Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomniaexedit12albe
 D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOFI, ORDINIS PRJ?.DlCATORUM,

OPERA OMNIA.
 . ALBERTI MAGNl
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PR^DICATORUM,

OPERA OMNIA,
EX EDITIONE LDGDUNENSI RELiaiOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS
AD FIDEM VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE
PATROLOGLE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM

OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LARORE

AUGUSTI BORGNET,
Saceydotis ilhvrcsiA Rciricnais.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEN DXJODIilOIMtJM

(Pars altora. XJII-XXVI)

PARISIIS
APUD LUDOVICUiM VIVES, blBLIOPOLAM EDITOREM
13, YIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCGXCF
IHE INSTITUTF OF I^FDtAFVAL STUDiES
10 ELMSLEY PLACE
TORONTO 5, CANADA,

00T22 iS3J
722
 D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PR.Ii;DICATORDM,

DE 4 BUS
LIBRI XXVI.

LIBER XIII
DE CAUSA ET NATURA INTERIORUM MEMBRORUM.

TRACTATUS I

De canna et cesophago e( pulmone.

menibra capitis, et distincta sunt secun-

(lum formas proprias unicuique eorum,
et redditse sunt causse singulorum secun-
dum modum qui pra^dictus est, qui suf-
CAPUT I. ficit prsesenli speculationi, quando ea
quse hic dicta sunt, conjunguntur cum
his quce dicta sunt in anatomia.
Membruin autem quod estproximum
De canna et (psopJiago, et de causis eo- sub capite et continuat caput cum corpo-
rum naturalibus. re, in communi vocatur colluni, cx re
nomen habcns, quia colla idem est quod
continuatio : ipsum enim est membrum
caput cum corpore continuans, sicut di-
ximus : quia cum luec continuatio magis
Jam ergo (loterminata sunt ;i nobis perficitur posterius pcr s[)()ii(lilos ot ner-

xn 1
 D. ALn. MAG. ORD. PUiED.
voscoUi qui 6X'ri)/c6'5 vocunlui', idco cliain vcnas arlcriales quffi pcrvcniunt ad ip-
propric poslcrior pars collum vocalur, sum. Pulmo enim divisus est in duas par-
Antcrior vcro (jiiic potius est via aci'is tes, quando compositio pulmonis est

qui ins[)irat, cl cihi qui intrat pcr os, nia- complcta ct })crfecta, ut perfcctus sit in-

gis proj)ric (juUur nomcn hal)ct. Colluni troitus aeris ad ipsum, et exitus ejus. Et
autcm, sicLil iam antc diximus, non in quia instrumcntum sive organum anhe-
omnihus cst animalibus, scd in quibus- litus proptcr prjcdictam causam longum
dam saui^uincm habcntibus, quorum ca- est, idco accidit ctiani ncccssario, quod
put ncccssarium molus pro-
cst hal)crc ipsc (csophagus sit longus quoniam nu- :

prios pra?ter communes corporis motus : tritiva sunt sub diaphragmatc, et spiri-

et idco quadrupedia non ovantia et vo- tualia super ipsum : et oesophagus cst
latilia sola collum inveniuntur haberc. continuatio et via stomachi cum ore per
In colloautem anterius in ca parte qu;» guttur el pcctus pertingens ad ventrem.
gutluris habct nomen, sunt jtartcs com- Est autem substantise carnosce et nervo-
ponentcs gutlur, trachca arteria qua; sa", habcns extcnsioncm ut dilatari possit
etiam canna vocatur, et mcmbrum quod in iniiTCssu cibi.
dicilur ;>icri Arabice, et (jraecc oiTocpaYo;; : Trachea vcro sive canna, est vena arte-
scd quia trachca est anterior in gutture, rialis aspcra composita ex circulis carti-
ideo prius de ipsa est loquendum. laginosis : quse tamcn superius, ubi tan-
Est igitur creatio tracheee propter an- git oesophagum, portiones sunt circulo-
helitum, sicut creatio rpsophagi est prop- i'um, ne dilatationes cesophagi impediant,
tcr cibum his enim duobus indigct
: ct nc inducant strangulationem in glut-
animal sanguinem habcns, aere vidcli- tiendo cibum. Ex duris autcm componi-
cet ab exterius intrante ad refrigerium, tur, ut sit semper patula ad ingressum
et oesophagum intrante
cibo pcr os pcr acris : et etiam quia non est tantum pro-
in stomachum ad nutrimentum et : pter anhelitum, sed ctiam propter voceni
ideo vias istorum usque ad os conti- quae (ieri non potest, nisi percusso acre
nuari oportebat. Per tracheam igitur cst ad solidum planum : vox cnim fit a duro
introitus et exitus aeris ad rcfrigcrium in ct lcni sive plano percusso.
respiratione. Sunt autem non omnia ani- Haic autem vena arterialis quce canna
malia pulmonem habentia : et hsec etiam vocatur, in gutture disposita est ante
guttur habcnt sicut pisccs, cesophagum, ut prohibeatur a cibi recep-

tEsophagus autem est membrum, pcr tione quse debetur oesophago. Cibus enim.
quod cibus inlrat in ventrcm propter : postcrius in ccsophagum derivatur : ct si

quod manifcstum est, quod si quod ani- aliquid de cibo ceciderit in venam ma-
malium collum ct pulmonem et guttur gnam arterialem, quse cauua vocatur,
non habet, non indiget oesophago : quia erit causa strangulationis^ et infirmitatis,

in talibus ordinatione membrorum potest ct tussis, et forte mortis quando intrat in

esse situs stomachi sive ventris continue pulmoncm et putrcscit, aut forte per an-
post situm capitis : ct non codem ctiam hclitum cor exstinguit.
modo situs pulmonis continuatur ali- Ridiculum autem est dicerc cannam
quando post situm capitis sinc viamcdia, esscviam a(|uae et humiditatis potatse :

quia tunc frigidus aer in pulmonem vc- pulmo enim infcrius integer est et clau-
nicns indigestus, corrumpcrct pulmo- sus, ct nulla via cx canna proccdit ad
nem propter quod oportet esse inter
: ventrem, cum tamen humiditatem pota-
ea membrum medium, quod sit sicut tam ventrem et in vesicam recipi vi-
in
fistula vcl canna, in quo primum aor dcamus.
temperetur, et postea per ipsum divida- Via autcni quse est oesophagus, proce-
tur aer in concavitates pulmonis, ct in dens ex ore ad ventrem^ manifesta est vi-

I
 LIB. XIII DE ANIMALTBUS, TRACT. 1

sui : quia superfluilas cibi et potus ad vi- tiam anliehtus, sicut in aliis aperitur et
sum manifestatur exire de ventre. Simi- clauditur per epiglottidem qu;e est super
liter autem quando vomitus accidit, satis radicem linguai, ne cibus cadat in can-
manifestutur hunior potatus a ventrc nam. Quod si per negligentiam animal

exire. et non ex pulmone. anhekiverit comedendo vel potando, et

Adhuc autem manifostum est unicui- cecideril aliquid de cibo vel potu in can-

que, quod humiditas potata in primis nam, accidet gravis tussis et transgulatio
non recipitur iu vesica, sed potius primo forle necans animal. Sicut igitur diximus
recipitur in stomacho et in ventre, iit per superius, optimc ingeniata est natura,
ipsam currat, et tlcxibilis tiat cibus : el quando sic creavit linguam, super quam
deinde vadit a ventre in vesicam, et per decurrit cibus ad ffisophagum, quod in
hoc patet quodnon per cannam, sed per radice ejus superius creavit membrum
meri venit in ventrem. claudens cannam, donec cibus pertrans-
Adhuc autem ex f;ece nigri vini spissi eat. J\[otus autemlinguce est sicut manus
potati coloratur ventris stercorosa super- molendinai-ii ad masticandum et molen-
fluitas, per quod manifestum est quod dum cibum in ore. Et quod remanet in-
vinuni potatum ventrem ingreditur, et tcr dentes ut conteratur, facit lingua mo-
non in puhiionem. tu suo : et quando descendit directe, va-
Adhuc autem vuhierali in ventre et dit ultra cannam, nec umquam errat ab
stomacho ejiciunt humorem potatum ex hoc itinere : et ideo oportet cannam clau-
stomacho. suram habere. Animalia autem de qui-
Ex omnibus igitur liis patet, quod po- bus jam ante mentionem fecimus, carent
tus venit per viam stomachi, quje est hoc membro quod est epiglottis super
cesophagus, et non per viam pulmonis, radicem linguae creato et hoc contingit :

quae est trachea arteria. Est autem hoc propter suae carnis siccitatem, et duritiem
ipsum reprehensibile, quod loquimur suaj cutis : hoc enim membrum etiamsi
contradicendo per rationem sermones haberetur a talibus animalibus, non faci-
stultorum, qui ex ratione non confirmant le muveretur, nec vclociter clauderet et
ea quse dicunt. aperiret cannam, eo quod substantia ejus
Redeamus igitur dicentes, quod vena est ex carne sicca et cute dura, quae mo-
magna arteriahs, eo quod in principio tum hujus membri nmltum impediret :

gutturis est super quam ex ore continue citius cnim in talibus et aperitur et clau-
transit nutrimentum ad oesophagum, ma- ditur ipsum cannse orihcium sine hoc
gno nocumento de casu cibi
est exposita membro, quam cum ipso, quando indi-
in eam : et ideo sagax natura ingeniata get anhelitu si enim esset super lin-
:

est et aptavit super oriticium ejus coo- guam, esset ex carne dura et membra-
pertorium : et hoc est membrum quod- nis siccis, eo quod lingua talium valde est
dam super radicem linguae existens in dura, et ipsa sua duritie comprimit can-
gutturis superiori parte, et vocatur epl- nam in talibus et claudit eam : et ideo
glottis : et hoc membrum non est in om- epigiottide non indigent.
nibus animalibus generantibus animalia, Ista igitur est caun^e dispositio in ani^
sed tantum in animali habente puhiio- malijjus cullum habentibus : et jam tli-^

nem, quod non squamosse peUis existit : cta est causa quare quaidam auimalia ha-
et hoc etiam meml)rum non est in vo- bent cannam et epiglottidem, et qua?dam
lantibus ahis pennosas habentibus. Talia non Iiabent bene enim et salubriter ad
:

igitur animalia quamvis cannas habeant, vitam ingeniata est natura, quod prseser-
non habent tamen epiglcttidem. Scd in vavit cannam ab occasionibus inlirmita-
his animalibus orincium ipsum cannse tum.
aperitur et clauditur secundum indigen- Causa vero propter quaui posita est in
 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

anlcriori gutluris csl, (juia cor positum

est in antcriori pcctoris in niedio : ita ta-

men quod aliquanlulum vergit ad sini-

strum. Est autem cor principiumvitse, ct
principium omnis motus et omnis sensus
in eo. Sensus autem et motus omnis
principiantur ab anterori parte corpo-
ris ubi cst cor : propter cor enim dis-
tinguitur medium quod est principium GAPLiT II.

vitje sensus et motus, et ultimum ad

quod vehi potest virtus cordis.
Gum autem pulnio sit flabellum cordis
oportet etiam pulmoncm esse in anterio-

ri parte, ubi et ipsum cor existit. Anheli-

tus autem est per pulmonem propter
principium caloris quod cst in corde :
Et cst DiGREssio dcciarans de hornlne

cor enim per calorem suum principium

cciKsam et uiodum comjjositionis can-

motus et sensus et nutrimenti. nse et piilmonis.

est vita3 et
Ad hunc ergo calorcm temperandum e^

nutriendum anhelitus aeris priusvadit ad

anterius pectoris et cordis. Et quia via
aeris est canna, necessario movetur can-
na et epiglottis in ingressu et egressu ae-
ris.Oportuit ergo necessario cannam et
epiglottidem esse dispositam coram ceso- autem nos multum dixerimus de
Licet
natura cannse et pulmonis iii nostra
phago, ut directe hoc de aere quod intrat
per cannam, pertingerct ad puhiionem et quam superius posuimus anatomia ta- :

ad cor, sicut diximus. Quod autem in- men ad facihorem intellectum hic quse-
tratoesophagum, vadit ad ventrem quod :
(him repetimus, ut caus« dispositionis

quidem est membrum nobiUus et mehus eorum facilius intelligantur.

in animali, in quo non est aliud mem- Dico igitur, quod quidem sul) capite

brum nobilius prohibens ipsum, ut sit in est cesophagus canna quae aerem ducit
et

parte superiori : et tunc ipsum est supe- ad cor et ad pulmonem et principium :

rius sine canna. Cum autem canna est quidem Loquamur

canna3 est epiglottis.

cum ipso, illa tamquam nobdior est co- autem hic de membris his secundum
ram ipso in parte superiori : hoc enim quod sunt in homine quia proportiona- :

melius, biliter sunt etiam in aliis animalibus,

quia nobilius est dignius est et

ut sit in parte superiori, non inferiori, et quee habent cannam et oesophagum. In-

in anteriori, non in posteriori : et in dexlra digebat autem animal duobus extrinse-

quam cis, aere sciHcet, et nutrimento, quando

dignius est in sinistra.
sanguinem habuit et : propter hoc natu-
ra fecit ei ad utrumque istorum viam
specialem. Tracheam enim aptavit ad
viam aeri et loco illius in quibusdam
:

animahbus est aliud membrum conve-

niens illi. (Esophagum autem fecit ad
viam nutrimenti : et in his qu« non ha-
bent oesophagum, est ahud membrum
conveniens illi. Quia vero aer res subti-
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I
5

lis est, si trachea^ lattera essent conjun- ras circulorum et proportionum circuli
cta sccundum planani superficiem, non liabentes, coopertse sunt meml)rana pbi-
possent dilatari per debilem et subtilem na sicca dura : et est ipsa canna ex mul-
aerem, neque via posset ampliari si fora- tis partibus composita. Clausa autem qua-
meu esset striclum propter hoc facta : re facta est ex cartilaginibus cst, quia si
estcanna circuhiris durarum superlicie- fuisset ex partibus mollibus, aIic|uando
rum sed (rsophago suflicit, ut sit ex
: ipsa sua mollitie concluderentur parietes,
carne et membrana et moUioribus^ ita et clauderetur et interciperetur anhelitus.

quod quando nihil transit per ipsum, Durae etiam sunt. ut magis custodiatur a
chiudantur mollitie sua latera, et sic con- nocumentis eo quod est anterius in
:

stringantur in kicum minorem. Quo- gutture, in quod incidunt nocumenta ex-

niam autem aperiri necesse est, nutri- teriora. Sua etiam durities juvat in emis-
mentum durum et quantitatis suae distan- sione vocis, quemadmodum supra di-
tia et ponderositate aperit ipsum in ipso ctum est. Gompositio autem sua est ex
transitu suo adstomachum. laxis conjunctis membrana et circulis
Amplius autem eo quod membra nutri- compositis, ne homo doleat in aeris mul-
liva ex corruptione cibi quae fit in ipsis, ta et subita emissione : extenditur enim
emittunt ex se odorem malum et foeti- laxe conjunctum, et subito multum aeris
dum : ideo natura inter spiritualia et nu- sine difficuliate emittit. Ex multis autem
tritiva ordinavit diaphragma, ut per can- componitur, ut si Isesio accidat uni, non
nam veniens aer purus et incorruptus propter hoc iaedatur alterum : et ut faci-
non immisceretur ilk) vapore mak). Sto- lius plicetur et moveatur. Girculi autem
machus autem inferius est spiritualibus, portiones sunt suporius in stricto guttu-
eo quod nutrimentum ponderosius est ris, ubi tangit cesophagum, ne impediat
quam aer, et suus motus est ad inferius. gluttionem cibi. autem non
Gomestio
Et ideo quia stomachus habens cibum conjungitur cum eo quod
inspirato aere :

inferius emittit stercus ad anum, pulmo cesophagus superius clauditur, quando

autem non ideo oportet stomachum in-
: transit bolus. Extensione enim inferiori
ferius esse, pulmonem autem superius contrahitur superius. Glauditur autem
super diaphragma. Et hac de causa supe- via per cymbalarem, do qua jam infe-
rior trachea est super cesophagum quia : rius dicemus. Membrana autem interior
ahter exiret vapor in os, et inticeret ae- cannaj dura facta est, ut non de facili
rem qui ad puhnonem ingreditur : tra- catarrho laedatur acuto, qui a capite de-
chea enim et epiglottis sunt instrumenta fluit, et etiam ne laedatur ab acumine ae-
anhelitus. rjs ab anteriori corporis exeuntis. Infe-
Et epiglottis quidem componitur ex rius autem in duos ramos dividitur, eo
quibusdam partibus duris, quarum qufe- quod pulmo duas habet partes. Rami au-
dam sunt circulares, quaedam autem cir- tem canuce cum venis quietis procedunt,
culi portiones, ita quod una est super ut nutrimentum suum accipiant ab illis.
aham ac si centra omnium sint in aere Orificia autem cannarum in pulmonem
uno. Pars autem quae inter omnes pro- ingredientium stricta sunt, ut spiritum
pinquior est cesophago, est ea quae voca- contentum in eis non emittant, sed dent
tur innominata, et est fere medius circu- arteriis, nec ipsa orificia possit intrare
lus. Abscissio autem circuli est superfi- sanguis : aliterenim quasisemper spueret
cies quae tangit cesophagum, et non est animal sanguinem,
carlilago, sed membrana. Anterius au- Epiglottis autem complet vocem, et
tem est portio circuli cartilago : et ha^c sustentat respirationem : et intra oam in
portio proprie Innominata proprie nomi- cannae orihcio est lingua simiiis linguae
ne vocatur. Istte autem cartilagincs ligu- fisluhu, quae etiam llngua fistulx voca-
6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
lur. 1^1 opigloilis quidem aptc constringi- cstad comphuidum nutrimcntum. llabet
tur cum lrac]u'a artoria ct cosophago : ot autom puUno duas partes unam ad dex- :

(juanJo mori constrini;itui' ad nutrimon- tram, et altcram ad sinistram .•

ot pars

tum i'ocii)iondum. oxaltatur opi{j;l(»ltis, ot quidem sinistra est duarum parlium,

constringuntiir suse cartilai;inos, ct cx- dextra aulcm trium.
tcnduntur membrani^e ot musculi, utcoo- Capitularitcr autom h»quondo utilitas

poriantur a cymbalari ot quando qui- :

puUiionis cst in rcspirando : inspiratio-

dem tibia sive canna propinqua est ceso- nis automutilitas cst quatenus attrahatur
phai^o, stat in superficio pahiti inforioris quod est neccssarium ad si»iritum, ct ex-

supor radicom lingu», et chiudit epiglot- pellatur quod est supornuum. lUilitas

tidem, qua> componitur ex partibus tri- autcm rctenti aeris cst ad cordis refrige-
bus, quarum anterior est similis scuto, rium, etquod sufhcit emissioni fortis vo-
et interior est quoe dicitur hmoininata, ct cis : hoc enim non fit nisi in aere reten-
supcr ipsum ponitur conjunctiva c^Uce to.

cynihalans appcUatur. Cymbaharis enim Adhuc autom deservit aer tcntus quan-

cum pcltali sive scutali non conjungitur, do animal vadit in hico foetido, ct tenet

sed ista ligantur laxe, et inter cymbala- spiritum, nc attrahat aercm corruptum :

rom ot nomon non habcntem sivc inno- ct etiam aUquando quando aUquamdiu
minatam cst conjunctivum duplex et in : mergitur sub aqua : ct otiam quod aU-
cymbahiri sunt dute fovece concavse, quid ojus ingrcdicns in spiritum vita-
quas intrant duo aclditamcnta innomina- lcm, et nutriat ipsum sicut res spiri-

toe,quando ctiam conjungitur innomina- tui vitali maximc similis in coinplexiono,

ta cum quando constringitur epi-

poltaU, Ucet non sit omnino,
similis sicut erran-

glottis et quando dihitatur, dilataiitur et

:
tes puta])ant quidam soium et simplicem
ipsse et quando dilatatur cymbalaris,
:
aerem posso mutari in spiritum vitalem :

emittitur acr ct quando non h'vatur, : quod tamen non est verum omnis cnim :

non omittitur aer. Propo epigloUidcm ci])us tam spiritus quam corporis, est

autem est triangulus similis liltera' hau- substantia composita. Et quia vapor
doe '. istius ossis est, ut na-
Utilitas vero spissus qui ex cordo cxhalat in puimo-

scantur super ipsum fila musculorum ncni, de c«tcronon potcst roctificarc spi-

epiglotlidis. De muscuUs autem his satis rituin, oportct expelli ipsum. Arteriae

in anatomia dictuni est. autcm ramificata? in putinuncm cannoe

communicant in omni complemento in-
PuhiK» autem est compositus cx ]nirti- spirationis. Yenae autem non pulsatiles

bus, vcnis videUcet, ct arteriis non tuni- ct pulsatilcs communicant cibationi pul-

catis : et tertia pars compositionis suiie monis ex sanguine, ex loco subtiii vc-
est ramuscuU venarum non pulsantium. nientes a corde.

Ilsec autem omnia implet caro rara inol- Carnis autem pulmonis utilitas est, ut

Us, ct aliquantulum aU)a ex miUto quem roploat vacuitates qutB sunt inter nervos

in se suscipit aere. Animalia autem ma- ctvcnas quietas et pulsatiies, et ut sic ju-

gis complcta sanguinom habentia, ha- vet ramos cannce : ot lisec cst caro rara

bont puUuoncm rarum ut sugat aorcm, ct reccptibiiis aeris, qui non solum in-

ut dirigatur in eo, et suporUuum ab co tratramos canna», quinimo otiam intrat

expeUatur. PuUiio enim croatur ad com- substantiam et carnom pulmonis : et hoc

plendum spiritum, sicut hepar creatum fit ut de aere tamquam in thesauris re-

i Scilicet lambda (X)

 LTB. XTII DE ANTMALTBUS, TRACT. I 7

cipiatiir. Consiricta enini ejus suhstan- tur pcr anatomiam. Harum autem dua-
juvat ad ae- runi tunicarum attractionc complelur
tia in substantia pulmonis,
talis enini sub- gluttio. Yomitus autem completur opera-
ris fumosi expressionem :

motibus, lione exterioris tunic» tantum et viUis

stantia conveniens est duobus
videlicet et dilatationis. sive fdis ejus propter quod etiam difli-
:

contraclionis
albus est, ut diximus, eo eilior est, et plushedit quam -lullio. Est
I^uluio autem
autem locus meri directe super spon(blia
quod multus aer transit in ejus substan-
ut custodiatur mebus et quando
aer enim semper est in eo. De divi-
•
colli, :

tiani
Sed descenderit usque ad directum spondilis
sione autem puhuonis jam .bximus.
ramus non magnam quarti ex spondibbus non colli, sed dor-
tertius lateris dextri
et boc est in directo pectoris, et quan-
facit in spirando utilitatem, sed esl cul- si,

bepa- do pertransierit ipsum, decbnat ad dex-

citra substrata vena? qu.^e venit ab
te Pulmo etiam cooperitur
membrana Imm propter vuun ven^e ad caput ascen-
pulmo quasi cul- dentis et postea descenditsupcr quatuor
:

qua sentit : et est ipse

^pondiba residua, et perven.t ad d.a-
citra et flabellum cordis.
pbragma et tunc distenditur ut ambuit
:

tolum superius stomachi orilicium.

Post oesophagum autem cst corpus

stonuichi, habens superius orificium am-
pbus et (birius in suis meml)ranis, quam
sitsuum inferius oritlcium : et corpus
suum est medium in creatione inter duo
illa in natura quoad membranas interio-
CAPUT III.
res ipsius : et moHior membrana ipsius

est penes fundum stomachi : et intestinis

estpanniculus adhuc magis molUs. Est

autem unus panniculorum stomachi de
concavo vcniens qui cooperit Hnguam et
interiora oris, et interiorem partem ceso-
phagi, et ex sua concavitate juvat attra-
Et est DiGRESSio declarans nataram a\so-
clionem, et maxime juvat epiglottidem
phagl ct sfoniac/ii, ct causas et positio-
elevando quando transit bobis. .luvat
nes eoruni naturalcs.
etiam in transitu plano quando retrabi-

lur cesophagus per desiderium.

Corpus autem pyramidaUs stomachi
est figurse in ascensu versus diaphragma
et oesophagum rotundus autem est, ut
:

secundum exteriorem superUciem nudius

dorso applicetur. Est autem duarum tu-

CEsophagus autem componitur ex car- nicarum, ita quod interior habet villos
qu» sunt longos sive fila propter attractionem :

ne et tunicis membranalibus,
autem babet hatitudinales et
in interius. In
membranis auteni sunt exterior
attrahitur Iransversales propter expulsionem. Ordo
fda bnga, per qua? faciliter
hoc enim faciUus aulem est ex hoc, quod prius est attra-
cibus in transgbittione :

constringuntur. liere quam expeUere et idco longitudi-

per Uha longa quando
:

fit
aUa mem- nalia sunt inleriora, et alia sunt extcrio-
Super membranam autem est
ra tunica tamen cxteriori commi-
cum
brana, contexta ex multis fiUs in circui- :

sicut sci- scentur qua?dam fda sive quidam villi,

tu, quse juvant ad expulsionem,
8 1). ALn. MAG. ORD. PR/ED.

qui juvanl ad rclontiouem. iMindiis. au- licet hypocondriorum, qua^ vocantur vul-
loni slomachi cainosus esl, ut ex hov ca- gaiiter ilia. Et hujus (juidcm mem])ranse

lorem melius concipiat. Oi-iliciuni autcni utihtas cst quatenus distinguat inler mi-
ejus magis cst nervosum, ut magis sit rach et intestina : ct pra-cipue lit hoc,
sentiens : ct liabet ibi magnos ncrvos, ne musculi miracli o|)erationes ventris

quibus percipiat inanitionem suam et fa- impediant.

mem. Adhuc autem utiUtas est in mirach, ut
Decoquit auteni cibum non calore constringat in conatu propter spiritum
naturali tantum, sed etiam calore exte- retentum ipsum stomachum ad stercus
riori membroruni, quse sunt hepar et ejiciendum. Eodemmodo inconatu com-
splen,quoe sunt sub ipso quoniam si :
piimit vesicam ad ejiciendum cum im-
super ipsum essent, opprimeretur pon- petu urinam, ct iumulieribus comprimit
dere ipsorum. llepar autem cuni suis ra- motus ejus ad emittendum partum.
mis stomachum ambit, et similiter splen Membrana etiam prsedicta hgat inter

ex latitudine sua.Hepar autem magnum se intestina et ligat ea cum dorso, ut

valde est respectu splenis, eo quod splen sint quasi unum. Quando autem ejus

non est nisi receptaculum unius humoris capita continuantur cum capitibus dia-

qui llt iii hepate : et ideo oportuit orifi- phragmatis, ct ipsa continuatur cum
ciuni ejns declinare ad sinistrum, ut he- diaphragmate anterius : tunc de dia-

par super ipsum «lilatari et ampliari pos- phi'agmate coram dorso nascitur quod-
sil : et ideo fundus ejus conjungitur cum dam relictum etresiduumex membrana:
liepate. Ut autem splcn etiam quantum cthoc dividitur in duas partes, quarum
sibi suflicit accipiat amplitudinem, decli- una proccdit ad id quod de oriticio sto-
navit orificium stomachi non solum ad machi est manifestum, et alia pars vadit
sinistrum, sed etiam adinferius ahquan- sub orilicium ad occultum ejusdem ori-
tulum. Quia autem melior est pars dex- iicii, et ibi conjunguntur in unum : et

tra et aitior, ideo hepar fuit positum in illud postea cooperit stomachum, et in-

dextro et altius : spb^n autem in sinistro volvit ipsum in tela aliquantulum incur-

et in infimo. Zirbus etiam additur et pro- vata : et hsec est ejus utilitas. Ligat insu-

prie super hominum intestina, co quod per stomachum cum anterioribus parti-

debiliora sunt intestinis aliorum anima- bus, quoe sunt interius coram dorso. A
lium, et cibus hominis magis indiget de- rcsiduo vero duarum proedictarum par-
coctione. Est autem subtilis, ut sit lenis tium cum uno ramo venarum pulsati-
super ventrem et est seposus, ut custo-
:
lium et alio non pulsatilium aptatur et
diat calorem ab interiori quoniam se- :
formatur pellis quae extenditur super sto-
pum recipit calorem, et retinct eum pro- machum, quse est origo zirbi, qui com-

pter viscositatem quam habet. Super zir- ponitur ex duabus telis subtilibus et se-

bum autem est membrana qusedam post posis. Zirbus autem cooperit stomachum
quam est miracli : et post hoc musculi et intestina et splen et venas mesaraicas.
ventris etligamenta et sepum, quod est a Jnvolutio autcm qua involvit stomachum,
parte dorsi : et postea dorsum, et sub eo pervenit ad illam partem quse cum dorso
nuigna vena arterialis calida: de quibus conjimgitur.
omnil)us dictum est suflicienter in ana- Et de omnibus his in anatomia quam
tomia. in primo istius scientise libro posuimus,
Membrana autem quse omnia nutriti- latius est determinatum.
va cooperit et constringit ea ad inferius
versus })artes dorsi, nam continuat suum
superius cum diaphragmate, et suuni in-
ferius continuat cum anchis in fme vide-
 LIB. Xlir DE AMMALIBUS, TRACT. I 9

rum horum membrorum : ct apparent

horum membrorum
initia vahle parva,
non impediente minima eorum quee tunc
est quantitate. Et hoc etiam frequenter
patetin abortu qui est quasi formica, sic-
ut in antehabitis de conceptu hominis di-
ximus.
lloc igitur tanquam falso dimisso, di-
CAPLT TV cimus quod sicut diversificatur usus
membrorum extrinsecorum, propter
qaod multa conveniebat esse membra
exteriora : ita et multiplex usus interior
membrorum interiorum exigit multitu-
dinem : et diversilicatur etiam in anima-
libus, secundum quod diversificatur mo-
fJe dispo.si/ioae inembroriDii intenorum dus regiminis vitse ipsorum. Membra ta-
in eommuni, et de nntura et cousa men interiora secundum pcrfectionem
eordis.
formae suse accepta sunt in animaU san-
guinem haljcnte, eo quod quodUbet di-
ctorum membrorum et creatur et in esse

conservatur et nutritur ex sanguine. IIoc

autem significatur ex hoc, quod lia3C

membra in pueris nonnmUum a gene-

ratione distantibus muUum sanguinea
His igitur de collo et partibus iuterio- inveniuntur. Sunt enim in eis compara-
ribus gutturis, de canna videlicet et ceso- tione suse aetatis et quantitatis valde ma-
phago sic determinatis, rolinquitur dice- gna, et sanguine muUo infusa.
re de aliis interioribus partibus, quce po-
tius sunt animalium perfectorum sangui- Cor autem quod primum et principale

nem habentium. membrum est inter ha^c membra, est in

Sunt enim interiora membra in qui- omnibus sanguinem habentibus cujus :

busdam animalibus, et in quibusdam non causam jam in antehabitis diximus: quia

sunt : licet loco quorumdam eorum alia videUcet necessarium cst cum sanguis sit

qusedam sunt membra in eis convenien- in animaU, quod in taU formetur vase.
tia cum virtutibus et actibus mem])rorum Hoc ergo ingenio natura fecit cor : cum
istorum, quae sunt sicut cor, et hepar, et enim vense sint viae sanguinis et sint
hujusmodi. Erravit enim Democritus as- muUa?, non poterat unica nutrire cor-
serens omnia ejusdem speciei et liguree pus unde convenientius erat facere huic
:

membra omnibus esse animaUbus, sed

in muUitudini principium unum quam mul-
in quibusdam eorum propter parvitatem ta : convenientius enim est esse muUo-
latere. Hoc autem patet esse erroneum rumprincipiumunum quam muUa. Quod
ex hoc, quod in multis animalibus san- enim cor sit principium venarum, ex hoc
guinem habentibus in principio creatio- videtur; quod venae exeunt ab eo : et

nis quando sunt valde parva, luec mem- ideo non transeunt per ipsum, sicut in
bra apparent, ita quod discernuntur antehabitis hujus scientioe hitissime dis-
corda eorum et hepata quando a conce- putavimus.
ptu vix sunt trium dierum, quando ma- Natura autem creationis cor(Us pro-
gnitudo eorum est quasi punctum. Vide- pter duritiam videtur esse ex suljstautia
tur enim esse in semine locus formando- venarum : et ipsum videtur esse de ge-
10 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

nore vcnnrum in hoc quod vas sanguinis tantum. Sanguis autcm qui est in aliis

cst ol spirilus. Situs etiani cordis qui memhris, cst in venis : ct signilicat quod
convenicns cst ad hoc quod sit priiis ct sanguis exit a corde sicut a principio
principiuni, vidclur hoc idem indicarc. suo, et infunditur venis. Non cnim venit
In loco enim sii[)criori ct anteriori est sanguis ad cor cx alio loco, eo quod
posilum, eo quod iu)hi]ius memhrum ipsum cst p]'incipium ct fons sanguinis,
naturahtcr ordinalur in loco nohiliori. ct primum memhrum quod cst sicut vas
Hoc autem qiiod dictum cst, mai^is ma- recipiens sanguinem. lloc autem mani-
nifestatur in homine qui nohihus est fcstum est ex his quee superius probata
animal, ct in ahis perfectiorihusanima- sunt, ct in anatomia determinata.
libus, in quil)us natura posuit cor in me- Apparet autem etiam in modo genera-
dio corporis in loco ul)i sui maxima est tionis cordis. Generatio enim ipsius pri-
indigentia, ut virtutes ejus aequaliter rc- mo apparel sanguinea inter omnia alia
spiciant extrema. Mediiun autem corpo- membra : et ipsum est cujus motibus pri-
ris dico lioc corporisquod concavum est, mum apparent delectabilia et contrista-
in quo intercluduntur mcmhra, et cujus bilia per sui dilatationem et contractio-
complementum cst anus, pcr quem egre- nem : et universaliter motus cujuslibet
diuntur superfluitates. Alia vero mem- sensus ex illo incipiunt, et revertuntur ad
bra in his ct aliis sunt animalihus sc- ipsum. Omnes autem hse proprietates
cundum diversas eorum dispositiones : sunt principii : principium enim debet
nec sunt neccssaria ad vitam, quia multa esse et causa aliorum, et solum debet
sunt viventia hcpar et splen non liahen- esse sive unicum omnium principium, et
tia : et ideo multa animalium quse sunt in medio positum co quod medium cst :

similium corporum, vivunt etiam post locus convenientior principio. Medium

truncationem memhrorum. enim per aequidistantiam est unicum, ex
Qui autem opinati sunt principium quo virtus expanditur proportionabiliter
venarum esse in capite, erravcrunt : et in alia mcmbrasecundum unum modum.
heec est una causa mali dicti sui, quod Scimus quod nuUum onmino
autem,
ponunt principia a se invicem distincta : membrum sanguineum de se habet scn-
quorum principium quidem sensus po- sum, neque ctiam ipse sanguis et cor :

nunt sinciput capitis, quod est in loco hahct sensum oporlct quod principium
:

frontis. (aim autem frigus sit mortificans sit memhi*um in quo etiam cst sanguis

qualitas et causa immohilitatis, et frigus sicut in loco et in vase, manifestum est,

citissime accidat anteriori parti capitis, quod omnino necessarium est quod ra-
manifestum est quod ibi non potest esse dix et principium sanguinis ct vitse sit

vitae principium. Locus autem cordis simile utrique ipsorum.

contrarite est dispositionis, sicut paiet ex Patet autem hoc non ex ratione tan-
eis quse ante dicta sunt. tum, sed etiam propter sensum : cor
Adhuc autem, sicut paulo ante dixi- enim est primum quod apparct formari
mus, venae transeunt per alia mcmhra in corpore embryonis in initio sua? crea-

corporis, sed non per cor per quod : tionis : et cst primum quod videtur mo-
manifestatur cor esse primam partem et veri inter alia meml)ra motu animalis et

originem venarum : cujus etiam signum vitae, eo quod ipsum est principium na-
est, quia est concavum ad sanguinis re- turte animalis sanguinem habcntis. Ilinc
ceptionem, et spissaj et duroe carnis ad autein testificatur, quod cor est in omni-
custodiam ejus quod est principium to- bus animalibus sanguinem hal)entihus
tius motus vitalis et animalis. per modos quos diximus.
Amplius autem in nullo omnino mem- Nec rationabiliter aliquis dicere potest,
bro est sanguis sine venis nisi in corde quod hepar sit principium totius corpo-
 LIB. XTII DE ANIMALIBUS, TRACT. I H
ris, iioque principium sanguinis : quo- ditaspor hoc quod vergit ad sinistrum, est
niani non ponitur in loco qui conipetit frigida hujus cordis
declinalio. Et hoc
principio : et liabot aliud mem]u"um po- prn?cipue cst in hominc oo quod homo :

situm in ejus opposito, quod contraria- frigidiorom liabot partem sinistram aliis
tur complexioni suse,quod est splen, in animalibus, eo quod lati est corporis et :

omnibus animalil)us bonse et perfectte ideo hepar multum distat a latere sinistro
creationis existentibus. secundum proportionem quantitatis cor-
Adhuc autem non habet locumliepar poris sui. In omnibus autem piscibus cor
concavitatis ad sanguinem recipiendum eodem modo est positum in medio sicut
sicut habet cor : sed potius sanguis qui in aliis, sicut diximus superius. Sic igi-
est in hepate, retinetur in venis cum sub- tur dictum ost quare situs cordis in ho-
slantia aquosa, ut aptetur ad pra?sen- mine apparet diversus ab aliis animali-
tandum cordi, ut compleatur, et hoc mo- bus.
do retinetur etiam in aliis membris ad Pars autem occulta cordis, qua^ est ba-
quae decurrit in venis. sis ejus in oppositione capitis, et in cor-
Adhuc autem per hepar transeunt ve- deest continuus motus systoles et diasto-
nae,non autem per cor. Cum autem ne- les : et ideo est in eo multitudo magna
cessarium sit secundum omnes physicos venarum contextarum, eo quod omnes
alterum istorum membrorum esse piin- motus sunt ab eo et emittit a se virtu-
:

cipium venarum et sanguinis : et hepar tos por vonas ot nervos, et membra om-
non potest esse princi[)ium sanguinis et nia traliit ad se secundum quod vult : et
venarum : hoc enim etiam probatur prcTter hoc opus prsecipue indiget cor
sensu, sicut paulo ante diximus. magna fortitudine, sicut superius dixi-
Amplius autem primum membrum mus in cordis auatomia. Est igitur cor
animalis, quod. inquam, membrum ha- in natura mombrorum sicut anima cst in
bet sensum, habet sanguinem etlioc est : corporibus, in quibus est anima.
cor, eo quod ipsum est principiuni san- Non autem communitor invenitur in
guinis, et invenitur esse sanguincum, et alicujus animalis corde os, nisi in corde
formari ex sanguine ante omnia alia equi secundum quod testatur Aristoteles
membra in embryonibus. experimento se probasse, et in quodam
Amplius autem extremitas superior genere boum vaccarum quse hesent
sive
cordis est acuta, et magis dura residuo Gormanice vocatur et in corde quidem :

cordis, et disponitur versus anterius pe- horum duorum generum animalium

ctoris. Universaliter enim loquendo cor quando perfoctse suntaetatis, communiter
positum est in anteriori pectoris, ut de os invenitur propter magnitudinem cor-
facili non infrigidetur : propter quod poris ipsorum. Ego tamen et multi ex-
etiam creatur pectus ex pauca carne ex- perti sumus, quod os saepc invenitur in
terius : posterior autem pars ex parte cordo cervi antiqui, et in corde hominis,
dorsi plus est de carne, quia locus calo- et in cordibus multorum animalium anti-
ris plus indiget cooperimento ex pai'te quorum : licet non commuuiter in onmi-
dorsi. bus inveniatur. Quando autem os in cor-
In omnibus autom animalibus ab ho- de invenitur, constat quod positum estin
mino cor positum est in medio pectoris : corde ad sustentamentum et confortatio-

sed in homine declinat aliquantulum ad nem, sicut in omnibus corporibusin qui-

sinistrum, ut temperetur pars sinistra bus ossa pouuntur.
quce frigida est, eo quod hepar est in Amplius autom in cordc magni aninia-
dextro, et splen in sinistro. Ut ergo lis sunt tres ventriculi sive tres fovea? :

sequalis sit et temperetur dextri caliditas et in corde parvi animalis duo sunt tan-
per declinationem cordis, et sinistri frigi- tum. Omnino autem ventriculum oportet
 12 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
essc in cordo animalis, eo quod cst rccc- ost conlinuatio ejus ([uod conjungitur ox
ptacuhim puri sanguinis. .lani cnim sa?- nmhis divcrsis S(!d ])i>tius, sicul dixi-
:

pius dixinms, quod sanguis quantum ad
pcrlcctionem suam ct complcmentum
primo debet esse in cordc.
Amplius autem scire oportet, quod
principia venarum sunt in corde et
sunt duae vcnse a quibus omnes ali*
principiantur, vena videHcet magna, ct
ea quse v'ocatur orthl utraque enim
istarum principium est diversarum vena-
rum secundum ditTerentias,
quas in corpore distribuuntur
quidem jam antc diximus, et iterum po-
sterius ahquam rememorationem prsedi-
nms, assimilatur divisioni jiincturae, cuni
tamcn unius sit substantise. Intcr anima-
ha autcm oa quie mchorcm et subtilio-
rum habent sensum, magis habent corda
: divisioni juncturaj simiha, sicut patet in
cordibus hominum.
Amphus autem corda animalium pau-
: ci sanguinis, sunt magis expressiva jun-
cturae prsetcndcntia divisioncin, sicut ap-
secundum paret in cordibus porcorum.
: ct de his Amphus autom conhi (hversihcantur
secundum magnitudinem et parvitatcm
et mohitiem et duritiem quoniam corda :

ctorum faciemus. Causa autem propter animahum subtihMu scnsum babentia,

quam principia venarum sunt diversa, sunt mohia habentia autem cor ma-
:

haec est, quia sanguis ipsc dividitur in gnum secunduin proportionem corporis
duo ad minus secundum duos cordis sui, sunt timida : et liabontia corda mo-
ventriculos : et est clarus in uno, et tur- diocria, sunt lisec autem
magis audacia.
bidus in alio secundum quod exij.;it di- accidentia contingunt non ex aha causa,
versorum membrorum nutrimcntum : nisi quia animal quod enorme cor habot
propter quod etiam duo loca sanguinis proportione quantitatis totius corporis,
manifestantur in animalibus magni cor- est parvi caloris, et non defluxit in ma-
poris, eo quod haec plus possunt et pos- gnitudinem magnam primum et semina-
sibihora sunt ad loca sanguinis distin- le humidum, ox quo cor formal)atur :

guenda quam aha co quod corda ipso-

: proptor quod modicus qui est in eo calor,
rum competcntem habent maguitudinem non implet ipsum : propter quod calor
ad formationem et distinctionem ventri- parvus in magnis cordilius destituitur,
culorum. Melius autcm est vitahum ani- et sanguinem ad se in tinioi'e recurron-
mahum tres ventriculos cordis csse, ut tem calofacere non valet ot ideo rema- :

vidchcet unum sit principium commune net frigidus. Corda autem magna propor-
formandi sanguinis, etduo extrema sic- tione corporis sui, sunt in leporibus,
ut singularia clari et minus clari sangui- cervis, asinis, hircis, et muribus, ot ahis

nis, sicut diximus in cordis anatomla. simihl)us animalibus timidis. Sicut igi-
Et in ventricuhs istis oportet esse magni- tur ignis modicus magis calefacit domos
tudines proportionatas. Tn vcntre autem aut fornaces parvas quam magnas, ita

dcxtro sanguis ost multum cahdus : et etiam modicus calor minus calcfacit cor-
ideo etiam pars dextra calidior et phmior da magna quam parva.
et agihor est parte sinistra : sanguis ven- Amplius autcm modi motuum qui
tricuh sinistri paucior et frigidior. Ven- sunt in corpore calido, infrigidantur, et
tricuh autem medii habent sanguinem lentescunt in magnis, in quibus iate dif-
temperatum in quantitate ot quahtate : funditur et expanditur calor, nisi ita sit,

et est valde humidus. Tahs enim debet quod ipse calor amplum virtute sua cau-
esso sanguis inmembro, inquo est prin- savcrit : tunc enim in corde non enormi
cipium virtutis et prima virtus. calido et sicco vontriculi orunt magni,
Amphus autem in cordibusest divisio, multo calido eos operiente : et spiritus
quaj assimilatur suturae nec tamen iha
: vitalis major orit et fortior in talibus lo-
divisio est continuata ad invicem, sicut cis amphs. Sic igitur onine cor calidum
 LIB. XFTT DE ANTMALTBUS, TRACT. T 13

et siccum, habet iuagnas caineras : cor etiam grossae suturae., et liebes est in
autcm moUe aquaticum dilTusum in sub- operationihus anima^.
stantia, ex opposita causa hahet parvos Amplius autem animaha, mollia corda
thalamos : propter quod etiam pingue habentia capaciora sunt, sed de levi mu-
non invenitur aliquod animal magno- tant concepta : dura autem corda haben-
rum ventriculorum cordis, et magna- tia, sunt minus quidem capacia, sed ea
rum venarum existens sed potius om- : quce concipiunt diutius tenent. Tlis au-
ne animal parvorum ventricuh)rum et tem adjiciendum est, quodcor hahet duas
gracilium, et occultarum venarum exi- auricuhis, quee laxantur in cordis con-
stens, est pinguis carnis in majori parte. strictione, et contrahuntur in ejusdem di-
Amphus autem inter omnia membra hitatione : et utilitas illarum est ut juvent
interiora solum cor est, quod nullum ad retinendum id quod est in corde, et

omnino pati potest dolorem vulneris aut sunt in corde quasi duse arcse recipientes
la^sionis violentie : neque etiam magnam a vasevenarum, et (hmtes cordi quantum
diu pati potest infirmitatcm. IToc aiitem opportunum est ei. TTa* autem facta? sunt
rationabile est, quod principio corrupto tenues, ut sint mehoris comprehensionis
in nullo coetera membra coadjuvare pos- et occupationis cordis : et suntdurGe sub-
sunt ad vitam omnia enim aha virtu-
: stantioe, utdifticile patiantur contraria.
tem a corde recipiunt cor autem non : Amphus autem cor cibat se cum suis
recipit ab ahquo. Signihcatio autem ejus virtutibus naturahhus et cum sua dihita-
quod diximus, est quia interfectis anima- tione : tunc enim in profundum ejus san-
lil)us numquam in corde apparuit dolor guis ingreditur, quando etiam aer ingre-
aut inlirmitas aliqua, sicut s^pe hesiones ditur in profundum ipsius.
in aliis memhris interiorihus apparent, Sic igitur de cordis natura et causis
sicut in renii)us interfectorum ssepe ap- ejus physicis dictum est. Et si ea quce
parent lapides, aut vulnera, aut inhrmi- hic dicta sunt, conjungentur his qute in
mitates : et similiter in hepate, aut pul- anatomia dicta sunt, satis scitur natura
mone : et simihter in his qua? vicinantur et dispositio cordis, c|uantum spectat ad
his, et praecipue pulmoni mult£e apparent prsesentem intentioncm.
inhrmitates : etinvena magna, qu» cava
vocatur, frequenter infirmitates sunt. Et
similiter infirmitates hepatis monstran-
tur aliquando in continuatione sua cum
vena magna quae est in gibbo ejus, per
quam etiam cordi continuatur. Nulla au-
tem istarum occasionum accidit cordi
omnino, quoniam ante exstinguitur quani
leesio fiat in ipso : sicut etiam accidit in
cordis apostemate : hoc enim citius quam
a corde sentiatur, interficit. Sic ergo di-
cta est dispositio cordis et causa, propter
quam cor est in animalibus cor hahenti-
bus : et dictum est propter quid cor non
est in quibusdam animalibus.

Oportet autem non pra'terire, quod

cor subtilis su])stantiee, et suturae est, et
etiam judicium subtiliorum operationum
animae. Grossae autem substantiae, est
 14 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

brum esse unum, in quo sicut ])rimo fon-

te et sede est ista virtus : et boc est
unum prius in onmi animali babenti
sanguinem potentia et actu : et in aliis

quse carent sanguine, actu tanium est

istud prius. Primus enim calor necessa-
rius, qui esidigestivus et terminativus ma-
terise, est inprimo menibro, in quoetiam
GAPUT V. salvatur virtus formativa : et si quuidam

animalia sunt actu frigida, sicut plura ex

his quas sanguinem non habent, tamen
potentia estcalor determinans inmembro
quodestloco primi membri quod est cor :

quia terminatio materise et formatio non

potest lleri, nisi por calorem qui potentia
De venarum ah uno priiici-
caiisa ortus et actu inesi, aut poteniia ad minus.
pio, quod est cor in aninialibus, vel id Isteenim calor in bis quce habent san-
quod est loco cordis. guinem est causa, essendi sanguinem cali-
dum et humi(him quia est principium
:

vit» et sensus ex uno membro, quae

fiunt calore vivifico. Ideo oportuit etiam
calorem sanguinis esse ex uno membro
primo : etideo etiam duae partes, dextra
et sinitra, penes duos ventriculos fuerunt
in animalibus habentibus sanguinem
Nunc auteni liic consequenier de ve- gressibili])us : et in omniljus hujusmodi
naruni natura quae a corde oriuntur, di- animalibus sunt etiam determinatae alise

cendum est. differentiae positionis, ante videlicet, et

Dicemus autem de vena qua? vocatur post, et superius, et inferius : et quanium
magna, et de ea quge Grcece ortlii, vel anterius est nobilius posteriori, tantuni
adorthi vocatur ab Arabe, qui articulum vena magna est noi^ilior adorthi quo- :

Arabicum pra^ponit Grsecoe dictioni. llse niam vena magna est posita secundum
igitur dua? vena^ primo sanguinem a cor- plurimos ramos in anteriori, adorthi
de recipiunt aliee autem omnes veuie ab
: auiem secundum plures ramificationes
illis oriuntur stipitibus suis, et ramifi- est posita in posteriori.
cantur ulterius ab eis. Jam autem in Amplius auteni vena magna in niultis
Physicis diximus, quod creatio venarum omnibus babentibus
locis manifestaiur in
est proptersanguinem : nunc autem in- sanguinem alia autem manifestatur in
:

tendimus dicere causam, propter quam quibusdam sanguinemhabentibus debili-

ist» venee factse sunt, et propter quod ter, quando sunt valde macra, et in
creantur ex isto principio, et propter quibusdam omnino occuliatur quae car-
quid etiam dividantur per totum coi'pus. nosa sunt et pinguia.
Rationabiliiis autem quod de causa Gausa auiem propter quam vense per
hujus dici potest, est, quia omnis unius totum corpus distj'ibuuntur, est quia san-
animalis est anima una in actu, quae guis est materia et cibus corporis in ha-
principium et causa vit» est in ipso : bentibus sanguinem ei ideo oportet :

propter quod etiam oportuit totius cor- ipsum per venas deferri in omnes partes
poris principium esse unum, ex quo om- corporis. In his autem quse non habent
nia alia oriuntur : oportuit enim mem- sanguinem, est conveniens humor san-
 :

LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. T 15

o-uiiii. quem etiam por ea quie suut luco bus aquffi parvi manifestantur canales,
venarum per totum corpus oportet de- sicut piius (liximus, nisi extrahatur ma-
ferri. Qualiter autem ex ventre cibatur teria oppilans canales ipsos.

animal, et ex quo proxime, ct ex qua po- Vena3 autem omnes procedunt in cor-
tentia, et quomodo cligestum recipit ci- pore a magnitudine ad parvitatem : et

l)um, convenientius dicitur in tractatil)us, quo plus extenduntur in corpore, eo plus

ubi determinavimus qualiter quodlibet angustantur et implentur spissitudine

membrum sustentatur ex sanguine, sicut sanguinis : et ex extremitatibus earum
patet per anatomiam quam in anteliabi- exsudat humor qui membra nutrit : et

sumus exsecuti. Oportuit enim san-

tis in cisdem extremitatibus erit superfluitas
guinem in venis ad totum corpus defer- aquosa, qu;p sudor vocatui- propter :

ri, si nutriri materia nutrimenti univer- quod sudor ut firquenter non fit, nisi
saliter debuit corpus. Sicutenim faciunt quando plusquam oportct calellt corpus :

hi qui hortos ex uno irrigant fonte hi : et ex calore aperiuntur orihcia venarum :

enim duos aut plures primo magnos ca- et tunc spissum sanguinis retinetur, sed
nales a primo fonte derivant, et ab illis aquosum defluit : et hoc est sudor.
derivant alios canales parvos multos in Accidit autem aliquando in aliquibus
totum hortum. Ad hunc enim modum sudor sanguinis propter malitiam com-
derivantur a corde vena magnaetorthi, et plexionis :enim horum corpus para-
fuit

ab illis multa? venae pertotuu) corpus,sic- tum et laxatum ad (luxum orificiorum

ut apparet in macilentis multum corpori- venarum et fuit sanguis eorum valde
:

bus,inquibusmanifestioressuntvenae : in humidus aquosa humiditate propter de-

talibus enim corporibus multum desicca- bilitatem caloris venarum, qui deco-
tis quod non apparent nisi reticulationes quere et inspissare debuit sanguinem.
venarum, sicut in foliis vitis aut ficus aul Debilitatur autem calor, quando suffoca-
aliisfoliis latis quando desiccata sunt,non tur a superfluo cibo. Quando igitur calor
apparent nisi rcticuhitiones viarum per modicus agit in cibum multum, non de-
quas defluxit nutrimentum per totum coquit ipsum, et tunc remanet aquosus.
corpus folii. Si enim decoqueretur sufficienter, spissus
Accidit autem in venis et in canalibus efficeretur, Sudoris igitur sanguinei cau-
aliquid simile : quoniam sicut in canali- sa est calor parvus agens in multum ci-
])us etiam non adhuc re-
fluente aqua, bum aquosum. Multitudo autem cibi re-
manent canales cavati per quos itei'um et spectu caloris, duobus est modis, quanti-
iterum aqua fluat et sicut canales parvi
: tate videlicet, et qualitate. Aliquando
ol)literantur luto quod secum trahit aqua enim bonus est cibus, sed sua quantitate
magni autem manent concavi, et luto impedit calorem, ita quod non sufticien-
deleri non possunt : ita accidit venis ter digeritur : et tunc sudat corpus, eo
qute sunt canales sanguinis : et parvce quod nimis nutritur incompleto nutri-
quidem implentur carne et adipe, ita mento. Qualitate autem impedit^ quando
quod non vidcntur esse nisi caro, poten- licet moderatus sit cibus, tamen duritia
tia tamen sunt venee et quando macies : vel malitia alia obstat digestioni, ita qiiod
carnem educit, efticiuntur venae actu non decoquitur et iterum indigestus in-
:

sicut prius. Magnse autem deferentes nu- corj)oratur membris et tunc exsudant :

trimentum quod est sanguis, vel humor membra.

qui est loco sanguinis propter quod :

etiam sine carne non potest esse mem- Amplius autem vise sanguiuis suut am-
brum per quod currit sanguis : et in plee valde, et sanguis estsubtilis : et ideo
membris quidem carnosis non manife- decursus sanguinis per eas est sine dolore,
stantur vena- parva', sicut neque in fluxi- et sine gravitate lluit in coj'pus, sicut
16 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

lluit sanguis cx vena quando minui-

tur.
Amplius autem vena magna et ea quse
vocatur adorthi, alicubi mutant loca sua
qujK supra diximus, et involvuntur ad in-
vicem reticulatim, ut sic totum corpus
contineant et sustentent extcnsione sua ad
pedes et manus. Fiunt autem tunc am-
plse et ramiQcantur et procedit una
: CAPUT VT.
pars a posteriori ad anterius : et alia pars
ab anteriori ad posterius, et alicubi con-
currunt ad unum locum, sicut accidit
corporibus quse involvuntur ad invicem.
Sicut enim accidit convolvi venis com-
plicato eo quod estposterius adanterius,
et eo quod est anterius complicato ad Dc causa pulmonis et accidcntihus cjus,
posterius : et similiter accidit venis ex ct dc Jicpatc ct splcnc ct corum natu-
corde ad superiora protensis. ralibus opcrationibiis.
Haec autem venarum complicatio et

qualiter separanturab invicem, non bene

comprehenditur, nisi per anatomiam
quam in antehabitis hujus scientise su-
mus exsecuti, ubi etiani diximus dispo-
sitionem naturalem membrorum om-
nium animalium. Sufficiat ergo nunc id
quod diximus hic de venis et corde cum Consequens est dictis pertractare de
hoc quod in scientia anatomiae determi- naturis aliorum membrorum interiorum
natum est. per modum secundum quem determina-
tum est de ante dictis.
Dicamus igitur de pulmonc, loquentes
quod animal sanguinem Jia-
gressiljile

bens, habet pulmonem

et hoc necessa-
:

rium est, eo quod videmus quod indiget

refrigeratione per inspirationem. Magis
autem pubuone indiget animal habens
sanguinem, eo quod majorem aUis ani-
mahbus habet calorem. Animal autem
carens sanguine, non habet puhnonem,
60 quod sufficit ei hoc quod evenit ei de
spiritu naturali qui in eo pulsat infrigi-
datione. Animal autem spirans, infrigi-
daiur per spiritum aereum qui ingreditur
in ipsum : projiter quod etiam dicimus
puhuonem habere. GressibiHa perfecta
omnia spirare dicimus, ct ideo etiam
per consequens habere pulmonem. Non
autem solum gressibiha spirant, sed
etiam quaedam aquosa, sicut delphinus,
et balena, et cetus. Et simiHter animal
 LIB. Xin DE ANIMALIBUS, TRACT. I 17

magnum quod est de gepere malachie et nem concavum sive porosum

similem
lupi marini, quae omnia attrahunt aerem, spumae, quae de multa ex
facili efticitur

magno sunt corpore. MnUa enim sunt et pauca aqua, et pauca ex multa quando
aquosa et agrestia, quae videncet manent dissolvilur et fit aqua. Pulmo ergo hu-
in aqua in majori parle temporis, sicut jusmodi animaliuin est parvus ad modum
et multa agrestia ali(juando suut in lohv : propter quod etiam omnes hujus-
aqua h»c enim onmia sunt naturse
:
modi avium parum sitiunt, et a potu
communis et ha^c plerumque spirant
:
possunt longo tempore abstinere propter
sicut agrestia gressibilia : et spirilus ipse paucitatem caloris in corporibus eorum
est complementum quoddam vitse ipso- exislentis. Infrigidantur autem interius

rum, eo quod est ad refrigerium virtutis ex motu pulmonis, cujus motus dilata-
vitalis quae est in corde. tionis mullum infrigidantis aeris ab ex-

Est autem puhno instrumentum sive teriori ad interiora deducit, Cujus etiam
organum organice ahi membro subser- signuni est, quod hujusmodi animalia
viens. Principium enim motus j)ulmonis parva sunt quantitate, et brevia corpora
est in corde : et est praeparatus sic, ut habentia. Calor enim est causa incremen-
ampliari possit quando aer attractus in- ti et magnitudinis : et etiam rationabile
trat in ipsum potestatem autem habet
:
est parva esse, quae parvi sunt caloris :

recipiendi aerem ex vacuitate pororum, et ad defectum caloris sequitur defectus

et ex mollitie sua et magnitudine suae sanguinis, qui est materia incrementi et
substantiae : et ideo etiam cum inllatur magnitudinis. Calor etiam est qui rectifi-

plenus aere, non multum elevalur : et cat et erigit corda animalium, et propter
ideo non comprimit aliquod membrum. calorem melius terminantem suum hu-
Pulsus autem cordis praecipue in homine midum omnibus aliis caloribus aliorum
accidit, eo quod passiones timoris et spei animalium solus homo est erecti et recti
et gaudii et tristitiae magis movent cor corporis : et animal generans sibi similc

hominis quam aliorum aniinalium : et animal, magis aliis quadrupedibus est

ideo licet pulsus omnibus animali-
sit in recti et erecti corporis : nec talia anima-
bns, tamen ditrerentiae pulsus non ita ma- lia possunt manere, nisi in libero et refri-
nifestantur in aliis sicut in homine. Ex gerante aere : propter quod ut in pluri-
his igitur concluditur, quod pulmo est bus non manet in lapidibus aut fissuris
flabellum et organice deserviens pulsui terrae animal generans animal, quod pe-

cordis et spirationi. des habet et erecte ambulat super ipsos.

Amplius autem in pulmone animalium Mures autem secundum sua genera non
magna est valde diversitas. Quaedam erecte ambulant, sed potius totum pedem
enim animalia pulmonem habent san- posteriorem a media flexione cruris tra-
guineum et magnum quaedam autem : hunt in terra. Universaliter igitur lo-
habent vacuum et continuum sive com- quendo pulmo propter respirationem est
pactum ut in pluribus. Animal autem creatus.
generans animal sibi simile, habet pul- Oportet autem scire, quod quaedamin-
monem magnum respectu sui cor])oris, tcriorum membrorum sunt divisa in duo,
et multi sanguinis propter suie naturae quiedam autem non. Divisa autem dico,
complexionis calorem. Pulmo vero ani- quae dividuntur loco et subjecto, sicut
malis ovantis est parvus et siccus, et renes. Et integra et indivisa voco, quae
multum inflari potest, et tumescere. Et subjeclo eodem sunt, quamvis forle
similiter est in animali quadrupede et quaedam signa divisionis sint in eis, sicut
ovanti, sicut in tortuca, et lacerta, et sibi cor, et pulmo. De quibusdam autcm est
similibus. Etsimiliter etiam est in genere dubium, sicut de hepate quod multarum
avium. Genus enim avium habet pulmo- est divisionum ad invicem continuata-

2
 18 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
rum, ita qiiod unum vidoalur plura i[)samem])ra ad confortationcm sui li-
esse. gantur, sicut cliordis quibusdam grossis,
Univcrsaliler igilur scicndum, quod quibus navcs in portu Jigantur <id ancho-
interiora membra aliquo modo omnia ras. HtCc autem ligamenta fiunl in parti-
sunt dupla : ct causa quidom illius est, bus venarum magnis extcnsis cx vena
qiiia corpus sccundum omnes sui dimen- magna ad liepar ct splencm haic (uiim :

sioncs in duo dividitur, infcrius vidclicet duo mcmbra sunt sicut quoddam cLin-
ct supcrius, ct antc ct rctro, ct dextrum dcstinc rcpositum, quod retinet et salvat
et sinistrum : et ideo opinatum est quod- in cssc totum corpus. Vena ergo magna
libet membrum secundum aliquam di- procedit ad licpar et splenem, et ad unam
mensionem in duo dividi vel in plura, et partem interiorum et vena? quae exeunt
:

oj'gana sensuum esse dupla et liac de : a vena magna, non procedunt nisi ad
causa dictum est ctiam ipsum cor plures ista duo membra tantum immediate.
habere ventriculos. Pulmo etiam in cor- Amphus autcm in posteriori parte cor-
poribus animalium animalia generantium poris sunt renes ad quos procedunt venae
in duo dividitur propter quod ctiam : plures non ex vena magna tantum, sed
quidam opinati sunt talia animalia duos etiam exadorthi. Ex adorthi enim exeunt
pulmones habere. Et divisio quidem re- duse venae, quarum una vadit ad renem
num manifesta est cuilibet : sed in hepate dextrum, ct altera ad sinistrum. Hepar
et splene est dubium. Et causa hujus est, autem et splen conjunguntur stomacho,
quia multi opinati sunt, quod splen sit quia potentiam habent decoquendi ci-
hepar quoddam impurum : et in lali opi- bum, eo quod sunt ex sanguine : licet

nione divisum esse hepar dicunt in ani- enim vas melanchoUse sit splen, tamcn
malibus splenem habcntibus. In animali ex venis quu3 sunt in ipso, habet calo-
autcm quod aut carct splene in toto, aut rcmjuvantem ad cibi digestionem eo :

habct splenem valdc parvum, sicut sunt cnim quod habcnt istamembra calorem,
decheonos, hepar invenitur divisum in dccoquunt cibum. Renes vero sunt ad
duo : etmajor pars divisionum est in colandum superfluitatem humidam quae
dextra, minor autem in sinistra : et silus currit ad vcsicam.
istarum partium divisarum manifestus Ista igiturmeml)ra neccssario sunt in
est etiam ad visum. Hoc autem non in corporibus animahum, cor scilicet, et

omnibus manifestatur sequalitcr ovanti- liepar propter principalem calorem qui

bus nec etiam in una et eadcm spccie
: est in eis. Oportet enim animahs inte-
aequaliter est in qualibet regione. Sed in riora essc sicut fornacem, in qua sit ca-
quibusdam ct aiiquibus locis invenitur lor naturaUs : et oportet quod sit ille ca-
dividi hepar, et in quibusdam non sic- : lor conservatus in his duo membris eo :

ut ferunt de animaii decheonos Graece quod iile calor regit totum corpus, sicut
vocato. De hoc autem
quidam opinati princeps regit regionem quae est regnum
sunt, quod duo habeat hcpata, sicut et ipsius. Hepar autem est ad decoquendum
quidam pisces, et celcti similiter dicitur et digerendum. Omne igitur animal ha-
duo hepata habere. bens sanguinem, his duobus indiget
Amphus autem quia situs hepatis est membris : propter quod omnia hujusmo-
in dextra, oportet in sinistra situm sple- di animalia cor habent et hepar. Animal
nis esse : pars enim dextra et sinistra autem spirans tertio indiget menibro
sunt maxime causae divisionis et mem- quod est puimo.
brorum eorum, quse propinqua sunt sub
pariete sive sub diaphragmate. Splen vero in corporibus animalium
Amplius autem creatio membrorum cst accidentaliter, etnon necessario, quo-
interiorum cum venis est ubique, quibus niam non omne animal habet ipsum, nc-
 LIB. XIIT DE ANIMALIBUS, TRACT. I 19

que est ad operationem principalem. Est animalia splenes habent parvos, eo quod
enim vas superfluitatis melancholise as- superfluitas melanchohca quse est in eis,
similatum vasi aharum superfluitatum dechnat ad corporis corium squamas,
et
ventris et vesica\ quamvis superfluitas sicut in avibus dechnat ad pennas et plu-
splenis utiUtatem haheat quam superius mas et ahis. Sed in animali habente vesi-
iii anatomia assignavimus. Ilac etiam de cam ct pulmonem sanguineum humidum,
causa spk^n in quihusdam aninudihus est splen invenitur propter causam quam di-
Aalde parvus, et pra?cipue iu avihus cahdi ximus, quia videlicet continua declinatio
ventris, sicut in columha, et accipitre, melancholiae quse est actu humida, decU-
et milvo. Similiter autem accidit anima- nat ad ipsum.
hbus quadrupedibus ovantibus, et simi- Amplius autem splen est situs in sini-
liter in multis animahhus corticosis et stro, eo quod natura partis sinistrse uni-
squamosis, quce vesica carent, et parvis- versaUter estfrigidior et humidior. Unum-
simos et ferenuUos habent splenes, eo quodque enim contrariorum in corporis
quod melanchohca quse esl
superfluitas positionibus divisum est et attributum
in eis, per carnem derivatur in plumas secundum aUquod genus elementorum
et squamas. Splen autem in hahentil)us sibi conveniens. Sic enim dextrum est

magnum splenem, attraliitex ventre per contra sinistrum, sicut calidum contra
hepar superlluitatem melanchohci hu- frigidum : et hss differentise positionis
moris, et decoquit ipsam, eo quod crea- corporis sunt elementa prima corporis
tio ejus est ex sanguine loelulento me- secundum modum quem jam in aliis lo-
lanchoUco. Contingit etiam ahquando, cis determinavimus.
quod hepar ex ventre muUam trahit hu-
miditatem : et tunc est causa per acci-
dens desiccationis ventris, et causa duri-
tiei et oppilationis splenis propter aggre-
gationem mehmchoUcse humiditatis in
ipso. SimiUs autem durities ventris acci-
dit nimis mingentihus, propter quod ni-

mis humidum aqueum separatum a ven-

tre, siccum reUnquit stercus, quod curre-
re per intestina non potest. Si autem
fuerit hujus superfluitas melanchoUca
pauca in loco generationis humorum in
ahquahbus animaUbus, tunc erit in eis
splen valde parvus, sicut in piscibus. In
piscium enim generibus est ahquod ani-
mal, quod habet in ventre splenem adeo
parvum, quod quasi signum punctale
videtur. Hoc idem autem accidit quadru-
pedibus ovantibus, sicut et avibus, et pi-
scibus : eo quod horum splenes valde
parvi inveniuntur.
AmpUus autem creatio splenis est ex
terrestricarnedura sicut creatio renum.
Creatio enim puUnonis moiUs est et con-
cava sive porosa paucse digestionis. Sed
splenis et renum creatio est ex carne
contrarise dispositionis. Prsedicta igitur
20 D. ALB. MAG. ORD. PR/RD.
diaphragmatis impediatur, ita quod con-
tactus eorum est quasi in puncto, sicut
quando pLma superficies tangit sph<TTi-
cum globosum hepar enim extcriori
:

parte rotundum est, ut apte super ipsum

costae incurventur. Super hepar autem
est membrana quae prcestat ei sensus et
motus beneficium, et conlirmat ipsum
CAPUT VII. cum aliis interioribus colligando ad ip-
sum, etiam a corde, quse prsestat ei calo-
risaugmentum. Et hoc venit a parte sy-
mse eo quod gibbus a parte diaphrag-
:

matis existens, ex motu diaphragmatis

satis calescit.

Adhuc autem in hepate est locus am-

Et est DiGRESSio declarans intellectum plus, in quo divisa massa cibi attracti
eorum quae de hepate et splene dicta generetur in sanguinem. Sunt plura
sunt. taha loca in hepate, quatenus divisa
per lisec cibi materia magis festine dige-
ratur et alteratur : propter quod etiam
vense quae sunt propinquiores hepati,
sunt subtihoris telae. In talibus enim
calor citius alterans recipitur.
Amplius autem membrana quae com-
prehendit liepar, hgat ipsum cum mem-
Ad majorem autem evidentiam eorum brana quse stomachum cooperit et inte-
quae hic dicuntur, dicemus qusedam de stina, et ligat ipsum etiam cum diaphra-

hepatis natura et de natura splenis, licet mate ligamento forti, cum lateribus au-
plura in tractatu de eorum anatomia di- tem posterius ligat ipsum ligamento
xerimus. parvo et graciii.
Dicamus igitur, quod hepar est mem- Adliuc autem hepar cum corde conti-
bram in quo sanguis colorem accipit ru- nuatur per venam magnam, et illa vena
beum, licet mesaraica aliquam habeat firmatur cum hepate ligamento forti

virtutem in tali sanguinis alteratione, eo quod est membrana dura et spissa, quse
quod in mesaraica est virtus alterationis etiam ex se dimittit id quod subtilius
hujus ab liepate in eum defluxa : licet est de substantia ejus in substantiam he-
Galenus hoc iiegare videatur. Hepar au- patis : et hoc ideo fit, quia quod de eo
tem hujusmodi liabet virtutem, eo quod est in hepate, est in loco securiori. A
est caro rubea sicut sanguis coagulatus, corde autem principaliter originatae venae
caro quidem vacua a nervositate, sed in per hepar transeunt, et ab ipsius utra-
ea sparguntur vense, quarum qutedam que parte duae venoe egrediuntur : una
quae grossioressunt, origines et principia quidem in syma, per quam trahitur iiu-
sive radices sunt earum quae sunt graci- trimentum alia autem:a gibbo, per
liores. Istae autem venee sugunt a stoma- quam cibus toti corpori distribuitur :

cho et intestinis mediantibus ramis ilHs propter quod etiam ilia concava est, et

qui sunt in hepatis concavo, quod ,9?/ma concava vocatur. De ramis autem hepatis
hepatis consuevit nominari. et venis ab eo divisis satis in Anatomia
Pars autem hepatis quee est versus dia- dictum est.

phragma, declinat ab ipso, ne motus Plato autem et multi sequacium suo-

 LTB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 21

rum (lomicilium principale cujusdam de causa vocatur. Et hoc lit aut ex dua-
animae dixit in hepatc esse : ethanc con- bus causis simul, aut ex ahera earum.
cupiscibilem dixit esse. Et ha?c cum dnas Una quarum est, quod sive non utuntur
habeat partes, unam quidem concupisci- cibo melanchoHco aves generis ilhus :

tivam, autem irascitivam sive

alteram aut forte aves illee terrestres sunt, multas
adversativam ejus quod est triste, di- habentes partes tcrrestres : propter quam
xit concupiscitivam sive desiderativam causam parum valde habent de splene
esse in hepate, et irascibilem esse in cisti pisces et aves, eo quod terrestreitas trans-
felhs : pro rationc assignans, quia pri- it in squamas et pennas, sicut superius

mus tractus concupiscibiiis et desidera- diximus.

bihs quod secundum naturam est sal- Omne autem animal habens splenem
vans in vita, est in hepate, et expulsio parvum, habet etiam puhiionem parvum,
ejus quod impedit et rejiciendum est, est eo quod parum potat de aquoso. Amphus
in felle propter quod parvum habet fel
: autem animal liabens magnum splenem,
ad intestinum inferius, et ibi mordicando parvse est crassitiei : crassities enim fit

expeUit id quod est contrarium et corru- ab hepate : quod cum magnum est, et
ptum. Dixit etiam spiritu resoluto ex magnae virtutis, impeditur attractio sple-
hepate undique perhci in corpore desi- Quapropter nutrimentum non depu-
nis.

derium, et spiritu amaro evaporante ex rat afaece melanchohae propter quod :

fehe undique in corpore perfici indigna- membra ipsum abhorrent et non attra-
tioncm : et desiderium quidem formari hunt : et tunc incurritur macies : et haec
desiderabihscibi virtute hepatis ad hoc est causa, quod vere mehinchohci sunt
quod toti corpori est desiderabile, et sic macri et nigri cujus tamen etiam afia
:

trahi et duci ad membra. Et hanc doctri- causa est, scilicet parvitas caloris natura-
nam secutus est Galenus dans hepati vir- hs. Oportet igitur scire, quod, sicut Ni-
tutes principales et primas et spiritum colaus Peripateticus dicit, splen et hepar
naturalem. Sed in ahis nos locis hsec er- sunt quasi duo postes, in quibus infixae
ronea esse ostendimus : nec oportet nos sunt venae ex utraque parte.
hic de hoc disputare. Haec igitur cum his quae in anatomia
de hepate et splene dicta sunt, ad praesens
De splene a.uiem sciendum, quod splen sufficiant.
absque dubio est vas melanchohae, pur-
gans sanguinem a fsece terrestri : et hoc
quidem probatur per hoc, quod est in
directa oppositione ad hepar, respiciens
per poros rectos : neque habet porum
aliquem, nisi ad os stomachi propter ap-
petitum, et ad hepar ad sanguinis pur-
gationem.
Adhuc autem idem probatur per hoc
quod in viis quibus respicit hepar, inter-
fectis animahbus, invenitur sanguis foe-
tulentus et impurus quod non esset, ni-
:

si per illas vias sanguinis fsecem traheret

ab hepate.
Amphus autem, sicut dictuni est supe-
rius, quaedam animalia splenem non ha-
bent, sicut avis quaedam qua? caput habet
ad modum capitis asini, et ashius eadem
22 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
sicam nequc dcdit natura vcsicam, nisi
:

tantum auimaiibus sanguinem habcnti-

bus. Yidemus autem, quod omne animal
]ial)('nspuhnonem, sitit, et multum po-
tat. enim cibo non sicco, scd hu-
Indiget
mido multum plusquam sicco. Hanc au-
tem humiditatem totam non necessarium
est incorporari membris sed cst tantum:

GAPUT VIII. ad hoc ut mediante ea cibus possit fluere

per mesaraicas, et per venas subtiles he-
patis. Si enim convcrteretur ad mem-
bra, efticerentur aquosa inflata, sicut
sunt mcmbra hyposarcam patientium.
Oportuit igitur hanc humiditatem post
peractam digestionem separari a corpori-
De causa et natura renum et vesicse in bus animahum. A gibbo ergo hepatis, a
animalibus, in quihus sitnt renes et ve- quo sanguis ad nutrimentum membro-
qua de causa non
sica, et suiit in ani- rum dirigitur, oportuit ipsam trahi per
malibus quibusdam. renes ad vesicam propter quod necesse
:

est esse vesicam in omnium animaUum

corporibus quee puhnonem habent san-
guineum, sicut superius diximus. Animal
vero carens sanguine, caret vesica, eo
quod hoc animal non recipit aquam in
potum quee faciat fluere cibum, sed po-
tius in cibi temperamentum, sicut aves,

Cum autem hepar et cor sint membra et pisces, et ea quse sunt annulosi corpo-
nobilia, habentia nobiles operationes ad ris.Animal igitur habens plumas aut
esse et ad vitam pertincntcs : renes non squamas aut corticem duruni, non ha-
sunt operantes ad esse et ad vitam, seu bct vesicam propter potus sui paucila-
potius ad superflui impedicntis rcmotio- tem. Et quia sua aquosa superfluitas cum
nem : enim per venas, quse
trahunt tcrrestreitate sicca et salsa quae in ipsa
emulgentes vocantur, aquosam superflui- est, transit in plumas et squamas et cdr-
tatem salsam a gibbo hepatis cum aliqua tices.

parte sanguinis, qui ad renum dcpulatus Ab

his tamcn excipitur tortuca quo- :

est nutrimentum : quae superfluitas ultc- niam pulmo hujus animalis est maxime
rius descendit in vesicam et ejicitur : carnosus et sanguineus et similis pulmo-
quae quidem supcrfluitas multaest in qui- ni vaccse. Cum autem tortuca duplex sit,

busdam animalibus : ct ideo illa fortcs agrestis videhcet, et aquatica, puhno

oportet habere renes. Renes ergo princi- tortucoe agrestis inajor est quam essc de-

palitcr creati fucrunt, ut sit operatio vc- bcat sui corporis proportione. Hujus au-
sicae melior et perfectior. Et quia opera- tcm causa est, quia corpus ejus contine-
tio renum et vesicae est una, oportet ali- tur intesta valde spissa, in quam transi-

qua diccre de operatione vesiciE, licct re humiditas non potost, sed potius se-
dimiscrimus adhuc de natura quorum- cum gencratur a terrcstri nutrimentaU :

dam mcmbrorum superiorum intcrio- et non transit in cam superflua humidi-

rum, sicut de diaphragmatc, et quibus- tas sicut facit in avibus et piscibus etahis
dam aliis. squamosi corii animahbus : et hac ne-
Non autem quodlibet animal habct ve- cessitate fuit vesica in tortuca, ut recipiat
 .

LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 23

Immiditatom aquosam salsam sicut vas rum et ideo quando juvatur in una par-
:

quoddani tamen vesicse tortucsB silve-

: te, juvamen non transit ad aliam par-
stris et marinae inveniuntur valde parvae, tem
et renes similiter: quia non colligitur in Via autem venalis quse procedit a ve-
eis huniiditas, nisi qua' ad materiam ve- na magna, quse derivatur a gibbo hepa-
sicaj quam super se liabet, transire non tis ad renes, non directe ad profundita-
potest propter ipsius testae soliditatem. tem renum pervcnit et ideo etiam san- :

Nullum animal liabens})lunias aut

igitur g^uis coagulatus non invenitur in conca-

cortices, aut squamas, vesicam habet aut vo profundo renum, sicut invenitur in
renes, praeter tortucam agrestem et ma- concavis hepatis. Si enim ibi esset, in
rinam. interfcctis animalibus inveniretur coagu-
Caro enini ex qua renes in aliis crean- latus.
tur animalibus, scparatur in his in car- Amplius autem ex concavo profundi
nem qnamdam extcnsam, cujus creatio renum exeunt duse vise, in quibus non
similis est creationi renum in hoc quod invenitur sanguis, et perveniunt ad vesi-
humidum aquosum extrahit et separat cam : ct hoe sunt durce et fortes, eo quod
in pennas squamas et cortices. Ani-
et per eas decurrit urina acuta. Alise etiam
mal vero quod (jirajce amom vocatur, quaedam via^ exeunta minori vena, quam
non habet renes, sed vesicam propter adorthi vocant, ad vesicam : quae etiam
suae cutis mollitiem. xMollities enim illa propter eamdem causam durte sunt et
est causa quod attrahitur humidum aquo- fortes : et succedunt sibi sic duae venae,
sum sine renibus ad vesicam : et ideo ut per has quidem vias superfluitas hu-
amom non habet aliquod membrum di- mana exeat a vena magna ad rcnes, et
ctorum. Alia vero animalia habentia per alias deportetur haec humiditas ad
pulmonem sanguineum, habent renes, vesicam.
sicut diximus. Natura enim non utitur Adhuc autem in renibus invenitur fa?x
renibus, nisi propter venas emulgentes, propter colamentum aquossehumiditatis,
per quas trahunt, et ad eductionem su- quae fit ita in renibus : propter quod
perdui humidi per vesicam. In omnibus etiam in quibusdam animalibus multum
autem renibus profunditas qusedam est de colatione hac indigentibus, profundi-
et foramen propter cibi multitudinem, et tas renum major est, quam in aliis : et

ut melius ad ipsas concavitates trahatur haec est causa quare renes plus foetent
urina. quam alia membra interiora. Humiditas
Creatio autem renum hominis similis vero superflua exit quasi ex medio re-
est creationi renum vaccae et sunt renes
: num, et vadit in vias virides quousque
valde duri plusquam alia membra, ut pervcniat ad vesicam, quae sunt viae du-
minus laedantur ab acumine urinse, et ut rae et fortes propter cansam quam dixi-
virtus trahendi magis conservetur. Renes mus. Ilaec igitur est causa creationis re-
autem hominis in hoc vaccee renibus assi- num.
milantur, quia sunt ac si sint compositi Amplius autem in renibus sunt virtu-
ex multis renibus parvis : neque sunt ex tes trahendi aijuosum humidum et ex-
carne superficiei levis, sed potius valli- pellendi advesicam, convenientes naturae
culosi, non aequalis et continute superfi- ct suhstantiae eorum.
ciei, sicut renes ovium et aliorum qua- Amplius autem ren dexter altior est
drupedum : propter quod etiam dolor re- rcnc sinistro in omnibus renes habenti-
num hominis difflcilis est curationis, eo bus : et hujus causa est duplex. Una qui-

quod ipsa infirmitatis causa diflunditur, dem, quia motus tractus qui est ex parte
et est quasi in multis renibus et distin- dextra, est foitior : et ideo ren in quo
ctis ab invicem per angulos superficie- est virtus hujus motus, estaltior : motus
24 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

enim naturalis facit viam et locum omni- trahorent humidilatem: ct idoo indigent
bus mombris in parto dcxtra adsuperius : magno calore. propter eamdem cau-
I^^t

in sinistra aiitem in qua dolicit virtus, de- sam pars corporis quae est ex parte dor-
clinatad interius cujus signum est, quod
: si, est multum carnosa, ut caHda carne

homo habet altiorem palpebram dexlram sit coopertorium membrorum in circuitu

ad superius. Ideo igitur est altior ren dex- cordis In silvestri autem
existentium.
ter quam sinistcr, quia virtute dexlri non est caro multa inferius,
parle dorsi
superius attrahitur sicut et palpebra. Alia eo quod pinguedo renum satis coope-
autem causa verior est : quia hepar est rit.

in dextra, et calefacit renem, et ideo ele- Amplius autom quando in renibus mul-
vat eum. In omnibus enim animahbus ta ost pinguedo, multum conservabit ca-
renes habentibus hepar tangit renem dex- lorem : et ideo ren distinguit et digerit
trum. bona digestione, eo quod in pinguedine
AmpUus autem in renibus multum est est reUctus calor qui est digerens humo-
sepum plusquam in aliis membris prop- rem. Hsec igitur est causa quod renes
ter colamentum aquossB supertluitatis sunt multse pinguedinis.
in quo est pingue, quod est ex aquoso AmpUus autem, sicut jam paulo ante
sanguine generatum . Sanguis igitur diximus, in omnibus animaUbus ren dex-
aquosus bene digestus qui remanet ibi, ter minoris pinguedinis est quam sini-

convertitur in pinguedinem et zirbum. ster : et ost etiam aUior, eo quod natura

Sicut enim in combustis residuum com- membrorum in parte dextra existentium,
bustionis est cinis humoribus de-
: ita in levior est ex calore majori, et majoris
coctis in hepate superfluum ipsorum ad motus. Motus autem per calorem est dis-

renes derivatum est pinguedo et zirbus : solvens et contradicit virtuti coagulativse

et ideo in utroque, cinere videlicet et pinguedinis, eo quod pinguedinem dissol-
pinguedine remanet aliquid caloris, qui vat. MeUus igitur natura intendens
con-
egit diu in ea quasi per usum inductus : gerit circa renes muUam
pinguedinem
quia cinis est acutus, et pinguedo lenis propter causas preeinductas. Oves autem
inflammabilis et supernatans liquoribus. hoc habens accidens communiter, quod
In ipsa tamen substantia renum non est quando pinguedo circumquaque circa re-
aliquid pinguedinis, eo quod sunt de car- nes concreverit, muUse moriuntur eo :

ne spissiori quam sit ahqua substantia quod ovis sit humidum valde animal,
alterius membri interioris sed substan- : sicut muUitudo suse lanae ostendit et mol-
tia pinguedinis est extra corpus renum, Uties. In humidis autem animaUbus pin-
circumdans ipsos, si tale sit animal quod guedo quae ex aquosiori generatur san-
habet pinguedinem : si autem fuerit tale guine, est muUum humida et facile pu-
quod habet sepum vel zirbum seposum, trescit et corrumpitur et hoc modo mul- :

circumdabit sopum ipsos renes. Superius tipUcata in ove interflcit ovem.

autem differentia inter zirbum et pinguo- AmpUus autem dolores accidunt reni-
dinem est assignata: ren tamen doxter bus ex ventositate et hi non sunt secun-
:

minus habet, eo quod est calidior, et plus dum unum modum et eumdem. Causa
dissolvit pinguedinem circa se genera- enim doloris est ventositas, quse surgit ex
tam. Multam igitur pinguedinem habent oppilatione renum propter quod etiam:

renes propter dictam causam. dolor renum in omnibus est valdenocens

Amplius autem quia propter sahitein et aiflictivus et quando augmentantur
:

fuit creatioronum, oportuit crcationom dohjres ronum, cito ducunt ad mortem.

rcnum ossocalidam. Renos onim sunt ex Surgit aulom hsec subtilis vontositas ex
ultimis membrorum interiorum in ha- humido vaporante, quando circumdatum
bentibus rones ot nisi cssent oalidi, non
: ost caUdo pingui et ipsa subUUs ventosi-
:
 LIB. XIII DE ANIMALTBUS, TRAGT. I 25

tas pertingit ad liepar et ad cor, et cor-

ruinpit hepar, et exstinguit cor : et sic

moriuntur animalia et prspcipue oves.

Pinguedo enim quse est in renibus alio-

rum animalium, non multum est spissa,

nec est similis spissitudini pinguedinis

ovium : eo quod humidum coagulatum
magis est conserlum. Prajterea etiam
pinguedo ovium major cst pinguedine CAPUT IX.
aliorum animalium et cito impinguan-
:

tur oves circa renes propter quod in rc-

:

nibus circumdata humiditas comburit et

vaporat in ventositatem siccam et subti-

lem et penetrantem : et hujus ventosita-

tis dolore morilur ovis. Transit enim ex-
siccata ventositas per venam magnam, De iKitura diaphragmalis, et natura
etadhorti, et ad cor pervenit : eo quod aliarum telarum quse sunt in corpore :

viseharum vonarum succedentes venis et est DiGRESSio declara)is intellectum

renum usque ad cor continuantur : et sic eorum que de Jiepate et splene dicta
exslinguitur ovis. sunt.
Dictum est igitur de dispositione natu-
rali cordis et hepatis et renum et splenis :

etdictaesunt causce physicae horum mem-

brorum, quae licet sint interiora, tamen

sunt separata ab invicem.

Nunc autem de diaphragmate erit di-

cendum.
Oportet autem prsescire quod dicit Ari-

stoteles, quod quidam homines parietem

diaphragmatis vocant intellectum : et

hoc non apud nostrum sermonem qui

est
Latinus est, sed potius apud sermonem
Graecum et Arabicum, qui iniellectum
vocant virtutem distinctivam et hoc :

nomen est aequivoce sumptum ad distin-

ctionem quam facitdiaphragma inter spi-

ritualia et pronutritiva, et distinctionem

quam facit intellectus in intelligibilibus.

Dicitur igitur hoc modo paries diaphra-

gmatis intellectus quasi intus lectus : co
quod distinguit cor et pulmonem, qute
sunt in spiritualium regione, ab aliis

membris quae sunt sub ipsis in regione

pronutritivorum. Omne igitur animal
habet parietem, sicut ctiam habct cor et
hepar.
Positio igitur diaphragmatis est inter
26 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

cor et vcnlrem : eo quud natiira inlendit bus : sed etiam causa est, quia humoris

conservarc cor, quod est principiuiii ani- attracti in nutrimentum parum pervenit
msB sensil)ilis, sine occasionil)us inlirmi- ad medium : qviia aliter spiritualia A^elo-

tatum quu' cito forte vcnirent cx evapo- ciiis spissis turbaientur. Ad extrema au-
ratione cihorum ventris, aut eliam exoc- tem rellectitur et adunatur : et ideo
casionibus extrinsecis ex calore ct frigoro in extremis plus nutritus, magis inspis-
accidentalibus aeris circumdantis. Prop- satur.
ter hoc iyitur natura proeparavit hoc Hoc autem convenientissimum est,
membrum sicut murum ante introitum sicut diximus : quia si in medio esset
domus, ct distinxit per ipsum nobiiiora carnosus calidus, multam attraheret illuc
superiora, et ignobiliora inferiora. Mem- humiditatem, et destrueret spiritualium
bra enim superiora sunt, per quce exer- operationem. Paries enim calefactus su-
centur omnes bona:' operationcs animse bito mutat sensum, et resolvit totum
ad meliorationem pertinentes. Inferiora corpus in gaudium vel tristitiam : cujus
vero non sunt nisi propter superiora, ut signum est titillatio quee fit in tactu levi
ex his liabeant cibum superiora. parietis. Risus enim subito sequitur ta-
Propler has igitur causas facto pariete, ctum telse, eo quod per ipsum tela mo-
oportet scire quod paries quidem est car- vetur : motus enim talis concutit parie-
nosior in extremitatibus suis, ubi conjun- tem, et calefactus ex motu paries, difTun-
gitur aliis membris, quia ibi indiget con- dit spiritum et rcsolvit : et tunc mutatur
fortatione et in medio est magis tenuis
:
intellectus qui continebat corpus : et ri-

et subtilior, sic enim magis convenit det etiam homo in his quse non sunt ri-

extensioni spiritus, et magis juvat cor denda risu inordinato, in quo est multa
quod est principium vitae totius. excussio spiritus, et multa dissolutio
Amplius autem paries duas habct vias nervorum ex calore diffuso in ipsis. Quod
ad ipsum ab inferiori procedente cujus : autem solus homo hujusmodi titillatione
signum sunt accidentia infirmitatum quse mutatur, causa est, quod pellem habeat
eveniunt aliquando circa ipsum. Ali- valde tenuem, et carnem valde subtilem
quando enim humorem calidum ab
trahit et tactum et ideo nullum animal ridet
:

inferiori : et cum ille humor mutatus nisi homo. Titillatio enim hominis addu-

fuerit et corruptus, vaporabit ad caput, cit risum ex tali motu pellis vicinsesub-

et mutabit sensum et intellectum secun- ascellaribus locis^ eo quod ibi movetur

dum quod intellectus communicat cum paries. Unde etiam opinati sunt quidam,
sensu in spiritu sensibili. Licet enim in quod si homo percutiatur et vulneretur
pariete non sit intellectus tamquam in in locis illis, non dolebit. Sed risus acci-

organo, eo quod nuHius corporis est dit ei propter calorem titillantem ex per-
actus tamen communicat paries cum eo
: cussione excitala.
circa quod est operatio intellectus et : Et hic quidem sermo verisimilior est
ideo alterat intellectum aliquando mani- quam sermo Hesiodistarum, dicentium
festa alteratione. Hoc igitur accidens et caput hominis aliquando loqui post prae-
similia probant, quod humorem corrum- cisionem a corpore. Homerum enim in-

punt aliquando : et paries trahit ad re- ter mirabilia Jovis, dicunt talem di-
gionem spiritualium, qui ad sedes anima- xisse fabulam. Hic autem sermo in Ar-
lium virtutum vaporans subvertii et dis- cadia tarditus et susceptus est. Ibi enim
turbat operationes animalium virtutum. persuasum habent, quod quidam decol-
Non solum autem est causa, quod car- latus per divinum numen Jovis audienti-
nosus in extremis juxta costas est paries, bus multis locutus fuerit. Hujusmodi au-
et inmedio tenuis ut confortetur in ex- tem sermones in philosophia falsi sunt.
tremo, et in medio congruat spirituali- Nullum enim omnino sermonem a capite
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 27

separato pulmone possibile

a canna et dam animaUum omnia sunt membra in-
est exire neque omnino possibile est
: teriora. Et in quibusdam non sunt om-
esse sermonem aliquem sine motu pul- nia : quoniam in quibusdam sicut in an-
monis. Expertum est etiam apud Graecos nulosis rugosis non est nisi membrum
et barbaros, apud quos multi decollan- per quod suscipiunt cibum, et membrum
tur, quod numquam accidit aliquid ta- quod est principium vitiE et digestionis
lium in partibus eorum. Alia vero ani- et sensus simul : et statim est membrum
maba non rident ex motu parietis pi'op- per quod emittitur superfluitas stercoris.
ter spissitudinem sui corii : et etiam Jam autem in ante habitis diximus quae
ideo quod non sunt naturaliter risibilia mcmbra sunt in taUbus, et propter quas
sicut homo. Motus autem corporis et re- causas.
volutio de loco ad locum post capitis Membra autem qufe in numero qui-
truncationem, est possibilis ex impetu dem et operatione conveniunt, in qui-
spiritus corpus volventis. Propter quod busdam tamen animalibus in esse et dif-
etiam animal carens sanguine, similium Corda enim om-
finitione diversiUcantur.
existens membrorum et viscosie humidi- nium animaUum non unius sunt modi et
tatis, longo vivit tempore post capitis difiiniUonis : et simiUter est de membris
truncationem : cujus causam jam in aUis aUis. Ilepar autem in quibusdam anima-
locis librorum naturalium assignavimus. Ubus lissuni est multis tissuris et in :

Sic igitur causse propter quas sunt mem- quibusdam nuUam omnino habet fissu-
bra singula interiora, determinatce sunt. ram, et pra^cipue piscium et animaUum
Oportet autem scire, quod necesse est quadrupedum ovantium. Hepata autem
ut omnia membra interiora ponantur in avium assimilantur hepatibus ovantium
terminis venarum venientium ad ipsa. in lioc quod color hepatis avium est sic-
Humor autem cibalis exsudat de extre- ut color hepatis piscium et aUorum ani-
mitatibus venarum, qui coagulatur et maUum ovantium qucne diximus. Causa
formatur in membri substantiam prop- : autem hujus est, quia aves sunt boniE
ter quod etiam omnia membra interiora respirationis ot levis carnis : et dissolvi-

sanguinea videnlur et consimilia, et in tur facile quod est in eis : nec est in eis

hoc diversam habentia naturam a mem- multum superfluum malum, quod non
bris aliis corporis. cito dissolvatur : propter quod etiam
AmpUus autem omnia membra inte- muUa animaUa feUe carent. Hepar enim
riora creantur in tela continente ipsa. In- conveniens est bonitati complexionis
digent enim ad sui conservationem coo- corporis et sanitati. Horum enim om-
pertorio levi quaUs est natura telce : ita nium complementum et perfectio est in
videlicetquod sit tela fortis et spissa ad sanguine bono prajcipue. Ilcpar vero est
hoc ut non de faciU patiatur occasionibus muUi sanguinis et cor. Est enim pra^ter
incidentibus in eam et non sit carnosa,
: cor pluris sanguinis omnibus aUis inte-
ne liumores superfluos trahat ad mom- rioril)us membris. Color autem hepatis
brum : et quod sit tenuis et levis, ne aviuni et piscium et aUorum ovantium,
membrum ex ea aggravetur et oneretur est unus in majori parte, sicut diximus.
quod ab ea circumdatur. Inter omnia au- Hepar tamen aUqiiorum animaUum est
tem membra interiora fortiores et plures vahle malum eo quod iUa sunt make
:

sunt telse cerebri et cordis eo quod isla : complexionis in corpore, sicut est hepar
duo membra propter nobiles suas ope - tortuca;, et corvi, et sibi simiUnm in ge-
rationes et propter moUitiem quoe est in noribus suis.
cerebro, indigent muUa custodia : in ip- Spkm vero animaUuni habentium cor-
sis enim prfficipue est virtus vitie. nua ot ungulas fissas, sicut aries, est ro-
AmpUus autem in corporibus quorum- tundus : et sic est gcneralitor in ove ct
28 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
capra, nisi accidat sibi clongari ex acci- enim sunt extra ct quoedam intra eo :

dentali augmento splenis et corporis ad quod natura quorumdam communicat

quantitatem splenis vaccce. Splen autem cum venis, et ha3c oportet intus esse :

omnium habentium multas tlssuras iti quorumdam autem non, et hsec sunt ex-
pedibus, longus est, sicut porci, homlnis, tra. Quaedam autcm sunt superius, et

et canis. Sed splen omnium habentium qusedam^inferius, sicut spiritualia et vi-

soleas, medius est inter istos duos in talia et animalia superius sunt, et nutri-

quantitate, sicut splen equi et asini et tiva et naturalia sunt inferius. Qusedam
muli, nisi hoc fiat per accidens aliquan- etiam sunt dexlra, et quaedam sinistra :

do, sicut diximus. Nec habcnt ista mem- quge licet in iigura non difTerant, mag-
bradifTerentiam in corporibus animalium nam tamen habent difTcrentiam in virlu-
in magnitudine vel quantitate tantum, te motiva, eo quod dextra mobiliora sunt
sed etiam ditrerunt in situ. Quaedam quam sinistra.
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 29

TRA€TitTII!§l II

De intestinis.

in animalibus habentibus oesophagum,

venter ponitur in fine illius, in carenli-

bus vero oesophago venter statim est post

os applicatus cum ore. Post ventrem au-
tem quem voco locum in quo cibus re-
cipitur ad digerendum, disponitur inte-
stinum unum vel raultiplex secundum di-

versitatem naturce animalium. Manife-

CAPUT I slum est autem ex ante dictis, quod non
est aliquod membrorum istorum, quod
non sit propter cibum. Necessarium
enim est ut digeratur cibus : quia nisi
digeratur, non potest sugi a corpore hu-
miditas. Cibus autem et superfluitas
inutilis et impura, non sunt unius modi :

De ventris dispositlone, natura ven-

et ideo oportuit qusedam membrorum isto-

triinn, et diversitate ventris anima- rum esse ad recipiendum cibum, qude-

lium. dam autem ad alterandum receptum, et
qusedam ad recipiendum superfluum im-
purum quod est rejiciendum. Oportet
enim quodlibet praedictorum liabere
membrum in quo sit retentum in loco
suo. Convenientius tamen est, ut de his
loquamur in loco ubi tractabitur de cibis
animalium, et generatione membrorum
Interius aulem in corde animalis post suorum hic enim non inquirimus nisi
:

parietem diaphragmatis est venter in causam membrorum.

corporibus quorumdam animalium : et Consideremus ergo nunc diversitatem
 :

30 D. ALB. MAG. ORD. PR/Ef).

ventris animalium, et diversilatcm mem- sunt sicut ventres animalium cornua ha-
brorum convenienlium digestioni cil)i. bentium. QuodHbet autem horum ani-
Magnitudo enim et figura venlris etiam malium habet multos ventres, sicut vac-
secundum aspectum non est unius dis- ca, ovis, et capra, etaba liis simiba.
positionis : sed potiiis animal liabens lli auteni ventres dantur a natura
ani-
dentes in utraque mandibula, et habens mab, ut usus et digestio cibi compleatur
sanguinem, et cum boc generans animal perfecte ita quod nalura hepatis trahat
:

sibi simile, babet unum ventrem, sicut ex ea quidquid puritalis habet, et quod
lionio, leo, et canis, et csetera bis simi- possibile est converti in nutrimentum.
lia qu» sunt in pedibus multorum digi- Cum enim hujusmodi animaba diminuta
torum. Simile autem his in ventre est videanturin dentibus comminuentibus et
animal habens soleas, sicut equus, mu- dividentibus cibum, dedit eis natura ven-
lus, asinus, et animal babens in duo trem postventrem, in quibus compleatur
scissam ungubim, et cum lioc in utraque quod in usu dentium esse videtur omis-
mandibula dentes habens, sicut porcus : sum. Haec enim animalia dura comedunt
haecenim omnia unum et quasi unius etbgnosa, de terra radentiaea : et in hoc
modi habent venti'em. modo cibandi dentes anteriores superiores
Animal autem cujus cibus est ex ma- durare non possent : quia adconfricatio-
teria lignea et spinosa, quod videlicet ex- nem durorum materia ipsorum evapora-
tremitates arborum rodit et ramusculos, ret. Dentes autem inferiores non ita for-
sicut capra, habet plures ventres. Dico titer inbguntur sicut superiores, et eliam
autem omne receptaculum esse ventrem stant recti in radicibus suis : superiores
in quo reponitur cibus antequam purum autem pendent, et ideo superiores non
ab impuro separetur. diu essent utiles in tab cibo : propter
Tale autem animal est etiam canielus, quod natura in tabbus animalibus dedit
et quodlibet animal habens cornua, et ventrem in quo crudus cibus recipitur
carens dentibus in mandibula superiori : et postquam molbficatus est, reducitur

propter quod etiam non est camelus sic- ad molares, et tunc masticatur: et hsec
ut animal habens dentes in utraque est comestio quse ruminatio vocatur^:
mandibula, quamvis careat cornibus. Et et tunc venter secundus recipit cibum di-
quia sic camelus accipit cibum, necesse gestum hoc modo quod digestio in ipso
fuit ut venter cameli esset ila dispositus incepit per molblicationem et divisionem:
ut plures haberet ventres. Yenter ergo et hic venter secundus est stomachus.
cameli assimilatur ventribus animalium Tertius autem venter est intestinum,
carentium dentibus in superiori mandi- quod continuatur ad portanarium stoma-
bula : eo quod creatio
suorum dentium clii^ in quo recipitur cibus in meUori di-

fuit simibs creationi

dentium animalis gestione, quia jam separatur, et purum
habentis cornua. Quia autem cibus ca- ejus in partem ad hepar a stomacho tra-
meli fuit spinosus, oportuit palatum esse ctus est : tamen adhuc in illo intestino
durum : propter quod linguam carnosam decoquitur, et purum per mesaraicas
esse conveniebat in qua cibi sapor senti- quse illi intestino adhterent, exsugitur.
retur.Natura enim in camelo utitur pa- Quartus autem venter est uHimum inte-
dentium prop-
lato sicut parte terrestri : stinum, cui postquam de orbo intestino
ter quod ruminat camelus sicut animalia exivit cibus, adhcerent mesaraicse et hoc:

cornua habentia. Ventres enim cameli est quod vocaturye;'?/;^;/m, in quo cibus

* Cf. etiam pro hoc qufe dicunlur in libro II de Animalibus, tract. ii, cap. t.
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 31

in ultima est digestione : quia ibi ulti- tempus ad digerendum. In his cnim na-
muni purum separatur ab impuro, et im- tura supplot quiddam omissae operalionis
purum quidem totuni corruptum ejicitur oris per virtutem caloris stomachi. Quffi-
per longaonem anum. Isti aulcm vcn-
ot dam autem avium quasi nihil habent eo-
tres Greece quidem dicti sunt nominibus rum quse dicta sunt, sed potius habent
diversis, quorum etiam nos nomina po- papam sive vesicam gutturis longam val-
suimus superius. Et qui vult perfecte cog- do et stomachum : et illfle sunt aves aqua-
noscere situm per aspectum ipsorum, le- ticae longi colH et corporis, sicut iUa quse
gat superius in lihro primo hujus scien- est niergus magnus niger, ct fulica, et
tiae, ubi posuimus ordinem membrorum hujusmodi, quarum cibus velociter valde
omnium interiorum ot exteriorum in digeritur, oo quod stomachos humidos
anatomia ^ vakle habent avos hujusmodi ot ideo :

Propter eamdem autem causam com- cibus earum emittitur indigestus. Prop-
plexionis cibi mcmbra recipientia cibum ter quod etiam gulosae sunt valde aves
etiam in avibus diversificantur : quia illae.

enim non habet os conveniens ad

avis Genus autem pisciumnon indiget ven-
molendum et masticandum cibum denti- tre, qui suppleat oflicium oris quoniam :

bus, dedit natura quibusdam avibus fere omne genus piscium habet dentes,
membrum in quo cil)us mollificatur pri- cxcepto genere parvo, quod Graeco asta-
mum et alteratur, anlequam descendat ros ideo vocatur, quia solum ruminat :

ad stomachum et lioc est membrum

:
quod quidam papam dicunt, Latine vesi-
culum gutturis vocatur appellatur au-
tem a nonnuUis struma avium. Hoc au-
tem membrum supplet defectum oris, in
quo etiam cibus per saUvse commixtio-
astaros enim Latine sonat ruminans.
Pauca autem animalia habentia dentcs in
: utraque mandibula ruminant. Piscis au-
tem dictus ruminat, quia dentibus caret.
Omnes autem dentes piscium sunt acuti,
et nulii sunt sicut moiares prajter solum

nem et masticationem moUiticatur. In piscem fluvialem, qui carpo apud Ger-

quibusdam tamen avibus moUiora come- manos et Gallicos vocatur, qui dentes
dentibus vel cibum in aqua sumentibus, habot in gutture. Hic solus inter pisces

est oesophagus,et non struma. In quibus- nobis notos, habetdontos hitos sicut sutit
dam autem etiam aliud membrum inve- molaros, et in oro nullum omnino don-
nitur, in quo comphitur talis usus cibi. tem liabet, sicut plura alia gonera pi-

Et quaedam habent magnum oesopha- scium qui sunt in fluminibus Germaniae

gum, in quo diu stat cibus, et paulatini et Galliai. Sed pisces alii dentes habont
descendit ut mollificetur et calefiat, sicut acutos et multos, ut cito dividant et ab-
in grue,et ciconia, et struthione, et hujus- scindant cibum illa divisione qua possunt,
modi avibus. Quaidam etiani alia habent quoe est mahi ot imperfocta, eo quod ci-

additamenta ventris, quaedam habentet bus non potest diu manere in oro ipso-
ante ventres qucedam additamenta promi- rum : propter quod otiam non habont
nentia,in quibus reponunt cibum crudum molares : et si haberent eos, ossont otio-
donec aUeretur et mollificetur. Quoedam si et carponem qui habet
inutiles praeter

autem habent stomachum valde spissum mandibulas in gutture, et cibum clauso

et carnosum et durum : et talem stoma- ore motu branchorum contorit.

chum multae habent aves, in quo possint Amplius autem quidam pisces carent
reponere multum cibum per longum omnino stomacho, et habent ioco ejus in-

1 Cf. De Animahbus, lib. I, tract. ni, cap. 3.

32 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

lcslinuin quod jcjumim vocatur, sicut ventri canis. Venter autem porci et ven-
sturiojct liuso propter quod etiam num-
: tres sibi similes sunt majores : et habent
quam cibus aliquis invcnitur invenlribus etiam in intestinis multas involutiones,
corum. Quidam autcm pisces habent ut melius decoquatur et exsugatur cibus
quidem stomaclmm, sed parvum valde longo tcmpore transiens per involulas ct

ct brevem et constat quod habent cum

: longas vias cjus. Venter autem canis et
ad adjutorium decoctionis ciborum. Qui- similes sibi sunt minores : nec est in
dam etiam habent stomachos carnosos et eo multum post stomachum ex quo ex-
spissos, sicut sunt stomachi avium, sicut suctio fiat : quoniam inteslinum ad quod
piscis qui Grsece taricos vocatur. Quidam non continuantur mesaraicaj, sed est exi-
autem etiam habent stomachos villosos tus stercoris tanlum^ est positum statim
villis longitudinalibus et transversalibus, post stomaclium in omnibus talibus ven-
sicut piscis quem Germani valre vocant, tribus : propter quod etiam canes multum
qui habet caput ct os valde magna, et famescunt, et illi qui inordinatum ha-
ventrem habetstatimjuxta os suum. Qui- bent appetitum, famen dicuntur pati ca-
dam autem pisces habent ante stomachos ninam.
partes prominentes in quibus recipiunt
cibum : quidem prorainentiae diver-
quse
sificantur tam in generibus piscium, quam
in generibus avium. Membra enim ista
in piscibus inveniuntur superius, et in

avibus inferius sub gutture in principio

intestini quod ad stomachum dirigit.
Quaedam etiam animalia generantia sibi
similia animalia, habent hujusmodi pro- GAPUT II.

minentias in parle inferiori sub gutture

ad cumdem quem diximus usum. Omnes
vero modi specierum piscium indigestio-
nem in cibo patiuntur, propter diminu-
tionem membrorum operantium commo-
litionem et digestionem cibi, et ideo eji-
ciunt superfluitatcm cibi cujusdam : prop- Dc modis diversitatis intestinorum se-

ter quod etiam sunt valde gulosi. Simili- cundum diversitates ventrium.
tcr autem de omnibus aliis animaU-
est

bus recta non longa nec involuta inte-

et

stina habentibus exit enim ab omnibus

:

liis cibus cito, antequam sufficientcr ci-

l)us exsugatur et ideo subito post cibum

:

alius ineisappetitus cibi generatur.

Jam autem superius determinatum est,

quod animal habens dentes in utraque Intestinavero etiam diversantursecun-

mandibula, ventrem parvum hal)et mi- dum ventrium divcrsitatem. Aliquando

norem quam ca qu» carent dentibus in enim intestinum est amplum juxta por-

mandibula superiori. Et communiter lo- tanarium stomachi, et stringitur in fine

quendo in ventribus eorum duo sunt di- ventris interioris : et hoc modo sc habet

versitatis modi. Aliquorum enim ipso- intestinum canis, propter quod cum cor-

rum venter est similis ventriporci. Quo- poris incurvatione et crurium extensione
rumdam alioruni qutB sunt de numero et dolore corporis egreditur canis stercus

talium animalium, ventrcs sunt similes et sibi similium. In pluribus autem ani-
 LII5. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 33

malibus est c converso : quoe quidcm lia- tunc superfluitas multum exsugitur, et
bcnt in intcstinis involutioneni mullara, eflicilur sicca, et sic pcrvcnit ad intesti-
et emittunt pi"opter amplitudinem intc- num involutum, quod involutum est
stini et ani stercus de anima-
facili, sicut ut superfluitas ibi detineatur, ne subito
lia cornuta : ha?c enim animalia et ven- excat, donec aggregetur ct excat simul.
tres habcnt maij;nos et intestina propter Animal igitur non guh)sum cst quod in
magnitudincm corporum suorum. Fcrc inlcstino non habet multam amplitudi-
autem omnia corpora animaliam cornua nem in parlc vicina vcntri inforiori, et
habcntium, magna sunt co quod viridia : quod liabet cum hoc intestini involutio-
et humida comedunt, ct maximc pascun- ncm, neque recta habet intestina. Quod
tur in locis palustribus, prsetcr capraruui autcm intcstini habct amplitudinem, est
genera qutje montanis gaudcnt pascuis gulosum, ct prsecipue si cum hoc habct
et siccis : et propter hoc etiam vaccse in inlestini rectitudinem : rectum igitur in-
palustribus continue pascentes, enormi- testinum subito cibi reducit appetitum,
ter gTandescunt, sicut apparet in bobus et ssepe. Gulosum igitur erit propter am-
Frisise,quorum multi crcscunt fcrc ad plitudincm, et ssepe appctens et fameli-
quantitatem magnorum cquorum. Haec cum propter rcctitudincm intcstini.
autem magnitudo accidit cx usu cibi hu- Amplius autcm quia recens estcibusin
midi, sicut diximus. Habent autem ha;c vcntre su})eriori, et corrumpitur in stcr-
animalia cohjn et illam partem intcstini cus ftetidum ct siccum in ventre inferio-
quse vocatur orhum, post qute duo sc- ri, oportet esse intermedium aliud mem-
quitur intestinum strictius, quod vocatur brum, in quo cibus alteretur a recentia
quod continuatur intesti-
involutuia, ad in corruptioncm : et propter illud dedit
num rectum quod longaon vocatur, quod natura omnibus animahbus mcmbrum
continuatur ad anum per quem excunt sive intcstinum illud, {\wo\ jejwium vo-
Longaon autem intestinum
supcrfluitatcs. catur, in quo maxime cibus corrumpitur
ultimum in quibusdam est pingue, et in cum puritate ab eo scparata et hoc est
:

quibusdam macrum. Omnia autcin ha'C intcriiicdium inter ventrem supcriorem

sagax ingeniosc formavit natura proptcr et infcriorem : in superiori enim cibus
operationes digestioni et indigestioni et est nondum digestus plene, in inferiori
egestioni cibi convenientes, quae a quibus- autem cst corruptus, ct in medio rautatur
dam vocantur cibi receptio, et ejusdem ex una dispositione ad aliam. In omni
decoctio, et exitus supcrfluitatis. autem animali magni corporis, cst hoc
Amplius autem postquam cibus ince- intestinum : et nuraquani invcnitur in eo
perit descendere, et pervenerit ad vias cibus acceptus, eo quod est res conimu-
amphis intestinorum, non remanet, scd nicans cum duobus locis ventris, supe-
egreditur : et prcccipue si animal fuerit riori scilicet, ct inferiori semper in- : et
])oni oris sive labii in sumendo cibum :
venitur in raortuis vacuum ac si animal
quia tunc non nimis cxsiccatur in ipso, nihil et horum omnium cau-
comedcrit :

scd manet humidus lubricans vias ad fa- sam detcrminavimus in anatomia ventris
ciliorem descensum. Boni autem labii el intestinorum.
sive bonse et multae comestionis est cibus Araplius autem dicit Aristoteles, quod
aut propter magnitudinem corporis, aut tempus alterationis cibi dc una in aliam
propter fortitudinem caloris. Strictum dispositioncm in faeminis est aliter quam
ergo intestinum recipit cibum a ventre in maribus : quoniam in foeminis cibus
superiori qui est stomachus, aut ab co corrumpi incipit supra intestinum com-
intestino quod colon vocatur, et sic a lo- mune quod jejimum vocatur : in mari-
co amplo vadit ad locum inferiorem, et bus autem corruptio lit ante orificium
ab illo vadit ad intestinum strictum : ct intcstini in egressu : et hoc est ante vcn-
34 D. ALB. MAG. ORD. PIliED.

trciu inrcriorcin : cl lioc si vcruiii cst,

lamen bal)ct calorciu diniiuuluui in fro-

mina, qui citius corruuipit (juam com-

|)lcat opcrationcm. Gomplctus autcm ca-

lor iu maribus causa crit oppositi.

Amplius in vcutribus (piorumdam ad-
buc sugeutium animalium invcuitur coa-
gulum ali(|uan(b3. Omnia autcm anima-
lia babcntia unum vcnlrcm tantum, ca- GAPUT 111.

rent coagulo, pradcr animal quod dici-

tur pilosi pedis, sicut cst lcpus. Gum au-

tem coagulum invcniatur in animalibus

multorum vcntrium, non invcnitur nisi
in bis quse tres ventres liabcnt, ncc um-
quam invcnitur in duobus ventribus ple-
nis,sed tantum in tertio qui immediatc Et est DiGRESsio declarans naturam et or-
est antc vcntrcm qui jujiums vocatur. dinem et universalitatem intestino-
Onmia crgo bujusmodi animalia bal)cnt rum.
coagulum, pi'setcr animalia babcntia
unum vcntrem tantum. Animal enim ba-
bens unum vcnlrcm tantum, babet lac
tenue, quod non coagulatur in ventre
sui partus sugcntis : proptcr spissitudi-
nem enim lactis in vcntre partus lactan-
tis coagulatur lac animalis habentis cor-
nua : animalis autcm quod carct corni- Ad intcllectum autcm eorum quee di-

bus, non coagulatur proplcr oppositum cta sunt, dicemus dc nominibus et or-
cjus quod diximus, nisi sit pilosi pcdis dine ct usu intestinorum, ut facilior sit
aliquando animal cnim pilosi pedis ut
:
doctrina.

in pluribus etiam caret coagulo. Solus Dico ergo intestina multa esse in bo-
enim leporis partus coagulum invenitur mine, ad cujus proportionem etiam in

baberc. Animalia autcm non babentia
cornua, non babcnt coagulum, co quod
pascuntur berbis bumidis et ipsa etiam
:
sunt bumida. Humiditas crgo bujusmo-
di impedit lactis coagulationem in ventre
aliis animalibus accipi possunt. Quaidam
autem ipsorum valde sunt involuta, ut
moram in eis contrabat nutrimentum
quousque ex ipso sufficiens sibi exsugat
bcpar per mesaraicas aliter enim sem-
:

Gonccpti sive partus lactantis : proptcr per aniuial appeteret comedere si uni-

quod Grsecorum est provcrbium, quod cum et rcctum baberet intestinum, con-
tinue enim cx illo cxiret nutrimentum,
« nou erit coagulum, nisi pcr ventrcm

harmios vocatum, » quod interprctatur et continue egereret, et impcdiretur per

boc in multis suis operationibus convc-
multos ventrcs babcns. IToc tamen ali-
quam adbuc babct qucestioncm in Pro- nientibus ad vitam.

hlematicis detcrminandam, quam nos in Amplius autcm quia vense mesaraicse

scquentibus absolvemus. sugunt dc stomacbo, et non sugunt suf-
ficiens animali ideo natura omnia
:

neccssaria dans, ingcniata cst et inve-

nit involuta et gracilia inteslina, qua-
lenus pcr ipsa divisum nutrimentum in

parvas particulas facilitatem undique su-

 L115. Xm DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 33

goiidi pra^beret mesaraicis : ita quod id tom hoc intestinum tosophago strictius,
quod priuiiB dimittuut, sugant scquentes, 00 quod non transit per ipsum nisi nu-
et sic per ordinem usque ad ultimas, et trimontum mollo jam in parte digostum :

sic totum exsugatur nutrimentum. noc timotur de quod scindat in-

tali cil)o

Sunt autem intestina qufe vero nomi- tostinum : sod per oesophagum transeunt
ne bUestina vocantur sex numero. Pri- dura qua3 scindere possent, ubi amplitu-
mum quorum vocatur duode)ium, et lioc do largam viam daret duris transeunti-
est rectum intestiniim ad portanarium ])us. Est tamen hujus etiam aha causa,
stomachi continuatum, et post istud est quod videlicet cesophagus non nisi per
illud quod vocatur jejununi, post quod cunam virtutom operatur, quae est attra-
gracilia sequuntur intestina involuta, et ctiva ad stomachum duodonum autem :

post illud sequitur id quod vocatur sac- por duas oporatur, quarum una est ex-
cus sive orbuni, et post saccum est id puJsivaastomacho, otalteraost attractiva
quod vocatur colon^ et ultinmm est lon- qucT est in intestino : et ideo expodi-
gaon et omnia licec colligata sunt dorso
:
tius impellitur : proptor quod unicoe vir-
ligamentis apte stringentibus secundum tuti in (osophago subveniri oportuit por
quod convcnit situi uniuscujusque eo- intestini amplitudinem.

rum. Horum autem omnia superiora Amplius autem istud intostinum est
sunt tenuioris sui)stantiiie, eo quod con- roctum a stomacho descondcns inforius,
tentum in eis est humidius, quod fundere ut sit facilior dosconsus cibi, quom etiam
non potest intestinum. llatio autem te- ipsa cibi massa naturali motu juvat ot
nuitatis est, ut meHus in ipsa possit agere gravitas. Tortuositas autem praestaret
virtus hepatis dirigendo et sugendo pu- impcdimentum dosconsus, ct tunc ster-
rum decoctum. Inferiora autem intestina cus impediret membra quae sunt circa
sunt panniculi spissi et duriores. Dura stomachum, quae sunt hepar et splen.

autem haec intestina ab orljo incipiunt, Post duodenum autem sequitur id

00 quod in eis est stercus siccum a quo quod vocatur jejununi, quod idoo no-
humiditas exsiccata est : propter quod men hoc sortitur, quia in omni animali
eliam hasc intestina seposa sunt intrin- mortuo vacuum invenitur. Gujus sunt
secus, ut obvient sua mollitie et viscosi- duae causae una quidom, quia vicinum
:

tate siccitati stercoris, et dent ei facilio- est hepati, et conjungunlur ei plures

rem transitum : propter quod etiam pa- mcsaraica', quae cito calore hepatis ad-
tet, quod stercus non putrescit operatio- jutsB exsugunt quod est purum : et aliud
ne intestini, sed potius putrefactione eodem cakire expellitur ad sequons in-
propria quae in ipso est. Superiora aulem testinum. Secunda causa est : quia porus
non sunt seposa : sed tamen non sine fellis dirigitur ad intestinum istud, ot ost
levi ventositate et humiditate viscosa, ibi cholcra pura cibi liumori impormix-
quse faciunt facilem exitum sicut facit se- ta, et ideo puugondo cxcitat virtutem ad
positas in aliis. expellendum ad illud enim utilius con-
:

AmpHus autem intestinum duodenum tinuatur porus fellis, in quo primum in-
continuatur cum fundo stomaclii, ita cipit involutio : quia cum ibi inci[)it ex-
quod ejus orilicium est oriticium stoma- pulsio, comprimendo perficit in aliis om-
c\\\ ({\xoi\.porta)iai'ium xoQdiinr, et est in nibus sequentibus : sed si ad soquentia
directo oesophago, in altera tamen parto continuaretur, cxpulsionc facta in illis,

stomachi. -Et sicut oesophagus est ad tra- non proptor hoc fioret in isto. Duode-
hendum aliquid in stomachum, ila e num autom proptor suum reclum de-
converso istud est ad trahenduin ox sto- scendum tali }»unclura cholorcO uon iudi-

macho, hoc quod digestum est in ipso, get.

et non est attractum ab hepato. Est au- Ad istud autom continuatur intosti-
 30 T). ALR. 1\IAG. ORD. PR^D.

num longuiii involiiluin gracilc : proplcr elcvantes nates, et cxtendentes anum, et

quod ctiani a quiljusdam gracilia inte- constringcntcs intcstinum, sicut in ana-
stinayocAxviwY, quo [»cr partes parvas
\\\ toniid niusculoruni anni ct fictcris dictum
cibus dividitur, ut undiquc cxsugi possit. cst'.

Et ad lioc contiiiualur id quod vocatur Ha?c igilur dc intcstinis dicla suni-

orhuin vcl crecuni vcl nionoculuni, quod ciant : salis cnim sciunlur cx islo causai

est dcclinans a ventrc ali(|uantulum ad i[>sorum, qiiando ad islud conjungitiir

angulum postcrius in [>arlc dcxlra, lia- lioc quod in anatomia de ipsis dictum
bens unum ostantum, in quo congrega- cst.

tur cibus doncc simul egrediatur. Faci-

lius enim cxpellilur et convenientius si-

mul quam per partes parvas. Commi-

scctur ctiam ibi itcrato, ut quidquid in eo
puri est, separetur : et in isto incipit cor-

rumpi cibus in stercoris dispositionem,

et generantur in co lumbrici et ascarides,

et ibi continentur, quia si non starct

stercus supcrius, timerctur infcrioribus CA1»UT IV.
intestinis strictis de nimia ventositatc
quge forte scinderct ea. Hoc etiam intc-
stinum proptcr magnitudinem suam ali-

quando dicitur saccus vel niantica : et

hoc est quod in ruptis dcfluit in osseum,
eo quod intcr omnia minus ad mcsarai-
cas est suspensum, sicul diximus in ana- De nicnihris interiorihus repcntiuni ct

tomia. coruni qu;e sii/iilia sunt eis pcr loiifji-

Huic autem continuatur id quod voca- tudineni, in quo etiam est de natura
tur colon, a quo etiam colica passio dici- feltis Jiujusniodi aiiinialiwn.

tur, eo quod in hoc frequentius llt mcm-

bro et hoc aliquantulum a mantica
:

elongatum, tcndit in dcxlrum versus hc-

par, ut sugatur a mesaraicis hepatis lioc
quod purum cst in ipso, quod supcrfluit
ad cibum ipsius inteslini : ct post hoc
dcclinat in sinistrum, ct tunc iterum re-
gyrat descendendo in dextrum, et ibi Secundum hunc igitur modum est dis-
longaoni continuatur, ut sic gradatim et positio ventris et intestinorum et mem-
non cum impetu stercus descendat. Est brorum interiorum omnibus animali-
in
autem istud intestinum strictum et spis- bus sibi similia generantibus. Sunt au-
sum et seposum et hujus causa jam sci-
: tcm qusedam animalia carentia pedibus,
ta est superius. longi corporis, sicut sunt serpentes : et

Ad istud autem loncjaon ultimum in- hsec lamen in longitudine corporis simi-
testinum continuatur, quod cjicit stcrcus lia sunt quibusdam pedes habentibus,
per anum, cui inferius continuatur : ct sicut si lacerta pedibus careret, csset
juvant ipsum ad hoc musculi diversi, enim sicut serpens.

^ Cf. De Animalibus, lib. I, tract. ii, cap. 16.

 LIB. XTII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 37

llujusmoili igitur aninialiuni quaedam parietem sine diaphragma sub corde. Et

habent pulmonem, eo quod spiranl et simihter omnia animaha habentia pul-
repunt in aere conversantia : aut forte monem et cannam : piscibus enim ex-
ambulant sicut lacerta quse spirat, etstel- puhnonem et can-
ceptis qui pro certo

lio, ct hujusmodi. Qusedam autem non
habent puhnonem, sed [)otius branchos
loco pulmonis, sicut habent pisces. IVul-
lus autem istorum modorum habet ve-
sicam praeter tortucam sicut et pisces
vesicam non habent, eo quod humiditas
salsa in eis transit in
nam non habent. Adhuc muUa sunt quae
carent eisdem. Situsquidem cannoe et
oesophagi inomnibus animahbus haec
duo mcmbra habentibus ejusdem dispo-
: sitionis est, propter causas quas diximus
superius.
squamas aut corii Plura autem animaha fel habentia, ha-

sui spinositatem : et humiditas potus is- ipsum super hepar. In quibusdam

])ent

torum animahum est vakle parva et : autem pendet al) intestino jejuno, eo quod
non ideo quia puhno eorum careat san- natura felhs maxime est propter ventrem
guine, sicut pulmo avium sed potius : inferiorem, ut pungat iUum et adjuvet
ideo quod non mingunt, neque habent expulsivam, sicut dixinuis superius. Fel
vesicam, quia urinaUs salsa supeifluitas autem maxime manifestatur in piscibus :

dechnat ad pennas et ad squamas. Yera rmUus enim piscium notorum nobis^ in-
igitur causa non habendi vesicam hujus- ventus est feUe carere ethocest propter :

modi animalia, est quod humiditas a ci- frigus ipsorum huic enim quod est cho-
:

bo separata in eis est pauca, sicut et in k^ra indigent ad expulsionem. Sed in qui-
avibus, et subtile iUius humiditatis trans- busdam est super intestinum, et aiiquan-
it in grossum in squamas et
carnem, et do invenitur fel quasi contextum super
pennas bse enim ducfi substantiaj sunt in
: omnia intestina, sicut in animali marino
urina, sicut proltatur quando urina stat quod araijam quidam vocaverunt. Ex quo
in vase tunc enim quiddam salsum ter-
: perpenditur error eorum, qui opinati sunt
restre residet in fundo. felcreatumesse proptcr sensum : dicebant
Est autem in serpentibus et in tyris enim hi, quod fel pungit hepar ut faciat
diversitas in colon : et animal marinum ipsum boni sensus hepar enim est in- :

quod celeti agreste dicitur, generat ani- sensibile, et similiter intestina.

mal : et similiter quodammodo facit ty- Adhuc autem quaedam animalium nul-
rus : hic enim generat quidem animal, lum omnino habent fel difhnitum, sed
sed prius concipit ovum in seipso, sicut habentfel in parvis vcnis diirusum. Cochi
saepe dictum est. Omnia igitur hujusmo- autem quod est vitulus marinus, non ha-
di animaha habent ventres simik^s ven- betfel, ncque delphinus.

tribus animahum habentium dentes in

utraque mandibula, et habent membra Amplius autem in quiljusdam generi-
anteriora parva et stricta sicut animalia bus animalium aliquando invenitur fel

carentia vesica. in uno, non in alio, sicut in mure, et

et

Membra autem interiora serpentium homine. Ouidam enim homines habent

sunt longa et stricta valde secundum sui fel manifestum super hepar, et quidam

corporis formationem :ct in hoc non non habent propter quod etiam dubium
:

assimilantur memljris ahorum anima- accidit de sensu fellis, sicut diximus, et

hum quai sunt pulchra et compk'tse ligu- ideo accidit opinari omnes homines fel

ree propter ampHtudinem corporis sui et habcre et capras similiter et oves. Accidit
locorum in quibus membra formantur : enim aliquando tantum esse in quantita-
et animaha omnia habent intesti-
ista te, quod mirabile et monstruosum esse

num quod dicitur jejuiium, et quaedam videtur, sicut accidit in antiquo tempore,
alia habent intestina, et etiam habent quod in climate septimofuit homo, cujus
:18 D. A\M. MAG. ORD. PH.ED.

Icl lcro loliun li('[>ai' occujxivcrat in civi- diclum cst, ex pauca cholcra chullicnte
lalc (jnani llal/is vocat Aristotoles. suj)crllua, necessario erit ipsa contraria
Adhuc autcni, sicut dixinuis, in rclli- ciho : ct j)ropterhoc scj)arabitur ab ipso :

1)us pisciuni ali^juando invcnitur dislantia onmis cnim cxpurgata de cibo supcrllui-
rcuiola ab hcpalc. Fd hiv omnos fcllis tas, est cibi complexioni conlrai-ia : siciit

di^-crsitatcs causani dant divcrsa (h' h'lle ctiamamarum (piod abjicitur, est coidia-
opinautihus. rium quod atlrahitur in cibum.
dulci

Opinor auteni eos errare, (jui suut in Ex omnibus igitur liis manifestum cst,

opinione Anaxagora^, dicentes fel essc quod gcneralio fcllis est ex superlluo
causani fehriuui acutarum : dicnnl enim cholerae, et pro])ter aliquid facta a natu-

illi, quod fel si multlplicetur, curret ad ra : propter quod mirandus cst ct ridcn-
pulmonem et costas et ad inferius dia- dus scrmo Antiquoriim opinantium pri-
phragmatis, et sic ditfundit calorem fe- vationem causam longitudinis
hdlis esse

brilem acutum ])er totum corpus. Hoc vitic. Gausa autem hujus erroris est, quod
autem falsum probatur ex hoc, quod sfie- consideiavei'untqua?dam animalia hahen-
pius expertum est lias infirmitates qui- tia soleas et ungulas, sicut cervos, et hu-
busdani acciJisse, qui omnino nuUum jusmodi, quia fellc carent, et mullum
fel habebant quoniam si fel fuisset dif-
: vivunt : et similiter consideraverunt ea
fusum, ut illi dicunt, lioc per incisionem qua3 non habent hujusmodi soleas, sicut
fuisset cognitum, et fuisset manifestum delphinum, et camelum qui habet ungu-
per anatomiam : sed quod per divisionem lam, hsec enim vivunt multum : et non
et experimentum manifestatur, non con- consideraverunt alia animalia qua? fel ha-
venit diclis ipsoruin. Videtur igiturcistis bcnt ct multum vivunt : si enim istacon-
fellis esse sicut quoddam residuum rcpo- siderassent, non dixissent privationcm
situm in vase, sicut vasa sua habet faex fellis causam longa' vitce quia forte
esse :

qtiaB aggregatur in ventre et in intestinis. erit tam brevis vitce si fel non cxpurgetur

Bene autem contingit, quod natura de cibo, aut si non sit fel pungens inte-
quibusdam qui^dam superflua expurgata stina^ sicut diximus in antehabitis de co-
reservat in cistis, sicut reservat melan- lica in multis inducta ex carcntia vel di-

choliam in splene, et choleram in felle : minutione fellis : aut quia porus ejus
etutitur eis ad utilitates diversas, de qui- quem ad intestina porrigit, obstruitur.

bus satis dictum est. Oportet enim nos Amplius autem rectius esset dicere na-
non latere, quod luec necessitas supposi- turam hepatis esse causam longitudinis
tionis sit in natura : omnia enim hujus- aut paucitatis vitae quoniam hcpar cst :

modi fiunt proptcr aliquid. In his ergo membrum principale in omnilius anima-
animalibus. (|uoruni natura hepatis est libus sanguinem habcntibus. Ilcpar au-
valde sana, et natura sanguinis sui est tem estmembrum quod habet talem su-
valde dulcis non ebuUiens, sed tempera- perfluitatem aut carct ea, et alia mcmbra
ta, non invenitur fel, aut si invenitur,
aut non habet hujusmodi superfluitatcmquai
erit sparsum in venis valde gracilibus : sunt principalia quoniam neque cor,
:

et forteinvenitur in quibusdam individuis neque pulmo, nequc cerebrum habent

alicujus speciei, et in quibusdam non : fel. Im|)ossibiIe est enim ut fellca humi-

propterea hepar corum quse carent fclle, ditas ideo appropinquct cordi : cor cniin
eritboni coloriset dulcius ahis hepatibus. nihil talium fortium infirmantium pati

Aliquando tamen etiam quando aliquod potest. Hepar autem est cx membris qui-
animal habet fel, invenitur pars hepatis bus indiget ut talis sit in eo superfluitas :

quae sub felle est, valde dulcis : eo quod et ideo fel accidit hepati tantum. Irra-
amaritudo cholerae attracta est a felle. Si tionabile autem est, quod etiam phlegma
ergo substantia fellis generatur, sicut crudum et faex stercoris ventris non esse
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TUAGT. II 39

piitctur supernuitas, et fel dicatur esse permixtiscalido decoquente, est corium,

supernuum : in liis eniiii iu ratiuue su- sive pellis qua:' generatur ex viscositate
perlluitatis uon est diversitas. nisi secun- in extremitate massaB circumstante. Lo-
dum loca in quibus sunt ista. cus autemventris et est plenus cibo exsic-
Dicta igitur a nobis est causa propter 00 et calido sic commixtis, et ipsa membro-
quam in corporlbus quorumdam anima- rum generatio ex tali massa facta est : et
lium est fel, et in corporibus quorumdam ideo generatio talium ea quaB in ventre
non. sunt, circumvolvitpellium. Propterspis-
situdinem etiam earumdem pellium non
potest aliquid cohiri ex cibo sanguineo
nisi pinguedo qutC circumstat pelles il-
las : haec enim generatur ex subtiliori
humido aqueo et aereo pinguescente : et
haec pinguedo quando decoquitur multum
per calorem digestionis qui vicinus est
telis illis, remanet magis terrestre et sic-
CAPUT V. cum, et illud erit zirbum loco substan-
tiae carnosae sanguineae, quae in aliis

membris g^eneratur ex cibo. Aliquando

tamen quando cibus est valde humidus,
erit pinguedo et non zirbum. Secundum

igitur hunc modum est generatio zirbi et

pinguedinis. Natura autem hoc zirbo et
De gencrationc miracJi, et cle gencratio- pinguedine utitur ad meliorationem ca-
ncpinguedinis et zirbi in mirach. loris digerentis.Calidum enim digerit,
Pinguedo autem calida est et custodia
caloris et ideo cum zirbum sit pingue
:

zirbum emundat digestionem propter :

quod etiam iucipit a medio ventris infe-

rius : digestio enim cibi ex calore hepa-
tis est in loco ilio. De mirach igitur et
causa ipsius intantum dictum sit. In hac
Mirach autem Arabice qutelibet tela tela in intermedio involutum est intesti-
vocatur sed nos his loquimur de mirach
: num, et tela continueextenditursecundum
operiente ventrem. Dicamus igitur quod totam intestini extensionem, donec t(da
mirach est tela, in qua est zirbus in ha- ipsa perveniat ad venam magnam et ad
bentibus zirbum. Mirach autem unum venam quae dicitur adortJii.
modum habet suae positionis tam in ha- Manifestum est autem qua de causa
bentibus ventrem unum quam in habenti- lioc membrum est in animalibus sangui-
bus ventres plures. Incipit enim ex medio nem habentibus. Intuenti enim subtiliter
ventris sub diaphragmate, et cooperit to- satis apparet, quod animal quod capit ci-
tum residuum ventris inferius. Similiter ])um ab exterius, oportct quod habeat
autem multitudo intestinorum est una hujusmodi vasa cibi el quod a cibo ul-
:

in omnibus habentibus sanguinen, sive timo digesto cfricilur sanguis, aut id quod
sint agrestia, sive aquatica. Mirach au- est loco sanguinis in liis qu» careut san-
tem in animalium ventribus generatur i-uine. Saui-uis autem intluitur mem])ris
necessario : quoniam in omnibus quod per venas quae veniunt et dividuutur a
ultimo generationem habet et in extre- omniamcmbrasicut
ventre, et vadunt ad
mo superextenditur ex sicco et humido succus arborum ex radicibus ad omnes
4-0 D. ALB. MAG. ORD. PR^l).
ramos. Arbores cniin radices liabcutcs iii

lcrra, ex cis accipiuiil cibum ])r() se cl

ramis et omnibus parlibus suis : Jioc

autem totum a nobis in libris dc Vc-

(jetahiUbus traditum est mclius, quam
hic excogitari possit ad diccndum. Ad
hsec igitur a natura invcnta est positio
intestini medii : vense enim quse transeunt
in ipsum, et colliguntur in sinu hcpatis, GAPIJT V[.
et tUviduntur ex hcpate per totum cor-
pus, sunt sicut radiccs. Ibi crgo, sicut di-
ximus, accipiunt cibum : ct ex illo intrat

cibus in venas etin corpus.

Sic igitur dcterminatum sit de istis

membris animalis habentis sanguinem :

dcclarata est enim dispositio omnium Dc his animalihus quss carent memhris
suorum membrorum interiorum fere et :
inferiorihiis vc^itris dictis, et quse siint

pervenimus in tractando ad membra dis- memhra c/use hahent loco mcmhrorum

tincta et determinatam figuram et situm prfledeterminatorum ?
habentia, et secundum facultatem no-
stram diximus causas ipsorum.

Antequam autcm loquamur de mem-

bris exterioribus, diccndum nobis videtur
de membris gencrationi convcnientibus
qute differentia sunt in mare et feemina.

Antequam autemde his generaliterlo-

quamur, dicere oportet quod malachie ge-
nera, et genera molHs tcstas, non habent
eam quam diximus divcrsitatcm mem-
brorum interiorum : nec ctiam habent
aliorum membrorum diversitatem, quam
habent animalia sanguinem habentia.
Adhuc autem pra^ter hsec sunt duo ge-
neraanimahum sanguine carentia, qufB
sunt durae tcstae et corporis annulosi :

et ista etiam non habent membra intc-

riora, qua? praideterminavimus : sub-
enim naturse horum animaUum se-
stantia
cundum omnia sua genera diversa cst a
substantia naturte animalium liabentium
sanguinem. Jam enim ante distinctum
est et probatum, qusedam animaUa habe-
re sanguinem, quoedam autem non hoc :

enim dcclaratum est ex sermone diflini-

 LIB. XIII DE ANLMALIBUS, TRACT. II 41

tivo, qui (listinguit intei" modos specie- nem. Quaedam vero animalia marina du-
rum animalium et substantias eorum. rse tesUe liabent fortem linguam, sicut
Amplius auleni lii modi animalium diximus in sermonibus praehabitis. Ani-
non habent in se causas membrorum in- mal autem quod rogale vocatur, dentes
teriorum, quce sunt intestina non enim : habet cum forti lingua, sicut habent ea
liabent venas aut vesicas, neque spiran- quae sunt mollis testae. Genus autem ma-
tia sunt et propterea non inveniuntur
: lachie longum post os habetstomachum,
habere nisi membrum quod est loco cor- et post stomachum habet vesiculum sic-
dis, Membrum enim quod est principium ut est papa avis, et deinde ventrem, et
sensus et causa vitae et motus, oportet consequenter habet intestinum extensum
esse principium omnium membrorum, et proveniens ad locum exitus superfluita-
principium totius coiporis in omnihus tis.

cujuscumque generissint animali])us. Isti Membra autem animalis quod dicilur

autem modi habent membra quse conve- sepion^ et animalis quod dicitur muUipes
niunt receptioni cibi : sed in situ diversa sive poiipus, sunt consimilia in figura et
sunt,quoniam loca per quae recipiunt tactu. Duo autem membra per quae reci-
cibum, diversilicantur. In orificiis cnim piunt cibum, multum habent similia
malachie sunt duo dentes, et membrum ventribus : sed tamen alterum istorum
carnosum loco linguae, et per hoc ipsum simile videtur vesiculae vel papae, et al-
sentit saporem cibi. Similiter autem et terum minorem similitudinem habet. Di-
id quod est mollis testae, habet dentes et versificantur tanien haec duo inter se in
membrum linguti' conveniens. Et uni- figura totum enim corpus hujus ani-
:

versalter omnia illa quae sunt durae testae, malis fundatur in carne molli. Membra
habent membrum hoc propter causam ergo horum animalium quasi sunt ejus-
quam diximus in animalibus sanguinem dem dispositionis, ita quod membra
habentibus, ad cibum videlicet recipien- unius sunt sicut membra alterius : et
dum. hujus est una eadem causa in omni-
et

Adhuc autem secundum eumdem mo- bus : nullum enim horum molero aut
dum animal annulosum sanguine carens, masticare valet cibum, aut etiam in ore
cibum recipit per additamentum exiens mollificare, propter quod habent papam
ex ore suo licet hoc non omnia faciant.
: sive vesiculum aut ventrem, sicut etiam
Sed quaedam species illius generis ani- est in avibus.

malis sunt genera apium et muscarum et Proprium autem habent hujus generis
vermium volantium,
qua? eruae vel quod est malachie, quod spermata sua
bombices vocantur. Ea vero quae hujus- habent congregata in vasis membrana-
modi additamentum in ore non habent libus propter salutem tam individui
quod aculeo videtur esse simile, habent quam speciei. Sperma enim aliquando
tamen in ore suo aliud membrum, per est arma defensionis hujus animalis, et
quod cibum recipiunt, sicut formicae, et sperma in aliis eorum est applicatum lo-
sibi similia genera. Quidam enim more co a quo exit superfluitas ventris sicut :

horum generum habent dentes qui non est membrum quod dicitur canale, quod

assimilantur dentibus aliorum anima- est versus partem dorsi in longis anima-
lium, sicut genus formicarum, et qua- libus et hoc quidem membrum in om-
:

rumdam apum. Quaedam autem non ha- nibus malachie speciebus, et praecipue in
bent omnino, sicut ea quae cibantur cibo sepia, quod multum habet valde de
eo
humido tantum, quem sugunt. Phira ta- spermate quod est humor niger in eo :

men animalia
annulosi corporis dentes et quando timet, ejicit humiditatem illam
habent, non quidem propter cibum, sed nigram, et facit ex ea quasi murum circa
propter arma ut vigorentur ad defensio- se, quouiam per ipsam inspissatur aqua
42 D. ALH. MAG. ORD. PR^.D.

et obsciirntur. Aninial autciu niullijjcs rioiihus : ct infcr eos cst (juoddam mcm-
vcl polipus, cl i(l qu(»(l vocalui- v(itli(los, brum linguce assimilatiim, dcindc orili-
quod cst Latiuc cdUdnarc, liabct spcrina cium, ct post orilicimu esl stomachus
in partc supcriori supcr lucnibruni (juod parvus comparationc magnitudinis cor-
Grfficc hosiiim vocatur. Scpia^ vero lia- poris sui, ct poststomachum esf intesti-
bent humorcm hunc inferius pro])C vcn- nuiiiquod cst vcntcr infcrior. In cancro
treni : eo quod hax humiditas cst major tamen sunt alii dentes inferioresprimis :

in scpia, quia ea utitur ct ad defensio- co quod primi exteriores sufficiunt ad

nem, od coitum. Iloc aulcm accidit ci
et abscind(!ndum cibuni. Post ventrem au-
ideo, quia mansio cjus ct rcgimcn vitJB tem est intestinum cxtensum per caudam
ojus in majori partc cst prope tcrram, et pcrveniens ad locum cxitus supcrllaita-
habct aliam dcfcnsionem sicut nmltipes tum. Et haec quidem mcmbra sunt in
habet squamositatem. Multipes autcm iu quolibct animali (lurae teslse.

timore positus^ involvit omne quod sil)i Sedin quibusdam eorum sunt distincta
appropinquat : et etiam accidit ei ex ti- quibusdam mi-
distinctione majori, et in
more mutari in colorc : sicut scpioe acci- norem habent distictionem. In animali
dit exitus spermatis cx timore. Ex istis enim quod est majoris corporis, distin-
etiam modis malachie pclagosis est id ctionem habcnt manifestam. Animal au-
quod vocatur Jiyimnkis. Scd in sepia tem quod rogalio vocatur, duros habet
multum est istius humiditatis plusquam dentes et acutos, sicut superius diximus :

in aliis, et idco est inferius. Exit autcm et membrum quod est inter dentes, est

ab ipsa quando multiplicata fucrit, ita carnosum sicut mcmbrum malachie et

quod extenditur remote in aqua quam in- mollis testfe et habct additamcntum,
:

ticit circa sepiam. Hsec autem supertlui- sicut diximus supcrius. Factura autcm
tas est sicut fsex alba terrcstris limosa additamenti est quasi mcdia inter factu-
qute generatur in (juiljusdam avibus. ram linguse et aculei. Post os autem
Sperma igitur in hoc animali, sic aggre- suum habct membrum similc quasi stru-
gatur, eo quod non habet vcsicam, nec mse avium deinde habct stomachum, ct
:

exit nisi cum multa terrestrcitate pcr- postea ventrem, et in ventre illo est su-
mixtum : talis enim humor multus est in perfluitas quse mijcon appellatur : ct

sepia. Tcrrcstreitatem autcm nmltam in- post vcntrem est intcstinum extensum in-
esse sepise signiUcat tcrrcstrcitas pcUis cipicus ex loco mycon proccdens ad
ipsius. Multipes autem non talem habet anum. Hujus autem superfluitas cst in
pellem. H^^nanlcis autem est cutis carti- omnibus durae testse animalibus de qua :

higinosa et tcnuis. Superius autcni assi- quidam opinantur, quod sit aliquid co-
gnata cst a nobis causa propter quam mcstum a dictis animalibus. Dispositio
ista pars cst in quibusdam animalibus, autcm aliorum quorumdam animalium
et in quil)usdam non. quse dicuntur astomyon, est similis, cum
Accidit autcm hoc animali carenti san- fcrc sit dispositio modoruin karabo sive

guine, et similitcr aliis animahbus, quod locustarum maris : et hsec sunt sicutbar-
vidclic(3t fluxum patiantur quando ti- cora, et id quod kikis quidam vocant.
mcnt, et ejiciunt ventris superfluitatem. hi generibus autem animalis dursB te-
Quibusdam autem vesicam habentibus sta^ sunt modi valde multi. Quidam enim

accidit mingere in timore positis. Hac modorum assimilantur astornios, sicut

igitur superfluitate natura utitur ad sa- diximus. QuaHlam autem habcnt duos
lutcm et ad adjutorium : proptcr quod culmos sicut duas conchas, et qusedam
ctiam habent cancri ct moUis testx voca- habent culmum unum seu concham :

ta animalia, ct ea qure karabo assimilan- animal enim (|uod est siniilc ci quod vo-
tur, duos dentes cx primis dcntibus ante- catur astarnion, assimilatur uni modo
 LIB. X!1I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 43

liabenti (luos culmos iu oo quod habet carnosa : omuia enim mcmbra ipsius
duo coopertoi-ia super illud quod apparet sunt sicut longe superius narravimus : et

de carne ejus : hoc enim inveuitur in omnia alia durse testee animalia habeiit
omnibus istius modi animalibus a tem- ora, ct simile linguae, et ventreni, licet

pore generationis sua^, sicut in ])arcora, aliquo modo diversificentur in illis. Et

et in kiriken, et liirmon, et sibi simiH- qui perfecte quferit hoc scire, legat in
bus : et si testa iUa non cooperirct car- proehabitis istius scientise, ubi numerata
nem ejus ubique, accidercl ei occasio ex sunt membra ot anatomia horum ani-
'
omnibus rebus extrinsecis tangentibus malium.
ipsum. Animal vero lial)eus unum cul- Hiricius autem marinus
quod ot id

mum, melius salvatur, eo quod testa Grsece ?77>o vocatur, habent hocproprium

ojus ost dura ot fortis in [losteriori sui inter animalia durce testas quod diximus.

corpoi'is : et illa testa exit ei super carnes Iliricius autcm habet quinque dentes, et

sicut duo culmi non longi, scd propiuqui inter eos membrum carnosum aliquan-

propter coopertorium propinquum et :

tulum, deinde stomachum, et postea ven-
tale est animal dictum harhnrem. Animal trem et ventres sui divisi sunt in mul-
:

voro habens duos culmos, salvatur sic tas partes, sicut in animali quod habet

quod aggregat duos culmos sive con- ventres plures : et illi vontres sunt ex-
chas et claudit ipsas sicut facit ostreum : tensi pleni superfluitate cibi. Vontres
quod vocatur «r/i'^/», et id quod dicitur etiam illi exeunt a stomacho suo, ot

moem. Animal vero quod est simile as- pendent ex ipso : et situsoorum est juxta
turanom, salvatur per membrum quod locum exitus superlluitatis : et in ventri-

assimilatur coopertorio hoc enim est : bus istis non est aliqua omuino pars
habe'ns quasi duos culmos, cum tamen carnosa, et in illis ventribus sunt ali-

primo non habeat nisi unum. Culmum quando multa ova distincta, quorum
autem hoc concham vocamus, in qua quodlibet per intolauna,ot
se ponitur
sunt ostrea, licet improprio cubmis vo- sunt nigri coloris. Nec habont hiricio-
cetur, sed hoc vorbo Aristotcles ante nos ruui genora nomina propria, eo quod
pro concha usus ost et ideo nos etiam : valde multa sunt hiriciorum genera : et

utimur ipso. in omnibus generibus hiriciorum sunt

Iliricius autem marinus magis est cali- ova, sed non comeduntur aliqua illorum
dus omnibus istis animalibus quoniam : preeter illa quae natant ot ova qutedam :

cum hoc quod testa circumdat eum, est hiriciorum sunt parva : et geneialiter
etiam amictus spinis et hoc est sil)i : accidit animalium durffi
omnibus ovis
proprium intor omnia animalia durse te- testse quia etiam carnes eorum non
:

stse, sicut dictum est in in antehabitis. comeduntur oodem modo sicut neque
jXatura enim qute est in eo, est quasi ova : quorumdam carnes comedun-
sed
media inter naturam durce testoe et mollis tur, quorumdam autem non. Similiter
testse, e converso genoribus malachie : autem de superfluitate istorum aniuui-
quoniam, sicut superius distinximus, in lium qu» mycon vocatur, quod tanuMi
quibusdam horum generum pars terre- Antiqui muricon vocaverunt : illa enim
stris dura est extra, et mollis substantia inquibusdam existens comeditiii', in qui-
estintra: et in quibusdam est moUe ex- busdam existens non comeditur.
tra, el durum infra sicut in generibus Amplius autem in his animalibiis qu;i3

malachie. In hiricio autem nulla est pars aslarinom vocant, est involutio intcsli-

1 Cf. IV de Animali])us, tract. i, cap. 5.

44 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

iii. lii liis autein (jiut unuin cuhnuni sivc poris circunKiuaqiic liiiicius, ncquc ha-
concliani liabcnl, parles inU^stinoruni Ixd ligurain coniiiiuncin lialzuin sivc^ os-
sunt ad inoduni inlcsiini bimix vocati : treorum conchilioruin, nequc divcrsita-
scd in eo quod duos culmos sivc conchas tcm angulorum in corpore ncque cst :

habet, intcstinuni est apud fincm ipsius, rotundiis in una parte, ct non in alia,

ita quod ova sunt in parte dextra, et in sicut sunt plura conchiba, scd potius ro-
sinistra cst cxitus superfluitatis. Ncc ta- tunduscircumquaque, propterijuod etiam
men veronomine ova ista vocaripossunt, ovum suum ejusdem dispositionis csse
eo quod sunt in isto animali ea qua di- convenit.
cuntur ova, sicut pingucdo cst in aniniali Caput autcin omnium modorum ani-
sanguincm habcntc quando impingua- maUum quos narravimus, cst in medio
tum est : propter quod ctiam heec ova in corporis prseterquam hiricii, cujus caput
illis tempori])us maximc invcniuntur, est in infcriori parte. Ova vero non pos-
quando impinguatur animal, hoc est, in sunt esseconlinua, sicut ncquc sunt con-
vere et in autumno etiam frigore enim : tinua in aliis modis ostreorum hiricius :

liiemis et calore «statis loeditur dispositio enim ab aliis non habet proprium, nisi
bona in animalibus dura? tcstsp, eo quod quod est rotundse figurse, et quod habet
ncque exccllcntem calorcm neque excel- ccrtum et imparcm numerum ovorum :

lensfrigushaicanimaliapatipossunt : cu- si enim essct par numerus ovorum suo-

jus signum cst, quod ista pars ovalis pin- rum, oporteret quod quodlibct unum
guedinis in hiricio subito generatur in ovum esset in oppositione ad alterum :

plenilunio praecipuc non quod tunc plus

: sed ovorum suorum non convenit csse
pascatur, sicut quidam opinati sunt, sed talcm situm in nuUo genere halzum sive
quia noctes plenilunii sunt valdc calidio- ostreorum, nequc etiam animalis quod
rcs propter multum lumen lunse : cum pecten vocatur secundum sua genera.
enim sit animal non habens sanguinem Hsec enim omnia animalia ova sua ha-
multum, Iseditur frigorc, et indiget calore bent in una parte suse rotunditatis, pro-
movente humidum ipsius et non exsic- pter quod imparia, quinque vel tria con-
cante ipsum proptcr quod etiam hoc
:
vcnit esse. Si autem essent tria, essent
animal in (jmni loco imprsegnatur prse- nimis remota ab invicem propter corpo-
terquam in mari Boriom Horinon, co ris largationern. Si autcm essent plura

quod marc illud semper est dispositum quam quinquc, nimis se comprimcrcnt,
sicut in hiemc. Tmpraegnatio autem ista et nimis continuarcntur, et deslrucrcn-

acciditideo, quia omnes isti modi multa tur. Quod crgo sint tria tantum, non cst

inveniunt pascua in vere et autumno, ct melius in natura : quod autem sint plura

praecipue quia pisces in illo tempore re- quam quinquc, est impossibile. Igitur
linquunt loca sua, ct tunc sola illa pas- ncccssarium est, quod sint quinque. Et

cuntur animalia. propter eamdcm causam erit dispositio

Amphus autem omnibus interiori-

in ventris in eodem numero, et similitcr

bus hiriciorum sunt ova sequalis numcri numcrus multitudinis dcntium.

et imparia, quinque videlicet : sicut et Amplius autcm quodlibet ovorum cst

quinque habet dentcs, et quinque ven- sicut corpus niodo vitse convenicns : et

tres. Causa autem hujus essc videtur, hocquidem in co est neccssarium, quo-
quod id quod ovum vocatur, non verc niam ab ovo oportet accipere primo et
est ovum, sicut jam antedictum est sed :
crementum et nutrimentum et siquidem :

potius est quoddam simile pinguedini ovum esset unicum, oporteret quodaliud
animalis fertilis et pinguis et bonse dis- essct rcmotum valde si parvum essct, aut

positionis cxistcntis : ct hoc non cst nisi impleret totum corpus cjus si esset ma-
in parte dextra. Est autcm rotundi cor- j-num et tunc hiricius impraegnatus de
:
 LIB. XIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 43

ipso, gravis esset motus, ct otiaiii in ipso

ovo impletum non reciperetur cibus, et

tunc moreretur. Cum igitur numerus
dentium sit quinque, et inter eos sit ali-
qua vacuitas, convenienter sunt ova
etiam quinque. Natura enim dare solet
parvitatem membrorum sccunilum hunc
modum, sicut patet in foliis florum,
qua? fere omnia secundum imparitatem CAPUT VII.
quamdam «^^enerantur, sicut est videre
in floribus boraginis, et spinatse, et

aquilese, et aliis qui ex multis paribus et

imparibusconstituuntur. Jam ergo decla-

ratum est quinque esse ova liiricii. Quia
vero quidam hiricii meliores et majores
sunt aliis, ideo et ova eorum sunt majo- De eorum quse swit media
interiorlbus
ra, et quorumdam minora. Calor enim interanimal et arborcm, et diversita-
quidam horum animalium potest deco- te eorum ab invicem, et de interio-

quere et digerere. Et ideo ea quae sunt ribus annulosormn.

esibilia, sunt plena quidem superfluitate :

sed calor naturae facit hsec animalia ma-

joris motus : et melius appetunt cibum,
et melins pascuntur cujus signum est,
:

quod sordes inveniuntur super spinas ta-

lium, eo quod multum moventurin luto:
hiricii enim utuntur spinis sicut alia ani-

malia utuntur manibus et pedibus. Animal vero marinum quod Gra^ce

Hsec igitur de interioribus animalium tybum vocatur, non diversificatur ab
dicta sunt. Superius enim multa etiam arboribus nisi parum secundum propin-
:

de talibus diximus et eorum anatomia. quitatem enim ad animalia viciniorasunt

vitse, quamspongia, aut nubes, quod est

animal in Iigura sicut semispluera, etest

valde impcrfectum. Istud ergo animal
virtutem similem habet virtuti arbo-
rum. Natura enim quando transfertur
ab inanimatis ad animata, et de plantis
ad animalia, accipit media, non et tunc
mutatur, nisi ad illa qu« sunt quidem
animalia, sed non perfecte et vere ethsc :

animalia imperfecta media inter plantam

et animal, non habent diversitatem ab

invicem nisi paucam eo quod mullum

:

sunt propinqua ad invicem. Nubes enim

quando locis suis applicantur, vivunt et
moventur motu contractionis et dilatatio-
nis et quando separantur a locis suis,
:

moriuntur et ex hoc opinantur aliquid

:

dispositionem hujus esse sicut disposi-

tionem arboris.
40 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
Aniiiiiil aulciu (Irceco sermonc voca- tioe h)culi sumus. I^t lioc cst siciit animal
liiin colobia, ct raha))i (lictuin, cl (^iii- (piod (ira'ci Dialuchie vocant, ct sicut

dam alii modi mariiii, sunt in inari ab- aiiimal mollis idcm scrmo cst
tcslic : ct

soluta, ct non sunt unius ij;cnoris, ct iii animidibus diiiie tcstaj dcbent cnim :

vivunt sicul ai'l)orcs, absoluta lamcn hoc liabere mciiibrum convcniens mcm-
sunt : ct ctiam in arboril)us terreslribus bro in quo cst scnsus tactus et princi- :

vivunt quidam istorum modorum, et gc- pali menibro dicunt habere aliquid simi-

nerantur ex eis, sicut arbor generatur ex Ic, quod cst in animalibus sanguiiicm lia-

arborc, et quaedam de eis suiit abscjluta, bcntibus, hoc cst, cordi.

sicut animalia quee generantur ex arbo- Invenitur autem malachie positum in
ribus, et excunt ab eis, poslquam gene- tela quce est huniida : et ideo stomachus
rata sunt, et heec dicuntur bainalhcos, et eorum invenitur cxtensus usque ad ven-
aquibusdam Cireecis vocantur astamlojii. trem, et applicatus in parte dorsi : ct

Potcst autcm csse, quod modus impeifc- hoc mcmbrum a quibusdam hominibus
cti animalis quod )'icJio vocatur, erit ali- hasli))i appellatur : ct tale mcmbrum
quid simile istis. Quia enim omnia ista ap- habent ctiam aiiimalia duree testee : et vo-
plicata sunt locis in quilius manent, simi- catur Graece corporeum
hasti)n, et est

lia sunt in hoc arboribus. Etquiapartcm humidum, et cxtenditur ad partem ven-

habent carnosam et motum contractio- tris et intcr illa cst stomachus
: et si :

nis ct dilatationis, dicitur quod vivunt intcr heec duo mcmbra esset dorsum,

vita manifcsta, et in lioc similia sunt non posset acciperc cibum propter sui
animalibus. Isto igitur modo species di- dorsi asperitatcm. Supcr membrum au-

ctee plus aliis animalibus appropinquant tcm quod hasti)ii vocatur, invenitur in-
generi arborum. Hcec igitur animalia su- tcstiiium extrinsecus, et sperma suum
perfluitates stercoris non ha-
et urinae cst prope intestinum, scd remotum ab
bent, sicut neque arbores, neque habent orilicio pcr quod ingrcditur cibus. Hicc
in medio corporis loco cordis nisi unam autcm animalia sunt a cerebro remota,
telam : et ha?c liabct virtutem vitee. in quo est locus primae et altioris virtutis

Animal vero marinum quod dicitur a quai est animalis rcs enim quee melior
:

quibusdam hominibus asVwiclem.^ a qui-^ est, etiam est dignior. Hoc tamcn
busdam halkilidon, non est dura^. testic, animal habet membrum quod cst cor :

sed ex extra naturam omnium gencrum quod patct per Iioc quod illud membrum
animalium quee diximus, et est quasi cst in loco cordis quod est medium cor-

commune inter naturam arborum et ani- poris. Hoc etiam significat dulcedo hu-
malium est enim absolutum a loco, et
:
iniditatis loci illius : quia vidctur esse
cibatur, et sentit sibi convenientia, et sanguinea dulcedo, eo quod est decocta
utitur asperitate sui corporis ad se sal- a membro quod cordi convenit. Secun-
vandum et defendendum et in liis com- :
dum autcm eumdcm modum invenitur
municat cum animali. Quia vcro non membrum principale, in quo primum est
dormit, et est frequenter applicatum la- virtus scnsitiva, licet non sit valde ma-
pidibus,communicat cum arboribus. Ts- nifestum. Hoc autem membrum in qu o
tud autem genus animalis non habct su- est virtus sensitiva, scmper queerendum
perlluitatem manifestam quoB cxeat de est in medio corporis per eequidistantiam
corporc suo, ct tamen habet orificium, inter membrum quod est vice oris et re-
et cum cecidcrit supcr aliquam specie- cipit cibum,et membrumper quodexitsu-
rum halzum sivc ostrc, suget humidita- perfluitas quod cst anus, per quod cxit
tem ipsius sicut animal, ct assimilatur superfiuitas et sperma. Et hoc obser-
generi animalis marini de quo olini su- vandum est iii animali fixo in loco suo
perius in quodam librorum hujus scicn- quod non habet motum processivum. In
 LIB. XIII DE ANIMALTBUS, TRACT. II 47

ambulautibus autcni auimalibus oor mombrum iu ouiibus inveuitur formari,

semper est in medio patris dextraj et si- licel in quil)us(iam sit manifcstius, ct in
nistra^. In his autem quic sunt annulosi quibusdani magis lateus.
sit

corii, medium inventum est in quo est Amplius autem membra convcnicntia
prima virtus intcr caput ct residuum cibo sunt in omnibus istis animalibus :

corporis, ct continet eas, sicut diximus sed diversiricantur, co quod quffidam

in scrmone prsebabito : et boc mcmbrum babcut aculeum cujus virtutes sunt com-
inveuilur in pluribus gcucribus aninia- positte : babet enim virtutcm lingu» et
lium quLC narravimus uuitum : in qui- virtutcm Libiorum quibusdam est
: ct in

busdam autcm est sicut multa, sicut in intcstiuum rcclum extcnsum usquc ad
animaUbus longi corporis qute haroleos locum cxitus supcrRuitatis boccnim in- :

vocantur ct proptcr boc vivit boc ani-

: testinum invenitur in quil)usdam istorum
malpostquam pcr mcdium sccatur. Natu- animalium quidam enim modi istius
:

ra cnim lioc mcmbrum praecipue intendit gencris animalium babcnt post os vcn-
pouere in omnibnis animalibus ct si non : trem, qui est intestiuum involutum. (jc-
posuerit boc mcmbrum actu divisum ct nus autcm cst scrpcutis qui cst auinuil
perfectum, ponet ipsum potcntia multa: quoddam quod vocatur Ara])icc alcJiear,
et quando dividitur, lit aclu multa, sicut habet naturam propriam : habet enim
in baroleos. Est autem baroleos animal mcmbrum dictum ct orilicium et lin-

nigrum, quod vadit in viis, et videtur guam, et pcr illa rccipit cibum sicut reci-
habere duo capita : ct cum praescinditur, piunt arborcs a radicc ; et ideo cibus ejus
una pars vadit huc, et altera vadit illuc, est humiditas tantum. Omnia autem ani-
quasi sint duo animalia perfecta, et Gcr- malia carentia sanguine sunt pauci cibi
manici vocant ipsum berra. Quod autcm proptei' paucitatcm suorum corporum et

natura intcndit semper fornuire hoc paucitatcm caloris.

membrum, significatio est quod hoc
 DE ANIMALIBUS
LIBER XIV.
DE MEMBRIS EXTERIORIBUS ANIMALIUM.

De memhris exteriorihus annulosorum et ostreormn

et malachie.

nium (liversitalum animalium jam drter-

minatum est, reducendus est scrmo ad
extrinseca membra carumdcm fliversita-
tum animalium et ut non cogamur re-
:

petere dicamus prius extrinseca

dicta,
membra annulosorum, cpiorum ultimo
CAPUT I. in prcecedenti librodiximus mcmbra in-
teriora.
Hsec autem sunt animalia paucorum
scnsuum, et debiliora caeteris animalibus
perfcctis sanguinem habontibus, proptcr

De memhris exterioribns anmdosorurn. quod conseqacns csl lalinm animalium

non cssc nmlla nu^mbra cxtcriora, licet
qua?dameoruinmullum ab aliis divcrsifi-
ccntur. Qua:>(lam cnim annubisorum
multos habcnt pedes proptcr sui lardi-
latcm naturaU'm : quae tarditas cx naturali
Postquam autem dc interioribus om- causatur frigore, ut cx multis pedibus

XII 4
50 J). ALH. MA(.. OUl). V]\Al\).

motus corinn sil lcvior : lioc ciiiin csL qiiaiido liincl, iinmobilis lit, ct \'alde

sola causa quare aniuial IViiiiduiu ut iu dura : hoc enim animal nccessario fa-
pluribus est multipes, et propter sui cor- clum est annulosi corporis quoniam ex
:

poris lougitudinem, sicut genus animalis naliira ejus esl ut habeat nmltas indura-
quod dicitur /x/luin, quod annulosuin tiones : cl in hoc etiam sccundum aliquid
eirectuni cst proj)tcr multitudiucm suoe assimilalur arboribus. Islud etiam ani-
carnis : cl liac de causa multos liabuit mal vivit abscissum, modico tamen tcm-
pedcs.Quod vero dc gcncre talium ani- porc : scd arbores abscissa' convalescunt
nudium est paucaj cariiis et paucioris perfecte quod ex una arbore
: projitcr
corporis, consequentcr etiam pedcs ha- nmltie oriunlur quamvis abscissa sit.
])et secundum boc pauciores, et maxime Aniplius aulem qua'dam annulosorum
avis quse vocatur solitaiia, et liicc est habent aculcum quem natura dat ad ar-
musca quaedam solitaria volans, et est val- ma et vigorem et utilitatem defensionis,
de magna. Aves autem annulosge quce et qusedam ipsorum habcnt aculeum
vokmt in comitatu, et babitant simul juxta locum linguaB, et qusedam in cauda.
civiliter, quatuor habent ahis, et sunf h^- Et sicut elephante proboscis congruit in
vis corporis, sicut apes, et sibi simiha : duo opera, ad arma videlicet, et ad usum
et habent duos pedes in dextra, et duos cibi ita in duplici usu bsec annulosa ha-
:

in sinistra, nec habent magis quam ut bent linguam aculeatam sunt cnim ar- :

sex pedes, ne multitudo et onus pedum mata pcr cam, et per ipsam sugunt ci-
prohibeat suum victum. Igitur quod ex bum ab interiori coiiorum animalium
istis animahbus est parvum, habet duas quse perforant per ipsam, et sentiunt per
ahis tantum, sicut geniis muscarum : ipsam. Ea autcm quce de nuniero annu-
quod vero est quidcm parvum, sed regi- losorum non liabent hujusmodi aculea-
men vilte ejus cst fixum et determina- tam linguam, habent dentes quosdam
tum, habet multas alas, sicut sunt alaj qui moventur unus a dextra, et alter a

apis, eo quod suse alse sunt meml)ranales, sinistra, per quos accipiunt et sentiunt

sicut suntgenera vesparum et sibi simi- cibum, sicut formicse, et acati, et opinati,

lia : ethoc est proptcr salutem alarum. et apes, et vespae. Alia autem liabent

Quia vero hoc animal est fixuni et ma- aculeum in posteriori caudse suie, et
nens, pauci motus existens, citius acci- qutedam istorum habent eum intra cor-
dit ei occasio inlirniitatis quam in aliis pus, et qusedam extra prominentem. In-
animalibus qute sunt boni motus: et ala tra quidem sicut apum genera, et vespse

istius auimalis est llssa in duo, ncc ha- citrinffi magnse. l^^xtra autem prominen-

bet membrum illud quod canuce assimi- tcm habent genera scorpionum. Nam si
latur, neque ala? ejus sunt plumatae, scd aculeus apum et vesparum esset extra
membranales et necessario separatur
:
corpus, corrumperetur de facili, quia est
tela illa a corpore, quando pars corporis debilis et gracilis, et esset causa ponde-
carnosa quse est in eis infrigidatur. Hoc rositatis. Scorpionum vero genera qui
autem animal non est annulosi corporis, habent aculeum post, habent euni extra
nisi propter causas superius dictas : per propter fortitudinem, et quia non volant,
annulositatem enim eflicitur curvum et ideo non gravantur pondere ipsius et :

postquam longum et hoc esset im-

fuit :
hsec animalia omnia quse retro in cauda
possibile, si non csset annulositas cor- liabcnt aculeum ad arma tantum nec est :

poris. Quod autem ex Imjusmodi anima-
libus est non involutum, cfficitur valde
durum quando corpus ejusin se constrin-
gitur, et in seipso adunatur: et hoc ma-
nisfestum est in vespa joJialh
aliquod animal habens duas alas tantum,
et habcns aculeum post projitcr sui debi-
litatem el carentiam sanguiuis. Modus
autcm animalis parvi aculeati anterius
: ha!c enim est multus valde numero et specie, sicut
 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRAGT. I M
cyiiifes, et culices, et pulices, ct liujus- quando a terra elevantur ad saltuin v(!l
modi : et quid(|uid modi aculei
istius volatum et ad lioc exigitur fortitudo.
:

liahet, defeii animal minus quod potest IIoc autem manifestius est in liis qusB
esse aculeatum : et ideo etiam defcrt cum saltant animalibus, sicut locusta, et pu-

in anteriori corporis, ubi est vigorosius : lex : baec enim posteriores pedes primo
nec tamen etiam ante punL!;it cum aculeo, flectunt, et postea subito extendunt, et
nisi cum diflicultate et bibore proptersui sic impingunt totum corpus ad saltuni a
debilitatem. terra accipiendum. In tali autem saltu
Modus vero animalium annulosorum oportet flecti pedes ad anterius corporis,
babentiuni multas alas, multitudincm et genu cruris curvari ad exterius : et
habet alarum propter magnitudinem talis inflexio in anterioribus pedibus
corporis et vigorem : et boc animal ba- Omnes enim istl
nullatenus esse potest.
bet vigorcm memhris posterioribus,
in modi sex pedes habent cum duobus lon-
et ideo habet aculeum post. Melius enim gis postcrioribus per quos accipiunt sai-
est ut sit unum membrum convenicns tura.
uni operationi, et aliud alii, nisi neccssi- HcCC igitur est dispositio mcml)rorum
tas compeflat ad hoc quod unum habeat exteriorum corporum annuhisorum.
duas opcrationes : et ideo aculeus talis
acutus non est nisi hjco armorum. Acu-
leus autem qui est ut Ungua, est ad tra-

hendum cibum. Natura quippe ubi con-

venientcr potcst, utitur duoljus membris
ad duas operationes, ubiunum non pro-
hibet aliud enim facit otiose. Ali-
: nihil
quando autem uno membro utitur in
duabus opcrationibus. Sicut etiam fabcr CAPUT 11.

facit uuum instrumentum aliquando ad

duas operationes, sicut facit lucernam

quia est et vas reservatorium et conti-
nens candelam : sic eliam quando natura
convenienter potest uti eodem membro
ad duas operationes : tunc facit unum
membrum, et dimittit aliud. De monhris exlerioi ibus ostrcoruin con-
Amplius autem pcdes horum modorum cliiliura.

animalium sunt majores, eo quod ipsa

habcnt duros oculos, etnonbene vident,
et ideo fortem comprehensionem ad te-
nendum quod accipiunt oportuit ea ha-
bere in pedibus anterioribus : non cnim
capiunt quod dcsiderant, nisi per viitu-
tem pedum anteriorum. Ad visum autem
patet baec animalia facere quod dictum Animal autem duive testjc in cxterio-
est, sicut videtur in generibusmuscarum, ribus membris noii habct divcrsitatcm:
et modis omnium animahum quai api- est enim de animalibus fixis et quasi nui-
bus assimilantur. Pedes autem posterio- ncntibus in loco uno et si movetur, :

res sunt majores mediis hi enim sunt : tardus et modicus est motus ejus sicut :

ad duo, scilicet ad ambulationem in qua ea qua^ sunt multai diversitatis in mem-

portant maximc corpus pcdcs j)ostcrio- bris cxtcrioribus, iHa sunt qua? sunt mul-
res : ct sunt etiam ad impingendum tarum operationum et muitorum mo-
52 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

luum, proplei- qiiod iiidii^eul uuilli[)rKi- ejus noii suiil noiuinala : noii eniin no-
bus organis. Quidaui vero uu)(loruui os- minaliir in eo nisi UKMuhrum recipiens
treorum concliiliorum non movenlur cibiim. J^a aiitem memhra [)er (jua? egre-
omnino quidam antem moventur, sed
:
diliir siqieriluitas, sunt superius iii situ

modicum, propter quod natura providit iu ipsis, sicut paluil.

nc conterantur vel devorentur, et cir-

liis Am[)lius aiitem ea quai moventur de
cum])osuit eis testas duras ad se salvan- islis animalihus, non liabent organa nio-
dum in eis. tus, scd })olius luotus ij)Sorum est ex-
Amplius autem (jua^dam istorum ha- lendendo se ad locum ad quem vult mo-
bent concham unicam, et qua^dam duas, veri, et trahendo residuum corporis post

etquiedam sunt similia sarinos, sicut di- istum, sicut patet in motu testudinis. Si-

ximus superius. Qua^dam autem involu- milia autem phantis videntur, sicut di-

tionem spiralem hahent in corde et in ctum est, in capiendo cibum quoniam :

testa, sicut id quod dicitur kyrlkoin, qui quoedam ipsorum sub arcna inlixa non
est quidam modus halzum sive conchi- pascuntur nisi humore maris venientis,
lii. Quredam autem sunt rotundi corporis, ad quod se a[)eriunt, ct aquam ejus co-
sicut hiricius. hitam accipiunt, et cx illa impinguantur,
Amplius autem qucedam eorum quae et praecipue quando luna est in incre-

duas hahenl conchas, aperiunt el chiu- mento. Hac igitursunt imperfecta valde.

dunt eas, sicut ostreum quod pectcn no-

minatur, et sicut id quod vocatur moem.
Quffidam autem duas conchas habent
complicatas ad invicem et colligatas in

medio ubi major et fortior est concha,

•

sicut id quod Gra^ce sohnem vocatur,

quod Latine sonat juvenis, eo (juod sem-
per sit recens, et non diu vivit.
Universaliter autem hfec omnia ani- GAPUT III.

malia quae dnrx testse vocantur, et a qui-

busdam dicuntur testudines, secundum
veritatem autem sunt quce apud nos
ostrea conchilia nomen habent, commu-
nicant cum plantis in hoc quod capiunt
nutrimentum modo phintarum capita
:

enim non habentia distincta per figuram, De nicnibris coriim qu;e mollis testss vo-

suguntnutrimentum per telam quamdam cantur animalium.

sicut per radicem : et ideo etiam inferius
in corpore suo dicitur os ejus et caput a
quibusdam : propter quod etiam accidit

membra sua quse inferiora sunt in hico et

situ, superiora esse in hoc, quod oflicia

hahent superiorum, sicut oris, et capitis :

etiam superiora esse inferiora

et e contra
secundum eumdem modum. Est autem Animaha autem moUis testae non sunt
omne hujusmodi auimalintehi per quam manentia, sed ambulantia aqua et in :

coLitaquam dulcem quam sugit in nu-
trimentum et omnes quidem isti modi
:
nullum omnino caput habent nisi sicut
dictum est. Membra vero alia corporis
hffic omnia respectu suorum corporum
habent magnos pedes. Pedeni autem hic
vocamus totum organum processivi mo-
tus quo perficitur ambulatio, boc est, crus
 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRACT. I
33
cum pode siniul. Genera autcm istius conchiliornm. ILec ij,ntur est causa pro-
modi animalis sunt quatuor karabo vi-
:
pterquam modi iiabam facti sunt f^raci-
delicet, et tesv, et halvokul, et cancer : lium pedum. Modus autem qui dicitur
quodlibet enim horum generum habet hakeliokin, curtorum pedum. Duo
est
raodos diversos non in hgura tantum, vero modi ahi cancrorum parvorum qui
sed etiam in quantitate et magnitudine cum parvis piscibus deprehenduntur,
corporis. habent multos pedes hitos convenientes
Modi autemkarabomajorem inter ani- motibus suis: eo quod sunt loco alarum
malia habent similitudinem secundum natatilium in eo quod sunt lati. Interha-
visum inligura membrorum exteriorum: kokim et alios modos qui cancris assi-
uterque enim istorum modorum liabet milantur, est diversitas : eo quod hako-
duo quse sunt quasi forfices, quse viden- kim habent caudas. Inter illa autem qujB
tur quasi in usu manuum et labiorum ad his karabo assimilantur, est diversitas, eo
apprehendendum esse formata, et sunt quod non habent additamenta manualia
grossa haDC enim in hujusmodi anima-
: ante sicut habet karabo his autem ca- :

libus non sunt ad ambulandum, sed ])o- rent pedum suo-

additamentis propter
tius ad accipiendum et retinendum quasi rum multitudinem. llakokim autem ha-
loco manuum existentia : propter quod bet multos pedes, eo quod natat pedibus
etiam videntur quasi addita, sitaextra h>- sicut remis, et non ambulat super pedes
cuni pedum aliorum : radices enim qui- suos. Membra vero quse sunt inparte ca-
bus inOguntur corpori, pertingunt in pitis et dorsi quaedam ad recipiendum
profundum subtus corpus animalis in- aquam convenientia, et ad ejiciendum
ferius. Alia autem crura radicantur in ipsam : et hcTec membra magis sunt in
rotundo kiteris ex utraque parte. Hsec fceminis quam in maribus, et prsecipue in
igitur additamenta compHcant secundum maribus karal)o. Fcemin» autem cancro-
indigentiam operationum suarum, et ip- rum membra sunt spissiora et fortiora in
sis accipiunt quaedam ad edulium per- partibus portarum per quas claudit et
tinentia, et applicant ori suo. In cruri- aperit : et idco ibi ovant, et ibi tenent
bus etiam aliis conveniunt cancer et ka- ova non remote, sicut ovant pisces, et
rabo, sed diversificantur, quia licet can- alii modi ovantes propter locorum suo-
cer fluvialis habet caudani sicut karabo, rum amplitudinem.
tamen cancer marinus non habet cau- Amplius autem quia corpus corum est
dam omnino et hujus causa est, quia
: nuijus in dextro, ideo etiam additamen-
karabo caudam non habet ad natanduni tum dextrum est majus in omnibus can-
tantum quia per illam non venit nisi
: cris et aliismodis qui sunt similes can-
retrorsum : et hoc non est secundum cris. In karabo autem etiam est majus ct
motum naturalem : scd potius karabo fortius additamentum dextrum eo quod :

fulcitur cauda, et natat pcdibus magnis pars dextra in omnibus animalibus est
sicut kalaton. Cancer igitur cura non sit major et fortior. Natuia enim semper
animal pelagosura, sed manens in rimis majorcm ponit vigorem in parte, qua
lapidum et fissuris prope terram, non in- stcpius utitur in opcrationc, sicut appa-
dio-et cauda fulcicnte. rct in dcntibus dexti'is scrratilibus et in
Quod autem de generibus cancrorum cornibus ctunguibus dextris ct aliis
in
estpelagosum, habct pcdes debilcs mul- quae data sunt in adjutorium ct vigorem
tum et parum ambulat, sicut cancri defensionis. Animal autem quod (jraeci
Greece vocati habam, et qui vocantur vocant achech, habct ante duo manualia
hakeliokin : qui non utuntur ambulationc additamenta, quorum majus exit cum
nisi permodica, et proptcr salutcm de- ungue unico tara in maribus quam ni
fensionis: sicut sunt corpoia halzum sive fcBminis. Causa autem est, quod istud est
S4 D. ALB. MAG. ORD. mA^T).

ex aiiiuiJilibiis hujusiuodi uddiUuueula cruribus sivc pcdibus. Qiurdam aut(;m

habculibus, liccl aliquaudo gcucrenlur auimaha hujus gcucris luibciitia duos pc-
casu, quod uatura islius auimalis facilc dcs siv(^ l)iiu)s pc(h>,s. pc(](,'S hab((ui ad po-

lceditur : ct dautur ci uieuibra ista ad dc- slcrius ct autcrius. Oiia'(him ctiam ha-
fensioncui. Xatura cuim uniuscujusquc l)cut pcdes iu latcrc alligatos fcmora, sic-

utitur additamcutis ad opcrationes, pro- ut omuia auimalia sanguiuem habentia.

pter quas causas creautur. IMultipcs autcm qui (irseco nomine/fo-

Ex autcm quai supra diximus dc

his lipus vocatur, proprium habct, scilicet

uumifestis mcmbris auiuuilium ct auato- quod pcdcs ejus sunt in anteriori corpo-
mia corum a primo libro usque ad quiu- ris. Et causa illius est, quiaaduuatee sunt
tum istius scicutiic librum, satis potcst in eo pars anterior et postcrior, et quasi

cognosci situs istorura mcmbrorum et di- sunt in uno loco : egrcdiuutur cnim pc-
vcrsitas qusB est inter ea quando coufe- des a capite suo sicut queedam lincae

runtur ad. invicem : et ex his etiam hc- cxcant ab uno centro : et hoc etiam ac-
minae et marcs cognoscuntur. ciditquod assimilatur astarinon hoc :

cuim auimal habct proprium quod nou

couvenit alicui durse testae animali.

Universaliter enim durse testae auiraal

uno modo assimilatur malachio ct alio :

modo assimilatur auimali duree testae in

hoc, quod tcsta cjus cst valdc dura. Pars
autcra carnosa quae est infra tcstam, as-
sirailatur carni mollis testae. Figura au-
CAPUT IV. tem corporis cst sicut figura malachie, ct
praecipuc modus illc qui assimilatur asta-
rinon, et habet involutionera. Duorura
ergo istorura modorum natura est sicut
dixiraus : propter quod etiam ambulant
uniformiter sicut faciunt quadrupedia
raulta ct horaiues. TTorao vcro habct os

De membris exteriorihus malachie secim- iu partc superiori capitis, deinde habct

cundmn species suas. storaachum, et deiudc veutrcm : post
vcutrera autem cst intestinura pervcnicns
ad locum exitus superfluitatis : istae cuim
rcs in sanguincra habeutibus suut sccuu-
dura dictam dispositiouera. Et post ca-
put in talibus aniraalibus est clibanus si-

ve pectus et quod viciuatur ei : et prop-

tcr istum modum sunt raerabra anteriora
In antehabitis quidem jam dictum est et posteriora podis ct raanus.

(Je dispositione intcriorum malachie. Araplius autem intcr mollis tcstae et

Membra autem extrinseca hujus auimahs annulosi corporis animalia est convenicu-
non sunt diversa ueque determinata : tia in merabris antcrioribus sccundum
sed pedes ejus ut multum sunt in interio- modum qucm praediximus : sed divcrsi-

ri et anteriori corporis, scilicet circa ca- licantur ab animali sanguinem habenti

put, et prope oculos, et circa os sunt qui- in merabris extrinsecis. Malachie autem
dam deutcs ad mordcndum ea quae pe- et id quod iu multis simile videtur illi

dibus sive caudis complectitur : pcdes quod vocatur sayrinom, diversificantur

euira ejus similiores sunt caudis, quam quando ad animalia durae testae conferun-
 LIB. XIV m ANIMAMHUS, TRACT. I 00

tiir : qiioniam in croationo et fadura cor- fortiores ad impingendum cor[»us, ita

poris mulliim assimilantur ista : sed ta- hoc por pedum in isto modo animalium
men posteriora' corporis istorum incur- est ioi'tius ad forondum pondus corporis.
vata sunt vergentia versus corporis ante- Ultimum autem per pedum fortius ost
riora, sicut si linea esset incurvata usque modio, 00 quod magis utitur ipso. Poli-
ad locum. Cum igitur situs membrorum pus autem qui etiam nmltipcs vocatur
anterius in corpore liorum animalium se- Latino, quatuor medios pedes habet val-
cundum hanc sunt dispositionem, et pra3- de magnos : octo enim simt omnos podes
cipue corpus malacliie talis est creatio- siiuul istius animalis, et sunt carnei ge-

nis. ncraliter pedes malachie : et podes qui-

In animali autem marino quod usitate dom malachie sunt in sepion et conidem
dwiinv polipits Cnieco vocaltulo ', qiiod sive calamari curti et brevos, et in poli-

Latine sonat nuiUipes, non videlur esse po sunt magni valde et longi, ita quod
de anterioribus nisi caput tantum : liu- hominem aliquando detinet pcdibus, et

jus enim animalis figura est sicut si octo aliquando parvam navim. Corpora enim
serpentes unum caput liaberent, a quo istorum modorum qui curtos habent pe-
corpora eorum sicut ab uno centro exi- dcs sunt magna et corpus polipi est val-
:

rent in circuitum. In durse autem testce do parvae substantiai. Quod enim natura
animali de anterioribus memhrum est, diminuit in quantitate corporis in polipo,
quod astciriuon vocatur : nec videntur restituit ei in magnitudine pedum : et

diversificari alia dilTerentia, nisi quod na- quod in sopion et conidem diminuit in
tura duritiom in malachie posuit intra quantitate pedum, restituit in quantitate

aliquantulum sub carne circa corpus, sed Gorporis.

in animali durae testse posuit extra duri- quibusdam facit pe-
AiTipIius natura in
tiem omnino, et totum corpus conclusit des non tantum ad figendum oa in qui-
intra eam
ad salvandum ipsum eo quod : bus maneant iinmobilia, sicut manot })er
fugere nocumenta non potest propter podes sepion et conidom, sed etiam facit

tarditatom motus sui proptor lioc enim

: cum hoc ad ambulandum sicut podes po-
ejicitur superfluitas ex oriHcio mahichie : lipi. Aliorum autem duorum modorum
sicut etiam egreditur ex ore animaiis ambulationis non dant auxilium, quia
quod assimihUur astarinon propter : parvi sunt, et corpora sua sunt magna :

quod etiam factura pedum malacliie fuit et ideo ex pedibus neque hal)ont auxilium
e converso facturae pedum aliorum mo- apprehonsionis aut ambulationis quio ost
dorum animalium. exitus de lapidibus, qute omnia ex suis

Amplius autem sepion quod vo- et id pedibus habot polipus : sod quod com-
catur conidom, diversificantur quando munitor his tribus genoril)us animalium
conferuntur ad polipum sive multipodem : con^ onit, hoc ost, quod quando undae
quoniam duo modi primo nominati na- maris et procollse invaloscunl, ot hioms
tant, polipus autem aliquando ambulat. et tempestas confortatur, dat natura uiii-

Adliuc autem duo dicti modi sex habent cuique istorum animalium diio addita-
pedes habentes denticulos in anteriori : menta, por qufe seipsa anchorant dicta
et ultimi de sex sunt majores, et unum animalia, ot per illa movontur sicut mo-
parhorum sex pedum est ex parte info- vontur navos circa anchoras : por illa

riori, ot istud par est valdo forto : sicut enim doproliondunt aliquid fortilor staiis

enim podes posteriores sunt majoros et in mari, ot illi se afligunt : noquo isla

* IloXoirouc [iroXos, T:o\)q^

56 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

additamenta invcniuntur nisi in scpion manuum utuiitui- qua?dam enim istorum

:

ct conidem sivc calamari ct polipo, eo animalium habent membrum unum, ct

quod pedcs istorum tantum animalium qu;edam duo et causa hujus est tcnuitas
:

congruLint tali apprchensioni et ancho- corporis el longitudo ct gracilitas ipsius

rationi. naturalis. Proptcr longitudinem ergo ho-

Amplius modi m;dachie qui in ipsispe- rum membrorum et gracilitatem natura

dibus habent orificia, hahcnt ad sugen- componit ipsum corpus cjus exuno osse :

dum, sicut pohpus hahere videtur per et hoc quidem facit natura, non quia mc-

longitudinem pedum suorum habent :

lius cst, sed quia corpus aliter in tanta

etiam in eis squamositatem aut aspcrita- longitudine diffinite teneri non posset.

tcm quamdam. Omnia enim hsec hahen- Amplius autem omnes isti modi ha-
tur ad arma et ad vigorandum animal : hent alas in circuitu corporis : et alse illse

propter quod taUa animalia in defensio- sunt in aliis speciebus continuatee cum
ne utuntur involutione pedum circa ea corpore. In animali autem quod dicitur

quai deprehcndunt : et involutio assimi- tani, etiam sic cum corpore continuan-

h^tur involutioni quam Antiqui faciel)ant tur alse.

involvcntes hrachia et crura asperis, ct Quodcumque igitur horum modorum

tenentibus ea quse tangehant, l)rachiis et est parvi corporis, sicut conidem, quod
crurihus : hcec enim gcncra animalium est calamarc, habet alam latam non stri-

pcr involutionem quam faciunt aliquan- ctam_, sicut est ala sepion et polipi. Et
do in partibus gracilihus nervosis, attra- causa hujus est, quod principium gene-
hunt quidquid apprehendunt, et quidquid rationis et virtutis et incrementi horum
tangunt proptcr quod etiam involutio
:
modorum animalium est ex medio cor-
est per molle aptum accipcre ct appre- poris, et non circumdat totum corpus :

hendere, quod postquam apprchensum neque habct animal istas alas, nisiutsus-

est, confortatur id in quo involvit appre- tentetur pcr eas, sicut est pectus in avi-

hensum : et tunc fit involutio fortis et bus, in quo ferc totum portatur corpus :

spissa ssepius involuta parte animalis cir- et sicut est cauda in animalibus habenti-

ca apprehensum. Hoc autem est videre bus caudam, ut dicit Aristoteles, pectus

in polipo, qui captus ab homine, statim enim in avibus sustentat totam avem,
involvit se circa brachia ejus, et ita in- eo quod ad pectus ala3 conjunguntur.
separabilitcr coheeret, quod etiam pellem Cauda autem sustentat quasi per mo-
de brachiis abradit aliquando antequam dum colligationis : et sic etiam sustentan-
separetur. Hujusmodi autem involutio tur ista animalia per modum colligatio-

circa apprehensanon lit in alio animali, nis per alas suas : sed ala in polipo est
nisi in quibusdam generibus malachie. adeo parva, quodnon manifestaturvisin :

Quidam etiam horum animalium modo- nec oportet eam esse magnam, quia cor-
rum cibum per additamentum acci})iunt : pus ejus satis sufiicienter elevatur per

eo quod hujusmodi additamentis loco pedes ipsius.

 :

LIB. XTV DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 57

TR4CTATUS II

De causa membroriim manifestoriim extra in Animalihus

habentibus sanguinem et generantibus sibi similia.

chie, et determinata causa dispositionis

mcmbrorum eorum interiorum et exte-

riorum, consequens est facerc transitum

ad considerationem membrorum anima-
lium habentium sanguinem et generan-
tium sibi similia.
Hac igitur consideratione procedentes,
GAPUT I. incipiemus considerare membra residua
videlicet qufle supra non tetigimus, ubi
de interioribus horum animalium feci-

mus tractatum : et postquam distincte

pertractaverimus de his, dctcrminabimus
otiam membra exteriora animalium ha-
De causa dispositionis ventris, et de ex- bentium sanguinem ovantium, oinni eo-
tremitate manuuui et pedum sub capile dem modo percurrentes de singukirum
et collo in omnibus generibus anima- animaiium exterioribus membris sicut
lium. determinavimus de eorumdem anima-
lium membris interioribus.
Jam autem superius determinavimus
de dispositione membrorum quoe vicinan-
animalium et liinc
tur capitibus et collo :

ergo incipientes dicimus, quod omne

animal habens sanguinem, habet caput
Sic igitur determinata dispositione sed caput in quibusdam animalibus capi-
animalium annulosi corporis et anima- tatis est distinctum et determinalum, et in

lium mollis testae et dura; testaj et mala- quibusdam non, sicut capila cancroruni.
58 D. ALIi. lMy\r,. OIU). PIl/EJ).

yVniplius aulcm omno iuiimal i^('n(M'iuis cuslodiam sui et mein])i'onun supcrio-

aninuil sibi siniilc, haliol (M)lliun. Quan- riiin, ne opprimcrcnlur.
tum qujiedam (•ollum, cl qiia'(lam non. Am])Hus Hutcm iialuia posiiil hjco
Anqjlius aulom omne animal habens pul- manum in qua(lrupc(Hlnis pcdcs anterio-
monem, coUnm. Animal vero non
hal)et rcs : pedes autcm postcriorcs ad amhu-
inspirans aercm ab extrinsccus, non habet landum necessarii fuerunt : et propterea
collum. Crcatio autem capitis non cst facta quatuor fuerunt pedcs iiiomnibus talis
nisi proptcr ccrebrum lioc enim est : gcncris animalibus, ut pondus corporuni
membrum quod necessario est in ani- suorum ferre possent.
malibus (nnnibns sanguinem habentibus. In omnibus autcm quatuor extremita-
Non autem debct csse cercbrum nisi su- tcshabentibus animalibus anterius corpo-
pcrius in oppositione cordis, propter cau- ris majus est posteriori pricterquain in
sam quam diximus superius. homine pars enim corporis hominis
: su-
perior, moderatee magnitudinis est re-
Amplius autcm natura posuit in capite spectu inferioris : est enim minor inferiore
quosdam sensus co quod natura ccrehri
: multum. Sedinpueris qui adhucincurvan-
cst temperata, et complexio ejus est tur ex debilitate setatis^ est contrario mo-
temperata quibusdam sensibus : et hujus do quam sit in his qui sunt perfecta3 ceta-
causam in antehabitis jam determinavi- tis. In [lucris namque pars supcrior pon-
mus. Factum est autem hoc, quod illi derosior cst inferiore : propter quod etiam
scnsus desiderant quietcm et suhtilita- ])ueri incurvati incedunt, et non ]}Ossunt
tcm spirituum, qui non sunt nisi in in prima fetate clevare corpora, sed ma-
complexione frigida et humida tempcra- nibus repunt et pedibus ex mnlto fluxu
te, sicut est complexio cereliri. nutrimenti ad superiora membra, et prffi-

Sub autcm posuit natura aHud

collo cipue ad humeros et caput : superior
membrum, quod est tertium membrum enim pars in eis major est infcriore.
a capite et collo, quod convenit introitui Cum autem adoleverit homo in juventu-
cibi,ethoc est venter. Rationahile au- tc cxsiccato humido et magis condensatis

tem fuit ut sic memhra disponcrentur : memhris per qua^ esttransitus nutrimen-
quia sic venter crit in loco sibi congruen- ti, non adco fertur nutrimentum in su-
ter disposito et temperato : non enim periora : et tunc incrementum majus ac-
esset conveniens quod essct super cor in cipiunt inferiora, et majus corpus et re-
quo est prima virtus vitae et sensus et ctius erigitur. Dispositio autem quadru-
nutrimenti, neque esset conveniens po- pedum e converso cst : quoniam in pri-
ncre ventrem super meml)rum divinum ma eetate illorum pars inferior est gros-
quod est excellentissinue operationis. sior superiori, eo quod vicinior est um-
Dico autem operationem membrl divini, hilico. In secunda autem quando ffitate

sciHcet operationem intcllectus ct sen- juvenescit, et exsiccato humido condcn-

sus : hoc enim mcmhrum si debeat tahjs satio lit in meml)ris per quse cst transi-
conservarc operationes, non possct super tus nutriinenti, convalcscit et crcscit jjars
se ferre aliud membrum
quoniam super : superior plusquam infcrioi'. Et hujus caii-
se non posset portare pondus pondus : sa est, quia talia animalia totum corpus
enim hujuspiodi gravaret motiun intel- portant anteriorihus cruribus, et terre-
lectus et alterarct sensum communem, stria sunt : et ideo anterius sunt incurva-
ct prfpcipue si superpositum esset cere- ta, et nutrimentum majorem habct mo-

bro corpus valde pondcrosum, sicut est tum ad anterius quam ad posterius propter
stomachus et venter. Praeterea necessario calorem cordis et hepatis, maximc cuin
fiiit hujus tertii membri dccHnalio ver- proptcr terrestreitatem naturpe et erecti
sus terram sub corde et pectore propter corporis in nulla eetate esse possint :
 LIB. XIV DE ANIMALIBIJS, TRAGT. M 59

tameii in equis inultis facit motus imtri- jus est, quod maniaci efficiuntur, quibus

menti ad anterius clevatiorem partem parsterrestris melancholica sedem ol)ti-

anteriorem quam post(M'iorem. hi animali net intellectus. Epileptici autem et obli-

autem quod Arabes scraph vocant, mu- viosi et obtusi inventione et ratione liunt,
Itum valde elevatur pars anterior super quibus phlegmaticus humor nimis infun-
posleriorem, ita quod fere erectae statura^ dit cerebrum. Sanguis et cholcra frigidi-
esso videtur. In his autem simiis qute tate cerebri ad melancholiae et phlegma-
expressius similitudinem habenthominis, tis frequentius qualitatem convertuntur,
in tantum facit iste nutrimenti motus, et similiter totum nutrimentum si multus
quod aliquando eriguntur sicut homo, et et superfluus sit fluxus ejus ad cerebrum.
pvi^meus (|ui inter omnia irrationabilia Accidcntalis autem elevatio cholerae

])rius convenit cum homine, cum in toto vel nimii sanguinis alias ct alias in-

sit stalurce erectae sicut homo. ll?ec igitur ducunt ccrcbri defectioncs in aliis im-
naturalis est dispositio quadrupedum et perfcctioribus animalibus annulosis ct
habentium ungulas in duo fissas. tcsteis, sive sint moUis testae, sive durae,

In animali vero in multa dividente pe- sive sint de genere malachie.

dem, sicut leo, et canis, propter cabjrem Quanto calor naturalis fuerit minoi-,

primfB setatis anterius majus est poste- et pars materialis terrestris major, tanto

riori : et quan(h) ineunt a-iatem sicciorem, necesse est corpus esse majus ct propter :

crescit posterior pars proportionaliter pondus corporis quod co gravius est, quo
plusquam Genus autem avium
anterior. modicus calor ipsum non levius facit,

et piscium in omni setate plus carnium lia- oportct ipsum habere multos pedes : et in

bet anterius quam posterius eo quod : tantum decrescit calor naturalis, et cre-

totus impetus caloris illorum est anterius, scit terrestrcitas, quod omnino sine pcdi-

et in posteriori parte non sunt nisi viae bus crit rcptile super terram : et in illo

intestinorum stercus ad anum porlantes. membro in quo dignior virlus animae

Dispositio etiam haec congruit motibus est, qute est cognitiva et regitiva, caput
eorum, qui sunt natare, et vohire : quia videlicet est vcrsus tcrram inclinatum
in taUl)us motibus parte graciUori pra^ce- et vix elevatum aliquando ab ea ct :

dente cum hibore magno traheretur gros- quaedam ita deliciunt, quod etiam scn-
sior posterius. sum nullum habent nisi exiguum ct he-

Fluxus igitur talis nutrimenti efticit, betem gustum, et confusum tactum in

quod omnia animalia minoris sunt intel- oustu
r>
illo : et horum virtus est inferius

lectus quam homo : et pueri etiam in in terra sicut in arboribus, et haec partem
quibus est nutrimenti motus et spirituum inferiorem mullo habent majorem supe-
non resedit, minoris inteHectus sunt seni- rioii sicut habent arbores et h«c media :

bus presbyteris, sicut diximus in septimo sunt inter animal ct plantam habentia
nostrorum Physicornm. Quandoque enim partes niajores inferius ct superiora sua:

pondus nutrimenti multiplicatum in su- diininuuntur sicut extrcmitates ramo-

periori diminuet intellectum et operatio- rum :
tamen hffic aliquando
accipiunt
nes virium animalium. Et causa hujus li<Turas perfectorum animalium sine vir-

est, quia tunc multum exlraneum admi- tutibus eorum, sicut apparct in mandra-
scerelur quod sicut orga-
cerebro, gora, qu» sic habct figuram hominis,
num est principium operationum anima- quod ctiam sexus etaliorum accidentinm
lium et admixto illo efPicitur organum
:
dilTcrcntias videtur ostendere. Diximus
grossum et corporale non subtilium spi- autcm dc his in ultimo dc Planlis.
rituum, et erit tunc parvi et pauci motus Sic ergo determinata est causa proptcr
in operationibus et motibus animse sensi- C[uam quadaem animalia habcnt multos
(puTdani
bilis et intellectualis. Sis^num autem hu- pedes, et quaedam quatuor, et
60 D. ALB. MAG. OllT). PR/KD.

duos, et (juaMlani omnino caroMl pcdi- Iloc aulem non est natura aut virtus ani-
bus : et dcclarala esl causa proptcr quaui mai in modum nalura' operans : haec
honio anlerioribus pedibus non indi- cuim non omnis generis operationes,
i.;uil, sed dedit ei natura manus loco pe- scd unius forma; et spcciei operationcm
dum anteriorum. perllciunt, sicut ignis ignire, et omnis
hirundo omni hirundini simililer facit
nidum : manu autem et textura et suto-
artium non
ria et aedificatoria et quselibet

uno modo, sed omni modo perficitur.

Erit igitui' manus signum principii, qu^xl
conceptu generaliter omnium formarum
omnis generis operationis et contem-
plationis est Natura enim,
principium.
GAPUT II. sicut diximus, et etiam forma in modum
naturse operans, semper in operando ma-
net secundum unam dispositionem, et
ideo in omnibus in quibus ipsa sola est
principium operationum, autetiam in qui-
bus virtus animtC in modum naturoe ope-
rans est principium, privatur instrumen-
De causa figurse manus, et usu ejus, et tum generale omnis operationis quod est
qualiter est siijnum hdellectus, et de manus, sed daturei loco manus deficiens
uswpedum quadrupedum. ab operatione manus instrumentum, sic-
ut habet deficiens operationum in natura
vel anima principium. Quia igitur Iiomo
est solus pluris intellectus omnibus ani—
malibus, congrue a natura accipit orga-
num conveniens pluribus motibus et

operationibus omnibus aliis. Recte enim

et rationabiliter dantur fistulae fistulato-

Signum autem est id quod est habere ri, eo quod ipse apudse habet principium
manus, esse hominem pluris intellectus quod cst ars fistulandi, et melius conve-
cseteris animalibus et majoris ingenii et niens usui fistularum : et sicut est in ar-
rationis, quamquam manus habere non tificitatis imitantibus naturam, ita est in

sit causa inteliectus, sed potius e conver- natura. Natura enim cum
omni- faciat in

so intellectum habere est causa quare bus quod melius est, id quod minus ha-
habeat manus. Manus enim non se habet bet, supplet majori. Nobilius autem et
ad intellectum ut causa, sed potius ut majus non dat minori quia sic abun- :

instrumentum cum sit operativum sive daret in superfluis, et non faceret quod
practicum, proprie quidem signum est melius est semper in his qute possibilia

intellectus practici. Sed quia practicus sunt fieri, ex his quae in potestate habet
non est sine speculativo, ideo etiam ex ipsa natura cum minus sit iia-
: et ideo
consequenti indicat speculativum intelle- bere organum, quam principium quod
ctum inesse. Gum
enim manus sit orga- est virtus operans in organo, cuicumque
num non unius sed multarum specie ope- dat virtutem, illi addit organum, nisi im-

rationum et genere universaliter enim

: pediat occasionale peccatum : sed cui
omnis generis operationes fiunt manu : non dat principium et virtutem, et pro-
erit signum ejus quod universale princi- pter hoc in minoratione ponitur : et si

pium est omnis generis operationum. dat virtutem, dat eam operatricem unius
 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRACT. It 61

operis tantuni : Imic non addit majus et tem quamvis multa liabcret
et calciarius

melius, ut det ei organum universalo animae principia, tamen calciariam artem

omnium operationum. non operaretur nisi unum quod est facti-
Ex omnibus autem dictis perpenditur, vum calceorum : et sic est in cseteris
quod liomo non est intelligens, quia ha- animalibus, quse licet habeantmulta ani-
bet manus : sed quia est intelligens, ma^ principia et potentias, quae aHse et
habet manus : et quia est valde intelli- SiWce sunt animae secundum Platonem,
gens multiplices formas habens intidle- sicut est sensus, et imaginatio, et memo-
ctus, indiget instrumento quod sit in usu ria, et tamen quia omnia
liujusmodi :

muhipk^x, quamvis in substantia sit hiec in modum naturse operantur, non

unum, ut sic in eo in multis usibus recte operantur nisi unum quod formam natu-
ad formam conceptam operetur. Manus raeoperantis est consequens et ideo or- :

autem licet substantia sit unum, tamen gana talium animalium sunt determinata
virtute non est unum instrumentum, sed ad unam oporationem. llomo vero prop-
multa est enim sicut organum recipiens
: ter universale principium animae quod
in se formas multorum usuum, et multa- habet multos modos ot viuoris et auxiho-
rum specie et gonere operationum. Na- rum, et potost mutare lios modos in alios
tura enim sic dedit homini manum, ut secundum formas artium ot con-
et alios
ipsa uti possit modis diversis specie et ceptionum suarum propler quod etiam :

genere. arma et instrumenta exteriora facit sibi

Hi ergo qui opinantur corpus hominis in quantitate et quahtate prout vult, et
non esse a natura convenienter disposi- ad omnia haecfaciendaet movonda utitur

tum, sed esse pejoris dis[)Ositionis omni- manu. Manus igitur hominis erit pro un-
bus animahbus, eo quod nudus non cri- gula ot ungue acuto ot curvo, et sicut
nitus nascilur, impotons ad eundum et lancea, et gladius, et generaliter sicut
erigendum corpus suum in prima aetate, omnia aUa instrumenta : omnia enim
neque habet unguhis ad pedum defensio- haec potest facere manu et movere.
nem, neque habet cornua vel aha arma Amplius autem creatio manus conve-
naturaha vigori defensionis convenientia : niens est omnibus operationibus in hoc,
quoniam, sicutjam
hi orrant graviter, quod est oxtensa ad apprehendendum, et
diximus, aha animaUa non habent nisi divisa in multas partes digitorum et ar-
unum modum vigoris et ahum habere ticulorum et juncturarum : et potost ho-
non possunt, nequc possunt aha et aha mo una soha parte uti, ot duabus, ot plu-
adusumarma mutare, sed potius sunt in ribus, ot onmibus simul, et hos modos
quadam necessitate unum cujus princi- potest mutaro in chversos modos. Mobih-
pium apud ipsa est faciendi sicut si di- : tas enim digitorum convenit acceptioni
camus dormientem et calcificem, subte- et retentioni. Pollex namque est curtus
lares aut calceos facientem, facere suas ct grossus propter operationes fortes ad

quae propriae sunt somno aut arti cak'ia- chausuram manus confortandam : prop-
riae proprias oi^erationos. Dormiens enim ter quod dicitur digitus major, licet se-

etiamsi haberet aham animam aut prin- cundum dimensionom iongitudinis sit
cipium animae quam id quod operatur in minor. Non enim adjuvatur homo sufh-
somno per calorem digestivum, non ta- cienterpor ahos digitos siue pollico. Nam,
men diminuerot dlum calorem qui in sicut diximus, quod si non ossot manus,
somno operatur per evaporationem, ut non esset accipere : ita dicimus, quod si

parte cjus aha anima, aut aliud animae non esset pollox, non esset rotinoro.

operaretur principium, sed potius rema- Pollex autem retinot a parle sua inleriori
neret ligatum, et non operarotur calor positus ad superius aliorum digitorum :

nisi circa locum diuestionis. Siniilitor au- alii voro digiti non rotinont nisi stringon-
02 D. ALB. MAG. ORB. VI\JE\).

tes a piutc iulerioii sua tauluin. Iv\ liis tior sit motus ad fereiulum ad os cibum,
autcm duobus accidit retincrc fortissimc. ut congruant alia) manus operationes.
PoUox crgo fortis est, et vigor cjus vidc- l*cr alium autcm modum creata asseyd
tur sequalis vigori omniuni aliorum di- ahorum animalium, ct alitcr sunt inllc-
gitorum in lioc, quod supponitur cis ad xioncs eorum, qua' vidclicct sunt (juadru-
vigorandum retcntionem : ct proptcr lioc pedia ambulantia. Animal enim qua-
factus cst eurtus cl grossus, ct in usu drupcs ludjcns multos (hgilus utitur pe-
precdicto csset omnino inutilis, si essct dil)us anterioribus loco manuum, et non
longus. utitur cis in ambulando tantum ct lioc :

Ilationabilitcr autcm fuit digitus ulti- manifestum cst visui pugnat enim cum:

nms parvus quoniam in ipso

ct curtus : cis, ct scalpit sc, ct a sc cjicit nocumenta

fmitur retentio in clausura manus, quse cum ilhs. Animal autcm habens soleas,
pcr longum digitum aut curtum ct ma- pugnat pedi])us posterioribus co quod :

gnum in unum colligi non possct. sui pedes anteriores non sunt convenien-

Digitus autem medius rcctc longus fa- tes usui manuum, sed potius ad feren-
ctus est propter amplitudincm et capaci- dum corpus proptcr quod etiam animal
:

tatem comprehcnsionis, sicut rcmi medii muhorum digitorum quod quinque qui-
in navi longiores sunt ca^tcris rcmis, ut dem digitos habet in [)edibus anterioribus
multum de aqua capiant in impellendo et quatuor in pedibus posterioribus, sic-
navim. Proportionabiliter autcm decur- ut leo, lynx, canis, et lupus, ut ex multis
tantur ex utraque parte indcx et mcdi- digitis anteriora provcniant opera cx
cus sivc annuiaris, ut manus aptc in pu- multitudine digitorum in pedibus ante-
gnum possit includi : ct sic confortetur manuum sunt. Anima-
rioribus qui loco
retentio et tractus manus proptcr queni lia autcm muUorum in pcdibus digitorum,

maximc sit tota apprcliensio. Sic cnim habentia in posterioribus pedibus quin-
quantumcuraque retinet, nccessario rcii- quc digitos, repunt supcr tcrram incedcn-
nct valde, quando alii digiti proportiona- tia : quia a pophte totum crus posterius
biliter curtantur in circuitu medii, sicut ponunt in terra : propter quod posterius
dictum est. indiget sustentari super multos ungues,
Amplius autem in unguium crcatione ut sit motus velocior et levior ad elevan-
optime et recte studuit natura ingcniosa dum latcra ejus a tcrra, et sic clevetur
ct quoniam ungues aliorum quo-
sagax : caput.
rumdam animalium non sunt nisi unci, Sic igitur de causa manuum ct eorum
homo vero habet ungues ad cooperimcn- quoe loco manus in animalibus sunt, di-
tum extremitatum digitorum. Et quia ctum est.

manus est signumintellectus, ut diximus,

erit ait Pah'mon,
dispositio unguis, ut
signum dispositionis intellcctus. Olim
autem diximus dc hoc in physiognomia
in primo libro scientise hujus '.
Amplius autem asseyd sive arundo in
brachio hominis continuatur ad flexio-
nem manus et sunt aUquantulum curvse
:

ad domesticum asscyd hominis ct hu- :

jus flexio ct curvitas sunt, ut convcnicn-

' Cf. I de Animalibus, Iract. ii, cap. 26.

 LIB. XIV DE ANIMALUiUS, TRACT. II 63

sint nobiliores et subliliores, oportct spi-

rituum regionom esse amplam et hitam
in c[ua diHundunlur. Tabs autem hititudo
pectoris non potest esse in (|ua(trupcdi-
bus : hicccnim propler dictas in priece-
dentibus causas prona sunt antcrius in
terram, et indigent pedibus anterioribus
ad corporum sustentationem magis, po-
r.APiiT III sterioribusautcm magis ad aml)ulnn(bim :

divaricali pcdes anteriores, non

auteni
l)ene portant corpus, quoniam gravitaS
corporis magni deprimeret et dependeret
in medio propter quod conjunctim
:

intixa oportet csse anteriora fulcimenta :

conjunctis autcm iliis oportuit in medio

De causn figurw pcctoris ci viauiillacuui angulum
})cctus stringi ct acui quasi in :

iu houduc et iu aliis ctiaui aiiiuiali- [)ropterquod pectus bominis lalitudinem

bus. habet majorem et })rofunditatem mino-
rem. Pectus autem quadrupedum profun-
ditatem habet majorem, et hititudinem
minorem. Latitudo autem in utrorumque
pectoribus proportionabiliter cst cequalis
a furcula colli usque ad clibanum.
Ex lioc causatur ulterius, quod anima-
Ha (juadrupcdia non poterant habere
Inter Immeralia autem et pedes ante- mamillas in pectore, quia conjunctionem
riores in quadrupedibus est pars manife- anteriorum crurium impedirent et am-
sta corporis, quee pectus voeatur : h.Tc bulationem divaricata enim crura ante-
:

tamen pars in homine est inter humeros riora omnino impediunt ambulationem
ad quos brachia colligantur, et vcntrem : et cursum in quadrupedibus, sed divisa et
quia si totum quod est inter humeros et divaricata crura posteriora in eis modera-
pedes in liomine accipiatur, id vocatur te et temperate faciunt ambulalioncm et

clibanus continens totum concavum cor- cursum et expediunt. In homine autem

poris : et hoc nomine etiani vocatur in est e contrario : quia divaricata crura
aliis animalibus : etsecundum hoc regio impediunt ambulationem, et conjuncta
spiritualium cjuae continet cor et pulmo- expediunt : et ideo mamilke muiieris in
nem super diaphragma existens, vocatur pectore sunt posita?, et ablatae sunt ab
proprie pectus vel tJiorax : et regio in- inguine : et in quadrupedibus positc-e

ferior sub diaphragmate usque ad initium sunt in inguinc, ct ablata^ a pectore. Et

coxarum vocatur dibauus communi no- quia mulieris pectus est carnosum laxaj
mine, eo qiiod in ipso coquuntur ea qme carnis, et ideo habet mamillas carnosas
pertinent ad nutrimentum. dependentes laxae carnis existentes, et
Sic igitur accipiendo pectus, pectus tales etiam quadrupedia habcnt in ingui-
hominis solius inter animalia latum est : ne propter similem causam.
rationabilitcr quidcm, eo quod humeri Licetautem mamiilaruni llgura rcsultcl
colligati sunt ad kitera saperius, ad dex- in viris, tanicn non habcnt pcrfectas ma-
trum vidchcet, et ad sinistrum, quae pe- millas, sed mulicrcs : quia natura utitur
ctus nmltum dilatant. mamillis nmlicruui ad u[)erationcm ma-
Adhuc autem cum spiritus in Iiomine gnam sine qua non salvatur s[)ecies : et
 D, ALB. MAG. ORD. mJED.
hsec est cibalio paiius : cl ad lianc noii est, quia non parit nisi unum foium :

utitur niamillis Quare autem

in viris. duse tamen sunt, quia duo sunt lalera ad
resultatio quoedam mamillarum est in qusBlluithic. Sub ascellaribus autem sunt
viris, intractatude anatomia dictum est^ propter distantiam crurium anteriorum,
Mamilhe autem in mulieribus sunt duai quse causatur ex magnitudine corporis.
per se dislinctae, eo quod latera sunt ad Causa autem, quod non sunt prope co-
quse radicantur mamillce et continuantur. xas est, quod est animal lissi pedis, licct

Non autem erat possibile ut animalia fissurse sint conjunctae propter pedis con-
quadrupedia haberent mamillas in pectore fortationcm, et priPcipue ideo, quia con-
prseter simiam, qua' simililudo est homi- venitei lac multum spissum, quod mul-

nis : quia si haberent eas in }»ectore, gra- tum habet de nutrimento terrestri et :

varent et impedirent ambulationem et oportet ut tale lac nmlto calore digerente

motum, sicut diximus in prcehabitis. inspissetur unde oportet vas suum esse
:

Amplius autem animalia paucorum prope calorem cordis. Qusedam autem

fdiorum, quse habent soleas corneas pe- animalia habent multas mamillas et mul-
dum non divisas, aut etiam qua^- habent tum lac, sicut porca : et hsec habet pro-
ungulam divisam in duo, liabent mamil- prium, quod primam mamillam dat pri-
las in inguine sive coxis, et ut frequenter mo partui, et secundo secundam, et sic

habent duas mamillas conjunctas in de aliis. Primam autem voco, quse pro-
unum, et duos conos mamillarum quse- :
pinquior est sub ascellari dextro : eo quod
dam tamen quatuor ubera conjuncta vi- in illa lac est melius coctum. l*ropter
dentur habere, et quatuor papulas ma- hoc enim elephas fcemina hahet duas
miUarum, sicut vacca domeslica, et mamillas tantum, et in loco quem dixi-
qusedam aliae vaccae. Animal autem mus.
multorum partuum, quod in multa di- Amplius autem mamillse animalis
vidit pedem, habet multas mamillas, multorum partuum, sunt in vcntre :

sicut canis et porcus qui licet ungulam: quoniam animal quod habet multos par-
in duo dividat, tamen est multorum par- tus, indiguit multis mamillis. Et quia in
tuum. Qusedam etiam in multa dividen- latitudinenon possunt disponi plures
tia pedem quando sunt paucorum par- duabus, eo quod non sunt nisi duo late-
tuum, habent duas ungulas tantum, sic- ra, dextrum, et sinistrum : oportuit si-

ut h^ama quse duas tantum habet mamil- tum mamillarum esse in longitudinem
las in medio ventris. Licet autem lesena secundum duas acies in duobus lateribus
sit paucorum filiorum, non tamen ideo ventris in spatio quod est inter pcdes si-

est paucarum mamillarum, sed potius ve coxas posteriores et anteriores. Ani-

ideo, quia est pauci lactis propter calo- mal vero carens multis fissuris in pedibus
rem et siccitatem complexionis. Cibus et manibus, et pariens simul paucos par-
enim suus virtute caloris transit in cor- tus, habet distinctas mamillas sub coxis
pus. Calidum enim est et siccum animai posterioribus, sicut camela, et asina, et
et raro comedit et tunc quando come-
: equa : hsec enim animalia raro pariunt
dit, comedit carnem quae cito ad corpus nisiunum. Et similis est dispositio ani-
convertitur propter symbolum quod ha- malis non habentis sotularem, sed divi-
bet ad illud. Elephas vero fcemina duas sam in duo ungulam, sicut apparet in
habet tantum mamillas in sub ascellari- cerva et vacca et capra et similibus. Et
bus. Causa autem paucitatis mamillarum causa illius est, quia maxima pars cre-

* Gf. I de Animalibus, tract. ii, cap. 23.

 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 65

menti fertur in partes corporis anterio-

res : et ideo ilke indigent cibo pluriino.
Pars autem inferior corporis contrarite
est dispositionis et ideo natura posuit
:

ibi maniilias, quia ubi minus converti-

tur de cibo ad corpus, plus convertitur in
lac : ad illam enim partem inferioreni
videlicet naturaliter est cibi motus, eo
quod est gravis : et ibi est conversio
(lAPLT IV
ejus in lac facilior, et multiplicior recep-
tio ejus in mamillis.
Amplius autem mares et foeminse in

genere hominum habent aliquo modo

mamillas. Mares autem in multis aliis

animalibus non habent aliquod signum

mamillarum : equi tamen quando in co- jjq causa et dispositlone membroruin ge-
lore et aliis dispositionibus assimilantur nitalium in maribus et foiminis, ef de
matril)us, aliquando habent : et quando caiida animalium, ct de dispositione
assimilantur patribus, numquam habent pedum corum.
signa mamillarum.
Sic ergo de dispositionibus mamilla-
rum determinatum est.

Medium autem pectoris ex utraque

parte continuum est cum extremis late-
rum propter causam quam superius di-
ximus : et etiam ideo ut non prohibea-
tur per medium pectoris cibi transitus in
stomachum. In llne autem complemen-
tum pectoris sunt niembra deservientia,
sicut via ad exitum superlluitatis siccae

et humidae, et hcec sunt ut frtMjuenter in

Imc membri quod dicitur venlcr in com-
muni. l titur autem natura eodem mem-
bro tam in mare quam in foemina ad
exitum superfluilatis humidse et spernia-
tis, praeterquam in paucis valde speciebus
sive modis animalium sauguinem haben-
tium. Causa autem illius esse videtur,
quia natura paucis se expedit quando hoc
est possibile, et ideo superfluitates quoe
sunt in uno genere conimuni cxpellit per
membrum unum et idem. Sunt autem in
uno gcnere communi superfluitates hu-
midae, sicut sperma, et urina, et sanguis
menstruus in heminis : ct ideo expellit
XI
 OG 1). ALH. MAG. ORD. PRTED.

omnes lias per poruin uimiii cl (Miindoui soleas liaboutiuni retro iningit si est ma-
qui esl vulva f(iMninai'uui. Do spenualo scuius.
aulcm et menstruo liic diuiittenles infe- Iloc autem mombrum quod est in po-
rius pertractabinius : oportebit eniui in- storioribus aninialium prope coxas et cru-
ferius cognoscere quae est dispositio sper- ra, ot cauda vocatur, est iii homine
malis, el quai accidenlia ipsi conveniant, quoad modum facturse houiinis e conlra
ct (juee sunt diHerentiae spermatis niaris croationi aliorumanimalium quadrupe-
et f(eniina3, et de imprsegnatione : oninia dum omnia onim animalia quadrupedia
:

enirn lisec cognoscenlur in scrmone de habont caudain magnam volparvam, non

(jencralione. illa solummodo quio genorant aniiualia,

Manifestuui est autcm, quod liguree is- sed ovantia quadrupedia etiam habont
torum membrorum quse genitalia vo- caudam magnam vol parvam : et quio-
cantur, in maribus et fceminis sunt con- dam etiam caudie habeiit pilos, et quse-
venientes operationibus eorum. jMem- dam non homo vero non habot caudam
:

brum vcro masculorum ad coitum ordi- oinnino, sicut neque aliquod animal qua-
natum, multas valde babet dilferentias. drupes habot anchas.
JIoc autem est quod convenit oinnibus Causa autom hominem non habere
in comnmni virii,is virilibus, quod qute- caudam, est, quod cauda principaliter est
libet virga virilis naturaliter est nervosa. ad tegendum anum ne infrigidetur bo- :

Adbuc autem communiter accidens mo autem habet coxas multum carnosas

huic membro est, quod solum membrum sufficienter anum tegentes, et carnositas
inter omnia membra corporis augetur et ipsa ad se trahit substantiain caudse.

diminuitur sine Isesione substantise Prsetcrea cum hoino sit erecti corporis,

membri. Augmentum voro ejus est cauda impedirot motiim ejus ot incossum
quando intumescit, et tunc est conve- et sessionem : et ideo optmie homo cau-
niens coitui. Diminulio vero est quando da privatur. Alia autem animalia privan-
non extenditur, sed concidit et tunc cst :
tur carne in natibus, ita quod non ha-
conveniens aliis rebus et si non esset:
bent tantam carnem in eis sicut homo.

aliquando diminutum, multas suasimpe- Licet enim animalia generantia animalia,

diret operationes. Est enim substantia habeant coxas et crura, et creatio eorum
ejus talis, quod istse duee res possuut oi sit ex ossibus et nervis, et forte habeant
convenire, augmcntuni videlicet, et di- carneni multani in eis, sicut equi pin-
minutio. Creatio enim ipsius est ex ner- gues tamcn quia non sunt orecti corpo-
:

vo et cartilagine propter quod extendi-

:
ris, non tegitur eis anus per coxas et na-

tur in venis adveniente ei spermate et tes. Unde in onmibus fere est una causa,

ventositate : et per ventositatem vise quia vidolicet solus homo inter omnia
perforantur ad spormatis lil)erum oxi- animalia est erecti corporis, sicut dixi-
tum. mus. Ut ergo sit rogularis doclinatio cor-

Quaedam auloni fceminse quadrupodum poris et via regularis ad partem inforio-

animalium mingunt rotro, eo quod talis rom, propter levitatcm ot planitiem abs-
figura et positio vulvae ost conveniens tulit natiira carnem a corporis partibus
suo coitui. Ex nuniero autom mariuin in doscensu existentibus, et addidit ip-

quadrupedum quse mingunt retro, est sam ad nates, ct focit ibi musculos majo-
olepbas, ct leo, et cattus, qui figura est res c[uam sint in aliqua parte corporis :

loonis sive resultatio qusedam, sicut si- et propter hoc anchae hominis multum
mia est resultatio obscura hominis, Si- sunt carnosa), et id quod ost prope coxas
militerautem rotro mingit camelus, et et domesticum cruris tam supcr genu
id quod nomine proprio animal pilosum quam sub ipso.
nominatur. Nullum autem animalium Adhuc autem studuit natura ne essot
 .

LIB. XTV DE ANIiMALIBUS, TRACT. II 67

niinuiin pundus corporis super crura gra- tantum, et qutcdam habent sotulares, ct

cilia, ct ut rcctum proportionabiliter di- qua?dam sunt lissi pedis in duos aut plu-
minueretur corpus honiinis : quia et fa- res digitos. Solese autem sunt in aniina-
cilius fertur, et congruit niagis suis ope- lihus habenlihus magnum corpus, in (|ui-

ribus. Coxa? vero ct crui'a animalium bus multa pars terrestris derivata ad
quadrupeJum sunt ex nervo ct osse for- matinorum ossium nutrimentum, transit
tihus ad corporis pondus portandum et : in soleas pedum cornuum soleas
loco :

quatuor quidem pedes sunt sicut quatuor enim dico partem corneam pedis quam
fulcimenta ante et retro propter quod : usitate calcem vocant : et animalia illa

etiam animal quadrupes nascitur sine cum non habeant culmos dentium aut
lal)ore, honio vero erectus longo tem- cornua, totum terrestre ad calcem pe-
pore stare non potest, sid indiget quiete, dum transmittunt : quia pede indigent
tuni propter teneriludinem componen- munito propter pondus corporis, et ut

tium, tum propter hoc quod totum cor- in ipso arnui habcant defcnsionis. Solese
pus imminet duobus tantum fulcimentis. enim in ipsis non sunt nisi loco multo-
Coxa igitur, sicut patet ex dictis, et do- rum unguium conlinuatorum, quod
ita

mesticum crurium in homine, sunt mul- est sicut unguis unus : proptcr quod
tum carnosa propter causam quai dicta etiam hujusmotli animalia a natura ca-
est et ideo caudam non habet, quia ci-
: hab non liahcnt. Cahah autcm posterio-
bus totus transit ad nutrimentum coxa- res ungues voco, qui infcrius in poste-
rum et crurium. Et quia habet anclias riori crurium respiciunt in animalihus in

carnosas, cauda caret, qua necessario in- duo ungulam lindentibus propter quod :

digeret si prcedicta non esscnt. Animal etiam ha3C animalia difficulter pedes tle-

autem (juadrupes et alia genera sunt e ctunt posterius, quia cahab non habent.
converso quoniam major multitudo car-
: Pes autem habens cahab est sicut habens
nis eorum et ponderis est in parte anle- duos angulos : et tunc duas habet infle-
riori : propter quod non habent anchas xiones, et facile apcritur et clauditur, si-
et crura vahle carnosa respectu sui cor- ve extenditur et contrahitur : habens au-
poris : nec crura sunt eis multum grossa tem unum angulum, non habct caliab, ct
et dura in musculis natium et in suris ille difliculter magis contrahitur et ex-

sub poplite. L^t igitur ex alio sit mem- tenditur. Gahab tamen magis est ad
brum ani a quo exit superfluitas custodi- fixionem pedis, quam ad motum : prop-
tum, et similiter genitalia quae magna ter quod etiam animalia non habentia
indigent custodia a frigore et nocentibus, cahab, difficilius inflectunt pedes poste-
fecit eis natura caudam. Simia vero non Cahab autem est sicul memhrum
riores.
habet anchas, eo quod forma ejus cst extraneum a pedc inter duo membra po-
composita ex forma horninis ct quadru- situm, poplitem videlicet, ct pedem : et
pcdis : et postcrius magis assimilatur inducit pondus nisi habeat aliquam spe-
quadrupedi. cialem utilitatem : facit autcm ad fixio-
Amplius autem in caudis sunt multee nem pedis, ut diximus : propter quod
difTcrentise, quibus natura non utitur ad etiam cahab non datur pcdibus anterio-
unum opus tantum quod est ani custo- ribus, eo quod illi sunt levioris et fortio-
dia, sed ad multa adjutoria. ris fixionis uon enim sic dispositi dc-
:

Hicc igitur est dispositio genitalium et bent esse pedes, quod ])o«tcriorcs sint
caudarum animalium fortiores et magis tirnue fixionis quia :

Amplius autem in pedibus qui nml- per illos magis animalia torqucnl ct iu-
tum, sicut diximus, cum cauda commu- volvunt grcssus suos, quam ligantur per
nicant, est multa diversitas animalium. ipsos. Animalia autem duo dividentia
in
Qutedam enim in pedibus habent soleas ungulam, sive sotulares duos habentia.
 :

G8 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

in pedibus habent cahal) : pro[)l<'r qiKid

eliani pedes ipsoruai sunl h^.vioris motus.

J^]aautem quai nec soh-as sivecalces ha-
bent, nec in duo unguhim dividunt, sed
multos habent pedes, cahab non habcnt
et si cahab haberent,non possent esse mul-
torum digitorum digiti enim don)inanlur
;

super locum cahab et propter hoc sotu-:

hires sunt in phirium animahum pedibus GAPUT V.

quoe cahab liai)ent.
Amphus autem homo rationabiliter
magnos habet pedes respectu sui corpo-
ris : tales enim existentes ferre possunt
pondus sui corporis : propter quod eliam
habet longitudinem et latitudinem et
plurahtatem digitorum. Longitudo autem De iiicmbris qundriipcdum ovautiuui
digitorum e converso est longitudini mauifestis, et decausis eoruui physicis.
digitorum manus operatio enim : manuum
est in acceptione et retentione, et ideo
sunt longiores : et si non esset longitudo
digitorum et hixa junctura articuh:)rum
et flexibihtas, non optima esset receptio.
Operatio autempedis est ad hgendumpe-
dem et portandum corpus : et ideo digiti
pedes fortis sunt creationis et curtioris :
Sic igitur determinato de membris
quia sic mehus hguntur et mehus ferunt. animaUumhabentium sanguinem,et ani-
Gongrue etiam principium sive hnis aut mahum quorumdam ovantium dicemus :

extremitas pedis anterior habet lissuram iterum, quod queedam animaha habent
in digitos, ideo ne occasio infirmitatis quatuor pedes, quaedam carent pedibus
et

accidens digito uni, accidat alteri : prop- oninino sicut serpentes. Jam autem teti-
terquod etiam ungues facti sunt in ex- gimus causam quare serpentes carent
tremo digitorum ad custodiam. Scissio pedidus in prsehaljitis, ubi locuti sumus
etiam pedis facit ad fortiorem et firmio- de motu serpentiuui. Dicemus autem
rem fixionem. etiam adliuc in sequentibus, nbi de natu-
ra reptilium prosequemur in speciah.
Animaha autcm qusedam habent for-
mam forma quadrupedis ovan-
sicut est
tis hoc animal etiani liabet caput, et
: et

membra quaedam in eo propter eamdem

causam sunt, qua3 dicta est in ahis. Ani-
maha vero liabentia sanguinem, Hnguam
habent in ore praeter tencheam. Opinio
enim est, quod hoc animal non haljet
hnguam, sed ahquid loco hnguee. Aquo-
sa enim muUa carent hngua, sicut in
antehabitis dictum est. In piscibus enim
non apparet hngua, nisi dihgenti inspe-
ctione valde enim sunt gulosi, et Ungua
:

eorum non est soluta, neque prominens :

 :

LTB. XIV DE ANIMALTBUS, TRACT. TI 69

non enim indigcnt lingua, nisi parum acl eiiiin de natura ossium : et propter hoc
custandum, et non ad masticandum. superius diximus, quod omnes isti modi
Hoc ergo membrum quod in eis est loco carent palpebra superiore, sicut et aves
linguoe, sentit humiditates sive sapores : non ckaudunt oculos per palpebram supe-
et sapor quidem cibi erit in piscibus in riorem, sed per inferiorem : sed animal
descensu cibi ad interius : pisces enim et de quo diximus, nequaquam claudit ocu-
sibi simiba animalia, in transgluttione los, eo quod cutis ejus durior est cute
sentiunt res calidas pingues et paucos avium, et fricatio ejus super oculos kTide-
alios sapores. ret substantiam oculi. Aves autem ckiu-
Animalia autem quge generant anima- duntoculos membrana, sicut diximus su-
lia, habent istum sensum, et sentiunt perius : quod indigent acuto visu,
eo
fere omnes sapores cibi in transgluttiendo. quiaaliter nonlonge possent contemplari
In ipsa enim cesophagi apertione cibi sa- escam et tunc malum esset regimen
:

pores percipiunt; et propter hujusmodi vitie suaB. Modus enim animalium dicto-

debilem sensum cibi gukisi sunt vakle rum duros hal)et oculos oljtusi visus : eo
pisces, et multi sunt appetitus ad cibum, quod non indigent visu acuto, quoniam
ita quod etiam quidam non possunt vel mansio ejus est in lapidibus et foramini-
vix possunt abstinere a cibo ex quo sen- bus et iissuris terrae et iediliciorum.

serint saporem ipsius. Pisces ig-itur et Amplius autem caput istius animalis
his simika sentiunt modo quo dixi- est divisum in duo, scilicet inpartem su-
mus. periorem capitis quae tota sibi cohaeret,
Ex animalibus autem quadrupedibus et est os unicum solidum, etin mandibu-
ovantibus est lacerta, cujus lingua ante lam inferiorem quae alligata est ossi ca-
fissa est in duos ramos sicut lingua ser- pitis.

pentis : etextrema illorum ramorum sunt Tlomo vero et omne animal quadrupes
gracilia sicut pili. Cochi autem etiam ha- movet mandibulam unam quae est infe-
bent linguam fissam in duos ramos : prop- rior motu triplici, scilicet ab inferiori
ter quod etiam omnes isti modi anima- superius, et a superiori inferius, et in ki-
lium facti sunt acutorum dentium, quae tus a dextro ad sinistrum, et e converso
sunt quadrupedia ovantia dentes enim : iste enim est actus et operatio mandibu-
horum animalium sunt sicut dentes pi- lce, quia motus ab inferiori superius est
scium sed omnia instrumenta scnsuum
: ad cibum dividen(him, motus autem in
inveniuntur in istis modis animalium sic- conterendum et molendum
latus est ad
ut in ahis animalibus, et habent nasum eumdem. Pisces autem et aves movent
qui est organum olfactus, et oculos qui mandibulam inferiorem superius et infe-
sunt organa visus, et auriculas quae sunt riustantum motus enim in kitus,
: sicut
organaauditus: sed non habent auricuhis diximus, convenit masticationi et contri-

prominentes, sicut neque in avibus pro- tioni sive mollificationi cibi in expres-
minent, quod sunt in eis tantum viae
ita sione humoris proprii et permixtione
auditus et causam illius in antehabitis
: humoris sahvalis. Hoc autem non con-
ut in avibus quidem diximus esse duri- venit piscibus propter causam quam su-
tieni cutis : et similiter est in istis. Aves perius saepe dixinms : proptcr quod natu-
enim habent plumas et alas pennosas raprivavit eos isto motu et molaribus
quibus induratur cutis. enim ani-
Haec pertinentibus ad hunc motuin ut in plu-
malia habent cortices aut squamas qucC ribus, eo quod natura nihil facit otiose.
dura sunt naturaliter, sicut patet in tor- Et universaliter omne animal notum no-
tuca et serpentibus magnis et tenchea et bis,movet mandibulam infcriorem prae-
aliis crocodilis fluvialibus : et squamse tertencheam quie movet supcriorcm.
etiam ossibus duriores et fortiores : sunt Causa autem ilhus est, quia cum pedes
70 D. ATJi. MAG. ORD. PRyED.
ejus sinl valdc |iai'vi propurliouc coi'po- sunt per antcdicta. Scrpcntcs autcui se-
ris sui,nou suul convenientcs ad acci- cundum genera sua hoc videntur liabere
picndum cl tcnendum cibum pro}»lcr : proprium, quod caput movendo circum-
crgo restaurum hujus defcctus aptavit duccre possunt ad Jatus ct ad postcrius
ci ad motum natura mandibulaui supc- corporum suorum ({ui(^sccnte alio corpo-
rior(un^ ul uno codcnnpic instrumcnto rc. Similis autcm causa hujus est, quae

accipial ct lcncat et dividat cibum. Ma- est causa annulosi corporis, ((uod vidcli-
nifcslum cnim cst, quod percussio quic cet armilUc spondilium sicut ct annuli
iit a superiori, fortior est multo, quam annulosorum factae sunt cx cartilagine
illa qua' lit abinferiori: et ideo ut csset ad hoc ut bonse sint floxionis ct ha^c :

unum idemque instrumentum conveniens causa necessaria est ad hoc accidcns. Ip-
ad accipiendum et tenendum ct inciden- sum autem accidens utile est serpentium
dum, cum nequc manus ncque pcdes ha- saluti, scilicetquod ad postcrius respicc-
bcrct, qui])us acciperet et tenerct, con- rc possit adtotam longitudinem corporis
fortavit ei natura os in tria opera. i\on sui, quae multis occasionibus exponitur
autcm potcrant licri motu mandibuhc in- tracta per tcrram : eo quod scrpentium
fcrioris : ct ideo fecit moveri superiorem nulla spccics inventa est haberc pcdcs,
enim ctiam est causa
in ha3c opera. Hsec neque manus, neque aliud organum ad
quare cancer movet inani partem forficis accipicndum cibum et tenendum ipsum,
quam luibet loco manus, qusB claudit et ad custodiam corporis posterius a no-

forlices ex parte interiori in domcstico cumentis : neque sufficienter juvaretur

forlicis, ut sic accipcre et tenere possit. clcvatione capitis, nisi possct aspicere
Forficcs igitur in cancris sunt organa poslerius, quia corpus suum totum cst

convenientia ad accipiendum et mordcn- posterius cui est prospicicndum,

dum. Morsus autem prima et principalis Amplius autem in hujusmodi anima-
est abscissio cibi et divisio. Facultas igi- liljus, qualia sunt de quibus hic loqui-
tur completa ad accipiendum est in can- mur, sunt membra quidem pectori con-
cris ct in omnibus sibi similibus anima- venicntia tamcn mamillas non habent,
:

libus quiT mollis testaj in gcnere dicun- ncque in pectorc, neque in aliqua residua
tur, per duos culmos forlicum suarum : parte corporis, sicut neque hffc mcnd)ra
et similis facultas cst in omnibus anima- inveniuntur in avibus, neque in specic-
libus, quorum tamcn non gencraliter bus piscium aliquibus, eo quod illa spe-
mansio est in aqua et hsec omnia facul- :
ciesanimalium ovantium habcat lac, eo
tatcm accipiendi habent pcr manus aut quod ova faciunt, et humiditas mollis
pedcs, et dividendi cibum per orilicia qua^ pertinet ad nutrimentum partus,
sua. Oportuit autem orificium tenchea? profunditur in ovis. Animal vero gene-
csse conveniens tribus simul opcrationi- rans animal, habetlac, et ideo caret ovis:
bus : et idco convenicns fuit ut superio- ct de causa horum subtilitcr dicemus in
rem moverct mandibulam. scquontibus, ubi agomus de animaliiDn
Amplius autem omnes isti modi ani- gcneratione.
malium habent collum proptcr pulmonis Amplius autem omnes species et modi
indigentiam, ct pcr cannam quae est tra- proedictorum animaliurn caudam habent,
chea arteria accipiunt spiritum. Yoco scd differunt in ea secundum majorcs et
autem colUim membrum quod est inter minores habere caudas : sed caudee cau-
caput et spatulas. Serpens tamen secun- sam jam generaliter determinavimus in
dum opinionem multorum coUum non praehabitis.
habet, sed aliud quoddam mcmbrum loco Amplius autem est quoddam speciale
colli, quod cst distinctum in extrcmitati- animal quod hcimalcon dicilur, quodLa-
bus capitis et scapularum, qute jam notce tine sonat lco tcrrai, ut dicit Avicenna, in
 LIB. XIV DE AmMALTBUS, TRACT. II 71

figura lacorta», ia terra quasi seraper ja- rentia invenitur interavcs valdc dissimi-
cous. IVigidum Valde, et tiuiidum, ct pi- les, scd etiani in his quoe similitudincm
a,rum, et parvum, ct macrum magis' oui- videntur habere, diflcrcntiae inveniuntur
nibus quadrupedibus ovanlibus, eo quod in mcmbris earum inesse, licct minor sit

est Yalde pauci saniiuinis, ncquc cst val- divcrsitas.

de carnosum et quando est in timore,

: Inter aves autem et csetera animalia
ita retrahitur spiritus ad interius, quod diiTcrentia est secundum membrorum fi-
mutatur color cjus in multos colorcs, ct guras et formas. Quod autem omnibus
immobile
clTicilur : timor enim ejusati- avibus coriveniens est et proprium, est eos
getur ex modica causa in ipso propter haberc plumas pennas qusedam etiim,
et :

paucitatem sanguinis ct caloris ipsius. sicut diximus srepius, animalium habent

Sic igitur dc dispositione liabentium squamas qucedam autem cortices

: et :

sanguinem, et quadrupcdibus uvantibus, sic aves habent alas ct plumas.

et de non habentibus pedes, et de mcm- Adhuc autcm quarumdam avium
alte

bris eorum interioribils et exterioribus sunt diversarum pcnnarum ab invicem,

determinatum sit sUfficit enitii quod di-
: ita quod adspectus earum non videtur
ctum est de causis istoruin quoad preesen- esse adspecttis alarum continuarum, sic-

tem speculationem. ut est videre in extremitatibus alarum

magnse aquilae. Qusedam autem liabent
alas quoe sunt compositse ex pennis sicut
parics ex cannalibus, ita quod canna sit

juxta cannam, ct tertia canna tegens quas-

libet duas : et quaedam non habent alas
hujusmodi.
Amplius autem proprium membrum
habent aves in capitc, quodnon invcnitur
CAPUT VI. nisi in paucis aliorum animalium : et

lioc est rostrum quod omnes aves habent,

et pauci pisces. Sicut autem elcphas lia-
bet nasum loco manus, et annulosa quge-
dam habcnt linguam loco manus : ita

aves loco mandibularum et dentium et

manuum habcnt rostrum, quod ex osse

De memhris ovmm manifestis , et de cau- est crcatum : habent etiam collum ex-
sis pJujsicis eonim. tensum propter causam quam diximus,
qucB communis est et aliis aninuilibus :

iina cnim communis causa cst propter

quam collum datur animalibus.
Collum autcm quffidam avcs habcnt
longum, ct quaedam curtum scd in ma- :

jori parte dimcnsio colli scquitur dinicn-

sionem crurium, ita quod avis longi cru-
Avcs autem magnam habent diversi- ris, est longi colli : et si curtum crus ha-
tatem in meml)ris suis. Quod enim sta- buit,habebit cnrtum collum, praeterquam
tim apparet, est quod qua/dam bal)cnt in avibus aquaticis, qua? mcmbranas ha-
valde longa crura, ct qua^dam habcnt in bcnt intcr digitos pcdum qu;cdam cuim ;

digitis pedum ungulam latam, ct quffidam illarum habcnt coUum curtum ct ciura
strictam, et similes his diversilates iu longa, sed illa? luibent rostrum longuiu
mcmbris aliis. Non solum autem diflc- valde, sicut avcs qmie pcditantcs in aquis
72 D. ALB. MAO. ORD. PR.ED.
(juaTUQt victuiu : ct idco si lioc cssct iu quanlam quidcni avcs istius generis lon-
avihus ui;HH'util)us in tcrra, uon cssct gum liahcnl rostium propter colli longi-
possibilc : iu avibus aulcui liabcnlihus tudincm, co (piod suuiu cibum quaerunt
coriuui intcr dij^itos cst possihilc, (juo- cx ])rofund() aqua\ (Jua'dani aulcm ha-
niam niansio illaruui cst iuafjua, ct idco bentium intcr digitos corium simplici
non habcnt louguui colluni. Sciastamcn, simpliciter, habent etiam membrum ali-
quod rarissimc contingit quod avcs lon- quando, j)er quod deprchcndunt ea quae
gorum crurium habcnt corium inter digi- sunt in aqua et collum illius cst sicut
:

tos, ct liabcnt curtum collum sed avcs : arundo piscatorum, et ideo est longum.
ali([U(c habentes corium iutcr digitos, lia- Rostrum autem ejus est sicut Iiamus ac-
bcnt valde longum coUum el crura, sicut cipiens cibum ct talis est avis quse meha
:

cygnus, et avis maxima alba quse saccum Gcrmanice vocatur.

rubcum habet ante collum, dc qua dixi- Amplius autem in avibus est antcrius
mus in antebabitis : scd quando contin- corporis, et id quod dicitur postcrius, ct
git avcs longorum crurium esse brevis memhrum quod pectus vocatur. IIoc au-
colli, oportet quod recompenset longitu- tem pectus in omnibus quadrupedibus
do rostri brevitatem colli : paucse tamen cst continue intercrura anteriorapendens
dc avibus nobis notis sunt talis disposi- super asseyd anteriorum crurium. Aves
tionis. autem intcr collum et pectus habentpro-
Ampliusautem avesuncorumunguium, prium, alas videlicct, et sunt inter spatu-
quce dicuntur rapaces, eo quod non sunt las juxta superiorem finem dorsi.
longorum crurium, non possunt esse Amplius autem aves habent duos pe-
longi colli ct aves qusedam aquaticae
: des sicut homo et hoc quidem est ne-
:

habentcs intcr digitos corium, habcnt ccssarium, quoniam sunt de numero ani-
longum collum, ut cygnus, quia hoc con- maliuni sanguincm habentium, et insu-
venit suae operationi : talis enim sui colli per habent alas. Animal vero quadrupes
dispositio convenientior est ad cibi accep- ovans, non habet ad motum nisi qua-
tionem cx fundo aquae. Crura autem is- tuor organa habet enim membra simi-
:

tarum avium curta, convenicntia sunt ad lia membris animalium ambulantium.

natandum. Aves autem Iiabent loco peduni anterio-
Ampliu5 autem rostra avium dividun- rum et loco asseyd communiter alas et :

tur secundum modos et regimcn suee vi~ in eis est fcre totus vigor carum ad mo-
tae. Quoedam enim aves habent rostrum, tum volatus :et idco etiam non debent

rectum, et qusedam incurA^atum. Rostrum habere nisi duos pedcs tantum. Sic enim
autem rectum crit in avibus indigentibus quatuor organa habebunt ad motum pro-
ad capiendum cibum tantum. Incurva- cessivum sicut fere omnia animalia am-
tum autem rostrum erit in avibus come- bulantiasanguinem habentia, duas vide-
dentibus carnes ad lacerandum carnem licet alas, etduos pedes.

crudam, quse esttenaxet viscosa opor- : Amplius autem omnes aves habent pe-
tuit cnim talem sui rostri essc facturam, eo ctus rotundum et quasi acutum carno-
quod acquirit ci])um cx vcnatione ani- sum quoniam quanto fucrit magis acu-
:

malium. Avcs autem non rapaces pacili- tum, co crit avis melioris volatus : si

cse qme vivunt ex berbis ct seminibus in enim moverct mul-

esset pcctus latum,
luto, tantum rostrum latum dchcnt ha- tum aeris, et csset gravis motus per ae-
bere : hoc enim est conveniens ad cavan- rem. Carnosum autem est, eo quod acu-
dum et scindendum herbas propter : tum esset dcbile, nisi cooperiretur mul-
quod etiam extremitas rostri tahs est den- ta carne.
ticulata sicut sit sccta sicut falx in dcnti- Amplius autem sub pectore avium est
culos parvos, sicut in rostro anseris, Et venter perveniens ad locum exitus super-
 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 73

lluitatis, sicutiii quadrupediJms, et inlio- in cruribus, magis conveniunt his avibus,

mine : et hsec sunt membra avium qute quse hxa> et manentes vadunt super ter-
sunt intoralas ot crura. ram his enim natura hos ungues dedit
:

Amplius autem omne animal generans in arma ct licB sunt aves ponderosi cor-
:

animal, et id quod primo ovat et postea poris, quee non habont ungues curvos :

parit animal, habet partum habentem non enim prodessent ambulationi, sod
umbilicum tempore partus et quando : noceront, oo quod per ipsos involvoron-
creverit, latet umbilicus, ita quod tan- tur in vopribus ot aliis super quse ambu-
deni non apparet omnino : continuatur lant. Hsec enim est causa, quod rarissi-

enim intestino per aliquam partem ali- me ambulat aviscurvorum unguium, ne-
cujus venae de qua in anatomia dictum que insidet ramusculis arborum, eo quod
est : et oportet quod simile aliquid sit dispositio naturalis suorum unguiumim-
in avibus, non extra quidem, sed intra, ])editiva ostharum duorum, hoc est, am-

perquod traliant nutrimentum ab humo- hujusmodi sessionis.

bulationis, et
re vitelli. Avibus autem ponderosi corporis ac-
Amplius autom qusedam aves sunt bo- cidit pondorositas ox terrestreitate : et
ni volatus, hal)cntos bonas et magnas et cum illa terrostreitas doclinat ad crura,
fortes alas quaedam autem non boni vo-
: cfliciuntur ex oa ungues longi, qui sunt
hitus. Boni volatus sunt maxime aves ra- in cruribus : et illa est causa magnitudi-

paces curvorum unguium, et prsecipue nis et fortitudinis unguium : et si non es-

falcones. Boni etiam volatus sunt ilhT sot ista pars terrestris et superfluitas in
aves, quibus natura bonitatem vohitus avibus, essent valde debilis naturce. Ex
dodit propter salutem, eo quod de regio- hujusmodi otiam terrestreitate cum aquo-
ne in regionem transforuntur. Qme au- sapermixta generatur membrana quee est
tom sunt mali volatus, suntqute propter intor digitos quarumdam avium natan-
pondus corporis non vene volant, et sunt tium, ita quod digitos habent latos et con-
illue quarum mansio est super terram, et tinuos. Hsec igitur membra habcnt aves
cibus earum est in ea grana enim come- : propter causas preeinductas. Pluma au-
dunt. Et qucedam etiam mali volatus sunt, tem istarum avium quse cooperit sua
quae manent in aquis, qua:' sunt ponde- membra, et pervenit usque ad poplitem
rosee et frigidee. pedum, convenicns est ad natandum :

Amplius autom corpora avium rapa- quia levitate et areitate supra fortur avis
cium parva sunt et subtilia, pra^ter alas natans per pennas. Corium autempedum
quas magnas habent, eo quod cil)us trans- est sicut sunt pinnse sive alse piscium,
it in alas vigor enim earum ex maxi-
: quas Iiabent prope caput : propter quod
ma parte est in alis. Avium autem quse- etiam pennee non sunt inter pedes avium,
dam mali volatus existentium corpora quia pedos levitate pennarum supra fer-
sunt e converso disposita : sunt enim ma- rentur.
gna et ponderosa : et alse sunt parvae Amplius autem quaHlam aves sunt
proportione suorum corporum. Qusedam longorum crurium et causa illius est :

tamen istarum aliam habont defensionem debilitas suse vitcO omnia enim instru- :

loco alarum ungues enim aliquando

: menta quee natura dat, dat socundum
longos habont in cruribus, sicut gallus. convenienliam quam hahonl ad operatio-
Xulla autem omnino avis est, quse si- nom non enim praeparat operationem
:

mulhabeat ungues incruribus etpedibus, secundum instrumentum, sed potius e

eo quod natura nihil facit supertlue. De converso organum dat socundum opera-
unguibus autem qui suntin cruribus, non tionem congruontem. Et quia hujusmodi
indigent aves quse habont ungues curvos aves peditant in humidis, et non natant
in digitis pedum ungues enim qui sunt
: raro, posuit natura membranam inter di-
 :

74 D. ALB. MAG. ORl). PR^H.

gitos avium
hujusinodi cl aliquando : dus a^quale postorius ot antorius, ol ut
sunt mali volatus, co quod ponderoste possint vohiro et amhularo, ot sint ipsa
sunt niauonlos in torra huuiida juxta crura honae tixionis in porlando corpus
cibum suum. (lihus autom torrostris (|ui lotum, ot quasi per medium ost (Hvisum
dohorot iransiro in oaudas oarum et in in ancliis. Sic igitur dicla ost causa pro-
pcctora, transit in crura longa : proptor plorquam aves habent tantum duo crura.
qiiod otiam longa crura aoquirunt : ct AmpHus autem in crurihus avium non
ideo ctiam in volaudo utuntur podihus est caro aHqua : et eadem est causa pro-
loco caudse, ot extondunt podes postorius pter quam quadrupedia carnesnon
etiatn
pro guhornaculo volatus : hoceninimodo habent in podibus othgec superius est :

convenit sil)i factura orurium longorum. determihata.

Amplius autem qufedam liahent pedes AmpHus autem in quoHbet pedo avium
parvos et cruracurta, ot ilho cum volant, prceter struthionem sunt quatuor digiti :

constririgunt ea ad vontrem, nc prohi- sed do struthione quoe est in provincia

heant eas a vohatu. qure Nubia vocatur, posterius dicemus.
Amplius aulom pedos avium rapacium Est enim opinio aliquorum non omnino
quee hahent curvos ungues, sunt conve- hoc animal esse de genere avium propter
nientes secundum aptitudinem apprehen- diversitatom susefacturse, sicut et oHmin
sioni et tonsioni vonationis. prcehabitis hujus scicntise diximus : ha-
Amplius autom aves omnes longorum bot eiiim tres tanturn digitos in utroque
pedum, quee collum hahent grossum et pedum suorum proptor suas ahas, et pro-
spissum, et vohint oxtenso collo et si : pter maximum suum pondus :et habot

hahent hjngum collum dehih^ dochnant tihiis, quam

plus de carnihus in competat
et contrahunt ipsum in volando, sicut avium naturae. Id tamon in quo culn
ardea. avibus magis communicat, sunt acciden-
AmpHus autem omnes aves hahent tia quse accidunt avihus longi cruris, et
anchas, quamvis multi opinentur aves prsecipue convenit cum avibus quae go-
anchas non hahere, Anchse autem us- com (jrcece vocantur : hoc enim genus
que ad medium ventris oxtenduntur. avis etiam non est multorum digitorum.
Quaecumque enim animalia hipodia sunt, Hwc igitur est dispositio digitorum
duas anchas hahent necessario. Aves igi- avium.
tur anchis non carent sicut animal qua- Animal autom quod Grcece gociim dioi-
drupes. Duoe autem anchse avium sunt tur, non habet in anteriori nisi duos pe-

versus partem ani, ot coxse superius ap- des tantum et causa iHius est, quodcor-
:

plicatce sunt anchis, ut totum simul le- pus suum non decHnat ad anterius sicut
vare possint corpus. Haec enim est cau- ad postorius.
sa, quod et liomo hipes existens corpus AmpHus autem omnes aves habent
levare poterit. Anlmal voro quadrupes duos testiculos , ot sunt intra corpus
decHuat ad torram proptor sui capitis propter quod etiam omnos velocis sunt
ponderositatem. i\oc avos autem (juoH- coitus : et causam hujus inferius determi-

bet elevantur tempore : sed hoc ost pro- nahimus, ubi de Aiiimaliian loquemur
pter sui indigontiam ad cihi inquisitio- gcnerationc.
nem. Hnec igitur de avium membris manif(3-
Amplius autem aves non habent nisi stis dicta sunt.

duos podes tantum, eo quod loco aHo-

rum pedum a natura alas acceperunt :

propter quod etiam natura anchas focit

avibus valde hmgas quasi in modio cor-
poris ad sUstitiendum corpus, ut sit poii-
 LIB. XIV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 7o

membra perfecta : natura enim oorum est

ad natandum, et natura nibil facit otiosc,
Amplius autem substantia piscis est
pblegmatica aquatici sanguinis , si san-
guincm liabet natat namquc ct babet
:

abas, non autem ambvdat, quiapedesnon

liabet babere enim pedes non cst conve-
:

niens nisi cuidam motui qui vocatur aui-

bulatio. Similiter autem non prodest pi-

CAPLT VIL scibus babere quatuor alas et duos pedes,

aut duas alas et duos pedes, aut aliud
membrum omnino andjulationi descr-
viens : quia ctsi boc baberent, nonprop-
ter boc baberent sanguincm nisi paucum
etfrigidum, et vix moverent boc ot lente.
Est tamen quidam piscis habens duas
De )iu'nihris maitlfestls pisciuui ct dc abasmembranales, qui vokit ad spatium
causis pJiysicis coruui. modicum, et post^a vadit in mare, quem
Italici vocant hirundineui maris, et sunt
alse suee membi'anales, et volat ad modi-
cum spatium. Est etiam piscis in mari
Flandrife et Germanite, quem lingua sua
aslec vocant, quem ego diligenter consi-
deravi, et invcni quod babuit duos pedes
et quatuor alas qua? moveiitur flexge ad
Genus vei'o piscium valde est imper- domesticum ventris et pectoris sui sicut
fectum iii mcmbris exterioribus neque : alse avis. Sunt autem duse alte ante juxta

enim alas babet, neque manus, neque brancbos, etdutC posterius ante caudam :

pedes, et corpus ejus sine aliqua distin-
ctione continuaturcum capite et cauda.
Adbuc autem etcapita eorum nonsunt
omnino consimilia, sed qua?dam ex ipsis
propinqua similitudini videntur, qua?dam
autem omnino sunt dissimilia.
Amplius autem quidarn pisces lati ba-
bent caudam longam et spatiosam et ab
illo continue au^etur latitudo eorum in
eorpore, sicut cst corpuspiscis qui GrcTce
acro vocatur.
Amplius autem ex piscibus sunt qui
et suiit alee membranalcs_, spissiE quideni
valde juxta corpus in partc quse est loco
adjutorii bracbii, et tcnuiores in parte an-
teriori alse qucC est loco asseyd : et hanc
dispositionein habent etiarh alseposterio-
res. Branchi autem istius piscis non ha-
bent llssuram versus ventrem vel pectus
: pertingentem: sed liabent branchos qui
terminantur super humcros alarum ante-
riorum quatuor foraminibus quadratis,
itaquod duo sint propinquiora capiti, et
duo propinquiora alae dextrse et similiter :

babent multamcarnem etsunt curtiprop- disponuntur brancbi in sinistro latere.

ter eamdem causam propter quam fuit Caput autem istius piscis et color pellis
caula borum et multum curta et mul- ct tigura corporis et sapor carnis, est fere
tum carnosa. Ranae autem accidit e sicut piscis qui raya\ocx\{y\v. (^rura autem
converso ei quod diximus : quoniam ejus sunt carlilagincs sive junctur.iB : ct

latitudo sui anterioris cst pbiris caruis subtus in pedibus babct fovcas, ut forlius
posteriori : quod enim diminuit ex tigatur : cau(hi aulcm cjus UdU cst cauda
postcriori et cauda, augmentavit natura rayas sed similis cau(hc alioi'um [tiscium,
in anteriori. Pisces autem non babcnt nisi quod est aliquantulum longior et :
76 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
anio caudam in loco dofsi ubi slrinjj^ilur (|uod csscnt valdepropinquoe ad inviccm :

solida pars corporis quto csl post conca- motus

ct sic oport(!r(}t ([uod css(-nt gravis

vuni venlris, lial)ct pinnain quiE cstsicut valdc. Si vci'() ctiam conccdcrctur quod
pinna altcrius piscis, scd cst valdc niagna cssent rcmotjc ab invicem, adhuc essent
rcspectu sui corporis. mali motus eo quod tunc longa pars
:

J)icit etiam Aristotelcs, quod modi pi- corporis csset inter alam (;t alam et hoc :

scium i\n\foidolom dicuntur, liabent bran- gravaret inferius. Si autem mulla signa
chosct pedcs, sed non liabent alas, sed haberent in qui])us posita essent organa
caudam habent latam et spissam. Pisces motus, tunc sanguinem non habercnt ct :

autcm hiti corporis hi qui Graece hocom ]ia3C est causa, quod ]ii pisces et simitcs

vocantur, habent quatuor akis, duas in cis, nequc habent alam, neque pcdcm :

ventre, et duas in dorso : et ahe vocantur quia factura corum qua^ est llexibilitas
\\^ piimse : et sic pcr omniahabent pisces corporis, est loco duarum alarum et :

quos nos lcpores rnaris, Gallici autem propter hoc repunt in tcrra, et vivunt
gornais vocant : hi enim duas pinnas ha- fono gternpore.
bent in ventre, et duas directe supcr eas Amp]ius autem aliquando invenitur,
dorsum. Quidam autem
in hitcre versus quod aliqui pisces habent tantum duas
longam habent pinnam vel alam secun- alas in dorso,sicut invenitur etiam in
dum longitudinem dorsi inferiorcm, quae illis piscibus qui a natatione proptcr cor-
est super solidum quod est post concavum poris latitudinem non proliibentur, Qui-
corporis, sicutenchclim quod est anguiHa^ dam etiam statim prope caput alas ha-
et sicut nmrcna, ct sicut quod voca-
id bent, eo quod non liabent longum cor-
mus novem oculos. SimiHter autem habet pus. Modus vero qui Graece bacom dici-
idquod Grsece Jienchetor vocatur. Simile tur, et sibi similes, ]iabent latitudinem
autem his in hoc csse dicitur etiam quod- toco a]arum posteriorum, et per i]]am
dam genus fastarom : et isti inveniuntur natant tongitudinem, flectendo se et ex-
in mari Orientalis Grsecice : et est iste mo- tendendo : sicut facit modus qui
etiam
dus longi corporis, et assimilatur increa- dicitur giddon et rana marina lisec enim
:

tione serpentibus qui Grsece astaiorimi omnia natant cuni infcriori latitucfine
vocantur : et hic modus alas non habct, corporum suorum etatse quee suntprope
:

neque natat nisi per flexionem corporis caput, non proliibent ipsum a motu pro-
sicut scrpens movctur cnim in aqua
: pter tatitudinem toco enim ejus quod
:

sicut faciunt serpentes quando repunt in ita dispositse sunt atse, erunt iltae alse mi-
terrsB superticic natant tamen in aqua
: nores quam alte posteriores. Modus au-
serpentes sicut repunt super terram. tem qui dicitur giddon, ]iabet duas a]as
Una namque causa cst proptcr quam iste prope caudam, et utitur tatitudine toco
moduspiscium non habetalas, etpropter aliarum alarum.
quam serpentes non habcnt pedes et : Amp]ius autcmpisces]ia])ent proprium
jam determinavimus de causa ista supe- membrum, quod non cst in aiiis anima-
rius, u])i h^cuti sumus de ambidatione et libus, pripcipue sanguinem liabentibus,
motu Animalium. Si enim habuissent ct liocmembrumestnatura branchorum:
pedes, oporteret quod essent mali mo- ct jam in anteiiabitis diximus causam ct
tus, eo quod oporteret quod essent plu- uti]itatcm membri iilius '. Piscium au-
res quam quatuor : et cum sint stricti tem qui habent brancbos, quidam tiabent
corporis, si habuisscnt alas, oporleret coopertoria super branciios omnino, eo

* Cf. II de Animalibus, tract. n, cap. 7.

I
 :

LIB. XTV DE ANJMALIBUS, TBACT. II 77

quod Lranclii ejus sunt spinosi, et coo- tardentur a cibi acceptione : habet enim
perloriuni cjus similiter est spinosuni. istemodus piscium additajuentum ro-
Omnes autem modi celeti habent bran- tundum tenue, propter quod non potest
clios cartilaginosos. Creatio vero bran- esse bonse al)scissionis et incisionis cibi
chorum spinosa, quiie est sicut sit ex ru- quoniam si esset levis comestionis, cito
beis spinis mollibus et carneis, magis moreretur propter nimiam repletionem.
conveniens est motui : quia niotus coo- Amplius autem quidam modi haben-
perlorii branchorum quod est os quod tes orificia in parte superiori, habent ori-
est super branchos, debet esse velox, ut liciamuhfe apertionis, et qui(him parvoe :

per hoc sit convenientior utilitati ])ran- hi enim qui comedunt carnes, habent
chorum. orihcia bonffi apertionis hi autem qui :

AmpUus autem quidam
paucos branchos,
aliquando sunt in
vis piscibus : et
vahle tenues, sed
pisces habent non comedunt carnes, habent orihcium
et quidam multos et : parvum parvae apertionis.
quibusdam vahle par- Amplius autem quaidam horum ani-
aliquando sunt branclii mahum habent coriura plonum cortici-
extensi : et hoc vere bus sicut squamis quibusdam et quse- :

cognoscitur ex piscium anatomia, et ali- dam aho modo hal)ent coriuni asperum,
qualiter cognoscitur ex sermonibus quos sicut id quod vocatur cohahicom hujus :

in prffihabitis hujus scientia? libris indu- enim animalis pauca sunt valde quee co-
ximus de piscium anatomia. Causa au- rium leve habeant. Celeti vero cortices
tem multitudinis et paucitatis brancho- habent, et corium eorum est asperum,
rum est calor cordis major enim calor : eo quod creatio ejus est cartilaginosa et
cordis motum majorem et velociorem re- spinosa, eo quod pars sua terrestris natu-
quirit motum cordis : et qui tales habent raliter transit in corium. Et nuUus isto-

branchos, talem habent naturam : ha- rum modorum habet testiculos, neque
bent enim majorem caloris cordis forti- intus neque extra sicut neque animal
:

tudinem his qui minores branchos habent carens pedibus, testicuios invenitur ha-
et extensos propter quod etiam in terra
: bere : sed serpentes habent vasa et cana-
extra aquam hingo tempore vivunt ha- les, in quibus currit et exit seminis eo-
bentes muUos branchos, sicut vivit en- rum superfluitas : sicut et alia habent
chelim, hoc est, anguilla, et omnes mo- animalia quae generant animalia similia,
di piscium quorum factura simiHs est quse sunt quadrupedia. Serpentes vero
facturaeserpentis. Hi omnes modi non non habent viam exitus urinae, eo quod
multa indigent infrigidatione. non habent vesicam.
Amplius autem modi piscium in factu- Hsec igitur est differentia inter genus
ra corporis diversantur : quidani enim piscium, et aliorum genere animalium.
habent orificium ante in opposito corpo- Delphinus autem et baienarum genera
ris statim ubi corpus opponitur rebus et sibi similia quse sunt animalia magni
exterioribus : et quidam habent illud in corporis, non habent branchos, sed ha-
inferiori sui capitis, sicut sturio, et prte- bent cannani quee vocatur trachea arte-
cipue piscis qui dicitur calirja : hic enim ria, eo quod habent pulmonem neque :

inferius quasi in medio

ha- sui corporis multum diu cibum tenent in ore, quia si
bet orihcium. Quidam autem habent in diu retinerent, aqua subintraret, eo quod
dorso, sicut delphinus, et omnes modi cibum accipiunt in aqua, et non emitle-
animalis quod celeti vocatur, qui cibuni retur per branchos.
non dorsum
accipiunt, nisiquando super Ex dictis igitur est, quod
manifestum
reversantur. Et manifestum est, quod branchi conveniunt animalium rnodis
natura fecit in eis talem disposilionem, aquaticorum, qui canna et pulmone ca-
non propter salutem tantum, sed ut re- rent et anhelitu et jam quidem in prae-
:
78 T). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

hal)itis caiisain (lcteriniuaviiuiis proplcr rum, eo ([uod ala' non sunl divisa' sicut

quain Jioc aceidil, ubi de niemljris pi- ahc pennala'.

scium locuti sumus •. NuUus euim omni- Am[)hus aut(!m et struthio est animal
no ex modis piscium potest simul habere comuiunicaus cum diversis animanum
branchos ct spirare sed tantum modus :
generil)us. In factura enim corporis avi-
spirans, habet viani quamdam ad exitum bus assimilatur, et secundum aliquid
aquie, quic est sicut canalis, ct est via etiani assiniilatur quadrupedibus : quia
illa in anteriori parte cerebri sui. Causa sicut animal quadrupes non elevatur, ne-
autem propter quam talis modi piscis que volat in aere, eo quod alse ejus non
habet puhnonem et inspirationem, est, conveniunt volatui, quia pennatio earum
quia est de numero magnorum anima- est tenuis sicut si siut pili grosssB lanoe

lium multo calore indigentium, quia ali- vel aliorum pilorum.

ter corpussuum movere non posset et : Adhuc auteni sicut animal quadrupes
ideo pulmonem plenum habet sanguine habet palpebras superiores, et similiter

et calore naturali : hoc enim animal in pars capitis ejus est divisa, et quod vici-
aliquo conveuit cum terrestri animah, num est collo ipsius : propter quod etiam
aquosum, in hoc videlicet, quod
licct sit pili palpebrarum ejus sunt graciles, non
inspirat acrem sicut terreuum, ct caret sicutplumte, vel pennte, sed sicut pili.

pedibus, et accipit cibum actu humidum Ouia vero etiam est sicut avis^ veram
sicut aquosum. plumam habet inferius in corpore suo.
Amplius autem duos pedes habet sicut

Similiter autem modus qui Grsece di- avis, et habet duos digitos ante sicut

citur coc/ti et rapam sive hirundo etiam, animal quadrupes quod in duo fiudit un-
ut dicunt quidam, communis est terreno gulam. Et causa hujus est, quia niagni-
et aquoso aninialibus : et certum est tudo sui corporis non assimilatur ma-
quod cochi qui est vitulus marinus, guitudiui avium, scd potius magnitudini
communicat terrestribus et aquosis : quadrupedum. Magnitudo enim corpo-
hinc enim est, quod habet spinam co- rum avium necessario est minor genera-
chi, habet quidem pedes sicut aquosum litcr secundum genus suum, eo quod
et agreste, et alas pedes enim sui an-
: simul non possunt habere magnum
teriores valde pedibus piscium assimihui- corpus, et velociter moveri per aerem.
tur. Pra?terea omnes dentes hujus ani- Dispositio igitur mcmbrorum et causa
malis sunt acuti sicut piscium, et promi- propter quam est quodlibet membrum in
nent extra. llirundines autem habcnt corporibus animalium secundum quodli-
quidem pedes sicut aves, sed cauda ca- bet genus et quamlibet speciem animalis
rent, et in hoc sunt sicut agrestes et : hoc modo a nobis determinata sit. Con-
ideo accidit quod diximus prius quia : sequenter autem his de generatione ani-
alse hirundinum sunt membranales, et malium inquirenius, causas generationis
non habent caudani et si haberent cau- : eorum physicas assignantes.
dam, cauda illa impediret motum ala-

1 Cf. II de Animalibus, tract. i, cap. 7.

 DE ANIMALIBUS
LIBER XV.
DE CAUSIS GENERATIONIS ANIMALIUM

TIIACTATUS I

De disthictione sexus.

brorum animalium in antehabitis uni-

versaliter secundum quodlibct gcnus
animalis, et specialiter secundum quod
convcnit unicuique, determinavimus de
quolibet, causam propter quam est assi-

CAPUT I.
gnantes : et hfec est causa quce vocatur
propter quid et fmis. Causse cnim natu-
rales rerum sunt quatuor, scilicet causa
propter quid, quse est linis : ct ratio dif-

finitiva quae quid erat csse : qute (Uuc

Qu3s caiisgg asslgnamlce sunt hi gcncra- tamen causae in unam rcm coincidunt in

animalium, et quod non omnibus

tione praehabitis, licet modus causalitatis non
animalihus convcnit discretio scxus sit unus. Tertia vero et quartacausse sunt

pcr masculinum ct fa^niininum? una quidem materia, et altera a qua est

principium motus de quibus causis jam
:

in superioribus loculi sunius. Katio au-

teni et propter quid ct linis sunt ejusdem
rei formic, videlicet in animalibus et

physicis aliis. Membra autem sunt ma-

Determinata digestione et modo mem- teria omnium totoium si\-e composito-
 :

80 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

riiiii : el \\\ ht>c assiiniUmtur ad iiivicein omne animal quod movetur se-
neralitcr

sibi luta omnia sive coinposila. cundum h^cum aml)ulando, aut volando
Supra autem fecimus quidem mentio- ala pennata. aut sallando j^edibus, et jui-

ncm de membris genitalibus ', scd non het sanguinem, generat sibi simile : pi'u-

subtiliter tractavimus dc ipsis. Ilic autem pter (juod gressihilia et genus avium sibi

reliquum est nol)is dicere causam mo- similia generantia, aut etiam ovanlia ha-
ventem ipsorum, et quid est principium heut marem et foeminam. Et haic dis-
generationis cujuslibet animalis. tinctio sexus non est tantum in dictis

Incipiemus igitur hic dicere generatio- animalibus, sed etiam in quibusdam ca-
nenianimaUum, et deindc dicemus cau- rentibus sanguine : et hoc forte erit in to-

sam moventem in generatione sive cfQ- to genere aliquo, sicut scxus invenitur in
cientem, et id quod est principium pri- genere malachie, et in genere mulHs te-
mum generationis in sequentibus hbris, stffi : et ea similiter sexum habent, quae

ubi ostendemus heec omnia a conversio- generant sibi similia.

nibus orbis et steUarum accipere princi- Animalia autem qute sunt sine diife-

pium vitse et generationis. rentia perfecti sensus, et sine cuitu gene-

Incipientes igitur dicimus, quod omnia rantia, ex suis corporibus putrefactis ge-

animaha in quibus est mas et foemina, nerant quidem etiam sicut alia, sed pri-
generantur ex coitu maris et fceminse. mo generant rem alterius generis : et in

Mascuhnum autem est, quod ex suo se- illis non est mas et foemina secundum
mine generat in aHo suse speciei sibi si- perfectam maris et foeminsedistinctionem

mile animal in specie, sive
hoc ab utero, sive ab ovo. Faunininum
autem est, quod generat in seipsoperse-
men ab alio susceptum quod est suai
speciei. Quod autem generatahud exse-
profundatur ethoc modo generant quaedam annulo-
sorum. Qusedam etiam liabent distinctum
sexum, et coeunt. Rationabihter autem
hoc accidit. Si enim hajc secundum sua
genera sibi similia generarent, necessa-

ipso tantum, non habet mascuHnum et rio foret generatio eorum continua per
foemininum, sicut faciunt plantee : sed de successionem et propagationem unius ex
hoc in Vegetabilihus dictum est. alio : hoc autem non convenit nisi perfe-

Non autem omnino in quoUbet ani- ctis animalibus sibi similia generantibus :

mali sunt secundum dicta mas et foemi- dicta autem animalia non sunt talia, eo

na. In quibusdam autem sunt hi sexus quod ex putrefactione sui aut ex aliis

perfecte distincti, et in quibusdam imper- superfluitatibus putrcfactis generentur.

fecte. Non enim sunt hi sexus perfecti, In talibus cnim non generatur simile ge-
nisi inanimaUbus habentibus sanguinem. neranti, sed potius gusanes qui dissimi-

In carentibus autem sanguine aliquando les sunt generanti in figura et specie, sic-
invenitur mas et foemina, et in quibus- ut videtur : et in ilHs stat generatio, quia

dam non perfecte hsec inveniuntur. Om- illa dissimilia non alia ex se sibi et pa-
ne enim animal habens sanguinem, ge- rentibus dissimilia generantur. Si enim
nerat sibi simih} in genere. Animal au- semper pcr dissimilia proccderet genera-

tem quod ht sine coitu ex })utrefactione tio, procederet in inhnilum dissimilitu-

suiipsius, est annulosum, et hoc ut fre- do hoc natura respuit, eu quod in-
: et

quenter non generat sibi simile. Sed ge- finitum imperfectum est natura autem :

»
Cf. I Animalibus, tract.
de i, cap. G et V Aniinalium integro et etiam VI de Animali-
de Animali- bus. Cf. etiam totum librum IX et X de Ani-
tract. II, cap. 16, 23 et 24; et II
bus, tract. i, cap. 3 et tract. II, cap. 3 et 4 ;
et malibus.
 LIB. XV DE ANTMALIBUS, TRACT. I 81

perfici et perfectum semper desiderat. tium putrefactione generantur quajdam

Generato enim gusane in dissimili figu- eorum qupedam enim vespse et musca-
:

ra, gusanes est perfectum animal sicut et rum qua?dara genera non ex terra qui-
oYum, et pro temporc perllcitur, el dem, sed ex quarumdam arborum aut
tunc cedit ad sui parentis similitudi- fructuum putredinibus gcncrantur, prge-
nem. ci[)uc autem ex putrofactione arborum

Et quod probabilius dicitur in hac scn- glutinosarum. I3e tahbus autem arborum
tentia est, quod talia annulosa, sicut sunt naturis in libro speciali de Vegctabllibics
apiculae et pediculi et puUces, primo ova cst a nobis consideratum. In hac autem
generant, ex quibus egrediuntur vermi- scientia propositum est dicere de causis
culi qui gusanes vocantur : sicut ovum ffonorationis animalium sermone concor-
pediculi est lens, et ovum pulicis lens dante in his qua' in antehabitis in hac
fere ejusdem coloris et figura', ex qui- scientia dc Aniinalibiis dicta sunt.
bus pro temporc si non pereant, pedicu- Sicut igitur jam diximus, generatio
li et pulices generantur. In talibus enim animalium non goneraliter habet princi-
animalibus multa sunt, quaj non viden- pium marem et foeminam sed in his :

tur : et mas et fcemina parum differunt quibus est mas et fcemina, mas est prin-
in eis : quoniam forte in quibusdam eo- cipium motus in goneratione, et fcemina
rum ova sunt in omnibus, et habont vir- est sicut materia. Bationabile autom hoc
tutem seminum pLmtarum. Tn quibus- esso videtLir, eo quod consoqucnter os-
dam autem eorum sunt mas et focmina, tendcmus semen genoratioiris osso, unde
sicut in apibus, ct muscis. sive a quo fit gencratio, eo quod res na-
Animalia vero immobilia sccundum turales omnes principiantur ex hujusmo-
locum, sicut genus dura^ testse, et uni- di causa movento et ideo contingit prin-
:

versaliter ea quse vivunt lapidibus appli- cipium generationis perfectorum anima-

cata, non habent maris et foeminse distin- lium esse ex mare sicut movento, et foe-
ctionem haec enim vitse arborum assi-
: mina sicut ministrante materiam. Sper-
milantur, nec animalia nisi per quam- nui quidem generationis exit de ambo-
dam similitudinem dicuntur, et non di- ])us, ct commiscentur in matricc. Virtus
versantur ab arboribus nisi parum, mo- autom spermatis facit creaturam et crea-
tu videlicct contractionis et dilatationis. tionem sive formationom ot facturam
In generatione autem hujusmodi viden- embryonis proptcr quod dicimus ma-
:

tur similia arboribus quaedam cnim ar- : scuium ot foeminam est principium gone-
bores ex seminibus suis producunt fru- rationis. Mas autcm vocatur, sicut jaui

ctum sibi similem secundum esse et spe- diximus, qui generat in aUo sua:; speciei,

ciem qusedam autem non faciunt fru-

: vel vicino speciei, sicut oquus generat in
ctum similem in specie, sed qui ]iabet asina. I^oemina autem vocatur in seipsa
quamdam convenicntiam cum eis, et per al) alio generans propter quod etiam
:

gradus quosdam redit ad spcciem illa- Antiquorum fuit opinio, quod in totius
rum arborum, quaruni est fructus pri- mundi factura materia terrte ot aliorum
mus sicut ficus agrestes faciunt fructus
: fuerit sicut mater, et Jupitor quem deum
qui per culturam juvantur ut rcdeant ad deorum quidam appeHabant, erat sicut
generationem bonarum ficuum. pater a quo deo deorum nomen stellse
Similiter antem accidit quibusdam ve- quai nunc Juinler vocatur, cst accommo-
spis et aliis annulosis aliquibus : sicut datum.
etiam quaedam arbores generantur ex se-

mine, et qu.Tdam casu generantur non a

causa univoce generantc : ex putrcdine
enim terric aut quarumdam aliarum par-
 D. ALB. MAG. ORI). PIJyED.

quod nieinhruiii niaris diversum cst in

figura a membro f(nmina'-.

Quamvis igitiir generariler quidam sit

mas, ct quidam foMnina gcncranlium :

tamen non in omnibus conveniunt, sed

dilferunt virtute et afiquibus membris :

sicut videns in eo quod videns, et ambu-

lans' in eo quod ambulans, virtute et or-

gano habent diiferentiam. Sicut patet ad

CAPLTT II sensum organum generationis quod est
in foemina, est vocatum matrix cum con-
juiictis sibi collo et orilicio suo. In mare

vero testiculi et ea quoe sequuntur lios,

qusB sunt sicut canalis ad rectam fusio-

nem sperma dirigens, sicut est virga.
Hffic enim ditferentia mcmbrorum mani-
De differentia maris et fcRminse secun- omnibus animalibus sangui-
festa est in

dum diffinitioiem etiam membro- nem licet quoedam ipsorum

habentibus,
rum. habeant testiculos, qusedam autem non
videntur liabere testiculos, sed habent
membrum testiculis simile in efiectu et
operatione. Per ista igitur membra ma-
res et ftEmina; acceperunt ditferentiam.
Amplius autem mares et foemince di-

versificantur in iigura.
Sciendum autem est ex aliis nostris li-
Masculus autem et foemina non solum bris physicis, quod parva alteratio quse
diffmitione diversificantur, sed etiam in fit in principio primo, magnam inducit
membris sensibilibus in iigura ad sexum alteritatem in consequentibus principium
exteriorem habent diversitatem : eo quod illud : et hoc est nianifeste videre in ca-
genitalia et nuimillas ad sensum babeant stratis : quoniam cum ementulantur ali-

diversarum figurarum. In diffinitione (|ui- qui mares, abscissione virgae et testicu-

dem differentia est, eo quod mas est qui lorum totus adspeclus complexionis cor-
in alio generare potest, ut diximus : foe- poris alterari videtur, et continue serpens
mina autem, quae generat in seipsa. Ad alteratio multiplicatur quousque fceminee
sensum autem figura membrorum quo- proprietates accipiat, eo quod tunc a foe-
rumdam babent differentiam quoniam : mina castratus modicam habet differen-
ssepius jam proljatum est a nobis^ quod liam.
omnes operationes naturales convenien- Ex omnibus autem liis manifestum
ti indigent instrumento : conveniens au- est,quod mas et foemina sunt principia
tem in generatione est, quando una pars generationis animalium in quibus sunt :

potest involvi in aliam, ita quod gene- et cum corrumpitur membrum conve-
rantis in alioorganum involvatur in or- niens coitui, alterabitur a proprietatibus
gano generantis in seipso fioc enim ne- : sexus virilis totum residuum corporis,
cessarium est generationi propter quod : sicut res exeuntes ex aliquo sicut ex
etiam in generatione talium est indigen- principio, alterantur quando destruitur
tia coitus : et natura dedit coitui diversa in eis principiumillud.
membra convenientia ad invicem : prop- Membra autem convenientia coitui
ter quod etiam diversantur membra, ita sunt testiculi et matrix : et dispositio il-
 LIB. XV DE ANIiAIALIBUS, TRACT. I 83

loruiii diversificatur in aniiualihus lui- suum. Illud euim quod vocamus ova pi-
beutibus sanguinem. Quidain enim ma- scitan, est in telis qua sunt similes telis
res "enerantium animalium, careut, lesli- matricum. IIoc autem meml)rum non
culis omnino, sicut genus piscium, et bene distinguitur, neqiie proprium situm
serpentium : bc£C enim et bujusmodi go- iia])et, ita quod ab aliis merabris videa-

nera non babent nisi duas vias tantuni, tur divisum in liis quae sunt multipedia,
in quibus est semen generationis. Qua^- qua3 plusquam quatuor pedes sunt ha-
dam autem habent testiculos infra corpus bentia. Et causa illius quideni non est
prope renes, ex quibus exeunt duae vi;c quantitas corporis, sed potius quia talia
directfe ad locum exitus spermatis, ct in sunt homogenii fere corporis in omni
illo loco congregantur : et locus ille est parte. lAIatricesautem auimalium annu-
supra in ano : et talis est dispositio (un- losi corporis, sunt divisiB in duo
et hoc :

nium quce inspirant aerem et babent bene apparet in his quse sunt magni cor-
puhnonem : et hoc modo est in tortuca poris, sed in parvis' latet hoc visum pro-
et lacerta et omnibus squamosai pelHs pter parvitatem.
sive corticosae cutis existentibus. Animal Hsec igitur est dispositio membrorum
vero generans animal, habet testiculos generationis in omnibus animalibus
inferius in anteriori parte corporis, co quemaduiodum diximus.
quod virga est in dorso quod postcrius
appellamus. Ilorum tamen quanhim ha-
bent testiculos intra in iine ventris sicut
delphinus, et hsec non habent vias, sed
habent instrumentum proprium quod
egreditur per modum virgai, sicut egre-
diturinstrumentum coitus a tauris. Quce-
dam autem liabent testiculos prope
anum, sicut aper, et porcus et alia ha- :
CAPUT III.
bent testiculos pendentes, sicut homo, et
aries, et hircus, et similia.

Matrices autem in omnibus animalil)us

habent divisionem in duo, sicut et testi-
culi virorum, sicut diximus in anatomia,
et sunt positse prope juncturas juxta ilia,

et collum earum in omnibus porrigitur De rausa uatiwali testiculorutn iti atii-

ad os vulvse. malibiis hahciitibus lesticulos.
Adhuc autem tam matrices mulierum
quam aliorum animalium generantium
animalia, sunt intra : et non soluni isto-
rum, sed et ovantium, et omnium alio-
rum tam piscium quam aliarum fcemina-
rum animalium sed tamen qua^dam
:

animalium horum habent matricem adeo

quod est prope parietem sive dia-
intra, Qui autcui ila ut sunt secundum na-
phagma, sicut aves, et pisces ovantes et turam voluerit considerare organa sper-
ex ovis animalia generantes : horum matis, necesse habet prius considcrare
enim animalium matrices sicut et alio- causas propter quas est substantia et

rum sunt fisscc in duo. Similis est dispo- natura talis testiculorum. Cum enim om-
sitio matricum mollis testae generan- nia quse facit nalura, sunt aut propter
tium, et malachie secundum totum genus necessitatem, aut propter melius, vel sic
 D. ALH. MAG. ORI). PRyl^D.

illo modo faclii, proptcr allcrum istorum lium animahum non sunt pars qua^dam
orit a natura etiam substantia perfecta tc- partium viarum spermatis, sed potius ex-
sticulorum. Manifestum ergo est, quod tra vias positi, cognoscitur in niiitricibus

neccssario est indi}.;enli;> testiculorum ad animahum quas liai)cnt in cocundo fa-

unius individui esse suhstantiam ncque :
cicndo inipulsus ut sursum spcrma im-
etiam ad generationem sccundum sc in pelktur ad exituni : ct huic simile est
gencre omnium animalium. Si enim sic quod fitciunt textrices muhcrcs, qute in
esset, oportcret etiam testiculos esse in shiminc tehe imponunt hgna longa ex
omnibus animalibus generantibus. Sci- transvcrso supcr quse hha rctorquentur a
tur autem per visum et per ea quai dicta hnca recta, ut per iha superiora per vi-
sunt, quod serpentes et multa gencra pi- ccs traliantur inferius, et inferiora ad su-
scium testiculos nullos habent omnino :
pcrius, ut sic inter se capiant plectendo

patet enim ad visum, quod viae piscium su])tcgmcn. Tn his enim animalibus qusB
etserpentium tempore*coitus plense sunt perfectiora sunt et magis dissimiha in

spermatc et tunc testiculi etiam appare-

:
corpore, sperma majori indiget coctura :

rent, si his inessent animalibus. Constat et idco rctrahitur a rccta via exitus ut in

igitur facturam testiculorum esse propter vasis seminariis : virtus enirn majoris
melius. cflicitur diversitatis in potentia, eo quod
GeneraUter enim emissio spermatis est corpus valde diversum in membris ha-
operatio conveniens multis valde anima- bet operari. Quando autem abscindun-
libus : et sicut diximus, quod naturalis tur testicuh, viiB venarum ct nervorum
operatio arborum et plantarum est cmis- in quibus cucurrit sperma ad tcsticulos,

sio fructus et seminis : et sicut diximus contrahuntur ad superius, sicut redit

in pnchabitis, quod animal recti intcstini chorda multum tensa quando frangitur :

magis cst gulosum in cibo ita dicimus, :

propter quod animal castratum iilium
quod quodhbet animal habent vias rectas faccre non potcst, co quod viiJB sperma-

ad emissioncm spermatis, ct carens te- tis non sunt affixtc et terminatae ad pro-

sticuhs, est velocioris coitus et quod :

prias vias cxitus seminis : quamvis, sic-
contrarium est huic dispositioni, magis ut in antehabitis diximus, jam in prsete-
tardatur in coitu. Sicut enim animal in- rito accidcrit tcmpore, quod quidam tau-
voluti intestini minus gulosum aho
est rus postquam castratus fuit, coivit cum
animah, ita etiam involutio viarum vacca, et generavit : cujus causam supe-

spermatis tarditatem molus ad coitum rius esse diximus, quod sperma iUud
operatur. Ex his igitur patet, quod natu- jam erat in viis vcretri, et viee ihee non-
ra testiculorum est sicut natura ossium dum crant contractse.
propter mehus. Hoc autem est, ut sint Omnia igitur genera animalium testi-
vasa superfluitalis liujus quam sperma culos habcntium et generantium anima-
vocamus. Heec cnim cst causa, quod vi- ha, habcnt locum sperma recipientem ct
dchcet spcrma stat in vasis his, et non maturantem : proptcr quod tardius sper-
continuo fluxu fluit ad exitum virgce, ma
Hoc autem est manifestc
exit ab eis.
quod animalia habentia testiculos non vidcre in avibus, quarum tcmpore coitus
velociter moventur ad coitum. magni valde sunt testiculi et in avibus :

Signum autem, quod testiculi sunt va- quidem uno ct dcterminiito tcmpore co-
sa spermatis in hominibus quidem est, euntibus post tenipus coitus parvi valde
quod in temporc delcctationis coitus testicuh efhciuntur, in timtum quod etiam
quando- sperma funditur, tcsticuh con-^^non apparent in quibusdam earum, qui
trahuntur et incurvantur, ut sic cxpri-^^tamen in tempore coitus in magnam cre-

mendo fundendo emittalur spcrma inMscunt quantitatcm. Ampiius autem avcs

et
canales virgie. Quod autem testiculi ta-^habcntes testiculos intracorpus, sunt bre-
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT, I 85

vioris ot velocioris coitus. Animalia au- animaliaquadrupedia, in quibus mas sal-

tem habentia testiculos extra, non ejiciunt tatsuper foeminam sed potius foimina
:

sperma antequam contrahantur testicuh hiricii elevat se, et mas se elevat contra
ad superius, sicut diximus de aliis ani- eam, et sic coit cum ea propter spinas
malibus extra testiculos habentibus. quae aliter coire non permittunt.
Amplius autem in quadrupedibus est Causa igitur propter quam testiculos
instrumentum coitu conveniens possibi- : habent animalia, et propter quid qutedam
le enim est secundum facturam corporis, habent eos intra, et quaedam extra, sic a
quod sit in eis. In avibus autem et in nobis determinata est.
animalibus quse bipedia non sunt, non
est hoc possibile, eo quod crura avium
sunt sub medio ventris. In animalibus
autem non bipedibus neque quadrupedi-
bus, non est possibile esse testiculos et
virgam eo quod virga sic habet factu-
:

ram quod sit pendens inter crura poste-

riora in omnibus quie habent virgam et
testiculos, ita quod semper genitalia CAPUT IV.
ventri sunt subnexa et in tempore qui- :

dem coitus debet extendi nervus virgee,

qui est fundatus super nervum cruris, eo
quod virga est ex nervo. Et quia impos-
sibile est hoc esse in tali])us animalibus

quae fere totum corpus trahunt in terra,

accidit necessario istis modis animalium De causa propter qiiam ea quse non ha-
quod careant virga et testiculis quoniam : hent testiculos, sunt velocissimi coitus :

si ista animalia haberent hsec membra, et ea qiae habent testiculos intra, sunt
non possent esse in loco isto cum ta- : velocioris coitus quam ea quse habent
men ibi debeat esse motus testiculorum testiculos extra.

et virgte quod esse non potest, eo quod

:

ibi motum corporis impedirent.

Amplius autem in animalibus haben-
tibus extra testiculos, accidit calefieri vir-
gam per motum coitus : propter quod
etiam animaiia movent se confricando
virgam dum coeunt quia calefacta vir- :

ga attrahitur ad ipsum sperma, et aggre- Animalia autem quse non habent testi-
gatur, et cum impetu exit quasi bulliens culos, nec carent eis propter melius, sed
tempore coitus, eo quod ibi est congre- propter necessitatem facturae corporum
gatum et impellitur per calorem. suorum, sunt velocis coitus, sicut dixi-
Ex omnibus autem quee dicta sunt, mus, sicut est natura pisciuni et serpen-
colligitur quod ista omnia animalia lia- tium. Pisces enim coeunt in subito tan-
bcnt testiculos inferius in anteriori cor- gendo uno alterum in inferiori ventre.
poris, sicut diximus, prseter solum hiri- In tactu enim tali sperma velociter eji-
cium : quoniara testiculi illius sunt pro- ciunt. Et sicut accidit etiam hominibus
pe renes, propter eamdem causam prop- et omnibus aliis animalibus, quod reti-
ter quam etiani testiculi avium prope re- nent spiritum in spermatis distillatione
nes sunt sili : et propter hoc necessarium in coilu : ita etiam accidit piscibus non
est, ut coeant velociter : sicut nec coeunt emittere aquam per branchos quando
86 D. ALT5. MAG. ORD. PR^D.

sporina cjicinnt ; occnpantc enini dclocta- t(^r sui frigidi corporis longiludinom, qu.T.

tiono lotnni cor[)US, rolinolnr spirilus nt dislanliam facit a fonto cah)ris. Iloc au-

ad ojocliononi si^ormatis forat auxiliuni. lom [)rol)atui' |)er hoc, quod etiam in ca-

Si autem non sic tenoi-ont, sanc accipo- lidis animalibus sicut in hominihus qu;e-
ront aipiam, nec emittorent in temporo cumquo ipsorum ;il)uiul;mt in sp(U'matc,

illo, citius corrumperentur propter aquse

et habent virgas enormit(!r b)ngas, effi-

ingressum, cui virlus rosolula in coilns ciuntur minoris genorationis, autnon ge-

deleclatione non obviaret. norant omnino : et ea qua^ mediocres ha-

Amplius autem in tompore coitus iii bent virgas, generant ut nmltum : in ha-

liujusmodi animalibus digoritur sperma, bentibus enim longas sperma evaporat in

sicut et in grossibilibus et ovantibus : cursu, et infrigidatur propter longe dista-

et ideo oportet adosse spiritum rotontum. re a sui princi[)io. Quae autem nimis ha-
Sperma igitur in tempore illo currit in bont curtas, non projiciunt sp(!rma ad lo-
viis et complete digestum. Digostio
est cum unde ipsa matrix sugero possit : et

auteni ejus non tit tota tempore coitus, ideo ut frequentius eflluit ot carot efToctu

sed potius nunc est totum paratum ad generationis.

exitum : et ideo quia sic sufficientor in In pra^habitis autom declarata est cau-

talibus sperma digeritur, ideo modi isti sa propter quam quiedam animalia testi-

testiculos non liabent, sed habent vias culos habent, et queedam non et ideo :

parvas extensas roctas ad exitum per hanc dimittimus hic. Et de non habenti-
moduni illum quo extenditur moml)rum tibus sunt serpentes, et hi coeundo invol-

parvum a testiculis parvoruin animalium vuntur ad invicom, oo quod factura eo-

quadrupedum in canalem virgee eorum. rum non h;ibet conveniontiam ad alium
Amplius autem quaedam partes testi- modum coitus : propter longitndinem
culorum, vise sunt sanguinis, et qua}dam enim suorum corporum non aptantur ad
non : et illse sunt quse recipiunt nutri- coitum, nisi difficulter : quia corpus
monti humiditatem. Gum autem exierit unius non staret juxta alterius corpus,
sperma in coitu per vias illas, tunc a nisi per involutionem. Licet igitur velo-
coitu soparantur mas et fffimina. citer sperma emittant, cum ex hoc orta
Amplius autem pisces in hoc se ha- est opinio, quod tardius quam pisces se-
bont sicut homines ot alia animalia, parantur, non solum propter majorem
quod spermata sua in ultima parte sunt viarum longiludinem, sed etiam propter
corporum suorum ventrisubnexa, etprse- facturam corporum quae est prceter vias
cipue fcBminse, quia locus exitus in tali- dictas qucT non permittit eos sic se tan-

bus infcrius est qu;im in mare in multis gere sicut tangunt se pisces. lltec igitur
animalibus. cst causa quare in separatione ab invicem
Serpentes autem qui carent testicuhs, ret;irdantur, licet cito coeant, sicut dixi-

involvuntur invicem in coitu : testiculos mus.

enim non habent, neque virgam. Et vir- Ea autem animalia qufe quidem habent
gam quidem non habent, quia crura testiculos, sed habent eos intra, sicut aves,

non habent. Testiculis autem carent pro- velocitor quidem coeunt, scd non ita ve-
pter sui corporis enormcm longitudinem : lociter sicut ea quee testiculos non habent

sed habent vias sicut sunt \ive piscium. omnino : et causa velocitatis in talibus
Amplius autem si testiculos haberent est, quia testiculi talium avium concep-
sperma in eis infrigidaretur cum enim : tum habent in se spernia, antequam ad
sperma creatur propc cor et diapliragma coitum moveantur : et cum coeunt, fa-
in lalibus animalibus, si inferius, ubi fri- cilitcr fundunt, eo quod sunt in ipsis viae
gidissima sunt, reciporetur sperma, infri- spermatis fusum vero sporma
: f;icile fluit

gidaretur in rctardatione sui exitus prop- ad exitum, eo quod vasa non sint sus-
 LIB. XV DE ANIMALTBUS, TRACT. T 87

pensa, sed directo via^ descendentes du- di animalibus unius modi malrices inve-

cunt ad exitum : et ideo cursus ejus est niuntur inferius prope juncturam. In ce-
motus naturalis ipsius : et juvatur ille ab leti enim matrix invenitur prope sub pa-

impulsu caloris et spiritus et sic motus : riete sicut disponitur in ovantibus. Ma-
citatur, qiiia movetur sperma quatuor trices autem piscium in inferiori ventris
motoribus, scibcet natura, ct anima, et sunt, sicut sunt matrices mulierum. Et in
calore, et spiritu. animalibus quadrupedibus generantibus
In omnibus autem aliis animabbus est animalia, est diversitas in matrice secun-
tardus coitus, eo quod vasa sunt extra dum convcnientiam uniuscujusque.
vias, et sunt suspensa : et per hoc quod Amplius autem et ovantia diversifican-
sunt extra vias motus spermatis obbqua- tur, eoquod quaidam ejiciunt ova perfe-
tur et prolongatur : et per hoc quod sus- cta, quaedam autem imperfecta, sicut pi-

pensa sunt, oportet quod ascendat contra sces. Ova enim piscium extra concipiunt
naturam per virtutem animaj et caloris nutrimentum et crescunt. Causa hujus
et spiritus. est, quod pisces sunt multorum ovorum,

HsB igitur sunt causse velocis et tardi et operatio piscium in naturalibus in mul-
coitus. tis non est nisi sicut operatio arborum ;

natura enim propter uteri necessitateni

non potest complere ova illa in inferiori

piscium, eo quod sunt valde multa : mul-

titudoenim causa est, quod ita compri-
muntur, quod tota matrix videtur esse
ovum unum, et prfccipue in piscibus par-
vis, eo quod illi sunt plurium ovorum
respectu sui corporis quam alii. Tn hoc
CAPUT V autem ova piscium conveniunt semini-
bus plantarum. Tn omnibus enim his ac-
cidit, quod incrementum quantitatis trans-

it eis in semen et hoc semen postea

:

completur quando ceciderit in terram.

Aves vero et quadrupedia ovantia
ovant ova completa, et ideo debent se-
De causa et dispositione naturali matri- cundum naturam illa ova esse duroe te-
cuni, et differenliis earuni in aniniali- stae : qiiia dum crescunt, sunt mollia ut
bus. nutrimentum possint suscipere : et dum
completa fuerint, duree testse efficiuntur
propter victoriam caloris exsiccantis in
ovo humidum superfluum et indurantis
partem terrestrem quse est in eis : locus
enim generationis ovi est calidus propter
dictam causam et ideo convenit eum
:

parieti diaphragmatis esse vicinum : hic

Rationabiliter autem dubitabit aliquis enim locus est calidus, eo quod ipse est
in consideratione facturaj et forma? ma- qui digerit cibum. Cum autem ova in
tricis, et modi figurae ipsius enim
: in his matrice necessarium sit esse, oportct
magna est diversitas matricum anima- matricem esse sub diaphragmate in tali-
lium. Matrices enim in animalibus sibi l)us animalibus : quia alitcr ad calorem
similia generantibus animalia divcrsili- non complercntur. E converso autem
cantur : non enim in omnibus hujusmo- convenit dispositioni matricis in aliisani-
 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

malibus non ovanlil)us, ut videlicel sit ovant inlei'ius, lamen exit ab eis animal,
in inferiori parle, ut ihi levius collocetur sicut in anlebabitis diximus, et ])ariunt.

super intestina inferiora, et facilius ah ea Quia tamen pcrvenit tempus partus, dt!-
exeat parlus : et ideo in talibus natura- scendunt ova ad paitem inferiorem pro-
liter erit matrix in inferiori loco, et non pe juncturas : et ibi exit ab eis animal,
in superiori loco : nulla enim virlutum sicut accidit animalibus gencrantibus
naluralium superiorum membrorum di- animalia ex prima formatione quse con-
cta duo fac(U"et : sed faciunt ea aptissime cipiunt ea sine ovis. Et haic est causa,
membra inferiora. quod matrices animalium gencrantium
Amplius autem fmis matricis est in animalia et ovantium, diversse inveniun-
parte inferiori, ubi est exitus partus, tur : communicationcm enim habent
propler quod est operatio ejus. Non ista quse ovant, et pariunt animalia cum
enim malrix est propter seipsam, sed po- duobus modis, parientium scilicet, et

tius ut faciat partus concepti operatio- ovantium animalium. Matrices igitur

nem. in omnibus animalibus quse sunt similia
Amplius autem etiam animalium ge- celeti, inveniuntur in parte inferiori, et
nerantium animaliamatrices diversilican- etiam apud parietem.
tur: qusedam enim animalia non for- Scientia autem perfecta matricum ho-
mant extra matrices, sed intra, sicut rum animalium et aliorum quorumcum-
mulier, et equa, et asina, et universali- que perfecte non scitur sine scientia ana-
ter omnia pilosa animalia, et similiter tomia? membrorum ipsorum et aliqua- :

de nuniero aquosorum facit delpliinus, liter etiam scitur per sermones quos in

et balena, et alia qusedam magni corpo- prsehabitis hujus scientise libris induxi-
ris existentia. Celeti enim et qusedam ge- mus '.

nera serpentium generant animalia extra Patet igitur ex praedictis, quod anima-
emittendo postquam prius eadem in
ea lia ovantia ova completa, habent matri-
ovis conceperunt interius et in tempore : ces in parte superiori : et in illis quse
partus exit ab eis animal. Cum enim per- non ovant ova completa, habent ma-
venerit tempus partus in talibus, rum- trices in parte inferiori, sicut diximus.
puntur ova, et egrediuntur animalia a Animalia vero primo ova concipientia,
testi in matricem : ovant cnim hiec con- et deinde animalia generantia, habent

cipiendo ova perfecta, et sic generant ex matrices communicantes cum utrisque :

ovis non extra ovatis, sed in matrice sed magis est in inferiori matrix isto-

completis, ct non extra. Causa autem
quare talia animalia non ovant extra, est
frigus naturalis complexionis et non est
hoc propter calorem, sicut quidam falso
sunt opinati. Qusedam enim animalia
rum, eo quod sic dispositse matrices
nullam omnino prohibent naturse opera-
: tionem.
Amplius tamen hoc quod diximus,
scire oportet quod factura animalis non

ovant ova mollis testae, eo quod calor est prope parietem omnis enim embryo :

modicus interior testam exsiccare non necessario Iiabet ponderositatem, et mo-

potest remaneat extra ovum mollis
: et si tus matricis et occasio exaltationis suse

testae, cito corrumpcretur et hoc modo : vcrsus parictem, velociler adducunt

mollia ova faciunt multa genera anima- mortem : propter quod paries embr^^o-
lium quse sunt de avium gcnere. nis pondus nuUo modo pati poterit.
Amplius autem quaedam animalia Amplius autem si talium animalium

1 Gf. praecipue VI de Animalibus, tiact. II.

 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 89

matrix esset prope parietem, necessario

gravitas magna accideret in partu pro-
pter moram longam exitus partus ex
spermate formati : propter quod etiam
aliquando ex impulsu matricis superius
accidit mulieribus subita oris apertio :

et si fecerit ssepius motus tales, ita quod

embryo trahatur superius, aecidet into-

lcrabilis in parlu gravitas : matrix enim CAPUT VI.

exaltata et supra stans, frequenter indu-
cet sufFocationem.
Amplius autem matrices ferentes et
formantes animalia, necessario sunt du-
rae et fortes propter quod etiam carno-
:

S3e factae omnes hujusmodi matri-

sunt
ces. Matrices autem quw sunt sub parie- Propter quid in omnihus animalibus
te, sunt sicut membranse qusedam. Hoc matrices sunt intra corpus, in qui-
autem idem accidit matricibus anima- busdam autem animalibus testiculi
lium quai duobus modis impraegnantur. sunt intra, et in quibusdam extra ?
Animal enim exiens ex ovo interius in
inferiori parte matricis generatur. Quod
autem e converso non generat, scd
ovat, in superiori ovi sui habet conce-
ptionem, sicut jam s«pius diximus.
Causcp igitur propter quas matrices
animalium diversificantur, et propter
quas qusedam sunt in parte inferiori, Causa autem propter quam matrices
qusedam autem in superiori prope parie- omnium animalium sunt intra corpus,
tem, sic a nobis determinatcE sunt. testiculi autem quidam intra, et quidam
extra, est quia matrices oportet esse in-
tra corpus, eo quod embryo formatur in
eis, qui indiget magna custodia et calore
formante et fovente vivifico et naturali.
Locus autem exterior frigidior est, et ve-
locis occasionis ad immutationes.
Testiculi autem in quibusdam sunt in-
tus, et in quibusdam extra, eo quod hoc
membrum indiget coopertorio speciali
propter salutem, et propter spermatis
digestionem tale autem speciale coo-
:

pertorium possunt congruentius extra

corpus habcre ex corio quod cooperit
eos in animalibus gressibilibus. In his
autcm animalibus qutB durum haijent
corium, non cst conveniens ad coope-
riendum propter duritiem, sicut est cutis
piscium et sibi similium squanioiborum
animalium oporlet necessario quod sint
:

intra corpus propter quod etiani tesli-

:
1)0 D. ALH. MAG. ORI). 1»R/RI).

culi (lolphini ol oiniiium animalium ma- omnia hujusmodi ova post modicum :

rinorum magni corpoiis cxistenlium, enim incrementum ipsoium in conceptu

intra corpus sunt. autem cutis
Similitcr statim descendunt ad partem inferiorem.
aviuni dnra est, non apta ad involven- Eacknn autem via est in animalibus hu-
<lum tam delicatum membrum sicut sunt jusmodi qutT convenit generationi, et

testiculi. IFiu igitur causai cum omnibus quiv convenit exitui superlluitalis cil)i.

qu» diximus in anteliabitis sunt mani- Iloc autem manifestum est in oinnibus

festae, sicut et manifesta sunt accidentia ovantii)us etsi vesicam habeant, sicut in

quee accidunt tempore coitus : propter tortuca enim duas habet vias ad
: hi&c
quas etiam testicnli elephantis et tortu- generandum, sicut et qua'dam alia has :

cse et hiricii suntintra corporasua: cutes enim vias non habet propter exitum su-
enim modorum horum animalium non perfluitatis humidse et siccai quia enim :

sunt convenientes ad mcmbii moUis et natura superfluitatis spermaticte est hu-

delicati cooperturam. mida, habet communicationem cum su-
Sicut autem jam ante diximus, situs perfluitate humida cibi in eadem via. IIoc

matricis diversificatur in animalibus ^^e- autem doclaratur ex hoc quod omnia

nerantibus animalia extra, et in ovanti- animalia semen habont non autom om- :

bus quae habcnt matrices sub tehi pa- nia habent suporiluitatem humidam uri-
rietis ad modum diversitatis matricis nae : et in taiibus dicta do causa sporma
qucT invenitur in piscibus et avibus et exit per viam exitus cibi valdse vicinse.
quadrupedibus animalibus ovantibus, et Vise vero spermatis marium debent esse
in animalibus utrique modo communi- iixse immobilos, et etiam matriccs neces-
cantibus, qu» videlicet concipiunt ova sario fixas esse oportet.
intra, et generant extra animalia. Ani- Amplius autem matrices disponuntur
malia enim generantia et concipientia non in parte dor-
in antoriori corporis, et
animalia, habent matricem supra ven- si. Sunt autom in anteriori parte corpo-

trem, sicut vacca, capra, et (^tula, et si- ris in animalibus generantibus animalia
milia : quoniam non debet esse pondus proptor ombryonom. In parte autem dor-
supra matricem omnino propter salutem si sunt in ovantibus et in parte renum.
et incrementum embryoris. Yia autem In animalibus autem ovantibus et gene-
quse est per collum virgse a testiculis ve- rantibus animalia oxtra inveniuntur ma-
niens, in omnibus animalibus est pro- trices socundum duas istas dispositiones
pter mclius, et per illam egreditur super- propter communicationem quam habent
fluitas spermatis, et est etiam simibs in illa animalia cum utrisque dictis anima-

fceminis animalium. In foeminis enim libus : quia videlicet ovant in concoptu,

inveniuntur testiculi sicut in maribus. ot gonerant animalia in partu, et sunt in
In testiculis enim est via per quam exit parte superiori mati'ices, ubi sunt ova
humiditas spermatica marium, quae via super parietom prope locum renum, et

est in parte superiori virgse super cana- in parte quse dorso vicinatur : ot cum
lem urinee, et anterius in corpore infe- prolongatur tempore partus, descondunt
rius coram ano, per quem exit cibi su- ad partem inforiorem super vontrom ot :

perfluitas. illic perount animalia. Yia autom coitus

In animalibus vero ovantibus sicut et ot oxitus suporfluitatis humidse sperma-
in piscibus, quse videlicet faciunt ova ticseest oadem. Diximus enim in prseha-
imperfecta, est matrix sub ventre, et sub bitis, quod nullus istorum modorum ani-
loco renum eo quod incrementum ovo-
:
malium habet testiculos : ot via quidem
rum in loco illo non prohibebit aliquam hsec quam diximus, pondens ost et liga-

operationem naturoe oo quod licet ova

:
ta tam in maribus habentibus testiculos,

quam in eis qui carent testiculis. Hsec

intus incipiant, tamen extra complentur
 LTB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 91

ergo viii est peiidens cum maliieibus, et nulosi corporis, et duri.e testfe. Disposi-
est applicata cum eis in parte quae vici- tioautem membrorum genorationis isto-
natur dorso juxta spondiles. Non enim rum animalium non satis est manifesta :

matrix talium debet transferri de loco ad sed quod notum est, hoc est quod plura
locum, sed debet esse completa : et ea- eorum non coeunt.
dem dispositio est posterioris partis cor- Dicendum autem (^st quomodo et qua-
poris. Cum autem ista animalia testi- liter sustinet se in coitu auimal mollis
culos luibuerint pendentes, inveniunlur testse, eo quod coitus illius notior est
in loco quem jam pricdiximus. aliis : coit enim hoc sicut animal min-
Amplius autem illaB viie concurrunt gens restro secundum aliquem modum.
extra ad locum virgai et in delphinis : Unde patiens est in dorso, et aJterum su-
quidem sunt via^ secundum hunc mo- per ventrem, et alterat hos situs : et sic
dum testicuU autem latent in delphinis
: coeunt : et si ita non coirent, caudse
iuferius sub corpore sui ventris. ipsorum prohiberent ipsa a coitu : et
Membra igitur generationi convenien- quando sic applicantur, inflectunt cau-
tia, et propter quid est unumquodque das ad invicem et coeunt : et tunc inve-
eorum, sic a nobis sunt (k^terminata. niuntur in semi-
eis viee subtiles plenee
ne maribus. In fceminis autem matri-
in
ces inveniuntur pknae ovis ex utraque
parte prope intestinum : etmatrices eorum
in duo divisae sunt et sunt plensB ovis,
sicut apparet in gammaris fluviahbus.
Genus autem malachie coit quando
ad invicem involvuntur membra semen
retinentia cum aliismembris sibi pro-
GAPUT VIL portionatis : haec enim animalia congre-
gant partes superfluitatis spermaticae pro-
pe oriticium et quando inflectit membra
:

ad sibi comparis membric, tunc fundit

semen, sicut in preehabitis ubi de his
animalibus tractatum est, diximus. In
foeminis autem istius generis membrum
De dispositione et causa memhrorum cje- matricis est manifestum. In conceptu au-
nitaVmm in quatuor generibus aninia- tem primo concipit massam ovorum non
liuni, mollis testse, malachie, et an- divisam : et deinde dividitur in ova mul-
nulosi corporis, et durse testse. ta : ita tamen, quod nullum illorum ovo-
rum completur intra, sed complentur ex-
trapostquam projecta fuerint. In via au-
tem superfluitatis est membrum in his
animalibus quod matrici assimilatur in
eo quod mollis testae animal vocatur :

sed in isto genere videtur esse in ipso

loco a quo exit superfluitas in anteriori
Membra vero ad generationem ordina- parte corporis in loco ubi est separatio
ta in animalilms sanguine carentibus coopertorii, ubi intrataqua maris in :

aliter quam in habenlibus sanguinem quo etiam loco perQcitur coitus, et ad

disponuntur. Sunt autem haec de quibus quom funditur spernui masculi. Est enim
determinandum est quatuor genera, in mombro Iiabente viitutom propor-
mollis testfe videlicet, et malachie, an- tionatam illi mombro, per quod appro-
1)2 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

piiiquant el (lirij^aiiilur ad matiiccin alia^ hititudo quaedam inferior luunina^ intrat

vise, de quibus dixinius. Via autcni qucie in marem ab inferiori : boc onim in (!x-

osi ininembro por quod involvitur ad pcrimonto visus cognitum ost in multis
f(rminani masculus, pertransit usque ad modis horum animalium sod in aliorum:

canalem. animalium modis paucis hoc accidit fcc-

Hoc autem ovidenter manifostatur in minas majoris esse quantitatis in corpo-
animalibus quoe polipedes nominantur, re quam maros. Accidit etiam in ahis
eo quod octo liabent podos propter quod : pluribus animabbus tam piscium ovan-
ctiam putant piscatores, quod cooant oo- tium quam ctiam quadrupedum ovan-
dcm membro involutionis : boc enim tium, et avium rapacium, sicut in ante-
membrum ex factura sua ostendit, quod habitis nos dixisso mominimus. Conve-
per ipsum animal involvi debeat ot vi- : nit enim major quantitas foeminaj imprae-
detur per hoc genorationi esse conve- gnationi. Et est etiam alia hujus causa
niens, quod est extra viam et extra cor- quam supra determinavimus.
pus. Probabile autem est, quod hoc go- Amplius autem matricos foeminarum
nus coit sic, quod mas et fcemina jaceant horum animalium convenientes sunt
supra dorsa sua : aliter onim genus mala- figurae istius generis animalium, et jacont
chie non convenienter videtur coire posse. prope intostinum, sicut ot in ahis anima-
Tamen modus coitus borum anima- bbus et in matricibus concipitur fcetus
: :

lium nondum valde comparuit porfecte. et hoc manifestum ost in locustis magnis,

Sic igitur hoc membrum est dispositum, ot in omnibus hujus goneris animabbus,

aut propter generationem, aut proptor quse magnitudinem habent manifestam.

aliam aliquam causam latentem. In abis autem quse sunt annulosi corpo-
Amplius autem quaedam etiam animalia ris, hoc non manifestatur propter parvi-
annulosi corporis coeunt et generantur tatem corporum eorum.
ex animalibus sibi similibus : h«c enim Heec igitur est dispositio membrorum
genoratio convonit pluribus carentibus animahum quae generationi conveniunt,
sanguine, locustee videlicot, ot vospu3, et causa quae in superius habitis, ubi de
et formicse. Quaedam vero annuloso- membris animabum traclatum fecimus,
rum coeunt et generant sibi dissimi- fuit omissa.
le secundum suum genus generant : Rehquum autom est dicere de sperma-
enim vermos dissimiles sibi, quos gu- te, et de natura et quahtate lactis : eo
sanes quidam vocaverunt. Quaedam quod haec etiam sunt aUquid ad genera-
etiam hujusmodi generis animalium non tionem facientia.

generantur ex animahbus, sed potius ex

humoribus putrefactis, et queedam geno-
rantur ex siccis corporibus putrefactis,
sicut apicuhi, musca, et cantharis. Quse-
dam etiam horum quasi numquam gone-
rantur ex animalibus, neque coeunt, sic-
ut cyniphes et muscillionos, et queedam
animalium genera his similia.
Amplius autem qusedam genera annu-
losorum coountium, foeminas habont ma-
joris quantitatis quam mares et in ta- :

libus masculis non apparont vioe in qui-

bus est sperma nequo mas videtur ha-
:

bere aliquando latitudinem membri quod

intret in foeminam omnino. Scd potius
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 93

tura, quse ost causa prima, aut inteUigen-

tia, sicut dixerunt quidam : sed de his in
soquenti libro inquiretur.
Masculinum igitur et foemininum sunt
principia gonorationis. Omnia autem ani-
malia sanguinem habentia, sive sint gres-
sibilia, sive vokitilia, sive etiam saltantia,
distinguuntur per sexum masculinum et

GAPUT VIII. foemininum. Annulosorum autem quae-

dam distinguuntur per sexum quaedam :

autem regenorantur per putrefactionem

aliorum. Ea autem quae do numoro annu-
losoruni soxum hal)ont, habent quidem
sexuum permixtionom in coitu, sed non
pariunt sibi similo quaedam eorum, et
Et est DiGRESsio declarans de intellectu talem partum gusanem antiqui Arabes
omniiini ciuse de causis genitaliuyn in- vocaverunt. Quae autem pariunt sibi si-
ducta sunt in antccedentihus capitulis. mile, sunt de numero eorum qucC sibi
similia generant. Gum autem generat si-
bi dissimile, haec goneratio non ost infi-
nita sine termino sempcr per dissimilia.
Natura onim ponit torminum et desidcrat
tinem in omnibus, ot abhorrot infinitum :

proptor quod dicimus, quod queedam

animalium sunt quae generant genera-
Iterum autem resumentes a princlpio tione completa, quaedam autem genorant
queecumque de causis praeinductorum gonoratione incompleta : et haec divisio
membrorum dicta sunt, dicimus ad faci- cstlam ovantium quam aliter generan-
liorem intellectum, quod animal i^ene- tium, et est generaliter omnia gonerantia
rans in alio est masculinum et activum complectons. Qua^dam onim ovantium pa-
in generatione quoniam potentia activa
: riunt ova completa^ sicut avos quaedam :

cst, quge facit in aliud. Generans autem in autem incomplota, sicut piscos. Ova onim
se per aliud, est foemininum eo quod : piscium crescunt postquam de utero oji-
sic ab alio transmutari est potontiae passi- ciuntur proptor quod rationabile est an-
:

vse. Si autem esset aliquod animal quod nulosum in terra per putrefactionem ge-
generaret ex se in seipso, sicut quidam fin- noratum, sicut sunt scaraboi ruboi qui in
gunt de phcenice, non esset masculinum, principio iostatis in menso Maio folia cor-

neque fcemininum, sicut est planta. Hoc rodunt, non gonorare partuni aliqucm :

autem non est possibile in animalibus se- Sed ova faciunt, qua' tamon postoa in

cundum meam opinionem, nisi sint val- partum informom mutanlur, qui vennis
de imperfecta et minuta quia princi-: vol gusanis vocatur : et probabilo est,

pium vitae quod est sensibilis anima vult quod etiam gusanes illi ad similitudinom
habere aliquid in principiis gcnerantibus, speciei primae rovertantur, ot accipiant
quod nonhabet vegetabik' in plantis : et spociom primi sui parontis. Non onim
si intellectus esset virtus in organo, opor- stat gonoratio ipsius in gusanibus socun-
teret ipsum in principiis generantibus ali- dum illum modum : quiaalitor non essel

quid liabere, quod non liabet sensibile. virtus salvativa spocioi ot gonoris sui. Et
Nunc autem quia virtus separata est, da- boc quidoni j)ro corto vcriim osl quia :

tur a sul)stantia separata oporante in na- jam oxporimonto invcsligavi uiduni o[)u-
91 1\ ALB. MAG. ORD. PR/ED.
lentum, ot invcni plurcs qui in parlc dimui qiiod post com[)lemcntum suuiii
erant vermes, et in jxirte apes ex gusani- iiicipit generare. Si autem ponamus ho-
l)us incipiontes forniari. lloc autem am- mines aut ex voluntate aut ex peste aeris
pliori inquisitione indig-et in quibusdani vel alia causa suspendi a generatione, aut
marinis, quie suntvaide imperfecta. etiam nujri oniiies : et tunc ponanms
Hujus autcm quod, dc annulosis di- quociimque modo liominem fieri, et ha-
ctum est, sij^nmm est, quod, sicut dicit bere eum foMninam, ipse generabit liomi-
Avicenna, in civitate Sarracenorum in nos per coitum non obstante eo quod
provincia Carathenii in civitate quse Sce- percoitum non estgeneratus quia foemi- :

alilvan lingua eorum vocatur, post plu- naiila Iiominis juvat generationemin hoc
vianl magnam quoe fuit ibi, apparuerunt quod facit generantem qui habet poten-
bombices per multa milliaria terram coo- tiam generativam. Sic omnieodemmodo
perientes : et quilibet corum super se dicemus quaedam animalia non ex coi-
texuit sericum, et ex illo postea a latere tufieri, quse tamen postea veram permix-

perforantes sericum, exiverunt volantes, tionem seminum habent generatione sal-

et fecerunt sericum : scricum tamenquod vando speciem suam. In uno enim quo-
fecerunt, non continuorum lilorum,
crat dam rivo qui Jactori Arabice vocatur,
et erat fragile, nec poterat reduci ad con- castor aliquando apparuit : qui tamen
tinuitatem lilorum per aliquod genus rivus fuit pauci temporis, et distabat ri-
calamistri sive instrumenti aut artis per vus per maximam distantiam ab omni-
quse continuatur aliud sericum, et pro- bus locis in quibus erant castores et :

pter hoc non curaverunt indigenjie terrse ideo probabilius est castorem ibidem vir-
colligere de semine. Probabile tamen tute stellarum esse procreatum. Hoc au-
est, quod sipullis illorum bombicum data tem ssepe apparet in aquis novis in qui-
fuissent bona folia mori, ad completam bus nascuntur pisces, cum numquam
speciem bombicum redivissent, et tunc ante fuerint, nec ab hominibus sint im-
generassent bonum sericum. positi : et illi pisces postea ex semine ge-
Gusanes autem generantur per apes, et nerant pisces alios.

per ea quse in circuitu candelae volant, His autem omissis, redeamus ad pro-
et per locustas quasdam, et per bombi- positum, diccntes quod mas a foemina
ces : et hsec postea cum completa fuerint, dilTert in situ testicuiorum et matricis :

ad suam speciem revertuntur per ova et quando maribus secantur testiculi cor-

videlicet perfectorum. Ad speciem autem poris, mutant corporis complexionem.

gcnerans perfccium vocatur. Gencratio Et causa quidem hujus est, quia comple-
autem sic lit, quod primo hiec animalia xio masculina est manans in omnia
faciunt ova, et ex illis fiunt gusanes, et membra praiter cor ab unico membro.
ex gusanibus prima species generans.
fit Manat autem a testiculis in membra in
Et ha?c omnia media non videntes, opi- proprio et completo elfectutesticulorum,
nati sunt ex talibus non nisi gusanes ge- et hoc est in coitu cum muliere : et ideo
nerari. Dicit autem Avicenna, quod ami- amputato membro illo, necesse est muta-
cum habuit qui fecit scorpiones ex putre- ri omnium membrorum complexionem :

factione quorumdam lignorum : et illi et hoc quidem si amputabitur ante ortum

scorpiones generaverunt aUos scorpiones. pilorum, non oriuntur pili in locis ubi
Nullo autem modo credibiie est, quod oriuntur maribus et non foeinincT, sicut
aliquid generetur per aliquam virtutem in barba et vox mutatur a similitudine
:

generativam in putrefactis, et non possit vocis virorum. Si autem ementulatio fiat

alio modo magis naturali generari, Licet post ortum pilorum radicatorum in suo
enim generatio sit ad conservandam spe- situ, non in toto auferentur pili, neque
ciem, tamen non generatur nisi indivi- vox in toto mutabitur.
 LTB. XV DE ANIMALinUS, TRACT. J 95

Sunt autem quidam masculorum iu dual)us partibus virgse : et cum exton-

generibus animalium testiculos non ha- duntur, ampliantur vise et rectificantur,
bentes omnino, et hi sunt velocissimi ut sperma vehjciter exeat. Aliud autem
coitus, eo quod semen in eis subito et nascitur ox ossc pectinis et continuatur
recte descendit, sicut estin piscibus testi- cum radice veretri ex transverso : et cum
culos non habentibus : in eis tamen sua extensio sequalis fuerit, erit extensio
oportet duas vias rectas esse, per quas virgse recta et sic semper tensio virgse
:

sperma descendit. motus sequitur testiculorum.

Amplius testiculi in quil)usdam anima- Amplius autem testiculi pendentes fa-
libus testiculos habentibus, non sunt cti sunt, ut ordo vasorum spermatico-

pars viarum spermatis, sed sunt divisi a rum sit utilior. Vasa enim hsec tortuosa
viis. Veretri autem principium habent a facta sunt, ut retardata in cis materia
ligamentis nascentibus ex osse pectoris spermatis mehus digeratur, ut sit perfe-
et sua carne : et est veretrum rarce sub- ctior ex ipso spermate generatio. Est au-
stantise valde, et ideo tenditur facile per tem utile pra^ter lioc, ut ordinate ejicia-
spiritum ipsum quando
subintrantem tur sperma, ne nimis fostinet ad exitus
opus remissum iterum cadet cum
est, et in quacumque libidino hominis, sicut fa-
fuerit opus. Exigitur autem propter duas cit in quibusdam Aliquando ta-
brutis.
utilitates, quod videlicet facilius intret in mon gravitatom inducit, oo quod ab eje-
vulvam, ut rectius semen projiciat ad os ctionc rotardatur : propter quod etiam
matricis interius. Emissio enim sperma- non absolute est istud naturse auxilium,
tis ex recto est sequalis in medio, unde sed illud propter quod principaliter fa-
sugi potest et non ad latus, undc non
:
ctum ost quod dictum ost, ut molius vi-
sugitur a matrice. dolicot digeratur, et sic melius prollciat
Amphus autem duse extremitates capi- generationi non enim est inconveniens
:

tis veretri, habent declinationem ad ejusdem secundum naturam pluros

rei

unum et idem, eo quod curta sit chorda esse utilitates. Quod autem in prsehabi-

per quam ligatur. Chorda autem illa fa- tis diximus, testiculos exire a viis sper-
cta est propter pulchritudinem quidem, matis, non ita intelligimus, quod testi-
et adlioc quod sustineat virgam ne conti- culi non conferant ad spormatis genora-

nuag sit erectionis, si materia esset dura tionem, sod potius ideo dictum ost, quod
sicut os ex qua facta est virga. Nodus substantia spermatis est diversa a sub-
autem virgse et incisio quae est post ca- stantia vasorumviarum (juse conti-
et
put ejus, est propter melius, ut melius nuantur cum testiculis non enim tosti- :

circumvolvatur a vulva, et totum extra- culus est via, sed potius viarutn suston-
hatur semen a capite ipsius. tamentum, eo quod vise diriguntur ad
Amplius autem cujus virga est mul- testes, sicut vore dicit medicus.
tum longa, paucse est generationis : quia Amplius autom quando castrantur aiii-

propter longitudinem alteratur semen, malia, contrahuntur norvi et venoe in

eo quod est valde facilis alterationis, sursum, et soparantur a verelro : pro-
quando recedit a loco suse generationis. pter quod per eos non curret ad virgam
Matrix autem posita est posterius vesica materia spermatis. Taurus autem omen-
et ante intestina, ut culcitretur inter hsec tulatus statim post coivit et generavit :

duo et custodiatur propter creaturam 00 quod materia ante doscendorat ad di-

quse formatur in ipsa. dymos, sicut superius diximus.
De musculis autem virgam moventi- Amplius autem omne cai-ens crure,
bus in anatomia satis dictum est. Duo caret virga et testiculis proplor quod :

tamen sunt paria principalia quse movent etiani veretrum non habont et
pisces :

eam. Unus quidem paris musculi est e.x horum ova extra complentur pcr semen
 •jn D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
masculi, quia carens virga in foiminam brcviora, sibi consimiiil)us (|ii;i' siiut iii

s(;mcn projicerc non ])otest. Proptcr ca- maribus.

rcntiam autcm hujusmodi mcmhrdrum Amplius autcm diircruiit in hoc, (juod
ctiam semina arborum cxtra complcn- vasa spermatis in mulicribus conlinuan-
tur. tur cum tcsticulis, ct transcunt ad addi-
Amplius autem instrumeiitum quod tamcnta cornualia : ct qui(hlani quod
liabent foeminse animalium, cst matrix : nascitur ab utroquc tcsticulo, vomitat
et est quoddam principium g(Micrationis sperma intra vas : et hoec duo sic a testi-
masculo rcspondct,
crcaturoe cui virga in culis nata vocantur vomitantia sperma.
et est proportionatum illi scd in altero : Vasa ergo spermatis ista in mulicribus
illorum est completa materia generatio- cum testicuhs continuantur, eo quod
nis, et exit extra : in altero auteni est di- ha^c vasa in mulierihus ad molliliem ac-
minuta, et retenta intus : et est sicut in cedunt et lcnitatcm. Non cnim fuit
anatomia diximus. Quasi virga in mare, opus, ut esscnt dura, neque etiam quod
sic matrix in foemina, et quasi verctrum membrana ipsorum dura cssct, eo quod
sit collum matricis, et vulva et duo te- benc cooperiuntur, ncque indigcnt lon-
sticuli mulieris sunt sicut duo testiculi gitudine sicut in maribus sed in viris :

virorum, sed in viris sunt majoris quan- nocumentum atfcrret si hsec cum testi-
titatis et longioris cum rotunditatc de- culis fuissent continuata : quia constri-
tenti et exterius. In mulieribus autem ctione sua laesionem intulissent : proptcr
sunt minores, et lati magis quam rotun- quod medium inter illa positum est.
di, et sunt curti et interius. Amplius secundum Aristotelcm, vasa
Amplius autem sicut mares habent spermatis in mulierihus evomitant sper-
vasa spermatis inter locum exitus urinse ma ante orihcium matricis intcrius juxta
in radice virgae^ ita mulicrcs habcnt in- foramcn virgae, quse est collum vesicce
ter testiculos et orificium matricis quse- suse. Hoc autem non bene certihcatur 1
dam vasa dimidialia : sed in maribus in- nisi pcranatomiam et inspectionem mu-
cipit sperma in testiculo_, et elevatur in lierum. Signum tamen est hujus, quod
sursum, poncndo in quamdam
et figit se cum niulicr extremitatcm virgse suse
concavitatem a qua pendcnt testicuh, ct movet trahendo manu, quod sentit dele-
post tortuosc descendit inferius, et com- ctationem coitus ct poUuitur. Gum autem
pletur sccundum spermaticam digestio- illuc projicitur sperma, orificium matri-
nem sic curve revcrsum, quousquc cxeat cis statim ut senserit proprium sperma,
per viam quae est in radice virg» a dua- festinat ad sugendum ipsum, cum ipso
ct

bus partibus, qui locus proprinquus cst sugit sperma maris, eo quod ambo ca-
coUo vcsicce hoc quidcm longum est
: et dunt in unum locum. Si autcm matrix
in maribus, curtum autcm in mulieri- esset attractiva spennatis maris pcr se
bus, co quod collum vesicse muherum sine spermate proprio, ct sic naturaliter
est curtum. Sperma autem in muhcribus non attraheret nisi sperma viri, accide-
proccdit a duobus testiculis sicut duo ret quod semper sequaliter matrix inten-
cornua, et expanse procedit : ct liarum derct attraherc spcrma viri et tunc non :

duarum viarum capita continuantur cum cssct necesse mulicrcm emittere spcrma
testiculis, et constringuntur in delecta- in coitu, quod falsum est quie causa, :

tione coitus, et concupiscentia coitus licet secundum Aristotelem vidcatur vc-

quse est ante dclectationem, et proten- ra esse, et hoc inferius quserctur, et su-
dunt sequahtcr orihcium matricis. Cum perius quiedam de his dicta sunt. Oportet
enim contrahuntur a duabus partibus, igitur, quod sperma viri sit excitativum
aperitur orihcium matricis, ct ampha- proprii spermatis, et sic simul in una ho-
tur, ct sugit spci'ma. Haec autem sunt ra duas matrix complet operationes, eje-

1
 LTB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 97

ctionem videlicet proprii spcrmatis, ot re- multas matrices : sed ovantium quaedam
quisitionem alterius. In hac tamen re sunt, qufe intra complent ova sua : quae-
multum credendum est mulieribus dis- dam autem ponunt ea intra,
sunt, quie
crotis in natura ct modo coitus. et cmittunt animalia foras queedam au- :

Amplius autcm quidam Antiquorum tcm ex toto complent ea foris, sicut pi-
sapientcr tradiderunt, quod via exitus scis qusedam autem ovant primo, et
:

spermatis mulierum et etiam virorum est postea pariunt animaL Exit autem ex
valde stricta : et circumslant eam in cir- ovo in inferiori matricis : quia si supe-
cuitu, et cooperiunt carnes glandulosae : rius cxiret, comprimeret diaphragma,
et carnes [Wiv glandulosre et collum ve- ct proptcr longitudinem virc lieret gravis
sicffi emittunt a se quasdam humiditates partus.
calidas, quae venientes ad orificium ma- Amplius autem ea qua^ sunt mollis
tricis, stimuiant ad luxuriam : et ista^ cutis, faciunt ova, et ponunt ea cxtra.
humiditatcs sunt albae tenucs. Quod auteni est durce pellis, non habet
Amplius autem sperma in maribus est ova posita foris : scd animalia talia ha-
magis digestum, et venit ad tcsticuh^s bent in circuitu testa^ pcllis sute quasdam
per vcnas tortuosas multas sicui sunt ra- concavitates, in quibus reponunt et te-
mi quidam : ethffi vcnsB portant cis san- gunt ova sua.
guinem, qui digeritur et alteratur quous- Amplius autem fcrc omnia ovantia
que testiculis assimilclur et humiditati sunt talia, (juod non habent separatam
quie est in eis pr«cipue tanien assimila-
: viam urinae a via stercoris, pra^ter tortu-
tur spiritui aereo, qui ibi generatur, ct cam qu® habet vesicam, sicut in antc
per illum albescit sicut spuma gracilis. habitis diximus.
Amplius autem matrix crcata est ex autem qutedam ovantinm co-
Am[)liiis
venis multis, qui ramillcantur in sub- cunt manilVstc, sicut aves qucedam au- :

stantia ejus, ex quibus manat embryo- tem non faciunt nisi quod impingunt ad
num sustentatio : menstruum enim per se invicem, ct contingunt sc in loco exi-
illas descendit. Ligatur autem matri tus ovorum et spermatis : et contactus
fortibus loris cuni dorso ne decidat. extremitatum suaruni est eis pro coitu.
Adhuc autem facta est matrix ex sub- Quaedam etiam involvunt se ad invicem.
stantia nervosa, eo quod multa sa?pe in- Qua^dam etiam annulosorum non coeunt
diget extensione in incremcnto foetus, et aliquo modo, sed gciierant sc cx scipsis
diminutione indiget in cxitu partus : ex sicut plantfe.
hoc enim habet, quod inculcatur supra ^Vmplius autem quaidam coeuntium
fiEtum in tempore partus et premit ip- ovantium majoris sunt quantitatis in se-
sum ut exeat. Sua autem concavitas non xu foeminino quam masculino, sicut est
completur nisi sit nervosa telaris : sicut iu multis avibus rapacibus, et aliis qui-
et duarum mamillarum completur con- busdam. Sed generaliter quando aves
cavitas in sua quantitale. Si enim hsec coeunt, fauuina supponit dorsum mascu-
opera fcetus et partus non cssent, nulla lo, et mas intorquet caudam sub cauda
esset indigentia matricis mamillarum. hemina' et fremina erigit caudam et pa-
:

Amplius autem in hominibus matrix rat porum per quem concipit et suo-it
habet duas tunicas, et duas divisiones, spernia masculi ab exteriori poro.
sicut diximus in anatomia. In aliis autem Et per heec dicta patet intellcctus om-
animalibus divisiones ejus sunt secun- nium quae de membris genilalibus ma-
dum numerum mamillarum. rium et foeminarum dicta sunt in hoc li-
Amplius autem ovantia eliam habent l)ro a principio.
98 D. ALB. MAG. ORI). PR.KI).

TRACTATIS II

De natura spermatis.

Manifesluiii est aulem ad sensum,

quod quibusdam animalibus sperma
a
exit, scdlatet utrum exeat ab aliis san-

guineni non habentibus. Sanguinem enim

habentia omnia spermatizant sed ea :

quse sunt annuh)si corporis, et quw sunt

de genere malachie, in pluribus non ma-
nifeste sperma habefe inveniuntur. Quse-
GAPUT I. rendum igitur in primis est, an omnium
animalium mares spermatizant, an non?
et si concessum fuerit quosdam non
spermatizare, quiPrendum erit quare tjui-
dam animalium mares semper spermati-
zant et quidam non ?
Amplius autem quaBrendum est, an foe-
De qusestionibus qux sunt de spermate, minse spermatizent ? et si spermatizent,
etan sperma descindatur ah omnibus quae sit convenientia spermatis earum
membris per modum quem dixit Pla- ad generationem earum ?
to? Adhuc considerandum est, quffi sper-
matis convenientia ad generationem, et
quse est natura ipsius universaliter, et

quae natura mestrui in animahbus a qui-

bus exit Imjusmodi humiditas.
Est una quanlam de his opinio eorum,
qui genituram principium esse dixerunt
generationis, genituram sperma vocan-
Nunc autem superest loqui de sperma- tes. II i enim dixerunt omne quod gene-
te et natui-a ipsius. ratur, a spermate nasci^ et quod omne
 :

LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. H <)'.)

sperma distillat a gignontihus, noc uin- secundum partem tantum hujus enim :

quani gonoratio fieri potost sine Jiujiis- socundum omnia memhra simiUtudinis
modi distillationo : proptor quod otiam dicunt aliam non posse esse causam, nisi
Yonorem natam a spuma tosticulorum decisionom spermatis ah omnibus mem-
esse tostantur, ot hanc esse doam et prin- bris.

cipium onmis genorationis, ot deorum Quartum autom testimonium sumunt

fdios et nepotes, et doorum patros al) hu- syllogismo, dicentes reclum esse quod
jusmodi natos esse dicunt commixtione. sperma descindatur al) omnibus mem-
hiquiramvis igitur in primis, utrum hris. Idem enim est lotum quod omnos

mas et fannina amho spermatizont, an suai partes. Constat autem sperma de-
alter illorum tantum, utrum sperma
et scindi a toto generante primo et proxi-
universaliter exeat a toto et omnihus mo quoniam : illud totum habet sperma,
memhris corporis, aut non ? Quidam ot nmltitudinom spermatis hahet tautam,
enini dicunt, (juod aut non dehot do- quse sufficit ad generationem omnium
scindi a toto corpore, aut dohet esso du- membrorum similium ot dissimilium
plicis naturtO, quod descindatur
sciHcet generati.
a maro et foemina. Propter quod in hac ILec autem testiinonia dicuntur sufll-
duhitatione considerandum est et inqui- cere his qui istam sustinent opinionem,
rendum, utrum descindatur a toto cor- ot pnecipue hoc quod dictum est de as-
pore, ot quomodo? Multi enim, sicut similatione generantis et geniti : hoc
prsediximus, opinati sunt quod decisio onim frequenter non ost tantum in sub-
sit a toto corpore : ad quod etiam pro- slantialihus, sed etiani in accidentalil)us
handum quadruplox inducunt tostimo- quoe consequuntur substantiam. Multi
nium. enim natorum habent in corpore maculas
Quorum primum est delectationis for- progenitorum suorum, et habent eas in
titudo et vehementia : supponunt enim eisdem locis, ita quod etiam aliquando
hi,quod delectatio quaj est ab omnihus cicatrices vulnorum patris, efligiari vi-
memhris, fortior est et vehementior dentur in corpoi'e iilii, et in eisdemlocis
quam eaqure est a paucis. Cum enim, ut in quibus sunt in corpore patris. Quidani
dicunt, deleclatio est profundatio ot gem - onini natus, omnino
ut dicit iVristoleles,
ratio convenientis in sensihilem animam, similosiguum habuit quodin bi^achio, ei

ut dicit Phito, maxima dolectationum ante erat in brachio patris sui, quod ac-
erit secundum generationem convonien- cidisse dicit in provincia Alkydor voca-
tis in omnia organa sensiljihs animae. ta et videbatur divisum non adunatum,
:

Haec autem sunt omnia memhra corpo- sedsparsum in brachio nati sicuteratin
ris. Descinditur igitur sperma ah omni- patris hracliio. Exhis igitur rationibushi
hus membris corporis. conlitontur hoc quod dictum est, quod
Secundum autem testimonium est ex sperma ah omnilms memhris descinda-
hoc quod accidit generatis exgonerationo tur.
multoties enini imporfectum genoralur Videntur aulom hi ponere, quod par-
ah impefecto, sicut multoties canis ca- tes spermatis determinatse, virtutcs lia-
rens cauda, generat non caudatum li- hont mombrorum a quihus descinduntur,
hum : et de avibus est similiter : a mom- ot per specialos et partiales virtutes par-
bro enim quod deest generanti non exit tium spermalis qua^libet operetur mem^
sperma : et ideo deost idem meml)rum hrum unum ox parte spermatis in qua
in generatq, ut dicunt. est : ita quod non sit una universalis vir-
Tertium autem tostimonium ost simi- tus formativa in spormate, qua' opere-
litudo geniti et gonerantis, quse freijuon- tur lotum OK uno ali(|uo quod est prin-

tor iit secundum totum corpus, et non ci[)ium totius sicut cor dicitur esse : quia
100 D. ALn. MAr,. OUD. PR/KD.

aliter piceinducla niliil valei'cnt testimo- 0j)eratur, si ponalur (h^scindi d(i qualibct
nia, nisi ita intelligcrent hoc quod iu- parte : qua omuia sunt absui(hi.
duxerunt. Fuit auteni lia^c j)0siti() Plato- AdJiuc autcm qua-rcrc oportct, utruni
nis et sequacium ejus, qui multas aniuias descindatur ex mcmbris consimilibus
esse ponel)ant iu quolibet corpore sc- tantum ? verbi gratia, utrum descindatur
cundum divisionem membrorum princi- ex carne, ct ossc, vcnis, et nervis, ct
palium. chordis, et ligamentis : aut etiam dc-
scindatur ex membris organicis, sicut ex
Si quis autem hsec substantialiter con- facie, et manibus, et pedibus? Si enim
sideraverit, inveniet procul dubio rem exeat sperma ex altero istorum membro-
contrario modo se habere quam hi di- rum, tunc secundum illam positionem
cunt : nec est difficile omnibus his qua' in illis tantum debet esse similis natus

induxerunt contradicere. Ratio enim cui gencranti ^''ut si exit ex officiaiibus, assi-

magis innituntur, qua est ex similitudine milabitur natus generanti in officialibus

nati ad generantem, non stabilit istam tantum, in facie vidclicct, manibus, ctpe-
positionem. Sa>pe enim natus similis est dibus hoc autem absurdum est.
:

genitori suo in pilis et unguibus et voce Manifestum est ergo, quod similitudo
et hujusmodi partibus, a quibus impos- non est propter decisionem spermatis a
sibile est sperma descindi. Amplius au- toto corpore, sed propter aliam causam
tem multi generantes, neque pilos ha- quam nos in antehabitis istius scientiae

bent, neque barbam : et si sperma de- assignavimus.

scinditur a quolibet membro simili ct Si cnim dicatur sperma descindi a
quomodo diceremus, quod nati
dissimili, consimilibus membris omnilius, co quod
haberent pilos et barbam ? et hoc tamen membra secundum viam compo-
similia

frequenter videmus fieri in natis. Am- sitionis, sunt

officalia, eo quod
ante
plius autem frequentissime contingit, compositio ipsa est in facie et manibus :

quod natus non assimilatur patri vcl tunc deberet natus in liis semper paren-
matri, sed potius avo vel proavo ti assimilari, ita quod similis ess.et in

aliquando, quorum nulla pars semi- carne et unguibus et aliis partibus simili-

nis est in ipso. Amplius autem si- bus. Siautem dicaturquod sperma cxit ex
militudo hsec aliquando est ad eum qui utrisque membris, tunc quceritur ab eis,
pra?cessit ante plures generationes : sicut quissitmodusgcnerationis?nosenimvide-
fertur ab Aristotele accidisse in regione mus officialia membra composita ex si-

Ylas vocata, ubi qusedam mulier coivit milibus. Si autem dicatur quod sperma
cum yEthiope, et albam peperit liliam, exit ab utrisquc, non primum debet de-
et postea pcr virum concepit illa filia scindi a similibus, ct posterius ab offi-

alba, et pepcrit per illum virum filiam cialibus : quinimo dignius est, ut exeat
nigram. Amplius contra defensores hu- ex simplicibus quam ex compositis : quia
jus opinionis objicitur a similitudinc ar- composita non sunt nisi compositio sim-
borum. Si enim semen arborum descin- plicium sicut si diccrcmus, quod ali-
:

datur ab omnibus partibus arborum, vi- quid exit a nominc vcl oratione, oportet
debitur inconvcniens eo quod qusedam
: exeat ex syllabis, quiB sunt partes nomi-
partcs arborum sunt diminutoe, quadam nis et orationis : etsimiliter quod exit ex
autem necdum orlte sunt ipsis, et quffi- quod exeat cx litteraruin
syllabis, oportet
dam sunt qute non applicantur cis in ra- elementis. Similiter autcm si dicatur
mis a quibus exit fructus et semen et : quod sperma exit a toto corporc, opor-
oporterct etiam quod descinderetur se- tct quod exeat a membris similibus et

men ex corticibus fructus et semon con- dissimilibus : ct si exit cx illis, oportct

tinentibus, quod talcs corlices in alio quod cxeat a partibus illarum partium
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 101

primis, et sic exibit ex elementis : pro- id quod est sibi congruum, et dividunt
pter exitum autem ex illis non oportet ipsum ab eo quod est sibi incongruum,
quod sit aliqua similitudo generati ad Anaxagoras autem dicebat sperma
parentem er^o per similitudinem nato-
: esse decisum ex omnibus similibus mem-
rum ad parentes non probatur sperma bris, et in ipso omnia actu, sicut
esse
exire a toto corpore. esse ipsum dicit carnem invisibilem ex
Haec igitur Platonis opinio non con- carne visibili generantis, et sanguinem
tinct veritatem. ex sanguine, et os ex osse, et sic de aliis.
Et quia heec latent in spermate, ideo di-
cit intellectum separare et conjungere
convenientia ab inconvenientibus.
Si ergo dicatur sicut isti dicunt, tunc
oportet quod membra illa qute debent
esse in semine, aut sunt divisa, aut con-
tinuata et conjuncta. Si autem sunt di-
visa, non possunt vivere, quoniam vita
GAPUT II. non convenit nisi organico conjuncto et :

si non vivit, tunc non est ex toto vivo,

neque generatur ex ipso totum vivum
secundum istos. Si autem membra sint
continuata ad invicem, tunc sperma erit
organicum corpus vivum et tale est :

animal ergo sperma erit parvum ani-

:

A?! sperma descindatur a toto corpore, mal, quod est absurdum.

Empedocles
sicut dixit , et Anaxago- Amplius autem qualiter habebit se
ras. spernia duorum conjunctum, sicut sper-
ma mulieris conjungitur cum spermate
viri ? Si enim utrumque istorum descin-
dilur a toto corpore fcEminse, et a toto
corpore maris, oportet quod natus ex
spermate in omnibus membris habeat
expressam similitudinem foeminse, et si-
militudinem maris ergo, sicutjamante
:

Sunt autem adbuc et alite dua^ opinio- diximus, non estunum animal, sed duo :

nes confitentcs sperma a corpore gene- et ex his duobus duo generabuntur ani-
rantium descindi, Empedoclis videlicet, malia quoniam unum non agit in aHud
:

et Anaxagorse, de quibus oportet in- secundum istos sed a membrisqu.ne sunt

:

quiri. in spermate, liabent virtutem formativam

Dicebat enim Empedocles ita sperma sive distinctivam, et non a testicuiis.
descindi a totocorpore, quod omnia mem- Si autem hoc modo dicat aliquis, erit
bra similiaetdissimilia suntineoactu,sed absque dubio conveniens sermo Empe-
noncontinuata, neque visibilia : ita quod doclis. Ilic enim opinatur, quod in mare

etianv in spermate geminorum sunt ca- et fcjemina est qusedam natura essentia-
pita utriusque geminorum ad suas cer- lem habens similitudinemnaturae, in qua
vices non continuata. Iste enim est de sunt mas et fcemina, et quod totum sper-
illis qui ponit omnia esse in omnibus si- ma non exit ex altero generantium, sed
ve similia sive dissimilia. Lis autem et ex toto corpore utriusquc, cum tamcn
amicitia dispergendo et congregando membrorum sit distinctio, et quod a dis-

continuant unumquodque membrum ad tinctis naluris proiluit, videtur distinctam

102 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
lialxMc lialxTc fiiinriun ct virliil(Mri (st quaB scciiiidiiin ^^inpcdoclcin sunt iii si;-

()[)('rati()iicin. mine, sint niulta, aiiiinalia qiia' conti-

Anipliiis aulcni (jiia dc causa IdMiiina niiantur ct oidinantur ad iii\ic(!m ad
per se solaui non gii^nit, si spernia exit coustitucnduin unum cx luiillis aniina-
a iuem])ris, ct liahct virluteiu ab illis? lilnis coinpositiiin : talis sermo non
enini
(juinimo sola (lcbel concipcrc IViiuiina et ponitur, nisi ab eo qui opinatur quod
jiarerc, coquod sperma formativain ba- sperma exit a corpore in substantia mem-
bet a membris, et in ipsa fiemina recep- luorum, sicut diximus, quod aliquid
taculum est matricis in qua cmbr) o for- clausum erat in terra, non sicut in ina-
mari poterit et compleri cl nibil amplius : teria, sed sicut in loco oritur : cx ipsa
exigitur ad generationein. Videtur autem autcm elfoditur et deducitur ad lucem :

ex bis alterum duorum sequi nccessario, et talem ortum spermatis in oinnibus

scilicct quod aut sperma non exit a toto membris insimul confficiiatis dixit Em-
corporc, aut, sicut diximus, cxit cx ulro- pedocles esse ex amicitia congregante
(juc parcntc, iiiarc scilicel ct faunina. Et mcnibrain unam spermatis substantiam :

hujus signum cst, (juia i^encratio noii lit ct secundum hanc positionem spernia
sinc coitu, ut ambo spermata sint si- erit membrum latens, quod exivit a
mul : et tunc sequuntur inconvenientia membris corporis. Sed contra hoc est^
quae supra diximus. quod membra non possunt esse conti-
Amplius autcm inconvcniens lioc esse nua, ut id quod exit ab eis, sit quasi
videtur : quia quandocumque est unum continuum adunatum, sicut dicit Empe-
sperma multorum geminornm sive lilio- docles licet enim sint colligata in cor-
:

rum, tunc oporterct qu()d in illo sperina- pore animalis, tanicn forma? eorum sunt
te salvarentur membra distincta, licet in- diversffi : quia una est caro, et altera est
visibilia. Et quia memlira distincta ba- nervus, et tertia os, et sic de aliis : et

bent virtutcs ct potentias ad vitte opera- quod exit a talibus retinens formam ejus
tiones,
mata :
oporteret
quoniam
quod ipsa
sicut aiiima tota est
essent ani-
en-
quod
tum
non cst continuum et aduna-
cxit,

uno loco ct actu bumiditatis sper-

in
k
delccbia totius corporis, ita partes sunt matis, eo quod membra, sicut diximus,
endelecbise partium : (|uia si oculus esset non adunantur. Hidiculum enim videtur
animal, visus esset anima ejus, sicut di- membra superiora et inferiora, et dextra
ximus in libro de Aiilma. IIoc tamen di- et siuistra, et exteriora et interiora, dis-

xit Einpedocles, assercns quod in semine tincta esse, et tamen esse in uno actu
essent capila geminoruin sine continui- spermatis. Omnes igitur sermones sic

tate corvicis, qutC postea per amiciliam opinantium falsi sunt oninino.
continuata sunt. Manifcstum aiitcm est, Ampbus autem qua-dam nienil)ra dis-

quod sic in seminc non possunt salvaii tinctas et principales habent virtutcs,
membra anima carentia non continuata •
sicut in antcbabitis bujus scientiaj deter-
qiiia tunc non operarentur secundum ininatum est. Quaidam auteni non prop-
vitae potentiain, sicut dicit Empedocles. ter se sunt, sed per accidcns, sive prop-
Similiter constat quod non est animal : ter aliud : eo quod sunt principalibus
quia animal secundum Empedocb',m et iii subvenicntia. Et qualiter haic membro-
vcritate non est nisi ex organis multis rum distiuctio salvatur in spermate, non
continuatis et compositis. Neque itcruni potcst assignari, etiamsi fingere liceat.
potest dici, quod iba meml)ra sint multa Amplius si loqui voluinus de positione
animalia, ita quod quodlibet per se sit ista profundius, inveniemus niembra dis-
animal, sicut dixiinus, quod si oculus similia distingui a similibus in hoc,
esset animal, visus esset anima ipsius : quod isla quia officialia suiit, possunt
sic enim non potest dici, quod mcmbra agere actiones suas, sicut lingua loqui,
 LIB. XV I)E ANIMALIBUS, TRACT. II 103

et oculus vidore, et manus suam facere situm et visum, quod est manifcste fal-
operationem, et pes, Consimilia autem sum. quod etiam sermo Anaxa-
l*ropter
(listinguuntur nh invicem per mollitiem gorae tolerabilior est sermone Empedo-
et duritiem et alia accidentia propria con- clis. Bicit enim in augmento membro-

venientia eis. Et has distinctionum dif- rum addi carnem carni, et sic de aliis
ferentias impossibile est in spermate re- similibus, et non manum manui, et pe-
perire. dem pedi.
Manifestum est igitur, quod impossibi- Empedocles autem et sequaces ejus in
le est quod sperma decisum a corpore hoc contradicunt ei, dicentes quidem car-
hominis, sit communicans cum omnibus nem majorem efhci et augeri ex additio-
membris similibus et dissimilibus, quod ne cibi : cibum tamen hunc non alterari
videlicet sanguis sit ex sanguine, et caro in carnem, eo quod cibus ille non subito
ex carne hunc sermonem non dicunt
: et eflicitur sperma, quod est simile carni et
nisi illi membris om-
qui dicunt esse ex reliquis membris in forma : sed potius,
nibus ponit enim esse ex unius rationis
: ut dicuntj ex membra
spermate omnia
membro, etsi non concedamus sangui- generari : membra in se
eo quod omnia
nem esse ex sanguine, quia in uno quoli- habet, et exit ex omnibus et cum cibus :

bet, secundum Anaxagoram, sunt omnia transit per membra, coUigit membra in-
alia. Si enim omnia sunt in omnibus, visibilia : et ex illis augetur corpus ciba-
qua de causa non posset psse sperma ex tum, et facit hoc modo carnem et san-
aliquo uno membro simili. Haec enim guinem aUa membra. Et ha^c est po-
et
positio similis est positioni Anaxagora', sitio fundata super hoc, quod substantia
qui opinatur sperma iion esse, nisi ex membrorum sine sui diminutione emittat
consimilibus partibus, sicut superius di- a se aliam substantiam, omnia illa mem-
ximus. Sed Anaxagoras non afiirmat di- bra invisibiUter continentem, non conti«
ctum suum nisi ex generatione anima- nuata et distincta, quasi ipsa substantia
lium, qua^ tales inveniuntur habere par- multiplicelur in seipsa ad talis Immoris
tes similes, ex quibus alia^ componuntur vel substantice emissionem : quem erro-
quae non possunt esse ex niliih). Oporlet rem usque hodie muUi nostri temporis
igitur quod ipstC sint praecedentes in se- pleni errorehomines defendunt. Ilic au-
mine, licet sintlatentes. tem sermo non potest, ideo quia
stare
Empedocles autem hoc quod dicit affir- nos videmus, quod id quod exit a corpo-
mat ex omnibus generaUter entibus et ribus animalium, exit per commixtionem,
motibus, quee non sunt nisi composita sicut vinum commiscetur cum aqua quod
per amicitiam ex his quae prius erant in ante non fuit commixtum sed post- :

actu formae, licet non essent in actu quam fuit apposita ad vinuni, attenuabi-
compositionis. Dicit enim, quod in aug- tur vinum, et factum est substantiaj sub-
menlo adduntur quae prius erant per tilioris et magis penetrans. Quce autem
amicitiam, et in diniinutione sui)tra]mn- commixta sunt, sunt indistincta, sed uni-
tur, et in aliis motibus similitcr. ta sunt in actu mixti : igitur qufficumque
Sed nos quseramus ab istis, qualiter sunt in spermate indistincta, sunt et uni-
membra embryonuni crescunt ad debi- ta iii actu mixti.
tam quantitatem, si nihil est in eis nisi
quod decisum est ab omnibus membris
generantis? Non enim possunt dicere,
quod membra sunt in spermate secun-
dum illam quantitatem quam habent in
nato cum primo nascitur : quia tunc
essent visibilia et distincta secundum
104 1). ALB. MAG. ORD. VRJEJ).

lieresprimo non concipicntes, quae post

alterationem aliquum corporum suorum
ex aetate vel medicina, vel aere, vel
b)co, postea conceperuut : etvi(bmus cas
quae semper per ali([uod lcinpus pepere-
runt mares, et postea fceminas : et quse-
dam sunt e converso dispositae. Et irra-
tionabile quod semper ef-
est dicere,

CAPUT 111. Uuatalterum seminum continue et nuni-

quam concipiatur. Ecemininitas ergo et

masculinitas non causantur ex hoc,

quod sperma concipiatur quod exit a toto
corpore maris et foemina', sed propter
aliam causam quam in praehabitis istius
scientice assignavimus, quae est tempe-
De improbatione dicti EinpedoeUs et rantia spermatis, et intemperantia quae
Anaxagorse per causam masculinitatis est in spcrmate viri et mulieris simul
et foemininitatis, et per causam gene- commixtis. Et his enim qute hic et in

randi dissimilia sibi in genere. antehabitis istius scientiae dicta sunt,

manifestum est, quod id quod congrega-
tur ex duobus spermatibus, est res quae
proprie convenit generationi membri,
quod ostendit masculinitatem et fcemini-
nitatem ex uno enim spermate sic ex
:

duobus commixto secundum substantiam

potest esse mas aliquando, et aliquando
Sermo vero ejus qui dicit sperma esse foeminanonideo quod ex eo sit aliquod
:

carnem et os et quodlibet aliud mem- membrum quod prius laluerit in ipso,

brum secundum actum sicut nervus, et sed quia in spermate est virtus formativa,
quod sic compositum est ex nervo et quae est conveniens generationi membri
carne et aliis membris, omnino contradi- masculi vel foeminae, proveniens ex di-
cit sermonibus nostris pbysicis et nostrse verso calore vel frigore quae sunt in com-
positioni in causa sexus masculini et fcp- plexione spermatis. Et pcr omnia eodem
minini, et prsecipue quantum ad hoc modo dicimus de membris aliis : quia si

quod dicit Empedocles. Dicit enim Em- probatum est, quod non necessario ad
pcdocles quod causa gcnerationis foemi- generationem matricis oportet egredi

nse vel masculi est in tempore imprae- sperma ex matrice generantis, idem erit

gnationis quoniam si
: in illo tempore modus rationis probandi de omnibus
concipit sperma quod exit a toto cor- aliis membris et sic non oportet quod
:

pore viri, erit conceptus masculus, et sperma exeat ab aliquo membro.

tunc sperma mulieris
effluit si autem :
Amplius, sicut in praecedentibus dixi-
concipit sperma quod exit a toto corpore mus, quaedam animalia in prima gcne-
mulieris, erit embryo fremina, et tunc ratione parta non sunt similia se gene-
effluit sperma masculi et si concipit
: rantibus in specie, neque tamen finaliter
ambo spermata, concipiet geminos, quo- remanebunt dissimilia a suo genere sic- :

rum unus erit fcemina et alter mascu- ut queedam musc» et apicula^. Ex istis
lus. igitur generata non statim sunt similia,

Sed contra boc est quod probavimus eo quod generant vernies. Constat autem,
per experimentum : vidimus cnim mu- quod sic generatione diversa et dissimi-
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 105

lia non snnt a spermate quod exiens ab Hujus autem quod diximus signum
omnibus partibus generantis in se simi- est, quod multoties videtur in animab-
lia membra membris generantis retineat. bus annulosis quibusdam, quamvis non
Si enim ex tali nascerentur spermatc, accidat hoc in toto et omni annuloso-
pro certo essent similia statim primis ge- rum gencre : in pluribus enim accidit,
nerantibus, prtecipue secundum istos qui si quis diligenter considcret : hoc autcm
dicunt,quod similitudo signuni est quod est, quod foemina habet membrum geni-
sperma exeat ab omnibus membris et a tale, per quod concipit ad modum vere-
toto corpore. tri, et imponit illud intra corpus maris,
Amplius ex uno coilu quaedam alia et bibit ex eo sperma : hoc enim proba-
generant multos filos boc tamen magis : tur ex hoc, quod in omni animali id
accidit in plantis, quod ex uno simul as- quod supponitur in coitu, est foemina. In
cendente succo generant multos fructus istis autem annulosis suppositum infe-
et multa semina in quolibet anno semel rius cxigit veretrum per modum caudse
vel pluries. Si ergo scmen est factivum factum, inferiorem vidclicet partem cor-
membrorum omnium, quia est decisum poris sui, et intrudit ipsum in corpus in-
ab omnibus, habens in se membra et vir- cumbentis sibi corporis annulosi, ct bibit
tutes membrorum invisibilitcr, oportet ex eo humoreni spermatis. Non autem
quod in exitu imius spermatis quod uno fit hoc in omnibus annulosis, ut diximus,
motu exit, multa membra invisibilia cum scd in pluribus. Et constat, quod non
virtutibus suis egrediantur hoc valde: et bibit nisi humorcm inferius in corpore
est absurdum : qualiter cnim posset hoc inventum.
esse? quia si sperma a toto descinditur, Manifestum ergo est, quod causa ge-
ut isti dicunt^ constat quod non exit nisi nerationis in spcrmate non est ideo,
uno modo et unica opcrationc membro- quia a toto exeat corpore : sed alia quse-
rum unum et idem sperma : effluit enim dam est hujus causa quam posterius in-
unum sperma ex uno coitu et una mem- quiremus. Melius enim et convenientius
brorum divisione. Ncc potest dici, quod dicitur, quod causa generationis non est
in matrice dividatur in multorum mem- exitus spermatis ab omnibus mcmbris ct
bra et virtutes quia isti dicunt, quod
: a toto corporc, sed potius est ab opcra-
sperma efficitur divisum in membra ex tione virtutis formativtB, quae sicut arti-
hoc quod exit cx omnibus membris ani- fex est operatrix totius corporis : sicut
malium. Hoc autem impossibile esse jam etiam dicimus scamnum secundum for-
probatum est. mam scamni esse a carpentario, et non a
Amplius autem rami arborum abscissi materia generaliter partes scamni in se
ab arbore et infixi in terram, inveniun- habente. Isti enim mirabile figmentum
tur aliquando qui fructificant et semen inducunt in causa similitudinis generati
faciunt ex quo germinat tota arboris spe- cum generante : sicut se aliquis dicerct,
cies cum tamen non possit dici, quod hoc
: quod ideo similis est filius p;itri, quiaha-
semen exit cx omnibus pai'tibus arf)oris : bet consimilia mcmbra cum membris
exit cnim ex his ramis spcrma sive se- patris.
men per se sive sinc conjunctione ad Adhuc autem magnce dclcctationis
totam arborem : etquod
manifestum est^ quai est in coitu, non est causa illa quam
virtus fructificandi est in eis antequam inducunt, exitus videlicet spermatis a
ex se emittant radices quoniam si vir- : totocorpore et ab omnibus partibus ejus,
tutem ante non haberent, non posscnt sed potius hujus delectationis est causa,
profcrre ex seipsis. Constat igitur, quod profundus ct fortis motus s[)ermatis, quod
sperma fiujus fructificationis a tota non infcrius taugit loca nervosa genitaliuui.
exit arbore. et pruicipuc locum pra^putii in viro, et
 0() D. ALB. MAG. OBD. PR/Rn.

iiofvos inalricis in fdnnina. (loopciiatur

aiitoni ad liodricatio aperiens ct calorcm
iinluccns : cujus signuni est, (juod iniiius
delcctanlur in coitu hi qui nmltum coe-
unt, quoniani infrigiditati sunt ex usu
coitus, et laxse sunt vise pcr quas effluit

semen : et ideo non subtiliter tangit.

non est nisi in fine
Prseterea delectatio
coilus, et in mcmbris gcnitalibus se- :
CAPUT IV.
cundum dictum autcm istorum deberet
esse in toto corpoi'e secundum omnia
membra sequalitcr. Non enim debet esse
delectatio in quibusdam membris ante,
et in quil)usdam post : quia si ita esset,

multum tempus duraret delectatio coitus,

antcquam transiret successionem om- Cujusmodi sit principiimi geueraHonis,
nium mcmbrorum, quod non est verum, qiKDido dicitur quod ex spermate /it

quia delectatio parvum tempus durat. Et generatio ?

lioc tamen niirum est si enim delectatio :

aequaliter est secundum jnembra, et in

uno temporc, oportet quod ita pito de-
scendat sperma a menil)ro longe distai^te,
sicut a membro quod est prope juxta
exitum ipsius : et hoc est impossibile,
cum uno motu uno movente movean- et

tur ad delectationem omnia membra. His autem sic determinatis, et probato

Amplius si verum est quod isti dicunt, quod sperma non exitex omnibijs mem-:
erunt filii mutilatorum et imperfecta pt bris corporis, oportet primum inquirere
diininuta membra habentium, scm[)er naturam spermatis, et ipsam dcterminate
mutilati et irnperfecti membris et di- in cognoscere : quoniam si lioc perfecte
minuti quod falsum esse videmus ad
: fucrit a nobis cogno-
cognitum, de facili

oculura. In sequontibus autem causam scemus omnes operationcs spermatis, et

utriusquehorum, scilicet tam causam si- causas accidentium quse accidunt ei per
militudinis filiorum cunri parentibus, se et secundum naturam.
quam etiam diminutionis membrorum, Dicamus igitur, quod sperma ex quo
quse aliquando est in parentibus et non in fit generatio, oportet quod sit in quo est

fdiis, inquiremus. Hsec enim quiBestiQ sustentatio naturaliter totius geniturae :

comnmnis est de utriusquc! dictis acci- hoc autem non convenit ei, nisi sit pri-
denlibus. Causa igitur coruin quae dicta mum quod subjicitur in generatione, et
sunt, non est exitus spermatis a toto cor- ex quo exit quod primum fundamentum
pore et ab oinnibus mcmbris. Nulla au- et sustentamentum forman-
est creaturae
tcm falsitas sequitur contra ea quae dixi- dae : et hoc est videre in spermate quod
mus, etiamsi confiteamur sperma exire a exit ab homine boc enim est in virtute
:

fcemina. Nos enim confitemur, quod foe- sicut bomo in actu, et est sicut homo a
mina per sperma suum ct conceptum qiio primo exit operatio hominis. Simi-
matricis, est aliquo modo causa genera- liter autem est in aliis animalibus.
tionis, sicut post diccmus. Oportet autem scire, quod aliquid fit

ex alio secundum multos modos. Uno

enim modo dicitur aliquid fieri ex alio,
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 107

sicut fit imago idoli ox ffirevel ex lapide, et subjecto : quia contrarium numquam
el scamnum ex liij;no, et generaliter se- est elementum vel subjectum elemen- :

cundum quod aliquid ex aliquo dicitur tum enim jtotest esse per se sine utroque
esse et tieri sicut ex nuiteria. Secundum contrariorum contrariorum autem nul-
:

alium autem modum dicitur fieri aliquid lum est sine subjecto sive elemento :

cx alio, sicut tit ex musico non musi- in contrariis enim semper oportet esse

cuni, et ex sano iTgrum, et universaliter aliam rem subjectam ex qua est id quod
Secundum ter-
ex contrario contrarium. fit preeter contraria. Ex quo igitur sper-

tium autem modum diversum ab ambo- ma, aut est sicut motor, aut forte sicut
bus diclis dicitur aliquid fieri ex alio, sic- utrumque, oportet considerare naturam
ut dixit Antiphon, quod ex incenso tiunt seu dispositionem spermatis utrum sit
olympia, aut etiam ex sulphuratione fmnt sicut maleria. Si enim sic est, tunc est

pugnfE, aut etiam ex alio ex quo pugna sicut id quod agilur et movetur. Consi-

sequitur. Odorato enim sulphure vel in- derandum etiam est si non est sicut ma-
cendio, tirones scientes esse hostes in- teria, utrum sit sicut forma faciens sicut

cendentes patriam prope, movebunt pu- est ars et artifex.

gnam et cum
: sic ex incendio fit pugna, Manifestum est autem ex ipsa natura
nec unum fit ex alio sicut ex materia, et operatione spermatis, quod sperma
neque sicut ex contrario, sed potius sicut erit eequaliter principium generationis
ex signo. Quocumque autem istorum utroque istorum modorum : et sic sperma
modorum dicatur unum fieri ex alio, erit ambo hiec eequaliter, quod videlicet
oportet quod habeat aliud principium est aliquid ejus sicut materia, et aliquid
motus. Quidam autem prsedictorum mo- sicut forma et artifex. Generatio autem
dorum habent principium motus in seip- quae est ex conti-ariis, est quidem natura-
sis, sicut duo modi quos ultimo diximus :
lis, quia est primorum generabilium
incendium enim sive injectio ignis sul- simpHcium, sicut diximus in libro Peri
phurati, est principium movens ad pu- geiieseos : et hflec contraria quee sunt ele-
gnam. Quidam autem habent causam mentorum qualitates, sunt in spermati-
extrinsecam ut aliquid fiat ex ipsis, sicut bus : et ex eis etiam sicut ex transmutan-
diximus, quod ars est principium apote- tibus est generatio, quse est ex spermati-
lesmatis sive artificiati, sicut quando ido- bus secundum quod est transmutatio
lum fit ex tere, et sicut diximus, quod physica. Est autem substantia spermatis
candehi quai nihil donius est, est princi- in horum principiorum ratione, et in se
pium domo.
illuminationis in habens contraria transmutatio aliquando
Manifestum autem est, quod sperma ex mare etfoemina: aliquando autem lum
cadit in aliquo dictorum modorum, quan- est emissa nisi ex uno, sicut est videre in

do dicimus quod sperma est principium semine arborum et generaliter omniuni

generationis sicut ex quo fit generatio : plantarum : et sic etiam est in quibus-
id enim quod est ex spermate, non est dam animali])us, de quibus diximus in

ex ipso sicut ex materia. Vel sicut cx antehabitis, quod non est in eis dilh'-

motore : non enini potest esse, quod si- rentia sexus maris et fceminte : et tunc
gnificet hoc esse post Jioc, sicut quando fitex uno habente virtutes utriusque se-
dicimus, quod ex mane lit meridies, sic- xus, sicut esset ex mare et hemina, sicut
ut dixit Ilomerus, quod ex navigatione in libro de Plantis diximus esse unitas
Achivorum submersa est navis. Neque virtutes sexuum in ovo. Sperma enim
potest esse ex spermate creatura sicut est substantia qujB exit a generante se-
unum contrariorum ex alio : non enim cundum omnes species et modos anima-
modus est, quod dicam contrarium fieri lium coeuntiuui et non coeuntium quse
cx contrario, et aliquid fieri ex elemento generant, et est natuialiier prinuuii sub-
108 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

jcctum in quo unitinlur virtutos utrius-

quc coeuntium gencrantium, sivc non
cocuntium, pcrmixtns tamcn virtutcs se-
xuum habentium, sicut liaLcnt arbores,
et animalia in quibiis non cst scxunm
diHercnlia, utdixinms: in his cnim cst

sperma sicut csset cx marc ct ftcmina ha-

bens virtulcs unitas, sicut unita3 sunt in
ovo, ut diximus suljtiUtcr in libro de GAPUT V.
Plantis. In tahbus enim scminibus est

utraque virtus, quse in quibusdam exit

ex duobus divisis, scihcet marc, et foe-

mina. In plantis tamen inter scmcn et

fructum ahquando sunt idcm secundum

subjcctum : fructus cnim est id quod
primum exit ex planta, sicut mala, pira, Per qiiem modum sperma est in corpore
ctcitonia, et malangi, et hujusmodi : et spei^matizautis ?

ideo fructus quoddam principium est se-

minis. Semen autem est, quod est com-
plctum ultimum et fmis, quod ut germi-
nativum similem sibi producit plantam.
Si autem in aliquibus phintis hicc non
invenitur difrcrentia, in iUa res una
sunt fructus et semen, sicut est in tritico,
et cgeteris granis seminum, quoe in sub- Semcn insuper est, in quo est primum
stantia carnosanon crcscunt. natura tota cjus cujus est semcn sccun-
Ex dictis autem colhgitur, quod spcr- dum virtutem et secundum potentiam
ma est principium generationis, habens materiae. Naturam autem dico ejus cujus
se ad gencrationcm ut materia, ct ut ar- est scmen quod a:tip[xa (jrascc vocatur.
tifcx, ex hoc quod in ipso sunt unitte Omne enim quod est in corpore a quo
virtutes amborum sexuum. semen descinditur, aut est ex his quie
connaturalia sunt corpori, aut cx his
quae non sunt connaturalia. Connatura-
lia autem voco quae sunt componcntia
corpus sicut similia, aut ea membra qua'
constant ex similibus. Non connaturalia
autem voco superfluitatcs, qua3 sunt in
corpore non connaturales corpori co :

quod non attigcrunt ad ahquam spcciem

membri, quod secundum actum est pars
corporis : et lioc est sicut superfluitas
aliqua aut aggregatio humorum in cor-

porc, aut etiam sicut superfluitas cibi.

Si igitur sperma est in corpore ct exit ex

ipso, oportet quod sit in ipso, aut sicut
connaturale, aut sicut non connaturale.
Manifestum autem est quod non est con-
naturale corpori sicut pars aliqua corpo-
ris. Partes enim aut sunt heterogeniae,
 LIB. XV 1)E ANIMALIBUS, TRACT. II 109

aut homogenitie. Ileterogcnia auteni pars veniens, sed potius indiget natura, ut
spernia non est, eo quod partes spernia- consumatur major pars hujus superiluita-
tis onmes assimilantur ad invicem hete- : tis cujus nufla est indigentia in naturae
rogeniiieautem partes suut dissimiles. Si- operationibus: ethujus sigimm est, quod
militer autem constat quod non est pars membra consumptionem
afleviantur per
similis quia ex similibus componuntur
: hujusmodi superfluitatum. Manifestum
dissimila, sicut fit compositio diversorum autem est, quod sperma non est hujus-
organorum ex carne et nervis. Ex spcr- modi superfluitas. Tales enim superllui-
mate autem nullum omnino membro- tates multce sunt in quibusdam iniirman-
rum componitur. tibus habentibus complexionem debilem
Amplius autem omne membrum sive et virtutes membrorum debiles, quas su-
sit simile, sive dissimile, est distinctum perfluitates in corpore generatas a se
in virtute et forma et operatione in cor- non possunt expellere. Sperma autem
pore cujus est pars : talem autem distin- aut modicum est in eis, aut nihil omnino :

ctionem sperma non habet. Alise vero aut si est, non est conveniens generationi
res omne quae sunt in corpore, sicut di- perfectae : quia si generat, partus erit
ximus, sunt in corpore distinctionem ha- aegrotus, aut morietur, eo quod cum
bentes per modum quem diximus. Simi- spermate talium corporum admiscetur
liter autem sperma nihil eorum esse vi- pars malae superfluitatis.
detur qucC sunt non connaturalia corpo- Amplius autem supertluitas primi cibi
ri : neiiue videtur esse res occasionata ex qui a stomacho trahitur ad hepar ex in-
infirmilate aut dominio alicujus discrasia? digestione proveniens, est phlegma vel
in corpore, eo quod est in omnibus cor- aliquid phlegmati simile, eo quod phleg-
poribus in naturse virtute et statu existen- ma est supei-fluitas viscosa boni cibi non
tibus, et ex eo sustentatur et permanet adusti et hoc indigetur, sicut superius
:

natura. Manifestum etiam est, quod non diximus, aut ad nutrimentum membro-
est in corpore sicut cii)us : cibus enim rum phlegmaticorum, aut etiam ideo
est impositus ab extrinseco in corpus, et quia per calorem digerentein convertibile
est extra carnem, licet ex ipso fiat ut id est in cibum. Hujus autem signum est,
quod est potentia caro et potentia nervus quia admiscetur cum sanguine qui est
et os, fit actu caro et actu nervus ct actu cibus, et procedente tempore quando
os. dissolutum fuerit a calore, erit sicut ci-

Si autem fortasse aliquis vellet dicere, mutando se in

bus, et consumitur etiam
quemadmodum dixerunt Empedocles et sanguinem quando laborat corpus per
Anaxagoras, quod est qugedam super- calorem excitatum ex labore : et si ciba-
fluitas exiens ab omnibus membris ex tur ex ipso membrum corporis, hoc erit
dissolutione membrorum quemadmodum membrum ultimum in cibum accipiendo:
sudor. Hi enim dicunt, quod exit a toto et ista sunt meml)ra qua? cibantur ex
corpore propter calorem excitatum e ultimo digesto et nutrimento. Primuni
motu coitus, et virtutem eorum a quibus autem membrum quod aprimocibo ac-
exit per dissolutionem. Tunc oportet nutrimentum, non cihatur illo hu-
cipit
quod sperma sit superfluitas quaedam more phlegmatico. Cibatur etiam humo-
exiens a membris corporis, et talis su- re phlegmalico membruin positione ulti-
perfluitas sperma esse non potest. Omne mum quod cerebrum sed primum
est :

enim tale superfluum est ex cibo, et est quod est cor, non cibatur illo, sed polius
tale cujus nulla est indigentiaad aliquid calido sanguine cholerico. Id autem su-
naturalium, sed potius est natur;e impe- pernuum qiiod ultimo post oniiies di-

dimentum : et ideo expeflitur, eo quod gestiones reliiKpiitur, est valdc niodi-

nufli operationi naturae potest esse con- cum, etiam si multum sit de primo
no J). ALB. MAG. ORI). V\\JE\).

cibo fx qiio rclinquiliir : et lioc frcqiicu- sccundum actum. Iloc est igilur quod
ler coiivcitiliir in uugiiuMiluin inciubro- cst dcservieus geucralioni : lioc cuim
ruui, ([uoil csl aiit si^cmuliim loniiilmli- jiini liiibct virtiil(.'S omniuin mcnihroruin
ncm aut spissitucliuem aul liililiKlincm. corporis, ct liabet possc ex illii similitii-

Scimus enim ex liis (|ikc in aulcliahilis dine quam passum est, sicut est posse

libris nostris physicis detcrminata sunt, artis et artificis super materiam artilicia-

quod omnia animalia et arborcs crcscunt ri, sicut Policb>tus habot virtutes fiicien-

paulatim quousque pcrveniunl nd suum (li statuas idolorum ad similitudiuem lio-

tcrminum naturalcin, qui cst liuis su;e minum liguratorum.
magnitudinis. (^onstat igitur spcruui non Sic igitur diceiites, non diccmus quod
esse bujusmodi supcrlluitatem, quffi sola spcrma sit quiddam pcr dissolutionem a
babct conYcnicntiam cum spcrmate: quia corporc egrcssum omnc enim a cor-
:

sperma est viscosum et aqueum. Cbole- pore animato egressum corrumpitur ct

rica enim et mebmcbolica superiluitates mutat uaturam sperma autem non cor-
:

non babentconvcnientiam cum spermatc : rumpitur, sed prae omnibus rebus natu-
et ideo non oportet nos loqui de ipsis. ralibus miriibiles perlicit operationes, in

Sanguis autem non est supcrtluitas, sed ci- tantum quod resdivina a quibusdam esse
l)us, sicut patetex superius in bac scien- putetur propter creatricem et form<itri-

tia determinatis. Ex omnibus igitur quic cem virtutem quae est iu ipso. Quod au-
dicta sunt, manifestum est sperma Imjus- temsecundum rationem talis superfluitas
modi superfluitatem non esse, nec ita emittatur de corj)ore, et non secundum
exire ab omnibus mcmbris sicut expclli- viametmodum dissolulionis, signilica-
tui' id qiiod pcr cabjrcm resolvitur a tur pcr lioc quod animalia magni corpo-
corpore. ris secundum suie speciei proportionem
His autem sic probatis, oportct dicere parvse sunt generationis et pauci semi-
de natura spermatis sermonem omnino nis : et ea quae sunt parvi corporis, sunt
contrarium omnibus eis qui ante nos de multie generationis et multi seminis. Ne-
spermate locuti sunt, de quibus in Pht/sl- cessarium tamen ost, quod in animali-
cis fecimus mentionem. Ilb enim onmes bus magni corporis multum sit dissoluti
conveniebant in boc, quod sperma exit a a membris et corrupti humoris. Modi-
toto.Nos autem dicimus, quod s[)erma cum autcm superfluum quartse digestio-
quidem est illud quod babet naturam cx nis, eo quod totum quod illa digestione
forma agente et materia, quod sit toti completum est, fcrc attrahitur a membris
conveniens, sed non habet similitudincm magnis quic multo indigent nutrimento,
ad omnia corporis membra. propter quod parum remanct dc supcr-
Adbuc autem illi dicebant, quod spcr- fluo. In animalibus autem parvi corporis
ma est quaedam dissolutio sive humor existentibus totum est contrarium.
ex dissolutione corporis egrediens sicut Amplius dissolutus bumor superfluus,
sudor. Nos autem dicimus, quod cst quid- lioc cst, per dissolutionem a membris
dam supertluum quartse digestionis, quo corporis resolutus, non liabet vas natu-
indigetur ad salutem speciei quoad esse rale et locum sive receptaculum in cor-
quodbabet in individuorum successione: pore, sed potius expellitur, ot ante expul-
et ideo melius dicitur et convenientius, sionem vagatur casualiter in membris et
quod sit supcrfluum ultimum, boc est, gravat. Omnia vero superflua onmium
ex ultima digestione relictum, quod ad- digestionum loca et vasa habent natura-
dilum fuit super illud quod est corpori lia, ad quse diriguntur : quae loca et vasa
ultimo assimilatum. Taliter autem addi- uota sunt inanimalium corporibus: qaia
tum est supcrfluum individuo, liabens superfluum digestionis quai lit in stoma-
potentiam ut toti corpori efficiatur simile cho, di^eritur ad inferius intestinum et
 LIB. XV I)E ANIMALIBUS, TRACT. II Hi
tem etiam accidit aiiimaliLus, et piwci- quentcr exit sperma admixtum cum su-
secessum. Digestionis autem superfluum perlluitjite aliqua alieujus vel aliquorum
qufe llt inhepate, dirigitur ad vesicam in liiimorum corruptorum, quae superfluitas
his qucP hahent vesicam, et in his qute mala est et inlirma propter quod etiam
:

nou hahent, dirigitur ad intestinum. VA multi lionunes hoc modo sperma com-
digestionis qute tit suh corde cliohn-a mixtiiiii malis Jmmorihus hahentes, non
qutedam supertlua dirigitur ad cistim generant. Alleviatio ergo corporis post
felHs. Mehmchoha autem ad splencm. hujusmodi spermatis emissionem ali-
Phh^gma autem convertihile est in san- quando est proptci' humorem malum ad-
guinem, sicut superius diximus. Et per nnxtuni a quo liheratur corpus, et non
hunc modum supertluum quart*, dige- pro[)ter emissionem spermatis.
stionis, quiv est in extremitatihus vena- Amplius non est sperma in prima
rum, ad matricem in mulierihus, et ge- letate quee est infantiae astas et puerilis,
neraUter loquendo dirigitur ad vasa se- neque est in ultima senum a^tate, neque
minaria, qua? sunt memhra ad coitum in muUum infirmis, praecipue in calidis
deservientia. Et per eumdem modum lac fehrihus. In infirmis enim consumitur
quod est talis superHuitas, dirigitur ad propter debilitatem et calorem. In seni-
uhera. bus autem non digerilur ex frigore, et
Amphus autem ex accidentibus conse- fit hunujr viscosus extrinsecus memliris
quentihus exitum spermatis pro])atur non adhserens. In pueris autem transit in
esse dissolutum a corpore, sed ipsum augmentum cujus signum est, quod vi-
:

esse humorem in quo maximum naturoe demus honUnem in primis quinque an-
est auxihum. Si enim sperma ultra quam nis aetatis sua? medietatem totius longi-
oportet exit a corpore, multam inducit tudinis suse vel amplius ut in plurihus
corporis destitutionem et dissolutionem accipere, quam hahehit in tota vita
et dehiUtatem manifestam : quod
eo sua.
tunc non liabet in se superfluum, quod Secundum autem dictum modummul-
ex ciho ultima completione completo re- tas hahent in hahendo sperma ditferen-
Hctum est : et ideo non hahet unde re- tias ad invicem animala, sicut arhores,
stauret deperditum a membris. Paucis et animalia .•
et non soUim has dilTeren-
autem valde hominil)us accidit quies post tias participantgenera ad invicem com-
exitum spermatis et alleviatio : et ilU parata, sed etiam individua convenientia
sunt juvenes muUi spermatis, et pauci in specie et figura speciem suam conse-
vel nuUius coitus existentes, in quihus quente, sicut quando confertur homo ho-
sperma muUipUcatur uUra mensuram :
mini, vel equus equo, com- et nohilitas
tunc enim sperma muUipUcatum inducit plexionis unius ad nohilitatem comple-
gravitatem, sicut accidit corpori repleto xionis alterius. Quidam enim sunt nmlli
gravitas ex muUo optimo convenienti spermatis, et quidam pauci et (juidam :

nutrimento, quod non peccat in aUqua non habent sperma on^nino, et non pro-
complexionaU quaUtate, sed ex quantita- pter debilitatem vel inlirmitatcm, sed po-
tesuperfluente solum inducit ponderosi- tius propter contrarium, quia qiiidam
tatem memhris et toti corpori : et cum sani multoe carnis muUie existentes et
aufertur per evacuationem causa illius non spermatizant nisi mo-
[)inguedinis,
gravitatis, aUeviatur et reparatur corpus, dicum valde, neque desiderant coilum
et fit l)on[e dispositionis. Hujus tamen nisi raro. IIoc etiani accidit multis plau-
alleviationis quae post exitum spermatis tis el h'rtilibiis, quarum fruclus coriuiu-
aliquando sentitur, non est causa sola puntur et cadunt vel forle non h)rmaiitur
spermatis emissio ; quia a viro non exit propter muUitudinem sui cihi quirema-
solum sperma purum et honum, sed fre- net incompletus et indigestus. IIoc au-
 :

112 I). ALB. MA(J. ORl). VWAU)

piio capris, (juia lii uon inuUiim ('oeunl, se{)aralam ab ista. I^t ex hoc patet, quod

quando muUuni impinj^uantur propter : sperma uon est dissolutio quoniam dis- :

quodetiam cnpras grcigum sagaces pasto- solutio non expellitur per viam delermi-
res moderate macrilicant, ut plurium ca- natam, sed per omnia membra expefli-
prarum per coitum possint implerc con- tur sicut et in omnihus membris vagatur.
ceptuni. i^t simili ingenio cultores agro- Amplius, sicut jtrius diximns, exitus
rum aliquando moderate macras faciunt snperlluitatis omnis quaudo nimia est,
plantas, ut fertiliores efficiantur. Ilac ea- alleviat corpus. Exitus autem dissolutio-
dem de causa homines valde pingues ra- nis quamdam relinquit debilitatem, licet
ro generant vel minus quam hi qui ha- corpus alleviet, sicut patet in his qui
bent corpora moderata inter maciem et multum sudaverunt, ex quacumque cau-
pinguedinem. Et simile quidem accidit sa factus sit sudor. Non igitur sperma est
etiam in corporibus mulierum. Causa dissolutio.
autem est, quod superlluum quod est in Amplius autem in exitu spermatis
corporil)us pinguibus, digeritur cito et exeunt aliquando simul ambo, sperma
transit in pinguedinem, eo quod est valde videlicet, et dissolutio, propter admixtio-
convertibile et aquosum subtile. Ilac nem boni cibi cuni nialo humore. Si au-
etiam de causa qusedam arbores non fru- tem sperma quod per dissolutio-
esset^

ctificant, sicut salices : vel parum fru- nem membris, sicut

caloris dissolvitur a
ctificant, sicut nux romana magnai enim: opinati sunt quidam homines, esset to-
sunt corpore hujusmodi plantcC, et plu- tum mali humoris superfluitas. jNos au-
rimum trahentes nutrimentum. tem videmus per experimentum, quod
Possunt etiam alise. esse causse huju- sperma nullo modo facit quod facit sic
smodi accidentium, sicut diximus. Acci- dissoluta a membris superlluitas, sicut
dit enim aliquando carentia spermatis ex patet per ante dicta. Falsus est igitur ser-
debilitate : et multitudo spermatis acci- mo opinantium quod sperma separatur a
dit aliquando propter vigorem. Aliquan- meml)ris, sicut superfluitas per calorem
do etiam propter nimiam retentionem dissoluta ab eis. Propter quod relinqui-
spermatis in infirmis corporibus accidit tur sperma esse superfluum cibi ex quar-
congregari multas malas superfluitates, ta digestione completi. Et hoc manife-
quibus nihil juvatur, sed plurimum im- stum est ex omnibus prffiinductis.
peditur corpus. Propter quod etiam ali-
quando ex spermate retento ultra mo-
dum, accidunt multai malae infirmitates
et aliquando mors, quando propter sper-

ma congregatum corpora purgari non

possunt. Et sic quidam sanantur percoi-
tum, et quidam moriuntur sicut fre- :

quenter accidit in quibusdam homini-

bus vel gentibus, aut nimis abstinenti-
bus a coitu, aut nimis utentibus eo.
Amplius autcm in multis corporibus
animatis, vioe exitus superfluitatum non
sunt etiedem sicut in homine, in quo est
superlluitas sicca ex cibo, et superlluitas
humida ex potu, et non exeunt per eam-
dem viam et tunc superfluitas humida
:

exit per viam cxitus spermatis, superflui-

tas vero sicca habet aliam viam per se
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 113

Incipientes igitur quterere de istis, di-

cimus quod jam superius declaravimus,
quod sanguis est ultimus cibus in haben-
tibus sanguinem in animalibus autem
:

non habentibus sanguinem ultimus cibus

est humor, qui est loco sanguinis
conve-
niens Probavimus etiam in
sanguini.
GAPUT YI. prffihabitis hujus scientice deAnimalibus,
quod sperma est superfluitas cibi ultimi,
hoc est, quarta digestione completi ci- :

bus autem ille per substantiam non est

nisi sanguis, aut humor convenicns san-
guini ultimo dococtus ot completus. Nul-
lum enim mcmbrum nutritur et perlici-
De iiatiira spcrmatis et nienstnii tani fec- lur, nisi ex sanguinis digestione : et cum
minse quam masculi, quam habet id sperma digoritur ot decoquitur usque ad
quod est principiuni generationis. terminum ot exitum debitum et altera-
tur, non est in colore simile sanguini,
sicut diximus in praehabitis, ubi determi-
navimus spermatis generationem est :

tamen de substantia sanguinis cujus si- :

gnum ost, quoniam si aliquando per ali-

quam causam exit non digestum usque
Relinquitur igitur deinceps declaran- ad torminum, exit in colore sanguinis :

dum quae sit ista cibi superfluitas, et quod ot hocfit quando virorum aliquis nimium
inquiramus quse sit dispositio menstrui. salagit coiro por aliquid movens ad coi-
Hoc enim bene declarato, quasi ex corol- tum^ sicat est stincus, vel aliqiiid hujus-
lario rolinquitur et scitur quse sit dispo- modi. Ex lioc onim manifestalur, quod
sitio fffminarum animalium, utrum vl- sperma socundum substanliam non ost
delicet spermatizant sicut viri, vel non, nisi suporiluitas ullimi cibi, qui ost san-

et utrum iliud quod liabet virtutem crea- guis qui spargitur por membra in ultima
tricem et formativam et generativam, est digestiono : propter (|uod etiam perma-
connexum ex duobus spermatibus viri ximuni dat vigorem corpori : et subtra-
scilicet et mulieris, et generaliter fcemi- ctum, multum debilitat : et si ullra mo-
nse vel masculi, vel non, sedexeat sper- dum egrodialur, laxum facit corpus.
ma tantum ex viro. Et si conceditur, Propter quod etiam multum coeuntes
quod non exit a freniina, erit inquiren- cito senescunt, et citius moriuntur. Quia
dum a nobis, an foimina aliquam lia])eat igitur sic sparsum ost por mombra, i'a-

convenientiam ad principium generatio- plerumquo lilii [ta-

tionabiliter efficiuntur

nis, aut nihil convenientise habeat in ipso ? rentibus similes. Spernia onim (|uod est
Et si dicatur liabere couvenientiam cum pars nuti'imenti (juod oxit a mombris,
generatione hoc modo, (j[uo<l accipiat simile ost in virtuto oiquod remansit in
sperma in vas debitum, et sicut adjuvans ipsis : et ideo sicut id quod remansit, as-
ad illud per modum pra'parationis : fo- similatur mombi-is per virtutem quam
vet enim et tenet et ministrat nutrimen- jam recepit a mombris, ita etiam id quod
tum hoc dicatur, qua?remus
creatura?. Si oxit, virtutem habet similia illis mem-
si aliquam aliam habeat convenienliam bris oporandi, et sic virtutem simile quid
ad causalltatem generationis aliquo mo- faciendi habet spernia quod exit a maiiu
do? ot facie ot a loto aniiuali : ([uoniam licel

8
114 ]). ALIi. IMAG. ORD. PR.EI).

iioii (licalur s|>enna liabei-c iiiamiiii dis- i^cslio suj)crlluilalis illius crit minor ct

liiiclain, aul eliain lolalc (listincluin ani- dcbilior, co (juod inlirmi modicum calo-
nial, lanicn virUilc ei potcnlia ct sicut rcm bahcnl naluralcin ct dii^csliNum, co
fonna arlilicis liahct siniilitndincm ad quod rcsolvitur pcr iidirmitaicm.
quodlibct mcmltrum ct totalc nnimal. Siinilitcr ii^itur dc corporihus hcrnina-
Est ii^itur spcnna in potcntia siniilc om- rum loqucnics, dicimus quod sicut supc-

ni mcmbro (|uod cst in actu. rius declaratum est, natura foeminaium

Adhnc autcni cx ista determinationc esi debilis et minoris caloris quam natura
non utrum sit
satis cst manifcstum nohis, marium : propter quod cliam ncccssa-
simile cuilihct mcmhro sccundum sub- rium est, quod uliinms cibus in hiuninis

stantiam, aut sccundum virtutcm tantuni? sitminusbenc digcstus ct dccoctus prop- :

Nec est satis manifcstum ex boc quod di- icr quod ciiam superfluum quartai dige-

ximus hic, utrum solus vir sine muliere stionis in ipsis magis habcbit rationcm
causa sit eflicicns in generatione per sper- sanguinis, quam rationem spcrmaiis,
ma suum, sicut artifex causa est efliciens quoniam sperma suo nomine et ratione

apotelesmatis per formam artis quam sua importai viriutem formativam : et

habet apud scii^sum ? Adliuc autem non hoc non est iu supcrlluo mulieris, sed
satis paruit pcr ca qua^ dicta sunt, utrum potius in superfluo viri, sicut etiam in
idem sit causa jj^encrationis et causa cor- anic habitis ubi de spermate locuti su-

poris et quantitatis et Iigurffi ipsius, aut mus, tradidimus. Et ideo licet id quod
oporteat quod. habcat aliquam dispositio- exit a mulicre, in colorc convcniat cum
nem et principium motivum ab anima : spermatc viri, tamen in virtute non con-
eo quod nos scimus, quod nullo modo venit : aqucum est ct tenue mag-is
quia
possibile est, quod. manus sit in forma natum formari quam formare et ideo :

manus, aut aliud quodcumque membrum maj;is sanguinis mcnstrui quam seminis

corporis sine virtute anima? : quodlibct sive spermatis habet rationem. Quod

enim membrum communiter participat enim distillatio sanguinis menstrui fiat a

virtutcm animalem aliquam : et hsec est foemina sicut spermatis a viro, vidctur

quod etiam tam

virtus animse. Propter cx hoc quod fcre eadem communitcr ac-
membrum quam totum corpus in nomi- cidentia suni utriusquc. Circa enim unum
ne communicant, eo quod animata di- et idcm tcmpus a;taiis incipit essc sperma
cuntur : et si membrum esset divisum, in viris, et menstruum in mulieribus : et

virtus animse quse in ipso est, esset ani- iemporc mutatur vox, et elevantur
in illo

ma ipsius. poma raamillarum in eis. Adhuc autem

Ex antedictis autem manifcstum cst, in eadem a;tate senectutis deficit in mu-
quod dissolutio ct debilitas quse accidit lieribus menstruum, et cessai virtus ge-

liominibus cx multo cxitu superiluita- nerativa in spermate virorum. Ex his

tis, est sicut dissolutis quffi accidit cx enim ei hujusmodi signis confirmatur,
resolutione supcrlluitatis. Accidit au- quod menstruum csi proportionaliier ta-
tem hoc quando spcinia pcr calorcm ali- lis superfluitatis in corporibus foemina-
quem in primo dissolvitur, sicut diss(dvi- rum, sicut est sperma in corporibus viro-

tur suITumii^^atio ahqua quando ponitur rum.

supcr ignem. Sic enim aliquando in Distiflatio autcm menstrui, quia est
membris in corpore dissolvitur ultimus multa in fceminis, ideo ssepe liberantur
cibus ex aliqua calida infirmitate quae ac- ab aliis fluxibus sanguinis : sicut non
cidit corpori. In corporibus enim inlir- sfepe ftrininiie ex venis ani paiiuntur
morum multae nccessario generantur su- ha?morrhoidas : neque enim frequenter
pcrlluitates : eo quod membra infiimo- sanguinem emittuni per nares post-
rum debilia sunt ad expellendum : et di- quam liabcnt mensiruum, ei liberantur
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 115

a doloribus sciaticis, quando convenien- generatio spermatis sunt secundum unam

ter et proportionate mundantur per llu- et eamdem viam. Propter qiiod etiam fa-
xum menstruorum. cilis est imprsegnatio omnium generum

Adhuc autem propter eumdem fluxum malachie et eorum qnee sunt durie tcstss
menstrui, corpora fceminarum sunt laxa vocata animalia : eo quod nec sanguinem
et moUia et lenia et paucorum pih)rum : habent necpinguedinem, sedhabentaliud
et corpora masculorum sunt e converso : pinguedini conveniens et hujus super- :

superlluitas enimquoe membra et carnem lluum est sperma ipsorum.

repleret, etpilos generaret, exit cum san- Sicut igitur diximus, istae duce super-
guine menstruo. Et secundum quidem iluitates exeunt a corporibus marium et
veram opinionem est litec eadem causa heminarum, quod una ab uno, et alia
ita

parvitatis corporum foeminaruin sua : ab alio et (juando menstruum albescit,

:

enim corpora minora snnt, ut in pluri- dicunt quidam hoc signum esse quod fro-
bus, quam coi-pora marium, in omni ge- mina spermatizat et hoc est signum fal-
:

nere animalium genei'anlium animalia hix, sicut palet per antedicta : quia licet

sibi similia, eo quod lluxus menslrui non humor albus exiens in coitu a corpore
est nisi in istis generibus fceminarum, et heminse, magis conveniens generatio-
sit

non est in ovantibus in quibus aliquan- ni, quam tamen

rufus sanguis menslruus,
do fceminse majores sunt maribus. Iloc non habet analogiam spermatis, sed ma-
tamen magis manifestatur in mulieribus, et sanguis menstruus
teria», sicut ne- :

eo quod plus exit ab eis dc sanguine que enim natus procreatur per examina-
menstruo, qiuim ex omnibus aliis fcemi- tionem duorum spermatum, sed potius
nis aliorum : propter (juod eliam venue unum est quod opcratur, et alterum sus-
earum sunt latentiores, et ipsae sunt mi- cipit et sustinet operationes illius, sicut

noris corporis, sicut diximus. patitur lac coagulo. Cujus signum est,
Manifestum est ergo, quod menstruum quod mulieres expertae in conceptu et
in mulieril)us analogiam liabet ad sper- coitu, dicunt quod multoties imprsegna-
ma in maribus in animalibus quse genc- tur mulicr sine delectatione coitus tem-
rant aniinalia : et non est possibile ut sit pore sicut etiam imprsegnatur quando
:

exitus spermatis a fcemina secundum ve- habet delectationom in coitu. Quando

ram et perfectam spermatisrationem. Ex autem non est delectatio, signum est
his autem manifestum est, quod sperma quod non descendit liumor albus, quem
foeminge non habet illam causalilatem ad quidam male sperma vocaverunt. Sed
generationem quam habet s})erma viri, vere dicitur, quod quando spermatizant
neque in illo modo convenit generationi. vir et mulier in eodem tempore, conve-
Quod enim sperma est, rationem men- nientior lit eis generatio non duorum,
struinon habet et e converso quod nuni-
: sedimius propter conjunctionem activi et
struum est, caclit a spermatis ratione. passivianalogiam habentium ad se invi-
Patet etiam ex dictis qualiler spcrma cem et ad generationem.
vocatur superfluitas. Hoc etiam testan- Hoc autem ex multis accipit impedi-
tur accidentia communiter spermatizanti- mentum accidentibus. Si enim humiditas
bus. Pinguia enim, sicut superius dixi- temperata qua' est quasi ex residuo men-
mus, pauci sunt spermatis eo quod pin- : striii all)i, qiiod desceudit in coitu, re-
guedo generatur ex superfluo quodtrans- mansit in nuitrice, facile concipit bonum
iret in substantiam spermatis sipinguedo partum autem multum de tali humi-
: si

non essel. Sperma enim est superfluum ditate exivit, et impura remansit, non
ex sanguine bene digesto et decocto. Li- concipit [)ropter quod non de faciliparit
:

cetautem menstrLmm sit analogum sper- nmlier multum menstruans quia aut in :

mati, non tamen generalio menstrui et matrice non remanet cibus, aut non tan-^
HG D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
lus quo possit sustcnliiii conceplus in
(lo stantiamcnstrui, et qiiod mciisliuiim iu)n
talibus fcBminis, quando ctiam concipiunt est nisi superlluitas dc qua diximus.
dc virtute spermatis. Aliquando ctiam Quod autem opinatur jucdicorum im-
multiplicaturnimis Immidum, ct corrum- pcritum vulgus, (piod fuunina causalila-
pet secundinam, et tunc nbn continctur tcm principii moventis habeat in gcncra-
conccptus, ct parit. Sedquando humidi- tione proptcr humorem similem spcrmati
tas fuerit temperata, tunc exibit supcr- qucm ejicit in coitus dclcctationc, est

fluitas ex ea : et quod rcmanet, suflicit falsum verum quidem est, quod exit
:

et convenit generationi et conceptui, et tunc quoddam humidum album, quod

ex ilio procreatur et sustentalur ani- tanien spcrmatis non habct virtutem et
mal. ralioncm, sed potius cst a})propriatum
Amplius autem quando non mcn-
fuerit quibusdam mulieribus,
matrici, et exit a

struum, nonerit generatio. Adhuc autem et a quibusthmi non exit frequentius :

si multa sit in principio, et statim deilcit, enim exit a mulieribus albis et pallidis,
peribit conceptus : et similiter si multa et ab his quie frequentius pariunt fcEmi-
sit in principio et medio, et abscindatur nas. Raro autem exit a nigris vel fuscis
ante fmem : propter quod multum mi- mares paricntibus. Talis enim emissio
nuentes mulicrcs et prsecipue sub talo in illius quod ab illis vocatur sperma, multi-

domestico pedis, exstinguunt conceptum. tudinem in eis significat humiditatis :

Causa autem omnium istorum sumitur
ex hoc, quod remanet aliquando in
tricibus multa superfluitas in tantum exu-
berans, quod per os matricis egreditur,
et mollit oriiicium ejus.
etiam plurium mulicrum matrices pen-
dent inferius post purgationem menstrui,
et exsiccantur quando consumitur multi-
proptcr quod ctiam cibi diversitas ma-
ma- gnam prcestat causam in diversitate hu-
jus humoris. Propter cibum enim humi-
dum vel siccum multiplicatur hujusmodi
Propter quod humor et minoratur, sicut per ca quae
sperma generant, sicut semen erucee, et
quaedam alia dc quibus in libro de Plan-
lis fccimus mentionem sicut accidit:

tudo exuberans et cum matrix rcmanet

: etiam e converso currcntibus in equis, a
non omnino sicca, tunc facilius recipit quibus exit multa humiditas, et exsiccan-

matrix sperma injectum per coitum, et tur corpora eorum propter fortem motum
ex illo impraegnatur. et frequentcm, et propter impulsum hu-

Amplius aliquando mulier invenit ali- moris ad inferius ad loca per quaj cxeunt
quid de menstruo post impraegnationem :
superlluitates.
et Iiocnon generaliter est malum. Jam
enim expertum est, quod contingit qui-
busdam impraegnatis menstruum, eo tcm-
pore quo impra\gnatae fuerunt, sed erat
fluxus sanguinis modicus, et accidit ex
corporis inlirinitate et raro, et ideo non
impedivit conccptum.
Amplius quando menstruum fucrit pro-

portionalitcr in quantitate ct qualitate

terminatum, erit secundum naturam : et

tunc bona fit imprsegnatio.

Ex omnibus igitur dictis manifestum

est, quod fcemina habet convenientiam in
generatione imprcCgnationis suce sccun-
dum analogiam matcria^ qua^ cst sub-
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 117

mulier. Sed in hoc est differentia, quod

muHer emittit, puer autem non cmittit,
propterea quod humor transit in augmen-
tum. Propter quod in veritate mulier
comparatur viro qui generare non potest
ex multo humido, quod quidem emittit
in coitu, sed tamen imperfectum est, eo
quod non est completum calore termi-
CAPUT YIL n;mte. Hoc igitur accidit ei propter calo-
ris debilitatem, qui sperma digerere non
potest, quod relinquitur ex ultimo cibo,
qui est sanguis aut humor qui est loco
sanguinis, sicut superius ssepe dictum
est.

Amplius autem sicut accidit fluxus ven-

De caiisa delectationis coitus, et de qiia- tris propter debilitatem di^estionis qui
litate humoris qui fluit ex fw.mina per' licntericus fluxus vocatur : ita fluxus ac-
loca genitalia. cidit sanguini in venis non digesto : et
tunc erit exitus menstrui sanguinis qui
fluit aliquando ex orificiis venarum ani
quse lisemorrhoidse vocantur : et fere si-
militer fluit sanguis menstruus, nisi quod
est fluxus sanguinisnaturalis, htemorrhoi-
dee autem sunt fluxus sanguinis innatura-
lis,Propter connaturalitatem tamen san-
Delectationis vero quce est in coitu non guinis ad sperma accidit quod hi quibus
tantummodo est causa exitus spermatis, fluunt haMnorrhoidae, parum spermati-
sed aliquando causatur ab exitu spiritua- zant et raro nocturno somno polluun-
lis ventositatis et spiritus. Signum autem tur.

hujus est, quia multus spiritus est in IManifestum est igitur ex dictis, quod
spermate, et est quasi substantiale funda- rationabiliter generatio aliquo modo lit

mentum ipsius, et ipso est virtutis for- ex menstruo. Menstruum enim est san-
mativaeinstrumentum et vehiculum. guis non purus, qui indiget ampliori di-
Quod autem aliquando non egrediatur gestione : et ideo in generatione non ha-
nisi spiritus, signiticatur in juvenibus qui bet operationem activam. Et est de modo
adhuc spermatizare non possunt, et ta- menstrui sicut est de modo humoris ex
men delectantur ex confricatione propter quo tit generatio arborum ille enim : ali-
tactum spiritus et motum in membris ge- quando est incompletus et indigestus : et
nitalibus. Id autem accidit in multis viris tunc indigent arbores aliquo quodam in
et preecipue in his quorum tantus est ca- se operante et digerente et purgante hu-
lor, quod exsiccat in eis humorem sper- morem, sicut est calor solis : et tuuc sole
maticum. In omnihus enim hujusmodi digerente convertitur ad principium ge-
accidit delectatio propter confricatio- nerationis et transit in semen vel in i-a-
nem. mum et universaliter in plantam : et per
Comph^xio autem mulieris assimihitur omnem eumdem modum quando sperma
puero, cujus caior multo hebetatus hu- viri completum fuerit, mixtum cum men-
mido, non pervenit ad tempus in quo struo sicut cum malo et incomplcto,
cibo
sperma inspissari possit ad causam *;ene- digerit et purgat ipsum et mundat et :

rationis talem enim liumorem emittit

: tunc erit generatio eflective quidem ex
 .

M8 D. ALB. MAG. ORD. VWMD.

sperinalc : cihiis avilcin ct inal(Mia cril cx. riiin : cl idco muhc iion iiisi in (|uibus-

sanguino nHMislrno. dam terris generant. Scd hic lluxus mcn-

Signuni aulcm cjus quod diximus, strui pai"um manifestatur in hpininis

(juod vidclicct f(cminii non scmpcr d(dc- aiiorum animalium sicut manifestatur in

ctatur in coilii cx lioc qiiod spcrmatizat, hcminis h(tminum : (juoniam mcnslruum

cst, quod vir ctiain lrc(]ucntcr ex solo nudicrum cst miiltuin valdc, ct ctiam
taclu dclcctatur et titillatur contactu abs- spcrma viri muitum est rcspcctu sui cor-
que emissione spermatis. poris. Sperma cnim multiplicatur in cor-

Adhuc aulem quia exitus hujusmodi pore, cujus com})lexio cst calida et hu-
humiditalis non omnibus accidit mulieri- mida quia in illa calidum benc digerit,
:

])us, sed his quae abiindant in sanguine ct humidam ministrat materiam propter :

tantum ncc accidit hoc omnibus foemi-

: quod multa superfluitas secundum natu-
nis animalium habentium sani^uinem, ram l)enc digesta dcbet esse in tali com-
sed illis proprie quae non habent matri- plexionc. Mulior autem prse caeteris foe-
cem exaltatam sul) parietc ubi locus est minis animalium habet multas humidita-
irenerationis ovorum, sicut diximus in tcs^ eo quod non habet illa membra in
o
antehabitis. Similiter autem emissio hu- quic convertitur humiditas in animalibus
jusmodi in coitu non accidit fceminis ani- aliis. Alia enim animalia aut habent
malium carentium sanguine. Sicut enim multos pilos, aut cum his habent cornua
sjppius diximus, sicut in quibusdam ani- ad qu?e convertitur humiditas. Mulier
malibus cst sanguis, ita in quibusdam est autem cum horum habeat et mul-
niliil

alius humor qui est loco sanguinis, quoe tum sit humida, oportct quod mcnstruum
carent sanguine. multum habeat, per quod purgatur
Amplius autem siccitas corporum in corpus ejus.
nonnuUis hominibus ct aliis animalibus Menstruum autem non accidit,
mulieri

causa est propter quam corpora foemina- nisi in tempore in quosperma vi-
accidit

rum privantur hujusmodi purgatione san- ris, sicut jam ante diximus. Jlujus autem
guinis et emissione humoris, qui ctiam causa est, quialocus genitaliumin quibus
non hcminis non habentibus san-
cst in sunt vasa recipientia diclas duas supcr-
guinem, ncque in his quorum matrix lluitatcs, in uno tempore aperiuntur et

subter parietem elevatur sicut lit in ovan- clfuudunt eas : sicut viri el foeminae est

tibus : enim hujusmodi diminuit

siccitas una natura communis speciei : et tunc
superfluum humoris, quia non est in tali- propter dcclinationcm humoris ad dicta
bus humor, nisi quia sufllcit substautia? loca tam in mulieribus quam in viris in-

generationis : nec est in talibus aliquid cipiunt oriri pili in pectinc, et tunc ele-
quod exire possit in coitu. Patet igitur, vantur mamilUie hvminarum. Quando
quod talis humiditatis descensus non enim mamillse elcvantur ad duos digitos,
semper est in coitu causa delectationis. tunc incipit ut in pluribus fluere men-
Animaliaautcm qupegencrant animalia struum, et in illo tempore tuinescere in-
et non ovant, sicuthomo, et iUa quadru- cipiunt tcsticuli foeminarum sicut si cs-
pedia quoe flexuram poplitis in posteriori- sent apostemata
bus cruribus habcnt ad posterius, humi- In animalibus autem in quibus mares
ditatem similem in colore ejiciunt, et non distinguuntur in ligura gcnitalium a
omnes modi hujusmodi animafium ge- foeminis. sunt multi conceptus ex uno et

nerant animalia sibi simiiia, et non ovant. eodcm spermate et hujus causam in :

Omnibus igitur istis hujusmodi accidit preecedentibus assignavimus. Nalura

exitus humiditatis, nisi occasionentur in enim spermatis in arboribus et animali-

generatione ex generatione dissimilium bus diversificatur. Quia tamen utrumque

specierum, sicut generatur genus mufa- est semen, conveniunt in hoc quod sicut
 LTB. XV T)E ANIMALTBUS, TRACT. TI 110

in iino sominc in granis aliquando pullu- tricem, siciit (hximus superius : in se

lant nmltse planta^, ita ex uno semine in tamcn neque est multum simplicitei-, ne-
animalibus aliquando ejiciuntur mulla que paucum simpliciter, neque indiget
animalia. Signum autcm liujus est, quod alia quadam a matrice superveniente di-
unum semcn plurumque cst, quod est ex gestione : neque enim prohibetur quin
uno coitu. Ex uno autem coitu plerum- sustentet et teneat menstruum quod tan-
que generantur animalia multa in foemi- git. Sic enim habente se spermate, licet
nis illorum animalium quorum natura sit unum in substantia et multiplex in
est multa producerc simul, sicut cattus, virtute, ex causis dictis erunt in matrice
et canis, et hujusmodi. Ex quo etiam conceptus multi, et in quolibet erit geno-

probatur sperma non de toto cxire cor- ratioex principio spermatis sustentantis
pore. Non enim sul)ito posset in uno con- materiam.
cubitu exire distinctum ad multas con- Ex his omnibus rationibus quas dixi-
ceptuum generationes, neque posset si- mus satis manifestum est, quod foemina
mul exiens in matrice distingui in tot non convenit cum principio generationis
conceptus ex distinctione formarum quas etfective ex spermate aliquo quod exeat
in seipso membris ex quibus eflluit,
ex ab ea, quod spermatis veram habeat ra-
haberet quia simul exiens, non exit nisi
: tionem : s(»il potius convenientia quam
una vice et una vice exiens, non potest
: habet, est ex sanguine menstruo quem
accipere nisi una formam membrorum. habent omnes fcemiufe animalium san-
Rectissime autem accidit lioc modo quod guinem habentium. Tn aliis autem est hu-
dictum est, quod videlicet sperma viri mor qui est loco sanguinis. P]t quicum-
dat formam et principium motus et id :
que habet sermonem universaliter in om-
quod exit a fcpmina, dat corpus et mate- nibus animalibus, non in homine so-
et
riam : et sicut accidit in lacte coagulalo, lo attenderit, inveniet hanc solam esse
quod corpus et materia sunt a lacte, coa- vcritatem quam diximus. Sed error quo-
guhitio autem a coagulo ita se habent ad : lumdam causatus est, quia non nisi in
invicem sperma quod descinditur a mare, homine consideraverunt modum genera-
etJmmor qui cflluit in matrice ex foemi- tionis : et <{uia mulier in coitu aliqunndo
na. Gausam autem muHorum concep- album Immorem emittit, putaverunt ip-
tuum et propter quam aliquando spcrma sam sperma habere, cum in veritate
in multa dividitur, jam in ante habitis sperma nullum habeat, nisi cequivoce no-
determinavimus. Ahquando enim divi- men spermatis accipiatur.
ditur in multos conceptus, aliquando au- Ratio autem per quam probatur per
tem in paucos, et aliquando non conci- syllogismum dictum nostrum^ est quod
pitur ex eo nisiunus sokis conccptus. in omni genere necessario oportet esse
Subtilius autem hujus causam scire cu- generans formaliter et etfoctive, et gene-
pientibus dicemus, quod in veritate quo- ratum passive in quod agit id quod est
ad id quod format omnes hujusmodi con- generans ot huc oportet non esse diver-
:

ccptus, nulhiomnino est divcrsitas in sa omnino, sod unius generis quia ali- :

forma. Td enim quod divichtur, unum ter passivum non esset natum suscipere
est sequalis formae in omnil)us. Fit autem acliones agentis : diversitatem tamen
divisio secundum materiam et cum in : habent ex parte formae qua^ dat esse et
illa sit id quod est formans, dividitur et distinctionem humoribus qui sunt in ge-
ipsum. Divisio autem fit aut per loca neratione. Tn omnibus enim rebus quw
matricis, aut ex motu ejus, aut pervices habent virtutes distinctas et corpora sive
injectionis spermatis, aut quia multum suhjecta distincta et naturas diversas,
est sperma et virtutes ipsius constant in oportet necessario diversas esso ]>oton-

diversis locis quando expanditur per ma- tias oporantis sivo agcntisct pationtis. Si
120 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

ii;ilui' vir csl siciit movons el opcrans in municationcm cnm matcria cl corpore,

generalionc, f(cinina vcro sicut pnlicns, nihil (hms dc matci-ia, scd dans lantiim
manifestum est (luod sperma f(rminfe vii'tutcm et principium movens in gcnc-
non convcnit cum spcrmate viri secun- rationc ? Sed potius id tota est materia
duin unum modum causalilalis in gene- ex qua sustentatur ct recipit cibum, et

rationc sed potius habet se ad ipsum

:
hoc menstruum.
est

sicut matcria. Et ex his quse diximus,

Est autcm vcritas, quod su])stantia

manifestum cst ({uod matcria prima ge- spermatis cst in quam attrahitur ct inti-a-

ncrationis cl proxima, est id quod habct Jiitur menstruum, ct in ipsa formatur sic-

naturam rationem menstrui.

ct ut in organo, ct convertitur ad formam
Hffic igitur de virtute spermatis quoad datam ajspermate. Apparet enim in om-
hsec dicta sunt sufficienter. nibus, quod tahs modus operandi est in
omnibus organice ct officiaHter operan-
tibus. Generafiter cnim consideranti vi-
debitur, quod id quod efficitur, non effi-
citur nisi per opcrationem operantis se-
cundum naturam, eo quod operans est
in patiente : non enim tota virtus est in
motore omnino pcr se solo existentc,
quia non hal)eret in quod operatur.

CAPUT VIII. Oportet igitur subjectum habere virtu-

tem operantis et organum in quo operc-
tur : et tunc operabitur in id quod virtu-
ti et subjecto et organo subjicitur : et se-

cundum liunc modum manifestum est,

quod mas per sperma suum est operans,
et foemina paticns, sicut forma scamni
De modo (pco se liaheiit ad invicem sper- vel tripodse cst cfTective in carpentario,
ma quod exit a mare, et Inimor qui et in ligno sicut in mateiia. Patet igitur
effiuit ex foeynina. quod non est neccssarium ad generatio-
nem omnium mcmbrorum, quod sperma
sic exeat a toto corpore sicut illi opinati
sunt quos supra induximus. Non enim
sic exit ut sit pars vel partes materiales
generati : sed potius erit sicut forma
operativa, in qua est principium motus
efficiendi totum generatum : sicut se ha-
Consequenter autcm inquirere oportet bet sanitas quee est in complexione ejus
et considerare spermatis dispositioncm, qui fuit infirmus, ad sanitatem qua' est
qualiter videlicet sit causa sustinens ma- scientia et ratio mcdici.
teriam generati et formam et fundans Hoc autcm scitur ex hoc, quod in qui-
eam in esse et figura : an videlicet sit busdam maribus et foeminis sic se habct
sicut pars corporis et materise quoedam, coitus, quod foemina membrum conce-
quae profundetur in materia quae exit a ptus imponit in corpus maris, ut in qui-
foemina? an nuUam habcat omnino com- busdam annulosis esse diximus '. Sci-

* Cf. V de .\nimalibus, tract. i, cap. 2,

 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 121

miis enim, quod in omnibus gcneribus cium spermatis masculi antequam alte-
nnimalium, in coitn ftrmina supponitur rentur a citrinitate ad albuginem circum-
mascnlo, eo quod hnjusmodi situs con- fnsam vitello, absque omni spermate foe-

veniunt implenti ot impleto incumben- : mina^ de novo adveniente liunt conve-

ti enim implere, et succnmbenti convenit nientia generationi, postquam mutata
impleri, ut bene dicit Plato. In talibus sunt ex ovis venti per masculini sperma-
autem annnlosis quod snpponitur in-
id tis solam appositionem.
ferius. decet extremum corporis
erigere Amplins aulem si tales hemiuie post
et ponere in id quod superponitnr ei in conceptum sperma ab aliquo nuirc coie-
coitu et per hoc scimus, quod fcemina
: rint cum alio sui gtMieris masculo, et

membrum genitale infigit in marem sperma ilUns tetigerit aliquod de citri-

suum : quod nullo modo conveniret si nis ovis quse habet in matrice, per so-
cemina aliquem humorem in coitu a se lum tactum ilhns spermatis complebitur
ejiceret, quia dato quod emittat, tunc ovum, et producit pullum similem illi
ille cadit in marem, et tunc mas genera- mascuh) cujus spei'ma ultimo tetigit

ret in se ex famiina, quod est contra ra- ovum. lloc enim ingenio fiunt aves di-
tionem maris et hrmina? in principio is- versornm colorum et naturarum. Primo
tius libri Si autem dicas,
assiiinatam. enim admittuutur mares ad fteminas, et
quod primo et postea sugit eum,
ejicit sperma eorum cadens in matricem, inci-
iterum hoc non est conveniens quia sic : pit attrahere materiam ovornm, sicut in
natura non faceret conveniens semper, et ante habitis diximus et antequam com-
:

esset omnino superfluum primo projice- pleantur ova, admittuntur alii mares et :

re, et postea iterum sugere. Foemina igi- tunc varietas fit natorum ex virtutibus
tur membrum imponit masculo quando diversorum spermatum et quod exit ex :

sperma recipit al» ipso hic enim modus : primo coitu, miscetur in proprietati])us
animalium involvitur ad invicem quan- ei quod exit ex ultimo et hoc accidit :

do coit, et per longum tempus applican- ex mixtione virtutis quod non fieret,:

tur sibi, et immobilia sunt in coitu sed : nisi quia sperma sola virtute operatur,
post conceptum statim post modicum et non per hoc quod in se habeat mem-

ova faciunt et faciunt vermen incomple- bra similia toti per hoc quod exierit a
tum omnes enim dicti modi generant
: toto corpore : sicut dicunt illi, qui di-
vermes, sicut in antehabitis diximus. cnnt sperma exire ab utriusqne corpore
Horum autem quse diximus prseci- toto maris et fceminae. Sperma enim viri
puum signum est id quod accidit generi- hoc per suam virtutem,
sive maris facit
bus avium et piscium ovantil)us : in istis nec agit cum spermate viri, sed potius in
enim probabilius cognoscitur, quod sper- humorem hemininnm agit sicut in mate-
ma non est ab omnibus membris. Non riam sil)i subjectam, et aptat eam sibi ut

enim in talibus masculus spermatizat cibum secundum aliquem modum cibi

sperma quod secundum partes similes quo cibantur embrya et ideo illud quod
:

generanti efficitur in generato sed po- : in ultimo est receptum super materiam,
tius totum conceptum accipit speciem et est faciens ipsain talem, quale ij)sum est
esse et vitam animalis per virlutem secundum virtutem et non secundum ac-
spernuUis mascnli. Sicut enim jam prte- tum. NuUius enim memliri actum lial)et,
dixiinns de natura animahum annuh)so- licet virtutem liabeat omninm. Sperma
rnm, in quibns foeminse genitale mem- ergo maris est, quod humorem foemina'
brum infigunt in mares, ita aliquid simi- materialem digerit et calefacit, eo quod
le fitin istis : quando enim heminse ova ad sui supplementum accipit cibnm ex
venti conceperunt ex menstruo suo ]iu- ovo quamdiu in humore ovi invenit fa-
moj^e, si contingit in eis mutatio per ta- cultatem.
122 D. ALB. MAO. ORD. PJ\M]).

VA similiUM- accidil gcncrihus [)isciuiii nienliam formalivam, siciit jam sa'j)ius

ovanliuin, in (juilins focmina spargil ova dictum est. iXon aut(!m spci'matizat om-
subito, ct mas set{inlur ova ejiciendo nis mas animalium, sed eorum qui sper-
spcrma super ca : el quodcumquc ovum matizant, sperma non est pars naturalis
langitur a spermatc, ex illo linnt [tisces : concepti, sicut neque carpenlaiius est

quodcumque autem non tungitur, non ef- pars domus lignea? quam operatur, sed
iiciturfojcundum atl gcnerationem : et dc dicilur species et forma ipsius, eo quod
istis satis tactum est in ante habitis liujus ligura per ejus nu)tuiii indiiciliu' in lignis

scientia^ libris. quee siint in mente ipsius. In anima cnim

Ex dictis igitur manif(!stum est, quod artilicis est forma domus et ars et per :

sperma viri sivc maris generalilcr parum artem moventur manus convenientibus
aut nihil confert materiali quantitati ejus motibus, et per illos motus inducitur
quotl generatur, sed polius qualitati sive forma. Et per omnem modum idem facit
formae ex virtute formativa quam ha- natura spermatis quod exit ex mare. Na-
bet : eo quod jam probatum quod cst tura enim formativae utitur illo spermate

non exit a toto corpore. Yerum quidem quasi instramento, per quod agit in ma-
enim est, quod exit a corporc maris teriam conceptam : motus enim hujus-
spermatizantis sperma, et non a cor- mo-di virtutis spermatis agit sicut agit

pore fteminse, eo quod sperma fcemi- ars in matcriam.

noe non habet convenientiam illam in De modo igitur quo sperma spermati-
causa generationis quam habet sperma zantium animalium convenit generatio-
maris : ex masculo enim est principium niljus eorum, hoc modo dictum cst a

motus, materia autem ex ftemina : pro- nobis.

ptcr quod etiam fcEmina non generat per
se solam, sed tlesidcrat masculum sicut
principium motus in generatione. Et in
multisquidem animalibus nihil omnino
format foemina, scd tempore quodam
emittit materiam, sicut in liomine et qua-
drupedibus pilosis quse perfectiora suiit

animalia. In quibusdain autem format

quidem, scd imperfecte, sicut in avibus
quae faciunt ova venti. Mas autcm non
spermatizat nisi in fcEminam, vel in ma-
teriam foemina?, sicut faciunt pisces. Ma-
tcria enim ex qua creatur foetus est in
foemina. Hsec autem materia adjuvantur
cito et concipitur ad embryonis substan-
tiam, et coagulatur, et formatur a sper-
mate viri : et tunc alia materia ejusdem
cum prima ministrat ad cibum
generis
embryonum conceptorum.
Oportet igitur necessario conceptum
esse in ftrmina, eo quod sperma opera-
tur in materia foeminae : sicut carpenta-
rius operatur in ligno, et figulus in luto.
Ex qua etiam ratione cognoscitur ma-
sculus convenientiam habere in genera-
tione sicut ars in materia habet conve-
 LIB. XV DE ANIMALTBUS, TRACT. II 123

luen, et dcinde aninial, sicut supciius

diximus.
Sed in omnibus animalil)us crecto
corpore a terra ambulatibus, mas a foe-

mina distinctus invenitur, sed in forma

speciei conveniunt et in naiura generis
ct spcciei:tam marem enim quam foe-
minam dicimus esse liomincm vel
equum, eo quod una natura communis
CAPI T IX est tam maris quam foeminte. Sed sexus
qui distinclus est in dictis animalibus,
omnino commixtus est in arboribus. hi
liis enim et generaliter in plantis vir-

tutes sexuum commixtse sunt, nec dis-

tinguitur in eis mas afoemina per actum
gciicralionis propter quod etiam per
:

De modo adunatiouis spermatis maris sc solffi fructificant nec una sperma

:

et fcemiuse, et geueratione conceptus. projicit in aliam, sed concipit semen

in seipsa et projicit in tcrram quasi in
omuium plantarum matrem, sicut bcne
dicit Pythagoras : propter quod etiam
laudatur dictum Empedoclis dicentis
c( arbores longas et quantitatis perfectee
existentes, ova per se sola facere, » ova
fructus arborum appellans : arbor enim
Modi vcro illius dc quo supra dictum sic fructilicans est sicut animal generans.
est animalis, cujus vidclicct mas genita- Fiuctus autcm ejus sunt ex duabus vir-
le membrum non inligit in fceminam, tutibus, quarum una est sicut formans,
sed e contra foemina in marem, sunt et altera dans materiam fructui ct ci-

etiam in aliquo similitudincm habentes bum. Et sic patet, quod in quadam par-
operationi artificis ct matcrii3e : habent te spermatis est operativa virlus planta3,
cnim motum mixtum cum materia sicut et residuum dcputatur in matcriam ct ci-

cst in arte expedita signum enim debi-

: bum.
litatis spermatis illorum animalium cst Hoc autem magis accidit gencrationi-

quod natura et virtusformans non potcst bus animalium, in quibus pcr sexum
perficere rem completam, sed facit gu- distinguntur mares a hpiiiinis, non per
sanom ex ovo, sicut in anteliabitis di- vasa tcsticulorum, scd aliii dcbiliori ditTc-

ctum est. Difficilc enim tiunt hujusmo- rentia : hicc enim quando indigcnt genc-
di motus, quando natura oppressa qua- ratione, applicantur sibi inviccin, ct non
si in contrarium litiorat ct natura tamen
: separantur, ut in unum concludant vir-
aliquid consequitur in litc : ct hoc vidc- tutes utriusque sexus, sicut unita^ suiit

tur simulc operationibus magicis et fa- h(C virtutcs in plantis.

scinationibus, in quibus una natura agit Adhuc aulcm iithoc fiat. natura invitat
ad alterius impedimcntum ct non habct : ponens in coitu dclcctationcm, ut sivpius
similitudincm haec opcratio ad hoc quod appctatur proptcr spccici salutcm, ut sic

natura agit instrumcnlo cxpedito : sed ex marc et foemina virlutibus commixtis

potius in talibus opcratur quasi partiali- unum animal similis spccici progonere-
bus et divisis per multa media operatio- lur.
nibus, ut primo ovum, et postea ver- Proptcr camdem autcm causam modi
12 i D. ALB. MAC. ORD. PRyED.

qirKlaiH aiiiiualiiim litiaiitiir a<l invicom (juod est quidain tactiis. Sic igitiir in

longo 1('ni|)oro quoiisqne ox spcrmate partibus et virilnis anim.'P intor animaba

niaris complealiir conccptum : co (juod ost diirorontia mii'abilis. Omno oiiim ani-
hoc sperma sustenlal (d lerminat conco- mal in oo quod animal osl, desidorat ha-
ptum totuni : et lioc motlo coeunt anima- bere j)er naturam sensus pailicipationcm
lia annulosi corporis : quorum qusedam et cognitionom sensil)ihum qiiantum pot-
mombra ponunt in fcEminis suis,
coitus est : et ad lioc desiderat, qiiia iilud est
quaMlam autem c convcrso accipiunt nobilius vitse animahs, et appetit unum-
membra fceminarum in corpora sua, et quodque non esse positum in gradibus
diu valde coeunt propter frigus comple- non entium, sicut mortuum quod nullam
xionis et humoris viscositatem hiecenim : lial)oat de sonsibilibus porcoptioncm.
est causa, quod sporma conceptum non Amplius adhuc difTorunt animalia in
mutatur nisi per multos dios postquam : percoptiono sensus, eo quod qiiadam
autem exierit sperma, separantur ab in- animalia liabent sensus fortcs, et quse-
vicem mas et foemina. Animal autem dam debiles : sicut in visu differunt oculi
hujusmodi assimihitur arbori vel phmtae duri et oculi molles. Omnia tamen conve-
distinctee per virtutcs sexuum. In planta niunt in hoc quod habent sensum et :

enim seminativte virtutes csse cogno- omnia communiter habent operationem

scuntur, sicut et in natura animalis, sicut ad speciei suse conservationem. Quando
sfepius diximus. Rationabiliter igitur igitur indigont operatione vitae ad per-
creat et format natura unumquodque manentiam naturae, tunc coeunt, et com-
animabum istorum : nec est omnino miscentur virtutes sexuum in uno con-
alia substantialis operatio ipsorum, nisi ceptu, sicut adunatas has vires habet
generatio spermatis per modum quem arbor, sicut diximus. Animalia vero
diximus : et hcec emissio completur per duric testae sunt media quasi inter ani-
coitum maris et foeminse adunatos, qui malia et arbores in modo generatio-

sibi commisccntur, ot conjunguntur vir- nis : eo quod communicant cum utris-

tutes eorum ad invicem in concoptu. que generibus. In hoc quod carent

Propter quam autem causam maris et differentia sexus maris et foeminee, con-
foeminsB sexus non sunt distincti ai) in- veniunt cum arboribus, et sic non
vicom, in scientia de Plantis considera- generant animal sibi simile. In hoc

tum est a nobis. Sed hic scire suflicit, autem quod conveniunt cum anima-
quod operatio ad speciem et forinam libus, non fructillcant sicut planta?,

animalium non est nisi generatio tan- sed generant ex materia humida pingui,
tum et hanc quidem operationem om-
:
sicut in ante habitis diximus, et adhuc in

nia communiter habent animalia. sequentibus istius scientifE ad ad lios

In cognitione autem et judicio com- modos animalium revertomur.

municant secundum magis et minus: Sic igitur dictum sit a nobis, quod
omnia enim habcnt quidem sensum, sed mas et foemina sunt principium gonera-
habent secundum magis et minus. Sen- tionis.

sus autem est cognitio qusedam sensibi-

lium. Habent etiam magnam ab invicem
diflerentiam secundum industriam ope-
rationum suarum. Multa enim vahle
exceliunt industria : multa autem sunt
quasi nihil industriw habentia in opora-
tionibus, itaquod neque etiam memoria
vigere vidotur ineis, sed videntur solum

tactum participare et gustum secundum

 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 125

cunt, quod oportet diligenter attendere,

utrum sperma exeat a toto corpore, ita
quod partim exeat a carne, et partim ab
ossibus, et sic de aliis membris corpo-
ris. Quidam enim Antiquorum hoc con-
litebantur, probantes hoc, sicut diximus,
per delectationem coitus in exitu sper-
matis quffi totum ligat et comprehendit
CAPUT X. corpus.
Probant etiam hoc per assimilationem
nati ad generantem patrem vel matrem :

et haec assimilatio est aliquando secun-

dum totum,
et aliquando secundum par-
tem, quod etiam maculce vel defectus
ita

membrorum eorum qui generant, resul-

Et est DiGREssio declarans ea quse dicta tant in generatis, sicut in ante habitis de-
siint de spennate maris et virtutibus terminatum est. Hujus enim assimilatio-
ejus. nis hi dixerunt non esse causam, nisi
quia sperma habet virtutes membrorum :

et non posset habere virtutes eorum, nisi

esset effluxum alj eis.

Hujus autem rationis instantiam da-

bant Peripatetici, dicentes quod assimi-
latio nati et parentis cadit aliquando in
ungues, et pilos, et dentes : a quibus ta-
Itemm autem resumentes ad facilio- men non potest dici sperma effluere.
rem intelleclum dicimus, quod fere me- Institerunt etiam per hoc, quod assi-
lius per quod maxime scitur doctrinage- milatio haec aliquando est ad avum^ sic-
nerationis animalium, est in spermate, et ut dicunt quod niger Maurus genuit
secundum antiquos Peripateticos, Aristo- liliam albam, et illa genuit natum ni-

telem videlicet, et suos sequaces, Por- grum ad modum avi nascentis et tamen :

phyrium maxime,
Theophrastum,
et nullum spernui ex avo fuit in nato, avus
completur generatio ex spermate viri sive enim fuerat mortuus, ut dicunt.
maris, etiamsi sperma nulhim emittatur Adliuc auteni ducunt ad impossibile,
a foemina, ita quod quidam eorum tra- quod si sperma esset partes omnium
diderunt, quod mulieres et foeminse ani- membrorum assimilalae cum virtutibus
malium nullum proprie loquendo sper- membrorum, tunc sperma esset animal
ma habeant. Hoc autem maxinie probari parvum. Hoc autem animal act habet
dicunt ex hoc, quod conceptus aliquan- membra posita convenienter in ordine,
do formatur quando in coitu nihil emit- aut non. Si haliet convenicntei- posita,
tit fcemina : sed tantum matrix in san- tunc absque dubio sperma hominis est
guine mentruo concipit gluttiendo sper- homo parvus, et sperma cujuslibet ani-
ma quod conceptus nuUus est omnino
: et malis est animal parvum : quodridiculo-
ex hoc, quod ambo sperma a toto suo sum esse videtur. Si autem non habet
corpore emittant. Semen enim, ut di- membraconvenienter posita, tunc vivere
cunt, est id quod est formativum: et san- non posset, sed esset mortuum, et tunc
guis menstruus prcneteromnia animalia non geiieraret, quia mortuum non gene-
quee emittit mulier, suflicicns est mate- rat, sedpulrescil.
ria et cibus generationis : Iii eniin di- Addunt etiam, quod si s|)crina mulie-
 12G D. ALH. MAG. ORl). VnMT).

ris ad (|uaiu rrcMjuoulcr csl ualoruui assi- sahlcr cuiui lo(|ucu(h» iu uulla gcneratio-
luilalid, couiiuuiiical iu uouiiuc cl ra- nccausa gcuerati cst malcria, sed polius

iiouc cuui s[)cvuialc viri, sc([uclui' (juau- virtus formativaquae est in ea, sicutcausa
(lo Ikcc tluo siuuil iu uuo coitu tlcsccu- scamni est carpeutarius, et causa totius
duut, (juod (luo auiuialia siuiul couci- liguratiouis est roriua artis qua- cst in
piuutur : (^l c\ hoc sequilur, quod na- i[)so.

scantur i;cuiiui habenlcs sexus dilTereu- I']t quod dicunt dc (hdcctationc, nou
tiam, quod vidcnius cssc falsum. est ut dicuut : (|uoniam dclcctatio uon est
Ad(hiut ctiam, qimd nihil prohihct uisi iii fnu? coitus, (juoniam jam spcrma
tunc nmhcrem e\ se sine viroparerc : eo Uuxit in vasa spermatica: ct hujusmodi
quod in se in loco conveuicnti hahet vasa sunt ncrvosa sensibiha et indata
sperma quod cst animal parvum: ct im- spiritu forti et extendeute : et ideo dele-
prtEgnatio est ah illo, quia matrix non ctatio fit ex spermate intus tangente ea,
dat ei secundum istos nisi cihum ad et ex spiritu qui tuuc fortius discurrit
quantitatcm dcl)itam. per ipsa : et juvat ad hoc confricatio le-
Amplius vidcmus quosdam primo ge- vis : sicut titillatio fit in apostematil)us

nerare heminas, ct postea marcs ct quos- :

qute tumida sunt, quando leve aliquid
dam c converso uec potest dici quod
: superducitur super ea, praecipue post-
sperma non exeat sperma ah ipso quan- quam jam maturata cst putredo quse est

do generat. Quoe est ergo causa, quod in cis : ncc dclectatio illa est in omnihus
aliquando in genitalihus producit simile, eequalitcrmemhris, sed intensio ejus
et aliquando dissimile? Adhuc autem est in mcmhiis quse sunt vasa
solum
quie crit causa, quod quaidam dissimilia spermatis et intensio redundat in aha
:

producunt in gcuere, sicut apicula?, et membra propter colligantiam aliorum

muscse qusedam? Adhuc autem qucedam cum ipsis.

animaha una commixtione coitus multa Sperma igitur est suhstantia actu liu-

progcncrant : de quihus sunt quoedam mida qua? est partium consimilium, quee
masculina, et qusedam foeminina. Quieri- dcscinditur a corporc, sed non dissolvi-
tur ergo quic estcausa hujus dissimiHtu- tur sicut in antchahitis diximus. Disso-
diuis ex uno conculjitu natorum ? et non lutio cniin est innaturalis : spcrma autein
erit assignare. est res naturalissima, el auxilium natu-
Adhuc instant isti dicentes, quod ra- rai est ex spermate : sed in eo quod dis-
mus plantatus profert fructum cum tamen : solvitur a corpore, non est auxilium ali-

ramus nou sit ex fructu, nec in se lia- quod, quia est in via corruptionis, nisi
hens fructus. Et si dicatur, quod fructus quod alleviatur aliquando per resolutio-
sparsus est in ramo : dicemus quod fru- nem ipsius ah ipso.
ctus non cst totius arhoris, quoniam
ille Adhuc autcm et multae resolutiones
posuimus quod ramus ahscissus sit ah liunt a corporibus ipsorum qui nulium
arhore. Si autem dicatur quod fructus omniuo haljcnt spcrma : sperma enim
sparsus in arhore est quidem materiali- est qucedam superfluitas cihi, quai non
ter tantum inramo,sed potentialiter et est per corruptionem, aut pcr hquefa-
virtualiter est totius arboris, et ideo ger- ctionem membrorum : nec est superflui-

minat ex ipso simile totius arboris et non tas digestionis primoe vel secundie.
partis tantum tunc hahetur propositum,
: Phlegma enim et cholera sunt hujusmo-
quia tunc nihil prohibet quin etiam se- di superfluitates : et ideo minuitur vo-

mcn descendcns a coi'pore animalis ma- mitus cholene et vomitus sanguinis post
tcrialiter cftluens cx uno mendjro, ct ha- digestioncm secundam. Et de hoc pos-
beat virtutem totius corporis, et ideo ge- sunt poni multa exempla. Sed sperma
nerat ad simihtudinem totius. Univer- cst superfluitas digestionis ultimse, et
 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 127

ejiis abundantia est, qiiando mulUini modo secundum modum rcsolutionis.

nutrimentuni est in corpore
omnibus
perfluitas illa virtute similis est
membris, ideo tit cx illo omne mem-
brnm, cum tamen non sit res divisa ab
omni membro. Et quia sic se babel sper-
ma, non est rcsoluluni quid a corpore
: et quia su- Ilas autem rationes Peripateticorum
contra Stoicorum sectam inductas ap-
probamus.
Dictum tamen Stoicorum et medico-
rum, quod sperma exit a toto corpore,
non usquequaque est falsum qiiia et nos :

per modum liquefactionis quoniam si : diximus Iioc in ante habitis, ul)i egimus
ita esset, tunc animal magni corporis de natura spermatis sed nos non dici-
:

quod est multarum resolutionum, esset mus^ quod ideo exit a membris sicut pars
multi spermatis hoc autem non est ve-
: exit a toto, sed potius descinditur a
rum. Cujus signum est, quod magni cor- quarta digestione quse jam virtutem as-
poris animal paucorum est conceptuum. membris accipit, antequam
similationis a
Et hujus causa est, quia cibus talis ani- membris imbibatur et uniatur. Sunt
malis depuratus a supertluitate secundee cnim quatuor in humore quartse dige-
digestionis quai est urina, dispartitur per stionis quorum unum est digestio se-
: :

totum suum corpus quod quia magnum

: cundum assimilatio : tertium apprelien-
est, parum remanet ad substantiam sper- sio bumoris a specie membri, quando
matis, postquam qunelibet pars est sufli- jam divisus humor imbibitur membris :

cienter nutrita. Et hoc modo homines quartum autem est unitio, quando uni-
magni corporis et arbores procerse et tur. Et prima duo liunt in humore extra
magnae, sunt paucse generationis : et si- meuibra et secunda duo tiunt in mem-
:

militer pauc» generationis est animal bro, quando dividitur humor et distri-
multse pinguedinis, eo quod bonum nu- buitur per meml^ra et post secundum
:

trimentum suum transit in sepum aut fit dccisio seminis. Et quia illa assimila-
pinguedinem. tio est universalis, prsecipue membris si-
Adhuc autem liquefactio a corpore milihus ex quibus ubique per totum
non habet vasa in quibus melius digera- componuntur membra composita instru-
tur et formetur : sperma autem habet mentalia, ideo universaliter secundum
vasa in quibus rccipitur ad mclioratio- illum modum dicitur a toto corpoi'e sper-
nem, sicut et lac in mulieribus habet va- ma descindi.
sa in quibus completur et emundatur, lac
enim secundum aliquem modum assimi-
latur spermati.
Amplius sperma diminuitur per reso-
lutionem supertluitatum non est ergo :

secundum viam resolutionis, sed potius

secundum viam digestionis propter :

quod etiam diminuitur in infirmis, et

non invenitur in pueris propter augmen-
tum. In pueris enim digestio tertia est
valde fortis, et propter augmentum mul-
tum necessarium habent cibum.
Amplius autem omnis membrorum li-
quefactio facit intirmitatem sed multa :

spermatis ejectio non inducit infirmita-

tem aliqiiam, licet debilitatcm inducat,
nisi fortasse alteretur sporina ad corru[)-
tioneni : et tunc ejus exitus erit aiiquo
128 D. ALB. MAG. ORD. mJEV).

igitur humor secundum Aristotefcm non

in omnibus est nudicribus, nec in omni-
fnis foeminis animalium afiorum ct in :

quibus esl, lainen non cst necessarius ad

concepluni : sed (piando a(fvcnit, tunc
constal quod melior cst materia (|ua' cst

in conceptu : co (|uo(i mciius est dige-

stus quam sanguis menstruus, et puf-
CAPUT XI. cfirior et nobifior formatur inde concep-
tus.

Gafenus tamen opinatur fiunc Immo-

rem in mufiere semper adesse in con-
ceptu, et dat huic virtutem informati-
vam, sicut in ante fiabitis hujus fibri de-
terminatum est et (ficit sine lioc concc-
:

Et est DiGREssio dcclarans differcntiam ptum essc non possc, et oportere etiam
dnorum spermatnm niaris et foeminse simuf fiunc in eodcm tempore cmitti,
et sa)iguinis nienstrui. quando spcrma viri emittitur ad fioc quod
fiat imprcBgnatio. Et hanc viam tota fere

sequitur muftitudo medicorum. Sed vai-

de mirafjife est si Iiic fiumor non inveni-
tur in aliis f(]eminis animafium, et est

necessarius in conceptu mufieris : quia

quoruin unum est genus, continue vi-
detur esse unus modus in genere mate-
Cerlum est igitur, quod spcrnia est ul- riafium principiorum, nisi forte dicere-
timse digestionis superfluitas, quce for- tur quod hic fiumor in omnibus est ftc-
mat conceptum, et albescit propter di- minis animafium, ficet in quibusdam
gestionis fortitudinem, quu3 spiritum in- non manifcstetur : et fioc milii probabi-
vasorum sper-
ducit et generat in ipso, et lius videtur.
matis similitudinem. Et quod ex san- llumor tamen iste spermatis pcrfectam
guine sit, ostendit quod quando fit cum non hahet rationem, sicut superius pro-
nimio conamine coitus, cxit sanguino- bavimus et fioc ideo quia ad spermatis
:

lentum et idem per simifem modum in

: digestionem nec pervenit nec pervenire
foemina etiam sanguis menstruus est su- potest, eo quod nmfier in virtutibus na-
perfluitas uftinue (figestionis, ficet non turafibus universalitcr debilior est viro,
ita digestus sit fortilcr propter cofoi'em et foiminse maribus : propter quod etiam
afbum : et ideo non venit ad simifitudi- frigiditate constringente vense in eis sunt
nem digestionis spermatis. strictiores et caro magis humida, et cor-
Est etiam afius humor, qui a quibus- pora earum sunt frequenter magis par-
dam sperma vocatur mulieris, qui secun- va. Ilac etiam de causa conlingit in cis
dum Gafenum attraliitur de testicufis superffuitas multa indigesta.
mufieris, et emittitur in coitu intra ma- autem prius diximus, tempus
Sicut
tricem per cornua matricis, ut vi(fctur motus foeminarum aequafe
superfluitatis
Gafcno : aut forte ante orificium intcrius est tcmpori motus spcrmatis in viris.
matricis in cofto vufva? in fociim in quem Afiquando tamen aliquantulum magis
etiam sperma projicitur_, sicut Ari-
dicit festinat : eo quod virtus foemiriea est de-
stotefes, et nos superius utramque ista- bilis ad digerendum totum cibum, ct

rum opinionum exsecuti sumus. Ilic convertere ad incrementum in illo tem-

 LIB. XV DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 129

pore, in quo in maribus etiam totus cibus in coitu, est liumor quidam qui descen-
ad incrementum convertitur ex forti vir- dit a glandulis quas noniinavimus, et
tute masculorum. Amplius hinc contin- est quidcm completior ad gcnerationem
git, quod multiplicatio superduitatis in quam sanguis menstruus, scd non est
eis adunata est causa wgritudinum in eis nisi materia : quia sanguis menstruus
quando retinetur in corpore. nec(!ssariam babet ulteriorem digestio-
Adhuc autem diminutio menstruorum nem, antequam cibet creaturam. Sed ille
in f(rminis, aliquando cjuisatur ab exitu de quo diximus mulieris bumor, statim
nmlti sanguinis per aliud membrum. Si convertitur in substantiam materialem
autem diceremus sperma
in muliere esse conceptus sperma mulieris est
: et ideo
tale sicut est in viro et adunatum ad sicutsperma pueri qui emittit sperma
locum genitalium, conlingeret quod mu- antequam digeratur et sicut sperma ar- :

lier esset per se generans, et videretur boris (ju;ie ad digestionem sui seminis
ad principium conceptionis non indigerc exigit utabo movente compleatur per
menstruo, eo quod digestio menstrui et ampboreni digestioncm ad boc quod
digestio spermatis babent conlrarietatem fructuni facere possit : ct secundum boc
quamdam. Digestio enim spermatis est gcneratio est a spermate mulieris, et a
completa, et digcstio menstrui est in- spermate viri : sed spcrma viri non est
completa et imperfecta. Propter quod materia, sed totum est etiam mixtum
etiam mares quorum complexio assimi- operationi, et est subjectum virtutis ope-
latur complexioni foeminarum, pingues rativse et spirituum qui sunt instrumenta
efficiuntur, nec eorum sperma est gene- operationis : et est sperma mulieris sicut
rativum nisi valde raro. materia munda. Mimdani autem voco
Patet igitur ex pr^edictis, quod sperma malericun, quoe statim sine alteratione
non descendit a muHere secundum illam suscipit formam. Si)ie alteraHone autem
rationem spermatis quee descendit a vi- dico quoB sit majoris digeslionis : sed
ro. Non tamen puto quod nuUo modo sanguis menstruus est sicut maleria non
descendat : sed in veritate probabile est, plene similis, et est sicut dicilur panis
quod humor albus descendat, qui ali- cibus, et sanguis cibus :quoniam panis
quando descendit ante coitum, et custo- est cibus non similis, sanguis autem est
ditur a matrice donec superveniat ei cibus assimilatus : et lui^c est causa,
sperma, et tunc recipit imprcegnationem, quod etiam ova venti quse simt sicut
sicut imprtegnatur materia a forma : et sperma avium et piscium, complentur
ideo quai^dam muliercs dicunt se imprce- quando tanguntur a spermate maris.
gnatas a coitu, in quo non habuerunt de- Cum igitur secundum Aristotelis scn-
lectationem per emissionem spermatis : tentiam superius diximus, quod genera-
ethoc est sicut ovum venti primo concipit tio lit a spermate et cibatio a sanguinc
gallina, quod postea per coitum galli monstruo, oportet accipere quod genera-
completur spermate superveniente : nec tio materialiter est ex eo quod vocatur
oportet, si delectatur mulier in coitu, sperma mulieris, et cibatio a menstruo,
quod delectatio semper sit a descensu sicut jam diximus.
spermatis : quoniam aliquando titillans llyec igitur de spermatibus et compa-
spiritusfacit illam delectationem : et tunc ratione ipsorum ad invicem et ad gene-
sperma mulieris etiam quando emittitur ratioiiem, a nobis dicta sunt.

Xil
 DE ANIMALIBUS
LIBER XVI
DP: VIRTUTIBUS FAGIENTIBUS GENERATUM
ET SEGUNDUM ANIMAM ET SECUNDUM MEMBRA.

TRACTATUS I

De ortu et inductione anifnce.

bus sperinatis, et qtiain proportionem

hal)cnt ad generationem et ad sanguinem
mcnstruum : superest in hoc volumine
investigare causani qviare in generatio-
'
nibus animalium nmltorum sunt mas et

foemina, ct quas virtutes habent in gene-

CAPUT I ratione. Scimus cnim jam cx prffimissis,

qiiod hiecsexuum discretio ex necessitate

naturaecausatur. Exprimo enim et proxi-
mo motoi'e qiii est in spermate, et ex mo-
Qualiter mas et fcemina swit pri)icipia do dispositionis materiee per necessitatem
generatioids ? istaprocrcantur in his ([ua? generantur :

et sicut in prcehabitis diximus, hoc lit in

natura universali, quse causa ordinis est

propter melius, et propter causara quoe
propter quid et linis vocatur.
Declaratis in Hbro praeinducto virtuti- Hoc autem scitur ex hoc, quod nos
132 1). ALB. MAG. ORI). VWJEl).

videmus quod in physicis sunt quasdam univcrsalis : cl ha'C cst causa gcneratio-
res divinse eeternalitcr sivc inimobilitcr nis arborum etanimalium.
permanentes, quarum substantia etsi mo- Cum igitur in animalibus pluribus prin-
tamen
vetur, in motu illo rcitcratur ca- cipium generationis quoddam sint mas ct

dem numero et specie, sempcr mancns foemina, mas ctiam ct fa'mina suiit pio-
incorruptibilis et ingenita, sicut est sul)- pter generationcm. Intcr hos tamcn sc-
stanlia orbium et stcllarum coelestium. xus id quod cst causa prinianiovcns, mc-
Qusedani ctiam sunt in physicis con- Hor cst, co quod illa causa non cst mo-
tingentem habentes ct mobilem substan- vcns nisi pcr formam, ct forma dignior
tiam, sicut ea quorum substantia gencra- ct mclior cst matcria. Cum igitur mas sit

ta et corrupta non rcitcratur eadem nu- movcns sccundum formam in gcncratio-

mero, sed reiteratur eademforma et spe- nc, nobilior est fcemina.
cie : sicut homo et asinus et qufficumquc
sunt gcnerabilia et corruptibilia ; et in In omnibus autem physicis nobilius est
hoc ipsum, quod forma et spccie
his est scparatum sempcr ab ignobiliori quando
manent divinum, et hoc appetunt secun- pcrfccta sunt : propter quod cum vita
dum naturam : co quod omnia csse per- manifesta et complcta sit in animalibus,
manens desidcrant : proptcr quod etiam oporluit in cis marem separari a fcemina
hoc ipsum divinum quod optant, cst in pcr subjcctum, licet in plantis in quibus
eis causa meliorationis csse sui. Omne vita occulta est, sint hae differcntise in
enim quod est ad utrumlibet habens po- subjecto uno unitse et conjunctse.Causa
tentiam ad esse et ad non esse, non me- autem separationis est, quod mas nobi-
divinum perma-"
lioratur in esse, nisi per lior est in generatione : eo quod sua vir-
nens quo participat secundum formam et tus sit propinqua formse factivse ct opera-

speciem. tivse : et fannina est propinqua materise

Ex oranibus autem quse in praehabitis per id quod decisum ab ipsa lit et recipit

libris determinata sunt a nobis, satis sci- imprcssionem spermatis viri. Dico autem
tum est animam esse nobiliorcm corpore : propinquas essehas virtutes formseetma-
propter quod etiam animatum nobilius tcriee : quia utraque est in subjecto quod
est inanimato propter animam quam par- aliquid sustinet opcrationis. Suhjccta
ticipat : sicut cns nobilius est non entc, enim materia quse est in spermatc viri,

et vita nobiliorcst mortc siveprivatio vi- formatur in instrumenta sicut est spiritus
tse. et hujusmodi. Subjecta etiam materia in
humore fceminse habet multum habilitatis

Proptcr ens igitur et animam et vitam et prseparationis formse : et sic nec sper-
inventa ost a natura generatio animalium. ma viri omnino est sine matcria, ncc hu-
Natura cnim hujus generis in numcro ct mor resolutus a foemina, cst omnino sine
substantia permanet aiterna sed modus : forma : sed, sicut diximus, illud est pro-
quo divino et seterno participarc potcst, pinquius formse, et istud est propinquius
estper generationem. Pernumerumenim materise. autcm ambo
In gcneratione
non valens quod substan-
csse aetcrna, co uniuntur in unum ct tunc conjunctum :

tia sccundum nu-

acccpta est in quolibet cx cis ambobus communicat simul habens
merum corrupta et non manens eadem : virtutes quse sunt cxmare et foemina :

quoniam si sccundum numerum maneret, proptcr quod neutrum per se, sed con-
tunc in individuo aHcrnitate participarct junctum ex ambobus, liabet potentiam
sicut ct coelestia. In forma igitur pcrit et virtutem ad vitam et animam, propter

seternitatem, quia illam possibile est at- quam etiam virtutum conjunctionem
tingerc : propter quod generatio ani- plantas communicare dicimus.
in vita

malium est inventa ab ordine naturse In generatione enim eorum quse sine ani-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 133
ma siint, niilla est necessitas coniposi- peift^cta sint, praecipue quoe imperfectiora
^'onis. sunt inter ea, imperfectius etiam habent
Sensus autem generaliter et maxime generationis principium propter quod
:

visus, qui ut in libro de Anima probatum etiam generantia talia, aut nullo modo
est, maxime habet sensus rationem, non coeunt, aut non spermatizant in coitu
invenitur in vivis commnniter : quinimo sicut ex scquentibus declarabitur. Animal
ad generationem ipsius cxigitur distincta enim spermatizatpropter calorem moven-
virtus maris et foemina^ : propter quod tem, et propter magnitudinem humoris

mas et fcemina in onmibus animabbus convenientis materiam spermatis mini-

sensum participantibus inveniuntur, sic- strantem et ipsum sperma talium effi-
:

ut in praehabitis dictum est.
sexus distincti non essent, sed uniti sicut
in plantis, non liberaretur aliquid semi-
nis ab opaco terreo in tantam puritatem,
quod formarum sensibilium absque ma-
teria esset susceptivum. ILtc enim est
praecipua causa distinctionis sexus, ut id
quod est in mare propinquum formse
stens, depuret et digerat aliquas materia.^
partes, ut tantoepuritatis sint susceptivse.
Quoniam si citur causa et principium in his quee o-e-
nerantur.
Breviter igitur et capitulariter declarata
estcausa maris et foeminse. Quaedam au-
tem animalia, sicut scepe dictum est, sic
generant, quod enituntur animal extra,
sicut ea qua3 dicuntur sibi similia gene-
exi- rantia animalia. Qua^dam autem enitun-
tur animalia non formata et distincta in
forma et figura et quodcumque sic ge-
:

Non enim hocmodo posset digerere, nisi nerantium habet sanguinem, facit ova.
separaret eas aliquo modo separationis Quod autem sanguine caret omnino, facit
ab impurioribus : nec posset separare, si vermiculos sive gusanes. Pisces autem
virtus masculina ubique virtutifceminina} secundum hanc divisionem aliquid ha-
per sul)jectum esset immixta. Ilaec igitur bent sanguinis, quamvis parum quod :

causa prsecipua est separationis sexuum apparet praecipue in his qui completi sunt
in animalibus. per quantitatcm corporis. Girca cor enim
Sicut autem diximus \
in antehabitis illorum est aliquid sanguinis. Generatio
quaedam animalia spermatizant in coitu, autem ab vermibus facta diver-
ovis et a
et qusedam non et spermatizantia in
: sificatur in hoc, quod ovum ex aliqua sui
coitu sunt multa respectu aliorum, et parte format animal et membra f^'us, et
sunt perfectiora et majora ut communiter alia pars ovi in cibum creaturse deputatur.

loquendo non spermatizantibus. Causa Vermis autem secundum se totum transit

autem hujus est, quia natura sufficiens
perfectioni animalis calida est ethumida
Iiabens calorem vitalcm enim quae
: haec
perfectiora sunt et majora majorimoven-
tur virtute. Et ideo comnmniter loquen-
do sanguinem habcntia, majora et per-
fectiora sunt sanguinem non habentibus,
et ambulantia immobilibus majori enim
calore complentur. Haec igitur oportet
habere sufficiens suae generationis prin-
cipium propter quod spermatizare ea
: ma
oportet in generando. Afia autem
in substantiam ejus quod generatur.
Amplius quaedam animalia subito eni-
tuntur foetus suos exhra, sicut homo, et
vacca, et hujusmodi, et delphinus, et ba-
lena ex animalibus marinis, et his simi-
lia.Quaedam autem non statim enitun-
tur figuratum partum ct formatum, sed
: ovant. Quaedam autem enituntur vermes
quos habent interius prius, et deinde ex
ovis et vermibus exeunt animalia in for-
et figura completa, sicutpatet in mul-
cum im- tis animalibus.

* Gf. V de Animalibus, trae. ii, cap. 1.

13i I). ALI5. MAG. ORl). PR7ED.

Aniplius ovniiruim (jnaMlaiii faciunl ova sangnineus est, sicut diximns : et si est

S('cnii(Iuiii (|uantital(Mn complcta, sicnt mollis, hoc esl per accidens. Propter lioc

aves, oteliam quaHlain quadrnpedia, sic- etiain omne animal habens pulmonem,
ut laccrta, et tortuca. Quacdain autem fa- calidius ost alio animali carente pnlmo-
ciunt incomplcta, sicul pisces, ct ea quae ne : etideo animal habens pulmonein, cst
sunt inollis testffi et malacliie. Omiiia enim sanguineum, ethabet multumcalorem :et
lioruingenerum ova crescunt in quanti- hoc animal est completum et perfectum.
tatem posteaquam ovata snnt. Ova autem et vermis non statim snnt
Amplius animalia quce generant aequi- completa.
voce non statiin similia sibi, aliquan- Dicemus igitur philosophice loquentes,
do liabent sanguinein. Omnia onim ani- quod completum perfectione de qua di-
malia babontia sanguinom, aut generant ximus, generabitur naturalitor ex com-
univoce similia sibi animalia, aut suiit pleto. Animal vero alatum et volatile,
ovantia. Animalia autem carentia sangui- complexionis
siccse est quod ostendunt :

ne quoe sunt annulosa, per se singularem multa^ pennse ipsius propter quod etiam :

sibi appropriatam babent generationem, pulmonem habent siccum : et lioc prop-

et in illa multam secundum species suas ter illam imperfectionem, quia non mul-
babent diversitatem. Non enim omnia tum sunt humida. Animalia autem ovan-
bipedia et sola ovant, neque iteruni qua- tia quae sunt his frigidiora, ovant intus,
drupedia ovant omnia et sola, equus et extra pariunt.Aves autem et animalia
enim bos quadrupedia existentia gene-
ot squamosi corii, complent quidem crea-
rant animalia. Non enim, sicut diximus, tionem suam sed ex siccitate est quod
:

omnia quadrupedia ovant sicut ovant la- faciunt ova, licet faciant ea incompleta.
certa, et tenchea, et tortuca. (joleti vero est, quod est minoris caloris
Amplius autem est diversitas alia intor et majoris humiditatis Iiis quee dicta

bffic quoniam qua^dem carentium pedi-

: sunt communicat tamen cum utrisque
:

bus, generant animalia, sicuttyrus, etce- generibus, eo quod facit intns ova, et
leti. Queedam autem ante ovant, sicut postea parit extra animal : humidum
multa piscium et serpentium genera. enim est causa vitae : terrestreitas autem
Adbuc autem qugedam animalium ha- grossa et sicca remota est ab animatio-
bentium pedes, sunt ovantia intus pri- ne : alse onim et squamositas sunt signa
mo, et postea extra cnitentia animalia, terrestris naturiP. Propter humorem igi-

sicut dixinius. Et qviaedam hal)entia pe- tur qui dominatur in hoc genere anima-
des, generant intus et extra animalia : et ova mollia propter quod etiam
lis, facit :

qusedam non habentia pedes, generant sagaxnatura custodit etfovot oainterius :

animalia, sicut delphinus, et ])alena : et si enim oxtra emitterentur, corrumpe-

generant animal completum in figura, ha- rentur qualibet immutatione superve-
bens communicationem cum generanti- niente, eo quod testam cooperiontem vel
bus in specie et figura, quod interius in- tolam duram ot spissam non habent.
tra pulmonem recipit aerem. In omnibus Quod autem animalium est frigidum sic-
auteni dictisdiversitatibus, sicut diximus, cum multa siccitate et frigiditate, facit

perfectius animalium est illud quod est ova incomplota, magis tamen dura sunt,
majoris caloris et bumiditatis purioris et 00 quod natura ovantis ipsa animalis
majoris, non vincitur a multa grossa
et magis ost terrestris propter quod otiam :

Torminus autem caloris na-

terrostreitate. aliquando ova ipsius sunt durse testse,
turalis non est nisi pulmo quia pulmo : vel durse pellis, quse defendit ova a cor-
est ad hoc, quod temperot et terminot ip- rumpentibus. Malachie autem specios
sum. Neque pulmo est nisi in his quse sunt viscosi corporis : proptor quod
excodunt in calore naturali pulmo enim : otiam facit ova viscosse testse incomple-
 LTB. XVI DE ANIMALTBUS, TRACT. I
13J

ta tamen proptcr multitiidinem viscosi-

; posterioribus suis cujus ova ovis sunt
:

tatis circaovum existcntis, salvatura cor- similia in colore, et habent virtutcm

ovo
rumpcntibus. Omnia vero fere animalia similem in hoc quod ex eo nascitur ani-
annulosi corporis faciunt verrnesomnia : mal postquam acceperit complemcntum
enim annulosi corporis animalia, sangui- gencrationis suae crcationis.Qutedam
ne privantur proptcr quod etiam gene-
: autem completiora animalia nascuntur
raliter verum est, quod omne generans cx spermate, sicut dixinmsin antchabitis,
extra vermes, sanguine privatur. hoc modo quo animal dicitur esse ex
Amplius non omnia animalia annulosi spermate effective. Omnia autem gene-
corporis generant uno simplici modo, raUter animaha quae nascuntur cx coitu
sicut neque uno simplici modo generant maris et fceminae, complentur forma
in
carentia sanguine. In animalibus enim et figura et sustentationc exspermate, et
annulosis est diversitas. Modi autem ani- ex illo recipiunt formam et speciem.
malium ovantium et ova sua non com- Quaedam autem horum istas perfectiones
plentium intra uterum, sunt pisces squa- recipiunt in interiori animahs in concep-
mosi, et malachie, et moUis testae. Ho- tu et impraegnatione quffidam autem fa-
:

rum enim modorum ova in creatione in ciunt ova cx quibus erit animal comple-
aliquo vcrmibus assimilantur : quia vidc- tum.
licet crescunt extra animalia. Alii autem
modi animalium gignunt vermes, qui
post aliquot dies producunt animal, et in
hoc ovis assimilantur. Illud autem ex
animalibus quod sccundum suum genus
calorcm habet complctum est tale in
qualitate, sed in quantitate deficit a com-
plemento donec paulatim per nutrimen-
tum accipiat quantitatem. Omnia enim
generaliter animalia producunt partus
post generationem incrementi, secundum
quantitatem accipientes. Qusedam igitur
animalium generant et concipiunt ani-
malia intcrius. Outcdam autem conci-
piunt ova interius, ct postea exit ex illis
animal. Qua-dam autcm non gcncrant
animal completum, sed ovum complc-
tum. Sed ea qua3 sunt frigidioris natu-
rae,incompleta faciunt ova, quae tamen
extracomplebuntur, sicut gcnus piscium,
et mollis testae et modi malacbie.
Modi vcro durse testcB sunt valde fri-

gidi, et ideo non ovant pcr se, scd bic

actus accidit eis cxtra alia animalia, sicut
in antehabitis determinatum cst. Et ea
quse sunt annulosi corporis faciunt ver-
miculos, et post aliquot dies faciunt cfTe-
ctum ovorum, ct efficiuntur sicut ova
avis qnae Graece horokim, Germanice au-
tem hornezeli vocatur, et est apis magna
citrinum habens aculeum fortissinmm in
136 T). ALB. ]\1AG. ORD. PR/RD.

tiam nalnrarum animalium. Quaeramus

igitur, utrum hsec sit res intrinseca ope-
ratrix membrorum, aut sit intrinseca in
spermate existens sicut pars aliqua ani-
mae ?
Sedsicut diximus in sccundo Ae Ani-
nia, quod liabet auimam in actu sicut
actum operantcm ad vitae potentias, di-
CAPUT TI. cetur animatum et est animal. Qiiod si
tale esset spcrma, tunc sperma animal
csset et animalis haberet naturam et ra-
tionem et lioc est falsum omnino et
:

impossibile, eo quod nullum animatum

estsimilium partium omnino. .lam au-
tem in prsehabitis ostendimus, quod sper-
De virtute movente embrya, utrum sit ma est similium partium, ct non est ani-
intrinseca spermatibus vel extriyiseca mal parvum. E regione autem dicere,
secundu77i opiniones Antiquorum ? quod spermatis est extrinsecus operator
quorumdam membrorum aut omnium,
sicut quidam de medicorum imperito
populo dixerunt, omnino est falsum et
impossibile : et ratio Aristotelis ad hoc
est, quod illud extrinsecum spermati non
inciperet umquam movere sperma, nisi
tangeret ipsum : eo quod non sequitur
In istis autem modis generationum aliquid movens alteratio moti, nisi tan-
accidit qusestio gravis : per se enim gene- gat ipsum. Sed ut haec ratio intelliga-
ratur simile ex sibi simili, et non ex tur, oportet latius ordiri hanc dispositio-
spermate arboris animal, aut e converso. nem.
Omne enim quod generatur, generatur Dicunt enim quidam mcdicorum spcr-
et ex aliquo efficiente et in aliquo mate- mata concepta primo moveri modo plan-
riali principio suae generationis. Id vero tarum ad nutrimentum et conversionem
quod generatur aut j)roducitur, iterum et augmentum et formationem, et plan-

est aut animal, aut propria materia ani- tas dicunt moveri virtute coelesti ct vir-
malis, sicut est ovum animalis propria tute tcrrae ad dictas mutationes : et ita

materia : et hoc fit et generatur in fce- dicunt ab anima matris moveri embrya
mina quarumdam animalium, et inveni- sive semina concepta ad conversionem et
tur in ea imprsegnata et concepta. Quge- figurationem et nutrimentum primum,
dam etiam post nativitatem a suis mari- et postea infundi animam, ettunc moveri
bus recipiunt longo tempore materiam motibus animae propriae : quod omnino
incrementi sui, sicut ea qu;e lac sugunt : absurdum est secundum omnium Peri-
sicut faciunt omnia animalia genernntia pateticorum peritiam : et est cogentissi-
animalia sibi similia et extra ea enitentia ma ratio qua? inducta est per verba Ari-
et intus concipientia. stotclis. Cum enim inter movens ct mo-
Inquiramus igitur non quidem mate- tum non sit medium, oportet id quod na-
riam ex qiia gcnerantur animaba, sed id turaliter movet, naturaliter esse conjun-
quod est effeclivum ct formativum prin- ctum, sicut conjungitur natura ei cujus
cipium mombrorum : hoc enim invenire ipsa est virtus et forma. Motus enim na-
est quidcm grave, sed perutile ad scicn- turalis est ab intrinseco et essentiali
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 137

priiicipio : et ideo si anima matris move- quod nobis considerantibus omnia quee
l)itembrya, quiv intrinsecus convertun- accidunt ex coitu spermatizantium, et ex
tur et moventur, oportebit ipsum movcns omnibus arborum et animalium sperma-
esse extrinsecum et essentiale princi- tibus,non apparet aliqua totaliter diver-
pium. Hoc autem nullo modo est anima sa res secundum sensum. Omnia enim
matris cum enim virtus ccElestis movet,
:
qute emittuntur ab arboribus in semen
nullo modo transmutat, nisi efliciantur plantarum, et ab animalibus in coitu,

virtutes in formas intrinsecas materiae videmus esse unita sub una forma sper-
moventes. matis, et nihil videnms divisum ab ipso
Adbuc autem omne movens generans, quod operetur in ipsum convertendo et
convertens, ct formans, non movet ma- ibrmando.
teriam nisi ad seipsam quod autem :
Amplius autem redeuntes ad divisio-
anima matris moveat et formet et con- nom inductam dicimus, quod sermo il-
vertat embrya ad seipsam, est absurdum lius qui concedit illud quod est divisum

dicere omnino. a spermate, corrumpi post operationem

Amplius secundum hoc si anima ma- membrorum, est falsus : eadem enim
tris est figurans et convertens cum non : ratione corrumpitur virtus particuhiriter
propter aliud, sicut ex preedictis patet, unum mombrum operans post operatio-
exigatur sperma masculi, nisi propter nem ilhus membri, qua corrumpitur
conversionem et figurationem membro- virtus oliam operans post omnium mom-

rum, superflueret sperma masculi, et brorum operationem. Si igitur corrum-

posset foemina ex seipsa concipere et pitur virtus quge cor operatur, postquam
generare quod est absurdum. Embrya
: cor est oporata, quseramus ab ipsis quid
igitur ab extrinseco sibi motore non operetur residuum corporis postquam
moventur ad conversionem et for- corrupta ost virtus quse cor est operata?
mam. Constat enim virtutes ahorum membro-
Manifestum est igitur, quod in em- rum ad virtutem cordis referri, sicut re-

bryone est ista virtus movens conver- foruntur aha membra ad cor : et ideo

tendo spermata et formando quoniam : corrupta virtute quae cor operatur, ne-
si non est in eo, tunc necessario sequitur cesse est omnos aHas virtutos corrumpi :

distinctam esse et divisam subjecto et et sic nihil omnino fiet de ahis membris

loco a spermatibus conceptam. Dicere a corde quod nos videmus esse falsum
: :

autem, quod hoc modo divisa est virtus ergo non corrumpitur virtus operativa
vel anima movens, est falsum, sicut pa- membrorum, postquam mombrum est
tuit ex prseinductis rationibus. Prseter oporata. Quod autem romaneat et sub-
omnia enim quse inducta sunt, quaere- sistat oxtra sporma, ost omnino absur-

mus si sit virtus extrinseca existens et dum : quia aut oporteret duas unius
operans conversionem et formationem speciei unius membri osse virtutos,
spermatum, ita quod illa virtus non sit unam intus, ot aham extra : aut oporte-
anima matris, ut dixerunt illi dc quil)us rot quod duo essent animaha, unum fa-

jam diximus, sed sit virtus alicujus partis ciens, et alterum factum : quia ihae ex-
separatce a spermate et agentis in ipsum tra separatse virtutes membrorum cohe-
sperma. Si enim est sic separata, tunc ctse simul essent habentes omnos pote-
qua^remus utrum hoec corrumpatur post etates animahs : et tales potestates non
completionom operis sui, aut non, sed sunt sino mombris, et ita essent ])arvum
remanct in nato secundum dispositionem animal facientes ahud parvum aiiimal,
in qua fuit prius? Et primum quidcm sicut (hximus in hbi'o pr:rco(h'nli : ot han^

quod est contra utrumque istorum, sive omnia sunl absurda.

scibcet maneat, sive corrumj^alur, est Sermo igitur dicentis, quod 111 nd (jnod
 38 D. ALH. MAG. ORO. PRyEI).

fncil ot forniat iii(>ml)ra omljiyoniiin, ost ruin iion principalinm. » Opinatnr cnim
(ixtra corpns ('ml)ryoiiuin, csl falsns. liic (piod gcncratio mcinbrorum aiiima-
Mariifcstum cst eiiim, (jimd id ({iiod cst lium cst ad modiiin tcxtura; quornmdam
cirectivum piincipinm gcncrationis, (juod- vcrmium, siciit snnt bombiccs, aut ara-
cumquc sit illnd, facit aliqiiam partcm nca3 texentcs : et sicut succcssive fiunt
embryonis : et hicc subito in forina exit maculae qua> sunt in substantia retis in
iii snbslantiam spermatis : formata au- quo nectitur macula una post aliam, et
tem pars qusecnmqnc non potesl csse facto rcti prsescinditur. Sumit autcm Ho-
sine anima. Omne igitur tlgnratnm mem- mcrus rationcm dicti ab eo quod manifc-
brum corporis organici partem habet stum est sensui. xVdsensum enim videmus
animffi, quoe est anima ejus si ipsnm non simul esse tempore in embryonc
cssct animal (livisum in se perfectum : omnium creationem membrorum. In
et tamcn hoec pars subito formata ab illa prima enim embryonis creatione appa-
virtute extrinsecaest inanimata : exterior rct, quod quspdam sunt mcmbra mani-

enim virtus non est anima cjus, co quod festaprimo formata, quaulam autem non.
anima est intrinsecum principium vi- Nec potest dici, quod hoc fit propter par-
tse. vitatem, quod scilicet omnia formata
Hoc autem posito, quod haec virtus sint, scd lateant quaedam quoniam qnco- :

exterior sit, quoe unum figuret mem- dam latontium a principio majora sunt
l)rnm quseramus qua virtute fiant mem- apparentibus. Pulmo enim major est
bra alia? necessarium enim est sccun- corde, et tamen latet adhuc post mani-
dum istos qui omiiia dicunt virtutibus fostam cordis formationem. Unde si par-
exterioribus fieri, quod omnia fiant vitas esset in causa, magis lateret tunc
membra simul : eo quod una virtus ita cor quam pulmo. Oportet igitur quod
efficax est in operando sicut alia : sic unum post aliud formetur, sicut dicit

enim fiunt simul cor et pulmo et hepar Ilomerus, quod qusedam membra
ita

et oculi et alia membra per rationem in- prius appareant formata, qusedam autem
ductain : et sic quodlibet fit a virtute cx- post. Non autem dicit esse causam hujus,

teriori, et erit inanimatum, sicut dixe- quod unum membrum formct aliud eo :

runt illi qui virtutes exteriores effluxas a quod cuin aliis consontit, quod omnia
membris generantium dixerunt operari in formantur a virtutibus discrotis, sicut

spcrmate, et post membrorum formatio- diximus : et ideo unum non dicit esse

nem completam a datoreformarum, tunc causam formationis altcrius^ sed tantum

demum induci animas in membra divcr- unum esse prius tempore quam alterum,
sas per subjectum et formas. Ilsec enim et unum generatione esse post alterum,
fuit opinio et scientia Platonis et Pytha- itaquod cor non facit Iiepar nec hepar :

goree, dcorum immortalium in

plures quodcumque membrum
facit aliud sed :

corpore uno esse opinantium, qui tamen tantum hepar erit post cor tomporo, sic-
dii semen essent coelestium et immorta- ut post puerum (it juvenis, et post juve-
lium dcorum in membris formatis cor- nem senex non quod unus exeat ex al-
:

porum seminatum. tero sicut ex causa generationis suse. Non

Homerus autem poeta philosophus ex vult igitur isto, quod ex illo primo est,

viris fabulosis philosophiam contexens, quasi in actu sitillud quod est in poten-
dicit quod « generatio quidem et forma- tia, sedtantum sit post ipsuin, et dicit
tio membrorum est a virtutibus quae ex- hoc osse in omnibus tam physicis quam

trinsecw sunt inembris : sed generatio artificialibus.

eorum non est similis, quia generatio Nos autem videmus oppositum quo- :

quorumdam membrorum sicut principa- niam in omnibus physicis et artificiliabus

palium est ante generationem membro- posterius semper est in priori in poten-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 139

tia : forma enim per quam cogiioscitur

et est res id quod est, in potenlia est in
priori : propter quod etiam posteriori
supposito, necessario est id quod est

prius : et sic forma hcpatis est in corde

in potentia et virtute formativa : propter
quod etiam sermo llomeri similis est fa-
buke poeticae secundum opinionem Pla-
tonis coniictse. Fere enim omnes fabulae CAPUT III.
sunt secundum opiniones ipsius.
Similiter autem falsus est sermo di-
centis in spermate esse unam partem se-
paratam ab aliis, qua? creata est primi-
tus a generantis virtute, et postea creet
omnia illa meml)ra : hoc enim est im-
possibile et contra sensum : virtutes Et est DiGRESsio declarans simimam de
enim sunt ex spermate. iNIanifestum au- dxfficultaie solulionis inductarum
tem est, quod quodcumque prius dica- qusestionum, et de solutione ipsarum
tur esse in his partibus, non fuit nisi ex secundum Alexandrum Peripatelicum
generante qui spermatizavit emissum. qui secutus est Empedoclem.
Primum autem quod emissum est ex ge-
nerante, non est nisi sperma in quo nulla
pars secundum formam est ab alia sub-
stantia spermatis distincta. Tota enim
substantia spermatis quaedam est opera-
tio generantis et emittentis sperma quod

est homogenium. Et ideo non possumus

dicere quod in spermate a primo gene- Oportet autem nos laborare ad harum
rante sit ahquod membrum subito crea- qucestionum solutionem veram et ut :

tum, quod virtute sua creet et formet mclius solutio earum intelligatur, capitu-
alia membra neque possumus dicere,
: hariter repetamus quoestionis difticulta-

quod principium formans et creans sit tem.

extrinsecum. Multis autem videbatur Est autein quaestionis summa, quid sit

Antiquorum, quod necesse est dicere illud quod agit in spermate primas ope-
alterum istorum. rationes,conversionem videlicet, ct dis-
tinctionem, et formationem membrorum.
Cum enim tam anima in se, quam
omnis pars animse, sit endelechia cor-
poris organici, non potest anima vel
aliqua animae pars operari ubi non
sunt jam formata organa : iii spcrma-
te autem formata non sunt, cum
sit homogenium : virtutes autem cor-
porese physicee quse sunt calidum et

frigidum et hujusmodi, non inducunt

animam, cum jam oliiu in lil)ro de Ani-
ma probatum sit, quod anima iiuUa ta-
lium est virtutum, neque mixtura ex la-
libus,neque mixtura? est consequens.
 140 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
Pi\Tl(M-ca formarc spofiiia iii lii^uras (ium ali(piam proportionum arithmetica-
meiiibrorum, non ost qualitatum corpo- runi aut geometricarum, ct participaiili-
ralium activarum ct passivarum : quia bus mcdium arithmeticum vcl gcomctri-
cum secundum formam, non
actio sit cum aut nmsicum. Ad ununi cnim di-
convcnit hujusmodi formatio formoe ali- ctorum mcdioruni numcros elementorum
cujus primarum qualitatum nequc con- : sccundum proportiones miscibilium di-
gruit omnibus siniul mixtis, sicut mani- cit tcrminari, asscrcns quod licct quaeli-

festum cst omnibus qui ctiam parvam na- bct elcmenti qualitas quando est simplex
turalinm habcnt cognitioncm quoniam : agat unum tantum tamen in proportio-
:

omncs talcs forniic corporeoe non opc- ne numcri cum alia accepta efticitur
rantur nisi unum, et in hoc diffcrunt ab nmltarum virtutum et tunc agit plura :

anima quae multa per se operatur. Ope- et per se et secundum quod ipsa cst non

ratio autcm spermatis in multas termi- quidem simplex, scd immixta numeris et
natur formas et figuras. Cum igitur ni- proportionibus aliarum. Et in tantum
hil sit vcl possit esse intrinsccum sper- iste credit virtuti hujusmodi proportio-
mati, nisi aut virtus animee, aut virtus num, quod ctiam intellectum possibilem
corporea activa vcl passiva, vel utraque, talcm dixit corporearum qualitatum et
et neutra liarum virtutum possit operari virtutum pra»,parationem, sicut in libro
spermatis operationcs, non vidcbitur (le Anima diximus.

sperina ab aliqua intrinsecarum virtutum Est autem iste error pessimus et im-
pati conversioncs in sanguinem ct mem- pcdiens omnem circa naturalia verum in-
bra similia et officialia. tellectum : sequitur enim ex isto animas
Et si propter hoc conccdatur, quod hoc non esse nisi formas corporcas, et cor-
sustinet ab extcriori virtutc aliqua : illa porcarum qualitatum harmonias quod :

autem aut crit spermati conjuncta, aut quia falsum sit, in libro dc Anima jam
non conjuncta et quodcumque horum
:
ostcndimus. Sed etiam liic aliqua opor-
duorum modorum dicatur, non potest tet inducere : quia quantumcumquc se-
illa esse quaHtas corporea propter ratio- cundum numerum et propositiones li-

nes inductas. Oportet igitur quod sit aut gentur in mixto qualitates corporese,
anima matris, aut aliqua virtus in aliqua semper tamen corporece sunt, ct si cffi-

parte cum spermate exiens a substantia ciantur in proportione immixtae multi-

patris, divisa tamen a spermatis substan- plicium virtutum, tamen ista multiplici-

tia : et utrumque horum irrefragabiiibus tas manet in genere virtutum corporea-

syllogismis destructum est in capitulo rum. Corporeae autem virtuti sive sit

praecedenti. Haec igitur est ratio difficul- simplex, sive multiplex, duo sunt con-
tatis qusestionum prseinductarum. vertibilia et propria quorum unum est
:

Solvit autem adhuc Alexander Pcripa- csse majoremin majori subjccto proprio,
teticus, diccns animam esse corporis et minorem in minori. iXliud vcro est

mixti et complexionati harmoniam et : non nisi corporaliter agere^ sive agat vir-
ideo virtutes clcmcntorum dicit essc mi- tutc simplici, sive composita. Anima igi-

rabilis efficaciae in mixtis, in quibus di- tur omnis haec habebit propria : erit er-
viduntur secundum quod
minima, ita go omnis anima sic actus corporis, quod
minimum cujuslibetearum sit cum mi- major in majori erit, et minor in minori :

nimo cujuslibet aliarum. Ex naturis cnim quod absurdum est et intelligi non potest
et proportionibus minimorum sic com- in aliqua animarum.
mixtorum ct ad invicem ligatorum per Et adhuc omnis anima corporaliter
actum mixti mirabiles, ut dicit, resultant agit, et iterum omnino est falsum quia :

operationcs vincentibus pluribus, ut una nulla anima agit ad modum corporeae

earum non in toto operetur, sed sccun- virtutis.
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 141

Adhuc autem nulla actio anima; esset Adhuc autem ex hoc, quod qusedam
nisi ex harmonia corporis, non tantum
et tangunt recto radio sub situuno quse- :

secundum corporis harmoniam quaj : dam aulem reflexo suh duphcisitu radii.
omnia sunt ahsurda et veritati inimica : \ix omnil)us his et pluribus aliis diver-

propter quod ista sunt refutanda. simode informantur qualitates elementa-

Hic tamen non consentit, quod sper- ies a virtutibus ccelestibus : ct secundum
ma ab extrinsecis sibi movetur virtuti- hoc fiunt in eis virtutcs acutiores vel
bus quia vidit quod si ab extrinseco
:
he])etiores, simpliciores vel multiplicio-
moveretur principio aUquo, istud non res, subtiliores sive formaliores sive ma-
induceret formam naturalem forma : terialiores, mirabiliores sive ignobilio-
enim naturalis omnis inducitur ab ex- res,

trinsecis principiis, eo quod ipsa incho- Quocumque autem istorum modorum

ata est in materia et intrinseca ei, et id dicatur, iste non vult esse in rebus gene-
quod exterius operatur sicut ars non in- ratis nisi formas corporeas mixturas
ducit nisi formam accidentalem, eo quod qualitatum etluminum coelestium conse-
in specie in qua est non transmutatur quentes : et sic onmes formas substantia-
materia ad speciem aliam, nisi per alte- les sive sint inanimatorum, sivesint ani-
rantia et ingredientia in materiam. mee ipsee, dicit harmonias aut harmonia-
Hsec igitur est summa dictorum Ale- rum corporum consequentias quasdam.
xandri, qutp extrahitur ex his quce dixit Videtur etiam velle, quod non sint nisi

in libro suo quem

forma de materia et qucTdam propria accidentia, sic vel iilo

conscripsit. Confitetur tamen, quod vir- modo commixtse. Quod iicetabsurdum

tutes elementales, qua3 secundum mixtu- sit omni Peripatetico, tamen non est io-
ras dissimiiibus gradibus et earum spe- cus liic disputandi de hoc : sed in phiio-
cies rerum generatarum et corruptarum, sophia prima habet hoc declarari : quia
subtiliores et simpiiciores quasque suas ibi considerantur principia substantise
virtutes accipiunt a iumine cteiesti, quod secundum quod est substantia. Hic au-
multipiici modo incedit eis a coeio, qui tem suflicit quod in libro de Anima di-
modus multipiex causatur ex muitis stei- ximus ', ubi probatum est nuilam ani-
iis et imaginibus specie et natura diver- mam esse harmoniam corporis, aut iiar-
sis : et fit in luminibus illis diversa mix- moniam consequens.
tio sicut in qualitatibus eiementalibus. Si autem ol)jiciatur Aiexandro, quod
Et causa diversa mixtionis iuminum est secundum lioc non oportet in animali-
situs et motus secundum coiijunctionem bus essc masculum et foeminam quia in :

et prseventionem et distantiam et propin- sola ftemina cum virtutibus coelestibus

(juantem respectum ipsorum multiplicem completur imjusmodi mixtio : et natura
ad invicem. contenta est paucioribus quam potest :

Adhuc autem secundum diversum ca- ergo non producit nisi generans in seip-
sum radiorum ipsorum super materiam so : et hoc est fcemina, et sic mas om-
generatorum et corruptorum, cui radii nino supernuil in natura.
ipsorum incidunt, aut linea contingente, llespondet Alcxander dicens, quod
aut anguio obtuso, aut recto diametro, non est verum : quia generatio non perli-

aut anguio acuto et in acutis anguiis eo- : citur, nisi virtutibus activis et passivis
rum et obtusis multis est difTerentia val- diversimode se invicem excedentibus et
de. excessis id enim quod formatur in gc-
:

' Cf. I de Aniraa, tract. ii, cap. 8, tex. et com .54 et seq.
142 1). ALB. MAG. ORD. m/ED.

neratioiic, opoiiet quod halxiul virtules

recipientes formam et tenenles : virtus

autem formam recipiens est humor te- :

nens autem eslidem Immor constans per

frigidum aliquo modo comprimens, et
per siccum torminans. Oportet tamen is-
tas virtutcs esse sic digcstas, quod cali-
dum digerensnon sit acucns siccum quod
terminat humidum quod suscipcre dcbet CAPUT IV.
formam, ct non omnino expcUatur frigi-
dum quod comprimit humidum ut forma
sigilletur in ipso. Sicut autem exigitur
formam in gcnerationo rccipiens, sic

etiam cxigitur formas imprimens ct si-

gillans : et hoc oportet esse motivum et

impressivum et acutum : ct hic virtutes Et est DiGRESsio declarans solutionem in-

non periiciuntur nisi cahdo acuto et sicco duclarum quiestionum secundum Avi-
acuto penetrante. Ui£c autem oportet cennam, Theodorum et Tlieophrastum
quod frigidum abscedat,
esse digesta, ita Peripateticos.
et non impediat motum calidi, et humi-
dum vincatur, ita quod non impediat
acumen sicci. Oppositos igitur modos et

terminos istie habent digestiones, et ideo

in una et eadem complexione lieri non
possunt : propter quod causati sunt, ut
dicit, masculus et foemina. In mare enim
completur id quod est sigillans in quali- Avicenna autem tolerabilius dicit de
tatibus istis : in foemina autem id quod solutione quaestionum inductarum asse- :

sigillatur. rit enim virtutcs generativas dari maris

Omnia autcm hi£c sunt abusiones Em- spermati ex duobus universaliter, vide-
pedoclis qui negavit csse formas substan- licet et amembris per hoc quod sperma
tiales et animas : et dixit tamen aliam est id quod ad gencrationem segregatur
rationem mixturae in ossc, ct aUam in ab uUima digestione uUimo enim dige-
:

carne. Et quod nihil sit quod dicunt isti, stum sccundum propinquam virtutem
patet ex hoc : quia secundum dictum co- est omnibus membris similc, et sic po-

rum masculus et focmina in omni dcbe- tentia propinquissima actum habct om-
rent esse generantc : quia talis cxccdcns nium mcml)rorum, actu autem nuUum.
et excessus modus qualitatem in sigillan- Talis autem propinquissima potentia non
do et recipiendo cst in omni gcnerationc est sinc aUqua virtutc membrorum : quo-
animalium. niam, sicut in lihro dc Nutrimoiio detcr-
Haec igitur est capitulariter loquendo minatum est, cibus assimilatus motum
summa dictorum Alexandri, in quibus ad membra habet ab eo quod generat in
Empedoclem et non Aristotelem est se- eo formam mcmbrorum, ct forma iUa
cutus. jam exercet in ipsa virtulcs quando mo-
vetur ad locum membri. Adhuc igitur
habet virtutem formativam in cujusUbet
membri inchoatione, Ucct non sit com-

pleta adhuc in substantia ejus secundum

actum.
 :

LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I li3

Secundum autem est vasa scminaria, tura> : qui calor habet virtutem anirnae,
in quibus sunt virtutes formativse illas sicut instrumcntum habet virtutem sui
virtutes quae inchoatse sunt in quarta di- motoris, et pcr hoc movet ad vitam, et
gestione complentes, ut agant et forment habct in se virtutes ccelestcs et elementa-
membra. Complont autem sic sperma lcs proptcr matcriam in qua cst. Htec
magis digerendo ipsum et inducendo in cnim matcria quae est subjectum caloris,

ipsum spiritum virtutem animse haben- est ex elementis, et sic habct virtutcm
tem, qui format et distinguit totum se- elementalem, non simpliccm, sed mixtu-
cundum partes in figuras membrorum. rae : ct haec cst multiplcx, ut patuit in ca-
Istte ergo virtutes inlrinsecae sunt semini pitulo prieinducto.
secundum subjectum, et extrinsecai sunt Habet etiam ex eadem materia virtutes
eidem secundum orii^inem et in hoc : ccelcstes praetcr ea quae prius dicta sunt
convenit Avicenna cum Alexandro, qui et cum illae virtutcs sint vivillci luminis,
etiam virtutes formantcs dixit intrinsecas ex his habet fundare et substantificare id

esse semini : eo quod sunt in ipso sicut iu quod agit. Ex virtutibus igitur clc-
in subjecto, licet origo carum sit in mare mcnti habct alterare ot subtiharc et con-
et fcemina digcrcntibus. grcgarc homogonia, ct sogrcgare hetero-
autem Avicenna ab Alexandro
DifFert gonia. Ex virtutibus coelestibus habet
in hoc, quod Alexander ponit omnes has fundaro in esse permanenti et figura con-
virtutes esse corporis secundum subjc- grua et substantiUcare formata, sicut et
ctum et originem. Avicenna autcm non ipsa coelestia in esse permancnti fundata
dicit hoc, sed potius quod secundum ori- suut, ct figuris imagiuum et radiorum
ginem sunt incorporeae quia oriuntur :
incidunt et illai)untur materiae gcnera-
ab anima qua? non est corporea virtus, torum etcorruptorum, et sunt substantiae
sive corporea virtus sit simplex, sive sit subsistentes in se et formatae perpetuae :

mixta : ct si mixta sit corporea virtus, sed idomcalor in quantum est animae cu-
tunc iterum animae natura nec est mix- jus natura super orbis ost naturam, eo
tura, ncque aliquid mixturam conse- quod orbis creatus cst in umbra inferioris

qucus, sicut in primo dc jhiima deter- animic, sicut dicit Isaac, habet vitam in-
minatum est : scd virtutes calidi et hu- ducere in forraatum spcrma : ct sic effici-

midi et aliae quae sunt in scmine, sunt tur animatum in genere plantae vel ani-
instrumcnta illius virtutis quae in spiri- malis id quod in spermatibus cst concc-

tum seminis influxa est ab anima : quam ptum.

virtutem vocamus fonnativam : et ipsa Alexandcr autem quia non dicit ani-
dirigit iHas qualitates instrumentales ad mam essc nisi virtutem corpoream, dicit
linem a sc intcntum, hoc cst, admembro- quod ciedom virtutcs qucC formant spcr-
rum formatioucm. ma in membra, et sunt in mcmbris for-
Virtus igitur animae qua^ est in semine, matis, ctiam movcnt ipsa, et sunt sicut
non est anima, sicut etiam in libro se- animae in ipsis vol partcs anima?. Avi-
cunda dc Anima probatum est : sed est cenna autem quia nullam liarum virtu-
aliquid animae, et subjectum ejus est spi- tem dicit esse animam, sicut et rei veri-
ritus,qui est in semine retentus intra tas est, dicit transirc et non manore vir-
ipsum per spissitudinem et viscositatem tutes formantcs post complctam forma-
ipsius propter quod semen aquosum tc-
: tionem : sed potius tuiic animani quae in-
nue non generat, eo quod facile exspirat ducta est^ movere mcmbra sccundum
spiritum in quo est formativa virtus quee omnem motum ipsorum, naturalcm vi-

est intra ipsum. IIujus igitur virtutis est dclicet, et vitalem, ct aninudom : ol in

instrumentum calor digcrcns et conver- hoc diflert ab Alexandro.

tens materiam spermatum ct totius gcni- Sic igitur patct, quod virtutcs istae
 :

144 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sunt intrinsecse sperinati, cl qiiod o^xTa- ad animatum ct instrumcnla auimali,

tio earuni liniturad iiuinialuiu vl vivum: ideo virtutcs spcrmalis omiiino ad eam-
ct tinic dicit, quod traiiseiint ct non rc- dem meml)rorum similitudincm opcran-
nuvncnt : sed aninia (|ua' jaiii cst cducta tur.
ad actuin, illa postca principiuin cst om- Omnes aulcm isti coiisentiuiit lias vir-
nium motuuni nutrimenti ct augmcnti ct tutes spermatis essc actus ct imprcssio-
sensus et omnium universaliter motuum nes animae, scd non animam nec partcm
alioruin qui sunt in arboribus et planlis. animac esse : sed potius virtutcs quae sunt
Si autem quoeratur, quando incipit ope- in calorc el spiritu et liumorc spcrmatis,
rari illa aniiua, ct si cstuna vel plures, et liabcrc hujusmodi operum
virtulcs
posterius determinabitur. quaha dicta sunt ex hoc, quod sunt ac-
flaec igitur est summa dictorum Avi- tus anima^ Formalllcr enim creatum ab
cennce. aliqiio habet opcrationes illius a quo for-

Hsec autcm vcrba sumpsit Aviccnna nialiter creatum est, eo quod omnis ope-
ab eo philosopho quem Theodorum Ara- ratio est a forma. Conccdunt tamen isti
bes et Graeci vocant : hic enim dixit se- masculum et hcminam esse principia gc-
men qucm actum
habere animai actum, nerationis : et masculum quidcm esse
quidam vocant animam. Actum autem principium activum, ct fo^minam esse
liunc vocant formationem animati im- principium passivum, sicut dictum est.

prcssam semini ab anima gcnerantis. Et Dicunt etiam ad gcncrationcm necessaria

hunc actum dicit Theodorus esse forma- esse vasa seminaria, in quibus maturetur
lem informantem virtutes coelestes quas et digeratur calor et spiritus qui sunt in
sunt in semine et ha? sic informatae in-
: semine, et informentur ad hoc quod ope-
formant virtutes elementales quae sunt in rari possit. Asserunt etiam isti matricem
semine eodem et propter hujusmodi in-
: oportere esse locum generationis : quia
formationes tota operatio caloris et spi- non fovetur calor vitalis, nisi in tali ca-
ritus qui sunt in semine, operantur ad lore : nec spiritus vitalis fovetur nisi in
formam animati ligurando organa ad spiritu vitae. Fomentum autem vocant
animae operationes, et cducentes animam etnutrimentum et continentiam propter :

qu» est forma animati in actum de po- quod dicunt embrya sive spermata con-
tentia : qui actus animae cum produxerit ccpta adhaerere matrici super poros ve-
ad iinem et complementum generationis, narum et arteriarum : quoniam sicut spi-
desinit opcrari : sicut omne generans ces- ritus vitalis nutritur et fovetur spiritu re-
sat movere, quando finem attingit gene- spirato, ita etiam spiritus formativus qui
rationis. Cum
autem non operantur hu- est in semine, nutritur spiritu qui pulsat
jusmodi virtutes, tunc non sunt quo- : per poros arteriarum matris : et calor
niam otiosum non est in natura et sic : nutritur per sanguinem et calorem qui
etiam hae virtutes origine secundum is- resudat in ipsum pcr poros venarum
tum sunt cxtcriores a spermate : subje- cum tamen spiritus matricis et sanguis
cto autem ct esse sunt intra, non perma- nihil forment vel operentur in embryis,
nentes, sed transeuntes, ut dictum est. nisifomentum et nutrimentum, sicut di-
Tota autem ista philosophia accipitur ctum est sicut ct cibus ingrediens in
:

a Theophrasto, qui librum de Animali- corpus nutritum, nihil format vel agit,
hus composuit, in quo etiam de virtuti- sed potius formatur et agitur a virtutibus
bus spermatis prsedictam tradidit scien- corporis. Et hax nescientes distinguere
tiam, addens lioc solum, quod in sper- quidam medicorum dixerunt, quod spi-
mate sit omnium virtus partium animae ritus et calor matricis movent et formant
impressa a jiartibus animae generantis : semen, antequam habeat animam.
et quia virtus partium animae operatur Haec ergo cst Theophrasti sententia in
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS. TRACT. I 145

spermatis operatione, et dictarum quse- et calor in tosticulis digorantur ot subti-

stionum solutione. Et haec valde propin- Hcntur, ut sint apta ad operandum : sicut
qua est opinioni Aristotelis, quia ipso etiam architoctonicus acuit dolabrum, ut
TJieoplirastus ab Aristotele instructus, acutiori acie melius dividat et dolet aedi-
probatissimus fuit inter omnes discipulos ficium.
ipsius. Hi autem ponentos omnes virtutos
animse osse in semino, sed hitentos, non
dicunt liujusmodi hitontiam qualcm di-
xit Anaxagoras quia ipse dixit omnia
:

in omnibus esse ratione homogeniorum

ex quibus hoterogenia componuntur ot :

idoo in spormate dixit iuosse carnom ot

sanguincm ot oinnia liujusmodi, sod la-
tere. Isti autem nullam talium parliuiu

CAPUT V. dixerunt inosse spermati, sod tamen vir-

tutcs partium animee genoranlis omnes
dicunt inesse : onines, inquam, non mo-
do homogeniorum, sed etiam heteroge-
niorum, ot esse in spermate sic, quod
manent extra membra qu;e figurant, sed
in illis faciunt alias virtutes similos sibi.
Et est DiGRESSio declarans solutionem Et dicunt originos harum virtutum non
prgeinductarum quxstionum secundum esse a matoria vel a quarta digostiono
Socratem, et Platonem, et opinionem genorantis, sod potius o formis sepai-alis,
Stoicorum. quae sicut sigillum quoddam inipriinunt
in materia generatorum similos sibi for-
mas et has formas sigillantes dixerunt
:

esse in diis immortalibus coelestibus. Hoc

enim intendit Plato quando dixit ad deos
coelestes, qui sunt dii terrestrium deo-
rum, eo quod imprimunt forinas suas in
eos, « Dii deorum quorum opifex pator-
De opinione autom Platonis licet su- que ego. » Et postoa subdit tle terronis
perius qucodam dicta sint de virtutc se- dicens, « Horum semcntom ego faciam
minis, tamon hic quaedam addere opor- vobisque tradam : vestrum autom erit
tct. Hoc autem quod dicemus, ortum par exsequi. »

habuit a Socrate quem secutus est Plato

cum omni schola Stoicorum. Sperma ergo per qiiartam digestionom
Hi ergo omnescommuniter tradunt vir- bene quidem dopuratur, ct similitor por
tutes omnium membrorum actu esse in calorom tosticuh)i'um qui sunt vasa spor-
semine, instrumontum
sed latentes : et matis tam in viro quam in mulicre, ot
haram virtutum esse calorem seminis : per digestiones praeparatur ut sigilhui
et ad hoc quod calor conveniens efficia- possit, sicutcera commixta et mollilicata
tur dictarum virtutum instrumentum, aptatur ad sigilli formam recipiendam :

oportere dicunt ipsum digcri in testicu- sed non recipit formam virtutum anima^,
lis. Hanc igitur digestionem non dicunt nisi ab illo semento qui datus est diis
esse nocossariam ad hoc ut ibi virtutcm deorum exsoqucndus et cxsequuntur :

illam accipiat quam vocamas formati- tuuc illum quando imprimunt sigiHaiido
vam, sed sicut dictum ost, quod spiritus siiirdos formas iiiatori;o gcnciMbilium. I*^t

XII 10
 :

liC. ]). ALIJ. MAG. ORl). PR7ED.

lioc inodo auimas e cculo Plalo dicil [>ro- sc pah't, co quod inter similia iiullus om-
dire iii corpora. nino est motus ad formam.
Ralioiicm aulcm hiijus dat cx hoc, IT;cc igitur sunt quu3 dicto modo qu;c-
quod calor non educit aliquid vivoruni sliones dictas solvi non pcrmittunt. Sunt
in quantuin est calor ignis, sed potius aiitem siiblililcr Iutc investiganda in
prout luniine cccli cst informatus, sicut in jirinia pJulosoplda, ct idco modo dimit-
prircedcnti exposiluni est capilulo. tamus ea. Suflicit eiiim hic induxisse
Adhuc autem quia omnis animsB vir- duas rationes necessarias, quibus hsec
tus est secundum potentiam vitte om- : interimitur positio : et nunc secundum
nis autem virtus vitte necesse est, quod Aristotclem et vcritatem solvcndis indu-
oriatur ab eo quod est fons vita^ : con- ctis quaestionibus insistamus.
stat quod fontalis vita non est nisi in mo-
tore cceli et virtutibus coelestibus.
Socratici ergo omnes solvunt superius
inductas quffistiones, dicentes virtutes
figurativas spermatis extrinsecas esse et
coclestes secundum originem : et iHas
qupc immediate figurant membra ctiam
quoad hoc csse extrinsecas, quia nulhi
earum educitur de materia, sed ab extrin- CAPUT VT.
seco in materiam spermatis ingrediuntur
ex coelo : et hcet sint adhserentes sub-
stantioe spermatis, tamen non sunt intrin-

secse cidem, sicut jam ostensum est.

Hanc autem opinioncm sicut crroneam

impugnat Aristoteles, quoniam in veri- In quo inductarmn qiixstionum declara-
tate sic extririsecus adhserens non trans- tur solutio secundwn Aristotelem qui
mutat materiam eo modo transmutatio- vidit veritatem.
nis quo movetur ad formam. Cum cnim
motus ad formam sit ipsius formse jam
inchoatse fluxus ad actum completum,
sicut dictum et detcrminatum cst in

Physicis, neque motus essct actus com-

pletus nisi in ipso esset formse ahquid
constat quod actu ens complete et cxlrin-

secus adhccrens non perficit aliquid ad Dicemus igitur cum Aristotcle, qui, ut
motum ganerationis. Et heec est melior mihi videtur, veram solulionem dat ha-
omnibus rationibus quibus Aristotelcs rum qusestionum, quod rationabile est
destruxit istara Platonis opinionem. quod sperma se habeat ad id quod for-
Adhuc autem istae form;e extrinsecus matur aliquo inductorum modorum in
adha^rentes, si deberent mutare matc- quaestione. Oportct enim, quod movens
riam, oportcret quod secundum aliquid aut intrinsccum sit ci, aut cxtrinsecum :

movcant cam non potcst ctiam fin-

: et et dicemus quod non simpliciter est ex-
gere volens invenire quo moveat, quo- trinsecum movcns cxtra sperma, sed
niam calor non cst instrumentum ejus : quodammodo est extrinsecum spcrmati
quia est instrumcntum materise, et non id quod movet ipsum. Tmpossibile enim
est una qualitas materise mot£e et mo- est, quod virtus movens in spermate in

ventis et transmulantis, sicut cuilibet per aliquo tempore sit extrinsecaspermati, et

 :

LIB. XVI DE ANIMALTBUS, TRACT. I 147

hoc tempore generationis, quia virtus

cst in prieterito prius tetigerit. Per omnem
formaliva in spermate movet ad formas eumdem modum virtus aliquando quies-
membrorum generati tunc enim opor- :
cens in membris, aliquando movet et im-
tet eam esse intrinsecam spermati : per primit spcrma, quando superfluum cst
aliquem tamen moclum ct in aliquo tem- quartse digestionis quod quando motum
:

pore est possibilc lianc virtutem sper- est ulterius, movet ad formam et figuram

mati cxtrinsecam quando videlicet

esse, membrorum in matriccm projcctum nec :

est in ultima digestionc. Tunc cnim ad oportct quod tunc a virtutc mcmbrorum
similitudincm virtutis membrorum si- contingatur.
gillatur a virtutibus mcml)rorum quse IIujus autcm simile cst in scientia Po-
sunt sibi extrinsecoe. liclcti carpentariidomus. In illo enim
Sic ergo quoad originem primam istte cxemplo manifestum cst, quod id quod
virtutes sunt extrinsecse, sicut supcrius movct formando et dolando partes sedi-
in opinionibus Alexandri et Avicenna) licii, non est sicut res completa in figura

dictum est. Similitcr autem per aliquem et forma domus quia secundum hoc rcs
:

modum est possibilis sermo ejus qui di- complcta in figura domus ct forma essct
cit, quod sperma format et facit mem- ante quamlibotcomplctam domum, quod
bra : et pcr aliquem modum est impossi- cst impossibile sed cst virtutc quidcm
:

bilis. Impossibile cnim est dicere, quod domus, actu autem nonest. Est enimpri-
formet et faciat pcr virtutes omniura mum movcns ad domus fabricam ars do-
membrorum latcntcs in ipso : possibilo miiicandi, quse est in anima Policleti
autem erit, quod formet et faciat mem- quse ars non est domus secundum com-
bra per id quod principium motus for- plementum et actum. Arsigitur in anima
mationis et facturee membrorum est in movel manuset instrumenta, et imprimit
ipso. Guni enim dicimus, quod hoc pot- ea ad hoc quod species artis sit in eis se-
est movere hoc, ct hoc ulterius aliud, cundum virtutis operativae rationem. Per
oportet quodmotus ejus quod est motum hunc igitur modum oportet nos specuLari
apriori, sit sicut a primo motorc a rebus qualiter quodlibct membrum fiat in em-
mirabihbus quse sunt per se existentes. bryone. Et ut hoc convonientius et intel-
Omnis cnim ordo motorum necesse cst ligibilius fiat, rcsuraemus sermonem a
quod stet in aliquo uno etprimo motore, principio.
a quo virtus motivaestin omnibus aliis : Arbitramur igitur quodlibet ex arte
et ille est motor altior ct mirabilior om- factum dignius esse ex eo quod opus
nibus cseteris motoribus motis qui sunt permanet in arte similitudinem vir- ,

ejusdem ordinis. Et talis prinio movens tutis artis recipicns ot retinens : sicut si

virtus est in membris. Ouando enim ha>c diccrcmus artom qufo est in anima, osso
virtus primo in ultima digestione move- in manibus et instrumontis Policleti in :

ritrem sibi extraneam extraneam au- : his enim rctinot similitudinom virtutis ar-
tem dico, non conjunctam nequc unitam tis, quoniam in his est operativa sicut in

secundum actum tunc necessario in eo : artifice : sed in hipidibus et lignis ars in-
quod movctur ab ipso, subito sccundum ducta non habot similitudinem cum arte,
actum aliqucm tlt virtutis illius qusedam nisi in figura : eo quod in his nuUius roi
similitudo. IIoc autem tit sicut accidit in ad artom cst oporativa. Porsimilitudinom
rebus per se movcntibus et moventibus igitur manus ct instrumentorum artis fa-

motis enim secundum movet ter-

: in his ctum cst sperma a virtutibus mombrorum:
tium quod motum est a primo nec
in eo : proptcr quod habet motum forniationis
oportet, quando secundum movet ter- ct figurationis membrorum, ethabotprin-
tium, quod corpus secundi contingatur a cipium in se motus hujusmodi : et quando
corporc primi tunc, sed oportet, quod jam quicvorit motus hujusmodi et formatio-^
148 I). ALB. INIAO. OIU). V]\MD.

iiis, ricl quudlibcl iucm])iuin secunduiu juovcl ca scieulia Ars (Miiui esl
arlilicis.

foniiainct fii^urain, (piia motushujusmo- faclivuin priucipiuiu el forma cjus quod

di non qni(;scit nisi ad foimam quse cst fit per artcm.

tcnninusct fiuis molus : et hoc estquan- Solutionis aulcm dictae capilulariter

do quodlibet membruin cst aniinatum,ita summa quod sperma ex hoc quod

hiec est,

quod aliquod membrum sit facics habcns quarta digestione assimilatum est mein-

formam virtutem faciei et bris actu virtuaH, simile cst virtutibus

fi"uram ct ct :

lia^c vocantur dissimilia qiuc faciei sunt membrorum : et quia est in actu virtuali

siinilia. Quoddam aiitem mcmbrum cst mcmbrorum, potcst cduccrc materiam

habens formain et actuin similis mcmbri seminis ct menstrui mulicris quod est in

in quo motus quiescit fonnativus spcr- potentia ad actum formationis membro-

matis. Sicenim fiuiit a motu spermatis rum : instrumentum ipsius in
et calor est

tam membra similia quam dissimilia : virtute triplici. Calor enim habet virtuteiij

principium cnim hujus formationis non elementalem, et sic digcrit congregans

possumus dicere quod sit aliquod mem- homogenia et separans hetcrogenia. Est

brum sicut manus et pes, sed potius id etiam in calorc cccVi, et sic fundat et sta-

quod motum et sigiHatumest a virlutibus biUt in substantiante esse et firmo id in

mcmbrorum, retincns fonnam in se pri- quod agit. Est item in virtute anima? qure
mi moventis, manum ergo et pedcm, si- movet ipsum, et sic habet vivificare et
militer autem et carnem, et nervuin, et animatum facere secundum omnem par-
ceetcra membra tam similia quarn dissi- tcm animse secundum quod tota est prin-
jj^i^lia
cipium vitae in corpore. Et sicut ars in

Nulium io-itur horum membrorum erit tribus est successive, ita et virtus forma-

sine totaliter formantc ct operante, neque tiva. Ars enim quee est in anima Poficle-
sinc talis virtutis operatione : tanien quia ti, est sicut virtus membrorum in mem-
calor est instrumentum hujusmodi virtu- bris generantis. Ars autem in securi et
spermate, ideo necessario calor manu ct dohibro, est sicut virtus forma-
tis in

operatur et facit in virtute ejusdem for- tiva in spermate. Ars autem in lapidibus

mativae virtutis : sed durities et mollities et lignis inducta, est sicut formativa in

et viscositas bene causantur in membris embryone formata.

ex quafitatibus elementahbus, qnsi sunt Hoec igitur est summa sententi» Ari-

calor et frigus et simihtcr alia accidentia stotclis.

naturalia iiis similia : sed mixtio ex qua

qu.-Bdam pars fit caro ct queedam os et si-
milia, nullo modo fit cx calore etfrigorc
secundum quod hujusmodi suiit, sed po-
tius cx motu qui cst a formativa gene-
rantis spermatis, sicut diximus. Id enim
quod est in potcntia, fit ex eo quod est

secundum aliquem modum in actu. Et

hoc est sicut cst videre quod accidit in
rebus artificialibus. Durities enim etmol-
lities ferri, fit ex calore et frigorc quai

sunt quahtates elementales. Gladius au-

tem et serra et hujusmodi non fiunt nisi
a principio artis, quod est principium

motus ad bujusinodi formas ct fiunt ab :

instrumento quod est mallcus ct forceps

et incus et hujusmodi secuiKhim quod
 LIB. XVI DE A^WALIBUS, TRACT. I 149

digeritur etiam in eis, ot residet ex ipso

quod fcetulentius est : et quod viscosius
et frigidius est, stat
nec progreditur us-
que ad ultimum terininum venarum et :

quod levius est, superenatat, et evapo-

rat et currit ad mcmbra id quod est sin-
cerius et purius. Quarto etiam in ipsa re-
sudatione a venis virlute inembrorum di-
CAPUT VII. goritur et sul)tiliatur : quia, sicut diximus
superius in ante habitis libris, venarum
capita stricta sunt, nec transit per ea nisi
quod est subtilius : et tunc demum su-
j)erfluum illius semini deputatur : quod
tamen adhuc interiorem in vasis semina-
riis accipit digestionem.
Et est DiGREssio declaram summam om- Et in omnibus his sunt tres virtutes

nium qiix dicta sunt, swmnatim col- calorem digerentem informantes : virtus
ligendo ex omnihus inductis. ignis videlicet hoc modo quo subtiliata
est virtus ignis, ut dictum est^ subtiliter
coinmixto : et hanc virtutem informat
virtus ccelestis quse fundat et substantifi-
cat ea quse digeruntur, eo quod est virtus
corporis perpetui et substantiam suam
uno modo retinentis : et lia;c virtus ha-
bot virtutos multiplicatas ex sitibus et

Si quis auteni ex omnium Philosoplio- motibus conjunctionum et prteventionum

ruiii dictis coliigendo qupe vera sunt, di- et aliorum qua? superius dicta sunt. llanc
ctas determinare velit qusestiones, pro autem virtutom ccelestom adhuc ultimo
certo ille solus perfectius cognoscet de informat virtus animte, sicut motus in-
virtute spermatis. strumonti architectonici informatur ab
enim Alexander in multis dicat
Licet architectonico : per quam informationem
contraria veritati, tamen hoc verissime animse incipit operari ad vitam, sive quod
dicit quod tradidit de elementorum mix- vorius ost, ad vivum et ad animatum :

tura, quae prfecipue est in spermate quod et istse virtutes siinul collectse sunt in
multas transit digestiones non enim : spii-itu et caloro spermatis : et quia ope-
simplex elementum est cibus, sed aliquid raiitur ad substantiam in quantum sunt
commixtorum : et ideo cibus ante quam cndostis corporis ot anima', idoo dicun-
sit cibus animalis, multas habuit suorum tur hse virtutes esse sicut ars est in in-
componentium digestiones et maturatio- strumentis artis : et quia sunt animse et

nes. Postquam autem jam cibat, digeri- opcrantur ad animatum, ideo sicut ar-
tur post separationem siccse et terrestris tifox statuarius secundum totam virtutom
superfluitatis in stomacho : et id quod artis statuarise est in manibus ot instru-

assumitur, assimihitur. Digeritur etiam mentis quibus operatur statuam, ita ani-
per separationem aquosee superfluitatis ma et coelestis influxus socundum totani
ab ipso in hcpate : et id quod assumitur, virtutem animandi et formandi sunt in

et digeritur et lavatur et mundatur, et s[)iritu et calorc spermatis. Et lioc est

sub corde cordis vitalem et motivam ad quod dixerunt peritiores Peripateticorum,
membra accipit virtutom : fluendo autem quod anima est in semino non ul ondelo-
per venas pcllitur a spiritu et caloro et chia corporis potontia vitani hai)ontis,
150 D. ALB. MAG. ORI). V\hm.
sctl pcilius siciil arlifex cl ars suiil iii iii- parlicipans ralioiio, (|uu(l ad simililiidi-

slrumcntis in quibus fil aiiilicialuin. noin intoUectivic opcranlis est sopai'a-

Est autcm liis adhuc addcndum, qudd tum : cujus nulla pliysica causa est, nisi
cum oinnc opus naturse sit iutcllcctiva', quod in gencratione virtutcs intcllectivse

sicut in aliis libris proehabitis jam dcler- vincunt et praevalent supra virtutes coe-

minavimus, istud maximc cst opus in- lostes et elementalos, et ad sui propin-
bdloclivse, in quo virtus intellcctivoe opus quitatom ot simililiidinom porfioiunt for-

natur;c terminat ad formain sibi propin- mam qua' ost finis gonorationis. J)e om-
quiorcm ct simiiiorem. Cum enim unum niljus autem liis plonius tractabitur in
et idcm sit opus natur^e ct intellectivee, libro de Immorlalllaie animse rationalis,
eo quod natura per intcllectivam et in- qute Doo adjuvante tractabimus.
post
tellcctiva in natura opcratur : tcrminus Hoc autem quod hic diximus, propter
tamen operis aliquando propinquior est lioc dictum est, quod in spcrmate ulti-
naturse, et aliquando propinquior est in- ma et simpHcissima virtutum est illa,

tellcctiviT. Quando enim form» quae se- quse est inteilectivae virtus qua^ formalis-
cundum esse et possc sunt materiales et sima ot simplicissima est, et prima in

corporcffi sunt Imes bujus opcris, pro movendo, et infurmat et animae virtu-
ccrto est terminus operis propinquior tem membrorum et coelestem et elemen-
naturtfi, et vincunt ii opere qualitates talem.
elementales prim» et consequentes qu;e
causantur ex eis in mixto. Quando au- Colligondo igitur virtutes spcrmatis,
tem elevatur forma super conditioncs dicemus primo moventem esse ilLam qua3
materiae corporalis secundum quod plus ost intellectivce, et sub ipsa moveri vir-

et plus elevatur, sic plus et plus appro- tutem ccelestis motus cum omnibus di-
pinquat ad intellectualis naturye sive in- vorsitatibus et proportionibus situum et

tellectivee similitudinem, et vincunt tunc imaginum et motuum tam corporum cn3-

vires intellcctivffi in natura^ opere. Pro- li, quam radiorum ipsorum supra deter-
pter hoc intellige, quod unius formee minatis : et quas dcterminant hi qui de
corporalis una est operatio : cum ergo causis generationum per virtutes inten-
formee vegelativse plures sint operatio- dunt ccelestes : et sub ipsa est virtus ani-

nes, sicut est vivere, nutriri, augmenta- mae sive animati corporis secundum
ri, sibi simile generare, sequitur quod quod est, et sub illa est virtus membro-
forma vegetativa non est forma corpora- rum digerentium sperma per decursum
lis : quia propinquior est intcllectivae quatuor aut quinque digestionum quo-
:

quam natui-ee. niam quintam accipit in vasis sporma-

Et primus quidem hujus gradus quo tis, ot sub illa est virtus mixta cibi se-
supra naturam corporis elevatur, est in cundum quod est mixtio miscibilium al-
vegetabili quod plura et non unum sicut teratorum unio. Sic enim numeris et

forma corporalis operatur. Secundus au- proportionibus colligantur virtutes sim-

tem elevatior gradus est in sensu parti- plicium, ut non agantur actu simpli-
cipantibus, qu.ce accipiunt formas sensi- cium, sed actione harmonica, sicut su-
bilium sinc materia, sicut cera accipit perius in Alexandri dictis explanatum
figuram sigilli, sicut in libro do Anima est : sic enim quaelibet qualitas gradus
diximus, quod non prsevalot facere aliqua accipit barmonicos, secundum quod
virtutum corporearum formarum. Sum- etiam poritioros modicorum gradus sim-
mus autemgradus est, quando ipsa forma plicium modicinarum determinant. Ulti-
talis est, quod nec actus est alicujus cor- ma autem omnium ministra est virtus

poris, nec ad harmoniam corporis aut simplicium qualitatum quae sunt in mix-
virtutem harmonise operans, sicut est to secundum aliquod esse primum sal-
 :

LTB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 151

vatsp, sicut ostendimus in lil)ro peri ye- prius natura est et dicitur, est natura
nrseos. qutie est forma, et h;ec esl actus, et fa-
HcTc igitur est sententia quam nos do cit in actu esse quod quo
perHcit, et in
sperniatis virtutibus oportuit colligere. est sicut agens et operans. Ex autem his
Qualiter autem sperma maris lianc vir- quae dicta sunt, accipi videtur quod ha^c
tuteni formativam et sperma fceminse natura in animalibus sit anima, et in

quod non plenam liabet rationem sper-
matis, virtutem habeat informativam et
passivam? Adhuc autem qualiter sperma
foeminae nt sa^pius est in matrice inven-
tum, quamvis non semper in coitu fcemi-
na spermatizetj jam olim a nobis in pra?-
plantis similiter. Operatur autem in se-
mine, sicut ex pri-einductis patet.
Qufei'amns ei'g'o, ulrum sperma plan-
tarum et animalium sit animatum? Si
enim animatum essc dicatur, tunc opor-
tet quod sit sperma animalis animal par-

habitis istius scientiae satis dictum est. vum, et semen plantae planta parva et :

Sufliciant igitur hjBc ad praesens de sper- hoc jam in ante habitis improbatum est.
matis virtute et operalionibus. Si autem inanimatum dicatur, videtur
non liaberc opcrationem animae et tunc :

operalio in menibro quod fit in conce-

ptu^ non est a semine, sed ab extrinseco
aliquo formarum datore et hoc etiam in :

prtehabitis est improbatum,

Similis autem qucTstio est de membris
quae formantur in embryone et conceptu.
I^x his enim qua:» in libro de Anima di-

CAPUT VTII. cta sunt, unam esse animam supponimus

in toto corporeanimato quantumcumque
multiplicem habeat organorum diversita-
tem. Quodlibet autem membrum orga-
nici corporis et animati comm.unicatio-
nem essentialem habet cum anima, eo
quod ali(|ua polestatum animae forma est
In qiio solvuntur dufe quxstiones ortse substantialis ejus : non enim loquimur
ei his quse de spermate dieta sunt de membris qucT aequivoce propter simi-
quaruni una est, utruni spernia sit lltudinem figurae membra dicuntur, sicut
animatwn vel non ? Et seeunda^ utrum oculus mortui vocatur oculus. Manifc-
virlides animse creent memltra succes- slum igitur est ex his suppositis, quod in
sive, ita c/uod unum sit ex alio, vel si- quolibet membro sit aliqua animae po-
mul ? tentia, quae est potentia \\\cc : in quo-
dam tamen est propinquior, et in quo-
dam remotior : sicut in osse est remo-
tior, et in carne propinquior : ct adhuc
in corde manifeste, et in hepate et cere-
bro occultior : eo quod luec sunt insen-
sibilia : propter quod tam similia quam
dissimilia membra inaequaliter se habent
Ex omnibus autem quse inducta sunt, ad vitcT potentiam, et propter hoc eliani
oritur quiTstio gravis valde ad solven- iucTqualiler se habent ad animam.
dum. Constat enim, quod cum natura Possumus ergo dicere, quod qucTedam
multipliciter dicatur, sicut in Physicis membra se habent ad vitcT potentiam ct
determinavimus, illa natura quse per ad animam, sicut potenlia quae est ex
152 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
hahitii scri|)l(»ris sc hahcl \n (lormiciilc : cnim o])eratio convcnit, ut (Hxi, tam
hsec cniiii opprcssa gravitatc sonmi, non phmtis quam animaUhus omnibus. (lene-
agit, nc([uc opcralur, et tamen incst : ct ratioautem (Ucitur duobus modis lionio :

ita est potcntia vitai sensus et vegetatio- cnim gencrat homincm ex matcria cibi
nis in cerebro et ossibus et aUis inscnsi- uuivoce sol autcm generat a^quivoce,
:

bilibus, ct tamcn habent communicatio- sicut dixinms in Physicis.

ncm cum anima, sicut ctiam facultas Hoc igitur supposito, quod liomo gc-
scrihcncU hahct communicationcm cum nerat hominem, diccmus spcrma non
(lormicntc. Aha autem mcmhra vitae ope- esse animatum, sed potius in spermate
rationem habcntia, communicant cum csse actum et effectum sicut ars in instru-
anima sicut facultas scribcndi est cum mcntis artis : et sic spcrma esl in actu
vigilante qui opcratur quanJo vult. Sic hujusmodi effcctus propter quod opera-
iixitur omnibus membris communicatio- tur et agit formando ca et vivificando.

nem cum anima habentibus, non possu- Non autem est ante actu constitutum ah
mus dicere quod ahquod membrum actu anima sicut endelechia corporis secun-
existens in spermate causa sit generatio- dum potentias vitse operantis, sicut patct
nis omnium membrorum communican- et ex hoc et in Ubro de Anima dictis. Et
tium cum anima emhryonis : quia hoc dicemus, quod sicut membra constituta
superius in praehabito hujus scientiic li- differenter referuntur ad animaUa secun-
bro cst improhatum. dum potentias et operationem vitce, ita
Adhuc autem cuni meml)rum quod- etiam spermatis partes referuntur diffe-

cumque dicatur csse, in conceptu gene- renter ad generationem partium : et ideo

retur, sicut et alia, oporteret quod illud a formativa primo cor quod est vitse et
mcmbrum gencraret seipsum, et sic idem animse sedes formatur : et ex illo for-

esset generans et generatum, et simul mantur aUa superius et inferius, sicut de-
esset et non esset : quod omnino est im- terminatum est, ubi locuti sumus dc for-
possibile. Eadem necessitate convincitur, matione conceptiis i.

quod nec omnia membra latenter in se- Sic igitur formativa in quibusdam ani-
mine existentia actu et simul possunt se maUhus cor habentibus cor facit prius, et
generare. Sic igitur non potest dici ani- in non iiabentibus cor prius facit mcm-
mal parvum esse generans, sive sit tan- brum quod cst loco cordis : tunc princi-
tum unius memhri latentis in seminc, pium facturse omnium membrorum aut est
sive omnia hahcns mcmbra, quod di-
sit acorde, autamcml)ro quodcstlococordis,
catur transfigurare se in se ipsum etita sicut ssepius Ui ante habitis diximus. Sic
constituere generationem. Si vero dicatur ergo declaratum est quid est causa genera-
quod hoc pascitur semine et augetur, et tioniscujusUhetanimati, et quidestprimus
ita accipit memhrorum manifestationem, motor sive principium generationis in
hoc prohabitur esse falsum quia omne : spermate : et solutae sunt ad plcnum quoe-
generans est principium augmenti in eo stioncs difficiles omnes quse superius in-
quod generat in omni animato corpore, ductae sunt. Patct enim quod motor pn?-
sive sit planta, sive sit animal. Princi- ximus in generatione cst intus in sperma-
pium autem augmenti in plantis et ani- te, et est in actu secundum virtutem :

malibus est per virtutem nutritivam, origo autem ejus prima est a generantc a
quae est in eis. Generans autem dico quo spcrma dcscinditur, et remanet in
quod est producens sibi simile : haec spermate virtute ejus : nec accipit vir-

^ Cf. XV de Animalil)us, tract. ii, cap. 9.

 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 153

tutem a matris anima, licet accipiat Ea enim quorum prima materia est aqua,
incremeutum materise a menstruo et nu- constant et inspissantur a frigore et sol-
trimentum spiritus a spiritu qui pulsat in vuntur a calore, sicut ostendimus in quar-
arteriis matris. Propter quod etiam in to Meteororum : sperma autem spissatur
matrice applicatur orificiis arteriarum et calido in corpore animalis existens, et
venarum tamquam sugat cas, sicut patet solvitur frigido quando sub dio stat ex-
per ea qua? superius sunt exposita ; pro- tra corpus animalis propter quod magis
:

pterquod etiam occasionem erroris qui- videtur esse de specie terrae.

dam medicorum acceperunt, putantes to- Adhuc autem sperma illorum anima-
tam virtutem vegctantem sperma esse in lium in quo est major pars terrestris,
anima maris. quod in ante habitis estim- constat, elixatur, et coagulatur sicut lac :

probaLum. et hoc nullo modo congruit ei quod est

ex natura aquae. Si enim esset de natura
aqua?, constaret et inspissaretur infrigida-
tum, et liquesceret nunc au-
calefactum :

tem totum contrarium quod dictumejus

est, apparet in spermate. Tota autem hu-

jus qusestionis difficultas est inhoc, quod

nullo modo videtur veram aquae speciem
a calore debere inspissari, sed potius li-
CAPUT IX. quescere et solvi : sperma autem inspis-
satur calido epsetico in corpore animalis,
et solvitur et liquescit frigido quando est

extra corpus animalis.

autem aliquis dicat, quod spermatis
Si
prima materia non est aqua, sed potius,
quod in sua materia est multum terroe, et
De sohdione quaestionis quare sperma ideo constat et inspissatur utroque tam
nigrescit et attenuatur in frigore, cum calido quam frigido : hoc erit contra
alhum et spissumsit in animali inquo communem omnium positionem Anti-
generatur ? quorum, qui aquam posuerunt esse prin-
cipium generationis animalium, et per-
suasionem acceperunt ex genitura, geni-
turam sperma vocantes.
Solutio autem qusestionis inducta? sci-

tur ex accidentibus hic quce distincte de-

terminata sunt de spermate. Est enim
sperma substantia aquea butyrosa, pin-
Oujcret aulem aliquis cujus dispositio- guis, conveniens in multis cuni sulistan-
nis secundum naturam sit sperma, utrum tia olei : et est in ipso subtile terreum sic-
videlicet sit de natura aqua;, vel de na- ut in pinguibus, vincens tamen in eis qua>
secundum primum et proprium
tura terrae taba sunt, est spirituale humidum ae-
subjectum ipsius? Videmus enim, quod reum. In quibus autem hujusmodi est
sperma spissum et album est quando exit sul)stantia, non inspissatur tantum ex
ab animali positum autem extra corpus
:
terreo constante in ipsis, sed etiam ex
animalis quando infrigidatui-, efticitur multo subtili et spirituali ventoso aereo,
humidum et fuscum
aqua et pro-
sicut : quod intercluditur inter ipsa per calorem et
pter hoc videtur falsum esse
quod dicitur motum lioc enim totamsubstiuitiam ma-
:

subjectum primum spermatis esse aquam. teria^ facitampullosam, quodcflicitursicut

 .

134 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

sj)uma : ct (|Uinilo fiuM'iutiiui|tiillir niino- nciaiilis. I^x ciihu-e cniin inlcriori gcnc-
]'es el lalenliorcs, l;inlo lil suhsUinlia iil- riitur ct iidjuviitiir in co spiriliis niullus
bioriet sii^uuniliujusest, quod liiulospiri- calidus qui inspissiit et dealbat siibstiin-
tus inclusus in ijiso sit subtilior et nobilioi" tiiim ejus. VaXxiw iiiitom exieril ct infrigi-

Miiteria autem aerei et spiritualis liumidi datur, dissolvitur calor qui est in eo, et
facile converlitur in bujusmodi spirituin. evolat cum caloro spiritiis : et tunc rema-
Hac enim eadein de causa videinus in- not substimlia aqiioa tenuis et fusca, et
spissari oleuin : quiaboc inspissaturmul- idco remanet tuuc nigri sive fiisci coloris,
tiplicato in ipso aero et per calorem et coquod non romanet in oo nisi aqua, et

per frii^us. illa pars terroa qiue ost in ipsa, qute est
Similiter autem in operibus alcbimicis, altera sive media pars matoria^ ipsius :

quando miscetur btargirium, sive scoria sicut etiam accidit pblegmati quando in-
argenti miscetur cum aqua et oleo, et mo- frigidatur, ot proecipue illi pblegmati
vetur fortiter et percutitur, per ampulbis quod estaqueum. Acciditautem boc quod
inspissatur et dealbatur multuin, cum an- dictum est spermati prsecipuo quando in-
te boc esset nigrum vel fuscum. Causa frigidatur et incipit dosiccari. Gomposi-
autem bujus est inclusus aer, qui com- tum enim ex vento ost ot aqua : ventus
miscetur cum ipso : et propter eumdem autein est aer calidus, qui infrigidatus

albescit, eo quod ipse est perspicuus et ovolat ex spermate. Iliibet autom mate-
facit clarescere substantiam ejus cum quo riam Iiic ventus bumorem spormatis in-
miscetur. Aer enim est causa et incre- spissatum propter causas quse in eo sunt,
menti et albedinis in materia illa : sicut de quibus diximus.

eliam raritate quantitatem majorem et al- Antipbonautem multummentitus estde

bedinem accipiunt spuma etnix, Nix enim
est spuma qutedam congelata.
Similiter autem in operibus communi-
bus ad visum probatur accidere quando
aqua miscetur cum oleo aqua enim ex tali
spermate elephantis, dicens ipsum esse
nigrumproptorterrestreitatomelopliantis,
assorens ipsum osse valde siccum propter
eamdom causam : etidco multaetmagna
: ossagenerari in corpore elopbantis : dicit

mixtura inspissatur et albescit propter am- enimipsum vebementor denigrari sicutka-

puUas quas in ipsas facit aereum bumidum rnbonigrumestet siccum. Hocautemquod
Intalem enim mixturam duplici de causa dicit est impossibile, sed necessarium est

intrat aer, ex motu videlicet, et ex oleo. quod sperma unum ad naturam animalis
In pinguedine enim omnium oleagineo- sit magis terrestre quam aliud socundum

rum parum aut nibil est ex aqua et terra, diversitatem complexionis animalium.
sedmultum de aere est in ea et ideo : Sporma tamen animalis cujus corpus est
omne pingue natat super aquam. Aer terrostre, eflicitur terrestre et album ot

enim clausus in ampuUis pinguium facit spissum propter aeris admixtionem sicut
ipsa enatare, et defert ea sicut esset in et alia spermata.
utre : et hcec est causa levitatis ejus : et Similiter autem is qui vocatur Brotbo-
eadem de causa oleum qui-
inspissatur com pbilosopbus, mentitur dicens sperma
dem non coagulatur, sicut
in frigore, sed .Etbiopum esse coloris nigri : cum onim
diximus in quarto Mcteororum. Aer .Etbiopum esse albissimos,
vidcrit dentes
enim inclusus noncoagubitur, nequepro- mirum fuit quod sperma eorum esse ni-
prie inspissatur, nisi pei" modum susten- grumasseruit. Causa enim albedinissper-
tationis et compressionis in substantiam matis est spumositas qu» ost in ipso. Jam
humidi aquosi ad quod reprimitur per enim per antocedentia scimus spumam
frigus comprimens. esse albi coloris, et proecipue illam cujus
Ex bis igitur causis accipitur quare sper- substantia est ex partibus parvis ventosis
ma exit spissum et album a corpore ge- et ampullis minutissimislatentibus. Et si-
 LIB. XVI DE ANIMALTBUS, TRACT. 1 135

militcraccidit mixtioniaqun? et olei quan- tunc quserunt quidam, ad quidvalct sub-

do insimul moveutur fortiter, sicut dixi- stantia glandulosa et corporalis qucC est
mus superius. spermate ? et prsecipue hac quffistio ha-
Sperma autem esse butyrosuni et spu- bet locum secundum preedicta totum
si

mosum Autiqui fabulantes non ignora- sperma masculi operatur tantum cum vir-
bant : propter quod deam coitus Vene- tute caloris etspiritus qui est in eo : et si
rem quae cupidincm bictat, dixerunt na- sic operatur, videtur quod totum resol-
tam esse de spuma testiculorum. Ex ea- vatur in spirituni qui dilfunditur per vis-
dem spermatis virtute manifestum est cositatem spermatis mulieris sive foemi-
quare sperma a frigore non constat et nse, nisi aliquid humoris ejus maneat qui
coagulatur, sed potius liquescit et solvi- sit subjectum caloris instrumentaliter
tur, sicut diximus in ante dictis. operantis, ex quo etiam accij^itur nutri-
mentum spiritus formantis, ut sic totius
corporis materia sit a foeniina, sed spiri-
tus formans et calor sit a masculo. Et hoc
cpncedit Avicenna, et vidctur probabilius
quodinhacqusestionedicipotestjquodhsec
absque dubio sententia est Peripatetico-
rum. Cum'enim, sicut olim in antehabitis
hujus scientise diximus, in spermatibus
GAPUT X. conceptis post conceptum eleventur vesi-
culteex quibus per fonnas totam substan-
tiam spiritus exsufflat per corpns ut vehat
virtutem ad cujusHbet meml)ri distinctam
formationem, oportet totam substantiam
spermatis meliorem et subtiliorem resolvi
in substantiam hujus spiritus, et id quod
De dispositioue spermntis fcBmince et ma^ residuum est, radicale efhcitur humidum
ris, et quomodo se hahe)tt ad conceptum, caloris qui impellit spiritum et continue
et (lualiter animal generatur in con- regenerat ex eodem humido, ne deficiant
ceptu ? prima principia formantia et distinguen-
tiamembracorpoiis per totum corpus.
Oportet ergoprimo nos distinguere
utrum illud quod intrat in matricem foe-s
minarum et sustentatur inea, recipiat ali^
quid conjunctum sibi. Constat autem per
superius dicta, quod
sperma recipit ibi
foeminarum primo, et postea etiam san-
Post prsedicta autem inquirere oportet guinem menstruum, aut illud quod est
queestiones graves plures quarum ta-
: loco sanguinis menstrui, in quo sigillan-!
men jam aliquarum ex prius habitis de-^ do imprimit formam ci-eaturie et mem-
terminatio habetur. Est autem una illa- brorum ejus : quia sic operalur concep-
rum qusestionum de dispositione gutta; tum. Si autem sic est, tunc oportet quae^
sive humoris qui per posterius nomen ha- rere dispositionem animse per quam in

bet spermatis, quod fit in foeminis omnium conceptu estvita et sensus, utrum et ip-

animalium generantium. Si enim iJkul sa sit in spermate concepto, vel non.

sperma quod est sperma viri, et veram Xullus enim potest dicere, quod concep-
habet spermatis rationem, quando intrat tum nullam omnino lial)cat animam. et
matricem, non efficitur pars concepti : quod sit omnino principio vit(e privatum :
 150 n. ALB. MAG. ORI). PRy^^]D.

quoiiiani serneu arltoiis cl omno senicu et in aninialibus existentis. Kx liis enim

plantae universalilcr puliulal, et similitcr qune in libro de Anima benc disputata
spermata animaliuni j)roducunt anima- sunt a nol)is ', bene constat vegetabilem
lia nec posset hoc fieri nisi communica-
: animam tam in plantis quam in anima-
tionem aliquam habcrent cum vitie prin- lihus inesse.
cipio potentiam enim habet sperma
: Ex partibus etiam et operationibus
conceptum ut ex ipso fiat animal, et po- quae animae vegetabilis esse probatae sunt
tentiam hahet perfectam senien plantti' in eodem libro, perfecte cognoscilur ani-
ut [)uliuhH in planta post determinatuni mam vegetabilem secundum aliquem mo-
tempus conceptionis sua\ in quo tempore dum conceptis inesse seminibus : eo quod
adunatur spiritus distendens cum semine in ipsis essentiales ejusdem animae, ut
ut formetur. Hsec autem distensio et for- diximus, inveniuntur operationes : et
matio non possunt sine cibo extrin-
fieri cum istai operationes sint ante omnem
secus attracto, quem cibum semen plan- sensum in conceptis seminibus, videtur
tcB attrahit a terra, eo quod quando ex anima vegetabilis per partem nutritivam
humido radicali fit spiritus et calor, pro et augmentativam inesse ante animam
certo semen germinat et puUuhit forman- quae est sensus et motus principium.
do grossum plantse stipitem, vel ramum, Anima autem quae est principium sensus
aut folium, aut aliquid hujusmodi et :
et motus inerit quando formata membra
tunc evacuata destitueretur substantiase- nutrimenti et formae quamdam acceperunt
minis, nisi attracto humore terrae restau- quantitatem : et per illam tunc dicetur
ret id quod elevatum est nec haberet :
animal id quod conceptum est, nec adhuc
unde id quod elevatum est coalesceret, manifestantur in ipso aliquae rationis
nisi per humorem attractura continue ci- operationes : propter quod non erit con-
baretur. Attraliere cibum et digerere et ceptum animai et homo simul, nec erit
convertere in membra, sunt operationes simul anima et equus^ sicut videtur dicere
animfe nutritivffi. Nec possumus dicere Aristoteles quod complementum semper
quod aninia nutritiva non sit, ubi sunt erit in ultimo, eo quod quodlibet omne
ejus operationes essentiales. animal complementum habet proprium
Omni autem eodem modo probatur tempus suae generationis. Sed si per hoc
animam nutritivam inesse in spermatibus intenderet Aristoteles quod anima ratio-
animalium : quoniam etiam in illo hu- nalis sive substantia rationalis alia esseta
midum calore resolutum adunatspiritum, substantia animae in homine, oporteret
qui ne elabetur, viscositate spermatis etiam quod substantia alia a substantia
continetur et confortatur et suffiando ele- sensibilis substantia? esset in equo, quae
vatvesiculas in spermate, ex quibus suf- faceret ipsum equum (pioniam, sicut :

flans perforat et distendit ipsum, et sic dicit,quod non erit simul homo et ani-
sperma in medio sui humore destituitur, mal, ita dicit quod non erit animal et
qui nisi restauretur, destituitur virtus equus simul. Nos autem haec verba in
operans, et non habebitur unde formen- sequentibus perfecta determinatione de-
tur formanda sunt et ideo sugit
quse :
clarabimus.
sanguinem menstruum a matrice in nu- Modo autem dicimus, quod ex istis
trimentum et digerit illum et convertit et considerationibus oportet nos inquirere
unit eum materi» quoe formatur : et ha^c dispositionem haruni operationum et
sunt essentialia opera nutritivoe in phintis complementorum sive actuum, ut scia-

• Cf. II de Anima, tract. ii, cap. 9, tex. et com. 49.

 LIB. XVI DE ANli\L\LIBUS, TRACT. I LT
mus qualiter et quando ex his efficilur
formata creatura conceptus animali. in

Oportet etiam inquirere dispositionem

qualiter quodlibet recipit modum com-
plementi sui per animam. Et hee omnes
qua?stiones sunt quidem graves, sed ne-
cessariae ad sciendum. Cum autem quseri-
musdehis quiestionibus, oportet quserere
et comprehendere veritatem ipsarum se- CAPUT XL
cundum naturse potestatem sic enim se
:

habent in natura, et nullum scientiae

verse, sicut estdeclaratum, nisi hoc solum
quod demonstrant eam secunduai verita-
tem et potestatem secundum quam ope-
raturinnatura sui. Hoc autem convenien-
tius eritet intelligibilius si eaquse in prae- Et e.?/ dighessio declarans qualiter anima
liabitis determinata aUquantulum
sunt, cst in scinine, ct secundum qucm ordi-
ad memoriam revocentur. Digrediamur nem prioritatis est in eo vcgetabilis ct
ergo paulisper ut facilius ea quse dicta scnsibilis, ct qualiter sola rationalis
sunt intelhgantur. cst ab extrinseco ?

Resumentes igitur, dicimus opus na-

turae esse opus intelligentise : nec potest
opus esse inteUigentise, nisi ejus qua^- re-
volvit orbem. ()rl)is autem rcvolvitur al)
uno intellectu primo, ad quem referun-
tur alii motores, sicut referuntur virtutes
mem1)rorum ad virtutem quse est in cor-
de propter quod totum naturaj opus est
:

intellectus iUius qui est primus motor :

ahter non esset totius universitatis prin-

cipium unum, sicut et in minori mundo
qui est animal perfectum, homo, vcl leo,
princi[)ium oinnium operatioiiiim est
unum quod estcor, sicut nos in ante ha-
bitis istius scientise ostendimus. Virtutes
autem cuelestes in seminibus phintarum
et animalium sunt mirabiles quoniam :

maximcE et muUiplices ex multitudine

corporum coelestium et situum et motuum
eorum, et ex muUiplicitate radiorum et
angulorum radiorum quos acquirunt
oniiii luodo, sivc se iiiNiccni inlersecando
158 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.
sivc incidciulo siiper niatei'iani licnci-ali, opera : quibus in ligura porfoctis virtuie
sive ex rcllexiono quaiii lialicnl ad iiiiuni iiitolleclus primi causatur in eo anima
aliquem locum i^eneralionis quomcuin- quse oporatur opera viiae : ei h;oc deier-
que. minaiitur ad muliiplicitalom virium or-
Virtiis aulem qna3 polior est in liis ganicarum pcr intellectus moventes splise-
omnibus, esi quae est in eis ex hoc quod rasinferioros, hoc osf, por virtuios oorum
sunt instrumenta intellectus primi et in- quffi sunt in soniino.
telloctuum inforiornin moventium, sicut Omncs igitur dicta} virtutos suni in sc-
et aninno instrumonta movent secundum minibus plantanim et animalium sicut
anim» virtutos. Omnis enim virtus qua? ars actu operans ost in instrumentis artis, J
'
est compositi quod componitur ex mo- ut diximus sffipius hoc modo anima
: et
secundum virtu-
tore et moto, magis est dicitur essc in semine, sicut diximus in
tem motoris quam secundum virtutem ante habitis : et cum manifestantur haic
ejus quod movetur. Cujus signum est, opera, crii manifesiatio ipsarum viriutum
quod videmus quod omnia qnsecumque successiva, co quod primo manifestantur
sunt in corporibus animalium, magis se- virtutes ignei coloris ei mixii, et postca
quuntur vires animse quam corporis. coelesiis, et posiea primo in opcribus ani-
Istffi igitur virtutes coelestes sunt mirabi- mse et membrorum incipiunt opera qute
j
les, etsunt omnes ist?e in spiritu et calore sunt virtutum quse suni principia viise :
f
seminis in spiritu quidem sicut in sub-
:
ct cum manifosiant viise opera, complc-
jecto quod informant, et in calore sicut menium animse erit per intcllecium. Et
in instrumento per quod suos actus ox- ideo dicii Aristoteles, quod unumquod-
plicant in materia concepti. Qualiter au- que istorum non simul esi cum suo com-
tem sint in eisdem virtutes animse et plemenio sicui humor sominis non fuii
:

membrorum quse movontur al) anima, et atiractus et digestus simul cum figuralio-
qualiter rursus in eisdem sint virtutes ne membrorum iia oiiam non csi simul :

simplicium ob^mentorum et virtutes mixti viise opus in ipso et species et perfeciio

secundum quod mixtum est, satis patet planiae per animam vegetabilem : et in
ex ante ha])itis. animalibus non esi simul vitae opus ct
Dico igitur, quod virtus caloris ignei perfeciio sccundum sensum ad genus et
est congregare subtile sibi homogenium, speciem animalis : scd in plantis succe-
et segregare grossum terrestre, quo facto duni duo gradus, et in animalibus
sibi
terminatur humidum subtile attractum ad tres, ei in hominibus quatuor. In aliis
modum et formam mixti, et resultat ex autem suni gradus mixiionum qui sunt
humido spiritus pulsansin ipso sicut mo- ante vitam ei vitaj principia. In plantis
tor in mobili : ot hae sunt virtutos coele- enim vitse opus est ab eo quod est sicui
stes qu» sunt in ipso, quantumcumque ars in semine quando format organa
possibile est, elcvant et assimilant a?qua- plantte : planise auiem perfeciio quando
litati cceli removentes comj)Iexionem anima vegctabilis est in ipsis organis for-
ipsius ab excellontia contrariorum agen- matis. In animalibus auiem est viiaB
tium et passivorum, et fundanies ipsum opus, sicut dictum est. Et quia oadem
in medio quantum possibile est coelo si- organa ut in pluribus sunt vitse et sensus
mili :tunc illud est propinquum ut
et simul, eo quod in animalibus seniire est
suscipiat vitam ot vitse opera quse quia :
esse, ideo eiiam quando fiuni organa sen-
sine anima? virtute oi membrorum virtu- sus inest virius animaliiatis, ei post illam
tibus fieri nonpossunt, ideo animaj virtus est adeptio formse specificse perfectse se~
et membrorum tunc informant spiritum cundum detcrminatam formam, quse dat
et calorem, ut forment figuras organo- esse et rationem in specie equo vel asino
rum per quge exercentur animae et vitce vel alii animali quod generatur. Et sic
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 159

iutelligit Aristoteles quod non est vlvum vit» et sensus quod est anima,
et rationis

et sensibile simul, nec animal et equus sit in semine quod principium

? Dico,
siinul. vitoe et sensus dicitur duobus modis. Est

Cum enim proLatum sit, quod una enim principium vitse, quod est endele-
anima est in corpore uno, et una quiddi- chia corporis organici secundum poten-
tas sit unius quod est in specie et una tiam vitee : et hoc mudo principium vitse

forma, sicut nos ostendimus in libro de non est in semine neque etiam princi- :

Anima, si semen primo bal)(.'ret animam pium sensus, quia si hoc mudu principium
vcgetabiiem sicut substantia, et postea vitse esset in semine plantas vcl animalis,
acquireret sensibilem, mutaretur de for- semen esset planta quandu est semen
ma una substantiali ad aliam formam animal quando est semen
plantse, et esset

substantialem, et de complexione vegeta- animalis. Si autem principium vitse dica-

bilis ad complexionem sensibilis quse : tur, quod est ad vitse organa operans,
omnia sunt absurda apud omnem recte principium vitse est in semine hoc modo
philosopbantem. Si autem quis diceret, quo ars est in instrumentis artis, sicut

quod vegetativa substantia est alia a sen- stepius diximus. Et hocmodo etiam est in
sibili, sed uniuntur in uno actu animandi scmine anima sicut ars, et nun sicut en-
corpus, hoc est ligmentum quod in scien- delechia curporis organici. Ars cnim est
tia de Anima improbavimus nec oportct : factivum principium secundum rationem
ea quae ibi probata sunt hic reitorare. operans. Verius tamen dicitur, quod id
Rationaleautem sive intellectuale quod est in semine, est aliquid animse et
principium vitffi in homine, subjecto qui- non anima est enim actus animse, sicut
:

dem idem est cum vegetabili et sensitivo in prsehabitis est manifestum.

sed per esse alterum est quia una sub- : Ex omnibus autem dictis constat, cum
stantia est anima rationalis a qua eflluunt ratiu non sit conjuncta alicuiparti corpo-
potentiae vegetativse et sensibiles et in- ris sicut actus alicujus membri existens,
tellectuales, quarum queedam affixee sunt quod uportet, quod nec ex materia nec
corpori, et qusedam non et ideo illae: per instrumenta corporea inducatur in
quse non sunt aflixce corpori, nihil virtu- conceptum, sed potius ab eo quod non
tis habent quod educat eas de corporea commiscetur alicui materiie corporis, nec
materia, sed potius illse sunt quaidam aliquibus virtutibus quse sunt in materia
similitudo lucis intellectus agentis in na- seminis agentes. Et idco principium ip-
tura et principiis spermatis : propter quod sius nihil aliud est nisi lux primi intelle-
a toto extrinseco materise spermatis et ctus agentis : intellectus enim hic purus
virtutum ejus a luce intellectus qui se- est et immixtus ct impassibilis omnino,
cundum Anaxagoram et Aristotelem, est sicut ostendimus in libro III de Anima.
primum agens in omnibus prceinductis Ilsec igitur sunt quic cum prsecedenti-
virtutibus, in conceptum inducitur auima bus conjuncta, verum intellectum osten-
ratiunalis et intellectualis, quse postea dunt eorum quse supra inducta sunt.
complelur per speculationis formas, sic-
ut ostendimus in libro de Intelleclu et
InteUigibili. Ilic ergo est etiam ordo,
quod non est vivum et sentiens simul, et
non est sentiens et homo simul. Et iste
est intellectus verborum Aristotelis, cum
qua expositione concordat Avicenna, ct
Averroes, et Theophrastus, et omnes pe-
ritiores Pcripatetici.
Si igitur queeratur, utrum principium
160 1). ALH. MAG. ORD. PRMD.
etiani anima scnsibilis s(!cundum omiies
suas partes virUis est in corpore : et idco
est operatio virlulis (jua' csl in semine :

quoniam, sicul jam ante (iiximus, nulla

est forma generationis qua- noii sequatur
virtutes materiu' quoe sunt in spcrmate,
nisi sohi rationalis ;id quam nec spiritus
spermatis neque calor aUquid operari
GAPUT XII. videtur : sed videtur tantum causari a
lumine intcUectus primi, qui operatur
in opere naturae, eo quod nulHus corporis
vel partis corporis est actus.
Gum autem dicto modo vcgetabilem
et sensibiiem dicamus esse in semine,
diceraus quod arabae prius insunt in po-

De eo quod dicil Aristotcles animam csse tentia,quam })otentiam vocamus forma-

in scmine, et iniellcctum ab extrin- tivam cum viiLutiJjus spiritus et caloris
seco. et sperinatis, de quibus diximus : postea
autem efUciuntur in actu in fine genera-
tionis, quaiido conceptus est completus.
Necessarium enim est, quod cura primo
non sint haj animse sive formae in semi-
ne, et sunt in conceptu, quod
deinde
fiaiit quod educantur de potentia
sic

materise ad actum, eo quod sunt virtutes

Revertamur igitur ad propositum di- in corpore quod non est verum de ra-
:

centes, quod anima nutritiva per modum tionali eo quod virtus in corpore non
:

qui dictus est, esl in semino concepto ani- est, sicut sfepius diximus quando enim :

malis, quod semen decisum est ab ani- erant istae animae sic fiebant univcrsali-
malibus sed manifestum cst quod ani-
: ter : aut oporteret dicere, quod quaedam
ma illa est in potentia in spermatibus animae vegetabiles et sensibiles sic he-
duobus conjunctis, ita ut potentia dica- queedam non. Si enim diceretur
rent, et
tur virtus qute est actus anirase illius qui quod anima vegctabilis est in scmine, et
generat, quie est in semine : sed secun- illa est facicns animam vegetabikan con-
dum quod est actus vel perfectio corpo- ceptus, tunc quaedam vegetabilis erit fa-
ris organici, non inest spermati, nisi ciens non facta : et simiUter est de sen-
priusquam advenerit ei cibus quem con- sil)ili faciente et facta : ct hoc modo di-
vertit attractum in membro conveniente, xit Plato, sicut patuit superius quando
sicut animal cibatum convertit cibum : fuimus locuti de opinione Platonis. Prae-
tunc enim primo vere facit operationem dicto autera raodo istae animae fiunt in
animse. Videtur enim in principio, quod raateria,quamvis non concedamus eas
omne conceptum vivit sicut vivunt plan- secundura quod aniinae sunt, intrare in
hoc modo quo vita dicitur operatio
tcE, seraen transfusas in serainc maris, sicut
ejus quod est actus et similitudo virtu- dixit Plato : quod eniin transfunditur
tum quod habet animam vegetabi-
ejus, actus animae, est maris et similitudo
lem sicut actum et complementum sui. raembrorum ejus, et noii anima proprie
Idem autem oportet dicere de dispositio- loquendo.
ne animae sensibiHs eo quod sicut ani-
: Quaerct tamen aliquis, ulrum neccssa-
ma vegetabilis est virtus in corpore, ita riuni sit in vc".!ctabili vcl sciisibili in
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 161

plantis vel in animalibus ing^redi animas quitur necessario, quod ipse solus sit ab
transfusas cum semine ab animalibus gc- extrinseco materise datus a principio ge-
ncranlium ? et dubitabit forte aliquis, si nerationis quod raaterise non commisce-
omnia hujusmodi principia vitae primo tur : et hoc est intellectus, cujus est
sint in mare extra sperma, et postea opus naturoe sicut primo moventis et
transfundantur cum semine, autqusedam causantis, sicut dixit Anaxagoras, et
sint ab extra transfusa,qufedam non et ;
nos dictum ejus superius explanavi-
quoniam Plato dicel)at omnia esse ab mus : propter quod etiam solus intelle-
extra. Quidam autem dicebant quaedam ctus divinus est, hoc est, perpetuus et
esse ab extra, et qucPdam ab intra. Ani- incorruptibihs : eo quod, sicut in libro de
mam vero veg^etabilem dicel)ant esse al) Intellectu et IntelligihUi ostondimus, ip-
intra, eo quod non videl)ant ibi unum se solus habet talem operationem quse
ascendendo implere altcrum sicut mas non communicat cum opcratione corpo-
implet foeminam. Sensil)ilem autem di- rei organi per abquem niodum omnino :

cebant actualiter transfundi ab extra : eo et hoc est ad quod voluimus pervenire

quod unus mas multas implet
in talibus in omnibus capitulis qiue praemisimus
foeminas et putabant, quod
: animas de virtutibus animse et spermatis.
transfundant actualiter in semine exi-
stentes, sed latenter.
Manifestum autem est, quod impossi-

bile est dicere, quod omnia vitse princi-

pia actu sint ante in semine transfusa,
ex ipsis rationibus quas in libro quem
ante istum induxinms
in hac scicntia :

qusecumque enim sunt principia operan-

tia operationes corporales, principia illa CAPUT XIII.
sunt perfectiones aliquorum corporum
organicorum, nec possunt esse sine illis.

Dico autem operationes corporales, qua-

rum instrumenta sunt organa corporalia,
sicut est ambulatio qute numquam potest
esse sine pedibus : et ideo vis gressibilis

non potest esse nisi in pedibus et cruri- De principiis qme faciimt spcrrna con-
bus. Omnes igitur hujusmodi virtutes gruiini ct conveiiiois ad gcneratio^ion
nullo modo ab extrinseco aliquo in se- a)iiniati.
men ingredi possunt, sed potius gene-
rantur sic, quod ex ipso educuntur de
potentia ad actum, sicut prsedictum est.

Hoc enim modo fit : quia corpus sperma-

tis est superfluitas cibi altcrati ad simili-
tudinem virtutis membrorum,
quo est in
virtus formativa operans ad actum ani-
mce vegetabilis et sensibilis : et quia in- Ouadibet autem alia virtus aniniae
tellectus nec est virtus corporea qiuie in prictcr eam qua^ est intellectualis et ra-
majori corpore major sit, et in minori idem sunt, habet
tionalis quse subjccto
minor : neque virtus operans in corpore comnmnicationem cum corpore, neque
sicut illa3 sunt virtutes, quarum operalio babet operationem separalam a corpore :

est ad harmoniam organi corporei, sicut et communicat orgauum (>jus cum alitjuo

cst visio visus ad barnioniaiii oculi : se- okMncntorinn, sicul ^isiis cuin aipui, et

11
1G2 D. AU\. MAG. ORD. PR/ED.

audiliis cuiu acic, ei sic (](i uliis proiit iu animae iii spcrmalc, qua' supcrfluitas est
libro (ic Sensii cl scnsato dctcriuiuatiim iu mcmbiis sccuudiiiu ali(jui(l assiiuila-
cst. Propicr quod cliiuu in iu)l)iliiaie ta : ci sccuudum lucc qu;c (licla suni ccc-

animae uiagnaiu liabcui dillcrcutiam : icstia ct animalia, csl in hoc scminequod

quoniam scnsibilis uobilior cst vcgctati- siccmissuui cst a corporc auiuuilis, prin-
va, ci rationalis nobilior est utraquc is- cipium vita'.
tarum : ct quia omni diversitati luoto- Ex cnim ratiouibus manifcstatur,
his

rum respondet etiaui proportionalitcr di- quod principium viise quod est in anima-
vcrsitas mobilium ab illis motoribus, libus, non csi secundum iguis [)ropricia-

idco ctiaui ditTcrentia nobiliiatis cst in iem solam et naturam, ucquc ignis cxi-
natura complcxionis corporum organi- stcns in spcrmatc est [)rincipium animse

corum, quse pcrliciuntur ab istis anima- vcgctabilis ct scnsibilis, sicut mulii cr-

bus propter quod omuino

:
nccesse est ranics (lixerunt igucm csse animam pro-
ponere in spermate aliquas virtutes quse pier calorem naturalem qucm vidcbani
faciunt ipsum conveniens gcneratioui, csse principium viise ei viise opcratio-
ut sit perfccium ab anima ignol)ili vcl num. Gorpus vero spermatis cum quo et

nobili aut nobilissima. in quo exii ab animali spcrmatizante spi-

Ha^. auiem virtutcs prsecipue suni sc- ritus qui cst poiissima virtus ct princi-

cuutlum illud in spcrmaie, quod calor piuni auiuuTt? quse inducitur in conccpiuiu
naturalis vocatur et generativus ejus de potcniia ad actum dcducta : ct hic

quod concipitur. Non cnim csi hsec vir- spiriius cst scparatus a corpore gcnc-
tus secundum frigus aut aliquid simile raniis, habens virtutcs mcmbrorum : ct

frigori eo quod frigus sistii uu)ium, ct

: hic spiritus cst res divina per hoc quod
facit indigestionem, sicui in libro IV Me- habet viriutem divinam in formando ei
teororum ostensum esi. Hic auiem calor crcando, ita quod hic spiriius diciiur in-
prsecipue reienius est in spiriiu, qui est tellectus praciicus formans, sicui instru-
in spermaie spumoso, sicui per multa menta artillcialia dicuntur ars sicut :

quse pra?dicta sunt, satis est manifes- cnim isia ars dicuntur, co quod pcr ca
lum. Natura auiem li»c quse esi ca- forma artis iuduciiur, quarum omnium
lor complexionalis spermatis, non est esi priucipium 'praciicus intellectus :

conveniens calori elementi quod esi in multo magis spiritus spermatis separaius
termino quod esi clementum ignis. Calor a corpore geucraniis intcllccius dicitur,
enim ignis dissolvit ei exsiccai ct non co quod ipse est instrumentum inicllc-
generat animalia : ncc potcsi sustcniari ctus operativi, cujus csi toium naturse
locum suum, nisi fo-
calor ignis cxira opus : hic enim movct ad formam indu-
veaiur humido aerco quod depascitur, cendam, ei csi sicui si virius artis ex ar-
aui in aliquo sicco inflammabili, sicui in tiricc toia ingredcretur in dolabrum, ita

lignis aridis : ct prseter dictas maierias ({uod dolabrum per se iugredcretur in li-

non babct suijsianiiam in qua retincaiur gna ct lapides, ct sinc coniactu et motu
exira locum suum. Sed calor spermatis ariificis faccrci domum. Talc cnim dola-
non talis est, sed poiius supra calorem brum non esset distincium a virtute in-

est virius solis et cceli ioiius, et etiam tellectus practici, eo quod ad partes to-
animsB virtus quse est in corpore anima- iius opcris, ei ad opus iotum moveretur
lis spcrma emittcniis. Quod autcm illius distinguendo ci determinando et compo-
animse virtus in ipso fit, palei cx hoc uendo ei dividendo et formando in omni
quod calor et virtus auiuKU nivcniuutur viriute praciici intellccius. Ei omnino
ctiam in supcrlluitatibus non assimilatis sccundum hunc modum movctur spiri-

corpori ct membro, sicui in slcrcore et tus in spcrmate in virtuie practici intcl-

urina. ^fulto magis igitur invcuitur calor Iccius, qui totius natura? cst operator et
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 163

pcrfector, sicut sicpe in libris praehabitis de dispositione anima% et qualiter est in

diximus : quia hoc modo est opus natu- generatione anima in concepto. Diximus
ra^. vocatum opus intellectivas sive intel- enim quomodo conceptum senien habet
lecttis. Omnia enim naturalia sunt in in- animam, et quomodo non liabet eam et :

telk'ctu agente sive practico, sicut artili- similiter qualiter sperma habet animam,
cialia sunt in intellectu operativo artifi- et qualiter non habet animam potentia :

cialium. enim habet animam, actu autem non.

Hic autem spiritus chiuditur ct tenetur
intra sperma per viscositatem spermatis,
et non separatur ab ipso, sed potius dis-
tenditur in ipso et dUatatur quasi dissol-
vens et laxans partes ejus et distendens,
et perforando implet totum sperma ven-
to subtiU et spirituali, humidam enim
habet substantiam et aquosam : et hiec
facih^ spirat. Propter quod etiam absur- CAPUT XIV.
dum est inquirere, quahter formativa in-
tret in sperma ab extrinseco qui sunt :

sicut Plato dicens hanc virtutem datam

esse spermati a datore formarum extrin-
secus. Hic enim spiritus corporeus est,

nec est pars speciei et forniie per quam

quod est quam quidam Arabes
res est id : De causa sexiis et similitudlnis nati
vocant adspectum et forinam, eo qaod ciim palre^ vel nialre, vel allo quo-
speculatio et adspectus rei est per ipsam. dam.
Ab alia etiam parte iste spiritus non est
proprie pars materiaUs ejus quod conci-
pitur et formatur : quia ad illud se habet
sicut coagulum se habet ad lac coa,i;uhx-
tum lactis enim coagulati non est pars
:

coagulum quia quand(j infunditur, te-

:

ritur et commiscetur lacti et cum cale- :

factum vaporans
est in lacte spiritualiter Sperma igitur, sicut ex prLehabitis
diffundit se per lactotum et coagulat ip- patet, est superfluitas separata et divisa a
sum et ideo coagulum est sicut spiritus
: cibo ultimo quando movctur ad incre-
coat;ulans, lac autem materia coagulata : mentum etnutrimentum accipiendum
et intrat coagulum in totum lac sicut spi- virtute mepibrorum ultimum cibum di-
ritus intrat in corpus. Et omni eodem gerentium. Hoc autem sperma quando
modo spiritus spermatis intrat in mate- incidit in matricem ftemiuffi sibi congrue
riam quse concipitur quai est ex gutta hje- per naturam statutaj, comprehendit et te-
minee et sanguine menstruo : et spermg, net sustentando guttam quii' est similis
maris spirans in spiritum, intrans in ip- sibi etproporlionalis superlluitas ftcminae,
sum distendit et coagulat et format et et movet eam distinguendo et ordinando
ipsum
distinguit et continendo sustentat : et formando, sicut intellectus practicus
et hoc est quod superius diximus, quod movet materiam artiliciati. ITsec enim
spiritus datur a masculo sive a pahe, superlluitas similis sibi est et proportio-
corpus autem secundum molem materiae nata, sicut passivum proportionatur acti-
dalur a ftemina sive a matre. vo, et materia proportionatur arli, sicut

Sic igitur declaratum et distinctum sit diximus sajpius : et in hac superiluitate

 :

IGi 1). ALB. MAG. ORD. PR^.D.

suiit oninia mcnibia in polenlia, in aclu leprosiim, ct aliquando (.'rit hoc, cl ali-

autcMu nullum omnino mcnnbrum in ea quando non erit : quia sperma inlirmi
est. Et secundum convenientiam vel dif- in parte aliqua, scmpcr esl liabcns liujus-

fercntiam horum spermalum duorum modi corruptioncm.

accipitur in conceptu diversitas inter ma- Per omncm eumdcm modum acciilit

rem et ftpminam, ct causa similitudinis indigcstioncm aliquam ])ati spcrma pra'-

cum patre vcl malre vel cum utroqu(.' : dicto modo, et lunc gcncrat fceminain :

sicut etiam longe supra cum dc sperma- et si non patialur eam, procrcat mascu-

te loqueremur, declaravimus : vincente lum. Cujus signum cst, quod abundan-

enim calido spcrmatis viri quod est ter- tes in aquoso sanguinc et frigido, siciit

minans et formans et proprias virtutes pingues, et senes, frequentius gencrant

membris conferens, inducetur sexus ma- fceminas : propter quod etiam foemina est
sculinus in conceptum. Si auteni indi- mas occasionem passus. Sicut enim in

gestionem patiatur aliquam humidum antehabitis istius scientioe bene osten-

quod formatur, crit frigidum, quod est sum est, sperma maris quod est forma-
causa indigestionis: et hoec complcxio- tivuni et factivum conceptus, semper
nis frigiditas ct Immiditas erit causa se- similc sibi iacere intendit, ct scm.pcr
xus foeminini. marem produccre, nisi impediatur pcr
Utrum autem frigiditas totius corpo- occasionem corruptionis instrumenti
ris faciat hoc, vel partis illius quae est cum quo operatur, et hoc est calor : aut
circa inguen, quando formatur mem- impediatur ex inobedientia materiee
brum generationis in loco illo, nonnulli quam format et facit, et hoec est Iiumor
dubitaverunt. Et pro utraque parte sunt et quando alterum illorum vel ambo
viri magni opiniones et rationes haben- molinsim passa sunt in loco genitalium,
tes. Sed quia csetera membra frequenter ne omnino ad nihilum opus naturae re-
calidiora habet mulieraliqua viro aliquo, digatur, format foeminam, quse licet non
videtur quod primo molinsim paliatur generet proprie, tamen est adjutorium
humidum quod est materia inguinum et masculo necessarium ad generationem :

membrorum genitalium, aut etiam calo- sicut passivum est necessarium activo,

rem habeat terminantem complete et si- :

et sicut materia subjacet artis operibus.
quidem passa est molinsim humiditas, Propter quod etiam in Physicis diximus,
formatur sexusfoemininus siautem dige- : quod materia desiderat formam, sicut
ratur adcomplementum, formatur in ffemina masculum ct turpe bonum.
sexum masculinum et tunc ex locis
:
Amplius autem menstruum est idem
illis proprietas sexus foeminini diffunditur in matcria quod scmen non perfecte
in totum corpus, et omnia
membra. alia mundum et purificatum et hoc delicit :

Et similiter est de sexu masculino. Gu- ab eo quod est vere principium naturse
jus signum est, quod quando emcntu- in generatione vocatum, et hoc est prin-

lantur mares, proprietas sexus foeminini cipium etTectivum etformativum: propter

per membra diffunditur, quae tamen an- quod ova venti quae sunt in avibus qui-
te proprietatem habebant masculinam. busdam, privata sunt hoc generationis
Non igitur causa sexus masculini est, principio propter quod etiam numquam
:

quod virtus genitalium patris sit in se- aliquid generatur ex ovis, nisi formetur
mine et virtus genitalium matris formet ex semine maris in illo genere avium.
sexum foemininum sed potius sicut ac-
: Quando autem in humore foemineo qui
cidit in corporibus occasionatis aliqua est supcrfluitas commiscetur
scminalis,
infirmitate, quod sperma occasionatum et conjungitur sperma maris, et comnui-

producit majorem corruptionem in nato, nicanl hoec duo simul, tunc completur ex
sicut quod aliquando canrrosus gcmcrat his duobus conceptus et impra^gnatio.

i.
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 165

Hcec autem concopUo fit secundum pletis quae generant animalia sibi simi-
liunc modum : generaliter enim quando lia, conceplus completus formalur a ma-
res humidae viscosae calefmnt, exterior trice pendens donec parturitur ad exte-
superficies ejus quod decoquitur, exsicca- rius.

tur ad modum pellis circumstans: et vi- Auimalium autem quai extra partu-
scositas illius retinet omnia qufecumque riunt animal, et quse intra concipiunt
in semine sunf corpora, ne evaporent^ animal, duo sunt modi. Quaedam enim
et revolvit spiritum in seipsum. l*roce- illorum primo concipiunt ova, ex quibus
dente autem tempore viscositas circum- intrauterum subito exeunt animalia, et
stantis pellis siccior efficitur et tenacior, ista extra uterum. Quaedam
enituntur
ita quod eflicitur ad modum nervosas sub- autem concepta in utero remanente tem-
stantise forliter in circuitu circumstan- pore longo in utero, eo quod in ipso
tis : et ideo fortiter retinet et continet to- cibantur primo ex cibo qui conceptus
tum corpus animalis secundum omnia est in ovo : et cum consumitur ille cibus,
membra quiB fiunt ex materia seminis. tunc completur animal et exit ab ovo,
Quod autem dixi, quod fit ad modum sicut exit natus ex matrice. In om-
nervosse substantiai, sic inteliigo, quod nibus autem his, sicut praediximus,
habet modum nervi, sed non in omni- causa maris etnon estfceminae
bus est vere de nervis : quia in quibus- nisi causa quam Causa au-
diximus.
dam secundum verita-
animalibus sunt tem assimilationis ad patrem vel ma-
tem quibusdam autem non sunt ner-
: in trem, est victoria qualitatum matris vel
vi, sed membrum nervorum natur.TB con- patris in semine. Aliquando autem vir-
veniens. Nervi autem et venae et telae se- tus occulta latet in membris alicujus
cundum primam materiam ipsorum non avorum quae per qualitates aliquas acci-
diversilicantur secundum magis et mi- dentales superfluae digestionis juvatur et
nus secundumviscositatem omnia enim : reducitur ad agendum : et tunc efficitur
lisec sunt de materia viscosa procreata. similitudo ad aliquem avorum. Non igi-
Sicut autemdiximus,quod sexusfoemi- tur causa semper est virtus membrorum
ninus causatur a defectu generationis latens, et actu existens in spermate.
principii activo vel passivo : ita etiam a de-
fectu principiorum generantium fiunt ani-
malia imperfecta, sicut diximus superius :

itaquod aliquod animal intus concipit

ovum, et tamen postea emittitur animal
cum testa ovi aut pelle, propter imper-
fectionem principioru generantium sed :

conceptum numquam est completum se-

cundum optimum modum suae conce-
ptionis, nisi quando masculus generalur
ex eo in generibus animalium, in quibus
est ditferentia maris et fcTminae. Diximus
enimsupra, quod quaedam animaliasunt,
in quibus est differentia maris et foemi-

n?e. Diximus etiam supra, quod quaedam

animalia sunt, qux nec generant marem,
neque foeminam : et quiedam etiam non
sunt ex coitu, qu» sunt animalia iniper-
fecta valde, de quibus posterius faciemus
mentionem. In animalibus autem com-
106 D. ALH. MA(i. ORI). VILVA).

illum : el ideo neque spirilu exjjelhuite nc-

cessario indiget, ncquc aiia causa, sicut
quidam opinati suut : licct spiritus et atiee

causfle faciant expeditiorem expulsionem

et meliorem et sic etiam speiMua quod
:

est una superlluitatum (tesceudit per se

sine expulsivo ad vasa seuiinaria et non :

estverum quod dicunt quidam homines,

CAPIIT \Y. quod testiculi attralumt ipsum sicut ven-
tosa sanguiuem. l*ossi])iIe enim est, quod
exeat dicta superfluitas sine omni ne-
cessitate vioIenti;e expellentis aut attra-
hcntis : sicut etiam vadit suj)erfluitas hu-
mida, et etiam sujterfluitas sicca. Cum
enim istse in vasis suis sicut in thesauris
Qiiod in corporihus animaliumsimtpro- congregata? fuerint, vadunt per vias
pria receptacula superfluitatum ex suas, et ventositas interclusa vadit cum
quihiis fit quod fwmina
generatio : et ipsis, et facit festinantiorem exitum : sed
dat materiant, mas autem formam et non est ita necessaria, quod sine ea talis
animam et quod non omnis mas
: exitusfieri non possit. Talis enim exitus
spermatizat cum tamen omnis fanni-
, communis est omnibus superfluitatibus:
na habeai menstruum. bene eniui possunt exire sine talis

ventositatis vigore : sicut patet quan-

do dormienlium corporibus exeunt
plenis existentibus multum corporibus
eorum, a quibus exeunt per exuberan-
tiam, et non })er expellens aliquid infe-
rens ad exeundum necessitatem. El hoc
expressius patel in arljoribus, in quibus
In piscibus autem marinis secunduni moventur succi seminum ex calore solis
principia generationis est difTerentia et naturali cuni spiritu intercluso in ipsa
quam diximus, et praecipue in genere humiditate : et sic exeunt ex eis fructus
celeti : sed de dispositione generationis in suis locis oportunis.Causa autem hu-
istorum posterius erit tempus loquen- jus est haec quam diximus, quod videli-
di. cet omnis superfluitas habet locum ad
Hic autem incipiemus de his quse prio- quem movetur donec indigentia sui in-
secundum natu-
ra sunt et perfectiora venitur sicut sanguis habet venas, et
:

ram. Prima autem secundum naturam fluit in eis sicut in vase sibi proj^rio.
quae esse animalis nobilius participant^ et Superfluitas autem menstrui hrniina-
sunt noluliora : et hsec sunt illa quse ge- rum est ex duabus magnis venis ex iila :

nerant animalia. Inter omnia autem illa videlicet quic vocatur magna, et ex illa

nobilior est homo, eo quod ipse est prin- qua3 vocatur adorti. IstcC enim dividun-
cipium omnium animalium. tur et ramificantur in multas vias subtiles
Quod aulem primum oporlet scire cir- et occultas, et orificia ipsarum pcrve-
ca principia generationis perfectorum niunt admatricem : et cum ist» vice ve-
animalium est, quod in omnibus anima- naruni implentur cibo plus quam opor-
libus quajHbet superfluitatem natura- tet, et hunc cibum propter frigus digerere
iium vadit ad suum locum absque eo non polestnec sanguis, tunc exire potest
quod indigeat aliquo expeliente ad locum propter venarum subtilitatem, et tunc re-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 167

diindat ;ul matriconi. Cum autem matrix tium. cum sit materia gonerationis : plus
sanguinem illum recipere non potestpru- tamcn est in animalibus sanguineis quam
pter multitudinem et stricturam loci, in aliis : maxime aulem in mulieribus
tunc accidit mulieribus sanguinis iluxus: mulliplicatur. In omnibus autem fcemi-
proptcr quod etiam menstruum non de- nis istam oportet esse, utdiximus, super-
terminatam habet revolutionem in om- iluitatem : quidam enim mares non sper-
nil)us midiei-ibus, neque tempus deter- matizant, sod creant fdios per motum et
minatum : sed in majori parte frequen- eifectum spermatis spiritualem, sicut tit

tius distiilat in quando

lunae diminutione generatio ex spermate spermatizantium.
occultatur etnon videtur propter con- Non autem creant foemina^ quod susten-
junctionem sui ad solem lioc enim tem- : tatur et eflicitur ex materia : quia hujus-
pus magis congruit, eo quodcorpora ani- modi creatio est ex spermate vel spiritu
malium tunc sunt frigidiora, eo quod aer maris. Ilorum autem omnium concep-
circumdans illo tempore estfrigidior : et tuum Idcus est in loco qui estsub paricte,
tunc gravatur sanguis^ et generatur et inferius in omnibus animalibus ha-
menstruum superiluum, et exitsecundum bentibus parietem. Cor enim in habenti-
revolutionem mensis quam diximus. Si bus cor et memltrum conveniens cordi
autcm superfluitas n(m fuerit in aliquo in non habentibus cor, est principium
tempore digesta et decocta, menstruum totius naturcB quod vero additur sub-
:

semper distillabit paulatim et paulatim : stantice in toto corpore est propter cor,
propter quod etiam menstruum mulie- quod dat vitam et virtutem omnibus.
rum juvenum est albi coloris frequen- Causa vero propter quam non erit su-
ter. perfluitas generans materialiter in omni-
Cum autem istte seminales superiluita- bus maribus, cum tamen materialis su-
tes non fuerint reparatic in masculo et perlluitas sit in omnibus fceminis, est
fcemina, salvabuntur et sanabuntur cor- quia animal est corpus animatum, et in
pora quiT fuerint evacuata ab istis super- hoc composito debet foemina ma- dare
iluitatibus : quia si remaneant in corpo- teriam : mas autem debet dare quod id
ribus, erunt causa infirmitatum : et si creat et format : scimus enim, quod se-
fuerint retentae in corporibus plus quani cundum duo difterunt virtutes utrius-
ista
debent, nocebunt corpori])us : propter que istorum sexuum hanc enim diffe- :

quod etiam quando culor menstrui fuit rentiam jam superius ostendimus esse
albus frequenter, et fuerit menstruum in inter marem et ffBminam necessario er- :

magna quantitate, prohibet ab incremen- go dat foemina materiale humidum ad

to juvenum mulierum corpora : et tunc corpus : mas autem non facit hoc neces-
necesse habet exire superlluitas sangui- sario : non enim est necessarium semper
nis quae est in venis gracilibus : et cum ut pater sit in generatis per materiam,
multiplicatur suus exitus, exit ex venis sed potius sicut artifex : corpus autem
subtilil)us. Natura autem gravata ista secundum molem materiae non est nisi
superiluitate non dirigit eam ad matri- ex matre : sed aninia quae est forma et
cem, nisi ut ordinet eam ad melius : et motoi', est ex masculo, eo quod anima
hoc est ut gencratio fiat ex semine, et cst sul)stantia formalis et ratio corporis.
sanguine menstruo alterius, quod est si- Trahit tamen frequenter materia princi-
mile sibi in specie, et aliud individuo : pium factivum et vincit, el aliquando
hsec enim fit ex semine, et sanguine vincitur a princi[)io factivo, quod est vi-
menstruo, eo quod illud cst potentia si- dere expresse quando coeunt animalia
mile corpori a quo emissum est. quae sunt vicinarum speciei'um sccundiim
Hsec autem superiluitas necessario est naturam, et tamen non sunt unius om-
in omnibus foeminis animalium generan- nino specioi, ita quod conveniant etiam
1G8 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

in magnitudino corporuin, vel sinl vici- ot similitoi' primum s{)erma in liominibus

nu3 iid invicem magniludinis : ab his masculis et animalibus aliis : eo quod

enim non gcnerantur nati communis si- calor aniniio parvus est adhuc in eis, et
militudinis divisim ad putreni vel ad ma- non sunt sufficienter digosla semina se- :

trem sed sunt quasi mixta, sicut est in

:
mem enim quod suflicientor digostum
generato ex equa et asino, et in eo quod est, inspissatur.

generatur ex vulpe et cune : et in avibus In mulieribus autem a quibus propter

in eo quod generatur ex cubeg et gallo : uliquum cuusani non exit superfluitus

generant, tendet tan- menstrui, et similitor in uliis fcominis

et si ista successive
dem similitudo magis ad matrem propter animalium non omittentibus menstruum,
multitudinem principii materialis sicut :
rotinetur menstruum intru matricem, et

etiam qusedam semina seminata in terra ost per omnia simile ei quod emittitur
inconsueta, primo sunt nobilia, et post tompore menstruorum : et ex illo mini-
hoc efficiuntur minus nobilia : et tandem stratur materia corporil)us ombryonum.
efliciuntur sicut plantai ahae quse in terra Apprehondens autem ipsum ot sustentans

illa nasci consueverunt, sicut caules Ro- et formans, est ex spermate quod ogre-
mani in Germania vel Gallia seminuti, ditur a maribus, sicut dictum est.

tandem degenerant ad modum caulium

Gallicorum vel Germanicorum et de :

talibusdiximus in libro de Plantis.

Causa autem eadem est cum ea quse

dicta est : quoniam terra in generatione
plantarum sicut mater dat materiam se- :

men autem dat virtutem formantem in

corporibus illis propter quod etiam
: GAPUT XYI.
membrum genitale fceminarum non prse-

parutur tuntum ut sit via per quam reci-

piatur sperma masculi, quinimo est re-

ceptaculum hujusmodi materiaj qu» dat
corpus ei quod concipitur. Sicut igitur

dictum est, quselibet superfluitas in cor-

pore habet locum in corpore in quo sal- Et est DiGRESsio declarans opinio?iem

vatur. Peripateticormn posterioruni, et de

Istse igitur in veritate sunt causse prop- diversitate ovantium, et virtute sper-

ter quas egrediuntur ex corporibus ani- matum, et animatione embryonum.

muHum superfluitates quee sunt princi-
pium generationis : et cum sic sperma
exierit a masculo et receptum fuerit in-

tra matricem foeminae, apprehendit ot

substantiiicat mundiorem superfluitatem

quum ibi invenit et emundut eam, eo
quod major pars foeminee superfluitatis
non conveniens Quia vero tota utilitas vel potior pars
est sordida, et hsec est
utilitutis istius scientiae de animalibus in
ad generationem humidum autem quod
:

virtute spermatis et causa animae anima-

est in menstruo conveniontissimum ge-
nerationi, est illud quod valdo ost humi- lium consistit in eo, adhuc resumemuset
dum et aquoum in spermato muris. Et dicemus de virtute spermatis et causa
primum quidem menstruum est inconve- animse unimulium secundum posteriores
niens generationi in multis unimalibus, Peripateticos de istis.
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 169

Ili enim concorditer tradunt, quod nni- friguH et siccitatem : et ideo oportuit
mal complctum est, quod complelur in materiam congregari in ovo : et haec est

calore naturali et humore qui est subje- vera causa quare vipera et sibi similia et

ctum caloris physici. Tale autem animal ovant intus complent ova interius et
et :

completum est, cujus corpus completum cum frigidum sit animal nec testse indu-
est secundum qualitates quee sunt prin- rentur nisi per multum calidum, opor-
cipium generationis, quamvis non adhuc tuit etiam haec ova mollia esse et visco-
compk^tum sit secundum quantitatem sa.

mainnitudinis eo quod ad quantitatem

:
His igitur sic determinatis circa diversi-
non habet sufficiens nutrimentum in se- tatem ovantium, loquamur de spermate,
mine patris et matris et hoc est animal : quaerentesutrum sit in ipso virtus ani-
habens sanguinem in toto corpore quod malis? Quia autem sperma movet ad ge-
generatum est ex sanguine et hoc est : nerandum animal, et non per virtutem
duorum generum tantum, quorum unum extrinsecam, sed per se ipsum, oportet
est, cujus foitus non completur in utero, quod in ipso sit virtus formativa et nu-
sed exit ab eo materia prseparata et com- tritiva, per quam in nutrimentum sui

pletur et formatur extra : et illa sunt vo- materiam habeatunde formet et compk^at
latilia ovantia ova completa, eo quod membra. Generatio enim membrorum a
materia illa formationem partus
ante spermate non est simul : quoniam satis

gravat ventrem sti'ictum, et oportet quod constat per inspectionem abortus, quod
exeat : et ideo praeparatur ei mend)rana cor est quod primo formatur in onmi-
fortis et tcsta, quibus conservetur ab ac- bus animalibus, et in animalil)us in qui-
cidentibus ne pereat extra ventrem ante- bus non est cor formatur membrum pri-
quam formetur : et talis ovatio omnibus mo quod est loco cordis. Et sicut cor

convenit animalibus sanguineis. prinio est in vitse participatione, ita ulti-

Quae autem non habent sanguinem, mum est in moriendo : vita enim diutius
generant ova incompleta : et sunt quse- quam in aliquo membrorum
est in ipso
dam generantium ova incompleta, a aliorum. Non enim est verum, quod
quibus exeunt gusanes quando albi quidam dicunt hepar aut pulmonem pri-
complentur exterius, et sunt quaedam in- mo formari ante cor, sed in abortu latere
terius nec faciunt pullos ex ovis nisi in- propter parvitatem. Si enim parvitas es-
terius ex eo quod ova sua sunt mollia : set causa latentise, deberet cor magis
et si exirent incompleta, corrumperentur latere quam hepar minus
vel pulmo, quia
ex occasionibus multis. tamen in abortu apparet ex-
est ij)sis, et
Adhuc autem cooperatur multa terre- pressc quando non apparent alia mem-
streitas, qua? est in hujusmodi animali- bra interiora quse sunt hcpar et pulmo et
bus : haBC enim suat terrestria et minoris cerebrum. Excessus enim virtutis est in
caloris : et ideo oportet ovare et pullifi- semine patris supra semen matris in ge-
care interius. Animal enim quod est ma- neratione naturali et ha^c duo conjun-
:

gnse terrestreitatis et parvee humiditatis guntur sicut motor et motum.

et modici caloris, habet sperma siccum Operator autem sanguinis unde de-
et frigidum : et lioc est pigrum ad com- scinditur semen et generator, est liepar
plendum conceptum, nisi habeat multa secundum aliquos hoc enim dicit Gale-
:

foventia extrinsecus, et ideo extra ani- nus sed, secundum Aristotelem, opera-
:

mal non compleret ova, sed oportuit re- tor sanguinis est cor, et ab ipso descin-
manero in ipso nec materia in tali ani-
: ditur sperma, sicut patet per antedicla.
mali constaret, donec comprehenderetur Sed sperma quod separatur a sanguine,
et formaretur virtute spormatis, eo quod non completur a corde vel hepato, sed
ipsumestpigrum in operationem propter polius a vasis seminariis et poslquam :
170 D. ALIJ. MAG. ORD. PRtED.
coniploliun cst, ojicitur a oorporo niaiis iur, osse participantom niilriliva : sicu
in inatriconi : ei lunc niovot ^utlain il)i onim inferius ostondomus, virliis nutri-
invcntani lali oi^dinc, nl priino cr-oot in ea. tiva ([\iiv priino lialiil niilrimcntum an-
sedeni vitre anto alia monihra qua> sodes t(i liguram mond)r()riim nutritivorum est
est cor : ot doindo a cnrde sicut a mcm- a nn'nd)ris siibstanlia : scd illa quai ve-
bro primo ditTnnditur virlus, quce ost nit post ol ost in mcinljris jaiii formaiis
principium creationis et formationis alio- qu» milrlliva membra vocantur, absque
rum mombrornm omnium socundum or- dubio ost a patre : eo quod oadem est in

dinom : ot tunc inducitur aniina, oo subjecto cum anima-

virtute scnsitiva in
quod virtus masculina profundatur in libus. Prima ergo nutritiva venit a matre

jiutta fteminoe, sicut spii'itus profnndalnr ot iransii, et manei ea qua^ cst a parte.

in 00 cujus cst spiritus : sicut onim dixi- Qnando autem cor et corobrum formaia
mus sperma masculinum aut totum aut suni, tunc jam infunditur anima rationa-

fere totum convertitur in spiritum, et lis, licet tunc soparotur ab anima sensi-

corpus embryonis sumitur a gutta ma- l)ili quia rationalis diu manet matoria-
:

tris ot postquam totum simul coagula-

:
lis eo quod nondum adhuc erit|discreta,
:

tnm fuerit animatum, movebitur ab ani- sed potius in talibus eritsicut est in ebrio

ma ad complondum membra. Hsec autem et epilcptico : sed continue compleiur ab

anima est, de qua diximus, quod est oxirinseco intoUectum conforentc, sicut
animse actus et similitudo, et maxime in li])ro de Inlellectu et InteUigihiH ost
est sicut anima nutritiva : eo quod alte- ostonsum. Ca^^ierse auiem virtutes sensi-

rius animoe in ipsa tunc non manifesta- biles complenlurcomplotione organorum,

tur offectus. In spermate autem est albe- et aliis rebus corporeis. Si enim puer di-
do propter multitudinem spiritus gene- ceretur primo habero substantiam sen-

rati in ipso quando oxit a

: ot idco otiarn sibilem, et postea adipisci animam vel

corporo ot infrigidatur, eflicitur fuscum substeniiam rationalem, permutaretur de

et subtUius et aquosum, non quod spis- specic ad spcciom, et forma substantiali
siludo sua sit ab aere, sed potius ab am- ad formam : quod dicere est absurdum.
pullis spiritns, sicut dictum est supe- Amplius autom principium quod pa-
rius. ratum osi ad inducendumanimam in con-
Cum automgutta fceminse quieverit, et ceptum, non potest esse de natura caloris
apprehensa fuerit ab operatione et tormi- ignei : sed oportet quod sii a calore
natione spermatis, quae sunt principaliter quem operantur corpora coelostia : et ille

determinatto ad aniniam sensibilem, da- osi calor elevans valdc ei nobilitanscom-

tur ei anima sensibilis : ot quando qui- plexionem, quod proportionat eam
ita

dom virtus sensitiva est ut potentia ani- cequalitati coeli per virtutom qua calor a

mse rationalis, tunc sine dubio rationalis cffilo informatur. Et hujus experimentum

et sensitiva sunt idem subjecto, et una est, quia calor ignis exsiccat oculos et alia
com})letur in infusione cum alia : sicut humida corpora : el isie calor formai oa :

etiam simui complentur membra perti- etpropter hoc eiiam habet offectum in

neniia ad sensum, et pcrtineniia ad ra- conforenda vita queni non posset habore
tionem : quoniam ambse istse virtuios calor ignis. Calor igitur iste est qui dat
animce aliquando fundaniur in membro vitam in eo quod adaptat corpora infe-
uno secundum operaiiones. Non auiem riora coelestibus et : quando sunt adapiata,
sic est de membris nuirilivis et hujus : tunc rocipiunt vitam et haec quidem vi- :

causa est, quia membra animalium non ta communitor ab hoc calore resporsa

communicant omnia in sensu, sed omnia est in corporibus siccis plantarum, et in

communicant in nutrimentum accipiendo: corporibus humidis animalium.

propter quod oporiet gutiam qua? forma- Amplius in spermato est quaedam sub-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 171

slanlia prlina qiup primitus lianc recipit somina multolics seminata, tandom dc-
yitani, ct illa suhstantia est spiritus pul- clinant ad naturam terra^ in qua semi-
sans in spcrmato, ct hic spiritus dcfert nantur, sicut supcrius diximus de cauli-
hunc calorem de quo diximus : et sic ef- bus Romanis.
ficitur causa formativa omnium parlium Amplius non totum sperma vadit in
spermatis decoquendo ipsum ct aptando matricem, nec semper totum quod vadit
per virtuteiii scparata a corpore, quse ad matricem, oporatur, sod aliqua pars
est virtus aniniae, qUcT licot S(q)arata sit, illius quaj virtute et qualitate sua opora-
ita quod non sit corporalis virtus, non tur potius quam quantitato : et aliquan-
tanion ita ost separata quod nullo modo do adoo parva, quod valdo parvum
est

operetur in corpore. Si onim secundum conceptum operatur sicut ego vidi in

:

omnem modum recederct a corporo phy- Colonia puollam quse in setate novem an-
sico, distraheretur in infmitum : quod noj'um non habobat quantitatom infantis
esse non potest in virlutibus phvsicis. unius anni.
Iste igitur spiiitus ost corpus divinum, et Amplius autom quaxlam animalia sunt,
sua proportio ad alias virtutos animoe ot qusenon habont vulvas, sod potius roci-
pai'tos matoriye artiliciati : ot sicut in oni- pmnt sperma suh diaphragmate, et ibi
nibus activis et oporativis intellectus impreognantur ex eo, sicut aves ovantes :

practicus est melior et efficacior intor ot hoc sperma projicitur a maro, et at-

virtutes incorporeas, ita spiritus iste me- traliitur a foemina, quce licet fortes vir-
lior et ofdcacior intcr virtutos et substan- tutcsatlractivas haboat,tamen calor mul-
tias corporoas : et haec suhstantia spiri- tum juvat a<l hoc quod ascendat. Duplici
tus numquam quam-
recedit a spermate, onim adjutorio indiget omne semen, sci-
diu durat sanum in matrice ipse enim :
licetnutrimenti convonientis extra, et ao-
inutat in so humoros spormatis subtilio- re convcnionte qui circumstat sine alio

rcm et implot guttam spermatis foemina3 circumstanto, sicut cst vonter, vel terra
ventositatc spirituali, non ventositate in seniinibus plantarum.
quidam imporitorum me-
inflativa, sicut Amplius autem omne concoptum indi-
dicorum tradidorunt et illc ventus spiri- : get duplici nutrimento primo videlicet.
:

tualis est spiritus, qui perforando guttas et secundo. Et primum quidem concipi-
fojminae vehit virtutes in omnom partem tur in ipso somino phantarum ot anima-
spormatis, sicut facit coagulum in hicto, lium socundum autom ost attractum.
:

sicut diximus in anto liabitis. Adhucautem primum mom])rum quod

Propter quod otiam istud sperma non ost inconcepto est cor et illud tit a nu-
:

vere est pars matorialis mombrorum, trimento quod est intraneum spermati.
sed potius est principium spiritus trans- In aliis autem
trahit nutrimontum ab ex-
euntis per membra operantis ea. Non trinseco primo quidem a viciniori
: ot
enim est putandum quod sperma istud ad loco trahit, ct tandom trahit ox longin-
nihilum redigatur quinlmo sciendum,
:
quo. Possibile autom ost, quod in qui-
quod ipsum convertitur in id quod est busdam genoribus piscium virtutos se-
nobiUus in concopto ot hoc ost spiritus.
:
xuum conjunctse sunt, sicut in plantis :

Sic enim spornia viri contingons humo- et in talibus non invonitur masculus dis-
rem faunina^, commiscctur oi, ct dirigit tinctus a hr.mina, sed in ois utraque vir-
et movot ipsum, et movetur ab oo sicut :
tus est similis. IMarls igitur virlus parat et
omne quod movet physice, movetur ah habilitat ot format matoriam, sicut palot
eo quod movet proptcr quod otiam tan-
: por antcdicla.
dem vincitur a materia propter multilu- Ex omnibus autem dictis non impro-
dinem materise, et declinat ad propi-ieta- bamus dictum Galeni, quin a muliore
tom materice, quee est a foemina sicut : cxiens sperma virtutom liaboat informa-
172 I). ALB. MAG. OIII). inLED.

livaiii : lianc autcin non diciinus essc ni- aliqua passione (jualitatum pr-imarum
si virluleni pra^paranlcni el liabilitantcni activarum vel passivarum, quas in quar-
materiam, ut opus accipiat ab operatoie to Meteororuni determinaviinus. Quaedam
qui est s})ernia viri. autcm sunt non a(h'0 absorptaea materia,
scd elevantur supra virlutes principio-
rum commiscentium materise, ita quod
agunt non unum per potentiam natura-
lem, sed plura sicut est anima vegeta-
:

bilis, nullam omnino habens formae sim-

plicis operationem extra materise qualita-
tes. Nutrire enim non fit nisi cibo corpo-
reo materiae, et similiter augere et gene-
CAPUT XVII. rare : et ideo hujusmodi formae sunt in
materia, nec exigunt distinctum agens
et generans eas extra materiam, sed in
materia mixtum agens, sicut et ipsae se-
cundum substantiam et esse et secundum
permixtaj sunt. Propter quod in tali qui-
dem generatione talis formse est quidem
Et est DiGRESsio quod mascu-
declarans, virtus generans et formans alia ab eo
lus et fcemina exiguntur ad genera- quod formatur : scd tamen in eadem ma-
tionem animalis, et cjuod anima ra- teria est ilhi virtus permixta, sicut in li-

tionalis nullum omnino principium bro de Plantis diximus virtutes istas esse

factivum potest habere in semine pro- conjunctas in unum. Sed sunt quaedam
pter sui separationem. formae, quae liabentoperationes et passio-
nes in nullo communicantes cummateria :

sicut est anima sensibilis, quae accipit

formam sensibilis omnino sine materia,
sicut recipit figuram annuli prseter mate-
riam annuli auream vel argenteam, et

movet nuntio motu appeti-

sibi facto de
tus per hujusmodi formam quam sine
Omnibus autem his expeditis quse se- materia accipit : et iliae formae non pos-
cundum veteres et posteriores Pcripate- sunt esse absorptae et oninino conjunctae
ticos de virtute spermatis et aniinatione cum materia : propter quod etiam id quod
embryonum videbantur dicenda, adhuc formaliter est generans et agens hujus-
oportet melius intelligere qualiter mascu- modi formas, oportet esse distinctum a
lus et fcemina exiguntur ad generatio- materia : et cum materia sit in foemina,
nem. oportet quod activum generationis hujus-
Ad hoc autem intelligendum oportet modi animalium sit extra eam et ideo :

scire,quoniam formae in generatione sunt oportuit causari masculum et hoc est :

diversae et qua^dam earum sunt matc-

: quod dicit Aristotcles, quod masculus est
riales nihil penitus agentes, nisi ex prin- propter animam sensibilem in animali-
cipiis primarum quahtatum, aut ex his bus, et non propter vegetabilem et ha- :

quae causantur ex mixtura ipsarum, et bilitans quidem et effectivum principium

ipsse sunt causae et absorptse in materia, posset csse in fcemina ad animam vege-
et ideo rationem animae non habent, sic- tabilem, sed ad sensibilem perfectam non
ut est forma lapidis : et illae sunt perfe- est in ipsa aliquo modo :hujusmodi
et

ctae coagulationo vel liquefactione vel habitualis habilitas in spermate muUeris

 LTB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 173

a Galeno virtus informatwa vocatur : et Haec igitur cst vera causa masculi et
hoc quod cicit Arisloteles, quod ovum fcrminae. Si enim efTectivum principium
venti vivit potentia, sed non egreditur ex esset in ipsa substantia malcriai, nullo
60 avis : et quod gutta concepta in ma- modo posset liabere passiones et opera-
trice fceminae, vivit potentia vita plantae, tiones in his quee sunt sine materia, sicut
sed non procreatur ex ea animal sine sunt formae sensus et imaginationis : sed
spermate viri vel maris. Propter quod eo quod effectivum principium est extra,

etiam in his animalibus quae sunt imper- subtiliatur amplius, et digcritur, et tolum
fecta non gustum obscurum
halientia nisi eflicitur spirituale et animale, sicut patet
et tactum confusum, non est masculus et per ea quae in multis jam capitulis indu-
foemina : quia sensibilis illorum nullam ximus totum sperma masculinura aut fe-
prorsus habetpassionem vel operationem re totum in spiritum nmtari et intrare in
extra materiam : forma est a
et ideo tota sperma muliebrc, sicut ingreditur spiri-
principio quod est intraneum materia;. tus vitalis in corpus quod vivilicat. (^ali-
Ex his autera est advertere, quod in- do enim decoquente duo simul spermata,
tellectualis anima qua non modo habet exterior pars viscosa constare incipit in
passiones ct operationes in his quse sunt circuitu, intra quam pulsat spiritus ct
sine materia, sicut sensus, et imaginatio, inundat super materiam generationis et
sed etiam habet eas sine organo corporis, inducit id eam vitam, formatis organis
non potest aliquo modo csse ex aliquo intra pellem quae continet spiritura, ne
materiali principio : sed influitur a lumi- evaporet, sicutpatet satis perea quae jam
ne intellectus separati, qui est primum multoties diximus.
principiura et potissiraus operator totius Ha^c igitur de causa generationis di-
operis naturae. cta sunt.
\li [). ALB. MAG. ORT). PRTRD.

TRACTATUS II

De causa sterilHatis, et de gefieratione mcmlfrorum

consimilium.

mate post hsec erit dicendum : quoniam

causa sterilitatis quse per se causa est,

est destitutio spermatis a virtute gene-

rativa quai secundLim naturam est in ip-

so. Per accidens autem causee sterilitatis

sunt multse. Aliquando enim ex parle
GAPUT I. longitudinis veretri quod videlicet non
potest elongare ad locum ante orificium
matricis unde matrix potest sugere sper-
ma vel forte non habet veretrum ali-
:

quod animal omnino, sed habet aliud

membrum quod virtutem consimilem
De causis sterilitatis accidentihus ex par- habet cum veretro, sicut accidit quibus-
te memhri maris, et ex parte matricis dam annulosi corporis animalibus^ sicut
in foemina, et de modo creationis em- diximus.
hryonis in matrice ex quo goieretur, et Diximus etiam superius, quod humidi-
secundwn queni ordinem distinijuan- tas qu;e cmittitur a mulieribus in dcle-
tur in eo mcnihra ? ctatione coitus, non habet virtutem sper-
matis in imprasgnando creatur autem
:

ab eadem causa in coitu et in nocturna

sive somniali j)olluiione tam in viro
quam in muliere. Iloc tamen non est sa-
tis certum signum esse ejusdem naturse
humorem qui egreditur per somnum et

De causis autem sterilitatis et genera-- per coitum : distillatio enini cujusdam

tione nienibrorum consimilium ex sper- humoris fit a pluribus juvenibus per con-
 LTB. XVI DE ANIMALTBUS, TRAGT. II 175

fricationeni gcnitaliuni quando appropin- ad matricem, et matrix attraliit ipsum

quant sibi por coituni antequam sperma- proptcr calorem qui est in ea intensum :

tizent vel sperniatizare possint : qui ta- cak)r enim magnus est in tali matrice
men humor non est ejusdem naturce quse est prope parietem : et lioc modo
cum spermate viri aut mulieris. attrahit semen per calorem suum sicut :

Non autem potest esse imprfpgnatio vas non plenum irroratum cuni aqua ca-
propter supertluitatem seminalem alte- lida et revokitum super os suum, attra-

rius tantuni : et ideo non lit imprEegna- hit Immorem qui est sub ipso. Secun-
tio ex solo spermate viri sine semine vcl dum hunc ergo modum lit attractio ma-
menstruo mulieris. Et priecipue ex vere- tricis.

tro impeditur impriegnatio quando ni- Sunt autem qui dicunl, quod non lit
mis longum exitum habet : quia tunc in attractio ha^c nisi per instrumentum con-
via evaporat spiritus spermatis. Siniiliter veniens coitui neque semper tamen di-
:

autem quando nimis curtum remanet in- cunt secundum unum et eumdem
fieri

tra corpus quia tunc non cadit sperma

: modum, sed secundum diversos cum :

in locum unde ipsum possit attrahere tamen contrarium accidit ei quod dicunt.
matrix. Foemina similiter non impra^gna- T)icunt autem hi similiter his qui confi-
tur, nisi quando locus impraignationis tentur mulieres spermatizare, dicentes
secundum qualitatem et situm fuerit aj»- mulieres sperma suuni extra orificium
tus ad motum imprsegnationis, et quando projicere : et tunc demum attrahi hoc
matrix in accipiendo sperma descendit dicunt ad intra ut admisceatur semini
ad inferius descensu congruo. Proprie maris ad faciendum impraegnationem.
autem attenditur in matrice imprcegna- Ilunc enim modum dicunt esse unum
tio quando fuerit reversi orificii^ nec quo semen altrahitur a matrice et aflir- :

fuerit paralytica. mant hoc, quod natura niliil facit otiose :

Ampiius aliquando simul in tempore propter quod humorem resolutum a fce-

conveniunt delectatio maris et foeminae mina attraiii dicunt : quia aliter esset

in coitu : et tunc facilior est impreegna- otiosus et ejectio sua esset otiosa, nisi
tio. Quando auteni non conveniunt am- per ipsum ejectum temperaretur sperma
boe delectaliones, tunc erit difficilior. viri, ut sic temperatum a matrice attra-

Mas enim non ejicit semen intra rnatri- hi possit. Per virtutem autem spermatis
cem, sicut quidam opinantur, eo quod viri tenetur et regitur et coagulatur hu-
orificium malricis est valde strictum, sed mor sive gutta qu» exit a hicmina in ma-
ejicit ipsum extra orificium : sicut et foe- trice : et accidit ei quod accidit lacti quod
minoe qua^dam ejiciunt superfluum cibi coagulatur per coagulum : quando enim
quod exit ab eis : ejiciunt enim ante in- coaguhitur lac, est in hactc calor spiri-

terius orificium matricis. Sperma autem tualis qui adunat lac et sustentat ipsum.
projcclum ante orilieium interius matri- Et similiter facit sperma maris in men-
cis, remanet ibi temperatum et cum : struo : quoniam natura lactis et sangui-

complexio matricis fuerit bona, attrahit nis menstrui est eadem, sicut in anteha-
ex eo abquam partem, aut totum sperma bitis est Cum autem aduna-
declaratum.
si bonum est : si autem aliqua pars est quod corpulentius est in
tur et constat id
mala, illam rejicit. Animalia vero qute mcnstruo, tunc per circuitum exit humi-
habent matricem prope diapliragma, sic- dum aqueum : et cum tcrrestriores partes

ut aves habent, el pisces generantes ex qua^ sunt in circuitu dcsiccantui', fiunt cx

ovis,non possunt ejicere ab extrinseco eis teliE et secundinaj conlincnles conce-
semen in fceminas suas, quia veretra non ptum : desiccantur enim nccessario ex
habent sed projectum ante locum per
: calore decoquente eas, ct postea ultimo
quem recipitur per seipsum statim vadit infrigidantur sicut pelles animalium. I^a-
176 1). ALB. MAG. ORD. mJET).

tionale aiitem cst, ut animal conceptuni h'm, quando videlicet lioc fiat? Non enim
non sit iminersuni humidilali a(juea> (]u;c in ullima part(! corporis ponilur ali(|ui(l,

segregatur a matcria concepli animalis, nisi id quod est in prima parte cor-
pcr
sed potius distinctum ab ea per secundi- poi'is unde ergo facta esset prima pars?
:

nas : el heec est causa secundinarum et Propter quod omnes illi qui sicut Demo-
aliarum tekirum quse ex partil)us viscosis critus dicunt inferiora membra qute sunt
terrestribus circumstantibus generantur in ultimo corporis, primo fieri, dicunt
et diversantur secundum mi- magis et falsum, et loquuntur de aniinali sicut de
nus : quoniam non sunt unius modi in animali ligneo in quo faber incipit ab ex-
animalibus generantibus animalia, et in terioribus membris quu' sunt in ultimo
animaUbus ovantibus. corporis : et sic lit in lapideis et ligneis
Amphus cum gutta foeminai tacta fue- animalibus in quibus suae generationis
rit a spermate et tenta, tunc primo acci- non est intra, sed extra principium. Om-
dit eiquod accidit seminibus plantarum : nia autem animalia principium movens
hiBC enim intra se habent virtutem ad ge- in generatione sua habent intra : et ideo
nerationem et cum illa virtus movens
: inomnibus sanguinem habentibus inter
quae primo est in potentia, exiverit in omniamembra primo apparet cor forma-
actum, tunc oriuntur ex semine rami et tum et distinctum, eo quod cor est quod-
folia et radices et tunc attrahit cibum
: dam principium omnium aliorum men-
per radices. Arbores enim et plantte par- brorum homogeniorum. Sed tamen ali-
ticipant nutrimento et augmento et ge- quid convenit nominare pi"incipium,
neratione, sicut diximus in libro de Plan- quod non est primum movens in geiiera-
tis.^i per omnem eumdem modum fit aug- tione : praecipue vero principium est in
mentum omnium membrorum embryo- his quae indigent cibo. Cibus eniin ulti-
nis. Omnia enim haec fmnt per primam mus in habentibus sanguinem est san-
virtutem formativam quge est in semine : guis, et in non habentibus est id quod
propter quod etiam quia cor est tamquam est loco sanguinis. Sanguis autem origi-
sedes hujus virtutis, fit cor prius inter natur a corde, sicut jam olim in antece-
alia membra in actu, licet in potentia dentibus hujus scientiae est declaratum.
omnia simul sunt in eo hoc enim non : Vasa autem sanguinis venae sunt pro- :

tantum secundum sensum est manife- pter quod etiam cor est principium ve-
stum, sed etiam secundum rationem. narum, sicut apparet ex anatoinia no-
Conceptum enini adunatum et coagula- stra, quam in praehabitis induximus.
tum et formatum semine maris ex gutta Quamdiu igitur animal est in potentia
foeminse, quando efficitur unum aliquid et imperfectum in materia primae gene-
in se distinctum, habet regere se sicut rationis, necessario accipit cibum ex ma-
lilius qui exit a domo patris. Filius enim trice : primo ex semine pul-
sicut planta
exiens de domo patris partem fert sub- lulans cibum ex terra. Et ideo
accipit
stantiaj secum : et illam primam multi- formato corde, natura duas venas ma-
plicat, et sic procurat domum. Sic igi- gnas extraliit ex corde, ex quibus omnes
tur pi-imum quod est in substantia pa- aliae dividuntur : et ex illis exeunt vcnae
rentum, convertitur in substantiam cor- subtiles quai ad matricein diriguntur : ct

dis : sed aliud ex quo fit nutrimentum, ex involutione earum est membruin quod
ponitur in ultimis membris inferioribus vocatur nmbilicus : umbilicus enim est

videlicet quaj sunt in ultimo corporis. vena, et est in quibusdam vena una, et
Sic enim fit in omnibus generatis ani- in quibusdam plures. Et in circuitu ve-
malibus : quia si prima substantia exit et narum in umbilico est coopertorium co-
ponitur in ultimo corporis, quaeret ali- rii : eo quod venae illae indigent salvan-
quis quaestionem diflicilem et insolubi- tibus se propter earum debilitatem. Ve-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 177

nce vero umbilici a[)plicantur curn ma- oporteret quod quodlibet membrorum
trice sicut radices, et per ipsas sugit ci- homogenioruni ad minus esset per se dis-
buni conceptus : quia propter hanc cau- tinctum in semine, ita quod esset ibi ca-
sam manet animal in matrice : non enim ro per se, et ossa per se, et sic de ahis :

est causa tantum quam dixit Democri- et cura hoc sit falsum ad sensum, conve-
tus, quod videlicet non propter aliud nientius dicitur, quod guttae fceminae est
maneat in matrice, nisi propter imprae- in potentia talis qualis est natura ani-
gnationem et creationem sive facturam maliuni in actu : et in gutla iUa sunt
membrorum hsec enim extra matricem
: omniamembra in potentia, in actu autem
fieri potest, sicut patet in ovantibus, in iiullum. Artifex autem et ars sunt sper-
quorum ovis formanturet creantur mem- ma masculinum. Quando au-
virile sive

bra extra matricem. tem tangendo se conjunguntur artifex et

Quaeret fortassis autem aliquis quee- materia artificiati, tunc egreditur opera-
stionem gravem, quae ex preedictis oritur tio paulatim et paulatim, et non subito :

dicens, quod si sanguis est cibus, et cor et ita egreditur generatio, quando sper-
est primum quod generatur, et sanguis rna mascuHnum tangit guttam foemini-
omnis trahitur ab extrinseco, scilicet ex nani.
matrice unde ergo venit primus san-
: Patet igitur quod materia est ex foemi-
guis ex quo cor formatur ? Cum enim na, et principium motus est ex masculo :

cor sit caro, et omnis caro sit ex sangui- et sicut artis opus non fit nisi per instru-
ne, necessario erit cor ex sanguine : et mentum conveniens, ita accidit in genc-
hic sanguisnon potest esse ab extrinse- ratione. Rationale enim est hoc_, quod
co, quoniam nihil est adhuc quod trahat artificiatum non fiat nisi per motum suo-
ipsuni. Falsum igitur est omnem san- rum instrumentorum. Ai's enim est forma
guinem et praecipue primum sanguinem operativa eorum quae sunt artis opera.
embryonis ab extrinseco esse : sed pri- Et ifii simifis est viiius animae quae est in
mus sanguis in spermatibus generatur seniine arborum et animalium, qute vo-
subito ex conversione guttse seminalis in catur formaliva : et ab hac est formatio
sanguincm, sicut etiam accidit in semine et nutrimentum et augmentum quod est
plantarum, in quo intrinsCca materia se- postcibi sumptionem. Ilaec igitur virtus
minis convertitur subito in cibum mol- calore et frigore utitur quasi instrumen-
lem, in quo formatur plantula antequam tis : eo quod motus materiae tlt per ista
aliquid trahat de terrse cibo. Postea quaUtates. Et ut modo comnmni loqua-
autem quando digestum est semen, et mur secundum hunc modum erit quodfi-
perforatee sunt viae venarum, augetur per bet membrorum corporis, et secundum
cibum tractum per umbilicum et hoc : hunc modum fit sustentatio et terminatio
quidem jam in ante habitis locuti sumus : ejus quod
secundum naturam. Materia
tit

sed tamen adhuc in sequentibus loque- enim ex qua subsistit conceptum corpus,
mur de his in locis congruis, et tempo- etex qua nutritur, esteadem. Yirtus igi-
ribus congruis hujus scientiae. tur quae facit hoc et illud quae sunt una et
Distinctio vero membrorum in em- eadcm res, est major quam si faceret
bryone non est sicut quidam homines unam tantum, scilicet si faceret primum
putant dicentes, quod naturale sit in con- tantum. Si igitur anima ista virtus est
cepto, quod simile in ligura et forma ex vegetativa nutritiva,eadem etiam est ge-
suo procedat simili in figura et forma. nerativa et in ista secundum naturam
:

Ad hunc enim sermonem muHa vahle est natura arborum et animafium om-
sequuntur inconvenientia, sicut in parte rnum. Sunt autem et aWvc partes animse,
supra contra IMatonem disputantes dcter- et manifestum est quod in quihusdam cor-

minavimus. Si enini hoc esset verum. [)oril)us ([ua' viviint, ma-culi soxus et

12
178 1). ALH. MA(;. ORl). PRyED.

fcEmiriie non sunt dislincti, sicut ia ai-ho- ralio Imjus animabs quan(b) separati sunt
ribus. In anim.Uibus autcmsunt dislincti, niasculus cX bcmina
mascu- : virtus cnini
sed non in omnibus : ct inquibus anima- li narravimus ante in
cst formativa, sicut

libus dictincti sunt, in bis foemina indiget sobitione dubitationumgravium inducta-

masculo, sicutdiximus. runi. Jlujus autem signum est in ovis
vcnti : liac enim signilicant, quod id
quod foemina generat, babet potcntiam
perveniendi adabquid incompletum et in-

delerminatum.
I)e boc autem iterum dubitabit aUquis :

dicet enim,quod ova venti liabent vitam

aUquam, bcet non possint esse sicut ea
cx quibus pulli generantur : si enim talia

GAPUT II. essent, absque dubio crearetur ex eis ala-

tum volatile aUquod

autem non: e contra
sunt omnia sicutUgna eoquod et hipides,

aUquo modo communicant aUquod par-

ticipium vitoe et ita videtur quod sit in
:

cis aliquo modo in potentia. In omnibus

autem in quibus est potentia, necessario

Propter qiiid fwmhia in animalibus no)i inerit per aUquem modum virtus nutritiva
potest generare per seipsam sine ma- quae videtur taUbus ovis inesse communi
sculo ? et de membrornm seciindum modo quo est in arboribus etanimaUbus.
generationem distinctione et comple- Et si tunc quseratur, quare in taU ovo non
tione. formantur mcmbra et animal totum ? di-
cemus secundum pra^dicta, quod talis
formatio mcmbrorum indiget anima sen-
sibiU, eo quod membra animaUum aUe-
riusmodi operationum organa suntquam
plantarum propter quod indiget fcemina
:

maris coilu et ideo etiam in animaUbus

:

sunt masculus et foemina disUncti : sicut

Quaeret autem fortasse abquls occasio- accidit etiam ex ovis ventipuUos gene-
ncm sumens cx prtedictis. Si enini ani- rari si per coitum ad matcriam ovi con-

ma vegetabilis cst in fannina et gutta fre- jiingatur sperma mascuU antequam ova
minse est superfluitas impressioncm ba- bujusmodi separcntur ex ventre foemi-
bens suae animae, qua de causa foemina na\ De bis autem posterius erit discu-
indiget masculo, et non generat per seip- tiendum.
sam masculo? Causa autem ejus quod
sine Si autem aUquod genus anima-
esset
qugeritur ha^c est, quod inter animaba et Uum fcemininum, et non esset masculus
arborcs est dilTerentia sensus, quam ani- distinctus afoemina, sedhaberetin eodem
malia addunt super arbores. Manus enim individuo utrumque scxum, forte posset
et caro et bujusmodi non sunt boc quod generare taUs famUna per seipsam sed :

sunt, sint perfecta per sensum po-

nisi talem speciem animaUs numquam vidit
tentia vel actu absque sensu enim ista
: aUquis hominum veridicorum, de cujus
non sunt membra nisi a?quivoce sicut sermonibus sit muUum curandum. Et
membrum mortui. Si igitur masculus, ideo incidit dubium dc piscium quorum-
lit habitum est, factor es-t
in prsedictis dam dispositione, in quibus numquam
animee sensibiHs, non potest esse gene- visus est masculus : et vocatur Graice
 "

LIB. XVI Dli: ANIMALIBUS, TRACT. II 179

arionobo. Fcpminoe autein videnlur esse cedere ea ab actu hitente ad actum ma-
omnes liiijus generis pisces quia ovis : nifestum.
plenae inveniuntur : et liujus signuni est, In transmutatione autem quam habent
quod etiam in quibusdam terris neque de potentia ad actum, cor est primum
masculus neque fcrniina Imjus gencris membrum quod generatur in his quse cor-
invenitur : et similis videtur esse huic ge- habent : sed in non habentibus cor est
neri enchelim, quam nos anguillnrn vo- primum quod cordi proportionatur secun-
camus, etest piscis fluvialis. Ingeneribus dum convenientiam et hoc : multoties
autem in quii)us sunt dictincta per sub- jam dictum est ct manifestum est sensui
non potest fte-
jecta mascukis et foemina, in abortibus, aut etiam cx hoc quod ip-
mina generare per seipsam quoniam si : sum uitiiiium est post omnia membra re-
in taUbus posset foemina generarc pcr tinens vitam. Spiritus enimvitalis diutius
seipsam, creatio masculi esset otiosa : remanet in corde propter quod omni-
:

constat autem quod natura nihilfacit otio- bus ahis membris prius mori accidit
se propter quod in talium generatione
:
quam cordi, ac si natura ponat in vita?
oportet adesse masculum, qui complct actu circulum ultimum vita? et principium
generationem, prsecipue propter animam vitse concludens in eodem membro quod

sensibilem, cujus generationon satis per- est cor. Generatio enim non est circularis,

fecta estin spermate maris, sicut superius eo quod est inter duos contradictionis ter-
ostendimus : et ea quae sine masculo ge- minos. Est igitur generatio processus ex
nerantur, sunt imperfecta et limosa ter- non esse ad esse.
rcstria : propter quod etiam incisa diu Corde autem generato generantur prius
vivunt habentia spiritus et animas valde interiora membra quam exteriora, eo
in materia diversas, et habent corpora fe- quod illa sunt vitalia : et ideo in aborti-
re per totum consimilia : et eorum ope- bus prius apparct magnitudo et quantitas
ra non sunt ingeniosa. membrorum tam interiorum qiiam exte-
riorum. In his autem et illis prius fiunt

A masculo igitur in liis quce distinctum ea quse sunt a diaphragmate superius

per subjecta habent sexum, in concepto quam inferiora : et sunt majora superio-
fitanima sensibilis sive per seipsum in- ra et minora inferiora respectu quanti-
fundentem spiritum, sive etiam persper- tatis totius corporis : propter quod etiam
ma ipsius quoniam, sicut diximus supra,
: aliquando inferiora apparent non distin-
non omnis masculus sperma immittit in cta,quando superiora expressam acce])e-
fceminam. Membra enim sensuum sunt runt distinctionem.Ethoc apparet si quis
in materia polentia : et cum conjungitur inspiciatabortus omnium animalium san-
principium formaliter generans et movens, guinemhabentium. Inomnibus enini ani-
et nobile, quod
tunc accidit mirabile illud malibus pars superior apparet distincta
fit non hahentibus sexum distinctum
in ab infcriori, prseterquam in illo animali
per seipsa, et hocest complementum se- quod vermes generat, et in illadistinctio-
cundum animam sensibilem. Fueruntau- ne magis incrementum accipiunt mem-'
tem quidam antiquorum physicoruiii, (jui bra superiora, inferioribus remanentibus
opinati sunt quod non transmutentur a diminutis comparatione superiorum. Su-
virtute spermatis a dispositionibus in dis- perior aulem et inferior pars expressioreni
positiones secundum duritiem et molli- distinctionem Jiabent in animalibus san-
tiem, et secundum alias diiierentias acci- guineis ambulantibus. In aliis enim sunt
dentium quas habent ipsa membra quse quidem, sed non in ratione superioritatis,
homogenia sive consimiha dicuntur. Hsec eo quod omnes partes corporum talium
enim omnia fiunt in actu postquam erant animalium trahuntur vel impelluntur su-
in potentia. Illi autem opinati sunt pro- per terrain, neque una elevatur super
180 D. ALR. MA(i. ORD. PRyED.

aliam. Siinililcr aulcm accidit iii aibori-

Itiis, c'() qiiud scmiiia jii-imo emilluiil ra-

dicGS anto ramos radiccs aulcm similcs

:

sunt supcrioribus partibus in ambulanti-

bus. lUuc autcm pra>ccllcntia mcmbro- .

rum maxime est propter virtutom spcr-

matis quod domimitur in supcrioribus.
sicut bcne et convenientor opinati sunt
quidam naturalium physicorum. Et bu- CAI IFT.

jus signum exprcssum ost in avibus ct

piscibus ct animalibus annulosi corporis
existentibus. Isti enim modi gcncrantur
pcr sperma exiens a generantilms paren-
tibus, et complontur ova eorum extra
matricem generantium : et tunc recipiunt
distinctionem membrorum et divisioncm De distinctioneesse, el propter quod est id

ipsorum in situ corporis ante et post, ct quod est, ct c[ux quieritur in a^ter^iis et

inferius et superius, et latere uno et alio. (luse no)i, et secundum quem modum et
Sperma igitur facit hanc distinctioncm propter quod dicitur esse cor princi-
membrorum et divisioncm ipsorum, et pium memhroriim ?

non virtus gencrantis.

Amplius autem queedam animalia non
respirant et faciunt ova vel vermes, et
forte qua'dam corum generant animalia
similia sibi sed respirantia omnia reci-
:

piunt membrorum in figura et positio-

ne corporis distinctionem dum adhuc sunt
in utero matris : et in utero matris oxi- Antiqui ergo physici non veram ha-
stentia non respirant quousque complea- bcntes experientiam generationis mem-
tur pulmo ipsorum. Dc hoc tamen sunt brorum, opinati sunt membra in sperma-
diversai traditioncs, quas nos supra cum tc actu ossc, et oxillis animaliasimilia si-

de gencrationc hominis loqucromur, cx- bi gonorari. Et isti non dixorunt socun-

secuti fuimus. Pulmo autcm distinguitur dum quot modos dicitur aliquid priusalio
inter membra qua^ croantur anto umbili- et ante aliud alterum. Hsec autcm multi-
cum, ot ante tractum alimenti : et idoo plicitcr dicuntur.

fit de ipsa substantia guttse foeminae. Primum cnim est propter quod est id

Amplius autem quodlibct animal qua- quodest. Propterquod autem est id quod
drupes multarum fissurarum habens po- est, dicitur duobus modis, quorum unum
dcs, sicut leo, et canis, ot lupus, ct vul- est primum secundum generationem, et
pcs, generant partus caecos a principio alterum est primum secundum substan-

nativitatis sute, ot oculi complentur ex- tiam. Eflicions cnim ostpropter quod est
tra et aperiuntur et vident. Ubicumquo id quod est, et est principium motus in
enim sunt calidum et humidum, oportct generatione. Forma autcm et finis est

necessario unum esse agens et operans, etiam proptor quod ost id quod ost : ot

et alterumpatiens et operatum. hoc est primum sccundum substantiam

et rationcm.
Adhuc autem quod cst proptcr aliquid
sccundum rationem principii officiontis, di-
citur duobus modis, quorum unus siguili-
 LIB. XVI DE ANIMALIBIJS, TRACT. II 181

oatid ({110(1 csl principium motus, sicutdi- Katio autem qua debet esse primum, est
ximus : alius autom significat id quo uti- quia secundum quod est movens, debet
lur in mov(Mulo sicut insti-umento. Illud esse prinmm, et secundum quod est
autem propter quod est generatum et fa- membrum propter quod sicut propter
ctum sicut propter instrumentum eorum movens sunt omnia alia. Similiter autem
quae generant et operantur, est alterum propter eamdem rationem quodlibet
etalterum,licet non sit aliud et aliud in membrum organicum quod est naturali-
rationeomnino ali(|uando enim est in-
: ter geuerans aliqua alia, debet esse prius
strumenlum ante, et aliquando post. Ad eis : sicut hepar, et pulmo, et cerebrum,
lieri enini et generari est ante : ad usum pra3cedunt multa alia membra : eo quod
autem ejus quod jam generatum, est in- illud est sicut principium et causa gene-
strumentumpost. Sicenim doctor est an- rationis. Membrum autem quod non est
te discipulum : fistuloe vero sunt post dis- talis dispositionis, debct compleri ultimo
cipulum fistulatorem factum. Finis enim et generari.

docentis est u.t discipulus fiat musicus, et Propter quod etiam qui hoc non subti-
tunc incipiat operari secundum musicam liter considerat, non facile potest distin-
in fistulis : secundum aliam autem fistu- guere membra, ut sciatur quod ipsorum
Ise sunt etiam ante discipulum, sed ista est propter aliud, et quod ipsorum est
sunt instrumenta doctoris. propter seipsum sive per seipsum : quam-
Universaliter igitur in genere tria sunt vis in scientia generationis membrorum
propter quse est res id quod est : et unum necessarium sit, ut per viam illam scia-
illorum est id quod vocatur complemen- mus per inquisitionem quid est prius, et
tum, et illud est propter quod est id quod quid est posterius alio : quoniam, sicut
est principaliter inter tria. Duo autem diximus, completio quorumdam mem-
alia sunt propter quas res est quod est bi-orum et quorumdam
:
perficitur post,
et unum quidem est sicut res propter completio fit ante oportet enim prius
: fie-
primum generans et movens, quod mo- ri membrum in quo est principium ex
tu suo fertur in patiens et in id quod ge- quo fiat alterum, et post illud membrum
neratur. Tertium autem a duobus indu- fit pars superior corporis. Cujus signum
ctis quod tamen ad efficientem reducitur, est, quod prius in creatione embryonis
est id quo indigetur in motu efficientis apparet caput valde magni
et oculi : quod
sicut instrumento. Secundum lianc igi- vero est sub umbilico, ut crura, et coxge
tur distinctionem necessario debent esse apparet valde parvum a principio eo :

membra conferentia virtutem prius illo quod inferiora non sunt nisi propter su-
in quo est principium motus cui confe- pcriora.
runt esse principium motus sicut instru- Non bene igitur dictum est ab Anti-
mento in generatione. Et quia per hunc quis de necessitate causae illius propter
modum cor se habet ad reliqua mem- quam est id quod est. Sine dislinctione
bra, necessario erit etiam ipsum prius re- enim enuntiavit. Democritus, quod pro-
liquismembris, eo quod magnum habet pter quod res est id quod est, non est
dominium ad creationem aliorum mem- in rebus ieternis quse sunt semper et
brorum et post hoc membrum secun-
: sine motu : et hoc dixit sicut verum est
dum viam generationis exit totum com- non habere principium motus et finem.
pletum. Tale autem membrum quod di- Quod vero est propter quod est id quod
cto modo est principium, erit necessario est, oportet esse principium generationis
in corporibus animalium generatorum, et motus, ut dicit Democritus,
in quibus est principium motus vitalis. Dicit iterum quod seniper est finem
Oportet igitur necessario hoc membnnn non habere propter quod opinatur,
:

primo creari ante omnia aha membra. quod quaircre propter quid est quodlibet
182 D. ALB. MAG. ORD. PR7RD.
tElLM-iioiiini, siiiiilo csl ac si (|ua'riiliii', sanguinc inemhriiin cst conveniens cor-
quare habct principiiiin (jiiod ndii hahct (h, ct non c<ir secundum veritatem.
lincrn ? quod cnim non hahot lincm. non
habet principium, cflicicns pro[)tcr quod
est, quia omnis molus eflicicntis est ad
fincm detcrminatum quem sihi prjcsli-
tuit in motu. V^erum quidem cnini cst,

quod in rchus nccessariis aUernis, sicut

alihi prohatum cst in PJiijsicis nostris,
niliil demonstratur per principiiim motus
et tincm, eo quod sine motu sunt talia CAPUT IV.
omnia. Sed, sicut ante diximus, causa
quse dicitur propter quid cst res id quod
est, multipliciter est dicta, et in multis
secundum diversos modos sucE signirica-
tionis invcnitur, quorum quffidam sunt
physica in motu considcrata, ct queedam
sunt seterna ahstracta a motu et mate- De modo generationis membrorum ho-
ria. Sempiternum enim est tres angulos mogeniorum ex calore cordis et frigore
trianguli rectilinei duohus rectis essc complexionali.
eequales. Non ergo congruit quserere
principium motus in rehus omnihus, in
quihus tamen est propter quid, secun-
duin quod forma quoe propter quid cst,

medium est demonstrationis. Non igitur

quserendum est principium motus in Iiis
quse non generantur et sunt a^terna sine
motu existentia : talia enim hic vocamus Ex corde autem primo excunt venae
seterna. extensee ah ipso ad similitudinem pilo-
rum, et sunt pulsatiles et quietse: et cir-
Haec tamen hahcnt principium secun- ca has fit generatio materiee, eo quod ex
dum aliam principii rationem. Scicntia sanguinem, qui
corde j)ortant spiritum et
enim principii in hujusmodi est linis in- exiguntur ad generationem memhrorum.
tentus : quia pcr principium intcndimus Generatio autem memhrorum Iiomoge-
vcnire ad rei sciontiam veram. IJndc de- niorum pcrficitur calore et frigore com-
monstratio non est fmis rei in mathema- plexionalibus. Qusedam enim horum co-
ticis, sed scientia qucE est etrectus dc- agulatur ex calido, et quaedam ex frigi-
monstrationis. Et in talihus quidem quae do. Ilorum autem differentiam jam de-
immobilia sunt et ahstracta a motu et terminavimus in quarto nostrorum Me-
materia et tempore, non est principinm tcororum, uhi ctiam diximus qua' corpora
nisi quod quid cst. In rehus autem quae homceomeria sunt humida, et quee lique-
generantur, muUa sunt principia secun- fiunt, et qucB non. Ex venis igitur ct viis
dum diversos modos considerata quia non : venarum quee sunt in quolihet loco cor-
erit motus in illis secundum unum tan- poris, dirigitur cihus ad quodlihet mcm-
tum modum et ideo aliquo niodo prin-
:
brum : et quia cihus est humidus et llu-
cipii erit cor prius et principium in ha- ens, et membra generata aliquando sunt
bentihus cor quod est loco cordis,
: et id sicca et non fluida, oportet quod accidat
erit principium in non hahentibus cor, materise generationis memhrorum, quod
sicut diximus superius. Carentia enim accidit operihus figulorum, quse con-
 LIB. XVI DE ANIMALTBUS, TRACT. II 183

tomperantur et mollilicantur liumido, et dam vocant et ille calor non generat

:

postea per calorem assantem educitur carnem, sicut neque generat ossa, sed
superfluum liumidum, et sic complentur potius hanc facit operationem in materia
vasa Etpereumdem modum edu-
fictilia. conveniente quoe est ossibus propria, et
citur superfluum humidum materise ge- facit quando debet, sicut operatur omnis
nerationis membrorum et tunc iiunt : potentia naturalis.
Generatio enim hu-
membra in figuris suis perfecta. jusmodi mombrorum est ex motore, et
Primum autem homogeniorum quod ex eo in quo non sunt in actu, sed in
generatur ex cibo circa venas est caro, potentia. Et non est possibile generari ea
A'el membrum habens vicem carnis, quod ex materia in qua sunt actu quia si ex :

est in sanguinem non habentibus. Ter- illa generarcntur, esscnt actu, et non es-

minatio autem carnis est ex frigore com- sent actu simul et semel, quod est im-
plexionali, et non ex frigore simpliciter, possibile. Et hoc est simile ei quod dici-
eo quod, sicut alibi diximus, frigus est mus, quod carpentarius non potest facere
qualitas mortificativasecundum seipsam. arcam ex lignis, nisi sint sine forma car-
Signum autem hujus est, quod calore pentationis arcae : quia aliter faceret et
sicco agente in carnem videlur solvi ali- generarot id quod jam est in actu, quod
quo genere solutionis, oo quod exsudat estimpossibilo.
sibi complexionalemhumiditatem. Mem- Calor autem hoec operans, est sicut in
bra vero terrestria in quibus pauca valde subjecto in superfluo illo quod est sper-
est humiditas et paucus calor, hoc ha- ma : et cum calore illo fit motus et ope-
bent proprium, quod quando calefiunt, ratio sicut cum instrumento, et operatur
evaporant exsudant humiditatem se
et secundum quantitatem et qualitatem tem-
continuantem, et tunc dissolvuntur et : poratam, et quando et ubi congruit sicut
si vincat calor assans siccus, erunt dura diximus, hoc modo congruit cujushbet
terrestria valde : et hoc modo fiunt et membri creationi : et si excessus fuerit
generantur ungues, et cornua, et sotula- in aliquo istorum vcl defectus, faciet
res, et soleoe : et in quibus tamen modica membrum malum et incomplotum, sicut
est unctuosa humiditas, et propter illam sunt membra occasionata : et simile huic
mollificantur calofacta in igne, sed non snepe videtur in his qufe extrinseco calo-
solvuntur, eo quod illa humiditas fortiter re fiunt in operibus artis quse ssepe in-
apprehensa est a torrestribus partibus completa sunt et occasionata ex defectu
quoe siint in matoria istorum mombro- vel excessu alicujus principiorum ex par-
rum. Quiodam etiam talium membrorum te efficientis vel matoriee. Calor igitur
ex humido acuto, sicut est urina, et ace- temporatus est conveniens cibo ex quo fit
tum, mollificantur, sicut testa ovi, et mombrorum generatio : ct sic natura uti-
dentes. tur temperantia caloris, ut faciat eum
Vena' autem et ossa ex calore intraneo congruere motui ojus (juod movetur, sic-
desiccantur : eo quod desiccatur humidi- ut facinms in artibus, ubi unum plus et
tas superflua, quge est in cis : propter majori calore docoquitur, et alterum mi-
quod etiam ossa in igne non molle- nus et minori calore. Et hoc praecipue
scunt, nec liquescunt dissoluta faciliter : observamus in operibus alchimicis, quse
eo quod sunt constantia calore sicco, prsBomnibus aliis artificialibus imitantur
sicut ea quse coagulantur et constant naturam. Tn naturalibus autem princi-
per assantem calorem in fornace. Non pium motus est ex natura et secundum
enim idem est causa coagulationis et so- naturam generantis, sicut scepe diximus.
ostendimus in quarto Ate-
lutionis, sicut Causa autem per so transmutans mate-
teororum. Ossa igitur constant ex calore riam, est frigus ct calor : sed frigns non
generationis assante, quem optesim qui- est excellens, sed id quod est in humido
184 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
aquco commixto lemiinahili : hoc cniiu ars qu;e imitatur naturam. Pictorcs au-
est fomentum ct cibus caloris naturalis. tem primo videmus figuram protrahcre,
II is duobus, calore vidclicet et hujus- et postea superducere colores : et per
modi frigido refrigcrante calidum ulitur modum eumdcm facit natura. Secundum
natura. prtedicta crgo del)et csse in corde princi-
Patet igitur, quod necessario secundum pium sensus et motus et omnium afia-
rerum liarum naturam uno modo lit unum rum operationum naturalium, ita quod
supradictorum mcmbrorum, ct aliud fit omucs virtutes animales oriuntur ex ip-
secundum alium modum. In his autem so : et ideo oportet ipsum prius onmil)us
rebus qupe sunt hoc modo proptcr ali- aliis mcmbris crcari.
quid sicut proptcr cfficiens principium, Jlaec igitur dc prioritate cordis ad alia
evenit quod quaedam sunt naturse calidai, membra dicta sunt.
et qusedam frigidai et sic erit quodlibet
:

membrum secundum modum sibi con-

gruentem, sicut fit caro mollis, et os du-
rum, et nervus erit siccus extcnsibilis, os
autcm durum et frangibile. Gorium au-
tem fit ex siccitate carnis, in qua conte-
xuntur nervi, sicut accidit in decoctione
viscosorum super quce elevatur in circui-
tu pellis viscosa exsiccata : eo quod sic- CAPUT V.
cum elevatur super aquam decoctionis
apprehensum ab humido viscoso, quod
non potest evaporare, et sic constat et
facit pellem. Hoc autem viscosum fit te-
sta in valde siccis et terrestribus, sicut in
his quee sunt durae testae. Tsti enim modi
magis terrestres et sicci sunt, quam ea De forma capitis et memhrorum qiix
quse sanguinem habent. In quibusdam sunt in capite.
autem carentibus sanguine fit illud visco-
sum constans magis pinguo : et ideo pel-
liseorum erit viscosa et molHs et mul- :

tum hujusmodi viscosce pingucdinis con-

gregatur sub corio talium animahum
quando sunt terrestria. Omnia igitur ista
membra necessario generantur secundum
quod diximus, unumquodque secundum Praeter exitum autem caloris de corde
modum congruum sibi : et unumquod- ci principium venarum qua^ sunt ab ip-
que erit propter aliquod efTectivum sibi so, disposuit natura membrum frigidum
proportionatum. Sic igitur a tali princi- in quod est cerebrum
opposito pro- :

pio pars superior corporis prius forma- pterquod etiam post cordis formatio-
tur et distinguitur in tempore generatio- nem caput formatur. Et magnitudo qui-
nis : pars autem inferior posterius in om- dem capitis major est quantitate aliorum
nibus sanguinem habentibus. membrorum eo quod cercbrum est ma-
:

Generaliter autem omnia membra na- gnum et humidum ex prima formatione

turales recipiunt terminos sua? quantita- sua.
tisetfiguras : ct post iHa duo naturales Incidit autem qusestio non dissimulan-
recipiunt colores, et naturalem duritiem da de oculis oculi enim in prima for-
:

vel m.oUitiem. Natura cnim facit sicut matione valdc apparent magni tam in
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 183

amhiilanti])us animalibus, quam nalanti- habent magnum et humidum, et maximo

Lus el volautibus : et postea diminuuntur liominibus. Et hac de causa etiam locus
continue primo quidem in capite for-
: et primse serraturae in sincipite diu est mol-
mantur, sed ultimo complentur et in : lis in pueris propter humorem cerebri,
tempore quod est intermedium inter pri- etnon completur in duritia, nisi in ulti-
mam creationem et ultimam formatio- mo post tempus generationis et spatium
nem, diminuuntur ad mensuram debi- determinatum exsiccationi humoris su-
tam et profundantur. Et causa illius est, perflui qui est in anteriori parte capitis.
quod organum visus est elevatum alte Hoc autem, ut dixinms, in infantibus
super organa sensuum aliorum gustus et hominum accidit : eo quod homo inter
odoratus et auditus. Gustus autem et omnia animalia proportione sui corpo-
tactus sunt partes qucedam animalis cor- ris habet cerebrum majus et mollius.

porea'- quia non sunt per medium ex-

: Galor autem cordis hominis est tempera-
trinsecum. Organum autem auditus et tus et mundus valde, non commiscens
odoratus sunt \ice continuoe cum aere materias et operationes. Gujus signum
extrinseco, plense elemento spirituali, est, quod homo est intellectus boni ct

quod transit usque ad venas subtiles ex- discretionis et ideo non vehementer et
:

tensas a corde ad cerebrum, per quas fit velociter exsiccat. Hac autem eadem de
nuntiatio de formis sensibilium. Oculi causa infantes in prima oetate non pos-
autem proprie intcr alia organa sunt ex sunt erectum ferre caput suum eo quod :

corpore frigido et bumido : quia sunt ex cerebrum eorum ponderosum est ex

humore continente cerebrum. Ex cere- quantitate et humore.
bro enim exit humor aqueus, et perve- Similiter autem est de membris molli-
nit ad naturam oculorum ex telis conti- bus in aliis causis generatis ex humore :

nentibus cerebrum, ex quibus etiam liunt statim enim pondere humoris decidunt et
miringce oculo. Hujus autem signum est, immobilitantur, sicut ea quse sunt in
quod nullum membrum in corpore est profundo corporis in loco humoris et :

adeo frigidum sicut cerebrum et oculi : palpebree etiam sunt similes ex humore
et quia sic bumidum est, oportet quod deprimente dispositionis propter quod:

sit magnum in creatione prima, et de- non potest homo levare palpebras cum
inde paulatim postea calore decoquente deprimitur humido somnifero aut ebrieta-
diminuuntur oculi. Et idem accidit cere- te. Scimus autem jam olim, quod natura

bro propter eamdem causam primo : nihil facit otiose, nec in prima setate,
enim est valde humidum et magnum, et nec in ultima. Oportet igitur, quod pal-
postea adunatur in seipso. pebrse dividantur et apei-iantur et move-
Dicta igitur est causa magnitudinis ri possint ex causa determinata, quando
oculorum quam habent in principio sua^ videlicet vincit motus caloris exsiccantis
formationis, et causa maa-nitudinis cere- humidum superfluum quod est in ipsis :

bri. Propter quantitatem eliam cerebri hoc enim scimus per simile quod accidit
est etiam caput magnum respectu totius inponderosa habentibus capita ex epile-
corporis, et propter humiditatem mul- ptia aut ebrie.tate : hi enim non claudunt
tam. Primo quidem apparent oculi ma- palpebras et aperiunt, nisi descendente
gni, et in ultimo adunati complentur ad aut digesto supcrlluo humido.
debitam quantitatem : et ad hoc exigi- Heec igitur est determinatio oculorum
tur tempus longum, eo quod difficulter et cerebri, et quare ultimo inler membra
terminatur cerebrum a calore naturali complentur oculi, sicut dictum est.

propter multum humidum resistens ca-

lori naturali. Et lioc necesse est omni-
bus animahbus accidere qua? cerebrum
186 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
cornua, el ungiios, et soloa^, ot his simi-
lia : pioptor quod otiam ultimo coiiipl(.'ii-

tur liujusmodi mombra, quia tunc iiici-

pit abundare iii corporo liujusmodi su[)er-

fluitas.

Sicut igitur dictum (;st, substantifica-

tio animaliimi in primis meml)ris fit ex
superfluitate spermatica, et de illa mul-

CAPUT VI. tum transit in mom])ra dominantia et :

quod romanet et ignobilius est dc su-

porfluitato cil)i membra
transit in alia :

cibus onim est ox quo est omnium mem-

])rorum goneratio. Adhuc tamen in se-
quentil)us distinctius dicemus de istis.

Secundum igitur hunc modum est ge-

QualUcr formantur membra dominan- neratio nervorum ex matcria generan- :

tia post cor, et post illa forniantur tur enim ex eisdom de quibus dictum ost,
alia membra ? de superfluitate videlicet spermatica et

virtute nutritiva. Et hoc modo orit genc-

ratiounguium et pilorum et solearum et
rostrorum et unguium avium ot omnium

similium. Omnia enim lisec generantur

ex cibo per virtutem nutritivam quse est
in embryone ex virtute spermatis sive
guttae f(£min8e.
Creatio autem niembrorum omnium Ossa autem sunt ex alia materia. Cu-
est ex cibo : et membra nobiliora aliqua jus signum est : quia non sompor cre-
aliis dominantia quoe formantur et termi- scunt, sod crescunt usque ad quantitatem
nanturex primo motore spermatis, acci- secundum naturam debitam, quamdiu
piunt cibum nobiliorem qui est primus videlicet habont principium motus incre-
et principalis et mundus et bonse deco- menti. Ouantitatis enim sunt dotermina-
ctionis. Mcmbra autem quibus indigotur toe in omnibus animalibus. Si enim ossa
ad serviendum istis, et qusBcreantur pro- semper crescerent, semper cresceret ani-
pter ista, habent cibum pejorem. Natura mal in cujus corpore sunt ossa his enim :

enim est sicut rectificator quidam et re- croscentibus crescerent etiam membra
ctor operum cibum enim mundum et
: alia quse sustontantur ab ossibus in qui-
bonum dat membris nobilioribus. Quod bus partioipatur vita animalis. Magnifu-
autem ex cibo nobiliori superfluit, ot est do onim animalis maxime est proptor
malum, vel minus bonum, ordinat lonuifudinem ossium. Causam autom
membris secundariis, qude subserviunt propter quam non somper crescit in lon-
istis nobiliorihus membris.- Sicut enim gum animal, jam alibi detorminavimus.
rector et dispensator facit in rogimine et Veterascens enim animal non crcscit
dispensatione rerum extrinsecarum, ita propter superfluitates frigidas, quae reti-
facit natura in dispensatione eorum quae nentur in corpore ipsius, quas consumere
ad distributionem naturalem pertinent. non valet calor naturalis : tunc enim ci-
Ex materia enim mundiori creantur or- bus qui superfluit ab ipso quod ejicitur,

ganasensuum. Ex superfluitatibus autem quod debot cibare membra principalia

et quasi reliquiis et purgamentis hujus dominantia, cst valde paucus propter sc-
materiae procreantur et nutriunturpili, et nectutem et inllrmitatos mem])rorum
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 187

quae non possunt a<l so convortore cibum. annum, noc fecisset multas dentium re-
Diminuta igilui' liujusmodi superlluitate novationos in dctate procedente magis
cibi et remanente in corporo, primo qui- quam focit in prima totato juvcnili. Sic

dem pili diminuuntur humore cibi desti- ergo doclarata ost causa proptor quam
tuti. Eadem etiam de causa diminuuntur croscunt continue dentes. Non tamen est
cornua. Ossa autem non diminuuntur de natura dentium et aliorum ossium eadem.
facili propter duritiam sed quando di- : Omnia enim ossa creantur ex prima ra-
minuuntur, accidit eis lioc ex diminutio- dicali humiditate corporis qutC vocatur
ne cil)i melancholici, qui separari debe- seminalis liumiditas : creatio autem den-
ret ois ex nutrimento communi mombro- tium ultimo ost ex humido nutrimenta-
rum. IIoc autem habent pili proprium, li non radicali. Ilabont etiam hoc pro-
quod crescunt ex fumo terrestri nutri- prium, quod recrescunt postquam coci-
menti : sed quando locus radicis excidi- derint : et ideo etiam novi dentos contin-
tur, alia viconon rogencrantur. gunt et generantur quibusdam : ot in hoc
Dubitabit autem aliquis do dontium convenit oorum generatio cum aliis,

natura, quairens si natura eorum similis quia dentes non sunt nisi ex melancho-
est naturae ossium. Yidemus enim, quod lico cibo sicut et ossa.
pili et cornua crescunt ex suporfluitate Amplius quaedam animalia in prima
cibi radicata in cute : proptor quod sua genoratione ex utoro habent dontos
etiam heec colores suos variant, et se- vel id quod ost loco dontium, nisi per ac-

cundum colores cutis erunt alba vel ni- cidens acciderit contrarium. In sequen-
gra. Dentes autom non mutant colorem tibus autem dicemus causam propter
omnino, noc ad cutom, et ad alia sed :
quam quaedam animalia habent dentos
in omnibus sunt albi et hoc est sig- : fortiores aliis quibusdam, et quibusdam
nura, quod goneratio eorum sit ex mate- non. Manifestum autem ex dictis est,
ria ossium et hoc videtur in omnibus
: quod omnia hujusmodi animalia gene-
animalibus habentibus dentes et ossa. Si rantur ex superlluo cibi melancholico
autom sunt ex natura ossium, tunc vide- quod relinquitur ox nobiliorum membro-
tur quod non semper doboant crescere. rum cibo propter quod etiam cor[)us
:

Scimus autem, quod hoc singulare inter hominis est molle et lene, quia nobiliori
omnia ossa animalis habent dentes, quod utitur cibo, et est lovius omnium alio-

semper crescunt usque in Imem vitse. Et rum animalium corporibus, et habet un-
hoc experimento visus probatur in den- guos parvos et subtilos respectu sui cor-
tibus, quorum unus doclinat ab alio, quod poris : co quod superfluitas terrestris

non dirocte obviat ei in his onim unus: est in homine valde pauca : hsec enim
crescit supor alium. Causa autem proptor superfluitas est ex cibo indigesto et non
quam natura ordinat incrementum eo- cocto.
rum, est continua operatio eorum in mo- Causa igitur propter quam quodlibet
lendo cibum quoniam si non semper
: generatur mcmbrum, a nobis socundum
cresceront, continue consumerentur :
hunc modum dcterminata est.

propter quod materiam continuo affluon-

tem oportet esse, ox qua croscunt et nu-
triuntur dontes. Haec autem causa ost,

quod dentes animalium mullum ot ssepe

comedentium magis atteruntur, prseci-
pue si non habent dentes valde magnos :

propter quod natura sagax et ingeniosa in

senectute conjungit magis ac magis den-
tes et si vita duraret per millesimum
:
188 1). ALB. MAG. ORI). PRTED.

trico, et dicunlur nomino proprio niutri-

caleSy et contiiinnntur ciim orificiis v(;na-
niiii iimbirici; conliMiiantui- (snim venae
iimliirico cx una part(^ ot in alia revol-
viinhir in circuitu matricis : et in tormi-
nis oarum sunt orilicia vonaium graci-
lium ottolarum quibus involvunlur. Pars
igitur rotunda harum venarum erit circa
CAPllT VII. matricem : pars autem concava ad umbi-
licum versus embryonem. In matrice au-
tcm et embryono sunt telae et secundinae
ad eum usum quem in praehabitis Ubris
de hominis generatione determinavimus.
Socundum vero quod crescit embryo in
matrice, secundum hoc stringuntur ori-
Qualiter per coclilidones fit nutrimen- ficia venarum et cum completus est em-
:

tuni enibrijonis ? bryo, incipiunt omnino latero. Hae ergo

sunt viae per quas fluit cibus ad embryo-
nem et cibus sanguineus : ot natura qui-
dem congregat illum cibum in venis quas
diximus, sicut lac postea congregatur in
mamillis : et quia cibus ille paulatimcon-
gregatur et trahitur ad oriiicia venarum,
ex hoc accidit quod tument venarum ori-
Augmentum autom primum cujuslibet ficia intorius sicut apostemata parva: et
generis membrorum et animalium crea- dum embryo est parvus impotens accipe-
tur ab umbilico, sicut superius diximus. ro multum cibum, venae manent amplae
Quia enim in animalibus conceptis est tumentes quando creverit embryo et
: ot
virtus nutritiva subito generata^ emittit capit multum cibum, restringuntur et
umbilicus coctilidones ad matricem qui detumoscunt residentes in seipsas.
sunt sicut radices arborum. Creatio au- Amplius autem matrices non habent
tem umbilici est ex cortice sive pelle con- venas apparontes in mullis animalibus
tinente venas : et illae venee quidem sunt qua? denteshabent inutraquo mandibula:
multse in magni corporis animalibus : in sed umbilicus extenditur ad unam vo-
animalibus vero quie simt mcdiocris cor- nam, vena divisa extenditur com-
et illa
poris, sunt duae vense tantum in his au- :
prohendens matricom totam. Haec autem
tem quse sunt parvi corporis, est unica sciuntur maximo per anatomiam prse-
vena ex qua embryo recipit cibum san- gnantium animalium ot nos anatomiam :

guineum. Matrices autem non sunt nisi posuimus in primo librorum istius scion-
contexti fmes multarum venarum. In ticT? do Animalibus '.

animabbus autem quse non habent in Patot igitur ex dictis, quod embryo
matrice unam venam magnam extensam pondot ab um])ilico umbilicus autom :

per interiorem matricis superficiem, sed continuatur cum vena, et vena extenditur
multas parvas habont loco unius, erunt por matricem, ot sanguis currit por vo-
illse vense multae consequentes se in ma- nam ad matricem sicut currit aqua per

' Gf. I de Aninialibus, tract. ii, cap. 24.

 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 189

caiialem : et circa quemlibet embryo- temporis quod mensurat impraegnatio-

neiii suiit telse et secundinae, sicut dixi- nem. Omnia enim hujusmodi convenien-
mus. Opinantes autem embryonem ciba- tias facientia sunt in animalibus quibus-
ri carnibus parvis exeuntibus ex eo, er- dam quidem specie, sed propin-
diversis
rant et mentiuntur : quia si boc esset in quis secundum naturam ad invicem, sic-
homine, accideret etiam in aliis animali- ut vulpes, canes, et lupi, propinquas ha-
bus boc autem per inspectionem prol)a-
: bent naturas. Visuin est hoc etiam ali-
tum est numquam in aliis animalibus ac- quaiulo in simia cocunte cum cane : sic-
enim facile est cognoscerc
cidisse. lloc ut etiam hoc in avibus videtur, quod cu-
per anatomiam. Hoc enim modo scimus beg coit cum gallina. Est etiam opinio
omneni embryonem gressibilium et na- quorumdam, quod accipitres diversarum
tatilium et vobitilium involvi telis et se- figurarum et specierum coeant ad invi-
cundinis ij^racilibus : et istae telse distin- cem et generent ex se insMcem. Accidisse
guunt conceptum a matrice et humidita- etiam fertur hoc in animali quod Grffce
libus, sicut jam olim dictum est. vocatur ramoin. Quidam etiam opinan-
Ex quo sermone patet, quod falsum tur, quod canes Indise venatici alti qui hv
dicunt omnes consentientes Democrito porai'iis sunt similes, generentur ex cani-
in prseinducta opinione. bus foeminis atigridibus, sicutjamdudum
diximus.
De omnibus sic mixtis animalibus vi-
demus, quod tam fcEminse quam mares
possunt generare et salvare speciem.
Muli vero et mulse non generant nisi val-
de raro, etiamsi coeant cum sua vel alia
vicina sibi specie : et ex hoc surgit quse-
stio universaliter de causa sterilitatis ani-
CAPUT VIH. malium : et pra^cipue quse sit causa steri-

mulierum et virorum.
litalis

Videmus enim aliquas muKeres sterih'S

et mares non generantes et hoc : accidit

secundum eamdem similitudinem in om-

nibus animalium generibus : sed genus
mulorum universahter est sterile, et non
Qitx anlmalin ex coitii iuiprcngiiaiitur, generat nisi valde raro.
et qu,T iioii ? et de causis slerilitatis. Causa autem quare privatur generatio
in aliis animalil)us, est multiplex. Et una
ciuidem est aliquando, quia membra con-
venientia coitui sunt inhrma occasionata
ex prima nativitate ipsorum, sicut et

qutedam mulieres nihil menstruant, et

quidam viri barbam non habent, sed

sunt imberbes quasi spadones in tota vita
Animalia autem convenienlia in specie sua. Quibus autem hujusmodi defectus
et genere naturaliter per coilum misccn- innatus est, aliis aliquando accidit iu ju-
tur ad invicem : et prteterea illa quorum ventute ex aliquo accidente aul cibi aut
natura est vicina quamvis non sinteadem alterius rei alicujus : multum cnim nu-
specie omnino, priecipue illa quorum tritse cibo conveniente post juvenlulem
non magna est diversitas in figura et nmlieres efliciuntur pingues nuillnm ol
quantilate, et conveniunt iu quanlilale efliciunlur mulla- carnis : cl lum' nutri-
 .

190 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

menlum transit in carnem. ct non poni- rius patuhe sint ad spcrma recipiendum,
tur in semcn aliquid dc ({uo sil curan- facicntcs suppositoria ad os vulvse acuta
dum. de aliis et ahis quihusdam. Si enim sa-
Amplius auteni menslrimni qiianini- por perveniat al) inf<M-iori ad salivam
dam mulierum tcnuc esl ct afpiosum, et oris, sciunt quod matrix est aperta ad
non constat in matrice, nequc suscipit spcrma rccipicndum. Superiores auteni
ordinatam coagulationcm ct illa? non : vias tam in se quam in viris per quas
imprsegnantur. major pars spermatis descendit, expcri-
Eodem autcm modo ct sperma aquo- mentantur per ea qu;e multum sunt sub-
sum quorumdam virorum non potest tiiis substantia3 colorantia nmltum, sic-

coagulari. Accidit etiam causa hujus sle- ut est crocus, et talia ct taha ponunt :

rilitatis aliquando proptcr inrirmitatem super oculos : et si color penetrans colo-

proptcr quam sperma viri efllcitur fiigi- raverit salivam, sciuntsperma a cerel)ro
dum et aquosum quando infirmitas cst libcrum habere descensum. Gerebrum
in viro : et menstruum mulicris efllcitur enim cum spermate multam habet com-
aquosum ct immundum quando inlirmi- municationcm et cum oculis quod pio- :

tas est in muliere, ct eflicitur plcnum batur ex hoc, quod oculi profundantur et
malis superfluitatibus. minuuntur in multum coeuntibus, et de-
Multis tamen viris et mulieribus acci- bilitatur visus universaliter ex multo
dit proptcr occasionem naturalem factam coitu. Gausa autem cst, quod sperma

in locis ctmembris pcrtinentibus ad coi- multum est simile cerebro : et etiam ut

tum. infirmitatum harum qusedam
Et quidam dicunt, pro majori parte descen-
sunt curabiles, qusedam autem non. dit acerebro,sicut tradit Hippocratcs me-
Amplius autcm aliquando sterilitas est dicus. Et quidquid sit de hac opinione,
secundum totam vitam tam virorum hoc pro certo verum cst, quod calor coi-
quam mulierum, sicut diximus, et hoc tus intrat incerebrum et exsiccat ipsum
habent a prima nativitate ex defectu ali- et oculos similiter. Purgatio autcm men-
cujus vel aliquorum principiorum gene- strui est ab inferiori diaphragmatis, eo
rationis. Mulieres enim quoedam sunt vi- quod ille locus proximus est matrici et

ragincs parum de sexu foeminino nisi in naturalibus ejus : propter quod motus
inguinc lui])entes, et viri aliquando sunt menstrui fit ex juncturis inferiorihus us-
effoeminati modus istc nmlie-
: et tunc que ad pcctus.
rum habet menstruum quidem calidum Ista igitur est occasio sterilitatis et vi-
et siccum, scd modus virorum quem di- ris et nmlieribus et multis modis aliis

ximus habet sperma valde tenue et aquo- animalium, sicut preediximus.

sum
Hoc autcm experimento cognoscilur.
Si enim spcrma viri super temperate fri-
gidam projicitur aquam, si est tenuc et
aquosum, statim dissolvetur et ditTundct
se supcr aquse supcrriciem. Sperma au-
tem convcnicns generationi etTusum su-
per aquam, desccndit sub aquam, et
continet se simul, eo quod glandulosum
est et filosum, quse sunt vise quae non
permittunt ipsum dissolvi et super aquam
difTundi.
Sapientes eliam circa coitum mulieres
experimento cognoscunt utrum vitc infe-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 191

bus. Si enim illa quam inducunt esset

caiisa sterilitatis in mulis, eadem causa
induceret sterilitatem in omnibus qua^
nascunlur in coitu diversorum anima-
lium in specie.
Empedocles autem, sicut diximus,
opinatur quod causa steriUtatis muhi-
rum est mixtio balbutiens primorum
GAPIJT IX spermatum generantium . Dicit enim,
quod sperma equse fceminae et asini ma-
sculi est molle, et ideo unum non pro-
fundatur in aliud profunde sicut illa quse
bene miscentur . Sperma autem asini
dicit esse forte, et debile dicit esse sper-
ma equse. Debilia autem cum fortibus
De cmisa sterilitatis mulannn secimdum non bene miscentur, eo quod unum mi-
Democrifum et Empedoclem etde im-
: nus vincit super aliud. Et si talia misce-
probatione opiniotiis eorumdem. rentur ad invicem, totum efllceretur du-
rum. Sterilitas igitur ex corruptione
creationis in prima mixtura causatur,
sicut dicit Empedocles, sicut est mixtio
balbutiens seris etplumbi, quorum utrum-
que est molle : et sicut est mixtio bal-
butiens in alchimicis cx lapide quem an-
tiqui philosophi mem vocant, et Arabes
Genus autem mularum totum ut in vocant falcardam, nos autcm in Latino
pluribus est sterile. Et hujus quidem vocamus ipsum arsoiicum rubeum. Hic
mendaces causas Democritus et Empedo- enim lapis est qui primo calcinatus, et
cles reddiderunt. Empedocles tamen deinde sublimatus, et iterum calcinatus,
minus male dixit quam Democritus. et secundo sublimatus, penetrat omnia
Opinatur enim Empedocles quodcausa metalla, et colorat a?s quando spargitur
sterilitatis sit, quod spermata non bene super laminas ejus candentes, et misce-
per digestioncm possunt misceri in coitu, tur cum sere, sed non facit cum eo nisi
propter hoc qaod non habent convenien- balbutientem mixturam, quia minus ex-
tiam in genere : ex hoc enim dixit acci- siccat ses et ipsum quasi
facit asile. Ta-
derespermatum balbutientemmixturam, lem icitur confusam mixturam dicit Em-
sicutmiscentur cuprum et plumbum. pedocles fieri ex spermate asini et equse,
Democritus autem dixit vias matricum et ideo id quod nascitur, sterile fieri.

in parte corruptas in his animaHbus. De hujusmodi autem mixturis dicunt

Corruptionis aiitem causam esse dicit ex essc locutum Aristotcdem iu libro (h> /^ro-

eo, quod prima generatio non fuit ex blematibus, in quo multatalia causat ar-
animahbus in eadem natura generis et guendo per conjecturas cx rebus notis de
speciei convenientil)US. occultis, et ostendendo quse dura sicca
Neuter autem istorum vei'um dicit, sic- profundantur in alia mollia, et qUcT non,
ut probatur ex hoc,quod in animalibus et quaemixta continuantur ad invicem :

ovantibus permiscentur in coitu ea qua? quia quse continuantur ad invicem, ex

sunt diversi generis : et quod nascitur ex his fit unum, quando miscentur vi-
sicut
eis est foecundum sicut si natum esset ex num et aqua. Est autem h)qui de taUbus
animalibus in eadem specie convenienli- difliciUoris inquisitionis et altioris inteUe-
192 D. ALB. MAG. ORD. PRTED.

ctus,quam sit id dc quo nunc lo^iuimui-. ligura, (|ua' convcniunt lam cum uiar(!

Non ouim modo inquircudum csl qualitcr asino, (juain cum f(cuiina cqua.
usquc in juorunduni miscibilium misccn- J'^st cnim oj)inio pastorum, (juod mulus
tur vinum ct a([ua. masculus potens est generarc quando sep-
Falsus autcm ostcnditur in proposito lcnnis cfficitur : mula autcm fcemina
sermo Empcdoclis. Si cnim impcrfectum nullo modo gcnerabit, nisi valdc raro et
et moUe scmpcr generatur ex coitu diver- in paucis locis calidis. Et dicunt causam
sorum specie animalium, tunc numquam sterilitatis essc in nmla, quia non potest
a talibus dcberet generari masculus foe- creare et nutriro conceptum quousque
cundus. Hoc autem falsum cst : quia sic- complcatur ad partum. Asscrunt enim,
ut ex equo et equa contingit gencrari quod si mula possct fovcre conccptum et
tam equam quam equum, ita gcneratur nutrirc in utcro, quod bcne sperma con-
ex equo et asino tam mulus quam nmla, cipcret : dicentes quod nihd impcdit
sicut in aliis ex mare et foemina genera- quin benc concipiat.
tur tam filius quam blia. Si ergo sit ista lliEC enim est dctcrminatio logica qui-
mixtio sic balbutiens proptcr spissitudi- dem, et ex probabilibus : sed tamen cst
nem viarum unius ad ingrediendum in sufficicntior, quam hoc quod dixcrunt
aliud : tunc omnc natum cx asino et Empedocles et Democritus. Dicunt enim
equa, debet esse sterile. Hoc autcm fal- isti, (juod quanto aliquid plus clongabitur
sum est, quia masculus mulus natus cx a suis j)rincipiis naturalibus, tanto plus

equa et asino generat ct potcst facere debilitatur et hoc quidcm univcrsaliter

:

filios. cstvcrum. Scimus autem, quod mas et

foemina similis spccici generabunt partum
Amplius ex prsehabitis scimus, quod in eadem specie sibi consimilem. Canis
spermata omnia sunt mollia et fluxibilia, enim masculus ct canis foemina canem
et potcst asinus coire cum equa quando generabunt sive marem sive foeminam.
generatur mulus vel mula, et potest Et tunc probabiliter infertur, quod cx
etiam equus coire cum asina ad genera- diversis in forma ct specie masculo et
tionem burdonis vel maris vcl foemina^ : foemina generabitur partus diversus in
et semper misccntur spermata ad genera- forma et specie ad utroque gcneran-
tioncm llliorum, ncc balbuticns mixtura tium : sicut si canis masculus gcneret ex
tunc statim impcdit generationem. Adhuc lc;ena, aut lco gcneret ex catula, erit

autcm fit generatio ex equo et equa, et partus diversus in forma et specie tam a

generatur animal fcecundum : cumtamcn leone (juam a cane, sicut lcumza quse
sciamus diversae complexionis esse spcr- dicitur generari ex leopardo et lcsena. Et
ma cquse et equi. si similitudo causa est foecunditatis, tunc
Amplius si essct mixtio spermatum cx ex mulo et mula debet generari mulus,

uno tantum tunc posset dici, quod mu-

: vclmula foecunda, parentibus similis in
lus vel mula nata cum sit composita, non forma ct specie et hoc non vidcmus ac-:

assimilatur toti spcrmati tunc autcm : cidcrc, sed potius ex equa et asino dissi-

similitudinemhabct cumutroque, scilicct milibus in forma et specie generatur nm-

cum cqua et asino et idco secundum : lus, qui cum neutro dictorum animalium
Empedoclcm, pcrfecta dcbet csse ad ge- convcnit in forma et specic. Ex mula au-
nerandum videmus enim expresse con-
: tem quse in aliquo convenit cum asino,
trarium ejus quod dixit quia vidcmus : ct ex asino non gencratur aliquid aliud :

non l)albuticntem esse mixturam inmula, cum tamen, sicut jam ssepius diximus,
sed potius id quod generatum est firmam ex diversis specie et forma aliud ab utris-

habere mixturam vcl mixtionem ex utro- que generetur.

que quod ostcndunt operationes ejus et
: Iste igiturscrmo qui causat stcrilitatem
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 103

et foecunditateni ex simllitudine fornia- riuni : propter quod etiani niares lon"-o

runi vel dissimilitudino, est vilis et fal- lempore suspenduntur a coitu, eo quod
sus : et id quod sequitur ex hujusmodi f(jeniinoe imprsegnatee non bene possunt
vilibus principiis falso suppositis, est fal- pati coitum.
sum omnino. In geometricis enim et in Equa autem non habet menstruum,
omnibus aliis discipHnalibus est sermo nisimodicum rcspectu sui corporis et :

falsus vocatus, qui dicitur esse alio modo propter hoc non exit ex equa, nisi modi-
quam sit in re. In eo enim quod res est ca menstrualis superfluitas minor quam
vel non est, oratio vera est vel falsa. Yi- ab aliis animalium quadrupe-
freminis
demus enim contrarium dicti oorum : dum. F(oniina? autom oqufe non facile
quia multa animalia dissimilia in fornia rotinont sornon, noquo facih' concipiunt :

generant utrique parentum partum in proplor quod etiam quando coiverunt

forma dissimilem, qui tamon est ffecun- cum o<|uis, pei-cutiuntur cum thigris no
dus ad ulteriorem generationom, sicut mingant quia postcoitum consueverunt
:

in multis animalibus superius induxi- mingore sperma receptum.

mus. Asinus etiam ost animal valde frigi-
dum : cujus signuni est, quia in h^cis
frigidis non generatur, aut non proiicit
si gcnoratur et idoo in Suovia non sunt
:

asini, rogionibus aquilonaribus

et in
Suevias propinquis, sicut in Ilolsatica re-
gione, et Dacia : eo quod frigus ilharuin
regionum est grave. Proptor quod etiam
asini ante aequinoctium a^stivale non
CAPUT X. coeunt, et pariunt etiam in tempore cali-
do sicut et coeunt, in Maio videlicet
quando sol est juxta stellam quse vocatur
Aldebararn, quae est oculus Tauri : ot ini-
prsegnatur per unum annum. Cum enim
asinus sit animal frigidum, erit spcrnia
ipsius frigidum nocossario : cujus signum
De vera causa sterilitatis mularum cx est, quia cum equus coit cum asina quse
considcratioue cqui ct asini collccta. prius impreegnata cst per asinum, non
corrumpctur conceptus prior per conse-
quentem concubitum propter frigiditatem
spermatis asini : et ideo quando coount
asinus et oqua ad invicom, aut c({uus et
asina, quando miscontur soinina, salvabi-
tur ox duobus contrariis
mixtio, quia
mixtis fit tomporainontum. Est cnim
Oportot igitur causam veram accipore equse semen eahdum ot asini frigidum, ot
quare muhi est sterilis ex considerationo propter temperainentum quod 11 1 ox utro-
naturse oquae Sic onim vore
ot asini. que, lit ex
eis conceptus. Propter sequale
comprehondemus quare accidit hoc quod autem complcxione specioi non coni-
in
(hctum est. In omnibus enim non vide- paratse ad id quod est in aUora specie,
mus, quod aliqua gonorent exseinvicem, salvatur conceptus ex duobus calidis
nisi sint vel convenientia in genero, vel spermalibus, sicut quando coit cquus
vicina genera sive naturas habontia : et cuni equa aut otiain ox duobus frlgidis,
:

fcemina3 impra?gnantur a sperinate ma- sicul quaiido gcnora! asiiius ox asina :

^3
 194 1). A\M. MA(i. OIU). VUMi).

a^qudlc cniin coniplcjioiiis (licilur iimllis Ila'c igilur est ulterius causa, qiiare muli
modis, siciil dixiimis iii anlchahilis lihiis, iion odoraiit uriiias miilanim sicut olfa-
ubi do rniiltiplicitalc coDiplcxiomnii sii- ciiint ali<e bcsli» sotulari^s liahentes uri-
mus loculi. nas suaritm fceininarum : et cuni olfa-
CoiidCpta tiutem el nata muLi ex nslno ciiinl ens, elevant caput, et divaricaftt
et equa, non convenil geiieralioni eorum : labia, et osleiiduiit dciites ac si rideant ad
quia virtutes contiariorum spermatum iii urinam earum.
ipsa se invicem impediunt. Accidentia Possibile tamen est, ut mula in qui-
enim frgiditatis quse diximus, acciduiit Jiiisdam terris concipiat : sed lioc est ra-
asino, et vix gencrat asinus, quoniam si rum, et accidit in prffiterito lcm^iore, et
inceperit generare post ejectioncm primi etiam temporihus noslris accidit hoc nu-
dentis juvenilis, numquain de cietero ge- per : et quando conci[)it, raro creat et
nerabit secundum cnim hunc modum
: nutritusque ad ccnnplementum, sed facit
dicitur quod asini non multum conveniunl ahortum. Mas autem qui est mulus, pot-
generationi. Similiter autem et equa non est generare in aliquo tempore ante sene-
multum convenit generationi propter sui ctutem, eo quod mas naturaliter estcali-
spermatis nimiam caliditatem magis :
dior quein foemina generatum tamen ex
:

enim conveniret generationi si sperma tali mare erit occasionatum, eo quod ge-
suum esset modicurn frigidius : et hoc nerans ipsum est aiiimal occasionatum,
accidit ei quando miscctur cum asini sicut diximus prius, quia generatum ex
spermate : et ideo geneiat. SimiUter au- equa et asino est occasionatum : et hoc
tem si sperma asini essetparum calidius, est sicut occasionantur aliquando porci iii

magis conveniret generationi et hoc ac- :

matrice, et accipiunt tunc figuram cor-
cidit ei ex permixtione cum spermate ruptionis : et tunc etiam dantur eis alia
equi quia autein utrumque paruin con-
:
nomina quam porcorum : et secundum
venit generationi si accidat eis aliqua oc- eumdem modum porci occasionati nas-
casio non naturalis, impeditur de facili cuntur hreves, quorum non sunt nisi
fcECunditas ipsorum. In eo autein quod unius cuhili longitudines : hsec enim na-
nascitur ex ipsis, praecipue in sexu foemi- tivitas accidit ex occasione quaj accidit
nino accidit occasio innaturalis : et ideo membris eorum in matrice : sicut et por-
dignum est ut sic natum secundum natu- co aliquando accidit et animali quod Grse-
ram sit sterile. Et sic non est dicendum, cc dorcg vocatur.
quod aliquid efficiat eam sterilem nisi oc- Hsec igitur est causa sterilitatis mula-
casio illa, quia est res concepta contra rum : et patet ex pivTdictis, quod non est
naturam : et ideo etiani- vix completur eadem causa in generatis ex vulpe et
generatlo ex asino et equa. cane et aliis qu?e supra diximus : et ideo
Magna autem efficiuntur corpora mu- illa foecunda et salvantia speciem suam
larum : menstruum totuin trans-
eo quod inveniuntur. Sicut enim est in insitioni-
it in corpora earum et pilos, cum sint hus, quod insitio similis in simile vel in
steriles, ut jam dictum esl. Cum enim conveniens magis proficit,
sibi ita etiam
hujusmo(ii animalia soleas corneas ha- est in tali animalium mixtura.
bentia impra^gnentur per unum annum,
etinterim cihent conceptus suos sangiiine
menstruo et postea hicte, nihil horum
adimitur corporibus mularum, tunc suiit

sferiles : et ideo magnae efficiunlur, quia

totum menstruum converlitur in cibum
earum et pilos et si aliquid parum su- :

perest de menstruo, emittitur cum urina.

 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 195

principio generantur valde magna, et

postea pauhitim parvescunt quando liu-

miditas adunatur in eis, sicut oculi qui

primo sunt valdo magni in embr^^onibus :

et causa hujus est, quia membrum hod

est humidum aquosum multum, et ideo

diu resistit calore in se operanti ante-

quam ad debitam reducatur iiguram et

CAPUT XL quantitatem. Et propter anteriorem par-

tem cerebri medullosam et humidam
quee etiam calori terminanti resistitj

oportet quod anterior pars ossis mul- sit

tum lcnis et Hujus tamen alia

mollis.
causa est, quia videlicet cerebrum in ]jri-
ma nativitate multas habet superlluita-
Et est DiGRESSio summam recolligois eo- tes : propter quod etiam Oportet quod
rum quse supra dicta sunt in hoc tra- superitis remaneat rarum habens suturas
ctatu, et causam assignans, ut melius plures et longas et transversales, ut va-
intelligantur prsehabita. pores elevati in altum possint exspirare.
De dentibus autem salis in anatomia
nostra in antehabitis dictum ost secun-
dum quod hic considerandum est, hoc
est,quod soli dentes inter omnia ossa
semper latenter crescunt quia aliter at- :

tritione continua consumerentur. Am-

plius umbilicus in quibusdam animalibus
Ea quae dicta sunl in prsecedentibus apprehendit duas venas, in quibusdam
per totum istum tractatum in genere sunt autem tantum unam et haec differentia :

tria, de generatione videiicet membro- est secundum magnitudinom diversam

rum similium, et de causis sterilitatis in corporum embryonum.
universali, et in speciali de causa sterili- Amplius autem ea animalia inter se
tatis mularum. coeunt et concipiunt quse aut sunt ejus-
Et ut melius intelligatur quod dictum dem speciei, aut vicinarum specierum
est, summatim de his tribus in uno ca- ad invicem, et prsecipue quando tempus
pitulo perstringimus, dicentes quod genorationis oorum ost unum aut vici-
membrum primum quod in embryone num unum altori, sicut cancs et lupi,

generatur, est caro, et adeps, et baec equi et asini, et liujusmodi.

coagulantur frigido, et dissolvuntur ca- Amplius essontialis causa sterilitatis

lore aliqua dissolutione. Ungues autem est propter duo spormata. Accidontales
et venae sunt ex materia tefrestri : sed autem causse sunt multa>. Aliquando
humiditas quae est in eis, est aliquantu- enim cst proptor matriccm in rauliori-
lura unctuosa et haec est causa quod ad
: bus,quando vidolicet raulier viraginatur,
ignem non liquescunt, sed mollescunt, ct eflicitur sua raatrix inconveniens ad
etpost mollihcationem cremantur quan- sperraa rocipietidum. Aliquando autem
do humiditas continuans resolvitur : et est propter virgara virilem : quia aut
si aliquid ex eis hquescit, hoc est vakle sperma recte non omittit : et quia forte
parum. Cutis autem iit ex viscoso quod ost instruraontuni curtuni, et non potest
circumstat circa generationem cafnis. coraplere ojoctionora a(ldol)itum locum :

Qua'dam autem membra sunl qua- a aut forto nimis magnura ot involutura,
19G ]). AU\. MAG. OUl). \n\AlT).

el liujus sij,^nuni cst in monibro sperma- ogreditur sperma in coitu, citatur anhcli-
liscursum impcdionle. Ouidam oliam tus (!t fostinat ac si tunc cor occujiotur,
virorum sperma aquosum emitiunt bo- : et intondat aliquid a so expoUoro. lloc
num enim sporma positum supor aquani autem signum non ost nocessarium :

descendit sub aquam, et spernia aquo- quia socundum lioc sperma in eodem
sum statim dissolvitur ot natat. Adbuc tcmpore oxirot a cordo ot a corpoi'o ot :

autem quaidam mulieres non curant de hoc non ost prol^abih^, cum longa via sit
coitu. intor cor et vasa seminaria a quibus oxit

Universaliter loquendo causa sterilita- sporma in dolectationo quse ost in coi-

lis aut ost ex duabus spermatum com- tu.

plexionibus, aut proj)ter organa coitus, I)o causa autem sterilitatis mulse (Hxil
sicut alibi dictum est in antehabitis hujus Democritus, quod causa ossot quia sj)or-

scientiie. Causa autem quto est ex sper- ma mutatur a sua compositiono, eo

matum absolutione, est quando sperma quod non generatur ex duobus similil)us
est aquosum et hoc magis contingit in
:
in spocie : et si verum dicoret, tunc eliam
spermate mulieris, quando hoc ad idem non doberet generare id quod nascitur
tempus et eamdem viam obviat sperma- a cane ot lupo, et a cane et vulpe. Em-
ti viri, et non recipit operationem com- pedocles autom dixit, quod causa storili-

prehensionis ab ipso, sod potius corrum- tatismuho ost nimia lonificatio ot emol-
pit ipsum et facit recedere ab eequalitale litioduorum spormatum quia utrumque :

complexionis : et hoc etiam aliquando resolvit altorum ot ideo otiam nalum

:

facit sperma viri ox multiplici causa, sic- ex eis est morbidum ot intirmum, et de
ut est diminuta quantitas, aut recessus facili occasiones rccipions propter balbu-
ab sequalitate. tiontem, ut supra diximus, mixtionem,
Amplius autom aliquando complexio sicut est mixtura seris et plumbi. Et su-
matricis erit mala, corrumpens sperma mit Empedocles causam dicti sui a con-
veniens in eam. Aliquando otiam orifi- trarietate spormatum equi et asinse. Ta-
cium ejus interius ost oppilatum. Ali- men licet, ut mihi vidotur, probabiliter
quando otiam vasa et canalos spermatis dicat Empedocles, aliter intendit dicere
sunt Isesa ot hoc duplicitor, in comple-
: Aristoteles, diconssporma equi esse cali-
xiono videlicet mala, aut ex segritudino dum valdo : signum ost, quod
et hujus
supervenionte quse est segritudo instru- matrix equse non appotit ipsum proptor
mentalis non complexionalis. forvorom suum j)ropter quod custodos
:

Amplius autom vise spermatis aliquan- student ne omingant ipsum vorborando

do sunt oppihitcO : doscendit enim sper- oas llagris ne mingore possint. Equa
matis plurimum ab anteriori parte me- etiam paucse suporfluitatis est menstrua-
dullce cerebri. Et hoc quidem dicit Ilip- lis sanguinese. Asini autom sunt multi
pocrates : tamcn otTectus coitus non pro- spormatis, et valde frigidi oo quod fri- :

bat lioc directo, sod bene probat quod gus comploxionale parum ducit ad moni-
sperma descondit, aut aliquid ejus, aut bra. Et hujus signum ost, quia in fi-igidis
aliquis spiritus ejus : quia qui muUum regionibus non proliciunt asini quod : ot

coeunt, sentiunt cerebri vacuitatem, et otiam in temporibus anni non movontur

profundantur oculi oorum. Signum au- ad coitum, nisi temporo caloris ot liumo-
tem expressius est, quod in bello vulne- ris, quando jam humidum naturse a ca-

ratis si abscidantur venoe duae qucO post lore solis fortiter movetur ot non mo- :

aures sunt et sperinatiex vocantur^ doiu' ventur ad coitum, nisi lemporo juventu-
ceps non accidit spermatizare. Significa- tutis suse intor ojectionem primi denlis

tur etiam aliquid spermatis egrodi a cor- et septimi, qui vocantur in oquis et asi-

do : quia in liora delectalionis quando nis dentos j\ivnitutls. VA idoo sporma asi-
 LIB. XVI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 197

iii non est apium j;enerationi nisi juve- In aliis autem ex permixtione specie-
tur : et quandoquiileni asina concipit ab rum natis non est sic quia illae species
:

asino, juvatur et similitndine speciei et per complexionis modum sunt propin-

calore temporis et oetatis. Quando autem quae ad invicem : et medium parum
distat
equa ab asino, juvatur calore guttse equte ab extremis, et est fere sicut extremum :

et reducitur ad temperamentum. Simili- et ideo proficit. In generatione autem

ter autem quando equus ex equa, juvat muli non est sic : quia cum ultimam di-
intemperatum sperma similitudo speciei. stantiam sccundum complexionem ha-
Quando autem equus ex asina, utriusque beant asinus et equus, multus nimis di-
sperma temperat reliquum et augmen- : stat ab utroque extremorum et ideo :

tanlur muli ultra quantitatem asinorum prolicere non potest per extremorum
propter multam materiam ex parte asini, virtutes quae sunt in ipso. Magis autem
et propter formans et bene movens ca- profectum impedit frigiditas asini : cujus
lidum ex parte equi. Sed quod nascitur, signum est, quia quando asinus coit cum
eflicitur ut multum sterile : aut si conci- equa post impraegnationem ab equo fa-
pit, non proficit partus, eo quod est res ctam, corrumpitur conceptus propter fri-
innaturalis id quod est generatum : et li- giditatem spermatis asini super concep-
cet in primo conceptu aliquo modo ad tum : et si coeat cum equo non corrum-
cequalitatem reducta sint spermata, ta- petur conceptus, quia non nocet calido
men postea declinatio fit ad naturam conceptui casus calidi super se sperma-
matris quae dat materiam conceptui, sic- tis sed nocet ei multum si sperma fri-
:

ut superius diximus : et ideo tunc duae gidum cadat super eum.

virtutes non erunt proportionatee, sed Ilaec autem omnia conjecturaliter dici-
vincens erit ea quae est matris : et altera mus : et forte quam diximus est vera
erit sicut impediens eam in operationi- causa, et forte est aliqua alia latens, quam
bus :et quod tale est, custodiri in natura siDeus revelaverit, in sequentibus dice-
diu non potest : et boc intendit dicere mus.
Empedocles.
I
 DE ANIMALIBUS
LIBER XVII.
DE CAUSA OVANTIUM ET OVORUM.

TRA€T^TUi§ I

De ovantihus avibus.

lis aiiimalium in libro prtecedenti, et po-

sita omni diversitate animalium intus et

extra generantium generatione univoca
quee est ex hoc generans sibi simile in
forma et specie, determinandum in hoe
lil)ro rolinquilur de ovmUlhiis. Sangui-
CAPUT T. nem autem habeutia et ovantia quasi
eadem princi}»ia su;e generationis habent
cum his qiue gressibilia sunt, et sibi si-
milia generant. Ex coitu enim generan-
lur et ista et illa, et ex mare et ffcmina :

De ovantibns ova multa et ova paiica, et et ideo fere idem modus philosophiae est
de caiisa eorum phijsica. in reddendis causis habendus. Licet au-
tcm hujusmodi animalia sit multa
inter
valde in hoc tamen omuia
diversitas :

conveniunt, quod generantur haec cx

coitu maris el fo^minse, in quo coitu sper-
ma emittitura maie in hrminam.
Sic igitur determinata causa sterilita- l^.x genere autem ovantium perfectius
200 1). ALB. MA(r. ORD. VWMD.

aniiual csl avis qua' oval ova pei-lccla mulii vohiius, ikm' avibus rapacibus cur-
(lurai tostaj, uisi accidai avi occasio pro- vorum uuguiuiu, scd [^oiius avibus miil-
plcr inlirmilaicm : proplcr quam ovuui torum ovorum qua3 non mulium volani,
sinc icsta in membrana pariatur. Con- nec habent multas et magnas et fortcs
veniunt autem in hoc avium ova, quod pennas. Superfluiias cnim humida sper-
omnia in suis liumoiihus habent duos matica in ialibus avibus transit in alas
colorcs, album, ct citriuum. ('.cleti au- ci pennas, et consumilur ctiam Jaborc
tcm et sibi similia ovani inierius, sicut mulii volatus in venando : ei ideo non
superius diximus, ci inira uierum cxira concipiuniur in cis ova nisi pcr spcrma-

ab ovo animal quando ovum dcsccndii tis attrabens materiam. Ego tamen vidi

de superiori parie mairicis ad infcrius : avein rapacem domesticam, quam di-

et omnia ova hujus generis sunt molha, cunt sperverium sive nisum, facere plu-
et habent unicum colorem ianium nec : ra ova venti : sed fuit domesiicus, et

est species hoc gcnerc, quse

ahqua in iunc non venabatur, sed stctit in sporta,

non ovat ova plura, nisi unus solus mo- ubi se remiitebat in pennis : et ideo

dus qui ra)ia vocaiui', qui non ovat nisi abundabat in hujusmodi superfluitate.
unicum hujus causam in sequeniibus
: ei Diximus enim jam in aniehabilis, quod
assignalumus. Omnium eiiam spccicrum menstruum et sperma sunt de superflui-
ovantium piscium cohir in ovis est uni- tatibus quartse digestionis : et natura in
cus, citrinus scilicet, eo quod ovant ova quibusdam non potest nmtare et facere
incompleia qu» extra ovaia crescunt an- ahundare hicc duo propier causas quas
tequam producant animaha. diximus jam et propter hoc aves rapa-
:

autem Imjus scientiae de-

In antehabitis ccs non muUorum suni ovorum, nec

dimus distinciionem matricum anima- muiti coitus : sed poiius corpora earum
lium ovantium ', et osiendimns differen- sicca sunt et parva et acuia.

tias figurarum earum, et qua de causa Aves autem ponderosae non boni vo-
est hoc membrum in animahbus, et ibi latus existentes, multse sunt generatio-
diximus, quod animahum quae imprsB- nis, sicut columba, et sibi similia. Mali

gnata habent animaha in matrice, quce- auiem volatus simul etpaucarum penna-
damhabent matricem sitam inferius pro- rum suni praxipue gallinfc, et cubeg, et

pe juncturas ancharum sive ihorum :

alia liis similia, et habcnt muliam ova-
qusedam autem habent eas superius pro- lem spuerfluiiaiem. Propter quod etiam
pe parietem et celeti quidem matricem
:
mares horum gencrum multum coeuni,
habent prope parietem. Animal autem et fcemiuffi multam ovalcm liabent ma-

quod et concipit et generat animal, ha- teriam.

bci mairicem inferius, uthomo, et equus, Eorum autem modorum avium quae
ei his simiha. Simihter autem ct quse- multa ovafaciunt, quaedam faciunt mulia
dam ovantium habent matrices inferius, simul ante cubationem, et quaedam fa-
sicut pisces queedam auiem habcnt eas
:
ciuni successive interponendo cubationes.
superius, sicut aves. Etprimus modus est sicut galhnae, et cu-

Coniingit autem, quod quaedam aves beg, et anates, ct anseres. Sccundus

pcr se sine coitu ova concipiuni : et hsec vero est sicut columbae : modus enim
ova vocantur ova venti quod dicit Ari-
: columbarum est quasi mcdius inter aves
stoteles non convenire avibus boni et rapaces curvorum unguium et pondcro-

'
Cf. II de Animalibus, tract. ii, cap. 4 ; et VI de Animalibus, tract. i et ii ; et XV de Ani-
V de Animalibus, tract. i, cap. 3, j et G ; et malibus, fract. i, cap 5 et G.
 LTB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. T 201

sas. Sunt enim boni yolatus sicut aves rum, praeter unum solum genus avium
rapncos. et liabont corpu^s multorum bu- rapacium quod Graeci fierim vocant illa :

morum sicut ponderosse. Et quia sunt enim species avium rapacium est mul-
boni et velocis etfrequentis volatus,trans- torum ovorum propter multam humidi-
ire necosse est cibum in pennas et alas, tatem ipsius.
ot in parte consumi ex labore volatus ot : Adhuc autem aves rapaces curvorum
idoo non simul multa ova ponunt. Quia unguium non ponuntova nisi valdo raro
vero sunt multte humiditatis et caHdi et parum. Humor autem omnis tam na-

vontris et multi cibi qui de facili invoni- turalis quam accidentalis, dat raateriam
tar, eo quod grana comedunt, ideo ne- ovorura. Et haec est etiam una causa
cesse est istas aves multoties ovare. Haec quaro sunt paucorum ovorum quia tali :

enim una causa est in rapacibus pauco- humido penitus sunt dostitutse. Numerus
rum ovorum quia cibum non nisi cum
: voro ovorum taliura aviura est ad plus
magna diflicultate acquirunt. quatuor ova, aut ut multum quinque: et
Amplius aves parvi corporis, nisi ali- ad hunc numerum non perveniunt nisi
quid aliud impediat, sunt multi coitus ot minores, sicutnisi, et parvi milvi. Aviura
multorum ovoram : proptor quod etiam autera species quae kokokom Graece, et
quoddam gonus gallinarum quce vocan- Latine guguli vocantur, non sunt quidem
tur gallinio de Jamos rogionis, ut dicit rapaces, neque curvorum unguium, et
Aristotelos, sunt multorum ovorum tamen paucorum sunt ovorura, ita quod
valde eo quod cibus earum transit in
: dicuntur istae aves non ovare nisi unura
materiam ovorum. Et quanto magis sunt ovura ponunt illud in nido alterius
: et
gallinae hujus speciei, tanto sunt plurium avis^ eo quod est avis valdo frigida non
ovorum eo quod cibus transit in ovo-
:
apta cubationi et ovationi cujus signum :

rum materiam sicut etiam in arboribus

: est, quia avisistaest valdo timida fugiens
et aliis animalibus contingit, quod cibum omnes etiam parvas avos : omnes enira
augmenti mutant in materiam semina- aves depluraant eara, eo quod frangit ova
lem. Et istud genus gallinarum multae est earum.
humiditatis et parvi corporis. Corpora Genera autem avium quae columbis
aliorum modorum avium quae sunt sicca assimilantur, sicut palumbes, et turtures,
et calida, faciunt magis aves animosas et et feitae, et hujusmodi, ovant duo ova
iracundas. Ira enim fortis ut plurimum tantura nec est avis quae unum tantum
:

est in corporibus multae siccitatis. ovet, nisi gugulorum genera de quibus

Amplius autem gracilitas crurium et diximus : et forte etiara ista avis ovat
debilitas facit ad majorem coitum, ot ad duo ova, licet secunduni non inveniatur:
majorem ovorum materiam sicut etiam : quia saepe perount istius generis ova, eo
in hominibus signum est siccitatis et ca- quod in alienis nidis queerit ea locare, et

liditatis gracilitas crurium et quando : illa raro intrare potest. Ea auteni quae si-

non provenit ex inedia vel infirmitate, milia sunt colurabis, ovant duo, vol ali-
tunc calorem signiticat complexionis ad quando et raro valde tria.

coitum moventem : quia cibus qui in In oranibus autoni faoiontibus raulta

aliis transit et crura magna, in
in coxas ova raanifestum est lianc esse causam,
istis transitspermalem materiam.
in quod cibus transit in spernuitis ot ovo-
Aves autera curvorum unguium rapaces rum materiam. Hoc onim patot ox plan-
habent crura fortia et pedes fortiter Iixos tarum accidontibus. Arbores enim mul-
ad tenendum fortiter quod capiunt, eo tum fructum faciontos,citius dosiccantur :

quod regimen suae vitae est in venatione : ot hoc aociditarboribus omni anno fructi-

et idoo paucum habont sperma et parum ficantibus sicut faciunt segetos : cibus
coounl ot parvam habont matcriam ovo- enim horum transit in semen: et cum
 :

202 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

multi sint scminis, nocessc ost substan-

tiam dcstitui continue et desiccari : et

hoc modo etiam quaedam gallina! ovant

multa ova, ila (juod forto duo faciunt in
una die, et illae citius moriuntur hoc :

enim accidit communiter et propter unam

causam accidit et arboribus et avibus.
Haec etiam causa est, quare leo est
paucse generationis. Leaena enim puer- CAPUT n.
pera pi'imo generat quinque, vel sex : et

postea omni anno diminuitur unus, ita

quod secundo generat quatuor, et tertio
tres, et quarto duos, et postea stat in
uno. In juyentute enim cibus transit in
sperma et cum pertransierit juventus,
i

cessat motus spermatis vel diminuitur :

De natura generationis et differentia et
et tunc vel non parit, aut diminuitur ge- dispositione ovormn et huinoruni qui
neratio in loonibus. in ovo continentur.
De causa autompropter quam qusedam
aves sunt multorum ovorum, qusedam
autem paucorum, in tantum a nobis di-
ctum sit.

Ova autem fiunt propter materiam

spermaticam quae est in foeminis generi :

enim avium non accidit tluxus monstrui

sicut accidit aliis animalibus habentibus
sanguinem. Aliqua enim animalia sunt
multum aliquando fluxum habentia mon-
strui, ita quod otiam fluxus manifostatur
sod fluxus hic neque piscibus neque avi-
bus accidit propter quod in vontribus
:

multorum piscium concipiuntur ova sine

coitu, sicut etiam accidit ova concipi in
avibus quibusdam sine coitu : sed non ita
manifestatur in piscibus sicut in avibus,
quam avium
00 quod frigidior est piscium
natura. onim spermatis et men-
Exitus
strui qui accidit animalibus non fit in

temporibus quibus movetur seminalis

superfluitas locus enim conceptus ap-
:

propinquat diaphragmati et prcBcipue in

avibus, et ideo est calidus : sed ovum
conceptum non erit proficiens generatio-
ni, nisi conjungatur sibi sperma maris :

et hujus causa jam in prsehabitis dicta

est. Ova autem sine spermate maris con-
 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. 1 203

copta, ova vcnti sunt : et ut frequenter pe parietem : et idco ista superfluitas

non senerantur in avibus boni volatus et stat in matrice retenta, et crescit in ea

multi et hujus eadem causa est cum
:
fere per eumdem modum quo embryo
eo quod hujusmodi aves non muita ova crescit in matrice animalis quod concipit
enim seminalis in
faciunt.-Superfluitas el generat animal. Sicut enim embryo
hujusmodi avibus, et etiam in rapacibus illiuscrcscit per receptionem cibi qui

curvorum unguium est pauca, nec con- ex matris venis vadit ad umbilicum, et
gregaturde facili in matrice nisi per ca- sicetiam adhseret ovum matrici omni
lorem spermatis masculi : et non
ideo quasi per umbilicum, et inde trahit cibum
nunt in talibus ova venti. Ha?c autem quo crescit : et quia plura ova simul ad-
ova venti plura sunt in avibus ponderosis haerent matricibus, vocatur locus umbili-
parum volantibus et cibum prreparatum ciovorum a vulgo radix ovorum.
habentibus, quam ova corapleta : eo Amplius postquam aves coierunt semel,
quod facilius concipiuntur, et sunt mi- semper postea in eis sunt ova et sunt a
noris quantitatis quam ova completa, principio valde parva . Et Iioc induxit
eo quod non est in eis sperma attrahens quosdam homines ad hoc quod dixerunt,
fortiter materiam : et non sunt adeo de- quod ova venti nascuntur ex residuo
lectabiha et dulcia in gustu comedentibus spermatis quod superest ovis completis.
sicut completa, eo quod in eis est humor IIocautem experta probant esse falsum,
indigestus : et in omni genere digestum eo quod ssepe vidimus gallinas et anseres
dulcius et delectabilius est quam indige- parvos ante omnem coitum ova venti
stum. habere in corpore : prsecipue tamen ap-
Amplius ex praehabitis estmanifestum, paret hoc in foeminis cubeg, quee sive co-
quod etiam ova piscium concipiuntur si- eant, sive non, implentur ovis, quando
ne maribus, et non complentur sine eis. vident vel audiunt, et praecique si olfa-
Sicut enim jam diximus, in multis pi- ciunt marem sui generis : et in tali odo-
scium est conceptum sine maris semine, ratu quaedam etiam subito juxta mares
licetnon ita manifestatur sicut in avibus ovant : sicut hominibus aliquando accidit
quibusdam manifestatur. Expertum ta- semine pollui ad visum vel tactum vel
men est hoc in piscibus fluvialibus, ut auditum pulchrffi mulieris ot accidit :

dicit Aristoteles, qui anihaho vocantur etiam aliis animalibus moveri concupi-
Greece statim enim in hoc genere pi-
:
scentia ad visum vel auditum vel olfactum
scium apparent ovaantequam coire inci- suarum foeminarum. Licet onim, sicut
piant vel confricari. diximus, por coitum ordinatius ova con-
Universaliter autem inomnibus ovis cipiantur, tamen etiam sinc coitu conci-
avium fcemina recipit multum sperma ex piunlur*ab avibus de quibus diximus. Is-
coitu successivo frequenti. Et, sicut dicit ti onim modi avium multi spormatis sunt
Avicenna, nisi multus et frequens ades- naturaliter : ot ideo parvo motu concu-
set coitus, ova reverterentur, et effunde- movotur in ois superfluitas ad
piscentiee
retur ova venti in quibusdam multarum conceptum ot doscensum concopti.
humiditatum avibus. Matrixenim quando
quiescit post coitum, attrahit ovalem hu- Anq)lius ovantia extra volatilia faciunt
miditateni, et per tractum aperiuntur ova secundum qualitatem comjilota. Pi-
viee. Et hoc accidens accidit avibus plus sces autem extra ovant ova incompleta
quam aliis animalibus, eo quod men- secundum quantitatem, eo quod crescunt
struum ineis paulatim vaditadmatricem, extra. Genus enim piscium multorum
et nihil de eo exit extra propter paucita- ovorum est valdo et ideo intra comple-
:

tem ipsius. Et etiam adhuc cooperatur, ri secundum quantitatem non possunt :

quod matrices avium sunt superius pro- propter quod otiam pisces liabent matri-^
 204 D. ALB. MAG. ORD. VJ\M\).

ces contiimas cum jiincluris : cl idco la- esl cilrinus. Aves enim hujnsmodi frigi-

cilius exlra sc rundiinl ova. dioris cl humidioris natur;c sunt omni-

y\mplius oinniuin avium ova duos lia- i)us ovaiilihus sangiiinem habentihus. In

benl colores ; ovaautem piscium unicum piscium auteni ovis non est alhum sepa-
tantum. Colores autem duoin ovisavium ratura a citrino propter parvitatgm sui et
sunt propter forlitudinein membrorum frigiditatem piscium : propter quod per
avis et ideo habent in humore exterio-
: ovum ejus est commixtio quaidam facta
ri colorem alhum propter simihtudinem ex alho et citrino. Ova autem venti duos
cum memhris, et hahent interius humo- hahent colores et sunt imperfecta, eo
rem citrinuin propter nutrimentum : et quod adhuc indigent spermate maris.
hic secundus humor exit de sanguine et iXec est verum quod quidam dicunt,
loco sanguinis menstrui in concepto ovi, quodcausadiversitatiscolorum sit exmare
eo quod avis non concipit animal : et et foemina, ita quod alhum sit ex mare,

ideo animali quod in ovo generatur ex- et citrinum ex fcemina sed potius amhce :

tra, oportet quod materia sui cibi mini- superlluitates sunt ex fcemina : et pars
stretur. Superius enim jain diximus, una est calida, et altera est frigida : et

quod sanguis menstruus est materia cor- cum calor multus est in ovis, tunc sepa-
porum. Oportet igitur, quod in ovis sit rantur in ovis isti duo colores et divi-

aliquid proportionahter respondens in duntur : cum autem modicus calor est in

adspectu figuree et similitudinis in rebus eis, non poterit dividere, et tunc erunt
quee fiunt in animalium generatione et : permixti. Sperma autem maris tenet et

ideo in talibus sperma maris est sicut id sustentat humores tantum et ideo : in

quod format et ex quo fit spiritus. Et al- prima generatione apparent ova alha,
hum est quod formatur in meinbra ter- : et postea paulatim apparent citrina post
restre autem quod est in medio et citri- aliquot dies, propter hoc quod multus
num, est sustentatio corporis sicut nu- tunc immiscetur eis sanguis. In comple-
trimentum, quamvis distet multum ah mento autem ovi vincit calor separans :

alio humore ex quo fit substantia : et et in eo tunc album generatur in circuitu

hsec est causa quare ova duos hahent co- sicut suhtilius humidum ehulliens in cir-
lores in humorihus intratestam contentis. cuitu citrini. Album enim naturaliter
Principium igitur generationis avium est est humidum : et in ipso sicut in subjecto
ex albo et principium aninife sensibilis
:
est calor animae : et propter hoc dividi-
est in circulo circumdante citrinum : ci- tur ct ponitur in circuitu citrini. Gitrinum
])us autem fit ex citrino. autem, eo quod terrestre est, ponitur in-
Amplius in animalibus quorum natura tra sicutcentrum et ideo sicut in mundo
:

calidior est, sunt humores distiflcti : et terra est in medio aquee et aeris et ignis,

unushumor estalbus,et aliuscitrinus: sed ita citrinum est in medio aquei in ovo.

citrinum terrestre est majus alho aqueo. Cujus signum est, quod si quis acceperit
In his autem quse sunt humidiora et fri- multa ova, et commisceat citrinum cum
gidiora, est e converso : quia album est albo, et totum postea ponat in membra-
in his majus et magis aqueum et tenue : na sicut in vesica, postea decoquat lento
et hoc accidens accidit avibus aquosis, calore, inveniet citrinum in medio, et al-
ubi circa aquas sunt arbores hse enim : bum ova vetusta
in circuitu, nisi fuerint

aves sunt frigidiores et humidiores uni- ct corrupta. Tamen quando frangitur

versaliter, quam aliqua aliarum terre- ovum recens,vitellum natat super alhum.
striuin avium : propter quod etiam quia cuin tamen secundum naturam sit gra-
citrinum est terrestre, multiplicatur ci- vius albumine : et liujus causa est, quia
trinum in ovis earum. In aliis autem principium motus nutrimenti jam est in

propter oppositam causam minor color vitello : et ideo per principium illud ha-
 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 203

bet motum sursum versvis membra quse

nutrieiula sunt, eo quod jam paratum est
ad altractionem : propter quod etiam ova
in cibum sumpta, convertibilia sunt nml-
tum et : vitellum melius nutrit quam al-

bumen : et hffic est etiam causa, quod

puUus generatur in circulo continuante

inter convexum vitelli et concavum al-

buminis. CAPUT IIL

Sic ergo determinata est causa propter
quam qusedam ova habent duos colores,
et quaedam unum. Principium autem
quod est ex spermate maris separatur in
ovis, et stat ex parte illa qua ova sugunt
humorem ex matrice in uvo autem
:

positum est pertin^^cns ex albumine De figura et causa figurse ovorum non

ovi :in qua totum sperma maris situm rolu)ulorum, et creatione ovorum in
est usque ad vitellum citrinum, ex quo )natrice, et exitu eorum dc niairice, et
sugitur nutrimentum quando formantur de exitu pullorum ex ovis.
et complentur membra.

Ova autem habentia duos colores non

sunt omnino penitus rotunda, sed ex una
parte sunt acuta habentia an<j^ulum spha'-
ricum acutum, sicut sint composita ex
duobus semisphseris, in una parte exten-
sis ad angulum acutum, et in alia parte

sphsericis non extensis in loco ubi est po-

lum ovi. Et ista diversitas est propter di-
versitatem [)rincipiorum quse est in eis :

ex albo enim in quo cst principium ge-

nerationis animalis, oportet quod sit acu-
tum : ct oportet quod ille anguius sit du-
rior angulus, ut melius custodiatur prin-
cipium formativum in ovo : ibi enim est

sperma maris, et ibi formantur pulli su-

periora. Et in exitu ovi acutus angulus

exit ultimo, eo quod ipse porreclus est

ad interiora matricis versus [)arietem,

ubi ovum cum matrice continuatur iu sui
generatione : sicut etiain in arl)()i'ibus

acumen seminum vortilur ad coctili-

donem, ad (juem semen sicut ad nui-

triccm conlinuatur. (Iranorum tamen
 :

200 J). Al.n. MACx. ORl). PR/RD.

quoedam conlinuatur ad ranios i»lanta- cundum quod plus et plus grandescunt

runi : qufedani ad cortic(;s quisqniliaruni ova, (sfliciuntur vise magis extensae, et
vol folliculoruni : et qnaiilam suiit grana magis citrinatur in ovis quod erat san-
composita cx dual)us medietatil)us, sicut guinei coloris : et prsecipue fit ista mu-
faba, et glans, et hujusmodi : et ubi con- tatio umbilici et colorum circa ovi com-
gregantur anibae nn'dietates ad coctilido- plementum, et cum complentur, lit clau-
nem, ibi est principium nutrimenti quod sura in eodeni loco , et tunc clauduntur
complet semen et principium generatio- vise quse sunt intcr citrinum et albuni.
nis seminis.Et de ialibus oninibus tra- (ann autem ovi tota creatio completa fue-
ctavimus sufdcienter in libro nostro de rit, eflicitur (jvum totum album exterius,
Pla)ttis. et absolute clausum, et divisum a matri-
Quseret autem fortasse aliquis quse- ce : et tunc rationabiliter non apparcnt
stionem,qute gravitatem liabet ad solven- vise illse quse umbilico in aliis animalibus
dum, ex quo sicut ex principio instru- assimilantur.
mentali crcscit et augetur ovum in ma- Amplius exitus ovorum e converso est
trice ? Non enim quod crescat
potestdici, exitni animalisquod concipitur et forma-
per se sicut vermis animalia enim con-: tur in nlero quoniam exitus animalis
:

cepta in matrice augmentum et cibum concepti de vulva naturalis est supra ca-
accipiunt ex umbilico. Si ergo dicatur put et supra principium corporis sui.
ovum similiter ex aliquo tali capere aug- Exitus autem ovi est super pedes et
mentum, tunc quceratur quid sit de um- posterius ovi, hoc est, super illam par-
quando completur ovum ? tunc
bilico ovi tem in qua pedes et postoriora for-
enim exit ovum, et videmus ipsum to- matur. Et causa illins est quam diximus
tum in testa contineri, et nihil apparet supra : quia videlicet cx parte ante-
de umbilico ovi. IIwc igitur est quffistio riori est continuatum cum matrice,
quee rationabiliter movet dubitantem, eo et revolutio esset gravis etinutilis.
quod tractus quo augetur
nutrimenti Amplius creatio avium ex ovis non
ovum, est occultus nihil enim apparct
:
perficitur in utero, sed potius oportet
de ovo nisi testa et hsec primo quidem
:
quod avis sedeat incubando super ova,
est mollis et postea dura, quia aliter lae- et calore illo formantur aves in ova : et
deret matricem avis : sed postquam tunc quia in ovo sunt duae partes, animal
emissum est ovum, induratur testa am- exit exuna parteformatum, ct cibatur ex
plius ex frigiditate aeris et siccitate. diximus. Cum enim avis non
alia, sicut

Ad qugestionem igitur dicendum, quod compleatur intra uterum, oportet quod

qusedam pars tehi' involventis ovum quse in ovo praBparetur ei cibus extra matri-
intra avem primo est mollis, deflectitur cem cum ipsa substantia ex qua creatur
:

ad matricem ad modum umbilici in ani- animal aut generans animal, embryoni

malibus, et iste ovi umbilicus est ex quidemministratnutrimentuminmatrice
parte ovi acuta, et inde sugit : et quando sed jamnatus hetus cibum habet a se divi-
completur ovum, remanet intra testam sum qui est lac in mamillis : sed aves, ut
et exsiccatur, et extenditur in telam quse diximus, cibum suum a matris corpore
ovum involvit. Quod autem sic sangui- percipiunt, cum sua substantia in ovo
nem sugant ova a matrice avium, signi- conclusum secum portant. Ilic autem
ficatur in ovis abortivis : quoniam prop- modus generationis pulli contrarius est
ter frigus ant aliam occasionem aves ali- opinioni Philosophi qucm quidam vo-
quando abortiuntur : et tunc ova abor- cant Alkuinon ex civitate liithonia, qui
tiva sanguinei coloris inveniuntur : et dicebat in ovo album esse sicut lac, ci-
tunc ex parte acuminis in eis inveniuntur trinum autem stlbstantiam dare membris
viae parvae similes viis umbilici : et se- pulli. Secundum enim ea quse diximus.
 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 207

album non est sictit lac, sed polius cilri- maudam :autem hoc fceminse ex
lia])ont

num in lioc habct vicem laclis, quia ci- sagacilate quod prseoccupant
naturali,
bus est pra^paratus pullo. Pullus autem tempus cubationi ovorum opportunum.
ij^eneratur ex cubatione gallina^. super Amplius in aliquo tempore calido ova
ovum : et hoc oportet fieri in loco el quarumdam avium corrumpuntur: et
temporibusconvenienlibus : quandoenim hoc priiecipuc quando turbabitur humoi'
hsBC duo exstiterint, exibunt pulli : et cibaHs qui est in ovo propter hoc etiim :

si calor et locus convenientia essent, sine multa ova corfUmpuntUr, GitrinUm au-^
incubatione gallincT per se exirent ova. tem illo tempore turbatur, eo quod es^ *

Sicenim egrediuntur omnia ova qua- de parte terrestri, quge turbatur et fumat
drupedum ovantium hsec enim omnia : tempore illo. Et hsec est causa quare
super terram ovant, et exeunt ova ex etiam vinum turbatur in tempore illoj
calore qui est in terra ex radiis solis : et quia faex movetur et misceturcum vino.
si aliquod talium animalium aliquando Vinuni enim et ova non corrum-
invenitur sedens super ova, facit hoc ad punturj nisi propter ffecem et citrinum
custodiam ovorum, et non propter cu- quod est in eis. Hoc tamen rationabiliter
bationem. accidit fequentius ovantibus multa ova:
Amplius ova animalium quadrupedum quia haec sunt immidiora, sicut dictum
sunt durfe testse, sicut et avium, et ha- est superius : luec enim facilius corrum-
bent interius duos colores^ et generantur puntur, quia calorem suflicientemhabent
prope parietem sicut ova avium : et fere de facili : et ideo si addatur calori, et sit
omnia accidentia de accidentibus ovis calor austrinus turbativus, et sit sole as-
avium intra et extra accidunt et istis et : cendente, quia turtc virtus ejus fortior
ideo una est opinio et conceptio in omni- est, absque dul)io turbabit ova. Et quia
bus his quae dicta sunt de utrisque ovis. citrinum in ovis connaturalitem habet
Animalium autem quadrupedum ova cum faece vini, et albugo curn vino : ideo
sunt calida : el ideo complentur ex ca- lit, quod cum ova iraraittuntur vino cum
lore temporis propter fortitudinem vir- arena et calce, clarificatur vinum : quia
tutis quse cst in ovis illis. Ova autem arena et calx perforartt vini substantiam,
avium e contra propter debilitatem suam et hsec enim
citrinUm attrahit fsecem :

indigent calefactione. causa quod cum aqua decoquitur in

est,

Amplius quod est ex his animalibus saleni, non constat sal qui terrestris est
ovantibus intelligentius, magis sollici- naturcC, nisi per ova vel sanguinem :

tatur circa lilios, et post complementum quia sanguis et citrinum in ovis ejusdem
filiorum remanet intcr filios et parentes sunt naturae, sicut patet ex prsedictis.
amicitiasicut inter homines hoc etiam : et Amplius aves rapaces curvorum un-
fit in quibusdam quadrupedibus. Aves guium pauca ovant ova. Hoc autem ac-
autem faciunt hanc curam usque ad cidit eis ex eadem causa ctlm aliis. Ali-
tempus perfectse creationis pullorum : et qucc enim isfarum, sicut Iicrodius, ovant
ideo si aliquando foemina abstentavcrit unum ovum tantum et si ovant duo, :

se et non cubaverit ova, vergent ova in multotics invenitur unum corruptum et :

malam dispositionem ac si per absentiam hoc experti sunt aucupes terrse nostr»,
freminse destituta sint aliquod principio quse est superior Germania, per conti-
naturali quod generari habet cum eis, nuos sine intermissione octo annos, et
vel quod debet stdesse generationi eo- numquam in nido herodii invenerunt ni-
i'um. si unum puUum. Dico autem hcrodium

Amplius pulli cito complentur in ovis aquilam magnam, qua} ideo herodiiis di-
m diebus calidis, eo quod tunc calidum citur, quia heros est avium. Iste enim
coadjuvat ad digestionem creaturaj for- modus avium cst calidissima? naturaj : et
208 D. ALB. MAG. ORD. PR7ED.
ideo incubat ovis, et calefit ovuiii ac si

ebulliat. Naturam aulcm albi quasi

quemdam modum contrarictatis liabct ad
citrinum, proptcr quod ctiain citrinum
conyclaturtemporefrig-oris,etpostcaquan-
do fucrit calcfactum, rcsolvitur cx gclu,
et fit humidum. Diximus enim jani supe-
rius, quod citrinum est cibus animalis,
quo cibatur et sustentatur animal, quod GAPUT IV.
formatur anterius in circuitu ovi : et quia
talis naturse cst citrinum, ideo assatum
nisi comburatur, non durescit, sed po-
tius mollificatur sicut cera, licet non li-

quescat.
Hsec est igitur causa, quod mollescit
quando calefit, et corrumpitur de facili Dc ordine gencralionis mcmhrorum ani-
ex superfluitate humiditatum temporis malium in ovis, sive sint ova avium,
vel loci si jacucrit in cis aliquamdiu. Al- sive ova aliorum animalium.
bugo autem ovi non de facili congela-
tur ex frigore, sed potius fit magis
humidum : et quando assatur, fit magis
durum, gencratione pulli inspissatur
ct in

in substantiam membrorum, ita quodto-

ta gencratio radicalum membrorum pulli
est cum eo. Gitrinum autem est cibus
pulli, et propter hoc sunt album et citri- De gcneratione autem avis in ovo suf-
Rum distincta in telis propter diversita- ficit hic scire, quod primum membrum
tem naturai ipsorum. quod in ovo generatur, est cor ex quo
Qui autem hoc subtili et perfccta ra- producitur magna vcna : et ex illa fit
tione scire desiderat, et qualiter unus hu- ramificatio aliarum venarum in duos um-
mor principiatur ex alio, et qualitcr se bilicos, quorum altcr procedit ad telam
habent ad invicem, et quahter se habcnt continentem aninuii, qucC est sub tela
ad substantificandum animal, et qualis tcstai : et altcr proccdit ad citrinum in-
est dispositio telarum ct umbilici, Icgat terius. Pcr unum igitur istorum umbili-
ea quLie diximus hic cum qute supe-
illis corum cibum ex citrino
accipit pullus :

rius dicta sunt anatomia avium et

de et citrinum tempore cubationis
cst in
ovorum '. Posuimus enimista in anteha- multum valde, eo quod humectatur pro-
bitis hujus scientioe libris in loco ubi scri- pter calorem, et diffunditur sicut ccra
psimus dc modo generationis aninia- mollificata : oportet enim esse Iioc tunc
lium. humidum, co quod est cibus meml)ro-
rum tenellorum, qui non possent cibari
nisihumido, sicut et mcmbra aliorum
animalium non nisi humido in prima ci-
bantur generatione principium enim ejus
:

quod vivificatur in ovis et arboribus, est

' Gf. praicipue VI de Animalibus, tract. i.

 LTB. XVII DE ANIMALIBITS, TRACT. I 209

aliquo modo L^traque enim reci-

simile. ova incompleta propter causam quam
piunt cibuni inerementum ex materia
et superius diximus. Celeti autem secun-
continuata cum eis. Alter autem umbi- dum omnes species suas ovat ovum in-
licus, sicut diximus, extenditur et conti- tra uterum completum, et extra uterum
nuatur ad telam quoe continet pullum : et parit animal, praeter id quod ranam qui-
hirc assimilatur secundinGe. Dispositio au- dam vocant, quce est hujus generis. Hgec
tem citrina est sicut dispositio matricis cnim species ovat extra uterum tantum
a qua embrvo qui est in matricc
cil)atur : ovum unum completum et causa hu- :

quia enim ova postquam ovata sunt, ci- jus est natura et dispositio sui corporis.
bum a ventre avis recipere non possunt, Caput autem hujus animalis nmltiplex
oportet quod natura dct eis partcm con- est ad residuum sui corporis, et caput

venientem ad cibum. Tela autem exfe- ejus est spumusum : propter quod intus
rior in pulio qua^, continet ipsum, est non potest liabcrc pullos, nec possent
sanguinea, co quod dis{)Ositio ejus est exire si essent intus. Ova autem omnium
sicut dispositio matricis : qute autem in animalium qute natui'a celeti similantur,
circuitu citrini est, est sicut secundina. sunt mollia, nec desiccari ct indurari
Testa autem ovi assimilatur
tela? circum- possunt extra quod sunt ovis avium
: eo
ambionti matricem et quasi cooper- frigidiora, et ideoremancnt sic mollia.
torium quod cooperit embryonem et ma- Ova autem ranarum sunt durafortia pro-
tricem : quoniam embryonem oportet pter salutem qua indigcnt exterius. Ge-
esse in matrice ut cooperiatur. In anima- neratio autem pullorum qui fmnt exovis
libus autem generantibus et concipienti- ranse, et ex ovis quae extra complentur,
bus animalia ponitur matrix in anlerio- et quce complentur intra, est in communi
ri parte ventris. In ovantibus autem e eadem.
contra est in interiori. In ovis autem est Sed inter ova istorum modorum ani-
sicut si quis dicat, quod matrix est ma- malium, et ova avium cst diversitas, eo
ter, et quod ex embrvo-
citrino cibus est quod in ovis istorum animalium non est
nis qui est ex matre, propter hoc quod umbilicus qui (ixtendatur et perveniat ad
cibus talium in matre non potest mane- secundinam quae est sub tcla continente
re. Gum autem creverit pullus, diminue- ovum. Et causa illius cst, quia ova ho-
quod animal jam debet
tur uml)ilicus, eo runi animalium non habent testam du-
exire de ovo residuum autem umbilici
: ram, eo quo<l non indigent testa enira :

quod pervenit ad citrinum, exit ultimo :

dura non est nisi propter ovorum custo-
oportet enim natum animal protinus ci- diam: et ideo non est nisi in ovis qua3
buni habere, quem quia ex matre non exeunt ex utero et habent liaec ova
:

potest habere, sicut alia animalia lac ha- testam duram propter multos modos oc-
bent, nec statim valent cibum qua^rere, casionum quie cvcnire possunt. DilTerunt
oportet ipsum aliquid cibi in citrino jux- autem ha^c ova horum aniraalium, quod
ta umbilicum retinere : propter quod formatio pullorum est in ovantibus in-
erit etiam procurante natura citrinum tra de extremitate inferiori ovi, ubi est
intra animal cum umbilico. Secundum sphaericum habens polum : sed in ovis
ergo hunc modum generantur animalia avium generatio pulli est ex parte ovi
quse generantur ex ovis completis, quae acuta, in qua parte ovum continuatur
ovantur ex avibus vel ciuadrupedibus cum matrice. C;iusa autem istius diversai
animalibus : hsec enim sunt apparentia generationis cst, quia ova aviuni ante

et manifesta visui in animalibus mngnis, formationem pullorum separanlur omni-

in parvis autem latent propter parvita- no. Haec enim aniuuilia licet ovent ova
tem corporum eorum. completa, non tamen continuantur cum
Amplius genera piscium multa faciunt matrice et in ultimo u^^que in linem
:

xn 14
 210 D. ALH. MAO. ORD. PRyED.

maiict umbilicus ovi cum malricc conli- quasi consumpla est : el lunc separanlur
nuatus sicut in ovis com[)lelis. ()va cnim simul ovum ct animal.
incomplela sunt in pollicula, sicul supc- Ex his autem qu(e superius dixinms,
rius (iiximus n(,'C quodlibol ipsorum
: palot quod vite ovi por quas trahit nutri-
umbiiicum bal)or(^ potcst ot in boc liaic : monlum, sunt sicut viic ombryonis qui
ova similantur oi (juod in forma animalis esl in matre. II oc autem pra-cipue acci-
emitlilur dc malrice bsec enim etiam : dit in spocie animalis quod hahabe Graeci
proptor umbilicum adba.'rent malrici vocant, et in specie quse vocatur hini-
usque ad ultinmm imprsej^nationis quod lotli. Sic ergo diversificatur piscium et
est tempus partus. In quodam tamenmo- avium generatio propter causas quas di-
dorum celeti sicutin specie ranse marinse, ximus. Alia autem quam diximus, fere
sicut suporius diximus, ilt emissio ovi secundum eumdem moduni accidit ovan-
quando fuitcompktum.
interius tibus. Umbilicus cnim qui venit ad ci-
Quseret autem aliquis, quse sit diversi- trinum, est in ovis piscium sicut in ovis
tas gencrationis avium et piscium secun- ovium : sic enim ost omnibus ovis
in
dum formationem ovorum vel anima- piscium : sed in ovis eorum non est una
lium ex ovis, ot modi quem diximus esse pars alba et alia citrina, sed totus humor
celeti ? Ex quo enim quodlibet islorum est unius coloris, et ex eo cibatur ani-
animalium generatur ex ovo, oportet mal : et cum incipit humor consumi in
inquirere diversitatem hujus generatio- spiritum, oritur circa ipsum circumqua-
nis. quo.
Ad hoc autem dicimus, quod ova ipsa Secundum ergo hunc modum porfici-
diversa sunt secundum humoros in eis tur gencratio cx ovis ovantium interius
contentos. Ali)um onim et cilrinum sunt ova completa et gencrantium oxtra ani-
distincta in ovis avium sod non sunt : malia. Alii vero pisces ovant extra ova
distincta in ovis piscium, sed. potius per- incompleta prseter solam ranam mari-
mixta : propter quod. etiam nihil prohi- nam, sicut jam ante diximus. Animal
bet, quin etiam prima creatio anima- quod est quatuordecim pedum unam so-
lium sit modo contrario ex his ovis : lam habet duplicationem quse est ad do-
ovum enim celeti non quidem est fixum, mesticum, et habct parvam aliam dupli-
sed potius continuatum ad locum matri- cationcm in extremitate quse est ad sil-
cis interius in opposito loci inferioris ubi vestre. Causam autem hujus superius
erit animalis generalio. Cibum autom jam diximus, ubi de membris marinorum
hsec ova attrahunt leviter a matrice : et locuti sumus i.
hoc palet in ovis a matrice non divisis. Goneratio aulem pullorum ex omni-
Ova enim quorumdam modorum celeti bus istis piscium ovis, erit secundum
non divisa inveniuntur a matrice, sed unum communem modum, sicut est
potius continuata cum parte quoe poste- unus communis modus generationis ex
rius est in matrice : vadunt enim ad par- ovis ovantis interius, et extra parientis
tem inferiorem, ut ubi generetur ex eis animal. Ilsec autem omnia ova cito cre-
animal. Et hoc
ovis quoniam
est in : scunt post emissionem ipsorum : et aug-
quando comj)letur genoratio aninuilis montum incrementum ipsorum est ad
et
quod ost in eis, subito absolvuntur a ma- similitudinem incrementi vermium. Ani-
trice eo quod humiditas quse fuit in
:
mal enim generans vermes, generat eos
ovo tracta a matrico, jani consumitur, et valde parvos : et deinde enixi crescunt

* Cf. IV de Animaliljus, tract. i.

 :

LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRCT. I 211

per seipsos. Causa autem hujus iu-

crementi est similis incremento fer-
menti : parvum enim fermentum cre-
scit in magnum, eo quod siccum quod
est in eo, infundilur humido, et im-
pletur tunc illa humiditas. IIoc autem
quod potissimum creat et format vermes,
est calor animcT- quse est in humido : in-

crementi autem fermenti oausa, est calor CAPUT V.

qui est in fermenti humiditate. Causa er-
go propter quam crescunt ova est, quia
humiditas eorum est sicut hnmiditas fer-
rnenti : pulli enim piscium intra matri-
cem compleri non possunt propter mul-
titudinem ovorum et stricturam matri-
cum. Parva enim sunt ideo quia multa De improbatione erroris eorum qui dixe-
sunt sed hoc hahent, quod cito cre-
: runt in piscibus non esse marem et fcB-
scunt, aut cito corrumpuntur. Quamvis minam.
autem multa corrumpantur, non officit,

quia ex plurimis ovis necesse est multa

proficere. Ideo enim sagax natura in pi-
scibus multa facit ova, et per multitudi-
nem recuperat id quod ex ipsis corrum-
pitur propter hoc quod sunt extrinseca
non habentia Queedam ta-
testas duras.
men genera piscium crescunt antequam Pisces autem facere ova et esse ma-
ovent, sicut genus piscium quod vocatur rern et foeminam in eis aro^uitur ex siffno
aculeum: hoc enim a natura tantum au- infallibili et hoc est quod pisces gene-
:

gmentat ova in magnitudine, quantum rantes animalia extra, sicut ea quae sunt
diminuit ea in numero et ideo hoc ge- : in genere celeti concipiunt prius ova in-
nus estpaucorum ovorum. terius : hoc enim non facerent nisi in
Causa autem propter quam cito exte- ovo esset materia generationis. Palet er-
rius ova augeutur, dicta est. go, quod in quolibet genere piscium
sunt ova facta proptei g;enerationem
sed in hoc est dissimilitudo, quod ova
aliorum piscium intra non complentur,
sed postquam exterius cxiverunt, et ista
ova sunt illorum generum piscium in
.

quibus est mas et fcEraina : et cum exe-

unt ova a fccminis, sequuntur mares ct
ejiciunt sperma super ipsa ut cre-
scant.
Quidam tamen putaverunt omnes spe-
cies piscium iVeminas esse praeter modos
celeti.Falsum est autem quod dicunt.
Dixerunt enim isti, quod intcr pisces
quos nos dicimus fcaminas, et inter pi-
sces quos nos vocamus mares, non est
aliadifferentia sicut inter arborcs fructi-
 212 D. ALIJ. MAG. ORD. PRyED.

fcras et slerilcs, quoniam sunl cjusdein coitus (juo mas spciina projicit in f(cmi-
formOD et iigura\ sicvit csl oicastcr aj^rc- nain. Isti autcm suj)poiiuiit quod(]am fa]-

stis, et oliva IVuctifcra, ct licus liorlensis sum opinantcs nu]luni aiiimal quo
in
fructifcra, cl licus fatua agrcstis : ct ita csl coitus inaris et fceminse, tantam mul-
dicant omncs pisccs a sc inviccni (lilfcrrc titudincm liliorum posse comj)]cre pcr
preeter modos celeti de qui])us indubi- coitum, quanta est muititudo ov(jrum
tantcr dicunt cssc vcrum, quod intcr cos piscium. Et accipiunt pro signo probatio-
sunt fcemimc et marcs. nis, qiiod omnia alia animaiia sive sint
Nos autcm cx supradictis scimus,quod gencrantia, sive ovantia, nequaquam
multi alioruin pisciiim sunt dilTcrcntcs vcniunt ad tantam multitudincm filiorum
pcr fcrminas ct marcs : vise cnim horum aut ovorum : ct inhoc verum dicunt so-
piscium in quibus cst sperma, similcs ]um. IVu]lum cnim a]iorum ovantium
sunt viis marium ccleti ct aliorum : ct in ova compieta aut facientium fdios, nu]]o
tempore coitus apparet sperma in mari- modo ita multiplicat tllios, aut ova, sicut
bus piscium ovantium et cum amplae fa-:
multipiicat ova id quod facit ova incom-
ctoe fuerint viee illse, exit sperina matri- picta sicut piscium gcnera. enim non Isti

cum : et cumfceminse implentur ovis, ap- cogitaverunt, quod ova piscium sunt
parcrc incipiuut matriccs earum : matri- modo contrario omnibus generationibus
ces enim non tantum sunt in gcncri])us aliorum ct modis avium et aliorum. Om-
facientium ova pauca, scd in aliis gene- nes eniin aves et quadrupedia ovantia ct

ri])us quae. faciunt ova multa. Matrices ca qu» sunt de genere celeti, ovant ova
enim ovantium diversilicantur sicut di- comp]eta, quae nul]um recipiunt incre-
versificantur niatrices mulicrum ct alio- mentum post exitum ad aerem extra cor-
rum animalium animalia sibi similia pa- pus ovantis. Pisces autem ovant ova non
rientium quse pilosas habent caudas : compieta, quse extra corpus posita cito
quidam tamcn pisces non ovant sicut su- crcscunt : et taicm modum ovandi ha-
perius diximus, sed per se sine ioeminaet Ijcnt etiam animatia mollistesta? et ma-

mare generantur. In omnibus gcneribus lachie, et modi coeunt ad in-

omnes isti

piscium in quibus est dilTerentia sexus et vicem manifcste, iicet lioc non sit notum
foeminae, semen invenitur in mare et ma- omnibus non cnim coeunt nisi post ion-
:

trix impleta ovis in famiina : et lioc ma- gum tempus, tamen mas ct foemina per
nifcstum est per cxperta in omnibus gc- difTcrcntiam sexus manifcstam sunt in
neribus piscium prseterquam in duobus, istis animafibus.
scilicet chorom, et in genere
in genere Non enim rationabile est per unam et
liashi. Mclvcloni autcm non apparet mas, canidem dilTcrentiam etunam et eamdem
neque foemina per supradicta signa ma- virtutcm, masculinum qusercre ct ftemi-
fceminoe
ris et et in omnibus mares ha-
:
ninuni in omnibus animalium gcneribus,
bcnt vasa in quibus est sperma, et foe- per quam difTcrcntiam et virtutem cst
mince habent matriccs. participatio sexuum in liis quse univoca
Propter quod etiam quidam putant ]c- generatione sibi simiiia generant anima-
ve esse solvere, quod tamen gravem ha~ ]ia. In omnibus cnim modis aquaticorum
bet qusestionem dc differcntia maris et quos diximus, sunt mas et hrmina. Et
foeminse in animalibus diversis. Isti enim causa eorum qui contradicunt aliis
dicti

simpliciter se abso]vunt per negationcm, quae dicta sunt, non est nisi dcfectus scien-
dicentes non essc marcm et foeminam in tise inodorum coeundi quos ista animalia

animaiibus, nisi per unicum modum quo divcrsos liabent ab atiis anima]ibus. ]Mo-
est in animalibus facientibus animalia di enim coitus va](]e divcrsi ct multi sunt
univoca generatione in quibus apparet in diversis animalibus. Isti autcm paucos
veretrum in marc, et vulva in foemina, et ex multis considcraverunt, opinantcs in
 :

LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 213

onmibusesse modum coitu? consimilem: rum piscium latet multos piscatores. Hi

et lurc est eis causa erroris etiam qui opi- enim non adspiciunt pisces ut accipiant
nantur quod sperma in piscibus quod scientiam de natura piscium : et ideo
emittunt mares, transgluttiant foeminee : multa apparent in piscibus, de quibus pi-
sperma enim in eodem tempore invenitur scatores propter incuriam nihil sciunt.

in maribus quo ova inveniuntur in fe- Delphinorum autem genus coit per ap-
minis et quanto magis appropinquat
:
plicationem ad invicem, sicat coeunt
foemina tempori ovationis, tanto magis aliqui pisces quos prohibet a perfectione
in ea multiplicantur ova in matrice, concubitus et firmitate causa aliqua : sed
et sperma in maribus. Incrementum separatio delphinorum est tardior, sepa-

ergo ovorum in foemina et spermatis ratioautem piscium ovantium est valde

in mare, est in eodem tempore : et si festina propter quod etiam multorum
:

ova crescerent in fcernina ex spermate, piscium coitus videri non potest et ideo :

oporteret quod in diverso tempore esset multi piscatores rudes consentiunt indo-
sperma in mare, et ova in foemina. Fue- ctis hominibus, qui dicunt transgluttire
mina autem non spargit ova successive. faMiiinas sperma, aut mares transgluttire
Rationabiliter ergo accidit quod dictum ova. Et ideo divulgatus est iste error in

est, quia per successionem melius per- tantum, quod in proverbialibus sermoni-
fundi possunt spermate maris. bus Hermodixites poeta scripserit, quod
Amplius, sicut accidit in ovis avium, « pisces impraegnantur ex spermatistrans-

quod quaedam sunt ova venti, et sunt ra- gluttione. » Nec ratiocinati sunt de im-
riora quam ova completa per coitum, ita possibilitate ejus quod dicunt : de levi
multoties accidit ovis piscium : ova enim enim scire poterant si advertissent, quod
piscium per se non conveniunt genera- id quod vadit per os, vadit ad stoma-
tioni, sicut neque ova venti, sed illapro- chum, cum in non habentibus puhno-
ficiunt super quae mas sperma projecerit. nem nulla sit via ab ore, nisi ad stoma-
Sicut autem compleri extra non possunt chum, et non vadit in matricem. Omne
ova avium : quia cum exeunt, sunt com- autem quod transit ad stomachum, ne-
pleta et clausa in testa per quam sperma cessario fit cibus et digeritur. Matrices
maris non potest intrare. Ova autem pi- autem plenae ovis apparent. Et non pos-
scium eo quod incompleta ovantur, ex- sunt assignare modum per quem trans-
sperma maris,
tra compleri possunt per eat ab ore et stomacho ad matricem.
sicut et extra accipiunt increraentum : et Similiter autem errando dicitur de ge-
tunc recipiunt virtutem formativam, et neratione quarumdam avium : multi enim
fiunt convenientia generationi. Hoc ergo homines dicunt vulgariter, quod corvi et
modo ova emittitur et
spargendi super aves aliae, quas quidam perdices dicunt
consumitur sperma piscium masculorum esse, per os ad invicem coeunt : et eodem
simul enim deficit sperma a corporibus modo quod partum suum accipit
dicunt,
marium cum defectu ovorum a corpori- inipra?gnatione per os id gcnus quod hiis
bus fomiinarum. Manifestum est ergo, vocatur. Et haec fuit traditio Anaxagorae.
quod in omnibus generibus piscium sunt Nec dicitur id nisi quia nimis superficia-
mares et focmiuce pra?terquam in eis qujie Hter et leviter in his consideraverunt,
diximus, in quibus omnino ignota est et quia non satis speculati sunt experien-
differentia sexus, eo quod in illo princi- do in his rebus quoniam superficialiter
:

pium generationis est quod per se gene- consideranti non apparet coitus in his
rat, sicut dixinms. animalibus. Avicenna autem dihgentius
Adhuc autem ex eis quaj fovent islos considerans dicit se vidisse coire duos

in errore praedicto, est velocitas coitus corvos, sicut coeunt ahae aves : et coivit

piscium. Coitus enim muitorum genc- siepe eo vidente. Raro autem videntibus
214 D. ALB. MAG. ORD. PR/RD.

hominibus coeunt corvi : cl idco cum AmpUus Aril)atus Phih)so[)hus cx Ar-

vidcnt corvos sc osculari, putant quod cadia natus, dicit quod karabo coit ater-
coeant. Ego dico, quod fortc luijusmodi cik)s, et etiam id quod vocat azaro, et

animalia habeant lioram cocundi in nia- quod in quoUbet anno mutant coitum,
ne anle lucem vel in crepusculo quando ita quod incul)us fit succubus, et imprae-

non videntur ab bominibus et ideo coi- : gnans eflicitur impra^gnatus per visum :

tus eorum non perpeniHtur. Sa>pc autem enim dicunt esse probatum, quod azaro
omne genus corvorum osculatur, sicut aUquando habet membriun maris, et
patet in corvis domesticis qui in domo aliquando membrum foeminse. Hoc autem
nutriuntur. Et similiter ssepe se osculatur quod sestimant de lepore quem adhab
omne genus columbarum : sed quia coi- Arabes vocant, quod habeat utrumque
tus cohmibarum est manifestus, non ha- membrum per vices mensium, non est
bent de eis illam opinionem quam habent verum, sed sub cauda ha])et quasdam li-
de aUis. Genus autem corvorum gene- neas fissuris vulvarum similes, quse U-
rahter est pauci coitus et paucae genera- neae semper inveniuntur in maribus et
tionis tamen, sicut diximus prius, multi
: foeminis. Et dicit Avicenna, quod secun-

sunt qui aperte viderunt coire corvos. dum numerum annorum setatis suae mul-
Magna vero, ut diximus, causa erroris tiplicantur illae fissurse, ita quod aUquis

eorum quod remissam multam ha-

est, captus est de quo venatores putabant
bent sollicitudinem circa naturaUum in- quod octo vulvas haberet. Falsum tamen
dagationem, quaUter scilicet possibile sit est : quia illse linea? inveniuntur in ma-
pervenire sperma ad matricem per sto- ribus et foeminis : sed quia pluries de-
machum digerentem omne quod transit prchenduntur mares, magis putatur de
per ipsum. eis quod sint hermaphroditi, quam de
Amphus isti modi avium quos non aliis. Hsec ergo quse diCunt, sunt falsa :

coire fatentur, habent matrices, et ova et has quas diximus causas habent erro-
apparent sicut in ahis avibus in ftcminis ris.

earum. Error consimihs fere est de qui-

busdam animaUbus dicunt enim qui- :

dam de lepore quem quidam hirzum vo-

cant, quod aUquando sit mas et aUquan-
do foemina et aUquando concipiat, et
:

aliquando impreegnet cum tamen fremi- :

animaUs habeant matrices sicut

nee ilUus
aUa animaUa quadrupedia, ex qua ma-
trice in partu exeunt fiUi ejus : sed quia
foemina hujus animaUs parit fiUos vakle
parvos et incompletos, sicut faciunt fere
omnes fceminse animaUum quae in muUa
dividunt pedem, propter hoc opinio
concepta est, quod defert fiUos de loco ad
locum muUoties, et quod aUquando sit
masculus et aUquando foemina, et quod
filii complentur extra eam. Juvit autem ad

errorem hunc hoc quod vulgariter dicitur

de ave quee Grffice aci'os'ilus vocatur, et
de ea quse vocatur aslrihotli et hoc ta-
:

men est falsum : de his enim asserunt

eamdem sexuum permutationem.
 LIB. XVIT DE AMM ALIBUS, TRAGT. I 213

complentur. Complemenlum autem ovo-

rum avium et piscium quantum ad vir-
tutem generativam non est nisi ex sper-
mate maris, ita quod ova avium per sper-
ma complentur intra piscium autem ex-:

tra, eo quod ova piscium in quantitate

incompleta ovantur. Quod autem ex

spermate accidit his duobus generibus
CAPUT VI. ovorum, est omnino simile propter :

quod ova venti concepta ante completio-

nem in matrice avis aliquando fmnt con-
venientia generationi ex multo coitu avis
cum fcemina quando ova illa adhuc sunt
in matrice. Et nisi multum coeat mas et
saipe, dicit Avicenna, quod revertentur
De complexione omnium oiwrum, venti ova, et amittent virtutem generativam,
scilicet et aliorum per conjunctionem et erunt ova venti. Si autem super coi-
spermatis cum ipsis. tum unius maris qui a principio aliquo-
ties super ova coivit, coeat alius mas
antequam ova compleantur, et in testa
claudantur, mutabuntur ova a natura
primi coeuntis ad naturam maris qui se-
cundo coivit et quando ova concepta
:

sunt in matrice, et non coit mas cum

foemina, non cito crescunt ova ad debi-
Quaeret autem fortasse aliquis qua de tam quantitatem. Hoc autem non omni
causa foemince piscium non ovant ova tempore fieri potest sed tunc fieri pot-
:

completa, neque mares ejiciunt sperma cst, quando citrinum quod est intra al-
in foeminas suas? Ad hoc autem oportet bum, jam conceptum est, aut est in mu-
dici, quod genus avium non multum qui- tationo qute ex sc generat albuginem.
dem habet sperma proportione corporis In ovis autem piscium nihil talium ap-
sui, et matrices foeminarum avium sunt parct determinatum, sed potius fa>min9e
sub pariete et mares avium diversantur
: piscium ovant, et mares sequuntur, et
ab aliis maribus, et foeminee earum ab spargunt sporma supor ova illa, ut citius
aliis foeminis, licet ut in pluribus colores ex spermate salventur et compleantur.
fceminarum sint similes coloribus ma- Causa autem hujus est, quod intra ova
rium et ova quidem
: inveniuntur in piscium non sunt duo colores distincti,
foeminis, et sperma in maribus et hoc : sed incompletus hunu)r unus ct ideo :

sperma majus est, quam quo indigetur tompus non liabont determinatum sicut
ad coitum : et forte fecit hoc natura ut est tempus ovationis aviuiu. Qnando
ejiciatur super ova venti, quae conci- ouim in ovo est album ot citriiium, tuuc
piuntur in matricibus fteminarum. ctiam intra ovum continori potost prin-
Sicut enim, ut saepius diximus, ova ci[)ium movons in genoratione quod est
avium complentur in interiori foemina- ex mare : et propter hoc fiunt generatio-
rum piscium autem ova complentur in
: ni convenientia ova vonti ox spermate
exteriori : et ideo ovis piscium accidit maris, duumiodo cadat super ea post
aliquid simile ei quod accidit generanti- prinmm concoptum ot ante ultimam
bus vermes : generata enim ex vermii)us completionem et clausuraui in tosta du-
sunt incompleta, et postea crescunt et ra.Ova enim venti primo croscunt in
21G I). ALU. MAG. ORn. PR/En.

iiuilrice ex humore ovali, el iinpossibile chie et ovis suis et sibi similium, sicut
est ut ad coni|»lementuiii veniant sine sepia", et polipi, et generatio karabo, et
spermate maris, ita quod fiat animal ex sibi similium mollis testai existentium.
ipsis : (juoniam sicut in praecedenti libro Omnia enim hsec non generantur, nisi ex
determinalum esl, animal indiget princi- ovis per coitum maris completis. Mares
pio sensus : et boc nun lit nisi ex sper- enim horum generum sa-pe visi sunt
mate maris. V^irlus autoni aninise nutriti- coeunles cum famiinis : j^ropter quod
vse est in iVeminis sicut est in omnibus omnes omnes pisces esse foe-
qui dicunt
habentibus vitani, eo quod ipsa, ut dicit minas, non generari ex coitu, errant,
et

Dionysius philosoplius, est ex calore et dicunt contrarium ei quod est in sensu

animae qui primum principium est vitse : manifestum. Et quod dicunt, quod modi
et propter hoc in nutrimento et incre- quidam sunt ex coitu sicut modi ceieti,
mento complentur in matrice ista ova, et quidam non sunt ex coitu, est mirabi-

sicut completur per animam vegetabilem le, et nihil significat nisi ignorantiam hoc
fructificatio et gencratio et incrementum dicentis. Coitus autem omnium modo-
et nutrimentum arborum : et non com- rum malachie et mollis testffi, tardior est

plentur ad scnsus principium sicut con- coitu piscium aliorum : sicut etiam tar-

ceptio animalium : et si non esset mas in dior est coitus animalium annulosi cor-

istis avibus, tunc esset possibile aliquid poris. Et hoc rationabile

ideo quod est,

produci ex istis ovis eo modo productio- carent sanguine, propter quod naturee
nis quo fit generatio a quibusdam ovis frigidse sunt et propter hoc non ovant
:

piscium, si est in eis aliquod tale genus qusedam istorum animalium nisi duo
quod aliquid potest generare sine mare. ova in sestate : et hoc facit modus sepiae,

Talia enim qua'dam esse genera piscium et modus quod ramim vocant qui-
ejus

diximus superius : sed de istis diximus dam, hoc est, calamare, eo quod ma-
superius quantum sufficit inlentioni prae- trix in eo est divisa in duo, In polipis

senti : ubi etiam declaratum cst, quod vero non apparet nisi unum ovum, sicut
non apparuit adhuc de hoc certum expe- in pertica non nisi unum apparet et :

rimentum sed certe scitur, quod in ge-

:
causa hujus est stricta et longa figura
nerationibus omnium avium sunt foemi- corporis et rotunda : propter hanc enim
nee et mares. figuram latent divisiones matricis in hu-
jusmodi animalibus, quando matrix im-
Quia ergo ova venti sunt sicut arliores, pletur ovis. Matrix autem karabo et om-
ideo ovantur completa et propter hoc :
nium similium est divisa in duo : et om-
postquam perfecta sunt, non mutainmtur nia ista animalia ovant etiam ova incom-
ex coitu, neque alterantur : quia vero pleta et propler causam quam diximus
:

non sunt sicut aninial, ideo non com- omncs modi fo^minarum ovant interius :

plentur propter formationem, neque exit propter quod etiam membra involuta in
ab eis neque sunt
animal afiquod : et sic quibus involvuntur ova, magis inveniun-
sicut arbores simpliciter, neque etiam quam in maribus. Mares
tur in foeminis
omnino sicut animalia generata et gene- autem custodiunt ova jam ovata tantum :

rantia per coitum. PuUus autem tunc malachie autem ovat extra, et mas spar-
non exit ex ovo avium, nisi sit comple- gitsuperova sperma suum, sicut faciunt
tus per coitum et hoc est cujus interius
: mares piscium et sperma illud ejectum
:

est album conjunctum citrino, quando est viscosum continuum, adhaerens forti-
mas qui coit, speima suum ponit in vi- ter omni ei quod tangitur ab eo. In mo-
cinitate duorum liumorum ovi, sicut di- dis autom karabo niliil talium apparet :

ximus superius. quoniam modi ipsius intra focminam sunt

Similis autem est huic generatio mala- duree pellis valde et ibi crescunt. Mala-
 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 217

chie autem ovaiit exlra sicut alii modi De generatione ergo animalium et na-
piscium. quorumdam rependo ambu-
tatilium et
Amplius pulius sepia} est contentus in lantium in tantum a nobis dictum sit :

anteriori parte ovi sui : non enim potest sufficit enim prsesenti intenlioni quod di-
esse nisi talis dispositionis pars enim
: ctum est.

anterior convenit ad eumdem ovi locum.

218 D. ALB. MAG. ORT). VWAIV).

TBACTATDS II

De generalione annulosorum.

do quo diximus de supradictis. Sed in-

ter ha?cduo genera animalium dicemus
primo de his quee sunt annulosi corpo-
ris.

Superius autem jam diximus, quod

qusedam hujus generis animalis gencran-
tur ex coitu, et quaedam per seipsa, et
qusedam istorum faciunt vermcs et ,

CAPUT I. quaedam ova. Forte autem omnia istius

generationis animalia prius erunt aliquo
modo incompleta, ita quod partus eorum
primo est incompletus, sicul ct in anima-
hbus generantibus animalia primo par-
tus est incompletus secundum quantita-
tem ad minus, sed completus per for-
De generatione venniwn, sive ex vermi- mam sicut in quibusdam ovantibus
:

bus priniani hahentinm geuerationem. prhuo sunt ova completa quae non reci-
piunt augmentum aliquod, et quaedam
faciunt ova incompleta.
Dicamus ergo, quod animalium natura
etiam sic dividitur, quod quffidam gene-
rant animalia completa, ct quaedam in-
completa, sicut sunt vermcs. Quaedam
ergo animalium faciunt ova incompleta,
Relinquitur ergo nunc dicendum de et postea complentur extra, sicut supra
generatione animalium annulosi corporis, diximus in multis modis piscium.Ea ve-
et eorum qaee durse testse animalia vo- ro quoegenerant animalia intus concepta,
cantur. De his autem dicemus eodem mo- aliquo modo post primam conceptionem
 LTB. XVIT DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 219

et tcntionem spcrmatuni sunt similia in vcspis, ct in multis ahis qui ex ani-

ovis : quoniam sicut ovum est materia malibus et oleribus Causa gencrantur.
pulli cum mo(us quod est in
principio autem hujus quod natura tunc prre-
est,
ipso, contenta sub tcla, ita est embryo parat creationem ovorum ante tempus
conccptorum animalium in matrice : ovationis ct facit hoc in verme qui ul-
:

pi'optcr quod ctiam vulgai'itcr ovum vo- timam complctionem non habuit ultimo :

catur abortus projcctus in cooperimento cnim non est completus, nisi quando vo-
suo et corruptus Animalia vero annulosi lat volans autem non efficitur, nisi ex
:

corporis sive sint generantia vermes ex verme qui post cibum immobilis jacens
coitu, sive non generentur ex coitu, scd ad ovi naturam convertitur, pellc indu-
per se, gencrantur primo etiam cxaliquo rata ct ex illo ovo egrcditur animal vo-
:

tali involucroin quo sustinetur ne diflluat lans et illud postea in autumno facit
:

matcria gcncrationis, habcns sccum prin- nidum extelis, et facit ova. Ycrmcs enim
cipium motus sua^ gencrationis : ct primo crescunt ex cibo foliorum et ole-
idco quod generatio
superius diximus, rum et post illud incrementum perfe-
:

omnium animalium primo cst ex ovis. ctum ex se generant ovum in testa, in

Rationabiliter autem dicitur, quod eru- quo primo non nisi humor continetur
CJB quae sunt vermes in caulibus et aliis mollis, ct ex illo paulatim formalur ani-
olcribus generati, et hi qui gencrantur in mal et hoc accidit etiam omnibus illis
:

arcna, simile dictis suse generationis ha- modis vcrmium ct piscium, qui ex coitu
bent principium. non gcncrantur, sicut vcrmes qui gcne-
Itcrum autem rationabile est, quod rantur cx lana, et gurguliones, et teredi-
iste modus generationis et multi alii mo- nes, qui ex granis et lignis generantur.
di generationis supradicti, sunt contrario Omnes enim isti modi postca quam acce-
modo creationi vermium pcrfecti in ordi- perunt naturam vermis et incrcmentum,
ne mcmbrorum generatorum ex materia redeunt et immobilitantur, et cortex in-
in qua primum est principium gcneratio- duratur, et humor convertitur in mate-
nis, pra?cipue propter longitudinem et riam ovalcm : ct tunc hirmatur in tali

rotunditatem vermium, cui talis ordo matcria animal volans habensplures alas
facturse membrorum qualis est in supra- quam duas, et habet ad minus quatuor
dictis animaUbus non competit. Oportet si longi est corporis : et tunc linditur
autcm non considerare in figura corpo- dura pellis, et exit inde animal totum
rum istorum animalium, ncque in duri- completum in (igura et quantitate sicut

tie ct mollitie istorum animalium quia : exiret a matrice alicujus animalis gene-
quaedam generant lilios duros, et quae- rantis animalia : et hujasmodi volantia
dam moUes : sed oportet considerare frequcntcr sunt majora, quam primo
primo in universali et non in particulari fuerunt ambulanlia. Rationabiliter au-
circa hoc vel iUud. Id enim quod gene- tem accidit hoc, licct sit mirabilc apud
rat vermes et habet figuram vermis quan- multos homines, quod aliquod animal
do ejicit et tlet magnum, rursum eftici' post primam generationem accipiat ci-
tur immobile et stat in pelle longa sicut bum et quantitatem^ et postca immobi-
sit ovum. Cutis enim ejus continens ip- litetur ct convertatur ad naturam ovi : et

sum, indurescit, sicut est videre in crucis hoc videmus acciderc non solum in ver-
quae adhaercnt parictibus pcr totum cor- mibus dictis, scd ctiam in apiculis aurci
pus carum, ad tale convertitur ovum, et coloi'is existcntibus, qui sunt in ligura
efficitur vermis illo tempore immobi- magnarum muscarum. Similitcr ex vcr-
lis. milms vcsparum ct apium gencrantur ea
Et hoc etiam manifestatur in vermibus quae Graece karinos vocantur, ct sunt
qui ex putredine piscium generantur, et quaedam apiculae longae.
 .

220 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

autem gencratiunibus nihil
In hilibus
omnino quod non proliciat j^-^cnera-
est

tioni. Natura autem ovorum istorum ani-

malium talis est, quod non crescunt sic-

ut crescunt ova incomplcta : scd in pri-
ma generationc vermes crescunt ct acci-
piunt cibum ct quantitatem et stant sic,
donec sit incipit dividi a pelle, in qua
sunt vermes, substantia intcrior : et GAPUT II.

tunc sunt ova completae quantitatis.

Amplius quidam vermes habent in
seipsis id quo cibantur ct ejiciunt ab
ovis in quibus sunt superfluitatem sicut
pulli vesparum et quod : cjiciunt, est

sicut pulvis quidam nigcr, et invenitur

in folliculis tckie in quibus temporo ge- De apum (jcneratione tfiplici secundum
nerationis involvuntur. Quidam autcm diversonim diversas opiniones.
accipiunt cibum cxtrinsccus sicut vermes
olerum dc quibus diximus, et quorum-
dam aliorum modorum vcrmes illis in
hoc similes. Jam autem superius dixi-
mus qua modi quasi tripli-
dc causa isti

cantur : ova quaidam

quia primo sunt
minima, et ex illis generantur vermes
qui iterum ad materiam ovorum conver- In generatione vero apum est gravitas

tuntur : ettunc crunt cx illis volantcs, ct ct magna indigcns considcratione : quo-

sic triplicem habent mutationem ex ovo, niam Aristoteles et Avicenna se professi

vermem, et ex verme in natu-

scilicet in sunt nescire apum generationem cer-
ram ovalem, et ex ovali natura in volati- tam
le quoddam. Diximus etiam supra qua Yidcntur cnim in quibusdam piscibus
de causa efllciuntur immobiles quando gencrari pisces a seipsis sicut plantie ge-
evacuantur ab humore qui cst in ipso :
nerantur sine coitu, eo quod in talibus in
ct dcclaravimus supcrius, quod quadam uno et eodem individuo est virtus ma-
horum generantur ex coitu, sicut et aves sculina et virtus foeminina : et forte apes
gencrantur ex coitu, et piscium plura illo modo gcncrantur non cnim : conscn-
gcnera. Quaedam autcm horum gcneran- tiendum est quibusdam dicentibus apcs
tur sicut ct plantee sine coitu pcr se ge- semen unde nascuntur aliunde adducere,
nerantur. et non ex seipsis hoc semen producere.
Dicunt enim illi, quod semen apum non
nascitur per se, scd ab alio quodam ani-
mali generatur, et postea ex illo gene-
rantur apcs, ita quod g^enerans hoc se-

men et adducens ipsum sunt diversa in

natura et specie.
Sunt etiam quidam dicentes, quod om-
ne semen apum seminatur a rcge apum,
et adducitur ab apibus in domos singu-
larcs, et producitur in apcs : ct sic aliud

erit generans semen, et aliud fovens. Et

 .

LTB. XVII BE ANIMALIBUS, TRAGT. II 221

signum hujus dicunt essc magnitudinem quod ex kirikum cum apibus acu-
coitu
corporis regis in quo est multus humor leatis, eo quod kirikcs non habcnt acu-
goncrationis. leum.
Quidam etiam dicunt homines, quod Omnes autem isti sermones videntur

apes generantur omnes a masculis qui starenon posse, si veiimus sequi ea quae
sunt in apibus, et ideo stant oliosi vir- cognoscere possumus ex testificatione
tute sua masculinaformantes apiculas : et eorum qui regunt apes et student exa-
aliaenon facientes opus gencrationis affe- minibus nutriendis. Ab ilHs enim multa
runt mel et ceram. cognoscimus accidentia apum propria,
Quidam eliam homines dicunt, quod quse solis accidunt, et multa accidentia
generantur a coitu, et apiculse concipiunt communia ex quibus cognoscemus etiam
cx semine marium quando coeunt ad naturam apum quoniam, sicut in libro
:

invicem, sicut etiani concipiunt animalia de Anima diximus, accidentia multum

alterius generationis. Omne ergo genus faciunt ad scientiam substantiGe et naturse
horum animalium aut generatur per se uniuscujusque rei.

virtute maris ct fffiminse in eodem exi- Quoniam igitur non adducatur semen
stente : aut animal unum generationis apum ex aliis locis ostendamus primo. Si
sui sicut rex generat omnia animalia enim dicamus quod apes adducunt se-
examinis unius : aut generantur ex se men ex alio quodam loco, Iioc semen
invicem per coitum, eo quod apes coeunt aut erit semen apum, aut non. Et si est
ad invicem : aut ex coitu alicujus alterius semen apum, tunc oportet quod sint aliae
generis animalis. apes aliquie quoe non adducunt semcn in
Nobis tamen probabilius videtur, quod loca in quibus est semen. Oportet ergo
apes aut generantur ex apibus, quia vi- quando transferunt semen a loco ad lo-
dentur quibusdam coire ad invicem : aut cum, quod a quodam generentur apes,
generantur a maribus suis qui kirikem et a quodam non generentur apes quia :

vocantur, et sibi similes sunt in specie, a translato generanlur, et a non transla-

ditTerentes in sexu : aut oporteret dicere to non generantur. Hoc autem non vide-
quod generarentur ex alterius modi tur quia videmus omne semen annulo-
:

apibus, aut quod omnes generarentur ex sorum esse manens in loco uno, sive sit
regibus, aut generarentur ex his qute ejusdem animalis in specie et forma quod
kirikem vocantur, qui sunt apum mascu- generatur ex ipso, sive sit alterius in
li, et ex fceminis apum per coitum. Opi- forma et specie, sicut superius diximus
nantur autem quidam homines, quod in de crucarum semine, et bombicum, et
apibus sunt diiTerentes sexus, mares vi- aliorum multorum, in quibus seminatura
delicet, et fceminse : et quod mares sunt est volatile, et natus est vermis repens,
vocati kirikem, quod Latine sonat do- qui conversus ad ovi cons^enientiam ite-
mini, eo quod in alvearibus ad opera rum producit volatile.
servilia non deputantur, quia nec mel Amplius si illud somen aliunde addu-
nec ceram asportant aliae autem apes : citur, sequitur qiiod alice apes sunl per
aculeatae sunt fccminse et quod ge- : coitum hoc semen emittcntes : aul non
nerantur ex coitu horum sexuum apicii- generaretur inde apis, quae ex colleclo
lae. generatur semine. In antehabitis enim
Celebres ergo opiniones deapibus sunt ostensum est, quod in omni semine duas
quatuor, scilicet quod aliunde asportent virtules conjunctas esse oportet, masculi
semen, et fovendo ex illo apcs pro(Ki- scilicet, et faMuince : et ha3 in animalibus
cant : aut quod ex rege tolum procechit non nisi per coitum videntur in uno se-
semcn aj)um : aut ([uod e\ kirikisliaben- m n e p o s s e c o nj' u n g
i i

tibus in se virtutem utriusque sexus : aut Amplius error quidani natura.^ neces-
900 D. ALB. MAG. ORD. PR/EO.

sario crit in ista adductione. QuaTaiuus citudinem baberent circa gencratiouem

enini, (juare semen apis colli^at el addu- filiorum.
cal cuui iu)u sit seuien suiiui? (junuluui- quod semen colie-
Si aiilem diceretur,

cuui(|ue euiui nalura doceat oiuue aiii- ctum adductum est cujusdam allerius
et

mal esse sollicituin cii'ca parlum el uii- animabs, tunc non proriciet ad apum
tos, nullum tamen sollicilatur nisi circa generatiouem quoniam licet ex pulre-
:

natos proprios. Error qv^o universalis factione ahquando hujusmodi nascautur

natur;e erit colligere semen alienum, et aniniaha, numquarn tamen fit generatio
sollicitari circa natos ex lioc semiue sic- ex semiue, nisi geuerans et generatum
ut circanatos proprios. sint ejusdem speciei, aut immediate, aut
per medium, sicut dixiums superius ge-
Amplius secundum istam positionem nerationem vermium tandem ad univo-
non debet in api])us esse sexus dilTereu- cam redire generationem : aliter enim
tia cum tamen dicamus quasdam apes
: abiret in infinitum per dissimilia : infini-

esse kiriices, et quasdam fceminas. Cou- tum autem a])horret natura.

stat enim quod ditrerentia sexus est se- Quia vero semen apum in domibus
cundum differentiam membrorum geni- apum numquam invenitur sine regibus
talium, quam dilTerentiam non facit na- apum, ideo quidam dixerunt, quod apes
tura propter soHicitudiuem fdiorum, sed non adducunt aliunde nisi semen mascu-
propter generationem. In apibus autem lorum, quos kirikes Graico nomine vo-
dilTerentia meml)rorum invenitur quia : cant eo quod omnes Ivirikes cum rege
:

foemina esl aculeata,, et non masculus, fere in aequali conveniunt quantitate : et

quaj diiferentia omnino erit inutilis et : propter hoc non inveniri dicunt semen
sic natura facit aliquid frustra : et secun- Contra hoc autem vide-
nisi ubi est rcx.

dum hoc omnes deberent esse mares : tur esse quoniam jam ex pra^inductis
:

quia mares magis solliciti sunt circa na- est manifestum, quod apes semen iilud
tos, foominse autem plus occupatse sunt adductum non generantex coitu,ita quod
circa generationem in multis animalibus. dicantur duo genera coire cuni api])us,
Sed in apibus videtur forte, quod debeat scilicet kirilvcs et reges, et generare se-
esse e converso, quod videlicet secundum men illud quoniam
quod adducitur :

ea quce dicta sunt, omnes apes melius idem sequeretur de isto semine sic addu-
deberent esse fceminoe non enim est
: cto, quod prius est conclusum de semine
consuetudo mariumgenerabter esse solli- apum adducto aliunde et ideo non est :

citos circa fdios, et prsecipue in apibus. possibile, quod adducunt illud semen
Experimentum enim ostendit, quod apes tantum, propter easdem rationes quas di-
foeminee haec faciunt : ssepe enim iu do- ximus prius. Probavimus enim supra ni-
mibus in quibus foventur ad generatio- hil necessitatis in liac adductione esse si

nura semina apum, non nisi fffiuiinae unum consimile dicatur accidere omni
sunt, et kirilces omnino non sunt ibi : generationi apum in adducendo omnium
quia, sicut in antehabitis hujus doctrina? semen aliunde : quia semen hoc aut non
diximus aHquando propter paucitatem
i,
proficiet generationi sicut aliorum ani-
cibi, aut propter aliam causam mares a malium, aut non universaliter adduce-
foeminis vel interficiuntur, vel expellun- tur : sed potius a quibusdam apibus pro-
tur :tunc accideret, quod non multi-
et jicitur, et a quibusdam colligitur : et hoc
pHcarentur apes si kirikes tantum solli- est inordinatum ct irrationabile, nihil

• Cf. VIII de Animahbus, tract. lu, cap. 2 et seq.

 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TUACT. 11 223

habens necessariae ordinationis et solli- modo praedicto sine coitu, sicut etiam
citudinis naturalis. generari accidit sine coitu quibusdam
Amplius non j^otest rationabiliter dici, piscibus.

quod apes generentur a semine proprio Apes igitur secundum proedicta gene-
quod per coilum generetar, ita ([uod rantur sine coitu, et kirikes simiUter
quaHlam apes sint mares, et qusedam generantur sine coitu. Et videtur dicen-
fccmina'. Licet enim in omnibus fere ani- dum, quod omnia ista sine coitu gene-
malibus distinguat natura per membra rentur ex apibus, et quod kirikes et re-
generationis inter marem et fcEminam : ges omnino generant
nihil propter :

tamen non ita videtur esse in apibus :

quod etiam mares vulgariter vocantur :

quia jam communis opinio cst, quod se- etapes ideo foeminae vocantur, quia ex se
men hoc non invenitur nisi in domibus producunt apes et kirikes et reges : et

apum ubi sant reges. Longe autem su- sic dicta; fceminse apes plures sunt nume-
perius in hac scientia dictum est, quod ro in quolibet examine : et est in eis vir-

apes allquando interficiunt reges quan- tus generativa conjancta ex duabus vir-
do sunt iniqui. Si ergo per coilum gene- tutibas, sicut est in plantis et arboribus.
raretar semen generationis apum, non Yirtutes autem conjunctae sunt maritas
esset ratio aliqua quare sine rege num- et fceminitas. Et propter hoc etiam est
quam in aliqua domo invenirctur. in apibus membrum generationis, in
Convenientior autem generationi a[)um quo est virtus seminis aut vermiculorum.
videtur esse sermo illius qui (hxit, quod Abusive autem vocamus apes foiininas :
generatio apicularum communiter sit ab quia non est rationabile dicere foerainam
apibus, et ab liis quas kirikes vocant, et in aliquo genere, in quo mas distinctus
a regibus, non quidem per coitum, sed per sexum non invenitur.
virtute masculina etfoeminina simul con- Si autem ista ultimi sermonis nostri
junctis inunoquoque istorum trium, quse scientia apparet magis probabilis, quod
fere in omni alveari inveniuntur, nisi sit videUcet ab apibus sine coitu fit genera-
occasionatum aliqua occasione per amis- tio : tunc necessario oportet hunc ulti-
sionem regis vel ivirikum : et tunc apes mum sermonem esse omnium generato-
tenent se ad alium regem, et creant vel rum, scilicet quod et apes et kirikes et
adducunt alias kirikes. Hic autem sermo reges sine coitu ex apibus generentur.
universalior est aliis: propter hoc, ut Et huic sermoni non obstat ex omni-
testantur qui alvearia custodiunt, num- bus saperius disputatis, nisi hoc solum,
quam apparuit coitus in apibus : et si quod quidam experti dicunt semon in
essent in genere apum mas et foemina, alvearibus sine regibus non inveniri. Et
non posset esse quin multoties accideret nos putamus esse falsum. Si ergo semen
videri coitum in tanta multitudine apum, apparet in domibus apum sine prsesentia
quanta est in examinibus. rcgum et kirikum, necessarium est ut
Relinquitur ergo, quod si aliquis dicat apes ex apibus sine coitu generentur se-
apesgenerati ex coitu regam et kirikum cundum quod diximus. Sed tamen om-
et illas facere semen, apes autcm hoc nia ista incerta sunt : quia numquam vi-
aliunde adducere collcctum, quod non dimus aliquem expertum circa observa-
possint apes colligere et adducere hoc se- tionem cxaminum aliquid de hoc ceitilu-
men nisi rectore suo in domo existente : dinahter asserentem. Et sic relinquitur

quod estabsurdum. ex dictis, quod omnes fdios sive natos

Adhuc autem probatum est, quod non apum generant apes aculcatse : et quia
generantur a coitu. reges a quibusdam dicuntur habere acu-
Remanet ergo dicere, quod nobis pro- k'Um, propter hoc quidam dicunt etiam
babihus videtur, quod generentur apes reges natos apum progenerare. Scimus
 224 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
enim per anledicta, quod lioc propric ac- quo esl principium suae generationis et
cidit aj)ibus proptor membruin genera- matcria : sed non oportet quod gcnerctur
tiouis quod est 'n eis et non in kirikibus: ex omnino sibi siniih iu figura et c{uan-
et sic generatio liorunipropric apparet in titale et spocie : proj^tcr quod etiam in
istis (juJB dicuutur a[)es communitcr. N(!C generatione ex semine apum cst conve-
videtur inconveniens quod (bctum est : nientia aiiquo modo intcr generantia et
quia sine coitu gcnerare etgenerari etiam gcnerata, hcet non sit tanta, quanta est
aliis accidit phirii)us animalibus. inomnino univoca generatione per coi-
Sed unum est quod Imic sententite ob- tum maris ct foeminae facta. Reges enim
sistere videtur: quia nos videmus, quod magnitudino kirikibus assimilantur, h-
non est aliquod genus animalis quod ge- cet ahquantulum sint majores^ et in acu-
neret nisi sibi simile in specieet figura, leo iidem reges assimihintur apibus.
sive hoc fiat immediate, sive per me- Oportet enim in tah generalione ahquam
dium, ut diximus superius. Si ergo apes esse diiTerentiam inter generata : quia
generant, videbuntur sibi dissimilia ge- ahter semper idcm figura et quantitate
nerare. Kirikes enim et reges dissimiles esset ex eodem
et hoc est contra sen- :

in figura et membris quibusdam sunt sum. Si enim hoc in apibus esset possi-
apibus et nos ostendimus supra, quod
:
bile, tunc totum genus apum deberet esse
dissimihs generatio vadit ad infinitum, reges eo quod natura tendit semper ad
:

eo quod dissimihtudo non habet termi- perfectissimum sui generis, Apes ergo
num, et deviatio a termino naturah est regibus assimilantur in vigore operum et
modis infinitis. generatione : kirikes autem assimilantur
Nec potest fieri instantia contra hoc rogibus in magnitudine, qui kirikes si

quod diximus, scihcet quod omne ani- habuissent aculeum, essent reges.
mal generat sibi simile, per qusedam l)e hoc tamen ante plenam determi-
animaha, quse primos partus videntur nationem quiiestionis inductee, necesse
habere dissimiles, quse Greece dicuntur est qucerere aham queestionem gravem
arathatllo, quod sonat rotula sine annu- exortam dictum enim est, quod reges
:

losa : et nicer quod sonat vermes quos- duobus generibus assimihantur, in ma-
dam. gnitudine quidem kirilvibus, in aculeo
Nos enim jam superius ostendimus, autom apibus ost autem nocessarium, :

quod generatio annulosorum quorum- quod rcgos ex ahquo primo suse genora-
dam triphcatis communicationibus rever- tionis principio gcnerentur: non autem
titur ad simile : et sic arathatilo generat vidontur generari ex apibus, neque ex
sibi simile arathatilo : et nicer generat kirikibus proptor (hssimihtudinem ad
sibi simile : et sic etiam generatio apum utrumque. Vidobuntur ergo reges gene-
redire deberet in sibi simile : non autem rari per se : et sic otiam videtur necessa-
revertitur omnino, quia numquam de rium quod apes ex regibus generentur,
rege fit apis, nec etiam kirikes umquam et kirikes simihtor quia tunc utrumque :

mutantur in apes. generatorum in parte convonit, et non in

Solutio autem hujus ostendens cau- toto cumgenerante primo sicut nos vi- :

sam tahs generationis est, quod apes et demus quod partus ahquando occasio-
muscse qusedam non generantur univoca natur, ot non in toto assimilatur primo
generatione ex se invicem sicut ea quce goneranti et ideo quando rex generat
:

generantur ex coitu, sed generantur ex regem, est ad simile in toto goneratio :

ahis seminibus quamdam convenientiam quando autem gonerat apem vel kiri-
habentibus secundum naturam. Concedi- kem, est aliquid simile in parte. Et hsec
mus enim cum Plalone, quod omne quod ratio potissima est eorum qui dicunt to-
generatur, ex convenienti generatur, in tum examen ex semino regis procreari :
 LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 22.5

reges autem generari non aliunde nisi ex pigra, nec nomen habent avop wv, hoc est,
seipsis. virorum, quia nihil viriHtatis est in eis
:

Sed nos secundum supradicta dicimus, scd potius nomen habent kirikum
pro-
quod reges in domibus in quibus manent, ptcr hoc quod ex pigritia circa opera non
non sunt in multo numero et ideo non : occupantur, et alife apes quasi destitutis
oportet esse probabile totum examen ex serviunt eis nec masculorum nomen
:

ipsorum generatione produci. Et tunc si habent, nisi ab imperito vulgo rustico-

diceremus reges generari exse, non esset rum, et dederunt eis hoc nomen, quia
ratio quare non dicerenius etiam genus viderunt eos non ex seipsis o-enerare
apum etiam aliquid generare : et sicut luec enim est proprielas masculi in gene-
rcges dicerenms aliud sibi dissimile gene- rantibus per coitnm. Gum autem dimi-
rare, ita non esset ratio quare apes etiam nuitur materia et abundat virtus, gene-
alia sibi dissimilia non generarent : et rantur apes et ex hoc scitur causa qua-
:

sic esset per diversa generantia infinita re reges necesse est esse paucos : quia
dissimilium generatio : propter quod na- cumapes careant sanguine, in paucissi-
tura privavit apes ab hujusmodi infmita mis potest contingere, quod simul in ge-
generatione. In omni enim eo quod na- nerato abundet et virtus et materia : sie-
tura facit, non fit nisi quod est secun- pius autem materia, et soepissime abun-
dum ordinem : et ideo necessarium est, dat virtus : quia hoc naturalissimum in-
quod kirikes dissimiles apil)us nati pri- ter tria in his quae carent sanguine. Si
ventur a generatione dissimilis ulterio- autem deticiat utrumque et virtus et ma-
ri : quia aliter dissimilitudo efficeretur teria, tunc non erit generatio.
infmita : et hoc manifestum est quod na-
tura quod kirikes generantur ex
facit,

aliis, non generant aliquid ulteriori

et

generatione sed in eodem numero ki-

:

rikis generatio habct iinem : et secun-

dum hunc modum potest lerminari ge-
neratio modo del)ito et recto naturse, ita
quod generatio prima remanet termina-
non excedunt a multitudine extra-
ta, et

nea in quam decurrant per dissimilium

generationem.
Totuni igitur quod dictum est secun-
dum hoc quod nobis probabilius videtur,
ad hoc redit, quod et regcs et kirikes et
apes ex apibus generentur sine coitu :

sed quod semen majoris vigoris produ-

cat reges, et semen deficiens ab hoc pro-
ducat apes et kirikes. Et defectusest aut
secundum materiam, aut secundum vir-
tutem. Et si quidem defectus sit secun-
dum virtutem ct abundat materia, non
bene terminata per virtutem, gcnerantur
kirikes nec potentiam gencrandi ha-
bentes, nec virtutem faciendi opera, quia
abundat in eis humidum aquosum non
bene calido naturali et virtutc naturali
terminatum : et ideo sunt ista animalia
15
 22G D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
indigent bonilato suoe complexionis : et

Iioc ost ut multiplicclur humor somina-

lis in eis, sicut diximus paulo ante.
Quia ergo regos, ut dictum est, sunt
creati ex convenienti genoratione secun-
dum ambo principia vita^, ideo sempor
monarchiam tencntes remanent in-
quasi
domos ot non opcrantur, et hal)ont
tra
magnum corpus proptcr suorum princi-
CAPUT III. piorum gonorantium convonicntiam. Ki-
rikes autem qui sunt mares apum, sunt
aquosi, nec habent membrum conve-
niens pugna^ propter gravitates corporum
suorum super apcs. Apes autom modiffi
sunl magnitudinis sive com- modiocris
paratione duorum dictorum modorum :

De mulliplicalione apum, et propter ot socundum bunc modum sunt conve-

quam causam apes plures sunt quam niontos in antoriori parto cum aUis qui
reges et quam kirikes, et de compara- sunt pueri sui genorati ab ipsis, licct in
opinionum inductarum de
tione triuni posterioril)us non sit tanta similitudo :

generatione apum. et sic iit generatio ad simile generanti.

Accidens autem quod communitor ac-
cidit, significat gonerationcm regum et

kirikum ex apibus esse et hoc est quod :

dimittuntur stare intra domos nihil ope-

rantes : nisi enim essent nati ex apibus,
hoc non permitterctur quia omne ani- :

mal pugnat pro cibo et pro domo, nec

Ex hoc etiam scilur causa cjus quod palitur suo cibo cibari et secuni habitare
Iradunt custodes apum, quod in annis in domo, nisi hoc quod natum est ex
siccis calidis in alvearijjus multiplicatur ipso.
mel et kirikes. In annis autem pluviali- Adhuc vidcmus quod apes aliquando
bus multiplicantur pulli apum. In annis projiciunt et ojiciunt mares extra domos.
enim siccis mulliplicatur ros dulcis et Omni autem animalium naturae magis
humor, et illeest causa mellis et kirikum •'
cougruit,quod parentes percutiant natos,
et in ipso non est calor fortis. Sed iu quam e converso quod lilii percutiant et
annis pluvialibus multiplicantur Immores castigent parentes : patres enim filios ca-
in corporibus apum,
multa semi-
et liunt stigant otiosos : et hoc naturaj congruit,
na et si quid est in quo abundat et vir-
: ut diximus. Apes ergo sunt gcnerantes,
tus et materia, genoratur ex ipso res, et ut videtur, et regos et kirikos sunt gonc-
ex aliis apes et propter hoc quod hu-
: rati.

mor multus aqueus non terminatur par- Quseret fortasse aliquis, proptcr quam
vo calore, omnino vel ut in pluribus per- causam reges sunt pauci numero, etapes
ditur generatio kirikum. In annis autem muUae ? et praecipue secundum opinio-
temperatai complexionis
diminuuntur nom eorum qui dicunt gonorari a regi-
pulli apum et hujus causam dixit esse
: bus. IUa enim opinio rationabilis est, li-
Aristoteles, quod magnitudo apum mi- cet nos aliam dofendamus et secundum :

nor est quam aliorum duorum modo- illam opinionom rospondebimus, quod
rum : et ideo in ijenoratione sua mayis hoc simile estquod accidit loaenae, quoe

J
 LIB. XVJI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 227

secunduin quod superius diximus '

in congregantium, sicut sunt plura fenera
primo conceptu parit quinquc iilios, ct vesparum citrinarum et constat quod
:

singulis anuis parit pauciores, donec ul- in modis dictarum vesparum non est hu-
timo stat in uno. Similiter ergo diceii- jusmodi superfluitas seminaiis, ex qua
dum est de regibus, quod primo multos sinc coilu vespse generenlur : niliil cnim
perfectos partus faciunt qui sunt reges, talium est in eis sicut in apil)us cst se-
et continue deiiciunt, et diminuilur quan- cundum introductas opiniones ex quo
titas, tandem in quantitate
donec stat sine coitu generentur. Non enim gene-
apicularum, quando diminuitur super- rantur nisi ex vespis fffiminis, qui vo-
fluitas seminalis in corporibus earum. canim tna/res vesparion : iWseemm snnt
Generatio enim apum est secundum mo- qu;e sicut animalia nidificantia prius
dum quem diximus : hoc enim cognosci preeparant domos et corrigunt eas, et
potest ex accidenlibus quse accidunt api- postea cum coierint ad invicem, generan-
bus, sicut superius diximus : et quando tur ex eis pulli vesparum : nec hoc ve-
ratio aliqua juvatur ex liis quai apparent gctabile est, quia multoties appai'uit coi-
in sensu accidentil)us communibus, tunc tus vesparum. Diversitas autem quae est
erit fortior et credibilior. Duoe autem opi- inter genera ista apum videlicet et ve-
niones multum concordant cum
dictce spai'um, est valde modica et ita viden- :

his quoe secundum sensum accidunt api- tur etiam apes ex coilu generari.
bus. Istse sunt igitur opiniones de genera-
Hi autem qui dicunt apes generari ex tione apum et vesparum et omnium eo-
coitu.signum accipiunt dicti sui, quod rum quse sunt similia cum istis : et quan-
vident eas primo quando generantur ex do baec dicta adjuncta fuerint his quce
semine, esse valde parvulas : parvissi- in antchabitis hujus scicnlise de apum
mne enim inveniuntur in foraminibus do- generatione dicta sunt, erit scientia per-
morum suarum. fectior de apum et vesparum generatione.
Adhuc autem pro se inducunt isti, Hcec ergo de his sufficiant.

quia id quod in genere animalis annulo-

si corporis generatur ex coitu, ex longo
quidem concubitu generatur quia an- :

nulosa valde diu manent coeuntia ante-

quam sperma descendat, sed cito valde
propter suorum corporum similitudinem
generanlur.
Adhuc autem quod in talibus ex coitu
generalur,vermi assimilatur, magnitudi-
nem habens columnalem oblongam.
Omnia autem htec tria accidentia acci-
dunt apicularum generationi. Est enim
prima parva cito generata et oblonga ad
vermis similitudinem.
Amplius accidit generationi apum si-
mile aliquid generationi animalium qua'
cum apibus communicant in generc an-
nulosorum duas alas habentium et mel

* Cf. superius in lioc libro, tract. i, cap. 1,

 228 D. ALR. MAG. ORD. V]\JED.

lia (jiiae Arabicc halzum vocantur agre-

ste,si aliqiiod esl lialziim agrcistc, et vice

vcrsa halzuiii si\(! (•oncliilia sunt siciit

arbores aquosae quoad matorialis princi-

pii participalioncm, proptcr hanc cau-
sam ha'c animalia manent ot creantur in
superficie torra aquosae, sicut plantae ra-
(hcantur in torra sicca. Natura enim hu-
CAFUT IV. mida immixta terra^ convenicntior cst
formationi horum animalium quam terra.
Maxime autom animalia marina sic
manent in terra quoniam, sicut longe
:

superius diximus, aqua terrae quam po-

tant ost dulcis : et ideo oportot ut por
superhciem terrae coletur ; et ideo hujus-
De modo et causa gencratiojiis Jiahwii modi ostrea conchilia in terra manent
quse sunt ostrea conchilia. inhxa sub aqua : propter quod etiam la-
cubus stantibus nullum est calidum ani-
mal liabens sanguinem, nec potost gene-
rari ahquod animal in quo vincat salse-

do. In aqua vero dulci pauca sunt hujus-

modi animalia quae sunt sicut mollis
testae et durae testae et malachie. Horum
enim omnium animalium natura est fri-
Modi autem animalium quae durx lestse gida, nec sanguinem habent et idoo :

vocantur, fere habent arboram et plan- aliquando quaedam horum inveniuntur in

tarum generationem : non enim gene- lacubus quae assimilantur parvis maribus
rantur per coituni : et omnes modi hujus et in locis ad quae exeunt fluvii ad haec :

generis animalis in superficie terrai gene- cnim exeunt quando quaerunt cah)rem
rantur, sicut etiam vapores ad superfi- ct cibum hujusmodi animalia sed in :

ciem terrae venientes causa sunt genera- mari generantur bujusmodi animalialiu-
tionis planlarum, sicut in aliis libris mida corpuhMita plusquam in aqua dul-
phi/sicisdeterminatum est ncc habent : ci, eo quod natura maris est calida, et

diversitatem nisi in hoc quod dicitur et babet communicationem in partibus cum

verum est, quod humidum terrestre est omnibus elementis quse miscentur in
propinquior materia vitaj siccse, sicut est corporibus animalium, hoc est, cum ter-
lumbricorum terree et hujusmodi anima- ra, humido aqueo, et humido vontoso,
lium quoe multum sunt sicca in elTectu, et spirituali aereo. Rationabiliter enim
licet actu sint humida. llumidum auLoni dictum est in libro de Pla)itis, quod
aquae propinquior est matoria vilae con- plantae communicant cum terra anima- :

chiliorum et testcorum animalium : quo- lia autem aquosa de quibus diximus com-
niam arbores non habcnt tantum de vita municant cum acre. Et in modis istis
sicut ista animalia, eo quod habent vi- participandi virtutes elementorum diclas
tam occultam animalia autem praedicta
: mira et multiformis est diversitas secun-
habcnt vitam manifestam : et ideo qualis dum magis et minus, ot propinquius et
est coparatio arboris ad terram, talis remotius.
est comj)aratio eorum quae sunt duraete- Gonus voro elementorum quartum est
stae ad humidum aqueum : quoniam ar- ignis,quod etiam contrarium est dictis
bores ad terram comparatae, sicut conchi- clementis, eo quod est subtilissimum
 :

LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. JI 229

corporum specie, habens caliditatem ve- generationem. Arborum enim quaedam

hementer activam, et destructivam, non per se, quaedam vero ex seminali virtute

debet inquiri in hujusmodi locis genera- generantur et harum qusedam gene-

:

tionis animalium quamvis tamen sit in : rantur ex stipite quodam arboris, et quse-
ordine loci suae speciei attributo, qui est dam ex ramis decisis et plantatis sicut al-
locus ignis. Ignis enim est quartum ele- lium. Ostreum autem quod vocatur hom
mcntum sed forma et species ignis se-
: Gra?co sermone, secundum hunc mo-
cundum se non apparet omnino in loco duni generatur ex diversis partibus al-
gcnerationis animalium et plantarum terius, et ideoprimo generatur parvum,
formam enim habet propriam, per quam et postea magnificatur, Ostreum autem
separatur ab aliis elementis. Non ergo quod dicitur kirokem, ot barcora quae
apparet in loco medio qui est locus gene- vocantur purpura et murex apud no«, et
rationis, nisi in forma alicujus mixti cor- alii quidam modi ostroorum, ex supor-
poris. Omne enim corpus quod sic igni- fluitate genorantur. Superfluitatem au-
tur, antequam igniatur, rarescit, et acci- tem voco mucilaginosam materiam,
pit formam quae est sicut aer, aut sicut quse in circuitu adhaeret dictis ostreis.
fumus : aut si non vaporat, nec resolvi- 8ed tamen verum isti modi onmino non
tur, videtur sicut materia terrena ignita habent, sed potius per virtutem formati-
et calefacta, sicut ignis apparet in hipido vam quae cum virtute lunae ingreditur
ii^nito. ilhim superfluitatem mucihiginosam, su-
Sed quaestio de generatione horum bito videntur multa ostrea non parva
animalium non eget de inquisitione na- sicut ex seminenata, sed mediocris quan-
turae ignis sed potius oportet quod dis-
: titatis progonerari et postoa deficiente
:

positionem kma? in elTectibus suis inqui- luna cum aliquo desiccante hujusmodi
ramus quia natura lunse magnam habet
: superfluitatem deficiunt haec ostrea, ita

communicationem cum substantia terree, quod quasi omnino non apparent, nec
secundum quod terra locus est genera- inveniuntur. Contingit ergo istos modos
tionis : et ideo etiam umbra apparet in non per se generari, sed potius ex su-
luna, quia magis est vicina naturse terrse perfluitate ostreorum ahquorum, sicut
quam alise stellse. De natura tamen et diximus : et postquam aliqua sic gonera-
dispositione lunae considerandum est in ta sunt, subito ex superfhiitato natorum
alia scientia, quae est altera pars astrono. producitur multitudo ostroorum quae
miae, in qua quaeruntur effectus coele- per se sine coitu ex superfluitate muci-
slium in corporibus terrenis. Sed quod laginosa generantur,
hic sufficit, est quod sciamus quod ter- Amplius omne sic gonoratum non vi-
minatio materise quorumdam ostreorum detur generari nisi in terra sub aqua ma-
durse conchae erit per se sine coitu maris ris veljuxta mare. Gonerantur enim hiec
et foeminse, ex solo lunai et ccclestium omnia ex humido nmcihiginoso admix-
efTectu. Quorumdam autem ostreorum to cum luto aquoso quod enim primi- :

terminatio erit per aliquam virtntem ex- tus de tali matoria exit, ost subtilo duh^e,
euntem ab ipsis ostreis, non tamen per et illud primo continotur et sustinotur a
coitum, sedper virtutem seminalem im- calore terminante, et circumstante ma-
mixtam in materia quae adhaeret ostreis, teria glutinosa torrestri, quod intus re-
sicut patebit in sequentibus : multoties manet do suporfluitate, accipit formam
autem sustinetur et terminatur ad esse ostrei : nec generalur aliud nisi quod se-
per se primo modo. cundum dignitatem materia^ putrofacta?
Et hi duo modi generationis inve- per digestionem caloris proportionatum
niuntur in arboribus, quaium genera- ost illi materiic : co quod onme quod ge-
tioni dicta ostrea propinquam habent ncratur, ex convcnionti sibi principio ge-
 :

230 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

neralur, sicut supra diximus. Non euini et virtutis et loci in quo generantur.
in laliinis potest esse genoratio totius cx Ouidam cnim modi ostroorum sunt no-
loto sicut lit in i^eneratioiu! iinivoca, sic- l)ilioros, et ([uidam sunt ignobiHorcs :

ut quando totus honio sccundum niate- ot lioc, siciit diximus, erit in eis propter
riam etformam (>x toto liomine gcne- virlulcm aninue r^^tcntam in eis a prin-

rante secundum materiam etiormam ge- cipio, qua) est virlus formativa ipsorum,
neratur: sed potius in istis lit sicut in et propter locum, et propter corpus quod
artificialibus, in quibus pars generati est est matoria ipsorum : corpora enim in 1

ex parte generantis, quia forma artificia- quibus primo oritur et retinotur ista vir-

ti est ex forma artificis, sed non mate- tus, sunt causa istius divorsitatis. In ma-
ria ex materia. In artibus enim sic ri autom multa pars tcrrestris est adu-
est, quod ex superfluo, ut ita dicam, sta qua^ continet isla animalia,et indura-
artis in forma factiva artiliciati iit arti- tur circumquaquo circa ea, et congclatur

ficiatum quam in ipsum inducit artifex. siccitate maris et calore, et fit testa du-
Similiter autem natura in semino ponit ra, sicut congelantur cornua in animali-
suum supertluum, in (juo est virtus et bus et ossa, et quasi indurantur primo

matoria ipsius virtutis. Imitando autem calido indurante et exsiccante, ot post a

licec principia, generantur liaec animalia frigido comprimente, ideo non liquo-
ostrica conchilia ex so in simili materia scunt vel mollificantur in igne.

et imperfecta simili virtute in terra et Amplius nullum omnino horum ani-

humido aqueo commixto cum terra eo :
lium umquam visum est coiro, nisi ge-
quod in tali terra est pars aqua^ commix- nus id quod Gra'ce d\c'itur kakilion et :

et in aqua tali commixta est est quoddam genus limacissive testudinis

ta,
mobilis motu processivo et tamen do
pars aeris, et in eis est calor ignis et :

coeli sicut in vaporante aeroa natura

illo otiam non est certificatum utrum go-
et est etiam calor animse per hoc quod neratio istius ejusdem sit a coitu aut si-

hiec superfluitas adhiErct animali, et ex ne coitu.

illis principiis generantur ostrea conchi-

lia, sicut diximus. Et per similia genera-

tionis principia generantur etiam arbo-
res tam in terra quam in aqua.
Amplius aliter dicentes de natura ea-
dem dicimus, quod omnes hujusmodi
superfluitatos matorialos plense sunt vir-
tutibus, et ox illis cito continontur et
tcrminantur ad formam por virtutem
illam, videlicet per spiritum extonsum
in corpore materiffi illius: sicut etiam
diximus virtutom spermatis extendi in
gutta fffiminffi in formatione ombryonis.
Heec autom virtus rotinotur intra mate-
riam por viscositatom, et incipit ditfundi

quando caleilt humor materiai et imple-

tur vento spirituali per quem fit sicut

spuma ; tunc enim statim incipit virtus

convertere et terminare et formare ma-

teriam.
Amplius inter modos ostreorum est

diversitas causata ex divorsitate matorise

 :

LIB. XVII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 231

dum semen lit in arboribus ; sed in boc

quod in plantis et in
solo est diflerentia,
quil)usdam animalibus non oportet pri-
mum movens materiam esso a masculo,
eo quod in eis virtutes sexuum maris et
foeminie sunt coumiixtse simul in una et
eadem materia, quse assimilantur planta^
vel animali generanti semen illud. In
CAPUT V. materia autem multoium animalium in-
diget, quod suscipiat principium motus
amasculo.
Adhuc autem est diflerentia, quod ci-
bus prima digestione digestus plantarum
et quorumdam animalium plantis simi-
lium aqua
est cibus autem
in terra et :

Qidd sit principiimi movens in gencra- multorum aliorum animalium unde su-
tione ostreoriim, et ciiun est pars in mitur materia generationis, intrat in cor-
primis formata ? pus eorum, et ibi decoquitur et assimi-
latur ut tiatmateriagenerationis calor au- :

tem temporis et aeris circumstantis juvat

ad digcstionem in arboribus et his simi-

libus : sicut agit calor animalis, qui na-
turalis vocatur, in cibo digerendo et as-

similando.
Manifestum cst ergo ex dictis, quod ca-

Dignum autem est quaerere quge pars lor terra' et maris cum virtute coelesti

est illa quoe primo generatur

modis in quam Iiabet, digerit et alterat et distin-

quae sine coitu extra animalia generan- guit et terminat materiam corporis gene-
tur. In istis enim oportet inquirere hoc rationis modorum ostreorum supradicto-
quia jam in praeliabitis scivimus suffi- rum : et cum iste calor rotentus fuerit

cienter,quod in sup^n-fluitate foemina- intra materiam cum spiritu, tunc erit

rum est materia conceptus et quod illa : conceptio ostreorum in materia corpora-
materia movetur ex principio movente li : et ipse erit principium sustentans et
quod est in spermate masculorum in terminans primum animatum quod ex il-

omniljus qua^ generantur ex coitu. Opor- la materia habet geuerari, et ipse est
tet ergo etiam in islis qua-rere quid est qui in corporali maleiia illa eflicit prin-
materia mota, et quid est principium mo- cipium motus generationis. Et sustenta-
vens in generatione ipsorum, ex quo si- tio quidem et terminatio arborum quae
ne coitu generantur. per se non ex semine generantur, omni-
Ad istam autem secundam questio- no est similis formee cum dictis. Gene-
nem respondentes dicimus, quod super- ratioenim in omnibus talibus fit ita,
fluitas ex qua fit generatio in auimalihus quodex una parte materiali liunt partes
generantibus ex cibo, queni animalia in- qua' sunt partialiaprincipia generationis:
tra corpus suum accipiunt et digereudo et ex illa paile materiali est cibus pri-
decoquunt : et postquam calor aniiuie mus undecibautur partes qu;\i in formas
generantis terminaverit eam et digesse- extenduntur. Cibus enim primus ex quo
rit et distinxerit per virtutes membro- formantur prima radicalia menibra, (.'st
rum, tunc esl conveniens ut ex ipsa liat in ipsa materia rerum nasceutiuni, sicut
conceptus. Et per omnem eumdem mo- seepe suporius diximus.
 :

232 D. ALB. MAG. ORD. mM\).

Amplius qusedam animalia generant materia formandorum meml)rorum, et
vermes, et sunt numero carentiuni
de huic influxui prius oportet formarc vias,
sanguine quie ex coitu non generantur, unde quo primo sustentatur foi-ma
id in

sicut id quod (jrcece dicilur fastarios, et pcr modum illum quo

el vita, aut crit

est species erucai, et aliqua genera pi- formantur ea quai exeunt ex ali([U() con-
scium fluvialium similia anguillis, sicut linente ea sicut ex ovo, aut erit per mo-
id quod fclix vocant quidam, quod na- dum quem diximus : oportet enim in ta-
turaliter est cum sanguine valde pauco, libus necessario essecibum qui sit male-
et habet cor in quo et circa quod ille riaformandorum membrorum, co quod
paucus sanguis generatur. Superius au- illum cibum intra se non habent sicut ea
tem ostendimus, quod cor est primum quse in utero aut in ovo formantur. Non
membrum quod formatur in sanguinem enim quod incrementum abs-
est aliquid

habentibus quando generantur in utero que cibo accipiat, secundum naturam.

vel in ovo. Modusvero generationis ejus Scd quidquid sit de opinione praedicto-
quod vocatur i)itestinum terrsa sive lum- rum hominum, quidquid taliter in consu-
hricus /f-rr^jgenerationem liabetsimilem eto quem novimus cursus naturai g(!-
generationi ahorum vermium : et in om- neratur, vermiculosam aut similem ver-

ni tali generatione primo generatur cor- mi habet generationem et taliter gene- :

pus superius, quia cum in tali generatio- ratum necessario accipit cibum incre-
ne cibum oporteat trahi ante animam, menti formandorum membrorum ab alio
oportet quod primo formentur membra loco quam a corde, quod est taliter ge-

per quse cibus ab extrinseco ingrediatur neratis principium formationis; hocenim

illa autem sunt in capite : et ideo in om- membrum primum aut erit sicut gene-
nibus tahter generatis primo formatur rans primum quod est cor, aut erit sicut

caput et superius corporis, et post inte- per quod venit cibus, et hoc est os et ca-

riora qutC sunt via nutrimenti, et tan- put concepti.

dem inferiora. Et sic etiam formatur cor- Oportet ergo principium generationis
pus enchehm sive anguihae : sed non ex esse in omnibus animalibus secundum
coitu vel ovis, sed modo vermium in luto alterum istorum modorum si debeat in
generatur. Et, ut loquamur velociter, eis esse vita, cujus primus actus est uti

iste necessario erit modus formationis alimento. Prima enim sustentatio et re-
omnium quae non generantur ex utero tentio materiee formandi corporis, aut
coeuntium, aut in ovo, aut modo ovi erit inclusa sicut res quae continetur in
non iiabent generationem, sicut supe- ovo, in quo clausa materia necessario
rius diximus de erucis volantibus. erit cibus propter incrementum forman-
AmpHus si verum est quod quidam di- dorum membrorum ejus quod concep-
cunt,homines et quadrupedia virtute stel- tum est secundum talem modum, aut
larum extra uterumcoeuntiumprocreari, erit sicut genoratio vermis : et sic acci-

sicut tradunt quidam astronomi impleri piet cibum extra se ab alio loco : et huic
novos mundos animalibus,oportet opinari cibo tunc primum oportet formare introi-
quod etiam in ilhs non primo quidem tum. Yirtus ergo principium formans in
cor, sed prius caput et superiora corpo- hujusmodi, ex dictis jam nobis est mani-
ris, et deinde interiora, et ultimo infe- festa.

riora formantur propter causam quam Alius autem modus possibilis ex quo
superius diximus. TaUter enim formata accipiatur cibus concepti sicut in ovis
cibum assimilatum intro se non habent, vel extra ova, non apparet nobis in ali-

sicuthabent ea quse sunt in uteris ani- quo modo generationis animalium. Et

maUum et in ovis formata propter quod : primus quidem modus qui cst pcr invo-
oportet, quod ab extrinseco influat in ea lutionem materiae sicut in ovo, non ap-

I
 LIB. XYII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 233

paret nisi in quibusdam carentibus san- ex navibus purgantur, jj^cnerantur duree

guine, sicut sunt quidam modorum an- testa? ostrea : et ideo in Jocis multis ali-
nulosi corporis : et apparet etiam in his, quando simul generantur, et prtEcipuc in

de quibus modo loquimur, ostreis con- quibus est terra limosa infusa multa hu-
chiliis durse testx vocatis : horum enira miditate spumosa : in talibus tamen hj-

in prima formatione cibus continetur in- cis proprie generatur genus sive modus
tus sicut cibus ejus quod formatur ex ostrei, quod Latine labasiiuem vocatur.
ovis, et incrementum eorum erit sicut Signum autem hujus est, quod fertur
incrementum vermium, ita quod primo quod quidam dux navigans per mare
superiora et postea interiora et ultimo cum exercitu, iixit anchoram in portu, et
inferiora producantur. Principium enim cum elevaretur anchora, ejectura est vas
vermium est ex superiori parte, et per testeum in ripam maris et post aliquod :

illud venit cibus in inferiora. Iste autem tempus jacens in ripa limo est impletum,
modus cibi est aliquo modo similis cibo et intra illud generatum fuit ostreum

qui est in ovis : neuter enim consumitur quod aslurie vocatur, et ipsum estmodus
totus informatione unius partis corporis. halzum sive durse testse.
In vermibus enim formata parte superio- Non est autem in istis modis aliqua
ri a cibo materise involutce separatur illa spermatica vel ovalis superfluitas quae
pars et distinguitur ab inferiori : et tunc exeat ab eis, vel ex qua illa animalia ge-
cibus reraanet inferius pondere suo, et nerentur, quse sit generationi conve-
formatur ex eo corporis pars inferior. niens. Et hoc probatur experimento. Nu-
Oportet enim in ultimo corporis esse ci- per enim cum expeditio bellica navium
buin sicut primo. Ultimum autem
in in Lyl)iam procederet, quiihim multa os-
corporis est,quod est sub pariete infe- trea diveisarum specierum dura3 testai

rius. Manifestum autem ex dictis est, tulerunt de mari, et posuerunt ea in ripa

quod quiecumque in prima ci'eatione sunt maris juxta civitatera quara Arim vo-
similia vermibus, secundum dictum mo- cant, et sub «quinoctiali esse dicitur et :

dum cibantur et crescunt. Et hoc mani- multo tempore ibi manentia inventa sunt
festatur in creatione prima apum et sibi non esse plura numero quam posita fue-
similium : quoniam in ipsa prima sui runt : sed illa eadem creverunt in quan-
creatione pars superior apparet magna, titate et pinguiora facta sunt. Talis auteni
et pars inferior parva valde et rainima pinguedo non quidem invenitur in ani-
comparatione superioris : et onmino ta- malibus habentibus sanguinem quia ex :

lis modus accidit ostreis durae testae et si- ista pinguedine facta sunt saporosa ad
bi similibus.Et hoc magis manifestatur comedendum.
in animali marino quod achiherinos assi- Signura autera ejus quod dictura est
milatur : hoc eniui crescit prius in parte probabiliter quidera est hoc, quod sem-
superiori, et generatur primo anterius per in his ostreis inveniuntur qua'dam
partis superioris et mernl^rum quod in
: similia ovis, sicut inveniuntur in his
hoc animali caput vocatur, majus est to- qu(e karabo vocanlur. Erunt tamen dif-

to residuo corporis. Sic igitur modus se- ferentia, quia forte aliquando istoruni
cundum quem hsec ostrea generantur, ova sunt majora, et aliquando minora.
est determinatus. In talibus enim oranibus luraen lun.e
est, quod prirai is-
Manifestura autera multum auget, et defectus ejus multum
torum modorum generantur per se ex diminuit : et taraen ex his non videtur
virtute stellarum, et ex materia conve- fieri gencratio : et ideo ha'C qu;fi vidiMi-
nienti, et praecipue ostrea (lurse testx vo- tur ova, potius sunt granuhisitates qua'-
cata. Signum hujus ost, quia siepe ex dani carnis eorum. In istis autem modis
purgamentis sordium spumosarum quoe ova magis apparent in verno tempore
231 I). ALB. MAG. ORI). PR.TO.

quando liuinoi' ahundat, ct pra^cipuc in f^atsermoncs quos louj^c suj)erius po-

modo qui vocatur relco ot moem ot libe- suimus de ligura mcmbrorum auimaliuui
ralelen. Omnis enim modus aquatico- et anatomia ct gcncratione, et conjungat
rum ha])ol tempus convouieus suoe fer- cum his qua' hic dicla sunt de causis gc-
tilitati ct bonilati suoe dispositionis. nerationis istorum, ct invenielquod suf-
Accidit autem lioc non soliim liis qua; licit ad sciendum naturas ipsorum '.

dicta sunt, sed etiam quiluisdam modis Modus crgo generaliouis animalium
pisciuui et ferc omnibus : scd modo pi- in genere ct specic, sic a nobis determi-
scium qucm vocant qiiidnm liho non ac- natus Diximus cnim dispositionem
sit.

cidit. uniuscujusquc generatiouis animalium

Quicumque autem voluerit scire in secundum se quanlum suflicit prcesenti
quibus locis marium sunl modi isti, le- speculatioiii.

1 Ci'. in priniis IV de Animalibus, tract. i, 2et3.

cap. 3 ct 4 ; et V de Animaliljus, tract. u, cap.

>©®«<SSv-—
 DE ANIMALIBUS
LIBER XVIII.
DE MODO GENERATIONIS ANIMALIUM
PERFECTORUM.

TR/tCTATLMS I

De causa differentice sexuum ei assimilaiionis animalium.

(le generatione animalium universaliter

et particulariter dicenda erant, et osten-
so quod mas et fojmina per divcrsa indi-
vidua distinguuntur in onmibus comple-
CAPUT I. tis animalibus, restat nunc dicere de vir-
tutibus maris et foeminae.
Dicemus ergo has virtutes primas esse
in omni generatione, et principia eas
De cmisa differentise sexus masculini et scso omnis generationis tam animalium

foeminini secundum opinionem Empe- quani plantarum. Hiiec tamen principia

doclis et Democriti, et de improhatio- in quibusdaui sunl distincta, et in qui-

ne opinionis eorumdem. busdam non.

Dicamus ergo primo dc causa genera-
tionis ct distinctionis borum sexuum.
Quoniam absquc dubio antcquam em-
bryo compleatur in utero, maris sexus
Omnibus igilur sic determinatis quoe distinguitur figura et natuia a soxu be-
236 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.

iiiiiia\ Et ost (lubium, utruiii diirorontia f(Emina, caleficri : oportet quod id quod
ista scxuum sit ex maro, vol foemina, aut cst mas, gencralitor mutotiir iii hcmi-
ex loco matricis? Quidaiu cuim (licobaut, nam, ct id qiiod cst f(omina, mutetur in
qnod mas ci'it ([uod coucipilur iu matricis niarcui : quia socundum l'jupedoclem,
])artc siiiistra. Alii autcm causam (listiii- cnibryo cst in matricc sicut si vas tc-
ctionis scxuum matrici attribucntcs, di- stcum dicamus csse in fornace, quod a
cunt cum P.mpcdoclc, quod non cst lo- fornacc accipit totam complexionem ct
cus, scd qualitas cjus quod est in matri- non aliquid ex seipso et idco dicit, quod :

ce, est causa distinctionis sexuum. Di- cmbryo cx se vcl ex spermate nihil lia-
cunt cuim, quod spcrina cadcns in ma- l)ons, totam formationem et complexio-

triccm calidam, formatur in marcm : ct ncm ad masculinum vcl fcemininum ac-

spcrma cadcns in matriccm frii^idam, cipit a matrice. Et quia hoc omnino est

formatur iu focmiuam. Causam autcm irrationabilo, manifostatur ex hoc quod

liujus caloris vcl frij^^oris dicunt esse sermo Dcmocriti cst rectior ct mclior :

mcnstruum, quod suo calorc vel fri- eo quod ille qu£erit difTcrontiam genera-
i;ore spcrma mutat in cas qutC dictse tionis eam qua> secundum substantiam

sunt sexuum difrerentias. Democritus ost difTorentia gcnerationis hanc cnim :

autcm opinatus cst causam dilTcrentiaj in principiis intrinsccis generati Demo-

scxuum non csse in matrico, scd potius critus accipit : et idco rationabilius dixit.

quod sperma quod descinditur a mare, In sequentibus tamen ostendemus quid

sit causa hujus difTcrcntise : et hoc dicit veritatis aut falsitatis habcat scrmo De-
facorc (JilTerentiam inter marcm ct Uv- mocriti.
minam. Amplius si calor et frigus matricis sint
Dcbilis autcm ot parum rationis ha- caus» differentise maris et fceminoe, tunc
bens est opinio Empcdoclis. Cum enim soquerentur in causa maris et fceminse

dixit, quod causa ma-

difrorentise inter signa manifesta : et lioc esset valde leve

rem et fVrminam, est frigus tantum] ma- viderc : quoniam evidentia sunt signa

tricis, et nihil aliud, patum cogitavit matricis calidse, et signa matricis frigidae,

qu(jd magnam difTcrontiaui in nato fa- sicut dicunt quidain medicorum : hi

ciunt ct alia mcmbra goncrationi conve- onim ex talibus et talium signis opinan-

nicntia magna enim cst dilfercntia intcr

:
tur se scire causam maris et fceminae, di-

matricem et alia mombra generationi centes difforentias esse manifestas se-

convcnientia et alia omnia membra, xuum cum tamen non
: sit leve videre et

quorum virtutes in se habet sperma quod sccundum causam certam invenire prin-
cstprincipium generationis. Alia enim cipium generationis maris et foeminse ox

omnia membra quorum virtutes sunt in principio causse quam inducit de calore

spermate, magis vidontur facerc hujus- vel frigore matricis. Dicere cnim quod
modi diffcrcnliam, quam matrix aut sperma quod cst principium gencrationis
mcuibra gcnerationi convenicntia. Si sequitur necessario dispositionem matri-

cnim sola matrix et mcmbra gcncrationi cis, ita quod cum caletlt in matricc, non
convcnientia hanc faccrent, tunc oportc- crit membrum hoc,sed contrarium : sic-

retquod si duo conccpta virtute ot non ut si spcrma est principium foemiuce et

actu ponercmus esse completa, quorum calefit in matrice, tunc crit contrarium,
unum virtutc est mas, et alterum virtute lioc est, masculus : et sic ox dispositione
est fcEmina sccundum principia forman- matricis formantur mcmbra conveniontia
tia quae sunt in ipsis, ita quod unum vir- coitui quibus differunt mas ct fcemina,

tute formante liabeat mcmbrum foemincB, cst valde irrationabile, sicut ctiam dixi-
ct dcindc dicamus matricem in qua cst mus superius.

mas, iufrigidari, et mati'icein in c[ua est Amplius in una matrice sive in una
 LIB. XVIH DE ANIMALIBUS, TRACT. I 237

camcra videmus
vel distinetione matricis ri causa frequentis hujus distinctionis, et
frequenter gemellos fcjetus, quoruni unus frequcntis adunationis. Non enim hsec
fuit mas, et alter fcemina, cum tamen illa distinctio et adunatio est propter calo-
matrix non fuerit simul calida et frigida. rem et frigus, cum tamen istae qualitates
Et lioc pra)cipue videmus in animalibus, matrici accidant secundum totum : et

qme multos simul fcelus faciunt. VA vi- sanguis menstruus qui fluit in malricem,
deretur secundum dicta Empedoclis et aut calidus est, aut frigidus, et non pot-
quorumdam medicorum, quod unum so- est simul et excellenter habere utramque
lum membrum coitui conveniens, debe- qualitatem.
ret esse in omnibus fcetibus istis multo- Nos autem in prjehabitis diximus ve-
ties quia tales gemellos in una camera
: rum modum causte masculi et fceminse
matricis esse frequenter videmus per esse in dispositione spermatis : et secun-
anatomiam tam in animalibus gressibili- dum veritatem habitam in priccedenti-
bus, quam in natatilibus quibusdam pi- bus, est sermo iste quem de causa hujus
scibus animalia generantibus, sicut ge- inducit Empedock^s falsus. Si autem lu-
nus celeti, et delphini, et cete gran- lis est dispositio spcrmatls, qualem su-
dia. perius esse determinavimus, ubi etiam
Auctor ergo sermonis istius graviter ostensum quod non exit a quolibet
est,
erravit deceptas, si ista inconvenientia membro secundum actum habens virtu-
quae sequuntur, nonvidit, et talem indn- tem cujuslibet membri, ubi nihilominus
xit positionem. Si autem preevidit htec ostensum est sperma maris non esse ma-
inconvenientia, intolerabilius erravit, teriam corporis cmbryonis, sed potius
opinando quod haec quam dixit, esset converti in spiritum, bene ex dictis supe-
causa maris et foeminse.Causam enimhu- rius habemus in promptu rationes per
jus esse dixit calorem et frigus matricis: quas potentes sumus contradicere ratio-
secundnm hoc enim omnes gemelli prffi- nibus Empedoclis et rationibus Demo-
cipue qui in eadem sunt matricis camera criti : et si quis alius concordans cum his
deberent esse aut ambo mares, aut ambo simile aliquid dixerit, contradiceremus
f(.Emin?e. Non enim potest dici, quod haec ei per easdem supradictas de spermate
membra in quibus ditferant mas et fie- rationes. Non enim potest esse quoddam
mina in talibus gemellis sint generata corpus spermatis in fojmina habens vir-
a matrice distincta in partibus continen- tutem membrorum fccminse ex quo etiam
tibus gemellos, ita quod pars calida ge- tlat fccmina, et quoddam aliud in mare
neret membrum genitale maris, et pars habens virtutem membrorum maris cx
frigida generet genitale fo?minoe : et ideo quo iiat mas, sicut dixit Empcdoclcs, ct
qua?dam membra genitalia sunt in mare, hoc bcne probatum cst supcrius in libro
et qusedam in foemina, ita quod ad pro- decimo quinto scientia» hujus *. Natura?
pinquas partes matricis generatio eorum enim membrorum non sunt distinctae in
refertur membrorum : talis enim quanti- spermate, neque secundum actum exi-
tas matricis continens diversos gemellos, stentes in ipso, sed potius quia una pars
necessario in gencratione istorum gemi- vincit aliamin digerendo ct terminando,
norum distinguitur : et iterum postea sicut inferius ostendcmus, ideo quoddam
adunatur in unamvirtutem quando con- sperma crit mas, ct quochlam eril funui-

cipitunius sexus gemellos ftetus : et hoc na. Univcrsalitcr cnim loquendo melius
est valde rationabile, nec posset assigna- ct naturalius est atlribucre difTcrcntiam

' Cf. XV (le Animalibus. tract. i, cap. 1 ct 2, et etiam tract. ii.

238 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

scxus causse tali quae sit cx victoria mcm- corum qiii oj)inanlur, quod liiEC sit causa
bri quod est priucipium formationis om- quarc cmbryo fromiua similis cst matri,
uium aliorum membrorum, ila quod ct enibryo mas similis patri.
modo illius mcmbri cflicilur aniuial, aut ]\os autem vidcmus quod falsum est,

mas, aut focmina : quia hoc concordat quia saepc videmus in inguinc solo simi-
formationi et generationi membrorum litudincm ad matrcm : et fcrc in omnibus
ct natura?. Neccsse est cnim, quod om- aliis membris est sirailitudo ad patrem,

uno aliquo, re-

nis multitudo quic est in et e convcrso : igitur talis membrorum
ducatur ad unum aliquod sccundum cau- propinquitas non potest esse causa divcr-
sam, et ita ad unum aliquod quod sit sitatis sexus, sicut diximus : sed potius
causa omnium aliorum oportct reducere alteratio totius corporis crit causa : et

omnem multitudinem membrorum qufc htEC alteratio procul dubio principium

sunt in corpore : et sic attribuerc causam habebit cor, ct fluet per venas quietas,
maris ctfcrniince, victoria^, unius mcmbri et pulsatilcs, quae sunt positae sub corde
in digerendo et terminando matcriam, a quo originantur, et per venas ab his
mclius est quam attribuere calori et fri- ramilicalas, quai cibo ex extremitatibus

gori matricis et menstrui tantum. corum rcsudantc lactant et nutriunt car-

Quaislionem enim faciunt has opiuio- ncm cibo qui in se habet cordis virtutem :

nes introducentcs, pcr quem modum ac- quse quidem vcnce non sunt creatffi prop-
cidit in generato, quod in uno mcmbro ter matricem sicut propter suae originis

coitus est contrario modo dispositus principium nequc habcnt

: in nutriendo

quam in alio, ila quod in uno est quasi qualilatcm matricis, sed potius c conver-
recipiens sicut cst matrix et illi adjuncta, so matrix in dispositionc naturali erit

in alio autem est sicut confercns sicut proptcr vcnas talem virtutem cordis vel
cst verctrum et ei adjunctum. Et qua'- aliam in sanguinc portantes et hoc :

runt hanc qusestionem quasi difricilem, multo rationabilius dicitur ct vcrisimi-

et quasi quee non possit hal)ere respon- iius co quod nos videmus quod matrix
:

sionem, nisi eam solam, quod dicamus secunduui naturam non est nisi ad san-
virtutes patris et matris csse in spermate, guincm recipicndum, et non estde mcm-
et virtutcm matricis opcrari mcmbrum bris principalibus, quai virtutes habcant

coitus ad similitudinem suam, et virtu- creatriccs et formatriccs aliorum, sicut

tem patris operari meml)rum secundum cst cor, ct hepar, et cerel)rum, sicut in

suamsimilitudinem in aspcctu et iigura, antehabitisdeterminatum est. Crcatio

et ita dicunt quod membra sequuntur se cnim vcnarum virtutem cordis dcferen-
ad invicem sempcr. tium naturaliter cst antc crcationcm ma-
Nos autcm contradiccntes his, dicc- tricis, et spcrma cst antc causam gene-

mus quod si hoc accidit propter appro- rationis qutC sic ex matrice accidit neccs-

pinquationem quorumdam membrorum sario,quod ipsum principium generatio-

ad invicem sicut ad patrcm vcl matrem, nis quod est spcrma habeat a generante
ad quam
pcr similitudincm virtutis ap- primo aliquam qualitatem sibi substan-
propinquat sperma tunc non debet ista : tialcm, proptcr quam accidit cx ipso talis

similitudo tantum inveniri in membris in gcncratis divcrsitas scxuum quee dissi-

quibusdam, sedin omnibus membris ex- militudo membrorum ad coituni perti-

terioribus et intcrioribus pcr totum cor- nentium quando ad invicem comparan-

pus, in quantum sunt propinqua ad in- tur.

viccm in palre vel in matre, sicut dixi- Non ergo omnino ponendum est, quod
hsec hujus diversitatis causa et princi-
mus, per sperma, quod aut habet virtu- sit

tem membrorum matris, aut virtutem pium, quod supra inducti Philosophi

membrorum patris: et ila figmentum causam et principium esse dixerunt, sed

 LIB. XVIII BE ANIMALinUS, TRAGT. I 239

qucedam alia causa. Posito enim quod perit sperma maris. Si autem sperma
sperma sit principium generationis, ha- maris cadit in dextram, et sperma fcemi-
bebit in se etiamsi per impossibile pone- nsB in sinistram, erunt gemelli ditferentes

retur a mare non exivisse, nec sustenta- in sexu. Si autem verum est quod illi di-
tum in matrice, sed alibi ubicumque hoc cunt, quod videlicet generatio maris aut
fuerit :enim in quo est causa geno-
in eo foeminae est propter istas duas partes ma-
rationis, est quairendum de causa diver- tricis quae sunt dextra et sinistra, et non
sitatis generatorum, et non in alio erit proptcr totum corpus matricis, sicut di-
causa principalis, licet forte causio pos- cebat Empedocles : si tunc dicamus se-
sint esse quffl sint causio disponentes ve- menesse in matrice, generabitur eml)ryo
ram causam. qui creatur in matrice, sine operatione
Ilic etiam idem sermo conveniens ost virtutis matricis, hoc est, sine operatione
contradictioni illorum qui opinantur^ virlutis matricis qusB sit in semine : et
quod mas erit cujus sporma cadit in dex- luncnon oportetquod in fa^minarum sc-
tram matricis, et fcemina erit cujus mine sit virtus omnium meml)rorum.
sperma cadit in sinistram. Hi enim di- Et per eamdem rationem id quod ex
cunt sola loca matricis has causare diffo- virtute dextrte partis formatur in mascu-
rontias, quauivis nulla sit convenientia luni, erit formalum sine virlute membri
ad hunc vol illum sexum ex convenien- virilis, quas sit in semine ; et secundum
tia materiuB. Tamon etsi poneremus spor- lioc per operans exlrinsecus convertitur
ma habere convenientiam ad sexus diffo- sperma in figuras membrorum principa-
rentiam, adhuc non recte dicerent hi qui lium, eo quod de principalibus membris
tenent hanc positionem : quoniam illa suntmembra genitalia : quod est absur-
convenientia quae esset in materia, tunc dum valde apud omnemhominem scien-
esset dispositio quajdam ot complemon- tem naturam generationis physica^.
tum formationis membrorum quffi fa- AmpUus etiam, sicut in antehabitis di-
ciunt sexus difTcrontiam ox locis matri- ximus, jam per anatomiam inventum
cis : et hoc esse non potost. Per hunc au- est, quod rnas formatur in parte matri-
tem eumdem sermonem debet contradici cis sinistra, et foemina in dextra : et in-

dictis Empedoclis, qui causam distinctio- venti sunt gemelli in eadem parte ma-
nis maris et fcrminai ponit in caloro ma- tricis in diverso sexu hoc non seniel
: et

tricis, sicut prsedictum cst. inventum est, sed multoties hoc accidit,
Similiter autem et illi faciunt, c|ui cau- prsecipue in animalibus quse inultos si-
sam distinctionis inter marem et foemi- mul progenerant hlios: ergo nihil omni-
nam ponunt per rationem virtutum om- no est quod dicunt de parte dcxtra et si-
nium membrorum, quas dicunt esse in nistra, quod sint causee dilTerentiie se-
spermate mulieris et in spermate viri. xus.
Hi enim duo spermata dicunt cadere in Amplius quidam dixerunt, quod causa
matricem, sed quod alteram vel alterum diflerentiee in sexu, est exitus spermatis a
formetur, sperma videlicet viri, aut foe- testiculo dextro vel sinistro. Dicunt enim,
minoe, dicunt creari ex casu suo in dex- quod exiens a doxtro testiculo sit mas,
tram vel sinistram : quando enim ambo et exiens a sinistro sit foemina : et hoc
simul cadunt indextram, propter conve- probant, quod si ligaverint stringendo
nientiam loci formatur sporma viri in viam quic est inter dexti'um testiculum
marem, spcrma fcrminse propter
et perit et canalem verelri, et sic coeat, ex spor-

loci contrarietatem. Si autem ambo ca- mate illo generatur fcBmina et si ligan- :

dunt in sinistram matricis, formatur do stringat viam qua^ est intor sinistrum
proptor loci convcnientiam sperma foe- tosliculum et canalom, genorabitur ox
minse : et ex contrarietate ejusdem loci spermate sic fuso mas. lloc autem vide-
 240 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ril eliaiu sonsissc llonieriis diccus : « Ki
secti lesliculuin dcxlruiu non liabeules
gcneranl focniiuas, cl sinislruiu non lia-

bcnles gencrant marcs. » Hoc autciu non

cst verum : quia ego vidi sectum testi-
culo dextro, ct post scctionem gcnuit
primo illium, et poslca genuit liliain : et

ideo hoc quod dicunt, accidit ct non fuit

illacausa quaiu dixerunt, sicut etiam di- CAPUT H.

vinatorcs dicunt sc oculis vidissc, quod
evenit quod divinaut, cum hoc quod di-
vinant non sit causa, sed ex alio quidem
sicut ex causa accidit quod ad divinatio-
nem evenit. Hsec igituret his similia di-
cuntur ex causae verce ignorantia. Mcm-
bra cnim qu.T illi dicunt esse cau- Be vera causa differentix maris el fa'-

sam dilferenti.-fi sexus, procul dubio minse secundum doctrinam Aristotelis

non conveniunt animalibus in genera- et aliorum Peripateticorum.
tioue dilTerentis sexus marium aut Uv-
minarum. Cujus signum exprcssuiu
est, quod multa alia sunt partici-
pantia ditrerentiam scxus maris et fce-
minae et generantia mares et faniiinas,

testiculos nullos habentia, sicut sunt pe-

dibus carentia, sicut multa genera pi-
scium, ct generaserpentium. Ad veritatem autem rei accedentes
Conveniunt tamen dictae opiniones. comprehendcre dcbemus causam cx pro-
Dicentes eiiim causam gencrationismaris pinquioribus rei principiis. Supcrius au-
et foemin» calorem et frigus, sicut dice- tem jam dcterminavimus dispositionem
bant Einpedocles et Dcmocritus : et di- membri cujuslibet cum causse declara-
centes causam csse exitus spermatis a tionc quae facit mcmbrum esse hoc quod
parte dcxtra vel sinistra, conveniunt in cst. Et secundum ea quse determinata
causa remota : quia non dicebant exitum sunt, crit mas distinctus a fortitudine ali-
spcrmatis a dextro testiculo esse causam, cujus virtutis, et fcemina causabitur ade-
nisi quia illa pars est calida : et ideo facit ])ilitate ejusdem virtutis.
marem, ct alia pars propter frigus facit Secundum hoc
igitur dicimus, quod
fcrmiuam. Calor enim est principium di- sperma virtuosum potens bene materiam
gestionis : et remo-
ideo etiam quamvis cui advenit digerere et terminare per for-
te, tamen aliquid comprehenderunt de mationem quse est in ipso, quee genera-
veritate causw ditTerentia^ sexuum nul- : tionis est principium. crit procul dubio
lus tamen perfcctam ct absolutam pro- causa maris in Dico autem
concepto.
nuntiavit causam. principium non materiam ex qua erit
et

corpusin similitudine gcnerantis, sedpo-

tius principium movens ct formans ma-
teriam. Si enim hujusmodi motum pot-
est per se perficcre, aut adjutorio quo-
rumdam aliorum, ita quod ipsum sitope-
rans ct terminans materia enim foemi-
:

noe quae descendit ab ipsa, est quasi pa-

 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 241

tiens et iioii agens. Si autem sic est, et in ultimo decoctionis erit cibus vahle
jani scinius ex liis qu« Meteo-
in quarto paucus et mundus : et hic est sanguis in
rorum tradita sunt, quod bene digestum habentibus sanguinem : in his autom
etterminatum, non digeritur nisi per ca- quse carent sanguine, crit humor conve-
lorem necessario, etin maribus est mate- niens sanguini el vicem ejus habens. Et
ria melius digesta et terminata, oportebit non potest iste ultimus cibus esse semper
necessario quod mares in quantum ma- ffiquahter digestus, neque sequaHter for-
res, sint calidiores foeminis in quantum tis, secundum cventum di-
sed pro certo
sunt fcEminae. gestionis erit aHquando fortis virtutis, et

Amplius aliquando fceminae quorum- aHquando dcbiHs. Et omnino in eadem

dam animalium forte inlirmatae erunt munda quse
dispositione est superlluitas

mulli menstrui ex frigore et debilitate exit abhumore in substantiam sper-

isto

qune accidunt non propter calo-

eis, et matis. Omnis autem virtus operans vcl

rem : et ideo decepti sunt quidam opi- agens aHquem actum vel debens agere,

nantes foeminas calidiores esse maribus, accipit instrumentum quo paucioribus et

ex eo quod menstruum accidit foeminis et compendiosioribuspotest ilkim quam se-

non maribus dicunt enim hi mcnstru-
:
cundum naturamhabet explere operatio-
um non accidere nisi propter abundan- ncm. Sperma igiturfortioris virtutis quod
tiam sanguinis et caloris foeminarum su- in marem format materiam, dat necessa-

pra marcs. Errant autem sic dicentes, eo rio membrum conveniens coitui mascu-
quod non omnis sanguis secundum unam Hno sperma debiHus quod in foenii-
: et

et eamdem dispositionem calidus esse di- nam for-mat materiam, dat matricem foe-
citur. Opinantur tamen hi, quod omne miueC ad materite susceptionem qua3 for-
humidum sanguinei coloris existcns, sit mabiHs estin conceptum. Per hunc enim
calidae naturte, non distinguentes subtili modum unum spcrma traducitur in aHud
consideratione inter sanguinem clarum sicut mascuHnum suum semen projicit

mundum, et alium sanguinem non cla- in foemininum et ad hoc membra coitus

:

rum neque mundum. Sanguis enim in utroque sexu habent convenientiam.

clarus mundus gencratur ex cibo optimo llac ergo necessitate mas habet instru-
bene digcsto : et per hunc modum diges- mentum sibi conveniens, et foemina ha-
tionis exit cibus paucus bonus in ultima bet aHud proportionaHter per oppositum
digestione ex multo cibo non completo modum iHi respondens. Iloc autem quod

et non assimilato. in fcemina estmatrix, etin mare estaHud

Hoc autem manifestatur in operationi- quod aptitudinem habet sperma ponendi
l)us fructuum pepanorum, in quibus ex in matricem, nisi sit in valde paucis in
multo succorum cibo valde parum elici- quibus foemina membrum habet quod
tur ad fructus formationem et diG;estio- ponitur in corpore maris : eo quod frigi-
nem. In omnibus enim hujusmodi cum dum valde est animal illud, ct sperma
cibus uhimus ultima digestione conqile- suum currere non potest et ideo oporlct :

tus, comparatur ad primum cibum, erit quod quasi hauriatur a fccmina sicut ex
valde modicum et purum id quod ulti- cistcrna quadam.
mam passumest digcstionem, quod sicut Scimus autem jam ex muUis pr;ehabi-
purius eliquatum est ex multo cibo. Si- tis in hac scientia, quod natura omni

miHter autem accidit corporis membra : membro ofliciaH simui cum forma virtu-
enim corporis ab invicem recipiunt secun- tem dat qua perficiat oflicium adquodcsl
dum proportionem decoctionis, et cibus secundum naturam. Natura enim in om-
in membro primo minus, in scquenti au- nibus facit lucHus melius autcm quod
:

teni plus, et in terlio adhuc pkis in ul- : potest csse, cst ut oniciaiia mcnibra sint
timis autem optime est decoctus et sic : talis dispositionis quaiis dicta est. Om-
XII
212 D. ALB. MAG. ORD. VJ\MD.

nia onim loca et figurap membrorum sunt sa prdpterquam quiddani eoruin qua' in
distributa secunduni viitules congruas matrice genriatur, cffii itur uias, et quid-
sibi ad officia sua perairenda. Simililer dam autem pro certo est,
f(pmina. (lausa
autem virtutibus perfectae suut superllui- quodquando quod estprimum et prin-
id
tates exeuntes ab eis. Dico autem siiper- cipium motus, cujus motus est digerere et
fluitates quse superabundant ex eo in quod terrainare et formare materiam concepti,
virtutes suas membra impresserunt, non est debile et vincere raateriara perfecle
eas qufe abjiciuntur ut corruptae. Quod non poterit, eo quod debilitatur in di-
autem membra sint compb-ta virtutibus. gerendo proptcr imbecillera cabireni
et sint necessaria ad operationes, proba- queni liabet, et non potcrit ad formara
tur inductione omnium memljrorum : forraativae qucC in ipso est, forjuai-e em-
non enim completur visio sine oculis, ne- l)ryonera, necessario niateria concepli
que oculus est aliquid in ratione oculi si- transraovetur in aliquid contrariura pri-
ne visu, idem est de aliis membris.
et rao fornuinti in eadera specie tamen exi-
Scimus autem per antecedentia, quod tens. Hoc autera non est nisi complexio
compleraentum creationis et formationis foeminae : quia fcemina, sicut ostendimus,
ventris et vesica? et omnium membro- contraricC coniplexionis est raari : id enini
rum his similium, non est nisi per con- quod est in raatrice, proptt-r forraae uni-
venientiam exitus superfluitatis ab eis : tatera, erit necessario aut mas, aut foemi-
et ad hoc halient virtutes. na. Quia autem hi duo sexus diversasha-
Amplius dudum iu aliis libris physicis bent virtutes, oportet necessario, quod
probavimus, quod ex eisdem est genera- instruraenta virtutibus contrariis respon- I
tioet nutrimentum et augmentum. Opor- dentia sint diversa.
tet igitur, quod omne membrum talem Araplius cura aliquod de principalibus
habeat in se cibum, a cpionutriatur, qua- raenibris alteratur in complexione, ne-
lis est ille vel fuit a quo generatur vel cesse est totum corpus in virtute alterari,
generatus est : et hic cibus in membro 00 quod aliquo modo totum corpus sus-
est superfluitas membri similis a qua ge- tentatur a raembro principali. Oportet
neratum est : et ex quo est similis illi. igitur. quod ad alterationem membro-
potest etiam lia?c superfluitas in geni-ra- rum 2:enitalium totum alteretur animalis
tionetali alterum perCcere membrura. corpus, et sint contrariarum complexio-
Nec obstat hoc quod opinati sunt qui- nura corporaraaris etfcemiuce. Hujus au-
dam, quod nutrimentum est e contrario, tem signum est quod hoc cognoscere fa-
et non ex simili hoc enim secundum : cit, quod cura aliquod aninuil castrtitur,

ahum modum est verum. Contrariura rautatur cora}dexio ipsius in toto corporo,
enira accipitur duobus raodis, quos alibi ita quod inter castratos et fcErainas se-
determinaviraus : contrarium scilicet in cunduni complexionera raodica est diffo-
principio decoctionis, vel in fine. Si enira rentia. Causa autera est quara diximus,
orane quod corrumpitur, transrautatur quod videlicet quaedammembra sunt prin-
ad contrariura, et oranis alteratio corrup- cipalia in C(U'pore, et quaedara sunt socun-
tio qusedara est, oportebat alterationeni daria. Mutatis auteniprincipalibus. raul-
esseniotum de contrario ad contrarium. ta de consequentibus inutari est necosse.
Decoctio autem est alteratio cibi, et ideo ]Mas autoraia orani genere animaliura
est de contrario ad contrariura : et sic in ost naturae et virtutis principium^ sicut
principio est dissimilis, in fine autem si- dicitPvthagoras. Mas autora vocatur. qui
miUs et conveniens. potest perfecta potentia naturaj. Fcerainae
His autem rationibus ex alibi determi- autera attribuitur debilitas et adjutorium
nalis sic suppositis. dignum est ut raajo- operatiouis naturae per raatoriae admini-
ri et certiori declaratione declareturcau- strationem. Fortitudo autera et debibtas
 LTB. XVIII DE ANDIALIBUS, TRACT. I 243

non causantur, nisi per digestionem et corde carentibus primo formatur mem-
indiuestionem caloris natiiralis et aniina' bruin quod est cordi conveniens et obti-
virtutem liabentis, terniinantis et com- nens vicem ipsius. Oportet enim primo
plentis cibuin ultimuni : et sic ex ealure esse causam maris et fuMninse antequam
hujusmodi in superlluo cibi ullimi causa- haec iiat sexus ditferentia. Ditferentia
tur diirerentia sexus in his quae generan- enim maris et foeminae, non est nisi prop-
tur. ter diiTerentiam eorum membrorum quae
coitui deserviunt. •

Sicut enim prius diximus, liaec mem-

bra propriam habent operationem, sicut
et omnia alia sicut oculus Iiabet visum,
:

et auris audilum : et sic ista membracoi-

tus cum sint de sccundis post cor forma-
tis, principiuni sutc facturte accipiunt a
corde, et virtutem sexus quam a corde
CAPLT III. accipiunt, eifundunt in totum corpus,
sicut diximus in praeliabitis.
Ad ea autem dc quibus a principio lo-
cuti sumus revertentes, dicimus sperma
esse superfluitatem cibi uUimi, ultimum
cibum vocantes illum qui jam per dige-
stionem quartam pertransivit virtutes om-
Li quo probatur cor esse principium in- nium membrorum ct hic transitus ad :

ter menibra differentise sexiis : et qui merabra creat similitudinem nati ad pa-
sunt in pluribus generantes foeniinas, trem generantem in forma et specie
et in pluribus fjenerantes rnasculos. membrorum. In hoc etiani dicto apparet
manifesta differentia sermonis nostri di-
quod sperma transit ad quodiil)et
centis,
menibruma sermone IMatonis et aliorum
quorumdam dicentium, quodsperma exit
a quolibet membro, habens substantia-
lem virtutem ipsius.
Diversitas autem quae est inter semen
Sicigitur determinata causa diiTerentice maris et semen ftt-minae. est quia in se-
sexus secundum virtutera sexus quae est mine maris est prima virtus movens in
in spermate quse est principium movens generatione animalium, et potest digere-
in generatione, qucerendum est ulterius re ultinmm cibum qui est materia con-
quod sit principium ejus in membris ? cepti, et facit ipsum transirc ad matricem
Ostendimus enim superius, quod unum ffemincTB. In famina autem est materia ex
membrum est a quo reliqua principian- qua causatur embryo propter quod cum :

tur. Secundum autem ea quae bene supe- semen maris fuei-it vincens perfcctc, ct
rius determinata sunt, quod causa dilfe- obediens omnino fuerit raateria quae est
renticB sexus est prima virtus quae est in ex raatre, tunc conceptura erit simile pa-
membro in quo inter membra primum tri : eo quod tunc conceptura ducit ad
principium est caloris natur.dis. ILec forraam qua a virtute patris est in ipso.
enim est causa. quod terminatio et for- Cum auteni fuerit victum ex inobcdientia
matio cordis est ante terminationem el materia', aut ex propria debililate, ibit in

formationeni aliorum membrorumtam in generatione ad forniani contrariam inc.

mare quara foemina. In animalibus autem est.. ad simililiidincm matris : duia firmi-
24i D. ALB. MAG. ORD. PR.EI).

na naturalitcr ost contrariie complcxiouis misso calorc abuuchit liumor extraneus

mas, Immcclaiisct non augciis, plurimum vi-
mari. Mas enim iu quanlum cst cst

carulus, eo quod calor in forma masculi dcmus (ixjuvenibus mulicribus gcneraro

vincit, frigus autcm in ftrmina. Cibus fccminas. Calor enim qui csl iii junioribus,
nondum est completus calor autcm in
autcm sanguincus qui naturalitcr calidus :

scnioribus est diminutus.

est, non infrigidatur nisi propter rcmis-

sionem caloris. Amplius corpora humida phlcgmatica

Adhuc auton, sicut prius diximus^ na- habentes, quorum complcxio est muHc-
bris, frcqucntius foMninas gcnerant quam
tura dat unicuiquc supcrfluitati instru-
convenicns quod recipiat eam hi quorum semcn cst globosum glandu-
mentum :

losum ac sit congclatum talis onim

spcrma autcm est superiluitas : et ideo si :

corporum dispositio ost propter caloris

habct reccptaculum proprium matricem
in qua perticit generationcm. Hsec au- naturalis diminutionem.

tcm superfluitas quee sperma cst, major Amplius autcm cum flat ventus scp-
concipiuntur frequentius
est in maribus animalium majorcm calo- tentrionalis,
mares eo quod ventus ille frigiditate
rcm habentibus heec autem sunt san-
:
:

guinea boni corporis existentia : mem- sua claudit poros, ut sic calor naturalis
l)raautem recipicntia eam in corporibus ad intus convcrsus melius sperma dige-
marium non sunt nisi vise et vense istius rat. Cum autom austrini sive meridiona-

les sunt ilatus, frequentius concipiuntur

superiluitatis et sic quidcm derivatum
:

ad vasa seminaria est sperma in masculis, foeminse, eo quod corpora humescunt ct

in fceminis autem propter digestionis ma- resolvitur calor qui est in eis ad flatum
calidum meridionalem, qui calore suo
litiam et imperfectionem cst superfluitas
poros aperit et resolvit corpora proptcr
multa sanguinea indigesta propter quod :
:

quod etiam sperma in austrinis flatiBus

eliam neccsse quod in foemina sit
cst,

membrum hanc multam superfluitatem cst majus in corporibus animalium quam

in flatibus borealibus et quando multi-
et hoc membrum debet esse
:

recipiens :

plicatur sperma, non benc digcritur. Ex

dissimile membro virili et proptcr mul- :

titudinem superfluitatis oportet quod ha- simili ctiam causa provcnit, quod men-

beat magnitudinem propter quod etiam:

struum in corporibus mulierum magis
fluit in luntc diminutione, eo quod
dies
matrix in tali figura formata est. Diver-
sitas autcm inter foeminam non
marem et illi frigidiores et huinidiores sunt aliis

cst nisi proptcr divcrsitatcm naturse ho- diebus mensium propter luminum dimi-
rum membrorum, quse coitui dcserviunt nutionem ultimam quia ad diminutio- :

et gcnerationi. Sic igitur dcclarata cst nem luminis sequitur diminutio caloris.
causa propter quam in matrice distin- Sol enim facit aistatem et hiemem in
guuntur et mas et fiemina. anni spatio. Luna autem variat tempora
Testantur autem accidentia gcneratio- quatuor in omni mensc. Nam in prima

ni et generantibusverum esse quod di- inccnsionc usque ad quartum adspectum

juvenes, in quibus est calida et humida a quarta autem
ximus. Videmus enim :

adhuc primse aetatis abundat humor, usque ad prGeventioncm quando plcna cst,
est calida et sicca et in prsevcntione us-
propter hcbetem qui in ipsis est calorem :

plurimum gcncrare filias plus quam eos que ad secundum quartum adspectum est
frigida et sicca a secundo quarto us-
qui plus in tetate processerunt usque ad
:

quc ad conjunctionem est frigida et hu-

exsiccationem majorem primi humoris ct
usquc ad acunien caloris ct de his di- :
mida.
ximus in libro de JuvenliUe et Scnectu- Amplius pastores fatentur, quod non
te. solum propter borealcs flatus mares ge-
Amplius senes etiam in quibusdam rc- nerantur, et fueminse propter austrinos,
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 245

i-ed etiaiu propter adspectum. Si enim processerint, generabunt quando calor

oves coeuntes adspiciunt ad boream, di- excedens temperamentum ahquantulum
cimt quodfrequenter generant niares et : reniittetur. IIoc etiam aliquando operatur

si in coitu adspiciunt ad meridieni, confi- distantia regionum propter diversam

tentur quod ut frequenter ftpminas con- complexionem climatum, sicut diximus
cipiunt. Ex quo manifestum est, quod in libro de Natura locorum et locatorum.

parva alteralio in primis principiis cor- Multiplex enim est causa hujus diversi-
pora transmutantibus, erit frequenter cau- tatis, ita quod ex multis causis aqueus

sa caloris aut frigoris in spermate : et humor spermatis in viro et in muhere

calor et frigus postea sunt causse diversi- efficitur convenientior et minus conve-

tatis generationis. Diversitas igitur inter niens :et ahquando facit hoc cibus, et

foeminarum et marium generationem est aliquando accidentaliter superveniens

propter istas causas. dispositio corporis, ahquando aeris
et
Amplius autem indigent temperamen- circumstantis complexio. Ex modis ta-
to complexionis tam mares quam foemi- men cibi et dispositionibus corporis ma-
nae. Omnia enim membra olVicialia non gis proprie causatur id quod dictum est :

liunt nisi termino quodam temperamenti et proecipue faciunt haec cibi aquei humidi,
et harmonia determinata et hanc har- : qui sunt spermatis et humoris nutrimen-
moniam mittens et excedens calor, desic- talis multiplicativi : humor enim aqueus
cabit humidum naturale et : ideo oportet cibi maximam habet ccnivenientiam cum
quod cah^r ad temperantiam reducatur. accidentibus quse diximus : propter quod
Sicut enim ignis fortior et major exurit etiam multum nocent corporibus aquse
et desiccat, ita e converso parvus et ex- frigida? glaciales duree, quae non sunt
non potest et cum
cessus ignis digerere : molles, ita quod aliquando inducunt ste-
multum diminuitur, non valet terminare rihtatem, et aliquando inducunt genera-
et complere humorem : et propter hoc tionem foeminarum.
etiam indiget ut adjuvetur ad temperan- Haec igitur quee diximus, verae sunt
tiam. Si autem ad temperantiam propor- causae differentis sexus.
tionatus non sit, tunc accidit ei sicut ac-
cidit igni sicut diximus quod ignis mul-
:

tus desiccat et comburit, et paucus dige-

rere et complere non potest humidum :

propter quod tam mas quam ffomina ge-

nerantes, indigent temperantia ita quod :

sperma viri proportionatum sit humori

fceminae sicut agens patienti, et complens
et digerens et formans complendo et di-
gerendo et formando, e converso humor
muheris secundum eumdem modum sit
proportionatus spermati viri.

Et ex hoc quod multis muheribus

est,

et viris coeuntibus ad invicem non accidit

impraegnari, eo quod non proportionan-

tur secundum harmoniam spermata eo-
rum : et cum separantur, et coierit vir
cum alia muliere, et mulier cum viro
alio, erunt foecundi ambo, et generabunt.
Ex hoc etiam aliquando accidit, quod
juvenes non generant : et cum iu «tate
21(i n. ALH. MA(;. OUI). VnA]\).

virtute parentum. A genere enim suo et

natura non est parenlibus conveniens
nisi aut generatio mai'is aut heininaj sc-
cundum sua3 natura' ct s[)eciei convenien-
tiam. TaU enim generatione nalura iiidi-

get necessario, si (b'beat saivari iUud ge-

nus aninuUis in (juo sunt mas et ftemina
distincta et separata per locum ct subje-
CXVVT IV ctum.
(^ausaautem omnium istorum accipi-
tur cx harmonica proportione complcxio-
nis spermatis ad naturam concepti et e
converso. AUquo enim tempore virtus
maris quai est in spermate, est perfecte
vincens et terminans aut propter virtu-

De causa similituduiis nali ad parcntes tem spermatis in se consideratam, aut

vel avos jyrsecedenlcs, et de causa dis- quia per tetatem reducitur ad tempera-
similitudinis ejusdem ad progenitores. mentum, aut propter aUam aUquam cau-
sam etcum taUs accidit contemperatio,
:

necessario tunc accidit animaU generare

propter complementum hujus proportio-
nis. Hsec autem causa propter quam acci-
dit sic generatio, non erit nisi ex eis quae
aut essentiaUter, aut accidentaUter gene-
rantibus conveniunt, aut utroque modo,
Ex his etiam causis accipitur causa sicut diximus.

similitudinis nati cum patre vel matre, Ex hac igitur causa debet inveniri

vel aliquo avorum, et causa dissimilitu- prima causa simiUtudinis, vel dissimiU-
dinis. Quidam enim natorum patribus se- tudinis. Cum enim bene cocta est super-

cundum totum corpus assimilantur : et tluitas quae est sperma, tunc bene conve-

quidam ita patribus, quod non avis sunt nienter potest faccre in superfluitatem,

similes : quibusdam contrarium ac-

et in quse est menstrui, et complebitur forma
cidit horum, quod similes avis generan- embryonis ad simiiitudinem et formam
tur et non parentibus. Aliquando ctiam maris si materia per inobedientiam non
casualis simihtudo ad ahum quem-
est impediat et hoc fit ex motu maris. Non
:

cumque. Aliquando contingit, quod ma- autem facimus aUquam diversitatem in

scuU in aliis membris sunt similes patri- sermone dicente, quoniam hanc comple-
bus prseterquam in inguine : aliquando xionem non operatur nisi primus motor
etiam nulU parentum assimilantur, sed in generatione, et sermonem dicentem
tamen retincnt tiguram speciei, ita quod quod sperma facit hoc, et sermonem di-
sunt homines. Aliquando etiam non centem quod motus cujusUbet membri
retinentrornuim sua speciei generantium, qui virtule est in spermatc qui est motus
sed accipiunt formam monstruosam ct facturffi et incrementi, facit hanc opera-

mirabilem. enim qui in nullo est

Filius tionem. Intentio cnim una et eadem est
similis parenlibus nec secundum spcciei in omnibus dictis sermonibus. Yirtus
naturam, neque secundum individui ligu- enim formativa est primus motor in
ram, est monstrum et mirahile natune spermate, et sperma est subjectum iUius :

vocatum. liic enim filius secundum na- et in iUo est virlus membrorum. Mani-
turam quam habet, numquam fuit in festum est ergo, quod quando vincit iUe
 Lin. XVIU l)E ANIMALIBIIS, TRACT. I 2i7

motus, natus crit mas, et similis patri vatur, agit secundum actum et tunc :

gencranti : ct in ista gencratione non est sperma format in forma alicujus avorum
fcemina qua? sit matri similis. Cum au- propinquorum vel remotorum et de :

tem nuUo modo vincere poterit, erit dis- hoc inferius pleniorem reddemus ratio-
similis secundum diversum modum dissi- nem.
militudinis. Sed ex omnibus dictis patet, quod for-
Aliquando enim non tantum non erit titudo totius gencrationis est sperma et :

mas sicut est pater, sed forte erit in dis- ]ioc quidem facit id quod est in omni ge-
similitudine quam Cira?ci vocant korceo- nerato. Ille enim quein vocant Gra^ci
kcn, quod est subcontrai'iam liabens simi- korccoken, eo quod sub contrariam habet
litudinem, quando videlicet habet for- spcrmatissimilitudinem, est etiam homo,
mam hominis secundum naturam gene- et retinet ad naturam generantis simili-
rantium, sed habet dissimilitudinem se- tiidinem, et similior est speciei : nec ve-
cundum genealogiam. Et secundum hunc iiit ad hoc, quod non habcat nisi simili-
moduui quidam sunt similes parentibus tudincm in genere : sicut si homo sit ge-
propinquis, et quidam remotis. Et ha^c nerans, erit subcontrarius homo, et non
generatio similitudinis fit quando gene- animal tantum : licct enim iu talibus ge-
ratio fit modo essentiali, et non acciden- neretur et natura generis et speciei, ta-
tali tunc enim semper fit similitudo ad
: men natura speciei est magis vincens : et
parentes, aut ad avos. Quoniam, sicut ideo generatio in similitudinem speciei
diximus, si vincat sperma omnino, erit terminatur : et tunc permanet similitudi-
similis patri quasi alter pater existens, ne generis, sed procedit ad similitudi-
ac si patcr in filio se alterum genuisset. nem speciei ejus qui generat. Verum
Si autem materia trahat ad se spermatis enirn est, quod generans est substantia,
operationem, erit simililudo ad inatrem. et non natura et ideo id quod cst Iuec
:

Et hoc potest csse triplicitcr^ aut in res determinatum habens esse et quanti-
membro principali, aut secundariis si- tatem et qualitatcm et substantiam, gc-
mul, aut in principali quidem ad se tra- nerabit sibi simile omnibus istis si in
Iiit materia, sed in secundariis non in- sperma vincat omnino. Diximus enim
venitur sperma : et tunc in complexione in preehabitis, quod principium motus
cordis et sexu similis erit partus matri, omnium talium non est in spermatibus
et in aliis membris similis erit patri. Si animalium nisi virtute et potcntia ct :

autem e converso fiat, quod sperma du- hoc modo est in eis etiam virtus ex avis
cit materiam in cordis creatione, et non et proavis et abavis et subavis, scd non
in membris aliis, sed potius trahitur a quffilibet harum virtutum cst teque pro-
materia, tunc erit partus in corde ct sexu pinqua. Si autem non opcrabitur ex es-
similis parti, et in membris aliis similis sentialibus virtutum parentum aut avo-
erit matri. rum aut proavorum, sed ex accidcntali-
Contingit autem aliquando et quasi bus, tunc crit inducta forma non deter-
semper, quod in sperinate sunt multa^ minatoB similitudinis ad quodlibet unum
enim
virtutes latentes in potenlia. Virtus cx iiidividuis hominis, sicut si dicere-
avorum membris proncpotum us-
est in mus, quod erit similitudo Socratis si

que ad quartam generationem, et ali- contingat accidens ad siinilitudinem ejus

quando amplius eo quod virtus trans-
: disponere et hoc est quod supra voca-
:

fundens semen est in virtutc teansfusa, vimus korceokes, hoc est, habens simili-
donec per digestionem extergatur ab ea : tudincm subconlrariam.
et sic virtus avorum est in potentia in Sicut cnim jam in antchabifis sa^pe di-
corporibus generantium : et quando aut ximus, omne quod movetur, altcratur si
per similitudinem cibi aut tcmpoiis adju- pliysice movetur et cum allcratur, non
:
248 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

inovetiir ad quamlibet formain, sod po- nerantis in qiiantum est liic genorans,
tius in oamdem natui-a communi ad dis- sicut cst Soci'ates, et liic vir gcnerans :

positionem contrariam ct lalis motus :

et tunc erit natus et mas et similis patri.
neccssario accidit spermati quando mo- VA quia lioc frc(|uenter accidit, idco fre-

vetur non essentiali virtute, sed per ea qucntius nati mares sunt similes patri-

qua^ accidunt ei : tunc enim non vincit bus, et uiitio foemince sunt similes matri-

pater et maris virtus, sed potius matc- bus quoniam per modum qui dictus
:

accidentalia. Si er^o sola virtus est, mutatio ht in aml)orum virtutibus :

ria et

maris debilitetur, efiicietur fcrmina id eo quod foemina est contraria mari, et

quod generatur : et si fuerit accidens, mater est contraria patri. Et sicut saepe
movelur subcontraria similitudine, effi- diximus, motus est semper ad contra-
cietur korccokes, et eflicietur singulare rium. Si ergo vincat quidcm motus ma-
solum, sicut Socrates extra similitudi- ris secundum scxum, et tiimen non vin-

nem non similis patri, vel

gcnealogiee, cat motus hujusmodi gencrantis sicut So-

alicui avorum. Sic autem mota virtus crates secundum virtutes membrorum, et

maris secundum debilitatem aliquando fuit tamen mutatio secundum motum

movetur ad sexum foeminse eo quod : qui est ex virtute aliqua patris, tunc in
virtus matris est contraria palri totaliter concepto erit similitudo alicujus avorum
secundum complexionantia : et similiter a quibus per lineam generationis descen-

accidit in corrupta similitudine marium dit pater, qui est avus, vel proavus, vcl
retento sexu eodem. Operationcs enim subavus, usque ad quartam generatio-
spermatum non sunt nisi cum principio nem, sicut diximus superius. Si aulcm
motuum et virtutum qu» sunt virlutcs ex victoria materiffi destruatur iste mo-
speciei et generis sicut virtutes hominum tus, et fiat quidem liujus
non ex virtute

et animalium. \'irtus igitur illiorum et matris, sed ex sexu secundum virtutcm J

parentum et ovorum tales faciunt opera- essentialem materiiE, et non in quantum *
tiones. est ab hac foemina quse est sicut Cleopa-
Amplius quando movetur natus in tra, erit tunc motus secundum virtutem
matrice, alterabitur et movebitur procul alicujus aviarum a quibus descendit ma-
dubio ad contrarium : et virtutes crcatffi ter, et erit similitudo ad aviam vel proa-

in membris nati movebuntur ad virtutes viam vel subaviam vel abaviam, eo quod
spermati propinquiores. Verbi gratia, si rarissime ultra quartam procedit gencra-
fuerit virtus generantis foeminam debiii- tionem : et hic est modus secundum
tata a virtute maris, et trahit ad se ma- quem similitudo accidit in membris. Sic

teria, tunc movebitur ad formam matris enim qusedam membrorum erunt similia
hactantis et nutrientis conceptum ex nu- membris patris, et queedam similia mem-
trimento quod accipit partus, et forma bris matris et forte erunt queedam si-
:

ipsa mutabitur ad formam remotam, sic- milia membris avorum vel aviarum quffi
nt diximus de contrarietate et distantia sunt antiquee matres, eo quod qusedam
maris et foeminae et sic quia pater et
: membra sunt in actu, et qua^dam in po-
virtus maris sunt una et consimihs vir- tentia, sicut diximus multoties.
tus, accidit necessario ut ha?c virtus in Et debemus istos modos assimilatio-

generatione aliquando vincat, et aliquan- nis accipere secundum naturam et se-

do vincatur. Et sic non est difficile cau- cundum genus, hoc est, secundum natu-
sam assignare quare ambse formse acci- ram individui et speciei et generis co :

dant in conceptu patris videlicet et ma- quod trium horum virtutcs sunt in sper-
tris. mate. Prima enim ratio quam diximus,
Potesl etiam vincere duplex virtus, est, quod quidam motus spermatis est

maris videlicet, et membrorum hujus ge- secundum principium movens in ipso

 LIB. XVIII DE ANfMALlBUS, TRACT. I 249

qiiod est in potentia, et quidam est iu tientis sunt multse diversitates : quoniam
actu. Et si contingat destrui ct impcdiri paliens licet semper a spermate movea-
hoc principium, movebitur sperma se- tur, non tamen semper vincitur, sed tra-
cundum virtutem propinquiorem essen" hit ad se suum operatorem. Et hoc pot-
tialem vel accidentalem et si illa impe- : est esse multis ex causis. Aut enim erit
diatur, movebitur post hoc iterum ad propter debihtatem virtutis opcrantis,
propinquiorem et si destructio fuerit
: aut propter frigus et indigestibiiitatem
major, ita quod pUires in ordine propin- materiie quse decoquitur et digeritur : et
quiores impediantur, tunc removebitur sic accidit defectus aut ex parte virtutis
ad remotiorem, et tandem et ultimo de- operantis quce dcbilis est, aut ex parte

struetur motus omnium virtutum essen- patientis : eo quod non est conveniens
tialium ex parcntibus in spermate exi- tantum vel lioc modo pati ab agente. Et
stentium : ettunc non erit similitudo nati ha3 sunt causae propter quas id quod for-
ad aliquem in parentela genealogise suse matur etterminatur in matrice, efficitur
existentem et tamen fiet homo retinens
: muhiplicis formse, figurae, et speciei se-
speciei naturam et similitudinem et : cundum adspectum exteriorem.
causa illius est, quia natura speciei se- Accidens autem quod diximus accidere
quitur omnia individua, et est in omni- ex diversitate materiae terminandae habet
bus individuis. Est enim universaliter simik^ exemplum in eo quod accidit in
homo omne quod aHquo modo se habet nutrimento eorum qui a primaivo nego-
ad generationem hujus. Patcr enim ]iu- tiationibus occupantur lucrorum diflici-
jus qui est Socrates, et mater ejus qua3 est lium et operationibus laboriosis, quse
Fronesis, homines sunt. fiunt cum gravibus moti])us corporum :

Causa autem debilitationis et destru- ]ios enim oportet multum cibuni assu-
ctionis motuum harum virtutum quae in mere, et ex motibus evaporat ex eis ca-
spermate operantur, est, quia id quod ]or digestivus et consumitur ]iumidum :

physice in materia operatur, patitur et ideo incrementum eorum non potest

etiam a contrario, quod etiam est gene- iieri modo convenienti : quia nec corpo-
rans in materia eadem, et quod calefa- ra eorum ad debitam augcntur quantita-
ciens materiam habetur : et quod sic fa- tem, nec etiam proportionaiiter augentur
cit inmateriam, etiam a contrario quod membra ipsorum quia ad membra qui-
:

in materia est infrigidatur. Verumtamen bus majores motus exercent, pius per ca-
est,quod non omne movens generaliter ]orcm tra]iitur de nutrimento et tunc :

movetur, ita quod removeatur a virtute oportet quod aiiis subtrahatur : propter
movente et vincente. Aliquando enim quod a primsevo fuliones existentes ma-
aliquid infirmum operans magis patitur gnificantur in cruribus, et a primffivo
quam forte. Non igitur operans ad vir- existcntes fa])ri magnificantur in braciiiis
tutem suam operatur : quia aut vincitur, et manibus. Et per liunc modum etiam
aut forte operatur operatione minori materia concepti non sequaiiter recipiens
quam faceret si non ope-
contraria virtus operationem spermatis, ad aiiam acci-
raretur in contrarium. Omnia autem ista dentalcm quamdam similitudinem decii-
jam determinata sunt ex his quse dicta nat formam qua^ inducitur tunc enim :

sunt in libro primo Peri gencseos, ubi nec forma communis rcmanet secunduni
distinximus operationes physicas dispo- suam naturalem dispositionem, neque
sitionum et formarum et contactuum, et etiam formse membrorum : sed diversita-
dechiravimus in quibus rebus vere et tem accipiunt secuiKium dis])ositiones
physice est operatio et contactus, et in qusB sunt in paticntc. Et hujus causa cst,
quibus non. quia actus activorum sunt in paticntc et
SimiUtcr autem ex parte matericT pa- disposito, non secundum facuKakMn
230 ]). ALH. MAG. ORl). VRMD.

ageniiuin, scd [)otlus sccunduui facultii-

toni paticntiuui. Kt forle lanta est div(M'-
sitiis Iktc qua' dicta cst, quod id (juod

gcucraiur ab aliquo, non accipict siuiili-

tudinem alicujus avoruui dc coynatiouc

illa.

Amplius oegritudo quam sahjrlasun^

Grceci nominant, ct cst in inordinato
motu ct appctitu superiluo coitus, iili- CAPUT Y
quando in gcncratis cst causa dissimili-
tudiiiis. Accidit enim hoc ex supcrfluo
desccnsu spcrmatis ad vasa scminaria
maris et hoc indigcstum et incompletum
:

ncccsse csi csse. Ex merito quidem hoc

accidit, eo quod talc spcrma attrahitur
cum violcniia caloris ei vcntositaiis cx De improhatione erroris eornm qui alias
cibo indigesto. causas simiHtudinis et dissimilitiidi-

Sic igitur determinaijc sunt causse dif- nis eorum quie genera)itur, assignave-
ferentiae sexus maris et foeminse, et pro- runt.

pter quid fdii pairibus, foemiuiE auiem

mairibus frequcniius assimilaniur, et

propter quas causas ctiam aliquando an-

tiquis avis vel abavis assimilantur, ct
proptcr quas ctiam causas quidam nullam
suse cognationis accipiunt similitudinem,
declaraium cst a nobis. Ad omnia iamen
hsec in sequcniibus libri isiius cum com- Physiologorum autem quidam non has
pendio revertemur, breviter recoUigenics eorum quas diximus causas assignave-
causas omnium induclorum. runt. Alias cnim causas similitudinis
naiorum cum parentibus induxerunt.
Universaliter enim videntur causam
hujusmodi similiiudinis duabus altribue-
re rebus quidam enim illorum attribuunt
:

hoc similiiudini spcrmaiis, dicentcs quod

similitudo nati erit ad pareniem a quo
plus sui spermatis cxivit in coitu in quo
natus conccptus csi : et erit causa isia

similitudinis secundum istos sive sit si-

miliiudo secundum totum corpus, sive sii

secundum mcmbra quccdam eo quod :

illi sunt qui dicuni sperma exire a mem-

bris, ct membrum a quo plus cxit de

spermate, majorem in gencraio accipict
similitudinem.
Dicunt ctiam hi, quod quiuido aequali-

1 Saxupicfai;, priapisme, maladie.

 Llli. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 251

tor secundum quaurilalcni exit sperma a uno qui cst vas rccipiens sperma in ge-
mare et f(rmina, vincit utrumquc altc- ncranic : et cum totum simul aggrega-
runi et tunc non erit simililudo gcnerati
: tum est, dicunt quod in gcncratione vir-
ad aliquem parentum. tus formativa accipit materiam genera-
llic sermo omnino falsus cst.
autem tionis ex toto simul congrcgato : et ideo
Quoniam ctsi ponamus spcrma exire a potest esse, quod non accipiat ex illa
toto corpore, adliuc non esset lioc quod complexione commixta rem sequalem
dixcrunt causa similitudinis vel dissimi- omnino. Admixtae cnimsunt humiditates
liludinis. Sccundum jam dictum enim spermatum naturaliler quidem ct aequa-
al) sermoncm non potest umquam
cis litcr : sed virtus formativa quam dicit

f(cmina similis csse patri, ct mas similis esse animam qufc sibi parat organa, acci-
matri quod tamcn frcquenter vidcmus
: pit cx iUa commixtionc aliquando majus
accidcrc. Isti cnim dicunt, quod genera- ct aliquando minus : et hoc dicunt esse
tum non sit fcemina, nisi plus sui sper- cx multis humidis. Et dicunt hi, quod

matis cxiverit a foemina generatum : et humiditates avorum et proavorum et

non sit mas, nisi per lioc quod plus sui aviarum proaviarum cx utroque pa-
et

spermatis exivit amarc. Istc igitur scrmo rente manant

et dcscendunt in vasa se-
non potest distingui pcr causam quam minaria, et confunduntur simul in ma-
dicunt terminis qai manifcsti sunt in tricc ct cum anima multam accepcrit
:

generationc similium ct dissimilium. humiditatcm alicujus corum quorum hu-

autcm qui dicunt sicut dixerunt
Illi miditas fusa est pcr coitum, et paucam
Empcdocles et Dcmocritus, gcncrationcm vel nullam acceperit humiditatem alio-
maris et f(jeminte animee calori attribuunt, rum, erit similitudo in co qui generatur
sicut ex superioribus est manifcstum et : ad eum cujus multam anima in sua for-
sermo illorum ctiam impossibilis est. Et matione humiditatem acceperit. Et sic
hoc probatur pcr modum alium qucm per quantitatem acceptai humiditatis de-
superius induximus, ulji dicta istorum tcrminant omnes causas similitudinis et
sunt improbata. dissimilitudinis.
Sed modo loquimur contra istos qui Hic autcm sermo non est per se mani-
dixerunt causam similitudinis cum altero festus, neque est probatus ab istis, ct
parentum esseexitum majoris spermatis assimilatur sermoni inconvenienti. Om-
ab illo cui natus eflicitur similis. Et hoc nes enim opinionem sustinentes,
istam
quod prius diximus, istis obviat : quia pro ccrto falsum dicunt quoniam, sicut :

frequentcr videmus, quod famiina eftici- ex prioriljus libris hujus scicntise mani-
tur in aliis membris simiiis patri, et ma- fcstum cst, causae et modi similiiudinis
sculus efficitur similis matri : cum tamen ct dissimihtudinis non sunt in spcrmaie
ex ambobus simul majus sperma exire actu, scd potcniia solum.
non possit.

Amplius secundum istos non potest Amplius cx eo quod secundum isios

dici causa quare natus aliquando similis vocatur congregatio spennatmn, non
sit avis et proavis, ct non est similis possunt causari umncs modi similitudi-
parentibus nisi remotis. Ex illis enini nis ct dissimiliiudinis non cnim cx di- :

nihil omnino exivit despcrmatc. clis eorum manifcsium csi pcrs[iicue

Alii autem sunt qui alitcr dicunt, et quare alicjuando gcnci'atuni sii mas, ct

alii causae generationem maris et hemi- aliquando focmina : ncquc paict causa
na' attribuunt et sermo ipsorum est to-
: quarc fcmiina aliquando est similis pa-
lcraijilior. Dicunt hi sperma quidem esse tri, ct aliquando mas natus simihs matri:
unum, scd hoc unum spcrma est sicut neque causa propter quam aliquando cst

aggregatio nmltorum spermatum in loco similis avis, multuni pcrspicua csi : ct

2-32 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

adliuc etiam proptcr quid aliquando cst nus retinct similitudincm : (juoniam non
siuiilis proavis niultum rcmotis. invcniitur auimal (juod in p;u'tu plantam
Adluic autem non csl plana cx dictis vcl laj)idcmcuixum uiu(juam fuerit, sed
coruni causa proptcr quam natus ali- genus ad minus in omnibus gcneratis est
quando non est nisi liomo sccuu(!um salvatum. Dc talibus ergo partubus hxpii
specicm, ad nullum parentum liabcns si- hic oportct quoniam d(! aliis jam di-
:

militudincm omnino. ctum est suflicienter quantum spectat ad

Aliquando autcm ctiam ncc similitu- intentionem prsesentem.
dincm rctinet speciei, scd erit mon- De monstris ergo ct causis corum hoc
strum ct hujus causa non cst manifc-
: primum advci-tcndum est, quod quando
sta ex dictis eorum. principia movcntia et motus ipsorum
Constat igitur omnino falsas essc po- qui in spermate sunt ex natura specici et
sitiones omnium istorum physiologo- cx matcria individui, deslruuntur per
rum. aliquam causam fortitcr in oppositum
agentem, non remancbit nisi virtus uni-
versahs gcneris, quse tolli non potcst
materia salvata : ahtcr enim nihil genc-
raretur ex tali matcria. Manente autem
hac universali virtute in materia quse
habct a^qualitatem complexionis, erit gc-
neratio monstruosa quoniam virtus uni-
:

vcrsalis generis movct advitam, et causa

CAPLT VL oppositum speciei agcns in-
specialis in
ducet aliam formam ct hoc pra^cipue :

causatur ex duobus, ex virtute coelcsti

videlicet, et ex materia concepta.

Ex virtute coslesti quidem : quoniam
queedam loca cceli sunt, in quibus quando
congregantur luminaria codi quae prseci-
De monstriiosis pariubus, in quihus non pue movent ad generationem, non potcst
renmnet sinillitudo nisi in genere pro- csse generatio hominis. De his autem in
ximo tnntuni. aliis scientiis erit opportunius diccn-
dum.
Ex materia autem sicut quando ma-
tcria plurium confunditur in unum aut :

etiam defectus aliquorum membrorum

est in materia diminuta.
Ex virtute enim in oppositum agente
partus hominis fortc habebit caput arictis
TLis ita dcterminatis, consequcns est aut tauri, sicut dicitur de iMinotauro in
dicere de causa partuum monslruoso- fa])ulis poetarum : idem autem judicium
rum. est dc similibus. Tales autem occasiones
In spermate enim virtus assimilativa magis accidunt aliis animalibus quam
ejus quod gcncratur, assimilat aliquando bominibus. Aliquando enim generatus
ad individuum et ad spccicm et ad gc- est vitulus habens caput hominis, ct
nus aliquando autem ad speciem et ad
: agnus caudam habens tauri. AUquando
genus et non ad individuum generantis : etiam ht liujusmodi generatio ex parti-
aliquando autem non ad speciem, sed ad bus quibusdam non occasionatis in cor-
genus animalis tantum : et hanc ad mi- pore, ita quod tota pars est membrum
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 253

perfectum explens actum membri, et in Acciditenim avibus prcccipue, ut multa

nulla sui parte corruptum vel vitiatum. ova ex uno spermate attrahente mate-
Quidam autem physicorum omnes istas riam ovalem generentur. Aliquando au-
similitudines monstruosas attribuunt li- tem colligitur ex multo coitu, ut dicit
guris qucB videntur in duabus vel tribus Democritus. Et hsec opinio de avibus,
speciebus animalium, quae in monstris quod videlicet ex multo coitu ova gene-
videntur permixtte, referentes esse hoc rentur, et congregentur plura spermata
ex coitus spermatibus permixtis duorum in ovum unum, est secundum nostram
aut trium animalium diversarum specie- opinionem verisimilius quam quod plura
rum existentium. generentur ex uno. Non autem objicien-
Nos auteni opinamur, quod ex cintu dum est quod secundum verisimilitudinem
valde dissimilium animalium non potest physice dicitur , neque est eligendum
esse tale quale dicunt monstrum, eo quod quod falso et sophistice prohitum est.
unum spermatum corrumperet aliud : Accidit autem heec necessitas prsecipue
sed ex coitu similium lit generatio de generibus avium, quarum spermata non
qua jam in prsecedentibus locuti sumus. simul sed successive cadunt in matri-
Signum autera, quod talis generatio non cem.
fiat, est diversitas temporis imprsegna- Universaliter enim in omnibus mon-
tionis talium animabum inquo multum slris melius est opinari, quod etiam na-
diversificantur. Homo enim et canis et turalius et verisimilius est, quod causa
taurus valde diversa suie imprtegnationis sit in materia, et in modo impreegnatio-
habent tempora et tamen videmus quos-
: nis et creationis ipsius quod generatur et
dam partus monstruosos esse secundum concipitur. Cujus signum est, quod valde
membrorum permixtam
participationem raro sunt monstruosi pailus in animali-
dictorum animalium. Quoddam etiam bus illis quae non generant nisi unum

est monstrum propter suorum ex specie conceptum. In animalibus autem quie

debitorum multitudinem membrorum in simul concipiunt et generant multos
forma diversorum et figura, sicut quod filios, plus inveniuntur partus monstruo-
generatur multorum pedum aut nmlto- si, et maxime in avibus multum ovanti-
rum capitum. Et causse horum mon- bus, sicut gallinai, et columbee : et prop-
struosorum propinquee sunt ad invicem ter hoc plures gallinte faciunt ova in qui-
et consimiles. Monstruosa ha- enim et bus duo vitella inveniuntur pr(jpter con-
bentia membra occasionata, causas phy- junctionem duorum spcrmalum, quae sunt
sicas propinquas habent. Monstrum enim exduobus coitibus inuno eodemque ovo.
est aliquam occasionem passum. Duo enim spermata continuantur con-
Democritus autem opinatus est gene- juncta in uno ovo, eo quod unuui in
rari monstra ex hoc quod duo spermata propinquo loco matricis cadit juxta alte-
cadentia in matricem, non simul, sed rum sicut etiam videmus sa^pe accidere
:

successive cadunt in eam, sive sint sper- in fructibus, quia infra unum corlicem
mata unius, sive duarum specierum : duo vel plures formantur fructus. Duo-
primum enim remansit et operatum est bus autem spernuitibus sic in uno ovo
imperfecte : et deinde secundum cadens conjunctis, nisi distinguantur tehi forti,

in eumdeni locum permiscetur ei, et ope- monstrum generabitur : si enim tehi be-
ratur idipsum : et sic replicatur formatio ne distinguat, generabuntur pulli quo-
membrorum. Hoc autem maxime dicit rum neuter superabundal)it superlluitate
fieri in ovantibus, sicut verum est, dicens membrorum si autem continentur spcr-
:

quod spermata sic successive cadcntia in mata non dislinguente pariete medio, vel
matricem, transferunt ova a locis in qui- non universaliler distinguente, genera-
bus a primo spermate formari inceperanl. bitur ex eis [)uUus monstruosus habens
2oi 1). ALI^ MAG. ORD. VWMY).

fortc miuin capnt ct unnm corpus ol qua- lifios incomplctos, siguilicat diminulio
tuor i)cdcs. Nos cniin jani vidinius iinsc- complcmcnti nobis viam ad monstruosi-
rem bicor[)orcuni : etin nulla parlcciuint tatcin proccdcntem ([uia dc facili con-
:

continuala corpora nisi in doi^so, et ha- fluit matcria vicinorum parluum, ct de

bcbat duo cn})ita, cl quuluor alas, et qua- facili occasionantur mcmbra partuuin
tuor pcdcs, ct ibat ad quamcuniquc par- quos natura intra matricem complcre
non vixit diu. For-
tcrn convcrtcbalur, et non potcrit. Monstruositas cnim accidit
matur cnim pars supcrior prins cx albu- ex errore aliquo operationis naturaj sc-
gine et cibatur ex citrino : ct deindc crea- cunduin abundantiam, vel defectum, aut
tur pars infcrior : et ci!)us in talibus est positionem, aut figuram mcmbrorum.
unus non distinctus in duobus vitellis. Et Concipere antem simul ])lurimos, quod
ideo dicit Aristotclcs quod jaui apparuit accidit hujusmodi aninialilHis, mutat na-
scrpcns duo capita babcns pro]»tcr bujus- tura modum crcalioiiis in monstruosita-
modi causam. Scrpcns enim cst dc ovan- tem.
til)us animalibus ct multa ova facicnti- In porcis auteni fi'equcntius hujusmo-
bus : tamcn raro in scrpcnlibus mon- di creatio cst mirabilis. Aliquando cniin
slruosilas invcnilur propter lij^^uram ma- est in eis diminulio mcmbroruni mirabi-
tricis qua3 est stricta ct longa : ct idco bilis et innaturalis, et aliquando abundan-
distinguuntur ova in ea, et non compri- tia, et aliquando perversio situs aut figu-
munt sc ad unum locum. Htec etiam de ree, non quidem sem]»cr^ scd frequentius
causa raro sunt monstruosse apcs, et vc- quam quibusdam
in aliis animalibus. In
spifi, eo quod quilibct pullus carum est in autcm numquam erit, co quofl id quod
foraminc distincto. (ialiinis vero accidit iimaturalc cst, non ])otcst scmpcr aut
contraiium. Ex omnibus crgo liujusniodi frcqut^ilius licri. Accidit autcm quando
signis concipimus opinioncm, quod cau- virtus naturaiis formativa non vincilpcr-
sa monstruositatis non cst nisi in matc- fecte formam et materiam. Propter quod

ria. etiani multi homines talem partuni mon-

Et luic de causa monstrnositas frc- slruosum non vocant, eo quod gcneratio

quentius invenitur in animalibus genc- ipsius multoties accidit, sicut etiam in ar-
rantibus multos fdios, et non invcnitur boribus, et prcfcipue in generibus vitium
in mulicrum partubus nisi raro. In qui- accidit. Genus enim vitisquod swnnio-
busdam taincii rcgionibus generant frc- sum vocatur, quod et quidam soreth no-
quentius mulicres multos Pilios, et prcieci- minant, multotics fert racemos nigros :

pue in partibus ^Egypti, ct in rcgionibus et ideo monstrum non rcputatur : cum

similibus -.Egypto in complcxionc. Mon- tamcn hoc gcnus vitis sit dc fcrentibus
struositas autem inter quadrupedia fre- uvas albas naturalitcr. Altcratio autem
quentius invenitur in capris et ovibus et hcec non est secundum naturam quando
porcis plus quam in aliis animalibus, mutatur ad ferendum uvas nigras. Talis
propterea quod ista concipiunt multos autem monslruositas accidit animalibus
filios : gemellos enim concipiunt sapius gencrantibus filiosmultos, eo quod mul-
capra» et ovcs. Similitcr autcm fit in titudo filiorum com]»Icmcntum prohibet
animalibus quse in mullos digitos pcdcm crcationis, sicut dictum est.

fmduut, eo quod multos hcec animalia QusBret autcm fortasse aliquis, quoe sit

fdios Sccpius conci[)iunt simul : propter causa monstruositatis in his qucT multos
quod etiam pariunt plura eorum lilios producunt hlios?in hliis enim illis ali-

incompletos, sicut canis cujus filii non quando diminuunturmembra, et aliquan-

videntes producuntur. Xos autem inferius do abundant. Aliquando cnim produ-
loqucmur dc causa multitudinis ct pau- cunt haic animalia lilium habcntem mul-
citatis liliorum. Quia igitur canis parit tos disitos sicut vidi hominem haben-
:
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I :oo

tem senos digitos in manibus et pedibus : traxit eam super terram. llsec autem al-
et fratei" suus post cum natus, similiter teratio et diminutio non sohim in exte-
senos habuit in pedibus et manibus di- rioribus est membris, sed etiam in inte-
gitos et aliqui videntur diminuti baben-
: rioribus. In his enim etiam creatio ani-
tes unum tantum digitum. Et similiter maUum quorumdam est diminuta, et
abundant et deliciunt omnia alia aliqiian- quorumdam superflua, etahquando va-
do membra, aliquando existentia super- riatur in positione in locis propriis. AH-

flua,et aliquando diminuta. Aliquando quando etiam queedam quibusdam mem-

enimnascilurpartus habens utrumque se- bris carent omnino. Sed numquam in-

xum, habens scilicet virgam virilem et vul- ventum est animal carens corde sed :

vam muliebrem : qui partus hermaphro- jam inventum est animal carens splene :

ditus vocatur : et accidit ha^c monstruo- ct aliud inventum esl quod non habuit

sitas aliquando etiam in capris quas Gra?- nisi unum renem sed numquam visum
:

ci viceragariem vocant, eo quod meni- est animal carens hepate. Ahquando

brum habent maris et foeminee. Etjam etiam in quibusdam secundum naturam
visa est ante tempus Aristoteles capra fel habentibus, fel non invenitur et in
:

habens cornua in suis cruribus. Et ego quibusdam inveniunlur fella plura. Ali-
vidi arietem quatuor magna cornua in quando etiam iuvenitur splen in dextro,
capite gestantem, et duo longa in cruri- et liepar in sinistro. Et hsec omnia inven-
bus sicut cornua caprarum: et vidi hir- ta sunt in animahbus completis.
cum non habentem nisi pedes anteriores, Et lia^c igitur sunt qu?e de monstruo-
et super illos ambulavit, et posteriorem sis mirabihiMis suut dicenda.
partem corporis porlabat in aere, et non
256 D. ALB. MAG. ORI). PIliEI).

TRACTATUS II

Dc causa mnltitiidinis et paucitatis filiorum.

ex talibus spermatibus prius exit in ma-

tricem, et quod gencratur ante tempus
sibi debitum, vivit per modicum tcmpus:
quod cnim exit a loco gcnerationis antc
tempus complemcnti sui vivere non pot-
est, ct prfficipue si alteratio naturae non
fuerit in membris principalibus quse sunt
vitae principia. Dico autem alterationem
CAPUT I. naturse, quando illa membra per altera-
tionem formativap et caloris alterata sunt
ad complementum. Si enim illa non re-
ceperunt alterationem ante nativitatem,
parum vivent animalia : propter quod in
hoc capitulo scire desideramus, utrum
opinari liceat per ralionem, quod anima-
Quod magnitudo el parvitas corporum lis unicum iiiium generantis, et alteratio-
causcB suiit paucilatis et muUitudinis nis qutO est in diminutione cujuslibet
filiorum. mcmbri, sit una et eadem causamullitu-
dinis filiorum, et abundantiic membro-
rum sit etiam una causa et eadem, aut
non debemusper modum dictum de cau-
sa diminutionis et abundantiae mcmbro-
rum inquircre de causa quare quoedam
habent tantum unum fdium sicut elephas,
eqims, et mulus, ct qusedam habcntfilios
Sicut enim superius diximus, in filiis multos? sed debcmus de lioc inquirere
estmulta valde diversitas et aliquando causam specialem.
multa admixtio diversi seminis et quod
:
Omnc autem habens corncas soleas
 LIB. XYKF DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 257

animal, genorat unum partum tantum pku'umque multorum filiorum. Causa

froqucntius. Canis autem et lupus et om- autem hujus diversitatis, sicut diximus,
ne aninial fissi pedis in tissuras multas, est magnitudo et parvitas corporum isto-

parit multos : et similiter multos pariunt rum animalium. Sic igitur magnitudo et
animalia parva, sicut gonera murium. parvitas corporum, ditferentia^ sunt cau-
Econtra autom animalia dividentia podem santes multitudinem et paucitatem fifio-

in duas ungulas, sunt paucorum filio- rum. Solece autem sotulares et fissurse
rum, prfetor porcos qui sunt de genero pedis in multos digitos non sunt horum
eorum qme multos faciunt lilios propter causae, ficet sint concomitantia ista ut in
multitudinem spermatis et humoris qui pluribus. Signum autem ejus est, quod
est in eis. Rationabilo autem est ut ani- elephas est valde magnus, ita quod est
malia magni corporis paucos simul ge- major omnibus animalibus gressibihbus,
nerent filios. Id enim ox quo augentur, et pes suus est fissus multis fissuris : ca-
causa est privationis in materia genera- melus autom etiam est magnus in duo
tionis, Diminutio enim gonerationis pro- unguhim dividens: et uterque facit uni-
cul dubio croatur a magnitudino corpo- cum lilium.
ris. Cibus enim transit in nutrimontum Nec hoc solum accidit in gressibilibus,
et crementum corporis, et ideo parum sod otiam in natatiUbus aquosis et vola-
remanet de eo quod sit materia genora- tilibus quod enim ex istis est parvi cor-
:

tionis. Econtra auteni in animalibus poris, frequenter est multorum filiorum :

quse sunt parvi corporis, parum ponitur et quod est magnum, est paucorum. Ac-

in nutrimento et incromento corporis : cidit autom etiam idem arboribus ot

et ideo plurimum cibi deputatur ad ma- plantis.
teriam generationis. Causa igitur propter quam qusedam
AmpHus sperma multum oportet esse animaHa generant multos, quoedam au-
ex quo generantur magna animalia, si tem paucos^ et qua^dam mediocriter, de-
debeat partus completos in membris et clarata est a nobis.
quantitate producere : et ideo si illa mul-
ta simul gonorarent aniraalia, oporteret
quod esset sperma plus abundans quam
superfluere possit nutrimento corporis.
Animalia autem parvi corporis ex pauco
spormate quod de facili abundat corporis
nutrimento, generare possunt multos
filios.

Amplius multa parva animalia simul

possunt esse in uno loco matricis, quse
sanguinem fundit ad nutrimentum ipso-
rum animalia autom magni corporis
:

multa simul in una matrico continente

et nutriente esse non possunt quia :

etiamsi totus sanguis matris ad matri-

cem transiret, multis talibus ottantis par-
tubus non sufficeret.
Amplius animalia sotularos corneos
habentia, ut in pluribus non gencrant
nisi filium unum, aut sunt paucorum

partuum. Ea autem animalia quce in

multas fissuras podcm dividunt, sunt
17
jiii
258 D. ALB. MAG. ORl). PR/EI).

dictis (lalcni. Kalsum autem lioc esse

convincitur per lioc quod supra diximus,
quod videlicct in una cella matricis per
analomiam plures inveniunlur lilii hoc :

euim multoties visum esl in animalibus

multos lilios gcnerantibus, quando ma-
trix numero liliurum cst superadimpleta.
Causa igitur istius vcra est, quod om-
CAPLT IL ne genus animalium lerminum habol suoc
quantitatis inter miniuium et maxiniiim
quem non pertransit, sicut alibi diximus,
ubi ostendimus quod omnium natura
constantium terminus est et ratio magni-
tudinis et augmenti. Hos enim terminos
numquam pertransit natura, nisi fiat ex
Dc causa proptcr qiiam ex uno concu- errore ex quo liunt monstra. Puellam
bitu concipiuntur aliquando rnulli cnim ego vidi quae novem aunorum cxi-
filii. steus, non habcbat quanlitatem debitaiu
iufantis unius auni. Sicut ergo terminiim
servare naturae convenit liominis, ita

convenit naturae omnium animalium.

Materia enim exqua creatur animaL non
est indeterminatai quantitatis, sed termi-
num et finem notum in natura. Omnia
igitur animalia multos filios simul con-
Admirabile auteui videtur quod ac-id cipientia, plus spermatizant mares et he-
cidit foeminis concipientibus simul mul- minae quam sufliciat ad creandum par-
tos filios. His enim accidit ex uno concu- tum unum : et ideo ex illa multa super-
bitu concipere totam illam filiorum suo- lluitate, ab ipsa virtute formativa dividi-
rum multitudinem. Si enim sperma ma- tur materia generationis ad multorum
ris conveniens mixtioni et formationi iiliorum generationem.
materiae quae est ex gutta fcjeminse semi- Est enim ista virtus auimac habeuspo-
nali in tempore conceptionis, sive etiam testatem in dividendo sperma et propor-
dicatur non esse conveniens illi^ sed con- tionando tam convenienti multitudini
greget eam tantum sicut coagulum con- membroruui, quam etiam ei quod couve-
gregat lac, videtur quod non debet face- nit multitudini conceptuum secundum
re nisi unum ex tota materia, eo quod quantitatem determinatam. Est euimvir-
ipsum est unum et materia est una et : tus haec regitiva distributionis spermatis :

tunc mirabitur aliquis causani quare facit sicut etiam virtus regitiva cibi in corpore
conceptorum tantam pluralitatem. distribuit cibum secundum membrorum
Sermo aulem dicenlium ad quaestio- multitudinem et convenientiam. Sperma

nem istam, quod causa pluralitatis est, igitur maris et virtus formativa et regi-
quia sperma dividitur in plura loca ma- tiva quae est in spermate, non apprehcn-
tricis et ad plura orificia venarum quce dit plus vel minus de materia humidita-
terminantur ad matricem, est falsus. ])i- tishpmiucT, quam secundum
dehituui sil

cunt enim isti, quod oi'ilicia venarum terminum qiiantitatis naturalis et quam- :

trahunt ad se sperma : et cum illa sint vis mas mullum spermatizet, tamen vir-
diversa, dividitur sperma ad loca diversa. tus hoc ad unum conceptuui non accipit
Et videtur ha?c opinio concordare cum plus vel minus, quam secundum ratio-
 LIB. XVUI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 2o9

nem quantitatis membroruni dctermina- Coagulum autem niliil facit, nisi quod
tum est in natura : quininio si in matrice virtus ejus totam apprehendit lactis
Immorem quem formet in aliud conce- (juantilatem, et non immutat qualitatem
ptum uon inveniat, accidet contrarium : ipsius distrihuendo et formando.
quia quod ultra suflicientiam conceptum Dicla ii^itur est causa [)ropter quam
est, dessiccatur a calore matricis proprio nmlti causantur filii ex uno concubitu in
et corrumpitur. enim videuius
Sicut matricibus iilorum animalium quae se-
quod ignis desiccat materiam in quaest, cundum naturam niultos concipiunt fi-
quando pertransit in dissolvendo termi- lios et propter quam non creatur nisi

num raritatis illi materioe debitum : sicut unus (ilius magnus commixtus ex tota
etiam aquasi ultra inodum calefiat, exten- materia concepta.
ditur plus materia quam competat aqude Cum autem sperma fuerit adeo pau-
speciei : et lunc evaporabit in formam cum, quod non polest apprebendere ma-
elementi rarioris et desiccatur : extensa teriam humoris foeminae, nihil omnino
enim aqua? materia sta])it in termino ra- causatur ex ipso. Et si fuci"it multum
ritatis sucB naturffi et speciei debito, nec vablein comparatione patientiscujus vir-
extendetur ultra, quantumcunH|ue iii,ni tus est determinata sicut et virtus caloris
addatur : sed si extendatur, vel coi-rum- agentis, lunc oportet quod piimo llat

pitur et evaporabit : et sic tandem con- proportio et contemperatio unius ad al-

sumitur et exsiccatur. Et simibter lit de teruin per divisionem : contemperatio
spermate in matrice si est superfluum, et autem est accidens etiam spermatibus
non invenit humorem seminalem fo^mi- animalium magni corporis unicum iilium
nae, quem apprehendat et in quo con- concipientium, eo quod in tabbus non
tineatur. possunt creari multi lilii ex inulta super-
Amplius ex supradictis patet, quod tluitate, sed unus solus. Virtutes enim
temperatum oportct esse sperma maris, agentium et patientium in omnibus ani-
et superlluitatem fonninae quoe esl mate- malibus babent terminos notos secun-
ria generationis in omnibus animalibus dum naturam : (;t ideo talia non sper-
generantibus multos fdios. Et htec con- matizaul ulti-a conceptus suflicientiain :

temperatio est causatara secundum quan- nec iVeminaj superlluitas excrescit ullra
titatem quam secundum qualitatem. Ta- terminum hujusmodi sufficienti£e natura-
li autem contemperatione facta, sperma li« pro[)ter causam quam prasdiximus,
maris potens est apprehendere et termi- Et ex illa superfluitate in magnis anima-
nare fceinina' superfluitatem in muitas libus creatur unus fdius tantum. Si au-
partcs divisam. Ileec enim dividitur a t'nn ex aiiqua causa accidentali in tali-

virtute regitiva et distributiva seciindiim bus animalibus aliqiiando contingat quod

proportionem qua ex ea possunt fonnari nias spermatizet mullum sperma, et

multi fdii. Hoc autem exempium quod abundaverit etiani fcemina cum qua coit

supra induxiinus de coaguio et lactc, muita superfluitate, crcabuntur tunc ex

cuni Imjusmodi spermatis dispositione his duo vel plures foitus gemelli.
non habetconvenientiam quoniam sper- : llomo autein est quasi iiilcrmedium
ma non apprehendit quantitatem totam aiiimal inter duo genera, ([iioruin unuiu
sicut facit coagulum in iacte, sed ponit naturaliter general multos lilios, et aliiid
proportionem quantitatis et virtutis in naturaliter generat unum filium :
co
materiam, secundum quam [iroportiona- quod liomo naturaliter generat unuin
tur sufficienti ({uantitati embryonis, qua^ filium, sed propter supcrahundantiam
qualitatem distribuit membris conce- et caloris et biimoris aliquando gcucrat
ptis secundum medietatem geometricam blios liuos vel pliires. Sperma enim cum
divisain qu» coagulatur et terminatur. sil (•alidiim ct iiuinidiim. miilti|)licatur cx
200 D. ALR. MAG. ORD. PRvED.
Ccilidis cl liumidis. El liicc hoiuini acci- nobis. Sedprincipalis causa est superflui-
duut pr;c aliis aniinalibus. I^^t lucc est las nuiterife, quando fuerit distributa, ita
etiam causa, quod lcnipus impia'{;natio- quod cx ca sufficienter possunt crcari
nis hominis incertum et indeterminatuni iilii plures quam unus.
est phis quam aniniahum ahorum. Aho-
rum enim animahum tempora impriegna-
tionis sunt determinata : tempora autem
imprsegnationis hominis sunt nmlta et

diversa : muher enim parit in nono

mense, septimo, et t(;mporil)us interme-
diis. Natus tamen in octavo frequenter

moritur. Kt Jmjus causa scitur ex his

quae praanisimus in hac scientia. Perfe- CAPUT IIJ.

cteenim in prsehabitis de hoc locuti su-

mas, et hoc sufficit intentioni praesenti '.
Causa autem generationis geminorum
secundum priedicta, eadem est in com-
muni loquendo cum causa generationis
membrorum superfluorum. Accidentia
enim quai accidunt utrique horum, non De causa generalionis herniaphrodito-
accidunt nisi in prima conceptione. rnm conceptuum et aliornm momtro-
Quando enim in aliquo membrorum mul- rum, et multiplicatione membrorum.
ta et superllua a virtute comprehenditur
materia, accidit iUi membro majus debi-
to fieri : sicut frequenter videmus in
digitis et manibus multorum hominum, I
et in pedibus, et in aliis membris, et
prsecipue Et si con-
extremitatibus.
tingat materiam dividi, forma-
illam
buntur inde duo vel plura membra : Accidentia autem monstruosa quae ac-
sicut etiam videmus accidere radicibus cidunt quibusdam generatis quos herma-
arborum, quarum primo una est radix, pJiroditos quidam vocant, eo quod acci-
et postea vcntositate spirituali dividitur piunt in prima generatione membrum
fluxus humidi, et erunt duae radices :
virile et membrum muliebre, similiter
cum tamen prima comple-
terminatio et creantur a superfluitate quee est materia
tio arboris fuerit ex una radice et una generationis quando declinat ad unam
virtute formante. Per omnem autem partem plus quam ad aliam : propter
eumdem modum accidit etiam creationi quod etiam unum membrum est princi-
filiorum midtorum ex una prima primor- pale, et aliud parum habens plus quam
diali virtute, quie postea dividitur matc- figuram : et ideo non erit principale, et
ria divisa per modum quem supra dixi- erit simile quod generatur ex cibo
ei
mus. Est tamen hujus etiam alia causa quando sumitur qui non est secundum
motus corporis matricis, et divisa sper- naturam conveniens ille enim putre-
:

matis gluttitio a matrice, sicut in anteha- scens convertitur in apostemata si ad

bitis hujus scientiae determinatum est a exteriora cutis erumpit. Et ita est de hu-

* Cf. IX de Animalibus, tract. i, cap. .T et seq.

 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. IT 261

jusmodi membris superfluis. Hoc enim cum sexu dispari in eodem individuo cau-
sunt in corpore ad modum nascentiarum : samhabentunam eteamdem. Patet etiam
sed tamen in hoc difi"erunt, quod de hu- quae sit causa hujusmodi abortus secun-
mido radicali superabundanti talia su- dum quem non abortit mulier aut foemi-
perflua membra generantur : nascentia^ na, sedipse conceptus monstruosatur in
autem generantur ex superfluo nutrimen- figura. In talibus enim est diversitas mul-
tali : et ideo nascentise nascuntur putre- ta, eo quod aliquando fit alteratio qua"-
scentes propter calorem innaturalem qui dam secundum parva membra sicut est
est in eis. Ista autem non putrescunt digitus : autem inveniuntur
aliquando
propter calorem naturalem qui est in concepti a natui'a alterari in membris
eis : est tamen in eis aut nulla virlus, magnisprincipalibus. Qusedam enim ani-
aut debilis valde. malia aliquando habent duos splenes, et

Hermophroditi autem de quibus nunc qucedam aliquando liabent multos renes.

loquimur causam sute habent j^enerationis Et aliquando causantur iiujusmodi muta-
quam diximus si enim sperma imprae- :
tiones ex motu matricis et materiee : et
gnans inveniat abundans humidum, et tunc non distinguente pariete erit ani-
vincat ipsum perfecte, et in toto dividat mal monstruosum, sicut duo continuati
ipsum, faciet gemellos duos in sexu si- aiiquando unum cor, aliquando duo cor-
mili maris. Si autem sequaliter vincatur da habentes, sicut superius diximus de
in toto et in partibus, faciet duos gemel- ansere quem vidimus et narraverunt :

los sorores. Si autem in una vincatur, nobis multi lide digni, quod viderunt
et in alia vincat, erunt gemini disparis talem hominem qui eratduo liomines
sexus : unus mas, et alter ftemina. Et continuati in dorso, et unus erat impe-
hsec causa est communis toti et membris tuosus et iracundus, et alter erat man-
partiahbus : quia in hoc nulla est difle- suetus, et vixerunt plus quam per viginti
rentia quantum ad victoriam virtutis et annos, et postea unus mortuus est, et

debiiitatem. Si enimnon abundet mate- alter supervixit donec ex putredine et

ria nisi in uno membro quod est circa fcetore fratrismortui fuit et ipse mortuus.
inguen, ibidem superabundans divide- Aliquando autem habent cor unum, et
tur : et si vincatur rursus in uno et vin- alia membra multa propter materiam

cat in alio, general)itur hermapliroditus. abundantem.

Et aliquando est ita figura utriusque Amplius quibusdam a generatione ac-
membri completa, quod ad visum et ta- cidit,quod qusedam vise pororum mani-
ctum discerni non potest quis sexus prae- festorum sicut oris vel ani vel aurium
valeat : et non est inconveniens quin ta- vel nasi oppilantur, et invcniuntur clausi
lispartus etiam habeat duas vesicaseturi- in extremitate : aut fortc via declinata a
nam emittat per utramque, quod et in coi- loco suo in locum alium et hoc accidit :

tuetagatetpatiatur, incumbat et suc- et etiam mulieribus, quod orilicia exteriora

cumbat sed non puto quod etimpregnet
: matricum quse vocantur r/^/ive, suntclau-
et imprsegnetur. Sed pro certo sexus erit sa et oppilata a gencrationis tempore us-
principalior qui a cordis juvatur comple- que ad tempus pubertatis et cum adve- :

xione tamen aliquando etiam comple-

: nit tempus menstruorum, intumescenti-
xio cordis ita media est, quod vix dis- bus ex sanguine viis matricis excitatur
cernipossit quis sexuum prtevaieat. calor magnus qui aliquando per seipsum
In prffihabitis autem jam determinatse labia vulvajdividit ct ejicit sanguincm

sunt causffi maris et fcBminee, et causse menstruum. Ouadam etiam fcrminse mo-
etiam propter quas quiHedam extremitates riuntur hac de causa et quibusdam :

membrorum exteriorum fiunt alio modo subvenitur benelicio cliirurgia\

quam sint secundum naturam : hsec enim Afiquando etiam nascitur mas cujus
262 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
via urina' (lecliiuil a i'(.'cla via virj^^a^ (luae
est iu virj^a' infcriori parlo : et i(lc(j ta-
lem sedenteni oportet niingere. In quo-
dani etiani nostri temporis nato tesliculi
infra pellem contenli erant superius, ita
quod prominentia eorum reproesentabat
duo lahra vulvte muliebris et fissura vi- :

del)atur esse in niedio clausaper pellem :

CAPLIT IV.
et cum putaretur esse puella aparentibus,
et deberet esse fissura ut liabilitaretur ad
coitum, incisione facla prosilierunt testi-

culi et virga : et postea duxit uxorem, et

genuit ex ea plures filios.

Aliquando autem generatur aliquis

anum liabens oppilatum per qucm exit De his qiise imprsegrmntur iind iwpr^r-
sicca superfluitas hoc accidisse bis
: et gnatione super aliam, et de his qux
comperimus : semel temporo Aristotelis, plus aliis diligind coitum.
et secundo istotempore nostro. Et dicit
Aristoteles quod apparuit hoc etiam in
avibus, et in aliis animali])us. In (irsecia
enim vacca nata apparuit a qua cibi su--
perfluitas exivit per locum per quem exi-
re dehuit vesicae superfluitas. Conside-
rantes autein hoc aperuerunt ei anum
qui est via exitus superiluitatis cibi : sed Oportot autom sciro, quod magnorum
apertura statim continuata et reoppilata animahum non est impreegnari post im-
est : et cum multoties aperiretur, nihil prsegnationem. Quaedam onim animaha
profuit, quia statim consohdabatur. impraegnantur supor improegnationem :

Causa igitur muhitudinis conceptuum ethorum qua?dam formant et perficiunt

et paucitatis eorum et causa superlluita- socundo suscoptum cumprimo qusedam :

tis et diminutionis membrorum hoc mo- autem non pediciunt secundum, sed cor-
do determinata sit. rumpitur.
Animal autom quod socunda imprse-
gnationo super primam non impraegna-
tur, est quod non concipit simul et parit
nisi filium unum et taha sunt animaha
:

soleas cornoas habentia, quae non imprae-

gnantur impraegnatione secunda supor
primam, excepta equa, sicut et inferius
dicomus et animalia majora etiam tah
:

non impraegnantur impraegnatione. Cau-

sa autem hujus est, quia conceptus ta-
hum animaHum est magnae quantitatis
sicut et ipsa animaha et superfluitas
:

quae subtrahi potest magno corpori ma-

tris, vix sufficit ad nutriendum primum
conceplum qui jam convaluit in mati-ice :

et idoo trahit nd se menstruum, ita quod

nihil dorivari potest ad secundum. Si-

i
 LIB. XVllI 1)E ANIMALIBUS, TRACT. II 263

giuim aiitem liujus est, quod lilius olc- tudo capitis in conccptu et rotunditas,
plianlis in utero fere crescit ad quantita- non posset habere exitum ni-
qua? aliter
tem tauri. sipermortem matris. Ampla igitur exi-
Alia vero qua? multos simul concipiunt stente matrice concipiunt secundum su-
impra'gnantur secunda impraegna-
filios, per primum : sed rarissime convalescit,
tione super primam proj)ter parvitatem eo quod nutrimentum trahit ad se pri-
conceptus qui parum trahit de cibo. IIo- mus et fortior conceptus.
mo autem qui quasi medius est inler ha'C, Similiter autem isti duo modi focmina-
sicutdiximus superius, aliquando ex se- rum plus cseteris diligunt coitum : et
cundo concu])itu imprsegnatur super pri- hunc appetitum facit in eis vel designat
mam imprffignationem, et convalescit carnium suarum duritia. Omnia enim ani-
conceptum, sicut in temporibus prseteri- malia durcP carnis, sunt plena^ carnis ex
tis sa^pius apparuit, sicut k)nge ante in hoc quod non efduit ex eis sanguis et ci-
hac scientia diximus, quod mulier cx bus uUimus membris infusus et ideo :

uno concubitu concipit nmltos filios, multum appetunt coitum, et prai^cipue

diviso in multo spermate et
mullos mulier equa et quia post coitum pri-
:

abundante abundante
gutta muliebri : mum quo concipiunt, non menstruant,
in
eniin humore post primum conceptum et embryo adhuc parvus non in se trahit

ahquando concipit mulier ex secundo sanguinem et ideo sanguis attractus ti-

:

coitu, licet hoc non nisi raro contin- tiUat nervos et inguina, et movet ad U-
gat. Et sicut accidit animalibus magni bidinem majorem quam facit ante con-
corporis, quod ideo non generant nisi ceptum : et ista lil)ido non sedatur per
unum partum, quia totum nutrimentum coitum, sed forte plus appetitur ex con-
vix sufllcit ad unum, et prajcipue quando fricatione, eo quod per confricationem
jam embryo convaluit in matrice et tra- humor seminaUs amplius attrahitur et
ctu forti trahit ad se nutrimentum, prop- amplius titillat. Similiter autem ab equa-
ter quod secunda impriegnatione taba ])us valde parva vel nuUa exit superUui-
non imprffignantur ita ut frequenter ac-
: tas tempore menstrui et ideo rcmanet :

cidit mulieribus quoniam licet conve-

: titUlans omnia enim animaUa duree et
:

nientiam habeant ad ea quse plures sinml ph^nse carnis diligunt coitum dicta de
concipiunt partus per abundantiam hu- causa, eo quod natura foeminarum taUum
moris quimateria est generationis, tamen fore mascuUna est quia non retinerel
:

ilUim humorem ut frequentius trahit ad humorem nisi per calorem bene digeren-
se primus conceptus, et impi-oegnationi tem. Prse cteteris tamen diligunt ilhT foe-
secundae prsestat impedimentum. nUnse, a quibus non exitsanguissufticiens
omnia tamen animalia non esl
Inter tempore menstruorum.
visum, quod aliquid recipiat secundum Haec eadem est causa propter quam
conceptum post primum, nisi mulier, et virgines plus cogitant de coitu et appe-
equa. Et hujus eausa est amplitudo ma- tunt coitum, quam corru[)lse, et propter
tricum equ;e et mulieris, et duritia car- quam mulieres qua' non impraegnantur
nis liarum duarum fienunarum inter alias [)lus appetunt quam ilhie quee saq)ius sunt
freminas. xMuIier cnim inter omnes henu- impra^gnata? enim sunt car-
: plcniores
nas animalium proportione sui majoris nes earum Immoi-e spermatico quam
est vulvte et ampUoris matricis, cum ta- aliarum. Cum enim dicimus, quod dur;e
men vir sit minoris veretri inter anima- carnis mares et focminsc plus coitum ap-
lia proporlione sui corporis. Puella euim pelunt, infelUgimus de his quarum (Uiri-

longiorem fissuram liabet vulv;ic aU(|uan- ties causatur ex plenitudine, ef non de

do, quam aliqua vacca vel eijua magna his quarum diiiifies causafur ex siccita-
ante parlum. Et causa hujus est magni- te. Et signum hujus plcnitudinis in cor-
264 D. ALB. MAG. ORD. PJ\JED.

poro csl quando coin])ressa caro inlcr tia bumichim : proptcr quod sanguis
(ligitos globalur cl rcsilil a digitis, ct non mcnstruiis in lalibus nmlliplicalur supcr
plicatur comprcssa al) cis. Causa autem quantitatem cil)i (jui concej)tui sufficit in
in omnibus bis est, quod cxitus nicnstrui primo coitu : cx hoc enim potcst nutrirc
a bcminis, est similis cxitui spermatis a conccptum secundum ct complcrc ct
viris et masculis. Sanguis enim mcn- produccre ad partum.
struus non sperma indigcstum,
est nisi Amplius matriccs quarumdamfoemina-
sicut diximus superius proptcr quod : rum animalium aliquando sunt oppilatse
etiam mulieres quse primo nmltum appc- ct in orificiis strangulaUc : ([uoniam ori-
tunt coitum, post partum multorum con- llciavcnarum abundant nmlto sanguinc
ceptuum parum aut nihil appctunt pro- mcnstruo et hoc accidit quibasdam mu-
:

ter multum scminalcm bumorcm quo licribus humidis et his accidit mcn-
:

evacuatse sunt : sicut et masculi cvacua- struum post imprsegnationcm a principio

ti a spermate coitum non appctunt. Ma- conccptionis usquc ad imprsegnationis
trices cnim muHerum sunt supcrius ver- iinem. Accidit autcm accidcns hoc non
sus parictcm in quibusdam foeminis. Ma- secundum naturam propter quod etiam :

sculorum autem testicali contrahuntur conceptus talium mulierum frequenter fit

inferius eo quod masculi est sperma
: occasionatus. Accidens autcm idcm quan-
ejicere. Foeminee autcm est sperma pro- do accidit animalibus non pcr occasio-
jectum ad interiora ad locum generatio- ncm cst, scd per naturam, sicut animali
nis attrabcre : ct quiE multi sunt spcrma- pilosi pcdis accidit itcrato imprsegnari post
tis, multo indigent coitu. primam imprsegnationem, cum non sit
Sic igitur declarata est causa propter ex animalibus magni corporis, sed sil de
quam quaedam animalia improegnantur numero eorum quse multos simul conci-
secunda imprsegnationc post primam, et piunt et pariunt filios, et multarum lis-

quare quaedam proferunt secundum con- surarum est in pedibus. Omne enim in
ceptum, et qusedam non, et quare quse- multa dividens pedem, multorum est filio-
dam secundo coitu non imprsegnantur rum et multi spermatis, Signum autem
omnino. Adhuc autem ostensa cst causa hujus cst, quia multam habet pilositatem
propter quam qusedam multum diligunt et prsecipue in inferiori pedis, sicut Icpus
coitum, ct qusedam non. et cirogrillus qucm quidam vocant cfaii-

Amplius qusedam animaba imprspgnan-
tur secundo coitu, ita quod inter coitum
primse imprsegnationis et coitum secun-
dse imprsegnationis est interjacens
niun sive cuniculuni. Habet autem hoc
animal multos pilos etiam in partc coxa-
rum. Animal autcm quod sic nmltse cst
ma- non solum imprsegnatur su-
pilositatis,

gnum tempus, et tamen complebunt con-
ccptum secundum. Hoc autcm non pot-
est csse in animalibus carentibus magni-
tudinc corporis scd crit in magnis cab-
:
dis ethumidis quse nuturalitcr sunt multi
seminis et multorum filiorum. Ex hoc
enim quod facultatem habcnt multos
per primam imprsegnationem, sed etiam
aliquando parit primum conceptum, et
nibilominus complct secundum imprse-
gnatione post partum primi conccptus rc-
manente sccundum suam dispositionem.
11-

lios generandi, oportet matrices foemina-

rum esse vakle amplas : et quia natura
talium masculorum convenit multo sper-
mati, incoitumultum sperma projiciunt :

et bumor qui est materia generationis in

foeminis talibus, etiam est multus. Corda
enim talium sunt parva non consumen-
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 263

distinctos et occasionatos (llios, sicut

vulpes, leo, lupus, et canis. Quidam etiam
erunt cseci, sicut canis, et animal quod
Graeci ai/corem vocant.
Porca vero generat muKos partus ad
modum eorum quge in multa pedem divi-
duut, licet in duo dividat ungulam qui- :

dam tamen porcorum habent soleas cor-

GAPIJT V. neas integras non divisas, sicut invenitur
in porcis quarumdam regionum : et ideo
aliquando generant porcse unum tantum,
aliquando generant multos : froquonler
tamen generant multos filios, eo quod
humidum animal est et frigidum : et ci-
bus qui deberet transire in nutrimentum
De causa propter quam quxdam aniuia- corporis, transit in spermaticam humidi-
lla generant filios completos, quifdam tatem. Animal enim istud non est mag-
autem incompletos. num sicut animalia soleas corneas haben-
tia. Porca autem format et auget quod
concipit in utero donec compleatur par-
tus, et non parit imperfectum : et hoc ac-
cidit propter bonitatem et superlluilatem
Immidi quod est in corpore ejus : sicut
etiam arbor plantata in terra pingui,
multum cibum habenti, magis complet
Amplius Je animalibus generantibus suos fructus.
animalia qutedam generant lilios comple- Similiter autem queedam aves incom-
tos, quajdam autem incompletos. Omnia pletos et ceecos pullificant pullos suos :

igitur animalia soleas corneas habentia et illse sunt prsecipue illae qute faciunt
tilios generant completos : similiter au- nmltos pullos, et carent magnitudine
tem et omne animal in duo tantum divi- corporis, sicut hirundo, et perdix, et

dens ungulam. Piura vero ex his anima- passer, et hujusmodi aves parva^. Et si-
libus quee dividunt pedem mullis ilssu- mihter etiam faciunt aves qua^, paucos
ris, generant fiiios incompletos. Causa pullilicant pullos, sed non generant iii

autem illius est quia animalia habentia ovis cil)um sufticientem complexioni il-

soleas,unicum generant fcetum dividen- : lorum, sicut Ivarthagla etTecta hrta, et

tia autem in duo ungulam, quandoque columba, et multee alice aves apud nos,
generant unum, et quandoque duos, sed sicut cornix, monedula, et plura alia

duos vix umquam excedunt : et ideo quia genei-a. Et ideo dicunt quidam quod si

hsec et his similia animalia paucos gene- extrahatur oculus pulli hirundiuis (juau-
rant hlios, facile possunt eos compk're. do est imperfectus, iteruiu rccrescet : eo
Animalia autem quae multos simul lllios quod materia oculi adliuc est iutus in-

generant, possunt quidem formtire eos in completa : sed tamen non est probabile
principiocumpaucaindigent humidilate : nisi posset extrahi oculus sine leesione

postea autem cum creverint et multani ncrvorum et venarum a quibus cxit ma-
requirunt humiditatem potentem com- teria oculi
plere eos, generant lilios imperfectos, Ex his igitur patet, quod quaedam ani-

vermes
sicut ea quie generant et ideo : malia generaut fdios incoinpletos prop-
quaidam ipsorum aliquando pariunt non tcr cibi diminulionem : quod etiam ma-
2GG I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
nifohlalur in liliis qiios g-cneranl umlioi-cs tia^ pro1)atum cst : oporlot igitur, quod

in scplimo nicnse. Ouia cniui illi lilii cum fuerit iuh-a malriceiu, Uwdc com[)le-
sunl incomplcti, fi-equcntcr accidil, quod tam mcmbrorum accipiat distinctionem

lii (lisliuctas cl divisas liabcnt vias scn- propter frigus uaturalo. Distinctio enim
suum ct pororum manifcsloruui nariuui mcmljrorum couiplola, ([uidam cst mo-
ct aurium ct ocidoi-um cl alioi'uui : ct dus digestionis. Calor enimdigerit ct (hs-

jdi([uando non habcnt exprcssam in his quod majoris ot facilio-

tinguit citius id

distinctioncm, sed cum crcvcrint, distin- ris cst hoc autem cst id
digcstionis :

gumitur : propter quod sic imperfectio- quod majoris est cah)ris. Ffpmina aulom
nati involvuntur in pelliculis mollibus in specie liominis extra uterum citius

auxugia' nou salsic, ct coopi-riuntur pel- crescit et augetur propter naturae suai de-
libus, ct paulatim iustillatur eis bac, do- bilitatem. Omncs enim res minoris vir-

nec convalescant et compleantur. iMulti tutis ct debilioris, citius perveniunt ad

etiam taliter natorum convalescuut ct vi- complementum tale quale permittente
vunt : frequcnter etiam moriuntur. natura possunt suscipere : eo quod hu-
In hominum autcm g-cncrationc tali midiores sunt, ot minus agunt in con-
occasioneoccasionantur marcs plus quam trarium. lloc aocidit in omnibus opera-
ftrminjE autcm animahbus non.
: in aliis tionibus naturse qui.e a calore naturali

Causa autem illius est, quod inter ma- terminantur propter causam quam stc-

rem et fcpminam est diveisitas caloris pius in antehabitis diximus.

naturee. Calidiores etiam sunt raares, et

idco etiam sunt majoris et vek»cioris mo-

tus ad exitum quam ffeminse. Propter
motus etiam multos quos habent mares,
adhuc tcnoribus existentibus mcmbris,
accidunt cis occasiones fracturarum et

laesionum mcmbrorum, et plurcs alii

modi occasionum plus quam fucminis.

Calor enim est causa diversitatis comple-
menti facturae diversitatis masculorum
et f(eminarnm in matricc muhcrum. Ea-

rum enim malrices non sunt causee di-

versitatis maris et freminje secundum
modum. Jn aliis autem animalibus non
apparct diversitas faclurai ot complcmcn-
ti masculorum ot fceminarum quouiam :

non citius complctur mas in istis, nec

foemina tardius in illis.

Amplius mares in minori tomporc di-

stinctam et completam accipiunt factu-
ram quam foeminfe in matricibus mulie-
rum : post partum autom citius crescunt
et complentur hrmiuce hominum quam
mares, et citius senescunt : eo quod fce-
minae maribus sunt dcbiliorcs, eo quod
sunt naturce frigidioris. Opinandum enim
est, quod sexus foemininus est qujBdam
naturahs occasio, qua occasionatur con-
ceptus, sicut in antehabitis hujus scien-
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 2(>7

tempore impr.Tgnationis, et majoris sa-

quam quando non sunt impra^gna-
nitatis
tcP.

Siuiiliter autem in mulieribus laboran-

tibus et opera manuaHa operantibus non
adeo manifestatur turbatio appetitus ex
impraegnatione sicut in aliis et forte :

bujusmodi muHeres citius pariunt ve1 fa-

CAPIT VI. ciunt ahortum. eo quod bibor consumit
corporum suorum supertluitates. Corpo-
ra autem mulierum quiescentium gene-
neraliter habent multas superfluitates :

lal)or enim facit multas evaporare super-

fluitates, ita quod in tempore partus
etiam levius pariunt : et ideo melius et
De dispositione foeminarum impi'segna- (Hutius potest retinere anhelitum : reten-
tannn e.r ipsa itnprsefjnatione, et de tio autem anbelitus facit ad levitatem
mola matrieis. partus. Superfluitas autem multa con-
gregata cooperatur ad opposilum.
TIwc igitur sunt, quae conveniunt fce-
minis animalium ex corruptione appeti-
tus complcxionis ex imprjBgnatione, et
maxime muHeribus, eo quod aliorum
animaHum fcemince non babent tantum
menstruum sicut mulieres proptor quod :

Proprium autoin mulioris esse videtur, etiam non menstruant manifeste sicut
quod cum gemellis imprivgnabitur, et mulieres faciunt propter quod cum
-
:

unum fuerit mas et aliud foemina, vix menstruum primum stat propter impi;o-
convalescunt : si aulem sunt in consimili gnationem, et adbuc non multum attra-
sexu, salvabuntur frequentius. In aliis hitur ad embryonem, ad stomacbum, ot
autem animalibus non accidit. Animalia bepar, ct erit causa corruptionis appeti-
enim quse multos faciunt filios, permix- tus et alterationis corporis, priEcipue in
tim faciunt mares et foeminas, et in uno mulieribus.
soxu omnes facere non est ois naturale. Amplius cum mulieres non imprse-
In mulieribus autem naturaliter non erit gnantur, et tamen deficit in eis mou-
distinctio maris et fceminte in gemellis : struum, erit causa alterationis ct corru-
et si crit, vix proHcient proptor qua- ptioniscorporum quarumdam muHorum
litatum in eodem semine contrai'ieta- et a?gritudinum malarum. lii tomporc

tem. autem primo impreegnationis mulieres

Amplius in mulieribus et etiam in aliis qua'dam multum fatigantur ex menslrui
animalibus aliquando accidit post im- retontiono, eo quod, sicut diximus, lunc
pra*gnationom turbatio appotitus et cor- non consumitiir in ciluim oinhrvonis.
ruptio. Et hujus ([uidom causam licet jam (vrescenlc autom oin])rvono in lin(> iin-
longe superius assignavorimus in hac pra'gnationis consumitnr dicta suporllui-
scientia, tamen bic etiam de diversitate tas : et tiinc molins hahohunt. Alolioiata
ejus est loquondum. Hujusuiodi autem onim (^lispositiono mulioris a consum[)tio-
corruptio magis accidit mulieri quam no monstrui alloviabitur corpus. In aliis
aliis : nmltae enim aliorum animalium autom animalibus panca ost bnjusmodi
foeminae sunt multo majoris augmenti superfluitas, ct est temperata in quanti_
2G8 D. ALI5. MAG. ORD. PR.ED.

tate seciinduiii proportioncin quu' sufli- accidit idcm quod accidit carni coctai

cit iul cibuni conccpli. (aini autcni con- })ropter malitiam digestionis vel dcco-
suniitui- hujusnnxli supcrlluitas corruni- ctionis non enim accidit lioc propter
:

pcns appctituni, ct transil in cihuni con- calorem, sicut quidam opinantur, sed ac-
ccpti, melius etiam corpus nutritur mu- cidit ])roptei' caloris dehilitatem. Natura

lierum impra>gnalarum pro illo tempore enim del)ilita complcxionem ejus quod
quod cst linis impraegnationis : proptcr digerendum est, complere non potest :

quod ctiam illo lcm[)ore multo indigent et ideo remanet in matrice per longum

ciho, tum pro se, tum pro embryonc qui tempus non ])utrescens quousque forte
in illo tcmporc cst grandiusculus. antiquetur mulier. Non enim omnino
Infirmitas aulem qufe multis accidit est sicut res completa et naturalis, neque

mulieribus quse niola vocatur inatricis, omnino extranea est a natura ct ideo :

frequentius accidit post impraegnatio- permanct. Nec est causa duritiae i])sius
ncm. Qusedam enim aliquando mulicr nisi malitia digestionis et corruptio dige-
tempore Aristotelis coivit cum viro, ct stionis : et tamen est ibi aliquid digestio-

putavit se esse imprsegnatam quia pri- : nis, et ideo est in ipso quidam specialis
mo inflabatur venter ejus : ct dcinde modus indigestionis, qui quidem convcr-
apparuerunt in ea signa impreegnationis : sed non format in
tit, corpus hoc quod
et cum venit tempus pariendi, non pepe- conversum est nec est ita fortis natura
:

rit, neque diminuebatur tumor ventris, memhri, quod expellere ipsum pos-
sed rcmansit in ilia dispositione tumoris sit.

per tres vei quatuor annos : et postea Oportet autem inquircre, qua de causa
accidit ei fluxus ventris dissintericus, ita haec infirmitas aliis non accidat animali-
quod ferc ducta est ad mortem : et tunc bus, nisi forte hoc lateat nos omnino.
peperit frustum carnis quod erat moia Causa autem illius est, secundum quod
matricis, et non erat nisi sanguis coagu- conjecturare possumus, quod matrixmu-
latus in matrice. Aiiquando enim mora- lierum est contraria matricibus aliorum
tur hcec infirmitas in matrice usque ad animalium, et sanguis in ea est multus
senectutem mulieris, et aiiquando perdu- et de facili digeri non potest et cum nu-
:

rat usque ad mortem. Et liunc casum vi- tritur conceptus nutrimentum cxcre-
el

di in muliere duos globos in matrice lia- scat super id quod sufficit conceptui et
bente usque ad mortem
quando diu : et est malsedigestionis et exire propter ma-
duraverit, efticitur valde durum, ita quod tricis clausuram non potest, generahitur
forte ferro dividi non potest et ideo ob- : inde frustum quod inola vocatur in ma-
stetrices putant^ quod sint capita arie- tricibus mulierum. Ilsec igitur est causa

tum vel hircorum eo quod anteversus: quare hujnsmodi accidit infirmitas.

orificium matricis est acutum, et globo-
sum versus matricis concavum intcrius,
Et quando molam matricis invenit in

matrice conceptus, raro evadit mulicr

quin moriatur in puerperio in regionihus
aquilonaribus.
Superius autem in hac scientia cau-
sam hujus determinavimus superfluita-
tis *. E enim quod concipitur in matricc.

^ Cf, X de Aiiiinalibus, tracl. \, cap. \.

 LTB. XVIII DE ANIMALIBLIS, TRACT. II 2G9

Quia vero lac est bonae decoctionis,

tandem in fine temporis quod lactationi
a natura de}»utatum est, subtrahitur, et
ad nutrimentum reducitur corporis, et
impurum ejus purgatur per meustruum.
Cibus enim omnium auinialium secun-
dum naturam non est nisi dulcc et bene
digestum, sicut alibi probatum est, ubi
CAPLT VII. dc saporihus locuti sumus et quod a ta- :

li digestione rejicitur, salsum est et ma-

lcB complexionis : cum completa est
et

factura nati, erit superfluitas major quam

quod consumit et retinetur in cibum ma-
minor quam antc fuerit men-
tris, et erit

struum et ideo lac beue dccoctum erit

:

De geiieratione el causa et iitilitatc ct di- dulcius ct quo fuerit a partu distantius,

:

versitate lactis in animalibus lac ha- erit minus, sed dulcius et convenientius
hentibus. in cibum quod tunc id quod est sub-
: eo
tilius et melius, non aufertur a lacte eo :

quod non indiget eo mater ad formatio-

nem partus propterquod etiam lac pri-
:

mum pejus est, co quod subtilius et me-

lius retentum fuerit ad facturam et cibum

partus in utero.
Post partum ergo est tempuslactis, eo

Lac autem non generatur nisi in fcemi- quod tempore non separatur ad
in illo
nis animalium generantium sibi similia nutrimentum embryonis id quod ante se-
animalia et est bonum et utile tempore
: parabatur et ideo congregabatur in ma-
:

partus, eo quod natura creavit lac ad ci- millis quLC sunt loca frigidiora et carnicu-
bandum partum extra uterum quamdiu losa, albam carnem habentes, in quibus
cibum exterius per se accipere non pot- etiam colorem accipit carnis, quod nunc
est propter quod etiam lac secundum
: hic et superius longe diximus. Hgec au-
naturam non debet esse in foeminis tali- tem loca in muliere sunt prope parietem
bus ante partum, nec multum postquam in exteriori corporis, ut sint prope prin-
impletum est tempus lactationis partus et : cipale in quo vita est : locus enim supe-
si invenitur aliter, erit prteter naturam. rior in muliere, preecipue est aptior ad
Ex hoc autem accipitur, quod cum tem- recipiendum hujusmodi cibum super-
pus impreegnationis aliorum animalium fluum : ne si essent ubera inferius, im-
ab homine non diversificetur, sed mulie- pedirent gressum mulieris quando ul)era
ris solum, ideo etiam digestio et comple- tument cibo lactis impleta, 1^'opter vi-
mentum lactis in aliis animalibus crit cinitatem autem membii quod cst vit;r et
tempore determinato, cum in mulieribus caloris principium, exit etiain a locis su-
diversum sit tempus, et primum partus pcrioribus maxime spermatis superlluitas
tempus sit in mense septimo, debet etiam propter causam quam diximus in anie-
lac esse bonum mense septimo in mulie- habitis.
re : et iHo tempore lac etiam inci[)it mc- Supcrfluitas auteni spcrmafis masculo-
liorari. Rationabiliter autcm iioc accidit, rum ct menstrui faMuiuarum non est nisi

eo quod tunc accidit secundum natura- ex natura sanguinea, cujusprincipium est

lem causam. in venis et in corde. Veua' cnim suut vasa
270 D. ALB. MAG. ORD. Pn/ED.
sanguiiiis : propter quodetiainiii eis no- parius periincus : cxit enim ab eis in la-

cessario est sanguinis altcratio in sper- clalione cibus digestus, convcniens ani-
niate, el lac circa loca superiora, ubi est mali lactanti sive sugenti parvo. Causa
cor, et ubi vena' oriuntur. Cujus signuin aulem bon^c digestionis cibi bujus est
est, quod etiani voces aninialiuni in pri- (juam supcrius dixinms : quia videlicet
ma distillatione s[)erniatis et sanguinis oportet embryonem postquam crevit et
nienstrui niutantur, co quod vox gene- fornuitus est in utero, babere cibum quem
rantur ex locis superioril)us a quibus lluit sumat extra, et quod ei superduit, deter-
spernia et menslruum. Yox enim non minaiur in lac et secundum quod boc
:

alteratur nisi propter altcrationem moven miims fuerit, inelius digeritur, praecipue
tis et percutientis vocem. in ea quse non coit nec impraignatur,
Amplius poma mamillarum magis sicut longe superius inhac scientia dixi-
manifestantur et exuberant in foeminis mus. Diximus enim superius, quod lac
quam in masculis, eo quod pluris exitus per naturam est cibus, et a natura prae-

suj)erlbjilatis est a beminis quam a ma- paratus nato. Ex eisdem enim est gene-

sculis. Idem autem accidit animabbus ratio et nutrimentum : et maieria uirius-

qu(jrum ubera sunt in corporis inleriori que horum non esl nisi liumor sangui-
parte, licet alius sit situs mamilhu'um. neus in animalibus sanguinem habenii-
Cognoscilur autem boc ex spermali/atio- bus. Lac enim non est nisi sanguis deco-

nibus animalium. Tempus auteni boc et ctus et digestus et non corrupius. Ei idco
ipsa spermatizatio animalium, diversiri- sermo Democriti de lacte probatur esse
cantur in hominibus magna diversilate. falsus opinatus enimestin octavo men-
:

Et causa illius est propter nmltam hemi- se lac esse generatum^ et in decimo virus

narum superlluitatem, qu» requiritur ad esse, et non lac purum. Virus quippe

materiam generationis plus quam ea qu;e non generatur nisi ex corputione dige-
est in mas€ulis. Superlluilatem enim ma- stionis lac autem ex digestione comple-
:

terialem plurem esse convenit in bemi- ta.

nis secunduin naturam, quam formaliter Quare autem primum lac sit virulen-

eflicientem quie est in nuisculis. (Jporlet tum, nos in antehabitis istius scientiae

enim illam superlluitatem quai

est mate- deierminavimus '.

rialis in plurem esse quam in-

heminis, Amplius mulieres laciantes et imprse-
digelur ad nutrimenlum embryonis in gnaloenon menstruant, nisi forte parum,
matrice, ut sit sufliciens cibo nati etiam etquffidam earum eo quod mat(MMa lactis :

extra uterum : et idco cum embryo in et sanguinis menstrui esl eadem, etnatura
fine inpra?gationis lianc superiluitatem non suflicit ministrare materiam utrique
non accipit, et non potest exirc per men- istorum simul excibo supei'lluo. Sed quan-
struum, tunc congregatur ad vasa vacua do superiluitas cibi transit in unum isto-

cibo partus deputala, et deducitur per rum, subtrahitur ab altero, nisi in aliqui-

vias a matrice ad mamillas directas, qui'e bus mulieribus alitcr accidat, propter ali-

via rivertis vena vocatur, sicut superius quod accidens non naturale mulieri secun-
in anatomia determiuavinms. dum quod est mulier quod enim est in :

Mamilbe aul(mi sunt in aninialibus de majori partc et in pluribus, dicitur esse

quibus diximus piopler duas causas ; naturale et secundum uaiuraB cursum et

quarum una estcausa uiilitatis, quod vi- facultatem fieri.

delicet lac in eis contineatur ad cibum Ha^c iffitur hic dicta de lacte cum his

» Cf. III de Aniinalibus, U-act. ii, cap. 9.

 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 271

qu(B in antehabilis detorminata sunt ', Tempora autem imprapgnationis ani-

pnescnti speculationi sufliciunt. malium sunt dcterminata secundumpro-
[tortionem poriodi vitse eorum ; propter
quod longioris vitae animalis sccundum
naturam debet tempus im-
esse longius
pra3gnationis : enim heec non sit
licet

causa istius, tamcn communiter accidit

ut inpluribus. Sicut etiam animal mauni
corporis sanguineum ut in pluribuslon-
go vivit tempore et tamen non sequitur
:

GAPUT Vill semper, quod omnc animal magni cor-

poris sanguincum sit longioris vitai. IIo-
mo enim non magiii corporis existens
animal, diutius vivit omnl animali pra3-
ter solum elephantem hoc autem scitur
:

experimento. Est tamen homo minoris

quanlilatis multis animalibus pilosas
De spatlo imprsefjnationis auinialium, caudas habentittus, et eliam minor est
et de causa dioersitntis ejus. mullisaliis animalium speciebus. Gausa

autem longitudinis vitoe hominis est per

comploxionem calidam et humidam, quae
aeri continenti assimiiatui' : propter quod
etiam quilibet in aoro sibi connaturali
diutius vivit. Sunt tamon ot alia' causee
longioris vita^, quos in libro de Causis
longioris rifcB assignavimus, et etiam in
Hationabilitor autem dotorminata suut soquontibus do eisdom aliqua adhuc di-
tempora impra^gnationis animalium, et comus.
distincta ad tempus detorminatum, Sta- Gausa voro spatii impra^gnationis est
tim enim postquam animal in utoro per secundum magnitudinem animalis con-
umbilicum non potest plus accipero ci- cepti factura enim magni corporis
:

bum, cibus ille ad mamillas per rivertim complori non potost in tempore modico,
deducitur et in lac pra>paratur : et cum sicut nec complori potcst res magna in
transitus cibi non fuorit por umbilicum, tempore parvo in robus arlificiatis pro- :

statim constringuntur vente quae invol- plor quod oqua et quaHlani sibi similia
vuntur in tela qu;o umhilicus vocatur. minus vivontia (piam alia quoedam ani-
Et idoo tunc cadit natus, et exit cx utero. malia, divorsum habont spatium impra>-
Generatio autem omnium est naturaliter «.rnationis eamdem habentialongitudinom

super caput, ita quod caput inferius exi- temporis. Quorumdam onim impraigna-
stons prius exeat, sicut etiam accidit in tio est per annuni : quorumdam autem
brachiis libra^, in quibus id quod gravius por docom meiises. Pra^dicla ctiam ost
est ponderans^ doscondit inferius : sic causa quarc multum prcdongatur impra»-
enim in nato superior pars gravior exi- gnatio olophanlis. h\oniinaonim olopliaii-
stens, prius descendit etprius exit secun- tisper duos aniios impreegnatur propler
dum naturam. ' nuignitudinem onormom sui conco})lus.

1 Ii)i(l. et IX de Aiiimalilnis, IracL i, cap. 8 ol XIV de Aniiiialilius, Iracl. u, cap. 3.

272 D. ALB. MAG. ORD. PR^:D.

Raiional)iliter autom ad vita' spatia Melcororuni libris jam per multa dis|»u-

omuiiiiu aiiiuuiliuui spalia iuipi;r}^ualio- lavimus. Ju omnibiis onim ncccssaiium

nis suul (l('t('i'miuata ct distiucta pc- est, (|uod motus roruui inbuiorum ct
riodis et rcvolutioiiibus codcstium corpo- igiiobiliorum sc(|uautur motus coruiu

rum. Dico enimyc'yo/^///oy/e^couvcrsioncs qua^ superiora sunt ct nobiliora : proptor

dierum elnoctium, mentiumct annorum, quod v(mli quodamnodo habent motus
et temporum intermediorum. Luna eniiu stollarum, etpra3cipuc solis, ct luua^ : ct

quae regina est corporum inferiorum, sicut est extra inmundo, ita est in cor-
rcvolutioncm habet distinguentcm infe- poribus animalium. Omnis ergo revolu-
riora secundum conjunctiones ad solcm tio generationum et complementorum

quando acccnditur primo, et complcmcn- quantitatum ot vitse animalium numera-

ta qua3 accipit in compositionc quaudo bitur secundum revolutiones stellarum.

est plena lumine in parte spliaerai qua3 Sed quia materia gencratorum et corrup-
conversa est ad gcnerata : et secundum torum uon ost doterminabilis omuino ad
septimum quando est dicotomos, sive unum, idoo non permittit confusio luate-
dimidia distaus recedendo vel accedendo rige, quod alterationes inferiorum omni-

a solc per augulum rectum in centro ac- no sint adeo regularcs sicut revolutiones
coptum : tuuc enim, sicut in tertio TJieo- superiorum quia confusi modi genera-
:

rcmahun Euclidis probatur, subtcnditur tionis et corruptiouis materia' lioc prohi-

quartapars circuli : ct ad illum locum in bent : proptcr quod aliquando prolonga-

scptimo movetur naturalibus dielius a tur tompusfacturte et augmenti et corru-

conjuuctione cum sole, vel a loco sua^ op- ptionis inferiorum, aut diminuitur : sod

positionis ad solem : et ideo vocatur is- hoc evenit prseter ordinem naturae univer-
tud septimumlunge, sive lunseseptimana. salis ordinautis et de hoc disputatum ost
:

Omnia enimistaaccidentiadiversarum il-

inrmc secundi Peri geneseos diWohx':^ quan-
luminationum luucTe accidunt secundum tum sufficit ad intentiones Philosophi na-
appropinquationem sui vel recessum di- turalis.

versum a sole. jMcnsis enim communis est

revolutio utriusque, solis videlicct et lu-
nai, et maxime mensis qui vocatur sola-
ris : luna enim non habel lumen quod est
principium motus in generatione, nisi
per coinmuuicationem quam habet cum
sole in receptione luminis sui ex sole.
Propter quod etiam in movcndo genera-
ta eflicitur quasi secundus sol : et ideo

plurimam habet hma convenientiam in

omnibus modis complomenti gcnerato-
rum. Galores enim et frigiditatcs tcmpo-
ratee conveniunt modis generatorum pri-
mo, et secundario etiam convcniunt mo-
dis corruptionum : et in motibus istarum
stellarum est principium et complemen-
tum horum calorum naturalium.
Siguuin ejus quod dicimus est, quod
videmus omnia mo-
aquosa quiescere et
vcri secundum modum motus ventorum :

venti autem non moventur et quioscunt

nisi secundum revolutiones solis, sicutin
 .

LIB. XVm DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 273

exiens adexlro testiculo, est ratio qui-

dem non vera, sed tamen in aliquo veri-
tati causae propinqua, eo quod dextra est
magis calida, Sed error istorum fuit in
hoc, quod remotam poiiohaiit causam
esse rei propinquam eL convertibilem
cum r(; ipsji. Causa autem proxima liu-
jus et esseiitialis debet quseri in principio
CAPUT IX. passivo materiaU embryonis, et in prin-
cipio operativo quod estinipso. Quando
enim materia quse generatur, est digesta
et cahda, et principium effectivum sit
digerens caHdum
proportionahter, tunc
frequentius generabitur masculus com-
pletus. Si auteni materia fuerit inobe-
Et est DiGRESsio declarans facdiori com- diens, aut etiam virtus activa fuerit de-
pemlio omnia qux supra in hoc libro quidem ad eamdem spe-
bilis, genera])it

indiicta sunt, et de gradihus virtutum ciem genei-antium, sed non completum :

generationis, et cjuot gradihus deficit et aptabit ei instrumenta non complete

consanguinitas generationi convenientia : et ha.^c sunt

matrix vulva passive ct naturahter ad
et

generationom operantia.
Cum autem sperma movet et revolvit
materiam, sive sit omnino obedicns,
sive non, priino formatur principale
membrum, cujus complexionem omnia
alia sequuntur : et ab illius complexione
Ad omnium autem qucc in lioc libro postea formantur testiculiet vasa semina-
secundum Peripateticorum peritiam dis- ria a sexu maris vel heminae, eo quod
putata sunt faciliorem intelligcntiam, vasa seminaria secunda sunt in principa-
oportet iterum a principio resumere, et sunt sub corde quod est prin-
litate, et
dicere qusedam de his quae jam sunt per- cipaliusomnibus. Cor autein generatur
tractata. necessario per aliquam complexionem :

De causa igitur masculinitatis et fcemi- et si illa est debilis humida, aut cruda et
ninitatis liic dicimus, quod quamvis calor si generctur calidum et siccum primo, ct

dextrse partiset calor matricis auxilieiilur postea venerit super ipsum aliquid im-
ad masculinitatem, tamen licEC non est mutans ad cruditatem antequam formen-
causa universalis sexus liujus in conccp- tur alia membra : tunc a corde proce-
to : secundum hoc enim eadem matri- in det alia dispositio sexushpininlni invasa
ce ejusdem complexionis non simul ge- seminaria et iii totum corpus. Per con-
nerarentur mas et foemina. trarium autem inoduin se habet dc ma-
Amplius cum dicimus, quod sperma sculinitate : quia elsi substantia cordis
frigidum causat et facit foeminam, non primo patiatur molinsim, et postea con-
sequitur propter hoc,quod per contra- fortetur, et veniat ad digestionem calo-
rium sperma calidum semper faciat ma- ris completi, inducet sexum masculinum :

rem et non fceminam, sicut patet per aii- et per inodos medios inter hos duos ge-
tedicta. nerantur mulieres viragines et viri elf(E-
Ratio autem eorum qui dixerunt, quod minati. Si eiiim malei'ia non nbediat
sperma cadens in dextram matricis, aut operanli propter (•omplexionem aliqiiam
xu 18
274 1). ALIJ. MA(i. ORI). PRyEl).

quae est iii ipsa, sed laincn rL'ci[)iat li- luiu, non cnim cst in ea secundum virtu-

neationcs ipsius, et niolliler secuuduiu tem ct facultatem malris : et idco perfe-

naturam humidi rccipiat, eril quidem cte partus assimilabitur matri. Si autem

mas quod {j;eneralur, scd in multis assi- utiumquc horum vincat et vincatur, crit
milabilur matri. VA si spenna perfecte coiifusa similitudo ad patrcm et matrcm.

mutet nuiteriaiu, el a sua quam ex parte Kt quia spcrma virtutcs habct a progeni-
habet virtutcm non mutetur, perfcctc toribus [)atris, et matcria a progcnitori-
assimihibil conce[)tum patri, Si autem bus matris : si virtutes alicujiis illorum

materia nuitctur complexione sua ab ca ad actum per aliqnod accidens reducan-

quam hab{;t ex corpore matris, tunc ac- tur, erit similitudo ad avum ex parte pa-
cipiet complexioncm casualem, ct tunc tris, aut matris, aut forte confusa simili-

cadct a similitudine generis sui : et idem tudo ad utrosque avos. Hoc autem ultra
est de mutationc spermatis a com[)le- quatuor generationcs non extenditur :

xionc quam liabct cx patrc. quia quatuor gradibus omnis virtus men-
Hoc autcui ex signis confirmatur :
suratur sicut per opcrationem medicina-
quia puer ct senex propler humorem et rum simplicium probatur.
cruditatcm fi'equcntius generant foemi- In rnateria cnim gcncrationis quatuor
nas. Qui autem sunt inter duas eetatcs, sunt qua^ sunt subslantia, virtus, ct ope-
generant mares, nisi aliud accidcnscom- ratio. Sed substantia estduae substantiae,
plexionis impcdiat. Similitcr autcm scilicct materialis, et efliciens. Et ideo
laxas et molles carnes habentes, aut quatuor mixtionibus vincuntur haec qua-
ventis austrinis corpora resolventibus, tuor ut frequcntius : ita quod ex prima
generant foeminas, Et per duras carncs miscelur substantia cum extrancOj ita
et ventum borealem generantur frequen- quod caret operationc, sed tcnct virtutcm
ter masculi. Galor autcm dcbct esse tem- impeditam ct in secunda commixtione
:

peratus in generatione : et ideo contin- amittit virtutem, et tcnet substantiam

git quod spcrma intcmparatc
liabens adhuc confusam : et in tcrtia substantia
calidum, non gcuerat ex muherc cujus efficiens recedit a similitudine primi, a
gutta etiam est calida, sed ex alia cujus quo descendit : et in quarta etiam con-
gutta spcrma suum ab intemperato tem- funditur materia, ita quod dc primo nihil
peratur calore : etsimihter de foemina in rctinet quod possit operari aliquid : sed
comparationc ad virum. in linea directe descendentc per avos et
De causa tamen assimilationis lioc patrcs nihil onmino est extraneum : et
scire oportet, quod assimilatio cst ad na- ideo illa numquam amittitur. Propter
turam et ad pei'sonam, sicut diximus su- quod quod fit aliquando
dicit iVristoteles,
perius : et prima vocatur naturalis, et similitudo ad avum cujus non est in sae-
secunda personalis. Et haec secunda est culis recordatio.
duplex,communis scilicet et propria. Sed pcr quatuor videtur dissolvi con-
Communis quidcm est ad gentcs illius sanguinitas fratrum ct sororum quando
climatis, sicut ad (lcrmanos, vel Galli- extraneis nubunt pcrsonis propter ea quic
cos, Romanos. Propria autem est
vel dicta sunt. Est enim gradus virtutis pra^-
determinata ad unam personam sui ge- dictisquatuor dc causis, quatuor gradi-
neris, a qua generatio illa habet virtu- bus determinata. Virtus enim ex materia
tem formantem et motum propter quod : habet quod alterat et imprimit, scd ex
si fuerit sperma perfccte vinccns et in efficicnte habet quod alterat, et appre-
virtute personae patris opcrans, crit pcr- hcndendo tenet alias non sibi similes vir-
fecta assimilatio ad patrcm. Et si per- tutes, ct vigorc efficicntis CMifortato al-
fecte vincat materia, et in virtute personae terat et obtinet et impedit operationcm
matris sit paticns aclus activarum virtu- aliarum : et si plus confortabitur vigor,

I
 LIB. XVIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 275

alterabit et oLtinebit el operatiouem ea- licet noii causam principalem,

dixei-it

rum impediet, et diminuet substantiam ipse tamen causam quffi frequenter

dixit

quae est subjectum oppositarum virtutum. contingit : quia cum duo spermata sunt
Et omnia ista videmus in virtute quie in matrice, fortius trabit de materia al-
format generationem nec possumus ei : terius : el ideoabundantia efficitur vel

impedimenta adaptare, nisi secundum nimia in trahente, vel defectus materiae

numerum commixtionis suae cum perso- in debiliori.

nis extra, quaruni substantia et virtus et Simibter quicumque dixit, quod mo-

operatio secundum generationem cum tus matricis facit boc, causam secunda-
istis non babet similitudinem ex genera- riam licet non dixerit principa-
tetigit,

tione et principiis materise genei'ationis lem quod enim plures foetus in una et
:

in spermate et menstruo. enim ex

Licet eadem cella concipiantur, res est mon-
causis accidentabbus aeris et ciborum is- struosa, et oportet quod aliqua sit causa
ta etiam impediantur, tamen illa non divisionis spermatis et hoc aliquando :

cadunt in artem, nec per rationem sciri dividitur in adeo parva, quod quantitas
potest impedimentum generatum ex il- conceptorum non sufficit ad vitam, et
bs. concipiuntur digitales partus, sicut in
Et bsec est causa secundum dicta qua- antebabitis diximus de ea quae septua-
re avorum et proavorum numquam de- ginta aut plures concepit.
struitur eonsanguinitas, sed fratrum et Scire etiam oportet, quod in pluribus
sororum et aliorum lateraliter conjun- convertuntur fmdere pedem in multa
ctorum per quatuor generationes ratio- et non magnse quantitatis esse, et con-
nabibter intelligitur consanguinitas diva- cipere multos simul fdios : et magni cor-
ricari. Avorum enimproavorum et et poris esse, et concipere unicum.
parentum quilibet aliquid sui quod po- Similiter autcm unicum (ilium conci-
tentia est et virtute lotum quod ipse est, pere, convertitur ut in pluribus cum eo
babet in successore proximo et ideo : quod est non impra?gniiri super imprse-
numquam potest solvi hoc vinculum. gnationem sed est instantia de muliere
:

Fratres autem et sorores et pronepotes et et equa et hoc contingit propter com-

:

abnepotes non colligantur ad unum ge- plexionis sua^ fortitudinem et abundan-

nus per hoc quod aliquis ipsorum quid- tiammaterise generationis, sicut in ante-
quam sui habeat in aUero, sed potius habilis diximus.
per hoc quod ab uno abquo hoc quod IIoc etiamprsetereundum non est, quod
sunt, per generationem originalem acce- corpora muberum mundiora et pauciores
perunt. Et quia colligantur per hoc quod superiluitates corruptas habentia, perfe-
alterius est et non suum, dirimi potest ctiores et mebores pariunt lilios. Quae
cognatio eorum. autem multas et corruptas in se habent
Si autem cadit virtus et spermatis et superfluitates, pariunt non perfectos, ct
materiae ab omni assimilatione naturae non sanos : quia corruptae in matricibus
specialis et individui, tunc non remanet superlluitates contentae, corpora corrum-
nisi natura generis, et erunt monstra de- punt liliorum : et ideo pariunt eos qui
cUnantia in figuras ad quas movent stel- iiunt claudi, caeci, elepliantici, et epilep-

lae : et forte in abquibus membris reti- tici, (!t aliis infirmitatibus laborantes.
nent bneationes patrum vel avorum. Oportet autem scire, quod iuter oui-
Et de his satis in praecedentibus hujus li- nia sanguinem habentia post elephantem
bri dictum est. . longioris vitae secundum nafuram est
Democritus tamen dixit taiium mon- homo periodus tamcn impraegnationis
:

strorum esse causam conceptum supra vitae est in omnil)us secundum rovolutio-

conceptum, et coitum super coitum et : nem unius aut plurium slellarum : et

276 D. ALH. MAd. ORl). PRyED.

quia super circulos distantos xquinoclia- diiodecim annorum. QuaMlam autem acci-
li et [)ol()s niundi, una revolutio in
cst piunl annos aliorum planetarum et stel-
astris, idcirco est aliquoi-uni vita anima- larum et imaginum, et secundum quod
lium unius diei. Secunda autem perio- acci[)iunt periodum vita;, ita ct accipiunt
dus est revolutio lunoe su[)ei' quartam periodum impraegnationis et conceptio-
circuli ct ideo aliquorum vita anima-
: nis.

lium est septem dierum. Kt tertia perio- Et hfCC sunt qutB sufficiunt quantum ad
dus cst luna3 secundum reditum ad so- priiesentem intentionem de causis imprae-
lem et imagines et figuras circuli primas : gnationis, et modis filiorum conceptorum,
et secundum hoc aliqua vivunt per men- et lemporihus conceptionis et impraegna-
sem quffidam autem per annum propter
: tionis. Alia cnim ah Astronomo debent
conversionem solis et quanlam acci-
: inquiri.
piunt in periodum annum circuli qui est

i
 DE ANIMALIBUS
LIBER XIX.

TR4GTATUS UMICUS.
De his quce accidimt ex natura sensibus et partibus

anirnalium.

vimusdispositionem et qualitatein nato-

rum, tam intra matricem quam extra
eam, et determinavimus lioc determinatio-
ne tam universali in onmibus animali-
bus conveniente, quam etiam particulari
et propriasecundum quod convenit
unicuique animali secundum naturam
CAPUT I. propriam, et distinximus dilTerentias per
quas differunt et determinantur ad in-
vicem membra animalinm, et praecipue
secundum quod proprie convenit homi-
nibus, qui perfectiora sunt animalia, et

De accidentibus in communi, ut sciatur determinavimus de omnibus membris

cjuse sunt imiuirenda in hoc iibro, et anlmalium intrinsecis et extrinsecis.

qualiter ? Restal ergo nunc considerare accidentia,

qusB communiter accidunt proprie, se-
cundum quae etiam quasdam differentias
liabent membra animaUum.
Voco autem accidentia, sicut nij^redo,
et viror, et varietas accidunt oculis, et

Prius inlibro qui prfficedit, determina- sicut accidit acumen visui, et_ sicut est
278 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

altcralio coloniiu cl piloium. ol sicul ost socun(hini naturam oommunom gono-

divoisitas poimariiin sivo plmnannii. ris vol s|to(iei, sod potius sunt ox nuito-
Quiodani onini lioruni acoidontiuni in r\x vai'iotate,vol c\ causa motoris sic vel
omnibus vol pluribus sunl ^onoribus alitoi' naturam dis[)()nonlis j)or ailoratio-

animalium. Quaulam aulom bal)onL cau- nos ab ipso inductas. Sicut aut((m iii

sam uni gcMUMi appropr-ialam, sicul bo- aliis locis diximus, ul)i a nobis i\ii Loyicis
minibus, vol alii goneri animalis. sermo non scquitur_, si omnis
est babitus,

AmpHus qutodam sunt altorationos res est secundum qualitatem aliquam ta-
animalium socundum accidentia. Et bi lem, quod sit comnmniler omnis res il-
modi altorationum aliquando simt com- lius generis dcterminate secundum istam

nmnos, sicut alterari secunduni aetatos velillam talis : quia in ista ct illa varia-
ot (jualitatos primas. Ouidam auteni mo- tio est, licet aliquam in genere qualita-
di altorationum sunt proprii ({uibusdam, tom oporteat inosse. IIoc autem maxime

socundum vocem
sicut alt(U'ari in dislilla- est in natur» operationibus ordinatis et
tione seminis, et alterarisecundum co- determinatis : quia ill.e ox materia et al-

lorespilorum in senectute. Non onim alia terationibus plurimas accipiunt variatio-

ab bomine animalia manifeste canescunt nes. In bis enim quse socundum naturam
in senectute sed bomini accidunt bsec
:
accipiunt generationem, oportet quod
proprie intor omnia animaiia. Et quce- ante substantiam sit ita vel ita in princi-

dam quidom istorum accidentium conse- piis generantibus : et ideo substantia

quuntur naturam animalium a prima ge- non est propter generationem, sed po-
nitura ipsorum, sicut color oculorum. tius generatio et principia generationis

Quffidam autom suporveniunt in juvon- propter substantiam sicut propter finom.

tutc, sicut mutatio vocis. Quoedam autem Sed varietas accidontium nibil est de fine,
in senectute, sicut canitiespilorum. sod accidit sic esso materiam propter al-
Non autem est sestimandum, quod. terationes moveniium qualitatum.
omnia bujusmodi accidentia quce dixi- Licet autem substantia est finis propter

mus, ot sibi similia, accidant univorsali- quem generatio cst et principia genera-
ter onmi goncri animalis, aut universali- tionis,tamen antiquissimi Pbysiologo-
ter uni et eidem generi Ea animalis. rum quod
opinati sunt contrarium istius
enim qute non secundum naturam com- diximus. Non enim perspexerunt omnes
munem spocioi aut generis aliquibus ac- causarum specios. Contenti enim erant in
cidunt, non universaliter ot propter a- eonsidoratione matoriae et efficientis sive
liquid quodnon est finis ot natura acci- movontis et de liis otiam nibil certum
:

dunt, sed potius htec inducuntur ex ma- ot distinctum ot doterminatum tradido-

terijE variatione. Et bujus exemplum ost runt. Causas autom formalem et finalom
quod oculus quidem qui secundum na- omnino dimisorunt. Nos autem istas

turam generis connaturalis est animali- duas causas principaliter oportet quserere
bus videntibus, est propteraliquid in na- inomnibus robus quae generationi attri-
tura: sed viror oculi, aut nigredo, aut buuntur eo quod generatio non stat
:

glaucitas, vol oorte varietas oculi non est nisiadfinem, et generatum non est nisi
proptor abquid, sod ex materioe accidit por formam ot substantiam.
variatione : nisi forte aliquis istorum co- Socundum orgo ea quio dicta sunt,

lorum omnibus inveniatur oculis ali-

in factura quidom oculi nocessario est et

cujus generis animalis tunc enim absquo

:
propter aliquid : et quod figura oculi sit

dubio a natura propter aliquid ost inten- talis dispositionis in colore et situ pro-

tus perfectus. fundo vel non profundo et aliis aceiden-

Talia igitur accidentia non sunt do nu- tibus, non est nocossarium, sed accidit ex

moro corum quoe substantiaHter insunt 00 quod natura ex materia ot alteratio-

 LIB. XIX DE ANTMALIBUS, TRACT. UN. 279

nibus ayit vol patitiir talem actionom utrum primo consequatur natum
vigilia

qua^ tale inducit accidons. vol somuLis in prima factura quanrhj vi-
tam acci[)il ? Nos autom ad banc qme-
stionem dicimus, quod si somnus large
accipiatur ot dioatur esse sensuum immo-
biiitas ex fluxu ad superius nutrimenti
quacumque de cansa tunc somnus est:

primum quod consequitur conceptum vi-

vum, ot natum simiHter in prima crea-
tione et factura : non con-
vigilia auteni
CAPUT II. sequitur ipsum primo. autem Probatio
Imjus per svllogismum ha^c est, quod
omnis nuitatio qua babot fieri prius de
contrario ad contrarium, habet fieri prius
per medium, quam perveniat ad extre-
mum : mutatio autem in generato non
fit de non vivo ad vivum operans secun-
Qualiter similitudo somni est primum dum potentias vitse, sicut in scientia de
accidetis quod consequitur natum in jl«/ma diximus : fiot ergo permedium:
matricc et cxtra ? sonmus autom videtur osse quasi me-
dium quoddam inter talo non vivere et
tale vivoro de quo jam diximus. Non

onim dicitur, quod dormiens omnino sit

non vivum actu, sed potentia non enim :

est vivus sicut vivit vigilans, prsecipue

secundum sensum secundum quem acci-
dit dormire et vigilare. Vita enim pro-
Ilis autem sic distinctis et determina- prie est in vigilia propter usumsensuum.
tis, incipiendum est determinare causas Viniha enim nihil aUud est, nisi ad ex-
accidentium consequentium animalia ex teriora spiritus et caloris et sensus ex-
prima generatione usque ad ultimam se- quod etiam non est aesti-
pansio. Proptor
noctutem ipsorum et haec accidentia
: mandum, quod dispositio iiki secundum
sunt, quae sunt sonsuum, vel organorum principium genorationis accidens nato,
ipsorum, eo quod sensus perficit animal sitvere somnus, sed est quiddam somno
secundum quod est animal. simile, et immobiUtas quaedam ex fluxu
Et primum quidem accidens considere- muho nutrimenti ad superius, ubi sunt
mus secundum quod est secundum si- sonsuum organa, proveniens et est haec :

militudinem somni ot vigiliae eo quod : immobiUtas simiHs immobihtati eorum

somnus et vigilia omnibus conveniunt animahum qua? sunt modia intoi' animaha
animalibus et omnibus sonsibus. Oportot qua3 movontur motu processivo Ao h)oo
ergo scire primo, quod omnes nati ani- ad iocum, ct inter piantas. In ilhs onim
mabum, et prajcipue illi qui incompU'ti suntprincipia sonsuum qua^dam, sedsunt
nascuntur, quando pariuntur, sunt in hgala, ne ad actum et oporationom ovi-
similitudine somni sivo dormitionis : gilent, ot embryo in prima crcationo ta-
et hoc ost in eis proptor accidons quod lem habot vitam, ot habet ctiam in hoc
passi sunt in matrice : quia in ma- vitam similem plantis, quod in oo non
trice consueti sunt csse sicut dormien- est motus ct oporatio sensuum, sod fortis
tes. motus ahmenti et augmonti sicut in
Quaestio tamen non facilis est in boc. phintis. In phintisautem ct hujusmodi
280 D. ALU. MAG. ORl). PRtED.

mcdiis iulcM' plaiilas ol .inimalia mola se- accidunt somnia, et non tantum somnia,
cunduin locum, nou vorc cst somuus cl scd cliam quibusdam eorum accidit in

vigilia : co quod soiunus cl vijj^ilia insunl somno opera faccrc vigiUu', : et opera
secundum idcm. El quia vigilia lalibus illa non advertendo ea. Quidam
pcriiciunt

inessc non potcst, id(!0 ncquc somnus cnim homincs (h)rmicndo ambulant, et
inerit cis secundum vcritatem. Sed nec vident disccrncndo res visas, et scntiunt

ista dispositio quam similcm esse dixi- res obviantes. De his autcm satis dictum
mus, inesse potcst arboribus, eo quod est in Ubris nostris de Somno et Vigilia.

nulla principia sensuum sunt in plan- Scd quod hic diximus, ideo est indu-
tis. ctum,quia sic opera vigiUse facere in som-
Similitudincm autem somni hujusmo- no non convenit pueris quia opera vigi- :

di necessario habet animal in matrice Uae non faciunt, sed dormiunt somno op-

longo tempore, et priccipue conceptus prcssi sensum tamcn et vitam in habitu

:

hominis : tamen proptcr anhelitum quem hal)cntes in dormitione doncc pcrtrans-

liberum non habet,hcet aliquem habeat, it tcmpus primae a'tatis, quando jam
sicut ostendimus in antehabitis, et prae- temperatur fluxus nutrimenti ad supe-
cipue propter pondus superiorum, quae rius, incipit gravius ex nutrimento ad
multo fluxu ad ipsa ex nutrimcnto facto inferiora defluere : tunc enim clarifican-
opprimuntur. Causas autcm somni de- tur spiritus et sensus in superioribus, ct
terminavimus in aliis libris quos de expergiscitur puer, et incipit evigilarc

Somno et Vigilia scripsimus. ad usum sensuum. In

vitse sensibiUs et

Amphus embryo aUquando apparet aUis autcm quil)usdam animalibus plus

vigikmset movetur in matricc inatris : vincit seminalis ista dispositio prima?
quod non solum est in hominc, sed ffitatis sive quod non
generationis, eo
etiam in aliis animalibus, sicut proba- completos in organis sensuum generant
tur pcr anatomiam etiam in ovantibus, filios et ideo oportct, quod post genera-
:

in quorum ovis moventur animaha, et tionem diutius accipiant incrementum in

post vigiham iterum sicut somno oppri- parte superiori corporis, in quasunt sen-
mitur, et iterum subito cx aliqua causa suum organa propter quod etiam om-
:

agitatur : scd hujusmodi motus sunt nes talium animalium catuli non vidcn-
confusi sicut sunt motus cpileptici. tes nascuntur, ita ctiam quod oculorum
Amplius proptcr camdem causam dor- materia in ipsis non est adunata ad de-
mit pucrulus hominis h)ngo tempore bitam adhuc figuram ct quaedam co- :

etiam post exitum a matrice sed non : rum similia mortuis inveniuntur, sicut
primo ridet vigilans, sed potius vigilans catuli ursi : alii autem quasi cseci, sicut

primam voccm cmitlit plorans : scd pri- catuli canis, et lupi, et vulpis, et musio-
mum risum dat dormicns, ct dormiens nis, quem catmn vocant quidam.
non plorat. Quibusdam ctiam accidit in
utcro aUo clamore plorare. Et dicunt au-
gures, quod signum quod malitiosus
cst

erit in futuro talis conceptus. Causa autem

est, quod dormiens defectum ct noccn-
tia non scntit, praecipue idco quia vahle
profunde dormit proptcr muUum Uuxum
nutrimenti autem fluxus nutri-
: subtiU»
menti tangendo parictcm, movet ipsum
ad risum, eo quod nervos interius mol-
Htcr tangat.
Generibus autem animaUum in somno
 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRAGT. ITN. 281

quando equus habet unum oculum gbiu-

cmn, et abquando habet oculum diversi
cob^ris ab illo et hoc est equis proprium
:

quod abis non accidit animabbus, nisi in

hominibus solis, quia etiam in homine
aliqnando invenitur unus oculus gbiucus,
et abus contrarii coloris vel diversi ab
illo. Et hoc accidens quodest variari co-
CAPUT ITI. lores oculi, non manifestatur in abis ani-
mabbus in juventute et senectute, nisi in
hominibus. In pueris enim manifestatur
secundum prinue setatis et juventutis va-
riationem. Causa autem glaucitatis ocu-
lorum in pueris est, qiiia oculi eorum
sunt debiliores secundum humores ocuH,
De coloribus oculorum et mutatione eo- quam juvenum gbaucitas enim : oculo-
rum secuuduui quod ex huinoribus rum non est nisi modus quidam debib-
oculi creantur. tatis oculorum.
Quaeramus autem hic universaHter de
causa colorum oculorum, et non secun-
dum quod sunt in pueris tantum, inqui-
rentes qua de causa color gbaucus sit in
oculis quorumdam, cum ocuH aHi sunt
ocuH caprarum
virides, et alii nigri,sicut
et vaccarum. Et sententia quidem Empe-

Oculi autem omnium puerorum in docHs est, quod glaucitasocuH sit ex mul-
prima generatione sunt virides ad glau- titudineignis clarificantis oculum,nigredo
cedinem pertinentes vel declinantes : autem sit ex paucitate ignis et multitu-
deinde jam in usu videntes et vigilantes, dine aquse quae obscuratur et denigratur
cum adunatur materia et visus oculi, ex calore ignis calefacientis eam : propter
commutentur ad colorem qui est secun- quod etiam dicit visumnigri oculi, (juan-
dum naturam quse vincit. In aliis autem do exteriori lumine non iuvatur, non
animalibus non hoc manifestatur eo quod : esse acutum : eo quod diminuta lux inte-
oculi aliorum animalium non nisi unum rior in aqua, tenebi'is cxterioribus exstiu-
habent colorem, sicut apparet in oculis guitur. Visum autem glauci oculi in no-.
vaccarum, qui sunt nigri, et ovium qui cte dicit acutum esse, propter multuni
sunt aquosi magis quam aliorum ani- ignem qui tenebras noctis penetrat. Et
malium. Oculi etiam quorumdam sunt haec est etiam opinio Platonis, sicut os-
glauci, aut virides, aut aliquem aliorum tendit Chalcidius in expositione Plato-
cobjrum qui corporum sunt oculorum nis.

habentcs, sicut falcones qui sunt croceo- Et istse opiniones sunt inconvenientes
rum oculorum. et faisee. Scimus enim visiis organuiu
Oculi vero hominum sunt multorum non esso ex igue, sed ex aqua in omni-
cobjrum. Aliquorumenim Jiominum bus animalibus cujuscum(|ue coloris ocu-
oculi sunt glauci, et aliquorum virides, los habentibus. Et nobis quidcm suppe-

et abquorum sunt varii sicut ocuH capra- tit unde reddamus causas colorum et ac-
rum. cidentium visus per alium et verum mo-
Simibter autem oculi equorum iuter dum. Rationabile enim est, quod humor
alia animalia sunt diversi coloi'is. VA aH- componens oculum sit causa colorum.
282 D. ALIi. MAG. ORD. PRyED.

siciil i)r()l)iiluiu esl in libi-o de Srn.s/f cf nielius ad vi(icu(hiin in nocte niovetur

scnsalo, iii qiio lociili suimis dc aniina humor paucus in oculo glauco : et niger
non socunduni seipsam, sed socunduni converso se habet, quia paucum lumon
opcra et passiones ejiis. Ibi cnini osten- nmltuin humorem niovere non potest, in
dimus oculum esse ex aqua, et assigna- nocte enim osl debiUs motus, et gravis
vimus causam propler quam ipsum ex propter dofectum himinis. Major autem
aqua et non ex aere convenit esse secun- inolus luminis quam sit facultas ocuii,

dum naturam et etiam quod non sit

:
dissolvit minorem, qui secundum pote-
ex igne ostcndimus ibidem. Convenien- statom est ocuU. Et proptcr hoc iUi qui
tius ergo est credere, quod causa colo- transforuntur ex coloribus fortioribus
rum sit ex humoribus oculum aqueis multum illuminatis et ex claritatc forti

componentibus. In quibusdam enim ocu- quse est sub sole, ad loca opaca minus
lis plus est humuris, et in quibusdam lucida, prius nihil vidont. Quicumque
minus, et in quibusdam est humor pro- enim motus debilis est ad interius. visus
fundius positus, et in aliis magis accedit proliciscens a sensibilibus, prohibebitur

ad superius sive ad anterius oculi. In a motu ad quia semper fortior

exterius :

quibusdam igitur oculis humor est mul- motus excludit debiliorem et generaU- :

tus, et in oculo profunde submersus erit ter visus dobilis non bone videt res cla-

color niger : quoniam nigredo oculi cau- rissimas, sed patitur ex eis et retunditur,

satur ex aquse multitudine. Cum autem 00 quod uUra proportionem a taUbus

humor fuerit modicus, et ad anterius movetur liumor visivus ocuU.

oculi accedens, erit colorglaucus. Quan- Hoc autem quod dictum est, etiam ex
do autem multus quidem humor,
fuerit segritudinibus ocuii manifestatur. Infir-

sed non superabundans, erit color aciei mitas enim visus in die glaucis evenit
oculi sicut lapidis azurini. In istis colori- ocuUs, et impotentia visus in nocte acci-
bus oculi diversantur secundum magis et dit nigris quoniam glaucis sicci-
ocuUs :

minus, secundum diversitatem humoris tas quaedam oculoruin

inest propter :

et quantitatis ejus. quod etiam hujusmodi visus defectus

Causa vero propter quam oculi glauci accidere socundum plurimum soh^t soni-

non sunt acuti visus in die, et oculi nigri bus, in quoi'um corpori])us et oculis

non sunt acuti visus in nocte est, quia abundat naturaUs siccitas, quamvis forte
glaucitas propter parvitatem humoris a accidentali superabundet humore phleg-

multa luce diei fortius quam possit susti- matis. Defectus autcm visus in nocte,

nere, movetur, et ideo confunditur vi- causatur ex humoro superfluo : et ideo

sus : paucus enim humor nimis clarilica- plerumque accidit muUeribus, eo quod
tur exmulta luce motus enim oculi est
:
cerebra earum sunt humida naturaliter.
ex claritate, et susceptio formarum in Yisus autem bonus acutusest, qui ost ex
oculo ex humiditatis potestate : et quan- humore tomperatse quantitatis hic onim :

do confunditur multaluce sicut speculum neque prohibo])it niotum oculorum a lu-

radiis supposilum, non habet determi- mine propter liumoris paucitatem : ne-

natum motum ad res visibiles. Econtra que nimium generabit motum, et exiget

autem minus in die vincuntur chi-

nigri exterioris luminis nimium motum propter
ritate propter humoris multitudinem et :
multitudinem superiluam iiumoris.
ideo in die magis adunatum habont vi- IJt autem ea quse dicta sunt melius in-

sum. I^xontra autem in nocte, quia lu- toUigantur, oportet repetere aliqua eorum
men noctis est debiUus, et tale lumon na- qu;e supra de anatomia oculi determinata

turalitcr proportionatur humori pauco. sunt '. Dicamus ergo, quod quando glau-

1 Cf. I de Animalibus, tract. ii, cap. 3 et 6.

 :

LIB. XIX DE ANIMALTBUS, TBAGT. UN. 283

cilas accidit, iion proptei- qualitatcm tu- in vegetabilibus, qiKjd in prima nativitalo
nicaruni oculi, quando luiniores oculi propter indigestionem sunt albida, et per
sunt clari et puri et fuerinl positi prope digestionem deinde virescunt proplcr :

exterius oculi, ita ut crystallinus quidem quod etiam oculi puerorum sunt glauci,
multne sit quantitatis^ et all)uj^ineus sit eo quod digostio in eis sit incompleta. Si
modicus in quo ditfunditur lumen oculi autem est propter humiditatem, tunc est
tunc enim erit oculus pro certo glaucus, ex eo quod dissolvitur Immiditas et tunc :

nisi aliquid impediat ex parte miringse sequuntur talem glaucedinem tenebrse

siv(^ tunicse. Si autem alia* humiditates oculi, et convertitur oculi acies ad albe-
fuerint obscurae, et crA-stallinus fuerit dinem : sicut etiam vegetabilia albescunt
paucus, et albugineus multus, ita quod dissoluta qucB est in eis humiditate aquea:
spissitudine sua faciat obscurationt^m, et ha?c est glaucitas quai est propter sic-
sicut facitaqua quse est multum profun- citatem vincentem in oculis.
da, hsec enim tegit et obscurat ea quee Hac etiam eadem de causa inlirmorum
sunt suljuiersa in ipsa. Hoc idem causa- oculi et senum glaucescunt. Senes enim
tur ex hoc si fuerit crystaUiniis humor humiditate destituuntur naturali et abun-
profundus. Ex his enim duobus vel ex dant extranoa. Tamen tam glaucitas quam
altero eorum erit oculus niger. varietas oculi est duplex, naturalis videli-
cet, et innaturalis sive accidentalis, sicut

patet per ea quse diximusin anatoniia

oculi. Varietas autem ocuh provenit ex
permixtis causis glaucedinis et nigredinis.

Amplius si oculus esset ex igne com-

positus, sicutEmpedocIes opinatur, opor-
teret quod oculus glaucusesset impeditus
et inlirmus propter humoris privationem

CAPUT IV. in quo debet diliundi.

Amplius aliqua est nigredo in oculis,

quce visum autdirimit, aut impedit quia :

impedittransitum visus. Si enim nigredo

sit propter obscuritatem albuginei humo-
ris, vetabit transitum visus per Iioc quod
prohibet translucentiam et impressiones
De causis colorian ex lunicis caiisatis, et in oculo tieri usque ad crystallinum hu-
de differentiis acuniinis visiis. morem. Idem autem accidit in oculo
abundantis el obscura? liuniiditatis : hoe
enim inobodientes sunl transitui forma-
jum usque ad crystallinum, necjue per-
mittunl visum ad anterius exiro ad son-
tienduni.
Amplius licet oculiis nigor propter
multum humorcni miuus vidoat in nocte,
Causa autem in tunicis istorum colo- tamen nigredo pro[)tor tunicam adunat
rum est prfecipuo in uvea : quoniam si visum fortius.

illa fuerit nigra, erit oculus niger : et si Oportet autem scire, quod acumen vi-
fuerit varia vel glauca. erit oculus varius sus est duplox : dicitur cnim visus acntus
vel autem uvea vel
glaucus. Glaucescit a remolis vidons, et dicitnr visus aculus,

varialur in colore ex eo ({uod non est in rei visibilis parvas differentias bono ap-
ipsa digeslio bona sicut etiam videmus
:
prohondons. Et cansa primi acuminis ost,
284 D. ALB. MAG. ORO. PR/RD.

quod iioii habet visus multain huniidi- est eadein cuiu ca j»rop(cr quam signa
lalem : ct idco anguslalo et contracto sencctutis accipit liomo oi equus inter
visu non bene videt. Sed quando cum aha animaha. llonio ciiim all)cscit in pi-

quantitatc proportionata circumfunditur, lis, ct eqiius in denlihus. Canities enim

et unitur lumine circumstanti, tunc bene fia'C ct albedo dentium, modus quidam
videt: quia tunc partcs oculi non nimis est dcbiiitatis in ccrcbro ex debilitate di-
patiuntur, neque confunduntur a niniia gestionis ad afbedinem plilegmatis dedu-
chiritate vicini visibilis. Causa autem cli : et ex eadem causa causatur oculi
comprehensionis difTerentiarum rei vici- glaucitas.
nsB, est muhus clarus et subtifis humor, Amplius quod est valde album in ocu-
qui a forti et propinquo visibili fortem lis, et valde nigrum, unam et eamdcm
motum accipiens, non confunditur, ne- causam habet in materia, sed non in
que obscuratur. Oportet etiam scire, modo : (juoniam unum ipsorum ex Im-
quod quando oculus ligitur super rem iiKjris paucilate causatur, altcrum autem
ahquam et nititur fortiter comprehen- ex ejusdem humoris abundantia utrum- :

dere eam, movetur ad ext(^rius et labo- que tamen est ex indigestione, eo quod
rat, et ideo post visionem revertitur et in neutro humor sufhcienter decoqui
movetur ad interius, et tunc minus videt potest. Cum enim in una parte cafor est
si qua objiciuntur eidem, quia non est debilis ad decoquendum, et in aftera par-
adhuc reversa virtus ejus ad exterius. te fortis et decoquit sufhcicnter, tunc ac-
Sic igitur non solum illa qujc diximus cidet unum ocuforum gfaucum, ct af-

de humoribus, sunt causa naturahs acu- terum non glaucum esse.

minis visus vef debihtatis, sed etiam dis- Amplius, sicut supcrius dixiinus^ quse-
positio cutis sive tunicce quae est super dam animalia sunt visus acuti, et quae-
ocufos, et praecipue super pupiliam : ha?c dam non ct hoc ideo cx duobus causa-
:

enim in subtih visu debet esse vafdc tur : quia acutum in visu dicitur duobus
cfara et fenis et gracihs et tcnuis ad fioc modis, sicut ct in auditu, et in olfactu, et
ut fevius et facifius moveatur per ipsam in aliis Acutum enim in visu
sensibus.
visus. Lenem quidem esse oportet, ne sit dicitur, quando bene videt a remotis.
in ea rugositas : quoniam rugositas facit Alio modo etiam dicitur acutum in visu,
umbram super pupiHani. lleec enim est quod corum quoe videntur^ etiam parvas
una causa quare scnes vident in umfjra diflcrcntias considerat bene et htec duo :

quadam quidquid vident eo quod miiin- :

non sunt similia nec cjusdem facuftatis :

g(E oculorum eorum sunt rugosee sicut quia videns a remoto, non bene distin-
et cutis corporis sui. guit rerum difTcrcntias, etiamsi de pro-
Ampfius afbam convenit esset mirin- pe videat. Cum ergo iiumor in pupilla
gam nigrum enim non potest esse cfa-
: sub miringa existcns ocufi, fuerit mun-
rum omnino, co quod nigredo non est dus et ciarus ct non muttus, et miringa
nisi cfaritatis privatio. Propter quod sit tenuis per quam est facifis motus vi-
etiam visus infirmorum et senum non sus etiam visibilium, videbit mclius a re-
est ciarus eo quod fumi nigri terrcstres
: motis quam a propinquo : et confundi-
turbant miringarum claritatcm. Ocufi tur visus propinquo videat, nec
talis si a

vero puerorum prius apparent glauci, aut
propter paucitatem fiumoris, aut propter
dispositionem miringae, sicut supra dixi-
mus.
Accidit autem afiquando
bcne distinguit iste visus visorum diffe-
rentias proptcr sui spiritus divaricatio-
ncm. Hic autem visus melior quidem est,
quam ille quorum humor quidem mundus
unum oculum cst, sed coopertorium non omiiino mun-

esse gfaucum, et afium non, in fiomini- dum habcnt. Quod autem non bene com-
bus et equis. Et causa hujus utriusque prehendat diffcrentias causa est : quia
 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 28o

tale visus acumcn quod subtiliter coni- ctuni aliquantulum, ita quod strin"-at vi-
prehendit differentias, erit propter cau- sum egredientem vel ingrediens visibile,
sas alias in oculo existentes, sicut dixi- visus necessario debilitabitur nec pote- :

nius superius. Macula enim parva mani- rit a rcmotis nisi debiliter videre.

festatur in panno mundo. Et similiter est Istc^ ergo sunt causoe diversse compo-
in oculo bene mundo, quod occurrunt ei oculorum et diversi acuminis et
sitionis
quailibet parva, dummodo virtus spiri- eorum, quas prfediximus. Et
dcl)ilitatis

tuum ejus sit bene adunata. Sicut enim cum hoc quod dictum est conjunctum
macula parva in panno nmndo cito pro- fucrit eis quae diximus in mialomin ocu-
ditur, ita motus parvus visibilium ditfc- U\ sciclur perfcctius id quod de visu
rcntiarum cito in oculo bcnc niundo ct scicndum cst a physico.
adunati visus existentc facilitcr disccrni-

tur. Et heec est causa subtilitatis in dc-

prchcndendo subtilitcr ditrerentias rcrum
visarum : ct sunt oculi isti /y;?ce/ vocati,
habentes humorcm bcnc clarum et adu-
natum, et similitcr spiritum visivuni ct
miringam subtilcm et claram.
Amplius horum duorum acuminum
visus sunt alii.e causa" accidentales quae CAPUT V.
accipiuntur in sitibus oculorum. Causa
enim videndi benc a rcmotis, cst ali-
quando proptcr situm humoris in oculo,
aut propter sedem totius oculi in sede
oculi. Promincntes enim oculi non bene
vident a rcmotis, co quod visiis cgre-
diens non bene adunatur a supcrciliorum De camis bouitatis auxlitm ct olfactus,
umbris, sed confunditur : ct ideo divari- cx bonitatc orijani provcnientibus.
catus dcbilitatur egrediens de oculo. E
contra autem oculi profundi, quorum vi-
sus cgrediens ciliis stringitur et aduna-
tur, melius a remotis videre convincitur^
eo quod motus ejus non dividitur nequc
consumitur, sed adunata exit ab co vir-
tus visibilis et recto tramite vadit ad rcs
visas. Non cnim facimus hic dilTeren- l*er eumdem autem modum detcrmi-

tiam, sive dicatur oculus vidcre per mo- naadum cst dc auditu ct olfactu. llnus
tum scnsibilium ad oculum, sivc virtus cnim communis modus cst bonitalis au-
dicatur movcri ad rem visam, quia hoc ditus et olfactus in audiendo subtilitcr
alibi determinavimus, et non facimus hoc quod tangit auditum comprchcnden-
difTerentiam in causa acuminis visus do subtilitcr ditfcrentias sonorum et vo-
quodcumque horum dicatur. cum, ct in odorando et discerncndo sul)-
Amplius autem cum coopertorium tiliter differentias odorum cjus quod pro-
quod est extra oculuni ex tunica ct ciliis pinquum est odoratui.

non fuerit extra et ultra visum porre- xVIius auteni ab isto modus bonitatis

Cf. I de Animalilnis, tract,. ii, nap. 3 el. G.

286 I). ALli. iMAG. ORD. PUM).

utriusqiie horuiu seusuuni esl, (|u;in(lo In homine enim praecipuc aures im|)h'n-
audiens audit reniote, et olfacions odorat tur secundum quod aestimari naturaHl(!r
reinote. (^uni enim compositio liorum potest spiritu, propter hoc quod collimi-
organorijui fuerit bona, judicabit dc dif- tationem habent cum spiiilu ab intus ad
ferentiis suorum sensibilium jndicio per- respirationem veniente.
fecto, sicut etiam in visn. VA hoc est Sicut ergo diximus, causa bonitatis
quando ])osilio aurium est ])ene manih;- auditus est in comprehensione dilferen-
slaproj)orlionaliter,et teha continens con- tiaruin sermonis et vocis et sonorum. Et
cavum auris super nervum auditivum ex- simililer causa bonilatis olfactus in sen-

pansa fuerit lenuis qua*, vocatur tijtnpa- tiendo odorum differentias erit ex iiiiin-

imm auris, erit iUa auris acuti auditus : ditia compositionis liorum organorum
et similiter est de olfactu. Jam enim in et telarum interius continentium ner-
libro de Soisa et sensato diximus, quod vos horum sensuum. Omnis enim mo-
vise omnium organorum scnsus ad cor tus sensuum reinote super sensibilia vc-
diriuuntur in animalibus cor habentibus, nientium sunt tres, sicut manifestatur
aut ad membrum quod est conveniens in visu, cujus bonitas compo-
est in

cordi in his qua' cornon habent. sitione oculi et claritate componentium

Amplius instrumentum auditus etiam oculum : et sensus auditus in comprc-

plenum spirituali corpore quod est aer hensionesermonum et vocum et sono-
connaturalis auri, et hic spiritus sicut rum remotorum : et sensus olfactus
nuntius defert pulsum et percussionem qui est eorum quae remota sunt et ha-
auri : et hic similiter spiritus in organo bent odorem. Oinnes ergo isti sensus, ut
respirationis facit anhelitum, et facit in communiter loquamur, habent eam
aure virtutem auditus. Et hsec est causa, quam in visu diximus causam. Organa

quod auditus est scnsus disciplinalis. Sic- enim auditus et olfaclus bene expositum
ut enim sermo venit formatus in spiritu et extra porrectum habentia instrumen-

respirationem faciente, venit a loquente tum sui sensus, sentiunt remotius quan-
et intentionem exprimente de rebus de do non fuerit impedimentum in ignobili-
quibus loquitur : ita non fractus, sed in tate compositionis ipsorum. Causa autem

eadem continua liguratione et intentione est, quod isti sensus exeunt ab instru-

in eodem continuo spiritu intrat per au-
ditum. Propter quod manifestum est,
quod discit eodem modo omnino quod
audit, quo ille loquitur quod intendit.
Amplius etiam ex inhrmitate gementi-
bus vox debilitatur et acuitur, et debili-
tatur auditus. Et hujus causa est, quod
mentis suis organicis, sicut aqua exit a
canalibus. Et propter hoc canes nobiles
parvi, lepores et alias feras per vestigium
odoris indagantes, habent bene exposi-
tum nasum et brevem, et sunt boni olfa-
ctus. Et quod dicitur, quod canes longi
sint boni olfactus^ non competit omnino,

principium organicum istius sensus etiam et invenitur falsum per experimentum.

positum in capite super membrum pcr Bonitas enim olfactus est simile ali(|uid

quod perhcitur respiratio et ideo anlie- : ad id quod accidit visui, sicut per ante-
litu moto necesse est etiam moveri inte- dicta patet. Ex simili enim etiam causa
rius et confundi auditum in auriculis. Et erit bonus auditus in his quse habent op-
hoc patet in eo qui oscitando patitur timee compositionis auriculas et propor-
extensiones et alices in spiritu fumoso tionatse concavitatis et involutionis : hic
grosso. In apertura enim oris et exten- enim erit acutus auditus.
sione corporis sentit aurium magnam Amplius sensus hominis in audiendo
replelionem ex spiritu tympanizante. Ac- voces et in sentiendo odores a remotis,
cidit autem hoc accidens maxime in con- debilior est sensu aliorum animalium et

temperationibus humanse complexionis. aliorum sensuum qui sunt in homine.

 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 287

Sensus autom ditferenliarum vocum et

sonorum et difTerentiarum odorum est
melior quam in omnibus aliis animali-
bus. Et causa istius est, quia organum
istorum sensuum quod est cerebrum, in
homine valde humidum et subtile est
plus quam in aliis animalibus.
Am[)lius in hujusmodi organorum po-
sitionesemper sagax natura observat CAPUT VI.
quod melius est propter quod in cochi,
:

quod est vitulus marinus, non fecit auri-

culas cochi enim quatuor habet pedes,
:

et generat animal completum sibi simile,

et caret auriculis. Et causa hujus est,

quia regimen suae vitse est bal)itatio in

aquis. Cum igitur auriculae in habonti- Dc his qux accidwit capHlis secundum
bus auriculas non sint positae patulae viis setates et alias causas natwales, sicut
sensibilium, nisi ut libere custodiatur est dccalvari, et hujusmodi.
motus sensus ad sensibilia ex remoto,
non indiguit istud animal auriculis quia :

si essent patulse viis sensibilium, multum

caperent de humore aquae, et per conse-
quens impedirent motum localem nata-
tionis in aqua.
Et h;ec de auditu et olfactu dicta cum
his qua3 in antehabitis siepius diximus et Capilli etiam hominum secundum aeta-

praecipue in anatomia ', pra^senti inten- tes quasdam recipiunt diversitates. Sed
tioni sufficiunt. hic advertendum est, quod pili non sunt
nisi in animalibus generantibus animalia
ut in pluribus quaedam enim ipsorum,
:

licet habeant spinas, sicut ea quae sunt de

genere hiricii, non obstat, quia tales spi-
nae sunt quaedam genera pilorum, sicut
setae porcorum.
Est autem diversitas multa in pilis se-
cundum asperitatem et lenitatcm, longi-
tudinem et brevitatem, duritiem et molli'
tiem, et multitudinem et paucitatem. In
coloribus autem etiam secundum aetatem
habent diversitatem quia secundum ju-
:

ventutem et senectutem mutant colores

et prsecipue inhominibus. Pili enim ho-
minis muUiplicantur in juventute : et ho-
mines calvescunt anterius in capile ca-

^ Cf. ijro auditu I de Animalibus, Liacl. ii, n, cap. 8,

cap. 4, et pro olfartu eumdem librum, IracL'
288 I). ALR. MAG. ORD. PR^]D.

dentibus capillis cuni tamcn

: calvitics rantur pili propt(M' multitudinem tcrre-
noii accidat onmino juvcnibus, n(M|uc ut strcitatis quiTC est in ea : tenues autem
in pluribus accidil niulicribus : ct in sc- generanlur ex tenui : ct ideo in cute po-
ncctutc cancscunt foMninffi iu oninibus rosa ct spissa crunt pili grossi proptcr
hominibus : quod nuUi alii accidit ani- terrestreitatem ipsius, et proptcr poro-
mali quod sciatui- [)er cxpcrimcntum. rum amplitudinem. Et e confra cum cu-
(^alvitics auleni accidit anterius in capite tis fuerit valde continua, erunt pili lc-
et canities pb'runiquc incipit in lcmpori- nues et subtiles, propter stricturam via-
bus. Retro autem vincit calvitics usquc rum.
ad postcrius capilis. Ego tamen vidi vi- Ampiius humore subculaneo aquoso
rum unum, qui in loto fuit calvus, ita cxistente et faciie exsiccabili, pili nec
quod in toto cranco nulkis omnino fuit magni neque longi. Grosso autem
erunt,
pilus, nec alicujus pili vcstigium : el ac- et pingui cxistente huniore, hujusmodi
cidit ei ex fcbre acuta cum ante pilos pili contrariam hal)cbunt dispositionem :

multos et pulchros habuisset. In bar])a pingue enim non statim (^st desiccabilc.
autem et in omnibus aliis locis ubi homi- Hffic igitur causa est propter quam ani-
num est haberc capillos, habuit pik)s mal grossorum cst pilorum
grossa^ cutis,
multos. Ego ctiam vidi duas mulicrcs sicut sunt [)ili porcorum et vaccarum et
multum- calvas. elephantium. In omnibus enim his gros-
In animalibus autem non habentibus sities pilorum propter cutis est grossi-
pilos, scd aliud quod cst loco pilorum, ticm. Similiter etiam longitudo pilorum
sicutplumas quse sunt in avibus, et capitis hominum propter istam est cau-
squamas quoe sunt in piscibus, aliquando sam. Cutis enim capitis hofninis valde
accidit talis variatio colorum, sed non in est pinguis : et est in ea multus humor,
omnibus. Supra autem, ubi diximus cau- et sunt pori rari propter suturas, et ideo
sas membrorum, diximus propter quid capilli clongantur humore existente non
natura fecit pilos in animalibus '. Sed facile siccabili, Hoc autem plerumque
nunc quaerimus causam propter quid propter duas accidit causas, propter qua-
accidunt modi difTcrentiarum pilorum. litatem videlicet, et quantitatem. Multus
Dicimus ergo, quod cutis in quibus- enim humor non facile siccatur : et simi-
dam animalibus est tenuis, et in quibus- litcr pinguis humor non desiccatur dc
dam grossa, et in quibusdam rara, et in facili : et tunc pili prolongantur vehe-
quibusdam spissa. Et causa diversitatis mcnter in capite hominis, eo quod valde
istius est humoris diversitas : humor frinidum et humidum cerebrum ho-
est
enim aliquando est aquosus, et aliquando minis, et pilus in eo radicatus in multa
grossus hoc dico de humore
et spissus : et fundatur humiditale.
qui est exterius circa carnem in manife- Crispitudo autem et lenitas sive plani-
sto corporis cum cnim ex illo subtilius
:
ties capillorum similiter crit propter
dissolvitur in vaporem, remanet resi- naturam vaporis qui materia est capillo-
duum durum mcmbranale pili autem : rum. Quando enim vapor est fumosus
non gencrantur ex corpore, sed ex cute, calidus et siccus, erunt crispi capilli in-
et ex hujusmodi humore qui ad extc- voluti, eo quod vadunt in duas vias con-
riora expellitur, et generatio eorum cst, trariantcs sibi : terreum cnim torquct
quando dissolutus humor vapor efficitur : trahcndo inferius, et calidum torquet ni-
propter quod ex cute grossa grossi genc- tendo ad superius : et sic torquentur

• Cf. II de Animalibus, tract. i, cap. 2.

 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 289

contiimc. Aliquando tamen etiam evenit Coolmata Crsece vocata, habentduros pi-
cri.spitudo propter paucam humiditatem los sive duram lanam, cum tamen terra
et multitudinem partium terrestrium. Sic sit frigida. Causa autem illius est accidens

cnim pars terrestris exsiccata ex aere quod diximus accidere aUquando homi-
contincnti et circumstanti, corrugatur et nibus et quibusdam animaUbus agresti-
crispa cfficitur Hoc cnim accidere vide- l)us. Frigiditas cnim aUquando cst causa

mus lcvi recto, quando calore dissolvitur congelationis, et per consequens indura-
ca quse in eo est humiditas. Et sic vide- tionis quando est excedens tunc enim :

mus accidere piHs ex igne propinquo, ex comprimendo desiccat et quando calor :

(juo corrugantur etinvolvuntur. Et quan- expressus dissolvitur, exit cum eo humi-

doque quidem ex calorc naturali pauco ditas et tunc remanent cutis et piU terre-

nec involvuntur nec crispantur et ta- : strcs et sicci.

men quando pertingunt ad aerem exterio- Signum hujus est quod accidit hiriciis
rem qui cooperatur interiori, incipiunt qui sunt in Kaicos terra frigida : hi enim
corrugari ct crispari. Signilicatio autem sunt hiricii quorum peUibus utuntur in
hujus quod crispi pili aliquando plus
est, statoriisUciorum textores, et sunt mari-
sunt humidi quam recti lencm positio- ni. Et causa est, quod habitant in mari

nem in partihus habcntcs. Complexio frigidissimo in quo ex profunditate aqucC

enim talium pilorum aliquando est hu- augetur frigiditas. Est autem mare iiUid
mida sicut et rectorum, et aer continens profundius quam sit longitudo sexaginta
eos est ctiam humidus, sicut sunt pili ha- passuum : et iUuc non pertingunt radii

hitantium climata sextum et septimum, solis : proptcr quod hiricii iUi parvi sunt
et loca quge majoris sunt latitudinis. corpore durissimarum spinarum et ma-
^Ethiopes autem in siccis ct cahdis locis gnarum. Et magnitudo quidem earum
habitantes, pilos crispos ad modum gra- spinarum est ex hoc, quod nutrimenlum
norum piperis habent, tum propter sicci- corporis transit in eas propter paucitatem
tatcm vaporis, tum propter siccitatem digestivi caloris : non
quia enim cibus
exterioris aeris continentis. digeritur, generatur in corporibus eorum
Amplius quaecumque animalia grossse nmha superfluitas. Pili autem et spinae
cutis sunt, gracilis pilus accidit eis prop- et his simiUa non nisi ex superfluitate

ter causam quam diximus quia in tali- : generantur. Durities autem lapidaUs spi-
bus ex gracilitate pororum erit gracilitas narum suarum cst propter multam frigi-
pilorum propter quod etiam pili ovium
: ditatcm, quae exprimcndo cxpcUit in eis
talis sunt dispositionis. Lana enim non calidum et humidum sic enim spiuiB :

est nisi pilorum qusedam multitudo. crcscentes efficiuntur valde duraj simiks
Amplius qucedam animalia sunt pili lapidi, et prsecipue in partibus ventosis
molUs non valde tenuis, sicut piU k^po- plus quam in his quae sunt quietie : quo-
rum. Et divcrsitas quidcm quae est inter niam ventus hujusmodi plus in-
in locis
hos et lanas ovium est, quia piU leporis frigidat, et ideo expelUt humidum vapo-

oriuntur ex supcrficie cutis manifesta ex- rativum. Spina ergo hujusmodi fit dura,
terius. Lana^ autem ovium exeunt de eo quod recedit a natura ejus calor, et
profundo cutis : et idco piU k^poris longi- frigus remanct, ct cum calore dissolvitur
tudinem lanarum non attingunt. humor, eo quod non potest csse humor
iVmpfms ovibus manentibus in hicis naturalis moUificans sinc calorc. Frigus
frigidis accidit contrarium ejus quod ac- autcm non indurat tantum^ scd ctiam
cidit hominibus eo quod piU liominum
: inspissat corpus cl condensat ipsum ca- :

in frigidis locis ct humidis sunt moUcs, lor vero mi)Uilicat. Et iik^) quanto jdus
moUiores sunt setse por-
sicut etiam ibi scncscunt animaUa habentia pik)S, tanlo
corum. Oves autem manentes in regione pUis indurescunt piU eorum : et ideo

19
 290 D. ALB. MAG. ORD. PR/i:n.

a^norum lana mollior est quam oviuiu. caiisa, (juod pucri non calvescunt, co
¥A iu tcrris vaporosis Iminidis crit mol- quod bumidi sunt ct subtilis cutis
post- :

lior lana, sicut est in Au!j;lia : (|uia ihi (piaui aiitcm coirc iiicipiunt, accidit cis
vaporcs et temperant frigus ct coutinue calvilics, ct preecipuc liis (|uoriim natu-
humectant, et humectando (juidcm mol- ra est frigidior inlcr alios. Et quia cc-
lilicant ot stringunt poros : pi'opter (juod rebrum cst frigidius toto corporc, ct pcr
sublilis ct mollis lana cflicitur. coituin amplius infrigidatur, co quod
ITiTc etiam cst causa, quod plurinui coitus multuiu cxtrahit dc humore natu-
animalia halxuit pcllcm quasi corticcm rali suhtiliori, idco rationabilitcr in ccrc-
scabrosam in seucclutc : quod tvmc
co bro qiiod magis debilitatur ex coitu, ma-
ingrossatur ct iuduralur corum
cutis gis scntitur destitutio naturie. Oportct
propter resolutionem cahtris, cum quo aiitem cutem qua^ continct membrum ali-
etiam rcsolvitur Immidum. quod, csso similem iii humore vel sicci-
Amplius ex hujusmodi causa liunt viri tate mouihro quod conliuct : ct per con-
inter alia animalia calvi. Videtur autem sequcus similis nalurae et com[)lcxiouis
naturale esse hujusmodi accidens
viris orunt pili qui crcsccnt ex tali pcllo.

sicut etiam in plantishoc quod est folio Et cx omnihus liis patct, quod ratio-
fluere. Quicdam cnim arborcs folio Ifuunt nahilitor accidit calvitios iu tompoi'(^ oxi-
et quaedam non ct similitcr in avibus
; tus spormatis ot in parte anteriori ca-
nidificautibus qusedam (ijiciunt plumam pitis a qua plurimum rcsolvunlur Immi-
et variant eam. Et calvities vidctur in ditatos spcrmatis, co quod antcrior pars
aliquo simile accidens lluxui foliorum ct ost valdo humida ct magna in quantitate,
mutationi pcnnarum. Accidit autem si- ju'8ecipue in hominc. INou autem calvc-
militer casus pilorum Aaris, Est autcm scunt muliores, nisi valde paucge : oo
differentia in hoc quod plumic cjectse quod natura muliorum similis est natura)
iterum renascuntur in avibus : sed calvi- puororum, co quod non habent causam
ties vocatur illc casus capillorum post- spormatizandi nisi in modica quantitate
quam non renascuntur alii. (^ausa autcm mulicrcs et pueri. Similitor autom castra-
calvitici cst humoris diminutio : dico ti non calvoscunt post castrationem, oo
autem /nanorls calidi et pinguis proptcr : quod alterantur ad complexionem mulie-
quod ctiaui arbores pingui et calido brem cum enim castratur homo, aut
:

abundantes humore, folio non fluunt. I)e omnino non crescunt in eo pili in locis
hoc autem loquemur inferius in sequcn- ubi non crescunt mulieribus aut si ha- :

tibus istius libri eo quod calvities alias

: bet eos ante castrationem, post castratio-
etiam habet causas cum ista quam dixi- ncm paulatim cjicit eos. In pectine autem
mus. ct subascellis retinct sicut ct mulier. Ila-c
Arboribus autem folio flucre accidit in autcm mutatio constat, quod castratis
hieme eo quod alteratio
: in succis arbo- non accidit, nisi quia per castrationem
rum et poris fortior est in isto tempore, ad naturam mutantur mulierum. Causa
etmagis immutat omnibus alterationibus autem ejus, quod arboribus post fluxum
temporum aliorum. Similc autcm aliquid foliorum renascuntur alia folia, similitor
accidit animalibus nidillcantibus : co autcm aliae plumse ct pili animalibus ni-
quod natura illorum animalium est mi- dilicautibus et se innovantihus renascun-
norum humorum quam naturahominum, tur, homini autem calvo post casum pili

et praecipuc quam natura virorum. Uo- non rcnascuntur in capitc, cst lucc, quia
minum autcm mutatio est secuudum aeta- iu arborihus ct in aliis auimalibus casus
tem in aliquo similis mutationi sccundum ot fluxus causatur ex temporo extcrius
tempora qua? sunt mutation( s hicmis ct cxsiccante ot claiidcnto poros, pro[)tcroa
ffistatis et vcris ct autumni. Et haic est tempore calida ot Immida restituunt hu-
 LTR. XIX DC ANIMALIBUS, TRACT. UN. 291

midiim et reaperiunt poros, et tunc rena- cum albescunt pili propter senectutem,
scuntur : secl in homine causatur hoc a non albescit pellis propter hoc.
compU^xione interius destiluta. Alteratio Causa autem prioris variatiunis est,
eniin aetatis hominis similis est in aliquo quia causa talis inlirmilalis in cute est,
altcralioni (|uatuor tcmporum anni. Et et sive inlirmitate liac tamen albescitcu-
sicut oetates non alterantur in homine, tis ex causa aliqua, non propter hoc
ita etiam accidentia hujusmodi setatis quod pili albescunt. Canities autem fit
non recipiunt variationem, quamvis om- propter debilitatem vaporis qui exit a
nium quse diximus in communi sit causa corpore senectus enim frigida est
:
et
una. sicca. Scimus enini ex determinatis a

Hsec igitur qua" hic diximus cum his nobis in lihris phijsicis, quod cil)us ad
qu.-ie hjnge superius in hac scientia dixi- quodUbet in eo quod nulritur pervenit
mus, possunt de causa calvitiei suflicere meml)rum et cibus ille di^eritur ad
:

secundum prai^sentem intentionem. membri simiiitudinem ex calore naturali

qui est in quolibet membro. Ex destituto
ergo calore corrumpitur cibus : et tunc
accidet membro aut destitutio, aut infir-
mitas. Hujus autem causa subtiliter qui-
dem dicta est in libro de Nutrimento et :

ex praedictis a nobis scitur per oa quoe

detcrminavimus de virtutibus membro-
rum in antehabitis hujus scientiffi. Cum
CAPUT VIL igitur humor in membro fuerit pauci ca-
loris qiii ipsuin complete terminare non
potest, et tunc humor qui inlrat per
si

cibum, vincit calorem digerentem inte-

rius tunc putrescet ex calore aeris cir-
:

cumstantis propter debilitatem dococtio-

nis et digestionis ipsius. Omnis enim pu-
De causa caiiitiei et rugositatis in trefactio ex calorc innalurali esl, sicut os-
hoDiiiie. tendimusin IV AIcteororuin.V/dh_)v autem
innaluralis est accidcntalis calor circum-
stantis. riitrefactio auteni maxime acci-
dit aqiue et terra^ : propter quod vapor
terr£e et aquse putreliunt de facili : et
tunc ex hujusmodi aqueo corrugantur
corpora et corriimpiiiilur. Cibus ergo
terrestris qui transit iii pilos, pulcescit
Causa autem unicoloritatis et discolo- quando bene digerilur, et ex illo cani ge-
ritatis ab homine animalibus est
in aliis nerantiir.
propter natuj-am cutis. Sed hac de causa Causa N'ero aibiMJiiiis caiiuiiini cst si-
nun secundum calorem pikis iu
variatui' milis causa? corrugationis c(upuriim.
liomine quia non discoloratur a calore
: (iausa autein sumitur ex liuc, (piod in
quem habet nisi quando variatur ex teta- omni vapore terrestri multum est de na-
te ad albedinem canitiei. Accidit tamen tura grossi aeris, et corrugatio corpnriiin
hujusmodi varietas aliquando ex inflrmi- contraria est secundiim aiiipiem modnin
tate et prsecipue in barbis : in baiba glaciali cong(dationi : vajior enim conge-
enim ca[)iUi albescunt ox phleginalc laliis cril (piasi glacies plana el si nun
:

aqueo curio sive pelle albescente : sed congclatur, lacit rugosilalcm i^ulrcfacliis
292 IX ALR. MAG. ORD. PR^D.
sublilibus eductis et contractis grossis nec adeo multus quod putredini diu resi-
per noii congelanlem, sed comprimen- stere ])ossit quod pili tc^mpo-
: propter
tem frigidilatem. Et hoc dico de vaporc rum albescunt ante aHos pilos.
subcutaneo qui cst in manifesto corporis. Haec ergo in communi est causa ca-
Propter quod bene fecit ITomerus, qiian- nitiei et calvitiei, nisi (jU(jd liic scire

do senectutcm ruyosUalem ct vocavit oportet, quod cum capilli lluant ex frigi-

glaciem eo quod hsec in genere conve-

:
ditate poros comprimente, postea rema-
niunt quoad causam, sed non forma) net pellis sicut gbacies solida per quam
unius et ejusdem secundum eamdem nihil penetrat : et ideo etiam resplendent
causam, sicut patet ex praedictis tam : calvacapita sicut specula quaidam. Et ex
glacies cnim quam rugositas sunt ex va- hac eadem causa scitur quare alia ani-

pore forma non simili existente, licet

in maha non canescunt vel calvescunt. Ce-
ambo sint aliquo modo quaedam vaporis reljrum enim quod est in capitibus ipso-
putrefactio. Signum autem hujus est, rum proportione quantitatis suorum cor-
quod expertum est multos ex infirmitate porum est modicum et non multum hu-
incanuisse, et post infirmitatem pilos ad midum : et ideo vincit bene ipsum calor

pristinum colorem esse reversos. Causa dirigens. Verumtamenomnia aHa inter

autem quidem fuit diminutio ca-

canitiei animaha bruta cani aliquando apparent
loris membrorum, quo tempore inlirmi- in equis, eo quod ossa capitis equi tene-

tas corporibus accidit secundum omnia riora et rariora sunt quam ossa capitum
membra aequaliter parva et magna, et ex aliorum animaUum. Signum autem Im-
imperfecta digcstione humoris canities jus est, quoniam mo(]ica percussione in-
accidit : et reversa sanitate vigoratus est cidente in caput equi, et prsecipue in

calor et complevit digestionem, et tunc temporibus, statim mors inducitur, et

pili pristinum colorem iterato recepe- maximc si vuhius ex laesura inducatur.

runt : et est hoc accidens sicut de illo de Ilumor enim medullae cito exit a tem-
quo dicitur, quod ex sene per dictum poribus propter ossium quffi ibi sunt te-

modum factus est juvenis. Propter quod neritudinem.

etiam rationabiliter hujusmodi infirmitas Amplius autem pili rubei citius cane-
senectus queedam intenipestiva et acci- scunt et albescunt quam nigri : eo quod
dentalis vocatur, et senectus vocatur in- rufum et rubeum quaedam sunt infirmi-
firmitas naturaUs^ eo quod in hujusmo- tates pilorum pilis accidentes. Omne au-
di infirmitatibus idem accidit quod acci- tem quod debilitatur in virtute naturali,
dit in senectute. citius canescit.
Amplius pili temporum sunt qui inter Amplius quidam opinantur grues ni-
omnes plus canescunt, eo quod poste- grescere quando senescunt, per contra-
rius capitis vacuum est plus quam ante- rium ejus quod accidit hominibus. Causa
rius, et siccius, et durius eo quod in : autem hujus est, quod pluma gruis per
posteriori platea non est cerebrum, sicut naiuram tendit ad alborem et cum se- :

patet per ea quai diximus de capitis ana- nescunt, multiplicatus in pennis Immor
tomia *. In parte autem sincipitis multus cito putrescit et elabitur, et remanet ter-
esthumor : multus autem humor non ci- restreitas denigrans pennas.
to putrescit. In temporibus autem medio Quod autem canities sit quidam mo-
modo se habet non enim in eis est hu-
: dus putrefactionis ex hoc signihcatur,
mor medullae adeo paucus quod exsiccet, quod cooperti pili citius canescunt : pro-

* Cf. I de Animalibus, tract. ii, cap. 2, 5 et 6.

 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 293

pter quod non cst canities siccitas sicut

quidam opinantur. Coopertura aulem
prohibet eventationem eventatio autem :

ejicit putrefactionem. Adhuc autem coo-

pertura etiam prohibet exspirationem,

quse repercussa citius putrescit : sicut in
olla cooperta superius irrorat ad cooper-
torium. Signum autem ejus quod de in-
firmitate diximus, cst quod inunctio cal- CAPUT VIII.
vitiei cum aqua et oleo aliquid curat de
ipsa, si non sit radicata : eo quod aqua
exsiccat prcecipue si aliqua exsiccativa
sint decocta in ea : oleum autem impin-
guat humorcm qui capillorum est mate-
ria.

Amplius a quibusdam exeunt pili in De causa colorum animalium aliorum

extremitate anteriori albi, et in vicino ca- ab hombie.
pitis non albi : eo quod calor paucus di-
<?erens citius deficit in propinquo.

Pili vero qui sunt in corporibus ani-

malium aliorum ab homine, sunt natura-
liter ex infirmitate. Et causa quidem co-

loris pilorum est color cutis eorum in :

his enim in alba cute oriuntur albi pili,

et in nigra nigri, et sic de aliis. Et si co-
lor cutis cst varius, pili erunt varii. In
hominibus autcm color cutis non est cau-
sa coloris pilorum. Suut enim quidam
albissimam cutcm habentes, et pilos val-
de nigros. Et causa Imjus est, quod cutis
hominis est vakle tenuis plus cute alio-
rum animalium socundum proportionem
quantitatis sui corporis : propter quod
etiam pellis ejus variatur iu colore : et
secundum has causas pilus variari non
potest. Alteratur enim cutis homiiiis ex
sole et ventis contrahit nigricircm colo-
rem : secundujn quem modum })ili non
altcrantur, eo quod proiundius (juam in
cute radicantur. In aliis autem animali-
bus cutis se habet ad ])iIos sicut terra ad
plantas, quee virtutem ex terra accipiunt :

propter quod ctiam pili eorum socundiim

variationem cutis variantur.
294 1). ALH. MAG. OUU. l»U/KI).

jVinplius quiiedain aninialia scciinduni qua3 sunt miilticoloria, multolies accidil

totani spccicni uniini liabent colorum, propter natiiram aquai'um. Aquae enim
sicut lcoiics : omncs (Miim loones unius calidaj pilos albos faciunt, frigidse autem
et ejiisdcm suul eoloris. 1^1 simililcr aeci- nigi'os. (^ausa aiitem hujus est, quia ca-
dit in mullis generibiis aviiim et pisciuiu lidic aquae niiilti siint spiritus, frigidae au-

et aliornm aniinarmm. Oiuedam aiitem tem non, et multus spiritus in aqua facit

sunt diversorum colornm, ita quod unum albedinem, sicut palet in spuma. Iloc

est unius, ct aliud cjusdcm spccici colo- autem etiam soepe accidit in plantis :

ris estalterius. Et horum quaedam in to- propter quod albescunt plantse ex aquis
to corpore sunt unicoloria qusedam au- : calidis. Diversitas enim culis, sicut dixi-

tem discoloria, sicut in vaccis, et cani- mus, sive sit secundum naturam, sive
bus et columbis. Ea autem quse sunt di- secundum inlirmitatem, caiisa est diver- ^
versi coloris, dviplicitcr sunt : quoniam sitatis pilorum. Albedo quippe pilis ac-

quoedam secundum totuni genus multico- cidit cx omnibus dictis causis. Erit enim

loria sunt, sicut pica, fendiit, et pavo, li- aliquaudo ex colore cutis naturali, ali-

cet albi pavones in inferioriGermania quando etiam erit ex colore accidentali.

inveniantur, ct in piscibus kakata apud Semper autem aut frequenler non erit al-
Gra3Cos, et in nostro mari macharellus, bedo, nisi ex colore vaporali retento in
et panthera inter gressibilia, et pardus, et membris omnibus. Et hcec est causa
alia multa. Qusedam autem non sunt se- quare ventres animalium multicolorium
cundum totam speciem muiticoloria, sic- magis albi sunt quam coloris alterius,
ut vacca, et capra, et ovis, et gallina, eo quod ealor vaporativus magis abun-
et anser, et hujusmodi. Quoedam enini dat iu illo loco propter digestionem : et

eorum sunt varia, et qusedam unicolo- hac de causa etiam caro de ventre sapo-
ria. rosior est omni alia carne : digestio enim
Amplius animalia nmlticoloria facilius facit saporositatem. ]lac etiam de causa
mutantur secundum colores, quam ani- animalia rubea vel nigra in omni specie
malia unicoloria multicoloria enim ali-
: animalis saporosiora sunt quam alba,

quando mutantur ex aibedine in nigredi- quia calorem illi colores signitlcant : et

nem, et e converso eo quod talia ani-: calor facit meliorem digestionem quan-
malia mixtas habent causas multorum do abundat in membris secundum natu-
colorum, et in natura multos habent co- ram.
lores recipere, et in talibus natura est Amplius setas diversitatem facit in co-
velocis transmutationis in transferendo loribus animalium, sive sint simplicis,
unum colorem in alium. Natura autem hoc est, unius coloris, sive sint multi-

animalium unum colorem habentium, coloria. Et hujiis causa est quam supe-
contraria3 est dispositionis : non enim rius diximus, quod videlicet si cutis est

mutat colorem nisi propler infirmitatem : diversorum colorum, erunt pili etiam di-
et hoc valde raro. Jam enim vidimus versorum colorum et si cutis fuerit albi
:

lupum album. Ursi autem super Ocea- coloris, erunt pili albi coloris.

num aquilonarem in Dacia et Norvegia Oportet autem opinari, quod lingua in

sunt fere omnes all)i. Passeres enim mul- hoc accidente sequitur naturam exterio-
ti albi sunt visi. Etiam jam vidimus cor- ris cutis et pilorum quod tamen vide- :

vum album Sed hoc raro

albeiline nivis. tur mirabile : cum ipsa sit de interiori-

accidit his animalibiis ex tempore genera- bus orcultatis in ore, et est organicorum
tionis : quod enim rarum est, ex vitio uuum, sicut manus, et pes, aut aliquod
accidit et inlirmitatc in qualiter specie aliorum. Cum enim cutis alicujus anima-
animalium. lis sit diversi coloris, invenitur etiam cu-

Ea autem varietas quse est animalium tis linguse diversi coloris : et cum fuerit

d
 LIB. XIX DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 293

unius coloris, eiit etiani color linguse

unicus.
Amplius quaetlam genera avium et
animalium ai^restium quadrupedum mu-
tant colores secundum mutationes tem-
porum : et causa illius est, quia sicut
accidit liominil»us secundum cetates al-

teratio, ita simililer accidit istis mo-

dis ex alteratione temj)oruni. Fortior CAPUT IX.
namque est diversitas teinporum quam
diversitas aetatum.
Amplius animalia utentia multis cibi

generibus et modis, efficiuntur diversi

coloris ut in pluribus : et ideo est color
apum unus, color autein vesparum rubea-
rum et citriiiarum est diversus. jModi De differeulHs voeis iti (uiiiHdHbiis.
enim diversi cibi causte suiit alterationis
colorum. Rationabiliter autem boc acci-
dit : quia ex diverso cibo generantur et
cutis, et pili, et cortex, et pluma, et pen-
na in avibus.
Diversitas igitur colorum et pilorum
secundum liunc modum est a nobis dc-
terminata. Est autem diversitas vocis in animali-
bus hoc quod quaedam sunt gravis
in
vocis, queedam autem acutae, et quaedam
media?, et quaedam parvie, et queedam
magna?. Aliquando etiam erit vox dele-
ctabilis etpulchra modulata, et aliquan-
do erit e contrario. Et causas omniuin
harum diversitatum oportet invenire et

assignare.
Opinandum igitur est, quod causa acu-
minis et gravitatis vocis frequenter est
secundum alterationem ietalum. Yox
enim juvenum animalium acutior est in
pluribus voce animalium antiquorum.
Genera namque animalium acutee sunt
vocis aut omnia aut fere omnia iii juven-
tute. Inter nota enim animalia non inve-
niuntur contrario modo so habontia, ni-
si viluli boum qui sunt grossioris vocis
quam boves vel tauri, praKU[mo non ca-
strasi acutae sunt vocis : et similiter vox
vaccae grossior est quain vox tauri non
castrati : cum in omnibus aliis animali-
bus notis sit e converso. IIoc aulem idoo
contingit, quia vox graviscausatur ab al-
tora duarum causarum, quod vidolicet
296 D. ALH. MAG. ORl). PR^D.
motor vocis qui osl pulmo, acrem ad tum movore non sufficit ad vocem acu-

cannam insufllans, nmltum movol ae- tam vociferando in aUiori ciintu, sed
rom ot : ille vocatur /nagnKs mo/o/', sic- oportot quod sonum dinUnuat. Propter
ut videmus in burdonibus, ({ui sunt ma- quod etiam quidani opinati sunt gravita-
gnae listulaiorganorum musicorum, gra- tem vocis csse atlril)utani natura^ fortio-
vem esse sonum. Altera causa est debi- ris motoris, accipientcs rationem dicti a
litas motoris quiahocquod impellit de
: pnoumatibus musicis, in quibus pneuma
multo aere, non fortiter impellil etideo : grave dicunt esse mcUus ot perfectius, eo
vituU j^ravem habent vocem, et vacca^ quod pefectionom habet augmenti. Gra-
magis quam tauri. E contra si motor vitatem autom qucmdam augmenti mo-
fortiter moveat et impoUat quasi dividens dum esse dicunt.
aerem ad partes cannaj, et fuerit canna Scimas autom, quod acumen ot gravi-
non enormiter ampla, erit vox acuta val- tas sunt contraria, et inveniuntur in voce
de. Adhuc si debiliter movoal et parvum parva, ita quod utrumque in utraque is-

faciatmotum, erit etiam acuta, sicut vox tarum vocum invonitur. Potest enim csse
infirmorum. vox magna acuta, ot vox parva potest
tamen vocis ditferentiae in homi-
Istse esse gravis. Oportet ergo aUa distinctio-
nibus magis manifestantur. Soli enim nequam dictum est distinguere modos
homini natura dedit virtutem utendi voce vocum istarum, ut dicamus quod magni-
articulata et litterata quae se)'mo vocatur. tudo et parvitas vocis non sunt secun-
Modi enini non fiunt nisi in
sermonis dum muUitudinem et paucitatem earum
voce. In sciontia enim de A/ii//ia jam quae moventur. Si enim dicimus acumen
determinatum est a nobis secundum quid ot gravitatem vocis creari a causis quas
convenit animalibus vocare, et quid est iUi dicunt, sequetur aUquando unam et
vox, et quid sonus. Hic autem dicimus, camdem numero vocem acutam ct
cssc
quod vox gravis est ex motu tardo non gravcm, quod cst impossibile. Mag/iu/n
penetrante in id quod movet, sed potius enim dicitur muUis modis hoc cnim di-:

quasi exterius premendo impeUit. E con- citur simpUciter, et secundum compara-

tra autem vox acuta est ex motu forti et tionem unius ad aUcrum. Vox cnim ma-
acuto sive penetrante et dividonte hoc gna simpUcitor dicitur, quando id quod
quod movet. Et quia motus est causa movetur cst magnum simpliciter, et vox
vocis gravis et acutse, sicut etiam est gra- parva simpUcitcr, quando id quod movo-
vis sive tardus motus et velox, incidit tur est parvum simpUciter. Acumen au-
dubium. tcm et gravitas vocis dicuntur secundum
Opinantur enim quidam tarde moveri comparationcm. Et sic sunt in eis ditTe-
omne quod est multum quod autem : rentise magni ct parvi. Quandocumque
paucum ost, dicunt moveri velociter et : enim virtus moti superat virtutem moto-
hanc dicunt esse causam gravis et acutse ris, necessario erit motus gravis ctiamsi
vocis in animaUbus. Et dictum eorum parvum sit quod movctur. Si autem
est uno modo verum, et aUo modo fal- e contra virtus motoris vincat virtutem
sum, sicut patet ex prcodictis. Rationabi- ejus quod movetur, tunc erit motus vc-
Uor autem est opinio dicentium gravita- lox, etiamsimagnuni et muUum sit quod
tem esse ex magnitudine motus. Cujus movetur. Fortis autcm motus crit aU-
signum ost, quia vociforatio per vocem quando tardus proptcr suam fortiludi-
gravem parvam est (UfficiUs propter : ncm, ct aUquando erit vclox proptcr
quod modulatis cantibus difficuUer tene- suam victoriam. Et socundum cumdcm
tur vox inforior muUum descendens. Vo- modum erit ctiam aUqiiando motus ojus
ciferatio autem vocis magnse acutse est quod movet debiUs. Cum enim a debiU
omnino impossibiUs : quia instrumen- movctur pctra magna, orit motus tar-
 LIB. XTX DE ANTMALIHI S, TRACT. UX. 297

(liis, et quando minor movetur, erit mo- tiam oriuntur. Et ideo quia aer intrat,
lus velox. propter cordis calorem oportet esse in
Tstse ergo sunt causae vera? quare voces tauris membrum movens aerem fortis-
juvenum animalium sunt pleruinque simum : quia communicat in nervis cum
acutae, non tamen omnes nec omnes : corde sicut chorda extensa inter utrum-
voces senum sunt graves sive sint ma- que. Signum autem, quod natura cor-
rium, sive foeminarum voces. Aliquando dium in eis sit talis dispositionis, est
etiam voces infirmorum sunt acutse, et quia in cordibus quorumdam fortiorum
similiter acutge sunt aliquando voces sa- et duriorum animalium inveniuntur os-
norum, et aliquando senes sunt acutio- sa : et ideo talia fortius movent aerem.
ris vocis, cum tamen setas senum con- AmpHus omnia animalia castrata alte-
traria sit aetati juvenum. rantiir in voce ad naturam hcminarum :

Adhuc autem multffi fceminae et multa propter del)ilitatem ergo nervoruui effi-

quae sunt de numero juvenum anima- ciuntur voces animalium castrorum simi-
lium, voces habent acutas : eo quod les vocibus foeminarum.
propter debilitatem moventis, paucum
movent aerem, et vincunt eum in mo-
vendo et ideo quod
: sic est paucum,
movetur velociter.
Haec ergo est causa, quod vox tauro-
rum fceminarum autem et vi-
est acuta :

tulorum gravis vituli enim propter seta-

:

tem et vaccae propter sexum membrum

movens aerem debile habent, et cum CAPUT X.
membro multum movent aerem, nec
illo

vincit motor in motu, ideo erit motus

gravis et tardus. Tauri autem ex fortitu-
dine instrumenti fortem faciunt motum :

propter quod motus erit velox : et cum

setate profecerint, membrum movens

fortificabitur tunc voces muta-
: et ideo De origine et cmisa casiis et ortus den-
buntur. TTujus autem causa est, quod tium in oninibus aniniaHbus.
virtus motiva omnium animalium potis-
sime consistit in nervis propter hoc :

enim juventus fortior est senectute in

omnibus animalibus quia tunc exsiccati :

nervi non adhuc extraneo humore sunt

resoluti, nec siccitate naturali sunt effe-

cti rigidi.

Haec etiam causa est quare pulli ani- Origo autem dentium in animalibus
mafium ])rutorum sunt fortiores pueris est ad incidendum cibum. Quod autem
hominum habent enim duriores ner-
: quidam dixerunt lactationem esse cau-
vos propter complexionis terrestreita- sam originis dentium, est falsum. Lacta-
tem. Puerorumenim juncturee fortes tio enim non facit oriri dentes secundum

non sunt, nequc nervi. Tdem autem est se, sed potius calor lactis. Dentes autem

de nervis senum, sed ex alia causa. Tauri acuti ante latos oriuntur. Acutorum enim
autem inter animalia multa fortiores ha- indigentia est ad cibi decisionem, et de-
bent nervos et praecipue in corde, unde cisiociborum cst ante molitioncm ipsiiis.
nervi secundum Peripatericorum peri- Et adhuc minus citius oritur cx calore
298 D. ALIi. MAG. OUI). PILEI).

qiuun mujus : conslal aiilciu (juod aculi Deuiociitus autom, sicut iu pr;elia])itis
minores sunt (|uani hili. Aniplius os (lixinuis, voram causam finalom pro[)ter
mandibnlic latius cst u])i in eo radicau- quam dentes suut, (liniisil, et atlri])uit
tur dontes lali, quaui ul)i radicantur acu- gem,'rationom ooiuni nocossilati maleriiB
ti. Laclatio igitur non convcnit origini et efliciontis tantum : cuui tamon ox ali-
dentium : sod calor laclis ost, qui cito Iji detorminatis l)ono sciamus, quod oii-
facit oriri denlos. Sij^uuni autoni hujus go dentium ost propler aliquid quod est
est, quod in pucris qui lactant lac cali- linis ipsorum. Omnia euim (piu' diximus,
dius, citius dcntos oriuntur. ('alor enim sunt propter comj)Icmentum : et tamen
creativus ost ot forniativus, sicul soepc nihil prohibot esse originem primamden-
diximus. tium et casum : et postea esse socundam
Amplius dentos cadunt [tost primani originem, eo quod sunt sicut instrumeu-
originem propter molius : acutum onim ta com|)]ela por naluram ad linem ali-
facile retunditur et corroditur : et ideo queni, sicut et variando mullis instru-
oportet quod mutotur. Dentos autem lali menlis uluntur artificos, sicul socuri, ot
non corroduntur sic, sod conteruntur ox incude : et similiter facit spirilus vitalis
longiludine tomporis astatis tamen ca- : et naturahs in his qua' natui-aliter consi-
duut aliquando ex nocossitate incisores : stunt. Serino autem dicentis, quod causae
quia non fortiter hiorcnt mandibuhe sicut naturales sunt de necessitate absoluta,
hiti qui plures habent radices, et nascun- similis est diconti, quod aqua exit de hy-
tur in forti et lato osse mandibuhe : in- dro})ici ventrc tantum propter vuhius
cisores autem in osse tenui et debih : et ferri secantis, et non propter sanitatem
ideo facihus cadunt et renascuntur etiam quam intendit induccres secans.
in tempore congruo. Posterioros autem Sic igitur causa originis dentium de-
dentos post quos alii non nascuntur, terminata est : et quorum quidam ca-
plerumque nascunlui- ante ajtatem vigin- dunt, et post iterum oriuntur, et quidam
ti annorum. Tn ahquil)us tamen scni])us non : et generaliter qua de causa na-
nascuntur aliquando propter nutrimen- scuntur dentes, dictum est.
ti abundantiam quo interius nutritur cor- Similiter autem et causse aliorum acci-
pus, et prsecipue in mulieribus quibusdam dentium qu;e cuilibet memljro accidunt
in uitima setate dentes nascuntur, quos sive ex necessimato matorise et efficien-
supra dentes inteUectus nomiuavimus. tis accidant, sivc proj)ter aliud, hoc est,
Graciles autem anteriores citius cadunt propter causam finalom, quie primo mo-
et revertuntur
quia in gracili non est
:
vet efficiontem, detormiuatum est a no-
multa superlluitas materiio generationis bis sufficiontor.
etcibi : et idoo cilius consumitur.

^^=^<^im^<
 DE ANIMALIBUS
LIBER XX.
DE NATURA CORPORUM ANIMALIUM

TRACTATUS I

De his quce constituimt corpus.

Primo autem omnium oportet quferere

dilferGntias animati corporis ad inanima-
tum, et postoa dillerentias animatorum
corporum inter se requiremus. Cum au-
tcm omne generatorum corpus magiscon-
CAPUT I. stet ex terra et aqua, sicut ostendimus in
secundo Peri geneseos, tamcn diirerunl
luEc clementa in eo quod est corpus ani-
matum, ct in eo quod
non est corpus
animatum. Humidum enim quod est se-
De humiclo seminali animatorum in minaleincorporibusvivorum oportet ma-
communi, et de naturn humidi alio- gis esse immixtum spirituali Immido ae-

rmn corporum animaliuvi. reo, et in quo sit calor faciens in eo spi-

rituni spumosum quia aliter illud humi-
:

dum non efliceretur vita^principium: vita^

enim vehiculum est spiritus, cujus origo
nonpotest esse nisi exspiritu,sicut inmul-
tis hicis in lihris nostris plii/sicis oslen-
Sequens autem sermo de corporis ani- dum est: propter quod etiam Iferaclitus

mati natura pertractabit. principium omnium dixit csse vaporcm.

 :

300 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

hilTert aulcin liumiduni vaporativuni alias causas est. quia vise pcr quashumor
al) liuniido spirantc, ct ab liuniido nia- nutrimenti decurrerc babet ad patres sin-
nante. Incorporatuni cnim ct commisci- gulas, delentur ex prinia sui connatura-
bile et manans bumi-
continuatum est lis bumidi cum tcrrestri commixtionc, et
dum incorporatum enim oportet esse
: humidum incorporatum non facit distare
omne quod manat sive lluit et undat spatia corporis in quo est, sedpotius di-
quia si non esset incorporatum, seque- stantia implet et conjungit. Haec igitur
retur motum et locum elementi cujus natura est hujusmodi humidi manantis
formam induit, sicut videmus vapores et sive fluentis.
spiritus ascendere, et non manare in ter- Humidum vaporans compositum est
ram, nec descendere, nisi prius frigidita- ex partibus subtilibus calore levi ad for-
te reprimente ad elementi incorporati mam aeris alterabilibus et quia totum
:

speciem revertantur. Hoc autem bumi- est vaporativum, ideo una pars festinat
dum commiscibile est per duas quas ha- exire extra aliam : propter quod indeter-
bet virtutes, quarum una est subtilitas minatae efficitur figurae, et continue
per quam efficitur penetrativum, et alia mutatur de figura in liguram et sic con- :

est bumiditas per quam fluit ad termi- tinue ascendendo movetur, donec invenit
num corporis cui commiscetur. Conti- frigiditatem ipsum ingrossantem et re-
nuativum autem est per vitutem qua ter- primentem, et tunc convertitur adaquam
minatur alieni corporis terminis et spa- pluviae, velroris, vel alicujus alterius ab
tiis eo quod intra spatia partium ejus
:
alto cadentis aquse. Hujusmodi autem
stans, partium quamlibet movet ad naturae non fuit humidum de quo dixi-
aliam per hoc quod in seipso non ma- mus, nec in materia, nec in virtute, ne-
nens, semper et quffilibet in quamlil)et que inmotu,sicut patet eo quod istud non :

manat et fluit. Hoc igitur bumidum est nisi subtiles habet partes et secundum
quod partes grossas et subtiles simul ba- actum et motum subtilium : illud autem
bet, et subtiles magis habet conversas ad licet habeat subtiles et grossas partes, ha-
grossas et ideo quando efficitur mate-
:
bet subtiles secundum actum et motum
ria, magis constituit ipsum convertendo partium grossarum : et ideo ea etiam qua?
ad grossas quam e converso : et illee cadunt ab non continua sunt, et ha-
alto,
quge grossae sunt in ipso, sunt in actu :
bentetiammultum effcctum subtilium: in-
quoe autem subtiles, sunt in potentia : et llativae enim et stipticae sunt hujusmodi
ideo cum constituit corpus terrestre ad- aquae ab alto cadentes, et non cadunt
mixtum, trabunt partes grossae subtiles continua manatione, sed divisa,sicut dixi-
ad actum potius quam e converso. mus : propter quod etiam ex talibus aut
Hujus autem expressum signum est in nulla aut parva et pauca corpora minera-
omnibus mineralibus corporibus qua3 et- liumgenerantur. De bis autemhumidisin
si aliquando commisceantur vaporaliter libro Mineralium et Meteororum pertra-
in materia, tamen cum trabuntur ad spe- ctatum est a nobis.
ciem et formam, apprehenduntur partes Humidum autem spumosum composi-
subtiles a grossis, et coagulantur tractae tum et ex triplici substantia. Qucedam
ad incorporationem soliditatis terrae, ita enim substantia est in ipso fluens non
quod vaporativum aut spirans se-
nibil secundum suam formam, sed alterius, et
cundum actum manet in ipsis. Propter quaedam substantia est in ipso viscosa cir-
humidum autem continuativum quod est cumstans et continens, et quaedam sub-
in ipsis, delenlur in eis viee et spatium ad stantia ipsius est spirans et pulsans. Pii-
ingressum altcrius bumidi in ipsa prop- : ma igitur harum substantiarum est quae
ter quod ctiam nutrimenti talia corpora est fluens, non quidem secundum for-
non sunt susceptibilia. Cujus una inter mam et naturam bumidi, sed potius se-
 LIB. XX 1)E ANIMALIBUS, TRACT. I 301

cuudLun naturani el formani membri ad

quod formanduui iluit. Substantia au-
teni circumstans viscosa est, quse conti-
net spiritum ne evaporet, sicut pellis ct
panniculi circumstant animalia et mem-
bra animalium quando formantur. SuIj-
stantia autem spirans in ea est spiritus,
qiii est instrumentum formativse virtutis

et vehiculum ipsius in omnia quae for- CAPUT II.

mantur, sicut dictum est in libris anteha-
bitis. llic igitur solus humorum est ma-
teria in generatione corporum animato-
rum. Habet autem hic humor diflerentias :

quoniam qusedam pars ipsius est quasi

homogenia declinans ad terrestreitatem :

et ex hac generantur corpora plantarum.

De sicco tcrreo quod esl maieria corpo-
Et qua?dam pars ipsius est magis hetero- ritrii anhnalorum.
genia, et magis humida spumosa aerea
spumositate : et ex hac parte humoris
generantur animalia. In hoc enim est et
terrestrequod generatur in ossa, et vi-
scosum ex quo nervi et pellis generantur^
et molle ex quo generatur caro. Et hoc

modo multas est invenire partes in hu-

more isto. Ad hunc autem modum de terrestreitate
Hgec igitur est istarum humiditatum corporum animalium est determinan-
dilTerentia : et si quse alise sunt, ex illis dum.
facile cognosci possunt. Generaliter quidem omne terreum
quod est de constitutione corporum com-
mixtorum naturalium, est subtile et :

tamen in uno subtilius est quam in alio.

Propter hoc intelligendum est, quod ter-
reum elementum commiscibile non esset,
nisi subtile esset. Nullam autem proprie-

tatem habct terra per quam commiscea-

tur frigidumenim et siccum non faciunt
:

commixtionem simihter autem grossum

:

et scabrosum repuguant apprchensioni

qua commixtum apprchendi oportet a vir-

tutibus aliorum elementorum et ideo :

omne terreum commiscibile oportet esse

duas passiones passum ab humido et ca-

lido, quarum una est subtilialio, et al-

tera est digestio spirans a scabrositate.
Sic iiiitur subtih' factum et diijestum in
triplici potest stare termino. Si eniui
terminus subtiliationis et digestionis sit

ad virtutem sicci in ipsa prima materia,

tunc faciet humidum quod in ipso est
 302 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
iion adliiiM-erc tangcnli, (?l ipsuni Imini- evaporenl, et multitudo Immidi a sicci-

duni sir apprcliensuni cril intra poros ct lale terrea non vincibilis.

spaiia sicci conferens sicco niobilitatem Tale igitur tcrreum est fundamentum
et comniixtionem ct lioc tcrreuni : cst omninm forniaruin qu;e in aninuilium
materia mincralium. llujus aut(;m si- corporibus fiunt. Et babet diirerentias,
gnum quod mctallica frigido coagu-
est, quoniam quffidam pars ipsius magis est
ProLatum cnim cst a nobis, quod
lantur. grossa et sicca, ct qusedam magis niollis

frigidum non coagulat nisi tmmiditatem ct bumida, quaedam autem magis cx-
comprimcndo non auteni comprimilur
: lensibilis et viscosa. Et ex prima barum
bumiditas int^-a partes sicci terrei. Tale partium gencrantur ossa, ex secunda au-
igitur terrcum in mineralil)us pr;eslat ma- teni caro et adeps, et ex tertia venoe, ar-
teriam. Alius autem tcrniinus sicci in leriae, et ncrvi secundum difierentias quas
bumido cst ad virtutem bumidi unctuosi liabent inler se ad invicem partes mate-
aerei vapoi-ativi : et boc terreum subtibi- riales.

liter illi commixtum est materia planta- Amplius terrcum quod est materia
rum. Gujus signum quod exsiccantur
est animalium, sicnt dictum est, per omnia
multum plantoe propter evaporationem primo sequitur actum humidi eo quod :

bumidi, et inflammabiles sunt propter alitcr non esset reccptivum figurarum :

unctosum et aercum bumidum, ct nalant tamen in fine terminatur ad siccum eva-

super aquas propter vincens in eis aere- porante bumido. Quod autem hujusmo-
um. Tcrtius autcm tcrminus est ad bu- di siccum primum sit secundum sub-
midum viscosum spumosum, sicut dixi- stantiam in bumido ex quo fit generatio
mus, ita quod siccum terreum sit ab ipso corporum, ex boc patet, quod sanguis
apprehcnsum et boc terreum multum
: et genitura ex qua fit generatio, licct

est digestum et mullum formabile prop- sint viscosa,non tamen sunt facilis abs-
ter virtutes liumidi ct secundum totum tersionis quod esse non posset, nisi
:

numquam indurabile, sed semper in ma- propter siccum tcrreum quod ad se tra-
jori parle molle propter vincens in eo bit partes bumidi ne dilatentur. Signum
bumidum : et boc est terreum quod est autem ejus quod diximus est, quia vidc-
materia corporum animalium. mus omnia corpora animalium putrefa-
cta primiim fieri nigra, ct tandem inci-
Siccum autem boc tres est passum pas- nerari exbalantehumido, quodnon esset,

siones ad bumido, quarum una est ap- nisi siccum terreum esset ipsorum ma-
prehensio partium ipsins ad formabili- tcriale principium.
tatem quam babet in membris diversis Sicut autem jam antc diximus, siccum
similibus et dissimillbus. Secunda autcm tcrreum per proprietates et potentias
est separatio a grossitie scabrosa : quia suas simplices non potest esse principium
aliter non ubique sequcrelur bumidum. ct materia vivorum, sed potius immix-
Et tertia est subliliatio quse lit per dige- tum humido. omni enim vivo ct pro-
In
stionem et ablutionem sorditiei ab ipso, pter nutrimentum etpropter augmentum,
et per hoc est ipsum bene planabile, et et ante ambo haec proptcr formationem
in omnem figuram et lineam et super- et distinctionem figurae membrorum, et

ficiem extensibile. Viscosum autem est quod prius omnibus his est, proptcr cor-
ideo, quia convariantur partes ejus cum poris extensionem numquam posset pro-
humido apprebensre inseparabiliter, quia duci pars una ex alia, ita quod rcmane-
hoc facit ad longitudincni vitae : humi- rct continuum non divisum, nisi fiuerct
dum enim non iluibile est causa vitse una pars ex alia per naturarn bumidi :

longioris. Et ad non siccabilitatem fa- propter quod etiam oportet in talibus

ciunt viscositas continens intra tcrrea ne esse vincens humidum ct secum trabens
 LIB. XX DE ANIMALTBUS, TRAGT. I 303

siceuin.Ilumidum enim cst vit;r qualitas est in pilis coi'poiam animalium. Ter-
et potcntia vit» autem nulla onuiino
: restre autcin grossum urcfactibilc est in
potentia in terra cst. Corpora tamcn vi- ossibus et carlilaginibus, et est assatum
vorum animalium ininus partici[)ant vir- digestione qute dicitur optesis. Conser-
tutcs terrae quani plantee, sicut in li])ris tum autcm liumido unctuoso viscoso est
Vegefabiliinn ostendimus. in ncrvis et venis et arteriis secundum
Habcnt tamcn quatuor a terra iuTC proprias dinerentias et passiones : sed
corpora : non cnim tencnt liguras mcm- terminatum in liumido epsesi digesto est
bra per siccum terreum et frigidum ali- in carne et adipe sccundum dilfercntias
quantulum comprimens humidum, quam- quas nos jam in antclialjitis detcrmina-
visnon omnino exprimat ipsum. Adhuc vinuis.
autem evanida et inania cfiicerentur cor- igitur sunt duo elemcnta quic qua-
IltTec

pora, nisi esset siccitas et frigiditas rc- si fundamenta et materialiter abundant

primcns imbi])ilum si])i liumidum. Am- in animalium corporibus propter quod :

plius non sustcntarcntur crecta corpora et corpora ipsorum, liorum duorum

animaliuin, nisi esset terrse soiiditas ful- habent motus clemcntorum, et quies
cicns corpora animatorum, sed concidc- oninium ipsoram cst in terra.
rcnt et conducrcnt sicut aqua propter :

quod Atlantcm faiiulantiir sustcntare

ccetum poetce Pyt]iagorici, eo quod ma-
gnum animal munduni esse diccbant.
Allantem autem gigantem esse poetizant,
eo quod mullum liabuit de terrena soti-
ditate. Quartuin aulcin est membrorum
mobititas : non enim motus csset gvrati-
vus in pyxidibus et vcrlcbris mcm])ro- CAPUT III,

rum, nisi essct fortissima terreni elemen-

ti decocta soliditas : quia ex motu qui
calorem excitat, mcmbra iila dissolv(^-
rentur : proptcr quod ctiam liumore
aquco dissolutis in paralysi membris et
juncturis, ordinatus non est in animali-
bus motus illc quem vocant quidam pro- De iialura aeris seciiiiduni cptod parti-
cessiviim. cipatur ab aniinaHuin corporibus.
Propter luec igitur cthis similia corpo-
ribus animalium tcrrcnum inest elemcn-
tum. Et habct in corporibus hujusinodi
quatuor dilfcrentias. Ilaljct enim in cis

in aliqua sui partc fumosum et siccum.

et in aliqua sui parto terrestre grossiim
arcfactum, ct in ali([ua partc multum
passuin ab huiuido uuctuoso grosso, ct Aeris autcm subslantia ct (iiialitatcs

undique conjaccns partiljus cjusinscrlum participantur diversimodc al) animalium

sibi sicut ansis catcnarum sit coUigatuni corporibus. Omnia quidcm ciiim paitici-
insrpaiabiliter, ct iii a]i([ua siii [lartc tcr- pant formam ci naturam acris in spiriiu
minatum in humido subtili bcnc digcsto discurrcnic in cor[)ori])us ct seminiluis
consians et coagulatum ab ipso, digestio- ipsorum : scd i[)sa su])staniia acris siin-

ne quoe cpsesis Grajce vocatur, vcl illi si- picx noii polcst essc dc alicujus animalis
milis. Fumosum enim siccum tcrrcsirc c<..nstitutione. Ki hujus causa cst, quia
304 J). ALB. MAG. ORD. PRvED.

non est corporearum riguraruiii rclenti- tes calidiores ascendentes, et miuus cwXx-
vus aer : et si calefieret siuiplex aer ca- das descendentes : et ideo non ordinale
lor(! uaturaii auiuialis, auiplius rarelieret, stant et vehuutui- formaj in ipso et quoad
:

et miuus esset (i^urarum receptivus. Et lioc iterum oportet csse aercum. Aer
ideo spiritus qui est iu aniuialiuui cor- enim moiiilis est ordinate et perspicuus
poribus est vapor resolutus ab humido et non intemperate calidus. Secundum

seminali in generatione : et cum hoc hu- Imnc igitur modum parlici])atur ab aiii-
miduni compositum ex quatuor hu-
sit malibus natura aeris.

moribus et elementis, non potest esse Adhuc autem cum omne corpus ani-
spiritus simplicis naturee elementi aeris. mahum porosum sit, participatur natura
Cum enim spiritus ille formam aeris lia- aeris simplicis circumstantis in subin-
bens, sit vehiculum virtutis et instru- trando vacuitates et spatia pororum. IVon
mentum anima?, quo corpus format et enim ubique in corpore posset esse Im-
formatum vivilicat et sensihcat, oportet midum, nisi essent sj)atia pororum in
spiritum ipsum in compositione esse ta- quibus reciperetur. In his igitur spaliis
lem, quod virtus sibi quam vehit adhse- etiam recipitur aer : propter quod etiam
reat et hoc non lit nisi per potentiam
: venenosus aer et corrumpens efficitur, et

humidi spissi quia hoc sokim cum sit

: corpora leedit : quia per poros ad intc-
principium et subjectum vitse, valet te- riora in taha penetrat non alteratus, et
nere virtutes quas vehit ad membra. ad aham digestus qualitatem. Et his duo-
Amplius cum sit instrumentum opera- l)us modis secundum propriam formam
tionum aninue, oportet esse talem sub- et qualitatem aeris est in materia corpo-
stantiam ipsius qualis inducere potest in rum animalium.
membra formas quas anima per ipsum Est autem adhuc alia participatioqua
inducere in membra intendit. Sed hoc non forma propria participalur, sed
in
etiam a simili constat. Non enim faber refracte simplicia sunt in mixto et tunc :

lignarius, quem architcctonlcum quidam in natura humidi ex quo iiunt substantiee

vocant, serram aut dolabram facit de lana membrorum, participatur humidum :

autplumbo, sed facit de ferro, et dentes quoniam sunt duo principia vitse, tem-
ejus ordine congruo disponit secundum peratum calidum, et humidum tempera-
suse operationis exigentiam. Et cum ma- tum : ambae qualitales sunt aeris.
et hae
gis certum sit etordinatum opus naturae Cum enim humidum ex quo fiunt sub-
quam artis, oportet multo magis instru- membrorum, sit continue iluens
stantiie
mentum naturae congruum operatio-
esse extraformam suam ad quamdam aliam
nibus ipsius. Cum autem anima in mem- quamcumque membri formam, oportet
bra corporis inducat multas virtutes et quod ipsum sit calidum lioc enim extra :

multas formas valde, quarum prima se facit moveri et fluere humidum. Si

quidem forma et actus vitse,
est et con- autem esset calidum excedens, epota-
sequens forma sensus. Et ad vitse
est ret et exsiccaret huraidum et ideo opor- :

quidem vehiculum exigitur subtilitas et tet quod sit temperate calidum. Similiter
mobiHtas, eo quod illa perficiuntur pul- autem si esset excedens humidum, con-
su per diastolen et systoleu : et ideo fluerent partes ejus ad seipsum, et non
oportet spiritum plurimum esse aerete fluerent ad formam membrorum, quse
subtilitatis et mobihtatis. Ad sensum au- extra ipsius sunt suscipiendam substan-
lem exigitur luciditas ut formae sensibiles tiam : et ideo oportet esse tcmperate hu-
vectee ab ipso non obscurentur : et opor- midum : et hoc non a- est aereum, et
tet ideo spiritum esse charum et perspi- queum. Omne autem mixtum quod ope-
cuum non intemperate calidum
valde et : ratur secundum qualitates simplicis quod
quoniam intemperate calidum, habet par- est in eo, habet illud simplex secundum
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 305

cujus qualitates operaturmagis dominans et insuper incensus et fumosus et corru-

et vincens in mixtura ipsius : et ideo in plus aer et spiritus in corde et pulmone
liumido spermatico et in Immido nutri- non in toto excuterentur, sed pertinge-
mentali magis aeris natura dicitur domi- rent ad interiora,et corrumperetur ani-
nari : unum aliquod nisi
nec potest esse mal putrescentibus interioribus ex aere
secundum liunc modum. Signum autem corrupto ingrediente ad ea moUia enim :

hujus est, quod omne quod formatur ad sunt et cito putrescentia : propter quod
vitam sive nutriatur tantum, ut vegetaJ)i- excutitur per superiora dura, quai non
lia, sivc participet sensu, elevatur in de facili recipiunt mutationem et corru-
partibus a loco terrte motus non : et hic ptionem. Secundum hunc igitur modum
est nisi ex natura elementi aeris, quodest ab his participatur aeris elenientum.
in sic formatis. Secundum hunc igitur Sunt et (juaedam rugosorum, quie non
modum ab omni])us minus participatur ad respirationem participant spiritum ac-
natura aeris. reum, sed interius clausum habent spiri-
Sunt auteni qusBdam nobiliora anima- tum effundcntcm ad succingens ipsum
lium quie parlicipant aerem propter re- diaphragma : in talibus enim omnibus
spirationem, et ea quffi iiunt per respira- circulus diaphragmatis est valde parvus,
tum aerem, sicut vox, et sonus : nam et continuantur ad ipsum duge partes cor-
multa aquaticorum animalium qujB ma- poris, superior videhcet, et inferior : et

jora et nobiliora esse videntur, respirant, spiritus per rugas intra corpora ipsorum
sicut cete, et balen», et delphini, et ea offendens ad succinctorium, sonat in his
qu.^e cochi, hoc est, vltidi maruii vocan- quando moventur propter quod etiam :

tur, et plura alia genera aquaticorum, de sonat adhuc prsecisis capitibus et spiri- :

quibus in antehabitis traetatum est, Ho- tus ille subtiliat magis quam refrigeret
runi tamen nullum omnino invenitur in humidum quod est in membris anima-
fluminibus aut lacubus dulcis aquiB, eo lium istorum hoc enim valde subtile et
:

quod aquae istae frigidiores sunt : et ani- splrituale est propter multum sibi immix-
malia viventia in eis, magis sunt frigida tum aereum. Et signum hujus est, quia
quam marina : et cum respiratio sit ad animaha subtihora multis ahis sunt in
mitigationem caloris cordis et puhnonis, operationibus, et perceptionibus quo-
facta sunt ea qua sunt in aquis frigidio- rumdam sensibihum. Nullo autem isto-
ribus non respirantia. Quaedam autem rum modorum pUmtarum corpora parti-
inajora et nobiliora eorum quae sunt in cipant aerem secundum commixtio-
nisi
locis aquarum calidiorum, indigebant nem ipsius cum unctuoso humido, et se-
respiratione. Respiratio autem est ex ac- cundum ahquem modum subintrationis
re restituente spiritum et infrigidante ip- ipsius in poros, sicut superius diximus.
sum, sicut dixinms in libro de Spiritu et Et ideo non manifestatur spiritus in phin-
Rcspiratione. Et propter hoc est facta tis, sicut in animaHum corporil)us mani-
ampla via et dura, per quam lit respira- festatur.
tio ut multum aeris inducat et emittat, et
ad hitera dura sustineat percussiones ip-
sius : et facta est sine angulo, ut aer non
stet in anguhs ipsius. Etpuhnones in om-
nibus tahbus facti sunt superius habentes
foramina, et non inferius : quoniam si

inferius haberent foramina, pertingeret

aer frigidus ad diaphragma quod tangit
stomachum et hepar et sequeretur no- :

cumentum digestionis ex infrigidatione,

XII 20
306 !>• ^LB. MAG. ORl). PRyED.

huiuidi educlioucui : luuuidi aulfim odu-

clio non lil uisi per calidum i;^nis. l''tsic

patet, ([uod decoctio j)i'oj)ria est operaiio

iguis.
Similitei' autem se jialxjt el digestio.
Digestio enim est dococtio qusedam,
quaudo a [u-oprio et naturali calore com-
pletur ct teruunatur Jmmidum seminalo
CAPUT IV. vel nutrimentale et ad finem congruum
deducitur, et removetui- a (lualitatibus
Nou euiiu humidum
natura' coutrariis.
seminale iuduet umquam foruuis anima-
lium et memhrorum ips(U'um, iiisi prius
sit iu teriuiuo cougruenti formis ipsoruiu :

ad termiuum autem sive complemeiitum

Qualiter ignis participatur ah a/iinia- formis memhrorum congruum non dedu-
liam corporibiis ? citur nisi per calorem a contrariis passio-
nihus separantem. Terminuni aulem voco
materiam Immidi in qua secundum pro-
ximam potentiam sunt formaB memhro-
rum totius corporis et statim per sim- :

plicem et unicum motum formativse vir-

tutis educuutur de ipso, sicut nutrimen-
tum digestum esse dicimiis quando per-
Eodem autem determinationis modo venitjam ad ultimani memhrorum assi-
videndum est qualiter ignem animalium milationem, post quam nihil sequitur ni-

corpora participant. ^lultos enim effectus si conversio ad formas memhrorum.lhiec

ignis in corporihus animalium esse cog- autem exspoliatio a formis contrariis et

noscimus, sicut est decoquere, digerere, assimilatio ad virtutes memhrorum, non

separare liomogenia ah heterogeniis, potest lleri iiisi calido ignis. Nulla enim
congregare homogcnia, perforare, am- omnino qualitas simiiiter est activa nisi

phare vias : consumere humidum, ex- calor ignis : quia frigiditas quoe videtur
pellere cum impetu qusedam superllua, esse qualitas activa, potius agit repri-

et hujusmodi alias operationes notas in- mendo et constringendo quam exspolian-

veniet quis in animalium corpori])us, si do quaedam, et inducendo alia. Quod
quis diligenter impendens perscrute- enim reprimit non exspoliat : et ideo
tur. cruda et indigesta manent frigida. Scd
Omnes enim dictee operationes non ef- caliditas qua:' facit chullire humidum ex
ficiuntur a calido, nisi quod est calidum centro, exspoliando altorat, et inducendo
ignis. Decoctio enim chyli seminalis et quasdam passiones : ot ideo digostiva est
nutrimeutalis non potest lieri nisi per et torminativa
calidum igueum : et hoc licet jam osteu- Amplius separaro proprius cst eflectus
sum sit in quarto Alcteororum, tamen ignis.Per hoc euim quod agit exspolian-
et hic dicimus, quod omnis decoctio fit a do, ea qucC oxspoliat, attrahit ah his quo-
calore naturali aut alieno : constat auteiu, rum contrajacentes passiones uon sepa-
quod decoctio quse fit in animalium cor- rantur ah eis : ot ideo exspoliationem se-
porihus constituendis aut nutriendis fiet quitur separatio de nccessitate : quouiam
per caliduin : el cum decocta consient hcterogonia so}>arat ah homogeniis illi

et inspissentur, non fit decociio nisi per naturse quam digorit. Est autom hujus
 LTB. XX m ANTMALTBUS, TRACT. I 307

oxomplum tam in arlibus quam in natu- inclusum distant ampullas. Tn his auloni
lis. In artil)us quidom, quando aurum quu' subtili pcrforatione perforantur,
digeritur ct docoquitur ca quienonsunt
: parvus oporatur ct valde subtiiis et acu-
de natura auri, sicut lapides, et immixta tus spiritus : ot hoc modo ignis opera-
motalla, soparanlur ab auro ; similitor lur in formationc scminis. Tn nutrimonto
autcm ot ru1)i^inosa ot hujusmodi : ot autom etiam oportot, quod porforetur et
aurum altrahilur simul ct elcvatur. Tn ponctrotur membrum quod nutritur :

naturis autom, sicut vidcmus omnc hotu- quia alitcr nutrimontum non ingrodere-
hMitum separai'i a chymo nutrimentali : tur substanliam ipsius undiquo, ncc nu-
ct idquidem quod ost grossum soparari trirotur proportionalitor in omnil)us par-
per scccssum, aut ad vas convonlons su- tibus : proplcr quod ctiam acutus calor
perfluo humori, sicut spfen est vas me- pungitivus sic penetrando totum cor[)us
lanoholise, et cistis fcllis est vas chofera', facit ])orosum. Et iste est modus opera-
siout in antehabitis fiujus scicntioe do- tionum ignis in perforando.
torminalum ost. T^urum autem assumitur AmpHus autom vias factas caior ignis
soparalum ab hujusmodi ot assimilalur am|)liat ot facit oxpeditas : quoniam sicut
corpori. Soparatio autom homogoniorum in antohabilis hujus scicntice dictum cst,

al) lioterogoniis simul positis propria ost continuus fmmoris commixti transitus
oporatio ignci ct digcstivi caloris. obturat ct oppihit vias, sicut parva3 rimae
T)c porforationc uutcm per hoc con- oppilantur in dcffuxu aqua?. limosa» :

stat,quod est operatio ignis : quia nulla proptcr quod oxigitur calidum ustivum
onmino in omnibus elementis est aouta <[uod hujusmodi viis adha'rentes mate-
et manons ot agcns qualitas, nisi cafi- rias romovendo, ampiict vias ut recedere
dum subtili sicco conjunctum hoc au- :
possinl. (iUJus signum est, (^uod multi

tom nou ost nisi calidum ignis proptor :

colicam et iliacam incurrunt, quando po-
quod ctiam primus spiritus qui ost in rus feflis ([ui ad intcslina infcriora diri-
substantia sominum, plantamm, ot ani- gitur, obturatur : tunc onim latcra intc-

malium. non perforat faciondo vias ct stinorum sibi appropinquantia constrin-

poros et distantias nisi per virtutem ca- gunlur, et quasi transgulata supcrlluitas
lidi. Spiritus enim dc se potius ost im- stat et oppilat transitum : ot advonicnte
pulsivus ct prcssivus toiius substantite, cholcra acuta, ampliatur distantibus iate-
quam Vidcmus onim, (piod
porforativus. i'ibus ot via ampliata, strangulata desccn-
perforatio fit tam in formaliono embryo- dit supcrlluitas. T^]odcm autcm modo
num, quam etiam in nutrimento eorum- otiam in aliis viis ampliando operatur
dem. T^erforatio auleni in formatione fit caliditas.

multis modis. QuiTdam enim perforanlur Amplius opcratio caloris ignei est in
quasi cavando in ([uibus est multus cali- humidum consumcndo hoc enim nulla :

dus spiritus, sicut cor, ct pulmo. Quoe- aliaium facit qualilatum, eo quod cali-
dam autem perforantur quasi tercbrando, dum acris non consumit humidum, sod
ut sintviic superlluitatum quse decurrunt movot tantum oalidum aulom ignis
:

per ipsa vel in ipsa, sicut intestina, ot epotal i[)sum ol indiicit siccilalom :
[)rop-

stomaclius, ct vcsica, cl hujusuuHli: ot tcr quod oliam omniuo cor[)ora sicca

quoedam perforanlur subtili porroralione, sunl, in ([iiihus viucit calidum ignouin.

sicut vcnaj quictae ot puisatilcs. Qiia? au- Continue onim ad so trahondo subtile
tem cavando porforanlur, in Iiis oporatur humidum, r(din([uitur tandem tcrrcstre
mullus ct calidus spiritus : ot qu:e toro- siccum ot durum. Ilac autom opcratione
brandu porbtraniur, in his o]»oratur spi- oporatur calidum formaiido ossa ot su-
ritus calidus non acutus, sed vontosus, pcrlluas huiiiidilalos qiuo iu mombris
extrema dislaro faoious^ sicul por vciitum sunt cunsumondo ; (]uia alilor mi'mbra
n08 n. ALB. MAG. ORl). PRvED.

eiuoHila ininiis ordinalc nioveri possent, Dictum igitur cst qualilcr iguis inest
et lierent niembrornm enormes
ligurac corporibus animatis.
et incompositce. Operatur ctiam Jioc mo- Quairet autem fortassc ali([uis, quali-
(lo calor exccdens, sicut est in etliicis ul- tcr igiiis descendit ad locum gcnerationis
tra modum membra exsiccando : et taa- aiiimalium, etqualiteri ncorporatur mix-
dem vincens omnino sic operatur putre- tis corporibus. Scd nos hujusmodi ra-
factione et incincratione quod : proptcr tioncm jam in aliis libris ostendimus.
cxtrema putrefactorum primo sunt Im- liadii cnim solares ex rcpcrcussione su-
niida, et ultimo sicca ct incincrata. Ila^c pcr locum generationis, ignis calorcm ef-
autcm omnia non nisi ignis sunt opera- ficiunt, sicut ostenditurin scientia de ^S/je-

tiones. cidis comburentibus: etiile est ignis qui

Similitcr autem ignis operatio est ex- in mixtis corporibus cum elcmentis aduna-
])ulsio cum impetu. Galidum enim in tur. Sphffira etiam solis habet movcre
humido grosso tcrrestri facit ventositatem ignem et virtutem ipsius immixtis immit-
forlissimi motus, et illam continue gene- tcrc corporibus. Motu etiam ignis elici-
rando auget et vinccre facit : proptcr tur, qui saepe in corporibus mixtis gcne-
quod tandem cum impetu magno expellit, ratur.
ita quod etiam aliquando vasa scindit et Ignis igntur taliter ct cx hujusmodi
rumpit. Signum autcm hujus est iu vasis causisestin corporibus animalium.
fortibus undique clausis, quse in igne
posita dissolvuntur impetu, sicut et ova
assa aliquando, et castancte, et ceetera in
quil)us calidus vapor includitur. Haec igi-
tur et his similia caloris ignci in cor-
poribus animalium propriae sunt opcra-
tiones.
Est autem in hujusmodi mixtis sub-
stantialiter ignis, sicut et alia insunt clc-
mcnta. Non cnim in mixto miscibilium
sunt qualitates, nisi propter substantias
eorum quse iusunt. Si enim per gcnera-
tionem unum mutctur in altcruni, jam
non esset mixtum, scd potius unum esset
simplex ex alio vel ahis generatum.
Oportet igitur in talibus ignem substan-
tiahtcr incsse. Et hujus signuin est in
sursum augeri corpora omnium anima-
torum. Ilunc enim motuni non habent
nisi propter ignis levilatcm ct calidita-
tem. Cujus signum est, quia animaha
corpora calidiora et minus tcrrestria ha-
bentia, magis criguntur etclcvantur, sic-
ut homo, et qua^dam genera simiarum
quse erccta incedunt duobus pedibus. Si-
militcr autem et avium genera eriguntur
propter multam aereitatem et levitatem
corporum suorum : quamvis omnes avcs
multo majora ha])eant membra superiora
quam infcriora.
 LTB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. I ;}09

quinti corporis existentem, quod est cce-

lum.
Similis autem ratio est ctiam de calido
et frigido, quorum utrumque cstactivum
per suae naturas necessitatem. Quae au-
tem per naturee necessitatem activa sunt,
de necessitate in se invicem agunt,
quando se invicem tangunt. Actio autem
CAPUT V. continua necessario dissolutionis est cau-
sa, eo quod omnis passio magis facta al)-

jicit asubstantia. Cum igitur mixtum ex

calidis et frigidis non dissolvatur, opor-
tet aliquid esse continens praeter calidum
et frigidum : hoc autem quod praeter ca-
lidum et frigidum nuUum est elemento-
Utrum (pdntum corpus vel essentia sub- rum : quintum igitur erit lioc continens,
stantialiter commisceatur corporibus extra elementa existens, ut dicunt.
animalium? et ponuntur multseratio- Idem autem modus rationis est de Im-
nes Jiocponcntium, quod conunisccatur mido et sicco hoc modo quia quae sunt :

cum animato corpore. passiva et materife et dispositiones et se

contingentia per naturae neccssitatem,
patiuntur ab invicem : propter quod con-
tinente indigent, ut dicunt : hoc autcm
continens cum non incidat in idem cum
contento,dicunt extra omnia oportere esse
materialia principia sive elementa : ct
hac ratione quintum corpus hoc continens
Praeter omnia quee dicta sunt quae vo- esse dicunt.
cantur quatuor elementa corporum, qui- Amplius ex motu et qualitate et eife-

dam sunt in corporibus quintum corpus ctu videntur ostendere spiritus esse liu-
commisceri diccntes. Cceli enim sultstan- jusmodi corpora de natura quintae essen-
tiam esse lucem dicunt, et hanc esse in tioe existentia. Dicunt enim motum lucis

corporibus mixtis, et quintum vocari a luminarimoveri per modum pyramidis.

corpus. Ethocnituntur adstruerc quibus- Talis autem exitus spiritus est ex cordis
dam signis. enim contraria
Asserunt puncto sive acumine in totius corporis la-

non simul stare commixta, nisi sit ali- titudinem : et ideo spiritus de natura lu-
quid tenens ea in mixtura. Levia enim minis esse dicunt et kicis : lucem autem
per se sursum, et gravia deorsum mota, dicunt esse corpus, sicut diximus alibi.
distabunt, nisi aliquid sit quod ea con- Amplius nullum elementumessedicunt,
nexa retineat, ne propriis et connatura- quod a principio \(H''\ sui moveatur ad
libus suis motibus dissolvantur. Conti- omnem diametrum circuhiriter exeundo.
nens autem ea qua' habent contrarios Tcrra enimnon nisi diamctraliter descen-
motus admedium, aut non pot-
a medio, dit. o autem coniinuc ascendit. Aer
Tiinis

est esse aliquod dictorum eh'mcntorum : autem in uno descendit, et in duobus as-
eo quod omnia dicta elementa moventur cendit et aqua e contra in uno ascen-
:

aut a medio, aut ad medium, sicut osten- dit, et desccndit in duobus per rectas dia-

sum est a nobis in quarto libro de Ca'lo metros. Sed cbuilitio spiritus a loco spi-
et Mundo. Contincns igitur ea dicunt es- rilus est circularitcr ad omnem dianu'-
se lucem de natura quinlce esscntiae, sive trum. Non crgo vidclur esse de natura
310 D. ALB. MAG. ORl). PH/EI).

alicujus eleiiiciili. Ilujus aulcin si;;iuiiu Et [)cr ratioucm ([uidcm tcrmiiii ct finis

dicunt cssc inotuin coidis iu (liaslolc (^t arguunt huuc modiiin. Dicuiit cniin
svstolo, quod conliuuc cxsulllaudo spi- av[ualitates primas non ]ial)crc viilut(;m
i'iluui niovclur dilalando sc ad circuinlV- uisi allciandi materiaiu ad suas formas
rcnliaui cl consli-iui^cudo se ad ccnliuiu :
siinpliccs aut coiuiuixlas suscipicndas.
quod uon cssct, ut inquiunt, nisi [)ro|»lcr Lux autem s})irituuin qui sunt in coi'pore,

pvramidalcm luminosi s[>iritus cxituram. agit ad spccicm vivi iu carne ct aliis

Adhibent etiam ad hoc ctiam cordis ligu- mcinhiis. Pro[)tcr quod constal luccm
i'am quam pyramidalem essc dicunt, qu;e spirilus cst in corporc animalis, non
[)ro[>tcr s[)iritus pyramidalem in ipso gc- esse de natura alicujus elementorum.
ncrationcm. Ihec igilur et similia cx mo- Amplius qualitatcs quse sunt in clemcn-
tu inducentes dicunt preeinductam dcfen- tis, unius efTectus sunt simplicis : scd lux
dcntes positionem. multos inducit : sicut enim lux in mundo
Ex qualitate ctiam motus et qualitate pluiimos inducit effcctus et fere omncm
spiritus qusedam alferunt ad istius proba- formam perducit ad efTectum, sicut in li-

tionem opinionis. (icleritas enim motus, bris physicis in scientia de Aniiria ostcn-

qua' motus qualitas est, tanta est in mo- suin est : ita etiam in corpore animalis
tu spiritus, quod subito movctur in motu iion unum scd multa valde ct difformia
spiritus, sicut illuminationes subito fiunt operatur proptcr quod, ut dicunt, con-
:

in mundo, sicut Isaac tcstatur. Non au- statluccm non esse aliquod eiementorum
tem subito moveri possent, ut dicunt, si quatuor, scd quintum quod est prfeter
de natura essent quatuor ciementorum : iucc ct extra ijisa.

et ideo de natura quinti corporis dicunt A modo autem actionis idcm ostendunt.
csse spiritus. Addunt etiam conformita- Lux cnim qmie est spiritus,omnia facitabs-
tem qualitatis s[)iritus quos lucidos et lu- que eo quod aliquod habeat contrarium :

ces quasdam esse dicunt : et ideo obscu- lioc autein modo non operatur aiiqua qua-
ratos turbationem et distrasiam corporis litatum eiementalium : constat ii-itur
o iu-
dicunt indicare. Cuin igitur, ut inquiunt, cem spirituum formam eiementaiem non
lux et lumen non sint de natura alicujus essc : et constat quod non est forma sine
inferioris corporis, eo quod etiara ignis suijjecto. Oportct igitur quodsit vei quin-
in propria spliaera et natura non lucet, tum corpus, vei forma quinti corporis
dicunt lucem illam esse de natura esscn- existens.
tise quinti corporis. Adhuc autcm ex compositione hujus
Praeter omnes autcm dictos modos luminosi ad suum movcns arguunt sic,
probationum arguunt hfec est effectu mul- dicentes quod non est dubium iucem spi-
tipliciter. Primo quidcm per naturamter- rituum instrumentum essc animie, et

mini et finis. Secundo autem permodum proximum corpus quod est sub anima
suoe actionis. Tcrtio autcm per composi- creatum in umbra ipsius, sicut aiibi os-
tionem sui ad suum movens. Quarto per tcnsuin cst, quintum est corpus : videtur
anaiogiain sui ad virtutcs quas vcliit. igitur lux illa dc nalura quinti corporis
Quinto vcro pcr conformitatcm complc- essc.
xionis quam continet. Sexto per propor- IIoc idem accipi dicunt cx anaiogia
tioncin a(f id in quo est priino vita sicut iiujus luminosjie substantiee ad virtutes
in subjecto et causa. Septimo per ratio- quas vchit : omncs cnim iike virtutes
nem suse mediationis inter corpus et ani- sunt virtutcs vitai cum non possit idem
:

mam. Octavo per rationem suae contra- esse vchens sive invehens, et iioc cui in-
ctionis et expansionis. Nono per ratio- vehitur virtus : cum id cui inveiiitur sit

nciu sui augmenti et diminutionis. T)e- elementum ct eiementatum, erit id quod

cimo pcr rationcm suie diversitatis. invchit has virtutes aiiqua substantia
 LIB. XX DE AiMMALlHUS, TRACT. I 3H
pra?teroiimia eleiueiita et eleiueiitata exi- ta el prieler ouiuia elementata aliqaid es-

stens : et lioc uon est, nisi sint omnes se : et sic iterum nou dicetur esse nisi

liujusmodi spiritus de natura cpiintse es- corpus (|uiutum.

sentiai : quiula i^itur essentia hsec ope- Amplius luec substantia diminuto cor-

rans erit in corporibus auimalium. pore elementali aliquaudo augetur, et e

Adhuc autem idem probant per iiatu- contra aucto corpore elementali diminui-
ram complexionis quam hujusmodi luces tur : quod nequaquam fieri possct, si es-
conliueut : ha^c euiui recedit ab excelleu- set unum ex elementatis aut eh^mcntis in
tiis coutrariorum, et a}>pro[)iuquat corpo- corpore. Angustia eniiu auget ipsum, et
ri nou liabenti contrarium : et hoc non iu luorte egredi videtur spiritus et retra-

est nisi ccelum, sicut sicpius in hbris ]ii a membris tamquam incorruptibilis :

praehabitis prol)atiim est. (lum ii^itur de- et vocatur haec a mcdicis agonia vel tra-
ducat ad similitudinem cceli. et conli- c/w^i/^/ri/w^. A vulgo autem vocatur irt/-

neantur in similitudine orl)is etiam ca lus ainnic-e.

qucT sunt ex contrariis, nou videtur ali- Amplius nullum est elemeutorum aut
quid esse posse nisi de substantia et na- elementatorum secundum formam nisi
tura coeli. unicum. Spiritus autem lucidus qui est
Amplius priina vita nobilior invenitur jn auiiuatis, valde est multiplicis forinse :

in ccelo ut dicunt isti, sicut in causa vi- quia alius est naturalis, et alius vitalis, et

tse et subjecto. Yita autem non est in alius animalis secundum foruiam. Et qui-
elementis secundum quod sunt elemenla. libet istorum est valde diversus, et praj-

Si ergo elementatum ali([uid vivit, et in- cipue animalis secundum omiies diversi-
quiunt isti, oportet Iioc esse per partici- tales sensuum et iuiaginationis et memo-
pationem primo viventis corporis : et lioc ria^ et aliorum et secundum diversita-
:

iion est nisi coelum : natura igitur et teiii motivorum variatur spiritus. Haec
substantia coeiestis est in omni viventi igitur diversitas cum ad aliquidreducatur
corpore. sicut ad causam, et non possit hsec di-
Aiuplius cum sit vehiculum aninitE in versitas causari ab elementis, sequitur
membra substautia lucis in corpore, sic- quod non potest causari iiisi a coelo prop-
ut lux cadi vehiculum est motoris coeli ter diversitatem forinarum quse sunt in
in totam materiam, oportel lucem ipsam lucibus cddestibus, a quibus illa lux quae
mediam naturam et materiam
esse inter : spiritns vocatur, descendit.
est autem materia elementatum igitur : His phantasiis potius quam rationibus
lux quee est in corpore est media inter quidam innitentes et similibus, dicunt
auimam et materiam elementorum nie- : quod lux corpus coeleste existens, est in
dium autem neutrum est extremorum, corporibus animalium, dicentes quod
sed est citra unuiu ct supra alterum lux : lux creli penetrat in oinuia corpora, et

igiturcorporalium spirituum in corpore cum quolibet corpore est in eodem loco,

animalis erit supra corpus elementatuui ct in corporibus existens continet et sal-

et citra animam : et tunc non potcst esse vat ea, et est media substantia illa inter
nisi corpus quintum tantum. corpus ct aniinam, et ipsa auima movet
Amplius substantia illa coutrahitur ad coipus. Et de ista positione alibi disputa-
unum punctum qui est iu cordis acuiui- vimus, hic autcm mentionem fecimus
no in systolc cordis, et ex[)anditur ad di- quantum ad naturam animalis pertinet,
latationem omnium membrorum in dia- munieutes ipsam rationibus, quas licet

stole. Talisautem contraclio et ex[)ausi() illi qui hanc positionem inveiierunt, non
non potest ficri frequenter et subito in iuducant, tamen ideo studuimus pro eis

aliquo corpore elementali. Oportet igilur iuducere eas, ut cum ostensuin fuerit has
hujusmodi lucem prseter quatuor elemen- rationes quse fortiores esse videntur non
 .

:U2 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

concludore, hivc positio orronea et al) Hoc autom possimum osso errorem scit
oninibus r(H't<^ philosopliantibus tamquani omnis bene iiistilutus socundum Poripa-
error possinuis abjicialur. teticorum doctiinam. Ouoriimcumque
enim ost transinutatio ad iiivicom, ho-
rum est mat(Tia una commuiiis, sicut
nos sffipe in lihris plnjsicis probavimus :

sod c(]eli ot elomontorum noqua(|uam est

matoria una impossibih^ igitur est trans-
:

nmtari elementa ad coeli naturam, vel c

converso. In libro autem de C(bIo et Mun-
do ostensum est ('(cli etehmientorum non
CAPUT YI. esse materiani unam.
Amplius si ccpli natura et orbis sic ge-
norabilis ost, et oinne gencrabile corrup-
tibile esse probatum est in primo h])ro
nostro Cceli et Mundi, sequetur orbom ct

substantiam orbis esse corruptibilem : ct

hoc multis rationibus improbatum est a

De buprohatiojie ejus quod dicitur, quod nobis in primo Coeli et Mundi.
coelum et orhis secwidum aliquid suie Amplius si iiatura orbis est generabi-
suhstantise suiil in corporihus anima- lis et corruptibilis : cum omne generabile
lium. et corruptibile indigeat corpore quod sit

ante ipsum causa motuum suorum, quod

non sit generabilo et corruptibile, sed sit

perpetui motus, quid erit ante c(]eli et or-

bis substantiam incorruptibile et perpe-

tui motus existens, quod sit causa mo-
tuum ad locum et ad formam in orbis
natura existentium? Talo enim corpus
Si quippe lux quae de natura quintse quod sit causa alterationis et generatio-
essentise dicatur esse, est in corporibus nis ante alia corpora esse jam demon-
animalium ot de constitutione ipsorum, stratum est in octavo nostrorum Phijsi-
oportet hoc aliquo trium fieri modorum. corum. Si autom fortassis dicat, quod
Aut enim generabitur ex olementis, sicut Cffilestis natura generabilis ot corruptibi-
quidam istorum praecipui jam dixerunt : lis secundum partem et non secun-
est
aut lux quae substantia est orbis aut stel- dum totum, sequetur quod non sit homo-
Lirum de se penetrat in corpora anima- genia, sed composita ex perpetuo ct ge-
lium : aut substantiae quinti corporis in nerabili : quod iterum est absurditas ma-
generatione animalium descendens com- xima : quia secundum hoc oportebit ite-
ponit corj)ora animalium cum ca-leris rum ante quintum corpus esse sextum
elomentatis et elementis constituentibus quod sit simplex et incorruptibile.
corpora animalium in prima genoratione Amplius maxima absurditas erit dicoro
ipsorum. Et primum horum, sicut dixi- id quod motu suo est causa generationis
mus, jam assoruit primus hujus erroris simplicium et compositorum, esse com-
inventor, dicens in quodam libro^ ubi de positum ex heterogeniis, et id quod cre-
ratione transmutationis corporum locu- atum est, esse simplex sicut est elemen-
tus est, in tantum posse per assationem tum
et sublimationem corpora, quod ad ccel» Amplius si cffili natura est generabilis,
convertuntur naturam. qusenam causa est, quod ccrlum lunseper
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TUACT. I 313

tol sspcula tactuiu ab ignis convexa su- sunt absurda et inconvenientia. Tamen
[)('i'licie, non est alteratum et mutatum. jam quidam hujus sectse auctores istam
Sod jam apparuerunt quidam de secta viam elegerunt et reliquerunt in scriptis.
istorum, qui dicunt non esse superius lltec enim secta primo una fuit, et poslea
ignem, sed tantum aerem quod quam : ex una posilione in tres divisa est : et

absurdum sit, videri potest ex his qute una sustinet primum, et alia secundinii,
nos in libro de Nalura locoriim et loca- et tcrtia tertium.
tontm prol)avimus. Si enim supponatur Et quia jam duas liujus sectee partes
quod per se manifestum est ad sensum improbavimus, accingamur contra ter-
certilicatum, quod in omni materia ge- tiam qufe etiam sustinetur a quibusdam
nerabilium est ex motu calor ignis si for- gloriantibus, quando incredibilia et im-
tis et continuus sit motus, scimus pro possibilia fmgere possunt, et in hoc se

certo ibi ignem non posse deesse, ubi reputant esse philosophos. Hi igitur di-
tam ingens motus et tam velox et fortis cunt lucem qu(e a coelo descendit et ra-
sicut est motus orbis per tot ssecula ma- dios esse corpora, et esse de natura ctpli,
teriam elementorum dissolvit et ignivit. et ingredi in constitutionein corporum
Xon igitur potest dici, quod coelum se- generatorum. Ouseramus igitur, utrum
cundum aliquam partem sit generabile corporea lux dividitur a substantia orbis
aut corruptibile. quando ingreditur constitutionem gene-
autem quod dicitur, quod coeli sub-
Id rati corporis aut non ? Si dicitur quod

stantia adomnia se extcndat, quam sub- dividitur ab ipso, oportet quod sit aliquo
stantiam quidam naturam pcrspicui vo- agente divisionem non autem est agens
:

cant quse est in omniljus tamperviis quam nisi qualitas elementalis : ergo materia
terminantibus visum corporibus, stare et qualitas elementi dividunt substantiam
omnino non potest, sicut et alil)i oslen- orbis, elementum fortius est coelo,
et
dinms quoniani unum
: numero est quod est absurdum.
quodcumque continuum unum autem : Amplius cum ccelum sit homogenium
numero non potest esse in corporibus quoad corruptibilitatem et incorruptibiii-
ditrerontibus numero et specie et genere tatem, sicut dividitur in una parte, itadi-
proximo. Constat enim elementa et nu- vidi potest in qualibet parte : qualiter
mero et specie ditTerre, et cadum ab his ergo ignis ab antiquo non divisit ipsum?
etiam ditTerre raateriaet proximo genere. Non enim potest hujus assignari conve-
Nec est intelligibile qualiter idem nume- niens causa.
ro et substantia et essentia sit in omni- Si autem non dividitur, tunc oportet
bus istis. ponere quod quodlibet generatum per ali-
Amplius in circulari elementorum ex quid continuetur coelo et hoc est contra
:

ad invicem generatione eflicitur perspi- sensum.

cuum ex non perspicuo : perspicuum igi-

tur quod eflicitur in ipso de potentia edu- Amplius cum lux illa quoe est in gene-
citur ad actum, et sic causatur per gene- ratis,non sit invisibilis, oportet ponere
ralionem : qualiter igitur idem, erit cum quod visibiliter quodlibet generatum jter
perspicuo ingenerabili et incoiruptihili aliquid sui ccelo continuetur, quod est
quod est in crelo ? absurdum.
Adhuc auteni quamvis demus istud in- Amplius quomodo potest dici, quod
trare in constitutionem corporis anima- lux illa sit substantialiter corpus quintum,
liura, et ideo coloratum eflici corpus, et quod descendat ad medium ? quorum
unde probabitur hoc esse substantiam enim una est natura, eorum est iinus
coeli vel orbis? Ileec enim qua? dicunt motus simplex. i*robatum autem est iii
asserentes istam positionem, omnino libro de Coslo el Muudo, quod omne quod
314 l). ALIi. MAG. OUl). l>Hy1]l).

inovelur simiie produ\.it natui'a, el (juod ars iu

est dc iialura corporis quinti,
nuMliuni. iiidlo genere arlis imitalur.
circa nuMliuni, et non ad
Anipliusquid movet ipsuni ad descen- Amplius quyeraiuus ab liis, ulruui sen-
su vel ratione vel ulro(|ue ali([no expcri-
surnVhocenini, cum secundnni naturani
sitniotus,oportetquod aut ase movealur, mento possit probari ([uod dicuul? Et si

qnideui ase nullo istorum constare potcst, conslat ip-

aut secundum naturam. Et si

movetur, oporlet quod sit animatum, sum omnia n.iturae principia

esse contra :

in ocLavo Physt- quia omnia probantur, aut [)er viam

illa
sicut dcmonsti-atum est
Si autem movetur secun- sensus, aut per viam ratiouis. Krronea
corum a nol)is.
sequnntur Iria iuconve- igituv etcontra naluram cst isla positio
dum natui-am ,

nicntia, quorum unum est, quod sinq)li- quam inducuul. Alibi autem coutra bsec
motus specie diile- ligmenta disputavimus et idco Iutc quie
cis corporis erunt duo
:

circa induximus hic, sufliciant ad cerlitudinem

rentes, quorum unus est circuiaris
rectus ad mediuni. materialium princi[)ioriim coni[)onentiuni
medium, el alter est
quia omne generatum corpus auimalis. Prima igitur elcmenta
Secundum est,

motum sui generantis et sic componentia corpus non nisi ([uatuor

seqiiitur :

lucem et radium movens deorsum, mo- esse probantur a tiobis.

veliitur naturaliter deorsum ct lioc est :

terra : et sic terra general)it lucem, et

movebit eam deorsum. Tertiumest, quia
cuin idem sit motns ad formam et ad lo-
cum, sequetur quod lux sicut petit locum
deorsum, ita non perfecte habeat formam
et naturam lucis, nisi quando
cst deor-

sum, quod tonsoribus patet esse absur-

dissimum. Non igitur lux de corporis
GAIM T VII.

quinti natura cxistens potest incorporari

gencratis.

Novellnm autem ligmentum bujus

secta' apparuit, quod dicit lucem forma-
liter a luminibus cffilestibus generari et
formam et materiam liujus forniiB De solutione rdliouuin .su/wrius indui lu-
esse :

continue causari cx nihilo ab opillce sive

rum ad hoc quod substantia (luinli
corporis sit in corporihus noslris.
causa prima. Gui fabuloe nuinquam
ali-

quid simile dictum est a IMiilosopbis.

Philosophia enim Platonisformas quidem

ab opifice dari materia' existenli docuit.
Aristotclis autem positio formas ex ma-
teria existente educi afiirmavit. Anaxa-
o-orffi autem positio omnes latere dixit

forinas in materia existenie. Numquam

aliquis linxit, quod materia ex non esse Ea vero qu.T inducta sunt su[>erius,
ad esse (h"(luceretur forma; a quodam gc- non estgrave dissolverc.
ncrantc traducta'. In boc igitur gloriatur Non enim est verum contiaria in actu
quia non solum contra phi-
ista fatuitas,
mixtinon manere, nisi per aliquid con-
losophiam dicit, scd etiam quia dicit id tincns quod sit quintum ab elementis.
eiiim est miscibilium alteralorum
cui nibil umquam simile opinatus est ali-
.\[ixtio

quis Philosopborum, et cui numquam unio in unam formam quae est actus

I
 I.IB. XX l)E ANIMALIHUS, TRACT. I 31o

mixti a mixtione causatus. Et dehoc cau- decidens, et omnia pulsus sive spiritus
sas ct modos determinavimus in line pri- accidentia.
mi libri Peri geneseos. Per hoc enim Adhuc autem compositio spiritus lc-
quod alterantur miscibilia, quodlibet pa- statur, qui componitur cx duobus moli-
titur ab alio. Per hoc autem quod in bus et duabus quietibus, sicut in libro de
unam formam mixti uniuntur, quodHbct Spiritu diximus.
ab alio apprehenditur et tenetur : et ita Et quod dicitur, quod moventur sic-
stant in mixto. Hujus autem signum est, ut lumina in mundo, non est hoc diclum
qiiod inducta distrasia in animalibus non quoad tempus motus, sed quoad simili-
studet medicus sapiens ad reformatio- tudincm utilitatiset linis quoniam sicut :

nem lucis quse sit in corpore continens pcr lumina in mundo vehuntur virtutes
contiaria, sed potius studet ut reducat ccelcstes in materiam generabilium et

ad iBqualitatem conlraria aut secundum corruptibilium, ita vehuntur virtutcs ani-

rationem medii arithmetici, aut secun- mge et cordis in materiam membrorum.
dum rationem medii geometrici, sicut in Quare autcm illuminatio inmundo fiat
aliis locis ubi de comple.rionibus locuti subito, inscientia libri de Sensu ct scnsi-

sumus, dictum est. Et hoc generale est hili i\ nobis determinatum est : nec hic
in omnibus contrariis sive sint levia et oportet repetere.
gravia, sive etiam calida et frigida, aut Et quod dicunt spiritus naturales vel
humida et sicca. vitales vel animales esse luces vel lumi-
Ouod autcm hi (Hcunt de pvraiiiidis na, iiu'iidacium est apertum :cum s[iiii-
exitura a corde spiritus, est dei"isibilc : tusplus connaturalis habcat cum fumo ct
t[uoniam spiritus ille ab humido naturali vapore, quam cum luminc et lucc. Lu-
generatur, sicut probatum
a nobis alibi minosi autem sunt spiritus et praicipiic
est : proptcr quod calor hujusmodi cau- illi qui vitales dicuntur, ex multa pers[ii-
sat exiluram potius, quam natura lucis. cua natura quee est in substantia spiri-

Caloris enim motus est a centro ad cir- tuum. sicut et alia extra animal corpora
cumferentiam : cum cenlrum ele-
et ideo fiunt porspicua et luminosa : et hcec lu-

vatur super superliciem quam motu di- minositas privatur et obscuratur per ter-
latationis spiritualis humidi describit ca- restrcs vapores obscuros. Et quoad lioc

lor, generatur figura pyramidis. Elevatur obscuritas spirituum attcstatur turbatioiii

autem centrum propter cordis liguram. complexionis et distrasite.

De causis autem figurae cordis satis di- Ouod autem de effectu lucis inducunt,
ctum cst in his qu« diximus de cordis noii habet vigorem : quia terminus qui
anatomia *. est forma, efficitur a calore naturali qui
Quod aulcm dc qualitate motus et ejus non agit informa ignis tantum, sed po-
quod movetur inducunt, omnino cst irra- tius informatus forma coeli et auima', sic-
lionabile non cnim corpus quintum
: ut nos in aiitchabitis sufiicicntor exposui-
movctur sul)ito ncc aliquid est corpus
: iiius, et itcriim iu soqucntibus pleuius
omnino quod possibile sit secundum na- dicluri sunius : et idco stultiim est diccre
turam subito moveri et i<Ico nulla cst : hoc cssc lucis Et quod
oporationem.
causa quam inducunt. Xeque supcrius mulla efiicit hoc modo calor naturalis,
in corpore subito moventur cl hoc le-
: id(!0 est, quia formse ccelestes et aninue
stantur accidentia spiritui, qua? sunt un- sunt mulli[)lices virtutcs habentes, noii
dans spiritus, velox, tardus, capri/ans. ctiam uiiaiu solaiu sccundiiiu (luaiu f(U-

Cf. I de Animalibus, tract. iir, cap. 4.

31G 1). ALB. MAG. ORl). VWMU.
ma ccEleslis cst fornia jxM-iodi ^cueratio- ])oris : omiie aiitem ([uod instrumentali-
iiis : et liSBC forina ost circuli qiii coni- ter est mediuni, lialxsl natui-ani cjus cir-

ponitur ex (luodecim circulis (luodecini ca qucrd est operatio, sicutpatet in inslru-

domorum, et cx omnibus eis qua^ conti- inenlis arcliitectonicorum fabrorum nial-

ncntur in illis, ct ex respcctibus eorum leatorum et aliorum quoriimcumquc arti-

ad invicem. Et similiter animae virtus licum. Et sic concluditur, quod spiritus

componitur in seminc ex virtutibus om- debet esse de natura corporis circa quod
ninm mcmbrorum et relatione ipsorum operatur anima, et sic erit ex elementis,
ad invicem : et ideonon est mirum si sicut diximus.

calor prout est instrumentumbarum vir- Quod autem dicitur non idem esse in-
tutum, multa et multiformiter operatur. veliens virtutem, et id cui invehitur. Di-
Omne enim instrumcntum cujuscuinque cendnm, quod non est idem, et est idem :

motoris et artis tam multa operatur, quoniam non est idem forma et esse,
quam multas forn^is et virtutes in arte sed est idem origine ct materia commu-
sua habet is artifex, qui movet instru- ni, sicut cuilibet patet in omnibus mal-

mentum ad opus, sicut apparet in dola- leis fabrorum, qui materialiter conve-
bra, et malleo, et in omnibus instrumen- niunt cum his quibus forma fabrilis in-
tis artificum. Similiter autem esse dicit vehitur et tamen ditferunt forma et
:

Pythagoras in instrumentis musicis, sic- esse, sicut alia est forma instrumenti, et

ut est videre in monochordo, in quo in alia est forma ejus circa quod operatur.

una et eadem chorda sonant omnia neup- Nec est verum quod dicuiit, quod lux
mata secundum tactus diversarum divi- complexionem deducat ad cccli naturam :

sionum. quoniam sicut in scicntia de complexio-

Quod autem quod lux omnia
dicitur, nibns determinatum est, complexio ipsa
operatur absque eo quod habeat contra- aequalitate sua ad coeli vicinatur aequa-
rium, non tenet omnino quia licet spiri- : litatem, et non per aliquam lucem quin-
tus per substantiam non habeat contra- ti corporis quse sit in ipsa. Similiter au-

rium, tamen per qualitates quas babet tem vita quce est in superioribus secun-

contrarium liabet. (>alidus enim est f^pi- dum opinionem Peripateticorum non est
rilus et clarus, et quoad utrumque isto- univoca ad vitam animalium : verumta-
rum lial)ct contrarlum nulla enim sub- : men est, quod corpora elementa non
stantia liabet contrarium, sed qualita- participant vitam, nisi per aliquid simiJe
tes contrariai sunt iiiter se. ad orbem : sed hoc, sicut diximus, non
non cstveruin, quod sit me-
Similiter est nisi cequalitas complexionis, et non
dium quo anima utitur in vivilicando lux aliqua, sicut jam ante diximus.
vel perficiendo corpus. Anima enim non Sed quod dicunt de medio, quod debct
utitur spiritu, nisi jam unita corpori. Et esse citra unum extremorum et supra
ideo patet, quod secundum naturam aliud,jam in antehabitis est determina-
prius estunita corpori, quam S[)iritu uta- tum quoniam spiritus non est lux cceli,
:

tur. sed est medium sicut anima^ instrumen-

Adhuc autem
si medium esset, non tum et ideo participans formam forma-
:

oporteret quod esset de natura quinti tivi et motivi primi est conveniens cum
corporis quoniam multiplex est me-
: movente, et infra ipsum, eo quod move-
dium. Est enim medium per cequidistan- tur ab ipso : supra materiam autem est,

tia extremorum, et est medium non sub- eo quod ipse movet eam et imprimit in
stantiarum vel extremorum, sed potius eam. Hac enim ratione est medium, et

quo aliquid agit in aliud, sicut instru- non alia : et ideo nihil est cjuod dicunt,

mentum est medium et hoc solo : ultimo quia supponunt medium esse quoad na-
modo spiritus est medium animoe et cor- turam : et hoc est falsum, quia nullum
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 317

tale inodium potest esse inter incorpo-

reani et corporeani substantias.
Quod autem dicunt recollij^n spiritum
ad ununi punctum cordis et dilatari, non
bene dictum est : quia niliil naturalium
corporum ad unum retralii potest pun-
ctuni : sed colligitur versus centrum in-
frigidatis corporibus exterius, et ex-
panditur ad extra recalefactis extremita- GAPUT Vlil.
libus : et boc potius est de natura calidi
quam coeli. Nec in augustia augetur spi-
ritus nisi elementalis : quia calor et an-
gustia sunt quodammodo generanlia spi-
ritum per resolutionom interioris Immi-
di. Quando autem moritur animal, non

manet hujusmodi spiritus, sed exspirat De ratw)ic coniinixliotns malcrialiuvi

ex animali mortuo. principioruni corporuni aninialiuni, ct

Quod autem dicunt spiritum multipli- dc causa ct niodo conmiixtiotiis ipso-

cis esse fornite, verum quidem est, sed runi.
non liabet eam causam sutO diversitatis
quam inducunt pro causa, sed potius
unus secundum originem existens spiri-
tus, quia in corde oritur, derivatus ad
membra principalia quae etiam causatri-
ces habent virtutes, eflicitur multiplex :

ita quod unus naturalis, et alter vitalis,

et tertius animalis dicitur : nec hoc modo Materialibus principiis corporum ani-
solum eftlcitur multiplex, sed etiam in malium sic exsccutis, antequam de for-
quoiibet membro multiplicitatcm formae malibus agamus, oportet determinarc
accipit, eo quod nullum membrum est, commixtiones istorum ad invicem et
quod non propriam habeat virtutem et causas commixtionum et modos. Xon
operationem, sicut diximus in hoc libro, enim ex materiali])us quocumque modo
ubi de anatomia ct virtutibus membro- compositis consistit corpus animalis :

rum locuti sumus.

*
sed, sicut dicit Empedocies, oportet com-
Ex omnibus igitur dictis patet, quod mixtionis et compositionis esse quamdam
error est dicere corpus quintum et incor- collam et rationem. Sicut enim in artiti-

ruptibile venire in constitutionem corpo- ciatis quce in domus structura compo-

rum animalium : sed potius ipsum motu nuntur, sine colla non cohserent, et sino
suo causa est generationis eorum, non ratione conjuncta non porficiunt domus
mixtum cum ipsis. iiguram, sicut dixit Empodocles, capita
germana membris non cobserero sine
colla continuante, noc congruam con-
stituero animalis figuram, nisi dotormi-
nata ratione et proportione liat composi-
tio.

* Cf. I de Animaliluis.
 318 T). Al.n. MAG. 0]W. mM\).
Oporlcl igilnr secnn(liiin iMnpcdo- loriim, csl luincn j)crio(li qiiod cx mullis
(•lcin, in lalil)us minus iii ipsa
cssc Iria ad sl(dlaruin virliilihus incidit in locum gc-
materia, mixturam vidcliccl, mixlorum ncralionis, sicut diximiis in lihro Mclco-
collam, ct ralioncm mixturu' ad mixlu- roruin. Illud cnim com[)onitur cx viitu-
i"'^n^- tc stcllarum calidarum ct fiigidarum ct
Rursus Iria cxiyuntur vcl quatuor, ut liuinidarum ct siccaruin per multas dif-
placct Dcmocrito. J^^t j^rimum quidcm fcrcnlias virtutum movcntium : et lioc
cst miscibilium pcr minima divisio. Sc- niodo in sc inviccm facit mov(;ri elcmcnta
cundum auleni est unius in altcrum lan- pcr radios licmisph.-TRrii. Radius cnim as-
la pciiclratio, ut uhicumquc miuimum ccndentis pcrcutiendo contingcnte linca
unius sit cum niinimo altcrius. 'rertiuin tangit et dat qualitatem, ct dum conti-
autcm est uniuscujusque mixtorum ah nuc clcvatur asccndcnsradiuspercutiens,
non perfecla
altcro alteratio ct fractio et profundatur in id quod pcrcutiet, doncc
transmutatio. Quartum autcm quod ad- in meridie erectus stat infixus in ipsum,
dit Democritus, est mixtarum partium rellcxus in seipsum, ct totam sihi virtu-
ordinalio sive Quorum omnium
situs. tem suain imprimens, ct ponit, ipsuni a
modum et causam oportet adverlere eum zenitli rei j^cncrandfe usque in profim-
qui perrccle vult naluram animalium iii- dum sccunduin diainetrum longitudinis
vestigarc. rci generandai. (ium autem continue
Oportet igitur scirc divisionem ele- postca descendit, quod primo fuit ascen-
mentorum ncquaquam tiori per minima dcns, deficit tandem in linea contingente
nisi vaporahilitcr dividantur. Propter ipsum in occasu : ct sic per radium as-
quod etiam opera artis quae pcrfectioia cendentis in oiiu et occasu penctrat ip-
siint et suhtilius corpora transmutant, sum secundum diametrum latitudinis rci
sublimationibus studcnt quae tiunt per quge generatur. Et linec cst causa, quod
cvaporationem. F.vaporatio cnim et mi- membra sinistri lateris et dcxtri fequalia
nima dividit, ct quod nohilius et subti- et similia sunt in figura, scd in virtutc et
lius est in re ipsa quai cvaporat, elevat, potentia sunt dissimilia : quoniam virtus
non hene commiscihili.
rejecto foetulcnto omnis in coelo fortior est ascendens quam
llanc autem evaporationem duahus vir- dcscendcns. Has aulem duas virtutcs
tutibus oportet perfici, qufe sunt in ma- longitudinis et latitudiuis perficit secun-
tcria, et tertia quai est causa movendi et dum periodos secundum motum diur-
alterandi in utraque. Et una quidcm vir- num, qui est ah Oricnte in Occidcntem
tus in materia inferiori grossiori et gra- supcr circulos sequinoctiali parallelos et

viori est calor in terra et aqua vaporahi- super polos mundi rotatos. Per motum
liter elevans unum istorum in aliud, et autcm quo cst pcriodi ah Occidente in
utrumque simul ad elemcntum acris. Orienfcm super polos orhis siguorum ct

Alia autem virlus est frigus temperatum super circulos zodiaco parallelos : qui
aeris, comprimcns et deprimens aerem etiam motus est ah Austro in Aqiiilo-
in quod ex tcrra et aqua elcvatur. Sic nem, et vocatur ab aitte in rctro radiiis
enim uuumquodque Irium clemcntorum asccndentis, lumcn ct virtutcm
infiuit
penelrat iii fuudum alterius quia cum : rei quse generatur secundum diamctrum
vaporant, apcriuntur, ut undiquc j)ene- mensurantem profundum ipsius ah ante
trari possint, et cum oppositis virtutihus in retro. Et sic corpus hahebit sccundum
moventur, gravia quidem calido elevan- tres diamctros plenitudincm virtutis coc-
te, ct levia frigido tcmperato deprimentc, lcstis, qua movetur ad csse et gcneratio-
undiquc se inviccm ingredicnta pcnc- nem : nec est radius alicujus signi coele-
trant et tangunt cL dividunt. slis sic longitudinem et latitudinem et
Yirtus autem quai causat utrumquc is- profundum rci penctrans sicut radius as-

I
 9

LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. T 31

ceiuleutis. Kt ideo est, quod qualitates rem iuferius ditTuudi in latum, et supe-
rei i^eueratte uuixiuie coguoscuutur per lius elevari iu altum ct acui, et de late-
asceudeus. Sic igitur perlicitur divisio re hujusmodi ligurae moveri qu£edam in
elementorum et peuetratio uuius iu alte- tatus per medium quasi per profundum
rum. Et sic duorum supradictorum qua^ spissitudiuis liguriT talis. Et sic ex ipsis
ad mixturam exiguutur, ratio compe- partibus materifp corporis tres consti-
tens est iuventa, et causa, et modus. luuutur diametri lougitudiuis per levia
Haec autem uon se invicem alterabunt comparata gravil)us, et teuta ab eis, lieet
et frangent propter dictas virtutes : eo non omnino sint retenta tenta enim di- :

quod per Imjusmodi motum radii super co ue evolent, nou retenta tamen ab ex-
materiam ejus quod generatur, uou re- tensione in longum. Diameter autem la-
stringitur in seipsa materia, sed potius titudinis eflicitur a gravi moto a levi, et
egreditur extra seipsam : propter quod uon elevato si euim non moverelur,
:

exigitur occasus et descensus radii for- tuuc coucideret circa seipsum in rotun-
mantis geueratum sub hemispluTrium ad dum : si auteui elevaretur, tunc exten-
anguhim Occidentis, et ad angulum me- deretur in lougum : sed cum leve tene-
diir terrae : et lit continue reditus ejus ad tur et retiuetur a gravi, et grave luove-
angulum Orientis, ut ex frigore umbrai tur a levi, tuuc necesse est iii hUuiu heri
et noctis id quod in extremo est materiae, dikUalionem : et sic diameter secuu(hi
inspissetur, et sic contineat intra se vir- qua? in latum est iu corporiluis mixtis,
tutem cahidi et humidi ue elabatur, el si- eflicitur, et pra'cipue iu coipuribus aui-
mihter alias virtutes quse sunt iii mate- luahum, sicut inferius pate])it, Ab liis
ria. Sic euim reteutcie couvolvuutur in autem quge suut levia in aho, et gravia
seipsis quahtates primtT, et fraugunt se iu aho quoniam cahdum ascendentis ra-
invicem, et removent se ab excellentiis, dii movet, et est tentum et retentum ab
et deducuutur ad mediam (equalilatem eo quod est leve el grave, constuitur dia-
aut ratione arithmetica, aut ratione geo- meter tertia qu.-e est ex motu istorum in
metrica, sicut sa^pius exposuimus. VX piofuiidum. l*]st euim luotus istorum a
hcFC sunt illa tria qu;e asl mixtiouem exi- calido et a propiia qualitale : nec de-
guntur. Xou euim luixta in toto trans- hahent simplicem, uec asceusum
sceiisiiiu

mutaulur secuudum foriuas substantia- simphceiu, sed moventur ad medii im-

les et species, sed h-anguntur secuudum pletionem.
exceheutias suarum qualitatum per mo- Ifoec igitur sunt quffi ad elementorum
dum quem diximus. cxiguntur mixturam primam iu corpore
Ordinem autem mixtorum addidit his naturali animalium si quis subtiliter vc-
tribus Democritus. Yideus enim Demo- lit iustigare. Sic igitur duplex causa
critus omnia mixta per minima dlvi- commixtionis elementorum secundum
di, dixit atoiua corpora principium lua- tres diametros corporis determinata est.
teriale esse omnis rei naturalis, et liaec Ex hoc auteiu quod diximus de radio
figura et ordine facere ditTerenliam se- ascendentis, qui virlutem habet periodi
cunduiu formam : et licet exprimere totius, figurat dextra et sinistra, superio-
propriis ver])is arlis nesciret, lamen ra et inferiora per motum ol^Iiquum, (|ui
in hoc veruiu dixit, quod iu omni mix- est super polos orbis signoruiu : scitur
to grossiora et graviora infcrius sunt etiam causa quare anteriora et posteriora
et dilalatioui magis apta, subtilia au- non suiit ejusdeiu ligur;e sicut (iextra et
tem magis ascendunt magis sunt
et sinistra : (pi;ire etiam superiora et infe-
apta extensioni iii longum. QuTdam ri(U-;i nec ejiisdem figuivne suut, nec ejus-
autem internatanl quasi mot;i j)er tr;ins- dem potenti;i\ Motus enim decliuationis
versum Hcut videmus omnem v^qio-
: ab Austro in A([uil(iuem, sicut al) ;mte
320 n. A\M. MAG. ORI). PH/RD.

iii relro uou cst perreclus : cl idco virlus liocpriestat continuationem. Altcrum au-
cjus iu)n csl ad ciuudctn nguraui tcruii- tcm cst lluens pcr mol-
i[)sa, quod praestat

naus o])us : fuudamcnta

ct idco non nisi iilicationcm. Et tcrtium est quod conti-

corpoi-uui suul retro. Antc autem sunt nuc assimilatur eis, ct hoc praistat nu-
opcrationcs seusuum ad vigorcm luminis trimentum. Kt primum quidem horum
iuimissi a coeicstibus. lufcriora autcui li- est in corporum substantia. Secuudum

cctmovcantur pcrfccto secundum circu- autem dilfunditur in j)artiumspongiosita-

lum circumducto radio tamen qiiia in- : tc ct poris. Tcrtium autem discurrit per

fcrior pars matericC teri-estrior cst ct spis- vias quie trauscunt pcr corpora, et inlluit

sior, magis apta est fulcimentis corpo- partibus ct unitur eis. Et ultimo quidcm
rum, sicut sunt crura, et Imjusmodi. Su- subtracto, adhuc manc^t sccundum etpri-
pcrior autem quia clarior est ct purior, mum : et secundo subducto pcr aliquan-
nuigis apta est luci et operationi sen- tulum tempus, adhuc manet tertium :

suum. Talis igitur et luic de causa cst sed illo rcmoto, non remanet nisi unum :

commixtio clcmcntorum. propter quod ctiam collx uomen per prius

et postcrius participant haec humida :

quoniam absquc dubio vere primo ct

colla est humidum continuativum et :

alia (hio sunt colhiB postcrius. Secuudum

quidem,quia infundcndo se inprofundum
mixti molhticando facit fluere partem ad
partem. Tertium autem, quia restituendo
humidum partibus impedit dissolutioncm
CAPIIT IX. quic fieret evaporatione duorum aliorum
humidorum.
Est autem hic advertcndum, quod ]m-
midum continuativum cst corporis se-
cundum quod recipit quantitatem et figu-
ram. Humidum autem mollilicativum cst
corporis in quantum cst receptivum for-
De colla ipsormn corponim mixioriim marum sensibilium, qua sine humido
cjiix est triplex hmnidum, et de conve- molliticativo noii recipiuntur. Cujus si-
nieutia et differentia horum Jimnido- gnum est, quod nervi sensibilcs ab ante-
rum. riori cerebri descendunt, ubi est molHor
ct medullosior pars ccrebri. Humidum
autem tertium est animati secundum quod
est animatum eo quod est ad nutrimen-
:

tum et augmentum et rcstaurationem de-

perditi, quee sunt primje opcrationes ani-
mati corporis. Hoc igitur modo illa mix-
torum corporum animalium colla triplcx
aulem mixturic corj)orum mix-
Colla cst, sicut diximus, humidum.
torum est humidum nec aliquid est quod
: Quserct autem fortassis ahquis, quali-
contineat mixta in continuatione unius tcr humidum continuativum sit univei-
formee mixturse, nisihumidum. Spccia- saliter in corporibus mixtis animahum ?

litcr tamcn humidum quod est colla mix- Ea enim quse divcrsarum sunt specierum
torum, est in animatorum corporibus. ct terminorum, non sunt continua par- :

Et hoc humidum cst triplex. Fnum tes autem animatorum sunt caro, os, ncr-

quidem imhibitum mixtis elementis, et vus, vena, et hujusmodi : et ha?c sunt di-

il
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 321

versarumformarum el terminorum pro- : in membra, ab humido nutrimcntali

pter quod non continua essc videntur et : membris infunditur, et humectando resol-
ita non est in eis unum humidum conti- vit ad moUitiem terrestreitatem et duri-

nuans. Sed hoc de facili solvitur si ad- tiem membrorum quod quia etiam na- :

vertantur ea quse in quinto Phijsicorum turak> est, oportet naturale esse factum
sunt determinata de continui multiplici- a virtutc cordis : quoniam hanc non si

tate : quoniam aUud est omnino et sim- habeat, inordinate membra, et

rcsolvit
pUciter continuum, et aliud est conti- facit inordinatis motibus animaUa inepta
nuum ut colla : quoniam continuum sim- et incongrua.
pliciter est, cujus terminus est unus et Omnia igitur hgec tria humida conti-
idem, et cum forma substantialis rei pro- nuantur ad unum quod est cor, causa ip-
prius ct essentiahs terminus, oportet quod sorum existens Ucet ex corde fluentia
:

inhac ratione continuum sit unius formse haechumida in muUa dividantur. Signum
et simph'x et ideom ixtum esse non pot-
: autcm cjus quod diximus est, quod omnia
est, quia multa in se salvat mixtum se- mcm])ra animatorum ex corde gcncran-
cundum esse primum et ideo continuum : tur : ncque ex corde generari possunt,
secundum rationem est ante mixtum. nisi per humorem qui terminatus et di-

Continuum autem secundum coUee ratio- gcstus diffunditur membris a corde tam
nam est cohigatum, sicut lapides in muro ad membrorum formationem, quam ad
per csementum : hoc enim collam voca- ipsorum continuationcm : neque sufficit,

vit Empedocles. Humor igitur omnia sicut diximus, sola continuatio : quoniam
qua3 sunt diversarum formarum infun- htec non facit materiam corporis anima-
dens inanimahum corporibus, unus est Us. Corpus enim soUim continuum non
secundum primum formans ipsum quod neccssario habct in sc pcnetrans humi-
est cor, et unus est in materia mixticor- dum. IIoc autem habet omne animatum
poris, etunus est in relatione ad formam tam in nutrimento quam in augmento :

unam quae est anima

omnibus par- in et si hoc Iiabeat, necessario erit animalis
tibus operans. Et ideo dicitur hujusmodi corpus : quoniam et plantse corpus habet
continuum unum ut per coUam elTusum in se penetrans humidam : sed quia hoc
est humidum ex uno et eodem semine vel corpus jnon molUficat, ideo sensibiUum
corde vel utroque, quod diffunditur et non est susceptivum. Et ideo ad anima-
distrahitur per omnes partes et ex om- :
lis corpus exigitur liumidum moUificati-
nibus continuatio est ad unum quod est vum. Omnia ante heec humida in prima
origo, et hoc estcolla quod ex uno quod sunt materia seminis et in commixtione
est origo, sic in omnia dilfunditur et ideo : ipsius. In omnibus enim tamintra in ma-
ab isto vere et proprie corpus colHgatum trice generans, quam in ovis extra, est
esse dicitur. humidum radicale infusum membris et
Humidum autem nutrimentale iUi in- partibus, et est. fmmidum cibalc aut af-
funditur ut ab ipso primum humidum in- flucns continuc in jnatrice, sicut humor
staurctur et retineatur, ne consumatur a menstruus auimalium, aut congregatum
calorc naturaU : et hoc humidum quoad per modum thcsauri ut accipiat indc na-
virtutem generaUter nutritivam, etiam a tura operans unde suppleat formationcm
corde sicut a primo in quo est principium membrorum et nutrimentum. Tcrtium
vitse et nutrimenti, informatur : et ideo autem ex utroque est relictum, quod in-
hoc etiam ad idem secundum ordincm funditur membris formatisut moUiiicans.
reducitur. A corde enim cst omnis nutri- AmpUus luec tria liumiifa ordinem ha-
menti vigor ad nutricndum, sicut iu aii- bcnt ad inviccm causa^ et cfTcctus quo- :

tchabitis prohatum est. MoUillcativum niam prinmm quod radicatc cst quasi pri-
autem est, quod antequam convertatur monfiale et seminaic in mixtura corpo-
XII 21
 :

322 1). ALH. MAG. OHI). PRvED.

rum auiinalium, luibcl virlulom assimi- ncs cxcrccntur pcr mollcs ct in nudlibus.
landi sihi aliud humidum, quod quasi Ilumidum ergo cst coUa mixtorum in
nutril partcs : ncc cnim illud convcM-lcrc- animalium corporibus, sicut diximus.
tur in partcs mixli, nisi prius assimihirc-
tur a virlutc radicalis humidi : ct quod
cx assimilato et assimihinte relinquitur
non convcrsum in partcs mixti ncc uni-
tum, diirunditur pcr corpus et molliticat
ipsum. Ha3c igitur causaest mollitici cor-
porum animalium quamvis cnim quee- :

dam partes corporum quorumdam ani-

malium sint duric, sicut ossa, ct cartihi- C\PUT X.
go, tamcn humido mollificantc intcriora
ipsarum partium non dcstiuuntur cthoc :

patct in medullis quje sunt in partihus il-

lis. Talis igitur colla propria est corpori-

hus animahuin. Mixtura enim corporum
animalium non est ad actum duri, scd
ad actum mollis humidi. Et hoc conlin- De ratione seciindum quam perficitur
git proptcr duas causas quarum una cst : mixtura corporum animalium.
motus animalis, qui in duro nullo modo
perlici potest. Alia autcm cst sigillatio ct
impressio sensuum, quae iterum in duro
nuUa rationc perlici posscnt. Signum au-
tem hujus cst, ca qua? duros oculos habcnt
male vidcre.
Mineralia quidem et plantse mixta ex
elemcutis habent corpora : scd tamen ac- Oportct autcm mixturam esse secun-
tus et complemcntum in quo sicut in ter- dum rationem et proportionem, ut bene
mino stat mixtio, non cst mollc, scd du- dicit Empcdoclcs. Et oportctnos qusererc
rum. ^liucralia enimomniafrigido vcl ca- sccundum quid attendatur hujus rationis
lido aut utroquc coagulantur ct constant proportio et in toto ct in partibus mixtu-
ct sive humidum comprimatur per frigi- r3d. Hancenim rationem et proportioncm
dum^ sive educatur pcr calidum, etpost- Pythagoras numerum vocavit, quo ele-
ea residuum cjus comprimatur per fri- mcnta ligantur in mixto et secundum :

gidum, sicutin Lipidibus ht, scmpcrope- ipsum Pythagoram attenditur ralio haec
ratio tcrminatur ad durum. fn phmtis in numero partium virtutum eorum quse
autcmnon cst hujusmodi-coagulatio, scd misccntur secundum vinccrc et vinci, ct
potius terrcstris pars ct virtutes terroe secundum apprehendere et apprehcndi,
vincunt in eis. Et ideo etiam piantse ettenere et teneri. Sicut si dicamus, quo-
quamvis non omnino duraj sint, tamcn niam ex uno pugillo aquse deccni fmnt
rigidse sunt et ad duritiem tendunt, ita acris in mixtura, virtus dccem pugillo-
quod tactaB non ccdunt in sui empipe- rum aeris adfequatur virtuti unius pugilli
dum : sed propter dictas superius causas aquse : ct tunc aqua apprehendit et tenet
actus quo consummatur mixtio clemcn- aerem, et apprehenditur et tcnctur ab eo
torum in corporihus animalium est, ut propter sequalitatcm virtutum : alioquin
sint mollia: necduraj partcs interponun- si exccdat in numcro ct virtute aqua,
tur mollibus, nisi propter sustentationem vincet apprchcndens et tenens, et non
mollium. Operationum cnim anima^ om- crit appreliensa et tenta : et tunc non erit

^l
 LIB. XX DE ANJMALIBUS, TRACT. I 323

mixtum. Eoclem autem modo et de cse- socimduin hoc ejus quod mixtione illa

teris dixit elementis. Et sicut diximus de porficitur,nullum omnino habet locum

polentia rari et densi comparando unum secundum naturam. Proptor hoc dicimus,
pugillum aquse ad decem pugillos acris : quod proportio mixtorum animatorum
ita dicebat de aliis potentiis elementorum accipitur secundum proportionom orga-

quas multas valde esseasserit, sicutquod ni ad actuni anim(equi exorcotur pcr ip-

ignis caliditas est in multis partibus ex- sum : et ideo alia est mixlura oculi, et
cedens aeris caliditatem : et ideo viginti aliacarnis, ot aliaossis, et alia auris, quo-

pugilli aeris suntaequati uni pugillo ignis niam in mixtura oculi oportet abundare
secundum caliditatem : ot quodcumque perspicum tenons formas quae moventur
excedatalterum, erit apprehendcns ette- actu lucis, ct mixturam carnis oportet

nens alterum et transmutans : et tunc osso socundum medium qualitatuni taii-

propter potentiarum ina^qualitatem non
perlicitur mixtura, sed
torum victum a roliquo transmutal)itur
in ipsum, et totum erit simplex unum
elomentum.
Idem autem dicebat de proportiono
gibilium, et sic est de aliorum moinbro-'
alterum elemen- rum mixturis.
Si autom quis dubitarot qure sit illa
ratio mixtura;, diximus alibi, quod est
secundum rationem medietatis geometri-
cse. etnon secundummedietatem arithme-

potentiarnm calidi et frii^ndi, ot humidi et ticani ncc proptor hoc vincet elomon-
:

sicci, et levium et gravium, et perspicui tum dominans iu tali mixtura ut alia

et opaci, ot omnium aliorum quge in ele- ad se transmutet et sic de omnibus offi- :

mentis inveniuntur. ^lultum enim inni- ciatur unum simph'x : quia, sicut dixi-
tobatur proportionibus Pythagoras ct mus, actus inedius ad quem dovonit
opinatus ost ad proportionos harmonicas mixtura tonet elemonta ut non solvatur
omnia facta esse. Et huic consensit I^^m- proportio : et habet ille actus virtutes se
pedocles, dicens alia rationo proportionis informates et coelestes et animalos et na-
esse os, et alia carnem, et alia norvum, turales, quibus tontioncm hanc perficorc
et sic de aliis partibus corporum mixto- potest, ot etiam discrasiam mixtionis ad
rum homogoniorum. Et quantum ex ver- aequalitatem reducere, ])rax'ipuo quando
bisoorum porpondi putost, opinati sunt mixtura diversa est divorsorum mombro-
non esso ahquani formam roriini nisi hai'- rum compositione : tunc enim qualitas
moniam mixtorum quoe resultat ex nu- excedens in mixtura unius monibii, ro-
moro ot proportione eorum simplicium ducit discrasiam frigidam in alio luom-
quse componuntur et convoniunt in mix- bro : sicut stomachum infrigidatum ad
to. crasim reducil Iicpar calidum : et sic est

Nos autem de hac positione in aliis in aliis mixturis membrorum composito-

nostris libris disputavimus. Licet enim rum in corpore animalis, in quo contra-
huic positioni non consentiamus in hoc ]'itO mixturcO membroruin componunlur,
quod dicit quod non sit aliqua forina ma- sicut nos in sequentibus hujus libri os-
teriffi nisi quee est ratio mixturfe, tamon tondemus.
in hoc consentimus, quod dicimus om- Ista igitur ost propoitio socuudum
nem mixtioncm fieri ad rationem pro- quain attenditur mixtura corporum ani-
portionis alicujus. Sed nos non dicimus, malium. Et quia ox diversa proporiione
quod proportio absolute accipiatur in nu- ad actum coniparata diversoe fiebant in
mero eorum quse conveniunt ad mixtu- sonis harmonia?, proptoroa putavit Em-
ram. Nos enim in aliis libris dudum os- pedoclos non osso aniniam animalium
tendimus, quod impossibih' est quod ali- nisi liujusmodi pro[)ortionis liarniouiam.
quid ita misceatur, quod quodlibot ele- Sicut onim vidobal cx propoiliono divor-
mentorum in ipso ffiqnale sit alteri quia : sa chordarum V(d cvmbaloruni soiiaro.
324 D. ALB. MAG. ORT). PRvED.

diapason, diaponlc, ct diatesscron, ct sic Qualiler ergo umqnam in mentem ho-

dc aliis ita putavil cx proportionc
:
in minis vcnire potcst, quod dicat oculum
ocLilo lacla licri visum, ct cx alia in aurc css(; sim])licis eh^mcnti, cum actus suus

facta ogrcdi ct licri audituni. tam multarum sit Idcm autcm

virtutum ?

Nos autcm in scqucntibus ostcndcmus, cst dc aliis operationibus animalium et

quod causa talis actus vcl passionis or- vitalium virtutum propter quod etiani
:

gani non est virtus formse harmonicse, animalis corpus non simplex aliquod

sed alterius formae virtus facit rationcm clcmcntum, sed mixtum et organicuin
mixtionis ctactum et passioncm organi. csse oportct. Hinc etiam ulterius patet,

Hoc autem prsetermittendum non est, qiiod nulla partium corporis animalis
quod liujus proportionis quam diximus univoca est in corpore animalis cxistens
ratio et essc dat nomen organo et gene- et divisa ab ipso.Sed dc lioc in (ine quar-
raiiter mixto quod cst corpus anima- ti Meteororum satis detcrminatum cst.
libus: hoc cnim est corpus in quo HcEC igitur sunt quae de mixtura et

exerccntur opcrationcs vitic : et tunc colhi et rationc mixtionis corporum ani-

etiam cuilibet manifestum cst, qualitcr a maiium dicta sunt.

proportione mixtorum ad actum visivum

nomen accipiat pupilla, et qualitcr a
proportione mixtorum ad auditum soni
nomen et esse accipiat auris. Et similis
denominationis ratio est in omnibus aliis
membrismixtis. Cum enim a om-
iine sit

nis denominatio : dcnominatio autem est

ab actu proprio et connaturali et esscn-
tiali, oportet proportionem mixturee et GAPUT XI.
esse et nominari ad actum et non ad nu-
merum eorum quse in ipsa mixtura con-
veniunt, sicut dicebat Pythagoras.
Pcjus tamen in lioc dixit Anaxagoras,
qui non ab actu esscntiali, sed ab eo
quod in mixto magis abundat quodlibct
mixtorum dixit denominari. Oportct De complexionihus humorum et de ^pro-
enim nos non ignorare, quod quidam prietatibus eorum quM fiunt ex indu-
sunt actus et operationes, qui mox nomi- cta corporum animalium commix-
nati ostendunt se esse simplicis unius tione.

virtutis, sed oportet confluere diversa

ipsorum actuum perfcctione, sicut est
videre, et audire, ct caetera hujusmodi.
Yisus enim non perficitur nisi virtute
paticnte actum lucidi et suscipiente vi-
sibile ct tcnente ipsum ct ducente sive
dirigcnte ad interius, et virtutc judicantc
de ipso. Et certissime scimus, quod non Ex ista vcro mixtionc in corporibus
est virtus passiva ab actu lucidi, nisi sit animalium causatur complexio et com-
mixtus perspicuo. Suscipiens autem for- plexionisdivcrsitas. Exliumido enim dis-
mam non cst nisi virtus spissi, vel sicci, currente per corpus in vasis in quibus sit

et frigidi. Dirigens autem ad interius ipsius Immoris decoctio, necesse est qua-
animae non est nisi virtus spiritus lucidi: tuor gcnerari humores, sanguinem vi-
et judicans non cst nisi virtus animae. dclicet, et choleram, ct phlegma, et me-

1
 :

LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 323

lancholiam per modum quem in anteha- rationes ordinat» : et per hujus calorem
hitis hujus scientiae determinavimus. In ascendentem spiritus decenter feruntur in

his autem quse non hahent sanguinem, foramina, et in angustia existentes, non
aliquid est loco sanguinis : et in his qui- desperant seipsos, sed etiam confortant,

dem licet magi cahdum et

sit aliquid sicut fecit ^Eneas alloquens socios in pe-
siccum cfpteris partibus, tamen non vere riculis existentes et dicens

est cholera, sed phlegma spissum et vi-

scosum propter quod etiam talia ut in
:
Opassi graviora, dabit Deus his quoque fuiem'.
pluribus pigra sunt per multum tempo-
ris immobilia manentia et si qua ipso- : Et ideo dicit Aristoteles quod omnes
rum subtile habcnt phlegma et calidum viri in philosophia et heroicis virtutibus
sanguinis naturse propinquum, mobilia praecipui, de hujusmodi fuerunt melan-
sunt et velocia et subtiha in operil)us, cholia, sicut Hector, et yEneas, et Pria-
ut apes : sed tamen modico frigore corri- mus, Propter quod etiam leo et
et alii.

piuntur et pigritantur. Qua?cumque au- alia qusedam hujusmodi complexionis

tem terrestria sunt et melancholica, gra- animalia, magis sunt aliis liberalia et
viora sunt et in operibusparvam vel nul- communicativa.
\an\ praetendentia subtilitatem. In his au- Quaecumque autem sanguinem habent
tem quse sanguinem habent, quaecum- frigidum foetulentum et turbidum, gra-
que sunt levis et cholerici sanguinis spu- vium sunt cogitationum, et quasi immo--
mosi, agilia et levia sunt vehementer et bilium : et sunt formae apprehensionis
instabilia : sicut etiam in hominibus hu- eorum obscurae, et formse ipsorum resul-
jus complexionis existentibus apparet. tant in spiritum spisso fumoso terreo et
Quoecumque autem grossi sunt sangui- frigido : et ideo timida sunt quaecumque
nis et calidi, immixtam in sanguine ha- sunt talia per naturam : et non receditab
bent choleram adustam vel aduri inci- eis timor acceptus, nec accipiunt conso-
pientem, quae est quoddam genus niehin- lationem, sed desperantia talia animalia,
choliae : et hsec satis sunt stabilia et con- et homines patiuntur amentias et aliena-
stantis audaciae et multorum spiritum tiones. Et homines aliquando niliil de-
mediorum inter grossos et subtiles : pro- lectationis apud se invenientes et malae
pter quod etiam talis complexionis exi- suspicionis etiam existentes ad alios, oc-
stentes homines, sta])ilis sunt animi et cidunt seipsos, et sunt nec diligibiles,
fortis et non praecipites. Talis enim me- solitudinem quie malitia est vitae huma-
lancholia est quasi de complexione vini nae amantes, et in sordibus esse delecta-
rubei, sicut dicit Aristotecles in libro de bile est eis, et alia multa mala contin-
Problematibus. Yinum enim rubeum gunt eis, et sunt frequenter fures etiam
clarum fumosum est, et bonae spei facit quando non indigent de re quam furan-
hominem, et gravitate suae spissitudinis tur, etmultum sunt insomnes pi'opter
stabilit spiritum et calorem. Et quia fu- complexionis siccitatem et frigiditatem.
mosa est hujusmodi cholera, multiplicat Quorumcumque autem sanguis mul-
spiritum subtilem, qui bene tenet for- tum habet phlegmatis, pigri suut et som-
mas. Et quia calidum ejus est in mate- nolenti et molles mollitie fanninea, et
ria mediocriter spissa, calidum non con- quasi nullius existentes memorise : et
fundit et commiscet operationes: et re- sunt albi sine rubore admixto, multum
sultant conceptus mentis stabiles et ope- pallescentes, et timidi propter frigus, et

* Virs. I /Eneid. v. 199.

;i2(» D. ALB. MA(i. ORI). PllyEI)

instahilos, ogcstionos indigostas liabcn- postasis existentem liabontia, jucundis-

tcs : ot in lioc aUundant niaxinio ea in sima' sunt complexionis et hiiaris aspe-

tali complexiono oxistcnlia : spissas lia- ctus, semper bonse spei, nec dejecta infor-
licnt pclles, ct frcqucnlcr iiiuHos liabcnt luniis, ol sunt honi ingonii ct honae ha-

liumorcs indigcstos, cl dormiunt pcr l)itu(hnis. (iholcrici autom longi ct gra-

niagnam partem anni, sicut in antehabi- cih'S, plilcgmatici hrovos ct pingues, et

tis linjus dcterminatum cst, et

scientifc molancholici sunt tenuos et broves ct ni-
est eorum ingenium malum, et memo- gri. lli autcm qui sunt de mcLinchoha
ria mala ing-cnium quidcm
: proptcr adusta calida, sunt valde longi et graci-
frigus quod non movct spiritus, nequc les et nigri et durjE carnis :et aha multa

ahducit, sed abscindit eos memoria : au- accidcntia sunt istarum comph'xionum,
tcm propter liumorem aqueum qui non quee parlim a medicis et parlim a physi-
rctinet. Timida etiam sunt hujusmodi cis dcterminata sunt : sed quae dicta sunt,
animalia, ct hahent parvas vonas, et sunt prsescnti sufficiunt intentioni.

impotcntia calcfacero suum sanguinem : Quoecumque onim aha de ipsa comph'-

ct idco in cis post timorem non rcdit xione et complexionum diflerentiis di-

audacia. cenda erant, in antecedentihus a nohis

Sanguincm aulcm cUirum et honae hy- detcrminata sunt.

H»<»00<30'<
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 327

TKACTATUS 11

De virtutihus formalihus corporum animalium.

etiam de formalibus principiis in hoc so-

quenti tractalu determinare, antequam
de compositione corporis ex dissimilibus
partibus facta pertractare possimus.
Sunt autem virtutes formales corpo-
rum animalium queedam simplices, non
nisi moventes quaedam autem sunt
:

composita? ex motore et moto qua^dam :

CAPUT I. autem animales, et quaedam corporales

sunt. Et omnes istse virtutes sunt com-
positai ex motoris moti virtutibus,
et
prseter primam virtutem quse non est
virtus nisi moventis primi. Et has virtu-
niodum actionis earuni in materiam
tes et
corporum animalium nos oportet dc-
De virtute primse caiisse, quse sit, et terminaro, si perfectam scientiam volu-
qualiter multiplicetur in effectibus, et mus acciporo de animalium corporibus.
qualiter acjat ? Primo orgo distinguamus hac virlutcs
et determinemus eas, et postea dicamus
modum actionis singularum.
Prima igitur virtus qua» est motoris
primi, qui principium ost totius univor-
salitatis, ost virtus ejusquod movot tan-
tuni :non onim habet aliquam anto so
priorom, (|uoe movoat ipsam ot Ikpc ost :

De principiis materialibus corporis (jUJD formalis est ot informat omnos alias,

animalis in praecedenti tractatu jam de- sicut cahdum infoniiat omnia calida.
terminatum est. Oportet autem nunc llla enim ost qua», ut dirit Plnto, uni-
328 D. ALB. MAG. ORD. PR.^ED

vcrsaliter hahoi oX pr.-phalx-t formas qiuu- igno])iIius cssc accipit : el sic cst dc uni-
cuniquc liunt in onini malcria : ct sunt vci'sali causa omnium ex seipsa fornias
formse qua3 fiunt in niatcria, ima^incs chullicntc, (juu' proccdcnt(!s ah ipsa in-

quaidam ipsius, sicut in praihaLitis ostcn- formant mota movcnt, et ea

ct ea ({use

sum cst : et ha>c virtus est communicata quse ut speciem accipiunl formam proce-
rchus, in quihus fit gcneratio secunJum dentem, sicut materia cujus actus et ra-
proportioncm uniuscujusque suscipientis forma et sic est quando calidum
tio cst :

ipsam : ct cst in cis secundum possc re- pcr se de sc cmittit calorcs. Et, ut uni-
rum gcncrahilium, et non secundum vcrsaliter omnia quse per se
dicatur,

lioc quod cst in causaprima. agunt, et sunt prima causa actionis in

autcm exem])him aliud conve-
llujus gencre, omnia pcr hunc modum cniittcn-
niens hahere non possumus im corpori- do formas se multiplicant in materia
bus, nisi in his quse per se et secundum supposita, et virtutctalis formse cx prima
suas esscntias agunt, sicut luminare so- causa el)ullicntis agunt quidquid agunt
lis, etcalor, et hujusmodi etin spiritua- :
omncs alise formse quse sunt eorum quse
Hhus habcmus intellcctum activum sive movcnt mota et ideo virtus ista est
:

practicum. Luminosum enim ita ehulht quasi fundamentum omnium aliarum, et

luces, quod continue videtur movcri mo- influit omnihus aliis virtutem movendi

tu chullitionis, si ipsum cst fons lucis, ad formam, eo quod informat omncs

sicut cst sol : et idco ctiam quidam (U- alias virtutcs tam coelcstes quam matc-

xerunt soh^m movcri motu tituhationis :

rialcs, et non informatur in eis, sed dii--

cum enim fundit hiccm, opinati sunt tinguituret detcrminatur in ipsis, non
titubare solem : et hse quidem luccs in quidem sicut genus detcrminatur a
sole sunt unius formae et naturse et csscn- specie, sed potius sicut lux dcterminatur

tiae. Incidentes autcm aliis corporibus acolorihus. Si enim consideremus quid

quse distant a sole, diversum esse acci- est hoc quod distinguit lucem in colorcm
piunt secundum diversas potestates reci- album viridem et nigrum et in alios co-
pientium : et idco in perspicuo fiunt hi- lorcs, inveniemus quod nihil est de esse

men, visum cla-

et in corpore terminante coloris vere, nisi perspicuum cum luce
rse superficici fiunt alhedo, et in minus participatum in terminato et non pervio
clara superficie fit color secundum supcr- corpore. Omne autcm quod additur de
iiciei potestatem, sicut ostendimus in opaco fumoso, vel aquoso, vel fuligino-
scientia de Sensu et sensato : et sic cst in so, vel hujusmodi, potius est de priva-
fontali universitatis causa, a qua chulli- tione esse coloris veri, quam sit de natu-
tione procedunt honitatum ipsius luces ra coloris. Cujus signum cst, quia co
et formse quse in rehus distantihus rcce- in nulius illorum actu agit in visum, sed
ptse,divcrsum essc accipiunt sccundum agit in actu lucidi : et de hoc detcrmi-
diversam recipicntium potestatem et : natum est in libro de Sensu et sensato.
ideo qusedam sunt accedentes ad simili- Proptcr quod etiam diximus alhum et
tudinem causse primse. Qusedam auteni nigrum hoc modo privative opponi ma-
longe distantcs qusedam ohscurie
sunt gisquam contrarie.
rcsultationes ipsius in materia mixtorum Omni autem eodem modo est intelli-
et animahum corporum. gendum de forma primi motoris simpli-
x\Hud autem excmplum istius magis cis, quod quidem prsehahet ct simplcx
competens est in intcllectu practico arti- hahct in se omnem multitudinem secun-
ficum. Intellectus enim illc formam artis dorum : et quando detcrminatur, non
hanc ebullit in instrumen-
a se accipit, et determinatur per ea quse inducunt no-
ta et materiam, in quihus sccundiim vum cssc quod non sit ah ipsa, sed po-
plus et minus distat ah intcllectu qui sic tius inducunt materialitatem et contin-
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 329

gcntiam et mulliplicitatem quse potius primum philosophum quam ad physi-

sunt recedentia ab esse vero, quam accc- cum, tamen hicinduximus, ut facilior sit
dentia ad ipsum. Ilaec forma sic
iyitur intellectus principiorum formalium gene-
ebullions a causa prima, et quiddam lu- rationis animalium. Subtiliter tamen ista
cis suse existens informat omnia princi- in prima philosophia habent determina-
pia generationis, et ab ipsa habent virtu- ri.

tem producendi formam in generato, et Hsec igitur de primo formali genera-

propter ipsam totum opus generationis tionis animalium principio dicta sint a
est certum etfinitum, et non casu, sicut nobis.
dixit Empedocles. Et patet jam quod di-
citur, et a paucis intelligitur, quod prima

forma naturte est vita, sicut quidam An-

tiquissimorum tradiderunt. Est enim in
motore primo una, sed sccundum pro-
cessum ab ipso agitur in multitudincm
plus et plus secundum quod ab ipso
longius procedit per gradus eorum qua)
movet moventur et ideo haec forma
et :
CAPUT II.
comparata entibus, est multa, et accepta
in prima causa, est unica. Est ergo alia et
alia per relationem ad formata, sed ea-
dem est omnino et simplex in prima cau-
sa : et ideo in ipsa nullam prorsus inducit
multiplicitatem.
Amplius cum intellectus primse causte De virtute formali coilesti, quie vocatur
non operetur per habitum quemdam di- virtus periodi, cjux sit, et ciualiter
versum a luce sua, sed per seipsum sic- procedit in materiam, et ciualiler
ut lucens ex seipso promit luces quse agit ?
procedunt ab ipso, constat quod licet
ipsa forma diversa a prima causa efficia-
tur per processum ab ipsa, tanien in ipsa
nullam prorsus habet diversitatem : et
ideo nullam in ipso inducit compositio-
nem. Cum autem in omni processu quo
procedit ab ipso, nihil addatur sibi per
quod novum esse iiat ipsa, sed potius ad- Id autem quod sub isto movet, est
dita trahant ad quoddam non esse, sicut movens informatum, et est duplex, cce-
est non esse simplex, non esse unum, leste unum, et quod est elementale sive
non esse perpetuum, non esse stans, et materiale. Et cceleste quideni habet mul-
hujusmodi, patet quod illud quod est titudinem secundum omnem
motiim
vere principium rerum, unicum, et est coelorum a primo coelo usque ad orbem
participando determinationem et mate- lunse existentium tamen virtutes om-
:

rialitatem multa per modum

efficitur nium superiorum confluunt in unum ov-
quem diximus. Propter quod etiam par- bem, non quidem alicujus planetse, aut
ticipationes illae quse sunt in materia, coeli singuhiris, sed potius in revolutio-
potius sunt imagines et resultationes nem orbis qui periodus vocatur, ct duo-
primai formse, quam sint formse verse, decim circulorum comparatione compo-
sicut in libro prtecedenti diximus. nitur, qui duodecim domus vocantur, ad
Hsec autem licet potius spectent ad quas sidera omnia referuntur, sicut in
330 1). ALIi. MAG. OHl). VnM\).

nnteliabilis tlixiimis. Suiu[)cr euiiu supc- strumenla. lloc autcm Jiabct in priina

rior orbis iulluit iuferiori foruiaui in- philosophia determinari.

lluxam sibi a causa prima, quce desceu- Quod autem necessarium cst sciri hic,

dendo pcr participationem dcterminatur est, quod forma |)erio(li est essentia

coutinue el muUiplicalur. Et hoc est quod simplex, et actu ct virtute multiplex, ut

dicitur,quod quieli))et intelligenlia mo- diximus, et cst informans qualitates ma-

veus orbem est plena formis, sed supe- teriie general)ilium secundum princi-

riores habent maj^is foruias uuiversah;s, piuui et incrcmcnlum et statum et decli-

magis determiualas et iniuus
et inferiores nationcm ct liucm esse et vita3 : et idco
universales. Univcrsales autem dico se- Astrouomorum pcritiorcs pronosticantur

cundum quod universale est causa for- de inceptione ct proccssu et fortuna et

maliter prsehabens et simpliciter habens fine vitai quod ponunt in

per studium
ea quae post ipsum suut, uon secundum cognoscendo periodum. Virtus enim illa,
aud)itum prsedicationis, sicut siepius ex- sicut diximus, causam vitse quse est ex

positum est. Cum igitur hujus virtus sit motoribus et Uis qute moventur, com-
periodi, et ad periodum referatur circu- pleclitur et hsec cst prcehabens omnia
:

lus o])Uquus, et etiam circulus rectus se- quse contingunt variationi generati se-

cundum quem est revoUitio diurna, re- cundum generationem et esse et linem
feretur ad periodum omnis virtus moto- vitse.

ris et omnis virtus circuU)rum qui mo- Antiquissimi autcm Epicureorum et

ventur, et omnis virtus steUarum secun- Stoicorum virtut-em periodi dicebant esse
dum status in se et ad invicem quos ha- numen, quod sub Deo deorum quem pri-
bent in periodo. Virtus ergo descendens mam causam vocabivnt, gubernat et regit
et causata hujusmodi periodo, est
ab vitam. Et hoc quidem numen, ut testatur
causata et descendens a muUitudine ma- Apuleius loqucns de Deo Socratis, distin-
xima virtutum tam eorum qme movent, guebant primum in duo genera deorum :

quam eorum quoe moventur et Ucet : primum quidem (licentes incorporeum,

hsec virtus simplex sit, tamen muUiplici- secundum autem corporeum et incor- :

tas virtutum est in ipsa secundum quod poreum dividebant in duodecim, propter
descendit et causatur a muUis simul cau- virtutes duodecim domorum in periodo.

santibus in una periodo generationis, in Gorporeos autem deos distinxerunt in

qua tamen quyedam sunt fortiora, quee- coelestes et terrestres, ccelestes vocantes
dam autem debiUora. Et quia in periodo stellas et steUarum imagines, et stellas
sunt virtutes inteUigentiarum quoe mo- quidem potcutiorcs esse dicebant quas
vent orbes, et ab antiquis (hvecis vocan- •planetas vocabant. SteUarum autcm ima-
tur inlellectus divinl seixiruti, ideo qui- giucs quadraginta octo ponebant Gha]-
dam Stoicorum dixerunt omnia iuferiora dsei, et indc poucbant multo plurcs, eo

virtute inteiUgentiarum produci, sicut quod plauetse in his admirandas accipiunt

omnia quffi Uunt in corporibus anima- virtutcs, et habent se ad eas sicut animse
Uum, fiuut virluti])us animoe. El quia in- ad corpora sua : et sicut anima muUas
tetligentia non o[)eratur per se nisi ebul- recipit passiones a corpore, ita recipiunt

litione suse activje lucis, sicut arlifex planetse ab imagiuibus. Terrestria autem
operatur ebuUitione formarum iutcile- numina vocabant Thctim, et ^Escula-
ctualium, ideo dicunt, qiiod formte infe- pium, et Ccrerem, ct liujusmodi, quse ni-

riores Uunt omnes a tumine iutelligen- hil aliud crant nisi virlus cudesUs quali-

tiarum : quod non ita dictum est, quod tatem generabilium iuformans. Et ideo
lumen intelligentiarum pcr se agat eas, sed omnis natura deoruin secuudum cos aut
potiusprima causa agit per se, ct inlel- erat supra pcriodum, sicut Deus deorum
ligenUce motu ccelestium agunt sicut in- qui est prima causa : aut in periodo spi-
 LIJ3. XX DE ANIMALIBUS, TRAG1\ II 331

ritualiter, aut corporalitcr : aut sub pe-

riodo, quando virtutes ca»lestes infor-

niant terrena? materiie qualitates, ut se-

cundum eas agant : et ideo dixerunl mul-

tos Joves, etmultos Martos, et alia hujus-
modi.
Periodum autem, sicut dixi, compo-
nebant ex motu planes et ex motu apla-
nes, vocantes motura plancs motuni or- CAPUT III.

bis declivis super cujus polos omnes pia-

imagines et stelloe ab Occidente in
netai et
Orientem circnmvolvuntur, qui duode-
cim habet ex duodecim domibus nnmina,
pr.Tter numina planetarum et imaginum
quse liunt in ipso. Motum autem aplanes
vocant, qui sine errore diversitatis est Dc principio formali corporis quod ah
circumtrotatus ab Oricnte in Occidentem anima est in semine.
super poios mundi et jani in prcehabitis
:

diximus qualiter radius ascendentis per

circulum rotatus,» causando descriljit dia-
metros corporis generati. Radius autem
ille, qnia multis luminibus aliarum stel-

larum commiscetur, multiplicis efficitur

virtutis et ideo quando virtus Iicec mul-
:

tiplex descendit a periodo, multiplicis Sub dictis autem causis qua» coelestes
valde est operationis : et hoc quia corpo- vocantur, sunt illse quse sunt in materia,
reum est in periodo, informatur ab intel- quee seminales in materia vocantur ani-
lectuali movente : quia, sicut sa^pe dixi- malium, et sunt in semine ab ipsa anima
mus, omnis actus et operatio quse pro- generantis. Et per hoc quidem quod sunt
cedit ab operante composito ex motoro animse, habent unitatem : per hoc au-
corporeo et incorporeo, est sccundum tem quod una est a virtutibus
haec virtus
formam incorporei, sicut patet in omni- membrorum quibus ipsum semen assi-
bus operationibus anima3 quas facit per milatum est, habent multiplicitatem po-
corpus. testatis. Et haec omnia satis in antehabi-
De virtute ergo coelesti qute agit in ge- tis sunt determinata hsec enim est illa
:

neratione, tantum dictum sit a nobis. virtus quae in semine animatorum est sic-
Plenius enim hsec in Astrononiicis ha- ut artifex in artificiato, et vocatur hfec
bent determinari. virtus a quibusdam Philosophis formati-
va, et a quibusdam distinctica, et a qui-
busdam vocatur intellectus, et a quibus-
dam vocatur imago mundi, ot a quibus-
dam vocatur anima. Rationes autom ho-
rum nominum sunt quoniam ex prie- :

missis jam quod hoec virtus est

scitur,

elevata super omnes naturales formas, et

imprimit in eis per hoc quod ipsa' sunt
instrumentum cjus, sicut calidum dige-
stivum ost instrunienlum aniuKe in cor-
pore animato. Cum ergo hajc virtus in-
332 J). ALB. MAG. ORD. PRiED.

formct caliduiu et spiritum quce suut iu dam appellabant, eo quod opera ipsius
semine, ct per ea sicut per iustrumeuta sunt sicut opera intellectus practici. la
formet cor et membra, dicitur formati- omnibus enim architectouicis vidcmus
va : et cum membra foruiaverit, ex se intcllectum artilicis distinguere et operari
influit virtutem unicuique ipsorum. Et de opera absque eo quod commixtus sit ma-
his multum habitum est iu pluribus locis Anaxagoras. Et simili-
teriae, sicut dixit

prsehal)itis hujus scieutisB. ter videmus hanc virtutem non esse ita
Distinctiva auteui vocatur hsec virtus : immixtam materiae, quod vincatur ab
quia ipsa est prima quie in eis facit di- ipsa, ila ut ad virtutes materiee operetur.
stinctiouem, quarum una est potostatum, Sicut enim ars facit ascendere gravia in
et altera operationum, et tertia organo- aedihcio, et oportet quod contra virtutem
rum. Cum enim naturalis virtus non sit naturfp unumquodque moveatur ad figu-
nisi unius potestatis, sicut apparet in ca- ram artihciati prout competit cogente ip-

hdo et frigido et omnibus aliis, haec vir- sum intellectu artificis : ita facit haec
tus estprima qua3 piuriniarum est pote- virtus terrestria et aquea movens sur-
statum, sicut patet in plantarum semi- sum et ad latera prout congruit machinae

nibus, quoe nutriuntur et augentur et ge- corporis animati :et hoc non posset fa-

nerant : et hoc multipUciter, scilicet tam cere, nisi esset secundum naturam ele-
in radices quam stipites, et virgas, et vata super qualitates materiae, sicut in-
folia, et flores, et fructus. Et virtus h?ec tellectus artificis est elcMatus supra mate-
magis est multiplex in animaUbus, in riam artiliciati.

quibus distribuitur in potestates sensiti-
vas et imaginativas et appetitivas.
maximoe autem multipHcitatis est
mine, in quo cum omnia haec habuerit,
efficitur virtus deliberativa,
Imago autem mundi vocatur haec vir-
Per- tus secundum plus et minus, secundum
in ho- quod est perfectior et minus perfecta.
Imperfecta enim est in plantis, et perfc-
et intellecti- ctior in animahbus, et ad plenum perfe-

va, et voluutaria, et hujusmodi. cta in hominibus, et ideo in hominibus

Bicitur autem ha^c virtus [operationum perfectam liabet imaginis rationem. Et
distinctiva, quia cuni virtus naturalis htec ratio imaginis consistit in quatuor,
non operatur perse nisi unum, et hoc ex quorum unum et primum omni animae
necessitate, sicut lux lucet, et calidum congruit : quoniam sicut ccelestis machi-
calefacit, et sic de aliis, haec virtus multa na in quadam multitudine relata ad
per se operatur, nullum ipsorum ope-
et unum consistit, ita in simili multitu-
ratur ex necessitate appetit enim et : dine quoerit esse Iicec virtus. Yidemus
sentit et intelligit, quando est intellectua- enim omnia superiora referri ad unum
lis, et sic de aliis, et ab omnibus his abs-
'
motorem, et inferiores motores desi-
tinet ahquando, et aliquando convertitur derant assimilari illi tam in motu pro-
ad hos actus cum voluerit. Distinctioncs prio quam in motu communi, qui est
etiam organorum quse primo sunt in em- diurnus. Et sic patet, quod motores om-
bryonibus format haec virtus, et postea nes ad motorem primum referuntur per
his formatis cum generatum fuerit ani- formam quae primo effluit et procedit a
mal cum diversitate figurae et materiae primo motore, sicut superius diximus.
organa constituens, quod non facit vir- Et hoc ipso modo est in virtute forman-
tus naturalis quae semper est homogenia te animal, in quo omnes virtutes mem-
in eo quod est unius figurae, nisi per ac- brorum et materiae referuntur ad virtu-
cidens figura corrumpatur. Hac ergo ra- tem primam divinam, quae principaliter
tione distinctivam hanc virtutem quidam est formans et informans omnes alias»
vocaverunt. Secundum autem est in motu videmus :

Intellcctum autem hanc virtutem qui- enim omnia superiora tenere motum
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 333

diurnum quantum ad circulationom quce omne quod ost in corpore quia sine illo :

est vocata diurna, quamvis quoad mo- nec vitam habcret, neque spiritum vita-
tum proprium habeant alios motus. Et lem. Adhuc cor primam speciem confert
similiter videro quilibet potest, quod nutrimento, qua movetur ad formam cu-
omnis motus alterationis et cujuscumque juslibet membri nutrimentum accipien-
virtutis materia> terminatur semper ad tis. Spiritus etiam omnis ost a corde, sic-
speciem qu* est sccundum conj^^ruita- ut ostendimus in libro de Spiriiu, et
tem virtutis primse et ad illius speciem
: etiam in antehabitis istius libri. Et ita
terminatur omnis motus materiee, sive patet qualiter in quatuor suporius de
fiat alteratione primarum qualitatum, coeio dictis virtus prima animalis pro-
sive corporibus ccelestibus moventibns, Hoc
portionalis est his quse sunt in coelo.
sive quibuscumquc aliis virtutibus mo- tamen maxime convenit animoe raliona-
ventibus. Tertium autem est, quia etiam li : quia ilhi per virtulem divinam quam
lumina ccelestia omnia referuntur ad lu- habet, ot por intollectualem virtutem et
men solis, sicut dicunt Aristoteles et animak^m imago est primce caus»,, et si-

omnes Astronomi. Et similitor est in militudo intelligentiee, et excmplum vitee

anima quae in hoc imago mundi est : coelestis, et per naturales virtutes sui
quia omnes vires uniuscujusque pote- corporis, quse tamen moventur ab anima
statis animse referuntur ad lumen intelli- sicut organa, quod est sigillum natura-
gentiae, quod aliquo modo est in ipsis, lium, propter quod ipsa imago mundi est
sive clarum, sive umbrosum, sicut a no- specialiter ot quaecumquo sunt de ordi-
:

bis alibi tam in antecedentibus quam in ne omnium causarum mundi, imprimun-

libro de hitellectu determinatum est. tur in ea et effigiantur : et ideo etiam in
Quartum autem et uhimum est, quod imaginibus suis et visionibus est futuro-

sicut omnis coelestis motus est circuhiris rum quaedam conjecturalis sciontia, sicut
et sphgericus, ita etiam motus animse paulo ante diximus. Anima autem sensi-
sunt imitantes circularem motum et bilis queedam ost hujusmodi
rosultatio
sphaericum, Hbro de Motihus
sicut in imaginis propter lucem sensuum, sed
animaliuin, et iterum inferius determi- obscurissima resonantia hujus est in ve-
nabimus. In his igitur quatuor anima est getativis. Haec igitur est causa quare
imago mundi. Et probatur per hoc quod forma in semine imago mundi voca-
anima, prsecipue hominis, multum imi- tur.

tatur causam primam, et intellectus coe- Animam autem virtutem in semine

lestis, et ideo etiam totus ordo ccelestis vocaverunt quidam, non quod animal vel
sigillatur in ea in somniis, et pronosti- corpus animatum sit semon, sed potius
catur de omnibus quae causantur a moti- ideo quia operatur actu animse membra
bus ccelestibus. Ciim igitur sit imago coe- vitai et vitam : sicut si diceremus ani-
lestium virtutum et motuum, non est mam esse in aliquo sicut actum sive per-
mirum quod valde multarum est virtu- fectionom, et hoc esse animal in aliquo,
tum et operationum. sicut artillcem in artificiato, ot Iioc non
Ut autem expressius ista pateant, re- esse animal : sicut si diceromus artom
vocentur ad memoriam antedicta de vir- idoli osso in cupro, et absquo oxtrinseci
tute cordis. Quoniam cordis virtus quse artificis motu artom in cupro existentem
prima est in animali, dat omnibus aliis fingereidolum. Ilsec ergo est virtus ani-
virtutes tam vegetandi quem sentiendi, mae quae formaliter oporatur in semini-
patet quod ad cor omnis alia virtus tam bus animalium.
naturaiis quam animalis habet referri. Sed oportet scire, quod aliquando haec
Similiter motum cordis qui est secun- virtus est ab animali, et aliquando a
dum diastolom et systolem, participat stellis. Ab animali ost in matoria semi-
334 D. ALB. MAO. ORD. VWMD.

nis, vel ovo quod descinditiir al) auiina- Tcilius autcm in actionis acumiuc vcl
to habens virtuloni similcm virtulihus h(d)clati()nc. Ouartus cst in actionis di-

mcmborum animalis. Omnia aulcm se- versilatc. VA quintus cst in actionis

mina plantarum sunl ova vcnti,

sicut (ilK!.

sicut diximus in antchahilis. A stcUis au- Dc modo cnim actionis calidi simplicis

tem est complcmcnlum, sicut in his quoe prout ipsumest in igne, esturcre, ct dis-

sine coitu ct conceptu gcnerantur. Et solvcrc, ct reducere id in quod agit usque

hsec omnia patcnt pcr antcdicta tam in ad S[)cciem suam quantum reduci cst

hac scicntia, quam in aliis libris physi- possihilc : calidum autciu comph^xionalc
cis quos edidimus ct difTcrens in utra-
:
lioc non facit, scd potius digerit ct com-
que istarum generationum cst primo plct liuiuiduin et tcrreum quod cst in

formatum menibrum, sicut diximus su- corpore, ct non scparat unum al) alio,

perius. scd [lotius dcpurat utrumquc pcr lioc

quod scparat purum ab impuro.

Adliuc autcm formam actionis hal^ct
aHam. In simplici enim non agit nisi ad
formam ignis in complexionatis autem :

movetur a forma coiiiplexionis ct ab ani-

ma : et idco agit ad formam complcxio-
nati animati, sicut mallcus agit ad for-
mam artis quae est in mcnte artificis, et

GAPUT IV. non ad formam mallci vcl fcrri quse sunt

formae mallei.

Amplius in simpfici agit caiidum quasi

rccedcndo, eo quod cst feve sursum mo-
tum : in compfexionato autcm acutc pe-
nctrat interiora, eo quod per minima per
De causis formalibus corporis naturali- omnia intcriora rei divisum cst, sicutpa-
bus, qUrV sunt in matcria comniixla cx tet pcr antedicta.
quatuor elementis. Ainpfius mufta agit dissofvendo, deco-
quendo, digcrcndo, assimifando, termi-
nando, et convertendo, et unicndo in com-
pfexionato : in simpfici autem non agit
nisiunum per sc, quod est cafefacere : et

si quid afiud agit, hoc est per acci-

dens.
Ampfius in simpfici finit actionem in
Causee vcro proximse qute in matcria cincres, quando agit in rem terrcstrem
sunt corporum, sunt calidum, frigidum, humidam : sed in compfcxionato finit ac-

humidum, et siccum, et sunt complcxio- tionem in speciem carnis, ct et ossis,

nales, non simplices: quia simplices non nervi, et afiorum mcmbrorum fiomogc-
agunt ad animalis naturam. Complcxio- niorum,
nales autem existentes, differentes habcnt Simifis autcm modus (fifTcrentise est in
actiones et passiones ab actionibus sim- frigido. Erigidum cnim simpfex est mor-
plicibus ct passionibus. Et ha;c diffcrcn- tilicativum et constrictionem facicns et
tia consistit in quinque modis, quorum afjscindens motum : compfexionafe au-
primus est in iiiodo actionis et passionis tem frigidum est formas et figuras tc-
earum. Secundus est in forma actionis. ncns, et fiumidum retincns ne evaporet,
 LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 33o

exteriora circumstans ne dissolvantur ah Adhuc autem humidum complexionale

aaente calido. fluit ad htrmam vitcC quia causa vitse :

Adhuc hebes est vahh^ in simplici, et esl humidum difficulter siccabile, sicut

non ingreditur in rem profunde nisi sit ostendimus in libro de Causa longioris
valde excellens : in complexionato autem vitK : et ad lioc non terminatur, neque
propter humidum iu quo est, et propter finitur in simplici, sed potius ad speciem
divisionem quia per minima divisum est, aquge vel aeris.
magis ingreditur et tenet interiora quam Eadem autem ratio dilTerentice est de
circumstet extrinsecus. actionibus et passionibus sicci. Siccum
Amplius formam complexionis et ani- enim in simplici est in evaporatione vel
mam moventem propter quod
habet : expressione humidi : in complexionato
etiam non abscindit motum, sed continet autem est in humido actu et sicco secun-
moventia ne dissolvantur. dum potentiam tantum.
Amplius valde diversa operatur conti- Adhuc autem in simplici est causatum
nendo, coaguhindo, claudendo poros, a forma ignis vcl specie terra; : sed in
convertendo subtilia evaporanlia, et re- complexionato movetur a forma comple-
tinendo in membris ca qu;B sunt in ipsis, xionis et forma animie.
et praecipue facit hoc in quibusdam mem- Amplius in complexionato divisum est

hris frigidis, sicut in cerebro, et ocu- subliiiter in humidum : sed in simplici

lis. expressum est de humido aliquando sic-

Amphus finem actionis prorsus liabet ut in terra, et deductum est ex ipso hu-
alium in complexionato quam in sim- mido aliquando sicut in igne.

phci : quia in simphci facit constare par- Adhucin complexionato facit inspissa-

tes materia? ad speciem terrae, et in com- tionem Immidi, figit virtutem qme iluxi-
plexionato detinet principia in forma bilis esset in humido, terminat motum

complexionis ne dissolvatur complexio- humidi,continet terminos figurarum, te-

natum. net humidum ne evaporat per calidum,
Idem etiam est de humido simpHci et et hujusmodi multafacit in complexiona-
de humido complexionato per omnes su- to : sed in simplici non facit nisi constri-
pradictas quinque diiferentias. llumidum ctionem per terminationem sui termino
enim simplex extra se thiit ad terminum proprio.
aUenum humidum autem complexionale
: Amplius in simplici terminatur ad ter-
h)co iUius est sicci penetrativum. ram vel ignem sed in complexionato :

Adhuc in simplici agit ad formam termiiiatur ad speciem vivi animati. Ilsec

aquse vel aeris complexionato autem

: in ergo sunt, in quibus istse diUerentise dif-
agit ad formam vitee et animai movenlis feruntin complexionato etsimplici.
ipsum tam in prima formatione, quamin Sed hoc maxime advertendum est, sic-
nutrimentaU humido. ut saepius diximus, quod omnes istae
AnipUus humidum simplex humectat : qualitates elemcntales se hahent ad vir-
m complexione autem commiscet pe- tutes Uiminum ccelestiuui sicut instru-
netrando sul)liUtate sua per siccum. menta, et non operantur nisi secundum
AmpUus muUa faclt in complexionato, quod sunt informatiB a luminibus cadesti-
sciUcot infundendo, moUilicando, com- bus virtutes autem luminum sicut in-
:

miscendo, continuando, nutrimentum strumenta se habent ad virtutes animge.,

portando, formas recipiendo et reddendo, et virtutes animae sunt sicut instrumenta
et liujusmodi : unum autem solum facit virtutum intellectuum crolestium et vir-
in simpUci, quod est fluere ad terminum tutes intelllectum coelestium sunt sic-

aUenum, et in line ipsum terminum linire ut iustrumenta causae prinuT, sivevirtutis

ad speciem aquce vel aeris. priniae quae procedit a causa piima ope-
X\G D. ALB. MAG. ORD. VRMD.
rans iii «^eneralis et efriciens esse per mo-
dum quem diximus. (lum autem omnes
fornue istae refcruntur ad unum, patet
quod omnis multitudo materialium coUi-
gitur ad unitatem virtutum ccelestium,
et ha^c coliigitur ulterius usque ad virlu-

tem quidem
caustE primae, et causando
una caus« primse hoc modo agitur
viitus
in multitudinem. Licet autem multa sint
in materia dicto modo agentia ad csse ge- CAPUT V
nerati,tamen duo sunt principalia quse
sunt informata omnibus dictis virtutibus,
quse sunt calor et spiritus : et calor qui-
dem est ex parte materiae, et subjectum
ejus est humidum spiritus autera est
:

ex parte virtutum omnium quasi vehi-

culum quo virtus vitalis in omnem par- Qualiter omnia dicla principia oriuntur
tem materise vehitur ad operandum. Et ex uno ad unum recolliguntur, ct
et

qualiter fiat utrumquc istorum, patetper qualitcr multiplicitas organorum cau-

ea quae ssepius in antehabitis determina- satur a multiplicitate potcstatum ani-
ta sunt. msc in animalibus ?
De virtutibus ergo efficientibus in
materia generationis animalium determi-
natum sit hoc modo.

In semine autem animalium, sive etiam

in materia habente vim scminis quamvis
non sit semen, omnes istee virtutes tam
in generatione quam in generato colli-
guntur in partem unam et in locum unum
malerise, sicut etiam omnes virtutes per
distributionem procedunt a virtute una
prima. Et in parte quidem materiae se-
minalis colliguntur in locum cordis, vel
ejusquod cst loco cordis et illam par- :

tem primo formando, ex illa postea for-

mat omnia alia membra. Similiter au-
tem in generato sedes omnium harum
virtutum est in corde : et ex illo vectae
per spiritus omnes in omnibus aliis

membris perficiuntur virtutes et opera-

tiones. Et huic sententise licet contradi-
cant Plato et Galenus, tamen hoec est
opinio omnium Peripateticorum, et nos
ostendimus rationem hujus opinionis in
 :

LIB. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 337

prsehabitis, ubi locuti sumus dc virtuti- detcrniiiiatas, sicut dixiinus, ubi locuti
bus spcrmatis et de virtutibus cordis^ sumus de virtutibus membrorum : et
Causa autem quare oportet eas coUigi hsec multitudo tota rcfertur ad unum,
in unuin locum mcmbrum, est quia vir- quod est crelum primum compositum ex
tus sparsa, ipsa sui sparsione et divisione motore et mobili in ccelestibus, et ad
dcbiiitatur et corrumpitur : collecta au- unum membrum primum compositum ex
tem et uuita, fortificatur ct conservatur. motore et mobili in animalibus, quod
Xcc natura intendit tantum facere ani- cst cor.

mal, imo etiam intcndit conscrvare ip- scire, quod omnis di-
Oportet etiam
sum in esse ct in vigorc ad operationcs : versitas mobilium et materiae quando
quia aliter frustra esset generatio ip- formalitcr et secundum figuram mobilia
sius. divcrsihcantur, causatur a diversitate
Adhuc autcm multitudo ncc procedens motorum formarum et ideo nisi
et : ani-
ad unum nec rclata et collecta ad unum, nia csset motor compositus ex multis vir-
non facit unum aliquod, sed multa. Cum tutibus ct potestatibus naturalibus, non
ergo non sit nisi unum animal genera- esset diversitas partium corporis in for-
tum, oportct omncm multitudincm prin- ma et figura : et unicuique potestati
cipiorum suorum formalium et proccdere suum proprium respondet organum, sic-
ab uno primo, et referri ct recolligi ad ut unicuique facultati artis mechanicse
unum primum, et hoc est cor in habcn- proprium datur instrumcntum. Ilas ta-
tibus cor, ct est membrum quod est loco men potcstatcs gcneraliter per quatuor
cordis inhis quae cor non habent prop- : videmus variari differentias. Naturalibus
ter quod etiam omnia quse diriguntur in enim potestatibus queedam membra re-
totum corpus sicut viae virtutum, nccesse spondent, et potestatibus moventibus se-
cst oriri ab illo, sicut sunt vcnse et arte- cundum locum respondcut instrumcnta
riae et nervi: ct hoc jam ante detcrmina- motus localis, sicut sunt alae, et pedes :

tum est. ct potestatibus animalium sicut sunt sen-

Insupcr etiam totamaterialismultitudo sus intcriores et exteriorcs, respondent

membrorum per generationem oritur a organa quae patiuntur ab objectis sen-
corde : quia sicut in generationc nulla suum, sicut oculi, et aurcs, et hujusmo-
pars materiae formam membri accipit, di : et sicut in artibus textor nihil ope-
nisi per hoc quod exita corde, in quo ac- ratur cum dolabra ct securi, eo quod non
cipit et induit virtutem quae membrum sunt instrumenta suae artis, et nihil ope-
format : ita ctiam in animali generato ratur tibicen cum navi ct remo : ita ni-

nullum nutrimcntum est convertibile in hil operabitur potestas unius facultatis

formam membri, nisi a calore cordis vir- natura' pcr organum altcrius facultatis :

tutem inducat per quam ad membrum et idco caecati in oculis, nihil vident per
movcatur et ideo cor in membris est
: aures, ncc claudi ambulant auribus, ct
sicut primum coelum in ccelestibus, et sic de aliis. Patet ergo, quod diversitati
virtus cordis cst sicut virtus primae cau- potcslatum animae omnis respondct di-
sae in coelestibus. Sicut tamcn quodIil)et versitas organorum in corpore, et quod
coelum in ccelestibus et quaelibct stclla in tam in anima quam in corpore, omncm
sitibus suis, proprias habent virtutes diversitatem oportet reduci in unum ali-
ita etiam membra quaelibct proprias ha- quod, ex quo omnia alia informentur ad
bent virtutcs in sitibus membrorum sibi motum et operationem : quia aliter nec

' Cf. XVI de Animalibi s, Iract. i pcr phira capila.

22
 338 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
in aiiima nec in corpore esset animal re existentis ad unum primum, a nobis
unum. determinatum sit.

Quod quidam dicunt, quod plu-

aul(Mn
moventes sint in corpore,
rcs subslantite
quee ad unum actum animandi rediican-
tur, sicut miilta lumina reducuntur ad
unum actum omnino est
illuminandi,
inconveniens. Cum
enim dicunt quod
reducuntur ad unum actum animandi,
aut est idem numero, aut specie, aut ge-
nere. Si dicant quod est idem numero, GAPLT VL
tunc oportet etiam animantia esse eadem
numero, et animata similiter et hoc :

non est verum, cum ipsi dicant esse plu-

res substantias animantes. Si autem ani-
matio est una specie, tunc erit animatio
eadem specie, quae est forma animatio-
nis : et hoc qualiter potest esse verum ? Qitaliter dictis supra potestalibus a se in-
cum animantes substantiae secundum eos vicem differunt animalia, et qualiter
sint diversse in forma, ut ipsi dicunt :
homo differt ab omnibus ?
quia una est vegetans, et altera sensifi-

cans, et intelligens tertia. Adhuc autem

si concedatur, quod est eadem anima
specie,non constituet nisi unum specie,
etnon unum in numero animal. Idem
autem sequitur, si dicatur quod sint
unum genere.
Est autem intelligendum adhuc, quod
autem dicant, quod per compositio-
Si istoe potestates divisGe ab invicem secun-
nem et unionem faciunt unam animatio- dum esse et subjectum, constituunt diffe-
nem, quseramus quid juvat ea cum sint rentiam generum et specierum eorum
diversarum formarum ? non enim seip- quie sunt animata.
sis juvatur sicut lumina quse sunt unius Si enim secundum se vegetativum ac-
formse qusecumque enim diversarum
:
cipiatur, genere differt ab eo quod est
sunt formarum, separantur ex se, et non sensitivum : et hujus ratio patet per ante-
uniuntur nisi unum se habeat ad alterum dicta. Cum enim omnium differentia
sicut potentia ad actum quod isti non :
corporum sit a differentia formarum, et
dicunt quia secundum hoc essent una
: nos videmus corpora plantarum tam in
substantia actus enim et potentia uniun-
: simplicibus quam in compositis esse om-
tur in substantiam unam. Et per hoc pa- nino alterius generis quam animalium^
tet, quod absurdum est quod dicunt : necessario sequitur etiam animas genere
sed oportet relationem multitudinis po- altei-as esse.
testatum membrorum fieri ad unum
et Per hoc idem autem patet, quod etiam
per modum quem determinavimus quia : animalia a se invicem specie sunt diffe-
sic et non aliter constituunt unum ani- rentia. Unius enim forma et specie una
mal, est figura corporis et organorum. Gum
Sic ergo de distributionc unius primi ergo diversae sint figura? corporum et ani-
in animalibus in multa, et reductione malium et organorum ipsorum, oportebit
totius multitudinis in anima et in corpo- et animas ipsorum specie alteras ab invi-
 LIH. XX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 339

ceiii esse. Eadem uutem ratio est, quod natura est in animalibus secundum esse
et arbores ct lun-bte al) iuvicem altera ditTerentite quae est forma et actus : et
sunt specie. ideo agitur in ditTerentias secundum esse,
Ilonio autem ab aliis animalibus plus sicut ipsi aetus ditTerentes sunt et huic :

quaiu specie videtur ditlerre : videmus dilTerenliae respondet difTerentia tigura-

enim ea quoe nec sensu nec motu faciunt rum in coi-poribus animalium : et ideo
dilTerentiam,tamen spccie ab invicem dif- nulla animalia ditTerentia specie, unius
ferre. Cumigitur liomo etin participatio- tigurge omnino in corpore inveniun-
ne sensuum ditlerat specie ab aliis, sicut tur.

probatur ex figura organorum sensus et Sunt tamen quoedam potestates magis

figura totius corporis, et insuper adjiciat convenientes in omnibus animalibus, et
ditTerentiam rationis, yidetur plns quam quffidam dilTerunt valde ab invicem. Po-
specie homo ab aliis ditTere animalibus. testas enim sensus visusin omnibus con-
Cujus signum est, quod irrationabiles venit ad formam perspicui : et ideo etiam
vires liominis,persuasibiles sunt ratione, organa visus in tigura et compositione
sicut concu[)iscibile, et irascibile : et lioc parum dilTemut ab invicem. In auditu
non est in aliis animalibus. Plus igitur autem magis ditTerunt : et ideo animalia
quam specie differt a brutis, et videtur stolida differentes in tigura auriculas ha-
ab ipsa quamdam habere generis dilTe- bent ab auriculis animalium niagis signa
rentiam, cum ipsani animalitatem secun- reruni participantibus, sicut facit homo,
dum ditTerentem potestatem ab aliis ani- etquoedam simiarum genera. Ouaedam
malibus participet. autem omnino indisciplinabilia, nullum
Si quis autem opponat. quod genus omnino videntur liabere auditus instru-
plures ambit species, et sic homo plures mentum. IJnde manifestum est quod di-
deberct habere species, non valet : quia ximus, quod omnis illa qua3 in corpore
forma de se communicabilis pluribus spe- est diversitas, causatur a diversitate po-
cie vel numero uon neces-
ditTerentibus, testatum qua? est in anima. Inter has au-
sario communicatur, sed forte secundum tem potestates quas anima exercet in
esse non erit nisi in uno, sicut apparet corpore, qusedam sunt generales omni
in sole et luna et aliis, quse sub s})ecie animato, sicut nutrire, et augere, et ali-
non nisi unum habent individuum, eo mento uti, et gcnerare : et de his jam iu
quod sunt ex materia sua tota. Et si po- scieutia de Planlis determinatum est.
namus unum solum esse asinum, et Qu.Tdam autem sunt, qua» conveniuut
unam solam esse arborem, erunt tamen omnibus animalibus et constituunt ani-
animal et corpus animatum gfencra di- mal, sicut motus et sensus quia tactus :

versa. Itomo igitur plus quam specie dif- constituit animal propter tactum : et
fert ab his quse dicuntur bruta animalia. motus quidam eausatur a sensu in omni
Specie enim dilTerunt leo et equus plus : auimali, sicut motus localis per appetl-
autem quam specie differt homo ab utro- tum. Omne enim animal ad minus mo-
que ipsorum. vetur motu dilatationis et constrictio-
Amplius autem animal genus quod est nis.
in animalibus secundum esse, alterum 0|)Oi"tet ergo de ditTerentiis animalium
est in unoquoque animalium et cmn : secundum sensum et motum localem de-
ratio generis phvsici detur secundum es- terminare : et aliud ad hoc inducemus
se, quod etiam ratio generis in ani-
patet libri principium.
malibus non est una, sed multi generis
 DE ANIMALIBUS
LIBER XXI.
DE PERFECTIS ET IMPERFECTIS, ET CA.USA
PERFEGTIONIS ET IMPERFECTIONIS.

TRA€TiiTUl§i I

l)e gradibiis perfectormn et imperfectorum animalium.

de perfectione et imperfectione anima-

lium secundum anima? facultates et po-
testates, et de causa perfectionis et im-
perfectionis ipsorum. Haec enim videtur
anteccdere considerationem de animali-
CAPUT I. bus in specie perfectorum aut imperfe-
ctorum animalium.
Cum
autem onmis perfectio animalium
secundum participatio-
et imperfectio sit

nem virtutum animalium porfectam vel

De sumnia animahs perfectione quse est imperfectam, nec imperfectum sciri pos-
in homine. sit nisi per rationem perfecti, oportet
nos primum determinare qua? sit ratio
animalis perfectissimi : quia secundum
[troportionem ad illud omnem invenimus
in aliis gradum imperfectionis. Uatio au-
tem perfcctioris animalis secundum ani-
Determinandum autem nunc videtur mse vires quairenda est : jam
quia, sicut
342 D. ALB. MAG. OUl). PU/Kl).

anlc (lixiinus, quod esl porfecluni in vii- Si quis autom dical, quod tomperantia
lulihus aninue, pei-rec(um est in organis, et castitas et pudicitia et (letera^ Inijus-

cuni organum non Tacial nalura in ani- modi virlutes non sunt secundum vege-
malibus nisi propter viilutem aninue tabiiis opeiNi, sed potius socundum con-
qua^ movet organum ipsum. lloc igitur cupiscibiloni, qiiae est sonsibilis aninite :

modo non potet esse perfectior raodus vi- hoc non potest quia nutrire et go-
stare :

rium ulicujus animre, nisi quod organicce nerare non sunt nisi vegolabilis ot idoo :

vires non secundum esse non or-

sint nisi virtutes quae sunt circa luec opera, non

&'anicarum. Sicut enim diximus in ante- possunt inesse nisi secundum vegetabi-
habitis, in omnibus in quibus sensibilis lem et concupiscentia quae est circa haec,
:

anima est actus ultimus sive endelechia et simihter sensus et motus sunt circa

completa, in his vegetativa non est nisi haec pront vogotabilis est in sensif)ili sic-

sicut pars potestatis, et est in eis secun- ut trigonum in tetragono. Et Imc ost

dum esse sensibilis. Cujus signum est, quod ante diximus, quodinest secundum
quia hoc circa quod operatur, ad vivum esse sensil)ihs, et hoc ultorius inost se-

sensibile terminat : et cum eodem modo cundum essc rationalis : et ideo ordinem
in quibuscumque rationalis anima est capit opus a ratione, concupiscentiam a

endelechia completiva, in his vegetabilis sensibilis animae essc : opus tamen sem-
et sensibihs potentiie naturalcs existen- per est vegetativae potentiae.
tos sunt secundum esse rationahs, eo Ex non posse osse per-
his ergo patet
quod virtus animalis unicum est esse, foctius quoniam animae
animal homino :

quod est actus et effectus essentiae et quae ost actus ultiums non potost esse
formae suse substantialis : et ideo sicut perfectior, quam quod esse aliorum et

vivere simpHciter vegetabilibus est esse, ratio sit separatum, et quod ost potontia

ita sentire sentientibus est esse, et intel- naturalis ipsius, sit conjunctum orgauo.

ligere intelligentibus est esse. Dico au- Ante talom onim substantiam nihil om-
tcm vitam
vivere, sentire, et intelligere, nino est, nisi separatum in esse et po-
et sensum et intelh^ctum habere eo quod : tentia : non habot animi€ ratio-
et lioc

anima primo actus est sicut somnus^ sic- nom : et ideo non constituit animal. Po-

ut diximus in libro de Anima, et postea tontia namque non potest comparari nisi
sicut vigilia, sicut sunt duo actus ensis, a.d duo, ad objectum videlicet, et ad sub-

scilicotfigura ensis, etsecarevel incidere. jectum sive substantiam cujus ipsa est
Cum autem vegetabilis et sensibiHs po- potentia naturalis. Ex parte autem ob-
tentiee insunt secundum esse perfectissi- jectinon habet nisi quod aut a tali obje-
mi quod potest esse a corpore organico, cto patitur secundum naluram, aut circa
necessarium est ipsas perfectissimas esse, talc objectum secundum naturam opera-

et ratione aliquahter participare. Cujus tur ot luec non elargant et exaltant

:

signum est, quod in homino tam in ve- posse suum vel modum sui posso : sed
getativis quam in sensiljiHbus est ordo ex natura subjocti a quo ipsa potentia
vitaesecundum rationem. Nam tempe- oritur, sicut omnis naturalis potentia ori-

rantia et castitas insunt secundum opera tur, a victoria formte sul)jecti habebit
vegetabilis humilitas auteni et mansue-
:
absque dubio tanto magis posse, quanto
tudo similiter, et fortitudo et plures aUse allioret nobilioret primae causae vicinior
virtutes insunt secundum concupiscen- fuerit forma subjecti, scjcundum cujus
tias et iras sensibilis quod esse non
: esse est et inest potentia naturalis : et

posset nisi et vegotabilis et sensibilis ideo vegotabilis in sonsibilibus elargatam

inessent homini secundum esso animee habot potonliam, et sonsibilis et vegeta-
intellectualis : aliter enini non esset ordi- bilis in rationabili largissiuKe quae secun-

nissecundumhonestirationemsusceptiva. dum naturam esse possunt, sunt poten-

 LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 3i3

tiee. Et hoc est quod quidem a multis di- vivum participaut aliqualiter rationem,
citur, sed forte non a multis intelligitur, licet ipsee potentiae de natura sua sint ir-
quod quidquid potest potentia inferior, rationabiles. Eodem autem modo etiam
potest et superior excellentcr et eminen- vegetativum in sensibili secundum esse
ter. Patetigiturex omnibusprsedictis non alterum et aliud est, quam sit ex natura
solum in adjectione rationis esse homi- sua in seipso. Et ideo dictum est, quod
nem perfectissimum, sed etiam in omni- ratio animalis uniuscujusque secundum
bus potentiis et modo operationis om- unumquodque animalium in esse accepta
nium potentiarum tam sensibilis quam est altera et altera et alterius potentiae,
rationalis. sicut determinatum est a nobis in primo
Ex dictis tamen oritur quiestio : (|uo- de Anima.
niam visus et odoratus et auditus et cte- Amplius autem
est adhuc alia perfectio

tera hujusmodi sunt potentia queedam hominis supra alia animalia omnia pri- :

sonsibilis animai : et scimus lynces me- mus enim sensuum propter quem animal
lius viderequam hominem, vultures au- est animal, et quo nuUum omnino caret
tem melioris esse odoratus, et similiter animal, est tactus : et hic si terminos et
canes et quaedam animalia forte melius organa sensibilia respiciamus, funda-
audiunt. Hoc autem quod inductum est, mentuni est omnium sensuum aliorum,
non obstat. Videre enim melius, et odo- et objectum suum omnes nervos relaxat

rare et audire melius, dupliciter dicun- et solvit adsentiendum quia calor com- :

tur. Melius enim videtur quod acutius plexionalis laxat sensum^ et frigus ligat
visu accipitur : et talis polentia visus omnem sensum, sicut patet per ea quas
est ex complexione organi corporalis in in libro de Sonmo et Vifjilia subtiliter
quo est visus : et hoc modo nihil prohi- et per causam propter quid dicentem.
bet qua'dam animalia acutiores quosdam determinata sunt. Si ergo tactus ost in
sensus habere, quam homo haheat. Di- quo fundatur omnis sonsus, oportebit
citur item melius videre nobiliori uti vi- necessario omnem sensum inesse ani-
su, sive quod est largiorispotentia? super mali])us secundum virtutcm etpotentiam
quodlibet objectum : et hoc modo lar- tactus. Quaecumquo onim form;o sunt in
gior est visus disciplinabiliter differentias aliquo sicutin fundamento subjeclo, sunt
rei nuntians, quam ille qui sensibiliter in ipso socundum potentiam subjecti et
tantum nuntiat easdem et sic homo ha- : non secundum potentiam propriam for-
bet visum et similiter auditum et alios ma^ aut efficientis, sicut a nobis saepe
sensus, qui in ipso suntprincipium et ex- probatum est. Yidemus enim lumen so-
perimentum memoriffi et universahs et lis in sercno aere, et nubeo ot in nube
artis et scientise secundum quem mo"
: variaritantum propter diversum posso ot
dum animalianulla prceterhominem sen- diversam virtutem suscipientis ipsum.
sibus uluntur. Sensus orgo omnis inest omnibus secun-
Patet ergo quod diximus, quod videU- dum potentiam et virtutem. Tactum au-
cet perfectissimum animalium est, cujus tcm habet homo et subtilissimumet cer-
omnis animce potentia est secundum es- tissimum, sicut a nobis in libro de Anima
senatura separatse et ideo diximus in : dictum est. Igitur in homine sunt etiam
antehabitis hujus scientiae, quod homo caeteri sensus nobiliores, ct aliqua cerli-
non solum specifica differentia diifert ab tudine certioros et subtiliores quam sint
aUis animalibus, sed etiam sccundum es- in aliquo aliorum animalium. Cum igi-
se generis proximi, secundum esse et tur a pcrfectione sonsuum dicalur cl
generis remoti. Genus enim proximum sit animal porfoctum, erit homo perfo-
est sensibile, ct remotum est vivum et : ctissimum onmiuui animalium, eo quod
nos ostendimus quod tam sensibile quam porfoctius et certius sensum participat.
344 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

Amplius in organis sensuum et virium sus organa ponantur secundum btngitu-

aninicT participat homo manum solus in- dinem dcsrendendo, et motus organa se-

ter aninialia, qua^ sola est organuni or- cundum hititudinem, perfectionem dis-
ganorum et organum intellectus operati- tinctionis majorem habent organa corpo-
vi. sicut in priecedentibus istius scientiee ris inhomine, quam in aliquo animalium
determinatum est. Nullum autem omni- ahorum.
no animalium prfeter hominem in cor- Amplius sokis homo, ut superius pro-
pore suo habet organum organorum :
batum est, est imago et similitudo mundi
sed potius habent omne organum ad tam secundum animam quam secundum
unum actum tantum quia omnia qua- : corpus omne autem aliud animal detl-
' :

drupedia habent anteriores pedes ad am- cit secundum plus vel minus, et defectus

buhindum tantum, et volatilia bipedia est ex carentia alicujus ad perfectionem

habent anteriora membra ad volatum. pertinentis. Patet igitur eliam ex isto,

Homo auteni hujusmodi membris supe- quod solus homo perfectissimum est om-
rioribus non utitur ad motum. sed po- nium aliorum. In eo enim in quo quod-
usum artis et officii
tius universaliter in cumque animalium non hal)et symbolum
aliorum membrorum. Patet igilur, quod cum his quse universaliter causant mun-
ipse participat quaedam organa supra dum, hoc non imprimitur ab illo
in :

modum participandi omnium aliorum propter quod non imprimitur ab intelli-

animalium, et sic etiam in compositione gentia nisi homo nec est aliquod ani- :

organica corporis perfectior est omnibus malium quod ita a cceIo imprimatur sic-
corporibus animalium et animalibus ip- ut homo : propter quod a^qualitas com-
sis. plexionis ejus magis inter omnia anima-
Amplius hoc ipsum ostendit figura cor- Ua accedit ad naturam cceli et sequalita-

poris. Cum enim diametri tres consti- tem.

tuant omne corpus. perfectius et natu- Amplius motor secundus in omnibus
ralius eritquod diametroruni
corpus, in quibus est motor secundi ordinis, im-

mensuram naturalium participat. Diame- perfectus est, nisi conjungatur motori

ter autem longitudinis mensurat a sur- primo ejusdem Motor enim pri-
ordinis.

sum in deorsum, et in solo homine idem mus solus est, qui a seipso movet, et est
est sursum quod est sursum mundi, et causa motus in omnibus, sicut patet per

idem deorsum quod est deorsum mundi. antedicta "".

Constat nobis ex his quae de
Simiiiter autem est de diametro latitudi- Motibus animalium bene determinata
nis. Solus enim homo inter omnia ani- sunt, quod phantasia movens se habet ad
malia latum habet corpus secundum intellectum moventem sicut motor se-
mensuram sua? quantitatis latitudine pro- cundi ordinis se habet ad motorem pri-
portionata : quoniam etsi quidam ver- mum. Xullum autem animalium perfecte
mes lati sunt, non habent latitudinem et ordinatum habet motum, nisi in quo

longitudini proportionatam. Longitudo motusprocedit secundum rationem moto-

enim in corpore naturali seraper vincere ris primi qui rectus est. Solus igitur ho-
debet latitudinem non sit vitium na- si mo cum per intellectum moveatur,perfec-
turae. Quadrupedia autem spissiora ha- tionem habet principiorum motivorum.
bent corpora quam hUa. Homo autem His ergo modis perfectionis solus ho-
solus diametrum profunditatis minorem mo est perfectissimus omnium anima-
habet cseteris diametris. Cum iffitur sen- lium.

1 Cf. XX de Animalibus, tract II, cap. 3. 2 Ibidem, cap i.

 LIB. XXI DE ANIlMALlBUS, TRACT. I 345

res vires exteriores in numero sensuum.

Et secundum participationem quidem
potentiarum interius apprehendentium
adhuc sunt duo modi, quorum unus est
secundum numerum potentiarum, et al-
ter secundum modum et qualitatem.
QuaMlam enim animalium videntur de
interioribus potentiis paucas aut nullas
CAPUT 11. habere. Adhuc autem ea quaj habent hu-
jusmodi virtutes et potentias, quaedam
liabent in eis quamdam sul)tilitatem, sic-
ut apes, quam alia majora in quantitate
non habent. Et omnem modum perfe-
ctionis et imperfectionis animalium opor-
tet nos determinare quia ex modis per-
:

De modis perfectionis animalium i/i com- fectionis et imperfectionis ipsorum major

mnni, qiiod sint, et qnx sint secundum pars cognoscitur naturse et operum ipso-
animam, et secundum corpus, ex qui- rum.
hus cognoscitur natura pygmei. Loquemur autem primo de modis per-
fectionis secundum animam. Et de ani-
mae perfectione tractantes, primo investi-
ji;abimus eam quse est secundum nume-
rum et virtutum animse. Utamur autem
arte quam tradidit Aristoteles in princi-
pio primae. pihlosophise, dicens « quod
nos videmus quod omnia animalia Iiabent
De aliorum autem animalium perfe- sensum aliquem et sensibilium acceptio-
ctione Jupliciter dicit esse loquendum nem. »
Theophrastus. Sunt enim queedam illo- Ex sensu autem quibusdam lit memo-
rum aliis perfectiora secundum corpus, ria, quibusdam autem non. Et quod non

et quaedam aliis perfectiora sunt secun- iiat memoria quibusdam ex sensu, ex

dum animae potentias. Et utraque ista- hoc scimus, quod memoria est quic facit
rum perfectionum est duplex quoniam : ex prius per sensum accepto redire in ab-
ea quae est secundum corpus, aut est se- sens sensibile, sicut videmus vultures
cundum corporis quantitatem, aut secun- saturatos recedere a loco cadaveris, et
dum qualitatem aequalitatis sive comple- postea iterum redire ex memoria loci et
xionis. Et ea quidem quai est secundum cadaveris hoc modo ad caulas rever-
: et

corporis quantitatem, adhuc in duas dis- tuntur greges, et aves ad nidos, et hu-
tribuitur quoniam perfectio quanlitatis,
: jusmodi. Queecumque autem animalium
aut est secundum magnitudinem conti- non persequuntur nisi pra^sens sensibile,
nu» quantitatis, aut est secundum nu- et ex prius accepto non revertunlur ad
merum organorum, qui nuiaerus est dis- absens sensibile, scimus memoriam nul-
cretse quantitatis, sicut proboscidem ha- lam prius acceptorum habere, sicut sunt
bet elephas, qua loco manus utitur in musCiT quaj cum abiguntur^ revolant im-
multis usibus, quam non hal)ent alia ani- memores ictus prius accepti. Videmus
malia. etiam quod certum domicilium non cu-
Adhuc et ea perfectio quse est secun- stodiunt, etvidemus quod non nisi pnu-
dum animam, dividitur et efficitur du- sens sensibile persequuntur.
plex. Aut enim est in participando plu- Amplius videmus qua'dam animalia
346 D. ALB. MAG. Olll). PH/ED.

quamdain hal)i'ntia prudenliani circa rcs causa disciplinabilitatis. Privatio aulem

sil)i conferenlcs, el lamcn in(iisci[)liiial)i- hujus disciplinabilitatis cst maxime in
lia, sicut patct iii apibus quie prudentiam minutis valdc animalibus, sicul in api-
liabcnt magnam in rcbus confcrcntibus, bus, ct vcspis, ct achatis, ct pulicibus, et
cttamen non disciplinantur, ct similiter aliis hujusmodi vermibus.
formicae.Ex prudentia enim contingit Quaedam aulcm animalium vidcntur
quod provident sibi thcsauros sed quod : aliquid licet parum experimenti partici-
non veniunt ad voces liominum, et non parc. Experimentum namque ex multis
limcMit minas ipsorum, nec videntur fu- nascitur memoriis : quia ejusdem rei
i^ere terribles sonos, signum est quod multae memoria' faciunt potentiam et fa-
sint indisciplinabilia per magislcrium cultatcm experimenti : ct nos videmus
hominum : propler quod etiam quidam quod nmlta animalia pra.'ter honiinem
dicunt, quod sonos non audiunt hoc : aliquid cxpci'imentalis habent cognitionis
autem in antehabitis improbatum est, in singularibus^ sicut quod mustela pu-
quia videntur sonosaudire. Sed quidquid gnans cum serpentc vulnerata contra ve-
sit de auditu, hoc absque dubio verum nenum accipit foliam cndiviLC, quae a qui-
est, quod sonos non audiunt ad discipli- busdam roslnim porcbncm vocatur : et
nam ut per nomina vocari possint ct in- alia talia multa induximus in praeceden-
strui sicut instrnuntur animalia multa, tibus quse faciunt animalia. Sufficienter
sicut canes, et alia quiedam. autem non paaticipant experimento, quia
Dupliciter enim habetur auditus ab non veniunt per experimentum ad uni-
animalibus : a quibusdam enim habetur versale et artem et rationem sed tamen :

inquantum est sensus tantum, et a qui- secundum aliquid participant experimen-

busdam habetur in quantum est discipli- jam diximus.
to, ut
nalis scnsus. Et hoc secundo modo adhuc Qua?dam autem in tantum elevantur in
dupliciter participatur ad animalibus : his potentiis, ut artis quamdam habeant
quoniam hic sensus est disciplinabilis, imitationem, licet artem non attingant.
secundum quod per sonos et voces acci- Et hoc duplicitcr videmus fieri in ani-
pitur notitia intentionum sonantis aut vo- malibus : quoniam quaedam et visu et
cantis. IToc enim modo soni et voces fa- auditu videntur esse disciplinabilia : quia
ciunt (lisci])linam. Hoc autern dupliciter faciunt quae vident, et reservant quee au-
fit. Faciunt enim soni et voces aliquando diunt, sicut simia. Qui3edam autem in
signum intentionis confusum, et aliquan- tantum vigent in disciplina auditus, quod
do determinatum. Confusum autcm si- ctiam sibi mutuo suas intentiones signi-
gnum faciunt in brutis, et determinatum ficant, sicut pvgmeus qui loquitur, cum
faciunt in homino. Et ideo qua>cumque tamcn sit irrationabilo animal et ideo :

animalia auditum habent prout est sensus quantum ad animalcs virlutos post homi-
disciplinabilis, el cum hoc memoriam nom videtur pygmeus pcrfectius osse ani-
qua retinent signa disciplinaj perccpta?, mal et videtur quod inter omnia ani-
:

confuse vel doterminate sunt disciplina- malia plus confcrt momorias suas, et plus
bilia, et percipiunt disciplinam confusam percipit de signis auditus, ita quod vide-
aut determinatam. Et ideo multa anima- tur aliquid habcre imitans rationem, sed
lia ad voces hominum multa faciunt, et ratione caret : ratio enim est vis animae
elephas genua coram rege ad vocem
flectit discurrondo por exporla ex memoriis ac-
indicantis, et canes multa talia faciunt. cepta, ct por habitudinem localem aut
Scd apes et alia minuta animalia sonos sylb^gisticam univoi'salc olicions, et ex
et voces nequaquamdisciplinabiliter pcr- illo principia artium ct scicntiarum et si-

cipiunt, licet maiina vigeant menioria. miles habitudincs conforons : hoc autom
Heec ergo in quibusdam animalibus est non facit pygmeus, sed ea quw accipit
 LIB. XXI 1)E ANhMALIBUS, TRACT. 1 347

cum auditu, non separat a sensibiliuni artis opera et ideo etiam sua manus non
:

intentionibus, et prout sunt s^^nsibilium plenam habot manus rationem. Quod au-
intentiones memoriee commendat, et hoc tem erigitur semper, facit in eo spirituum
modo confert et collata alii significat per animalium major claritas et ideo rne- :

locutionem. Et ideo pygneus licet loqua- lioris apprehensionis est inter caetera bru-
tur, tamen non disputat nec loquitur de ta : sed verecundiam de turpi, et gloriam
universalibus rerum, sed potius suse vo- de honesto non attendit. Et hoc signum
ces diriguntur ad res particulares de qui- est, quod nihil habet de judicio rationis :

bus loquitur. Causatur enim locutia sua propter quod etiam rethoricis persuasio-
ex umbra resultante in occasu rationis. nibus in loquendo,autpoeticisnon utitur,
Ratio enim duo habet, quorum unum es^ qua" tamen imperfectioros sunt omnium
ex retlexione sua ad sensum ot memo- rationum et ideo somper silvcstris ma-
:

riam, et ibi est perceptio exporimcnli. net, nullam prorsus civilitatem custo-
Socundum autem est quod lia])et socun- dions. Virtus autom illa anima^ quam um-
dum quod exaUatur versus intellectum bram rationis quamdam vocavimus supe-
simpUcem ct sic est elicitiva universalis
: rius,innominataquidem estaPhilosophis,
quod est principium artis et scientiae. sod circumloquendo cognoscimus, quod
Pygmeus autem non habet nisi primum hsec vis aliquid potentiee addit supor aes-
istorum et ideo non habet nisi umbram
: timativam. Cum enim aestimativa bruto-
rationis, quia totum lumon rationis est in rum judicot de intentionibus quae cum
secundo, Dico autem umhram idem quod sensiljilibus accipiuntur, ista plus facit
rosultationem obscuram a sensibihum quam reforunt hujusmodi intontionos ad
materia et appendiciis matoria' non sepa- memoriam, et elicit oxpertum, ot uti-

ratam. Rt ideo pygmeus nihil omnino per- tur illo postea ad quse confert.
cipit de rerum quidditatibus,necumquam Est autem hic non praetermittendum,
percipit haljitudines argumentorum ot : quod u?stimatum et expertum dupliciter
sua locutio est sicut locutio morionum, roferuntur ad universale. Uno quidom
qui naturaliter stulti sunt, eo quod non modo contemplative prout ex oxpertis ct
perccptibiles sunt rationum. Sod in hoc memoratis in sonsu acccptis quiddilas
est dilferentia, quod pygmeus habet ra- rorum, quod est rerum veritas, accipitur
tionis privationom ex natura. Morio au- pcr se vel in signo communi : et lioc mo-
tem habot per accidons ex mclancholia, do memoratum et expertum non est in
vcl alio accidente, non ex privatione ra- pygmeo. Alio modo inest memoratum ot
tionis, sed potius propter privationom oxportum prout in ipso ost conforens ad
usus rationis. appotitum vol fugam : ot hoc modo oxper-
Ifujusmodi autem perfectio proxima ost tum ot mcmoratuni accipiuntur a pyg-
sub hominc proptor quod etiam pyg-
:
jueo. Et ideo diximus suporius, quod ex-
meus civilitatom pcrfectam ot h^gcs non perimentoparum participat pygmeus.
custodit, sod potius in tahbus sequitur Pygmeus onim non accipit nisi referens
natura} impetum sicut et alia bruta ani- ad conferens vel nocens in re extra sic- :

malia, scd erectus incedit. Manu utitur ut ot alia animalia brula omnes intontio-
non prout manus est instrumentum intcl- nos quas approhondunt, ad cos referunt,
quaedam instrumontorum
lectus et species et idco numquam soparant eas a parliou-
sive organorum, sed potius prout qu;o- laribus, sod polius oompoiiuut eas cum
dam animalium utuntur podo antorioii ij)sis : ot idoo otiam hnila ot miila aiii-
ad multos usus, sicut gonora muris plu- malia vocantur : quia concoptus sui ni-
rima anteriori pedo cil)um accipiunt ot hil vorilatis loquunliu' do robus. Pyg-
ad os porrigunt : ita etiam pygmous uti- mous orgo socundum pnciiulucla quasi
tur manu in pluribus usibus, sed non ad modius ost intcr hominom divinum intol-
348 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
lectum habenlcm, ot alia muta animalia ost, duplox est, intellectiva videlicet et
in quibus nihil divina:^ lucis osse depre- sensibilis : videntur simiae prae caeteris

hcnditur, in quantum expcrimentali cog- animalibus sagacitatem habere eam, quod

nitionc utitur per umbram rationis quam disciphnabiles sunt sensibilibus. Proptcr
priB cffiteris animahbus magis ta-
accipit : quod etiam simia^ Graeco nomine dictce

men secundum naturam vicinus est bruto sunt a ludo, eo quod ludicra in sensibili-
quam homini, ut patet per antedicta : bus eis adhibita imitantur plus cseteris
quoniam expertum magis est ad univer- animalibus *. Propter quod etiam quidam
sale et contemphitionem, quam ad parti- sapientes tradiderunt hsec animaha ad
culare et molum. ludum esse facta, ot hac sagacitate quod-
libet quod vident imitantur, et ex auditu
colligunt intentiones vocantium ad sen-
sibiles ludos ordinatas : et hic ost primus
gradus disciplinabilitatis. Primum enim
oportet eum qui disciplinse est percepti-
bilis_, ea quse videt et audit, diligenter
attendere et conferre, et ex collatis me-
moria retontis experta sumere, et ex illis

CAPUT TTT. universalo dopuratum accipere, prout est

principium sciontise vel artis vel prudon-
tiae vel alicujus hujusmodi intellectualis
virtutis.

De his autem tribus gradibus perfecte

non Simia enim inde pri-
attingit simia.
mum, hunc secundum non attingit
et

Qualiter animalia siint disciplinahilia nisi imaginabiliter et momoriter sed ul- :

ex aliqiia participatione virtutuni ani- terius exporientia non participat, neque

mcB, et pr<Fcipue qualiter hoc fit in ge- multum noque parum utens experiontia :

neribus simiaruni ? ot in hoc delicit a pygmeo. Tmitatio au-

tem tanto facilior ost in ea, quanto rem

visam vol sensam non refert ad experi-
mentalem cognitionom referens enim ad :

experimentalem cognitionem dotinotur in

collatione memoriarum sive per memo-
riam accoptorum : non conferens autem
statim fortur in sonsibile. Et ox hoc ost,
I^eliquarum autem simiarum genera quod simia primamfacultatem disciplina?

qua? multa sunt valde, in tertio gradu habens, statim imitatur hoc quod videt ;

potestatum animae et virtutum videntur sed pygmeus et homo non s.tatim imi-
participare animam. Cum
enim discipli- tantur. Habet enim simia, sicut diximus,

na fiat in homine, qui solus secundum non nisi primam disciplinabilitatis facul-

naturam est animal disciplinse suscepti- tatem. Cujus signum est, quod non dis-

bileper doctrinam videlicet et pcr in- cernit in quo vol quem imitetur.
ventionem ea autem quae per doctrinam
:
Est autcm prseter omnia qua3 inducta

1 Vel melius nonien illud simia venit a greoco [Ttji.. r].

(j![jlo?, camus, camard, qui a le nez aplati

i
 LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 349

sunt observandum, quod nullum omnino Amplius, sicut constat ex suprahabitis,

animal disciplinabile esl cum instinctu cum forniie moventes sint in homine,
natura?. Ex disciplina enim ad tria proll- et fornuB speculativiv, non recipit disci-
cit liomo, ad scientias videlicet contem- plinam simia, neque etiam aliud animal
plativas, et ad artes mechanicas, et ad nisi formarum moventium propter :

virtutes morales, et ad nulluni horum quod etiam animalia disciplinabiliora

proficit sine ratione et intellectu. Et hoc sunt multorum valde motuum. Et ideo
patet per so de scientia speculativa. l)e ad ambulandum vel slandum vel quijeren-
arte autem quoniam ars
activa constat, duni aliquid disciplinantur animalia bru-
est cum eorum qua? facit.
ratione factiva ta, etnon ad artem, vel scientiam. Et ideo
Invirtute autem attingitur medium, quod nullum omnino animalium disciplinatur
determinata ratione est medium prout nisi motivum, et secundum appetitum

sapiens determinat. Propter quod nullum operabilibus eo quod lioec sunt particu-
:

omnino animaUum disciphnatur ad ali- laria etiam in particularibus accepta,

quod istorum trium. Sed cum homo ha- quorum perceptiva sunt animalia hujus-
beat sensus disciplinales duos, visum vi- modi.
delicet, et auditum, sicut determinatum Yidetur autem genus simiarum prte
est in libro de Se/isu et sensato, visus de- ceeteris animalibus brutis oestimare de no-
servit inventioni disciplinae : et cum hu- civo, et conferente, ex sensu et imagina-
jus inventio non fiat nisi ratione confe- tione et memoria. Aliis enim cestimatio-
rente memorias et sensata, non est ali- nem habentibus de sibi conferentibus, et
quod animal disciplinabile visu quia :
nocentibus, et illa persequentibus vel
non habet facultatem inventivai ex colhi- fugientibus, simia iustimat de conferenti-
tione sensibiliuni. Auditus autem sensus bus sibi et aliis animalibus : et ideo vi-
est disciplinabilis ex signis rerum, et ex dens parvulum, exhibet parvulo ubera,
alio. Et ideo animalia qua^dam possunt non propria, sed matris quse peperit eum
disciplinari per auditum, et nulla per so- si permittatur puero enim exhibet ube-
:

lum visum. Et ex hoc cognoscitur simia ra foeminarum si permittatur et hoc alia :

majoris esse facultatis quam aliud ani- non faciunt animalia et in hoc cogno- :

mal : quoniam disciplinam recipit per au- scitur simia melioris esse iestimationis
ditum, et imitationem reprffisentativam quam aliud animal. Sed in omnibus his
operum per visum quod non facit aliud
:
non movetur nisi phantasmate et ideo :

animal, nisi homo, et pygmeus, et simia. frequenter crrat sicut et alia animalia :

Et ideo patet quod ista tria animalia quia^ sicut diximus in antehabitis, ubi
continuis descendunt gradibus. Ilomo phantasticum intellectui non conjungitur,
quidem particeps sensus disciplinalis om- frequens incidit error : et est in talibus
ni modo, et memorite, et experimenti, et animalibus non syllogismus operis, sed
rationis, et scientise, et artis. Pvgmeus argumentatio imperfecta. Et sicut in con-
autem particeps sensus disciplinalis, et templativis enthymema et exemplum sunt
memorige, et parum experimenti, et niliil argumentationes imperfectre, quarum ta-
rationis, scientia^, et artis. Simia autem men imperfectio perficitur et reducitur ad
participans sensum disciplina^, auditum, syllogismum : ita in istis animalibus sunt
et in visu aliquid percipiens ordinatum ad imperfecti syllogismi operum, qua^ non
disciplinam, imitationem videlicet, et habent nisi phantasticam a-stimationem
memoriam habens sensibilium, sed ex de opera])iIi vel appetibili, et habent ap-
ipsa nihil omino experimenti eliciens. petitum facientem impetum ad opus. Sed
Alia autem bruta in visu quidem nihil in hoc dilTerentia est, quod enlhymema
disciplinabile accipiendo, solum audliu procedit ex ea quae est sub universali,
aliquid disciplinae percipiunt. prout est in pluribus vel in omnibus.
330 D. AT.H. MXCr. ORl). PRyED.

Pliantastica antcm cTstinialio non cst nisi nas rcsjjcctu sua^ quantitatis, ct suiit po-
ex eo quotl vitlctur tanluni ct idco frc- :
sita' in tlnc vcnlris, ita (juod lissura vul-

quenter decipitur, sicut cx so[diisniatc VcP asccndit vcrsus umbilicum sicut dis-

accidentis : quia non procedit nisi cx liis [tonitur vulva mulieris : ct cocunt hsec
quse hic et liunc vidcntur, rcputans sinii- animalia, fceinina in dorso posita, ct ma-
litcr fugicnda vcl pcrscqucnda quibus sculo incumbente ei, sicut coeunt homi-
idem secundum liic et
accidit accidcns ncs. T^t ha3c in exterioribus convenicntia,

tunc. Tnductionis autcm aliquid videtur ctiam interiorem significat convenicn-

parliciparc pygmcus in hoc quod cxpcri- tiam : quia, sicut diximus, astimativa

menti parum participat secundum syl- ipsorum similior cst rationi, quam jEsli-
logismum operativum qucm practiciini mativa aliquorum aliorum animalium.
Grceci vocant, sed perfcctc non inducit, Sic ergo et aliis his similibus modis

quando nonprogrediturusque aduniver- insunt vircs animse his auimalibus quse

salis acceptionem. Exemplo autcm hsec magis ad similitudincm acccdunthominis

animalia nullo modo utuntur eo quod :
intcr bruta animalia.

excmplum ficri nonpotest sinc aliqua ra-

tionis collationc.
Haec crgo duo gencra animalium se-
cundum omnia quie continentur sub ip-
sis, prse omnibus aliis animalibus acce-
dunt ad hominis similitudinem, non in

contemphxtivis, sed potius in motivis : et

ideo pro certo restimativam hsec anima-

lia habent lucidiorcm omnibus aliis ani- CAPUT IV
malibus : propter quod melius sestimant
de phantasmatibus quam alia animalia,
et melius eliciunt intentiones acccptas
cum phantasmatibus quam aliqua alio-
rum animalium, ita quod vidcntur ali-
quid habere rationi simile, et prsecipue

illi actui rationis aliquid simile habcrc De/iis qrisB attendimtnr circa disciplina-
videntur, qui confcrt de intentionibus in bilitalcni animaliuni quadrupedum.
ipsis sensibihbus ct phantasmatibus ac-
ceptis, etnon separatis ab eis. Et hsec cst

causa, quod hsec gcncra animalium si-

miHtudincs lioniinis vocantur : cujus si-

gnum cst, quia capita habent rotunda

quasi sit spha^ra compressa, per trcs ccl-
bilas distincta, et aures semicirculai'cs et
immobiles sicut homo, manus cum lon- Qusecumque autcm animalia quadru-
gis digitis, et flexuram brachii in cubito pedia minus discretionis in opcrabilibus
versus domcsticum pectoris, et utuntur liabere videntur quam dicta.

manibus in multis usibus sicut homo, H- Et omnibus consideratio haben-

est in

cet noii utantur cis in usibus artis, ct sunt da penes tria, auditum videlicet, et ses-
lati corporis ct non profundi sicuthomo, timationem, et memoriam : quia sicut

et liabent parvum collum et latos hume- in prsecedcntibus diximus, auditus cst

ros sicut homo : et foeminse corum ma- in homine sccundum tres dilferentias

millas habcnl pcndentes in pectorc sicut virtutis sensitivse per auditum. Est

fcemina hominis, et habent vulvas mag- enim primo secundum sonorum judi-
 LIB. XXT DE ANLMALIHUS, TRACT. I 351

cium : et hoc convenit omnibus audi- tur stohda, licet jam viderimus equos et

tum habentibus; Est etiam in homine asinos et anseres qui qusedam ludicra et
hic sensus disciplincTp prout ex auditu minuta didicerant. Parva autem anima-
accipiuntur voces, secundum quod sunt ha in his minus perceptiva et disciplina-
signa conceptiium etpassionum qua> sunt bilia sunt quam magna : tamen jam vi-
in anima proferentium, et secundum quod sus est mus, qui ratlus vocatur, et mag-
referuntur ad res per nomina signilicatas. nus est, qui candelam ad mensam tenuit
Et hoc dupliciter. l'no quidem modo sedens erectus.
prout in nominibus significantur quiddi- In aestimatione autem animalium est
tatesrerum contemphativa?. Et aho modo priecipue, quia aestimatio componitur ex
prout in nominibus innotescit forma ope- apprehensione phantasioe, et appetitu
rabilis, circa quam est aut effcctus pro- desiderii, et habet se in sensibili anima
ferentis, aut res in quam est appetitus sicut prohteresis in rationalibus, et quan-
animalis, sicut canes ad voces vel sonos do bene pura est et boni organi, tunc
moventur cervorum. Et primum quidem efficitur boni judicii de intenlioniJ)us
istorum convenit sensui auditus in quan- rerum. Dico autem piiram quando
tum est sensus particuhu'is, orlus ex com- spiritus ejus est purus, et clarus, et
muni sensu qui est fons sensuum. Secun- calidum ejus purum temperatum, ne-
est

dum autem convenit sensui auditus in que pigrum ex frigido, neque commi-
quantum reflectitur ad ipsum ratio : et scens operationes ex nimis calido. Orga-
ideo hic omnino nuhi irrationali conve- num autem bonum est, non melancholi-

nit animali. Tertium auteni convcnit sen- cum, quod bene suscipit spiritus in ea-
sui in quantum vis dicens fugere vel per- dem claritate qua deferuntur ad ipsum
sequi vel operari, conjungitur ei qu.ne est in spiritu. ILec enim animalia generaliter
phantasia et wstimatio animaha : et ideo sunt meJius discernentia sonos qui llunt
qusedam tam quadrupedia quam bipedia per auditum : propter quod terrestria
percipiunt hoc modo sonos et voces utro- melancholica quasi lucis expertia interio-
que modo. Plurima enim animaha per- ris, non bene judicant de intentionibus
cipiunt voces secundum quod sunt indi- quee in sensibilibus accipiuntur. Alia au-
cia vocantis, et moventur persequendo, tem de quibus diximus, opposito modo
aut fugiendo ad illud, sicut agnus audiens se hahent ad ista : et ideo melius jiuli-
hipos fugit, et audiens pastorcs sequitur. cant. Et cum soni et voces sint signa af-
Hoc autem modo quo voces sunt notae fectuum in animalibus sonantiJ)us et sic-
alFectus et voluntatis ejus qui profert vo- ut signa rerum, ea animalia quae hicidio-
ces, duphciter contingit percipere voces. rcs hahent sestimationes, judicant tam de
V^no quidem modo distincte, et aho mo- rebus quam de voluntatibus sonantium
do confusc : et qufficumque dislinctc aes- per auditum. Quae autem minus bene ses-
timant vohtum quod intendit qui profert limant, non judicant de rcbus, sed de so-
voces, disciphnabilia sunt, et haic sunt nantibus tantum et confuse.
multa, et non habent hoc nisi ex instru- Similiter autem mullum consideran-
ctione, et non e natura. Quaecumque au- dum est iu memoriis animalium. Et ho-
tem non percipiuut v(^htum, sed circa mini (luidem hujusinodi poh'utiam se-
vorilum percipiuut aliquid iru' vel J)ene- cunduiu qualuor vidcmus inesse virtutes,
quidem a vocanle, vel
volentia', fugiunt quiirum prima esl secundum tenere bene
accedunt ad ipsum, sed non sunt disci- formas in sensu acceptas. Et alia cst se-
phnabilia, nisi forte secundum valde pa- cundum bene tencrc intentiones cx scnsi-
rum et ideo vi(h'mus canes et quaedam
:
J)ihbus per aestimationem elicitas. Et
animaliamulta discere. Equus autem et tertia est secundum beue redire j^er re-
mulus et asinus in hoc magis inveniun- cordationcm ad sensibilia accepta. Et
 352 n. Af.n. MAG. ORi). Pi{vi:i).

quarlii ust sccunduin bcno redirc ad in- mo(him natuive moventc, esl ctiamcujus-
ionlioncs ex scnsibilibus elicilas. Kl (jiiod- libct })otcntia3 bruti sensibilis.

cunKjiie aninialium mcniofiani secunduni Simile aulem huic videmus in artibus

omnia quac bcnci paiiicipat, si cum boc mechanicis, quarum opera optime exer-
participat disciplinabiliter audilum, ct est cent habitum habentes ex consuctudine,
bonaj sestimationis, illud bcnc cst disci- et nescientes operis sui rationem : et ci-
plinabile. Et quodcumque male ha?c om- tharizant, vel viellant, vel aliquid aliud
nia participat, illud non est disciplina- faciunt ex solo habitu consuetudinis, nul-
bile. Et quodcumque qusedam horum lam prorsus scientes sui operis rationem.
bcne, qua^dam aulcm male participat : Similis est difTerentia inter homines et
aut si omnia quideni, sed non secundum bruta ex habitu mota disciplinae. Moven-
omnes potentias omnium lisec participat, tur enim bruta sicut ex natura, non at-
erit mcdiocriter quidem disciplinal)ib^. tcndentia voces nisi prout sunt signa vo-
Quatuor autem qua- diximus dc memoria luntatis cjus qui vocat, nihil penitus per-
ad duas vires in communi reducuntur cipiendo de articulatione sermonum, qui-
quia duo prima fiunt sicco et frigido in bus alloquitur ea magister qui imperat
temperante aba autem duo fiunt cabdo
: opera. Ilomo autem facit imperata sibi
et humido temperatis et ideo dicuntur
: secundumintentionem arliculationis, quae
esse recordationis potiusquam memo- est in sermone impcrantis.
De his autem diximus in bbro de
rine. Superius autem determinatum est,
Memoria et recordalione. Et ssepe con- quod animalia aliquando ex ipso sensu
tingit, quod animalia bona3 niennjria;, statim obediunt ad ea ad quse disciplina-
sunt mabc recordationis, ct e convcrso. ta sunt propter facilcm facultatem quam
Disciplinabilitas tamen animaliuni ma- habent ex habitu disciplinae. In omni ta-
gis attenditur in recordatione quam in men disciplina licet in tribus dictis con-
memoria, et pra?cipue secundum eam sistat, potissimum est recordatio inten-
partem qua», est recordativa intentionum. tionum quia illa bene redeunte omnia
:

Cujus signum est, quod animalia disci- fient imperata, ita quod eliam qusedam
plinata ad ludos, ad nutus et sermones animalia in talibus aliquid rationis habe-
magistrorum suorum percipiunt vobm- re videntur, cum tamen in veritate non
tates eorum, et faciunt ca quic sil)i impc- habeant, eo quod intentiones ad quas
rantur ad intcntioncm suorum magistro- moventur, non separantur a sensibilibus
rum. Quod autem in auditu et recorda- in sensu acceptis.
tione potius apprehendant voluntatem ct Secundum lisec ergo et hujusmodi et
affectum, quam conceptum magistrorum secundum gradus qui sunt in istis, ma-
suorum, ex hoc significatur, quod ali- jor et minor et mcdiocris animalium at-
quando non faciunt ea ad quee disciplina- tenditur disciplinabilitas.
ta sunt, nisi cuni minis, vcl blanditiis,
vel aliquo signo terroris, vel blanditiei :

propter quod operantur ad effectum pro-

non ad
fercntis significalum in voce, ct
conceptum et ideo articulationem vocis
:

non apprehendunt, et tamen recte perfi-

ciunt sibi imperata, et
moventur ex dis-
modo quo movet natura,
ciplina potius,
quam modo quo movet apprehensa et
concepta intentio rerum aliquarum :

quia moveri ex hujusmodi concepto est

rationis moveri auteni ex habitu in
:
 LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 353

parvoe. Exhis autem quai in antecedenti-

hus hujus scientise libris dicta sunt de avi-
bus *, scimus quod aves sunt levioris
carnis et naturse, quam alia animalia, et
abundat in eis natura actis. Proper quod
etiam leviorum et subtiliorum spirituum
convenit esse aves caeteris animalibus se-
cundum suum genus. In levioribus autem
CAPUT V. et subtilioribus spiritibus lucidius formse
repraisentanturet cum hujusmodi facile
:

imprimantur immutentur aquibuslibet

et
formis, sequitur aves secundum suum
genus multarum esse imaginationum et
eestimationis multiplicis.
Jam autem in prcehabitis ostendimusj
De disciplinahilitate et loquela et garru- quod bruta non accipiunt formas sensus
lilate aviurn. et imaginationis nisi practice et contem-

plative. Sequitur ergo aves esse ex mul-

tiplicibus formis sestimationis multorum
desideriorum : et ex multis desideriis cau-
satur multa avium garruhtas. Prolatio
autem sermonis non est nisi ex fracta ad
liguram determinatam voce prolata. Id
autem quod ex natura multos habet gar-
In omnibus tamen his aves alia viden- ritus, potest imitari multos sonos : et
tur excellere animalia, quse aves multum idem quod hujusmodi aves imitantur
est
ab hominibus disciplinantur etiam ad lo- fere quidquid audiunt et quando habent :

quelse et sermonis pronuntiationem : et instrumenta apta sicut linguam latam et

hoc lit uno genere, sed in multis
non in longam et tenuem sive flexibilem, fran-
generibus avium. In quibus tamen omni- gunt garritum suae vocis ad imitationem
bus in hac disciplinabilitate antecedit loculionis : et tamen in loquendo non
psittacus, et post eum sturnus, et pica, concipiunt vocis articulationem, sed tan-
et monedula, et corvus, et queedam aliee tum garriunt imitando in ligura vocis
aves frequenter hujusmodi inveniuntur proferentem.
disciplinse, et videntur in his omnes ines- Aves autem aquaticse fere universaliter
se vires animse sensiblilis tam exteriores sunt pigrse et gravis carnis et mclancho-
quam interiores. Et prceterca fere omnes liccC, et prsecipue qua^ inter eas sunt ma-
aves pluris sunt vociferationis quam alia gnse : et consequitur, quod spiritus ista-
animalia : et in hac vociferatione et gar- rum avium proportionaHter tales sint, et

rullitate et disciplinabilitate minus vi- idco minus impressibiles a formis aesti-

dentur habere aquaticse aves quam aliee, mationis : et propter humorem aquse qui
et minus disciplinabilitatis invenitur in est locus earum, et abundat in cibis ea-

ipsis. rum, sunt reumaticse et ideo impeditse

Ampliusmagnse aves minus garrulitatis vocis, eoquod abundat in eis catharrica
et minus discipHnabilitatis habent quam superiluitas quse quando avibus accidit.

* Cf. pri-Bcipue VIII do Animalibus, tracl ii, cap. 4, 5 et 0.

XII 23
334 J). ALB. MAG. OUI). IMlyfclJ.

pituita vocalur : ct hoc oslcndLint soni nuilia (hiriorcm luibcnt aves : ct idco mc-
quos eniittunt natantcs in aijuis. Sa'|)C kiis (juam quiidrupc(ka loquuntiir.
enim cmittunt sonum pcr narcs dcllucntc In gcncrc autcm avium vidcmus quas-
catliarro : a cujus soni imilationc ipsa, (him cssc musicas, ct quasdam nou mu-

etiam inlirmitas /;//?<//« vocalur, co quod sicas, ct intcr nuisicsa (|uasdiim vidcmus
pi sonarc vidcantur. Proptcr quod ergo kiccrc vahlc (kversos sonos et vocum fra-
sunt paucae et non clarii'- vocis : magiuc ctioncs, sicut cakandra, et alauda, ct plii-
autem aquaticiE minus natantes sunt lomcla : quasdam autem videnms faccre
quam parvse, eo quod ipsse graviores et quasi cantilenam unam tantum : et hoc
magis terrestrcs sunt quam parvse. jam in antehabitis hujus scientiae deter-
Ex autem cercbri talium
infusionc minavimus hoc cnim non provcnit ex
:

avium sequilur eas non essc Lene disci- discipknabiktatc horum animalium, scd
plinabiles. Frigidus cnim ct humidus hu- potius ex muUiformitatc dcsiderii et k'vi-
mor ct spirilus grossus est ct lluidus sic- tatc sanguinis ct spirituum : ct ideo ma-
ut phlegma vitrcum, et hic ncc rccipit ximc cantant avcs temporc veris ct coi-
bene, nccbene tenet : et in his quoe recc- lus, quando kujusrnodi humidum et ca-

perit et tenucrit, pigruni est et non ])cnc kdum abundat in eis, quod quidem cum
mobile : ct conscquitur vires anima^ pro- cvacuatum fuerit per coilum et maciem
portionaliter se habcre. Quaproptcr hu- quae contingit eis ex soUicitudinc cub;mdi
jusmodi aves make sunt disciplinai fere et cibandi puUos, tunc cessant a cantu
universalitcr : et aliquando etiam ut in nisi sint.abundantcs in cibo, sicut alauda,
pluribus sunt paucee garrulitatis, nec vo- et akffi qusedam. Et quia domestica? in
ciferant, ct pra^cipue quando sunt ma- caveis positw non maccranlur pcr coitum
gnaj, nisi ex magnis accidcntibus, sicut ct liujusmodi soUicitudincm, idco fcrc
cygnus voces quasdam cmittit in (h)lori- cantant per totum annum si al)undet cis
bus mortis. Hujus autem signum cst, cibus. Scd nidificatio avium signum cst,
quod aves hujusmodi rauciie sunt et :
quod sunt majoris artificiositatis quam
cum irascuntur, potius videntur sufllarc sint aka animaka. NuUa enim omnino
quam vocare, sicut facit cygnus, (^t an- aka animaka ita artirunose videmus con-
ser, et alia^quajdam hujusmodi aves. struerc casas sicut aves.
Aves autcm agrestes ct silvestres, sicut Hcec crgo sunt ex quibus cognosci pot-
diximus, lcviorum et chiriorum sunt spi- cst avium artiliciosilas et discipknabik-
rituum, et habent rostrum longum sicut tas.
dua' mandibuki' prolongatiB : et ckiuditur
superius rostrum super infcrius sicut uua
mandibula super akam : ct duritics cst

eis pro dentibus, et longitudo knguae

proportionatur rostro, et latitudo ampli-
tudini rostri cst proportionata : propter
quod movctur lingua ad roslri duriticm
sicutmovctur kngua iiominis ad dcntes
figurando voccs et idco quando retinent
:

modum vocis in sono loquclse figurant

voces naturales et imitanlur loquentes :

propter quod etiam aves non omnes for-

mant quasdam tantum.
voces, sed
autem adhuc in liis notandum,
Est
quod ad formationem hjquclse multum
facit palati duritics, et pakdum intcr ani-

i:
 LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 3oo

Videmus ctiam pisces domesticari, ita

quod ad sonum campanse conveniunt, et
annonam accipiunt quod sine disciplina :

videtur non posse fieri. Constat ergo,

quod etiam ista animalia eam habent per-
fectionem qua>. ex participatione est vi-
rium motivarum quse sunt sensus, ima-
ginatio, memoria, eestimatio, et provi-
CAPUT VL dentia, et sagacitas cujusdam conjectura-
tionis.

In liis tamen viribus natatilia et volati-

lia multum ditlerunt et secundum genus
et secundum speciem. Secundum j^enus
quidem, quia generaliter pigrioris sunt
conjeclurationis et eestimationis quam
De astntiis et sagacitate aquaticonim aves vel cselera quadrupetlia. El sunt na-
animalium sive natatilium. talilia magis stolida in operalionibus ani-
mffi ei sensuum : ct hoc patet, cpiia nec
visus ocub, nec auditus auris clauste, nec
odoratus elementi spissi, nec tactus irigi-

di duri et squamosi possunt esse subtiles

sensus secundum agere sensibiliter : et
cum phantasia et cieterte vires animce
sicul motus quidam a sensu facta> proce-
In nalatilibus autem videmus insidias dant, nou possunt hsec auimalia multam
quibus insidianlur ad invicem, sicut po- lial)ere perspicacitatem in actibus virium
lipus insidiatur ostreis, et dentatus piscis istarum : et ideo stolida ea esse necesse
insidiatur tibiis polipi, et qusedam alia est in genere : propter quod parum disci-
mirabili sagacitate insidiantur sibi invi- plinantur et in paucis. Animalia auteni
cem, ita ut ipsae insidia; proditioni mixtoe terrestria et pracipue avcs liabent sensus
esse videantur, et proditio viitutem ha- onmino contrario modo dispositos : et

bet magnse ajstimationis et memoriie, et ideo in genere subtiliora sunt natatili-

etiam aliquid providentiae in futurum vi- bus, et per consequens sunt in viribus
detur haberc ipsa insidiosa proditio. Nisi auima molivis perfccliora, et in mullis
enim polipus provideret ostreum con- disciplinahilia, in quibus non discipli-
cham aperturum, non insidiaretur non : nantur aquatica.
enim longe ab ostreo clauso sc abscon- In se autem habent diHerentias secun-
dit, et in uua tibiarum suarum lapidcm dum industrias, jam ante dictum
sicut
involvit, et concham ponit
illum infra est. Quaedam
enim aquaticorum qunsi
postquam ostreum concham aperuerit : nullius sunt astulia'. Qua^dam autcmmul-
et quia tunc concha claudi propler iapi- taui liabcre videnUir astutiam, sicut su-
dem non poterit, fugit polipus ostreum perius in exemplis induximus. VA idco
et devorat. Similiter autcm piscis deida- gcncralitcr ([uidcni facilius dcci[>iuntur
tus latet in insidiis ul)i polipus natat, et aquatica a piscatoribus quam volatilia ab
subito prorumpens tibiam amputat. Quce aucupibus, et specialiter unum genus
non videntur posse fieri sine providcntia piscium facilius quam aliud dccipitur. In
et mcmoria et sagacitate magnje aestima- liac autcm diircrentia videntur aquatica
tionis. Et similia vidcmus in aliis nalali- |»aricnlia et spirantia, sicul cst dclphiuus,
libus. ot bah>na, ct hoc (|uod vocatiu- cochi.
 :

350 D. ALB. MAG. ORl). VRMY).

quod Latini vihilurn i/iarhi/n/i dicunt, cl moflioribus ad similitudinem carnis ac-

caetora liis siniilia magis liahere astutia' cedentibus : et cum corpoi'a omnium eo-
quam alia : et ea quaB simplicitei' sunl rum quffi sunt de gonere m;dachie, sint
aquatica, propter abundans pldegnia vi- dura et ad naturam carlilaginis acceden-
scosum in eis, sunt magis stolida. tia, non eril in eis vitee vehiculum, quod
Similiter aulem in generibus eoruni est spiritus, nobiliter vehens formas et
sunt dilferentia^ aslutiaenaturalis et indu- virtutes animae : et non crit in eis Iiumi-
striae : quoniam (|uorumdam sensuum
in dum quod subjectum est viloe obediens et
participatione videtur esse queedam aequa- ad nobiles virtutes formarum anima;
et

litas, eo quod omnia ista durorum viden- susceptiones. Cujus signum est diversa
tur esse organorum, et ex hoc videntur compositio piscium et malachie. Corpus
malam et liebetem liabere sensuum per- enim piscium et in similibus partibus et
ceptionem. Tamen pro certo videmus in compositionedissimilium partium con-
quffidam ipsorum secundum omnia gene- Irario modo se habet ad corpus eorum
ra sua moveri, et quaedam esse immobi- qua? sunt de genere malachie. In simili
lia a locis suis, sicat quoedam ostreorum enim parte quffi est caro, vel id quod est
genera. Scimus autem per antehabita, loco carnis existens, crescit et augetur
quod non inest motus locaHs nisi insint piscis secundum diametrum longitudinis,
motus principia moventia et organa per secundum quod procedit a corde ad to-
qutO motus ille exercetur et iterum ex: tam corporis longitudinem. In malachie
quo natura non abundat superfluis, re- autem speciebus est augmentum circula-
hnquitur non esse organa motus et prin- riter ex centro quasi corpus suum secun-
cipia moventia in his quae non moventur dum totam longitudinem non extendatur
a locis suis propter quod perfectiora
: ex quodam uno, sed potius congregetur
sunt secundum industriam ea quse mo- ex additione superficierum sibi ad invi-
ventur aquaticorum, quam ea qua3 non cem appositarum, sicut si superlicies una
moventur. super aliam poneretur : et hoc signum
Amplius distinctio ordinata organorum est imperfecti caloris, qui non potest
sensus est propter ordinatam sensibilium subjectum in quo est, ex uno aliquo ex-
apprehensionem. Et ideo scimus, quod tendere.
mcmbra
ea quse ordinate distincta habent Similiter autem Iiumidum quod est in
in quibus est sensus, ordinatius et me- genere piscium, magis est fluens et mol-
lius apprehendunt sensibiha quam ea lificans ca qua* nutrit : sed in generibus
quae inordinate liabent ea distincta. malachie videtur esse terrestre ad natu-
Et ideo dicimus pisces secundum suum ram ossis declinans. Calidum ergo im-
genus ordinatius apprehendere sensibilia, perfectum non bene movet, et humidum
quam ea quoe sunt degeneremalachie, si- grossum non bene est mobile propter :

cut sepia etpolipus. Probatum est autem quod necesse est quod in astutia animae
in antehabitis, quod sensus movet, et proportionaliter se habeant ista animalia
quod motus incipit a sensu et item pro- : et ideo sagaciores sunt pisces in genere
batum est quodinordinatio sensus inordi- quam ea quae sunt in genere malachie :

nationem facit phantasiae et sestimationis. in compositione enim pisces componun-

Et ex his sequitur pisces universaliter se- tur ex spinis quae sunt loco ossium, et ex
cundum suum genus esse perfectiores in carne, et nervis : et habent caput, et cor,
virtutibus animse,quam ea quae sunt de ct stomachum, et caeteras hujusmodi par-
genere malachie. Anima quippe non lia- tes proportionatas animalibus sagacita-
bet convenienlem spiritum et liumorem tem habentibus et perfectionem virtu-
quibus influat vires suas in duris et quasi tum sensibilium. Malachie autem totum
cartilaginosis corporibus, sicut habet in corpus intus est durum sicut cartilago.
 LIB. XXI DE ANLMALIBUS, TRACT. 1 337

licet extra sit molle : nec habet ad re- quae duros oculos habent et alia or- :

ctam figuram distinctum caput et inte- gana sensuum non videntur in eis, et
stina et cor et hoc signum est, quod
:
liabent vakle hebetem tactum, ita quod

etiam deficit in modo participationis vir- etiam modicum et levemtactum non sen-
tutum sensibilium interiorum, et ideo in tiunt : et membra interiora nobilia non

participatione moventium non potest esse inveniuntur in eis, sicut cor, et hepar, et
multum ordinatum. cerebrum. Et hoc est signum confusai
Licet ergo quaedam ipsorum insidiosa animae ipsorum : quia
sicut formativa
sint, et aliquam habeant providentiam quae est in seminibus eorum, confusam
circa conferentia ad esum, sicut polipus :
nobilium membrorum facit opcrationem,
aut etiam circa evasionem periculi, sic- itaanima sensibilis in eis confuse influit

ut sepia quse in tempestate se alligat la- membris vires suas et confusam facit in
pidibus ne vi undarum projiciatur, et in eis per vires operationem. Oportet ta-
timore humorem nigrum per
emittit men sensum et moium habere, se-
haec
quem turbat aquam ne videatur istae : cundum quod motus a sensu incipit, et
tamen providentia' sunt omnium anima- habent phantasias et aestimationes et me-
lium, et causantur a sensu conferentis morias valde confusas quia sine aliqua :

aut nocivi potius quam a preecogitatione phantasia et festimatione et appetitu non

aestimationis. enim animalia pro-
Haec fit motus, sicut nos multoties ostendi-
pter rationem inductam in talibus viri- mus. Confusio autem phantasiee et appe-
bus necesse est imperfecta esse et stolida. titus in talibus animalibus deprehendi-

Provisio autem quae est a sensu confc- tur, quando non nisi ad sensum distin-

rentis aut nocentis vicini non negaturali- guitur si enim in se determinationem

:

cui animali. Omnia enim animalia visu haberet phantasma, et appetitus esset
vel auditu aut certe odoratu aut gustu perfectus, ad ipsum moverentur ad ab-
aut tactu nociva vicina fugiunt, et confe- sens : nunc autem parum valde moven-
rentia vicina prosequuntur. Stolida ta- tur nisi vicino et aliquo modo sensibili
men et imprudentia animalia citius pra^- per sensum percepto : et si sine hujusmo-
sentiunt talia quam animalia sagacia et di perceptione moveantur, inordinate
prudentia. Et causa hujus est, quia quan- valde moventur. YA hoc est signum, ut
to animalia minus occupantur circa pro- diximus, confusae aestimationis et appeti-
pria, tanto facilius manifestantur in eis tus horum animalium pro-
imperfecti :

impressiones alienorum, sicut saepe dixi- pter quod motum rectum quem pedibus
mus. Et ideo vapores qui sunt causa exercent, habent valde pigrum et si :

tempestatis in ipsa sui elevatione sentit motum habent fugae per natationom,
sepia : et ideo se alligando lapidibus sicut karabo et gammarus, illum habent
prognosticum facit tempestatis. Similiter velocem secundum recessum a nocumen-
polipus ex aliqua immutatione ab osti-eo to et cum vadunt quaerendo conferen-
:

facta in aqua cognoscit vicinum esse os- tia, vadunt quasi tentando pedibus, sicut
treum, ettunc insidiatur. expresse videtur in karabo, et gamma-
Omnibus autem his sunt imperfectio- ris, et omnibus hujusmodi
cancris, et
ra in participatione virium animae ea aquaticis. Tentatioautem quam faciunt
quge vocantur moUis testx, et adhuc pedibus, signum est quod non conlidunt
imperfectiora sunl qua? durse iestse sunt sibi ex mala aestimatione et cognitione

vocata : quoniam illa sunt stoiida, et eorum ad qu» vadunt. Ilaec ergo et his
parum cognitionis et prudentiie haben- similia talem virium animae habout pai-
tia, licet sensuum quae-
hal)eant organa ticij)ati<)nem.
dam, sicut tamon ocu-
ocuk)s, habent Istis tamen nmlto inforiorem gradum
los vaide duros duriores omnibus aliis habont ostroa concliilia socundum omnia
3o8 I). ALIJ. MAO. ORD. PR^l^D.

genera sua, quiv (lualuor in anleluibilis totam longitudincm omnium tibiarum

ossc diximus luec enim pigra valdc in
:
suaium liabct hssuram, in qua sunt ({Uic-
molu sunt, ct scnsuum organa parum vi- dam vcimhc durae ad modum parvarum
dcntur in cis, nisi taclus, el gustus : ct radicum, et ])er ilhis sugit.

ideo polius sunt eirca fundum parum Adhuc autem in centro poHpedis est

mota et sugentia humorem sicut })lanlffi : foramen ai) inferiori veniens, ct super
ct quod in plantis facit divisio radicum et ipsum est saccus concavus, in quo est
divaricatio ut cx laliori loco sugant nu- humor niger sicut cst in scpia, et in ex-
trimentnm, lioc facit in hujusmodi ani- tremitate iHius est caput poHpi, ct in

malihus parvus motus, qui fit in eis, ipso figurantur ocuH ejus, et in interiori
non per instrumenta molus quie sunt pe- ejus est membrum quod est de subslan-
des vel alce vel pinnulse, scd potius mo- tia cornu, sed est valde tenue est moHe
tu dilatationis vcl constrictionis remo- sicut unguis parvorum puerorum Hque-
vent se dc loco ad locum, sicut facit te- factus, ct est nigri vel fusci coloris, et

studo et ideo ista animalia imperfectio-

:
est in figura sicut rostrum aquilse habens
ra sunt omnibus superius inductis. superius recurvatum super inferius, et

Sed adhuc his imperfectiora sunt quge est compositum ex duobus rostris, infe-
sunt ad modum spongia^, et sunt plantis riori et superiori, sicut componitur ro-

simihora quam ea de quibus diximus. Et strum aquilse, et non est ad mordendum

sunt quasi trium generum : quoniam et ad hiccrandum aptum, eo quod cst

qusedam ex ipsis quasi media sunt inter vakle flcxibile, nisi forte per iHud capita
genus mahichie ct plantam, sicut stin- valde moIHa ct talem formationem in
:

cus quaedam autem magis multo vicina

:
mcdio stincus non habet, sed est figura-
sunt planto?, et videntur tamcn in aliquo tus ad modum radicis habentis quinquc

accedcre ad sepiam, sicut spongia mobi- divisiones. Uterque tamen motum habet

lis qusedam autem juxta plantam sunt

:
dihitationis et constrictionis, sed minus

parumhabentia animaHtatis,sicutspongia de animahtate, et plus de plantse natura

immobihs quse non movetur de loco in habet stincus : e converso vero polipus
locum, scd in loco suo palpitat dilatan- plus de animalitate, et minus de phmtse
do se et constringendo. natura.
quoddam medium vidc-
Stincus enim Spongia tamen quse movetur de loco
tur inter polipum et plantam quoniam : ad locum, vicinior cst phantse naturse
licet in numero tibiarum pohpus exce- quam stincus ct spongia immobihs se-
:

dat stincum, eo quod pohpus habeat oc- cundum locum adhuc vicinior, ita quod
to tibias, ct stincus quinquc et poHpus : vidctur phinta quicdam esse aHquid par-
habet longas tibias, et stincus breves : in autem
ticipans animalitatis. Intcr ostrea
hoc tamen liabcnt simiHtudincm, quod et phantas non invenitur medium ex ni-
uterque, tam poHpus quam stincus, su- mia eorum vicinitate ad plantas et ideo :

git per totuni corpus : quia per totam sugunt nutrimentum sicut plantse, etnon
longitudincm omnium tibiarum poHpi haljcnt loca cxitus superfluitatum, sicut
sive poHpedis, quod idem cst, habet po- ncc plantse habent.
ros rotundos, qui sunt quasi quaedam Propter quod etiam quidam Philoso-
ora per quae sugit et cst fortissimse su- phi dicebant taHa animaha nullam omni-
ctionis. Cujus signum est, quia quando no habcre phantasiam eo quod sensus :

adhcTrct aHcui animaH, et prsecipue quos participant, magis naturahtcr quam

quando adliseret homini, statim ut invol- animalitcr. Isaac enim IsracHta Philoso-
vit tibias circa cum, cxtrahit undiquc phus, gustum ct tactum inessc
dixit
saniTruinem. Stincus autem non haljct quod sunt sensus naturales
plantis, co
hujusmodi ora rotunda apta, scd per magis quam animse quia non fiunt pcr:
 LTB. XXI DE ANIMALIHUS, TRAGT. I 3o9

mediuiii extrinsecum, nec etiam appre- hujusmodi animalihus quadrupedihus.

hendunt speciem separatam a materia, Serpentia autem dicimus, quae nullos
scd in materia conjunctam semper. omnino pedes hahentia, serpunt moiu
Hsec igitur et his similia imperfecta corporis per inllexuras aut per motum
sunt animalia : eo quod imperfecte par- costarum, sicut faciunt serpentium gene-
ticipant vires animae tam intcriores quam ra secundum omnes suas diversitates
exteriores. qute multee sunt valde.
Per lisec autem quse diximus etiam (hnnia enim ha^c inveniuntur aliquam
in aliis natatilil)us et aquaticis modi im- habentia prudentiam et sagacitatem. Et
perfectionis et gradus facile possunt cog- inter ea videntur in his astutiis excellere
nosci. serpentes et hujus signum est insidise
:

quas faciunt. Disciplinse autem parum

sunt pcrceptihiles, quamvis Plinius nar-
retquemdam patremfamilias in /Egypto
immanem aspidcm domasse, quae quoti-
die de caverna egrediens solitam ante
niensam acciperet annonam.
Ex superius autem inductis constat
omnes hujusmodi astutias causari ex hu-
CAPUT VII. mido suhtili horum animalium. Frigida
enim existentia cahdum non habent
commiscens operationes eorum, sed com-
plexionalo calidum digorons : et ideo lu-
cidi sunt spiritus ipsorum animales : prop-
torquod sagacia fiunt in astutiis propter :

quod otiam perfecta oportet esse hujus-

De prudentia et sagacitate serpentium et modi secundum quod participant pote-
repentium animalium, et de perfectio- statihus animee sensihilis interioribus et
ne et imperfectione ipsorum. exteriorihus. Omnes enim sensus hahent
et exteriores et interiores et sestimatio-
neni valde lucidam, hoc ost, lucidi spiri-

tus. Et idoo quorumdam opinio est talia

astutiora esse aliis majorihus.
Quaecumque tamon horum aquatica
sunt, propter frigidum congclans spiri-
tum et humidum, minus sunt astuta. Ea
Dicamus igitur nunc de repentihus autom qutO repunt sicut quadrupedia,
tam aqualicis quam agrestihus, et videa- quamvis omnes haheant senstis, minus
mus qualiter ct ipsa perfecta sunt aut im- tamon serpontibus vigont a^stimatione et
perfecta. Rcpentia autem et serpentia si- momoriis proptor ipsorum majorein tor-
mul ponemus : co quod natura eorum rcstroitat(Mn ot minus suhtile humidum.
videtiir esse vicina. Omnia tamen hujusmodi anima-
hsec et
Repentia autom vocamus ea, qua3 lia imperfectionem hanc hahero viden-
licetpedes haheant, liis tamen potins tur, quod non hahent porfecta motus
repunt quam amhulent eo quod tam :
processivi organa. Mobilitas onim costa-
pedes eoruni quam crura ct coxae jacent rum est ex hoc quod immodiate in sor-
super terram quando amhulant, sicut pa- pentibus costse nuchic spondilium iuli-
tet in lacerta et stellione tortuca et sa-
et guntur : a nucba autoin ost vis processi-
himandra et crocodilorum generihus, et vi motus a coi-pore ad norvos inde exor-
3G0 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

tos dirocta, qwcR si adoo perfecta essot in animalia juventus ipsorum secundum di-

his sicut in gri^ssibilibus vol volatilibus, ctum modum.

non confortaretur tantumimmodiate cou- Haic igitur et hujusmodi animaUa ta-
junctis, sed formaret etiani organa pe- les habent pcrfectiones et motus.
dum, et indueret his motum sicut facit in

aliis.

llujus autem et alia causa est quee est

propter melius. Longa onim valde hu-
jusmodi animalia corpora habentia, pau-
cispedibus ad portandum corpus juvari
non possunt propter quod etiam quae-
:

cumque ox his breviora sunt, ut hicerta,

et crocodili, quatuor ropunt
et steliio, CAPIIT VHL
pedibus major pars corporis ful-
: et ut

ciatur, totam cruris longitudinom tra-

hunt super terram quia si tantum ex- :

tremitatom pedis terree infigerent haec

animalia, longa inter anteriores et poste-

rioros pedos protensa pars corporis ad
impedimentum motus dependeret. Na- De sagacitate et perfectione anmdoso-
tura autem supor moliori modo proce- rum.
dit.

autem serpentia ab hujus-

Differunt
modi repentibus in hoc, quod serpentia
sui corporis quando volunt origunt par-
tem anteriorem, quod non faciunt repen-
tia. Sed in hoc conveniunt, quod rotato

et circumducto capite tam hsec quam

illa longum suum corpus retro respi- Animalia autem annulosa propterea
ciunt quod tamen non convenit brevi-
: quod extra dura sunt et terrestria valde
bus horum, sicut ranis, ot hufoni, ot hu- et praecipue apum genera, sonsus quidom

jusmodi generibus repontium. omnes participant ot sestimatione et mo-

Adhuc autem quaecumque longa sunt, moria prseter genera muscarum et in his :

diu vivunt abscissa propter sui corporis circumvolvitur spiritus ex subtili humido
similem fere per omnia compositionem procroatus : et ideo sagacia sunt valde :

et comploxionem : propter quod etiam non autem disciplinabilia per doctrinam,

caudae abscissse recrescunt aliquantu- 00 quod sonos secundum quod sunt no-
lum. mina rerum per modum conceptus non
possunt audire, quamvis rerum percipiant
Hsec aulem ot hujusmodi squamosa intention^s.
propter duritiem squamarum quando an- Sonus enim auditur duplicilor, scilicot
tiquantur, frequonter mutant pellos, et simpliciter secundum quod facit signum
deponunt eas, sicut gammari mutant te- sonantis, ot secundum quod est impositus
stas, et avos plumas, ot tunc majoris offi- ad rem per nomen dcsignandam. Et pri-
ciuntur sensibilitatis. Et hoc contingit mo quidem modo hujusmodi animalia
propter similitudinem humidi nutrimen- sonos percipiunt, sed non secundo. Cau-
talis cum humido eorum radicali vel se- sa autem ost^ quia nomen rei est ab in-
minali : sicut otiam in arboril)us contin- tolloctu cujusdam nomen rei imponentis,

git : et idoo sicut in plantis rodit ad talia et simplicius est ipsa forma rei, et pro-
 LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 361

pter lioc ab Imjusmodi animalibus frigi- suis filis contextis non videntur ut nisi

(lis in illa notione soni non percipiuntur, ad nidum in quo est ovorum custodia.
licet ab aliis percipiantur animalibus. Et Aranea autem utitur tela de suis filis

ideo bujusmodi animaUa prudentia sunt contexta ad venationem. Ilabent autem

id sestimatione et memoria conferentium haec animalia in prima sui generatione
ad vitam et vitse commodum, sed non motuni pedibus valde brevibus per totam
sunt discipHnte perceptibiba, sicut canes, sui corporis longitudinem infixis, quibus

et simiffi, et qutedam alia talia. ambulant ad loca vicina propter pastum.

Quantum autem ad motum processi- In secunda vero generatione qua ex ova-
vum ferc omnia talia conveniunt cum li quadam natura gencrantur itcrum ad
testeis animalibus in ambulando, et in non nisi parum uti
volatilia, tela et filo

habendo multos pedes, et etiam in boc videntur quoniam a principio fermenta-

:

quod omnes illi radicantur subtus in pe- tionissuaequando calor naturalis primum
ctore suo sub loco membri quod est eis sui corporis humidum movere et com-

loco cordis. miscere incipit ad ovalem naturam decli-

Causa autem hujus est, sicut ostendi- nando^ queedam eorum sicut erucse quae-
mus in libro de principiis motus anima- dam et universaliter bombices spisse
lium, quod motus est a corde sicut a contextam involuto filo circa se filant
motore primo per calorem et spiritum materiam ex qua fit sericum, et in illa
totum corpus. Cum iyitur fri-
difTusos in calor fermentat humidum in volatilis na-
gita sint omnia talia sicut et testea, si turam, quse cum nata fuerit, perforamen
longinque a corde radicarentur organa quod ore facit, egressa volat : et tunc
procedendi, efiicerentur immobilia et pedes accipit longos omnes sub pectore
inutilia ad motum : quia vis omnis mo- radicatos, eo quod tunc tandem ad suae
toris fortior est in propinquo, quam in speciei perfectionem est reversa species
remoto : propter quod etiam in talibus hsec animalis.
frequenter forti compressione conjungi- Omnia autem hccc et hujusmodi vi-
tur radicatio crurium ut ad fontem calo- dentur habere sensus : quoniam tactum
ris appropinquent, et ut frequenter ista habent debilem inter plura animalia, et

omniasuccincta sunt. Et posterior pars debiliorem quam sanguinem habentia.

eorum non liabet aliquam cruris inlixio- Et ideo mentitur Origenes dicens ara-
nem, sicut patet in apibus parvis et ma- neam in tactu excellere. Gustum auteni
gnis et in vespis et in araneis et lacertis omnia talia habent per longum instru-
et et in omnibus hujusmodi, et in
muscis mentum quod egreditur sicut proboscis
testcis tam mollis testae quam durse si- quaedam de ore ipsorum. In odoratu au-
militer est, sicut patet in gammaris sc- tem propter siccitatem capitis et membri
cundum suum genus et karabis et con- quod loco cerebri est, valde excelluut :

chilibus ostreis ambulantibus omnibus. odores namque talibus in aere occurrunt

Sed mirabile est in eruca et eruca? si- et longe moventur volantia ad florum
milibus vermibus annulosis : hoec enim odores et hoc praecipue convenit eis
:

duplicem habent generationem, sicut in quando secunda generationc ad speciei

prirhabitis determinatum est, et in prima suoe perfectionem sunt conversa : tunc
quideni generatione duplicem habent enim colligunt rores fioribus infusos : et
motum : ad loca enim remota fdo quod ante hoc in prima generatione plura co-
de viscosa sui oris humiditate extrahuut, lum foliis arborum et herbaruni nutriun-
perveniunt tracta vel suspensa per hlum tur. Auditus auteni instrumenta in eis

illud, in quo dillerunt ab aranea quu' hoc j)er anatomiam non videntur : percipiunt
traliit lilum de ano. tanieu souos per poros anteri(U'is parlis
Adliuc autem haic animalia tclis de corporis, sicut probatur, quia fugiunt
31)2 D. ALIi. MAG. OUl). PR/EI).

quibiisdam sonaiitil^iis, ei pliii'a eoinini tantum ligiirariim, sicut suni alae et pe-
lerminis metalloruin compercussorum des in avibus, moium complerc non poi-
alliciuntur. Tnsirumcnta autein vmsus per est : sed facii unum crus longius alio, et
anatomiam inveniunlur in eis ci suni :
unum grossius alio : et similiier facit in
ociili eorum duri non cooperti, quia mol- aliis quorumdam eorum que nou babent
lcs laederenlur quando impetu per aerem alas comj»Iicatas super dorsum, sed ex-
feruntur volantia : et ideo etiam isia ani- ienduni eas desuper unaui ad alteram ap-
malia perfecta dicuniur quoad sensuum podiando, sicut facii eruca volans, et om-
parlicipationem. ne genus bombicum. Et haec omnia crura
(-um auiem duobus qua' sunt manife- queedam longiora habent posterius ad
sta^ viiae poicntije, animatum ab inani- impingendum cum ad volatum elevan-
mato differre dicatur, sentire videlicet, tur: et qusedam posi hsec longiorahabent
et moveri, motu multiplici participani, ante quasi ad tentandum ad palpandum
quoniam in ultima generatione sua vo- ubi resideant et cibum inveniant me- :

lant membranalibus alis pluribus quam dioe autem longitudinis crura habent in
duabus, et ambulant pluribus quam qua- medio qucC simpliciter sunt ad corpus
iuor pedibus et plura eorum post pri-
:
sustentandum. Et per omnia in iali dis-
mam generaiionem suam et irahuntur positione conveniunt cum his musca-
tilo et ambulant multipedia existeniia, rum et muscilionum genera, quaj iamen
quod significal in eisviriutis motivse im- alas habent duas super dorsum applica-
perfeciionem, quse per unius figurse tas.
membrum, sicut suni pedes in gressibili- Hsec igitur ei hujusmodi talem habent
bus et pinnae in nataiilibus, aui duarum pcrfectlonem.
 :

LIB. XXI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 303

TRACTATUS II

De imperfectis animalibus et ratio7ie et distinctione imper

fectionis eoruin : et continetur totus in uno capitulo.

Ea autem qu« sccundum suum genus trahendo, et alteram ex eodem annulo

tam in membris
imperfecta esse videntur protendendo sempcr protendunt
: nec
quam in sensus et motus participatione, unam et eamdem, sed modo unam, ct
sunt vermium quaedam genera, sicut ea modo aliam : quia ad utramque sui cor-
qua? lumbrici terne vocantur, quae magis poris extromitatem moventur. Nec vident
ex vaporibus inclusis sub terra vel pu- nec audiunt nisi forte soni liantcum con-
tredine radicum nasci videntur, quam per cussione : tunc tactu non auditu sentiuni
semen maris et fceminae. In his enim concussionem. Heec etiam odorarc nihil
nullius omnino sensus organa videntur omnino vidcntur, nec gustum haljcrc se-
distincta nisi tactus. Gustus enim in eis cundum quod judicium saporum est, sed
non perficitur nisi sugendo sicut radiccs secundum quod est sensus alimcnti, ct
plantarum sugunt liumorcs : et ideo in sic cst quidam tactus : propter quod
talibus non invcnitur nisi una via cibi etiam sugendo sumunt ahmentum. Nec
por mcdium distenta longitudinis, sicut egcstioncs videntur emittere sicut nec[ue
est via succi per radices : nec invenitur planttE, scd aliquando invenitur unum
in eis diversa digestio, nec membra di- talium ad alterum extendi in anteriori
gerentia, nec aliquid loco ipsorum, ncc niedictate corporis supcr tcrram, et apta-
aliquid vasorum sive intestinorum vesti- ri sibi directa extensione ac si unum ca-
gium : sed totum corpus per longitiidi- loreni qutcrat cx altcro quod quidam :

nem ex annulis componitur : et cst in putant cssc talium animaliuni coitum :

medio annulus majoris quani alii spissi- quod tamcn nulla rationi* vcrum cst
tudinis, ad quem anteriorcs et postcrio- quia viiB seminis in cis nulhc prorsus in-
res in motu colligunt : ncc movcntur vcniuntur, nec humescunt in tali conjun-
pede vel ala, sed potius alteram partem ction(^ sicul invcnitur lieri iu serpcnti-
extremse mcdietatis secundum lougiludi- bus quando coeunlcs complicantur. Ex
nem corporis ad medium annulum con- his autcm icstimat Aviccnna cum juxta
 :

364 D. ALB. MAG. OUD. mJED.

aquas limosas sunt, anguillas genorari tia terree infiguntur immobilia secundum
et hoe si verum est, tunc oportet ista locum, licet sub terra dilatentur ad suc-
quasi materialia semina et ova csse ad cos convenientes, et contrahantur ab in-
anguillarum generationem. convenientibus : unde et ha;c non vera
Hcec igitur et liis similia talem suae ratione animalia sunt, sed media inter
imperfectionis habent modum. animalia existunt et plantas.

Imperfectiora vero his sunt spongia- In complexione aliquid habent de ta-

rum genera, qu.-B de omnibus sensibus ctus medietate, licet parum : et ideo per
non nisi confusum vakle tactum accepe- modum somni habent tactum, et non
runt '
: nec motum habent nisi contra- per vitam manifestam, sicut est tactus in
ctionis et hoc motu de
dilatationis, et vigilia.

loco ad locum non feruntur, nisi in aqua In compositione autem nihil penilus
et per accidens. A se enim sive per se habent animalibus simile : quia nec in
movetur animal, quod organum liabet interioribus nec in exterioribus membro-
quo vehit seipsum in gradibus processivi rum animalium praitendunt tiguram vel
motus. Contractione autem tali et dilata- operationem. Imperfectionis igiturmaxi-
tione non iit processio, nisi in aqua, ubi moe sunt et extremam naturee animalium
impingitur aqua per dilatationem : et habent participationem.
tunc via aquee vehitur animal ad ahum In his ad finem usque scientia de cor-
locum, sicut etiam lignum natans, et sic- poribus animalium producta est : et per
ut homo navim impingens, et in ea se ea iicet imperfecta sint, tota auxiliante

per accidens vehens ad loca diversa : Deo pcrfecta est scientia naturalis.
propter quod hujusmodi in terra manen-

1 Cf. eliam superius, tract. i, cap. 6 ejusdem libii, sub finem capitis.
 DE ANIMALIBUS
LIBER XXII.
DE NATURA ANIMALIUM SIGILLATIM.

TRA€TATLi§ I

De homine.

principio specialitersecundum ordinem

nostri alphabetiquasdam sub nominibus
propriis ponemus naturas. Quamvis enim
hunc modum non proprium philosophioe
supra esse dixerimus, eo quod in oo sa^-
pe eadem reiterare oportet tamen quia
:

CAPUT I. sapientibus et insipientibus nos esse cog-

noscimus debitores, etea qua^. particula-
riternarrantur, rusticam melius instruant
cognitionum, talem in fine nostro libro
tractatum apponcmus, incipientes ab eis
De coitu hominum ordinato ail genera- qua? singulis litteris in principio prseno-
tionem. tantur animalibus.
Incipiemus autom a perfectiori ordine.
Et quia porfectior inter omnes est homo,
tractabimus primo de ipso, assignantes
proprietates qute conveniunt oi comum-
nos ot proprias, quarum licot assignavo-
Nos tamen adhuc sub alterius libri rimus causas in pra.'habilis, tamen hic
 :

36G D. ALB. MAG. ORD. PR/RD.

summatim recoUigcmus abs(|uc rausa? in- cordis posita, ct imago apprchensa viri
dagationc. dcsidcrati agit in muliere coitus
concu-
Cicncratio ij^nlur liominis univcrsalitcr piscentiam, et cst liaec quasi primum
est pcr coitum, in quo virlutcs scxuum principians in his quae ad coitum faciunt

pcrmisccntur, ct cx spcrmatc viri quod ct huic sicut virtuti principali niatcriaj

cst sicut opcrator ct factor, et cx sperma- obcdit virtus semcn descindcns, et cum
te sive gutta muliebri et sanguine mcn- illud dcsccnditad vasa seminaria, partem
struo quae sunt sicut materia. « Creator humoris qui secum defluit calor in ven-
enim, sicutin libro de Coitu dicit Con- tositatem rcsolvit, et per illam membra
stantinus Cassianensis, volens animaiium gcnitaha extcndit et cum sint
: disparis
genus firmiter ac stabiliter permanere ct sexus, viri membra tumescunt et rige-
non pcrirc, per coitum illud ac pcr gcnc- scunt, foeminoe autem aperiuntur et intu-
rationcm disposuit rcnovari, ut rcnova- mt'scunt, sed minus quam genitalia viri :

tum non ex toto habcret interitum. » et quando ventositas est sicca ct multa,

« Ideoquc, sicut idem Constantinus in fit virga viri quasi ossea, ita quod aU-
consequentibus cjusdem libri dicit, com- quando vcntositate oppilantur meatus
plcvit auimalibus naturalia membra qufc pcr quos cjici dcbebat sperma et non cxit
,

huic apta forent operi, ct propterea eis nisi quando aUquantulum ventositas re-

tam admirabilem virtutem dclcctionis in- inissa fuerit. Et cst luirabiic, quod inhoc

fudit A cl instituit. Nam si animalia coitum subito opcrantur accidentia animi : quia
abhorrerent, cum hoc quod gravantur cum retrahit cogitationem a desiderio coi-
prtegnantia ct dolcnt paricntia et occu- tus, remittitur vcntositas ct exit semcn.
pantur sollicitudine parlus nutricnlia,ani- Dc autem ct hujusmodi
his satis in
malium genus pro ccrto pcriret. » prsehabitis determinatum est '.
Quia autem omnia hsec primo derivan-
tur ab anima, ideo idem dicit in coitu
tria esse necessaria, appetitum vidclicet
imaginativum, et spiritum, ethumorem :

et his quartum addit Aviccnna, scilicet

ventositatcm. « Et horum quidem appc-
titus, ut dicit Constantinus, est ab hepa-

te, spiritusautem a cordc, ct humor a

ccrcbro prsecipue, sed est communiter a
toto corpore. » Vcntositas autem est a
cahjre humiduni in ventositatcm dissol-
vente, et ad membra genitaha dirigcnte.
autem hsec communiter de gene-
Licet
ratione animalium dicta sint, in homine
tamen maxime sunt, cujus natura dignior
et complcxionabilior est : ct ideo coitus

ejus est cum majori quain in aliis ani-

malibus delectatione : et agit in coitu ho-
minis forma sexus apprehensa, ita quod
imago mulieris agit in viro prse oculis

piaocipue libros IX et X Iiujusce scien- editiouis.

tiae
* Cf.
de Animalibus in tomo XI liujus nova^
I
 Llii. XXU DE ANIMALIBUS, TRACT. I 367

tas, secunda virtus, tcrtia est sicut orga-

num. Necessitas autem duo habet ope-
ra : enim calorem, et est nutri-
custodit
mentumspiritus animalis, quoramutrum-
que est necessarium. Virtus vero est in
eo quod facit complementum formatio-
nis. Organum autem se exhibet in hoc
quod decurrit ad omnia ex operatione
CAPUT n, animae, quae, sicut arlifex est in artificia-
to, est in spcrmate. Spcrma quoquc sive
gatta mulicris frigidiorcst spermate viri,
et est quasi sit nutrimcntum spermatis
viri. Cum autcm ex his concrescit embryo,
vcnit unumquodquc ad suam naturam et

proprietatem, ita quod simile suo nutri-

De qualitate semiiiion in niatrice. tur simili, ut acutuni cum acuto, digitus

cum digito, ct artcria cum arteria ct :

hsec vocavit Empedoclescery/ce^ cay;i7w/>i

germanorum, quoe in generatione per
amicitiam jungi dicebat : et hoctotum
fit in matrice. Ut cnim in Pantegni ait

Constantinus, « id quod recipit matrix,

undique ita brancat atque claudit, ne,
Semen autcmhominis,testantc Galcno, sicut TTippocrates dicit, punclum acus in

est substantia iiumana pura et calida ex trarc possit : » et sic ut frcquentcr orifi-

qua homo. Undc idcm Calenus in li-

iit - cium intcrius manet clausuni quousquc
bro dc Causa memhrorum dicit, quod forma infantis completur.
«semen est spirituscthumor spuniosus. »
Hoc aulcm in libro dc Spermate idcm
(jalcnus dicit dcscendere cx humorc om-
nis corporis, ct ficri cx subtiliori natura
quatuor humorum huniani corporis. Ila-
bcl cnim ncrvos et venas proprias attra-
hentes ipsum a toto corpore ad tcsticu-
los : et ncrvi et vente, ut ibidem dicit,
cmittunt ipsum completum et animatum :

et tunc associatum guttffi mulieris rccipi-

tur in matricem, et impinguescit cum ca-
lorc malricis^ ct spiritu attracto pcr arte-
rias subtiles : et ille cxterior spiritus non
permittit exirc intcriorem, et constringit
cum adnutricndum pueruni et calefacicn-
dum. Postea venit in matricem, ut ibi-
dem Galcnus dicit, alius spiritus, ct vcr-
tit sperma et guttam foeminae in naturam
carnalcm calore matricis coadjuvante.
Dicit enira ibidcm Galcuus, quod spiri-
lus qui cst in spcrmatc, tres habet pro-
prias virtutes, quarum prima est nccessi-
 aos D. ALB. MAG. OIID. PR/ED.
ceciderit, tot concipict nalos : et si longa et
slrictafueritmalrix, longus eril ct gracilis
conceptus : si autem longa ct grossa, lon-
gus erit et grossus : et si curta et slricta,
curtus et strictus erit conceptus ut fre-
quenter, non semper. » Tstae enim non
sunt nisi causae adjuvantes. Et secun-
dum easdem causas, in eodem libro dicit
CAPUT III. Galenus, quod « si in concepto abunda-
verit sperma viri super sperma matris,
erit conceptus similis palri tam in facie
quam in aliis, membris. Si autem abun-
daverit virtute et quantitate sperma ma-
tris super sperma vii'i, erit conceptus si-

milis matritam in facie quam inmembris

De dispositionibus seniiuiim et natorum aliis. » De omnibus tamen his subtiliter

ex parentibus et humoribus et signis est disputatum in priehabitis.

coeli. Adhuc ibidcm dicitGalenus, quod con-
tingit aliquando in spermatibus abundare
virtutes uniushumoris super alios et tunc
:

conceptus sequitur humorem illum, et

erit sanguineus, vel cholericus, vel phleg-
maticus, vel melancholicus, in nullo si-
milis parentibus. Aliquando etiam deficit
in aliqua virtute, et generantur strabo-
Propter quod eliam causam diversita- nes, vel claudi, vel aliter occasionati. Ali-
tis sexus in partu Goustantinus in libro quando etiam patre vel matre laborante,
de Coitu, Hippocratem inducens, attri- vel occupato aliquibus passionibus, trahit
huit hujusmodi causisseminis. Dicitenim puer similespassiones ex spermate, etta-
Hippocratem dixisse, quod « si masculus lesetiam aliquando ti-ahit ex nutrimento
in tempore puhertatis viderit sibi dex- lactis.
trum testiculum prominentiorem esse Aliquando etiam, ut dicunt Galenus et
quam sinistrum, generabit filios mares : Avicenna, in tantum sequitur parentes,
si sinistrum, generabit hemiuas. » Gale- quod etiam sequitur animse corum ac-
nus autem in libi-o de Spermate dicit, cidentia sicut in coitu cujusdam regis
:

quod sperma tempore coitus cecide-

« si accidit, quod imaginabatur rex monstruo-
rit in dexteram partem matricis, ut fre- sum nigruni, et fecit de hoc mentionem
quenter conceptus erit masculus propter regiuie interim dum cum ea coiret, et
hepar calidum et humidum qui sunt in conceptus natus fuit monstruosus et ni-
parte autem ceciderit in sinistram,
illa. Si i^er.
propter splenemfrigidum etsiccum coad- Amplius intantum producit sermonem
juvat locus ad gcnerationem fa>mina- Galenus quod dicit, quod « in tantum agi-
rum. » « Ad tantam etiam potest venire le est sperma ad mutationes, quod sicut
dehilitatem et confusioncm semen, quod corpora mutantur secundum vigiuti qua-
natum erit utriusque sexus, » ut ibidem tuor horas diei, et secundum diversitatem
dicitGalenus. Multum enim matrix coad- temporum mensis et anni, et astrorum
juvat ad natorum dispositiones. « In ipsa cursus et adspectus, ita etiam mutantur
enim sunt, ut ibidem dicit Galenus, re- semina concepta in matricibus. »
ceptacula septem : et in quot vasa semen Aliter enim ab initio fuissent omnes
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 369

homines unius et ejusdem complexionis. cuntur, inciduntur, deinceps non sper-

Hippocratcs etiam dicit, ut ibidem dicit matizant : etsi etiam in coitu tales aliquid
Galenus, quod « omnis substantia debet emiserint, erii aquosus humor, et non
esse ligata et conjuncta in planetis et si- proliciens ad generationem.
gnis et nexibus quatuor elementorum. » Hsec igitur sunt ex quibus proprietates
Et ideo Nectanabus Alexan-
naturalis accipi possunt hominis in generatione :

dri pater cum matre suaOlympiade tem- et nmlta de hoc dicta in prtehabitis ma-
pus observans, coivit sole Leonem intran- gis sunt consideranda, quam ista.
te et Saturno in Taurum, a quibus pla-
netis suum tilium volebat reciperefigu-
ram et potestatem.

CAPUT V.

CAPUT IV.

De naturalibus proprietatibus liominis

et divitiis.

De nocumento coitus.

De proprietatibus autem hominis prae-

cipua est quam dicit Hermes ad Escle-

Quia tamen semen est dc conventio- pium scribens, quod « solus homo ne-
rihumido corporis, ideo dicit Gonstanti- xus est Dei et mundi : eo quod intelle-
nus, quod « multum coeuntes citius mo- ctum divinum in se habet : et per hunc
riuntur. » Et Avicenna concordat in idem. aliquando ita supra mundum clevatur, ut
Tantum enim coire potest, quod cum na. eliam mundi materia sequatur concep-
tura non habeat semen quod ejiciat, cmit- tiones ejus, sicut in optime natis vide-
tit sanguinem, et destruit corpus, et cito mus hominibus, qui suis animabus
facit hominem. Et hac de cau-
senescere agunt ad corporum mundi transmutatio-
sa eunuchi aliquando diutius vivunt non nem, ita ut miracula faccre dicantur. Et
castratis. Sperma autem nimis emissum ideo etiam in ea parte qua homo mundo
prsecipue debilitat cerebrum et membra nectitur, non mundo subjicitur, sed prte-
cerebro vicina : et ideo suspicatus est ponitur ut gubernator. Ilinc etiam cau-
Hippocrates semen a cerebro descendere, qua anima unius agit ad
satur fascinalio,
adjungens aliud ejusdem signum quo- : alleriusimpedimeutum vel expcditionem
niam quibus vense quae post aures du- per visum vel alium sensum. » Et ideo,
24
370 D. ALB. MAG. ORI). PR^I).

sicut itloin testatur llermcs, si aliquando convcnit ahcui animali nisi liomini.
aliquis hominuni per electionem se mun- Proptor quod inemondahiles dicuntur
do inferiorom fecerit, jam quasi lionore inverocundi, quia in ali(|uo mulati sunt
humanitatis oxutus propriotatom accopit a rationis Jionoro, pocorina} naturine assu-
hostia^ et pcr concupiscentiam porcus, montes irrationahilitatem.
])or iram canis, por rapinam loo, ot sic Adhuc autem discernere intor hone-
dc aliis dicitur (iori : quod Plato scaoi- stum et turpe soh convenit homini inter
dam vocavit (ntinuinon Incorporalionpm. animaha. Ex quo conserpiitur solius ho-
Perseveranto onim homine in montis minis esso honestum prosequi, cum om-
cuhnine trahit ad se corpus et mundum: nia hruta non nisi utiha et delectahilia
quia anima nata est prsecipcre corpori ot prosoquantur.
mundo. Si autem per electionem so cor- Amplius soU homini convonit passio-
pori supposucrit, cum accidentia corpo- ncs ordinaro virtutis ordine, et contine-
ris animam transmutcnt, tunc accipit rc oa quse sunt in sonsu moventia ad li-
corruptionis proprietatcs, et tunc etiam mitem rationis. autom cum
Simihtor
corpus non continct, et sic inflicta ot amica sibisint animalia, non habent ami-
fracta ad corpus fostinat por imaginatio- citise speciem, nisi eam quae est similis
ncs ot passionos, et acccleral corporis ilh qua>. dolectationis est vel connutri-
corruptiones. Et ideo dicit Avicenna. toruni vol colloclaneorum, quani ya-.pElav

quod imaginans colores ruhcos, au^ot Grff>ci llomo autem amicitiam

appollant.
sanguinis motum et fluxum et multum : liahet secundum omne genus amicitiae.

tristis et timens lepram, orit ahquando Adhuc autom solius hominis est in
leprosus : et caetera multa contingunt in intollociualihus theoromatibus et spccu-
liomine hujusmodi. hiri et dclcctari dclectatione contrarium
Aliquando autem unius niomhri fiyiira non hahente. Et propterea solus homo
significat dispositionis alterius passiones, est animal, eo quod
porfccte conjugale

sicut gihhositas unguium futurum apo- honestas legihus ordinatas facit nuptias :

stema pulmonis : ct motus aliquis cerc- et simphcitor sohis civilc cst animal. (juia
bri inducit oblivionom, sicut in lihro de communicationes et (hstributiones ct co-

Accidenlc morbo narrat Galonus, quod

cL habitationcs ot foedera et pugnas urhani-
Popchidius Philosophus refert, quod om- tatibus ordinatas ot perfoctas tuetur.
nes qui erant in quadam civitate post- Est autcm adhuc propriumhominisdis-
quam pestilentia aeris et corruptionis li- cij)linae esso perceptibiic propter ratio-
Ijerati fuerunt, intantam ceciderunt ohli- nis usum, et esso animal mansuotum na-
vionem, quod parentes et amicos suos tura propter civihtatem, et esse animal
suaque nomina ignoraverunt. Transmu- risihile et gloriabile propter perfectas
tantur cnim ad invicem anima et corpus : gaudendi rationcs quae solae contingunt
et naturalis est ordo, quod anima conti- homini.
neat corpus ne dissolvatur. Et rationo De membris autem hominis in praeha-
hujus continenlise accidontiaanimae trans- bitis detorminatum est. De his autom
mutant corpus, ot forma delectahilis quce sccundura corpus homini convo-
imaginata movet corpus, et e converso niunt, estquod solus homo longi ot lati

passiones corporis redundant in animse et erecti est corporis.

conturhationem, sicut patot in somno. Adhuc autem, quod saUva hominis je-
De his autem et hujusmodi in aliis deter- juni linita sanat apostemata, et delet ma-
minatum est. culas sive cicatrices : et quod miral)ihus
Una autom de propriotatihus hominis esse vidctur, si sagitta vel ensis tingatur
secundum id quod liomo cst, vei'ecuu- oi'o jojuni, et ex illa madida sagitta ali-
dari est de turpi perpotrato, quod non quis vulnorotur, intoxicatur, sicut dicitur
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 371

ab expertis. Et si saliva huminis diujc- nenati animalis, ita quod ad interiora

juni, cujus saliva bene est subtiliata a penctret, interlicit ipsum animaL

cibi ventositate, cadit in os vel vulnus Et hsec de homine dicta sufiiciant.

scorpionis vel serpentis vel alterius ve-
 372 D. ALB. MAG. ORD. PliiEI).

TRit(^TATUJ§ II

De quadrupedihus.

« in generatione brutorum animalium

sperma non sic mutatur secundiim ho-
rarum ordinem et planetarum et signo-
rum opera sicut hominis, sed ex prima
ei indita proprietate omnia unius sunt

complexionis. » Post modica autem cau-

sam hujus assignans, dicit quod « adeo
fluxum et inconvertibile est sperma eo-
GAPUT I.
rum, ut numquam omnino et universa-
liter, sed aliquando secundum partem
aUquam sperma eorum mutari contingat :

quod in hominibus e contra est. » Causa

autem pro certo hujusmodi est quam Ga-
lenus non tangit quoniam matcriaha et
:

terrestria sunt corpora brutorum corpus :

De natura et moribus quadrupedum in autem hominis magis est accedens ad

communi. cceli similitudinem : et ideo coeU facilius
scquitur impressiones, et prcecipae quia
motor hominis est imago motoris homi-
mundi est simihtudo propter
nis, et :

quod omnia quffi sunt universalium mo-

torum et mobilium mundi, magis prae-
fulgent in homine quam in aliis. Ea au-
tem quse sunt communes aurae et aeris
De animalium quadiupedum nalura impressiones ex coelo contingentes, faci-

determinantes, dicimus omnium quadru- Uus sentiuutur ab aliisquam ab homine

pedum genera in hoc convenire, sicut di- in quantum circa propria minus sollici-
cit Galenus in libro de Spermate, quod tantur et occupantur.
 LIB. XXII DE xVNIMALIBUS, TRAGT. II 3/3

Cum autem
multa valde sint quadru- dentibus repetentes : et sequemur ordi-
pedia, omniumtamcn proprium dicitesse nem alpliabeti Latini, sicut fecimus in
Constantinus in quod
libro de Coitu, irdctdiu dcLapidihus ei plands.
« animal omne agreste furibundum est

antequam coeat et postquam coierit,

:

magis est domesticum. »

Adhuc autem voces multas emittit, 1. DeAhane.
quando est in libidine sequestratum a
foemina, per quas vocat foeminam, et fce-

minae propter frigiditateni parviT sunt Ahanes animal est ad magnitudinem

libidinis et paucae vocationis. cervi, cujus contra
consuetudinem
fel

Adhuc observandum in quadrupe-

est aliorum animalium est in auriculis, per
dibus an sint sicca, an humida, et frigi- quas etiam cholera purgatur est autem :

da. Sicca quidem et frigida, melancholi- simile felli hominis et amarum vakle,
ca, sicut vaccse et hiec quidem parum
: concitativum vehementis irae et ferocita-

coneipiunt propter frigidum, et raro ge- tis.

minos pariunt propter siccum. Observa

igitur si quando vaccce plerumque con-
cipiant geminos in aestate et pariant, erit
prognosticum multee pluviae in hieme. 2. De Akabo.
Idem autem est quando vaccae multum
moriuntur hoc enim signum est corru-
:

pti humoris, qui jam in causis suis hu- Akaho ut in Hbro sexaginta Anima-
mido corruplo corrumpit animatorum Uuni dicitur, animal est multum valens
corpora : et hoc est signum abundantis- medicinae, in desertis Arabiae conver-
simas futuras esse pluvias. sans. Caro autem ejus cocta cum aceto,
Eodem autem modo prognosticatur in quie calida est humida, valet poda-
et

ovibus quae sunt frigidae et humidaj, et gricis : valet etiam dolori juncturarum
antiquae sunt magis frigidae et humidae. quando est ex frigiditate. Ilaec autem
Quod si aUquando juvenes cum
igitur caro cocta in aqua et posita in cupa bal-
antiquis eodem tempore moventur ad neari, curat podagricum intrantem in
coitum, et antiquie fervent ad coitum sic- eam maximo juvamento.
ut juvenes, signum estcaloris abundantis Haec autem animalia fugiunt ab eo qui
qui corrumpit humidum in juvenibus radicem fert colloquintidae. Dicunt etiam
propter sublitatem ipsius : et ill^ mo- aliqui, quod pili in collo hujus animalis
ventur illo anno ad coitum. In antiquio- accepti, et mixti cum pice pulverizati, et
ribus autem non corrumpit et subtiliat, combusti, unctum in ano sodomitam
et ideo illo anno antiqua^ oves fortifica- curant a viro. Eel autem ipsius ad pon-
buntur et proficient. dus unciae potatum cum aqua spicae nar-
Et juxta hujusmodi causas multa sunt di, valet contra hydropisim quae est ex
Omnia autem hujusmo-
valde notabilia. ventositate. Sanguis auteni ejus contra
di animalia prona sunt in terram, tum lepram valet si loca patientia inungantur

propter pondus capitis, tum propter ter- cum eo calido. Dens ejus suspensus su-
restreitatem corporis quod calor comple- pcr brachium dextrum ab humeris ad
xionalis erigere non potest. cubitum. valet contra obhvionem. Pes
Et quia multa dicta sunt et fere omnia sinister et ungues ejus positi in i^anno
quae de quadrupedibus universaHter di- lineo, et ligati brachio dextro alicujus,
cenda erant, nunc transeanms ad singu- non tradet oblivioni quidquid audierit
la, nihil eorum quae dicta sunt in antece- vel scivcrit. Fel masculi ligatum super
374 D. ALB. MAG. OUD. PRyED.

femur alicujus siuislrum, nou cossahit

coire cum muliere quousque super femur
habuerit. Manus ejus dextra si cum corio

abscindatur et suspendatur supra eum

r». De Alphcc.
qui intrat ad regem vel aliquem alium
pro obtinendo nej^otio, obtincbit illud.
ejus dextra abscissa Alphcc Arabicc est animal quod multi
Adhuc autem manus
cum ictu sinislr.T manus hominis et Ttalicorum et Alemanorum et (iaHicorum
eum diligi lcmrizain vocant, natum ex leone ct
suspensa super aliquem, facit
alzabo. leopardo, et estferox nimis et nocivum.
ab omni vidente ipsum pra^ter
Dicunt etiam aliqui, quod mcdulla pedis Aliquando autem domosticatum cuin du-
sinistri trita, valet mulieri quae non dili-
citur ad venandum,uisi multum blandia-

gitvirum suum et si :
projiciatur in tur ei venator, retrocedit et occidit liomi-

narem ejus, diliget eum plus quam a- nes et canes : lupos etiam libenter interfi-
cit.
lium.

3. DcAlche. 6. De Ana.

Alches, secundum Solinum, animal ^wfltautem animaldicuntesse Orientis,

figura, colore, et quantitate muli fortissimis dentibus acutis et longis, et
est
praetendens similitudinem sed labium :
unguibus acutis, saevum nimis, diligens
superius adeo habens protensum, quod multum ea quge sunt sui generis et gre-

nisi retrograde incedens herbas in terra gatim vadens. Ea autem quae sunt alte-

capere non possit. rius generis odit, sibi non permittens

conjungi aliud animal : sed potius si quid
alienum appropinquaverit, concurrentia
invadunt illud, et vel fugant, vel peri-
4. Dc Aloi. munt. Si autem aliquod istorum anima-
lium aliquando solitarie inventum inva-
ditur a fortiori sc animali, armis dentium
Aloi aPlinio dicitur esse animal mulo et unguium frcquenter defenditur, et

propemodum simile, carens flexura po- evadit.

plitum in anterioribus cruribus, in quo
convenit cum elephante : et ideo non cu-
bat in terra ad dormiendum, sed inniti-
tur arbori, qua secta in una parte a ve- 7. De Anabula.
natore fere ad ruinam cadit ruente arbo-
re : et tunc vix refugit propter rigorem
crurium, et capitur.Alitcr autem vix capi Anabida, ut scribit Plinius, bestia cst

potest propter nimiam suse fugae veloci- ^EthiopiBe,quam Arabum quidani et Ita-
licorum scraph appeUant. Est autem
tatem.
capite cameli, collo equi, cruribus et pe-
dibus bovis prsetendens similitudinem,
per totum corpus nitentem habens rube-
dinem albis macuhs immixtam, et est

miri decoris longo coUo, et altis anterio-

 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 375

ribiispedibusetposterionl)uscurlioribLis: Fwmina autem culmos non habens,

et pollis ejus decorem caro
propter pili dentibus lacerat, gregatim vadit, et de
venditur pretio. LTnam harum secum alia nisi de sua generatione pullos secum
temporibus nostris habuit Fredericus Im- comedere non sinit. Cuhni ejus quasi
pcrator in partibus nostris. ferrum incidunt dum in vivo sunt anima-
li : et idco magna infligit vulnera. Saevum
nimis est, et est pugnans in coitu, et foe-
mina in partu : et lioc fere omnibus
8. De Analopos. competit animahbus. Caro ejus viscosa
est et frigida, et maxime vicinior est hicti.
Ad invicem apri corrixantcs, cum vi-
Analopos, ut hbro suo de Anunali-
in derint lupos, quasi conftederati se juvant
bus dicit Jorach, animal est acutis corni- mutuo,et concurrunt ad vocem querehan-
l)us, ita quod cornibus resecat arbores : tisapri omnes qui audiunt et juvant se
et quando cum eisdem arbusta resecare invicem et hoc convenit multis anima-
:

nititur, cedunt et involuntur in frutetis, libus. Quidam etiani cornuti parvis cor-
et ligatur cornibus, et tunc ligatum cla- nibus inveniuntur.
mat : clamore vero proditum a venatori- Aper autem domesticus secundum mi-
bus interUcitur. nus istas participat proprietates : etutri-
que convenit, quod rostro defossa in ter-
ra cffodit etcomedit. Domesticus autem
magis immoratur foetidis quam silvestris.
Et quando multi apri pugnant, ille qui
9. De Apro. ultimo prrevalet, omnibus aliis domina-
tur.
Proprium autem aprorum generi est
quod et porcorum esse dicitur, scilicet
Aper silvestris bestia est saeva, qufe concitari ad rabiem uno stridentc et :

etiam a nonnullis singularis ferus ap- tunc periculosum est incidere in gregem
pellari consuevit, cum armis dentium qui eoruni^ et pra-cipue in candida veste, et
c?^///u" vocanturad impugnandum armatct, maxime si fceminaB tunc sunt in coitu, ut
et spissitudine pellis ad defensionem : dicit Plinius. Exoculatus etiam in altero
quam tamen pellem indurat luti ct ar- oculo non diu vivit. Et propter humo-
borum confricatione. Si agitetur mane rcm abundantem multum coit, et diu
antequam urinaverit, melius capitur : coit, quia non est calidum.

lassus posterioribus insidens, lassitudine Inhrmitas porcis accidit, quam lanehos

dissimulat bellum, exspectat cum vena- quidam vocant, qua3 plerumqiio in aure
tore duollum. Culmos in India habet mo- vel iu cauda incipit, vel in pedo, et per-
nopodales in longltudine : alibi vix per- raro in alia parte corporis : et scrpit luec
veniunt ad semipedom: tales eniui in lon- in caruem vicinam et vivam, donoc per
gitudine aliquando apud nos invoniun- inllalionom alicujus venae pervenit ad
tur. Supcr ictum cuspidis currit et nisi : pulmonem, et tunc moritur : et ideo re-
lethaliter vuhieretur, venatorem proster- medium est a principio resecare partem
nit, nisi in terram humilem cadens ja- in qua incipit.

ceat, vel retro arborem vel superius in Ilic autem multum dormit et prajcipue
arborem se recipiens evadat, quia culmis in quando calor humidum ejus
aestate
recurvis ad superius, ad inferius secare resolvit : et tunc etiam nisi froquonter
non potest, sed jacenlem humo cmicul- excitctur, lethargiam incurrit ot moritur :

cat. el quia somnus ejus humoctat, ideo caro

376 1). ALB. MAG. ORD. mJEl).

ejiis in aestalc cst infirmior. In terris au- movetur ad coitum quo alia animalia,
leni calidis propter viscosi motuni liumi- hoc est, ante squinoctium vernale, vel
di magis crcscit et impinguatur plus sub aequinoctio, scd post iu mense Maio
quam in frigidis. quando sol jam ascendit fere ad medicta-
Hoc autem animal in se habet mon- tcm anguH recti ab oequinoctio et tunc :

struosa, quse in praeccdcntibus libris de- dissoluto suo grosso humido ferventissi-
terminata sunt* : ct idco dicta hic suf- me movetur ac si insaniat, et maxime
ficiant. si asinus adhuc est virgo et pueritiam
transierit.
Corium autem ipsius significat grossi-
tiem humoris ejus. Si enim calceorum
soleae de corio in quo diu onus portavit
10. De Asino. asinus, fiant, non consumuntur, etiamsi
ille qui utitur eis, continue peregrinan-
do in lapidibus portaverit: et tandem
adeo indurantur, quod pede sustineri
Asinus animal notum est, turpc, pi- non potcrunt : et hoc vidi expertum.
grum, laboriosum, frigidum, et onerife- Ex siccitatc etiam provenit, quod Lac
rum, et ideo in frigidissimis regionibus foemince asinai adeo subtile est, quod pa-
non vivens et si illuc adducitur, non
: rum habct de caseo : et ideo datur a^thi-

concipit, nec generat, nec de facili ibi cis. Albedo autem sua dicitur conferre ad
coit : laboriosum valdc et oneriferum : nmnditiam et candorem cutis. Et ideo
sed super renes melius sustinet onus, dicit PHnius, quod Poppea Neronis con-

quam super dorsum vel scapulas : quia cubina in lacte cahdo asinae balneata est.

melancholicum existens, ossa inferiora Est autem hujus animalis consuctudo,

ubi sedes est mehancholiae, fortiora habct vix rehnquere pullum, et si violenter se-
et sicciora : cujus signum est, quod ossa paretur, non recedit parvulus a loco in
asini multum sunt canora inter animalia quo a matre derehctus est, ad tres vel
ctjfctera. Pellis cst durae et spissee : et ideo quatuor passus. Paritura autem asina lu-
magis verberibus afflictum, vix cedit ab cem fugere dicitur forte propter debiUta-
eo quod desiderat in cibo et coitu coo- : tem oculorum partus : proficit autem hoc
peratur tamen etiam ad hebetem sensum animal in terris parvae latitudinis cahdis.
verberum complexio terrestris et frigida In his autem quae ultra sextum clima di-
et sicca propter quod etiam parum est
: Latantur, continue deficit, ita quod in
disciphnabile et macrum semper, vix aut tcrris quinquaginta graduum latitudinis
parum impinguabilc. Hac etiam de causa non convalescit.
gravitatem patitur capitis, et moritur De expertis autem est, quod hepar ejus
frequentius capite fluente ad lateium assum et comestum in die, hoc si multo-
unum, et a gravitate capite valdc spisso ties etdiu fiat, confert caducis. SimiH-
et viscoso reumate fluente super puhno- ter autem operantur ungues corum si
nem ipsius difficultatem patitur spirandi, comburuntur, et bibitur ex eis pondus
et incurrit asticam ". trium aureorum et unciae singuHs diebus.
Hoc etiam animal propter sicci- Et si quis asini meduHa et sepo ejus pe-
tatem et frigiditatem eo tempore non runxerit caHda loca, erit juvamentum

* Cf. XII de Animalibus, tract. ui, cap. 6. VII de Animalibus, tract. n, cap. 2, in tom. XI
^ Cf. etiam de asinorum infirmitatibus hujusce editionis.
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 377
manifestum. Si fiat ex unguibus combu- ea, curat podagram ct aufert dolorem
stis emplastrum, dissolvit scrofulas, et ejus. Stercus asini silvestris tritum cum
curat lissuram pellis ex: frigiditate prove- felle boum, si ex co quis inungal capillos
nientem. Triti etiam ungues et pulveri- suos, insciipantur. Stercus etiam asini
zati super apostemata aperta pedum vel silvestris desiccatum cum vino bibitum,
corporum conferunt. Urinoe etiani asi- valet contra morsum scorpionis et pun-
norum bibitae conferunt contra dolorem cturam.
renum. Et habet asinus consuetudinem
mingendi in loco ubi ante alius asinus
minxit et si talem locum non invenerit,
:

vult mingere super fimum et hoc facit : 12. De Bonacho.

etiam mulus filius ejus. Urinse autem
ipsius praecipue valent renibus, ut dixi-
mus, quando dolor causatur ex humidi- Bonachus in genere vaccino computa-
tate grossa. Stercus etiam asini combu- tur, de quo nos in antehabilis exposui-
stum aut incombustum, cum fit ex eo mus ^
emplastrum, restringit fluxum sanguinis. Est enim, ut Solinus dicit, animal ha-
Si domus cum asini puhiione sutfumige- bens caput taurinum, corpus vero et ju-
tur, vermes fugient ab ea. Stercus asini bas habet sicut equus. Cornua autem
vino acri infusum, et hciniis impositis habet multiplici flexu in se recurvata,
bene et diu imbibitum, et hciniis debom- ita quod etiam in cornua offendentem
bace existentibus perfecte madefactis si Icedere non possit. Hoc animal cum in
licinia illa naribus immittantur, lluxum fugam convertitur a venatoribus, lluxu
sanguinis restringunt. Emplastrum ex ventris ad longitudinem ingens stercus
eo in fronte positum, sanat a fluxu san- projicit, cujus odor vel substantia quem
guinis.Combustum hepartritum in mo- attigerit, adimit, et his armis se defen-
dum collyrii liquefactum cum sepo ursi
et oleo donec fiat in spissitudine mellis,
et deinde ex eo supponatur supercilio de-
pilato renascuntur pili.
13. De Bove.

11. De Onagro\ Bos autem communis scitur : et omnia

qufe videntur de ipso notanda, in proeha-
bitis sunt determinata ^ Hoc animal si

Asinus autem etiam silvestris, quem non castratur, ferox est, et pr;ecipue
onagrum Graeci vocant, quod sonat La- quando fuerit provocatus.

tine asiniis agrestis, est sicut domesti-

cus : sed virtutes dictoe fortiores sunt in
eo et in membris ejus.
Et hujus caro valet contra dolorem la-
teris et duarum ancharum. Medulla au-
tem asini silvestris si inungatur quis ex

' Cf. etiam inferius, n. 83. ' Cf. plura loca qua:" facile in Indice vrrum ge"
^ Cf. VIII (le Animalibus, tract. v, cap. 1. nerali ad verba bos,taurus vel vacca reperies.
 378 D. ALB. MAG. i)\\\). PH/I^I).

li. I)c Ihihdlo. 1(). De C(iniclnp(U(lido.

Uubalus est genoris bovini majus Camelopardulus bestia est ^Ejthiopiae,

qunm bos communis fortissimis cruri- cohjre rubea, colio equi, caj)ite cameh,

bus et brcvibus respeclu sui corpoi-is, peiUbus cervi vel bovis exliibtius spe-
cornua habens loni^a valliculosa et nigra ciem.
sicut capra, caput parvum respectu sui

corporis, corpus habet spissum : et om-

nis ejus defensio est in fixione ungula-
rum, et conculcat ea quibus nocet, nec 17. De Camelo.
de facili inscquitur eaextra viam rectam.
Nigrum autem est parvi pili et parvae
caudee. Circulo posito in naribus circum- Cameliis est animal deforme> bina ha-
fert, et trahit fere ad vices duorum bens in dorso tubera : et sunt ei crura
equorum pondera. Colorem varium et prohxa, collum longum : dum vadit, vix
rubicundum vahle persequitur. Et de hoc uinquam pedes atterit. Sunt enim reci-
muUa diximus inprsehabitis. quibusdam puHuncuhs et crurium
procis
pulpis vestigia canilenta. Et ideo lapides
vix sustinent in muUum ambuhando.
Habet autem in usum duplicem, one-
1.3. De Calopo. rum videhcet, et vecturae. Sed de faciii

noii recipiunt ultra onera consueta ad

portandum : et si velmnt, non de facih
Calopiis dicitur csse animal Syria jux- vadunt ultra spatium consuetum : et

ta Euphratem habitans, et de Euphrate cum onerantur, modicis percussionil)us

propter aquse frigiditatem bibens, astu- flectunt genua ad onera suscipieuda.
tum, et velox esse dicitur, ita ut venator Odiunt autem omne genus equinum. Si-
sibi appropinquare non possit. Coinua tim sustinent per triduum sed cum ve- :

gestat hinga serr^e modum prsetendeiitia, niunt ad aquam, tantum bibunt, quod
quibus eliam arbores dejicere dicitur : ctiam futune ct preeterita; siti satisfa-

sed virgulta impulsum

anle cornuum ciunt. Bibuiit autem aquam turbidam vel
suorum cadentia frangere non potest, \\- turbatam : ad puieos auteni non hbcnter
cet ad hoc s.'epe nitatur : et ideo iii eis bibunt. Tempore coitus solitudinem di-
frequenter involutis cornibus captum te- ligunt timcnon sustinent secum esse
: et

netur et tentum stridet, et audito stridore hominem, nisi forte pastorem. Rabies
a venatore capitur. autem et podagra camelis accidit ex qui-
bus facile moriuntur. Ungulas non abji-
ciunt, sed longis et duris in viis lapidosis
gravantur : propter quod duri corii pa-
rantur eis in lalibus viis calcei, ut pedes
ejus minus atterantur. Hordeum amant,
cujus pabulum sul)ito gluttiunt, et postea
tota nocte ruminant. Uno abstinente in
stabulo, alii quasi compaticntes secum
abstinent.
 LIB. XXII I)E ANIMALIBUS, TRACT. II 379

Canidi conimunes unum gibbum ha- cenl eis. Joraoh dicit, quod multum vi-

bcnt in dorso. Ili vero qui dromedaru gent odoratu : ot hi de quibusdam ex di-
vocantur, magnae velocitatis sunt, et duos versis animalibus generantur : et ideo
habent uibl)os. diversi sunt in figura, quantitate etiam
Cere])runi autem cameli cum aceto in dilTerunt multuni propter cibi diversita-
potu datum, dicitur valere caducis. Ca- tem. GenuB canum ignobibus quod ad
melus in complexione est calidus et sic- custodiam deputatur, ante mcnsam ita

cus. Galenus dicit, quod « meduUa came- frequentor se disponit, quod uno oculo
li desiccata parata cum vino et sunqjta ostium, autem inspiciat hirgam do-
alio

vak^t caducis, qui causam habcnt ex me- mini raanum. Cum autem omncs cseci
hmcholia nigra : et prfecipue si singulis nascantur, optimus in uno numero nato-
mensibus sumatur semeL » Spuma ca- rum essc dicitur, qui ultimus videre inci-
meli cum aqua mixta et sumpta ab ebrio pit, vel quem primuni mater deportat in
dcemoniacum reddit. Si quis de puhnone cubile.
cameU desiccato et trito potavcrit adpon- Rabiei canis mcdei'i dicitur hmo galh-
dus aurei, incurrit oculorum csecitatem. nacio cibis eorum immixto. Morsui au-
Lac camelorum subtilius est omni lacte tem rabidi canis dicitur esse medicina
et hiudabiHus et su])tilioris actionis : radix rosne silvestris.
quoniam extenuat superlluitatem et sol- Canis omnis hoc habere videtur, quod
vit ventrem, etaperit stricturas propter vulvas et posteriora odorant ac si juva-
calorem veluMiientem naturalem qui est nientum ex hoc habeant : forte quia cum
in eo : et roborat liepar, et aperit oppi- odore vigeant, qualitates habitudinem
lationes ejus, et subtiliat grossitieni sple- in resolutionum corporis odore cogno-
nis, et confert hydropicis sumptum in scunt.Infirmi abominabiles herbas come-
potu calidum, et prgecipue quando poni- dunt, ut humores malos evomere cogan-
tur cum zuccliaro alchabiar. tur. Curare autem vulnera sua ct aliena
Multa de camelis in autehabitis dicta dicuntur lingua eorum et si lingua tan- :

sunt '
: et ideo luec hic sufficiunt : non gere non possunt,pcde saliva infccto lo-
enim repetere oportet. cum loesum tangunt et sanant.

Nos autem mulla de canibus iu ante-

habitis diximus, quae hic non repetimus.
Sed quia hoc animal multis usibus hu-
18. DeCaiie. manis aptum est, ideo hic volunms tra-
dcre quomodo nobiles canes hal)eantur,
et nutriantur, et sanentur si sunt infirmi.
Canis animal notum est, de cujus di- Indicandum igitur nobis videtur, quod
versitate multum in antehabitis disserui- in canibus venaticis noii levcrariis illi

mus ^ nobiles sunt, quorum aures magnoe et

Est autem animal fidele domino, ita ut lataj directe ad maxillas dependent, et
ncc a mortuo nisi vix separetur, et mor- quorum nares apertce sunt, et supcrius
tem ahquando pro domino subeat. Fer- labiuni longe dependens, et vox sonora,
tur,quod in Albania ita magni sunt, et cauda non admodum longa plus ad
quod leones et elephantes prostcrnunt, dextrum incurvata et frequenter erecta
et ad ursos et lupos indignantur, nec no- portatur, et anus liber ad evaporandum :

1Cf. II de Animalibus, tract. i, cap. 2 et 4, cap. 2; et libro VII, tiact. ii, cap. 2, et etiam
et etiam VIII de Animafibus, tract, v, cap. 2. libro VIII, tract. i, cap. I.
2 Cf. prajcipue VII de Animalibus, tract. ni.
380 I). ALB. MAG. OriD. PIM^D.

et ideo talibus inventis Ciuiil)us quantuni tis octo mcnsibus, pane mollificato in
ficri ])otest lcemince et mai-es similes sero sine mullo liquorc sunt nutricndi
quantitate, colore, setate, et robore acci- proptcr siccam canum complcxionem, ct
piantur. Color tamcn in liis minus at- tunc in spatio anni sani et agiles ct fortes

tenditur. Et focmina accepta recludatur ct sagaces invcniuntur.

et maceretur doncc cvacuetur : et simi- Post anni vcro et dimidii spatium
litcr masculus excrucietur jejunio doncc exerceri debcnt ad venationem primo :

cvacuctur in toto dcinde ciba eos usquc

: quidem moderatis laboribus incipicndo,
ad pci-fcctam salictatem butyro nmlto ut per seipsos dc dic in diem plus ct pius
immixto recenti caseo, et rcclude in con- se exerceant : quia si nimio cursu et la-

clavi ad lioc apta per novem dies, vel bore exerccantur primitus, laljor tenella

donec videas catulam concepisse. Cave- adhuc cxsiccabit membra : et humido in

bis autem ne aliquo modo antc hoc tcm- eis exsiccato, nec poterunt, nec valebunt
pus evai^^ari possint. Gum autcm conce- laborare, sed abhorrebunt vcnationem.
perit foemina, emittes masculum, ct fa3- Si autem moderate laboribus exponcn-
minam tenebis in custodia, aliquando ct tur, calor motus in cruribus attrahetur

raro pcrmiltes eam deambulare, et ite- ad crura, et non consumet nutrimentum :

rum ad locum stramentis commodum et tunc dcmum cruribus confortati fortcs

revocabis, et secundum quod magis ap- erunt, ct venationes per scipsos deside-
propinquat ad partum, plus in cibo ad- rantes.
ministrabis ut conccptus inveniat quod Per omnia autem idem faciendum est
sugat a matricc ministrabis autcm hu-
: in gcneratione ct nutrimcnto de lcvera-
niida, ut iac et scrum cum abquanto riis, nisi quod aliter nobiUtas liorum cog-

butyro, ct hujusmodi, ct immisce panis noscitur. Jli enim optimi sunt longis et
aliquantulum et carnis coctae. Quando planis capitibus non enormibus, et au-
autcm pcperit, sccundum numerum ca- riculis in acutis retrorsum directis et par-

tulorum est nutrienda, cavendo ne in vis, hibio superiori super inferius non
maciem incurrat, nec pinguedinem quia : dependentc nisi valde parum, collo longo
macies induceret defectum in lactatio- et aliquantulum tumenti supra capitis
ne, ct pinguedo induceret malam dispo- quantitatcm in loco ubi continuatur ca-
sitionem in lacte. Lac enim canum spis- piti, pcctore enormi et bene acuto infe-
simum est propter complexionis cah)- rius, costis longis et fortibus, iliis stri-

rem : et hic calor hebetatur et remittitur ctis, admodum h)n-

cauda non spissa nec
in nimia pinguedinc. Macics igitur tra- ga, cruribus altis et macris plus quam

hendo nutrimcntum ad corpus matris, pinguibus et quod raro vel numquam

:

lactis inducit diminutionem, sed nimia hitrcnt, quia istius canis proprium est ad
pinguedo inducit lactis frigiditatem et parvorum canum latratus qui pro custo-
tenuitatem. Competcnti autcm tcmpore dia latrant, indignari : propter quod
ab uberibus matris aveUendi sunt catuh : ctiam non quod!i])et invadit, reputans
et tunc etiam non nutricndi sunt ad pin- sibi hoc esse indignum. Iste autem ca-
gucdincm, ncc maccrandi ad dcfcctuni, nis magis lacte quam seracio cst nutricn-
sed proportionaUter cibandi sunt, secun- dus.
dum quod sufficit sustentationi et aug-
mcnto ct Scrum autem
confortationi. Ganis autem qui mastimts vocatur et

cum aHquanto lacte primo dandum est lupo est simihs, similiter quidem se ha-
eis, et sit lac butyrosum, et secundum bet in generatione, sed cum ablactatur,

quod magis et magis proticiunt, minus magis grossis nutritur ct siccis. In his ta-

in cibum eorum de hujusmodi humore men hi qui cx leveraria et mastino bene

infundendum est. Tunc cnim ila comple- magno et nobih generantur, cum forti-
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 381

tudine hal)ent agilitatem, et ideo mclio- odoratu, ita quod primo s£epius ponun-
res sunt. tur super vestigia captarum.
Est autem canis univcrsaliter aninial Sic ergo canes enutriuntur, et docen-
multum disciplinabile et idco inimica : tur, et generantur.

discunt histrionum opera. Si quis autem Ilegimen autem sanitatis canum est,
ad hsec ingeniari voluerit, accipiat caneni quod non permittantur nmltum dormire :

ex vulpecula natum vel ex vulpe si fieri quia cuni caloris magni sit aniinal,
potest : et si non potest, accipiat rufum quando dormit, multum calor qui est
canem de his qui custodes sunt, et con- circa locum nutrimenti intensus, attrahit
sucscat eum ut juvenis conversetur cum malos humores ad stomachum, et infici-
simia : ad illam enim consuescit multa tur canis, et infirmatur.Permittatur ergo
humana facere : et si coierit cum ea, et dormire paululum post cibum, et tantum
generet simia, ille canis erit prce omnibus quod cibus digeratur. Et quia siccus est
ad ludos mirabilior. canis, cibetur humidis. Tunc enim magis

Ad latrones autem investigandos non temperatur complexio ipsius. Signum

omnis utilis est canis sed attendendum
: autem bonse purgationis est quod ali-
est ad canem feroccm qui indignetur dis- quantulum et non multuni longi sit pili :

cernere homines et hoc quando

inter : quia tunc per pilositatem purgatur. Si
docet, primo sit armatus aliquis homo autem nimis longos habeat pilos et spis-
pelle spissa quam canis lacerare non pos- sos, tunc sub pilis corrumpitur ei pellis,

sit, et incitetur canis in illum, et illo fu- et convertitur in fcetorem ct scabiem.

giente tandem a cane se permittat capi, Accidunt autem cani ut frequenter no-
et cadendo ante canem perniittat morde- vem im-
infirmitates, scilicet scabies sive
re bene canem et in crastino similiter
: quod totum pro
petigo, vel forte lepra,
incitetur ad alium, ct hoc ilat frequenter : una computamus infirmitate, vermes in
quia tandem benellcio odoratus insequi- ulceribus, tumor, spina in membro ali-

tur eum super cujus vestigium ponitur. quo, rabies, macies inordinata, pigrities,
Causa autem quare eligendus est canis pulices, et constipatio ventris.
quinon discernit inter homines quia si : Si ergo impetigine vel lepra vel scabie
discat blandiri hominibus, tunc sequitur tactus fuerit canis, prius fiat minutio de
vestigium eorum quos diligit, et illorum omnibus cruribus in vena majori quse in
forma et odor remanens apud eum con- cxteriori crurium descendit postea fac
:

fundit cerebrum ejus in tantum quod unguentum de argento vivo, sulphure,

non discernit vestigia ejus qui insequen- semine a calabis trito, ffiqualia de duobus
dus est. Multi autem tales inveniuntur accipiendo cum duplo auxungise vcteris
canes, qui quasi neminem cognoscere vel butyri commixtis, et inunge loca Ise-
dignantur. Hujus autcm signum est, quod sa, et curabitur. Ad hoc etiam valet aqua
etiam canes venatici aliquando confun- in qua cocti sunt lupini, et etiam aqua
duntur quando super diversa vestigia fe- salsa.
rarum ponuntur, et errare mcipiunt. Qui Si autem in vulneribus vel plagis ver-
autem canes melius odorant, alibi in mes nascuntur, succo hyppise quiB voca-
prsecedentibus libris detcrminavimus. tur tanacetum agreste^ perfunihmtur tam-
Canes autem qui ad aves valent, ma- diu quod ad interitum ducantur. Vena-
gis hoc a disciplina habcrc videntur, torum tamen quidam experti dicunt,
quam ab odoratu : tamen ab utroque ha- quod omnes vermes tales in omnibus
bent, et docentur hoc modo. Captis per- brutis animalibus moriuntur si sticados
dicibus primo circumducuntur siepius, et cilrinum ad collum ejus suspendatur sta-
per minas tandem discunt circuire et cir- tim cum fucrit arefactum. Et dixit mihi
cuire : sed invenire perdices discunt ab multum expertus, quod hoc valet mul-
 382 D. ALH. MAG. OUI). I^IL^El).

tum contra pcsleni boiiiii cl cqiioriiin ct lingantur : cl dotur ci modiilla sambuci,

onininin aniniarmin, (juando trittnn cinn qiiia illa podcst. El si boc iiifra spatium
potii dalui' aniinalibus. Quando vcro sej)tcm dicriim non prodost, interlicia-
praedicto modo vcrmcs mortilicanlur, tur : quia non curabitur.
butyro mcnse Maio facto intingantur : ct Si autom canis non subtractione cibi,
per lioc etiam ipsi tumores depclluntur, sod naturali aliqua destitutionc in ma-
et ipsa loca uncta proedicto modo Hbon- ciem convortitur, tribus vicibus aut qua-
tius lingcntur : ct lioc ost canibus pcr- tuor butyro ad plenum eum rolice et si :

utile. ex hoc non impinguatur scnsibilitor,

Si autem tumor innatus in aliquo vermes habet sub lingua : et illos acu ex-
memljfo canis fucrit, ot cuni dcprimcro trabo, ct impinguabitur : et si tunc non
volucris dc binc, alccnm contritam in impingiiabiliir, nattirali dofoctu tendit ad
aqua cum pasta donec ad niodiim ccroe mortcm.
sc tractari pcrmitlat, supcrponc pannns : Si autem pigritiom in velocilateni
etiam cannabinus supcrpositus vaiet, nmtare volueris, panc avonatio peropti-
praecipue si cimino sit immixtus. Simili- me cocto ct bene fermentato assidue re-
ter lac acidum et bene commixtum et Occ : et orit cursu velox.
superpositum scdat dolorcm et totum Contra pulices unge oum oloo olivffi,

ccleriter tumorem. Adbuc lini

cxj)cllit ct rccodont non cito rovcrtcntur.
ot
semcn cum rcconfi sanguine coctum va- Incommoda autem latcntia praeterpr;e-
lct. Adbuc pannus cannabinus aqua ma- dicta accidentia canibus, sola ignis cale-
defactus et tumori a pilis bcno raso su- factionc et graminis comestione curan-
porpositus, valet multum. Adhuc bctula tur. Scias autom, quod sicut dicit Gale-
trita et apposita valet. Adbuc scneciones nus in primo libro dn Coinplexione, ca-
cum lardo reccnti triti et appositi fa- nis calidus ost vivus : morluus autem
ciunt idem, ot saniem funditus extrabunt, non. Galidus autem est respoctu hominis,
et ulcus et vulnus consolidant. et frigidus respcctu leonis : et similiter
Si autcni canis spinain vel aculoum in siccus ost respcctu hominis, humidus
pede aut in aliquo quovis membro Iia- autcm rospoctu formicoe et apis : ot ideo
bucrit, furfurcsca cum lardo trita ct ap- si cibi naturalitor sicci ot stiptici dantur
posita spinam ot aculcum ox.traIiit, ot sa- canibus, constipantur ct frecpiontor per-
niem donudando aperit. Hoc idcm etiam ount.
facit pulvis birundinellarum in olla nova Signum autcm constipationis est, quia
cum suis interioribus combustarum. Hic frcquentor gemcntes clamant, et de loco
pulvis servetur in pyxide, quia multum ad locum discurrunt, et ex nimio conatu
valet ad talia. doponcndi sicut febricitantos tremunt :

Si autom lymphaticus sive rabiosus ot hoc stepius videtur in catellis domina-

fuorit canis, statim sequestrctur ab aliis, rum, qui foro omnes ex ventris constipa-
ne alios incidendo in rabiem convertat. tiono moriuntur. Dctur ergo pasta avo-
Doctrina autem Arinetia rcgis Valcntise natia distemporata cum aqua calida, ad
est, ut canis rabidus in aqiia calida per modum spissa? pultis vel cibetur pane :

longitudinem corporis immergatur per avenatio molli formentato : et dctur ali-

novem dies, ita quod pedibus posteriori- quando scrum lactis, et liberantur, et ve-
bus vix terram attingat, anterioribus loces fiunt et sani : nec aliud extra pr?e-
sursum erectis : et tunc extractis de aqua dicta est, quod multum oporteat atten-
caput radatur, bcne dopiletur, ita quod
et dere in cura canum.
vulneretur corium. ot tunc succo botse Si autcm optimos ad custodiam facore
ungatur, et profundotiir s.Tpius : et si intendis, fortes eligo_, et omni die ligatos
qua comcdit tunc canis, eodem succo in- recludo, et de nocte solve, et erunt in
 LIB. XXII DE AlNIMALIBUS, TRACT. II 388

custodia mirabiles, nullum penitus cog- etiam quod hipis morsus a cane et in vi-
noscontes, nec ad domum tuam admit- no sumptus, cogit clamare sumentem.
tcntes. ILiBc autem cum ahis quoe ante deter-
Dicilurautem in libro scjaynitn aiii- minata sunt de canibus, sufliciant.
inaliuin, quod caro canis calida est et
sicca. Dentes autem canini sus[)ensi su-

per iclericium conferunt : et qui dcntes

canum super se habet suspensos, non 19. De capro,
illatrabitur a canibus, ut dicunt. Costa-
benlucc dicit, quod « si quis cor canis
suj)er se habuerit, non invadetur morsu Capcr ctcapra nota sunt aniuiaha, sed
canum : sed si ad ipsum venerint el ol- muUorum generum. Domesticum qui-
fecerinl eos, statim fugient ab eo. » dem Jongorumet acutoriim cst cornuum,
Dicunt etiam qui(him, quod si dens ca- et muhi lactis, nutrilum herhis et arbo-

nis niyri iu pahna teneatur, non hitra- rujn ramusculis, scandensmontes, et in

buut caues coulra tenentem eum : ct moMlanis magis pascua voh^is, fortissi-
ideo talem deulcm secuni ferunt latrones mum honte et cornihus in (|uo conve- :

noctium. Muher eliam in utero haborans nit cum ariete, de quo in ]'iatico dicit
a partu mortuo, si sumat de lacte canis (^onslantinus, quod si «iuadraginta
cum modico mellis, alleviabitur partus (hes fohis tamarisci pascatur, splenem
cjus. Stercus etiam canis sumptus con- non liabebit. Etinhbro (h^ Siinplici me-
strinyit ventrem, maxime si sit stercus ^*^»/ft dicit Serapion inducens (ialenum
ossa comedentium canum, et desiccatum dicentem, quod vidit capras fohis tama-
sit per viginti dies in mense Juho, (^t risci cibari, et invenit splenes earum par-
anto sohs ortum sumatur ad pondus au vissnnos, quas, ut dicit idem Gaieuus,
rei cuni decoctione galli decrepiti. Et hoc vidit serpentes excoriatos hngere, et
idem optimum est ad squinanliam et postea minus senescere et albescere.
aposlemata amygdahirum gulae, quia ve- llujusmodi animaUs sanguis buUiens
h)ciler constringit ea : et tritum eum se- de novo calidus extractus moUificat ada-
mine coriandri, et hnitum super aposte- mantem. Fel etiam hujusmo(h animahs
mata rubea, curat ea. pal[jebi-is vel supercihis supcrpositum
Dicunt etiam quidam, quod si sordes depilando facit non apparerepilos quia :

aurium canum congregentur, et ex eis acutissimum est, et forte facit idem in

Hcinia bombach novi inungantur, et in ahis pilis. IIoc etiam fel in terra in vase

crucibulo viridi in oleo extendantur, vi- aUquo repositum ad se dicitur ranas

debuntur capita ponentium omnia calva. congregare, ac si juvamentum ahquod
Gah'nus dicit, quod « caput canis coin- inveniant in eo.
bustum oleo infusum et sepo canis ejus- Est autem animal hoc discens percu-
dem, dcsiccat ulcera capilis et scabiem. tere cornibus forti ictu, ita quod quicum-
que sibi asserem vel scutum exhibuerit,
Dicunt etiam quidam, quod corium statim percutit, et aliquando sculum
virgaB canis involutum in terra in quam scindens hominem prosternit.
minxit aliquis, et ligatum supereum,pro- Hujusmodi etiam animalis sanguis si
hibet mingere quamdiu fuerit super diu reUcis nutriatur, si cum potrosiUno
eum. Si sumatur coagulum de ventre etvinopotelur, frangit lapidem in reni-
catuli parvuH, et cum vino confectum bus ot in vesica si pulverizatus accipia-
sumatur, dissolvit ad tempus lahorem ex tur. Jocur etiam comeslum dicilur con-
colica. Sordes otiam aurium canis cum sra visus valore obscuritatom.
vino mixlo statim inebriant. Dicunt Ilsec aulem gregatim vadunl, el si de
384 0. ALB. MAG. ORI). PR^D.
grcge atlractum fuerit, animalia quasi in animal visu cssc acutum, voccm liabcns
stuporem versa cminus adspiciunt. Fn dio dcbilem quam vcnator imilatur sibilo fo-
cum pascuntur,dicuntur respicere ea qua? lii : et tunc capreolum quasi ad sui gene-
eregione sunt opposita. In sero aulem ris aliquod animal prosiliens intcrlicit
respiciunt ca qua^ juxta sunt posila. vcl dcprehendit. J)c capro montano di-
Hoc autem multis herbis et serpentibus ctum est alibi, nec repcti oportet.
vcnenatis utitur ct prolicit ex eis,et hau-
sto melle multum debilitatur et forte mo-
ritur. Spinam vcl sagittam vclaliudalicui
membrorum suorum infixum habens,dici- 21. Z)e Castore.
tur extrahere polegio silvestri.
Culmo facto ex felle caprarum silve-
strium vcl domesticarum valet contra te- Castor est animal posteriores pedes
lam oculi. Ungues caprarum combusti habens anscrinos ad natandum, et ante-
facto emplastro cum aceto forti fortem riores ut canis, eo quod in terra frequen-
curant allopiciam. Gornu caprarum inci- ter ambulat.
ncratum si ex hoc confricentur dentes et Dicitur autem castor a castrando,
gingivic, confortantur ambo. Dicunt « non quod seipsum castret, ut dicit Isi-
etiam quidam, quod qui comedit duos dorus, sed quia ob castrationem maxime
testiculos capri, et coit, ex superfluo di- quseritur. » Falsum enim est, quod agi-
gestionis ejusdem cibi generabit filium tatus a venatorc castrct seipsum dentibus
masculum, nisi sit impedimentum foemi- ct projiciat castoreum, et quod si alia
na cum qua coit et si comedit unum,
:
vice castratus exagitatur, erigendo se os-
habebit puer tantum unum testiculum. tendat castorco se carere, sicut frequen-
Sepum etiam capri cum stcrcore capree tcr in partibus nostris est compertum.
confcctum fricatum super podagram le- Hoc animal dente dejicit satis mensu-
nit dolorem stercus etiam caprarum
:
ratse quantitatis arbores, et casas con-
combustum cum aceto aut cum mellc struit in ripis aquarum ante antra in qui-
confricando sanat allopiciam. bus habitat : quas etiam bicameratas
Diximus autem in antehabitis libris, vel tricameratas cum solariis facit, ut
quod est aliud genus istius animalis quod crescente aqua ascendat vel desccndat.
non magnum est, et curva ad modum Comportans autem ligna ad hujusmodi
unci habet cornua, quibus se tenet quan- structuras dicitur peregrinos castores ad
do cadit per devexa montium et ter- :
servitutem redigere, et resupinos imp-
tium genus est qudd caper montanus ct sitis intcr crura lignis ventrcm
supra
alio nomine hiber vocatur. Et de his sa- diligenler aptatis per caudam ad locum
tis dictum est in aliis libris *.
eedificii trahere, et sic domos exstrue-
re.
Pellis autem castoris cinerea est ad ni-
gredinem dcclinans et aliquando fuit
:

20. De Caprcolo. pretiosa, scd nunc parum valct. Spissi

autemest etcurti pili. Cibus ejus melica
cst piscis comedit etiam arborum cor-
:

Capreolus autem in cornibus magis tices.

praetendit speciem cervi, et dicitur hoc Gastoreum autem interius habet in

1 Cf. III de Animalibus, tract. ii, cap. 9.

 .

LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 385

corpore, quod calidam est et siccum,

nervos conforlans, etideo contra tremo-
rem membrorum et paralysim Lene
operatur, est enim divisivum et exsicca- 22. De catapleba.
tivum plilegmatici humoris.
Caudam liabet latam quasi corio squa-
moso pinguem valde et hanc in aquam : Catapleba est animal modicum, caput
vult semper dependere. Est autem cauda .Tgre fercns propter gravitatem, in ripis
apta ad natandum sicut gubernaculum Xili juxta fontem qui niger dicitur ha-
in navi sed ncm est verum quod num-
: bitans, adeo subtilis spiritus et venenosi
quam retrahat eam ab acjua, quia ex ni- in oculis, ut qui in oculos ejus otTende-
mio frigore glacialis aquGe retrahit eam rit, statim moriatur.
ab aqua et ideo falsum est, quod hoc
:

animal lutram cogat ut aquam hieme

circa caudam suam moveat ne congehi-
tur : sed prsevalet lutrge, et expellit 2:}. De Catto.
cam vel enim acutissimi
occidit : est

morsus. Tota autem caro ejus abomina-

bilis est prwter caudam.
Est autem castoreum quod in quanti-
tate sequali et compari extractum cum
humore qui circa ipsum est, et sic exsic-
catum, cum siccum
Cattus est animal a capiendo dictuni,
muribus infestum, et dicitur esse moribus
verecundum, et pulchritudinis amati-
vum. llabet autem colorem griseum gla-
fuerit, debet esse ciei fortiter congehatce similem hunc :

subtihs substantise, declinans ad colo- enim colorem habet naturalem, et alios

rem non nigrum, sed ob^curi sangui- etiam liabet ex accidentali cibo, ot prseci-

nis si autem est varium declinans ad

: pue qui domesticus est. Est autem mor-
nigredinem, venenum est, et quando- dax vaklo in multis simile leoni secun-
que interficit eodem die, et aliquando dum figuram, unguibus et dentibus ar-
convertit ad aliam malam segritudinem. matum sicut leo
Quando autem est bonum, est calidum et Carnom autem habet haxam etmollom :

siccum subtilissimae exsiccationis, et ideo et dicitur valere podagrse caro catti

confert nervis et paralyticis quando cum agrestis quando desupor inungitur. Fol
saliva calidum bil)itur. Bibi^um etiam a autom catti agrostis magni juvamenti
pariente cum cahxmcnlo ctmelle ad pon- est contraoris torturam. Accipitur autom

dus duarum unciarum post minutionem felUs catti nigri modietas uncia3, ctmisco-
sophense quce est vena hepatis in infe- tur cum zaml)ach, ot sic lit ox 00 sternu-
riori parte brachii, salubriter ojicit fce- torium. Fel otiam catti prsecipuc agrosti ex-
eum et secundinam : et hoc etiam modo trahithetum mortuum de matrice, quando
provocat menstrua salubriter, quia si fit ox 00 sulfumigatio subtus muliorom in
vena non minueretur, forte minus pro- os vulvse, et fuerit commixtum cum stcr-

vocaretur hoc etiam modo bibitum a

: core nigro alicujus catti vel ejusdem cu-
viris, calere facit testiculos. jus est fel. Idem etiam operatur fel catti

quando miscetur aquse colloquintidse,

et humectatur inde spongia, ottenoat po-

nos se mulier, et priecipue si tonol sub-

tus juxta extrinsecum os matricis.

XII
386 n. ALB. MAG. ORI). PRTl^D.
noi"a : ct lioc facere dicuntur in fme Au-
gusti oriente Arcturi sidere cum sole :

et tunc fcEminse per esum licrbae sylesis

2i. De Cato. vocatae uterum praeparant ut facihus con-
cipiant, eo quod propler duritiam virgse
maris non accipiunt semen nisi fugien-
Catum ferunt esso animal in Arcadia do. Agitatus autem cervus magis fugit
supcr ripam lluminis Tyberisliahitans in ad vias hominum publicas, quam ad
antris, infeslum bobus, ita ut trcs ali- latibula, ne sua occulta prodantur.
quantlo simul per caudas ad antrum tra- Geminos etiam cerva aliquando pa-
liat : timet autem hominem multum : et rit : ct ejus parlus castigatione pedum
cattum interficit et insidiatur ei. Est au- infra fruteta frequentcr abscondunt ne
tem species puhnonis ipsius adeo cahdi egrcdiantur : ct cum maturi riunt ad cur-
et subtihs veneni, ut ad modum flammee sum, assiduitatem ad currendum et fru-
consumat ea quse tetigit. teta transeunda docet, ne per condensa
currentes,cornibus hoereant et capiantur.
Dicitur etiam de hoc animah, quod
omnia visa rara miratur et audita : et
Zo. De Cervo.
ideo frequenter etiam videri propius
volens, et in fistuhs et in cantu delectari,
incidit in periculum captura^ vel mortis.
Cervus animal notum est, pro astate Dicunt etiam experti, quam tam cer-
culmos augens in cornibus et usque ad vus quam alite l)estise dj^calio tela et
sex annos, ut dicit Solinus : tunc enim spinas membris inllxas ejiciunt, quando
non ultra culmos, ut dicit, producunt, bibunt eum. Percussi autem a plialangio
sed in spissum cornua grandescunt. Quol quod est genus aranearum, cancros si

autem producant, non est certum. Ego habere possunt, comedunt, et sic vincunt
enim vidi cornu quod undecim in uno, et veneni virtutem.
undecim in aiio habuit. Piinius autem Dicunt eliam liaec animalia vitam im-
narrat, quod « cum sentit se cervus gra- munem a febribus habere, et ideo sanas
vari senectute, spiritu per nares serpen- valde esse carnes cervorum si mane ante
tes de cavernis extraliit : et cum veneno omnes alios cibos comedantur per duas
diifuso per corpus cPstuare se sentit, fon- lioras in aliqua quantitate quse totum in-
tem petens limpidum bibi.t, et sic a vetu- fundere possit corpus,
state pellis paulatim exspoliatus juvene- Dicunt etiam, quod Alexander proba-
scit : hoc puto ego verum non esse.
» et vit amplius per centum annos vixisse cer-
Senectutis autem ejus indicium certissi- vos circulis aureis insertis in naribus qui
mum est multitudo vel paucitas dentium, post mortem Alexandri per centum an-
vel nullos habere dentes si est antiquis- nos et amplius capiti nullum dederunt
simus. senectutis vestigium.
Natantes cervi per flumen propter pa- Venenata autem fugiunt, ita quod si

stum si magna est latitudo quam trans- etiam venenata jacula in locum corum
natare cupiunt, caput unius super clunes autem con-
jaciuntur, recedunt. Agitati
ponunt propter pondus cornuum,
atterius tra ventum currunt, ut ventus ab eis
fortissimum in primo, etdebihssimum in auferat voces canum. Unguentum autem
uttimo statuentes ordine, et sic se invi- etiam ex eorum medullis confectum,
cem supportant. immunem, ut dicunt, servat a febribus.
Coeuntes ad coitum insaniunt et pu- Cornua ejiciunt in aquis, ut dicunt
gnant pro fceminis usque ad mortis vul- quidam, ne cornu dextrum inveniatur
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 387

quasi aliquid in illo scntiant juvamcnti. dentifrigiuni, cmundat dentes. Combu-

Hoc lanicn ego comperi non generaliter stum autem et bibitum ad pondus unciae
esse verum : eo quod alibi abjcctum in et duorum aureorum restringit fluxum
siiva sub frondibus absconsum inveni sanguinis sine putrcdine, et valet contra
cornu sinistrum. fluxum intestinorum antiquum et contra,
Cervi pugnantes in pascuis victori ut dolorem vesicse, et abscindit bumiditates
domino obediunt. In partu observant io- provenientes ex matricibus, et valet con-
cum ad quem non nisi in una parte sit Cornu cervi combustum si
tra icteritiam.
introitus, ut ubi pugnando contra adver- potetur cum modico melle, expeliit ver-
sarium defendatur. mcs. Virga ccrvi desiccata et potata valet
Dicuntautem quidam, quod abortivum contra morsum serpentium qui dicuntur
cervi intra uterum maternum occisi, tijri, ex quibus fit tyriaca. Virga cervi
multum valet contra venerium si carnes desiccata data liomini patienti difficulta-
ejus comedantur. tem mingcndi aut colicam hoc modo ut
Dicunt etiam in spondili colli ubi ca- abluatur et potetur aqua ablutionis re-
put collo jungitur, quod basis capitis vo- movet mingendi difficultatem, et sedat
catur, vermes esse numero viginti. colicam.
Dicunl etiam in senectute in capite ejus Viscera autem cervi foetida sunt valde:
intra os oculi vespas et formicas generari, cujus causam dicit Plinius esse, quia fel

et aliquando progredi . Dentes autem dilfusum est in eis. Alii autem in auribus
quaternos hab(5t in utraque mandibula, cervi dicunt vel dilfundi, et
alii in cauda.

et inferius quatuor alios qui in masculo Plura autem de cervis in antehabitis di-
majores sunt quam in fcemina. cta sunt'.
Os autem cordis ejus exsiccatum et
pulverizatum contra cardiacam dicit va-
lere Platearius. Isaac dicit, quod caro
2G. De Chama.
ejus est melancholica dura ad digeren-
duin. Cerebrum autem ejus et sepum Chama bcstia ct alio nomine rufiiius
contra pulsum cordis valere dicitur et dicta, iniEthiopa sub eestivo tropico ha-
dolorem ancharum et laterum, et confert bens generationem. Estautem ad modum
ad reparationem fractura^ et lenificat eam. lupi in figura, maculis albis per totum
Sepum autem cervi si cum eo hat unctio, respersa : ludis apta, eo quod disciplinae
vermes fugat. Sanguis autem cervi frixus multum est perceptibilis, et in hoc con-
cum oleo si fiat ex eo clyster, sanat in- venit cum natura canis.
testinorum ulcera, removet fluxum an-
et
tiquum. Si potetur cum
vino, valet con-
tra apostemata venenata. Cerebrum ejus 27. De Chimera.
lenilicat apostemata dura si sunt in mu-

juncturarum. Serpentes
sculis et chordis
Chimeram dicunt quidam esse bestiam
etiam fugiunt odorem cornu cervi si inde monstruosam anterius altam et posterius
et ungue caput domus sutfumigetur. demissam in partibus Babylonia^ in Clial-
Dicunt etiam, quod cornu cervi deco- dffia inventam, mutus hislrionum plures
ctum cum aceto si moveatur in ore, se- exprimentem ct ideo vestilur, et dicitur
:

dat dolorem dentium et consolidat "in-

in vestitu gloriari quando pretiosis indui-
givas. Si sumatur pulvis ejus et liat inde
tu^

^ Cf. de Animalibus lib. II, tract. ii, cap. 3 ; et plura alia loca,
lib. VIII, tract. i, cap. 3 ; et tract. ii, cap. 1 et
388 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

28. l)c Coiifusa. 30. Dc Cuniculo.

Confusam dicit Solinus csse besliam Cuniculus est animal minus lepore,
iuunstruosam, cujus anteriora crura prre- sed fortius, in antris suIj terra habitans,
tendunt similitudinem brachiorum et vineis ul)i potest infestum, et colore et
manuum hominis, et posteriora prceten- hgura fere sicut lepus. Quserit autem an-
dunt similitudinem cruriura et pcdum tra in collibus terreis, et antra adcequat
hominis : quam tempore
bestiam dicit pulvere ne deprehendalur : in vespere
Goesaris Romam esse deductam et hanc : autem et mane ante antra sedet.
etiam temporibus nostris vidimus in sil- Coit autem posterioribus adversis eo
vis Sclavise deprehensam mascuhim et quod parvi seminis est, et virga maris
fceminam, sicut in antehabitis diximus : ad posterius dirigitur : et valde est sui

et prsBcedente tempore voces quasdam generis multiplicativum.

expressit : et hoc est animal de genere Est autem albse carnis et animal timi-
simiarum. dum : et ideo injuriatum relinquit habi-
tationem, quod videns grex totus de loco
transit, ac si indignetur adinjurias socio-
rum.
29. Be Criceto.

Cricetus, ut dicunt quidam, animal est 31. i)e Cyrocrothe.

parvulum, in terris habitans, capite vario,

dorso rubeo, ventre cadente, pilum
adeo tenaciter pelli habensinhxum, quod Cijrocrothes, ut dicit Solinus, bestia

citius pars peUis de carne recedit, quam est quse voces hominum imitatur, ocu-
pilus possit avelli. De antro etiam non los numquam claudit, in ore nuUam ha-

extrahitur de facili, nisi aqua ferventi bet gingivam, sed pro dente habet os
vel alia in antrum dilfusa humiditate : et unum continuum ne recondatur capsulis
in hoc convenit cum cuniculo et citello : clausum. Tantse est virtutis ut oninia

de qua bestia in superioribushujus scien- mox comminuat : et de lupo et cane ge-

tise diximus, quod habet pilum fere sicut nerari dicitur.
cuniculus, et non habet aures, sed vias
auditus habet sicut avis.
Gricetus autem est animal quod nos
hamester Germanice vocamus et est ani- 32. De Cyrogrillo.
mal mordax et iracundum.

Cyrogrillus est animal parvum debile

in terrae foveis liabilans, et animalibus

parvulis terrenis, hoc est, in terra habi-

tantibus in qua? potest infestum.
 LIB. XXII DE ANIMALTBUS, TRAGT. II 389

33. De Dama. 33. De Daxo.

Dama bestia ost magnitudinis capreoe Daxus animal est pingue valde, et au-
ligurte et pili, sicut cervus cornua habons xungia ejus valet ad ronum dolores. Est
non ramosa, sed plana, longa, et acuta. autcm animal latum in dorso, brevibus
Est autem cursu velox, vitae provida, cruribus, multum mordax, pilo plus albo
cornupeta in adversas sibi bestias. quam nigro, sed in dorso pluros habet
Tlaec beslia Arabice vocatur agazel, nigros, et in latoribus pluros albos : et
cujus caro fi'igida est et sicca hiemor- caput in medio nigrum, et in lateribus
rlioidarum generativa, nisi cum pipere habet album : et quando est domesticum,
et cinnamomo conficiatur et cum sinapi. mnltum ost lusivum.
Stercus hujus animahs crescere facit ca- Dicuntur otiani crura sinistri lateris
pillos et meliorat eos prffiparatum cum breviora esse quam dextri. Et hoc ego
oleo. non deprehendi cum tamen sa;pius hoc
:

Dicunt etiam quidam, quod cum eo si animal consideraverim. Sed durum habet
ungatur virga virilis, et sic coeat cum pilum, et estspissae pellis et est ad quan-
uxore sua, semper dfiiget eum. Si cum titatem vulpis.
lingua desiccata sufrumigetur guttur in Et est duorum generum dicitur enim :

quo est sanguisuga, cadet calcaneus : daxus caninus^ qui in multa rmditpcdeni
combustus impletus in concavum fistulae sicut canis et dicitur daxus porcinus,
:

confert. qui in duo lindit ungulam sicut porcus.

Dicunt etiam, quod si fel hujus ani- Morsus aliquando habet venenosos ,

malis et semon testiculorum vulpis et sed non semper. Dicitur quod scraboni-
piper et semen erucce de quolibel acce- bus et aliis vermibus vivit quia non est :

ptum ad pondus aurei et mellis duse un- volox ad venandum.

ciee, et hat ex eo electuarium, et ipsum

teneat mulier in lana quando cum viro

concumbit, concipit : et si fel sit ex f(B-
mina concipit foeminam : si autem ex 30. De Durau.
masculo, concipit masculum.

Durau dicunt osso bostiam crudelem

velocem et fortem, in vonatorem et ca-
34. De Damina. nes stercus intorquentem, et sic foetore
stercoris ot viscositate impcdire venato-
res ot canes ab insecutione sua.
Damina sive dammula bestiola parvula
est et deljilis, sicut dicit Tsidorus, vocata,
quia de manu fugit. Ilsec beslia cum pa-
rit, subito devorat secundinam antoquam
ad terram cadat, et hoc animal est praeda
aliis animalibus.
 :

390 D. ALB. MAd. ORl). mJE\).

ut (licunt, refrigorantiir ex aistu. Scd hoc

puto cssc fabulosum.
IIoc autcm animal proptor pondus sui

37. DeEale. corporis tosticulos luibet iiitra, ut sit vc-

locioris coitus, tamen tempore coitus
cmittit cos. Pellom habot nigram quasi
idem
£*«/<?, sicut teslaiur Soliuus,be- puniceani et scabiosam in quam cadiint

stia estut equus,caudamliabeus

similem muscae, quas in rugas contrahendo pel-

elephantis cauda% colorc nigra, maxil- lem interficit. Dicuutur etiam animalia

lam habens ut aper, cornua habcns lon- casta esse, et adulteria nescire, et com-
giora quam sit cubitus. Ad obsequium binata incedere temporc libidinis. Fortia

cujuslibet vecturae commoda esse dicun- autem sunt adeo, quod in cruce lignca
tur cornua : quia non rigent, sed moven- super seforant hominos duodecim, ct am-
membrum a junctu- plius, ita quod aliqui magni quadraginta
tur a radicibus sicut
ra : et ideo cum pugnat, aliquando pro- homines posse portare dicuntur. Duorum
tendit unum cornu, et alterum roplicat, enim generum esse dicuntur et nobilio- :

unum rescindatur vel LT,datur, suc- res eorum corporis ostendit magnitudo.
ut si

cedat alterum ad defensionem et hoc :

Crura autem corum sunt magna et
superius et inferius fere eequalis magni-
animal est aquaticum, et gaudet aquis
tudinis sicut columnee : et licet in multa
fluminum.
dividant pedem, tamen natura conjunxit
pedum digitos ut ex hoc pes fortificetur
ethac de causa etiam flexuras post ge-
38. De Elephante. nua in cruribus dicuntur non habere et :

forte habent ilexuras non laxas, sed stri-

cias : et ideo putantur non habere ab im-

Elephas est animal majus inter qua- peritis quia si nuUas haberent flexuras
:

drupedia, de cujus quidem tigura et coi- in cruribus, non haberent gressum ordi-

tu et generatione satis in antehabitis di- natum.

ctum est ', proboscidem habens longitu- Est autem caro ejusfrigidaet siccaabo-

dinedecem cubitorum, et utitur ea loco minabilis et qui gustat de ea cum aqua

:

quam in et sale et sominibus ferulae, curatur a

manus tam in bello et in cibo,

aliis operibus, et sonans aliquando sonat tussi antiqua. Decocta autem a liquefacta

pcr os : et tunc terribilis est sonus. Ali- cum aceto et semine feruloe si praegnans

quando autem sonat per proboscidem : et hanc gustaverit decoctionem projicit quid-
tunc efficitur dulcis sicut sonus in conca- quid habet in utero. Fel autem ojus ad

VD magnse fistulae. pondus aurei por nares immissum, dici-

Dicitur autem hoc animal timere mu- tur conferre conira caducum niorbum.

rem et abhorrere grunnitum porcorum, Extremitas hopatis comesta cum aqua et

ita ut aliquando fugiat ex his. Infestum foliis citranguli, valet doloribus hepatis.

autem dicitur csse tauris silvestribus. Stercus elephantis si inungatur indo co-
Dracones, ut quidam dicunt, magni cor- rium quo sunt pediculi apparenies, et
in

j.ore pugnant cum elephantibus, ot devi- dimitiatur donec desiccetur supor ipsum,
ctis eis bibunt sanguinem eorum, exquo. non remanebunt in eo pediculi, ^ed sta-

VIII, tract. cap. 3 et tract. v, cap. 2 et lib-

1
Cf. de Animalibus lib. II, tract. i, cap. \ ;
i, ;

lib. Vil, tract. i, cap. 5 ettract. ii, cap. 2; lib. XII, tract. iii, cap. 2.
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 391

tiin ogredientiir. Sepum elepliantis si equinis. Color autem corporis est intor
cum 00 ungatur patiens dolorom capitis, niyi-um et rufum ad nigrodinem decli-
confort ci. Dicitur etiam, quodsi uncia (lo nans. Pili autem ejus in aliis membris
osse elephantis cam decom unciis mcn- lanse assimilantur. Vox hujus animalis
tastri montani potetur ab oo quom primo cst sicut vox tauri, et cornua ejus mul-
totiiiit k^pra, confert ei plurimum. Si cum tum ad interius inflexa et ad pugnandum
stercore elephantis suirumigotur domus Iiabilia. Pili autem frontis hirsutam fa-
aut locus in quo sunt cynifos, fugantur ot ciunt frontem dependentes liinc ot inde
moriuntur. super oculos, et carot dentibus superio-
ribus sicut taurus, et crura ejus sunt rari
pili. In pedibus autem habet sotulares
corneos sicut equus : et cauda ojus est
39. De Emptra. brovis respectu sui corporis, et cavat ter-
ram pede sicut equus : corium habet du-
rum et patiens ictus, et carnem dulcem

Emptra, ut quidam dicunt, animal est et convenientem et ideo venatores

:

parvulum in (iormania, et est animal ipsum persequuntur et dum fugit vena-

:

cujus mas et foemina simul cibos congro- torem, abquando subsistit et pugnat

gant in eestate, quibus vivant in hieme : quando hissatur in fuga et tunc stercus :

et hos cibos per cumulos in tcrra rocon- por quatuor passus ejicit, quia fluxum
dunt : et naturaliter foemina in sumondis cum magna ventositate patitur ex timo-
cibis provida est et avida :mas autem e re. Prseter hoc autem etiam naturahter
contra parcus : et ideo mas cibi avidita- est multi storcoris. Et est mirabile, quia
te ab antro ciborum reconditorum ejicit cum appropinquat tempus partus hujus
freminam, et aditum obstruit, nec oam animalis, multa ejusdem speciei animalia
ingredi pormittit : illa autem e contra circa parientem adunantur, et egerentia
retroaditum occultum parat, et cibos multum singula stercora aggregant ad
vorando prodige consumit. Congregant instar muri circa parientem.
autem cibos foeni, et ideo in vere foemina
pinguis, etmas macie consumptus egre-
diuntur. Hoc animal est, quod miirem
montanum quidam vocant, nec invenitur 41. Be Equicervo.
nisiin montibus, et est major mus. qui
visus est in terra nostra.

Equicervus est duorum generum :

quidam enim est de quo pkira diximus

in pr{ehabitisi,quem noskngua (jormana
40. De Enchiro. e/m^vocamus. Solinus autem dicit equi-
cervum esse animal Orientis et Grceciae,
quod habet cornua mas non fcemina, et
Enchiros animal est Orientis ad ma- jubas habot per cokum descendentes us-
gnitudinem tauri, et est simile aliquan- que post scapulas, et barbam habet sub
tulum tauro, sed sunt in eo longi crinos mento, et soleas sicut equus, et corpus
descendentes ad duas spatularum partes : ad cervi quantitatem.
ot hi molkores et breviores sunt pilis

* Cf. II de Animalibiis, tract. i, cap. 2.

392 D. ALR. MAG. ORD. PRyED.
(\ quicte sumnia facih; concitelur, et ex
maxima coucilationc facih; sistatur et
quicscat.
42. DeEquo. Color autem naturalis equi qui in sil-

vestribus deprebenditur, est cinereus, per

dorsum linea fusca a capite usque ad
Equi dicunlur ab sequalitate, sivc pa- caudam porrecta. In domesticis tamen
ritate : co quodpartes antiquitus cruribus boni inveniuntur nigri, rufi, et albi ali-

jungebantur. autem animal notum

Est quando, et similiter grisei, qui quasicir-

fere uhique terrarum generationem acci- culis parvis intcrpositis nigros albis im-
piens sed illi
: dicuntur excellere qui in mixtos habent pilos. Dicitur autcm, quod

Syria et Cappadocia generantur. Secun- in pullo equi quando nascitur, caruncu-

dum autem quod videre possumus tem- la quicdam in fronte connascitur, qufc,

poribus nostris majores corpore a tertio adeo eflicax est venenum, quod statim
climate usque ad fmem sexti climatis interficit : scd equa mater illani himben-
procreantur, et preecipue in Hispania. do statim annihilat et abstrahit a pullo.

Fortiores autem et satis magnos etiam in Sunt autem apud nos inter domesti-
septimo climate procreari vidimus : et cos equos quatuor modi equorum, bellici
sunt plus durantes in laboribus quam hi videlicet qui dextrariiYOQ^^inv, et palefri-

qui a tertio climate vel quarto veniunt. di, et currikis equi, et runcini vocati.
In equis considerantur quatuor, for- Dellicorum autem equorum cst non
mavidelicet, pulchritudo, meritum, ot castrari quia ex castratione efliciunlur
:

color. timidi horum equorum est sonis mu-

: et

Forma autem est quando corpus est sicis gaudere, et sonis armorum excita-

validum et robustum et robori respon- ri, et cum aliis dextrariis congredi. IIo-

dens altitudo, latera longa, clunes ro- rum etiam est dare saltus, ct irrumpere
tundi, corpus totum musculorum densi- acies mordendo, et calce feriendo et ali- :

tate et plenitudine quasi nodosum, crura quando adeo diligunt dominos et mini-
fortiora et sicca et cequaliter a genu us- stros suos, quod perditis eis jcjunant et

que ad pedem porrecta sine nodositate et tristantur usque ad mortem. Aliquando

sine tumore et mollitie aliqua nuUas ha- etiam in tristitia lacrymantur. Et ex hoc
bentia nascentias. Pes autem sequalis et quidam pronosticantur de victoria futura
planae superficiei, hoc est, non asperee, vel quod succumbere debeant hostihus.
rotundus cum cornu concavo undique Palefridorum autem est vectio qme
terram tangens. equitatio dicitur : et horum etiam cst

Pulchritudo autem est, ut sit caput non castrari, ne effoeminentur.

parvum respectu corporis et siccum val- Sed currilium equorum est usus ad
de, ita quod pellis quasi ossibus immi- fugas et insecutiones prajcipue : et ne in-
neat, oculi magni quasi ante caput jacen- durescant eis nervi ex calore cursus,
tes, aures breves et acutse quasi in ante castrantur, ut frigiditate et humore oc-
porrectae, nares apertse quas cum bibit curratur siccitati qute ex calore motus
profunde in aquam mergat, cervix ere- cursus inducitur.
cta, coma densa, cauda magna et longa Runcini autem sunt qui habcntur ad
et tota corpore soliditate fixa rotundi- labores onerum vel tractus quadrigarum
tas. et rhedarum : licet etiam ahi aliquando
Ad 7neritum autem deputatur, ut sit his hiboribus deputentur.
audax vahle, pcdibus terram fodiens et Similiter sunt quatuor equorum nio-
terens, hinniens membris tremens hoc : tus : cursus qui ex saltibus in cquo
enim fortitudinis est indicium et quod : componitur, trottatio, ambulatio, et pe-
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 393

ditatio. Cursus autem porlicitui- quaudo annorum, subtrahantur tres vel quatuor
siuiul autoriores pedes elevautui- et post- iihroe. Si autem debilis sit etpullus, sub-

eriores simul, et equus se impingit an- trahatur libra et dimidia vel ad plus duse
terius. Trotlatio autem quando velocius, librse. Et si hiec evacuatio omittatur,
quam in ordinato gressu in appositis la- eveniunt multa inconvenientia, quse se-
terihus simul anteriorem cum uno
unum cundum diversas actiones diversa sor-
posteriori levatpedem. Et hoc modo fit tiuntur vocabula. Aliquando cnim incur-
eimm peditatio, sed est praeter equi cou- runt quasi qusedam ulcera quee in carne
citatiouem. Ambulatio autem fit quando vagantur, et culem in diversis pei'forant

simul in eodem latere unum anteriorem locis. Aliquando autem pruriginem, sive
et unum posteriorem levat pedem : sed impetiginem, aut serpiginem. Et ali-
suavius ilhi perlicitur si juxta terram non quando incidunt in scabiem et tunc :

alte levando, sed quasi trahendo ducit uno corrupto etiam alii secum comma-
pedes, et aliquantulum citius anteriorem ncntes corrumpuntur tribus modis. Uno
quam posteriorem ligit pedem : diflicilius quidem modo, quia dcntibus aliquando
autem quo magis a tali modo motus de- se inviccm equi scalpunt et quaudo :

viaverit. Unde necesse est optime ambu- unus C(U'ruptus est, per anbelitum etsali-
lantes e({uos frequentius cespitare, prse- vam corrumpitur alius. Secundo autem
cipue in via aspera. quandounusfricatse ad locumubisefricuit
Est autem equorum magis conveniens alius : humor enim corruptus infundi-
pabulum durum quidem non ventosum^ tur loco : et hiccorrumpit aIium,quando
et hoc est avena, veltriticum, et aliquan- tangit ad eumdem locum. Tertius modus
do spelta :minus autem couvenit hor- et prcccipuus est quando per anhelitum
deum, et minimc siligo propter venlosi- corrumpitur aer, et hic corruptus in sta-
tates. II i autem qui cito impinguare de- bulo facile corrumpit omnes alios, eo
siderant equos, tortucas cum pabulo mol- quod calidi sunt et humidi, et talia
li decoquunt : et ex hoc equi falsam et corj)ora facile corrumpuntur. Signum
magnam accipiunt pinguedinem. autem hujus est, quod et pueri qui
Est autem hoc animal cui plurim?e ac- calidi sunt et humidi, prohibentur- acce-
ciduut inlirmitates quos oportet marescal- dere ad segrotantes ne ex sanguine corru-
cum cognoscere, qui curare habet equos. pto corrumpantur.
Aliquando enim in equis abundat san- Si sanguis do vulnere equi alicujus ni-
guis corruptus vel etiam uon corruptus. mis fluat, filtrum aliquantulum combu-
Et signa hujus infirmitatis sunt hoec : De- stum per se vel semiustum et in sicco
lectat eum fricari, fcetent egestiones ejus urticae madefactum desuper positum,
prseter solitum, urina efficitur rubea et juvat vel sumatur fungus quem quidam
spissa, oculi rubei aliquando et lacrj^mo- vocant vesicam lupi, aut etiam pulvis
si. fungi illius, et misceatur cum stercoro
Aliquando etiam per corpus ipsius porci qui gramina vel herbas campostres
nascuntur pustuke, quee magis digitis dopastus est : et hsec bene contrita mul-
sentiri quserunt quam videri propter pi- tum calida emplastrentur super locum,
lositatem. ot usquc ad tortium diom alligentur. Va-
Aliquando etiam amittit voluntatem lot etiam ad hoc storcus equi contritum.
comedendi propter repletionem vaso- Adhuc autom pulvis autiquse jumpIoB
rum : tunc enim minuendus est equus de sive pepli si supponaturpulvis auricularis,
vena in medio colli descendente. Minua- et Siope vulneri injiciatur donec slet san-
tur autem tlebotomato non spisso secun- guis. In omnibus autom apostomatibus
dum equi fortitudinem et. setatem. Si ot vulnoribus equorum
cavendum est ne
enim fortis est et quinque vel amplius lumen lunse cadat super equum, et prse-
394 I). ALB. MAG. ORD. PRtED.

cipuc supcr locum locsum : lumcn quia exoritur. Esca cnim a stomacbo digcsta,
luuoe cquo Iseso frcqucnlissime morlcm catorc suo scmper mcfiorcm succum fra-
inducit. hit ad sc, ct in sanguin(sm commutat in
jMmpislus infii"mitas equi est cx abun- vcnis, ct cx Imjusmodi caforc et humorc
dantia sanguinis provcnicns : ct nascitur confovctur et nutritur equus. \li cum
in superiori parte oris, juxtadentes ct in- malus sit sanguis, caforc pectoris equi
ter dentcs protensa inflatio, ita quod sul- aliquan(fo ad gullur ct ad finguam dcri-

ci qui inter dentes sunt eminent, ita quod vatur propter motum linguse ct fraenum

escam dimittit cquus de ore recidere. Si comprimcns, et tunc linguam putrcfacit.

autcm istse inflationcs magnae sunt, opor- Signa autem liujus finguge maiae sunt,
tct quod fcrro inferius tenui ct curvo ad quod fingua cxcoriatur pblcgmate gluti-
lioc parato, in modum talem ^ scilicet noso, quod etiam fiuit tuiic de orc cqui,
parato candcnti inflationes exurantui- aii- et vcnae sub fingua nigrcscunt. Contin-
quantulum. Si autem parvse sunt, una git ctiam lioc malum afiquando ad pedes
earum remotior a medio minuatur, donec dcscendcre ettunc equus vix stare potest.
:

sanguis exeat vel etiam sulcus ipsc per Cura autem hujus est^ quod ulcerosi-
medium incidatur. tas et viscositas quae sub iingua est, pri-
mo radatur, et postea duo coclearia fuli-
Foscdlse sunt inffationes intra os equi ginis et unum salis commisceantur, et

in labiis natse contra extremos dentes, bene tcrantur, et uno capite aiii com-
quffi infiationes in medio nigrescunt. misceantur, et ex iifis locus fricctur :

Nascuntur autcm ex comcstione gelida- postca duae venae quae sub fingua
rum ficrbarum et asperarum sub labia et sunt, incidantur : et deinde quarto vei
maxiilas diu jacentium, et in iocum pro- quinto die vena coili secundum pro-
prium pabuium equi in ore equi locari portionem fortitudinis equi minuatur.
non pcrmittunt ut in iampisto. Curatur Quidam vcro dicunt in principio hujus
autem htec infirmitas per imnc modum. infirmitatis quasidimidiam unciam san-
Ferrum fiat gracile anterius ad modum guinis dcbcre subtrahi. Si autem malum
stili, et incurvetur in uncum, ct sit benc lioc ad pedcs descenderit, tunc oportet
acutum, et cum iiio in mcdio cutis fo- quod infra tertium vel quartum diem su-

scelfa pcrcutiatur et extraliatur, et cum pra sotularem pedis in quoiibet pcde

exsiccatus fuerit locus, forfice bcne acuta intus et extra quoiibet pede flebotomato

vel cultello cutis in rotundum abscinda- minuatur.

tur, quae texerat foscellam : ct tunc sa- Scias etiam, quod caput equi macre-
natur. scit et siccatur si antequam septem annos
habeat, saepe aqua frigida abluatur et

Barbulse quaedam fiunt in palato equi fricetur coilum autem ejus grossescit ct
:

siccae in modum conorum mamiilarum crines ejus melius crescunt, si aqua cali-
aiicujus bcstioiee : et quando ultra quan- da saepe ac benc juxta scapulas liumecte-
titatem parvi grani crescunt in longitudi- tur, et crines digitis scaipantur et prope

nem, cquum a comedendo impcdiunt. caput, scd non cum aqua calida, sed
Cura autem hujus infirmitatis est, quod cum frigida : quia caput debet esse graciie.
unco ad hoc parato, sicut jam diximus,
barbulee de palato trahantur, et sic juxfa Stiva quaedam est infirmitas, quae ac-
palatum forcipe vci forficc abscindantur. cidit in colio equi. Est cnim stiva quod-
dam instrumentum inflexibiie, etper me-
Malum in lingiia equi aiiquando nasci- taphoram dicitur infirmitas haec stiva,
tur : quia cx putrida esca saiungadinem quando coliupi equi sine dolore huc at-
putridum et phlcgmaticum gcnerante que illuc flecti non potest, nec potest es-
 LTB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 393

cam nisi per inlervalla accipere, ct quasi moris cx quo nasciiur apostcma, ct se-

rapiendo accipii a terra qnod accipit fc- cundum alia accidentia ex quibus ali-
stinanter. Oritur autem ex scapularum quando nascitur heec infirmitas.
pondere et extensione nervorum coUi, et

estcx repletione. Cura autcm hiijus est, Ficus est mala congelatio humoris ru-
quod rubese equi de manu laveniur forii- bicundi coloris vel lividi, vel etiam fusci
ter ct cx uiraque partc colli juxta yibbum sinc pilis cxtracorium crescentis in mo-
colli subulacandenti perforcntur, ita quod dum ficus maiurcB unde etiam tale no-
:

caro juxta collum aliquantulum aduratur men accepit. Nascitur etiam ex nimio in-
sinc contactu nervorum : et hoc fiat in tcrcuianco sanguine. Cura auiem istius
quinque locis per colli longitudincm, ci morbi cst, quod si gibbus fici in collo vcl
pcr quamlibet perforationem licinium dc in alio membro laius apparuerit, oportet
canuabo vel lino vcl de piiis caudai equi quod tunc eo latius de corio quod figu-
immittatur, ct quindecim diebus sic di- ram lici ambit, findatur, et bene aperia-
mitiatur et moveatur filum, ut humorem iur, ita quod foramen in mcdio rotun-
educat. Quidam tamcn in cura liujus in- dum fiat. Inter ficum auiem et sanum co-
sum-
firmiiatis in sinistra parie colli juxia rium ponatur pasta subtili farina Ijcne
mitatem colli multas faciunt toriuras et gluiinosa vel argilla si pasia in promptu
licinia non immiitunt. Quocumque au- non habctur, ne forte sanum corium loe-
tem modo primo vel secundo liat per daiur. Fiat autem posiea dc viridi mar-
omnes quindccim diesde aqua iepidaom- rubio tortula bene irito et calefacio supcr
ni die collum ei scapula» equi abluantur lapidem calidum vcl ferrum latum cali-
etfomententur. dum, et bene calida heec tortula fico im-
mittatur, et comprimatur quamdiu est
Turtse sunt quaedam apostemata in su- calida, et cum frigidita fuerit, apponatur
perficie carnis intra cuiem cxoria in mo- alia calida, et sic fiat donec iicus incipiat
dum panis qui tirrta vocatur. Fit auiem albescci'e. Deinde fiant tortelli de nasiur-
maximc ha3C infirmitas ex abundantia iio aquaiico vel viridi ct cortice arboris
sanguinis humorisque intercutanei putri- nucis : illi toriclli super ficum compri-
di. Aliquando etiam nascuntur quando mantur vicissim calcfacti donec aequalis
caro leeditur ictu aUquo. Cura autem fiat cor'io sano gibbus fici, et bene per-
hujus est, quod corium super medium mitiatur cxire humor putrefactus. Dcinde
turtse incidatur, et postea tamen subtus pulvcre calcis vivse vel pulvere creta' cum
ubi inflatio delituit et humor qui intus qua fiunt pcrgamena, ficus impleatur, et
est, commoveatur et benc fricetur, et sic fcrro aequalis laiiiudinis cum ficu combu-
toius cxprimatur humor : ct postea im- ratur usque ad carncm vivam ct corium
missa zona tantum fmdatur de corio quo- sanum, cavcndo diligenier ne nervorum
adusque ad sanum corium fissura de- aliquis qui forte ibi est vel musculus vel
scendai ei quidquid putredinis vel pu-
: mcmbrum sive junctura aliqua ferrotan-
tridse carnis inveniiur, abjiciatur, et vul- gatur : et tanc fimus bovis rcccns vel
nus stuppa impleatur, et sic fiat omni stcrcus galli vcl columba' cum sapone
die donec vulnus perfecte sanetur. Si au- bene tritum etcommixium pci' duos dics
tem cestimetur quod itcrum collectio fiat alligetur: et tunc cum aliquo uugucnto
tahs apostemaiis, iicrum corium linda- calido pcr diem scmcl inungatur, ut pcn-
tur, et digitorum expressionc putrcdo tamyron, vcl aliud simile donec sanctur :

exprimatur, et ex uiraque parte colli pri- et tunc aliquamdiu aqua frigida lavetur et
mo die et septimo et nono ct quiniode- foveaiur locus.
cimo minuatur : et hoc fiat provida con- autcm gibbus fici fuerit latus
Si in
sideratione secundum proportionem hu- summitate secundum longitudinem et la-
 390 D. ALB. MAG. ORl). PRyED.

iiludiiioin, (>t juxta saiiuivi coriuin ruciil lisiis ac juitiidiis ctlcctus, emplastiiim fa-
slrictus, accipiatur uuiini [iliiin dc scri- cium de farina fabic vcl Iiordci ciim mcl-
co ct scta vcl pilus dc cauda pulli cqui le et vino insimiil coclis doncc inspisscn-
virginis qui non coierit : et lucc simul tur, ct super dolorem appositum ju-
cocta ct complicata, fiat cliorda cum qiia vai.
corium fici strictissimc ligctur : etsi laxe- Adhuc autcm cmplastrum factum de
iiir, iicrum religctur doneccadat per scip- mcllc ct radice cbuli cl aliea; ct brionioe

snm id quod in ligatura apprcliensum et lilii super dolorem nervorum ligatuin

est. mulium confcri. Altendendum etiam,
Si autem iterum ficus renascatur, tunc quod si nervus pcr longitudinem vel
oportct circulum pastse vel argillce tcna- obliquitatcm incidatur, non de facili con-
cissimse, sicut supcrius diximus, circum- solidatur, et forie impossibile est ipsum
ponerc intcr sanum locum et Iresum, et consolidari. Cum auicm ialis incisio ali-

findere ilcum, et mel calidum infundere, quando facta fuerit, longi vermes tcrrae
quia illud est mundificativum, providcn- qui limibrici tcrrse vocantur, accipianiur,
do diligenter ne mel calidum per sanam et bene contriti cum melle commixii, ca-
pcllem disiillet : et post paucam moram leliant ad ignem, et parum ad ignem ca-
tam mel quam circulus abstergantur, et lefacti, nullo alio mediante medicamine
sanetur locus laesus, sicut dictum est su- apponantur : Iioc enim juvat.
perius.
Si autem tales nascentise in corpore Voiarum incisio aliquando fii in equo,
cqui mulise crescunt, oportet quod se- et hae inciduntur per medium sicut inci-
cundum suoe foriitudinis proportionem ditur lignum cum Ne ergo tunc
serra.
minuatur. sanguis vel reuma ad membra fluat dc-
Si autem forte locus nervosus fucrit, bilia sicut sunt oculi ct pedes ct caetera
cavendum esi ne ncrvus aqua frigida la- niembra, Co-
Iia^c incisio sic fieri debct.
vetur : quia nervus ipse frigidus est per rium in loco incisionis primum aqua ca-
naturam, et ex aqua in stuporem verti- lida fomentatum, et a pellis primo ra-
tur et putrescit : et si necesse fuerit quod sum, manibus diu friceiur, iiaquod ape-
nervus ipse incidatur, melius est praeci- riatur aliquantulum, et tunc ab alio corio
dere quam pungere, vel lapide conierere: elevatum lindatur corium secundum lon-
quia nimius dolor puncturiie impedit sa- giiudinem vena3 qusefindenda est, et tunc
nitaiem magis quam pripcisio, nisi sit de vena a carne scparetur et iindaiur : et si

nervis magnis qui abscindi non possunt. grossa est ct repleta, extrahatur ex fis-

Cura autem nervi sic kesi, calidis debet sura sanguis quantum sufficit, et tunc
fieri et perforativis^ sicut oleo, et san- clevctur cum sude mollis bgni ad spa-
guine, et melle bene coctis, quibus fo- iium duorum digitorum, et tunc filo mol-
mentari debet locus : et fiat emplastrum li ligetur ex utraquc parte ejus quod ab-
de pulvere baccarum lauri et cimini et scindendum et quando fuerit facia
cst :

commisceantur, mel apponatur, et fo-ei venarum cx utraquc par-

prsecisio, capita
ramen aperiurae apertum scrveiur donec ie aliquantulum adurantur, et tam filum

totum egrediatur pus. Si auiem nervus quam capita venarum extra vulnus de-
lapidis percussione vel casu equi vel pendeant, ut a vcna quie inicr ligaiuras est
alia de causa obiundaiur et stupescat, putrcfacta, Icviter abstrahi possint tam
prius cum aqua et cinere ligni calidis for- fila quam partes abscissse vence. Si au-
fomentetur et comprima-
titer fricetur et tem sanguis in aliquo membro et prseci-
tur : unguento calido qiiod Iia-
deinde pue in pede congregatus fuerii, antequam
beri potest ungatur et fortiter fricetur. extrahaiur debet vena ex inferiori parte
Si vcro caro sit vulncrata et nervus col- ligari, et non ex ea parte quee ad cor di-
 UB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 397

rigitur, et tunc apcriri, ct sanguis ex- potest, et forte ex hoc inffatur, oportet
ibit. quod postquinque dies quando maturura
est pus, apertura corii pus extrahatur,
Si ncrvi aut musculi spatulae ex pun- ita quod digitorum compressione noxius
ctura calcaris vel ex alia causa Isedantur humor exire compellatur.
vel etiam inflentur, radantur primo pili

in circuitu, et tunc calido oleo vel sagi- b]st autem morbus cqui qucm quidam

miue lardi siepe locus hesus ungatur : et radunculum vocant: est autem tumor
tunc folia absintliii vel ejusdem teneri ra- latus rubei coloris, occupans cutem et

musculi vel cbuli l)ene conterantur, et carnem usque ad pi'ofundum cum ingen-
cum emplastrum
butyro conliciantur, et ti continuoquefervore, et cutis pulsatione
inde factum superligetur, etforamen pun- loci illius : et hoc secundum fit in vulne-
cturse aliquamdiu apertum detineatur, et ribus et in puncturis nervorum ac mu-
sic curabitur. sculorum atque in magnis laesionibus dor-
Si autem hujusmodi infl itio sine adju- si ct lateris animalis, aliquando etiam ac-
torio medicaminis diu stans inveterata ciclit sine aliqua extrinseca laesione : sicut
fuerit, coriumin fine ad duas extremita- etiam in homine aliquando accidit in loco
tes ul)i infiatio desinit, caute aperiatur, et in quo confluunt humores, quamdiu hu-
zona immittatur, cavendo de nervis et mores conlluentes sunt in motu et ma-
venis, et hsec moveatur donec prius col- nent in fervore tali autem membro non
:

lectum extractum fuerit. convenit nisi frigidis tangi, ne membro

Si autem juxta collum ex punctura illi vel vicino dolores majores eveniant :

spatulae aut lateris inflatus fuerit equus, vel ne forte ad interiora humores conflu-
oportet quod inzonetur in pectore : et ant et mortem animafis inducant si calida
tunc cavendum est ne nimis prope spa- apponantur, quae attractiva humorum
tulam hsec liat inzonatio. esse dignoscuntur. Oportetergo sic fluen-
Infiatio autem frequenter lit quando tes humores emplastris repercussivis re-
aqua frigida per puncturas intra corium pellere, et evaporativis educere, autcom-
equi ex motu calefacti intraverit, et post- priinere, aut desiccare. Nascitur autem
ea per duos vel tres dies sine hibore et infirmitas haec ex sang-uinolentis humori-
sudore quieverit. Cura autem est, quod bus superabundantibus ad hesum locum
priuslocus infiatus cum ebulo aut levisti- defluentibus, propter debilitatem a se re-
co aut absinthio bene sufTumigetur, ut pellere non valens, nec ad evaporationem
loca la^sa bene sudent : deinde furfures aut ad saniem mutare. Divcrsificatur au-
tritici in fsece vini vel bonae cervisise vel tem radunculus secundum diversita'em
succo ebuli vel foliorum sambuci com- qualitatis et naturae humoris qui in cor-
misceantur usque ad spissitudinem, et sic pore dominatur.
loco Iseso aliigentur : et tunc duse vel In cura autem ante omniaoportet coi;-
tres zonse si opus est inter spatulas et ilia noscer(! originem omnium causarum,
equi caute, ne nervi lajdantur, immittan- ut secundum quod causa postulat, medi-
tur : quia nisi caute fiat^ nervus qui a camina adhibeantur. Oportet ergo scire
virga usque ad j)ectus medium ven-
per quid in principio, et quid in augmento,
treni descendit, aut magna vena lateris quid in statu et quid in declinatione sin-
laedetur. gulis causis adhibere conveniat, et ma-
xime in tumoribus : quia tumores in
Si autem equus inter cingulas ex eo divcrsis membris ex diversis accidunt
quod nimis cinctus diu pergit, laBdalur, causis : ct ideo gravia pericula ct muh
aut forte in vena lateris pungatur, et toties instabilia corpora efliciuul, ni-
propter stricturam sanguis emanare non si difigenter congruissuccurratui- uiedica-
398 D. ALB. MAG. ORD. PR7ED.
minibus. Si autcm sanguinem suhtrahi Jissime seccnlur, et in sanguiriefrigantur,
propter pleiiitudinem conveniat, minutio ct calidum hoc alfigetur.
tiat in contraria parte doloris, lioc est, Est adhuc aliud emplastrum ad tumo-
si inferior pars dextr.Te molestetur, de su- rem repellendum et comprimendum ubi
periori parte sinistra^ sanguis extrahatur. cutis est integra radunculi. Sumantur
Si vero superior pars molestetur, extrn- tresmensurce fimi arietis, qui numquam
hatur de inferiori sinistra;. Et hoc inlelli- aqua madefactus fuerit, et dua^. mensurie
gendum est si fluxus est in principio vel succi herbte benedictie sive gariofilatae,
in augmento : si autem estin declinatione et tantumdem crudorum ovorum vitelli,
vel statu, fiat subtractio illius partis. et una mcnsura mundi sepi arietis, et una
Verbi gratia, si tumor in femore vel ge- fioris farinae sifiginis vel frumenti, ethaec
nu descenderit, fiat minutio in pede. Si omnia bene commisceantur, et afiquantu-
vere tumor ex multo tempore jam trans- lum coquantur, ct cafidum totum alfige-
acto fervore et impetu doloris minuatur tur.

atque color mutetur, et tamen spissushu-

mor grossitudine sua loco inhsereat Strmigulina dicitur infirmitas : eo
quasi quiddam glutinosum, et aliter non quod omnes meatus gutturis equi per
possit auferri, locus aliquantulum pro- quos anhefitus ad nares a profundo pe-
funde scarificotur quando equus est ca- ctoris dirigitur, cum tussis gravedine con-
lidus, et tunc spissus humor et sanguis stringitur. Sit igitur ex putrida esca et ex
appositione ventosse extrahatur : et tunc contraria, et ex aqua nimis spissa. Phleg-
sicut vulnera curentur ipscE plagse scarifi- ma enim in pectore et corpore equi coad-
cationis. Fit autem medicamen empla- unatur, et causatur in eo multa otiosita-
stri generalis, quod optime facit ad secan- te. Fit etiam aliquando ex sicca esca cum
dos omnes tumores, scarificationes, ra- pulvere commixta, vel ex potu nimis fri-

dunculos, dolores et adustiones ferro gido, vel etiam intempore frigido quan-
factas et duras, et ad calidos tumores do nimis de eo equus sumpserit, et prius
infrigidandos ac moHificandos. Sumatur iUud sine calefactione vel sine cooperto-
absinthii pars aliqua cum vitello ovi, rio in frigido loco steterit, et maxime si

et cum tantumdcm puri sanguinis et antc hoc lassus fuerit et vacuus ab esca.
commisceantur, etmodicum subtilissimce Sanguis autem nullo modo attrahatur do-
farinse hordei vel avenee addatur, et lo- nec phlegma maturatum fuerit, et reuma
co doloris in hieme calidum, in oestate per os et nares sine tussi desinat, et an-
autem frigidum apponatur. hefitus secundum morem sani exeat ani-
Est autem aliud empLastrum quod ra- mafis. Quodsi sanguis forte fluat, humor
dunculum curat et tumores et vulnera difficile excoquitur ex frigiditate quse con-
sanat et hoc est, quod duse mensurae
: tingit ex sanguinis inopia, nisi valde in
succi apii, et dxix vini cum una veteris eo sanguis abundaverit. llsec autem in-
auxungiae a sale mundatse commiscean- firmitas equuni ad perniciem cilo dedu-
tur, ita quod auxungia liquefiat, et per cit, si cito, hoc est, infra octo dies labo-
vasa coletur tunc enim sal in fundum
: raverit. Est autem attendendum, quod in
descendit : et cum factumfueritfrigidum, hac equus laborans infirmitate, frequen-
duae mensurse crudi mefiis commiscean- ter infra duodecim dies evadit, vel inmor-
tur, et his omnibus flos farinse triticese veUam transibit, et tunc pericfitabitur.
usque ad inspissationem addatur, et hoc Sic igitur dictis de causis accidit stran-
caHdum radunculo apponatur, et valebit. gufina.
Fit etiam emplastrum ad tumorem dis-
pergendum cute integra existente. Porri Accidit autem aUquando etiam ex ni-
igitur gracifibus radicibus abjectis subti- mia frequentatione alterius equi strangu-
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT, II 399

linam patientis propter anhelitum, sicut cqui ex utraque parte cannse gula^ ita

jam ante dictum esL quod zona distet spatio trium digitorum :

Cura hujus inrirmitatis est, quod acci- et hse zonse dimittantur donec cadant per
piantur cortices alni arhoris, qme cre- se, vel donec a strangulina equus sane-
scunt super ripas aquarum, et henemun- tur.

dcnturah exteriorihus superfluitatibus, et

ponantur in oUa nova, et aqua clara su- Cancer morhus est equi, qui corium
perfundatur, quse hulHat fere ad consum- latc comedit cum carne, et est coloris fu-
ptionem, et iterum alia et tertia infusa sci, eo quod ex nigro et spisso sanguine
huUiat usque quod fere consumatur : et generatur. Si autem hic morhus lahium
tunc id quod remanet cum sagimine lar- e(jui comedat, semen cannahi valde de-
ditautumdem sit sicut aquse et hoc to- : siccetur, et pulvis suhtilissimus inde fa-
tum cohitum hene et depuratum in disco ctus superaspergatur his in die donec sa-
vel alio vase ponatur, et cum aliquo in- netur. Interim autem ah omni aquse hu-
strumento in nares equiponatur, etcaput mectatione praeservetur, et sanguis si-

equi capistro vel frseno fortiter sursum nistrse parlis colli, si necesse est, extra-
ligetur donec liquor a narihus in caput hatur.
decurrat : et tunc pascatur herhis calichs
aliquihus quae calefacere et extenuare Frenes morhus vocatur, eo quod in eo
possunt Immores. Furfures etiam ad hoc morho maxima discursio equorum renes
pkirimum valent. Si autem hiems est, equi mordicat, et immohiles facit : hestia
comedat herham qute dicitur seneciones, vero ipsa sicut ex gutta caduca ad terram
et pultem tenuem de tritici furfurihus cum cadit, et sic humores ad cor discurrunt :

aqua. Si vero strangulina ex frigiditate et ideo cito aliquando infra duas horas
capitis vel tussis siccaj pectus equi concu- moritur. Hsec autem passio ssepius in ca-
tiat, herha quse dicitur seniper viva trita lido quam in frigido accidit tempore prop-
cum aqua ad transgluttiendum ei detur ter humorum calefactionem.
trihus diel)us. Odorifera etiam calida jux- Est autem cura hujus infirmitatis, quod
ta ipsum ad calorem excitandum ponan- vena grossa quse est inter amhas coxas,
tur, et quae interiora humectent. Adhuc et vena qua3 suh cauda est, per spatium
autem folia ehuli et seneciones tritae im- longitudinis quatuor digitorum a natihiis,
ponantur ei, et valent. Adhuc autem te- incidatur^ ut sanguis a natihus extraha-
gulffi calidae et alia calida super eum po- tur. Et hoc fiat cito, quia differre eva-
nantur, et prsedicta herha, et pannuslinei cuationem in tali passione est periculum.
humidi, quihus tegulae circumvolvuntur, Sanguis autem usque ad defcctum lere
equo circumponantur, et herha in vase fluere sinatur, quiaimmoderata repletio
ponatur, et nares equi inde sutfumigen- immoderata indiget evacuatione. Si au-
tur, et cooperiatur caput equi ne ad alium tem renes dehiles post aliquot dies con-
locum nisi ad nares possit evaporare, et valescere non valeant, duae cocturse per
sic diu sutrumigetur : et si fumus forte medium renum equo fiant, et trifolium
nimis cito aqua calida naso im-
deficiat, coctum cum adipe tritum ssepe desuper
ponatur deinde ante aliam escam radix
: imponatur, no adusta loca sine pilis appa-
malvaj cocta et contrita cum hutyro quod reant.
non est salsum, vel cum sagimine com-
mixta, in collo equi ut transgluttiat, po- Cormi vocatur inllrmitas, eo quod
natur, et puls facta de foliis malvse et se- corium in carne dorsi vel sola caro antea
necionum, et detur equo. Adhuc autem Isesa videatur sicut cornu indurata. Solet
quod zonse lini vel can-
valet in casu isto vero contingere quando equus ex nimia
nahi hene mundati ponantur per collum sarcina Iseditur et inllatur, et quando gra-
400 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

ve onus super se lulerit antequain infla- nu superposilum locis perforatis in

tio sedetur. Accidit etiara aliquando cum cornu instihetur, ita quod ad interiora

tcrgum laesum sit, et inflatum et excoria- per pannum penetret, ct postea aUo
tum, et antequam omnino sanetur, equi- panno mundo super priorem pannum
tatur, et ex multo labore tergum
niultum supposito equitet;ir, donec equus su-

sudet calidumetiiumidumsudorem. Cum det hene poslea necesse fuerit de

: si

autem hoc accidit, oporlet quod per tres eodem sagimine in ahquo vase cohecto
Ycl quatuor horas selhi non remota stare
equus cum penna inungatur in h)co cor-

in pace permittatur, doncc tergum sit

in- nu donoc penitus evelli vah\^t, et postea

frigidatum, et iterum sic sella remanente testudiues cum suis conchis contrilai dc-

iterum equitetur : quia ahquando cornu super emplastrentur donec cornu soh^a-

accidit cum pili nimis longi sunt, quia tur : et si necesse sit eum equitare, inte-

tunc sudore coadunantur et villosi efli- rim emphistrum auferatur. Ahlato autem
ciuntur, ct forte aliqua dura rcs, sicut hi- cornu ulcus cum stuppa non multum in-

pis, vel Hgnum, vcl pannus involutus ( st cisiva, sed hene mundata semel in die im-

inter sellam et dorsum, et tunc tituhat pleatur : stuppa enim Uni vel cannahi

pondus, et h^iditur equus. magnam habet efticaciam ad ulcera vel

autem raduncculus in cornu accide-
Si vulnera mundanda et sananda^ et ne ca-

rit, et latera et dorsum occupaverit, ante-

ro mortua innascatur : sed caveatur ne

quam cornu totum sive in majori parte stuppa madeliat.

aufcratur, animal moritur, aut vix evadit
et cum magno hahore. Est
hujus infirmitatis, ut pili circum circa
radantur et si cornu sine apertura sit et
:
radunculo, quod per totum cornu scariQ-
cetur multis scarificationihus, et in pro-
autem cura Caro mortua in vuhiere equi nascitur
cum cura vuhieris prulongatur aut non
congruis curatur medicamentis. Signum
autem Jiujus infirmitatis est, quod hajc
caro ahquando cutem transcendit, et aUi

fundum, ut laesus sanguis possit exire. Si carni non assimilatur, et in tactu non

autem inflatura sit diu inveterata tunc :

sentit de faciU. Si ergo cutem transcen-

per duas horas aqua cahda locus fomcn- dat et dura sit, rasorio acutissimo usque

tclui- ante scarilicationem, in qua aqua ad honam carnem incidatur, nisi vense ve

apium vel elleborus vel mir, quod alio nervi impediant vel urtica GrGeca immi-
:

nomine morsiis gallbue vocatur, sit tatur :enim corrodit carnem mor-
htec

decoctum, ut sanguis suhtilietur. Postea tuam. Deindc fimus hovis recens appona-
emplastrum factum de ehulo et apio et tur vel stuppae cum viteUis ovorum ma-
fohis samhuci hcne cum modico
contritis defactse diem aUigentur,
usque in tertium

sagiminis vel vino calefactis caUdum su- ita tamen quod ante hoc ferro candenti

perhgetur : aut emphistrum factum cum vulnus ahquantuhim excoquatur, et post-

succo morsus galUnae vel senecionum vel ea saUva ponatur.
suhtilissima farina sihginis vel frumcnti
cum quatuor vel quinquc ovis caUdum Caro ctiam mortua sine ferro deponitur
apponatur, et post hoc corium cornu cum hoc modo. Accipiantur tres partes calcis
candenti subula per diversa loca perfore- vivse, ct duffi concharum ostreorum, et
tur, etposteacum grosso panno cannahi una saUs, et una cornu cervi, et subtiUs-
vel Uni cornu tegatur, ita quod pannus sime conterantur et commisceantur cum
cornu undique quatuor digitorum latitu- forti lixivio vol urina hominis : moUor ta-

dine excedat, et postea frustum lardi ha- men hoc urina pucri virginis^
est in ot

culo de corilo vel salice infixum super commixta formentur in modum panis, et

tlammam accendatur, ila quod sagimen in furno decoquantur, et postea in puh-o-

per haculum decurrens, per pannum cor- rem redigantur, et hic pulvis semel per
 LTB. XXIT DE ANIMALTI5US, TRAGT. II 401

(liem super carnein niurtuam apponatur. Aliquando etiam nascitur ex morsu allc-
Si autem in aliqua parte vulneris citius rius equi farcinam patientis.
caro viva appareat, quam in alia, illa pars Est autem curatio istius citius provi-
in qua viva caro apparet, stuppa aliquan- denda diiigenter, et quam citius (leri pot-
tuluni madefacta cum saliva impleatur, est : quia si in musculosis et nervosis et
et alii parti pulvis injiciatur donec ubique ossium juncturis et in iocis cavernosis
caro viva appareat : deindo stuppre ma- contingat, difficuiter curatur. Sic ergo cu-
defacta^ aliquantulum in butyro vel sagi- retur : Consideratur enim si infirmitas in
mine apponantur, donec viva caro cuti si- anteriori curpuris contingat, et ex sangui-
ve corio coaequetur. Et postea, sicut su- nis abundantia, tunc de vena coiii mi-
perius de sanatione vulnerum dictum est, nuatur : deinde tres manipuii gariolilatap,
sanetur. et tres piantaginis, et tres agrimonise, et
Dicunt etiam quidam, quod qui recipit unus radicis raphani, et cum aqua putei
ossa crurium vel lateris equi et cornu cer- vei foveoe parum Iiumectentur, et dentur
vi vel arietis et veteres scissuras solearum equo ad giuttiendum. Aut empiastrum fa-

de coriis, et unumquodque per se teratur ctum de gariofdata et radice raphani cequa-

et pulvis fiat de quulibet, et de cujuslibet liter acceptis et cum modico vetcM'is sapo-
pulvereaequaliteraccipiatur, et bene com- nis vcl mellis contritis super foramina
misceantur, et ad utilitatem referantur :
pilis abrasis alligentur, Yei de puivere
quia multum exsiccat vulnera, et rodit atramenti adusti et caicis vivse et sapo-
carnem mortuam. Quidam etiam his ap- nis et aiiquanto meile puivis liat et intra
ponunt origanum et corticem quercus. Si foramina ponatur : et hoc fiat bis in die

vero oporteat animal interim sarcinam mane et in sero donec inlirmitas desicce-
ferre, tunc interim stuppa vel emplastrum tur. Si autem sint niniis stricta foramina,
auferatur, et peracto labore vulnus cum cum rasorio aliquantuium amplientur, et
vino calido, aut urina, aut aqua maris, interim stramen hordei vel frumenti vel
vel salsa, aut aqua in qua origanum vei f(pni comeciat equus, et ab avena custo-
apium vel marrubium vei ebolus cocta diatur, et a potu aqua?. Si autem iocus
sint, locus iavetur, et iterum de supradi- non in cavernis ossium vei muscuiorum
ctis aiiquod aiiigetur. fuerit, sed in ioco carnoso : tunc autem
Est iterum emplastrum ad maiam car- cum rasorio incidere et denudare umnem
nem auferendam si albumen ovorum et occuitam carnositatem usque ad prufun-
vetus sapo liqueliat^ et cum puivere cal- ditatem farcinae melius est quam furis
cis vivae desuper ponantur iimini bene punere emplastrum, ac postea cum ferro
commixta, et mediocriter spissa, et fe- calido adurere locum, et deinde empia-
stinanter superposita, et valebit. strum de farina Iiordei vei siiiginis et vi-
tellis ovorum agrimonia vei porris con-
et

Farcina est infirmitas a farciondo di- tritis bene factum apponatur. Quidam
cta, quge ex niniia carnis humectatiune etiam omnia foramina furfuris puite im-
et immoderata vocabulum
repletione plent, et deinde subula calefacta usque
sumpsit quam quidam vcnncm vocave-
: ad finem foraminis adurunt.
runt, eo quod superfiuus Immur in carne Si equo grana iiordei vel aiicujus al-
et cute foramina facit quasi foramina ver- terius biadi dentur, aut aiicujus iegumi-
mium. Nascitur autem ex sanguine reu- nis grana pro pabuio ministrentur, et
matizante extravenas frequentius. Aii- ha?c grana niliil parum ma-
penitus aut
quando etiam nascitur ex magna piaga sticaverit, et sic ventrem suum su[)erim-
vel ictu et iivore, si ii;ec infra du(js men- picvcrit, calor naturalis sfomachi pro ni-
ses curata non fuerint, et sint in iocis mia replelione illa non putest digerere,
concavis et inter spatuias et in iateribus. neque caput suum I)ene sursum tenere,
XJI 26
m D. ALB. MAG. OUl). PRyED.

secl illud nimis a sc exicndil, (^t siticns tcncaliir doiu'c illa transgliiltiat, ct sic
nimis polarc dcsiderat : fproptcr quod pcr Ircs sempcr dies in manc liat, ncc
multi peritiam cquorum lial»cntcs suis ]»crmiltatur intci'im aliquid comcderc
equis post nmltum laborem primo mode- aut jjotarc nisi parum aut nihil iisquc ad
ratam escam palese vcl foeni antcquam horam nonam. Item manipulus unus
potent, ct dcinde grana sparsa ante eos sambuci et unus ramusculorum miricte
bis vel ter paulatim projiciunt, ex qui- valdc in aqua coquantur, et aqua per
bus non multum simul accipere possunt pannum colata projiciatur infra corpus
donec fame aliquantulum remissa bcne cqui si non vult potarc.
masticarc consuescant : et si annona Quidam ctiam pcriti in marcschallla
quam dant, nimis dura sit, illam ter vel cxtrcmitatcs savinse ct abrotani ct gcni-
quater benc humcctant. Si autcm sicut stae minutatim fractas pabulis equorum
prtcdictum equus supcradimplcalur,
cst, pcrmisccnt ut comcdant, ct aquam sal-
cura cjus est ut a potu custodiatur doncc sam dant ad potandum. Adhuc trcs ma-
egerat et urinam faciat et si dicto mo- : nipuli vel quatuor siliginis per unam ho-
do a potu non servetur, ex nimia infla- ram in aqua jacere permittanlur, et
tionc granorum ct humiditate aqu?e suf- postea iidem manipuli in aliquo loco ad
focabitur, aut fluxum vcntris patictur, ct qucm ventus accedcrc non potcst, super
multum laborabit in illo. Si autcm in nudam tcrram deponantur donec pullu-
uno dic vcl duobus stcrcus vel etiam uri- lare ct germinare videantur, ct postca
nam non emiserit, duas partcs radicis minutatim sccentur, et successive per
ebuli et unam radicis flammula} ct unam quod quolibct dieunusma-
trcs dics, ita
malvarum accipe, ct in aqua bcnc coquc, nipulus equo vacuo ventrc ad comeden-
et dccolato illo potus cquo dctur ad quan- dum dctur.
titatem scyphi unius, ct deindc cquus pa- Si equus mingere non potcst, et minus
rum laborct ut calcllat, ct deinde coopc- hilaris sit solito^ ct tumor apparucrit in
riatur : ct si infra scx horas non cgesse- venlrc ejus, pro ccrto pcriculum vita?

rit, alius scyphus supradicta? dccoctionis portendit. Accidit autcm Iktc inflrmitas
detur cidcm. Sunt tamen quidam qui ip- aliquando cum diu pcrrexerit post appc-
sa die manum pcr postcrius cqui immi- titum mingcndi, ct mingerc non cst pcr-
tentes, grana attrahunt, ct sic viam apc- missus. Aliquando ctiam accidit ex subi-
riunt, sed primum est salubrius et ra_ ta frigiditate quam patitur equus post
tionabilius. nimium calorem, et aliquando ex alio ali-

quo accidentc. Curatur autem tunc pcr

Vermes autem aliquando in ventribus Imnc modum. Accipiatur manipulus unus
equorum superabundant et hujus infir- : radicis acliori, et unus cbori, et [unus
mitatis signum est, quod frequenter agrimoniffi, ct unus apii vcl trifolii, ct
cquus super latera volvitur, et ventrem in aqua fontis bcne coquantur, ct postea
pcdibus posterioribus scalpcre nititur, et ex illa aqua duo aut tres scyphi in gu-
pili in eo quasi in horripilatione stant lam equi projiciantur ut transgluttiat.
erecti, et gracilior efficitur solito : et nisi Deindc ducatur per campum cursu me-
cito succurratur antequam vermes intc- diocri donec sudare incipiat ct postca :

stina perforent, raro aut numquam eva~ cum palma sub ventre circa ilia cito et

dct. Nascuntur autcm ex mala esca cum fortitcr fricctur, et ducatur in locum in

potus inopia. quo cqui mingerc solent ct hoc seepius :

Hujus autcm inhrmitatis hsec est cura, donec mingat ct dcinde juxta rivos
fiat :

quod omnia intcstina juvenis gallina! ac- fontium aut in pratis pascatur. Attcndcn-
cipiantur, et integra et calida in collum dum autcm est, quod equus quanto ma-
equi projiciantur, ct caput equi sursum joris est vacuitatis, tanto magis se ex-
 LIB. \XII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 403

tendit ad mingenduiii et ideo caven-

: liquore coquantur donec mollescant, et
dum est ne post talem extensionem cito postea quod durum est radicum, abjicia-
cursitetur : quia forte nervus aliquis exi- tur, et moile cum veteri auxungia bene
liret de loco suo vel debilitaretur si non commisceatur, et de illo ad solem vel
prius per paulativum motum in statum ignem equus in locis pruriginis perun-
membra redirent post talem extensio- gatur. Adhuc ad eamdem curandam
nem. pruriginem sumatur nasturtium aquati-
cum, et marubium rubeum, quia istud
Prurigo dicitur o, pruriendo vel ai'den- est majoris efticacise, et cum siligine liaic
do, et in hac equus se dentibus morden- bene trita commisceantur, et ex illis

do scalpere desiderat, et assidue stare equus in loco la-so l)ene fricetur.

delectat. Nascitur autem ex putrido san-
guine vel ex combustosanguinoso phleg- Scabies quaedam intirmilas est in cute
mate immixto^ et pra^cipue quando equus equorum, et dicitur scabies, eo quod
in autumno cum parva esca et potu ni- squamas sicut sunt pisciura vel ferri pur-
mis Laborare compellitur, et postea cito gamcnta a se emittit, Nascitur autem ex
re(|uiescit, et post maciem cito sine mu- nimio vel pulrido sanguine, et ex eis-
talione pingucscit, et quando cito post dem unde prurigo solet nasci accidenti-
hiborem et sudorem in nocte non tergi- bus. Fit etiam aliquando ex usu alterius
tur, et non bene tergitur, et postea pur- equi scabiosi cum se dentii)us invicem
gatur. Ahquando etiam nascitur ex subi- scalpserint. Aliquando etiam contingit
ta infrigidatione quando post iaborem et ex hoc, quod escam simul accipiunt, et
sudorem in frigido loco stare non tectus de uno loco in quo pabuium primo sump-
in pace dimittitur. sit scabiosus, postea comederit alius,
Prurigo vero primo juxta cainem in aut forte si ad eumdem locum successive
collo parvis incipit ulceribus, et per to- confricant, aut de eodem panno vel stri-
tum corium et corpus depilato equo se gile successive purgantur scabiosus et
diffundit : et nisi cito succurratur, in sca- sanus.
biem convertitur. Curatur hsec inlirmitas per hunc mo-
Est autem hujusmodi inlirmitatis cura, dum :enim est scabies, oportet quod
si

quod si sanguinis abundantia in causa primo e(|uus minuatur deinde cimi stri- :

fuerit, equus est minuendus, et sagimine gile purgentur loca scabiosa donec ali-
calido loca prurientia fricanda, etdie tcr- quantulum sanguinent, et postea forti
tia cum lixivia bene lavandus est equus, lixivia seepe laventur. Haec autem lixivia
et lixivia liat dc cinere vel favilla mani- fithoc modo : Accipiantur tres partes ci-
puli hordei adusti et aqua. Potest etiam neris de fraxino, et du?e de favilla stra-
fieri ablutio forti cervisia vel aqua in qua minis fabarum, et una calcis vivce, et
marubium vel mirica vel herba benedi- commisceantur, et deindc vasi foramen
cta, quam quidam cicutam vocant, vel habenti infundendo imponantur, et bene
grana hordei, velramusculi cboli et sum- conculcentur, et coagitentur : et id quod
mitates in quibus vigeat adhuc virtus per foramen subtile exierit colatum per
naturahs, et haec omnia diu sint cocta, et cinerem, in puro vaso colligatur : et si
exinde loca pruriginosa bene abluantur : vis probare si bonum sit quod fecisti,
et cum quod sfrigilem vo-
purgatorio, ovum gallinge suaviter in iilo ligatum in
cant, bene fricentur,
et postquam desic- medium immitte ot si sustinetur ovuni,
:

cata fuerint loca, sequenti die bene un- bonum est, sin autem profundatur ovum,
gantur de ungucnto, quod (it hoc modo. non maliim estquod fccisti
valet, sed ot :

Radices rubeae campestris et radices ci- hanclixiviam qui(hun vocant capitellum,

cut<e accipiantur, et cum jam antedicto Et cavendum est valdc ne tam fortis li-
 40 i 1). ALB. MAG. ORI). PK/EI).

xivia ad sana loca devoniat, quia forto ot do corLice nigric spina', do qua fit en-
dcpilarot ea. Poslquam autom locus laj- caustum pr^dicto modocum duabus ollis

sus a lotura tali desiccatus fuorit, locus extractum. Multum autem valot islud
ad solem nngatur vel ad ignem de un- oloum contra omnem equorum scabiem,
(iuonto quod rocipit pulverom sulphuris, et contra omnem cutis inhrmitatem. Cum
aluminis, ollobori nigri «qualitor libram, autem ungitur equus, tribus vicibus vol
ct soniinis et pulveris herbae quae dici- pluribus ungatur per diom si nocosse
tur pcs eqiii, sive ungula cahallbia, ot fuorit, et a die unclionis usque ad sox-

argonti vivi uncias tros : et conliciatur tum vol nonum diom custodiatur ne un-
sic : Argentum vivum cuni modica anxun- guentum lavotur vol confricationc corpo-
gla conteratur donec colorom suum amit- ris deleatur.
tat : deinde pulveres jam dicti cum reli-
qua addantur auxungia, et simul terantur Est et alia equi infirmitas, qui supe-
atque bene commisceanlur ot usui totum ros vocatur, quando collectio aliqua in
sicconfoctnm servetur. membris siccis coUigitur, et calore mo-
Fit etiam ok^um ad scabiem sanan- tus equi ad modum ossis induratur. Na-
dam por hunc modum : Accipiatur inte- scitur autem superos praecipue in mom-
rior cortox qui ost inter lignum ot exte- bris siccis, quibus fortis motus oxorco-

riorem corticem arboris, quam quidam tur, et nascitur in loco juncturarum, eo

bul vocant, quee Latine mirica, a qui- quod calore motus nutrimentum melan-
busdam autem dicitur silex, et corlex cholicum nimis ad ossa attrahitur qua :

proprie liber vocatur, de quo candelae juncturse quod multum est a se exi)ol-
fiunt aliquando ad illuminandum : et do- lunt, et caloris efficacia exsiccat, et indu-
puratus cortex per parva dividatur, et in rat juxta juncturas, et ox hoc nigrescunt
ollam novam in fundo tria vel quatuor nervi, et motus juncturae laeditur, quia
foramina habente dosupor bone tecta po- quae laxa fuit^ stricta ex superosse effici-

natur, et ad ignem lentum ponatur sic- : tur, et equus incipit claudicaro. Cum au-
que sub lare alia nova ot
olla suffossa tom primum gencrari incipit, citius con-
bene vitrata ot liquorem qui in ipsam sidoratur quando tibiae equi lavantur :

stillaverit sine combustiono rotineat, ot quia tunc apparet collectio humorum in

directe stet os ejus sub foraminibus ollse tumore juxta juncturas laxas quando pi-
alterius : deinde dua^ partes argilhe tona- li ex humore aqua» deprimuntur et con-

cissimse cum quarta parto storcoris equi jacent. Est autom aliud signum antoce-
bene conterantur, et ex illa argilla ostia dens istud, quando scilicet calet sensibili-
olhne ubi ad oham conjungitur, optime ter crus juxta juncturam plusquam alia
liniantur, ne flamma in oam possit in- loca corporis hoc enim signum est su^
:

troiro vol fumus vel evaporatio aliqua peros ibidem calore attrahente erumpe-
exire : et si fumus por aHquem exit lo- re. Equus autem sic dispositus ad supe-
cum, iterum de argilla hniatur. Postea ros vel habens ipsum, crure saepe cespi-
circa ollam superiorem ignis de carboni- tat et impingit ad loca aspera propter
bus fiat vel siccis lignis, et tunc olla in- difficultatom flexionis.
ferior postignom talom de terra tollatur, Curatur autem secundum hunc mo-
et dehoc quod in ea est, calida loca sca- dum Stantes piliabradantur postoa vo-
: :

biosa equi perungantur cum panno in ro cum unguonto pentamyron multo-

illud oleum immisso. ties ungatur, et bene fricetur, et cali-

Adhuc autem fit oloum do cornu cervi da tabula de cornu cervi cum buxo sae-
comminuto^ et do cohituris factis do suc- pe superponatur, ut unguentum calore
co hgni fraxini, ct do nio(hilla sicca sam- ipsius bene ad superos perveniat. Un-
buci, et do succo silvestris mali arboris, guentum autem pentamyron dictum sic j
 :

LIB. XXII DE AxMMALIBUS, TRAGT. II

fit : Accipe vcteris annonce apii duas ne, et una salis l)ene conterantur, et in
partes et duas sagiminis ovorum, ([uod testa supra
carbones ponantur donec be-
lit hoc modo. Yitella ovorum duriter in- ne comburantur, et postea ille pulvis sic
fra ova cocta circa accipiantur, et in pa- in corium mittatur : et calidus superossi
tella ferri supra lentum ignem tamdiu alligetur, et per unam diem et noctem
coquantur, et cum
semper cochleario ligatus dimittatur, et corium superossis
moveantur, ne patellse adhaereant donec in pluribus locis scarificetur, sed pilis
faex a sagimine bene separetur et bene ante abrasis caro veteris sotularis in me-
couglobetur et tunc iilud sagimen acci-
: dio foraminis caute linicatur, ne pulvis ad
piatur, et duse partes guttcie mellis et una sanum corium perveniat et illud laedat
virginese cerie et purae, et una gutta picis et postquam supradicta ablata erunt,
resinse, et quinque partes de oleo lauri- aequaliter cum
melle vel aliquo alio un-
no. Oleum vero laurinum sic fit Baccae : guento ungatur.
subtiliter conterantur et in aqua diu co- Amplius quidam superossum cum ca-
quantur : deinde per forteni pannum li- lida subula perforatum pilis abrasis cum
neum et spissum colentur, atque duobus viridi virga et mediocriter grossa corili
baculis fortiter exprimantur, cumque cortice ablato fortiter et diu per totum
aqua infrigidata fuerit, illud pingue quod superossem fricant, ac deinde emplastrum
supei"natat, cum penna colligatur et usui factum de vitellis ovorum et duriter co-
reservetur. Omnia ergo ista quinque ctis valde calidum per tres dies ita quod in
praedicta simul supra ignem ponantur qualibet die
cotonem, sicut
cilHgant et
donec liquefiant, et liquefacta simul pcr priedictum est, circa superossum appo-
pannum colentur : postea isto unguento nunt. Quinque etiam vel novem rotuli
rigidi nervi equi ungantur el superos iiant de radice raphani, et supertegulam
maxime quando in ipsis crescit
: sed calidam ponantur, et unusquisque per se
juncturis, ibi non est laudabile ignem supcrossi alligetur,
quousque infrigide-
vel emplastrum multuni corrosivum ap- tur :postquam recesserit, mitigantia
et

ponere, sed sicut praediximus, ungatur. ad cutem sanandam adhibeantur.

Visi sunt enim quidam imperiti qui lae- Cfilx utrum sit viva vel non, sic vide-
serunt nervos propter ferri super junctu- tur : Calx bene sibi cohaerens in magni-
ras appositionem. tudine ovi infra aquam cooperta ponatur,
Amplius si superos in junctura sit, tali quia si in parva hora dissipatur per scip-
modo bene auferri potest Corium super- :
sam, et ex illa aqua caluerit, et parum
ossis pilis abrasis in pluribus locis cum fumciverit, viva dicitur. Sin autem non,
gracili subula perfodiatur, ita quod per- dicitur viva.
foratio ad medietatem supcrossis perve-
niat : deinde baculus per medium finda- Attactus est infirmitas a taiigendo di-
tur, et fortis pannus lini vel cannabi im- cta,quando videlicet pes posterior tangit
ponatur in fissuram, in quopanno invol- nervum pedis anterioris, qui in crure in-
vatur in nodum fimus arietis et parum terius est, nervum tumet
et tibia circa
salis, et in Ccilido melle vel butvro et sa- afiquando, ahquando non, et idem
et
gimine aequaliter acceptis bene calefiat, gressus equi contrahit impedimentum.
atque nodus panni calidus cum baculo Curatur autem sic, quod pili circum-
fisso super superos saepe comprimatur stantes primo abradantur, et deinde locus
donec cutis albescere incipiat : et locus scarificetur, ut sanguis coagulatus inde
superossis per septem dies ab aqua serve- exeat, providendo ne nervus cruris scarili-
tur, ne aqua ad superos deveniat. catione lajdatur : et si attactus novus est,
Amplius ad idem curandum duae par- post scarificationem gallus per niedium
tes calcis mundatae, et una de forti sapo- dorsi fissus vivus palpitans cum omnibus
i06 D. ALB. MAG. OUl). PR.El).

interioribus calidus desuper ligctur. Si au- rum, hiimoros ad postcrioros pcdos do-
tom diiitiiis allaclus sinc niodicanicnto scondunt, ot por fiigus socpioiisihi cojigii-
duravit, accipiantur i'adiccs lilicis cl be- lanlur, ct aliqujindo gonoiant inllationos
ne trita> cum modico mclle vol butyro a pedo usque ad genu. Aliquando otiani
calclacto apponantur, vel radiccs altea^ scissiira' liunt ac si crus sit scarificatiim.
prius in aqua coctse donec mollescant Aliquando autem dum est in principio
cum pauco aliquo ungucnto vel pulredi- hsec infirmitas sine inflatione est, sed
ne contritse apponantur per modum em- horripilatione cognoscitur, quia pili pe-
plastri : vel duo cochlearia sagiminis ac- dis ot cruris in modum sotarum porci
cipiantur, et tria fuliginis et mellis, et eriguntur. Accidit aulem niaxime in hie-
unum salis, et aliquantulum accti, vel de nie, ot aliquando in vere, prsecipue circa
fecibus anliqufe cervisiae, ot unus mani- principium, et raro in a^stato. Aliquando
stupparum cannabi vel lini, ot bsec
piilus otiam evenit in autumno, prsecipue circa
omnia bene contrita superligentur calc- fmem.
facta por modum emplastri semol in die Est autem curahujus a-gritudinis, quod
donec dolor recedat, ot circa attactum pilis abrasis inter ungulam sic scarilice-

cum tenui et curvo cauterio fiant parvse tur locus, quod solummodo cutis incida-

et longa^ torturse, quibus nervus non \ce- tur, ne nervi vel arterise Isedantur. Ante
datur : et postea cutis Isesa cum lardo scarilicationem voro oportet diu crura ot
spisso non multum calido superligato pedes aqua topida foveri ut humores at-
curotur. Si autem corium propter onipla- tenuentur : et postea accipiantur duse
stra calida nimis ruptum fuerit, curetur monsurse calcis vivse, et duse salis, et

unguento pentamyron dicto, quod {lori dua^ subtilissimse farinse siliginis, ot tres
anto docuimus *. Equus etiam aliquando fuliginis, etcum aceto vel vino conteran-
per frigidissimam ot glacialom aquam emplastrum indo factum aliquan-
tur, et

genua infrigidatur in ner-

transiens ultra tulum calidum super locum doloris Ji-
vis poplitis cruris et si immodiate
et : getur.
postquam de aqua exierit, infrigidatur, Si autem bsec infirmitas per aliquod
propter contractionem et rigiditatom ner- tempus inveterata fuerit, tunc oporlet
vorum inflexibiliores nervi efticiuntur, et pedein rotro super juncturam socari, ut
solitam amittit velocitatem, donec per Iiumor exeat, sicut exit gummi ex arbore
calorem iterum nervi relaxentur propter : viscosus et coagulatus. Oportot etiam ut
quod oqui adaquandi hiemo parum ad in corium versus gonu fmdatur, ita quod
aquam sunt inducendi, et in sestatc mul- cum ligno per modum subulae facto ner-
tum. vus qui ibi invenitur ot ad modum gra-
Eiunt etiam qutedam posteriorum cru- ni hordoi factus est, sursum elevetur, et
rium ot pedum Isesiones, quas quidam aliquantulum foris extrahatur, ot illo ex-
mulas vocant et in tempore frigido fa-
: tracto absinthium vel apium vel ra-
ctoe, quando equus via diflicili et ca^nu- dices apii cum vetcri auxungia in subti-
lenta via pergens, multum laboravorit, lissima stuppa cannabi vel lini bene con-
et poster csenulentis et madidis pedibus trita ot mundata et immixta desuper eni-
in loco ubi parum straminis est vel nihil, plastrentur, et inflaturse, et vense tibia-
ad prsesepe super nudam terrain vel la- rum infra crus et oxtra omncs per mo-
pidem tota nocte frigido steterit tompo- dum minutionis aperiantur.
re : tunc etiam primo ex caloremotus, si

equus juvonis est infra setatem sex anno- Aliquando Iseditur equus ligno vel la-

* Cf. superius in pagina prgecedenti.

 LIB. XXII DE ANIMALinUS, TRAGT. II 407

pide vel iilia re diira retro iii pede infra ex omnibus Iiis equi siepe infunduntur :

uiigulam sive sotularem sine tibia) infla- post tales enim lahores cihus et potus ci-
tione, et crepando finditur, et humorfoj- tius accepta cum humorihus miscentur,
tidus cmanat, eo quod omnis dolor reu- et prtecipue cum sanguine, et praecipue
ma provocat : et ideo inferiora sic reu- in equo amplas venas hahente et carnem
matizantia et frigido et calido indigent spongiosam, et sic adpedes descendit et
adjutorio. Curatur autem ha'c infirmitas infusionem facit. Si autem inter corium
sic, quod unumcochlear mellisaccipiatur, et carnem fluxerint, pruritum facient et :

et triafuliginis, et aliquantoe tehe aranea- ideo caveri oportet ne statiin post magna
rum et urticarum simse, qua» sunt circa hibant exercitia, nisi prius spatio unius
slipitem, et hene conterantur, et postea hora3 quieverint.
emplastrum inde factum calidum allige- Signa auteminfusionis sive infunditu-
tur doneccesset reumatisfluxus. Ad idem rae sunt ista, quando vadittitubando sic-
etiam curandum pulvis atramenti et duo ut si super ardentes carhones ambulet, et
vitella ovorum et duo porri cum foliis quando stat, tremunt pedes ipsius, nec
simul terantur : v(d quatuor partes suhti- statmembris extensis, sed quasi contra-
lissimi vitri, et quatuor atramenti com- ctis, et cupit jacere continuc, etnon pot-

mixta cum veteri auxungia simul lique- erit propter gravedinem posteriora a
iiant, et calida pedi alligentur : vel caHda terra erigere ac si freeno anterius retraha-
stercora hominis vel canis qui per unam tur, et super genua quasi cadit posterio-
vel plures dies ante sicca esca pastus fue- ra.
rit, ut pane frumenti vel hordei et ossi- Curatur autem per hunc modum si in-

hus semel in die, et haec per tres dies al- fusio eadem die facta fuerit. Ilerba gan-
hgentur, et locus kesus ah liumectatione da qua tinctores utuntur, hene teratur,
custodiatur. Quidam autem incura istius et de illa plena scutella cum aliquanta
infirmitatis parumper ungulam findunt et aqua equo ad transgluttiendum detur.
corium ex utraquc parte infra (hvisionem Idem etiam facit tormentilla herba omni
ungulse ut noxlus humor possit exire, animali infirmositrita detur ad transglut-
tiendum cum aliqua aqua et si in secun- :

^^gritudo autem quae infunditura vo- da die curatus non fuerit, tunc sanguis
equo ex comestione multse
catur, accidit colli tantum?extrahatur quousque prae de-
annonce, quando nimis festinanter duci- bilitate stare non possit : et dum sanguis
tur, et postea statim cum nimia siti vel currit, in aqua frigida ultra genua per
desiderio nimis [)iherit antequam esca spatium unius horse stare permittatur, et
sua hene sit digesta. Digesta autem esca postea per duos dies mane et sero in fri-
cognoscitur si minxerit atque egesserit. gida aqua usque ad ventrem stare per-
Accidit etiam si post magnum lahorem mittatur per spatium triuni horarum, et
de pura et hona annona vel alia esca cum non sinatur per hos diespotare vel anno-
magna fame et ventre vacuo non potatus nam comedere, sed stramen vel fo^num
equus multa grana annonoe parumper bene humectatum comcdat, atque in fri-
cum dentibus fracta cum sua cortice vel gido loco stet, et in quarto die furfures
palea transgluttiat : propter quod, utsu- tritici cum aqua tepida commisceantur,
perius diximus,quidam post magnumla- et ecjuo denturadsorbendum, et illis gu-
borem ante equos suos paulatim ter vel statis paulatim detur per ei bibere : et si
quater projiciendo spargunt, et sicpaula- hoc usque in tertium vel quartum diem
tim plus addunt et post magnum labo-
:
non curatur, trahatur ei sanguis de utris-
rem si equus calidus sit, multum
illico que temporihus inter oculuni et niaiidi-
bihere non permittunt, sed equum etiam bulam, caputque ejus capistro ligetur
cooperiunt, ne suhito infi-igidelui- : quia dum sanguisexit deinde [)er subsequen-
:
408 D. ALB. MAG. ORD. PRyEU.
tesdiesfieteidcm modo prifidicto. Ad idem si sentiatfumum crucii)ili exstincli, abor-
autem accipiatur favilla de stramine lior- tiet : et hoc similiter provenit quibus-
dci et fabarum frigida, ct ex illa liat non (lam priegnantibus mulieribus. Stcrcus
fortis lixivia, et cum illa cinis ligni vel fa- cquinum si cum aceto leni|»ei'atum em-
villa commisceatur donec mediocriterspis- plastretur, stringit lluxum sanguinis, sive
suin fiat: deindc gracilesligaluroBdeffrno sil combustum, sive incomhustum : et si
vel destramine fiant ctcirculariterin lixi- tluxus recens sit, ctiam odoratum stercus
viam factum intinctaj circa crura stricte li- equi stringit eum. Si cultelli vel giadii
genturab ungulausque ad genu coniinue, calefacti in sudore equi])onantur, etillum
ita quod unuscirculus alium contingat, ila humorem sibi imbiberint, intoxicati sunt,
quod per modum spicarum totum crus ita quod quidquid vulnerant, continue
involvatur : ct etiam dum ligantur crura, sanguinat donec moritur. Si mulier ali-
aliquidde supradictalixivia interligaturas qua non conceperit, et illi lac equinum,
supor tibias superponatur : postquam
et ignorante ea, datum fuerit ad bibendum,
infunditura sive infusio descenderit, un- et postea statim vir ejus cum ea coicril,
gula extenuetur, et vense aperiantur, et frequenter concipit. Dicitur ctiam, quod
sanguis exire permittatur. si pilus equi ad ostium domus pona-
tur non pcrmittit cynifes in domum
Est autem infirmitas in equo, quam illam ingredi per ostium. Dentes equi
quidem curvam vocant eo quod curve masculi sub capite vel super caput stcr-
crus inflectit et impedit flexibilitatem. Est tentisin sommo positi, prohibentne ster-
autem inflatio in tibia juxta juncturam tat. Dentes pulli equi anniculi super pue-
post vel ante supra genu facta ex concus- runi cui dentes cadunt, facient egressum
sione vel impactione alicujus duri. Gu- festinum et indolorosum. Equa prcegnans
ratur autem sic, quod pili abradantur, et si super vestigialupi incesserit, irascetur.
per totam inflaturam multis et profun- Dicitur etiam, quod equus si diu vestigia
dis ictibus scarificetur, et hoc caute no lupi vel leonis scquatur, obdormiunt et
nervus vel junctura Isedatur ; deinde cum stupescunt pedes ejus, ita quod moveri
viridi baculo corili valdc fricetur : post- non potest.
ea cum corium quod est su-
ferro curvo
per curvam, fortiier elevetur immisso
gracili et forti filo a niedio inflaturse us-
que deorsum ubi dcsinit, et cum acutis- 43. De Eriminio.
simo ferro rotundum fiat per foramen
unum vel plura, per quse humor concus-
sus exire valeat : et deinde forti sapone Eriminium quod quidam erinebinum
addito sale modico fortiter fricetur : et mu-
vocant, animc.I cst parvulum figurae
tunc cur;il)itur. stelarum, Iiieme candcns ad instar nivis,
Et hsec de cura equorum dicta sunt a sestate autem fulvum sicut mustela :

nobis. candet tamen semper in ventre, et in extre-

mitate caudaj nigerrimum est mures in- :

Ea etiam quoe equi sunt, sunt in medi- sequitur et aves, et carnibus vescitur, et

cinam homini quoniam sudor equi

: pcllibus ejus decorantur hi qui in vestitu
mixtus cumvino, potatus a mulicre prse- ffloriantur.
gnante, projicitfoetum. Pilus autem colli
equi juha equi vocatur, si prciescindatur,
auferet ab equo desiderium coitus. Su-
dor etiam equi inflat faciem et inducit

squinantiam et sudorem fa^tidum. Equa

 LIB. XXU DE ANIMALIBUS, TRACT. II 409

sum suae corruptionis. Est autem ferven-

tissimum in coitu, ita quod fceminam
grassare videtur : et cum coitu perficere
4i. De Falena. non poterit, clamat : coitum autem
exercet prostatum super f(eminam more
hominum sicut et simiarum genus.
Falenam dicimt animal Lybite in de-
sertis agens, superbum, et se contra ip-
sum erigentibus bominibus infestum, et

decerpens eos cum vicerit, et humiliatis 48. De Furone.

coram se hominibus parcens^ et eos
cvadere aliquando permittens.
Furo)ieuiYe\ furunculum rialHci fure-
/imvocant, et est animal parvuni, majus
mustela, inter album et croceum habens
43. De Fela. colorem. Est autem ferum et audax cu-
niculos de antris in retia expellens, om-
nibus animalibus infestum, aut propter
Felam. bestiam Plinius dicit in antris iram, ut dicunt quidam, aut proptersan-
habitantem, quantitate parvam^ mahlia guinem quem bibit, licet carnes non com-
et dolis maximam, stercus ex antro pro- edat. Partu est foecundum, septem vel
jicit, et humo operit ne deprehendi possit novem ahquando edens partus : prostra-
indicio stercoris ejus habitatio. Bestias tum coire dicitur : fcemina tcmpore luxu-
autem in quas potest tractu gravi et do- riae mare carens tumescit et moritur, et
loso corporis insidians ubi apto locatas qua('raginta diebus imprsegnatur. Tri-
videt, insilit, et interticit, et devorat. ginta diebus manet non videns et cum :

aetatem septuaginta dicrum impleverit,

venatur.
Est autem hoc animal medicinale, ut
4G. De Fbiyis. dicunt. Yirg^a enim furonis masculi nui-
gnae utilitatis est eis qui patiuntur in ve-
sica, et eis qui guttatim et cum diflicul-
Fingie, ut Plinius dicit, animalia sunt tate mingunt si teratur ex eo uncia et
^Ethiopise fusci coloris, mamillas geminas misceatur cum modico gari et potetur.
in pectore habentes sicut
homo, nec fera Si hoc animal momorderit aliquem, et
multum quae domari
non possunt, nec ita locus morsus sit subnigri coloris, et au-
mansueta fmnt ut nocentibus non no- geatur in eo dolor, cura illius est ut po-
ceant. Pacem enim habent cum pacem teturvinum purum, et ponatur in una
secum habentibus. hora emplastrumsupermorsum excerptis
Iritis foliis ficus et aliis ex cimino tritis.

Fel ejus potatum perimit, nisi potanti per

medicamina subveniatur. Furonis autem
47. De Furione. cerebrum cum aceto frixum et bibitum,
curare dicitur morbum caducum. Si ex
sanguine ejus apostema post aurem pro-
Fiiriom autem animal est Arabice vo- veniens inungatur, confert. MeduHa ejiis
catum, et intemperatissimse comestionis, combusta si cinis ejus sumatur cum cera
ita ut propter cibum sa^pt^ incurrat peri- liquefacta cum oh'o lilii, confert ad ideni.
culum, et est parvas vitie propter exces-
410 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

19. De flali. 52. De Guessele.

(iali cst animal qnod muribus vescitur : (ruesseles vel roseruL-e vulgaritcr vo-
propter quod etiam cum serpentibus qui cantur murcs quidam, quorum stercus
ctiam murcs comcdunt, pugnat, et cum babct musci odorcm : ct Imne odorcm
viccrit cos dcvorat, ct postca rutaincom- babct etiam pcllis muris, Est autcm bic
edit contra vcncnum. lloc animal in mus in dorso fulvus, ct in ventre albus,
cavcrnis bal)itat, et ad Mcridiem ct ad in pralis bal)itans et supcr rivos et ali-
Aquiloncm ostia parat, ut undcciimque quando in domibus si prata eis viridan-
ventus veniat, sit tutum contra vcnc- tia adjacentia sint. lloc animal stercus
num. suum in unum congerit quasi juvamcnti
aliquid sciat in ipso.

50. De Genoeha.
53. De Hiricio.

Genocha bestia cst paulo minor vulpe-

cula, colorem babet inter nigrum et cro- Iliricius ct birinacius ctcyrogrillus sunt
ceum maculis nigris interpositis man- : idcm animal. Totum autem hoc animal
sueta est si non lacessitur injuriis, super est spinosum quia frigiditate complcxio-
:

rivos aquarum cibum quaerens. nis viscosas et multas habet superfluita-

tcs, quse in spinas convertuntur. Est au-
tem habitans in cavcrnis prresagum ani-
mal ventorum ct ventos timcns proptcr :

5 1 i)e Glire.
. quod duo vel quatuor facit in antro ostia :

et ubicumque praecognoverit ventum spi-

raturum, sc convertit ad plagam oppo-

Glis animal est notum ct cst colore va- sitam, ct claudit ostium pcr quod venit
rium in dorso griseum, et in ventre al- ventus. Intcr quadrupedia vero babet hoc
bum, brevioris pili et tenerioris corii proprium, quod testiculos intus habet su-
quam id quod vcre varium vocatur. Ani- per rcnes sicut avis, et ideo est velocis
mal est de gcnere muris, succo pomorum coitus, et duos anos ad stercus ejicien-
vescitur, in silvis vagatur, bieme tota dum solus dicitur babere. Caro autem
dormit, et cEstate evigilat, et in dormicn- ejus dicitur essc dcsiccativa et dissoluti-
do pinguescit : et idco vcrsus Bobemiam va ct confortans stomachum, et ventrem
et Carintbiam in autumno rustici in sil- solvit, et urinam provocat. ITtilis autem
vis cellaria parant, et in bis se collocant est his qui ad lcpram clepbanticam sunt
ista animalia in numero permaximo, et in dispositi.
eis ad esum hominum colligimtur. Est Hiricius etiam quando antcquam uri-
autem contra paralysim valens ejus u- nam faciat, agitatur, per redundantiam
rina, ut dicit Plinius. urinffi ita inticitur, quod ctiamsi evadit

venatorem, spinse computrcscunt et ideo :

a peritis post uriuffi projectionem agita-

tur. Est autcm hiricius pinguis porcelli

M
 :

LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 411

niodiim exprimeiis quando excoriatur. Iliricius autem qui montanus sive ma-
Cinis autem combusti Jiiricii cum spinis rinus vocatur, si comburatur, purgat ma-
si pici commisceatur, cicatricibus pilos teriam subtilem et attenuat. Quidam
reddit. Goit hiricius stans cum foemina et etiam utuntur eo in ulceribus quibus su-
erectusproptor spinas, sicut in antehabi- perveniunt carnes pessinifle. Gorium au-
tis animalium diximus '.
naturis tem hiricii silvestris combustum com-
autem hoc animal essc ad mul-
Dicitur mixtum cum pice aHquid si confricetur
ta medicinale. Garo enim ejus est disso- cum autem
eo, allopicia curatur. Hiricius
kitiva valde. Si autem siccetur caro ejus combustus et tritus curat (istulam si im-
et bibatur cum oximelle, valet contra ponatur in eam. Sanguis ejus mixtus
hydropem carnosam, et contra tumidam, cum melleex eo fiat gargarismus cum
si

et contra cilrinam, et contra paralysim, aqua removet grossiticm vocis et

calida,
et dolores renum, et contra fluxum liu- raucedinem. Sanguis autem ejus ex de-
morum ad viscera. Hepar ejus desicca- collatione sumptus cum tantumdem ok'i
tum ad solem cakdum super testam con- mixtus si inungatur cum eo corpus viri
fert sicut ct caro ejus ad pthisim ct dolo- ignorantis, ligatur ab omnibus mulieri-
res renum : et si liat empiastrum, vakt bus usque ad mensem : et si abscindatur
contra contractum nervorum et dolorem caro ejus absque decolkxtione, et deinde
provenientem in ventre ex ventositate suspendatur super bestiam vel super ho-
grossa, et contra diflicultatem digestio- minem cujus minctura difficilis est, sta-

nis. Yalet autem contra ea quEe diximus tim minget.

assus calidus et a patiente comestus. Hi- Hiricius montanus melior est domesti-
ricius salsus bullitus in aqua donec se- co, et habet s[)inas in modum acuum, ct
paretur ab co pinguedo, cum ejus adi- si consimiUs est in cura. Melioris etiam est
pe inungatur et ponatur in domo vel ca- comestionis, et magis juvat stomachum,
mera vel lecto, congregantur ad eam pu- et fortior est super mollificatione ventris
lices. Si fiat ex felle ipsius collyrium et et ad inducendam urinam. Omnis hiri-
mittatur in oculos, valet contra lepram. combustus positus super plagam ha-
cius
Et si ex renibus ejus sumatur pondus bentem carnem superfluam, removet car-
unius unciee a patiente difticultatem uri- nis superfluitatem. Allopiciae etiam est
noe cum aqua cicerum nigrorum, dissol- medicina. Sumatur clnis hiriciorum ma-
vit statini, et d}'ssenteriam et tussim cu- rinorum et ex gallis rubeis et amygdalis
rat. Assiduitas autem comestionis ejus amaris quantum est hoc totum prome-
et

generat guttationem urinse, et est opti- diaparte sumaturde stercore muris, ette-
mum ventum puerorum, et con-
contra raturhoctotum cum aceto multum,etsup-
tra eos qui mingunt in lectis. ponatur loco allopicise, et curat eam : et

Dicitur etiam, quod oculus ejus dexter tanti juvamenti est si sumatur dc cinere
frixus ad pondus unciee assatus cum oleo corii cjus, aut de cinere capitis ejus, aut
alnula? si ponatur in vase aereo rubeo, de cinere interiorum ejus cum sepo ursi
deinde collyriatur ex eo qui videre vo- jam enim incipiet Iiumor recurrere abs-
luerit de nocte, nikil occultabitur ei in que labore postquam inde fricatur locus
tenebris quin videat sicut de die. Sinister donec rubescat. Hiricius etiam marinus
vero oculus frixus positus in vasculo in- permixtus cum medicinis scabiei confir-
fert somnum komini quando cum summi- mat eas in suo efTectu. Plinius autem nar-
tate stili ex eo in aurem ejus mittitur. rat quod et vulgare est, quod hiricius

' Cf. IV de Animalibus, tract. i, cap. .")

; ot lih. VIII, tract. ir, cap. 2.
 ;

412 D. ALB. MAG. ORD. PH^ED.

uviun vol i)()iuii [xjrtitl iiivolveiis sc in ea

ct inlixa spinis (lefert sccum. Dicit cliam,
quod cum tiniet involvendo se inti-a siia
arma recipit sed cum in acjua calida po-
:

nitur, deleclalus aqua mcmbra relaxat, 5(). De lona.

et ad propriam se formam convertit .

Io))a - imimal cst ad quantitatem lupi

fcre, in sepulcris mortuorum frequen-
54. De Ibice. ter habitans : stabula autem libenter se-
quitur equorum, auditu frequenti discit
et nominat, et nominat homines et canes,
/Z/e./estanimal de genere capri,colore et vocatos deceptos occidit et devorat:
fulvum in alpibus Allamanise ai)undans, vomitus etiam singluttiendo ut homines
quantitate majus magno hirco, vastis aliquando mentitur. Dicitur, quod canes
valde cornibus capite onustis, ita ut ca- venatici umbra ejus contacti latratum
dens de rupibus totum corpus cornibus perdunt. Dicitur etiam, quod colorem va-

excipiat, scandens valde rupes, et eum riat ad libitum. Dicunt etiam quidam,
ulterius scandere ante venatorem non quod omne animal quod lustraverit,

valet, iiliquando redit et venatorem deji- haeret vestigio ejus. Germanorum etiam
cere nititur : sed peritus venator cruribus artifices narrant hanc bestiam in oculis
divaricatis dorso ejus insilit et conma vel verius in fronte gestare lapidem pre-

manibus apprehendit, et sic aliquando tiosum. coUo autem hujus aniniiilis

In
de rupo depositus evadit. De hoc autem pili sunt sicut in coUo equi. Dicunt qui-

animali plura in praehabitis dicta sunt. dam, quod ita rigent sibi spondilia,
quod coUum flectere nequit, nisi toto ro-
tato corpore. Jorach etiam dicit, quod
aliquando est mas, et aliquando foemi-

55. De Ihrida. na, et quod in cauda virus colligit. Sed

iste Jorach frequenter mentitur.

Ibrida animal quadrupes bigenerum,

sive ex duobus natum, apro videlicet sil-

vestri et porca domestica : sicut et 57. De Istrice.

cinirus nascitur ex ove foemina et hirco

e contra autem miisino ex capra et arie-
te : quse enim animalia idem tempus Istrix est animal quod vulgariter por-
habent improegnationis et eequalitatem cus spinosus vocatur, et est de genere
uteri, et non multum distant in tigura, hiricii : marina etiam habitat, et
juxta
commiscentur, sicut in antehabitis dixi- aliquando in montibus valet enim et in :

mus. terra et in montibus. Latet autem in ees-

tate, etde cavernis prodit hieme e con-

trario multis animalibus, et est gravis

iree, in dorso longas habens spinas, quas

* Cf. etiam de Hiricio marino, XIII de Ani- 2 Probabiliter galiice, la hyene.

malibus, tract. n, cap. 6,
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 413

adiibitum aliquando in canes el liomines

jaculatur.

61. De Leone.
58. De lacta.

Leojtum tria sunt genera, breves scili-

Lacfa animal est in sepulcris habitans, cet multum hirsuti in coUo, et hi sunt

et delectatur in cadaveribus mortuorum. im])ecilles : ct graciles de leopardis quasi

compositi, et hi sunt timidi : et sunt
longi, et hi sunt fortes.
Est autem animal magnis gaudens et li-

59. De Lamia. beralibus propter quod rex dicitur fera-

:

rum : etquia communicativum est prae-

doe, ideo indignatur provideret in cra-
Lamia est animal magnum et crudelis- stinum, et ahhorret iterum redire ad sui
simum, nocte silvas exiens, et hortos cihi reliquias, sed permittit accipi a
quo-
intrans, et frangens arhores et dissipans :
cumque, et maxime ah homine, quem
eo quod hahet brachia fortia in omnem etiam non perimit nisi in magna fame
actum hahilia et cum homines superve-
: quando aliurn non invenit cibum. Ob-
nerint, ut dicit Aristoteles, pugnat cum viantes autem et provocantes discerpit,
morsibus vulnerat. Sauciatus au-
eis, et et prostratis et veniam petentibus ali-

tem morsibus ejus non sanatur donec quando parcit et cum raro formidet,
:

ejusdem l^estise rugientis vocem audie- scorpionem mirabiliter fugit et abhorret.

rit. Alhum etiam gallum multum timere di-
Hoc animal in desertis et ruinosis ha- citur : et quando domitus est, catuli per-
foeminam diligit, et ali-
hitare dicitur, et cussione disciplinatur. Cibo etiam super-
quantulum figurat foeminam, et est pium impletus, prajcipue si currendum in fu-
fceminis quando lactat. Dicunt quidam, ga prsesumpserit, imissis per os ungui-
quod qu»dam lamise sunt in Chaklsea bus ejicit cibum, et secundum nisi pri-
capris in quantitate iTquales, et dome- mus digestus sit, vix accipit.
sticantur, et uberes suntin hacte. Dicunt Plinius et Solinus, quod ali-
quando pede vel ore infixum et impe-
in
diens aliquid habens, blanditur homini
occurrenti, ut impediens extrahat, ac
00. De Lauzani. quserenti refugium claudit vias, nisi hoc
perliciat. Dicunt etiam lesenam esse fer-
ventem in concupiscentia coitus, et leo-
Lauzani, ut dicit Solinus, animal est nem non multum potentem coire prop-
saevissimum, ita quod etiam ipsos deter- ter nimium calorem : et ideo lesenam
ret leones : persequitur tamen omnes adulterari cum pardo, et hoc odore per-
bestias, et priecipue quae alias deprjc- cipcre leonem : sed illa priusquam ad
dantur, et prae omnibus odit hominem, leonem redeat, se lavat aquis nivis, et
sed suo parcit generi. odorem adulterii deponit : sed ego hoc
puto esse falsum. In blandimcnto cau-
dam habct immobilem : in ira autem
primo cauda percuttit lerram, postea
dorsum, et tunc insilit, et in ira calore
 411 D. ALB. MAO. ORD. PR^D.
coiisumilur inlra seipsum. Cor tann'n pucri antequam cadant
sus[»cndatur,
ejus proecipue calet inter memhra. dentcs, et in ortu dentium
secundorum,
Lco proportione corporis sui fortiora securum reddet a dolorc dentium. Se-
ct majora ct durioi-a liabct ossa cteteris pum lconis permixtum ungucntis aliis,
aninialibus proptcr quod collisa cmi-
: (hdet maculas in homints. Sanguis cjus
cant ignem. Nec habet mcdullam nisi in confricatus supcr cancrum, curateum, 1^'cl
cruribus et focilil)us. Tnfcstuni baLct ona- leonis potatum parum curat ictericiam.
grum, et hunc ex odio venatur. Ilepar ejus in vino positum ct bibitum,
Dicitur ctiam quasi continue fcbrici- dolorcm aufert hepatis. Cerebrum ejus
tarc dc quartana. Scd hoc pro certo fal- accej)tum inducit amentiam. Instikatum
sum est, quia natura nullum animal autcm auri cum oleo akquo acuto, valct
facit nisi ajqualitatem habeat compk^- contra surditatcm. Testicukis autem cjus
xionis sua3 speciei debitam, et in illa est tritus cum rosis datus, sterilitatem indu-
sanum. Infirmus autem aliquando vena- cit in potu acccptus : simikter facit com-
tnr simiaiu, et cibatus ea sanatur ct po- : estus assus vel crudus. Stcrcus cjus in
tatus ctiam aliquando sanguinc canis, sa- vino potatum facit abhorrere vinum ^
natur aliquando. Adops cjus calidior cst
oninium animalium adipibus : ct pcrun-
ctus eo fugat omne animal, etiam serpcn-
tes. Os colli sive spondiles continui sunt, 62. De LconcopJiona.
ct caro sicut tota sit nervus : et ideo re-

tro adspicere non potest. Interiora autem

ejus sunt sicut canis, ct etiam dentcs, Leoncophona, ut dicit Soknus, est 1)C-
nisi quod major-cs sunt. P]xtcriora vcro stia modica, qu;c capta cxuritur in cinc-
sicut calti : ct cum pcr hipidosa graditur, rcs, ct si cincrcs ilkus aspcrgantur super
intrahit ungues, et parcit cis quasi suis vcstigia Iconum, nccantur Iconcs quan-
armis. do modicum ex cis attigcrint : et ideo
Caro lconis calidior est canina, ct lconcs naturak odio hanc persequuntur
cum hoc sicca : valet autem in cibo pa- bestiam, et constringunt comprehensam ;

ralyticis : et quia tarde digeritur, gene- leones tamen in morsu

exanimes ipsius
rat in cibo ventositatcs et torsiones. Ve- fiunt bestia etiam ipsa urinam quam
:

stes in corio ejus devolutse securaesunta leo abhorret, spargit contra leoncm.
tinea.Corium autem ejus cum corio ki-
pi positum dcpilat ipsum, ct simikter
aka coria. Si suiTumigatio ex sepo ejus
cJrcaaquam fiat vel ex eo akquid in
aquam veniat, prohibet lupos nc bibant 63. De Leopardo.
eam. Si scpo ejus cum akiis trito, ita
quod odorem akii vincat, corpus ahquod
perungatur, numquam lupi accedunt ad Leopardum quidam eamdcm spccie
ipsum. Si cum sepo ejus kqucfacto cir- bestiam vocant cum pardo, kcet diversa
cuitus ovium inungatur, numquam accc- sit et consimiks : quia leopardus compo-
dent ad eum kipi ncc aka rapacia. Si nitur ex Icsena ct pardo, rufus autem cst

dcns leonis qui caninus vocatur, coko nigris macuks interpositis.

' Cf. etiam III de Animalibus, tract. ii, cap. tract. i, cap. 1.

1 ; eL lib. Vill, tract. v, cap. I ; et lib. XVII,

 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 415

Est aulem animal fortis irce, et cum nocto progrcditur. Numquam mullum
segrotal, sanguine capri silvestis pasci pinguoscit : et quando sub tectis nutri-
qua>rit, et stercushominis qmerit in me- tur et non movetur, aliquando ren ejus
dicinam : et quod mirabile est, campho- dexter sepo operitur, et tunc moritur.
ra dolectatur, et custodit arborem ejus Intcr animaha in utraque mandibula
ne accipiatur. Quando domesticatur, si dentes habentia, sohis habet coagulum :

in sahu tertio vel quarto priedam non et hoc est mchus quanto lepus est anti-
accipit, indignatur ita quod nisi sangui- quior. In terris vaUle frigidis albi sunt,
ne placetur_, aliquando in venatorem in- sicut in Alpibus : in ahis autem quidam
silit. eorum albescunt hieme, et sestate rover-
Caro autem hujus animalis est calida tuntur ad proprium colorem. In locis
ct sicca pinguedo autem grossa cum
: autem in quibus esse consueverunt, vix
acuitate, et utilis est paralyticis, et pul- umquam eradicari possunt propter dupH-
sum cordis patientibus exceptis revolu- cem eorum impra'gnationom. Dicunt
tioneni, quando assatur ct patiens ejus autem in Cyratha non esse lepores, sicut
recipit odorem, valet. Sepum etiam hu- nec cervi, nec capri, nec caprea^ noc
jus cum oleo hiuri niixtum, curat sca- ursi vivunt in Africa.
biosum, cujus scabics cutem incidit. Est autom animal sim[dex, nuUius
Sanguis ejus confert tumori venarum si defonsionis nisi per fugam, et apertis
locus cum eo caUdo fricetur. Fel ejus ocuhs dormiens. Cum hoc animali mu-
parvo pondere cum aqua sumptum ab- stelam dicunt dolose ludere, quod cum
scindit generationem, et inducit sterilita- ludo lassaverit, per guttur apprehendit,
tem. Fel recenter sumptum est venenum ot fortiter adhjerons stringit, nec propter
lethiferum, nec habet aliquam desiccatio- cursum leporis soparatur, et tandom las-
nem unde : si ex uuo sumatur pondus sotum interficit ot como(ht.
aurci, necat ipsa die : unde cuidam potans Caro autem le[)orina sanguinem gros-
de ipso ad pondus unciie, incurrit mor- sum generat, multiplicativum cholerse
tcm sequonti die cum dormiet. Testicu- nigrsB : desiccat autem et subtiliat : et
lus dexter comestus a muUere cujus ab- ideo valet contra viscerum dolorcm, et
scissa sunt mcnstrua, rostaurantur : siau- abscindit fluxum ventris : et caro ojus
tem assuescat esum ejus, crebro fient frixa cum oleo, si ex ca hat clystor, lluxum
menstruaipsius. Leopardus dihgit vinum, ventris removet et ulcera intestinorum :

ita quod inebriatus capitur. Cerebrum si comedatur caro ejus assa in furno vel
leopardi cum succo erucfe mixtuni, cor- in patella, idem operatur. Si maculae ni-
roborat coitum si cum eo virga viri un- grse umbrosse pessimse cum sanguine
gatur. Medulla ejus potata aufert vulvse ejus ungantur, removentur. Caput lepo-
dolores. ris comhustum tritum cum aceto si

inungaturcum eo, allopicia curatur. Ca-

j)ut assum et cerebrum comestum juvat

6i. De Lepore. contra tremorem ex inlirmitatibus pro-

voniontem. Ilcpar loporis desiccaUun, si

ex eo sumat epilepticus pondus un-

Lepiis notum est animal celeritate in- cise, juvat. Stercus liquefaclum
lo[)oris

gens, posteriora crura habens hjngiora cuni accto si ex oo inungantur ulcora

quam anteriora, et ideo montem mehus grossa vel impetigo ex qua exit aqua ci-
scandit quam descendat. Pilosum habet trina, curat ea. Stercus leporis positum
pedem, timidum esl animal, et tamon muliercm qusc numquam pcpcrit,
siipcr

magni cordis, sed frigidi sanguinis ot fri- nuuiquam pariet quauuhu lcnucril et si :

gidi cordis : et ideo ad pastum non nisi ex eo modicum in vulvani posucrit, de-
4K) D. ALH. MA(i. ORD. PR.ED.

siccat menslraum, ct dosiccat malri''om

oxsiccatione vehementi. Qui habuerit

(k)lorem dentium et posuerit unum de

dentibus leporis in parte uhi dolor fuerit, 67. De Lupo.
aufert dolorem. Le])oris integri comhu-
sti lapidem in renihus.
cinis confert contra
Si potaverit mulier post purgationem Lupus est animal notum, ferox et do-
suam trihus diehus continue coagulum losum, de quo dicunt quod si hominem
h^poris, dicunt quidam, quod prohihet videns praevenerit intuitu oculorumvocem

conceptionem, et aliquando juvat, ut di- aufert : et si praivenitur al) homine, auda-

cit Avicenna. Si autem imposuerit vul- ciam amittit : et si homo solverit amictum,
vse postsuampurgationem, semper juvat vocem recuperat. Si lupus aliquem se-

ad conceptum. Fel leporis mixtum cum quitur, et ille suhsistens signum inter se

melle alho, valet contra alhuginem ocu- ponit et lupum, lupus suhsistit timens
lorum. Puhno etiam leporis superposi- illaqueationem. Vadens lupus per fron-

tus ocuhs medetur : contritus et ilUnitus des lamhit, et luhricos facit pedes ne in-

pedes sanat. cessus audiatur. AHquando visum est,

quod lupus in ore frondes et ramuscuios

saHcis accepit, et sic se ahscondit tantum
os porrigens, ut capras frondes salicis

65. De Leutrochocha. pascentes deciperet. Oves odit naturah-

ter, et non satis sihi sed omnes quantum-
lihet multas interficit si potest : raptam
Leutrochoch am dicnni quidam hestiam tamen ovem cum audit persequentes,

esse ex multis compositam : nam corpus illeesam portal, ne morsa et Isesa sihi

hahet velut asini, clunes ut cervi, pectus cursus faciat impedimentum.

et crura ut leonis, caput ut cameli, sed

Lupi in toto anno non duodecim
nisi

oris hiatum usque ad aures, hifidas ha- coeunt diehus, et est virga eorum ossea,
hetunguhas, dentes ut leo, et voces ho- et tunc sunt ferociores. Ululando unus
hestias prsecinit, et alii conclamant. Famelici
minum imitatur, et universas
preecedit velocitate. aliquando terra satiantur, quai glis vo-
catur. Hac etiam superimplentur cum
equum vel hovem vel aliud forte animal
prosternere quaerunt, et cum prostrave-
06. De Lincisio. rint, terram evomunt et ad praedam re-
vertuntur : sed quando preedam hahent
et alia se ohtulerit, iterum secundam in-
Lincisius animal est ex cane patre et vadunt quasi prsesentis ohliti. Quod au-
lupa matre procreatum, et colorem et tem superest, abscondunt suffodientes :

morcs imitans utriusque, et est ferox, et tamen ex aequo dividunt his qui in ve-

acerrimum. natione fuerint : et si superest, alios ula-

latu advocant. Et quod dicitur, quod la-

tratu carent, falsum est. \\\ vesica lupi
syroches lapis nasci dicitur.
Lupus vorat carnes potius quam com-
edat, et non impinguatur, nec multo
utitur potu, quia potus non juvat ci])uni
indigestum non masticatus auteni cihus
:

non hene digeritur. Stercus lupi siccum

 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 417

est, et cum ventositate ejicitur, et fre- lutus fuorit. Vestimentum de lana ani-
quentcr super albam spinam, ct urina mahs quam lupus comederit factum,
ejus est odora. Lupi ctiam aliquando lio- semper pediculosum. Gauda lupi su-
est

mines comedunt, sed raro sedpostquam : spensa ad prsesepe boum, prohibot boves
gustaverunt, tunc homines impetunt comedere. Ilepar hipi desiccatum et tri-
propter carnis dulccdinem. Lupi ferunt tum, si exeobibitur cochlear, valotcon-
catulos quando fugiunt sicut et canes, tra hepatis dolorem cujuscumque fuerit
quando infir-
viscera habent debilia, et comploxionis.
mantur comedunt, et pree-
in eis, herbas Dicit etiam Gyrgyr philosophus, quod
cipuc draconteam ad acuendos dentes. hepata omnium animalium valent contra
autem animalia sana herbas non
CGBtcra dolorom hepatis. Unde vultur patiens
comedunt pra^ter hominem et ursum si dolorem hopatis, venatur aves magnas,
carnibus vivunt. Lupi senescentes difficile et hopata comodit. Galenus dicit, quod

venantur, et tunc villis approximant, et puhno lupi coctus et siccatus et tritus

in periculum se praecipitant quasi vitam cum pipere, et hacte jumentino commix-
fastidientes : sunt enim longae vitse, et in tus, in potu sumptus, valot patientibus
senectute dentes perdunt, in exterioribus defectum anhehtus. Si caput lupi colum-
corporis sustinent niultos ictus, et vuhie- bario suspendanlur, non accedet murile-
rati se gregi luporum non immiscent, gus, vel furo, noc animal columbis noci-
quia occiderentur ab eis timentibus de- vum. Si ahquis in lancea calcanoum lu-
prehendi sanguine ipsorum, propter pse famiinfo doferat, et ahi lancoati contra
quod soli euntes vulnerati sanguinem ipsum veniant, non ei nocebunt quamdiu
suum himbunt ne deprehendantur, ethoc in hincea calcaneus romaneat. Fel lupi
ego sum expertus. Morsus autem lupi cum grano musci mixtum, et ad nares in
rabidi periculosus est sicut morsus rabidi principio et in modio mensis posi(um,
canis. Est autem animal audax, dolo- juvat eum qui est caducus. Mixtum au-
sum, domesticabile, et tunc ludit sicut tem cum oleo rosacio, si inungatur quis
catulus, sed non deponit odium ad ve- in superciUis, dihgetur a muHeribus cum
natorem et agnos et alia animalia minuta deambulavorit cum eis. Si quis testicu-
quse lupi comedunt. lum dextrum kipi cum oleo misceat, ot
Dicit quidam quod ^Ethiopia lupos muliori cum lana ad imponendum vulvae
habet varios crine jubatos. Brevcs autom dedorit, removebitur ab ea coeundi de-
lupi inter cseteros sunt magis audaces : sidorium, etiamsi fornicaria fuerit. San-
canes solivagos interficiunt comprehen- guis lupi permixtus cum oleo et auribus
sos et sufTodiunt. instillatus, confert surditati. Dontes, co-
Gerebrum lupi et canis praecipue cre- rium, vel oculos lupi si quis securn dofo-
scit et decrescit crescente luna, licet hoc rat, in causa obtinebit si advocatum ha-
fiat omnibus animalibus cor lupi de-
in : heat, et erit divos apud omnos gentos.
siccatum et servatum multum aromati- Virga hipi in furno assa et incisa si ma-
cum dicitur fieri. Garo hipi dicitur esso sticotur ex oa pars, statim excitat coitus
frigidior carne canis, et foetida. Odium desiderium. Dens suspensus supor aU-
aulem quod est inter lupum et oves in quem non timebit. Tympanum magnum
omnibus membris est radicatum, ita factum ex corio lupi et percussum, facit

quod chordce de viscoribus ovium cum crepare aUa tympana.

chordis de visceribus lupi factis pormixtae Garo lupi trita cum modico piperis
non sonant. Tympana de coriis luporum confecta et cum melle despumato confort
pulsata insurdant audientes. Si virgalupi pationtibus coUcam : si cum corio lupi
in ahcujus nomine viri vol mulieris ligo- vontor pationtium constringalur, ot si as-
tur non potorit coire donec nodus illo so- suescat pations sodore supor ipsum co.
xn 27
 418 I). AL13. MAG. ORl). PR^I).

riuni, valel ei. Slcrcus lu]»i cum vino 'j;\oi' est, sed crura Jiabet breviora : velox
albo el subtili cocluin sunipiurn nimis est saltu, et venatu innocuum est
vivit,

confert colicis : et diciturquod si coriuni homini, in coUo varium ferc omnis co-
super coxam ejusdem suspendanlui-, (^t loris Jiieme liirsutum, et aistatc quasi
cum lilo lanie quam lupus momordil, li- nudum. I)e urina ejus dicilur nasci lapis
getur, confert ad idem. Oculus dexter lu- ligurius, sed invidere dicitur homini, et
pi super puei'um suspensus, amovet ti- urinam sub arenis abscondit.
moreni, et similiLer dentes ejus et co-
rium. Si cauda in villa sepeliatur, pro-
hibet ab introitu ejus lupos et muscas.
70. De Mammoneto.

(18. De Lidra. Mammonctus est animal minus quam

simia, fuscum in dorso, in ventre candi-
dum, cauda longa et villosa, collum ita

L}itra animal est notum, longius cal- magnum habet ut caput, et ideo ligatur
to, et kitioris corporis et longioris, et in iliis non in collo. Nasum habet di-
longa cauda, et brevium crurium, co- stinctum ab ore, sicut homo, non conti-
lorefuscum et colore nitente propter :
nuum sicut simia, et vocatur apud Itali-
quod ornamenta in oris vestium inde cos spinga. Pugnat autem implacabili
liuiit. In antris habitat super aquas, et odio cum simiis : et licet sit viribus im-
venatione piscium vivit, et licet spiret, par, tamen audacia pra-valet eis, et in
tamen diu est sub aqua : et ideo pro Oriente nascitur, sed bene vivit in no-
praeda piscium gurgustia intrans,aliquan- stris climatibas, et sa'pe visum est. Ga-
do submergitur. Antra tanta replet pi- put habet rotundum, et faciem similio-
scium multitudine, (|uod inficiunt aerem rem cum homine quam simia.
vicinum. Domatur etiam aliquando, et

tunc pellit pisces iii retia, et est animal

multum lusivum quando est domitum.
Est etiam acutorum dentium, et valde 71. De Manticora.
mordax.
Garo ejus frigida et fcBtida est : et co-
riuin ejus dicitur contra paralvsim ha- Manticora animal est ex multis com-
bere effectum : alios cibos quam pisces positum faciem enim habet sicut homi-
:

comedit, sed pisces inter omnes magis nis, oculis glaucis, colore sanguineo,
diligit. corpore leonino, cauda scorpionis, acu-
leo forti spiculata, voce tam sibila ut
modulos imitetur Iistularum et tubarum
concinentium, et humanas carnes avidis-
09. Dc Lynce. slme comedit, et tres ordines dentium
habet in ore, sicut dicunt Plinius et So-
linus, et fere est praecedenti similis.
Lynx est animal notuin, perspicax
oculis, ita ut secundum poeticas fabulas
corpora solida penetret, Hnguam habet
serpentinam quam ultra modum exten-
dit, collum circum agit, et oculos habet

prominentes, ungues magnos. Lupo lon-

i
 :

LTB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 419

72. De Marintomorion. 74. De Migale.

Marinto)iiorioii, sicut in antehabitis Migale dicitur animal parvum vene-

cliximus, beslia est Orientis raro visa, nosum, quod alicujus est vigoris in ju-
cujus magnitudo est ut leonis, coloris ventute, sed continue per eetatis incre-
rubicundi, tres ordines dentium habet in menta torpescit. Crudele est animo sed :

ore, pedes habet ut leonis, facies ejus et hunc dissimulans blanditur bestiis, et si
oculi et aures ut hominis, cauda ejus ut potest, veneno interficit, maxime equos
scorpionis agrestis, sonus ejus ut tubse, et mulos, et preecipue equas prjegnantes.
et voces imitatur hominis : velocitas ejus
sicut cervi, et deceptos bomines devorat.

75. De Molosso.

7 3. De Martaro.
Molossus bestia est magna vakle, in
multis locis inventa. Rictus magnos et
Martarus est animal figurse mustelffi, vigentes hal)et, dentes fortes et promi-
scd quantitatem habens catti, sed longius nentes : et ideo dure bellatur : qua^ licet
est, et brevia habet crura, in dorso ful- omni])us horrenda sit ct infesta, tamcn
vum, in ventre et gutturc album sirut puerorum timet verbera, et fugit eos-
mustela. Ungues habet breviores quam dem.
cattus, et est duorum generum unum :

fagorum, et alterum abietum dictum

sed illud quod niditicat in abietibus mul-
to est pulchrius, et commisccntur sibi 76. De Monocerone.
mutuo ambo genera : sed fagineum nu-
ptias quairit cum eo quod vocatur abie-
tum quasi pro magna sui nobilitatione. Monoceronem vocanl ex mullis com-
Pellis autem utriusque est pretiosa diu positum, mugitu horridum, equino cor-
durans et pulchra. Et omnia genera pore, elephantinis pcdibus, cauda suilla,
illius aniraaUs et mustel» habent hoc, capite cervino, in media fronte cornu
quod cum sunt iracunda, valde efUciun- gestans, splendore miro pulchrum, lon-
tur fcetida, et sunt animalia vix umquam gitudinis quatuor pedum, adeo acutum
quiescentia etiam' quando domcstican- quod perforat omne quod im-
facili ictu

tur. pingit. Vix autem aut numquam domari

potest, et vix vivum venit in potestatem
hominis vinci enim se videns, occidit
:

furore seipsum.
420 D. ALB. MAG. ORD. 1>R^1).

capitur a musionibus. Est aulem ma-

gnum quod nos raturn vocamus,ot est in
arboribus hahitans fuscum nigris in facie
77. De lUulo. maculis. Et est corilviwn quod comedit
avellanas, et hoc est rubeum cauda pilo-
sa. Et sunl multa alia genera. Et, ut
Mulus animal notum est, laboribus Alexander dicit, in Oriente sunt mures
aptum, plus sequens asinum quam vulpium quantitatem aequantes, et homi-
equum : burdo autem e converso, eo nes et animalia alia infestantes. In Ara-
quod sperma maris operator est et for- bia etiam invenitur mus magnus, ante-
mativum et ideo mulus asini et burdo
: riores pedes habens ad latitudinern pal-
vocem habet equi utrumque tamen ex : mi, et posteriores ad modum digiti.
dissimilibus in complexione seminibus Hoc animal coitu complectitur caudis,
valde goneratur, et liaec est causa steri- et ruminat solum inter ea quae dentes ha-

litatis in eis, sicut in aniehabitis late dis- bent serrales. In coitu urina ejus dicitur
putatum est '. Pariunt tamen mulae in venenosa, qua^ si tetigerit hominem, cor-
terris valde calidis ahquando, in quibus roditusque ad ossa. IXascitur autem om-
exterior calor frigiditatem asini tempe- ne genus muris de terra, licet etiam ex
rat interiorem. coitu sui generis generetur. Unde in The-
Mulus habet ungulam cum qua si do- bis ^gptiis quando pluit plurimi gene-
mus suiTumigetur, fugiunt ab ea mures. rantur. Quidam in hoc genere albi inve-
Si homo de medulla muise ad pondus niuntur, et lapilli albi inveniuntur in
trium aureorum sumpserit, stupidus effi- stercoribus eorum, et sunt multse valde
cietur. Si duo testiculi muU in pelle ejus- ffenerationis.
dem corii confringantur, et super mu- Omne autem genus muris grano ve-
lierem suspendantur, non concipiet scituretpane : sedlibentiusdurum com-
quamdiu eos super se habuerit. odit quam mollem : multos aliquando
Csetera de hoc animali in antehabitis caseos inveniens, omnes attentat, et
dicta sunt. postea de meliori comedit. Cum pansile-
nos est luna, jecur ejus crescit, et dimi-
nuitur in utroque interlunio.
Muris caro calida est et pinguis ali-

78. De Murc. quantulum, et in ea est virtus expulsiva

melancholise : et si comedatur mus assus,
desiccat salivam fluentem ab ore puero-
Mus animal est notum, et est multo- rum. Mus etiam fissus et morsui scor-
rum generum valde : animal enim est pionis superpositus, sedat dolorem ejus,
agreste in agris in terra habitans, et est et quando ponitur super verrucas, eradi-
duorum colorum, rubeum, et nigrum. cat eas. Caput muris in panno lini sus-
Et aliud est domesticum in horreis et in pensum et portatum ab eo qui habet do-
domibus habitans, et est nigrum et par- lorem capitis, sedat eum et sisuspenda-
:

vulum. Et est genus rubeum brevi cau- tur caput ejus super hominem caducum,
da, acutoe vocis, quod proprie sorex vo- curatur. Stercus ejus si cum sale et oleo
catur, et est venenosum : et ideo non super nares ahcujus ponatur, solvit ven-

* Cf. XVII de Animalibus, tract. ii, cap. 9, et 40 etll.

 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 421

trem. Galenus dicitstercus muris confer- nes habet circa os, quibus abscissis per-
re contra allopiciam si teratur et cum dit audaciam.
succo erucae conficiatur et succo nastur- De medicinis ejus in Httera c dictum in-
tii ceparum et alliorum, et fiat ex eo
et venies.
emplastrum super locum ipsum. Si do-
morum murium combustorum pulvis in
olla misceatur cum oleo lauri, et fiat ex
eo emplastrum super allopiciam post- 80. De Musquelibet.
quam locus confricatus fuerit in aliis

sin^ulis diebus, nascuntur pili hoc fa-

ciendo. Musquelibet animal est Orientis ad
Si arsenico citrino in farina impastato magnitudinem capriolse, in cujus ingui-
mus cibetur, morietur. Si litargirium ne, sicut Platearius dicit, apostema cre-
cum elleboro et farina conficiatur, et mu- scit de collectis humoriI)us, quod matu-
res inde cibentur, morientur. ratum collidit ad arborem, et decurrens
sanies ibi indurata muscus vocatur et :

licet tota caro ejus et stercus muscus sit

dicta, tamen sanies est nobilior muscus.

79. De Murilego. Ipse virtute perdita in lacunis et sterco-
ribus recuperat, et valet contra sincopin
et cordis debilitatem, et cerebri et hepa-
Miisio est animal notum, quod Murile- tis et stomachi dolores.
gum quidam, alii cattum a capiendo vel
astutia vocant : mures Isedit, quos car-

bunculosis oculis nocte contemplatur, et

in antris tenebrosis conspicit. Tempore 81. i)e Mustela.

luxuriee quaerit solitudinem-, et ideo silve-
stre tunc efficitur quasi verecundetur.
Munditiam dibgit, et ideo lambendo pe- Mustela est animal notum, quamvis
des priores loturam imitatur faciei, to- longius, tamen in figura corporis magis
tam etiam pellem lambendo complanat. assimilatur martaro quam muri, et habet
Pugnant autem hsec animalia obsidentia anteriores dentes breves, quod non ha-
terminos suae venationis. Serpentes etiam bet mus. Similiter infesta est muribus,
et bufones interficit, sed non comedit, et quod non esset, si esset de genere mu-
veneno nisi aquam cito bibat.
Iseditur ris.

Gaudet hoc animal leviter tractari mani- Sunt autem duo genera, majus et mi-
bus hominum, et lusivum est preecipue candidum et in
nus. Majus est in ventre
in juventute, et formam suam in speculo dorso fulvum, cavernas terree et petra-
adspiciens ludit ad eam et si aliquando
: rum fissuras inhabitat, cum serpente pu-
ab alto putei eamdem in aqua adspexe- gnans ruta agresti se munit, catulos de
rit, volens ludere cadit et mergitur : loco transfert ad locum ne inveniantur.
quia aqua madefactum multum Iseditur Infestum est gallinis, et ova earum sor-
et moritur, nisi cito siccetur. Loca con- bet, et ipsas interficit facile valde dome-
:

sueta diUgit, et auribus abscissis facilius sticatur. In Proselenam insulam mustelee

domi tenetur : quia guttas noctium in non transeunt, et illatse moriuntur. Si-
aures stillantes sustinere non potest. Est militer in lioetiam illatse fugiunt. So-
autem omnis
agrestis et domesticus, et nus quod basiliscum
dicit, interlicit, et

agrestis grisei est coloris. Domesticus ipsi mortuo commoritur.

autem diversorum est colorum. Grano- Mustela posita super morsum scorpio-
422 D. ALB. MAG. ORD. PR^D
nis confeii valde. Mustela si salsetur, va- patiens valdc, ct aquam limpidissimam
let contra morl)um cnducum. Cinis cjus quajrit ad potandum. l^ibidinc incitati in

aperitivus est pororum, et ideo valct rupibus stant, vcntum ad tcmpcrandum

contra podagram si cum ace-
confricctur libidis calorem attrahentes.
to. Caro ejus siccata si potetur cum ruta, Onager autem Indicus alius est a prae-
valet contra morsum omnium anima- dicto, magnitudinis magnse et fortitudi-

lium. Coria masculi confecta si scribatur nis, cornu ingens gestans in medio fron-

in cis, et suspendantur super daimonia- tis : et hoc animal quasi jactans fortitu-
cos et incantatos, confert. Si calcancus dinem, aliquando saxa frangit de rupibus
ejus ab ea viva extrahatur, et super mu- non ob ahud nisi in suarum virium de-
lierem suspcndatur, non impreegnabitur monstrationcm, ungulas habet acutas
quamdiu ibi fuerit. valde et continuas.

82. De Neomon, sive Suille. 84. De Onocentaiiro.

Neomon Grcece bestia vocatur, quae Onocentaurus, ut dicunt, animal est

Latine suillis dicitur, eo quod seras ha- compositum : caput enim asini et corpus
bet pro pihs, et hoc odore cibum conve- hominis habet. Quidam etiam dicuntur
nientem a vcnenoso distinguit. Hsec be- inveniri corpore equino et superiore par-
stia serpentes persequitur, quee cum as- te humana, et est horrida setis, et manus
pide pugnat, caudam erigit quam aspis habens halnles ad omnem actum, et ali-

quasi minaccm observat, ct ad vim suam quando loqui incipiunt, sed vocem ho-
cum ea transfert aspidem deceptam. minis formare perfecte non possunt, ct

post se insequentes ligna mittit et lapi-

des.

83. De Onagro,

8.J. De Oraflo.
Onager est asinus ferus, qui, ut dicunt
quidam, quintodecimo die mensis Martii
duodccies rudit in noctc, et duodecics in Oraflus animal est specie coloris om-
die, sequinoctium indicans. Sunt autcm nia praecedens animalia : in antcriori

mascuh silvestres, et singuli masculi parte est valde altum, ita ut capite ex-

prajsunt singulis gregibus foeminarum, tenso altitudinem viginti attingat cubito-

et fceminse valde sunt libidinosce, ita rum : in posteriori autem parte dcmis-
quod ex hoc odiosse mascuHs efficiuntur. sum instar cervi, pedes cervi habet et

Dicitur etiam mas esse zelotypus : et caudam, colluni extcnsum, et caput equi-
idco fiUo nato cupit truncare dentibus num, licet minus sit aliquantulum co- :

testiculos, propter quod a matribus abs- lores multos habet, tamen album et ru-
conduntur in occultis. Quando onagrum beum habet frequentiores. Cum viderit

venator canibus insequitur, stercus odo- se contemplantcs admirari, huc et illuc

riferum delectabile canibus emittit, et se vertit, prsebens se bene videndum.
sic circa stercus canes detinet, et ipse ad Hoc animal temporibus nostris visum
tutiora fugit. Hominum frequentiam prae est, et scrater Arabicc vocatur.
omnibus fugit animalibus. Sitis est im- I
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 423

et aUquando habetplura quam duo. Aries

per dimidium annum (Ucitur dormire su-
per latus unum, et per dimidium super
SG. De Oricc. aUerum : lupum fugit etiamsi numquam
ante vidit. Arieti dicitur naturale esse
agneUos fastidire et provectiores diUge-
Orix animal quan-
est caprae simile et re. Arieti etiam a?tas confert. Corio au-
titatis hirci, et habet harbam sub mento, tem ejus juxta aurem terebrato ferocita-
in eremo habitans, et facite decipitur ad tem deponit, dextro testiculo Ugato vel
laqueum abundat autem in Africse de-
: exciso fceminas generare dicitur. SoUta-
sertis, lioc habens proprium, quod pilus riis ovibus ahortum faciunt
tonitrua :

ejus vertitur ad caput. Gignitur autcm non autem caHu existcntibus. Fkinte
in

in ea partc Africae quae aquis currit. Borea masculos concipiunt, in Austro

Dicitur etiam, quod aqua vesic» ejus vero foeminas unde et in lUeme parti
:

quantumUbet parva deferatur, remedium agni sunt meUores. In terris caUdis et

est contra longam sitim, et ideo latrones humidis bis concipiunt sicut in Mesopo-
Getuliae qu» aquis caret, eam secum de- tamia. Oves brevium crurium et ventre
ferunt. Hoc animal in ortu Canis mira- veUicosse generosiores sunt. Lanse moUes
hiliter exsultat quasi tunc convalescat. et crispae sunt meUores, et arietis lanam
sequitur tota generatio ipsius. Aquam
multam et turbidam bibentes, frequen-
tius impinguantur. 'Pinguedo autem ni-
87. De Ove. mia impedit in eis impraegnationem. Lac
nigrarum ovium meUus est, et in capris
est e contra. Inter omnia animaUa ovis
Ovis animal notum est, et mansuetum, diu dat lac respectu suse quantitatis :

et innocens, et utile lana, corio, lacte, quoniam lac habet per octo menses. Ad
carne, viscerihus, egestione, et limo in colorem autem vense quse sub Ungua est,

quo quiescit compatiens suse speciei, ut

: partum colorat. In locis aridis pastse me-
cum sana infirmam viderit astu kibora- Uus convalescunt, et in locis paUistribus

re, se soli objicit et labor-anti umbram morbidse efficiuntur. Musicis autem so-
Agnus in tota gregis multitudine
facit. nis delectatse melius pascuntur. Vivit
matrem noscit balantem et ideo ab :
autem decem vel duodecim annis et parit
agnoscendo agmis dicitur : et mater octo annis. In vere autem moriuntur pa-
agnum odore posteriorum noscit : et stffi rore melUco. In autumno auteni si
cum lactat agnus, caudam velocissime aristis superimpleantur, et postca statim
agitat. Oves excutientes a caudis gla- bibant, diruptis visceribus moriuntur.
ciem, fortiores sunt et melius et diutius Herbas radicitus carpunt, et arbores de-
durant : non excutientes autem cito mo- struunt, et plurimis plantis morsus ea-
riuntur. Oves in caUdis et siccis regioni- lum est exitiaUs. Ovis de domo vix ejici-
bus dilatantur in cauiUs vehementer, et Oves juvenes an-
tur, et ejecta recurrit.
durescunt in lana : in frigidis autem et teriorantes coitum, malum peslis anno
salsis et humidis moUescunt in Lana et iUo futurum portendunt. Si autem anti-
stringuntur in caudis. quse post tempus coitum appetant, idem
Vervex qui est dux gregis, fortissime prognosticantur.
cornibus percutit, et durissimae est fron- Dixerunt aUqui, quod ovis non ex ci-
tis,ad quod quidam verme in capite exi- bo, sedtantum ex aqua impinguatur, et
stente mentientes excitar; dicunt vorve- ob hoc cibatur ex salc singuUs quinque
ces. Cornua ejus frequenter sunt torta, diel)us, et in autumno cibatur ex cucur-
424 1). ALB. MAG. ORD. PR.E1).

bitis salsis, quoniam sitim inducunt et :

si de sale post partum comcdent, ubera

ejus dilatantur : et si negetur ei cibus tri-

bus diebus, et post satietur, magis im- 88. De Panthera.

pinguatur.
Gerebro ejus etiam uncti oculi aquam
patientes, juvantur. Stercus ovis cum Panthera est animal totum varieta dis-

aeeto emplastratum tollit verrucas et va- tinctum, et masculositas cjus orbiculata

riolas : permixtiim cerse liquefactLe cum est ad modum oculorum ex fulvo coloi-e

oioo rosaceo curat ignis combustionem : interdum ad album et interdum ad cseru-

et si sanguis alicui in loco magnse per- leum terminatorum.
cussionis conglobatur, si superponatur Dicunt autem hoc animal facile mansue-
corium ovis calidum, statim excoriatum scibile, et parvi esse partus, et pauci et
dissolvit illum sanguinem, et confert fla- difficilis propter suorum unguium longi-
gellatis maximo juvamento, et forte cu- tudinem, et acumen, quibus frequenter
rat per diem et noctem : et apostemati matricem lajdit matris. Hoc animal in

venienti in radice auris confert, si iiat cibo aliquoties supersatiatur sicut et alia
emplastrum cum stercore ovis mixto acutorum unguium propter famis calidi-

cum pinguedine anseris aut gallinee. Uri- tatem, et tunc intra antrum se colligens
na etiam ovis rubeee aut nigra3 multum diu dormit : et cum cvigilat, boni odoris

confert hydropisi carnosce : confert etiam fumus ab ipso egreditur, quem odorem,
mixta cum melle hydropisi. Stercus ovis ut dicit Plinius, animalia csetera grega-

bibitum ad pondus duarum unciarum tim Sed hoc falsum esse

insequuntur.
cum decoctione caprifobi, valet contra per hoc scimus, quod sicut in scientia de
ictericiam. Si splen exterius inungatur Sensu et sensato ostendimus, ca^tera ani-
cum aceto et stercore ovis combusto, at- malia prgeter Iiominem odoribus nec
tenuatur ejus magnitudo. Emplastrum gaudent nec tristantur.
ex stercore ovis cum melle superpositum Est autem animal vocativum frequen-
verrucis levibus et carni supereminenti, tis vocationis propter desid(!rium coitus,
delet eas et removet formicam et per- : et ad hoc quse sui generis sunt, vel sil)i

mixtum ceree cum olo curat combustio- vicini generis animalia congregantur ad
nem ignis. Medulla agni ad ignem li- ipsum. Dicitur etiam hoc animal infe-
quefacta cum oleo nucum, admixto zuc- stum esse draconi, et draconem ab ipso
charo albo distiliata super sabathum, et fugere in latibula antrorum. Quidam
postea bibita dissolvit lapidem in vesica, etiam dicunt, quod in armo dextro ligu-
et confert mingenti sanguinem, et con- ram lun* habet incrementa lunae imi-
fert patientibus dolores in virga et ve- tantem tam crescendo, quam decresden-
sica et in renibus. Si cum felle ovis do cum luna.
inungantur loca corporis in quibus inci-
dit cancer, confert manifeste.
Si vis ut maturetur ficus in arbore, se-
peliantur ad radicem arboris cornua arie- 89. De Papione.
tis, et maturabuntur cito. Si vis remo-
vere morbum ovium interlicientem eas,
accipe ventrem arietis et coqae cum vi- Papio animal est circa Ga^saream
no, et commisce cum aqua, et da ovibus abundans civitatcm, parum vulpibus ma-
in potu, et removebitur morbus. jus, luporum habens mores adunata :

enim hsec ululant animalia una prjeeun-

te, et aliis postea simul respondentibus.
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 423

Pilosa autem sunt haec aniinalia ut vul-

pes, et ubi unum istius speciei occisum
faerit, csetera circa ipsum ululant sicut
plang-ant mortuum : et sunt eorum voces 92. De Pegaso.
adeo sonorae, quod cum eminus sunt,
tamquam de propinquo audiri putan-
tur. Pegasiis, cujus figuram in ccelo dicunt

IIoc animal dicitur sepulcra hominum esse Astronomi, animal est compositum,
in fame intrare aUquoties, et cadaveribus in .Ethiopia generationem habens, ma-
hominum vesci, cum quasi sit composi- gnum valde et horrendum ante cqui for-
tum ex kipo ct vulpe. mam habens. Alas etiam habet utaquila,
sed multo majores, caput cornutum et
adeo monstruosum, ut multa animalia
terreantur solo visu ipsius. Alis autem
90. De Pardis. non volat in altum se extoUens, sed po-
tius aerem concitat ad sui cursus veloci-
tatem. Est autem omnibus animaUbus
Pardi ad similitudinem panther» infestum, maxime tamcn hominibus.
propter varietatem (\\id,^\ panthcri dicun-
tur : et, sicut quidam dicunt, ex panlho-
ris aliquoties et canibus procreantur.
Pardus autem in Afriga abundat, ubi 93. DePiloso.
propter defectum aquae multa animalia
conveniunt ad amnes, et ibi lea^nse apar-
dis adulterata3 generant leones, sed igno- Pilosns animal est compositum ex ho-
biles. Cum autem animal pardus prseceps mine superius, et capra inferius : sed
in sanguinem saltibus potius quam cornua habet in fronte, et est de genere
cursibus insequens, et aliquoties inter simiarum : sed multum monstruosum et
frondes et fruteta latens in aves grassa- aliquoties incedit erectum, et eflicitur
tur, suae velocitati confidens. domitum. Hoc asserunt in desertis habi-
tare /Ethiopise, et aUquoties captuni et in
Alexandriam dcductum, et mortuum sa-
le infusum, et in ConstantinopoUm dela-

^\. De Parthione. tum muUae enim tales, ut in antehabi-

:

tis diximus, inveniuntur aniniaUum com-

positiones.
Parthio animalquod naturse deco-
est
rem mirabilem habet colore enim pur- :

pureo pollens adeo est radiosum, ut vi-

sus in ipso quasi scintiHare videatur :
94. De Pirolo.
mortuum autem ruborem retinet pellis,
sed subducitur radiositas, et est ad mo-
dum canis in quantitate, mansuescibile Pirolus est animal quod aUo nomine
valde et delectabilibus gaudet in cibo. spiriohis vocatur, et est aniiiial majus
Quidam etiam Antiquorum hoc animal aliquantulum quam mustela, sed non
putabant aUquid habere divinitatis. Ossa longius, et, ut dicunt quidam, a vario
hujus animalis fortissima et durrissima non dilTert nisi secundum locum. Nam
sunt, etnervi adeo fortes, quod non nisi quod in Gcrmania rubeum est antiijuuni
magna violentia valeant disrumpi. et nigrum primo sua) nativitatis anno,
426 n. ALB. MAG. ORD. PRtED.

in Polonia niboi-cni niiscet cum griseo,

et in Tusciae parlibus tolum cfficitur gri-
scum : ct idco in fij^ura et in quantitate
et moribus et cibo nulla penitus inter 90. De Pyrado.
pirolum et varium invenitur diversitas.
Sunt autem animalia sicut caetera de
generatione muris dentes duales inferio- Pyradiim est animal quantitatem ha-
res valde longos habentia, ct valde in- bens bovis, ramosis cornibus sicut cer-
quieta, et in arboribus nidum construcn- vus, suillum sive porcinum habens vesti-
tia, caudas babcntia villosas ct longas, gium, colorem liabcns ursi, pilos villosos
et saltantia de arbore in arborem vici- et condensos. Hoc animal dicunt colorem
nam, ct tunc caudam movent ac si se in timore variare ad similitudinem coi-
gubernent cauda. Cum autem moventur, porum juxta se positorum : et ideo deli-
caudam post se trahunt et cum sedent, : tescens inter saxa alba album efficitur et
caudam super dorsum suum crigunt et : latens inter fruteta efficitur viride : in
cum cibum capiunt, pedibus anteriori- quo, sicut dlcit Hermes, convenit cum
bus sicut ceetera de genere muris cibum basilisco, ct propter hujusmodi mutatio-
quasi manibus accipiunt, et ori suo im- nem aliquoties effugit venatorem.
ponunt. Gibus autem eorum est nuces, et

poma, et hujusmodi, et caro eorum est

dulcis et bona.
91. De Rangifero.

95. De Putorio. Ranyifer animal est in Aquilonis par-

tibus versus pohim arcticum generatum,
et etiam in partibus Norvegise et Sueviae,
Putorius animal est non secundum et in liis qufle sunt majoris latitudinis re-
specicm,sed secundum genus determina- gionibus generatum : et dicitur rangifer

tum. Dictum autem est hoc nomine, quia quasi ramifer : est enim quasi de figura
foetet, et maxime cum irascitur, et hoc cervi, sed majus corpore, et robore for-
est quod vocamus martarum secundum tissimum, et fuga celerrimum, tros ordi-
omnem sui diversitatem : et mustela est nes cornuum gerens in capite, et in

ejusdem generis et germinum. Sunt au- quolibet habens duo cornua, ita quod
tem omnia hujusmodi muribus infesta, caput ejus videtur virgultis circumposi-
et gallinis : et cum capiunt galHnas, pri- tum. Duo ex liis cseteris majora habet
mo caput et cerebrum auferunt, ne cia- in loco cornuum cervi, et hsec efficiuntur

mare possint. in bestia perfectae quantitatis aliquando

quinque cubitorum, et ramorum viginti
quinque duo autem habet in medio ca-
:

pitis, quae sunt lata in modum cornuum

damse. Sed sunt circumposita ramis mul-
tis et brevibus. Duo autem alia habet in

fronte anterius versa : sed hsec magis os-

sibus videntur esse similia : et cum his
omnibus pugnat contra bestias adversan-
tes.
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 427

Yermes in capitibus et vestibus colligit et

comedit, injurise multo tempore recorda-
tur, et sicut in antehabitis diximus, ho-
98. De Simia. mini in exterioribus simile existens, in
nullo simiHtudinem liabet cum interiori-
bus hominis, minus fcre omnibus
et
Simia animal notum est, et ut in an- aliis bestiis. Sed
quandoque parit in
tehabitis diximus *, multarum specierum. domibus habitans domeslicum, partus
Id autcm quod frequenlius invenitur, si- suos ostendit hominibus quasi pulchros
militudinem habet in figura capitis et au- et delectabiles. Mamilhis autem habet
rium et manibus et pedibus et membris in pectore sicut mulier, eo quod manus
^enitalibus, et etiam habet mamilkis in dedit ei natura, quibus ad pectus potest
pectore sicut mulier, sed pilosum est, elevarepartum sicut muHer. Gsetera au-
minoris tamen est pilositatis in facie, et tem animaHa inferius habent mamillas,
habet nates locum latas, et in eis quasi ut a suis partubus attingi possint.
paratum ad sedendum, et est hominis Sicut autem diximus in antehabitis soe-
imitativum, et femulativum humanorum pius, simiarum plurima sunt genera, et
operum : propter quod etiam frequenter quoddam quidem componi videtur ex
incidit in manus venatorum. Ilabitanti- simia et catto agresti, quod multum si-
bus enim in rupibus vel arboribus simiis, mile simiee habet duabus nigris macu-
venator, ubi ab eis adspici potest, calce- Hs in maxilHs variatum, sed caudam val-
os multos ponit, et quosdam fortiter li- de iongam habet grisei coloris et in ex-
gando in conspectu simiarum induit, tremo nigram : et hoc quidam spingam
aut forte multo visco ibi posito oculos appellant. Quidam autem hsecanimaHa
suos se linire mentitur, et tunc cum la- cithosicas dicunt simias. Sunt autem et
tet venator, simise se calceantes vel ocu- aHfe facie valde grata? et blandse et csete-
los visco linientes, decipiuntur et ca- ris simiis dissimiles, et sunt barbatffi,
piuntur. caudas longas habentes, et iHse dicuntur
Hsec bestia duos foetus frequentius pa- A£thiopise, et extra iEthiopiam delatje
rit : sed eum quem dihgit mehus, com- parum vivunt. Sunt etiam Indicse toto
plectitur et portat : qui autem minus corpore candidse barbatee, et caudis latis

diHgitur, dorso matris insidet : et dum caudatai, quas sagittis venantur Indi : et
aliquando a venatore agitatur, necessita- cum domesticantur, in omnem ludum
te compulsa tilium sive partum quem sunt habiles ac si non nisi ad ludum sint
ulnis gestat, abjicit ut fugcre possit. Dor- creatse.
so autem adha^rens excuti non potest :
Ea autem quae sunt siuiise membra ad
et si forte cum illo evaserit, diiigere in- niuUas dicuntur valere medicinas : sed
cipit quem antc minus dilcxit. quia expertum non est, et alii medecinae
Est autem animal dolosum et malorum magis proprium, hic videtur esse prseter-
morum quantumcumque dometur, sem- eundum.
per rapidum, et in malis hominis imita-
tivumpotius quam in bonis, cum partu-
bus parvis hominum et canum lusivum,
et aliquando non custoditos strangulat
pueros, et aliquando ab alto prsecipitat.

* Cf. II de Animalibiis, tract. i, cap. 4.

428 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

99. De Talpa. 100. De Tauro.

Talpa cst animal parvum dc genere Taurus animal cst notum, quod cum
muris quod et mus tcrrenus ct caecus vo- non castratur, fcrum cst valde, de cor-
calur. Est autem brevissimorum crurium nibus pugnans, et extra armenta semper

ct acuti unguis, quinque ante et quatuor solitarie non longe tamcn a vaccis pa-
postcriorcs habens digitos, coloris nigri, scens : cum castratur, efficitur magis
et

pili mollis et brcvis scd spissi, loca ocu- jugo ferendo aptus, et tunc quasi specia-
lorum habens non oculos unde pellem :
li affcctu diligit socium sccum jugum

in loco oculorum non habet pilosam. ferentem, ita ut cum illo etiam pascatur

Yermibus pascitur, et cxpcrtus sum libentius, et cumdcm multo mugitu vo-

quod libcnter pascitur bufonibus et ra- cet, et queerat motu corporis si fortc per-

nis unde inveni, quod talpa sub terra

:
diderit.

per pedem fortiter tenuit magnum bufo- Hoc animal secundum suum genus
ncm, et bufo fugiens de terra jam eduxe- dentibus herbas carpit, sed radices di-

rat totum corpus, et clamavit fortiter mittit, et dentibus nihil nocere poterit :

propter morsum talpce. Expertus etiam uno vaccam impraegnat, quia illa
ictu

sum, quod tam ranfe quam bufones com- virgse duritiam diutiussustinere non pot-

edunt mortuam talpam. Gomedit etiam erit. Lac vaccae primum si aqua mix-
talpa vermes qui lumbrici terrse vocan- tum fuerit, in Lipidem dicitur converti

tur et si famescit, comedit radices her-

:
propter coagulationem. Dicitur etiam,

barum. et prsecipuc frugum. quod impinguantursi frequentcr aqua ca-

Generatur autem de terra compluta et lida laventur.

putrefacta hoc animal. Signa generosi tauri sunt frons torva,

Dicunt autem, quod talpa in cinerem facies comminans, fixio fortis pedum an-

combusta et cum albumine ovi supra lo- tcriorum, et fossio tcrrse, ct erectio cau-

cum leprae linita, valet plurimum. San- dee cum aliqua incurvatione, et quod cor-

guis cliam talpse occisa* super nudatum nu ssepe prsebeat ad feriendum. Caput
piliscaput linitus, pilos redire facit. autem tauri fortissimum est mcmbrum,
Hoc animal diu extra terram vivere et ideo cornu in capitc gcrit : et hoc cor-
non potest, et multum vigct in auditu, nu ad jugum ligatur. Collum etiam crea-
et ideo longe in terra trahentes vcrmcs tum habct ex carne cartilaginosa et for-
audit : scd hoc non est cx auditus boni- ti et ideo a quibusdam jugum tauro al-
:

tatc, sed potius ex commotse terrce con- hgatur ad collum. Et hoc animal secun-
tinuitate : quia si fiat sub terra foraraen dum totum genus suum duriores aliis
longissimum, et aliquis in eo locutus fue- animaHbus habet nervos cordis taurus :

rit, longe auditur, sicut ct ille qui lo- tamcn duriores habet quam bos castra-

qucns per hastas ct ligna cavata, quam- tus.

vis longe, auditur : et hac est causa, Et hoc est animal carnis siccae et me-
quod talpa undique circa se facit longos hinchohcse, difficulter digestibilis, sed

tractus et concavos. bonum et multum prsestans nutrimen-

tum, et separatum a laborc pinguescit :

sed si anlc laborem fucrit in dehciis et

otio, citius moritur. Hoc autem animal
delectatur in aqua clara stans et bibens,
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 429

scd in locis palustribus libenter pasci- rium est versus, cornua habent mobilia
tur. ad pugnam ante flexa vel posterius, et
Et cornua quideni tauri molliora sunt producunt ea et intrahunt. Ejiciunt au-
cornibus vacca? : et si non completur in te stercus post vehementissime, cujus ca-
utero matris ungula ejus, moritur. F(b- lore et viscositate retardant et canes et
tus etiam parti ante decem menses mo- venatores. Dura etiam hal)cnt tcrga et
riuntur. Et si in aliqua sestate multum cornua, ita quod tela non curant. Tanti
pariunt vaccse, signum est quod hiems furoris sunt, quod capti aliquando se in-
sequens multarum pluviarum erit. tcrficiunt prse furore.

Accidit auteni vaccis podagra non fa- Dicunt etiam quidam in Oricnte esse
cile curabilis, et infirmitas pulmonis cu- boves qui unum tantum cornu habent,
JLis signum est declinatio aurium. San- ct alios qui tribus in fronte cornibus ar-
guinis etiara taurini haustus lethalis cst, mantur, et hi ungulam non dividunt,
ut quidam dicunt. Solus autem anima- scd corneum et integrum habcnt sotula-
liuni taurus stimulo exardescit ad hibo- rem sicut equus.

rem. Sanguis autcm tauri non cito coa-

gulatur vel congclatur : sed kic vacca:^

propter sui spissitudinem coagulatur de
facili. 101. De Tujride.
Diximus autem in antehabitis, quod
vaccaj quarumdam regionum adeo ma-
gnse sunt, quod mulgcntem eas stare Tigris animal est in Hyrcanorum re-

oportet, et nmltum dant lactis. Ahquan- gionibus gcneratum mirse volocitatis et

do etiam per quinquc ct quinque menscs fcrocitatis, ad quantitatem leporarii ca-

in eis menstruum apparet in calidis valde nis et amplius excrescens. Est autem va-
regionibus : alio tempore scparatur cum rium nigri coloris, fulvis virgulis quasi
urina : cujus signum quod urina fcE-
est, undatim interceptis, et est uncorum un-
minarum omnium animalium tenuior guium, et acutorum dentium, et in mul-
est cum gravida sunt, quam alio tempo- ta llssi pedis, et multorum partuum, quos

re. cum aliquando venator acceperit, non

Gum etiam duo greges sunt in armen- nisi priesidio navis elTugere poterit : et si

to, pugnant, et victor saltat vaccas : et longe navis destiterit, et eum mater ti-

cum ille nimio coitu dcbihtatus fucrit, gris insecuta fuerit, unum catulum de
qui primo victus fuerat, redit et pugnat multis prope existenti matri projicit,

cum eo : et cum vicerit, saltat vaccas. cum quo dum ad antrum referendo oc-
Sicorium tauri vel bovis fmdatur, et in cupatur, venator procedit longius : et si

ipsum sufflctur, et postea cibetur, citius secundo rediens iteruni venatorem inse-
impinguabitur. cuta fuerit, iterum unum de pluribus
Sanguis tauri calidus ossa fracta fo- matri reddit, et tandem in toto rccedens
mentat. Fel boum cum melle mixtum aliquos retinet de fdiis. Aliqui etiam ve-
infixum ferrum vel spinam extrahit, et natores sphoeras vitreas secum habentes
valet ad coUyria contra ungulam oculo- matri objiciunt, in quibus natorum simi-
rum. Ktudincs apparent sicut in speculo cum
Et, si credendum est verbis Solini phi- mater ad sphseram adspicit et sic spha^- :

losophi, tauri Indise fuscum habent colo- ram post spheeram abjicientes, deludunt
rem, caput grande, sctas condensas et matrem quai sphajraj motu lilium move-
horridas, oris rictum usquc ad aures pa- re putat ; sedcum spha^ram constringens
tcntem, veloces valdc, ita quod quasi vo- pedibus filium hictare quserit, delusam se
lare videantur, et pilus eorum in contra- dcprehendit, et multoties sic delusa, vc-
430 D. ALB. MAG. OUD. PR^ED.

nator ad civilatos vel ad naves evadit, et

illa natos perdit.

105. De Unicorne.

102. Z)e Tragelafo.

Ihiicornis animal est moderatae quan-
titatis respectu suae fortitudinis, buxei
secundum suum nomen
Tragelafiis coloris, et Ussse in duo ungulse pedis, in
animal compositum ex cervo et hirco,
est montibus et desertis habitans, longum
cornua habens ramosa ut cervus, et valde cornu in fronte gestans, quod ad
mentum haibatum ut hircus, et in pe- saxa limat, et cum ipso perforat etiam
ctore est villosum, et est animal rohu- elephantem, nec timet venatorem. lloc
stum, ct pugnax contra adversantia, in animal magnus Pompeius adspectaculum
regione quae Falsida vocatur generatio- Uoma' exhibuit.
nem lialjcns. Dicunt autem, quod hoc animal adeo
virgines puellas veneratur, quod ipsis vi-
sis mansuescit, et aliquando juxta eas
soporatur, et capitur et ligatur : capitur
103. De Tramem. etiam cum adhuc est puUus invenis, et
tunc domatur.

Tramem animal est parvum spatiosum

rubei coloris, cuniculi habens quantita-
tem, pugnax mirabihter et animcjsum, 100. De IJrnis.
in cujus signum ad protectionem capitis
et cerebri a natura galeam osseam acce-
pit. Urni sunt boves quos nos Germanice
visent vocanms, cornua ingentia duo ge-
stantes, per quae capere possunt multum
liquorem, ita etiani quod potus multorum
104. De Trogodidis. fundatur in ea et conservetur in eis, et

his cornibus ventilant hominem cum

equo quando agitantur. De his animali-
Trogodidse sunt animaha quaedam lon- bus in pryehabitis multa dicta sunt a no-
gissima habentia cornua a capite ante bis.
maxillas usque ad terram descendentia.
Gervices autem habent longissimas : et
ideo incurvata et deflexa cervice longitu-
dine capitis et cornuum in terra positis, 107. De Urso.
ita quod frons lota in terra jacet, pastum
contra omnem morem animahum su-
mentia, quia aliter pasci non possunt Ursus est animal notum, humidum
propter suorum longitudinem cornuum : valde, et informe, et spissae et villosoe

et ideo pasci non possunt nisi longis extrema simiha habens homini, et
pellis,

herbis, quaspotiussecarevidentur, quam ahquando erigitur sicut honio, sed non

a radicibus mordere sicut aha faciunt diu,
animalia. Fortitudinem autem habet in brachiis,
et in lumbis, et utiturbrachiis ad multa

\
 LIB. XXII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 431

opera, ilaquod cum illis projicit canibus ambulando circuuvolvunt rotas, et Ira-
ligua forte inventa, et frangit oliveta et hunt aquas de puteis, vel saxa super al-
alvearia apum, et scandit cum eis. In ca- tos muros per trocheaset hoc saepius :

pite autem debilis est, et prsecipue in sin- est expertum. Hoc animal non ut alia
cipite. quadrupedia, sed ut homo coit sicut et
Est autem aqualicus et agrcstis, scd simia.
aquaticus est albus, et venatur sub aqua
sicut luter et castor. Agrestis autem car-
nes comedit, et her])as, et mel, arborum
fructus, et habet anhelitum valde foeti- 108. De Vario.
dum, et, sicut in antehabitis determina-
\[mm de Animalibus ',in hieme tempore
phlegmatis latet : et ideo ursa tunc parit Varius, ut jam diximus ante, de gene-

propler caloris confortationem. In partu re est piroli, et est parva ut pirolus, in

ventre alba est bestiola, et in dorso gri-
membra videnlur incompleta propter hu-
sei sive cinerei et delectabilis coloris, et
moris superabundantiam : propter (juod
pellis ejus utilem et ornatum prsestatve-
ursa fcetum diu lambit et fovet. Sangui-
nem autem habet ursus paucissimum ni- stitum : nidum autem et mores et cibum
si circa cor : et caro ejus cocta fere con- habet piroli.

tra naturam omnis carnis increscerc vi-

detur, eo quod multum humidum ipsius
inventum resolutum per calorem deco-
ctionis ipsam facit intumcscere. 109. De Vesonte.

Pugnans autem ursus animalibus insi-

lit et si sint cornuta cornua eorum,
:

manii)us apprehendit et prosternit ea Vesontes animal est bovi simUe, col-

cum homine vero non de facili prailiatur, lum habens setosum et jubas ut equus,
ubi vulnus ab eo receperit ; frequenter tamen est majoris pervicacitatis et trucu-
quasi frendens ungues lambit contra do- lentia?, ut captum domari vix vel num-

lores corporis : vulneratus et perforatus, quam possit.

herbis siccaj complexionis vulnera sana-

re tentat : contra infirmitates autem for-
micas devorat, et herbam quae Graece
/leonus vocatur, et Latine vocatur barba 110. Z)e Vulpe.

iirsi.

Dicunt etiam aliqui ursum semper

crescere : et ideo etiam aliquando ursi Vulpes quasi valipes dicta est bestia ad
longitudinem quindecim cubitorum inve modum moderati canis qui domos cu-
rubea pilis in antcriori j)arte car-
niuntur habere : et apud nos trium sunt stodit,

colorum, albi, et nigri, et fusci coloris :

nis, calidum animal, ita quod etiammor-
et capiuntur multis modis, de quibus non tuum calcfacit, caudam habct villosam et
est dicendum hic. Aliquando etiam cap- magnam, dolosa valde est et cum canis :

ti domesticantur, et tunc fiunt valde lu- eam insequitur, caudam per os canis huc
sini, sed facile concitantur, et tunc sae- et illuc deducit, et sic aliquando canem
viunt, et occidunt homines : ct aliquando deludit : infirmata resinam pini arboris

* Cf. VII de Animalibus, tracl. i, cap. 8 et tract, III, cap. 3.

432 D. ALB. MAG. ORl). PRvED.

comedit, ct curatur, ct vila cjus prolon-

gatur pcr ipsam.
Joracli dicit, quod cum puliccs luibct,

stipulam foeni in os accipit (piantum pot-

cst moUiorcm vcl pilos, ct sic paulatim 111. Dc/Alio.
posterius in aquam se merij;it, primo pci'

caudam, ct sic paulatim immitlit totum

corpus_, ut pulices aquam fugientcs ad ca- Zilius, ut in antehabitis diximus, ani-

put ascendant : et tunc paulatim caput mal nimium cru-

est quantitatis lupinoe,

immergit, ita quod pulices in stipulam delc in mortcm hominum et aliarum he-
quam in ore liabet ascendunt : et lunc stiarum. Hoc animal imitatur voces ho-
stipulam evomit, et de aqua fugit. minum in condensis silvse vocans ut ho-

Ileec bcstia in foveis delitescit, quas mines. Ilomines se quaerentes devorat, et

tamen, ut dicunt, dolose animali quod simili ingenio devorat canes, canum la-

daxus vocatur, praeripit. Cum enim da- tratus imitans.

xus foveam fccerit, vulpes fovcam factam Est autcm hoc animal compositum ex
ingrcdiens, foetore stercoris inquinat, ct hyena et simia quie maritomoriom vo-
daxus horrens inquinatam foveam, am- catur, ct intrat in scpulcra, et cadavcra

plius non ingrcditur, sed vulpes eam in- comedit mortuorum.

habitat et in ea ssepe comprehenditur vuL
pcs effossa.
Est autem animal hoc foetidum ore et 112. De Zubronibus.
ano : carnes enim comedit, ct muribus
sicutet cattus insidiatur. Aliquando etiam
capit cuniculos ct lepores : gallinis Zubrones, ut dicunt, bovini sunt gene-
etiam insidiatur. ris, k)ngitudinc aliquando quindecim cu-
Hoc animal mori dicunt si amygdala bitorum, habentes cornua maxima trium
comederit. Capitis etiam aliquando pati- cubitorum longitudinem habentia, cohire
tur calefactionem et prsecipue tempore subnigra, adco veh:)cia quod stercus po-
sestivo, et curatur sanguine ad cxtra sterius ejectum conversum animal corni-
fluentc et pellem ulcerante : et ideo tunc bus accipiat, antequam cadcre possit ad
cadunt ei pili. Et cum dolosa sit aliquan- terram.
documlepore sc velle ludere simuLat, Et est animal in sylvis aquilonaribus

et apprehensum devorat : propter quod dcgens, et tantse fortitudinis, quod ho-

multi lepores fugiunt vulpem visam ut minem et equum cornibus ventihat et :

canem latratus canum imitatur, et gan-

:
cum vcntilat in altum projicit, ct ite-
nit in fame. Aliquando etiam mortuam rum excipit doncc conquassatum interfi-
se simulat et resupinat, et insensibiliter cit.

spiritum trahens linguam ejicit, et aves Hoc animal cum ventositatevehementi

supcr se cadcntes rapit et dcvorat. stercus ejicit, ita quod canem vci vena-

Mas vulpis osseam habet virgam et in torem stercore tactum inutilem reddit :

latere jacens, foeminam in latere jacentem nec capi potest nisi ingenio fovcarum,
amplexans coit. vel venatore per circuitum grossie arbo-
Si hoc animal cum pelle coquatur, ct ris ambulante, animal insequcns continue
in brodio calido paralyticus balneetur, venabulo ad hitera perforante.
confert ; et si carnes ejus in cinercs com-
burantur, et cum vino asmaticis dentur, Haec igitur de natura quadrupedum
conferre dicuntur. Sagimen etiam adipis sufficiant : quia si qua alia sunt, facile

ejus multum confert doloribus aurium. ex ante disjtutatis agnosci possunt.

 DE ANIMALIBUS
LIBER XXIII.

TRAGTATUS UNICUS.
De Avihus : in quo primo generaliter, secundo specialiter

tractatur de natura avium.

In hoc libro specialiter de natura avium bus conveniunt sibi invicem, et in qui-
agendum est, et quia omnis physica con- bus a se invicem difierunt.
sideratio de communibus ad particularia
descendit, ideo primo in communi de Dicimus igitur, quod aves cum omni-
avium dicendum est natura, et postea se- bus conveniunt animalibus in anima sen-
cundum ordinem alpliabeti Latini nomi- sibili, per quam animal, ut alibi dixi-
natim aves secundum suas species et mo- mus, constituitur et quia perfecta est in
:

dos exprimantur. Licet enim hic modus eis omnibus anima sensibilis, per hoc

non omnino.sit phik)Sophicus, eo quod quod non inest eis secundum partem, sed
in ipso multoties idem repetitur, idcirco secundum totum potentiarum suarum,
quod unum et idem multis convenit avi- ideo ea duo quibus animatum ab anima-
bus, tamen ad facilitatem convenit do- to Antiqui differre dicebant, generalitor
clrinse, et hunc modum multi tenuerunt insunt omnibus avibus : et lisec sunt sen-
Philosophorum. sus et motus. Et quia quibuscumque in-
Quia autem in prsecedentibus de gene- sunt sensus qui sunt per medium extrin-
ratione ct cibis et moribus et membris et secum, illis etiam insunt sensus qui sunt
ovis avium expedivimus in communi, per medium intrinsecum, licet hoc nou
ideo hic dicere non habemus nisi ea in convertatur, ideo omnis avis habet om-
quibus avcs cum animalibus conveniunt, nes sensus : quoniam motum volatilis
et in quibus ab eis dilTcrunt, et in qui- non haberet nisi ad distans, nec ad di-
28
 43 i D. ALB. MAG. OIU). PR/En.

stans movcrclur, nisi distans pcr nicdiuni aulom niotus qui ost grcssus dilforl : quia
extrinsccum pcrciperel. gressibus motum sive currat sivc ])aula-
Cum igilur cx ista rationc aves secun- tim inccdat, duobus nititur : volatile au-
duni toluni gonus suum omncs scnsus tcm in gressu et cursu nilitur uno sicut
habcant ct motuni, patct pcr ea qu3B in Iiomo, saltu nititur duobus si-
et in solo
Iil)ris dc Anlina ct Motibus anima-
d(» mul homo.
sicut ot
lium, et in liLro dc Principiis mntuuni Ccnoralitor autom omnis avis est alte-
animaliuni dicta sunt, avcs animaliu rius ligura' ab omni alio gencro anima-
cssc p(M'fccta. Organa ctiam liaruni ani- lis :quoniam avis sccundum suam gonc-
ma? potcntiarum liabcnt in corporc, quo- ralitatcm rotundi cst pecloris, ol rotundi
niam ct caput pcr quod a cordc lluit scn- cst capitis, ct columnalis colli, (it inferio-
sus, habcnt ct motus : et cor ad quod ra mcmbra avis figurantur ox pcctore
scnsus rcdit et motus, sicut ad princi- quasi pyramidalitcr : ct cuni in onini
pium scnsus etmotus, ctspiritus qui vc- alio animali mcnibra infcriora sive po-
ctor cst utriusqne virtulis. Patct igitur sloriora majora sint antcrioribiis, in avo
aves perfcclani animalis i^ationcm atlin- socundum suum gcnus parvissiina sunt
gerc. mombra postcriora ([iiasi in punctum de-
Hoc autom aninial quod est avis, ab sinontia, ct magna sunt antoriora : et
animali quidcm in universali dilTert in hoc signuni cst levilatis carnium avis ct
lioc, quod animal sccnndum sc consti- spirituuin earum.
tuitur cx scnsus tactus participationc : Adhuc autcm purgatissima est caro
avis autem secundum totum suai com- avium sccundum suum genus : quia in
munitatis ambitum participat omnes sen- aliis quidem purgatio est pcr pilos ct a
sus et motum proccssivum, secundum magno corpore, ct hnec modica purgatio-
quod jam antc probatum cst : quia avis ne, quai fit per pcnnas plumarum ct gros-
et volatilc convcrtuntur, et volatilc est siorum et volatilium a niodico corpore
habens motum aliqueni volandi, cum ala avis facta : ct ideo generalitcr caro avis
motus hujusmodi sit in organum, et na- lovior et digestibilior est carnibus alio-
tura organum non dct nisi et actum dct, rum animalium.
quia abter abundarct quod
supcrfluis : Avium autem intcr se ditTerentijE sunt
accidcre non potest : animaUa enim so- multa? :quod gcneralius dividit
sed id
cundum locum immobilia processivi mo- volatile quod quaidam avis habet
est,
tus organa non habent abundat igitur : alas pennatas, et quiedam habet alas
ab animali in communi participationc membranales. Et avis habens alas pen-
scnsuum trium qui liunt pcr medium ex- natas, non habct nisi duas alas. Quce au-
trinsecum, et participatione organorum tem habet membranalcs, aliquando ha-
motus proccssivi. bet quatuor. Et quaecumque habet duas
Convenit autcm cum quadrupede gres- alas, movetur utens utraque. ala quasi re-
hoc, quod et quadrupes partici-
sibiii in mis. Remus autem ab alto infcrius mo-
pat ea quae sunt motus et sensus sed : vctur, et tunc impcllit anterius : et talis
difTcrt in hoc, quod quidam quadrupcs est motus duarum aiarum avis. Aliquan-
non omnem sensuum participat, sicut do autem quaedam magn.ne aves paulatim
non habet visum onme autem vo-
talpa :
volantes, non videntur ab alto inferius
latile participat visum,
et quemlibet alas percutore et tamcn hoc visibiliter
:

alium sensum. Diirort autem nunicro mo- faciunt, co quod paulatim volant sed :

tus et modi ab omni quadrupede quia : cum cito volant, tunc frequcntcr iterant
volatile participat in numcro plurcs mo- hujusinodi motuni.
tus,volatum scilicet ot gressum qua- : Avcs etiam alias ab invicem liabcnt
drupes autem gressum tantum. In modo differentias quoniam omnes aves nares
:
 :

LIB. XXTIJ BE ANlMALtBUS, TRAGT. UN. 435

habent in rostro juxta caput longe ab sicut diximus, oportet ipsam esse spiran-

aperlura rostri scd animalia non vo-

: tcm propter calidum circa cor, sine quo
lantia narcs fcre usque aJ os continuant. non esset mobilis duobus motijjus quia :

Et cum in hoc conveniant aves, differunt scimus quod calor est causa motus, et
in hoc, quod hcet bibentos non immer- frigiditas causa est immobilitatis : omnis
i;ant rostrum usque adnares, tamcn qua^- igitur avis spirat, licet aliqua diutius te-
dam bibunt tractu continuo qusedam : neat spiritum quam alia.

autem paucum hauriunt et os elevant,
et sic scepius faciunt
nera gallinarum avium aquaticarum,
et
Conveniunt autem in hoc, quod nulla
avis mingit cum tamen omnis avis po-
: proprietatem dicendam convertamus ser-
tarc videatur. Sed raro et parum potat
avis carnem comedens, propter sui nu-
trimenti Immiditatem granum autem
Sunt autem multa' valde avium diffe-
per vices, sicut ge- rentiaein omnibus enumcratis generibus
sed quia multa in prsehabilis hbris de
his dicta sunt, jam ad specialcm avium
monem.
:

comedens avis plus potat propter sui sic-

citatem nutrimenti nulia tamen plus :
1. De Accipitre.
potat quani suflicit ad nutrimenti com-
mixtionem et Ihixum et ideo nulla min- :

crit
Accipiter cum aquila fere ejusdem est
Omni etiam avi convenit ovare et nulh consuetudinis et rapacitatis. Dicitur au-
generare propter sui corporis stricturam, tem etiam accipiter astur ab actu natura-
et praecipue in inferiori in qua strictior li quem Iiabet, quia semper ferc latet et
est quam partui sufficiat, sicut patet ex juxta terram volat contra morem falco-
antedictis. Et ideo etiam nec supra nec num, quando capit avem, quasi
ct se
inferius mamillas liabere potuit : quia convertens sursum accipit.
duphcem ejus motum impediret. Et est accipiter totus varius, sed in pri-
Avis autem dicitur quasi sive via : quia mo anno fulvas et nigras habet maculas.
viam nullam custodit in volatu : et ideo Deinceps autem maculis albis et nigris
augures considerant volalus cjus, eo quod variatur, et sunt ilhe albiores et nigrio-
non sunt ad unam partem sicut gressibi- res quo pluribus vicibus mutatus fucrit.
hum. Et sunt pedes crocei et ungues magni,
Sunt aves generahter magis vocantes sed non sicut aquilarum et est caput :

ahis animalibus et hoc contingit prop-

:
ejus rotundius quam aquiliE, et rostrum
ter quod etiam minorcs avium magis vo- cjus curvum et secundum suam analo-
cant, ita quodearum sunt musicie
multa", giam brevius quam aquilee el longius
propter spirituum suorum ievitatem, qui quam falconum et in dorso quidem pau-
:

de faciU protenduntur in omne deside- cas habet maculas albaset plures nigras,
rium : et tunc vocant maxime quando et alas secundum suam proportionem ha-
coitum dosiderant : et idco etiam mare.> bet acutiorcsquam aquilarum gcnera, et
in eis plus vocant quam fuimina:', quia minus acutas quam genera falconum. Est
foemina' sunt graviorcset frigidiores ma- autem avis iracunda, et idco solilarie vo-
ribus. lans nisi tempore pullilicationis. Ovat
DifferenticB avium eo
autem sunt alise : autem tria aut quatuor aut ut multum
quod una cst aquatica, alia non aquatica. quinque ova, et est fere ejusdem liguree
Sed nulla sic est aquatica, quod continuc cum niso qui spcrverius vocatur, licct sit

maneat in aqua.vcl quod in aqua generct. quantitatis majoris : est eniui minor aqui-
Sed aquatica dicitur, quia nutrimentum la truncali, sed nuijor est quam aquila
quiBerit in aquis cum cnim sit levis avis,
: qu» pisces rapit.
 :

436 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

llujus autcm avis quando silvestris ost, aliarum infirmitatum assignabimus mc-
praeda frequentor est avis donieslica, gal- dicinam in capitulo de falcoiiibus, in
lina videlicct, et anas, et lias aves statim quo omnium rapacium avium medicinas
devorat. Capit etiam cornices, et hujus- simul ponemus.
modi, et aliquando leporcs : et quando Scias autem, quod hujus avisnatura
lcporem capit, sinistrum pedem terrae in- praecipue confortatur in Aquilonis parli-
figit, et dextro prtedam tenet, et tunc bus, et ibi hae aves fortiorcs sunt et ma-
quanto citius potcrit, oculos leporiscruit, quando bene nobiles sunt, prae-
jores, ct
Domesticus autem astur
et sic interiicit. dam non ])ropter cscam, sed ex gk)ria
etiam magnas aves accipit, audaciam ac- accipiunt, et in tyrannide delectantur, et
cipiens ab adjutorc homine et cane docto si aHquid de praeda concupiscunt, cor ac-
secmn prtedam tcnere : tunc enim acci- cipiunt : ideo avem quam capiunt ad la-
pitgruem, et anserem, et ardeam, et alias tus perforant, et cor extractum devorant
hujusmodi aves sed sine difficultate ac-
: aliquando autem etiam cercbrum concu-
cipit anatem majorem, et raergum, et piscunt, etdecapite extractum devorant,

fulicam, et illas aves capit in mullitudinc et totum aliud rejiciunt. Nobiles autem
sine magno labore. aquilonares cancros libentissime come-
Ha3C avis quando infirmatur, pcnnas dunt, quos tamen non venantur et ideo :

et alas habet quasi horripilantes et alas domesticati isti melius omnibus asturi-

dependentes, et vociferat multum prop- bus dominis suis aves magnas capiunt,
tcr sensum languoris : et signum suae et cancrorum cibum a domini acccipiunt

malse dispositionis est si indigestam re- in rcmunerationem.

projiciat escam, et hoc ssepius faciat : Haec igitur de asturibus sive accipitri-
tunc enim signitlcatur quod defectum ha- bus dicta sunt. Has aves etiam accipen-
bet stomachus, et strumam patitur et seres vocant. Plinius dicit, quod contra
etiam aliquando repletionem sicut et ho- dolorcs membrorum omnium efficax me-

mo et tunc hebetem liabet visum, et

: dicina est accipitcr in oleo decoctus : ca-
gravem ct pigrum volatum, et cibum non ro enim accipitris vahle dulcis et levis
desidcrat, et cupit dormire multum et est propter sui nutrimenti bonitatem.

quiescerc et abjectam prsedam abire per-

mittit, et residet in terra, et cum esca ad
manum domini sui non revertitur cito,
sed vocatus non respicit vocantem. Pati- 2. De Achante.
tur autem aliquando etiam maciem ni-
miam et tunc humido naturali destitu-
:

tus,pennsB ejus contrahunt maculas quas Achantis avis est parva ad instar pas-
famis signa appeUant et tunc etiam : seris, herbas et herbarum semina depa-
pennae franguntur de facili, et volatum scens, ctin spinisnidificans. Qua^ cum vi-

conlinuare non potest, et amittit auda- det herbas ab equis et asinis depasci, et

ciam, et ideo non nisi parva insequitur, spinas moveri in quibus nidificat, infcsta
et vociferat multum, et semper ad domi- efficitur equis ct asinis, et dorso eorum
num redire desiderat. Ahquando etiam insidens mordct quantum potest, et hin-

patitur constipationem et oppilationem : nitum cquorum imitans deridet : est

ettunc gravis manet, nec cibum necprse- enim avis cum ira quadam derisiA^a.
dam desiderans. Et aliquando patitur pe-
diculos propter humoris corruptiones. Et
saliquando febres patitur : et hoc cogno-
scitur ex horripilatione et tristitiaet tre-
more ipsius. Omnium autem harum et
 :

LIB. XXIIl DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 437

3. De Aerisilon. 3. De Alaiida.

Aerisilon avis est, ut dicunt, rapax, et Alauda avis est a laude vocata, eo
inter rapaces nobilissima, et est de con- quod musica sereno et calido congaudet
suetudine falconum. Dicitur autem aeri- tompore.
silon, eo quod aerem et aeris alta petat Haecduplex est, plano videlicet capite,
in volatu et venatione : nubes enim dici- vel cristato, et ha;c galerica vocatur vel
tur transcendere, et aves obviantes inter- cristata. Est autem coloris cinerei, ma-
fectas dejicere, ita quod cum cadentos jor parum passere, et in posteriori digito
aves aliquando in terra inveniantur, ne- pedis ingentis longitudinis habens un-
scitur unde ceciderint et undo sint in- guem, in agro habitans, non in silvis,
terfectse, eo quod aerisilon in tam alto granis et vermibus vescitur. Mas ejus
volat quod videri non potest. musicus est valdeetmulta' modulationis,
Haec avis rufas habet pennas, caudam ffistatem primo inter aves praenuntians,
longam, ungues, et crura maxima, et est et diem in aurora promens laude cantus
parum major quam aquila, et capit ca- sui, pluvias et tempestates abhorret, ac-
preolos, in quos primum visum dirigit, cipitrem tantum timet, quod fugit in }u3-
et tunc insidet eis, et cerebrum capite minum sinus et manus vel in terra se-
perforato excutit, et sic interlicit. Nidum dens permittit se capi : cantat ascendendo
in montibus altissimis construit, et ibi per circulum volans : et cum descendit,
aliquando juvenis accipitur, et ita dome- primo quidempaulatim descendit, ettan-
sticatur, quod sine ligatura stat in porti- dem alas ad se convertens in modum hi-
cibus et domibus. Heec avis cum socia pidis subito decidit, et in illo casu cantum
venatur sicut falco, et postquam dome- dimittit.
domino non recedit, sed om-
sticata est, a Haec quando domesticatur, in ergascu-
nem praedam capit, et domino reponit, et commovens, et adliberum
lo cantat, alas
ideo nobilissima esse dicitur. aorom exire gestu quodam deposcens
sed si diu captiva tenetur, ut frequontor
in altero excsecatur oculo : et hoc sa^pius
sum expertus, quod in nono anno altero
De Agothijlem. oculo ca?catur.
Haec avis utilis est in medicinam.

Agothylem Graece, Latine caprimul-

gus vocatur, et est avis magna lato ro-
stro, in Orientis partibus abundans, ca- 6. De Alcionibus.
pras quaerens lactis irriguas, quibus se
supponit, et sugit lac earum, et conse-
quitur succionem ejus exsiccatio lactis in Alciones sunt aves parvae, parum pas-
uboribus, ct hebetatio vel cxsiccatio vi- seris quantitatom excedontes, et sunt co-
sus caprarum. loro kyam purpureis pennis, tamen quas-
dam albas habentes intermixtas, collo
longo, piscibus viventes, rarissimo nisi
circa solstitia in mari apparentcs, bru-
mali tempore pullificantes : et tunc ni-
438 D. ALB. MAG. ORI). PUtED.

(luin in ar(Miis maris construunl rolun- non in li^ura, ut dictum (^st, scd in co-
(]um in moduni [)ilai adei) forlem, (juod h)rc, ct rcgiminc \\iod : (juia mci"f^us sub
vixmajj;nis ictibus frangi possit. aquaca})it j)isccs, scd anas bcrl)as ct vcr-
Dicunt autcm quidam, quod mari tcm- mcs in hcrbis hitentes accipit in cibum,
pcstuoso ova sua objccta, statim tran- et pisciculos si (juos in herbis dcprchcn-
Et septem diebus ova
quillitas inducitur. dit.

fovere perhibent hanc avem, et septcm Anas autem domesticus et albus invcni-
pullos usque ad perfectum educare, et tur et cinereus et compositi coloris ex
hancgratiam hanc avem a Jove esse con- utrisque dictis. Est autcm avis frigida et
sccutam, ut in tempore sollicitudinis suoe melancholica, minus dura quam caro an-
etiam in hienie serenos quatuordecim scris.
hos dies accipiat, quos dies nautici al-
cloiiatas yocani.

8. De Ansere.

7. De Anate.
Anser vel auca avis est nota, ct cst
avis aquatica sicut ostcndunt pedes ejus

Anas avis nota est apud nos, lata in membranales. Est avis hoec inter aquati-

d(^rso, ct minoris quam anser, ct majoris cas aves major, praeter eam quam voH-
quam pullus aquaticus quantitatis, et cst nare in antehabitis vocavimus, et prseter

apud nos silvcstris et domesticus. cygnum.

Scd silvcstris apud nos multorum est Tnvenitur autem hsec avis apud nos sil-

valde modorum, sed omnes conveniunt vestris et domestica.

in forma rostri et figura pedum. Ro- Et silvestris quidem apud nos quinque
strum autem est latum serratile, et non spccierum invenitur : est enim magnus
multum longum, ct cst valdc apertum anser, qui cinercl coloris est, ct apud
ad cribrandum lutum. Pedes autem ruQ Germanos gragans vocatur. Et est alius
etmcmbranales ad navigandum apti. Est minor illo ejusdem coloris et ejusdem
autem silvestris apud nos duorum colo- figurae, scd altius et longius volans prop-
rum. Unus quidem et verus in dorso et ter sui corporis lcvitatcm. Et est tcrtius

in ventre est griseus, et masculus in collo totus albus pra;ter alarum extremas qua-
quasi pavonis radiantes habens pennas, tuorvcl quinquepennas, qua; sunt niger-
ex viridi compositum habens
ct azurio rimic : et hoc genus est parvum late ct

colorem, torquem album circa collum alte et longe volans. Et est quartum gc-
praeferens etiam alis versus ventrem ha- nus illo minus habens rostrum anseris,

bens maculam lucentis viriditatis
fcemina magis dcclinat ad nigram cinerei-
tatcm, et vox foeminse grossior, et
est
A'ox in omni anatum genc-
maris acutior
rc. Hocigitur gcnus quod dicti est coloris
duorum est gencrum, majus vidclicet, et
minus, et utrumquc est notum apud nos.
Tertium autem genus est varium ex al-
bis maculis et dicto colore compositum,
et est mergus quidam et est etiam ma-
: nnod comage
: sed sed colorem capitis pavonis, prseter hoc
quod cristam de pennis non habet, et in
dorso quidem est cinereuni declinans ad
nigredinem, in struma autem nigrum, et
in vcntre cincreum, quod vulgus dicit
nasci dc arbore. Quintum autcm genus
anscris ponit Phnius, vocans ipsum co-
mage, cujus adipem proficcre dicit in ad-
jutorium prseclarissimi medicaminis,
vocdiiuv i()}gnentwn, et con-

jus et minus in eadem figura corporis ticitur ex adipe Imjus anseris cum cinna-
sicut anas, etdiffert hic mergus ab anate, momo confecto, ct in vase sereo sub nivc

1
 :

LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. IJN. 439

recondito, donec frigore diu congelante sedecim. Dicunt tamen quod si ova ante
maturetur et maceretur. Aliiid autem subtrahantur_, ovabit anser usque ad de^
genus addunt quidam, quod prater stru fectum. Genera etiam inducta commi-
tbionem major est avis, ut dicunt, et hoc scentur sibiinvicem apud nos enim an-
:

habitare in Alpibus perhibent, et in de- ser qui est sicut pavo, cum ansere dome-
sertis Aquilonis, ubi rara esthominum stico concubuit et pullificavit : sed omnes
habitatio, sed nos hoc numquam vidi- pulli patrem in colore secuti sunt, sed in
mus, quod nos volbiair vo-
nisi sit illud quantitate erant majores.
camus hoc enim majus est cygno.
: ^^tas autemanseris pi'oIongatur valde :

Praeter omnia hsec anserum genera vidimus enim ansorem nutritum dome-
cygnus est, qui multum habet hujus ge- sticum, qui plus habuit quam sexaginta
neris tam in figura rostri quam in modo annos. Anser etiam silvestris captus fuit
pedum et reglmine vitse, sed quantitate apud nos, qui per elixationem trium die-
difTert, et tempore pugnse suffhit sicut rum naturalium emolliri non potuit, ot
anser. tam induratus fuit, ita quod cultello
Est autem et anser domeslicus qui fere scindi non potuit, nec aliqua bestia de
cujuslibet coloris invenitur qui in ansere ipso voluitgustare. Est autem generaliter
silvestri est. Invenitur enim albus, et ci- caro anseris frigida, et sicca, dura, et
nereus, et ex his duobus maculosus, sed melancholica, et indigcstibilis.
non niger, ncc viridis, nec alterius quam
dictum est coloris invenitur.
Omnis autem anser habet commune,
quod rumorosus est, vixumquam tacens, 9. De AquUa.
et leviter audiens, et parum dormiens :

propter quod etiam custodes (^apitolii

cum dormirent, et hostes Capitolium A(iuila ab acumine dicifur. Tres enim

jam capturi essent, clamore excitavit an- hal)et acuitates, visus videlicet, et irse,
ser. In cujus rei mcmoriam aureus anser et instrumentorum venandi qufc sunt un-
a Romanis diu cultu divino veneratus gues et rostrum. Omnis enim aquila vi-
est. get acumine visus, maxime vero illa quse
Silvestres autem anseres omnes «irec^a- uohilis aquila vocatur, et hcnec herodius
tim volando ordinem servant litteratum Latine, quasi heros avium vocatur.
sicut et grues : et cum volant, flatui ven- Est autem aquila grandis vahle, tota
torum quo facilius volent, se committunt nigra, licet in senectute ad cinereitatem
et ideo multi priedicunt ventos et frigora in dorso et super alas convertatur, et est
et imbres ad volatum ipsorum. Alte au- pedura valde croceorum^ et long^orum^ et
tem volant cognoscentes superiorcm ven- fortium unguium, et est magni rostri ci-
tum semper vincere super inferiorem, et nerei ad nigredinem declinantis, magna-
vix umquam exspectant hominem, et rum et planarum alarum, rectse pennGe,
mutant se de loco ad locum sicut grues, quGc in fine alee aliquantulum divaricatse
sed non latent et cum lassati dolent ex
:
et ad supcrius sunt recurvalae, et est hajc
volatu, vociferant volando, ct volant ex- alte volans, acutissimi visus, ita quod
tento collo omnes anseres, et in hoc dif- solem in rota possit adspicere : propfer
ferunt ab ardca qu;p volat collo contra- quod etiam dicitur pullos suspendere, et
cto. eos ejicere qui solem in rota nequeunt
Nutriuntur autem ad Aquiloncm in videre sine lacrymatione. Et hos abjectos
paludibus omnes anseres dicti, et inci- dicunt aliam avem colligere, quam Grajci
piunt coire post hiemale solstitium, et in fehit, fulicam dicunt. Sed hoc
Latini
principio veris ovare, et sunt ova ad plus falsum esse boc ostenditui*, quod avis
440 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
quap. fehit vocalur, columbie spccies est, praesentit, et pullum tamquam inutilem
quse aquilam nou nutrit. Fulica autem abjicit.

species est aquatica^, avis quee rncrgus vel Dicunt etiam quidam Phih)Sopliorum,
niger anatc minor vocatur, et haec etiam quod herodius duos aut tres pullos facit,
aquilam nullo modo nutrit : cum neutra et semper duo exeunt ex uno ovo, et ex

avium istarum cibum communem habeat altero exit pullus unus, eo quod non nisi

cum aliquo i^ouere aquilarum. duo ova dicunt ovare herodium et hoc :

Causam autem ejectionis diversi diver- ego puto esse falsum : sed potius cum
sam assignant quidam enim dicunt,
:
luec aquila sit niagna corpore, parum
quod ideo abjicit, quia genus suum cog-
ponit in scmine : et ideo non nisi unum
vel duo facit ova et forte tria si sit juve-
noscit ignobilitari, et hi concedunt aqui-
lam foeminam cum alio genere quam nis, et ex quoUl)et ovo non procreatur

lierodii masculo ahquando coire. Sed

nisi unicus puUus, nisi sit per errorcm

quia hoc nos improbabile judicamus, sicut in aliis avibus sed quando plures :

ideo dicunt ahi alterius generis aquilam duobus procreantur, ut frequenter abjicit
propter nutriendi diflicultatem et hoc
ova sua fractis herodii ovis supponere :
:

et idco alienum aliquando essc pullum

ssepius est expertum in multis avibus.

aquilse, et propter hoc probatione indi- Ego tamen, sicut in prsehabilis me dixisse
gere. Sed quia herodius summee feroci- memini, per multos aucupes hujus rei
tatis est avis, cui etiam inesse dicitur experimentum quserens, non inveni um-
prsescientise quiddam quo sibi adversans quam infra plures annos herodium plus
etiam cum absens est nido appropinquare uno habere pullo eo quod multo indi-
:

prsesentit, videtur nullum genus avis get nutrimento, quod late ab antiquis

tantae audacise, quod ad nidum audeat herodiis oportet inquiri. Si autem ali-

appropinquare, praecipue cum ponere ova quando duo inveniantur, hoc erit in aqui-

in alio nido non sit nisi viHssimarum lonaribus partibus juxta silvas et mare,

avium et ignobilium, quse non sufhciunt ubi tam de mari quam de silvis praeda
ad suoram ovorum fotionem et tales :
piscium et avium et ferarum parvarum
aves ad nidum herodii numquam appro- numerositas invenitur.
pinquant. Alii dicunt herodium ipsum Hsec aquila oculos habet supra modum
sua ova alterius generis aquilae suppo- ardentcs croceos, ita quod albugo oculi

nere inter ova commixta cui ea

illius quasi similitudinem prsetendit topazion,
supponit, et cum exierint, herodium pie- et pupilla in oculo quasi similitudinem

tate naturali redire : et tunc inter sua et saphvri nigri perlucidi concultata' nigre-
aliena per inspectionem solis facere dis- dinis : et loca ciliojum suorum sunt os
cretionem, et sua nutrire, et aliena abji- eminens aliquantulum super oculos, ita
cere, et illa colligi et nutriri ab illa aqui- quod membra sua visum adunare viden-
la cui sua primitus herodius supponit. Et tur: et ideo quando domesticatur, prse-
hoc ego probabilius judicarem si esset dam videt leporum inter fruteta laten-
expertum quia fovere ova occupatio est
: tem, antequam considerari possit ab ho-
et maceratio per abstinentiam quam he- mine vel a canibus.
rodius de faciU non sustinet propter mo- Quod autem dicit Jorach et Adelinus
bilitatem et cibi abundantiam quam ha- de hac aquila, non sum expertus. Di-
bere consuevit. Tamen posset dici, quod cunt enim hanc aquilam quando senescit
causa ejectionis non est adulterinus par- tempore quo pulli jam grandes facti ve-
tus, vel etiam commixtio cum ovis alte- nari sciunt et possunt, considerare fontis
rius naturse : sed sicut in aliis aliquando limpidi et latae scaturitionis ebuUitionem,
debilitatur naturse polestas, ita iit in pul- et super illam directc in altum extolli us-

lis herodii : et hoc etiam ocuHs herodius que ad tertium aeris interstitium, quod

f
 :

LIB. XXUI DE ANIMALIBIJS, TRAGT. UN. 441

cvstiim Yocavimus in libro Meteoroniui : aquihim in nido ponere, sine quorum

et cum ibi incaluerit, quasi exuri vide- praesentia ova non possunt sed
vivificari :

tur, subito demissis et reti'actis alis ruere anverum sit, ignoratur sed hoc certum :

in fontis frigiditatem, ut ex frigido exte- est, quod qua?dam aves lapides inter ova

rius restringente calor intrinsecus in me- ponunt. Grues enim domesticas omni
dullismultiplicetur : et tunc exsurgere de anno vidimus hapidem inter sua ova col-
fonte, et ad nidum quem ibi vicinum ha- locare sed hunc inobservate acceperunt
:

bet, convolare, et inter alas pullorum de lapidibus casu inventis : sed nescitur
tectam resolvi in sudorem,- et sic exuere utrum forte si liberum vohitum habuis-
antiquitatis habitum depositis pennis ve- sent, lapidem proprium ad hoc quaesivis-
teribus, et rursus indui novis, et interim sent utiUorem vel non et quiaforte uti-
:

donec recreverint sustentari praeda pullo- liorem sibi inquirere non poterant, quem-
rum. Sed ad hoc aliud nescio dicere, nisi cumque inventum acceperunt, ne nihil
quia mirabilia naturae multa sunt : sed omnino ovis suis interponeretur. In tali-
quod vidi in duobus herodiis in torra no- bus enim mores avium diversifican-
stra, his non concordat quia : illae do- tur.
mestica? erant, et ad modum aliarum llaecautem avis quae heros avium est,
avium rapacium mutabantur. sicutnomine significatur, valde proedam
Dicunt etiam quidam hanc aquilam communicat ahis avibus, sed si praeda
sicut et ahas rostrum nimis aduncum et non sutfecerit, proximiorcm sibi avem
recurvum etungues ad Lipidem deponere deplumat et devorat.
et acuere quando haec proedte hebetata Ilaec etiam non de facili provocatur ab
fuerint instrumenta et hoc quidem com-
: aemulantibus eam avibus, scd provocata
pcrlum est esse verum. Alio autem tem- patientiam simuhit, donec provocatrix
pore non de facili nec diu scdent aves ra- tamquam confidens appropinquet, et
paces, nec in kipidibus, ne frangantur tunc captam dilacerat. Volat autem haec
acumina suorum unguium apud nos ta- : avis altissime propter escae contempla-
men hoc genus aquilse semper in prairu- tionem et avium aemulationem : quia
ptis silicibus sedens et nidum faciens in- aliquando quaedam aves ieves super eara
venitur, sed semper substratum habet exaltatae deplumant eam. Aves etiam ma-
cespitem vel pulverem vel linum vel ah- gnse si super eam exaltarentur, sicut
quas pelles animalium quae prsedatur grues, et ciconiae, rostrorum acumine in-
propter quod etiam peritiores falconario- terficerent eam : et ideo exaltatur super
rum non diu dimittunt suas aves rapaces omnes. Cum autem herodius rex dicitur
stare supernudum lignum durum et ari- aviimi, non dicitur rex a veri regiminis
dum, sed supponunt pannum vel corium imitatione, sed potius a violentia tyranni-
ung:uibus avium suarum. Habet aatem dis quia omnibus dominatur in eo quod
:

herodius commune cum aliis rapacibus omncs comprimit et omnes devorat et :

avibus, quod nisi contempletur escam ideo omnium avium pugna est contra
vel praedam vel se tenentem, quasi sem- eam.
per pedes respicit quando sibi dimittitur, Iracunda enim est haec aquila maxime
et frequenter ungues pedum per rostruni etsuperba sicut ahae rapaces, et ideo sola

ducit, ut bene acuat ad pra^dam tenen- volat, nisi quando est in generatione et
dam, pullorum educatione quando volitat su-
Dicunt autem quidam, quod inter ova per pullos docens eos volare et praedari,

ponit lapidem gagatem,

ethiotem sive et ideo etiam pullis jam adultis ejicit a
qui quasi praegnans esse dicitur, de quo provincia suae habitationis pullos quos
in libro Lipidario diximus, ad tempera- enutrivit, ethoc commune habet omnis
mentum caloris. Alii dicunt duos lapides avis rapax, maxime tamcn herodius et
Ii2 1). ALI5. MAG. ORD. VW.VA).

falco : proplei' (piod oliain fulcoiies ct lio- aquilarum genera, quornm priinum qui-
rodii ejeclia parontibus, rolihusaucupum dem estherodius.
capli in tcrris in quihus nunnpiain nidi Socundum autem jiostlioc nol)iliusest,
oorum invcniuntur, percgriiii vocantur. quod accipit anseres et cygnos, de qui-
IFerodius ctiam domesticus supormanum bus ambobus jam diximus.
sedens duci non potost, sod potius bra- Tertium autom est, quod apud nos
chio toto al) liumoro ultra manum corio truncatis libenter insidet arborii)us, et

cervino cooporto, ct manu potonti sus- ideo truncorum aquiln vulgariter apud
tonlata l)rachio falconarii insidot : ot nos vocatur, ot accipit animalia parva si
cum provocatur ad volatum, oportot quod qua occurrunt ct otiam anates et aliquan-
dimiltatur, quia alitor brachium falco- do anseres et Imjusmodi et ca}tt;ra, mi-
narii nimis laedcrot : ct idco aut cooj)or- nus quantitate duobus preeinductis, etest
tis foitur oculis, aut cum volare cupit, cinerei coloris.
dimittitur : ot cum revocatur, redit ad Quartum autem ost id quod accipit pi-
brachium aucupis, et tunc melius quio- sces, et est varium in ventre album, ot
scit, aut capta prteda aut frustrata a jui- nigrum in dorso, et in struma etiam ni-
la. gras habens maculas, unum habens pe-
dem anserinum ad natandum, et alium
Scias autem^ quod Aristotolos et qui- ad rapiendum cum acutis unguibus, et
dam alii Philosophi aquihim ot vulturom insidet arboribus super flumina et stagna
in idem genus avis ponunt. Vulturem piscibus insidians.
autem a vohindo et capiendo nominan- Quintum autem est parvulum valde, et
tes proptor quod quidam dicunt nobilis-
: a quibusdam vocatur frangens os, eo
simum gonus avis osse vulturom. Et hoc quod quando carnes ossium comedit, os-
non est in usu nostro quia vultur apud : sa in altum ducit, et super lapidem ca-
nos magna quidem valde ost avis pigra dere permittit, et ox fractis ossibus mo-
et ignobdis, de qua in sequentibus dico- dullam sugit, et est hoc etiam varium et

mus. parvum.
Sed aquilarum apud nos magna vahlo Sextum autem genus aquilse est rarum,
est diversitas in cploi'0 et quantitate et sed tamen in Alpibus et Rheni fluminis
morihus. Et post herodium quidom apud rupihus invenitur, sicut frequenter ex-
nos nohilior aquila est, quse anseres ac- perti sumus, et est totum album nivei
cipit et cygnos et hujusmodi aves ma- candoris, et in quantitate fero ost sicut

gnas et etiam lepores ot cuninos pra-ci- herodius, sod non est adeo nobilo, noc
pue quando pullos ha])et, et hgec aquila adeo velox, et vivit de venatione lepo-
quantitate minor est horodio ot est varia rum et cuniculorum et hujusmodi parvo-
ex alhisct cironois pennis et intormixtis :
rum animalium, ita quod aliquando ca-
sed in cauda penultimcO finalos penna^ vi- nes parvos et aliquando vulpes juvonos
dcntur esso alhpp, et alha est in pcnnis rapit, et aliquando porcollos parvulos :

ani et est brovis valde caudcG. Cicnus pisces etiam aliquando qui in supcrficio
enim aquilai socundum suae comitatis aquoe natant, rapore roporitur.
amhitum est hrevis caudio, magnarum ct Omne autem gcnus aquilarum habct
latarum alarum potius quam longarum hoc, quod libenter partes vulpinse pellis
ot acutarum sicut sunt aloe falconum so- colligit, vel a vulpo rapta eripions, vel
cundum genus suum, et aquilarum etiam casu inventa colligens, et in pellibus il-
genera universaliter sunt magni oblongi lis ova reponit vel in alio molli et calido
et parvi rostri ot magnorum et citrino- pilo.
rum pedum. Quod autem Plinius dicit aquilam aqui-
Et apud nos quidem sex inveniuntur lonarem in vulpis pelle ova involvere, et
 LTB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. IIN. 443

sic sub sole in ramis arl)orum suspende- commune habct cum aliis aquaticis avi-
re, (lonec maturata solis calore exeant, bus, quse de venatione piscium vivunt.
et non ea fovere aquilam, sed cum calore Hffic autem avis est coloris cinerci, et
solis et pellis pulli exierint, ad ea tunc minoris quantitatis quam grus longi col-
primum redire, jani expertus sum esse li, sicut et aliaj aves aquaticse non mul-
falsissinmm : quoniam in Livonia ubi tum involuti intestini : et ideo sicut et
aquilce aquilonares et feroces valde et mergus emittit cibum indigestum, et
magnse sunt, nihil penitus talium expe- ideo semper est vorax avis ista, et ideo
rimur, sed potius fovent ova aquil», et etiam est fcBtidse carnis et non sana'.
piscibus et avibus et bestiis nutriunt pul- Quod autem dicunt ardeam in dolore ni-
los suos : et ideo incolae terra- pullos aqui- mio coire, ita quod lacrymas sanguinis
Ice de nidis deponentes, sub ai-boribus cmittat ex oculis, et foeminam non mi-
ponunt, et eis anos in posterioribus li- nori dolore ovum concipere et parere,
gando consuendo obstruunt, et tunc
vel falsum reputo : quia vidi oculis Sccpe
appetitum comedendi perdunt. Aquihe coire ardeas, ct ovare, et nihil talium
autem veteres non minus prsedam pi- probare potui. Sed sicut alia avis longo-
scium et avium adducunt, et Iianc inco- runi crurium ardca coit super dorsuni
Ise accipiunt, et se et familias suas inde foeminse flexis cruribus,
ita quod pedes

pascunt : aperiunt autem interdum pul- maris sunt ad caput foemidae, et genua
lis anum no moriantur, et sic diu et mul- versus anum super dorsum, et tunc te-
tam pra^dam accipiunt aquilarum, ita nens se motu alarum tangit locum con-
quod narravit mihi fide dignus, quod ceptionis fccminse, ct semen infundit in
aliquando in uno nido aquilarum ante- eam. Hsec avis in grege sui generis nidi-
quam pulli complerentur, plusquam tre- ficat, et tamen gregatim non volat, eo
centas anates, et plusquam centum an- quod pullis insidiantur accipitres et alise
seres, et circa quadraginta lepores acce- aves rapaces, et ab his defendi non pos-
pit, et plurimos magnos pisces, quorum sent nisi multse semper ardese circa nidos
numerum non retinuit. invenirentur. Stercore autem suo exsic-
Ha^c igilur de aquilarurn generibus di- cant omnes arbores in quibus nidilicant.
cta sunt. Si autem aliquando accipiter pra?dari ni-
titur ardeam, anum opponit accipitri, ct
stercus projicit putrefactum, quod si for-
te accipitrcm tetigerit, pennas ejus pu-
trefacit.
10. Z)e Ardea. Ardearuni apud nos tria genera invc-
niuntur. Llnum quidem cinereum acuti
rostri et longi colli. Et aliud totum al-
Ardea quam quidam ardeolam, qui- bum in figura per omnia simih? dicto, et
dam nutem tantaluin vocant, avis est est melius pennatum eo tamen habet :

quae hoc nomcn accepit, aut quia alte vo- longius collum et rostrum ante rotundum
lat dicta ardea, quasi ardua, eo quod alte sicut sit circulus super circulum et idco :

eat volando. Dicunt enim hanc avem cncleariam vocatur, et est totum album.
cum tempestatem prsescnfit, alte siipra Quartum apponit Plinius monoculum,
nubes volare, et ideo alto suo volatu quod unum oculum dicit habcre in latero
tempestatem prsesignificare. Scimus uno tantum et ideo facilius capi a vena-
:

etiam cum accipitrem fugit, alte volare tore in latcre ca?co insidias poncntc. Sed
hanc avem si poterit. Alii autem dicunt videtur prseter naturam esso et falsum
ardeam dictam ab ardendo : quia stercus quod dicit : sicut enini alse dnai et duo
ejus adurit hocquod conlingit : et hoc pedes crcscunt a laleribus, ita duo oculi :
\ t i D. ALB. MAG. ORD. iniMl).

ncc ratio perinillil ab uno lateri' forniari

oculum unum, ct non ab alio alium.
IMinius enim iste multa dicit falsissima :

et ideo in talibus non sunt curanda dicta \'\. Dc Athilon.

ipsius.

Athilon autcm cst avis amica asini et

inimica vulpis : et ideo ba^c avis inimica
il. De Assalon. est corvo qui est avis amica vulpis et ini-
mica asini.

Assalon parva avis est, quantitatis pas-

seris,quae infesta est corvis et frangit ova
corvorum, et est etiam infesta vulpibus, ii. Dc Barhatibus.
et depilat eas, quod videns corvus auxi-
liatur vulpi contra communem hostem.
Iloec autcm avis floribus spinarum et Barbates mentiendo quidam dicunt
granis pascitur, et ideo odit asinum hanc aves quas vulgus bonugas vocat, eo quod
spinam carduum comedentem, et in-
sive ex arboribus nasci dicuntur, a quibus
sidens dorso asini pungit ipsum quan- stipite et ramis dependent, et succo qui
tum potest. inter corticem est nutriuntur. Dicunt
etiam aliquando ex putridis lignis haec
animalia inmari generari, et praecipue ex
abietum putredine, asserentes quod ne-
12. De Avibus paradisi. mo umquam vidit has aves coire vel
ovare. Et hoc omnino absurdum est :

quia ego et multi mecum de sociis vi-

Aves paradisi vocant ^gyptii quasdam dimus eas et coire et ovare et pullos nu-
aves magnitudinis anserum, quae paradi- trire, sicut in antehabitis diximus.
si dicuntur ob decorem : quia nullus eis Ilaec avis caput habet quasi pavonis,
decor videtur deesse, et lia^ aves illaquea- pedes autem nigros ut cygnus, et sunt
ta' gemere non cessant donec moriantur membrana conjuncti digiti ad natandum,
vel donatse fuerint hbertati. Liberee au- et sunt in dorso cinereae nigredinis, et in
tem adeo dulciter modulantur, quod in ventre subalbi aliquantum minores an-
omni audiente delectationem inducunt. seribus.
llarum habitatio est super Nilum qui de
paradiso lluere perhibetur.
Sunt ibidem et aliae aves fuscae magni-
tudinis monedularum, qu^dd paradisiiAQo 13. i)e Bistarda.
vocantur, quia nescitur ubi nascantur, et
unde nascantur, vel unde veniant, et illae
niulant loca de tempore in tempus, sicut Bistarda avis est bis vel ter saltum
faciimt multa avium genera, de quibus in dans, antequam de terra sublevari pote-
praehabitis mentionem fecimus suflicien- rit : et ideo ex re nomen accipit.

tem. Haec in quantitate et figura est ut

aquila, curvo rostro, et unguibus adun-
cis, sed in alis et cauda alba est, et in
caetero corpore varia : ut aquiha carnibus
vescitur, sed volatilia non praedatur, sed
 LTB. XXTTI DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 445

vel cadavera forte inventa comedit_, vel aucupibus ponitur juxta retia, ut per
animal innocens, ut agnum vel lcpuscu- eum aves caeteree capiantur.
lum occidit, nec hsec sola perlicit, scd De hac ave dicit Plinius, licet proba-
pluribus harum avium congregatis ani- bile non sit, quod posterius ab ovo egre-
mum invasionis accipit. TrTerbas etiam ditur quia si verum est, causa ejus esse
:

quando famescit comedit, et in herbam non potest, nisi capitis ponderositas,

ciceris et pisse et leguminum plus dele- propter quam caput ipsum diu dcclinat et
ctatur : quod rarum est de avibus quce immobile manet posterius autem par-
:

carne vescuntur. Propter tarditatem in vum est et curtum ac si avis ipsa sit de-
alto nidum non collocat, sed interraovat curtata.
tempore quando seges maturatur. Est autem avis hsec curvorum unguium
et acuti et curvi rostri, sicut sunt ungues
et rostra fere onmium avium rapacium,
et est varia in plumis, et majoris quanti-
IG. De Bonasa. tatis inter eas quae nocte volant.

t^ibulose dicitur, quod honasa avis est

inGermaniae partibus abundans, perdice 18. De Dutco.
major quam nos halselhum vocamus, et
est colore pcrdicis exterius, nigra inte-
rius, carnem habens albam et valde sa- Buteus vocatur avis rapax subnigra,
porosam et teneram, et tempore luxuri;e quam Germanice hrohuxen vocamus, et
non coit ut alia avis, sed potius masculus est pigri volatus, et uncorum unguium,
discurrit donec ore spumare iiicipit, et et curvi rostri fere quantitatis milvi. Ve-
hanc spumam fcemina ore accipiens con- natur autem ranas et mures et aviculas
cipit, et ovat, et fovet pullos ut alia avis. pigras aut infirmas volare non valentes,
Et hoc falsum esse jam in prsehabitis hu- et rapit pullos avium aiiquando, et est ad
jus libri ostendimus quia quod in os
: comedendum dulcissima et saporosa si

accipitur, in ventrem vadit, et alteratum decoctione optesis prieparata fucrit.

nutrit, et per secessum emittitur.

19. De Butorio.
V\. De Bubone.

Buforius avis est similis ardc;e in figu-

Buho avis est de genere noctuse ab ra et quantitate, sed colorc dissimilis,
imitatione vocis sic vocata, inter omnes quia videtur butorius similis esse terne.
aves majoris apertune
oculorum. Ilaec CoUum autem habet longum, et hoc in-
ambulantium, sic-
avis preeda vivit nocte trahit curvando, et extrahit extendendo
ut murium, et aliquando leporum, et hu- sicut ardea, et venatione piscium vivit :

jusmodi parvorum animalium. De die et ideo ci"ura longa sortita est, ut circa
autem antra quserit tenebrosa sive in ripas et littora venari possit. Ilaec adeo
concavis arborum, aut in cavernis mon- immobilis stat quando venatur, ut pule-
tium, aut umbraculis cedificiorum, qua? tur mortua, vel res esse inanimata : et
ab liominibus non frequentantur : et si cum illaqueatam se sentit, stat immobi-
quandoque de die apparet, ab avibus in lis, et venatorem se accipientem incau-
luce volantibus deplumalur : et ideo ab tum et impra^meditatum vulnerat rostro.
44G I). ALB. MAG. ORl). PR^l).

in quo inulUim valet sicul cl urdca. Ihcc tioncs cum alauda : scd vox ojus cst
avis niiri odoris est cuni assalur, ct sau- yrossior ct altior, ct csl multum sonora
guis ejus multum confert guttosis. IIa'C quasi niliil aliud re(]uirens nisi cantare,
etiani avis tcmpore vcris quando luxu- et ideo cavcis includitur [)ropter cantum.
rianduni cst, liorridc strepit sicut cum
cornu. lloc iacerc non praivalct nisi

quando rostrum luto aquoso immittit, ut

vox in ipso rumpatur ad modum toni- 22. De Carisla.
trui.

CaristsB suntavcs, ut dicunt Solinus ct

.loracli, quee innocuc fiammis involant,
20. De Caladrio. ita quod nec pennis ncc corporc adurun-
tur : sed illi philosophi multa mentiuntur,
etputo quod hoc sit unum de mendaciis
Caladrius sive caladrion avis est, ut eorum.
quidam referunt.tota alba, Persidis rcgio-
nem inluibitans : licet etiam perraro in-
veniatur, eoquod multos liabcat insidia-
tores est cnim avis quam proptcr au-
: 23. De Cardiiele.
gurium multi regum requirunt, quam et
Alexandcr rex regum dicitur invenisse,
quae praesentata infirmo etiam indicat Carduelis est avicula parva, quse car-
omnes morl)orum disposiliones, et non- quffi apud nos disielfinch,
duis insidet,
nullos dicitur curare : si cnim infirmo apud quosdam vero slygeliyn ab imitatio-
objecta avis vultum ct oculos in inlir- ne vocatur vocis. Quodautem diciturhaec
mum converlit, indicat sanandum : quia avis pasci acutisspinarum ct aculeis, ex-
tunc inlirmitatis materiam e^'aporare in- perimento probavimus falsum esse. Hsec
dicat ct consumi, ad quem vaporem sc pascitur semine carduorum et lapparum
adeo fortitcr convertit detenta ab ipso, ct virgae pastoris, et hujusmodi, etiam
quod etiam inQcitur ex ipso : sed pustea comedit scmen papavcris ct rutie et can-
evolans ad tempus in aerem, infectionis nabi, et quaecumque semina comedit,
illiusconsumit materiam. Si autem ob- excoriat rostro a cortice, ct tunc pura
vultum et
jecta infirmo, avertit ab ipso medulla vescitur. Comcdit etiam et nu-
oculos, signilicat moriturum quia tunc : ces eodem modo nuclcos a pclle exco-
materia compacta intus tenctur, ncc lians.
odore attrahit avem. De augurio tamcn Est autem hicc avls multorum gene-
avium non est prsesentis specuhitionis. rum : sed tria sunt magis usitata apud
llujus avis interiora femoris contra ca- nos. Quoddam enim genus est in dorso
liginem valcnt oculorum. cinereum, et a laterib\is croceum, et ante
rostrum in*facie capitis rubeum sicut mi-
nium, et hoc est nobilius. Quoddam au-
tem croceum parvum, quod vulgari-
est
21. De Calandra. Tertium est totum in
ter cifich vocatur.
pectore rubcum fiammeum, quod voca-
tur vinche vulgariter. Quidam auteni
Calandra avis colore ct figura per quartum adducit genus, quod lino insi-
omnia alaudae siniilis est, sed quantitate det, ct ideo avis lini vocatur : et est mi-
major, et easdem infiectit vocis modula- nus tertio, et quasi cincreum in dorso
 LIB. XXIII DE ANIMALIIiUS, TRAGT. UN. iil

sicut primum, et vcri^it in pcctorc ad llsec avis varia est ex albo et nigro co-
croceilatein cineream. loribus. Alas enim habet nigras, et cau-
Et lisec omnia musica sunt ; sed prse- dam, ct alias partes habet albas. Inveni-
cipue primum, et post hoc sccundum, ct tur enim genus ciconiae totum in dorso
minus hoc cst musicum tertium, et mi- subalbum. Sod hoc non nidificat in ho-
nime quarlum ct omnia convcniunt in
: minum habitutionibus, sod in paludibus
hoc, quod grogatim vohmt, et cum car- desorti.
duis insident, adeo sunt stulUi, quod Avis hffic aquatica est plusquam terre-
unum post unum laqueo in virgula) ex- stris, et piscibus pascitur, et lumbricis, et
tremitale ligato per collum attrahilur ranis, <d aliquibus non vonenatis serpen-
pcr foramen alicujus parictis post quem tibus : muros etiam libontissime comedit
auccps ahsconditurcaeteris non fugienti- et carnes et usta ova frixa : venenata ve-
bus. SimiUter autem quando fisso ligno ro, l)ufonos, non comedit. Cum au-
ut
capiuntur, uno h;ercnte multa conve- tem animal doprohcndit prius ScEpius du-
niunt ut juvent, et capiunlur. ErgasluHs cendo p(M' roslrum ossa qme in ipso sunt
autem supposita cornu suspensum rostro comminuit, ot tunc totum simul glultit,
traliunt et pede ut bibant sed post po- : ot struma tonet donec molliiicatum
in
tuni inordinate cadere permittunt. mittitur ad stomachum, et cum pullos
cibat, inde mollificatum cibuni rejicit, et

autem avis
pullis tenellis ministrat. Haec
quando cibare non potest, aliquando pul-
24. De Carthale. lum ununi abjicit, quom vulgus assorit
in consum domino cujus toctis insidont
ciconias olfei-ro.

Carthates est avis nigra de genere ILoc avis fortissimi ost rostri, ot acer-
merg-orum, quae submersa aquis continct rime pugnat pro nido, et cum pugnare
spiritum ad spatium quo homo velox vult, alam unam ante crus deponit qua-
potest ambulare geometricum milliare, si pro scuto, et pugnant aliquando usque
et est avis multum nocens piscibus et vo- ad mortem plurium. Aquilas etiam inse-
rax. quitur tempore pullorum et ccetcra rapa-
cia : et si sola non sufficit, advocat alias,

ita quod aliquando multse quasi in acie

pugnaturio conveniunt. Vocem dat rostri
23. Dc Choretc. cum percussione alacritato quidom quan-
do recipit sociam, vel quando gaudct do
victoria vel pullorum prosperitate et pa-
Choretes aves sunl pugnanles cnm stu, ot tunc valde diu sonat, et soepe pli-
coi'vis sine hederc : nocle tamen a pug- cat caput ante et retro super dorsum :

gna cessant, sed onmi alio pugnant tem- sonat etiani quando est in timore, sed
pore, et sibi invicem pullos rapiunt. non diu, et tunc invocat auxilium, do
nocto sontiens ali(|uid inimicum vol in-
consuelum sufilat.

I)e hac dicitur, (juod ita diu nutrit

2G. De Clconia. parentes, quamdiu nutrita est ab eis, et
ideo pia avis ab antiquis cst vocata.
Quod autem quidam vulgariter loquen-
Ciconia avis nota est : eo quod sic tos dicunt has avos hieme rocedoro in
sonat cum percussione rostri sic est vo- partos Oi'i(uitis, ot in Asia esse campum
cata. in quo se cxspectant, et illam qua' ulti-
448 1). ALH. MAG. ORl). PR/ED.

mo venicns acicm retardat, dilacerarc^

idcoque quod rccedentes a cornicibus
conducantur, et defendi ab eis, ita quod
vulncratce corniculai et sanguinc perfusae 28. De Columha.
rcdeant, mendacium esse certum est tri-
plici ratione. Una quidem, quia climata
ab Oricntc in Occidcntcm ejusdem sunt Columha sic dicitur, quia lumhos colit
complexionis in frigore ct calore ct ideo : multa generationc, de quarum varietate
nullum remedium esset si ad Orienlcm multa diximus in antehabitis quia fel :

sc retraherent. Secunda cst, quod com- in hcpatc non habct, quia innocens est,
pcrtum cst, quod a tota nostra recedunt non Isedcns rostro vel unguibus^ quod
liabitabili in nuUa parte remanentes. granis vescitur vel his quse ex granis con-
Tertia est : quia cum avis sit frigida fri- iiciuntur et non aliis, quod gregatim vo-
gido utens cibo et viscoso, necesse est lat, quod dignoscit omne genus accipitris
laterc tempore generationis phlegmatis, sive in arbore sive in terra sive in aere
sicut in antehabitis est determinatum. rapientis, ct fugit sagaciter ad locum se-
Quod autem non cst compertum ubi la- curitatis. Arborem quidam in Asioe par-

teant, est quia se vakle occultant in de- tibus dicunt hyperdyxym, quod contra
sertis paludum et cavernarum sicut et dextcram sonat vocatam, cujus dulcissi-
cjjBtera latentia. mo fructu columbic delectantur. Est au-
Quod autem dicitur mas hujus avis tcm ibi draco columbis infestus, sed ar-
adulterium per odoreni senlire in conju- boris odorcm ct umbram sustinere non
ge nisi prius aquis lota sit fontaUbus, valcns, qui cum columbis insidiatur, co-

falsum est et fal)ulosc inductum. lumba in arbore qu.nerit refugium, et

pastum invenit.
Columbae quolibet mense pullos edu-
cant et complent, et non exeuntibus de
21. De Cinamiilgo. nido pullis injuriam percussionis alarum
irrogant, et aliquando mas coit super eos
et ejicit. Calidic sunt carnis, et sanguis
Cuiamulgos avis est, qure in /Ethiopia de sub dextra ala recenter eductus, acu-
et climatibus secundo et primo in altissi- tus valde est et dissolutivus, et ideo va-
marum arborum extremis ramusculis de let humidis ct lippicntibus oculis. Pulli

cinnamomo nobUiori tcxit nidum, ad columbini verni autumnales sunt sanio-

quem cum incolse scandere non possint res et meliorcs, eo quod tunc granis vel
proptcr aUitudinem arborum et fragilita- satis vel maturatis vescuntur. Columba
tem ramusculorum, sagittis plumbatis gemitum habet pro cantu, et dicitur
nidos dejiciunt, et colUgunt cinnamo- quod aliquando sola sedens auri splendo-
mum. Ipsa etiam avicula cum suis inte- res in pennis colli sui intuens delectatur,

rioribus non exviscerata comeditur pro- et volando sibi congratulatur : proptcr

ptcr aromacitatem eorum quibus nutri- quod Jorach dixit columbam intellcctus

tur. aliquid habere.

1
 LIB. XXIIT DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 440

29. De Coredulo. 32. De Corvo.

Coredulus avis sic est vocata, eo quod Corvus avis est nota, major et perfe-
venatione vivat, et corda eorum qude vc- ctior inter ea quge sunt corvini generis,
natur edat, et parum de corpore reliquo nigra est tota, et fortis rostri, etcorporis,
preedae acceptet. clamosa valde, ante tempus vernum
ovans, et fovens ante tonitruum, et eji-
cit aliquando aliquem de pullis taedio
nutriendi.
30. De Cornica. Hsec avis aliquando domestica loqui-
avium domestica-
tur, et imitatur cantus
rum : multum, aliquando co-
et furatur
Cornica, ut Plinius ma- dicit, avis est arctata per comminationes restituit. Est
xima in partibus Orientis, pulmo- quse autem, ut dicunt fabuke, amica vulpis et
nem fere ad quantitatem pulmonis vaccse inimica asini, et ideo aliquando caecat
habet mollem, et multo infusum sangui- asinum, et reddit inutilem, et mordet
ne, et ideo multum bibit plusquam aliae dorsum ejus.
aves. Paucas autem et parvas habet plu- Aliquando vidi corvum venaticum qui
mas et pennas. perdicem accepit, et alios corvos sylve-
stres : sed corvos non accepit nisi fretus
auxilio hominis propinqui sibi.

31. De Cornice.

33. De Coturnice.
Cornix sive cornicula avis est generis
corvini, quo genere mas fceminam
in
ovis incubantem pascit, et in hoc conve- Corturnix est avis quam vulgariter
nit cum corvis hoc enim proprium po-
: quisculam vocamus, quam Graeci orty-
tius est generis quam speciei. Parentes gem dicunt, eo quod in Ortygia insuha
etiam diu foetum ctiam volantem sequun- primum visa fuit. Dicitur etiam et ortlnj-

tur et pascunt pietatis amore. Et h«c gometra, eo quod recte ducat acies.
avis multum infesta est avibus rapacibus, Haec avis de genere pullorum minima
et ideo etiam aliquando dilaccratur ab est : statim enim de ovo exiens comedit,
eis. et est boni cursus. De hac muiti credunt,
Est autem avis auguriis et incantatio- quod recedens trans mare vadat sed :

nibus apta : sed de hoc non est tractan- mendacium esse convincitur, quia etiam
dum ad praesens. trans mare in hieme non invenitur. La-
tet ergo sicut aves caeterae quae super-
fluitates viscosas digerunt. In hac ave
rara est fcpmina, et hoc proprium habet,
et multi sunt marcs unam ftrminam (juae-

rentes, et ideo capitur imitatione vocis

fceminae. Dicitur etiam diligere semen
herbarum venenosarum in cibum, et ci-

29
 :

450 D. ALB. MAG. ORD. PRypj).

biiin, et ideo iiouiiulli vitant comedcrc dorsis imponunt anterioribus (hicibus.

coliirniccs. Ilaec avis in stagnis magis quam in flu-
viis habitat, et non dc facili secum com-
patitur anseres vel alterius generis aves,
quae eodem secum
cibo vescuntur. Ve-
34. De Crocliilo. sciturautem herbis et vermibus et ovis
pisciuin et hujusmodi granis segetum,
et domesticatur pra^xiso alse anleriori
Crochilos avis est minima omniuni, articulo. Est autcm mah gressus, et bo-
quam regulum vocamus, quse licet par- nae natationis, et mediocris voiatus, et
va sit corpore, ausu magno contra aqui- inter magnas et aquaticas aves sola mu-
lam pugnare conatur. Solitaria volat, sica est. Unde dicitur, quod in Hyperbo-

vermibus et araneis vescitur, multi est reis regionibus praecinentibus cantoribus

partus, et in hieme uno contenta forami- vel melatoribus concinunt cygni : sed
ne antri vel nidi multos socios secum expertum est apud nos, quod non conci-
sui generis nocte habitare permittit, ut nunt nisi tempore doloris et tristiti;e, et
calor parvi corporis parvus cx societate ideo potius Lamentari dicendi sunt ca-
multorum coalescat et foveatur. nere, sicut etiam testatur poeta dicens
Ilaec avis habet, quod si deplumata in
veru parvo figatur, ad ignem gyrat se- At ubi fata vocant udis projectus in lierbis,
metipsam, et lioc jam probatum est a Ad vada Menandri concinit albus olor.

nobis per experimentum : et hsec est avis

musica, et prsecipue cantat tempore Ilaec avis tempore luxurise mares colla
magni et sicci frigoris in hieme. applicant fteminis ad modum
blandimen-
ti, et tunc ascendit mas foeminam, etpro-
jicit semen in eam. Et quod dicitur in
dolore fojmina semen suscipere^ et ideo
35. De Cygno. post coitum marem fugere^ falsum cst :

quia non imponit in eam nisi humorera

qui in delectamento suscipitur : sed faga
Cygmis avis est nota quge a canendo est propter hoc, quod tunc cessat coeun-
sic Latine vocata autem a
est. Grsece di autem sicut
desiderium. Post coitum
colore olor vocatur, eo quod hsec avis et cseterae immergunt se
aves aquaticte
tota sit alba licet enim in primo anno
:
aquis tam mas quam foemina, eo quod
cinerei sit coloris, tamen post annum concupiscentise vapor discurrit per car-
fit albissima. Caro autem ejus nigra et nes eorum, et illum quferunt abstergcre :

preecipue pedes, et caro ejus est dura sic- et hujus signum est, quod aves omnes
ut omnium avium aquaticarum magna- post coitum horripilationem habent, et
rum. elevatis pennis et divaricatis se excutiunt,
Est autem avis de genere anseris, et similiter faciunt aha animalia pilosa.
rostrum habens sicut anser, serratile Hsec avis tertio anno ovat, et nidum facit
dentatum ad modum falcis, roslro cribrat juxta aquas, et multum diligit pullos, et

lutum ut cibum inveniat, et dentibus di- acriter pugnat pro eis, et pugnando suf-
vidit inventum, et cum de loco ad locum flat sicut anser.
transit gratia cibi,pede uno natat, et al-
terum elevat et ponit supra vcrsus cau-
dam, ut illo se regat ad ventum. Si au-
tem longe natare intendit, gregatim na-
tat et volat, et tunc posteriores caput

1
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 451

asinum audiens, statim parat se ad ul-

tionem, et sedet in fracturis asini in dor-
so, et sub cauda, et pungitulceraejus, et
30. De Diomeditis avibus. cavat, nec desistit ab eo quamvis lon-
gius fugiat.

Diomeditde aves sunt quas ad augu-

rium vocavit rex Diomedes albse sunt :

igneis oculis, quantitate cygnorum, ro- 39. De Facalore.

stris acutis cavant niolliora rupium in

quibus nidificent, et tecta desuper ex te-

gulis et pulvere componunt ad modum Facator avis dicitur esse Orientis, quse
magni scyphi exitum dirigunt ad Orien-
:
cupida prolis bis coit in anno. Primo qui-
tem quando proccdunt ad paslum ot re- dem in hieme in Januario post solstitium

vertuntur ad ostium nidi dispositum ad hiemale : sed ovailla frequenter pereunt

Occidentem, per aliam viam redeuntes per hiemis congelationem. Secundo coit
ad casas : sed quando qucrulas emittunt in sestate post tempus veris, et circa sol-

voces, signilicai-e dicunt augures aut stitium in aestu : et haec ova convale-
regis patria^ aut utrorumque excidum. scunt et pullificant.
Hae aves, ut quidam dicunt, Graecis ac-
cedentibus blandiuntur, et omnes alias
impugnant nationes ad suos nidos ve-
nientes.
40. De Falconihus.

37. Dc Driacha.
CAPUT I.

Driacha avis est pedibus carens, ut dicit

Aristoteles et cum ad terram ceciderit,

cubitis alarum et pectore repit fere sicut
vespertilio, nisi quod vespertilio debiles
habet pedcs cauda? suse conjunctos. Haec De na tura falconum in genere.
non apparet nisi post pluviam in princi-
pio acstatis, et tunc pulliticat, et cum
pulli coalescunt, moritur pullos relin-
quens suae miserae vitae successores.

Falconum naturam quam multi scire

38. De Egirtlio. cupiunt subtilius describere cupientes,
primo naturam generis eorum describe-
mus. Deinde diversitatem describemus
Egirthus vocatur avis parvis in spina- suarum specieruni. Et tertio de discipli-
rum condensis nidilicans, quae inimicitias nisaucupandi cum eisponemus. Et quar-
habet cum asino, co quod asinus fricandi to et ultimo infirmitates avium rai^acium
se gratia concutit spinas et dejicit nidum omnium cum suis congruis mcdicinis ad-
ejus et concutit. Avis autem rudcntem jungemus.
 :

452 D. ALB. MA(.. ORD. PR^D.

Incipientes ergo dicimus, (juod genus quia altestatur aut phlegmaticai frigidita-
falconuni quaiuor habet propria, quibus ii, aul siccitati melancholicae cum virlu-
ab oninibus aliis rapacibus avibus discer- iis diminutione, et acccdit ad proprieta-
Primum est li^ura corporis. Se-
nitur. tem nociuarum, et sicut diximus in phy-
cundum calor. Tertium proprius actus. siognomia, non potest esse quod aliquod
Et quartum sonus vocis. animal participei figuram alterius, et
Figura enim in gcnere omnibus con- non habeat aliquid de moribus ejus se-
veniens est grossius habere caput, et col- cundum naturam.
lum brevius, et similiter brevius rostrum, Similiier autem licet dicamus crura
et pectus majus cum osse pectoris acuto secundum naturam falconum deberc esse
et alas longiores, et caudam habere con- curta, tamen coxas longas in eis laudant
tractiorem, et crura breviora et fortiora omnes qui naturam norunt falconum,
habere respectu sui corporis coeteris avi- quia cum crus movcaiur ex coxa, si co-
bus rapacibus. xa essei curta. disposiiio esse complexio-
Horum autem membrorum dispositio- nis frigidse et malse. Sic igitur coxa lon-
nem determinantes diffmimus ea quse ga et bene pennata, et crus curtum, ei
conveniunt generi falconum respectu alio- pes bene paiulus, et digiti fortes, et prse-
rum generum avium rapacium : quia li- cipue in modis articulorum et ungues
cet dixerimus caput debere esse grossum, fortes et magis aliquantulum ad interius
non tanien enormitas capitis laudanda pedis curvati.
est, eo quod hoc accedit ad figuram Omni auiem eodem modo determinan-
avium noctuarum, quse omnes capita ha- ies caudae brevitatem secundum genus
bent enormia et sunt timidse, eo quod comparatione habita ad astures ei nisos
enormitas capitis earum potius indicat loquimur nimia enim brevitas in simili-
:

materisB superfluitatem, quam virlutis tudinem vergit zuetai et bubonis nocte

magnitudinem. Et similiter est intelli- volaniium. Sii igitur longitudo ita quod
gendum de capite rotundo : non enim composiiae alae se super caudam aitin-
omnino rotundatur caput bonum alicu- gant, vel fere attingani in extremo
jus animalis, eo quod in concavo sphcPri- longiorum anteriorum pennarum et :

co niniis diffluunt spiritus et male adu- ab illa conjunctione cauda non multum
nantur : sed cum in asture anterius ca- descendat nec dependeat sicui asturis
pitis elongatum stringatur pauhiiim et cauda vel nisi, quia longitudo caudse
termineiur in rostrum sicui et aquihT ca- semper humorem nuchse descendentis_,
put stringitur, capui naturale falconis et iimidiiatem designai.
non prolongatur, nec stringiiur, ita quod
rostrum quasi videtur sphteraB apposi-
tum, ei frons ejus ex roiunditate dilata-
tur, et superius cranei planum deficiens
a rotundo, et maxillares partes bene ro-
tundse et curtce : ialis enim dispositio est
humidi cholerici bene mobilis et bene
audacis : quia etiam falconis inter aves
proprium est cito moveri in prsedam, et
non discernere, et plus audere quam pos-
sit.

Similiterautem dico de colli breviia-

te. In genere enim breviaiur collum fal-
conis plusquam aquilae et asiuris et nisi
sed immoderata brevitas viiuperatur,

Ii
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 453
cholicse : et ideo talcs falconos elevati in
altuni, stant suspensi, et antequam ictum
dent, evadit ab eis prwda et si quando-
:

que tales boni inveniuntur falcones, lit

ex multo labore et exercitio s ;icut etiam
aliquando iners per naturam efficitur bo-
nus cxercitii studio.
In dictis tamen coloribus pedum et
CAPUT II. pennarum differunt falconum species, sic-
ut patebit in sequentibus : sed secundum
^^enus qui dictus est color est falconum
is

tam in toto quam in partibus, et is qui-

dem qui est in capitesecundum aliquid
convenit quibusdam nocte volantibus
rapacibus avibus, et in tantum appropin-
De colore falcomnn. quant generositati falconum. Sed quia
magis indicat complexionem quam
figura
color, ideo removentur simpliciter a fal-
conum nobilitate.
HaBc igitur de colore dicta sunt.

Color autem falconum generi conve-

niens est in facie liabere maculas nigras
in maxilis et albas circa foveas oculorum
utrimque ex utraque parte rostri, et cilia
habere nigra, et cinereum subnigrum co-
lorem in craneo et dorso et superiori col-
11 et exteriori ahirum, et in exteriori cau-

dae et in aliis esse plenum varietate quasi

virgulatim descendente interruptis quan-
doque virgulis et ista varietas semper
:

quidem habet nigredinem pro colore

uno, sed in primo anno secundus color
est rufus remissae rubedinis, et secun-
dum quod saepius mutatur, magis et ma-
gis albescit.
Color autem oculorum est vehementis
croceitatis, ita quod rufedini appropin-
quat, et acies sive pupilla nigra, et color
pedum optimus croceus, multum ver-
gens ad albedinem, et quo minus albe-
scunt, eo ignobilior est falco, et si vergunt
in hyacinthinum colorem sive saphyri-
num, est color ignobilis, non signilicans
nobilitatem, eo quod ille color fit ex re-
sperso fumo terrestri super pellem pedum,
et attestatur pigritiee et timiditati melan-
 :

m \). ALB. MAG. ORD. PR^D.

et impedire donec a socio qui ascendil fe-

riatur : sic enim optimum fil aucupium

quando duo socii falcones vcl plures sc
inviccm adjuvant. Fit etiam nonnum-
quam, quod supcrior falco superius sequi-
tur avem donec videat eam esse in pro-
portionato situ pcrcussionis : sed mul-
tum cavendum cst ne quasi alis suspensis

CAPUT III. stare assuescat, quia hoc signum cst ti-

miditatis, et quod non nisi reptilia terra?

audeat im^adere.
Quia vero falconis est ictu pectoris
percutere, dedit ei natura in anteriori la-

ti additamcntum triangu-
ossis in pectore
lare forte, cujus prominens et rectus an-

De proprio actu falconum secundum ge- gulus est in supcriori pectoris, et est du-
nus suu7n. rus valde angulus et fortis, et superillum
sunt ungues pedum, et posteriori ungue
fmdit quod percutit. Subito igitur in prse-
ceps descendens, est optimus. Stans au-
tem in alto suspensis alis degenerat in
naturam avium quse lanarii a Philoso-
phis, a vulgo autem Germanice swemere
dicuntur.
Proprius actus falconis intcr avcs ra- Venatur autcm solus bonus falco, et

paces est impetu fcrri in prsedam ; ct ideo est actus ejus qui dictus est : sed meiius
cavendum est falconario nc statim falco- venatur cum sociis vel socio, quia in as-

ni pra?dam ostendat, sed potius antc ali- cendendo vel descendendo necesse est

quantulum remota demittat falconem, ne moram fieri, ct in illa elongatur prseda si

se suLito prsecipitet. Cum autem preeda- socius non impediat : et hsec est causa,
ri vult, est falconis celeri volatu ascen- quod licet falco avis iracunda sit sicut et
dere, et compositis unguibus ad pcctus omnes ahse rapaccs aves, et diligat quod
impetu in avem descendere ita forti co- sit solitaria, tamen propter adjutorium

natu, quod sonum quasi torrentis venti tempore venationis diligit socios, et con-
descendens excitet, et tali impetu ferit dividit cum socio pra^dam sine pugna,

non diametraliter sive perpendiculariter quod non facit astur vcl nisus.
descendens, sed ex obliquo : quia tali de- Iste igitur falconis cst proprius actus
scensu percutiens incidit unguibus lon- omni falconi secundum genus convenicns
gum vulnus, ita quod aliquando avis a et quia, sicut diximus, temere attentat
capite usque ad caudam divisa decidit, omne quod obviat, oportet falconem ha-
et aliquando toto capitc truncato inveni- bere mitram oculos tegentem quando de-
tur. fertur in manu,tempus non est volan-
ct

Cum autem inter omncs duos motus di, ne nimis conetur ad volatum quia :

duse sunt quietes necessario, etmotus fal- cum sit bonse alse, frequcnter volare de-
conis sit motus ascensionis et descensio- siderat, et idco retardandus est a falco-

nis, est boni falconis inter ascensioncm nario. IIujus etiam alia causa est, quia
et descensionem quasi nihil quietis intcr- cum oculos clausos habet, et postea mi-
ponere : sed postquam descenderit ali- tra deposita aliquid apparet, quasi ex ad-
quando avem infcrius volando pr^vcnire miratione citius invadit, et magis auda-
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 453

cter, et etiam ex hoc quietius domatur ad duabus causis, quarum una est indigna-
hominos, et obliviscitur societatis alicnse. tio irae suae, quod forte evasit prseda sua.
Alia est nimia repletio, propter quam ci-

bum fastidit, et tunc si a l)ono falconario

nutritus est a juventute sua, non opor-
tet multum curare, quia deposita indig-
natione irse aut postea esuriens domum
redibit : hoc enim fidelitatis habent fal-

cones et nisi, quod bene nutriti et edo-

cti, ad domicilium revertuntur sicut co-
CAPUT IV lumbse. Ego enim jam vidi falcones, qui
sine ligaturis in trabant, et exibant, etno-
bis comedentibus super mensam venie-
bant in radio solis se extendentes coram
nobis quasiblandirentur nobis, et quan-
do venandum erat in tectis stantes et fe-

homines et
nestris, exibant in aere super

De vocatlone qua vocant et vocantur fal- canes volantes ad campum, et quando

cones. volebat falconarius, redibant ad rcclama-
torium. Si autem non bene domiti sunt,
tunc causa propter quam non redeunt,
est horror hominis, et in illis cavendum
est ne dimittantur nisi tempore famis :

quia tunc consuescunt redire ex cibi de-

siderio.
Ha^c igitur de voce qua vocant falco-
Sonus autcm vocis fak^onum gcnerali- nes, et de ea voce qua vocantur a nobis
ter est grossior et prolixior et ab acuto in tantum dicta sunt.
in gravius procedens, quam asturum vel
nisorum cum reclamantur a falcona-
: et

rio, non voce magna ad mo-

sibilo, sed

dum reclamationis canum reclamantur,

nec revocantur ad modum canum, sed
potius circumducitur in chorda quiddam
ex quatuor alis vel pluribus ad modum
avis colligatum, cui caro recens superli-
gatur. Falcones tamen aliquando nimis
vocant, et tunc aut iracundi sunt, aut ni-
mis macie confecti ex cibi subtractione,

et tunc vel capitegio sunt obumbrandi si

iracundi sunt, vel amplius reficiendi si

macie sunt confecti quia nocet multum

:

adaucupium quando falco nimis clamat,

60 quod ad clamorem ejus fugiunt aves
antequam falco in proportianali sit di-
stantia ad capiendum. Similiter etiam
quandoque cum reclamantur a falconario,
non redeunt, et maxime falcones qui di-
cuntur montanarii : et hoc contingit ex
45G D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

fere : et sub ipso nec aquila volat, nec

aliciuaaviiim rapacium proptcr timoroin :

sed statim ut sacrum cffitera)

viderint
aves clamantes fugiunt ad condensa ar-
borum vel ad tcrram, ct potius permit-
tunt se manibus capi, quam ad aercm
liberum veniant.
Volant autem duo simul : et ideo do-
CAPUT V mestici efficiuntur,quod in una pertica
sedent, et sequuntur liominem ac si ne-
sciant esse nisi cum homine et non est :

avis magna quam non statim dejiciant,

nec unam suflicit eis dejicere, sed quot-
quot obvias habent dejiciunt : capiunt
etiam caprelos, unguibus lacerant ocu-
et

Quod septemdecim swit genera falco- los et cerebella eorum.

num, ct de primo quod sacrum voca- Volunt autem delicatissime nutriri

tur. semper recentibus prsecipue cordibus et

cerebellis et sanis valde carnibus, qua3

adeo recentes sint, quod adhuc calere vi-
tali calore jam exspirante animali sint
allatse, et fere comedunt tantum quantum
aquike magnse.
Hoc genus falconum regale est, et diu-
tissime volans, et sequens prffidam et
Quse autem ad nos devenerunt, sunt non dcserens ad duo vel tria vel etiam
decem genera falconum nobilium, et tria quatuor horarum spatium. Socialiter au-
alia genera sunt ignobilium falconum, et tem prsedatur melius sed solitarium :

tria sunt mixta ex noLilibus et ignobili- etiam optime venatur, etdiligit hominem
bus, et unum quidem mixtum, quod quia et canes venaticos, et prsesentibus eis ve-
non omnino est ex ignobili parente, val- natur libentius, qnasi glorietur in viri-
de invenitur efficax ad venandum. bus in prsesentia eorum.
Primum autem genus nobilium falco- Habent autem ea quse diximus omni
num quod quidam sacrum vocant.
est, generi falconum convenire, tam in guttis
Symmachus autem vocat ipsum hritan- faciei quam in ligura, quam etiam in pro-
nicum, et quidam vocant aelium quasi prio actu et voce : sed vox ejus est et
aerinum falconem. Quidam autem hoc certillca et raro vocat, et cum reclama-
dicunt aeriphilum quasi aerem amantem tur, oportetquod reclamans ipsum alte
fak^onem, et de hoc superius diximus, clamet et voce sonora, eo quod alte et
quod amat alte volare indignans ad par- longe volat, et quod reclamatorium sit
va ; crura habet grossa nodosa, ungues valde magnum ut longe videri possit. Si
crudehores quam
adspectum terri-
aquila, tamen non cito redit, non erit periculum,
bilem, oculos valde flammeos ex citrino quia per seipsum redire consuevit ad do-
in rubedinem declinantes, caput mag- micilium.
num, et rostrum fortissimum, juga sive Hoc igitur est genus falconum nobilis-
complicationes alarum magnas, et quasi simum et primum.
semper exhibitas ad volandum, et hoc
solum inter falcones habet caudam lon-
gam est autem in magnitudine aquilse
:
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 457

ne in aqua prtedse insideat, quia frequen-

ter distat a falconario, et Isedi posset in
aqua, et ideo non secundum longitudi-
nem aquee jaciendus est ad prsedam, sed
tenendus donec aves extra ripam in aere
apparcant, et tunc gyrofalco ex parte
aqua? jaciendus est ad ea, quia tunc pro-
pter motum gyrofalconis ad aquam red-

CAPUT VI.
ire non audent. Si autem ex parte cam-
pi dimittitur gyrofalco, tunc aves ad
aquam fugiunt, vel evadunt : et si per-
cussse fuerint, in aquam decidunt : et

tunc falco preedam sequens keditur, vel

mergitur : et si evadit, timidus efficitur
propter venationis leesionem.
De gcniere falcomim qui gyrofalcones lU- Sub isto etiam gyrofalcone alii falco-

cuntur. nes et astures non bene volant : nec etiam

aquila de facili congreditur cum ipso.

Vult autem cibari delicatis et recenti-

bus et adhuc vitali calore calentibus et
sanis carnibus. Delicatis autem dico sic-
ut his quse cordi sunt propinquae : quia
magis sunt digestoe. Mujusmodi au-
illae

tem signum est, quod quando silvestre

Genus secundum nobilium faleonum pranlam accipit, non invenitur comedcre
est gyrofalconum genus a sacrorum ge- de prseda nisi cor, et postca quse cordi
nere proximo gradu distans. sunt propinqua versus alam dextram, et
Est autem gyrofalco figura et colore et raro versus sinistram. In calidee comple-
actu et voce perfectam naturam habens xionis avibus, sicut in columbis, et pa-
falconis, sed quantitate major est asture lumbis, et hujusmodi avibus recentibus
et minor aquila et dicitur gyrofalco a
: etiam vult vesci. Et bujus signum est,
yyraiulo, quia diu gyrando acriter prse- quia nullum genus falconum vel asturum
dam insequitur, nec dignatur ad parva, vel nisorum ad reliquias prffidse suie re-
sed aves magnas insequitur, sicut grues, vertitur quando est silvestre sed quod :

et cygnos, et hujusmodi. superest uni cibo, dimittit, et cum ite-

Est autem hic falco avis pulchra valde, rato comedendum est^, novam pra^dam
non longa secundum proportionem sui insequitur hoc non faciunt aquilarum
: et

corporis cauda, alarum juga valde ha- genera. Falcones autem cadaveri non in-
bens decentia et fortia, et crura habet sident sicut aquilarum et milvorum ge-
plana non nodosa, ungues satis fortes, et nera. Vitali ergo calore calens adhuc
prsecipue posteriores, et solus venatur, caro confert gyrofalconi : et hoc proba-
sed melius cum alio, et inter cteteros fal- tur ex hoc, quod pra^dam silvestris gy-
cones consuevit stare magis erectus, et rofalco prius comedere incipit quam oc-
pennis bene compositis, et in venatione cidat. Sana etiam carne delectatur et :

diu insequitur prsedam, et ideo venator ideo nou approbo quod quidam gallinae
indiget veloci equo in quo sequatur eum, vivse coxam vel alam extrahunl, ot post-
et doctis ad hoc velocibus canibus qui ca secunda die de eadem gallina exlra-
auxilientur ei quando prtedam dejicit. hunt aliam partem fak-onimiiiistrandam :

lCst auteni hic falco pra3cipue docendus quia jam pro ccrto sanie infectum est
 :

458 1). ALI5. MACr. OKI). IMI/ED.

gallinie lotum corpus rciiuuicns cl infc- loris cinoroi, et illo cok)r socundum
clum calore febrili : quia fcbris in onmi quod prolicit pcr mutalionos pcnnarum
corporo suscitatur in gencratione saniei in annis officitur clarior, ct magis pallc-
et i(l(^o gyrofalconi ({use dclicata est avis, scit interposita parva et fusca varietate.

hujusmodi non convenit cibus : studcro T^jst autem hoc falconum genus forum,
enim dcbct sapicns falconarius, ut in arte (>t malorum morum, ot iracundum, in-

cibandi sequatur naturam (juantum pot- constanlis irae : ot idoo raro invonitur fal-

est, quam naturam perfecte ostcndit ^^y- conarius qui ad plcnium sciat moros ejus :

rofalco quando sibi silvcstris dimittitur : . etidoo praece])lum ost IMolonKoi rogis

et sic diu gyrofalco in suo proficit vigore yEgypti, quodraro tencatur in manu, sic-

naturali. Si autem secus fiat, paulatim ut in aurora et temporo aucupationis si-

destituilur ct infirmatur ct moritur. ve vcnationis. Aliis autem temporibus

duo quse
ITcec igitur dicta sunt falco- teneatur in camora obscurissima, et in

num genera, sunt prima ot nobilissima illis bis vel tcr ignis clarus non fumosus
intcr ea qua3 ad nos venerunt. accondatur, noc tonoatur in manu pra'-
tor praeinducta tcmpora, nisi cum ciban-
dum est quia ex hoc mitescit ad ma-
:

num falconarii sicut ad benefjcam, ot

mansuoscit ot iram doponit. Quando au-
tom irascitur, non ost oi multum a falco-
nario resistendum : quia ex hoc magis
frangitur ira ipsius.
IIoc autom gonus falconis bene est in

CAPUT VTI. spissitudine accipitris sive asturis, licet

sit multo brevius oo, ethabet pedes valde
pallentes, ot crura quasi squamosa squa-
mis sose premontibus : et figura ejus
quando stat ab humoris, est quasi pyra-
midalis, si imaginetur p^Tamis aliquan-
tulum in dorso compressa.
De (jonere falconum qiiod vocatur mon- Hoc genus falconum
est quod praeci-

tanarium. pue indignatur in evasione praedae, ita

quod aliquando ex ira revocantem se in-
vadit, et lacorat falconarium in capite
vol facie, ot aliquando lacerat faciom
equi cui insidet falconarius, ot aliquando
invadit canem, et aliquando unus falco-
num invadit alium : et ideo oportet fal-
conarium in tali casu valde esse patien-
Montanarium genus talconum nohili- tom et non adversari, sed patienter dissi-
tatis est tertiee in natura. mularerevocationem, donec deposita ira

Est autem breve et spissum valde in mitescat animus falconis : etsietiam ro-
corpore, et praecipue est brevis caudae et vocatus montanarius non rcdirot ad rovo-
valde spissae, pectoris valde rotundi et catorium, non oportot multum curare,
magni et fortium crurium brevium respe- nisi quod cavoat ne ab alio capiatur : de-
ctu sui corporis, et nodosorumpedum, et posita ira per se ad domicilium falcona-
fortium unguium : et habet hoc in con- rii revertetur. Propter autom hujusmodi
suetudine, quod frequenter respicit pe- moros non est abjiciondum hoc genus
des, et est in dorso et exterius in abs co- falconis : quia mirae ost audaciae in inva-

i
 LIB. XXril DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 439

sione magnamm avium, ita quod ali-

quando aquilam invadit et occidit et a :

sapiente falconario praecavendum prteci-

pit Ptolemseus, quia si ultra viros ad for-

tes aves frequenter dimittitur, quando in-

caluerit ira ejus immoderate praecipitat se

in mortem, et talem casum jam in Alpi-
bus quidam de nostris viderunt sociis.

Falcone enim montanario de rupe venien- CAPUT VIII.

te prffidamque sequente avem qusdpc?'-
dix vocatur, aquila contra quam pra^di-
cta perdix volavit praedam prseripuit, ad
quam rem montanarius falco impatientia
injuri* stimulatus a prcedicta aquila prae-
dam preereptam nitehatur accipere : sed
cum aliquamdiu nitens perficere intentio- De falconihus qid peregrini dicuntw
nem non posset, altissime ascendit, ot do-
orsum currendo veniens ictum in caput
aquilee dedit, et seipsum peremit et aqui-
lam. Ab hujusmodi ergo furore monta-
nario semper preecavendum est,

Iste falco frequentius invenitur quam

praeinducta duo falconum genera, ot mi-
rabiliter gaudet in feritate sua : et ideo Falconum genus quod vocatur^^ere^n-
frequenter dc isto genero inveniuntur fal- num, prseinducta genera sequitur in no-
cones, quibus non sufficit vulnorounam bilitate quarto loco. Vocatur autem^ere-
avem et dejicero : sed gloriantur in hoc, grinum duabus de causis, quarum una
quod multas dejiciunt, et adeo in sua fe- est ot vora, quia semper do torra in tor-
ritate aliquando delectantur, quod cibi ram peregrinatur quasi omnes pervolans
obliviscantur, ot detinentur crudolitate terras. Secunda ost plus secundum opi-

occisionis avium. nionem falconariorum, quod videlicot

Haec igitur demontanario dicta sunt. nescitur nidus ejus, nec invonitur a fal-
conariis : sod in volatulonge a loco suse
capitur generationis. Utriusquc liorum
causam audivi ab expertissimo falconario
qui in eremo Alpium juxta juga altissima
montium multis annis habitaverat. Dice-
bat autom, quod hi falcones quos pcre-
grinos vocamus, in altissimis et pra?rup-
tis parieiibus montium nidos construe-
bant, noc aliquando patuisso aditum nidi
nisi desuper a cacumino montium homi-
ne per funem submisso, quam submissio-
nem dicebat frequentor oportore lieri per
chordam centum passuum, et aliquando
ccntum quinquaginta, aliquando vero
treceniorum vel ducentorum, ct aliquan-
do esse impossibile aut propter di-
stantiam, aut proptor asperiialeni sco-
4G0 D. ALB. iVIAG. OllD. PR.ED.

[)ul()riim, el proptcr hanc (liflicultalcin qua cavca scxpcdum altitudinis, ita quod
cvcnissc opiiiioncni, quod ncsciatur lo- pede uno distcnt a sc invicemlatcra vaso-
cus j^cncrationis horum falconum. Dicc- rum ({uando unum cst in alio, et in in-
l)ataulcm sc saepius vidissc, quod anti- teriori sint ligna pcr modum trahium su-
qui pra'dam puUis duxcrunt in antra ct pcr sc ah infcriori usque ad sumnmni dis-

rimas talium montium. Addidit ctiam cs- posita, et avcs sex vcl septem ponantur
80 consuctudinis horum falconum, quod in interiori. Tlhe cnim continue ascendcnt
parcntes postcoriiplctionem juvenum ex- ct descendent in trabihus. Et hoc totum
pcllunt eos de loco suse hahitationis pro- ligatur immohiliter supcr murum castri
ptcr paucitatem avium quse ihi invcniun- vel portam vel in campo lihero tunc :

tur : ct idco statim juvcnes egrediuntur enim falco qui peregrinatur, videns aves,
ad plana in quihus plurcs sunt aves, et et volens accipere, capitur laqueo : et

pcrvcniunt ad terras certam non hahcn- hoc modo vidi capi falcones optimos.
tcs mansioncm vel hahitationem. Eremita autem non dixit esse aliud fa-
Duohus autem modis hos vidi capi fal- ciendum, nisi quod disponatur avis ante
cones : ct cremita preedictus dixit mihi rete absque lanario quia falco avidus
:

tcrtiuni modum. Uno namque communi avis scipsum in reteprsecipitat hoc cnim
:

modo ferc in omnihus terris capiuntur modo diccbat sc dictos falcones cepisse
ita, quod recte disponitur patulum ita singulis annis.
quod faciliter convertitur cum chorda su- Est autem hic falco qui communiter
per id quod intenderit auceps, et ante il- hahetur fcrc in omnihus terris quantitatis

lud extcnditur chorda, cui alligatur ru- minoris quam montanarius, et est curtae

heus lanarius quem vulgo siceimer vo- caudse, ct longarum alarum, et grossi ca-

cant, et ad chordam depcndcntem ad pitis, et longiB cox(e, et brevis cruris : et

cam extensa chorda alligatur avis vel la- si habet crura nodosa, melior est : alhc-
neum aut pilosum aliquod simile avi, ita scentia etiam dicitur hahere crura et pe-
quod quando chorda extensa trahitur des, et est bonorum morum quando bene
et concutitur ab aucupe, vidctur sweimc- nutrilur.Anas autcm ut communiter est
rius avem insequi ad prsedandum : ct prseda sua et si bcne efficitur audax per
:

hicc chorda saepe sic concutitur, quodvi- falconarium sapientem, capiet ardeam, et

dens falco quiforte perinde percgrinatur, aliquando gruem, et hoc est summum
in impctu descendit intcndens pranlam audacise ipsius.
lanario prseripere, et sic deccptus cadit Heec igitur de hoc genere dicta sunt.
in rete. Alium vidi modum multo melio-
rem. Fit lignorum duorum ad modum
crucis compositio, et super cxtrema illo-
rum curvantur duo alia semicirculariter,

ita quod extrema circulorum infiguntur

extremis lignorum, et inter illas quartas
arcuum circulorum alia curvantur ad l.o-

cum intcrsecationis semicirculorum, et in-

ferius infiguntui" in lignaah angulis inter-

secationis crucis venientia^ donec nonnisi
ad trcs vel quatuor digitos dist et lignum
aligno, et quodlibet istorum lignorum im-
pletur laqueis asummo usque deorsum,
ethoc vas fiat ad altitudincm scptem vel
octo pedum, et ad latitudincm quinquc
vel sex pcdum, et in ipso disponatur ali-
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 401

taruni, quae apparent in hitoribus ven-

trium eorum : et pedes habent nodosos
matriculis digitorum et prsecipue ad in-
terius plantse pedis, et oculos flammeos
ardentes, et est in colore aliorum falco-
num qui peregrini vocantur, et caput
suum in craneo est bene planum supe-
rius, et retro in capite non prominens,
GAPUT IX. sod quasi coUo continuum, et est facile do-
mabile, et bonorum morum, ot nidum
facit in rupibus inaccessis sicut et pere-
grinum genus, et capitur ovoLans de ni-
do sicut et peregrinum audacise enim :

tantse est et strenuitatis, quod anseres

silvestres dejicitet ardeas ct grues, et est

De gihboso r/enere faleomim. velocissimum genus istud, et altissime

ascendit, ita quod elTugit visum hominis,
nec contentus est iste falco quod unam
avem dejiciat, sed multas vulnerat et in

aucupio plures qua^rit habere socios pro-

pter sui parvitatem, et avium quas vena-
tur magnitudinem.
Narravit mihi praedictus falconarius
Est autem quintse nobilitatis in genere satis memorabilo de hoc falconum genere.
falconum falco nobilissimus, quem^iZ>6o- Roferebat enim, quod de praefatis gibbo-
sum vocavit eremita preeinductus, et tros sis tres cuidam nobili vendiderat, quos
mihi optimos de hoc genere falcones, dum eremitam secum ducens probaret,
quos apud se habuit, ostendit, et multos casu inventi sunt anseres albi silvestres,
alios se vendidisse asseruit. et dimissis falconibus anseres altissime
Hoc igitur genus falconum est vahle volaverunt : sed falcones tres qui dimissi
parvum corporea quantitare, sed mirabi- fuerant, anseres ascendendo transcende-
lo virtute et audacia et strenuitate volandi runt, donecvisus omnium qui affucrunt,
cum prfedam insequitur. Quantitas ejus effugerunt : et cum post modicum dictus
parum vincit quantitatem nisi quem vul- nobilis falcones conquereretur amissos,
gus sperverium vocat, et habet in facie paulatim anseros vuhieribus debilitati ca-
guttas sicut peregrinus, et Ctetera falco- dere circa oos ca?perunt, ot invenerunt
num genera. amphus quam viginti anseros docideu-
Gibbosum autom vocatur, eo quod tcs, et tandcm etiam falcones reclamati

propter brevitatm coUi sui caput suum vonerunt supra reclamatorium. Erant
vix apparet ante juga akirum suarum autom omnes anseros vulnerati lethaUtcr
quando super latera dorsi componit, et ac si cum cuUoHo in diversis partibus sui
hoc caput respectu quantitatis sui corpo- corporis fissi essent : et hujus causa est,

ris est magnum, et habet rostrum valde quia falco isto sicut aUa fak"onum gonora
breve et rotundum, et alas vaUle longas cum doscondit, non statim porcutit, scd
et valde exortas, caudam brevem, et co- potius cum a (h;sconsiono nmscendero iu-
xas fortos, et crura aliquantulum rospe- cipit, ettunc postoriori uuguUi anto po-
ctu commensurationis aliorum membro- ctus disposita U-rit, et idoo Uingum vul-
rum suorum longa et quasi squamosa, nus facit et lothale, et froquentor adoo
sicut sunt squamee serpentium et lacer- forUter forit, quod ungulam ampulat. ot
462 1). ALI3. MAG. ORD. PR^D.
seipsum valdc kedit in pectore vcl occi-
dit.

Est etiam gonus falconum quod sem-

pcr quasi ad volandum alas extcndit, et

cst animositas ejus plus quam fortitudo

ipsius, et vult cibari valde recentibus et

vitali calore adhuc spirantibus, et tunc

multum autem aliis aliquan-
proficit. Si

do cibatur carnibus, caveat falconarius, CAPUT X.

quod leves sint sicut carnes altilium, et
recentes, aut ad minus non foetentes, et

in aqua frigida recentcs effectse, quia

aves rapaces debilem valde et subtilis

pcllis habent stomachum, et de facili al-

terabilem a malo cibo, et ideo ex modica

occasione cibum indigestum evomendo De falconihus nigrls.
rejiciunt_, et prfficipue quando gravi et

melancholica carne cibantur, vel ab ea

quge disposita est ad putrefactionem.
Hoc genus falconis diu mane et sero
vult portari in manu : quoniam quando
consuescit manum hominis, hbentissime
insidet manui, et hbenter redit ad ma-
num. Sextum gradum nobilitatis in genere
Hsec igitur de gibboso falconum genc- falconum possidet falco niger, brevior
re dicta sunt a nobis. quidem in ahquanto falcone peregrino,
sed in flgura simiHs per omnia, hcet in
colore dissimilis sit : quia in dorso et

exteriori alarum et cauda totus fuscam

habet nigredincm, et pcctore ct vcntre
et latcribus fuscam habet varietatem. In
facie autcm guttas falconarias habet ni-
gras valdc intensa^ nigredinis quse cir-
cumfunduntur quadam caliginosa et fu-
sca palhditatc. Crura autem et ungues et
rostrum ha])et sicut peregrinus. Accedit
autem hic falco multum ad formam avis
quae butorius vocatur, de qua in anteha-
bitis fecimus mentionem.

Hunc falconem Fredericus imperator

sequens dicta Cuhelmi regis Rogcrii falco-
narii, dixit alium visum esse inmontanis
quarti chmatis quse Gelboe vocantur,
et deinde juvenes expulsos a parentibus
venisse in Salaminse Asise montana, et

iterum expulsos nepotes priorum deve-

nisse ad Sicilioe montana^ et sic derivata
esse per Itaham. Modo autem in Alpibus
apparent et in Pyrenseis montibus, et de-
 LIB. XXIII DE AiXIMALIBUS, TRAGT. UN. 463

rivata sunt haec genera in Germaniam :

licet adhuc rara sint, oo quod pauci in-

veniantur.
Sunt autem falcones nutritura' et au-
dacia? falconum peregrinorum. Comple-
xionis autcm videntur cholericse, et

quod adustum est de terrestri cholerico^

convertitur in pennas^ et ideo nigrse ef-
ficiuntur. .Etate autem accedente per GAPUT XI.
multas annuas aliquantulum albescunt.
Et probabile est, quod etiam in climati-
bus calidis nigriores sint quam hi qui

nascuntur apud nos, eo quod in calidis

kicis semen ovale forti calore decoqui-

tur, et ideo quod ex eo producitur, plus
denigratur. In frigidis autem regionibus Dc naliira falconis albi.
plus habet aliquando humidum ovale
quod propter perspicuitatcm causa est
albedinis, et respersum in eodem terre-

stri causa est varietatis. Gum autem duo

sint quse exterius in corporibus conside-

ramus animatis, figura videHcet, et color,
figura magis indicat conformitatem vel
dilfcrenliam specici. Moneduhis enim Genus septimum falconum sibi vindi-
jam vidimus propter frigus habitationis cat falco albus, qui a Septentrione et

nasci albas, et similiter corvos : cum ta- mari Oceano a regionibus NorvegiiE et

men figura ipsarum indicaverit eas vere Sueviae et Esthoni^e et finitimis silvis et
de specie monedularum et corvorum esse. montibus.
Et hac ratione videtur hoc falconum ge- Est autem liic falco ita in varietate

nus multum simile esse generi peregri- subalbidus sicut is, de quo antc diximus,
norum, licet in colore differat, et prseci- est niger : et causa albcdinis suoe preeci-
pue c[uia, sicut diximus, parentes in hoc pua est frigus, et humor habitationis in
genere filios cogunt peregrinari a loco qua nascitur. Et in dorso quidem et alis
suse generationis. est subalbus : in aliis autem locis macu-
Hsec igitur dicta sunt de nigro falco- las sive guttas liabet valde albas interpo-
num genere. sitas aliisguttis subpallidis, et in quan-
titate major falcone peregrino, multum
accedens ad similitudinem lanarii albi qui
volat in campis insidiando muribus,
adeo quod aliqui falconarii tradiderunt
Iiunc falconem natum esse primum ex
falcone peregrino patre et lanaria alba
matre, licet verum, quod os-
hoc non sit

tendit audacia ipsiusaudax enim est :

valde et bonus, ncc deficiens a natura

falconis in aliquo, nec liabet ex moribus
lanarii cum enim in venatione ascen-
:

derit, non stat suspensus alis ut lanarius,

sed ferit stulim ut falco : et figura in pe-
 464 D. ALIJ. MAG. ORD. PR^ED.
(lil)us ct uniiuihus ot roslro et loto cor-
porcfulcouis dcmonstrat naturam, quam-
vis crura habeat grossiora et nodosiora
quam falco nigor, quod oi accidit excom-
plexione magis Immida quae magis im-
plet et ingrossat crura ipsius quam crura
illius qui ex complcxione est siccus clio-
lericus.

Quod autem minus videtur

iste falco CAPUT XII.
habere audacise quam
minus vi-niger, et
detur esse velox, propter frigus et hu-
morem complexionis, non est omnino
sufficiens signum quia virtus omnis ani-
:

mati multiplicatur ex quantitate subjecti

quando naturalis quantitas terminos
quantitatis naturalis non est excodens :
De natura falconum ruhcorum.
etideo virtutis majoris estiste falco quam
niger, ot ex confidentia virtutis innatae
sumit audaciam: et si non est adeo ve-
lox in volando ut niger, tamon diutius
durat insequendo avcs quam nigor. Et
hoc summe attenditur in falcone : corpo-
ra enim fusca calida porosa sunt et aper-
ta, et de facili ovaporant ab eis spiritus Octavum autem in falconum genere
qui sunt vehicula virtutis : et tunc lassan- habet is falco qui rubeus ab Antiquis
tur et debilitantur quamvis sint agilia appellatur, non quod in loto rubous sit,

per naturam : e contra autem alba frigi- sed quia guttse quse in aliis albaj sunt,
da consertas habont carnes, et quia sunt in hoc genere sunt rubese, ot nigrse gut-
multi humidi, multorum sunt spirituum, tse sicut in aliis sunt interpositse : nec in
et propter carnium consertionom non cito dorso vel oxteriori alarum, hic falco ru-
evaporantos, et ideo diu durant in habo- beus apparet, nisi quando alas oxorit :

ro. Prteterea humidum complexionale tunc fusca in eis apparet rubedo. Et hoc
interius infundit Lacertos et nervos, et genus falconis otiam mondose quidam
colorom qui ox motu tit, non permittit falconum scribentes naturam spurium
indurari nervos ot hTcortos, et ideo diu esse asserunt ex lanario rubeo et falcone
remanent mobiios et habiles ad vohitum, dicentes esse procreatum, quod omnino
et quoad ista falcones albi recuperant id absurdum est, eo quod nullam penitus
in quo videntur falconibus nigris post- cum lanario nisi coloris habet conformi-
poni. tatem : sed potius ruboris causa est de-
Hsec igitur de his dictasufficiant: quo- bilis calor infusus superficiei corporis,
niam in nutritura et aucupio nihil vel qui inflammet fumosum humidum quod
parum ab aliis distare videntur. expellitur ad generationempennarum, et
hoc facit media inter album et nigrum
comploxio sicut enim in aliis, ita nec in
:

hoc gonero de extremo in extromum non

venit natura quse causa ordinis est nisi

per media : et ideo in genere falconum

hoc tangit medium alii enim colores me-:

dii falconum ;eneri non congruunt, eo

 LIB XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 465

quod viridis et hyacinthinus et croceus et

hujusmodi ah audaci et rapaci deviant
natura, quia viridis extremae et aqueee
frigiditatis est indicium, sicut et in urinis
viriditas signum est caloris mortilicantis
et consumentis,
hyacinthinus autem
aeream et evanidam indicat complexio-
nem, croceus autcm corrumpentem cho-
leram. Et licet^uo istorum in avibus in- CAPUT XIII.
veniantur, et tertius in pavone, non ta-
men conveniunt audacice, sicut dixlmus,
et agilitati vokitus.

Est autem hic falco non magnus, pau-

lulum minor peregrino sed unguibus et :

pedibus valde in
et rostro fortis, et est
volatu agihs, sed non satis diu perseve- De falcoiie qul hahet pedes azurinos.
rans, et domesticatur multum, et offici-
tur melior per mutas duas vel tres : sed
non est adeo longse vitae ut alii ; et ideo
oportet eum nutriri valde recentibus et
vitali colore adhuc spirantibus, non su-
pra modum, nec multis vicibus in die,
sed inmane et in sero, et oportet eum
multum custodiri ab alterantibus com- Nonum falconum genus jam dechnans
plexionem ejus, quia de facili alteratur : a qualitate nobilium falconum est id quod
nec oportet eum ultra mensuram cogere est hyacinthini pedis sive azurini : quod
ad aucupium, complexio enim rubea fa- quidem in quantitate et figura simile est
cile vincitur et Iseditur labore, quamvis sive sequale falconi peregrino : sed dor-
facile faciat impetum a principio : pro- sum ejus et exterius alarum non est adeo
pterquod et setas accedens et ahquantu- nigrum, et etiam albius est in pectore ge-
lum temperans inflammatum humidum, nus istud quam falco peregrinus, et ahne
plurimum huic compk^xioni confert au- ejus non adeo longae sunt sicut ilHus, sed
xilium, et prajcipue per mutationem cauda ejus est longior aliquantulum, et
pennarum penna enim: taliter rubea, fra- vox ejus est acutior, eo quod magis est
giJis et mollis est, et impetum vohmdi humidse sive phh^gmaticse complexionis,
diu non sustinet nisi frangatur : et hgec et audacia ejus est multo minor in inva-
omnia sapientem oportet advertere fal- dendis avibus, quia id quod est azurini
conarium. pedis, raro invadit aves minorcs quam
Ilsec igitur de falcone rubeo commo- est pica vel cornicuha : peregrini autem
nuisse sufficiat. et ahi falcones majores quashbet aves in-
vadunt.
Ex hoc autem contingit, quod quando
istud quod azurini pedis est, surgit in al-
tum ut det impetum, ex timiditate starc
incipit et suspendi alis, et non pra^cipi-
tanter ruere in avem, et hoc quidem ha-
bet cx natura. Ex disciphna autem et
adjutorio juvantis ipsum honiinis frc-
quenter sumit audaciam majorem, sed
30
466 I). ALB. MAG. ORD. PR^.D.

non sicut verus falco. In avil)us cnini

rapacibus csl sicut in mililum forliludi-
ne : in mililibus enim non desunt ex na-
tura debiles et ex complexione minus au-
daces, qui tamen ex scientia mililandi et
usu frcquentis victoriae et experientia lio-
stes aggrediendi et exspectandi et feriendi
et insidiandi ct dcclinandi et ex confi-
dentia sociorum adjuvantium soepissime CAPUT XIV.
nobiles faciunt triumpbos : et similiter
est de isto gcnere, quod licct sit timidum
per naturam, tamcn audaciam accipit a
falconario sapiente et usu dejiciendi et

tenendi aves, et ex confidcntia juxta se

positi falconarii melius et audacius fcr-it,

quam ex natura, sicut et etiam sperve- De falcone parvo qui mirle vocalur
rius sive nisus et hujusmodi, audacia
etiam fortiores se multo invadit sicut est
avis minor ct aliquando major. Nec
mirum cum etiam lanariorum gcnera
hoc modo invadentia et capientia eftlcian-
tur, quorum naturalis timiditas el tardi-
tas tanta est, quod non nisi nmres inva-
dunt vel forte puHos avium non adhuc Decimum et ultimum facolnum genus
volantes, scd currentes in terra vel nido est id quod quantitate minimum est,

jacentes. quod ct mirle vocatur, et vulgariter si-

Qualiter autem avis timida per disci- mirliu vocatur.
plinam audax efficiatur, posterius erit Hoc autem genus licet a prcieinductis
manifestum. quantitate deficiat, tamen a nullo eorum
deficit in audacia viribus suis propor-
tionata, et pi"secipue quando animositas
sibi est ex peritia et usu et spe auxilii
ex propinquo sibi perito falconario, ita
quod Gulielmus falconarius dicat cum
gruem cepisse aves
talibus se aliquando :

enim suis viribus proportionatae sunt

alaudse et ad plus perdix et columba, ni-
si, vires ex arte juventur.
ut diximus,
Est autem
hoc falconum genus gut-
tatum in vultu sicut alia omnia, et lon-
gissimarum alarum respectu sui corpo-
ris, et caudae mensuratsB, et crurium,
et pedum planorum citrinorum, et est
minus quam nisus, habens quasi quanti-
tatcm nisi quem muschet vocant, et
quandoest silvestre, capit carduelos, eo
quod celei-rimum estet insidiosum,et in
capiendo ascendit et descendit feriendo
sicut et alia falconum genera : quod quia
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 4G7

fore omnibus iioiuiii est, luvc ad cogni- cantur, non cibenlur nisi avibus vivis, et

tioncni ejus dicta sufliciant. quando parum deplumavcrint, diniittan-

tur aves de pedibus eorum evadere non
ad volaium primo, sed ad cursum: ei cum
siepius has insequididicerint, dimiitantur
evadere admotum mixtum ex volatu et
cursu : et cum iterum hoc frequenti itera-
tione didicerint, dimitiatur avis evadere
volatum iardum,quiest avis cujus curta-
tffi sunt pennae alarum,ei iandem
dimiila-
GAPUT XV. tur evadere ad volatum perfectum, et in
omnibus his foriissime alta voce provoce-
iur et inciietur,et adienendara avem adju-
veiurafalconario,qui exhis sumet auda-
ciam et tunc secundo anno parvse aves in
:

magis grandiusculas commuteniur,ei ter-

iio iierum in majores quia omnis avis ex
:

Dc trihus gencribus falconum qui lana- hujusmodisimul ei peritiam et audaciam

rii vocantur. accipit aves quas falconarius voluerii ca-
piendi enim primte nobiiiiaiis fal-
: licet

cones hocnon indigeani quse sunt ocio

primorum generum, iamen pro cerio
multum conferi ad audaciam ei peri-
tiam omnium augendam.
Ha?c igiiur dicta suni de disciplina fal-
conum.
Falconuui autem ignobilium genera
sunt tria, qua) antiqui aucupes, ut tra-
dunt Ptolema^us, Aquda, Symmachus, et
Tlieodotion, lanarii potius quam falco-
ncs vocatur : vocabulum quidam
et lioc

Germanicorumimitantes eos suo idioma-

te lanete vocant. Quidam autem sivemere
vocare consueverunt : et sunt buterii
quidem mures in campis insequentes
per colores difTerentes : quia sunt all)us

et niger in quantitate falconum, et ru-

beus qui minor est qui mirle imita-

tur.
Isti autem in primis cum juvenes sunt
propter humorem et hebes calidum nul-
lius quasi sunt audacitB, sicut et pueri
omnes sunt timidi. Cum autem mutave-
rint se bis vel ter, et pusillanimitas na-
turalis per artcm medicamen acceperit,
efficiuntur cohimbas et anates accipien-
tes.

Est autem pars ista praecipue tenen-

da, quod primo anno quando domesti-
4G8 J). ALI3. MAO. ORI). PIM^D.

ter spermatum vicinam ct consimi-

leni complexionem, et impraignalionis
ovorum et fotionis idem temporis spa-
tium semina permixta se invicem mo-
vent et convertunt et complent, et
permanet partus procreatus, ct gencrat
ex sibi simili, sicut fit in multis avibus
et aliis aniinalibus, ut patet per ea quse
GAPUT XVI. in antehabitis hujus scientia; libris con-
scripta sunt.
H«c autem permixtio lit quando di-
versarum specierum sibi in complexione
vicinarum falcones tempore luxuriae con-
veniunt, non invenientes suse speciei se-
xum cui pcrmisceantur et licet diximus :

Dc qualuor generlbus permidioruui fal- quatuor genera taliter permixtorum fal-

nuui, et de modo ipsius commixtionis conum ad nos devenisse, ratio tamen
falco)ium. exigit multa esse et plura quotidie posse
fieri talia falconum genera et hanc pu- :

tamus esse causam, quod tam diversa

genera falconum in diversis regionibus
inveniuntur. Quamvis enim climata, mo-
res et colores diversificent, tamen spe-
cierum tam similium diversitatem causat
prcecipue permixtio quam diximus, sicut
Cum aulcm quoJlibet. horum gene- in generibus anserum et generibus ca-
rum cuilibet permisceatur, multa fmnt num et equorum fieri vidimus tempori-
falconum genera. Sed quse ad nos deve- bus nostris.
norunt, sunt quatuor: falco enim pere- Et non hoc solum fieri probabile est ex
grinus frequenter permiscetur ei qui est falconum generibus permixtis, sed etiam
pedum hyacinthinorum : et quando hsec ex falconum cum asturibus et nisis et
permixtio fuerit experegrinoparte et ma- aquilarum generibus multas probabile est
tre pedish^^acinthini, valde parum decli- fieri diversas compositiones ad diversa-
nat anobililate: quia spcrmamasculiopc- rum compositarum avium rapacium ge-
rans est, et faciens et formans per spiri- nerationem : sed in dictis quatuor gene-
tum qui est vectorpaternse virtutis in sub- ribus praecipue diximus fieri falconis pe-
jectam foeminae guttam, et efficitur partus regrini commixtionem, eo quod pere-
patrem imitans, licet parum coloris azu- grini mox expelluntur a patria a paren-
rini respergatur in pedibus. Quando au- tibus, et frequenter separantur propter
tem e converso fuerit ignobilis pater, prsedam et iram : et cum suse specieci
et mater nobilis, partus efficitur multum adjutorium non inveniunt, ad similius
declinans ad ignobilem patrem, et parum quod invenire possunt, alterius speciei
habens nobilitatis maternse. se tempore luxuriae convertunt et cuni :

Et sicut diximus quod horum duorum convertuntur ad id quod est pedis azuri-
falconum fit permixtio, ita peregrinorum ni, fere simile peregrino est id quod pro-
qui ad omnialoca frequenter solitarii vo- creatum fuerit dum autem convertitur
:

lant, lit aliquando commixtio cum lana- ad lanarium nigrum, efficitur ignobilis
riis nigris, et aliquando cum albis, falco niger vel nigro similis : et dum con-
et aliquando quod rubeis, et prop- vertitur ad lanarium album, eflicitur id
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 469

quod generarum fuerit simile falconi al-

bo : et dum permiscetur lanario rubeo,
fit falconi rubeo in coloro et fi^ura simi-
lis.

Et hi quidem mixti falconcs facilius

juvantur arte, quam hi qui omnino sunt
ignobiles, etprsecipue si pater sit nobilis,
eo quod multum habont ex altero paren-
te nobilitatis, sicut etiam in pra?habitis CAPUT XVIl.
istius scientise libris diximus. Si tamen e
contra aliquando mater sit nobilis et pa-
ter ignobilis, erit quidem quod partum
fuerit minus nobih> sed tamen per bo-
:

nam disciplinam accipiet meliorationem,

et prsecipue post unum annum vel duos,
et modo provocationis quem paulo ante De regimine domesticatioms et regimi-
diximus. ne audacise et regimine sanitatis fal-
Ilaecigitur de falconum generibus et na- conmn.
turis dicta sunt : per hf«c enim et alia
poterunt cognosci.

His ita discursis, de regimiHe ^et medi-

camentis falconum^ disseramus.
Kegimen autem falconum in tria divi-
dilur regimina, regimen videlicet dome-
sticationis,et regimen sanitatis, etregimen
infirmitatis.
Domesticationis autem regimen duos
hahet fmes, quorum unus est ut assue-
scat manum hominis. Alter autem est ut
audax et preeceps in captura avium efli-

ciatur.
Primum autem regimen perhcitur si
numquam nisi super manum cibetur:
quia ex hoc manum consuescet et dili-

get ex beneficio inclinante animum ip-

sius, sicut dicit Symmachus. Primo au-
tem quando domesticandus est, ab ante
lucem pileo induatur, et teneatur in ma-
nu usque ad tertiam, et tunc detur ei
coxa gallina^ et cum comederit, pone
:

eum supra gramen, et pone ante eum

aquam ut balneetur si velit, et post per-
mitte eum stare ad solem donec se bene
purgaverit, et postea miltatur in locum
 :

470 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

obscurum usque ad vosperum, et domum custodia ct dispositione, et cibetur t\o

rosumatur ad manum, et tencatiir in avibus quas tunc ceperit donoc per se

manu usque ad primum somnuin, ct satietur: et hoc liat tribus vel quatuor
tunc roponatur in loco obscuro, et ac- diebus in quoIil)ct aucupio.
cende ignem clarum vel luccrnam ante Si auteni in j)rimo aucupio forte piger
eum per iotam noctem usque ad matuti- et non voluntarius invenitur, resume
num, et postca pilca eum, et sta cum co eum ad manum ct intermitte aucupium,
aliquamdiu ad igncm : et scias quod hi et illo die non ciba cum nisi de dimidia
qui in nidis completi sunt, meliores sunt coxa gallinae, et reponc eum in obscu-
et fortiores habent pennas tamen ali-
: si rum, et sequenti die dimidiam coxara
quando de nidis accipiuntur ante com- gallinae in aquam frigidam pone, et in
plementum, ponatur in nido sibi facto illa coxam illam tone usque ad tcrliam,
prout melius poterit ad similitudincm et tria purgatoria quae vulgariter Germa-
nidi de quo sumptus est,. et detur ei fre- ni gi(el vocant et fmnt abquando de pen-
quenter caro pullina, quia est tcmperata, nis, sed melius fmnt dc bombice, et in
et aliquando detur ei caro recens ursina, tertia da falconi dimidiam illam coxam
quia iUa est faciens etilrmans pennas: et cum tribus purgatoriis dictis,etcumcom-
nisi hoc modo teneatur, debilitatur alis ederit pone eum in obscuro usque ad
quod frangitur ala vcl
et coxis, ita forte vesperura, et in vespera iterum ciba
coxa. Confert etiam multum, quod ma- eura cura purgatoriis, ut dictum est, et
nu ante corapletionem non tangatur tunc in mane vade ad aucupiura, et si au-
postea autem cum completus fuerit, ad dacter et avidc cepcrit, tene eura in tali
manum et ad capellum assuetlat, sicut in quali tunc est raaccratione. Si autera
ditum est singulis diebus faciendo, et nec tunc quidcm voluntarius ad capien-
caveatur primo ne umquam aliquid du- dum exstiterit, resurae eum ab aucupio,
ritiae experiatur in manu, sed sempcr be- et non des ei illo die nisi tria de quibus
neficam blandientem inveniat eam.
et diximus purgatoria ex aqua frigida, et
Ad audaciam A^alet, quod siepius aves nihil amplius : et si in crastino raane ad-
vivas accipiat, et comprimat, et occidat huc involuntarius sit ad capicndum. ciba
cum clamore quo incitari solet a falco- eura de coxa parvi pulli iraposita in forti
nario : et, sicut superius diximus, ssepe aceto cum bombice
tribus purgatoriis de
evadcntibus de sub unguibus ejus, pcr so- factis, et cibatum hoc raodo pone in ob-
lertiam falconarii iterum capiat, et dimit- scuro usque ad vesperum, et postea tene
taturper se vincere aves, et caveatur ne eum in raanu usque ad primum som-
aves possint eum laedere unguibus vel num, et calefac aquam, et balnea eum in
rostro : quia si juvenis falco sentit nocu- aqua calida, et postea pone eum sub dio
mentum ab avibus, pusillanimis efllcie- ad seronura, si non ost terapus pluviale,
tur. Si autem crebro sine nocumento vi- usque ad raane, et tunc calefac eura ad
cerit et occiderit, audaciam accipiet et ignera super manum tuara : ot tunc ogre-
crudclitatcm in aves. Semper etiam ista dere ad aucupium, quia si tunc non
fiant cum magna incitatione falconarii, praecipitanter capiet, pro certo infirraus
et in praesentia canum, et mutentur avcs est et hmguidus. Iste autem quom nunc
continue, et pcr successionem tcmporis docuiraus raodus, maceratio \ocai\iT fal-
fortiores exhibeantur : et cum pcrfectus conum. Et attende, quod quidam alitcr
est ad aucupium, primo in aurora orto quam nunc dixiraus conficiunt falconum
jam sole dig-estus falco ad aves dimitta- purgatoria. Sumunt enira carnera, et re-
tur : et siquidem est audax, et bonffi vo- positara in aceto comprimunt in
forti
luntatis ad capiendum invenitur, custo- pulverem factura de pipero trito ct ma-
diatur et teneatur in ca in qua tunc est stice et aloo, ot dant falconi. Scd talia
 LIB. XXIII DE ANLMALIBLS, TRAGT. UN. 471

purgatoria nulli avi rapaci danda sunt, guine, et his danda sunt frigida et humi-
nisi quando viscera ejus repleta sunt hu- da, eo quod frigida sicca mortilicantia
more viscoso phlegmatico. sunt, sicut carnes pullina^, et aves aqua-
Sanitatis autem regimen est, quod ma- ticii?, et aliquando gambari, et cassia
xime sapiens falconarius falconem cibet fistula, et thamaridi medulla, et haec om-
cibo et horis et quantitate qua silvestris nia dentur in aceto.
cibari consuevit, et praecipue carne ievi Sunt etiam quidam falconum nobiles
avium, et adhuc calore vitge spirante, et in eadem falconum specie, quibus secun-
teneat eum inter maciem et pinguedi- dum hoc regimen suse vitse adhiberi
nem, quia macies nimia diminutis viri- oportet. Falco enim nobilis in qualibet
bus aufert audaciam, et inducit pusilla- specie falconum est, qui habet caput mo-
nimitatem, clamosum falconem
et facit : dcrate grossum, et superius planum, et
et quando dimittitur a mnnu, residet in alibi rotundum, rostrum curvum et bene
terra juxta falconarium, et clamat. Pin- grossum et moderate longum, spatulas
guedo autem nimia pigritiam et fasti- amplas, pennas alarum et coxas longas,
dium aucupii inducit. Teneatur ergo me- pedes latos sparsos et macros, et qui fre-
dium, ita quod gloria virium non desit quenter pedes suos respicere consueA'it.
falconi, et indigentia inanitionis stimulet Ignobilis autem in eodem genere est, qui
ad prsedam, non ex defectu, sed ex desi- delicit ab aliquo vel pluribus istorum : et
derio famis naturalis : et hoc optime fit ignobilis aliquando tantum vel plus valet
quando non cibatur secunda cibatione, ad aucupium quam nobilis : et secun-
nisi prius digesta et egesta sit prsecedens. dum hoc oportet considerare falcona-
In his tamen considerationem adhibeat rium.
homo peritusquia quidam falcones me-
:
Ad ungues autem et pedes custodien-
lius capiunt medium transeant ad
si pin- dos caveat ne umquam permittat falco-
guedinem declinando, quam quando sunt nem stare nisi supra lapidem vivum vel
infra mediocritatem in macie, et quidam super murum, et caveat ne calce stet vel
e converso melius capiunt macilenti. caemento unde non approbo
calcinato :

Sed nullus capit ex macie defectus : nul- quod quidam quidam in cra-
in perticis,
lus etiam bene capit nimia pinguedine tibus tenent falcones ars enini naturam
:

repletus. imitari debet, et silvestres semper in-

Amplius diversarum complexionum veniuntur sedere in petris vel in terra.
sunt falcones diversarum maxime spe- Caxeat etiam a fractura pcnnarum sse-
cierum : quidem qui nigri sunt,
et illi pe rigando eas aqua calida de tertio in
melancholiee signum habent, et illis tertium diem, ne nimis exsiccentur, et
oportet dare magis cibum sanguineum eisdem diebus detur ei aliquantulum de
qui est calidus et humidus, sicut carnes aloe : quia stomachum et intestina con-
pullorum et columbarum et hoedorum et fortat et purgat et fortificat pennas : et si
hujusmodi et si medicantur, calidis me-
: nimiushumor quod debitam
in causa sit,

dicinis utendum est, sicut pipere, aloe, fortitudinem non habent, caro qua ci-
paulino, et hujusmodi. Albi autem sunt bandi sunt, primo ponatur per duas Iio-
phlegmatici frigidi ethumidi et mali chv- ras in succo facto de contusis rafano et
mi, quibus oportet dare calida et sicca lumbricis terrae : hfec enim ambo exsic-
tam in cibis quam in medicinis, sicut cant et indurant pennas : sed prsecipue
sunt carnes Iiircorum, cuniculorum, et caveatur ne violenta laesione pennjB lae-
mulorura, picarum, et passerum, et hu- dantur alarum vel caudae.
jusmodi, et piper, etcinnamomum, et ga- Haec igitur et hujusmodi consideranda
langa, et hujusmodi. Qui autem habent sunt in regimine falconum, et aliarum
pennas rubeas abundant inflammato san- etiam avium rapacium.
472 D. ALIJ. MAG. ORD. PRJED.
res, ut bumor excat : et post quam exie-
rit, ungatur coctura oleo olivse vel buty-
ro si oleum nou babctur.

Quando autem sternutat et projicit

aquam de naribus, signum est liumefa-

ctionis cerebri immoderatae. Gura autem
Imjus est, quod tria grana saxifragiaj

cum totidem granis piperis in mortario

CAPIYV XVIII. hipideo vel cupreo optime conterantur,
et pulvis idem confectus cum aceto forti
distemperetur, et cum bombice in narcs
falconis, et in palatum ipsius ejiciatur, et

postea cibetur carn<' ])ullina.

Quando autem coUum falconis infla-

tur, signum est guttse membra colh in-
De curis infirmitatmn falconum diver- fundentis cah(kB : et ideo tunc dc[)lu-

sis secundum Gulielmum falcona' mandum est collum, et minuendus de

rium. vena auriculari, ut gutta ad generatio-
nem regenerandarum pennarum extra-
batur, et detur falconi rana ad comeden-
dum, quam si digesserit, pro certo sanus
erit.

Quando autem guttur sive arteriam

quee canna vocatur, inflatam habet, et
sufflat ac si suffocari debeat, pro ccrto
Nunc do raedicinis morborum avium reumatismum patitur et sic curatur. :

rapacium disseramus. Ut autem ordina- Sumatur de sanguine pavonis et musca-

tius hoc faciamus,ponamus primo de me- tis et mirabolanis chebolis et de garioli-
dicinis falconum deinde de medicinis
: Hs et de cinnamomo et zinzibere sequali-

asturum et nisorum tertio qusedam me-

: ter de qualibet una uncia, et fiant inde

dicinalia tractemus quae utrisque in com- novem pillulse, et quotidie detur sibi una
muni conveniunt. ad tertiam, et postea ad nonam cibetur

Prima autem falconum infirmitas, est carne muris.

dolor capitis, qui in hominibus soda vo- Signum autem mali in renibus est et

catur. Hujus signum est, quodfalco clau- gutta? quse infundit renes, quando non
dit oculos, et movet caput in partes di- potest saltare, et alis extensis se a manu
versas. Tunc igitur tollatur lardus, et longe ejicere et redire, sicut aves facere
misceatur cum pipere trito, et detur ei consueverunt. Et hiec gutta a quibusdam
manducare, et alternis diebus detur ei mortalis vocatur. Tollantur cnim grana
aloe aliquantulum cum carne puUina :
quse crescunt in spina alba quse Germa-
quia iste dolor capitis est ex vapore sto- nice hagederon vocatur, quse sunt grana
machi, et ideo per talem cibum curatur rubea, contunde ea et commisce cum pi-

purgato stomacho. lis leporis, et hoc totum misce cum car-

Quando autem aperit rostrum quasi ne cocta, eum tali cibo usque ad
et ciba
extensiones habeat et alices, et percuttit novem enim talem cibum reti-
dies. Si

cum rostro pedem, vel e converso, si- nuerit, sanus erit. Est autem qutedam
gnum est quod habeat malum humo- alia gutta, quse silera a nonnullis voca-
rem in capite : et ideo tunc torquendus tur^ quee quando decurrere incipit per
est cum stilo argenteo vel aureo ad na- corpus falconis, quasi veneni naturam
 LIB. XXIII BE ANIMALTBUS, TRACT. UiX. 473

habet, et tunc acumen rostri et acumina cho et in intestinis, quae a quibusdam

ungularum falconis dealbari incipiunt. Et petra vocatur. Tunc igitur liat pulvis de
hirc curatur ita, quod accipiatur serpcns gariolihs, et spargatur supra carnem pas-
niger qui thyrus vocatur, et abscindatur seris, et detur sibi alternis diebus, et al-
a capite ejus palmus et tantumdem a ternis detur sibi pipio sive purgatorium :

cauda, et h«c rejiciantur : et quod rema- et si tenuerit hanc dietam, sanus erit.
net, frigatur in olla nova, et pinguedi- Quando vero longe non egerit, istius
nem quae inde eliquatur, collige, et detur ejusdem infirmitatis est signum. Tunc
falconi calida cum carne pavonis succes- detur ei cor porcinum cum seta porcina
sive per octo dies, et postea accipe por- minutatim incisa usque in diem tertium,
cellum cum aqua cahda depilatum, et su- et liberabitur.
matur tenerum pectoris cum mure parvo, Si vero falco luml)ricis aftligitur in
et detur ei comedere quem cibum si be- : ventre, et in egestionibus ejus aliquidap-
ne digesserit, absque dubio sanus erit. paruit de talibus, limatura ferri et maxi-
Quando autem falco levato pede saepe me chalybis depurati supra carnem porci-
percutit cum rostro crus suum, scias nam spargatur, et falconi detur usque in
quod habet guttam salsam, et tunc mi diem tertium, et sanabitur.
nue sanguinem de vena qufe est inter Si veropennas ejus tinea consumit,
crus et coxam, et sanabilur. accipiatur cera rubea muscata mirabola-
Quando autem falco pediculis grava- ni citrini salgemmse gummi Arabici,
tur, accipiatur argentum vivum, et com- grana tritici, et pone in forti aceto om-
misceatur cum sputo hominis^ et commo- nia hiEC, et dimitte in eo per novem dies
ve donec moriatur argentuni vivum, et in aliquo bacih sive pelvi, et postea re-
postea huic toti junge auxugiam vete- pone in ampullam, et lava quotidie de
rem, et misce omnia, et inde unge caput ipso falconem sive aliam avem rapacem
falconis,et intinge fda, et circumliga collo donec bonam et emundatam senseris per-
ejus, et morientur pediculi. Vel aliter, ac- venire, et postea cum aqua rosacea lava
cipe piper et grana sysami, et tere simul, avem, et sanabitur dum soli post lotu-
et coque in olla nova, et immitte aquam, ram exponetur. De prsedictorum autem
etinde lava eum, et sanabitur. Vel aliter, quolibet pone in aceto aequaliter : sed de
coque saxifragiam in aqua, et permitte cera qute omnia continet, pone longe
eum balneari, et postea substerne ei lin- plus quam de aliis. Aliter etiam dicunt
teamen album, et pone super gramcn vel quidam, quod cum acu de corio
si tinea
kipidem : quia super linteamen omnes extrahatur, et deinde cum aloe lavelur,
pediculos excutiet : et similiter facit om- et postea heec lotura cum emundata fue-
nis avis rapax. rit penna cum aqua rosacea dcponatur,
Signum autem, quod falco habeat fe- valet plurimum sed caveatur ne rostro
:

brem, et si pedes ejus ultra modum ca- se tangat quamdiu aloe est supra eum,
lent, et tunc accipiatur aloe et auxugia quia nocet plurimum.
gaUince, et mittatur in forti aceto, et de- Aliquando etiam falco infusionem pa-
tur ei interpolate ad manducandum, et titur sicut equus : et hujus signum est,
aUa vice detur ei testudo quam limacem quod pastum non accipit, ethabet oculos
vocant et si tenuerit hunc paslum, sa-
:
grossos quasi ex ventositate elevatos : et
nabitur. tunc fiat lixivium de sarmentis vitis, et
Quando autem falco carnem quidem coletur ter, et impleatur inde guttur fal-
rostro laceratam accipit, sed statim vel conis, et sic dimittatur donec egcrendo
post modicum non per digestionem alte- se cibum quem sumpserat digessissc dc-
ratam reprojicit tunc pro certo viscosi-
: monstret, et postea detur ei laeerla ad
tatem duram habet in stiuma et stoma- manducandum. Vel aliter, acci[)ia(ur
4/i D. ALli. MAG. ORD. I>R/ED.

vinum caliduni cum piperc trito, el iu- in pectore vcl in costis vel in coxa, im-
fundalur in j^ulam falconis, et teneat do- mittatur s1n[)pa crassa bene trita cum
ncc digestum tcncat cibum quo infusum cultcllo donec mala caro corrodatur, ct
fuerat, ct libcrabitur. postea accipiatur thus ct ccra aequalitcr
Pcdes falconis inllati non pcr violcn- ct scpum et resina, et distemperentur ad
tiam podagram signilicant : et contra ignem omnia hrcc in illa, et reservetur :

hoc accipiatur butyrum ct oleum oYixx ct quando necessc sit, ungatur do illo li-

requaliter utriusque unauncia ct aloe un- quefacto ad ignem, et inunctio fiat cam
cia una, et ex his insimul commixtis un- pcnna doncc vci-ruca claudatur vulnus :

gantur pcdcs ipsius usque ad diem ter- ct si apparucrit ibi mala carnositas, im-
tium, et ponatur ad solem, et da ei com- mittatur urtica Grseca vel viride ejus do-
edere carnem catti, et sanabitur. Vel nec corrodatur, postea unge locum dc un-
aliter, incende licinium factum dc charta gucnto albo, et sanahitur.

bombicina, et cum illo coquc phmtam autem coqucnda cst avis rapax, an-
Si
pedis falconis, et tunc supra pctram vi- tiquorum Grgecorum est sapicntia, quod
vam ponc, quae petra uncta sit cum au- prima coctara fiat sub lacrvmali oculi :

xugia vetcri, et libcrabitur, et interim da hoc enim prodcst visui. Secunda autcm
ei comedere mures. fit in summitate oculi, et prodest capiti.
Si falco se pedibus pectit et scalpit et Tertia fit supra nodum alse, et valet con-
pennas de cauda trahit ct ejicit, patitur tra guttam. Quarta fit in planta pedis si-

pruritum : ct contra hoc accipiatur ster- militer contra guttam crurium. Utiliorcs
cus anseris et ovis et aloe de quohbet autem sunt omnes coctura^ si in mense
SBquahter, et in forti aceto posita mittan- Martio iiant.

tur in vase aereo sub solemcahdum et se- Si quandoque sanies de falconis nari-
renum per tres dics, vel ad ignem len- bus comedcre non
fluit, et poterit, et ip-

tum si calor sohs non habeatur et ex : sa sanies fcetorem praetenderit, fistula est
illo totus falco balncctur, et detur caro in loco, ct sic medicanda. Accipiatur po-
columbina cum melle ct pipere, et repo- stcrior pilus capitis et auxugia vel buty-
natur in obscuro, et sic fiat per novem ram siauxugia non habetur, et vena quae
dies quando apparuerit penna bona
: et de naribus ad oculos vadit, incidatur, et

de cauda veniens, lavetur cum aqua ro- cum acu ferrea calefacta comburatur ve-
sacea, et sanabitur. Si autem fluit in eo na incisa ex alia parte quam a partc Ii-
gutta aeris et acuta, accipiatur stercus stul8e,et locus quotidie cum butyro pcrun-

anseris vel columbfe cum cortice radicis gatur, et falco in loco calido reponatur
ulmi, et bulliatur radicis cortex in aqua per novem dies, et sanabitur.

doncc ipsa aqua rubea hat, et tunc dis-

temperetur stercus in aqua, et inde lave- Si autem falco ungulam a radicibus
tur falco per tres dies, et liberabitur. perdidit, non recrescit : sed digitus pedis
autcm falco vulneratus fuerit, acci-
Si in calido mure aperto est colligandum :

piatur albumen ovi ct oleum de oliva, et et cum medulla pedis et digiti porcini
hcec simul mixta ponantur supra vulnus, postea inungendus donec sanetur. Simi-
et caveatur ne locus Isesus ab aqua tan- liter quando falco balneatus fuerit, cavca-
gatur, et cum hoc superpositum mutarc tur ne supra lignum putridum reponatur,
forte volueris, lava locuni cum vino cali- ne invenenetur. Si autem invenenatus
do, ct sic facias doncc locus laesus acqui- fuerit falco, accipitur thyriaca, et tria
rat crustam sive corticem qui vulnus grana piperis, et dentur falconi contrita
claudat. Si autem vulnus ipsc falco teti- cum petra, ct custodiatur falco pernovem
gerit, ponc ibi aliquantulum de aloe : et dies, ct tunc iterum thyriacam et piperis

si forsitan vulneratus fuerit sub ala vel grana comburc in testa, ct pulvcrcm
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 475

sparge super cariiem, ct sic cibetur fal- falconis adhicrentem, et de eo quod de

co. pulvere remanet, immitte in nares falco-
Si auteui aliqua bestia falconem mo- nis :et cum sol bene incaluerit, ipsum in

morderit, oportet quod deplumetur locus soie tamdiu dimittas, quousque omnem
ubi est morsus : et si est parva, ampli- sui capitis malitiamet phlegma de capite
ficetur cum rasorio : et tunc ungatur defluens expurget per spumam,' sicque
cum butyro calido, et demum fiat com- per duas dies pasce eum suavi et dulci
mixtio de obbano, resina,cera ct sepo, et carne.
un<j!atur cum illo donec sanetur. Ad palatum autem restringendum si

In hac autem cura quam posuimus, forte capitis humor in ipsum fluit, sumc
praecipue experta Gulielmi regis Rogerii vetus butyrum et celidoniam a3qualiter,et
falconarii secuti sumus,pauca de nostris cxinde factum pulverem in calida carne
adjicientes. da falconi.
Gontra maculam vero oculorum falco-
nis sume piper et aloe sequaliter trita, et
super maculam pone : si tempus fuerit
ut acacia quic sunt pruna spinarum sil-
vestrium habere possis, tres guttas succi
acaciarum super macula instilla, quia
valebit multum.
Si autem pulmo vel canna pulmonis
CAPUT XIX. falconis loesa sit, sume stercoris passcris
et muris sequaliter unciam unam, ct pi-
peris albi grana quinque, salgemmse un-
cias duas, lanse succidee unciam unam,
ot haec tere omnia, et misce cum eis mel-
lis et olei puri utriusque aequaliter sex
guttas, et lactis foeminae masculum la-
Dc curis infirmifatcin falconmn secitn- ctantis et quee eumdem peperit, guttas
duni falconarium Frederici Imperato- novem, et de butyro quantum suflicit, et
ris. misce heec omnia^ et forma ex eis cum
lacte tres pillulas ad quantitatem avella-
nse, et mitte in gulam falconis, et tene
eum per duas manu ut totam
horas in
evomat potionem et cum totam vomue-
:

rit, post modicum pone eum juxta aquas :

et si qiiidem ex eisbiberit,post modicum

pasce eum pulmone et corde lactantis

De curis autem falconum aliter qui- agni et nondum herbam pascentis, et sit
dam dicta falconariorum Frederici Im- caro calidior quam esse poterit, postea
peratoris sequentes determinaverunt sic. alia carne suavi pasce eum assidue. In
Si caput falconis pugnandum est, tolle sero autcm da ei sufficienter dc passere
picem mundissimam ad fabai quantita- et pullo, et sanabitur.
tem, et digitis calefac eam ad ignem, et Si autcin se bulsum sive
ostenderit
postea tamdiu cum ea palatum falconis infu-matum inpulmone, sume auripig-
frica, donec ibi adhsereat. Deinde accipe menti treti unciam unam, piperis grana
quatuor stafisagrite grana, et totidem novem, et ha^c tunc insimul cum carne
albi piperis, et fac subtilissimum pulve- calida fulconi tribue. Iterum autem lolle
rem, ct impone eum super picem pahato tria lardi frusta, qualia falco degluttire
476 1). ALB. MAG. ORD. PRyED.

possit, e( mcllo ea inliii^c, cl eis liinatii- ovuiu cum lacte caprino facbullire usque
rani ferri super asperi^-e, et in i.;ulani fal- ad duritiem sine fumo in sartagine nmn-
coni immitte, et hoc fac per triduuni, et dissima, et ad edendum sibi tribue : et
niliil aliud omnino tribus ei. Quarlo vero si digesscrit, liberabitur : prolicit enim
(lie tolle porcellum tenerum, et eumdem contra omnem inlirmitatem.
vino forti et claro inehria, et calefac Contra tineas autem si pennas falco-
pectus inehriati ad ignem : et cum hene num devorant, halsanmm purum in fora-

calefactus fuerit, tunde pectus ejus, ut mine de quo penna excidit immitte, et
sanguis vino infusus in pectus ascendat, scias quod tinea remove])itur, et penna
et occide porcellum, et statim ipsum pe- nerva suborietur. Adhuc autem crocci
ctus sic calidum in calido caprae lacte in- Orientalis pulverizati unciam unam luti
tinge, et falconem per aliud triduum tali stercoris anserini recentis per pannum
cibo pasce, et sanahitur. colati cochlearia tria et totidem aceti for-
Si autem anguilla^ hoc est, lumhrici tissimi sumantur, et in vase (preo tamdiu
longi comedunt falconem, tolle tenerum dimittantur quousque cum flore ipsius ad
pullum pusillum sive intestinum aqua spissitudinem devcniant : deinde per tres
bene iolum, et fac inde tres nodos ad vices loca ex quibus pennse ceciderunt,
mensuram medietatis poilicis, et cx utra- aceto puro laventur optime, et cum illis

que parte firmetur ligatura tenui filo, et locaperungantur. Aliter autem sanguisu-
imple oleo hicidissimo, et ponatur in gu- gae supra tegulas inccndantur, et fac pul-
lam falconis sicut et alia potio poni con- verem, et pavonum pennas super fumum
suevit. Si autem in crastinum adhuc ke- ignis pone, et de fuligine illis adheerente
ditur lumbricis, sumatur rasura ehoris et fiat pulvis simili pondere cum priori, et

stercoris passeris Indici sive solitarii, et cum forti aceto sed non multum liquidum
si non habetur, sumatur stercus altei-ius confice, et deinde lava forti aceto loca
passeris communis utriusque aequaliter unde pennse ceciderint, et deinde lardi
uncia una, et hcec pulverizentur, et cum particulas intinge in hoc quod confecisti
carne calida falconi trihuantur. in tertio de pulveribus quousque adhsereant, et
autem dieadlmc perseverant, ahstra-
si perunge loca unde ceciderint pennse his
hatur cruda pellis piscis quse tincha vo- in hebdomada quousque pennae reve-
catur, quem Germani slmgen vocant, et niant. Item equi pilos longos contritos
in calida testa sine fumo et flamma super tenuissime supra carnem falconi in cihum
carhones comburatur, et sumatur cum tribue. Item piretri pulverem cum rafani
hoc rasura ehoris passerumque stercoris succo et forti aceto distempera, et tineas
aequaliter de omnihus, et terantur omnia inde perunge, et sanahitur. Adhuc aliter
haic, et simul mixta cum calida carne ure buffonem, et fac pulverem, et in pa-
ministrentur : et si necesse tit quarto die stu falconi tribue. Ad idem valet si ferri
hmatura ferri et git contrita his addan- limatura falconi in pastum cum carne
tur, et pulverizata cum carne calida mi- trihuatur.
nistrentur. Si autem falco nascentias in pede ha-
Contra omnia vitia renum, pulverem huerit, mediam juniperi corticem sicca,
candriae, et si non hahetur, nasturtii et pulverem fac suhtilissimum^ et trihue
aquatici in corde pulli tribue, et confert. sibi per novem dies alternis diebus cum
Iterum sumatur arboris quse quercus di- carne, et curahitur.
citur et boli tequaliter, et haec trita cum autem pedum patiatur inflationem,
Si
carne pulli calida, qui ex vino inebria- aloe etalhumen ovi simul tere deinde :

tus sit, falconi ministrentur, et sanabitur tere cotcm in qua ssepe acutum est fer-
de omni vitio hepatis. rum, et in qua ferri aliquid inhseret, et
Contra fastidium autem et siccitatem super illam ita diu pulverem frica, quod
 LIB. XXITI DE AXIMALIIJUS, TIIAGT. UN. 477

omnis acutio qutc in cote est, in pulve-

rem ti'anseat,et tunc pedibus inflatis sup-
pone ita diu donec crustam faciat, et
pedi hsereat, et sequenti die optime sa-
pone perunge, et tertia die age utvideris
expedire.
Si autem mala caro alicubi in falconis
corpore creverit, accipe calchiam et aloe

sequaliter, et fac pulverem et ^perpone, CAPUT XX.

et sanabitur.
Ad pedes etiam falconis sanandos mille
folii saxifragte verbenae et plantaginis
a^qualiter accipe, et pulverem tritum
cum cahda sibi da carne, et pro certo
sanabitur.
autem famem inordinatam falco ha-
Si De regiinineaccipltrum et infirmitatihus
buerit, muris sanguinem melapii semen secundum experta Frederici Imperato-
sequaliter sume, et commixta da falconi, ris.

et sanabitur,

Item scito, quod quando falconem ac-

cipis, et vis ire ad aucupium, debes di-
cere : « In nomine Domini, volatiha sint
sub pedibus tuis. »

Quando vero mane accipis falconem

dic : « Quem homo
iniquus hgavlt, Do-
minus per adventum suum al)solvit. » In hoc capitulo convenientia medica-
Quando autem fascinatus fuerit, ra- mina asturibus quos supra accipitres no-
nunculum in pulverem redige, et da ei minavimus, ponemus, eo quod astures
in carne calida. sive accipitres Thedolion ad Ptolemaeum
Ut autem hominem non deserat, sume regem ^gypti scribens, in falconum ge-
apium, mentani nigram et petrosilinum, neribus collocavit, omnem avem rapa-
et simul tere, et cum calida carne sibi cem, cujus usus est in aucupio, falconem
tribue. vocans. Quod igitur in antehabitis prce-
Ne autem Isedatur ab aquila dic: « Vi- tei'missum est, hoc ponemus utconlinuus
cit Leo de tribu Juda, radix David, alle- et completus sit tractatus.
luia. » Heec tamen ultima non ita ratio- Dicanms igitur experla Frederici Iin-
nabilia sunt sicut prima. peratoris sequentes, quod si substiciosus
Usec igitur sunt quge de medicinis fal- sit accipiter in pennis v;u-ia signa defe-
conum dicta cum experimento pruden- ctus producens, quse liwujrimal Germa-
tium inveniuntur tamen falco- : sapiens vice vocantur, pro certo hic morbus ab
narius per experimentum pro tempore interioribus procedit corruptis, et est cor-
his addat vel minuat prout avium com- ruptio maxiiue in radice pcnnarum. Fiat
plexioni viderit expedire : experientia igitur commixlio de stercore hominis
enim optima est in omnibus talibus ma- quod vim thyriaca; habet, et de sale, et
e-istra. in illa inlingantur pluma' accipilris, et

mittatur etiam de eo in fundanieulum

pennarum, ubi carni inliguntur, et sana-
bitur. Deinque aquam bibat, et caro qua
cibandus est, iutingatur in jure barba^ Jo-
 478 D. ALB. MAO. ORl). PH.ET).

vis. Itcm accipe malvam ol sarulcgiaiii sumere, scd carnem oblalam rostro a se
cuni adipc porcino, et coquc mullum, ct removet, commuta sibi aliam carncm
iii os accipilris iminitte donec inde tria dando carnem de grue, etgranum unum
cochlearia consumas : postea dal)is intc- stafisagriae sub lingua ejus pone, et sta-

grum fcl porci vel pulli cum calido porci tim evomet carnes sumptas.
pulmone cumquc doncc sanetur quoti-
: Si vero omnino vis eum solvere et la-
dicjcjunum in mane potabis acjua, ad xai'e, sunie illam quse radix vocatur, in
vespcrum vcro ciba cum but}'ro. qua non sit aliqua adhuc pullulans vena
Si autem accipiter Irigorc tactus in pc- viridis, et^cinde eam in trcs partes ad
ctorelsesus sit cx causa frigoris iilius, ac- quantitatem auricularis digiti, et acue
cipe grana stafisagrice et tere in mortario, utrumque ad modum grani hordei, ct in-
et adjungc pisanni el mel quantum sufli- volulum in bulyro da sibi comedcrc, ct
cit, et frica inde palatum accipitris, ct dcmum pono eum ad soiem et laxabi-
pone cum ad solcm. Item semen ejus tur.
iici-bse quic radix xociiiiiv, accipe cum ru- Ut autcm sit sanus semper, nec viscera
ta agrcsti, et pipere aequali pondcre, et ejus restringantur, coque brachia et ra-
tcre, ct cum melle pone commiscendo, et mos malvarum in aqua donec tota aqua
fac inde pillulas ad modum pipcris, et da consuniatur, et postea siccatos tere forti-
ei per triduum, et hoc fac quoties frigus tcr, ctpone in aliquo vasc butyro pleno,
eum tetigerit, aut ex frigore solutus ster- et in illocoquantur fortiter, et postea co-
cusnimium fecerit. Ttem succum marubii letur hoc sicutcolatur cera, et de pingue-
etpulverem piperis et modicum mellis et dine relicta in colatura ciba accipitrem
semen apii cribeUatum commisce sic ut sigillatim per vices. Si autem pinguedi-
duffi partffi sint de succo, ct unadcmcUc: ncm istam rofutaverit, dctur ei cum car-
ct quando famescit ct fcrventcr cscam ne dc cato. Ad hoc itlem aliud est exper-
desiderat, da ei. tum. Accipe enim ebolum, rutam, mal-
Item ad pectus accipitris curandum fac vam, serpillum et de roremarino plus-
de menta pulvercm, ct cum mellc miscc, quam de aliis, aut dc savina si non ha-
et da accipitri in escam. Itcm radicem si- bctur rosmarinus, et adipem porci qui
napis et trifolium tequali pondere trita et numquam comedcrit glandes, ct omnia
cum lacte et oleo hysoppino in escam da- simul trita et contusa fac buUire in vino,
bis accipitri multum prodest. Item
: quia et postca exprime cj[uasi ceram, et da in
nasturtium cum melle mixtum in carne cibum accipitri in sero per noctem, et
porcina datum multum confert. non infirmabitur.
Si autem asmaticus fuerit accipiter, te- Si autem accipiter de pluribus mutis
gulam coctam contritam dabis illi cum fuorit, in kalendis Januarii in mutam
carne calida et sanguine hirci per tres mittatur. Sed si pullus ejusdem anni fue-
dies : tollesque succum absinthii, et in- rit, mittatur in mutam in kalendis Julii,
fundes eum inter pellem et carnem in co- ot vescatur dc avibus vivis sl poterunt
xa gaHinae, et miscebis lac asini ct ilabis inveniri. Itcm gariofdos ct semen foeni-
sibi comedere. culi cum carne comedat. Domus autcm
Quando autcm accipiter cibum per tres mutte apta et ampla sibi quceratur, et de
dies in gutture sine digestione tenuerit, muta quando perfcctus cst, trahatur. Si
fac lixiviam de cinere sarmenti vinea- autem in muta pennas non cito projecerit,
rum, et bene colata da sibi cum carne sorpentem varium qui intor alios minus
calida per duos dies, et aliis tribus dielms habet veneni, et Gormanice hut vocatur,
dabis ei carnem caprinam cum butyro, cum tritico coquc, ex quo tritico ct viru
etpulveremasticis. scrpcntis gallinam ciba, ct pota, et il-

Quando autcm cil)um oblatum non vult lius gallimc carnibus refectus accipitcr,
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 479

et pennas deponit, et morbum si quem cum carne caprina comedat,et exspue vi-
habct, expellet. Solidarum quoque no- num quasi cxufflando in faciem ejus.
varum pennarum plurinmm decoratus Si autem quando post proedam vadit,
longo vivet tempore et jugiter sanus et loesus fuerit a tempestate, aquam tepi-
hilaris erit. Item pisciculi minuti fluvia- dam super scapulas ejus projici, ita ta-
les pulverizentur, et puivis super carnes men quod pennas ejus prius aperias, et
accipitri dandas aspergatur, et cum car- sic de aqua superfundas tantum, quod
nibus muris accipitri ad comedendum per renes usque ad pedes ejus perveniens
dentur: tunc enim procul dubio cito mu- distillet : hoc enim multum proderit.
tabunt. Item luml)i porci sanguine agni Si vero in interioiibus pro venatione
inlincti et incisi dali si])i idem quod di- infirmatur, noctuas calentes adhuc et
ctum est citius operantur. Itcm pulvis vespertilioncs per triduum comedat : et
lacertiE viridis combasta> idem facit. Item si accipere volucrit, tres olTas carnis por-
grana sambuci in Septembri sub terra fo- cinse intinctas in aceto comedat : lioc
dias, et postea hordeum in eis madefa- enim etiam fastidium sibi tollit, et contra
ctum gallinis tribuas, et illarum carnes morbum capitis et pectoi'is plurimum
tribue, et si alias etiam tribueris, in suc- conferens operatur.
co praedictorum granorum intinge, et Si autein digiti articulum Iteserit, scin-
confert plurimum. Item sanguisugas in- demurem et in viscera ejus calida pe-
cisas per se vel cum carnibus olfer acci- dem accipitris immitte, et cum fasciola
pitri : et sivoluerit, comburendo fac inde apte constringe : et si per hoc non sana-
pulverem, et olfer ei cum carnibus. Item bilur, dcxtram ungulam porci frange,
mures vivi sibi dati seu etiam minutatim et cum medulla pedem accipitris unge
fracti, et in gula sibi positi, prosunt. per triduum, et sanabitur.
Si vero pennas fregerit, incide aliam Hsec igitur secundum experta Frederi-
pennam illi similem, et fracta? pennae in- ci Imperatoris dicta sunt a nobis de astu-
seras. Si autem fregerit pennam, in con- ribus.
cava hirundinis pone aliam accipitris
pennam, vel si habere non potes pen-
nam, cornu in illam insere cum acu fer-
rea vel cuprina in medio quatuor angu-
los habente, ita quod ex ambabus parti-
bus acuti fiant quee quidem facere visu
:

et experientia melius disces quam doctrina

libri istius.

Si autem accipitrem volueris macrum

fieri, da ei allium tritum cum pulegio,
vel carnem macram de bacone salso
sumptam, quae per noctem in aqua stetit,
comedat, et postea quater aquam bibat.
Si autem e contrario impinguare volue-
ris, dimitte eum per plures dies otiosum,
et da ei lumbum
porci et carnem gallince
pinguium, semper ab unohominepa-
et
scatur et qui portat eum, ferat in equo
:

ambulante, et detur ei ssepius cerebrum

vervecis sive arietis.
Si vero a sole Isesus sit, aquam rosa-
ceam in nai'ibus ejus immittas, et mel
480 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
et misce cum hoc stercus anseris, et sic
coramixta permaneant liaec tribus dicbus,
et demum pone lotum lioc in panno li-
neo, et exprime succum, et unge inde
loca ubi tincas liabet, pr;ecipue in alis et
in cauda. Demum tere ferruginem in
pulverem, et asperge in alis et cauda ac-
cipitris tribus vicibus dc tertio in tertium

CAPLT XXI. diem.

Quando autem astur pastum indige-
stum projicit, accipe cinnamomum, ga-
riofilos, ciminum et folia lauri sequaliter
de omnibus, et tere, et mitte in ollam
novam cum vino albo, et fac multum
bullire ita quod parum cle vino rcmaneat.

De rcgiinine asiuruni secunduni experla Sed cave ne per ebullitionem elTundatur

Gidielmi. effervens de oUa et quod remanet, pone
:

in panno forli, et extorque succum, et

de eo quod expresseris infunde in guttur
asturis quantum sufficit, et in illa die ni-
hil des ei comedere, et sequenti die pista

et contunde fceniculos et exprime suc-

cum, et carnem quam daturus es ei, in-
tinge in succo illo.

Repetentes autem curam accipltrum, Contra infirmitatem autem asturis quce

Gulielmi expertissimi in avibus rapaci- fellcra vocatur, et est idem quod cor-
bus documenta ponemus. rupti Immoris repletio, accipe ursce fce-

Dicit enim Gulielmus, quod asturem miuce pellem ad quantitatem ciceris,

qui asma liabet siccurabimus Accipian- :

etimpone cordi gallinse, et da ei come-
tur gariofilos, cinnamonum, zinziber, cimi- dere usque ad decem dies antequam po-
num,piper,aloe,sal,dragantum,olibanum, nas eum in mutam : deinde accipe savi-
de quolibet a^qualiter in pondere, et for- nam, romarinum, saturegiam,betonicam,
tiler terantur, et bene simul commisccan- mentam et salviam de quolibet cequali-

tur, et ponantur in tegula, et calefiantad ter, et de raphano plus parum, ct tcre

ignem, et cum fistula de illo pulvere pro- omnia simul impone parum mellis,
et

jiciatur in naribus asturis insufflando, et et jejuno da bis ei comedere inde, et

de residuo pulveris ejusdem pone cum postea mitte cum in mutam.

lardo bene claro cum butyro ad
aut Contra vitium autem lapidis asturis ac-
quantitatem avcllanse, et sit lardum bene cipe cinnamonum, aloe, gariofilos, zuc-
trilum, ct pone ipsum per mixturam in charum, saxifragiam, gerulam, cicadam,
palatum asturis, et postea fac eum stare omnibus, et omnia tere, et
sequaliter de

ad solem ita diu donec evomat potio- distemperacum siropo rosaceo et quando :

nem, et in sequenti delur ei comedere pascis asturem, da sibi aliquid de isto

lardum idem ad quantitatem nucis, et cum carne atl quantitatem duarum faba-
tertia die detur ei |)ullus columbinus ru- rum.
beus, et quarta die fac eum balneari, et autem accipiter projicit glanum
Si
curabitur. sive crudam carncm indigestam, im-
Contra tineas autem asturis accipe mitte in gulam ejus lixiviam de sermen-
millefolium, et tere, ct mitte in acetum. tis, et immitte in gulam ejus unum
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 481

cochlear : et si sc angiistiaverit, accipe Si autem in capite aeger sit accipiter,

syrupuin violatium et distempera cum accipe rafanum, savinam, rorem mari-
aqua frigida, et mitte ex eo in guttur num, sambacum, saturegiam, mentam,
ejus cochlearia tria : et postquam vo- rutam, salviam, betonicam, et misce hsec
muerit et ad se redierit, balneetur in aqua, omnia simul, et tere multum et immitte
ethoc fiat tempore bene claro. Multum mel, et da ei comedere ex illo tres pilleas

autem valet si aliquantulum snlgemmse mane cum aliquanto carnis, et sero da ei

tritum cum lixivia ponatur quia bene : ex illo quantum est una avellana.
mundilicandt) facit vomerc. Si vis impinguare accipitrem, ciba
Si autem astur gultam habeat, suma- eum carne anseris
palumbarum. Si et
tur aurea Alexandrina quantum est me- pediculos habeat,mentam romanam tere,
diafaba, vel sicut est media avellana, et et distempera cum
vino acri et junge sa-
detur sibi comedere, et die tertia detur xifragiam clarum tempus est et ca-
: et si

sibi thyriaca. lidum, balnea eum ex illo. Si autem tur-

autem patiatur aculeos sive pun-
Si pidum et frigidQm,tolle auxungiam galli-
cturas acutas, accipe setas porcorum et nae, et impone in illa, et mitte supor
minutatim incide, et sparsas super car- fimum nocte una, et die sequenti unge
nem asturi in cibum tribue usque ad no- asturem in alis et in dorso super cau-
vem dies, et postea trifolium tere, et suc- dam.
cum ejus carni infunde, et da comedere Quod si nascentias asturhabeat, accipe
asturi. sanguisugas, et mitte eas in nascentias,
Si autem spumat in oculis, est melan- et sequenti die accipe lac arboris qujE
cholia ibi congregata, accipe simul mon- celsa sive ficus facua dicitur, et unge na-
tanum et semen cicuta?, et pone super scentias, et deinde accipe radices her-
carbones et suffumiga inde carnes, et bae quae hrancha lupi vocatur, ct tere et

pasce eum super talem ignem, ut fumus commisce illam cum lacte celsse, et super-
veniat in guttur et in oculos ipsius, et in pone nascentiis, et stet desuper tribus
sequenti die da ei comedere aloe ad diebus et tribus noctibus, et postea acci-
quantitatem dimidii faba3 et viridem ci- pe radicem caudae porci, et fac bullire, et

cadam sive locustam, quam si viridem da ei bibere mane et sero ad tres fabas
invenire non poteris, tere siccam apud novem diebus.
te reservatam, et asperge super carnem, Siautem scabiosus sit accipiter, accipe
et da ei, auxungiam veterem sulplmr et argentum
Si autem ficum in ano patitur accipi- vivum, et tere simul cum aliquot gario-
ter, accipe pennulas alarum et desiccatas iilis et cinnamono, et ex eo unge sca-
tere, et sparge super carnem, et ciba biem ad ignem vel in balneo.
eum novem vicibus. Contra dolorem oculorum, accipe zin-
Si autem inordinatam astur sitim ha- ziber, aloe,olibanum, sequaliter de omni-
beat, accipe liquinliam,' reubarbarum, bus, et tere fortiter simul, et mitte cum
betonicam et syrupum violatium, et mitte albo vino in bacinum, ubi st nocte una,
in aquam, et sit ibi nocte una, et mane et postea mitte in oculos. le m accipe
da ei biberc quotidie de illo usque ad aloe et cerusam jequaliter, et de lardo
octo dies quantum voluerit, et pasce eum veteri rade de medio loco aliquantulum,
de rana. et misce omnia hiec, et mitte in oculos
autem fascinatus putetur astui-, ac-
Si ejus sero cum eundum est dormitum.
cipefungum mirti et olibanum et aspal- Quod si crus fractum habet, accipe ct

tum et palmam benedictam, et testic im- maslica olibanum, bolum et serpeuti-

pone omnia hsec, ct exinde sufTumiga as- nam et consolidam, et forliter lere, et

turem. commisce cum albugine ovi, et distende

31
4S2 1). ALB. MAG. ORl). PRyED.

totuiu super piinnum lineuni, et diriyo mitte in ventrem anscris, et consue fora-
crus fracluni, et involve in panno dicto, men fortiter, ct dimitle per unum diem,
ct accipc pennam de ala vulluris, ct scin- et deindc fac anserem bene assari, et sa-
dc cani, et incanna cx ea crus fracluni, gincm quod indc dccidit, collige in vas

ct sic remaneat quinque dicbus ct quin- terreum aliquod, ct hoc unguento unga-
que noctibus. tur locus guttosus, ct valct omnibus gut-
Iterum autem contra lapidcm asturis et tosis animali])us.

ronum corruptioncm accipe centrum Jtem ad clarilicandos oculos accipc dul-

galli partcm unam, verbence partes duas, cem herbam aloc et cerusam sequaliter,

et terc, et exprime succum, et da de eo et contunde fortiter, et contrita cum oleo

tertiam partcm cochlearis asluri jcjuno, et auxungia mitte ad ignem in aliqua testa
et sic dimitte eum a mane usquc ad me- donec Hqucscat, et miscc cum his quae
ridiem : et si in angustia esse videatur, dicta sunt, ct duc et commisce simul for-

da ei cochlearia tria ex syrupo violaceo titer in unum : ct ex unguento sic facto

distcmperato vel de melle rosaceo, ct mane et sero aliquid in oculis asturis

quarta die accipe centinodiam ct centi- impone, et clariiicabuntur.

nerviam sive quinquinerviam, et tere, et Ilicc igitur secundum Gulielmi experta

accipe succum quantum est pars tertia sunt dicta de curis asturum.

cochlearis unius, et mitte ipsum in gut-

tur asturis jejuni, et curabitur.
Si autem podagricus sit, tere titimallum

cum melle et aceto, et aliquantulo cak^.is,

et liga super podagram : et postquam se

moverit, unge aloe cum vino, et sanabi-

tur.
Item contra felleram asturis simul et

tmeam accipe conchas testudinum et ra- CAPLT XXII.

musculos virides de jubis et saxifragiam,
salviam ct folia olivarum et spumam po-
ledri juvenis qucm projicit de naribus
cum nascitur, et fel anguilloe^ et heec om-
nia mitte in olhim novam, et ad ignem
combure doncc inde fiat pulvis, et in

mane jejuno asturi da inde comedere ad De reglmine domesticationis accipitrum,

quantitatem dimidise aveUance cum carne
et de regimine aucupii.
pauca, et accipe reubarbarum, et pone
in aqua per diem unum, et da ei bibere,

et istud fac de tertio in tertium diem tri-

bus vicibus.
autem guttam habet astur, accipe
Si
anserem benc pinguem, et aufer adipem
ejus, et accipe adipem ursinum et vulpi-
num, et excoria cattum, et ejectis de
corpore catti visceribus et ossibus carnem Cum autem asture vel niso aucuparc

parum ce- volueris, cavc prius quod bene ad ma-

cum cultello divide, et accipe
rse et dc Laudano et de xiloaloe sive li- num assuctus sit accipitcr sic domesti-
gno, ct fac pulverem, et succum polita- cando :

riffi majoris ct minoris, et incide cepam Primo cnim vinciendus est die ac

albam, ct omnia simul misce, et totum nocte, et tenendo eum cum zona valde
 LIB. XXIJI DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 483

longa facias ut sa^pius ad nianum volet, allieo trito cum pulegio maceratur : et

et quoties advolaverit, semper aliquan- cave ne defectum pusillanimem facias. ct

tuliim ciba eum, ut assuescat manum be- Accipiter namque ab Augusto usque ad
nelicam. Novembrem debet teneri mediocriter
Cum autem eum aucupari volueris, macer, non multum ad pinguedinem vel
prima die accipe columbam in alis deiji- maciem declinans sed a Novembre : in-
latam, et fac eam ssepius de sub pedibus antea pinguis tenendus est et fortis.

ejus effugere, et ut iterum capiat eam, et Tenendus etiam est diu in die super
sic muta eam in melius volantem et me- numum, et detur ei Iiora tertia coxa una
liores, et debiles et parvas aves com- de carne puUi, et pcstea per honim di-
muta in fortiores et majores, sicut etiam mittatur in aqua balneari, et postea di-
de aucupio falconum docuimus : quia mittatur ad st)leni donec pennas compo-
quoad hoc unus modus est in regimine n;it se pernngendo, et postea ponatur in

omnium aviuiu rapacium. obscuro usque ad vesperum, et superiso-

Quotiescumque autem accipit avem, di- natur pannus lineus su[)er perticam su-
mitlatur aliquid de sanguine ejus bibere per quam stat, ne ungues Isedat, et ab
cum provocatione et sibilo aucupis, et in hora vesperarum tene;itur iu manu usque
pra?sentia canum : quia per Iioc sumit inprimum somnum et : tunc superpone
audaciam. eum in pertica panno supposito sicut
Quando autem aucupari volucris di- prius, et accende coram eo lucernam per
mittendo ad aves silvestres, primo ciba totam noctem, et circa diluculum asper-
eum carne tenerte vaccae, sive lingua ge eum vino, et postea pone eum ad
porcina qufE in aceto vel urina parum ignem clarum, et orto j;im die vade ad
stcterit, et mane sequenti valde dikiculo aucupium et : si videris eum aves appe-
vade ad aucupiuni : cave tamen ut non lere, [)rojice, sin autem, itera quod su-
jactes accipitrem si poteris nisi contra pra dixi. Si vero capiat, ciba eum de
faciem avis, et fac ut accipiter avem vi- prseda quantum vult comedere.
deat, et non longe ab ea existat quando Cavendum autem multum est ab affl;x-
jactas eum. tu et morsu et laceratione unguium ac-
Dicunt tamen aliqui, quod si carnem, cipitris et falconis et omniuni rapacium
ut dixi, in urina jacere permittas, et in avium, et maxime quando ha>, aves bal-
m;ine cibes eum de illa, et in sero parum nc;Ttge fuerint, et pennas rostro compo-
de ipsacarne des sequentimane
ei^ et in suerint : quia pinguedo qua^dam adheeret
cibcs eum de lingua porcelli, et ad vespe- rostro,quam accipiunt de caudasuaquse
rum vadas in rapariam in quasunt aves, est venenosa pennas enim et pedes et
:

audaciam babebit ad magnas aves ca- anhelitum habent venenosa aves istee et :

piendas. sic tunc ungue vel rostro percusserit,pot-

Quando vero videris accipitrem vena- erit esse periculum, et jam quidam mor-
tionem videntem quidem sed non appe- lui sunt de hujus vulnere percussionis.
tentem, scias quod nimis est pinguis et Attentendum imtem, quod si accipiter
pennas de pinguedine spissas habere, eo plus debito clamorosus fuerit, cibetur
quod nimis delicate nutritus sit. Sub- vespertilione pleno pipere trito.
trahes ergo partem ei de dietaconsueta, Si autem pipiat quasi pituitffi sit inlir-

et dabis eilevem digestibilemque dietam, mitas, et clamare voce sonora nequit,

et in minori quantitate quam prius : quia cum acu serea nares ejus perforabis.
ex fame naturalis surget a])petitus siln llfEc igitur sunt qua; de hilconum astu-
magnas aves capiendi, et in diela qu;un rumque curis de his qui tem|iore noslro
sibi bonam esse probavcris, conserva in talibus studium posueruut, congrega-
eum continue : et si nirais est pinguis, viiims. Nec debet reputari su[»erlluum
 48 i I). ALli. i\lA(;. 01(1). VnAil).

quod (lesorvit dclectatioui imiltoruin, ([ui paivffi pennae insuflhi in nares cjus [)iil-

in iivibus C(jeli ludere consueverunt. i i vorem j)iperis et saxifragia;.

autera perfectior sit nostra doctrina, Si reuma in capite habuerit, rutam

etiam studia antiquissimorum liis quie pone juxta nares ejus, et carnem quam
dicta sunt, adjungennis. comederit, intinge in succo rutae. Item
allium contusum cum vino per nai-es ei

immitte, et in loco obscuro resideat tota

die, et eum perunum diem jfijunare pcr-
mitte,
Si pituitam quam quidam pipiam vo-
cant, habuerit, accipe Hnguam ejus
aperto ore, et frica eam cum pulvere sa-
xifragiae melle condito : et si dicta non
CAPUT XXIll. prosunt, dabis ei comedere butyrum :

pulvis etiam densitate caulis ad idem va-

lct.

Si ultra niodum clamorosus fuerit, ac-

cipe vespertihonem, et pi})er tritum in-
tuspone et da ei comedere. Si vesperti-
lionon habetur, aha avis eodem modo
De 7'egimine infirmitatwn omnium cum pipere parata ad idem non oljerit.
avium rapacium secundum Aquilam, Nimius tamen clamor aut inlirmitatis
Symm,achum, et Tlieodotionem. aut defectus ex matre, aut quia ova gc-
nerata in se habeat, est signum.
Si fastidium hahuerit, sorices vivas da
ei, vel cateUum in proximo natum ante-
quam videat.
cibum frequenter alteratum evomit,
Si
accipc scamoneam ad pondus quartae
partis oboli, et tantumdem cimini, et tri-
Antiquissimorum
igitur Aquike et tis iUis asperge eorum pulvere carnes
SymmachietTlieodotionis exstant episto- porcinas pingues, et da in cibum.
lae ad Ptolemeeum Philometorem regem
Si vero dictam carnem comedere non
^Egypti, in quihus de moribus et medi- potest, tolle albuginem ovi, et in ea
cinis avium rapacium in communi ista pone dictum pulverem, et ori ejus inji-
doctrina continetur. ce.
Si enim inlirmitas est in capite, et sit Item si cibum ejicit, accipe ova cru-
quidem in oculis, unge saepius de oleo da, et frange in hac caprinuin, et totum
olivse, et praecipue si dolor est in exte- decoque, et da ei ter ad comedendum, et
rioribus oculi.
sanabitur.
Si autem albugo crescat in interiori Si mutare pennas incipit, eximc cum
oculi avis, injice pulverem seminis foeni- ab omni labore, et abundanter ciba eum ;

culi cum lacte mulieris masculum parien- quoties enim esurierit, tot signa fractura-
tis.
rum velfracturas habebit in pennis. Ya-
Si autem per senectutem ocu- caligat lent etiam tunc avil)us glebae virides sub-
lus, habili argenteo vel aureo instrumen-
stratie pedibus, et solis calor cum a6s-
to coque eum super nares, ubi sinciput
tu moderato : nimis autem aestus no-
in medio oculorum rostri conjungitur. cet.
Si chmsas nares habuit, per fistuham
Si febres habuerit^ da ei ter vel quater
 LIB. XXIIT DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN.
succum arthemisi» cum carne gallina'. modum foraminis in quo stetit penna, et
Ilem ad idem liga ei dextrum crus forti- nova penna. Item
injice foramini, et exibit

ter et tunc in medio cruris vena appare-

: succo herbse papaveris calido perunge
bit, et illam subtiliter minue, in crure pennas ejus, et intinge cibum ejus eidem
enim talium avium quatuor sunt venffi. succo.
Una quidem anterius, altera inferius, et Si os fractum habuerit in crure, vel in
iertia exterius magis, quarta posterius alia parte, aloe calidum superliga, et di-
super unguem majorem. Signa autem mitte una die una nocte. Item ster-
ct
febris sunt si alae dependent, et caput de- cus galli in aceto decoctum superliga.
missum teneat, et si fremit quasi frigore Si inquieta sit avis in pertica, vel su-
teneatur, cibum absque causa fastidit,
si per manum, miriam in aqua decoque, et
aut avide quidem sumitsed male gluttien- ex ipsa aqua asperge corpus ejus, et
do inducit. intinge cibum ejus in ea usque no-
Si autem valde sitit, accipe pulverem vies.

caulis livistici, et cannee de aneto et foe- Si infirmitate quse rampa dicitur, infir-

niculo, et coque cum vino, et commisce matur, succo arthemisiae cibus ejus, in-
cum lioc cochlear unummellis, etcolatu- tingatur. Ttem sanguine agni calido pcdes
ram hujus da ei biberevel injice ori ejus: ejus perfrica vel vino tepido in quo de-
et si bibere noluerit, una die da ei car- coctfe sint urticae, et in ipso vino cibum
nem linitam melle, secunda die carnem ejus intinge.
linitam oleo rosaceo frigido. Si stercorare non potcst, fel galli da ei

Si felle lai)orat, quam iniirmitatem comedere vel testudines albas deco-

felleram supra vocaviraus, pulverem flo- ctas.
rum salicis sive gemmarum salicis spar- Si nimium laxatur, modicum de succo
ge super cibum ejus. jusquiami da ei bibere, et intinge cibum
Si ei alee preeter febrem pependerint, ejus.
sume sanguinem et adipem anseris, et de Si pediculos habet, accipe succum ab-
sanguine fricaalas ejus ad solem. T)e adi- sinthii vel aquam coctam cum absinthio,
pe autem ciba eum, vel melius sume et eo ad solem sedente infunde plumas
oleum laurinum, et ex illo alis levatis ejus, et corpus ejus per totum.
assellas ejus unge, et felle porci perunge Si lapidem in ventre habuerit, da ei
alas ipsius, et succo verbenae vel salvite pinguedrnem auxungiae comedere et buty-
cibum ejus intinge. rum. Ad idem aloe herbam cum pulvere
Si alas guttosas habuerit, hederam apii involve cordibus parvarum avium,et
terrestrem in aqua coque, et folia illa da ci comedere. Sic igitur ex his similiter
cocta et bene contusa alis ejus juxta late- poteris de omnium avium medicina com-
ra circumliga, et cibum ejus in eadem mode facere.
aqua tinge. Si autem vis habere pinguem, da ei de
Si pedes guttosos habet, vel si tineee masculi carne bovis vel porci. Si vero
comedunt ejus pennas, carnes hircinas vis habere macrum, da ei gallinas juve-
comedat in aceto tinctas, et alas ejus nes aqua madefactas. Si vero vis habere
aceto calido et oleo laurino ssepius per- temperatum, da ei gallinas veteres.
frica. Si vis utexpeditus sit ad aucupandum,

Si pennam fractam sine dolore extra- stude utfacias eibonam vesicamgutturis,

here volueris, accipe sanguinem anima- et include in tenebris accensa ibi lu-

lis quod gniile vocatur, vel san-

parvuli cerna modica, et aucupa alternis die-
guinem muris, et unge locum pennae, et bus.
cadet, et postea ex melle ad magnam Si vis utIepoi'em autcunicuhim capiat,
spissitudinem decocto fac virgulam ad oportet ut doccas eum in juveiitute : et
i8B D. ALH. MAG. ORD. PRiED.

gyros liga in cruribus cjus prope pcdes pidaris, et alterum falco qui vocatur ar-
interjecto spatio unius palmse qua? sil di- borcalis.
stantia cruris a crure : quia tunc sine la3- Primum quidem media? quanlilatis est
sionc capiet. Silvestris accipiter citius et vigoris inter peregrinum et gibbosum,
mansuescit si niultum jojunarc permilta- et invenilur in Alpiuni rupibus, et est

tur^ et si juvenis est avis, nec nimis ca- ejusdem nutrilurcC regiminis cum pere-
lidus, nec nimis frii;idus sit locus, in quo grino.
custoditur ; et in loco in quo stat, habeat Alterumautem mcdium est quaulitatc
semper herbam mentam et salviam. Et si et vigore inter gibbosum, et mirle, ejus-
est accipiter, inprimis in foliis salicis,de- dem cum mirle regiminis existens : et

mum super lignum salicis aut ahietis idco de his in speciali tractare non 0])or-
semper sedeat et si ssepe sanguinem
: tet.

avium biberit, vires sumit et audaciam et Prsetcr ea autem quee dicta sunt, forte
anectum capiendi nec negetur ei bal-
: multa apud diversos inveniuntur falco-
neum aquae frigidje quando nutritur, nec num genera, sed ex his quae dicta sunt,
umltuni conjungantur alse ejus nisi pen- sufficienter de natura el nutritura om-
deant. nium habetur conjecturalis scientia.
Sed hic adhuc adjiciendum, quod sic-
ut in antehabitis librisdictum est, omne
animal abundat in loco ubi sui proprii et
convenientis cibi est abundantia prop- :

ter quod cum hujusmodi avium cibus

proprius sit venatio avium, abundabunt
in locis ubi abundant aves quas venan-
tur. Istae autem aves sunt aquaticse quia :

et illae tardiores sunt ad volatum, et car-

CAPUT XXIV. nosiores ad escam : et ideo versus sep-
tentrionem accipitruni et falconum et

aquilarum abundant genera, sicut est in

Britannia, Suecia, Livonia, et iinitimae
his regiones Sclavorum, Prutenorum, et

Rutenorum. Et quia frigidae sunt istae

regiones, et in terris frigidis suntcorpora

De aliis dnobus gencribus falconum, et magna, et ex multo sanguine multi spi-
de locis habitationis eorum, et de dif- ritus, et ex his audacia et feritas, ut in

finitione accipitrum. scientia de Natura locorum Jiabitabilium

determinatum est ideo etiam aves rapa-
:

ces in dictis regionibus magnae sunt, et

cum audacia ferocitatem magnam haben-
tes. Tn autem locis proportionalem
aliis

etiam accipiunt vigorem et quantitatem

et audaciam. Nec est silentio piaetereun_

duni quodAquila et Theodotion, et Sym-

Htec de falconum etiam et accij)itrum machus socius eorum, omnia accipitrum
natura et rcgimine a nobis dicta sunt se- genera falcones vocant, et ea quatuor es-
cundum Antiquorum. Sed prsBter
dicta se generum determinant, asturem primae
omnia quae inducta sunt falconum genera, quantitatis ponentes in genere primo, et
duo adhuc apud nos genera falconum in- asturem minorem quem tercelinem voca-
veniuntur, quorum unum est falco la- nius ponentes in genere secundo, et ni-
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 487

sum in genere terlio, et muscetum in ge- universa volitans, sed in loco manet suaB
nere quarto : quibus nullo modo consen- generationis, cadaveribus vescitur, et in
tiendum esse probat, quod tercelinus in- tempestate gaudere videtur, quia tunc in
venitur in nido accipitris, et muscetus profundum maris natat et ludit nidum :

in nido nisi reperitur : et ideo et accipi- facit in petris quas aqua circumfluit, et

ter et tercelinus non dilTerunt nisi sexu, ibi thesauros condit ciborum, et de his
non specie : quia accipiter est foemina, et adeo liberalis est, quod extraneis avibus
tercelinus est masculus, et eumdem mo- partitur de illis.

dum dilTerenti;ie habent nisus et musce-

tus : nisus enim est foemina, et muscetus
est masculus.
Ha3C igitur de rapacibus avibus dicta Ai. De Gallina.
sunt.

Gallina avis nota est tardi volatus,

temperatae carnis et levis, ultra modum
41. De Fetice. diligens foetum sucE spociei, ita etiam
quod acuta voce infirmatur dilectione
pullorum sed non curat cujus sint ova
:

Fetix avix est bis in aestate pullificans quae fovet, ita quod etiam circa partum
et multos in sestate valde fovens filios, eo alienae speciei soUicitat. Ovat autem mul-

quod corpore parva est, et brevis vitse : tum, et chimore accedit ad nidum, et cla-
et ideo multum ponit in semine. more recedit ab eodem et si agitetur et
:

persecutionem patitur, tamen postquam

securitatem acceperit, perficit cantum.
Dicitur autem, quod illa die cum ovum
42. De Ficedula. fecit, a serpente percuti non potest, et
caro percussis est medicina. Ovum au-
tem completur in ipsa die undecima^
Ficedula avis est dicta sic, quia ficiis nec foecundatur per unicam spermatis
edit. Comedit autem etiam uvas et alios mixturam, sed per coitum continuum.
fructus arborum dulces. Ovant autem aliquando ova venti et :

A nobis autem ficedula vocari consue- ex rotundis galU et oblongis gaUince

vit avis quam Germanice sueppam voca- generantur, licet huic contrariari videa-
mus, quee longum valde habet rostrum et tur Aristoteles. Ova decem dierum be-
in autumno inter arbores volat in crepu- ne foventur, et paucorum usque ad ova
sculo et in diluculo : propter quod etiam quatriduana. Recentiora vel antiquiora
tunc expansis in altum retibus capitur, minus vah're probantur. In aestate in
eo quod in exeundo ct intrando semper calidis locis decimo nono dic exeunt, in
easdem vias tenere consuevit. hieme vicesimo nono die. Ova bona ad
fovendum quarto die sanguineas habcnt
venas et tunc si ad radium solis clara
:

sunt inacutiori parte, non valent. Plena

43. De Fulica. et foecunda ova merguntur in aqua, et

alia supernatant. Multum nocet si com-

moventur manu, quia vena^ et humores

Fulica nigra et aquatica avis est de pcr inversionem corrumpuntur el Iiu- :

genere mergor"um, anate minor, in mari jus signum est, quia quaudo gallina in
et circa stagna habitat, nec vagatur per occulto ovat, omnia ova foecundanlur et :
 :

488 I). ALB. MA(x. OUl). PHyEl).

quando nianibus lioniinum Iraclala sunt, cularitcr curvas, et leneras carnes luibct
plura oorum corrumpunlur. (lapul |)iiHi duriores quam gallina.
ad acumen ovi converlilur, ct totum Hajc avis pugnax valde est pro galli-
corpus ad residuum et ])ullus nascitur
: nis : et idco cum plures conveniunt, pu-
supra pcdcs sicut ct caitcri pulli avium. gnant : et qui superat, coit cum gallinis,

PuUis exeuntibus gallina eos sub alas et erigit caput et caudam gloriando dc vi-
congregat, et pro eis milvum invadit, ct ctoria, cl altcr lal)escit de servitute. Ali-

alia quax|ue insurgcntia. Gallina est avis quando puguant tam valde, quod mors
unguibus cracando victum quserens, et pugnam linit.

ad inventum pullos vocans. Faciunt au- IToec avis multi est coitus : et ideo mul-
tcm qusedam gallinse ova in quibus sunt tas implet gallinas, et ad unum ovum
gemelli sed alter geminorum compri-
:
foecundandum multoties cum eadem coit

mit alium, et aliquando ruptis telis bi- gallina : et si multi sunt galli, occidunt
corpus generatui'. Alia etiam multa de gallinas nimio coitu.

ovis ct gallinis in preehabitis libris dicta Heec avis facile sentit aurse mutatio-
sunt '. nes ex motibus solis contingcntes : ct

Sed hoc adjiciendum est, quod Plinius ideo cantu horas distinguit, et nocte ca-
dicit, quod si inter membra gallinic au- nens se erigit, et alis percutit, et se ex-

rum minutatim ponatur divisum, mem- cutit ut vigilantius cantet. (jallinis ali-

bra gallinse consumunt aurum ita quod :

quando mortuis tabescit. Cum dormit,
membra gallinse venenum auri esse vide- in alto se ponit : et quse petulantior est
antur. gallinarum, juxta gallum proximius se-
Hoc etiam notandum, quod vitellum det de nocte.
ovi quod in plenilunio ovatum est, sor- Decrepiti galli carnes teneriores sunt
des hivat a pannis : et si alio tcmpore et si quid inest viscositatis, decoctio con-
ovatum sit, non macula-
tergit sordes sumit : et idco jura gallorum decrepito-
rum. Et hujus causam dicunt quidam rum prosunt asmatibus et defectum cor-
esse, quia media saginata gutta in vitel- dis patientibus. Album gallum leo timere
lo prima quidem generatione existens dicitur forte propter speciei contrarieta-
colorem penetrantem et dividentcm ma- tem, vel quia basilisco similis esse dici-
culas ex multo lumine lunai humidum tur.
movente tunc concipit, quod in alio tem- Quod autem dicunt decrepitum gal-
porc facere nequit. lum ovum cx se generare, et hoc in fi-
mo ponere, et hoc testa carere, sed adco
durse pellis esse, quod ictibus fortissimis
resistat: et quod hoc ovum limi calore
foecundetur in basiliscum qui est serpens
45. De Gallo. in omnibus sicut gallus, sed caudam lon-
gam serpentis habet, ego non puto esse
verum tamen Hermetis dictum
: est, et a
Gallus avis nota est, cristatus fauci- mullis acceptum proptcr dicentis aucto-
bus et capite, ungulas in cruribus lon- ritatem.
gas habens, ad modum semicirculi cur-
vatis pennis caudam figurans, et cseteras
in collo et dorso pennas habet semicir-

' Cf. praccipue VI de Animalibus, tract. i, cap. 5 in tomo XI hujusce editionis.

 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 489

miratur picturam, quod non advertens

venatorem rctrorsum in rete contrudi-
tur.

46. De Gallo gaHinaceo. Adhuc, longe praeparatum rete etiam

per modum dictum quadrangulum erigi-
tur et baculo sustentatur, ita quod levi
Galliis gallinaceiis gallus est castratus motu cadere potest, et in baculo susten-
et elToeminatus : et ideo nec generat, nec tante chorda est sub nive vel foliis ad
cantat : et cum qua^dam urticarum gene- hatibulum protensa aucupis, et sub illo

ra aspera mortifera sint pullis gallina- reti cibus avenae qui est pabulum fasiani
rum, qua^ etiam gallina rostro nititur positus, et super congregatos ibi fasia-

evellere radicitus,tantum aliquando ti'a- nos rete dejicitur. Capitur autem etiam
hendo laLorans quod rumpitur interius : laqueis in viis per quas de silva vadit ad
tunc gallinaceus depilatus pectore et ven- aquam distensis.

tre et urticis fricatus parvulos postea Htec avis gallinam habet minoris de-
fovet pulliculos, tactu suam ad prurien- coris, et carnes habet teneras valde et

tem carnem delectatus : et cum ita de- albas valde temperatas.

lectatus allectus fuerit, semper postea
pullos diligit, et fovet, et pascit, et du-
cit : ethocjam expertum vidi, et mira-
tus sum. 48. De Garnilo.
De gallinaceo dicitur, quod post sex
annos aliquando in hepate lapidem ele-
ctorium nomine gignit, et ex tunc non Garrulus autem a garruHtate dicta
bibit : et ideo etiam homo lapidem hunc avis est, quam Germani heher vocant :

super se gestans dicitur non sitire. et ita picta est coloribus, ut nullus ei dees-
Gallinaceus carnes habet bonas et so- se videatur : in alis tamen versus infe-

lidiores quam gallinffi. Gallinaceum au- rius colorem habet pulcherrimum azAiri-

tem antiqui paponem, moderni autem num.

caponem vocaverunt. Heec avis omnes inclamat, et omnium
voces imitatur : propter quodeliam a qui-
busdam marcolfus vocatur. In caveis au-
tem detenta etiam articulatas voces homi-
47. De Gallo silvestri vel Fasiano, num nonnumquam imitatur. Haec avisex
ira aliquando tantum furit, quod seipsam
perimit in furcatis iignis suspendendo.
Gallus sylvestris fasianus vocatur,
avis pulchra valde, igneis et rubentibus
pennis et interdum viridibus in capitc de-
corata. Sed nec cristam habet in capite, 49. De Glute.

nec spiculam in cruribus, cum tamen

audax sit vahle : azurini coloris est in col-
lo, et in corpore, et aliquando terreae cai- Glutis avis est tarda a longitudine
ruleitatis. linguee sic dicta, quse cum aves recedunt
Haec avis fatua est, et facile decipitur. ciconia et hirundo et alia\ prima evolans
Si enim pannus albus quadrangulus in- nititur abire, ut dicunt : sed postoa hi-
ter quatuor virgas vel baculos inde flexi- borem volandi experta, rctardatur. et

biUter distensus pictum in se fasianum una dc postremis efficitiir.

rubei coloris pra^ferat, tantum fasianus Est autem aliam quam cy(n'ancuuvi
490 D. ALH. MAG. ORD. PRyED.

Yocant, ita a<l recodciulum sollicila, quod

in excubiis cliam alias excital et provo-
cat ad cepti itineris perfectionem.
53. Dc Griie.

50. Dc Gosturdis. Grus avis est nota, in terris omnibus

habitans, de qua multa in praehabitis
dicta sunt, quod sola propter terrestreita-
Gosturdi avcs sunt curdis et terrse tem nigrescit in senectute : propter quod
similes, quasi undose, non alte nec dc- otiam caro ejus est dura, et dum come-
presse gregatim volantes. Ova dicimtur denda est, in sestate prius occisa jaceat
in terra facere, et raro fovere : propter in pennis per diem, et in bieme jaceat
quod vulgus mentitur liyec a bufonibus per duos dies : quia ex hoc caro efficilur
foveri. Sed verum estquod modicus ca- magis tenera. Et hcec avis ordine volat
lor cum sole sufficit fotioni eorum. Ex- htterato, et alte volat, ut quo eundum
euntibus autem pullis a matre colligun- est eminus adspiciat : et ideo exaltantur
tur et sollicite procreantur in pastu, quse diuclamando et gyrando circumvolant
tamen de ovis ante minus videbatur esse donec certum sit quo ire petant : longe
sollicita. enim volantes flatibus ventorum se com-
mittunt, raro contra impetum venti nisi
fugiendo nitentes : duces constituunt, et
dux vocat multum ut omnes conveniant.
51. De Gracocenderon. Lassatis autem quibusdam ad terram
omnes descendunt ut se invicem exspe-
ctent. Ubi castrametantur, vigiles consti-

Gracocenderon avis dicitur esse nigra tuunt, et decima in ordine custodit excu-

omnia volatilia minus utens coitu

inter :
bias. Vigihmdo kipides in pedibus levant

uno enim coitu in aestate implet fajmi- dum vigilant,ut casu lapidis excitetur vigil
nam ad filiorum foecunditatem : et sic si obdormit,et in casu lapidis omnes cla-
toto anno non coit amplius. mant quasi increpantes vigiles de somno-
lentia. Aliae quae dormiunt, caput ad
dorsum subtus alas recondunt propter
quietem, et alternando pedes uno pede
52. De Graculo. se sustentant : et dum aliquando de-
scendunt ad pastuni, dux capite levato
continue circumspicit dum aliae pascun-
Graculus est avis nigra, corvini gene- tur : et si viderit contrarium, clamando
ris, magno rostro albo, ubi conjungitur alias movet.
capiti, cadaver non comedens, in altissi- Volantes etiam de loco ad locum, la-
mis arboribus nidos civiliter construens, pides ducunt in pedibus quiedam cx eis,

ita quod in una arbore multi sunt nidi. etqueedam arenasglutliunt. Quaedam au-
Est autem avis clamosa, et praxipue tem lapides vomunt auricalchi habentes

tempore coitus et pullorum, et pulli ejus splendores. His autem omnibus non om-
apti sunt in cibum quando cum plumis nes, sed qusedam se onerant, ne velocio-
et pelle fuerint excoriati. res et leviores aliis existentes ab aliis ce-
lerius volando recedant, et sic aciem de-
serant : lassatae tamen aliquando lapides
projiciunt : et hoc deprehensum est a
 LIB. XXIll DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 491

iiauiis in quoriim naves aliquando ceci-

derunt.
IIsB igitur aves se invicem multum
diligunt et juvant : unde rauco propter ^i^. De Harpia.
clamores duce alius constituitur. Dum
autem de loco ad locum volando sc per
torras transferunt, eequinoctialem et ul- Harpiam quidam non magnse auctori-
tra ad partes ubi Nilus fluit conveniunt, tatis viri,quorum dicta non sunt exj)er-
el ibi cum pygmeis cubitalibus ilguram ta, dicunt esse avem rapacem, uncos un-

etloquelam hominum imitantibus pug- gues habentcm et humanam faciem, in

nant, qui pygmei etiam equos par- desertislonge habitantem in terra quce
vissimos habent, sicut in antehabitis di- Strophades dicitur juxta mare lonium,
ctum est. fame semper saevientem et rapacem. Haec
Haec avis lusiva est et derisiva: et ideo hominem aliquando in deserto sibi ob-
eliam silvestris ad vocem hominisclamo- vium interficit : et quia juxta mare sedet,
res suos reprffisentantisludit ot tripudiat: et vultus in aqua resplendet quando
lapidem etiam aliquoties inter ova sua suum vultum similem hominis vultui ad-
ponit, et alia plura huic avi convenien- spexerit, videns sibi similem interfecisse,
tia ex praeinductis colligi possunt. omni tempore vitae sus,
tristatur, et dolet
quod hominem interfecit. Sed heec inex-
perta sunt, et fabulosa videntur, quse
maxime narrant Adelinus quidem^t So-
34. De Gryphibus. linus et Jorach de membris loquentes
animalium.

Grijphes aves esse magis tradunt hi-

storiae quam experta Philosophorum vel
rationes philosophicee. Dicunt enim has 3t). De Hirwidine.
aves ante eftigurare aquilas in capite et
rostro et alis et anterioribus pedibus, li-
cet multo sint majores : in posteriori ve- Hirundo avis nota est parva, dorso et
ro parte et cauda et posterioribus cruri- alis nigra, ventre alba, rubea sub guttu-
bus imitari leonem : et in aquilinis qui- re, quae custodit tompus sui adventus. Et
dem unguibus longos habet ungues, in hanc avem et murem dicunt esse indo-
leoninis vero breves et magnos habent mabilia : sed ego vidi saepe domitas et
ungueSj ex quibus scyphi fiunt ad biben- ad manum volantes sicut advolant aliae

dum et ideo quidam longi, quidam au-

: aves. Artificiose faciunt nidos, bis ovant
tembreves gryphonis ungues dicunt in- in anno. Quatuor inveniuntur generum,
veniri. Habitant autem in Hyperboreis qnae videlicet in domibus, et qua; exte-
montibus, infesti maxime equis et ho- rius in muris, et qu» in terra super (lu-
minibus, et tam fortes sunt ut equuui mina, et quae vocantur marinai. Muniunt
ducant et assessorem. Dicunt autem in autem domos stipula et luto ut ilrmae
montibus illis esse aurum, et gemnuis, sint et omnos
: illae quae in muris niditi-
et maxime smaragdos. Dicunt eliani cant, chiudunt nidos praeter foramen per
quod si gryphes in nidis sunt, propter quod intranl. Passeres autem aliquando
specialc juvamentum ponunt achates la- nidos earum auforentes, cum oxercitu
pides. voniontes hirundines et portantes lutum
in ore claudunt subito et suffocant.
Do hac avc dicitur, quod pullis ojus
492 D. ALB. iMAG. ORD. PR^D.

oculi perforali recrcscimt, et visuiu reci-

piunt : et si qua macula oritur iu oculis

puUorum, mater per celidonise succum

abolet. 38 . Ih' Ihide,

Sanguis ejus de sub dextra ala mede-

tur oculis sed stercus ejus calidum
:

oculos excaecat. Ihis avis est quae in ^Egypto juxta

Carnes comedit, muscis et apibus insi- Nilum est varia, in ^Ethiopia vero est

diatur, volando cibum colligit in aere nigra. Est autem avis magna in multis
ol)viantem, optimi est volatus, et mali ciconioe naturam imitans sed non est :

pedis, caudam habens longam bifurca- ciconia, quia rostrum longum quidem
tam. Garrula est et diem pra?nuntiando sed adunrum liabet.

prsecinit. Hoec autem avis pugnat cum serpente

Pulli ejus qui in angusto sunt, lapi- quodam qui etiam ihis vocatur, et decli-

dem quem ceHdomum vocant gestant ali- natur ibis ibi : quia potest in onme vene-
quando in hepate vel stomacho, quem nosum, et ova serpentis pro desideratis-
ego diversorum inveni colorum. Et dici- simo cibo fert suis puUis. Et cum ali-

tur, quod pulli gestantes lapidem, hoc si- quando Arabiae de ^Ethiopia advolant
gno cognoscuntur, quod in nido sedent serpentes ibes, congregata acie in aere,
conversis ad invicem vultibus, cum
se congrediuntur cum eis ibides et devorant
alii posteriora ad se convertant stercora eos. Unde fit ut ova ejus ut caro sint ve-

ejicienjlo ad extremum nidi faciunt, et nenosa.

alia multa de hirundinibus dicta sunt in Hcec avis licet aquatica sit, aquas non
praehabitis Animaliion libris. ingreditur, sed juxta aquam colligit pi-

sciculos, et cadavera rejecta, et alia ani-

malia quse invenit, et maxime serpen-

tes.

37. De Ilispida. Heec avis cum constipata fuerit, ex

ano per rostrum cibos ejicit, et aliquan-
do clvsterem sibi faciens, aquam maris
Hisjrida avis est pulchra quse Germa- salsam in posterius injicit, et sic se laxat.

nice isvogel vocatur. In dorso colorem Unde et Galenus narrat per hujusmodi
habet medium inter viridem et cseru- visa avium iljidum et ardearum clysteris

leum, qui cum radius solis incidit, sa- usum esse inventum.

phvrini coloris esse videtur. In pectore

colorem habet carbonum ardentium, cir-
ca aquas volat, pisciculis insidiatur et

vermiculis. 39. De Ihor

De hac quod pellis ejus detra-
dicunt,
cta et parieti infixa, mutat pennas annis
singulis sed probavi
: in quibusdam ve- Ihor avem dicunt esse Orientalium
rum non esse. partium fortem odiosam equis existe-
et

Dicunt etiam auguria sectantes, quod re habet enim hinnitum sicut equus
: :

haec avis conservata in thesauris, thesau- sed vox ejus horribilis et terribihs ad au-
ros auget et abolet paupertatem. diendum, et iUa vocando ejicit equos a
pascuis, eo quod herbis pascitur sicut

equus. Invidise autem et avaritise causa

equus eamdem avem expellit de pascuis
cum pratis insederit.
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 493

60. De Incendula. 64. De Kirii.

Incendula avis fortis est Orientis, cor- Kirii Siyis est prseda vivcns, boiui' pul-
vini generis, pugnans cum bubone, quee lilicationis, et diligenter pullos nutriens
quia de die clarius videt, victo bubone non solum suos, sed et nutrit pullos
de die devorat et frangit ova ipsius. No- aquilse abjectos tsedio nutriendi.
cte autem cum pravalet videre bubo, ag-
greditur incendulam, frangens ova et dis-

sipans nidum ejus, et reddens ei quod

pro malitia promeruit. 63. De Laro.

Larus avis est de genere milvi, tam in

61 . De Karkolice. aqua natans pro praida, quam in aere
volans.

Karkolix avis est pigra quse nec ova

sua fovet, nec pullos nutrit : sed ova sua
latenter in palumbi nido reponit, et a 66. De Ligepo.
palumbis foventur, et nutriuntur pulli
ejus, ovis palumbi prius confractis.

Ligepus avis est secundum suum no-

men leporinos habens pcdcs, et villum
habet pro plumis, el male volat : et ideo
62. De Kitihus. in specubus sub terra vivit, qu» quando
pro prseda aliquando prosilit, statim ca-

pta praeda ad antrum tendit, et comedit.

Kites aves sunt, qufe vociferant vici- Hsec avis non domesticatur, et capta
bus diversis, ita quod fere quolibct die moritur, et citissime putrescit propter
commutant voces : faciunt autem nidos suse complexionis malitiam.
in arboribus de lana et pilis, et ibi nu-
triunt pullos : et cum maturge sunt glan-
des, thesauros ciborum de gbmdibus con-
gregant : et cum pulli perfecti sunt, re- 67. De Linachos.
ponunt suos parentes in nidis de quibus
exiverunt, ne amplius la])orent, et cibant
eos in nidis illis pietate naturali. Linachos autem dicit Aristoteles esse
avem quse filios ante completionem pcn-
narum percutit, et cogit videre solcm in
rota : et si quorum oculi lacrymantur,
63. De Komore. illos abjicit et pascit alios.

Est autem avis rapax iu filtorc maris

habltans, et ibi venatur aves in maii ua-
Komor avis est, quse iu anno quin- tantes, quae videntes liuachum. sul)mer-
quies vel sexies pullificat et nutrit. gunt se sub aquis ex timore :
^('^\ illa
41) i. 1). ALB. MAG. OTil). VWMl).

oLsideus acpue superliciem, coj^il eas iia- lueii eliaiu paivis auiuialibus. Ah islis

tare : el lunc quia peunis subvectai na- avibus etiaui umilai aliae aves apud uia-
taul, accipit eas el defeii. rhioii mcanc<e vocsniiur.

(»8. Dc Li(cidiis. 12. Dc iMclfinloriso.

Lucidise aves sunt peunas habentes Mclantorisits sic dicta cst, quia mor-
noclilucas : et ideo projcclis pennis vias tifical. Avis est, ut dicit Plinius, quanti-

demonstrant : et ideo nomen hoc acce- tate parva, et fcecunditate magna : nam
ppj.^i^f ultra viuinti ova fovet, et omues educit
iilios : et ita diligenter pascit, quod in

nidis pinguissimi sunt : et cum a nido

avolant, per turmas matrem sequuntur,
09. Dc lAicinia. ^isc ipsa deserit eos donec per seipsos ad
procurationem cibi sufficiant.

Luci^iia ost avis longae noctis tffidia

cum ova fovet dulcibus cantibus rele-

vans, et cantu diem nuntians, et cantu 73. De Menonidibus.

ova vivificaus, in partibus his philomela
esse creditur.
Menonidcs quidam vocant avcs a loco
ab ^gyptiis sic vocatas. Catervatim enim
ab ^gypto volant ad Ilium ad sepul-
70. De Magnalihus. crum Menonis Pythagorici Philosophi
semper in quiuto anno et cum hiduo ibi :

circumvolaverunt, decimo die puguam

Magnalcs aves sunt Orientis valde ma- iueunt, et se rostris ct uuguibus lace-
gnae, pedibus nigris, et rostro homini- rant : ct tunc revertuntur in /Egyptum.
bus non nocentes, piscibus iu fluminibus
et stagnis et aliis aquis insidiantur, et
illos comedunt.
74. De Mergo.

71. De Mcancis. Mcrgiis non tam s})ecies avis est quam

genus muUas hahens species aves tamen :

quoe ut iu plurihus mergi vocantur, va-

Mcancse aves ab imitaliones vocis sic rice suut, ut picae : figuram in quautitate,
dictee. Sunt autem anatibus majores : et rostro, et pedibus habentes analum : ac-
sunt meancae brevi collo, et brevibus pe- rem spirando sapiunt, et ideo diutius sub
dibus, coloris cinerei, ocuhs gkucis, ro- aquis esse uon possunt quam spiritum
stro ex parte croceo et ex parte ruheo. valent retinere. Hujus avis puIU adeo
Semper cLamans meanca cadaveribus cu- sunt validi, quod statim ut de ovo exie-
pidissima, et prsecipue hominum : uude rint, siue matre se valeut uutrire.
et gaudet in tempestate : insidiatur ta- Dicitur quod hae aves tempore tempc-
 LIB. XXIII DE ANIMALTBUS, TRACT. UN. 495

statis aJ littora tuta se confcrunt, ct sic ne modulabatur, quod a nullo hominum

pricnuntiant tempestatcs. perfecte potuit imitari : etquasi glorians
in lioc avis illa saepe in pivTsentia homi-
num per ordinem notas formabat. Qui-
dam autem dicunt meruhim sic dictam,
75. De Meristiomhus. quia meir, lioc est, sohtaria vohit.
llffic verno tempore canit, hieme bal-
butit, avisnigra est ahquantulum fusca in
Meristiones aves sunt parvse, rapaces pectoro, clausa ergastuHs propter pingue-
tamen, et aHquid habent de falconum dincm diutius cantat, et tunc contra na-
natura : sociaHter enim vohmt ad pne- turam carnibus vcscitur, et propter eas
dam, ct aHquando quatuor docentur, Hbentius cantat. Haec contra consuetudi-
quod spe auxiHi hominis cvgnum pro- nem avium non mutat pennas, sed ro-
sternunt et tunc unus capiti, duo autem
:
strum et ])edcs crocei habet coloris et
alis insidentes, et unus pectus oppugnans multum nitentis : et cum ubique nigra
cygnum opprimendo dejiciunt ut ab au- sit, in Achaiaj partibus est candida.

cupe capiatur. Quando autem silvestres Est autem quoddarn merularum genus,
sunt, parvarum avium sunt insecutrices. q^^od caprimidgus vocatur : eo quod sta-
Sunt autem in colore et figura sicut '^ula ingreditur et capras sugit : et ex
merulae, excepto quod pedes, ungues ct ^oc caprse ubera steriHa, et ocuh)s csecos

rostrum habent aduncos ad capiendum. acquirunt, sicut in ante habitis hujus H-

bri diximus.
Romani etiam passerem soHtarium
merulum stercorosum vocant quia ha- :

7(3. De Meroce. bitat in latrinis antiquis et rimosis : sed

de hoc inferius prosequemur.

Merox est avis de picorum genere, cu-

jus garritum augures multum observant,
et aliquantulum viridis : et lAao picus vi- 78. De Milvo.
ridis vocatur : habet tamen in dorso ali-
quantulum coloris kyavi : in pectorc sub-
rutilus est, et in ventre pallet caliditute Milvus avis estnota, magnitudinis ac-
naturali. Fodit autem in terra ad altitu- cipitris, rufa pennis, aduncorum un-
dinem sex pedum, et ibi nidum con- guium, et rostro viril)us et audacia de-
struit, et pullos usque ad perfectionem stituta, nisi quod pulliculis domesticis
nutrit. insidiatur. ITffic avis guttosa est et poda-
gram patitur, et ideo timida est, et pro-
pter hoc latet aliquando, circa macellos
insidiatur carnibus, et cadavera obser-
77. De Merula. vat : circa solstitia latct frequentius, quia
tunc magis est podagricus et guttosus.

Merulamsic vocatam quidam dicunt,

eo quod antiquitus modula vocaretur,
quasi modulos et melos edens. Unde di-
cunt quidam mcrulam arte fuisse do-
ctam, quod novem modos notarum, qui-
bus omni cantilena componitur adeo be-
m D. ALB. MAG. OHD. VWMl).

79. De Monedula. 81. De Miiscicapis.

Mo)iedula quasi monetaiu tollcus vcl Muscicapge aves sunt sic dictae, quia
diligens dicta est avis, nigra in superiori muscas capiunt, quibus solis et vermicu-
capitis, aliquantulum in nigredinem ver- lis vescuntur.
gens, et in cinereitatem nitentem. Avis Avis est major turture vel columba,
est grata : et quidquid monetae auri vel colore pennarum sicut lanarius, piger in
argenti invenit, tollit et abscondit : voces volatu, pedeset rostrum habens sicut hi-
imitatur humanas quando in pullo docta rundo, rictum oris tam magnum liabens,
fuerit. In matutino autem voces has de- quod rictu multas ambit muscas in os
votius discit sicut et omnis alia avis, pe- suum gratia humoris insidentes.
des nigroshabet, et gaudet si fricetur in
capite : et ideo etiam carnes ejus come-
stee pruritum capitis inducunt.

82. De Nepa.

80. De Morfice. Nepa est avis longi rostri, in dorso

colorem habet perdicis, et in ventre nisi.

Rostrum autem molli infigit luto, et ci-

Morfex avis est aquatica quae scolu- bum vermium requirit, et si aliquando
cheron vocatur : nigra est, et rostrum profundius dellxo rostro hseserit, pedibus
habet serratile et forte et ungues fortes, lutum eruens se liberat. Haec in die quie-
et mergitur sub aqua, et capit pisces ma- scit, et in aurora et crepusculo vohit, et
gnos, et prsecipue anguillas, et gregatim ideo tunc in altum elevatis retibus acci-
nidificat in arboribus juxta aquam, et ad come-
pitur, et habet carnes dulces
pascit puUos piscil)us, et sunt voraces : et dendum. Hanc fiscedulani quidam voca-
dicitur de eis, quod quando avolare de- verunt.
bent a nido, si se sentiunt nimis gravari
cibis denovo sumptis, evomunt eos ut
leves fugiendo volare possintet qui non :

evomunt, aliquando pereunt. Stercus 83. De Niso.

autem hujus avis siccat arbores in qua-
rum ramis cadit. Hsec avis saturata ex-
pandit alas ad solem insidens palis et ar- Nisus avis est quae et sperverius voca-
boribus quando incipit
ut siccentur, et tur, accipitre multo minor, sed colore si-

volare, vix elevatur, et caudam diu in uiilis : a nisu, hoc est, conamine preedse
aqua ducit unde et a quibusdam humi-
: sic vocatur, quia nititur capere aves se
dus culus vocatur. fortiores, sicut columbam, anatem, et

corniculam. Hsec avis sola praedatur so-

ciis dedignans : et expertus sum, quod si

duo sunt, ave dimissa, unus invadit

alium.
Dicitur autem quod avem hieme tenet
vivam sub pedibus propter calorem, et in
 LIB. XXni DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 497

iiiane momor bcnclicii vivam abirc pcr- ca ad stomaclium ut digcratur transmit-

miltit : scd non sum cxperlus. De nutri- tit : alia cil)i rcceplacula non habet, et
tura autcm hujus avis in antchabitis dc- idco quibusdam ruminarc dicitur.
tcrminatum est.

Hl. De Oriolis.
8L De Nocticorace.

Orioli a.ves sunt a tono vocis vulgari-

Nocticorax autem est corvus noctis ni- ter sic vocati, ut dicit Plinius. Coloris
grae varietatis, cujus vox est eho, ct autem suut aurci, nisi quod iu alis crocea
quando vocat, regyrat se convertendo quadam distinguntur variclate, et sunt
in aere, et est minor quam noctua, et dc picorum generibus. et apud Germanos
ejusdem venationis ct consuetudinis : cst veideivali vocanl ur.
lucifujia avis sicut et noctua. Ha? aves de lanis et lanugine ita arti-
liciose nidum construunt, ut bureti ar-
tem videantur imitari, et chordis suspen-
dunt ad extrema minuta ramorum arbo-
85. De Noclua. rum, ita quod in aere videntur depende-
re, ct per omnia nidus liguram habet te-
sticulorum arictis, et lacit ibi canalem in
Noctiia non est nocticorax, ut quidam qua est porta introitus sui.
falso mentiuntur noctua enim avis est
:

variacrurahabens plumosa,caput ingens,

rostrum curvum, major quam nisus,
propter glaucedinem oculorum solem 88. DeOsuia.
nonsustinens, sed noctevolans, et mures
et brucos capiens. Si de die apparuerit,
ab avibus aliis deplumatur sedillaresu- :
Osina avis cygno major vel
est alba,
pinata dorso rostro et unguibus se defen- ffiqualis, quamquidam volinannn
nostri
dit, quam proptcr similitudincm generis vocant. Roslrum autem habet valdc lon-
juvat accipiter si prope fuerit. Varietas gum et forte, et succum magnum cx ro-
autem noctuie vergit in alborem, et est stri inferiori partc ante pectus })cndentem,
vocis raucffi. in quo cibos piscium congcrit, donec
paulatim glutticndo digerat : in aquis am-
plis et piscosis habitat, evacuat etiam si

copiam piscium habeat.

8(). De Onogratulo.

Onogratulus avis est rapax, longo ro- 8'.). De Olho.

stro, quodin aquam vel tcrrae lutum po-
nit etinligit, et quasi cornu sonans, hor-

ribilem vocem emittit : et sunt duo gene- OlJuis avis est bubone minor, et no-
ra, aquaticum, et silvestrc : ct utrumque ctua major, et liguram habens bubonis,
solum inter aves splene caret, felliculos et idco a multis bubo vocatur : nocte vo-
magnos in gutture habet, in quibus ci- lat, muribus insidiatur, aures habere vi-
bum mollificando primo immittit,et post- dclur pcnnis elcvatis ad nuiduiu aurium.
xu 32
 : .

498 D. ALB. MAG. ORI). PR/ET>.

Clanior cjus t'^[ /u//if/, ao si hoino vocet volat ad pasluni, cos qui de sua suiit

confeclus frigoro. IIjpc et aliae noclis avcs j^oncralionc onmino dcspicicns.

ab anguribus quando irnportunc cbuno-

rcs niultiplicant, dicuntur mortes prae-
nuntiare.
92. Dc Pavoiic.

90. De Passere. Pavo avis es! nola, parvo capite, et

quasi scrpcnlino, ct b)ngis pcnnis coro-

nato, b)ngo collo sapbyrino, scd rufo ca-
Passcr cst avis parva nota, cincrca pitc, pcctus ctiam sapbyrinum liabcns et
existcns ct calida, et idco guk)sa : bor- luccns, alas bal)ct ridas, dorsum cine-
deum libcntius quam alium comcdens reuni adruborcmdcclinans. Caudam ma-
cibum, et corticem ccleriter a grano dis- sculus babct longam pennis plumosis, et
tinguens : et si aliquando gulositate vi- in line pennarum habet orbes ex viridi
ctus,pak'am cum grano sumpserit, stran- quasi cbrysolithi splendore, et auri ct

gulatur. Multi cst vnblc coitus et gcnera- saphyri coloribus distinctas. Inveniuntur
tionis, ita quod in una bora vigesies coit etiam in locis bumidis ct frigidis albi pa-
et caro ejus ad libidincm incendit, ct voncs, dictos colores quasi per pannum
constipationcm inducit : calida cnim est album prfefercntes.

et sicca : et ideo parum passcr impingua- Gallina autcmpavonis de decorc pavo-

tur : et est avis mobilis proptcr bumidi nis non babet nisi coronam capitis, etali-
consumptionem supcrfbii. quid in coUo de colore sapbyri, et in cee-

Mares passeres guttulis nigris et albis teris est fuscam babens rufcdinem et ter-

distinguuntur, et parum vivunt propter ]'estrcm

coitum et mobilitatem quse exsiccant in Incessus pavonis simplcx ct mollis est,

eisliumidum vitale. Focminae vcro ubi- vox sonora et tcrribilis, et audita fugat

que sunt coloris cincrci, ct diutius vi- serpentes, quos inventos pavo comedit.
vunt. Hanc avem epilepsiam
dicunt pati Hicc avis in pulcbritudinc gaudet, et in

propter semen jusquiami quod comedit. concupiscentia in vere maxime caudam

Est autcm duoruin generum unum : distendcns crigit : et si gallina sibi appro-
griseum in capite majus, boc in tectis
ct pinquaverit, cum pcnnis sonat ex concu-
nidiQcat et babitat : ct aliud minus ru- piscentia ac si vento sufflctur. Ova tertio

beum in verticc, et boc nidum facit in anno facit : et tunc decorem induit, et
concavitatibus arborum. ter ovat in anno, et ova ejus nisi molli
stramento excipiantur, franguntur de fa-
cili. Pava ova pavone occultat : quia ni-
mia desiderio fovendi pavo ova occultat
et frangit. Cum adspicitur ad solem dc-
91. De Passere solitario. corem ostendit, et alio tempore occultat
quantum poterit. Nocte clamare dicitur :

eo quod decorem non videns, perdidisse

Passer solitarius avis cst nigra, meru- se pulcbritudinem opinatur. Garnes ha-
la minor, et est avis musica, et dicitur bet albas ct duras et diu durantes sine
solitarius, quia cum nullo sui generis putrefactiono. Pulli pavonis si in frigorc
umquam congregatur nisi temporc gcne- per totum burnidi liant, moriuntur.
rationis. Habitat autem in parictibus, et
cum abis passeribus se jungit, et cum eis
 LIB. XXIII DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 499

facit, et (luiu aliquis nido vel pullis ap-

pi-opinquavcril, dchiloni volalu ot cursu
so ol)jicit,ut duni iilc matrem inscquitur,
93. De Pdicano. longius a nido et pullis abstrahatur : et
tunc etiam matcr avolat deceptum relin-
quens : et lioc faciunt multiie aves et par-

PelicaiiKs avis est ii pelle cana sic vo- vce et magnae. Pulli etiam glebulis in pe-
catus, eo quod canas babcat pcnnas ha- : dibus apprehcnsis sub ipsis abscondun-
bitare dicitur in .Egypto juxta Niluin. tur.

Et duo dicuntur esse pelicanorum ge- Pcrdicom ot gallinam ct pavoncm et

nera. anserem quidam mcndose dicunt conci-

Unum aqualicum, quod piscibus, altc- pcre sine coitu : quia libidinem sentien-
rum terrestre, quod scrpentibus et ver- tes sead invicem convertunt, et confri-
mibus vivit : et dicitur delectari lacte cro- cando mares ad cocundum excitant sicut
codilorum, quod crocodilusspargit supcr et columbce : coeunt enim, et semon in-
lutum paludum unde et pelicanus se-
: forius sicut ali;e aves recipiunt : et hoc
quitur crocodiium. habont, quod foetcnt coitus tempore pro-
De hac avc dicunt, quod pullos sibi pter calorom concupiscontiae qui laxat
infostos intorficit, et deplanctos aliquam- anum in eis, per quem semen recipiunt
diu sanguino quem de pectorc morsu in viam matricis, cujus os ad anura de-
elicit, revocat ad vitam, et eodem modo rivatur in omnibus quoe non mingunt. In
vivificat eos a serpentis morsu qui puUis his autem quai mingunt, derivatur ad os
insidiatur : et de vulnere ot sanguine vi- vesicse. Perdices tomporequonon coeunt,
rium debilitatur tantum, quod in nido caudas ad invicem convertunt, et sunt
rcmanet, et pulli pro sua et matris ciba- multi storcoris : et idoo dicit Plinius,
tione oxire compoUuntur. Et si qui sunt quod non pinguescunt. Garo perdicis est
qui aut propter inorliam aut proptor im- temperata multum et deloctabilis.

piotatom quam in matrem habent, cibare Dicilur autem sicci esse cerebri, et ob
matrem nolunt, hos cum voluorit abjicit, hoc obliviosa et nidi proprie obliviscens.
ot pios ot providontes sibi se sequi per- Sed hoc falsumest, etnonphysicedictum:
mittit. Hioc autem potius in historiis le- quia memoria sicco confortatur. Perdix
guntur, quam sint exporimonto per phi- etiam quae ad nidum revertitur, ostondit
losophiam probata. quod nidi sui recordatur.

9i. De Perdice. 93. De Philomela.

Perdix avis est nota, qu(e coloris est Philoniela avis est parva nota, dicta a
rufi, nigris interpictis longis maculis. Est ©iXo:; ct fxsXo;, quod dulce sonat, quiaamat
autem dicta pordix a sono vocisot a por- cantus dulces. Vel dicitur a cptXo; et fjiivto :

ditiono quam patitur. Fraudalonta ouim quia cum alia contondit cautu, potius vi-
avis existens aliena rapit ova et fovet : tam quam cantum victa doponat. Parva
sed spe fruslratur, quia dum pulli pro- est corpore, sod magna spii-itus vivacita-
priam nutricem vocantom audiorint, per- tc : hoc est quia mirabilem modulatum
dicciu relinquunt labore vacuam el ad et multiplicem cdit sonum : qui nunc
naturalem revertuntur genitricom. continuospiritu trahitur in longuui, nunc
ILoc avis in condensis spinarum uidum variatur quasi spiritu vocis indexte, nunc
rioo D. AI.IJ. MAG. ORD. PR^.D.

(lislinguitur sono conciso, et tunc copu- dics in avcm pristina^. ligurae commuta-
latur quasi spiritu retorto : et est plcnus, lur : ct tunc avohit.

gravis, acutus, creber, oxtcnsus, cxalta-

Rcfcrunt etiam hoc jam scmel in He-

tus, et deprcssus, omnia fcrc rcpra'sen- ho])oU . Kgyj)ti civitatc accidissc, quod
tans musicoruin instrumcnla. Dc liac ave supcr compositionem lignorum sacrifi-

expertus suni, (juod advolat ad cantan- ciorum avis haec aromata comportans se
et duni cantant au- incendit, et ad visum sacerdotis prius
tes si hcnc cantant :

scultat taccns : et postca quasi vinccre ni- dicto modo duabus gcnerationibus ver-

tcns, recantat et respondct : ct hoc modo mis et avis formata est ct avolavit : et

etiam seipsas invicem provocant ad can- sicutdicit Plato, « non sunt a nobis ca-
tandum. lumnianda quui lihris sacrorum delubro-
De hac ave Plinius falsum dicit, quod rum conscripta referuntur. »

videlicet quod postquam coierit, deponat

vocem et mutet colorem quia nos saspe :

vidimus eam canentcm dum adhuc sede-

ret in ovis.
97. Z>e Pica.

96, De PhcBmce. Pica avis est nota, varia ex albo et ni-

gre colore sed in cauda niger color

splendescit in virideni cum saphyrino
Phcenicem avem esse Arabiae in Orien- permixtum.
tis partibus scribunt hi qui magis theo- Hcec avis nidum exterius spinatum fa-
logica mystica quam naluraha perscru- cit, et tegit, etduo foramina in oppositis
tantur. Dicunt autem hanc avem sine lateribus in nido ad intrandum et exeun-
masculo et sexus commixtione solam in dum construit, et frequenter duos habet

sua esse specie, et convenire in orbem, nidos, ut adspicicntes decipiat,et dubitare

et trecentis quadraginta annis vivcre so- faciat inquo ova habeat.
litariam. Dicitur, quod hsec avis ova sub digitis
Est autcm, ut dicunt, aquilinae magni- pedum ahquando de nido ad nidum du-
tudinis, caput habens ut pavo, fauces cit.

etiam habetcristatas, circa colluni fulgo- Est autem, ut in antehabitis diximus,

re aureo purpureus est, caudam habet avis dirisiva, cujus pulH excoriati et

longam purpurei coloris pennis quibus- comesti visum dicuntur acuere.

dam roseis interscriptam, sicut interscri- In prsehabitis autcm libris multa dc
bitur cauda pavonis quibusdam orbibus hac ave sunt tradita.
ad modum oculorum formatis et hsec :

varietas mirse pulchritudinis. Gumque

sentit se aetate gravari, construit nidum
in alta et abdita supcr limpidum fonteni 98. De Pico.
sita arbore ex thure et myrrha et cinna-
momo et aliis aromatibus pretiosis, et

ruit in nidum, ct se radiis ferventibus ob- non

Picus, species cst avis, sed genus :

jicit sohs,et illos resplcndentia pennarum quidam enim est marinus, et quideni sil-

multiplicat doncc ignis clicitur, et sic se vestris. Uterque autcm cavat cortices ar-
cum nido incendit, et incincrat : dieque borum, pabulum subesse putans et om- :

altero dicunt vcrmem in cineribus nasci, ne genuspici habet lioc, quod foramen

qui ahs die tcrtia assumptis infra paucos obstructum herba quadam aperit, quam

f
 LIB. XXin DE ANFMALIBUS, TRAGT. UN. 501

adhuc nosse nullus se dixit, cujus dicla ad sagittffi uUra eas in aere projiciuntur
:

nos devenerint. tunc enim timentes in imo volant, et in

Haec avis in petris non sedet, ne acu- retia cadunttensa juxta terram.
mina unguiuni rescindat : et cum multa
sint hujus avis genera, ille est speciosior

picus, qui rufus est in vertice, in pectore

croceus, in collo viridis, in alis caeruleus, 101. De Porphiiione.
et in cauda coruscus. Quidam tamen ni-
gri sunt vahle magni. Haec avis ahquan-
do loquitur valde perfecte. Unde quidam Povphinon avis est, utdicunt quidam,
versificando dixit de pico :
exterarum regionum, unum pedem ha-
bens anserinum ad natandum, et ahum
Parva loquax volucris divum te voce saluto :
divisis digitis ut avis terrestris. Hsec avis
Si me non videris, esse negabis avem. sohi habet inter ahas, quod pede aquam
hauriens bibit, et pede cibum in os po-
nit et oportet ipsam in omni bolo bibe-
:

re, quia ahter sibi cibus propter appeti-

90. DePlalea. tus debihtatem non descenderet. Mehores
in his avibus sunt, qui rostrum habent
magnum et crura h^nga. Haec etiam ab

Platea avis est, ut Phnius dicit, qune liistoriis sunt accepta potius quam proba-
avibus iUis quse in mari piscibus vivunt, ta.

advolat, et capita eoruni mordens et te-

nens compehit ut praedam captam evo-

mendo sibi tribuant. Heec ahquando con-
chihbus se replens cum se testis gravari 102. De Psittaco, alias papagallo.
sentit, rursum evomit, et tunc conchas
rejiciens, ostreum quod intus latet, come-
dit. Psittacus est avis viridis tota torque
ahquantulumcoloris aurei. In India sunt
et in Arabia, et in desertis cahdorum
chmatum, in quibus parum pluit, inve-
100. De Pluvialibus. niuntur. Linguae est latae et longae : et
idco optime format voces articulatas
quando a juventute didiccrit. Rostrum
Pluvidles dicuntur esse aves solo aere curvum et fortissimum, ita quod
liabet
viventes, cum tamen sint valde pingues. in lapidem cum ipso impingat, et se ro-
Sed hoc jam a nobis improbatum est, stro quasi fundamento excipiat. In capite
quia aer non est elementum incorporabile ctiam muUum valet : et cum disciphna-
per nutrimcntum. Qui autem hoc ideo tur, in capite clavicula ferrea percutitur.
dicunt, quod in ventribus harum avium Pede in comedendo pro manu uiitur: et
nihil invenitur, non suflicienti credide- dum bibit, pcdibus suspensus caudam in
runt signo. Hujus enim causa est, quia aUum et caput inferius ad aquam porri-
non habent ahud intestinum nisi jejunum, git : quia caudam muUuni custodit, et
in quo numquani ahquid invenitur et : eam saepe rostro componit. Aquam plu-
hoc convenit multis animalibus et cau- : viae non sustinet, sed ahas aquas bibil et
sam hujus nos in antehabitis hujus hbri sustinet : et ideo in montibus Gelboe, in
reddidimus. quibus raro pluit, nidilicare dicitur.
Hse aves dicuntur capi dum plumbatoe Amat haec avis loqui cum pueris, et
 :

502 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

ab illis omnis avisfacilius luqui adtliscil. ruut. Scd ossa magna ad brcves y)arles

Vox ejus naluralis cst valdc sonora, ct Iruncata cl la[)idcs avidc conKsdcrunl.
adoo perfecte loquitur, quod si quis non Jkec avis dicitur cssc stolida, ct volarc

videat avcni, liomincni cssc opinclur. non potest, sed alis exlcnsis aliquantu-
lum citat cursum. Spicula quicdam lia-

bet in cubitis interioribus alarum, qui-

bus fcrit cos quil)us insilit. Ilaic avis
monse Julio ovat, ct ovain sabulo abs-
103. DeSirice. condit, quic calore solis ogrediuntur, sic-
ut et alia multa ova animalium : et ideo

ad ca non revorlitur, quia nudo corpore

Strix avis est nocturna de qua memi- ea fovore non possit. Aliquando autem
nit Lucanus dicens, quod custodit ea, et rcspicit ad locum in quo
jacent : et ideo rumor falsus exivit, quod
Tepidus bubo, quod strix nocturna queruntur. visu ea fovcat.
Haec sunt quae vidi de struthione, quae
ITsec avis a vulgo amma ab amando non tam avis quam modium inter gres-

vocatur, eo quod pullos amct, ct sicut sibile et vohitile essc mihi videtur.
dicitur, sola intcr aves puUis humorem
lacteum instillat.

lOS. De Sturno.

1 i . De Struthione.
Sturnus avis est nota, nigra aliquan-
tulum cinereitate pallescens respersa et :

Struthio avis est in desertis Lybise, est latse lingu», et perfectissime loquitur

quse tamen ssepius in nostris visa est par- gregatim volat, et compressae quasi ad
tibus. Juvenis est cinerea, et tota bene acieicentrum propter timorem accipitris
pennata, pennis tamen plumalibus non contendentes accipitrem enim supcrius
:

fortibus existentibus : sccundo anno et vel a latere accedentem alis evontant, ct

dcinceps paulatim in coxis ct collo ot subtus volantem stercoribus opprimunt.
capite pennas omnino j)ordit donudato Tn arenis etpaludibus assidue sedent, et
corpore sed dura poUc protogitur a fri-
: cum armentis vaccatuin etiam sunt pro-
gore : et penme dorsi nigerrimae et sicut pter pascua quse do stcrcoribus colligunt.
lana qu;odam cfliciuntur. Coxas habet Garnes habet siccas et sapidas.

magnas valde, et crura carnosa pellis al-

bse, et digitos in pede sicut camclus : et

ideo cameleoii a quibusdam GrtTcis voca-

tur, ab aliis aulcm asida. 100. De Treyopale.
Est autem alta a [)0(hbus ad dorsum
forto ad quinque vol sox pedos sod col- :

lum liabot longissimum, ot caput anse- Tregopales avis ost, ut dicit Plinius,
rinum, ct rostrum rospectu sui corporis in ^Ethiopia, caput habons ut phoenix,
valdc parvum. excepto quod cornua habet arietis, et

De bac avedicilur, quod ferrum com- omnes aves adversas cornuum feritate
edat et digerat : sed ego non sum hoc deponit. Tn caeteris autem membris for-
expertus : quia ferrum a me pluribus ruginei ost coloris.
!<truthionibus objcctum,comedere nolue-

i
 LTB. XXIII m ANIMALIBUS, TRACT. UN. 303

quffidam enim simul in continuo uno

tonipore pennas exeunt, sicut accipitres :

quffidam faciunt hoc successive, sicut })i-

101. Be Turdella. ca et corvus. Garnes habet siccas et cali-

das : innocentior inter aves invenitur et
patientissima : sono autem vocis turtur
Turdella est avis musica, quantitatem est vocata, et gemit pro cantu, sicut et
et fere colorem turdi praiferens, quae caetera genera eolumbarum adventu suo :

vulgo droscJiele vocatur, canens in vere, vernum tempus prsenuntiat.

et est multiplicis vocis, et bonse et aptae
carnis ad comedendum, et est coloris ci-
nerei, declinans in pectore ad varietatem
croceam, et domesticatur valde bene. 110. De Ulula.

Ulula avis est ab ululatu et ploratu

108. De Turdo. quem in voce imitatur, sic vocata : et illa

secundum augures clamans tristitiam, ta-

cens autem et contra dexteram sedens

Turdus avis est cinerei coloris, non alte, vel ad dexteram volans et tacens,
magna corpore, et nidificans luto in ar- prosperitatem denuntiat : et est avis lu-

boribus : infra decem dies postquam ova cifuga.

concepit, parit et fovet : sedet in glebis
agrorum sabbatizantium, et est boni sa-
poris caro ejus.
111. De Upupa.

109. De Turture. Upupa avis est nota, dormiens in hie-

me sicut et vespertilio. Galeam de pelle

liabet in capite, toto alio corpore varia

Turtur avis est nota, pudicitiam et pulchra, in hieme latens muta, ct in

amans, cinerei coloris, sed in dorso su- vere unius vocis chmiosa.
perspersa est colore rufo in superQcie Hsec avis de stercore hominis nidum
pennarum, boni vale est volatus, et etiam construit, et idco juvenis fcetet post- :

honi pedis. quam pullos compleverit, in eodem nido

De hac dicitur, quod post primuui con- plumas commutans exuit, ct interim a
jugem, secundum nescit. Bis pullificat puliis alitur. Dicitur etiam quod in se-
in vere et educit pullos : ter etiam ovat nectute csecatur, sed a pullis quadam
si ova prima vel secunda subtraliuntur : herba sibi nota, ocuh ejus perunguntur,
et in hoc convenit cum palumbis et in : et visum recuperat.
hiemis asperitate latet. Tcmpora inuncta sanguine upupi^B
Et dicunt quidam, quod deplumata ja- quando dorniiondum est, faciunt terri-

cet in concavis rimarum, et idem dicunt bilia videri somnia. Upupam ctiam et

de cseteris avibus sed hoc non est pro-

: upupre menilH-a et pra?cipue cerehrum ct

batum. Signum tamen liujus esse. di- linguam et cor multum quajrunt incan-
cunt, quod aves latentes se mutare non tatores. Sed nos hic de hoc non intendi-
inveniuntur. Sed hoc non est sufliciens mus : est enim alterius scientia» hoc pro-
signum, quia aves dupliciter se mutant : prium investigare.
 :

504 D. ALB. MAG. ORI). PWJFJ).

iii epistola Alexandri dicitur, quod « in

India sunt sicut cohimbae, et cadunt in

acies hominum vulnerando eos et mem-
\\2. De Vanrllis. bra ahquando auferentes. »

Sanguinem vespertihonis cum carduo

mixlum dicit Phnius praecipvmm esse re-
Vanelli aves sunl quce a quibusdam medium contra ictus scrpentium. Avicen-
.sijinphaliiles dicuutui' , capitc cristatae na dicit unguentum do pinguedine ve-
sicut pavo, collo viridi et lucenti, corpo- spertihonis restriiigero exu])crantiam ube-
re residuo vario. rum pueharum, si eo ante ortum ube-
Hsec avis statim ut hominem etiam rum et in ortu continue usu fuerinl us-
longe positum a nido viderit, egressa de que ad aetatem in qua stant ubera.
nido inclamat : et sic clamore nidum
prodit. Est autem magnitudinis co-
lumbae.
114. De VuUure.

113. De Vespertilione. Vultur avis est nota valde magna, sed

gravis, et ideo tribus saltibus vel pluri-
bus vix a terra elevatur : et ideo ante-
Vesperlilio dicta est,quasi vespere ahs quam elevetur, frequenter capitur. Ego
utens, eo quod vespere volat : et est enim ipse insequendo cepi unum, sed de
quasi volans mus : caput enim liabet cadavere multum comederat : et propter
muris : sed est etiam in figuracapitis ca- eamdem gravitatem libentius in tcrra
nis, etahquando invenitur cum quatuor sedet quam in arbore, nisi timeat : pro-
auribus. Dentes habet serrales, non ut pter quod ab Antiquis grapides vocaba-
mus in quo duales anteriores sunt valde tur.

longi, sed potius ut canis qui caninos Hsec avis a meridie usque ad noctem
dentes longos habet, et imilatur voce venatur, et a mane quiescit usque ad
exih gronitum et latratum canum potius meridiem cum a terra se elevaverit, et
:

quam sibila murium. Corpus habet pih)- bene et ahe volat et ideo, ut dicunt
:

sum fulvo pilo, alas habet membrana- quidam, a volando vidtur vocatur ahi :

les, et in cubitis alarum habet unum di- autem, quod a voluntate cupida quam
gitum cum unguhi acuta, qua tenet se habet. Ahe vohms de ionge contempla-
quando hseret parietibus. Caudam habet tur, et olfactu praepohens ad multa ter-

valde latam membranalem, et in cauda rarum spatia sentit nidorem carnium et

est figura duorum pedum cum quinque cadaverum.
digitis et acutis unguhs, quibus inferius Quod autem Phnius et ahi quidam di-
se tenet quando
heeret parietibus non : cunt, quod nemo vidit nidos vuUurum :

enim habet statum vel sessionem sicut et ideo ex adverso orl)e venire putantur
aha animaha sed cum non volat^ aut
: in terram nostram, falsum est : quia in
suspenditur in parietibus et rimis um- montibus qui sunt inter civitatem Vuan-
brosis, aut latet in cavernis. gionum, quae nunc Vuormacia vocatur,
Cibus ejus est muscae et cuhces : et et Treverim,singulis annis nidilicant vul-
hunc quserit nocte volans. Comedit autem tures, ita quod terra foetet ex cadaveribus
et carnes : et ideo in l)aconibus suspen- ibi comportaris.
sis damna infert : in cahdis chmatibus Quod etiam dicitur quosdam vultures
efficitur major quam in frigidis. Unde et concubitu non uti, omnino falsum est
 LIB. XXm DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 505

quia ibi soepissimo permisceri videntur.

Hce aves diim exercitus et homines se-
quuntur, prognosticantur futuram stra- 11"). De Zeleucidibus.
gem ct pestilentiam.
Cor vulturis secum ad latus suspen-
sum portans, ut dicit Plinius, tutus est Zeleucides aves dicit esse Plinius,
ab impetu feratum et serpentium : et quarum adjutorium a Deo sibi lieri de-
odor pennarum ojus in ignc combusta- precantur habitatores terroe et montis
rum fugat serpentos. Dabin, cum fruges eorum a locustis de-
vaslanlur : tunc enim veniunt aves illae

aliquando, et occiduntlocustas : et tamen

non ost compertum unde veniant, aut
quo vadant.

Ilsec igilur de avium natura dicta sunt.

 DE ANIMALIBUS
LIBER XXIV.

TRAGTATUS UNIGUS,

Be natura natatilium primo in communi, ei consequenter

in speciali.

Jam in prsecedenti liljro locuti sumus bus dicimus, quod humidte sunt naturae :

de volntiHhKs (|ua' in genen^ aninialiuni quod et naturalis locus ostendit et esca :

perfecliora videntur esse : in hoc libro conservatur enim quodlibet in hjco sihi
consequens est de naiatilibjis })ertransire, connaturali, et nutritur ejusdem com[)le-
de quorum nalura licet tani in communi xionis cibo cum principiis ex quibus per
quani in spcciali- multa dixerimus, ta- generationem constituitur. Frigida etiam
men hic etiainqua^dam dicenda sunt taha esse convenit in pluribus : cujus
prius in communi, et deinde in speciali. signum est sanguine ea carere, aut pauci

Quamvis enim, sicut in antehabitis dixi- sanguinis esse. Pauca etiam horum col-
mus, hoc non sit philosophicum, eo quod lum habent, vel virgam, vel vuivam, vel
in taUbus ssepe repetitur idem, lamen ru- mamillas : quse enim eorum vel sihi si-
des istud mai^ns instruit et cum nomi-
: juilia ex utero generant, conos quidem
nibus propriis hic ponuntur aquatica iii- liahent mamillares juxla juncturas, ct
telliguntur interprctatione nominum in virgas habenl et vulvas : scd haec instru-
praecedentibus positorum, dum suis quoe- nienta extra non dependent : sed intus
que proprietatibus animalia describun- lud)ent virgas, et emittunt eas tempore
tur. coitus, ut (lelphinus, et cetus. Et mamil-
In communi igitur de aquaticis omni- lae sunt coni quidam, ad quos quaidam
 :

308 D. ALB. MAG. OHl). PRtED.

viae lacleae viccm matricis vcna; lialxMi- tioui, et iu tompoi-c ovalionis iiicedere
tos, a aqua-
corpore derivanlur. Et niliil ])inos [^ropler ovorum ox masculo et f(o-

ticorum umquam innaluraliter visum est mina completioucm.

coire et numquam movetur ad coitum
: Lati otiam pisces, oo quod liumidi sunt
cum alio, quam cum sui generis anima- ol phlegmatici, magis flante austro im-
li : et dum ovant, confricant se ventri- pinguantur : et longi magis impinguan-
bus, aut f(Pmina pra?cedit spargens ova, tur ad boroales flatus. Et hujus causa
et mas sequilur fundens lac super ea : pro corto est, quia austor similitudinem
propter quod et plurima pereunt, quse complexionis auget latis humidum, et

vel in contactu confricationis nonexeunt, calore subtiliat, et ad membra reducit, ot

aut descendunt ita quod lac masculi non longos naturaliter calidos resolvit calido,
tangit ea : et lu«c est causa, (juod non (juos lioreas rostringit : et tunc vapo-
est piscium exuberans ultra oumem co- rans humidum in ipsis circumfluens im-
piam multitudo : cum tamen ovapiscium plet ipsos et impinguat. Hujusmodi au-
omnem videantur excedere multitudi- tem humidum causa est, quod in multis
nem. Ovantes autem ovant magni qui- eorum in fceminse sunt majores maribus :

dem in petris vel in limo parvi autem : ot calor quibusdam, ut dicit Plinius,
in radicibus plantarum aquaticarum : tantae lovitatis causa ost, quod non mor-
omnes tamen marini hoc habent, quod gerentur sub aqua nisi essent pondera
in introitu aquarum dulcium libentius suorum onormium capitum.
ovant propter pastum afiluentem et aquse Durities autem oculorum causa est eis
dulcedinem. Et muHa etiam genera male videndi propter quod in coloribus
:

aquaticorum ova sua custodiunt, ne ab non nisi extremos discernunt, et de mediis

aliis devorentur quia licet omnia aqua-
: non nisi claros, et rubicundum flam-
tica comedant se invicem, et prsecipue meum, et crocoum splendentem et ideo :

marina, prseter fastaleon quod ideo exci- peritiores piscatorum dum piscantur, col-
pit Aristoteles, quiacarnes non comedit lobiis horum colorum non induuntur.
et piscatores mihi dixerunt, quod in flu- Melius etiam nocte et preecipue in aurora
minibus expertum idem de barbello est : proptor hoc idem capiuntur : quia tunc
tamen parcunt pullis omnia donec com- et minus vident,moventur adpastum.
et

pleantur ex naturali amore permanentite Haec etiam causa quod in aqua turbi-
est,

naturae in specie. da melius quam in clara capiuntur quo- :

AmpUus autem fere omnibus piscibus niam retia minus vident. Gum tamen
convenit modicum dormire apertis ocu- perfecta sint auimalia, vetera gurgustia

lis, eo quod non habent, sed

palpel)ras piscium odore infusa, et similiter retia

duros oculos, et iu somno non nisi pa- vetera magis abhorrent et fugiunt quam
rumper caudam movere et hoc contin- : nota. E contra autem si odore escce quam
git propter frigiditatom loci digostionis diligil, instrumontum sitinfusum, magis
eorum qui parum vaporat ad caput. illo quam alio capitur instrumento. Ha^c
Amplius cum in profundo et in ripis etiam causa est, quod oloo ot sulphuro

et in littoribus habiteut, carnes eorum fere omniuni piscium gonera moriuntur :

qui sunt circa littora, fortiores sunt et et est eis odor talis et sapor venenosus.
sicciores, et ideo saniores. In profundo Amplius cum omnis complexio gau-
autem habitantium carnes sunt magis deat suo simili, nisi distrasiam passa,

humidse et moUioros, nisi maximi sint, sicut dicit Galenus, siccitate pisces Ise-

et terrestris naturte, sicut ea quce beliuse duntur, et aves gaudont : et e contra

mariase a nonnullis vocantur. Oranibus pluviis proliciunt pisces, et aves tristan-

autem piscibus ante ovationem convenit tur : frigiditate autem aliquando exce-
vagari, et inquirere locum aptum ova-- donte crasim generatur lapis in medullis
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 509

cerebellorum illoruiii, et illi frigidilate ut pisces desiderantes quietem suL illis

liiemis citius moriuntur. capiantur.

Amplius piscium multiformis valde Quod autem dicunt quidam, omnes
est generatio quidam enim coitu gene-
:
pisces convenientes esse ad esum, fal-

rantur, et quidam per se, et quidam ex sum est, sicut patet in pisce stupefactore
spuma quidani ex limo putrescente, et
:
qui frigidi est veneni, ita quod statim
quidam aliter et aliter, sicut patuit ex aufert sensum et vitam si diutiiis tanga-
antehabitis libris nostris. llinc est, quod tur.

multa piscium et ostreorum genera con- Jlaec igitur ia communi de piscibus

tingit esse in maris profundo nobis ig- dicta sint a nobis : sed boc in fine notan-
nota. dum est, quod noshicmarinorum genera
Adhuc piscis liabens corium vel squa- non distinguimus a fluviabbus, nec etiam
mas, duritie vel moUitie eorum cognosci- marina inter se quia ad hoc sufliciunt
:

tur aetas ejus et omncs hujusmodi bran-

: ea quse dicta sunt in priecedentibus li-

chos habent quibus aquam receptam bris : sed de omnibus aquaticis prose-
evomunt quam ad refrigerium recipiunt, quemur secundum ordinem alphabeti,
sicut et spirantia recipiunt aerem et est : sicut fecimus in gressibilibus et volatili-
hoc mirabile, quod piscis marinus nu- bus.
tritur aqua dulci, quam sugit ex salsa : et
si coquatur in salsa, noninvenitur salsus,
eo quod caro ejus nata est attrahere dul-
cem aquam. Piscis autem aquoe dulcis 1. Dc Abarmon.
sugit aquam salsam, eo quod non potest
facere distinctionem aquse dulcis a salsa :

et quando coquitur in aqua salsa, salsus Abarmon piscis est multis ovis fcpcun-

invenitur. Ilsec igitur etiam est causa, dus : sed non ejicit ova, nisi ventrem

quod piscis aqu» salsce sequitur aquam confricct ad arenam contactu asperam,
dulcem, et piscis aqucT dulcis sugit aquam et in illa puUos educat et complet.
salsam.

Membra etiam interiora humorem ge-

nerantia et recipientia sicut hepar in ali- 2. De Abide.
quibus eorum ita sunt pinguia proptei'
dulcedinem quam trahunt, quod fomenta
ignis efficiuntur : cujus signium est, quod Abidesesi animal marinum, cujus con-
si licinium vel lignum fricetur hepate versatio primo est in aquis, et cibus : et

piscis marini, ardet sicut sitlicinium olei. mutatur figura ejus, et efficiturterrestre,
Hac de causa ad superliciem veniunt et egreditur de aqua querens victum in
temporc levis pluvia^ : eo quod dulcedi- terra : et tunc cum ligura mutatur et no-
nem quaerunt aquse pluviosa?, et prseci- men ejus, et vocatur astolm.
pue quando manna cadit cum rore et
pluviis quia ex illo multum impinguan-
:

tur. Tempestates fugiunt propter jacta-

tionem violentam quarn patiuntur, et 3. De Aceipendro.
quietem desiderant cujus signum : est,

quod piscatores juxta littoi'a et ripas fo-

veas faciunt, in quibus aqua rccepta Accipendcr, ut dicit IMinius. piscis cst

quieta stat, et infigunt ligna in eas ut sit qui solus inter omnes pisces s(|uamas

quietior, et aliquando infigunt ipsi aquse. habet ad os anterius per totum corpus.
510 I). ALB. MAG. ORD. PR7I]|).

Est autcin piscis (Inlcis (M csui conve- per (h)rsum cau^ho ost pinna magna non
nicns, ct ab Anli(juis valdc dcsidcratus ad natandum, sod ad digerendum : quia
fuit. motus ejus per transvoi'sum ost de latore
ad hitus : ct pinna) qu;e sunt ad remi-
gium natationis, moventur ab anlo in
retro impingendo piscem ad ante sicut
De est motus romorum in navi.
4. Afforo.
Hic piscis habot foramina branchi in
utroque latero, et hal)ot duplicia in duo-

Affonis piscis est, qui propter exigui- bus ordinibus, in uno hitoro habens bis
tatem hamo capi non potest. tros branchos, unum supercilium ascen-
dendo de A^ontre ad dorsum capilis : et

in anteriori latitudinis corporis quasi in

humcris habct duas maximas pinnas for-
5. De Albirom. matas articularibus conjunctionibus per
omnia sicut ala avis et una est in uno
:

latere, et alia in alio, et altera a dorso

Alhirom piscis est fortissimce pellis, ita ad ventrem sicut motus alarum avis et :

ut pellcm illam milites sub galeis capiti- omni eodem modo habet duas alas for-
bus aptent ad ictus quoslibet gladiorum matas in lateribus inferius, ubi incipit

sine Isesione excipiendos. stringi corpus in radice caud?e, et eodem

modo motus mobiles : et in ventre ha-
bet duos pedos cartilaginosos non haben-
tes articulos, unum ad unum latus, et al-

G. De Alfora. terum ad aliud, ot in planta sunt quee-

dam divisiones confusse digitorum.
Allech piscis est maximio multitudinis
Alforas piscis est, qui ex putredine in Oceano quod partes Gallise et Anglise

luli generatur, et in luto sive aqua pro- et Teutoniae et Daciee attingit : et est pi-

creatur ad modum vermiculi, qui vermis scis quasi palmae unius.qui dum in grege
aqiia ascendente concrescit in piscom. toto natat, capi pree-multitudine non pot-
De hoc nautffi dicunt, quoniam si consu- cst. Dum autom post aequinoctium au-
matur putrofactus usque ad caput el tumnale acios se dividunt, capitur : et

oculos, advenionte aqua iterum renasci- ahquando tunc in magnis et multis sa-
tur, et tunc diu vivit, cum tamen ante genis colliguntur, quod funes retium in-
hujusmodi secundam suam generatio- cidi oportet : co quod trahi retia non
nem parvse vitse sit. possunt.
Hic piscis squamosus et sapidus est,

non habens intestinum nisi jejunum : et

ideo in vontre nihil invenitur : propter

7. De Allech. quod etiam (juidam falso dixerunt allech

solo et simplici elemento vivere, quod

nos in aliis locis falsum esse ostcndimus.
Allech et piscis quem ego vidi, qui ha-
bet corpus et corium fere sicut piscis qui
raie Gallice, Germanice rocho vocatur :

sed corpus ejus acuitur in caudam unam

longam, cl in fino pinnukTtam ot bifurca-

tam sicut cauda aliorum piscium, et su-

 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 511

vermes quidam esse dicunLur, qui bifur-

cata crura anterius habent sicut cancri
qui longitudincm habent sex cubitorum,
8. De Amgero. et corripiunt elephantes et mergunt eos.
In hieme anguilla hitet in linio. Diu
etiam vivit extra aquam, et prgecipue
Amger, ut dicunt, piscis est qui armo flante Borea, Nonnumquam etiam de
prope modum simihs est, et est longus aqua egrediuntur ad agrum, in quo pisa
et rotundus qui Germanice gerviscJi vo- vel ciceres seminantur sed per cineres :

catur, et est albus bonarum carnium, vel sabulum siccum serpere non potest.
brevior anguilla, rostrum avis habens Propter «qualitatem autem et similitu-
pro ore subtile et longum et rubeum, et dinum corporis facillimee cst generatio-
viridem interius habet spinam : et caro nis : et divisa diu vivit : et liujus causam
quae spinam tangit, est viridis. alibi assignavimus : et licet ca^no gene-
retur et gaudeat, tamen aquam turbidam
horret, et delectatur in aqua clara.

9. De Angin/la.

10. De Aranea.
Anguilla piscis est ab angue dicla, eo

quod anguis habet liguram. Est autem

ita quod in Gange fluvio
piscis longus, Aranea piscis est marinus, spicula ha-
triginta pedum effici perliibeatur : et est bens in auribus branchorum, quibus ap-
non squamosus, sed viscosse pellis et proximantes percutit.
spissee, qua excoriatus melior efficitur,
praecipue quando assatur quia tunc ex- :

siccatur nimia Immiditas ejus.

In isto pisce non dicitur esse mas et II. De Ariete niarino.
fcemina, quamquamjam bis a fide dignis
audierim quod duiTe anguillee captee sunt
in Germaniee partibus, quarum utraque Arielem marinum Plinius dicit esse
multas habuit fllares quantitates in ute- piscem, qui post naves in sabulo stantes
ro, et matribus occisis ex ventribus ea- insidiatur, et aliquando caput emergens
rum multae egrediebantur. speculatur, ut eos qui natandi gratia in
In Danubio anguilla non neque in est, aquas intrant, submergat.
aquis in eam fluentibus :quod
et dicitur

impositae moriuntur. In omnibus auteni

aliis aquis Germaniae anguillae multae in-

veniuntur. 12. De Armo.

Anguilla timet in tonitru : et tunc de
fundo natat ad aqucesupcrficiem : et ideo
si rete tunc per stagna in quibus sunt Armus piscis est, ut dicunt, saxatilis,
anguilhe trahitur, fercomncs capiuntur, qui lapidem gestat interius. Est autem
ita quod aqua evacuatur anguillis. An- valde speciosus, in lateribus virgulas ha-
guillam quidam de luto, quidam de lum- bens puniceas. Toto autem corpore reli-
bricis terrcc, quidam de superlluilatibus quo diversis et gratis coloribus cst dis-
piscium dicunt gencrari : unde et in Gan- tinctus et depictus.
ge fluvio, in quo anguillai magnae sunt.
 12 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

13. Dc Astdroni. 1(). De Babylonicis piscibus.

Astarom piscis ost qui lemporc vcris Bab7/lo)iici pisces suni, ui dicit 'nieo-
et autumni in spuntibus pluvialibus ge- phrastus, circa Babyloniam existentes
ncratur, et in eis ebullit sicut vei'mis ex in locis ubi dulccs aquae in cavernosis lo-
stcrcoribus animaliuni. Dicitur cliam ex cis maris recipiuntur ex fluviis incidenti-
luto gcnerari. Hic piscis impatiens clari- ])us : inde enim pisces egrediuntur ad
tatis solis fugit ad umbras arborum, quas pastum capita ad modum ranarum mari-
in aquas projiciunt : calorcm tamen dili- narum, reliquas partes corporis ad mo-
gunt, et hunc quserentes a profundo ad dum tabiai habentes, branchos similcs
ripam natant. Tempore siccitatis abun- piscibus aliis, pinnulis gradientes et cre-
dant, sed non quando multae pluvise ct bro motu cauda'.
calidae abundant.

17. Dc Barchora.
14. De Aiireo vellere.

Barchora est genus animalis durse te-

Aureum vellus est animal marinum stse, sub quo tortuca mariscum aliis qui-
sicut spongia, et est de spongiarum gcne- busdam spcciebus continetur, quse tortu-
re, sed rarius est et mollis ad modum la- ca adoo durum os habet, quod lapidem
me, et lanugo ejus in auri splendorem frangit : pisciculos parvos vcnatur, et his
convertitur, ct dilatatur, et prolongatur aliquando ligatis lilo docepta capitur :

sicut vellus : ct dum est in mari, move- aliquando cgreditur ct herbas depascit.
tur motu contractionis et dilatationis sic- Eflicitur autem valde magna, adeo quod
ut spongia, et raro invenitur : tamen hoc scutum cjus novem pedum invenitur :

inventum in Phygia causa cxstitit Tro- cornu habet in capite sicut tortuca agre-
jani belli intcr Gra^cos ct Phr^^gios, sicut stis, et hoc circumdat caput ad modum
dicit Dares Phygius in historia Trojana. galese : siquandoque egreditur ad solem,
scutum dorsi exsiccatur quod postea nisi

diu mollificetur, ad nutum flectere non

potest.
15. De Austrato. Hoc animal piscatores Germanise et

Flandrise militem vocant, eo quod habet

scutum et galeam. Est autem scutum
Austratus piscis est, qui aquarum un- cjus ac si de quinque asseribus sit com-
dam ore suscipit, et oritur quando Plei- positum. Plabet autem quatuor pedes
adcs occidunt, eo quod tunc tempus est multorum digitorum, et caudam ad mo-
pluviarum. dum serpentis.
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 513

[8. De Bellids. 2i. De Cseruleo.

Belluse, ut dicit Plinius, in Orien- Cieruleum cum nomine et re cserulei

talimari sunt qusedam animalia marina coloris animal aquaticum, quod Gan-
est
adeo magna et importuna, quod procel- ges fluvius nutrit, et habet brachia duo
las excitant de profundo, et pericula na- lon^itudinem cubiti unius valde sseva,
vibus inducant, ita quod naves Alexandri quibus ad portum fluminis magnas bc-
ad pericula deduxerunt. stias rapit et trahit in pi'ofundum. In no-
stris autem aquis hoc animal non inveni-
tur.

19. De Bochis.

22. De Cahah.
Bochse pisces sunt de genere pectinum
in una parte nigrirubeis masculis distin-
cti, scilicet in dorso, in ventre autem Gahab animal est marinum, parvos
albi per totum circuitum habent pinnu- habens pedes respectu corporis sui :

his, et flatibus asturinis impinguantur :

unum tamen habet longum quo ioco
cum piscatorem senserit, in fundum de- manus utitur, et per ipsum porrigit ci-
scendens terrae adha?ret, et aquam turbat bum ori suo, et eradicat herbas. Pedes
ne videatur. autem ejus creati sunt de cartilagine, et
formati admodumpedis vituli. Hoc ani-
mal spirat, et cum spiiitum emittit, red-
it ad aerem et ejicit aquam sicut delphi-
20. De Borbochis. nus et cetus.

Borhochse dicuntur pisces fluviales, et

lacunales, anguiUis fere similes, sed bre- 23. De Cancris.
viores, etmagnos ventres habentes, et
profunda semper petunt, ita quod in la-
cu Germanico qui infundit Gonstantiam Cancri aquatica sunt animalia, in ge-
ad trecentos passus sub aqua hamis ca- nere mollis testse contenta, et licet philo-
piantur. sophia solum cancros vocet magnos et
Hic piscis quibusdam
Germanice a rotundos qui sunt in mari autem : alios
ahmuicem vel alquappem v^ocatur non- : caudatos vocat gammaros, et magnos
nulli etiam lumpem vocant. Garnem ha- marinos vocat locustas tamen hic vul-
:

bet dulcem, pellem viscosam, non spis- gariter magis quam philosopliice loquen-
sam, hepar magnum et rotundum et dul- tes, dicimus cancros communi nomine
cissimum. quos vulgus generaliter cancros vocat,
De hoc pisce dicitur, quod quando omnia videlicet mollis testse animalia,
duodecimum excesserit annum, excedit multos pedes habentia, et retrorsum na-
seipsum in maximam quantitatem : et tando incedenlia, sed ambuhmdo ante-
tunc solaus appellatur. rius nitentia.
:J3
'514 D. ALH. MAG. ORD. Pll^D.

Horum animiiliuin humidilas crescit edit conchilia : et ah alia parle timens

crcscentc luna, ct licct lusca sint viva, concludi iniraconcham et conteri, intrare
tamen cocla rul)icun(la ciiiciuntui- in plc- non audet ol)servat igitur donec os-
:

nihmio crescunt enim duo semisphaM-a-

:
Ha ad modum laijidum suh oculis inle-
rius, quae trita et in
lortare dicuntur.
ireum ad radium solis delectalum aperit
concham, et tunc lapidem anieriori ma-
potu data cor con- nu quae bifurcata est inira concham po-
nens, concludi concham non permitlil :

Sunt auiem mulla genera cancrorum : et tunc ostreum depascitur.

unde quoddam est in india, quod. milcs
propter vclocitatem vocatur, et dicitur

in se nullam hahere superlluitaiem, cu-

jus non est causa quod non cihetur : quia 24. J)e Catubns marinis.

hoc est impossibile : sed causa est, quia

cihalur ad modum plantic sugendo hu-
midum tantum. Dicit eiiam Solinus in Canes niarini sunl hirsuii sicut canes,
Occidentali mari cancros esse tam ma- lucentihus oculis, et pedihus brevibus
gnos, quod homines mergunt, et terga anterius, sed retro pelle stricta et tenui

habent dura sicut crocodiU. magis ad guhernaculum caudee formata,

Gancri hatent hiemc mensihus quin- quam ad pedes, et est vahle debilis in-
que. Veris auiem tempore procedentes cessus, et mordax valde, et insequitur
exuunt testas sicut anguis pellem. Dicunt pisces magnos eos mordens et occi-
tamen quidam, quod liieme apparent, dens, et venatur gregatim cum multis de
et sectantur littora. ^Estate autem rece- genere suo et multos in unum locum
dunt gregatim ad aquas optatas. Hieme coagitat pisces.

etiam Iseduntur frigore, autumno et vere

pinguescunt et maxime in plenilunio.
Mares in ea parte qua corpus ad cau-
dam continuatur subtus, quatuor longas 25. De Capitalo.
hahent virgulas prominentes, quihus foe-

minse carent. Gauda etiam maris roiun-

dior est et planior ct spissior : foeminffi au- Capitatus piscis est notus valde mul-
tem est magis ienuis et vacua et lata quasi tiphcatus in fluviis Germanise et Gallise,

compressa. Ova fceminse primo in corpo- caput hahens fere ad magnitudinem reli-

re sunt valde compressa, et deinde per quiiotius corporis. Niger autem est, vel
parum exeunt, et virgulis curtis quae sub fuscus_, sub lapidibus delitescens. Caro
cauda sunt adheerent donec complentur, semipedalis quantitatis bonse commixtio-
etmedentur contra venenatos serpentium nis et durse carnis, figuram quasi cla-
morsus. Cum mas et foemina coire vo- vis hahens, et majoris quantitatis inveni-
lunt, prius mas ascendit supra dorsum tur in Danuhio et aquis Danuhium influ-
foeminoe, et tunc foemina convertit se su- entihus, quam in aliis aquis.
pina, et sic mas coit cum ea confricando
se ad eam sine egressu ovorum.
Cancer lacte potatus sine aqua multis
vivit diebus. 26. De Carperen.
De anatomia autem cancri in prcehabi-
tis hujus scientice hbris determinatum
est. Carperen sunt pisces fluviales et lacu-
Narrat Ambrosius, quod cancer li- nales noti pingues et dulces, sed non sa-
henter intrat conchiliaostreorum, et com- ni, et sunt mollis carnis, plus spissi
 :

LIB XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 515

quani longi secundum propoftionem, et ri videntur et capiuntur ibi duorum mo-

sunt ruli, multum squamosi fortibus dorum. Quidam enim liabet riclum oris
squamis, et est piscis cujus lingua est dentatum valde niagnis ct longis dcnti-
valde dulcis assa. bus, ita quod plerumque inveniuntur
Hic piscis in evadcndis retibus valde duorum cubitorum, aliquando trium et

est astutus : alicmando enim transilit, aliquando quatuor, sed plcrumque inve-
aliquando suflodit in fundo, et aliquando niuntur unius cubiti, et pra^cipue duo
herbam ore tenens retinet se ne trahatur canini sunt hmgiores ahis, et sunt subtus
a reti, aliquando de supcrlicie veniens sicut cornu ad modum dentium elephan-
fortiter caput fundo infigit, ita quod rete tis et ad modum dentium apri qui culmi
non nisi cauda tangens iilabitur. vocantur et hividentur esse ad pugnau'
:

Hic piscis in aliquibus aquis generat, dum : hoc genus ceti habet os ad
et

et in aliquibus grassatur et crescit, sed masticandum.

optime valet in fundo argilloso tritico Est autem visum aliud genus cetorum
primo seminato, et postea argilla desu- temporibus nostris, quod habuit os ad
per sparsa, et postea aqua super effusa. sugendum absque dentibus sicut murena,
De hoc pisce dicitur, quod cum foemi- et hoc fuit aliquantulum minus alio ge-
na ejus gravidam se et tempus
sentit nere, et multo melioris carnis.
ovandi instare, motu oris masculum ex- Neutrum autcm habet branchos, eo
citat ut lac spargat, et tunc fa^mina ovat quod quolibct istorum generum spirat
et est lac vahle spissum hujus piscis. sicut et delphinus. Spirat autem per can-
Quod autem quidam dicunt foeminam nam fistularem.
lac ore suscipere, et ex hoc futura conci- Utrumquc autem duorum, qua? pcllis
pere ova, omnino est falsum, et alibi a sunt planae, spissum et nigrum habent
nobis improbatum. corium super oculos suos qui sunt valde
magni, ita quod quindecim homines lar-
ge capit fovea unius oculi, et aliquando
capit viginti : et sunt additamenta per
27. De Celeti.
modum ciliorum cornea, lono-itudinis
octo pedum secundum quod
et minus,
Celeti, sicut in antehabitis diximus, piscis est major vel minor et hsec addi- :

genus est animalis multas sub se conti- tamenta cornea sunt in figura magnae
nens species. Est autem primo ovans, et falcis cum qua secantur gramina, ct sunt
postea pariens quod formatur in speciem ducenta quinquaginta supcr oculum
parientis. Est autem animal propterpon- unum, ct toticlcm super alterum, et ex
dus cnpitis graviter dormiens, ita ut ma- partc hitiori radicantur in pclle, et ex
nu capi possit dum dormit. parto strictiori separantur nec eriguntur
ita quod rigescant porrecta de corpore,
sed jacent diposita a radice oculi versus
tempora piscis, ita quod apparent unum
Be Cetu. os latum sicut magnum vannum, ct uti-
tur eo piscis pro coopertorio oculi sui
tempore magna3 tcmpcstatis.
Cetus est piscis major qui visus est, Os autem habet amplum, et quando spi-
cujus fcemina halena vocatur. rat, evomit cx ipso multam aquam quoe ali-
Est autem hic piscis multorum gene- quandoimplet naviculasetsubmcrgit. Pin-
rum. Quidam enim sunt liirsuti, et illi nas habetmagnas, qusesunt in ligura del-
sunt maximi : et quidam sunt planaB pliini, ct caudam luibct l)il"urcatam, cujus
pellis, et ilh sunt minores, et in nostro nui- latitudo est plusquam viginli quatuor pe-
 S16 D. AL15. MACx. ORD. PR^D.

(lum, qiuindo piscis ad debitum pervenit xime in capite circa ccrebri mcdullam.
incremendum. Costas aulem lial)et cur- Et tem[)ore meo plures capli sunti
vas et longas ad spissitudinem piscis, unus quidem iii frisia circa locum qui
ct sunt in quantilate tignorum in magnis Slauria vocatui', cujus cum caput per
domibus. Tigna autem voco, super qute oculum cusj)id(' puiiclum essct, undecim
conclavantur laquearia quibus tegulaj lagenas saginiinis eniisit, quarum quadi-
domus affiguntur. bet vix porlabatur ab homine uno : et

Hunc piscem scribunt Antiqui quatuor hoc sagimen et lagenas ego vidi et est :

jugera terrae occupare ventris sui latitu- sagimen valde lucidum et purum post-
dine : et hoc nos numquam experiri po- quam defsecatum est. Alter captus fuit
tuinms ab aliquo piscatorum qui multo- ullra Trajcctum versus Hollandiain, cujus
ties et multos viderunt sed hoc quod : caput quadraginta reddidit sagiminis la-

experti sumus, majus est quod est onus genas. Hujus piscis lardum est quod
trecentorum curruum tam in carne quam graspois vocatur.
in ossibus quando divisus est et tam : Concipit autem balena filium unum,
magni raro capiuntur, sed de ducentis et et nutriteum, et diu sequitur matrem
centum et quinquaginta et plus parum et forte usque ad setatem trium vel quatuor
minus sunt qui frequenter apud nos ca- annorum.
piuntur. Hic piscis quando in arcto aliquo pro-
Hic piscis virgam habet et testiculos fundo concluditur, et navibus circumda-
intus in corpore sicut delphinus, et emit- tur, submittitse in fundum, et subito emer-

tit eam tempore coitus et foemina habet :

git, et naves subinergit. Frcqucntissime
vulvam l"ei'e dispositain sicut vulva mu- tamen capitur quando allecli insequens
lieris. Quando vero coit, foemina suppo- ex aviditate niniis in littus se impingit^
nit se mari sicut mulier viro et delphina quod ad aquam non potest et
redire :

delphino : sed velocis est coitus sicut om- taliter parum ante hoc tempus unum
nia animalia quse testiculos habent inte- iinpegit in littus Frisise : et cum incoIcTB

rius : et lioc quod resolvitur de sperma- hoc rescirent, timentes ne subito rediret
re, eo quod valde multi est spermatis, maris exitus, et tunc amitterent piscem,
et non totum concipitur intra vulvam ligaverunt eum omnibus quos in tota sua

balense, quseritur a medicis, et est quod insula potcrant habere funibus, palos
ambra vocatur pretiosum valde contra profundo terrse infigentes, et ad lapides
guttas et paralysim. Testiculos autem ligantes fuiiium extremitates etad domos
intus habet et virgam, ne impediant in vicinas et ad alia adjacentia. Mari autem
natando, et ne eorum continue
virtus redeunte, hic piscis adjutus aqua confre-
aquee frigiditate mortificetur. Quod au- git omnia, et cum funibus recessit ad pe-
tem quidam dicunt, quod post unum higus tristantibus incolis de funium amis-
coitum cetus cum balena impotens ad sione : sed cum pastus non esset, in die
coeundum de csetero efficiatur, et tunc tertio aciem allecis iterum cum funibus
profundum pelagi intret, et tantum cre- insequendo jacuit in eodem loco quo
scat et impinguetur, quod insulis maris prius : et tunc ab incolis funes sunt re-
cequiparetur in quantitate, non puto esse cuperati, et interfectus et divisus est pi-

verum nec talia referunt experti

: sed : scis : et cum scinderetur cervix capitis
quando ceti pugnant pro balenis et pullis ejus, ex pondere capitis fracta est, et

suis, victus fugit in pelagi profundum, fragor sonum dedit ac si domus fracta
et ibi stat aliquaindiu ex timore : et rueret.
quia stat immobilis, impinguatur valde : Ab liis autem piscatoribus qui in inari- .

et lardum habet hic piscis in dorso sicut bus nostris venantur eos, duobus modis
porcus, et est multee pinguedinis, et ma- capi consueverunt. Uno quidem modo^
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 517

quod piscatores multi conducuntur par- bere, sed ictu fortissimai balistce sibi in-
vis naviculis,quibus tres homincs ve- figitur, et est immissa etiam in hoc chor-
huntur, ad locum ubi cetos esse prsesu- da, sicut diximus.
munt navigantes, et duo quidem navi- Hi autem qui hirsuti sunt ceti et alii

gant, et tertius in navi stat paratus ad longissimos habent culmos, et illis ad

percutiendum, et habet instrumentum saxa in rupibus se suspendunt quando
cujus hastile est de ligno abiegnee ut le- dormiunt, et tunc piscator appropinquans
vius sit, et in extremitate hastilis est fo- quantum potest de pelle ac lardo solvit
ramen juxta manum percutientis, in juxta caudam et in hoc quod solvit, fu-
:

quod immissa cst chorda fortis ct longis- nem fortem immittit : et funes ad circulos
sima qucB circulariter posita est in navi, montium inlixos vel fortissimos palos
ita quod sine errore expedite egrediens vel arbores ligat, et tunc lapidi])us ma-
sequitur instrumentum cui inlixa est ex- gnae fundse projiciens caput piscis excitat
tremitas ipsius. Cuspis autem intrumen- eum : et incitatus piscis volens recedere,
ti inferius habet triangulum sicut est sa- pellem a cauda per dorsum et caput ex-
gitta, et ille habet punctum valde acu- trahit, et ibi dimittit illam, et non longe
tum et politum ut levins penetret, et dufe a loco illo postea debititatus capitur, aut
lineae venientes ad punctum incidunt sicut natans in aqua exsanguis, aut semivi-
novacula acutissima, et est superficies vus jacens in littore.

trianguli tenuis et optime polita, et in Corrigiee autem corii ejus fortissimae

medio lateris quod opponitur angulo in- sunt ad magna pondera sublevanda per
feriori acuto, erigitur perpendicuLiriter trocleas, et in Colonia foro semper ve-
ferrum illi lateri continuatum ad cubiti nales exhibentur.
altitudinem vel parum amplius, et ibi Haec sunt quae de cetorum natura nos
habet foramen cui infixum est hastile de experti sumus, et ea quae scribunt Anti-
quo diximus. Hic igitur tertius in navi qui prteterimus, quoniam non concor-
existens extentum tcnet in manu et cum : dant cum expertis.
cetus inventus est, advocant quotquol
possunt socios taliter prseparatos : et ce-
tum qui in superficie natat aquee ad quam
pisces de profundo agitavit, percutiunt 29. DeChilon.
quanto valent profundius, et statim re-
trocedunt dimissis instrumentis infixis in
vulnere : et si cetus statimut ictus recipit, Chiloii animal dicunt marinum, quod
tendit ad pehigus, abscindunt chordas et non comedit, sed ad modum sugentispa-
amissas conqueruntur expensas et hibores. scitur humiditate viscosa : et ideo nihil
Si autem descendit statim in fundum, in ventre ejus invenitur.
tunc valde laesus est vulneribus, et confri-

cans se fundo propter salsedinem in vul-

nera intrantem impungit cuspidem phis
et pkis in corpus, et sine mora laborem 30. De Claucio.
piscis ostendit sanguis de profundo el)ul-
liens ad superficiem, qui exinde debilis
paulatim fundi solidum sequens
effectus Claucius qui et fjlaius vocatur, piscis
appropinquat ad littus donec apparere est astutus, qui non hamum gluttiens

incipiat, et tunc ab omni incolarum mul- aversis morsibus despolial eum.

titudine navium et spiculorum circumda-
tur et occiditur. Alius autem modus idem
est cum isto, nisi quod spiculum non ver-
518 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
lur concharum. In conch<am inlrat ani-
mal cxiguum quod nmiplium vocalur,
ol esi iu ligura sepiiE, sed valde parvu-
31. De Cochi. lum, et nonintrat nisi causa ludendi, et
animal conch;iin inhabitans consciuin
hon;e societatis, iiperit ei concliam, et in
Coc/ii est vitulus marinus, el de lioc his conchis iVequenier inveniuntur mar-
jam superius diximus, quod vocaiur L;i- garitoB in cont;ictu coiicliarum.

tine elciis, et de anatomia hujus anima-

lis suflicit quod in lihris praecedentibus
dictum est, nec oportet hic repetere.
3i. De Congi'uis.

32. De Cocleis. Congrui pisces sunt noti,qui a quihus-

dam anguillct' marinse vocanturj ct abun-

dant in mari Normannioe. Longus piscis

Coclese tam aquaiicse quam etiam ter- est valde et rotundus et albissimse carnis

restres dictse liinaces et lestudines a gyra- ct dulcis, sed indigestibilis, et ideo dici-
tione testse quam inhabitant : et aquati- tur lepram generare.
cce inveniuntur valde magnse, et coclea
earum circomponitur spinatis quibusdam
testeis. Animalia sunt capitis figura ca-
rontia, et ideo dicuntur oculos non lia- 35. De Corvis maris.
bere, hal)ent tamon cornua ([Uffidam mol-
lia quibus, ut dicunt, prcetcntant viam
qua pergere volunt, moventia se contra- Corvi maris piscos sunt sic vocati, eo
ctione et emissione corporis : et in cor- quod brancliis et poctore non voce so-
nibus illis suni duo nigra puncta quse nant aliquando sicutcorvi, et per hujus-
usum quemdam et actum perficiunt ocu- modi sonos produntur, et hoc etiam
iorum. Hsec animalia aliquando relin- modo sonant pisces quidam in Acheloo
quunt cocleas, et htec omnia alia genera fluvio.
testarum et cancrorum augentur cre-
scente luna et diminuuntur ea decre-
scente, quia luna movct humidum.
3G. De Crico.

33. De Concha. Cricos animal esse dicunt, quod pe-

dem sinistrum h;ibot magnum
longum, et

dextrum autem habet valde parvum, co-

Concha a qua concliiXia dicuntur^ sunt rium iestoum mollc nigrum intorpositis
durse testoe habentia conchas ad modum rubeis maculis tempore sereni aeris ab-
:

navium formatas puppi retro rotunda et soluium ambulat, et tunc totum corpus

prora rostraia et carina in ventro ei rate ejusinniiitur pedi sinisiro, ei alium post
in lateribus distensis et ampliaiis : et sunt se trahii.Cum autem nubilus aer est,
duse se concludentes extra nigrse vol fu- immobile adhaeret lapidibus. Hoc etiam
scae, et intus habentes margariige splen- animal cuicumque etiam animali inhoese-
dorem, et piscis in contiguatione nasci- rit, vix avelli poiest ab ipso.

1
 :

LIB. XXTV DE ANIMALTBUS, TRACT. UN. 519

quando evomere preedam recenter acce-

ptam.
37. Z)e Crocodilo.

Crocodihis est de aquaticis, et est in 38. De Delphino.

figura laccrtfe quod cau-
per omnia, nisi

dam non habet adeo rotundam, etpinnas

habetin cauda, et extenditur usquc ad Delphinorum in mari multa sunt ge-
longitudinem viginti cubitorum quando nera. tToc autem quod frequentius vide-
perfocta^ est quantitatis : sed ego duos tur in mari, animal est nigrae pellis, ca-
vidi, de sexdecim cubitis unum, et alte- put habens breve et dentes in ore conti-
rum de decem et octo. Pellis ejus rugosa nuos sicut sunt moLares dentes porci, et
est, et adeo firma, quod ea quasi clypeo diligit homines : diligit etiam id quod est
communitur : de nocte in aqua manet, suee speciei, ita quod puflis ejus ambu-
de die propter pastum egreditur ad ter- Lantibus gregatim, duo custodes delphini
ram, et propter brevitatem pedum est magni ponuntur : et si quid de specie sua
pigrum. Rictus oris ejus est usque ad lo- mortuum fuerit, alii custodiunt ipsum ne
ca aurium si aures haberet, et dentes ejus ab aliis piscibus devoretur, donec ipsum
fortissimi sunt, et lingua caret : et cum mare ejecerit.

sint multa genera crocodilorum, omnia Tn Mari Magno quod Ttaliam duobus
movent mandibulam inferiorem praeter tangit kiteribus, piscatoribus ad piscan-
tenclieam : et ideo hoc animal est fortis- dum ad mare euntibus, delphinorum
simi morsus. Adeo jacet immobile ad so- grex congregatus vadit cum eis, et in
lem, quod videtur esse mortuum, et tunc mari per modum coronse cingunt pisces,
magno hiatu os aperit, et aviculse ve- et coarctant ad retia propeflendo : ab Tta-
nientes purgant ei dentes, quas etiam os licis enim delphinus non comeditur, nec
concludens degluttit : omnibus animali- eum piscatores venantur, sed potius de
bus insidiatur, maxime tamen bubalis. captis piscibus delphinis dant aliquam
Et e converso crocodilum bubalus con- portionem : et tum-
hos delphinos Ttalici

culcat in arena. Hominem etiam cum quod tumbantes ante

berellos vocant, eo
potest interficit : sed eumdem postea, ut naves aquam evomunt.
dicunt quidam, deplangit. Tloc animal tempestatis tempore de
De stercoribus ejus meretrices faciunt fundo fugiens ad superficiem, futuram
unguentum quo rugas faciei extendunt nuntiat tempestatem.
sed lota facies deterius in pristinas con- Est autem, ut dicunt, magnse setatis,

vertitur rugas. ita quod compertum esse dicunt aliquod,

Ha} belluse in Nilo flumine et aliis cui amputata fuit cauda centum annis et

quibusdam fluminibus, et in Indise flu- amplius vixisse : sed post dccem menses
minibus habitant, et satiatse piscibus coit, et coitus ejus est velox, eo quod
quasi somnolenter caput ingerunt ripis. testiculos et veretrum habet interius, et
Avis autem quse sibi dentes purgat, et foemina resupinata sub mare per vulvam
quam aliquando gluttit, crochilos Groece, quse est sicut vulva balcnse et nmlieris
Latine regidiis dicitur. Homines qui- accipit semen.
dam, ut dicit Plinius, in insula Nili Ciuri TToc animal gaudet musicis, ita quod
vocati parvi corpore, artem noverunt qua Arionem quemdam citharoedum, qui
innatantes super dorsum belluarum insi- cilhara canlaverat, in mare projectum
liunt, et eas lignis in os ligatis frsenatas excipicntes delpliini impuUn-unt et detu-
ducunt ad ripam captivas, et cogunt ali- h'runt ad littus. Alio etiam tempore cum
 :

520 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

Cariee rex delphiiuim quemdain maj^- crista dorsi incidit, et crocodilum pcri-
num cepisset, mulliludo magna delplii- mit.

norum captum ad littus prosccuta cst

dclphinum ad modum phmgcntium se

habentium : quod Gariae rex videns, cap-

tum prfficepit ahsolvi dclphinum, quem 3'.). De Dentrice.

cetus delphinorum quasi tripudio reci-

piens abduxit a httore. Dicunt etiam,
quod homo cadens in mari si delphini Dentrix vel peagriis piscis est, qui
comcstas in se habucrit carnos, a del- ex rc nomen hal)et. Multos enim dentes
phinis devoratur si prsesentes sint. Si au- habet et magnos, quibus grassatur in os-
tem non comederitcarnes delphini, etiam trea. Hunc piscem moderni dentaiwn
mortuus et necatus a delphinis revehi- vocant, et habet dentes ante superius et
tur ad Augusto principe di-
littus. Sui) inferius sequales fere ad modum dentium
cunt a puero cibatum esse delphinum, ita hominis qui incisores vocantur disposi-
quod tandem de manus ejus cibum tos, sed inferiorem mandibulam habet ex
sumpsit, ct tandem in dorso cxceptum duobus ossibus compositam sicut et ho-
puerum per mare vexit quo voluit et re- mo et est piscis squamosus non mag-
:

vexit ad httus, et tandem cum mortuus nus plusquam palmi habens quantitatem,
puer in littore maris ut solebat non et est in figura piscis qui bonachus voca-

compareret, ex dolore ferunt et mortuum tur, nisi quod caput non habet adeo spis-

esse delphinum. IIU penitus simile fertur sum, et est latioris corporis aliquantu-
in mari civitatis Hipponensis in Africa lum, et abundat in mari Apulico et Sici-
accidisse, et juxta urbem non longe liffi et juxta Romam.
alium puerum Hananum nomine simiie
quid cum delphino perfecisse, sicut in
Persarum scribitur historiis.
In nostro autem mari Germanise adja- 40. De Die.
centi delphini capiuntur et comeduntur,
et ideo fugiunt homines.
delphinorum genus,
Est autem aliud Dies est piscis qui eodem die oritur et

de quo narrant quod habet os in medio completur, et moritur, et habet duos pe-

sui corporis, et tantse est celeritatis, des et duas alas pinnales : quidam ta-

quod nihil ipsum marinorum evaderet, men dicunt quod diutius vivit ab ortu,

nisiquod capit praedam conversam, ita sed dicunt quod post complementum
quod ab inferiori os supra convertit, et non vivit nisi die una.

tunc pisces fugere possunt et hoc genus

:

odit pullos suos, ita quod masculus de-

voraret eos nisi fcemina eos occultaret
mater enim occultat pullos, et secum du- 41, De Draconemaris.
cit ad completionem, et postquam com-

pleti sunt, ita odire eos incipit, quod sicut

et mare devoraret eos si se propriis viri- Draco maris^ ut dicit Plinius, ingens
bus non defenderent. est bestia ad modum serpentis formata,

Aliud iterum delphinorum genus qui- sed pinnas habet quibus utitur ad natan-
dam dicunt esse in Nilo cristata ad mo- dum, impetu uno multa maris spatia
et

dum serree hal)ens dorsa spinis accidcn- pernatans magnitudine virium suarum.
tibus : et hoc genus crocodihs natanti- Est autem bestia venenosa et quosque :

bus se supponit, et ventres eorum molles momorderit pisces vel alia animalia, mo-
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 521
riuntur : et cum aliquando per rete pi-
seatorum ad littus trahitur, subito foveam
facit in arenis ut abscondatur. Cinis au-
tem ossium ejus sanat dentium dolo- ^i. De Eqiw Nili.
res.

Eqiius Nili animal aquaticum est de

natura et genere crocodilorum crura :

42. De Elco. enim et dentes habet sicut crocodilus, et

sunt multo majora. Est autem animal
crudefissimum et hominibus occidendis
Elcus est vitulus marinus, de quo in et navibus subvertendis cupidissimum.
praehabitis Ubris multa diximus. Ilabet Uno enim pede in terra defixo alterum
autem pellem pilosam albis nigrisque immittit navi, et in impetu vel subvertit
maculis distinctam. Hoc animal parit in eam vel lacerat, nec capi de facfii potest
terra et lactando mammis nutrit catulos, nisi catenis reticulatis : et cum capitur,
nec ante duodecim dies ducit eos ad non nisi mafieis ferreis occiditur cutem :

mare, et difficulter interficitur nisi ictus enim habet spissam fere ad cubitum, et
in locum cerebri vibretur in somno ita :
est fortissima.
alte stertit,quod stertitio mugitus esse
videtur. Gravissimo enim somno inter
omnia deprimitur animalia unde pinse :

ejus dextrse quibus ad natandum utitur, 40. De Equo fluminis.

dicuntur esse somniferse si tempori homi-
nis supponantur. Hujus animaUs pifi in
corio excoriato ubicumque fuerint com- Equus fluminis dicitur esse animal
positione et erectione indicant fluxum et aquaticum in partibus nostris, in terra et
refluxum maris et hoc faciunt coria
: in aqua valens. Habet autem crines ut
etiam afiorum marinorum quae pilosa equus, sed pedes fissos cum ungufis ut
sunt. vacca, et est subfimis faciei caudam ha- :

bet ut porcus, et hinnit ut equus, et est

valde grossi corii. Magnitudo autem ejus
est ut asini.

43. De Equo marino.

Ec(uus maris est animal marinum, cu- 46. De Eracluidihus.

jus anterius est in forma equi, et poste-
rius desinit in piscem, et est pugnax ani-
mal contra multa marinorum : et cibus Eracloides, ui (ficit Theoplirastus, pi-
ejus est pisces : sed hominem timet mul- scessunt in ponto circa Eracfiam moran-
tum, et extra aquam nihil potest sta- : tes. Hic piscis multum sequitur aquam

tim enim moritur ab aqua extractum. duk^em, ita quod terram scindens de
aqua transit ad aquam, ct afiquando in
cavernis hatitat ubi amnes sub terra con-
fluere invcnerit.
 . :

522 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

47. DeEschino. 4t). De Exposita.

EscJilniis (lo genero cst cancrorum se- Ejpnsita^ ut dicit Plinius, boslia est
mipedalis longitudinis. Circa coronam in niaris iUa paite qua3 in .ludaea Jop-
sunt candidi, aculeos quosdam pro pe- pea attingit aliquando inventa, quae
dibus liabentes, et ora in medio corpore, multos ot kingissimos hal)et dentes, et

et sunt colore quasi vitrei, et pene in pinguedinem quinque cubitorum, et est

scorpionis efligie : loco dentium in ore de genere cctorum.

graves habentes aculeos, ova faciunt
quinque numero, et sunt amarissima.
Est autem venenosus, nec comedi potest
nisi totum dissolvat comedentem. 50. De Ezoce.
Hic piscis prsenuntiat tempestates
sentiens enim materiam ventorum ele-
vari de fundo, rapit lapidem stabiliens Ezox piscis est quem quidam laliscn

se ad ipsum sicut ad anchoram: et cum vocant.Quidam autem magnum piscem

hunc hipidem eschinum trahere vident Danubii et quarumdam aquarum Danu-
nautse, etiam ipsi anchoris figunt na- bium influcntium, qucm Ungari et Aha-
ves. manni husonein vocant aut asocem. Ille
Hic piscis eschinus est do quo in prae- igitur qui lahse vocatur figuram et colo-

cedentibus diximus, quod detinet navim : rem habet salmonis, nisi quod inferio-
ducentorum
subtus enim adhserens navi rem mandibulam ad supcrius habet ro-
vel amphus pedum cum omnibus arma- curvam sicut rostrum aquilse curvatur
mentis suis detinet eschinus contra ad inferius, et tunc non est longior quam
quemlibet ventorum impulsum, ita quod superior, sed superiore foramine ad hoc
moveri nequit arte ahqua vcl violen- parato in sc recipit inferiorem. Carnem
tia. autem habet non adco rubeam neque ita

delectabilem sicut sahiio.

48. De Exochimo
51. De Fastaleone.

Exochimus piscis est in Arcadia, ut

dicit Plinius, vol potius animal aquati- Fastaleon animal cst marinum non
cum, quod propter somnum de aqua exit impugnans aliquod animal, eo quod
ad siccum, nec vivere potest sinc som- carnes non comcdit, sed tantum herbis
no. vescitur.
 LTB. XXIV DE ANIMALTBUS, TRACT. UN. 523

52. De Foca, De Gladio.

Foca ])os est marinus, et est fortissi- Gladliis est piscis quem nostrates
miim animal in genere suo oppugnans militem vocant. Est hic piscis pellem
omnia sute speciei animalia, ita quod habens delpliini et iiguram sturionis, ni-
etiam fffiminam suam interlicit, et alii se si quod pellis plana est non aspera : et

conjungens iterum iilam interficit, etsic ubi finitur ad caudam, paulatim termi-
successive conjungitur multis donec natur in gracibtatem : sed statim quasi
moritur per se vel interficitur al) aliqua abscisso corpori infigitur cauda lata et
foen)inarum : filios etiam interficit nisi bifurcata. Dicitur autem gladius, quia
seipsos (lefendant. Vivit enim prseda, et nasus ejus h)ngus est plusquam ad lon-
ideo oppugnat comprsedatores. gitudinem cubiti et dimidii, et directe
habet acumen et figuram gladii, et est

de substantia nigra quae durior est quam

cornu, et mollior quam Sub naso au-
os.
o3.Z)e Galalca. tem non habet os ad sugendum ut stu-
rio, sed ad comedendum ut sahuo, et

inferius mentum ejus esl triangulum et

Galalca MihxidX cst marinum, ut dicunt, dentatum. Cum gladio autem occidit
quod extra morem omnium animaHum pisces, et, utdicunt, perforatnaves. llunc
senliens in utero vivere fcetus, violenter piscem vidi mortuum integrum et mani-
extrahit eos : et si satis inaturi sunt, la- bus contrectavi. Hic piscis valde est
ctat et nutrit : sin autem immaturi sunt, pinguis, adipem habens in dorso sicut
reponit in uterum, et fovet donec ad ma- porcus.
turitatem formentur.

56. De Gobione.
54. De Garcanem.

Gobio parvus est pisciculus, forma

Garcanem animal dicuntfluviale, cu- fere rotunda, squamis albis interpositis
jus foemina vagabunde discurrens nec maculis nigris depictus. Hic sanus est
sollicitatur, sed negligit partum. Mas au- in fundo arenoso. In sestate quidam di-
tem stat circa eos quos foemina negiexit, cunt, quod vermiculis quosin ventrc ge-
et aedificat etiam in gyro cii-ca eos Hgnis, stat, vitiatur.
ne pateat inimicis piscibus accessus, et
tunc ahquando extra aquam vociferat for-
titer, ut adversantia terreantur sibi ani-
maha : et sic in tah sollicitudine cadit in 57. Dc Go/i(jro.
retia zelo defendendae proHs non tam for-
titudine quam animositate.
Gonf/er, ut dicit Plinius, est piscis
magnus atque robustus, qui inimici-
tias habet et bella cum murena ct poU-
524 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
po et aliis piscibus: elintantuin forlis esl, dorso vero ct liinnitu est sicut equus.
quod polipum duruni laceret dentibus Xoctibus depascit scgetes, et ad ipsas

suis. pergit retrogrado, ut vestigia occultet, ne

sibi revertondi parontur insidiie venato-
rum.
Ilaec bestia cum multo vadit grege ct

'.)8. De Gramone. arundines recenter ceesas avidissime petit

vel aculeos spinarum. In talibus enim ita

diu volutatur, donec vulneretur in qua-

Gramon piscom quidam dicunt mari- dam sui pedis vena, cujus sanguinatione
num, qui prseter dispositioncm piscium macorari appetit : libentius enim prae cae-

oculum unum habet in supremo capitis, teris partibus in pede plagam recipit, et

quem semper habet apertum ut insidias hanc roceptam diligenter curat. Haec be-
prcecaveat. stia dorso est impenetrabilis, nisi forte
cum aqua madet. Ex cute hujus bestia'
hastee tornantur : quia vakle spissa est,

ut dicit Plinius.
39. De Hahanc.

Hahanc animal est marinum, omni- 61. Z)e Hiricio.

bus marinis gulosius, quod stomachum
distinctum dicitur non habere : prsedam
capit, et totus cibus ejus in pinguedi- Hiricius est piscis maris habens caput
nem convertitur : et ideo ultra modum et os inferius et exitum superfluitatum
ventre dilatatur. Hoc animal periculum superius contra aliorum dispositionem
timens, pinguedinem et pellem super animalium : suis spinis utitur pro pedi-
caput suum reduplicat sicut hiricius ca- bus, et cseteris piscibus est horrori : et,

put abscondens : et si multo tempore sicut dicit Plinius, carnos habet rubeas
causa timoris remaneat, parte carnium sicut minium.
suarum comesta sustentatur donec pe-
riculum abscedat.

62. De Hirundine maris.

)0. De Hippodromo.
Hirundo maris piscis est simillimus

volucri liirundini Est autom piscis in

Hippodromus bellua est aquatica, ut aqua natans : et tamen alis aliquando ele-
dicit Plinius, quam cum quinque croco- vatur ad aeris amoena, sod non diu volat,
dibs Scaurus Romanis iusibus intulit. nisi recidat in aquam.
Hic in Xilo flumine versus sequinoctia-
lem habitat, et in India prsecipue inveni-
tur. In terra autem nascitur, et in terra

et in aqua sequaliter valet est autom : 63. De Husone.

aliquando major elephante. Habet autem
rostrum resupinatum, ungues bifidos ut
bos, caudam tortuosam, dontes prurigi- Huso est piscis non squamosus in figu-

neos aduncos aprorum dentibus similes. ra sturionis, sed est pellis albse et lenis

i
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. S25

absqiie omni squama ot spina, et inveni-

tur in longitudine viginti quatuor peduni
quando perfectus est, minor invenitur se-
cundum quod ietate deficit nullum os : 06. De Kijlion.
penitus habet nisi in capite luco spinse
dorsi ubi cartilago est, quffi habet fora-
men magnum vacuum sicut terebello KijUon est animal cui contra omnem
sit perforatum a capite usque ad caudam, ahorum dispositionem animaUum liepar
et non sunt spinee in corpore ejus aUqusB, est in sinistro, et splen in dextro posi-
sed penna? ejus conjunguntur cartilagini. tum.
Caro ejus est in sapore carnis vituli in
dorso, in ventre est in sapore carnis por-
cini3e, et habet adipem immixtum pin-
guedini sicut porcus. Hunc piscem sturio 67. De Kylom.
confricando se ad eum agitat, ita quod
ssepe simul capiuntur : nec in aliis aquis
invenitur nisi in his quge dict^e sunt. Kijlom est de genere ostreorum, et
appUcatur lapidibus testa ejus est ut te-
:

sta vasis, sed est aspera muUum. Creatio

autem corporis ejus est sicut ex carne.
Gi. De Kalaorn. Sentit autem omne quod appropinquat
ei, et est solutus anterius, ubi habet duos
pedes, quibus ut manibus apprehenditpi-
Kalaom piscis est maris, cui contra sces super se transeuntes, quibus potest
morem ahorum piscium qui omnes plu- praevalere : et si transierit aUquis in
viis impinguantur, aqua pluvise est exi- quemnon potest, timens statim se con-
tiaUs : multa enini pluvia descendente trahit ad hipidem. Posterioribus autem
caicatur, et postea moritur, cibum non pedibus hipidi adhaeret, et orificium ejus
valens invenire. est in medio corporis ejus. Est autem
hoc genus ostrei duorum modorum :

unum quidem parvum, quod est salubre

prsecipue quando exsiccatur humiditas
63. De Karaho. ejus : et ideo venantur ipsum homines in
hieme, et sale infusum comedunt in aes-
tate contra calorem. AUerum autem est
Karaho idem quod locusta maris,
est magnum et aUiedine dislractum, et lioc
figuram habens kareban fluviaUs, sed est pestilens et dissolvit se comeden-
quantitas ejus est magna valde. Hoc tem.
animal gregatim se congregans et acies

ordinans pugnat cum aliis aciebus gene-

ris sui pro pascuis vel puUis vel fteminis.
Lutum autem et herbuhis comedit, et 68. De Lepore niarino.
ideo cum finditur, muUum de luto inve-
nitur in corpore suo.
Lepus marinus est muUiph'X quidam :

enim hirsutjie peUis pilo duro est in mari

Indico^ ut dicit Plinius, adeo vencnosus
ut in solo atlactu vomitum et dissoUitio-

nem stoniachi inducat : in nostro etiam

52G D. ALH. MAG. ORD. PR^ED.

mari est iioii ila vcnenosus. ITuic pisci gunt. Hic piscis habet antcrius duos pc-
siinilil)us(|uc ct aliis advcrsatur piscis vc- dcs, quibus cibum ad os porrigit sicut
ncnosissinius (|ui/>«.v//;tc//« vocalur : ])cr- locusta. Aliquod gcnus istius piscis est

forat cnini hicpiscis alios ut fcrro malo aspcrrimum et pugnax ct aciebus con-
vcncni, ct in tantum fui^iuiit ciim pisccs grcgalis congrcditur sicut karabo, ha-
quod a radicibus arborum inliguntur,
aiii, bens caput intcr pcdcs ct ventrcm.
eo quod non sit remedium scitum contra
morsum ejus.
Est autem aliis lcpus, qui capite lepori
similis est, reliquo corpore piscis est, et 71. Dc Lucio.
ille bonus est, rubicundse pellis et dur«
ct indigestibilis carnis, et dicitur quod

lepram gencrat, et hunc gornellum con- L^ucius piscis nolus est dulcis aqua^,

suevimus appellare. Et habct post caput rostro longo et magni rictus, ct fauces
quatuor pinnas : duas quarum motus est habcns undique dentibus plcnas. Hujus
secundum longitudinem piscis, et ilkc cibus sunt pisccs, ctiam illis qui sunt sui

sunt longce sicut aures leporis : et duas generis non parcens stomachum habet
:

quarum motus est a dorso ad ventrcm ita gutturi continuatum, quod aliquando
secundum profunditatem piscis, quibus ejicit eum aviditate gluttiendi piscem.

se elevat ante propter pondus sui capitis Quos autcm ceperit pisces, capite inte-

respectu alterius partis corporis sui. rius verso digerit, et aliquando parum
seipso breviorem gluttit piscem : ct tunc
capite interius verso et aliquanta parte
extra os dependente, paulatim digerit et
G9. De Lociista maris. attrahit partes piscis sccundum longitu-
dininem doncc totum digesserit.

Fcemina hujus piscis cum ova spargit,

Locustamaris est, quee Grsece karaho multum ad originem aquarum ascendit
vocatur, et, sicut alii gammari, latet propter dulcedinem aquarum quae con-
mcnsibus quinque in hieme : ct in vere venit ovis imperfectis, quae in aqua pro-
cl in autumno pinguescunt, cornibus pu- jectaincrementum debent accipere. Si
gnant, qui,e erecta prseferunt securaj : tamcn aliquando pisccm aspcree squamae
dum timent, inclinant ad latcra : per inveniat et acutse spinse sicut est porca,
acies congrediuntur, ut diximus : poli- hunc apprehenso capite devorat : sed si

pum tantum timent, quod juxta ipsum per caudam apprchenderit, gluttire non
positi moriuntur. potest, eo quod tunc et squama et spinse

in contrarium dispositai impediant : ego

tamen vidi et consideravi, quod cum pi-
scem capit, primo in ore pcr transversum
70. De Lolligenihus. dentibus perforatum diu portat, et tunc
mortuum gluttit.

Lolligenes pisces sunt, ut dicit Pli-

nius, juxta Mauritaniam non longe a Li-
xo flumine in Oceano morantcs. Hi sunt 72. DcLudolatra.
longitudinis quinque cubitorum, et na-
tantes ssepe efTerunt se extra aquam sicut
sagittae volantes, ct aliquando in tanto LAidolatra, ut dicunt, animal est ma-
numero, quod naves obviantes demer- rinum, quatuor habens alas, duas in fa-
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 527

cie, et duas indorso, quibus magua velo- quaudo onim in conjunctione concharum
citate fertur in omnem quem voluerit lo- iuveniuutur, aliquando in ipsis ostreis,
cum. aliquando inter lapides sub quibus ostrea
delitescunt qute ab Oriente veniunt sunt
:

meliores.
Contritse margaritse debilitati stomachi
73. De Lidigine. medentur, et caliditatem augent potatae
et comestse, et cor confortant.

Lidigo animal est marinum, quod

squamosum est, et profundum a?quoris
sectatur ut piscis, et cum squamis habet 75. De Megare.
pennas, et per illas elevatur in aere ut
avis : sed non diu voiat, quia ventos non
sustinens, recedit ad aquas quando ven- Megaris est piscis maris, ubi capitur,
tum senserit. non muitum reputatus : cum tamen re-
cens, melioris lit saporis, sed tamen sal-
sus longius defertur, ubi propter rarita-
tem magis desideratur.
71. De Margaritis.

Margaritx sunt de genere ostreorum, 70. De Milagine.

et durae testse, et habitant in conchis quse
colorem habent margaritse. Hsec ostrea
ad littus venientia, rorem cceli accipiunt : Milago piscis est, qui in signum Isetitise

et si ros matutinus lucidus sit, ct corpus quoties cessat tempestas, evolat super un-
ostreibene defsecatum, vigorosam et ele- das maris.
ctam ex hoc concipit margaritam et for-
mat bene rotundam, quae splendenti al-
bedine perfusa est sicut clarse lunse color.
Si autem ros sit vespertinus et tempus 77. De Monacho niaris.
nubium, et corpus ostrei defectum et non
purgatum, turbidam concipit et format
margaritam nec inventum est hactenus
: Monachum maris quidam dicunt pi-
in pondere excessisse dimidiam unciam. scem in mari Britannico aliquoties visuni :

Uniones ideo vocantur margaritse, quia est enim piscis in capitis craneo habens
duse simul inveniuntur ad plus una ta- : pcUem albam, et circa eam estniger cir-
men plerumque invenitur. Si ostreum culus sicut pili monachi recenter rasi :

dum conceptam tenet margaritam, in ti- sed os et mandibulas habet sicut piscis.
more fuerit ex fulmine vel grandine vel Hoc animal blanditur super mare cun-
alia de causa, margarita a rotunditate tibus, donec illiciat et in profundum de-
quasi deprimitur, et coloris sui speciem mergat, et saturetur de carnibus eo-
amittit : et primum mollis est in aqua et rum.
postea durescit in lapidcm. Per turmas
ostrea ad rorem hauriendum egrediuntur,
MargaritsB in aceto positse resolvuntur et
mollescunt.
Apud nos tripliciter inveniuntur : ali-
 )28 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
habcal tibias : et est sicul si octo serpen-
tes ad unum sint caput collij^^ati, et est
dc gencre malachic, ct dc ipso in ante-
78. De j\Io)iocerote. ccdentibus diximus, quod nidum con-
struit de lignis, et in ipso spargit ova co-
hsercntia sibi ad quantitatern nucis, et
J/oy/ocfro^pisciscstmaris, cornuunum postquam ioverit ea, dividuntur et fmnt
in frontc gcstans, quo pisccs et naves ali- multi parvi polipi. Ficmina hujus piscis
quas potcst pcrforarc : sedcst animal pi- brcvius habet caput quam masculus, et
grum, ita quod ea qua^ invadit, elTugere cum fovet, efficitur dcl)ilis, co quod non
possunt. cibatur. Hunc polipum timet karabo qui
estlocusta maris, eo quod vincit eum as-
tutia ct vigore.

79. De Mugilo.

82. De Mulo.
Mugilus est piscis dcrisibilis, eo quod
capite absconso totum corpus putat late-
re, in hoc convenientiam habcns cum Mulus piscis est, quem non gignit nisi
asino. Est autem piscis vclox in flumini- septcntrionalis Occanus in ea parte ubi
bus aBstate concors cum lucio proptcrci- vergit ad Occidentcm, ct cst multorum
bi abundantiam hicme vero proptcr
:
modorum quidam cnim cibatur alga et
:

ejusdem defcctum pugnans cum eodcm. ostreis et limo, et illc non est ita nobilis.
Quidam autem cibatur his quse in sereno
in littoribus nascuntur, et est varius, ct
ille valde delicatus est ct nobilis.
80. De Mullo.

Mullus piscis est, quem Gallice mul- 83. De Murenis.

lectum, Germani vocant A«rG?erem ; etest
piscis lati capitis in craneo, ct palmi et
dimidii, ct dulcissimae carnis : unde di- Muroise sunt pisces noti, similes ser-
citur mullus quasi mollis, quia tener est pcntibus in anteriori corporis, scd a medio
et dulcis. Minuit autcm cibatus libidincm, corporis usque ad fmem similes sunt an-
et hebctat oculos : et qui ssepe comedit, guillis, ct ab illo loco usque in finem
cum piscem redolet : et si in vino hic caudae totum corpus per latera circum-
piscis necctur, hoc vinum bibitum aufcrt positumcst pinnulis. Os autemhabent ad
\\m desiderium et hoc facit etiam an-
: sugendum humiditates, et non ad masti-
guilla in vino necata. candum : et ideo falsum cst quod dentes
extra os habeant sicut karabo et gamma-
rus. Falsum ctiam est, quod non sit nisi
murena foemina, et quod a scrpente con-
81. />e Multipede. cipiat, et quod serpens evocet eam de

aquis sibilo, et tunc evomat venenum, et

coeat cum eadem. Cum enim totus hu-
Multipes piscis est, qui Grsece poHpes mor naturalis serpentis vencnum sit,

vocatur, eo quod multas, hoc est, octo sicut non potest evomere naturalem sibi
 :

LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 329

humorem, ita non potest evomere vene-
num. Nec murena extra aquam vivere
aqua et ideo
potest, sed serpens vivit in :

fabula est quod dicitur. 83. De Murc marino.

Hic piscis murena est in aquis Galliae
et GermanicB. Sed in Germania Orientali

inveniuntur tria genera murenarum. Mus marinus exit de aqua, et faciens

Unum quidem valde parvum in Danubio, foveam ovat in terra, et operit ea, et post
quasi calami quantitatem ct palmi longi- trigesimum cum exierit foetus, revertens
tudinem non excedens. Alterum autem effodit partum, et secum ducit in aquam.
majus illo invenitur in aquis septentrio- Fcetus auteni primo est caecus, et post
nalibus, quod est longitudinis pedis et illuminatur.
dimidii ad plus, et habet novem guttas
in corpore juxta caput ex utroque latere,
et ideo ab incolis novem oculi vocatur.
Tertium est magnum ad spissitudinem 8(». Dc Naso.
bracliii hominis, et ad longitudinem cu-
biti vel amplius, et non habet ocuios.
Hic piscis dulcis, non autem sanus est Nasus ^i^ds est in Danubio et aquis in
et cum comeditur, calidis speciebus est Dunul)ium Ihientibus, et est sicut mona-
condiendus et forti vino. Hic piscis spi- chus, sed magis tenuis, et spissum hal)et
nas non habet, sed cartilaginem loco spi- valde nasum.
nae dorsi. Est autem aequalis valde corpo-
ris, et ideo diu vivit in partes divisus.

87. De Naucilio.

84. De Muricihus.
Naucilius, ul dicit Plinius, bellua est
marina, valde mirabilis : haec enim in
superliciem aequoris pervenit, et ibi se
Murices sunt ostrea queedam conchilia exonerat emissa per iistulam omni aqua,
quae in ortu Canis latent, in aliis certis ut facilius naviget, postea duo prima re-
prodeunttemporibus. Haec ostrea in vena torquet brachia, et interea extendit mem-
candida quam humorem gestant
habent, branam nimicC tenuitatis : caeteris autem
pretiosumad tincturam, quem cum mor- brachiis subremigat, et in medio se cau-
tuffi sunt non habent : quia, ut dicit da gubernat, et sic ad auras liberas navi-
Plinius, cum vita evomunt succum. gat.
Musciamus Philosophus testatur, quod
cum navis onusta pueris castrandis iret
ad regem Periandrum, murices adhaeren-
tes navi fixerunt eam, et stare fecerunt 88. De Nereidi/jus.
immobilem, sicut navem ilgere diximus
eschinum.
Nereides, ut dicit Plinius, sunt marina
secundum aliquid formam hunianam
praetendentia etcum uu)ii oportet, plan-
:

gunt el cjuhinl, ita quod ab incolis au-

diuntur.
34
 530 D. ALH. MAG. OUI). PIl/ED.

80. Dc Orcha. 9.'}. De Pcnia.

Orcha, ut dicil Plinius, animal est ma- Pcrna animal est marinum de genere
rinum ingens, nullius figuram nisi im- concharum, et est croceum valde magnae
mensse carnis re[)raes(>ntans : et lioc ani- quantitatis, et interipsas conclias existens
mal })ugnat cuni Lalcnis prsegnantibus vescitur vellere fulvo et julilo valde pre-
vel fotis vel etiam vitulis earum, acutis- tioso, et fiunt inde ornamenta vestium et
sinius dentibus et morsibus lacerans eos. peplorum pretiosa.
Illse autem resistere non valentes ad pe-
lai;us confugiunt. Orchae autem se op-
ponunt et eas invadunt aut cogunt, ita
quod illidunt se lapidibus, aut urgent se 9i. Dc Pistre.
in vada arcta, in quibus infiguntur et
moriuntur.
Pistris animal marinum est magnum
valde, ut dicit Plinius, in Oceano Gallias
attingente aliquando inventum. Hoc ani-
90. De Ostrcis. mal aliquando se elfert supra mare in
modum altissimai columnse, ultra vela
navigantium apparens, et aquam ingen-
Ostrex, ut dicit Plinius, species sunt tem spargit, ita quod in pavorem verlit

concharum, quibus cancri lapides inji- navigantes.

ciunt, et carnes eorum devorant, sicut
superius diximus.

93. De Platanistis.

91. Z)e Pavonc maris.

Platanistse, ut dicitPlinius, belluee sunt
marinse, quse in Gange fluvio Indiae na-
Pavo maris est piscis collo et dorso scuntur, et in mare veniunt, et rostrum
optimis coloribus pictus sicut pavo. habent delphini, et caudam habent se-
decim cubitorum longitudinis. His sociae
sunt belluse quas stacias vocant, brachia
bina habentes, quibus tanta inest forti-
92. De Pectine. tudo, ut elephantes in aquam intrantes
infestent, et eis proboscides abrumpant.

Pecten in mari est piscis rotundus. Hic

piscis temperamentum diligit, et excel-
lentes passiones in sestu vel frigore non 90. Dc Polipo.
sustinet : et, ungues ejus
ut dicit Plinius,
sicut ossa lucent de nocte et hoc fa- :

ciunt apudnos ossa piscis qui dicitur mu- Polipus est animal marinum, quod
roica. Latine vocatur niultipes, de quo plurima
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 531

dicta suiit : sed hic Plinius addit, quod pinnarum ventris. Mas hujus piscis sub
tantarum viriuni aliquando efficitur, quod gutture rubeus est, foemina caret rubedi-
lioniinem rapit de navi : et dum fovct ova ne, squamas non habet de quo piscato- :

sua, quasi de seipso cameram facit : cum res dicunt,quod per se generatur et ge-
conchis pugnat, ex lapide apprehenso
et nerat omnespisces alios, inducti per hoc
umhram sibi faciens incautse injicit con- experimenlum, quod in hacunis novis sta-
chae, et sic conclusionem interdicit et de- tim primo anno inveniuntur, et post illos
vorat ostreum. Cum ipso, ut ab expertis sequentibus annis omnium aliorum
audivi, pugnat dentrix sivc dentatus et : piscium varietas absque piscium imposi-
dum extra foveam extraliere non valet, tione.
fluctuat dentatus ante os antri, ac si sit

mortuus, quod incautus videns polipus,

ad cum extendit unum brachiorum ut at-
tractum devoret, quod brachium subito 9U. De Purpuris.
mordet dentatus. Polipus etiam quando
est in angustiis, comedit brachia sua, et
recrescunt ea. Pohpus etiam sugit foetida Purpurx, ut dicitPHnius, conchse sunt
valde. marinse, plerumque septenis annis viven-
tes, quse latent in ortu Canis triginta die-
])us.Verno autem tempore et per rorem
haustum liquorem pretiosum ore salivant
^l. DePorco marino. quasi spumando. Hse conchee infra an-
num debitam complent quantitatem : et

si annum ad del)itum
ante crescant, hu-
Porcus marinus est piscis esibilis, ut mor quem concipiunt, non valet : et ideo
dicit Plinius, porco in magna parte si- purpurarum leguli confringunt eis con-
milis. Capite enim similis est porco, lin- chas, impediendo ne crescant subito. Li-
guam ut porcus solutam habet : membra quor quem emittunt, est quo purpurse re-
etiam interiora corporis et costas dispo- gum tinguntur, et hic est ut rosa nigre-
sitas habet ut porcus. Tota fere caro ejus scens. Purpura femiviva reddita mari,
transitin pinguedinem et crassitudinem : convalescit et vivit. Foetidis autem odo-
voce tamen diflert a porco. In dorso ejus ribus delectatur et allicitur.
quaedam spina' sunt venenum efficacissi-
mum habentes : sed fel eorum est reme-

dium contra puncturam spinarum illa-

rum. Hcec animaha labore maiino victum 100. De Pijna.
conquirunt. In fundo enim maris fodiunt
terram sicut porci, et ideo illi non sunt
quos nos porcos consuevimus appellare, Pyna similiter est concha : et dicit

de quibus superius. Plinius, quod hse conchae pares ambulant

mas et ftEmina : sed veritas se liabet,

quod in talibus non est mas et fcemina,

neque etiam coeunt. Haec concha se ad
98. De Pungitio. ligiam aperit, et incauti pisciculi intran-
eam, pastus gratia concluduntur
tes in et

consumuntur pastu pynae.

Pungitius pisciculus est omnium pi-
scium minimus, qui lanceolas habet duas,
unam hinc, et aliam inde iu radicil)us
532 D. ALB. MAG. ORl). PR^.D.

scis delicalus esl el leuerae et dulcissimae

Ccirnis.

101. Dc /imia marina.

lOi. De Salmone.

llana marina est de aquatilibus, lia-

bens cornua sub oculis et spinas in ciliis, Salmo piscis est tam in mari quam in

et profundata in luto turbat i[)suni, et fluniinibus inventus, sed in stagnis non

pisces incautos cornibus dictis et spinis invenitnr. Optimum omnium piscium

confodit et devorat. antiquitus dicit esse Plinius, et maxime
in Aquitania. Nunc autem melior esse
probatur in ]{heuo, et preecipue in Colo-
nia efficitur culjiti et dimidii vel duorum
102. De Raydieis. cubitorum, et spissitudinem accipitpalmi
et amplius.
Piger piscis est, sed fortis : ubi obsta-
RaychsR quse raie Gallice dicuntur, pi- culum relis vel piscis invenit, caudam ad
scessunt de pectinum genere rotundi, ita os applicans et se in circulum inflectcns

quod cubitum vel duos cubitos aliquando transilit : carnes habet rubeas pingues et
habent in latitudine ettantumdem in lon- dulces, sedm ultum satiantes et graves.

gum caudam habenl longam, et in hac

:
Cor ejus de corpore extractum, diutissime
pinnulas acutas ad natandum ocuk^s : omnium cordibus aniraalium movetur.
horribiles, et os quasi in loco ventris tur-
pissimum : carnes habent duras et indi-
gestibiles : nec sunt appretiatai in cibum,
nisi in locis ubi ipse piscis rarius inve- 105. De Salpa.
nitur : ibi enim propter raritatem deside-
ratur.
Salpa piscis est marinus obscoenus et

vilis, ut dicit Plinius. Ilic numquam de-

coqui potest, nisi prius fustevel ferula sit

103. DcRlwmho. fortissime contritus et verberatus.

Rhombus est piscis in mari Italise et

GrsecicB abundans, et est de genere pecti- 100. De Scauro.

nis totus rotundus quasi circulus pinnu-
lis circumpositus : et in parte nigra pi-

ctus est rubeis ungulis et maculis, etilla Scaiirus piscis delectabilis est, qui so-
superticies tota est plena spinis acutissi- lus ruminat inter pisces. Hunc piscem
mis, et recurvis aliquantulum anlerius, et dicit quidam non multos et serratos
hic piscis piger est ad natandum propter dentcs habere : et ideo ruminatione in-
sui corporis latiludinem. Demergitur au- digere, licet ha'C non sit causa rumina-
tem in fundo et turl)at aquam, et pisces tionis. Dicunt etiam hunc Romam de
qui accesserint, incautos confodit, ita longinquis partibus allatum in Tiberi
quod etiam velocissimum piscem mugi- esse multiplicatum. Hic piscis fertur esse
lum in ventre habere invenitur. II ic ni- ingeniosus, ita quod gurgustiis vel reti
 LIB. XXIV I)E ANIMALIBUS, TRACT. UN. 533

captus caiida percutiendo vimiiia am- durus, utforro ot clialihe vix possit in-
pliat, et ut exeat retrograde nititur, cujus cidi.

couatum ore caudam trahens dicitur ju-

vare exterior scaurus si forte afTuerit.

110. DeScylla.

107. De Scolopendra. Scylla similiter poctsB monstrum ma-

rinum esse perhihent, in mari quod Ita-
liam tangit ssepius apparens. Hoc idem
Scolopendra piscis maris est similis virginis figuram ssepius hahere dicunt,
terrestri animali, quod centupes vocatur. sed rictum oris maximum, et dentes acu-
Hic hamo devorata omnia quffij devora- tissimos : propter quod nv/Ali, hoc est,

verat evomit, et tunc hamo sequestrato caput cunis appellatur. Uterum autem
resorhet. habet bestialem et caudam ut delphinus,
et carnihus delectatur, et homini maxime
dicitur esse inimicum.

08. De Sco?'pione.

111. De Sepia.
Scorpio maris est animal scorpioni si-

mile : manum enim tollentis percutit : et

dicunt quidam quod si decem cancri Sepia piscis est de genere malachie
colligati in maris locum aliquem projecti notus. Mas hujus piscis varius, et nigrior
fuerint, ad locum illum omnes scorpio- est, et constantioris carnis quam foemi-
nes congregari ovat autem in vere primo,
:
na. Foemina tridente percussa, mas au-
et secundo iterum in autumno. xiliatur ei : sed mare percusso, foemina
fugit. Cum in timore est piscis iste, hu-
morem nigrum ex se etTundens, aquam
turbat. Et hic humor, ut dicunt, in lu-
109. De Seuatuia. cerna positus, si lumon in ea accendatur,

facit circumstantos vidori /Etliiopes.

piscos bini natant mas et fcemina,
Ili

Scuatina piscis marinus est, quem et omni tempore ovant et fremina ova ;

Germani eatulani rnaris vocant. Hic fundenle, mas lac desuper spargit. Ova
quinque pedes hahet in longum et cau- ejus dura sunt et complentur noctibus
dam monopcdalem. Ilic piscis in limo quadraginta.
absconditur, et improvisos intorficit pi- Coetci'ura multa in anteliabitis de natu-
sces. Cutem enim ]iabet ita asperam, ut ra hujus piscis dicta sunt '
, et ideo haec
ea cum sicca fuerit ligna et obora polian- qu;e dicta sunt, sufficiant.
tur. Pilus vero ejus niger est et brevis

similis aristis herbse fuHonum, et adeo

' Cf. IV de Animalibus, tract. i, cap. \ ; el, XITT, tract. ii, cap. 6.
lib. VIII, tract. iii, cap. unico ; et etiam lib.
 :

534 D. ALB. MAG. OUD. VWA^.D.

112. De Serra. 1 1.*). Dc Sola/i.

Serra osl niarina belliia ingens corpore, Solaris est piscis, qui in sole ripis flu-

pinnas hal)ens latissinias el alas imnia- minum se exponit lil)entcr : caj)ut habet
nes. llffic bellua cum viderit navem veli- magnum, orilicium latuni, cutem nigrnm

licantem in pelago, elevatis alis in con- et lubricam sicut est culis anguillffi, he-
trarium vclificare contondit, lassa delicit, par esibile et dulce : et cresrit in longi-

et submissis alis ponderc proprio fertur tudinem et vastitatem corporis cum diu
in profundum ad locum ubi prius erat. vixerit, quia tardins quam caeteri pisces
accipit incrcmentum.

113. De Setra.
116. De Sparo.

Setra minor bellua est marina, ut di-

cit Plinius, quse caput habet cristatum
Sparus piscis estmarinus a telo missi-
durum sicut serra dentatum, et subtus bili rusticorum quod spargitur quando
natans navibus secat easdem, ut intrante jacitur, sic dictus, eo quod habeat hujus

aqua mersis hominibus cadaveribus eo- instrumenti figuram.

rum satietur.

117. De Spongia.
114. De Sirenibus.

Spongia marinorum est, quse multo-

Sirenes secundum fabulas Poetarum rum estgenerum, sicutin antehabitis di-

monstra sunt marina, superius figuram ximus : et conveniunt cum animalibus in
mulieris longis mammis et dependenti- motu contractionis et dilatationis, et

tibus foetum lactantis, facie horribili, qusedam eorum immobiles sunt a saxis
crine longo et soluto : inferius vero aqui- et si abrumpantur a radicibus, recre-

linis pedibus, et superius alas habentia, scunt, Queedam autem sunt mobiles de

et retrocaudam squamosam, quee crigi- loco ad locum. In aquis turbatis melius

tur ad natandum et apparentes fcetus
:
vivunt, et in puris putrescunt, et ciban-
exhibent, et sibilos quosdam dulces tur limo ot piscibus et ostreis.

emittunt, quibus audientes soporant, et

soporatos dilaniant : sed sapientes auri-

bus obturatis transeunt lagenas vacuas
quibus sirenes ludant donec navis per- 118. DeStella.
transeat objicientes.

Stella piscis est in mari Occidentali iu

figura stellae formatus, cujus caro inte-
rius est mollis, extra autem est dura. De
 LTB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 535
hoc dicitur, quod igneum in se calorem
habet : quia quidquid devoraverit, mox
in ventre ejus ita coctum invenitur sicut
bis coctus panis. 121. De Sturito.

Sturitus a.mmsi\ est marinum, medium

119. Dc Sthicls. inler plantam et animal, quod est sicut
stella pentagonum, ruli corii, et in me-.

dio habet rimas quibus trahit nutrimen^

Stl/icl animalia sunt aquatica, in Nilo tum et ita excitat libidinem, quod san-
:

natantia crocodilis similia : sed sunl mul- guinem ejicit per coitum, nec tamen con-
to minora et contractiora. Ilorum carni- cumbens adhuc coitu satiatur, nec medi-
bus infecta pocula vim veneni exstin- cinam habet libido nisi per succum la-
guunt. Preenuntiant etiam tempestates ctucee bibitum.
antra sua intrantia, et ostium ab oppo-
sito venti illius qui flaturus est aperien-
tia, et cauda villosa quam habent, fora-
men quod ad ventum respicit obturan- 122. De Sumo.
tia.

Sumus est piscis miro modo sollicitus

circasobolem foemina enim in triduo
:

120. De Sturione. ovationem complente, mas ova quinqua-

ginta custodit diebus : et omne animal
quod appropinquaverit, quserit supe-
Sturio piscis notus est, quem Antiqui rare.

storam vocaverunt. Est autem piscis

longi nasi et magnus ad longitudinem
novem pedum quando completus est, et

est rotundus in modum clavi, et tres 123. De Testeo.

habet denticulorum in pelle pungentium
per corporis longitudinem : os habet ad
sugendum polius quam ad manducan- Testeum animal est marinum quod
dum : et ideo in ventre ejus nihil cibi pellis duritie testeum appellatnr. Hoc au-
invenitur grossi, sed humor viscosus tem adeo spissam ex maris salsedine
quem sugendo accipit : carnes habet al- contrahit pellem et duram, quod calor
bas et dulces, et non habet ossa nisi in naturalis interius per poros respiraculum
capite : pinguedinem habet croceam, et habere non valens, causa est inlirmitatis
hepar habet : magnum et adeo dulce, animalis istius : et tunc petit aquas dul-
quod nisi felle suo temperelur prse dul- ces, in quibus subtiliata pelle pristinae
cedine generat abominationem. restituitur sanitati, qua potitum animal
iterum redit ad aquas maris, in quibus
pellis inspissatur : et sic saepe commutat
seipsam, tamen ex mari non potat nisi
aquas dulces quse influunt mare, sicut
olim in hac scientia probavimus per vas
testeum in aqua positum.
5;^G D. ALB. MAG. ORD. VWMD.

12k De ^^estudi ne. 1 2"). De Torpedine.

Testudines habet Indicum mare, ila Torpedo piscis est quem stupefacto-
latas testas habcntes, quod liominibus rem in praeliabitis libris nominavimus.
sufficiunt ad hospitia paucse earum in Hic in limo occultatus pisces acceden-
tecto positse. Aliquando etiam in testis tes corripit et devorat, et tangcntem
iliis navigatur inter insulas quasi in cym- quantumcumque celeriter retrahit, stu-

bis. [)efacit, quod unus de sociis nostris

ita

Hae testudines sic capiuntur, ut dicit extremitatc digiti tantum pungcns, teti-
Plinius : in fervore enim solis gauden- git cum, etinfra dimidium annumloturis

tos, toto dorso non tectse natant in maris calidis et ungucntis vix a brachio sensum

superficie doncc ita cxsiccantur, quod rcfccit. Dicunt ctiam Plinius et Isidorus

mcrgi non possunt, ct tunc invitae natant quod hasta tactus stupefacit manum, et

donec manibus accipiuntur vidcntium. auree flantes ab eodem stupcfaciunt ad-

Dicunt etiam aliqui, quod nocte ad pa- stantcs : hcpar tamcn habet tencrrimum.
stum testudincs illse cgrediuntur, et satu-
ratae obdormiunt in superficie aquae na-

tantcs et tunc plurimis ob capturam

:

congregatis trcs adnatant ad testudinem, 120. De Tortuca.

quorum duo apprelicnsam convertunt
concham, ita quod in tcrgo jacet os-
treum tertius autcm laqucum injicit ca-
:
Tortuca maris est id quod vulgus mi-
piti vel membro quod cst loco colli, et litem vocat in Germania, et est disposita
residui qui in litiore stant, trahunt ipsum sicut tortuca terrestris, nisi quod valde
ad terram. magna cftlcitur : aliquando cnim octo
Tcstudo autem haec magna sicut et cubitorum invenitur, et scutum dorsi
parva dcntes non habet, sed rostri mar- ejus quinquc cubitorum, crura longa et

gines habet acutas, ita quod supcrior digitos et ungues fortiores habet quam
mandibula ejus clauditur infcriori sicut leo, tres homines invadere non formi-
pyxide : et dicitur tanta csse oris ejus du- dat : sed si in dorsum ponatur, invalida

ritia, ut etiam lapidcs comminuat. efficitur, quia surgerc non potest.

Dicit ctiam Plinius,quod hsec anima-
ha coeunt pecudum more, et quod foemi-
nae non de facili coitum sustinent donec
masculus adversse foeminse festucas in 127. De Trehio.
ore posucrit. In terram cgressa ovat ova
ovis anseris similia, ct facit ccntum vel
amplius, et ilhi fodit in terram extra Trebius est piscis niger ffistate, candi-
aquam, et aliquando pectore jacet no- dus in hieme, ut dixit Plinius, sed in
ctibus supcr ca et ideo quidam dicunt
: Oceano efticitur major et cum pedalis :

ea visu fovcrc, quod tamen est falsum. cst,pingucdinem habet quinque digito-
Foetus autem anni spatio educunt et in- rum qu9e sale condita aurum ex aquis
ducunt in aquam. quamvis in profundissimos puteos deci-
derit, extrahit, ct dc fundo facit fluctuarc.

Hic piscis ex alga nidum construit et in

 :

LIB. XXIV DE ANIMALTBUS, TRACT. UN. 537

iiidoova parit et cum magnus : est in ctore dependentibus fcetus lactantes, ut

Oceano, acutissimo rostro naves perfo- dicit Solinus. Dicit etiam, quod tygrius
rat. quidem in Ponto nascitur, eo quod aquas
caeteris maribus babet dulciores : et si

flumina intrat, dextro latere intrando,

sinistro exit.

128. De Tndhis.

TnitJwe sunt pisces fluviales iii bis tor- 13L Z)e Vacca niarina.
rentibus fluviis qui cum impetu ruunt
de montibus, squamas et carnes rubeas
habent in aestate ut salmo, in liieme sunt Vacca animal est marinum validum et
albescentes et minus sapidse, maculas in iracundum ct injuriosum. IIoc animal
dorso liabent croceas et rufas et nigras. non ovat, sed facit partum sibi simifem :

ad plus autem facit duo, swpius tamen

unum, quem secum ducit quocumquc
vadit, quia valde diligit eum. Mater au-
129. De Tunallo. tem decem mensibus impraegnatur et :

ipsum animal afiquando centum triginta

annis probatum est vixisse per caudee
Tunallus piscis est qui ex flore no- ipsius amputationem.
men habet : tunum enim flos vocatur.
Est autem piscis marinus specie pulclier
et sapidus, et sicut flos fragrat, et cor-
pore odores bonos adspirat. 132. De Verich.

Verich piscis vufgariter vocatur, quod

130. De Ttjgrio. Latine aristosius dicitur proptei' innumc-
ras aristas quas caro ejus in se habet. Est
autem piscis in cibum parvus et vilis.

Tygrius animaf est marinum. Hsec Hoc autem modo capitur : tendunt
caudam liabet
bestia fatitudinis cubito- longitudinem aut per trans-
retia aut per
rum duorum fo^tum : facit in mari, et versum aquee, et ante retia instrumen-
numquam in terra : in terram tamen exit tum quod est in figura arcus natans
ad pastum : dextra ripam intrat, et exit super aquas, et in supcriori ejus cum
ad sinistram : et iioc contingit, quia ocu- voia pulsans, ad cujus tinnitum piscis

lo dextro mefius videt quam sinistro. gn^gatim convenit et incidit in rete.

Fiante aquilone iibentius exeunf quam Ilic piscis in coiore et ligura est sicut

alio tempore. halsa, prseter hoc quod hamos aristales

Piinius dicit, quod navem inscquun- in carne spinales plurimos habet, ac si
tur curiositate videndi vcla, et Iioc stu- totus plenus sit spinis acualibus iu car-
pore tantum quod tridente
detinentur, ne.
in eos jacto vix fugiant. In hieme latent
ultra modum impinguantur, ita quod
tertio anno vel quarto plerumque mo-
riantur. In iEthiopia tygrii besticC sunt
colore fusco, et duabus mammis a pe-
338 1). ALB. MAG. Olin. PR/EI).

133. De Vcnjiliadibns. 137. De Zilijron.

Verijiliadcs, ui dicil Plinius, pisces Zityron aniiual maris esse dicunl,

sunt in duabus lacubus Italiie, Lario vi- quod Anli([ui niililcni vocaverunt, ctma-
delicet et Urbatiano, in radicibus Al])ium
gnum ost ac fortissinmm hoc animal : in

effusis : tantuni vergiliaduin stellarum anteriori parle quasi armali militis prae-

ortu apparent, et omnibus aliis tempori- fert figuram. Caput enim quasi casside

bus latent. Hi pisces pulcbras habent galealum est ex cute rugosa et dura : et

squamas acutas ut clavi : in capite au- a collo ejus quasi dependens est scutum
tem parvi, et postea in caligarum modum longum, et durum, et lirnmm, valdeca-
dilatantur. vum inferius. Venee enim et nervi quasi
de collo ejus et de spondihbus procedunt,
quibus hoc scutum alHgatur, et est scu-
tum forma triangulum. Anteriora crura

134. De Viperis marinis. habet quasi brachia longa et fortia valde

et hifurcata : et his validissime pugnat :

et cum capitur, vix nisi malleis occiditur.

Viperse marinse pisces parvi sunt lon- In mari Britannico hoc animal apparuit,

gitudinis cubitalis, cornu parvulum ge- et est de genere tortucarum.

stantes in fronte, cujus percussio est mor-

tifera : et ideo piscatores huic pisci dum
capitur, caput amputant et suffodiunt in
arena, et aliud usibus hominum in ci-

bum reservant. 138. De Zydeath.

Zydeath animal dicitur esse marinum,

133. De Vidpihus marinis. forma mirabile, sed innocuum. Caput
enim habet ut equus, sed minus corpus :

vero draconi habet in omni parte simile,

Vulpes marinse pisces sunt, ut dicit caudam longam, sed proportione corpo-
PUnius, qui hamum aliquando gluttiunt, ris sui gracilem : et est tortuosa cauda

sed aitractum usque ad chordse inhrmio- sicut serpentis. Totum corpus suum di-

ra abscindunt, et ita non capiuntur. versimode coloratum est. Loco alarum

pinnas habet sicut piscis, et movetur de

loco ad locum natando.

136. De Zedroso.

139. De Zysio.
Zedrosus bellua est maris de genere
cetorum in mari Arabico, ex quorum
ossibus fores in palatiis et tigna fiunt. Zysius cst animal maris, nulli alii si-

Ossa enim ejus quadraginta cubitorum mile, maximum et ingens de genereceto-

longitudinis inveniuntur. rum :caput habet monstruosum, os pro-
 LIB. XXIV DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 339

fundum valde, oculos horribiles : in toto sunt, el hic inductae proprietates eorum
corpore nulli alii simile animali. et natura' et mores sufficienter descri-
bunt, quibus animalibus superius Arabi-
Ilaec de aquatilibus dicta sint. Ilsec enim ce vel Grsece nominatis conveniat quae
cum his que jam in antehabitis diximus hic posita est animalium descriptio et :

sufficere possunt ad naturas eorum cog- tunc scitur cui convenit et nomen. In-
noscendas : et prieter ctetenis iitilitates super et in hoc inveniuntur summatim
qufE ininductis animalibus consideran- cuilibet aptata qua? in pruicedentibus
tur, nominum Arabicorum et Graecorum sparsim et communiter animalibus deter-
in prfficedentibus positorum multa cogno- minata sunt inesse.
sci possunt : haec enim Latine nominata
 DE ANIMALIBUS
LIBER XXV.

TRAGTATUS UNIGUS.
Be Serpentkim natura primo in communi, secundo in
speciali.

In lioc libro vigesimo quinto Anima- men super ea : et hoc convenit omni ser-
lium de serpentium natura disserendum penti qui verc serpens est sed non conve-
:

est, qui in multis in compositione corpo- nit ovantiljus ova testata siciil lacerta fa-
ris cum aquatilibus conveniunt. Ossa cit : quia in talibus oportet quod semen
enim non habent sed spinas sicut pisces, projiciatur in matricem antequam ovum
et squamas in ventre habent serpentes, testam accipiat : quia in egressu semen
quibus loco unguium, et costis loco cru- cadens super ovum testatum, non
rium in ambulando sive rependo utuntur. prolicit, eo quod non pertingit ad in-
In coeundo autem non hal)ent testiculos, teriora. Sicut ergo [)iscis ita et ser-
neque veretra, neque vulvas, sicut ne- pens ovat ova incompleta, quir com-
que pisces, sed vias habent seminis plentur tactu inasculini seminis sicut et

et ovorum sicut pisces, hcet modo ova pisciuni : et ideo matrix serpentium
piscium non commisceantur sexus a})- :
longa esl sicut matrix piscium, et ova
pHcantur enim serpentes ad invicem continuo exitu in coitu emittit sicut ct

conjungendo vias seminis et ovorum pisces.

tamquam sint unum corpus et duo Cor autem serpentium sub capite est
capita, et in hac applicatione fcEmina statim sicut el in pisce, et uon est [)yra-

emittit ova sibi per humorem viscosum midale directe sicut nec in pisce, sed est
adhaerentia invicem, et mas etTundit se- simiie reni. Linguam autem habet ser-
512 D. ALli. MAG. ORl). PR/ED.

pens non ut piscis lij^^atani, scd lon^Mm cilur vcncnosum si serpcns cst veneno-
valde el bifurcatum et nigram valde, et sus : et hcet bibat, non tamcn habet vcsi-
mullum emittiL eam ex ore suo. Et qui- cam : et ideo parum bibit, ctpaucas emit-
dem magni et parvi serpentes habent he- tit supcrfluitates siccas, eo quod comedit
pata : sed magni hd habent supcr hcpar, parum de sul)stantia, sed exsugit humi-
ct parvi felhi sua habcnt super intcslina. dum quantum potest ct ideo splen ser- :

Et causa Imjus est, quia in piscibus ct pentiuin est parvum, quia de terrestri

serpcntibus parvis hc[)ar non cst conti- parum accipiunt : ct liumor naturalis est

nuum, scd divisum secundum divisioncm multus, co quod multum suguut de hu-
intestini : et ideo etiam vas choleree ul)i- mido.
que adesse oportuit, ne chok'ra in i})sis Scrpentcs multi non omncs hieme la-

generata complexionem destruerct. Ocu- tent et dormiunt quoniam falsum est :

li autem serpentis a principio nativitatis quod dicitur omnis serpens esse frigidus
sunt humiditatis incompletae, cujus ma- per nuturam suic complexionis. Unde

jor pars est in capite non adunata ad. lo- serpentes calidse complexionis non dor-
cum oculi : et illa quse est in capite, est miunt : qui autem hieme dormiunt, ma-
spiritus formativus et formativa virtus cerantur, ita quod laxatur pellis eorum :

oculi ct ideo si pungantur parvi et jam nati

:
et dum evigilant, illam exuunt, solventes

serpcntis oculi, recrescunt propter eam- eam primo in facie, et deinde per arcta
dem causam. Cauda vero serpentis gene- cavernarum se impingentes exuunt eam
ratur maxime de humido cibali, sicut et a toto corpore suo : et sic rcdit ad ser-

cauda lacertae : et est corpus ejus simile pentem qusedam juventus ejus sicut ad
ei quod non indiget diversitate spiritus genera gammarorum et ad gencra avium
formantis, et virtutum formantium varie- sc mutantium.
tate : sed formatur unum membrum cx Est autem non silentio prsetereundum,
alio sibi simili : et idco cauda serpentis quod in frigidis locis minus inveniuntur
abscissa, iterum recrescit sicut et cauda serpentes et alia venenata, quam in aliis

lacertsBet in omnibus similium com-

:
locis. Unde in Ilyberniarum quadam in-
plexionum membris et animalibus istud sula serpentes non vivunt. IIoc autem
invenitur, nisi membra principalia quse ideo est, quoniam talia aut pauci aut
figura et virtute diflerunt ab aliis, fuerint nullius sanguinis existunt, ct in locis fri-

amputata, sicut est caput, cor, stomachus gidis congelantur humiditates eorum et
et hepar, hujusmodi et hsec quidcm
et :
inspissantur, et ideo moriuntur :et non

de compositione corporum serpentium generantur ibi, quia locus contrarius est

universaliter hic, quamvis etiam in an- generationi eorum. In locis autem cali-
tehabitis libris ista sint ostensa. dis spissus eorum humor subtiliatur et

Amplius autem scrpens collum non ha- tcrminatur per digcstioncm ad vitse spi-

bet sicut nequc pisces sed hoc habct :

ritum : ct ideo in illis prollciunt. Signum
proprium, quod caput convertit toto alio autcm hujus cst in Nubia et in India plu-
corpore immobili et hoc oportuit ei dari, : rima talium csse animalium, et in ma-
ut longum corpus ejus quod trahit, retro ximas quantitates proficere, et venena
se possit adspicere natura enim facit : eorum esse in talibus locis nociviora
quod melius est in omnibus. quam in locis frigidis, nec tamen omnia
Comedit autem omnis serpens veneno- ideo frigida sunt, quia sanguine carent :

sas carnes et alias, et comedit herbas : citrina enim existentia magis calorem
sed eo vencnosior est morsus ejus, quo indicant quam rubea : et tales, hoc est,

venenosiora comedit. A^inum autem citrinse, sunt multorum venenosorum

multum desiderat, et aliquando submer- humiditates serpens enim sicut a nomi-
:

gitur in ipso, ita quod vinum totum effi- ne ostendit, serpit costis, et juvatur squa-
 LTB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 343

mis loco imguium : et ideo costas mobi- cipium a forma substantiali et a tota sub-
les a natura sortitus est : et sunt in plu- stantia suiB naturiB et speciei.

ribus eorum numcro triginta. Et prima quidem veneni species ope-

Aliquiautcm serpcntium crecti ince- ratur quatuor modis. Aut enira corro-
(lunt anterius forle ad altitudinem cubiti deus putrefaciens ex acuniine caloris in
vel plus vel minus, secundum quod ma- buraido : venenum est lepus ma-
quale
jor vel minor est serpcns et boc modo : rinus. Aut innammans calefacieus ex ca-
multos expertus sum incedcre, et maxi- lore convertente ad se huraidum subtile :

me tyros. Dicunt etiam quidam, quod quale venenum dicitur esse euforbium.
phareas serpens ercctus incedit virtute Aut iufrigidans stupefaciens ex frigiditate
etiam costarum, Kcet de natura cartilagi- mortihcante tollente sensum, sicut dicitur
nis sint potius quam ossis. Saltus vidi esse opiura. Aut oppilans vias anbelitus
eos dare maximos et longinc[UOS sed : in corpore ex grossitudine frigidse sub-
virtute squamarum scandunt in arbores stantioe sua? quse acuraen accidentale ha-
altissimas et licet omues lon2,i sint, ta-
: bet : quale venenum dicitur esse plum-
men sunt longiores et breviores secun- buni adustum. Efticiens autem a tota
dum genera propter duas causas, qua- substantia est sicut gummi napelli, et
rum una est naturalis babitudo quse in sicut fel leopardi : et bsec sunt venena
omni animali ex specie constituitur, eo deteriora quam priora.
quod omnium natura constantium termi- Amplius venenorum qusedam sunt su-
nus est et ratio magnitudinis et naturalis per unum aliquod merabrura operantia
augmenti. Alia vero est cibus et locus pernicieni. Qutedara auteni operantur
minus vel magis ex-
calidus vel frigidus super totum corpus. Aliquod enim de-
tendens bumidum viscosum quod est ma- struit vesicarn, et aliquoddestruit pulmo-
teria generationis ipsorum. nem, et aliquod destruit totura corpus.
Ex bis igitur et similibus in communi Ex bis auteni colligitur, quod non est
determinatis cognosci potest serpentium necessariuni quod venenura quod interli-
natura cum bis qujB superius dicta sunt cit cura perrautatione coniplexionis aut
de eisdem. cuni putrefactione aut operando super
ununi aliquod membrum, quod interfi-

ciat statim : sed consequens est^ quod

quanto diutius est in corpore, tanto ilt

De natura et diversitate veneni, et mali- operatio ejus pejor, et salus difficdior.

tia ejus in serpentihus. Salus autem et evasio a tali veneno non
est nisi aut ex eo quod resolvit ipsum
venenum aut per consumptionem, aut
Licet jam dixerimus in communi de per sudorem, aut vomitum, aut per ac-
serpentium natura in gencre, taraen quia cidens contrarium ipsi veneno.
ut in pluribus bumor serpentis vencnum Est auteni valde considerandum, quod
est, oportet nos determinare de natura venenum aliquando juvatur ad noccn-
veneni : quia tunc in speciali melius scie- dum per complexioncm calidani cordis^
mus naturam venenorum. et aliquando irapeditur : si enini sitvene-
Diciraus igitur secunduni experta tra- num frigidum et grossse substantiae et

ditionum philosopbicarum species vene- bebetis qualitatis, et sit cor calidum et

norum duas esse sccundura duo princi- viffi amphc arteriarum, et tunc calor cor-
pia operationis eorum. Una quidem dis subtiliat ipsuni, et tunc citius trahunt
species veneni principiura suie operatio- ipsum arteriaj calore et motu suo : ct

nis habet a qualitate activa vel passiva ideo citius alteratur, et digestum perve-
qu* iu ipso est. Alia auteni babet prin- nit ad cor, ct interficit. Si sit cor miuus
544 i). ALB. MAG. ORD. mJED.
calidum ot arlcruu el vioe slrictic, paula- dixinuis nupcr : ct in omnil)us his est
tim r(>solvitur vencnum et alteratur pcr nocumentum si diu manent quod patet :

calorem digestivum, ct non attrahunt ip- per studia medicorum qui faciunt vomc-
sum viaj nisi jam digeslum et tunc : ro iterum atque itorum eum qui sumpsit
non intcrlicit, co quod altcralum sit vencnum ct dant thyriacas ot motrida-
:

prius antcquam ad cor allingat. Simili- tum ct alia hujusmodi, quse impediunt
ter aulcm si calidum sit vcncnum, ct cor venonum ne ad cor dovoniat. Onmcs au-
calidum ct viic ampla^ citissimc antc- tcm ist;c voncnorum opcrationcs et mul-
quam altorari possit, atti-ahilur, cl iiitcr- to plurcs sunt in actionibus serpentium.
licit. Si autcm frigidum sit cor ct viee Et ex his scitur natura voneni corum.
strictae, aliquando altcrat ct liberat a Secundum induclas veneni operatio-
morte animal : aut si tantai frigiditatis ncs in tres ordines dividuntur scrpcntcs
est, quod alterare non potest, jacet, et ab antiquis Grsecorum sapiontibus. J)i-

putrefacit substantiam. Hinc est quod cunt onim quosdam esso acuitatis veho-
(jalenus dicit napcllum venenum esse mcntissimse, quorum morsus curani non
hominis, et cibum turdi ct passeris : quia recipit, et infra trcs lioras interficit. Et
turdus cor habct frigidum ct vias arctas :
quidam sunt acuitatis mcdiae : ct quidam
ot ideo altcratur in turdo venenum cibi sunt, quoruni morsus ost inlimus, co
alteratione et non in humine. quod non habent vencnum do quo sit
Et ideo est quod narrat Aristoteles curandum, licot ulcus faciant et inflatio-
puellam nutritam esse venono. Primo nem suo morsu. Acuitatis autem mediae
enim accepit parum, et postea plus, do- sunt quorum morsus interficit ab una
nec consuevit venonum sicut alium ci- usque ad septem horas.
Lum. Puella enim fuerat parum calidi In ordine autom primo est serpens vo-
cordis et strictarum viarum, in qua vc- catus regulus, qui (jrajce basiliscus,
nenum resolutum alteratum est digestio- quod regulum sonat, vocatur : et serpens
nc cibi continue antequam possct ad cor qui vocatur hiruudo, oo quod color ejus
attingere : ct idco sic pcr nutrimentum est similis hirundini. Regulus autem visu
facta est venenosa, ita quod saUva et cse- et auditu sui sibili interficit. Hirundinis
tcri humores cjus omne interfecerunt ap- autcm longitudo ost quasi cubiti unius,
propinquans ci : et qui coierunt cum et inlorficit ante duas horas. Et tijusdom
ea, mortui Et hoc etiam narrat
sunt. ordinis est serpens dictus aspis sicca
medicus rursus, ct non semel hoc fa- proptcr vchementiam siccitatis suse cutis,
ctum, sed saepius. et est in quantitato longitudinis sute a
Signa autem horum venonorum in his tribus cubitis usquo ad quinquo : et co-
qui sumpserint ea, sunt ista. onim Si lor ejus ost declinans ad cinereilatem, ot
sentiatur inordinatio et corrosio punctu- oculi ejus lucont valde quasi carbonos
rse ot incisio, tunc scitur osse venenum ignis, et interficit a duabus lioris usque
calidum et acutum. Si autem accidat in- ad tres. T)e eodom autem ordine est ser-

flammatio vehemens, et exuberatio su- pons qui \0(:.dX\xv exspuens, eo quod intcr-
doris, et rubedo oculorum, et angustia, ficit pcr sputum suum, quod constrictis
et sitis, signilicatur esse venenum cali- dentibus exspuitsuper ea qutC sibi appro-
dum valde. Si autem accidit profunditas pinquant : et odor sputi cjus ost interli-
somni, et stupor, et frigus, signihcatur ciens : et hujus longitudo est usque ad
venenum esse frigidum. Si autom non duos cubitos, et color similitcr ost dccli-
apparuorit nisi casus virtutis, ot sudor nans ad cincreitatem, ct interficit illum
frigidus, ct sincopis, signihcatur osso dc quom mordet, el in eum spuit antcquam
vonenis quae a tota substantia oporantur : redeat serpons ad antrum. Horum enim
et hsec sunt deteriora omnibus ahis, sicut morsus serpentium surdi sunl, ct ideo
 LTB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 343

appellalti siint mitti, quia noii sentiuntur Masculi enini pauciores habent dentes, et

aut vi.v sentiuntur anlequam interinuint : pbis veneni, et acutius venenum quam
neque ralet multum euratio medicinse in fceminse. Et quod dicitur, quod foeminse
talibus, nisi prius subito prsecidatur deteriores sunt maribus, intelligitur in
membrum vulneratum, vel tiat comlju- morsu in quantum est plurium dentium
stio profundius penetrans quam venenum morsus ejus.
penetravit : et bis factis postea studen- Adhuc autem ex setate diversificantur
dum est vomitibus et evacuationibus in specie una et eadem existentes quia :

et resolutionibus reliquiarum veneni. sencs deteriores sunt junioribus propter

Amplius autem serpentes surdi et ar- magnitudinem quia magni deteriores
:

cuati sunt de hoc ordine primo. Dicun- sunt parvis quando sunt in specie una.
tur autem surdi et nmti propter causam Adlmc est eoram diversitas propter lo-
inductam. Arcuati autem vocantur, quia cum : ([uia habitantes loca inaquosa et

per modum arcus incurvantur, et sic inontes, deteriores sunt eis qui hal)itant
tangentem desuper pungunt, et infra se ripas et littora et h^ca plurium aquarum.
pungere non possunt et bi tales sunt : Itcrum autem diversificantur ex reple-
multarum specierum, quse omnes multi- tione et longo jejunio : quoniam vene-
plicantur in terris /Egypti. Horum au- num repletorum minoris est nocumenti,
tem quidam habent duo cornua, et color quam sobriorum et jejunorum, maxime
horum est diversus. Aliquis enim est al- si diu abstinuerint et sunt famelici.
bus, et aliquis subalbus, et quidam sicut Amplius diversificantur propter passio
mel inter rubeum et croceum, et quidam nes animse eorum. Irati cnim ct provoca-
cineritius, et aliqui eorum sunt similes ti et audaces, deteriores sunt aliter sc ha-
viperis, et quidam habent dentes cur- bentibus in eadem specie.
vos sicut suntunci. Hujus enim gene- Adhuc autem diversilicantur secundum
ris sunt illi qui dicuntur dracones statim diversitatem qualitatis corporis eorum
:

interficientes. enim quse ejusdem sunt speciei, vene-

Secundus autem ordo serpentium est num est deterius in sestate quam in hie-
preecipue de genere viperarum, quariim me, et in calido et sicco tempore quam
etiam sunt species multse et valde diver- in alio.
sse. De hoc enim ordine sunt viperse, Ouod autem quidam Antiquorum ses-
quss Arabice ulestjlati dicuntur. Et de timaverunt, quod venenum viperarum
eodein ordine sunt vipera^ qiueritime frigidum est, error est : et credidcrunt
vocatee. Et de eodem adhuc ordine sunt hoc ex signo falhici, quod videHcet ei
sitire facientes eum quem momorderint, qui venenatus est frigescunt extrcmita-
et multse alise, de quibus inferius dice- tes hoc enim non accidit propter frigi-
:

mus. ditatem veneni, sed ideo quia ex contra-

rietate quam habet venenum ad calorem
In tertio etiam ordine multa sunt ge- naturaknii mortiticat ipsum, et illo mor-
nera serpentium quse inferius exseque- tilicato frigescunt extrema, quamvis in-
mur norninatim, quse morsu suo ulcus flatione veneni cor innammatum sit ali-

faciunt et inflationem et putrefactionem, qua modica intlammatione. Sunt etiam

nisi occurratur per medicinam : sed non qui dicunt serpentis qui dicitur alesijlati
est venenum de quo sit curatidum, licet speciahter venenum esse frigidum, dicen-
ulceri diiigens sit adhibenda curatio. tes quod venenum congregat sanguinem
Adhuc autem serpentibus accidit mag- cordis et congelat ipsum, et idco vehc-
na divcrsitas in acuitate et hebetudine mcnter stupefacit et dicunt etiani ip-
:

veneni secundum sexum masculinum et sum serpentem esse frigidissimum et :

oemininum quamvis sint in specie una. hujus signum dicunt esse, quia dormit
3o
 .

546 D. ALli. MAG. ORD. PRyED.

hieme sicut aiia friiiidae comjilexionis Iste autem serpens est valde malus : et

auimalia. quod animalibus calidir

eo cum mordet, rumj)untur omnes pori ma-
complexionis hiems addat calorem, eo nifesti qui sunt in corpore morsi, et oni-
quod venlres hieme oalidiores sunt quam nesmeatus eurum, et omues manantsan-
in aestate, et ideo animalia caliilae com- guinem sicut ex uk-eribus sanatis et ite-
plexionis in hieme vigilant. Et illi etiaiu ralo apertis cum dolore continuo, et vo-
insufticienti crediderunt signo : et idcirco mitu sanguinis, et sputo sanguinis : et
non est necessarium quod dicunt quod : aliquando etiam disrumpuntur meatus
enim congelatur sanguis et stupescit sen- inferiores, et partes naturales, et faciunt

sus in morsu alesylati, potest esse eo ex eis manare sanguinem, et etiam exan-
quod, sicut diximus. calor naturalis gulis ocub)rum,ita quod morsus oppri-

mortificatur : et tunc calore innaturali mitur in sanguine. et sputo sanguinis. et

non tit sensus et expansio et subtiiiatio fluxu sanguinis narium, et dolore stoma-
sanguinis. Similiter autem etiam quod chi : et locus ubi morsus est, apostema-
dormit in hieme, potest e^se propter ci- tur. et denigratur, et fluit ex eo paucus
bum vel pellis vel loci dispositionem, et humor aquosus, et solvitur venter, et
non frigus complexionis : vespa enim ci- constringitur anhelitus, et difficuHas in-
trina quae vakle est calidae complexionis, curritur urinandi. et vox intercipitur, et
dormit in hieme non propter frigus suse resolvuntur membra, etinciditin sui ob-
complexionis. livionem et spasmum, et cadunt ei dentes
Secundum igitur ordinem alphabeti de ore, et in tormento tali patiens mori-
Latini nunc dicemus plurimos inducentes tur.
serpentes, qui omnes in tres inductas di-
versitates reducuntur. Habent autem et

alios modos diversitatum in speciebus

propriis : et istas sub nominibus eorum 2. De Ahedisimone.
determinabimus

Ahedisimon est de genere draconum,

et esttertii ordinis, et habet dentes vehe-
1. De Affordio. mentes : et ideo comminuit corium mor-
dendo. et profunde infigendo dentes etfo-

dit ilhid : et ideo fit majortumor invul-

Affordius est serpens primi ordinis. et nere, non tam ex caliditate veneni, quam
est similis aUi serpenti qui xozdXwx sahriii, ex magnitudine et profunditate vulneris.
de quo inferius dicemus. Est autem quan- Efficitur igitur vulnus malum valde.
titas hujus serpentis ab uno usque in duos

cubitos : et habet corpus arenosum pun-

ctatum totum punctis nigris et albis : et

est serpens minor quam vipera. et caput 3. De Alhartraf.

et caudam habet vakle parvam, et ut in
pluribus arenosi cok^ris. Tnveniuntur ta-
men de hac specie nigri et rubei et albi : A Ihartraf ^Khandion sunt de genere dra-
et hic serpens super caput suum habet conum et in ordine tertio, et sunt magni
squamas albas quasi incisas et fissas : et usque ad quinque cubitos et ex morsu eo- :

cum incedit, facit strepitum sicut est stre- rum accidit dolor vehemens, et frigiditas
pitus foliorum siccorum propter siccita- plurima, ct per consequens stupor, et

tem corticis ventris sui : et isti serpentes mors forte usque ad plures dies : quia

sunt gravis motus et aequalium dentium. frigiditas veneni tardius occidit. Aliquan-
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 547

do autem curantur morsus hujusmodj

draconum. Do aliis autem similibus veri-
dicetur per naturas istorum et proprieta-
tes. 6. De Andrio.

Andriiis est serpens ordinis primi,

4. Dc Altiuanitis. quem cum est in aqua, Graeci vocant an-
dris : et quando habitatio ejus est incam-
po vel silva, nominatur kedusurus. Est
Altinaniti serpentes dicuntur sicut et autem hic serpens minor quam sit aspis
casezati parvi breves et minuti, sed val- surda, et latioris capitis, et deterior et
de astuti, callidi et malitiosi : qui quan- nocibilior. Incipit autem morsus ejus
doque occultant se inter folla sub arl)ori- cum dolore vehementi, et inflatur locus
bus ut injiciant se transeuntibus sub ar- valde : et deinde fit viridis, et corroditur
boribus, et interficiant eos, ut dicit Avi- locus : et ipse qui morsus est, patjtur
cenna : et quando hoc ingenio frustran- vertiginem, et vomitum cholerse fcetidse,
tur, procedunt ex antris, et insiliunt in et motus inordinatos, et debilitatem vir-
transeuntes, et in colore sunt declinantes moritur secundum plurimum in
tutis, et

ad rubedinem. Ex morsu autem istorum hora et quando transit terram, hoc est,
:

accidit dolor vehemens, qui ex loco mor- quando serpens est aquosus, aut quando
sus scrpit in totum corpus et accidit : complexio ejus qui morsus est vaide est
mori eum quem momorderint : et ideo fortis : et si tunc evadit, comitabuntur
sunt ordinis primi. eum segritudines a quibus numquam li-

berabitur.

o. De Amphisilea.

7. De Aracle.
Amphisilea serpens est, quem Arabes
et Avicenna auksimem vocant et sicut :

in multis mentitur Solinus, ita et in hoc Araclis est serpens malignusordinis se-
falsum dicit et refert hunc serpentem
:
cundi, interficiens die secundo cum cor-
duo habere capita. Nullum enim animal rosione hepatis et confractione intestino-
naturaliter duo habet capita et deceptus : rum, et est in colore varius, non magnae
est ideo, quia hic serpens ad duas salit quantitatis.
partes, ante videlicet, et retro : et hoc
contingit suarum in
propter costarum
utramque partem mobilitatem et duae :

extremitates ejus sunt in grossitudine 8. De Armene.

sequales ei quod est in medio de corpore
ipsius.
Est autem serpens parvus quem Armene serpens est, quo nullus penitus
Graeci amphini propter extremitatum serpens pejor est nisi reguhis solus. Non
debilitatem vocant : et cum mordet, ac- enim differt a regulo in nocumento, quia
cidit dolorvehemens etmorsus ejus ser- :
visu interlicit et auditu sibili sui sicut re-
pendo totum in parvo tempore occupat gulus : et quodcumque animal mordet,
corpus : et iste etiam est ordinis primi statim dissolvitur et moritur : et simili-
sicut et praecedens. ter moritur oumc animal quod appro-
348 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

pinquat ei ctiarnsi ab co non nionlcalur : cus niger. Ei autcm qui morsus cst, ac-

sed quantitate major est quam rej^ulus : oidit tenebrositas oculorum, et dolor in

et est quantitas ejus ab uno cubito in cu- visccriltus et in ore stomacbi a principio
bitum et dimidium et morsus ejus nul- :
morsus ; et dein(b) consequitur cbiusio
lam penitus recipit curationem. oculorum, el profunditas somni : non vi-

vit morsus ultra tcrtiam horam a morsu.

9. De Arunduco et Cauharo.
11. De Aspide.

Arunducus et cauharus sunt serpentes

sequales in magnitudine et nocumento : Aspis serpens est dictus aspis, quod

sed de cauharo inferiusdicetur. Estautem

(jrraece sonat venenum, eo quod morsu
longitudo istorum usque ad cubitum, et venena (bffundit. Dicitur im\,QTi\ sicca as-

color arundici est color bonnee et super :

pis propter cutis suse scabrosam et duram
siccitatem, cujus quantitas est inter tres
corpus ejus sunt vestigia linearum : et ei

quem mordet, accidit dolor vebemens in cubitos usque ad quinque : est cinereus

loco morsus, et apostema maximum ex et abquando ca?ruleus ad cinereitatem

quo natat virus, et interficit aliquando declinans, sicut paulo ante diximus : et

et aliquando moritur post oculi ejus scintillantes, et interficit a dua-

in tertio die :

de ordine secundo bus boris usque ad tres. Non enim occi-

septimum : et ideo est

serpens iste. dit anle fmem duarum borarum, nisi ve-

nenum juvetur aliquo accidentab juva-
mine. Ei autem quem mordet, accidit
alteratio coloris et stupefactio sensus, et

10. i)e Asilo. muIlipHcatur in eo singultus, et infrigi-

dantur membra ejus, et clauduntur pal-
pebrae ipsius, et profunde dormit ; et

Asilus est serpens primi ordinis, et est bfec sunt certa et experta. Dicunt autem
ille de quo diximus, quod est exspuens,
quidam, quod dentes aspidis extra os
et quod longitudo ejus est usque ad duos prolongantur sicut in apro.
cubitos, et color ejus cinereus ad citrini- Et Solinus narrat aspidem non nisi cum
tatem declinans : et interficit illum quem pari suo et conjuge vivere posse : prop-
mordet antequam redire possit ad an- ter quod et mortuo compare moritur et

trum et ille quem mordet, remanet sine

:
relicta aspis : et ideo occisorem comparis
sensu quietus profunde dormiens, et pa- forlissime insequitur : nec quiescere etiam
titur singultus continuos, et oculorum in populorum turbis patitur, et occidit si

clausionem, et torsionem colli et spas- potest.

mum, pulsum inordinatum, et non

et Dicunt quidam, quod in^Egypto aspis
sentit dolorem praeterquam a principio in domo cujusdam solitam capiebat an-
morsus tunc enim sentit dolorem inte-
: nonam, ettandem duos enixa est pullos
stinorum. Ab boc serpente morsus con- in domo sui benefactoris, quorum unus
tinue necesse babet manum imponere puerum occidit sui benefactoris et bospi-
gutturi ut eliciat vomitum. tis :mater aspis sentiens boc occidit
et
Hic autem serpens ebn^at caput suum juvenem aspidem puerum suum necul- :

et exspuit venenum ct locus morsus ejus ; tra sub tecto illius aspis ausa fuit compa-
est parvus, ut punctum acus, et est absque rere.
apostemate, et currit ex eo sanguispau- Dicunt etiam aspidem aliquando in
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. o49

frontegestarelapidempretiosum : ethunc
mirabiliter ab incantatore custodire : in-
cantari enim se sentiensunam aurem ter-

rae allidit vel lapidi, et aliam extremitate 13. De Basilisco.

caudse obturat ne carmen audiat incan-

tantis.
BasHiscus serpens est, qui ad inter-
pretationem Latinam regulus vocatur,
quod idem in Grieco sonat basiliscus.
\'l. De Aspide Comuta. Causa autem nominis duph^x est. Una
quidem, quia coronatum caput habere
videtur habet enim additamentum su-
:

Cornuta aspis, ut dicit Avicenna et pra caput guttatum albo et hyacinthino

Semerion, est serpens ordinis primi, cu- colore velut quibusdam interlucentibus
jus longitudo est ab uno usque ad duos gemmis sit diademate regali coronatus.
cubitos : et sunt super caput ejus duae Longitudo autem serpentis hujus est
eminentiae sicut duo cornua, et color duorum palmorum, etcaput ejusest acu-
corporis ejus est color rubeus, et venter tum valde, et oculi ejus sunt rubei, et
ejus est sicut squamae siccae durae, quae color ejus ex nigredine ad cinereitatem
cum ambulat, strident super terram, et declinans, et flatus ejus adurit totum su-
strepitum faciunt, et dentes ejus sunt per quod incedit, ita quod in circuitu ca-

aequales non recurvi : secundum pluri- vernse ejus nihil oritur oninino : quia
mum habitat in locos arenosis. exsiccat arbores et herbas et fruteta, et
Istius serpentis est, quod genus par- aerem, ita quod
scindit iapides, et inhcit
vum est : et ideo parvum dicitur, quia siquaado avis volat de contra locum in
cornua ejus suut parva et brevia : et hoc quo manet, statim cadit mortua et simi- :

est ex duabus causis. Aliquando enim liter ahee bestiae et aUi serpentes praeter
cornutae magnse cadunt cornua et an- : solum armene qui muUa affinitate con-
tequam recrescant, sunt brevia et haec : jungitur basilisco.
non vocatur parva. Sed est aUa causa se- Basiliscus etiam sibilo suo interficit,

cundum naturam, quod semper parva dummodo exaUet eum, eo quod sibilus
sunt, et vocatur cornuta parva. In hoc cum spiritu suo defertur : et ad minus ad
enim genere serpentis sunt plures species. tantum spatium sibilus interUcit, ad quan-
Signa autem morsus ejus sunt, quia tumcum spiritu propagatur. In eo autem
sentiuntur in loco morsus ejus quasi spatio in quo simplex qualitas soni sine
acus pungentes, aut clavi infixi : et con- spiritu extcnditur, non puto quod inter-
tingit ei qui morsus est gravitas maxima ficiat basiliscus.

in corpore : et inflantur hibia ejus et pati- Adhuc autem interficit visu moritur :

tur vertiginem et tenebrositatem occulo- euim omne super quod cadit visus ejus.
rum et alienationem rationis. Solinus Quod autem dicif Plinius et alii quidam,
etiam dicit, quod cornibus impetunt ho- basiliscum non occidere hominem nisi
mines : sed hoc non est probabile. prius viderit hominem, quam e converso
videatur abhomine, et quod visus homi-

nis si prius videat basiliscum^ interficiat

basiliscum, ego non pulo esse verum :

quia rationem non habet nec Avicenna :

et Semerion Philosophi qui experla lo-

([uunlur, hoc narrant. Nec est causa,

quod visu interficit, quam quidam dicunt,
550 D. ALB. MAG. ORD. PWMT).

quod vidcliccl radii cgredicnlcs ah oculis

cjus corrumpant ea cadunl
suj)er qua:! :

quia non cst scntcnlia naiuraliuni quod

radii ab oculis Ciircdianlur : sed j)otius l i. Dc Jkro.

causa corruptionis est spiritus visivus,

qui longe valdc diiriindilui- pioplcr sub-
stantiai subtilitatcni, ct hic corrumpit et Berus, ut dicunt, scrpens est aquaticus

necat omnia. astutus et nequam, et est ordinis primi,

Ilunc serpentcm omncs alii timent ser- mortiferum liabens venenum. Quod au-
pcntes et fugiunt, prseter eum quem no- tem dicunt quidam hunc scr^jenlem evo-
minavimus et forte fugit etiam
: ille ali- care murenam, et coire cum ea deposito

quando. Cujuscumque enim animalis veneno, fabula est, sicut in antehabilis

corpus momorderit, corpusillud liquefitet diximus.

moritur
inflatur, elcurrit virus, et statim
in momento: ct si alius honio appropin-
quaveritilli mortuo, moritur etiam ille :

et si tangatur lancea longa vel virga tan- 15. De Boa.

gens illam virgam,moritur: ethocjamac-
cidit militi cuidam, qui tetigiteumlancea:

et similiter ejus equus mortuus fuit quan- Boa de genere draconum est tertii

do cum eadem lancea casu tetigit labium ordinis. Hsec boa primura cum juvenis
equi sui. est, adhibet se armentis bubalorum

Hic autem serpens multiplicatur in ter- vel vaccarum quffi multo lacte sunt ir-
ra Achobor et in Nubia. riguee, et sugendo unam post aliam lon-
Dicitur autem, quod mustela interficit go tempore, in immensam extenditur
eum, et quod incolse involventes se mul- quantitatem, ita quod postremo regio-
tis immittunt mustelas in antra eorum, et nes depopulatur. Aliquando in Africa,
quod serpens fugit mustelam, et mustela sicut Romana testatur historia, centum
interficit eum : et si hoc est verum, hoc et viginti pedum longitudinis apparuit,

videtur esse mirabile. quem Regulus Romanorum dux qui-

Et dicunt, quod ubi aspersus fuit cinis dam tormentis bahstarum et ahorum
ejus, non nidilicant araneae, nec ap-
ibi quee ad expugnationem castrorum adhi-
parent alia venenosa et ideo antiquitus
: beri solent, expugnavit, et interfecti pel-
aspergebantur cineres ejus in templis. lem detractam et mandibuhis Romam ad
Dicit etiam Hermes, quod argentum spectaculum attuht.
cinere ejus delinitum, accipit auri splen- Morsus ejus est maximi vuhieris vene-
dorem pundus et soliditatem.
et nati et mahtiosi sicut et ahorum draco-
Dicunt etiam quidam, quod est quod- num.
dam basilisci genus quod volat sed de :

hocnonlegi ego in libris sapientiuni Phi-

losophorum.
Dicunt etiam quidam, quod generan- 16. De Cafezato.
tur de ovo galli sed hoc verissime fal-
:

sum est et impossibile et quod Hermes :

docetbasiliscum generare in vitro, non in- Cafezatus, ut dicit Avicenna et Se-

ne verobasihsco, sed de quodam
telligit merion, serpens est in multis simiHs
ehxir alchimico quo metalla convertun- alii cuidam qui aUinanitus vocatur,
tur. de quo in dictum est.
praecedentibus
Sed hsec duo genera serpentium parva
 LIB. XXV DE ANIMALIBLTS, TRACT. UN. 551

el l)revia sunt, in arboribus se oceul- bulat : quia si se multum torserit

tantia ut injiciant se transeuntibus : dumt currit, crepat.

et sunt calidi et nequam ad rubcdinem
declinantes : et morsus eorum a loco
vulneris serpit per totum corpus, et

occidunt : et isti sunt serpentes ordinis 20. De Centro.

primi.

Centrus est serpens semper rectum

iter serpens : unde Lucanus,
Y1.De Camen.
Et semper i^ecto lapsurus limite centris.

Carven, ut dicit Semerion, est de

genere draconum, et est serpens valde
magnus : et morsus ejus est sicut mor-
21. De Centupeda.
sus viperae.

Centupeda serpens est de genere

draconum, multos valde habens pedes.
18. De Cauharo.

Cauharus, teste Avicenna, serpens 22. De Ceraste.

est similis arundici. Est autem longitu-
do hujus cubitalis, et color arenarius :

super dorsuni babet linearum vesti- Cerastes est serpens carens spinis in
gia : et in vulnere morsus est infla- corpore, cartilagines liabens pro spinis :

tura permaxima, et dolor vehementis- et ideo corpus habens flexuosius aliis

simus, et lluit inde virus : et interficit serpentibus. Habet autem octo cornua
tertia die usque in septimum : et ideo in capite flexuosa sicut cornua arietis :

est ordinis secundi. Et est serpens parvus coloris pulveris :

unde etiam absconditur in pulvere :

et passeres insidentes cornibus suis sic-

ut festucis, veneni morsus ejus inter-

19. De Celidro. ficit, et similiter alia animalia calcantia
in eum. Et est iste serpens de cornutis
qui sunt nocumenti primi. Coniu cera-
Celidrus est serpens quem dicunt stis sunt qui dicunt prsesente veneno
esse tam aquaticum quam agrestem sudare, et ideo ferri ad mensas nobi-
aequaliter, sicut et nomen Graecse com- lium, et lieri inde manubria cultellorum,

positionis ostendit : /stpwv enim est, et quoB iniixa mensis nobilium prodant
uowp aqua. Est auteni serpens, cu- praesens venenum : sed lioc non satis
jus dorsum fumans terram fumare probatum est.

facit ubi transil propter virtutem vene-

ni. Unde Macer dicit, « Seu terga ex-
spirant funiantia virus : seu terra fumat
qua terra labitur anguis. » Hic serpens
ante in magna quanlitate erectus am-
552 1). ALB. MAG. ORl). PRyEI).

iiifipit cuiNalura ejus a collo grosso ns-

(jue ad caudam subtilem conlinue di-
minui, et figuia ejus est liguia vipe-
23. De Ceristale. ra;, et color- posteriorum ejus usque
ad caudam vergit nigredinem
ad et :

dum incedit, quatit caudani et firmat :

Ccrislalis, iit diciint fSciuerion et Avi- et est generatio ejus in terra Hascem
cenna, est serpens de ycnere vipera- et Lokyati. » Rt quidam hujus generis
runi, ct est secundi ordinis, et ci- serpentes lial)itant in littoribus maris.
nereus duorum cubitorum : ct in lo- Ei autem qui morsus ab eo, accidit
co morsus accidit inflatio, et vesicee et ut aduratur venter ejus et inflammetur,
duritia apparent, et fluxus Immiditatis ita quod ex aqua non satiatur, nec
sanguinese nigrae ex loco morsus : et cessat bibere, cum tamen nibil resolva-
patitur Isesus alienationem rationis, et tur ab ipso per vrinam vel sudorem,
tenebrositatem visus, et spasmum rnor- ita quod inilatur venter ejus totus et
tificantem. currit aqua in venis ipsius.

2i. De Cerula. 26. De Dracone.

Cerula, ut dicit Plinius, est serpens Draco, secundum Avicennam et Se-

quantite admodum parvus, et dicitur merion, est in ordine tertio serpen-

esse csecus : sed virtus veneni ejus fa- tium : et illius ordinis, sicut jam ante
cit cum esse de ordine primo. diximus, sunt serpentes qui nocent
quando mordent per vulnus, non per
venenum de quo curandum. Et secun-
dum eosdem Philosophos draco est
25. De Dipsade nomen generis, quod sub se continet
multas species.
Dicunt igitur isti Philosophi, quod
Dipsas serpens est, qui Latine situla dracones omnes sunt corpore valde ma-
interpretatur, eo quod situla indiget ille gni, quod minor illorum est quin-
ita

quem momorderit : quia tantum sitit, que cubitorum, et major est triginta
quod sitiendo et bibendo moritur prop- :
cubitorum et supra, praecipue in parti-

ter quod a Semerione philosopho et bus Indise. Dicunt etiam quod sunt dra-
ab Avicenna serpens sitim faciens vo- coni duo oculi magni : et sub labio

catur. in mandibula inferiori est eminentia

De hoc Solinus, quod
serpente dicil sicut mentum : et sunt ei dentes pluri-
adeo parvus est, quod quasi invisibiliter mi. Et minores quidem multiplicantur
percutiens et hoc ego non tam attri-
:
in Nubia : sed majores sunt et multi-
buo quantitati, quam ei quod latet in plicantur in India. In Nubia enim et

arense superficie vel gramine. Unde Asia quinque cubitorum et quatuor

Avicenna et Semerion ita dicunt : « Ser- inveniuntur. Sed in India sunt maxi-
pentis facientis'sitim longitudo est pal- mi.
mi unius, et super corpus ejus sunt ve- Facies autem habent citrinas et ni-

stigia nigra plurima, et caput ejus est gras, et habent ora vehementis ampli-
parvum, et collum ejus est grossum, et tudinis, et supercilia cooperiunt oculos
 LIB. XXV DE ANIMALTBUS, TRACT. UN. 553

eoruui. et super collum eoruui sunt pendi ct ferri nou posset. Dicuut etiaui
squama\ Et visus est unus ab Avicen- isti in terris calidis invueniri dracones
na, in cujus coUo secundum latitudi- et pra'cipue rimis turris Babel et
in

nem coili erant pili descendentes longi in linitimis ejus.Voces etiam draconum
et grossi ad modum jubarum equi. dicunt terrere homines aliquando, ita
Et babent tres dentes iu mandibula su- quod moriuntur Visus eorum etiam est
periori, et totidem iu inferiori longos terribilis. Diu etiam dicunt eos vivere

et prominentes. Et morsui eorum acci- sine cibo et cum comedit, non de fa-
:

dit dolor parvus a principio, et postea cili satiatur.

morsus inflammat. Et masculi eorum De sub terra etiam dicunt dracones

sunt deteriores foeminis. Non solum tempore tempestatem erumpere, et

autem in India sed etiam compertum evolare in aerem late dilTusis alis ejus
est quod in regionibus aliis sunt dra- pelliceis et hoc magis esset credibile
:

cones magni valde. si corpus magnum haberet et bre-

Hoc est verius quod de draconil)us ve : sed longum est, propter
quando
ab expertis Pbilosopborum invenitur. elongationem ab non videtur alis
alis

Si autem sequamur dicta eorum qui posse suspendi. Nec viri experti ali-
potius referunt audita vulgi quam quid de hoc philosophice loquentes
physica dictorum suorum ostendant tradiderunt. Genus enim stellionis

experta : tuncsequendo Plinium et So- quod invenitur alatum, alas non habet
linum et quosdam alios, dicemus dra- ad volandum, sedpotius ut erigat an-
conem esse maxiuium inter omnia ter- terius corporis sui, ut sic moveri pos-
rse et maris animalia, nec liabere vene- sit, sicut in antehabitis hujus scientise
num, et esse cristatum in capite, et os libris determinatum est. Dicunt etiam,
ejus esse parvum, et secundum magni- quod ubicumque draco fuerit, aerem
tudinem corporis et capitis sui,, qui inficit. Dicunt etiam, quod ut in plu-
strictis cannse et arteriarum fistulis lin- ribus pedibus caret, sed pectore repit
guam exerit, qui dum hiscit ore, sed super terram : et est verum. Ad-
hoc
dentibus non nocet morsus tamen ejus : dunt etiam, quod quoddam draconum
est pessimus, quamvis parvus et hu- : genus pedes habet : et Iioc est impro-
jus causam dicunt esse, quia mortifera babile, quia tanta? longitudini pauci
et venenosa comedit, et non ex seipso : pedes non prolicerent. Dicunt etiani
et si quem cauda ligaverit, occidit : quidam, quod de cerebro ejus lapis
a caudae enim suae involutione nec quidam nobilis exciditur sed virtutem :

elephas tutus est corporis sui magni- non habet nisi viventi extrahatur. Di-
tudine et hsec ego experta satis non
: cunt etiam quidam carnes draconis esse
reputo. esibiles ^thiopibus eo quod infri- :

quod draro ver-

Dicit etiam Plinius, gident eos. Dicunt etiam, quod quando
no tempore nauseat, quod malum silve- draco sestuat a volatu, se infrigidat san-
stris lactucse succo restringit. Mansio guine elephantis.
ejus, ut dicuut, magis est in speluncis Dracones etiam dicunt timere toni-
lapideis locum enim frigidum queerit
: trua, et hoc animal ssepius fulminari,
propter aestum corj)oris sui, quem pa- sicut e contrario aquilam inter aves et
titur priecipue quando volaverit. Alas laurum inter plantas dicunt non fulmi-
enim aliquod genus draconis dicunt nari : et ideo cum ab incautatore carmi-
habere : membranales autem has esse nibus incantatur, verberari dicunt utrem
est probabile nec illos esse maximos,
: de corio et tympanum coraui eo ut
sed de mediocribus : quia tani magna putans esse touitrua contrabatur, et

raoles ut sunt maximi, alis in aere sus- incantatori super se prsebeat ascen-
.);)'<- D. ALB. MAi;. ORD. PR/RD.

Dicunt cliam, ([uod ligalus su-

siiiii. insula Germaniae, et diu monstratum no-
pcr Jraconcin incantalor, mulla terra- stris temporibus omnibus volentibus eum
riim spatia pervolat aliquando tamen : videro donec computruit : et morsus ejus
lassitudine victus in mare cadens sub- est sicut aliorum draconum.
mergitur et ipse et ascensor i[)sius.

Haec autem omnia mai;is ex rumorc,

quam per experla dicunlur.
Quod auteni dicitur videri dracones 29. De Faliviso.
volantes in aere qui exspirent ignem mi-
cantem, apud me impossibile est, nisi
sicut de vaporibus quibusdam in bbris Falivisiis est serpens discolor ordinis
Meteoroniui est determinatum, qui secundi, et morsus ejus est similis mor-
dracones vocantur : illos enim experlum sui viperarum : et accidit morso ab eo cor-
est in aere incendi et moveri et fumare ruptio et moUilicatio sicut accidit habenti
et abquando conglobatos cadere in hydropisim, et profunditas somni, et

aquas, et stridere sicut candens ferrum, oblivio, et segritudines hepatis et colon

et aliquando iterum elevari ex aquis et jejuni.

quando vapor ventosus est, et erumpe-

re in aerem, et comburere plantas, et
alia quae contingunt : et propter hujus-
modi ascensum et descensum et fumum, 30. De Jaculo.
qui ex utraque parte caliginosus diflun-
ditur in modum alarum, credunt im-
periti hoc esse animal volans et spirans Jaculum dicunt Plinius et Jorach esse
ign em. serpentem alatum a jaculando dictum :

in arboribus enim latens inficit fructus

arborum, et omne quod comederit ex

eis, moritur et quidquid obviatserpenti,
:

27. De Dracone marino. interficit. Et dicit Jorach, quod hic ser-

pens duorum modorum
est quidam :

enim morsum sine sensu doloris interli-

Draco marinus, ut dicunt Semerion cit et alius est istius generis, qui quem-
:

et Avicenna philosoplii, est ad modum cumque tetigerit, dolore diuturno fatiga-

alterius draconis sed morsus ejus est
:
tur et moritur. Et isti ambo sunt ordinis
comminuens et effodiens carnes, et mi- primi.
nus venenosus quam morsus aliorum, eo
quod est aquaticus.

31, De Hsemorrhoide.

28. De Dracopopode. Hsemorrhois Grfeco nomine serpens

vocatur ab a'.(i.a quod est sanguis, et peo)

quod est fluo quia morsus ejus

dictus :

Dracopopodes dicunt Grceci serpentem laxat omnium venarum, et excu-

orificia

de ordine tertio et genere draconum, tit quidquid sanguinis est in corpore mor-
quem dicunt vultum virgineum imber- si : et sic interficit, et est ordinis primi.

bis hominis habere et talem serpentem

: Hunc dicunt esse cinereum, et majorem
a fide dignis audivi interfectum esse in quam cubiti unius.
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 555

lliijus morsum descripit Semerion, di-

cens quod morsus ejus a loco vuhierisegre-
ditur et dilatatur et offuscatur color ejus
•32. DeHaren. qui morsus est : et egreditur ex morsu
ejus humiditas plurima nigra foetida val-
de : et prolongatur curatio ejus et cst
Uaren Semorioii philosophus dicit esse autem Phnius, quod An-
diflicihs. Dicit

serpentem de genere draconum marino - tiqui dolorem contingentem ex morsu

rum et concordat cum eo Avicenna. Et

:
ejus vocaverunt boum, eo quod fimus

est similis serpenti sive draconi qui dici- houm muUum valet ad curam ipsius.
tur carve)i, qui etiam de draconihus ma-
rinis est, et est magnus forte sex cuhito-
rum vel amplius, et est niger aliquantu-
lum pilosus juxta caput, et facit vuhius 35. i)e nicino.

in morsu magnum et raalum et accidit :

cx morsu suo quod accidit ex morsu vi-

perarum. Uicinus, ut dicit Semerion, est serpens
qui hahitat in ihcihus : et quem momor-
derit, accidit iUi excoriatio cutis : el si-

militer excoriat et ahum qui tangit mor-

33. De liirundine. sum, et medetur ei : et hahet odorem
valde mahgnum mortificantem eum qui
prffisens estmortuo. Accidunt etiam ex
Hirundo, sicut dicit Semerion Grsecus, eo accidentia morsus viperarum. Est igi-
est de surdis aspidibus, et est ordinis pri- tur et iste ordinis primi.

mi : et color ejus simihs est colori hi-

rundinis, et longitudo ipsius circiter cu-
hitum unum : et interficit ante duas ho-
ras : et morso ah ipso accidunt singultus, 3G. De Ipucipi.
et aUeratio coloris, et stupor, et frigus
memhrorum, et profunditas somni, et
clausio palpehrarum cuni vehementia Ipucipis est serpens generis aspidis
pulsus cordis, et magnitudo doloris. et surdorum serpentium et es serpens :

qui quemcumque momorderit, somno

moritur.
Hunc dicitur Cleopatra dextro suo alh-
34. De Hydra gasse, et cum suo Antonio sepuicrum in-
trasse, ut cum eo mortuo suaviter vitam
finiret.

Hydra vel hydrus serpens est omnium

serpentium pulcherrimus, et est de ge-
nere viperarum, et ordinis secuufh. Ap-
paret autem in Nilo flumine : et cum 37, De Lacerla.
crocodilus dormit super ripam ore aper-
to, involvit se luto lubrico ut facihus il-
lahatur in euni : et sic immergit se fau- Laccrtam quidam serpenlem dicunl
cibus crocodiU, quem evigilans crocodi- propter simihtudinem corporis ad ser-
lus transgluttit : et tunc viscera crocodili penlem, et simihUi(hnem cau-
propter
serpens lacerat, et exit. dse : sed non potest reduci in aliquem
 556 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

trium ordiiiuin su[)ia(licl()i'uin : (|uiii spissitudinem crui'is Jiominis sub genu:

cum mordet lacerla ut stellio, deutes par- et non eranl mullum longu', et habita-
vos oris sui dimittunt in loco morsus sui bant in cavernis terrarum, et insilierunt
inlixos : et sunt parvi subtiles ct nigri in homines, et animalia transcuntia, alle
quasi pili nigri : et ideo non cessat locus saltantes de terra : ct aliquando incisu
prurire et dolore donec extraliantur cuni uno auferebant totam maxillam homi-
serra vel cultello posito super eos et exci- nis.

dente eos : et tunc sedatur dolor sicut

dicit Avicenna. Kxtrahunt etiam dentes
ejus oleum et cinis superposita, si postea
sugatur locus, et ponatur in aqua ca- 38. De Maris serpente.
lida.

Licet igitur non sint ordinis serpen-

tium, tamen propter conformitatem iigu- Alaris serpens est multarum specierum,
rse liic tanguntur naturae eorum. in hoc convenientes cum terrestribus,
Dicit autem Joracli in libro quem de quod pedes non habent, sed modo an-
animaHbus quibusdam composuit, quod guillarum repunt in fundo, et natant quan-
quando senuerit lacerta, et oculi ejus ob- do necesse est, quia pinnas non habent.
scurantur, et incipit excaecari : tunc in- In omnibus autem similes sunt serpenti-
tendit contra solem ad radios ipsius, et bus praeterquam in capite quoniam ca- :

oculos suos dirigit contra solem per fo- put eorum estdurum asperum et sunt et :

ramen aliquod tempore matutino quous- malitiosi sed venenum in aqua minus
:

que redeat visus ejus, et perfecte videat nocet, quam si idem esset in terra. Hi
autem verum dicit in hoc
sicut prius. Si autem in fundo maris non vadunt, sed
iste Philosophus, pro certo obtenebratio juxta littus et circa scopulos.
oculi est ex frigiditate constringente hu-
midum oculi, quod calor luminis solis
dissolvit et subtiliat, et sic visum res-

tituit. 39. De Miliare.

Dicitautem Plinius, quod lacertee com-
pares vadunt, et capto uno alter efTeratur
in capientem. Miliares, ut dicit Semerion, est ser-
De lacertarum etiam genere est alia pens qui propter suam citrinitatem est
quaedam bestiola parva similis in ligura quasi colorismilii : et ideo etiam a milio
lacertse, sed caudam habet nigram, quai nomen accepit : et ei quem mordet, acci-
araneis silvestribus vescitur. dunt accidentia malarum viperarum, de
Ovat autem lacerta, sed non cubat. Et quibus nos inferius dicemus, quando lo-
quod quidam dicunt, quod mater devorat quemur de viperarum morsu. Est igitur
parlum prater unum magis inertem, iste serpens ordinis secundi.
qui tamen postea parentes devorat, om-
nino falsum est. Lacerta linguam dicitur
habere pilosam, sed non habet imo sunt :

dentes parvi ut pili : et est bifida sicut 40. De Nadero.

lingua serpentis. In India sunt lacer-
tae pedum viginti quatuor colore ful-
genti. Naderum serpentem dicunt esse ordi-
Narravit mihi unus de sociis nostris nis secundi, qui inGermania invenitur,
fide dignus, quod vidit in Provincia et et est duorum et amplius cubitorum lon-
Hispania aliquando lacertas habentes gitudinis, et spissitudinis brachii hominis
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 597

sub cubito : et venter ejus declinat ad ci-

nereitatem auream, et dorsum ejus viret
aliquantulum, et venenum ejus serpit
ex loco morsus in totum corpus nisi ci- 4i. De Prestere.
tius excidatur. Dicitur etiam inlicere vir-
gas et gladios si tangit lingua, ita quod
immatat colorem tam lignei quam ferrei Prester, ut dicit Jorach, serpens est de
instrumenti. genere aspidum ordinis primi inter scr-
pentes, qui semper vagatur ore aperto et
fumante :etqueecumque percusserit, tan-
ta corpulentia et tumore afficitur, sicut
il. De Nalrice. sit hydropicus, quam exuberans scquitur
putredo, et sic moritur. Unde Lucanus,

Natrix est serpens aquaticus in fontibus Oraque distendens avidus fumantia prester.
veneno aquam inficiens. LTnde Luca-
nus.

Et natrix violalor aquse. 45. De Rimatrice.

Rimatrix, ut dicit Jorach, serpens est

42. De Obtrialio. ordinis primi, rimans aquas et cibos, et
inficiens eos : et si quis ex infectis aliquid
gustaverit, statim moritur.
Obtrialius de genere aspidis est, et est
ordinis primi, sicut dicit Jorach : et si
quod animal momorderit, somno grava-
tur et dormiens moritur. 46. De Sabrin.

Sabrin, ut dicit Semerion sapiens, est

43. Z^i» Pharea. serpens coloris arenosi, habens puncta
nigra et alba : et longitudo ejus est h)n-
gitudo serpentis cornuti : et ferc in om-
Phareas est serpens, qui quasi totus nibus iste serpens est sicut ille qui dici-
erectus graditur super caudam, et super tur affordius, de quo diximus superius.
partem corporis quae caudce conjungitur : Caput autem hujus et cauda sunt par-
et ideo per iter quod vadit, sulcum face- va.
re videtur. Unde Lucanus, Et invoniuntur
in hoc genere scrpon-
tesquinque colorum. Sunt enim ph-rique
Quo contentus iter cauda sulcare phareas. arenosi. Sunt et varii guttati. Sunt et al-
bi. Et sunt nigri et rubei : et omnes illi

habent squamas albas quasi incisas in ca-

pite, et faciunt strepitum magnum propter
siccitalem corticum ventrium suorum.
Et omnes sunt gravis motus et a^qualium
dentium, et sunt ordinis primi et oin- :

nium eorum morsus aperit onmes poros

558 D. ALR. MAG. ORD. PR^.D.

natuvales, slcut aurfs, oculos, narcs, t't et hoc quidam dicunt esse lanam sala-

etiam urina>et stiTCoris et os, et ex om- maiidra^

nibus islis facit fluere sanj^uinem, el faci- AFulti autem sequentes .Foracli IMiilo-
dolores in stomacho. Kt ex morsu om- so[)hum, dicunt quod hoc animal vivil
nium istorum currit aquosa sanies pau- in igiie : et hoc est falsum nisi pro tanto
ca, et solvitur veiiter, et constringitur sicut dicit Complexio-
Galenus in iibro

anhelitus, et incurritur (liflicuitas min- num, quod videlicet salamandra si in

gendi, et acuitur vox, et moUilicantur igne parvo tempore moretur, ignis im-
membra, et incutitur oblivio, et accidit pressionem non efficit in ea sed si :

spasmus, et cadunt dentes, et sic moritur diu moretur, adurit eam ignis. Et dicit

patiens. Jorach quod si inediocris est ignis, ex-

stinguit eum : hoc autem non est pro-
pter quod vita ejus sit in igne, sed
quia frigidissimum est, ut dicit Ari-
47. De Salamandra. stoteles, et spississim;» pellis, ideo non
potest ignis intrare poros ejus : sed si

diu remanserit, paulatim aperit poros et

Salaniandra est serpens, hoc est, ali- exurit animal : tantoe enim est frigidita-

quid serpenti simile habens : quod enim tis, quod ex contrarietate exstinguitur
Greeci salaniondram, wo?, stelHoneni dici- ignis, si parvus sit non vincens su-
ignis
mus. pra qualitates ipsius. Ego autem hoc ex-

Et de hoc variae valde sunt opiniones pertus sum in sui simili quoniam ara-
:

Antiquorum. Quidam enim salamandram neam spissse pellis et frigidi humoris po-
dicunt esse idem quod cameleontem qui sui in ferro candenti, et diu jacuit ante-

est leo terraj : et hi sunt Plinius et Soli- quam palparet et sentiret calorem adu-
nus. Est autem quadrupes de ligura la- stionis : et ad aliam magnam adhibui lu-
certse ovans, vel potius habens faciem men parvum, et exstinxit ac si exsufflare-

compositam ex facie porci et simise. Et tur.

dicit Plinius, quod crura posteriora habet Incessus autem hujus animalis est piger
recta et longa ventri adhaerentia, proli- propter frigiditatem, et est quasi motus
xam caudam et flexuosam teniiitate deli- testudinis. Oculiejus profundi sunt valde,
cientem, ungues hamatos subtili adunci- et quasi concavo fovearum subductu in-
tate, corpus asperum, et cutem qualis est trorsus, et numquam clauduntur : et di-

in crocodiiis. cit Plinius, quod toti oculi ejus circumro-

Dicunt quidam, quod habet quamdam tantur. Maximum est animal cum est va-
lanam non aduritur, eo quod
quse in igne cuum, laxse pellis, et macilentum nimis
in poros ejus ignis non habet ingressum : propter frigiditatem et melancholiam.

tamen ego expertus sum, quod iliud
quod ad nos defertur de hujusmodi lana,
non est lana animalis sed quidam di-
cunt quod sit ianugo cujusdam planetse,
quem etiam ego non sum expertus
expertus autcm sum quod est lanugo fer-
Jecur, ut dicunt, est in sinistra parte con-
tra omnia alia animalia. Splenem habet
: nullum, quia melancholia tota derivatur
in corpus. In extis etiam magnam habet
: ad animalia varietatem. Hiatus oris ejus
numquam clauditur nec tamen utitur eo :

ri. Ubi enim magnse massfle ferri confa- in cibum vel potum, sed potius sugit eo
bricantur, aliquando scinditur ferrum et aliquem humorem : et ideo nihil in extis

evolat vapor ignis : et cum ille capitur ejus invenitur. Et quod dicitur de rore
panno vel manu vel per se adhaeret tecto vel aere vivere, est falsum. Nec habet
fabricae, est sicut lana fusca et aliquando sanguinem nisi parum circa cor : et ideo
alba : et ipsa lanugo non aduritur igne : est valde timida.
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 559

Dicunt eliam quidam, quod efficitur quod adeo expresse duo capita habere
omnis coloris qui objicitur ei praeter can- videtur.

didum et rubicundum, quod non puto Et heec de hoc serpente dicit Avicen-
esse verum. Est autem verum, quod est na.
de animalibus Latentibus hieme.
Dicunt etiam, quod hoc animal cum
laborat infirmitate, per folia hmri recupe-
rat sanitatem. Hoc animal scindit arbores, 51. De Selphir.
et omnes quorum com-
fructus inticit, ex
estione plurimi moriuntur. Ova facit
modo gaUinarum et hicertarum. [n Asia Selphir, ut dicit Avicenna, nominatur
abundat hoc animalis genus. serpens quidam JEgypti et habet latum
caput, et parvum coUum, et curtam cau-
dam, et ventrem rotundum, super cujus
caput nec linea3 sunt nec squamce sed :

48. De Salpiga. super suum corpus sunt linefle diversi

coloris: et quando incedunt,non incedunt
secundum rectum, sed contrahuntur val-
Salpiga serpens esse dicitur, qui pro- de serpentes hujus speciei ct ex morsu :

pter parvitatem non videtur, et tamen horum accidit apostema dolorosum, et

vim nocendi habet maximam. primo contritio totius corporis contriti,
et casus capillorum. Est autem hic ser-
pens ordinis secundi, et est de genere vi-
perarum.
49. De Scaiira.

Scauram dicunt esse serpentem, qui 52. De Serpe.

dum caecatur in senectute, ingreditur fis-
suram parietis, et dirigit aciem per fora-
men in rotam donec visum recepe-
solis Serps, ut dicit Jorach, serpens est par-
rit, sicut supra diximus de lacerta et : vus, quem si calcaverit homo, moritur
eadem est in utrisque causa. Vel forte antequam sentiat venenum ipsius. De
scaura est illud genus lacertee quod hoc hujus serpentis quod
veneno dicunt,
facit. quando percutit hominem, carnem et
ossa consumit, ac si flammea edacitate
corriperetur.
Sunt praeterea serpentes in India, ut
50. De Seiseculo, dicunt, tam magni corpore, quod cervos
devorant, et ipsum mare penetrant. Alii
sunt, ut dicunt, ibidem qui album piper
Seiseculus est serpens fere sicut ille comedunt, ct lapides pretiosos gestant in
qui saiit ad duas partes, quem Gr;eci am- capite : et lii singulis annis inter se invi-
phiselenes vocant, quasi duo capita ha- cem praeliantur, et ex maxima parte se
bentem : licet hoc non sit verum, sicut invicem interimunt. Alios etiam in Orien-
superius ostendimus : ubi etiam diximus te esse dicunt, qui vclut cornua ai-ietum
causas hujus erroris : et morsus etiam habentes, homines perimunt cornibus
morsus illius quiaisteest
istius est sicut : ventilando.
quidam modus illius, licet in hoc differat
560 D. ALB. MAG. ORT). mJED.
pcns est, et venenum ejus est mortife-
rum ; conlra quod renKMlium sunt tritse

carnes scorpionis. Dicit eliam, quod vi-

53. De Sirenibi(s. num in quo subnicrsus et mortuus fuerit

stellio, lenligines al)ducit in facie. Dicit
etiam, quod fel stellionum in aqua tri-
Sirenes dicunt esse serpentes monstruo- tum, mustelas occullo congregat instin-
sos dulcis sibili, sicut eliam sunt sirenes
ctu. Tdem dicil, quod slellio scorpionibus

maris : ct hi sunt velocissimi : et aliqui maxime contrariatur, et insequuntur se

eorum volant, et habent venenum adeo invicem odio naturali : sed quia stellio

eftlcax, ut prius morsum mors quam do- major est atque validior, adeo scorpio ti-

lor sequatur.
met eum, ut viso eo frigido perfundatur
sudore. Avicenna morsum stellionum in
eodem genere nocumenti posuit cum
morsu lacertarum quia stellio et lacerta
:

54. De Sitiila. similia fere sunt animalia quadrupedia,

nisi quod stellio piger est, et dorso et
cauda magis latus quam lacerta, et gut-

Situla serpens duas habet species. tatus, cum lacerla sit unius coloris.
Unus est dipsas de quo jam ante diximus.
Alius est ex varietate miro modo pul-
cher, ita quod admiratione detinet in-

tuentes : sed est piger et parvus, et ita De Stupefaciente.

ignei veneni, quod ille quem percutit,

totus exuritur. Hic serpens in hieme pel-

lem deponit. Stiipefaciens aspis est, ut Jorach dicit,
quem omne animal quod viderit ex stu-
pore moritur cum tamen hic serpens
:

tardior omnibus serpentibus esse dicatur

55. De Spectafico. et calidior, eo quod in hiemis maximo
frigore pellem dicitur mutare. Jorach ta-
men iste non multum bene probat quod
Spectaficus, ut .Torach dicit, serpens dicit : quia stupefacere frigiditatis est
est qui si quem morsu Isesit, liqueUt ellectus et similiter pigritise. Quod autem
ejus caro sicut oleum, et moritur. in frigore hiemis pellem mutat, non pu-
to esse ex caliditate, sed potius ideo quia

tunc phlegmatis est generatio : et tunc

lubricitate interiori phlegmatis dura ex-
56. De Stellione. terior resolvitur pellis, sicut et in aliis
serpentibus qui in hieme latent et dor-
miunt.
Stellio est salamandra. Est autem stel-

lio animal quadrupes, qui ex suo colore

sic vocatur : quia terga depicta interlu-
centibus oculis habet in modum stella- 58. De TiUaco.
rum. Hic scorpioni adeo est contrarius,
quod visus a scorpione terrorem scorpio
accipit atque torporem. Tiliacus vermis, ut dicunt, serpens est
Dicit etiam T*linius, quod stellio ser- de genere draconis, qui tiliacus a tilia
 LIB. XXV DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 561

vocatur : tiliee primo

eo quod in medulla
iiasci dicitur, et medullam primitus et
postea lignum usque ad casum arboris
depascitur, et crescit in maximse quanti-
tatis longitudinem et spissitudinem, et GO. De Tyio.
insidiatur bestiis et hominil)us, et devorat
eos, et habet morsum (h'aconis et cum :

capitur, oportet quod cum generibus tor- Tijrum dicunt esse serpentem in parti-
mentorum quibus in expugnatione ca- bus iMitherotinis circa Jordanis solitudi-
strorum usus est, capiatur. nem. Est autem et in partibus ItaUte in
Appenninis montibus, de quo in suo li-
bro de simplici medicina dicit Serapion,
quod sana membra inficit et mortihcat,
o9. De Tortuca. infecta vero a veneno prohibet et istcB :

operationes per similitudinem sunl etiam

ut idem Serapion dicit, in ceraste : cujus
Tortuca, serpens non est : sed hic a si lingua extracta a serpente teneatur, et
nobisponitur, quia aUquidfigurse serpen- approximctur veneno, expellit ipsum,
tis participat, et quanlam genles vocant itaquod lingua humectatur dum tenetur
eum serpentem scutatum. super venenum et quando est in ser-
:

Est igitur animal in dorso habens scu- pente, inficit veneno mortifero eum quem
tum et in ventre, quee scuta quator initiis serpens percusserit.
conjunguntur : et inter iHa exeunt qua- Tyrus autem qui apud nos abundat,
tuor pedes tortucte qui videntur pedes Li- est serpens duorum aut trium cubitorum,
certarum cum quinque digitis et ungui- niger, rubcas duas hneas habens a late-
bus. Gaput habet et collum serpentis : et ribus dorsi : erectus autem incedens pro
si magna est, habet etiam scutum in ca- tertia parte corporis sui, et est velocissi-
pite. Est autem scabiosse pellis ut lacer- mus, et saltans cum arctatur ad longitu-
ta : et caudam de sub duobus scutis egre- dinem decem pedum et est serpens in- :

dientem habet ut serpens, et sibilat al- feslus avibus, ita quod ego experlus sum
tius quam serpens : et ovat ut ova galli- per visum, quod altam nucem ascendit,
nae, et heec fodiens reponit in terra donec et puUos pica? devorando corrosit, et
ad calorem solis exit pullus. cum picis antiquis pugnavit et cum :

Et est duplex prseter marinam. Est unam de antiquis pcr coxam teneret, in-
enim tortuca terresiris, et aquatica et : cautus ab altera tot vulnera in capite re-
terrestris magis est temperatse carnis : cepit, quod de nuce et nido decidit. Com-
neutra tamen est venenosa sed utraque : edit autem ova avium ubi invenerit.
multum impinguat comesta. Dicunt ta- Dicitur etiam infestus esse animalibus
men quidam, quod si quis super renes aliis, sed hoc non ita sum expertus. Ilic
mortuae tortucse calcaverit, veneno infici- ergo serpens apud nos venenosum mor-
tur. Hoc animal inter csetera ovantia ve- sum non liabet.
sicam habet. Est autem genus tyri venenosum, ct
Ilsec igitur eum his qua^ in antehabitis est ordinis primi, quod licet carnibus suis
dicta sunt de tortuca, sufliciant. infecta curet membra sicut lepram et ve-
nenata : propter quod tyriaca dc carni-
bus ejus conficitur, et ita contra venenum
operatur sicut et fel vipersB in collyriis

comparatione vcneni non operatur, la-

men morsu suo inhmdit vcneiuiin in

30
5G2 1). ALB. MAG. ORD. PRyED.

membra sana, ([uod ox locf) morsus lo- turam et omnino absurda, cl a iiol)is ali-

tum corpus inlicit ct pcriniit. bi improbala.

Hic serpcnsiii .Etliio[»ia sub ('.ancro mo- Adlmc
aulcni cjuod dicit IMinius vo-

re draconis se exspoliat primo intcr ocu- lens magis aptare mendacium, (^uod qui-
los primo solvcndo. ita quod quasi acus dem, ut dictum est, concipiat decapita-
apparct : deindc sub capite et postca sub tione masculi scd quia multos conci-
:

spalio unius noclis ct dici dc loto corpo- piat, ct propler stricturam corporis non

re p(?r angusta trausiens deponit : ct sic nisi unuin post alium cniti possit, cum
iiiulti sint, amplius videlicct quam vi-
reditad juvenluteni.
Pejus tamen in boc genere serpentis ginti, ultimos toedium invadit quod
est quoddam genus parvum cubitale in non prodcunt ad luccin, et illi visccra

b:)ngitudine, cujus peUis est hispida pilo- inatris corrodunt, est similiter menda-
sa, et cujus morsus pejor est, et putrefa- cium et impossibile. Natura enim num-
ciens corpus ex loco vulneris in circuitu, quam dedit actum, cujus non daret na-
et sic occidens. turalem potentiam et facultatem : quia

Tyrus autem Indiee qui minor est quam aliter deiiceret in necessariis. Omnia ergo
cubitus, perniciosus est super omnes alios genera serpentium primo ova concipien-
Hic serpens est de genere viperse: postea animal parientium, prop-
tiurii, et
tyros.
quia primo intus ovat, et postea extra ter duas sui uteri dispositiones viperaj di-

parit animal. cuntur, quasi vi intrinseca parientes cum

aUa ovantia exterioribus adminiculis pa-
riant. Hsec apud Greecorum veteres vo-
cantur vipenc.
01. De Viperis. Accidentia aulcm liujus serpentis di-
cit esse Avicenna, quod ex loco morsus
duorum aut plurium dentium egreditur
Viperanuii gcnera omnia sunt in se- a principio sanguis, deiiide virus fervens,

cundo serpentium ordine. Est autem et aliquando est sanguis primum aquo-
serpens vipera strictus in loco diapbrag- sus, dcinde spuinosus, ct postea utjaerugo

matis, et amplior inferius, et babet caput erit, et tunc convertitur ad veneni sub-

acutum et dentatum os : sed masculus stantiam et colorem, et dolet locus velie-

menter, et postea pcrambulat dolor ad

duos tantum babet dentes anterius in
mandibulis, ita quod duales tantum ha- membra continua, et postea apparet apo-

bet, duos inferius, etduos superius re- stema calidum rubeum habens bochor et
spondentes ilUs habet. Foemina autem vesicas sicut fit ex ignis adustione, et di-

et in boc cognoscitur mor- latatur et dcinde lit viride apostema

habet plures :
:

sus maris a morsu foeminae, sicut dicit totum prope morsum et sub foramen : et

Avicenna. accidit infirmo in visceribus inflammatio,

Quod autem Jorach dicit de hoc ser- ct in corpore rubedo, et cum rubore dc-

pente, quod foemina insaniens libidine inde erumpit sudor frigidus, et corruptio
caput spuens maris, caput in os appre- coloris decUnans ad viriditatem, et com-
hendit et amputat, et ex sputo illo con- motus capitis ad vertiginem, ct frequen-
cipit partum, qui se de corpore matris tia anhelitus, et nausea, et singultus, ct
emordet, et sic visceribus matris haccra- aliquando evomit humorem cholericum,
tis mater moritur inpartu, et quod cau- et incidit difficultatem mingendi, et gra-

sam Imjus assignat, quod exitus super- vatur caput : et quandoque advenit ei flu-

fluitatis sit ut punctum acus, et ideo ut xus sanguinis narium, et sentitur gravi-
aUa animaUa nec concipcre nec parere tas in dorso, et erumpit sudor frigidus,

possit, res est impossibiUs secundum na- et tremor vehemens, et sincopis : et se

 LIB. XXV 1)E ANIMALIBUS, TRAGT. LIN. 563

cundum pluriiiium moritur in tribus dio- sus sit quod tunica ejus cum
calcans, et
bus, aliquando tamen manet usque ad vino cocta medetur oculis, et quod adeps

septimum. toliit oculorum caliginem quue non ne-

:

Quod ergo quidam dicunt viperam in gantur. Fel ctiam oporatur contra oculi
priori parto corporis ossc similom bomi- ungulam.
ni, et posteriorem deficore in serpentem, Quod autom quidam dicunt marem ob
falsum est omnino nisi fabuloso a poetis rovorontiam fceminse evomere venonum,
por figincnta metapborarum intoiligatur. ot eam dulci sibilo vocare, qute postoa
Qua?dam alia dicuntur de reniJ)us vi- amputat caput ejus, res est absurda et
porae, quod calcati inficiant sicut si inci- falsa.
 DE ANIMALIBUS
LIBER XXVI.

TRACTATUS UNIGUS-

De parvis animalibus sanguinem non habentibus, et de

duobus accidentibus quce sequuntur illa anirnalia.

Tn hoc ultimo de animalibus parvis Ea vero quae sanguinem non habcnt, ex

ahaemis •, hoc est, sanguinem non ha- centro corporis secundum totam hingitu-
bentibus, agemus primo hic in commu- dinem traclo humore ad superficiem qua-
ni, ex dudum dictis repetentes : quia san- si ex quibusdam circulis accipiunt sui
guinem non habentia loco sanguinis corporis compositionem, ac si sint com-
alium habent humorem, qui est eis posita ex superficiebus circuLiribus du-
sanguinis loco. ris : et hoc etiam habent convenientiee
Et quia talia frigida sunt ut in pluri- cum serpentium compositione.
bus, ideo duo accidentia consequuntur Aliud autem est, quod spiritus lesoluti

illa animalia, quorum unum est corpora ex hujusmodi temperato humido subtiles
eorum ubique esse insecta, et quasi ex sunt et clari, calido multo non commi-
annuHs generationem hal)entibus com- scente ct turbante eos propter quod
:

posita. Sanguinem enim habentia nu- etiam omnia talia subtilium sunt opera-
triuntur longis quibusdam carnibus per tionuiu, et ut fre([uenter sunt mansuete
modum linearum in membris extensis. cohabitantia et civiliter : et hiiec accidcn-

• 'A priv. et 'ai|Jia, sanguis.

 :

im 1). ALH. MAG. OIID. mJED

iia !V('({nont(M- invcnimiliir in ois. In ex- pio caloris, niliil ponitns oporai'i poiost :

ierioriluis antcni ('()i|)oi'nni suornin pro- el illa componuniur ox anuulis, quorum

])t('r inullnin calorcin (ircninstanlis acris vis in cciilro suo caloreni claudit mo-

ol proptor lcrrosiro ad cxtcrinscxpulsuin, vontom, qui ])or moduin axis per oinnos

innascilur in illis (Inritia corticis in exte- annulos dirigitnr iotius corporis hujus
rioribus annulis, iia qnod ali^iuaiulo pd- aninialis, sicut ot vis motus iii toto axi
lem ialia oportet niulare, sicut expresse est a polo iii j>oiuni ])or ccntrum desiina-
apparol in multis eoruni (juorum dcposi- ius : et in hac linea axis decurrit virtus
tsB inveniuntur exuviae. Ex humoris au- membri, quod est loco cordis cum spiri-

tem intrincesi viscositate et terrestreitate tu et calore eordis : quoniam facilius

contingit, quod ista animalia aut latent duabus de causis decurrit per azein,

in hiemo, ut apis, et vespa, aut moriun- quam per aliam partem. Ilarum autcm
tur ad ovalem conversa materiam. llu- causarum una est, quia est ex directo :

mi(him enim ipsorum in hieme congela- quia ab angulo difficilior est motus spi-

retur, si accideret eis humor nutrimenti ritus et caloris. Alia autcm est, quia un-
continuus propter caloris debihiatem :
dique circumposita est via illa custodienti-
aut ita multiphcarctur tempore gencra- bus et nutrientibus eam mombris articula-

tionis phlegmatis, quod sutlocaretur calor ribus, quae sunt multa; sphsera^ compres-
naturahs aut forte contingeret utrum-
:
sce. Nutritur etiam spiritus ex humido,
que istorum et ideo motus horum ani-
:
ot custoditur ab annulis : quod non esset,

mahum in hieme non prohcit. si derivaretur ad membrum naturse ali-

Ifsec etiam ahimaha cum subtihs sint cujus, et postea derivaretur in crura et
humiditatis, grossi nutriri non possunt : lacertos et hujusmodi. Hsec ergo anima-
propter quod exceptis yalde paucis om- lia de causa talera sui corporis habent
nia sugunt, vel rores ut apes, vol liumo- dispositioncm.
res animahum ut muscaj : pauca autem Qusedam autem eorum multa habent
roduntherbas dum recentes sunt, ut ern- crura ad pectus inferius radicata, eo quod
ca et locusta ; propter quod etiam pau- laius calor non operatur por vicariura

cissimse sunt superfluitates egestse ab eis movontera, sod per seipsura. Per vica-
et quia humiditas heec est viscosa et con- riurii autem dico operari, sicut cor per ce-

jacens ad modum catentO, ideo diu hoec rebrum, et cerebruraper nuchara. In his
vivunt sino cibo. Debihs enim calor eo- ergo lento existonte caloro oporiot instru-
rum naturahs diu operans ost, antoquam menta motus ad memhrum quod loco
liumiduni dissolvat et terminet : et ideo cordis est ordinare. llujus autem signura
in tali huniido est hujusmodi animalibus est, omnia hujusmodi animalia parvo ti-

quasi vitse thesaurus, ex quo multo tem- moro frigescere et immobilia lieri prop-
pore vitam sustentant : et quod ex hujus- ter sui cordis frigiditaiem. Multiiudo au-
modi humido ad substantiae nutriinen- tem pedum causatur ex debilitate quse
tum non congruit, quoedam eorum con- est in quibuslibet duobus quia etiara :

vertunt ad usum cooportorii domus et : ipsi pedes propter sui subtilitatem et du-
qusedam ex his faciunt instrumenta ve- ritiara parvse sunt virtutis. Quod autem
nandi, sicut bombices sericiim faciunt alas habent ot ad dorsum continuatas,
quo se involvunt, et aranese telas quibus corum ci-
ideo est, quia longe sparsus est
venantur. bus : membranales
nec habent alas nisi
Amphus omnia fere liujusmodi anima- propter humidi viscositatem ex quo for-
lia aut sino podibus sunt, aut multos ha- mantur. Hsec est etiam causa, quod plu-
beiit pedcs, aut etiara alas cum pedibus, ra etiam horum animalium plures ha-
aut sine pedibus sunt qusecumqu.e calore bcnt generaiiones antequam perficiantur.
maxime deficiunt, qui remotus a princi- Fiunt enim ex ovis vermes, et ex ver-
 LIB. XXVI DE AiXIMALIHUS, TRACT. UN. 507

milnis porfocta animalia, iil in apibiis. concava, sol quod subtitius est evaporarc
Quaedam ctiam ex vcrniibus adbuc itcra- cogit: residuum autcm in fundum ibjris
toin niatcriam convertuntur ovabMu, sic- (bstillans, dcsccndit, et in acumine in
ut in crucis fieri vidcmus, sicut nos in imum congregatur : et idoo apes in
antecedentibus hujus scientise libris dili- fundum florum capita infigunt : tcn-estre
genter per singula ostendimus ^. autcm quod remanet, tota humiditato cx-
halante, ost cera et hanc apis coxis illi-
:

nit, et mel ore colligit, et portat ad exa-

men. Nec est ratio quare cera naturalis

1. De Adlacta. locus conservativus ost mellis, nisi quia
in ilHs tloribus et roribus cera est illud
torrostrc, cujus mel
viscosa humiditas
Adlacfa vermis est in ligura locusta- fuit antequam exhalaret ex ipso.
rum, retro crura longa habens ad saltan- Scias autem apum mellificantium tria
dum tamen locusta non est. Ovat au-
: esse genera quoddam enim esthorridum
:

tem in autumno, ex quibus ovis proce- quasi pilosum, et est malum et iracun-
dunt fcotus in vere quando recentes ot dum, ot vocatur rusticum. Quoddam au-
tenerae sunt herbse. tem ost subtile longum et nec illud est
est optimum. Sedtertium ost compactum
bene rotundum columnale non longum,
et illud ost nobile, et multum mellifica-
2. De ape. tivum.
Apes claro tempore evolant, et nubilo
manentad opera etalvearispurgationem.
^/ji^est vermis notus, cujus generatio Omnos enim congregant in
foetulentias
est ex ovis sive semine ovaH in vermes, alvcari, ct tcmpore quo non disporgun-
et ex vermibus in apos : et sicut in ante- tur ad victum, expurgant. Apes excubias
habitis determinatum est, opinio Aristo- custodiunttuncquando examen egrodiun-
telis est, quod rex apum generaliter om- tur, et rex quasi cornu strependo evocat
nium apum sit pater et pro ai-gumento : ],is vel ter, et rege egresso adhuc strcpit
iiabet, quod non invenitur somon nisi in cornu, et tunc rege evolante omnes evo-
domo sua. iant, et ibi manent ubi rex manserit. Re-
Apes autom quaedam minores genoratae gem autem habent quem natura rogem
dicuntur masculinse, et non habent acu- ostendit, corpore sciiicet majorem, et qui
ieum sicut neque rex, ut dicunt et iias di- : capiteaibam iiabot guttam quasi coronam,
cit Piinius esse deputatas in famulos, qui Ilic autom quia breves vaido iiabot ulas
meila comportata foveant, et ox ceris fa- respectu sui corporis et non benc voiat,
vos exstruant : et ideo dicit, quod obso- portatur ab aiiis : et quando casas con-
quio pcracto aiiquando, si defoctus moi- struunt, regi lit casa prima.
iis est in examine, ab aiiis expeiiuntur : Omnes autem faciunt domos exag-onas
et si egredi nolint, interficiuntur. et aequaies, et primo domos habitatio-
Tertise apes parvse sunt, quae acuieum num, et deindo meiiis apothccas. Domos
habent, et melia de roribus et ccras de autem pluros faciunt quam sint apcs,
floribus congregant. Rore enim cadente propt(;r prolcm futuram, (io cujus habi-
supcr flores sicut super vasa quaedam tatione provident antoquam nascatur.

^ Cf. prspcipue XIII de Aiiimalibus, trart. ii, cap. 7 ; et lib. XIV, tract. i, cap. i.
308 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

A([iinin otiam aliquando portnnt nd hu- quod nunc considernrc oportet, cst quod
coinplannndum casas,
iiieclnnduin incl ct arancaruin apud nos diversitas est exve-
et lianc portant humectntione alaium et nalione, ex operc, ex quantitate, etexco-

ore ctest vigor cornni

:
duians per scptcm lore.

annos sed aliquando per plures usque

:
Dicimus enim omnem vermem ara-
ad decem. AraneoB autem qusedam et neam, qui rotundus est longorum cru-
mures nocent eis, ita quod deserunt al- rium, qiii sunt numero octo, et qui de-

vearia. Aliquando etiam recedunt pro- animalium venationi. Diversitas

ditus est

pter fffitores vicinos. autem quse est ex venatione, est quod

Gustabile autem proprium eorum est qusedam venantur muscas qusedam rep- :

mel gustant tamen etiam aliquando alia

:
tilia, sicut parvulas hicertulas et erucas,

dulcia liquidn oleo linitse moriuntur, et

:
et queedam venantur pisces, et qusedam
omne pingue abominantur : quia ex illo saltando venantur vermes.
resolvuntur ake ct annuli corporum suo- Ex opere autem diversificantur quo- :

rum. Ouando cubandum una strepit, est, niam qusedam aranea texit telam quee- :

et tunc diminuitur murmur eorum. Ali- dam autem noii texit. Etilla quidem quae
quando etiam una circuit, et post circui- texit, quinque observat in texendo, ma-

tum illum revertens strepit sicutbuccina : teriam videlicet texturae quae est ex su-
ettunc communiter omnes conticescunt, perfluitatehumidi cibalis et ideo tabe- :

Aculeopungit apis et, sicutdicitAvicen- :

scitquando se nimis evacuat. Secundo ob-
na, aculeum in vulnere dimittit et est : servat tempus quia tota die ruptam te-
:

opinio quorumdam, quod ille aculeus lam retexit in mane et in aurora. Tertio
semper profundatur donec extrahatur. observat situm telae quia qusedam sus- :

Malitia autem punctura? est eadem cum pendit inaere, ubi estvia animaUum quse
punctura vespee : et dc hac infra cum de venatur : et qusedam suspendit inter duos
vespa sermo, prosequemur. Apis au-
erit parietes in loco anguli, ut utrimque ani-
tem quse aculeum amittit, aliquando mo- maha venientia incidant in telam retia-
ritur, quando videlicet viscera in abscis- lem : eo quod animaha parva hbenter se-
sione aculei vulnerantur vel amputantur. quuntur superliciem parietis usque ad an-
Quando autem aculeum tantum amittit, gulum. Quarto observat telse figuram ct :

evadit. Quidam tamem dicunt, quod etiam hoc dupUciter, sciUcet in figura totius te-

tuncmoritur. Hoc est igitur, quod cum his lae, et in productione Unearum per illa

quse in antehabitis dictn sunt ', sufficere inter quse texit telam. Qusedam enim fa-

potest de apibus. cit telam totani rotundam, et suspendit

seipsam in medio : qusedam facit eam
et

triangulam, et hsec facit foramen telare

in una parte telse, et stat in iUo insidians.
3. De Araneis. Item quaedam reticulatim longe extendit
filum a lilo, sicut fere omnes maximae
aranese, quae faciunt rotunda retia. Quse-

Aranearum, multa sunt genera : quia dam autem ad modum subtiUs panni tex-
rutela species est aranese, sicut nos in tiU opere contexit, sicut iUse quse tendunt
paragrapho 32 de rutela ostendemus. Sed retia in nngulis parietum. Quintum est

'
Vide plura de apibus, III de Animalibus, tract. ix, cc. 2, 3, 4 et 5. Cf. etiam XVII Ani-

tract. II, cap. 2 ; et lib. IV, tract. 1, cap. 7 ; et malium, tract. ii, cap. 2 et 3.

lib, VII, tract. ii, cap. 3 ; et prsesertim lib. VIII,

 . :

LIB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRAGT. UN. 569

inodiis magno cnim pedc

operationis : vit de venatione. Foemina autem in au-
productum ex ano filum afli-
posteriori tumno ovat, et in principio veris exeunt
gunt quaedam araneie aliae autem ore : araneae parvse, ita quod ab uno filo pluri-
evomunt fdum, et anteriori pede inte- mse dependent quando movetur nidus.
xunt, et illse faciunt telam spissam opere Haec igitur cum his quae in antehabitis

textili. dicta sunt de araneis, sufficiant.

Fj\ quaniitale R\item etfigura quantita-

tis divcrsificantur : quoniam licet omnes
componantur ex tribus quantitatibus, ca-
pitis videlicet, etpectoris, et posteriorum, 4. De Blactis.
quse sunt majora post intersectionem sivc
succinctorium, tamen qucedam sunt val-
de magnse et quaesi rotundse, et quaedam Blactse vermes sunt a colore sic vocati,
oblongJE sicut columna compressa, et quia manum tangentis tingunt bhictae
queedam sunt parvse subtiles. colorc qui niger est. Hic vermis lucifuga
Et in colore quidem variantur quia : est,quia non nisi de nocte ambulat per
qusedam sunt cinereae, et qusedam in toto contrarium muscae quse lucipeta est, quia
virides, et quaedam sunt varise per totum non volat nisi de die et quiescit in tene-
corpus ex albo virulento et kyano viru- bris.

lento picturatse tam in cruribus quam in

corpore, et illae habent lineas plures al-
bissimas in dorso retro post succincto-
rium 5. De Bombice.
autem quae non operantur, sunt
Ilhe
trium modorum apud nos quoniam quse- :

dam sunt longorum pedum, et sunt ro- Bombex vermis est, qui sericum tcxit,
tundse, et discurrunt in gramine, et su- de quo multa in prsehabitis libris diximus.
gunt humiditates fructuum et animalium Sunt tamen multa bombicum genera
mortuorum si qua inveniunt : et quaedam quoddam enimdicit Plinius esse in Asia,
sedent inforaminibus terrae, et insiUunt quod de luto facit nidum adeo vaiidum,
per salsum in parva animaha quae trans- quod telis perforari non potest, et in illo
eunt, et sugunt. et sunt nigrae : et quse- gerit ceras, et texit telam ad modum ara-
dam currunt erectis cruribus super aquam nearum fda continens, quae valent ad
et insidiantur- cyniphibus et parvuHs pi- ornamenta puellarum.
sciculis, et captos exsugunt eos.
Omnis autem aranea est ovans, et ova
sua involvit in tela, et aliquando in sac-
culis portat ea semper secum sicut illa 6. De Borace.
quam diximus in formine terr» insidia-
ri : et tunc quando portant ova, videntur
esse sicut sint composita ex duol)us glo- Borax species est bufonis, quod fusci
buHs, albo et nigro : quia ova ejus sunt coloris est, et est maximum, ita quod cu-
albissima. Alia' autem araneae aliquando bitalis efficitur quantitatis in terris cali-
habent ea in ore, et aliquando sub pecto- dis et consuevit aliquando partum suum
re, et aliquando separantur ab eis, et super dorsum portare. Hoc gcnus bufo-
haec omnia sum cxpertus. Coit autem ara- nis lapidcm in fronte consuevit portarc,
nea in fme veris et dum coire vult, lilo
: pro quo ct occiditur. lllc kvpis divcrso-
attrahit marcm, qui multo minor est rum invcnitur cohirum ; aliquando cnim
quam foemina et non facit telam, sed vi- invenitur albus, et hic dicitur esse me-
 .

570 D. ALH. MAG. ORD. PR7ED.

lior: aliquando etiam invenitm' ruscus Dicitur de bufone, quod de terrcstri

suhniger, et liic cst bonus (juaudt) in nw- liumido non comedit, quantum ma- nisi

dio liahet guttam citrinam : et al iquan- nu semel capere poterit, limens quod ei
do invenitur virulculiis : et tempore tota terra non sufficiat sed non est ex- :

meo inventiis est lotus viridis : et ali- pertum, sed a vulgo acceptum. Rufo
quando est bufonis ligura impressus. primo aqua perfusus, et postea salsatus
puguat cum arauea sicut et
liorax crepat, et tandem consumitur usque ad
serpens, et aranea desuper veniens sus- ossa.

pensa filo pungit cerebrum utriusque Est autem quoddam bufonum genus
eorum : sed l)ufo irascens inflatur, et ali- quod cornutiim a sono vocis dicitur,
quando crepat de veneno araneffi. Horax quod est coloris cinerei fusci, et crocei
raro apparet de die, nisi in locis valde in ventre, et sedet in paludibus putri-

solitariis, et non egreditur de terra nisi dis, et vocatunum contra aliud, de quo
tempore pluviae sed de nocte aliquando :
dicitur quod non vocat extra Galliam :

egreditur, tunc libenter vadit in viis

et et lioc sum expertus, quia
falsum esse
trilis ab homine vineoB flores odit et ru-
:
per totam Germaniam altissime vocat.
tam, et per illa fugatur sicut et alia ve-
nenosa.

9. De Cantharidibus

7. De Bruclio.
Cantharides vermes sunt virides, auri
colore superlucentes, et nascuntur in

Bruchus vermis est minor quam ad- summitate ramorum fraxini, et aliarum
enim primus par-
lacta, et est niger. Est arborum, ex humore qui est in foliis, et

tus lacustoe et cum efficitur major, vo-

:
convalescunt corrosione foliorum sicut

catur archalohns : et quando perficitur, erucse. Volant autem per diem : nocte

est locusta dicta quali longa hasta : vero in unum glo])um colliguntur, et in

hastilia enim duo crura retro habet, qui- aceto merguntur, et servantur ad diver-
bus elevatur ad saltum et volatum. sos usus medicinpe : alligati enim faciunt
Bruchus autem quia adhuc immobilis pustulas, ex quihus fiunt cauteria utilia,

est, totum depascitur usque ad radices, eo quod multuni trahunt.

niliil viroris relinquens.

10. De Cicada.
8. De Bufone.

Cicada vermis quem nos grillium

est,

I3ufo vermis est quadrupes sicut rana vocamus, ab imitatione vocis nomen ap-
in figura, sed cinerei est coloris et spis- tantes. Est autem duorum modorum :

sissimse pellis, ita quod magnum spissi- unum quidem, quod in rimis parietum
tudine et viscositate pellis evadit ictum, et in locis calidis habitat, et vespere et

est morsus ejus venenosus sicut serpen- nocte cantaf. Aliud autem quod in her-
tis secundi ordinis, ct habitatio ejus est bis clamat et arborihus. Et utrumque est
sub terra, et bumore terreno vivit, et musicum, et capite amputato caput diu
herbas et lumbricos aliquando comedit, vivit et corpus : et quia spiritu clauso in
sed comeditur a talpa. pectore format cantilenam, ideo in meri-
 LIB. XXVI DE ANIMALTBUS, TRAGT. UN. 571

dio quando esl aer serenii)r, clarius can-

lat. Experti sumus cgo et socii mei, quod
capite amputato diu cantat, in pectore
sonans sicut fecit antea.

Ouidam scarabonem illum qui cornua 14. De Crabonibus.

cervina gestat, et in silvis volat, etiam
cicadam appellant : et lioc non bene, quia
scarabeus est et non cicada. Ciabones a Piinio vocanlur vespee ma-
ximse citrinae iongge, aculeos ssevissimos
liabentes, ita quod veneno pullos equi
interficiunt vel pungunt. Hi crabones
1 i. De Cicendiila. mella inutilia in cavis arborum et in ter-
ris faciunt, et ceras corticales et siccas
ad niliil utiles, et dicunt pastores quod
Cicendula est vermis unus de n(3ctilu- oculos babent post succinctorium : et

cis. Est autem extra duas alas duras ha- expertus sum verum esse, sicut in ante-
bens ut scarabeus, sed est parvus ut liabitis determinatum est : et ideo a qui-
musca : et quando volat, extensis alis Ijusdam apis cseca vocatur.
magis lucet : similiter spiritu intermoto
lucidior efllcitur, sicut scintilla vento
sufflata. De die autem lucens, cobjr ex-
stinguitur, et efficitur alius. In Italia 13. De Culice.
plusquam in aliis partibus invenitur.

Culex ab acuieo quem in ore liabet

acutissimum, nomen accepit. Hoc enim
12. De Ciinice. pellem animaiium terebrat, et sanguinem
excutit, et acida libentius sugit quam
duicia. Ita autem diligit solem, ut etiam
Cimex vermis est iatus in parietum ri- in soiis fervore se exurat, et tunc ina-
mis juxta iectos bominum convalescens, xime pungit quando sol fervet in meri-
et bomines m(jrdens, et vocatur cirnex die.

ab lierba cimice, cujus iiabet fcetorem.

A vulgo autem vocatur pediculus parie-
tis.

10. De Cyniphe.

13. De Cinoniia. Cyniphes sunt vermes volantes longis

cruribus, parvulse muscie in capite ha-
b(Mites rostra. quibus perforant pelles lio-

Cinomia Latine derivatur a (IriTeco, minum : maxime nascunlur ex bumore,

quod est musca canina : quia xjwv, xjv6<;, et juxla a(puis abundant. Sequunlur au-
Griece est canis. Hcec musca est cinerea, tem spiritus bumidos exhalantes ex ani-
sub pilis canum et aiiorum animalium malibus, prtecipue ex Iiominibus : et ha?c

pungens, et eliciens sanguinem, et pr<T.- est causa, quodin sero volant, et directo

cipue auribus canum insidet et vulnerat volant in aere super capita sudantium.
eas. Adeo autem sunt importunre prsecipue in
sero festate in locis humidis, quod deli-
572 D. ALB. MAG. OUI). PRtEI).
cati i-etia texunt circa lectos, qiiu3 caiic- (jiiandoque incurvat, quandoque exteu-
pea dicuntur. dit, flores sugit.

19. De Eormica.
17. De Erifjiila.

Formica vermis est parvus valde qui

Erigula vermis est ex re nomen ha- hoc habet proprium, quod in majori
bens quia totum caput et gulam san-
: aetate crescit et virtute. Est autem pro-
guini quem
sugit, immergit, et tantum videns, sibi escas quidem non faciens ut
trahit,quod crepat, et adha^ret lahiis lu- apis, sed congregans, et condens, grana
porum et canum, et vocatura quibusdam sicca colligit et condit : et si majora sint
pediculus silvae, vulgariter autem tlieca quam vires suppetunt, scindit. Vias or-
vocatur. •
dinate observant, ne exeuntes intrantes
impediant obviando. Grana etiam humi-
da siccant ne putrescant. Prognostican-
tur auras, quia ante tempus tempestatis
18. De Eruca. ad casas se congregant. Mortuas dicuntur
ferre ad sepulturam. Sulphur et origa-
num agreste ita abominantur, quod si
Eruca vermis est longus, colore va- hsec duo pulverizata super domos earum
rius, multis pedibus cruris distensus. Hic spargantur, casas dimittunt. jMorsu suo
vermis primo bombicum more et ara- venenum spargunt qui pustulas excitat.
nearum telas in extremitate arborum In senectute etiam quaedam volare inci-
involvendo fluit, et ibi ova plurima re- piunt. Formica etiam sugit fructus et
ponit, et ex ovis illis parvee erucee in animalium corpora quae invenit, et exinde
principio veris proveniunt, quae in an- capit nutrimentum. Generando primo
gusto tecta subintrant, eta parietibus in- ova facit quae in vermes albos panniculis
timis pendentes, duram circa se peilem involutos erumpunt, et ex his in super-
contrahunt, pelle pilosa quam prius ha- ficie ad solem expositis formicae nascun-
buerunt exuta, et vivit vita quasi dor- tur. Ilieme quiescit cibo quem cibi aes-
mientis et sopiti animalis : et ex iUa qua- tate providit sustentata'.
si ovali natura aliam formam volatihs
accipiunt, et tunc in autumno volando
coeunt, diutissime sibiinvicem adhaeren-
do : et fcemina quidem bifurcata vulva 20. De Formicaleone.
in se recipit caudam maris, et tunc tot
ova fcemina concipit ac si tota converta-
tur in ova et ideo juxta ova mortua
: Formicaleon dicitur leo formicarum,
quasi pellis vacua invenitur. Ova autem nomine murmicaleon vocatur.
quoe alio
facit arboribus adhsBrens et plantis, quia Hoc autem animal non est primo formi-
illarum fohis pascitur : postea autem ca, ut quidam dicunt. Expertus enim
quando volat, longa promuscide quam sum multoties et ostendi sociis hoc ani-

* Cf. etiam de formicarum operibus, VIII de Animalibus, tract. iv, cap. 1.

 LIB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 573

mal origularum fere habere figuram, et tem extrahunt humorem ex quo faciunt
absconditur in sabulo, semisphaeram in sericum.
sabulo fodiens, cujus polus est os formi-
caleonis : et dum formicae causa lucri
transeunt, ipsas capit et devorat. Hoc
ssepius adspeximus, In hieme etiam dici-

tur cibos formicarum diripere, eo quod 22. De Limace.

in sestate niliil congregat sibi. Philomelse
etiani avidissime legunt formicas et ova
earum, et ex illis convalescunt infirmoe. Limax vermis est tardus qui testudo
Si credendum est his qute in epistohi vocatur, a limo in quo generatur et nu-
Alexandri scribuntur de mirabilibus In- tritur sic vocatus, hieme latet, vere pro-
dise, tunc in India sunt formicaj magna> dit, quatuor habens cornua, duo brevia et
sicut canes et vulpes quatuor crura ha- duo h)nga, quse extendit quando proce-
bentes et ungaes aduncos, et custodiunt dit contrahit quando recolligitur in seip-
:

montes aureos, homines accedentes

et sum. Humor ejus qui loco sanguinis
discerpunt sed hoc non satis est proba-
:
est, efficaciter impedit ortum capillorum.
tum per experimentum.

23. De Locusta.
21. De Lanifico.

Locusta dicitur quasi longa hasta, non

Lanificus vermis est, qui et bombcx quasiloco stans, ut quidam dicunt ct est :

dicitur, qui et sericum facit. Hic erucae vermis gregatim egrediens, et transiens
habet generationcm. Nam primo vermis de terra in terram ad pabukim, ita quod
est, et foliis mori cibatus sericum facit etiam ad exteras ad modum nubis vento
bonum. Gibum autem accipiens de fo- immisso venit regiones. Ovat autem au-
liis hactucse non adeo bonum facit seri- tumno quaj verno tempore faciunt bru-
cum. Hic vermis albus est, et magnus, chum omnia devorantem caput habet :

multis sicut eruca pedibus distensus : in habens figuram capitis equ i, et ante os
collo liabet duo cornua moUia alba, et duo additamenta dura, quse simul vicem
circa se facit sericum croceum vel album : labioruni supplent et dentium. Hur.i est
omnes enim alii colores in serico fiunt ante et dura post succinctorium, habens
per artem. Intus autem involutus in folli- quasi cornua philana pro cauda : longa
culo circa quod est sericum convertitur retro habet crura ad saltum, et quatuor
ad naturam ovalem, et erumpit in vola- alia uno latere, et quatuor in alio
in
tile alatum, et debile minus quam fuerat ad gradiendum: alas etiamquatuor mobi-
vermis et post coitum trium dierum
: les habet ad volatum membranales, et in-
omnes moriuntur mares. Fcemina autem testinum unum sorde plenum quae est suc-
posita albo in panno ovat ova plurima : cus herbarum et tot aliquando simul gra-
:

propter quod et ipsa moritur. Pannus diuntur, quod omnes fructus terrae de-
autem in loco ubi frigus ova gelare non struunt: et ideo pro lege habctur in terris
poterit tota hieme reservatur, et in vere multis certis temporibus exire in agrum,
sole claro et caHdo existente soli exponi- et locustasexstirpare. Mane frigore noctis
tur et tunc cx ovis vermes nascuntur,
: stupefacta' resident immobiles. Orlo au-
qui iterum cibo folioruni mori sericum tem sole alis hixatis omnes egre(Huntur
faciunt sicut parentes eorum. Ex ore au- perturmas sine rege et sine lege civilila-
574 I). AL15. MAG. ORD. PRyED.
teni tynmiiicam cuslodiontcs : una eniin bus. IHivique istarum pedibus posteiio-
aliam dicitur aliquando devoiare. ribus acuit ahis, et anterioril)us caput ler-
Ilunc vermem dicunt Partlios accipt^rc git et roslruui.

in cibum, et forte non est hujus ^aMieris In colore etiam dillerunt magnae mu-
locusta. scee : quoniam quoedam in toto sunt ni-
grae et valde sicci ct scabrosi corporis,
et ilhe superfluitatem cmittunt nigram,
et illam ut frcqucntius projiciunt in al-
2t. De MuUlpcde. bos pannos et albos parietes, quai de fa-
cili non purgatur eodem anno quo facta
est, sed in sequenti anno quando exsic-
Multipes est vermis, qui et centipes vo- cata est.
catur a quibusdam, non quod tot pedes Alia etiam est magna, sed in posteriori
habeat, sed per hyperbolem dictum est : parte habet guttulas albas, et hujus su-
quia revera non habet nisi quadraginta perfluitas est alba, et projicit eam in lo-
quatuor, in utroque latere viginti duos : cum quod aliquan-
superficiei nigrae, ita
et quando parvum est hoc animal, est de do quod longe advolavit ad pan-
vidi,
his quae ingrediuntur aurem : aHquando num nigrum, et albam projecit super-
extenditur in longitudine palmi, preeci- fluitatem, et subito revolavit unde vene-
pue in climatibus calidis. Ambulat autcm rat.
ad interiora quandoque tamen conver-
:
Musca gluttita integra non nocet, fra-
titur et in posteriora procedit. In morsu cta inter dentes, et sic comesta, magnum
autem habet parvum venenum et parvum excitat vomitum prsecipue in pueris. Fra-
dolorem sed quando mordet in
: labio, cta et alligata supcrlocum veneno infe-
multum facit intumescere labium, et ctum adse vencnum.
trahit
mordethominem dormientem, etdivisum Plinius etiam narrat de musca quse/;?/-
in partes diu vivit. rella vocatur et magna est, in Cypro
abundans, quae in fornacibus manet et in
igne vivit : et dum a loco ignis avolave-
rit, subito moritur.
25. De Musca.

Musca vermis est notus duabus alis et 26. De Opinaco.

octo pedibus, de putredine fimi et de pu-
tredine animahum natus : et ideo in ani-
malibus multiplicatur, humorem sugit, Opinacum dicunt vermem venenosum
et est duorum generum. Quiedam habet cum serpente non viribus, sed audacia
rostrum aculum quo perforat peliem ho- animi ot ingenio praeliantem et vincen-
minis et elicit sanguinem, et haec in tem : et hoc fit adhaerentia vermis imme-
campis juxta aquas et in silvis magis diate sub capite serpentis : exiguus enim
esse consuevit : et liuic fere conformis est, et ibi avelli non potest, et sic perimit
est quae indomibus est, nisi quod ro- serpentem.
strum acutum non habet, et sugit humo-
res inventos, sed pellem ad extrahendum
humorem penetrare non potest, et hsec
sugit fructus et cibos : et dicitur, quod
carnem recentem sugendo inficit, quod
non multo post scatere incipit vermi-
 LIB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 575

et per nares, et ex stomacho per vomi-

tum, et ex pectore et pulmone et ex ra-
dicibus dentium, et aliquando ita magni-
27. De Papilioinhus ficaturtumor, quod non recipit medici-
nam. Melius autem est ut lavetur morsus
succo lactucce. Saxifragia autem contrita
Papiliones sunt viTnies volantes mul- et argentum vivum cum oleo vcl bu-
torum colorum. Quidam enim sunt in tyro vel veteri auxungia zonte superlini-
alis sicut purpura, quidam albi, quidam tum, et inter vestes portatum, occidit pe-
hvacinthini et quibusdam quaedam inest
: diculos efiicaciter, sicut nmlti sunt cx-
rubedo. Hi sunt qui in automno coeunt, perti. Pulvis etiam argenti vivi imniix-
et post coitum masculus moritur. Ex his tus pulveri plumbi si super carbones
autem ovis post hiemem alii volantes spargatur et vestes desuper teneantur,
producuntur, longas valde et in se refle- vel homo stans intra vestes fumum exci-
xas liabontes promuscides, qui rores piat, pediculos occidit.
suii;unt de floribus, et his vivunt.

29. De Phalangiis.
28. De Pediculo.

PhalangisR sunt de genere aranearum

Pediculiis est vermis dc putredine, qui parvarum, habentes morsum veneno-
in extremitate pororum hominis est ge- sum, quae aliquando nares intrant homi-
neratus, vel qui de ea aggregatur, et fo- num et pecudum. Cum autem nares cer-
vetur calore hominis vel animalis in vi ingreditur, in periculo cervum dicit
plicis vestium : et similiter generantur in esi^e Plinius, nisi cito cancros habeat in
aliis animalibus, et prsecipue in avibus cibum. Ilabitat autem in specubus, et ibi
rapacibus. Signum autem est pucros vo- ovat et dicit Semerion Philosophus,
:

races multos habere pediculos, et ex ci- quod ex morsu earum et quarumdam

bo fructuum et praecipue ficuum propter aliarum accidit ventositas plurima in
grossitiem chymi plurirnos generari pe- ventre cum horripilatione et frigore ex-
diculos. tremitatum, et erectione virgse, vel dila-

Dicitur autem pediculus apedibus quos tatione labiorum vulvse si fccminam per-
multos habet, hoc est, sex. Colorantur cusserit.
autem secundum naturam humoris, ex
cujus corruptione gencrantur sed avium :

pediculi qui vulturum pediculi nomi-

nantur, longi sunt, gracih^s, multorum 30. De Pulicibus.
pedum, et fusci. I[ominum autem et
ovium sunt lati et magis spissi.
Quidam autem est pediculus quem Pulices nascuntur ex pulvere Immefa-
Galenus pediculum vulturis vocat, qui cto et calefacto, prsecipue si admiscen-
Gra3ce memluke dicitur, et in inguine tur animalium et spiritus exha-
calor
hominis et in pilis nascitur, et sub ascel- lantcs ex animalium corporibus.
morsus nonvidetur nisi quando
hs, cujus Est autem animal nigrum rotundum
multum morsus est ve-
creverit, et tunc acutissimee promuscidis qua tercbrat
nenosus facit enim morsus ejus aliquan-
: pelles animalium, et elicit per porum
do erumpere sanguinem per venam ani, sanguinem, ct alium trahit ad superli-
576 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

cicm, ila quod rubet locus ubi niomor- cedil spiritus vocalis, ideo vesicas duas
derit : hastas habet posterius ad saltaii- inflatas facit a later'e oris : et cum vocat,
dum, et pedes alios sex ad ambulandum, inferius habiuni in aqua; tenel superlicie
et est velocis incessus, secundum pro- ct aquam tenet, et non
superius extra
portionem sui corporis acutum habet ca- vocat mas qui clamat fceminam. In
nisi

put, et tantum trahit de sanguine, quod Augusto autem dicitur adeo compressa
continuc pt)sterius emitlit eum denigra- habere labia, quod etiam instrumento
tum et arefactum. Ova ejus sicut pedicu- aperiri non possunt extra aquam cum :

lorum sunt lendes, et his interdum ple- laeditur, cxilem dat vocem sicut mus

num invenitur : et cum congregantur, quando est in timore.

semper invenitur magnus cum parvo, et Coit autem in vere et ovat mulla ova
parvus est masculus et magnus est foe- in aqua in alterius anni vere ex coitu illo,
mina. et in medio ovorum illorum rana latel

Qui autem in principio veris in Martio abscondita : et cum ova egrediuntur,

vel Aprili nascuntur, deficiunt in Maio. sunt magni capitis et ventrem habent
Maius autem pulices non habet aut valde juxta caput, et posterius habent caudam
paucos. Qui autem post iMaium oriuntur cum pinnis ad natandum, et postea post
et continuantur usque ad hiemem, in Au- Maium decidit cauda, et formantur ei
gusto magis infesti sunt. quatuor pedes. Hieme latet extra aquam
Est autem quoddam puhcum genus, in rimis cahdis et aliquando in aquis sub
quod terrae pidex vocatur, et herbas de- terra, quaj hieme sunt cahdse. In vere
pascitur quando primo de seminibus procedit ad aquas : aliquando etiam
oriuntur. quando in autumno frigore corripi ince-
Effugatio autem pulicum, ut dicit Avi- perit, intrat in donmm hominum, et ah-

cenna, quando aspergitur domus cum

fit quando repit in sinum super inguen ho-
infusione coloquintidse tunc enim dissi- : minis vel super ventrem. Dicunt qui-
liunt et fugiunt, et simihter de decoctio- dam, quod si Ungua ranse aquaticse na-
ne rubi. Dixerunt etiam quidam, quod tantis superponatur capiti dormientis,
quando sanguis hirci infunditur in fovea, in somno loquetur, et revelabit secre-
in cauda congregantur illuc pulices et ta.

moriuntur, et similiter aggregantur su- Rana est quoedam quee riiheta vel rii-
per Hgnum linitum adipe hiricii. Fu- heum vocatur, eo quod frequenter in ru-
giunt etiam odorem caulis et foliorum beo sedet, et in arundineto. Hujus etiam
oleandri, et ideo vocatur herba imli- tam in aquaquam interra vita est iequa-
cum. liter, de qua mira dicunt multi : habet
enim ha?c venena, sed pauca. Hoc genus
in hamum positum purpuras de mari ad
se trahit et allicit. Ossiculus dextri late-

31. De Rana. ris ejus vas aqua fervens defervere facit

impositus, nec ultra aqua fervebit nisi

extrahatur ossiculus. Cinis ejus sicut

Ilana vermis est quadrupes in ligura et cinis leporis marini medicamen est

bufonis, sed non habet venenum, h:)n- contra venenum ipsorum.

ga posterius, anLerius brevia habet crura Est iterum rana parvuhT, in arundineto
cum digitis longis, et membranam liabet vivens unica, qute si forte a bobus hau-
inter digitos ad natandum. Linguam ha- riatur, ventres eorum tanta distendit
bet palato adhairentem, et ideo vox ejus corpulentia, quod scindi videntur.
est coax de gulture ad os sonans et quia : Item est rana viridis, quae arbores as-
non in directum lingua impediente pro- cendit^ et pluvias cantando prsedicit, et
 LIB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 577

silet alio in teinpore, quae dicitur obmu- esse aranearum rutelarum, et deterior
tescere facere canem si in os ejus proji- oumium illarum, ut dicit, est ^Egyptia-
ciatur. ca. Quaedam autem est rubea quasi ipsa
sit aranea rotunda. Quaedam etiam est
alba, habens rotundum ventrem et par-
vum os. Qua^dam etiam est stellata, quse
32. De Riitela. cst acuti dorsi cum lineis lucidis. Qusedam
etiam estcitrinapilosa.Qusedam est uvea,
cui hoc hoc nomen appropriatur pro-
Rutela, ut dicunt Galenus et Avicenna pter talis coloris proprietatem. Qusedam
et Semerion, est animal simile araneai etiam est, cujus medium capitis et pedis
quaevenatrix estmuscarum,et ideo dicunt sunt brevia, ad posteriora aliquantu-
esse de genere aranearum, et non est lum recurva : ct cum vult pungere,
serpens sicut quidam dicunt et male opi- projicit se prius super pedes suos : et
nantur. cum vult sugere, primo evomit quam-
Est autem hoc animal in genere acce- dam humiditatem paucam ct est ali- :

ptum secundum Avicennam sex modo- quantulum subtilior quam uvea. Quse-
rum. Primus autem est rotundae figurae dam etiam est dicta forniicalis formi-
et uvei coloris, hoc est, ad nigredinem caesimilis, rubeum habens colluni, et
declinantis, et vocatur abarbasion in nigrum caput, album dorsum, picta di-
Greeco. versis coloribus. Quasdam etiani est
Secundus autem nominatur auros, et vespalis rubea similis vespse. Qusedam
est aliquantulum hitioris corporis, sed etiam est herbalis rotunda parva par-
tamen rotundse ligurse, et apparent circa vuni habens os, et suljalbidum ven-
collum ejus queedam squamse, et super trem, et albos pedes multorum pilo-
os ejus sunt tria prominentia et sunt ra- rum.
ra levia. yEgyptiaca quse prius est nominata,
Tertius modus uiurkioti vocatur. Est maligna est valde, habcns ventrem et
autem in similitudine magnse apis : et caput magnum, simiHs animali quod
color ejus declinat ad cinereitatem, et volat in circuitu candelse : omnes enim
corpus ejus tegitur parvis corporibus istimodi rutelarum mordent, et sicut
eminentibus rubeis, et prcecipue in dor- dicitGalenus, non accidit morsui rutelse
so. quod accidit morsui scorpionis, eo quod
Quartus modus dicitur sagundofoon, morsus modorum rutelse non obviat ve-
eo quod totum corpus ejus et caput est nse, nec facit difllcultatem egestionis in
durum, est hoc habet alas sicut sunt alse pluril)us.
magnse formicse, Illi autem qui ponunt sex primos
Quintus autem modus est dictus su- modos rutelarum, dicunt quod omnes
dion : eo quod est longi corporis et sub- illi sex modi conveniuut in hoc, quod
tilis, et super corpus ejus sunt puncta, aposlematur locus morsus eorum, et
et prsecipue juxta caput et coUum. quod locus primo est rubeus, et in
Sextus autem modus dicitur furbul : pluribus eorum accidit coagulatio san-
60 quod est longi corporis viridis co- guinis viridis, in quo sentitur pruri-
loris, et habet aculeum sub coUo qua- tus, et quod est ibi inflatio valde ma-
si. gna, et accidit inllammalio membrii*
Hi vero sex modi accipiuntur ab anti- nervosis et ossibus frigiditas. sicut sunt
quissimis Griecorum sicut a Scmerione gcnua et dorsum et spatulse : et infri-
et quibusdam aiiis. gidatur corpus et treniit. et sentilui'

Galenus autem duodecim modos dicit horripilatio : et scnlil iiiorsus dolorcm

37
 378 D. ALB. MAG. ORD. PRvT^D.

Ycliementem, ct ost insomnis el vij^il, el accidit ex eo hsesitatio corporis, ct gra-

clamal, et colur eflicitui- eitrinns, ei vi- vitas lingu». Ex vespali vero accidit
detur quotl sui oeuli sunt humidiores aposlema in loco, ct spasmus et profun-
quam erant, et distillant lacrym.'E ^^uttis dus somnus dominans, et debilitas am-
frequentibus, et seutitur in inferiori par- borum genuum. Tllius autem qua^ parva
te ventris et prope pectinem sicut eva- est herbalis morsui quod ac-
accidit,
cuatio et inanitio, et incipit natura ex- cidit ex morsu uveu'. yEgyptiaca voro
pellere materiam aquosam su[)erius et est maligna, et facit acciderc dolorcm
inferius et quandoque apparct in illa
: capitis vehementem et profunditatem
materia aliquid quod est sicut t(da aranca:', somni.
et accidit inguinil)us et testiculis inlla-
tio, et juncturis contractio sicut spas-
mus, et accidit dolor oris stomachi et
nausea, et emittit corpus sudorem frigi- 3-i. De Sangiiisiiga.
dum, et fortasse dolet caput. Accidit
etiam faciei citrinitas, et corpori gravi-
motus aliquan(ki cum pun-
tas, et urina? Sanguisiiga vermis palustris est notus,
ctura, et quandoque egreditur aliquid eo quod sanguinem animalium sugat, sic
cum ea quod videtur esse sicut aranea. vocatus.
Galenus autem dicit, (|uod specialiter Hic veimis multorum modorum est :

accidit exmorsurutela^ rubea?doIorparvus sed apud non sunt nigra? in toto et pla-
velocis sedationis : in nigrte vero et varia3 nse, et sunt virgulas rubeas in dorso ha-
morsu est dolor fortis cum horripilatione bentes, et aliquantulum rugatse, et hae
et frigorc et tremore et gravitate coxa- sunt meliores : pedes non habent, nec
rum, et pruritu et putrefactione et mol- aliquod membrum, ut vidctur : in toto
lificatione ventris a fluxu ejus. In stel- enim similes sunt sicut columna.
latse vero morsu fit fortis dolor cum llee adhibentur corporibus, ut super-
pruritu et horripilatione et stupore et fluum sanguinem exsugant. Sed quia
gravitate capitis et moUilicatione cor- etiam vencnosa aliquando sugunt, et ti-
poris. Ex uvea vero accidit dolor ve- mendum est ne veneno infectse sint, prius
hemens in loco percussionis, et frigus in olla nova parvo sale aspersse sunt ma-
corporis totius et horripilatio ct tre- turandoi ut venenum vomant, et postea
mor et spasmus, et sudor currit frigi- calido sanguine agni parum cibandee, ita
dus, et abscissio vocis, et stupor in cor- quod eo aspergantur, et post duas horas
pore toto, et apostema in ventre, et vel tres post hoc corpori apponendse.
tensio in virga et pectine, et vomitus Quffidam harum invisibiles sunt et fda-
etiam absque voluntate. Nigra autem aqua adhserent interius
res et haustiie in
fumosa est maligna, et accidunt ex mor- gutturibus hominum et animalium, et
su ejus dolor stomachi, et frequentia indesinenter faciunt fluere sanguinem.
vomitus, et dolor capitis, et tussis, et Si autem locus ubi adhaeret, sale infun-
diflicultas velociter interliciens. Ex mor- datur, fortiter statim exit sanguisuga : et
su autem citrinse pilosse fit dolor fortis si locus quem momorderit, nimium san-
valde, et accidit tremor frigidus cum in- guinem fuderit, sanguisuga comburatur
flatione ventris, et interficit multoties : in testa, et pulvis ejus desuper ponatur.
quidam enim dicunt, quod morsui uveae Ific vermis vulnus facit triangulum :

accidit erectio virgoe et tensio cum exitu aviditatc etiam sugendi dulcem sangui-
spermatis et spasmo, et abscissio vocis : nem hominis succum emittit, et alium
sed hoc non est multum probatum. For- continue recentiorem sugit.
micalis autem morsus est vehemens, et
 :

LTB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 570

loi- nocivus. Sunt etiam famosi de quo-

rum punctura accidit risus, et permixtio
rationis.
34. De Scorpione. Ex scorpionum autem punctura acci-
dunt multa, quod videlicet locus aposte-
matur statim a[)ostemate duro et rubeo,
Scorpio vermis est niger multorum pe- ot dolor protensus, ot quandoque infhmi-
dum : liabet antc loco manuum duo bi- matur, et quandoque infrigidatur, et ima-
furcata magna, sicut cancer, et cornua ginatur percussus se contundi pilis qui-
gracilia habet sicut cancer. Intor omnia bus sal contunditur, et accidunt dolores
autcm rugosa et intersecta solus habet sui)ito, et est punclura sicut punctura
caudam longam in line, hoc est, in ulti- acus, ot soquitur sudor, et tremor lal)ii,

mo nodo caudte. Aliquis eorum habet et frigus, vomitus viscosus qui con-
et
aculeos duos, quibus arcuato ferit vulnc- golatur statim, ot hori"ipilatio, et rup-
re : quoniam non potest ferire, nisi ad tura pilorum, et tremor, et frigus ex-
dorsuni in modum arcus caudam recur- tremitatum, praecipue iilarum quoe sunt
vet. prope vulnus iiiud, et moilificatio totius
Scias autem, quod, ut dicit Aviconna, corporis, et eminentia inguinum, et ex-
scorpio fcemina major est quam scorpio tensio virgce, et accidit inllatio in ventre^
masculus : mas enim est extenuatus et et fortasso pedis fortitor, [^rsecipue si in

minutus, et fcemina pinguis et magna inferioribus sit punctura : et accidunt

et aculeus foeminMe est sul)tihs. Aculeus apostemata asceiiarum, et eructatio piu-

autem maris ost grossus. Et accidit quod rima, et aiteratur caior superior.
quidam habent duos aculeos, ut dixi- Si autem scorpio fuerit vohementis
mus, qui duo foramina faciunt pungen- maiitioe, erunt accidentia maia vaide :

do, et id quod punctum est, infrigidatur, tunc enim est punctura sicut cauterium
et reliquum corpus calelit, et efticitur su- adustum, et corpus totum rigorem pati-
dor frigidus. tur cum frigore, et fluit ad labia humidi-
Est autem quoddam g^enus scorpionum tas viscosa, qute inter ipsa iabia congcia-
alatuni, et istud est magnum, sedmuito- lur, et currit ox oculis muita hamiditas,
tiesvolantem dejicit ventus et sic ali- : qua' lippiens in angulis coaguiatur, et

quando scorpio ille alatus cum vento va- aiteratur forma, et ogreditur anus, et

dit de regione ad regionem, de vicinia ad apostematur virga, et ingrossatur lingua,

viciniam subvectus vento. In spondilibus et strident dentes, ot clauduntur com-
autem caudse scorpionum est divorsifica- prossi et non aperiuntur.
Quidam enim sunt qui habont sox
tio. Dicit etiam Gaienus, quod malum est

spondiles in cauda : et horum malitia vaide, si punctura est super artoriam :

Aqui-
est fortis in ortu steUae quse dicitur tunc enim accidit spasmus : et si invo-
la, sive VuUur Latine, Ahara autem noritvonas, accidit putrofactio.
Arabice, quando haic stella oritur cum autem qui sunt in Itaiia, })arvi sunt
Ilii

sole, tunc interficit punctura ojus. Oui- et non inferunt magnum maium, nisi in
dam etiam scorpiones habcnt in cauda ioco arteriarum vuinerent.
spondiles pauciores. IIoc animal ovat et facit puiios : ot di-

Tradunt autem Antiqui^ quod scorpio- cunt quidam quod pater nititur devorare
nes sunt novem colorum, albi videlicel, eos, sed immunes sunt qui se clunibus
citrini, et rubei, cineritii, forruginoi, vi- matris immitlunl. Sod lioc est falsum, et
rides, auroi, nigras caudas habentes, et lioc quod vidi do boc animali est, quod
extremitates caudarum vinosi coloris. In cum mersissom in oieo oiivse, uno et vi-
percussione sentitur puncturaacus et do- jiinti diebus dixit in vitro ambuians in
580 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

fuudo oloi, ct vigcsimo sccundo dic uior-

tuum elevabautur ampuUai dc
fuit, ct

juncturis annulorum cjus in omui parte

lioc cuim olcum in quo pu-
37. Dc S/cil.T /ifjKra.
in olcum :

trefactus ct mortuus cst sc(U'pio, dicitur

esse remedium puncturoe ipsius.
Stcllse figiira vermis est, ut dicit Pli-
nius, qui nocte ut stclla lucct : sed num-
quam apparet nisi quando post magnas
35. DcScta. nubcs prsedicit screnitatcm. Huic vcrnii
tantum dicit rigidum frigus inesse, quod
exstinguit ignem sicut glacies. Ejusdem
Seta cst vermis longus cubitalis adeo ctiam sanie si caro hominis contacta fuc-

exilis, ut scta vcl pilus dejuba vcl

cauda rit, toti detluunt capilU : et quod tactum
equi putctur : unde et nomcn accepit. fuerit, mutatur in virorcm : ct de his
Hic in aquis stantibus non multum cor- etiam dicit, quod nihii gignunt, nec est
ruptis generari invenitur, et est adeo du- in cis mas vcl foemina. Ergo ex putrcdi-
rus, quod conteri pede non potcst et si : ne generantur.
bulliatur, non emollescit. llaustus autcm
ab homine, cum cruciatu et languore vi-
tam aufert. Aliter autem tactus non 38. De Stupestre.

infcrt nocumentum. Hic vermis caput

non habere videtur, ct ad utramque par-
Stupestris vermis cst scarabeo similis,
tcm natat. Forte autem hic de pilis na-
equorum quia pili equi in aqua latens inter herbas, et haustus a bobus
scitur :

stantc positi vitam ct spiritum accipiunt,

viscera bovis disrumpit, dum fel com-
et moventur sicut multoties experti su-
estus attigerit. Abundat autem in Italia.

mus.

39. Dc Tappula.
36. De Spoliatore coluhri.

Tappula vermis est, qui quatcrnis pe-

dibus it supcr aquas, ct est aranea aqua-
Spoliator coluhri vermis est coloris
tica. Currit autem etiam in terra, et de-
aurei, viridi colore intcrluccnte, qui cur-
dc- pressus sub aqua non madidatur nec
rit in pulvere in viis campestribus, et
mergitur sicco etiam vcstigio vidctur
vorat scarabeos, et sugit eos. Hunc spo- :

liatorem coluhri aiunt dici, quia pcr cau- ambukre super aquas, et velocitcr val-
de transit aquarum spatia : aliquando ta-
dam corpus colubriad solem jaccntis as-
cendit, primo caput colubri confricando men lassus subsistit et recipit vires.

demulcet, et postea mordet, nec deserit

fugientem colubrum donec cerebrum
ejus penetret, et de carnibus mortui sa- 40. Dc Tatino.

tietur.
De hoc dicunt, quod primo natus a
parcntibus cibatur, et postca sine cibo Tatinus vcrmis est, qui in Lardo porci
diu jacet immobilis, tandcm ad curam nascitur quando putrescit, et est vermis
sui excitatur, et procurat seipsum. hirsutus.
 LIB. XXVI DE ANIMALIBUS, TRACT. UN. 381

41. De Teredine. 44. De Tinea.

Teredo vermis est ligni, eo quod eun-

Tinea vermis esta tenendo dictus, quica
do edat in lignum. llunc vermem qui-
de exaltatione corrupta; lanse oritur, et
dam Latine irenutem dicunt vocari.
ipsani corrodit lanam et pilos.
Nascitur autem de humore corrup-
to in ligno, et dum nascitur foramina-
tim exedit lignum, et per foramen exit.
Hic humor est ex eo quod dum secatur 45. D^ Uria.
lignum, conceptum in se humorem non
habet maturum.
In Oriente autem dicitur, quod propter Uria vermis estporci,ab urendo dictus,
lignorum siccitatem lcrcdines in lignis quia ubi mordet, vesicae surgunt ac si lo-

non nascuntur. In climatibus autem no- cus ustus sit.

stris qucL' sunt a quinto usque ad septi-

mum, inveniuntur teredines in omnibus
lignis, rarius tamen inveniuntur in quer- ^0 2)e Verme
cu, et tilia, quam in aliis.

Vermis quod omnibus nomen cornmu-

42. De Testudine. ne est, specialiter sibi lumbricos terrce
vindicat : eo quod de sola terrse cxaltatio-
ne nasci dicatur.
Testudo vermis est de putredine her-
barum et viscoso rore generatus : et in-

venitur alba rubea crocea et nigra, cu-

jus viscositas terrestris in gyro dure-
47. De Vermibzis Celidonige.
scit in testam qua habitat. Dicitur,
in
quod dum serpentis veneno aliquando
infunditur, sibi per herbam notam me- Vernies Celidonise dicunt esse, qui in
detur. Sale super eam projecto tota li- Celidonia regione in aquis ferventibus
quescit fere, et in aquam viscosam con- vivunt_, et si transferantur ad aquas fri-
vertitur. gidas, statim moriuntur sed hoc licet sit :

famosum, tamen a rumore vulgi potius

acceptum est, quam certo experimento
43. DeThamure.
probatum sit.

Thaniur vel samir dicunt esse vermem

quo vitra et lapides dividuntur, et quo 48. De Vespis.

struthiones pullos suos in vitris conclu-

sos vitra dividentes extrahunt, et quo Sa-
lomon marmora ad libitum divisit : sed Vcsparum genera multa sunt, sicut

hoc est fal)ula, ot puto esse de erroribus nos in antehabitis libris ostendcndo
Judaiorum. distinximus '
: sed omnia mella inutilia

*
Cf. VIII de Aniuialil)us, Iract. iv, cap. 0.
582 D. ALH. MAG. OUD. PR^D.

co]lig»iul, el |)l('rmu(|iic iu luhiis ])uri('- aculeos plurimos, ct csl iutcrficieus ; et

iihus cl iu lcrra uidilicaul. OuaMlaui eo- ilhe sunt nuijoris [(ernicioi, et aliquando
luui jura [usciuui quaTuut iu cibuui : (jua'- ])uuclura carum [)cr(lucit ad spasmum et

(lauictiaui carues suguut. ad gcimuui d(d)ililatem. Similiter etiam

Puuctura autcui vcspa' et priccipue ci- in parvariiui morsu quandoque augetur
triuiT, cst vehemcntioris caleractionis, tumor, quando laciunt clevaii in loco
quani punctura apis, et accitlunt et ex puncturifi vesicam, et gravant linguam.
punctura et morsu ejus dolor et rubedo
et apostema. lltec igitur de oennibus dicta sint ano-
Est autcm quoddam genus magna' vc- bis.

spas, quod liabet caput uigrum, et habet

Jam expletus est liber Animalium, et in ipso expletum est totum opus natura-
rum, in quo sic moderamen tenui, quod dicta Peripateticorum prout melius potui,
exposui : nec aliquis in eo potest deprehendere quid ego ipse sentiam in pliilo-
sophia naturali : sed quicumque dubitat, comparet haec quce in nostris libris dicta
sunt, dictis Peripateticoi'um, et tunc reprehendat, vel consentiat, me dicens scien-
tise ipsorum fuisse interpretem et expositorem : si autem non legens et compa-
rans reprehenderit, tunc constat ex odio eum reprehendere, vel ex ignorantia : et

ego talium hominum parum curo reprehensiones.

ERRATA.
In libro XXIII de AVIBUS, omissa est sub numero 54 bis descriptio cujusdam
avis, cui nomen GUGULUS.

gulistempore ovationis. Avis autem in

cujusnido imponitur ovum guguli, nutrit
eum et in ejus [julcliritudine delectatur,
54 bis. De yugulu. ita quod hunc cibando fame afficitur.

Alii vero partus ejus aliquando damnan-

tur, aliquando etiam gugulus se nutrien-
Gugulus, ut in autehabitis diximus, tem intcrficit, ut Plinius asserit.

est composita, et est duplex. Qu;edam De hac ave certum quod hiemeest,

enim componilur ex columba et niso sive latet in concavis arborum et lapidum :

sperverio. Qua^dam autem hujus gene- sed quod sibi sestate congreget quo hieme
ris avis componitur ex columba et asture : nutritur, pro certo falsum est sedhieme :

rostrum enim et pedes conformes habet deplumatur, et mutatur pennis.

columbse, colorem autem pennarum et Dicunt autem, quod quando hicc avis
alas habet cum niso vel asturc, mores ab aliquo primitus in vere auditur, si au-
etiam ex utraque compositos : ex co- diens tcrram directe toti plantae dextri
lumba enim habet, quod non prsedatur pedis superpositam effodiat, et eam in
aves alias ex niso autem et asture ha-
:
lectis et aliis locis spargat, terra haic pu-
bet, quod insidiatur nidis avium aliarum lices perimit.
debilium : et ideo aves pugnant cum gu-

-T n n^T" ^
 T
INDE
Librorum, Traclatuum ef Capitum in altera parte operis

de Animalibus (Lib. XIII-XXVI).

LIBER XIII.

De causa et natura interiorum membrorum.

II. Et est DiGREssio declarans

de homine causam et
modum compositionis
canna; et pulmonis.
IIF. Et est DiGREssio declarans
naturam cesophagi et sto-
machi, et causas et posi-

tiones eorum natura-

les.
TRACTATUS I.
IV. De dispositione membro-
rum interiorum in com-
muni, et de natura et
causa cordis.
V. De causa ortus venarum ab
Be canna et cpsophago ct pidmonc. uno principio, quod est
cor in animalibus, vel id
quod est loco cordis. 14
VI. De causa pulmonis et acci-
dentibus ejus, et de Iie-

pate et splene et eorum

naturalihus operationi-
Cap. I. De canna et oesophago, et bus. 16
de causis eorum natura» VII. Et est DiGREssio doclarans
lihus. intellectum oorum qu.io
584 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM
de liepalo ot splene dicta II. De modis diversitatis inte-
suiit. 20 stinorum secundum diver-
VIII. De causa et natura renum sitates ventrium. 32
et vesica) in animalibus, III. Et est Dir.REssio declarans
in quibus sunt renes et naturam et ordinem et
vesica, et qua de causa universalitatem intestino-
non sunt in animalibus rum. ,34

quibusdani. IV. De membris interioribus

IX. De natura diaphragmatis,et repentium et eorum quae
natura aliarum telarum similia sunt eis per longi-
quffi sunt in corpore et :
tudinem : iii quo eliam
est DiGiiEssio declarans est de natura fellis Imjus-
intellectuni eorum qu<'e modi animalium. 36
de hepate et splene dicta V. De generatione mirach et
sunt. de generatione pingue-
dinis et ^zirbi in mi-
rach. 39
VI. De liis animalibus quae ca-
rent membris interiori-
bus ventris dictis, et qua?
sunt membra qua3 ha-
bent loco membrorum
praideterminatorum? 40
TRAGTATUS II. VII. De interioribus eorum qucB
sunt media inter animal
et arborem, et diversitate
eorum ab invicem, et de
interioribus annuloso-
rum. 45

De iiitestlnis.

Gap. I. De ventris dispositione, et

natura ventrium, et di-
versitate ventris anima-
lium.
 INDEX TRAGTATUUM ET CAPITUM 585

LIBER XIV.

De membris exterioribus animalium.

MOLLis TEST^E vocantur

animalium. 52
IV. De membris exterioribus
malachie secundum spe-
cies suas. 54

TRAGTATUS I.

TRACTATUS II.

De 7nembris exterioribiis anmdosonim etostreorum

et malachie.

De causa mernbrornnt manifestorum extra in ani-

malibiis habcntibus sanguincm et generanti-
bus sibi similia.

Cap. I. De membris exterioribus

annulosorum. 40
II. De membris exterioribus
ostreorum conchilium. 51 Cap. 1. De causa dispositionis ven-
III. De membris eorum qua^ tris,et de extremilate ma-
586 INDEX TRAGTATUUM ET GAPITUM
iiuum et podum sul) oa- in marihus ot foiminis, et

pite et collo in omnibus de cauda animalium,et(lc

generibus animalium. dispositione pedum eo-

U. De causa figuraj manus, ot rum. C>li

usu ejus, et qualiter est V. De membris quadrupedum

siguum intellectus, et de ovantium manifestis, et
usu pedum (luadrupe- de causis eorum physi-
tlum. 00 cis. 08

III. De causa figura3 pectoris et VI. De membris avium mani-

mamillarum in homine festis, et de causis phy-

et in aliis etiam animali- sicis eorum. 71

bus. 63 VII. De membris raanifestis pi-

IV. De causa et dispositione scium,et de causis physi-
niembrorum cenitalium cis eorum.

LIBER XV.

De causis generationis animalium.

malium, et quod non

omnibus animalibus con-
venit discretio sexus
per masculinum et fnemi-
ninum ? 79
II. De dilTerentia maris et fce-
TRACTATUS I. minae secundum diffini-
tionem etiam membro-
rum. 82
III. De causa naturali testiculo-
rum in animalibus ha-
De distinctione sexiis.
bentibus testiculos. 83
IV. De causa propter quam ea
quee non habent testicu-
los, sunt velocissimi coi-
tus : et ea quae habent
Cap. I. Quae causse assignandte testiculos intra, sunt ve-

sunt in generatione ani- locioris coitus quam ea

 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 587

quoe liabent testiculos II An sperma descindatur a

extra. 80 toto corpore, sicut dixit
V. De causa et dispositione Empedocles, et Anaxago-
naturali matricum, et ras? 101
(lifferentiis earum in ani- III. De improbatione dicti Em-
malibus. 87 pedoclis et Anaxagorae
VI. Propter quid in omnibus per causam masculinita-
animalibus matrices sunt tis etfoemininitatis, et per
intra corpus, in quibus- causam generandi dissi-
dara autem animalibus milia sibi in genere. 104
testiculi sunt intra, et in IV. Cujusmodi sit principium
quibusdam extra? 89 generationis, quando di-
YII. De dispositione causa
et citur quod ex spermate
membrorum genitalium fit generatio ? 106
in quatuor generibus ani- V. Per quem modum sperma
malium mollis testa3,ma- est in corpore spermati-
lachie, et annulosi cor- zantis ? 108
poris, et durse testae. 9i VI. De natura spermatis et
VIII. Et est DiGREssio declarans menstrui tam fceminae
de intellectu omnium quam masculi, quam ha-
quae de causis genitalium bet id quod est princi-
inducta sunt in antece- pium generationis. 113
dentibus capitulis. 93 VII. De causa delectationis coi-
tus, et de qualitate hu-
moris qui fluit ex foe-

mina per loca genita-

lia. 117
VIII. De modo quo se habent ad
invicem sperma quod
exit a mafe, et humor
qui effluit ex fceraina. 120
IX. De modo adunationis sper-
matis raaris et fcerainie,
TRACTATUS II.
et de generatione con-
ceptus. 123
X. Et est DiGREssio declarans
ea qua; dicta sunt de
sperraate raaris et virtu-
tibus ejus. 125
XI. Et est DiGREssio declaraiis
differentiara duorura
De natura spermatis.
sperraatum raaris et fce-
minae et sanguinis men-
strui. 128

C.\p. I. De quffistionibus quae sunt

de sperraate, et an sper-
ma descindatur ad om-
nibus membris per
modum quem dixit Pla-
to?
588 INDEX TIUCTATUUM ET (.AIMTIJM

LIBER XVI

De virtutibus facientibus generatum et secundum animam

et secundum membra.

matibus vel extrinseca

secundum opiniones An-
tiquorum ? 136
III. Et est DiGRESsio declarans
summam de difficultate
solutionis inductarum
quaestionum, et de solu-
tioneipsarum secundum
Alexandrum Peripateti-
cum qui secutus est Em-
TRAGTATUS I. pedoclem. 139
IV. Et est DiGREssio declarans
solutionem inductarum
qusestionum secundum
Avicennam, Theodorum
et Theophrastum Peripa-
teticos. 142
V. Et est DiGREssio declarans
De ortu et inductione animae. solutionem praeinducta-
rum quajstionum secun-
dum Socratem, et Plato-
nem, et opinionem Stoi-
corum. 143
VI. In quo inductarum quae-
stionum deciaratur solu-
tio secundum Aristotelem
qui vidit veritatem. 140
Cap. I. Qualiter mas et fcemina VII. Et est digressio declarans
sunt priucipia generatio- summam omnium qua?
nis? 131 dicta sunt, summatim
II. De virtute movenle embrya, colligendo ex omnibus
utrum sit intrinseca sper- inductis. 149
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 589

VIII. In quo solvuntur dua3 quae- XVII. Et est DiGRESsio declarans,

stiones ortte ex his qutc quod masculus et foemina
de spermate dicta sunt : exiguntur ad generatio-
quarum una est,utrum nem animalis, et quod
sperma sit animatum, anima rationalis nullum
vel non ? et secunda, omnino principium facti-
utrum virtutes animae vum potest habere in
creent membra successi- semine propter sui sepa-
ve, ita quod unum sit ex rationem. 172
alio, vel simul ? loi
IX. De solutione quaestionis
quare sperma nigrescit
et attenuatur in frigore,
cum album et spissum sit
in animali in quo genera-
tur? i;i:!

X. De dispositione spermatis
foeminae et maris, et quo-
modo se habent ad con- TRACTATUS II.
ceptum, et qualiter ani-
mal generatur in con-
ceptu ? 1 jo
XI. Et est DiGREssio declarans
qualiter anima est in se-
mine, et secundum quem
ordinem prioritatis est in
eo vegelabilis et sensibi- De causa s(o.i'i(itatis, ct de generationc membro-
lis, et qualiter sola ratio- rum comimilium.
nalis est ab extrinseco ? l.")7

XII. De eo quod dicit Aristoteles

animam esse in semine,
et intellectum ab extrin-
seco. IGO
XIII. De principiis quse faciunt
sperma congruum et
conveniens ad generatio-
nem animati. 101
Cap. I. De causis sterilitatis acci-
XIV. De causa sexus et similitu-
dentibus ex parte mem-
dinis nati cum patre,
bri maris, et ex parte
vel matre, vel alio quo-
matricis in fcemina, et
dam. 103
de modo creationis em-
XV. Qucd in corporibus anima- bryonis in matrice ex
lium sunt propria recep- quo generetur, et secun-
tacula superfluitatum ex dum quem ordinem di-
quibus fit generatio : et stinguantur in eo mem-
quod foemina dat mate- bra ?
riam, mas autem formam II. Propter quid fa'mina in
et animam et quod non
:
animalibus non potest
omnis mas spermatizat, generare per seipsam
cum tamen omnis foe- sine masculo?et de mem-
mina habeat men- brorum secundum gene-
struum. 106 rationem distinctione et
XVI. Et est DiGRESsio declarans completione. 178
opinionem Peripatetico- III. De distinctione esse, et
rum posteriorum, et de propter quod est id quod
diversitate ovanlium, ct est, et quae quajritur in
virtute spermatum, et ajternis et qua? non, et
animatione embrvonum. 168 secundum quom mo(him
590 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM
et propter iiuod dicitiir praegnanlur, et ipun non?
Psse cor priiicipium iueni- et de causis stcrilitalis. 180

brorum ? d80 IX. De causa muia-

sterililatis

IV. De modo generationis rum secundum Democri-

membrorum homogenio- tum et iMUpedoclem et :

rum ex calore cordis de improbatione oj^inio-

et frigore complexio- nis eorumdem. 191

nali. 182 X. De vera causa sterilitatis

V. De forma capitis et mem- mularum ex considera-

brorum qute sunt in ca- tione equi et asini colle-
pite. 184 cta. 193
VI. Qualiter formantur mem- XI. Et est DiGREssio summam
bra dominantia post cor, rccolligens eoriim quae
et post illa formantur supra dicta sunt in hoc
alia membra ? 18G tractatu, et causam as-
VII. Qualiter per coctilidones fit sigiians, ut melius intel-
nutrimentum embryonis? 188 ligantur praeliabita. 19o
VIII. Quae animalia ex coitu im-

LIBER XVII.

Be causa ovantium et ovorurn.

ova pauca, et de causa

eorum physica. 199
II. De natura generationis et
differentia et dispositione
ovorum et humorum qui
TRACTATUS I. in ovo continentur. 202
III. l)e figura et causa figurae
ovorura non rotundorum,
et creatione ovorum in
De ovantihm avibui.
matrice, et exitu eorum
de matrice, et de exitu
pullorum ex ovis. 20b
IV. De ordine generationis
membrorum animalium
Cap. I. De ovantibus ova multa et in ovis, sive sint ova
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM U91

avium, sive ova aliorum sive ex vermibus primam

animalium. 208 habentium generationem. 218
V. De improbatione erroris eo- II. De apum generatione tri-
rum qui dixerunt in pi- plici secundum diverso-
scibus non esse mareni et • rum diversas opiniones.
fceminam. 211 III. De multiplicatione apum, et
VI. De completione omnium propter quam causam
ovorum, venLi scilicet, et apes plures sunt quam
aliorum per conjunclio- reges et quam kirikes,
nem spermalis cum ipsis. 21o et de comparatione trium
opinionum inductarum
de generatione apum. 226
IV. De modo causa genera-
et
tionis halzum qua? sunt
ostrea conchilia. 228
V. Quid sit principium movens
in generatione ostreorum,
et quae est pars in prirais
TRACTATUS II.
formata ? 231

De generatxone anmdosorum.

Cap. I. De generatione vermium.

592 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM

LIBER XVIII.

De modo generationis anirnalium perfectorum.

II. De vera causa difTerentiae

maris et foeminae secun-
dum doctrinam Aristote-
lis et alioruin Peripate-
ticorum. 240
III. In quo probatur cor esse
principium inter membra
differentiae sexus : et qui
sunt in pluribus generan-
tes foeminas, et in pluri-
TRACTATUS I.
bus generantes masculos? 243
IV. De causa similitudinis nati
ad parentes vel avos prae-
cedentes,et de causa dissi-
militudinis ejusdem ad
progenitores. 246
V. De improbatione erroris eo-
rum qui alias causas si-
De causa differcntia; sexutim et assimiliationis
militudinis et dissimilitu-
anitnalium.
dinis eorum quae generan-
tur, assignaverunt. 2o0
VI. De monstruosis partubus, in
quibus non remanet si-
militudo nisi in genere
proximo tantum. 2o2

Cap. I. De causa differentiae sexus

masculini et foerainini se-
cundum opinionem Empe-
doclis et Democrili, et de
improbatione opinionis
eorumdem. 235
 INDEX TRACTATULIiVl ET CAPITUM 593

III. De causa generationis her-

maphroditorum concep-
tuum, et aliorum mon-
strorum, et multiplica-
tione membrorum. 260
IV. De his quae imprffignan-
tur una imprfegnatione
super aliam, et de his
qui plus aliis diliguntcoi-
tum. 2fi2
TRACTATUS II.
V. De causa propter quam
quaedam animalia gene-
rant filios completos,
quaedam autem incom-
pletos. 26o
VI. De dispositione fceminarum
irapra3gnatarum ex ipsa
impraignatione , et de
De caiisa multitudum et paiicitatis filiorum. mola matricis. 267
VII. Do generatione et causa et
utilitate et diversitate
lactis in animalibus lac
habentibus. 269
VIII. De spatio imprffignationis
animalium, et de causa
diversitatis ejus. 271
IX. Et est DiGREssip declarans
faciliori compendio om-
Cap. I. Quod magnitudo et parvitas
nia qucB supra in hoc li-
corporum causae sunt
paucitatis et multitudinis
hro inducta sunt, et de

flliorum. 2."iG
gradibusvirtutum genera-
tionis, et quot gradibus
II. De causa propter quam ex
deficit co uinitas ? 273
uno concubitu conci-
piuntur aliquando multi
filii. 2;>8

38
594 INDEX TRACIATIII .Al lyr CAIMTUM

LIBER XIX.

IV. Do causis colorum ex tuni-

cis causatis, et de diffe-
rentiis acuminis visus. 283
V. De causis bonitatis auditus
et olfactus, ex bonitate
organi provenientibus. 28o
VI. De his qua? accidunt capillis
secundum aetates et alias
causas naturaies,sicut est
decalvari, et hujusmodi. 287
TRACTATUS UNICUS. VII. De causa canitiei et rugosi-
tatis in homine. 291
VIII. De causa colorum anima-
lium aliorum ab homine. 293
IX. De differentiis vocis in ani-
malibus. 29.j

X. De origine et causa casus

et ortus dentium in omni-
De /i(s (jiix arcldiint cx natiira semibui' et jjarti- bus animalibus. 297
bui< animalivm.

Cap. I. De accidentibus in com-

muni , ut sciatur quir
sunt inquirenda in hoc
libro, et qualiter? 277
II. Qualiler somni
similitudo
est primumaccidens quod
consequitur natuni in
matrice et extra ? 279
III. De coloribus oculorum et
mutatione eorum secun-
dum quod ex humoribus
oculi creantur. 281
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM S95

LIBER XX.

De natura corporiim animalium.

materifi corporum anima-

torum. 301
III. De natura aeris secundum
quod participatur ah ani-
malium corporihus. 303
IV. Qualiler ignis participatur
ah animalium corpori-
bus? 3or.

V. Utrum quiiiliiin corpus vel

essentia substantialiter
TUACTATUS I. commisceatur corporihus
animalium ? et ponuntur
multae rationes hoc po-
nentium , quod commi-
sceatur cum animato cor-
pore. 309
VI. De improhatione ejus quod
dicitur, quod cadum et
de hls qu<e coiistitnwit rorpus. orhis secundum aliquid
su» substantia; sunt in
corporihus animalium. 312
VII. De solutione rationum su-
perius inductarum ad hoc
quod suhstantia quinti
corporis sit in corporihus
nostris. 314
VIII.Dc ralione commixtionis
materialium principio-
Cap. I. De humido seminali ani- rum corporum anima-
matorum in commu- lium, et de causaet modo
iii, et de natura liu- commixtionis ipsorum. 317
midi aliorum corporum IX. De colla ipsorum corporum
animalium. 299 mixtorum qu;c est triplex
II. Dc sicco terreo quod est huniidum et de conve-
596 INDEX TRACTATUIJM ET CAPITUM
nientia oX difforcnlia lio- II. De virtute formali ccclesti,

rum liumidorum. 320 quro vocatur virtus pe-

X. De ratione sccundum quam riodi, qua^ sit, et qualiter

perficilur niixtura cor- procedit in materiam, et

porum animalium. 322 qualiter agit ? 329
XT. Do complexionibus liumo- III. De principio formali corpo-
ram ct de proprietatibus ris quod ab anima est in

eorum qu.'D fiunt ex in- semine. 331

ducta corporum anima- IV. De causis formalibus cor-
lium commixtione. 324 poris naturalibus, quaj
sunt in materia commixta
ex quatuor elementis. 334
V. Oualiter omnia dicta prin-
cipia oriuntur ex uno et

ad unum recolliguntur,
et qualiter multiplicitas
organorum causatur a

TRACTATUS II.
multiplicitate potestatum
anima? in animalibus? 330
VI. Qualiter dictis supra pote-
statibus a seinvicem difTe*
runt animalia, et quali-
ter homo difTert ab om-
De vlrtutlbm formalibus corporum animalhm. nibus ? 338

Gap. I. De virtute primaj causw,

qua3 sit, et qualiter mul-
tiplicetur in efTectibus,
et qualiter agat ? 32'
 INDEX TKACTATUUM ET GAPITUM 397

LIBER XXI.

De perfeclis et imperfeciis, et causa jjerfecti onis et imper'

fectionis.

II. De modis perfectionis ani-

malium in communi,
quotsint, et quas sintse-
cundum animam, et se
cundum corpus,ex quibus
co;,'noscitur natura pyg-
mei ? .343
III. Qualiter animalia sunt dis-
ciplinabilia ex aliqua
participatione virtutum
animcG, et praecipue qua-
TRACTATUS I. hoc fit
liter in generibus
simiarum ? 348
IV. De his quae attenduutur
circa disciplinabilitatem
animalium quadrupedum. 3:)0

V. De disciplinabilitate et lo-
quela et garrulitate
avium. 3a3
De gradibus perfectomm et imperfectorum ani- VI. De astuliis et sagacitate
malium. aquaticorum animalium
sive natatilium. 355
VII. De prudentia et sagacitate
serpentium et repentium
animalium, et de perfe-
ctione et imperfectione ip-
sorum. 359
VIII. De sagacitate et perfectione
annulosorum. 3G0

Cap. I. De summa animalis perfe-

ctione quai estinhomine. 341
598 INDEX TRACTATUUM ET UAPITUAI
ft ralionn et distinctin-
ctione iniperfectionis eo-
rum, et continetur totus
in uno capitulo. H63

THACTATIIS II.

Cap. Ui\. I)e iniperfectis animalibus

LIBER XXII.

De naiuris animalium sigillatirn.

II. De qualitate seminum in

matrice. 367
III. De dispositionibus semi-
num et natorum ex pa-
rentibus et humoribus
et signis ca'li. 368
TRAGTATIJS I. V. De nocumento coitus. 360
V. De naturalibus proprietati-
l»us hominis et divinis. 3GU

De hoinuie.

Cap. I. De coitu huniinuni ordinato

ad "enerationem. 36o
 INDEX TRAGTATUUM ET CAPITUM 590

18. Cauis. 379

19. Gaper. 383
20. Capreolus. 384
2d , Castor. 384
22. Catapleba. 38;;

23. GatLus. 38.-;

Gatus. 38o
2S, Cervus. 386
26 Chama. 387
27, Chimera. 387
THAGTATUS II 28, Confusa. 388
20. Cricetus. 388
30. Guniculus. 388
31. Cyrocrothes. 388
32. Cyrogrillus. 388
33. Dama. 389
34. DaiTiina. 389
3,"). Daxus. 389
Dc quadrupedihm. 36. Durau. 389
37. Eale. 390
38. Elephas. 390
39. Emptra. 391
40. Enchiros. 391
41. Equicervus. 391
42. Equus. 392

Cap. 1. De natura et moribus qua-

drupedum in communi. 372

De infirmitatibus equorum el de curatione eorum-

dem vide a fol. 393 usque ad fol. 408.

Sequwitiir nomina animalium quadrupcdum.

43. Eriminium. 408

44. Falena. 409
45. Felas. 409
1. Ahanes. 373 46. Fingae. 409
2. Akabo. 373 47. Furion. 409
3. Alches. 374 48. Furo. 409
4. Aloi. 374 49. (iali. 410
5. Alphec. 374 50. Genocha. 410
6. Ana. 374 51. Glis. 410
7. Anabula. 374 52. Guesseles. 410
8. Analopos. 375 53. Hiricius. 410
9. Aper. 375 54. Ibex. 412
10. Asinus. 376 55. Ibrida. 412
11. Onager. 377 56. lona. 412
12. Bonaclius. 377 57. Istrix. i I i

13. Hos. 377 58. Lacta. 1 1 .!

14. Bubalus. 378 59. Lamia. 413

lli. Calopus. 378 60. Lauzani. 413
16. Camelopardulus. 378 61. Lpo. 413
17. Camelus. 378 62, Leoncophona, 414
600 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM
63, Leopardus. 418 88. Panthera. 424
64. Lepus. 415 89. Papio. 424
6o. Leutrococha. 416 90. Pardus. 425
66. Lincisius. 416 91. Parthio. 425
67, Lupus. 416 92. Pegasus. 425
68. Lutra. 418 93. Pilosus. 425
69. Lynx. 418 94. Pirolus. 425
70. Maramonelus. 418 95. Putorius. 426
71. Manticora. 418 96. Pyradum. 426
72. Marintoniorion. 419 97. Rangifer. 426
73. Martarus. 419 98. Simia. 427
74. Migale. 419 99. Talpa. 428
7o. Molossus. 419 dOO. Taurus. 428
76. Monoceron. 419 101. Tigris. 429
77. Mulus. 420 102. Tragelaphus 430
78. Mus. 420 103. Tramen. 430
79. Musio, sive Murilegus. 421 104. Trogodidae. 430
80. Musquelibet. 421 105. Unicornis. 430
81. Mustela. 421 106. Urni. 430
82. Neomon, sive Suilles. 422 107. Ursus. 430
83. Onager. 422 108. Varius. 431
84. Onocentaurus. 422 109. Vesontes. 431
85. Oraflus. 422 110. Vulpes. 431
86. Orix. 423 111. Zilio. 432
87. Oris. 423 112. Zubrones. 432
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 601

LIBER XXIII.

TRACTATUS UNICUS.

De Avibus : in quo primo generaliter, secundo specialiter

tractatur de natura avium.

1. Accipiter. 435 35. Cygnus. 450

2. Achantis. 436 36. Diomeditas aves. 451
3. Aerisilon. 437 37. Driaca. 451
4. Agotilem. 437 38. Egirthus. 451
5. Alauda. 437 39. Facator. 451
6. Alciones. 437 40. Falco. 451
7. Anas. 438
8. Anser. 438 „ ,
,„„ Gap. I. De natura falconum in ge-
O
9. Aquila. 439
nere. 451
iO. Ardea. 443
H. Assalon. 444
II. De colore falconum. 453

12. Athilon. 444

III. De proprio actu falconum
13. Aves paradisi. 444 secundum genus suum. 454

14. Barbates. 444 IV. De vocatione qua vocant et

vocantur falcones. 455
lo. Bistarda. 444
16. Bonasa. 445
V. Quod septemdecim sunt ge-
nerafaIconum,et de primo
17. Bubo. 445
18. Buteus. 445
quod SACRUM vocatur. 456

19. Butorius. 445

VI. De genere falconum qui gi-
ROFALCONES dicuntur. 457
20. Caladrius. 446
21. Calandra. 446 VII. De genere falconum quod
vocatur montanarium. 458
22. Carduelis. 446
23. Carista. 446 VIII. De falconibus qui peregrini
24. Carthates. 447 dicuntur. 459

25. Choretes. 447 IX. De gibboso genere falco-

26. Ciconia. 447 num. 461

27. Cinaniulgos. 448 X. De falconibus nigris. 462

28. Columba. 448 XI. De natura falconis albi. 463
29. Coredulus. 449 XII. De natura falconum ru-
30. Cornica. 449 beorum. 464
31. Cornix. 449 XIII . De falcone qui habet pe-
32. Corvus. 449 des azurinos. 465
33. Coturnix. 449 XIV. De falcone parvo qui mirle
34. Crochilos. 450 vocatur. 466
002 INDEX THACTATUUM ET CAPITIJM
XV. ])o Iribus generibus falco- 58. Ibis. 492
rum qui lanarii vocanUir. 4G7 59. Ibor. 492
XVI. qnaluor generibus por-
Tio 60. Incenduia. 493
mixlorum falconum, et ()l. Kariiolix. 493
de niodo ipsius conimix- 62. Kiles. 493
tionis falconum. iOH 03. Komor. i.93
XVll. De regimine domeslicalio- ()4. Kirii. 493
nis et regimine audacia) 65. Larus. 493
et regiminc sanitatis fal- 06. Ligepus. 493
conum. 409 07. Linaclios. 493
XVIII. De curis infirmitatum fal- 68. Lucidia. 494
conum diversis secun- 69. Lucinia. 494
dum Gulielmum falco- 70. Magnales. 494
narium. 472 71. MeancaB. 494
XIX. De curis infirmitatum fal- 72. Melantorisus. 494
conum secundum falcona- 73. Menonides. 494
rium Frcderici Imperato- 74. Mergus. 494
ris. 475 75. Meristiones. 495
XX. De regimine accipitrum 76. Merox. 495
et infirmitatibus secun- 77. Merula. 495
dum experta Frederici 78. Milvus. 495
Imperatoris. 477 79. Monedula. 496
XXI. De regimine asturum se- 80. Morfex. 496
cundum experta Guliel- 81. Muscicapae. 496
mi. 480 82. Nepa. 496
XXII. Dc regimine domestica- 83. Nisus. 496
tionis accipitrum, et de 84. Nocticorax. 497
regimine aucupii. 482 85. Noctua. 497
XXII [. De regimine infirmitatum 86. Onogratulus. 497
omnium avium rapacium 87. Orioli. 497
secundum Aquilam, Sym- 88. Osina. 497
machum, et Theodotio- 89. Othus. 497
nem. 484 90. Passer. 498
XXIV. De aliis duobus generibus 91. Passer solitarius. 498
falconum, etde locis ha- 92. Pavo. 498
bitationis eorum, et de 93. Pelicanus. 499
diffinitione accipitrum. 486 94. Perdix. 499
95. Philomela. 499
96. Phoenix. 300
97. Pica. 500
98. Picus. 500
41. Fetix. 487 99. Platea. ;;oi

42. Ficedula. 487 100. Pluviales. ;;oi

43. Fulica. 487 101. Porphirion. 501

44. Gallina. 487 102. Psittacus. 501
45. Gallus. 488 103. Strix. ;;o2
40. Gallus gallinaceus. 489 104. Struihio. 502
47. Gallus silvestris vel fasianus. 489 105. Sturnus. 502
48, Garrulus. 489 106. Tregopales. ;;o2
49. Glutis. 489 107. Turdella. 503
50. Gosturdi. 490 108. Turdus. 503
51. Gracocenderon. 490 109. Turtur. :m
52. Graculus. 490 HO. Lllula. 503
53. Grus. 490 111. UpUpa. 503
54. Gryphes. 491 112. Vanelli. 504
54bis. Gugulus. ;i82 113. Vespertilio. 504
35. Harpia. 491 114. Vultur. 504
56. Hirundo. 491 1 15. Zeleucides. 505
57. Hispida. 492
 3

INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 603

LIBER XXIV

TRAGTATUS UNIGUS.

De natura natatilium primo in communi, et consequenter

in speciali.

1. Abarmon. :iOO 26. Carperen. 514

2. Abides. 509 27. Celeti. 515
3. Accipender. 509 28. Cetus. 515
4. AfTorus. olO 29. Chilon. 517
o. Albirom. 510 30. Claucius. 517
6. Alforas. 510 31. Cochi. 518
7. AUech. 510 32. Cocleae. 518
8. Ani^'er. 511 33. Concha 518
9. Anguilla. 511 34. Congrui. 518
10. Aranea. .511 35. Corvi maris. 518
11. Aries marinus. .511 36. Cricos. 518
12. Armus. .511 37. Crocodilus. 519
13. Astarom. .512 38. Delphinus. 519
14. Aureum vellus. .512 39. Dentri.x. 520
1."). Austratus. ,512 40. Dies. 520
16. Habylonicus piscis. .512 41. Draco maris. 520
17. Barchora. 512 42. Elcus. .521

18. Rellune. 513 43. Equus marinus. ,521

19. BochfB ,513 44. Equus Nili. 521

20. Borhochac .513 45. Equus lluniinis. 521
21 . Caoruleon. ;; 1 ,{ 46 Eracloides. 521
22. Cahab. .5 1 47. Eschinus. 522
23. Cancer, .513 48. Exochimus. 522
24. Canes rnarini. 514 49. Exposita. .522
2"). Capilatus, 514 50. Ezox. 522
COi INDEX TllACTATUUM ET GAPITUM
522 96. Polipus. 530
51. Fastaleou.
52. Foca. 523 97. Porcus marinus. ;J31

523 98. Pungitius. 531

53. Galalca.
54. Garcanem. 523 99. Purpura;. 531

55. Gladius. 523 100. Pyna. 531

56. Gobio. 523 101. Rana marina. 1)32

523 102 Raychaj. 532

37. Goiiger.
58. Gramon. 524 103. Hhombus. 532
524 ^04. Salmo. 532
59. Hahanc.
524 105. Salpa. 532
60. Hippodromus.
524 106. Scaurus. 532
61. Hiricius.
524 107. Scolopendra. .533
62. Hirundo maris.
524 108. Scorpio maris. 533
63. Huso.
525 109. Scuatina. 533
64. Kalaom.
525 110. Scylla. 533
65. Karabo.
525 111. Sepia. 533
66. Kiliom.
525 112. Serra. 534
67. Kilom.
68. Lepus marinus. 525 H3. Setra. 534

69. Locusta maris. 526 Hi. Sirenes. 534

526 115. Solaris. 534
70. Lolligenes.
526 116. Sparus. 534
71. Lucius.
526 117. Spongia. 534
72. Ludolatra.
527 118. Stella. 534
73. Luligo.
-119. Stenci. 535
74. Margaritae. 527
120. Sturio. 535
75.'_Megaris. 527
121. Sturitus. 535
76. Milago. 527
Monachus maris. 527 122. Sumus. 535
77.
528 123. Testeum. 535
78. Monoceros.
124. Testudo. 536
79. Mugilus. 528
125. Torpedo. 536
80. MuUus. 528
126. Tortuca. 536
81. Multipes. 528
127. Trebius. 536
82. Mulus. 528
128. Trutha). 537
83. Murena. 528
129. TunaUus. 537
84. Murices. 529
130. Tygrius. 537
85. Mus marinus. 529
131. Vacca marina. 537
86. Nasus. 529
132. Verich. 538
87. Naucilius. 529
133. Vergiliades. 538
88. Nereides. 529
134. Viperai marinoe. 538
89. Orcha. 530
135. Vulpes marinsB. 538
90. Ostreae. 530
136. Zedrosus. 538
91. Pavo maris. 530
137. Zityron. 338
92. Pecten. 530
138. Zydeath. 538
93. Perna. 530
139. Zysius. 538
94. Pistris. 530
95. Platanistae. 530
 INDEX TRACTATUUiM ET CAPITUM 00-

LIBER XXV
TRACTATUS UNICUS.

De serpentium natura primo in communi, secundo in

speciali.

Df nalura et, diversitate veneni, et malitia ejus in serpentihus. 543

1. Affordius. 26. Draco. 552

2. Ahedisiraon. :i4G 27. Draco maris. 554
3. Alhartraf. :\w 28. Dracopapodes. 554
4. Altinanitus. :i47 29. Falivisus. 554
i). Amphisilea. :.i47 30. Jaculum. 554
6. Andrius. 547 31. Hffimorrhois. 555
7. Araclis. :i47 32. Haren. 555
8. Armene. :i47 33. Hirundo. 555
9. Arunducus et cauharus. :i48 34. Hydra. 555
10. Asilus. 1)48 3:i. Ilicinus. 555
11. Aspis. 548 36. Ipucipis. 555
12. Aspis cornuta. ii49 37. Lacerta. 555
13. Basiliscus. 549 38. Maris serpens. 556
14. Berus. :i50 39. Miliares. 556
l.j. Boa. 550 40. Naderus. 556
16. Cafezatus. ;i50 41. Natrix. 557
17. Carven. ;i5i 42. Optrialius. 557
18. Cauharus. 551 43. Phareas. 557
19. Celidrus. 551 44. Prester. 557
20. Centrus. 551 45. Rimatrix. 557
21. Centupeda. 551 46. Sabrin. 557
22. Cerastes. 551 47. Salamandra. 558
23. Ceristalis. 552 48. Salpiga. 559
24. Cerula. 552 49. Scaura. 539
2."l. Dipsas. 552 50. Seiseculus. 559
60B INOKX TRACTATlir.M KT CAPHUM
IH. Sclpliir. 559 57. Stujiefacieus. 500
52. Serps. 559 58. Tiliacus. 500
53. Sirenes. 560 59. Tortuca. 501

o4. Situla. 500 00. Tyrus. 501

55. Spectaficus. 560 01. Vipera. 502
50. Stellio. 560

LIBER XXVI

TRAGTATUS UNIGUS-

De parvis anmialihus sangidnem non hahentibus, et de

duohus aceidentihus quce sequuntur illa animalia.

1. Adlacta. 507 18. Eruca. 572

2. Apis. 507 19. Formica. 572
3. Aranea. 508 20. Formicaleon. 572
4. Blacta. 569 21. Laniflcus vermis. 573
5. Bombex. 509 22. Limax. 573
6. Borax. 509 23 Locusta. 573
7. Rruchus. 570 24. Multipes. 574
8. Bufo. 570 25. Musca. 574
9. Gantharides. 570 20. Opinacus. 574
10. Cicada. 570 27. Papiliones. 575
11. Gicendula. 571 28. Pediculus. 575
12. Gimex. 571 29. Phalangia9. 575
13. Ginomia. 571 30. Pulex. 575
14. Crabones. 571 31. Rana. 570
15. Gulex. 571 32. Rutela. 577
10. Cyniphes. 571 33. Sanguisuga. 578
17. Erigula. 572 34. Scorpio. 579
 INDRX TRACTATOUM ET CAPITUM 607

35. Seta. 580 42. Testudo. 581

36. Spoliator colubri. 580 43. Thamur. 581
37. Stclla? figura. 580 44. Tinea. 581
38, Stupestris. 580 45. Uria. 581
39. Tappula. 580 40. Vermes. 581
40. Tatinus. 581 47. Vermes Celidonite. 581
41. Teredo. 581 48, Vespa. 582
 INDEX
Rermn Memor^abilium quce in lih. XXVI de Animalibus
continentur.

N. B. — Numerus major Romanus librum, minor vero tractatum, ntimerus autem

arabicus caput indicat.
Deinde indicatur sic tomus : —
XI vel XII.
In libris XXII, XXIII, XXIV, XXV et .YA'F/, propter ordinem alphabeticum
Animaliuni, indicantur tantum liber, jiumerus alpliabeticus , et tomus.
Duo dantur exenipla : Abortus q2u vocatur ? IX-i, 3-XI. Expositio hujus sententiae

invenitur in libro IX de Animalibus, tractatu i, capite 3, in tomo XI hujus edi-

tionis.

Abarmon, de genere piscium. XXIV, n. I-XII. Expositio hujus vocis invenitur in

libro XXIV de Animalibus, numero 1, in tomo XII hujus editionis.

Abides, piscis. XXIV, n. 2-XII.

Aboutus, qui vocatur ? IX-i, ;{-XI.

Abortus causa, quae ? X-n, 2-XI.

De ACCiDENTnius in communi. XIX- un., 4 -XII.

De his quae accidunt ex natura sensibus el par*

tibus animalium. XIX integor, XII.

Abarmon, de genere piscium. XXIV, ii.l-

XII.
:v.)
 610 INDEX RERUM
AcciPEXDER, piscis. XXTV, 11. n-XII. do se removont de loco ad locum. VIT-iii,

li-XI.

Aeius iialura secundum quod participatur ab

aiiiiualium cor[ioiil)us. XX-i, :)-XIT.
AccipiTRUM diversa genera in venando. VIII-

II, G-Xl.

AcciPiTER, de genere avium. XXIII, n.

Aerisilon, avis. XXIII, n. 3-XII.
1-XII.

AcciPiTRUM regimen el infirmitates secundum

experta Frederici imperatoris. Vide falco-
.Etas anirnalis sjjcjie dignoscitur e.\ cornu.
neS, XXIII, n. 40, cap. 20-XII.
II-i, 3-XI.
AcciPiTRU.M domesticatio. VideF.\LCONEs,XXllI,
J-]tates quatuor sunt. XII-i, o-XI.
n. 40, cap. 22-XlI. §
J^TM^ iufantium et juvenum magis humida est,
AcGiPiTRUM diffinitio. Vide falgones, XXIII, n.
a?las aulem virilis et praecipue senum est
40, cap. 24-XII.
sicca, cur? XII-i, u-XI.

Aghantis, avis. XXIII, n. 2-XII.

Affordius, serpens. XXV, n. 1-XII.

Quem AcuLEUM habent annulosa animalia ?

Afforus, piscis. XXIV, n. 4-XII.
XIV-i, 1-XII.

AcuMiMs visus A^GOTiLEM, genus quoddam avis. XXIII, n. 4-

differentia!. XIX UN '' 4-XII '
*
XII.

Quaj sunt additamenta ad colli vel dorsi spon-

diles? I-ii, ii-XI.
Agrestia animalia non possunt esse immobi-
lia secundum locura. I-i, 3-XI.

Agrestia animalia quomodo differunt regimine

Adeps bene recipit calorem vita3? I-i, 3-XI.

et diu tenet eum.
Iii, 2.J-XI.

Ahanes, quadrupes. XXII-ii, n. 1-XII.

Adjutorii flexio qua^ dicitur ? II-i, 2-XI.

Ahedisimon, piscis. XXV, n. 2-XII.

Adi.agta, de genere annulosorum. XXVI, n.

1-XII.
Akaro animal multum valet medicina;. XXII-
II, n. 2-XIT.

De ADRiANi imperatoris oculis. I-ii, 3-XI.

De ALis in volatilibus. I-i, 7 XI.

Ala vel melius pinna piscium. I-i, 7-XI.

vEgyptiaca gens luxuriosa, cur ? IX-i, ;» XI. Ala, cur aliscissa non recrescit? III-ii, 2-XI.
Al.e in avibus dopendentes significant oarum
.TBgritudines. VII-ii, 1-XI.
Aeris dispositio qua:>ritur ab animalibus quan- Al.e avium qute et ad quid ? XIV-ii, 0-XII.

I
 INDEX RERUM 011
Alauda, avis. XXIII, n. o-XlI. Alpheg, quadrupes. XXII ii, n. u-XII.

Alberti Magni doctoris opinio super alterca- Altinanitus, serpens. XXV, n. 4-XII.
tione Aristotelis et Galeni de venarum et

sanguinis ortu. III-i, 6-XI.

B. Alberto a fide dignis narratum est suo tem- Alvearia apum quomodo construuntur? VIII-

pore exstitisse talem hominem qui erat duo iv, 3-XI.

homines continuati in dorso. XVIII-ii, 3-

XII.
Cur aliquando inveniatur homo ambidexter ?

II-i, 1-XI.

Albirom, piscis. XXIV, n. 5-XII.

Amger, piscis. XXIV, n. S-XII.

Alches, quadrupes. XXII-ii, n. 3-XII.

Amigitia naturalis quorumdam animalium ad

Alciones, genus quoddam avium. XXIII, n. invicem et e converso. VIII-i, 3-XI.

6-XlI.

Amphisilea, serpens. XXV, n. o-XII.

De alexandri magni oculis. I-ii, 3-XI.

Ana, quadrupes. XXII-u, n. 6-XII.

Alexander peripateticus dixit animam esse

corporis mixti et compiexionati harmoniam.

XVI-i, 3-XII. Anabula, quadrupes. XXII-ii, n. 7-XII.

Alforas, piscis. XXIV, n. 6-XII. Analopos, quadrupes, XXII-ii, n. 8-Xir.

Alhartraf, serpens. XXV, n. 3-XII. Anas, avis. XXIII, n. 7 XII.

Alietus, avis genus,est acuti visus vulde. VIII- De anatomia ossium capitis. I-ii, o-XI.
II, 6-XI. Dc anatomia venarum et sanguinis, et de ori-
gine istorum duoruin, et de origine nervo-
rum. III- 1 integer-Xl.
Allegh, piscis. XXIV, n. 7-XII. Cur Antiqui, in anatomia pra*sertim vcnaruui,
erraverint ? lll-i, 1-Xl.

Aloi, quadrupes. XXII-ii, n. 4-XII.

Anaxagoras dixit sperma descindi a tolo cor-

pore. XV-ii, 3 XII.

Alphabeti ordinem cur in scientia de Animali- luiitrohatio ejus. Ihid. 4-XII.
bus a libro XXII ad XXVI secutus est D. Al-

bertus? XXH-i, l-XII.

612 INDEX RERUM
Andrius, serpens. XXV, n. 6-XII. sumitur iu uuo genere communi. I-i, 2-

XI.

I)e difTerentia animalium penes regimen vit;o

Anguill^, an ova habeant ? IV-ii, 4-XI. in mansione et motu. I-i, .3-XI.

Anguill.e quomodo generanlur? VI-ii, 2-XI. Omne ammal habens vesicam, habet ventrem :

Quis sit ANGUiLL^ cibus ? VII-i, 3-XI. et non omne habens ventrem, hahet etiain

Anguilla, piscis. XXIV, n. 9-XII. vesicam. I-i, li-XI.

Omnia animalia processivum motum liabentia,

quatuor membris aut pluribus nituntur ad

Anhelitus convenientior per nares. I-ii, 8- motum. 1 1, 7-XI.
XI. De diversitate animalium penes communia ge-
De ANHELiTu et ejus physiognomia. I-iii, 2- nera ipsorum. I i, 8-XI.
XI. Animalia homini comparata sunt imperfecla in
Anhelitus causa in quibusdam animalibus. membris, I-ii, 26-XI.
XII-iii, 4-XI. Animalia suntmagis similia homini in membris
interioribus quam in exterioribus. I-iii,

1-XI.
Plures ANiMAs esse in corpore uno docuit Plato. De natura et dispositione ammalis medii inter
III-i, 6-XI. animal dura) test® et mollis testse. quod as-
Anim^ ortus et inductio. XVI-i integer. similatur aranea?. IV i, 4-Xl.
XII. De animali albugeni ovi simili. IV-i, 8 XI.

Anima est in semine non ut endelechia corpo- De moribus et vita animalium. Vll-i inte-

ris potentia vitam habentis, sed potius sicut ger-XI.

artifex et ars sunt in instrumentis in quibus Qualiter animalia per primo et posterius eam-
flt artificiatum. XVI-i, 7-XII. dem naturam participant ? VII-i, 1-XI.

Utrum ANiMiE virtutes creent membra succes- Quomodo difTerunt animalia penes mansiones
sive, ita quod unum sit ex alio, vel simul ? eorum in aqua vel in terra ? Vll-i, 2-XI.

XVI-i, 8-XII. Animalia mutantur de loco ad locum propter

Qualiter anima est in semine, et secundum aeris intemperiem, aut propter infirmitatem

quem ordinem prioritatis est in eo vegetabi- loci in quo manere consueverunt. VIl-i,

lis et sensibilis, et qualiter sola rationalis 6-XI.

est ab extrinseco ? XVI-i, 11-XII. Animalium profectus et infirmitates. Vll-ii

Anima rationalis nullum omnino principium integer-XI,

factivum potest habere in semine propter Qua;dam animalium genera in quibusdam terris

sui separationem. XVI-i, 17-XII. inveniuntur, et in aliis non. VII-ii, 4-XI.

Animalium diversarum permutatio secundum

commixtionem coitus, et loca in quibushabi-
De communi animalium diversitate. I integer- tant. VII-ii, 5-XI.

XI. Animalium divisio inea qua3 spirant, et qua? ha-

Libri de animalibus divisiones. I-i, 1-XI. bitant in aqua, et qua? habitant in terra, et

Cur scientia de animalibus sequatur scientiam in media quaj sunt inter hsec. VII-iii, 1-

de vegetabilibus ? I-i, 1-XI. XI.

Animalis corpus est quodcumque corpus orga- Animalia qualiter venantur cibum sibi conve-
nicum etnon quodcumque est mixtumet com- nientem, et qualiter natura parat eis ad hoc
plexionatum. I i, 2-XI. instrumenta ? VII iii, 2-XI.

Corporum animalium partes non compositie et Quare quaidam animalia latent ad tempus,qua!-
composita3. I i, 2-XI. dam autem mutant locum ? VII-iii, 3-XI.

De diversitate partium animalium penes aug- Diversorum animalium causa renovationis.

mentum et diminutionem membrorum qufe VII-iii,4-XI.
 INDEX RERUM 613
Animalia mutantur saepe ex mutatione loci. r.enerationis animalium causac. XV inte^er-
*
VII-iii, 5 XI. XII.

Animalium mores qui ? VIII inteyer-XI. Omnibus animalibus non convenit

discretis
Animalium prudentia et stultitia. VIII-ii in- sexus permasculinum et foemininum.
XV-
teger-XI. I, 1-XII.

Animalium prudentia in provisione medicami- Qualiter animal generatur in conceptu

? XVI-
num contia infirmitatem. VIII-ii, 2-XI. I, 10-XII.
Animalium parvorum major est in operibus as- In animalium corporibus sunt propria
recepta-
tutia. VIII-ii, 3-XI. cula supedluitatum ex quibus fit
generatio.
Animalium differentiae secundum diversitatem XVI-i, 15-XII.
mutandi coloreseorum in diversitate aetatum Quae animalia ex coitu impra^gnantur, et qua?
et temporum suorum. VIII- v, 4-XI. "on? XVI-H, 8-XII.
Ex quibus principiis animalia diversimode par- Animalium perfectorum generatio. XVIII in-
ticipant prudentia et stultitia, et qufe sit teger-XII.
prudentia qua participant ? VIII-vi, i-XI. Natura corporum ammalium. XX intej^er-XII.
Quis ordo doctrinae tradendae de animalibus ? De natura humidi in corporibus animalium.
XI-i integer-XI. XX-i, 1-XII.
Secundum quem ordinem procedendum est in De sicco terreo quod est materia corporum
scientia eorum quoe animalibus attribuuntur. animalium. XX-i 2-XII.
XI.i, 2-XI. De natura aeris secundum quod participatur
Ex quibus et quot causis causanda sunt ea quee a corporibus animalium. XX-i, 3-XlI.
quaeruntur de animalibus ? XI-i, 3-XI. Qualiter ignis participatur a corporibus anima-

Quae forma sit finis animalium et membrorum LiuM. XX-i, 6-XII.

ipsorum ? XI-ii, 1-XI. Utrum quintum corpus vel essentia substantia-

Gur de animalibus tractandum est primum in liter commisceatur corporibus animalium ?

jj;enere, deinde in specie ? XI-ii, 2-XI. XX-i, 5, 6 et 7-XIf.

Scientia formarum animalium etiam vilium no- De ratione commixtionis materialium princi-
bilis et deiectabilis est, cur? XI-ii, 3-XI. piorum corporum animalium et de causa et
In compositione corporum animalium tres sunt modo commixtionis ipsorum. XX-i, 8-XII.
modi. XII-i, 1-XI. Secundum quam rationem perficitur mixtura
In corporibus animalium tres sunt compositio- corporum ANiMALiUM ? XX-i, 10-XII.
nes. XII-i, 4-XI. De proprietatibus eorum quae fiunt ex inducta

De compositioiie et complexione animalis. corporum animalium commixtione. XX-i,

XII-i, 4-XI. 11 -XII.

Omne animal sanguinem habens est calidius De virtute prima? causae in animalibus, quffi sit,

80 quod sanguinem non habet. XII-i, 7-XI. et qualiter multiplicetur in effectibus, et

Omne animal habet cerebrum aut membrum qualiter agat ? XX-ii, 1-XII.
quod est loco cerebri. XII-ii, 4-XI. Qualiter animalia a se invicem differunt ?

In quibusdam animalibus natura fecit ossa, et XX-u, 6 XII.

in quibusdam fecit spinam. XII-ii, 8-XI. Animalia perfecta et imperfecta, et quae causa
Nullum ANiMAL ridet nisi homo, cur ? XlII-i, perfectionis et imperfectionis ? XXI inte-
9-XII. ger-XII.

De ANiMALiBUs qui carent membris interioribus Animalium perfectorum et imperfectorum gra-

ventris dictis et quae sunt membra quae Iia- dus. XX [-1 integer-XII.
bent loco istius membri ? XIII-ii, 0-XII. Modi perfectionis animalium in cominuni.
De interioribus animalium quae sunt media in- XXI-i, 2-XII.

ter animal et arborem. XIII-ii, 7-XII. Qualiter animalia sunt disciplinabilia ox aliqua
De membris exterioribus animalium. XIV in- ])articipatione virtutum anima' ? XXI-i, 3-
teger. XII.
 ;

614 TNDEX RERUM

Qu;rnain a.m.malia sunt impprfecta, et ([uno sit Apum diversa genera,et de earum comparatione
ratio imperfeclionis corum ? XXl-ii iiitc- ad alia annulosa, et ad se invicem. VIII-

ger-XII. IV, 2-XI.

De naturis animalium si^illatim. XXII inte- Apes argumentosfn et operosae. VIII- iv, 2-XI.

ger-XII. Apes quomodo operantur in faciendo alvearia,

De parvis animalibus sanguinem non liabenti- et mel, et ceram ? VIII-iv, .3-XI,

bup, et (le duobus accidentibus qutc se^juun- Apum curiosi mores et diligentia. VIII-iv,

tur illa animalia, XXVI-UN.-XII. 3-XI.

Quae noccnt apibus ? VIII-iv, 4-XI.

Apis pungens aculeum suum in vulnere relin-

De ANNULOSIS. IV-i, 1-XI. quit, et moritur. VIII-iv, 4-XI.

Qua! sit natura et dispositio animalium annu- Apes quem ordinem observant in operando ?

LOSA corpora habentium ? IV-i, 7-XI. VIII-iv, 4-XI.

Quomodo coeunt ANNULOSA ? IV-i, 7-XI. Apum infirmitates et medicina. VlII-iv, 4-XI.

Annulosorum ovationis modus et tempus. V- Apes moriuntur multis de causis. VIII iv, 4-

I, 4-XI. XI.

Quis sit ANNULOSouuM cibus? VII-1, 5-XI Apum mirabilis solertia in communicatione
et VII-i, 6-XI. artiuin suarum, et de vicissitudine operum.
Annulosa animalia manent in cavernis suis in VIII-iv, 5-XI.

hieme. VII-i, 8-XI. De artificio regendi examina apum. VIII-iv,

Annulosorum animalium profectus et defectus. H-XI.

V!I-ii, 3-XI. Apum triplex generatio secnndum diversorum
Annulosorum astutia et mores. VIII-iv in- diversas opiniones. XVII-n, 2-XII.
teger-XI. De niultiplicatione apum. XVII-it, 3-XII.

De interioribus annulosorum. XIII-ii, 7-XII. Propter quam causam apes plures sunt quam
De membris exterioribus annulosorum. XIV- reges et quam kirikes ? XVII-n, 3-XIl.
i, 1-XII. Apis, annulosum animal. .KXVI, n. 2-XII.

De generatione annulosorum. XVII-ii inte-

ger-XI.
Annulosorum sagacitas et perfectio. XXI- 1, Apostemata maturat triticum masticatum. I-

8-XII. n, 9-XI.

Aqua non nutrit sed vehit nutrimentum. I-

Anser, avis. XXIII, n. 8-XII.
I, 5-XI.

De AQUATicis animalibus fixis. I-i, 3-XI.

Aquosa animalia difTerunt regimine vitte. I-

Anus, quid ? I-n, 2oXI.
I, 3-XI.

Aper, quadrupes. XXII-ii, n. 9-XII. Aquila, avis. XXIII, n. 9-XII.

Apris cuimi ad quid dati ? XII-iii, 6-XI. Aquilarum sex genera. XXIII, n. 9-XII

^«-^^^'^' ^^^Tens. XXV, n. 7.XIi.

Cur APis moritur, amisso aculeo ? III-ii, 2-

XI.

Ex APUM anatomia, expertus est Doctor eas mel De aranea maris. IV-i, 4-XI.

habere in foliiculo post succinctorium. IV- Aranearum opera. VIlI-iv, 1-XI.

j^ 7_XI. Aranea, piscis. XXIV, n. 10-XII.

Apreus quae animalia noceant ? VII-ii, 3-Xl. Aranea, annulosum animal. XXVI, n. 3XII.
 INDEX RERUM filo

Arane.e diversitas ex venatione, ex opere, ex Cum asini carne, unguiJms, peile, etc, fiunt
quantitate et ex colore. XXVI, n. 3-XII. niediciiKc. Vide .\sinus. XXII-ii, n. 10-XII.

Ardea, avis. XXII, n. 10X11. Onager seu asinus silvestris. XXII-ii, n. H-

XII.

Argici avis cum asino pugna. VIII I, 2-XI.

Aspis, serpens. XXV, n. 11 -XII.

wTAf vir
i, Mira qutcdam
^
de aspide. XXV. n. 11-XII.
AHiES,marinus piscis. XXIV, n. 11-XlI.
Aspis GORiNUTA, serpens. XXV. n. 12-XII.

Aristotelis opinionis explanatio de ortu vena*

AssALON, avis. XXIII, n. U-XII.
rum. III-i, IXII.
Aristotelis et Galeni disputatio circa principia
GENERATio.Nis hominis. IX-ii integer-XI.
Astarom, piscis. XXIV, n. 13-XII.
Aristotelis opinio vera de seininis virtute.

XVI-i, 6-XII.
Aristoteles dicit animam esse in semine et in-
Astiages loquitur de quodam monstro Indise
tellectum ab extrinseco. XVI-i, 12 XH.
quod habebat tres ordines dentium. II-i,
Aristoteles dat veram causam differentia!
4-XI.
sexus maris et foemina). X VIII-i, 2 XII.

Aristoteles et quidam alii philosophi aquilam

et vulturem in idem genus avis ponunt. Asturum pietas in parentcs. VIII-ii, 6-XI.

XXIII, n. 9-XII. AsTURUM regimen secundum experta Gulielmi.

Xarrat aristoteles puellam nutritam fuisse ve- Vide falgones. XXIII, n. 40, cap 21-XII.

neno et sic factain esse venenosam, XXV-

UN.-XII.
Athilon, avis. XXIII, n. 12-XII.

Armene, serpens. XXV, n. 8.XII.

Attactus, equorum morbus. XXII-ii, n. 42-

XII.
Armus, piscis. XXIV, n. 12-XII.

De arteriarum anatomia. I-ii, 20-XI. Aucupii regimen, Vide falcones. X.XIII, n. 40,

Arterialis vena, quae ? l-ii, 21 -XI. cap. 22-XII.

Arunducus et cauharus, serpentes. XXV, n.

Auditus in quinto nervo fuit creatus. I-ii, 18-
9-XII. XI.

Signum AUDiTUs in piscibus. IV-ii, 1-XI.

Quoe causce bonitatis auditus ? XIX- un., ;>-

AsiLus, serpens. XXV, n. lO-XlI.
AN •

AuDiTUs duplicitcr liabetur in aniinalibus.

AsiNORUM infirmitates. VII-ii, 2-XI. XXI i, 2 XII.

AsiNus indicus habet unicum cornu. XII-iii,

7-XI,

AsiNUS. XXII-ii, n. 10-XII. Qua^dam augurantur aves. VIII -ii, 6-XI.

Plinius narrat Poppeam Xeronisconcubinam in

lacte calido asin.e balneari consuevisse. Vide

asinus. XXII-ii, n. 10-XII. Aureum vellus, piscis. XXIV. n. 14-XII.

616 INDEX RERUM
De AURis coinposiliono ot pliysiopnomia. I-ii, rum et sagacitate venandi cibum et eligendi

4-XI. locuni mansionum suaruin. VIlI-ii, 4-XI.

AuKiuM (lisposilio ct ad (luid dantur? XII-iii, Aves (juaMlaiii cum sagacitato liabont pietatem

2X1. ot bonovolontiam in parcntos. VIIIii, 4-

AuRiGULARUM coidis utitilas. XIII-i, 4-MI. XI.

AviuM parvarum et medise quantitatis sagaci-

tas. VIII-ii, 5X1.
AUSTRATUS, pisClS. XXIV, n. l.i-XII. AvEs habent superius in rostro vias olfactus.

XII-iii, 4-XI.

AviuM diversa sunt membra cibum recipientia.

AvERROis opinionis determinatio et contradi- XIII u, I-XII.

ctio de orta venarum. III-i, li-Xl. De membris avium inanifostis, et de causis phy-
sicis eorum. XIV-ii, 6-XII.

AvEs sunt velocis coitus. XV- 1, 4-Xn.

AviGE.NN.E opinio de ortu venarum. III- 1, AvEs et quadrupedia ovantia ovant ova com-
4-XI. pleta. XV-i, o-XII,

AvicENN.E opinionis de ortu venarum determi- AvEs diversorum colorum et naturarumquo in-

natio. lll-i, 4-XI. genio fiunt? XV-ii, 8-XlI.

AvicENNA inirabilia qusedam de homine narrat. De avibus ovantibus. XVII- 1 integer-XII.

VII-ii, o XI. AvEs parvi corporis sunt multi coitus et multo-

AviGENNA narrat post pluviam magnam appa- rum ovorum. XVII-i, 1-XII.

ruisse bombices per multa milliaria terram AvEs rapaces sunt paucorum ovorum. XVII-

cooperientes. XV-i, 8-XlI. i, I-XII.

AviCENN^ opinio de spermatis opeiationibus. Infirmitasin avibus quse pituita yocdiluT. XXI-

XVI-i, 4-XII. i, 5-XlI.

AviuM disciplinabilitas et loquela et garrulitas.

XXI-i, 5-XII.

De AviuM natura generaliter et specialiter.

De AviBus pennatis. II-i, 6-XI. XXII I-UN. -XII.

De AviuM membris interioribus. II ii, 2-XI. AVES PARADISI. XXIII, n. 12-XII.

AviuM plumaruminatura et diversitas. III- ii, AviuM rapacium quomodo curantur omnes in-

2 XI. firmitates. Vide falgones. XXIII, n. 40,

De AviUM voce et sono. lY-ii, 2-XI. cap. 23-XII.

AviUM spermata sunt alba. VI-i, 2-XI.

Quoniam tempore aves ovant et fovent usque

ad exitum pullorum ? VI-i, 3-XI. AvoRUM virtus est in merabris pronepotum us-
De AViBus monstruosis. VI i, o-XI. que ad quartam generationem, et aliquando
Quis AviUM cibus ? VII-i, 4-XI. amplius. XVIII-i, 4-XII.

Quffi AVEs aliquando absconduntur, aliquando

manifestantur ? VII-i, 8-XI.

Quibus impinguantnr aves et quibus infirman-

tur? VII-ii, 1-XI.

AviUM mutatio in pennis. VIl-iii, 4 -XI.

AviuM pugiiic ad invicem. VIII-I, 2-XI.

AviuM quarunidam medicamina curiosa. VIII-

II, 2 XT.

AviUM quaruiiidum sollicitudo in pulioiuiu de-

fensione. VIII ii, .3 -XI.

AviUM magnarum astutia in ordine excubia-

 INDEX RERITM 617
Berus, serpens. XXV n. 14-XiI.

Quomodo HiBUNT animalia et aves ? VII-i, 5-

XI.

De cholerarubea qua? vocatur bilis. III-n,

3-XI.

HisTARDA, avis. XXIII, n. lo-XII.

Blagta, de genereannulosorum. XXVI, n. 4-

IJabylonigus pisgis. XXIV, n. 10-XII. ^'^-

De BALENis. I-i, XI. I^OA, scrpens. XXV, n. loXII.

De BALENA multa curiosa. Vide getus. XXIV,

n. 28-XII.
BocH.ii:, piscis. XXIV, n. 10-XII,

Unde fit BARBA iii hominihus? I-ii, 9-XI.

Cur BARBAM non liabent foeminae? III-ii, 2- BoMBEx.de genere annulosorum. XXVI, n. j-
XI. XII.

Barbates, avis. XXIII, n. 14 IXI. Bonaghus, quadrupes. XXII-ii, n. 12-XII.

Animalis qui vocatur bonachus mores. VIII-v,
1-XI.
Pisces vocatos BARBELLOs D. Albertus hahebat
innumeros in hieme in villa sua super Da-
nubium. VII-i, G XI. Bonasa, avis. XXIII, n. IG-XII.
Barbul.e, infirmitas equi. XXII-ii, n. 42-XII.

BoRAx, annulosum animal. XXVI, n. 6 XII.

Barchora, piscis. XXIV, n. 17-XII.

BoRBOGH.E, de genere piscium. XXIV, n. 20-

Basiliscus, serpens. XXV, n. 1.1 -XII. XH.
Mira de basilisgo. Ibid.

Bos, qua(lriip(>s. XXII- ii, n. 13-XII.

De BELLiGOsis animalibus. I i, 3-XI.

De analoiiiia iiiiAciiioHUM, ct eis conjniu-loiiiin

BELLU^,de genere natatilium. XXIV, n. 18- meiahionmi. Iii. I2-\1.
^^^- De BHAGHioRUM musculis. I-ii, i;)-XI.
018 INDEX RERUM
De BRANCHis piscium. ll-i, 7-XI ; ct XIV-ii,

7-XII.

Brodium coagulatiir vel non ex majori vel mi-

nori pinguedine animalis ex quo fit. III-

ii, j-XI.

Brughus, animal annulosum. XXVI, n. 7 XII.

De BUBALis. II-i, 2-XI ; et XXII-ii, n. 14-XII.

C^RULEUM, piscis. XXIV, n. 21-XII.

De BUBONE, de genere avium. II-i, C XI ; et

X.XIII, n. 17-XII.
Cafezatus, serpens. XXV, n. 16 XII.

BuFLETUs, genus quoddam vaccae sine bovis ni-

grum. IIi, 3-XI. Cahab, piscis XXIV, n. 22-XII.

Cahab sive calcaneus. Vide calcaneus.

BuFO, annulosum animal. XXVI, n. 8-XII.

Caladrius, avis. XXIII, n. 20-XII.

BuTEus, avis. XXIII, n. 18-XII.

Calandra, avis. XXIII, n. 21-KU.

Butorius, avjs. XXIII, n. 19-XII.

Calcaneus animalibus cur datus et ad quid ?

II-i, 1-XI.

Galcanei suiit in pedibus plurium animalium.

De butvro. III-ii, 9-XI.
II-i, 2-XI.

lltrum CALiDUM dicatur simpliciter aut multi-

pliciter? XII-i, 3-XI.

Omnis calor principalior et virtus estincorde.

I III, 4-XI.

Calopus, quadrupes. XXII-ii, n. l."j-XII.

Calvities quidetejus causa ? XIX un.,6-XII.

Capitis calvities, unde? Ibid.

 INDEX RERUM 619
Quomodo videtur ulrum oalx sit viva, vel non ? Camharihe?, annulosum animal XXVI, n.
XXII-ii, i-XII. 9X11.

Camelopardulus, quadrupes. XXfl-u, n. 16- Caper monstruosus de quo narrat Avicenna.

XII. III II, 9-XI.

Caper, quadrupes. XXII- n,n. 19-XII.

Dictum falsum postoe quod capr.e anhelant per
Cameli habent niembrum proprium quod non aures. I-u, 4-XI.
habent alia animalia. II-i, 2-XI.
Capr.e ante impraegnationam lac dare possunt,
In GAMELis videtur transire materia denlium
et quomodo ? III-ii, 9-XI.
in gibbum. II-i, 4-XI-
Caprarum cibus. VII- 1, o-XI,
Cameli mores. VIII-v, 2-XI.
Capreoli non mutant dentes. II- 1, 4-XI.
Camelus, quadrupes. XXII-ii, n. 17-XII.
CAPREOLus,quadrupes. XXII- ii, n. 20-XlI.

Caxcer, morbusequi. XXII II, n.42-XlI. Capillorum physiognomia. I-ii, 2-XI.

Cur cAPiLLi hominis canescunt in senectute ?

III-ii, 2 XI.

Caxcri sunt pisces mollis testre. IV- 1, 2-XI. Quibus causis gapilli fluunt a capite? III-ii,
De CANCRO ostreico conchilio. V-ii, 3-XI. 2 XI.
De CANCRORUM marinorum exterioribus mem- De CAPiLLis. XIX UN., 6-Xll.
bris. XIV-i, 3-XlI. Capilli cur aliquando crispi, aliquando vero
C.\NGRi, pisces. XXIV, n. 23-XII.
lenes sive plani ? Ibid.

De regimine coitus in ganibus. VI-iii, 2-XI. Capitatus, piscis. XXIV, n. 2;i-XII.

Canum et similium morbi. VII-ii, 2-XI.

Canes mastini custodiunt oves et prosequuntur

lupum. VIII-i, I-XI. Caput, membrum universale. I-i, 2-XI.

Canis et ejus proprietates. XXII-ii, n. 18- Caput hominis et diversa! ejus partes. I ii,

XII. 1-XI.

De regimine sanitatis ganum, etde eorum infir- Cur CAPUT hominis sit ex osse duro et rolunda ?

mitatibus. XXII-ii, n. 18-XII. Ibidem.

Canes marini, pisces. XXIV, n. 24-XII»

Caput habet/Iuas eminentias. Ibid.

Capitis pliysiognomia. I-ii, 2-XI.

Capitis divisiones decem et octo. I-ii, ii-XI.

Causa cANiTiEi in homine. XIX-UN., --XII. De figuris et divisionibus ossium capitis. l-

II, .')
et 6-XI.

De CAPiTis musculis. I-ii, 14 -XI.

De GANN.E compositione et physiognomia. I-

Capitis animalium convenientia cum capite ho-
minis. Hi, IXI.
11, 22-XI.
Cur GAPUT est rotundum et oblongum ? XII-
Canna pulmonis, quid ? I-iii, 2-XI.
II, 6 XI.
Cann.e causa et modus compositionis. XIII-

I, 2-XII.
Cur CAPUT hominis caret carnositate? XII-ii,

6 et III, 1 XI.
De GANNA. XIII-i integer-XII.

De CANNA et de causis ejus naturalibus. XIII-

Capitis membra organica. XII iii integcr-XI.

i, I-XII.
De capite secuiulum (luod iiisuni est origo seu-

suum. XII-iii, 1-XI.

620 INDEX RERUM
Cur CAPUT in aiiiinalibus cst eroctum valdi; ot Castkatio animaliuin irioros ol fornias mulat.

rectum? Xll-ni, 1-XI. Vill-v, 3-XI.

De GAPiTis forina et meinbrorum (jua; sunt in

capite. XVI-ii, :i-XII.

Catapleba, quadrupes. XXII-ii, n. 22-XII.

Carduelis, avis. XXIII, n. 22-XlI.

Cattus, quadrupes. XXII-ii, n. 23-XIi

Carista, avis. XXIII, n. 23-XII. Catus, quadrupes. XXII-ii, n. 24-XII.

^ -j t x. •
-to, iit Cauda utuntur quidam pisces ad natandum.
Cauo quid, et cur abscissa recrescit .' III-ii, *
^

0-A.I.
^ ,. ... . . ,., VII o Cauda in plurimis animalibus quadrupedibus
i r
Carnis dispositio in animalibus. XII-ii, 8- '

existit. II-i, 2-XI.

XI.
De CAUDA animalium. XlV-ii, 4-XII.
Caro mortua, infirmitas equi. XXII-ii, n.
Cur homo solus inter animalia non habet cau-
42-XlI.
DAM? Ibid.

Carperen,''piscis. XXIV, '

n. 26-XlI. ^
Cauharus, serpens. vw
XXV, „n. ^q yit
1o-a1j.

Carthates, avis. XXIII, n. 24-XII. Celeti, de genere marinorum. XXIV, n. 27-

XII.

De cart.lagine. I-ii, 1-XI.

XXV, n. 19 XII.
Celidrus, serpens.
Cartilagi.nis natura et dispositio. III ii, 1-

XI.

Cartilaginis causa. XII- ii, 6'XI.

Centrus, serpens. XXV, n. 20-XII.

Carven, serpens. XXV, n. 17 XII. Centupeda, serpens. XXV, n. 21-XII.

9-XI. Cera apum, quomodo fabricatur ? VIII -it,

De CASEO. III-ii

3-XI.
Cera non est nisi faex mellis. VIII-iv, 3-XI.

Castoris mores. VII-i, 5-XI.

Castor, quadrupes. XXII-ii, n. 21-XII. XXV, n. 22-XII.

Cerastes, serpens.

Castrationis curiosa exempla. II-ii, 3-XI. De cerebri substantia. I-ni, 1-XI.

 INDEX RERUM 021

De CEREBRO. XII-i, 7-XI. Chimera, quadrupes. XXII-ii, n. 27-XlI.

Cerebri natura secundum doctrinam Aristote-
lis. XII-ii, 3-XI.
Chirurgi cujusdam nomine Mellissus de vena-
Cerebri dispositio secundum Peripateticos mo-
^""^ anatomia verba. IH-i, 1-XI.
dernos, et secundum experta, et rationem.

Xll-ii, 4-XI.

Omne animal habet cerebrum aut membrum ^^ ^^^^^^^ ^^^^^ ^^^^^^^,^^- ^^^ ia„aturaii.
quod est loco cerebri. XII-ii, 4-XI.
]U-u 3-XI
Cerebrum cooperitur duplici membrana, cui

nomen dura mater et pia mater. XII-ii, 4-

XI. Choretes, avis. XXIII, n. 2;i-XlI.

Cerebrum in sua longitudine habet tres ventri-

culos. Ibid.
Cerebrum frigidius est inter membra principa- Animalia differentia in regimine cibi. I-i,

lia. Ibid.
^-^^-

Cerebrum est magnum et humidum ex prima Uuomodo cibus animalium variatur ? VH-i,
formatione sua. XVI-ii, o-XII. ~-XI.
Quis ciBus piscium ? Vll-i, 3-XI.

Uuis avium et ovantium cibus ? VII-i, 4-XI.

Ceristalis, serpens. XXV, n. 23-XII.

^"i^ ^^^ ^"^"^ quadrupedum generantium sibi

simiiia, et de cibo annolusorum ? VII-i,

5-xr.

Cerula, serpens. XXV, n. 24-XII. ^^"'^ ^"^"^ conveniens unicuique animalium ?

VII-iii, 2-XI.
CiBi diminutio estcausa pugnae inter animalia,

""^ ^ converso. VII I-i, 2-XI.

De cERVicis physiognomia. I-ii, 22 XI.
CiBus animali necessarius. Xll-iii, 1 .XI.

De cERvo et ejus cornibus. II i, 3-XI.

CiCADA, de genere annulosorum. XXVI, n. 10-
Cervorum discretio : de eorum cornibus et ve-
XII.
natione. VIII-ii, I-XI.

Cervi saepe pugnant ad invicem. VIII-i, 3-

XI
CicENDULA,annulosum animal. XXVI, n. H-
Cervorum cornua magis sunt purgamenta natu- ,„.
All.
roe quam munimenta armorum. XII- pi,

7-XI.

Cervus et ejus proprietates ad medicinam.

Ciconia pia avis, cur ? VIl-i,6-XI.
XXII-ii, n. 20-XII.
^ CicoNiA, avis. XXIII, n. 2G-XII

Cetus, de genercmarinorum, XXIV, n. 28. Ciliorum physiognomia. I-ii, 2-XI.

XTT
^ ' CiLioRUM et supercilioruni ulililas. .Xll-iii,

3 -XI.

Chama, quadrupes. XXlI-ii, n. 2G-XII.

Gimex, annulosum animal. XXVI, n. 12 XH.

Chilon, piscis. XXIV, n. 29-XII.

Cinamulcos, avis. XXIII, n. 27-XII.
622 INDEX RERUM
CiNOMiA.iuiiinlosum animal. XXV[, n. 13-Xll. Coitui moinlna convenienlia sunl tesliciili et

malrix. XV-i, 2-XlI.

Quaenam animalia sunt velocissimi goitus?
Gi.AUCius, piscis. XXIV, n. 30-XII. -j^y j /^ j^jj

Qu.TB est causa magna^ dolcctationis qnva est in

coiTu? XV-ii, 3-XII.
Cleopatua a sornento dicto ipucipe necata
'
ost. ,-, ,,
Cur multum coeuntes
.,
cite senescunt
... et cilius
XXV, n. 1^0 -XII. , .,
'
moriuiitur? XVmi, 6-XII.
Coitus delectationis causa? XV-ii, 7-XlI.

Clibanls est totuni iilud quod est intor collum De coitu hominum ordinato ad generationem.
et finem venlris in inguine. I-n, 1-Xl. XXII-i, 1-XII.

Cliuanus quomodo dividitur? I-ii, 23-XI. Ad coitu.m quatuor sunt necessaria : scilicet

appetitus imaginativus, spiritus, Iiumor et

n coAGULo. TrT n vr veutositas. Ibid.

De III-ii, 9-XI.
De GoiTus nocumento. XXII-i, 4-XII.

CoGHi.animal marinum.
... ,r,.„,
XXI\ ,
r,,
n. 31-XII.
,.„ Qua^nam animalia plus aliis diligunt goitum ?
XVIII-ii, 4-XII.

CoGLE.^E, de genore ostroorum. XXIV, n. 32-

CoLLi spondiles cujus naturae ? I-ii, 11-XI.

De GOLLi musculis. I-ii, 14-XI.

De GOLLi compositione et physiognomia. I-

Quaiido desiderant coitum animalia, practer ^^ ,.,
II, 22-XI.
hominem, sunt multi strepitus et multa:' gar-
CoLLi
...
animahum
.

convenientia
,.
cum collo
,, ,
ho-
rulitatis. I-i, 3-XI. . .
tt . vt
,. ,. ,
minis. II-i, 1-XI.
CoiTUs organum et modus cocundi diversatur
,
. , . ., ,, o vr COLLUM, quid? XIII-I, 1-XII.
in hrutis et in hominibus. II-i, 3-.\l.

Quomodo goeunt annulosa ? IV-i, 7-XI.

De GoiTus diversitate in animalibus. V-i in-

q^-^^^^-^-^ ,,,,,j^ ^e grue mare et foemina ?
teger-XI. ^
yj.,^ ,^.XI.
Diftinitio goitus in communi. V-i, 1-XI.

CoiTUs res divina. Ibid.

CoiTUs diversitas in diversis animalibus volati- Quffinam sunt causa diversorum golobum in
libus et gressibilibus et quadrupedibus. oculis ? I-ii, 7-XI.

V-i, 2-XI. CoLORES mutant aves in diversitate aetatum et

Cur coiRE potius desiderant viri in hieme, foe- temporum suorum. VIII-v, 4-XI.

minre vero in aestate. V-i, 2-XI. Causa colorum in animalibus aliis ab homine.

De coiTus tempore piscium ovantium et non XIX-un., 8-XII.

ovantium. VI-ii, 3-XI. Quaedam animalia diver.-i sunt coloris, cur?

CoiTus tempore pugnant animalia VI-iii, 1- XIXun., 8-XII.

XI.

CoiTUs regimen in quadrupedibus, quid? VI-

_ --, Quot genera snntcoLUMBARUM ? V-i, 6-XI.
III, 2i—\.[,
. .
T , , ^TTT CoLUMBARUM mores. VIII-ii, 3-XI.
Animalia per goitum permutantur. Vll-ii,
CoLUMBA, avis. XXIII, n. 28-XII.
._^^j

A coiTU abstinent, aut etiam ementulantur, qui

volunt diu servare vocem. IX-i, 1-XI.

De coMMissuRis cerebri. I-iii, 1-M.
Mares multum goeuntes citius senescunt. IX-

I, 2-XI.
CoiTus delectatio unde provenit? IX-ii, 3-Xl. De ratione commixtionis materialium principio-
 INDEX RERUM 623

rum corporum animalium, et de causa et Concha, de genore ostreorum. XXIV, n.

modo commixtionis ipsorum. XX-i, 8- 33-XIl.

XII.

Causa propter quam ex uno congubitu conci-

De coMMUMCATioNE mcmbrorum. I-ii, -XI. piuntur aliquando multi filii. XVllI-n, 2-
XII.

De coMPARATiONE alioruni animalium ad homi-

nem secundum convenientiam et differen- CoNFUSA,animal de genere simiarum. XXII-
tiam. II toLus. ii, n. 28-XI[.

CoMPLExio membrorum, quid ? XII-i, 1-XI. Congrui, pisces XXIV, n. 34-XII.

CoMPLExioNUM differentise. XII-i, 2-XI.

De coMPLExioNE ct compositioue animalis.

XII-i, 4-XI. Quot gradibus deficit gonsanguinitas ? XVIII-

Variffi hominum et animalium complexiones II, 0-XII.

XX-i, Il-XII.

Quid coNTiNUUM simpliciter ? quid continuum

cumcolla? XX-i, 9-XII.
Partes non composit.e et compositse corporum
animalium. I-i, 2-XI.

CoR est primum principium aliorum membro-

De coNCEPTus formatione. IX-i, 3-XI.
rum. I-i,o-XI.

CoNCEPTUs extraordinarii et mirabiles. IX-i,

De octo coRDis dispositionibus naturalibus et

5-XI. accidentalibus, scilicet pulsus, anhelitus,

Declaratur tempus et ordo quo congeptum for- ea qua3 nascuntur supra pectus, tactus cor-

matur in creatura speciei hominis. IX-ii, poris et accidentia ejus, mores, virtus cor-
poris et ejus debilitas, et imaginaliones sive
;i-XI.
meditationes. I-iii, 4-XI.
CoNCEPTus tribus involvitur telis. IX-ii,

6-Xl. De coRDis tribus ventriculis. Ibid.

CoNCEPTus facilis quod signum est ? X-i, CoR non est de natura lacerti. Ibid.

1-XI. De osse qui inveniLur in corde quorumdam

animalium. Ibid.
CoNCEPTUs masculini etfoeminini caus». X-ii,

3 IX. Cur coR ost parvum quantitalo, magnum au-

CoNCEPTUM exstinguunt qui multum minuunt tem virtute? Ibid.

mulieres, et pra^cipue sub lalo in domestico De coRDis dispositionibus ct modis cjus ct ana-
tomia. Ibid.
pedis. XV-ii, C-XII.
De coRDis panniculo. Ibid.
CoNCEPTUs generatio. XV-ii, 9-XII.

Quomodo fffimina et inas se habent ad concep- CoR est membrum principale, vel non, et quid

inde? III-i, 5-XI.

TUM? XVI-i, -lO-XII.

CoNCEPTiONis modus. XVI-i, 1 t-XII. CoR est principiuni motus et sensus et nutri-

menti secundum Aristolelem. IX-ii, 4-

XI.

CoRDis naturaet causa. XlII-i, 4-XlI.

De causa conciiarum et testarum omnium Unde vcnit primus saiiguis unde cnu forma-
IV-i, 6-XI. tur? XVI-n, l-XII.
 624 INDEX RERUM
Secundum quem modum et propter quod di- Corvorum cujusdam urbis Gallioe mentionem
citur coR esse principium membrorum ? facit Doctor. VIII -ii, 4-XI.
XVIii, 3-XII. CoRvi sapacitas, per quem prajsaganlur peri-
CoFi est principiuni inlcr mombra differentia) cula et excidia civilatuin. VIII-ii, 6-XI.
sexus. XVIII-i, 3-Xlr. Corvus, avis. XXUI, n. 32-XII.

Virtus GOROis, qu;u ? XX-ii, ;3-XII. Corvi maris, pisces. XXIV, n. 3o-XII.

CoREDULUs avis XXIII, n. 29-XII. De gostis. I-n, 12-XI.

De coRio in aniinalibus. III-ii, 2-XI.

CoTURNix, avis. XXIII, n. 33-XII.

CoRNicA, avis. XXIII, n. 30-XlI.

De modo et numero ossium coxarum. I-ii,

13-XI.
CoRNix, avis. XXIII, n. 31-XII.
De musculis cox^. I-ii, n-xi.

Aninialia qui habent duo cornua habent fis-

Crabones, annulosum genus. XXVI, n. 14-XII.
sam angulam naturaliter. II-i, 2-XI.
Cornua lortuosa habent qusedam agrestia ani-
malia. Ibid.

De De CRANEO. I II, 1-XI.

differentia et convenientia animalium pe-
nes coRNUA. II-i, 3-XI.
Ex coRNu saepe dignoscitur a?tas animalis.
Crigetus, quadrupes. XXlI-ii, n. 29-XII.
Ibideni.

CoRNUUM natura et dispositio. III-ii, 1-Xl.

CoRNUA cervi, quomodo crescunt ? VIII-ii, Cricos piscis. XXIV, n. 37-XII.

1-XI.

CoRNUuM qua3 sunt in capitibus animalium

causa et natura. Xll-ni, 7-Xl. Croghilos, avis. XXIII, n. 34-XIf.
CoRNU, equi intirmitas. XXII-ii, n. 42-XII.

Crocodilus, de genere marinorum. XXIV,

CoRPORis consideratio est duplex, scilicet se- j^^ 35 xil.
cundum totum, et secundum membra. I-

I, 1-XI.

CoRPUs animalis est quodcumque corpus orga- De grurium compositione. I-ii, 13-XI.

nicum, et non quodcumque est mixtum et De musculis gruris. 1-n, 17-XI.

complexionatum. I-i, 2 -XI.

CoRPORUM magnitudo et parvitas sunt causse

^^ ^""^^" musculis I-n, lo-XI.
paucitatis et multitudinis filiorum. XVIII-
II, 1-XII.

De his qua3 constituunt gorpus animalium. XXVl, n. 15-

CuLEX, de genereannulosorum.
XX-i integer-XII.
XII.
CoRPORis causaj formales naturales sunt in ma-
teria commixta ex quatuor elementis. XX-
II, 4-XII. CuNicuLUs, quadrupes. XXII-il, n. 30-XII.
 INDEX RERUM 623

CuTis dispositio et physiognoraia. I-iit,7- Delphini mores. VIII-v 2-XI.

X[. Delphunus, de genere marinoruin. .KXIV, n.
38-XII.
Mira plurima de delphi.ms a Doctore narrantur,

CuRVA, infirmitas equorum. XXII, n. 42- XXIV, n. 38-XII

XII.

Demogriti opinio de causa differentiae se.xus

Cygni mores et pugnoe cum aquila. VIII-ii, masculini et foeminini. XVIIl-i, i-XII.

4-XI.

Cygnus, avis. XXIII, n. 3o-XII.

De numero DENTiuM in homine. I-ii, 6-XI.
Quoad DENTEs magna divorsitas invenitur in
CvNipHEs, annulosum aniraal. XXVI, n. 16- animalibus. II-i, 4-XI.

Xir. De DENTiBus adulterinis qui oriuntur extia or-

dinem dentium, et exempla dat eorum qua3
vidit ipse Doctor. ll-i, 4-XI.
Cyrocrothes, quadrupes. X.XII-ii, n 31 -XI. Dentes puerorum oriuntur quasi seplimo
mense. IX-i, 8-XI.

Dentium natura, ad quid sunt creati ? Xll-ii,

Cyrogrillus, quadrupes. XXII-ii, n. 32-XII. 8-XI.

Dentium natura, et causa, et modus. XII-iii,

6-XI.

De DENTiuM natura, et cur semper conlinue

crescunt ? XVI-ii, G-XII.
Quse sit origo et causa casus dentium in omni-
bus animalibus? XIX-u.\, 10-XII.

Dentrix, piscis. XXIV, n. 39-XII.

Dextr.e vel sinistra; physiognomia. I-ii, 2-

XI.

De diaphragmate. I-iii,4-XI.

Da.ma, quadrupes. XXlI-ii, n. 33-XII. Diaphr.\gmatis natura. XIII-i, 9-XII.

D.uiiNA, quadrupes. XXII-ii, n. 34-XII.

Dies, piscis. XXIV, n. 40-.XII.

Daxus, quadrupes. XXlI-n, n,3;i-XII. ^^ differentia animalium penes regimen vitre

in mansione et motu. I-i, 3-XI.

Delectatio coitusunde provenit? l.X-ii, 3-M.

DiiiEsTiv.K virtutes sunt debiliores in lioinin<>

(luani iii aninuililms. I ii, ^.'i-.XI.

xii 40
 620 INDEX RERUM
Dee (liial)us
(li nKiEsTio.Miius in stomacho etL in lie-
lic- ni.*nr> niarinus.
J)HAGO r.,.,^-
XXV, n. 27 XII.
pate. III II, 3-XI. ^i''^ pluiima de draconibus. Jbid. n 26-
DiGEisTio alia est imperfecta, alia autem per- ^11
fecta. Ill-n, 4-XI.
Modus niGESTio.Ms cihorum animalium. XII-

'
' * Dracopopodes, serpens. Ibid. n. 28-XII.

De DiGiTis. I-n, 12X1.

Driacha, avis. XXIII, n. .37-Xir,
De DiGiTORUM musculis. I-n, 15-XI.

DiGiTORUM symmetria. I-n, 26-XI.

DiGiTi unius cujusque manus hominis utilitas n
Ue duodeno.
I-iii, 3-XI.
et operatio. XIV-ii, 2-XII.

^"^^ ^^^^^ ^^^ sextum opertorium cerebri.

n.n.^v,
Diogenis T.-I 1.-
philosophi
4 . •

de anatomia venarum j.,j, j.^j

verba. HI-i^ 1_XI,

Animalium quse dur.e test.e vocantur natura

DiOMEDiT^ aves. XXIII, n. 36-Xlr.
et dispositio. IV-i, 3-XI.

Dipsas, serpens. XXV, n. 2o-XII.

DuRAU, quadrupes. XXlI-ii, n. 36-XII.

DlSTEMPERATUM, quid ? XII-i, 2-XI.

De diversitate animalium penes communia ge-

nera ipsorum. i-i 8-XI.
Qua?uam sunt caus<E diversitatis in generatio-
nibus animalium? VI-iii, 3 -XI.

DoMESTiCA animalia. I-i, 3-XI.

DoRsuM est via principii nervorum motivorum,

custodia nobilium, fundamentum moUium
ossium, et inclinationis et erectionis et sta-

tus adjutorium. i-n^ 11 XI.

DoRsi spondiiiiim quce natura ? Ibid.
De motibus musculorum dorsi. I-n, 16-XI.

•^""> 26-XI. Eale, quadrupes. XXn-ii,n. 37-XII.

Dracomaris, degenere marinorum. XXIV, n. Egirthus, avis. XXril, n. 38-XII.

41-XlI.
Draco, de genere serpentium, XXV, n. 26-
^'^ Elcus. piscis. XX rv, n. 42-XII.
 ?

INDEX RERUM 627

Elephas non iititur pede anteriori pro nianu, Emptra, quadrupes. XXII-n, n. 39-XII.
sed proboscide sua. II-i, 1-XI.
Elephantis cibus. Vil-i, 5-Xr.

Elephamis inrirmitatcs. V[I-ii, 2-Xl. E.NGHiRos, quadrupes. XXlI-ii, n. 40 XII.

Elephantes quomodo pugnant et capiuntur ?

VIII-i, 3-XI.

Elephantis mores. VlII-v, 2 XI. De anatomia epiglottidis et partium sibi con-

Elephas cur habeat proboscidem ? XII-iii, 2- junctarum. i.u^ ^O-XI.
XI. De EPiGLOTTiDis musculis. I-ii, I4-XI.
Elephantis nasi seu proboscidis causa et dis- Epiglottis ad quid inservit XIII-i, i-XII.
P°^^^^*^- XII-iii, 4-XI. Epiglottis componitur ex quibusdam partibus
Elephas, quadrupes. XXII-ii, n, 38-XII. duris, ytit •> ytt

De nutrimento embryonis. I-i, 6-XI.

Equigervus. II-i, 2et3-XI.
Emi!byonum positiones in matrice matrum sua-
Equicervus quadrupes. XXlI-ii, n. 41-XlI.
rum. IX-i, 7-XI.

Embryonis partus et exitus. IX-i, 8-Xl.

Declaratur modus et ordo formationis niem-

De quodam equo fluminis Nili. 4-XI.
brorum embryonis secundum sapientiam Pe- II- 1,

Quo anno coit equus, et de longa vi(a quorum-

ripateticorum, quae contraria est dictis me-
dicorum. IX ii, 4-XI.
dam equorum ? V-ii, I-XI.

Embryo in tribus involvitur panniculis quos

De regimine coitus in equis. VI-iii, 2-XI.

nominat Doctor. X-ii, 3 XI.

Equi et similium cibus. VII-i, ."i-XI.

Embryo, quomodo fit? Ibid.

Equorum infirmitates. VII-ii 2-XI.

[n embrvone, primum cor formatur, deinde he-

Equarum providentia. VIIl-ii, 1-XI.

par, postea cerebrum, et demum alia mem- Equi mores. VIII-v, 2 XI.

bra Ibid. Equ.e post coitum percutiuntur cum flagris, ne

De modo creationis embryonis in matrice ex quo mingant sperma receptum. XVI- ii, 10 et

generetur, et secundum quem ordinem dis- 11-XII.

tinguantur in eo membra? XVI-i, 1-XII. Equus. XXII-ii, n. 42-XII.

Utrum virtus embrya movens sit intrinseca Equorum virtutes. Ibid.

spermatibus vel extrinseca secunduui opi- Equorum quatuor modi. Ibid.

nionem Antiquorum? XV[-i, 2 et seq, Equorum quatuor motus. Ibid.

XII. Equorum pabulum. Ibid.

De EMBRYONE plura dicta. Ibid. Equorum multi morbi. Ibid.

De animatione embryonum. XVI-i, I6-XI[. Equus maris, piscis. XXIV, n. 43-XII.

Qualiter per coctilidones fit nutrimentum em- Equus Nili. Ibid. n. 44-XII.

bryonis. XVI-ii, 7-XII.

Equus fluminis. Ibid. n 45-XII.

Eracloides, de genere piscium. .XXIV, n 46-

Empedocles dixit sperma descindi a toto cor-
xn.
pore. XV-ii, 3-XIf.
Impiobatio ejus. Ibid. 4-X[[.

Empedoclis opinio de causa differentin; sexus

''^"•^^'''' P*''^''^ ''''^''' XI-ii, 3-XI.
mascuiini et foeminini. XVIII-,, 1-XlI.

ERiGULA,annulosum animal. XXVI, n.l7-XII.

,,28 lNnb:X RERUM
Eriminium, qiiadrnpos. XXII-ii, n. 43-Xn De coloro ialconum. XXIII^ n. 40-XII, cnp. 2.

l)e proprio actu falco.num secundum genus

suum. Ibid. cap. 3.

ERUCAnLii L'eneralio et mutalio. V-i, 4-Xl. De vocatione qua vocant et vocantur falco.nes.
Ibid. cap. 4.

Quod septemdecim suntgenera kalconum, etde

Eruca, annulosum animal. XXVI, n. 18-XII. priino quod sacrum vocatur, Ibid.

cap. a,
De genere falgonum qui gyrofalcones dicunlur,
EscHiNUS, piscis. XXIV, n. 47-XII. Ibid. cap. 6.

(lenus FALCONUM quod vocatur montanarium

Ibid. cap. 7.

corpiis vel essentia substan- Qui lALGOiNEs peregrini dicuntur? Jbid

Utrum quintum
cap. 8.
tialiter commisceatur corporibus animalium?
fienus FALcoNUM gibbosum. Ibid. cap. 9
XX-i, ;i-XII.
Falcones nigri. Ibid. cap. 10

Natura falconis albi. Ibid. cap. 11

VIII-v, 3 XI. Natura falgonum rubeorum. Ibid. cap. 1'

EuNUCHi qui vocantur
Falgo habens pedes azurinos. Ibid. cap. 13

Falco parvus qui mirle vocatur. Ibid

cap. 14.
ExocHiMUs, piscis. XXIV, n. 48 XII.
Tria genera falconum qui lanarii vocantui
Ibid. cap. 15.

XXIV, n.49-XII. Quatuor genera falgonum permixtorum et mo

ExrosiTA, piscis.
dus hujus commixtionis. Ibid. cap. 10.

Regimen domesticationis, audacia) et sanitatis

falconum. Ibid. cap. 17.

Ezox, piscis. XXIV, n oO-XU.
Quomodo curantur diversa^ infirmitates falco •

NUM secundum Gulielmum falconarium ?

Ibid. cap. 18.

Secundum falconarium Frederici imperatoris?

Ibid. cap. 19.

Falgonum duo alia genera, et de habitatione

eorum. Ibid. cap. 24.

Falena, quadrupes. XXII-ii, n. 44-XII.

Falivisus, serpens. XXV, n. 29 XII.

Facator, avis. XXIII, n 39-XlI.

Fames canina, cur ita vocatur ? XlII-ii, 1

X!I.

Falconum sagacitas. VlII-ii, 4 XI.

Quomodo Doctor pluries venatum fuerit cum

VIIlii, 6-XI. Fargina, equorum infirmitas. XXII-ii, n.
FALCONiBUS?
XXIII, n. 40 XII. 42-XII.
Falcones.
ialg<i.num in genere. Ibid. cap. 1.
De natura
 INDEX RERUM 029

Do KASiANis. VIIl-ii, 3-XI. Cur fcemin.e non habent barbam ? I-ii, 9-

Fasianus seu gallus silvestris. XXIII, n. 47- XI ; et III- ii, 2-XI.

XII. FcEMiN.E sperma wquivoce dicitur ad sperma

viri. III-ii, 8-XI.
FcEMiNA mas occasionatus. Ibid.

Fastaleon, piscis. XXIV, n. iii-XII. I)e kceminarum superfluitatibus. VI-iii, 1-XI.

FcEMiN.E animalium sunt faciliores ad infor-
manduiu cjuarn masculi. VIII-i, 1-XI.

Fela, quadrupes. XX-ii, n. 4o-XII. Foimina visa a Doctore qua; enixa est plures
infantes et non habebat mamillas. IX-i,

1-XI.

De fellis dispositione et anatomia. I-iii, •>-

FcEMiN.E'parva3 spissa; et grossorum renum ma-
XI. gis dolent in partu. IX-i, 2-XI.

Fellis natura in repentibus. Xlll-n, 4-XII. Fcemina in nonagesimo die, masculus vero in

De FELLE plurima curiosa. XIII-ii, 4-XII. . quadragesimo die liguratur. IX-i, 3-XI.

Cur Fa.MiN.E citius vetulee efficiuntur quam

viri? IX-i, 3-XI.

De osse femoris. 1-n, IJ-XI. ma-

Fcemin.e natae in majori parte assimilantur

tribus, et masculi in majori parte patribus.

IX-i, 6-XI.
Fetix, avis. XXIII, n. 41-XII. Fcemin.e et masculi unde et quomodo generan-
tur? IX-li, 3-XI.

FcEMiN.E et maris difTerentia secundum diffi-

FicEDULA, avis. XXIII, n. 42-XII.

nitionem etiam membrorum. XV-i, 2-

XII.

FcEMiN.E cur saepe liberentur ab aliis lluxibus

De motibus musculorum kicteris. I-ii, 16-
prg^ter menstruum ? XV-n, 6-XII.
^^- Cur ssepius sunt minoris corporis quam mares ?

FicTERis, cjuid? I-ii, 2:j-XI.

ibidem.
Propter quid fcemina in animalibus non potest
generare per seipsam sine masculo ? XVl-
Ficus, infirmitas equi. XXII ii, n. 42-XII.
^^ 2-XII.

Qui sunt in pluribus generantes masculos, et

in pluribus generantes fceminas? XVIII-
Multitudinis et paucitalis filiorum causa.
Q.xif
XVill-ii integer-XII.
Dispositio fceminarum impraegnatarum ex ipsa

impraegnatione. XVIlI-ii, 6 -XII.

FiNCE, de genere quadrupedum. XXII-n,

n. 46-XII.

De FORFiGiBUs cancrorum. IV-i, 2-Xl.

Flexio adjutorii quae dicilur? II i, 2-XI.

FoRMA substantialis dupliciter oonsideratur.

FocA,piscis. XXIV, n. o2-Xll. XI-ii, 2-Xl.

Omnis operatio est a fdrma. XVI-i, i-XII.

Virtutes formales corporum animalium, (pur ?

XX II intoKei-XII.
630 IiXDEX REUIIM

Virtiis FORMATivA spermalis masculi, et iiifor-

mativa spcrmatis fo^mina!. III-ii, 8-XI.

FoRMicARUM opera. VIII-iv, i-XI.

FoRMiGA. XXVI, n. 19-XlI.

FoRMicALEON, de genere annulosorum. Ibid.

n. 20-XII.

FosGELL.E, infirmitas equi. XXII ii, n. 42-

XII.

Fbe.nes, morbus equi. XXII-ii, n. 42-Xn,

Galalca, piscis. XXIV, n. o3-X[I.

Frisonum astutia ad impinguandum porcos.
VII- 1, 5 -XI.

Galeni objectiones contra sententiam Aristo-

telis de ortu venarum. III-i, 3X1.
Frontis ^physiognomia.
^ ^
I-ii,' 2-XI. r
Galeni » a *
•
i- t *
i
.-
et Anstotelis disputatio circa principia
•
...
generationis hominis. IX-ii integer-XI.

Galeni verba et rationes circa conceptum et

Fllica,' avis. XXIII, n. 43-XII.
'
...
principia
^. .

generationis horainis.
, . .
.^
IX-ii,
^

1-XI.

Galeni dictorum et rationem super generalio-

FuMus est praecipuum
* ^
nocumentum apum,
^ ,
nem hominis
......
iniirmitas.
iv ^^ ^r
IX-ii, 2-XI.
VIII-iv, 4-XI.

Gali, quadrupes. XXII-ii, n. 49-XII,

FuRiUM, quadrupes, XXII-ii, n. 47-XII.

Plures gallinarum species, VI-i, 1-XI.

FuRO, quadrupes. XXII-ii, n. 48-XII. Gallin.e mores. VIII-v, 2-XI.

Gallin.e, quomodo castranlur? VlII-v, 3-

XI.
Gallina, avis. XXIII, n. 44-XII.
Gallus, avis. XXIII, n. 4o-XII.
Gallus gallinaceus, avis, XXIII, n. 46-XII.
Gallus silvestris, seu fasianus, XXIII, n.
47-XII.

Garcanem, piscis, XXIV, n, o4-XII.

DifferentiK avium secundum diversitatem gar-

RIENDI. VIII-v, 4-XI.
 1

liNDEX RE[{i:iM 03

Garrclus, avis. XXin, n. 48-XII Masculinum etfoemininum sunt principia gene-

RATIONIS. XV I, 8-XII.

Cujusmodi sit principium generationis, quando

dicitur quod ex spermaLe fit eeneratio ? XV-
Gemini quomodo fiunt? IX-i, 5-XI.
II, 4 XII.
De GExiiNis omnino similibus quos vidit Doctor.
Honiines valde pingues raro generant, et si-
iXi, 6-XI.
mile accidit in corporibus mulierum. XV-
Geminorum causa quae ? IX-ii, 6-XI.
II, o-XlI.

Qualiler mas et fcemina sunt principia genera-

tionis? XVI-i, 1-XlI.

De GENARUM compositione et ipsarum physio- In generatione foemina dat materiam, mas au-

cnomia. I-n, 8-XI. tem formam et animam. XVI-i, lo-XII.

Ad generationem animalis exiguntur masculus
et foemina. XVI-i, 17-XII-

In generatione, materia est in fa^mina et prin-

Qui sint modi generationis animalium in uni- cipium motusest ex masculo. XVI ii, 1-

versali ? I-i, 6-XI. XII.

De GENERATiONE animalium in communi. V in- Qui sunt in pluribus generantes masculos, et

teger-XI. in pluribus generantes foeminas ? XVUI-i,

De GENERATioNE eorum qua? per coitum vere 3-XlI.
non generantur, qute sunt quaidam ostrea Quaedam animalia generant filios completos,

conchilia. V-ii, 2-XI. qutcdam autem incompletos, cur? XVIII-

De GENERATiONE puUorum avium. VI- 1, 4- II, o-XII.

XI. Generatio omnium animalium est generaliter

De GENERATiONE piscium. VI-ii integer-XI. super caput. XVlIl-ii, 8-XII.

De GENERATioNE gressibilium generantium sibi Gradus virtutum generationis. XVIII-ii, 9-

similia. VI-iii integer XI. XII.

Quaenam sunt causae diversitatis in generatio-

NiBus animalium ? VI-iii, 3-XI.

Generationis hominis principium et origo. De membrorum genitalium anatomia. I-n,

IX integer-XI. 24-XI.
Generandi potentia variatur secundum setates De differentia et convenientia animalium pe-
et conjunctiones et alias dispositiones co- nes membra genitalia. ll-i, 3-XI.

euntium. IX-i, 6-XI. De membris genitalibus animalium omnium

Galeni et Aristotelis disputatio circa principia comparatis ad genitalia hominis. II-ii,

GENERATioNis homiuis. IX-ii integer-XI. 3-XI.

Generationis impedimenta quos ? X integer- Membrorum genitalium in maribus et foeminis

XI. causa et dispositio. XIV-ii, 4-XII.

Generationis impedimenta qua? sunt ex parte Membrorum genitalium dispositio et causa in

viri coeuntis ? X-i, 2-XI. quatuor generibus animalium, mollis testa?,

Generationis impedimeutum quod est mola malachie,et annulosi corporis,et durtc lesta?.

raatricis vocatum. X-i, 4-XI. XV-i, 7-XlI.

Generationis animalium causae. XV integer-

XII.

Qua? causiB assignandae in generatione anima- Genocua, quadrupes. XXII-ii, n. 50 XII.

lium? XV-i, ^-XII.

Generationis principium in perfectis animali-

bus est ex mare sicut movente, ctex fuemina De GKNU. I-n, 26 Xr.

sicut ministrante materiam. XV-i, 1-XII,

G32 INDEX RERUM
Ue GINGIVIS I-ii, 9-XI. Gnusmas aliquando occidit fceminam. VI-i,

4-XI.
(iRUEs migrant et pugnant cum pygmeis. Quo-
De GiRiiO intestinorum et stomachi. I-ii, 2;)- modo volant cum lapide ? VII i, 6-XI.

XI. Gruum sagacitas. VIII -ii, 4-Xf.

GiRBUMquid? III-ii, o-XI. (Jrus, avis. XXIII, n. ;i3-XII.

Ad quid inservit humor glacialis oculorum ? r.RYPHHS, aves. XXIII, n. 54X11.

I-ii, 7-XI.

(iuEssELEs, quadrupes. XXII, n. .*)2-XII.

(iLADius, piscis. XXIV, n. o5-XII.

GuGULUs avis, quae ? VI-i, 6-XI.

(iLis, quadrupes. XXII-ii, n. 5i-XlI. GuGULimores. VIII-ii, 5-XI.

GuGULUs. XXIII, n. 55 bis-XII, pag. 582.

Glutis, avis. XXIII, n. 49-XlI.

De GUSANIBUS. XV I, 8-XIf.

GoBio, piscis. XXIV, n. 56 XII.

GusTUs in quarto nervo fuit creatus. I-ii, 18-

XI.
Go.nger, piscis. XXIV, n. 5'-XII. De sensu gustus in piscibus. IV-ii, 1-XI.

Gosturdi, de genere avium. XXIII, n. 50- De gutturis musculis. I-ii, i4-XI.

XII. GuTTUR quid ? XIII-i, l-XII.

(iRAcoGENDRON, avis. XXIII, n. 5i-XlI.

Graculus, avis. XXIIl. n. 52-XlI.

Gramon, piscis. XXIV, n. 58-XlI.

De generatione gressibilium generantium sibi

similia. VI-iii integer-XI.

Qua3 GREssiiuLiA latent in hieme ? VII-i, 8-

XI.

Grillus et similia animalia quomodo faciunt

strepitum et sibilum ? IV-ii, 2-XI.
 INDEX RERUM 033

Hehodius, genus quoddam aquila?. XXIII,

n. 9-XII.

De HERODio quoddam mirabile. lljid.

HipPROcRATis physiognomia a Philemone phi-

losopho. I-", 2 XI.

HippoDROMUs, piscis. XXIV, n. CO-XII.

De HiRiciORUM goneribus et naturali disposi-

tione eorum. IV-I, y-XI.

HiRicioRUM providentia. Vlll-n, 2 XI.

HiRiGius marinus. XIII-ii, 6-XII.

De HAIUTACULI3 animaliuiii. I i, 3-XI. Hiricius, quadrupes. XXII-ii, n. iiS-XII.

HiRicius, piscis. XXIV, n. Oi-XII.

H.EMORRHOis, serpens. XXV, n. 31-XlI.

HiRUNDiNUM tria genera. VIII-i, 2-XI.

HiRUiNDiNUM astutia in nidis. VIII-ii, 3-XI.

Hahang, piscis. XXIV, n. o9 Xll. Hihu.ndo, avis. XXIII, n. 06-XII.

HiRUNDO MARis, piscis. XXIV, n. 62X11.

HiRUNDo, serpens. XXV, n. 33-XII.

De quodam animali vocato hameleon. II-i, o-

XI.

HispiDA, avis. XXIII, n. o7-XII.

Haren, serpens. XXV, n. 32-XII.

HoMO, perfectissimum animal. I-i, i-XI.

HoMO, animal solitarium et civile. I-i, 3 XI.

Harpia, av.is. XXIII, n. oii-XII. De turpi perpetrato nuUum animal verecunda-

tur nisi homo. Ibid.

Solus HOMO inter omnia animalia habet distric-

De HEPATis dispositione et anatomia. Iiir, tivum intellectum. Ibid.

^XI. Solus HOMO perfecte patticipat regimen vita;.

De HEPATE et ejus naturalibus operationil)us. j.j 4.XI.

XIII-i, 0, 7 et 9-XII. Quio sint partes hominis manifesta? ? I-ii, 1-

Hepata animalium valent contra dolorem he- xi.

patis, ut dicit philosophus Gyrgyr. Vide De hominum inoribus ex signis naturalium mem-
Lupus. XXII-ir, n. G7-XII. brorum. I-ii, 2 ct seq.-XI.

Homines a nativitate carenles inanibus et bra-

chiis, opera mauuum multa faciunt cum pe-

Causa generationis hermaphroditokum concep- dibus et cruribus. I-i', -6-XI.

luum. XVIIf-ii, 3-XlI. S0IUSUO.M0 perfectissimus est animaliuiii. I-

II, 26 -XI.

Tempus generationis in homi.ne. N-n, l-.XI.

 i

(33 INDEX R1:RUM

Geiierationis hominis priiicipiiiin et origo. IX- Hvdra, serpens. XXV n. 34-XII.
inte^'er-XI.

Proprium est iiominis habere multos et valde

longos pilos in capite. XU-iii, 3-XI. Hvenn.e mores. VII-i, :j-XI.
H(»MiNis sensus in audiendo et sentiendo ^

debilior est sensu aliorum aniinaliuin.

XIX-UN., 5-XII.
Variae hominum et aniinalium complexiones.
XX I, Il-XII.

Qualiter homo differt ab omnibus animalibus ?

XX-ii, G-XII.

In HOMiNE est summa animalis perfectio. XXI-

i, 1-XlI.
j
De HOMiNE. XXII-i integer-XII.
HoMiNis proprietates naturales et divin».
XXII-i, o-XII.

De membris homogeniis sive similibus in ani-

malibus. HI-i, 1-Xl.

Ibex, quadrupes. XXII-ii, n. 54-XII.

HoRRiPiLATio, quid? Vll-ui, 4-XI.

iBis, avis. XXllI, n. 58-XII.

Humiditas est subjectum vita) in omnibus ani-

malibus. I_i^ o-XI. Ibor, avis. XXIII, n. 59-XlI.
De HUMiDO seminali in communi, et de natura
humidi aliorum corporum animalium. XX-
I, I-XII. Ibrida, quadrupes. XXII-ii, n. oo-XII.

Triplex humidum est colla ipsorum corporum,

et quae sit convenientia et differentia horum
humidorum? XXi, 9-XII. Qualiter ignis participatur ab animaiium cor-
Ad quid inservit humor glacialis oculorum ? poribus ? XX-i, 4-XII.
I-ii, 7-XI.
HuMOR bonus vel malus, qui ? III-ii, 3 XI.
Humorum naturalium et innaturalium diversi- Ilicinus, serpens. XXV, n. 3o-.XII.

tas. Ibid.
Humorum substantia et causaj et generatio.
lll-ii, 4-XI. iMAGiNATiONis bonitas quatuor perficitur.

HuMORUM generatio. XII-i, 6-XI. VIII-vi, 1-XI.

Qualitas humoris quoe fluit ex fcemina per loca

genitalia. XV-ii, 7-XII.

De complexionibus HUMORUM. XX-i, 11-XII. Impedimenta generationis, quae? X integer-

XI.

Impedimenta generationis ex parte viri coeun-

Huso, piscis. XXIV, n. 63-XII. tis, aut ex parte inconvenientiae duorum sper-

matum, viri videlicet et mulieris. X-i, 2-

XI.
 INDEX RERUM (i:

Modiis iMPR.EGNATiONis pisciuni niarinorum. iNiMiciTiA quorumdum animaliuin ad invicem,

V-i, o-Xl. eteconverso. VIII-i, 3-XI.
De iMPR^GNATioNis tempore piscium ovanlium
et non ovantium. VI-ii, 3-XI.

animalibus. VI- Instrumenta quibus utunlur aniinalia ad cibos

Impr^gnationis tenipus in
accipiendos. VII-iii, 2-X[.
III, i-XI.
Impr,egn.\tionis regimen in aniinalibus quadru-
pedibus. VI-iii, 2-XI.
Intellectum districtivum solus homo [labet
Impr.egnationis naturalissimum tempus. IX-
inter omiiia animalia. I-i, 3-XI.
I, 2-XI.

Impr.egnationis jum facta3 qua) sunt signa?

IXi, 3 XI. Intemperatum, quid ? X[I- i, 2-Xl,

Impr.egnatis qua) frequentius accidunt, sive [ntemperies aeris et loci infirmitas facit mutare
sint impra^gnatffi de masculo, sive de fce- animatia de loco ad locum. VII-i, 6-XI.

mina? IX i, 4-XI.

Quac iM R.EGNANTUR uua impFffignatione super

aliam? XVII[-ii, 4-XII. De membris interioribus hominis. I-iii to-

Spatium impr.«gnationis animalium et de causa tus-XI.

diversitatis ejus. XVII[-ii, 8-X[[. Interiorum membrorum in comniuni quas sit

dispositio ? XIII-i, 4-XlI.

Incendula, avis. XXIII, n. 60.X[[.

Priinum intestinum sub stomacho existens non
est pars stomachi. I-ii, 22-XI.

Incessus [lominis physiognomia. I-ii, 26-XI. De iNTESTiNORUM dispositlone. I-iii, 3-XI.

Generaliter intestinum omnium animalium [la-

bentium dentes in utraque mandibuta est

De iNCUBATiONE ovorum. VI-i, I X[. minus intestino carentium dentibus in su-

periori. II ii, 1- .\I.

De iNTESTiNis. XIII- II integer-XII.

Inuividui salutem tria membra operantur, cor, Intestinorum diversitas secundum diversita-

cerebram hepar. tes ventrium. XIII it, 2-XII.

et I-i, 5-XI.
Intestinorum natura, ordo et universalitas.

XIII-ii, 3-XII.

Regiinen infirmitatum omnium avium rapa- Praicipua intestina : duodenum, jejunum, gra-
cium secundum Aquilam, Symmac[ium et cilia intestina, orbum, ca^cum, monoculuni,
Theodotionem. Vide falcones. XX[[[, colon, longaon. Ibid.
n.

40, cap. 23-X[I.

Inverecundi non possunt emendari, cur ?

Infl.vtiones diversa) equorum XXII-i, o-XII.

inlirmitates quo-
modo curantur? XX[[-ii, n. 42-XII.

Iona, quadrupes. Xn-ii, n. oG XII.

Infunditura, morbus equorum. XXII-ii, n.

42-XII.
Ipucipis, serpens. XXV, n. 36-XiL

De iNGuiNUM anatomia. I-ii, 24-XI. IsTuix, quadrupes. XXII-ii, n. o7-X[I,

 OSf) INDEX nETIUM
KiTEs, avis. XXIH, n. C2Xir.

KoMon, avis. XXIII, n. C3-XII.

KvLiON, piscis. XXIV, n. 6G-XII.

Kylom, piscis. XXIV, n. C7-XIf.

Jaculum, serpens. XXV, n. 30-XlI.

Jejunantem diu hominem et feminam vidit

Doctor Goloniee. VII-iii, 3-XI.

De LAinoRUM compositione et physiognomia.

I-ii, 9 XI.

Labiorum causa et natura, et de proprio usu

istius organi. XII-iii, o-XI.

Lacerta, de genere repentium. XXV, n. 3'

XII.

Lacta, quadrupes. XXII-ii, n. 08 XII.

Kalaon, piscis. XXIV, n. C4-XII.

Dum lactantur, debent moveri infantes, cur?

Karaho, piscis. X.V, n. C5-XII. Ill-n, 9-XL
De LACTE quorumdam animalium, quod eli-

quatum bibunt Tartari. III-ii, 9-XI.

Karkolix, avis. XXIII, n. Gl-Xir. De LACTis generatione. Ibid.

De LACTis abundantia. Ibid.

Lactis multiplicatio post partum. IX- 1, 8-

lCiRii, de genere avium. XXIJI, n. 64-XII. XI.

Lactatio pueri. Ibid.

Lactis in animalibus lac habenlibus generatio

 INDEX RERUM f537

et causa et utilitas et diversitas. XVIII-ii, Leverariorum canum generatio et nutrimen-

7X11. tum. Vide cams. XXlI-ir. n. dS-XII.

Lamia, quadrupes. XXII-ii, n. o9-XII. Libere non agunt animalia, sed vero impulsu.
I-i, 4-XI.

Lampistus equorum est infirmitas. XXII-ii,

n. 42-XII. LiBRi de Animalibus divisiones. I i, I XI.

Lana ovium est moUiorinAnglia, cur? XIX- De ligamentis. I-ii, 14-Xl.

UN., 6 XII.

LiGEPUs, avis XXIII, n 66XII.

Lanifigus, annulosum animal. XXVI, n, 21-

XII.
Limax, annulosum animal. XXVI, n. 22-
XII.

Larus, avis. XXIII, n. 60-XII.

LiNACHOs, avis. XXIII, n. 67 XII.

De osse laud.e et ejus musculis. I 11, 14-

XI.
LiNcisius, quadrupes. XXII-ii, n. 66 XIL

Lauzani, quadrupes. XXIl-ii, n. 60 XII.

LiNEA REGTA, ut dicit Plato, brevissima est li-

nearum inter duo puncta. I-ii, i8-XI.

Le.en.e partus. XVlIi, 1-XlI. De lineis inanus. I-ii, 25-XI.
Leonis ossa excellunt in duritie fere omniuni
animalium ossa. III 11, 1-XL
Leonis mores. VIlI v, 1-XI. De lingu.e compositione et partium silii cou-
Pugna LEONis cum milite. Ihid. junctarum. I-ii, iO-Xl.
Leo, quadrupes. XXII 11, n. 61 -XII De lingu.e musculis. I-ii, i4-.Xl.

De LiNGU/E diversitate in animalibus. I[-i,

4 XI.

Leoncoi-hona, quadrupes. XXII 11, n. 63-XII. De li.ngu.e impedimentis in liominibus. IV-

11, 2 XI.

LiNGU.E natura et causa, et de propiio usu is-

tius organi. Xll-iu, ;;-XI.

Leopardus, quadrupes. XXII-ii, n. 63 XII.

Lepus, quadrupes. XXII-ii, n. 64 XII. l{of,'inien vila> animaliuin (lil1V'rt sccniuhiin

Lepus marinus, piscis. XXIV, n. 68 XII. comparationein ad loca (|ua> IVe(|nrntius iii-

habitant. I i, 3 -XI.

De Loco ad locum mutant .\nimalia propltM"

Leutotrocha, quadrup?s. XXII-ii, n. 6,">- aeris intemperiom vel loci intirmitatoiu.

XIL Vll I, 6 XI.

G38 INni:X RKHIJM

LocA diversa in quibus ovant aves sive pisces. Ldtkr, quadrupes. XXII II, 11. 08 XII.
Vll-i, 7-XI.

LvNx, quadrupes. XXII- II, n. 69-XII.

LoGUSTA MAius, piscis. XXIV, n. 69-XfI.

LocusTA, annulosuni animal. XXVI, n 2:]-

XII.

LocuTio cum inlellectu appropriatur homini

solo. I-ii, 2-XI.

M
LoLLiGENEs, pisces. XXIV, n. 70-XII.

Loxus non incongrue dixit sedem animae esse

in sanguine, non secundum essentiam, sed
secundum inclinationem afTecluum ejus.

I-ii, 2-XI-

Vena magna. I-ii, 21 XI.

LuciDiA, avis. XXIII, n, 68-XlI.

Magnales, de genere avium. XXIII, n. 70-

XII.
LuciNiA, avis. XXUI, n. 69 XII.

De raultis malachie specibus. IV- 1, 1-XI.

Lucius, piscis. XXIV, n. 71 XII.
Malachie piscis, quid IV 1-XI et XH-
? i, ;

II, 8-XL
De niembris exterioribus malachie secundum
Ludolatra, piscis. XXIV, n. 72X11
species suas. XlV-i, 4 Xlf.

LuLiGO, piscis. XXIV, n. 73XIL De mamillarum comporiitione et physiognomia.

I-ii, 23-XI.

Mamillarum situs et numerus diversatur in

De LUMBRicis terrae. XXI-ii, UN.-XII.
bruiiset in mulieribus. II-i, 3 XI.

De MAMlLLIS. III-ii, 9 XI.

Mamill.e elevantur cum ad generationem apta?

Lupi moresin cibo. Vll-i, oXI. sunt puellae. IX-i, ^-XI.
Lupus comedit aliquando terram tenacem gli-
8-XI.
Mamillarum infirmitates. IX-i,
tem vocatam, ut gravis ponderis se reddat mamillarum in homine in
Causa figurfB et aliis
ad venandum. VII-i, o-XI.
animalibus. XIV-ii, 3-XII.
Lupi mores. VIII-v, 1-XL
LupoRUM marinorum celeritas. VIII-v, 2-
Mammonetus, quadrupes. XXII-ii, n. 70-
XI.
XII.
Lupus, quadrupes. XXlI-ii, n. 67-XII.
 INDEX RERUM G39

Mandibul.e inferioris motus Iriplex in homine tribus, et foemina) in majori parte matribus.

et in omni animali quadrupede. XIV ii, IX I, 6-XI.

5-XII. Masculi vel fceminaj unde et quomodo gene-

rantur? IX-ii, 3-Xr.
Qui sunl in pluribus generantes masculos, et

XXII-ii, n. 7i-XII. in pluribus generantes fceminas? XVIII-

Manticora, quadrupes.
I, :3-XII.

De MANUUM ossibus. I-ii, 12-XI.

De cane mastino. Vide canis. XXII-ii, n, 18-
De MANU. I-ii, 26X1.
XII.
Causa figurse manus, et de usu ejus, et qualiter
est signura intellectus ? XIV- ii, 2-XlI.

Dura mater est pellicula superior et pia ma-

ter est pellicula inferior involvenscerebrum.
Margaritae, de genere piscium. XXIV, n.
ij,^ ^.xi.
74-XII.

72- De difTerentia MATRicis in foeminis. I-ii, o-

Marintomorion, quadrupes. XXII-ii, n.
XI.
XII.
Pytliagoras dixit MATRiGEM esse animal distin-

ctum per seipsum. I-ii, 24-XI.

De MATRiGis anatoraia. Ibid.
Animalis marini quod dicitur cochi qui sunt Matrigis situs. I-iii, 6 XI.
pedes anteriores ? ll-i, 2-XI.
De diversitate matrigum animalium generan-
De diversitate marinorum sanguinem non ha- tium vel ovantiura. 4-XI.
II- ii,
bentium IV-i integer-XI.
Matrigis sufTocatio. IX-ii, 1-XI.
De marinorum generatione tam intra se quam Matrix est retentiva spermatis ex r.aleno- IX-
extra se ex ovis generantium. VI-ii, i-XI.
II, i-XI.
Marinorum astutia et solertia. Vlll-iii, un.-
Matrigis dispositiones quae impediunt concep-
XI.
tum. X-i, 1-XI.
Maris serpens. XXV, n. 38 XII.
Matrigis spasmus duplex quid ? X-i, i XI.
Quid vocatur mola matrigis quod est genera-
tionis impediraentum ? X-i, 3-Xt.

Martarus, quadrupes. XXII-ii, n. 73 XII. Matricum causa et dispositio naturalis, etdiffe-

rentia3 earum in animalibus. XV-i, ."i-

XII.
Maris vel foeminae conceptus quomodo digno- Mathix non est propter seipsam, sed potius ut
scitur? X-ii, 3X1. faciat partus concepli operationem. Iliid.

Maris et foeminae differentias secundum diffi-

Propter quid in omnibus animalibus mathic.ks
nitionem etiam membrorum. XV-i, 2- sunt intracorpus? XV-i, 6-.\II.
XII. Matricis anatomia. XV-i, 8-XlI.
Quomodo MATRix attrahit semen? XVI-i, i-

XII.

Masculus in quadragesimo die, fcemina vcro Contradicuntur illi qui opinantur quod iiuis

in nonagesimo die figuratur. IX-i, 3- erit cujus sperma cadit in dextram matricis,

XI. et foemina erit cujus sperma cadit in sini-

Masguli iiati in majori parte assimilaiitur pa- stram- XVIII-i, t.XII

 OiO IM)EX RElUIiM

Causapropter quam iu matuick dislin^Muiulur De memhranis vel telis. Iii, l-Xf.

el inas et faMuiua. XVIlI-i, 3-XlI. Membrana duplex, scilicd dura inater et pia

De uiola matricis. XVIII-ii, 6 Xlf. mater, cooperit cerebruiu. XII-ii, 4-

lu matuice infantes potius ridont (luam plo- XI.

raiit, cur ? XIX-un., 2-XII.

Maurus nif!;er geuuit filiam albam, et illa ge-

nuit natum nigrum. XV ii, 10 XII. Scientia de memrris animaliurn dividitur se-

cundum duplicem considerationom ipsorum.

1 1, 1-XI.

De maxill.e compositione et physiognomia. Memhrum dicitur dupliciter, vel adivisione qu.TO

I-ii, 9 XI. stat in ipso,veI accomodato usu dicitur mem-

brum in quod est prima divisio corporis
animalis. I-i, 2-Xl.

Meance, de genere avium. XXill, n. 71- Membrum simile, quod solum in animali mem-
XII. brum est primum. Ibid.

De MEMBRORUM convcnientia vel discrepantia

penes quantitatem et qualitatem aut situm
Meatus tres sunt in virga hominis, ad quid? merabri, aut actioiiem. Ibid.

I-ii, 24 XI. Membro simili opponitur dissimile, ef homoge-

nio opponitur heterogenium. Ibid.

Tria sunt membra quoe operantur salutera in-

Qu.-p medicin^ fiunt ex diversis membris ca- dividui, cor, cerebram et hepar. Ii, 5-
num ? Vide ganis. XXII-ii, n. 18- XI.
X!I. Omne membrum cujuslibet animalis habet vir-

tutera naturalem per quam coraplet suura

nutrimentum : qua? virtus habet quatuor
De MEDULL.E natura et diversitate. III ii, 7-
operationes : 1. Nutriraentum conveniens at-
XI. trahere ; 2. Attractum rectificare ; 3. Re-
Meuulla ossium, quid ? XII i, 7-XI.
ctificatum sibi etmembro in quo est unire ;

Medull^ causa. XII-ii, 2 XI.

4. Quod non est conveniens, a se expellere.

I-i, j-XI.
De membris processivi motus per quae differunt
Meoaris, piscis, XXIV, n. 70-XII.
animalia. I-i, 7-XI.

De membrorum communicatione. I-ii, 23 -XI.

Membrorum exteriorum hominis physiognomia.

Mel apum solum est bonum et similiter cera. I-ii, 26X1.
VIII-iv, 2-XI. Physiognomia posteriorum membrosum. Ibid.
Mel apum, quomodo fabricatur ? VIII-iv,
De membris manifestis quibus animalia conve-
3-XI. niunt cum homine, vel differunt ab eo. II-

I totus-XI.

Proportio membrorum superiorum cum inferio-

Melancholia sive cholera nigra, naturalis et ribus in aniraalibus. If-i, 4 XI.

innaturalis. III-ii, 3-XI. inanifestissirais animalium haben-

De MEMBRis
tiura sanguinera, quadrupedum, ovantium et

non generantium ex utero sibi simile. II-

MELANTORisrs, avis. XXIII, n. 72-XII.

I, 3 XI.

De dsipositione membrorum iuteriorum anima-

 INDEX RERUM 6il
lium secundum comparatioiiem ad inLcriora quam membra secundaria. XVI-ii, 6-
membra hominis. II-u integer XI. XII.
De iiEMHRis interioribus animalium sanguinem De inultiplicatione membrorum. XVIlI-ii, 3-
habentium in quocumque genere sint. II- XII.
II, 1-XI.

De MEMBRis interioribus serpentium et piscium

et avium. ll-ii, 2-Xr. Menonides, de genere avium. XXIII, n. 73-

De origine similium membrorum quae sunt in XII.

animalibus. III integer-XI.

Quomodo formantur membra embryonis secun-
duni sapientiam Peripaleticorum, qute con- Menstrua foeminarum, quid? III-ii, 6-XI.

traria est dictis medicorum. IX- ii, 4-XI. Menstrui causa quaj? IX-i, 2-XI.

Membrorum similium et dissimilium causa in Menstruum inulierum quando maturum? IX-

animalibus, et de complexione ipsorura. 2-XI.

Xll-integer-XI. Virgines qiiasdam vidit Doctor quibus per

QvLdti sunt MEMI5RA consimilia et principalia in multos annos iii pluribus annis non accidit

animalibus? XII-i integer-XI. menstruum. IX i, 2-XI.

Membrorum similium et dissimilium distinctio. Menstrui sanguinis virtus sane intelligenda.

XII-i, 1-XI. IX-ii, 2-XI.

Membra organica multas habent virtules. De natura spermatis et menstrui tam fu?minre

Ibidem. quam masculi. XV-ii, 6-XII.

De operatione membrorum consimilium ad in-

vicem secundum complexiones. XII-i,

2-XI. De mento et ejus physiognomia. I-ii, 10-

XI.
In divisione membrorum est difTerentia et diver-

sitas. Ibid.

Quibus modis dicitur aliquid calidius aut fri-

Mergus, avis. XXIII, n. 74 XII.
gidius alio in membris consimilibus, et quibus

modis dicitur siccum et humidum ? XII-i,

3-XI.
Meri. Vide (esophagus.
Membrorum similium et consimilium natura.
De MERi compositione et physioguomia. I-ii,
XII II integer-Xl.
22-XI.
Membrorum interiorum causa et natura. XIII-
integer-XII.

Membrorum interiorum in communi quae sit

Meristioines, avis. xxni, n. 7;;-xii.
dispositio? XlII-i, 4-XII.

Membra interiora aliquo modo omnia sunt du-

pla. XIII-i, G-XII.
Merox, avis. XXIII, n. 7G-X1I.
De membris exterioribus animalium. XIV in-

teger.

De mfmbrorum secundum generalionem distin-

Merula, avis. XXIII, n. 77-XiI.
ctione et completione. XVI-ii, 2 XII.

De modo generationis membrorum homogeni-

orum ex calore cordis et frigore complexio-
Ven;u mesaraic.e nutrimentum a slomacho et
nali. XVIii, 4-XII.
intestinis trahunt. I-n, 21 -XI.
De generatione membrorum consiniilium. XVI- Mesaraic.e vena3, qua: dicantur, et quid opc-
II, 4 et seq.-XII. XII-i, 0-XI.
rantur?
Membra nobiliora habent cibum meliorem Mesaraicarum venaium functio. XII, 1-Xl.

XII 41
6i2 INDEX RERUM
MiGALR, quadrupes. XXII-ii, n. 7i-XII. Mo.NEDLLA, avis. XXIII, n. 70-Xll.

M1L.A.G0, piscis. XXIV, n. :G-X1I. Monocero.n, (juadrupes. XXlII-ii, n. 7G-XII.

MiLLvRES, de genere serpentium. XXN ,

n. MoNOCEROS, piscis. XXIV, n. 78-XII.

39-XIl.

Mo.\oi>EDEs non existant. I-i, 7 XI.

MiLvu?, avis. XXIII, n. 78-XII.

De MONSTRO Indiae quod habebat tres ordines

De MiNCTCR.E convenientia et difTerentia in ani- dentium. II-i, 4. XI.

malibus. Hi, 3-XI. pg duobus monstris pilosis quie capla fuerunt

in Dacia tempore Doctoris. Ibid.

MoNSTR.\ in avibus. VI-i, 3 XI.

MiNisTR.\NTiA membra dividuntur in duo ge- Monstra qucTdam curiosa de plurima mulie-
I-i, 5 XI. rum generatione. IK-i, ."i-XI.

Monstra cur tlunt in natura? XII-iii, 7-

XI.
Monstr.\ curiosa. XVIII-u, 3-XII
MiRABiLE quoddam de puella narratum ab .\ri-
stotele, et d'^ quodam homine ab Avicenna, Q^^ causa generationis monstrorum ? Ibid.

et ab ipso Doctore in Colonia. Vll-ii, ;i-XI. Monstruosi partus, qui ? XVIII-i, 6 XII.

MiRACH utilitas. XIII-i, 3-XIT. ^I'^Rbi animalium, qui ? VII-ii, infeger-

MiRACH generatio, et zirbi in rairach. XIII- ^I-

11. o-XII.

MoRFEx, avis. XXIII, n. 8i)-X[I.

MoBiLiA animalia difTerunt per membra per

per quae nituntur ad motum. I-i, 3-XI.
De MORiBus hominum ex signis naturaliuin
membrorum. I-ii, 2 et seq.-XI.

MoLA matricis, quid ? X-i 4-XI. Qui mores aniinalium ? VIII integer-XI.

MoL.E matricis causa et modus. X-n, 2-

XI.
Mirabile quad narrat Aristoteles de puella qune
MORSU suo homines interficiebat. Vll-ii,

De animali vocato mollis test^. IV-i, 2- o-XI.

XI.

Secundum diversitatem membrorum motivorum

MoLossus, quadrupes. XXII-ii n 7o- diversificatur motus animalium. II-i, 2-

, .

XII. XI.

Omnia animalia processivum motum habentia,

quatuor membris aut pluribus nituntur ad
MONACHUS MARIS, piscis. XXIV, n, 77-XII. motum. I '. iXI.
 INDEX RERUM Gi3
MuGiLUS, piscis. XXIV, u. 79-XII.
MuRiLEGus vel musio, quadmpes. XXII-ii, n.
:9-xii.

Causa sterilitatis mularum st^cumlum Democri-

tum et Empedoclem.
*
XVI-ii, 9 et 11-,,
Mus, ,
quadrupes.
,.,.,,
X\Il-ii, n. 78X11.
XII
Mus MARi.Nus, piscis. XXIV, n. 8;J-XII.
Vera causa sterilitatis mul.\rum ex considera-
tione equi et asini collecta. XVI-ii, 10

Mu3c.v,animal sanguinem non Iiahens. XXVI,

MuL.E, ut morbus, sunt LTsiones pedum et cru-
"'"-Xri
rium posteriorum equorum. X.\II-ii, n.
42-XII.

Mu3.:iG.vp.E, avis. XXIII, n. 81 -XII.

De MruiERE visa a Doctore de cujus renibus

e.\iverunt decem et octo lapides. III ii, De musgulis in cominuni. I-ii, li, io, 16
3 XI. et 17-XI.

MuLiERis effigies. VIII-i, l-XI.

MuLiERis silus ad bonura coitum. .\ ii, 1

-

XI. MusQUELiBEr, quadrupes. XXII-ii, n. 80-

XII.

MuLLUS, piscis. XXIV, n. 80-.\II.

Mu3TEL.\, quadrupes. XXII-ii, n. Sl-XIl.

MuLTiPEs, piscis. XXIV, n. 81 XII.

MuLTiPEs, de genere annulosorum. XXVI, *-.>ii;edain uninnlia (luandoque mut.v.ntur. I-

^-^^-
n. 24-XII. ''

MuLUs, quadrupes. XXII ii, n. 77 XII.

MuLus, piscis. XXIV. u. 82-XII.

MuRE.N.E, de genere piscium. XXIV, n. 83-

XII.

MuRicEs, de genere pisciuin. XXIV, n. 84-

XII.

Mira de murigibus ex philosopho Musciamo.

Ibidem.
MuRiLEGULi qui ostreum adpurpuram colligunt.
V-ii, 2-XI.
De MURiLEGULis, qui colligunt ostreum purpii-
reum, 11,1^1.
m INDEX RERUM
Nebeides, de genere piscium. XXIV, u. 88.

XII.

De NERVis. I-ii, 1-X!.

De NERVis musculorum. I-ii, ii-XI.

De NERvoRUM ulililate et de anatoinia nervorum

a cerebro descendenlium. I-ii, 18-XI.

Nervi qui ex nucha oriunlur, et vadunt pcr

colli spondiles, sunt octo paria. I-ii, 19-

XI.

De NERvis spondilium colli et pectoris, renum,

pedis et crurium, et manuum. Ibid.

Nervorum numerus. Ibid.

De nervo stomachi qui sentit inanitionem tem-

pore famis et excitat desiderium cibi. I-

Naderum, serpens. XXV, n. 40-XIl. 111, 3-XI.

De NERVORUM anatomia et dispositione secun-

dum quod redeunt ad cor tamquam ad prin-

Xll-ui, •2-XI. cipium. III-i, T-XI.

Narium dispositio,
Nervorum causa o-XI.
NAsi compositione et ipsius physiognomia. et natura. XII-ii,
De
I-ii, 8-XI.

Nasus, piscis. XXIV, n. 8G-XII.

NinoRUM diversitas. Vf-i, 1-XI.

NiDi avium, ubi sunt? Vlll-ii, 3-XI.

Ad natandum 'quidam pisces utuntur alis vel

NiDi hirundinum artiliciose facti. Ibid.

pinnis, quidam cauda. Ii» ~-^l- NiDUs apprime curiosus cinaniulgi. VIII-

Natatilium astutia et sagacitas. XXI-i, 6- II, 4-XI.

XII.

Natatilium natura in communi, et consequen-

ter in speciali. XXIV-un.XII. XXIII, n. 83-Xn.

Nisus, avis.

Natrix, serpens. XXV, n. 41 XII. ^,

XXIII, n. 84-XII.
OCTIGORAI, aviS.

Qualiter natura animalium per gradus medios Nqgtua, avis. XXIII. n. 85-XII.

venit de extremo ad extremum ? VII-i,

1-XI.

NucHA est nuntius et vlcarius cerebri. Iiu,

l-XI.
Naucilius, piscis. XXIV, n. 87-XII.
De nugha et nervis motivis cerebri. Xll-ii,

4-XI.

Necessitatis modi, quot? XI-i, 3-XI.

Cur NUTRiGES coire non debeant, dum lactant?

m-ii, 9-xi.

Nepa, avis. XXI [f, n. 82-XII.

 INDEX RERUM Gi5

Aqua non nutrit, ved vehit nltrime.ntum. I-i, De sensu olfactus in piscibus. IV-ii, 1-

6 XI. XI.

QuiB causoe bonitatis olfactus? XIX-un.,

5-XII.

Onager, quadiupes. XXII-n, n. 83-XII.

Onogentaurus, quadrupes. XXII-ii, n. 84-

XII.

Onogratulus, avis. XXIII, n. 86-XII.

Quas operationes liberales Tel mechanicas ha-

bent brula animalia? VIII-vi, 2-XI.

Omnis operatio est a forma. XVI-i, 4-

'^^^-
Obstetricum scientia. IX-i, 8-XI.

Opinacum, annulosum animal. XXVI, n.

Obtrialius, serpens. XXV, n. 42-XII.
26-XII.

Oculorum physiognomia pulcherrima. I-ii, ,,

Nervus optigus. 1-iIi 18-\1.
3 XI.

De ocuLORUM composilione et figura. I-ii,

7-XI.
Oraflus, quadrupes. XXlI-ii, n. 85-XII.
De ocuLO in animalibus non habentibus san-
guinem. IV-ii, 1-XI.

Disnositio
^
ocuLi et palpebrarum et ciliorum . . .
vytv
Wiv, «
n. «oviT
«JAU,
' ^ Orcha, piscis.
quff! circumstant oculum. XI[-iii, 3-

XI.

Causa magnitudinis oculorum in principio sua? ^^.^ Iradenda) de animalibus ?

^^^^^ doctrina;
formationis. XVI-ii, 5-XIf. ,., .
vi
,
'
XI-i integer-Xl.
OcuLi hominum sunt multorum colorum, cur ?

et quid indicant isti colores ? XIX-un.,

3 et 4-XII. Quare in listulis orcanokum magis qua>ritur

De coloribus oculorum. Ibid. plunibum quain cuprum ? I-ii, 22 XI.

Organorum multiplicitas causatur a multiplici-

tate potestalum anima) in animalibus. XX-

r8'230PHAGUs, quid? I-iii, 2-X[. ii, 5-XII.

De (EsoPHAGO. XIII-i integer-XII.

De CESOPHAGO et de causis ejus naluralibus.

X[II-i, 1-XII. Orioli, de genere avium. XXIII, n, 87-XII.

CEsoPHAGi natura, causa et dispositio natui'alis.

XIII-i, 3-XII.
XXlI-u, n. 86-XlI.
Orix, quadrupes.
GiG INDEX RERUM
De aiieiia qua? vocalur omiii, (aoiie). I-ii, Ovf.s inulai'i tlel)eii( a pascuis iie uioiiaiitur.
2(» XI. Jll-ii, -j-XI.

Veua iiiinor ouTUi vocala. III-i, 2-XI. De regiiuiuc coilus oviu.m. VI-iii, 2 XI.

OviiM rilius. VH-i, .")XI.

OvKs lalissiiua' cauda' in .Vlaurilaiiia iiiveriiuii-

De oius coinpositione et pliysiogiioniia. 1 ii, lur. \ll-ii 4-XI.

9-XI. OvEs cur saspe moriuulur propLer niiniani re-
De oius divcrsitate in auimalibus. II i, 4- luini piuf^uediiieni ? Xlll-i, 8-.\II.
XI. OviuM slultitia. Vlil-ii, 1-X[.
Os est membrum pcr quod salvalur substautia t)vis, quadrupes. XXII ii, n. 87-XlI.

individiialis aniinaliuin. I-i, o-XI.

Denaturaossis.
0^'ationis diversitas avium aqualicarum. Y-
I-ii, 1-XI.
Diversitas ossium est^ et propter ipsum os, et
^' ' '

propter contentum in ipsa osse. Ov.^tio.ms annulosorum modus et tempus. V-

Ibid.
De ligamcntis ', i-XI.
ossiUM. Ibid.
De figuris et divisionibus ossilm
^'"^''^ ovatio.ms piscium marinorum. V-r,
capitis. I-
^^-^^-
II, 5-XI.

OssiUM natura et dispositio. III ii, I-XI.

t)^'-^Ti0Nis diversitas in avibus non aquaticis.
^''^' ^''^^'
Ossis et cartilayiniscausa. XII-ii, GXI.
OssA cur creata De ovatione et generatione eorum quaj sunt
? XII u 8-XI
OssA leonis quando coUiduntur, emitlunt
"'"^''' ^^^^"^' ^^ nialichie, et multipedum.
ignem. ^-'^- ''^^-
Ibid.
De ovANTiBus animalibus. I-i, 5-Xt.

De quodam ovo gallina? viso a Doctore. I-i,

Osi.NA, avis. XXm, n. 88-XII. 6-Xi.

OvoRUM natura, anatomia et generatio. VI

integer-XI.
OssiFRAGi mores. VIlI-ii-, G-XI. Ovorum alteratio et diversitas. VI-i integer-

XI.
Quaenara ova producunt raares, et qusnam foe-

OsTREORUM conchiliorum natura et dispositio minas ? VI-i, i-XI.

IV-i, 3-XI. Quis sit ovoRUM nuraeius, color et figura ?

OsTREORUM, cancrorum et piscium bonitas Ibidem.

et
profectus. VII n, 6-XI. Modi quatuor corruptionis ovoru.m. VI-i, 2-
De membris exlerioribus ostreorum conchi- XI.
lioriiin. XIV i, 2-XlI. Ovum complet et mutat usque ad exitum se-
Modus et causa generalionis halzum qux sunt men maris. Ibid.
osTREA conchilia. XVII-ii, 4 XII. De ovorum completione. Jbid.
Quid sit principium movens in generatione I^e ovo qiiodam mirabili quod vidit Doctor.
osTREORUM, ct quaj cst pars in primis for- Ihidem.
niata? XVII-ii, ^iXII. Ova venli, quid ? Ihid.etXVII-i, I et seq-XII.
OsriiE.E, de genere piscium. XXIV, n. Qnonam teinpore ova.nt aves ? VI-i, 3-
'

90-XII. XI.
De ovoRUM anatomia. VI-i, 4-XI.

De ovoRUM numero diversarum aviura. VI-i,

Othus, avis. XXIII, n. 89-XII. o-XI.

De gemellis ovorum. Ibid,

 INDEX RER[jM on
OvoRUM piscium et iiatatilium anatomia. VI-

II integer-XI.

De ovANTiBus ex diversitate locorum in quibus

sunt aves sive pisces. VII-i, 7-XI.

De membris quadrupedum ovantium manife-

stis, et causis eorum pliysicis, XIV-ii, 5-

xir.

OvA imperfecla ovant pisces, perfecta auteni

aves et quadrupedia ovantia. XV-i, Ji- P

XI[.

De diversilate ova.ntium. XVI-i, i6-XlI.

OvA.NTiuM et ovorum causa. XVII integer-
XII.

De ovANTiBus ova multa et ova pauca, et de

causa eorum pbysica. XVlI-i, 1 XII.

OvA in cibuni sumpta, convertibilia sunt mul-

tum. XVII-i, 2-XlI. Dictum palemonis de oculis et eorum physio-
OvoRUM et bumorum qui in ovo conlinentur gnomia. I ii, 3 XI.

qua? sit natura, difTerentia et dispositio ?

XVlI-i, 2-XII.
OvA omnium avium duos babent colores : ova Palpebrarum oculi dispositio et utilitas. XII-

autem piscium unicum tantum. XVII i, iii, .3-XI.

2-XII.

De creatione ovorum in matrice et exitu eorum

de matrice. XVII-i, 3-XlI. De PANNicuLO cordis. I-i.i. 4-XI.

Cur ovA non sunt omnino rotunda ? Ibid.

De ordine generationis membrorum animalium

in ovis, sive sint ova avium, sive ova alio- Panthera, quadriipes. XXlI-ii, n. 88-XII.

rum animalium. XVII-i, 4 XII.

De gompletio.ne omnium ovorum, venti scilicet

Papa avium, quid II II, 2-XI.
et alioruni, per conjunctionem spermatis cum ?

ipsis. XVlI-i, 6-Xir.

Papiliones, annulosum animal. XXVI, n.

OxEus est cistis duorum testiculorum. I-ii, 27-XlI.

25-XI.

Papio, quadrupes. XXII -II, n. 89-XII.

Pardus, quadiupes. XXII-n, n 90-XII.

Diversa genera pahtium qua3 sunt n corpori-

bus animalium. I-i, 2-Xl.

Pauthio, quadrupes. XXII-ii, n. 01-XII,

('.18 INDEX WEUVM
I)e PARTUS formalionc in aninialibus. V-ii Pegasus, quadrunes. XXlT-ii, n. 92-XII.
integor-XI.

P.\RTUs regimen in quadrupedibus. VI-iii,

2-XI. Peucanus, avis. XXIII, n. O.-^-XII.

Partus naturalis est hoc modo, quod caput
piimo oxeat de vulva. IX-i, 7-XI.

Ue accidentibus comniunioril)us in partu ani- Quaenam animalia abjiciant pellem ? VII-i,

malium. IX-i, 8-XI. 9-XI.

De emundalione post partum. Ibid. Pellem renovant qua^dam animalia. Vll-iii,

Partus naturalis modus et tempus. IX-ii, 4-XI.

6-Xi.

Partus hora, et de de qualitatibus natorum in

illis horis. X-ii, 4-XI. Penn.e in avibus proportionantur ad squamas
Partus difficilis causa. Ibid. in piscibus. I-i, 2-XI.
Partus monstruosi. XVIIl-ij 6-XII. Pennarum avium natura, et earum dilTerentia
cum pilis. Ilt-ii, 2-XI.

Passer, avis. XXIII, n. 90-XII.

Passeb solitarius. Ibid. n. 91-XII. Unguentum pentamyron, quomodo fit? XXII-
II, 1-XII.

De pavonis pullificatione. VI-i, 6-XI.

Pavo, avis. XXIII, n. 92-XII. Perdix, avis. XXIII, n. 94-XII.

Pavo MARis, piscis. XXIV, n. 9i-XlI.

Peripatetici dant veram causam differentia;

Pecten, piscis. XXIV n 92-XII sexus maris et fceminoe. XVIIIi, 2-Xir.

Perna, piscis. XXIV, n. 93-XlI.

De anatomia pectoris seu thoracis. I-ii, i2
XI.

Cur natura pectus osseum fecerit ? Ibid.

Qua; sunt animalia pedes habentia vel non?
l)e pectoris musculis. I-n, lo-XI.
I-i, 7X1.
De nervis spondilium pectoris. I-ii, 19-
De PEDUM compositione. Iii, 13X1.
XI.
De PEDis musculis. Iii, 17-XI.
De pectoris compositione et physiognomia.
Pedis p))ysiognomia. Iii, 26-Xr.
I-ii, 23-XI.
De PEDUM differentia in quadrupedibus, bipedi-
Pegtoris animalium convenientia cum pectore
bus et volatilibus. II-i, 2-XI.
hominis. [[.,^ l-XI,
De PEDiBus animalium pedibus vel manibus
Causa flgurffi pectoris in homine et in aliis
hominum comparatis. II-i, 2X1.
animalibus. XIV-ii, 3-XII.
Cur qufrdam animalia pedes multos, quffidam
quatuor, vel duos habent, et qusedam carent
pedibus? XIV- ii, 1-XII.
Pediculus, annulosum animal. X.XVI, n.
28-XII.

Curiosa de pediculis. Ibid. Phalangle, de genere annulosorum. XXVI-

n 29X11.
 INDEX REHUM f;i!i

Phareas, serpens. XXV, n. 43-XII. PiLOSA sunt quadrupedia. II-i, 2-XI.

Orania animalia pilos habentia, generant sibi
similia, sed non convertitur. I-i, 8-XI.
PiLORUM natura et diversifas. III-ii, 2-XI.
Philomela cantat quando ovis suis incubat
Gur piLi seu capilli hominis canescunt in se-
I-i, 3 XI.
nectute ? ibid.
Philomela, avis. XXIII, n. 9;i-XlI
PiLi renoventur in animalibus. Vll-iii, 4-

XI.

PiLi nongenerantur ex corpore, sed ex cute et

Philomensis et Ptolema?us dixerunt quod divi- humore qui ad exteriora expellitur. XIX-
UN., 6-XII.
nans melius pronuntiat, accipiens judicium
a stellis secundis. I-ii, 2-XI. PiLi cooperti citius canescunt. XIX-UN.,
7-XII.

De PHLEGMATI3 innaturalis noveni modis. III-

PiNGUEDiNis et zirbi qufe natura ? Xll-ii, 2-
II, 3-XI.
XI.
De phlegmate naturali. Ibid.
PiNGUEDiNis generatio. XIII-ii, o-XU.

Phcenix, avis. XXIII, n. 96-XII.

De piNNA piscium. 1-1, 7-XI.

De scientia physiognomi^ perhabitudines mem- •

PiRO^us, quadrupes. XXII-n, n. 94-XII.

brorum hominis. I-ii, 2 et seq.-XI.

PiA mater est septimum opertorium cerebri,

I-iii, 1-XI. PiscEs quidam ad natandum utuntur alis vel

pinnis, quidam vero cauda, Ii, 7-XI.

De manifestis piscium membris secundum com-

Pic.E faclum curiosum cum bubone. VIII-
municantiam et difTerenliam consideratis.

II-i, 7 XI.
I, 2-XI.
De piscium membris interioribus, II-ii, 2-

XI.

PiCA, avis. XXIII, n. 97-XII. De piscium venatione. IV ii, 1-Xf.

De PiSGiUM ovis. VI-ii, l-XI.

De generatione piscium ovantium ova multa iii-

De pici diversis generibus. II-i, 6-XI. completa, vel sine coitu otovis generanliuiii.
Vl-ii, 2-XI.
PlCUS LINGUOSUS. VII-i, 7-XI.

PicoRUM diversa genera. VIII-ii, 3-XI. Quis pisciuM cibus ? VII i, 3-.\I.

Picus, avis. XXIII, n. 98 XII. PisciUM differontia penes cibum su;e comph^-
xioni dehitum et conveiiienteiii. Il>id.

PisciUM qualitas de uno loco ad alium luitaii-

PiETAs et benevolentia avium in parentes. tium. VII-i, 7-XI.

VIII-ii, 4-XI. Qui piscEs latent in cavernis iii liieme, qui in

a«state? VII-i, 8-XI.

Quibus impinguantur pisces, ct quibus intlr-

PiLOSus, quadrupes. XXII-ii, n. 93-XII. maiilur? VII ii. 1-Xf.

(;50 INDEX RERUM
De (luodain niodo venandi pisces. V1I-;i, Plumahu.m aviuni nalura el diversitas. III-

1-XI. II, 2-XI.

PisGiuM bonitas et profectus. VII-ii, G-XI.

Piscis vocatus stupefactor. VIIIiii, un.-XI.

PisGiCM dentes cur acuti ? XIIiii, G-XI. Pluviales, de gencre aviuni. XXllI, n.
Pl^gium intcstina (1u;t)? Xill-ii, i-XII. lOU-XII.

De pisGiuM niembris manifestis, et de causis

physicis eorum. XIV-ii, 7-XII.

De PiscE volanti quem viditet inspexit Doctor. De polipo. IV-i, 1-XI.

Ibidem. Pol:pi stoliditas. VIII-iii, un.-XI.

PisGEs sunt velocissimi coitus. XV-i, 4- De polipo vel multipede. XIV-i, 4-XII.

XII. Polipus, de genere piscium. XXIV, n. 9G-

PisGEs ova imperfecta ejiciunt. XV-i, 5- XII.

XII.
PisGiuM ova concipiuntur siue maribus, et non
complentur sine eis. XVII-i, 2-XII. Pollicis officium. I-ii, 12-XI.
In pisciBUs est mas et fcemina. XVIl-i, o- Polligis in manu hominis maxima utilitas.

XII. XIV-ii, 2-XII.

PisGiuM mores iii communi. XXIV- un.- XII.

PisciuM astutia et sagacitas. XXI-i, 6-XII.
Pollutiones in maribus et in fceminis quomodo
causantur? IX i, 1-XI.

Est infirmitas in avibus qua) vocatur pituita.

XXI-i, 5-XII.
De musculis poplitis. I ii, 17-XI.

PisTRis, piscis. XXIV, n. 9i-XII.

Quomodo PORCi cibantur et impinguantur ?

VII I, 5-XI.

Platanist.e, de genere piscium. XXIV, n. Porcorum ffgriludines. VII-ii, 2-XI.

9j XII. w PoRcus MARiNus, piscis. XXIV, n. 97-XII.

Platea, avis. XXIII, n. 99-XII. Porphirion, avis. XXIII, n. 101-XII.

Dictum platonis de naribus. I-ii, 8-XI. p^p.^,^ nomen cujusdam vena3. I ii, 21 XI.
Plato docuit plures animas esse in corpore

uno. III-i, 6-XI.

Plato dixit sperma ab omnibus membris de- Posteriorum memlirorum anatomia. I-ii, 2G-
scindi. XV-ii, 1-XII.
xi.
Platoms et Stoicorum opinio de virtute senii-

nis. XVI-i, ;i-XII.

Quidquid potest potentia inferior, polest et

superior excellenter et eminenter. XXI-i,

Plinii narratio de quodam serpente. XXI- l-XII.
1,7-XII.

Plimi dictum falsum de aquila et de ardea.

XXIII, n. 9 et 10-XII. Pr.egnantis accidentia. X ii, 3 XI.

1
 INDEX RERUM Gol

Pr.eputiu.m quiil? I-ii, 24 XI. Pcbf.rt .\s sanat s;ppe mullas infiimitates, epi-
leptiam, etc. ; aliquando infirmitates addu-
cit. IX I, i XI.

PiiESTER, serpens. XXV, n. 4i-XlI.

PuERi cur repunt in inlantia? XIV-u, i-

XII.

PRi.NCir.^Li.v membra in animalibus sunt qua-

tuor. cor, cerebrum, benar et testiculus. „ r i-m
adj invicem.
• • • .
' '
' ^ PuGN.E animalium
,
Vilii mte-
I-i, 5-XI.
Qev-Xl.
De PRi.Ncu-io formali corporis quod ab anima p^^^^,^ animalium pro cibo domo et pullis.
est id semine. XX-ii, 3-XII.
vill-i •'XI

De i>R0B0sciDE elepbantis. II i, I XI- Pulices, de genere annulosorum. XXVI, n.

PiiOROscis elepbauli cur data? XII- iii, 4- 30 XII.
XI. Quomodo fugantur pulices ? Ibid.

Omnia animalia PROCEssivuM motum habentia, De pulli informatione. V[-i, 4-Xf.

quatuor membris aut pluribus niluntiir ad Quomodo pullific.\.nt aves rapaces et alia; ?

motum. I i, "-XI, VI-i,6-Xl.

De exitu pullorum ex ovis. XVII-i, 3-XII.

pRoviDEiNTLE avium curiosa exempla. VIII-ii,

6-XI. De PULMONis anatomia. I-iii, 2-XI.

De PULMONE. I-iii, 4-XI, et XIII-i integer-
XII.

^'""''^ "'^ nabelium cordis. XIII-i, 1-XII.

PRUDENT..\ quorumdum animalium. VIII ii,

j XI
PuLMOiNis causa etmodus compositionis. XIII-
I, 2-XII.

De causa pulmonis et accidentibus ejus. Xill

11 vvii I) 6-XlI.
i'RURiG0, morbus equorum.
I
XXlI-ii, n.
42XII.

PuNGiTius, piscis. XXIV, n. 98-XII.

PsiTT.\ci mores. VIII-v, 2-XI.

PsiTT.\cus, alias papagallus. XXIII, n, 102-

Xjj_
De puPiLLis oculorum. I-ii, 3-XI.

Ptolem.eus et Pliilomensis dixerunt quod divi- l^e ostreis quai pirpur.\m seu coccum procu-
nans melius pronuntiat, accipiens judicium rant. V-ii, 2-.\l.

a stellis secundis. I-ii, 2 .XI. Purpur.k, de genere piscium. XXIV, n. 9'..i-

XII.

Pubertatis signa, quando primiim incipit de

scendere semen ad inguina. IX-i, i XI.
 6o2 INDEX RERIM
PuTORius, quadrupes. XXII-ii, n. 9;)X[I.

Pycmei, qui ? VII-i, G-XI.

Quae natura pvc.mei ? XXI-i, 2-Xlf.

Pyna, piscis, XXIV, n. iOO-XII.

PvRADUM, quadrupes. XXII, n. ye-xii.

Pythagoras dixit malricem esse animal distin-

ctum per seipsum. I-ii, 2i-XI.

Rabies in canibus et similibus. VII-ii, 2-

XI.

Radunculus, equi infirmitas. XXII-ii, n.

42 XII.

Rana habet vocem propriam qua3 coa.T, sonat.

IV II, 2 XI.

Ran^ marina), quae ? Vlllni, UN.-XI.

Rana marina, piscis. XXIV, n. 101-XII.

Rana, vermis. XXVI, n. 31-XII.

Mira de diversis ranis. Ibid.

Rangifer, quadrupes. XXII-ii, n. 97-XII.

QuADRUPEs multum cum homine communicat.
II I, 1-XI.
I Quis sit cibus quadrupedum generantium sibi
Rapagium aviuin cubatio et sollicitudo. VI-i,
similia? , VII-i, 5-XI.
6-XI.
Quomodo infirmantur et proficiunt ouadrupe-

DES? V1I-II,2XI.

QuADRUPEDUM mopes. VIII v integcr-X[.

De rasgeta. I-ii, 12 XI.
Animalium quadrupedum disciplinabiiitas.
Rascet.e musculi. I-ii, lo-XI.
XXI-i, 4-XII.
De QUADRUPEDiBus. XXII II intcger-XII.

Qijadrupedum in communi natura et mores.

Raygh.e, de genere piscium. XXIV, n 102-
XXII-ii, i-XII.
XII.

QuiEs et somnus raultiplicant phlecma

D et se- ,. •. •
Tt
•
i o vt
1 1 Regimen vitaj in animahbus. I-i, 3 XI.
danthumores. III-ii, 4 XI. „ •. •j o t / vt
Regimen vita?, quid / l-i, 4-Xl.

Regimen vitfe solus homo perfecte participat.

Ibidem.
 INDEX RERUM 633
Qaa3 causfle renovationis squamarum in pisci- Differentiae animalium secundum diversitatem
bus, pennarum in avibus, pilorum in ani- ruminandi. VlII-v 4X1.
malibus ? VII III, 4 XI. RuMiNATio, quid? XIII-ii, 1-XI.

RuMiNANTiA animalia quai sunt ? XIlI-ii,

1-XII.

De RENUM nervis. I II, 10-Xl. Habent plures ventres. Ibid.

Re.nu.\i disposilio et utilitas. I-iii, G-XI.

Renu.m horainis descriptio et cur diftlcile cu-

rantur? XlII-i, 8-Xir. RuTELA, annulosum animal. XXVI, n. 32-

RENU.M qua? causa et natura in animalibus quaj XII.

hos habent, et cur aliqua non habent? Curiosa de diversis generibus rutelaru.m et
XIII-i, 8-XII. de earum veneno. Ibid.

Repentium membra interiora, et de natura fel-

lis hujusmodi animalium. XIII ii, 4-

XII.

Rhinocehos unum habet cornu maxima? quan-

titatis : unum mensuravit Doctor. XI[-

III. 7-XI.

Rhombus, piscis. XXIV, n. 103 XII.

Ridet parvulus quadragesimo die. IX-ii, 6-

yj Sabrin, serpens. XXV, n. 46-XII.

Sagacitas et astutia avium magnarum. VIII-

De anatomia musculorum qui rigil vocantur.
II, 4-XI.
I-ii, 17 XI.
Sagacitas avium parvarum et medise quantita-

tis. VIIl-H, 5-XI.

RiMATRi.v, serpens. XXV, n. 4;j-XII.

Sagimen, quid ? III-II..SXI.

RosTRi natura et dispositio. III-ii, 1-XI,

RosTRUM avium. Xll-iii, ."i et (5 XI.

RosTRUM avium. XiV ii, 6-XII. Salamandra, serpens. XXV, n. 47-XlI.

Curiosa de salamandra. Ibid.

Causa rugositatis in homine. XIX-un.,

7. XII. Salmo, piscis. XXIV, n. 104X11.

Riminans quatuor liabet ventres : et luminare, Salpa, piscis. XXIV, n. lo;; xn.

quid? U-ii, 1-XI.

 INDKX RERLIiM

Salpiga, serpens. XXV, u. i<S XII. Sgaura, serpons. XXV, n. 40-XH.

ScAunus, piscis. XXIV, n. l()(i XII.

Cur SALTANT qua^iUuu anuulosa ul locusla oL
pulices? XIV 1, 1 -XII.

Sgolopendra, piscis. XXIV, n. i07-XII.

De SANGUINE. I-i, •iXI.

Sanguis qui altialiilur in nutiimentum emhryo-

ScoRPio MARis, piscis. XXIV, n. 108 XII.
nis estduplex in substantia et duplex iu vir-

tute. I I, G-Xl.

Animalia sanguine.« liabentia sunt aliis perfe-

Sguatina, piscis. XXIV, n. 109-XiI.
ctiora. H n, 1-XI.

De origine sanguinis animaliuin. 111 i,

i-XI.
Sgvlla, piscis. XXIV, n. 110 XII,
Sanguis ex probatione Aristotelis generatur in

corde. III i, .i XI.

De sanguinb naturali et innalurali. III ii,

De segundina cerebri. I-iii, 1-XI.
3 XI.
Secundina quae vocatur? IX-i, 7-XI.
De sanguinis dispositionibus. III-ii, 6 XI.

DifTerentia est inter sanguinem maris et foemi-

nsB. Ibid.
Seisegulus, serpens. XXV, n. 50-XIl.
Sanguis omnium animalium pra^terquam cervi
et leporis coagulatur? Ibid.

Cur SANGUINEM aliquando sudat liomo ? Ibid.

Selphir, serpens. XXV, n. 51-XII.
Sanguis est calidus per se. XII-i, 3-X[.

Sanguis causat potissimum bonitatem menil)ro-

rum. XII I, 2-XI,
Minus habet seminis animal pingue propter fri-
Sanguis est duonim modorum. XII-i, 6-
giditatem adipis sui. II-ii, 4-XI.
XI.
De semine spermatico. III ii, 9 in flne-
Omne animal sanguinem habens calidius est
XI.
eo qui sanguinem non hahet. XII- 1, 7-
Generationis hominis origo qu.TB est ex parte
XI.
maturi seminis vol spermatis. IX-i, in-
Sanguinis natura et utilitas. XII- ii, 1-XI.
teger-XI.
Sanguinis qui est materia membrorum simi-
formativae. X-ii, 3-
Seminis operationes
lium qu{B est natura et causa ? Ibid.
XI.
Sanguis, cur coagulatur vel non ? Ibid.
Semen vel spernia dicitur duobus modis per
Unde veuit primus sanguis unde cor formatur? XI-i, 3-XI.
comparationera.
XVI-ii, 1-XII.
Seminum qualitas in matrice. XXII-i, 2-

XII.

Sanguisuga, annulosum animal. XXVI, n.

33-XII'
Ouomodo animalia sanguine carentia instru-

menta sensus participant ? IV ii, I-

XI.
ScABiEs, equoriim infirmitas. XXII-ii, n. Sensus est secundum virtutem similis membri
^2-XII. et alicujus elementi. sed non perficitur nisi
 INDEX RERUxM
per membrum dissimile organicum, cur ? Serra, piscis. XXIV, n. 112 XII.
XII-i, 1-XI.

Sknsus omnis est ex corde. XIIiii, I-XI.

Sensuum quilibet est duplex secundum dispo- Seta, aiinulosum animal. XXVI n 3'-
sitionem suorum organorum. XII- ni, XII.

2-XI.

Se.nsuum organa creantur ex mundiori substan-

tia. XVI-ii, 6-XlI. SETRA,piscis. XXIV, n. il3-XII.

De sEPi.E humore nigro* IV-i, 1-XI. Physiognomia super discretione sexus mascu-
Seple solertia. VIII- iii, un.-XI. lini et foeminini.
i.n 2-XI
Sepi.e sperma est nigrum, et cum eo defendi- De sExus diversitate in animalibus. IV-ii,
tur animal. XIII-ii, 0-^ II. 4-XI.

Sepia, piscis. XXIV, n. HI-XII. Sexuum passiones magis manifestantur in ho-

mine quam in alio animali, cur ? VIH-
I, 1-XI.

De sEPO seu girbo. I-in, 3-XI. Sexus distinctio in animalibus. XV-i inte-
Sepum quid, et unde causatur? III-ii, ."i-XI. ger-XII.

De sepo animalium. XIl-i, 7-XI, Sexus discretio per masculinum et fremininum

Sepum et zirbus quomodo differunt ? Xll-ii, non convenit omnibus animalibus. XV-
1-XI. i, 1-XII.

CausasExuset sirailitudinis nati cum patre,

vel matre, vel alio quodam. XVI-i, 14-
XII.
Sermo, quid ? IV-ii, 2 XI.
De causa differentiae sexus masculini et foemi-
nini secundum opiniorem Empedoclis et De-
De quodam serpe.nte cornuto. II-i, 3-XI. J"0'-riti. XVIII-i, l-XII.

De sKRPENTiuM membris exterioribus et mani- Contradicitur eis qui dicunt diircrentiam in

festis. II-i, 8-XI. sExu provenire ex exitu spermatis a testi-

De sERPK.NTiUM membris interioribus. II-ii, culo dextro v^I sinistro. ibjd.

2-XI. Vera causa diflerentiae sexus maris et fuMi]in;i3

De SERPENTiBus ligncis. IV-i, 8-XI. secundum doctrinam .A.ristotcIis et aliorum

Serpentium cibus, qui etiam multum diligunt Peripateticorum. XVIlI-i, ^XII.

viniim. VII-i, 4-XI. Cor est principium inter membra differentito

Serpentes involvuntur invicem in coitu, et cito SExus. XVIII-i, 3-XlI.

coeunt. XV-i, 4-XII. Causa diversitatis sexus. XXII-i, 3-XII.

Ciir serpentes generant animalia extra emit-

tendo ea, postquam prius eadem in ovis con-
ceperunt interius ? XV-i, ."i-.XH.

Serpentium et repentium animalium prudcntia

(Juodnam sicgum terreum est maleria corpo-

.XXI-i, 7-XII.
rum animalorum ? XX-i, 2-XU.
et sagacitas.

Serpentium natura primo in communi, secundo

in speciali. XXV-un.-XII.
Veneni malitia in serpentibus. XXV- un.- SiLVESTiuA aiiimalia. I-i, 3-XI.

XII.

De siMiA (lUcC caput caninum jiabcie vidotur.

Skrps, serpens. XXV, n. ;i2 XII. Il-i, 4-XI.
(i:;G INDRX RERIJM
De siMiis qu.ne assiniilanlur Uoininis. II i, Somnus el quios mulliplicant pliIo^Mna et se-
4-XI. dant humores. Ill n, 4-Xf.
SiMiA est resultatio obscura hominis. XIV- De somno et vigilia animaliiini, IV-ii 3-
n, 4 Xlf. XI.
Qualiter
^ simi.e sunt disciplinabilcs ? XXI-i, c j ,.
' Somniat parvulus postt duos i ,
menses, sed obli-
,

3-XII.
viscitur, cur ? I.X ii, 6 XI.
SiMiA, quadrupes. XXII-ii, n. 98X11.
Qualiter similitudo somni est priuium accidens
quod consequitur natum in matrice et ex-
tra? XlX-UN., 2 XII.
« SiMiLE non sentit simile, » dictum sapicntium
naturalium. XII-i, 4-XI.

Causa siMiLiTUDiNis nati ad parentes vel avos

SoNus quid, et in quod difTert a voce et ser-
priBcedentes, XVIII-i, 4 et o XII.
mone ? IV-ii, 2-XI.

Quem soNUM dant animalia? Ibid.

SoNUS auditur dupliciter. XXI-i, S-XII.
SiRENEs, de genere piscium. XXIV, n. 114-

XII.

SiRENEs, de genere repentium. XXV, n. 53-

SoREx, quadrupes. Vide mus. XXII-ii, n.
XII.
78 XII.

SiTULA, serpens. XXV, n. 54 XII.

SpARUs, piscis. XXIV, n. H6-XII.

De siTU mulieris ad generationem. X-ii, I-

VT Spasmus infantium, a quo causatur. IX-i,

8-XI.

De SocRATis oculis. I-ii, 3 XI.

Spatula est os per quod ligatur adjutorium
brachii." I-ii, 12-XI.

SoL a Pythagoricis cor coeli dicebatur. I-i,

5-XI.

Spegtaficus, serpens. XXV, n. 55-XII.

SoLARis, piscis. XXIV, n. lio-XII.

De spermate viri et foeminffi. I-i, XI.

Sperma viri ex suis testiculis ascendit, et sper-

Sole.e natura et dispositio. IIl-ii, 1-Xl. descendit.
^^^ mulieris ex suis testiculis
De soLEis sive pedibus animalium. XIV-ii,
j ^j 24-XI.
'^-^lf-
Sperma, unde descendat? Ilt-ii, 8 XI.

Sperma emittens tantum quantum debilitatur

si quadragesies de sanguine emitteret.

Solertle avium curiosa exempla. VHI-ii,
ni-ii 8-XI
"-^^' Ibid.
De spermatis complexionibus.
De Spermatis natura et dispositione. Ibid.

Altercatio inter Antiquos de spermate viri et

SoLiTARiA animalia. I-i, 3-XI.
de spermate p„.„:.,^
lceminae. Thi.l
inui.

Spermatum viri vel foemina) substantia Ibid.

 INDEX RERLIM 057

Qiio tempore spermatizant animalia? V-ii, tinctionem, et formatiouem membrorum ?

1 XI. XVI-i, .3 -XII.

Geueratioiiis origo qiia) est ex parte matui i Utrum spERMA sit animatum, vel non ? XVI-
seminis vel spermatis. IX-i integer-XI. I, 8-XH.
Spermamaturum est circa vigesimum primum Spermatis substantia. XVI-i, 9-XII.
annum generantium. IX-i, 2-XI. Quare sperma nigrescit et attenuatur in frigore,
Qui viri plus spermatizant? lliid. cum album et spissum sit in animali in quo
Sperma quomodo exit in matricem ? IX-i, generatur? Ibid.
7-XI. Spermatis foemin.Te et maris dispositio. XVI-
An humor quem in coitu emittit mulier, no- i, JO-XII.

mine et ratione sperma dicatur, an nomiiie Qu«nam priucipia faciuut sperma congruum
aequivoco solum et non ralioue? IX-ii, 4- et couvenieus ad generationem animati ?

XI. XVI-i, 13X11.

Spermatcm duorum, viri videlicet et mulieris, Non omnis mas spermatizat, cum tamen omuis
iuconvenientia impedit generatiouem. X- fffiminababeatmenstruum. XVI-i, lo-XII.
I, 2 XI. De virtute spermatiim et de animatioue embryo-
Sperma fuMiiina} etiam quando non proficit ge- num. XVI-i, i6-XII.

nerationi est sperma vocatum. X-i, 3-

XI.

Sperma viri et sperma mulieris quomodo diffe- De spiRiTU qui est in spermate, etest informaus

runt? XV-i, 8XII. omnia. IX-ii, 4-XI,

Spermatis natura. XV-ii intep;er-XlI. Spiritus est primum operaus. XII-i, 7-XF.

An spERMA descindatur ab omnibus membris

per modum quem dixit Plato ? XV-ii, 1-
De spLExis dispositioue et anatomia. I-iii,
XII.
o-XI.
An SPERMA descindatur a toto corpoie, sicut
De SPLENE et ejus uaturalibus impressionibus.
dixit Empedocles et Anaxagoras ? XV-
XHI I, 6, 7 et 9-XII.
II, .'^-XII.

Gujusmodi sit principium generatiouis, quando

dicitur ([uod ex spermate fit generatio ?
Spoliator colubri, genus quoddam vermis.
XV-ii, 4-XII.
XXVI, n. 3G-XII.
Per quem modum sperma est iu corpore sjiei-
matizautis? XV-ii, .>-XII.

De uatura spermatis et meustrui tam fa'iuiufe Dc spondilium colli et dorsi forma, numero ct
(juam masculi. XV-ii, G-XII. utilitate. I-ii, II -XI.

Spermatis dispositio, scilicet de modo quo se

babeut ad invicem sperma quodexit a mare,

De spoNaiA. [V-i, 8-XI.
et bumor qui eflluit ex bpmiua. XV- ii,

Quomodo spoNci.E generantur? V-ii, 3-\I.

8-XII.
De spoNGLE diversis geuerilius. Ibid.
Modus adunatiouis spermatis maris et fuMuina\
De spoN(^.iis de genere piscium. X.XI-i, 6
XV-ii, 0-XIl.
et 2-X[i ;et XXIV, u. 117-XII.
I)e sPERMATE maris et virtutibus ejus. XV-ii,

10 XII.

DilTeroutia duorum spermatum inaris et fuMui-

S(jUAMAKUM natura ct diversitas. IH-ii, 2-XI.
nx et sauguinis meustriii. XV-ii, II-

XII.

Qiiid sit illud quod agit iii si'eumate primas SniMii \i.i:\i lnHiiiuis ajUum ad inndiciiiam ani-
operalioues, couv(M'sioneiu vi(l''!ic('l, el dis- maliuiii. \III-ii, 2-.\I.

XII
P^;;^
INDEX RRHIIM

Steu.a, piscis. X.XIV, n. Il«-Xn. Snu.x, avis. XXfll, n. Id.l-XII.

\\'^\nn ost vorniis. XXVI, n. 37-

Stei.l.k

XII.
Sthijthio conimunicat cuni divcrsis aninialium
^'onoribus. XIV-ii, 7 in One-XII.

Steij.io, scrpens. XXV, n. ."iG-XlI. Stuuthio, avis. X.XIII, n. I()4-XII.

Sterilitatis caus;v. X-ii, inlegerXI ;

ol XVI,

et seq. XII; et XVIii, 8 el seq.-XlI.

n, 1
Stiii.titia (}uorumdam animalium. VIII- ii,

1-XI.

Serii.itatis causoo ex parte viri aut mulieris,

aul utriusque sumptis. X-ii, 1-XI.

TurEEACiExs, serpons. .X.XV, n. j7-XII.
Sterilitatis signa. Wnd.

Quis duorum conjugum sit stehilis quomodo

cognoscitur ? Ibid.
Stupestris, annulosuni aninial. XXVI, n.
De causis sterilitatis accidentibus e.x parte
38X11.
membri maris, et ex parte matricis in fce-

mina. XVI-ii, IXII.

sunt causa; steuilitatis mularum ? XVI-

(Jua; ^.^^,^^^^^ pjg^ig^ XXIV, n. 120-XtI.

11, 9, 10 et ll-XII.

Sturitus. piscis. .XXIV, n. 121 -XII.

Sternutatio quid? I-n, 8-XI.

Stcr.nus, avis. XXlII, n. lOJi-XII.

Stiinci, de genere piscium. XXIV, n. li'.i-XII.

Cur de substantiis cuelestibus difficile est lu-

Stiva, intirmitas e([ui. XXII ii, n. 42-XII. .
,_, ^, ^.

^JunoR unde t1t? XIII i, ."i-Xi

Stoicorum opinio de virtute seminis. XVI-

I, ;i-.Kii,

SuiLLis, quadrupes. XXII-ii, n. y2-XII.

Stomachus est membrum per quod salvatur na-

tura individualis animalium. 1 i, ."i XI.

^XIV,
^^^^^^^ ^^.^^.^^ n. 122-XII.
De sTOMACHi dispositione. I iii,3 Xf.

Stomachcs est pars ventris. Ibid.

Stomachi natura, cau?a et dispositio naturalis. Suimorciliorum pliysiognomia. I-ii, 2-XI.

XIII I, 3-MI. Superciliorum et ciliorum utilitas. XII-iii, 3-

XI.

Stranguli.na, c(iui intlrmitas. .XXII-ii, n. 'i2-

yj, SurERFLUiTAS qua? separalur a cibo digesto in

animalibus est duplicis generis. I-i, oXl.

Modus et numerus suverkluitatum in corpore

animalium generatarum. XII-ii, 7 XI.

 INDEX RERUM 059
SuPERFLUiTATUM ex quibus lit generalio suut Quis tauhi cibus ? VIIi, o-XI,
propria in omnibus corporibus animalium. De regimine coitus in tauris et vaccis. VI-
XVI I, 15-XlI. III, 2-XI.

Taurus, quadrupes. XXII-ii, n. 100-XlI.

SuPEROs, equi infirmitas. XXlI-ii, n. 42-XII.

Telarum qutc sunt in corpore natura. XlII-i,

9-XII.
Causa) suturarcm capitis. I-ii, 1-XI. Tel,e tres qua) involvunt conceptum. IX-ii,
De suTURis ossium capitis in bomine vel fa'mi- ."i-XI.

na. lll-ii, l-Xl. De TEns vel inembranis. I-ii, 1-XI.

Dc telis corporis qufe ex bumoribus habent ge-

nerari. III-ii, 5-XI.
Svmmetria posteriorum membrorum. I ii, 2G-
XI.

Qu.TD dicitur res temperata ? Xll-r, 2-XI.

De anatoniia syi-hac I-n. 2;;-xi.

Temporum pili inter omnes plus canescunt, cur ?

XIX-UN., 7 XII.

Tenche.e lingua. XII- ni, o-XI.

Teredo, annulosum animal. XXVI, n. U-XII.

De testarum et concbarum omnium causa.

IV-i, 6 XI.

De animalibus dura3 test.e. I-i, 8-XI.

Testeum, piscis. XXIV, n. 123 XII,

Tactus est propter quem animal est animal.
I-i, o-XI.

Testiculus, slve vasa seminaria, quarlunl

Experimentum Doctoris in TALPA, I-u, 3 XI, meinbruni priiicipale in aniinaliluis. I i,

Quem oculum babeat talpa ? IV-ii, l-XII, •'•XI,

Talpa, quadrupes, XXII-ii, n. yyXII, ^^ motibus musculoruni testiculorum, I ii,

IG-XI,

l)e testiculis quorumdam animalium. II i,

Tappula, annulosum aniinal. XXVI, n. 39- 3-XI.

XII- Testi('.ulori:m locus in quibusdain auimalibus.
II II, 3-XI.

TEsTicri.riRUM causa naluralis in animalibus ba-

Tatinus, annulosum animal. XXVI, n. 40- benlibus lesticulos. XV-i, 2-Xn.
XII- .\^niinaiia (iiia' iialicnl iiilra testiculos sunt
000 INDEX reiu:m
vclocioris coiUis (luani ca i\v:v lialicnl lcsli- Tohcedo, piscis. XXIV, n. 12:; XII.

cnlos cxlra. XV-i, 4 Xll.

Proplcr quam causam animaiia tksticulos iuai

liabenlia sunt vclocissimi coilus? liiid- Tohtuc.a agrcslis cl maiina sola inlcr aniiuaiia

Propter quid in quibusdam aninialil>us testi- lia])cntia plunias aut coi'licos aut siinamas,

cuLi sunt intra corpus, et in quibusdam c.\- liabet vcsicam et renes, cur? XIII-i, 8-

Ira? XV-i, tl-Xll. XII.

Testiculorum utilitates diversiT?. XV-i, 8- Tortuc.'i, de gcnere piscium. XXIV, n. 12G-

XII. XII.

Testiculis amputatis, mutatur omnium mem- Tohtuca, serpens. XXV, n, .iO-XII.

brorum complexio. Ibid.

Th.«iChea artekia, quid? I ii, 22-XI ; et Ibid.

Testudo, de genere piscium. XXIV, n. 124- m, 2-XI ; ct XIII i, 1-XII.

XII.

Testudo, vermis quoddam genus. XXVI, n.

42-XII. Tha(;elakus, quadrupes. XXII-ii, n. 102-XII.

Thamur, annulosum aniinal. XXVI, n. 43-XII. Tramen, quadrupes. XXIIn, n. 103-XiI.

Theodori opinio de spermatis operationibus. Irebius, piscis, XXIV, n. 12/-XII.

XVI-i, 4-XII.

Tregopalcs, avis. XXIII, n. 106 XII.

Theophrasti opinio despermatis operationibus.

XVI-i, 4.XII.

Tremor cordis non est certum signum natur»

ipsius. I-Hi, 4X1.

De anatomia ossium thoracis. I-ii, 12-XI.

Triticum masticatum maturat apostemata.

Tigris, quadrupes. . XXII-li, n. 101 -XII. In,9-XI.

TiLiACUS, serpens. XXV, n. .j8-XII. Tkogodid.e, de genere quadrupedum. XXII-

II, n. 104-XII.

TiMOR in animalibus causatur ex complexione

f.igida cl liumiJa atiuosa cordis. XI[..i, XXIV, 128-
^^^^„_^ ,|p „^6 pisciura. n.
'-^'-
XII.

TiNE\, vermis quoddam geniis. XXVI, n. 44- ^, r. ^•,.,, vvtt n

XAll-ii, n
n.
^
TuMORts, equoium innrinilas.
^^^'
42-XII.

TuN.iLLCs, piscis. XXIV, n. i29XfI.

 INDEX REIIUM (JGI

TuRDELLA, avis. XXIII, n. 107-XII. Unguium hominis utilitas. XlV-ii, 2-XiI.

UiNGUEs et mombrana pedum avium. XIV-ii
6-XII.
TuRDUs, avis. XXIII, n. 108-XII.

Animalia dividentia ungulam prfficipuura vigo-

TuRT.E, infirmitas squi. XXII-ii, n. 42-XII. rem habent in cornibus. XII- iii, 7-XI.

TuRTUR et diversa genera. VIH-ii, 3-XI. Unicornis, quadrupes. XXII-ii n. lOo-XII.

TuRTUR, avis. XXIII, n. 109-XII.

Universale membrum quid ? l-i^ 2-XI.

Ttgrius, piscis. XXIV, n. 130-XII. Animalia qua3 in unum conferunt operationes.
I-i, 3-XI.

Serpentem qui vocatur tyrus vidit Doctor a

pica inlerfici. VII-i, 4-XI. ^^^^-^. avis, XXIII, n. IH-XII.

TvRUs, serpens. XXV, n. 60-XII.

Uria, annulosHm animal. XXVf, n. 45-

XII.

Urni, quadrupes. XXII-ii, n. 106-Xir.

Ursi cibus. VIIi, .")-XI.

Ursus agrestis propter quam causam lateat?

VII-i, 8 -XI.

Ursus pariens partum quasi 'informem, cur?

Vll-iii, 3X1.
Ursus, quadrupes. XXII-ii, n. 107-XII.

De urtk.e maris natura. IV-i, 6 XI.

Ulula, avis. XXIII, n. liO-XII.

De DMBILICO, I-ii, 24-XI.

Umbilici factura. IXi, 7-XI.
Umbilici ligatura. IX-i, 8-XI.

Umbilici creatio. XVI II, 7XII.

Unguium forma et officiuin. I ii, 12-XI.

Unguium physiognomia. I-ii, 26-Xr.

Unguiuji natura et dispositio. III ii, 1-XI.
002 INJ)KX REULIM

Vi;.\ARf.M oitiis al) iino iniiicijMo (niud csL cor

in animalibus, vcl id quod est loco cordis.

XIII-i, o-XII.

Vknarum incisio in c^iuis (]uando et quomodo

fit? XXII. n. 42-XlI.

De quodam modo venandi pisces. Vll-ii,

V IXI.
Qualiler vi-natur unumquodque animalium
cibum sibi convenienlem, et qualiter natura
parat ei ad hoc instrumenla? VII iii, 2-XI.

Venatio cervorum, quomodo fit ? VIII-ii,

1-XI.

VcNATic! canes nobiliores ; de eorum genera-

tione et nutrimento. Vide canis. XXII-ii,

De regimine coitus in tauris et VACCis. VI-iii, i8-XII.

2.XI.
Vaccarum infirmitates, quoe ? Vll-ii, 2-XI.

Vacca marina, piscis. XXIV, n. 131-XII. Qu» venenosa animalia? Vll-ii, .'i-XI.

Venenum duplex, calidum scilicet et frigiduni.

Ibidem.

Vanellt, aves. XXIII, n. 112.XII. Veneni natura et diversitas, et malitia ejus in

serpentibus. XX Vu n.XII.

Signa vENENi sumpli. Ibid.

Varius, quadrupes. XXII-ii, n. 108-XII.

De motibus musculorum ventris. I-ii, K)-

Differentia vasis seminarii in mare et foemina. XI.

I-i, 5-XI. Ventriculi cordis quot sunt? I-n, 20-XI.

ViNTRis et circumstantium physiognomia. I-

II, 24-XI.
De velamine cerebri. I-iii, l-XI. De VENTRis exterioris anatomia. Ibid.

Ventriculi cerebri tres sunt. I-iii, 1-XI.

Ventris animalium dispositio, natura et diver-

Vena vocata venlrem haheiu, qu» ? I-ii, 21- sitas. XIII-H, l-XII.
XI. Ventres plures habent qu^dam animalia.
De VENARUM anatomia. Ibid. XIII-ii, IXII.
VfNiE qua; vocanlur emuhjentes ? I-iii, G- Ventrem vocat B, Albertus locum in quo cibus
XI.
recipitur ad digerendum. Xlll-ii, 1-XII.
Quse sit VENARUM origo ? animalibus
II!-i, 1-XI. De causa dispositionis ventris in
Quo utebantur modo Anliqui ut venarum et habentibus sanguinem et generantibus sihi
nervorum anatomiam facerent? Ibid. similia. XIV-ii, l-XII.
De VENARUM anatomia cujusdam anliquissimi
Philosopiii verba. Ibid.
De venarum ortu et de exposilione opiiiionis Venus nata a spuma testiculorcm, dea est et
Aristotelis super boc. III-i, 2 Xi. principium omnis generalionis. XV-ii, 1-

Venarum principia sunt diversa. XIlI-i, XII.

4-XII.
 INDEX REIUJM GO:}

De VERETRAL1BUS. IV-i, 8 XI. Ve>i'ertilio.\es non habent pcdes, vel malos et

debiles. j.i 3_X[.
Vespertilio, avis. XXIII, n. H3-XII.
V •!• n
,
\ERETRrM, ad quid inflatur 9 . .' vv
Xv-i, Q vri
8-XlI.

Vergiliades, piscium quoddamgenus. XXIV, De somno et vigilia animalium. IV-u, 3-

n. 133-XII. ^I-

Verich, de genere piscium. XXIV-n. 132- De villis meri seu oesophagi. I-ii, 22-

XII. XI.

Vermis non est completus nisi quando volat- ^''num multum dili^unt serpentes. VII-i,

XVlI-ii, 1-XII. 4 XI.

Vermium generatio. Ibid. Quomodo clarificatur vinum ex ovis ? XVII-

Vermes qui aliquando in ventribus equorum i, 3-XII.

superabundant, quomodo curanlur? XXII-

II, n. 42-XII.

Vermium diversa genera. XXVI inleger-XII. Viper.e marin.^c, de genere piscium. XXIV,
Vkrmis, annulosum animal. XXVI, n. 46- n. 134-XII.

XII. Vipera, serpens. XXV, n. 61-XII.

Vermes Celidonia^. Ibid. n. 47-XII.

De motibus musculorum virg.e. I ii, 16-

Vervex, dux gregis oviuni. Vide ovis. XXII- X.I.

II, n. 87-XII. ViRGARUM animalium situs, et diversitas quae

est in niodo ipsius. II-i, 3-XI.

ViRG.E sive veretri anatom^a. XV-i, 8-

Omne animal habens vesioam, habet ventrem : XII.

et non omne habens ventrem, habet eliam

vesicarn. I-i, o-Xf.

De motibus musculorum vesic.e. Iii, 16-Xr. Virgi.nes plus appetunt coituni quam corrupta',
De vEsic.E anatomia. I-ii, 24-Xr. cur? XVIII ii, 4-XII.
Vesic^ dispositio. I-iii, 6-XI. De virginitatis signis. I-ii, 24-XI.
Vesiga teUeanimalium assimilatur. III-ii,

o XI.

Vesic.e causa et natura, et cur qua-dam ani- Virilium analomia. I-ii, i't .\I.

malia hanc non habent? XIII-i, 8-XII.

Qua^nam sunt virtutks formales corporum ani-

Vesontes, quadrupes. XXII-ii, n. iOU-XII. maliiiiu ? XX ii integer-XII.
De viRTUTK formali cadosti, qua> vocaUir virlus

periodi, qua; sit, et qualitor proccdil in nia-

Vesparum diversitas, et de opere et genere et toriam. ot (jualitor agil? XX-ii, 2-XII.
vita? earum regimine. VIII-iv, 6-XI.

Vesparum generatio. XVIl-ii, 3-XII.

Vesim:, de gcnore annulosoruiu. XXVI, n. .\cumliiis visrs difToronlia^. XIX ix., t-

48-XII. Xii.
(JG4 TNDEX UERUiM
De visu (|ui videt i^aiuni a longe, vol c con- Vultltium saf,'acitas, per quos pra-saganlur pe-

verso. I-n, 7 XI. ricula cL cxcidia civilatum. VIll-ii, 6-

XI.

VuLTURUM copiosa et curiosa narratio de mori-

Regimen vit.e, quid ? I i, 4 XI. bus, pra;da, elc. Ibid.

VuLTun, avis. XXIII-n. 114-XII.

ViTELLUM ovi melius nutrit quam albumen.

VcLVARUM orilicia aliquando claudunturin mu-
XVII-i, 2-XII.
lierlbus a generationis tempore usque ad
tenipus pubertatis. XVIII ii, 3 XII.

ViTULi, quomodo castrantur ? VIII-v, 3-

XI.

De voLA manus. Ln, 12 XI.

VoLATiLiuM proprietates accidentales. VII- 1,

7-XI.

VoLATus boni vel mali qu;T^ sunt aves ? XIV-

II, 6-XII.

Differentia animaiiuni ad societatem relata

penes vogare et non vocare. I-i, 3 XI.

Zedrosus, piscis. XXIV, n. 136-XII.
De vocis compositione et de ejus physiogno-
mia. I-ii, 10-XI.

Vox est diversa a sono. IV-ii, 2-XI.

Zeleucides, avium quoddam genus. XXIII n.
Quis sit modus voc.is animalium ? Ibid.
llii-XIF.
Vox masculorum et foeminarum mulaiur,
quando apta fiunt ad generationem anima-
lia. V-ii, i-XI.
Zeno errat culpans naturam propter cornua
Vocis mutatio in juvenibus et in puellis quando
tauri. XII-iii, 7-XI.
lit? IX-i, 1-XI.

Vox magna quae dicitur, qua; parva ? XIX-

UN., 9-XII.
ZiLio, quadrupes. XXII II, n. lll-XII.
Vocis differentia in animalibus. Ihid,

ZiRBi et pinguedinis quoe natura? XII-ii,

VuLPis astutia. VlII-ii, 2-XI. 2-XI.

Ziriu in mirach generatio. XIII-ii, 5-XII.

Vulpes, de genere quadrupedum. XXII-ii, n.

110-XII.

VuLPiuM astutia ut evadant pulices. Vide vulpes.

Ibidem. Zitvron, piscis. XXIV-n. 137-XII.

VuLPEs MARiN.E, genus quoddam piscis. XXIV,

n. 130-XII.

M
 INDEX RERUM GOo

ZLnnoNEs, de gcnere quaclrupcdum. XXII- Zydeath, piscis. XXIV-n. 138-XII.

:i, n. li:-XII.

Zysius, piscis. XXIV-n. 139-XII.

e^^c^^^-^i/SV^^^y^^-^^^

Sancli Amandi (Gher). — Kx typis do UESTliN.W.

I
\
 C\3

•H tV

•t

t
OVlS

nz:i