Está en la página 1de 11

NAMA :DESAK PUTU CALLISTA ADILA PUTRI

NO :22

KELAS :VII.B

BASITA PARIHASA
Basita parihasa teges ipun basa rinengga, punika dados rerasmen wiadin panglelut
basa. Basa rinengga puniki, sakadi piranti pacang ngamedalang daging pakahiunan kalih
pangarsa, ngangge rerenggan wiadin sasemon indik kahanan kalih laksanan janma, sane
kaimbangan ring laksana kalih kahanan barang wiadin buron. Basita parihasa puniki wenten
kaitan pun ring kesustraan sane sampun lumbrah (ketah) ring Negara karma, sane mawangun
tembang kalih gancaran

Sang kawi sane sampun wibuhing basa basita ring pangawi, tan mari ngunggahang
basita parihasa puniki, sakadi uperenga miwah palambang, sane makardi lengut kakawian
punika.

Sane ngeranjing basita parihasa minakadi:

1. Sesonggan (pepatah)
2. Sesenggakan (ibarat)
3. Sloka (bidal)
4. Wewangsalan (tamsil)
5. Bladbadan (methapora)
6. Sesawangan (perumpamaan)
7. Cacimpedan (teka-teki)

PENGERTIAN:

1. SESONGGAN

Sesonggan witipun saking kruna duipurwa “sesonggan”. Kruna dwipurwa puniki sering
aksara suaranipun magentos (masilur), nur nenten ngobah arti, upami: a dados o, I dados a.
sakadi sasanggan dados = sasonggan : titiron dados tatiron. Kruna “sesonggan” puniki dados
ngintar basa (kata ungkapan), artin ipun : tatakan (penyangga), kruna (alas kata) sane dados
pengelut basa.

Sesonggan puniki sakadi palambang kahanan kalih polah jamna, sane kaimbangan ring
kahanan kalih polah barang wiadin buron, upami: “lelipi ngalih gagitik”, lelipi puniki buron
sane kereng ngutil: raris ipun maekin anak sane makta tungked: sinah ipun (I lelipi) kalempag
jantos padem.

Yening jaga ngartiang sesonggan, sapuniki:

a. Arti sajati, teges ipun arti kruna ipun, sane sejati


b. Arti paribasa (ngintar basa) teges ipun: arti lambang wiadin kahanan
c. Arti pangumpama, teges ipun : ngawi satue sane bawak-bawak sane anut ring polah
kalih kahanan sesonggan punika.

Ring sor puniki wenten contoh sesonggan, luir ipun:

1. Abias pasih, suksemanipun: nenten keni antuk ngwilangin katahipun.


2. Ngajahin bebek ngelangi suksemanipun: kaucapang ring anake sane mapi-mapi
ngajahin anak sane sampun wikan utawi dueg.
3. Ada gula ada semut, suksemanipun: anake sane sugih tur dana, madue pabrik minyak,
irika janten akeh anake rauh nunas prakaryan.
4. Gede karyane gede papane, suksemanipun: ageng prakaryan wiadin pangkat anake,
janten ageng taler pikolihinipun.
5. Bedug pangorengan, suksemanipun; kaucapang ring anake sane kalintang bengkung
tur sigug, nenten dados pakeling utawi ajahin.
6. Angkabin barong sumi, suksemanipun : mataku timpal (anak) antuk sane aeng-aeng,
kewanten sejatin ipun nenten wenten punapi-punapi.
7. Katangkeb langit, suksemanipun : kaucapang ring anake sane kalintang ajerih ring
timpalipune.
8. Liep-liep lipi gadang, suksemanipun : sakadi anake sane pakantenan ipun jemet
(manuh) tur alep, kewanten yening ipun polih sela raris nyopet, rikala suwung ipun
mamaling.
9. Merebutin balung tan paisi, suksemanipun : masiatim sane nenten wenten maguna ing
dewek ipune.
10. Layah teken gigi, suksemanipun : sakadi anake sane maprakara nglawan manya.

2. SASENGGAKAN

Sasenggakan puniki pateh sekadi ibarat, ring basa Indonesia. Sasenggakan, lingganipun
“senggak”, artinipun “singguk”, utawi “sentil” antuk raos. Senggak polih pangiring “an” =
sengkakan, kadwipurwayang dados “sasenggakkan” ngintar basa (kata ungkapan, teges ipun,
bebinjulan makardi ica sang mirage utama miring, semalih makardi jengah tur sebet sang
kaanggen sasenggakan antuk kkeni kasentil manahipun

Sasenggakan puniki taler sakadi palambang utawi sasimbing indik kahanan kalih polah
janma sane kaimbangang ring kahanan kalih polah buron utawi barang

Sasenggakan puniki taler sakadi sasonggan. Kewanten binanipun sasenggakan puniki


satata kariinin antuk kruna “buka”, tur wenten sane sakadi sampiran ipun. Lengkara sane
riinan daos giing (sampiran), sane apalet pungkuran dados katerangan polah wiadin kahanan,
raris kalanturang antuk suksemanipun. Ring asapunapine nenten perlu alih dagingin
suksemanipun, antuk sampun terang artinipun. Puniki wenten makudang-kudang
sasenggakan luiripun :

1. Buka bantene masorohan, suksemanipun : sakadi anake sane madue perusahaan,


wantah mgutamayang panyamaaanipune kewanten makarya irika.
2. Buka bangken gajahe joh joh maboo, suksemanipun: sakadi anake sane mapangkat
ageng utawi anak ane sugih.
3. Buka bee banone, dawanan hungut; suksemanipun: sakadi anake sane demen
nuturang wiadin ngraosang omong timpal ring ajak lian.
4. Buka kamben mandare, liunari bikas; suksemanipun: sakadi anake sane belog ajum
parisolahipun tan anut ring tata krama.
5. Buka rodane malinder, selegenti beten bedumara; suksemanipun: sakadi anake urip
tan lana, janten slegenti suka dukane pacang rauh.
6. Buka tanduke, ngulah pesu, suksemanipun : kaucapang ring anake sane ngomong tan
paclatu ngulah pesu kewanten.
7. Buka cacotek soane rerad rerod : suksemanipun kaucapang ring anake sareng akeh
ngrereh pakaryan merika meriki tan polih.
8. Buka anake ulung matuakan, tepen sane tepen pamalur. Suksemanipun : sakadi anake
sane katiban sengkala maturut turut.
9. Buka bedake suginin; suksemanipun: sakadi anake tiwas, ngantenang anak sugih akeh
madue arta brana.
10. Buka bojoge sisigin jahe; suksemaneipun: sakadi anake sane coah, kataarang
kecorahan ipun, pragat kajengat kajengit kewanten.

3. SLOKA

Sloka puniki yening ring basa INDONESIA pateh sakadi “Bidal”.Sloka puniki ring
sasonggan,katun ilid artinipun.Kewantenan binanipun sloka puniki ngatngge lengkara : Buka
slokane,......,Buka sloka gumine,………., Kadi slokan jagate ………..,upami:

“Buka slokane : adeng buin sepita,suksemanipun:Kaucapang ring anake sane

kalintang plapan (tangar) ngaraos wiadin malaksana.

“Buka slokan gumine : Nundunin macane turu ,suksemanipun sakadi anake sane

nangtangin musuh sanrsampun nengil.

“Sakadi slokan jagate: Sukeh anake ngebatang banjar ,suksemanipun: Wiakti sukeh

pisan anake dados klian jaga ngladenin anak akeh (rakyat).

Puniki malih sloka ring sor :

1. Buka slokane, aji keteng mudah aji dadua mael: suksemanipun: kaucapang ring anake
sane nenten uning ngajinin pitresna kalih paweweh anak lian (timpal).
2. Buka slokane, ajum-ajuman puuh, sangkure masih ia; suksemanipun: Sakadi anake
sane seneng belog ajum, pamuput ipun pacing pocol wiadin sengkala.
3. Buka slokane, apa ane pamuala ,keto ane kapupu : suksemanipun : napi sane
kakaryanin, sapunika taler pikolehinipun ; yening melaksana kaon, sinah kaon sane
pacang kapanggih.
4. Buka slokane, bani mabak jepun, eda takut kena getahne ; suksemanipun : Yening
purun ngambil pakaryane sane ageng tur abot, sampunang ajerih pacang manggihin
pakewuh utawi kabean ageng.
5. Bukan slokane, bantang busuk badingang, apa tuara misi; suksemanipun:
Kaiwangane sane sampun lintang, yening mangkin malih medaling wiadin raosan,
janten ngakehang kanten kaiwangan ipun.
6. Buka slokane cara bluwang ngulahang basing mentil, depang bulune regreg;
suksemanipun : anake sane ngutamayang dadaran kewanten, ipun nenten ngitungang
pangangge, jantos panganggenipun brengbeng atebih.
7. Buka slokane, dija ada batu belah tepen ujan : suksemanipun : anake sane loba tur
bengkung, yadin amunapi antuk ngajahin wiadin maosang, taler nenten pacang
masalin laksananipun.
8. Buka slokane, sengkok sangkilang jun : suksemanipun sakadi anake sane kiul utawi
lekig makarya, raris ipun kenken nongos.
9. Buka slokane, pegat batu tusing dadi atepang : suksemanipun : sakadi anake sane
sugat manyama wiadin makakasihan, sane tan dados malih pakaryanin.
10. Buka slokane, pane telah kudiang matri ; suksemanipun: sakadi anake istri sane
sampun kaucap kaon, sukeh jagi mawali becik.

4. WEWANGSALAN
Wewangsalan puniki pateh sakadi tamsil yening ring basa Indonesia.
Wewangsalan, kruna linggane “wangsal” , artinipun; “lampah”, polih pangiring
“am” dados “wangsalan”, kadwipurwayang dados “wewangsalan”, artinipun:
lelampahan saparipolah kalih kahanan jadma, sakadi sasimbing sane sada pedes
suksemanipun.
Wewangsalan puniki kawangun antuk lengkara kalih palet (carik). Lengkarane
sane riinan sakadi sampiran, indik daging kahiun sang ngucap, kewanten kantun
makubda (ilid) suksemanipun. Lengkarane sane pungkuran punika daging sajati, sane
nerangsang suksemanipun tur mawirama kalih mapurkawanti (bersajak). Wenten taler
sane nenten ngucapang lengkarane pungkuran, antuk kasengguh sami anake sampun
ngarti ring suksemanipun. Ring asapunapine kawangun antuk lelampahan ring
pawayangan. Ki dalang ngawi satua bawak babaudan, nyimbingin sinalih tunggil sang
nonton sane daud (iwang) laksanaipun. Wenten taler sane mawangun
gambar(karikatui). Ring sor puniki wenten makudang-kudang wewangsalan luiripun:
1. Asep memyan majagau, nakep lengar aji kau.
2. Ada tengah mausui kaput, ade keneh mamunyi takut
3. Bakat kocok misi isen, awak bocok tuara ngasen.
4. Dija kacang ditu komak, dija pejang ditu jemak.
5. Clebingkah batan biu, jalema ngendah ajak liu.
6. Ngae pales aji golok, ane males dadi kolok.
7. Soksokan misi klukuh, awak bocok ngalih angkuh.
8. Buah sabo mawadah klukuh, awak bodo ngalih angkuh.
9. Be lele mawadah kau, suba jele mara tau.
10. Pepales adeng puun, awak males kereng nuun.

5. BEBLABADAN
Bebladbadan, lingganipun: “babad”, artinipun tutur jati sane sampun
kalampahan riin. Babad, taler maarti: abas, wiadin: basing kebo, banteng utawi
kambing. “babad” , polih seselan ”d’ =belabad=blabad, polih pangiring “an” =
blabadan raris kadwipurwayang dados “beblabadan” artinipun kruna bebasan,
kaangge papiringan saha madue purwakanti (bersajak).
Beblabadan puniki kawangun antuk lengkara utawi kruna tigang palet.
Krunane sane pinih riin apalet dados “giing” (bantang), krunane sane kaping kalih
apelet, arti sajati (bebasanipun), sakadi sampiran, sane ngawangun purwakanti,
(sajak), krunane sane kaping tiga arti paribasa wiadin suksemanipun, upami:
a. Giing (banteng): majempong bebek.
b. Arti sajati (bebasipun): jambul.
c. Arti paribahasa (suksemanipun): ngambul.
Dados kecap”mbul” ring kruna “jambul”, mapurwakanti ring kecap “mbul” sane
ring kruna “ngambul”. Beblabadan puniki masaih ring “wewangsalan” sakadi piring
indik kahanan kalih laksanan janma, ring asapunapine sada pedes suksemanipun.
Ring sor puniki wenten makudang-kudang contoh beblabadbadan, luiripune:
1) Wayang gadang = kresna, arti parribasane = tresna
2) Blulang maukir = wayang, arti paribasane = sayang
3) Mataluh nyuh = tombong, arti paribasane = sombong
4) Madamar langit = bulan, arti paribasane = bulanan
5) Majeron pura = pura, arti paribasane = ampura
6) Magambar bumi = peta, arti paribasane = mapeta
7) Madamar di carik = kunang-kunang, arti paribasane = tunangan
8) Goak mamata barak = tuhu-tuhu, arti paribasane = tuhu (sejati)
9) Lelintah gunung = pacet, arti paribasane = macet
10) Madasar nasi = entip, arti paribasane = ngintip

6. SESAWANGAN
Sesawangan linggan ipun “sawang”. Artinipun : mirib, polih pangiring “an”
dados: sawangan, raris kadwipurwayang dados “sesawangan” tegesipun : punapa-
punapi ugi sane katon (kacingak), raris kalatawang (karsayang) ring kahiun, mirib
sakadi solah kalih kahanan jamna (mapawongan), upami: kedapan bunga nagasarine
maleogan tempuh angin, kasawangang sakadi tangan anak istri ayu ngulapin.
Sawangan = iribang buka………; masawang kuning = mirib sada kuning
agigis. Sesawangan puniki ketahipun ngangge kruna : buka, kadi, tan pendah kadi,
waluya kadi, luir, alah, amunan. Sesanggawan puniki ring bahasa Indonesia pateh
sakadi perumpamaan. Ring geguritan megantaka wenten mungguh :
 Pupuh pangkur
1) Pamargine malonlonan, nolih kori rakane jua kaesti, rasanya teka manutug, nyaup
nyangkol ngarasaras, angin alon mamuat bon bungane arum, njunge nyukur
katinggalan, masawang bale kaaksi.
2) Maabah-abah sarwa endah, malalangse ombake nene titir, lumute kasampeh liu,
masawang tikeh makebat, tur makasur bulung-bulunge ne anyud, kaangene
pacurenggah, masawang togog disamping.
Tegesipun : rasanya = manutug : enjunge, masawang bale, ombake titir.
Masawang: abah-abah muah langse : bulung-bulunge , kasawangang kasur ;
kaange pacurenggah, kasawangang togog.
Ring sor puniki wantah contoh-contoh sesawangan, luire:
1. Buka bulane kalemahan, suksemanipun : kembang lemlem.
2. Kadi tunjung tan pawarih, suksemanipun : layu dudus.
3. Luir nyuh gadinge kembar, sesawangan susu sane nyangkih putih gading.
4. Kaya taru rugas tinibeng wresti: taru ragas = kayu ligir, tinibeng wresti = tepen
ujan: suksemanipun: sakadi anake kendel polih kasadian.
5. Kadi sulur tempuh angin; sulur = entikan bun; sesawangan bangkiang sane
lemuh magelohan.
6. Jrijine luir pusuh bangkung; jriji sane rurus mangancan
7. Kemikane luir madu juruh : kemikan ipun manis nyunyur.
8. Melok gading tan pendah kadi bulane nadarin, sesawangan pamulu anak isteri
ayu sane putih gading
9. Madiane lemuh magelohan kadi sulur gadung tempuh angin
10. Nakane luir manic banyu: kuku sane putih nyalang.

7. CECIMPEDAN
Cecimpedan ring bahasa Indonesia pateh sakadi “Teka-Teki”. Cacimpedan
puniki anggen pangulir budi, rikala magagonjakan utawi macanda. Linggaipun:
“cimped”, artinipun: bade (Takeh, polih pangiring “an”, dados cecimpedan, raris
kadwipurwayang, dados: “cacimpedan”, artinipun bade-badean. Cacimpedan puniki
sampun ketah (lumbrah), kariinin antuk lengkara pitaken. Apake………..? indayang
bade (cimped) cacimpedan sane ring sor puniki! Apake……………….
Ring sor puniki wantah contoh-contoh cacimpedan, luire:
1. Apake anak cerik matapel?
2. Anak cerik maid enceh?
3. Jangkrik ngecik duur gununge?
4. Maglebuk masuryak?
5. Menek, bajang tuun tua?
6. Medil tanah kena cunguh?
7. Anak cerik maid cacing?
8. Api kemit-kemit duur gununge?
9. Tolih-tolih ngejohang?
10. Anak bongkok kereng nyilem?
Pasaur:
1. Blauk 9. Kuping
2. Ceretan 10. Batu
3. Anak macukur.
4. Danyuh
5. Surya
6. Anak ngentut
7. Jaum bisi benang
8. Dupa
NAMA : DESAK PUTU CALLISTA ADILA PUTRI
NO ABSEN: 22
KELAS : VII.B

PITAKEN

1. Sesonggan inggih punika?


2. Sasenggakan inggih punika?
3. Napi suksman Buka slokane, dija ada Galungan buung?
4. Napi suksman wewangsalan, clebingkah batan biu?
5. Napi suksman beblabadan blulang maukir?
6. Sesawangan lingganipun?
7. Napi suksman cecimpedan, pagehan anake ngenah, pagehan ragane tusing?

PASAUR
1. Sakadi palambang kahanan kalih polah jamna, sane kaimbangang ring kahanan
kalih polah barang wiadin buroh.
2. Sakadi palambang utawi sasimbing indik kahanan kalih polah janma sane
kaimbangang ring kahanan kalih polah buron utawi barang
3. Nenten wenten anak jaga wangde ngrereh pangupajiwa
4. Jlema ngendah ajak liu.
5. Wayang-sayang
6. Sawang
7. Gigi
PASAUR:

1. Sakadi palambang kahanan kalih polah jamna, sane kaimbangang ring kahanan
kalih polah barang wiadin buroh.
2. Sakadi palambang utawi sasimbing indik kahanan kalih polah janma sane
kaimbangang ring kahanan kalih polah buron utawi barang.
3. Nenten wenten anak jaga wangde ngrereh pangupajiwa.
4. Jlema ngendah ajak liu.
5. Wayang-sayang
6. Sawang
7. Gigi

También podría gustarte