Está en la página 1de 178

2

vlavmuodk
'kuQqif;&Jaygif;pkH
,laqmifcJhaom
'g0if0g'
[m&Gef ,[f,m
3

pma&;olta-umif;
ABOUT THE AUTHOR

Tpmtkyfudk [m&Gef,[f,m[laom uavmiftrnfjzifha&;om;


ol pma&;q&m-uD;onf/ wl&uDEdkifiH tefum&mjrKdY 1956ckESpf
wGif arG;zGm;cJhI/ tefum&mjrKdwGifyif txufwef; ausmif;ynm
oif,lcJhavonf? tpPwefblvfjrKd&Sd rDrm&fqDeefwuUodkvfwGif
0dZmbmom &yfudk qufvufqnf;yl;um 0dZmbGJESifhr[m0dZmbGJ
udkqGwfcl;cJhavonf? xdkaemuf tpPwef blvfwuUodkvfrS '\
eduaA'bmom&yfjzifh yg&*lbGJudk qGwfcl;cJhavonf? 1980ckESpf
rSpI EdkifiHa&;odyH`bmom&yf/ odyH`bmom&yfESifh ,kH-unfcsufqdkif&mta&; rsm;ESifhywf
oufonfhpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0cJhayonf? tDAdkvl;&Sif;ac:wpfpwpfp qifhuJ
ajymif;vJjzpfay:jcif;tawG;tac:0g'Drsm;.ta,mifaqmifvdrfvnfr+ESifh if;wdk . t
cdkiftrmtqdkjyKcsufrsm;onf usKd;a-umif;qDavsmfr+r&Sda-umif;tjyif/ 'g0if0g'ESifh wuG
urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;apcJhonfh zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdkudk aemuf uG,frS
aeI qufpyfay;aeolwdkta-umif;udk pmtkyfaygif; rsm;pGma&;om;I az:xkwfcJh av
onf?
ol.uavmiftrnfonf tvm[ft&Sifjrwfudk r,kH-unfolwdktm; twdkuftcH
vkyf&mY ausmf-um;cJh-uaom wrefawmfESpfyg;jzpfonfh [m&Gef(tm&Gef)ESifh ,[f,m
(a,m[ef)wdk.trnfESpfckudk aygif;pyfxm;aomtrnfjzpfayonf? Tpmtkyf.rsuf
ESmzkH;rsm;wGifygonfh wrefawmfjrwf.wHqdyfonf pmtkyftwGif;&Sdta-umif;tcsuf
rsm;ESifh qufpyfvsuf &Sdaeygonf? aemufqkH;usrf;awmfjrwfjzpfaomuk&ftmefusrf;awmf
jrwfESifh aemufqkH;wrefawmfjrwfjzpfonfhrdk[rR'f(qGvvm[ktvdkif;a[h0qvrf)wdkudk
udk,fpm;jyKxm;jcif;jzpfonf? bk&m;rJh0g'wdk.tajccHa&aomufjrpftcsuftvufrsm;
udk uk&ftmefusrf;awmfjrwfESifh qGEMwf(wrefawmfjrwf.-o0g'usifhpOf)rsm;.oGefoif
csufyg oufaotaxmuftxm;rsm;jzifhacsyy,fzsufypfI bmomt,l0g'rsm;udk wm;
jrpfpGyfpGJaomtoHrsm;tm; wdwfqdwfoGm;apygonf? ynmhtvif;udk&&SdI yuwdjynfhpkH
aumif;rGefaomtusifhoduQmESifh udk,fusifhw&m;rsm;jzifhjynfhpkHonfh aemufqkH;wref
awmfjrwf.wHqdyfawmfudktokH;jyKI wrefawmfjrwftvdkawmf&SdcJhonfhtwdkif; xdkbk
&m;rJh0g'Dwdk.toHudk wdwfqdwfoGm;apjcif; jzpfygonf?
[m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmayrsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwf.owif;
rSm-um;csufrsm;udk ydkoay;I/ pmzwfolwdkudk ,kH-unfcsufESifhoufqdkifonfh tajccH
tcsuftvufrsm;udk pOf;pm;qifjcifokH;oyfjcif;jzifh tvm[ft&Sifjrwfwnf&Sda-umif;ESifh
xdkt&Sifjrwfonf wpfyg;wnf;aomtSifjrwf jzpfawmfrla-umif;udk od&Sd-uI/ azguf
jyefaombmomw&m;rJhtawG;tac:rsm;. usKd;a-umif;cdkifvkHr+r&Sdonfh tajccHrsm;udk
az:xkwfjyo&efom t"duyef;wdkif jzpfayonf?
[m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmtkyfrsm;udk
tdEdN,EdkifiHrStar&duefEdkifiHtxd/
t*Fvef EdkifiHrStif'dkeD;&Sm;EdkifiHtxd/ ydkvefEdkifiHrSabmhpeD;,m;EdkifiHtxd/ pydefEdkifiHrS
b&mZD;vfEdkifiHtxd/ pojzifh urBmtESHtjym;rS pmzwfy&d\wfwdk zwf+-uygonf?
t*Fvdyf/ jyifopf/ *smref/ pydef/ tDwvD/ ay:wl*D/ tl&'l/ tm&AsD/ tvfab;eD;,ef;/
&k&Sm;/ qmbdk= c&dktuf/ ydkvef/ rav;/ tGD*k&f/ wl&uDESifh tif'dkeD;&Sm;bmompum;rsm;jzifh
jyefqdkxm; onfudkvnf; zwf+Edkifygonf?
4

[m&Gef,[f,m. pmtkyfrsm;onf/ urBmwpf0Srf;vkH;&Sd pmzwfoly&d\wf.


-udKufESpfoufjcif;&Sdonfhtjyif/ tajrmuftjrm;aomyk*~dKvfwdkudk tpPvmrfomoemodk
jyef vnfa&muf&SdvmapI olwdk. tDrmef,kH-unfcsufudkvnf; ydkrdkcdkifrmap&mwGif
ta&;ygvSayonf? ol.pmom;rsm;onf Om%ftajrmftjrifESifhjynfhpkHI &Sif;vif;jywf
om;onfhtjyif/ em;vnfoabmaygufvG,faom a&;enf;a&;[efrsm;jzpfum/ zwf+ol
.todw&m;udk vG,fulpGmyGifhvif;apygonf? TpmtkyfwGifa&;om;xm;aomtcsuf
rsm;onf/ &kyf0g'tawG;tac:rsm;udk vsifjrefxda&mufpGmacsyxm;jcif;rsm;jzifh pDukH;xm;
aoma-umifh/ Tpmtkyfrsm;udk tav;teufxm;olwdkonfvnf; bk&m;rJh0g'ESifhtwl
tjcm;azgufjyefaomtawG;tac:rsm;udk
qufvufaxmufcH-uawmhrnfr[kwfay?
tu,fI qufvufaxmufcHae-uao;aomfvnf;/ wrifoufoufayuyf aejcif;om
jzpfayvdrfhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ Tpmtkyfrsm;onf xdkuJhodkaomtawG;tac:
rsm;udk if;wdk.tajccH&mtkwfjrpfrsm;rSpwifI vSefvdkufjcif;a-umifh jzpfygonf? ,ae
vuf&SdtcsdefwGif tvm[ftSifjrwfudkjiif;y,faomv+yf&Sm;r+rsm;tm;vkH;onf/ [m&Gef
,[f,m.pmtkyfrsm;a-umifh tawG;tac:t& ppfa&;+H;edrfhoGm;-ujyD; jzpfonf?
,if;&v'frsm;onf uk&ftmefusrf;awmfjrwf&SdOm%ftvif;ESifh ,if;.&Sif;vif;
jywfom;r+rsm;a-umifhjzpfonfrSm ,kHrSm;oHo,r&SdEdkifawmhay? pma&;olonf tvm[f
t&Sifjrwf. vrf;rSefudk trsm;vlom;rsm;&SmazGpl;prf;&mwGif taxmuftuljzpfap&ef
&dk;om;aom apwemt&if;cH&nf&G,fcsufxm;&Sdygonf? Tpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwf
a0aomvkyfief;wGif rnfonfh&kyf0wKtjrwftpGef;udkr# ar#mfudk;jcif;tvsif;r&Sdyg?
Tpmtkyfrsm;udk tjcm;olrsm;zwf+&ef tm;ay;ulnD&if;/ if;wdkudk tvm[f
t&Sifjrwf. opPm&Sdaomaus;u|efrsm;jzpfvmatmif olwdk.pdwfESvkH;om;rsm;udk zGifhay;
I tvm[ft&Sifjrwf.vrf;pOfodk ac:aqmifoGm;Edkifolwdkonf wefzdk;rjzwfEdkifavmuf
atmif -uD;us,faom tusKd;aqmifolrsm;yifjzpfayonf?
,QKtcsdefwGif vlrsm;.pdwfudk Za0Z0g+yfaxG;apI/ olwdk.pdwfxJ&Sd 'Gd[
oHo,jzpfaejcif;rsm;udkxda&mufpGm &Sif;vif;apEdkifjcif;r&Sdonfhtjyif cdkifvkHaomouf
aoom"ursm; r&Sdonfh +yfaxG;aomtawG;tac:qDodk OD;aqmifoGm;Edkifrnfhpmtkyf
rsm;udk jzefa0jcif;onf tv[\tcsdefjzKef;aejcif;omv#ifjzpfaeygvdrfhrnf? vltrsm;
tm; tDref,kH-unfr+aysmufuG,faejcif;rS u,fwifvdkonfhrGefjrwfaom&nf&G,fcsuf
xuf/ pma&;ol.pmaytpGrf;udkjy&efudkom t"duxm;onfhpmtkyfrsm;onf xda&mufr+
r&SdEdkifay? Ttcsufudk oHo,jzpfolwdkif;onf[m&Gef,[f,m.pmtkyfwGif tDref,kH
-unfr+uif;rJhjcif;udk csKd;ESdrfausmfv$m;I uk&ftmefusrf;awmfjrwf. oif-um;csufusifhpOf
wefzdk;rsm;udkom t"duxm;jzefjzL;onfudk-unfhI pdwf&Sif;oGm;Edkifygonf? TtusKd;
aqmifcsuf. atmifjrifr+onf pmzwfolwdk. cH,lcsuftay:wGif o&kyfouefay:vGif
vmrnfomjzpf.?
,aeurBmay:wGif &ufpuf-urf;-uKwfr+/ oabmxm;uGJvGJr+a-umifh&ifqdkifwdkuf
cdkufydyuQ jzpfae-ujcif;ESifhtwl vltrsm;-uKHawGae-u&onfh tjcm;'kuQqif;&Jjcif;t
aygif;wdkonf/ tvm[ftSifjrwfudk r,kH-unfjiif;y,fonfh tawG;tac:rsm;v$rf;rdk;r+
a-umifh jzpfonfudk ta&;-uD;qkH;tcsuftjzpf rSwfom;xm;&efvdktyfygonf? xdk
'kuQyifv,frS vGwfajrmufEdkif&efrSm tvm[ft&Sifjrwf. tHhzG,frcef;aom zef;qif;
jcif;udk owdw&m;&&Sd-ujyD; xdkt&Sifjrwfu uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif oif-um;ydkcs
xm;aom usifh0wfw&m;a'oemawmfrsm;udk jzefcsdjcif;jzifh rdpm>'d@dtawG;tac:udk qkH;
5

cef;wdkif acszsufypf&efvdktyfayonf? vuf&SdurBmhtajctaeudk -unfhvdkufygu/ t


-urf;zufjcif;rsKd;pkHESifh azgufjyefr+ydyuQtrsKd;rsKd;odkomv#if a&S+OD;wnfvsuf &Sdae
ojzifh/ tcsdefraESmif;rD tvm[ftSifjrwf.a'oemawmfudk xda&mufpGmESifh vsifjrefpGm
ydkcsjzefa0&ef vdktyfaea-umif; xif&Sm;aeayonf?
,if;-uKd;yrf;csufwGif/ [m&Gef,[f,ma&;om;aom pmtkyfrsm;onf a&Swef;rS
yg0ifvsuf&Sdayonf? tif&Smtvm[f (tvm[ft&Sifjrwftvdkawmf&Sdygu)/ ESpfq,fh
wpf&mpkESpf&Sd urBmolurBmom;rsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif uwdu0wf
jyKxm;onfhtwdkif; jidrf;csrf;r+/ w&m;r#wr+ESifh om,maysmf&$ifr+rsm;udk &&Sdatmif ay;
aqmif&mwGif Tpmtkyfrsm;rSwpfqifh &Sdaom todw&m;rsm;u wpfpdwfwpfa'otjzpf
yg0ifEdkifygvdrfhrnf?

pmzwfolodk
TO THE READER

tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D ysufokOf;oGm;jcif;ta-umif;udk TpmtkyfY txl;tcef;wpf


cef;tjzpf az:jyxm;ygonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ ToDtdk&Donf/ bk&m;rJh0g'ESifh
bmomt,l0g'udk qefusifonfhtawG;tac:rsm;tm;vkH;.tajccHoabmw&m;rsm; yg
&Sdaoma-umifh jzpfygonf? 'g0if0g'u zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk jiif;y,fvdkuf
jcif;jzifh/ tvm[ft&Sifjrwf&Sdjcif;udkvnf; jiif;y,f&ma&mufaoma-umifh/ vGefcJhonfh
ESpfaygif; 140ausmftwGif; vltajrmuftjrm;tm; olwdk.bmomt,l0g',kH-unfcsuf
rsm;udk pGefv$wfoGm;apcJhjcif; 'dG[oHo,jzpfapjcif;rsm; jyKcJhayonf? xdka-umifh if;
oDtdk&DtawG;tac:onf vdrfvnfvSnfhpm;jcif;omv#ifjzpfa-umif;udk vltrsm;od&Sd
oabmayguf&Sif;vif;atmifwifjy&efrSm rvkyfrae&wm0ef jzpfayonf? pmzwfy&d
\wftcsdKonf u|Efkyfwdk.pmtkyftcsdKudkom zwfrd-urnfjzpfaoma-umifh/ xdkoDtdk&D
ta-umif;udk tusOf;csKyfI az:jyoifhonf[k ,lqygonf?
pma&;ola&;om;cJhaom pmtkyftm;vkH;wGif/ bmoma&;,kH-unfr+ESifhywfoufI
uk&ftmefusrf;awmfjrwftm,wfawmfrsm;jzifh&Sif;jyI/ pmzwfoludk tvm[ft&Sifjrwf.
rdef-um;oGefoifcsufrsm;udk avhvmrSwfom;um xdkoGefoifcsufrsm;twdkif; aexdkif&ef
zdwfac:xm;ayonf? tvm[ft&Sifjrwf.tm,wfawmfrsm;ESifhywfoufaomta-umif;
&yfrsm;udk&Sif;jy&mY pmzwfol.pdwfwGif 'Gd[oHo,uif;&Sif;I aemufxyfar;cGef;rsm;
xkwf&efr&SdEdkifatmif &Sif;vif;wifjyxm;ayonf? pma&;ol. pdwf&if;apwemrSef t
&if;cHaom a&;enf;a&;[efESifh vG,ful&Sif;vif;aomtokH;tE+ef;rsm;onf pmzwfolvl
-uD;vli,ft&G,fwdkif;ESifh vlr+a&;tkyfpkwdkif;u vG,fulpGmem;vnfoabmaygufEdkif
ygonf? xda&mufI &Sif;vif;aompmom;rsm;a-umifh wpfxdkifwnf;wGif tjyD;zwf
+Edkifayonf? bmomt,l0g'rsm;udk jyif;xefpGmjiif;y,folwdkyifv#if/ Tpmtkyfyg
rSefuefonfh &Sif;vif;csufESifh udk;um;csufrsm;udk jiif;qefI r&Edkif-uacs?
TpmtkyfESifhtwl pma&;ol. usefpmtkyftm;vkH;wdkudk wpfOD;csif;zwfjcif;
odkr[kwf tkyfpkvdkuf aqG;aEG;jcif;jyKEdkifygonf? pma&;ol.pmtkyfrsm;rS tusKd;aus;Zl;
&&SdvdkolwdktwGuf tkyfpkzGJIaqG;aEG;&eftvGefoifhavsmfygonf? xdkodkjyKjcif;jzifh wpfOD;
ESifhwpfOD;. tjrifESifhtawGt-uHKrsm;udk ESD;aESmzvS,fEdkifrnfjzpf.?
xdktjyif/ Tpmtkyfudk a&;om;jcif;onf tvm[ft&Sifjrwf.ESpfoufjcif;udk
&,l&efudkom &nf&G,faoma-umifh/ zwf+jcif;ESifhykHESdyfxkwfa0jcif;onf -uD;us,faom
tpPvmrfhtusdK;aqmifjcif;yifjzpfayonf? Tpma&;q&m.pmtkyfrsm;onf zwfaumif;
&kHru ,kH-unfxdkufaompmtkyfrsm;jzpfygonf? xdka-umifh/ rSefuefaom bmomt,l
0g'twGuf tjcm;olrsm;udk qufoG,f&mY Tpmtkyfrsm;udk zwf+&efwdkufwGef;jcif;onf
taumif; qkH;aom enf;vrf;jzpfygonf?
Tpma&;ol.pmtkyfrsm;wGif/ pma&;ol.yk*~vdutjrifrsm;/ 'Gd[oHo,jzpfzG,faom
udk;um;csufrsm;jzifh&Sif;vif;wifjyjcif;/ &dkaoav;pm;xdkufaomrGefjrwfonfht&mrsm;ESifh
,kH-unfcsufrsm;udk xdyg;onfhtokH;tE+ef;rsm;/ pmzwfol.pdwfudk +yfaxG;aprnfh a0zef
okH;oyfcsufrsm; uif;&Sif;ygonf?

bmomjyefol.trSm
Foreword from the Translator

u|Ekfyfonf bmoma&;udkif;d+if;aom ESpfjcif;c&pf,mefomoem0if tdrfaxmifpkwGif arG;zGm;


-uD;jyif;vmcJholjzpfygonf? i,fpOfuwnf;upI we*FaEGaewdkif; uav;oli,frsm;tm; c&pfawmf
. a'oemawmfESifhorRmusrf;oifcef;pmrsm;udk u|Ekfyf.&GmrS twefa0;uGmaomjrKd&Sd bk&m;&Sdcdk;
ausmif;wGif rSefrSefwufa&mufqnf;yl;cJhygonf? "rRq&mrsm;u okH;qlonf wpfqlwnf;jzpfa-umif;
oif-um;&mwGif u|Efkyfoabmaygufatmif rnfolur#&Sif;vif;jyEdkifjcif;r&SdcJh-uyg? tv,fwef;
ausmif;om;b0 15 ESpfom;t&G,fwGif rGwfpvifrf'dkif*sufESifh tpPvmrpf&DjAL;r*~Zif;rsm;tjyif
urBmhtvif;pmapmifudkzwf+cGifh&&SdcJh&mrSpI/ tpPvmrfomoemonf zefqif;&SifESifhywfoufI t
&Sif;vif;qkH;oif-um;aomomoemtjzpf vufcHoabmaygufojzifh/ 1955 ckESpfOD;ydkif;wGif
awm0f[D'fac: wpfyg;wnf;aomzefqif;&Sifudkomv#if udk;uG,fqnf;uyfaom tpPvmrfomoem
udk awG&SdvufcHI touf 16 ESpfwGif umvDrm&S[m'wf zwfcJhygonf?
xdkacwfumvwGif aemiftem*wfEdkifiHa&;avmuodk ajcvSrf;-urnfh ausmif;om;rsm;onf
jyifqifa&;tjzpf txufwef;tqifhrSpI wuUodkvfausmif;om;b0txd ausmif;om;or*~v+yf&Sm;r+
rsm;wGif yg0if-uonf? EdkifiHa&;udkydkrdkIpdwf0ifpm;onfhausmif;om;rsm;onfvnf; txl;ojzifh EdkifiH
a&;odyH`/ '\eduaA'ESifh rEk\aA'bmom&yfrsm;udk a&G;cs,fqnf;yl;-uayonf? 'g0if.tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&D/ trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'/ jyifopfpufr+awmfvSefa&;ta-umif;/ rm;ufP/ tif*sJvf/ vDeif/
xa&mhpfuD/ pwmvifESifharmfpDwkH;wdkta-umif;awGudkvnf; aema-u-uayonf? ,kwWdaA'enf;jzifh
usdK;a-umif;qifjcifI tajz&Smaom&kyf0g'[kt"dy`g,f&aom 'dkiftmvufwpf(tEkydavmr)&kyf0g'
(dialectic materialism) tawG;tac:udkvnf; xufatmufwGif;jyif ar$aESmufusuf rSwfxm;-uay
onf? xdkacwfwGif tiftm;t-uD;qkH;awmwGif;awmfvSefa&;tzGJjzpfonfh ArmjynfuGefjrLepfygwD
(Auy)odk 0ifIawmcdkcJh-uaomausmif;om;rsm;onfvnf; xdkausmif;om;rsm;yifjzpfonf? jrefrm
rGwfpvifrfwdkzGJpnf;onfh yoDaumifpDtzGJ0ifwdkyifv#if AuyESifhqufoG,fI ajray:ajratmuf
EdkifiHa&;v#yf&Sm;-uayonf? aemifwGifarmfpDwkH;.,Ofaus;r+awmfvSefa&;umvtwGif; w&kwfEdkifiH
odk oGm;a&mufoifwef;wufcJholwdkonf AuyXmecsKyfodk jyefvnfa&muf&Sdvmaomtcg/ tpGef;
a&mufatmif vuf&JZuf&JowfjzwfcJh-uavonf? rdrdwdk.tawG;tac:0g'ESifh tenf;i,fuGJvGJ
olwdkudk/ rdrd.arG;rdcifzcifyifjzpfap/ vnfvSD;I xdkvnfacsmif;aoG;jzifh ajcaq;cJh-uonf? (tao;
pdwfocifoef;xGef;.aemufqkH;aersm;wGifzwfyg)? xdkuGefjrLepftzGJ0ifwdkvnf; bmomomoem
udk;uG,fqnf;uyfonfhrdbrsm;rS arG;zGm;vmcJh-uolrsm;jzpf-uaomfvnf; tb,fha-umifh xdkr#avmuf
vlrqefatmif&ufpuf-urf;-uKwfcJh-uonfudk tHh-o-uD;pGmjzifh oabmraygufEdkifcJhyg? [m&Gef,[f
,m a&;om;aomTvlavmuodk 'kuQqif;&Jaygif;pkH,laqmifcJhaom'g0if0g' pmtkyfudk zwf+rd
ojzifh xdk&ufpufr+rsm;.aemufuG,f&SdtawG;tac:tiftm;pk-uD;ESifhywfoufI &Sif;vif;pGm&Sd od&yg
onf?
xdka-umifh rsdK;cspfjrefrmrGwfpvifrfvli,frsm;onfvnf;/ rdrdwdk. rsdK;cspfpdwf"gwfxufoef
r+wpfckwnf;a-umifh rSm;,Gif;aomEdkifiHa&;0g'aemufodk rvdkufrd-uap&efESifh xdkEdkifiHa&;0g'wdk.
yif&if;a&aomufjrpf b,frSm&Sdonf [laomtcsufudk od&Sdoabmayguf-uap&ef/ apwemaumif;
jzifh bmomjyefvdkufygonf? Tpmtkyfonf q&m-uD;[m&Gef,[f,m.pmtkyfrsm;udk jrefrmbmom
jzifh jyefqdkonfh wwd,ajrmufpmtkyfjzpfygonf?

rdk[rR'ftvDwef*Gef;

tvm[ft&Sifjrwf. vrf;awmfwGif
&yfwnf&ef &nf&G,fcsufjzifh
u|Ekfyf. cspfvSpGmaom
ZeD;/ om;orD;rsm;/
nDtpfudkrsm;ESifhrdwfo*F[rsm;udk
ESpf&Snfvrsm; cGJcGmcJhjcif;*sD[m'fwGif
wpdwfwa'o jznfhwif;ygap[k &nfpl;vsuf
Tpmtkyfudk ukodkvfjzpf jrefrmbmomjyefqdkygonf?
Tjrefrmbmomjyef pmtkyfudk
rnfolrqdk vGwfvyfpGmykHESdyfxkwfa0a&mif;csjzefjzL;cGifh ay;ygonf?

tvDwef*Gef;
2007=ckESpf atmufwdkbmv 28 &ufae
(2009=ckESpf Edk0ifbmvwGif xyfrHppfaq;jyifqifonf?)

rmwdum

pmrsufESm

ed'gef;? 20&mpkESpfodk ab;'kuQtaygif;udk


,laqmifvmcJholrsm;

11

'g0if0g'ordkif;tusOf;csKyf

15

'g0if. vlrsKd;cGJjcm;a&;0g'ESifh udkvdkeDpepf0g'

28

'g0if0g'ESifh zufppf0g't-um;
a-umufrufzG,faom r[mrdwf

56

'g0if0g' = uGefjrLepf&ufpufr+. yif&if;

94

t&if;&SifpepfESifh pD;yGm;a&;avmuwGif
touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&jcif;

140

'g0if0g',laqmifcJhaom udk,fusifhw&m;ysufjym;r+

151

ed*kH;? 'g0if0g'wnf;[laom nHGawm-uD;udk


ajcmufaoGoGm;atmif azgufxkwfypf&rnf

158

aemufqufwGJ? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.
rSm;,Gif;aomcH,lcsuf

161

10

11

ed'gef;

u|Efkyfwdk

r-umao;rDuausmfvGefcJhaom ESpfq,f&mpkESpfonf/ 'kuQqif;


&Jjcif; em-unf;zG,faumif;onfh aoausysufpD;jcif;ESifhjynfheufapaom ppfrufjydKif
qdkifwdkufcdkufjcif;/ ydyuQjzpfjcif;/ tpkvdkuftjyKHvdkufowfjzwfjcif;/ qif;&JEGrf;yg;r+&Sd
jcif;/ -uD;rm;onfh ysufpD;r+rsm;&Sdjcif;/ ponfwdkESifh jynfheufcJhaom &mpkESpfjzpf.?
vlaygif;oef;aygif; ajrmufjrm;pGm toufqkH;+H;cJh-u.? owfjzwfcHcJh-u&.? touf
aoqkH;oGm;onftxd iwfrGwfatmifypfxm;jcif; cHcJh-u&.? trdk;tumrSd/ tdrfrJh
,mrJh/ tumtuG,frJh ypfxm;jcif;cH-u&.? xdkodkaom &ufpuf-urf;-uKwfr+rsm;onf
vnf; 0g'a&;&maoGjznfr+udk tvkyftau|;jyKonfhwpfckwnf;aomta-umif;a-umifhom
v#if jzpfayonf? vlaygif;oef;aygif;rsm;pGmudk wd&pm>efrsm;yif rcHpm;xdkufonfh tjzpf
odk ydkaqmifcJh-uayonf? tjzpftysufwdkif;wGifvnf; pwmvif/ vDeif/ xa&mhpuD/
armf/ yGefyGwf/ [pfwvm/ rdkqdkvdkeD/ z&efudk/ ===ponfh &ufpuf-urf;-uKwfaom
tm%m&Sifrsm;.vufcsuf yg0ifvsuf&Sd.? xdkyk*~Kdvfrsm;teuf tcsKdonf 0g'a&;&m
wGif wlnD-uI/ tcsKdrSm olaoigao &efbufrsm;jzpf-uavonf? xdkodk&efbufjzpfae
-ujcif;rSm/ wpfOD;.cH,lcsuf0g'onf tjcm;olwpfOD;.0g'ESifh qefusifaejcif;u
wpfckwnf;aomta-umif;&if;jzpfayonf? olwdktcsif;csif;&efbufydyuQjzpf&mwGif
vltzGJtpnf;wpfckvkH;udk qGJoGif;um/ nDtpfudktcsif;csif;udk owfjzwfapI ppf
rufjydKifqdkif wdkufcdkufaponf? tcsif;csif; bkH;cGJowfjzwfaponf? armfawmfum;rsm;/
tdrfajctaqmufttkHrsm;/ aps;qdkifrsm; ponfwdkudk zsufqD;rD;+dapI/ t-urf;zuf
qENjy a-uG;ausmfap-uonf? olwdk.vufxJodk aoewfvufeufrsm;udk ay;tyfI/
cav;vl-uD; rdef;ra,mufsm; awGor#wdkudk &dkufykwfypfcwf owfjzwfap-uonf? rnf
oludkrqdk/ OD;acgif;udkaoewfESifhawhxm;I rsufpdudktwdkif;om;-unfhum ypfowfonf
txd &ufpuf-uonf? olwdkowfjzwfvdkufaomom;aumiftavmif;. OD;acgif;udkyif
ajcESifh eif;acsvdkuf-uao;onf? xdkr#avmuf &ufpuf&jcif;ta-umif;&if;onfvnf;
xdkom;aumifrSm tjcm;0g'udk axmufcHtm;ay;aoma-umifhom jzpfayonf? vlwdk.
aetdrfrS twif;armif;xkwf-uonf? rdef;r/ cav;oli,f tdkrif;rpGrf;olwdkudkvnf;
csefxm;jcif; r&Sday?
Tum; u|Efkyfwdk avmavmvwfvwfausmfvGefcJhonfh 20 &mpkESpftwGif; tdyf
rufqdk;-uD;yrm/ wpfckESifhwpfckqefusifonfh tawG;tac:0g'rsm;udk taxmuftul
jyKum xdkaxmufcHr+trnfjzifh vlom;avmuwpfckvkH;udk aoG;acsmif;pD; 'kuQyifv,f
wGif arsmapcJholrsm;ta-umif;udk tusOf;csKyfEdkifqkH; az:jyjcif;jzpfygonf?
urBmolurBmom;wdk cHcJh&onfh xdk'kuQyifv,fudk aqmifusOf;cJhonfh tawG;t
ac:rsm;teuf/ zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdkonf xdyfwef;u yg0ifcJhayonf? xdkt
awG;tac:ESpfrsKd;onf/ &efbufrsm;tjzpf tcsif;csif;acsrkef;ypf&ef -udK;yrf;cJh-uayonf?
trSefrSm xdktawG;tac:ESpfrsKd;pvkH;wGif tvGefpdwf0ifpm;zG,ftcsufwpfcsuf&Sdayonf?
tawG;tac:0g'ESpfrsKd;pvkH;onf rdrdwdkbufodk vlxkudkqGJaqmifEdkif&ef wpfckwnf;aom
tawG;tac:. tiftm;udktokH;jyK-uayonf? odkaomfvnf; xdka&aomufjrpftawG;
tac:udk rnfolurSowdrxm;rd-ubJ/ ,aetcsdefxd aemufuG,fwGif v#dKae&if; vlt
rsm;a&SwGif rdrd.rsufESmudk &dk;pif;oa,mif wpfcsdefvkH; [efaqmifaecJhayonf? xdka&
aomufjrpf-uD;rSm &kyf0g'tawG;tac:jzpfonfh 'g0iftawG;tac: (wpfenftm;jzifh)
12

'g0if0g'. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dyif jzpfayonf? xdktawG;tac:udk rdrdwdk.vdk&modk

obm0w&m;tjzpf qGJ,ltokH;jyK-uayonf?
'g0if0g'onf a&S;plrm&fESifh*&dvlrsdK;wdk.acwfrsm;wGif vufcHusifhokH;cJh-uaom
,kH-unfcsufudk taysmfwef;ZD0aA'ynm&Sifjzpfonfh csm;vfpf'g0ifu jyefvnfaz:
xkwfaomtawG;tac:jzpfI ,if;tawG;tac:uyif/ vlom;urBmwpfckvkH;udk tEW&m,f
jyKcJhaom tawG;tac:0g'rsm;. tajccHtkwfjrpfjzpfayonf? odyH`ynmudk rsufESmzkH;
wyfxm;I ,if;tawG;tac:udk axmufcHolrsm;tm; olwdk.&ufpuf-urf;-uKwfonfh
tawG;tac:0g'rsm;udk vufawGusifhokH;&mY w&m;0ifr+udk rSm;,Gif;pGmay;tyfcJhav
onf?
xdkrSm;,Gif;onfh w&m;0ifr+a-umifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf ZD0aA'ESifh edcgwu
aA'(ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm)rsm;rS vGwfxGufI vlordkif;ESifh EdkifiHa&;vlr+a&;ynmrsm;
odkul;pufjyefoGm;avonf? 'g0iftawG;tac:onf 19 &mpkESpfwGif pwifjyefyGm;
v+yf&Sm;pjyKaeaomtawG;tac:tcsKdudk tm;ay;axmufcHvsuf&Sdaoma-umifh/ xdktawG;
tac:todkif;t0dkif;. axmufcHtm;ay;r+udk tus,fw0if&&SdcJhavonf? txl;ojzifh
vlwdku obm0wGif toufquf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf [laomtawG;t
ac:ESifh tiftm;-uD;oluom tEdkif&I/ usefaomolwdkonf +H;edrfhI aysmufuG,foGm;
ukefonf [laomtawG;tac:rsm;udk vlobm0udkaz:xkwf&mwGif pwiftokH;cscJh-u
avonf? 'g0if0g't&/ vlavmuonf ydyuQESifhjynfheufvsuf wdkufcdkuf,SOfjydKif
vkH;yef;-u&onfh,ifjyifjzpfonf [laomtcsufudk vlom;avmuESifh vltzGJtpnf;wGif
pwiftokH;cs-uawmhonf? [pfwvm. r[mvlrsdK;-uD;wnfaqmufa&;/ rm;ufP.
vlordkif;onf vlwef;pm;jydKifqdkifr+ordkif;jzpfonf[laoma-uG;ausmfcsuf/ "eSif0g'
. tiftm;-uD;olonf tiftm;csdeJoludkacgif;ykHjzwfI ydkrdkIcsrf;om-uG,f0 EdkifcGifh&Sd
onf/ jAdwdo#uJhodkaom e,fcsJt&if;&Sifwdk. udkvdkeDe,fcsJpepfESifhtwl tom;
a&mifvlrsdK;cGJjcm;a&;0g'usifhokH;I vleDvl0gvlrJrsm;udkwdkufcdkufESdrfeif;jcif; ponfhvkyf
&yfrsm;udk tenf;ESifhtrsm;w&m;0if jzpfoGm;apavonf?
todw&m;&Sdaom wd&pm>ef (The Moral Animal) [laompmtkyfudk a&;om;cJh
onfh uavmif&Sif a&mbwf &dkufonf/ oludk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;orm;wpfOD;jzpfvifhu
pm;/ vlordkif;odktDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du ay;aqmifcJhaom ysufpD;,dk,Gif;r+ab;'kuQrsm;ESifh
ywfoufI atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tokH;cscJhaomoufwef;rSm/ vlordkif;wGif tvGef,kwfywf&Snfvsm;
aomtcsdefumv jzpfcJhayonf? 20 &mpkESpftul;ydkif;wGif vlr+a&; 'g0if0g' (Social
Dawinism) [kac:aom rjywfrom;ra&&monfhEdkifiHa&;tawG;tac:ESifh a&maESmqufpyf
rdonfhaemufydkif;wGif/ vlrsdK;cJGjcm;a&;0g'Drsm;/ zufqpf0g'Drsm;ESifh oem;-uifempdwfuif;rJh
1
aomt&if;&Sif-uD;rsm;.vufudkif'kwf jzpfoGm;avonf?

TpmtkyfwGif a&SqufI az:jyrnfhtcef;rsm;wGif 'g0if0g'onf touf&Sifjcif;


.rlvblwta-umif;udkom &Sif;jyonfhodyH`ynmtawG;tac:wpfcktjzpfomr[kwfawmh
a-umif;udk zwf+&ygrnf? tawG;tac:tcsKdudk axmufcHtm;ay;onfhyk*~dKvftcsdKu/
,aewdkif 'g0if0g'onf odyH`ynmwGif tusKH;r0ifrSm;,Gif;aom tawG;tac:jzpfonf
[k oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ if;udk w&m;aotawG;tac:tjzpf umuG,fae
-uqJjzpf.? ,aetcsdefwGif/ odyH`ynm&Sif/ EdkifiHa&;orm;ESifh tawG;tac:&Sif t

13

ajrmuftjrm;wdkonf/ 'g0if0g'.&kyfqdk;arSmifrJaomrsufESmudk odIjzpfap rodbJjzpf


ap axmufcHtm;ay;ae-uqJjzpfayonf?
&ufpuf-urf;-uKwfaom tm%m&Sifrsm;twGuf vlrqefbJ wpfudk,faumif;
udk,fusdK;udkom-unfhonfh tawG;tac:rsm;udk aphaqmfay;aom 'g0if.tDAdkvl;&Sif;
oDtdk&Donf odyH`ynmt& ,kwWdrwef rrSefuefa-umif;udk vlwdkif; od&Sdoabmayguf
onfhwpfaewGifrl urBmhvlom;rsm; -uHKawGae&onfh 'kuQyifv,f0J-o*rS vGwfajrmuf
oGm;Edkif-urnfjzpfayonf? ,kwfnHhodrfjzif; &ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yfrsm;udk
pepfwus pDrHuGyfuJI vufawGtokH;cs-uolrsm;onfvnf;/ Tonf obm0w&m;
jzpfonf[k ,r,f&SmEdkif-uawmhrnfr[kwfyg? olwdk. wpfudk,faumif;twWqefI
oem;-uifemjcif;uif;rJhonfhurBmhtjrifudk odyH`qefonf[k axmufcHEdkif-uawmhrnf
r[kwfay?
tEW&m,fjzpfonfh tawG;tac:rsm;.a&aomufjrpfjzpfaom 'g0if0g'udk acs
rkef;vdkufEdkifonfhtcsdefwGif/ wpfckwnf;aomtrSefw&m;omv#if usef&pfayawmhrnf?
,if;onfum;/ vlom;rsm;ESifhtwl p-um0VmwpfckvkH;udk xm0&bk&m;oQif tvm[ft
&Sifjrwfu zefqif;xm;onf [laomtcsufyifjzpfayonf? ,if;tcsufudk od&Sdoabm
aygufolwdkif;onfvnf;/ trSefw&m;onf xdkt&Sifjrwfcsay;awmfrlaom usrf;*efwGif
omv#if&Sdonf [laomta-umif;udk xyfrHod&Sdvm-uayvdrfhrnf? vltrsm;pku ,if;
trSefw&m;udk od&Sd-ujyD;aemufwGifum;/ 'kuQa&mufjcif;/ tpkvdkuftjyHKvdkuf owfjzwf
jcif;/ ab;'kuQuyfqdkufjcif;/ rw&m;jyKusifhjcif;/ qif;&JEGrf;yg;jcif;/ ponfwdktpm;/
Om%ftvif;ESifhjynfhpkHjcif;/ yGifhvif;jcif;/ csrf;om-uG,f0jcif;/ aygrsm;jcif;/ usef;rmoef
pGrf;jcif;/ cspfcif-uifemarwWmw&m;&Sdjcif;/ ponfwdk tpm;xdk;vmvdrfhrnf? xdkodkaom
tajctaeodk a&muf&SdEdkif&efrSm/ vlom;avmuudk tEW&m,fjzpfaprnfh rSm;,Gif;aom
tawG;tac:rsm;aysmufuG,foGm;onfwdkifatmif wdkufcdkufacsrkef;ypf&ef vdktyfayonf?
odkrSomv#if/ usrf;awmfjrwf&Sd rGefjrwfonfha'oemawmfjyefyGm;I vlom;avmuudk
vSyjcif; ay;aqmifrnfjzpfayonf? ausmufcJESifhaygufoludk ausmufcJESifh jyefvnf
udkifaygufjcif;/ r#m;ESifhypfoludk r#m;jzifhjyefvnfypfI acsyjcif;/ usL;ausmf&ufpufoludk/
xdkxufruydkIusL;ausmf&ufpufjcif;/ ponfwdkonf ajyvnfatmif ajz&Sif;aomenf;
r[kwfay? taumif;qkH;ajz&Sif;enf;rSm/ xdkolwdk. tawG;tac:udk apwemaumif;jzifh
pdwf&Snfvuf&Snf trSefw&m;jzifhvJvS,fatmif &Sif;jyjcif;yif jzpfayonf?
Tpmtkyfudk a&;om;&jcif;. t"du&nf&G,fcsufrSm/ 'g0if0g'. rJarSmifaom
rsufESmzkH;udk/ odIjzpfap rodIbJjzpfap/ axmufcHolwdktm;/ olwdkonf rnfodkaom
tawG;tac:udk axmufcHtm;ay;aeonf/ xdkuJhodk trSefw&m;udkrod[efaqmifI vpf
vsL+xm;jcif;jzifh/ rnfr#wm0ef-uD;av;aeonf/ ponfwdkudk em;vnfoabmayguf-u
ap&ef jzpfygonf? aemufxyf&nf&G,fcsufwpfckrSm/ 'g0if0g'udk ,kH-unfr+r&Sdoludk
vnf;/ vlavmutwGuf if;tawG;tac:.tEW&m,f rnfr#-uD;rm;onfudk owday;&ef
jzpfygonf?

14

'g0if0g'u vlavmu-uD;odk 'kuQaygif;pkH ,laqmifvmcJhonfhta-umif;

odk rvSnfhrD/ if;.ordkif;tusOf;csKyfudk OD;pGmavhvm-unfh-uygpdk? vltrsm;tm;jzifh/


tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csm;vfpf'g0ifu pwifI odyH`enf;usus avhvmprf;oyfcsufrsm;ESifh
twl oufaoom"ursm;tay:rlwnfIwifjycJhaomoDtdk&Djzpfonf[k ,kH-unf-uay

15

onf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tpysdK;olonf csm;vfpf'g0ifr[kwfonfhtjyif/ odyH`ynm


t& oufaoxlxm;aom oDtdk&Dvnf;r[kwfyg?
wpfcsdefwkef;u r,fqdkydkaw;rD;,m;wGif/ &kyfxkudk;uG,faom bmomwpfrsdK; ay:
aygufv$rf;rdk;cJh&m/ touf&Sifjcif;ESifh p-um0Vmjzpfay:vmjcif;ESifhywfoufaom 'm
&DykHjyifrsm;udk,kH-unfjcif; t,loD;jcif;rsm;ESifh jynfheufcJhavonf? ,if;t,l0g'rsm;
teuf tDAdkvl;&Sif;,kH-unfcsufonfvnf; wpfcktygt0ifjzpfcJhayonf? plrm&fvlrsdK;
wdk.acwfvufxufrS tDElrm=tDvpf ausmufpmrsm;t&/ urBm-uD;udk a&v$rf;rdk;cJhjyD;
csdefwGif v[frlESifh vm[mrlac:aomewfrif;&kyfqif;wkESpfyg;ay:aygufvmcJhonf[k qdk
onf? xdk&kyfqif;wkESpfyg;onf rdrdwdkudk,fudk zefqif;,ljyD;aemuf usefaomp-um0Vm
Sd&kyf0wKrsm;udkvnf; qufvufzefqif;cJhonf[kqdk.? plrm&fwdk.,kH-unfcsuft&
touf&Sifjcif;[lonf a&rSpwifI tqifhtrsdK;rsdK;ajymif;vJjzpfay:vmcJhonf[k qdkxm;
onf?
xdk,kH-unfcsufonf/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tqdkjzpfaom ouf&Sdt&mrsm;onf
oufrJhypPnf;rsm;rS wpfpwpfpjzpfay:wdk;wufvmonf [laomtqdkESifh wlnDaeay
onf? xdka-umifh tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf/ 'g0ifu tpysdK;cJhjcif;r[kwfbJ plrm&fvl
rsdK;wdk. &kyfxkudk;uG,fr+rS pwifcJhjcif;jzpfavonf?
aemifaomtcgwGif tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf &kyfxkudk;uG,fonfh tjcm;,Of
aus;r+wpfckjzpfaom *&d,Ofaus;r+acwfwGif tajcpdkufjyefavonf? a&S;*&dvlrsdK; &kyf
0g'Dwdkonfvnf;/ &kyf0wKypPnf;udkomv#if t"duxm;-uavonf? plrm&fvlrsdK;wdk.
,kH-unfcsufudktarGcHI urBmavmu-uD;ESifh p-um0VmwpfckvkH; pwifjzpfay:vmjcif;udk
tDAdkvl;&Sif;(oltvdkvdkwpfpwpfpqifhuJajymif;vJjzpfay:vmjcif;)tawG;tac:jzifh &Sif;jy
-uavonf? Todkjzifh &kyf0g'tawG;tac:ESifh tDAdkvl;&Sif;,kH-unfr+wdkonf aS;*&dvl
rsdK;wdk.acwfwGif jydKifwlay:xGef;vmcJh.? xdkaemuf a&mrvlrsKd;wdk.acwfodk quf
vufI ul;oGm;avonf?
plrm&fvlrsdK;wdk. a&bk&m;udk
o&kyfaz:xm;aom ykHjzpfonf?
'g0if0g'Donfvnf;/ touf.
rlvblwonf a&rSrawmfwq
-uHKIjzpfay:vmcJhonf[k ,kH
-unf-uonf? wpfenf;tm;jzifh/
toufudkpwifjzpfay:apaom
a&udk bk&m;tjzpf jrif-u.?

xdk,kH-unfcsufESpfckpvkH;onf &kyfxkudk;uG,folwdk. 'm&D,kH-unfcsufjzpfI/


acwfopf 18 &mpkESpfwGif jyefvnftoufoGif;vmcJhjcif;jzpfayonf? aS;*&dvlrsdK;
wdkta-umif;udkavhvmol Oa&mywdkufom;ynm&SiftawG;tac:&SiftcsdKwdkonf/ xdk
16

&kyf0g'udk oabmuscJh-uonf? xdktawG;tac:Siftm;vkH;wdk. wlnDcsufwpfckrSm/ ol


wdktm;vkH;onf bmoma&;qefusifolrsm;jzpf-u.?
if;wdk.todkif;t0dkif;wGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tao;pdwfudkifwG,folrSm/ jyif
opfvlrsdK; ZD0aA'ynm&Sif *sif; bufwpPaw vmrmuf jzpfonf? ol.oDtdk&DwGif/
ouf&Sdt&mrsm;tm;vkH;wdkonf/ olwdk.oufwef;twGif; tenf;i,fpDajymif;vJjcif;jzifh
wpfqifhpDajymif;vJwdk;wufvmcJh-uonf[k qdkxm;onf? aemifwGif ,if;oDtdk&DrSm rSm;
,Gif;aomtawG;tac:jzpfa-umif; oufaojyxm;jyD;jzpfonf? vmrmuf.oDtdk&Dudk
tenf;i,fjyKjyifI tokH;jyKolrSm/ csm;vfpf'g0if jzpf.?
'g0ifu ola&;om;aom t*FvefEdkifiHY 1859 ckESpfwGifykHESdyfxkwfa0onfh rsdK;pk
wdkpwifjzpfay:jcif; odkr[kwf rsdK;pkwkd.tprlvblw[k t"dy`g,f&aom The Origin
of Species pmtkyfjzifh ol.oDtdk&Dudk wifjycJhavonf? xdkpmtkyfwGif 'g0ifu a&S;plrm&f
ESifh *&dvlrsdK;wdkrSqif;oufvmcJhaom tDAdkvl;&Sif;'m&Dudk xyfrHrGrf;rHI tao;pdwfwif
jyxm;.? 'g0if.tqdkt& ouf&SdowW0grsm;onf a&xJwGif rawmfwq-uHKIpwif
jzpfay:vmcJhaom wpfckwnf;aomouf&SdowW0grS qif;oufvm-uI/ wpfpwpfp
tenf;i,fpDajymif;vJvmjcif;jzifh rwlnDaomowW0gaygif;tajrmuftjrm; ay:xGef;vm
cJhonf[k wifjyxm;onf?

'g0if. xdkwifjycsufudk ol.acwfumvrS odyH`ynm&SifavmuwGif vufcHjcif;


r&SdcJhacs? ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifrsm;u 'g0if.wifjycsufrSm pdwful;,Ofouf
oufomjzpfa-umif; od&Sd-uayonf? tcsdeftwef-umvmaomtcg 'g0if.oDtdk&Dudk
tjcm;todkif;t0dkif;rS vufcHtm;ay;r+ &&SdvmcJhonf? tb,fha-umifhqdkaomf 19 &mpk
ESpfydkif;wGif -uD;pdk;aecJhonf tkyfcsKyfa&;tiftm;pktwGuf [maeaomtajccHtawG;t
ac:wpfckudk 'g0if.oDtdk&Du ay;aqmifaoma-umifhjzpfayonf?
17

'g0if.tawG;tac:udk vufcHjcif;onf
0g'a&;&ma-umifhjzpf.
'g0if. rsdK;pkwdkpwifjzpfay:jcif; pmtkyfjzifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkwifjyonfh
acwfumvwGif odyH`ynmonf tvGefacwfaemufusaeao;.? Oyrm/ ,aeypPKy`ef
acwfwGif/ tvGeftrif;+yfaxG;eufeJa-umif;awG&Sdxm;onfhqJvfudk xdkacwfu rSef
bDvl;wGif tpuftuGufwpfcktjzpfom awGjrif&ao;onf? xdka-umifh/ 'g0iftaejzifh
ouf&SdypPnf;rsm;onf oufrJh&kyf0wKrS tvdktavsmuf-uKH-uKdufI jzpfay:vmonf[k
wifjy&mY rnfodkaom jy\emrS r-uHKcJh&acs?

xdkenf;if;/ ausmufjzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;onfvnf; ouf&SdypPnf;


rsm;onf wpfckESifhwpfck tenf;i,fpDuGmjcm;atmif wpfpwpfpajymif;vJvmcJhonf [l
aomtcsufudk jiif;y,f&efrSmvnf;/ vkHavmufaomrSwfwrf;rsm; rSdao;aomtcsdef jzpf
aeao;onf? odkaomfvnf;/ txufu cyfwdkwdk&Sif;jycJhonfhtwdkif;/ acwfopfausmuf
jzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;rS tcsufwpfcsufur#yif 'g0if.wifjycsufjzpf
onfh ouf&SdowW0grsdK;uGJrsm;tm;vkH;onf wpfrsdK;rStenf;i,fpD ajymif;vJvmjcif;jzifh
tjcm;wpfrsdK;odk jzpfay:vmonf[laomtcsufudk axmufcHjcif; r&Sdacs? r-umao;rD t
csdeftxd/ tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdkonf aemifwpfaeaewGif awG&vdrfhrnf[kom ajymcJh-u
.? odkaomfvnf;/ ,QKtcsdefwGif TtajymrsdK;jzifh olwdk.rSm;uGufudk zkH;uG,fxm;I
r&-uawmhay? (tao;pdwfudk tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSm;,Gif;aomcH,lcsuftcef;wGif
zwfyg)?
18

rnfodkyifjzpfap/ 'g0if0g'Drsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif wG,fuyfjrJ wG,fuyf


vsufyif&Sdae-uao;onf? 'g0ifudk axmufcHtm;ay;olwdkonf ESpfaygif; 150 ausmf
-umjrifhcJhjyDjzpfaomfvnf;/ 'g0ifudk opPm&Sd&Sd olwdk.cH,lcsuftarGtESpfudk ,aeu|Ekfyf
wdk.acwftxd vufqifhurf;vmcJh-uayonf?
aumif;jyD/ 'g0if0g'onf/ ,kwWdr&SdaomtawG;tac:jzpfa-umif; odyH`enf;t&
oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ tcsdKtodkif;t0dkif;twGuf ESpfoufzG,faumif;I t
b,fha-umifh tav;teufxm;jyD; t-uD;tus,f 0g'jzefae-uao;oenf;?

csm;vfpf 'g0if
'g0if.oDtdk&DwGif tay:vGifqkH;t*Fg&yfrSm/ zefqif;&Sif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm;
jcif;yifjzpfayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ touf[lonf oufrJh&kyf0wKypPnf;rS -uKH
-udKufI oltvdkvdkjzpfay:vmonf[k qdkonf? 'g0iftaejzifh/ zefqif;&Sifbk&m;rJht
awG;tac:rsm;udk odyH`enf;rusaomfvnf; odyH`enf;usonfhykHpHjzifh axmufcHay;vdkuf
&if;/ &kyf0g'tawG;tac:udk pwifay;vdkufavonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ 19&mpkESpf
rwdkifrDumvrSodyH`ynm&Sifwdkonf/ odyH`ynm[lonf bk&m;ocif(tvm[ft&Sifjrwf)
zefqif;xm;awmfrlaomt&mrsm;udk avhvmqnf;yl;az:xkwfaom enf;wpfcktjzpf cH,l
-uaoma-umifhjzpf.? xdktawG;tac:udk xdkacwfumvwGif tus,fw0ifhcH,lxm;-u
ojzifh/ bk&m;rJh0g'Drsm;ESifh &kyf0g'tawG;tac:rsm;u rdrdwdk.tawG;tac:rsm;udk wdk;
wufzGHjzdK;apEdkifrnfh oifhawmfonfhtajccH&yfwnfr+udk rawGEdkifbJ jzpfaecJh-uonf?
zefqif;&Sifudk jiif;y,fI bk&m;rJh0g'ESifh &kyf0g',kH-unfcsufwdkudk ra&r&maomfvnf;
taxmuftultjzpf tokH;jyK&efrSm tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf taumif;qkH;tcGifhta&; jzpf
aecJhayonf? xdka-umifh/ xdktawG;tac:ESpfrsdK;pvkH;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk olwdk
.udk,fydkiftawG;tac:0g'tjzpf zefwD;,lvdkuf-uavonf?
'g0iftawG;tac:u bk&m;oQif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm;onfhtjyif/ 19 &mpkESpfrsm;
wGif acwfpm;vmaom &kyf0g'tawG;tac:udk tm;ay;onfhtcsufwpfcsufrSm/ ouf&Sd
owW0gwdk. wdk;wufzGHjzdK;r+udk obm0tavsmuf jydKifqdkifjcif;ESifh qufpyfay;jcif;yif
jzpf.? ,if;onfum;/ tiftm;t-uD;qkH;olonf obm0tavsmuf tEdkif&pjrJjzpf
19

onf/ tiftm;enf; csdeJolonf +H;edrfhI aemufqkH;aysmufuG,foGm;rnfomjzpf. [l


aom cH,lcsufjzpfavonf?
'g0if.tawG;tac:onf/ tjcm;pD;yGm;a&;EdkifiHa&;ESifh vlr+a&;tawG;tac:rsm;
ESifh yl;aygif;um urBmavmu-uD;odk ysufpD;,dk,Gif;jcif; ab;'kuQaygif;pkH ,laqmifvm
jcif;onf Ttcsufwpfcsufwnf;jzifhyif xif&Sm;aeayonf?

vlr+a&; 'g0if0g'? vlom;rsm;.trltusifhESifhywfoufI


awmwd&dpm>efwdk. -uD;Edkifi,fnif;obm0udk oifhavsmfovdk
qGJ,ltokH;jyKjcif;?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;-uD;qkH;wifjycsufrSm/ obm0wGif ouf&SdowW0gwdk
.wdk;wufzGHjzdK;jcif;Y touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf-u&onf [laomt
csufyifjzpfayonf? 'g0if.tqdkt&/ obm0wGif touf&Sifa&;twGuf oem;-uif
emjcif;uif;rJhpGm wdkufcdkuf-u&jcif;onf tqkH;r&SdEdkifaom ydyuQjzpfonf[kqdk.? tif
tm;-uD;olonf tiftm;enf;oludk tEdkif&&Sdz,f&Sm;ypfrSomv#if wdk;wufzGHjzdK;r+ &SdEdkif
onf[kqdk.? rsdK;pkwdkpwifjzpfay:jcif; pmtkyf. tcef;i,fjzpfaomtouf&Sifjcif;t

wGuf &kef;uefvkH;yef;-u&mwGif ydkrdkaumif;rGefaomrsdK;&dk;udk apmifha&Smufxdef;odrf;xm;


&ef obm0tavsmufa&G;cs,fr+t& rsdK;pkwdk pwifjzpfay:jcif; wGif tao;pdwfaqG;aEG;

xm;.?
TudpPESifhywfoufI
'g0if.tawG;tac:udk-oZmanmif;aponfhyif&if;rSm/
t*FvdyfvlrsdK; pD;yGm;a&;abm*aA'ynmSif aomrwfarmfvfwyf. An Essay on the
Principle of Population ac: vlOD;a&ESifhywfoufaomrl [kt"dy`g,f&onfh pmwrf;yif
jzpfayonf? Tpmwrf;t& vlom;avmu-uD;udk arSmifrdkufaomtem*wfu apmifh
ar#mfaeayonf? armfvfwyf. wGufcsufr+t&/ rnfonfhaqmif&Gufr+r#rSdbJ ypfxm;
ygu/ urBmhvlOD;a&onf tvGefvsifjrefaomE+ef;jzifh wdk;yGm;vmvdrfhrnf[k qdkonf?
urBmhvlOD;a&onf 25 ESpfwdkif;wGif ESpfqjzpfvmvdrfhrnf[kqdkxm;onf? odkaomfvnf;
tpm;tpmwdk;wufE+ef;onf xdkavmufr&SdEdkifacs? xdka-umifh vlom;rsm;onf rjywf
rpJaomiwfrGwfacgif;yg;jcif;tEW&m,fESifh awG-uHK-u&rnf[k qdkonf? xdkuJhodkaom
vlOD;a&wdk;yGm;E+ef;udk xdef;odrf;xm;aomtiftm;rSm/ ysufpD;,dk,Gif;jcif; ted@m&kHrsm;
jzpfonfh ppfjzpfjcif;/ iwfrGwfacgif;yg;jcif;ESifh a&m*guyfqdkufjcif;a-umifh vltkyfpkvdkuf
aoaus-ujcif;/ ponfwdkjzpfonf[k qdkonf? xdka-umifh touf&Sifjcif;[lonf
tqufrjywfaomppfyGJjzpfonf?
armfvfwyf.pmtkyfu touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-u&jcif;ta-umif; owd&
apygonf[k 'g0ifu atmufygtwdkif;wifjyxm;ayonf?
1838 ckESpf atmufwdkbmvonf u|Ekfyfpepfwusavhvmaomvkyfief;pwifjyD;aemuf wpf
q,fhig;v&SdavjyD? armfvfwyf. vlOD;a&qdkif&mpmtkyfudk trSwfrxif tjyif;ajyaumuf
zwfrdygonf? u|Ekfyfa&muf&Sd&mt&yf ae&mwumwGif wd&pm>efrsm;. trltusifhrsm;udk
tcsdef-umjrifhpGm avhvmcJhojzifh/ touf&Sifa&;twGuf &kef;uefr+ESifhywfoufI aumif;pGm
oabmaygufxm;jyD;jzpf&m/ armfvfwyf.vlOD;a&qdkif&mtcsuftvufrsm;t& ajymif;vJ
vsuf&Sdaomtajctaersm;wGif/ obm0u tompD;&aomrsdK;pkrsm;udkomv#if qufvuf
xdef;odrf;touf&SifapI/ ta&;edrfhaomnHhaomrsdK;pkrsm;udkrl/ ysufpD;aysmufuG,foGm;ap
rnfomjzpfa-umif;udk owd&ygonf? aemufqkH;tajzrSm rsdK;pktopfxyfrHay:aygufvmay

20

onf? Todkjzifh u|EfkyfqufvufI vkyfaqmiftokH;jyKEdkifrnfh oDtdk&Dwpfckudk xyfrH&&SdcJh


2
ygonf?

19 &mpkESpfrsm;wGif armfvfwyf.tawG;tac:udk vlxktwGif; tus,fw0ifh


vufcHcJh-uayonf? txl;ojzifh Oa&mywdkuf&Sd txufwef;v$m ynm&Sifrsm;u armfvf
wyf.tawG;tac:udk axmufcHcJh-uayonf? armfvfwyf.vlOD;a&qdkif&mtawG;t
ac:udk ta&;w,lvufcH-u&mwGif/ ta&;-uD;qkH;rSm emZDwdk. vlrsdK;oefpifa&;tpD
tpOf. odyH`enf;usaomtajccH [laomaqmif;yg;jzpfayonf?
19 &mpkxuf0ufausmfESpfydkif;rsm;wGif/ Oa&mywcGifvkH;Y EdkifiHtkyfcsKyfa&;qdkif&m
yk*~dKvfrsm;pka0;I/ topfpufpufawG&Sdaom armfvfwyf. vlOD;a&jy\emudk armfvf
wyfvkyfydkifcGifhtm%mt&/ qif;&Jolqif;&Jom;rsm;. aoausysufpD;E+ef;udk rnfodkjrifh
wif&rnfudk tus,fw0efaqG;aEG;wdkifyif-uavonf? qif;&Jom;rsm;udk oef&Sif;a&;
ta-umif; oifay;rnfhtpm;/ qefusifbufudk tm;ay;&rnf? u|Ekfyfwdk. jrdKrsm;wGif/
vrf;rsm;udk usOf;ajrmif;pGm aqmufvkyf&rnf? tdrfwdkif;wGif vlOD;a& ydkrdkrsm;jym;pGm
jyGwfodyfap&rnf? ykvdwfa&m*gwpfausmhjyefa&mufvmatmif aqmif&Guf&rnf? aus;
&Gmrsm;wGif nGHawmteD;/ a&uefteD;ponfh usef;rma&;ESifh roifhawmfonfh ae&mrsm;
wGif &Gmwnfjcif;/ &yfuGufrsm;wnfaqmufjcif; vkyfap&rnf/ ponfhtpDtpOfrsm;udk
vufawGaqmif&Guf&rnf?3

'g0ifudk -oZmoufa&mufI ppfjzpfjcif;ESifh


aps;-uD;I&Sm;yg;jcif;wdkonf/ vsifjrefaom
vlOD;a&wdk;wufr+udk xdef;xm;Edkifvdrfhrnf
[k wifjyaom aomrwf armfvfwyf.ykH?

TuJhodkaom &ufpuf-urf;-uKwfonfh ay:vDpDu/ touf&Sifa&;&kef;uefr+wGif


tiftm;-uD;olu tiftm;csdeJoludk tEdkif,lz,f&Sm;ypfjcif;jzifh/ vsifjrefvSaom vlOD;a&
wdk;wufE+ef;udk xdef;xm;Edkifrnf[k ,kH-unf&if;/ vufawGusifhokH;vm-uayonf? 19
&mpkESpfrsm;wGif t*FvefEdkifiHY txufygqif;&Jom;rsm;tm; azsmufzsufypfa&; tpD
tpOfudk vufawGusifhokH;aqmif&GufcJh-uayonf? touf&SpfESpfudk;ESpft&G,frsm;udk
ausmufrD;aoG;wGif;rsm;wGif wpf&ufv#if 16 em&D tvkyfvkyfapjcif;jzifh/ qdk;&Gm;aom
vkyfcGiftajctaea-umifh toufaoaus qkH;+H;-uukef.? touf&Sifjcif;twGuf &kef;
uef-u&jcif;oDtdk&Dudk armfvfwyf.tawG;tac:t& r&Sdrjzpfaomobm0w&m;tjzpf
az:xkwfvdkufaoma-umifh/ t*FvefEdkifiHwGif qif;&Jom;vlOD;a& oef;ESifhcsDI 'kuQyif
v,fwGif arsmcJh-u&avonf?

21

armfvfwyf.-oZmanmif;jcif;cH&aom'g0ifu Ttjrifudk obm0odkqGJoGif;


vdkufI/ ppfrufjzpfyGm;jcif;wGif tiftm;t-uD;qkH; toifhawmfqkH;jzpfolu tEdkif&&Sdjcif;
onf obm0tavsmufomv#ifjzpfonf[k wifjycJhavonf? 'g0if.wifjycsufwGif/
tyifrsm;/ wd&pm>efrsm;ESifh vlom;rsm;tm;vkH; yg0ifavonf? xdktouf&Sifa&;twGuf
&kef;uefwdkufcdkuf-u&jkcif;onf obm0tavsmuf tjrJrjywf&Sd&rnfh rajymif;rvJ tjrJ
xm0&wnf&Sdrnfh ed,mrw&m;jzpfonf[k xyfrHjznfhpGufxm;.? xm0&bk&m;oQif
(tvm[ft&Sifjrwf).zefqif;jcif;udk jiif;y,fjcif;jzifh/ xdk&ufpuf-urf;-uKwfaom
touf&Sifa&;twGuf&kef;uefr+wGif t[eftwm;jzpfaeonfh/ bmoma&;,kH-unfr+
udk,fusifhw&m;rsm;udk ypfy,fxm;-u&ef 'g0ifu vlwdktm; zdwfac:cJhavonf?
xdka-umifh/ 'g0if.oDtdk&Dudk pwifIwifjyonfhtcsdefrSpjyD; yxrt*FvefEdkifiH
ESifh aemufydkif;wGif Oa&mywcGifvkH;&Sd -oZm&SdaS;0g'DtzGJtpnf;wdku aemufausmrS
axmufcHtm;ay;r+&SdcJhavonf? e,fcsJtm%m&Sifrsm;/ t&if;&Sif-uD;rsm;/ &kyf0g'Drsm;u
olwdk.tzGJtpnf;vkyfief;aqmifwmtm;vkH;udk odyH`enf;ususausmaxmufaemufcH jyK
ay;aom ToDtdk&Dudk qdkif;raeawmhbJ vdkvdkvm;vm;tkH;tkH;-uGuf-uGuf -udKqdk-u
avonf? r-umrDtcsdeftwGif;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlr+a&;odyH`rStp vlordkif;txd/
pdwfynmrStp EdkifiHa&;txd/ ponfhvltzGJtpnf;ESifhoufqdkifonfh bmom&yfe,fy,f
tm;vkH;twGuf t"duudk;um;&aom tajccHjzpfoGm;avawmhonf? tawG;tac:e,f
y,fwdkif;wGif/ touf&Sifa&;twGuf wdkufyGJqifEGJ&rnf[laom a-uG;a-umfoHESifh
toifhawmfqkH;olomv#if qufvuftouf&Sifrnf [laoma-uG;a-umfoHrsm;jzifh
ausmf-um;oGm;avjyD? EdkifiHa&;ygwDrsm;/ EdkifiHtpdk;&rsm;/ tkyfcsKyfa&;ydkif;rsm;/ pD;yGm;a&;
taqmufttkHrsm;/ yk*~vdutodkif;t0dkif;rsm; ponfwdkwGif xdka-uG;a-umfoHrsm; [def;ae
awmh.? EdkifiHtkyfcsKyfonfh tawG;tac:Sifwdkonf 'g0if0g'udk awG&Sda&G;cs,fvdkufjyD
jzpfojzifh/ 'g0if0g'jzefr+onf/ ynma&;rStp tEkynmtxd/ EdkifiHa&;rStp vlordkif;
bmom&yfrsm;txd ysHESHtokH;jyK-uavonf? bmom&yfwdkif;udk 'g0iftawG;tac:ESifh
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk -udK;pm;I qufpyf-uavonf? tenf;qkH; 'g0iftawG;tac:.
tjrifESifh qufpyfawG;ac:-uavonf? aemufqkH;wGif/ 'g0if0g'udk rodbl;r-um;bl;
olwdk.b0ESifh ywf0ef;usifwGifyif/ 'g0ifu cefrSef;cJhaom vlr+tzGJtpnf;ykHpHrsm; jzpf
ay:vmayonf?
'g0ifudk,fwdkifu ol.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vlr+a&;odyH`bmom&yfrS udk,fusifh
w&m;qdkif&m oabmaygufr+rsm;ESifhywfoufI tajccHoabmw&m;tjzpfwnfaqmuf
&ef axmufcHajymqdkcJhayonf? tdyfcsfoD;vf (H. Thiel) xHodk 1869 ckESpfwGif a&;ydkcJh
aompmwpfapmifwGif 'g0ifu atmufygtwdkif; a&;om;cJhavonf?
vl-uD;rif;uae/ u|Ekfyf.rsKd;pkrsm;.ajymif;vJr+ESifhywfoufI tokH;jyKaom ykHpHudk pdwf"gwf
a&;&musifh0wftydkif;ESifh vlr+a&;tydkif;wGif qifwl&dk;rSm;tjrifrsm;taejzifhtokH;csaeonfudk
u|Ekfyfrnfr#ESpfaxmif;tm;&pdwf0ifpm;pGm apmifh-unfhaeonfudk oHo,uif;pGm ,kH-unf
4
vdrfhrnf[k ar#mfvifhygonf?

22

obm0tavsmuf &kef;uefjydKifqdkifaejcif;udk vlobm0wGifvnf; vufcH-uo


jzifh/ vlrsdK;a&;ydyuQrsm;/ zufqpf0g'/ uGefjrLepf0g'ESifh e,fcsJ0g'trnfrsm;jzifh/
olwdku tm;enf;onfxifaomolwdkudk acsrkef;ypf&efrSm odyH`ta&jcKHI w&m;0ifap
avjyD? xdkodk&ufpuf-urf;-uKwfaomtkyfpkvdkufowfjzwfr+rsm;/ vlom;rsm;udk wd&pm>ef
rsm;yrm jyKusifhjcif;/ tjcm;vlrsm;udk olwdk. rsdK;&dk;ESifhvlrsdK;a&;a-umifhrkef;wD;jcif;/ jydKif
qdkifr+trnfjzifh vkyfief;i,frsm;udk ydwfypfjcif;/ qif;&Jom;rsm;udk ulnDapmifrjcif;wGif
jiif;qefjcif;/ ponfwdkudk wm;qD;ta&;,l&ef rjzpfEdkifawmhay? tb,fha-umifhqdkaomf
olwdk. xdkvkyf&yfrsm;tm;vkH;onf odyH`enf;usaom obm0ed,mrw&m;twdkif;
vkyfaqmifjcif;om jzpfoGm;aoma-umifhwnf;?
if;odyH`enf;usonf[k twif;,lq-uonfh vkyf&yfrsm;udk tajccHrltjzpf vrf;
jyaomtawG;tac:udk vlr+a&; 'g0if0g' "Social Dawinism" [k ac:wGif.?
u|Ekfyfwdk.acwf&Sd tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifrsm;teuf TtcsufESifhywfoufI
yxrOD;qkH; vufcHolonf tar&duefvlrsdK; ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifjzpfol pwDzif
a*s a*gvf jzpfayonf? 1859 xkwf rsdK;pkwdk pwifjzpfay:jcif; pmtkyfudk ykHESdyfxkwf
a0jyD;onfhaemufwGif/ aemufxyfqufvufI/ u|efjyKjcif;ta-umif;/ udkvdkeDe,fcsJt
a-umif;/ vlrsdK;a&;uGJjym;r+/ vlwef;pm;ta&;&kef;uefr+ESifh umr&m*udpPrsm; ponfwdk
tm;vkH;ESifhywfoufonfhaqG;aEG;jiif;ckHr+wdkonf/ tajccHtm;jzifh odyH`ynm[laomacgif;
pOfatmufodk a&mufoGm;avonf?5 [k a&;om;cJhavonf?

23

24

Tae&mwGif tcsufwpfcsufudk owdxm;&efta&;w-uD;vdktyfygonf? vlo


rdkif;wav#mufvkH;wGif ppfrufjzpfyGm;jcif;/ &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ t-uifemw&m;uif;
rJhjcif;/ vlrsdK;a&;cGJjcm;r+&Sdjcif;/ ydyuQjzpfjcif; ponfwdkESifh jynfheufaecJhayonf?
odkaomfvnf; ,if;vkyf&yfrsm;onf rSm;,Gif;a-umif;ESifh jidrf;csrf;jcif;/ w&m;r#wjcif;/
at;csrf;om,mpGm aexdkifjcif;tjzpfodka&mufatmif bmomw&m;rsm;u tjrJowday;
Ed+;aqmf zdwfac:cJhonfcsnf; jzpfcJhavonf? tb,fha-umifhqdkaomf vlom;wdkonf zef
qif;&Sif.omoemw&m;awmfudk od&Sd-uI/ rdrdwdk.vkyf&yfrsm;udk vGefu|Hjcif;r&Sd
atmif xdef;odrf;-uaoma-umifhjzpfayonf? odkaomfvnf;/ 19 &mpkESpfrSpI 'g0if0g'
u tjrwftpGef;twGuf&kef;uefjcif;ESifhrw&m;r+rsm;udk odyH`enf;usaom t*Fg&yfjzpf
onf[k w&m;0ifatmifjyKay;vdkufI/ xdkvkyf&yfrsm;onf/ vlobm0omv#ifjzpfonf/
25

vlom;rsm;u &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ -uL;ausmfapmfum;jcif;tusifhrsm;udk bdk;ab;


bDbifrsm;tm; tjypfykHcsvdkufaponf? xdkenf;wl/ wd&pm>efrsm;wGif tiftm;t-uD;qkH;
wdkuf&nfcdkuf&nft&SdqkH;taumifu qufvuftouf&SifaeEdkifjcif;udk vlom;twGuf
t-uKH;0ifatmif tokH;jyKvdkufonf? TtawG;tac:atmufwGif/ urBmwpf0Srf;vkH;
ppfrufjzpfyGm;jcif;/ 'kuQa&mufjcif;ESifh tkyfvdkuftpkvdkufowfjzwfjcif;rsm; jzpfay:vm
cJhavonf? 'g0if0g'u urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;jcif;/ zdESdyfcsKyfcs,fjcif;jzpfaponfh
vkyf&yfrsm;ESifhv+yf&Sm;r+rsm;udk w&m;0ifapaom ausmaxmufaemufcHay;ojzifh vlwdku
vufawGusifhokH;-uavonf? xdka-umufrufzG,faumif;aom tEW&m,ftawG;tac:
rsm;udk odyH`ynmu ausmaxmufaemufcHay;vdkufojzifh/ aecsif;ncsif;-uD;xGm; tif
tm;-uD;vmaoma-umifh/ 20 &mpkESpfudk 'kuQzdpD;aom&mpkESpf [laomtrnfwHqdyf cyf
ESdyfay;vdkufavonf?
ordkif;ygarmuQ csuf bm&fZGef;u vuf&SdurBmwGif odyH`ynm/ vlr+qufqHa&;ESifh
,Ofaus;r+wdka-umifh udk,fusifhw&m;tvGeftrif;ysufjym;aejcif;ESifhywfoufI 'g0if/
rm;ufP/ a0*fem [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; okH;oyfcsifhwGufxm;ayonf?
TurBmavmuwGif 'g0if0g'. -oZmv$rf;rdk;r+ESifhywfoufI bm&fZGef;. a0zefokH;oyf
csufonf tifrwefrSefuefvGef;vSayonf?
==1870 ckESpfESifh 1914 ckESpf-um;umvESpfrsm;wGif Oa&mywcGifvkH;EdkifiHwdkif;Y/ vufeuf
wyfqifr+udkvdkvm;aomppftkyfpk/ oem;-uifemr+uif;rJhpGm jydKifqdkifjcif;udkvdkvm;aomtwW
0g'Dtkyfpk/ acwfaemufusaeaomvlwdkudk vufvGwfpy,fudkifwGifEdkifcGifh awmif;qdkonfh
e,fcsJtkyfpk/ tm%modrf;jcif;udkvkdvm;awmif;qdkaomqdk&S,fvpf0g'Dtkyfpk/ jynfwGif;&Sd
vlrsdK;jcm;tm;vkH;udk owfjzwfokwfoifypfcGifh awmif;qdkonfh vlrsdK;a&;0g'Dtkyfpk ponfwdk
r+dvdkaygufvmcJhonf? if;wdku trsm;vlxk. -udKufESpfoufr+udk qGJaqmifEdkifjcif;ESifh if;
wdk.ausmf-um;r+*k%f-uufoa&awG usqif;vmonfESifhtr#/ pyifqmESifh'g0ifwdkudk pwif
udk;um;vm-uavonf? odyH`a,mifaqmifonfh 'kp&dkufrsm;[kyif qdk&ayrnf? ==vlrsdK;cGJ
jcm;a&;onf ZD0ed,mrjzpfoGm;.? vlr+a&;jzpfpOftjzpfom ,lq-uawmhonf? 'g0if0g'D
wdk.trltusifhESifh aqmif&Gufr+awGcsnf; jzpfayonf?6

'g0if/ rm;ufP/ a0*fem pmtkyfudk a&;ol


ygarmuQ csuf bm&fZGe;f.ykH

19 &mpkESpfwGif 'g0ifu ouf&Sdt&mrsm;udk zefqif;xm;jcif;r[kwf/ rawmfwq


ay:aygufvmI vlom;rsm;ESihfwd&pm>efrsm;onf wpfckwnf;aombdk;ab;rSqif;ouf
vmum rawmfwq-uKHItjrifhrm;qkH;zGHjzdK;r+jzpfay:cJhonf[k wifjyonfhtcsdefY/ vlt
rsm;tm;jzifh xdkwifjycsuf. aemufqufwGJtajzonf rnfodkjzpfvmvdrfhrnfudk rnfol
ur# rcefrSef;EdkifcJh-uacs? odkaomfvnf; 20 &mpkESpfukefydkif;wGif &&SdaomaemufqkH;
26

tajzrSm/ a-umufrufzG,faumif;aomb0oufwef;rsm;jzpfcJha-umif; awG&Sd-u&ay


onf? vlom;udk zGHjzdK;aomwd&pm>eftjzpfvufcH,kH-unfolwdkonf/ tiftm;csdeJolwdk
.ausmudkeif;acsI jrifhaomtqifhodkwuf&ef 0efrav;-uacs? emzsm;rusef;olwdkESifh
tiftm;csdeJolwdkudk azsmufzsufypf&efESifh olwdktjrifwGif tqifhedrfhonf[k xifaom
vlrsdK;rsm;udk tpkvdkufowfjzwfypf&ef enf;vrf;&Sm-uavonf? tb,fha-umifhqdkaomf
olwdkcH,l,kH-unfonfhodyH`rsufESmzkH;wyfxm;aomoDtdk&Du
xdkuJhodkvkyfjcif;onf
obm0ed,mr w&m;jzpfonf[k oifay;xm;aoma-umifh jzpf.?
'g0if0g'u urBm-uD;odk,laqmifvmcJhaom ysufpD;jcif;'kuQtaygif;onf TuJh
odkpwifcJhI/ vsifjrefaomE+ef;jzifh/ wurBmvkH;odk jyefESHoGm;avawmhonf? 19 &mpkESpf
rsm;wGif/ bk&m;rJh0g'Dwdkonf/ 'g0if0g'.ulnDaxmufcHr+a-umifh -uD;xGm;vm-ujyD;jzpf
aomfvnf;/ vltrsm;pkrSm vlom;udk bk&m;oQifuzefqif;xm;I/ bk&m;ocifu zefqif;
ay;tyfxm;aom 0dnmOf&Sdjcif;a-umifh tjcm;owW0grsm;ESifh uGJjym;jcm;em;onf[k cH,l,Hk
-unf-uayonf? rnfonfhvlrsdK;udkrqdk/ bk&m;ocifuzefqif;xm;aom vlom;rsm;t
jzpf bk&m;ocif. aus;u|efrsm;tjzpf jrif-uayonf? a&S;,cifuwnf;u tarGquf
cHvmcJh-uI 'g0if0g'u tiftm;jznfhwif;ay;vdkufaom/ bmoma&;,kH-unfr+ uif;rJhol
wdk. vlr+todkif;t0dkif;tkyfpkwGifrlum;/ &ufpuf-urf;-uKwfpGmjydKifqdkifr+urBmhtjrifom
&Sdojzifh/ vlom;rsm;onf tjrifhqkH;wdk;wufzGHjzdK;aom wd&pm>efwpfrsdK;omv#if jzpfonf
[k ,kH-unfaoma-umifh ta&;-uD;onfh udk,fusifhw&m;xdef;odrf;ae&efrvdktyfacs?
bk&m;ocifudk jiif;y,faomvlwdk. ,Ofaus;r+wGif/ wpfudk,faumif;qefjcif;twW0g'
rSefor#onf w&m;0if.? TuJhodkaom ,Ofaus;r+rS 0g'trsKd;rsdK;ay:aygufcJhI/ if;wdk
wpfckcsif;onfvnf; urBm-uD;ESifh vlavmutwGuf ab;'kuQuyfqdkufjcif;omv#if jzpf
ay:apayonf?
a&SwGifvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/ 'g0if0g'u w&m;0ifaponfh xdk0g'tawG;
tac:rsm; rnfuJhodktcsif;csif;qufpyfae-uykH/ 'g0if0g'ESifh rnfodkoufqdkif qufpyf
aeykH ponfwdktjyif/ olwdk. tcsif;csif;qufpyf,dkif;yif;r+a-umifh urBmavmu wcGif
rnfodktusKd;,kwfcJhonfwdkudk qef;ppf-uygrnf?

27

28

'g0if. &if;ESD;aom rdwfaqGjzpfonfh ygarmuQ tm'rf quf0dufonf/

'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifh aemiftem*wfwGif oufa&mufrnfhtEW&m,fudk awG;


jrifrdolrsm;teuf wpfOD;jzpfayonf? 'g0ifa&;om;aom rsdK;pkwdk pwifjzpfay:jcif;
pmtkyfudk zwf+jyD;onfhaemuf/ TodkrSwfcsufcscJhavonf? Tpmtkyfudk trsm;vlxk
u vufcH-uv#if/ vlom;avmuodk ,QifurawGrjrifcJhbl;aom &ufpuf-urf;-uKwf
r+rsm; ,laqmifvm-uvdrfhrnf?7
trSefwu,fvnf; quf0dufu
oHo,jzpfcJhjcif;rSm rSefuefa-umif; ouf
aoxlvdkufavjyD? 20 &mpkESpfonf vlo
rdkif;wGif vlwdkonf vlrsdK;rwljcif;wpfck
wnf;a-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uonfh
tarSmifacwfjzpfcJhavjyD?
trSefrSm 'g0ifrwdkifrD ESpfaygif;
ajrmufjrm;pGmuwnf;u/ vlordkif;wGif cGJ
jcm;r+ESifh rsKd;jzKwfzsufqD;r+rsm; &SdcJhjyD;jzpf
ayonf? odkaomfvnf;/ 'g0ifu xdkcGJjcm;
r+rsm;udk odyH`enf;usonfhrSefuefjcif;t
jzpf em;oGif;vdkufjcif;rSm tifrwefrSm;
,Gif;aomtcsufyif jzpf.?

vufa&G;pOf vlrsdK;rsm;udk xdef;odrf;jcif;==


u|Ekfyfwdk.acwf&Sd 'g0if0g'Dwdku/ 'g0ifudk,fwdkifonf vlrsdK;a&;orm;r[kwf/
vlrsKd;a&;cGJjcm;r+ESifhywfoufI a0zefokH;oyfolwdku olwdk.vdk&m udk,fydkiftjrifudk
taxmuftuljyKap&ef bufvdkufI a&;om;-ujcif;omjzpfonf[k qdk-uonf? vuf
a&G;pOf(vlrsdK;)rsdK;EG,frsm;udk xdef;odrf;jcif; [laomrsdK;pkwdkpwifjzpfay:jcif; pmtkyfwGif
yg&Sdonfhtcef;onf wd&pm>efrsm;ESifhom oufqdkifygonf[k wifjy-u.? odkaomf
vnf;/ xdkodkwifjyolwdkonf/ 'g0ifu ol.pmtkyfwGif vlom;rsm;ta-umif;a&;om;
xm;onfudk vpfvsL+xm;jcif;omv#if jzpfayonf?
'g0ifu ol.pmtkyfwGifwifjyaomtjrift&/ vlom;wdkonf tDAdkvl;&Sif;tqifh
trsdK;rsdK;udk ausmfvGefI zGHjzdK;wdk;wufvmcJh-uonf[kqdkonf? xdkodkajymif;vJwdk;wuf
vm&mwGif/ vlrsdK;tcsKdwdkonf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkrdkIzGHjzdK;wdk;wuf-uonf[kqdk
onf? tcsdKvlrsdK;rsm;rSm arsmufrsm;.tqifhavmufwGifomv#if usef&pfae-uao;
onf[kvnf; qdk.?
touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf [laomtcsufonfvnf;/ vlom;
rsm;ESifhywfoufI tokH;jyKxm;avonf? vufa&G;pOfvlrsdK;rsm;onf xdk&kef;uef
wdkufcdkufjcif;rS ay:aygufvmonf[k wifjyxm;ayonf? 'g0if.tqdkt& vufa&G;pOf
vlrsdK;rsm;rSm/ Oa&mywdkufom;rsm;jzpfonf? tm&Swdkufom;rsm;ESifh tmz&duwdkufom;
rsm;rSm/ xdktouf&Sifa&;wdkufyGJwGif +H;edrfhusef&pfolrsm;jzpfonf[k qdkxm;onf? xdk
29

aemuf/ xdkvlrsdK;rsm;onf urBmwpf0Srf;vkH;wGif ,if;touf&Sifa&;wdkufyGJY vkH;0+H;edrfh


oGm;jyD; aemufqkH;wGif vkH;0aysmufuG,foGm;-urnfjzpfonf[k xyfuGeftqdkjyKxm;ay
onf?
a&Svmrnfh &mpkESpftenf;i,ftwGif;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;onf/ &dkif;pdkif;vsuf&Sdaeao;
aomvlrsdK;rsm;udk wurBmvkH;twdkif;twmjzifh rsdK;jzKwfypf &Sif;vif;ypfvdrfhrnf? xdktcsdef
wGif tif-wdKydkrdkzwf arsmuf0Hrsm;onfvnf; vkH;0aysmufuG,foGm;rnfrSm rvGJra&Smifom jzpf
ayonf? vlom;ESifh ol.teD;qkH;aqGrsdK;owW0gt-um; cGJxGufjcif; uGmjcm;csufonfvnf;
ydkrdkus,f0ef;oGm;ayawmhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ obm0u ydkrdk,Ofaus;aomtqifhodk
a&mufatmif ydkaqmifrnfjzpf.? aumhuqyfvlrsdK;rsm;ESifh bmbGef;uJhodkaom tedrfhqkH;
arsmuf0Hwdkt-um; uGmjcm;csufuJhodk/ vuf&Sd eD*&dk;vlrsdK;rsm; odkr[kwf -opaw;vsvlrsdK;
8
rsm;ESifh a*:&Dvmarsmuf0Ht-um;uGmjcm;csufxuf ydkvdrfhrnf?

rsdK;pkwdk pwifjzpfay:jcif; pmtkyfaemufwpfae&mwGif tqifhedrfhaom vlrsdK;rsm;

aysmufuG,foGm;&efvdktyfa-umif;/ zGHjzdK;jyD;aom vlrsdK;rsm;onfvnf; xdkvlrsdK;rsm;udk


qufvuftouf&Sifae-u&ef tumtuG,fay;ae&ef rvdktyfa-umif;/ a&;om;xm;ay
onf? ol.tqdkudk vlrsm;u wd&pm>efarG;jrLaomtcg aumif;aomtrsdK;udkom csef
xm;I nHhaomtaumifrsm;udk rsdK;tjzpfrxm;bJ owfjzwfypfonfhtavhtxESifh E+dif;
,SOfxm;avonf?
udk,fcE<modkr[kwf pdwf"gwft& tm;enf;olwdkaysmufuG,foGm;-uonfESifhtr#/ touf
qufvuf&Sifaeolwdkvnf; tm;rmefwuf-uGaom usef;rma&;tajctaeudk az:jy-uay
vdrfhrnf? ,Ofaus;aomu|Efkyfwdkonf/ xdkuJhodkaom rsdK;jzKwfjzpfpOfudk twwfEdkifqkH;-unfh
+ppfaq;apmifha&Smuf-u&rnf? &l;oGyfpdwfrESHolrsm;/ emzsm;rusef;jzpfolrsm;ESifh rpGrf;roef
olrsm;twGuf cdkvkH&mXmersm;udk aqmufvkyfI olwdkaemufqkH;toufSLonftxd apmifh
a&Smuf-uayrnf? a&m*gumuG,fa&; aq;xdk;jcif;onf axmifaygif;ajrmufjrm;pGmaom
vlwdk.toufudk u,fwifEdkifa-umif; ,kH-unf&ayonf? trSefrSm xdktqifhedrfhonfh udk,f
cE<mESifh Om%ftajctaewGif&Sdolwdkonf umuG,fa&;aq;rxdk;ay;ygu aoa-uukef-u
rnfom jzpfayonf? xdkuJhodk edrfhusolrsm;.toufu,f&ef umuG,fa&;aq;rsm; xdk;ay;
jcif;onfvnf;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;xJrS pdwf"gwfaysmhnHholwdk. vkyf&yfomv#if
jzpfayonf? xdkodkjyKvkyfjcif;onf vlom;avmutwGufrnfr#epfemapEdkifonfudk wd&pm>ef
9
arG;jrLa&;oifwef;wufbl;olrsm;u aumif;pGmoabmayguf-urnf jzpf.?

'g0ifu ol. rsdK;pkrsm; pwifjzpfay:jcif;pmtkyfwGif/ -opaw;vsEdkifiHwdkif;&if;


om;rsm;ESifh eD*&dk;vlrsdK;rsm;udk a*:&Dvmarsmuf0Htqifhom&Sdonf/ if;vlrsdK;wdkonf
urBmavmurS aysmufuG,foGm;vdrfhrnf[k wifjyxm;onfudk awG&Sd&ayonf?
'g0iftaeESifh tqifhedrfhonf[k owfrSwfxm;aomtjcm;vlrsdK;rsm;udkvnf;
vlOD;a&xyfrHwdk;yGm;vmapjcif;r&Sdatmif [efwm;xm;&rnf/ if;wdkurBmay:rS aysmuf
uG,foGm;atmifvnf; aqmif&Guf&rnf[k qdkxm;onf? ,Qifuwnf;u &SdvmcJhaom
vlrsdK;a&;cGJjcm;r+rsm;ESifh u|Efkyfwdk.acwfwGif jzpfay:IawGjrifae&aom tjzpfrsm;udk 'g
0iftaejzifh rSefuefw&m;0ifa-umif; Tenf;jzifhb0ifawGawG axmufcHvdkufayonf?
'g0if.tawG;tac:t&/ ,Ofaus;jyD;aomvlwdk.wm0efrSm xdktDAdkvl;&Sif;
ajymif;vJr+udk tenf;i,fxyfrHjrefqefoGm;atmif ulnDay;&efjzpfa-umif;udk a&Svm
rnfhtydkif;rsm;wGif ydkrdktao;pdwf zwf+&ygrnf? ,QKvuf&Sdtajctaet&/ xdkvlrsdK;
rsm;udk azsmufzsufypf&ef vkyfaqmifcsufrsm;udk odyH`ynmydkif;rSrnfodkr# wm;jrpfjcif;
r&Sd-uao;acs?
30

'g0if.vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;udk ol.a&;om;csufrsm;ESifh avhvmcsufrsm;wGif ydk


rdkxif&Sm;ayonf? Oyrm/ ol.&Snfvsm; -umjrifhaom 1871 ckESpfrS yifv,fc&D;pOf
twGif; awGjrifcJh&onfh wD,m&m'Jvf zl*dk t&yfrS wdkif;&if;om;rsm;ta-umif; a&;om;
az:jyxm;csufwGif ol.vlrsdK;cGJjcm;a&;pdwf"gwfudk yGifhvif;pGmyif az:jyxm;ayonf?
xdkwdkif;&if;om;rsm;onf udk,fwkH;vkH;ae-uI/ ta&mifrsdK;pkHqdk;xm;-uonf? wd&pm>ef
rsm;uJhodk awG&mtm;vkH;pm;-uonf? tkyfxdef;r+r&Sd-uacs? olwdkvlrsdK;r[kwfoltm;vkH;
udk &ufpuf-uonf? &efoludk ESdyfpuf&mY aysmfjrL;-uonf? aoG;jzifh,pfylaZmf-uonf?
cav;oli,frsm;udk owfjzwf-uonf? olwdk.ZeD;r,m;rsm;udk ESdyfpufuvljyK-uonf?
rzG,fr&maom t,loD;jcif;ESifh jynfheufvsuf&Sdonf?[k a&;xm;onf? xdka'oodk
'g0ifra&mufrD 10 ESpftvsifuoGm;a&mufcJhaomokawoeynm&Sif W.P.Snow ('AvsL

yD pEdk;). a&;om;csufESifh wjcm;pDjzpfaeayonf? pEdk;.az:jycsuft&/ wD,m&m 'Jvf


zl*dk t&yfom;rsm;onf/ awmifhwif;cefjim;olrsm;jzpf-uonf? olwdk. cav;oli,frsm;
udk cspfcifwwf-u.? olwdk.tokH;taqmifypPnf;rsm;onf vuf&majrmufayonf?
ypPnf;ydkifqdkifr+qdkif&mxkH;"avhtcsdKvnf;&Sd.? ouf-uD;0g-uD; trsdK;orD;rsm;. -oZm
tm%mudk av;pm;vufcH-uayonf?10
TO"g[&kefrsm;t&/ 'g0ifonf vlrsdK;cGJjcm;a&;orm; tjynfht0jzpfayonf?
What Darwin Really Said [laompmtkyfudk a&;om;onfh bif*srif zg&ifwefu 'g0if
a&;om;onfh The Descent of Man pmtkyfrS xif&Sm;aom vlrsdK;rsm;t-um; ydkrdkus,f
0ef;aomjcm;em;csufrsm;[laomtcef;ESifh ywfoufI tus,fw0ifh a0zefokH;oyfxm;
ayonf?11
31

xdkxufydkonfhtcsufrSm/ 'g0if.oDtdk&Donf xm0&bk&m;ocifudkjiif;y,fxm;


ojzifh/ 'g0ifoDtdk&Da-umifh xm0&bk&m;ocifu vlom;rsm;tm;vkH;udk wef;wltqifh
tjzpfzefqif;xm;onf[k vlwdku rjrif-uawmhacs? Tonfuyif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'
-uD;xGm;vmcJhjcif;ESifh ,if;0g'udk wurBmvkH;wGif t&Sdeft[kef-uD;pGmjzifh vufcHvm-u
jcif;.ta-umif;&if;wpfck jzpfayonf? tar&duefvlrsdK; odyH`ynm&Sif *sdrf;pf zg*lqef
u vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcJhjcif;ESifh zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk ypfy,fjcif;wdk
wdkuf&dkufqufEG,faea-umif;udk atmufygtwdkif; a-unmxm;avonf?
aemifrsm;r-umrDtwGif;/ rEk\aA'opfonfvnf; vlom;rsm;.tprlvblw ESifhywfouf
I tjrifcsif;qefusifbufjzpfaomtkyfpkESpfckwdk. tajccHjzpfvmavonf? {uADZ0g'
ac: vlom;rsm;tm;vkH;onf tom;ta&mifESifh tjcm;t*Fg&yfrsm;rwl-uaomfvnf; rsdK;ADZ
wpfckwnf;rS qif;oufvmonf[k ,kH-unfaomtkyfpkonf/ vlom;wdk.tprlvblwonf
yxrvlom; tm'rfrSqif;oufvmI xm0&bk&m;ocif.zefqif;jcif;tvkyfjzpfonf[k
,kH-unf-uonf? Ttkyfpkonf oufwef;ydkI-umanmif;jyDjzpfI ydkItajccdkifaomtkyfpk
jzpfonf? {uADZ0g'udk c&pf,mefomoemtzGJrSjy@mef;I/ tawG;tac:t&-oZmanmif;
onfhtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du qefusifbuftwdkuftcHjzpfaomA[kADZ0g'udk rD;xdk;ay;onfh
tcsdefrwdkifrD 18 &mpkESpftxd wurBmvkH;vufcH,kH-unfcJh-uavonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D
onf rwlnDaomvlrsdK;pkwdkonf rwlnDaomrsdK;ADZrSajymif;vJ ay:aygufvmonf[k
12
qdkonf?

tdENd,vlrsdK; rEk\aA'ynm&Sif vmvdwm Ad'D,mwDonf/ 'g0if.tDAdkvl;&Sif;


oDtdk&Du vlr+a&;odyH`wGif vlrsKd;cGJjcm;a&;tawG;tac:udk rnfodkrnfykHvufcHoGm;atmif
a&SaqmifoGm;ykHudk &Sif;jyxm;ayonf?
xdkacwfu vlr+a&;odyH`ynm&Sifrsm;u 'g0if. tiftm;t-uD;qkH;toifhawmfqkH;olu quf
vuftouf&Sifonf [laomtawG;tac:udk vSKdufvSKdufvSJvSJ-udKqdkvufcH-uavonf? vl
om;rsm;onf tqifhqifhajymif;vJr+tDAdkvl;&Sif;ajrmufjrm;pGmudk ausmfvGefvmcJh-u&m/ tom;
jzLrsm;.,Ofaus;r+onf txGwftxdyfa&mufonf[k ,kH-unf-uavonf? wpf q,fhudk;
&mpkESpf'kwd,ydkif;rSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;udk trSefw&m;jzpfonf[k taemufEdkifiHom; odyH`
13
ynm&Siftrsm;pkwdku vufcH-uavonf?

'g0if0g'Dwdkonf 'g0if.aemufrSay:vmolrsm;jzpf-uonfESifhtnD/ 'g0if.


vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'rSefuefa-umif;/ oufaoxl&ef tifrwef-udK;yrf;-uayonf? xdkuJh
odk-udK;yrf;-u&mwGif odyH`ynmt&rnDrnGwfuGJvGJaomtqdkrsm;ESifh wrifvkyf-uH vdrf
vnfonfhtqdkrsm;udk&SmazGwifoGif;-u&mY olwdk.udk,fusifhw&m;oduQmrsm;udkyif iJh
nmEkdifjcif;r&Sd-uawmhacs? xdkuJhodk vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf rSefuefIw&m;0ifa-umif;
oufaoxlEdkifygu/ olwdk. tqifhjrifhr+ESifh zdESdyfcsKyfcs,fjcif;/ udkvdkeDe,fcsJjcif;/
vdktyfygu tjcm;vlrsdK;rsm;udk ajzmufzsufokwfoifypfjcif; ponfwdkudkyg rSefuefI
w&m;0ifa-umif; oufaoxl&musonf[k ,lq-uayonf?
pwDzif a*s a*gvf'fa&;om;aom The Mismeasure of Man (vlom;.rSm;,Gif;
aomwdkif;wmr+) pmtkyf. wwd,tcef;wGif/ rEk\aA'ynm&Sifwdkonfvnf; xdkuJhodk
awG&Sdcsufrsm;udk vdrfvnf-u&mwGif tjypfruif;-uay? a*gvf'f. tqdkt&/ if;wdk
u vdrfvnfaomtydkif;onf trsm;tm;jzifh olwdkawG&SdcJhaomausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;.
OD;aESmuft&G,ftpm;jzpfayonf? OD;aESmuft&G,fonf Om%fxufjrufjcif;ESifhywfouf
onf[k ,kH-unf-uojzifh/ rEk\aA'ynm&Siftrsm;tm;jzifh aumhau&SefvlrsdK;(vljzL)

32

rsm;.OD;aESmuft&G,ftpm;udk tSdxufydkIaz:jy-uI/ vlrJESifhtdEdN,vlrsdK;rsm;.


OD;aESmuft&G,ftpm;rsm;udkrl tSdxuf ydkrdkao;i,fatmif az:jyavh&Sd-uayonf?14
a*gvf'fa&;om;aom Ever Since Darwin [laompmtkyfwGif 'g0if0g'Drsm;u t
csdKaomvlrsdK;rsm;onf tqifhedrfhaomvlom;rsm;jzpfonf[k az:jyEdkif&efr,kH-unfEdkif
avmufatmif wifjy-ujcif;udk &Sif;jyxm;ayonf?

a[u,fvfESifhol.taygif;ygrsm;vnf;/ ajrmufydkif;Oa&mywdkufom; vljzLrsm;


onf vlrsdK;t&tqifhjrifha-umif;twnfjyK-u&efwpfa-umhjyefIawmif;qdkcJh-uavonf?
vlom;wdk.cE<mudk,fwnfaqmufykHtpdwftydkif;rsm;ESifhtrltusifhrsm;rStaxmuftxm;
jzpfzG,f&mrsm;udk OD;aESmufrStp 0rf;ydkuf&Sdcsuftxd &Edkifor#tao;pdwfvdkufvH&SmazG
-uonf? [m;bwfpyifqmu ,Ofaus;r+ r&Sdao;aomvlrsdK;wdk.todOm%fonf
===,Ofaus;jyD;aomvlrsdK; uav;oli,frsm;wGif awG&Sd&ayonf?[k a&;om;xm;av
onf? um;vfAdk*fu 1864 ckESpfwGif/ t&G,fa&mufjyD;aom eD*&dk;wpfa,muf. tod
Om%fydkif;onf uav;oli,frsm;ESifhqifwlayonf?==tcsKdaomvlrsdK;rsm;rSm/ xl;qef;
aomtzGJtpnf;tkyfcsKyfykHrsm;jzifh wdkif;EdkifiHrsm;wnfaxmif-u.? odkaomfvnf; usefvl
rsm;udkyg xnfhpOf;pm;rnfqkdv#if/ vlrsdK;wpfrsdK;vkH;onf twdwfwGifaomfvnf;aumif;/
ypPKy`efwGifaomfvnf;aumif;/ vlom;avmutwGuf wdk;wufzGHjzdK;aprnfhvkyfaqmif

33

csufwpfckwpfavr#r&Sday? odkr[kwfolwdkudk vlavmuwGif qufvufxdef;odrf;xm;


avmufatmif wefbdk;r&Sday?15[k jyif;jyif;xef xefa&;om;xm;.?
jyifopfvlrsdK; aq;ynmqdkif&m cE<maAynm&Sif tDwD,Hqm&ufu vlrJa,mufsm;
rsm;.csufu atmufydkif;a&mufvGef;aeojzifh if;wdkonf urBmOD;vlrsm;twdkif;&Sdae
ao;onf[k tjyif;txefjiif;cHkcJhavonf?
'g0ifESifh wpfacwfwnf;ay:cJhaom tDAdkvl;&Sif;0g'D [JAfavmh(cf)tJvpfu tqifh
jrifhaomvlrsdK;ESifh tqifhedrfhaomvlrsdK;wdk uGmjcm;-ua-umif; odyH`enf;usonf[laom
&Sif;vif;csufrsm;udk atmufygtwdkif;ay;xm;avonf?
tmz&duvlrsdK;uav;rsm;onf/ Oa&myvlrsdK;cav;rsm;xuf Om%fxufjrufr+ enf;jcif;udk
&Sm;&Sm;yg;yg;awG&ayonf? odkaomfvnf; xdkuav;rsm;u -uD;jyif;vmaomtcgwGifrl/ xkH
xdkif;EkHtjcif;/ &dk;&dk;ae&dk;&dk;pm;b0udkomodjcif;jzpfvmayonf? Oa&mywdkufom;rsm;wGif
16
olwdk.uav;b0rSjrL;wl;aysmf&GifwwfaomADZudk qufvufI&Sdjcif;udkawG&Sd&ayonf?

jyifopfvlrsdK;rEk\aA'ynm&Sif Agcsm 'D vmaygufu yg&DjrdKwGif 1909 ckESpf


wGif&dkufxkwfaom Race et Milin Social Essais d'Anthroposociologie (Paris 1909)
wGif/ vljzLr[kwfolwdkonf vl&dkif;rsm;rSqif;oufvm-uolrsm;jzpfI/ ,Ofaus;r+udk
oif,lwwfajrmufjcif;r&SdcJh-uolrsm;jzpf-uonf? odkr[kwf aoG;a&mIaygufzGm;vmol
rsm;u aemifwGifqkwf,kwfoGm;cJholrsm;jzpf-uonf? ol.tqdkudk axmufcH&ef yg&DjrdK
&Sd txufwef;v$mESifh atmufwef;v$mwdk. ocsKif;rsm;rS OD;acgif;cGHrsm;udk wdkif;wmjcif;
jzifh oufaoxlavonf? ol.avhvmcsuft&/ vlwdk.OD;aESmufcGHtwdkif;twmay: rl
wnfI/ tcsdKaomvlwdkonf -uG,f0csrf;omjcif;/ rdrdudk,fudk ,kH-unfr+&Sdjcif;/ vGwfvyf
pGmawG;ac:jcif; &Sd-u.? tjcm;olwdkrSmrlum;/ r,kwfrvGefjzpfI a&S;qef-ujcif;/ &o
r# &Sdor#ESifh wif;wdrfEdkif-ujcif;/ aumif;aomtapcHt&nftcsif;tm;vkH;ESifh jynfhpkHjcif;/
&Sd-uonf? vlwef;pm;onf vlr+a&;t& a&G;cs,fr+jzifh jzpfay:vmjcif;jzpfonf? vltzGJ
tpnf;.txufwef;v$monf tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;rSqif;oufvm-uI/ olwdk.
OpPm"e-uG,f0r+twdkif;twmonf OD;acgif;cGHtwdkif;twmay:rlwnfaeayonf? vm
aygufu/ Todk a[mudef;xkwfxm;cJhavonf? aemifvmrnfhESpfrsm;wGif vlwdkonf
olwdk. OD;acgif;rsm; vkH;0dkif;jcif; c|efjcif;wdka-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uvdrfhrnf[k
qdk.?17 Ta[mudef;onfvnf; rSefuefcJhayonf? aemufvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/
20 &mpkESpftwGif; vlrsdK;a&;a-umifh tkyfpkvdkufowfjzwf-uonfudk zwf+&ygvdrfhrnf?
rEk\aA'ynmSifrsm;omv#ifr[kwf/ ydk;r$m;aA'ynmSifrsm;onfvnf;/ a&yef;
pm;aeaom 'g0if.vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'twdkif; ydk;r$m;rsm;ESifhywfoufI r,kH-unfEdkif
avmufaomtqdkrsm;udktcGifhta&;rv$wfbJ wifjycJh-uayonf? Oyrm/ 1861 ckESpf
wGif t*FvdyfvlrsdK;ydk;r$m;aA'ynmSifwpfOD;onf/ urBmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdk.oef;
rsm;udk pkaqmif;avhvm-unfh&mwGif vlrsdK;wpfrsdK;.oef;onf tjcm;vlrsdK;.aoG;udk
rpkwfa-umif;awG&Sd&onf[kqdkonf? trSefrSm odyH`ynmt& ,if;tqdkonf t"dy`g,f
uif;rJhaomtqdkomv#ifjzpfayonf?18 odyH`ynm&Siftqifh&Sdolrsm;uyif xdkodka-unm
ygu/ xufatmufpOf;pm;qifjcifjcif;uif;rJhol/ wpf,loefvlrsdK;cGJjcm;a&;orm;iwkH;
rsm;. eD*&dk;oef;u eD*&dk;bJjzpfonf[laom qifjcifwkHw&m;uif;rJhI t"dy`g,fuif;
rJhonfh 0g'jzefa-uG;a-umfoHonfvnf; tHh-op&mr&Sdawmhacs?
tcsKyftm;jzifh 'g0ifoDtdk&D. vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;onf 19 &mpkESpf'kwd,ydkif;
wGif tifrwefaumif;rGefaom tajccHudk &Sdavawmhonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ xdk
34

tcsdefumvrsm;wGif Oa&mywdkufom; vljzLwdkonf/ olwdkusL;vGef-uaom jypfr+rsm;


udk w&m;0ifaprnfh oDtdk&Dudkom apmifhar#mfae-uaom tcdsefjzpfaoma-umifhwnf;?

jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJ0g'ESifh 'g0if0g'
'g0if.oDtdk&Da-umifh tjrwftrsm;qkH;xkwfEdkifcJhaom EdkifiHonf ol.arG;Zmwd
EdkifiH jAdwdo#EdkifiHawmfyifjzpfavonf? 'g0ifu ol.oDtdk&Dudkwifjyonfhtcsdefumv
onf/ jAdwdo#EdkifiHu urBmay:wGif udkvdkeDe,fcsJtifyg,mt-uD;qkH; wnfaqmufae
onfhtcsdef jzpfayonf? tdEdN,rSvufwiftar&duwdkuftxd&Sd o,HZmwypPnf;rsm;udk
jAdwdo#tifyg,mu vuf0g;-uD;tkyfacgif;ykHjzwfaeaomtcsdefjzpfonf? vljzL-uD;u
urBmudk ol.tusdK;tjrwftwGuf t"rRvk,uf,laeayonf?
odkaomfvnf;/ jAdwdefEdkifiHrStp rnfonfhudkvkdeDe,fcsJwdkif;jynfurS/ rdrdwdkudk
o,HZmwypPnf;rsm;vk,uf,loltjzpfrjrifapcsif-uonfhtjyif/ ordkif;vnf;rwGif
apvdk-uacs? xdka-umifh olwdk.vkyf&yfonf rSefuefa-umif; w&m;0ifa-umif; jyEdkifrnfh
&Sif;vif;csufudk &Smae-uayonf? xdkodkaom &Sif;vif;csufonf udkvdkeDEdkifiHom;rsm;
udk urBmOD;vlom;rsm; odkr[kwf wd&pm>efESifhwlaom ouf&SdowW0grsm;tjzpf jyo
&ef jzpfayonf? Todkjzifh olwdku tkyfpkvdkufowfjzwfaeolrsm;ESifh vlrqefaom
vkyf&yfrsm;jzifh zdESdyfcHae&olrsm;udk vlom;rsm;tjzpfrjrifapbJ/ wd&pm>efwpf0uf vlom;
wpf0ufjzpfaomowW0grsm;tjzpfjyojcif;jzifh olwdk.&ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yf
rsm;udk jypfr+usL;vGefjcif;r[kwf[k jrifapvdkjcif;jzpfayonf?
trSefrSm/ xdkuJhodk&SmazGaecJhjcif;onf topftqef;r[kwfacs? 15 &mpkESpfESifh
16 &mpkESpfrsm;uwnf;u jzpfayonf? vlrsdK;tcsdKudk vlwpf0ufwd&pm>efwpf0uftjzpf
yxrqkH;wifjyolonf tar&duwdkufodkc&D;qefcJhaom c&pPwdkzg udkvrfbwfyifjzpfav
onf? ol.wifjycsuft&/ tar&duwdkufwdkif;&if;om;rsm;onf/ vltppfr[kwf-ubJ/
vlwpf0ufwd&pm>efwpf0ufjzpfaom owW0grsm;jzpfonf[l.? Todkjzifh e,fcsJpydefvl
rsdK;wdk.u|eftjzpf tvkyftau|;jyKapcJhavonf?
&kyf&SifZmwfum;rsm;wGif udkvrfbwfu tar&duwdkufudk awG&SdcJhpOfu wdkif;&if;
om;rsm;udk rnfr#jyLjyLiSmiSmt-uifemw&m;&SdpGmqufqHykH jyoaomfvnf;/ trSefpifppf
udkvrfbwfu xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;rsm;tjzpf rowfrSwfcJhacs?19
c&pPwdkzg udkvrfbwfonf -uD;us,faomtkyfpkvdkufowfjzwfr+t&Sdefudk pwif
cJholjzpfonf? udkvrfbwfonf olawG&Sdaome,fajrrsm;udk udkvdkeDe,fajrrsm;tjzpf zef
wD;jyD;/ wdkif;&if;om;rsm;udk u|efjyKum u|efa&mif;0,fjcif;udk yxrOD;qkH;pwifcJhol jzpf
.? 16 &mpkESpftwGif; rufpDudkESifh yD&l;EdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;ydkufcJh-uonfh uGefuGD
pwda'gpydefwyfrsm;onf/ udkvrfbwftokH;jyKaom zdESdyfr+ESifhu|efjyKjcif;ay:vDpDudk
awGjyD; if;wdku qufvufjyKusifh-uavonf? tkyfpkvdkufowfjzwfr+onfvnf; r,kH
-unfEdkifavmufaomtwdkif;twmtxd a&mufcJhavonf? Oyrm/ u|ef;wpfu|ef;wGif
udkvrfbwf yxrOD;qkH;a&mufpOfu 200000 cef&Sdaomwdkif;&if;om; vlOD;a&onf/
ESpf20 twGif; 50000 omv#ifusefawmhonf? 1540 ckESpfwGifrl vlaygif;wpfaxmif
om usef&pfavonf? 1519 ckESpfwGif pydefvlrsdK; aumwuftrnf&Sd uGefuGDpwda'gu
rufpDudkodkyxrOD;qkH;ajccscsdefwGif/ pkpkaygif;wdkif;&if;om;vlOD;a& 25 oef;&SdcJhaomf
vnf;/ 1605 ckESpfa&mufaomtcg wpfoef;txdavsmhoGm;cJhonf? [pfygeDtdkvmu|ef;
wGif 1492 ckESpfwGif vlOD;a& 7=8 oef;cef&SdcJhaomfvnf;/ 1496 ckESpfwGif 4 oef;om
35

usef&pfcJhavonf? 1570 ckESpfwGifrl wdkif;&if;om; 125 a,mufomusefawmhonf?


ordkif;q&mrsm;.tqdkt&/ udkvrfbwf tar&duwdkufodkajccsonfhtcsdefrSpI udkvdkeD
e,fcsJrsm; wdkufESpfwdkufpvkH;&SdvlOD;a&aygif; 95 oef;txdowfjzwfcJhonf[k qdk.?
udkvrfbwftar&duwdkufwGif yxrqkH;ajccspOf vlOD;a& oef;30 &SdaomvlrsdK;wpfrsdK;rSm
,ae 2 oef;eD;yg;omusef&pfojzifh/ aysmufuG,foGm;aomvlrsdK;[kyif ac:-uayonf?
Tr#avmuf oem;-uifemjcif;uif;rJhpGmaom twdkif;twmtxd owfjzwfcJhjcif;
ta-umif;&if;rSm/ xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfrjrifbJ wd&pm>efrsm;tjzpfjrif-u
jcif;a-umifhjzpfayonf?
odkaomfvnf; xdkudkvdkeDe,fcsJwdk.tqdkudkaxmufcHol tvGefenf;yg;cJhonf?
Oa&mywdkufY/ xdktcsdefxdkacwfwGif vlwdkudk bk&m;ocifu wef;wlnDwlzefqif;xm;
onf/ vlom;tm;vkH;onf urBmhyxrOD;qkH;bcif tm'rfrSarG;zGm;qif;oufvmonf[k
,kH-unf-uayonf? txl;ojzifh umaomvpfc&pf,mefomoem0ifrsm;u xdkuJhodkzsuf
qD;vk,ufr+rsm;udk yGifhyGifhvif;vif; qefusifcJh-uavonf? udkvrfbwfESifhtwl urBm
opfodka&mufcJhaom csD,mywfrSbda&Smh bmwdkvkrf; 'Dvm umqyfu udkvdkeDe,fcsJorm;
rsm;.wifjycsufjzpfaom wdkif;&if;om;rsm;onf wd&pm>efwpfrsdK;jzpfonf[laomt
csufudk acsycJhayonf? 1537 ckESpfwGif wwd,ajrmufykyf&[ef;rif;-uD;aygvfu/ xdk
,kwf&if;-urf;wrf;&ufpuf-urf;-uKwfonfhtvkyfudkvkyfaqmifolrsm;tm; -udrfqJI/ xdk
wdkif;&if;om;rsm;onf/ c&pf,mefomoemudk vufcH,kH-unfxdkufonfh vlom;ppfppfrsm;
jzpf-ua-umif; a-unmcJhavonf?20
odkaomfvnf;/ 19 &mpkESpfwGifrl/ tajctaeu ajymif;vJoGm;avonf? vltzGJ
tpnf;twGif; &kyf0g'tawG;tac:jyefyGm;oGm;onfESifhtr# vlxkuvnf; bmoma&;rS
a0;uGmoGm;-uonf? xm0&bk&m;ocif(tvm[ft&Sifjrwf)u vlom;rsm;udk zefqif;
xm;onf[laomtrSefw&m;udk jiif;y,fpjyK-uavjyD? txufpmrsufESmrsm;wGif az:jy
cJhonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcsdefESifh wpfcsdefwnf;jzpfcJhavonf?
19 &mpkESpfwGif 'g0if0g'ESifh&kyf0g'tawG;tac: tiftm;-uD;vmonfESifhtwl/
if;-uD;xGm;r+u Oa&mywdkuf. e,fcsJpepfudk txl;taxmuftuljyKcJhavonf?
atmufpzdk'fwuUodkvf/ pwef;zdk'fwuUodkvfESifh [m;AwfwuUodkvfwdkwGif ,ae
txd jyXmef;oif-um;vsuf&SdI/ xdkwuUodkvfrsm;wGif ESpf&Snfvrsm; oif-um;cJhonfh
ordkif;ygarmuQ *sdrf;pf *sdK;vf. 1870 ckaemufydkif;Oa&mywdkuf (Europe Since 1870)
[laompmtkyfwGif/ 'g0if0g'/ e,fcsJ0g'ESifh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'wdkt-um;qufpyfr+t
a-umif;udk atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
e,fcsJ0g'cH,lcsuftay: -oZmoufa&mufonfh tawG;tac:tkyfpkrsm;wGif/ vlr+a&; 'g0if
0g'onf/ txif&Sm;qkH;jzpfayonf? vlr+a&;'g0if0g'onf/ EdkifiHawmftpdk;&rsm;t-um;
wGif touf&Sifaea&;twGuf tpOfwpdkufwdkufcdkuf &kef;uefae&ojzifh/ xdkodkaom &kef;uef
r+twGif; tDAdkvl;&Sif;jzpfpOft& tcsdKvlrsdK;rsm;onf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkItqifhjrifhonf
[k cH,l&if;/ tjcm;vlrsdK;rsm;. a-umuf&GHav;pm;vufcHjcif;udk &&Sd&efvnf; aqmif&Guf-u
.?
t*FvdyfvlrsdK; obm0avmuynm&Sif csm;vfpf'g0if. 1859ckESpfxkwf rsdK;pkwdk pwifjzpf
ay:jcif;pmtkyfESifh aemufydkif; 1871ckESpfxkwf vlom;rsm;qif;oufvm ykH (The Descent of
Man) pmtkyfESpftkyfu/ Oa&mywdkuf&SdtawG;tac:tajrmuftjrm;udk xdcdkufaponfh tjiif;
yGm;p&mtcsufudk pwifjzefjzL;cJhavonf? 'g0ifESifhtwl olESifhwpfacwfwnf;rS t*Fvdyf

36

tawG;tac:ynm&Sif [m;bwf pyifpm wdku/ avmavmvwfvwfawG-uHKae&onfh odyH`


ynmtqifhxufausmfvGefaomjy\emrsm;wGif tokH;jyK-uonf? vltzGJtpnf;wdk;wufzGH
jzdK;a&;wGiftokH;csEdkifqkH;jzpfaom'g0if0g'.t"dutc&mtcsufrSm/ ydkv#HvGef;aom urBmh
vlOD;a&onf xdkr#aomvlOD;a&udk au|;arG;Edkifaomobm0tpGrf;r&Sdjcif;a-umifh/ tquf
rjywfwdkufcdkuf&kef;uef-u&rnf/ xdkwdkfufcdkuf&kef;uefjcif;wGif tiftm;-uD;olvufa&G;pOf
vlrsdK;u tEdkif&vdrfhrnf/ [laomtcsufjzpfayonf? Ttcsufonfyif xdkacwfu vlr+a&;
tawG;tac:ynm&Sifwdkudk/ vufa&G;pOfvlrsdK;a&;oabmxm;udkaxmufcH&ef 0efrav;ap
awmhay? xdkvufa&G;pOfvlrsdK;wdkonfvnf;/ trSefwu,f qufvufoufqdk;&SnfEdkif-u
&mwGif/ &oifh&xdkufaomtcGifhta&;tjzpf vdyfjymoefoef aeEdkifapavonf?
xdka-umifh/ obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:onf/ jyifopfpma&;q&m aumifh *sKd;Zuftmom
*dkbifEsLu 1853 ckESpfwGifa&;om;aom vlrsdK;rsm;t-um; uGmjcm;r+pmwrf;wGifaz:jyxm;
onfh aemufxyftawG;tac:wpfckESifh vG,fulpGmqufpyfoGm;avonf? *dkbifEsLu/ vl
om;wdk.wdk;wufr+twGuf ta&;-uD;qkH;t*Fg&yfrSm/ vlrsdK;rsm;jzpfonf[k qdkxm;onf?
tqifhjrifhusefaeaomvlrsdK;rsm;onf/ rdrdwdk.vlrsdK;aoG;udk oefpifatmif xdef;odrf;xm;Edkif
aoma-umifh jzpfonf[kqdk.? *dkbifEsLt& tm&d,mefvlrsdK;rsm;onf taumif;qkH;toef
qkH;vlrsdK;jzpfonf? a[mhpwGef pwD;0g'f csrfbmvdefu xdkxufydkIxyfrHuGefvdkufjyefonf?
xdka-umifh [pfwvm udk,fwdkifu pma&;q&mcsrfbmvdeftm; txl;tr$rf;wifcsD;-uL;cJh
ojzifh/ 1927 ckESpfwGif [pfwvmaocgeD;tdyf&mem;odk csrfbmvdefudk vma&mufawGqkH;cGifh
21
ay;&if; tpDtpOftjynfh jzifh-udKqdkcJhavonf?

txufwGifaz:jycJhonfhtwdkif;/ 'g0ifrSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:Sifrsm;ESifh


e,fcJswdkt-um;qufEG,fr+onf [pfwvmtxd&SdcJhavonf?
'g0if0g'onf 19
&mpkESpfwGif urBmudk aoG;jyifwGifepfjrKyfapcJhaome,fcsJ0g'ESifh 20 &mpkESpfwGif urBm

37

-uD;udk xdkenf;ESifESif aoG;jyifwGif epfjrKyfapcJhaom emZD0g'ESpfrsdK;pvkH;. tawG;tac:


tajccH jzpfayonf?
0dwdk&d,bk&ifracwf jAdwdefEdkifiHonfvnf;/ 'g0if0g'wGif odyH`enf;usonf[l
aomtajccHudk awG&SdcJhayonf? jAdwdefEdkifiHonf udkvdkeDpepfa-umifh-uD;rm;aom
tjrwftpGef;&&SdcJh.? xdka-umifh rdrd.tusdK;tjrwftwGuf olwdk.udkvdkeDe,fcsJpepf
vufatmufwGif&Sdonfhvlxktay: ysufpD;jcif;ab;'kuQrsdK;pkHudk csrSwfay;&ef 0efrav;
acs? jAdwdefEdkifiH.npfywfaomEdkifiHa&;ay:vDpDrsm;teuf wpfckudkjyrnfqdkv#if/ w&kwf
jynfESifhjzpfcJhaombdef;ppfonf Oyrmaumif;wpfckjzpfayonf? jAdwdo#tpdk;&onf 19
&mpkESpfapmapmydkif;rSpI if;wdku tdENd,wGifpdkufysdK;aombdef;udk w&kwfEdkifiHodk cdk;oGif;
cJhavonf? EdkifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;vdkaiGudk jznfhwif;&ef xdkbdef;arSmifcdkvkyfief;
udk ydkrdkjrefqef-uD;xGm;apcJh.? w&kwfEdkifiHodkbdef;ukef0ifa&mufvmjcif;a-umifh w&kwf
tpdk;&. rdrde,fajrtwGif; -oZmtm%mv$rf;rdk;r+avsmhenf;vmavonf? w&kwfvlrsdK;
wdk. vltzGJtpnf; ysufpD;,dk,Gif;jcif;onfvnf; pdk;&drfzG,faumif;aomtajctaeodk
a&mufaeavjyD? w&kwftpdk;&onfvnf; ESpfaygif;tawmfrsm;rsm; csDwkHcswkefjzpfaecJh
&mu aemufqkH;wGif bdef;ukeful;jcif;ESifh bdef;SLjcif;udk wm;jrpf&awmhonf? xdkodk
bdef;wm;jrpfjcif;a-umifh 1842 ckESpfwGif yxrbdef;ppf jzpfcJh&avonf? xdkbdef;ppfu
w&kwfEdkifiHtpdk;udkrGJjymusapawmhonf? ppfrsufESmwdkif;rSm wdkif;wpfyg; ppfwyfudk
&ifqdkifwdkufcdkufEdkifonfh tiftm;r&Sdawmhacs? aemufqkH;wGif
w&kwftpdk;&u acgif;ikHt+H;cHvdkuf&jyD; xdkEdkifiHjcm;ppfwyf
wdk. rqkH;Edkifaomawmif;qdkcsufrsm;udk rcsdwifuJ vdkuf
avsm&ayawmhonf? 1842 ckESpfrSpI taemufEdkifiHom;rsm;
onf tajccs&mXmersm;zGifh-uavonf? w&kwfvlrsdK;rsm;xHrS
qdyfurf;tem;&SdajruGuftajrmuftjrm;udk ,lvdkuf-uonf?
w&kwfwdk. v,f,majrrsm;udk iSm;&rf;-uonf? w&kwfEdkif
iHudk olwdktwGuftusdK;tjrwftrsm;qkH; &&SdrnfhykHpHtwdkif;
jyifyurBmodk wHcg;zGifh&ef awmif;qdk-uonf? aemufqkH;wGif/
wdkif;oljynfom;rsm; qif;&JEGrf;yg;jcif;/ tpdk;&. tkyfcsKyfa&;
tiftm;aysmhnHhjcif;/ v,f,majrESifh pD;yGm;a&; t"duae&m
rsm;udk vufv$wf-u&jcif;/ ponfwdka-umifh jynfolvlxku
ykefuefx-uG-uavonf?
0dwdk&d,bk&ifrESifh tkyfpkvdkufowfjzwfr+
t"duw&m;cH pydefvlrsdK; aumwufwdk.ykH
w&kwfEdkifiHrStawGt-uKHonf/ jAdwdo#ay:vDpDa-umifh xdcdkufepfemr+rsm;teufrS
wpfckomv#ifjzpf.? 19 &mpkESpfwav#mufvkH;wGif jAdwdo#e,fcsJatmufwGif awmiftm
z&du/ tdEdN,ESifh -opawvswdkufponfh e,fajrrsm;wGif tifrwefem-unf;bG,faumif;
aom zdESdyfr+cHcJh-u&onf?

38

yifha'gif;vlOD;acgif;twkvkyfjcif;

jAdwdo#e,fcsJ0g'udk -oZmoufa&mufaphaqmfcJhaom pdwf0ifpm;zG,faumif;onfh vuQ


%mwpfckrSm/ yifha'gif;vlac: ausmufjzpf&kyf-uGif;ESifhywfoufaomrausmfaumif;r-um;
aumif; &SufzG,faumif;onfh vdrfvnfr+twkvkyfjcif;jzpfayonf?
1912=ckESpfwGif t*FvefEdkifiH yifha'gif;t&yfY xl;qef;aomOD;acgif;cGHwpfvkH;udk awG&Sd
cJhavonf? xdkOD;acgif;cGHudkawG&Sdonfh csm;vfpf a':qefESifhtzGJu/ xdkOD;acgif;cGHonf
arsmuf0Hwpf0uf=vlwpf0ufjzpfaomowW0gOD;acgif;jzpfonf[k a-unm-uavonf?
tvGefausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D cE<maA'ynm&Sif tmomupfu xdkOD;acgif;cGHudk
ppfaq;I twnfjyKcJhavonf?
odkaomfvnf;/ a':qefESifhupfwdku ta&;-uD;onfhtcsufwpfcsufudk txl;jyK az:jy-u
onf? xdkOD;acgif;cGH.OD;aESmufae&monf acwfopfvlom;rsm;.OD;aESmufavmuf -uD;
rm;onf[kqdkonf? csufcsif;vufiif;yif yifha'gif;vl.OD;acgif;cGHonfvnf; jAdwdo#vl
rsdK;rsm;twGuf *k%f,lp&mtcsufjzpfoGm;avonf? t*FvefEdkifiHwGif awG&Sdojzifh t*F
vdyfvlrsdK;wdk. bdk;ab;yifjzpf&ayrnf? jAdwdo#vlrsdK;rsm;.tqdkt&/ xdkausmufjzpf
&kyf-uGif;OD;acgif;cGH. OD;aESmufyrm% ydk-uD;jcif;onf/ jAdwdo#vlrsdK;rsm;onf tjcm;vl
rsdK;rsm;xuftv#ifOD;I vljzpfvmcJhcsdefapmojzifh ydkrdkI tqifhjrifhayonf?
xdka-umifh yifha'gif;vlOD;acgif;udk awG&Sdjcif;a-umifh t*FvefEdkifiHwGif tvGefpdwf"gwf
wuf-uG-uavonf? owif;pmacgif;pD;rsm;wGif az:jy-uI/ vlxkuvnf; tkH;tkH;-uGuf
-uGufatmifyGJcHtcef;tem;rsm; usif;y-uavonf? jAdwdo#tpdk;&uvnf; tmomupf
udk qmbGJcsD;jrifhvdkufavonf? emrnfausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D ausmufjzpf&kyf
-uGif;ynmSif 'Gef *sdK[efqefu yifha'gif;OD;acgif;cGHESifh e,fcsJ0g' t-um;qufpyfykHudk
az:jy xm;ayonf?
yifha'gif;awG&Sdcsufonf Oa&myom;rsm;udk A[dkjyKausmf-um;apjcif;tm;oef
aeonf? xdkausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHomv#if xl;jcm;aejcif;r[kwfbJ t*F
vdyfvlrsdK;rsm;onfvnf; xl;jcm;pGmxl;c|efonf[k jyqdkaejcif;jzpfonf? (Don
Johanson, In Search of Human Origins, 1994 WGBH Educational
Foundation).

yifha'gif;vlausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHrS t*Fvdyfwdk&&SdcJhaom pdwf"gwfwuf-uGjcif;


aphaqmfr+onf 1953 ckESpftxdom oufqdk;&SnfcJhavonf? uif;euf tkwfuavqdkol
odyH`ynm&Sifu xdkausmufjzpf&kyf-uGif;. trSefw&m;udk tao;pdwf az:xkwfvdkufav
onf? 20 &mpkESpfrSt-uD;us,fqkH; vdrfvnftwkvkyfr+jzpfayonf? if;ausmufjzpf&kyf
-uGif;rSm vlOD;acgif;cGHwGif O&efOwefarsmuf0Har;&dk;wyfxm;aom OD;acgif;cGHomv#if jzpf
ayonf?
39

jAdwdefEdkifiH. xdkuJhodkaom zdESdyfr+rsm;udk w&m;0ifatmif aqmif&Guf&efrSm/ jAdwd


o#vlrsdK; vlr+a&;ynm&Sifrsm;ESifh odyH`ynm&Sifwdk. wm0efjzpfavonf? if;ynm&Sif
rsm;teuf csm;vfpf'g0ifonf ta&;t-uD;qkH;ESifh txda&mufqkH;yk*~dKvfjzpfayonf?
'g0ifu/ tDAdkvl;&Sif; wpfpwpfpajymif;vJr+jzpfpOfwpfav#mufvkH;wGif/ tqifhjrifhaom
vlrsdK;rsm;ay:aygufcJhI/ vljzLrsm;onf xdktqifhjrifhvufa&G;pifvlrsdK;rsm;jzpfa-umif;
xdkvljzLrsm;u tjcm;vlrsdK;rsm;udk zdEdSyfjcif;onf obm0ed,mromv#ifjzpfa-umif;
tqdk jyKcJhayonf?
e,fcsJudkvdkeDvlrsdK;cGJjcm;a&;udk 'g0ifu w&m;0ifatmifjyKay;vdkufjcif;a-umifh/
'g0ifudk pD;yGm;a&;jydKifqdkifr+(z&D;x&dwf)trnfESifh toifhawmfqkH;vufa&G;pOftwGuf
&Sifoefa&;ta-umif;jycsufjzifh/ w&kwfEdkifiHodkppfoabFmrsm;tay: bdef;wifydkcJhonfh
0dwdk&d,acwfrS oduQm&SdodyH`ynm&Sif22 [k ausmf-um;onfh Swiss Federal Institute of
Technology rS p0pfvlrsdK;odyH`ynmSif yx0D0ifXmerSL;jzpfol uif;euf a*s ql; u
orkwfxm;avonf?

'g0if. wl&uDvlrsdK;wdkudk rkef;wD;r+


19 &mpkukefydkif;wGif jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJwdk. ta&;-uD;qkH; ypfrSwfonf tdkwdk
reftifyg,mjzpf.?
xdkacwfumvwGif tdkwdkreftifyg,monf ,DrifEdkifiHrS abmhpfeD,m;=
[maZ*dkADemtxdus,f0ef;aom e,fajrudktkyfcsKyfaecsdefjzpfayonf? odkaomfvnf;
jidrf0yfydjym;pGmtkyfcsKyfEdkifpGrf;r&Sdawmhacs? c&pf,mefvlenf;pkwdku vGwfvyfa&;trnf
jzifh x-uGykefuef-uavonf? ppftiftm;-uD;EdkifiHjzpfonfh &k&Sm;EdkifiHuvnf; tdkwdkref
tifyg,mudk csdef;ajcmufvsuf&Sdavonf?
xdk&mpkESpfaemufqkH;ydkif;wGif/ jAdwdefEdkifiHESifh jyifopfEdkifiHwdku yl;aygif;I tdkwdk
reftifyg,mudk csdef;ajcmufavonf? jAdwdo#u tdkwdkreftifyg,m. awmifydkif;EdkifiH
rsm;udk rsufpdusvsuf&Sdonf? 1878 ckESpfwGif csKyfqdkaom bmvifpmcsKyfonf Oa&my
udkvdkeDe,fcsJwdku tdkwdkreftifyg,mudk cGJjcrf;vdkonfh tcsufrsm;yg0ifaeonf? aemif
5 ESpft-umwGif/ tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd tD*spfEdkifiHudk jAdwdo#wdk0ifa&mufodrf;ydkuf
vdkufonf? jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJu tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd taStv,fydkif;a'orsm;
udk qufvufodrf;ydkuf&ef pDrHudef;csjyefonf?
jAdwdefEdkifiHtaejzifh/ xdkudkvdkeDe,fcsJay:vDpDtm;vkH;udk tpOfojzifh vlrsdK;cGJjcm;
a&;tay: tajccHxm;ayonf? jAdwdo#tpdk;&u tdkwdkreftifyg,m. A[dktcsuftcsm
vnf;jzpfaom tdkwdkrefwl&uDEdkifiHom;rsm;udk acwfaemufusolrsm;tjzpf az:jyavh
&Sdavonf?
jAdwdo#0ef-uD;csKyf 0DvD,rf tD0gwf *vufpwkH;u wl&uDvlrsdK;rsm;onf vlom;
r[kwfao;aomowW0grsm;twGuf taumif;qkH;Oyrmjzpfonf/ olwdk. ,Ofaus;r+t
wGuf tm&SwdkufodkwGef;ydkypfI temwdkvD,mrS tjyD;ydkifazsmufzsufypf&rnf[k yGifhyGifh
vif;vif;ajymcJh.?23
tdkwdkrefrsm;udk +wfcs0g'jzef&mwGif txufygpum;rsm;udk pdwfa&mudk,fyg t
okH;jyK-uayonf? wl&uDEdkifiHonf acwfaemufusaomEdkifiHjzpfaoma-umifh ydkrdkwdk;

40

wuf tqifhjrifhaomOa&myvlrsdK;rsm;udk acgif;ikHt+H;ay;&rnfhEdkifiHjzpfonf[k jAdwdo#


tpdk;&u az:jyavh&Sdavonf?
xdk0g'jzefr+. odyH`ynmtajccHonfvnf; csm;vfpf 'g0ifyifjzpf.?
T0g'jzefcsuftwGuf 'g0if. wl&uDEdkifiHESifhywfoufonfh a0zefcsufrsm;udk
1888 ckESpfxkwf csm;vfpf 'g0if.b0ESifhay;pmrsm; (The Life and Letters of Charles
Darwin)[laompmtkyfwGif awG&Sd&ayonf? acwfaemufusaomvlrsdK;rsm;udk azsmuf
zsufypfjcif;jzifh/ obm0.a&G;cs,fr+onf ,Ofaus;r+acwfwdk;wufzGHjzdK;a&;wGif wu
yg0ifaqmif&Gufvdrfhrnf[k 'g0ifu tqdkjyK.? aemufydkif;wGif xdkodkazsmuf zsufypf&
rnfhacwfaemufusaomvlrsdK;rSm wl&uDEdkifiHom;rsm;jzpfonf[k twdtuspGyfpGJav
onf?
obm0.a&G;cs,fr+jzifh ,Ofaus;r+wdk;wuf-uD;xGm;r+wGif wkdufcdkuf-ujcif;&Sdonfhtcsufudk
toifwdk0efcHvdkonfxufydkI vufawGjyEdkifygonf? vGefcJhonfh &mpkESpftenf;i,fwkef;
u wl&uDvlrsdK;rsm;u Oa&myEdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;,lcJhonfudk owd&-uyg? ,QKtcsdef
wGif xdkuJhodkaomtjzpftysuftwGuf rnfr#&,fp&maumif;ygoenf;? ydkrdk,Ofaus;aom
aumhauqyfvlrsdK;rsm;u twGif;Y Avmewdtacgif;om&Sdaom wl&uDEdkifiH.touf quf
vuf&Sifoefa&;twGuf &kef;uefjcif;tjzpf wdkufcdkufodrf;,lvdkuf&rnf? TurBmavmu
wcGifvkH;wGif aemifvmrnfhwdkawmif;aomtcsdeftwGif;/ tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;u/ ra&
24
rwGufEdkifavmufonfh edrfhusaomvlrsdK;rsm;udk z,f&Sm;ypfvdkufEdkifawmhrnf?

41

T'g0if. t"dy`g,fuif;rJhonfhtqdkonf tdkwdkreftifyg,mudk zsufqD;ypf&ef jAdwdef


EdkifiHtwGuf 0g'jzefaxmufcHcsuf vufeufjzpfcJh.? trSefrSmvnf; xdk0g'jzefvuf
eufonfvnf; xda&mufcJhayonf? 'g0if. wl&uDEdkifiHonf r-umrDtwGif; jydKysuf
oGm;vdrfhrnf/ Tum; tDAdkvl;&Sif;ed,mryifjzpf.?[laom pum;vkH;wdkonf/ jAdwdefEdkif
iHtwGif; wl&uDvlrsdK;rkef;wD;a&; 0g'jzefr+twGuf olwdktajymt&odyH`enf;usaom
axmufcHcsufjzpfcJhayonf?

jAdwdefEdkifiH. 'g0ifa[mudef;udkvufawGusifhokH;vdkufjcif;onf tajccHtm;jzifh


yxrurBmppfwGif taumiftxnfpaz:cJhonf? xdkurBmppf-uD;onf 1914 ckESpfwGif
pwifcJhI/ *smr%D/ -op-wD;,m=[efa*&Dwdkuwpfzuf/ r[mrdwfjzpfonfh jAdwdefEdkifiH/
jyifopf ESifh &k&Sm;EdkifiHwdkuwpfzuf ydyuQjzpfaomppfyGJjzpfonf? odkaomfvnf;/ xdkppf
yGJ-uD;.t"du&nf&G,fcsufrSm/ tdkwdkreftifyg,mudk tjcrf;jcrf;cGJypf&efwGufudef; csxm;
jcif;jzpfayonf?
jAdwdefu tdkwdkreftifyg,mudk ppfrsufESmESpfzufrS pwifwdkufcdkufcJhavonf?
yxrppfrsufESmrSm ta&Stv,fydkif;a'o tdkwdkreftifyg,mjzpfonfh ygvufpwdkif;ESifh
tD&ufe,fajrbufrS pwifwdkufcdkufavonf? 'kwd,rSm *gvDydkvDppfrsufESmjzpfonf?
*gvDydkvDppfrsufESmonf yxrurBmppfrS t-uD;us,fqkH; aoG;tdkifcJhaomppfyGJjzpfav
onf? wl&uDppfwyfonf umeufumave,f *gvDydkvDwdkufyGJwGif jAdwdo# ppfwyfudk
cHwdkufcJh&m/ ppfom;aygif; 250000 txdtoufqkH;+H;cJhavonf? jAdwdo#uvnf;
jAdwdo#tdEdN,ppfwyfESifh -opaw;vsESifh e,l;ZDvefEdkifiHrsm;rS wdkif;&if;om;ppfom;rsm;
udk pkaqmif;zGJpnf;xm;aom tefZufppfwyfrsm;udk ydkI wdkufcJh.? xdkppfom;rsm;udkrl
tom;jzLvlrsdK;rsm;r[kwfojzifh jAdwdo#taejzifh tom;jzLppfom;rsm;xuf tqifhedrfh
aomvlrsdK;rsm;tjzpf owfrSwfxm;onf?
'g0if. wl&uDvlrsdK;rsm;tay: &ufpufpGmt-urf;zufvdkonfha-uG;ausmfoHonf
yxrurBmppfjyD;onfhaemufwGifyif [def;usefaeao;onf? ,QKacwfOa&mywdkufwGif
wl&uDvlrsdK;rsm;tm; wdkufcdkuf-uonfh eDtdkemZDtzGJu 'g0if.t"dy`g,f uif;rJhonfh
wl&uDEdkifiHtay:rkef;wD;r+udk tajccHrltjzpf cH,lae-uqJjzpfonf? wl&uDvlrsdK;rsm;udk
&efoltjzpf rkef;wD;onfh0g'jzefr+rsm;udk tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif awGjrifEdkifyg
ao;onf? (aoG;acsmif;pD;apaom 'g0ifESifh[pfwvmwdkt-um;r[mrdwf tcef;wGif t
ao;pdwfzwf+yg?)

42

tar&duefEdkifiHrS vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'ESifh vlr+a&;'g0if0g'


vlr+a&;'g0if0g'onf/ jAdwdefEdkifiHwGifomr[kwfbJ tjcm;EdkifiHawGrSmvnf; vl
rsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;ESifh e,fcsJorm;rsm;udk taxmuftuljyKayonf? xdka-umifh w
urBmvkH;odk tvGefvsifjrefpGm ysHESHoGm;cJh.? xdkoDtdk&Dudk vufcHudk;uG,folrsm;.
acgif;aqmifwpfOD;rSm tar&duefEdkifiHorw oDtdk'dk &l;pAJhjzpfayonf? &l;pAJhonf/
tar&duef wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk/ jyefvnfae&mcsxm;a&;tpDtpOftrnfjzifh/ rsdK;
jzKwftpDtpOfudk yxrOD;qkH;usifhokH;oljzpfayonf? taemufzufe,frsm;udk atmifEdkif
jcif; (The Winning of the West) pmtkyfwGif/ &l;pAJhu vltkyfvdkufowfjzwfjcif;
tawG;tac:udk wnfaqmufcJhavonf? xdkpmtkyfwGif/ tif'D,ef(tar&duwdkuf wdkif;
&if;om;rsm;)udk tjyD;ydkifvlrsdK;jzKwfypf&efta-umif;onf rvGJra&Smifomaomta-umif;
wpf&yfjzpf.25[k a&;om;xm;.? xdkwdkif;&if;om;rsm;udk acwfaemufusaom owW0g
rsdK;pkwpfcktjzpf olutqdkjyKEdkifatmif 'g0if0g'u usm;cHay;xm;ayonf?
&l;pAJhu -udKwifwGufxm;onfhtwdkif;/ xdktar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdk
xm;cJhaom pmcsKyfrsm;udk wpfckwpfavr#yif tav;xm;*&kpdkufaep&mrvdkawmhacs?
,if;onfvnf; acwfaemufusaomvlrsdK;[laomtawG;tac:u ay;tyfonfh rSm;
,Gif;aomw&m;0ifjzpfapjcif;a-umifhjzpfayonf? 1871 ckESpfwGif tar&duefuGef*&uf
u tar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdkcJhaom pmcsKyftm;vkH;udk zsufodrf;ypfjyD;/
olwdkudk aorif;e,fajrodk aorif;udkapmifhqdkif;&ef ydkvdkuf&efqkH;jzwfcsufcsavonf?
wpfbufu if;wdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfvufcHjcif;r&Sdygu/ olwdkESifh csKyfqdk
xm;aom pmcsKyfwdkonfvnf; rnfodkw&m;0ifawmhrnfenf;?
&l;pAJhu xdkvlrsdK;a&;ppfonf/ t*Fvdyfpum;ajymaomvlrsdK;(t*Fvdk=qufZefvl
rsdK;)rsm;wurBmvkH;ysHESHjcif;. tjrifhrm;qkH;atmifjrifr+jzpfonf[k wifoGif;cJh.?26
xdkt*Fvdk=qufZefvlrsdK;a&;tqdkudk yxrOD;qkH;axmufcHolrSm tar&duefvlrsdK;
tDAdkvl;&Sif;orm;w&m;"rRq&m *sdKqD,m pxa&mif;jzpfI if;tawG;tac:udk wdkuf&dkuf
tokH;jyKcJh.? oluatmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
xdktcsdefwGifrlum;/ urBm-uD;onf ordkif;wGif uopfodka&muf&Sdrnf jzpf.? ,if;
uonf vlrsdK;a&;jydKifqdkifr+wGif/ t*FvdkqufZefvlrsdK;rsm;udkom a&G;cs,fvdkufjcif;yif jzpf
.? Ttiftm;-uD;aomvlrsdK;onf rufpDudktxdvnf;aumif;/ tar&dutv,fydkif;rS
awmiftar&dutxdvnf;aumif;/ yifv,fork'N&mtwGif;&Sdu|ef;-uD;u|ef;i,frStp tmz&d
uwdkufvGefI jyefyGm;a&mufoGm;-uvdrfhrnf[k a[mudef;xkwfxm;yg&ap? TaemufqkH;
tajzonf/ toifhawmfqkH;vufa&G;pif.&Sifoefa&;r[kwf[k rnfolu oHo,SdOD;
27
rnfenf;?

vlr+a&;'g0if0g'udk olwdk.vkyf&yfrsm; w&m;0ifjzpfonf[k ta-umif;jy&eft


wGuf a&S;OD;pGmtokH;csolwdkrSm/ vlrJrsm;. &efolrsm;jzpfayonf? vljzLrsm;onf
tqifhtjrifhqkH;jzpfI vlrJrsm;onf urBmOD;vleD;eD;tqifhtedrfhqkH;jzpfonf[k owfrSwf
aom olwdk.vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csufcsif;yif tm;&
0rf;ompGm vufcHaxG;ydkufvdkufayonf?28
TtawG;tac:t& vlrJrsm;onf vlom;r[kwf-uacs? 1962 ckESpfxkwf vlrsdK;
rsm;.tp (The Origin of Race) pmtkyfwGif vlodrsm;aom tDAdkvl;&Sif;0g'DvlrsdK;cGJjcm;
a&;orm; umvufwGefuGef;u vljzLESifhvlrJrsm;onf [dkrdktD&ufwyfpfvufxufwGif ESpf
43

rsdK;cGJxGufvmcJhaom uGJjym;onfhrsdK;pdwfrsm;jzpfonf[k a&;xm;.? uGef;.tqdkt&


vljzLrsm;onf xdkuJhodkcGJxGufvmonfhtcsdefrSpI tDAdkvl;&Sif;ydkrdkajymif;vJvmcJh-uonf
[l.? vlrJrsm;tm; cGJjcm;onfhpdwf"gwfudk axmufcHtm;ay;onfhtkyfpku TodyH`enf;
usonf[lonfh &Sif;vif;csufudk tcsdefumv-umjrifhpGmtokH;cscJh-uavonf?

tar&duefEdkifiH orw&l;pAJhu
ola&;om;aom The Winning of
the West pmtkyfwGif/ vlrsdK;cGJjcm;
a&;t& tkyfpkvdkufowfjzwfr+udk
pwif tajccHwnfaqmufI aemif
wGif vufawGusifhokH;cJh.?

vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'udk axmufcH
tm;ay;aomoDtdk&D&Sdaejcif;a-umifh tar&d
uefEdkifiHwGif vlrsdK;cGJjcm;a&; -uD;xGm;vm
cJhavonf? vlrsdK;cGJjcm;a&;udk qefusifcJh
onfh W.E. Dubois u/ ESpfq,f&mpkESpf
.jy\emonf vlrsdK;tom;ta&mifcGJjcm;
r+jy\emjzpfonf?[ka&;om;cJh.? u|ef
pepfudkzsufodrf;jcif;wpfckwnf;u vljzL
ESifhvlrJrsm;t-um; nDtpfudkpdwf"gwfjzpf
ay:vmap&ef rvkHavmufacs? wdkawmif;
onfhtcsdeftwGif; csrSwfcJhaom cGJjcm;r+u
19&mpkESpfukefydkif;ESifh
20&mpkESpfOD;ydkif;wGif
tar&duefEdkifiHY vljzLrsm;u vlrJrsm;udk &uf
puf-urf;-uKwfpGm zdESdyfcJh-u.? Oya'ESifh
vufawGusifhokH;r+rsm;u vlrJrsm;udk vlom;
tjzpfrowfrSwf-ua-umif; az:jyaeayonf?
vljzLrsm;u -uG,f0csrf;omaomb0wGif &Sdae
-uaomfvnf; vlrJrsm;rSm vlrqefavmuf
atmif jyKusifhjcif;udk cHcJh-u&.?

Oya't& u|Ekfyfwdk. acwfrSmvnf; xdk


odkaomjyKrlcsufrsm;twGufta-umif;
jycsufaumif;wpfck jzpfaeao;onf?30
44

tar&duefEdkifiHwGif yxrOD;qkH;jyXmef;aom "Jim Crow Laws" (Jim Crow qdk


aom pum;vkH;rSm vlrJwdkudk ESdrfaompum;wpfvkH;jzpfonf?) Oya'onf ,aeu|Efkyf
wdk.acwfwdkifatmif &Sdaeao;onf? vlrJrsm;udk vlom;uJhodkrqufqH-uacs? olwdk
udk tjrJwef;&GH&Smrkef;wD;-uonfhtjyif/ ae&mwumwGif txifao;-uonf? xdkuJhodk
jzpfjcif;onf yk*~dKvftcsdK.vkyf&yfomr[kwfay? tar&duefEdkifiH.Oya't& jyXmef;
xm;aomtjyKtrljzpfayonf? wufeufpDjynfe,fY 1875=ckESpfwGif rD;&xm;ESifh "gwf
&xm;rsm;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;Oya'udk yxrOD;qkH;jyXmef;vdkufonfESifh wjydKifwnf;
awmifydkif;e,frsm;tm;vkH;wGif rD;&xm;rsm;Y vlrsdK;t&cJGjcm;owfrSwfjcif;jyKvkyf-uav
onf? vljzLrsm;om[laomqdkif;bkwfum;csyfrsm;/ vlrJrsm;twGuf[laomqdkif;
bkwfum;csyfrsm;/ ae&mwumwdkif; awGjrif&avonf? if;wdktm;vkH;rSm eudk&SdaejyD;
jzpfaom tajctaeudk Oya't& w&m;0ifatmif jyKvkyfjcif;omv#if jzpfayonf? Oy
a't& vljzLvlrJcGJjcm;&efrSm aq;&kH/ tusOf;axmifESifh ocsKif;rsm;wGif rvkyfrae& udpP
jzpfonf? odkaomfvnf;/ vufawGwGif/ a[mfw,f/ Zmwf&kH/ pmzwfcef;/ "gwfavScg;ESifh
bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;wGifvnf; usifhokH;-u.? ausmif;rsm;wGif xdkuJhodk tom;ta&mif
cGJjcm;r+a-umifh trsm;qkH;xdcdkufepfemr+cHpm;&ayonf? if;onf vlrJrsm;twGuf txd
cdkufqkH;tcsufjzpfI/ olwdk. ,Ofaus;r+zGHjzdK;a&;twGuf t-uD;qkH;aom t[eftwm;
jzpfaeayonf?

45

vlrsdK;a&;cGJjcm;r+pwifuwnf;upI t"du&k%f;ajrmufjrm;pGm vdkufvmawmh


onf? vlrJrsm;udk vltkyfjzifh w&m;vufv$wfowfjzwfr+rsm; aecsif;ncsif;wdk;vmav
onf? 1890 ckESpfrS 1901 ESpftxd vlrJOD;a&aygif; 1300cef w&m;vufv$wftowf
cH&onf? xdka-umifh jynfe,ftajrmuftjrm;wGif vlrJrsm; x-uGykefuefavonf?
TumvtwGif;Y vlrsdK;a&;tawG;tac:ESifh oDtdk&Drsm;jzifh jynfheufvsuf&Sd.?
r-umrD/ tar&duwdkufopfodk xdef;odrf;jcif;uif;rJhaom vl0ifr+udk umuG,f&ef[k ,
r,f&SmI tm&fbDbif;.OD;acgif;cGHwdkif;wmenf;jzpfaom tar&duefvlrsdK;a&;qefonfh
ZD0aA'ay:aygufcJhjyefonf? Tonfvnf; tar&duefwdk. vlrsdK;cGJjcm;a&;vkyf&yfwGif
xl;jcm;csufwpfckjzpfayonf? 1916 ckESpfxkwf r,f'Dqef *&ef. The Passing of the
Great Race pmtkyfwGif vlrsdK;ESpfrsdK;pyf,Sufaygif;pyfjcif;jzifh eudktqifhedrfhaeaomvl
rsdK;xuftqifhedrfhaomvlrsdK;wpfrsdK; xyfay:vmvdrfhrnf[k a&;om;xm;onf? oltae
ESifh rwlaomvlrsdK;csif; vufxyfjcif;udk Oya't& wm;jrpfapvdkjcif;jzpfonf?31
tar&duefEdkifiHwGif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf 'g0ifray:rDuwnf;u &SdjyD;om;
jzpfonf? odkaomfvnf;/ txufu u|Efkyfwdkaz:jycJhjyD;onfhtwdkif;/ 'g0if0g'onf 19
&mpkESpf'kwd,ydkif;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifESifh ay:vDpDrsm;udk axmufcHtm;ay;a-umif;
xif&Sm;ayonf? Oyrm/ Ttcef;wGifaz:jyonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;u olwdk.t
jrifudk a&Swef;wifwdkif; 'g0if0g'udk 0g'jzefa-uG;ausmfoHtjzpf tokH;jyK-uonf? 'g
0ifrwdkifrDacwfrsm;wGif &ufpuf-urf;-uKwfonf[k,lqcJhaom tawG;tac:rsm;onf/
,cktcsdefwGif obm0w&m;omv#ifjzpfonf[k vufcH-uavjyD?

'g0if0g'Dwdk. vlrqefaom ay:vDpDrsm;


tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk rsdK;okOf;owfjzwfjcif;
-opaw;vsEdkifiHrS wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk tabmf&D*sif;[kac:-uonf? T
vlrsdK;rsm;onf -opaw;vswdkufwGif ESpfaygif;axmifESifhcsDI aexdkifcJh-uolrsm;jzpfonf?
olwdkonf Oa&mywdkufom;rsm; -opaw;vswdkufodk 0ifa&muftajccsaexdkifuwnf;u
pI urBmhordkif;wGif t-uD;us,fqkH;aom vlrsKd;a&;okwfoifowfjzwfjcif;cHcJh-u&.?
xdkowfjzwfr+-uD;. tajccHtawG;tac:rSm 'g0if0g'jzpfayonf? TvlrsdK;wdkcHpm;cJh&
onfh &ufpuf-urf;-uKwfr+.t"duta-umif;&if;rSm/ 'g0if0g'DtawG;tac:&Sifwdk.
tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;tay:&Sdonfh tjrifa-umifhjzpfonf?
1870 ckESpfwGif vef'efrEk\aA'&DjAL;rS rEk\aA'ynm&Sif rufpfrlvmonf
vlom;rsm;udk trsdK;tpm;aygif; ckepfrsdK;cGJxm;avonf? tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk
atmufqkH;wGifxm;I/ vljzLrsm;jzpfaom tm&d,efvlrsdK;rsm;udk xdyfqkH;wGif xm;onf?
1876 ckESpfwGif trnfausmf-um;aom vlr+a&;'g0if0g'Du atmufygtwdkif; qdkxm;ay
onf?
tiftm;t-uD;qkH;vufa&G;piftrsdK;. qufvuftouf&SifEdkifjcif;[lonf tiftm;-uD;ol
u w&m;onf[kqdkvdkonf? xdka-umifh u|Ekfyfwdkonf -opaw;vsvlrsdK;rsm;ESifh armf&DvlrsdK;
rsm;udkvlrsdK;okOf;atmif oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm owfjzwfokwfoifjcif;onf vGJa&SmifI
32
r&aom obm0w&m;udk wdkifwnfjznfhpGufae-ujcif;om jzpfayonf?

1890 ckESpfwGif/ wyfprmeD,mjynfe,f &kd,,fvfqdkqdkifwD. 'kwd,OuUXjzpfol


*sdrf;pfbm;em'fu rsdK;jzKwfjcif;onf tdAdkvl;&Sif;ed,mr. &Sif;jyp&mrvdkaom trSefw
46

&m;jzpfI oifhavsmfawmifhwif;qkH;vufa&G;pOfjzpfol. qufvuf&Sifoefa&;jzpfonf?


[k a&;om;cJh.? xdka-umifh/ oltaejzifh/ xdkuJhodk-opaw;vswdkuf tabmf&D*sif;rsm;udk
owfjzwfqkH;+H;aponfh &mZ0wfr+twGuf tjypfwifcHxdkufaom vpfvsL+kjcif;r[kwf
[kta-umif;jycJhavonf?33
tabmf&D*sif;rsm;udk
rsdK;jzKwfowfjzwfjcif;
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdkonf -op
awvswdkuf wdkif;&if;om;t
abmf&D*sif;wdkudk vlom;t
jzpf tjynfht0zGHjzdK;jcif;r&Sd
ao;aom owW0grsm;jzpf
onf[kqdkI owfjzwfcJh-u
.?

Todkaom 'g0if
u pwifysdK;axmifcJhaom
vlrqefonfh&ufpuf-urf;
-uKwfonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;
a-umifh/ a-umufrufzG,f
aumif;onfh tabmf&D*sif;
rsdK;jzwfa&; pwifcJhjcif;jzpf
ayonf? tabmf&D*sif; OD;
acgif;cGHrsm;udk rD;&xm;bl
wm&kHwHcg;rsm;Y qGJcsdwfjy
oxm;-uavonf? -op
aw;vswdkufwpfcGifvkH; ae
&mwumwGif tabmf&D*sif;
rsm;tajccsaexdkifaom &yf
&Gmrsm;onf xdkodkaom&uf
pufpGmowfjzwfr+a-umifh
ESpfaygif;50twGif; aysmuf
uG,foGm;cJhavonf?34

tabmf&D*sif;wdkudk &nf&G,faomay:vDpDrsm;onf/ rsdK;jzKwfowfjzwfjcif;jzifhom


rjyD;ao;acs? tabmf&D*sif;vlOD;a&aygif;tajrmuftjrm;udk wd&pm>efuJhodk odyH`ynmprf;
oyfr+twGuf tokH;jyKcJh-u.? 0gSifwef'DpDrS prpfqdkeD,HtifpwD-uL;onf urBmay:&Sd
47

vlrsdK;aygif;pkH. &kyftavmif;aygif; 15,000 Sd.? jAdwdo#jywdkuftwGuf/ wd&pm>ef


(arsmuf0H)rsm;ESifh vlom;rsm;t-um;wGif aysmufaeaomtqufudk &SmazG&eftwGuf
-opaw;vstabmf&D*sif;aygif; 10000udk oabFmjzifh wifydkcJh-uonf?
jywdkufrsm;onf/ t&kd;pkrsm;udkom pdwf0ifpm;onfr[kwf? tabm&D*sif;wdk.
OD;aESmufudkvnf; "gwfcGJcef;prf;oyf&eftwGuf aps;aumif;aumif;jzifh a&mif;cscJh-u.?
-opaw;vswdkufwdkif;&if;om;tabmf&D*sif;wdkudk odyH`prf;oyfcsuftwGuf "gwfcGJcef;
wGif owfjzwf-ua-umif;vnf; oufaotaxmuftxm;&Sdayonf? atmufygtcsuf
rsm;u xdkodkaom&ufpuf-urf;-uKwfr+twGuf oufaoom"ursm; jzpfayonf?
1866 ckESpfwGif/ uGif;pvifjynfe,f bdk;0if;jrdKawmf0efu/ oludk,fwdkif tabmf&D*sif;rsm;udk
1865 ckESpfwkef;u odyH`prf;oyfcsuftwGuf olrnfuJhodk taygiftvufrsm; wpfppDzsufcJh
ykHudk olaocgeD;wGif uGufuGufuGif;uGif;jrifEdkifavmufatmif &Sif;jycJhavonf?
1874 ckESpfrSpI ESpfaygif;20 txd qpf'eDjrKd&Sd -opaw;vsjywdkufr+;tjzpf tr+xrf;cJhaom
tuf'Gwf&rfaqonf xdkvkyfief;wGif trsm;qkH;yg0ifcJholjzpfonf? olonf jywdkuftdyf
aqmifpmtkyfudk &dkufxkwf&mY/ tabmf&D*sif;rsm;ta-umif;ESifh ywfoufaomtcef;wGif -o
paw;vs wd&pm>efrsm;[laom acgif;pOfwyfxm;avonf? ocsdKif;rsm;wGif t&dk;pktwGuf
tavmif;rsm;udk cdk;,lenf;rsm;tjyif/ odyH`prf;oyfcef;twGuf vwfvwfqwfqwf ypf
owfI&,laom tabmf&D*sif;tavmif;&Sd usnfpH'%f&mudk rnfuJhodkydwf&rnfhenf;udkyg
a&;om;xm;ayonf?
*smrefvlrsdK;tDAdkvl;&Sif;0g'D (vlrJwdk.aorif;wrefewforD;[ktrnf&aom)trmvD 'D
,ufx&pfonf/ jywdkufrsm;wGif &kyfvkH;oGif;jyoxm;&ef tabmf&D*sif;rsm;udk ypfowfay;
&ef -opaw;vsblwm&kHydkif&Sifrsm;udk iSm;&ef;cJhavonf? r-umrD olrtm; -opaw;vsEdkifiH
rS ESifxkwfjcif;cH&aomfvnf;/ tenf;qkH; oltvdk&Sdaom"gwfcGJcef;erlemwpfck olESifhtyg,l
oGm;EdkifcJhavonf?
e,l;aqmufa0;jynfe,frS omoemjyKwpfOD;u/ jrif;pD;ykvdwfrsm;u tabmf&D*sif;vlrsdK;
a,mufsm; rdef;r cav;rsm;tygt0if tajrmuftjrm;udk vdkufvHypfowfonfudk awG&SdI t
vGefxdwfvefoGm;cJhavonf? OD;acgif;tvkH; 40 udktdk;-uD;wGif xnfhjyKwfI taumif;qkH;
35
10 vkH;udka&G;,lum aocsmpGmxkyfI EdkifiHjcm;odk ydk-uonf?

tabmf&D*sif;rsm;udk rsdK;jzKwfonfhvkyf&yfonf 20 &mpkESpfwGif qufvufaqmif


&Guf-uonf? rsdK;jzKwfenf;rsdK;pkHtokH;jyK-uonfhteuf/ wpfenf;rSm tabmf&D*sif;cav;
rsm;udk olwdk.rdbrsm;vufxJrS vk,ljcif;jzpfonf? 1997 ckESpf {jyDv 28&ufaexkwf
zDvm'JvfzD;,m;aepOfowif;pmwGif tmvifaomef[D;vfa&;om;aom owif;aqmif;
yg;wpfyk'fygcJh.?

tabmf&D*sif;tdrfaxmifpkuzrf;qD;jcif;udk
tao;pdwfjyefajymjyonf
atyDowif;/ = /-opaw;vsEdkifiH taemufajrmufydkif;oJuEWm&wGif aexdkif-uaom
tabmf&D*sif;wdkonf/ olwdk.cav;rsm;udk rD;aoG;r+efjzifh wpfudk,fvkH;vdrf;xm;I tpdk;&
vlr+zlvkHa&;t&m&Sdrsm;u zrf;qD;oGm;jcif;rS vGwfajrmuf&ef vkHjcKHonfhae&mrsm;Y0Sufxm;-u
onf? vlr+zlvkHa&;vkyfom;rsm;u awGwJhae&mrSm zrf;vdkuf-uw,f?[k tzrf;cH&aom
cav;wpfa,mufu aemifESpfaygif;rsm;pGm-umjrihfjyD;aemufwGif jyefvnfajymjy.? u|Ekfyf
wdk&JhrdbaqGrsdK;wdku/ rD;aoG;awGvdrf;jyD; 0Sufxm;avh&Sd-uw,f? [kajymjyayonf?
i,f&G,fpOfb0wGif tcdk;cHcJh&aom EGm;arG;jrLa&;jcHtvkyform;wpfa,mufu/ us
aemhudk rlvmblvfvmudk ac:oGm;-uw,f? usaemfwdktm;vkH; touf 5ESpf 6ESpfavmufbJ

48

&Sd-uao;w,f?[k jyefajymjyonf? oltjzpfrSm/ tcdk;cHcJh-u&aomvloufwef;pkHprf;a&;


tpDtpOft&/ -opaw;vs vltcGifhta&;ESifhwef;wlcGifhaumfrD&Sifu -um;emcJh&onfha-u
uGJbG,ftjzpftysufaygif; axmifaygi;frsm;pGmteufrS wpfckomjzpfayonf? 1920 ckESpfrS
pI 1970 ckESpftxd tabmf&D*sif;cav;aygif; 100000 ausmf olwdk.rdbrsm; vufxJrS
cdk;,lvk,ljcif;cHcJh-u&onf? tom;ta&mif azsmhonfhcav;rsm;udk vljzLtdrfaxmifpkrsm;
36
odkarG;pm;&eftyfESH-uI/ tom;rJaomcav;rsm;udkrl rdbrJha*[mwGif xm;-uonf?

,QKtcsdefwGifyif/ aumfrD&Sif. olwdkudk tdrfodkjyefac:vmcJhjcif;[laomtpD&if


cHpmwGif/ oufaocHolwdku rdrdwdk. trnf&if;udkaz:rjy0efavmufatmif/ em-unf;
r+u &Sdaeao;onf? ukvor*~.owfrSwfcsuft&/ tpdk;&tm%mydkifwdk.vkyf&yf
onf/ vlrsdK;jzKwfpDrHudef;tqifh&Sdonf[k aumfrD&Sifuqdkonf? xdktwif;zrf;,lcdk;0Suf
jcif;cH&aomcav;rsm;twGuf oufqdkifolwdku avsmfa-u;aiGrsm; ay;aqmifEdkif&ef ckH&kH;
tzGJ zGJpnf;I ppfaq;&ef aumfrD&Sifuawmif;qdkaomfvnf;/ tpdk;&u jiif;y,fxm;ay
onf?
u|EfkyfwdkodcJh-ujyD;onfhtwdkif;/ xdkuJhodkaom vlrqefonfhvkyf&yfrsm;/ tkyfpk
vdkufowfjzwfr+rsm;/ &ufpufr+/ &dkif;pdkif;r+ESifh rsdK;jzKwfr+rsm;udk 'g0if0g'pmwrf;rsm;u
obm0.a&G;cs,fr+/ touf&Sifjcif;twGuf wdkufcdkufr+ESifh toifhawmfqkH;
vufa&G;pOf. &Sifoefr+twGufponfhtqdkrsm;jzifh w&m;0ifjyKay;xm;onf?
,if;uJhodk -opawvswdkuf wdkif;&if;om;rsm; cHpm;cJhcHpm;ae-u&aom ysufpD;
jcif;ab;'kuQtaygif;wdkonf/ 'g0if0g'u wurBmvkH;odk,laqmifvmaom ysufpD;,dk
,Gif;jcif;ab;'kuQtaygif;. tenf;i,faom tydkif;r#omSdaeao;onf?

tdkwmbif*g
'g0ifu ola&;aom rsdK;pkrsm;pwifay:aygufjcif; pmtkyfwGif/ vlom;rsm;onf
arsmufrsm;rSqif;oufzGHjzdK;vmonf[k wifjyonfhaerSpI/ xdkZmwfvrf;udk axmufcH
rnfh ausmufjzpf&kyf-uGif;udk &SmazGonfhvkyfief;onfvnf; pwifcJhavonf? odkaomf
vnf; tDAdkvl;&Sif;0g'DtcsdKu ausmufjzpf&kyf-uGif;omr[kwfbJ arsmufwpf0uf vlwpf
0ufowW0grsm;onfvnf;/ urBmhae&ma'otajrmuftjrm;wGif toufxif&Sm;&SdaeOD;
rnf[k ,kH-unf-u.? 20 &mpkESpftpOD;ydkif;wGif -um;wGifaysmufaeaomtquft
pyfudk &SmazGjcif;u ajrmufjrm;pGmaom kdif;pdkif;onfh vkyf&yfrsm;. ta-umif;&if;
jzpfcJhayonf? if;wdkteuf ypf*rDvlrsdK; tdkwmbif*g. Zmwfvrf;onf wpfcktyg
t0ifjzpf.?
tdkwmbif*gudk 1904 ckESpfwGif qJjrL&,f Agemac:aom
tdkwmbif*g
tDAdkvl;&Sif;0g'D okawoeynmSifwpfOD;u uGef*dkEkdifiHwGif zrf;
qD;cJhjcif;jzpfonf? Ttmz&duwdkif;&if;om;.trnf tdkwmbif
*gonf olwdk.pum;t& rdwfaqG[laomt"dy`g,f&I/ cav;
ESpfa,muf&Sdaom tdrfaxmifonfwpfa,mufjzpf.? odkaomf
vnf; oludkwd&pm>efrsm;uJhodk avSmifcsdKifhwGif;Y oH-udK;ESifhcsnf
xm;um tar&duefEdkifiHodkydkvdkufonf?
tar&duefEdkifiHodk
a&mufaomtcg/ tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifwdku pdefvl0pfurBmhjyyGJ
wGif vlom;rsm;ESifh teD;qkH;tquftpyftjzpf jyoxm;onf?
xdkaemuf ESpfESpf-umaomtcg e,l;a,mufjrdK&Sdb&GefZl;ac: wd&
49

pm>ef&kHwGif csifyefZDarsmuf tenf;i,ftjyif/ 'dkifemac:a*:&Dvmarsmuf0HESifh 'dk[eftrnf


&Sd O&efOwefarsmuf0HwdkESifhtwl/ vlom;wdk. a&S;tusqkH;bdk;ab;owW0grsm;tjzpf
jyoxm;avonf? tDAdkvl;&Sif;0g'D wd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL; a'gufwm0DvD,H wDa[mf
eDa';u xdkodkaom aysmufuG,faeonfhtquftpyfudk ydkifqdkifxm;cGifh&&Sdjcif;twGuf
vGefpGm*k%f,lrda-umif; ESpfaygif;rsm;pGm ajymusef&pfcJhavonf? xdkwd&pm>ef&kHa&muf
vlxkuvnf; tdkwmbif*gudk wd&pm>efwpfaumiftjzpf qufqHcJh-uavonf?

xdktcsdefuxkwfa0cJhaom e,l;a,mufwdkif;rf owif;pmwGif wd&pm>ef&kHodkvm


a&mufvnfywfonfhvlwdk. qufqHykHudk az:jyxm;avonf?
wd&pm>ef&kHodk we*FaEGaewGif vlaygif; 40000 oGm;a&mufvnfywf-uonf? cav;vl-uD;
rdef;ra,mufsm;tm;vkH;vdkvdkyif/ arsmuf&kHrSZmwfvdkufudk -unfh-uonf? xdkZmwfvdkufrSm
tmz&duwdkufrS vl&kdif;wpfaumifjzpf.? uGif;jyifwGif waeukef atmfvdkuf[pfvdkufESifh
0dkif;vdkuf-uonf? wcsdKu ol.eH&dk;udk xdk;-unfh-uonf? wcsdKu oludk ajcuvdrfydkif;-u
37
onf? tm;vkH;uvnf; 0dkif;&,f-uonf?

1906 ckESpf pufwifbmv 17 &ufaexkwf e,l;a,muf*sme,f u xdkuJhodkvkyf


jcif;onf tDAdkvl;&Sif;udk oufaojy&eftwGufjzpfaomfvnf; -uD;us,faomrw&m;jcif;
ESifh &ufpufjcif;jzpfonf[k atmufygtwdkif; az:jycJhavonf?
Tvlwdkonf/ pOf;pm;qifjcifjcif;uif;rJhpGm tmz&duwdkufrS vlykwpfa,mufudk arsmuf
avSmifcsdKifhwGif jyoxm;-uonf? olwdk.tawG;t& -uD;us,faomtDAdkvl;&Sif; oifcef;pm
wpfckudk pGJjrJpGmrSwfom;Edkifapvdk-u[efwlygonf?
odkaomfvnf;/ &&SdonfhtajzrSm TvljzLEdkifiHrS oem;-uifemjcif;u&k%mw&m;jzifh -unfh+
xm;oifhaomfvnf;/ xdkr#avmuf&ufpuf-urf;-uKwfpGm xm;&Sdjcif;onf/ tmz&duwdkuf
vlrsdK;rsm;udk apmfum;jcif;om jzpfayonf?===u|Ekfyfwdkudk pdwfcHpm;r+&Sdjcif;ESifh 0dnmOfudk
ay;xm;aomtiftm;-uD;u zefqif;xm;I uHqdk;ojzifh udk,fcE<mrzHGjzdK;onfh vlom;wpfOD;

50

udk arsmufrsm;ESifhtwl avSmifcsdKifhwGifxnfhxm;jyD; vltrsm;udk jypm;-ujcif;onf tvGef


38
&SufzG,faumif;aom vkyf&yfomv#ifjzpfayonf?

e,l;a,mufa'vDx&DjAGef;uvnf; tDAdkvl;&Sif;ta-umif;az:jy&eftwGuf tdkwm

bif*gudk wd&dpm>ef&kHwGif jy-uonfhta-umif;udk atmufygtwdkif; a&;om;xm;avonf?


'g0if0g'Dwd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL;. tifrwefpOf;vJaumuf-upfaomtajzudk ay;cJh
avonf?
vGefcJhonfhtygwfwGif e,l;a,mufwd&pm>ef&kHY tmz&duwdkufrS ypf*rDvlrsdK;wpfa,mufudk
O&efOwefarsmuf0Hrsm;ESifhtwl avSmifcsdKifhtwGif;xnfhI jyoxm;onfhudpPESifhywfoufI
vltawmfrsm;rsm; a0zef-u.? tcsdKyk*~dKvfrsm;.tqdkt&/ wd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL; atmf
ema';u eD*&dk;vlrsdK;rsm;ESifh arsmufrsm;t-um;qufpyfr+udk jyo&efjzpfonf[kqdkonf?
a'gufwmatmfema';u ,if;pGyfpGJcsufudk jiif;y,fvdkufonf? wu,fvdk tJ'Dvlykuav;
u avSmifcsdKifhxJrSm&Sdae&if/ oltwGuf toufomqkH;tajctaejzpfygw,f?[k a'gufwm
atmfema';uqdk.?
usaemfwdku oludkb,fvdkxm;&r,fqdkwmrodbJjzpfaeygw,f?
oludk vrf;ay:rSm v$wfxm;r,fqdk&if b,folurS *&kpdkufjyD;-unfhrSmr[kwfbl;vdkawmh
39
b,folurSajymrSmr[kwfbl;vdkxifygw,f? [kqufvufajymygonf?

tdkwmbif*gudk wd&pm>efwpfaumiftvm;/ a*:&Dvmarsmuf0Hrsm;ESifhtwl avSmif


tdrfwGifjyoxm;jcif;onf todkif;t0dkif;tawmfrsm;rsm;udk pdwfrtDrom jzpfapcJh.?
tzGJtpnf;cyfrsm;rsm;u tm%mydkifrsm;tm; xdkvkyf&yfudk&yfwef&ef awmif;qdkcJh-u
onf? olwdk.awmif;qdkcsufrsm;wGif/ tdkwmbif*gonf vlom;ppfppfjzpfa-umif;/ ol
tm; xdkuJhodkvkyfjcif;onf tifrwef&ufpuf-urf;-uKwf&ma&mufa-umif; ponfjzifh az:
jy-uavonf? xdkawmif;qdkcsufpmrsm;teuf 1906 ckESpf pufwifbmv 12 &ufae
xkwf e,l;a,muf*vkwf owif;pmyg pmwpfapmifrSm atmufygtwdkif;jzpf.?
The Globe t,f'Dwmodk/

vl-uD;rif;cifAsm;/= u|Efkyfawmiftmz&duwGif ESpfaygif;ajrmufjrm;pGmaexdkifcJhygonf? xdk


a-umifh vlrJeD*&dk;rsm;udkrESpfoufvSyg? odkaomfvnf; olwdkonfvlom;rsm;jzpfonfudk ,kH
-unfygonf? Tr#-uD;us,fvSaomjrdKawmf-uD;. tm%mydkifrsm;u Bronx Park rSjrif
uGif;jzpfonfh eD*&dk;a,mufsm;uav;wpfa,mufudk arsmufrsm;ESifhtwl jyoxm;jcif;udk cGifh
jyKxm;jcif;onf &Sufp&maumif;onf[kxifygonf?
Typf*rDvkyf&yfwpfckvkH;udk pkHprf;ppfaq;oifhygonf?
at tm&f tD
40

e,l;a,muf/ pufwifbmv 12&ufae?

tdkwmbif*gudk vlom;wpfa,muftjzpfqufqH&ef awmif;qdkaom aemufxyf


av#mufv$mwpfapmifonfvnf; atmufygtwdkif;jzpf.?
vlom;ESifharsmufwdkudk jyojcif;udk omoemh"rRq&mu uefuGufonf?
"rRq&ma'gufwm ruftmomu xdkjyuGufonf ,kwfnHhaomvkyf&yfjzpfonf[k jrif.?
TjyuGufudk tpDtpOfvkyfolonf oludk,fol xdktmz&duom;.tqifhodkedrfhusaponf
[k a'gufwmruftmomuajym.?
Tvli,fav;udk wd&pm>eftjzpfjyKvkyfxm;rnfh
tpm;/ oludk bk&m;ocifuay;aom tpGrf;tprsm;udk zGHjzdK;apatmif pmoifausmif;wGif tyf
xm;oifhygonf?

51

a'gufwm*Dvfbwfuvnf;/ xdkjyuGufonf a'goxGufp&mjzpfaeojzifh olESifhtwl tjcm;


"rRq&mrsm;tm; a'gufruftmomESifhyl;aygif;I if;awmom;vlrJuav;udk arsmufavSmif
41
tdrfrSxkwfI tjcm;ae&mwGifxm;&ef aqmif&Gufrnf[k ajymqdk.?

tufpuDrdkrsm;ESifh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'usifhokH;jcif;
1897=ckESpfwGif emrnfausmftmwdwfpuf0dkif;okawoeynm&Sif a&mbwfyD,m&Donf ajrmuf0if&dk;
pGef; tufpuDrdkvlrsdK;tcsdKudk e,l;a,mufjrdKodkac:aqmifvmcJhavonf? xdktkyfpkxJwGif ti,fqkH;
rSm rDepftrnf&Sduav;i,fwpfa,mufvnf; ol.zcifESifhtwl ygvmcJh.? olwdkudk tar&duef
obm0ordkif;jywdkufwGif ESpfaygif;rsm;pGm jyoxm;cJh-uonf? rDepf.zcifrSm emzsm;rusef; jzpfI
aoqkH;oGm;&m rDepfrSm tumtuG,fr&Sd e,l;a,mufjrdKwGif wpfudk,fwnf;txD;xD;usef&pfcJh&Sm
onf? wpfaewGif oltaz.tavmif;t&dk;pkudk tar&duefobm0ordkif;jywdkufwGif rsdK;pdwfrsm;
.erlemwpfcktjzpf jyoxm;onfudk awGcJhavonf? olzcif.&kyftavmif;t&dk;pkudk jyefawmif;
aomfvnf; jywdkuft&m&Sdrsm;u jiif;qefcJhavonf?
rDepf.b0vrf;a-umif;wGif rSwfom;oifhonfhtcsufwpfcsufrSm xdktufpuDrdkwdkudk e,l;a,mufjrdK
okdac:aqmifvmcJhonfhokawoeynm&Sifjzpfaom a&mbwfyD,m&Donf vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrif&Sdol
wpfOD;jzpfonfhtcsuf jzpf.? olonf tufpuDrdkwdkESifhtwl aexdkifcJhaomfvnf;/ olwdkudk olESifh
wef;wlonf[k rxifcJhacs? yD,m&D.tqdkt&/ tufpuDrdkESifh eD*&dk;wdkonf tqifhedrfhaom vlrsdK;
rsm;jzpfonf[kqdk.? olwdkonf usef;rmoefpGrf;I/ Om%fxufjruf-uum olwdk.tdrfaxmifpkudk
aumif;rGefpGm &SmazGa-uG;arG;Edkif-uaomfvnf;/ vljzLrsm;avmuf raumif;acs? wpfcsdefu olonf
atmufygtwdkif; ,kwfrmpGma&;om;cJhbl;.? u|Ekfyfudk vlawGu = tufpuDrdkrsm;onf urBm-uD;
twGuf rnfodktokH;us-uygoenf;[k r-umc%ar;-uygonf? olwdkonf pD;yGm;a&;t& bmrSt
okH;rus-uyg? aemufxyfwpfcku olwdkrSm &nfrSef;csuf[lI r&Sd-uyg? olwdk.oufwef;udk ajr
acG;twdkif;bJ wefbdk;xm;-uonf? if;onfolwdk&JhADZrSvmaom trltusifhawGjzpfygonf? xdk
tufpuDrdk ajcmufa,mufudk e,l;a,mufjrdKodk tb,fha-umifhac:aqmifvmcJhoenf;? xdktufpuDrdk
wdkonfvnf; ol,Qifu pkaqmif;,liifcJhaomt&dk;pkerlemuJhodk rsdK;pkerlemtjzpfac:vmjcif;omjzpf
ygvdrfhrnf? odkaomfvnf; xdkt&dk;pkrsm;xuf ydkIpdwf0ifpm;zG,faumif;onfrSm olwdk. udk,fwGif;Y
aoG;pD;aeao;jcif;yifjzpfayonf?
olrSm olod-uGrf;aom tufpuDrdkwdk.
tavmif;udk pGJvrf;wwfonfhOyg'gef
vnf;&Sdao;onf? xdktufuDrdkwdk.
tavmif;rsm; ocsKif;xJwGifrykwfodk;
ukefrD xkwf,l&Sif;vif;I t&dk;pkrsm;udk
e,l;a,mufjrdK jywdkufwGif wefqm
qif xm;&ef ,laqmifvmcJh.?
rDepf/ tdkwmbif*gtjyif trnfrod
aomtjcm;vlaygif;tajrmuftjrm;wdk
onfvnf;/ tqifhedrfhaom vlom;
rsm;udk &SmazGae-uonfh odyH`ynm&Sifwdk
. vlrqefaom&ufpuf-urf;-uKwfpGm
jyKusifh jcif;udk cHcJh-u&.?

52

TuJhodkvlrqefaomvkyf&yfwdk. aemufqkH;tajzrSm/ tdkwmbif*gu oludk,f


ol owfaovdkufonfhtjzpfoma&mufcJhavonf? Tae&mwGif vlom;wpfa,muf.
toufqkH;+H;jcif;xuf jy\emydkI-uD;rm;ayonf? Ttjzpftysufonfyif/ 'g0if0g'D
wdku &ufpuf-urf;-uKwfI &dkif;pdkif;aomvkyf&yfrsm;udk vufawGusifhokH;-ua-umif; xif
&Sm;onfh Oyrmwpfckjzpfaeayonf?

vlrsdK;cGJjcm;a&;pdwfaepdwfxm;OmOf qufvuf&Sdaeao;I/
'g0ifxHrStiftm;udk tokH;jyK-uonf?

53

tqifhjrifhjcif;onf aoG;rSrvm/ trltusifhrSvm.


vlom;rsm;onf/ wd&pm>efrS wpfqifhjyD;wpfqifh wdk;wufzGHjzdK;vmI/ tcsdKvlrsdK;
rsm;onf wdk;wufzGHjzdK;r+ jyD;jynfhpkHum/ tcsdKvlrsdK;rsm;rSm wd&pm>efrsm;ESifheD;pyfaeao;o
jzifh vlordkif;wGif ysufpD;r+udkom aqmifusOf;ay;onf[k 'g0ifu wifjyxm;avonf?
'g0if.TowfrSwfcsufudk vufcHolwdkonf tjcm;vlrsdK;rsm;udk -uifemoem;jcif; uif;
rJhum &ufpufpGmzdESdyfEdSrfeif;-uayonf? olwdkudk tcufcJqkH;b0wGif aexdkifapI/ rsdK;
jzKwfowfjzwfonftxd jyKusifh-uayonf?
&J&ifhaomurBmopfrsm;[kt"dy`g,f&onfh Brave New Worlds pmtkyfudka&;om;
ol b&dkif;tJyJvf,m'fu vlrsdK;cGJjcm;a&;wGif udef;atmif;aeonfh &ufpuf-urf;-uKwf
aompdwfaepdwfxm;ESifh/ if;rS&&Sdaomtajzrsm;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf[k az:jy
xm;.?
vlwdku oifhtm;rnfonfhta-umif;jycsufESifhrqdk/ t,loD;r+jzifhjzpfap/ odyH`enf;jzifhjzpfap/
tqifhydkedrfhaomowW0gjzpfonf[k qkH;jzwfonfESifhwjydKifwnf;/ oifhtay:wGifjyKusifhrnfh
&ufpufr+rsm;onf twdkif;twmr&SdbJjzpfvdrfhrnf?
xdkodk&ufpuf-urf;-uKwfpGmjyKusifh
vdkufjcif;udkvnf; tjynfht0w&m;onf[k,lqvdrfhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf tjcm;vl
om;wpfa,mufudk tqifhedrfhonf[k ,kH-unfjcif;onf xdkoludk raumif;/ tEW&m,f&Sdonf/
odkr[kwf tqifhydkjrifhaomowW0gudk tEW&m,fay;vdrfhrnf[k ,lqjcif;xuf tenf;i,f
tqifhjrifhjcif;a-umifh jzpfayonf? tcsdKaomolwdku xdktqifhedrfhaomolwdkonf vlom;
avmuwpfckvkH;. usef;rmoefpGrf;r+ESifhtoufudk tEW&m,fjyKvdrfhrnf[kyif 0g;vkH;&Snf
&ef;jcKHIowfrSwf-uayvdrfhrnf? xdkaemuf oif;uGyfjcif;/ vufxyfjcif;udk uefowfjcif;
rsm;jyKvkyfvdrfhrnf? vlom;rsdK;pkudk wdkufcdkufrnfhtEW&m,fESifh tqifhjrifholvlom;wdk.
42
*k%foduQmudk umuG,fonf[k ta-umif;jy&if; owfjzwfr+yifvkyf-uvdrfhrnf?

odkaomfvnf;/ vlom;tm;vkH;udk nDwlnDr#zefqif;xm;ayonf? vlwdkif;udk


tvm[ft&Sifjrwf(xm0&bk&m;ocif)u zefqif;xm;onf? uk&ftmefusrf;awmfjrwf
u vlom;rsm;udk zefqif;jcif;ESifhywfoufI Todka-ujimxm;.?
t-uift&Sifjrwfonf rdrdzefqif;awmfrlcJhaomt&m0wKwdkif;udk aumif;rGefpGm
jyKvkyfzefqif;awmfrlcJh.? if;jyif xdkt&Sifjrwfonf vlom;tm; zefqif;jcif;
udk $HnGefjzifh tpjyKawmfrlcJh.? xdkaemuf xdkt&Sifjrwfonf xdkvlom;.
tquftEG,fwdkudk npfxkwfxm;aom tzdk;rwefaoma&jzifh jyKvkyfzefqif;
awmfrlcJh.? xdkaemuf xdkt&Sifjrwfonf if;tm; aexm;usepGm jyKvkyfawmf
rlI if;(. cE<mudk,ftwGif;)Y rdrdtxHawmfrS toufZD0defudk r+wfoGif;awmfrl
cJh.? (pl&mtvfp*sf'[f 32;7=9)?
txufyg tm,ofawmfrsm;twdkif;/ vlom;rsm;onf tvm[ft&Sifjrwfr+wf
oGif;ay;xm;aom toufZD0def0dnmOfudk aqmifxm;-uayonf? vlom;wdkif; vlrsdK;r
a&G; pOf;pm;jcif;/ tm&kHcHpm;jcif;/ cspfjcif;/ emusifjcif;udkcHpm;jcif;/ pdwfv+yf&Sm;jcif;/ cspf
jcif;arwWmw&m;udk od&Sdjcif;/ oem;-uifem *&k%mw&m;&Sdjcif; ponfwdk&Sd.? vlom;
wdkif;onf Edkifvdkrif;xufzdESdyfnOf;yef;jcif;/ txifao;yrmrxm;jcif;/ tcuftcJ&Sdjcif;/
ponfwdkudkvnf; od.? xdka-umifh/ ordkif;wav#mufvkH;wGif tjcm;vlrsdK;rsm;onf
wd&pm>efwpf0ufowW0gjzpfonf[k ,kH-unfI wpfOD;OD;avmufudkyif ESdyfpufuvl jyKyg
u/ xdkodkjyKusifhol/ usL;vGefol/ zdESdyfol/ acgif;ykHjzwfolESifh rrSefruefvkyf-uHxm;aom

54

oufaoom"ursm;jyI axmufcHtm;ay;olwdkonf olwdkrodaomfvnf; -uD;us,faom


jypfr+i&Judk usL;vGefjcif;yif jzpfayonf?
u|Efkyfwdk.acwfwGif/ tjcm;vlrsdK;rsm;ESifhpmv#if ,Ofaus;r+t& acwfaemufus
aeao;aom vlrsdK;rsm;vnf;&Sdao;onf? olwdktm;vkH;onf vlom;.t*FgvuQ%mrsm;
tm;vkH;jynfhpkHpGm&Sd-u.? odkaomfvnf; urBmudkpdk;rdk;aeonfh enf;ynmESifh,Ofaus;r+ydkif;
wGif avsmhenf;r+&Sdae-uonf? olwdkaexdkifonfht&yfa'. obm0tajctaeESifh &moD
Owkt&/ vltzGJtpnf;tawmfrsm;rsm;wdkonf usefwdk;wufaomvltzGJtpnf;,Ofaus;
r+trsm;pkwdkESifha0;uGmvsuf&Sd-uayonf? odkaomfvnf; olwdkwpfOD;csif;wGif vlom;
wdk. t*Fg&yfrsm;/ xkH;wrf;"avhrsm;/ tusifhpm&dwWrsm;ESifh jynfhpkH-uayonf? rorm
onfh&nf&G,fcsuf&Sdolrsm;ESifh vlrsdK;cJGjcm;jcif;wGif tjrwfxkwfEdkifr+udk tm;usvufcHol
rsm;onf/ 'g0if.oDtdk&Dudk pdwf0ifpm;pGmzufvJwuif;vufcHI/ xdkuJhodkaom tjcm;vl
om;rsm;ESifhjcm;em;jcif;r&Sdolrsm;udk/ edrfhusonfhvlrsdK;rsm;[lIvnf;aumif;/ ,kwfpGtqkH;
wd&pm>efrsm;jzpfonf[lIvnf;aumif; owfrSwf-u.? xdktjrifa-umifh/ ,aevuf&Sd
acwfwGifyif/ acwfaemufusaeao;aomvltzGJtpnf;udk vlom;tjzpfvkHavmufpGmzGH
jzdK;r+r&Sdao;aomowW0grsm;jzpfonf[k zdESdyfpufqkyfolrsm;vnf; ay:aygufaeao;.?
odkaomfvnf; tvm[ft&Sifjrwfonf vlrsdK;cGJjcm;jcif;udk vkH;0wm;jrpfxm;.?
tvm[ft&Sifjrwfonf vlom;wdkif;udkzefqif;xm;jyD;/ rwlnDuGJjym;aomtom;ta&mif
ESifh ajymqdkaombmompum;trsdK;rsdK;jzpfay:aponf? ,if;onfuyif tvm[ft&Sif
jrwf. zefqif;jcif;.tEkynmESifhuJGjym;jcm;em;jcif;udk jyqdkjcif;jzpfayonf? uk&ftmef
usrf;awmfjrwfwGif/
xdkrSwyg; xdkt&Sifjrwf.oufaovuQ%mawmfrsm;teufrSyif rdk;aumif;uif
rsm;ESifh yx0Dajrudk zefqif;awmfrljcif;onfvnf;aumif;/ toifwdk. bmomp
um;ESifh taoG;ta&mifwdk uGJjym;jcm;em;jcif;onfvnf;aumif;/ pifppfTonf
ynm&Sdokcrdefwdktzdk trSefyifoufaovuQ%mrsm;onf &Sdacsonf?
(pl&mt&f&l;rf 30;22)
tvm[ft&Sifjrwf. tjrifwGif vlwpfOD;.tqifhjrifhjcif;onf/ xdkol. tusifh
pm&dwWaumif;rGefjcif;/ tjypf'kp&dkuftm;vkH;ESifh tvm[ft&Sifjrwfudkykefuefjcif;/ t
usifhpm&dwWysufjym;jcif;ESifhaoGznfjcif; ponfwdkudk a&SmifusOfjcif;tjyif/ t&Sifjrwfudk
c0wfqnf;uyfjcif;w&m;"rRESifhjynfhpkHjcif;rsm;tay:wGif rlwnf.? xdkt&Sifjrwfudk
qnf;uyfudk;uG,fr+ESifh w&m;"rRudkvdkufemusifh-uHoDvaqmufwnfr+uvGJI tjcm;rnf
onfht&murS jrifhjrwfjcif;tqifhudk r&SdEdkifacs? TtcsufESifhywfoufI uk&ftmef
usrf;awmfjrwfwGif atmufygtwdkif; rdefqdkxm;awmfrl.?
tdk=vlcyfodrf;wdk/ {uefrvGJ igt&Sifjrwfonf toifwdktm; a,mufsm;wpf
a,muf/ rdef;rwpfa,mufrS pwifzefqif;awmfrlcJh.? xdkjyif igt&Sifjrwfonf
toifwdktcsif;csif; wpfOD;udkwpfOD; cGJjcm;odjrifrSwfrd-utHhaomiSm vlrsdK;pkt
oD;oD;/ rsdK;EG,ftoG,foG,fjyKvkyfawmfrlcJh.? {uefpifppf toifwdkteufrS
(tvm[ft&Sifjrwftm;) ta-umuf&GHqkH;/ tjypfrsm;rS trsm;qkH; -uOfa&Smifol
omv#if tvm[ft&SifjrwftxHawmfY tjrifhjrwfqkH;aomoljzpf.? pifppfwpf
rlum; tvm[ft&Sifjrwfonf todawmfrlqkH;/ t-um;awmfrlqkH;t&Sif jzpfawmf
rlayownf;? (pl&mtvf[k*s&mwf 49;13)
55

56

aoG;acsmif;pD;apaom 'g0ifESifh [pfwvmwdkt-um; r[mrdwf

emZD0g'onf yxrurBmppfwGif ppf+H;ojzifh &kwf&if;qefcwf +wfaxG;ae

onfh *smr%DEdkifiHY pwifay:aygufcJh.? ygwDacgif;aqmifrSm tvGefa'go-uD;I &efvdk


aom tma'ghzf[pfwvmjzpfonf? vlrsdK;cGJjcm;a&;onf [pfwvm. tajccHurBmhtjrif
jzpfavonf? [pfwvmu/ *smr%DEdkifiH. t"duvlrsdK;jzpfonfh tm&d,efvlrsdK;onf
usefvlrsdK;rsm;tm;vkH;xuf jrifhjrwftqifhjrifhojzifh xdkolwdkudk tkyfpdk;&rnfhvlrsdK;jzpf
onf[k ,kH-unfonf? olu tm&d,efvlrsdK;onf urBmhtifyg,mudk wnfaxmifI
ESpfaygif; wpfaxmif pdk;rdk;tkyfcsKyfEdkifvdrfhrnf[k pdwful;,OfcJhavonf?
[pfwvmu ol.vlrsdK;cGJjcm;a&;oDtdk&DtwGuf 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk
odyH`enf;usaxmufcHay;rnfhoDtdk&Dtjzpf awG&Sdavonf?
[pfwvm.ta&;-uD;qkH;tawG;tac:ykHpHoGif;ay;ol *smrefvlrsdK;ordkif;ynm&Sif
[if;&dcsf AGef x&pfcsfauonf 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tvGef-udKufESpfoufojzifh
'g0if. vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifrsm;ay:wGif tajccHIykHpHoGif;avonf? olu 'g0if.
toifhawmfqkH;olu toufqufvufSifonf [laomtqdktwdkif;/ EdkifiHrsm;onf &kef
&if;-urf;wrf;pGm,SOfjydKif-urSomv#if wdk;wufzGHjzdK;Edkifonf?[kajymavh&Sd.? qdkvdk&if;
rSm rqkH;EdkifaomppfyGJrsm;wdkufcdkuf-u&rnf? oltjrifonf 'g;jzifhpdk;rdk;jcif;onf ,Of
aus;r+acwfudk &dkif;pdkif;r+odkac:aqmifjcif;jzpfI/ todynmudk ynmrJhjcif;odkac:aqmif
jcif;yifjzpfayonf? ol.tawG;wGif vl0grsm;onf tEkynmtpGrf;ESifh EdkifiHa&;vGwf
vyfr+udk rodem;rvnf-uacs? vlrJrsm;.b0uH-urRmonf vljzLrsm;udk tusdK;aqmif
-u&efomjzpfI/ vljzLrsm;. xm0pOfpufqkyfjcif;ypfrSwfjzpf-uonf?43
[pfwvmu ol.oDtdk&DtawG;tac:rsm;udk -uHqaecsdefwGif/ x&pfcsfauuJhodk
yif 'g0if. touf&Sifa&;twGufwdkufcdkuf&rnf[laomtawG;tac:udk ul;,lvsuf&Sd
.? trnfqdk;jzifhausmf-um;aom Mein Kampf (u|Ekfyf. &kef;uefr+)[kac:aom ol.
pmtkyfonf touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf&rnf[laomtawG;tac:. aphaqmfr+t
rsm;qkH;yg0ifayonf? 'g0ifuJhodkyif [pfwvmonfvnf; Oa&mywdkufom;r[kwfaom
vlrsdK;wdkudk arsmuftqifhYom xm;.? aemf'pf*smrefvlrsdK;rsm;udk z,fxm;vdkufygu/
urBm-uD;wGif arsmuf0Hrsm;uckefaejcif;omusefayonf?[k [pfwvmuqdk.?44
1933 ckESpf EL&ifbg*fjrdKygwDtiftm;jyyGJwGif/ [pfwvmu tqifhjrifhaomvl
rsdK;u tqifhedrfhwJhvlrsdK;udk vufatmufcHtjzpfoGwfoGif;&w,f? 'Dtcsufudk odyH`ynm
rSmtajccHxm;jyD;wJhtcsufjzpfvdk obm0uay;wJhtcGifhta&;jzpfw,f?[k a-unmcJh
.?45
tm&d,HvlrsdK;rsm;. tqifhjrifhjcif;udk ,kH-unfonfh [pfwvmonf/ xdktqifh
jrifhjcif;onf obm0uay;aomtcGifhta&;jzpfonf[k ,kH-unf.? Mein Kampf pm
tkyfwGif atmufygtwdkif; a&;xm;ayonf?
*sL;vlrsdK;rsm;onf vlom;wpf0ufomjzpfao;aomvlrsdK;jzpfonf? aemf'pfvlrsKd;rsm;udk jrifh
jrwfaomtqifhwGifwifxm;ouJhodk olwdk.yifudkADZtarGt& aumuf-upfpOf;vJolrsm;
46
jzpf-uonf?

57

[pfwvmonf/ vl
om;rsm;udk tjrifhrm;qkH; zGH
jzdK;jyD;aomwd&pm>efrsm;t
jzpfvufcH,kH-unfxm;ol
jzpfojzifh/ obm0tiftm;
ESifh -uHK-udKufIajymif;vJ
jcif;udkom apmifhaejcif;r
jyKbJ/ vlom;rsm;. zGHjzdK;r+
udk oludk,fwdkifwm0ef,lI
pDrHcefcGJ&efvdktyfonf[k
,kH-unfavonf? ,if;
onfyifv#if emZDv+yf&Sm;r+
. tqkH;pGef&nfrSef;csuf
jzpfayonf? xdk&nfrSef;
csufudk a&mufEdkif&ef yxr
OD;qkH;tqifhrSm/ tqifhedrfh
aomvlrsdK;rsm;udk oD;jcm;cGJ
xkwfI
tqifhjrifhaom
tm&d,HvlrsdK;rsm;ESifh cGJjcm;
xm;&rnf?
TtcsufwGif emZD
ygwD0ifwdkonf 'g0if0g'
udk vufawGusifhokH;jcif;
jzpfayonf? vlom;oef
pifa&;0g'onf 'g0if0g'
rStpysdK;vmjcif;jzpfonf?

vlom;oefpifa&;oDtdk&Donf
'g0if.tawG;tac:wGif tajccH.
20 &mpkESpfyxrydkif;wGifpwifay:aygufvmcJhaom vlom;oefpifa&;oDtdk&D odkr
[kwf vlom;oefoDtdk&Donf/ usef;rmoefpGrf;olOD;a&rsm;jym;vmatmif emzsm;rusef;r
oefrmolrsm;ESifh 'kuQdwrsm;udk z,f&Sm;ypfjcif;jzifh vlom;rsdK;pkrsm;udk rGrf;rHjcif;[k qdk
vdkonf? wd&pm>efarG;jrLa&;wGif ydkrdkusef;rmoefpGrf;aom taumifrsm;udkoma&G;cs,fI
rdwfvdkufapjcif;jzifh ydkrdkaumif;rGefaom wd&pm>efrsm;udk xkwfvkyfEdkifayonf? vlom;
oefpifa&;oDtdk&Dt&/ xdkenf;twdkif; vlom;rsm;udkvnf; oefjyefaomvlrsdK;rsm;udk arG;
xkwfEdkifonf[k qdkonf?
vlom;oefpifa&;tpDtpOfudk pwifIwifjy-uolwdkonfvnf; 'g0if0g'Drsm;yif
jzpf-uavonf? xdkvlom;oefpifa&;tpDtpOfv+dif;*,ufwGif/ t*FvefEdkifiHY csm;vfpf
'g0if.0rf;uGJnDjzpfol z&ef;ppfa*gvfwefESifh csm;vfpf'g0if.om; vDtdkem'f'g0ifwdku
xdyfqkH;a&Swef;rSaeI OD;aqmif-uonf?
58

if;vlom;oefpifa&;tpDtpOfy&dk*&rfonf 'g0if0g'.&vm'fjzpfa-umif; xif


&Sm;aeayonf? TtcsuftrSefyifjzpfa-umif; vlom;oefpifa&;0g'udkaxmufcHolwdk.
pmayrsm;wGif az:jyxm;ayonf? vlom;oefpifa&;onf tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+udk
vlom;rsm;udk,fwdkif wm0ef,laqmif&Gufjcif;yifjzpf./[kqdkxm;onf?

0g&SifwefwuUodkvfrS aq;ynmordkif;
ynm&Sif uif;euf v'frD&mu/ vlom;oefpif
a&;oDtdk&Donf yvmwdk.&Dygyvd*f(Republic)txda&S;usaomtawG;tac:jzpfonf[k
rSwfcsufcs.? 'g0if0g'u 19 &mpkESpf.tusdK;twGuf aygufzGm;vmjcif;jzpfayonf[k
xyfIuGefxm;avonf?
==acwfopfvlom;oefpifa&;oDtdk&Donf 19 &mpkESpfwGifay:xGef;vmjcif;jzpfonf? xdk&mpk
ESpfwGif vlom;oefpifa&;tusdK;tjrwfay:xGef;vmjcif;onf tajccHZpfjrpftm;jzifh rsm;jym;
ayonf? ta&;-uD;qkH;ZpfjrpfrSm tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Djzpf.? tb,fha-umifhqdkaomf/ vlom;
oefpifa&;oDtdk&D "euginics" tawG;tac:udk pwifzefwD;olonf csm;vfpf'g0if. nD0rf;
uGJ z&efppf a*gvfwefjzpfI/ xdkoDtdk&D.trnfudkvnf; oludk,fwdkifay;aomtrnfjzpfay
onf? vlom;oefpifa&;tawG;tac:onf csm;vfpf'g0ifu xkwfaz:onfh odyH`enf;usaom
47
tawG;tac:rSwdkuf&dkuf wdk;wufvmjcif; jzpfayonf?

*smreDEdkifiHwGif/ vlom;oefpifa&;oDtdk&DudkvufcH,kH-unfI jzefjzL;olonf t


vGefausmf-um;aom ZD0aA'ynm&Sif tmef;a[uJvfjzpfonf? a[uJvfonf 'g0ifudk
axmufcHtm;ay;aom rdwfaqG&if;jzpfonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk axmufcHonfhtae
jzifh "recapitulation" jyefvnfaygif;pnf;jcif;tqdkudk wifoGif;avonf? ol.tqdk
wGif owW0grsm;tm;vkH;. oaE<om;avmif;wdkonf wpfckESifhwpfck qifwl-uonf[k
qdkonf? aemifwGif a[uJvfu xdktqdkudk wif;oGif;&eftwGuf tcsuftvufrsm;udk
vkyf-uHzefwD;cJhjcif;jzpfa-umif; awG&Sd&.?
a[uJvfonf wpfzufu odyH`ynmqdkif&mtcsuftvuftwkrsm;udk vkyf-uHae
pOf aemufwpfzufrSmvnf; vlom;oefpifa&;0g'jzefae.? ajcvufrpkHrvif'kuQdwt
jzpfarG;vmaomcav;rsm;udk owfypfjcif;tm;jzifh vltzGJtpnf;tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+ ydk
59

rdkjrefqefvmvdrfhrnf[k t-uHjyKcJhavonf? xdkxufru/ tem-uD;a&m*gonfrsm;/ uif


qma&m*gpGJuyfaeolrsm;ESifh OD;aESmufysufaeolrsm;udk em-uifjcif;r&SdapbJ owfypfoifh
onf/ odkr[kwfygu if;wdkonf vltzGJtpnf;twGuf wm0efav;apjcif;omjzpfojzifh
tDAdkvl;&Sif;wpfpwpfpqifhuJajymif;vJwdk;wufjcif;udk aESmifhaES;apvdrfhrnf[k wifjycJh
avonf?
tar&duefvlrsdK; okawoeynmSifjzpfol a*smh pwdef;u a[uJvf. tDAdkvl;
&Sif;wGifopPmcHjcif;ESifhywfoufI American Scientist r*~Zif;wGif aqmif;yg;wyk'fjzifh pk
aygif;tusOf;csKyfxm;ayonf?
==(a[uJvfu) 'g0ifonfrSefuefonf[k qdk.? ==vlom;rsm;onf wd&pm>efrsm;rS qif;
oufvmjcif;udk tjcm;ar;cGef;xkwfaep&mrvdkawmhyg[k qdkonf? xdka-umifh *smr%DEdkifiH
wGif a[uJvfu 'g0if0g'ESifhywfoufI vlom;wdk. vlr+a&;ESifh EdkifiHa&;&Sifoefr+onf
tDAdkvl;&Sif;ed,mrjzpfonfh obm0ua&G;cs,fjcif;omjzpfonf[k &Sif;vif;az:jyjcif;onf
aoa&;&Sifa&;avmuf ta&;-uD;aomyxrajcvSrf;jzpf.? ,if;tawG;tac:udk qefusif
48
jiif;ckHjcif;onf t,loD;jcif;ESifh acwfaemufusjcif;omjzpfonf?

a[uJvfonf 1919 ckESpfwGif aoqkH;.? odkaomfvnf; ol.tawG;tac:rsm;


udk emZDwdku tarGqufcHvdkufonf? [pfwvmtm%m&jyD; r-umrDtwGif; vlom;oef
pifa&;tpDtpOfudk pwiftaumiftxnfaz:awmhonf? [pfwvmu xdkay:vDpDopfudk
atmufyg0gusrsm;jzifh twdkcsKH;xm;cJhavonf?
jynfoltrsm;uvufcHxm;aom EdkifiHawmfwGif pdwfydkif;ESifhudk,fcE<mydkif;qdkif&m ynma&;
onf ta&;-uD;aom ujzpfayonf? xdkenf;wl vlom;rsm;udka&G;cs,fjcif;onfvnf;
wef;wlta&;-uD;ayonf? EdkifiHawmftpdk;&onf/ rnfolu rsdK;ADZt&usef;rmoefpGrf;r+r&Sd
aoma-umifh rsdK;yGm;a&;twGuf oifhawmfonfroifhawmfonf ponfwdkudk owfrSwf&ef wm
0ef&Sdonf? xdka-umifh oabmraygufolwdkudk *&kpdkufem;axmifae&efrvdktyfbJ/ ,if;wm

0ef0wW&m;udk &ufpuf-urf;-uKwfpGm aqmif&Guf&rnf? udk,fcE<mcsdKwJholrsm; odkr[kwf


udk,fum,roefpGrf;olrsm;udk ESpfaygif; 600 twGif; &Sif;vif;ypfygu ,aetcsdefwGif rnf

60

olr# ar#mfrSef;awG;qEdkifjcif;r&Sdonfh usef;rmoefpGrf;aomvlom;rsm;tjzpf zGHjzdK;oGm;rnf


jzpf.? vlrsdK;wpfrsdK;.usef;rmoefpGrf;qkH;yk*~dKvfrsm;.rsdK;ADZrsm;udk rsdK;atmifapjcif;jzifh
aumif;rGefaomvlrsdK;ay:xGef;vmatmif pDrHudef;csI aqmif&Gufygu ,aeu|EfkyfwdkwGif
&Sdaeonfh udk,fum,ESifh pdwf"gwfaysmhnHh,kwfavsmhjcif;rsm; yaysmufoGm;rnfrSm trSefyif
49
jzpf.?

[pfwvm. Tay:vDpDt&/ pdwfydkif;a&m*g&Sdolrsm;/ 'kuQdwrsm;/ arG;&mygrsuf


uef;rsm;ESifh rsdK;ADZyga&m*gSdolrsm;udk 0dkif;zrf;I om;a-umjzwfoif;uGyfpcef;rsm;odk
ydk-uavonf? xdkolrsm;onf *smrefvlrsdK;rsm;. vlom;oefpifa&;tDAdkvl;&Sif;jzpfpOf
wGif t[eftwm;jzpfaprnfh tEW&m,f&Sdaomuyfyg;aumifrsm;jzpfonf[k owfrSwf-u
onf? r-umrDtwGif; xdkvlemrsm;udk [pfwvm. v#dK0Suftrdeft& owfjzwfvdkuf-u
avonf?
Tvlowfr+rsm;udk vkH;0usdK;a-umif;qDavsmfonf[k vufcH-uI/ rsdK;ADZt& edrfh
usolrsm;udk tusdK;tjrwfr&Sdonfhtjyif/ wdkif;jynf. wdk;wufzGHjzdK;a&;wGif t[eft
wm;jzpfolrsm;tjzpf vufcH-uavonf? wdkif;oljynfom;rsm;teuf tqifhedrfhonf[k
,lq&aom tcsdKaomtkyfpkrsm;ESifh vlrsdK;rsm;udkvnf; wpfajz;ajz; xdktpDtpOfwGif
xnfhoGif;-uavonf? aemifwGif emzsm;rusef;jzpfaomZ&mtdkrsm;/ tom;0ga&m*g&Sdol
rsm;/ pdwWZa&m*g&Sdolrsm;/ rsufuef;rsm;/ qGHtolrsm;ESifh touftEW&m,fay;Edkifaoma&m
*g&Sdolrsm; ponfwdkudkyg xdkowfjzwfa&;tpDtpOfwGif xnfhoGif;vdkuf-u.?

61

tar&duefvlrJtm;upm;orm; *s,fpDtdk0ifu 1936ckESpf bmviftdkvrfypfwGif


a&$wH qdyfav;ck&&SdcJh&m/ [pfwvmu tjcm;tm;upm;orm;rsm;udk csD;-uL;E+wfquf
aomfvnf;/ *s,fpDtdk0ifudkrE+wfqufbJ tm;upm;uGif;rS xGufcGmoGm;avonf?
tcsdKtDAdkvl;&Sif;0g'Dwdkonf tDAdkvl;&Sif;t& rdef;rrsm;onf a,mufsm;rsm;xuf
edrfhusonf[k qdk-uonf? umvDzdk;eD;
,m;jynfe,frSxif&Sm;ausmf-um;aom
tm&kHa-umqdkif&mygarmuQonf rdef;r
rsm;udk a,mufsm;rsm;u umuG,fr+
ray;ygu qufvufItouf&SifEdkif
-urnfr[kwf[k wifjyI oufaoxl
Edkif&ef -udK;pm;cJhavonf? tm;enf;ol
rdef;rrsm;onf a,mufsm;rsm;.tum
tuG,fjzifh rsdK;okOf;oGm;jcif; rSdEdkif[k
qdk.? rdef;rrsm;wGif tDAdkvl;&Sif;t&
obm0.a&G;cs,fr+onf rdef;rrsm;Y
a,mufsm;rsm;xufaES;auG;onf[kqdk
.? xdktawG;tac:tay:wGiftajccH
I emZD*smreDEdkifiHwGif tcsdKaomtvkyf
tudkifrsm;Y rdef;rrsm;udk vufrcH-u
acs?50
*smreDEdkifiHwGif 'g0if0g'ESifh
vlom;oefpifa&;tawG;tac:-uD;
xGm;vmonfESifhtr#/ rvdktyfaom
vlOD;a&tcsdKudk owfjzwfypf&ef t
qdkwifoGif;-uonf? xdkodyH`ynm
&Sifrsm;teuf/ tma'ghzf a*smpf u
aq;ynmt& wdkuf&dkufowfjzwf
&ef 1895 ckESpfwGif ola&;om;aom

Das Recht auf den Tod (aoqkH;cGifh)

pmtkyfwGif a&;om;tqdkjyKavonf?
a*smhpfu usef;rma&;ESifh vlr+a&;
twGuf EdkifiHawmftpdk;&u wpfOD;
csif;. aoqkH;cGifhudk wm0ef,l&rnf?[k a&;om;tqdkjyKcJhavonf? tma'ghzfa*smhpf
onf [pfwvm.vrf;jyq&mjzpfI/ aemufESpfaygif; 30 t-umwGif EdkifiHa&;ZmwfckHodk
wufvmcJholjzpfonf? usef;rmoefpGrf;olwdkomv#if om;orD;&Sd-u&ef EdkifiHawmftpdk;
&u wm0ef,l&rnf[k [pfwvmuqdkonf? rusef;rmolESifh ul;pufwwfaom a&m
*gpGJuyfolwdktm;vkH; om;orD;arG;zGm;cGifhr&Sda-umif; a-unm&rnf?51

62

1933=ckESpfwGif jy@mef;aomOya't&
pdwfrESHolOD;a&aygif; 350000ESifh *sdyfpDvlrsdK;
aygif; 30000 tjyif vlrJcav;aygif;&mcsDI/
trsdK;orD;rsm;. wefZmudk tufpa&;jzifhvnf;
aumif;/ aq;xdk;jcif;jzifhvnf;aumif;/ v#yfppf
a&Smhay;jcif;jzifhvnf;aumif;/ oif;uGyf-uav
onf?
*smrefvlrsdK;rsm;udk rsdK;oefzGHjzdK;r+t
wGuf &ufpuf-urf;-uKwfpGmowfjzwfaepOf/
[pfwvmu vlom;oefpifa&;ay:vDpDudk
aemufxyfykHpHwpfrsdK;jzifh vkyfaqmifaeao;
onf? *smrefvlrsdK;tppf[k owfrSwfcH&aom
qHyifeDESifhrsufvkH;jymrdef;ra,mufsm;rsm;udk
aygif;oif;aexdkifapI cav;rsm;rsm;arG;xkwf
apavonf? 1935=ckESpfwGif cav;xkwfvkyf
a&;jcHrsm;udk wnfaqmufcJh.? vlrsdK;oefpifa&;
pHcsdefrSDonfhrdef;cav;rsm;udk pk&kH;xm;I/ tufpf
tufpfwyfom;t&m&Sdt&mcH rsm;udk oGm;a&muf
vnfywfaponf? xdkw&m;r0ifarG;xkwfvm
aomcav;rsm;udk ESpfaygif;1000 -umSnfrnfh
*smrefEdkifiHawmf. ppfonfawmfrsm;tjzpf -uD;
jyif;vmatmif au|;arG;xm;rnfjzpfayonf?

emZDwdk. tm&d,HvlrsdK;rsm;rS wdrf;apmif;jcif;t,l


emZDwdkonf/ 'g0if0g'cH,lcsuft& tm&d,HvlrsdK;. tqifhjrifhjcif;udk oufao
jy-uonf? 'g0iftaeESifh vlom;rsm;zGHjzdK;vmonfESifhtr# OD;aESmufonfvnf; ydkI-uD;
vmonf[k wifjyxm;onf? emZDwdku TtawG;tac:udk tvGeft-uL;vufcHI *smref
vlrsdK;rsm;.tqifhjrifhjcif;udkjy&ef wdkif;xGmjcif;vkyfief;udk pwif-uavonf? emZD
acwf *smreDEdkifiHwGif ae&mwumvrf;auGvrf;qkHwdkif;vdkvdkwGif *smrefOD;acgif;onf t
jcm;vlrsdK;rsm;. OD;acgif;xuf ydkI-uD;rm;a-umif;udk jy-uonf? oGm;rsm;/ rsufpdrsm;/
qHyifrsm;ESifh tjcm;udk,fum,t*Fg&yfrsm;udk wdkif;xGmI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dtwdkif;twm
ESifh udkufnDr+&Sdr&Sdppfaq;-uavonf? *smrefvlrsdK;rsm;twGuf owfrSwfxm;aom t
wdkif;twmpHcsdefrrSDolrsm;udkrl vlom;oefpifa&;rlt&owfjzwf&Sif;vif;ypf-uavonf?
xdkuJhodkt&l;xjcif;tm;vkH;wdkonf 'g0if0g'.tajccHrlrsm;udk vltzGJtpnf;Y
usifhokH;jcif;a-umifh jzpfcJhonf? tar&duefvlrsdK; ordkif;yg&*ljzpfol rdkufu,f *dk'ifu
xdktjzpfrSefrsm;udk ola&;om;aom The Nazi and the Nuremberg Code [laompmtkyf
wGif az:xkwfxm;onf?
20=&mpktul;ydkif;wGif emZD0g'ESifh qdk&S,f'g0if0g'rSwdk;yGm;vmaomvlrsdK;oefpif;a&;tawG;
53
tac:wdkonf tH0if*GifusjzpfoGm;ykH&onf[k u|Ekfyfxifygonf?

63

TtcsufESifhywfoufI a*smhpwdef;u &Sif;jyxm;.?


trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'onf tjcm;bmbJjzpfaejzpfae/ aemufqkH;rSmjzifh 'g0if0g'Dwdk.
awmfvSefa&;ESifh odyH`enf;qefonfhtcsufrsm;ESifhtjynfhtHudkufjzpfaom xl;jcm;onfh rsdK;&dk;
ZmwdrmefwGiftajccHonfh EdkifiHa&;tzGJtpnf;wnfaqmuf&efyxrOD;qkH;&nf&G,fjcif;om
54
jzpfayonf?

ausmf-um;onfhtDAdkvl;&Sif;0g'D
atmufygtwdkif; a0zefxm;.?

qmtmomupfu

[pfwvmESifhywfoufI

*smreftm%m&Sifonf tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfonf? olonf *smreDEdkifiH.usifhokH;r+ tm;vkH;udk


55
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh udkufnDatmif owd&Sd&Sd pDpOfcJhayonf?
Darwin: Before and After pmtkyfudka&;om;ol

a&mbwfuvmuf u/ [pfwvm
ESifhywfoufI TodktusOf;csKyfaz:jyxm;.? ==[pfwvmonf tDAdkvl;&Sif;oif-um;
csufrsm;. wkwfaESmifjcif;udk cHae&oljzpfonf? oli,fpOfawmifaus;b0uyif pwif
cJhonf[k xif&.? [pfwvmu tqifhjrifhonfhvlrsdK;rsm;u tqifhedrfhonfhvlrsdK;rsm;
64

udk tjrJwappdk;rdk;tkyfcsKyf&rnf[k ta-umif;jy.?56 emZD*smreDEdkifiH. EdkifiHa&;t


awG;tac:rl0g'onf [pfwvm. xdktawG;tac:.-oZmatmufwGif ykHpHoGif;vmcJh
jcif;jzpfayonf?
Race and Reich(vlrsdK;a&;ESifh*smreftifyg,m)pmtkyfudka&;ol *sKd;Zuf wDeif
abmifu *smreDEdkifiHudkwnfaqmufonfh EdkifiHa&;tawG;tac:tajccHjzpfay:jcif;ESifh
ywfoufI atmufygtwdkif;az:jyxm;ayonf?
==&kef;uefwdkufcdkufjcif;/ a&G;cs,fjcif;/ tiftm;t-uD;qkH;uqufvuftouf&Sifjcif; ponfh
'g0if.avhvmcsufrsm;onf 19=&mpkESpfrS *smrefvlr+a&;tawG;tac:. oefrmaom tzl;
tnGefjzpfaeavjyD? ==xdka-umifh ydkrdktiftm;-uD;jcif;rljzifh urBmudktkyfpdk;&efrSm *smref
EdkifiH. &Sd&if;pGJtcGifhta&;jzpfonf[laomrl0g'jzpfay:vmayonf? xdktkyfpdk;r+wGif *smref
tifyg,mESifh tiftm;enf;aomEdkifiHrsm;t-um; qufqHa&;onf wlESifhaywkH;ykHpHtwdkif;
57
jzpf.?

tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:ppfyGJwGif emZDacgif;aqmifrsm;teuf tma'ghzf[pfw


vmwpfOD;omr[kwfacs? *sufpwmydkykvdwfOD;pD; [def;&dcsf[if;rfvmu/ tiftm;t-uD;
qkH;ol.&Sifoefa&;twGuf obm0ed,mrtwdkif;om jzpfay:vmvdrfhrnf[kqdkcJh.?
trSefrSm emZDacgif;aqmifrsm;tm;vkH;onf xdktarSmif&ufrsm;twGif;rS *smrefodyH`ynm
&Sifrsm;ESifh pufr+vufr+vkyfief;ydkif&Sif-uD;rsm;uJhodkyif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh *smrefvlrsdK;
a&;0g'udk opPmcH,l-uolrsm;csnf;jzpf-u.?

[pfwvm. bmoma&;udk rkef;wD;r+


[pfwvmu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk xdkr#cspfjrwfEdk;jcif;. aemufxyfta-umif;
&if;wpfckrSm xdkoDtdk&Donf bmoma&;,kH-unfr+udk wdkufcdkuf&mwGif taumif;qkH;vuf
euftjzpf jrifaoma-umifhjzpf.? bmomt,l0g'rsm;u rdef-um;oGefoifaom cspfjcif;
arwWmw&m;/ oem;-uifemjcif;u&k%mw&m;/ rdrdudk,fudk ESdrfhcsI armufrmjcif;r&dS&ef
oGefoifjcif; ponfwdkonf emZDwdkzefwD;vdkonfh &ufpuf-urf;-uKwfonfh tm&d,efykHpH
twGuf t[eftwm;jzpfaeayonf? xdka-umifh/ 1933=ckESpfwGif emZDwdku tm%m&
onfESifhwjydKifwnf; *smrefvltzGJtpnf;udk a&S;urdpm>'d@dt,l0g'odk jyefvnfac:
aqmifcJh-ujcif;jzpfonf? aS;rdpm>'d@dacwfu p-umwHqdyfonf xdkodkjyefvnfac:aqmif
jcif;.vuQ%mjzpf.? *smrefEdkifiHtwGif; ae&mwumwdkif; usif;yonfhemZDtxdrf;t
rSwfyGJrSefor#onfvnf; a&S;rdpm>'d@dyGJrsm;twdkif; usif;y-uavonf? Ttcsufuyif
aS;rdpm>'d@dt,l0g'rSqif;oufvmaom tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf/ emZDtawG;tac:ESifh
tifrweftH0if*Gifusjzpfaeayonf? wpfcsdefu [pfwvmonf c&pf,mefbmomudk
wkH;wdwdyif=
==pepfwuspDpOfxm;aom vdrfvnfr+jzpfw,f? azsmufzsufypf&r,f? EdkifiH
awmftpdk;&rSm vkH;0tm%m&Sd&r,f? usaemfi,fpOfwkef;u bmomt,l0g'udk 'dkif;erdkif;
eJazgufcGJzsufqD;ypfzdkvdkw,fvdk pOf;pm;cJhw,f? tJ'DtcsdefupjyD; ajz;ajz;-unfh&Sif;zdk
tcsdef&ao;w,fvdkowd&vmw,f?== aemufqkH;tqifhuawmh==pdefyDwm&Jhukvm;xdkif
rSmxdkifzdkbJ? rsufESmxm;qdk;wJh rdef;rtdkawGu oludkrsufESmcsif;qdkifae-ucsdefrSm/ usKyf
wdkbufrSmawmh vSyjyD;usef;rmoefpGrf;wJhrdef;cav;rsm;pDwef;ae-ur,f? usKyfwdk&Jhvl
rsdK;awGu tJ'Dbmomra&mufvmcif -uD;yGm;csrf;omjyD;aumif;aumif;rGefrGefaexdkifEdkifcJh
-uw,f? bmomt,l0g'udk-unfh&Sif;zdk usKyfrSm tufpftufpfwyfraygif; ajcmufwyfr
awmif &Sdw,f?59 [k ajymcJh.?
65

'JeD,,fvf *wfprefu [pfwvmonftDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ZD0qdkif&m tcsufudk


bmoma&;udkqefusifwdkufcdkuf&eftwGuf tb,fha-umifha&G;xkwfcJhonfudk ola&;om;
aom trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'. odyH`qdkif&mtajccH (The Scientific Origins of
National Socialism) pmtkyfwGif az:jyxm;onf?

66

[pfwvmonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ZD0qdkif&majymif;vJr+tydkif;udk &dk;&mbmoma&;udkwdkuf


cdkufonfhae&mwGif tokH;jyK&ef a&Swef;wifEdkifonfh taumif;qkH;vufeuftjzpfa&G;cs,fcJh
avonf?
c&pf,mefomoemonf tDAdkvl;&Sif;oif-um;csufESifhqefusifaoma-umifh[k
xyfcgxyfcg+wfcscJhavonf? [pfwvmtwGuf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf acwfopfodyH`
60
ynmESifh,Ofaus;r+.0daoovuQ%m jzpfayonf?

trSefrSm 20=&mpkESpftwGif; urBmavmuodkusa&mufcJhaom ra&rwGufEdkifonfh


'kuQqif;&Jjcif;.tajccHZpfjrpfrSm [pfwvmESifhemZDygwD0ifwdkuJhodkaom bmomt,l
0g'r&Sdolrsm;. trltusifhrsm;a-umifhyifjzpfayonf? xdkyk*~dKvfwdkonf xm0&bk&m;
ocif(tvm[ft&Sifjrwf)wnf&Sdjcif;udkjiif;y,fI vlom;wdkonf wd&pm>efrsm;rSqif;
oufay:aygufvmonf[k,kH-unfaoma-umifh/ olwdkudk,fudk rnfolur# apmifh-unfhppf
aq;aejcif;r&SdbJ olwdkvkyfor#jypfr+rsm;udk rnfoludkr#tajzay;xkacsaep&mrvdk[k,kH
-unf-uonf? olwdku xm0&bk&m;ocifudkr,kH-unfaoma-umifh bk&m;ocifESifh
wrvGefb0udk a-umuf&GHae&efrvdktyf-uojzifh/ olwdk.udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ESifh
&ufpuf-urf;-uKwfr+wGif twdkif;twmrSd-uacs? Ttcsufonf if;wdku vltouf
aygif; oef;ESifhcsDI oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm owfjzwf-ujcif;jzpfonf? bmom
omoemrSdaomvltzGJtpnf;wGif awG-uHKcHpm;-u&rnfh 'kuQqif;&JcufcJr+wdktwGuf
[pfwvmonf Oyrmwpfckjzpf.? [pfwvmwpfa,mufwnf;r[kwfyg? a&Svmrnfh
tcef;rsm;wGif 20=&mpkESpfudk aoG;acsmif;pD;jcif;wGif epfjrKyfapcJh-uaom pwmvif/ armf/
yGefyGwf/ z&efudk/ rdkqdkvDeDESifh tjcm;yk*~vfrsm;onfvnf; bmomt,l0g'vkH;0r&Sdolrsm;
jzpf-ua-umif; avhvm-uygrnf? bmomt,l0g'uif;rJhjcif;. tdyfrufqdk;-uD;rS oif
cef;pm,loifhayonf?
tvmt&Sifjrwfudk a-umuf&GH&dkaoI uk&ftmefusrf;awmfjrwfuoGefoifonfh
udk,fusifhw&m;twdkif;aexdkifolwdkonf/ vltzGJtpnf;odk jidrf;csrf;r+/ om,mr+/ vkHjcHK
r+/ aygrsm;r+ESifh ynmtajrmftjriftvif;udkay;aqmif-uonf? tvm[ftSifjrwf.
omoemtwGif; opPm&Sd&Sdaexdkifolonf urBmay:wGif jidrf;csrf;om,mr+udk b,faomt
cgrS aESmifh,Sufjcif;rjyKacs? xdkodkjyKrnfhtpm; oem;-uifemr+&Sd&ef/ cifrifr+&Sd&ef/
opPm*wd&Sd&efESifhtcsif;csif;,dkif;yif;ulnD-u&ef tjrJwef;wdkufwGef;E+d;aqmf-uayonf?

67

68

69

70

-uD;rm;vSonfhysufpD;jcif;udk ,laqmifcJhaom
'g0if0g'D=zufqpf0g'D rdkqdkeDvD
[pfwvmu ol.ay:vDpDrsm;udk 'g0if0g'tokH;jyKI
owfrSwfa&;qGJcJhovdk/ olESifhwpfacwfwnf;jzpfaom r[mrdwf
bifeDwdk rdkqdkvDeDuvnf; 'g0if0g'.tqdkESifhcH,lcsufrsm;udk
tokH;jyKI zufqpf0g'ESifh e,fcsJ0g'tajccHwdkjzifh tDwvDEdkifiH
udk wnfaqmuf&ef pdkif;jyif;aeavonf?
rdkqdkvDeDonf 'g0if0g'udk a-unufxm;oljzpfI t-urf;
zufjcif;onf ordkif;udk armif;ESifaomtiftm;jzpfjyD; ppfjzpfjcif;
onf awmfvSefa&;udk pwifay;onf[k,kH-unfonf? oltwGuf

t*Fvefu ppfjzpfjcif;udk wGefqkwfaejcif;onf jAdwdo#tifyg,m. tDAdkvl;&Sif;t&


ysufpD;,dk,Gif;jcif;tjzpfudk oufaoxlaejcif;omjzpfayonf?61 [kqdk.?
jyifopftpdk;&.aiGa-u; tultnDjzifh olwnfaxmifaom The People of Italy
(Il Popolo d'Italia) r*~Zif;wGif/ oH&Sdolonf pm;p&m&Sd.[ka&;xm;avonf? qdkvdk
&if;rSm Adkuf0zdktwGuf ppfwdkufEdkifrnfhtm%mSd&rnf[k vltrsm;udk ajymvdkjcif;jzpf.?

71

rdkqdkvDeDonf zufqpf0g'ESifh zufqpfygwD. wHqdyftwGuf ykqdefykHudktokH;jyK


xm;onf? ykqdefonf ppf.oauFwjzpfI/ -urf;-uKwfjcif;/ aojcif;ESifh owfjzwfjcif;
udk az:jyjcif;jzpfonf?
rdkqdkvDeD.tusifhrSm/ EdkifxufpD;eif;usL;ausmfapmfum;jcif;&SdI tjcm;zufqpf0g
'Drsm;enf;wl t-urf;zufvdkjcif;&Sdonf[k 'Jepfruf. pmtkyfwGif az:jyxm;ayonf?
'Jepfruf.pmtkyfwGif rdkqdkvDeD.rajymif;vJaom,kH-unfcsufrSm/ usL;ausmfjcif;ESifh ol
.0rf;wGif;ADZonf t-urf;zufjcif;jzpfonf[k a&;xm;onf?62
tjcm;'g0if0g'D=zufqpf0g'Drsm;uJhodkyif rdkqdkvDeD. &ufpufIusL;ausmfzdESdyf
a&;ay:vDpDa-umifh vltajrmuftjrm;owfjzwfcHcJh&onf? tdrfaxmifwuGJwjym;/ tcsdK
vnf;vifa,mufsm;ZeD;om;orD;rsm;towfcH&I txD;wnf;usef&pfjcif;/ tdrf,mrJh
jcif;/ ponfh'kuQrsm;ESifh-uHKawG-u&ojzifh/ wdkif;jynfonfvnf; ysufpD;,dk,Gif;oGm;av
awmhonf? tuseufvlowfwyfzGJudktokH;jyKI t-urf;zufjcif;ESifh zdESdyfjcif;rsm;usifh
okH;.? EdkifiHwGif;Yomr[kwf tjcm;EdkifiHwGifvnf; xdkenf;if;usifhokH;avonf? 1935
ckESpfwGif tDoD,dkyD,mEdkifiHudk 0ifa&mufodrf;ydkufcJh&m 1941=ckESpfwGif vlaygif; 15000
udk&Sif;ypfvdkufavonf? tDoD,dkyD,m;EdkifiHudk odrf;ydkufjcif;ESifhywfoufI 'g0if0g'.
vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifudktokH;jyK&ef raES;auG;acs? rdkqdkvDeD.tajymt&/ tDoD,dkyD,m;
EdkifiHom;rsm;onf vlrJrsm;jzpfojzifh tqifhedrfhaomvlrsdK;jzpfonf[k qdk.? xdka-umifh
olwdkxuftqifhjrifhaom tDwmvDvlrsdK;rsm;vma&muftkyfcsKyfjcif;onf olwdktwGuf
*k%f,lp&myifjzpfonf[kqdk.?

1911=ckESpf vpfAsm;EdkifiHudk 0ifa&mufwdkufcdkufodrf;ydkufonfrSpwifI rGwfp


vifrfwdkudk zdESdyfav&m/ rGwfpvifrfrsm;udkom&nf&G,fI aemufxyftiftm;jznfhum
wdkufcdkufavonf? xdkodrf;ydkufwdkufcdkufjcif;onf 1947=ckESpf azaz:0g&Dv 10 &uf
aeY rdkqdkvDeDaoqkH;oGm;ojzifh ppfajyjidrf;a&;pmcsKyfcsKyfqdkI &yfwefoGm;avonf? xdk
umvtwGif; rGwfpvifrfOD;a&aygif; 1 oef; 5 odef;&S[D'fjzpfcJhI odef;aygif;rsm;pGm
'%f&m&&SdcJhavonf?
72

&ufpuf-urf;-uKwfI zdESdyfcsKyfcs,fjcif;jzifh ordkif;wGifavaom rdkqdkvDeDonf/


atmufygrdefcGef;twdkif; axmufcHtm;ay;I vufawGusifhokH;cJhavonf?
zufqpf0g'qdkwm vGwfajrmufa&;twGufr[kwfawmhbl;? &ufpufjcif;jzpfw,f? EdkifiH
awmf&Jh&efolab;rS umuG,fzdkr[kwfawmhbl;? yk*~vdutusdK;tjrwfrsm;udk umuG,fjcif;
63
jzpfw,f?

[pfwvmESifhrdkqdkvDeDwdk.jyKrlcsufrsm;udk -unhfjcif;jzifh/ zufqpf0g'wGif tif


tm;-uD;olESifh&ufpufolu rSefuefonfhtjyif tqifhjrifh.? T0g'wGif atmifjrifjcif;
ESifhzGHjzdK;r+u -urf;wrf;./ &ufpuf./ jyif;xef./ ppfvnf;jzpf&.? if;wdktm;vkH;
onf/ 'g0ifwifjyxm;aom tiftm;-uD;ol&Sif/ tm;enf;olao[laomtqdka-umifh
vltoufaygif;oef;ESifhcsDI aoa-uysufpD;cJh&jcif;jzpf.?
73

zufqpf0g'D z&efudkESifh pydefEdkifiHwGif


zdESdyfcJhjcif;
20=&mpkESpfudk aoG;tdkifaponfhaemufxyf zdESdyfpdk;rdk;onfhzufqpf0g'DwpfOD;rSm
z&efudkjzpf.? olonf 'g0if0g'Dzufqpfrsm;jzpfaom [pfwvmESifh rdkqdkvDeDwdk.
tultnDjzifh pydefEdkifiHwGif "Falange"v+yf&Sm;r+udkpnf;&kH;I pydefEdkifiHom;rsm;tay: -uD;
us,faom'kuQESifhzdESdyfr+udk aqmifusOf;ay;cJhonf? z&efudku ol.wdkif;oljynfom;rsm;
udk ppfwGif;odkqGJoGif;cJhI/ nDtpfudktcsif;csif;/ om;ESifhtzwdkudk wdkufcdkufapcJhonf?
pydefEdkifiH. jynfwGif;ppf
twGif; aepOfr'&pfjrdKwGif vl
250/ bmpDvdkemwGif 150 ESifh pD
AD;vfwGif 80 owfjzwfcH&.? t
csKdolwdkudk OD;acgif;Y oHr+d&dkuf
ESufoGif;jcif;jzifh owfjzwf-u
onf? Oyrm/ r'&pfjrKd.ajrmuf
buft&yf&Sd aus;&Gmwpf&GmwGif
z&efudktm; rJrxnfhaoma-umifh
&Gmom; 31 udk zrf;ac:oGm;I 13
a,mufudk avmf&Dum;ay:wifoGm;
jyD; vrf;ab;wGif owfxm;cJh-uonf? xdkzufqpfwdkonf pDAD;vfjrdK-uD;teD;&Sd vlOD;a&
11000 SdaomjrdKi,fodk0ifI vl

74

aygif; 300 udk owfjzwfcJh-uonf? xdkuJhodkjynfwGif; ppfquf vufjzpfcJh&m/ vlaygif;


&Spfodef;cefaoa-ucJhI/ z&efudk.trdefjzifh vlaygif; ESpfodef;udk owfjzwfcJh-uonf?
vlaygif;oef;ESifhcsDI '%f&m&ol& 'kuQdwjzpfoljzpfESifh 'kuQa&mufusef&pfcJhavonf?

z&efudku [pfwvmudk vufeufprf;oyf&eftwGuf


jrdKi,fwpfjrdKvkH;&Sdvltm;vkH;udk ay;tyfvdkuf.
zufqpf0g'D z&efudktm; trsm;qkH;axmufyHhtm;ay;olwdkrSm [pfwvmESifh rdkqdk
vDeDjzpfonf? z&efudkuvnf; ol.r[mrdwfrsm;udk wHkjyefr+aumif;aumif;ay;cJh.?
ordkif;wGif t&ufpufqkH;pmcsKyfudk csKyfqdkcJhonf? *gedumtrnf&SdjrdKi,fwpfjrdKudk emZD
wdktm; aus;Zl;qyfonfhtaeESifh olwdk.vufeufprf;oyf&ef ay;tyfvdkufavonf?
1937 ckESpf arv 5 &ufaeeHeufwGif *gedumjrdKi,fav;rS jrdKoljrdKom;rsm;onf -uD;rm;
aom emZDwdk.AkH;usJav,Ofrsm; AkH;-uD;rsm;usJcsonfhaorif;udkawGqkH&ef Edk;vm-uav
onf? xdkjrdKi,fuav;udk z&efudku emZDrsm;. AkH;usJav,Ofprf;oyfr+twGuf paw;vdkuf
64
jcif;jzpfonf?

TtjzpftysufrSm vl;om;rsm;udk "gwfcGJcef;prf;oyfcsufokH;wd&pm>efrsm;tjzpf


,lqaom tawG;tac:a-umifh jzpfay:vmonfhtcsufwpfcsuf jzpfayonf? TtawG;
tac:onf/ olwdk.ppfvufeufprf;oyfjcif;a-umifh axmifaygif;ajrmufjrm;pGmaom vl
wdkudk rpGrf;roefjzpfusef&pfapjcif;/ '%f&m&apjcif;ESifh tjcm;ESdyfpufjcif; enf;rsdK;pkHudk
jyKusifhap&ef ykHpHtrsdK;rsdK; ta&trsdK;rsdK;jcHKI usefaeao;onf? vlom;rsm;udk wd&pm>ef
rsdK;pkwpfrsdK;omjzpfonf/ ppfjzpfjcif;onf zGHjzdK;wdk;wufr+twGuf wpfckwnf;aom enf;
vrf;jzpfonf[kjrifaom 'g0if0g'tawG;tac:ESifhtvm;wlzdESdyfr+rsm; qufvufouf
qdk;&Snfaeao;oI Ttajctae Ttjzpftysufrsm;onf qufvuf&SdaeOD;rnfom
jzpf.?

75

yxrESifh 'kwd,urBmppf -udKwifjyifqifr+wGif


'g0if0g'.yg0ifywfoufr+
jAdwdo#vlrsdK;ordkif;ygarmuQ *sdrf;pf *sdK;vf u ol. Europe Since 1870 [laom
pmtkyfwGif/ yxrurBmppfjzpfapjcif;. t*Fg&yfta-umif;&if;onf/ xdkacwfrS Oa&my

76

wdkuf EdkifiHacgif;aqmifrsm;u 'g0if0g'udk ,kH-unfjcif;a-umifhjzpfonf[k a&;om;xm;


.?
19=&mpkESpfukefydkif;wGif e,fcsJ0g'tawG;tac:tay:wGif 'g0if0g'u rnfodk-oZmouf
a&mufcJhonfudk awG-ujyD;jzpfonf? odkaomfvnf;/ touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf

&onf [lonfhtawG;tac:ESifh tiftm;-uD;olu qufvuf&SifoefEdkifjcif; [laomtawG;t


ac:wdkudk Oa&mywdkuf&Sdacgif;aqmifrsm;u yxrurBmppfrwdkifrD rnfodkrnfykHaumuf,l t
okH;jyK-uonfhtcsufudk oabmayguf&efvnf;ta&;-uD;ayonf? Oyrm/ -op-wD;,m=

77

[efa*&DwyfAdkvfcsKyf z&efZf ab&Gef uGef&m'fAGef [dkZifa'ghzf u ol.b0rSwfwrf;wGif


atmufygtwdkif;a&;om;xm;ayonf?=

y&[dwomoemrsm;/ udk,fusifhw&m;oGefoifcsufrsm;ESifh tawG;tac:tbd"rRm-o0g'rsm;


onf/ vlom;wdk. touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf&jcif;udk tm;aysmhapaomfvnf;/
urBmavmurS vkH;0azsmufzsufypfEdkifjcif;r&Sday?===?xdka-umifh T-uD;us,faomurBmppf
jzpfa&;rl0g'onf EdkifiHawmftpdk;&ESifh vlxktwGif;rSaeI obm0tavsmufjzpfay:vm&
onfh rkefwdkif;-uD;yrm wGef;tm;rsm;tjzpf ay:xGufvmayonf?
TuJhodkaom tawG;tac:tajccHrsm;udk awGjrifod&Sd&ojzifh/ -op-wD,m;=[efa*&Deef;udk
qufvufxdef;xm;&eftwGuf -udKwifumuG,fonfhppfudk pwifwdkufcdkuf&efvdktyfa-umif;
uGef&m'f.jyif;jyif;xefxefwdkufwGef;csufudk aumif;pGmem;vnfoabmaygufEdkifayonf?
Ttjrifrsm;onf ppfbufqdkif&mbufodkra&mufatmif uefowfxm;jcif;r&Sda-umif;udk
vnf; awGjrifcJh-uavjyD? Oyrm ruf0Jbfbmu tjynfjynfqdkif&m touf&Sifa&;twGuf
&kef;uefwdkufcdkuf&jcif;twGuf pdk;&drfruif;jzpfayonf? 1914=ckESpfwGif/ *smrefcsmefqvm
(orw)oD,dkabmvf'f AGef bufrmef;=[dk;vf0J*f. twGif;a&;twGif;0efu/ vlwdk.-um;
qufqHa&;wGif rqkH;Edkifaomrkef;wD;jcif;onf twGif;pdwfY obm0rlt& &SdaejyD;om;jzpf
.? u|Efkyfwdk ae&mwumwdkif; awGjrifae&onfh t-urf;zufr+wdkonf vlom;wdk.
azgufjyefjcif;r[kwfay? odkaomfvnf; if;onf urBmavmu-uD;. tESpfom&jzpfI t
65
ouf&Sifjcif;rSpwifay:aygufvmjcif;jzpfayonf?

yxrurBmppfrS AdkvfcsKyfvnf;jzpf *smrefqdk&S,f'g0if0g'Dvnf;jzpfol z&uf'&pf


AGef bmef[m'Donfvnf; acgif;aqmifwpfOD;jzpf.? ppfonf obm0ZD0ed,mrt&
vdktyfcsufwpfckjzpfonf/ obm0wGifyg0ifaomt&mtm;vkH;.&kef;uefv+yf&Sm;r+jzpf
onf obm0ZD0ed,mr. w&m;aomqkH;jzwfcsufudkay;. xdkqkH;jzwfcsufrsm;onf
vnf; t&m&m.obm0ay:rSm rlwnfaoma-umifhjzpf./ [ka-unmcJhonf?66

78

u|EkfyfwdkodcJh-ujyD;onfhtwdkif;/ yxrurBmppfonf Oa&myom;tawG;tac:


Sifrsm;/ AdkvfcsKyfrsm;ESifh wdkif;jynfacgif;aqmifrsm;u/ ppfwdkufjcif;/ aoG;acsmif;pD;jcif;/
ESifh'kuQa&mufapjcif;wdkonf zGHjzdK;r+wpfrsdK;jzpfI rvGJra&SmifEdkifaom obm0w&m;
jzpfonf[k jrif-uaoma-umifh ay:aygufvmcJhjcif;jzpfonf? acwfwpfacwfvkH;&Sdvlxk
tm;vkH;udk ysufpD;,dk,Gif;jcif;odkqGJac:cJhonfh vkH;0rSm;,Gif;aomtawG;tac:onf 'g0if
. touf&Sifa&;twGuf&kef;uefwdkufcdkuf&jcif;ESifh vufa&G;pOfvlrsdK;rsm; cH,l
csufuvGJI tjcm;r[kwfacs? bmef[m'Du Tpum;vkH;rsm;udk ajymxkwfjyD;aemuf
ESpfESpft-umwGif ZD0qdkif&mzGHjzdK;r+twGuf yxrurBmppf-uD; pwifavonf? vl 8 oef;
ausmfaoqkH;I jrdK-uD;aygif; &mESifhcsDIysufpD;cJhonf? vloef;aygif;ajrmufjrm;pGmwdk
onfvnf; roefrpGrf; ajc-udK;vuf-udK;/ tdrfrJh,mrJh tvkyfvufrJhusef&pfcJh-uonf?
aemif 21 ESpft-umwGif emZDwdkYtajccHIjzpfyGm;aom 'kwd,urBmppf-uD;wGif vloef;
aygif; 50 ausmfaoqkH;jcif;onfvnf; 'g0if0g'a-umifh jzpf.?
[pfwvmu ol.ppfay:vDpDESifh vlrsdK;jzKwfowfjzwfa&;ay:vDpDrsm;udk r-umc
% 'g0if0g'ESifhqufpyfajymqdkcJh.? ppfjzpfjcif;onf tiftm;aysmhnHhaomvlrsdK;rsm;udk
azsmufzsuf&Sif;vif;jcif;omr[kwf/ ocifrsdK;twGif;&Sd tm;enf;csdeJolrsm;udkyg &Sif;vif;
jcif;jzpfonf[k jrifavonf? emZDwdku ppfjzpfjcif;udk Tta-umif;a-umifh -obmay;cJh
-uonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ olwdk. rlrrSefazgufjyefaomtawG;tac:t& ppfjzpf
jcif;onf vlrsdK;wpfrsdK;wdk;wufzGHjzdK;&ef vkdtyfaomtqifhjzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;0g'D attD 0d*f*rfu 1922=ckESpfwGifxkwfa0onfh ol.pmtkyfwGif/
ppfjzpfjcif;onf vlwdktwGufzGHjzdK;r+jzpfonf[laom [pfwvm.,kH-unfcsufESifh
ywfoufI a&;om;xm;onf?
==wpfcsdefwkef;u vlom;onf vlESifhqifwlaom0rf;uJGnDtpfudkarsmuf0H.OD;aESmufxuf ydk
I -uD;aomOD;aESmufr&SdcJhacs? odkaomfvnf;/ xkd;-udwfuefausmufjcif;/ udkufjcif;/ wdkuf
cdkufjcif;===ponfjzifh Om%ftrsdK;rsdK;okH;jyD; ol.&efoludktEdkif&cJh.? olavmufOm%frrSD
onfhtaumifu towfcHcJh&onf? xdka-umifh vlom;.OD;aESmufrSm ydkrdk-uD;xGm;vmjcif;/
67
tajrmftjrifpOf;pm;Om%fydkrdkISifoefwdk;wufvmjcif; jzpfvmavonf?===

[pfwvmonf 0d*f*rfuJhodkaom tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk. axmufcHtm;ay;r+udk&,l


I/ toufquf&SifvdkolwdktwGuf ppfjzpfjcif;onf rjyKrae&aomwm0efwpfckjzpfonf
[k jrif.? Ttcsufudk ol. Mein Kampf pmtkyfwGif bGif;bGif;yifaz:jyxm;onf?
obm0tav#muf urBm-uD;wpfckvkH;onf/ tiftm;-uD;olESifhcsdeJolwdkt-um; tiftm;jydKif
qdkif-uonfh ,ifjyifjzpfI/ tiftm;-uD;olonf tpOftjrJ tiftm;csdeJoludk tEdkif&pjrJjzpf
.? tu,fI TuJhodkrjzpfygu urBm-uD;w0Srf;vkH;onf ykwfodk;ysufpD;jcif;ESifhom jynfh
eufaevdrfhrnf? toufqufvufI &Sifaevdkolonf wdkufcdkuf&rnf? &kef;uefwdkufcdkuf
jcif;onf obm0.xm0&jzpfaomed,mrjzpfonfh TurBmwGif qufvuftouf&SifcGifh
r&Sday? Ttqdkudk qefusifaomtawG;onf obm0w&m;udk apmfum;jcif;omv#if
jzpf.? 0rf;enf;a-uuGJjcif;/ 'kuQa&mufjcif;ESifha&m*gzdpD;jcif;wdkonf urB-uD;.ta-umif;
68
udk jyefvSefajymjyaejcif;jzpf.?

'g0if0g'Dwdk.tqdkt&/ touf&Sifa&;ppfwGifwdkufcdkufjyD;onfhaemuf tiftm;


-uD;olu qufvuftouf&SifI rsdK;pkrsm;zGHjzdK;wdk;wufvmonf? vltzGJtpnf;twGuf
vnf; TtcsufudkcH,l-uonf? xdka-umifh ppfjzpfjcif;udk vlom;avmu-uD;zGHjzdK;wdk;
wufjcif;twGuf vdktyfcsuftjzpf pwifajrmfjrif-uayonf? Oyrm/ [pfwvmu
79

olwdktwGif;rS csdeJolrsm;udk ppfjzpfjcif;jzifh &Sif;vif;ypfjcif;udk *smreDEdkifiH. -uD;us,f


cef;em;r+tjzpf owfrSwfcJhonf? *smrefvlrsdK;rsm;twGuf ppfjzpfjcif;onf tqef;r[kwf

80

aomfvnf;/ TodyH`enf;usw&m;0ifapjcif;onf olwdk. ppfvdkvm;aomay:vDpDudk


axmufcHtm;ay;aom tiftm;-uD;wpfckjzpfcJh.?
tjcm;wpfae&mwGif/ [pfwvmu ppfjzpfjcif;omr&SdcJhygu vlom;avmu
onfvnf; ,aeuJhodkwnf&Sdaernfr[kwfay?[k tcdkiftrmtqdkjyKxm;.?69
ppfjzpfjcif;ESifhywfoufI a[uJvfu/ a&S;*&dvlrsdK;wdk.acwf&Sd pygwefac: jrdK
EdkifiHawmf (aejynfawmf)-uD;rS &ufpufaomenf;vrf;rsm;udk tokH;jyKoifhonf[k wifjy
cJhonf? vkH;0usef;rmoefpGrf;aomcav;rsm;uvGJI usefcav;rsm;tm;vkH;udk owf
jzwfvdkufjcif;jzifh/ pygwefwdkonf tpOfwpdkuf tiftm;awmifhwif;olrsm;jzpfcJh-u
onf?70 [k wifjycJh.?
*smreDEdkifiHomr[kwfbJ Oa&mywcGifvkH;wGif/ ppfjzpfjcif;onf vlOD;a&wdk;yGm;
jcif;udk xdef;uGyfonfh r&Sdrjzpfaomtcsufjzpfonf[k jrifcJh-u.? *smreDvlrsdK; vlr+
a&;'g0if0g'D z&uf'&pf AGef bmef[m'Du/ tqifhedrfhjyD;qkwf,kwfaeonfh vlrsdK;rsm;udk
ydkrdkusef;rmoefpGrf;jyD; EkysdKaeolawGrsm;jym;I -uG,f0csrf;omvm-uatmif enf;vrf;&Sm
oifhygonf? xdka-umifh ppfjzpfjcif;udk zefwD;jcif;onf a&G;cs,fjcif;udkjzpfay:apaom
a-umifh/ ZD0ed,mrw&m;t& vdktyfjcif;jzpfayonf?71
u|Efkyfwdk,QKtcsdeftxdodcJh&or#wGif/ [pfwvmESifholudkaxmufcHtm;ay;-u
aomemZDtawG;tac:&Sifrsm;u ppfjzpfjcif;onf 'g0if0g'tawG;tac:twdkif;vdktyf
aomaqmif&Gufcsufjzpfonf[k rSwf,l-uonf? T,kH-unfcsufudk vufawGusifhokH;
jcif;a-umifh olwdk.vlxkESifh tjcm;urBmhvlxkxHodk 'kuQqif;&Jjcif;ab;trsdK;rsdK;udk ouf
a&mufapcJh-uonf? Ttjrif+axmifht& 'kwd,urBmppfwGif awG-uKHcHpm;-u&aom 'k
uQqif;&Jjcif;aygif;pkHtwGuf csm;vfpf'g0ifonf t"dutjypfruif;wm0ef&Sdolwpf
a,mufjzpfonf[k qdkjcif;onf vkH;0rSefuefaomtcsufjzpfayonf?
ygarmuQa'gufwm *s,f&Dbm*frJef;u 'g0if0g'a-umifh 'kwd,urBmppfwGif jzpfcJh
aom xdcdkufepfemr+rsm;udk xkwfaz:jyoxm;onf?
'g0if0g'tawG;tac:rsm;onf *smrefvlrsdK;wdk. tawG;tac:ESifhvufawGusifhokH;r+rsm;wGif
-uD;us,fxda&mufonfh-oZmoufa&mufr+&Sda-umif;
oufaoom"uxif&Sm;aeayonf?
==trSefrSm toufaygif; oef;aygif; 40 ausmfqkH;+H;cJhI a':vmoef;aygif; 6 odef;ausmf
ukefusonfh 'kwd,urBmppftwGuf -uD;us,fxda&mufonfh -oZmoufa&mufr+&SdcJhonf[k
qdk&ayrnf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DrSefuefonf[k tcdkiftrm,kH-unfonfh[pfwvmu oludk,f
ol acwfopfurBmhu,fwif&Sif-uD;jzpfonf[k rSwf,lavonf? ==tqifhjrifhaomvlrsdK;udk
arG;jrLxkwfvkyfjcif;jzifh urBmu oltm;vlom;tDAdkvl;&Sif;udk ydkrdkjrifhrm;aomtqifhodk jrifh
72
wifay;oltjzpf jrif-uvdrfhrnf[k ,kH-unfavonf?

trSefrSm 'g0ifu ol.oDtdk&Dudk rwifjyrD/ urBmay:wGif ,Qifu ra&rwGufEdkif


aom ppfrsm;jzpfcJhbl;avjyD? odkaomfvnf; ToDtdk&D.oufa&mufr+a-umifh ppfjzpfjcif;
onf yxrOD;qkH; odyH`enf;ususw&m;onf[k rSm;,Gif;pGmvufcH-uayonf? 'g0if.
ppfESifhywfoufI raumif;aomyg0ifr+ESifhywfoufI rufpf aemfa'gifu ppf.tawG;t
ac:ESifhudk,fusifhw&m; (The Philosophy and Morals of War) [laomaqmif;yg;wGif
jyqdkxm;&m/ tar&duefEdkifiHwGif [dk;av;wausmfjzpfoGm;bl;onf?
ppfjzpfjcif;ESifhywfoufI t-uD;us,fqkH;-oZm&SdolESifhaxmufcHr+ay;olonf 'g0ifjzpf.?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a-unmjyXmef;vdkufonfhaerSpI/ olwdk.obm0ADZqdk;oGrf;r+udk

81

'g0if.emrnfjzifh zkH;tkyfuG,f0Sufxm;I olwdk.toJESvkH;wGif udef;atmif;aeonfh aoG;


73
qmaom yifudkp&dkufudk aemufqkH;odyH`a0g[m&okH;I a-unm-uawmhonf?

wurBmvkH; ae&mwumppfjzpfjcif;

19=&mpkESpfwGifjzpfaomppf-uD;onf 'g0if/ rmufP ESifh z&l'fwdkuzefwD;cJh


onfhppfjzpfovdk/ 20=&mpkESpfwGifjzpfonfh urBmay:wGif aoG;xGufoH,kdtrsm;qkH;jzpf
onfhppf-uD;rsm;onfvnf;/ -uHK-udKufIrawmfwqjzpfcJhjcif;r[kwfacs? 'g0if0g'u
aemufqkH;ppfjzpfjcif;jzifhtqkH;owfrnfh odyH`enf;usonf[lonfhoDtdk&DudkpDpOfjyifqifcJh
onf? ppfjzpfjcif;onf vlom;wdk.wdk;wufzGHjzdK;r+wpfckjzpfI rvGJra&Smifomaom
udpPjzpfonf[k ,kH-unf-uonfh ol.aemufvdkufrsm;uvnf; ppf-uD;ESpfckpvkH;wGif vl
aygif;oef;aygif; 60 ausmf owfjzwfcJh-u.?
82

83

84

85

86

87

88

vdkifab;&D,m;
jynfwGif;ydyuQwGif r-umc%awG&aom jrifuGif;?

eDtdkemZDrsm;
zufqpf0g'acgif;aqmifrsm;jzpfonfh [pfwvmESifh rdkqdkvDeDwdktjyif emZDygwD
tzGJtpnf;ESifhqufpyfaom (tufpfat/ tufpftufpf/ *sufpwmydk)ponfwdk odkr[kwf
rdkqdkvDeD. tuseufwdkonf/ twdwfumvrSm usef&pfcJhjyD[kxif&.? odkaomf
vnf; olwdk.tawG;tac:udk vdkufemusifhokH;onfh eDtdkemZDtzGJu v+yf&Sm;vsuf&Sdae
ao;onf? r-umcifESpfrsm;wGif/ Oa&myEdkifiHtajrmuftjrm;wGif vlrsdK;a&;ESifh zufqpf
v+yf&Sm;r+rsm; jyefvnftouf0ifvm.? *smreDEdkifiHrS eDtdkemZDv+yf&Sm;r+onf a&Swef;
wGif yg0ifaeayonf?

89

eDtdkemZDrsm;wGif tvkyfvufrJhawavusydk;vlrdkufrsm;/ rl;,pfaq;0g;pGJolrsm;/


aoG;qmonfhvlrdkufrsdK;pkHESifh zufqpf0g'pdwfaepdwfxm;ESifht*Fg&yfrsm;jzifhjynfhpkHolrsm;
yg0if-u.? owif;aqmif;yg;wpfckwGif xdkeDtdkemZDvlrdkufrsm;onf rnfr#aoG;qm-uI
t-urf;zufvdk-uonfhta-umif;udk a&;om;xm;.?
zufqpftdkvHyD,mtkyfpktzGJ0ifwdk.wefzdk;tm;vkH;udk aoG;/ *k%f-uufoa&ESifh t&l;trl;t
,loefjcif;(blood, honour, and fanaticism) [lonfh pum;okH;vkH;jzifhjcKHikHaz:jyEdkif
ayonf? ,aetcsdefwGif tzGJ0ifaygif; 35000 &SdaeavjyD? x-uGvdkonfhqEN vGefvGefuJ
74
uJjzpfae-uonfudk olwdk.rsufvkH;wGiftwdkif;om;ay:vGifaeayonf?

eDtdkemZDwdkonf olwdk.-uD;us,faomacgif;aqmif-uD;rsm;uJhodk 'g0if0g'o


abmw&m;.-oZmatmufwGifa&mufae-uonf? emZDESifhvlrsdK;cGJjcm;a&;0g'jzefr+twGuf
zGifhxm;aom tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif 'g0if.pum;rsm;ESifh 'g0ifudkcsD;-uL;onfh
pum;rsm;awGEdkifayonf? 'g0if.pum;rsm;onf olwdk.v+yf&Sm;r+ESifh tawG;tac:
rsm;udk axmufcHtm;ay;aejcif;a-umifhjzpfonf? olwdk.tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif
'g0if0g'udk a&Swef;wifaz:jyxm;jyD;/ if;oDtdk&Dudk rSefuefa-umif;oufaoomou"
&SmazGae&efrvdktyfbJ trSefw&m;tjzpfvufcH-u&efvdktyfonf[k qdkxm;onf?
eDtdkemZDwdk.0ifa&mufwdkufcdkufjcif;ESifh owfjzwfjcif;wdkonf tifrwef&uf
puf-urf;-uKwfayonf? eDtdkemZDwdkonf vlwdkudk t&SifvwfvwfrD;+dowfjcif;/ vl
awGudk ajcmufvefjcif;/ cav;i,frsm;udk nif;yef;ESdyfpufjcif;/ ponfwdkudk tvGef
90

oabmust&omawG-uonf? olwdk.t"duypfrSwfrsm;onfvnf; wl&uDvlrsdK;rsm;


jzpf-uonf? olwdk.tifwmeufpmrsufESmwdkif;wGif wl&uDvlrsdK;rsm;udk rkef;wD;jcif;t
a-umif; a&;om;xm;-uonf? xdkrkef;wD;jcif;udk vufawGvnf;az:jyxm;ayonf?
atmufygpma-umif;rsm;onf eDtdkemZDwdk. tifwmeufrS ul;,laz:jyjcif;jzpfygonf?
Oyrm/ ,aeu|EkfyfwGiftm%m&Sdygu/ wl&uDvlrsdK;trsm;pkudk "gwfaiGcef;wGif xnfhowf
75
onfudk awGvdkygonf?

Twpfcg eDtdkemZDwdku wl&uDvlrsdK;rsm;udk &efrljcif;onfvnf; csm;vfpf'g0ifudk


tajccHjcif;jzpfayonf? eDtdkemZDwdku olwdkwl&uDvlrsdK;rsm;udk rkef;wD;&jcif;ta-umif;
ESifhywfoufI 'g0if.rSm;,Gif;IOm%fwdrfaomwifjycsufrsm;rS aumufE+wfcsufrsm;jzifh
odyH`enf;usonf[k &Sif;jy-uonf? Ttcef;. aemufqkH;pmrsufESmwGif eDtdkemZDtif
wmeufrsm;wGif 'g0iftm;csD;-uL;xm;ykHESifh wl&uDEdkifiHESifhywfoufI olwdkajymqdkvdk
onfhtcsufrsm;udk jyxm;ygonf?
vGefcJhonfhr-umao;rDtcsdefwGif wl&uDvlrsdK;rsm;udkqefusifonfh t-urf;zufr+
rsm;jym;vmonfudk awG&.? 2000=ckESpf -o*kwfv 12=&ufaexkwf wl&uDbmom
qbmaepOf owif;pmwGif 2000=ckESpfaEG&moDtwGif; eDtdkemZDwdk. wdkufcdkufr+rsm;udk
pm&if;jyKpkwifjyxm;.?
= ZGefvwGif wl&if*sifjynfe,f *sD&mjrdK&Sd tvf&[frefwl&uDAvD. jywif;aygufrSefrsm;udk
cJESifhaygufI zsufqD;onf?
= bm'if0lwifbm*fjynfe,f tDyif*sifjrdKi,frS wl&uDAvDwGif rdkvdkawmhaumufaw;ESpfvkH;
ypfxnfhonf?
= yifeDbm*fjrdK Owmqif&yfuGufrS tpdrf;a&mifAvDodk rdkvdkawmhaumufaw; wpfvkH;ypf
xnhfonf?
= rDrif*sifjrdK&Sd wl&uDrsm;aexdkifonfh tdrfwpfvkH;udk rD;+dypfonf?
= bdkacsmhwGif wl&uDvBuf&nfqdkifESifh avbmEGeo
f m;rsm;aexdkifonfh wdkufudk rD;+dojzifh vl
14 OD;'%f&m&I wpfOD;rSmjyif;xefaom'%f&m&&Sd.?
= *smreDEdkifiH ta&Sydkif;&Sd cJsrfepfZfjrdKwGif tD&mufvlrsdK; touf 7 v&Sd cav;i,fudk ajray:
odkaygufcsvdkufojzifh cav;i,f.rsufESmonf aumifu&pf-urf;jyifESifh&dkufrd&mwGif
'%f&mjyif;xefpGm&&SdoGm;.?

r-umao;rDu xdkxuf,kwfywfaomtjyKtrlrsm;&Sdao;onf? 'g0if. wl&uD


vlrsdK;rsm;tay:rkef;wD;&efvdkr+udk olwdk.aSaqmifvrf;jytjzpf,lI/ 1992=ckESpf Edk0if
bmvwGif rdkvfjrdKwGif wl&uDvlrsdK;rsm;tm;0ifa&mufwdkufcdkuf-uonf? aemif 1993=ck
ESpfwGif eDtdkemZDwdku qdkvif*sifjrdKY wl&uDvlrsdK;wdkudk rD;+dowfjzwf-uonf?77
owif;pmrsm;uvnf; Twdkufcdkufr+onf emZDacwfaemufydkif;wGif tjyif;xefqkH;aom
pkaygif;pnf;&kH;wdkufcdkufjcif;jzpfonf?[k a&;om;-uayonf? aemifESpfrsm;wGifvnf;
Todkaomwdkufcdkufr+ qufvufI jzpfyGm;avonf? wl&uDvlrsdK;wdk.tdrfrsm;udk rD;
wif+djcif;/ wl&uDvlrsdK;rsm;udk &dkufESufojzifh '%f&m&&Sd-ujcif;rsm;jzpfyGm;onf? *smreD
EdkifiHrSmuJhodk a[mfvefEdkifiHwGifvnf; xdkenf;ESifESifjzpfyGm;onf? wl&uDvlrsdK;rsm;udk
&nf&G,fI wdkufcdkufaom tjzpftysufwpfckwGif rdef;rwpfa,mufESifh cav;ig;a,muf
towfcH&.? wef;pDItokbydk&mY yg0ifolrsm;onf q0yfwDum(p-umwHqdyf)ygaom
pmrsm;jzifh jcdrf;ajcmufjcif;cH-u&onf?
91

wl&uDvlrsdK;rsm;udk wdkufcdkufonfh Ttjzpftysufrsm;rSm tcsdKomv#ifjzpfyg


onf? [pfwvmuJhodkaom zufqpf0g'DESifh 'g0ifwdk.tarGcHrsm; owfjzwfonfh&mZ
0wfr+rsm;onf qufvufI &Sdaeayonf? TuJhodkaom vlrqefonfhwdkufcdkufr+rsm;udk
Oya't&ta&;,ljcif;wpfrsdK;wnf;jzifhom ukefqkH;Edkifrnfr[kwfyg? aocsmaomenf;
rSm Oya't&ta&;,lonfhtjyif tawG;tac:t&wdkufppfqifjcif;vnf; yg0if&efvdk
tyfayonf? 'g0if.tawG;tac:udk odyH`ynmavmurS jzKwfcsEdkifjcif;r&Sdor#umv
ywfvkH; vlrsdK;cGJjcm;a&;onf obm0ed,mrwpfckjzpfonf[k ,kH-uolwdk. a'goxGuf
zG,f&m jyKrlcsufrsm;onfvnf; &yfwefoGm;rnfr[kwfay?

92

93

94

u|Ekfyfwdkr-umao;rDu ausmfvGefcJhonfh &mpkESpftwGif; vlom;wdktm;

t-uD;us,fqkH;aom &ufpuf-urf;-uKwfr+ESifh qkH;+H;r+udk ay;aqmifcJhaom/ urBmay:wGif


tus,fjyefqkH; ysHESHcJhaomtawG;tac:onf/ uGefjrLepf0g'jzpfa-umif; oHo,jzpfp&m
ta-umif;r&Sdacs? ,aetcsdefwGifyif/ wpfOD;wpfa,mufu &k&Sm;EdkifiHESifhoHuefvefum
EdkifiHrsm;ta-umif;ajymygu/ arSmifrdkufjcif;/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;/ toufuif;rJh
aomvrf;rrsm;/ cufcJr+ESifha-umuf&GHxdwfvefr+ponfwdkESifhjynfheufaeaomvltzGJt
pnf;ykHudk rsufpdYcsufcsif;ay:vGifvmrnfjzpf.? 1991=ckESpfwGif uGefjrLepf0g'onf
ysufpD;ausrGoGm;jyD[k xif-uaomfvnf;/ if;.tu|if;tuseftptersm;rSm ,aetxd
&Sdaeao;onf? wzufwGifvGwfajrmufjyD[kqdkaomfvnf;/ vltrsm;udk bmoma&;
ESifhudk,fusifhw&m;wdkrSaoGjznfoGm;aponfh aemifwr&ao;aomuGefjrLepf0g'ESifhrm;ufP
0g'wdk.rJarSmifonfhrsufESmu -oZmv$rf;rdk;aeqJjzpfayonf?
wurBmvkH;. axmifhwdkif;odk wkefv+yfajcmufjcm;r+udk jzefcJhonfhTtawG;tac:
onf/ a&S;ya0oeDutawG;tac:wpfckudk udk,fpm;jyKjcif;jzpfayonf? xdktawG;tac:
onf/ usKd;a-umif;qifjcifjcif;jzifh trSefw&m;udk&SmazGjcif; (dialectics)jzpfI/ ,if;t
awG;tac:t& p-um0VmwpfckvkH;wGif zGHjzdK;wdk;wufr+onf ydyuQjzpfjcif;rSay:ayguf
vmonf[kqdk.? TtawG;tac:udktajccHI rm;ufPESifhtif*sJvfwdku urBmhordkif;udk
qef;ppf-uavonf? rm;ufPu vlordkif;onf xdkydyuQrsm;wGifwpfcktygt0ifjzpfI/
vuf&SdydyuQrSm tvkyform;rsm;ESifh t&if;&Sifrsm;t-um;wGifjzpfaom ydyuQjzpfonf
[k qdkonf? ol.tqdkt& tvkyform;rsm;onf r-umrDtwGif; x-uGv+yf&Sm;vm-ujyD;
uGefjrLepfawmfvSefa&; pwifvdrfhrnf[k qdkonf?
uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJholESpfOD;pvkH;wdk.txif&Sm;qkH;t*Fg&yfrSm/ tjcm;
&kyf0g'Drsm;uJhodkyif/ bmomt,l0g'udk t-uD;tus,frkef;wD;onfhpdwfxm; arG;-uav
onf? rm;ufPESifhtif*sJvfwdkESpfOD;pvkH;onf rdpm>'d@drsm;jzpf-uI/ uGefjrLepf0g'tjrif
t&/ bmomt,l0g'tm;vkH;udk zsufqD;ypf&efvdktyfonf[k jrif-u.?
odkaomfvnf; rm;ufPESifhtif*sJvfwdkonf/ tvGefta&;-uD;onfh csdK,Gif;csufwpf
ck&Sdae-uonf? olwdk.tawG;tac:udk trsm;vlxkt-udKufawGEdkifatmif pnf;&kH;Edkif
rnfhtcsufjzpfonfh odyH`enf;qefonfh ykHpHvdktyfae-uonf? r[mtEW&m,f-uD;jzpfI/
ESpfq,f&mpkESpfudk em-unf;bG,f&maom A&rf;Awm+yfaxG;r+/ tkyfpkvdkufowfjzwfr+/
nDtpfudktcsif;csif;udk &efbufrsm;jzpfapr+/ wuGJwjym;jzpfapr+rsm;jzifhjynfheufaponfh
r[mrdwfonf TtcsufrSay:aygufvmcJhavonf? 'g0ifu ol.oDtdk&Dudk rsdK;pkrsm;
pwif ay:aygufjcif; (The Origin of Species) [laompmtkyfwGif wifjyxm;.? ol.
wifjyaom tajccHcsufrsm;rSmvnf; rm;uPfESifhtif*sJvfwdk&SmazGaeonfh&Sif;vif;csufESifh
tHudkufjzpfaeonfrSm pdwf0ifpm;zG,fjzpfayonf? 'g0ifu/ ouf&SdowW0grsm;onf
touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-uojzifh ay:aygufvmjcif;jzpfonf[k wifjyxm;onf?
qdkvdk&if;rSm "dialectical conflict"ac: ydyuQudkqef;ppfjcif;.&vm'fjzpfonf[kqdk
onf? xdktjyif zefqif;jcif;udkjiif;y,fI bmomt,l0g'udky,fcsavonf? rm;uPfESifh
tif*JsvfwdktwGuf ,if;wifjycsufonf vufv$wfIrjzpfonfh tcGifhaumif;jzpfaeay
onf?

95

'g0ifudk rm;ufPESifhtif*sJvfwdku csD;-uL;jcif;


'g0ifoDtdk&Donf uGefjrLepf0g'twGuftvGefta&;-uD;ayonf? 'g0if.pmtkyf
&dkufxkwfjyD; vaygif;tenf;i,ftwGif; tif*sJvfu rm;ufPodk pmwpfapmifa&;cJh&m
,QKu|Efkyfzwfaeaom 'g0if.pmtkyfonf odyfudkaumif;vGef;ygw,fcifAsm?78 [k
xnfha&;cJh.?
1860=ckESpf 'DZifbmv 19=&ufaewGif rm;ufPu tif*sJvfxHodk 'DpmtkyfxJrSm
usKyfwdkESpfa,muf&Jh obm0ordkif;tjriftwGuf tajccHawGyg0ifaeygw,f?[k pm
jyefa&;cJhavonf?

rm;uPf.aemufxyfa,mif;&if;wpfOD;jzpfol vmaq;vfodka&;aom 1861=ckESpf


ZEM0g&Dv 16=&ufaepGJygpmwGif 'g0if.pmtkyfonf tvGefta&;ygt&ma&mufyg
onf? u|Ekfyftm; vlwef;pm;&kef;uefv+yf&Sm;r+ordkif;twGuf obm0odyH`tajccHudk ay;
ygonf?80[k uGefjrLepf0g'twGuf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.ta&;ygt&ma&mufjcif;udk
xkwfaz:xm;ayonf?
rm;ufPu ol.ta&;-uD;qkH; 'g;pfuufyDwmvf (Das Kapital) pmtkyfwGif
'g0iftm;&nfn$ef;I *g&0jyKcJh.? 'g0ifudkay;aom rm;uPf.xdkpmtkyfyxrtapmifwGif
rm;ufPuoludk,fol t*Fvdyfobm0odyH`ynm&Siftm; toJESvkH;rScsD;-uL;aeol[k rSwf
csufa&;ay;cJhavonf?81
tif*sJvfuvnf; tjcm;wpfae&mwGif 'g0ifudk csD;-uL;xm;onfudk awG&.?
obm0onf 'dkiftmvufwpf(tEkydavmr)udkprf;oyfjcif;jzpfonf? xdka-umifh
obm0onf 'dkiftmvufwpftawG;tac:twdkif;jyKrljzpfay:I obm0vGeftiftm;rsm;jzifh

96

jzpfay:jcif;r&Sdacs? TtcsufwGif 'g0ifonf tjcm;olrsm;xuf OD;pGmyxrqkH;awG;awmol


82
jzpfonf[k todtrSwfjyK&ygrnf?

rmufP0g'. ordkif;tjrif ysufokOf;oGm;jcif;


uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJhaom um;vfrm;uPfonf/ ordkif;udk pOf;pm;qifjcif okH;oyf
&mwGif oltay:eufeufeJeJ-oZmoufa&mufcJhaom 'g0if.tawG;tac:udk vdkufzufnD
axGr+&Sdatmif ndE+dif;jyifqif,lxm;onf? rm;uPf.tqdkt&/ vltzGJtpnf;onf ordkif;
wav#muf tqifhtrsdK;rsdK;jzwfoef;vmcJhI/ xdkajymif;vJaomtqifhrsm;udk owfrSwf
ay;aomt*Fg&yfrsm;onf/ ukefxkwfvkyfr+ESifh ukefxkwfvkyfr+t-um;qufoG,fr+rsm;jzpf
onf[k qdkonf? Ttjrift& pD;yGm;a&;onf tpp&m&mudk xdef;csKyf.? vlordkif;
onf tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+tqifhrsm;udk jzwfoef;cJh&onf? urBmOD;vltzGJtpnf;/ u|ef
acwfvltzGJtpnf;/ ya'o&mZfvltzGJtpnf;/ t&if;&SifvltzGJtpnf;ESifh aemufqkH;
uGefjrLepfvltzGJtpnf;wnf;[laom tqifhrsm;jzpfonf?
odkaomfvnf;/ rm;ufP.tqdkjyKcsufjzpfonfh tDAdkvl;&Sif;tqifhumvydkif;rsm;onf usdK;
a-umif;nDnGwfcdkifvkHjcif;r&Sda-umif; jycJhavjyD? ordkif;wGif rnfonfhvltzGJtpnf;urS
rm;ufPwifjyxm;aom tDAdkvl;&Sif;tqifhrsm;udk jzwfoef;vmjcif;rawG&acs? qefusif
buftjzpf vltzGJtpnf;wpfckckwGif rm;ufPwifjyouJhodkaomtpDtpOfr[kwfbJ jzpf
ay:Edkifovdk wcsdefwnf;wGifvnf;jzpfay:onfudk awG&ayonf? EdkifiHwpfEdkifiH. vlt
zGJtpnf;wpfydkif;u ya'o&mZfpepfuJhodkaompepfjzpfay:aepOf/ tjcm;tydkif;wGif t&if;
&SifpepfudkusifhokH;aeayonf? xdka-umifh rm;ufPuwifjyouJhodk tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt
wdkif; pepfwpfckrSaemufwpfckodkajymif;vJoGm;jcif;r&Sdacs?
aemufwpfckrSm rm;ufPutem*wftwGuf a[mudef;xkwfxm;ovdk rjzpfvmacs? rm;ufP
aoqkH;jyD; 10 ESpftwGif; rm;ufP.oDtdk&DonftokH;csIr&a-umif; xif&Sm;vmcJhav
onf?
rm;ufPu wdk;wufqkH;t&if;&SifEdkifiHrsm;wGif wpfEdkifiHjyD;wpfEdkifiH uGefjrLepf
awmfvSefa&; jzpfay:jzwfoef;-u&vdrfhrnf[k a[mudef;xkwfxm;cJhaomfvnf;/ xdkuJhodk
rnfonfhwdkif;jynfwpfckwpfavr#rjzpfvmcJhacs?
rm;ufP.t-uD;us,fqkH;aomaemuf
vdkufjzpfolvDeifu tb,fha-umifh xdka[mudef;twdkif;rjzpfvmonfhta-umif;udk -udK;
pm;ajz&Sif;cJhonf? if;aemuf wwd,urBmEdkifiHrsm;wGif jzpfay:vmvdrfhrnf[k xyfqifh
a[mudef;xkwfjyefonf? vDeif.a[mudef;tm;vkH;onfvnf; rrSefa-umif; ordkif;u
oufaoxlxm;avjyD?
,aeu|Efkyfwdk.acwfwGif uGefjrLepf0g'tkyfcsKyfaeonfh
EdkifiHrsm;udk vufwpfzufjzifh vufndK;csKd;a&wGufI&Edkifayonf? xdkxufru rm;ufP0g
'tm%m&vmcJhonfha'orsm;Y t-urf;zufjcif;udkom tokH;jyKcJhavonf? rm;ufP0g'
a-uG;ausmfxm;ovdk trsm;t-udKuftkH-uGr+t& tm%m&vmcJhjcif;r[kwfay? tm%m&Sif
pepfzdESdyfowfjzwfr+jzifh pdk;rdk;vmcJhjcif;om jzpfayonf?
tusOf;tm;jzifhqdk&aomf/ r-umao;rDu ausmfvGefcJhonfhordkif;u rm;uPf.tawG;tac:
t& a[mudef;xkwfxm;onfh ordkif;.tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+udk tjyD;ydkify,fcsacszsuf
vdkufjyD;jzpfayonf?
rm;ufPESifhtif*sJvfuJhodkaom &kyf0g'tawG;tac:&Sifwdk. ajrmufjrm;pGmaom &kyf0g'Edkif
iHa&;usrf;tapmifapmifwGif a&;om;xm;aom ordkif;udk usdK;a-umif;qifjcifjcif;jzifh t
ajz&Smjcif;"the dialectic of history" ESifh ordkif;.tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+ "historical
evolution" wdkonf/ pma&;olwdk. pdwful;,Ofoufoufomv#if jzpf.?
97

tif*sJvfu 'g0ifESifhrm;ufPESpfOD;pvkH;onf wlnD-uonf[k csD;-uL;xm;jyefonf?


'g0ifu tDAdkvl;&Sif;ed,mrudk obm0ZD0tajctaewGifawG&Sdaz:xkwfcJhovdk/ rm;ufPonf
vnf; tDAdkvl;&Sif;ed,mrudk vlordkif;tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+wGif awG&Sdaz:xkwfol jzpfay
83
onf[k qdkcJhonf?

tif*sJvfu aemufxyfI 'g0if. bmoma&;udkqefusifonfhoDtdk&Dudk xkwfaz:


csufonf ta&;-uD;a-umif;a&;om;xm;onf?
ol('g0if)u obm0ESifhywfoufI ,aevuf&Sdobm0ZD0avmujzpfonfh= tyif/ wd&pm>ef
ESifh aemufqkH;tqifhtjzpfvlom;rsm;onf ESpfoef;aygif;ajrmufjrm;pGmtwGif; wpfpwpfp
qifhuJajymif;vJjcif;tDAdkvl;&Sif;jzifh ay:aygufvmcJha-umif; oufaoxlI bmomt,l0g'
84
rsm;.,kH-unfcsufudk wdkufzsufvdkufayonf?

wpfcsdefwGif tif*sJvfu arsmuf0HrSvlom;tjzpfajymif;vJ&mwGif tvkyform;wdk


.yg0ifr+[k acgif;pOfwyfxm;aomaqmif;yg;wpfyk'fwGif 'g0if.oDtdk&Dudk rnfuJhodk
vufcHcJhonfhta-umif;ESifh ywfoufI a&;om;xm;onf?
tar&duefvlrsdK;okawoeynm&Sif uGefa0;Zmuvfu uGefjrLepf0g'wnfaxmif
olwdk 'g0if.oDtdk&Dudk tb,fha-umifh csufcsif;vufiif;vufcH-uonfudk &Sif;jyxm;ay
onf?
rm;ufPESifhtif*sJvfwdkonf 'g0ifu rsdK;pkrsm;pwifay:aygufjcif;pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0vdkuf
onfESifhwjydKifwnf; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vufcHvdkuf-uonf? trSefrSm uGefjrLepfwdktae
jzifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlom;wdk urBmavmuodka&muf&Sday:aygufvmjcif;onf bk&m;
oQifa-umifh a&mufvmjcif;jzpfonf[k ajym&efrvdktyfonfh &Sif;vif;csufudk vdktyfae
onfESifhtHudkufjzpfaeayonf? olwdk.&kyf0g'tawG;tac:udkvnf; axmufcHtm;ay;&m
wGif tokH;csEdkifayonf? xdktjyif/ 'g0if. =tDAdkvl;&Sif;jzpfpOfonf obm0.a&G;cs,fr+
jzifh jzpfay:vmonf= [laom tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D t"dy`g,faz:csufuyif/ xdkacwfwGifv$rf;rdk;
aeonfh&Sif;vif;csufudk/ odyH`enf;ususapmifhqdkif;rSwfwrf;wifjcif;rS&&Sdonfh&Sif;vif;csuf
[k wifjyxm;onfh touf[lonfywf0ef;usiftajctaeudk vdkufzufIjzpfay:vmonf
85
[laom,lqcsuftopfjzifh tpm;xdk;Edkifjyefonf?

[mygr*~Zif;rS awmfrf bufwJvfu/ rm;ufPESifh'g0ift-um;wGif qufEG,faeaom


tajccHtcsufudk atmufygykHpHtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?
rm;ufPu 'g0if.pmtkyfudkcsD;-uL;jcif;rSm pD;yGm;a&;abm*aA't&r[kwfacs? 'g0if.
urBmonf &kyf0g'oufoufjzpfonf [laomtajccHa-umifhjzpfayonf? u|Efkyfwdk. tm&kH
ig;yg;jzifh apmifh-unfhEdkifjcif;ESifh &kyfavmuESifhrywfoufaom jyifyavmuwdkESifhrywf
oufjcif;onf t"dutcsufjzpfavonf? TtcsufwGif 'g0ifESifhrm;ufPwdkonf &Jabmf
86
&Jbufppfppf jzpf-u.?

,aetcsdefwGif/ 'g0ifESifhrm;ufPwdkt-um; qufpyfr+onf xif&Sm;I vlwdkif;vuf


cHaomtcsufjzpfavjyD? rm;ufP.udk,fa&;&mZ0iftwKy`wWdrsm;u Ttcsufudk t&Sif;
om;az:jyvsuf&Sd.? Oyrm/ um;vfrm;ufP.twKy`wWdwGif Tqufpyfr+udk atmufyg
twdkif; az:jyxm;ayonf?
'g0ifoDtdk&Donf rm;ufP0g'udk trSefwu,faxmufcHtm;ay;a-umif; oufaowoD
wwef;-uD; ay;xm;ayonf? 'g0if.tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfpajymif;vJr+)tawG;tac:jyef
yGm;jcif;u rm;ufP0g'tawG;tac:. taumif;qkH;tajcpdkuf&mjzpfvmjyD; tvkyform;avm
u.oifykef;wGif tokH;csae&onfhtqifhjzpfvmcJhayonf? rm;ufP/ tif*sJvfESifh vDeifwdku
'g0if.tawG;tac:udk txl;wvnfwefzdk;xm;-uI/ odyH`enf;t& ta&;yga-umif;udk

98

tpOfn$efjy-uavonf? Todkjzifh xdktawG;tac:rsm;onft&Sdeft[kef-uD;pGmjzifh jyefyGm;


87
oGm;avawmhonf?

rm;ufPESifhtif*sJvfwdkonfvnf; 'g0if.tDAdkvl;&Sif;cH,lcsufu olwdk.bk&m;rJh


rdpm>'d@dtjrifudk odyH`enf;qefqefaxmufcHr+ay;aeonfudk ESpfaxmif;tm;&pGm vufcH,kH
-unfvdkuf-uayonf? odkaomfvnf; xdkESpfaxmif;tm;&r+onfvnf; apmvGef;oGm;ay
onf? rSm;,Gif;r+ESifhjynfheufaeao;aomtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk trSefwu,f odyH`enf;
ususoufaoxlEdkifjcif;r&Sdao;onfh a&S;usIacwfrrSDao;aom odyH`ynmtajctae
ywf0ef;usifwGifwifjycJhjcif;a-umifh us,fjyefpGmvufcH-ujcif;jzpfayonf? 20 &mpkESpf
'kwd,ydkif;wGif wdk;wufvmcJhonfhodyH`ynmu xdkoDtdk&Donf rSefuefjcif;r&Sd tajct
jrpfr&Sda-umif;az:xkwfvdkufavjyD? Tum; 'g0iftawG;tac:udk tjyD;tydkify,fzsuf
vdkufonfESifhtr# uGefjrLepf0g'ESifh&kyf0g'wdkonfvnf; rSefuefr+r&Sdw&m;r0ifysufokOf;
oGm;jyDjzpfa-umif; az:xkwfvdkufjcif;yifjzpfayonf? (tao;pdwfudk [m&Gef,[f,ma&;
om;aom tDAdkvl;&Sif;vdrfvnfr+ pmtkyfwGifzwf&+yg?) odkaomfvnf; rdpm>'d@dodyH`ynm
&Sifwdku 'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dysufys,foGm;jcif;onf olwdk.tawG;tac:rsm;
vnf;ysufokOf;oGm;jcif;jzpfaeaoma-umifh 'g0if0g'ysufys,foGm;jcif;udkwwfEdkifonfh
enf;rsKd;pkHjzifh zkef;uG,f&ef-udK;pm;-uayonf?

rm;ufPESifhtif*sJvfwdk. aemufvdkufom;rsm;
'g0ifudk csD;-uL;-ujcif;
vlaygif;oef;aygif;rsm;pGmwdktoufaoa-uysufpD;apjcif;ESifh
oef;aygif;&m
aygif;ajrmufjrm;pGmaomvlxkwdkudk 'kuQyifv,fwGif;Yarsmaeapjcif;/ xdwfvefa-umuf
&GHapjcif;/ t-urf;zufjcif; ponfwdkudkjyKusifhcJhol rm;ufPESifh tif*sJvfwdk.aemuf
vdkufom;rsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tvGeftrif; ESpfaxmif;tm;&pGmESifhpdwf0ifpm;
pGmjzifh vufcH,kH-unf-uavonf?
*|ef tif rl;&fu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh rm;ufPESifhtif*sJvfwdk. tawG;tac:rsm;udk
&k&Sm;EdkifiHwGif vufawGtaumiftxnfaz:olwdk.t-um;qufpyfr+udk atmufygt
wdkif; qdkxm;.?
qdkAD,uf&k&Sm;EdkifiHacgif;aqmifrsm;. tawG;tac:onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtjrifwGif eufeJ
88
pGm tajccHayonf?

rm;ufP.uGefjrLepf0g'tpDtpOfudk taumiftxnfaz:olonf vDeifjzpf.? &k


&Sm;EdkifiHrS uGefjrLepfAdkv&SDApfv+yf&Sm;r+acgif;aqmifjzpfol vDeifu &k&Sm;EdkifiH Zmbk&if
udk vufeuftokH;jyKI jzKwfcs&ef &nf&G,foljzpfonf? yxrurBmppftjyD;wGif jzpf
ysufaeonfh A&rf;Awmjzpfaeonfht+yftaxG;rsm;uyif Adkv&SDApfwdk SmazGar#mfvifhae
aomtcGifhta&;aumif;jzpfcJhonf? 1917=ckESpf atmufwdkbmvwGif vDeifacgif;aqmif
aom uGefjrLepfwdku vufeufjzifh tm%modrf;vdkufavonf? xdkawmfvSefa&;.
aemufydkif; 3 ESpfwdkifwdkif uGefjrLepfwdkESifh Zmbk&ifudkaxmufcHolwdkt-um; ppfjzpfcJh
onf?

99

tjcm;uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;uJhodk
vDeifuvnf; 'g0if.oDtdk&Donf 'dkiftmvuf
wpf(tEkydavmr)&kyf0g'tawG;tac:.tajc
cHtkwfjrpfjzpfonf[k r-umc%ajymavh&Sd.?
ol.rdefcGef;wpfckwGif ,if;tcsuf
ESifhywfoufI az:jyxm;ayonf?
'g0ifu/ wd&pm>efrsm;ESifhtyifrsm;t-um;
wGif qufpyfr+r&Sd/ if;wdktm; bk&m;oQifu
zefqif;xm;ojzifh rsdK;ADZ ajymif;vJr+rjzpf
Edkif [laom,kH-unfcsufudk/ tjyD;ydkify,f
89
zsufvdkufavonf?

vDeif.aemuf Adkv&SDApfawmfvSefa&;
wGif ta&;-uD;qkH;ydokumtjzpfowfrSwfxm;
jcif;cH&aomxa&mhpuDuvnf; 'g0if0g'wGif
tvGeftrif;wG,fwmolwpfa,mufjzpfav
onf? olu 'g0ifudk atmufygtwdkif;csD;
-uL;xm;avonf?

100

'g0if.awG&Sdcsufonf'dkiftmvufwpftawG;tac:t&/ ZD0ypPnf;rsm;ESifhywfoufaom
90
e,fy,ftwGuf t-uD;us,fqkH;aomatmifjrifr+jzpfayonf?

vDeifaoqkH;jyD;aemuf/ urBmhordkif;wGif t&ufpufqkH;tm%m&SifwpfOD;tjzpf


owfrSwfjcif;cH&aom pwmvifonf uGefjrLepfygwD. acgif;aqmiftjzpf qufcHcJhav
onf? oltm%m&&Sdaomoufwef;ESpfaygif; 30 twGif;/ uGefjrLepf0g'onf rnfr#&uf
puf-urf;-uKwfa-umif;udkom oufaoxlcJhavonf?
pwmvif.yxrqkH;ajcvSrf;rSm/ wdkif;jynf. 80 &mcdkifE+ef;jzpfaom awmifol
v,form;wdk. v,f,majrrsm;udk jynfolydkiftjzpfodrf;,l&efjzpfonf? yk*~vduydkifp
epfudk y,fzsuf&eftwGuf pkaygif;pepfay:vDpDt&/ &k&Sm;awmifolv,form;rsm;. pyg;
oD;ESHrsm;udk vufeufudkifwyfzGJrsm;u vdkufvHodrf;,l-uonf? xdka-umifh iwfrGwf
acgif;yg;jcif; t-uD;tus,fjzpfay:avonf? rnfonfhpm;aomufp&m tpm;tpmudkr#
Smr&Edkifaom rdef;r/ cav;/ Z&mtdkrsm; OD;a&oef;ESifhcsDI iwfjywf&if; toufaoqkH;cJh
-u.? aumhauqyfwpfa'ownf;wGif xdkodkiwfaocJholaygif; 1 oef;&SdcJhavonf?
pwmvifu ol.,if;ay:vDpDudk qefusifol vlaygif;odef;aygif;rsm;pGmudk
tvGefqdk;0g;vSaom qdkifab;&D,m;pcef;odk ydkcJhavonf? tusOf;om;rsm;udk tvkyf
vkyfcdkif;&efydkxm;onfh xdkpcef;onf tydkcH&oltrsm;tm;jzifh. ocsif;jzpfcJhavonf?
aemufwpfzufwGif/ pwmvif.v#dK0Sufykvdwfrsm;u vlaygif;odef;ESifhcsDI owf
jzwf-u.? vlOD;a&aygif;oef;ESifhcsDI &k&Sm;EdkifiH. ta0;qkH;tpGef;qkH;e,fajrodk tydkcHcJh
-u&onf? xkdvlrsm;teuf c&DrifvlrsdK;rsm;ESifh wmupPwefrSwl&uDvlrsdK;rsm; trsm;qkH;
yg0ifcJhavonf?
TuJhodkaomay:vDpDt&/ pwmvifonf vlOD;a&aygif; oef;aygif; 20 udk owf
jzwfcJhavonf? pwmvifonf ol.&ufpuf-urf;-uKwfr+tay:wGif tvGefw&m ESpf
axmif;tm;& auseyfr+&SdcJhonf[k ordkif;yg&*lwdku qdk-uonf? u&ifrvifeef;awmf&Sd
pm;yGJay:wGifxdkifI tusOf;pcef;rsm;wGifaoqkH;oGm;olwdk.pm&if;ESifh oltrdefjzifh ao
'%fay;Iowfjzwfvdkufonfhvlaopm&if;udk ppfaq;&if; tvGefauseyfpGm jyKH;&$ifae
onf[k qdk-uonf?
ol.pdwWZtajctaetjyif ol,kH-unfaom &kyf0g'tawG;tac:u xdkuJhodkt
vGeftrif;&ufpuf-urf;-uKwfoljzpfatmif -oZmoufa&mufjcif;jzpf.? 'g0if.tDAdk
vl;&Sif;oDtdk&Donf ol.tajccHtawG;tac:jzpfonf[k pwmvifudk,fwdkif zGifh[ajym
qdkcJhayonf? oltaejzifh 'g0if.tawG;tac:wGif rnfr#ta&;w-uD;wG,fwmonfh
ta-umif;udk atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;avonf?
usKyfwdku
c&pf,mefusrf;pmoifausmif;om;rsm;&JhpdwfxJrSm&SdwJhtpGJawGudk
enf;okH;rsdK;tokH; jyKjyD;c|wf-uygw,f?
olwdkudk urBmajr-uD;&Jhoufwef;/
blrdaA'rlvtpESifh 'g0if&Jhoif -um;csuf ponfwdkudk oifay;&w,f?91
pwmviftoufxif&Sm;&SdaepOftwGif;/ ol.i,foli,fcsif;wpfa,mufu pwm
vif rnfuJhodkbk&m;rJhrdpm>'d@djzpfvmcJhonfhta-umif; Landmarks in the Life of Stalin
[laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?

101

oltoufi,fpOft&G,f c&pf,mef"rRusrf;pmoifwef;ausmif;wGifaepOfuyif awmfvSefa&;


pdwf"gwf arG;jrLvmcJhayonf? 'g0if.pmtkyfrsm;udkzwf+&if; bk&m;rJh0g'Drdpm>'d@djzpfvm
92
cJhayonf?

if;pmtkyfwGif pwmvif.i,foli,fcsif;jzpfol *sD *vg'f*sdZfu/ pwmvifrnf


uJhodkbk&m;ocifudk,kH-unfjcif;Y &yfpJypfy,fcJhonfhta-umif;&if;udkaz:jy&mwGif/ 'g0if
.pmtkyfudkzwfjcif;a-umifhjzpfonf[k a&;xm;onf? oludkvnf; xdkpmtkyfudkzwf&ef
twif;cdkif;cJhonf[k qdkonf?93
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif pwmvif.rsufpdrSdwf,kH-unfjcif;udk n$efjyonfhtcsuf
rSm/ qdkAD,ufynma&;pepfwGif rif;'Jvf.rsdK;ADZqdkif&med,mr(genetic laws)udk oltm
%m&aecsdefumvtwGif; y,fcsxm;jcif;yifjzpfonf? 20 &mpkESpftpydkif;rSpI Ted,m
rudk wurBmvkH;uvufcHjyD;jzpfI/ vmruf. usifh,lI&&SdaomOmOfudk aemifvmrnfh
rsdK;qufrsm;odk tarGqufcHay;onf[laomtqdkudk jiif;y,fvdkufonf? &k&Sm;vlrsdK;
odyH`yg&*l vdkifqifudku Ted,mronf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tav;eufqkH;xdcdkufapI
102

tvGeftEW&m,f&Sda-umif; pwmvifudkajymjyavonf? pwmvifuvnf; vdkifqifudk.


tawG;tac:udk tifrwefpdwf0ifpm;jyD; EdkifiHawmftpdk;&atmuf&Sd odyH`ynmtoif;rsm;
tm;vkH;. t-uD;tuJtjzpf ceftyfvdkufavonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk t-uD;tus,f
xdcdkufapaom TrsdK;ADZqdkif&med,mrudk qdkAD,ufjynfaxmifpkEdkifiHrsm;&Sd odyH`ynmt
oif;rsm;ESifhausmif;rsm;wGif pwmvifraoqkH;rDumvwpfckvkH;twGif; vufrcHcJh-uacs?
pwmvif.acwfwGif qdkAD,ufjynfaxmifpkonf A&rf;Awm+yfaxG;ayGvDvsuf
&Sdaomtajctaeywf0ef;usiftjzpfodka&mufoGm;onf? vlaygif;oef;ESifhcsDI tpOfw
pdkufjcdrf;ajcmuf jcif;cHae-u&onf? olwdkonf rnfonfhjypfr+r#rusL;vGef-uaomfvnf;/
tcsdefra&G;zrf;qD;ac:aqmifoGm;jcif;cH&EdkifI/ rawG;awm&Javmufatmifa-umufruf
zG,faumif;aomESdyfpufjcif;udk cH-u&Edkifonf? ,if;uJhodkaomtajctaeonf uGefjrL
epf0g'atmufwGifomv#ifjzpfonfr[kwf/ zufqpf0g'atmufwGifvnf; xdkenf;ESifESif
yif jzpf.?
tcsdKaoma0zefa&;orm;rsm;onf/ xdktjzpftysufrsm;udk rSm;,Gif;pGmqef;ppf-u
ayonf? xdkuJhodkaom oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm &ufpuf-urf;-uKwfjcif;. tajccHt
a-umif;&if;rSm/ vDeif/ pwmvif/ armf/ [pfwvmESifh rdkqdkvdkeDwdkonf pdwfa0'ema-umifh
-urf;wrf;I &efrlvdkaompdkufvuQ%mjzpfay:vmjcif;jzpfonf[k wifjyvdk-uayonf?
wurBmvkH;&Sdvlwdkonf xdkuJhodkaom xdef;rEdkifodrf;r&aom pdwWZa&m*gonfvlqdk;awG
.vufxJodk wacwfwnf;wjydKifwnf;wGifusa&mufcJh&jcif;onf/ rnfuJhodkaom-uHK
-udKufr+jzpfygoenf;?
xdkyk*~dKvfwdkonf/ tawG;tac:rdk;cg;a&wGif;wpfwGif;wnf;rS cyfaomufcJh-ujyD;
xdktawG;tac:rdk;cg;a&uyif olwdk.rormr+vkyf&yfrsm;udk w&m;0ifonf[kowfrSwf
ay;xm;aoma-umifhjzpfayonf? tusOf;tm;jzifh xdkjypfr+rsm;.aemufuG,fwGif aemuf
xyfvlwpfpk&Sdaeao;onf? xdkvlom;rqefonfh aoG;qmaeonfht&l;wpfydkif;acgif;
aqmifwdku olwdkESifhtwl oef;ESifhcsDaomvlwdkudk tygqGJac:I olwdkusL;vGefvdkaom
jypfr+'kp&dkufwdkudk usL;vGefapjcif;onf/ odyH`enf;usonfqdkaomtiftm;-uD;ESifh 'g0if
.tawG;tac:u axmufcHtm;ay;cJhaoma-umifh jzpfayonf?

armfpDwkH; = 'g0ifESifhrm;uPfwdk.
w&kwfjynfodkv$wfaomoHtrwf
pwmvifu tm%m&SifpepfwnfaxmifaepOf/ 'g0if0g'. odyH`enf;usonf[l
aomausmaxmufaemufcHtjzpf&,lxm;aomuGefjrLepftm%m&Siftpdk;&wpfpkuvnf;
w&kwfEdkifiHwGif tajcpdkufcJhavonf? armfpDwkH;acgif;aqmifaom uGefjrLepf0g'Dwdkonf
1949=ckESpfwGif tcsdeftm;jzifh &Snf-umvSaomjynfwGif;ppf.aemufydkif;wGif tm%m
wnfaqmufEdkifcJh-uonf? armfpDwkH;onf oltm;t-uD;us,fqkH;axmufyHhr+ay;cJhaom
pwmvifuJhodkyif zdESdyfcsKyfcs,fI&ufpuf-urf;-uKwfaomtpdk;&udk wnfaxmifcJhonf?
w&kwfjynfonf ra&rwGufEdkifatmifrsm;jym;aom EdkifiHa&;owfjzwfr+,ifjyif-uD;tjzpf
odk ajymif;vJoGm;avonf? aemifESpfrsm;wGif/ acgif;aqmif-uD;armf. vli,fvl-urf;rsm;
jzpfaom aoG;aomufwyfeD&Jabmf (Red Guards)rsm;u wdkif;jynfudk a-umufruf
zG,ftaumif;qkH;tajctaeodk qGJac:oGm;cJh-uonf?

103

armfpDwkH;u olwnfaxmifcJhaompepf. tawG;tac:ydkif;tajccHtkwfjrpfudk


w&kwfqdk&S,fvpf0g'onf 'g0ifESifhtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dtay:wGif tkwfjrpfcswnfaxmif
xm;onf?94 [k yGifhyGifhvif;vif; a-unmcJh.?
rm;ufP0g'Djzpfonfhtjyif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk t-uGif;rJh,kH-unfvufcHol bk&m;
rJhrdpm>'d@djzpfonfESifhtnD/ armfpDwkH;onf xdkuGefjrLepfawmfvSefa&;tpOD;ydkif;ESpfrsm;wGif
-uD;us,faomaSodkpmayrsm;Y csm;vfpf'g0ifESifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DO'g[&kefrsm;udk
taxmuftuljyKonfhpmom;rsm;udkom a&;om;jzefjzL;&eftrdefcscJhavonf?95

1950=ckESpfwGif w&kwfuGefjrLepfwdk tm%m&vmaomtcg/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D


udk olwdk.tawG;tac:tajccHtkwfjrpftjzpfcH,l-uonf? trSefrSm/ w&kwfynm&Sdrsm;
u tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vGefcJhonfhESpfaygif;rsm;pGmuwnf;u vufcH-ujyD;jzpfonf?
19=&mpkESpfrsm;wGif taemufEdkifiHrsm;u w&kwfjynfonf olwdk.a&S;a[mif;&dk;&mxkH;"avh
wGifepfjrKyfI tdyfaysmfaeaome*g;-uD;tjzpf ,lq-uonf?
w&kwfynmSifrsm;u 'g0if.tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:udk olwdk.wdk;wufzGHjzdK;a&;ESifh
ajymif;vJr+twGuf wGef;tm;jzpfEdkifrnfhar#mfvifhcsufjzifh pdwftm;xufoefpGm vufcHcJh-u
onfudk taemufEdkifiHom;tenf;i,fomv#if owdxm;rd-uavonf? w&kwfpma&;q&m
[l&SD(Living Philosophies, 1931)t&/ 1898=ckESpfwGif aomrwf[yfpav.Evolution
and Ethics)pmtkyfudk xkwfa0vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ w&kwfynm&Sifwdku csufcsif;
vufcHvdkuf-uonf? csrf;om-uG,f0olwdku xdkpmtkyfw&kwfbmomjyefudk aps;oufompGm
96
&dkufxkwfI trsm;vlxkzwf+Edkif&ef a0iS-uavonf?

104

xdka-umifh/ trsm;vlxku uGefjrLepf0g'udk vufcHI uGefjrLepf0g'awmfvSefa&;


udk tkH;tkH;-uGuf-uGufa&SaqmifcJh-ujcif;rSm/ 'g0if.tawG;tac:u TynmSifwdk
.pdwftm;xufoefr+tay: -oZmanmif;cJhaoma-umifhjzpfonf?
w&kwfEdkifiHwGif ajrmufjrm;pGmaom,kH-unfr+t,l0g'rsm;&SdcJhaomfvnf;/ w&kwf
EdkifiHtaejzifh 'g0if0g'ESifhuGefjrLepf0g'wdk. u%ef;vufr-uD;wGif nyfrdoGm;&ef cuf
cJr+r&SdvSacs? odyH`ynm&Sifopf(New Scientist) [laomr*~Zif;wGif uae'gEdkifiHom;
'g0iftawG;tac:&Sif rdkufu,f&l;pfu/ ESpfq,f&mpkESpfw&kwfEdkifiHESifhywfoufI atmuf
ygtwdkif; a&;xm;.?
taemufEdkifiHrsm;rSmuJhodk/ w&kwfjynfwGif arG;&mygtodOm%fESifhbmomt,l0g'[efwm;r+
r&Sdaoma-umifh TtawG;tac:wdku csufcsif;tjrpfwG,fEdkifcJhavonf? trSefrSm 'g0if
udku w&kwfqefovdkvdkyifjzpfaeayonf? awm0fESifhuGefzl;&SyftawG;tac:opfwdku vl
om;wdk. t&Sdw&m;udk tav;xm;-uayonf? xdka-umifh u|Ekfyfwdkvlom;taejzifh
wd&pm>efESifhwpfrsdK;wnf;jzpfjcif;tqdkrSm w&kwfvlrsdK;rsm;twGuf tHh-oxdwfvefzG,frjzpf
acs? ,aetpdk;&.w&m;0iftawG;tac:rSm rm;ufPESifhvDeif0g'(wpfrsdK;)jzpfonf? odkaomf
vnf;/ 'g0if0g'.avmuDa&;oD;oef&kyf0g' (qdkvdk&if;rSm us,fjyefaom vlr+a&;tawG;
tac:)udk tokH;rjyKbJ/ armfpDwkH;twGuf awmfvSefa&;rsdK;aphrsm;udk atmifjrifpGmysdK;Edkifrnfh
97
ajr rjyKjyifxm;bJ/ xdkawmfvSefa&;atmifjrifr+oD;ESHudk &dwfodrf;EdkifcJhrnfr[kwfay?

txufwGif rdkufu,f&l;pfajymcJhovdk/ tu,fI 'g0iftawG;tac:u tajccdkif


atmifpGJxm;jcif;r&SdcJhygu/ w&kwfEdkifiHonf xdkr#avmufvG,fulpGm uGefjrLepf0g'udk
aumuf,laxG;ydkufrnfr[kwfay? 'g0iftawG;tac:.r+dif;rdaecJh-uaom w&kwfvlxk
onf/ ordkif;wGif txdef;tcsKyfr&SdqkH;jzpfcJhaom vlowform;armfpDwkH;. owfjzwfr+
rsm;udk vufydkufIom -unfhaecJh-uayonf?
odkaomfvnf;/ uGefjrLepf0g'onf w&kwfjynfwGifomru EdkifiHtajrmuftjrm;
wGif/ ajymufusm;wdkufyGJrsm;/ owfjzwfr+rsm;/ t-urf;zufr+rsm;ESifh jynfwGif;ppfrsm;.
t&if;cHjzpfcJhonf? wl&uDEdkifiHonf xdkodkaomEdkifiHrsm;teuf wpfcktygt0ifjzpfay
onf? 1960=ckESpfrsm;ESifh 1970=ckESpfrsm;wGif wl&uDtpdk;&udkawmfvSefI uGefjrLepf
EdkifiHwnfaxmif&efpdwful;,Ofonfhtkyfpkrsm;u wl&uDEdkifiHudk arSmifrdkufonfht-urf;
zufr+tajctaeodk qGJoGif;cJh-uavonf? 1980=ckESpfwGif xdkuGefjrLepft-urf;zuf
orm;rsm;u/ vuf&SdcGJxGufa&;orm;rsm;ESifhyl;aygif;-ujcif;onf/ wl&uDvlrsdK;rsm;ESifh
ykvdyfESifhppfom;rsm;tygt0if OD;a&odef;ESifhcsDI aoa-ucJh-u&jcif;. t&if;cH jzpfcJhay
onf?
TurBmajr-uD;ay:wGif aoG;xGufoH,dkr+trsm;qkH;ay;aqmifcJhaomuGefjrLepf0g'
onf/ 'g0if0g'ESifh tjrJwapwGJzufcJhayonf? ,aetcsdefwGifyif/ uGefjrLepf0g'Dwdk
onf 'g0iftawG;tac:udk a&Swef;rSaxmufcHtm;ay;ae-uolrsm;jzpfonf? rnfonfh
EdkifiHwGifrqdk/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkacgif;rmrmESifhaxmufcHtm;ay;aeolrsm;udk-unfhygu/
a&Swef;acgif;aqmifrsm;onf rm;ufP0g'Drsm;omv#ifjzpfaeonfudk awG&Sd&.? tb,fh
a-umifhqdkaomf/ um;vfrm;ufPu/ obm0odyH`tjrift& tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf uGefjrL
epftawG;tac:. tajccHtkwfjrpfjzpfonf[k rdefqdkxm;aoma-umifhjzpf.? uGefjrLepf
0g'udkvnf; bmomt,l0g'uif;rJhatmif rrSefuefaomodyH`ynmqdkif&maxmufcHr+ ay;
xm;aoma-umifhjzpfayonf?

105

bmomt,l0g'udk rkef;wD;jcif; =
'g0if0g'ESifhuGefjrLepf0g'wdk r[mrdwfjzpfjcif;.tajccH
txufwGif&Sif;vif;cJhonfhtwdkif;/ &kyf0g'DESifhuGefjrLepfwdk 'g0if0g'udk wG,f
zufxm;-ujcif;onf/ 'g0if0g'u bk&m;rJht,ludk axmufcHtm;ay;jcif;a-umifhjzpfonf
rSm ta&;-uD;qkH;tcsufjzpfayonf? &kyf0g'tawG;tac:onf vlordkif;wav#mufvkH;
wGif&SdcJhayonf? odkaomfvnf;/ 19=&mpkESpfrwdkifrDumvrsm;wGifrl/ tawG;tac:trsm;
pkwdkonf oDtdk&Dpmtkyfrsm;wGifom usef&pfcJh-uavonf? 'g0if.oDtdk&DrSm obm0
odyH`avmuwGif tokH;cspjyKcJhonf? 'g0if0g'onf 19=&mpkESpfrsm;wGif if;.ajc&m
vuf&mtxif;om;usef&pfapcJhaom bk&m;rJh&kyf0g',Ofaus;r+twGuf t-uD;us,fqkH;
aomtajccHjzpfayonf? if;xdcdkufepfemcsufrsm;udkvnf; 20=&mpkESpfusrS az:xkwfEdkif
cJhayonf?
u|Efkyfwdkr-umrDu qef;ppfcJh-uaom T&kyf0g',Ofaus;r+rS arG;xkwfvdkufonfh
tawG;tac:rsm;u/ urBmppf-uD;.rD;udk arG;ay;cJhI/ ra&rwGufEdkifaom jynfwGif;ppf
rsm;/ t-urf;zufr+rsm;/ rsdK;jzKwfowfjzwfr+rsm;/ tjyD;tydkif&Sif;vif;okwfoifr+rsm;ESifh
&dkif;pdkif;&ufpuf-urf;-uKwfr+rD;rsm;udkvnf; arG;cJhavonf? xdkysufpD;,dk,Gif;jcif;uyf
ab;-uD;a-umifh vltoufaygif; oef;aygif;rsm;pGmqkH;&+H;cJhI/ oef;aygif;ajrmufjrm;pGm
aomvlwdkonfvnf; t&Sufuif;rJhpGmzdESdyfapmfum;cHcJh-u&onf? vlordkif;wGif tqdk;&Gm;
qkH;aom ESdyfpufjcif;udkvnf; cHcJh-u&.?
'g0if0g'.-oZmanmif;jcif;cH&aom t-urf;zuform;rsm;onf/ olwdkudk,fol
wdk wd&pm>efrSqif;oufvm-uonf[k ,kH-unf-uonfhtm;avsmfpGm/ awmawmif*lwGif;
rsm;Y tvGefqdk;&Gm;onfhtajctaejzifh aexdkifEdkif-uayonf? olwdkonf vltoufrsm;
udk 'kwd,wpf-udrfxyfrHpOf;pm;jcif;rjyKbJ uav;i,frsm;/ Z&mtdkrsm;ESifh tjypfrJholrsm;
udk owfjzwfEdkif-uayonf?
olwdkonf/ olwdkudk,fudkvnf;aumif;/ tjcm;olwdkudkvnf;aumif;/ xm0&
bk&m;ocifzefqif;xm;aom 0dnmOf/ pdwf/ todw&m;/ em;vnfoabmaygufjcif;rsm;
&SdonfhowW0gtjzpf rjrif-uacs? xdka-umifh wd&pm>efrsm;tcsif;csif;qufqefjyKusifh-u
onfhtwdkif; qufqH-uayonf?
pwmvifu c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;ESifhAvD
tajrmuftjrm;udk azgufcGJzsufqD;ypfjcif;onfyif/ uGefjrLepf0g'onf bmomt,l0g'
udk rnfr#rkef;wD;a-umif; n$efjyvsuf&Sdaeayonf?

xm0&bk&m;oQifudkqefusifonfh &Snfvsm;aomppf

(The Long War Against

trnf&Sdpmtkyfa&;om;ol [ife&D arm&pfu xdkqufpyfr+udk atmufygtwdkif;


az:jyxm; ayonf?
God)

odyH`enf;rusaomfvnf;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. odyH`ynmvuQ%mygoa,mif&Sdjcif;udk/ bk&m;


ocifESifhqefusifonfhpepfESifh usifhpOftm;vkH;udk w&m;0ifap&eftokH;jyK-uonf? xdkodkjyK
&mwGif/ ,QKtcsdeftxd tatmifjrifqkH;rSm uGefjrLepf0g' jzpf.? if;ESifhqufEG,fonfh
tawG;tac:rsm;tm;vkH;wdkudk uGefjrLepf0g'onf odyH`ynmtay:tajccHaoma-umifh rSefuef
98
&rnf[k xifapayonf?

uGefjrLepf0g'ESifh &kyf0g'wdku bmomt,l0g'udkrkef;wD;onfhtjcif;t&mrsm;udk


Adkv&SDApfx-uGawmfvSefa&;wGif t-urf;zufzsufqD;jcif;rsm;jzifh ay:vGifapcJhayonf?
c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;ESifhAvDrsm;udk vkH;vkH;vsm;vsm;jzdKzsufypf-uonf? topf
106

jzpfaom qdk&S,fvpfvltzGJtpnf;.jyifyodk yxkwfESifxkwf&rnfholrsm;teuf bm


oma&;ESifhywfoufolrsm;onf xdyfwef;a&Swef;wGifyg0if-uavonf? vltzGJtpnf;
todkif;t0dkif;onf bmoma&;udkif;+dif;olrsm;omjzpfaomfvnf;/ bmoma&;wm0efrsm;udk
xrf;aqmif&ef t[eftwm;rsm;vkyf-uavonf? c&pf,mefrsm; bk&m;&Sdcdk;ausmif;oGm;
&rnfh we*FaEGaeem;&ufudk &kwfodrf;vdkufonf? vlwdkif; wpfygwfwGif ig;&uftvkyf
vkyf&aomfvnf; em;&ufrSm rnfonfh&ufrqdk jzpfEdkifonf? TtpDtpOfudk uGefjrLepfwdk

Adkv&SDApfawmfvSefa&;twGif;ESifhaemufydkif;wGif bmoma&;udkwdkufcdkufcJh-uonf? c&pf,mefbk&m;&Sd


cdk;ausmif;rsm;ESifh AvDrsm;udk jzdKzsufypf-uonf? ykHwGifawG&onfhtwdkif; c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;
ausmif;rsm;rS tEkynmvuf,mypPnf;rsm;udk vk,ufjzKwf,l-u.?

107

u bmoma&;udkwdkufzsufonfhppftwGuf wrifwum pDpOfjcif;jzpfavonf?99 xdk


aemuf 1928=ckESpfESifh 1930=ckESpfwGif bmoma&;qdkif&myk*~dKvfwdkay;&onfh tcGefudk
10qwdk;vdkufavonf? olwdk. tpm;tpmulyGefudk odrf;,lvdkufonf? usef;rma&;t
cGifhta&;cHpm;cGifhrsm;udk ydwfvdkufonf? jynfoltcGifhta&;wpfckr#cHpm;cGifhr&Sd-uawmh
acs? olwdkudkzrf;qD;I olwdk.&mxl;rSjzKwfum jynfyodkESifxkwfvdkuf-uonf? 1936
=ckESpfavmufwGif AvDaygif; 65 &mcdkifE+ef;ESifh c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif; 75 &mcdkifE+ef;
udk zsufqD;ypfvdkufavjyD?

bmoma&;udkwdkufcdkuf&mwGif tvfab;eD,m;wGif tjyif;xefqkH;jzpfcJh.? tvf


ab;eD,m;uGefjrLepfacgif;aqmifonf tifAm a[mh'f*smtrnf&Sd bk&m;rJh0g'DjzpfI 1967
=ckESpfwGif tvfab;eD,m;udk yxrOD;qkH;aom bmomt,l0g'rJhEdkifiHtjzpfa-unm
cJhavonf? bmoma&;qdkif&myk*~dKvfrsm;udk rnfonfhusdK;a-umif;r#rjybJ zrf;qD;csKyf
aESmifum tcsdKudkrl owfjzwfypfavonf? 1948=ckESpfwGif bda&Smhbkef;awmf-uD;ESpfyg;
ESifhbmoma&;qdkif&myk*~dKvfaygif; 5000 udk ypfowfvdkufavonf? rGwfpvifrfwdkudk
vnf; xdkenf;twdkif;jyKusifh-uonf? eif'dk&D vpOfpmapmifwGif AvDESifh c&pf,mefbk&m;
108

&Sdcdk;ausmif;aygif;2169 vkH;udk ydwfvdkufa-umif; a-unmcJh&m/ 327 vkH;rSm umaomvpf


bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;jzpfavonf?
TuJhodkjyKusifh-ujcif;rSm/ uGefjrLepf0g'.&nf&G,fcsufonf/ bk&m;ocif&Sdjcif;
udk rsufpdrSdwfI jiif;y,faomvltzGJtpnf;udkwnfaxmifI/ bmomt,l0g'udkvkH;0
a&maESmqufpyfjcif;rjyKapbJ &kyf0wKypPnf;rsm;udkom ,kH-unfwefbdk;xm;ap&efjzpf
onfrSm ,kHrSm;oHo,jzpfp&mr&Sdacs? trSefrSm/ ,if;onfuyif uGefjrLepf0g'.t"du
ypfrSwfwpfckjzpfayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;u vlawG
udk puf&kyfuJhodk pdwfcHpm;r+uif;rJhI bk&m;ocifudka-umuf&GHjcif;r&SdonfhvltzGJtpnf;
udk wnfaxmifEdkifrSomv#if/ olwdk-udKufovdktkyfcsKyfEdkifrnfjzpf[k ,kH-unf-uaom
a-umifhjzpfonf? odkrSomv#if olwdktvdk&SdoavmufowfjzwfzdESdyfEdkifrnfjzpf.?
bk&m;rJhrdpm>'d@dt,ludkaxmufcHtm;ay;I/ bmomt,l0g'rsm;u wm;jrpfxm;aom
zdESdyfr+rsdK;pkH/ &ufpufr+rsdK;pkH/ ydyuQrsdK;pkH/ owfjzwfr+ponfwdkudk w&m;0ifapaom
'g0if0g'.wifjycsufonf/ 20=&mpkESpftwGif; vltoufudkwefbdk;rxm;bJ aoG;
acsmif;pD;aponfh tawG;tac:tm;vkH;udk tm;ay;tm;ajrmufjyKcJhayonf? xdka-umifh
vGefcJhonfh 20=&mpkESpfonf/ r&yfrem;aomppfyGJrsm;/ owfjzwfr+rsm;/ awmfvSefykefuefr+
rsm;/ t-urf;zufr+rsm;/ wdkufcdkufr+rsm;ESifh &efbufjzpfjcif;rsm;jzifh jynfheufcJhavonf?

'g0if0g'DuGefjrLepfrsm;u urBmay:wGif
oufa&mufapcJhaom zdESdyfr+ESifh t-urf;zufr+rsm;
rif;rJhp&dkufESifh t-urf;zufjcif;ESpfrsdK;pvkH;onf rm;ufP0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk
. r&Sdrjzpfaom tokH;jyKvufeufu&d,mjzpfayonf? rm;ufP0g'.t-urf;zufjcif;
vuQ%monf rm;ufPtoufxif&Sm;aepOftwGif;yif yg&pfjrdKawmfuGefjrGef;wGif vuf
awGjzpfcJhavonf? txl;ojzifh/ t-urf;zufjcif;onf rm;ufP.oDtdk&Dudk vufawGt
aumiftxnfaz:ol vDeif.uGefjrLepftawG;tac:twGuf r&Sdrjzpfaomtydkif;jzpfcJhay
onf? uGefjrLepfwdkonf wurBmvkH;ae&mwumwGif aoG;acsmif;pD;apcJh-uI/ vlwdktm;
t-urf;zuf*dk%f;tzGJrsm;wnfaxmifI emusifem-unf;r+/ xdwfvefa-umuf&GHr+rsm; jzpf
aponf? ,aetcsdefwGif uGefjrLepfacgif;aqmiftm;vkH;udk olwdkusL;vGefcJh-uaom zdESdyf
r+ESifh owfjzwfr+rsm;.w&m;cHrsm;tjzpf rSwfom;xm;-uonfudk aSvmrnfhpmrsufESm
rsm;wGif awG&Sd-uygvdrfhrnf? odkaomfvnf; tcsdKtodkif;t0dkif;rsm;wGif oem;-uifemr+
uif;rJhI vufrsm;wGifaoG;ayaeaomvlowform;rsm;.ykHrsm;udk acgif;&if;wGifcsdwf
xm;olrsm;vnf;&Sdao;onf? xdkuJhodk vlowfjcif;ESifh&ufpufjcif;wGif aysmfarGolwdkudk
olwdk. q&morm;rsm;tjzpfvufcHae-uao;onf?
uGefjrLepfwdku &ufpuf-urf;-uKwfjcif;ESifh t-urf;zufjcif;wdkonf uGefjrLepf
wdk.vkyf&dk;vkyfpOfr[kwf[k qdkonfhjyif/ tcsdKyk*~dKvfrsm;u uGefjrLepf0g'udk vufawG
usifhokH;&mwGif jyKusifh-ujcif;omjzpfonf[k rnfr#yifxkacsajymqdk-uapumrl/ olwdku
uGefjrLepf0g'udk jzLpifoef&Sif;atmif rnfr#yif-udK;pm;aq;a-um-uapumrl/ jiif;qefI
r&aomtrSefw&m;u &SdaejyD;om; jzpfayonf? uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJholwdku
&ufpufr+ESifht-urf;zufr+rsm;udk umuG,fajymqdkcJh-uI/ olwdk.tawG;tac:twGuf
vkdtyfcsufrsm; jzpfonf[k jrif-u.? tar&duefvlrsdK; EdkifiHa&;odyH`yg&*ljzpfol
q,fjrL&,f z&ef;ppf u ,if;udpPESifhywfoufI atmufygtwdkif; ajym-um;xm;
ayonf?
109

rm;ufPESifhtif*sJvfwdku awmfvSefa&;onf tpOftjrJ&ufpufr+&Sd&rnf/ awmfvSefa&;orm;wdk


onf tkyfcsKyfolwdkudk&ufpuf&rnf[k a,bk,stm;jzifhjcHKikHI twdtustav;xm;rdef-um;
100
cJh-uonf? wpfcgwpf&H t-urf;zufr+udkvnf; axmufcHtm;ay;-u.?

um;vfrm;uPfu/ 'efwef. a&S;OD;tusqkH;awmfvSefa&;qdkif&mEdkifiHa&;odyH`


jzpfonfh "de l'audace, de l'audace, encore de l'audace" (wdkufcdkufyg/ wdkufcdkufyg/
aemufxyfwdkufcdkufyg) [laomrl0g'udk,lI awmfvSefykefuefjcif;onf ppfynmwpfrsdK;
jzpfayonf?[k qdkcJh.?101 vDeifuvnf; t-urf;zufr+udk tpDtpOfusus pepfwus
aqmif&Guf&ef vdktyfonf[k &Sif;&Sif;bGif;bGif;yif ajymcJhavonf? atmufygwdkrSm vD
eif. rdefcGef;rsm;rS aumufE+wfcsuftcsdKjzpfygonf?

110

trSefpifppf EdkifiHawmftpdk;&onf tjcm;r[kwfbl;/ vlwef;pm;wpfrsdK;u tjcm;vlwef;pm;


wpfrsdK;udk zdESdyfwJh,EW&m;wpfrsdK;omjzpfw,f?
tm%m&Sifpepf[m tiftm;okH;jcif;rSm
wdkuf&dkuftajccHjyD; b,fOya'urS xdef;uGyfxm;jcif;r&Sdbl;? ypPnf;rJhvlwef;pm;&Jh awmf
vSefa&;rSm tm%m&SifpepfeJtEdkif&&Sda&;pepfom&SdjyD; blZ0gwdktay: &ufpuf-urf;-uKwf
jcif;udk vufudkifxm; usifhokH;&r,f? tJ'Dvdkaqmif&Gufjcif;udk b,fOya'ur# uefowf
102
xdef;csKyfxm;wmr&Sdbl;?
usKyfwdku EdkifiHa&;t& owfjzwfjcif;udk qefusifjcif;vkH;0r&Sdbl;? rsufarSmufrSm vlxktkH
103
-uGv+yf&Sm;r+eJ wdkuf&dkufqufpyfjyD; wpfOD;csif;t-urf;zufr+jzpfjcif;[m tusKd;&Sdw,f?
tm%m&&SdbdktwGuf vlwef;pm;tod&SdwJh tvkyform;trsm;pkudk udk,fhbufygatmifvkyf&
104
r,f? &ufpuf-urf;-uKwfjcif;r&Sdor#umvywfvkH; tm%m&bdkvrf;r&Sdbl;?

tvkyform;rsm;tpnf;ta0;wGif vDeifu t-urf;zufjcif;onf olwdktwGuf


rnfr#txdrvGJra&Smifom vdktyfa-umif; a-umufrufzG,faumif;aom rdefcGef;udk ay;cJh
onf?
tu,fI vlxkwpfckvkH;tkH-uGjyD; qlylx-uGjcif;r&Sd&if 'gawG[m bmrStusdK;&SdrSmr[kwfbl;?
ab;rSm&yf-unfhae-uwJhvlawG&Jhacgif;rSm usnfqHray;bJ 'Dtwdkif;xm;xm;&if/ usKyfwdk[m
105
b,fudkrS c&D;a&mufrSmr[kwfbl;?

&k&Sm;EdkifiH atmufwdkbmawmfvSefa&;wGif ta&;-uD;qkH;acgif;aqmifwpfOD;jzpfol


xa&mhpuDu vDeif.pum;vkH;rsm;udk twnfjyKcJh.?
awmfvSefa&;wGif yef;wdkifa&mufbdk vdktyfonfhtcGifhta&;tm;vkH;udk tokH;jyKwwfwJh awmf
vSefa&;vlwef;pm; vdktyfw,f? vdktyf&if vufeufudkifawmfvSef&r,f? vdktyfao;&if t
106
-urf;zufjcif;vJvkyf&r,f?

xa&mhpuDu aemufxyf atmufygrdefcGef;udk ajymcJhonf?


usKyfwdktwGuf 'DtcsdefrSm a&G;p&mqdkvdk jynfwGif;ppfbJ&Sdawmhw,f? jynfwGif;ppfqdkwm t
107
pm;tpmtwGuf ppfwdkuf&jcif; jzpfw,f?==jynfwGif;ppf oufawmf&Snfygap?

111

vDeifESifh xa&mhpuDwdkuJhodkaom uGefjrLepfoDtdk&Dorm;rsm;onf/ &k&Sm;EdkifiHwGif


Adkv&SDApfawmfvSefa&;jzifh vufawGprf;oyfcJh-uonf? 1917=ckESpfaEGOD;umv awmfvSef
a&;umvwGif tus,fjyefqkH;
owfjzwfjcif;/ vk,ufjcif;ESifh
rawG;Edkifavmufaom &ufpuf
-urf;-uKwfr+rsm; jzpfay:cJh.?
awmfvSefa&;udk qefusifolwdk
ESifh qefusifonf[k xif&aom
olwdkudk rnfonfh ta-umif;r#
rjybJ zrf;qD;I ypfowfvdkuf
-uonf? olwdk.tdrfudk vk,uf
,ljyD;aemuf zsufqD;vdkuf-uav
onf? t-urf;zufr+rsm;onf/
vDeifESifh xa&mhpuDwdkrSpwifcJhI
pwmvif.acwfwGif ydkIqdk;&Gm;
cJhavonf?
e,l;a,mufwdkif;owif;
pmrS [,f&Dqef tD qmvpfbm&D
u qdkAD,ufpepf. tusOf;pcef;
rsm;udk atmufygtwdkif; az:jy
xm;ayonf?
==(Oa&my)wdkuf-uD;wwdkuf
vkH; t-urf;zufr+ESifhjynfheuf
aeonf?==qdkAD,uft-urf;
zufpepfwGif vlaygif;odef;
ESifhcsDI owfjzwfvdkufjyD;
oef;aygif;ajrmufjrm;pGm ao
a-uysufpD;jcif;ESifhE+dif;,SOf
vdkufygu/ Zmbk&ifwdkonf tifrwefEl;nHhaysmhajymif;-uayonf? pepfwus pDpOfxm;aom
jzpf&dk;jzpfpOf,kwfrmr+rsm;udkawGI u|Efkyfwdk.pdwfrsm;onf tHhtm;oifhjcif; a-umuf&GHxdwf
vefjcif;wdkjzifh xkH-uifoGm;ayonf? ESpfpOfvlaygif; okH;oef; av;oef;cefudk tvkyf-urf;
ESifhaxmif'%ftjypfcsrSwfI woufwmvkH;jyefvrf;r&Sdonfh tvkyf-urf;pcef;odkydk-uonf?
w&m;cHtrsm;tm;jzifh rnfonfhjypfr+a-umifh xdkjypf'%fcH&onfudkyif rod&onfrSmvnf; &dk;
108
aeaomudpPyifjzpfayonf?

&k&Sm;vlrsdK;r[kwfol/ txl;ojzifh c&DrD,Hwl&uDvlrsdK;rsm;/ tm&Stv,fydkif; wl&


uDvlrsdK;rsm;ESifh umZufvlrsdK;rsm;onf qdkAD,uft-urf;zufr+rsm;udk tjyif;txefcHcJh-u
&onf? x&G,fuDac: txl;ckH&kH;rsm;udk zGJpnf;I &k&Sm;vltzGJtpnf;rS umZufvlrsdK;wdk
udk z,f&Sm;&Sif;vif;ypf-u.? 1920=ckESpf atmufwdkbmv wpfvwnf;wGif x&G,fuD
u vlaygif; 6000 udk ao'%fay;cJhavonf? xdkao'%ftrdefrsm;udkvnf; csufcsif;
aqmif&Gufvdkuf-uonf? awmfvSefa&;tpdk;&udkqefusifolwdk. rdom;pkrsm;/ wcgw&H
112

tdrfeD;em;csif;wdkudkvnf; zrf;qD;jyD; pkaygif;tvkyf-urf;pcef;rsm;odkydkvdkuf-uonf?


,lu&drf;jynfe,f&Sd xdkodkaompcef;rsm;. pcef;r+;wpfOD;jzpfol rmwif vufppfu xdkp
cef;rsm;onf aorif;pcef;rsm;omjzpfonf[k atmufygtwdkif;0efcHcJh.?

toifwdkonf rnfonfhta-umif;a-umifh tvm[ft&Sifjrwf.vrf;awmfYvnf;


aumif;/ t-uiftif tm;csdeJaom a,mufsm; rdef;rESifh uav;oli,fwdktm;
u,fwif&eftvdkiSmvnf;aumif;/ ppfruf jydKifqdkifwdkufcdkufjcif; rjyK-uoenf;?
xdkolwdkonfum;/ tdk=u|efawmfrsdK;wdktm; zefqif;arG;jrLawmfrlaomt&Sif/
t&Sifjrwfonf u|efawmfrsKd;wdktm; Tt-uifjrdK&GmrS xkwfaqmifawmfrlyg?
xdkjrdKoljrdKom;rsm;onf rw&m;ESdyfpufnOf;yef;olrsm;jzpf-uyg.? if;jyif
t&Sifjrwfonf u|efawmfrsKd;wdktbdk rdrdtxHawmfrS taqGcifyGef;wpfOD;OD;udk
zefwD;Iay;oem;awmfrlyg? xdkenf;wlpGm t&Sifjrwfonf u|efawmfrsdK;wdktbdk
rdrdtxHawmfrS umuG,fapmifha&Smufrnfhol zefwD;I ay;oem;awmfrlyg [k
av#mufxm;yef-um;vsuf&Sd-uukefownf;? (pl&mtefeDqm 4;75)
113

rdkifaumhjrdKteD;&Sd tusOf;pcef;odk zrf;qD;vmcJhaom rdef;r/ uav;oli,fESifhZ&mtdkrsm;onf


atmufwdkbmv &$HEGHtwGif; tat;'%fESifh wkefv+yfajcmufjcm;zG,ftajctaewGif touf
&Sifae-u&.? olwdkonf aovkeD;aom ,ifaumifrsm;uJhodkjzpfae-uonf? aojcif;rSvGwf
ajrmuf&ef rdef;rrsm;onf bmrqdkvkyf-u.? xdkpcef;udk apmifh-uyfaeonfhppfom;rsm;u t
109
cGifhaumif;,lI olwdkudk jynfhwefqmtjzpf qufqH-uonf?

'g0if.-oZmatmufwGifusa&mufae-uaom uGefjrLepfawmfvSefa&;orm;rsm;
onf vlawGudk t&l;trl;xdef;rEdkifodrf;r&owfjzwfae-uonf? xdkacwfu pmaypm
wrf;rsm;udk-unfhjcif;jzifh olwdk.t"du&nf&G,fcsufrSm tjyD;tydkifokwfoif&Sif;vif;ypf
&efjzpfykH&.? olwdku vlrsm;rsm;owfav/ olwdk.&nf&G,fcsufatmifjrifav jzpfonf
[k ,kH-unf-u[efwlygonf? olwdk.awmfvSefa&;udk qefusifolwdkif;udk owfjzwf&Sif;
vif;ypf&efpDrHudef;&SdcJha-umif; olwdk.qkH;jzwfcsufrsm;u az:jyvsuf&Sdaeayonf?
y,mwDa*gpf csufum(awmfvSefa&;qefusifolwdkudk wdkufppfqifa&;txl;aumfrDwD)u
aepOf vl 300 owfypf&efqkH;jzwfcsufcs.? jrdKudktuGufrsm;csI xdktuGufrsm;wGif owf
jzwfrnfhudkwmcGJwrf;csay;um ygwDpdwfrsm;udk owfypfrnfhvlpm&if;jyKpkcdkif;onf? upfp
vdkaAghjrdKwGif pOf;pm;raygufojzifh aemufqkH;wGif aq;&kH&Sdvlemrsm;udk owfypf&efqkH;jzwf
110
-uavonf?

uGefjrLepfudktm;ay;axmufcHonfh Krasnyi Mech u&mpfnDruf('g;eD)owif;


pmacgif;-uD;ydkif;wGifa-unmcJhonfhtwdkif;/ uGefjrLepfwdk t&mtm;vkH;cGifhjyKcsuf&Sdonf/
aoG;,dkpD;&efvdktyfonf/ aoG;onf tvHeD.ta&mifjzpfonf[k ,kH-unf-u.?
usKyfwdktwGuf t&mtm;vkH;cGifhjyKcsuf&Sdw,f? usKyfwdk&Jh'g;udk ajrmufwm[m vlawGudk
u|efoaygufb0a&mufaewJhvlrsdK;jzpfoGm;onftxd zdESdyfbdkr[kwfbJ vlom;rsm;udk cwf
xm;wJh vufxdwfoHajccsif;rsm;udk jzKwfbdkjzpfw,f? aoG;/ aoG;awGa&vdkpD;ygap? blZ0g
awGv$ifhwJhtvHeufudk aoG;pGef;ygap? usKyfwdk&JhtvH tjrJwapeDaeygap? tdkrif;jyD jzpfwJh
urBm-uD; aoqkH;ysufokOf;oGm;rSomv#if tJ'DajracG;awG jyefrxvmawmhbJ usKyfwdkudk,f
111
udk xm0&vGwfajrmufatmif vkyfEdkif-uvdrfhr,f?

TuJhodkaomESdyfpufnOf;yef;r+rsm;tjyif/ pwmvifu acsmqJGa&;wyfqG,f


rsm;udkvnf; awmifolv,form;rsm;. oD;ESHxGufukefrsm;udk odrf;,l&ef xyfrHzGJpnf;
xm;ao;onf? TwyfqG,frsm;onf zdESdyfr+[lor#. t"duw&m;cHjzpfayonf? 1922
=ckESpf azaz:0g&Dv 14 &ufaewGif/ ppfaq;a&;t&m&SdwpfOD;u atmufygtwdkif;
a&;om;.?
TacsmqGJa&;wyfqG,f.jypfr+usL;vGefjcif;tqifhonf/ &Sif;&Sif;ajym&aomf/ r,kH-unfEdkif
avmufonfhtqifhrsm;odka&mufaeavjyD? tpDtpOf&Sd&Sd/ awmifolv,form;rsm;udk zrf;qD;
I taEG;aiGray;xm;aompyg;usDwGif jyGwfodyfI avSmifxm;-uonf? xdkaemuf olwdkudk
-udrf'%fcwf-u.? owfypfrnf[k jcdrf;ajcmuf-uonf? csxm;ay;onfh udkwmrjynhfao;
olwdkudk udk,fvkH;wD;c|wfI &Gmvrf;rwGif ajy;cdkif;onf? xdkaemuf taEG;aiGray;xm;aom
tjcm;tcef;wGif avSmifxm;-ujyefonf? rdef;rtajrmuftjrm;udk arharsmoGm;onftxd
112
&dkufESufjyD; ESif;awmxJwGif wl;xm;aomwGif;xJodk ypfcsvdkuf-u.?

pwmvifu pydefEdkifiHonf qdkAD,ufjynfaxmifpktwGuf tvm;tvm&SdaomEdkif


iHjzpfI/ ,if;EdkifiHESifha&maESmqufqHjcif;onftusKd;&Sdvdrfhrnf[k ,kH-unfavonf? xdk
a-umifh pydefEdkifiHjynfwGif;ppfwGif uGefjrLepfwdkudk axmufyHhcJhonf? xdkodkjzifh qdkAD
,ufjynfaxmifpkrS t-urf;zufr+rsm;onfvnf; pydefEdkifiHtxd v#HxGufoGm;avawmh
.? xdkzdESdyfr+ESifhESdyfpufr+wdk.Oyrmwpfckonf 1938=ckESpfOD;ydkif;wGif pwmvif0g'
114

qefusifa&;orm;rsm;udk tusOf;pcef;wpfckY csKyfaESmifxm;jcif;yifjzpfayonf? xdkt


usOf;pcef;a&muf tusOf;om;wpfOD;u=

pwmvif0g'Dwdk csufumpcef;zGifhbdkqkH;jzwfvdkufwmeJ/ tem;rSm&SdwJh ocsKif;wpfckudk &Sif;


-uw,f? csufumtzGJ0ifwdkonf tvGefqdk;,kwfwJhtawG;&Sd-uw,f? ocsKif;tay:ydkif;udk
zGifhjyD;t&kd;pkawG vlaotavmif;ykwfawGudk zGifhjyxm;-uw,f? tcufqkH;tr+awGrSm w&m;
cHjzpfrJhvludk tJ'DocsKif;rSmcsKyfxm;-uw,f? olwdkrSm oD;jcm;olrwlwJh&ufpufenf;awGeJ
ESdyfpufenf;awG&Sd-uw,f? tusOf;orm;tajrmuftjrm;udk waeukefajymif;jyefqJGxm;avh

115

&Sdw,f? wcsdKudkawmh bD'dkusOf;usOf;rSmavSmifxm;jyD; rsufESmem;rSmtoufSLzdktayguf


i,fuav;bJazgufxm;ay;w,f? tqdk;qkH;enf;uawmh tHqGJenf;vdkac:w,f? tusOf;

orm;udk aowWmi,fxJrSm &ufaygif;rsm;pGmxnfhxm;w,f? eJeJrSv+yf&Sm;vdkr&wJhaowWmxJ


113
rSm &Spf&ufuae q,f&uftxd xnfhxm;-uw,f?

1931=ckESpfwGif {u'\rajrmufykyf&[ef;rif;-uD; ydkif;,yfpfu urBm-uD;udk


'kuQay;onfh uGefjrLepf0g'ESifhywfoufI ESpfpOfyxrwe*FaEGaexkwf trdefpmapmif
Quadragesimo Anno wGif atmufygtwdkif; a-unmcJhavonf?
uGefjrLepf0g'onf/ &nf&G,fcsufESpfckudkoif-um;ay;I aqmif&Gufonf? r&yfrem;tav#mhr
ay;aom vlwef;pm;ppfyGJESifh yk*~vduydkifqdkifr+udk tjyD;tydkif;zsufodrf;a&;jzpfonf? xdk&nf
&G,fcsufrsm;udk aqmif&Guf&mwGif v#dK0SufuG,f0SufIrvkyfawmhbJ/ tqdk;qkH;t-urf;zuf
jcif;rsm;tygt0if &&Sdonfhenf;tm;vkH;jzifh ajAmifwif;wif; yGifhyGifhvif;vif; aqmif&Guf-u
onf? xdk&nf&G,fcsufrsm;udk jznfhwif;&eftwGuf olwdkrnfonfht&mudkr#vkyf&efra-umuf
&GH-uacs? rnfonfht&mudkr# av;pm;udkif;d+if;aejcif;vnf;r&Sdacs? tm%m&onfESifhwjydKif
wnf; cufxef-urf;wrf;I vlrqefatmif&ufpuf-urf;-uKwfavonf? taSOa&myydkif;
us,f0ef;vSonfhe,fajrrsm;wGif a-umufcref;vdvd owfjzwfzsufqD;xm;cJhonfh t-uGif;
114
tusefrsm;u oufaoxlaeayonf?

txufygpmom;t&/ uGefjrLepf0g'. tajcrl0g'onf/ oem;-uifemjcif;uif;rJh


aom vlwef;pm;ppfESifh yk*~vduydkifypPnf;rsm;udk tjyD;tydkifzsufqD;ypf&efjzpfonf? wpf
enf;tm;jzifh 'g0ifu ZD0avmuwGiftokH;jyKonfh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vlavmu
vltzGJtpnf;wGif vufawGusifhokH;&ef&nf&G,fcsufjzpf.? tb,fha-umifhqdkaomf vl
om;wdkonfvnf; wd&pm>efrsm;uJhodk tpOfwpdkufydyuQjzpf-uI tjrJppfwdkuf-u&rnf
[k ,kH-unf-uaoma-umifhjzpf.?
uGefjrLepf0g'onf &k&Sm;EdkifiHYom &yfwefoGm;jcif;r&SdcJhacs? uGefjrLepf0g'
jyefyGm;oGm;jcif;a-umifh epfemysufpD;jcif;trsm;qkH;&SdonfhEdkifiHrsm;wGif w&kwfEdkifiHonf
wpf cktygt0ifjzpf.?

116

'g0if0g'D armfpDwkH;ESifh ol.owfjzwfr+rsm;


w&kwfEdkifiH.acgif;aqmifjzpfol armfpDwkH;wGif a&Saqmifq&morm;ESpfOD;&SdcJh.?
wpfOD;rSm 'g0ifjzpfI aemufwpfOD;rSm pwmvifjzpfonf? Taorif;wreftrnfESpfckwdk
onf/ armfpDwkH;.udk,fwpfckwnf;wGif pkaygif;yg0ifcJhI/ w&kwfEdkifiH.ordkif;wGif 0rf;
enf;a-uuGJzG,f -um&SnfvGef;aomtarSmifacwf-uD;tjzpf trJuGufcsefxm;cJhavonf?
vlaygif; 6 oef;rS 10 oef;txd armfpDwkH;.wdkuf&dkufn$ef-um;csufjzifh owfjzwfcJh
onf? aemufxyfoef;aygif;ajrmufjrm;pGmaom wefjyefawmfvSefa&;orm;wdku olwdk.
b0trsm;qkH;tydkif;udk tusOf;axmifxJY tcsdefukefcJh-u.? if;wdkteuf oef;aygif;
20 aocJhonf? 1959=rS 1961=ckESpftxd -uD;us,faomaSodkajcvSrf; (The Great
Leap Forward)ac: armf.&ufpuf-urf;-uKwfonfhtpGef;xGufay:vDpDrsm;jzifh vlOD;a&
oef;aygif; 20 ESifh 40 t-um; iwfrGwfIaoa-u-uukef.? 1989=ckESpfwGif wD,Htef
rif,ifjyifowfjzwfr+wGif vlaygif; 1000 ausmfaocJhjcif;onfvnf; w&kwfEdkifiH.r
-umao;rDu ausmfvGefcJhaomordkif;taxmuftxm;jzpfayonf? ta&SwmupPwefe,f
wGif rGwfpvifrfwl&uDvlrsdK;rsm;udk vlrsdK;jzKwfowfjzwfaejcif;onfvnf; qufvufI
jzpfyGm;aeao;onf?
w&kwfEdkifiHwGifjzpfcJhonfh uGefjrLepfawmfvSefa&;wGif r,kH-unfEdkifavmufatmif
&dkif;pdkif;onfhtjzpftysufrsm; &SdcJhavonf? xdk&dkif;pdkif;&ufpufpGmowfjzwfaeonfudk
ab;rSatmf[pfaxmufcHtm;ay;aecJh-uonfhvlxkwckvkH;rSm ndK"gwfwpfrsdK;rsdK; rdae-u
onf[kyif xif&ayonf?
ordkif;yg&*lESifhordkif;q&m-uD;tcsdKpkaygif;a&;om;xkwfa0aom Le Livre Noir
du Communisme (uGefjrLepf0g'. teufa&mifpmtkyf)ac:pmtkyfwGif/ uGefjrLepfwdk.
&dkif;pdkif;,kwfrmonfhvkyf&yfrsm;udk atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
rvGJwef;ao'%fcsrSwf-urnfhtusOf;om;jzpfonfh wefjyefawmfvSefa&;orm;rsm;udk ckH&kH;
wifppfaq;&modk a'ocHvlxkwpfckvkH;udk qifhac:-unfhcdkif;-uonf? xdktusOf;om;rsm;udk
owfjyD;aemuf tavmif;rsm;udktydkif;ydkif;jzwf-urnfh Red Guards ac: wyfeD&Jabmfwdkudk/
ao'%fay;onfhckH&kH;odkwufa&mufvmonfhvlxku ab;rSaeI owfvdkuf/ owfvdkuf[k
0dkif;atmf-uonf? wcgw&H xdkvlaotydkif;rsm;udk csufjyKwfIpm;okH;-uavonf? odkr[kwf
touf&Sifaeao;I
xdkppfaq;a&;ckH&kH;odkvma&muf-unfh+-u&onfhtusOf;om;.tdrf
axmifpkaqGrsdK;om;csif;wdkudk twif;pm;cdkif;-uonf? xdkaemuf &yf-unfhaeonfhvlxkudk
pm;yGJ&SnfwGifxdkifcdkif;I csufxm;jyD;aom tusOf;om;ajrydkif&Sif.toJESvkH;rsm;udk a0iSay;
avonf? tm%mom;acgif;aqmifu owfjzwfxm;onfhuseftusOf;om;rsm;. vwfvwf
qwfqwfOD;acgif;rsm;udk a&SwGiftpDt&DwHusifv#dKpDxm;I rdefcGef;ajymavonf? xdkuJhodk
vlom;pm;I uvJhpm;acsonfhtavhtxonf/ aemifwGif yGefyGwftpdk;&vufxufwGifvnf;
vkyf&kd;vkyfpOfwpfckjzpfcJhayonf? ,if;tavhtxonf ta&Stm&SwdkufwGif a&S;ya0oeDrS
pIjyKusifhvmcJh-u&m yJhwifxyfouJhodk w&kwfordkif;wGif r-umc%-udK;-um; ay:vmavh
115
&Sd.?

117

118

119

120

=============================================================

yGefyGwfESifh crmeD.
owfjzwfr+ ,ifjyifrsm;
1975=ckESpfrS 1979=ckESpftwGif;/
yGefyGwftkyfcsKyfr+atmufwGif uarBm'D,m;
EdkifiHrSvlOD;a& 7 oef;teuf 2 oef;udk
owfjzwfcJhonf? yGefyGwfu uGefjrLepf
EdkifiHwnfaxmif&efpdwful;,Ofjzifh owf
jzwfcJhaomvlOD;a&udk &mcdkifE+ef;t&wGuf
ygu [pfwvmESifh pwmvifowfjzwfcJh
onfhOD;a&xuf ydkIrsm;jym;aeayonf?
yGefyGwfowfjzwfrnfholrsm;onf uarBm'D
,m;vlrsdK;rsm;rS ynm&Sifydkif;jzpf-uonfh
q&m0ef/ tif*sifeD,m/ odyH`ynm&Sifponf
wdk t"dujzpfavonf? yGefyGwfu rsuf
rSefwyfolwdkif;udk owfypf&efyif trdefcs
cJh.? TuJhodkaom vlrqefonfh owf
jzwfr+rsm;a-umifh ESpfaygif;rsm;pGm -um&Snf
cJhaom vlowfr+ ,ifjyifrsm; ay:ayguf
cJhayonf?
crm&l*sfac: crmeDwdk. owfjzwfr+rsm;twGuf w&m;0ifa-umif; usKd;a-umif;jy
csufrsm;udk toifhudkxm;&Sdjcif;jzifh bmr#tusdK;r&Sd/ toifhudk qkH;+H;jcif;jzifh rnfonfh
t+H;r#r&Sd[laompum;vkH;rsm;jzifh twdkcsKH;xm;Edkif.? olwdku tokH;rus odkr[kwf
tEW&m,f&Sdonf[kxifolwdkif;udk owfypf-uonf? xdkowfjzwfr+rsm;wGif/ uarBm'D,m;
vlxk tdrfaxmifpkwdkif;wGif tenf;qkH;wpfOD; towfcHcJh&onf?
vltoufudk wefzdk;vkH;0rxm;aomyGefyGwfonf olpdwful;,Ofaomqdk&S,fvpf
avmutwGuf tdrfaxmifpkonf t[eftwm;jzpfonf[k ,kH-unf.? xdka-umifh tdrf
axmifpkrsm;udkwuGJwjym;cGJxm;vdkufjcif;jzifh vlom;rsm;udk uGefjrGef;ac:bkHtzGJpepfwGif
aexdkifapvdkjcif;jzpfonf? if;ay:vDpDrsdK;udk pwmvifuvnf; &k&Sm;EdkifiHwGif csrSwf
aqmif&GufcJh.? yxrqkH; awmifolv,form;rsm;. ajr,mrsm;udk odrf;vdkufonf? xdk
aemuf wpfOD;ESifhwpfOD; a0;vHaomae&m&Sd ajr,mtenf;i,fpDudk a0iSay;onf? xdkajr
,mcGJwef;rsm;wGif tvkyfvkyf-u&ef rdrd.tdrfaxmifpkom;csif;rsm;ESifh cGJcGmae-u&.?
Robert Templer, Pol Pot's Legacy of Horror,
The Age, April 18, 1998,
http://dithpran.org/PolPotlegacy.htm
=============================================================

121

122

uGefjrLepf&dkif;pdkif;&ufpufr+rS em-unf;zG,faomqkH;+H;r+
xdkuJhodkaom&dkif;pdkif;&ufpufr+tjzpftysufrsm;onf uGefjrLepfwdk odrf;ydkufcJh
aomwdkif;jynfwdkif;wGif cHpm;cJh-u&.? uarBm'D,m;/ ajrmufudk&D;,m;/ avmEdkifiH/
AD,uferf/ Oa&mywdkufESifhtmz&duwdkufEdkifiHrsm;wGifvnf; jzpfcJh.? ,if;aoG;acsmif;
pD;qkH;+H;r+rsm;udk uGefjrLepf0g'.pmtkyfeuf[kac:aom The Black Book of Communism
pmtkyfwGif atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
T&mZ0wfr+rsm;onf/ tpdk;&wpfckESifhwpfck.vufawGaqmif&GufykH tenf;i,fpD
uGJjym;-uaomfvnf;/ tm;vkH;onf xif&Sm;onfhykHpHwpfcktwGif;Yom &Sd-uonf? xdkykHpHwGif/
enf;trsdK;rsKd;jzifh owfjzwfjcif;vkyf-uonf? Oyrm wef;pDxm;Iypfowfjcif;/ -udK;qGJcsowf
jcif;/ a&ESpfowfjcif;/ &dkufowfjcif;/ "gwfaiGjzifhowfjcif;/ tqdyfjzifhowfjcif;/ um;wdkuf
owfjcif;/ vlOD;a&av#mhcs&ef iwfrGwfacgif;yg;jcif;udkvkyf-uHzefwD;jcif;/ tpm;tpmrsm;udk
xdef;csKyfxm;jcif;/ jynfESif'%fay;jcif;/ xdkodkjynfESif'%fay;&mwGif vrf;c&D;Yaoapjcif;
(armyef;iwfjywfIjzpfap/ usOf;usyfIavr0ifaom,mOftcef;/ rD;&xm;wGJponfwdkYao
apjcif;)/ rdrd.tdrfwGif;YtowfcH&jcif;/ tvkyf-urf;acsmqJG&mY (armyef;vGef;Ijzpfap/ a&m
*gjzifhjzpfap/ iwfrGwfIjzpfap)aoapjcif;/ ponfwdkyg0ifonf? jynfwGif;ppf[kac:aom
umvtwGif;rS tjzpftysufrsm;onf ydkI+yfaxG;.? tkyfcsKyfolwdkESifh awmfvSefykefuef
olwdkt-um;wdkufcdkufjcif;ESifh tkyfvdkufpkjyKHI t&yfom;rsm;udk owfjzwfjcif;rsm;cGJjcm;&ef
cufcJhayonf?
odkaomfvnf;/ ae&mwumwGifpwifqef;ppf&ayrnf? atmufygwdkonf/ tpdk;&w
&m;0ifa-unmjcif;r[kwfonfh t-urf;jzif;cefrSef;csufrsm;jzpfygonf? TcefrSef;csufrsm;
u tenf;qkH; ,if;&mZ0wfjypfr+rsm;. twdkif;twmudk jyqdkEdkifygvdrfhrnf?
qdkAD,ufjynfaxmifpkwGif oef;aygif; 20 aocJhonf?
w&kwfEdkifiHwGif 65 oef;aocJhonf?
AD,uferfwGif 1 oef;aocJhonf?
ajrmufudk&D;,m;wGif 2 oef;aocJhonf?
uarBm'D,m;wGif 2 oef;aocJhonf?
ta&SOa&mywdkufwGif 1 oef;aocJhonf?
vmwiftar&duwdkufwGif 150000 aocJhonf?
tmz&duwdkufwGif 1 oef; 7 odef;aocJhonf?
tzf*gefeDpwefwGif 1 oef; 5 odef;aocJhonf?
EdkifiHwum uGefjrLepfv+yf&Sm;r+ESifh uGefjrLepfygtm%mr&&Sdaoma'orsm;Y 10000 aocJh
onf?
pkpkaygif; oef;aygif; 100 eD;yg;aoa-ucJhonf?

116

TuGefjrLepftpdk;&rsm;ESifh ygwDtzGJtpnf;tm;vkH;wdk.pdwf"gwfonf tcsuf


wpfcsufwnf;wGif wlnD-uonf? olwdkwGif vlom;rsm;.cHpm;csufjzpfaom/ oem;
wwfjcif;/ w&m;r#wjcif;ESifh arwWmw&m;wdk vkH;0aysmufuG,fuif;rJh.? csufcsif;
vufiif; vltzGJtpnf;onf wd&pm>efrsm; touf&Sifae&eftpmvkpm;-uonfhenf;wl/
tpkvdkufttkHvdkufowfjzwfonfh,ifjyifESifh ppfajrjyifjzpfoGm;avonf?

123

wd&pm>efwpfaumifu tpm;tpmESifhtm%mpufa'otwGuf rdrdESifhrsdK;wltjcm;


wpfaumifudk wdkufcdkufvk,ufouJhodk/ uGefjrLepfwdkonfvnf; wd&pm>efrsm;uJhodk
jyKusifh-uayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ 'g0ifarG;zGm;vmjcif;u olwdkonf tajccH
tm;jzifh wd&p>mefjzpfonf/ touf&Sifae&efwdkufcdkuf&rnf[k oifay;xm;aoma-umifh/
olwdkuvnf; xdkenf;twdkif; jyKusifh-ujcif;jzpfayonf?
Tvlrqefaomv+yf&Sm;r+rsm;wGif uGefjrLepfwdkonf odyH`ynmrsufESmzkH;twk
wwfxm;I olwdkonf av;pm;xdkufjcif;*k%foa&udk &&Sd-uonf[k xif-uavonf?
Adkv&SDApfacgif;aqmifrsm;onf olwdk.usL;ausmfjcif;/ t-urf;zufjcif;ESifh tkyfpkvdkuf
owfjzwfjcif;rsm;udk &Jwif;yGifhvif;pGmajymEdkif-ujcif;rSm 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du
todtrSwfjyKjcif;a-umifhomv#ifjzpfayonf? obm0odyH`ynm&Sifrsm;twGuf tDAdkvl;
&Sif; [laom Evolution for Naturalists pmtkyfwGif yDa*s 'gvifwefu/ tDAdkvl;&Sif;0g'D
taejzifh/ xdk&dkif;pdkif;&ufpufr+rsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifhjzpfI/ olwdk.usifh-uHr+
tm;vkH;udkvnf; rSefuefw&m;0ifonf[k owfrSwf-ujcif;jzpfonf[k 0efcHxm;ayonf?
yxrtcsufu u|Ekfyfwdkyifudkt& avmbw&m;ESifh &ufpufjcif;u/ tifrwefa0;vHaom
wd&pm>efbdk;ab;rsm;xHrS tarGqufcHxm;jyD;jzpfonf?==xdka-umifh &ufpuf-urf;-uKwfjcif;
onf vlom;twGuf obm0jzpfayonf? ,if;onfum; tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfpajymif;vJ
116
vmcJhjcif;)rS xGufay:vmjcif;jzpfayonf?

TtDAdkvl;&Sif;0g'D.0efcHcsuftwdkif;/ 'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a&Saqmif


vrf;jytjzpfvufcHxm;onfhuGefjrLepftawG;tac:twGuf/ tjcm;vlom;rsm;udkwd&pm>ef
tjzpfcH,ljcif;/ olwdkudk wd&pm>efESifhudkufnDatmifqufqHjcif;/ zdESdyfjcif;/ ponfwdkonf
vkH;0obm0usonf[k rSwf,la-umif;xif&Sm;aeayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ uGef
jrLepf0g'='g0if.tawG;tac:udkvufcHolonf/ olrSmzefqif;&Sif&Sdonfhtcsuf/ T
urBmavmuwGifola&mufaejcif;.ta-umif;&if;/ aemifwrvGefb0 aemufqkH;w&m;
pD&ifrnfhaewGif olvkyfcJhor#tajzay;&rnfhtjzpf/ ponfwdkudkarhxm;vdkuf.? xdk
a-umifh tvm[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GH&dkaojcif;r&Sdolwdkif;uJhodkyif/ ol.udk,fusdK;udk
om-unfhonfh avmbom;/ oem;-uifemr+uif;rJhonfhvlrdkuf/ &dkif;pdkif;&ufpufonfh vl
owform;/ jzpfoGm;awmhonf? tvm[ft&Sifjrwfu TuJhodkaomvlwdk.tajctae
udk atmufygtwdkif; rdefqdkxm;ayonf?
tjypfwif&efenf;vrf;rSmum; vlwdktay:YESdyfpuf-uaomwdkif;jynfY rw&m;o
jzifh qlylaomif;usef;qdk;oGrf;-uaomolwdktay:Yomv#if&Sdayonf? ,if;uJhodk
aomolwdkY emusifzG,fjzpfaom jypf'%fonf &Sdacsrnf? (pl&mt&SfSL&m 42;42)

124

125

126

ta&SwmupPwefwGifjzpfonfhzdESdyfr+

==========================================================
qdkAD,ufjynfaxmifpkwGif uGefjrLepftpdk;&jyKwfusoGm;jyD[k rnfodkyifajymajym/
uGefjrLepf0g'ESifhusifh-uHr+u qufvufI &Sdaeao;onf? ppfwyfeDOmOfpdk;rdk;qJjzpfaom
&k&Sm;EdkifiHwGif cscsif,mYvnf;aumif;/ w&kwfEdkifiHwGif ta&SwmupPwefYvnf;
aumif; TvuQ%mrsm; xif&Sm;vsuf&Sd.? taSwmupPwefwGif aexdkifvsuf&Sdaom
wl&uDvlrsdK; rGwfpvifrfwdkonf,aetcsdefwGif armfpDwkH;.w&kwfeDtawGt-uHKrsm;udk
xyfwvJvJ cHae&-uonf? tjypfrJhrGwfpvifrfvli,frsm;udk tpdk;&qefusifonf[kpGyfpGJ
jyD;zrf;qD;owfjzwfvsuf&Sdonf? rGwfpvifrfwdkudk omoemhwm0efxrf;aqmifjcif;rSef
or#/ AvDwGifqGvmwf0wfjyKjcif;tygt0if/ wm;jrpfydwfyifxm;onf? tpdk;&u tcGef
taumuf wdk;jrifhjcif;jzifh olwdk.0ifaiGudk vk,lae-uonf? rGwfpvifrfvlxkrSm iwf
rGwfacgif;yg;r+a-umifh aoa-uysufpD;ae-u.? tqdk;qkH;rSm rGwfpvifrfwdk. ae&me,f
ajrwGif e,l;uvD,m;vufeufprf;oyfjcif;a-umifh qdk;&Gm;onfha&m*grsm; jzpfyGm;ap
vsuf&Sdonf?
ta&SwmupPwefrS wl&uDvlrsdK;rGwfpvifrfwdkonf w&kwftkyfcsKyfr+atmufwGif
ESpfaygif; 250 aexdkifvmcJh-ujyD? ta&SwmupPwefudk w&kwfwdku pifuD,efodkr
[kwfwdkufcdkufpdk;rdk;&aome,fajr[k rSnfhac:jyD; w&kwfwdk.e,fajrtjzpfajymif;vJ
xm;-uonf? armfpDwkH;acgif;aqmifaom uGefjrLepfwdk 1949=ckESpf tm%m&jyD;aemuf/
ta&SwmupPwefwGif rGwfpvifrfwdkudk zdESdyfr+ ydkrdkIjyif;xefcJhavonf? uGefjrLepftpdk;
&.ay:vDpDrSm uGefjrLepf0g'udk vufcHjcif;rjyKaom rGwfpvifrfwdkudk zsufqD;okwfoif
ypf&efjzpfonf? owfjzwfvdkufonfhrGwfpvifrfOD;a&rSm a-umufcref;vdvdjrifhrm;.?
1949=ckESpfrS 1952=ckESpftwGif; 2800000/ 1952=ckESpfrS 1957=ckESpftwGif;
3509000/ 1958=ckESpfrS 1960=ckESpftwGif; 6700000/ 1961=ckESpfrS 1965=ckESpft
wGif; 13300000 w&kwfeDppfwyf.owfjzwfr+ESifh w&kwftpdk;&uzefwD;aom iwfjywf
r+a-umifh aoa-uukef-uavonf? 1965=ckESpfaemufydkif; tpkvdkufowfjzwfr+jzifh
ta&SwmupPwef rGwfpvifrfvlOD;a&tm;vkH;aygif;onf 35 oef; aoa-uukef-uavjyD?
1949=ckESpfrSpI rGwfpvifrfwdkudk wpfzufwGif owfjzwf&Sif;vif;&if; aemuf
wpfzufwGif w&kwfvlrsdK;rsm;udk a&Gajymif;aexdkifaponf? 1953=ckESpfrSpwifvmcJh
aom w&kwftpdk;&. Tpnf;&kH;v+Haqmfr+onf &nf&G,fcsuf&Sd&Sdjzihf &efpjcif;yifjzpfay
onf? 1953=ckESpfvlOD;a&pm&if;t& rGwfpvifrf 75 &mcdkifE+ef;ESifh w&kwfvlrsdK; 6 &mcdkif
E+ef;&Sd.? 1982=ckESpfwGif rGwfpvif 43 &mcdkifE+ef;ESifh w&kwfvlrsdK; 40 &mcdkifE+ef;
&SdavjyD? 1990=ckESpf oef;aumifpm&if;wGif rGwfpvifrfvlOD;a& 40 &mcdkifE+ef;ESifh
w&kwfvlrsdK; 53 &mcdkifE+ef;&Sd.? TvlOD;a&pm&if;rsm;u w&kwftpdk;&. vlrsdK;jzKwf
tpDtpOfudk tSif;om;az:jyvsuf&Sdayonf?
w&kwftpdk;&u ta&SwmupPwefrGwfpvifrfwdkudk e,l;uvD,m;vufeufprf;
oyfonfh wd&pm>efrsm;tjzpf tokH;jyKaeayonf? 1964=ckESpfrSpwifonfh xdke,l;uvD
,m;vufeufprf;oyfr+a-umifh a'ocHvlrsm; tifrwefqdk;&Gm;onfha&m*gpGJuyf-u.?
rpGrf;roefonfhcav;aygif; 20000 arG;avjyD? xdke,l;uvD,m;vufeufprf;oyfr+
a-umifh rGwfpvifrfvlOD;a&aygif; 210000 a,mufaoqkH;-ujyD;jzpfa-umif; od&Sd&ay
onf? vlaygif;axmifaygif;ajrmufjrm;pGm rpGrf;roefjzpf-uI/ aemufxyfaxmifaygif;
rsm;pGmwdkonf tom;0ga&m*gESifh uifqma&m*grsm;jzpfae-uonf?
127

1964=ckESpfrS ,aetxd w&kwftpdk;&u t%kjrLAkH;ESifh [dkufj'dK*sifAHk;tvkH; 50


txdazgufcGJcJhavonf? qGD'ifEdkifiHrS u|rf;usifolynm&Sifrsm;u 1984=ckESpfwGif
azgufcGJaom wefcsdef 150 &SdAHk;a-umifh wkefv+yfr+&pfcsfwmpau; 88 &Sd ajrivsifjzpfap
cJhonf[k qdk.?
tGD*k&fwl&uDvlrsdK;rsm;tay: w&kwfEdkifiH.zdESyfr+rsm;onf xdkr#ESifhr&yfwefao;
acs? tajctaeydkrdkqdk;&Gm;vmcJhjcif;a-umifh 1997=ckESpf azaz:0g&Dvtjzpftysufu
w&kwftpdk;&.zdESdyf&ufpufr+udk txif;om;xkwfaz:jyoavonf? pufwifbmv
4=&ufaeowif;a-unmcsuft&/ rGwfpvifbmoma&;yGJtwGif; w&kwfumuG,fa&;wyf
zGJu AvDwGifuk&ftmefusrf;awmfjrwf&Gwfzwf&ef pk&kH;aeaomrGwfpvifrftrsKd;orD;
30=udk oH'kwfrsm;jzifh0dkif;&dkuf-ujyD; vkHjcKHa&;pcef;odkqJGac:oGm;-uonf? a'ocHvl-uD;
rsm;u XmecsKyfodkoGm;jyD; xdktrsdK;orD;rsm;udk v$wfay;&efawmif;qdkcJh-uonf? xdktcsdef
wGif &dkufESufESdyfpufIowfvdkufaom trsdK;orD; 3 a,muf.tavmif;udk olwdka&SwGif
ypfcsay;-uonf? xdka-umifh w&kwfrsm;ESifhrGwfpvifrfwdkt-um; t"du&k%f;jzpfav
awmhonf? pufwifbmv 4 &ufaetwGif; ta&SwmupPwefwl&uDvlrsdK; 7200
a,muftoufqkH;+H;cJh-uI/ tGD*k&fwl&uDvlrsdK; 3500 OD; tusOf;cscH-u&onf? puf
wifbmv 8 &ufaewGif em;ae&uf0wfjyK&efAvDwGifpk&kH;aeaomrGwfpvifrfwdkudk 0wf
jyKcGifhray;acs? xdkt"du&k%f;xyfrH-uD;xGm;vmcJh&m/ {jyDvwGif vlaygif; 58000
a,mufudk zrf;qD;csKyfaESmifcJhI/ 'DZifbmvwGif vlOD;a&aygif; 70000 a,muftxdudk
zrf;qD;csKyfaESmifxm;-u.? vlxktem;,laomjrdKv,f,ifjyifwGif vli,fta,muf
aygif; 100 ausmfudk ypfowfvdkuf-uonf? tGD*k&fta,mufaygif; 5000 udk udk,f
vkH;wD;c|wfI ta,muf 50 wpfpkpD pDwef;I vlxka&SwGifjyo-uonf?
ta&SwmupPwefrS cHpm;csufrsm;onf 20 &mpkESpfrStcsdKomjzpfayonf? urBmh
axmifhwdkif; ae&mwumwGif bmomt,l0g'rwl-uolrsm;/ vlrsdK;rwl-uolrsm; odkr
[kwf tawG;tac:rwl-uolrsm;u tcsif;csif;owfjzwf&Sif;vif;ae-uonf? xdkowf
jzwfonfhtawG;tac:rsm;onf 'g0if.urBmhtjrifESifh a&maxG;aejcif;onf -uHK-uduf
jcif;r[kwfay? trSefpifppf 'g0if.oDtdk&Du xdkuJhodkvlom;rsm;owfjzwf-uonfh vkyf
&yfudk w&m;0ifapjcif;a-umifh ydkrdkvG,fulpGmowfjzwfEdkif-ujcif;jzpf.?
==========================================================

if;aemuf (xdktcsdeftcgwGif) if;wdk.usL;vGefcJh-ujcif;a-umifh


uwdcsdef;qdkcsufonf if;wdktay:Y twnfjzpfjyD; jzpfay&m/
if;wdkrSm (xkacs&ef)pum;ajymqdkEdkif-urnf r[kwfay?
(pl&m tvfervf 27;85)

odkygvsuf rw&m;jyKvkyf-uaomolwdkrSmrlum;/
oufaotaxmuftxm;rSdbJvsuf
rdrdwdk.pdwftvdkqENrsm;udkom vdkufemvdkufpm;cJh-uukef.?
odkjzpfay&m tvm[ftSifjrwfu vrf;rSm;apawmfrlcJhaomoltm;
w&m;vrf;rSefudk rnfoln$ef-um;jyoEdkifrnfenf;?
xdkrSwyg; if;wdkY ,dkif;yif;ulnDolrsm;[lIvnf; &Sdrnfr[kwfaywum;?
(pl&mt&f&l;rf 30;29)

128

129

cscsif,mrS rqkH;EdkifaomzdESdyfr+
===============================================
&k&Sm;EdkifiHu cscsif,mudk 1991=ckESpfY 0ifa&mufodrf;ydkufjyD;aemuf/ uG,fvGef
jyD;jzpfol Zdkum 'l'g,JAfu jyefvnfwGef;vSefcJhjyD;aomfvnf;/ 1994=ckESpf 'DZifbmv 11
&ufaerSpI wuJhppf-uD;jzpfyGm;cJh.? xdkppfyGJwGif cscsifvlrsdK; 100000 toufqkH;+H;cJh
-uonf? vlaygif;aomif;ESifhcsDI xGufajy;wdrf;a&Smif-u&onf? cscsifvlrsdK;wdkonf
ordkif;0ifypPnf;rsm;ESifh pD;yGm;a&;t&if;tESD;o,HZmw &maygif;rsm;pGmqkH;+H;cJh.? &k&Sm;
EdkifiHu cscsifta&;onf jynfwGif;ta&;jzpfonf[k a-unmvdkufojzifh jyifyurBmrS
rnfodkr# ta&;qdkjcif;r&Sdawmhacs? cscsifEdkifiH.pwk&ef;rDwmwdkif;wGif AkH;wefcsdefaygif;
tajrmuftjrm;cscH&.? urBmay:wGif b,faomtcgurS r-uKHbl;aom vlrsdK;jzKwf
owfjzwfr+rsm;udk jyKusifhae-uonf? urBmuwm;jrpfxm;aom tqdyf"gwfaiGAkH;rsm;udk
,aetcsdeftxd usJcsaeqJjzpfonf? cscsifwdkonfvnf; olwdkwGif&Sdor#tiftm;jzifh
cHwdkuf-u&m/ 1996=ckESpf -o*kwfvwGif &k&Sm;EdkifiHu cscsifwdkudk ppf+H;a-umif; 0efcH
avonf?

130

1996=ckESpf -o*kwfvESifh 1997ckESpf arvwGif xdyfwef;acgif;aqmifrsm;u


vufrSwfa&;xdk;aompmcsKyft& &k&Sm;EdkifiHu cscsif,mudktajctaet&oD;jcm;jynfe,f
tjzpf vufcHoa,mif&SdcJh.? odkaomfvnf; 1997ckESpf atmufwdkbmvrSpI cscsife,f

ajrodk0ifa&mufusL;ausmfI rdef;r/ uav;/ Z&mtdkrsm;udkyifrcsef owfjzwf-ujyefonf?


&k&Sm;wyfrsm;u t&yfom;rsm;aexdkif&ma'orsm;udk vaygif;rsm;pGm r&yfrem;AkH;usJ-u
onf? vlxk.wefjyefwdkufcdkufr+udk jzwfawmufonfhtaejzifh/ aq;&kHrsm;/ uav;arG;
zGm;&mXmersm;/ aps;rsm;ESifh ppfajy;'kuQonfum;wef;rsm;udka&G;cs,fI avwyfrSypf
cwfjcif; AkH;usJjcif;rsm;jyK-uonf? aemufqkH;/ &k&Sm;wyfrS "gwkaA'tqdyfAkH;rsm;/ quyf
ESifh emygrf tqdyfrDqdkif'kH;ysHAkH;rsm;udk cscsifwyfESifh vlxkudkwdkufcdkuf&mwGif tokH;jyK-u
.? if;jyif cscsifaus;&Gmtajrmuftjrm; aomufokH;aom tm*GefjrpfxJodk tqdyfcyf-u
onf? rdef;rESifhuav;i,ftrsm;pkwdkonf xdkjrpfa&udkaomufokH;ojzifh aoa-u-u.?
&maygif;rsm;pGmaomcscsifrdef;r uav;oli,fwdkonfvnf; aq;&kHwHcg;0wGif vJao-u
onf? jrpfudk tqdyfcyfxm;aoma-umifh t&yfom;vlxkrSaomufokH;&efa&r&Sdojzifh t
-uD;tus,f'kuQa&muf-u.?
ppfajy;'kuQonftajctaeonfvnf; pdk;&drf;zG,ftqifhodka&mufaeayonf? ppf
ajy;'kuQonfpcef;rsm;Yavhvmcsuft&/ vltcGifhta&;csdK;azgufr+onfvnf; twdkif;
xuftvGefrsm;jym;aea-umif;awG&Sd&ayonf? OD;a& 250000 cef&Sdaom ppfajy;'kuQ
onfrsm;onf tif*l&Sufwme,fwGif cdkvkHae-u&jyD;/ usefaomppfajy;'kuQonfrsm;onf
teD;tem;&Sde,frsm;wGifcdkvkHae-u&onf? &k&Sm;tpdk;&u ,if;ppfyGJtwGuf a':vm 385
oef;tokH;jyKonf[k a-unmcJh.? cscsifrsm;rS xkwfaz:csuft&/ 1999=ckESpf pufwif
bmvrSpI 2000=ckESpf Zlvdkifv 25 &ufaetxd cscsifppfom;aygif; 1460 a,mufESifh
t&yfom;OD;a&aygif; 46000 aoa-ucJha-umif;od&Sd&ayonf? &k&Sm;wdk.pDrHudef;rSm
olwdkudkwdkufcdkufaeaom cscsifppfom;tm;vkH;udk 2000 ckESpf Edk0ifbmvrwdkifrDtwGif;
tjyD;tydkif okwfoif&Sif;vif;ypf&efjzpfayonf?
131

==========================================================

132

133

===============================================
'g0if0g'D uGefjrLepftawG;tac:. zrf;pm;v$rf;rdk;r+onf
vGifhpifaysmufuG,foGm;avjyD?
uGefjrLepf0g'onf 1800=ckESpfrsm;wGif toufxif&Sm;ay:aygufcJhonfh/ odyH`
ynm+axmifht& ynmrJholrsm;u ,laqmifvmcJhaomtawG;tac:jzpfayonf? T
tawG;tac:onf tao;pdwfqef;ppfavhvmr+tajzrsm;t& rSm;,Gif;aomtawG;tac:
jzpfa-umif;/ vlavmuodkaemufxyftEW&m,fomay;rnfhtawG;tac:jzpfa-umif;/ ouf
aoxlI t-udrf-udrfwifjycJhjyD;jzpfaomfvnf; EdkifiHtajrmuftjrm;rS vlxktay:wGif
vsifjrefpGm-oZmanmif;Edkifjcif;rSm/ xdkodkvufcHolvlom;wdk ynmuif;rJhjcif;a-umifh jzpf
onfrSm ta&;-uD;aom tcsufjzpfayonf?
pufr+awmfvSefa&;.aemufydkif;wGif/ vltzGJtpnf;wpfydkif;rSm tvGefw&mqif;&J
rGJawusI/ wpfjydKifwnf;wGif tjcm;tkyfpkwpfckrSm E+dif;,SOfIr&Edkifavmufatmif -uG,f
0csrf;omvm-ujcif;a-umifh/ EdkifiHwumwGif a'ocHvlr+a&;tkyfpkrsm;udk v+Haqmfay;jcif;
jzifh wif;rmr+rsm; ay:aygufvmcJhavonf? xdkuJhodkaomwif;rmr+rsm;onf pdkufysKd;a&;
vltzGJtpnf;trsm;qkH;omSdaeao;onfh &k&Sm;EdkifiHESifhw&kwfjynfwdkwGif ydkIjzpfay:-uD;
xGm;vmcJhayonf? vltcGifhta&;ESifh w&m;r#wa&;udk -udK;yrf;aeaomvlr+tzGJtpnf;
rsm;uvnf; xdkwif;rmr+rsm;wGif yg0iftm;ay;vmcJhavonf? odkaomfvnf; aemufqkH;
&vm'frSm olwdkar#mfvifhovdkrjzpfvmcJhbJ olwdkxHodkomv#if r#m;OD;vSnfhvmcJhav
onf? olwdkonf ,QifvGefavjyD;aomtcsdefu pD;yGm;a&;tajctaexuf ydkrdkqdk;&Gm;aom
tajctaewGif aexdkif-u&.? aemufwpfzufrSm tpma&pmiwfjywfIrao&efudkvnf;
xyfI&kef;uef-u&onf? tcsdefra&G;zrf;qD;owfjzwfcH&rnfhab;/ ESdyfpufcH&rnfhab;/
jynfESif'%f ay;cH&rnfhab;ESifh vk,ufcH&rnfhab;wdkudkvnf; a-umuf&GHpdk;&drf-u&jyef
onf?
bmomt,l0g'uif;rhJaomtajccHwGif wnfaqmufxm;onfh tawG;tac:wGif/
zGHjzdK;wdk;wufr+.t"dutajccHonf ydyuQ/ wdkufcdkufjcif;ESihf ppfjzpfjcif;rsm; jzpfonf
[k ,kH-unfxm;onfhtjyif/ vlom;onf tajccHtm;jzifh wd&pm>efjzpfaoma-umifh/ tdrf
axmifpk/ opPm&Sdjcif;ESifh tcsif;csif;eD;uyf&if;ESD;r+ponfwdkonf vlom;rsm;twGuf jidrf;
csrf;om,mr+/ vkHjcHKr+/ om,maysmf&$ifr+ESifh w&m;r#wr+&&Sdap&mwGif vkH;0roufqdkif[k
,kH-unfayonf? odkaomfvnf; ,if;vlr+a&;tzGJtpnf;wdkonf Ttcsufrsm;udk
taotcsmqef;ppfjcif;ESifhoabmaygufjcif;r&Sd-uacs? olwdku rm;ufPESifh tif*sJvfwdk
."gwfykHudkom-unfhjyD; =tif; 'Dyk*~dKvfawGu teufeJqkH;ESifh ynmtSdqkH;tawG;
tac:&Sif-uD;awGjzpfrSmbJ= [kawG;awmrSwf,l-uayonf? olwdktaeESifh odyH`ynmta&
jcHKjcif;. vSnfhpm;r+ESifh xdktawG;tac:SifwdkudkaxmufcHolwdk. oum&nfysm;&nf
qef;xm;aomtajymESifh [eftrlt&mwdkudkom-unfhjyD; uGefjrLepf0g'ESifh&kyf0g'wdk.pdk;
rdk;r+wGif r$efoGm;-uavonf? tu,fI olwdkomv#if ,aetxd touf&Sifae-uao;
ygu uGefjrLepfacgif;aqmifwdkif;onf odyH`ynmudk tay:,Hausmomodxm;-uolrsm;/
ynmrJholrsm; jzpf-ua-umif; aumif;aumif;od-urnfjzpf.?
olwdktaejzifh acgif;aqmif-uD;rsm;tjzpf vufcH,kH-unfcJholwdkif;onf a&Sa&;udk
ajrmfjrifolrsm;r[kwfonfhtjyif vlr+a&;tzGJtpnf;rsm;udk apmfum;ajcmufvSefjcif;jzifh
omv#ifolwdkbufodkygatmif qGJaqmifcJh-uolrsm;jzpf-uayonf? t-urf;zufESdyfpuf
134

uvljyLjcif;/ &dkif;pdkif;&ufpufjcif;/ -urf;wrf;cufxefjcif;/ owfjzwfvdkpdwfudkom


arG;jrLjcif; ponfhtusifhrsm;ESifhjynfheufaeolrsm; jzpf-uayonf? ,aetcsdefwGif vGef
cJhonfhESpfaygif;rsm;pGmwkH;u uGefjrLepf0g'DjzpfcJholwdku rdrdwdkvkyfcJhaomtrSm;rsm;t
wGuf -uD;pGmaemifww&m; &ae-uayjyD? xdkolwdkwpfOD;csif;onf/ tusKd;r&Sdaom ykHpHp
epfudk rsufpdrSdwfvdkufemcJha-umif;udk od&Sd-uayjyD? o-uFeftajrmufuJhodk toHom&SdI
tqHr&SdcJhaomb0udk od&SdayjyD? tcsdKurl/ t+H;ray;vdkao;bJ ESpfaygif;rsm;pGmtcsdef
jzKef;cJhvifhupm;/ wpf&uf&ufawmh atmifjrifvdrfhr,f[k ajymaeao;olvnf;&Sd.?
,aetcsdefonf/ ynmA[kokwrSefor# tcsdefra&G;ae&mwum a&mufEdkifonfh
acwfumvjzpfaeayjyD? odkjzifh vlom;wdkonf trSefw&m;udk a&S;,Qifuxuf ydkrdkjref
qefpGmESifh ydkrdkrSefuefpGm od&SdEdkifcGifh&SdayjyD? TuJhodkaomtajctaewGif uGefjrLepfwdk/
&kyf0g'DwdkESifh 'g0if0g'Dwdku tokH;jyKcJh-uaom rJqG,fenf;rsm;/ olwdk.ndK"gwfygaom
tajympum;rsm;jzifh wdkufyGJ0if&efaqmfatmoHrsm;onf tiftm;rygawmhay? vlom;
rsm;tay: uGefjrL0g'/ &kyf0g'ESifh 'g0if0g'ponfh t"dy`g,fuif;rJhaomtawG;tac:rsm;
. -oZmv$rf;rdk;r+rsm;onfvnf; vsifjrefaomE+ef;jzifh tiftm;avsmhenf;aeavjyD? ,if;
wdk.&vm'fonfum;/ ydkrdkayghyg;jidrf;csrf;om,mI aecsifpzG,faumif;aom tem*wf
ae&ufrsm;u vlom;avmuudk apmifhar#mfaeayonf? ta&;-uD;qkH;tcsufrSm/ 'g0ifoD
tdk&D.vdrfvnfvSnfhjzm;r+udk oufaoom"ujynfhpkHpGmjzifh az:xkwfvdkufjcif;jzifh
xdktawG;tac:wdkonfvnf; qkH;cef;wdkifoGm;awmhrnfh ta&;yifjzpfayonf?

===============================================

ed*kH;?

uGefjrLepf0g'onf bmomt,l0g'uif;rJhjcif;u
,laqmifvmcJhaom t-urf;zufr+jzpf.?
uGefjrLepfrsm;/ emZDrsm;ESifh e,fcsJwdku vlavmuwGifwrifoufouf ysufpD;
qkH;+H;aponfh tkyfpkvdkufowfjzwfr+rsm;ESifh'kuQrsm;udk awG;awmqef;ppfolonf/ xdkt
awG;tac:rsm;udk axmufcHtm;ay;olwdku omrefvlom;rsm;wGif&Sdonfh oem;-uifem
jcif; rnfodkjzifhuif;rJhEdkif-uonfudk pOf;pm;awG;awmrdayvdrfhrnf? Tacgif;aqmifwdk
u ysufpD;qkH;+H;r+rsm;udk oufa&mufapjcif;.t"duta-umif;&if;rSm bmomt,l0g'
uif;rJhjcif;jzpfI bk&m;ociftvm[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GHjcif;r&Sdaoma-umifhjzpf.?
tvm[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GH&dkaoI aemifwrvGefb0udktcdkiftjrJ,kH-unfolonf/
u|Efkyfwdktxufuaz:jycJhonfh zdESdyfr+rsm;/ rSm;,Gif;r+rsm;/ rw&m;r+rsm;ESifhowfjzwfr+
rsm;udk jyKusifh0efrnfr[kwfacs? rnfr#yifoltm;qGJaqmifapumrl/ tvm[ftSifjrwf
udk tDrmef,louf0if,kH-unfolonf xdkodkaom rSm;,Gif;vrf;vGJonfhtawG;tac:aemuf
odk em;a,mifvdkufemvdrfhrnfr[kwfay?
odkaomfvnf; bmomt,l0g'r&SdbJ (xm0&bk&m;ocif)tvm[ft&Sifjrwfudk
a-umuf&GH&dkaojcif;r&Sdolwdkonf uefowfr+r&Sd-uacs? olESifhtwl tjcm;ouf&SdowW0g
rsm;onf oufrJhj'yfypPnf;rS rawmfwq-uHKIay:aygufjzpfay:vmonf[k tenf;i,fr#
em;oGif;vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ olonf wd&pm>efrsm;rSqif;oufvmcJhI/ urBmay:
wGif &kyf0wKypPnf;rsm;uvGJI tjcm;bmr#r&Sd[k csufcsif;,kH-unfvdkufojzifh/ &ufpufr+
rsdK;pkHudk jyKusifhEdkifayonf? tpydkif;wGif xdkolwdkonf tjcm;olrsm;udk tEW&m,fray;
135

ovdkvdk&Sdaomfvnf;/ tcGifhta&;&onfESifhwjydKifwnf; olwdk.tawG;tac:udk vufrcH


&kHwpfckwnf;a-umifh tkyfpkvdkufowfjzwfjcif;/ vlrsm;udktjypfrJhuGyfrsufjcif;/ &dkufESuf
owfjcif;/ tpma&pmiwfapjcif; ponfhtjypfusL;vGefol vlowform;rsm;jzpfvm
ayonf? olwdk.pdwfESvkH;wGif;Yvnf; rkef;wD;r+/ rESpfjrdKpufqkyfr+/ t-urf;zufvdkr+
ponfwdkESifhom jynfheufaeavawmhonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ olwdk,kH-unfaom
wefzdk;ESifh urBmhtjrifwdkuyif xdkodkjyKusifh&ef vdktyfapaoma-umifhjzpf.?
1970=ckESpfEkdbJvfqk& pmayynm&Sif tvufZENm tdkif qdkvfZifepfqifu
1983=ckESpfwGif vef'efjrdKY/ ol.trsdK;om;rsm;tay: tb,fha-umifhxdkr#&ufpuf-urf;
-uKwfr+rsm; usa&mufcJhonfhta-umif;udk -udK;pm;&Sif;jycJhavonf?
vGefcJhwJhESpfig;q,favmufwkH;u/ usaemfi,fao;wJhtcsdefrSm/ &k&Sm;EdkifiHrSm -uD;us,fwJh
ysufpD;,dk,Gif;jcif;jzpfwmeJywfoufjyD; vl-uD;ol-uD;awGu vlawG[m bk&m;ocifudk
arhvdkuf-uw,f/ 'gha-umifh 'DvdkjzpfvmwmbJ?vdk nD;nL-uwmudk owd&rdygw,f?
tJ'DtcsdefupjyD;/ ESpfaygif; 50 eD;yg;avmuf usaemfwdk&Jh awmfvSefa&;ordkif;udk avhvmcJhyg
w,f? tJ'DudpPeJywfoufjyD; pmtkyfaygif;&mcsDjyD;zwfcJhygw,f? wpfOD;csif;&JhxGufqdk0efcH
csufaygif;awGvJ &mcsDjyD;pkaqmif;xm;cJhygw,f? tJ'Duaomif;ueif;ajAmif;qefr+awGudk
&Sif;xm;&mrSm pmtkyfaygif; &SpfwGJtxdjyKpkcJhygjyD? vltoufaygif; oef;aygif; 60 avmuf
udk0g;jrdKcJhwJhtzsufawmfvSefa&;-uD;&Jhta-umif;&if;udk 'DuaetwdkcsKH;EdkifqkH; twdusqkH;
ajymr,fqdk&if vlawG[m bk&m;ocifudk arhvdkuf-uw,f/ 'gha-umifh 'DvdkjzpfvmwmbJ?
118
vdkusaemfxyfajym&rSmygbJcifAsm?

qdkvfZifepfqif&Jhtqdk[m tifrwefrSefuefygonf? vltzGJtpnf;wpfckvkH;udk


jyif;xefonfht-urf;zufjcif;udkjyKusifh&ef qGJaqmifoGm;I zdESdyfr+rsdK;pkHudk ab;rS&yf-unfh
aeEdkifjcif;onf/ trSefpifppfrSm xm0&bk&m;ocif(tvm[ftSifjrwf)udk arhavsmhxm;
vdkuf-ujcif;jzpfayonf? bk&m;ocifurlum; arhavsmhjcif;r&Sda-umif; ,kHrSm;oHo,
uif;Edkifayonf? uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;u urBmay:wGif vltzGJtpnf;rsm;udk olwdk
ydkifqdkifonfhpepfcsrSwfxm;EdkifjyD/ -uD;us,fonfhtm%mudkydkifqdkifjyD[k xifrSwfcJh-uav
onf? v#dK0Suftpnf;ta0;rsm;usif;yI olwdk.tm%mydkrdkawmifhwif;ap&ef xyfrHwdk;
csJIzdESdyfr+vkyf&ef tcsif;csif;wdk;wdk;wdwfwdwfwdkifyifaqG;aEG;-u.? olwdku xdkodkjyK
ae-upOf xm0&bk&m;ocif(tvm[ft&Sifjrwf)u od&Sdaeayonf? xdkaemuf olwdk
jyKusifhcJhor#udkvnf; jyefvnfajymjyvdrfhrnf? tvm[ft&Sifjrwfu uk&ftmefusrf;
awmfjrwfwGif atmufygtwdkif;a-unmxm;awmfrl.?
t-uifaewGif tvm[ft&Sifjrwfonf if;wdktm;vkH;udk &SifjyefxapawmfrljyD;
aemuf if;wdkusifhrlcJhor#wkdudk if;wdktm; odapawmfrlayrnf? tvm[ft&Sif
jrwfonf xdktusifhtrludk a&wGufrSwfom;Ixm;&Sdawmfrl.? odk&mwGif if;wdk
rSmrlum; ,if;tusifhtrludk arhaysmuf-uukef.? trSefaomfum; tvm[ft&Sif
jrwfonf t&mcyfodrf;wdktay:0,frsufjrifoufaojzpfawmfrl.?
(tdk=eADwrefawmf) {uefrvGJtvm[ft&Sifjrwfonf rdk;aumif;uifY&Sdonfwdk
udkvnf;aumif;/ yx0DajrY&Sdonfwdkudkvnf;aumif;/ od&Sdawmfrla-umif; toif
onf pOf;pm;qifjcifodjrifcJhjyD;r[kwfygavm? (vl)okH;OD;v#dK0Sufwdkifyif-uonf
r[kwfay? odk&mwGif xdkt&Sifjrwfonf if;wdkteuf pwkwjzpfawmfrl.? xdk
enf;wlpGm (vl)ig;OD; (v#Kd0Sufwdkifyif-uonf)r[kwfay? odk&mwGif xdkt&Sif
jrwfonf if;wdkteuf q@rjzpfawmfrl.? xdkjyif xdk(okH;OD;)xufavsmhIvnf;
136

aumif;/ (ig;OD;)xufydkIvnf;aumif; (v#Kd0Sufwdkifyif-uonf)r[kwfay? odk&m


wGif xdkt&Sifjrwfonf if;wdkrnfonfhae&mwGif &Sdae-uonfjzpfap if;wdkESifh
twl &Sdaeawmfrl.? xdkaemuf xdkt&Sifjrwfonf ud,mrwf&Sifjyefxrnfhae
wGif if;wdktm; if;wdkusifhrlcJhonfwdkudk odapawmfrlayrnf? pifppf{uef t
vm[ft&Sifjrwfonf t&mcyfodrf;wdkudk t-uGif;rJhodawmfrlaom t&Sifjrwfyif
jzpfawmfrlayownf;? (pl&mtvf*sm'dv[f 58;6=7)
xdkaemuf xdkacgif;aqmifrsm;.aemufwGif vdkufyg-uaomvlrsm;vnf; &Sd.?
,if;odkaomtajctaeta-umif;udkvnf; uk&ftmefusrf;awmfjrwfY az:jyxm;ayonf?
{uefpifppf tvm[ft&Sifonf vlom;wdktm; tenf;i,fpdk;pOf;r# ESdyfpufuvljyK
awmfrlonfr[kwfay? pifppfrSmrlum; vlwdkonf rdrdudk,fwdkif rdrdwdkudk,fudk ESdyfpufu
vl jyK-uukefownf;? (pl&m ,lEGwfpf 10;44)? qdkvdk&if;rSm xdkolwdkonf 'g0if0g'D
acgif;aqmifrsm;aemufudk vdkufemjcif;jzifh olwdkudk,folwdk ESdyfpuf-ujcif;jzpfayonf?
aemufxyf uk&ftmeftm,ofawmfwpfckwGif/ vlom;wdkonf raumif;r+'kp&dkufwdkudk u
rBmay:odk olwkdudk,fwdkif,laqmifvm-uonf[k rdefqdkxm;awmfrl.?
vlwdk.vufrsm;u qnf;yl;cJh-uaom(raumif;r+'kp&dkufwdk)a-umifh ukef;ajrY
vnf;aumif;/ ork'N&myifv,fYvnf;aumif;/ ysufpD;r+(ab;Oyg'frsm;)onf jzpf
ay:IaeacsjyD? aemufqkH;wGif xdkt&Sifjrwfonf if;wdkusifhrlcJh-uaomjypfr+t
csKd.t&omudk if;wdktm;jrnf;prf;apawmfrlrnfjzpfayonf? odkrSomv#if if;
wdkonf (rdrdwdk. jypfr+rsm;rS) jyefvSnfh-uayrnf? (pl&m tvf&l;rf 30;41)?
xdkuJhodkaomab;'kuQuyfqdk;-uD; vlavmodkxyfrHa&mufrvmap&efwpfckwnf;
aomenf;vrf;rSm/ vlwdkonf tvm[ftSifjrwfESifhwrvGefb0udk,kH-unfI rdrdwdkusifh
rlcJhaomjypfr+rsm;tm;vkH;udk tajzay;tjypf'%fcH-u&rnfhta&;udk arhavsmhxm;jcif;rjyK
&efjzpfayonf? xdkaemuf/ vlom;wdktwGuf csay;awmfrlaom uk&ftmefusrf;awmfjrwf
wGifoGefoiftrdefcsxm;awmfrlonfhtwdkif;/ cspfjcif;arwWm&Sdjcif;/ oem;-uifemjcif;/ u
&k%mw&m;&Sdjcif;/ ponfhwdkjzifhjynfhpkH-u&efvdktyfayonf?
rnfolrqdk a,musfm;jzpfap/ rdef;rjzpfap aumif;jrwfaomtusifhoDvudk usifhrl
aqmufwnfcJhaomf/ if;jyif xdkolonf rktfrifefouf0if,kH-unfolvnf;
jzpfcJhaomf rvGJ{uef igt&Sifjrwfonf xdkoltm; oef&Sif;pif-u,faomtouf
&Sifjcif;rsdK;jzifh toufSifapawmfrlayrnf? (pl&mtvfe[fvf 16;97)?

137

138

139

140

t&if;&Sifpepf[lonfha0g[m&.t"dy`g,frSm t&if;tESD;udk pdk;rdk;ydkifqdkifxm;

um/ tjrwftpGef;ay:YvkH;0tajccHI/ vltzGJtpnf;onf xdktjrwftpGef;&&Sd&efjydKifqdkif


ae-u&onfh vGwfvyfIuGyfuJr+r&Sdaompepf jzpfonf? t&if;&SifpepfwGif ta&;-uD;
onfh t*Fg&yfokH;ckyg0ifonf? xdkt*Fg&yfrsm;rSm yk*~vduydkifqkdifr+ta&;/ ,SOfjydKifa&; ESifh
tjrwftpGef;&&Sda&;/ ponfwdkjzpfonf? yk*~vduydkifdqdkifr+ta&;onf t&if;&Sifpepf
wGif ta&;-uD;onf? tb,fha-umifhqdkaomf vlwdkonf rdrdudk,fudk vltzGJtpnf;.
tpdwftydkif;wpfckr[kwf[kjrifjyD;/ yk*~vduwpfOD;csif;onf rdrdajcESpfacsmif;ay: wGif
om &yfwnfae&ojzifh/ rdrd.tpGrf;udkom tm;udk;-u&rnfjzpfonf? t&if;&SifvltzGJ
tpnf;onf tvGefjyif;xefI &ufpuf-urf;-uKwfaomtajctaewGif ,SOfjydKif&onfh
jydKifuGif;wpfckjzpfonf? ,if;jydKifuGif;onf/ 'g0ifaz:jycJhaom/ tiftm;-uD;olu quf
vuftouf&SifonfhjydKifuGif;/ tiftm;csdeJolESifhtm%mrSdolwdku eif;acszsufqD;jcif;
cH&aomjydKifuGif;/ &ufpuf-urf;-uKwfonfh ,SOfjydKifr+-uD;pdk;aomjydKifuGif;/ jzpfonf?
t&if;&SifpepftajccHaomtawG;tac:t&/ yk*~vduwpfOD;csif; =Tae&mwGif
vlyk*~dKvfwpfOD;/ ukr`%Dwpfck/ EdkifiHwpfEdkifiH= onf/ rdrd.zGHjzdK;a&;ESifh tcGifhoma&;t
wGuf wdkufcdkuf&rnfjzpfonf? TwdkufyGJwGif ta&;-uD;qkH;t*Fgtpdwftydkif;rSm ukef
xkwfvkyfr+jzpfonf? taumif;qkH;ukefxkwfEdkifolonf qufvuftouf&SifEdkifI/ tif
tm;csdeJolESifh ,SOfjydKifEdkifpGrf;r&Sdolrsm;onf z,f&Sm;okwfoifjcif;cH&rnfjzpf.? T
onfum; pepf-uD;wpfckvkH;.ykHpHjzpfonf? TuJhodkaomjyif;xefpGm,SOfjydKif&kef;uef-u
&mwGif/ z,f&Sm;eif;acsjcif;cH&olwdkonf/ vlyk*~dKvfrsm;jzpfonfudk arhaysmufvdkuf-u
ayonf? tm&kHpl;pdkufpdwf0ifpm;&rnfht&monf vlom;rsm;r[kwfbJ/ pD;yGm;a&;wdk;wuf
r+/ zGHjzdK;jcif;.tusdK;jzpfonfh xkwfukefomv#ifjzpf.? xdka-umifh/ t&if;&Sifpdwfaeo
abmxm;onf udk,fusifhw&m;apmifhxdef;ae&efwm0efr&Sd/ oluxdyfqkH;odkwufvSrf;&m
wGif ajcz0g;atmuf eif;acsz,f&Sm;okwfoifvdkufaom vlyk*~dKvfwdkonf tcuftcJrsm;
pGmjzifh touf&Sifae&onfudk iJhnmae&efvnf;rvdktyfacs? Tonfum; 'g0if0g'u
ay;aom vltzGJtpnf;.pD;yGm;a&;vrf;a-umif;wGif vufawGusifhokH;enf;yif jzpfay
onf?
vltzGJtpnf;twGif; ae&mwumwGif ,SOfjydKifr+udktm;ay;&efvdktyfa-umif;
wifjyI/ tm;enf;csdeJoludk/ usef;rma&;rStp pD;yGm;a&;txd/ rnfonfhtydkif;wGifr#
tcGifhta&;ay;jcif; axmufyHhjcif;jyK&ef rvdktyfa-umif;/ vlr+a&;'g0if0g'. OD;pGmaom
oDtdk&Dxkwfaz:csrSwfol tawG;tac:&Sifrsm;u t&if;&Sifpepfudk tm;ay;onfh tawG;
tac:ESifh odyH`ydkif;qdkif&maxmufcHcsufudk jyKpkxm;cJh-uayonf? Oyrm/ 'g0if0g'D=
t&if;&Sifoabmw&m;a&;udk OD;pGmwifjyol wDvDu/ +H;edrfholvlwef;pm;rsm;udk qif;
&JEGrf;yg;jcif;rS u,fq,f&ef-udK;pm;jcif;onf -uD;us,faomtrSm;jzpfonf[kqdkonf?
tb,fha-umifhqdkaomf/ ,if;odku,fq,fulnDjcif;onf tDAdkvl;&Sif;jzpfpOft& obm0
.a&G;cs,fr+udk 0ifa&mufaESmuf,Sufjcif;jzpfonf[k qdk.?119
vltzGJtpnf;oufwef;rsm;twGuf 'g0if0g'rStajccHrlrsm;udkwifjycsrSwfay;
aomvlr+a&;'g0if0g'. t"duoDtdk&DcsrSwfoltawG;tac:&Sif [m;bwfpyifpmu/
tu,fI wpfOD;wpfa,mufonf qif;&JEGrf;yg;aeygu xdkol.tjypfomv#ifjzpfonf?
xdkol.tajctae wdk;wufvm&ef rnfolur#ulnD&efrvdktyfacs? wpfOD;wpfa,mufu
csrf;om-uG,f0vm.? xdkcsrf;om-uG,f0r+onf udk,fusifhw&m;ESifhrudkufnDonfhenf;
141

vrf;rsm;jzifh &&Sdvmjcif;jzpfapumrl/ ol.tpGrf;tpa-umifh&&Sdvmjcif;jzpfonf? Tt


a-umif;&if;a-umifh csrf;om-uG,f0olonf qufvuf&SifaeEdkifI qif;&JEGrf;yg;olonf
aysmufuG,foGm;rnfjzpfonf? Ttjrifonfum; ,aevuf&SdvltzGJtpnf;wGif pdk;rdk;
aeaomtjrifjzpfI/ 'g0if0g'Dt&if;&Sifwdk. pdwfaeoabmxm;tusOf;csKyfjzpfayonf?
Tpdwfaeoabmxm;udk umuG,fcJhaom
pyifpmonf/ 1850=ckESpfwGif ol. vlr+a&;pm&if;
udkjyKpkjyD; EdkifiHawmftpdk;&u ay;aeonfha&m*gum
uG,fa&;pepftm;vkH;ESifh umuG,fa&;aq;xdk;ay;jcif;
vkyfief;rsm;udk qefusifwifjycJhavonf? qdk&S,f'g
0if0g'(vlr+a&;'g0if0g')t&/ vlr+a&;pepfonf tif
tm;-uD;olqufvuf&Sifoefjcif;tajccHrljzifh -uD;xGm;
vmaoma-umifhjzpfonf[k qdk.? xdka-umifh pyifpm
.wifjycsuft& tiftm;csdeJoludk qufvuftouf
&Sifaeapjcif;onf xdktajccHrludk qefusifjcif;jzpf
onf? csrf;om-uG,f0olonf ydkrdkoifhawmfaoma-umifh
-uG,f0.? EdkifiHtcsdKonf tjcm;EdkifiHrsm;udkpdk;rdk;tkyf
csKyfjcif;rSm omvGeftiftm; -uD;aoma-umifhjzpf.? t csdKvlrsdK;rsm;onf
tjcm;vlrsdK;rsm;.atmufwGif u|efcH-u&.? xdktjcm;vl
rsdK;rsm;u ydkIOm%fxufjrufaoma-umifhjzpf.? pyifpmu vltzGJtpnf;ESifhywfouf
onfht,ludk tndK;-uD;pGmjzifh tokH;csayonf? olwdkonf jynfhpkHvkHavmufpGmtouf
&SifEkdifygu toufqufI&Sif-uvdrfhrnf? toufqufI vnf;&Sifoifh.? tu,fI
olwdkonf toufquf&SifEdkif&efrjynfhpkHrvkHavmufygu aoa-uoGm;-uvdrfhrnf? ol
wdktwGuf aojcif;onf taumif;qkH;jzpf.?120
a&;wuUodkvfrSvlr+a&;odyH`ESifh EdkifiHa&;odyH`ygarmuQ *&m[rfqrfemonf tar&d
uefEdkifiHwGif 'g0if0g'.ajyma&;qdkcGifh&Sdoljzpfayonf? vltzGJtpnf;ESifhywfoufonfh
ol.tawG;tac:udk atmufygtwdkif; twdkcsKH;xm;ayonf?
==tu,fIwpfOD;wpfa,mufudk jrifhwifygu/ wefjyeftm;twGuf vnfcsuf&Sd&ayrnf? qdk
vdk&if;rSm vltzGJtpnf;wGif wpfOD;wpfa,mufudk jrifhwifygu tjcm;olwpfOD;udk zdcsvdkuf
121
&rnf?

e,l;a,mufjrdKtar&duefobm0ordkif;jywdkuf. obm0ordkif;r*~Zif; t,f'D


wm &pfcsm'f rDvfemu atmufygtwdkif;a&;om;cJh.?

qdk&S,f'g0if0g'(vlr+a&;'g0if0g'). ajyma&;qdkcGifh&SdolwpfOD;jzpfaom y&ifhpwGefwuUodkvf


rS 0DvD,rf *&m[rfu oef;-uG,folaX;rsm;onf vltzGJtpnf;wGif toifhawmfqkH;vufa&G;
pOfrsm;jzpf-uojzifh/ txl;tcGifhta&;rsm;udk cHpm;xdkufonf[k ,lqayonf? olwdkonf
,SOfjydKifr+wnf;[laom t&nf-udKtdk;-uD;wGif ppfxkwfta&G;cs,fcH&olrsm;jzpf-uay
onf[k qdk.?122

Ta-unmcsufrsm;udk-unfhjcif;jzifh/ qdk&S,f'g0if0g'Dwdkonf 'g0if.tDAdkvl;&Sif;


oDtdk&DudktokH;jyKI t&if;&SifvltzGJtpnf;rsm;twGuf okH;oyfxm;a-umif; od&ayonf?
xdka-umifh vlom;rsm;onf/ bmomt,l0g'rsm;uoGefoifxm;aom tcsif;csif;tjyef
tvSef,dkif;yif;ulnDr+/ y&[dwpdwf"gwfESifh yl;aygif;aqmif&Gufr+ ponfwdk qkwf,kwf
oGm;-ujyD;/ Taumif;jcif;vuQ%mrsm;tpm; wpfudk,faumif;qefjcif;/ Om%feDOm%f
142

eufokH;I pOf;vJjcif;/ tcGifhaumif;,lwwfjcif; ponfwdkwGif *k%f,l-uavonf? t


ausmf-um;qkH;qdk&S,f'g0if0g'oDtdk&Dorm;jzpfol tar&duefvlrsdK;ygarmuQ tData&mhpf
u/ c&pf,meftvSL*kd%f;. *k%f-uufoa&onf vlydef;vliwkH;rsm;cdkv+HarG;xkwfonfh
ae&m jzpfonf?[k qdk.? xdkaemuf EdkifiHawmftpdk;&uvnf; em;yif;qGHtolrsm;udk
cdkv+H&m ay;xm;onfhtwGuf/ qGHt em;yif;onfhvlrsdK;wpfrsdK;ay:xGef;vmaeayjyD?[k
xyfrH ajymqdkavonf? Taumif;r+rsm;tm;vkH;onf tDAdkvl;&Sif;t& obm0tavsmuf
zGHjzdK;r+udk [efwm;jcif;jzpfonf[k ypfy,f+wfcsI/ TurBmudk edAmefbkHtjzpftjrefqkH;
aqmufwnf&efenf;vrf;rSm/ xdkr#txdwdrf;apmif;olwdkudk olwdk.ajcvSrf;twdkif; i&J
bkHodk vSrf;oGm;-uatmif v$wfxm;oifh.?123 [lIvnf; a-unmxm;ayonf?
txufuaz:jycsufrsm;rS u|Efkyfwdkod&Sd-ujyD;jzpfonfhtwdkif;/ 'g0if0g'onf w
urBmvkH;&Sd t&if;&SifpD;yGm;a&;pepftm;vkH;ESifh if;rSxyfqifhyGm;vmonfhEdkifiHa&;pepfrsm;
. tawG;tac:ydkif;qdkif&m tajccHrljzpfayonf?
xdka-umifh qdk&S,f'g0if0g'udk t-uD;us,fqkH;axmufcHolwdku &if;ESD;aiGtrsm;
qkH;ydkifqdkifolrsm;jzpf-uayonf? tiftm;-uD;olonf tiftm;csdeJoludk eif;acsIwuf
vSrf;onfh pD;yGm;a&;ay:vDpDonf oem;-uifemr+uif;rJhjcif;/ ulnDapmifrr+r&Sdjcif;/
arwWmw&m;uif;rJhjcif;a-umifh +wfcs&rnfhudpPr[kwfawmhacs? tb,fha-umifhqdkaomf/
Tvkyf&yfrsm;ESifht*Fg&yfrsm;onf odyH`enf;usaom&Sif;vif;csufrsm;ESifh obm0w
&m;twdkif;omjzpfonf[k vufcHxm;-ujyD;jzpfaoma-umifhwnf;?
vlr+a&;'g0if0g'udk tar&duefqefqefawG;ac:jcif;[k t"dy`g,f&aom Social
Darwism in American Thought pmtkyfudk a&;om;ol &pfcsm'f a[mhzfpwufwmu/ 19
&mpkESpfrD;&xm;vrf;olaX;-uD; acsmefpD 'DjyLu e,l;a,mufjrdKwGif emrnfausmf-um;ol
csrf;om-uG,f0olESifhtm%m&Sdolwdkonf olwyg;xuf ydkrdkomvGefaomtpGrf;tp&Sd
jcif;/ -udKwifajrmfjrifEdkifjcif;ESifhtajctaeudkvdkufzufatmifvkyfaqmifEdkifjcif; ponf
wdka-umifh touf&Sifjcif;twGuf toifhawmfqkH;yk*~dKvfrsm;jzpf-uonf[k ajymqdka-umif;
a&;om;cJhayonf? tjcm;aemufxyfrD;&xm;olaX;wpfOD;jzpfol *sdrf;pf a*s [D;vfu rD;
&xm;vrf;ukr`%Drsm;&&SdaomaiGa-u;tajrmuftjrm;onf toifhawmfqkH;olwdktouf
&Sifoefjcif;ed,mru owfrSwfay;jcif;jzpfonf?125 [kajymqdkcJhavonf?
tar&duefEdkifiHrS aemufxyft&if;&Sif-uD;wpfOD;jzpfol tif'&l; umae*sDu ol.
udk,fa&;&mZ0ifwGif u|Ekfyfonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSefuefjcif;udk awG&SdygjyD?[k
a&;om;cJhayonf?126 aemufxyfwpfae&mwGif atmufygtwdkif; a&;om;cJhjyefonf?
,SOfjydKifjcif;ed,mronf rsufarSmufwGif&Sdaeonf? a&Smifwdrf;Ir&Edkifacs? if;udk tpm;xdk;
Edkifonfht&mudkvnf; rawG&yg? xdked,mronf yk*~dKvftcsdKtwGuf wpfcgwpf&H cufcJ-urf;
wrf;onf[kxif&aomfvnf;/ vlrsdK;wpfrsdK;twGuf taumif;qkH;t*Fg&yfyifjzpfayonf?
127
Xmewdkif;wGif toifhawmfqkH;olu qufvuf&Sifoefoifhjcif;udktmrcHaoma-umifhjzpf.?

tDAdkvl;&Sif;odyH`ynmSif uif;euf a*s pl;u/ tar&duefEdkifiH. a&Swef;t&if;


&Sifrsm;. 'g0if0g'tawG;tac:rsm;udk atmufygtwdkif; az:xkwfxm;ayonf?
'g0if0g'udk t*FvefEdkifiHESifh tar&duEdkifiHwdkrS yk*~vdu,SOfjydKifr+pepfESifh t&if;&Sifpepf pD;
yGm;a&;.tusdK;qufrsm;udk umuG,f&mYvnf; tokH;cs-uayonf? tif'&l;umae*sDu/
,SOfjydKifjcif;ed,mronf/ -uifemr+&Sdonfjzpfap r&SdonfbJjzpfap/ rsufarSmufwGif &Sdaeay
onf? u|Efkyfwdk a&SmifuGif;Ir&Edkifacs?[ka&;om;cJhavonf? a&mhufzJvm;u wpfqifh

143

wufI/ vkyfief;-uD;rsm; -uD;xGm;vmjcif;onf toifhawmfqkH;olwdkqufvuf&Sifoefoifh


128
jcif;omv#ifjzpfI/ obm0ed,mrw&m;u aqmif&Gufjcif;om jzpfayonf? [kqdk.?

tar&duefEdkifiHwGif a&mhzJvm;ESifh umae*sDuJhodkaom t&if;&Sifoef;-uG,fola@;


rsm; wnfaxmifcJhaom a&mhzJvm;azgifa';&Sif;ESifh umae*sDtifpwD-uL;&Sif;wdku tDAdkvl;
&Sif;ESifhywfoufaom okawoersm;wGif ta&;-uD;onfhaiGa-u;axmufyHhr+ ay;-u&jcif;
onf tvGefpdwf0ifpm;zG,fudpPwpf&yfjzpfayonf?
txufwGif &Sif;jycJhonfhtwdkif; t&if;&Sifpepfonf vlom;wdkudk aiGa-u;ESifh
aiGa-u;.tm%mudkom udk;uG,f&ef ac:aqmifoGm;a-umif; awGcJh-uayjyD? bmomt,l
0g'rsm;u oGefoifxm;aom udk,fusifhw&m;rsm;onf tokH;rus[k cH,l-uI/ tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&D.-oZmatmufa&mufae-uaom vltzGJtpnf;onf &kyf0wKtiftm;rsm;udk
om tav;xm;-uojzifh arwWmw&m;/ oem;-uifemjcif;ESifh udk,fusdK;pGefjcif;rsm;rS a0;
uGmoGm;-u.?
,aeu|Ekfyfwdk.acwfwGif vltzGJtpnf;tm;vkH;vdkvdkonf Tt&if;&Sifpdwfae
oabmxm;. -oZmv$rf;rdk;r+atmufwGif a&mufae-uayonf? xdka-umifh qif;&JEGrf;
yg;ol/ tultnDrJhaeol/ rpGrf;roefolwdkudk vSL'gef;jcif;r&Sd-uawmhbJ tumtuG,frJh
ypfxm;-ujcif;jzpfonf? tu,fI olwdkonf jyif;xefaoma&m*gpGJuyfaevifhupm;/
rnfolur# -uifemw&m;xm;I aq;ukoay;rnfholr&SdbJtoufaoqkH;oGm;onftxd
ypfxm;jcif;cHae-u&onf? EdkifiHtawmfrsm;rsm;wGif uav;oli,frsm;udk tvkyfcdkif;apI
xdkuav;oli,frsm;onf vlr+zlvkHa&;tcGifhta&;uif;rJhae-uonfudk awG&Sd&ayonf?
,ae tDodk,dkyD,m;EdkifiHwGif rdk;acgifa&&Sm;ojzifh iwfrGwfacgif;yg;ae-ujcif;
onf/ t&if;&Sifpepfpdwfaeoabmxm; v$rf;rdk;aeaoma-umifhjzpf.? xdkiwfjywfaeol
wdkudk EdkifiHwumrS tpm;tpmulnDaxmufyHhoifhaomfvnf;/ iwfjywfaeonfhtajctae
twdkif; ypfxm;-uayonf?
144

t&if;&SifvltzGJtpnf;. aemufxyft*Fg&yfwpfckrSm if;twGif;Y rwlnDrr#w


r+udk zefwD;jzpfay:apjcif;jzpfonf? TodkaomvltzGJtpnf;wGif csrf;om-uG,f0olESifh
qif;&JEGrf;yg;olt-um; uGm[r+onf -uD;rm;oxuf-uD;rm;vm.? qif;&Jolonf ydkI
qif;&JjyD; csrf;om-uG,f0olonf ydkI-uG,f0vmayonf? urBmay:wGif twdk;wufqkH;
aomEdkifiHjzpfonfh tar&duefEkdifiHrStp/ t&if;&SifEdkifiHrsm;wGif tdrf,mrJholoef;ESifhcsDI
&Sdaejcif;rSm/ t&if;&Sifudk,fusifhw&m;a-umifh ypfxm;-ujcif;jzpfayonf? trSefrSm tar
&duefvltzGJtpnf;onf/ if;.EdkifiHtwGif;&Sdqif;&Jolqif;&Jom;tm;vkH;udk axmuf
yHhumuG,fay;I tvkyfay;Edkifayonf? odkaomfvnf; vuf&Sdtrsm;vufcHxm;aom
pdwfaeoabmxm;udku/ qif;&Jom;rsm;udk txufodkwufvSrf;cGifhray;acs? olwdkydkrdk
-uD;yGm;&eftwGuf xdkqif;&Jom;rsm;.ausmudk eif;&efvdktyfayonf? xdka-umifh ,if;
jy\emudkrajzSif;-ujcif;jzpf.? Tum; qdk&S,f'g0if0g'. txufudkwuf&ef eif;
wuf&rnfh ckHvdktyfonf[laomtqdkudk vufawGusifhokH;jcif;yifjzpfayonf?
TtqifhwGif/ ta&;-uD;onfhtcsufwpfcsufudk owdrloifhayonf? ordkif;w
av#mufvkH;wGifOpPm"e-uG,f0ap&eftwGuf qif;&JEGrf;yg;olrsm;udk eif;acsI &kyf0wK
ypPnf;udkomtav;xm;jcif;/ wpfudk,faumif;qefjcif;/ udk,fusdK;udkom-unfhjcif;/ vdrf
vnfvSnfhjzm;jcif;rsm;&SdcJh.? twdwfumvrsm;wGifvnf; &kyf0wKOpPm"eudkom tav;
xm;um ESpfoufjrwfEdk;xdkufonfh udk,fusifhw&m;uif;rJholrsm; &SdcJh-uonf?
odkaomfvnf; 19 &mpkESpf'kwd,ESpfig;q,fydkif;wGif xdkodkaomyk*~dKvfwdkonf t
jriftm;jzifh uGJjym;aomacwfumvodka&muf-uavonf? vGefcJhonfh ESpf 150 twGif;
&Sd xdkuJhodk&ufpuf-urf;-uKwfonfhrdwfuyfcs,foxm;aom vltzGJtpnf;rsm;ESifh yk*~dKvf
rsm;onf uJh&J+wfcsjcif;rcH-u&awmhacs? xdkodkaom vuQ%mt*Fg&yfrsm;udk obm0ed
,mrtjzpf vufcH-uavonf? Ttcsufjzhif 'g0if0g'onf xdkudk,fusifhw&m;ysuf
jym;jcif;ESifhoem;-uifemjcif;uif;rJholwdk. rSm;,Gif;aom t,l0g'wpfckjzpfayonf?

145

a&mbwf tD'D uvm;ufu ,if;tajctaeudk atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;.?


tDAdkvl;&Sif;onf/ twdkcsKH;ajym&rnfqdkygu/ raumif;r+'kp&dkufjyKol. todw&m;rsm;udk
cdkvkHem;aer+ ay;xm;ayonf? rdrd.jydKifbufudk rormqkH; pOf;vJqkH;trltusifhwdkjzifh wkH
jyefoludk a0zefjypfwifIr&awmhacs? raumif;r+'kp&dkufjyKusifhjcif;udk aumif;onf[k o
129
rkwf-uayonf?

tdwfcsf tDaemhuvnf; ol. tDAdkvl;&Sif;odkr[kwfzefqif;jcif;


Creation) [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif;a&;om;xm;ayonf?

(Evolution or

ygarmuQ a*s [krf;u Todkqdk.? 'g0if0g'onf aumif;r+rsm;udk qufvuf&SifoefEdkifjcif;


wefzdk;jzifh worwfwnf;wdkif;wmayonf?==,if;onfum; awmwd&pm>efrsm;uJhodk &dkif;
pdkif;aomtrltusifh -uD;Edkifi,fnif;=tiftm;-uD;oltEdkif&olonf rSef.? [laomOya'
o jzpfonf? toifhawmfqkH;olonf qufvuf&SifoefcGifh&Sdonf [laomt,ltq jzpf.?
Om%feDOm%feufjzifhpOf;vJjcif;ESifh&ufpufjcif;/ ol&Jabmenf;jcif;odkr[kwfuvdrfus vdrf
vnfjcif; tp&dSojzifh rdrdqufvuf&SifoefEdkifatmifjyKjcif;onf xdkyk*~dKvf odkr[kwf
130
xdkvltzGJtpnf;twGuf aumif;. rSefuef.?

u|EkfyfwdkawGcJh-uonfhtwdkif;/ vGefcJhonfh ESpf 150 twGif; urBmay:odk ylyif


aomursm;/ cufcJr+rsm;/ em-unf;r+ESifhar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;rsm;udk ,laqmifvmcJh-u
olrsm;/ pepfrsm;ESifhtawG;tac:rsm;.aemufuG,fwGif bmomt,l0g'uif;rJhjcif;ESifh
'g0if0g'wdku -oZmanmif;v+HaqmfaecJhayonf? xdkraumif;r+'kp&dkufrsdK;pkHudk ,laqmif
vmcJholrsm;onf bmomt,l0g'uif;rJholrsm;jzpfonfhtm;avsmfpGm olwdk. wpfudk,f
aumif;avmbtwGuf &ufpuf-urf;-uKwfr+rsm;udk umuG,f&ef 'g0if0g'udk u,fwif
&Siftjzpftm;udk;cdkv+H-uavonf? 'g0if. tiftm;csdeJolaysmufuG,fI/ tiftm;-uD;
olqufvuf&Sifoef&rnf[laom okawoepmwrf;udk olwdk.b0tawG;tac:tjzpf
cH,l-uayonf?
146

xdkrSwyg; xdkolwdk. ypPnf;OpPmrsm;wGif awmif;&rf;aom olqif;&Jtzdkvnf;aumif;/


awmif;&rf;jcif;rjyKaomolqif;&Jtzdkvnf;aumif;/ a0pka0ykH &Sd.?
(pl&m tvfZm&d,mwf 51;19)

147

urBmhvlom;rsm;tm;vkH;udk axmifajcmufYzrf;xm;ouJhodk zrf;Edkifvdrfhrnf[k


xif-uayonf? odkaomfvnf; xdkaxmifajcmufrsm;onf olwdkudk,fwdkiftwGufomv#if
jzpfa-umif;udk rod-uay? olwdkonf rnfr#yifqufvuftouf&SifaeEdkif&ef-udK;pm;
tm;xkwf-uaomfvnf;/ trSefpifppfolwdktwGufa&m/ wurBmvkH;twGufa&m/ olwdkydkif
qdkifvdkonfht&mrsm;tm;vkH;twGufa&m/
olwdkopPmcH,lxm;onfhacgif;aqmifrsm;t
wGufa&m/ odkr[kwfolwdkvufcH,kH-unfonfhtawG;tac:rsm;twGufa&m/ pD&ifcsufcs
rnfhw&m;ol-uD;wpfyg;wnf;ESifh t&Sifocifwpfyg;wnf;omv#if &Sd.? tvm[ft&Sif
jrwfonf wefcdk;tm%mESifhjynfhpkHaom w&m;ol-uD;jzpfawmfrl.? tpOftjrJxm0& wnf
&Sdawmfrlaomw&m;ol-uD;vnf; jzpfawmfrl.? vlom;rsm;ydkifqdkif&&Sdaom OpPm"ersm;/
tiftm;ESifhtm%mrsm;onf/ olwdk.tpGrf;tprsm;jzifh &&Sdvmonfr[kwf? tvm[f
t&Sifjrwfu olwdktm;prf;oyf&ef ay;tyfjcif; jzpf.? rnfolrqdk TurBmavmuonf
tiftm;csdeJolwdkudk azsmufzsufokwfoifypfI tiftm;-uD;olu pdk;rdk;&ef&kef;uefwdkuf
cdkuf-u&onfh ,ifjyifjzpfonf[k ,kH-unfaomfvnf;/ trSefrSm vlom;wdkif;onf olt
wGuf tvm[ft&Sifjrwfu owfrSwfay;xm;aom prf;oyfcsufabmiftwGif;Yomv#if
touf&Sifae-ujcif;jzpfayonf? vlom;rsm;udk tcGifhtvrf;aumif;rsm;ay;I prf;oyf
a-umif; atmufyguk&ftmeftm,wfawmfwGif rdefqdkxm;ayonf?
{uefrvGJ igt&Sifjrwfonf vlwdktm; if;wdkteuf rnfolonf tusifhtrltm;jzifh t
aumif;qkH;jzpfonfudk prf;oyfawmfrltHhaomiSg/ yx0Dajray:Y&Sdukefaom t&m0wKrsm;
udk igt&Sifjrwfonf ,if;yx0Dajr. tvSrsm;jyKvkyfawmfrlcJhavonf?
(pl&m tvfu[fzf 18;7)
rdrdwdkydkifqdkif&&SdaomOpPm"ersm;onf rdrdwdku touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf
I&&Sdonf[k oabmydkufxm;olwdkonf/ tpm;xdk;Ir&Edkifaom em-unf;r+rsm;ESifh -uKH
awG-u&I/ rdrdwdkonf Avm[if;vif;tokH;rusaomtawG;tac:aemufodk vdkufygcJh
-ua-umif; aemifwrvGefb0Y trSefw&m;ESifhxdyfwdkufawGqkHaomtcgor,wGif 0rf;
enf;a-uuGJjcif;-uD;pGm jzpf-uvdrfhrnf?

148

149

xdkjyifw0 *sEMwftrw okcbkHom;wdkonf *s[EMrfi&Jom;wdktm;(Todk)[pfac:(ajym


qdk)-uukeftHh? igwdkonf igwdk.t&Sifjrwfu igwdkESifhxm;&SdawmfrlcJhaom uwdawmf
twdkif; rSefuefpGm&&Sd-ujyD? toifwdkonfvnf; toifwdk.t&Sifjrwfu toifwdkESifh
xm;&Sdawmfrlaomuwdtwdkif; rSefuefpGm&&Sd-ujyDavm/ xdktcg if;(*s[EMrfi&Jom;)wdk
u [kwfuJh[k ajz-um;-uvwWH? xdkaemuf [pfatmfolwOD;u if;wdk.pyf-um;
wGif (Todk)[pfatmfajymqdktHh/ rw&m;usL;vGefaomolonf tvm[ft&Sifjrwf. u&k
%mawmfrS uif;a0;-uapom;?
if;jyif ttf&mzfY &Sdolwdku t-uif(rsm;jym;pGmaom)olwdkudk [pfatmf-uukeftHh?
if;wdkonf xdkolwdktm; xdkolwdk.trSwftom;jzifh rSwfrd-uukeftHh? (xdkaemuf) if;
(tjrifhY&Sdol)wdku (T)odkajymqdk-uvwWH? toifwdk. toif;tzGJ vlpkrsm;jym;jcif;
onfvnf;aumif;/ toifwdk rmefrmeaxmifv$m;jcif;onfvnf;aumif;/ toifwdktzdk
tokH;r0ifcJhacsjyDwum;? (pl&mtvfttf&mzf 7;44=45/ 48)
'g0if0g'=t&if;&Sif0g'tawG;tac:rsm;.-oZmatmufodkrusa&mufao;olwdk
ESifh olwdkTurBmavmuY a&muf&Sdtouf&Sifae-u&jcif;.ta-umif;&if;rsm;udk arh
aysmufjcif;r&Sd-uao;olwdkurlum;/ tjcm;vlom;rsm;udk tvm[ft&Sifjrwfuzefqif;
xm;olrsm;jzpfonf[k jrif-uayonf? tvm[ft&SifjrwfrStrdef&Sdxm;onfhtwdkif;/ vl
om;rsm;udk omom,m,m/ cspfcif-uifemjcif;jzifh xdkolwdk.tcuftcJ pdwfaomursm;
udk z,f&Sm;ay;&ef rdrdwwfEdkifor#pGrf;tm;jzifhulnD-urnfjzpfayonf? olwdkonf om
,memaysmfzG,faomyD,0gpmpum;udkomajymqdk-uayonf? rdbrJhuav;oli,frsm;udk
ulnDapmifha&Smuf-u.? rusef;rmolrsm;ESifh 'kuQdwrsm;udk ulnDapmifrI umuG,fapmifh
a&Smufayonf? Todkaomolwdkonf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif rdefqdkxm;onfht
wdkif;/ tvm[ft&Sifjrwf. rsufpdatmufwGif tjrifhjrwfqkH;olrsm;jzpf-uayonf? ol
wdkonf OpPm"eudkvnf;pdwf0ifpm;r+r&Sd-uay? vlrsdK;/ tom;ta&mif/ tqifhtwef;
vlwef;pm;/ olwyg;.,kH-unfr+ tawG;tac:wdkudk pdwf0ifpm;jcif;r&Sdonfhtjyif if;
wdka-umifh cGJjcm;jcif;vnf;r&Sd-uacs?

150

151

'g0if0g'u vlavmuodk ,laqmifvmcJhaomt-uD;us,fqkH;ysufpD;,dk,Gif;

r+rSm vlwkdudk bmomt,l0g'rSuif;uGmoGm;apjcif;jzpfa-umif; ,kHrSm;oHo,jzpfp&mt


a-umif;r&Sdacs? &ufpuf-urf;-uKwfonfhudk,fusifhw&m;ESifh pdwf"gwfysufjym;jcif;u vl
tzGJtpnf;rsm;udk bmomt,l0g'rS vsifjrefpGm uif;uGmapavonf? ,aeu|Ekfyfwdk.
rsufarSmufacwf vltzGJtpnf;rsm;wGif ,if;ysufjym;r+udkjyqdkonfhO"g[&k%ftajrmuf
tjrm;&Sdaeayonf?
TtcsufESifhywfoufI tcsdKaomvlwdku bmomt,l0g'uif;rJholtajrmuf
tjrm;wdkonf 'g0if0g'udkyif r-um;bl;olrsm;jzpf-uojzifh/ bmomt,l0g'uif;rJh
jcif;twGuf 'g0if0g'udk tjypfrwifoifha-umif;xkacs-uayonf? bmomt,l0g'
uif;rJholtajrmuftjrm;wdku 'g0if0g'udkr-um;bl;-ua-umif; rSefygonf? ,QKacwf
wGif 'g0if0g'udk umuG,fajymqdkaeol ta&twGufrSm tueftowfavmufom&Sday
onf? odkaomfvnf; xdktueftowfavmuftenf;i,fomSdonfhvlenf;pkonf/
vltzGJtpnf;. tawG;tac:trsm;qkH;udk
-udK;udkifn$ef-um;aeolrsm;jzpf-u.?
vltzGJtpnf;ay:wGifoufa&mufaom olwdk.-oZmonf ra&rwGufEdkifavmufaom
vlwdkxHodk qifhyGm;oufa&mufoGm;ayonf? olwdk.urBmhtjrifudk vltzGJtpnf;
trsm;qkH;tydkif;tay:Y jy@mef;owfrSwfay;EdkifpGrf;&Sd-uayonf? Oyrm/ tausmf-um;qkH;
wuUodkvfygarmuQrsm;/ emrnfausmf-um;onfh &kyf&Sif'g&dkufwmtrsm;pk/ urBmausmf-um;
vlodrsm;aom pmayxkwfa0&mXme/ owif;pmESifh r*~Zif;t,f'Dwmrsm;onf trsm;tm;
jzifh tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;/ bmomt,l0g'uif;rJholrsm;jzpf-uonf? xdka-umifh Tuwf
oD;uwfowfEdkifaomtawG;tac:rsm;udk vufcHonfhvltzGJtpnf;xGufay:vmjcif; jzpf
ayonf?
urBmhtDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;teuf a&Swef;ajy;aeol [m;AwfwuUodkvfrS ZD0aA'
yg&*l tm;ef ar,mu vltzGJtpnf;wGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du ,lxm;aomae&mudk
atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
'g0if.acwfrSpwifI/ urBmay:wGif ynmtenf;i,f&Sdolwdkif;onf vlom;onf arsmuf0HrS
qif;oufvmonf[k odayonf?==tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlwdk.awG;ac:&m tydkif;wdkif;
jzpfonfh vlwdk.tawG;tac:/ vlwdk.,kH-unfr+/ vlwdk.udk,fusifhw&m; ponfwdktm;
131
vkH;wGif -oZmoufa&mufayonf?

'g0if0g'Dwdk. us,fjyefaom-oZmanmif;jcif;onf/ vlwdk.b0wpfckvkH;wGif


r+dif;rdxm;ouJhodkjzpfaeayonf? b0tawGt-uHKenf;ao;ojzifh/ urBmhtjrifwGif
jynfhpkHvkHavmufpGm jyDjyDjyifjyif rawG;awmwwfao;ol vli,frsm;onf TuJhodkaom
jrLqG,fr+wGif tvG,fulqkH;r+dif;rdEdkif-uayonf? TuJhodkaomvli,frsm;udk r*~Zif;
pmapmifrsm;/ &kyf&SifZmwfvrf;rsm;/ Zmwfvrf;wdkrsm;ESifh aw;oDcsif;rsm;rSwqifh
olwdkvdk&modkjrLqG,f qJGoGif;&ef tifrwefvG,fulayonf? txl;ojzifh vli,frsm;
oif,l-u&onfh ausmif;oifcef;pmynma&;onf ta&;-uD;qkH;jzpfayonf? xdka-umifh
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf ody`Hqefqef oufaotaxmuftxm;twkrsm;jzifh vdrfvnf
vSnfhjzm;cJhaomfvnf; ESpfaygif; 150 avmuf vltrsm;u rSefuefonf[k,kH-unfvmcJh
-ujcif; jzpfayonf? trSefrSm xdkoufaotaxmuftxm;rsm;onf vlwdkudk vdrfvnf
vSnfhjzm;&ef oufoufxGifxm;onfh odyH`enf;vkH;0rusaom taxmuftxm;rsm;
omv#if jzpfayonf?
152

,QKacwfwGif bmomt,l0g'qefusifa&;0g'jzefr+rsm;onf wdkuf&dkufqefusif


jcif;r&Sd-ua-umif;udk owdxm;rd-uygvdrfhrnf? rnfolur# bmoma&;udk r,kH-unf
oifha-umif;(aS;uGefjrLepf0g'acwfpm;aecsdefuJhodk)yGifhyGifhvif;vif;rajym-uawmhacs?
yxrydkif;wGif owdrxm;oabmraygufEdkifonfh cdk;a-umifcdk;0Suf oG,f0dkufaomenf;
rsm;udk tokH;jyK-uayonf? bmomt,l0g'rsm;/ bmoma&;qdkif&mbmom&yfrsm;/ t
rsm;-unfndKaom bmoma&;qdkif&myk*~dKvfrsm; ponfwdkudk ysuf&,fjyK-uonf? aw;
oDcsif;rsm;/ 0wKZmwfvrf;rsm;/ &kyf&SifxJwGif Zmwfaumifrsm;ajymqdkaompum;rsm;/
owif;pmacgif;pOfrsm;/ [mopmayrsm;/ umwGef;pmayrsm; ponfwdkwGif bmoma&;ESifh
rdrdwdk. uH-urRmudk r,kHr-unfypfy,faponfh tokH;tE+ef;rsm;udk rodromxnfhoGif;
xm;-ujcif;onf enf;vrf;tcsdK jzpf.?
'g0if0g'bmom&yfonf/ bmomt,l0g'rsm;udk qefusifonfhvufeufrsm;wGif
trsm;qkH;tokH;jyKaom vufeufjzpfayonf? tcsdKrqDrqdkifudpPrsm;wGifyif vlom;wdk
qif;oufvmcJhaom bdk;ab;rsm;onf arsmufESifharsmuf0Hrsm;jzpfa-umif; tav;xm;I
xnfhoGif;az:jyavh&Sd-uonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.wifjycsufrsm;udk vlom;rsm;ESifhouf
qdkifonfhpdwfynmpmayESifhtcsuftvufrsm;wGifyif rodromxnfhoGif;xm;onfh 0gus
rsm;udk awGEdkifayonf? Todkjzifh/ tvm[ftSifjrwfudkwu,fwef;,kH-unfjcif;&Sdr&Sd
ar;jref;aomtcg/ bk&m;ociftvm[ft&SifjrwfESifh bmomt,l0g'wGif,kH-unfygonf
[k ajz-um;aomfvnf;/ bmomt,l0g'/ aemifwrvGefb0ESifh vlusifh0wfudk apmifhxdef;
&efwm0ef&Sdjcif;rsm;udk ayghayghwefwef,lqI/ tvm[ft&Sifjrwf &Sda-umif;ESifh tvm[f
Sifjrwfudk a-umuf&GH&dkao&rnfhta-umif;rsm;udk OD;aESmufY xnfhpOf;pm;jcif;rjyK-u
onfhvltzGJtpnf;rsm; ay:xGef;vmjcif;jzpfayonf? tvm[ft&Sifjrwfudk ,kH-unfjcif;
r&SdI a-umuf&GH&dkaojcif;r&Sdolwdkonf rnfonfhudpPwGifrqdk tueftowfudkrod-ubJ
rdrdwdk. bdk;ab;rsm;onf wd&pm>efrsm;jzpfonf[k ,kH-unf-uojzifh b0wpfckvkH;
wGifvnf; wd&pm>efuJhodkom aevdk-uayonf?
Oyrm/ tvm[ftSifjrwfudk a-umuf&GHjcif;r&Sdolwdkonf olwdk.um,uH 0ZD
uHwdkudk apmifhxdef;I pif-u,fvdrfhrnf[k ar#mfvifhIr&Edkifacs? olwdkwGif apmifhxdef;
&rnfhtueftowf[lIr&Sdacs? tjcm;olrawGrjrifygu rnfuJhodkyif ,kwfnHhodrfzsif;I
udk,fusifhw&m;ysufjym;jcif;udkrqdk jyKusifh&ef tqifoifh&Sd-uayonf? u|Ekfyfwdk.acwf
wGif/ txl;ojzifh vli,frsm;ESifh oD;jcm;pDjzpfonfhvltzGJtpnf;rsm;Y/ uefoefr+ &Sd-u
&efwdkufwGef;csufrsm;ESifh tvm[ft&Sifjrwf.trdefawmftwdkif; udk,fusifhw&m;rsm;udk
apmifhxdef;-u&ef E+d;aqmfcsufrsm;onf t&mra&mufawmhacs? ,if;onfum; 'g0if0g'
u bmomt,l0g'rS uif;uGmatmifoifay;aejcif;. &vm'fyifjzpfayonf? rdrdudk,f
udk vuf0Jorm;[kowfrSwfxm;olwdkonf olwdkvkyf-uHjyKusifhaomtjypfrsm;udk rnfol
xHr# tajzay;ae&ef rvdktyf[k ,kH-unf-uojzifh xdef;a-umif;r+vkH;0r&Sd-uacs? aepOf
ESifhtr# tokH;tjzKef;ydkrdk-uD;-uD;jzifh udk,fusifhw&m;ysufjym;r+rsm;udk az:jyae-uay
onf? vli,fvl&G,f/ rdef;ra,mufsm;ra&G;wdkonf olwdk.umr&m*qdkif&mb0ESifh ywf
oufI/ owif;pmrsm;tm; tao;pdwfajymjy0ef-u.? owif;pmrsm;uvnf; xdkuJhodk
aomrzG,fr&m [d&d-ooyw&m;uif;rJhonfhudpPrsm;udk tao;pdwfa&;om;az:jy-ujyef
onf? odkaomfvnf; vlxku rnfodkr#trSm;rxif-uacs? rD'D,mowif;avmu wGif
tdrfaxmifa&;azgufjyefaemufrD;vif;jcif;ta-umif;udk txl;tav;xm; ajrmufyifhI
tao;pdwfaz:xkwf-uonf? xdkuJhodkjyKusifh-u&efyif jrLqG,fa&;om;-uao;onf?
TuJhodkaom a&;om;r+udkvnf; vlwdktwGuf &dk;aeavjyD? rnfolur# txl;tqef;r
153

xif-uawmhacs? tao;pdwfppfaq;qef;ppf-unfhygu/ vlowfr+rsm;/ jynfhwefqmvkyf


ief;rsm;/ vdrfvnfr+rsdK;pkH/ vmbfay;vmbf,ljcif;/ ponfh udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ 'kp
&dkuftm;vkH;.tajccHrSm bmomt,l0g'uif;rJhjcif; jzpfayonf? xdkuJhodk bmomt
,l0g'uif;rJhaponfh t"duta-umif;&if;rSm vlom;onf rawmfwq-uHKIjzpfay:vm
onf [laom 'g0if.vdrfvnfjcif;udk t-urf;zufI ysHESHapjcif;a-umifhjzpfayonf?
The Lie: Evolution (vdrfvnfr+=tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D) [laompmtkyfudka&;om;
ol uif; [Jrfu 'g0if0g'ESifhywfoufI atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
tu,fI bk&m;ocifae&mwGif rawmfwqjzpfjcif;ESifh -udK;-um;ay:aygufjcif;jzpfpOf [l
onfh,kH-unfr+udk tpm;xdk;vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ trSm;trSefudkcGJjcm;rnfhtajccHrl[lI
r&Sdawmhacs? pnf;urf;pnf;rsOf;wdkonf oifxkwfcsifovdkxkwfEdkifavjyD? tajccHtjzpf qkyf
udkifxm;rnfh y&rwfw&m;/ rl0g'[lI r&Sdawmhay? vlwdkonf olwdkvdkufemvdkonfh pnf;
132
rsOf;rsm;udk olwdka&;qGJ-uawmhonf?

emrnfausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;orm; oDtdk'D,yfpf a'ghAfZefpuD u/ 'g0if0g'


. tajccHrljzpfonfh obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:onf/ vltzGJtpnf;.udk,f
usifhw&m;ysufjym;r+udk qkwf,kwfysufjym;apa-umif; oabmwlayonf?
vltzGJtpnf;tm;vkH;wdkonf/ vlom;wdkwGif&Sdonfh raumif;r+'kp&dkuf-uL;vGefjyKrlvdkonfh
obm0t*Fg&yfrsm;udk tkyfpkvdkufqefusifvdkjcif; odkr[kwf wm;jrpfjcif;rsm;jyKI/ if;obm
0t*Fg&yfrsm;ESifhqefusifbufjzpfonfh oem;-uifemjcif;/ &ufa&mjcif;ESifh olwyg;.
aumif;usdK;twGufvnf;aumif;/ wdkif;jynfESifhvlrsdK;.aumif;usdK;twGufvnf;aumif;/ vl
om;avmuwpfckvkH;.aumif;usdK;twGufvnf;aumif;/ udk,fusdK;pGefEdkifonfhudk,fusifhw
&m;rsm;udk tom;ay; -obmay;ae-upOf/ obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:u b0wGifaysmf
&$ifr+udkomy"mexm;jcif;/ &J&ifhjcif;tpm; ol&Jabma-umifjcif;/ vdrfvnfjcif;ESifhacgif;ykHjzwf
133
jcif;/ ponfwdkudk tm;ay;.?

,aeu|Ekfyfwdk.ywf0ef;usifudk-unfhygu/ ta&;-uD;qkH;ESifh teufeJqkH;udk,f


usifhw&m;,dk,Gif;ysufjym;jcif;rsm;wGif 'g0if0g'a-umifhay:aygufvmonfhajc&mvuf
&mrsm;udk csufcsif;awGjrifEdkifayonf? vltzGJtpnf;rsm;udk/ vlwdktcsif;csif;,dkif;yif;
jcif;ESifhtcsif;csif;qufpyfr+r&SdbJ uif;uif;uGmuGmaexdkifjcif;/ wpfOD;ESifhwpfOD; &dkao
av;pm;cspfcifr+uif;rJhjcif;om&Sdonfh wdk;wuf-uD;xGm;r+/ zGHjzdK;r+ESifh ,Ofaus;r+acwf
tawG;tac:jzifh twif;&dkufoGif;vsuf&Sdaeayonf? xdkuJhodkaomb0udk xkwfvkyfr+
-uD;xGm;wdk;wufa&;twGufjzpfojzifh vufcH&rnf[k ta-umif;jyavh&Sd-uonf? trSef
rSm T&vm'frsdK;onf vlom;udk wd&pm>eftqifhodkoma&mufapjyD;/ wdk;wufa&;ESifh
,Ofaus;r+acwf tvsOf;r[kwfacs?
trSefw&m;rSm/ vlom;onf wd&pm>efwpfrsdK;r[kwfonfhtjyif/ rnfonfhwd&pm>ef
rSwqifh qif;oufvmcJhjcif;vnf; r[kwfacs? vlom;udk tvm[ft&Sifjrwfu/ tod
Om%f/ usKd;a-umif;qifjcifwwfjcif;/ aumif;usdK;qdk;jypfcGJjcm;wwfaomtodw&m;/
0dnmOf ponfwdktjynfhtpkHay;xm;I oD;jcm;zefqif;xm;aom a0ae,sjzpfojzifh/ t
jcm;owW0grsm;ESifh rGefjrwfr+t&vnf;aumif;/ t&nftcsif;t&vnf;aumif;/ t&nf
taoG;t&vnf;aumif;/ rwlnDuGmjcm;ayonf? odkaomfvnf; 'g0if0g'ESifh&kyf0g'
udk,fusifhw&m;wdk. r+dif;rdoGm;aomvlom;wdkonf/ ,if;t&nftcsif; t&nftaoG;
rsm;udk arhavsmhxm;vdkufjyD;/ rdrdudk,fudk wd&pm>efrsm;wGifyif rawG&onfh ,kwfnHhodrf
zsif;jcif;/ udk,fusifhw&m;uif;rJhjcif;/ todw&m;uif;rJhjcif; tqifhodkESdrfhcs,lvdkuf
ayonf? usKyfwdku wd&pm>efuaeqif;oufvmw,fqdkawmh/ b,fvdkbJjzpfjzpf wd&
154

pm>efrsdK;ADZudkawmh qufcHxm;-urSmygbJ?[k ajym-uI/ rdrd. todw&m;uif;rJhjcif;ESifh


vlpdwf"gwftiftm;qkwf,kwfr+twGuf odyH`tajccHudk &Sm-uHjyifqif -uavawmhonf?
'g0if0g'D=tjyKtrlqdkif&modyH`ynm&Sifrsm;onf/ olwdk.tawG;tac:rsm;udk T
tcsufrS pwif-uI/ vlom;wdk. &mZ0wfjypfr+usL;vGefvdkpdwfonf wd&pm>efbdk;ab;
rsm;rS qufcHcJhjcif;jzpfonf[k tqdkjyK-uayonf? Ttqdkudk ausmf-um;aomtDAdkvl;&Sif;
0g'D pwDzif a*s a*gvfu tDwvDvlrsdK; &lyaA'ynmSif avmrfb&dkqdk.t-uHay;csuft
&/ ol. Ever Since Darwin ('g0ifrSpI aemufydkif;) [laompmtkyf. pum;OD;wGif
atmufygtwdkif; tqdkwifoGif;xm;ayonf?
&mZ0wfjypfr+usL;vGefjcif;ESifhywfoufonfh ZD0aA'oDtdk&Drsm;rSm tifrwef&Sm;yg;vSay
onf? odkaomfvnf; avmrfb&dkqdku tDAdkvl;&Sif;vSnfhuGufjzifh Zmwfvrf;yrmaqG;aEG;xm;
ayonf? arG;&myg &mZ0wfaumifrsm;onf pdwWZa&m*gjzpfjcif;ESifhpdwfrESHjcif;omr[kwfay?
olwdk. vGefcJhjyD;aom tDAdkvl;&Sif;tqifhodk jyefa&mufoGm;-ujcif;jzpfayonf? urBmOD;acwf
ESifharsmuf0Hrsm;jzpfaom bdk;ab;rsm;.t*Fg&yfrsm;yg&Sdaom rsdK;ADZrsm;udkqufcHvmcJhjcif;
jzpfonf? uHqdk;oltcsdKrSm arG;vmpuwnf;u xdkrsdK;ADZqufcHvmjcif;Y tajrmuftjrm;
usef&Sdae-uayonf? olwdk.trltusifhrsm;rSm a&S;,Qif &dkif;pdkif;aeao;onfhacwfumvwGif
vdkufzufoifhavsmfrnfjzpfaomfvnf;/ ,aeu|Ekfyfwdk.acwfwGif olwdkudk 'kp&dkuf&mZ0wf
aumifrsm;tjzpfowfrSwf-uayonf? oludk,fol rnfodkr#xdef;odrf;Edkifjcif;r&Sdojzifh oem;
134
oifhayonf? odkaomfvnf; ol.vkyf&yfrsm;udkrl u|Ekfyfwdku onf;rcHEdkif-uay?

Twifjycsuft&/ vlom;tcsif;csif;owfjzwf-ujcif;/ tjcm;oludkem-uifap


jcif;/ cdk;0Sufjcif;ESifh&efjzpfwdkufcdkuf-ujcif;onf/ arsmuf0Hbdk;ab;rsm;rS rsdK;ADZt& quf
cHvmcJh&jcif;jzpfonf[k qdkvdkayonf? xdka-umifh xdkjypfr+'kp&dkufonf jypfr+usL;vGefol
ESifhroufqdkifaoma-umifh xdkoludk cGifhv$wfoifhonf[k qdkvdkjcif;jzpfonf?
Twifjycsufudk qufIokH;oyf-unfhygu/ vlom;wdkonf usKd;a-umif;qifjcif
wkHw&m;ESifh taumif;tqkd;wdkudk cGJjcm;qkH;jzwfEdkifonfh todw&m;ESifhpdwf"gwftiftm;
rsm;onf t&mra&mufawmhbJ wd&pm>efrsm;uJhodk todw&m;uif;rJhI rdrdwdk.pdwfaZmt
vdktwdkif;om jyKusifhvkyfaqmifolrsm;jzpfonf[k vufcH,kH-unfjcif;jzpfayonf? Tt
jriftwdkif;qdkygu/ jcaoFhwpfaumifonf ol.dkif;pdkif;aoma'goudkrxdef;EdkifbJ onf;
cHjcif;[laomaumif;jrwfjcif;udkrodouJhodk/ vlom;onfvnf; xdkenf;twdkif;jyKusifh
onf[k qdkvdk&if;jzpf.? xdkuJhodkaomtawG;tac: tjrif&Sdolrsm;udk cdkvkHcGifhay;xm;
onfh vltzGJtpnf;onf rnfodkr# at;csrf;om,mr+ESifh vkHjcKHr+&Sdrnfr[kwfonfhtjyif/
pnf;urf;ysufjym; zdkz&Jjzpfjcif;/ tqufrjywfaomydyuQ&Sdjcif;/ wdkufcdkufae-ujcif;
rsm;jzifh jynfheufaeonfh vltzGJtpnf;jzpfrnfrSm xif&Sm;aeayonf?

'g0if0g'u vlavmuodkwifjyonfh
qdk;,kwf&ufpufonfhvlaer+ykHpH
'g0if0g'Drsm;ESifh&kyf0g'Dwdk.tqdkt&/ vlom;rsm;tygt0if/ p-um0VmwpfckvkH;
onf zdkz&Jjzpfjcif;ESifh-uHK-udKufwdkufqdkifr+rsm;omjzpfonf[k qdk.? vltzGJtpnf;t
wGif; Ttjrif.-oZmanmif;r+ rsm;jym;vmonfESifhtr#/ rdrdwdktay: rnfonfh xdef;
ausmif;uefowfr+r# rSd[k ,kH-unfonfh wm0efrJholwdkay:aygufvmavonf?
&nfrSef;csufuif;rJholwpfa,mufonf/ rdrdudk,fudkzGHjzdK;wdk;wufatmifvkyfrnfh
&nf&G,fcsuf&Sdrnfr[kwfay? xdkolonf/ rnfonfhudpPudkr#*krpdkufjcif;/ t&m&mudkysuf
155

&,fomjyKjcif;/ cHpm;r+uif;rJhjcif;/ ol.todw&m;udk tokH;rjyKwwfjcif;/ pnf;urf;


pnf;rsOf;tueftowfrsm;udk todtrSwfrjyKjcif;/ ponfwdkjzifhjynfheufaevdrfhrnf? xdk
olwGif olawmfaumif;w&m;ESifh aumif;rGefonfhvuQ%m&Sdrnfr[kwfay? xdkolonf/
zGHjzdK;vmaomwd&pm>efwpfaumifjzpfonf[laom ol.ravsmfuefonfhtjrift&/ tjcm;
ouf&SdowW0grsm;uJhodk tpm;tpm&Sdjcif;ESifhrsdK;yGm;&efomaqmif&GufI/ olvdktyfonfudk
&&Sdonfhtcg/ aysmfjrL;r+udktwwfEdkifqkH;&SmazGI aoqkH;rnfh&ufudkom apmifhar#mfaevdrfh
rnf? vltrsm;pkwdkonf 'g0if0g'udk tao;pdwfrod-uaomfvnf; olwdkonf vlavm
utwGuf 'g0if0g'u -udKwifjrifxm;aomb0twdkif; aexdkif-uonfudk awGjrifEdkifay
onf?
olwdkonf aemufqkH;wGif qkH;cef;wdkifoGm;rnfh qdk;,kwf&ufpufaomb0wGif ae
xdkiftouf&Sif-u&ojzifh/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;/ tqdk;udkomjrifjcif;ESifh 0rf;enf;a-u
uGJr+jzifhjynfheufvsuf&Sdaevdrfhrnf? rdrdonf toufaoqkH;onfESifhwjydKifwnf; tpp
t&m&monf qkH;cef;wdkifoGm;rnfhtjzpfudk awG;aeolonf ol.pdwfESvkH;twGif;Y 0rf;
enf;a-uuGJr+ tpOfudef;atmif;vsuf&Sdaevdrfhrnf? rdrdudk,fudkowfaojcif;/ pdwWZa&m
*gjy\emrsm;ESifh pdwftm;ndK;i,fpdwfysufvufysufjzpfjcif;wdkonf vlwdk.pdwfydkif;
qdkif&mY xdcdkufapaom 'g0if0g'r+dif;rdjcif;. tE+wfvuQ%mrsm;yifjzpfayonf?
u|Efkyfwdk.acwfwGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tjyif;xefqkH;umuG,fol &pfcsm'f
a':uifpfu/ O"g[&k%fwpfckudk az:jyxm;.? vlom;rsm;onf rsdK;ADZpufrsm;om jzpfI
vlom;rsm;.touf&Sifaejcif;onf xdkrsdK;ADZrsm;udk aemifvmrnfhrsdK;qufrsm;odk quf
vufydkay;&efwm0efomv#if&Sdonf[k a':uifpfu tqdkjyK.? a':uifpf.tjrift&/ vl
om;rsm;ESifh p-um0VmwpfckvkH;.wnf&Sdjcif;onf rnfonfh&nf&G,fcsufr# r&Sdacs? p-um
0VmwpfckvkH;ESifh vlom;rsm;onf/ zdkz&Jjzpfjcif;ESifh-uHK-udKufwdkufqdkifr+rsm;rS ay:ayguf
vmjcif;jzpfonf[k qdkvdk.? xdkuJhodkaom tqdk.vdrfvnfvSnfhjzm;r+wGif rdoGm;olwdk
onf/ pdwftm;ndK;i,fI ar#mifvifhcsufuif;rJh-uayonf? aemifvmrnfhrsdK;qufrsm;odk
rsdK;ADZrsm;udk qufvufydkaqmifay;&efwm0efom&Sdonf/ tppt&m&m onfaoqkH;csdef
wGif qkH;cef;wdkifoGm;onf/ TurBmavmuwGif olvkyfor# tm;vkH;onf t"dy`g,f
uif;rJhonf/ rdwfo*F[jzpfjcif;/ cspfcifjcif;/ aumif;rGefjcif;ESifhvSyjcif;wdkonf wefzdk;
rJhonf/ ponfjzifh,kH-unfolonf/ b0[lonf oem;-uifemjcif;uif;rJhI vdktyfr+
vnf;r&Sdonfhjyif rnfonft&mrSvnf; aysmf&$ifr+&&Sdrnfr[kwfacs? a':uif;pfu ol.
Unweaving the Rainbow (oufwefudk ajzjzKwfjcif;) [laompmtkyfwGif olwifjycJhaom
vloufwef;ESifhywfoufonfhtcsufrsm;onf tqdk;jrifoabmyg&SdI rnfr#txd xdcdkuf
Edkifonfudk 0efcHxm;ayonf?
u|Ekfyf.yxrqkH;pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0ol EdkifiHjcm;rSyk*~KdvfwpfOD;u/ u|Ekfyf.pmtkyfudk
zwfjyD;/ pmtkyfygtcsuftvufrsm;onf tvGefqdk;0g;I pdwf"gwfusp&maumif;aom
owif;pum;-um;&ovdkjzpfojzifh/ okH;nOfhwdkifwdkif tdyfraysmfEdkif[k ajymygonf? tjcm;vl
awGu 'Dpmtkyfa&;jyD;aemufeHeufrSm Edk;vmonfhtcg tb,hfa-umifhcHEdkifygoenf;[k ar;
-uygonf? &yfa0;wdkif;jynfwpfjynfrSausmif;q&mwpfa,mufu/ ol.wynfhwpfa,muf
u u|Efkyf.pmtkyfzwfjyD;aemufwpf&ufwGif pmtkyfygtcsuftvufrsm;onf b0wGif t
"dy`g,fuif;rJhI &nf&G,fcsufr&Sd [mvm[if;vif;jzpfa-umif;n$efjyxm;ojzifh 0rf;enf;a-u
uGJae&onf[k rsuf&nfrsufcGufESifhvmajyma-umif; pma&;vmygonf? xdkausmif;oluJhodk
xyfIrjzpfapvdkojzifh xdkpmtkyfudk tjcm;oli,fcsif;rsm;tm; ray;zwf&efn$ef-um;vdkuf
onf[kqdkygonf? a,bk,stm;jzifh ody`HynmESifhywfoufI tusdK;r&Sdonfhted@m&kHrsm;
omjzpfonf/ 0rf;omp&mr&Sdonfhpum;awGomjzpfonf ponfjzifh pGyfpGJavh&Sd-u.? odyH`

156

ynm&Sifwdkuvnf; olwdkudk vG,fulpGmajz&Sif;Edkif-uayonf? u|Ekfyf. a,mif;,if;jzpfol


yDwm tufuifu olpwifa&;om;aeaom The Second Law (1984)pmtkyfwGif TudpP
ESifhywfoufI atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;ygonf?
u|Efkyfwdkonf z&dkz&Jjzpfjcif;.om;orD;rsm;jzpf-uygonf? ajymif;vJjcif;.teufeJqkH;ykHpH
rSm aqG;ajroGm;jcif;jzpf.? ysufpD;,dk,Gif;azgufjyefjcif;ESifh wm;jrpfIr&Edkifaom z&dkz&Jjzpf
jcif;onf if;.Zpfjrpfjzpfayonf? &nf&G,fcsuf &nfrSef;csufvnf;uif;rJh.? OD;wnf&m
wpfckwnf;omv#ifusef&Sdawmhonf? p-um0VmtwGif;odkeufeufeJeJtm&kHpdkuf-unfhygu
135
rufarmp&m[lI vkH;0r&Sdonfudk pdwfysufvufysufjzifhvufcH-u&rnfjzpfayonf?

[pfwvmudk vlrsdK;-uD;0g'twGuf tawG;tac:qdkif&maxmufcHr+ay;cJhaom *sm


rmefvlrsdK; 'g0if0g'DtawG;tac:&Sif epfZfacsu vlb0ESifhywfoufI ol.bk&m;w&m;
rJhewdu0g' "nihilism" [kac:aomtawG;tac:jzifh wifjyxm;onf? tajccHtm;jzifh/
vlom;touf&Sifjcif;onf ta-umif;&if;wpfckckawmh&Sd&rnf[kqdkonf? odkaomfvnf;/
epfZfacsonf xm0&bk&m;oQif(tvm[ft&Sifjrwf) wnf&Sdjcif;udkjiif;y,fonfh rdpm>'d@d
jzpfonfhtm;avsmfpGm/ xdkta-umif;&if;onf xm0&bk&m;oQifu vlom;rsm;udk zefqif;
xm;jcif;ESifh vkH;0rywfouf[kqdkonf? xdka-umifh/ epfZfacs. tawG;tac:t&/ vlom;
onf xdkta-umif;&if;udk r&yfrem;SmazGae&ayonf? aemufqkH;&Smr&aomtcg arG;&m
yg ar#mfvifhcsufuif;aomb0tjzpfESifhom touf&Sif-u&onf[kqdk.? odkaomfvnf;/
tajccHtusqkH;trSefw&m;jzpfonfh tvm[ft&Sifjrwf.zefqif;jcif;udkvufrcHbJ t
jcm;ta-umif;&if;udk&SmazGaeolonf b,faomtcgrS xdkta-umif;&if;udk xyfIawG&Sd
rnfr[kwfay? epfZfacsonfvnf; aemufqkH;wGif &l;oGyfI aoqkH;oGm;cJh.?
tvm[ft&Sifjrwf. zefqif;jcif;udk arhavsmhxm;onfhvltzGJtpnf;onf pdwf
"gwfa&;&mESifhudk,fusifhw&m;rsm; ysufjym;oGm;-urnfrSm rvGJ{uefyifjzpfayonf? OpPm
"e-uG,f0jcif;/ vlr+zlvkHa&;jynfhpkHr+ESifh pD;yGm;a&;wdk;wufzGHjzdK;r+wdkonf if;wdktm; jidrf;
csrf;om,mr+ESifh vkHjcKHr+ay;Edkifrnfr[kwfay? rdrd.udk,fydkiftodw&m;ESifhusKd;a-umif;
qifjcifjcif;w&m;rsm;. aphaqmfr+rsm;udkvdkufemjcif;rjyKolwdkonf/ rdrdwdkudk,fudk t
xdef;ta-umif;r&Sd &nf&G,fcsufuif;rJhonfh owW0grsm;tjzpfxifjrif,lq-uojzifh/ aysmf
&$ifr+uif;rJhjcif;/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;ESifh t&m&mudk tqdk;omjrifjcif;rsm;odk wGef;ydk
jcif;omv#if cH-u&ayonf? toufaoqkH;jcif;jzifh olwdk.b0qkH;cef;wdkifoGm;vdrfhrnf
[k ,lqolwdkonf/ aovGefjyD;aemufrSomv#if trSefw&m;ESifh-uHKawGonfhtcgor,
wGif 0rf;enf;a-uuGJpGm aemifw&-urnfjzpf.?
tvm[ft&SifjrwfESifh aemifwrvGefb0udk ,kH-unfolonf/ TurBmavmuwGif
oltouf&Sifae&jcif;. tusdK;aus;Zl;ESifh oltouf&Sifaejcif;onf/ rnfodkta&;yg
t&ma&mufonfudk odxm;ayonf? xdkolonf/ tvm[ft&Sifjrwf. cspfcifESpfoufr+
ESifh *sEMwfokcbkHudk &&Sd&efar#mfvifhcsufjzifh aysmfarGae.? jzpfor#ta-umif;pkHtwGuf
xdkolonf tvm[ft&Sifjrwfudk aus;Zl;wifaernfjzpf.? xdka-umifh/ xdkolonf ar#mf
vifhcsufuif;rJhjcif;ESifh tqdk;jrifb0rS vGwfajrmufrnfjzpf.?

157

158

urBmordkif;wav#mufvkH;wGif/

ppfrufjydKifqdkifwdkufcdkuf-ujcif;/ zdESdyf

csKyfcs,fjcif;/ owfjzwfjcif;ESifh ydyuQrsm;&Sdjcif;wdkESifhjynfheufcJhayonf? odkaomf


vnf;/ vGefcJhonfh&mpkESpftwGif;Y {&mr-uD;us,fvGef;onfh ysufpD;,dk,Gif;r+&SdcJh jcif;
onf 'g0if0g'u xdkowfjzwfr+rsm;/ zdESdyfr+rsm;ESifh ydyuQrsm;udk odyH`enf;usonf[k
w&m;0ifatmif axmufcHjcif;a-umifhjzpfayonf? 'g0if0g'. vlobm0ESifhywfaom
vkH;0rSm;,Gif;onfhtcdkiftrmtqdkjyKcsufonf/ vlowform;rsm;/ tm%m&Sifrsm;ESifhnif;
yef;&ufpufjcif;jzifhom,mr+udk,lonfhtawG;tac:Sifrsm;u olwdkjyKusifhor#ESifhay:vD
pDrsm;udk vltzGJtpnf;wGif obm0.ed,mrw&m;udkvufawGusifhokH;jcif;jzpfonf
[k olwdk.trSm;rsm;udk trSefw&m;jzpfoa,mif/ ajymqdkcGifhjyKxm;ayonf?
u|Ekfyfwdk.acwfwGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tawG;tac:rsm;twGuf umuG,f
xm;-uao;onf? 19 &mpkESpfwGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifh wGifus,fysHESHcJhaomudkvdkeD
e,fcsJpepf/ *smrmefemZD0g'ESifh qdkAD,ufjynfaxmifpk ponfwdkonf twdwfumvwGif
usef&pfcJhavjyD? odkaomfvnf; ,if;wdk. tajccHrl0g'jzpfonfh 'g0if0g'=&kyf0g'
tawG;tac:udkrl/ tcsdKtodkif;t0dkif;rS jyif;jyif;xefxefumuG,fae-uao;ojzifh/ if;
a-umifhxdcdkufepfemonfhtcsufrsm;udkvnf; wurBmvkH;u qufvufcHpm;ae-u&ay
onf?
uif;eufa*spl;onf oludk,fwdkifu tDAdkvl;&Sif;orm;wpfOD;jzpfaomfvnf;/ 'g0if
0g'a-umifh vlavmuwGifysufpD;,dk,Gif;r+rnfr#oufa&mufapcJhonfudk atmufygt
wdkif; az:jyxm;ayonf?
u|Ekfyfwdkonf/ wpfOD;csif;/ vlwef;pm;tcsif;csif;/ wdkif;EdkifiHtcsif;csif;ESifh vlrsdK;tcsif;csif;
wdk,SOfjyKdifwdkufcdkuf-ujcif;onf b0.obm0w&m;jzpfonf/ if;jyif tiftm;-uD;olonf
tm;enf;oludkazsmufzsufypfjcif;onf b0.obm0w&m;jzpfonf[k ,lqaom &ufpuf
onfh qdk&S,f(vlr+a&;)tawG;tac:. wefZmcHrsm;jzpf-uayonf? obm0ua&G;cs,fjcif;ed
,mronf odyH`ynmr[kwf[k u|EkfyfucH,lygonf? if;onf tawG;tac:wpfckomjzpfI/
136
qdk;,kwfaumuf-upfaom tawG;tac:yifjzpf.?

w&m;Oya'ESifhudk,fxdvufa&muf -udKwifumuG,fr+awmh vdktyfayonf? odk


aomfvnf; T-udKwifumuG,fr+rsm;onf xdktawG;tac:rsm;u ay;aqmifcJhaom'%f&m
rsm;udk ukpm;jcif;omjzpfayvdrfhrnf? tpOftjrJxm0&twGufajzSif;enf;rSm ,Ofaus;r+
ESifh odyH`enf;ukpm;r+omv#ifjzpfayonf?
,Ofaus;r+ESifhodyH`ynmtjrifwdkrS 'g0if0g'ysufjy,fqkH;cef;wdkifoGm;onfESifht
r#/ if;udktajccHIxGufvmaomtawG;tac:rsm;onfvnf; aysmufuG,foGm;rnfjzpf.?
,if;onfum; urBmavmu-uD;onf zdESdyfcsKyfcs,f&rf;um;jcif;rsm;rS {uefrvGJ vGwf
ajrmufoGm;jcif;yif jzpfayonf?
xdka-umifh todw&m;&SdolESifh bk&m;w&m;wGif,kH-unfr+&SdolwdkwGif -uD;av;aom
wm0efusa&mufaeayonf? urBmay:odk 'g0if0g'u ,laqmifvmcJhaom ysufpD;,dk,Gif;
r+rsm;udk ao;i,fonf[ktxifrao;oifhyg? txl;ojzifh vGefcJhonfh&mpkESpftwGif;wGif
vltzGJtpnf;u cHpm;jzwfoef;cJh&aom 'kuQrsm;udk vpfvsL+jcif;rjyKoifhyg? ESpfaygif;
150 wdkifwdkif -umjrifhcJhaom Tvdrfvnfr+-uD;udk tjyD;ydkifokwfoif&Sif;vif;ypf&ef

159

TudpPonf ta&;w-uD;tvsiftjrefvdktyfaea-umif;udk odjrifoltm;vkH;wdkonf ,Of


aus;r+t& rdrdwdkwwfEdkifonfhtwdkif;twmjzifh wdkufyGJqifEGJ-u&efvdktyfygonf?
TvdrfvnfvSnfhjzm;jcif;udk trSefwu,fqkH;cef;wdkifazsmufzsufI/ vlom;wdk {
csrf;pGmaexdkifEdkifrnfhtajccHrludk &&SdEdkifrnfhajz&Sif;enf;rSm/ uk&ftmefusrf;awmfjrwf&Sd
udk,fusifhw&m;twdkif; aexdkifjcif;yifjzpfayonf? vlom;wdkonf bmomt,l0g'odk
rsufESmjyefvSnfh-uygu/ xdkysufpD;,dk,Gif;r+rsm;onfvnf; &yfwefoGm;rnfjzpfayonf?
xdktcg/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfu n$ef-um;xm;onfhb0aexdkifa&;twdkif;/ vSyjcif;/
cspfcif-uifemjcif;/ w&m;r#wjcif;/ opPm&Sdjcif;/ tcsif;csif;,dkif;yif;ulnDjcif;/ onf;cH
jcif; ponfwdkESifhjynfhpkHrnfjzpf.? tvm[ft&Sifjrwf. trdef&Sdawmfrlonfhtwdkif;/
trSefonfa&muf&SdvmI trSm;onf aysmufuG,foGm;rnfjzpf.?
xdkjyif toifonf Todkajym-um;ygav? trSefonf a&muf&SdvmcJhacsjyD? if;
jyif trSm;onf aysmufuG,foGm;cJhacsjyD? {uefrvGJ trSm;onf uG,faysmufrnfh
t&myif jzpfcJhayownf;? (pl&m beDtpP&mtDvf 17;81)

160

161

'g0if0g' odkr[kwf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf/ zefqif;jcif;trSefw&m;udk jiif;

y,f&ef wifjyxm;aom/ odyH`ynmudktajccHonfhrSm;,Gif;aom t,ltqwpfckjzpfay


onf? odkaomfvnf; xdkt,ltqrSm atmifjrifr+r&SdcJhacs? ToDtdk&DrSm touf[lonf
tZD0rlvjzpfaom j'yf0wKypPnf;rsm;rS rawmfwq-uKH-udKufI wpfqifhjyD;wpfqifh
qifhuJajymif;vJjzpfay:vmcJhonf[k wifjyxm;aomtawG;tac:jzpf.? p-um0Vmwpfck
vkH;ESifh if;twGif;Y&Sd&Sdor#t&mcyfodrf;udk xm0&bk&m;ociftvm[ft&Sifjrwfu zef
qif;xm;jcif;jzpfa-umif;udk oufaoxljcif;jzifh xdkoDtdk&D.tajccHrl&if;udk y,fzsuf
vdkufavjyD? p-um0Vmudk tvm[ft&Sifjrwfu zefqif;xm;awmfrlI/ tao;pdwftcsuf
rsm;txd trdefcsrSwfxdef;odrf;xm;awmfrl.? xdka-umifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du touf&Sd
jcif;udk tvm[ft&Sifjrwfuzefqif;xm;jcif;r[kwf[k jiif;y,fI/ ouf&SdypPnf;
rsm;onf rawmfwqoltvdkvdkjzpfay:vmcJhonf[laom wifjyxm;csufonf rSefuef
jcif; r&SdEdkifacs?
trSefrSm/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk u|Efkyfwdkavhvm-unfhaomtcg/ odyH`ynmokaw
oeawG&Sdcsufrsm;u if;oDtdk&Dudky,fzsufjyD;jzpfaeayonf? ouf&SdypPnf;rsm;wGifyg0if
zGJpnf;aeonfh wnfaqmufr+rsm;onf/ oufrJhj'yf0wKypPnf;urBmwGif yg0ifzGJpnf;ae
aomwnfaqmufr+rsm;xuf ajrmufjrm;pGmydkrdkI cufcJ+yfaxG;aea-umif;awG&Sd&ayonf?
Oyrm/ oufrJh0wKypPnf;rsm;twGif; t%kjrLtwrfrsm;onf rnfuJhodkt%kpdwf wnf
aqmufzGJpnf;pDpOfxm;onfudk avhvmEdkifouJhodk/ xdktwrfrsm;onf ouf&SdypPnf;
wGif;&Sd y&dkwif;/ tifZdkif;rfESifhqJvfrsm;wGif rnfr#avmuf olrwlatmifcufcJ+yfaxG;I zGJ
pnf;wnfaqmufaeonfudkvnf; avhvmod&SdEdkifayonf?
xdka-umifh/ ,if;olrwlatmifcufcJ+yfaxG;aeonfh zGJpnf;wnfaqmufykHrsm;u
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf odyH`ynmt& rrSefuefw&m;r0ifa-umif; 20 &mpkESpfukefydkif;wGif
y,fzsufvdkufayonf?
TudpPESifhywfoufI u|Ekfyfa&;om;aom tjcm;pmtkyfrsm;wGif tao;pdwfaz:jy
xm;jyD;jzpfaomfvnf;/ tvGefta&;-uD;onfhta-umif;&yfjzpfojzifh/ Tae&mwGifvnf;
tusOf;csKyfI xyfrHaz:jyoifhonf[k ,lqygonf?

'g0if.oDtdk&Dudk y,fzsufvdkufonfh tcuftcJrsm;


tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf a&S;*&dvlrsdK;rsm;.acwftxd -umanmif;cJhaomtawG;
tac:oGefoifcsufjzpfI/ 19 &mpkESpftv,fydkif;avmufwGif w[kefxdk;ausmf-um;cJhay
onf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk urBmhodyH`ynmavmuodk a&mufoGm;aponfh ta&;-uD;qkH;
tcsufrSm/ 1859=ckESpfwGif xkwfa0onfh csm;vfpf'g0ifa&;om;aom The Origin of
Species ac: rsdK;pkrsm;pwifjzpfay:jcif; pmtkyfjzpfayonf? TpmtkyfwGif ouf&SdowW0g
trsdK;rsdK;wdkudk tvm[ft&Sifjrwfu wpfrsdK;pDoD;jcm;zefqif;xm;awmfrla-umif;udk
'g0ifu qefusifxm;ayonf? 'g0if.tqdkt&/ ouf&SdowW0gtm;vkH;wdkonf/ bdk;
ab;wpfrsdK;wnf;rS qif;oufvm-uI/ tcsdefumv-umjrifhvmcJhonfESifhtr# wpfrsdK;pD
onf wpfpwpfptenf;i,fpDajymif;vJvmcJhjcif;jzifh uGJjym;aomowW0grsm;jzpfay:vm
onf[k qdk.? 'g0if.oDtdk&Donf/ 'g0ifudk,fwdkif0efcHxm;onfhtwdkif;/ cdkifvkHaom
odyH`ynmawG&SdcsufwGif tajccHjcif;r[kwfbJ qifjcifawG;ac:r+ tpOftqufwpfck
omv#ifjzpfayonf? 'g0ifudk,fwdkifu ol.pmtkyfwGif oDtdk&D. tcuftcJrsm;[l
162

aomacgif;pOfatmufwGif/ ol.oDtdk&DwGif ta&;-uD;onfhar;cGef;jy\emrsm;.tajz


rSdao;a-umif; &Snfvsm;pGma&;om;0efcHxm;ayonf?
'g0ifu ol.oDtdk&DrSefuefa&;twGuf &ifqdkifae&aomtcuftcJrsm;udk odyH`y
nm ydkrdkwdk;wufvmaomtcsdefwGif topftopfaomawG&Sdcsufrsm;u xyfrHtiftm;
jznfhpGufay;Edkifvdrfhrnf[k qdkxm;.? odkaomfvnf;/ 'g0if.ar#mfvifhcsufESifhqefusif
I/ odyH`ynmwdk;wufr+wdkif;u tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tajccHwifjycsufwpfckpDonf tajc
tjrpfr&Sda-umif;udkom az:xkwfvsuf&Sdayonf?
'g0if0g' (tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D). odyH`ynmavmuwGif +H;edrfhoGm;jcif;udk acgif;
pOf okH;ckcGJI avhvmEdkifayonf?
1? ToDtdk&Donf/ urBmay:wGif touf odkr[kwf ouf&SdypPnf; yxrqkH;
rnfodkay:aygufvmcJhonfudk rSif;jyEdkifacs?
2? ToDtdk&Duwifjyaom tDAdkvl;&Sif;,EW&m;rsm;onf/ tDAdkvl;&Sif;jzpfpOfY
rnfodkaomoufa&mufr+r# rSdacs?
3? ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf;rsm;onf ToDtdk&D.ar#mfvifhcsufrsm;ESifh vkH;0
qefusifvsuf &Sdaeayonf?
Ttcef;wGif Tacgif;pOfokH;ckjzifh ta&;-uD;onfhtcsufrsm;udk tusOf;csKyfI
qef;ppfygrnf?

ausmfv$m;Ir&Edkifaom yxrqkH;twm;tqD;
= touf.tprlvblw
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du/ ouf&SdowW0gwdkonf vGefcJhonfh ESpfoef;aygif;okH;aomif;
&SpfaxmifausmfcJhaomtcsdefumvY/ jzpfay:cJhaom ouf&SdqJvfwpfckrS qif;oufvmcJh
onf[k wifjyxm;ayonf? xdkwpfckwnf;aomouf&SdqJvfonf rnfuJhodktrsdK;aygif;
oef;ESifhcsDonfhouf&SdowW0grsm; rnfodkjzpfay:vmcJhonf/ tu,fI xdkodkjzpfcJhygu
tb,fha-umifh ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;Y ,if;wdkwpfqifhpDjzpfvmcJhonfhoJvGefprsm;udk
rawG&Sd&onf ponfhta-umif;rsm;udk tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du &Sif;jyEdkifjcif;r&Sdacs? xdkudpP
tm;vkH;udk raqG;aEG;rD tqdkygtDAdkvl;&Sif;jzpfpOf. yxrqkH;tqifhudk qef;ppf-unfh-u
ygpdk? tqdkyg yxrOD;qkH;ouf&SdqJvfonf rnfodkjzpfay:vmcJhygoenf;?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du/ zefqif;jcif;udkjiif;y,fxm;I/ rnfonfhobm0vGeftif
tm;. 0ifa&mufpGufzufjcif;udkr# vufrcHaoma-umifh/ xdkyxrOD;qkH;qJvfonf/ -udK
wifpDrHxm;aomykHpHESifhpDrHudef;r&SdbJ obm0ed,mrw&m;t& rawmfwq-uHK-udKufI
jzpfay:vmcJhonf[k qdk.? wpfenf;tm;jzifh/ oufrJhj'yfypPnf;rsm;u xdkouf&Sd qJvfudk
-uHK-udKufwdkufqdkifr+t& jzpfay:aponf[k qdkvdkjcif;jzpfayonf? TtqdkrSm vuf&Sd
od&Sdxm;jyD;jzpfaom ZD0aA'ed,mrrsm;tm;vkH;ESifh qefusifbufjzpfaeayonf?

toufonf toufrSomqif;oufvm.
'g0ifu ol.pmtkyfwGif touf.rlvblwta-umif;udk a&;om;az:jyxm;jcif;
r&Sdacs? ol.acwfwGif &SdcJhaom a&S;usaeao;onfhodyH`ynmt& 'g0ifuvnf; touf
163

&Sdjcif;onf tvGef&Sif;vif;&dk;pif;aomudpPtjzpf oabmaygufcJhayonf? tv,facwf


rsm;rSpI ,kH-unfcJh-uaom tvdktavsmufjzpfay:jcif;oDtdk&Dt&/ oufrJhypPnf;rsm; pk
aygif;jcif;jzifh ouf&SdypPnf;rsm;rawmfwqtvdktavsmufjzpfay:vmEdkifonf[k ,kH-unf
-uayonf? xdkacwfwGif tpm;tpmt-uGif;tusefrsm;rS ydk;r$m;rsm;tvdkvdkjzpfay:vmI/
-uGufrsm;onfvnf; qefpyg;*sKHrsm;rS jzpfay:aygufzGm;vmonf[k vlwdkif;u,kH-unf-u
avonf? xdk,kH-unfcsufudk oufaoxl&ef pdwf0ifpm;zG,faumif;aom prf;oyfcsuf
rsm;vnf; vkyf-u.? *sKHaphtenf;i,fudk t0wfprsm;wGifjzefusJxm;jcif;jzifh r-umrDt
wGif; if;wdkaygif;pyfjcif;jzifh -uGufuav;rsm;ay:aygufvmonf[k xif-uonf?
tom;prsm;rS avmufaumifrsm;jzpfay:vmonfudk-unfhI/ touf[lonf ouf
rJhypPnf;rsm;rS tvdkvdkay:aygufvmonf[laom ,kH-unfcsufudkaxmufcHaom oufao
om"ujzpfonf[k ,lq-uayonf? aemifaomtcgwGif/ xdkavmufaumifrsm;onf t
om;prsm;.rsufESmjyifrS tvdkvdkjzpfay:vmjcif;r[kwfa-umif;/ u|Efkyfwdk.rsufpdjzifh
rjrifEdkifaom ,ifaumifrsm;Ocsxm;cJhaomOrsm;rS avmufaumifrsm;aygufzGm;vmjcif;
jzpfa-umif; od&Sdvm-uavonf?
'g0ifu rsdK;pkrsm;pwifjzpfay:vmjcif; pmtkyfudk a&;om;onfhtcsdefwGif/ buf
wD;&D;,m;ydk;rsm;onf tZD00wKypPnf;rsm;rS jzpfay:vmEdkifonf[k odyH`avmuwpfckvkH;
u vufcH,kH-unf-uayonf?
'g0if.pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0jyD;aemuf ig;ESpft-umwGif emrnfausmf-um;onfh
ZD0aA'yg&*l vl;0dpf ygpcsmu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. t"dutajccHjzpfaom if;,kH-unf
csufudk tjyD;ydkifzsufqD;vdkufavonf? ol.ESpfaygif;rsm;pGm okawoejyKcJhjcif;rStajz
udk aemufqkH;pkaygif;vdkufjcif;jzifh oufrJhypPnf;rsm;rS toufjzpfay:vmEdkifonf
[laomtqdkjyKcsufudk ordkif;wGiftjyD;tydkif jrKyfESHypfvdkufavjyD?[k a-ujimcJhav
onf?137
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,folwdku ygpcsm.awG&Sdcsufrsm;udk ESpfaygif;t
wef-umtxd qefusifcJh-uonf? odkaomfvnf;/ odyH`ynmqufvufwdk;wufr+rsm;u
ouf&SdqJvf. eufeJ+yfaxG;aom wnfaqmufr+rsm;udkaz:xkwfojzifh touf[lonf
oltvdkvdk jzpfay:vmEdkifjcif;tqdkonf rjzpfEdkifa-umif;ydkrdk xif&Sm;vmayonf?

20 &mpkESpftwGif;rS tusdK;r&Sdaom-udK;yrf;r+rsm;
20 &mpkESpftwGif; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DrS touf&Sifjcif;.rlvblwta-umif;udk
OD;qkH;udkifwG,folonf &k&Sm;vlrsdK;emrnfausmfZD0aA'yg&*l tvufZENm; tdkyg&if jzpfay
onf? 1930=ckESpfrsm;wGif ouf&SdqJvfonf tvdktavsmufjzpfay:vma-umif; oufao
xlEdkif&ef tdkyg&ifu -udK;yrf;cJhayonf? xdk-udK;yrf;r+rsm;onf tv[\jzpfcJhojzifh
tdkyg&ifonfvnf; aemufqkH;wGif atmufygtwdkif; 0efcH&avonf? ouf&SdqJvf.
tprlvblwta-umif;onf/ &SmazGaz:xkwfIr&ao;aomtcsuftjzpf usefaeao;onf
rSm uHqdk;onf[k qdk&ayrnf? trSefrSm ,if;tcsufonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtwGuf
arSmifrdkufqkH; tcsufyifjzpfayonf?138
ygarmuQtdkyg&if.ajc&maemufudkvdkufI touf&Sdjcif;. rlvblwta-umif;
udk ajzSif;Edkif&ef tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;u qufvufI -udK;yrf;-uavonf? vlodtrsm;
qkH; tar&duefvlrsdK; "gwkaAyg&*ljzpfol pwifavrDvmu "gwfaiGrsm;udk pkaygif;
jcif;jzifh "gwfcGJcef;vufawGprf;oyfcsufjyKvkyfcJhonf? pwifavrDvm.tqdkt& urBm
164

OD;avxktajctaewGif&SdEdkifonfh ola&mpyfxm;aom"gwfaiGrsm;udk pGrf;tm;ay;jcif;jzifh


y&dkwif;xkwfvkyfEdkifonfh ZD0tajccHjzpfaom"gwfaygif;armfvD-uLrsm;(trdkifEdktufqpf
rsm;)tcsdKudk xkwfvkyfEdkifonf[k tqdkjyKwifjyavonf?
xdkprf;oyfcsufudk xdkacwfumvwGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;-uD;aomtqifh
wpfcktjzpf -obmay;cJh-uayonf? xdkodka-ujimjyD;aemufydkif; r-umrDtwGif;/ odyH`ynm
&Siftajrmuftjrm;wdku rDvmwifjyaom"gwfa&mtajctaeonf urBmOD;avxkwGif
trSefwu,f&SdcJhaomtajctaeESifh rudkufnDa-umif; axmufjyjcif;jzifh ,if;wifjycsuf
udk y,fzsufvdkuf-uavonf?139
ESpfaygif;twef-umonftxd rDvmu wdwfwqdwfaecJh&mrS aemufqkH;wGif ol
."gwfcGJcef;prf;oyfcsufwGiftokH;jyKcJhaom "gwfaiG"gwfa&monf urBmOD;avxkwGif
trSefwu,f&SdEdkifcJhaom avxkESifh rudkufnDEdkifojzifh/ ol.prf;oyfcsufonfvnf; rSef
uefjcif;r&Sda-umif; 0efcH&ayonf?140
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku 20 &mpkESpftwGif; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh udkufnDaom t
ouf.rlvblwESifhywfoufonfh -udK;yrf;csufrsm;tm;vkH;rSmvnf; t+H;ESifhom ed*kH;csKyf
ukef-uavonf? qef;'D,m*dk&Sd pu&dbfwuUodkvfrS blrd"gwkaA'yg&*l *sufz&Dbm'g
onfvnf;/ ,if;trSefw&m;udk vufcHa-umif;/ 1998=ckESpfwGifxkwfa0aom Earth
r*~Zif;wGif aqmif;yg;wpfyk'fY atmufygtwdkif;a&;om;cJhayonf?
,ae u|Efkyfwdkonf 20 &mpkESpfudk ausmfvGefaeygjyD? 20 &mpkESpft0ifpwGif -uHKcJhaom t
-uD;us,fqkH;jy\emudk ,aevnf; ajz&Sif;Ir&-uao;yg? ,if;jy\emrSm = urBmajr-uD;
141
rnfuJhodkpwifcJhoenf; [laomar;cGef;yifjzpfayonf?

touf&Sifjcif;. eufeJ+yfaxG;aomwnfaqmufr+
touf.rlvblwESifhywfoufI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtcuftcJ-uHK acsmifydwfrdae
&onfht"dutcsufrSm/ tvG,fqkH;t&dk;qkH;wnfaqmufr+&Sdonf[k xif&aomouf&Sdt
&myifv#if tvGefw&meufeJ+yfaxG;onfh wnfaqmufr+rsm;&Sdaeaoma-umifhjzpfayonf?
ouf&SdqJvfwpfckonf vlom;wkd. wufEdkvdk*sDtwwfynmrsm;rS xkwfvkyfaompuf
ud&d,mrsm;xuf ydkrdkIcufcJeufeJayonf? urBmay:&Sdtwdk;wufqkH;acwftrSDqkH; "gwfcGJ
cef;wGif tZD0ypPnf;rsm;udk,laqmifvmI ouf&SdqJvfwpfckudk xkwfvkyf-urnfqdkv#if
yif rjzpfEdkifacs?
ouf&SdqJvfwpfck jzpfay:vmEdkifrnfhvdktyfonfhtajctaeonf/ oltvdkvdk-uHK
-udKufIjzpfay:vmEdkifonf[k &Sif;jyEdkifjcif;xuf ydkrdkeufeJaeayonf? ysrfr#tm;jzifh
trdkifEdktufppf 500 ygSdonfh y&dkwif;wpfck oltvdkvdkjzpfay:vmEdkif&eftcGifhtvrf;
onf tykHaygif; 10950 ykH. 1 ykHomSdayonf? ocsFmbmomt& tcGifhtvrf;aygif;
1050 ykH. 1 ykHom&Sdjcif;udk okntcGifhtvrf; odkr[kwf rjzpfEdkif[k owfrSwf-uay
onf?
ouf&SdqJvf. EsL;uvd,ufwGifyg&Sdonfh rsdK;ADZqdkif&mtcsuftvufrsm;yg&Sd
aom 'Dtifat(DNA)armfvD-uLonf/ r,kH-unfavmufaom tcsuftvufpkaqmif;&m
b%fwdkuf-uD;jzpfayonf? tu,fI vlom;.'DtifatrsdK;ADZv#dK0Suf tcsuftvuf
rsm;udk pm&Gufay:wGifa&;csygu pmrsufESmaygif; 500 ygonfh pmtkyfapmifa&aygif;
900 Sdonfhpm-unhfwdkufwpfck &Sdrnfjzpfayonf?
165

aemufxyfpdwf0ifpm;zG,ftcsufwpfcsufudk xyfrHjznfhpGuf&ygrnf? 'Dtifat


onf/ txl;pDrHxm;aom y&dkwif;(tifZdkif;rf)rsm;.tultnDjzifhomv#if ykHwlul; yGm;
rsm;Edkifayonf? odkaomfvnf; xdktifZdkif;rfrsm;udk xkwfvkyfEdkifrnfh tcsuftvufrsm;
onfvnf;/ 'DtifatwGif yg&Sdaeayonf? xdkt&mESpfckpvkH;onf tcsif;csif;rSDcdkae&o
jzifh olwdkESpfrsdK;pvkH;onf wjydKifwnf; ay:ayguf&rnfjzpfayonf? Ttcsufuyif
touf[lonf oltvdkvdkjzpfay:vmEdkifonf [laomZmwfvrf;twGuf vrf;ydwfoGm;
avonf? TtrSefw&m;ESifhywfoufI pef;'D,m*dkwuUodkvfrS tDAdkvl;&Sif;0g'D ygarmuQ
vufpav tdk*sJvfu 1994=ckESpf atmufwdkbmvxkwf Scientific American (tar&d
uef odyH`ynm) r*~Zif;wGif atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
wnfaqmufr+eufeJ+yfaxG;vGef;aom y&dkwif;ESifhEsL;uvD,uftufppfESpfrsdK;pvkH;onf/ w
ae&mwnf; wpfcsdefwnf;wGif jzpfay:Edkifrnfhtcsufonf tvGefw&mroifhawmfaom tcsuf
jzpfayonf? wpfcsdefwnf;wGifvnf; xdkt&mESpfckwdkonf wpfckr&Sdv#if aemufwpfckvnf;
r&SdEdkifacs? xdka-umifh/ yxrqkH;tcsuftaeESifh/ touf[lonf "gwkaA'enf;t& ay:ayguf
142
vmEdkifjcif;r&Sd[k ed*Hk;csKyf&rnfom jzpfayonf?

touf[lonf obm0tavsmuf oltvdkvdkay:aygufvmEdkifjcif;r&Sdygu/ t


ouf[lonf obm0vGeftjzpfjzifh zefqif;xm;jcif;jzpfa-umif;udk vufcH&rnfom
jzpfayonf? TtrSefw&m;u/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tajccH&nf&G,fcsufonf zefqif;
jcif;udkjiif;y,f&efomjzpfa-umif;jyqdkI/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D w&m;r0ifa-umif; y,fzsuf
vdkufayonf?

tDAdkvl;&Sif;.pdwful;,Of,EW&m;rsm;
'g0if.oDtdk&Donf w&m;r0ifa-umif;az:jyy,fzsufvdkufonfh 'kwd,tcsufrSm/
,if;oDtdk&D. tDAdkvl;&Sif;.,EW&m;rsm;[k ac:aomcH,lcsufESpfckwdkonf/ trSefpif
ppftm;jzifh tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfptvdktavsmufqifhuJajymif;vJjcif;)tiftm; rSdjcif;
yif jzpfayonf?
'g0ifu ol.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk wifjy&mwGif obm0tavsmufa&G;cs,f
jcif;Yomv#if qufpyfxm;ayonf? xdka&G;cs,fr+,EW&m;onf rnfr#ta&;-uD;onfudk
ol.pmtkyfrS The Origin of Species, By Means of Natural Selection...[laomacgif;
pOfwGif awG&SdEdkifayonf?
touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-u&mwGif tiftm;-uD;olonf obm0tajctae
rsm;udk vdkufzufoifhavsmfatmifaeEdkifolonfomv#if qufvufItouf&SifEdkifonf[k
qdk.? Oyrm/ orif'&,ftkyfwpfckudk om;&Jwd&pm>efrsm;u vdkufvHzrf;pm;ojzifh xGuf
ajy;-u&.? tajy;oefaomtaumifomv#if toufcsrf;om&m&I qufvuftouf
&SifEdkifayonf? xdka-umifh xdkorif'&,ftkyfwGif tajy;toefqkH;taumifrsm;om usef
&pfI qufvuftouf&Sif-uayrnf? odkaomfvnf; xdkorif'&,faumifrsm;onf rnf
odkr# wpfpwpfpajymif;vJvmjcif;r&SdEdkifacs? tjcm;wd&pm>eftrsdK;/ Oyrm jrif;tjzpf/
ajymif;vJoGm;jcif;r&SdEdkifacs?
xdka-umifh/ obm0tavsmufa&G;cs,fr+[kac:aom ,EW&m;onf tDAdkvl;&Sif;
ajymif;vJr+tiftm;r&Sdacs? 'g0ifudk,fwdkifu Ttcsufudk odxm;jyD;jzpfojzifh/ ol. rsdK;
pkrsm;pwifjzpfay:jcif; [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?

166

obm0tavsmufa&G;cs,fr+onf/ oifhawmfaom uGJjym;r+tcGifhtvrf;jzpfay:vmjcif;r&Sdr


143
csif; rnfodkr# yg0ifaqmif&GufEdkifjcif; r&Sdacs?

vmruf.-oZmanmif;jcif;
xdkoifhawmfonfh uGJjym;r+rnfodkjzpfay:vmygoenf;? Tar;cGef;ESifhywf
oufI/ 'g0ifonf ol.acwf&Sd a&S;usaeao;aomodyH`ynmtjrifjzifh vmruf.tqdk
wGif -udK;pm;tajccHcJhavonf? 'g0if.tvsif ay:aygufcJhaomjyifopfvlrsdK; ZD0aA'
ynmSif vmrufu/ ouf&SdowW0grsm;onf olwkdtouf&SifaepOftwGif; &Sdxm;aom
&kyfydkif;qdkif&majymif;vJr+rsm;udk aemifvmaemufom;rsdK;qufrsm;odk vufqifhurf;qufcH
r+jzpfapI/ aemufrsdK;qufrsm;wGif topftopfaom rsdK;pkrsm;xyfrHay:aygufvmayonf
[kqdkonf? Oyrm/ vmruf.tjrifwGif/ orifrsm;onf jrifhrm;aomtyifrsm;rS t&Guf
rsm;udkpm;aomuf&ef-udK;pm;-ujcif;a-umifh/ rsdK;qufwpfqufjyD;wpfquf vnfyif;&Snf
oxuf&SnfvmjyD; opfukvm;tkyftjzpf ajymif;vJvmcJhonf?
'g0ifuvnf;/ xdkykHpHtwdkif; rsdK;pkrsm;pwifay:aygufvmjcif; pmtkyfwGif/ 0uf0H
tcsdKonf a&xJodkqif;I tpmSm&if; tcsdef-umjrifhvmonfESifhtr# aemufqkH;wGif a0
vig;-uD;tjzpfodk ajymif;vJoGm;onf[k Oyrmay; a&;om;xm;ayonf?144
odkaomfvnf;/ 20 &mpkESpfwGif rif;'Jvfaz:xkwfxm;onfh rsdK;ADZaA'ynmwdk;
wufvmonfESifhtwl usifh,l&,laomOmOfvuQ%mrsm;onf aemifrsdK;qufrsm;odkrsdK;AD
Ztm;jzifh ul;pufoGm;jcif;r&Sd [laomawG&Sdcsufjzifh ,if;pdwful;,Of tqdkudk y,fzsuf
ypfavonf? Todkjzifh/ obm0tavsmufa&G;cs,fr+,EW&m;onfvnf; wpf-udrfwnf;
jzifh Zmwfodrf;cef;odka&mufoGm;avawmhonf?

'g0if0g'opfESifh jrLaw;&Sif;(oaE<ajymif;vJr+)rsm;
Todktusyf&dkufaeonfhtajctaeudk ajz&Sif;&eftwGuf/ 'g0if0g'Dwdkonf
1930=ckESpfukefydkif;wGif acwfopftwkvkyfoDtdk&D odkr[kwf acwfopf orBm&enf;
oDtdk&D odkr[kwf trsm;tac: eDtdk'g0if0g'udk wDxGif-ujyefonf? obm0tavsmuf
a&G;cs,fr+tjyif/ eDtdk'g0if0g'wGif oifhavsmfonfhuGJjym;r+tajctaeac: oaE<ajymif;
vJr+udkxyfI jznfhpGuf-uonf? jrLaw;&Sif;ac:oaE<ajymif;vJr+qdkonfrSm owW0grsm;.
rsdK;ADZY a&mifjcnfv$wfjcif;ponfh jyify-oZmwpfrsdK;rsdK;a-umifhjzpfap/ rsdK;ADZyGm;rsm;jcif;
Y rSm;,Gif;jcif;a-umifhjzpfap/ uGJjym;jcif;rsm;jzpfvmojzifh rdcifESifhrwlaomowW0g
topfwpfrsdK; arG;zGm;ay:aygufvmEdkifonf[k qdkvdkonf?
,aetcsdeftxd tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk w&m;0ifatmif eDtdk'g0if0g'trnfjzifh
umuG,fae-uao;onf? ToDtdk&Dt& tcsdefumvESpfaygif;rsm;pGmtwGif; rsdK;ADZt
wGif; oaE<ajymif;vJr+jzpfay:vmojzifh/ em;/ rsufpd/ tqkyf/ awmifyH ponfwdk ajymif;vJ
jcif;a-umifh urBmay:wGif owW0gtrsdK;aygif;oef;ESifhcsDI ay:aygufvmjcif;jzpfonf[k
qdk-uonf? odkaomfvnf; ,if;oDtdk&Dudk odyH`ynmtcsuftvufrsm;uyif vufeufcs
t+H;ay;cdkif;vdkuf.? jrLaw;&Sif;oaE<ajymif;vJr+onf oufSdowW0gay:aygufapjcif;r
&Sdonfhtjyif/ tpOftjrJ ysufpD;jcif;udkom ay;aqmifayonf?
ta-umif;&if;rSm tvGef&Sif;aeonf? 'Dtifatonf tifrwefeufeJ+yfaxG;aom
wnfaqmufr+&Sd.? TarmfvD-uLtwGif; tenf;i,fr#ajymif;vJjcif;onf ysufpD;jcif;

167

om ay;aqmifayonf? tar&duefvlrsdK; rsdK;ADZyg&*ljzpfol bD*sD &ef*gemoefu atmuf


ygtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?
jrLaw;&Sif;onf ao;i,fI-udK;-um;omjzpfay:aomfvnf; ysufpD;jcif;udkom ay;aqmif.?
jzpfavhjzpfx enf;yg;aomfvnf; jzpfay:wdkif; aumif;usdK;ray;acs? ,if;vuQ%mrsm;t&
jrLaw;&Sif;onf tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfptvdktavsmufajymif;vJwdk;wufjcif;)zGHjzdK;r+odk OD;
wnfay;jcif;r&SdEdkifacs? xl;uJr+&Sdonfh ZD0zGJpnf;r+wGif -udK;-um;ajymif;vJr+onf t&mr
a&mufv#ifvnf;&Sdrnf/ odkr[kwf tEW&m,fv#ifvnf;ay;vdrfhrnf? vufywfem&DwpfvkH;
twGif; rar#mfvifhaom -udK;-um;ajymif;vJr+onf xdkvufywfem&Dudk ydkrdkaumif;rGefapjcif;
r&Sdacs? ysufpD;apjcif;omjzpfvdrfhrnf? ajrivsifv+yfjcif;onf jrdKwpfjrdKudk ydkrdkaumif;rGef
145
vSyatmif aqmif-uOf;ay;jcif;r&Sdacs? ysufpD;,dk,Gif;jcif;omv#if jzpfay:ap.?

trSefpifppf/ rsdK;ADZodyH`ynmwGif/ tokH;0iftusdK;&Sdaom jrLaw;&Sif;jzpf&yfudk r


awGbl; r-uHKbl;ao;acs? awG&Sdor# jrLaw;&Sif;tm;vkH;onf tEW&m,fay;jcif;udkom
awGae&ayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du tDAdkvl;&Sif;,EW&m;tjzpf wifjyaom jrLaw;
&Sif;onf/ trSefpifppf rpGrf;roef'kuQdwowW0grsm;udkom arG;zGm;ay:aygufap.? (vl
om;wGif trsm;qkH;awG&Sd&aom jrLaw;Sif;oaE<ajymif;vJr+onf uifqma&m*gjzpfay
onf?) xdka-umifh ysufpD;,dk,Gif;jcif;udkom ay;aqmifaom,EW&m;onf tDAdkvl;&Sif;
,EW&m;rjzpfEdkifacs? obm0.a&G;cs,fr+onf olzgomolbmr#rwwfEdkif[k 'g0ifu
vufcHxm;ayonf? xdka-umifh Ttcsufuyif obm0wGif tDAdkvl;&Sif;,EW&m;r&Sd
a-umif;udk jyvsuf&Sdayonf? tDAdkvl;&Sif;,EW&m;rSdonfESifhwjydKifwnf;/ tDAdkvl;&Sif; =
wpfpwpfptvdktavsmufqifhuJajymif;vJcJhonfqdkaom
pdwful;,Ofumvydkif;onf
vnf; Sdrnfr[kwfacs?

ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf; = -um;umvykHpHrsm;r&Sd
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DZmwfvrf; vkH;0r&SdcJha-umif;udk ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf;
wGif rawG&jcif;onf t&Sif;qkH;oufaocH jzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ ouf&SdowW0grsm;onf wpfrsdK;rSaemufwpfrsdK;tpOft
quf ay:aygufvmcJhonf[k qdkonf? ,Qifu&SdaejyD;aom owW0gonf tcsdefumv-um
jrifhvmaomtcg aemufwpfrsdK;tjzpfodk wajz;ajz;csif; ajymif;vJvmcJhonf[k qdk.?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ xdkodkwpfqifhpDajymif;vJcJhonfhtcsdefumvonf ESpfaygif;oef;
aygif;rsm;pGm -umjrifhcJhayonf?
tu,fI Ttqdktwdkif; jzpfcJhygu/ tqdkygajymif;vJcJhonfhumvtwGif; ra&
rwGufEdkifavmufatmif rsm;jym;aom -um;umv rsdK;pkrsm;&SdcJhrnfomjzpf.?
Oyrm/ twdwfumvwGif/ ig;onf ig;.vuQ%mrsm;usef&Sdaeao;pOf wGm;oGm;
owW0g.vuQ%mrsm;vnf;&Sdvm&rnfjzpfojzifh/ ig;wpfydkif; zGwfwpfydkif;owW0gvnf;
&Sdrnfom jzpfonf? xdkwGm;oGm;owW0gonfvnf; ol.-ueftifvuQ%mrsm;&SdaepOft
wGif; iSuftjzpfajymif;vJaepOf iSuf.-ueftifvuQ%mrsm;vnf; &Sdvm&rnfjzpf.? xdk
a-umifh zGwfwliSufwlowW0gvnf; ay:aygufcJh&rnfjzpfonf? xdkuJhodkajymif;vJaeonfh
owW0grsm;onfvnf;/ odyH`ynmt&qdkygu/ 'kuQdwowW0grsm;omv#if jzpf-uayrnf?
tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;u xdkuJhodkaom olwdktac:-um;umvykHpH owW0grsm; &SdcJhonf[k
,kH-unf-uayonf?

168

tu,fI TuJhodkaom owW0grsm;omv#if trSefwu,f&SdcJhygu/ ta&twGuf


tm;jzifh oef;aygif;ajrmufjrm;pGm&Sdrnfjzpfonf? xdka-umifh/ tvGefxl;qef;aomowW0g
wdk. ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udkvnf; rSwfwrf;wifxm;rnfom jzpfonf? rsdK;pkrsm; p
wifay:aygufvmykH pmtkyfwGif 'g0ifu atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
tu,fI u|Efkyf.oDtdk&DrSefuefygu/ teD;pyfqkH;rsdK;pkrsm;t-um;. -um;rsdK;uGJrsm; trSef
wu,f &SdcJhrnfjzpfayonf?==xdka-umifh/ vGefavjyD;aomumvrsm;wGif ay:aygufcJhaom
146
owW0grsm;.oufaocHtaxmuftxm;rSm ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;yif jzpfayonf?

'g0if.ar#mfvifhcsuf qdwfokOf;oGm;jcif;
19 &mpkESpfrSpI ,aetxd ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk urBmhae&mwumwGif t
ywfwukwf &SmazGpkaqmif;vmcJh-uaomfvnf;/ ,aewdkif rnfonfh-um;ykHpHowW0g.
ausmufjzpf&kyf-uGif;wpfckwpfavr#yif rawG&Sdao;acs? ausmufjzpf&kyf-uGif; &SmazGa&;
okawoevkyfief;tm;vkH;. awG&Sdcsufrsm;t&/ tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk ar#mfvifhonfh -um;
ykHpHrawG&onfhjyif/ owW0grsm;onf &kwfw&uf t*Fg&yftjynfhtpkHjzifhom ay:ayguf
vmcJh-ua-umif; az:xkwfxm;ayonf?
emrnfausmf-um;aom jAdwdo#vlrsdK; ausmufjzpf&kyf-uGif;yg&*ljzpfol Derek W.
Ager u/ oludk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfaomfvnf; atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk ppfaq;-unfhaomtcg/ if;wdk. rsdK;EG,ftqifhwGifjzpfap/
odkr[kwf rsdK;pdwfrsm;tqifhwGifjzpfap/ wpfpwpfpajymif;vJvmcJh-ujcif;r&SdbJ/ wpfrsdK;qdwf
okOf;aysmufuG,foGm;jyD; aemufwpfrsdK;&kwfw&ufay:aygufvmcJhjcif;udkom/ xyfcgwvJvJ
147
awG&Sd&ayonf?

qdkvdk&if;rSm/ ouf&SdowW0gwdk. rsdK;pkrsdK;pdwfrsm;onf/ -um;owW0grsdK;r&SdbJ


wpfrsdK;csif;t*FgtjynfhtpkHjzifhom &kwfw&ufay:aygufvmjcif;jzpfayonf? ,if;onf
um; 'g0if.tjrifESifh wduspGmqefusifbufjzpfaeayonf? xdkxufru/ Ttcsuf
onf ouf&SdowW0grsm;udk zefqif;xm;jcif;jzpfa-umif; tcdkifvkHqkH;oufaomom"u
jzpfayonf? owW0gwpfrsdK;onf/ qif;oufvmcJhaom,QiftqifhowW0grsdK;r&SdbJ csdK
,Gif;csufuif;rJhI &kwfw&ufay:aygufvmcJhonf [laomtcsufonf xdkowW0gudk zef
qif;xm;jcif;jzpfa-umif; jyqdkvsuf&Sdayonf? TtrSefw&m;udk tDAdkvl;&Sif;0g'D ZD0
aA'ynm&Sif a'gufuvyf zlwl,mrmuvnf; vufcHayonf?
ouf&SdowW0grsm;. tprlvblwudpPESifhywfoufI zefqif;jcif;ESifhtDAdkvl;&Sif;tqdkESpfrsdK;
t-um; aemufxyf&Sif;vif;csufay;p&m r&Sdawmhyg? ouf&SdypPnf;rsm;onf urBmay:wGif
t*FgvuQ%mtm;vkH; tjynfhtpkHjzifh ay:aygufvmcJhjcif; [kwfr[kwfudkom -unfh&rnf? xdk
uJhodkr[kwfygu/ ,Qif&SdjyD;om;owW0gbdk;ab;wpfrsdK;rsdK;rS wpfpwpfajymif;vJvmjcif;jzifh
qif;oufvmcJhjcif;jzpf&ayrnf? tu,fI if;wdkonf t*FgvuQ%mtm;vkH;tjynfhtpkHjzifh
&kwfw&ufay:aygufvmygu/ if;wdkudk t&m&mudkpGrf;aqmifEdkifaom teEWwefcdk;awmf&Sif/
148
Om%fynmESifhjynfhpkHawmfrlaomt&Sifu zefqif;xm;jcif;om jzpf&rnf?

ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;onf urBmay:wGif t*FgvuQ%mrsm;tjynfhtpkHjzifhom


ay:aygufvmcJh-ua-umif; xkwfaz:xm;ayonf? wpfenf;tm;jzifhqdk&aomf/ owW0grsdK;
pkwdk jzpfay:vmjcif;onf/ 'g0ifxifouJhodk tDAdkvl;&Sif;enf;jzifh jzpfay:vmcJhjcif;
r[kwfbJ/ zefqif;jcif;jzifh ay:aygufvmcJhayonf?

169

vlom;rsm;.tDAdkvl;&Sif; pdwful;,Of'm&D
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,folrsm;u r-umc% wifjyavh&SdaomtcsufrSm vl
om;rsm;. tprlvblwta-umif;yifjzpfayonf? 'g0if0g'Drsm;u acwfopfvlom;rsm;
onf/ arsmuf0HuJhodkaom owW0gtrsdK;rsdK;rS qif;oufvmcJh-uonf[k wifjy-uay
onf? vGefcJhonfh ESpfaygif; 4=5oef;ceftwGif; if;arsmuf0Hbdk;ab;rsm;ESifh acwfopf
vlom;rsm;t-um;&Sd owW0grsm; toufxif&Sm;aexdkifcJh-uonf[k qdk-uonf? Tpdwf
ul;,OfZmwfvrf;wGif/ tajccHtm;jzifh tqifhav;qifhcGJxm;-u.?
if;wdkrSm/
1? -op-wdKvdkydoduyfpf
2? [dkrdk[mbDvpf
3? [dkrdktD&ufwyfpf
4? [dkrdk aqyD,H ponfwdkjzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku -op-wdKvdkydoduyfpfodkr[kwf awmifydkif; arsmuf0H[k
trnfay;xm;aomarsmuf0HESifhwlonfhowW0gonf vlom;wdk. yxrqkH;bdk;bGm; jzpf
onf[k qdkonf? trSefrSm/ xdkowW0grsm;onf rsdK;okOf;cJhjyDjzpfaom rsdK;uGJtajrmuft
jrm;&SdcJhonfh arsmuf0Hppfppfrsm;omjzpfayonf? urBmay:wGif tausmf-um;qkH; cEWmaA'
ynm&Sifjzpf-uaom jAdwdo#vlrsdK; avmh'fqdkvD ZlumrefESifh tar&duefvlrsdK; ygarmuQ
csm;vfpfatmufpfem'fwdku -op-wdKvdkydoduyfpfausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;ESifhywfoufI
ESpfaygif;rsm;pGmjyKvkyfcJhaomokawoet&/ if;owW0grsm;onf rsdK;okOf;cJhjyD;jzpfaom
arsmuf0Hppfppfrsm;omjzpfI vlom;rsm;ESifh rnfonfht&mr# eD;pyfjcif;r&Sda-umif; az:
xkwfxm;ayonf?149
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku aemufxyftqifhudk vlom;rsm;. wpfppDajymif;vJjcif; tD
Adkvl;&Sif;tqifhtjzpf [dkrdktqifhrsm;tjzpf cGJjcm;xm;ayonf? olwdk.owfrSwfcsuf
t& [dkrdktqifhonf -op-wmvdkydoduyfpftqifhxuf ydkrdkzGHjzdK;aomowW0grsm;jzpf
onf[k qdkonf? tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku Tausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;jzifh pdwful;,OftDAdk
vl;&Sif;tpDtpOfudk qJG-uayonf? trSefrSm if;tqifhrsm;t-um; qufpyfr+udk oufao
xljyxm;jcif;r&Sdojzifh pdwful;,OftpDtpOfomv#ifjzpfayonf? 20 &mpkESpftwGif; tDAdk
vl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,fajymqdkolrsm;teuf ta&;-uD;qkH;yk*~dKvfjzpfonfh tmef;pf
ar,mu Ttcsufudk [dkrdkaqyD,Htxd qufpyfr+uGif;quf trSefyif aysmufaeyg
onf[k vufcHayonf?150
-op-wmvdkydoduyfpf>[dkrdk[mbdvpf>[dkrdktD&ufwyfpf>[dkrdkapyD,H ponfhtpDt
pOfwGif tvsifwpfrsdK;onf aemufvmonfhwpfrsdK;aygufzGm;vmcJhonfh bdk;ab;trsdK;
jzpfonf[k tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku qdkonf? odkaomfvnf; ausmufjzpf&kyf-uGif;okawoe
t& aemufqkH;awG&SdcsufrSm -op-wmvdkydoduyfpf/ [dkrdk[mbDvpfESifh [dkrdktD&ufwyfpfwdk
onf wacwfwnf;wcsdefwnf;wGif urBmhtydkif;wpfae&mpDY touf&Sifxif&Sm;cJh-u
aomowW0grsm; jzpfa-umif;od&Sd&ayonf?151
xdkxufru/ [dkrdktD&ufwyfpfowW0grsm;onf vGefcJhonfhr-umao;rDumvtxd
toufxif&Sm;aexdkifcJh-ua-umif; awG&Sd&ayonf? [dkrdkapyD,HeD,H'gwmvif;ppfESifh
170

[dkrdkapyD,H(acwfopfvlom;)rsm;onfvnf; wpfjydKifwnf;wacwfwnf;wGif touf


xif&Sm; aexdkif-ua-umif; xyfrHawG&Sd&ayonf?152
trSefpifppf/ Ttcsufrsm;uyif ,if;owW0gtqifhrsm;onf wpfrsdK;onf
aemufwpfrsdK;rS aygufzGm;ajymif;vJvmcJhjcif;r[kwfa-umif;udk oufaoxlvsuf&Sdaeay
onf? [m;AwfwuUodkvfrS ausmufjzpf&kyf-uGif;aA' ygarmuQ pwDzif a*sa*gvfu/ ol
udk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfaeaomfvnf;/ 'g0if.oDtdk&D t-uyf&dkufaejcif;ESifhywf
oufI atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?
[dkrdkrsdK;EG,fpkrsm;jzpfonfh A. africanus, robust australopithecines ESifh H. habilis wdk wpf
csdefwpfumvwnf;rSm jydKifwltoufxif&Sm;ay:aygufcJhonfqdkv#if/ wpfrsdK;pDu aemufwpf
rsdK;rS qif;oufvma-umif; xif&Sm;pGmaz:jyEdkifjcif;r&Sdygu/ u|EkfyfwdkxyfrHwufvSrf;rnfh
avSum;rSm rnfodkjzpfoGm;awmhrnfenf;? xdkxufru/ xdkokH;rsdK;pvkH;teuf wpfckr#
urBmay:wGif touf&SifaepOftwGif; tDAdkvl;&Sif;vuQ%m jyoonfhtvm;tvmr&Sdjcif;u
153
ydkqdk;aeayonf?

twdkcsKH;Iajym&rnfqdkv#if/ rD'D,mowif;avmuESifh ausmif;okH;pmtkyfrsm;wGif


a&;qGJaz:jyxm;onfh pdwful;,Of arsmufwpf0uf vlwpf0ufykHrsm;onf/ wpfenf;
tm;jzifh vlom;wdk.tDAdkvl;&Sif; wpfpwpfptvdktavsufajymif;vJqif;oufvmcJhonfh
jzpfpOfpdwful;,OfZmwfvrf;udk oufqdk;&Snfaeatmif 0g'jzefaeonfhenf;rsm;omjzpfI/
odyH` ynmtajccHr&Sdaom 'm&DZmwfvrf;rsm;omv#if jzpfayonf?
jAdwdefEdkifiHrS trsm;qkH;av;pm;jcif;cH&onfh odyH`ynm&SifwpfOD;jzpfaom avmh'f
qdkvDZlumrefonf/ TudpPESifhywfoufI ESpfaygif;rsm;pGm avhvmcJhonfhjyif/ -op-wm
vdkydoduyfpfausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk 15 ESpfwdkifokawoe jyKcJh&mrS/ tDAdkvl;&Sif;0g'D
jzpfaomfvnf;/ aemufqkH;wGif arsmufuJhodkaomowW0grsm;rS vlom;t-um;qufEG,f
aygufzGm;r+rawG&Sd&a-umif; ed*kH;csKyftjzpf wifjycJhayonf?
Zlumrefu pdwf0ifpm;zG,faumif;aomodyH`ynmqdkif&me,fy,ftpDtpOfwpfck
udkvnf; a&;qGJcJhayonf? odyH`enf;usaombmom&yfrsm;[k oltaejzifhvufcHonfh bm
om&yfrsm;ESifh odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;udk tpDtpOftvdkuf e,fy,fowfrSwf
xm;ayonf? cdkifvkHonfhtaxmuftxm;rsm;udk tajccHaom "gwkaA'ESifh &lyaA'bm
om&yfrsm;udk yxrwef;xdyfqkH;wGifxm;I/ if;aemufwGif ZD0aA'qdkif&mbmom&yfrsm;
ESifh vlr+a&;bmom&yfrsm; ponfjzifh tpDtpOfqGJxm;ayonf? xdke,fy,fowfrSwf
onfhtpDtpOfaemufqkH;ydkif;wGif/ odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;udk qufvufaz:jy
xm;ayonf? Zlumreftaejzifh odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;rSm tm&kHig;yg;jyify od
&Sdr+rsm;jzpfonfh/ w,fvDyoDac:Zmef0ifjcif;/ q@rtm&kH ponfwdkjzpfI aemufqkH;wGif
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D jzpfayonf? xdk odyH`ynmqdkif&m e,fy,f.aemufqkH;wGif/ Zlum
refu atmufygtwdkif; jznfhpGufa&;om;xm;ayonf?
TtpDtpOfwGif/ "rR'd@mefusaomtrSefw&m;rsm;.aemufydkif;wGif ZD0aA'bmom&yf[kqdk
aombmom&yfrsm;jzpfonfh tm&kHig;yg;jyifytodrsm; odkr[kwf ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk
t"dy`g,faz:jcif;rsm;/ ponfwdkwGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk opPmcHxm;oltwGuf bmrqdkjzpf
Edkifayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif pdwfxufoefolwpfOD;twGuf wpfckESifhwpfck qefusif
154
bufjzpfaeaom t&mrsm;udkyif wpfjydKifwnf;wGif ,kH-unfEdkifayonf?

171

xdka-umifh/ vlom;rsm;qdkif&mtDAdkvl;&Sif; (vlom;rsm;wpfpwpfpajymif;vJjzpfay:


vmjcif;)Zmwfvrf;wGif/ olwdkawG&Sdaom ausmufjzpf&kyf-uGif;tcsdKay:tajccHxm;aom
oDtdk&Dudk rsufpdrSdwf,kH-unfoltcsdK. okH;oyfa0zefcsufrsm;om jzpfayonf?

rsufpdESifh em;wGif&Sdonfh enf;ynm


tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du tajzray;Edkifao;aomt&mESpfckrSm/ rsufpdESifhem; wGifyg&Sd
onfh txl;aumif;rGefonfh tm&kHcHpm;r+t&nftaoG;yifjzpfayonf?
rsufpdESifhywfoufI raqG;aEG;rD/ u|Ekfyfwdk rnfodkjrif&onfudk tusOf;tm;
jzifh az:jyvdkygonf? t&m0wKwpfckrSvmaom a&mifjcnfwef;rsm;onf &ufwDemac:
rsufpd.aemufydkif;wGif&Sdonfh um;csyfay:wGifusa&mufjyD; ajymif;jyefykH&dyfay:aponf?
Tae&mwGif qJvfrsm;u v#yfppftcsufjyvd+if;rsm;tjzpfajymif;vJay;jyD; OD;aESmuf.
jrifjcif;tydkif;odk xdkvd+if;rsm;udk ydkay;vdkufonf? OD;aESmuf. xdktydkif;wGif rsufpda&S
wGif&Sdonfht&m0wKrsm;.ykH&dyftjzpf tpDtpOftwdkif; t"dy`g,faz:ay;avonf? T
vufawGusonfh tajccHtay: qufvufI pOf;pm;-unfh-uygpdk?
OD;aESmufonf tvif;a&mifrS umuG,fxm;ayonf? qdkvdk&if;rSm/ OD;aESmufwnf
&Sd&mae&mY tvif;a&mifra&mufEdkifojzifh/ arSmifrdkufvsuf&Sd.? tjrifqdkif&mtydkif;onf
tvif;a&mif ra&mufEdkifaom arSmifrdkufvsuf&Sdonfhae&mjzpfayonf? toif-uHKbl; od
bl;onfh tarSmifrsm;xuf ydkrdkIarSmifrdkufaomae&mvnf;jzpfayvdrfhrnf? odkaomf
vnf;/ toifonf xdkydef;ydwfatmifarSmifaeaomae&mY vif;xif;vsuf&Sdaom urBmudk
awGjrifae&ayonf?
rsufpdjzifhjrif&onfh ykH&dyfonf tvGeftrif;xif&Sm;jywfom;av&m/ 20 &mpkESpf&Sd
enf;ynmwufEdkvdk*sDuyif xdkr#jywfom;aomykH&dyfudk &SdatmifrjyKvkyfEdkifao;acs?
toifzwfaeaompmtkyfudk ajrmufIaocsmpGm-unfhyg? oifhywf0ef;usifudkvnf; wzef
vSnfhI-unfhyg? toifonf xdkuJhodkxif&Sm;jywfom;aomykHrsm;udk rnfonfhae&mwGif
awGjrifbl;ygoenf;? wdk;wufzGHjzdK;qkH;puf&kHrS xkwfvkyfonfh &kyfjrifoH-um;puf.
zefum;csyfwGifyif xdkr#xif&Sm;jywfom;aomykHudk rjyoEdkifao;acs? rsufpdjzifh awGjrif
&onfh ykH&dyfrsm;onfvnf; okH;zufwefykH&dyfrsm;jzpfI/ tifrwefjywfom;aom a&mifpkHykH
&dyfrsm;vnf; jzpfayonf? ESpfaygif; 100 ausmftwGif; OD;a&axmifESifhcsDaomtif*sifeD
,mwdku rsufpdjzifhjrif&onfhykH&dyftwdkif; az:ay;Edkifonfh pufud&d,mudk -udK;pm;wDxGif
-uaomfvnf; ratmifjrif-uao;acs? TudpPESifhywfoufI -uD;rm;aompuf&kHrsm;
aqmufvkyfI pDrHudef;trsdK;rsdK;csrSwfum okawoetrdsK;rsdK;jyK-uayonf? oif. &kyf
jrifoH-um;pufudk wzefvSnfh-unfhygOD;? xdkaemuf toifudkifwG,fxm;aom pmtkyfudk
vnf; xyfrHI-unfhyg? xif&Sm;jywfom;r+Y t-uD;tus,fuGmjcm;aeonfudk awGjrif&
ygrnf? xdkxufru/ &kyfjrifoH-um;um;csyfwGif tvsm;teHomyg0ifonfh ESpfzufwefykH
&dyfudkom jrif&I/ toifhrsufpdjzifhjrif&aomykH&dyfrsm;rSm tvsm;teHteuf(odkr[kwf
tjrifh)okH;rsdK;vkH;yg0ifonfh okH;zufwefykH&dyfjzpfayonf?
wurBmvkH;&Sd tif*sifeD,maygif; axmifaomif;ruwdkonf ESpfaygif;rsm;pGmt
wGif; rsufpdjzifhjrif&onfhykH&dyftwdkif; jywfom;&Sif;vif;aomykH&dyfaz:Edkifonfh &kyfjrifoH
-um;pufudk xkwfvkyfEdkif&ef -udK;yrf;cJh-uayonf? okH;zufwefykH&dyfudk az:Edkifaomfvnf;
txl;pDrHxm;onfh rsufrSefwyfI-unfhrSomv#ifjrifEdkifI awGjrif&onfh ykH&dyfonfvnf;
ykH&dyftwkjzpfayonf? aemufcHykH&dyfonfvnf; -unfvifjywfom;jcif;r&SdbJ r+ef0g;ae
172

onf? rsufpdjzifh awGjrif&onfh ykH&dyftwdkif; b,faomtcgrS xkwfaz:Edkifjcif;r&Sd-uacs?


uifr&mESifh &kyfjrifoH-um;pufESpfrsdK;vkH;wGif ykH&dyf.t&nftaoG;rsm; avsmhenf;vsuf
om&Sdaeayonf?
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku xdkuJhodk-unfvifxif&Sm;jywfom;aomykH&dyfudk az:xkwfEdkif
onfh,EW&m;onf rawmfwq-uHK-udKufI tvdktavsmufjzpfay:vmcJhonf[k tqdkjyK-u
ayonf? aumif;jyD/ toif. &kyfjrifoH-um;pufonf/ j'yfypPnf;twrft%kjrLrsm;tvdk
vdkvma&mufpk&kH;jyD; tvdktavsmufrawmfwqjzpfvmonf[k ajymygu toifrnfodk
xifrnfenf;? axmifaomif;ruaom vlwdku xkwfvkyfEdkifjcif;r&Sdonfht&monf
twrfrsm; tvdktavsmufvma&mufpk&kH;I oltvdkvdk jzpfay:vmygrnfavm?
rsufpdjzifh awGjrifjcif;avmuf-unfvifjywfom;aomykH&dyfudk xkwfaz:ay;EdkifpGrf;
r&Sdonfh/ rsufpdavmufacwfrrSDao;onfh pufrsm;onfyif tvdktavsmufjzpfay:vmEdkif
jcif;r&Sdygu/ -unfvifjywfom;qkH;ykH&dyfudk xkwfaz:ay;Edkifonfh rsufpdonfvnf; olt
vdktavsmuf -uHK-udKufIjzpfay:vmcJhjcif; rjzpfEdkifay? em;onfvnf; xdkenf;ESifESif jzpf
ayonf? em;.jyifyydkif;onf toHudkzrf;,lI toHvd+if;rsm;udk em;.tv,fydkif;odkydk
vdkufonf? xdktv,fydkif;wGif toHudkcsJay;I v#yfppfvd+if;rsm;tjzpfajymif;vJay;um
OD;aESmufodk ydkay;vdkufonf? rsufpduJhodk/ toHonfvnf; OD;aESmufwGif;&Sd -um;jcif;t
ydkif;wGif toHudk cGJjcm;ay;jzifh -um;&onf?
em;ESifhywfoufIvnf;/ rsufpduJhodkaom tajctaetwdkif;yifjzpfayonf? jrif
jcif;tydkif;udk tvif;rSumuG,fxm;ouJhodk/ OD;aESmufwGif;&Sd -um;jcif;tydkif;onf vnf;
toHra&mufEdkifatmifumuG,fxm;ojzifh wdwfqdwfaeayonf? odkaomfvnf; -unf
vifjywfom;qkH;aomtoHudk OD;aESmuf.-um;jcif;tydkif;wGif -um;&ayonf? toH
ra&mufEdkifatmifumuG,fxm;aomOD;aESmufwGif;Y/ toifonf om,memaysmf bG,f
aumif;aomaw;oDcsif;oHrsm;ESifh qlnHoHrsm;udk jywfom;pGm-um;ae&ayonf? t u,f
I toHwdkif;wmonfhud&d,mjzifh xdktcsdefor,wGif OD;aESmufwGif;&Sd-um;jcif;tydkif;udk
wdkif;wm-unfhygu/ toH[lIvkH;0rSdbJ vkH;0wdwfqdwfaejcif;ESifh -uHK&ayrnf?
yHk&dyfESifhywfoufI-udK;yrf;-uovdk/ toH.eudk,ft&nftaoG;twdkif;&&SdEdkif&ef
ESpfaygif;rsm;pGm-udK;yrf;vmcJh-uavjyD? xdkodk-udK;yrf;-uI &&SdcJh-uaom toHqdkif&mud&d
,mrsm;rSm toHzrf;pufrsm;/ [dkifzdkifpepfrsm;/ toHcGJjcm;pufrsm; ponfjzifh puftrsdK;
rsdK;wDxGifxm;-uayonf? xdk-udK;yrf;r+rsm;wGif tif*sifeD,maygif;axmifaomif;ruwdk
yg0if-uaomfvnf;/ em;jzifh-um;&aomtoHuJhodk &Sif;vif;jywfom;-unfvifaomtoH
udk r&&SdEdkif rxkwfvkyfEdkif-uao;acs?
toHqdkif&mtaumif;qkH;pepf[kowfrSwf-uonfh t-uD;qkH;wl&d,mqdkif&mu&d
,mxkwfvkyfa&;puf&kHrsm;rSxkwfvkyfonfh [dkifzdkifpepftoHzrf;pufrsm;yif eudktoHt
csdKtydkif;rsm; rygvmbJ aysmufaeonfudk awG&ayonf? rvdktyfonfhtaESmifht,Suf
oHrsm;vnf; wusDusDjrnfI tydkygvmao;onf? odkaomfvnf; vlom;wdk.udk,fcEWm
wGif;&Sd toHzrf;enf;ynmonf taumif;qkH;t-unfvifqkH;toHudk &&Sdapayonf? vl
om;wdk.em;rS toHydktaESmuft,SufoHrsm; r-um;&ay? vlom;udk pwifzefqif;
uwnf;u xdktwdkif; &SdvmcJhjcif;yif jzpfayonf?

173

,QKtcsdeftxd vlom;wdk.puQKtm&kHESifh aomwm&kHwdkrS vufcH&&Sdaom jrifawG&


onfhykH&dyfESifh-um;&onfhtoHrsm;avmuf -unfvifjywfom;jcif;tqifhudk rSDEdkifonfh
ud&d,m pufypPnf;rxkwfvkyfEdkif-uao;acs?
puQKtm&kHESifh aomwm&kHwdkESifhywfoufI txufwGifaqG;aEG;cJh-uonfxufru
aom tcsuftvufrsm;onfvnf; aemufuG,fwGiftajrmuftjrm; &Sdaeygao;onf?

OD;aESmufwGif jrifjcif;ESifh-um;jcif;onf
rnfolESifh oufqdkifygoenf;?
OD;aESmufwGif rnfolu vSyonfhurBm-uD;udk apmifh-unfhaeygoenf;? rnfolu
om,memaysmfbG,faumif;aom aw;*Dwrsm;ESifh iSufuav;rsm;.wDwDwmwm toH
rsm;udk em;qifaeygoenf;? rnfolu teHt&omrsm;udkcHpm;aeygoenf;?
vlom;wdk. rsufpd/ em;ESifhESmacgif;rsm;rSvmaomEd+;qGay;jcif;onf OD;aESmufodk
v#yfppf="gwktm&kHa-umE+d;qGr+tjzpf a&muf&SdoGm;ayonf? ZD0aA'/ ZD0"gwkaA'ESifh ZD0
urRaA'pmtkyfrsm;wGif rnfodkjrif&onf/ rnfodk-um;&onf/ rnfodkteHt&omcHpm;&
onf ponfhta-umif;&yfrsm;udk tao;pdwfzwf+Edkifygonf? odkaomfvnf;/ xdkpmtkyf
rsm;wGif ta&;-uD;qkH;tcsufjzpfonfh = xdkv#yfppf"gwktm&kHa-umE+d;qGr+jzpfonfh tm&kHcH
pm;r+rsm;udk rnfoluvufcHI t"dy`g,faz:cHpm;aeoenf; [laomtcsufudkum; zwf&+
&rnfr[kwfyg? OD;aESmufwGif xdktm&kHa-umE+d;qGr+rsm;udk if;rsufpd/ em;ESifh ESmacgif;
rsm;wGif cHpm;r+r&SdbJ vufcHt"dy`g,faz:ay;aeonfh todw&m;oD;jcm;&Sdaeayonf?
xdktodw&m;onf/ tm&kHa-um/ OD;aESmuf&SdtqDv$mESifhtm&kHqJvf(EsL&Gef)rsm;ESifhoufqdkif
jcif;r&SdonfrSm xif&Sm;aeayonf? xdka-umifh/ tppt&m&monf j'yf0wKypPnf;rsm;
jzifhom zGJpnf;yg0ifaeonf[k ,kH-unfol 'g0if0g'Dwdku TudpPESifhywfoufI tajz
ray;Edkif-uacs?
Ttodw&m;onf tvm[ft&Sifjrwfzefqif;xm;aom 0dnmOfyifjzpfayonf?
0dnmOfonf ykH&dyfudk-unfhjrif&eftwGuf rsufpdrvdktyfovdk/ toH-um;&eftwGuf em;
vnf;rvdktyfacs? xdkxufru 0dnmOfonf pOf;pm;qifjcif&eftwGuf OD;aESmufvnf; r
vdktyfacs?
T&Sif;vif;jywfom;jynfhpkHvkHavmufI odyH`enf;usaomtcsufudk zwf+rdol
onf/ ydef;ydwfatmifarSmifrdkufaeaom ukApifwDrDwmtenf;i,fr#om&Sdonfh ae&m
ao;ao;av;wGif p-um0VmwpfckvkH;udk ta&miftqif;ESifhjynfhpkHI vif;0if;awmufy
aeaom okH;zufwefykH&dyftjzpf jzpfnpfjyoxm;Edkifaom tvm[ftSifjrwfESifhywfouf
I pOf;pm;qifjcif/ a-umuf&GH&dkaoI xdkt&SifjrwfxHawmfyg;Y cdkvkHoifhayonf?

&kyf0g'D. ,kH-unfcsuf
,QKtcsdeftxd u|EkfyfwdkavhvmcJhor#t&/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf odyH`ynmt
csuftvufrsm;ESifh wjcm;pDjzpfaeonfrSm &Sif;aeayonf? touf&Sifjcif;.tprlv
blwESifhywfoufI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tqdkjyKcsufonf odyH`ynmESifh qefusifbufjzpf
aeayonf? if;uwifjyonfh tDAdkvl;&Sif;,EW&m;rsm;onf tDAdkvl;&Sif;twGuf tokH;
r0ifjzpfaeayonf? ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;Yvnf;/ if;twGufvdktyfonfh-um;ykHpH
owW0grsm; r&Sdacs? Todkjzpfaeojzifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk odyH`ynmESifh qefusif
onfhtawG;tac:tjzpf pGefypfvdkuf&efomvdktyfayonf? trSefrSm/ ordkif;wGif tDAdkvl;
174

&Sif;ykHpHuJhodkaom urBmESifhywfoufonfh tawG;tac:tajrmuftjrm;udk cdkifvkHr+r&Sd


ojzifh odyH`ynmavmurS y,fxkwfvdkufavjyD?
odkaomfvnf;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkrl odyH`ynmavmuY twif;ayuyfI csef
xm;vsuf&Sdayonf? tcsdKu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a0zefolrsm;udkyif odyH`ynmudk
wdkufcdkufqefusifonf[k pGyfpGJ&efrl-uao;onf? tb,fa-umifhenf;?===
TuJhodkjzpf&jcif;.ta-umif;&if;rSm/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf tcsdKaomyk*~dKvfwdk
twGuf r&Sdrjzpfaomw&m;ao,kH-unfcsufjzpfaeayonf? Ttodkif;t0dkif;onf &kyf0g
'tawG;tac:wGif acgif;rmrmwG,fuyfae-uI 'g0if.oDtdk&Donf olwdk.&kyf0g',kH
-unfcsuft& obm0udk&Sif;jyEdkifonfh wpfckwnf;aomtawG;tac:vnf; jzpfaejyef
onf?
wcgw&Holwdku yGifhyGifhvif;vif;yif 0efcH-uayonf? [m;AwfwuUodkvfrS
ausmf-um;aom rsdK;ADZaA'ygarmuQvnf;jzpf/ wcsdefwnf;wGifa&Swef;rStDAdkvl;&Sif;0g'D
vnf;jzpfol &pfcswfvD0efwifu olonfyxraSwef;wGif&kyf0g'DjzpfI/ odyH`ynmSif
onf 'kwd,tqifhjzpfonf[k atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
odyH`ynmxkH;wrf;"avhrsm;ESifh enf;vrf;rsm;u tHhzG,fxl;uJaomurBmta-umif; &kyfydkif;qdkif
&m&Sif;vif;csufrsm;udk twif;vufcHapjcif;r[kwfrlbJ/ u|Efkyfwdk. &Sd&if;pGJ,kH-unfcsufrsm;
u &kyf0g'udk&Sif;jyEdkifonfh tawG;tac:enf;ynmrsm;udk&SmazG&ef twif;t-uyfjyKaejcif;
jzpfonf? xdkodk&SmazG&mwGif/ rdrdwdktvdkvdkodEdkifaom todw&m;ESifhyif qefusifae
jcif;ESifh/ rnfr#yif pdwful;,Ofqefaejcif; &Sdaomfvnf;/ ta&;r-uD;yg? &kyf0g'uomv#if
vkH;0O\kHrSefuefonf[k cH,lxm;ygonf? zefqif;&Sifbk&m;ocif &Sdonf[laom tawG;
155
tac:onf u|Efkyfwdk. wHcg;0odk a&mufrvm&efom ta&;-uD;qkH; jzpfygonf?

Tpum;vkH;rsm;u/ 'g0if0g'onf &kyf0g'tawG;tac:wGif wG,fuyfae&eft


wGuf w&m;ao0g'wpfckjzpfa-umif; xif&Sm;apygonf? Tw&m;ao0g'wGif j'yf0wK
ypPnf;rSvGJI tjcm;rnfonfht&mr# wnf&Sdjcif;r&Sd[kqdkonf? xdka-umifh/ todw&m;
uif;rJhonfh oufrJhypPnf;jzpfaom j'yf0wKypPnf;onf toufudkzefwD;Edkifonf[k ,kH
-unfjcif;jzpf.? urBmay:&Sd oef;ESifhcsDaom ouf&SdtrsdK;tpm;rsm;/ Oyrm iSufrsm;/ ig;
rsm;/ opfukvm;tkyfrsm;/ usm;rsm;/ ydk;r$m;rsm;/ opfyifrsm;/ yef;rmvfrsm;/ a0vig;
rsm;ESifh vlom;rsm;onf/ rdk;ESifhv#yfpD;vufjcif;ponfhoufrJhpGrf;tifrsm;a-umifh jzpfay:
vmonf[k ,kH-unfjcif;jzpfonf? T,kH-unfcsufonfum;/ vltodOm%fESifh odyH`
ynmwdkESifh trSefyifqefusifbufjzpfaeayonf? odkaomfvnf;/ zef;qif;&Sif&Sdonf
[laomtawG;tac:u wHcg;0odka&mufrvmap&eftwGuf T,kH-unfcsufudk um
uG,faxG;ydkufvsuf&Sd-uayonf?
&kyf0g'udk -udKwifbufvdkufjcif;r&SdbJ touftm;vkH;.tprlvblwudk -unfh
jrifokH;oyfolonf/ ouf&SdypPnf;tm;vkH;udk teEWwefcdk;awmf&Sif/ tvkH;pkHudkod&Sdawmfrl
onfh oAnKwOm%fawmf&Sif/ todw&m;ESifhjynfhpkHawmfrlaomzefqif;&Sif. vkyfaqmif
csufjzpfa-umif;udk od&Sdrnfjzpfayonf? xdkzefqif;&Sifonf/ p-um0VmwpfckvkH;udk Avm
ewdtvsif;r&Sd&mrS ykHpHcsI jyD;jynfhpkHqkH;tjzpfodk zefqif;xm;I ouf&SdowW0gtm;vkH;
udkvnf; zefqif;xm;aom tvm[ft&Sifjrwfyif jzpfawmfrl.?

175

rSwfcsufrsm;?

176

177

2009=ckESpf Edk0ifbmv 16 &ufaewGif jyefvnfppfaq;jyifqifjyD;.?

178

También podría gustarte