Está en la página 1de 46
| ATLAS — | DE GEOLOGIA A eet c1 er) Meee Ue Tredusdo de FAUSTO LUIZ DE SOUZA CUNHA, | | Gedloge da Museu Nacional do Rie de Janeiro Caledratico de Geologie @ Paleoniclogia da Faculdade de Filosofio, Ciencios e Letras da Universidade do Estado da Guanabara EDICAO ESPECIAL REVISADA PARA: LIVRO IBERO-AMERICANO, LTDA. RIO DEJANERO ISSN: 84.7098.170.9 © Edicionos Jover, S.A, Dopésito Legal: B-4694-80 1980 cick poruputsn G. Renacimiento-Avda, Catalufia, $1-Sta, Coloma do Gramanat. ae a a a. i ee or tr a a a a a la PREFACIO © presente Atlas de Geotogia é, sem dividg, wma fer- remctte de trabalho, oleate ‘das ‘estates. © do Stderand> 0 espteito® de siniese desta See de publicacdes coneusiran mostrar, de Jorma convincewte, a Geologta'e oF Seus‘nulliplos aspectos, Razse verdedero! paetero satravet desta ‘etendia quando sé fotheia as 42. mages estampas ‘mallicoloridas, onde‘ Torra, como’ personage central, 72¥e- Inte Sob angtioe os mais diversas *Tendo.se om vista 0 caréter geral do Artes, decidimos tadicéto, com ie! ohedioncia ds palaveas, idetas, definicoes Gu \conccitos tmprimides pelos autares, fasto pela qual deixa- mos de fazer qualguer modificacco ou adaptacdo.. Cabe-nos, eniretanio, ailvertir 0 leitor de gue, ao pessarmes para over” fo ‘terminologia geologicu, preferimos. seguir, agul, © “Pequena Dicionane da Ligia bortuptucces (10" edicad , ste pertisionada. por Aurelio Buargue de Holanda Ferreira: a SCoologia Gerals (18 edieao), de Viktor Leinz e Sergio Esta Insta do Amarat.e a sfmircdlucao a Paleontotogia Geral, de Fosud Camargo Mendes porque se" trata de obras. recentes, atadeadas ge Jl cele ae cedar, Em ote Cate, Sptanias pelo. emprégo dos Cermos de mcior sy entre nos, Como Paltordiea, Mesozsiea, ao inves de Primdria, Secunda Desarte, procuvanioe colahoror com 0 esudonte faci. fandorte ina terminologia jcorreta e segura com basen Fonte bibtografica acim indi Fausto Luiz on Souza CUNtEA Rio de Janeiro A TERRA NO UNIVERSO A Terra no 6 apenas, umn plansia do ve planets, ernie Htcroides, com solar & constituide fase ‘vonstiuuida. pela Imoltos mulfjoes ckestrelas, que cone fms nelg. nome de Via Lictes ow Ca uno the Santiago por formar ne cet Sia, por sta Yer, nso € senso sma simples tunidade do sistema de gatdstas Que abrange toda. materia oo Cosmos, Shleulando'se em mais de um bilhio o: 0 Sol, éste astro gigantesco em cujo Interior ‘caberiam 1280000 Terras, nao ¢ Shmente tina estréia do tipo medio en tre os com bithges que se calla existe (cad atomiea do. hi ‘1 consequiente A Terra, este miniscuia pancta per dlido na" linensidao' do. Universo @ pus, nasi -atmostera. os quale pe. fovem ‘feltar nos. cutros’ planélas, © ¢ que a {az especicimente 'apea. para © deseavolvimento da vida, Sua "form: S'imals adem esferdide achatado, sentlo © Seu ralo polar uns. 21"hm i hor que 9 equatorial MOVIMENTOS DA TERRA ntida em érbita pela fi a Terra p nr wastonito 28 mo tenipo. gan reddor’ do Sol, desereverda. nb ‘espace tuna Grbita dx qual @ Sol veuba unt dos Focos, cisiando ‘uns 130 mithves de. gu Tometros: Cade 365 dias, 5 horas ¢ 48 mt utes. a Tettg di (uma volts. comple no do Sol, a uria velocicude me WA km/s 0 eixo de rota 0 da, Terra & incli do, em relagio 8 eclitica ‘oa plang da Sebiis eerresire, mum anguto de or» 38" ‘9 aue faz com gue 0 Polo Nerte, num fase Go ano, se mantenha inclnede pata {g'Sol ¢ na Guten em diregao cont Bie, provocando a8 extagbes. Cs pontos fem, que a cizcunferéneia equatorial ¢ a Celitisa se toram charmamse equine clos de primavera, & de otiana (eas Far Bde latinide N. eS. solstioios, de Awa Eo satélite da Terra © ostd situado a wise’ distancia ‘media ‘de 84000" ki Tem uma densidade de 3:3, @ uma velo gichide media de translacic ao Fedor da del krn/s. A welosidade de role ia Lu ¢ exatamente a mesma, gut ‘de transiagay em WOrno da Terra, so eT horas, esta € a1 raza pot fom sempre'a mesma fa gue a te Soltada para‘a Terra Admitese geralmente que a Lua sepa rouse da Tarra, quando ext ainda era tig maa Higuiga “ncandencent, fn Conseauencia da formacio de uma fo rnidavel onda de mare. ‘A ORIGEM DA TERRA sis ME aces Ata soa (90 Scyundo storia de 8 hha do Sol. Bt Fotayay. ‘Sua parte central constitala lim espdeke de nuele de: materia oor ensada, eovOlia’ por muaéri difusa A Firca'centrituga crescente:chegou a 9¢ pana da massa gasosa pequonios. anes A tcoria se apoia nas investizacies de Heysthll. sobre a evolugto das hebulo oldal dx planias, & temperatura Existem sétias. objegdes. co mente c due ten te outrat hipotese hue ela a feslados-gocoso ¢ liquide ates Vstta Consol mo de GEOLOGTS ONT-ALTABA.E A.SAN MIGUEL ARRIBAS A TERRA ‘A_TERRA NO UNIVERSO Tamanse dos planéios comperads com yma Piper do ba ets CONSTITUICAO INTERNA DA TERRA. Os conhecimentos atuais sobre a cons: ‘Terra baselamse ex i edidas indiretas tals Como g valor dh guavidade ¢ 2 propa dbgho ds ondas stemicas plo interior itlobo teriestie. A Terra hae ¢ homo Wenea todan as medidas efetuadss con ‘aga mai de $3, aiientemente ddovem cals ii prunaidade eaten” mae densos que, no auicleo, dover alcangar Valores Possivelmente entre # eid ANOMALIAS OR GRAVIDADE A raps que a Torta cxstceobbre os coupes chammes prvtaige, Ova ae fe cn sige as PE acsnaueet os yore As_miadldis_erivimetrias.mesteam, petiores on ornate posits, SoRte BS grandes amici c bd secamey es ESonettado or ums moro dee fy densidad dor maibi Much Be coed on eure ise me, ‘smote: Sor, Cnttatis' ees § ina Inert, kerala ik a por Tochas ‘ais. densas ¢ rieas cm SF ER denon sh TEORIA DA ISOSTASIA isostasia & a condigio de cquilibrio ideal a qual tende a’ Terta por forea da gravitigao, As massas continentais formadas de siel dispocrise futuands sobre 0 sims, niles Sproludandos Nes onto co ‘Que 2 massa sialica’ é mals espessit Mais profando ¢-0 mergulho. no sina, e'asoim 03 blocos sialicos tendem 23 cuilibrar, Os blocos mais espéssos, isto eon rosin alton, Sia te ae inal woe & pelo sett aprotnd fento no stim viscomp, de tagnetea GU Eada bloce desloes wna quantitade iguel sua propria massa Os processes geoligicod extern e ia tamed modifica o cstado ead call ono jeestalca qu & gravtacao end 2 eslabelecer, Astin, os blvcds Wesel Tegados pela erorao tomtinua se clevann Enguanto que ao sansa earrepacas Com 6s Dracttps da eroxta se Sunain re fabelecendorse 6 equilibria. isostatic, Exisie. pos. um “suibstrato. basaltic matinao’ sob uma crosta silica cot ESTRUTURA CONCHTRICA DA TERRA As investigation geile. sdbee 9 velo Propagacso. das. onda ‘in Trea evidenclarain a exisiencia de uma sctie de mudangas Brugcas. dessa velocidad, ou descent nuidades, indicadoras de mudangas {ise Gis € guineas da meer que permit Fam estabelover para 0-nosse globo ma sstuture concentric A camada mais externa da Terra, de- nominada crosta’ bu litosfera, come pessura vackivel entre 30 € 40 km e gelimiisln pela descontinuidade de Me horovicie, que mares 0 lniclo do, sim Na ctosta almitemsse duns camadian de sacordo com a velocidade das ondas >is leas? 3 ruinadagramtica (53 kan)s) en cumada basaltiea (625 kins) 0 limite inferior do sina ¢ assinelado por outra importante descontinuidad ini) a LW) hm de. profundidade, A200 hin sittase attra” descontimne ade (13 Kinja) gue delimita o final da Samacls de oxidos ¢ sulfetos © © eamece fdo nucleo ierrestre. Este ultimo, de dor idade, 10, supou-se formada a "base de Fe We Nt hte, NIFED on ton of filan a inistura que apresciiant Os i> feorltes meiaicos Quanto 20 estado fisico-do-mucieo, em razdo as enorines pressoes que Super ®X milhoes de teres superior a dos isda superficie, ca elevada tenn peratury, di ondem de 6acoe, devemos ilo. nun estado fisico. mule Tonga as fa foreasaint Aas do tipo ‘dos movimentas” siemicos - Mlas de CGREOLOGI/ POR A.FONT-ALTABA E A-SAN MIGUEL ARRIBAS CONSTITUICAO INTERNA DA TERRA ‘cane =o... as es te | \ Mor ta h 220 hn eee ree st 6270 im Etruura ronode do T ‘Anomalics da gravideda, =v | enkaeo Trangnise des ondas sismicas no inion ee Tere Niger Rapressstasée de Tora mosirand Inerpr9%9;00 do wut Hostco, Elavacdo Hos continnnies pala GEOQUIMICA ORGANIZACAO DA MATERIA © universo fisico € compdsto Jo que hamamon tern, au, or sta, Ne 3 diferentes gras de ogre Fe ie a ee eee: 2 PaeR aie Bet select ss Esa senes 6 Won, de desis einen sce mertem nent Samy crue re Pennie oes mie Bram ease a Sat ae Ee i ae Soe ao iad Talend i ee si tO Sees Sat sre beh Soeacae gs 68 Snare ec ara is Brio Thiet ee san ance amis Poh Puacago's ste Boats Sea Ae ical ee ok Ese lem santa AGU HC Se tes or ant cinne Ss ae Ge Semon Hoe itd is it aa a oh es mt pitts, SP ea ea Sains Sit, mars Ae Tecra ae ft rch al Easton ee Pie enter tees fig ca Geaggar ca Sah oa Sehaad Goin. canes ada, Sutil CRIS te dined oa debts Tor oa share Sones Se mec oe ea oe in nat eh Se oe ah Se ks meer OPES de, Eke Shas 66 A Meena Some sa Sia i Oe oe cua eee, etl etl de et litte eesti, oe Hoes ORR pet aan see enue Se ete Fee NaN Sr icici aan gst ae eee a ie eeree oe cicLos ckoauIIicos constituer a litosfe fnsformam segundo ‘As rochss nae. 400 estivels, mas sofrem agio © movimento fanto fico come. quimnieos, feciGnies © da guimica da 10 ciclo dos agentes ool nos Som os proressos de envio, tran: porte e sedimentagao, ¢ 0 dos agentes Feologicos internos com os proves de Inciamorhsmo, orogenese, plutonisms © Vuleanisio, provoesram 3 atuacao de dois ciclos geaguimicos chamados exter Cielo gecauinnice de umm elemento & 0 confunto de migragoes gus éste nia crosta terrestre. estado geoauimi= £0 dos slementos ¢ de grande tmipertan ‘la para 0 conheeiment da hisiatia geo. Guihies ‘Ge cada ‘elemento. Assim, x toro to Sly eogulnicy do car bond edo sili podermos diver gue gicam a Bioquimica 0 Geoguimiica credited qquc alm dos 700. hin eke prolupdidade Se aleanca "um completo quilibrio termodinamico ¢ tambemy qu. leo dos slementos tenesttes. A Lett sun tende a alingir om ico € geodtmict Sop um atiment nde Atlas de GEOLOGIA iii GEOQUIMICA & Dols dtomos de Hs um de Porcuntagen, wm péa0, dos elementos MINERALOGIA (QUE € UM MINERAL? Denominamse minerals os séres-ue ecorram naturalmente na marte solide de STvSITE © DOSSUEI Commo Quimica detnida, ewjas partcuias clementares (iontes, aiomos & molecu fas) Sto" ordsnadas ‘sistemsticamente Os minerals podem se anresentar em masse amartac ou ein poliedtos dehy ios (cubes, octaedios, eke), tis Ou henos repubires, constituindd ‘9s errs tals. Nao obstante, em ambos O8 Cases @ materia que Torna os minerais tern Seas lementos’ dispostos "geometries: Mente, 0 que fa repettia “indennida. ‘mente’ esta maneiia de. ofdenaese! 03 unerais sag jormados em matoris por teria’ cristata, sisslina tem elerrentos ‘ erst gh ct a osha cin due 9e fochtaath as Sin Dardcas cletmentares* tas. tes he Ientoy de simetra poder, bu ula, Sor Hatenies exieriomerter nos crs Sie Setsamos witos e\ plano de sinearta sorrespondentes 3m paedro goathe Esles elementos nao se distinguem. Ve Samos um chomple para ae © sabyeria cue se encontra nas ba: clas Salltas do Cardona ¢ Stasstart Tormado por ioates dos elementos Clore. Sodio’ disposios entre st ds tal mode fue cada ronte sodio € rodeado por sels bates close, ¢, inverasmente, Cade torts cloroé tambem redeada por seis ote tes Sodio. Paes ee ae aaa Segutule disposicao” as esteras de sic, fos terticed eho. entra dae fae a hes Ma py ee pete indehinidamenies © * No jazimento de Cardona, a massa de sal 'se-apresenta de maneina tnlorie, Gobrada eaprichosamentey ¢ nel nao Se ota indicio da estruiura ertstaling ria, come, aoe rds ‘de aa No lo eristal da estampa B/l podem ser onstatados ‘Gs elementos de simeinis que regulam a disposicao iniems, ¢ or sua vex, as faces, arostas e vertices do polledio, © cubo cxirsmaniente Ne fqueno de jontes: de clory. ede solo Gp28<10-*"can de aresta) posse. 0s Imesmos elementos le simetria qs e\ie fem n0 eristal cubicu, © numero de elementos de. simetria ‘que pode haver na materia cist muito limitado, rechiindosse 4 ¢itae Be nario, terniric, quaternario SIManO, lat de sienettia e a cunero de siete, ommina-se de. simon erfotaltad a6 conjunto de clementos de simettht alle tum decerminado eristat apreserty Todo mineral bem eristalizado «fo mada por um conjunto de laces, atest vertices, come ja vimos, que ab At jam segundo. cba’ simetein ‘dando tim poticdro geomet rico, misty Ot metog Temtlar, que se denon forme As formas cristalinas, de aedrde. eon a sua simet ou Siu i: bic, te Fragoral, hexagonal, yomibordrien, OHOP- Tomine, moneliice Cenc Cada sistema posse uma combined propa slr de une da inada “ceracteristiea smote, ue ddove estar contica em cadens as fonnten rstalinas do’ sistema, Assim, ‘ho site ta caeo. 8 conetisticn sini B Combinacdo de quate exoy Wh tHObe hn tetragonal, © eaters ett eo Giisternario: no hexagon a de Ul C0 Senutio no rombeudlic, 4 de dnt Se ier: no ortorrombice hon slinco, a de um exo bingo: @ sien Urtolinco, Caractere por nko ape Senta exo de simetii, ‘Alem desta. simetria minima, as for ims iting eh ast Pode ossuit pianos ou cent de. sien Su: simoltancamente, ambos, poten Ui {o,0 muimero come. noticks dow vel Ha teense Sanson Carmeterintcn simetrlea, Os cristais naturais raramente engon trans come indWvicuos Isolndos, Bil ee, 0 mio rakes en lem ‘a se unin, formaado. gosoel rt rupantento erste is askoeiagoes Oden ICN © Krupamnentos. Wovgudars, ‘eras Iara Imentos reguiares. ‘Com exeinples. do Peet” co eins os aaloy in formagoes estalactiticay, ay yer estampa B/4) eh [estampa 8/9) ¢0 grupanento er lh da Barita ‘estainpa B/7), 880 exernpion Ubieos de rupamento fopulaten, 1 a = oa ee oe Atlas de GHROLOGIA Diepasige Hn, ea I-ALTABA © A.SAN MIGUEL GENERALIDADES Jundamentel #constivicdointceo de om cristl de sal.gema, doom eistalde socom, Seas rochas, como se vera mais ‘adisnts, sdo as unidades estrutura’s da rosta ferrestre. os minerals consituem fas unicades clementares. desta crosia, Isto é, sdo os constitulntes primétios da ‘Os minerais nao se encontram regu lammente distripuides na crosta, mas ea nang lag as, Su 9 Wwarizo, 6. @.outtos! do. tipo Siicate” Glemenios eSsencials das 70. Shas, gue constituem, por si so. 98%. dda crosta terrestre, enguanto que outros Se apresentam localiratos ert peauenas coneentragces denomiaades depesitos ‘ur yazimenios mimerais , ainda. os ave Scompanham: cm’ bastante quantidade Os chamedos maincra's de gunga. Alans istes minerais podem: constiatr 10. {gus sedlmentares que ccapam frendes {reas sedimentares supercia's da Ter Fa, como calearios, arenitos, ele. por Fin, apacar disso, & por se apresentar fm gua forma mais. pura e bem criste fonda no’ jenmenter miners, stad: jocmos ios mincrais. de gange: Por seu grace interac comeal fa romos capitulo, a parte com as gemas, Be yanidae sectimentares eas. friday Salinas; finalmente, enccrraremos €ste Breve éstuido mineraldgico. com gs ee mertos mais importantes que sto en Conutados na Netureza 1. MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS Quartzo.— £0 mineral mats freaiien gece espalhaco pela crosta; clemento fundamental das echas eruptives, sedi mentares_e melamoriess, forma’ tam Bém a ganga ee maioria’ dos ides, « Rambem constitu, sozinho, yeios ‘de grande iinportancia, nos quais forma o: fais belos cristals: ‘como exemplo. tc Mos, nos ‘geades alpinos, conjuntos « Arusgs We mognificos cesta, os chama bs Quarto alpino e Quarizo filanar. Caistaza i isteina‘tombual ey ‘com conformagées ‘distintas seqmiado 2 iaeira de fazer; assiza, 0 Quartco co imum, apresshtacs ci forma de psi © bipitamide hexagonel, como no Jaci fo de. Compostela. enatianto que as. va Ddades de Crit de roche © Quarto enfumacado tem ticas facetas. compo do habitus’ altidamente emboadic, aprésentandose 9 prisma coroado pot Faces de romboedro, como nos eristais de quartz de Sig Gotardo. Na maioria, o Quartao, mesmo quan do parece fotmar cristais, ¢ reaimente Simples gominagao de complemento em gue’os dois gemvos esiao intimemente gados, nao ‘se cistinguindo entre st O'Quarreo amietiste, maito enconteads no Brasil, apresentase em ecemplares Soceciades om joalberia; os Quarizo al Bios de Pukensiock(sassal” $h uarizo geminsdos segundo lei do Sapdon ¢ os Quartco Relioidals, dos Alpes, clo cristale gominados sogundo fel distinias, exceio'bs ulimos aue 0 rupamentoy tniplsnares. Miveralincolor’e_ completamente transparents, pode tomas vatadisamas Sora cae tomar Uranlicdo € finda opaco,(Guarfeo fess). Tem Bok iho sitteo. Opticamente tniaxial po: Sito, e possi a propeisdade de gitae © plano de wibragho. da hur polasteada (halarivacan Yotatona) Duto © fragil,¢ piezlétrico, fendmeno ‘que’ Muites ‘ponder minerals apresen. fam, © por iseo de grande importancis teenica Ba aplieacto das ultrasons. ul Imicamente € S10, pure, contondo, alt Ines. vézes, pequehssimaas.quantidates do inpurezat que the empresiann Co foragao; somenie ¢ stacado pelo HF ¢, Oh Calciines eA ea Agia S80 varied. ast, rbigeritalinas de fande aplicarso industrial 0 Onik ¢ 3 Eorrmesn ts luima de. cbr vermelho sanguc, de aplicagio em soalhcra, finafmente, o spe e 6 Suex'on Peder ‘A Opala nao é realmente uma de de’ quarizo, porem um gel om unt -eonteude em Se Se, ener ata Bela Soir Boia ets "te Pi ei Oe ae deste on Seas eet eine eat clinica. Apresentase em forma de crs. fais inelusos ou. implantados, de pro: Dorwoes “muito w aidda "em Fernie al arid Ou qari, matt conbecida, 0 agit, 4 brane, Baa Sl evativo, Enire. as stias. principals: Var Hedades’podemos’ car: "1) Eels Gann, de cor tosh branch Op, adele relent, heat do he jot cotta cols gomtnacte ie Rane baa‘cm Zarzalejo (Wade); 2) Auta, (Conctut na estumpa H/S.) maa ay ay a a a ee ee | = a a i 3 ja on a asad — Atlas de GEOLOGIA TOR A.FONT-ALTABA § A.SAN MIGUEL ARRIBAS MINERALOGIA MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS Quartraenfumaged Grisones (Sui). cane ibeodbata var esrsotinn, Dro a0 etocnio (geminaedo do 2 Forse Colorado. isdn eponke wer gmezonite. Sap 2 wrote, sata shminepots ao Heetarn he denne See eee ane Groce, Se eras Seen Bear dodge ear Sa ee ee Sore ee Be seaite ne tee ota On eps fcamnspit cand ge ee ee Se eae gee, ee te et ea ae Soe ernie Sica Be ae eee ps canes Aa ere 8 en ie dea aa ineaceels Same Si ere neces chee Sacer ees aes ioe pamer Ceres Besar 9 cela oan e Sore Mices.— Si0 minerals de simetcia mor naulinea,crstaltzsos em armaae nee Sorheregonais, que se carecteriza pele fel exfotacée bach a eat sete Scparar folhes muito. delgsdas © clots Sie" Esta pranteuade «ates, como ful ‘conde sien « lt Gh. propicn 4 ulliragio. desses ‘mine fals'coins foolattesv om prone names EE Satethos eleiicom ‘Quimieamente sao siicatos bisicos de auininis¢ posésaio, com: wasn -€ ittro ‘nae espe facirass a metora hs ‘nfees Conic for coina monte Spchment eo acs aon Ferro, Elomentos eseenciais as rachas Gruptivas, s80\consttuintes ‘fundamars {aN das hyetmoreas, tis come gra ‘Sie mfcatston ete. prneipas mine Fas deste wrupo sao a" Muscovia ea ' Muscovita, mice pordssiea on brane exh d"incolot ou com’ tonalidadce ae Tonle a transtucidas, de brifio nacars ove sunve: @ 2 mais ulizadn nas apih ieses indasiion,oncontrandase crm randes blocon n0s pegmatite A Biotita mia ferviea ou nee, mu to semelnanie & antenor, dela Se distin Ente nega e pelo seu fore piserale mo, qite val’ dete um fom palido, até Gita nero, Opac, 2, nee abu ints, Rssmp estenciat ee auase fess Tochaa intrasivas Piroxinios—Formarn um grupo de minerals com simettia morociuca Oa ‘ortorrombien, que se carasterzam, pr Spalments, ple. clivagem acacia os feces do prisma vertical, ¢ cujas linhas de intersesao formam” Angulo quase eto. Qs piroxénios monoclinicos sie. me tascieates caleiomagnesicos, pratics: ‘mente puros, como o Diopsidia, Ou ain accom quantidades varavers de ALO, 2 FeO. como 2 dugita, De verdeclare a verdeescuro, sag, Opticamente blr Nials, endo plcoersicos; nao obstante, O-comteado tm ferro faz varia. suas jeopnedadss dpricss, tendo as Varied des ereferas de Agia negrasesinosts, fe francament. pleocroicas __A Augiia € mineral tpico das rochas sneas bsicae, encontrando-se suas va sedades feriegay cra alas 1ochas ‘yaleanieac; ma de Ol! apresenta.ce em belos cristais prismnéticos achatados, de cbr nogra. 0 Biopsidio, pelo conten, $0 mats tipico mineral das rochas me: famorfeas, piggialmente dos alcarios istalinos pelo. motame: ‘mo regional © daqueles resultantes. do etamorhsms de contacto. Asati Mier sitters ieee = Maes rece ere ence, eta ig 2386 iui Tomy Se a ag deta eB SPS eee he haloes s Sees ecg oe Lr ce eee Se Sena le a A atte & mlnonl ertia adh Meet ude! satis pe ge Seas Sea Sewers: evan ee Samet Stee yuna es iver 2 ee eas eect nti ng the Ser cans ea ee SIRES Saat eee gees See eee ede cana muiitas rochas efuntivas basicas ¢ ardo Sesion wane Sls an Rust es es ree ee . ‘ottvina,— Mineral essencial dgs 10 gas erapaieas Biba como o deride fito, ‘do aval € consticamnte. nko, ‘nchntrada em numenoeay andésias cis talinas metamorices. ‘Apresenta-se om cristais dissemifiados ‘ou inclusos, de. simetng orvorrombica Shr Mendergirtate a verdowscura, Ae Ne es amateledo, parda ou inedlor. A cOr Atlas de GROLOGIA POR M.FONT-ALTABAE A.SAN MIGUEL ARRIBAS MINERALOGIA. MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS Quersz6 ametisne Sclines (ras). icrocineo ocminagao de Bayeno). Boitarete pe LGuortzo ver. grit de roche. BY Sorta (Sel: is 1 AAugita, Nor depends da comrosicie quimica, eondo 2 Olivina uma misture™ isomers de Forsterita, Mg.8iO,, Faialita, FeS0,. © Trefoite, Miox8i0,."0 mineral, mais “co- ‘hetido como Olfvina ea ristura qu Molecular’ dos dois. primelros, corres. ‘pondendo, a formula’ (MighenSiO.. Na EGpanha ¢ cepecialmente abundanie na provincia de Gerona, _a Tuna. — Grupo de borossiiaton ‘comporigio auifeics. complex. 10 fonda ump. a, Hromorta em gue fxister todos os termos de" tats Giietaado ne alseme Somatic, presenta em bellsgimos eritals Des. imuticos alengados, Trancamente heme Mouficos£e com as als variadas colo tegrop ou verdeacuos, Optcamente Unievial ‘negativo, apresentando pee ‘rolsmo accniuadé ate 9 extreme do b- Somer totalmente Talo erdinario, con Siege que permite utilxslo. para obter ind polarizbea, Mineral tipicamente de contacto, apre- sontase lighdo. 28 Toch#s de profundr dine’ flonares,copesiaiments aes 10 nites pegmatitos pas auals. foram airagéneses. com 9 Quartso. ‘tambem € acontrado cm multgs rots mean Figae Aigumes variedados de "Tarmalina Sho utlladas em joalheria por cause Se sua belissima cot Os melhores cre {Gis tem. side encontrados cmt Minas Gerais Taras, tos, hives da Bolla € fra, California, Nov Eepaaha é. relative Trent abundante, Berllo,—Silicalo de alumiaio ¢ terilo, apreseniase em cristals hexavonals Dris ‘aticos, bom desenvolvidos, de cor Na Hada, referentemente prancoesvetdea Gag [erdointenea, 2) poriotaente ife'clireo: Tem’ clivagem basal pertetta, eg fragi. Mineral de origem Indroter: inal, encontrado res. peziatifos,. © ‘Rinkei Sisociade aa rechas metamior © Berite nobre, perfeitamente cans: parente © de bolas coloragoes, é uma es. Dedras precioses mais estimadas. Entre stins variedades deverios citar 3 Enmeralda, de ese verdeintenso, cujos mals belog exerapiares encontramse na Inina Muzo (Colombia), ¢ a Aguamart tha, de cor amaicla, yerde-rnar ow av Gu orereeo Minas trai (Bea) om Gkemplares de ate 11 quilogramas de Beso oe Granadas. —Silicatos de_composicio quimiea ‘muito variada, cdistalzanrse Sm remboedros ¢ trapezdedros do sist mma cabico. Apresentamsse em eristals ‘Soiados, memitados out Spctisos, a8: Vb zes-de grande tamenho; disperaos, em Selxos rolados ¢ em arelas. Fxibedh dae ss" cbten, exceto 0 azul, predomi hhando, entretanto, a vermelha-cestanha; fransparentes a opacos ¢ de brilio vb treo. [Mineral de grande iriportincia pete grafic muito Freaent, jaz cm sochas istintas, segundo suas variedades. Cl: faremos como mals importantes: Ai radia, pardo e até negro, Drilho graxo 6a resinosg.intenso, 6 mineral pico de contacto; Grossuldria, incolor, vermelhi- Jacinto’ on amareloambses| Melamita, gronada Wlanifera, de cor newra, ¢ ele Mento primario das rechas eniplivas; Propo ow Granada da Boonia, verme Imosangue, @ apreciedo em jéalhera ‘Abmandita, vermelno. ou pardo, neon trado nos’ gnaisses © micaxistos, © Es Persarita, pardacenta, encontra'se 10s Degmatiios € nas ardosias cristalinas de Nithas Gras, onde comstitai sma rock, 0 Bspessartinito. Outros siilcatos.— Existem ainda erases silicatos que tomar parte Formagio das rochas eruptivas e mete: ‘mornces, principalmente, ale dos que Je toram descritos antesiormente. Eatre ges cltaremos 0 Fapezio, 0 Fridoto e 0 reaiita. © Topdcio, duorsiticato de aluminto, eristalizase ‘em, bonitos cris rombicos de «habeus» prising isda’ de‘dureza elevaday de cor an Felvinho ou incolor, podende tomer dutas coloracdes. Odorre ‘nas. rach Braniticas; no Brasil corstitui magni fos crisis, cula varledade Pago agua Sotavel pelas inclusses Tigutdas. © Epldoto, silicato complexy de alue minio ¢ calelo, apresentase em cristais monoclinicos de numerosas faces. dik ‘Quando verdes, denominan-se Pistacl ‘aneral de. gronda” disporedo,, pena iimente 0 de" contacto eo metamor- 2 Zirconita, siticato de xircdnio, exis- taliza no sistema tetragonal, em efistals prismaticos encantrades freqdentemente Sm arees: gralmente Dard de bly titres, quando Uansparents, constita 8 Firconita tobre. danco ae Variedades Fecinio,. vermelhoamarelaia, © J47ga0 dy Cetlao, tncolor ou ligeiratnente ain falado, muito apreciades em joalherta 1 ~ 4 rai a a SS: omy —— — =< ila tems eg Lie ad a — ¥ = & & P..4| Atlas de GEOLOGIA POR M.FONT-ALTABAE A.SAN MIGUEL ARRIBAS MINERALOGIA MINERAIS CONSTITUINTES DAS ROCHAS ‘Canale Ade ‘yrralina. Minas Tumaling inelysg om avertz0. ieeeray Gnen aad vor. almond Oegpe Newesal Eyideto he Principe Hosea SA Tops, Minos Grae (Bro. 2. MINERAIS DAS JAZIDAS METALIFERAS: A) MINERAIS METALICOS Minerals de ferr.—0 ferro, base oe sea a inddsislg mademna'e virdadeses Indicadar padre do. dessmrolviments sepeimico nde uma mmcko, “come SBI Ga reste terest onde ha oat senteasces" de aaioeral entfcayal et fotaa ie extdo, huirbuide'e Saebonatn disseminad naa rochas erupt ba ‘8. prlucindlmente emp romma Se anor {oe em mincries sulturedos 9, importancia tundementat do ferro ¢ ilo 860 bm todos os aspectos aa Shae tual fz Com que'a optcncis oe ana de feiro omy condigoes Cosnties Faosreis ela de grande intertece (cOeaRenebals wince de ere io formiatios eles “aequinies’ tore, 8° Mapnetia, P50, ont iy aie Oh ile, Fe, ohn Wes Linon, eo GOs, come SSB% o Sutera, Beco (mints alfuroy, com oy pine tale, Pinta Be ge Pinta, Pees itarcsita, Fes, wilisunee Come vue. Ha ‘primal soménte cnr cago ae aiheat dae no” cbasiaeimento See syste antes mencionados (como.ng Algnanha duainie ¢tltima gierea}dentde eae plicigbes' gue as pequcray quantianey a5 “gue seiore ‘content tg meargin Ue fora" Eom co >, slguay das grandes Cossentmieaes Ge Pitas como at do Ree Pete Hie 4), podém ser bencicscas mela Gia dade de Cobre due encsrtam ¢ gle us forma: excelonte materia prima ans falar eesie meta Contatd spt Fla utligada somo materi pion ha Sbisag to do. algo uinice A Magnetta crstlie no sisteria ede bic etm octacdros de cor fesa's Ge Ulho meaien apagado, qua ance tram diseminadog nas rochas eruptiae Sa Bigs igen mente aa fica SAGE triserios Spucsenase cn assas compactas negras Kousak ttt Magnetiso, proprisdace cota aie’ e elleada pata Sepgrea nas Sto age ase Sernpre eeta acompaciiads rit ter FeO Toe “8 Olieisie cristtizn em beloo associae hes. de erstals rombucdrcos, Geccse see 8 nals Sando Srupamenios ivepuiores nicedy es Sas'de Olisisto, fs quate sis heme TS Presentadoe na ithe du Elbe cea Wiss Gerais ‘Nos "minercs.anresnrng mas siberian ores co actos ou eros, sem ashe acl Iroc de cor averineinds denennet deste" Homatiea sermethas onto ace se grupa em forma de félhas, © Oligise 4 micdceo, iomatdo aspecto de grata, Estes dee ‘minorat oof mnchis de ferro mais apreciados; ina Espanta et Contramse chm relativa facta, A'Pintta £6" mais universal abun arte Ge todos 0s suletos, apreeenian eee noon a tas 8 Sone de leposigao minetalozien, Cristaliras ett agntticgs cubos edodscactos pent is (denominados.pieioedtos, titimos. pala’ absindanets: de sua’ apa Ho), Treqtentemente geminades. dito & cruz’ de ferro, De cor amarvloits, fomase!parda, « middo, devido a alte Taco produrida pela: hmomGzcto sa. Deticial. Mineral de durera media (6 a &5) ‘por pereussdg. prediz ‘chispas © Gtr de enxstre Os agentes aifaosters ox metering. tGoidaments, pas Sandog ‘slate ferroso, que, cin Sar ie," disolvide pelos. aguas talstentes 9 Mao e. em patie, & oxidado'\ sulfate ferico, o qual te precipite cm forma de Hon "sa alime ‘permantce na arte superior do jasimento, constitult So'a monietra de ferro do deposit Minerais de cobre.— Mctal_ ucilicado principalimente Dor suas qualidices de fndutor, fot conhecido desde a antigut davte ¢ usado, em liga como estan, m forma de"bronze' para a fabricnrse Se armas ede wlensilon domesticos, OS mingrios dé cobre primarios sso. for: faados:estencialmente por Calcupinua FeCuS,,'€ Cobres eltcehtos, conglone: radog de varios. gulfetos e sulfoet ene. fos ‘de Cobre e feito. os secundaries, Fesullantes da‘otidacio e, algumas se 24, poateticr reducdo dos produtos 1 Sullhtes,”" Atlas de GHOLOGIA & F ge eel wenn Bos | MINERALOGIA Pim a GEMAS E MINERAIS DE JAZIDAS SEDIMENTARES I seer = i | i co ee Espin6ito sabre clit Frankia Fernace: Nove Jersey U.S.A. feresit see ee = en a od a Se SS yy — 5. MINERAIS DE JAZIDAS SALINAS, Os minerals. satinos formas. pla evaporagso, cm climes guentes € arklos, ie" grandes ‘asses ds igus’ marine ‘ue " permanceeram ‘sprisionadas. nos Scntiventes por feliémehes orogenctices fu tranegressivos. Gate procesto ¢ simi far av ettiicigl usado atusimente nas ‘Sli, Verandee Tages artical "do parte ao St ae cetttinnds some Sone Mento, A-deposigao dos composts dis: Soividos nas aguas, tealizacte de scorto om a sua solubilidado. Hid tres grances pes de ariday slings: 0s potssicos, a) Jazldas potéssicas.— Nestas jazi eat sini Ue aanicad as 3) alma primeica fase, 6 sulfalg calc Glove de cass Ca80. SHO, © @ Antdriva, CoS0,; cm’ seguida, dist torment “9 Stina, Nac ia ma fase, quando a evaporeea € auase Completa, Uepostarammte os sais potas Sa 2 ate igo gl Par halita, KMwcl 0, mistvados sempre om Sagem" Os depoaiiog do sal co. num formanrse em camadas leacala: ese apes ae vara donde a fis eentlmetros ate varios metros: Do endo ir atom de a0. Noe grande Be ésltes ‘salinos ‘existemn os chamados Sdomos de say, em forma oe etputa, ue sto camiades profundas, compacta: dis € empurradas'psra cima © que Ge Vid‘ "plastictace do snineral fund Tamse ftuma. massa houowenea, Exe plo" deste fenomeno a montinka de fal de Cardona (Espanita). as msiores Jazidas salinas do mundo em que ee bo. Reficiam sais potéssicos sau a Daca de Suasfure Glemenhs) ea patstratats Gin cxploraco de Seria, carcona, Bat Sireny’e’Sallent. A grande motors co sicial< satsion,eatel 2gts ee randes Concentragdes de caraalia, Sa primeira, © de siivine, no sepunda D). Jazidas de borates. — A maior par- te dos boratos produsitrse na Nature peli depasicao em lagos sslios. Ha ners deve subclass na bacian notes. is que acabamos. de’ descreyer. Os depen etoniietnes. eretclivls fo 03 aue resultaratn da deposicao nas bordas ¢ no fando dos lagos de Santos, como os de Searles © Owens © Borax Lake (Catifonia}. As crostas de borntoss resultantes da total dessecacso do ago! em 9 seu mais claro exemplo no Vale de Morte (Califérnia), cujas jazidas, exploradas durante muitos anes estan Sgoraabandorodas. Tarmbent exam Gloss de bornes no Chie. "BShe Argetion G2! principals mints ut BOISE Soloman, CoO, SIt6; Srnite, Na BAH. e Berar, ByOsCh, * iG lpia dentate — exes den silos originanvse'por eesparagso de Te: es calinoy do nitrates. A uniesjasida benelicavel de Niuro, KNO, encortrase Ra parte setentrionai do Chile, nos de- serlos de Atacatna, Taparach ¢ Antols: fasta, formanda: wins fenaje que cone aralola' cordifheira dos Andes 0 kn. Ho, 00 kin, penetrando ‘entie 25 Beach. Ao foaferit uc cote até Salitte puro tenominase ea Tih, # os depdie aus sora na Se ici, calicheiro, Patece que eas ft Pada sé Telactonam coms as tochas vo Glinieas. que aforam nos nivels ne Fores Salgema, NoCl.— Mineral moaomett <2, stimencionado na extampa By hoe in cabo, Frame ooo At gentase ch’ grupamentos” gramuoe brace” eas Steno anbeeeetas gaplanes e eatalacttits, Entre isos Jot “pode” Gambem se" apiesen es Dita ares, come o nerilis Od ale felo, pot corse onde de ett andar ob Itrebtinrmente datenea, colevacte sa ey segundo alguns autores, davicn 20°Go88 Interposta na sua de, Gln 5 eslmente Segundo as faces do cube Multo selvel ns¥igue, propecuade tsen ae Varia, praticomente, 20 auinentard ‘Empcratira. Fo mineral mate Sonkese lo empregedo univorsalmente: Be he spuldad? BEGG arse homens, deeds onto da Hamanigede, 6 eu doin tas pti technbiay ep Tercintse do guerias. Bursate tase Média o imposto sobre sil Tok couse 4e_onreksto 6 de rovelucees na maior Ee ea Gipstia, Cas0,28. ,0.— Mineral mone. linieo, spresenta-se em eristals de «hae Ditus» ‘muito diverso, goralmente pris: matico, tabular ou lenticular amide ge. minado em forma de ponta de flecha ou de lana, Incolor ou branco, com brilho ‘ocarado em algumas faces e vitreo nas restantes, E mineral brando: pode set riscado pela unha. Uma’ variedade de éss0 utilizada como pedra ornamental ¢ para construir imagens € 0 alabastro. Na Espanha ocorre em quase todos 0s terrence © & abundante nas margas avermelhadas do Trissica, a L i. L L L s Atlas de GEOLOGIA canoon 4 VOR MFONT-ALTABA I A.SAN MIGUEL ARRIBAS 9 SM NUINERALOGIA. Nim MINERAIS DE JAZIDAS SALINAS > geminede om n rte, Sita (rab (Cte ular oe oie. Nehoning, Otis USA} pronto. Colateyed, Zoragore (espunho) . ELEMENTOS NATIVOS Meiais nobres, — Cristatizamse na maloria no skteraa cibieo, em fortna de Geinedros, S20 brandos, rato pela dual Seus cristals-perdem’ rapicammento as Areas, passando a formas arrendonda das, sio'tenaves e pesucos, com brilho intehéo. Nao sio encontrados puros ne, Natureza, “poreém” contendo peqenas andes dos hestanior, ern Forma de issolugbes solidas. Oro, Au de anual. ine, apresonistée’ om Jasidas de dois lipos G'oure de minas,‘contido tm les. ge a°rochas do tipo granitico, compa Shanda 0 guarteo, e @ pure do alice, Concentracao de’ particules. aunticras Hransportadas por tyuas e acumulades fin Agee nde orn tm a sen orga diminuida, Entre os prluchoe ef igrémos 9, riguiésime de Witwaterstasel (Pransvach)e entre os segundos, os de CalitUrnls ¢ Asses (Ameria co. Norte), ‘te produgiram a8 sfebres do Guror ct Babe fase. : A Arita Aa, de oor trance pis apresentose tom alleragie. superhela th edo, Gani etahavne ota tonegro, A preta natiea tom pouca im: Dortancla edie minena do meta, spre. Sentando-se em jasidas do mesmo eas autilgians so famosas as ietdan le Potost (Bolivia). em formoses cdcia rOmbica, em forma plramidal on estenoical, dé cor ana jolimio, transparente ow translacldo com briiho adairantino, ‘Mans eon fores' de' calor c de clotvicidade, el Zatmrse negativainente por ficcA9, AS 12> Bias ce Snake aprekenarser a) em volta dus vuledes (apao, Mexico, Calle): 1b) em eabecotes sébre démos de sal, & ) em forma de camadas sedimentates (Russia, Sieiia, Espanha). O enxofre nee fivo, folativamienteinerie, “queima. 247, (renstormandese em by, que 2 iii para al abtengs do sate ul farico, sela pelo meiodo de contacto oi pelo de’ camtarss de chumbo, Diamante, ©—€ a pedra priciosa mais apreciads @ & subeiincia yotwoal tas dire que’ se conhece £ Yortade Dor carbon nurs, inatacdvel Hey orate © seu clvady ind felmaeao'e Giapersao proporcion the mn britho ¢-reilexo impossivel de ser Surcrado, Parece gue 6 descobrimento da primeira diamante go ioe on Inde, Sprocimadamvents ha. 800 ss'A. Coe, Io abstante conhecido ® apres pst Erezos 6 vomanes, nfo aleaictt 560 Seu alor’ate ave, na lace Medea Sontraute'o mete de talhisi. A partie e entio 9 seu valor auento um 96 Pessoa poderia transportar’ diamrantes Seultos, Be valor equivclente $i ten: Tadas de ouro. Gtistaliza no sistema eavico, apcesen t my crisis oxtaedritos, alge thes veees dodecaedricos. ravamente oh bcos, de grande perfeigo, desenvolvico em todo 6 seu contotno ¢ (solady, Ob em “enstaic” deformadon,, irrogulgnes, Gon lenoicnos de coucsio'e artedan” lamento das Taccs: Poser elivagem pes Jet Rogurdo as Tacs do toe, 3e, arovelia. para’ seu talhes «motto Rragt. Tom brie adamantio carats pti, vodendo ser transparente © chic to como a agua, cu fur © apace: In olor, apresemarse eit ohsalitttdes ff Gis dese observer, e rarae vesae. de for vermelha intensa © azul, AQ fapldae fp aproveitanec* sa ropriededey op feds para produsir né seu intevor feabmeno da retracto total, aptendnse a peda preciosa sonhecids Como: Bre dane lates, fbrolrradiadss: carbomad, Soitos folados do tamanne ds crvilhas ¢ aspee: fo de coque, Encontramse em jazidas primarias, na Africa do Sul, cin chemiings vertieals Dreenchidas’ de iva rocks ultrabasice, fico em olivina, denominada Kinberilo, Que © acmarits dow diamantes; mn idas secundarias, om forma de aluvices diamantiferos, de grande difisso, acos. Panhados de quarts 0 outras ‘pedray preciosas. Grafita, C.— Mineral constituido por urge varledas olimorka pore oft de carbonic puro, Ciitahaaly Sisicma hexagonal, apresepta se em mas, Ss ona ah theocs undo Fire eneontzarenese crisais em forme Ge Tamninas nexaponais’ Pontus coe Senioago, com brlho metaleg € tat fitie, Cihvege fuclimemes sige os Se fos teil: mas sem elastledade; {sto ‘suave ¢”Crasparcate em laminas muito elas Apesar de ser, eu tree do'emm rochas cruplives e sedimientaree 2 lalla € mineral fipies de voces ee oinbrfcas, ‘Aa jerides de peahie: test Gm ‘de “Zonas de forte meiamorfcme Fegional e-de contacto’ ot de proteases Amctansomaticos. Sao tmportannes Ae ie Plcas da Siberia, Madaguocar & Mexico, O'mineral procedente de Cellay 6 mali) apteciado por sa purtss t eelader de eritlieagdos De suey varecades UMS Se # lamepar cristaiinn para a fagriee io de cadinhos ind rins ¢ lubeibea ies ea stervosan microcristaina ei Dregiise em pinturaesntlonidantss Li 4 i 4 , =a =. =. a" hos os laws te = 4 7] tie 4 fs ‘oe ee eT See = See ee eee ie Ee = S's. Atlas de CROLOGIA | ELEMENTOS NATIVOS ee: Eldorado (U.S.A) ial ty emotre, ta Corelize, ‘Sete ier my auema do domo de ral de Mork Mound (UISIR} Sor cangdvie de'entshre homing dipmonttara de Ktnheray f ened Ra Digmaniyexsteis nota Fs Plenmana topld ehamode oD PETROLOGIA (QUE UMA ROCHA? ‘As rochas constituem as unidades es truturais que scompoem a. crests. do nosso planeta. A parte da Geologia que estuda’ a composieao, origem e histeria hatural dss rockas: denominase Petro Tosa Fogemos cnt @ tpeha come uma herais, Getalimente, @ 1déla de rorha 3s ocaie erin compactdnde 6 ere Sia enguanto que, jeaente, FO: has si tants of furore resistcntes basattos quanto os incoerenies case Thos, areias ou argiias. © esiudo das To. chas rovestose ‘de grande imporiancie Delo fato Gas mesma representarem do. Bamentos que nos revelam a histor Ga Terra e seus Drocessos geolosicos.. Destarte, a Terra nos mostra. uma gonstante iuta cntte dots grandes tipon fe agentes geovopieas: os chamados pro Gessos geoldgicos exogencs « endagcnos Os prtnelos ‘Sio “eseencalmnante es: ruidores, stuam ra superficie €. sua wo manifestase pelos grandes ciclos de trasdo, transporte» “tedimertagio. Os enddgenos interno, main expel culares hak suas marifesiagoes, cram hoves cetruturas e formar « ovidéencia G2 energia interne do Planeta De acio de cata tipo de processo eo. logic Fesultatambein outros Canton te ce rochas eatacteristicas, & © pre Pbamente ateavss do. estuco da estrw aba, cemposisio © S" geoldgicas de joa mento cue 9 gediox9 reconstitul 0 pro- cesxo gentiica e evolutivo, Assim como 95 Historiadores reconstitiem a histoua GG, Homanidade decitrando antigas ins erigées, velhos pergaminhos,moedas, fic 0 petrologo dedifra 0 patsadd seo" fogies Rilizanco as rochas como docu: mentes da Historia Ga Terra CCLASSIFICAGAO DAS ROCHAS Podemos dividir, as rochas em quatto grandes grupos, de 20Srdo. com ©. sua Stigem: “sedimentares, metanuficas, Biutgnicase vutconen As sedomentares Sriginanse na superficie por agao enbmenos geniapices ettcmon "AS Jamorfieas Fesultam da. transform de" Geis preenstnes or acho “da Brestag eda temperatura em protund dade. As placdnaas ou ilerameiandrf eas constinuen 0. Gitima “estdqio. da fransformagao ‘metamorica em el com os grandes processos oregentiicos. Finalmente, as vulednicas ou ignces sto 2 resultado da cristlizacdo de massas Fundidae © magmas que. originanco-se ao Interion a erga rant expelidas Br process wuleamicos. Segundo ograu de cristalizacio, 90: ems civicirae rochas em holoriste lings, semicrisfalinas evitreas. As. pri melias so integralmente cristalmadas: a: segundas tem uma parte evistalina ¢ Outta amorig."e a8 vets S80. Tia MINERALS PETROGRAFICOS S80 denominados minerais petroers- ficos aquéles que constituem as rochas; fomprevndem ox essencias, quand & Sia preserve para deere 8 fig ceterminarn simples variecades Una caraetersiica dos minerals. pe wrogrdtico €'6 sou peaueng! marr de sifiinsihaig ements uns tr sp fs mais frequentes, com’ predowinds fia, nite ses, dos’ feldspaton, pIrOxe hiss, anibelios, micas « guartzoe, Alguos originamae’ por cristalaacho de tnaymnay fundies: sao os iminecals ‘doc nadine ignone ou vuleanicaer outta, Enis‘ de_pressad‘tomperattsa: 360 08 dias cochas’metamSrine ¢ putes finatmenie, ¢s das Tochas, scelmentares forman se’ da alteragao dos anteriores, atraves de oxidacao, hidratagao, disse: ingisy ete: Em esncsaiencia ca grt pe ds roches apresenta slgusts mincrals Ete Thee S80 peculares ESTRUTURA DAS ROCHAS {Chama ecerucure a forma ge asso ciagio dos minersie quo ae Tochas ext ems, ou scjam: esinuluras ‘ipicamente lpneds,"metamoricas, pluténicas ot se Assim, a estrutura microlitica carsicte: stag as! Todes geass, ay entra Griontades, eistosas ou crisialoblastioas, fs ‘Tochas metamoricas, as estraumeras Srunnres, Ws pigeon, pm a Esiruturas’porfiriticas carscterizamn’ as rochas.flonares. APLICAGOEE 0A PETROLOGIA A Petrologia apresenta um extraordi- nitig intertae no eampa da Gsoloata Soncmiea, uma vee. que toda pesca emmeraie de intetesse econo bts seada no coahecimeato da petrologia Fefjonal, ou. Sela, dos. pos Ge rochas e'daejasidas minerais que a elas se [a a te te te Pai Sg ng ng lly Fo taal 4 ee a oe Atlas de GEOLOGIA | on vn ct Tac = a | “nat de namo renal ona mane com peers Ea lassieacao genética das reehas. Postion “ror preter de hatte Composit 4 3 Sa 23 ie a Zo a ersiégien Porftiea microgranvlar ROCHAS SEDIMENTARES Magpie een eee Se eg, time, a Sine Seen ees ge eae ee ae oe eens Or aes Sas GES ee Sic Se eae Saar aa ou antigos mares; racias combustiveis fits" quals-precominam © carbone © 08 hidrocarbonctos. PRINCIPALS ROCHAS SEDIMENTARES a Sodimentos reiduais— Sao consti 108 por produtos insoliivels. da alters gfe fas och ae nha So tanaporta los pelas aguas. Os mais importantes Sao & laterifas & bauaites, Gus cobrom Standes ‘zona em regioes tropicals. ¢ Subtropicals, Tormande.tima crosta ro chosa, de cde avermelhade, compost or uina imistura Ge oxidos de ferro hie dratado, hidrosider de sliminio'e silica coloidal: Sua urigem é devida. a uma intensa alicraeSo da Tocha primitiva et condigoes de exireina oxidica, Sedimentos, detriticos, , “ Origins ia erowao, desapregseto © transports as ochas, Postem set sucocrenten, co Io ¢ Casealtio ¢ as arvias ow covrentes, come 08. conglomerades, 0s. arcnitos, ‘lc, nos. quals-os seixes rolados' Ou an is ree ee nls ot um sit eilcirie, silicoso, arglioso og ferrugino- So. Assi 9 ‘molasso arenito com Mento calcario eon guaréstios sao ate nites. cajos eraos de nunitze por alee: Asterplas S20 sei {riticos multo.ftos originadiat taste dias ‘luminicon dwe- has’ ijneas emeiamorteas. Av arzila pura denomitase cutis As adios Sao rovias augHiosas enckirectdas ¢ com éstrutura folhesda, ou ardesiana ‘em consequéncis da pressdo. Catehrios.— Sio talvez as rochas sedi mentares Mais abundgntes e mais atte ag Pele hema. Sun origem. ode je precipitaego, detritien ou Orga Su} ainda de caractor miso. So GSsencielmente formadss, por carbonato, ileco. pts atc nn eanbernatoredleteg ¢ magnésive, caso em que sho denom Dados de eaiearios ‘lolomiticas. Quando so formadas.exclusivamente por car bonatemagnesien denominase! doloms to. he margas. 930 vartedades de cal fe argila, Cerios caltarios sia formadas, em grande parte, por acum Ingoes de Forataintferos, como 0 C180 dos caledrioe cont Numatic, cs Fistieas do Tes Girlo. branen, on orose, mite ‘mancha os dedos, formada por restos mictoscinicos de cquinosirnhor Tora fniniferes © por calelta criptocistaina Gs calcdrios de cristalizavitn tormam os alabasivos ‘caledrios & mdrmores, Se @pteciados para a escullura e 9 heave ae ee} a ee aad - a SS Mlas de GROLOGIA POR FON: i AN AIGUEL ARRIBAS ROCHAS SEDIMENTARES sa mostrando &compesiio fiona eos seaimanton. Galcaio-sa faramiiferos ve Sein? Warton iespnnka Sxdontion fmwisente ——_-Eduaisto Touras 48 westo n0s cong Jotomizogratia de um erento formedo degrees ‘ ti Aslicos So qaortvo'e minnrcs ergioeos ROCHAS METAMORFICAS Em relagio, com 08 procsisos org aelicas ay roohas exaednne © errs Peden solr profundes transfor Fninerologicas catruturats ete guns Sig dando hagas Suan aba ue 6 ‘hay enomagas ‘necanurrlc No ents anudarsante dat goose nals) ¢" posterior cmpressioe: Uobr meni, Be osha sate Tea for fies le prosoto e de tompsrat Sei il a si oS ct enistatizgcao das mesinas. 180. t for ftoqho de ports mince ¢ cattants Em melo sold, Ge icrapesataras fe beetle dE Keio nated de scat As coches jmetanoriea rh ger gargs eacen 4 ificlgio‘devidas 4 onentacio Paral dos fnneraie de_nechormagao, aie a8 Os Satta Cones aeenlaas pee stro ads. oc Sas, proxiita ds igen das uate Sc fe/nclam por gadanroeharen cans ex" Nat componigao miners rele ipicor dae chases ¢ 0a ienoee aoe amt ‘Slienitn cordieses, stauroiss gree aartte i hirstura canacitition dss rocks meisinlioas 64 Sicraoblaaea eae avila csscingtie smultine Notmelamociin 86 mporiantes a contposite original da toca ped onfotme sea composite da recta 26a pela transformagao estira. a foci miami estieine. Ae ob Miglas’"dso lugar "aos micanisiog silisins co cation "not warnoress SS avelos: gos quartiles ce. "A pressao dosempera o principal pe |. poraue modes 9 ftdade’ dos: minerais, Bode ser peoclanide cnet ipsly beau cos Sedimentes,'@ euja inilagnela minimg, Ou rientada, producide pelos empur: Toes orogeneticos quia, devormande 36 Tochas, provecam ‘0 aparccimento de Bradientes mecanicos de'pressio me fa Norecem a recristalizogaa, Quanto a temperatura, sahemos que facilita a9 teagoes quimicas ¢ que, asto- 8 & pressio, possibilita as transiOn- Magies_metamdriess. Em t6da zona slameérica podese omprota_, exe teneia de wma série ininterrupta de es fads intermedidrios nite os Seuimet tos normals 28 fochas metamorizedas maig profundas; iste prova que o met ‘mMorfisio ¢ progrestivo e que aumenta com 2 profundidece. A divisio clissies do_metamorfismo gm tres zones, externa, media e interna, Bete extents de ite eee voy minerals onions ok nde ste molamorfirmo progressive ec feta a amnplas zonas da erosta terestte Aeneminase motamorfiomo. regions! ox geossinclinal, pata se distingult do nte- femertisid de comtcta de poucs exon Sao @potencia, que aparece io. Tinile i nicos_ com os edie eo dios ‘oe ta de contacto, 'O metamorismo de contacto carsete- formacag. de uma recha 6, de granulagio fina « total mente feet stalizada, que recede 0 nome de corbianito, « qe ¢ exclusive deste tipo de metamoctisino, produzido Prt Cipalmente pelo aumento de. tempore. tura.e da aco de elementos volatels a0 Se progizir 2 mirisio ou alloramenta do magma plutonico. PRINCIPAIS ROCHAS METAMORFICAS Gndleses, — Rochos rmais. ow menos (as, cingentas,compostas de carn: dig claras, granule, Has om Leldsps to'e- quarize, sliernando com caranias ‘Schras ricas em Biotta on omnblends Migmatltos. — Sio gnitses de granu lacie grossciva, de Astovkdade diss, COfmpotiog de guntiza, plagiodsio © of toclisio, com earacteies mtermeelarios hire 9 gnaisse e 6 eranito, Micaxistos. — Rochas. xistosae. pera ‘ments esvsras com supertice Srilfante €'sedosa nox anos de estesidade, Som: estas de letor alternantes de biotita guar, Andbolitos.— Rochas ristosas de cir yerdeeseuray om Saja composieéo. pe Ccining atiibolo, assoeay 20 quart bo, teldspato, blotta, geanada, ete Mérmores. — Roches granulares ou sistonany de colotanay vallada, compo ia “ceatncialmente de" calcite, equ Dprocedem de rectistalizagao dos cals Quartstos, — Rochas sgranulares ow istosas, de coloragao clatg. composts Rastenmionte de quacten Prosedea a Pooritalizagao dot arenitos, Cornublanttos.— Roclss escuras, ma: Ga Hnane granada gray ade ‘Sopecta comoo, Sompostas’ de’ quoi, iota) snaaiwaia e'condierita Eelonitos. — Rocnas granulares, cover: dendag, gom manchae avermelhadss, Sgastituides' por piroxtalcs gransens jem ea rectistalangao ce aatiges roches basdlticas. Gh oe ee = ote Fate. ‘Some a ‘an! oe ume! Aare 7. | — me Mlas de GEROLOGIA pee eer ea ROCHAS METAMORFICAS Mentionine rien. =1, Grae, 2: Wigton ‘ST Micomstes Feb isogvatio de vn gd Ankita Sercclen netfee. bide, Spanish Falenlerepref de um exbbatto, ROCHAS PLUTONICAS Sob esta denominagio agrupam-se 10- ase as tochas de texiora.granuar, de aspecto intrusivo, consolidadias en bro: ithe © termpre om roan com 3 atides orogcnias, S40 as Tochcy mals Siscutidas entre teens 2s sone cas na Srosta terrestre, O fato de 9890 das 10- has piutonieas on intmusivas cerent gr. niticas faz'com que 0 problema de sua Drigem Se coneentre bre o granite A origem, do granito constitu um pro- ‘ema fundamental ery Geologie, Wan Dla us refominanere na ers te FRestre quanto. pele. papel que desempe: nha ha histor teetbniea dis orogens, esd inicio do sgculo x tem ore valoeido & ideia da origem sgnea 0 Era Dito. pela diferenciecao de ‘um fagina Basico profundo. ‘Modernamente, comtuido, temse_im- pout ster enolate sudo {qual o granito provem da transiorma £0 de rachas sedmentares preeysten fey atraves ‘de um’ proceso essencial= mente metamorheo ‘que se denomina Spranitivacion, Assim Sendo, 9. Rranito ieorgienta lima” ago mete Inprlismo regional, tendose rcalivady. 9 rocesso da granitiracao Tunfamenta Iunte el lado Sida, As" vestige Bes Reotisicas conprevam cue a exe tencis do granito ¢ veriicada’ cm zonas bein supecitclais da crosta, nao nossan dealt don 20 ton de. probundade grandes macivos graniticys, Ou pluto: micas sb aparece na bupetiicis anand & crosao remove as formaydes sedimen fares ou metamorlicas sobfejacentes De acdudlo com as condioses de jazi- span edie ge loses de has’ plutonicas as tnavustoas ot ie Cordantes e as dijusas ou concordentes, As’ primetcas apresentarn aspecto Intra: S70, cam os bordos nitidas, stravaxeane de ‘de forme iiseordante a8 formacoes Sediimentares cu metamdriieas! ae se Rundac qe Sho "ns mals freaientes, Uispoemst ho nicieo dos dabramentos de forma claramente concordanter apne. Sentando passugens. graduais. desde as Tochas metamoriicas “ate ao granio, & faves de vochas incetmedistias dent minadas migmatios A estrutura das rochas_pluténicas £ a granular, Opicamente holocristaling, Erdiscla vate 9 lh my son Frenos equigranular, com os gcaus ul os ¢ 3) un 80 tempo ce erisiaizacae, De acbrdo com a compes!¢do quitnica «g.mineralogica as rochas plutonicay po: tae aie em! ida com cde silica; meutras, com < 6056 de silica, © pasicas, com 40% de Silica, As rochas dcidas sio claras ¢ leves, rochas teucocrittcas: as rochas basieas So excuras © pesadas, roolies ractaro- [A Serie de rochas.pluténicas: compre ende/os seguintes tipos: Granties, Stent. os, Dioritos, Gabrowe Peridotiios, PRINCIPAIS ROCHAS PLUTONICAS Granitos--Rochas holocristalinas, sci das, BM de S10, cinzenias ox seas, ac eanulacio gucci, comsttueay wuartzo,ortee Bota como inca ese grtedisg, mutt esenvalidey endo entag © nome de grate orf felde, Sio es vochas mals abundanies Go Cibo, io, plagioclasio, acido © lagi doe Slenitos, — Roches réseas, anglogas ao granito, do qual’ se. diferenciamn pela Austneia de quartzo. Compoem se de oF toclésio, plagiociésio, hornbienda e bio: Bla: $26 menos ebundantes que o gre nilo, ¢ aparece nos macigos #eaticos como facies perifericos oa como score ‘goes dentro Uo. mesino. Pode-se’ deli fos como grantio sem guartze. Polis, Rochas pals escuras au < O% $10, de estrutura granular, fina, eralmente Constituidas de plagloclaci, somblenda ¢ brot ta, como icrais ex. Se Nos dgmios Root Susentos 0s plagioclésies.apresentarn Garacter zonars Aperecem relacionadas, ifericarnente, com 08 granitos pluto: Gabros, — Rochas escuras ou esver deadas, de granulacso grosselta, mists basieas que os dioritos, compostas. de Blagioelsio Basico e pirexénso. como ininerais seconciaie. 680 lceHicntes as variedades com hornblenda ealivina Apresentam'se ‘como macigos isoladus fssociades, weralimente, @ dlorilos po Feridotitos, — Rochas de grahwlseao grosssira, escarae.e esverdeadas, aly bibleay da. sere, 43% S10, muito dentas, dlesprovidas tle minerais. leueo- ‘criticos. Segundo. 0. mhineral ferro: Hesiano que: predomina, terenies: dune fos, formaddos exclusivarnente de olitt a! prroxenitos, com pirmxcnio, © hark Blanton com tomnblendy, Po li 0 tianstormamse em racha esient Gi chamada serpentina, Rormain gran des maciges. G G i } Atlas de CROLOGIA | mmliiibiitiin ROCHAS PLUTONICAS Chie pialigica de ga akan Sern conrobonte Bodine ge monsoneress Negri (Espanhan Polonia egratia dh 9m yobro) sien fespenhol. Cempeaibe winerol gion doe rocios ‘plutonic o volebriees, Gals, Seranie ‘Agaré, Corona (Beonias Wymatis do Serrade Guadarrame, Madrid Espen). ROCHAS FILONARES ste grupo compreende thdas aquelas rochas Gue prezchemm fendas, apresen- fando aspecto de digue ou flea, sean tor 32 derramado na superficie. De extensio g. ieataa ig! aretha sto slbgieamente independenics, muito a0 EOnuvario est Intimamente eeloelons Sas com a6 mnascas plutonicas ou vulcde hess due atravessam, aptesentar isoladas, ow en- x dam, seja como em ertianne de faeces sci alpen. See ce ino em forma de digues biteresiat ice dos denominados «sili, A cstmuture tpica destas rothas ¢ 2 poriirolde mnerdpraniier, ccractorizada pela presenea de fenoctistafs de ortocis: So e'auartzo, visiers 8 olbo nu, que se destacam numa pasta fnamenté tmicro © eauigranalar. A diferenca de tamanko entre os fe nostistais ca pasta indies @ eniviencia deals, fenoe de etitiiaci oe fe dade ‘no principio da eristaizacao. na chamada "ese. Inirnletirie, cnguanto ‘ue a pasta miciogranular: prodazitss- litem festriamento brusco 90 se infeiar nas fenelas, na denominada fase efi, Conforme a dependéncia que mos bya com rekpetio. sos macigos pis. mieos ou vileaniees. aos quais staves: Sam, as roctias fionares a0 dvidiGas Acguistices, quando tém compesigio quitcs © sineraloeica sir 9 das Tochas plutdnices:que as comtém © Cor responder aos Putfivos: Diasquisticas, quando apresentam composiczo quimica e mineralogien tur 19 dstinia dey macigo plutoaico ox tal {inico;"parecem repretentar oe ferme finals deluma profunda diferenciagio do magma, com pie extremos, mn sade, ‘gue Cotresponderia a Apiios ¢ Pepe: ios, © guito basico, cotfesponden eas. Vammprofinos AAS rochas filonares constituer, cm gonjunto, 9 que se denomiia 0 scorielo Hlonars’ abs" macicos ‘graniticos PRINci IS ROCHAS FILONARES Portiros. — Sto, rochas flonares de jun! de massa plutonies ‘gue es sncertam, com estrutua pics thente perrins ilcrogeanntan eae Reads Pela presenca ge urandes cristal Idiomorfos Ge teldspato ottockisos is hugos numa pasta Hnamente me gstar nular'composia de-quartaa, ort plagiocldsio ¢ biotta no caso dos pérfi ros gramifcos Aplitos. — Sao rochas diasquisticas de ‘grao fino que se apreseniaia weralmente £m digues, veios e pequenos hides es branguigados ou réscos. Caractetizanr Se por uma estrutura finamente equr eenular, sacaroide ‘ou ‘plitica, Come poemse' de ortoclasio, plagidelasia, Suartzo, alguraas laminulas de biotita apulto freqUeniemente granadas, ture eessorios, Pegmatitos.— Sto rochas, diasanst cas due se apresentam em digues, Neos ou lentes de tamanho muito. vatiavel Be compesicéo mineralcgica semelhants As anteriores, caracteriewse por una ts sutra mulio particular, "constitwes Por grandes crisis de ortocasio not {uais “apareceinincluidos outros “de Gustine dom Formas multe caprichosas oservadas ao inicrascopio, sentese que todos os quartzos apresentam @ mesma erientayéo ¢ptica, Esta estuutura € de nominada péemaitica, quando Gs cr fais de quertza se apresentam cmelfor: thes, us Hembrantanvigas osertates, femos a estrutura’pegmtitice gra Em geral, acellase’s*ideia da orien mstagsomitica destas estruturas atraves de processos de subsiliuicao 3 pegmatives apresentam grande in- ase, Mminerslogica ee ‘aplicazae, Além do ortocids'o, que € utilize a fabcicacie de porcelanas, © das grandes laminas de muscovita, cmpregadas cor aintes, neles ovoirem uma sere ares, como. # autunita, fostato i}, @, monacita (losfato de eetIO € ton), berio, turmalina, molibden ottamite, ctl expoduineni biigonita, te. razao’ pela qual o8| pope patted athens exolorados. Ae Jazldas mals importantes sho as ce Mov dagascat, Brasil, indie, Celldo, Sagcia © Estados Unidos, Lamprotives, ~ Sao, rochas filonares dissquistioas bésieas as CBr verde cic sea ga, mimo fi, folacrstatn Gom estratura porkiltics compasta a Fenocristeis de ‘biotitg, huvntiends ot alls © or Yen bina sore un atta’ feilpatien fnamente micros hhular de oftocasio. om plagiocaise 6 ioe minerais fervomagnosionoe ck ladles, Os Jamprofiros. dividem-se em dois grandes grupos: ortocldsios, ou ices fm ‘urtodlasio, entre os quais_o tino Drincipal ¢ 0 minete, © plagiocldsios, ou cos em plagioclisios Uasicos, entre 0S uals 0 tino'mais importants <0 Ker Atlas de GEOLOGIA ROCHAS FILONARES mosicards digues verticeis de pSrivos & siguss osteo! nterecraicodos, igues ge apt no granio de Falomes, Gerona Essanhol wt _ as aa Las es egmatito de Guieres, Settee fiponnal 7 | wee Lm 7A mymsiinn weiner fotolia dem wpe Pal, Foldnisngroliy dove Masde CL OLOELA OF ROL GIANT MAGMATISMO { GMA lose tempo e espace suficientes, apre MAGMATISMO) rlaenRiats pated cine, pee 2 20 contrario. os ‘uitimor mingrals « s¢ a asrtreae constituem a matéria prt cristaltzarom lender or tea ass manifesta sey ABER, CUA atividede CSpacas vazios deltagor peiot a eaci ee as See Ro,ulegaico, 8 Idea da’ ongem mag Logo, os mince tomes, DIGona: ues ag rochas faneas nacesa prec mils’ antigor” Besar ora eae oF fanaidos, “que? yreateo COS, Materia: Pusch exisbelecou's serait see Enos, gue prodisem “efusio nas crstansaaeel peg, seeunte Grdem de rome ce smggimiets © ale Terebem'® Spatite “Bivona tay Sees: a home de ti eras ferremagnts nioe” Olina, Pate a soap 8 relacionam com as *Smios, ‘Anhbdllos ¢ Blois. 3es Pees. or caine Spee cldslos Basico, 2 Seto ne emis ah 2, potas SO Sars a otierae 8% tuto Parcial ou coniplta de rote dd" Durante weafraceto do maura a a esta reste, comings eS 2 opPUNAMe.e tsfiamento do mi Rae ansame Hocary, Focoseridricos, relacionados da a0" masses cusses Me fealiza eur com 6 tecionismo damenie A ordem de chstaasto se di | sa damles dette de magma gm, lnervalos ds temperatura compre pois 1a de ona Tumis conatiagds suds ent: ioe Bie Bot “comple uso de sticate alles PND. hse o\nome “Ue” evista Gpflementos volstets, nes quals vapor fraeionada. Siaun Go mais caractevitico. Conlor esta. mancira, enquanto se procesca move coli cm ifea'e? apt, « otienti, cnquatoe proeese whe guinea eaGine ge Rae oem, comge 4 A bste fens lanes aca ofa ‘sri Ca Si,, sicos ein alumina e ales Mary ERi™ 40859 de Si0,, cos tin Re, formar rochas de conscience igs Ca. fome,as que sto demonstradas pels vant punat a vOREA lorretre, Ge gency SorarStl, de, um magma ome. en: ince # sts etistaizacto. ESmmpoteae quince oem Bit ae jfendose em conta que nos magmas linta, dando" lugar’ ¢ Sugelslomes di pa. Sc considerar a materia mineral ou eMdmina-se dijerenclaeao magwarn, t ligciaalda.e Yauide maginauicoau fase Com feito, na. Natvicen ebecrase scope SuapyPlementgs Yolates ou fase uma" ossapeia “ean Ss nore Se seoone, Niger Sables! tee Ulises Ug essary ta ‘pesar desua die ‘ou faees na cristallcacdo de iim magma. tnta' compostcto’ athakes ste AT r cite eteramtin.em cajo curse Ct, Detebeae cei cae Fintona ceva, consti Nausea dersonetn wee feet cuydumental da rocka ignen. Separados 0%. Assim, podese estabelecet a tie t 2 sh ral de cteRoenes sneer sre ta Haj hana Re ogg ermanese Bios readout ers sree winners cutie dike Arles roms trea ig alta © com uma considerayel tensao Olitico. RESETS EEE Cro ccc mma [i Piles pana at alse 2 Shea Stee Sth fits or 1 i Ghee ner Ae, separ Gis © agin re r S20, cos ent hidroalias, "Finaimente, Wauera basalts, Nays Se quale wstramentommcomemmesnle ama basin. A peintpal forte de | ont Belz ic de cee ea de ina fe ene aera | montos esta crstalizatia. permanece tODosia A: granitea eur sali Peaiage pag vin "Hadidg wesdual, que congtaa’'s camente ulna fen, ct Saict, Tecion t ro ie Mdroternah Cqandst as familia tsa, om rane po We iesats tite Seca ttn Cuaminaaaeme fungi, Dode alean ony Bs digsotagas rinses mmanen fests opécie ia nce RelOR Pe Sri dete go ane Sos Ry a ae ithe i. mle ete ate ob ofan alors pedals te eal apm a, comeaiente crue geaueeeer @ orca de iteenclacto ec emenpagem, ate, por | Hoe eee ees Oy Aue Se Gatala pranctfcammcra REC, comety vm Reon t i “iorah malamanineen T Hero oo aerate mégmstco. ROCHAS VULCANICAS As rochas vuicdnicas, também deno- mimadss.igncat oa ctsivas, apresen fame, geralmente, em forma de man- tor ot derrames, io grandes eMtemibes da Supenice terzetre, ers ‘gue se calculam 2 miihen de km. a Momentas,em_ que as mesmes. podem Se-convolidar profindargente fermando grandes massas de lacolitos que a cro: Eko poe a descobert. Na estrutura microtitica dessas rochas edemae ‘nolan dais tempos de rise. gaga0. in primeio tetupg, de Crista Waagio, lenta’e emt projunekdade, com Tormecao de grandes cristals idiomSth- Go denomiatige Jongerstas, © i = ide tempo, de cristalizagso sapida ¢ Reaca h efusio superficial do magma, Tormando cristais ticrosedpiece, fines alongados, mtcrofitos, envelvidos. por tims pasta vitrea amor ‘A estratura. diabdsica ou, oftica cor sesponde 2s rochae vulcanicas se pro fuptidade, ou lacliees,catacteiraien Pela presenoa te grandes misrohtos Rlongados de feldspatos, de ate T cm, entrecruvandose. @ deskands.-espacos mals ou menos triangulares nos quais Cristal minerals ferromagnestanos, geraimente do tipo doz piroxantos. ‘As rochas fusivas agrupamse em tuna serie, que val das mals dcidas’ as mais basieas, compreendencio os seg {es tipos: Riolitos, Lraguitos, Andesitos, Basilios « Limburgitos. As acidas sic, em geral, Gloras s pouco densas, el quent auc 3s bésidas sto! eScures © PRINCIPAIS ROCHAS VULCANICAS Riolltoe.— Rochas amareladas, cinze. tas ou esverdeades, com nilida estralte fa ard fave aude get nome, com posta: ‘de! fenocristais de feldapsto por Eissico (Sapicina) «quar See ‘ieee datda com alguns misrolos as faldspato'e blot, Vidros vulcdnlcos. — Os maginas riot ies rode absindanien videos Bex one, ou Rldratados: peensiemn. °<"* A obsidigna é um vidio nexto, bri Ianto, Ge Fratara Conchoidal 8 bordos Sulcantco’egpdmoso, branco ott singer: lado, de britho sedseo, composte de fr fsines agulhes e fibras onirecrizadas, da mesma composigto que a 8 Traquitos. — Rochas acinzontadas ow amardladas, dsperas eo tato. Compoen se, de Fenocrstae de caning plagio asta) microlftia’ Nuleal. dos mesmas Slementos, predominando a sanidine, Javem em forma ce diques, chpulas © demos, devide & sua grande viscosidade, Andesitos. — So rochas porfiriticas, cinzentas, 2s vézes quase ‘negras, asbe- Fas ao talo, compsctas ou algo pororses, Compostas’ de fenocristals de plagiocise Sto, andesing, anfibolio © piroxtnio, des Tacades numa massa miicrolltica dos tmesmes elementos, com ou sem vidro. Muitos dos atuais valcoes, conto o Mont Pele, na Martnica, 0 Krakatoa, o Sane {orio, ete apreséntar lavas” andetth Qs, caracterizadas por grande’ viscos! dado, “Extraordinariamente abundsntes. ba cordilhetra dos Andes, donde o seu ome de andesito, o, em goral, nas ca elas de dobramenios terclarios. Depols ‘cos basaltos sao as lavas ma comune 0 Globo. Basalics. — $0 rochas negras, com- pacias ¢ posadas, constituidas essencial- Imente de plagloclisio, augita © ollvina Gs Tensor tate. de plagiatlasio sia ra: os) contudo, sio frequentes os de augh tae olivina, cue dag! alguns basaitgs Aspect porfiritico. A pasta ¢ forma ce" microliios “de layloclasio “‘asico, Sugita, olivina ‘© numerosos. granulos Geviaguetita, com ow sem substancta Mlirea, Sto ag mais freqientes de todhe oe rochad vlednieas 1s rupees, basdlias, comstliuidas gor iia Yormaram no Dekan’ ng Inder (S000 RRO © as Eat ho Parana, no Hons O00 Ret) Limburgitos.— So rochas de aspecto tasiltico © colorarso pardo-averntelha. a ricas em fenocrisfais de augita ¢ living sobre una copiosa pasta vitrea, arde-amareiada. jet em magnets Eiimctaends slealina, ‘Gu forina mois ls Tmetade' da ‘roche. De rare ocorren- ia, seu nome "procede. da localdade Cimburg, na Alemania. Djabsios ¢ Oitos.— Compceendem as rochas wolednieas de protundidade, Susp EBndiedes de Jertmenta rats Feaientes $aove faa de chi «duce ‘eiestruliicadas.- Agtupery Se fbn Sob'a donominaeao gutal de rockus ver sty de neon na. Sto, Ochas de gia ital prose, ou mediana eve day ou Secdeescuron, densay noloctke falinss¢"pabres_erm ‘tes 3b #5), com tipi estcuturn diahssicn:Intogenm-nas Dlagiocisto,andbolo © suits oe oe wt a2 = a = = te cm 4! Ma a = ; bai dnd 4 a? _ ee aa -— Mlas de GROLOGIA oR M.FoH Fiponie) TABAE A.SAN MIGUEL ROCHAS VULCANICAS Fotomier sori wm 7) Basolto vosiuter, Oot, Goreme (Espante. Fotemieroarono Gebosaita ‘vat Cari DINAMICA DA CROSTA TERRESTRE J tee cei elas bitte! mecen mia eee eames acta sic PAS og rapper ees es ee Stee ae deoumtne chute aa tian Si ses crear eae & is SRE ara Cae torte oe eat les esa elie ee, Bn neat ees ais GRE fe oor a tata ek eee oer tas ae mace ge Be ratte cour eatamente. vase chegando! a0. equili’ Goats ete ee dinamico da eigsia terretre ¢ send che- Se rRe cae Seas tans Art Gul gusta 9 cpio egal gus te 3 iia Steir, a ean Sones ganic DINAMICA INTERNA despise cpt tte care ae ee see ce = oe al ee FENOMENOS TECTONICOS A impressdo de estabilidade © de ri. sildez due n0%,"apresenta a superficie fermsstre do € Sende aparente, Como Ja foi Visto, os materiae vorsticnntes da erosta esido cubmetideste uns see 5 Hnceetuites mgyimenton no trnscu $0 dos tempos geologieos, devido Sacto os denominades uerses geolseicns i, fernos ou endogenon. Forcas vertices & Rorizontais, resultanics da ener ine a a, ii ee tema do Globo, provocam Jevantamen Mentos © compresses que determina tose afundamentos, traturss, ‘Gesloce: Dois tipos fundamentais de movimen. os podem se brodusit= os epirogensle ee cae stud corresponds Tectorica, Os epirogencticos. x0. movi lontos ‘de’ stbmersio ow levantartenio, produzidos pelo jogo de torcas werticsis, te aingem las massas. "Continentals, ics, ghevimcio sto. male senses fas regioes costciras, nas quais. ae teat dlusem por um Tenié avaneo ou recto ilo mar, contorme haja sufsmersde ou levantamento do. continent: O8 orogenétices originamse pela agio de fottes. movimentoy horizontals “Gus provocam, a delormacio eo dobramen {o dos sedimentos ¢ Sun kta etcvuea0, ate foumar a grenades, ragtneses ou corithetras do Sobrement. TEORIAS OROGENETICAS Figura a orogenese como um dos proalnas a Apeleonantes a fenentals dente Gs que tem sido aber Gados pele Geoloeia. h orogenese ¢ umm Fenomeno complicado e tutto lanto que se taduz muna sere de tags geal Se, ateilamente“velationans sed hen taeao, dobramente, metamorisive Muicaniame. O fenomena acta ena Zonas da costa erate e ume meama Feglao pode ser Stingtda por sucessivee ‘ogsnebes no deconter dos tempor ge. eos © problema fundamental a. resolver €.0 da onigem dae fortay Golescu wat rovecam a compresséo ¢ 0 dobramets 10 dos esata ‘A nocdo de geossinclinal, uma des mais fecundas em Geclogia, consuls onto de partion de wit a interpre fagies do Fimomeno Grogenctico, Dap empregou: Etc term. nt 198 bien ae SE foes de nde. sodiabntvt, Rosteriormenie dabrads etransforins is em eadelas oe montanes A explicacio da existencia de forma. 06s secimsntares do mesino pa, com age oj mi de beat Soe ossivel admmitindosse uma Tent imersto do fundo da bacia de sedirnehe jean ta 2 ovr A esa imenios que he $3005 Alpes “cafeulase em SAO ie fhos,'e"a tbs sedimenios do. Himalitg, Set amos estar coe da Mentacio, ectoneas ede feria suber. 29, com profundidade maxing et Ugh links gentral que 2 0 sixo du depressio, denominase. geossivelinats ide GEOLOGIA INFONT-ALTABA EA.SAN NIGUEL ARRIBAS. DINAMICA INTERNA OROGENESE se =. ULE Ree: Swe te ae Pe = — As goossinclinais formam-se_ sempre em regioes de instabilidade ‘da crosta terrestre, siluadas entre dois. maciees ienles ¢ estavels que tendem ase aproximar. Ascim, ox Pirineus sig. de $idos a uma geossiclinal da Era Meso: 2oiea, Tormada entre 0. planallo centesl Gspanhol eo francés; Serra Nevada, a ‘utra, originada entre o'macico to Shar ta africano eo planalto espanhel. Are: dugao. dav dtea geossine!inal em conse ‘quéncis da compressdo orogenctiea, © grande; assim, geussinclinal dos. es, que ocupiva 1200 ken, ficou! redu Zida depois do dobramento a una lat ura de 150 Ken, Os geclégos estao de acarda em con silerar camo detormirante’ dos dobre Mentos Os empurroes Tatersis, porem ddiscordam quanto causa « origem de tals forcas. Data diversidade de teorlss Grogencticas idealizncas, De todas elas, a teoria das translacies gpuincets," enc yor Alisedo fegener eth 1910, teve grande aceitacae Ao'tentar obter novos dados pera a Sua teoria sso" sabio alemao encontrot iragica morte nos gelos da Crosland A teoria de Wegener admite que, na sua origem, os -continentes.-esiiverain reunides, frmanda um. imedsa cont Pente ou Pangea, que mais tarde fol $e, fraumentando ‘ein blocos, OF uals, Hutuando sobre 0 st pe rando em um movimento de deriva em directo a Oeste ¢ ate 0 Equader, Na deriva Uo. comtinente. americano para Oeste, sua frente anterior s €ony. rimiu contra 9 slina do fundo do Pee Gieo, tevantandosse assim ‘a gigantessa Eadeia moatanhosa que corre do Alssca fale a-Antartida, Da mesma mancica, a Emigracao’ dos bloces continentais ate G'EGuador provocou o dabeamenta das Beossinclnais motiando. orogens ‘desde 0, Himaldia, assando iné 0\Allas african, pes glaciais. em zonzs prowimnas. do quador. Contudo. neabuma das teorias oroge néticas formuladas logrou sccitacso de finitva, deforma que 9 enigma oroge nnétice ‘continua sem solugio, TECTOWICA DE OOBRAMENTO Uma dobra é formada de dune partes: a eGreava, ou sinctoaal, © a convend, cu ‘uticlmnal! as linhas dle maior © menor altura, na dobre denominam-se ciuri ras articlinal e sinelinal” os pianos I inados gue. as unem $80 0s, ft flano vacal 0 que ine 26 charneirac fe todas as camadas que constitu a denen eg ta dabra 9 ntrsces do Plane asia com a Superfick: hor gontal, frecan da dobra. ea desea eon eb Sew olana ania. [AS dobras representam-se por socedes ares a0 plano axl, denami Transversaie Eates cree transversais permitom reconfeccr es dr Ibrentes pos de dobras, os auais esta fn telacio com tntontdade de de ‘Assim, distinguimos dobras retas ov sini @ bras ntnas ou ¢st netrieas, contorme a posigao: do. plano Sxiel seja reto ou inclinado. Gua Plano “sttal tor quase hortomtal tre nos dobra deitede. Nas dobtas, Sea Pie a camada mais moderna: descansa Eobra, a mals antiga, exceto’ nas dobras detaais "em ie Hance, inferior on {nversoy ‘oe eatrotos antigos deseansemn SObie 6s mai modernos: Una série de dobar de fancos para. lelos ¢ “iguatimente Inclinades constitu Bs dofiit needs Quando 0 esl6reo exercido sobre os estrates. da ‘rota, Mirapario. 8 seu Himic e’cotiiae! e camnadys Go amse eo empurraa segue a dines a forge, fazendo com que un dos fan 0s se eat €-adelgnce “ate se romper Dprodusinao uma dobre fathead Este fenomend produrse tamisgm nas goer ditaday, onde, malts were) 9 mheo superior emus cama {Srga ue desliea sobre o inferior ce Uiatsldadd 9 distanclas. consideravels Sire TormoeSoe sedimentares mais mo- dernes, ido lager a0 que se denam mi carve ‘Quatico’ a exosao desir} a forma das gnbret el aay eo ta grandes sat pees ‘Reece Sis “euler “iano ineyio ‘das camadas c. sun include Gustiereudno “aneuly formade ror ne Stinada'com o plane hovantah omni nvsnal su Geena odsndoge 1. gra sua. reconstituicaey inclusive a dis" que foram completamente arnasas dias pols crotto. AE mediace se taaam por meio. da bissola de weblows, que oe fim neh ped la metro) ‘pate medi ©. Angulo de mee wih, ’A associagdo, de_dobras compoe_as grandes “cordiherras. de dobramtents fom 0s Alpes, os. Pirineus, Serra Ne Yada, 0" Mirmaiaia, ete. gue nada mals $e que toimehitos posta em amtiges pares forsemente: comprimidos a'gobrados polo fenomeno crogerttico Sud energicgm do (undo e formar es imais altol-macigos montashores Feconhceer Sh en t L Ltt ALAA i =’ ae. Mas de GEOLOGIA POR A.FONT-ALTABA E A.SAN MIGUEL ARRIBAS DINAMICA INTERNA DOBRAS Dobra incinads frtetrll sie D2 TECTONICA DE FRATURA A dinémica da crosta:terrestre, como yimies, poge provecar deformacbes os, Truturais do upo dos dobracntos, Quando as forcas que aitizm sébre a srosta sao predominantcmente le tpo ‘ertical, ¢ o esioreo exercido sotre wha camada' Fochosa saceda seu limite Ce FesitGncia, sobreyem, entao, a ivatura ‘in forma do detlocamentos deoomias: aes faites. Falha a fratura ao longo da qual howe “movimmentacio “de Dlecos eshte fos, com destocamento'de certs amnple tude ¢ coin promunclado desnivelamento nos Bordos dy fends A falha iniciese, geralmente, por um sauiginenre day leh ebsites fensdo ate que se produza a rotura, Dat Se,0 nome de fiewo a ests face de desormagie, Numa ‘alha distinguemse os soguin ter elementos descritvos: 2) bs tables ‘ou bordos da fata. que poder ser se pers, ou levantado, c inferior, ou te Baixado; b) plano dé fina ov super ie. o0 cspelho de falha, que ¢ a sper ficie"de Tratura “a0. lorigd da. tual co proiurhy, eats, de ue dex aries; linha de fall € a inteiseceae G6" plano’ de tah Com ' SATS Reieito de folha & a distancia verti ‘eal pprovecada pelo deslovamnents cutee ‘duas camadas Crono ¢.Iiologieancents denies; ‘se 0 plano de falbe io: Tor Yeitical @ Blocg’superiormente Situado gm elicho a Scie plena, denoniase ‘ecto ou cape (hangig wall) ¢ 6 subj, emte ao mesmo plano designa-se necro Sut apa (Yoot wall. Gantorme a ‘disposicio do plano de fala podemos distingut: Jaiku gi Plano’ de talha'é “Sra neo vendo ‘capa nem laa, mas, spel um "bloc superior ol clevado (Pepin Tae netior ow relshaco lownthrow) Tally inclinadas sy Poliadae, “dando "6 plano de fatha’'e tection ¢ os locos efaltants for imam uma eana’e-uma apa. Eatas ‘po dom ser falls normals, quando» Bis. ‘no de faihia para-o lads: que se abaren. linase, aparentemente (capa). ¢ ff Has inversas, ao contration or plano Se falha merguiha, aparentemente, paca e lado clevado, ‘Conforme os bordos da falha estejam om ‘estreito contacto ol) separados por Uma fenda, mais ow menos larger wee bie eas Se We poser erictarey arene ier commen ane ae Binns de Sore Pe ae reas Se estes pe, es Sam A iacrag eet Tale cee ee noes ae has 's0. Dodem ‘err neconneeldae adie Wee eee ae move ey tae Bs eoaceeines wa te ee be Tathas isoladas, como.a fata ce Mont Hen, eee 8 aay Eee peas Care as pts 4 Oona nie tae ia de Tae ahi ee eoice aes wenaaee oe ee ee os te Sih sagan bates et eraao, @ feconsimeate de ila elindispensdvel, uma ver que feglen, temente 0s Yelos Ou, ides podert ser Silo afetados por ‘satemas ‘de Tathas, ¥e 08 deslocata e 5 peruubom final? Ionic has grapes ode cngenia- Ha como pouies, tunes, bartagens, ele, estudo da geologin tenbrne ak feulso ¢ indiopensivel para se evitar ace denies raves ser00 fracasson Atlas de GEOLOGIA POR MFONT-ALTARA TA SAN IGUEL ARRIBAS [0 DINAMICA INTERNA ey i " re Feed z 5 a e z tases da mi naan aa oe mee, eld de vas fossa teetdnien FENOMENOS sismicos Os, mevimentoe samices ou terri sone enous dh gaa terete {Btienaadge por sur dutaste'e pat = es it dade aula vézs, porte is eatundaves que aizangan, Wh Sr 13S cchsies, aspects catescisey, © Sstudo” ab ivyeneton, Ses ltr baled Geoerden, Hequencie Soule Pek ene ct se rode compre iinet patie de Wooogin que dene. tnipn Sbmetogt os prove ave a causa imediata gg icrcmnt £ anorines sss artes da Groin, produstd, prince iments, ao longo a falas ¢! oa Fel an 2biey devas Salads, ‘Tal nsabiidads determing novimenios Inverse ot sea ver pesca brags “tue "propaga Buta or du Tetra, orgnands as onas 3S ines ‘Stbonto em gue se prota o moyk nen Aen JSP il othe Sesstopaaaty‘em onda estes soe Seine at Sees steric Ee Sentra ponte da supsrick’ mas Bifano de md orteia dy Cae de Goate prs thdray ow loigtadats onde ts Secunda tar Sk adda 3) Seo movimento sibatoro €noival aire ae propaga. ‘Stan lint endas atingem a super Se. tSresie. produzen extra ge dni as superfctas(ondes Lice mutton viz Se reelemn Sore ott foe forma onda ou bss ‘Tem Sido possivel estudar as caracte. vate dhe Sede Sits ¢ Sua ee 5 iraies de angreos reetindones legen Sampras Ge slamoralt Tatlameiese no én dio" Ene Sea tanto tul Wee Gushio tice eseu comprimehie ea shasta Em agen, de erinde ina Hedlio™ mia arate as ebieten Sn soelo slic, orem comptriacse ina tm pono iolem rls ne Pino" uh Grou terpeste, 0 bende Hersonalvo mais uso modcmarnen, fo Gus toe as melhores saracese cag denen 8 movirionto samico ¢ regstrafo em un lindo oraivo oreo eS stn dt fad enon “3p pnd, “gue impression in {Ble e bape aun Mone Roograoes roopectvamene, io hevendo vids do solo 0 six musgrafo matea una linha Teta, pordin, ‘Quando ccorre um tremor, s Linh for: & cnculadsndowor 0 sonogram Tio dual podaso modi a amplnices ¢ 6 Perlode Sos vibragoes, ‘Um sismograma completo consta sem pie de quatro fases correspondentes 26 Registro de quatro clseece te ante ao 16 As ondas primécias P, que se {fanSinitem lm links reta Selo se ferior da Terra a uma velvcldede media de 6 ken) 20 A ondas secundauas 8, que se. itieit'9 mesmo trajsto, porn a tima veleddade menor, °° 3* As ondas superficie L, que se Propager na’ superticie eHestie 2 uina velociaade de t's Sisafee 4° ‘As ondas péstumas ou replicas 28 ct edhe As ondas P podem refletr duas on taht eos ng superic de eros oe dis Bre RP ante ae Chars a HO sismoleetcs,<'6 meangg Sones cen Ss nas (oidas 83° 38S ee Tietboresslsmogremas sto obt aguando o tercita Se piodar aaa. se Sa 1 Ea ca ome, porque entie dierenis'os ‘S68 ficant boty ellerenciasee elo sfymogram conece je 0 tem de chegatia ea veloeidade deo diversas fades Smias,'c enter gor melo se iGimuias Tmples,‘podeed taller “e clad social csc actrcte $ bosigdo go oso samco A ean 2 Ee'dos focoe®ssmtas aleapra ees 700 ken. i 0 estado dos terrmotos ¢ de sup dis: tplosieao ‘seonrdien: parma Sates fipmanels dete gus fole tye & Imovimentos.orogenhtos mats Sea Asn ding pando fe st omic a cheanemushGre ance ferret alpmahtvat yea tt dit dom ae grandes codec See merge tenia Os "trzemotos sf, frealléatements. acto ha eis tate Suda luentcécays gt se Sowwiin Imurembios, de efeitos terrivelmante dey tfutdore, cage orgem€ coven way is fenneno cnsantean of Sule Fouecam 1 seieada dae Aeeee Gaston Sodio ao avengo da cham Onda de Atlas de CEOLOGIA POR A.FONT-ALTABA E A.SAN MIGUEL ARRIBAS DINAMICA INTERNA SISMOLOGIA fdpcesiay netebea de orepnonele ‘te'mapnde sumo, FENOMENOS VULCANICOS © fenémeno vuleanico, de forma bru cae espetacular, imprcasiou o ome ated’ ok primariion de sa existent clo que be pode sentir na mivologia ag, “Sujosreiexos indicaram 08 Sue Sise'como’ mora dot, deus i vlcbes Sto. aparelMos naturais po los quale extravasam materials fundidos do interior da erosta due, ao se dere marem na supeciicie, constituem 2s fa tus. Os canals ou chamnines de saida das leas so profandas fraturas da crosia serrate ge pdc etm contort 08 focos magmiticos com 0 exterior ‘0 wuleanismo, ao contrério do gue se imaginava inielalmente. Fao tem Soni tha relacso com as zonas mats interna do Giato ma sim um_scident geal do, a vee que os focus valeanisos 0 Calizamese entre OF 20.¢ 4) kin de pe fndidad ‘Avectonica de profundidade, com colossais deslizamentos de’ blocos, p Voca a fusto, nas rochas de Trice, DOr transformagio da encrgia mecénied, em Sherals calories, com 0 conseaueate desenvolvimento, de faces Tangmaticos ye dato lugar, acs vulcoes © suleso, em oral, ¢ constituide por um felevo de forma oniea, cone vuled mio, termini forums “ekeavagao. 8 tunics ditetamente com ehamime. nor nde’ aacenam on ava € os mails Heexniosto, hombas e cinzas viteantcas ‘Guando arate ve apresenta a for mpage ume grande. cavidade citar Aevido uma explosao ou @ um stun Gamento, Tecebe © nome de’ caltelra. © cone vulcanico & posterior 4 erup a0, de ver_que se origina pela scum figko sucessiva de lavas © produtos de explosao. . ae, Sinalg. pregurcores, ‘em iorma. ce ‘rid irae tomar de tvs foam abutdantes, aie que surja 's crupeao proptiamente dita, iniciada Tre auighiementé'por grands oxpoten de Dates © asada da ina. Sn Nes erupgées considecamos trés clas ses de brouuios vuleanicos: gesos0s, SO Belos‘e'tiauidos, Produtos gatotos. — Sua saida provoca a formagi, de wg enorme coli Se fumno. emt farms de copa de" prnhtir, que. pode alcangac.yéttos quilometros de'aitura. Ouiras veres os eases formam huvens opacas ¢ densds que descem pe- ine flaneos do wileto em grande vele- Sidade ea temperatura de uns LO, Srrasando "tudo aue encontra: sa0_as iigicas muvens ardottes. Essas colunas fososas ow guvens. ardentes S20. cons Utuides de HO, CO, N. H, Cl. core os metilicos no esiads. dé vapor, was Sulfuroso, ete, Como alguns ddsses go. ‘es slo luiamavels, ¢ comutn verse salt Ge Gratera grandes labaredas Produtos s6ildos.— Sao de natureza famanho variaveis; @ procedem das pa yedes da chaining ¢ “do ‘embasaato fo valeto, ou ainda S40 porgces de fava Solidtcad'ne ar, que ap explosdes lap gam. a grande aitira. A projecso. de fives forma massas arredoncadas fas Tormes, que recenem © nome de bombas vedednteas. As cineas, de tamanbo redu: Zidissimo,” podem set arrastadas Delos Centos a distancias consideraveis. As er Sens de cincas podem se tomar

También podría gustarte