concello de Riveira
Manuel Ruíz Rivas
Presidente da Fundación Museo de Artes do Gravado á Estampa Dixital
Alcalde de Riveira
En el afán de esta fundación de exhibir cuantas No afán desta fundación de exhibir cantas obras
obras son merecedoras de colgar de las paredes son merecedoras de pender das paredes do
del Museo del Grabado, me siento muy honrado Museo do Gravado, síntome moi honrado de que
de que Jesús Pastor Bravo, sagaz observador de Jesús Pastor Bravo, sagaz observador desta
esta casa desde su atalaya como catedrático en la casa dende a súa atalaia como catedrático na
vecina Facultad de Bellas Artes de Pontevedra, veciña Facultade de Belas Artes de Pontevedra,
haya tenido a bien realizar aquí esta magistral tivese a ben realizar aquí esta maxistral
exposición. exposición.
Jesús Pastor es una de estas personas de Jesús Pastor é unha desas persoas de talante
talante humanista cuya trayectoria está sustentada humanista cuxa traxectoria está sustentada
sobre los sólidos pilares de la formación y el sobre os sólidos piares da formación e o co-
conocimiento, con tempranas titulaciones ñecemento, con temperás titulacións univer-
universitarias en Bellas Artes y en Filosofía y sitarias en Belas Artes e en Filosofía e Letras
Letras que nos dan una idea de la amplitud de la que nos dan unha idea da amplitude da mirada
mirada de un creador capaz de transmutar en dun creador capaz de transmutar en expresión
expresión plástica las grandes preguntas de la plástica as grandes preguntas da condición
condición humana. humana.
Premio Nacional de Grabado en 1997, la obra Premio Nacional de Gravado en 1997, a obra
de este autor nacido en Santurce en 1954 forma deste autor nacido en Santurce en 1954 forma
parte de colecciones tan importantes como las del parte de coleccións tan importantes como as do
Centro Galego de Arte Contemporánea, la Centro Galego de Arte Contemporánea, a
Calcografía Nacional de Madrid, la Universidad de Calcografía Nacional de Madrid, a Universidade
Salamanca o en el Museo del Grabado Español de Salamanca ou o Museo do Gravado Español
Contemporánea de Marbella y la Fundación Coca- Contemporáneo de Marbella e a Fundación
Cola. Ha expuesto individualmente en muchas Coca-Cola. Ten exposto individualmente en
instituciones de España y de forma colectiva en moitas institucións de España e de forma co-
Colombia, China, México, Rumanía o Estados lectiva en Colombia, China, México, Romanía ou
Unidos. Y por si esto fuese poco, a su dimensión os Estado Unidos. E por se isto fose pouco, á
como creador se añade la de ser un intelectual súa dimensión como creador engádese a de ser
riguroso con valiosísimas aportaciones a esta un intelectual rigoroso con valiosísimas apor-
disciplina con publicaciones sobre temas como la tacións a esta disciplina con publicacións sobre
electrografía o el Copy-art que son fuente de temas como a electrografía ou o Copy-art que
constantes referencias. son fonte de constantes referencias.
Con un currículum de tan fondo calado, apenas Cun currículo de tan fondo calado, apenas
esbozado aquí por falta de espacio, no es poca esbozado aquí por falta de espazo, non é pouca
nuestra satisfacción al poder mostrar en esta a nosa satisfacción ao poder amosar nesta
auténtica capital gallega del grabado que tenemos auténtica capital galega do gravado que temos en
en Artes el extraordinario talento de Jesús Pastor. Artes o extraordinario talento de Jesús Pastor.
Tras-lado, 1991
Texto para catálogo de la exposición Variaciones en Gris
Boceto, 1991
Papel de impresión térmica de Fax
6
CUERPO DE TEXTO
El fenómeno es [verbo], una palabra real
Jesús Pastor
Los autores están elegidos desde una perspectiva personal, son autores que
me han servido para modificar, en algunos casos replantear y revisar aspectos
que eran necesariamente inherentes en la imagen seriada o multiplicada, bien
como génesis de ella o bien como metáfora. Son autores por lo tanto de es-
pecial relevancia para mí, en cuanto que han tenido una influencia directa en
la generación de mi propia obra desde hace muchos años.
7
Es pues una puesta boca arriba de cartas, por mi parte, y a la vez un home-
naje a aquellos autores de otras disciplinas que por diversas razones han tras-
cendido en ámbitos en los que ellos mismos no pensaban cuando escribieron
sus reflexiones e inclusive sus teorías.
Evidentemente hay más autores que han cumplido esta función, pero estos
son los que ahora considero suficientes para reflejar algunos aspectos, que
han permitido a mi trabajo artístico desarrollarse de la manera que lo ha
hecho. Es claro que se podrían adoptar otras soluciones, artistas distintos y
con planteamientos diferentes. Son, sin embargo, autores que tienen una
potencialidad global de modificación de muchos aspectos de la creación de
las obras. Obras que a su vez desarrollan la posibilidad, por propio carácter
intrínseco, de ser seriadas.
Cualquier texto es necesario que sea visto para poder leerlo y cualquier
partitura debe ser previamente vista para poder convertirla en sonido.
8
C o m pr e n d e m o s l a d i f e r e n c i a , e n p r i n c i p i o i ns o s l a y ab l e e nt re t e x t o
e sc r i t o e i m age n , n o s ha c em o s c arg o d e l a di s pa ri d ad y t ra ba ja mo s
c o n e l la c on p l e n o c o n o ci m ie n t o . E s p o r e l l o q ue p o d e m o s a f ir m a r
qu e u n t e x to ap o r ta s e nt i do c ua nd o p ue de v er s e y q ue t a mbi é n u na
i ma ge n ap o r ta s e nt i do c ua n do s e co m pre n de s u l e c t ur a.
El libro leído crea imágenes mentales al lector, la partitura leída recrea imáge-
nes mentales musicales, las imágenes de la exposición no tratan de anular, ni
de modificar las imágenes mentales producidas por la escritura y la música,
sino de llegar a ellas desde la visión tipificada como artística/visual. Es pues
un enfoque alternativo y en principio extraño y singular, que da lugar a otras
comprensiones y donaciones de sentido, pero que su vez pretende ampliar y
no negar otras formas de pensamiento, comprensión, intuición, acercamiento
e identificación, optando por una amplia dosis de polisemia.
Puede ser sintomático cómo Berio tiene también una obra considerable de tex-
tos publicados, su identificación con la escritura es muy fluida. De Berio es de
mi interés la importancia dada al sistema compositivo. Las pequeñas variacio-
nes como sustento de la obra y como motor desde las que generar un número
indeterminado de obras. Pero es necesario comprender que las variaciones im-
perceptibles como motor de creación no están referenciadas a sus variaciones
morfológicas, sino a un mecanismo de creación, un posicionamiento capaz de
impulsar obras diferenciadas sin tener en cuenta el resultado final. Aprecio en
su mecanismo compositivo la construcción en capas de elementos diversos,
sonidos, voces, recitaciones de radio, que en un principio parecerían asociarse
a un collage, pero que muestran, en cambio, un aspecto global y cerrado.
15
“Cuando Jesús Pastor toma como punto de partida
libros cuya lectura le ha supuesto una reflexión
estética y los convierte en objeto de análisis, el
proceso previo es intenso y minucioso. Si años atrás
fotocopiaba su cuerpo o ampliaba formas hasta
conseguir que se deshiciesen dando origen a otras
nuevas, no referenciales aunque partieran de una
representación, ahora convierte un libro, una partitura
o una imagen en pequeños círculos que contienen un
fragmento diminuto de la epidermis de cada hoja.
De nuevo interpone una serie de procedimientos fríos,
de análisis y mediación, para posteriormente buscar
en los matices la imagen perseguida. Lo sorprendente
es comprobar cómo al final cada obra contiene la
síntesis de lo expuesto en el material de origen...”
Miguel Fernández-Cid
Un cauto proceder (desde el interior del espejo)
Lógica del sentido. Autor: Gilles Deleuze (2005).
Ed. Paidós Ibérica S. A., Barcelona. ISBN: 84-493-1803-3, 2013
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 250 x 3 cm
18
Tractatus logico-philosophicus. Autor: Ludwig Wittgenstein (2003).
Alianza Editorial S. A., Madrid. ISBN: 978-84-206-5570-3, 2013
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 380 x 3 cm
22
Diálogos IV. República. Autor: Platón (1998).
Ed. Gredos, Madrid. ISBN: 84-249-1027-3, 2013
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 250 x 250 x 3 cm
26
El pliegue. Leibniz y el Barroco. Autor: Gilles Deleuze (1989).
Ed. Paidós Ibérica S. A., Barcelona. ISBN: 84-7509-556-9, 2013
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 250 x 3 cm
30
La doble hélice. Relato personal del descubrimiento de la estructura del ADN. Autor: James D. Watson (2000).
Alianza Editorial S. A., Madrid. ISBN: 978-84-206-7432-2, 2013
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 380 x 3 cm
34
Theatrum Philosophicum. Autor: Michel Foucault (1972).
Ed.editorial Anagrama., Barcelona. DL: B-25291, 2017
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 250 x 3 cm
38
Monodologia-Principios de Filosofia. Autor: G.W. Leibniz (2001).
Editorial Biblioteca Nueva S.L., Madrid. ISBN: 84-7030-983-8, 2017
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 250 x 250 x 3 cm
42
Eindrücke. Autor: Luciano Berio (2010).
Universal Edition S. p. A., Plöchl. Freistadt. ISBN: 978-3-7024-6718-0, 2013
Impresión sobre papel de algodón, 88 x 158 x 3 cm c/u
46
Neither. Autor: Morton Feldman (2010).
Universal Edition Ltd, Plöchl. Freistadt. ISBN: 978-3-7024-6619-0, 2013
Impresión sobre papel de algodón, 88 x 284 x 3 cm
50
Il Canto Sospeso. Autor: Luigi Nono (1995).
Ernst Eulenburg Ltd. London. ISBN: 978-3-7957-6444-9, 2013
Impresión sobre papel de algodón, 88 x 158 x 3 cm
54
Cuerpo: Elementos, Pulsiones y Destierros. Autor: Yolanda Herranz (2003).
Fundacion Gonzalo Torrente Ballester Santiago de Compostela. ISBN: 84-607-7740-5, 2014
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 120 x 3 cm
58
Compostela. Autor: Gonzalo Torrente Ballester (2010). Reproducción facsimilar de la primera edición realizada en
Madrid por Afrodisio Aguado Editor, 1948. Fundación GTB, ISBN: 978-84-614.1702-5, 2013
Impresión sobre papel de algodón, 60 x 60 cm
62
Jesús Pastor, 3 notas a pie de página. Autor: Jesús Pastor (2007).
Patio de Escuelas Menores. Universidad de Salamanca. ISBN 978-84-7800-348-8, 2014
Fotografía y metacrilato sobre aluminio, 120 x 240 x 3 cm
66
CoRPO DE TEXTO
O fenómeno é [verbo], unha palabra real
Jesús Pastor
Os autores están elixidos dende unha perspectiva persoal, son autores que me
serviron para modificar, nalgúns casos reconsiderar e revisar, aspectos que
eran necesariamente inherentes á imaxe seriada ou multiplicada, ben como
xénese dela ou ben como metáfora. Son autores, polo tanto, de especial
relevancia para min, en canto que tiveron unha influencia directa na xeración
da miña propia obra dende hai moitos anos.
É pois unha posta boca arriba de cartas, pola miña parte e, á vez, unha
homenaxe a aqueles autores doutras disciplinas que por diversas razóns
70
transcenderon en ámbitos nos que eles mesmos non pensaban cando escribiron
as súas reflexións e inclusive as súas teorías.
Destes autores realizouse unha lectura e estudo global, pero á vez priorizáronse
só algúns aspectos parciais, incluso desligándoos das teorías conxuntas onde
se sitúan, en función de seren elementos operativos no desenvolvemento e na
creación das obras. Non se trata tanto da filosofía ou simplemente dun
pensamento filosófico e ilustralo, nin sequera intentar a modo de ensaio unha
epistemoloxía a través da creación de obra. É, atreveríame a dicir, ao revés:
destes autores seleccionei só aqueles aspectos que me interesaron en función
da realización das imaxes. Por esta razón, non necesariamente a lectura destes
autores é por forza cabal e coherente, ou totalizadora, senón que moitas veces
é heterodoxa, parcial e interesada, pero sempre priorizando a súa función
operativa respecto á creación artística da que tratamos nestas dúas suites.
Evidentemente hai máis autores que cumpriron esta función, mais estes son os
que agora considero suficientes para reflectir algúns dos aspectos que permitiron
desenvolverse o meu traballo artístico do xeito que o ten feito. Está claro que se
poderían adoptar outras solucións, artistas distintos, e con formulacións
diferentes. Son, non obstante, autores que teñen unha potencialidade global de
modificación de moitos aspectos da creación das obras. Obras que, á súa vez,
desenvolven a posibilidade, polo seu propio carácter intrínseco, de ser seriadas.
Calquera texto é necesario que sexa visto para poder lelo, e calquera partitura
debe ser previamente vista para poder convertela en son. C o m p r e n d e m o s a
d i f e r e n z a , e n p r i n c i p i o i n e l u d i b l e , e n t re t e x t o e s c r i t o e i m a x e ; f a c é -
mo n o s c a rgo d a d i s pa r i d ad e e t r a ba l l a mo s c o n e l a c o n pl e n o
co ñ ec em e nt o . Por i s o p o d em o s af ir m ar q ue un t ex t o ac he g a s en ti d o
c and o po d e v er s e e qu e t am é n u nh a im ax e a ch eg ue s e nt i do c an do
se c o mpren de a súa l ec t ur a.
71
Dos libros e partituras orixe que compoñen o conxunto de obras, priorizamos a
consideración delas como obxectos únicos, singulares e concretos, non como
representantes individuais dunha edición ou publicación. Son libros e partituras
individuais, son obxectos únicos nos que se decantou unha historia, son os
exemplares únicos que me acompañaron durante distintas épocas e períodos da
miña vida, e posúen a pegada da súa lectura e o seu manexo. Amosan as súas
roturas, algúns os seus cosidos e notas manuscritas á marxe.O procedemento de
converter as páxinas en anacos circulares ten como intención re-formular a
suposta lectura unívoca da escrita, optando por fragmentala para poder realizar
unha nova re-composición que dará lugar a unha re-lectura diferenciada.
O libro lido crea imaxes mentais ao lector, a partitura lida recrea imaxes
mentais musicais, as imaxes da exposición non tratan de anular nin de modificar
as imaxes mentais producidas pola escrita e a música, senón de chegar a elas
dende a visión tipificada como artista/visual. É, pois, un enfoque alternativo
e en principio estraño e singular, que dá lugar a outras comprensións e doazóns
de sentido, mais que, á súa vez, pretende ampliar e non negar outras formas de
pensamento, comprensión, intuición, achegamento e identificación, optando
por unha ampla dose de polisemia.
En realidade non é tan importante para nós o elemento orixe para a tradución,
nin o obxecto final traducido, senón o propio uso e principio da tradución en si
mesmo. Pero para reflectir isto necesito un obxecto/imaxe artístico que se
converte non en final do acto de creación, senón o obxecto/pretexto para
visualizar e facer consciente a actividade de traducir, re-interpretar ou re-
presentar. Por iso o plano da imaxe é, pois, un plano bidimensional, é só unha
necesidade de visualización da imaxe, é a condición de posibilidade da imaxe.
E esta mesma é o pre-texto e tamén condición de posibilidade de
intencionalidade de creación. E nesta exposición concreta, o plano de re-
presentación e a imaxe creada son só condicións de posibilidade da existencia
da tradución ou, o que é o mesmo, do mecanismo de dotación do sentido dos
pre-textos e textos só temporalmente finais.
Pode ser sintomático como Berio ten tamén unha obra considerable de textos
publicados; a súa identificación coa escrita é moi fluída.
78
CONCELLO DE RIBEIRA CATÁLOGO
Organización © Traducción
Fundación Museo de Artes do Gravado Xoán Pastor Rodríguez Santamaría
á Estampa Dixital
© Fotografía
Jesús Pastor
Diseño y maquetación
Teresa Saiz (Ediciones del limón)
Impresión
Improset
ISBN: 978-84-942501-1-8
Depósito Legal: M-21317-2017
Agradecimientos
Alberto Bernal, Javier de Blas, Javier Expósito, Alicia Fernández, Miguel Fernández-Cid, José Fuentes,
Fundación Gonzalo Torrente Ballester, Alberto Martín, Ignacio Pastor, Manuel Ruíz Rivas, Concha Sáez,
Sala Rekalde.
concello de Riveira