T omus secu n d u s

CURSUS
TH EO LO GICI,
PRI MUM P R I N C I P I U M
COMPLUTENSE.
AGENS
D E D E O I N L I N E A ES S E N T I A L I , M O D A L I,
Accributaltf Intelle^iva , Scicntifica, V o i i t i v a , Previdentiaii^
jPrardcftinativa , Reprobaiiva 5 Sc ta n d em dc ipfo D e o
in EOcntia U o o ,3 c Pcrfoois Trino*
A U T H O R E
n . A. P, FR, y O A N N B P I C A Z O ,, D O C T O R B TH. MQLOGO^

,,
in S. Theologia bis Jublhtp Leniore Complutenfi quondam in Pradiiia VnivtrfitAU
PrJmari9 Moderatore Cathedra V, 0" Subtilis DoHorts Scriptore P»btif9y
AC Cafitllan* ProvintU Ex- Definitore & Patre*
SACRATUR
A L M ^ , S E M P E R Q U E VENERANt>/E P R O V I N C I A C A S T E L L A
Suoque Meritifsimo PraefuU
iM>M.R.P.N.FR. E E R D I N A N D O M A U R U E Z A ET Q U I N T A I j^A^
Lc^oti Jubilaeo & ArchiepilcopatusTQletani Examinacoci.

Aonp 1748.

CUM LICEN TIA.

CoMFLVm : £x Typography M AiiA G xrcia Bkionbs ,Typograf;i}j^

Univcrlitatis.
% irtm T o m s .h r n t
 DEDICATIO OPERIS.

L L B c g o ^ A lm a M a te r m e a , qui q u o n d a m
T u x Inclytae P ro H , M a g t f f r o T u o (H , Adm.
P. N.) T E N T A T I V AM COMPLUTB.NSRN4
obtuli > ille ego nunc P R I M U M hoc P R I N ­
C I P I U M affero, f a c r o , dico t i b i , ut M atri,
ut P a tri: U triq u e fimul. O m n ia tuo merito:
o m n ia jure m e o . Enim v e r 6 tuus ego f o m
a b a l im e n to , i r u d im e n t o , a d o m ic ilio , A b e­
neficiis, ab honoribus t u i s , qu ibus a b u n d o fatis. T uus en iterum
ego in laboribus Scholarum a juventute m e a , & ufquc ad fenee-
t a m , & fenium. Hic in San<5kuario ifto tu o fere to t a m vitam egi.
m p , ubi requiefcit Didacus ille Sanatus, quem ut P atro n u m re­
vereris, & colis, diim ab ipfo decorem induis , ami^la lum ine,
ficut veftimcnto : exinde certe Princeps Provinciarum. Hic ( i n g e ­
minare licet, & licebit) j a c e t , dum f ta c , Didacus nofter , q u e m
la?tabnnda humilem Ecclefia c a n i t , Cali bonis fr^ iiy lte m t in fubii-
m i fcde incet Coelices l o c a t u m , & ad Celfa Sydera vc(5tum. Hic,
Terra SmUa efi : q u am certe 1 Teftantur plurimi , quos tuo puf*
vere confpergis , qui clamant fub Altare , ufqae dtim aperiatur
velum Sanctuarii ,& fententiam dicat R o m anus A n tif te s ,c u ju s cft
de hac re judicium ferre. Q u o s imer eminent Julianus H o r t u la ­
nus , & Torrenfis , qui tibi dederunt Salamandras , C o l u m b a s ,
Pelicanos. Hic Aula San«5ta , unde exierunt D u c e s , atqoe Pallores
A n i m a r u m , q u o r u m laudes funt per omnes Hifpaniarum Ecdefias.,
U n u s pro mille , Ximenius ille, qui tibi dedit C y g n o s , Athenas
Olimpos, pacem P-opulis, Agarenis terrorem , Regnis jufticiam: Hinc
Hiftoriografi Generales, Immortales Scriptores, Generofi Puli illius
A q u i l « Magn;c,V, Noftri Do<5toris Scoti, volanti-» ufque ad T r o o u m
D e i , & Sacramentum' ImmacuUtac Conceptionis B. V. Marije veluti
|)atefis relinquentis. O Mater m e a , Provincia S a n d a l Multi filii
tui congregaverunt tibi divitias h o n o r i s , f p l ^ d o r i s i qui vero
de T e r ra i d a , Qc de Aula Sancta h ac e x i e r u n H j ^ p e r g r e f s i fune
univerfos. Igitur inter t o t , & tantos , de quqMXi n u m e ro n o n
fum ego 9 veluci a cergo v e a ie o s , in tanto g a z o n a c i o m u a u fc u lu m
 i»
if tu d m itto . N un c ad T c ( P , N . Adtn. R . & h u j u s Almae Provincijc
Dignifsime Praefui) levabo oculos meos , & videbo ; irti6 video,
q u o d intuentur ort»ttes , & m irantur univcrfi , dirm fimul f lo ria n tu r
regimine tanti Mericifsimi P a tr is ,c u ju s Sapientia nota fuit o m n i ­
bus Religionis Noftrae F ro v in tiis»q u a n d o Vallifoleti in C o m itiis
Generalibus T h e o lo g u m Scholaftk um , Sc Sacrum Ecclefiaftem T c
admirati fune c u n ^ i de longe venientes. T ib i ergo ,u c BenignifsU
m o P a t r i , & A \m x P r o v i n c i x , u t dulcifsimx M a t r i , hoc C O M -
P L U T E N S E P R I N C I P i U M d i t a t , q u i o o a cft Dignus vocari
IFilius, dc glpriatui d u m cft

Servus Tuus

Fr. J o in n ti
 JU D IC IU M , E T a p p r o b a t io RJR. PP. DD, Fr. IG N JT II ANDRES
Moraledd, Leflorii yubilati y &'Cathedrarii Primarii y 0 " Fr, Gabrielis
Vaquerizo , Cathedrarii Vejpertiui UniverJit.Atu^ Compluttnjis.

ussu R m i.P .N .Fr. Joannis delaTorre,Le£korjs }ubHati,Catholicas

Ma|eftatispro Immaculatas Conceptionis Regali Congre (TuTheolo­
gi , ac hujus Cifmontanae Familix S.P. N. S^Fraticifci dbfervantiae
CommilTarii Generalis, prjeCentem Librum, cui titulus inert Primum
Principium Compiutenfe &c, adlaboraium a N. R. Admod. P. Fr. Joanne
Picazo, Leftore bis Jubilato , Ex-Cathredario primario Complurenfi,
Ex Definitore, Scriptore publico, & Patre hujus Almae Caftellanae Pro-
vincix Regularis Obfetvantix Religionis Minorum, m oti, alleftique,
ftudios^ pariter, & jucunde legimus. Cujus leclione recordati fumus,
appcobativi judicii,quod Dlv. Gregorius Naziancenus de operibus
Migni Parentis, aeque Doftris S. Ba(ilii, hifce verbis protulit: Cum Orat. IiJ
tractatum, quem de Spiritu SanBo confcripjtt, evolito, , Deum, quem habeo, Jaudem Ba-^
nanc'fcor,. ac prafidenti animo veritatem confiteor:: .t Cum alias ejus enarra- Mag.
tiones per lego::; Trifariam ( Theologiam , Scholafticam, Dogmaticam^
& Myfticam fubintelligimus ) in folidis cordis tabulis defenbens ,e$ addu^.
cor, ut ex gurgite ad gurgitem pergam , abyjfo abyj^um accerfms, ac lamine
Jumen inveniens, quoadt^que ad Jummum tandem verticem, pervenero. Prae­
fatis verbis pariformiter, & Nos de libro ifto mentem noftram ira pro-i
dimus; cum t»a^atum , quem de Deo uno in EHencia , & trino in Per-*
ibnis confcripfitR.P.N. Picazo , evolvimus, Deu'm verum, quem na-:
tura, nccefsitatc, gloriaque habemus, perfcda cognitione nancifcimur,
ac judicio re<3:o, & praefidenti, animo veritatem traftatus confitemur.
Cum alias ejus Difputationes, Quaeftiones , atque Scienti®, Providen-.
tiae, Praedellinationis , & Reprobationis divinarum enarrationes perle­
gimus , trifariam Theologiam , Scholafticam , nimirum, Dogmaticam,
& Mylticam, folide tra£tatam j nervosfe di&uflam, ac luce meridiana
cxpofitam, in folidis cordis noftri tabulis defer jpfimus, eoque ipteJleiiu»
&cordc illuftrato adducimur,ut ex gurgite Difputarionisde Eflentia
Divina cognito, ad gurgitem Difputarionis de Modis Intrinfecis, &
Attributis agnofcendumpergimus, abyflb Difpurationis de Divina Uni­
tate percepta, abylTum Difputationis de Trinitate Dei perfbn^i capien­
da accerfiraus, ac lumine Difputationis de Scientia Divina prajcifa lu- .
men Difputationis de Divina Providentia invenimus , quoadufque ad
fummum tandem verticem ajternae beatitgdinis pervenerimus.
Profecto fapientia hujus lib ri, R. P. N. Picazp , P V e.
jluviorum fcrutatus tft, & abfcondita in lucem produxit, ut Job eloquitur. ^ ‘
GlolTa ordinaria caufolem nobis ortendit, dicens * Quia antiquorum cali^
ginofudiBa , eo donantemnc expojitiofpiritualis illuftrat. Profundus fla­
vius fpiritualis infinitus cft Eflentia D ivina, modos intrinfecos, & attri­
buta ftja radicans; fluvius divinus eft Pater jCternus, F liuni fuum per­
petuo fine principio , & fine durationis generans; fluvius illimitatus eft
unicus fpirator , Pater, & Verbum , qui Spiritum Sanatum ab a;terno
fpirans: fluvius incomprehenfibilis eft fapienria divina >qu» ut inrel-
ledlus radicat intelledionem, & per iftam totum Deum, & omnes crea­
turas pofsibiles, futuras, praefentes, & praeteritas, ut funt in fe ,clarif^
fime intuetur : tandem fluvius aeternus eft dlvina.voluntas, quae volitio-
nera infinitam radicans, Deum amat, omnes creaturas Providentia fua
g.ibernat, creaturas rationales ad gratiam , & gloriam praideftinat , &
peccatorcs ad Infernum damnat. Omnia ifta Profunda fluviorum, divi­
norum, & abfcondita myfteria Dei unius in Ellantia , & Trini quoad
Perfonas, adeo fubtiUtct fcrutatur, & manifefte in lucem producit no­
bis libet ifte ) ut fit cxpofitio fpiritualis, vera, cop^jfa , ordinata ,&
dilucida, quae antiquorum Prophetarum, Sctipturi|jA>Canonicarum,
Conciliorum Eccleliae, & Sanftotum Patrum c a lig u la di^la illuftrat.
Aufcultemus nunc verba Seraphici noftri Poftoris a ^ i Bonaventurae^
qui praepofitum textum in Prologo libri primi SentOTtiarum commen-
tans ^ita perfcrutatione autm Profundor^im elicitur revel-itip,
 qaatv.or ahfconditorunt. Trimum e/l Magnitudo divma fybfiantU', \ Secun^'
Mm eft ordo divina /apientia: : Tertium eft fortitudo divirne facienti<t\ :
Quart urn eft dulcedo divin<e mifericordia, , . Horum i^itur abfcmditwum
propaUtio cfi finis lihrigeneralis , ad.quem ptrdacsre vqlens Mag}fter , per-
fcrutatmeft Profunda Jiuviorum t pravia gratia Spiritus Saniti. . . H^jus
fpiritus digitatus tbaritate, luce, & claritate illuftratus , compofuit
ter hue opus ^fcrutatus eft Profundafluvhrum, hoe etiamf^iritu adjuznmte
faBuseft revelator abfconditorun?. Simili modo pcrfcrutcindo Magifter
Picazo in hoc libro Profunda fluviorum Dei Unius in Effcntia jTwni in
Perfonis , Sapientiae ,& Providentiae; faftus eftjrcvclator Maguiti'dinis
divinx fubftantix , nobis explicando prjcdicara quidditativa , modes in-
trinfetos,& attributa divifta; naturae: ordinis divina: fapientia:, ftobis
exponendo perfediones proprias intcUedus, & intellectionis D e i: for­
titudinis divinae potentia;, nobis demonftrando ingenitum , & genera­
tionem activam Patris , generationem pafsivam Verbi Divvni, Ipiratio-
ncm a£tivam fpiratoris communis Patri , & Filio asternis , fpirationcm
pafsivam Spiritus Sanfti, X enix Perfonx Trinitatis , & difcrctioncm
formalem ex natura rei inter praedicata communia abfpluta , Sc praBi-
cata relativa propria Perfonis a quae unitatem rcalem EflentiarcunvTri-
ttitate reali Pecfonarum metiro,6e mirfe nuritat dulcedinis divir.x
nufericordiae, nobis experiendo providentiam naturalein Dei crga-oHines
creaturas , & fupernaturalem penes creaturas rationales, quas ad-gra­
tiam , & gloriam ab «terno praedeftinat, & temporaliter fandificat, &
beat. Horum igitur abfconditorum propalatio ell finis hujus lib ri, ad
quem finem cognitione vera pofsidendum perducere volens tyroncs
Scotiftas Magifter Picazo ,perfcrutatus eft fubtilitcr, fcite,ac petipica-
citet Profunda fluviorum aeternorum, & infinitorum D ei, praevio lludio,
labore, & gratia Spiritus Sanfti. Hujus agitatus charitatc, proximos fuos
Fratres refpiciente , illuftratus luce , fapientiam fuam Theologicam dc-
corante,& infignitusclaritate ,fuai eloqttiabcUcvenuftante, compofuit
■Magifter Picazo tftud opus Theologicum , cujus Author faftus, Spiritu
Sani^o adjuvante, nobis fit revelator profundorum, & abfconditoruiH
Dei.
Haud mirari debet elatus revelator arcanorum Dei.qtum fapieniia
Theologita noftti Authoris, emanatio quxdam fit niiraculola: fapientix
hoftri Subtilis Dddoris , Venerabilis Patris Fratris Joannis Duns Scoti,
cui fapientiam indidit miraculose Virgo Mater Matia, quando ilium Fi­
lium fpecialem fibi admilsit ,& defenforem puritatis fua:, honorifque
defignavit. Exin (apientia Subtilis Do£toris filia Matris fapicntiae divina;,
acuminata , clara, vera, efficax , & doctrina univerfalis, & divecliva to­
tius Religionis Minorum eifefta eft. Audite, & videte , qualiter Joannes
Capit, ia Apocalypfi fua Joanni erugat Verbum, & indicat fcientiam. Et cften^
* * * dit mihi ( Evangclifta ille inquit) fluvium aqua vita ,fplcndidum t^n^uam
eriftaUum , procedentem de/ede D ei, & Audiamus Cornelium a La-
pide, textum fic exponentem, ut quid fit fluvius ille nobis innotekat;
Nota, SanSiumfoannem vidijfe Thronum Dety<& Agni in rnedio Urbis, alto
foco pofitum yatque tx hoc throno prodire fluvium , ^ai per flrgulas orbis
plateas decurrit ytum ad voluptatem, tum ad utilitatem civium. , . Habit
enim , alitque utrimque arbores pulcherrimas yferentes por/ia , & frtiihts
praftantifsimos , inftar paradifi divini.. , Adde ^fluvium hunc efj* infiar
folis , quia pellucidus eft infiar criftalliy qua reftgniflcatur puritas, & fanc-
titas, Alexander de Hales ita commentatur; Dicitur criftalius, quia clari­
ficat intelletlivam, qualificat appetitivam, fortificat temperativam, liuer-
lincaris legit: Procedentem defede Dei, & Agni in Minores. Patefcit jam
fluvius myfticus , qui eft: fapieotia, & do£lrina viva , vera , pura, lucida,
& fpecularis, prqpedens de Virgine Matre ,quae fedcs Dd , 5c Agni,
Chrifti eft, & c%i|^ns in Minores Ecclelix Militantis, quos irrigat, docet
vias D ei, & ducfc« vitam xternam. Igirur fluviusifte fapientia , & doc­
trina eft Subt. D o d r is , Joannis DunsScoti ,proccdensper infufionem
de Virgine Matre , quae ut Immaculata inprimo fux animationis iftanti,
puift ab omni labe peccati originalis, pofita eft iti mijdio Urbis,& Orbis
Sc-
 Seraphicae Religionis, & fedet in altd laco, & .a?a PatronKillius, cx qua
•prod^t ut fiuvius, qui per lingulisUrbis^ & .Orbis FrancilTeanl Provincias
decurrit ad voluptatem, & urilirateinCiviiim, MinornnrijSiScotiftarum.
Pr.rUi.idata doctrina habet,alitquearborcs pulcherrimas, pluses SCitnihos
Poniificcs/PlurimosCardinales, permiiltocPatriarchas,^ iQtiumetabile$
Arctiiepifeopos, Epifcopos, Inqmfitotes Generales >Beatos, Sandos, &
I>'iiftOres, qui prar(la.ntirsimos.fru^,iisfan£litatis, honeftaiis, honoris, &
glotfte forunt, & Rctigioncmi ^tancifcanam pacadilum divinum efficiunt*
ini Scotica lueet ut S o l, qtii renebrasj & umbras radiis efficacibus
abigit >Ss illa faldtates, ac errores rationibus invincibilibus eii;nina^t
pFOdi;t*fr'*efifl:aUus, qua:puritatem, & fanclitatem Iramaculats Concep-
^tionisi pifsivai Virginis Dcijparaj fignificat: & defervit vcluti fpeculum
■A^irgirti -Matti,-in qiio fe confpicit ut Auroram confurgentem, pulchrain
gt Luncni, cleft;i,m Ut Solem , terribilem ut caftrorum Aciem qrdina-<
tafn cb;irfii peccatum, & iliabolum. Unde doiiriria videtur, qua; clarifix
catiiitell&clivam ab'omoi<faifltate, qualificat benfeappciitivami quam iiti
viain ftttucisj&yirae fcmpitcrn®rededirigit,'&ibttificat temperativam^
ut Scbtiftj illa munitus, opiniones contrarias temperate, modefte, urba-
fle reitgioijfe, & Hn^- aliqua offen^bue oppugnet, & fenteotias proprias
■V4iid^'C\ieat'UT<i ^ ^ ^ '
C^ra ergo doctrina prajfentis libri, emanatio fit doftrinae laudatae
Subtilis boitoris,videtur nobis doftrina fapida,viva, vera, probata, pura
ab oinni Ulficafe, & nofii at dotlrina Viti Sapientia. BoBHnnfua nofettur
v i r , cdocct nos Salomon in Proverbiis. Intetlinearis s DoHrina fua m fit- *’
tu^ efftvirtuofus vir. Cornelius: DoHrtnafua publice cognofcefur\l^uda^
bhur,& celtbtabiturvir: 8cdoarina iftius libri agnofcitur vi?,virtUbfus,
Theologus, fapiens, & vcreScotifta Magifter Picazd, qui utpote Authot
Illius publice cognitus, merito quoque publice laudari, & cclebrari dig­
nus exjftit. Dignus enim laude fainqfa eft: nan; dum virtuofus ftudet, &
Ut Scotifia fcribit, f^xum_iafua n^eiporia retinet documentum Seraphici
Dodoris Sancki B jnavenrurs, qui Tic nos edocet ftudere, & fcribere in
fionorera Dei, & utiliratom proximi: FmSiui fctentiarum debet ejfe yut in Opufc. Re-»
emn[bus Hifiatur f d n , bonorifiatalr DttiSj componantur mores. Ita docere dutl.Art.ad *
debcc Magirtec.,.ut Gticr,ibado£i:us in Regno Coelorum: & hoc modo Theolog.
tyrones erudit hoc libro Magtrter ifte , durrt difcipulus Subtilis, &
SeraphiciP'jctorum noftrorum\ DifputationeSj&Q^isEftiones fui operis
ordinat , ita ut in omnibus a;dificecur fides Theologica , & errorescor-
ruant;fulciaciir doddna Scotica fine dedecore,nec injuria dodrins oppo-
fitx: honorificetur Daus per veram illiusperfedionuni difreriati6nem,&;
dotkrina Subtilis Docloris ilhUbetur per illius do^matum firmam defen-
fionem, & claram explicationem : & componantur mores Cluiftianorum
per reciam tractationem Sacrs Theologiae, qux viros religiofos ad Deum
priinum principium, & ultimum finem deducit. promittity^ quafi
^ladi} pungitur confcientitty li}ig^j autem fupientumfinitas efi. Pagnin. E ji
qui ptof:rt verba. , qii£funt 'Velant confofsiones, Magifter , qui ut doceat»
lingua ut gladio, & calamo ut enfe utitur, verba profert, & fcribit, qujB
non fuht (igna doClrince, fed confofsiones crudelis tyrani: non funt verba
Do£toris,Jed verbera detrattocis, nec funt documenta fapientia:, fed no­
cumenta infanientis; non fic autem lingua i nec calamus Magiftri iftiu5>
qui utpotfe Theologus R.eligiofus,& verus fapiens, lingua ejus, & cala­
mus fanitas eft , falus in jullitia , & fecuritas in doctrina. Unde munus
cenforum excquentes , dicimus, pra:fentem librum jadicio noftro cen-^
furandum commilTum , nihil contra puritatem fidei Chriftianar, contra
bonos mores religionis noftca:, nec contra charitaiem proximo debitam
fontinere, fed ejus doftrinam elTe undequaque fanam ,& omnibus ftu-
dentibus nolitis efle perutilem: & fic effe dignum pra:lo, & publicas luci,
& leQ:ioni commendari. Sic fentimus, & indicamus ( falva lemper me­
liori , & fuperiori fententia ) in hoc Coenobio S a n ^ Maciai a Jefu Coin'll
pluccofi , dic i6. Junii anni 1747. .» 7

< Mdrti Moraledag ft* Gahritf V*queritc^*

 LICEN TIA ORDINIS.

P * r . Joannes dc U J o r r t , Ledor jubilaeus» Cacho»

l\c£ Majeftacis in R«gali CongTctTu pro Immaculati
Cooceptionc Theologus, Comroiflari us Gener alis Ordinis
Minorum S. P. N, S. Fcaacifci ia hac Familia CifmoQcana^
& (ervus &c. "
Opus infcrif^pcum: De Primo cunSiarm rertH/t Vtlnci^iol
i R. P.ff. Joaane Picano , Lc<^orc bis Jubilaeo, Ex-Ca-*
thedrario primarioCompluccnfi , Ex-Dcfinitofc, Scrips
tore publico, & Patre hujus noftrse Caftellanae Proviiici*
CompoHcum, & juxta afTcrtionem Patrum Theologoruni
ooftri Ordinis, quibus id commifsirnus «approbatum, ac
Typis mandetur) cjuoad Nos fpedae.facukatcm conce*
dimus. Datis in hoc noftro San^i Francifci Cucia: ^ c r i^
tcnfis Conventu. dic 1 1 . Odobris anui 1 747.

Tr,JoAnnes de U Tgfre*
jQoismUiC Cen,

D.M.P.S.R"-»
f r . E»genittx de
Seutt. iiica.Oidf
 CENSURA Rmu P, MAGISTRJ Fr. CHRTSTOPHORI XIMBNEZ^
LeBoris Jfubilati, DoSiom Theologi, in Vnivirjitate Complutefiji pro
obtiaeridd Cathedra Saerte Theologia Decertatoris ^jam anillam a Supre^
mo Senatu Confulti, in fuo Collegio Immaculata Conceptionis S, Maria
de Mercede femel itevHia Praftdis'\(^ ComplutenJii Vniverfit&tis
Judicis'» Conferoatoris. -' ' '

E
^A viguit femper in^Florentirslma dompIotenfiuin Aeademia ing6<
gcnidrum cultura»illa fvietunt Scliolafticjc Theologiae :<iubbiis
^ clapfisTjeculis j terttoque labente fcrfe mirabilia ihcretoenta >'0t
firma plurium mentibus infideat opinio, nil poffe dici, quod didujn non
fiictit 5nil typis mandari, quod a Majoribus, Schdljeque Principibus non
fit abunde traditum: ut proinde totus qiiantuis conatus, iaborque Doc­
torum felicius, fortunatifsimeque locaretur , ciim In eorum meditatio­
nibus veluti in fafciculum religandis, tuoi i» eorum longifslmis periodis,
& fyllogifmorum chiliadis refcindendis: quo pretiofum a v ili, & puriC. '
fitnum doftriiia; granum a futiU palea quodam veluti Ventilabro Theo­
logico fepararetur. Facile quidem mediifatur , fed qui pari facilitate exe­
quatur , nobis erit Magnus Apollo. Tentarunt pluresj fed mea quidem
lententia pauci funt alTecuti 5 vel namque nimis comperidibfe agendo
metam non pertingunt ,& juvenes cogunt fine clypeO inpaleftram pro-
cedcre inermes; vel proprias meditationes ornando, illuftrando, ampli­
ficando praeter lineam gradiuntur, & allidunt ad utrum^ue fcbpulum,
dum fcopum fibi attigi (Te blandiuntur; in alienis quidem jejune nimis, iti
propriis vero (ut femper ipfa placent) diiFufsimas chartas implentes.
Adeo vera cft Principis Romanae hiftoriae pudentifsima fententia: Reme- Liv. lib.
diisy& non tantum vitiis interdum laboratitr.
Difficilis, gloriofaque RR. P. Mag. Tr. Joanni Pacazp >noftri aevi
gravifsimo , prxftantifsimoque Theologo , ha:c refervata piiima ; i(a
namque fauftis ,felicibufque avibus Primam partemCurfus Theologici
Complutenfis, feu Actionem primam , quam Tentafivam vocatvt, in pu-«
blicam lucem edit ,ut juvenes pro Laurea obtinenda periculum in pa-
Ixllra facere hoc folo juvamine pofsint: in ea etenim veteta colligit noa
tumultuofe, non indigefte , fed ad limam purgata dodifsima crifi; pro- ' :
prias etiam meditationes plerumque interferit, quibus & confufu lucem,
difFula compendiujBi ,difperfa ordinem, robur, & firmitatem accipiunt.
Non omnibus datum j fed fi quod aliud , donum eft defcendens a Patre
luminum. Angelici Docioris (abJque ullius injuria) in colligendis, aptan-i
dis, illuilrandis Sandorum fententiis Coelefte Magiftetiuni miramur,
quotquot ejus opera, diurna, nofturnaque manu vet fare pto munere
habent 5 quin & qui e propinquo lalutant, neque verbum deeife, neque
jota unum fuperefle facile norunt. Novit certe fapiehiifsimus hujus ope-»
ris Author, qui licet Subtili Doftori fauftifsimam dediffc operam, bono-
quidem jure glorietur; eo prajcipue nomine Thomirtics dodlrinx ad-
diftifsimus, Thomas difcipulatum nobis invidet, (fape mecum ira pro
fua modeftifsima humanitate locutus)quod fententias fuasordinatilH-;
mas, digeftifsimas , luce clariores in Sumnu Theologia: proponit; cum
lamen dimidium fudoris ,& vigiliarum in percipienda , penetrandaquc
arcanifsima mente DoftorisSubtilis a Difcipulis ejus infumatur. Nullus
dubito Magiftrum Angelicum, cui corde devotifsimus Author, ei a Deo
Opt. Max. donum claritatis cum brevitate conjunftum impetraCTe; hoc
cft , perfedi Magifterii praccipuam, & charaderifticam dotem.
Hinc non gratularidoftifsimae, Religiofifsimjeque Familiae piaculum
ducerem, quod munus praeclarum Candidatos pro Schola Subtili inf»
truendi, ac veluti formandi, ut Dotloratus honorem facilius fcanderc
pofsint, Reiigrofifsimo, Dodlifsimoquc Patri demandav^jrit: Hic nairqu<
DoSior (Auguftiniana verba)Jic elegit bonam vitam, ut e*iam bonam non ... .
negligat famam ? fed provideat bona coram D eo, & hominibus , quan- T
tum poreft j illum timendo j his confulendo ; In ipfo etiam fermone ma- Doct.Chnu
yulc |;ebus placete, quaoi verbis : nec exiftiaiac dici melius, nifi quod
 . dicitur vetius: Nec DoCior verbis fervit ,fed verba Dolori. Primuro dif-
cendi ardorem fcimus e0 c Magiftri nobilitatem j at Magifterii nobilitas
Sapient. 8.
non in arte tanrum> fed in probitate confiftic. Ipfe, qui dicebat, Sapien~
vcif. 8;
tfam jcireverfutlas fermonumy & dijfolutiones argumentorum i in tbefauris
Ecclefiaf.i. ejus infeUei^Umt fdentia invenire teftatur. Nos quoque
teftes fumos, Auihocem Sapientifsimum fiv^ ex Cathedra, five cx Doc-
veil’. 26.
torali confeffu verba facientem , nedum Scotica dogmata vel ipfis ptje-
. tis dedi(Te perceptibilia; fed ^pietatem , modelVum , humilitatem , ac
Vperinde univ,er (am rcientixrcligiofitatcm fcnfira cordibus inftillafTe au­
ditorum 5Ut fi Scholx ariditatem meditetis, fatearis tieceffe cft, deCcelo
aCsiftcicem fapientiam.
P Servatorem noftrum do^rinam fuam literis non tradidiflc , conve-
. Iiicntifsimum putarunt Patres cum Patrum Compendio : Excellentiori
DoSiori (ait) excellentior modus doSlriM debetur: & ideo ChriftQ, tamquam
D. Thom. cxcellentifsimo Doftori hic njodus competebat, ut dodrinam fuam au-
3* P* 4** . ditorum cordibus imprimeret i propter quqd dicitur Mattb. 7. erat do-
in Corp. .cens, ficutpoteftatem habens. Unde apud GentilesPiihagoras, & Socra-^
„tes nihil fcribere voluerunt $ fcriptura enim ordinatur ad imprefmnem
. doBrin* in (ordibus auditorum ^Jicut ad finem» Quas Author nofter veibo
in palxftraComplutenfi difcipulis propofuii, expofuit, atque iiluftravit,
non facile ab corutn mentibus fententix excident} cum ob fermonis fm-
gularem energiam, tura maxime ob fuavifsiml fplcitus efficaciam: at quia
carptim , & prout occafio ferebat, doftrirve fuic thefaurum difcipulis
aperuit; ne pofteritati fragmenta tantum temanetent, ut manferunt fola
fragmenta Spcratica, & Pitbaf;uric* fapientix > re publica fore merito
.judicarunt Sanftifsitnjc Religionis Summates gravifsimi , fi integi um
Theologis Curfum difpouetet >quo fummam do^rinx univcrfx , quam
iine fidlione didicit >abfque invidia communicacet, Sc honeftatem illius
nonabfcondetet. Inquorurfum alteram Ledores invenerint meiitil&i-
mam Operis commendationem 5 nequc enim ipte ultro, propria volun^
tate» & fpootc labori utilifsimo fe accinxit»fed hortatu, precibus , fvia-i
fionibus, quorum intereft Familiae Seraphic* ,Scoticique nominis fpkn-
dorem, & gloriam promovere: quibus lubentifsime nihilominus acquie-<
v itju t firmam femper confillere Macrobii fententiam miretur nullus;
Gaudet i quifquis provocatur ad doSirinam fuam in medium proferendan.X'
Macrob.Sa- quia nemo vult latere quod didicit: maxime fi fcientia , quam labore
turnal. iib. quxfivic, cum pattcis illi familiaris, & plurimis fit incognita: tunc enim
7. cap. videntur confequi frudum laboris, cum adipifcuntur occafioncm publi­
candi >qu£ didicerant tJine ofientatlonis nota, qua caret, qui non ingerit^
Jed invitatur , ut proferat.
Igitur cum Secunda haec pars Theologici Cur fus. Primum Principium
Complutenfe amplcdens, & primx jam typis editar, & votis omnium
p ic , probeque fentientium refpondeat 5 pecilluftris Dominus in Com-
pKifcnfi Curia Vicarius Geberalis Toletanus, ut in lucem prodeat, fa­
cultatem concedere, abfque CathoUcx Rehgionis iujuria,fiv^ in his,
<)u® credenda, five quas probanda proponit. Hoc meum judicium,
C^e. In Complutenfi Conceptionis Immaculatx Collegio die 10, menfis
Augufti, Anui Dom. 1747-
i r , Qbrijiophorus Bmmanuel Ximeniust
 LICENCIA DEL ORDINARIO.

O S cl Licfnciado Don G e r o n y m o d e l A la m o .,d e l Gremio

N de la Real Univcrfidad de Valladolid , C an o n ig o dc la Santa

Iglcfii Magiftral dc San jufto , y Paftor de cfta C iu d ad dc Alcali
de H e n a r e s , y Vicario General cn la Audiencia , y C ortc Arzobif*
pal de e l l a , y en todo cl Arzobifpado de T o l e d o , &c, P or las prc-
fentes damos licencia , po r lo quc a N o s toca , para tjue fin in-
currir en pena alguna , fe pueda im p > im ir , e im prim a un L^ibro
inritulado : Prirmm Principium Complutenfe ^ (u A u th o r el M. R, P.
Fr. J u a n P i c a z o , Oo<5fcor T heologo , I e i io r dos veces j u b i l a d o , y
Cachedratico ( que fue ) dc Prim a cn 'efta Univcrfidad &c, atento
ha fido e x a m i n a d o , y vifto , y no cohtiene cofa opuefta i nueftra
Santa Fe C a t h o l i c a , y buenas coftumbres. D ada en Alcala a o n c c
dc Encro de mil fccecicntos y ^ u a r e n t a y ocho aiios.

Lie, D. Geronymo del Alamo,

por fu mandado;
N o t,
' J P P R O B A r r o RR. p p . J V .S E P H DE R I T ^ PRIMARUM
Cathedra S. Tboma in Complutenji Univerjitate Moderatoris Collegii Div. Ticwa
Ord^'Prtcdic.sjufdem Collegii Studiorum Regentis ; & Fr. Martini Arroyo , Vefpertintt
'^Cattjedra Div. Thomte in eadem IJnivtrJitAte Moderatoris , atque infr^dUlo Collegio
pAritsr Studiorum Regentis,

J u'^su Senatus Supremi accepimus librum cujus tirulus efl PRIMUM PRINCIPIUM
COMPLUTENSE , diligenti ftudio fummaquc cura eL\bor.itLim a R. P. MagUt,
Fr. JoanncPicayo, Saetae Theologix Doctorc ', bis Jubilato Ledorc &c. & qui­
dem nunjqnaiiVnon audivimus quotidianas quacrimouias deplorantium rerum
humanarum in fcliccm fortem , quod malo quopiam genio , feu fato , inftar Mandra-
buli, temper, in deterius prolabantur, atque degenerant; at ifVhjKC quidem qoxri-
monia licet rebus in ceteris jufta forfan videri queat, in re tamen litteraria non iti­
dem ; videmus enim in dies folidam illam eruditionem vclut polUiminio revertentem
teflorefcere , barbariem ,atqus‘infantiam profligari, difficilia enodari, illuftrari obP-
Cura , abftrufa, jtquc rccondita erui, mifeias priorum temporum tenebras prorsus
propelli, plufquc fplendoris ,ac dignitatis Sacris pracipuc accedere litteris , acdein-
quc veritatem diligentius indagati, dilucidiufque tradi; unde verifsime ; atque fci-
tiibimb di£lum comprobatur , quod olim a Poeta quopiam prodiium eft veritatem
fidam efle temporis. Cujus quidem fententiac veritas complurium infignium virorum
aetatis noftra; exemplis comprobata , atque lirmara jcft ,potifsimc tamen acutifsimis
iftiscottttoverfiis , Subt.Do£tor is Scoti dodiinanobilifsimis ditata conccptibus in illo
opere iiovitcr explanatur, in iis fiquidem Religionem fi expedes, pietate plenas «ive-
nics, fidodtvinamSubtilifsimisquseftionibus, iifque folidilisimc fohiris, imo refolutis
evacuatifque.repcrics, utpote defcriptasftylo acurifsimo, atque ornatifsi:no, ingenio
plenas, methodoque mirabiles ; merito igitur dignas cenfemus, qun: cedto infculnt;iv
sferernitati confccrcntur iin eis namque Author inftar populi Ifraclliici altera mai a
ma;nia Je/ofojimitana reedificat »altera ttrtftum v'ibrat enfem , quo ijicutfantitMn
hoftiusn velitationi ob(iftit> impetufiljije retundit: veritatis namque preco novus illu­
minandis, atque erudiendis ignaris t^eram folerter navans, Scolafiitam in(loi;tnc
feliciter difciplinam ,novoque fplendore auget, ac Iapides illos ex quibus Coeifft.'?
Hierufalent exrruitur, ingeiiii fui lima perpolitos, Eccleficc triumphantis adaptat
cdificio, gladio deinde acuiifsimb ctrores, nodofque pene ineftricabiles felicitcr dif-
fecando vincit. Opus quidem hoc etfi ordine fccundum, dignitate tamen primum de
Deo iit Alpha, & primo increato principio eunda: creaturae, quic in Coelo, & in term,
& fubrus terram habitat feliciter ediflcrit, fummo cum frudu pervolvimus, quamque
varia, quamque fl>itia, quamque eruditi , vivida , atque doda invenimus omnia , uc
nihil delu Dialedico infiltentia rigori , & quoniam ipfa fubtili ingenio integritate
eximia, prudentia funima, & libera fmceritate traduntur, dum Icger.do proficimus,
aurhcrem non amare, non venerari, non.revereri non pollumus ; quicumque igitur
in Scholaftica arena pri?cipufe Scotica militate voluerit, huic niumphanti vexillo no­
men d e t, fi tamen dubia occurrant quid Subt. Do£t. definiat, attendat, relegat per-
fcrutetur, hic namque Author ut membra corpus, fic Subtilifsimi fui Dod. Scoti vcfi*
tigia premir, ut neque in minimoabejufdem mente divertat, quin potius inllarmo-
tricisintelligentix Coelum ,fic Doctorem fuum & vertit, & convertit: crratici fplen-
doris Temper expers,fuum Dodorem velut folemCcclo prceftantiorcm mfequitur, nam
Sol cognovit occafum fuuin, fed in ifto opere Subtilis Dodor velut Sol oritur femper,
occidit numquam , femper tamen occidit. Oritur femper quippe quoties relegitur,
totibnovo lumine illuftrat mentes. Occidit numquam, quia nuila eil in mundo Ca­
tholico utiiverfitas in qua dodrina Scottca non vigeat, tefioreatque. Occidit femper,
quia femper vincit, femper triumphat, univerfofque errores nebulonnmque umbras
fui luminis veritate eliminat, fugat, extinguit. Hinc jam panegyriftx potius quam
cenforis verba fuggercre licet: equidem admiramur Sapientifsinii Magiftri ingci.ii vi­
vacitatem a Deo indulram , & plurium annorum in publico Complutenfi Lynceo tiun
Vefperrino, tum M.uutino luggeftu ,pene infatigabiliIr.bore Iculptam, inciullriaque
non parva exaratam , quiefccre non poteft , femper concipit, fcmpei que nova partu­
rire conator , & foeliciJsime edit difEcultates occurrentes fuccollat - controvetfias di­
rimit , fundamenta utrimque dilucidat, Patrum dogmata munit,& quo exponi medo
debeant accurate prxfcribit: jure igitur optimo opus hocce tamquam polare lydiis
in procelofo litterarum Oceano navigantes excipietjt eundi relegendum , uivcnient-
JepnLfatis eji ^juva^ujque morari.
 Siquidem non inftar Urfe informem edit mafam Saj^'entjfsimus ifte Magiftcr, ut tam-i
quara Urfinum foetutn Iambi cgeat, lasnbcndoque fbrmari, icfcrmari ,'^figLU'ari, ipfq
lUiTsque librum concepit, edidit, formavitj & nimio (ut ita dicannis) figuravit lludio,
& inliar Phenicis avrs Soli facrac, nicntem lijwm diviiio fuli Deo Uno, & Tiino penimff
confccravit >ut fibi fit corona, libi fit premium , palma , Phenix namque paJiv.a eit,r
ut, in eo non foluin ceteros , fed etiam fc ipfum fuperans palmam reponet; ergo liber
qui mignam ingeniis impartitut lucem , dignus eft > ut lucem videat, hec locusertj
U£ cum Ovidio decantemus:
. Hunc corrtSimus , jl Ihuiffet, eratfi.
Nam nihil eft in eo Orthodoxa Fidei ,mornmvc tci^itudini noxium, quin imoinoirfj
nibus ita re/olutionum Tuarum fecuritatem , dilTcrcndi foelicitatem , methodi concin­
nitatem , ingenii vivacitatem exponit >ut debito plaufu fateamur ingenue nos aitius
merite concipere , quam vel lingua, aut c<iiamo attolete valeamus. Sic fentimus it)
hoc Div. ThomjeComplutenli C^Uegio die 20.Jaaii anni 1747.

Fr,yofeph de Ribas^ Fr. Martinas Arrodo,

L IC E N C IA D EL C O N S E JO .

D o n M'gaM Fernandez Munilla , Sccret,arJo de el Rejr nueftro Senor , fji

Efcrivano de Camara mas antiguo , y de govieVno dei tonfejo ; Certifico»
que por los Senores de ^1 (c ha concedido licencia a Fray jOan Picazo,
de la Regular Obfervancia de San Francifco , y Cathcdratico jubilado en la Uni-
vcrfidad de Alcala , para que porlJXina vez Ic pueda imprimir , y vender un Libro
Theologi-co inritulado de Prhrw cun;>arum rerum Principio , fu Author el rcferido
Fray Juan , con que la imprefsion fe haga por el original, que ya rubricado , y
firraado al fin de mi firma y que antes que 'ic venda fe trayga al Confejo dicho
Libro impreflb , junto con ru'ouigio'al, y Certificacion de el Corredor de eftar
conformes, paca que fe rafle ei precio a que fe ha de Vender >guatdando en la
iinprc(sl0n lo difpucfto/y prevenido por las L e y e s, y Pragmaticas de cftos Rey-
nos. Y pata que confte lo firme en Madrid a trece de Oi^ubre de mii
Cientos X. .luareiita y ficcc,,
Ffrnandex,
 FEE 1? E ERRATAS.,

<^ o L . 17. num. 38, lm. 45. iqtioque ^ kge quocumque. Ibid. num. 39. lin.47. Deo*
A leg. de Deo. Ibid.col. num. 40. Uni42- veritas, leg. veritatis. FoU 32. col. 2.
• lin. 50. includit, leg.eijneludit, Fol. 2 3 .col. 1. iin. 55.diftindionem , leg. difiinttio.
"Ibid. lin. 58. divcrfum modum , leg. diverfus modus. Fol 36. col. i . lin. 39. cxcogita-
<b’um , leg, eycogitabilium. Fol.'58. col. 2. lin. 25. Dens, D ecs, leg. Ucos tUem,
Fol. i q 8 . col. i.lin . 57. en , leg. V f . Fol. 1 12 . col. i. Iin, 5 1. confequi, leg. confs-.
^uenter, Fol. 1 17 , col. 2.1in .43, quocumqoe , leg. quacutnque.'ioX. 118 . coLi. lin.18.
■citiKlibet y{z^.q:nlihct. Fol, 120, col. i . lin. 2. lecundi ,leg./?r.«\ Fol. ii5o,col. 2.
Iin. 39. confiderate , leg. conjiderari, Fol. 187. col. 2. lin. 7. imndifferentia, leg. in-
diff hentra, F ol.208;col. 1. lit), 14. vit., leg. w/. Fol. 222. col. I . lin .39. connoian-
"tem , leg, Fol. 229, col, i . lin. 42, exclufia, \e^,exclnjtva. Fol. id a.co l.i.
lin. 4. fine gratia efiicaci, leg. nov eMfentt gr:rtia, -Fol,^78vnuin. 17 4 7 .1'n. 6. gra­
tuitus, leg. F9U 521.COI. i.lim-20. ptodii£be,leg. Fol. 548. lin.
pemilt. num. 13 2 1. ad«xtraparva, leg. ad intrdparva. Fol.553. num. 133.5. iin. 13 .
quam, leg. quod» Fol, 571. col, x, lin. 8. clrcumrctibl} leg. eirchwferibit,

Eftc Libro inytulMo ; De Pri^a eunSiaruta rerum Prhcipio, efcrito per el

Rm o.P.Ft. Juan Prca2» ,del Otdcn.4 e nueftco Padre San francifcoObfervante»
y Cachfdratico Jubilado en la Uniyerlidad de Alcala, correfpondc con eftas ctra-
^tas i fu original. Madrid, y Endco die* y dc mii feiccicritos y quarcnta y ocho.;
c ■
Z./V. B . Manuel Lieardo
de Riot'ra. •
CorrcAoc Geneial ’pot fu Magcftad^

SUMA DE LA TASSA,

D O N Migubl Fernandez 'Manilla , Secretario de el Rey nucftro Senor , fa

Eefcrivano de Camara mas anxiguo^y de govierno del Coiifejo: Certifico,
que havicndofe vifto pot los Senoresde el- cl Tomp fcgundo del
inritlilado De Pt^ifao cunSiarUm'^*erutn Principio^ (\i Author Fray Juan Picazo,
delOrden de San Francifco, que con Ucenciadc dichos Senores conccdlda a eftc,
ha fido impreffo , taffuron a feis maravedis cada plicgo ; y el leferido Tomo
parece tienc ciento y quarenta y fiete y tnedio , fin ptincipios , ni tablas, quc a
cfte refpedo importa ochocientos y uchenta y cinco maravedis , y al dicho pre^
c io , y no mais, i^andaron fe venda j y qtte efta Certificacion fe ponga al princi­
pio de cada L ib ro, para que fe fepa el a que fe ha de vender. Y para que confte
jo en Madrid a diez y licce de Eneco dc mil fetecientos y quarenia y ochp^

D, Mi^uil Ftroatdtz Munilloi

 INDEX CIUMSTIONUM,
QUiE IN
C O N T I N"E i J T U R . ; '
F , Vellum i n d i c a t , ,'K. H u m r u m d e m o n f rati.
d i s p u t a t i o p r im a . * Quatft. VI. An Deus fit immat$l>Hft
jy E DEO IN LINE.i ESSENTIALfy
^ quidditathA-confidtrato.
UvEST. I. An cx naturalibus fit
O desnonllrabile , Dcum bxiftere?
fol. I . num. I .
II. An fit pec fe notum , Deuiti
- exiftcce? f.io . n .zi.
1. Oftcndens non efTe rc£lam divifio-
lieni pcopofitionis in per fc notam, &
pet fe nofcibilem. f.i i. n.24.
2. Rcfolyitur quxLlto duplici concla-
•fionc. f.13 . n.29.
.Quceft. III. C^ae fine pra:dicata quiddita-
t'iva, & effentialia Dei'^ f.i8 . n,4i-,
riQuaefl:. IV- UtTum finga(arttas (It prxdiw
catiim eflentialc , & quiddiutivum
Dei?i.23.
V. Uirum prardtcata quidditativa
Dei formaliter dlftiaguantur? £ 2<j,
p.60»
;Qajcft. VI* Q^odnam fit paedicatum ul­
timo confticutivum Dei? f.33. n.78.
Noftra conclufio proponitur, & proba^
tur. f.44. n.104.
DISPUTATIO SECUNDA.
D E O IN L I N E A M O D A L !
cmjtderato*
Quasft.I. Quid , & quotuplex fit modus
intrinfccus? f.49. n.i 14.
Quacft. II. An Deus fit infinitus , & quo-^
■ mode probetur? f . j 3. n .122.
Qu*ft.III. Quid fit immenficas Dei?
f. 57' f . i 32.
Quacft. IV. An immenfitas, & prajfentia
Dei fecundiun eflentiam in omnibus
rebus inferatur per confequentiam
formalem ex Omnipotentia, vel ope­
ratione ejus circa cunfta creata? f.95.
n .137.
§. Unicus. Solvuntur argumenta. f,6z,
n.144.
V. An Deus exiftat, & fit reaiiter
praifens in fpatiU unaginacUs. fu66.
HOC VOLUMINE
quid ‘ fit ejus Immutabilitas ? f.dS.
n. 158. .
§. Unicus. Agens dc immutabilitate Dei
fecundtHW (ili immutabilitatem, f.70.
n.162.
Corollarium notabililsimum. Agens de
conllitutivo decreti liberi Dei. f.y j.
n.170.
Dubiufii incideiw. De immutabilit^e
morali. f.8a, n*i^»o.
Quafft. VII. Quomodo fe habeat Divii^a
voluntas erga non effe creaturarum?
f.84. n.195.
VIII. Quid fit «ternitas Dei? f.87.
n.202.
Quaeft. IX. An iEternitas Dei fit men-*
fura fui ipfius, & creaturarum? f.^ j.
ft.213.
§. Unicus, & utilifsimus. Quid fit fiit^
plicitasDei? £95. 0.223.
DISPUTATIO TERTIA. ,
DE DEQ IN LINEA ATTRIBUTALL
Qiiaeft. I. Qnx fint attributa I>ivin4 , &
qualiter diftinguantur? £96. n.224.
Quscft. ultima. Utrum Sanditas Divina,
& fubftantialis fit attributum Divinse
, Eflentiab? £ 1 16. n. 271 .
DISPUTATIO QUARTA.
DE DEO IN L I N E A
intelUSiudu
Qu«ft. I. Quid fit Diviniis intelledusy
& qua: ratio probativa illius? £12 0 ,
n.281.
Quxft. II. Utrum in Deo detur intellec­
tus per modum afisus primi , poten­
tia; formalis? £ 12 3 . n.289.
Quseft. III. Qnqdnam fit ubjedum moti
vum Divini ihtelleftus? £i25.nT294,
Ubi de Ordine Divinae fcientix erga
increata, & treata , vigiiami ftudio
agitur.
Proponuntur aliqua dubifi incidentia
n.305.
 DISPUTATIO (QUINTA. DISPUTATIO SEXTA,
• . ' t i
V B DEO IN LINEA SCIEN TIFIC A D E DEO CONSIDERATO IN LIN EA
'pnlider^^to,] fciemifiea defuturis,

Qfiaft.I. Qufidnam fit objedum crcatum :Q,U!e{1. 1. An futura abColuta fint realiter
b’dcntix^et? fbl.133. num.314. prxfentia , & coexiftcatia phyfici
Dubia incidcmia. .'ctcrnitati ub.^terriO? f.2,25. n.533.
Dubium I. An* Deus ornnta treata & Qu^ft. II, UtYiimi pbyfica futurorum
creabilia cqgnoi'cjt in (e if)(o? f.135. pra-’fcntia in aeternitate neceflaria, vel
n. 318 '."- ’ utilis fit ad coghofcenda intuitive fu­
DubiiJfn lL Qualiter Detis videat crea­ tura contingentia? f.233. n.550.
turas pofsibiles? f.139. n.330, ,'Qua:ft. III. Ad Deus (ir ab itterno phy fi­
Qusft. II. Quid (ir torraaliter, & quid- ce prajfens futuris? f.?37,n.5^o.
dicative pofsibilitas pctum ? f. i Quaeft. IV. Quodnam fit medium in quo,
ft. 349. vel ex quo Deus futura contingentia
Qua:ft. III. Ah pofsibilita*: realiter ideri- nobis libera, fcientia infallibili cognof*
' tifketwr cum pra:dicat(s intrinfecis rei cit? f.238. n.564.
pofsibilis? £150 . n.359, Quxft. y . Utrum decretum phyficf-pr®-
"Q useA. IV. An detur aliaua caufa pofsi- determinans fit compatibile cum vo­
bilitatis , & qux fit? f.i 5 ' , n.370. luntate creata? f.242. n.573,
, Dubium incidens. Quid Ht hoc tjfe (dimi­ §. I. Ultimo probatur dogmatic^ con­
nutum , 5c fecundum quid creatura­ clufio. f.2 58. n.609.
rum? f. 159^1.381, §. 2 .Solvuntur argumenta.£2 6 2 .n.6i^,
Quxil. V; Urriiro Deus metaphyfici §. 3. Bfcve compendium omnium , qu?s
conne^atur cum pofsibiUtate rerum? dicla funt in hac quajftionc. f. 25o.
C i6’t. n.387^1; n.628.
'Quirt. VI, ^ lid dicendum de connexio- Qua;ft. VI. Urrum decretum cxcrinfeci:
ne Deo eam impofsibiiitate impofii- prardcierminans fit compatibile cum
biUum ?f.i72.n.4i3. ' libertate crcata? f.268. n.(534*
Qua:ft. VII. Qoid (it fiituritioiti <;ommu- §. I. Impugnatu^ phy fica praidererrriiv
ni? f.175. n.420. natio extrinfcca Scotiftarum. f. 270.
Qiiaft.VlII. Qi«e fit forma prajfens conf- n.<538.
tituensfuiuritioTiem? f.182. n.^38. §. 2. Solvuntur argumenta Scotiftarum
Propottitur Scoti, & noftia conclufio, pro extrinfeca prardcteroiinationc mi-
f . i 85. n.448. irantium. f*273. n.645.
Qua:ft. IX. Qua: fit cauf*a , & radix futu- Quteft. VII. An pracdeterminario extrin-
fitionis rerum? f.19 1. n.4di. feca, quam tuetur llluft. Palanco , fit
■§'. I. Impugnantur fentenria Thomifta- cqmpatibilis cum libertate creata ?
rum.f.ipz. n.463. f,28o. n.6 52
t .
§, 2. Impugnatur fentetitia Jcfuitarura. Qnjeft. VIII. Utriim principium confti-
£194.0.467. tuens pojfc y & identicc pradevcrmi-
Qu cft. X. Quotuplex fit futuritio,& qui­ nans la;dar libertarcm contingenti*
bus conveniat rebus? f.zoi. n 485. ad adtum? f.28<5. n.678.
Qu*ft. XI. An fcicntia Dei fit caufa re­ Proponiuitur, & folvuntur argumenta.
rum? f! 206. n,49<5i f. 293.,n.69y.
iQuaift, Xp. An voluntas Dei efficax fit IX. An phyfica prxdetermit!atto
immediatum principium , quo OclJs fit contra e(i'cntiani , & naturam vo-
tes ad extra phylicc producit? £.216. hintaris crcatx? f.295. n,700.
n.517. & Ji8 . Ubiplenifsitna explica­ Qua;ft. X. An Deus cognulcat futura
tio fcicntiae in D eo, ut Creatore , re­ contingentia libera in dccreto pra:pa-
creatote, & ibi vuiliisima. rativo Omnipotentia;, applicatx per
Quxft. XtU. Q^iid fit rerum piaefcieiuia, decretum indifforeris? f.30i. n.71^.
& quomodo fit comp^tibilis cum tc- ,§. I Proponitur conclufio , & probaiur.
rum contingentia notUa libcrtaic? tbl.302. n.715.
• f. 22 i.n . 527. ,§. 2. SolV untur argumenta Do<3 oris Pra­
do, f. 308. 11.739.
§, ■3. Impugnantur variimodii dif^urrea-
di circa dccreium inditFercns.
n. 73‘5-
§.
 §. 4> fmpugnatur fententiaThomiftarum
?it’c i prKparar'n’um detrcnim Divinx
f-3ao. 0,755.
§. 5. Propomrur , & explicatur elTeriria
djicrcri pc^parativi Omciporcniia:,
proqt aittuiet ad adlum piimu.n. f.324.
§. 4 . .Explicatur elTenria decrcti praepa-
rativi proiit;^d actum priinum atiinet.
f.3i5..n.y6g^ •
§•7. Explicans qnalis fit Divina: Omni­
potent!* prxoarario pro aliis cfFedi-
biis. • ti nkntcm. f.403. n.958.
Qndeft.Xl-pffiiin di'terminativumScien-
TUB D<ii habeatur , pofito
.rfecreto coFl.itivo aiuilii effkacis , fi-
mul'cum prxpararivo Divinte Omni-
..potait.jir f.338. n.ypg.
IiiCidens, P'copon'uur , & impugnatur
fentcntia cujufda li Compluteniis N o
bilifsiini. f.345. n.817.
Q jxii. XlL An Scientia Midia (it ratio
c )g'K>fccndi futuca contingentia no­
bis libera? f.35'^. n.838.
§. I . D jus c''g!-iofctt futura contingen­
tia condirionata nobislibcia in decre­
to ful'ijective abP-^lurn , & objective
- condicionaco. f.355, n.842
$. 2i Dlrccle iinpugiutuc Scicntia Me-
d;a.'f.357. n.845.
§. 3. Futmitio contingens conditionata,
& libera non provenit a decreto fu­
turo. ^,351. n.854.
§ .4 . Facii.riiio contingens non provenit
a Scieatia Media, r.363. n.859.
§. 5. I npugnantur alii modi defendendi
cognitionem Divinam de futuris con­
tingentibus pro priori ad decretum
Divinum, f.365. n.864.
Tale determinativuin non eft infinitas
intelleiaus. f.365. n.865.
Nec voluntas creata cum aliis coreiprin-
cipiis ert determinativum Scieotiae
Dei. f,3<J<5. n.867.
■Veritas detaininata futurorum non efl:
determinativom Sdentix Dei. f.367.
n.86p.
§. 6. Solvuntur argumenta, f.369. n.872.
§. 7. Reliqua proponuntur, & folviintur
argumenta. f.375.n.88j.
§. 8. Aliqua corollaria , qux ex didis
feqiiuntur. f.3i8 , n.85>3*
Qu^rt.XIlI. An fit , quid Iu decretum
comitans, & dato, quod detur , an fic
medium in quo Deus prazfciac futu­
ra conditionata nobis Ubera? f.383.
n.903,
§. K. Radices, & capitalia fundamenta
decreti comitantia ptoponcns. f.384.
ti.po6.
§. 2. Quid fit dctenriinatip Dei, crea-*
turaj. f.389. n .pjr.
§. 3. Declaraiur pioprief:\s inter luriuf-
que voluntatis dctcri«ioaiionci;i.
; f.391. n.925.
'§.4. Pofsibilitas decreti romltantis fta*^
bilitur. f.3P4. n.p35.
§. 5. Decretum comitans eft Jtixta mcn-i
rentem Scoti. f;4oo. n.p50. '
§. <5. Decretum comniitans eft prjepafa-
tivum Divina Omnipoteniise piout
attinet ad actum fecundum juxta Sco­
§. 7. De tacto datur tale decretum co­
mitans circa aftus noftcos liberos',
qu<!d eft prceparativum Omnipoten­
tis , & attinens ad aCtum fecundum.
f.404. n-95p.
§. 8. Solvuntur argumenta adverfario-
rum. f,4c8. n.970.
§. Ultimus. Reliqua argumenta folvuoi
tur. f.414. n.<?83.
Qi_'{cft. XLV. Quodnam fit decretum d®
concurfu Dei ad materiale peccati,
& de pracfcientia illius? ^417, n.p^p.
§. I. Darur in Deo pofitivom decrccum
concurrendi ad materiale peccati,
f.yiy.n .p jii.
§. 2. Repugnat decretum''anrecedens ad
materiali peccati. f.42i.n.9p7.
§. 3. Decretum in Dee?'concurrendi'ad
materiale peccati, ell'ex propria elec’
t'one , & determinatione Dei. f.427.
n .10 15.
§, 4. Decretiitr» Divinum circa niatcriala
peccati non eft furmalitet concorai-
tans. f.428. n .ioip .
Solvuntur argumenta, f.430. ri.1023.
DISPUTATIO SEPTIMA.
D E D E O IN l i n e a VOLITIVA,
QLia:ft. I, An fit , quid fit , & qtiotupli-
citer fignificetur Divina Voluntas?
f.431. n.1026.
Quantum ad.quid. f.434. n.1033.
Quantum ad multiplicem fignifii ationcin
Divjna* voluntatis, f.43.5. n.1035.
Qnxfi:. II. An Deus velit omnes Uomincs
fulvos fieri voluntate beneplaciti i
f. 437. n . i 039.
Dubium incidens. An , ut noftra volun­
tas fit reda , teneamur iilam confoir*»
mare cum voluntate Divina? f.440.
n.1047.
Qoxft. ill. Quodnam fit objcftum vch
luntatis Divina:? f.4411. n.1049.
IV. An Deus amet creaturas poC-
Ubilcs? f.4 4 2.11.1052.
■Quxft.V. Utrum prajdi^us amof erga
pofsibilia fit Iibcc , an neceflarius?
f.444. n.1058;
S.ltKtdens 1. Dc adifaus,& afFedibus
Divina voluntatis. De amore ecga
ipfum , &creat.i. f.445.n,io62.
De O dlo, dc Iia , dc Mifericordia , 8i
juftitia. f.448.
$. '2. Agcns de Potentia Del. f, 449.
11,10 71.
DISPUTATIO OCTAVA.
DE DEO IN L I N E A PRO^
videntiali,
Quacft.L An f i t , quid fit, & ad quae fe
extendat Divina Providentia ? f.450.
n.1072.
Refolvitur quaeftio quantum ad quid ?
f.451. n.1074.
Dubiuni incidens L Qnid >tenendum de
inipeiio Monaftico in Deo? f . 453.
n.1078.
Solvuntur argumenta* £4 54 .0 .10 8 1.
Dubium incidens II. Quotiiplex fit Dt-*.
vina Providentia? f.45^. n.1083.
Refolvitur quaeftio. Quantum ad ilta>
ad^ux fe extendit Divina Ptovideui
tia ? n. 1084.
DISPUIATIO NONA.
D E DEO I N L I N E A P R ^ -i
defiinativa^
I. Quid fit Prxdcftinatio, &quae probetur hoc altifsimum Myfterium?
de ilia tamquam cerca tenenda Turn?
f.45p. n.1099.
§. I . Refolvens quacftionem quantum ad
quid. f.4 6 o .n .iio i.
Dubium incidens. Qualis fit ifta Divi­
na Scientia oftenCva,& regulativa?
f.4^2« n .ii II.
Refolvitur qua;ftio, quantum ad quid
certum tenendum fir. f.4 6 5 .n .iii4 .
Quceft. II. An detur caufa prxdeftinatio­
nis : an veto fit mere gratuita, & fine
caufa ex parte praeddVmati, an veto
ex meritis praevilis? f,/^,66. n.i 1 17.
NoLlra conclufio proponitur proba­
tur, f.470. n.112 7 .
Satisfit objectionibus. f,475. n.i 1 38,
Quxft.IlI. Utriim Chtilius D. noftram §. 6. A^ens de nominibus Divinarum
prxdeftinationem meruerit ? f. 47$».
n, 1 1:49.
[Varia corollaria de effedibus Pradefti-
nationis, f.481. n .115 1.
Quanriim ad auxilium Divine Gratia;, .§. De fignificatione, & ratione perfona:
Quantum ad fubftantiam Prxdeftinati.
f.482. n . i i j j . ^
Quantum ad permifsioneffl peccati.
t.483. n .1157.
Quantum ad bona naturalii ,■ & rtiila.'-
pcenx. f.484. n .1159. " , . ' '
Signa prjcdeftinationi.'. r.titfol
Aliud corollarium. An riumerusekftp-
torum fit majorVwinbr vaut aqualis
numero reproborum ? n.i 16 1." ' '
DISPUTATIO DECIMA;
DE DEO IN L I N E A '
reprobativk
t
Quaeft. I. An reprobatio pofiriva impio­
rum fit ante illorum pracvifa demerita?
f.485. n.11^4. .
Solvuntur objcftiones. 490. n .117 2 .
Corollaria, qua; ex didis inferuntur.
Corollarium I. Agcns de caufis repro­
bationis poli tiva:. f.494.n .n 82.
Corollarium II. De effectibus reproba­
tionis. f,49<$.n.ii86.
De libro Vitae , & Mortis, n.i 187.
Signa reprobationis, f.497. n.i 189.
Dc difcretione confcntientis a dillen*^
tienti. n.i 190.
DISPUTATIO ULTIMA.
p E A L T I S S I M O S A N T IS S IM E
Trinitatis Myjierio,
Quaift.I. Quibus fundamentis catholici
f.502. n .i200.
§. I. Referuntur errores Haereticorum.
. n .i2 0 i.
§. 2. Catholica conclufio proponitur
conrra prodictos errores, & infinuan-
tur fundamenta Sacrx Scriptura: cum
Sand. Patrum authoiitate. f. 503.
n.1203,
§. 3. OOenditur amplius Patrem,Filium,
& Spiritum S. elle petfonas Divinas.
f.504. n.i 205.
§. 4. Solvuntur argumenta Hjcreticorum
contra dirtindionem Perfonatum.
f.505:, n.i207.
< § ,5 . Agcns de illo principio:
eade>'i uni tertio &c. f.508. n .i213.
Perfonarum. f.509. n.12 7.
§. 7. Agcns de circumincisione , & mif-
fione Divinarum Pciionatum, f . j i i ,
n-I222.
ia Deo. f.513. n.i 226.
 Qux^* A,n fint: quid fint; & quot
lint Divinatum Perfonarmn procef-
fiones? £514.11.1228 .
Corollaria qiixdani, quae ex diilis ConC*
tain, f.jio .
Qitjcft. III. Qiiscnam fint principia Divi­
narum procefsioiumi?f.jzi. n.i24T.
Qoxft. IV. An procel'siones Divina; fint
adus DIvini elTentiales ? f.526. n.
1258.
Dubium appendix. De termino fbrmali
Divinarum ptocefsionum. f. j2^ .n .
1267.
Quacft. V. CJuo pafto relatiories diftin
giiaiitur inter f« , & a DiyinaEffentia?
f.530. n .1271.
Solvuiitur argumenta. n.1287.
Dubia incidentia. Dubium I. An in Di­
vinis fint tres fubfiitentiae? f.538. n.
. . . .
Dubium II. An dentur in Divinis tres
cxiftentiac relativa;? f*539* n.i2j»5.
Quxft. VI. An SS. Tciniiatis Myfteriunti
poi'sit ratione natucali demonllrari^
t.y^o. n.1248.
Solvuntur atgumenta. f.549.n.i324.
Qiixft. VII. An aliquo abl'oluto, an rela­
tivo Divin® action» conftituantuc I
f.55 j. n.1340.
$. Appendix. Dobia quasdam refolvenss
f.560. n.1355.
Quxll. VIII. Utrum relationes Divinat
in (uo prxcifivo , & formali conceptu
confideratae , dicaoc perfeiliouem ?
f.562. n .136 1.
Solvur.tur argumenta, f.^66. n. 137^.1,
Qu®ft, IX. Urrum in hypofhcfi impo/si-J
bilt, quod Spiritus S. non procedat a
Filio, diftingueretur realiter peribna-
litec abillo ? f.570. n.1380.
Solvuntur argumenta, f.576. n.1394.
Qij«ft.X. Utrum Pater, & Filius (pirent
Spiritum S. in quantum unum princi­
pium , vcl in quantum aiiquomodo:
diftinfti? f.516. n.1402.
Dubia incidentia, f.580. n.1046.
Dubium II. f.581. n.1409.
Quacft. XI. Uiriim, & quomodo proceC-
fio Spiritas S. fit libera? f.582.n.i4i i .
QiisEft- XII. Cur procefsio Spiritus S.
non fit generatio, nec Spiritus S. Fi-.
lius? f.58 5.n .i4i7.
Quarft. ultima. Uttum Verbum, & Spi-»
ritus S. procedant ex cognitione, &
amore creaturarum ? f-587.n.i424.
§> Ultimus. De modo loquendi in hq<;
Sacratifsimo Trinitatis Myfteri9!^
£.588.0.1418,
 DISPUTATIO PRIMA
DE DEO OPTIMO MAXlMO

I N LINEA E S S E N T I A L L
E T Q U iD D IT A T lV A C O N S tD E R A m

IN N O S T R O TOMO
K O V I T E R R E C U S O T O T U M IM PEN O tM .O S L A B O R E M ,
agendo dc Deo O . Mi uc Fine , 6c Ofnega omnis (ubftAatiaf intellec-
cu a lis, nunc in hoc fccimdo a d u m agemus de ipfo D eo , ut Alpha,
& P i t m o Incrcato Principio c u n ^ r cfcacura:, qua: in Coelo,
in T e r ra , & fubtus terracn habicae. .
Ideo Ik ‘
QJU^STIO PRJMA. de folum hic Vertitur in iltrutfi \ ari fit
demonitrabile Deum exiftcre. Pro cu-^
'A N E X N A T V R a t I B US S i t jus ciara refoUuione pra: oculis haben*
, dcmonfirahilt, ex\ften\ dumeftynon procederenoftiarn quacftio*
nem dcicognitione Dei fub ratione fil^
vppONttuR tam* propria ex propriis defumpta : nam hui
, quam certum, ad jufmodi Gognirio implicat cx puris natu-i
intclli^entia hii- talibus haberi* Hoc conitat cx Difpctta*
. jus, pciinjB tion. Prooemiali noftri i. tomi/Et ratio#
tionis, Dciim O. ibi longe videnda, & hic leviter tatta>
M. Oiuiio in Ef* eft. I. Quia omnino neceflaria homi»
. ., fentla, & in Pec-^ jii viatori doctlina fupernaturalis, do*
ibnis^tioum exiftert. H®c.enim veritas •cens, qux lunt Dei propria* 3. Qiiia om*^
fonat CUthedris, ^ nis noftra cognitio elt per fpecies creatu*
in fbggeftis ton^^ timquam Catholi­ rarum, & nulla ex his poreft ducere in
cum pijgmji. VCriim enim vero,quamvis cognitionem diftinclam , & quiddirati-
Jradifta y<*itas fit de fide certa ; manet vam Divin.x Eflentiae, ut haec 5<^uia in
{ocus dUbitittlo^ circa qiixrtionem
Anfit.|fed <Jiica dcmoni\rationem e|ws;
nulla eft fim=!itudo Dei, quoad ejus in*
finitam, & fingubrem exiftentiam in Tri­
an fciUcetypoffiit’cxpui'is naturalibU',roio bus Perlbnis. 3. Quia circaPrimam-Subf-
Uimine naturali,& per vias PWilof. difcnr- tantiam ,& proprietates eju s, & maxi­
lendo, haberi notitifi evidens dc exi(ten- mi primam , quae eft, ejfe Tribus conmu*
tia Dei yiiiusinEfientiij i modo pta;fcin- errarunt Philofophi ,& circa
dendo a Perlonarum Diyinarum Trinita­ ultimum finem dubii haferunit ut ele­
te r quia ad lioc adeft major , & fpceialis ganter docet SiibtilUsimus Magifter,& ad
difficultas,in propria fede foivenda» Un- longum el\ pofita ejus do^ipa in prxcr*
rotnM, A 'ta-
 ^ ' D ifpiitatio P r i m a
tata DifpLuaticnc. Ex cjuibus omnibus no Auguftino , per hicc Si poteris
concluditur, quod Deus , nec quid Jity Jine iiiis y qua participative bonafm tp erf-
nccquod.// , prout in fc cxirtit, potdft, pitereipfum B6num,cujus participatione
€x naturalibus cognot'ci lub ratione fibi funt bona , perpextris Deum. Similiter,
propria , diftinita , & quidditativa. Prac- Deus veritas eft. Cum dicitur veritAs^ma-
didta namque ratio , & quidditativa cog- r.e , J i potes , in intelleSiione veritatis
nitio foUmi habetur iib intclleftu , ha- Jiivtelligasveritatemnonfoium in cotnmu-^
bcnte Deum fibi praifcntem (lib ratione ni, fed per Ejfentiam , jam habes conceptum
fibi propria , ex propriis delumpta ; & He Dei ex communibus , & tcanlcendcnt^-
'haberi ex purls naturalibus, omnino re- libus rationibus defumptum. • Quamvis
pugnat. Tum ex parte iatcllcAusj quia enim Deus fit jndefinibilis, ineftabilis
talis modus cognolcendi Beum , luperat incomprehenfibilVs , ut eft in fe , & quo-
nituralcm vim cujufcumque inteUedus; modo videtui: a 'Beatis f tamcn lumitte
habitat enim luccrn inaccclsibilein. Tiim , naturali , & per Philofophicas dilcipli-
ex parte objefti 5qiaia Deus elt objectum nas concipitur, & nofcituc, quid dicitur
voluntcr’ium, qui ii vult, videtur, fi non per hoc nomen Dens, fecundum quod
vult vnoh vidctur'i ut fltianit didum ctim littera cantat : 'Quia'omnes Eatrn>i Cingha
I5iv-. Araljtofio.Uhdc fblum’pcocedit du- • focios cttfn ■auris eorum/onm ^/e,Ded^>
bium de'Deo j ptout a nobis viatoribus tetigerit movet ad cogit.wdtm excellentifsi^
concipitur fub'aliqua rationd modali/vel’ mam quandam , immortalefnque naturami
attributali abfoluta ab omni rcfpeftu, ait Magn. Parens Auguft, quibus fiip-
vcl refpettiva ad creaturas. pofitis.
1. P;o cujus inteiligentia notandum 3. In prjcfenti queritur: an fit natu­
eft , quod nos pto hoc ftatu per viam in­ raliter demonftrabilis exiftentia Dei ? Vel
ventionis , & inveftigationis procedendo, quod idem eft} an fit evidenter nofcibile,
Deum mente Concipere poflutrius , & ad Deum exiftere fub ratione aliqua, fibi
aliquos ejus conceptus pervenire , qui propria , licet ex communibus defumpta,
non conveniant creatura:; tales funt con­ five fit talis ratio abfoluia , ut ratio en^
ceptus omnium pcpfedionum firapliciter tis imparticipati , fimpliciter Summi, nd-
in fummo, ut latio entis infiniti, necefse cefse efte habentis, five fit talis ratio fibi
ejfe , a f e y ( ^ itnparticipati & alii fimi- propria relativa, ut ratio primi efficien­
les , qui per abftradionem a creaturis tis fimplicitcr incaufabilis >a»it ratio' ul­
appropiantur ipfi D eo; & lie Deus conci­ timi finis fimplicitcr infinibilisAliunde
pitur quali confuse, ficut cognito ani­ cum demonftratio jlia fit a priori , alia fic
mali , homo concipitur, & intelligitur apofteriorij& ulirademonftraiio aptio­
conceptu confufo , & cognito eftec^u, ri alia fit propter quid potifsima:c6 quod
caufa confiise cognofcitur. Itaque con­ medium illius fit definitio quidditativa
cipiendo ens fecundum fe , & verum fe­ fubjefti, vel faltim ultima pars definitio­
cundum fe , intellectus cognofcit Deum, nis illius, fi dcfinibilc eft ; de dcmonftra-
conceptu, & cognitione confufa , & ita tione tam a priori, quam a pofteriori,
procedit Scotus in i. dift. 3, qua;ft. 2. potcft procedere noftra controverfia: an
cum Auguft. ^.de Trinitat, dicente ; Bo- nimiriim Deum exiftere fit demonftrabi-
num hoc , Lonum iilud, tolle hocy iolle illud: le demonftratione potifsima a priori, vel
(;hoc eft, tolle illa, qux contrahunt ra­ foliuTi demonftratione a pofteriori, quam
tionem boni,ad creaturas) 0 ' vide bo­ ab eftcdu vocant, eo quod efft.ctu cog­
num yjipotes , (5“ ita Deum videbis: id eft, nito, ducitur inrelleftus ad cognitionem
in tali conceptu communi naturaliter caufx \ Unde cum non modica iit contro-
concipitur a nobis Deus, non fub raiio- verfia inter Philofophos, & Theologos
nc fibi propria , & ut eft ha:c cilcnriaj fed circa diftinftionem verfantem intev de-
in his conceptibus emis , v e ri, C?” boni-, monftrationem a priori, propter quid, &
intclligendo ifta tranfcendentia in fua in- potifsimam. Affirmantibus aliquibus de»
4 ifferentia. Et exinde fic ultra proceden­ monftrationem potifsimam efte proptet
d o , & concipiendo tale tranfcendens, quid, non vero omnem demonftratio-
4ns , verum , bonum, unum , fub ratione nem propter quid, efll- potifsimam. Per
•alicujus fpecialioris perfedlionis, ut Pri~ oppofitum tenentibus aliis, omnem de-
■ mum , ■& infinitum ^ns , frimu^n Effi- monftrationem propter quid, folum, Ea-
ciens, Ultimus Pinis, Summum Bonum, bere diftindioncm a demonllrationc po­
Verum psr Ejfentia,my jam Uc habetuc tifsima , quia quamvis una, & alia faciant
.conceptus Proprius de D eo, qui nulli certitudinem, & evidentiam in intellec­
•alii cpnvenit. Hoc ipfutn docetur a M«ig- tu , atquc una , & alia affumat pro me­
dio
 De O co ia
Hio rationem quidlditativam fubjcfti? vel
quidditativam, fi fubjeftum non
«fl diffinibile ( talecit Deus ) attamco per
demonftcationcm potifsimam caufatur
aiaj or evidentia in inteilccluv H«c om­
nia infinuarefuffidat , pro quarum plena
notitia videatur nofter Maftrius difp.4i
Metapliyf. & Subtili, Magift. in 3.dift.i4i.
<juxft. 2. & in 4. dift. iiv qnxft. 3. &
^^odlibet. 14. Ex quibus locis citatis
^onftat, qu6d faltim ad demonlhationem
I>ropter quid fimplicitcr talem, & potif-
iimam necelfario requiritur conceptus
perfefttis quidditativus fubjecl:i, aut qua­
il definitivus rubjechi, fi tale liibjcdum
con ell definibile, ut vel fic poftit de-
tnonftrari aliquod praedicatura. Hoc enitn
txigitur neceffario ex perfectione de-
monrtrationis potifsimaS, quai cum om­
nium petfedifsima fit , parere debet iil
demonftcante perfeiiiiisimam cognitio­
nem , & quie omnino quietct intcllecium,
& ipfum perfeftfe fcientem conftituat; ita
Ut de tali re nori contingat qua;rerc,/?r</^-
„ ter quid l Non c(t pofsibilis ( ait Subtilis
Pt Magift. Qiiod. y . ) Goordinatio fcienti®
'j, intelledui , nifi habenti conceptum
j, de (iibje^to > virtualiter & cvidentct
f, includeme totam coordinationem ve*
ricatum ordinatarum in Primum Prin*
j,cipium , & perfe(^iirsimum , & maximi
9, demonftrativum , quod unic^ eft defi*
nirio, vel quafi definitio eflencialis fut>
f, jecti. H is fappofitis.
■ 4. Sit nodra i. conclufio : Exijlentia
D e l, prout d nobis cfi mturaliter concepti-
hilispro hocfi atu, eji clsmonfirabilis a prio^
r i , & propter quid ^faltim dernojirattone
propter quii late fumpta. Ita nofter Sa»
pientif. Complutenfis Sendin , contra
Theodorum Smifing. , nobileai Scotif-
tam. Probatur: Deus pro hoc ftatu con­
cipitur a nobis fiib ratione entis nccefla-
iio exirtentis i atqui talis exiftentia poteft
a nobis demoniltari a priori; erg. pariter
Deum exifterc, fub aliquo faltim con­
ceptu ,quo a nobis concipitur pro hoc
Hatu. Confequentia patet: quia idem eft
demonihari a piiori, Deum exiftere,qt.ia-
tcnijsanobis ipfe Deus ert conceptibilis
fro 'h o c ftatu, ac demonftvari a priori
cxiftentiam illius modi, vel attributi, Tub
^uo illum concipimus pro hoc llatu.
jor videtur clara: quia ifta duo conjungi
ins y & junm um , non habet repugnan­
tiam : coTifequenterque ifta ratio, ens
fimmum impartieipatum , & impartitum
jion eft in fe falfa, nec ejus partes repug­
nantiam includunt: irtimd in cognitio­
nem Ends fummi ^ & imi]participati «lUon
clinatus lhte!ie£tus naturaliter. Probatiff
jani minor: Nos pro hoc ftatu certo, &
cvidentct cognofciinus dcmonftratione a
pofteriori, Deum efle Ens imparticipa-'
tum, nempe ens excludens dependeo-;
tiam ab alio qtlbeum<5ue principio: fed
beura efle ens impartieipatum , eft me­
dium a priori probans dxittenciam entis
pecefl*ari6 exiftentis: erg. vera eft minori
probatur major brcvifsime ex communi
Tententia, docente, quod ex creaturis
evidcttter dcmonftcatut, Deum effe, feu
dari unum ens improduchim, & ab alio
incaufabile , a quo omnia pen.denr, &
producuntur» Minor fuadetur cum Scow
to ex Quodlib. 1. per haec verba; quod
habet elVe, fcu exiftere independenter ab
alio j vel a fe ; habet confervationem fui
eife, feu exiftere a fe , & independentei;
ab alio j fed illud ^quod habet fuum efle*
vei iuam confervationem indcpendenrec,
ab alio, cum non habeat, a quo pofsic
anichilati^ neceflafio exiftit, vei habet
nccefsitacem efiendi: ergi id ^ quod eft
ens impartieipatum lieceflario exiftit;&
ccnfequenter ratio entis imparticipati eft:
medium a priori probans ens neceflario
exillens. Ex quo patec, quod efficaci dif-
Gurfu ex ratione emis imparticipavi, tam­
quam a priori demonftratur exiftentia en­
tis neceflario cxiftentiSi i; <^ia necefsi-
tas edendi eft. modus entis imparticipati
exScotoQuodJLber. citai. 3* C^ia prius
eftelTc >quam neeeirario efte, & prius eft
efl'e ens impartieipatum , quam efle ens
neceflarium. Unde ex raticne entis ixn-»
participati concluditur ncccfsitas
lendi, tamquam per prius, & per ra-«.
tionem a priori*
5. Ut perteft^ mteiligatiit vis noftr»
rationis, praj ocuLs habendum eft; quod
in Divinis eft ordo prioris , & pofterions
inter attributa, & modos intiinfecosi Ett
tamen non leve difsidium , an talis ordo
fit caufx > & eftectus, an fit foliim ordo
efteftuum ab caclcm cauia procedcntium?
Primum propugnat nofter Compiutcniis
&ndinnum. 35. tracl. i . & Ulmus* Gu->
doy tonii i.d'ilput4 i. num* 134 . Secun­
dum propugnant , nofter Maftrius difputt
3^ Logici & 4i MetaphyH Nofter GafpaC
de laFuente in Logica , & ex RRi Qui-»
ro g a: qui omnes tenent, inter pafsiones
ordinatas non efle ordinem cau fi ad
effed)^us,led foliim efle ordinem effe^uum
ab eadem caufa. Fundamentum horum
eft : quia una pafsio, proprietas* vcl ^Utti•^
butum non eft immediata radix altediis,;
fed omnia ifta aque primo, & immedia-:
puilui^i:ab cltenria mecaphyfica, &
 4' D ifpiitatlo P ri m a
Ipedficarc!. Nobis vcr6 vidctur,qu6d traomne genus) fed.nulU ex viatoribut
unum attributum, Cci\ pafsio poteft elTc per viam inveftigationis procedcnti, eft
Kicdiuin a priori, & propter quid refpec- pofsibilis haberi conccptus definitivus,
tu pofteriotis , quoties fe habet refpeftu vel quafi definitivus Dei Tub ratione fibi
illius vel ut proprJa,& forxiialis caufa propria; quia in hac confidcratione J>o/^
ir;ctaphyfica , vcllaltem ut caula virtua- fu it tenebras latibulum fuum : ergo de­
lis, vel ut fundamentum proximum , & nionftratione a priori’, & propter quid
ratio formalis illius» Ratio eft afsignata potifsima non poteft demonftrati exiftcn-
ab Scoco in Quodlibet.y. & eft ha:c; Qua^ tiaDei pro hoc ftatu. Major conftat ex
Us efi ordo reitiis inttr aliqua dijiinfia tea- Scoto C^iodlib. 7. docente, quod ad de­
liter, talis eft ordo conceptibilitatis inter monftrationem potifsimam requivitUf
eadem qualitercumque diftinBa ineffeeog^ conceptus quidditativus fubjeai:hicenim
nofcihilt. Hac ratione propugnat, Om­ conceptus de Deo foltjm virtualiter, &
nipotentiam eflc quid, verum demonftra** evidenter includit veritates ordinatas da
bile de Deo per voluntatem, aut intcllec- D e o ) & totam illarum coordinationem:
tum Divinum , tamquam per medium primas > per quam demonftratur fecundaj
propter quid j fed certum eft in viaScoti, fecundx , per quam demonftratur tertia,
vel faltbii probabilius, quod voluntas & fic de omnibus totius illius coordina-
Divina refpeftu Omnipotentia: non eft tionis } ita ut omnes finaliter reducantur
caufa propria, & formalis metaphyficfe ad rationeim definitivam , vcl quafi defi­
eftediva, fed foliim fe habcc, ut virtua- nitivam fubjedi, vcl faltim ad rationeni
lis caufa, vel ut fundamentum Omnipo­ difFerentialem fpecificam illius , in qua,
tentiae: erg. detur ,vel non detur ordo tamquam in principio , habet ftatum in*»
caul^, & effctlus verus, & metaphyfi- tellcdus demonftrantis.
cus, vcl folum fundamentaliter conccp- 7. Sit 3. conclufio; Exifientia Dei efi
tibiliter talisjvcrum femper erit,qu6d ex naturalibus dtmonfirahilis d pofieriorK
unum attributum, prius refpedu pofte- Hxc conclufio eft contra Atheiftas ner
rioris, poteft effe ratio a priori , & prop­ gantes, & forte contra Tairtaros dubitan-i
ter quid demonftrans pofterius. Ab hac tes. Communiter defenditur affirmativa
do£krina excipitur prima ratio attributa- a fere omnibus Theologis contra aliquos,;
lis , feu modalis, fub quaDeus eft a no­ qui quamvis propugnent certifsimara
bis conceptibilis. Ratio : Nam ad de- cognitionem ex naturalibus polfe haberi
monftrandum de fubjefto primum attri­ de Deo 5ita ut in utente ratione , non fit
butum a priori, fimiliter pafsionem , vel dabilis invincibilis ignorantia de Deo,
modum , requiritur in demonftrante con­ vel ut prima omnium caufa, vel ut om­
ceptus definitivus diftindus, & clarus nium ultimus finis, vcl tandem fub rar
quidditatis fubjefti; quia fola hxc eft a tione fuprcmi Numinis, negant tamen
qua dimanat prima pafsio, & fi clTentia quod talis certifsima cognitio de exiften-
non eflethujus ratio a priori demonftran- tia D e i, fit dcmonftrata > & evidenter
d i , jam non eflet prima pafsio. Jam fic: probata. Igitur ccntra Gentiles Philolb-
fednulli viatori eft naturaliter pofibilis phos fic demonftratur exiftentia Dei. Ju ­
conceptus definitivus , & diftinctus Dei re merito appellatur evidens notitia illa,
fub ratione fibi propria , ut conftat a quK acquiritur per evidentem difcutfum
num. I. eig.de prima pafsione, vel ra­ naturalem: fed ex creaturis per difcur-
tione prima attributali non eft dabile me­ fum naturalem, tamquam ab cfFe&ibus
dium a priori , ipfam evidenter often- ad caufam , concluditur exiftentia Dei:
dens. erg. a pofteriori, vel ab effe£tibus eft ac-
6. Sit 2. conclufio: Demonjlratione d quifstbilis ex naturalibus evidens notitia
fi'io ri, & propter quid ( quam potifsimam de exiftentia Dei parta per demonflxa-*
vocant )non efi demonjirahilis exifientia tionem naturalem: Probatur minor i . ejc
Dei pro hoc Jiatu ex naturalibu;. Ratio authorxtate S. Scripturae, & PP. Nam Sa­
bvevifsime proponitur : Nam ad talem pient. 13 . d icitur:i magnitudine fpeciei^
demonftrationem requiritur , tamquam & creatura cognofcibiliter poterit Creator
medium, conceptus definitivus, aut qua- omnium videri: & A£kor. 14,. nonfine ttf-i
fi definitivus Deitatis, (ub ejus ratione timonio femetipfum reliquit ^benefaciensjde
cflTcntiali, atque fpeciali: nani medium Ccelo dans pluvias: & ad Rom .i. quod no-,
in demonftratione a priori potifsima eft tum efl Dei manifeftum eft illis ( Philolb-
definitio effeatialis fubjedi, fi hoc.eft dc- phis)D«^«J enim illis manifeftavit; fcili-
finibile , vel quafi definitio illius, fi de- cet per lumen naturale, & mediante dif.
finibile non eft “;(fic eft Deus :quia cx- curfu ex creatura, propterca ait Scriptu-
 D e D f o In
iMViJlbilia ejui a trtdtm'4 m undi(ib
honaine, exponunt P P .) irittlUB» tonfpf^
tiuntur ffempitema qttoqat tjus virtm , O"
Jyivinitas j ita ut Jiant inexcufabiles. Da-
tnafcctiv de Fide Orthodoxa: «of/fw Dei
i natura eft infita: Gregorius in Euangel.
omnis creatura nomine inttlUgitur bomoy
quia omnis creatur* aliquid babet botno*
^ g i f t . Scntentiacum : homo invifibilt^
T>ei intelleBu mentis eonfpicere potuit, vel
ttiam confpexit per est, quxfa^a fu n t :: a
duobus enimjubatur ^fiilieet a natura^ qua
fationalis eraty 0 “ ab operibus d Deofa^iSy
v t manifefiaretur homini -veritasy. Idcoquci
Apoftolus dicit: quia Dius revelavit itlis^
Scilicet, dum fecit opera, in quibus Ar­
tificis relucet /udicium. Div^ Bonaventi
in I. dift. ^<.quia relucetcaufa in effe£iuy&
fapientia Artificis manifeftatur in opere’.
erg. omnis creatura operata, & produc-
ta,ducic in cognitionem fui Artificis. Hoc
fit duplici via : una per convenicntiam;
<Juia omnis creatura magis ducit irll)eum>
quam in aliquid aliud , cuiti omnia in ip-
fum , tamquam in finem , tendant , &
omnia ab aliquo oflendant, fe eHe fae-
t a , qui non fit de tiumero faftorum; alio-
^uim feciflet fc ipfum. Unde oftendunt
ipfum efle primum increatum, & cteato-
tem omnium , & fic primum principium>
& alcimum finem , 6t bonum quod om-
ftia appettunt» Alia via oftendens Artifi­
cem , eft propter indigentiam : nam cum
Deus fit lux fummc ipiritualis,& mens
tioftra pro hoc fthtu in tam excellenti lu­
ce non pofsit fig i»quiale habet ad illanl
tamquam oculus noftuaJ ad jubar folis;
ideo ex creatura cognita»ducitur ad cog­
nitionem Supremi N um inii,& Opificis
Supremi. Igitur ex SS. PP4 abundantifsi-
me eft probata minor illa.
8. Nunc probatur ratione: Notitia,
quaj habetur de Deo ex cteaturis, ab ip-
Io effedis, & ex fubordinatione caufa-
)fum deduda ex ptincipiis lumine natural
notis, eft evidens, & demonftrata noti-
jiaTtalis eft notitia habita de Deo ex na­
turalibus i erg* Probati minor: Principia
naturalia cvidentifsima funt ifta: quid­
quid producitur i ab alio producitur j m or»-
dine producentium non potefi procedi in in^
; fedexiis conficitur demonftra-
tio , dans evidentem notitiam de exiften-
tia Dei. Ratio: Nam evidens eft, effe res
in hoc mundo ptodudas , qusc accipiunt
cfle poft non effe. Immo efto mundus ab
aterno fuiflet conditus , aut etiam Deus
neceifario ageret ad extra, quxfalfifsima
funt, femper mundus fUiftet eftedus Dei.
K u a c iic ; igitut vel pcodu^^a fuerunc 4
efTcticUH.
f e , & hdc eft contra primum principiuni,
quo lumine naturaj cognofcitur,neminem
polle fc ipfiim ploducere;vel ab alio? & f]
ab alio ? Dc hoc fit eadem qua^rtio, vel
a fe fiiit produdum,velabaliof Et.de iftc
alio , iterum redibit quxftio, & fic fur-
sum afccndendo', abjiemus in infinitumj
fed repugnat procefTus in infinitum fur-
sum afccndendo , ut tenet fecundumj
principium: erg. fiftendum eft ih aliquo
primo improdufto, quod fit primuni efii-
ciens, & omniurrt caufa >quo nomine in-»
tclligimus Deum noftrum ;ergi ex prin­
cipiis evidentibus concluditur cxiftentia
D ei, fub conceptu primi {efficientis. Vi­
deatur in noftro i. Tom. Difput. 3. foU
49. num. i60i ratio probans, unicam na­
taram »& optimatti fubftantiam, cui con­
venit triplex primitas >in efficiendo, fi-
nalizando, & continendo.
9- Explicamur prima principia,In
quibus nititur noftra demonftratio. x.
Quidquid producitur, ah alio producituri
quia fi idem produceret fe ipfum, idem
cflet in potentia, &: in a£hi fecundum
eandem rationem, fcilicet fecundum eflfe
exiftentide: quia quod producitur , eft iii
potentia ad elle prius, quam f i t , & quod
producit, eft in efle adtuali ptius natura,
quam agat j fed implicat, aliquid efle in
potentia, & in adu fecundum 6andem
rationem: fiquidem aftus, & potentia fe­
cundum eandem rationem opponuntur
contradidorie, aut privative j & de cck.
dem, & fecundum idem implicat affir­
mationem, & negationem virifiearij alias
verificarentut effe , & non efle 5 priva­
tionem , & habitura, efle in potentia ad
adum, & efle in actu :ergi evidens eft>
& naturaliter notum, <\\xoa quidquid pro-^
Ideo dicebat Auguft. i* de
Triniti capi i . Nulla res ommm efi, qua
J f ipfam gignat. Unde omnis creatura
effentialiter dicit, efle ab alio, initium,
& inceptionem habere, & habere efl^
dependentia:, tamquam efFedus a caufa,
& hoc quamvis ab aeterno foret, quod eft
falfum.
10. Alterum principium, fcilicfetjwo»
pojft in agentibus ^feu producentibus dari
p*‘og;reJJum in infinitum^. Oftenditur fici
Si in caufisfubordinatis daretur progref-
fus, ita ut ad nullam veniatur primam,
independentem , a qUa ceterx pendeant:
crgt tota collectio cautarum eft depen-
dens, & independens, quae apertam im-
plicat contradiftionem. Efli;t dependens;
quia nulla eft in tota collectione, quin
fit dependens: ergo tota colleftio eft de-
pendens j quia quod negatur de omnibus
par-!
 D i f o u t a ti o P r i m a
parti-juhribns coi'?£t‘jonis diftributivc, ignem, eft caufa per fc illius: fi efFediini
cthm dc tota colkctioiic uegatur : quia producit per virtutem fibi accidentaliter
coiIeQ:ia non eft aliud prstcr omnes par­ unitam , dicitur caufa per accidens ; fic
tes diltributive. Aliunde ell'et indepen- aqua calida eft per accidens caula calo-;
dens: tjuia neque extra illam coUetiio- ris: quia ut aqua, non liabet virtutem
ncm eft aliqu^i caufa, a qua coUedio de- producendi illum. Unde in his caufis tan­
peodeat, cum ponatiu cfle colledio om­ tum eft comparatio unius ad unum , cau-
nium caulaiuin : deinde , ncque intra fciiicet, ad fuum cau(atum, & fic de-
illam colledioneiu eft aliqua >a qua col- fiiiimitur: caufa ptr fe eft illa , qa<gfscun-
ledlio dependeat adequate j alias pende­ du.m naturam propriam , & non fectmdum
ret totuni ab aliqua fui parte adequate: aliquod accidens , fibi accidentaliter urtitum^
erg. tota ioUcdio dependens . & in- caufat \ caufa. per accidens eji e converfo. In
depcndens. Hie dil'turl’us cxcludit pro- caufis vero eflentialiter, vel accidentally
grefluin in infinitiim in caufis pec fe ', & ter ordinatis , & fubordinatis, eft com-'
in agendo fubotdinatis ,isc concludit fta- paratio duarum caufarum ,<in quantum
tum in aliqua incaufata caufa, qux om­ ab cis eft aliquid caufatum , & eft inter,
nium fit caufa, & ncs Deum appellamus. illas triplex differentia. Prima , quod iiv
Sic impugnatur Atheus, qui, utinfjpien- per fe ordinatis caufa fecunda in quann
ter neget, efle Deum, fatetur proceflum tum caufa, dependet a prima, fecus iit
in infinitum. Denique probatur noftia per accidens, licet in effe , vel in aliqu0
conclufio attentis naturis potentiarum alio dependeat. Secunda, quod in per fe
lubftantia inttllcdualis , quar propen- ordinatis eft caufalitas alterius rationis,
<lunt, & inclinantur m fumme verum, & ordinis: quia fuperior eft perfedior;
fumme bonum , & fumme perfedum. in accidentaliter ordinatis hoc non habCH
Aliunde cum qutECumque liibftantia in- tur. Hjec differentia fcquitur ex primai
tellcdualis apprehendat eflc abfolutc fe­ quia nulla caufa ejufdem rationis pendet
cundum omre tempus, & feniper cfle edentialiter in caufando abalia, habentq
delideret, & nulla iit , qux non appetat eandem effentialem rationem : nam irt
Beatitudinem, & fummum bonum, qucd caufationealicujus fufficit unum efficient
nec habetur , ncc haberi potell; bonis unius rationis. Tertia , quod omnes cau-i
trarifitoriis , quia cura illa non habentur, fa; eflentialiter ordinatae fimiil requirunn
in defiderio funt, & cum habentur in faf' tur ad caul'andum : alias aliqua per fe
tidio 5 experientia magiftra, & SS. doc­ caufalitas deefler eftectui. In accidenta^
trina tcftante : hinc cxpeiimentaliter, & liter ordinatis non fic ; .quia filius ita ge-i
evidenter infertur ex'ficre fummum bo­ nerat, patre mortuo ,'jfit^ut vivo. Unde
num, fatians omnem inclinationem cuoc- in iis non requiritur fimultas earum ia
toe creaturat inteilcdualis, & earum po­ caulando. Ex quo habetur ifta delcriptio
tentiarum. Unde ejus privatione , poten­ caufx per fc eflentialiter fubordinatae: tfh
ti® rationales ellcnt iuroleiabiliter va- qu<e non putcjt ope>'ai'i y quin in i'^fa laufcH
qnx. Videatur i. tom. difput. 5. a num. tione pendeat ab alia altentu rationis jJiA
t^. hxc eadem veritas oftenfa per viam miti cum ipfa ad eff'e6ium coruurrente,
ultimi finis, edenrialiter fibi fiibordinan- 1 2. Ex his iterum patet, quod eft
tisp ni es fines 5 5c rationes, quibus Sub­ impofiibilis infinitas eflentialiter ordina-*
tilis Maeirt. concludit , dari ens infini­ torum in afcendendo. i. Quia tota
tum, primum cfteciivum, primum inde- univerfitascaufatorum eff^ntialiter ordi­
pendens , primum eminens, nec cfFcdi- natorum eft caufata. 2. Quia tota uni-
bi!e , neqae materiabile , vel formabile, verfitas dependentium pendet, & not|
necfinibile. Cujus potifsima ratio litti c ab aliquo illius univetfitatis: erg. caufia-»
•in hoc : quia infinitas fursiim afccndendo litas fimpliciter prima eft fimpliciter ncH
in caulis pec fe , &: cffentialirer fubordi- ceflaria, & exinde fimpliciter neceflaxid,
jiaris , eft fimpliciter impofsibilis, & pri- cxiftens : quia cui repugnat fimplicitec
niitas fimpliciter necelTaiia. elfe ab alio, illud fi poteft eflc,neceflari6
II. Ut hoc pertecte intelligatur, eft :fed primo efficienti repugnat cfle ab
fcie;:dura clV, quod aliud eft loqui de alio : quia fimpliciter primum eft incau-<
caufis per fe , & per accidcns} & aliud de fabile, infinibile , nec materiabile, ne^
circntialitec, velaccidentaliter ordinatis, formabile: nam cujus non eft caufa ex^
nam caufam efle per fe , aut per accidens trinfeca , ejus non eft intrinfeca, quia
attenditur per comparationem ad effec­ caufalitas cauf* intrinfeca neceiTario di­
tum. Si per propriam virtutem illum pro­ cit imperfedionem, quia eft pars cauf^
ducit , eft pei fc 5 fic ignis producejjs t i , & neceffacio eft pofterior caufa
tiin-
 Dc Deo !n linea eflcfttiali.
rrinfeo : erg. ftarite evidenter demonf-
trata exiftentia prinil efficientis, demonP-
tratur , ipfum e(Te cflentialifer infinibile
immaceriabile, & non formabile.
SOLVUNTUR ARGUMENTA.
‘ 13 . ^ 'V B jic iE s I . contra primam
conclufionem. Ideo Deus
-prout a nobis conceptibilis efl pro hoc
Itatu, e(fet demonftrabilis a priori; quia
conceptibilis eft Tub aliqua ratione fibi
propria , ex communibus defumpta, qux
fc habeat, veluti ratio a priori, probans
exiftentiam Dei ; fed nulla eft. Ratio;
nam omnis , & quKCumque ratio attri-
buralis , vel modalis , Tub qua a nobis
Deus concipitur ex naturalibus, eit ra­
tio entis fiinpliciter infiniti, vcl ratio en-
ti.s, concepta cum aliquo niodo elevante
. ipfam rationem entis, ad elFe fimplicitcr,
& poficive fummum , v. fummum ens\
ens babens necefie ejfe , impjirtitum , & in-
caufatum ; vel ens vermn per ejfentiami(cd
nulla ex his rationibus eft medium a
priori probativum exiftentix P e i: nam
omnes ilia; a:que conveniunt Deo , & nu­
lla eft prior alia, & vekui radix illius me-
taphyfica: erg. nulla ratio modalis, vet
attributalis , qux per abftradionem a
communibus appropiatur Deo , poteft
efte radix metaphyfica , probans a priori
illius exillcntiam , vel omnes tales ratio­
nes (unt tale medium a priori probativum
cxiitentix Dei. Refpond. concef. major,
neg. minor. & difting.min. probat. om­
nes lilx rationes xque conveniunt Deo,
. & nulla eft prior alia in cealitate, omit­
to : in conccptibilitate , nego. Vide ple­
nam foliuionem num. 5, nam qualis eft
,ordo realiit inter aliqua diftincla realiter,
taiis eft ordo cognorcibilitatis inter ea-
deiii qualitcrcumque diitintla in effc cog-
nofcibili, jnxta fundatam Scoti Dodri-
'.ham ibi citatam. Unde prxfcindendo mo-
-doab inveftig-itione , qualis namque fit
: ilia prima ratio modalis , aut attributalis,
' fub qua Deus naturaliter concipitur , illa
.afsignata, fit , qujc fuerit, erit medium,
a priori probans exiftentiam Dei.
14. Objicies 2. contra z. conclufio-
nem. Non requiritur ad.demonftratio»
nem a priori conceptus quidditativus,de-
.finitivus, auc quali definitivus fubjecti:
.xrg. &c. Probat. anteced. Quia foliim
requiritur definitio fubjedi in demonf-
tratione propter quid, in qua prima ,pa(-
■/10 deiuonftiatur dc fi.ibjedo, non vero
quando fecunda, vel tertia demonftratur
<Je Ulo: tunc enim prima pafsio eru incr
dium propter quid demonftrandi fecun­
dam, & proptet quid hujus,erit ratio de-
nibiiftrandi terjiam , & eflentia folumerit
propter quid demonftrandi prioiam pat.
lionem ; erg. &c. Refpondetur : difting..
anteced. non requiritur ad demonftratio-»;
nem a priori abfolute lumptam , , con­
ceptus q-Vidditativus , defipitivijs , aup
quail definitivus fubjedi , fed fuf,
ficit , &c, concedo : ad dernoti/lra-!
tionempotifsimam, nego. Igitur quam­
vis verum fit , quod a priori per prim.am
pofsitdemonftrari fecunda pafsio, & pec
eirentiam prima,deirionftratione caufante
fcientiam in demonftrante j ceterum ut
talis fcientla fit in fuperlativp grady , re­
quiritur demonftratio potifsima, caufans
fcientiam , qux omnino quietet intellec-^
turn demonftrantisi ita ut non pofsit conr
tingere, quxrere aliud propter quid, &
hoc geiiere demonftrationis nulla'veritas
poteft probari propter quid dc
.Deo , nifi fumpta pro medio definitione
.vel, quafi definitione Dei fub propria,
quidditativa, & diftinda rafione concep­
ti , quo modo ex natttralibus non eft pof-
fibile cognofci a viatore. Sic folvirur ra­
tio,N. Sendin.
. 15. Objicies 5. contra tertiam con­
clufionem. Ideo a poftetiori,.& per effec­
tus produdos , naturaliter duceretur in-
telledus in cognitionem Dei , fub ratio­
ne primi efficientis : quia in eflentialiter
fubordinatis efficientibus caufisjcft im-
pofsibilis afcenfus intelledualis versiis
ilirsum in infinitum , & necelVario debec
fiftere, & ftatunri habere in primum in-
eff^edibile efficiens; fed hoc eft falfum:
quia quin ftatum habeat intelledus, po­
teft perpetuo in circulum, vel circulari-
•ter difcurrere: erg. &c. Major eft. funda­
mentum noftrum.Probat.minor* i . exem­
plo philofophico : nam ex aqua produci­
tur vapor j & ex vapore rursiis aqua j &
..fimiliter videtut poftc dici de grandine,
d eglatie,& nive,ubifit cireulaiio im­
mediata,Caufx in efteduin , & eftedlus in
caufa.Ti. xMulto magis apparet hoc in cir­
culatione mediata, ut cum aqua, muta­
tione fuccefstva , vertitur in. humorem,
& ex humore in: florei) , vcl in gemmasj
& rursiis ex gemnai&j vel floribus aqua
educitur: erg. dabiUs eft prbceffus in in­
finitum , vel circulus in caufis. Probatur
2. niiuor: Nam ifta propofitio ; quidquid
movetur:, ah. alio movetur , imultis nega­
tur , vel faltem in dubium vertitur. Conf-
tat in voluntate, de quay^nbn omnibus
conftat , ab alio moveri. Rurfns , in
xnotu alteratk)nis aqux calefactae, fe fc
ad
 9' DiTpntatio p n m a
ad natiir.ilcTrigns reducentis, & adhuc
fnb lite, viget', an a proptia Virtute >aa
ab extrinfeco arobiente: ci;g.
i(5.v Rsfpor.dctac concef, maj. ncg.
fliitiordTi. Ad cx(.‘fnplam philofophicum
cbiicef. anteccd. negat. Gonfequcnt. quae
fiiillTus cft momenti: quamvis enim iri
caiifa materiali detur ciixuiatio num-
qnam id contingere pofeft in efficienti.
Ratio: quia materia cft ejufdcm ratio-
rtis in omnibus conuptibilibus , & ide6
eadem manet fub tbrma aifris, & fub for-
ina aquK ; nec mirum e lt, fi aqua verta^
tur in aerem , & aer in aquam ; (ed num»
flnam invenitur , quod effedus faciat
fuam canfam efficientem: n^im eft impof-
libile, polterius producere piius ; qiiiA
hoc dato , eflet, & non eiVcr. ElTet iri
quantum prius, & caufa effcdlus pofte-
rioris. Non eill't in quantum fieret a
pofterioti: quod enim etricitur, nondiitn
cll: : ex quo evidenrilsime colligi cur, nof-
tram demonflrarionem efle venfsimam in
caufisefficientibus per (e ordii-aris, & iti
illis impofsibiliscl.1 circulus iniellettualis..
Ad fecundam probat. feCpondet. quod
quamvis a mullis negerur tale princi­
pium : quidquid mouetur , non nega­
tur fundainiinfo cogente< Nec oppofifum
probatur exemplo de voluntate, fc ipiani
iTiovcnte; quidquid, modo f u , an titulo
dominii fuper acius luos, excludat ali-
<}uid tmpre(Tura ab efficiente primo,quod
fit effetius illius, at lemper ert verum, &
lumine natura: notum, quod omnis caula
lecunda agit ut mota a prima. Videan­
tur a nobis difta in i . tom^ a pag. 135, ii(-
que ad 139; Ex quo efto voluntas iit do­
mina fuoruni a£kuum»non excludit motio­
nem primi efficientis; omnia quippe,qua;
funt m mundo mutabilia fant,aut fccundu
liib{tantiaim,aut fecundum qualitatem,aut
fecandum quantitatem , aut fecundum
ubi. Angeli namque,& fubftantix abf-
tratta:, fi n -n fecundum fubftantiam, fal-
tim fecundum confideratlonem mutan­
tur.} nihil autem mutatur , & movetur,
niti quatcnijs eft in potentia ad aliquid,
quodatlu non habet: quia motus ert ac­
tu sentis in potentia, piout in potentia.
Item, moveri, nihil aliud elt, quam redu­
cere iiliquidde potentia ad adum , & fic
reduci non valet, nifi per aliquod ens in
adtu reducatiu : a nihilo quippe liihil in
actum reducitur. Denique: poiiiibilc non
e lt, quod idem fecundum idem, aut
eundum eandem partem fitiimiil in po^-
tentia, & in aAu; quod enim cft calidum
in dc^u, non elt fecundum candcin [.ar­
tem cilidum in potefttia. Unde impofsi-
bllc ef\ , quod idem , tx' frcundum- idcni
fit movens >& motum ,aut mutans, &
mutatum. Igitur inconcufuni efl, quod
quidnuid movetur, aut mutatur, move­
tur , vel mutatur ab alio; & fic , vcl fur-
siiiiT a(ccndendo , ne detur circulus , &
proccffus initifinitum , deveniendum elt
ad primum movens , immobile perma­
nens , omnia movens, atque .onmia mu­
tans.
1 j , Ob/ic.2. contra 3 .conclufior.em;
Non cft bona argumentatio, hic effedus
eft produftus ab alio , & hic , & fic dif-
tribuendo , eft ab alio produ£tus : crg.
onme.scolledivefumprl, 1'eii tota collec­
tio eft produda , ut (ic concludatur , de­
veniendum elle ad aliquam caufam, eje-
tra illam, colledionem, quar totius collec­
tionis fit cai.'funcat’ fata :erg. apofterio-
ri non eft demonftr.ibilis exilteiuia Dei.
•Probatur antecedens f De aliqua collcc-
tione poteft affirmari aliquod prardica-
tum , quod de particularibus collectionis
diftributivi;, feu determinative acceptis:,
non poteft affirmari: erg. &c. Probat, an­
tecedens exemplisphilofophicis,& theo­
logicis. De tota coUectionc duraticnum,'
& inftantium compohcntium aeternita­
tem,vere affirmari poteft, qucd eft im«
pertranfibilis, ficut eft atcrniras, quae
nihil aliud eft , nifi colledio omnium *dii-
rationum,& inftatium;fed de qualibet du-
rationc ex infinuis a;rernitatcm compo­
nentibus in fingiiiari ,& determinate ac­
cepta , non poteft afnrmari, qucd eit im-
periranfibilis} quia nulla talis cft in jttcr-
num manens: crg. aliquod pra’dicatuni
poteft affirmari de cclleftionc tov>i, quod
non poteft affirmari de partibus diftribu-
tiv e ,& determinati acceptis. Secundo:
Detotacolleftione omnium pofsibilium
vcrificatur, qucd non poteft limul cxii-
tere, & a Deo produci: vel qnia rcpug!-
nat infinitum in adu 5 vel quia inter crea--
turaspofsibiies al'aj incompolsibiles fune
cum aliis : fed de quoHbec pofsibiU, nul­
lo dempto , diftributive luivpto , verifi-
catur, quod poteft exiftcrc, & a Deo p ro
duci : erg. idem , quod priiis. Tertio:
Quctlibet creatura polsibilis eft excedibi-
iis ab alia in pertefticne, & • tamen tota
colledio non eft ita excedibiUs; erg. &c.
Quarto: Dc tota colledione venialiuni
poteft, & debet affirmari, quod volunt^
non poteft illam vitare fine fpeciali Dci
privilegio ,u t patet ex Tridenr. leff. 5.
cap. 23. fed hoc non poteft de quolibet
veniali affirmari, nec dc omnibus di)^
tributive acceptis: erg. Tandem: fuppo-
Cto quod fit pofsibilis in Deo pura omif-
 De D f o in linea cflcntiali.
Cio, & ideo fit neccfsitatus , ut circa om-
'fiia >& quodlibet pofsibile habeat politi-
vam volitioncm de ejns exiftcntia, vcl
pofitivam nolitionem. In hoc caiii qca:-
libet volitio, aut nohtio Dei fingiilari»,
& determinate accepta , potcft dcricerej
fed non potefl deficerc tota coUcdioterg.
aliquid poteft affirmari, vel negari dy
partibus colicctionis diftributiv^ lumptis,
. quod non podsitde tota collettione.
18. Refpondetur negand. anteced.
Pro folutionc paritatum nota: quod ali'
qua funt pra:dicara ralis natuxa:, quod
hoc ipfo, quod conveniaiu partibus coi-
ledionis, aut compofiti, neccfiario etiam
conveniunt toti compofito. Talii njturae
Aint prccdicata, qua: pai'tibus conveniunt
fecundum fe , eo quod funt prxdicata
elTentialia , quae omnibus , & fingulis
partibus conveniunt fine re^eclu ullo
ad aliud; hujus generis funt
tA'atia , depindeus, Undi; ficut ilVa ar-
gumenratio valet: QuUiifet effitius dif~
tributive cji ens y(Ji fubjianti.i , &e. nw-'
merando omnes : eyg> tota collectio iff'sc-
tuum in inanitum eji ens ^fuiajimtta f&c»
Ita valet: effectus aiteymmate efi
produilus ah alio '.erg.Htu collt^io efi ab
alioprodu£ia. Sicut ab oppofico iquodli-
bet ens diftributive ( faJta fuppoiitione
falfii) eft a fe : erg. totu colUBio entium tji
d fe. Bene igitur infertur; quodiibcr ens
eft ab alio ; erg. & tota collectio al> alio
erit.
ip. Alia funt pra:dicata , qux licet
conveniant partibus alicujus colledionis
diltributiv^e , & in hngulari acceptis, mi-,
nime ramen poliunt convenire iJlis fimul
fumptis , feu colicAioni. Ratio , quia
convcniunt partibus , ut talibus , non
abfolutb , & feorfim a collaftione, & ab
aliis partibus, cum quibus collectionem
componunt. Tunc enim praidicata, qua;
convcniunt collectioni, ex eo in quo a
partibus colledionis dillinguitur , non
poillint convenire , nec enuntiari de par-
tibus totius tJollectiGnis j ficut nec pi as-
dicata , qua: de partibus enunti<mtur,
prout diftinctis a collectione, poliunt de
collectione tota enui-.riari. Paret: de par-
tibus ent»uiacuc,quod com;K)nunt to-
tqm , & d e toto non poteft dici , quod
compoqit partes. Huju(hiodI funt prx-
dicata qua: in argumento proponuntur,
& alia fimilia a Theologis notata. Itaque,
quod Cf)llectio omnium durationum ncn
.fir pcrtranfibilis, convenit collcdioni ut
tail , 8c ut diftinguitur a patribus compo-
nentibus illam. Similiter dc collectione
omnium pofsibiUttiu v^riftcdtui; liQcpra:-
9
dicatum, non poteji excedi ^ceteriim tale
prjcdicatum illi convenit in quantum cit
collcftio includens omne , quod continc-
tut in ambitu polsibilitatis, & hoc nulli
paiti dcteiminata: potcil convenire. Igi-
tuc non bene arguitur ex pcrtvanfibUita-*
te, & fcibilitaie partium,ad pertranlibili-
tatem , & fcibllitatem totius , nec c con- .
tra. Eodem modo improducibilitas fi-
multanea omnium pofsibilium compotit
toti colledioni, ut tali; & ut lie jinciu-
ditcontraditlionem fecuturam ex {uiuil-*
tanea omnium pofsibtlium exirtcntia. In-‘
defe^iibilitas alicujus actus podtivi in vo-
lunrate Divina circa quodl:bct pofsibilc
provenit ex ncccfsitate vaga , quam vo-^
luntas Divina habet, ut fe poiitive cxec-
ceat, proindeque necefsiias cadit lupia
colledionem, ut talem ; non veto Ilipra
aliquem adtum particularcm detcrnnna-
te , fed fupra aliquem vage lumptunij^
quod (ufficir, & eft necelliirium , ut lal-
vctur, quodcolledio omnium fit inde-
feftibilis. Idem de impotentia vitandi
omnia venialia collective , qua: quidetu
impotentia oritut ex majori diftlcultare
occurrente in viutionc onu'iium , quiic
difficultas invitatione CUjuLcumque vc-
nialis divifive non reperitur.
20 Objicies ultimo contra 3. conclu-'
fionem. Datur Divina revelatio, & ndes
<ie exiftentia D e i; utcoriftat ex utroqua
Symbolo Nica:no, & Apoftolorum;, &
cx illo Apolloli dicentis : a-;ct^ientem ad.
oportet credere, quia t fi: erg. cxif..
tentia Dei non eft cognofcibilis per evi-
dentem demonftrationem : alias hdes , &
fcieutia circa idem objeclum, cognitio
evidens, & ob/cura fimul eifenr. Aty/'cjB&y
concef. anteced, difting. confequens:erg.
exiftentia D e i, dum actualiter creditur,
non cognofcitur evidenter demontlrata,
concedo : cellante fide , nego. Itaque'
Philolophus Chrifiianus, dum dcaionf-
tra t, non amiiit fidem in habitu , led fo-
Ium tunc non habet a£tum credendi,
quem habere poteltjCeflanilbus fpeciebus
evidentibus. Plura de fcientia, iSi fide
in Magr^a ncitra ultima, iiepluaijn ; i>L
exiftentia Dei demonllracive probatur,
omnLnofuperflua erit inltructio de Deo.
noftro; erg. fuperflue ponitur inter pri-
mos Articulos noftr* fidei revelatio de
exiftentia Dei. Rt/ponnetur cum Subr.
Dottore, valde utilem efle pr^didain
inftrudtionem , & pluribus de caufis tra-
ditur per authoritatis viam id , quod de­
monftrari poteft. i , Propter communica-i
t>s negligentiam ex majori parte, 2,
^Propter errores ^ qui in indaganda veti-j
 to Difputatio Prima
tatepofl.’unt evenite. 3. Propter inlipicn-
tiam , & iinperuiam iimplicium. 4. Prop­
ter Pfcudo-Prophetas , piuics ciccipere
potentes , mixceiuio tallii douinata cum
veritatibus lumuie naturali deniontiratis.
Longo calamo fcripta elt ifta quaiftio , ut
Candidatus in Theologia habeat , tam­
quam Philofophus Chriltiahus, anna na­
turalis rationis , quibus impiignantuc
Ath£ci, cujus dogmata funt: Non tji ueas\
Non ejl Provldmt 'ia : Hon eft Religio : Di­
vinum Mumen nibil cji n '^Ji tomentmi, 0 “
figmentum.
QUiESTIO SECUNDA.
'AN S IT P E R SE NOrUM , DEUM
exifterei
21. poteft claritate, quam
aggredi intendo , refolvi
prsefens quxiVio , quin pviiis aliqua prx-
notentur. Igitur prius notandum eft,
quod elll‘ per le notam aliquam propofi-
tionem, non excludit omnem prcvsiis cau-
lam. Ratio : quia nec excludit caufam
cftetlivam evidentis notitix per fe talis,
nec excludit terminos natos parere pra:-
dictam evidentiam : nulla enim propofi-
tio per fe nota,ett excUifsiva notiticc ter­
minorum , ait fubt. Docl. i n i . dift. i.
qiuxft. 2. ^ lia principia prima cognofcl-
jmus, in quantum cognofcimus terminos.
Itaque antequam formetur propofitio,
prxcedir terminorum apprehendo, & if­
ta cognitio aprehenfiva pertinet ad habi­
tum primorum principiorum fimpllcium,
quibus apprehenfis, ftatim judicat de illis
intelleclus , illos componendo , &(ic for­
mando propolkionem , cujus cognitio
pertinet ad habitum principiorum com-
pofitorum. Unde propofitio , quae per fe
nota ert, non excludit ittam formalem
Caufam fui j nec excludit caufam efficien­
tem talis notitia; ex terminis habitar,
qua: caufa clt intelleftus etFedive con­
currens ad omnem notitiam cujufcuin-
que objecti. Igitur foliim id , quod eft,
& dicitur per le notum , excludit caufam
objective h tenentem , & ut medium
)cognolcendi , & probandi dirtinctum
ab iplis terminis. Itaque ut aliquod pia:-
dicatum fit per fe notum de aliquo fub-
jecto j deoet intnnlcce, necdl'irio , &
immediati convenire fubjedo j idcoque
hiVC non eft per fe nota : bo?Ko ejt rijm -
i / j ; nam licet praedicatum intrinfecc;, &
neceilario conveniat fubjecto , cctcrum
non iinaiediate, fed raediante rationali­
tate , qux eit radix , a priori probans ri-
fibilitateni de homine. Oppofitum ha­
bet ha;c : ('ation-de eji r 'fibllc : qux eft a
pr ior i ind e:n on ftrabili s.
22. Secundo notandum eft, quod
quantum adpropofitionemper fe notam
alius terminus eft definitio , alius defini-
nitunu Hocconllat in hac demonllratio-
ne potifsima: ioz-.Rf (imn/iit rationale efl
T'jihHe 5 u<jrno eft anifnai rationale : erg^ eft
r-lih/lis. In qua demonftrationc c’onclu- ,
fio non eft per fe nota, & utraque pr?e-
miuapetfe nota eft; quin altera prxmif-
farum plufquam differat a conclutione,
nili ficutdefinitio,& definitum. Ex qui­
bus palam fit, quod quantum ad propo-
fitionem per fe notam alius terminus eft
definitio , alius definitum; ftantc ifta alie-
tate in eO , t]u6d definitio diftincte di­
cat , quidquid confuse importat defini­
tum : quidquid modo fit, an fint penitus
idem , vel diftinfta formaliter, ut eum
Tatareto multi tenent, vel faltim objec­
tive , & dirtindione lationis ratiocinata:,
de quo videatur nofter Complutenfis
Sendin controver. d. de Fide , & forte in-
coiifequenter ad illa qua: dixit difpur. i .
{^e Pr,.ditat. Quiddit. Dei ,qux'ft. i, num.
9. vel foium diftinguantur penes implici­
tum , & explicitum. Neque per hoc quod
definitio , & definitum, aliter fe habeant
ad propofiiionempcr fe notam , intendit
Subt. Magift. necefliirium cfie ad omnem
propofitionem per fe notam,efie necefia-
riam definitionem fubjefti, vel diftinc-.
tam ejus cognitionem , leu quod termini
propofitionis clare , & dliliiKle cognof^
cantur. Nam datur propofitio per fe no­
ta, terminis confuse acceptis,& cogni­
tis; uti apparet in hac propofiti<>ne per
fe nota in Geometria eft ky:glti(d<>
Jine latitudine ; nam ut ait Subt. Maglft.
loco laudat. Geometer non utitur aliqui-
quibus principiis tamquam per fe rotis,
nifi qua: habent evidentem veritatem ex
terminis confuse cognitis ; pura , conci­
piendo lineam confuse : evidens eft quod
linea eft longitudo fine latitudine , non
concipiendo diftindie ad quod genus per­
tineat linea j ficut confiderar Metaphyfi-
cus. Idem dicito de ifta: totuin eft wa]us
fv a f i r t e ; in qua termini concipiuntur a
Mathematico foliira confuse , & nihilo­
minus eft per fe nota. Ex quo: ultimo in­
fertur quod omnis propofitio , qusc eft
per fe nota, terminis confuse acceptis,
erit per fe nota, fi termini diftinfte con­
cipiantur, non vero e contra. Ex his dua­
bus patet primum ; nam ha:c eft per fe
nota: li»ea eft bng<tndoftne latitudine :
^‘3XVLQti&.z i iineaip genere fubjiantia eJl
Ion-.
 Dc Deo in Iinc4 eflcnnaH.
longitudo Jtne latitudine fubftmtiali ; &
pariter ifta in Mathematica, totum efi
tfiajus/uaparte: quantitas bipaltnaris ex-^
cedit palmarem. Patens d l etiam fecun­
dum ; quia ifta , animal rationale eji rijra
bile y eft per fe nota, & indemonftrabi-
lis 5& h-TCbomo ejl riJihiUs, eft demonf-
trabilis. Videantur dida in noltro i, torn>
Difp. Prooemial. a num. 8 i.
23. Nunc jam , ut ulterius proceda-
jnus, accipe diffinitionem propofitionis
per fe notae datamaSubt. Magilh loco lau­
dato , §. Quoniam, per hxc verba: Pw-
pofitio per fe nota eft j qua ex terminis pro-
priis, qui funt aliquid ejus yUt funt ejuSy
babet veritatem evidentem. Redifsima eft:
nam ficut Sol dicitur per fe viCibilis, quia
nullo alio lumine indiget, ut videntibus
appareat} ita pariter illa dicitur propofi-
tio per l'e nota, cujus veritas ex terminis
patet, feucujus fubjedl:um,& pridica-
tum ftatim, ac apprehenduntur, gene­
rant evidentem complexionis ipTorum
notitiam,in intelledu concipiente concep­
tione limplici ipfos fimplices terminos.
Iterum explicatur:dicitur,^A: terminis pro-
prii.:,qui/iunt aliquid e;uK quia non omnes
termini polTunt facere propotitionem per
fe notam 5 fed folum proprii, & fpcciales
termini: quia fecundum rationem fub
qua funt termini propofitionis, determi­
natur intelledus apprehendens illos, ad
cognofcendum , quod illa propolitio eft
evidens, excludens medium demonftrati-
vum , a priori probans, prjcdicatum con­
venire fubje£l;o:& quod proccisfe terroi-
minis propofitionis apprchenfis , nati
funt parere evidentiam fui in quocumque
inteliechi percipiente terminos. Ex his
inferuntur duo : primum , quod nulla
propofitio, in qua prncdicatum acciden-
taliter convenit fubjcdo, eft per fe nota,
cfto per experientiam fenfuum cognofca-
tur ; ideoque iftac non funt per le notjc:
ignis eft calidus ; nix eft alb.i: quia de-
monfttabiiia funt a priori; calor de igne,
& albedo de nive , fumendo pro medio
quidditcitem utriufque. Deinde; quia ta­
les propoiitiones non cognofcuntur ex
apprehenlione terminorum , fed ex fenfi-
tiv a , & experimentali cognitione. Se­
cundum , quod non eft admittenda dif-
tinclio inter propofirionem per fe notani,
& per fe nofcibiiem, nempe per fe notam
faplentibus , non inflpientibus j & aliae
hujus tarina: divifiones propofitionis per
nota:. Ratio eft: quia idem prorfus
funt: verum quia lioc longiore
fermone indiget fit.
V 2 y llimus.Godoy refpondet: quod
1 1
0 STEM:)ENS , NON ESSE RECTAM
diviftonem propofttionis in per fe no- ;
tamlnfe quoad nos, -- •.
24. "C ST exprcfTa Scoti loco ciUto-^-
ciim omnibus. fuis ; cujus
bppofitum tenent Thomifbc cum fuo Ant*
gelico,Dcdore i.^part. quxtl. 2.art. r.
Probatur ex noftro bipbilifsimo Complu-
tenfiLofTada in M .S. Prxdida divilio»
vel eft omnino nugatoria, vel implicato*-
ria , & vitiofa: erg. rejicienda; Probai;
ant. Quotiefcumque alterum ex meuxbris
dividentibus, adaquate coincidit ciim di^
v ifo , & alterum cunn illo pugnat, divir
fio eft omnino nugatoria, & implicatoria,
& vitiofa; uti conflat ex regulis bonae 4 i-
yifionis: fed unum ex membris prazdidtas
dtvifionis adarquate coincidit cum divifo^
& alterum cum illo pugnat. Ratio primae
partis hujus. Propofitio per fe nota dici^
tur illa >qu£ ex terminis prop/iis , quifunt
aliquid ejus , utfunt ejus , nata -.ft, pareri
evidentem veritatem contentam in ifjts'. fed
hoc nihii aliud eft, quam elTe per fe n(>
tam fecundum fe , fe,u nofcibiiem ex na­
tura jeraiinorum : erg. hoc . membrum
praedidae divifionis, per fe notam feeun-
dutnfe tantum , adaquate coincidit cunj
toto divifo, nempe eum ptopofitione per
fe nota in communi. Ratio quoad fecun­
dam partem : nempe per fe notam quoad
nos: foium addit fupra primum membrum,
ly quoad nos: fed tale additum pngnat
cum divifo; Probatur hxc quia per f'c
notum pugnat cum noto per alvud ; fed
ly quoad ms folum addit ad notum fccun-
d u m ordinem ad intelleftum , & cog­
nitionem noltram , quod quid diftindum
eft a natura ipforum terminorum ; erg.
Confirmatur: Veritas per fe nota idem
eft , ac veritas nota iecundum fe : erg. ver-
ritas per fe nota, non eft capax diviuonis
in per fe notam fecundum fe tantiim ,
per fe notam quoad nos. .,Confequentia
patet; etenim bona divifio non permittit,
quod divifum convertatur , vel coincidat,
cum uno ex membris dividentibus. Non
miniis conftat antecedens: nam Pbllola-.
pJms foliim.ex natura terminorum def-
cripflt propofkionem per fe notam: fgd
propofitio per fe nota ex natura termino­
rum eft propofitio per.fe nota fecundum •
fe , & attenca propolitionis natura: erg.
vetitas per l'e nota idem eft , ac veritas:
fecundum fe , & per fe nota.
na-;
 11 Difputatio Prima
ratura terminorum poteft dupliciter con-
fiderari: vel prarcise fecundum fe ; vel
prout in noftro intelleau objeftive: &
cum ppfsit contingere, ut praedicatum,
inclufum in fubiecto fecundum fe fump-
to , non includatur in eodem, utintellec-
Tui noftro objicitur, eo quod fubjeilura
imperfed^ a nobis cognofcitut 5 hiric fit
corifcquens, veritatem eire pet fe ribtam
dupliciter polTc contingere ; nempfe fe -
cimdurn fe tantum , ^ fecundum f e , ^
quoadms. Primuin, cum natura termino-
rum a nobis non penetratur;& fecundum,
ciim perfecte a nobis cognofciiur, Cuntra'.
Quamvis verum fit,quod propofitio per (c
nota debeat defcribi penes naturam ter-
minorum, aut extremorum veritatis ob-
• je£tivae , non folum fecundum fe , fed
prout in noftro intelleGiu objective j ejus
tamen eflentia unice indaganda eft cx in-
ttinfeca natura terminorum , feu cxtre-
inorum veritatis objectivjc ; erg. veritas
per fe nota non eft capax divifionis in pet
l'e noram fecundum fe tantum , & per fe
notam quoad nos. Antecedens fuadeturj
quamvis termini, vel extrema veritatis
objective in propofitione per fe nota or-
dinem dicant, aut connotationcm ad in-
telle£lun) potentem immediate illam cog-
ftofcere 5 eflentiale tamen conftituttvum
propofitionis per fe notae non ftat in ali-
quo fubjediv^; fe habente ex parte in-
tcUectus noftri, fed folum ftat in eo,quod
objective fe tenet ex parte objecti, feu
cxtremorum veritatis objedivjE : erg. na-
tura ,& eflentia illius unice indaganda eft:
per naturam intrinfecam extremorum,
ctiam (i accipiantur prout objeQive in in-
teilectu. Probat, antecedens: Conftitu-
tivum effcmiale propofitionis per fc notx
flat in habere primitatem, immediatio-
re m , & indemonftrabilitatem a priori}
fed hoc nec ftat, nec poteft, in aliquo
fubjectiveTe tenente ex parte potentijE,
fcd unice fe habcntc ex parte objecti,aut
extremorum* Probat, ifta: Propofitionem
eiTe indemonftrabilem a priori, ftat in
«on habere medium a priori probans,
pixdicarum convenire lubjedo: led ha-
Ijcre , vel non habere tale medium, a
pi iori monftrans prardicatum convenirc
fubjecto, unice ftat iu natura termino-
tum , minimi vero in aliquo fe habente
exparte inteiledus. Hoc eft clarum:
quia habere, vel non habere medium a
priori, eft habere, vel non habete ratio-
rcm eftentialcm , & conftitutivam rei, •
perquam connexio pracdicati cum liib-
jccco fit parens, & raanifella: fed hoc
unice ilac penes naturam intriniecam tec-
minorum,minime penes intellectum nof-
trum ; alioquiin ftaret penes illum, &
in illo conftitutum, cationalitatem eflc
rationem a priori probandi rilibilitatem
dc homine, quod omnino falfum efb alias
eflct in poteftate inrelleftus, apprehen-
dere rilibilitatem effe rationem ellentia-
lem hominis, & medium a priori pro-*
bans de ipfo rationalitatem, quod a£Kr-
mare, niliil aliud eft, niti invertere om-
nes demonllrationes neceftarias , & evi-
dentes :erg. non penes intellectum, fed
pcn^s naturam rciminorum flat, &c.
z6. Confirmatur paritate Subt. DoiJ,
loro laudat. Nam fyllogifmus perfeaus,&
necelTatius eft, qui nullius indiget , uc
appareat necefflm ius ; atqui nullus um-
quam Phllofophorum i ' ili; lyllogifmum
iiccelTatium , in neceflariutn in fe , & ne-
ceflTarium quoad noi. ; umnis uamquc
fyllogifmus necellarius dicuur talis ex fc,
& ex natura fua, & cx luis ^Ha:mifsis ob-
jeftivis; erg. pariformiter de per fe noto
eft philofophandum. Conlequentia pro-
batur; quia ficut fe habent termini iti
propofitione per fe nota ad caufandam
perfeitatem evidentix complexionis ipfo-
runi; ita fe habent prarmiflx in demonf-
trationepotifima in ordine ad caufan-
dam illationem neceflariam identitatis ex-
ttemoium inter fe } igitur ficut fyllogii^
mus necellarius non poteft dividi in ne-
celTarium in fe, & necelTarium quoad nos,
fimiliter nec propofitio per fe nota. Pro-
bat. prima major: i. Quia talis divilio eft
nobis ignota , & innominata a Philofo-
phis. 2. Q^ia lyllogilmum efle necella-
rium foimaliter ftat in necelVaria, & per-
fecla connexione terminorum cum tertio,
ex qua fequitur connexio terminorum in­
ter fe j & propterea regulatur illo princi-
pio univerfali; quafunt eadem uni te tio,
fed hoc unice ftat penes'terminos* &
extrema veritatis objedivx , minime ve-
ro penes inteUedum noftrum , nifi ad
fumingm extrinlece, & connotative: erg.
fyllogifmus perferus, & necetlarius, im-
p'licar, quod dividatur in neccftarium in
fe , & neceffarium quoad nos.
27, Objicies cum Ulmo. Godoy:Om-
nis propofitio , cujus prxdicatum elt dc
ratione (ubjedi, eft per fe nota j fed ftat
prjedicatum efle de ratione fubjefti in fc
ipfo, & quatenus cognito a nobis, & ftat
effe de ratione fubjecti in fe ipfo, non ta-
men prout cognito a nobis: erg. ftat rec-
ta divilio propofitionis in pet fe noram
in fe ip (a ,& pet le notam nobis. Pro-
bat. minor: Quia ftat fubjeaum perfcd6
a uobis cognitum, ut in hac; quodiibetefi,
vel
 D e D e o in Hnea cHentiali.
Cf/wo» ; in qua quod fit ,& quod fit
ens i nobis clarfe cognbfdtur; Similiter
ftat, fubjedum propofitionis a nobis per-
fede non cognofci, lu apparet certo in
h ac: Deus eft. Nunc fic: difFerentia inter
praedidas piopofitioncs ftat in penetrati-
v a , & perfida cognitione fubjedi in pri­
ma, & non niCi confufa in fecunda, quam­
vis praedicatum fit de effentia fubjedi in
ambabuis; crgi (lat, &c; Refpondet. neg.
minor, nam omnino implicatorium eft,
quod efle prxdicatum de ratione fubjedi,
ftate pofsit in noftro Intelledii fic , vel fic
. concipiente, fed unice ftat penes ihtrin-
fecaiii naturam rerum. Nec oppofitum
probant exempla: nam ur didum eft in
.tioftro I. Toirio , Difput. Prooemiali a
num. 14; quamvis hoc principium pri­
mum : qhodlibet eft, vel non eft: fit eviden-
tifsiroum j & univerfalifsimum libique,
■&in omni materia tenens 5 ex illo nuila
pars determinata concluditur , ut ibi
exemplis oftenfum eft. Nec fecundum
probat aliquid: immo negari poteft fup-
pofitum; liquideai in hac propofitione;
Deus tft, proiit A nobis concipitur pro
hoc ftatu l‘ub ratione modali, vel attri-
buraIi,non eft idem fubjedutn , ac in
eadem vocaii propofitione fignifican-
te Deum perfed^ , & fub ratione fibi
propria conceptibiieiii j i:t cito confta^
bit.
28. Objicies a.Propofitio dicitur per
fe nota per exclufionem indigentiae me­
dii p irobativi, diftindi ab ipfa propofitio-
n c ; /ed ftat > ptopofitionem fecunduiri
le ta.U rriedio non indicere , nec nobis
clfe ncccflariuiTi, illud habere ad iftius
cognitiionem ; uti apparet in hac ^fotu/a
eft ma \m fua parte : infuper ftare poteftj
Ut ptopofirio ex fe medio diftindo non
cgcat, & nobis efle neceflarium ad illius
cognitionem. Probat: ifta : tjam ftat ali­
quid efle fccunduiri fe cognofcibile , & a
nobis non cogn<)lci: immo riec poife viri­
bus natura:: erg. ftabit , veritatem ali­
quam fecundum fe efl!e fine medio cog-
rtolcibilcm, & nori poffe a nobis fine me­
dio probativo cognofci. Refpond. difting.
fiiajor^ dicitur per fe nota per excluiio-
nem medii effentialiter exadi ad eilen-
tiam propofitionis per fe notse;, nego: de
connotato poftulatt, concedo ; fimiliter
ad minorem , & negatur confequencia.
Igitur ad naturam, & elfentiam propoii-
tionis per fe notai unicfe requiritur, quod
termini ejus, fecundum ftiairi naturam
Cbnfiderati,nati fint patere evidentiam in
quocumque intelledu concipicnte ter­
minos : quidquxd modo fit, an detur,neq
*?
ne intelledus ita rudis, & agreftis, quodi
terminos non percipiat, & egeat alio me­
dio ad illorum, & propofitionis, ex illts
compofitJe, cognitionem. Hoc enim eft
connotatuni , extrinfecfe fe habens
comparativb ad naturam propofirioi>is
per Cc not® >ejus inftar modi ac in Tho-
miftariim fententia , qui loquentes dc
cognitione comprehenfiva, dicunt, eflb
illam f qua diftinde, & clare attingitur
objedumquantum attinglbile eft,co g­
nitione , & claritate fe tenente ex parte
cognofcibilitatis objedi, fecus ex parte
cognitionis. Ac ratione Angelus inferior
ita comprehendit formicam, ficut fupe-
rio t} quamvis ifte majoiri claritate, fe te­
nente foliim ex parte intelledus cognof-
centis. Similiter perfeitas evidentia:, quas
reperitur in per fe nota propofitione,
fada comparatione cum evidentia per
aliud j repetta in demohftrata, unice de­
bet attendi non ab aliquo fubjedivfe fe
tenente ex parte poteritia: ad fic, vel fic
concipiendum objeduin, fed abeo,quod
objedive fe tenet ex parte terminorum
propofitionis per fe notas, qua nata eft
habere evidentem veritatem contemam in
terminis. In quoiutnque intellectu ronci^
f tente ipfos ^ ut ait Subtil; Dodi Vide
hum; 2 j.
s. n.
RESOLTJTUR Q U^^^IO D V PU C I
tondujione.
S IT conclufio : H<ee propoji-.
I.
tio i Deus exift it , prout Deus
a nohh 'concipitur mri eft per fe nota. Pro­
batur I . Deus a nobis ex naturalibus
concipitur, vel fub ratione primi entis,
aut infiiiiti, vel primi efficientis, vel ul­
timi finis. Hoc idem eft, ac dicere, quod
a nobis pro hoc ftatu eft conceptibilis Su­
prema , Optimaque intelledualis fubftai -
tia fpirituaJis, & feparata a materia , cui
competit prcedida triplex primitas , in
efficiendo, finalizando,& continendo,
feu quod idem eft, primum inefFedibile,
primum infinibile, & primum ens omnia
entificahs , ut probatum manet in noftro
Xi Tomo fol;49. a num. 16, Nuhc fic:
fed Deum, prout a nobis fic ex naturali­
bus conceptibilem, exiftere, non eft per
fe notum: erg. ha:c propofitio , Deu^
exiftit f prout a nobis pro hoc ftatu con-!
ccptibiiis eft,non eft propofitio per fe no­
ta. Major abundantilsime manet proba­
ta cum remifsione. Probat, min. Non
eft per fe notum f Deum a nobis fic con-]
 14 Difputatio Prima
fceptibiicra cxiftere, fi dmnis conceptus, nae, ut hacc, quomodo videtur a Beatis,
quem dc D^o habcmus, eft dcmonltrabi- & p e r illam a priori poteft demonftrari
lis a priori. Eft cvidens hacc: cum de ra­ ejfe , vel exijientia de quocumque pra:di-
tione ptdpofiticnis per fe nota; fit exclu­ cato , quod concipitur a nobis efle in
dere medium a priori, Sc evidenter pre- Deo. Sic arguendo ; Quidquid eft Effentia
bans , pvardicatum conVenire fubjedo: D ivina, ut hae , eft exiftens ; fed Ens iru-
fed omnis conceptus , quem de Deo ha­ finitum eft Effentia Divina, ut htcc : erg.
bemus, velfub quo Deum concipimus, Ens infinitum exifiit: ubi demonftratur a
cftdemonftrabilis a priori; omnis nam- priori exiftentia de praedicato tranfcen-
quecohceptus eft, vel primi ^efficientis, denti entis. Vel fic : Quidquid eji h^e Ef^
vel entis fimpliciter fummi, omnia enti- fentifl Divina , efi fimptieiter exifiem j fed
ficantis 5 fed omnes ifti conceptus funt. a Suntrnum Bonum , Summum Sapiens,
priori demonftrabiles : erg. ejfe, vc\exi/~ eft h<tc Effentia Divina: ergo on,ne tala
tere non ineft alicui conceptui, quem nos exiftens : ubi demonftr.uur exiftentia ik
habemus de Doo , qui non Ik dcmonf- oriori de pafsione, vel de ratione attri-
trabilis a priori. Probat, minor cum ex­ jutaliw Sic poteft inielledualiter currere
plicatione : Omnis, & quaicunique pro- intelledus, vel difcurrere circa omnia,
pofitio, enuntians exiirentiam de Deo, qua: enuntiantur de Deo , five ut a nobis
tat a nobis naturaliter conceptibili, con- naturaliter concepto, five etiam cum lu.^
jur^it hacc extrema l JS»j injinitum ^pri-- mine fidei confiderato.
mti'n efficiens, Sur/imum Boniim , exif- 3 1. Ptobamr 2. Propofitio per fe no­
tentiam 5 fed propofitio omnis, qua: con- ta eft, quae conftat terminis propriis, qui
^’ungit difta extrema , eft demonftrabilis nati funt parere evidentiam fui , in quo­
propter quid: erg. exijientia dicia depri- cumque intelledii percipiente terminosj
tno ejfidenti, Sammo Bono , infinibili En- fed h x c , Deus exifiit, prout a nobis eft
/^eft demonftrabilis propter quid. Pro­ conceptibilis, non habet hoc: erg. not»
bat. minor ; quidquid prim o , & imme­ eft per fe nota. Probat, minor: Ha:c;
diate convenit alicui fubjedo, poteft de- Deus, ut a nobis conceptibilis, exifiit^
inonftraripropter quid per iilud , cui pri­ «quivalet huic : Ens infinitum exifiit^
mo convenit >tamquam J?er medium; im-‘ Summum Bonum exifiit, &c. fed ifta non
nio de quolibet, quod eft in eo , five fu- conftat terminis , natis parete cviden-
periori, fiv^ inferiori, velde pafsione. tian. fui in intellectu concipiente ipfos»
30. Exemplum : rlfibile immediate Ratio : hxc propofitio Ens infinitum
'dicitur de homine , & d e Petro contento exifiit, habet hos terminos, Ens , infinir,
iub illo i & rifibile immediate deu^onf- tum , exijientiam : fed his cognitis , non
tratur per definitionem hominis, feu per cogitur intelledus aflentiri huic propofi-
rationem conftitutivam ejus, cui primo tioni, Ens infinitum exijlit \ namque ad­
convenit :;hoc pado procedendo -omnf huc eget certificari vel per fidem, vel
rationale efi rifibile j borrio efi rationalis', per revelationem , deveniendo ex crea­
erg. homo eft rifibilis. Vel fic de contento turis , & ex his, qux fada funt, furgen-
fub homine: Jed Petrus eft rationalis', erg. do ad cognitionem hujus complexionis.
Petrus eft -f\fibilis. Jam fic : fed eJfe , vel Ens infinitum , primum efficiens exijiitx
exiftere primo convenit Elfentix Divinas, ergo ifta propofitio, Deus exifiit, prout
ut eft haec, fub ratione fibi propria con­ ipie a nobis concipitur, non conftat ter­
cepta: , quomodo videtur a Beatis: erg. minis , natis parere evidentiam in intcl-
de quolibet, quod eft in hac Effencia, ut ledu apprehendente iplbs.
a nobis conceptibili ex naturalibus , fivb 32. Confiimatur : Nihil poteft efle,
fit ratio attributalis, vcl modalis poteft per fe notum de conceptu non iimpliciter
idemonftrari ejfe , vcl exiftere pet hanc fimplici (talis eft hic , Bnsinfinitum ) nili
Ellcntiam, tamquam per medium prop­ fit per fe notum, partes illius conceptuS;
ter quid. Probat. ifta: c^e, vel exifientia^ uniri, feu identificari i fed nullus concep-;
dida de Deo , ut a nobis naturaliter con­ tus proprius de Deo , & non conveniens,
ceptibili , eft ^ , vel ex 'ifttnitA , dida creaturx, eft fimpliciter fimplex : qui»;
de Deo concepto fub ratione.^»;»?»/ Bo­ folum concipitur quateniis Ens infinitum^
ut y inefftciibilis , & infinibilis ; fe i exif- aut Summum Bonum, qui noti funt con-.
tentia, fic dida de D eo, primo c jnvenit ceptus fimpliciter fimplices, fed compos
Ellcnriae Divinae, ut hacc, quomoio vide­ fiti ex enre, & infinitate, vel ex ente , <k.
tur a Beatis, clare, & diltinde concipien-. fummitatc boni 5aliunde non eft per fe
tibus: erg. exiftentia dida de D eo, ut a notum,partes illius uniri: erg. nullum
nobis concepto , convenit Effentiac Divi­ prxdicatum didum de tali fubjedq
com-
 Dc Deo in linca effcntiali.
complexo , eft per fe notum, & exinde Qua creiftA funi ^ a quopiam condita fant:
nec exiftentia dicta dc Deo >Ut a nobis Conditorem porro increatum ejfe ^ neceffs
conceptibili. Probat. minor quoad fe­ eji yincreatus efi ergofummui ille Opifex y
cundam partem : Non eft pec fe notUm, immutabilis y quid auter/i hoc effe que.tty
pai'tes alicu;us complexi,vel compofiti quam Detis ? Nihil aptius dici poteft, &
uniri , quando uiiio, vel identitas par­ in hoc eodem fenfu explicantur alii SS*
tium eft dcmonftrabilis a priori: fed unio PP. dicentcs: Deum ejfe, non pofie 'gnora-
partium hujus complexi: Ens infinitum^ r i : ejfe naturaliter notum ■,0‘c. qui aliud
Summum Bonum exiftit , eft a priori de- non intendunt, ita loquentcs, nifi om­
monftrabilis per Elfentiam Divinam , ut nibus rationalibus naturaliter inditum
eftinfe :quia eflcDivinum ejus, ut vi­ eiTe lumen intellectus, quo, Deum ejfe.,
detur a Beatis , quod eft quafi diffinitiva facillime capiant, vel per demonftratio^
ratio iiiius, eft potifsimum medium de- nem ex creaturis, vel faltim pcc difcur-
monftrandi de Deo omnes proprietates* fum ita probabilem , ut moralem faciat
& modos convenientes ipfi-.* &: pi. s ultra certitudinem, vel tandem per fidem hu­
funt demonftrabiles per fpectiliim ciea-^ manam acceptam a majoribus, ut contin­
turarum ^ pojleriori t erg. uhio illarum git in ruftitis , & pueris, ut jam a nobis
partium dcmonftrabilis eft, tam a priori^ infinuatum eft in noftro ptimo Tomoj
quam d pofierion. Major prima proba­ Difp. I. n. 74. & Difp. 5.n. 256.
tur ; Niliilpoteftefle verum dc conceptu 34. Objicies 1 . illud, quo nihil ma*
non fimpliciter fimplici, nifi lit verum, jus cogitari poteft eile, eft per fe notum;
partes illius complexi inter fe uniri j nam Deus eft hujufmodi ex AnfiJmo 5 illud
Juxta Philofophum cap* de talfo , ratio autem non eft finitum : ergo infinitum.
in fe f-ilfit eji de omnifalfa : ide6que,quia Probat, major: qiiia O ppofitum praedi­
ifta homo irrationalis , eft talfa^ etiam cati repugnat fubjecto, cum praedicatum
eft falfa ifta iiomo irrationalis eft anir/,aly fit, exifiit, & oppofitum , 7ion exifi t-^icA.
eJi vivens) ejl Qorpus^&c, erg. ficut nulla fi non exiftit in re eft , quo majus exco­
ratio eft de aliquo vera , nili fit in fe ve­ gitari poteft: quia fi cflet in re,m ajus
ra , Siefl'e veram in le , cognofcatur \ fid ertet, quam fi non eflet: erg. Refponde--
nihil potcft elle per le notum de aliquo tu r: quoii quainvls Deus concipiatur a
non fimpliciter fimplici,q<iin fit per fe nobis, ut quid , quo nihil majus cogita­
notum, partes illius uniri, feu idend-* ri poteft; alias non conciperetur a nobis,
ficari. ut infinitum ens , & fummum bonum;
33. Objicies I . contra iftam conclu- attamen non eft per fe nota ifta : Deus efiy
fioncm: ex Damafceno dicente lib. i* quo majus cogitari non potefi, adhuc ex
cap. I . Ejiis quod ejl, Deum ejfe, cognitio mente Anfelmi: quia, illam probat hoc
onniihus eft nAturalittr inferta \ fed illud duplici fyllogifmo: Omni non enti , ens
eft per fenorum, cu/us notitia omnibus efi majus jfummo rtibil efi majus: e:gi nul­
eft infcrta , ex 2. Metaph. ubi dicitur, lum fummum efi non ens. Quod non efi non.
quod prima principia, quit funt quafi ja­ ens, efi ens; fummum non efi non ens t erg,,
nua in fcientiis , funt per fe nota : erg. eji ensi Ad probationem majoris refpon-»
Deum exiftere eft per le notum. Refpon-^ detur diftinguendo; oppofitum prxdica-
explicando S. Patrem : cjasquod efi^ ti repugnat per fe evidenter fubjecl-o, ne­
Deum effe, eji in potentia, cognitio omni-> go ; non per fe evidenter , conccdo* Un­
bus naturaliter inferta, concedo : efi iog-^ d e ut propofitio eltct per fe nota, e ra t
nitio, actualiter , omnibus inferta, nego< opus , quod effet per fe evidens , pra’di-^
Omnibus igitur ratione utentibus data catum repugnare fuBjedo; quod cum ita
eft potentia cognolcitiva per quam in li­ non fit, ficut neC eft per fe evidens , fu b -
bro creaturarum poislnt leg'rrc , & ccgr^ jedum habere conccptum fimplicitce
nofcereDeum in rationibui generalibus, fimpUcem, vel fi. fit compofitum, nori
& tranfcendentalibus , apropriando iilis eft per fe notura partes illius uniri;
conceptum perfediouis lia>plxiter in hinc, Cum omnia ifta requirantur ad pro?
£jmmo, a quo omnia, per quern oiania^ politionem per le notam; propterea, &c.
in quo omnia quielcunt, quicii:en-:c ho­ 35. Hic folum nota , quod eodcin
mine in ipfo: nam juxta Gregorii fcnten- itiodo philofophandum eft cie perfeitatc ’
tiamfecundum aliquid omnis creatura efi evidenti? propofitionis per le not?,quoad
homo^ Hac eft intelligeiitia Magni Da* falfitatem,in propolitione negativa', aC
mafceni. i. C^iaipfelubdir : novii philofophatur , quoad veritatem , in af-.
eum y niji ipfe revela-oerii. t. Quia iple firmativa: quia juxta Philolophum , fi*
demonftratexiftcntiam Dei hoc difcuifu» cut primum principium eftnotifsimum im
ye-.
 D ifp u ta tio p rim a
’Veritate, Jta oppofitum primi principii tur-.llla eft propofirio per fe nota,quas
cltnotifsimum in fallitate. Ex quo fi hzc, conjnngtt ifta extrcn>a , cj[if, & VjfentiAm
totum eft mt\us J ua parte , cft notifsima Divinam , ut i}nc, live Deum, & eje (ibi
in veritate j illa , qu® eft illi immediate proprium : fed ifta Dem ex,fiit, refpedu
oppofita,cftnoti(sima in faldcjite. Simili­ intelleftus intuitive Deum videntis , con­
ter ; fi haec , bom^ tfi ntionalis, eft vera jungit ejp t, & EJfentiam. Divirum , five
in primo modo dicendi per fe , oppofita Deum , & cjfe Jibi proprium : crg. talis
immediate iliijcft falli in primo modo di­ propofitio eft per fe nota. iVtajor cft cla­
cendi per fe. Denique quia ifta , bomo ra ; quia illa propofirio , qua; ex terminis
tjl Hjtbilii Tion eft per fe nota quoad ve­ propriis , & non aliunde nara eft parere
ritatem , illa quae ifti opponitur, non eft evidentem fui veritatem, eft per fe nota,
quoad falfitatem per le nota. & hoc habet propofirio , qua: conjungit
35. Deniqi.ie objicies; Per fe notum ifta extrema ej/^ , & EJfinriaM Dlainam^
6ft, veritatem eife ; Deus autem eft veri­ live Dtum , & ejjsJibi proprmm , ad cau-
tas :crg. per le notum eft,Deum efll*. fandani veritatem complexionis, feu con-
Probat, major : quia fcquitur ex luo op- formitatis praedicati cum llibjdfto. Pro­
pofito 5 fi enim nuUa vetitas eft: erg. ve­ bat. minor; ifta, Deus fx i/iit, refpeclu
rum eft , nullam veritatem efle, & li hoc intellectus Beati intuitive Deum videntis
cft verum, veritas eft, alias non ellet ve- con/unoit rationem propriam Divinitatis,^
rum , hoc verum eiT^. Rifpond. dilling. &eftc iibi proprium •; lum conjungit exif-
major, per fe notum eft veritatem eiie, in tentiara D ei, quaj ut a B;.*atis vifa , vide-i
communi, conccdo : hanc, & illam in tur nullatenus efle prxdicatum extra ra­
particulari, nego: & concef. min.jri, ne­ tionem fubjedi. Eft clarum hoc : nam
gatur confequentia: quia eft fall.u falla­ fubjectum eft Deus , a Beatis vifus , &
cia confequencis. Ai>ierp0, (fi ref^ionderi, cxiftentia illius non eft extra quidditatera
negando majorem \ cum probatur , li Eilentiae Divina:, ut hxc , quin potius cft
nulla verita: cft j erg. nullam veritatem praidlcatum eflentiale in primo modo di­
eflc , eft vcruni, confequentia non valet: cendi per fc i fed pr(^ofitio omnia didla
narn veritas,aut accipitur pta fimdamen- habeas,conjungit bjftntiAm Divinam, &
to veritatis in te > aut pro veritate in acta ejftfihi proprium : ergo h x c, Deus exijiit
intelledus componente, aut dividemci refpcftu intelleftus intuitive videntis con­
fi autem nuilaveritaseft , neC verum eft, jungit Effsaitam Divinant ^ ejfe ^ vei
aliquam veritatem effe, quia nec veritas exifttntiam fibi propriam. In tantum ( ait
r e i, qua: nulla cft , nec veritas in inrel- ,, Magifter Subtilis in i. dift.2. quxft. 2.)
leAu , quia nullus eft. Videatur Subtilis ,, quod propofitio, qux conjungit Ellcn-
Magifter in i . dift.2. qualt.a. £>ie«s: Ha:c ,, tiam Divinam,& exiftere /Ibi proprium^
eft per Ic nota: sji tuUtuLus; ergo „ non eft per le nota in fecundo modo,^
Deus exiftit j quia prinia includit fecun­ ,, quali pra:dicatum fit extra rarioneni
dam , fiquidein quod non exiftit, non po- „fubje£ti, fed per fe primo m odo,&
teft coli. In divsffis diverfa legi ; alii di­ „ immeduta, & ex tetminisevid'ji:s;qu!a
cunt , Deum efle colendum,non circ per fc „ eft immediatifsima, ad quam relclvun-
notam , quia eft demo nftrabilis pet hanc: „ tur omnes pcopofitiones, enuntiajiies
Mnsfupreme dignum cfi colendum i Deus „aliquid dc Deo qualitercumque cjn-;
efi ens fupremedignim: ergo. Alii dicunt: „ cepto.
eflc per ie notum, non ablolute , led lub 38. Hic diligenter nota d u o: pri­
conditione exiflentiae D e i: quia ex termi­ mum , quod ex prajjacta littera non inc.^n--
nis conftat, Deo ciikum deberi , dato dit iVlagifter Subtilis, quod fcium ilia
quod exiftat 5ceterun; non eft per fc no­ propofitio fit per fe nota , cujus praedica­
tum , exiftcre. Alii dicunt dtiniquc; quod tum eft intra rationem fubje£ti , alias
cft practicc per fe nota, quia non luppo- hxc : Animal rationale eji >7//^//f,non elfet
nit probam ad praxim pertinentem , cum per fe nota, fed tantiim intendit, qt,6d
quo componitur , quod ifta inclufaj Otus quando prardicatum eft de eflentia fiibjec-
exifttt, non fit per Ic nota; quia Cum fit ti clare conceptibilis, tunc propofitio efli
fpeculativa, periinens ad genus contem­ per fc nota in gradu perfeftiori perfeita-»
plationis,non habet id , quod eft alterius tis, & evidentix; tunc enim cft per fc;
linc£e,fciUcet perfeitatem evidenti£B prac­ nota primo modo, & immediata, & im-<
tice. mediatifsima ad quam refolvuntur, &c.
37. Sic 2. conclufio; Heec propqfitio Unde ly /wtantum conftruit fenfum fu-
. Deus ex-fiit, conccpto Deofub rationeJibi pcrlativum. Secundum, quod venit no-<
. propria, DiviniUtif ejhper fe nota, Probft-; tandumeft, quod quamvis cxiftentia not|
effet
 D e D e d in lin ea feiTenfeialii \J
«iTet prsdicawm quMiVtratWn^I>-ii demonftrarum i jpriori de quocumque
modus intcinlccus i ut volunt alio'.ii ex concc^to eju^dem fubjefti : crg. vel
noftiis, adhuc tenet nottca ratio & '■Jc cxiftcntia difta dc D eo , ut i nobis con-
reft.inratut: Exiftentia P?i j Vel fe hat>ec cipituv, eft indemdnftrabUis j vel nOn eft
ut prxdicatum quidditativum, vel ut in- ir.demanllcabiHs exiftentia dida de Deo^
tciniccus modus, vel ut pafsio » vel ut ut in tc coneeptibilis y & cortcipitur k
attributum j fed quocumque modo fe ha- ^cata. Explkatur; qxiiia animal rationi-
beat, hxc propofitio > Deus ex'/iit, ptout le eit a priori indemonftrabile dd homine>
Deus ert clar^ in fc conceptibilis, eft im- pariter e(l indemonftrabile de qudcUttr-
mediata, & ex propriis terminis nata pa- conceptu hominis: erg. fi exiftenti^
rere evidentem lui veritatem. Ratio if- d.e Deo eft a priori indemonftrabilis, pa-
tam probans : Nam fi eft praedicatum riter erit indemonftrabilis de quocumque
quidditativum , non poteft eje Dei, clarti conce{tfu , quem de Deo habemus: v.gi:.
concipi, qiun concipiatur exiftentia, in conceptu entis neeefse ejfe, vcl Sunwti
illo inclufa, & hoc immediati , & ex Bow. Similiter fe.contra: fi exiftentia eft
terminis ; cum conftet talis ptdpofitio ^ priori dcmonftraBills de conceptu,
tjfe Divino^ clare cognofcibili, & primo quem de Deo habemus, erit demonftra-
principio demonftrandi de ipfa elTcntia de iquocumque conceptu pofsibili
quodcumque prsedicatum : aliundi; fi eft haberi :quia eo modo quo nos concipi-"
modus, aut attributum ipfa exiftentia, mus exiftentiam D ei, concipimus a Bea*
idem fequitur; quia pofita definitione tis concipi, & viderii
cftentiali, vel quafi diffsrentiali ex parte 4°* Relpondetuir ad replicam , h.e*
fu b jed i, vel ex parte pra:dica(i propo- §ando fubfumptara , & ejusprobatib dif-
fitio €ft ex terminis immediate nota, na- tinguitur: implicat, quod medium de-
taque parere evidentftm veritatem in monftrarionis , in quocumque lubjedto,
quoque intelleftu concipiente terminos: fit de aliquo conceptu fubjefti a priori
uti conftat in h ac, animal rationale eft demonftratum, aut dem.onftrabile , aut 6
admirativum, rifibile , &c. erg. contra , & quod non fit demohllratum
39. Objicies cum noftroQuiroga; If. deobjedo eodem ut eft in f c , quando
ta: , sns yfecejfarium exiftit, Summum 5 o- conceptus-objedtivus illius manet idem,
mim exifi i t , non funt per fe notsc, & indiftinftus, concedo i qiiando liianet
erg. nec ifta, Dtus extftit^ Anteccdens divcrfus, nego: & hoc evenit in hae
Conftat ex jam di£lis. Probat confequen- propofittone, Deus exiftit > relpeftu in^
tiam : Id'io nulla ex diftis eft per fe nota, telleclus viatotiis, abftra<£live cognofcen-^
quia quxlibet ex illis eft dcmonftrabi- tisDeum , & Beati iiltuitivfe illum Viden-
lis ; fed ifta, Deus exiftit, enunt’ans de tis. Eft dicere : quod quamvis in ifta pro-
D ej exiftentiam, eft demonftrabilis ptop- -' pofitionc, Dtus exiftit ^ fecimdum quod
ter quid , ex Scoto dicente loco citato} littera cantat, & materiale fonitum vo^
I^otefl demortftrari ESSE per hanc effen- cis idem fit fubje£tum,eft tamen divfir^
tiam , ficutper medium propief quid fus conceptus objeftiVus rcfpectu Intel-*
Refpond. concef. priino antecedenti, & ledus Beati , & viatoris; relpeclus ram--
negata confequentia , difting.min. prob. qu^ iftius veritas objecliva:, quae conci-
potell demonftrari exiftentia dlc^a de pitur,eft ratio entis infiniti, neeefse cfTe
D eo, ut a nobis concepto, vel de con- habentis , & fummitatem in pcrtcrtione,
Ceptu , quem nos deDeo habemus, con- quod omne eft a priori demonftrabild
cedo: poteft demonftrari exiftentia, dic- propter quid per elTentiam Divinam clarc;
ta D eo, quomodo videtur a Beatis, ne- conceptam , quomodo videtur a Beatis,
go. Heplicabis i fed fi exiftentia dida de Totum oppofitum habet conceptus ob-
D e o ,u ta nobis concipitur , poteft de- jectivusiftius propofitioni;,
monrtrari propter quid , etiam poteft de- quomodo videtut a Beatis fiibjcdum
monftraride D eo, ut concipitur a Beatis: illius. Propterea ifta, in hoc fenfu > eft
crg. nnliaeft folutio. Probatur antcce- per fe nota , quia ejciftentia primo con­
dens ; Implicat ,qu6d medium demonf- venit hiiic cflentia:, in qua Vident Beati
trarionis in quocumque fiibjedo fit de exiftentiam inclufam , & ob hanc ratio-
aliquo‘conceptu ejufdem fubjetti aprio- nem aptiori indcmonftrabilem , atqu^
ri demoiillratum , & quod non fit de- eJc terminis apprehenfis per fe notanu
monftratum de eodem fubjecto , con» Ncc nos quamvis concipiamus pro hoC
cepto, ut eft in fe ; vel e contra, fi de ftatu >quod Beati fic , vel fic Deum con-*
fubjeclo ur eft in fe , eft indi.monftratum, cipiunt, & vident, non ideo .nos conci-*
vel in dcmonftrabile a priori, non fit in^ pimus eodem modo quo Beati: nam ipfi
T om.H , ’ C con*
 i8 D ifp u ta tio P ri m a
jtoncjpiunt clarb Dcum, ui eft in fe ; nos
veio pcc fpeculum creaturarum: ipfl co^-
jiolcunt eum Tub ratione propria pivini-
tatis, quomodo nos pro hoc ftiiu non
concipimus. lic e t enim ad multos con­
ceptus de Deo pervenire pofsimw , qui
hojiconveniuntcteatutis , fed foli Deo,
& ipfi femper 5cujus modi funt concep­
tus omnium/perfedionum fimpliciter in
fummp; efto, ajebam, fic Deum conci-
jjjamus, non concipimus eum iicut Bea­
ti : quia ifti cognofcunt dare >&• diftinc-
te omnia, quae in Deo funt, jam Jint de
linea effentiali, jam de iinea modali, jam
de attributali. Hiec omnia nos concipere
polfumus , fed non ,c(5nceptu claro , &
oiftindo , fed imperfeflfe > & confuse,
Beati v.er6 elate, diftinfte, & quidditaii=i
Ve. Unde non eft eadem objeftiva pro-
pofitio, quamvls vocalis fit eadem: quia
diverfa fignificat refpeclu intelleftu via-
tdris , ac refpedu intellectus videntis
t)eum.
QUiESTIO t e r t ia .
S IN T PRiy£DICAtA ESSEN^
tialia ^ & quidditativa
Deti
41* inteUlgentia praefenti^
M qaaeftionis praelibandum eft
Cum Divo Damafceno lib. i. de Fide cap*
■I. quod quamvls quid DeiJit ejfentia , nee
JcimuSf nequedicerepofsimus j tamen quia
iblum hoc tenet vctuoi , juxta nientem
ipfius S. ^atrts, de Deo a nobis pro hoc
ftatu conccptibili: propterea, & ob hanc
caufam , quantum de Deo lumine fidei
illuttrante, lumen naturale intelleClus
viatoris attingere valet in via , omnes
Theologi cum Si Sctiptura, & SS. PP.
agunt graviter, & fcimoncm inftiiuunt
de Natufa Divina. IdeOque fupponunt,
peum effe cflentialifsinae ens , habens
plenitudinem cllendi , clfequc fubftan-
tiam completifsimam intellcftualcm , &
fpidcualem , fumme jlmplicilsimam ; im-
mo hoc efficacifsimc probant, ut nos,illos
fequcndo , fiiciemus irl hoc noftro trada-
tu. Solum igitur hic, elcgantifsimum dif-
curfum Magni Patent. Auguftini, & Se-
raphici D odoris, ipfum fcquentis, addu-t
,, ci oportet. Sic fe habet : Ncc enim
„ Divinorum Librorum tantummodo au-,
„ tho.ritas prxdicac, e(fe Deum, led om-
nis creatura ( N. B .) quae nos circunf-
,, t a t , ad quam nos ciiam pertinemus;
„ univerfa ipfa return natura proclamat,
„ habsre fe prasftantilsimum Condito-
„ rem, qui nobis mentem rationemqiie
„ dedit , qua viventia non viventibus,
„ fenfu praedita non fentientibus , intel-
„ ligentia non intelligentibus, immorta-
„ lia mortalibus , potentia impotentibus,
„ jufta injuftis, fpeciofa deformibus, bo-
„ na malis, incorruptibilia corruptibili-
iy bus , immutabilia mutabilibus, incor-
poralii corporalibus , Beata mi fetis
praeferenda judicamus , ac per hoc,
„ quoniam rebus creatis Gteatorem fine
>, dubitatione prxponimus , oportet ut
eum j & fummb vivere, & eunda fen-
j, tite , atque intelligere , mori autbm,
>, & corrumpi , mutarique non poffe,
hec corpus efle, fed Spiritum Omni-
potentifsihium , juftifsimum , Specio-
j, fifsimum j Optimum ,Beatifsimumque
,> fateamun Ecce in his duodecim indu-
i, duntur iltifsimje dignitates Eflcnti®
i) D ivirie,ut fumma: vitae, fumnia: in-
» telledualitatis, &Ci Seraph. D o d ./'«
Breviloquio j cap* 2 .cum D. Auguft. 15.
de Trinitate , czp. 4» Ex quibus palam, &
aperti conftant plura prardicata , quae in
Eflentia Divina contemplantur aSS. PP.
& cutn illis a THeoIogis. Nunc Iblum
iioflra vertitur qua:ftio ad exiftcntiam Di-
vin;c Eflentia, & ad ejus fingularitatcm:
& quaeritur in prarfenti, an lint praedica­
ta eflenrialia , & quidditativa?
42. Circa qua:ftioncm de cxiftcntia
triplexeft fentcntia. Prima renet, exil-
tentiam non efle de formali conceptu , 8c
quidditativo Eflentia: Divina*, led clTe
modum intrinJccum illius , ab illa moda-
liter , & ex natura rei foinialiter diltinc-
tum: ita multi ex noftris Mayronius,Bar-
gius, Trombcta. Secunda , apud Smy-
liiig, aflerit, exiftcntiam cfle modum in-
trinfecum Divinse Eflqnia;, & etiam efle
de quidditate ejus. Tertia affii mat, exif-
tentiam efle de quidditate Eflentix Divi­
na: , feu pridicatum quidditativum illius:
itanoftri Complutcnles Felix, Sendln,
cum Maftrio , Rada , Pilofo , Licheto,
Smyfir.g , citans Ajigelicum Dcdcrcm
in prima parte , qua’ft. 3. artic. 4. D. Bo-
Bonamv. in i. dift. 8. qua:ft, i. & hxc
fupponi videtur ablllmo. Godoy qua’ft.
I I . de Deo Uno. Ha:c eft noftra con-
clufio.
44. Probat. I . ex Dodore Subtili
qua:ft. I . Quodiib. §. De primo , doccDte:
quod i» Divinis necejjarid eji aliqua entitas
redis fjive ex natura rei , cJ- boc txijiens
txijientia a£iualiy qu(CJit prinut ratio cjjr,r-
dijimpliciter ideo a SSi FP. voeatur
ejfentia. Quqd ibi probat ex Auguft. 7.
di Trinitate, cap. i, in fine , ubi zw.quod
eJi
 Dc D e o in Hnea cfTerttiali.
y i S.tpkntitefapere, ^ foUntU fojfe,
‘^ternitatt aternam ejfe , & juJiiUccjujHam
ejfe, hoc cji ejfmtite ipfum cjfe^ Et infra
cap. 4. Ab ed , audd tfi effe , appeitatur
ejjhitia ; proptey quod, Dens ipfe j cut pro-
prifsime , verifsime convenit ejfe , ve-
rijsime , proprifsime dkitur ejcntia.
Hx quo (ic: juxta Scotura entitas realis
primai ia , & abfoluta , & qu;c in Divinis
eft prima ratio cflcndi fimplicircr ,elt de
conceptu eflcntiali,& quidditativo Elfcn-
tiicDivins jimmoaSS. PP. dicitur ipfa-
met ElTcntia Divina verifsime, & pro-
ptifsime ; fed talis entiras non ponitur a
SubtiU Magiftro iiicandum f e , & ut pricl-
cindit ab exiftentia aftiialt, fed potiiis in
exiftenr'a aduali, & quateniis implicat,
& explicat'^ ilmpliciter, feu actu
, & propterea ab Auguftino verifsi-
jfne dicitur Fllcntia Divina, quia ipfi Deo
verifsime ,& proprifsime convenit elfe:
erg,. ratio exirtentia; aftualis , (eu adu
exlftere eft praedicatum elientiaie , & dc
conceptu quidditativo Dei. (Jonlcqucn-
tiaifta patet: Nam ratio entis abibluti»
de primarii eft de conceptu quidditativo
Eff.'ntia: Divina:» fed eodem modo le ha-
bet eOe aduale , vel exiftere in Elfei>
fia Divina, ac ratio entitatis primaria::
erg.
44. Dices: Atiguftinum, & Scottim
loqui de Elfentia Divina phyfice fumpta,
quatenus nimirum claudit omnia prsdi-
cata ,ciun quibus eft realiter identifica-
t a , non tamen de ipla metaphylice conii-
derata , & iu fenili noftra; quajftionisj
prour fciiicet EiVcntia , & quiddttas dii-
tinguirura modis, attributis, &c.Co!<#r^:
SubtilisDodor in loco allegato , expref-
se loquitur de Ellentia Divina , prout eft
in Divinis Enritas fimpliciter prima, &
abfoluta, principium , & radix , penes
cujus comparationem confideratur , &
attenditur ordo prioris , & pofterioris,
quorumcumque, qua: funt in Divirus,
nempe, tam praedicata eflentialia , tam
pafsiones , 1'cu attributa , quam notiona-
iia , vel relationes perIbnales; fed Ellen-
tia D e i, confideraca, prout eft primaria
ejus pertedio , principium aliarum per-
fedioaum , qua: ipfi convcniimt ,&■ regu-
la , penes tjuam accipitut o id o, & im-
iflediatio quorumcmnqiie pradicarorum
illius, eft in omni rigoic Etlcntta, & quid- . /tiTr, qui fum \docet, quod hoc nomen
ditas pritflaria, & metaphyuc® conude-
rationis , &non phyiica:, ik ut includit
omnia pra:dicata fecum identiticata: er-
go exiftentia eft,non de conceptu EflentisE
Dei phylicc confidcrat^, li;d de concep-
tu mctaphyficoiliius, quatenus eft velu*
1
ti radix omniuin, quae funt in' Deo. Ma^
jor exprcfseconftat ex Scotoloco laiida-
to , ubi aic: rede ergo in Divinis in com-
„ paratione ad eflentiam,tamquam ad en-
„ titatcm fimplicircr primam., & abfoluta
,, omnis ordo confideratur cujufcurnqncj,
„velquarumcumque,qujE flint inDivinis.
Et §. De quarto temiino, omnia in cotn-
pendiutii redigendo, air: rccolligendo de
„ iito primo articulo i Eflentia eft illud,
,, ad quod fit iliorum comparatio , quo-
«nimqtixritur ordo ; ciTentiale , notiale,.
„ &c. funt ilia,quorum quxritur ordo
,, in comparationc ad efTentiam ; erg. ma-
joi eft vcra. Immo ita praecififsime Icqui-
rur Subtilis Magifter dc hoc termino ef-
(entia, ut eam confideret prout diftinc-
tam a perfedionibus & prxdicatis elTen-
tialibus, & notionalibus five cx natura
rei, fi ve per rationem: ut patet :. citato,
& latis indicant ifta verba , qujE fcopum
dcchtzm : ergo pracne pri^
ma entitas quaiittrcumque contra effenthUai
irnmd efi unatotdis entitas virtutt inclu-
densonmiuejfentialia, Undt non eft ere­
dibile, Dodorem tam formaliisimum ita
loqui, nifi verba ficiendo de ellentia me-
taphyfice, &: pra:clfive accepta >& pro
entitate primaria rei ab omni alio prse-
dicato > & fecundaria perfectione dif-
tincla*
45. Probatnr 2. coticlufio : Juxta SSi
PP. cum Augufvino 7. ae Trinit. cap; r.
ita fe habei effc ,fcu exifteic refpcftu
Divina: Ellentia:, ficut fe habet polle ref-
pectu potentia:, fipere ad fapienriam , &
juftum efte ^d juttitiam? led in ift.,s> Ibliun
invenitur djfrercntia rationis penes abf-
tridum , & concretum; eig. tali modo
loquendi indicatur a PP. cum Auguftino
ejfe ex:jiere efientialiter ingredi, &
includi in Elfentia Divina. Deinde: jux-
taillud jam citatum , quia elfe , vel exii-»
tere proprifsime, & veritsime convcrit
Eflentia: Divinae , propterea verifsime, &
propriisime appelatu t edentia i fed illudi
iyncathegorema , verifslml proprijsi^
/wf , majorem intraneitatem, & intimio-
rem inclufionem fignificat, quam pure
materialem, & identicam : crg. forma-
lem , & quidditativam explicat. Tan-
dem: ipfe Magnus Auguftinus cum Div*:
Damafcenc , vcrfans illud Exodi 3. Ego
^ i fiveexiftitjfigniticansSubftan-^
tiam , ScElfentiam Dei , proprifsime, &
verilsime, eft inter nomina , quae dicun-
tur de Deo principalius, & magis pco-
p- uun. Immo ex hoc inferunt multi, efle
pra;dicatura ultimo mctaphyficc conftitu-.
C^ tl-.
 lo Difputatlo Prlma
OivuiJc , quos inter novif-
lime nc'tlcr Autonius iXocrk Provinti®
Conccptioivr. nobile dccus, in fuo Tonio
noviter rcculVo de Dto Um , foU
178. a num. 35'* tie quo nos in fede pro-
pcia.
^ 45, Probatur jam ratioiic ; id fine
quo Eflentla Divina eft quidditative in-
conccptibilis, eft prcKdicatum quidditati-
yum illius, & ad ejus conceptum ciTcn-
tialcm pertinens; fed Divina Eflentia non
poteft quidditative concipi fine cxiften**
tia: erg. aduaiis exiftemia pertinet ad
conceptumeflcntialem, &quidditativum
iUius. Major vidctur certa : ideo nam­
que non eft conceptibliis quidditative
homo fine animalitate , adhuc pra:cifivc,
& poteft fine rilibilitate concipij quia
iUa eft de ejus eflentia,& ifta propria
pafsio. Hoc idem conltat in ellcntia rei
refpedu fui modi inirinfeci, nam cum
modus intrinfecus , etii non lit extra
quidditatem ficut pafsio , non tam^n eft
praedicacum ellentiale, nec de conceptu
quidditadvo Eifentia:, ideo elTentia lal-
tim imperfettc eft conceptibilis praccilive
a modo, feu modo non concepto 5 alias
non diftingueretur a prardicato eflentiali
t e i, & pertineret ad primum gradum
perfeitatis primi modi dicendi per fe* Pro­
bat, jam minor : Effentia Divina non po*
teft, adhuc prxcifive, quidditative con­
cipi fine illo , quo non concepto, elfct,
aut conciperetur imperfeda ; fed non
concepta exiftentia actuali, efl'entia fic
concepta, conciperetur imperfeda. Pro­
batur ifta: Non concepta exiftentia adua-
li , neccffario conciperetur in potentia
objediva ad exiftcntiam actualem : quia
non concepta eflentia, ut adu extra ni­
hil fu i, conciperetur in potentia objcc-
tiva ad exiftentiam ; fed hoc eft omnino
iniplicatorium : erg. non eft conceptibi­
lis quidditative , quin concipiatur cum
exiftentia aduali. Probat. major: i. Nam
potentia objediva non tollitur immedia­
te , & formaliter , nifi per adum entitati-
yum , aut adualem exiftentiam 5 quia id
fbrmalifsime eft id , quo res extrahitur
extra caufas, & non eft inrra potentiam
objcdiyam: erg. non concepta exiften­
tia , eft inconceptibilis quidditative Di­
vina Eil'entia , ut non intra potentiam ob-
jedivam. Probatur 2. major: Non con­
cepto , feu prxcifo illo prxdicato, feu
fbrmalitatc, vi cujus tes non eft tbrma-
liter intra potentiam objedivam , non
poieft ullo modo , adhuc prxcilive, talis
res concipi, ut pofitive exciufa a poten­
tia objediva. Vidctur notum: quia non
conccpta , feu pra:cira rationalitate in-
homine , non porcft ad hue pracci five con­
cipi, ut pofitive excludcns irrationalita-
tem j fed exiftentia adualis eft id , vi cu­
jus res non eft formaliter intra potentiam
objedivam ; erg. non concepta, feu pra:-
ciia exiftentia aduali, non poteft adhuc
prxcifivc concipi Ellentia Divina , ut po-
fitive cxclufa a potentia ob)ediva > ieu ut
po(itive exckidcns potentiam objedivam;
& cxinde omncm imperfcdionem , Divi-
nx Elfentijc repugnantem , propter fuiti-
mam adualifatem omnis perfcdionis fim-
plicitcr in fummo.
47. Refpondebis , quod ad exclu-
fionem potentialitatis objediv® non eft
neccfse , quod formaliter ellentialiter di­
cat exiftentiam, 3 c quod effcntialiter con­
cipiatur , ut imbibens illam , led fufficit,
quod concipiatur ut radix illius: ejus inl^
tar modi ac, ut Eifentia Divina non con­
cipiatur indifferens ad fapientiam , & ig­
norantiam , bonitatem , & malitiam, &c.
non requiritur , quod fapientia, bonitas»
& veritas , fint pticdicara quidditativa,
fed fufficit, quod Eifentia Divina fit ra­
dix illorum , & quod ilia implicite inclu­
dat in fuo ed'e quidditativo, & eflentiali,
quin in illo ipfa explicet: fimiliter cxif-’
tentia efto explicite non includatur in
concfcptu quidditativo Eflentix , impUci-
tc includitur. Ita aliqui cum noftro An­
tonio Perez Dilp. 2^ de DeolJno. Sedcon­
tra, &fimul reftauraiuv ratio riOftia;Non
poteft ullo modo,adhuc prxcifivc,ccncipi
Eflentia Divina , quin concipiatur cflen-
tialiter pofitive excludens potentiam ob­
jedivam ; quia hxc imbolvit pofitivain
imperfcdionem , cuilibct prardicato Di-
vino repugnantem ; fed non poreft con­
cipi Eflentia Divina pofitiv^, & formali­
ter excludens, & exciufa potentia ob­
jediva,quin formaliter fit, & explicet ac­
tualem exiftentiam. Ratio: quia pofitiva,
& formalis exclufio potentix objediva
eft formalifsime, & quidditative ipfr.met
exiftentia adtualis 5 nee pet aliquod aliud
prardicatum intelligi poteft pofitiv^ , &
formaliter exciufa objediva potentia, nili
per adum entitativum , & exiftentiam
adualem : erg. non fufficit, quod impli­
cite concipiatur exiftentia in Eflentia Di­
vina , ut haec quidditative concipiatur» ut
pofitive exclula a potentia objediva. Nec
exempla lolutionis enerbant rationem
noftiam: nam ejus robur non ftat pra;cise
in e o , quod Eflentia Divina eflet poten-
tialis utcumque , fed in eo , quod eftin-
conceptibihs Divina Eflentia pofitive exr
clufa a potentia objediva, quin eo ipfo,
quo-
 D c D eo in Unea cffentiali. 11
quocumque alio feclufo >formaliter non tentiic t)ivina: Eflcntiac fit comtnutiis ra-'
f i t , & concipiatur aftu , & limpliciter tioni exiftentix creatae,quin potius eft pri­
exiftens: nam exiltcntia aftualis eft for- mo diverfa ab illa: ficut licet Pater ^tet-
malirsitnum, & immediatum exclufivunl nus, & creatus conveniant in ratione pa-
ftatus objedivi intca caufas >& in po­ ternitatiis, non propterea dabilis eft con­
tentia ad exiftcndum, ut late conftat ex ceptus paternitatis comtn uniis, & univo*
diftis in Phyfica; quod non evenit in po­ cus Patri Divino, & creato 5 quin potiiis
tentia fubjediva ; quia ad excludendam Pater jEternus, & paternitais ejus fe to­
potentialitatem lubjeftivam, & compofi- tis diftinguntur , & prim6 diverfa funt a
tionem inter potentiam intellectivam, patre creato, & paternitate ejus : & hOc
V. gr» & actum intelligendi (ufticit, & non alia ratione, nifi quia conceptus pa­
amplius non requiritur, nifi peifedirsi- ternitatis in quo conveniunt, non eft aot.
ma identitas propter infinitatem , quae traCtusab aliqua realitate, quae talis fit
eft ratio identificandi quodlibetfibi com- perfeftb commutiis utrique paternitati;
ppfsibile > ut docet Subtilis Magifter ,& fed folum abftrahitut talis communis ra­
nos longo fermone in fede propria* tio ab imperfeCtb , & abftraftive concH
48. Objicies cum M ayrone,& aliis piente, cujus totum oppofitum haberer,
Scotiftis oppofitum tuentibus: quando fi clare, &diftinfte conciperetv
aliqua conveniunt in aliqua ratione com­ 49. Replicabis cum noftro Qui roga:
muni , ficut Te habet pra:di£ta ratio ref- Juxta Scotum in l . dift. 8. qua:ft. 4. §. Adi
pectu unius membri , debet fe habere qttajitonevi: fi infinita fapientia effet for-
refpedu alterius j fed exiftentia eft com­ inaliter infinita bonitas, fapientia incom­
munis Deo, & creaturis : erg* eodem muni eflet bonitas in comhiuni j & confe-
modo illis convenit, confequentcr cum quenter fapientia creata eflbt formali-
creatura: non fit exiftentia pca:dicatura ter bonitas creata : erg* a pari, fi in*-
cflentiale illius, nec erit refpe£tu EiTen- finita ctfentia includit quidditative exif-
ti« Divina:. Major probatur : nam omnis tentiam, eftentia iin communi includeret
ratio communis, & univoca eodem mo­ quidditative exilientiam; & fi fic , elTeil-
do reperiri debet in unoquoque ex uni- tia creata includeret quidditative exif-
yocatis. Patet exemplis :quia Deus, & tentiam crcatam : erg. generaliter Verum
creatura convcniunt in ratione entis, fi cft, quod quando aliqua conveniunt in
ifta ratio cft de intrinfeca ratione unius, aliquo pra’dicato communi, fi tale prae­
erit fimiliter alterius : pariter conftat in dicatum eft de intrinfeca ratione unius,
praedicato lubftantias, v itx , intcUeftua- etiam erit de alterius quidditatc* Ha*c re­
iitatis; erg. univerfaliter eft verum,quod plica habet fuam contra repllcam. Nam
quando ahqua conveniunt in aliquo prae­ Pater yEternus , & creatus conveniunt
dicato communi, fi illud praedicatum eft univoce in ratione paternitatis , & tamen
de intrinfeca ratione unius, erit etiam de paternitas non eodem modo convenit
eflentia alterius. Refpondciur • difting. vEterno Patii, & creato 5nam huic acci-
maj. quando aliqua Conveniunt in aliqua dentaliter convenit, & ;Eterno quiddita­
ratione communi perfe£te, & clare con­ tive ; nam paternitas eft conftitutiva Pa­
cepta , & relpedu intelledus intuiti­ tris in efte Pcrfona:, aut fuppofiti Divi-^
ve ct^nofcentis, qualiter fe habet rel^ I l i , quod non habet paternitas creata*
pedu unius , fe habet ,refpe£tu alte­ Unde pr.^dicius modus arguendi eft effii-
rius membri, concedo: quando folum cax, quando arguitur de convenientia, &
conveniunt in ratione praicise commu­ univocatione in realitate , & de prdccifio-
ni refpeclu intelle£tus abftraitivb, & im­ ne a realitate , qua: eft prictfio , & con^
perfecte cognofcentis, nego: & fimiliter venientia perfeda* Ob hanc rationem ar­
diftin^a minori, negatur confequenrta^ gumentum fundatum in fapientia, & bo-«
Similiter ad probationem refpondetur nitate refte includit, & optime infertur,
cum diftiniiionede univocatione plurium quod fi fapientia infinita eiVet formaliter
in ratione communi, quae talis eft refpec- bonitas infinita , fapientia ut fic eflet bo­
tu intelledus intuitive , & perfede con­ nitas ut fic formaliter i nempe concepta
cipientis , fecus quando folum eft univo­ conceptu perfeCto adocquato; non tamen
ca refpectu intellectus abftractivc: , 8c fequitur confequentia hicc, loquendo de
imperfedte cognolcentis. Sic igitur fo- conceptibus in communi, imperfcCte prx-
him conveniunt Deus , & creatura in ra­ cifis > 8c abftradlis. Pra:terquamqu6<l
tione exiftentiae : namque fi exiftentia Ibluih intendimus in praefenti, exifteft-
Dei perfede, clare, & diftitifte conci­ tiam pertinere, & includi in conceptu
piatur, tam longe cft, quod ratio exijf^ effenti^i Dei ^quod pptim^ falvatur, etfi
non
 21 Difpucacio P rim a
toon fit deconceptu form ali,& effcntiali bat. minor;Non miniis repugnat Dec^
pracdicatorum eflcntiaHum communium, potentialitas fubjeftiva , quam objecliva;
& tranfcendcnmim, quae reperiuntur in fed potentialitas fubjeftiva excluditur a
D e o , qualia Ibnt conceptus entis, fab/- Deo cum identitate rcali fumma, & per-
im tite , intelle^nAlitttis , vita&c. Patet a fecka, quje datur inter praedicata divina,
paridc rationali,quod eft dc conceptu ef- ut communiter edocetur a noftris cum
fentiali hominis,& non de conceptu eH'cn- Scoto in i.-dift. 8. qaxft. 4. §• P^'i-
tiali animalis,fubftantia:, &c. ita fentiunt nmm principale: crg. &c. Hac ratione
plurcs nobiles Scotifta:,tuentes,exirteniia, nofter Maftrius fnbftinet, quod efto fm-
& fingulaiitatc efle de conceptu tbrmali, gularitas noncflet/dc Eflentia- D e i, non
& eflentiali Dei,non tamen pra:dicatorum propterea eflct potentialis ad differen­
clTentialium , & rranfcendentium entis, tiam individualem : nam potentialitas
fubftantije, viventis, &c. immo potiiis unius ad aliud , fupponit, vel realcm dif-i
aderunt,rationemcntis , v. gr. pei'fede> tintlionem , vel faltim imperfedam iden­
& ex natura rci pra:fcindere a fmgulari- titatem , qux omnia excluduntur a D60
ta»e, & exiftentia, ut propugnat nofter propter infinitatem. Nos vero , confe-
I*ontius amplectcns noftram fententiain: quenter ad noftram rationem piobati-
quia ut exjftentia , & fingukritas fint dc vam , aUunde petimus (blutionem , &
Eflcntia D e i, folum. requititur, quod ftat in eo , quod fi exiftentia non elTct de
ejusconftitutivumfocrnale illas includat. conceptu quidditativo ElVentise Divinary
JO. Replicabis : Si Effentia Divina non conciperetur ut pofitive exclula a
includeret eirentialiter formaliter exilten- potentialitate objeftiva. Unde fic con­
tiam , EfTentia Dei non effct primo diver- cepta , ep ipfoformalifsime e ft,& con­
faabelfentia creata , nec elTet {implici­ cipitur adu , & fimpliciter exiftens; nam
ter fimplcx, quod eft falfum. Ratio: quia unicum cxclufivum immediatum ftatus
exiftentia eft communis eflfentia; creatx, objedivi foliim eft actualis exiftentia.
& increata: quando membra dividentia Verumtamen ad cxcludcndam poteniia^
includunt infua eflfentia rationem com­ litatem fubjettivam fufficit perfecta iden-.
munem quam dividunt, & tunc eflentia titas realis.
illorum non eft fimpliciter fimplex , nec 52. Objicies 5. Si exiftentia effet dc
primo diverfa, cum refolubilis fit in ra­ conceptu formali Elfenti? Divinic , effi:t
tionem communem , & particularem: de conceptu formali attributorum , &
erg. PUfpoficietur negande, fequelam ; quia perfonalitatum, quod videtur fallunijalias
D eus, & creatura foliim conveniunt elfent plurcs cxilknti? in Deo , ficut fune'
imperfeite , & inadicquatc in conceptu plura attributa, & relationes in iplo: erg.
exiftenriie in communi ficut in concep­ &Ck Probat, antecedens; Ideo exiftentia
tu en^is , & quando convenientia eft eft de formali conceptu ellentia:, quia eft
im pcrfjda, & in conceptu imperfcdo, ens nccefsc efle, & atlus purus cxcludeus
non impeditur primo diverfitas. ^el dic, prorsus omnem potcntialitatem, & im­
conlequenter ad immediate dicta cum perfectionem 5 totum hoc habent omnia
Pontio, quod Effentia Divina, & creata pridicata D ei, & relationes, &c. crg.
funt primo divcrfa, non in omni praedica­ Re/pjndetur i. concedendo fcquelam
to , fed tbl ,m fecundum realitatcs primo negando, id elTe inconveniens j cum ro-
conftitutivas, Deus igitur cito fit fimpli- bufte propugnetur a pluribus Theologis,
ter fimplex, fimpliciwte oppofita poten- Smyfing, Felix, Sendin , Eximius Suai^z,
tialitati; minime tamen fimpliciiate op- _& ab aliis , multiplicari exiftentias in
pofita refolubilitati in plures rcalitates, Deo , ad multiplicadonein formaiitatum,
aut in plurcs conceptus objet\iv<;s ; alias nempe attributorum, perfonalitatum,&c.
unica, & fimplicifsima indivifibilis tbr- immo ad modos intrinlecos probabiliter
maliras elTet in D eo: & pluralitas perib- extendunt aliqui, & in fententia noftri-
nalitatis non haberet locum , quod eft Complutenfis Sendin i aflerentis , exif-
comra Fidem. tentiam- cujulcumque formalitatis non
51 . Objicies 2. Ideo exiftentia elfcc elTc aliquam formalitatem , aut modun»:
praedicatum quidditativum , & de Ellen- emanantema re , fcdipfammet ellentiani
tia D ei, quia qaa perfectifsimajdebet po-^ extra caufas & ftatum objectivum, vii
fitivc excludere omnem imperfedioncm, detur neceifarium, aflumptum concedea-i
& exinde potentialitJtem objeclivam; Icd dam eife. Kefpon^tcut‘ 2. cum aliis ne­
totum hoc ftat, etfi exiftentia fit modus gando antecedens,& diftingixitur pro­
intiinfecus Elfcntia: Divina; , cum illa, batio: ideo exiftentia eft de conceptu
fumma identitate identificata : erg. Pjtq-. elTentiali eiTentia:, quia eft ens necefs^
eiTe,
 De Deo m linea eCTcntiali.
cfTe, utaimque, negd: quia cft ens ne- •complete fiimptae >& aequ^ j?rim6 illam
Cefsfe elFe, primariuin >& qutdditativum> modificant seternitas, & infinitas , fed
concedo; (imilitcr diftinfta minori >ne­ l‘ub duplici inadffiquata exprefsiorte dif-
gatur confcquentiai tiaquc rtat , quod tinda} fi e^Tentia iiamque conlideretuc
exiftentia clTcntialitct conveniat ElTcntiai fub exprefsione fummae.primaiix ppfec-
Divina", Sc foium modaliter attributis >& tionis, & infinita: iradicalis ^ modificatur
relationibus. Ratio eft: quia Divina Ef- infinitate; fi fub exprefsione fumm®» &
lentia eft prima entitas, ptima latio eflen- infinitas adualitatis entitativa: j modifica­
di/impliciter cxiftens a te , & per fe , illi tur aiccrnitate; & hoc intendit Doftor
convenit verifsimci * & ptoprifsime cx- Subtilis per illas duas modificationes.
cludefe quidditativb omneiii potentiali- H$c videtur folutio conformis mentiSub*
tatem : attributa vero , & relationes , li­ tilis , ut conftare videtur ex §. Quantum
cet exiftant afe , formali ter excludendo ad iftum articulum, ex quo tandem non
cfficientiam ab alio i non tambn per fe* poteft negari, quod probabiliter eft de
fed per Divinam £ffentiam , a qua tam­ mente Scoti, ut aflerit hofter Complu-
quam a fuo radicali principio , ficut ha­ teofis Sendin» Denique pro aliis nota:
bent fuum efle proprium, & fgrmale, ita quod in Divinis foUim eft unum infinitum
fuam propriam formalem adualitateiii fundamentale , & in genere entis, & fic
formalem, & entitativani, qua; eft ipfa foliim una infinitas, cujus adus exiftendi
eorum exiftentia aftualis ; ideoque talis ponitur formale conftitutivum , licet non
exiftentia non eft eflentialis, & quiddita- ultimum : funt tamen thulta infinita iti
tiva, ficut exiftentia conveniens ElTentiiS genere proprio, attributali , &c. quc^
Divina;, fed modalis, utpoteab alio com-* lecundacio funt talia^
manicata. FV/poteft refponderi cum nof-
tro Vulpes, & communi Tltomiftaruni C^iESTIO QUARTA*
apud GodoydeDeo Uno, quarft^ i . tcad<
,i4 dilput.4.§. IO. negando antecedens, U f i i V M U N G V L A R i r A S S tt
ad probationem diftingo majorem : quia pradicatum ejfentiale, quidditati-^
Ellentia Divina eft ens neceise elfe for- vum Dei^
nialiter eflentialiter, & in retlo, conce­
UPPONITOR tamquam de fide
do : quia eft ens necefs^ eflfe , utcJumque*
nego. Ad minorem: attributa,& rela­
tiones funt entia necefse efle fbrniaiiter,
S certum',Deuri) noftrum O.M.
efle unicuni^&'finguUrem; Haec veritas
& in redo , nego: identic.e, & in obli- etiam ratione naturali demohftratur a
.quo , concedo : nam attributa, & rela­ SS. PPj cum Angelico i . contra QenUst
tiones divina: non funt formaUter, Si Cap< 42. cum Seraphico in i. dift. 24. &
quidditativ^ entia in redto ,fed ra^itiim Subtili Doctore in i. eadem a:ftinSt:one^
identicc;, & in obliquo , ejus inftar modi, de quojam nos aliquid , & fuo loco pro­
ac dicitur a Noftratibus de pafsionibus prio , qua; reftant, dicemus^ Quamvis
entis, & de ultimis differentiis. igitur certifsimum fit , attentis ,& fide,
53. Pro aliis denique nota, quod in­ & lumine naturali , Deuffl. noftrum efle
finitas non eft medium a priori probans unicum , immo unifsimum juxta SS. PP,
cxiftenttamDei,.& exinde nec eft inti- &fingularifsimum? non tamen eftunUni
mioir Ellenti® Divina:, ac eft exiftentia* unitate numerica pra:dicamcntali, per-
folum igltuf eft medium a pofteriori, & tinente ad rpeciem quantitatis, nec uni­
quoad nos , quia ab habente conceptum tate tranlcendentaU , nec mintis unitate
quidditativum Dei , feu per Eflont'iattt numerica delumpta ex accidentibus, quo
Divinam, diftinftfe conceptam, probatur fenfu dicebat Buoctius de Tnnitate; quia
infinitas. Pro illo adducto ex Quodlibct. numerum inquit, differentium accidendum
6. $. ReftAt nunc , ubi dicitur , quod /icut vat*ietasfacit, in Deo Vero nulla diuerjitasy
injinitas intenfiva dicit modum tntrmfe- nulla ex diverfitate pluralitas , nulla ex ac~‘
cum ejfentite, ita aternitas, ut <eternitasj eidentibus multitudo j atque idcirco, 7iec
dicit modum intrinfecum exftentue , ut numerus ; igitur unitas tantum^ Omne
sxiftmtia j non probatur per illas redu­ igitur, quod fic ununi numero dicitur,
plicationes diftinftionem ex natura rei in­ nec natura limplex , nec compofitionis
ter eflentiam , & exiftentiam, neque in- expers: non igitur unus numero eftDcuS,;
ler infinitatem, & a:ternitatem , fed fo- unitate numerica, philofophica, & ab,
Jum divetfum modum modificandi. Itd- illis cognita , afsignando ejus coiiftituti-
que omnes modi intrinleci «que primo vum. Unde foliim Deus poteft dici unus
immediate conveniunt EiVentiaj Divifisc numero, unitate ordinis divini, & fingu-
 14 D ifputatio p r i m a
lar’ifsimi , fupra omne taptiim Philofo-
.phorum , agentium <le unitate numei ica,
& quas foliim togr.ita eft lumine Theolo­
gico , & Fidei, in hoc enim fentu tan­
tummodo potelt did Deusunus numero,
iVerumtamen h'lc eft diligenrer notan-
diu'ii, quod non eft confiindenda uniras
numerica cum fingulaiitate; nam funt
formalitates ex natura rci formaliter. dil-
lin6fcjc: quia ficut unitas ut lie ex natura
rei diftinguitur ab ente ut (ic , tamquam
ejus pafsio ab ipfo emanans; ita fimiUtec
unitas talis y Sc lingulatis debet diftingui
ab ente tali, & fingulari, a quo dimanat,
veiuti propria palsio. Itaqoe ikut unitas
numerica fupponit naturam genericam,
& fpecifica fpecificain >ita unitas Angu­
laris , & numerica lupponit ens fingula-
re , a quo tamquajii pafsio metaphylice
emanat. Ex quo unitas numerica non eft
prccdicatum quidditacivum D ei, fed pro­
prietas Divina , ijft Divinum quidditati-
Ve conftitutum fupponens, formaliter, &
ex Ic lingularc , a quo emanat unitas lia-
gLilaritatis. His lie politis. Prima Icten-
tia tcnctjlingularitatem non efle de quid-
dicate Dei :ita miilti Scotiftai cum L y -
cheto. Secunda propugnat, elfe de quid-
ditatc D ei: ita Pilof. Rada , Sendin , &
nofter Pontius iti Curfu Theologico Difp.
a. quai;ft. 4. qui quamvis cuai muitis alle-
r a t, fingularitatem non efle de concep­
tu eifcntiali prxdicatorum communium
D e i, entis , fubftantiae , viventis , &c.
tenet tamen , elTe de quiddiiate D ei, &
non efle ab ipfa diftin£lam. Ha:c eft
noftra
55. Conclulio. Probatur j . rationi­
bus dcfumptis ex variis locis Doftoris
„ Subtilis: Nara juxta ipfum, ens pec ef-
fentiam eft ipfum die infinitam , &
,, non aliquid, cui tantixm convenit ip-
„ fum elTc, & ideo ex ic eft hoc, & ex
„ fe infinitum. Sicut Deitas eft de fe haec,
„ ita Deus , qui Deiutc eft Deus , eft dc
„ fe h ic, ita quod nihil aliud inteiligen-
do, nili Deitatem, eft contradictio tbr-
,, malis , Deum non efle hunc. Non poC-
„ funt efle phues motores primi, quia in
,, pritno non eft materia, hoc eft , non
,, elt in eo aliquid contrahens, ut mate-r
„ ria , vel aliquid aliud j nam talis con-
„ tradio non ftat cum llmplicitatc per-
,, fc£t i , & ideo quidditas Dei eft de fe
,, ha;c. Ita M-xgifter I. dift. S. quxft. 3.
,, & 2. oift. 4. qua:ft, 2. & 2. dift.3. quatit.
(6. & Quodl'bet. 2. ratio <xj/'ent^
Nunc 11^. Sed omniaifta aperte probant,
i'cum efle eflTentialiter linguiarem , &
hvmc, feu fingularitatem efle de Eflcntia
D ei: erg. ita eft. Prob.Tt, minor; qoia fi
non , adhuc prcecise inteileda Deitate, •
non effet conttadiftio formalis , Deum
non efle hunc ; led eft contradiftio for­
malis j quod prxcise intcllefta .Deitate,
non intelligatut Deitm ejfe hunc. Ratio
multiplex hujus: i. Prxcisfe concepta
Deitate , eft contradiftio formalis , Sc
per locum ab intrinfeco repugnans, quod
Deitas non concipiatur primo divcria a
creatura >fed f i , concepta Deitate , non
conciperetur , fed elVe quiddif-
tindum formaliter a fingulavitate, efto
illam identificans, non conciperetur pri-'
mo diverlaa quiddirate creata : nam haec
etiam identificatur cum fua llngularitate:
erg. &c. Ratio 2. Nam juxta SS. PP. &
Theologos omnes, diver Io modo compe­
tit fmgularitas Naturx Divina:, ac quid-
ditati creata; i fed ha:c diverlitas nullate­
nus fubfiftit, fi lingular itas non includi-,
tur quidditative in Divina Eflcntia : nam
divcrfitas ftare debet unice in eo, quod
Divina Natura ex ie, & ab intrinleco eft;
immultiplicabilis, & illi repugnat per lo­
cum ab intrinfeco concipi indifferens ad
plures fingularitates 5 fed fi non include­
ret quidditative fingularitatem , lird ab
illa formaliter diftinfta foret , hoc illi
non repugnaret , ut manifeftum fit in
quidditate creata , qua: quamvis identifi-
cetur cum (irgularitate, quia ab illa dif­
tinguitur formaliter , & illam non inclu­
dit, eft quidditative conceptibilis, quin
concipiatur ha:c, Sc ideo numcrice mul­
tiplicabilis , & contrahibilis: erg. &c.
56. Probatur 2. conclufio ; Deus
quidditative conccptus, debet excludere
immediate , & formaliter omnem irnper-
fe£lioncm, 8d hoc pei inclufioncni foi nia-
lem , & quidditativam perfetlionis pug­
nantis cum illaimperfedionc; fed ihdiftie-
rentiafubje£tiva , & potentialitas fubjcc-
tiva ad fingularitatem , & non repugnan-
tfa ad multiplicitatem numevic:;m eft
imperfedio immediate , & formaliter re­
pugnans cum ir.finita poifetlione Dei j &
firgulatitaseft perfectio illi immediate,
& tbnnaliter oppofita: erg. fingularitas
quidditative includitur in EflemiaDei.
Major eft ccrta ; nam pro figno naturjc, &
quidditatis , Deus eft a£tus purifsimiis,
includens nediim ideiitice, verumetiam
formaliter omnem perfectionem fua; li­
nea; , & hoc duplici ratione, i. Quia alias
in tali linea non conciperetur infinite
perfectus. 2. Quia dato oppofito, clau-i
deretur via inveitigandi, & diftinguendi
praedicata eflentialia ab attributalibus:
propter hoc Eflentia Divina, efto infiniti»
fi«
 De Deo in linea eflentiali.
nt in linea cfTentiac, excludens omnem numerice multiplicari j nath nuiiierica
inipcrteiiioneai > non ramcn tbrmalitct immultiplicabilitas unice provenit a fm-
includit fapientiam, nec ex Ic fortnaliter gularitate. Ex quO, hac prxcifa, vel noti
excludit igiioiantiam; quia lapientia nort inrelleda, tollitur unica cauf? immulti-
eft perfeaio iincce el^ituialis nec igno­ pHciiatiis, & manet potetjtialitas fubjec-
rantia immediate foi raalit''r pugnat "cum tiva. Unde pater diftinftio , & do^lrina.
j3eifeftionc quidditativa e.nTcntia: ; quia 5t8. Objicies 2. Effentia utjie hon in*
foluai Ibcclat ad Uneam attriburalem; & eludit iri fuo conceptu fingularitatan ut
c contra , formaliter includit fubttantije' J i c : erg. Edentia Divina non includit in
praidicatum , quia ejus oppodtum imme­ fuo quiddirativo conceptii fingularita-
diate tbniulitci- pugnat cum pciicclione tem. Antecedens conllat; nam eflentia
ellcntiali. Minor quoad primam partem creata rion includit fingularitatem crea­
eftnotifsima. Probatur quoad fecundam: tam. Probati confequencia: eodem mo­
Potenrialitas , cujus fundamentum efr li­ do ac probata fuit, loquendo de exif-
mitatio r e i, eft argumentum imperfedio* tentia , & eflentia, & verfandb illud ar­
nis ejus, probans , rem non habere ple­ gumentum Scoti: Si fapientia infinita in-
nitudinem entitatis >nec ex fe eik fingu- clnderet form Aliter boiiitatem injinitAm^fa-
larem; fed Divina ElVentia eflentialitet pieniia in comnitiAi ejfet fonnaliter bonitas
ex fe , & formaliter , & pro ligno natu­ in comtnmi , & exinde fapientia creata
rae 5 & quidditatis el.l iUimitata, habens bonitas creata. Vide a num. 49. Kefponde--
plenitudinem eflendi,& ad nihilpoten-^ tur: neg. confeq. Igitur tenendum eft
tialis 7& hoc non alia ratione , nili quia pro comperto, quod ih prxfenti, talis ar­
ex le habet exclulivum formale potentia- guendi modus rion probat: quia in hac
litatis: erg. cum hoc folum fit lingulari-^ quasftione Eiretltia Divina fummitur ca-
tas, hacc quidditative includetur in £tlen- thegorematic^ , quatenus importat om­
tia Divina , ut lio concipiatur cum exciu- nia , & finguli pra:dicata eflcntialia ; quo
fivo formali potentialitatis fubjedivae ad fenfu, fupra rationem communem elTen-
multiplicitatem* tije dicit rationem quafi fpecifTcam, &
57. Objicies 1* Edo fingularitas noti diffefeiitialem propriam fu i, & nOri tan-
fit pra'dicatum elTentiale D e i, non ideo tiira modaleth. Ex quo componitur opw
Deus eflet indilFerens , & potentials act time , quod aliquod prardicatuiit exclu­
pkues (ingularitateS;, modo quo natura datur a ratione communi, quin excludi
creata i fed hoc ell unicum fundamen^ debeat a conceptii ciTentiali rationis par­
Tunj noftra: fententia; : erg. eft nul- ticularis >vel t converfo , quod aliquod
luin. Probatur major : Potentialitas praedicatum fit de eflentia inferioris,ratio­
fubjectiva unius ad aliud , fupponit h x a ne fuK fpecialis rationis quidditativx f'u-
vel realem diftincVionem , vel imperfec­ peraddita», quin ex hoc fequatur , quod
tam identitatem ob hanc rationem, tale praedicatum fit de effentia rationis
crtoquidditascrcatalit identificata cum communis. Hoc conftat ih omnibus fu-
finguiaritatc , eft potentialis ad iilam, perioribus, fecta comparatione curti fuis
qu:a cum ilia ex fe non identiticatur, fed inferioribusi Argumentum Scoti, de j".!-
ratione tertii 5 fed clVo Divina Natura pientia , bonitate, longe aliter proce­
non Iit ellentialitcr liiigularis, mei ito ta­ dit. Vide dicta num. citat* Hccc doftrina
men infinitatis perfectiIsime identifitatuc eft expreffa Scoti in i. dift. 8. qujeft. 3.
cum illa : erg. ab EiTcntia Divina tollitur ubi fimile argumentum efformac lic; in-
potentialitas ad fingularitatem per infini-» yi dividuum includit individouni : ergo
tatcm Divina: Eflcntia;,ponentem cum illa „ commune includit commutie: ergo fi
perfettifsimam ideatitateuu hejpohdetur: hoc ens ( per eflentiam ) includit inlini-
quod duplex efl; dillingucnda in praefen- fy tatem hanc , ens in communi includic
tiarum potentialitas lubjectiva : alia vi ,, infinitatem in communi. Refpond. Doc-
cujtis natura cum liiigularitate, tamquam f, tori Confequerjtil hon valet: quia in-
cum realitate conttahente , facit compo^ ,, dividuum includit perfectionem, quam
fJtionem metaphyiicam , ifta tolhtui* ‘„non includit commune; & propter illam
per perfedifsimam identitatem cum ilhu „poteft formaliter includere infinitum}.
alia vi cujiLS natura , & quidditas ex le „ & tamen commune , ex ratione con-
eft pluribus communicabilis, & numeri- ,, ceptus communis,non includit illom,ut
ce multiplicabilis, & hjec non tollitur at «conceptum inclufiim,fed eftaliqitomo-
lutura, nifi ex fe formaliter fit lingularis; do determinabile per ipfum. Ex quo,
nani fi dittingueretur ab ilia, maneret ia quando alicjuid eft de effentia alicujus
fe line immediata repugnantia formali ad fecundum fpecialem rationem,non fe-,
rom. II. D qui-!
 Difputacio Priraa
quitiir, qnqd iUls furaptis \n communi,
unum fit do cflentia alterius,
5p. Objicies ultimo: ideo fingitlan-
tas cHet dc Efl'^ntia D e i, quid ett de fc
fingularis; hoc non probat: quia Petrus
ell de fe fingulatis, & non ell de cjus el-
fentia ringulacitas'.erg. &c. hefpondemr:
quod Pervus eft de (e lingularis jXy tLefe
non fignificantc ejus eflcntiam , fed fo*
liam rationem formalem Individuanteni,
& fingiilarizaniem ipfum i cujus oppofi-
tum habct Eflentia Divina, qua dc fe
eft fingularis ,iy defe fignifican^e ratio^
nem formalem cpnftituentcm ipfam.de.fe
hanc, & ab ea formalitec excludentem
' potentiam ad fui multiplicationem. D i­
ces ; Multiplicatio numcrlca nullam dicit
imperfediot,iem ; quia fi diceret , nuili
conceptui proptio Dei conveniret , fed
convenit : .ergo. Probjir. minor : quia
conceptus Perfon^ Divinx.elt Dei pro­
prius , & multiplicabilis : nam hxc eil
vera; Perfona,Patris efi Perfuna , Perfuna
Fiiii tft Perfom, &c.- erg. abftrahibilis efl:
concepcvis ct)m.munis per Tona: , in quid
didusde Tribus;erg, m^akiplicitas nu-
merica non dicit imperfe<Sioneai. Pro
perfe6la intelligent'.a hujus repiic£e , &
aliarum , prae oculis habendum cft; quod
aliter Deo , aliter Divinis Perfonis con­
venit immultiplicitas ; quia ex terminis,
pluresDit repugnant, & ex fide plures
Perfonae Divin» dantur. Ex quo, quamr
VIS Perfonalitates Divinae a p^rte r e i, &
fecundum.'CCaliratem fine im,multiplica­
biles., & quxlibet de fe hac, nam juxta
Scot, in ,i.,dift. 2. quxll. 7. quidc^uid ejt in
Divinis efi de fehoc; verumtamen ab illijs
eft abftrahibilis conceptus perfonx, eftp
non fundatus in realitate, & tali conccp-
tiii imperfeilo non repugnat numccica
iTJultiplicitas ; ceterum Eiftntia Divina
adhuc imperfecte concepta, nequit a fin-
gularitateprxfcindi, nec abilraliibilis dt
aliquis conceptus ab illa , cui non rcpug-
jiet multiplicitas numerica: quia cft |in-
cpnceptibilis Deus, quin concipiatur im-
iinutiplicabiiis. Denique adverte, qupd
a .fingularitatc redditur Elliniia Divina
fu nda mental ite r,prim ari 6 or iginati ve i m-
niulriplicabilis , & ab unitate (inguljtri,
tamquam a propria palsione,fo£ina-
liter, & fecundario.
***
##» %*
***
QUjESTIO q u in t a .
UTRUM F R ^ D IC A T A QUIDDITA-
tiv0 Dei formaliter dijiin-
gUAtkturl.
6q. \ D intelligentiam qujcftionis
•XjL notandum cft tamquam
certum, & lumine naturx notua'i, Deum
effe ens,fubflantiam,viventem,Spirituaiif-
iimum , Inteiledualem , Exillentem , 6c
Singularem ;-quo fenfu id , quod omnia
prardicla prjedicara habet, apud Theolo­
gos,dici confuevit INDIVIDUUM D EI­
TATIS. Hanc veritatem , nedum Divi­
norum Librorum ,authoritas , verum
cuncta clamat, & proclamat creatura, ut
.manet notatum anum. 4 1. cum DD. Au-
guftino , & Bonavent. Nunc pro Candi­
datis breviter infinuatur , ■& formatur
difcurfus, omnia dicta fuadens. -Lumine
natura: nofcitur , & experimentaliter, &
quad ad fenfum apparet, dari entia crea­
ta vi venna,fubftantialia, intelligentia,&c.
& elfe producta illa omnia a Deo prima
pmnium caufa: fed cund^a illa producens,
altifsima eminentia habet perfeftiones
omnes, qua: in inferioribus reperiuntur
difpejfa:, & ab ipfo, illis communicat®:
unde evidentilsimum ell , Deum eife ef-
fentialiter ens limpUciter .Primum , Subf-
tantiam completifsimam , viventem vita
immortali,.cuncta fentientem , & intel-
ligentem,, &c. His igitur de more fuppo-
fitis : quxritur in pra:fenti, an inter ifta
praedicata quidditativa , 8c en’entialia de­
tur dillindlio^lormalis Icotica? Aliqui ex
nollris(quos.inter Iblum viget itta cdn-
certaiio, nam extra Scoti Scholam com-
ITiuniter^negatur formalis dillindio) di­
cunt ,.qu6d fafta comparatione inter prae­
dicatum .Entis Divini, viventis , intellec-
tjivi., &c. illa, inquam, pr{tdicata forma-
Viter diftinguntur., ita ut prardicatum en­
tis formaliter fit diftinctum a prxdicato
fubilamix, &:hoc a viventis prxdicato;
cqterum fada comparatione illotum cum
exillentia, & fingularitate, & prardica-
tum entis, viventis, &c, fic, illa prxdi-
f:a,tanoadiftinguntur formaliter ab exif-
tentia , ;& linguiatitate. Dillin£tionem
formalem ex natura rei inter prxdicata
qiiidditativa , .omifla controverfia de
cxillentia, Scifingularitate ,q u s hac nof-
• tra tempeftate acris valde eft , prbpug-
nant mulei cum Fabro, Pontio, Sendin,
& M^riiiero , quibus fublcribit noftec
Nobiliftimus Coraplutenfis Lofladr., ea
pqtifsimum de caufa ^ ut Scotica dillinc-
tio
 De D eo in linea cHedtiiili.
tio formalis {^icilius %'indicata fubfiftat a
jaculis adverlariorum. Oppoficafn tenent
Maftrius, Smyfihg , Pilof. & ha:c erit
noftra conclufio cum iplis.
61. Probatur I. Pradicata quidditaT
tiva Dei fimt ifta:en s, Subftantia, Vi*
vciis. Spiritus, intcllcclualis , & H qux
funt aliaufquc: ad lingularitatem, & exif-
tcntiarn cxclulivc, rx intladcndo iplas>
difficultatem difficultatibus impiicemut:
fed inter dida quiddirariva pra:dicata
non datur dittintYio ex natura lei tbrma-'
lis : erg. non dirtinguntur pradicata
quidditativa Dei cx natura rct fornialiter.
Probat.niln. in EPtcntia Oivina non inclu­
duntur aliqua prjcdicata, quonun unum
non fit formaliter aliud , fed hic eft con­
ceptus formalis diftincliioriis; erg. Major
ctt exprclFa Scoti in i. dift. 26. quceft.
Unie. Refpondeo : opiiro ejt,&c. ubi ad­
ducit hoc argumentum Praeporitiviinten^
dentis Divinas Pertonas,feipfis dittingui,
& non ctle quxtendum , quo formaliter
dillinguantur, vel quibas conftituuntur:
quia non habent conflitutivum. Argu­
mentum erat hoc : quia Pcrfona Divina
cll rcqut limplex , (icut Eflenria ; EHentia
autem propter fui fimplicitatem fe ipfa
diAinguitur a quocumque: igitur, & Pcr-
j) fona. CulMagitter Subtilis refpondct;
ii Ad primum diCo,vcimn e lfi, Perfonain
ii Divinam etVe je.^uc fimplicem , ikut
jjEllentia; Pcrfona autem includit ali-
), qua, quorum unum non eft tbrnialiter
,, aliud, non ira Eii'ititia , & ideo Etlcn-
}, tia fe tota diitinguitur, licet Perfona
i, fe tota non diliinguiuur propter Eflcn-
„ tiam , quje eft communis. Ex quibus lie
formalizatur probatio fecundse minoris.
Eftentia Divina fc rota dilVmgui eft, tbr-
inaiifsime loquendo , ita fc iubcre fua
prtcdicata quidditativa inter fc , quod
illorum u’sium non iit formaliter aliud;
fed juxta Scotuni expreiise Elfentia Divi­
na fc fotadiftinguitur: erg. tota.Elfentia,
& quidditas Dei non includit pta:dicata
quidditativa , quotum unum non fit for-,
inaliter aiiud.
' 62. fe.efpondebis : Scotum minimii
negare abfolutfe in Eflentia Divina incKi-
di aliqua , quorum unum non Ut formali­
ter aliud j fed foliim id negare, facU com­
paratione illorum,quaj includuntur in Ef-
fehtia cum his, qua: Perfona inctuditJ
nam in Perfona funt extrema diverfe
ratioi:^ : quia omnia pr®dicata eften-
tialia funt unum extremum , & rela­
tio perfonalis aliud: in Eflentia vero, fo.<
liim funt praedicata cflcntialia. Et haec eft
ratio, cur licet tam in Edentia, quam in
Perfona fint aliqua, quorum unum noit
eftt-br:na!ir?r aliud, tamendiftindiofor-;
malis non eft ejufdem rationis in Perfona,
& in Enfentia, propter diverfitatera ex­
tremorum : & ea propter vigilanti verbo
dixit Subtilis Doctor, PcrfinA includit
aliqttay quarum unum non eji formaliter
aliiid, non ita Ejfentia includit aliqua^
quorum unum non eft formaliter aiiud:
quafi non excludens ab(olute diftindio-
nem formalem , fed diftinftlonem &
ejufdem modi cum illa, quae verfatur in­
ter pra:dicata quidditativa: nam ifta dif-
tindlo/^ii eft, ut omnia extrema, inter
qua: verfatur , fint quidditativa 5 omnia
vero,quae funt in Perfona, non funt ellen^
tialia, nam unum eft relatinun, & per-
fonalc. Plus ultra : non eft diftindio,i
qux verfatur inter praedicata quidditati­
va , & inter e a , qua; funt in Perfona Di­
vina , quia omnia pra;dicata illa Dei funt
formaliter infinita, feciis omnia pra:dica-
ta perfona:, nam relatio non eft formali-i
ter infinita.
63. Quod ifta diverfitas extremorum
fufificiens Iit, ut formalis diftindio , qu«
affirmatur inter extrema alicujus convi-
nationis, pofsir dc illa negari refpedive
ad alteram convinationem , conftat ex
Scoto io I. dift. 8. qu®ft«4.§. Contraiftarn
foluticnem explicans illam propofi-
tionem Magni Parentis Auguftini i, de
Trinitate^ Eodem Deus eft magnu s , fa--
plens, non eodem eft Patev , quo Detts. £ x
hoc non Jequitur (ait Magifter Subtilis)
quod attributa Sapientu , Magnitudinis
mn dlftinguahtur inter fe dtftingui-
tur formaliter ejfentia d Paternitate , fed
quod non diftinguntut diftindione for­
mali ejufdem modi j nam diverfitas mo-
dalisfumitur cxdiverfuate extremorumj
inter qua: datiir>& cum ifta extrema Mag^.
nltudo , & Sapienti^ j fuit ejufdem ratio­
nis, quia amba: funt perfediones fimpli-
citer iimpiices,& hoc non habeant Effcn-.
tia, & Paterni tas i quia ha:c non eft for-
nialifer perfediojhinc venit, quod quam­
vis Eflentia, Sapientia, & Magnitudo
inter fe ad invicem difttnguantur, non
tamfcn diftindione ejufdem modi, ac illa
qua Eflentia, & Paternitas diftingunrur;
Ex quibus fic: Non miniis repugnant cura
diftindione formali attributorum, & Ef-
fentiae verba illa Aaguftini: Deus eodem
eft magnus, ^ fapiens, ac cum diftindio-
nc praidicarorum reda: lineae ilia Scoti
\ctbA: Plentia no» includit aliqua, quo­
rum unum, non eft formaliter aliud 5 fed
verba Auguftini ^erum fenfum halienty
non negata diftindione formali intec
D% attti-.
 Difputatio Prima
attributa; ergs, patifoinntcr verba Scod.
iVci ftc: Stat bene , quod Efcntia Divi­
na , & Pattrnttas foin.aliter diilinguati^
tur 5 quia DtM non eoeJi Deus^ quo J^ater’}
Sc. quod licet eedejn magnus ^&
f^pitns , adhuc magnitudo , 8d lapientia
diiiinguantui: forraalitet, licet non dif-
tinftione cjiifdem modi: erg. ftabitjquod
pra;dicata incluia in Peri'ona foimaliter
diftinguantuc. P^ry'owrt includit ali^
qfta , cjuorum unum non eji formalittryO'Ci.
& quod licet-Eflentia non ita includac
aliqua , &c. formalitec diftinguantur, 11^
c^j- non ita.
^4. Pulchra foliitio ad longum ex-
pUeata,quia contiiiet fundamenta Sco-
tiftarum riiei'itium dittinftionem forma­
lem., Vqrum-quantum capere potui poll
vigiUtitifsimam ledionqm totius littera^
Scoti in pcsedifta quxftione, alia elk in-
tpUigentia, & mens DoftoriSi Sic cum ip-
fa , ^ c x iplb acgiimentor. Eflfentia. Di­
vina fe tota dijtinguitur , lich Perloni
non fe tota difiinguatur: fed fi Elfentia
Divina licet non ita , ilcut perlbna >in-
cludcret prxdicata formaliter diltinfta,
le tota non diftingueretur, licut fe tota
non eft diftinfta Perfona. Probat. hoc;
Ideo Perfooa.Patris fe tota non diftingui-
tut a Perlbna Fiiii: quia Pater, & Filius
habent Effentiim illis communem, & in
quacumque Perfona includitur > ted fi
pxadicata quidditativa Effentiae Divinae
formaliter elfent diftinda , EUentia Divi­
na, haberet aliquid commune cum ctea-
tpris ; quia cum illis convcnirct in praedi­
cato entis., fubftanii®, & viventis, &c.
erg. fi pracdicaia Dei qmdditativa ad­
mittunt; talem, diftindionem , Effentia
Divina/f tota non diftingueretur a crea­
turis. Contra 2. Juxta ^otutri contraPrae-
pofitivi C^pinionera Ferfbaa Divine non
funt primo diverfa , quia fimt ejufdem
Ejfenti^e: fed quae 1^ totis diftinguntur
funt primo diverfa : erg. Perfonae D.lvinaj
non le totis diftinguntur. Nunc aboppo-
fi.ro: Efl'entia Divina fe tota dillinguiturj-
fqd quae fctotis diliingumur >lunt primo-
diver la : ejg. ElVcntia Divina eft primo
diverfa ab omni non tali. Jam fie : fed
quge, iq aliquo pradicato conveniunt a.
fvarte tei ,noi> funt primo diverfa,fed
aiiquid i4em entia,ut loquitur Scotusv
erg. prjEdic-iita quidditativa Dei non ita
diltinguntur inter fe, ut a partereiunum
fit fuperiiis,&commune, aliud.infe-»
tios, & particulate a parte rei.
65. Dices: Per dicia re6te probari,
prsedicata quidditativa ifcn diftingui for-^.
maliter ^ fingularitatc, 5c.e^iftsaita,n«^
veto non diftingui inter fernam negatJV
diftindione inter prccdicata quidditativa,
& exiftentiam, atque fingularitatem, ve-
riiicatur, quod Elfentia Divina eft pri­
mo diverfa, fe tota diftinda, in nullo-
que conveniens a paite rei cum creatu­
ris. Contra: RatioScoti probat, nedum
didaprxdicata quidditativa* non diftin-
gui formaliter ab exiftentia, & fingulari-
tate, veriim ctiam nec inter fe cfie dif-
tinda : erg. Ptobat. anteced., Magifter;.
Subtilis loquitur de Effentia conttituta
ex fuisprxdicatisquidditativis , & de hap
affirmat, fe tota diftingui 5 fed fi difta
prsedicata formaliter cflent diftinda, fe
tota non diftingueretur s erg. dodrina
Scoti de fe totis, & primo dwerjis , non
folum eft vera de pra:dicatis comparatis
Cum fingularitate, & exiftentia, fed etiam
inter fe comparatis. Probat, minor: quia
fi prxdicata quidditativa efient lie dif-
tinda , non diceretur bcn6 , quod ratio
diftindiva ElTcntix Divince ab omni non
tali elVet prardicatum entis > v. gr, vel
fubftantiac: quia ratio diftindiva eft ulti­
mo conftitutiva , & in nulla fententij^
ratio fubftantiac , aat entis eft ulti­
mo conftitutiva Dei j fed ill pra:dido
loco loquitur Subtilis Dodor de dif-
tindione , qua: ab ultimo conftitutivo
fumitur, ur conftat ex titulo , an ,fc i-
Heh , Divina Perfma wctaphyjice conjli-
tuavtur per relationem \ Ergo li pra'dicata
quidditativa eflent diftinda , EUentia fe
teta non diftinguercttiri
66. Contra 2. Per vos j quod Eflen-
tia Divina fe tota diftinguatur, non eft
argumentum excludens tbrmdem dif-
tindioncm inter prxdlcata quidditativa:
er^. ratio Scovi, qua probat Divinam
Eflentiam f* tota diftingui, eft falfa. Pro­
batur :B.ai'o Scoti eft hoec ‘.Fe^fonu in-
cludit aliqua , quorum unum nun eft for-
vjaliter d iu d ; non ita Fjfcntia ; fed pec
vos., ftat, Divinam Eflentiam fe tuta dif.
tiogui , efto includar aliqua , quorum,
unum non eft formaliter aliud, dummo­
do ejus elfentialia praedicata formalitec
idemificcntur cum exiftentia, & fingula­
ritate : erg. ratio Scoti de perfona non fe
diftinda, & de Eftcntia fe totad\{-,
titida eft falfa. Clarius fic: Ideo per V3S,
de pra:dicatis inclufis inperlona verifica'
tur diftindio formalis ; quia Perfona in­
cludit aliqua quorum unum non eft for­
maliter aliud; fed per vos, de praedica­
tis inclufis in ElVentia verificantur praidi-
cata , quotum unum non eft formaliter
aliud, ita ut prxdicattim entis non lit for­
maliter prxdicatum fubftantiae,&c. alias
 Dc Deo in iinca eflfentiali.
non cflent formalitcr diftinda; erg. idem,
&' codein modo , fjuod ycriftcatur dc
Perfoiia nOn / f tota diftlngiii, viirificatiir
deEirentia,& fi dc Effcntia verificatur
fc tota diftingui, firtiilrtcr de perfona,
quodexprelsc opponitur litterx magif-
trali i Ferfona tji aque fimplexjkut Bjfen-
tia , Ferfona tamen includit aliqua j quo~
rum ttnum non sjl formal/ter aliud, non
ita Eflcntia. Urgetur-, Sola fumma (im­
plicitas , qux reperituc in Eflcntia , non,
fecit , quod Eflentia fe tota diftinguaturi
C^\\\FtrfonA eji itque Jim^lex Jicut Ejfsn-
tfa , & fe tota. non JLiJlinghitur; fed ultra
l^nin'iam fiinplicitatcm., ntEfTcntia fe to­
ta diftinguatur, aliud non additui , tit fe
tota (it diLtindla , nifi indiftindio forma­
lis fuorum pradicatofuin, & non inclu­
dere aliqua, quorum ununi non fit for-
maiiter aliud : erg. mens Scoti clara Vi­
detur pro noftra (cntentia.
<57. Probatur 2. ex Scoto in i. dift»
8. quicft. 3. ubi probat Subt. Magifter,
qUod ratio entis in Dfio non dicit con­
ceptum genericuin eo >qliod ens in Deb
clinecelse e(fe , cujus neccfsitas eflendi
llat forinaliter , & confiftit in eo , quod
ens.in Deo includit ultimam differentiam
Deitatis ^qua eft , & line qua non eft iii
aitn ultimo •, fed li prxdicata quiddirati-
va Dei edent ex natura rei diftindn, prae­
dicatum entis non includeret ultimam
difFetentiain, vel quafi ultiiiiam differen
tiam , vel ultimum praedicatum Dei conf*
titutiviini ; erg. Deum elTe ens fummfe
necefib eflejult argumentujii indifttndio-
his formalis, vtfl identitatis formalis in­
ter prxdicata quidditativa Dei. Proba­
tur minor : Data tali diftijjdiqne ititci!
pr^dicata quidditativa Dei ^ens Dei non
e fie t necefse elle ex f c : q u ia u t ex f e t a le
f i t , non I n f f i c i t q u o d fo rm a lite r inclu­
d a t Infinitatem,ex ilten tiam , & fingulari-
tate m : q u ia cum lioc to to c o n c e llb , ftatj
q u o d n o n fit formaliter fubftantia , v i-
Ycns , & c. d a ta dilHi1tl:ionc: form ali in te r
ifta prtedicata t p i d d i t a t i v a : erg. re q u iri­
t u r , q u ^ . c n s in clu d a t u ltim u m d ifferen -
tja le p rie d ica tu m , nam in tali inclufione
fqrm ali ftat j q u o d fu e iisn e c e fse eflc ex
fe - Unde in m e n te Scoti haec eft re fta
C q n le q u e n tia : ens D ei includit injinitatem i
er^o includit fu u m ultimum, confiitutivum i
alio q iiln ftu ftra re c u rre t e t Magift* Subti-
Us ad h o c ■ ■u t fit ex fe necefse elte , q u o d
ii>cludat d iffc re n tia le p ra :d ic a tu m , cutri
p p lsit fa lv a rita lisn d c e fsic a s fine ta li in^
ciultone, p o fita in fin ita te . Id e o q u e n c f -
tri ex una p a rte n e g a n te s dirtinctioneral
fo rm alem in te r e n s , e x iften tia m > & fiii-
gnlaritat^m, & ex alia concedentes inter
ens D ei, iSc alia praedicata ufquc ad ulti­
mum y hon videntur procedere confe-
quentia doctrina: j & juxta Scoti men-
teni.
<58. Dices, quod lich ensDeifoltim
fit necefse ejiTe, exiftens j & fingulare
idcntice , hon fotitialicec j dO: tamen j efto
ab exift^ntia , & fmgularitate formaljter
diftinAum , idcntice omriia praidicata uf-
<^ue ad ultimum; Neque aliiid iiitendic
Doctor 5 cuiti loUuti aflumptum ejus, fit,
excludere conceptum gehcricujji ab Ente
Divino j & hoc falvatui , concedendo,
fens Dei idenrice necefse effe, exiften^,
fingulare, &c. & ufque ad ultimum , &
infinifatenu Cowfr<i;Ens Dei omnia dic­
ta habere identicc, effe omnia illa per
identitatem ) hon tollit ab illo eine fk i,
quod fit realitais ex fe j & formaliter com­
munis,icqualitet permittens omnes dilfe-
rentias contrahentes , & inferiora prxdi-
cata : quia ex fe nullum ex his formaliter
Includit j immo ^per vos j formaliter ex­
cludit, ciini {it ab omnibus te latis foi ma-
iiter diftin£tum; erg. ut falva cohfiftat
Scoti niens ,de ente Dei non dicenre ge-
nericum cohceptum, iion fufticit j quod
fit, identic^ infinitum , necefse efle , exif-
tpns j fingulare >. & c. Vheritts t Realitas
entis j qua: eft iriDeo adxquatc concep­
ta , & refpedu intellettus noii abftiadv-
\'e j fed intuitiv^cognofcentis, eft forma­
liter j & quidditativ6 eadem realitas fubf-
tantix, viventis, intellediialis, &Ci uf-
que ad ultimam rationehi formalem conf-
titutivam , vel quafi conftitutivam i fed
hoc fic pofitb , iriiplicatoria eft omnino
diftin£tib forrtialis inter prxdkaca quiddi-
tativa reftx litiex Divinae ElTenti», &
quafi coriftitutiva individui Deitatis: erg*
iiotl eft perceptibilis talis diftinttio inter
dida prardicata* ita ut ens Dei nediitn
idcntice >vcri'tm formalitef incUidat (ubf-*
tantiam , fpiritum ^ vltaiii jintellcdiuali-
tatem , 6c e contra* Taliter >quod fi cort-
fideretur linea reda ih Deo quali pra;di-
cartientalis j fic formata , E N S , SUBS­
TANTIA j VIVEISIS, SPIRITUS , in ­
t e l l e c t u a l i s i SINGULARIS,EX 1S-
TENS i & fandem Detis : quamvis ref-
pedu intelleaus imperfedfe , & abftraC-
tiv^ cdncipienfis , qui conciperet Ens,
non coiKipfirct fubftantiam ^&c^ & qui
conciperet fubftantiam , non conciperet
nec Angelicam, nec Humanam , nec Di­
vinam , fed quid commUncJ.in ratione en­
tis , & fubftantia: Deo ^& creatura:} fubC*
tatitiae Angelicx , & Divlhx : ceteriun
Itefpetku intcllcdus perfede , & iniuitiv^
COgH
 Difputatio Prirna
cognofcemie,'EnsDci eftformaUtcr fubt-
lantin D e i, Spivitns, vivens, &c. Rario
potiisiiTia omnium iftorum eft jam inli-
nnatJi: ninnriim-.quia E.ffcntia Divina, &
omnia , c[iicc quidditaiive includit /t' M a
& ptimodivcifa eft ab om­
ni non tali, & a quacumque creatura, &
in nullo rcalitec objcftive conceptibili
convcniens. Sunt enin:i cmnia,qua; in
Dto flint, incipicndo ab ente perfccle
concepto , ex fc necefseefle , & forniali-
ter infinita , excludentia omnem poten-
tialitatem , contrahibllitaiem , &gcne-
reitutem. Ex omnibus dictis abundii pro­
bata manct major.
SATISFIT OBJECTIONIBUS.
tfp. / ^ B ji c i E s i.Scotumin i.dift.
z6, quaeft. vinic. §. Ad, fe~
amdtim 'dico : ubi hxc habet. QuU Dei
nonefi puntiidiicr ^quaji unicam
infc perfeSiionem conifimns , p d hdc Effen-^
tia efi fim flcx, ^ iltimitata : erg. quiddi-
tas dicit plura psracdicata cGTentialia ex na­
tura rei diftinila^alias nedum eflln finiplex
fimplicitatc excludcnte comporirioncai,
led ctiam eflet fimplex iimplicitate , &
pnn£tualkate excludcnte pluralitatem
fijrmaiitatum, quafi unicam in fe conti­
nens perfeftioncm. Hoc eft torale fun­
damentum partis oppofit®. Refpondetury
explicando mentem Subtilis, cum ejus
monre cxprefla in praedida quaftione,
quf longifsima eft, & gravifsimam con­
tinet dt>£hrinam , delctvicntem ad per-
fede cognofccndas rerum quidditates, &
ejus coiiftitutiva , jam fint quidditates de
linea cllentiali, jam de linea attributaJi,
& tandhn notionali, feu perlbnali. In
forma fic paratur refponfio ; quid Dei, ut
eft principium formale, & ratio formalis
communicandi efientiam , non cfipmtua-
liter Jhn^iex , 8cc, concedo : quid L e i, ut
foiiim praedicata quidditativa inckidit,
non ejl fmsSruaiiterJ'twflex , quafi i nicam
in fe coyuincns pc-yfeSiioimn , hego antcce-
dcns, & confcquentiaro. Itaque , in pra:-
didoloco foUitioncm dat Magii'lcr Sub­
tilis argumento, intendenti probate,quod
relationes commanes xqualitatis, & li-
militudinis jCuque conttituerent Divinas
Pcrfonas , ac lUas conftituunt relationes
originis : coquodoEque pullulant abEf-
feinia ikut rclavioiies originis j hoc ne-
gar Scotus, & ratio cjus elt hxc : quia fi-f
,, cut quilibcf clTentia creata , licct ipfa
jj (It quidditas,6c quanta, ita quod femper
„ cHiiicerro gradupcrfcdionisj&qnali-
„ tatis} prius tauicceft quidditas, quain
„ quanta ,vel qualis, & ita prius eft in
„ individuo ratio id>.ntitrais ad aliud,
,,quam ratio aqualitaris, & iirailitudi-
„ nis,-ita etiam quidditas eft pritrs P.ip-
„ pofito ratio agendi, fi eft forma adtva,
„ quani ratio jequalitatis ( h~cc fe.-ji:itur
,, adm/tgntivdincm) \’cl fivtiilitudii.’S. In
,, Diviniserg. cum coinmunicarc fit ac-
,, t»o,cujus formalc principium eft Efi.cn-
5, tia, ut quid , quodammodo priiis In ea
>,erunt relationes pcrtineiues t.d com-
„ municationem , quinn alia: aequalitatis,
5, & fimilitudinis, qnp: fundantur in ipfa
„ ratione quantitatis virtualis , & a:quai
„ litatis elTentialis.
70. Contra (ait Scotus:) ha:c rcf-
,, ponfio videtut lupponcrc EfTcntiam
„ mere ut efi quid cft’c rationem conmiu-
,, nicandi in Divinis j cujus oppofitum ell
„ determinatum in diftind. 13. Rcipon-
,, dco: ElTcntia qu^d ^ eft ratio com-
,, municandi Eftentiara , ncc foium hoc
„ ( (juid iiitell-gc ) led cum hoc , Eftcntia,
„ ut eft intelledus, & uc eft voluntas, eft
„ principium produdlvum Pcrlbna: , &
„ communicativum Eflent:ie,f]cut didum
„ eft diftind,2. hujuspyiini. Nunc autera,
„ ficut ElTentia mtelligitur priiis ratio
), communicandi fe , quam intelligatuc
,, quanta, vel qualis j iia etiam inrelli^i-
„ tur ratio operandi, ( ad sntra } priiis,;
„ quam quanta, vel cualis; non enim
„ pofterius convenit Ellcntia:,eire princi-
,,piuin operationum propriarum talina-
,, tu rx, quam fibi conveniat, efie princi-
„ pium adivuiti i & hoc (iv^ productivum
,, refpcdu prodixibilium in tali jiatura,
„ five communicativum ipfius naturas
,, Eflentia autem Divina , in quantum eft
intelledus, & voluntas eft principium
„ operationum propriarum tali naturx:
5, quia intelligere , & vclle funt proprijE
„ operationes illius natur» 5 ideo prius
» eft EfTentia, & ctiam intelledus , &
,, voluntas , quimi fit quanta, vel qua-
3>lis. Igitur produdio non convenit Eilen-
j, tijc tbii, ut EllentiA cft, tamciuam prin-.
„ cipio prcduclivo , led etiam intelledui^
„ & voluntati, tamquam principio pro-
„ dudivo cum ElTentia, in quantum E t
„fcntia: adhuc ftat, quod relatio prodii-
,,centis, & produtii prius pullulat in
„ Eftentia, quam relatio fimilitudinis,
„CEqualiratis.
71. „ Contra ; Ex ifta rcfponfione
„ fcquitvu- prinu), quod intelledus , &
„ voluntas non fui t attributa: quia attri-
,, butum quafi pcrficit in cfle fccundo ali-
„ quid quafi praefuppofituin in cfle pri-
„ mo: nihil, quod pertinet ad Eilen-
„tiam
 Dc Deo in llatu tHcntialii
ti.im, anteqnam quanta >vcl qualis in-
teHigatnr,cH attributum. Secundo: quod
,, .ioc.cUeitu>, & voluntas non diftingun-
„ tur cx n.uura r e i; quia iilud, quod in
„,Deo prxcedic racione^i qualitatis j &
„quantiracis.c(ltantura quidjquid autetOj
,, ut quid,.non diftinguitur in Deo ex na^
„ tura rci j quia tunc nofi eilet, qjiid ejus
„ implex, py'imtim concedo , quod
„>pi'opi*ie vocando atccibuta iUa ibla,quas
;j,.qua(i ,qualiia.tcs perficiunt ui cflc fe^
„ cundo j;cni prfcfuppolitafn in pctfedo
,, ciTe p n m o ::: l\oc modo intelledus,
a, & voluntas non iunt .ntcibuta; immo
,,iunt pei-fcaioncs inttinfccx in Eflcntiaj
„ ut praElntcIligicur omni quantitati, &
,, quafi qualitati j §cci Ad fecundum dico:
„ quod quid Dei non eft pijnftualiter
„ {implex quafi unicapi in fe cOntinens
,> perfedionein, fed hittc Eflchtia eft fim-
plex illimitata: q\iia .iilidiitata nori
,> tanttuuintenlive.in uaa rstionCj fed in
„ omnibus , quae func principia propria-
ji,;rum operrQtionum Dei > fictit natura
crcata quodammodo ell illimitata,quia
„ idw'ntice.ell qup,dUb.et,principium ope-
«.randi:.Cum hac illimitacione EilentiaJ
)3 Diyinjr quafi intenfiva, iUr ifimplici-
ij.ras, immo cx .inlinitate fequitur fira-
j^plicitas; quia infinitum nulU eft com-
„ ponibile utpars , fed tameiiyotcft eife
r.ealitcr idem, licet non formaliter cui-*
libet infinito. Hsc elt tota Uttera Doc-
toris Subtilis.
72, Ex quiijwsipalam, & aperteconf-
(at, c}>u6d ig/t/ij; Dei,dupliciter potcft con-*
fidcrari, & de facto, ab Scoto contidisr-s-
riir : primo ,.ut includit.pra:cisb praedica-*
taelfemialia i.fecundo , ut ell principium
foruiaic, feii.ratio communicandi ElFen-
tiam , juxta illud, cum ergo communi-
„ cure inipiyinis,lit aclio ,,cu;us formal^
,, piincipium elt Eflentia, ut quid , &
„ cum hoc ) Elleatia,ut eft intellect
tus , & volunras: etl principium pro-
,,.duftivum perlbnjc, communiCati-
,, vum 'Eifentia:: igitur quid Dei ut eft
intdki^iis, & voluiitas ,:certifsimum elt^
quod’non pllj)unctualiter (implex, quafi
Unicapi continenspcifcctionem in fe,cum
iic acccptum, includac intellcctum , &
ypUicitatem j.i^ua: funt ibi ex natura rei,
gcnon ex cpplidcratione intcUcctus: atta-
^en, jif.<f^ Dfiijiion.ut elt pri'^cipium tbr-
piale .communicandi Eilcntiair , fed £b-
lum .includens .praedicata quiaditativdj
v.el ip.qmntum eft ens, fubltantia,viveins,
intqllecii,vi»s,fic foiiun contitiec unicam
pcri'c(iionem, & formaluatem unicamj
& (ic non inciudit aliqua , quorum unurU
non fit formaliter alterum >ut fic tota^
fit diiVmda Effet^tia Divina a creatura.
Clarioresdiftindiones, & omnes textua-
i,es poffunt ellb ifta:: quid Dei> vit dft com-
iTiunicativuni Eflentia:, vci produftivum
perfona: 5 vel u't praeccdens iii.Deo ratio­
nem quantitatis j & qualitatis 3 vel.uc eft
intcUeiftus >& voluntas, non eft punc-
tualiter firnplex quafi unicam in (e.conti-
iiens pterfeftiohem , Concedo : quid Dei,
ut precise includit fua pra:dicata efTehtia-
Ita , vel ut eft ens, fubftantiai vivens, in-
telledivus, non eft pundualiter limplex,
hego; quia Effehtia Divina, & quid Dei,
uths2 includit,/«toto diftinguitur a quo-
i:umque non tali> cuju!5 oppofitum ha-
bet Dei , ut eft principium j &c.
73* Replicabis cum noftro RmoXof"
fada: fed Subtilis Magifter fumit illud
^uidjimplex ftridfe , & pure toetaphyfi-
cfe j ut pure quidditas, & .ElTentia Dei;
ergp :fic, non eft piinciualiter fimplex,
quafi tinicam in fe contihens perfeftio-
liem. Prdbati fubfumpta: quia illud quid
fumitur in fenfu in quo illud furiiit ar­
gumentum ad quod refpondet; alias oc-
ciofa foret folutio, & extra rcm; fed a r-.
gumeritura > quod Scotus folvit, fumit
iy ^ui^ Tputh quidditativ^, & metaphyfi­
ce. i^tio : tiam arguens,intendebat, non
pofle dati dillindionem tbrmalcm ex na­
tura r<i inter intelleclum, & voluntatem,
fi iftae porentijc prxihteUiguntur in ElTen-
•tiaDi v'ina,ad eflfe quantum,Vel quale.Hoc
|)robat hoc fyllogifnio: quia illud, quod
jn Deo pfdscedit rationem quantitatis, &
qualitatis, eft tantuth quid j quid autem,
ut quid >non diftinguitur in Deo cx na­
ture rei 5 quia tunc non eftet qUid ejus
,fimplex; ergo argumentum futnir quid
X)ei, ut quidditas eft, & folutio Scoti de
^uid Dei non efi pun^UallterJirnpieXi qiia^
J i unicam in fe continens formalitatem , eft
Cum eadem reduplicatione, ut fumitur in .
^rgumentOi venia tanri Magiftri mi­
hi colendifsimi, hego majorem, & ejus
probatiorierti: quia illud >quod in Deo
prjtccdit-rationem quantitatis, & quali­
tatis » eft tantiim quid,ut eft Cornmunica-
-tivum Elfenti® j ^ produdiviim pedbnae:
eft mere EfTentid >ut quid , fbrmale priii-
•cipiunl adionis Coinmunicativae: eft quid,
Vel Eflfentid, ut circunfcripto omni eo,
quod eft qiiafi qualitas, eft Effentia, &
Ut habet in fe principium proprix opera­
tionis convenientis D eo, hujufmodi func
intelli^cre, & velle. Omnia dida func
Subtilis Magiftrl, ur patet in littera : &
hoc quid j fic fumptum , minime eft quid-
-diias metaphylic^: accepta, quia inclu-;
dit.
 3^ D ifputatio P r i m a
'dir ,& ib i eft aliquid ex natura vei dif-
tinctimi» Eli tamen fic >puni\ualiter fim-
plex j non quasi nnicam ih fe contincns
perfectionem , led qiiiA illimitacuiii, &
infinitum. Ex quo, nec argumenuim, nec
replica ,jiCL. lbIutio illius intendens in-
teilecttim , & voluntatem non diitingui
in Deo ex natura re i, fumit Ellentlam
inerc , ut eft quid , fed ut cft quid com-
inunicarivum Ellentia; , Sd produdi-
vum petfona» Patet ex ifta littera:
JiefponJtQ videtur futnere Ejfcnticim , we­
re ut ejl quid , ejfe rationem eotnmtmican'
di & c.
74. Dices : CHiod Doftor Subti*lis de­
bebat explicare Majorem replica: fafta;
contra foknioncra , & illam dittingucre>
diftindione de quid , ut fe extendit ad
voluntate.m , 8c intelleftum , & de quid
folum praedicata quidditativa includens^
Similiter minorem , quid ut quid non
dijimguitur in Dto ex natura re i: ergo
cum hoc non faciat, quidDeii fmTiit prc'lic
folum includit prjcdicata quidditativa*
Refpcndetur: Qiiod cum iterijm at-
que irerum expiicaturn fu a Dodore o/*id
Dei in folutione primi argumenti, & in
folutionc replieae prima: contra hoc , non
erat opus majori explicatione, fed ne­
gando minorem j fcilicet, quid ut quid
non difiingv.itur m Deo ex natura rei, ut
eJl communicativum O'Ci procedit ad dif-
tindionem minoris i quia ejus tunc
non effet fimplex , pundualiter quasi
unicam in fe continens petfedionem,
concedo : fed eft pundualiter fimplex,
quia illimitatum &c*
75. Objicies a. Eo , juxta Scotum,
Sapientia infmita diftinguitur formaliter
ex natura rei a bonitate infinita ; quia
fi infinita Sapientia eflec formaliter infi­
nita bonitas, fapientia in comuumi ef-
fet formaliter bonitas in communi 5 nam
fapientia infinita , fiipra fapienriam in
communi, folum addit infinitatem, qua:
quia modus intrinfecus cit, non variat
,ratione;n formalem illius , cui additur.
Unde fi fapientia in communi non in­
cludit formaliter bonitateni in commu­
ni , ncc fapientia infinita includit boni­
tatem infinitam : fed hoc fundamen­
tum aeque probat rationem entis infi­
niti , fimiliter rationem fubftantia: in­
finita:, non includere formaliter , nec.
pfima, rationem fubftantix»nec fecun­
da , rationem viventis: nam li ratio entis
infiniti includeret rationem fubfianria;
infinita, & hujus ratio, viventis ratio­
nem ,ens ittJic includeret fubftantiam/i^
/ic, & fubuantia utjtc viveu^s utjtc i t^uia
modus infinitatis in ente D el, & fubf-
tantia illius, non variat rationem entis,
& fubflantia: : a:qua v i , qua proba­
tur ab Scotiftis diftindio formalis inter
fapientiam , bonitatem Divinam, pro­
batur diftindio formalis inter ens Divi­
num , & Divinam Subftantiam. JtJjio ar­
gumentum : Sicut ens ut Jii- non inclu­
dit fubftantiam fic , ita ElTcncia ntfie
non includit C5i;iftentiam. Pliis :Ens«^}iV
non includit fingularitatem ut J k 5 ens
ut.jic wow includit infinitatem ut fici
fubfifVentia ut fic non includit Paterni­
tatem ut fic : fed ha:c non inclulio illa­
rum. rationum ut fii- non probat, quod
in Deo Eflentia non includat exiftcntiam,
fingularitatem , & infinitatem ^ nec quod
fublillentia Divina non includar, fen dif-
tinguatur a Paternitate Divina; ergo licet
ens i.'/j^fnon includat fubftantiam utfiCy
non probat, quod ens Dei illam non in­
cludat j feia quod ab illa diftinguatur for-
raaliter.
']6. Refpondetur in forma , concefla
majori , negando minorem, & fubim-
plicit. probationem. Itaque,aigurtientuni
Scoti optime probat dillindioncm for­
malem attributornm, quia datur concep­
tus adicquatus Sapientia:, ada:quate pra:-:
cifus a bonitate s at vero nullus datut
conceptus perfeftus , & adaquatus entis,
pra:cifus ab omni fubftantia, uecconccp-
tus fubflanrix pcrfede pittciflis a vitali­
tate, Ratio: Quia talis conccptus per-
fede prscifus , effet pra:cirijs ab ipfo
Deo 5 & hoc repugnat ; alias Edentia
Dei fe tota- mn effet. difiinfia ab or,ini mn
ta li, quia non eOTet diftinda a conccptu
entis, reperti in creatura. Undo argu­
mentum fupponit rationem entis ada:-
quiite , & perfede pr^cifam a ratione
fubftantia:, & ,hujus rationem a ratione
viventis, & hujus a ratione intelleduali-
tatis, quod omnino falfum eft relpedu
intelle6l:us perfede concipientis ? qui fic
concipens, concipit in Deo ensfbrmali-
ter, fubftantiam , viventem , intcllcdua-
lem &c, ideo &c. liepiicabis: Ideo hjcc
dodrina foret vera , quia Eflentia Divi­
na J't tota diftinguiiur ab on-ni non tali^
fed juxta Scotum in i. difV. 26. §. Ad pri>-
ntum tertia vidi, folum funt primo dif^
tindiva , & primo diverf^t, qiix primo
conftituunt : ergo folum ultima ratio
conftitutiva Dei erit primodiveiu, k if-
pondetuf : Qtiod realitates , qua: primo
conftituunt flib cxorefsione , qua fic
conftitnunt, funt primo diverla; quod
non habeat ali« rationes cutis, fiabftan-
tije &c.
l?ro
 D e D eo m linea cflcnmK.
77. Pro aliis nota : Quod infinitas ventionis, & inVeftigationis , five pei!
•EfTentiae non poteft impedire compoli- viam efficientijE , & caufalitatis. Ex quo,
tionem mctaphyficam in D eo, data for­ foliim in prscfenti verba tacere poffumusr
mali diftin^iione incer praedicata qui^di- de conceptu proprio D ei, de communi­
tativa; nam infinitas Eiiencia: non poteft bus cum creaturisdefiampto, qualis eft
tollere,qu6dlm tex Te potentialcs,cura •conceptus omnis perfedionis fimpliciter
.no pofsit vaiiare nec facere,qu6d rationes in fummo , jnxra doftrinam Sooti pofi-
entis, & lubftantisE ex fe fint -communes tam in »«w,i.hujus Tomi. Unde;4 e Deo,
-conceptibiks conceptu perfecto, & ad»- juxta hunc conceptum , & concipiendi
<juato. Deinde nota aliam inconfequen- modum , quaerimus nunc : quodnam (ic
tiam in noftro Sapientir,Scndin,dicentc illud praedicatum, quod melius, & per-
62. 20. quod praedicatum vi­ fediijs nobis Deum;notificat, a creaturis
talitatis non tranfccndit alia prjedicati ■diftinftum , & quod in Divina Natura a
Divina : quia ifta non funt formaliter vi­ nobis concipitur ut radix , & fontalis
talia ; quod probat, quia funt commu­ origo iliorum, quo: Dei funt .propria , &
nia non vitalibus j cum prxdicatum fub£- ipfi approp'riantuc? Hic enim eft charac­
tantia: conveniat lapidi, qui non eft vi­ ter formalis roetaphyfici lei confticu-
talis. Non capio confeqiientiam: Nam tiv i, effe niminimxadicem perfedionum,
praedicata Dei reila: linea:, vel funt com­ & proprietatum, qu® funt proprix in
munia creatura;, vel non ? Si funt? Ergo quarto modo , fui conftituri , juxta Scoti
non funt formaliter fingularia, infinita, maximam in i. diftinft. 2. qujeft. 2.
& exiftentia a fe. Eft clarum. Per te, ideo ■quid primd , O* immediate convenit alicuiy
non funt formaliter vitalia , quia funt •de quolibet quod efi in eo , Jiv i fa^eriori,
communia non viventibus > fed per te, J i ‘ve inferiori , vel de pafsione potejl de-
iunt commnnia non exiftentibus a fe, monftrari propter quid, per Uhtdf Cui primo
non fingularibus, & non infinitis : ergo fo«t'f»/'f,ideft,per ejus rationem formalem
fic non funt infinita , Si fic faciunt com- C-onftirutiyam, tamqua»} per medium.
politionem. Si non funt communia? Ergo 79. Pro cujus ampliori captu, notan­
ratio vitalitatis tranfccndit alia prcedicata dum eft 2. Quod juxta qualitatem diftinc-
Divina. Si dicas, elfe imperfede commu­ tionis inter prsdicata Divina menfutan-
nia : idem dico de ratione fubftantiae in da eft qualitas conftitutionis : hoc eft,
D eo, quac imperfeile concepta eft com­ quod fi inter fe diftinguantur formaliter
munis lapidi, cui non opponitur, quod ex natura re i, una perfectio formaliter
iit formaliter vitaiis. conftituet, altera formaliter non confti-
tuente; fi diftinguntur diftindione vir-
QUiESTlO SEXTA. tuali, una virtualiter conftituet, aitera
non conftituente virtualiter: fimiliter fi
QUOD N A M S I T PRu£DICATUM diftinguantur per rationem , una conf­
ultimum Dei conjiitativum'i tituet , altera per rationem tbtmalitet
non conftituente. Quapropter cum in
78. T ONGTSSIME de hoc agunt nof^ praecedenti quaeftione a nobis propu'g-
tri Sapientifsimi Complu- natum fit, omnia pndicata quidditativa
tcnfes, Sendin , Loflada, Pera, & Moral elTe eandem indivifibilem formalitatem;
in M. S. fubtili calamo. Nos autem, qui quamvis fubdiftinda exprefsione a nobis
nec epitomatarii munus gerimus , nec conceptibilem 5 in pr^feuci foium qua:-
multas carchas implere debemus j me­ ritur fub qua exprefsione. fit ultimo
dium tantummodo,quantum in nobis eft, conftitutiva Dei : an nimirum fub ex-
tenere curabimus. Pro cujusintelligentia prefsione entis a fe , a£lu exiftentis, fim­
notandum eft i.quod non proccditdif- pliciter infiniti ,.an fub exprefsione in-
putatio de conftitutivo Deitatis , juxta telledualis, vel fub alia, fub qua con-
concentum clarum ,&diftin£tum ipfius; ceptibilis eiil talis impartibilis, & a parte
fic .-niui de Deo loqui eft refervatum rei indivifibilis fotmalitas t Ejus inftar
Beatis, videntibus Deum ficuti eft in fe; modi ac Scotift^ loquumui deccnfticu-
ncque procedit nofter fermo de concep­ tivo formali, & metapiiyfico Prlmx Per-
tu Dei proprio, ex propriis defumproj fona:; an nimirum conftituatur per coj>
nam talem conceptum habere naturali­ ceptum Paternitatis , an vcco per con­
ter non pofTumus ; quippe fic eft a fenfu ceptum fubfiftcntis ? Sic in praefer, ri
remoL'fsimus, nec eft faCtus, vel faftibi- quaerimus conititutlvum ultimum Divi­
iis prnefcns per ea, qua: fafta funt, & a nae Elfcntice. Verumtamcn , quia non
nobis naturaliter uota , five per viam iu-: paucis Theologis placet aliquam pone-*
. . . . . ___ /-.9 D<9 n ^
 H D ifp i iwtio Pnma
rc dUHnftionem inter Naturam Div/-- hahet talem potentiam , & JuhJlm i
Jiam , & Divinam EflTentiam, ita ut con­ cauja motus ydicitur autem natura
ceptus Eflenricc dicatur ab ipfis . i'uluni tumejfe. Prxterquamquod quan vi;
fignificarc prxdicata ClTentialia in ordine ceptus natura' non pra'icindat ab c
ad Ic , & conceptus nature dicat, efle tione, & ab iila pricfcindat corc
principium primum rcmotum, & radi- eflentia:'; hoc tamen non cft argumc
ca lc,a quo immediate oriuntut poten- probans objcdive diftingui cone
tix,&m ediate operationes vitales. No­ Eflentix, a conceptu naturx, folu
bis tamen dicetidum eft, quod conccptus ex hoc probatur extrinfeca diftinft
naturx eft formalifsiine conceptus E & n - nes divcrfa connotata , quatenus
tia: in Deo : nam EfTentia Dei «t J ic , & rimi eadem indiflindifsima four
iiib formalifsimo conceptu cHentiK, eft jam confjderatur in ordine ad le
viralis , & exinde principium primum in ordine ad operationes. Eft cl
remotum operationum vitalium ; led eflc exemplum apud nos. In Divinis c
principium Tcrnotum operationum vita­ formalitas, idem eft conccptus ob
lium ,eft formali fsime conccptus naturx: vus Paternitatis >& fubfiilcntia’ in
ergo in Deo ratio Naturae , & Eflcntiot ■jEterno , & tamen in quantum Pate
minime diftinguntur. Major certifsima refert Patrem ad Filium , fccus in <
cft ^C^iia fi Ellcntia Divina fub ratione tum fubfiftentia.
EHenxiic non eflct vitalis , & vivens, nec 81. His pralibatis: Prima feni
vitalitas cfiet de quidditate , & Effentia tenet, Ellentiam Divinam conftitu
D e i, nec Eflentia D ei, ut talis, eflet per- taphyfice cx collecVionc omnium
fcdilsima, & nobilifsima fubftantia j cum butortim , & perll-ciionum (impl
vita fubftantiaUsfit nobilirsimum praedi­ fimplicium. Ita plurcs Magiftri So(
catum omnium , perteftifsimumque; neC tis , videndi apud llluft. Marin , tc
denique, Effentia D ei, ut talis, cflentia- difp. I. Sccur.da tenet, metaphyfice-
lilsime non diftingueretur a non viventi­ titui Divinam Ellentiam per adualer
bus , QUK omnia abfurdirsima fu n t; ergo litionem,& intelkftionem. Ita nor
EOcntia Divina formalirsime >& fub con­ Thomifl-x, quamvis aliqui cum Sal
ceptu Ellenticc, cft etiam natura. ticenfibus, & Joanne a Sancio Th
80. Hoc ipfum docent SS. PP. Elias cumGonet ,non volitionc , led int<
Cretenfis in Orat, Naeianc. docct: Quod tione aftuali conftitui propugnent,
inter naturam ■, ejfentiam, & formam nul“ cx Angelica Schola , diftingucntcs I
Ium apud Ecclejiarn dicrimen tjl, Theo- tiam Dei fub ratione Efl’entia;, & fi
doret. tom. 2. CC. Natura, & Subjiantia 'cione Natura;, tenent, quod in ra
nullo differunt, niji in nor/iine. Euthirnius: Eflentiar conftituitur per rationem
ex PF/fentcntia , idem funt in Deo Ejfen- fpiritualis a fe ; in ratione tamei
tia , & Natura^ Idem obfervarunt SS,PP. tura: per intelleclionem aftualcm.
iub disjunftione loquentes, BJfentia , vel quod in ratione Ellentix coniutuiti
Natura , ad denotandum eundem omninO exiftentiam , & in ratione Natura’ p
conceptum. Idem Magifter Subtilis in telledivum radicale ; videatur G(
quodlibet. 4. & in i. dift. zfi.quscft. 2. de Deo Uno , difp. 4. qui § . 1 2 . rcf
Ad argumenta principalia ; cujus funt hjcc ■quod ElTcntia ,& Natura Dei uitim
verba: Quia Angelus ejl talis natura adfe, diftcrcntialirer conftitmtur per ran
& Anima talis natut a ad f i ) ideo pritm entis a fe , & per rationem fubll
difliv.guntur. Ex quibus conftat , quod fpiritualis,aut immaterialis a le ,n
apud ipfum , prc eodem figaificato ac­ liter intellcdiva intclicctionc cor
cipitur , natura, & ellcntia fpecifica rei: hcnfiva. Tertia cft Scoriftarum ,
alioquin ultima rcfolutio non liaret prx- quos non cft pax , & adlnvicem rix;:
cise in ilia caufali Dodtoris; nempe , quia omnes fimdati foecundifsima litter;
eji talis n.itura ad f i ^ci\m ulterius rclla- giftvi Subtilis. Alii tenent, exiftci
ret Eflentia. Verum el>, quod juxta id, abfolutam Dei efle metaphyltcum c
a quo nomen eft impofitum , tjfcntia di­ tutivum illius. Ita Complutenlis i
citur ab ejfhido , & natura ab operando', TraJl.de Scient, Dei y cap. i . diffia
verumtamen attento id , ad quod (igni- Theodorus Smifing. Alii non abfo!
ficandnm eft impofitum, etiam natura di­ exiftentiam , fed exiftentiam radica
citur ab vile ex Damafcen. in hvd Dialed, fe , limpliciter imparticipatam, ut
cap. 2y. diccnte ; Matura dicitur d taliter Lopez. Alii exiftentiam d fi . ^Scf
natum cjjc, 0 ' cxijiere ; hac autem nihil ita ut aifciias , & pe/fiitas fit in re£
diud eji nijt fiibjiantia ; fiihfiantia autim rio formalis conftitutiva, bc difFercn
 De Deo in linea cflentiali.
& h' exiJienttamjCt habeat tamquam con-
iietaiiim. AliicxpUcant dc exMlentia a fc^
& , lioii utcumque , fed fub con-
cepm cxiftentia: inrcl!c£livl mdlcalls. Pri­
mum tenet joaiinjs de h Pera , (ecun-
dum Sapiencir. iSicyra , hujus Sandi Di-
daci Qicnobii Nobllirsim'.is quondam jMa-
gUUr. Alii piopLignantconilirii! pcf in-
tellcv^ivum radicale: italiluft. Msrinero
de Scen-a D"i , di/jp. r. 5. cum aiiis
pluribus quos citat , lequirur Rmus»
LolTida, Alii propugiiant, infinitatem ra-
dicdlcm elVe ultimum conftitutivum : ita
FralVen laudatus , tom. 1. trai'i, i.
quxft. z, (^liroga Deo Uno , H\iSi, i,
difp.^, Deiuque alii difficuiraci cedunt
defendentes , non cltc afsigndbile pro
Jioc ftatu ultimum Divin.x Eflfentia: conf-
titutivum. Vetiim hoc alienum videtur
a viro Theologo ; alias idem dici polTet
de gravitsimis qua:ft';onibus, ad Divina
perrinentibiis , in quorum foIutiDne lau-
d.itilsime laborant rubtiUlsimvi ingenia,&
fignate omnes qu^runt , & agunt dc
coaiiicutivo formali ultimo Divinarum
Perfonarum, hoc , vcl illud prcKdicatunl
afsignaiues, & nullu,'- cfl;, qui fuccumbat
ho.iori. Ha:c de icntentiis. Nos per varias
concluliones iioftram mentem appcric*
mus.
8Z-, Sit prima concUifio: EJf'entia DU
vin.i non conflitait >i/' pe>' coUe6iioncm orn*
nhini attributorum. Probat, i. Ellentia
Divina fovmaliter diibinguitur ab attri­
butis : ci'go Ivxc non pertinent ad confti-
tuiivum Deitatis. Ptobai. confequentia,
nam antecedcns longe cooftabit in pro­
pria iede. Non potcd pertinere ad cons­
titutivum Deitatis id , quod ab ipfa ex
natura rei dillinguiuu-; (ed attributa fic
diRinguncur a.b Effefitia; ergo &c. Pro­
bat. 2. Quamvis non diftinguerentur ex
natuta rct Edentia , & attributa, fed ex
parce objecti eflcnc una individbilis for-
malitas, Sc impartibilis, atque fimplicif-
fima cntitas , tamen cum fundamento in
re , propter fuam eminentiam efl:, vel
virtualiter , vel fundamentaliter multi­
plex , quateniis nimirum objeclum (Deus)
'habens talia prxdicata, propter fui emi­
nentiam in fe exirtensa:quivalet pluribusj
hoc eft certum in adveriariorum fenten-
tia ; fed ultimum Deitatis conftitutivum
.nonpoteft efle virtualiter multiplex , feii
cum fundamento in rc : ergo ultimum
Deitatis conftitutivum non poteft coa-
iefci ex colletlione omnium attributo­
rum. Probat, minor ; Nequit elVe vir tua*
liter multiplex conftitutivum, quin conf-
titutum fi: virtualiter multiplex j fed
conftitutum non poteft: cfTe virtualitef
multiplex , alias effent pluros Dii virtua­
liter diftinfti cum fundamento in re:
ergo ultimum conftitutivum ^ c. Unde
quamvis attributa >&Divin{c perfectio­
nes pertinere pofsint ad conftitutionem
phyncam Dei>qua: attenditur penes idy
quod a parte rei datur ; feciis ad confti-
tntionem metaphyiicam , qux attendi'
tur , prout res conftituenda objicitur in­
tellectui , & fic prxftat fundamentum, u^
concipiat unum prxdicatum, ut radicem,
& alia , ut radicata.
831. Exquofic : Id , quod pullulat
a Divina Eflentia , & radicatur in ilb ,
non pertinet ad conftitutionem meta-
phyftcam Dei ; fed fic funt attributa:
nam e a , qua: eje Divinum quasi circunC*
tant, attributa illius dicuntur , ab illo-
que concipiuntur dimanare, & pullulare;
/ed attributa circunrtant efle Divinum
Divina: Subftantije, juxta Damaicenuni:
EJlc dicit quoddam pelagum inf>-nitvi fubf-
tantia, cetera autemfu»t illa, ijUd- j;':t\unf^
tmt'.dx^o attributa neque conftituunr,
neque ad conftitutivum Deitatis fpedanr.
Urgetur : Si omnia attributa fune forma-
liter idem in conftitutivo Deitatis ; ergo
intellectus in Deo formahter ex natura
tei eft voluntas; Diius intelligerct forma-
liter ex natura rei per volumarem, Sc
amaret per intellectum , & e contra ; &
ultcriiis , ficut Filius ex natura tei cfl:
Verbum, quia per inteUedtiim procedit,
ita Spiritus S. qua: omnia ciifticilia funts
nam a noftiro concipiendi modo non pen­
det f quod Filius (it Verbum , & non Spi­
ritus S. quod Deus intellieat per intel-
iectum, & non per voluntatem j quia
hoc eft in Deo ex natura rei fuanuK per-
fedionum, quarum una non eft alia. Vi­
deatur Scot* in I. dift.8 i fol. mihi 412.
coL 2.
84^ Objicies torale fundamentum
parris adverfa:. F.ftentia Divina eft infi­
nite perfeda , ita ut repugner perfectior
excogitabilis j fed li non conflituitur col-
ledione omnium attributorum , 6 c prx-
dicatorum eflentialiiun, poflet excogita­
ri perfectior : ergo ita conftituirur. Pro­
batur minor : Quia peifedtior eft eflentia
dicens per fe primo omnem perfectio­
nem excogitabilem , qiiam illa, quae pdr
fe primo talem perfectionem non dicir.
Eft clara : Siquidem perfectior, & intii
mior modus habendi illam , eft per Ic
primo , &fbrmaliter ; fed fi non confti^
tUitur collectione omnium attributorum^
&: pra:dicatorum eflentiaiiam , non dicic
per f e , & fornialiter omneni perfectio-
£ 3 pejn
 ^6 Difputado Prima
rem cxcogitabilcm , ut conftat; ergo &c. contineantur , & tam intimo modo per fe
Confirraantr: Ut Divina Omnipoteiitia fit primo, & formaliter habeantur. Unde
perfcdiot omul cxcogitabili, debet for- petfe£kus,& perfeckilsimus modus con­
maliter includere virtutem ad omnia pof- tinendi , eft continentia formalis omnium
fibilia: ut Sapientia Divina fit perfcttior perfectionum de linea primaria , & quid-
6mni excogiiabili, debct omnia cognol- ditativa ;& ultra, fundamentalis , radica-,
cere , & omnium notitiam formaliter in­ lis, & eminentialis omnium perfcaiotuuii
cludere : ergo a p ari, ut Edentia Divina de linea fecundaria , & attributali. Ra-*
fit omni excogitabiii Efl'entia perfec­ tio primi : quia formale conftitutivuni
tior debet includere formaliter omneni Ellentia: in linea Eflcntia: dcbct ip(i dare
perlcutipnem excogitabilem. Pro tanto formaliter omnem perfeCtionem quiddi-^
(h sc eft fundamentalis ratio) a SS. PP. tativam: alias in tali Hnea non conftitue-
Effentia Divina appellatur Pelagus in- retur peifeftifsima. Ratio lecundi : qui^
comprehenfus , Sc incomprehentibilis, & conftitiuivum formale debct cfle prima
illimitatus infinite fubftantia; : erg. tbr- ratio , qua omnia, qua: in Deo (lint, Dei
mulirer includit omnia elTentialia , & propria funt, & ut ta^afint, debentia
atttibutalta ; quia fi non, polVet intelligi illoconftitutivo eminenter contineri, ut
line illis >& fic non formaliter intellige- fic cmJlitutinDi fit unum fovmaliicr conti­
retur Pelagus omnium , quin potius clfet nens omnem perfeCtioncm , niodo emi-
limitata in quidditativo conceptu Efl'en- nentiali , quo pofsibiie eft , omnes in
tiac. uno contineri; ita quod non continean-r
85. Refpondetur, ncgando minor emj tur in eo tantiim identice , fic enim qua:-
ad probat. diftinguitur major ; perfedior libet Divina Perfeftio continet cmnc5,
eft Effentia , dicens fine implicatione per propter infinitatem formalem :fed ultrh
fe primo ,& formaliter omnem perfec­ ( N. B. ) quod, contineantur in eo tamquam
tionem excogitabilem , concedo: impli- in CAUp. , & radice \ & hoc rnodo Eflentia
catovie dicens talem plenitudinem per­ Divina eft Pelagus. Ratio omnium; quia
fectionis per fe ptirao , & formaliter, ne- . in quacumque multitudine oportet ftare
go : & difting. min, fi non conftituituc ad aliquod omnino primum j in hac au­
colledtione,&c. non dicit per fc prim6>& tem nihil primum, nifi ha:C Eflentia ha­
formaliter omnem perfedionem excogi- bens infinitatem , tam a fe , quam refpec-
tabilem de linea primaria, & quidditati- tu aliorum omnium virtualiter caulakm,
va jnego; de fecundaria, & attributali, & virtualiter contentivam ; & ideo Pe­
fubdiftingo: fi per fe primo fundamen­ lagus, ita continens omnes ^ ficut pof­
taliter , & eminenter omnem perfectio­ funt in aliquo ur.o formaliter contineri
nem excogitabilem non dicit, concedo: Omnia Jlumina intrant in rricae , ur.de
fi formaliter non dicit, nego. Igitur conf- exeant revertuntur. Ita Subtilis DcCloc
titiitivmn Divinje Effentix illam debct magiftraliter, clare , & fubtilitsime loco
conftitucre Pelagum omnium excogitabi- laudato.
ium perfedionum, continentia, & inclu- 85. Ex quibus palam, & apertb conf­
fione,qua p:rfcdiori modo poffunt in tat , quod licet DivinaEflentia pofsit in­
aliquo uno formaliter contineri; nam de­ telligi fine attributis, minime ob hoc in-
bet efle, quo pecteCtiua cogitari non pof- telligitur limitata 5 quia intenfive radica--
lit , nec majus intclligi. Verumtamen liter , propter infinitatem fundamenta­
hic modus continendi, & includendi,non lem , includit tunc omnem perfcfticnem
debet elTc continentia formalis omnium attributorum , efto extenfive illa forma-
perfefl:ionum , etiam attributalium : qttia liter non dicat; quia in.plicatoriiim eft in
„ fic unum continens , & formaliter terminis , quod radix formaliter dicat
„ omnes perfectiones fub propriis ratio- fuum radicatum , ficut quod rationale
„ nibus formalibus implicat; quia con- dicat formaliter rifibile. Et ha;c eft ratio,
„ tradidio eft , unicam rationem forma- •difparitatis )pro confirmatione \ nam Om­
„ lem tot rationes formales continere: fic nipotentia eft omnino inconceptibilis
„ nihil unum formaliter eft Pelagus: ita abfque virtute omnium producibilium
Scotus in I . dift. 8. quarft. 4. §. ijia etiam produCliva , & inclufiune formali talis
.Equidem Deus noti conftituitur Pe­ virtutis. Similiter de Divina Sapientia,
lagus per cotinentiam implicatoriam per- qua; ut fit, qua niilla major excogitabilis,
fettiouum; & cum attributa tribuantur debet cfle notitia omnium nofcibilium.
Ellcntix , in fuo ejfe conftitutx, & prop- 87. Sit %, conclufio: Conji-tutivum
tereacircunftent Divinam Naturam, iiu- metaphyficum Dei non efi exiflentia abfolu^
-plicatotium eft, qupd in illa formaliter te fumpta. Probat. Conftitutivum forma-
l<i
 De Deo in Tinca cfl^ntiali.
le ulrimum cujufcumqiie rei eftilla ratio tatis 5fed non alia ratione v hifi quia fub.
cbjetliva d ff.-rcnrialis, ve! qaafi diffe­ tali conceptu convenit aliis perfoms; fi-
rentia Cpccifica ultima , & infima, vi cu­ mllitdr quia in intelledivo radical! Deus,
jus in fuo erte fpccifico confHtuitur , & & fubftantia.'fpiritualis creata impertec­
primario diftingiiitur a quocumque non te conveniunt ^per vos,hoh conftitui-
tali; fed exiftcntia in Deo non potert eiT^ tur Deuis per illud: erg. quamvis talis
talis ratio objeftiva differentialis , vel convenietia fit imperfeda ih raribne e:!^if-
;quali ditfei entia fpecifica : erg. ilia non tentia:,pughat cum conceptu 'ultimo con(^
conftituit Deum metaphyfice. Probatur titutivov .
minor , nain major eft principitim notum 88. Sit tertia cohclulio ':Nec extfisn-^
cuicumque Metaphyfico , maxime lo­ tiaptr ajpeitatem, ^ perfeitAfem dontracia
quendo de primario diftindivo, quod eji ultifnUm conjiitutivum Dei\, Ut in jpla-
minime fumi potcft a ratione attribucali, no fit pofita noftra ratio, notandum eft,
aut moduli, fcd neceflario fumi debet a quod juxta defehderiteis y Deiim per exif-
ratione fpecifice difterentiali, aut quad tenttam a /e f & per fe conftitui ^ talis
differentiali. Jam lic : illa formalitas,qua: conceptus» (altim in obliquo >dicit cxiA
ut objedive conccptibilis , five concep- tcntiam. Hocfuadent ab oppofito ': nam
tu perfedo , imperfefto , cft quid Conceptus dependentiae creaturae a caufa
commune, nequit cfle ratio primario dif- realiter influente dkit in vbliqm exiften-
tindiva , & primo diverfificativa ab om­ tiam : n.im idem eft, fic a caufa depen­
ni non tali i fed exillcntia Divina, faltim dere , ac exiftentiam dependentem habe­
imperfcde concepta >eft quid commune re ; erg. quando Deus concipitur a
D eo, & creaturis: erg. nequid concipi ut pe/' fe , modo contrario concipitur exif*
ratio primario diftinguens >dift.nctione tens, dicens exiftentiam d fe , & per fe.
fpecificc: diftcrenriali, Deum a creatura* Verum talis conceptus /./? * & pey fi^ hec
Patet confequentia : quia nulla ratio ob- in obliqUo dicit vitam ; nam explicatur
jedivavere poteft concipi cum funda­ per oppofuum ad conceptum dependen-
mento in re , & explicari, adhuc fecun­ tiac a caufa realiter infiuente, qiia eft
dum conceptum imperfedumj penes id, propria creatura: >fed conceptus depen­
quod formaliter repugnat ejus natUrs,& dentia t'.ilis> net tn reSio >nec in obliquo
conceptui formali : erg. cum formalifsi- dicit vitam; quia non implicat conceptus
mus conceptus prxdicati ultimo conftitu- dependentis, non includens vitam , ficuc
tivi, confiftac in eo , quod lit ultima ra» implicat conceptus dependentiae , non
tio fpecifice conftituens rem , & primo dicens e x ifte n tia m : ergi Ha:c eft ratio,
divcrfificans illam a quocumque non cali> quare Magiftri ifti, afsignando uitimiim
minime potell concipi, ut dicens conve­ Dei conftiturivum , dicunt , quod cft
nientiam cum alio* Undfe cum exiftentia, exiftentia afe^Si per fe^ non Vero vifa -*fe^
imperfede concepta, communis Iit Deo* & perfe-y quia conjungendo .?/<?, & per fe
& creatura:, convenientibus in hoc con­ cum vita,dicitur conceptus exifienticc} &
ceptu exiltentiae: hinc eft , &c. Ex hoc fic dicitur conceptus ut quo, illa realitas,
impugnata manet folutio dicentium, ta­ per quam intelligU nt omnia pracdica’a
lem convenientiam non obftare ad ratio­ quidditativayDeum conftituit.
nem ultimi conftitutivi: quia eft in con­ 8p. Probatui jam conclufioteo fy-
ceptu imperfcdo. Contra: nam talis con­ fet exifteniia praedicatum ultimuln Dei
venientia , adhuc in hoc fenfu , fepugnat Conftiturivum 5 qiiia ad illam rcducuntuf
cum ratione formali ultimi conftitutivi. . Omnes propofitiones enuntiantes aliquid,
I . ^liaintelledivum radicale foliim eft de Deo qualitercumque concepto ; led
ratio, in qua Deus, & creatura imper­ exiftentia non eft , ad quam ita refolvuh*
fede conveniunt, t , Qiiia iic^t ab ulti­ tut omnes propofitiones >fic enuntiantes
mis conftitutivis abftrahibilis lit aliquis aliquid de Deo t erg. exiftentia afe ,SC
conceptus coaimunis imperfedus , re­ perfe non eft ultimum conftitutivum Dei*
pugnat , quod aliqua realit.is fit ultimo Major eftfiindamentum potifsimum par­
conftitutiva alicujus rei fub illoconcdptu tis oppofita:/^defumptum tx Scoto in 1.
communi. Hoc patens fit in realitate dift. 1. quacft. 2. Probat, minot: quia ut
conftitutiva Prima: Perfona; in Divinis, dd exiftentiam rcfolverentur otnnes pro-
quae licfct partibilis fit cum fundamento pofitiones enuntiantes aliquid de DeO;
in re in conceptum relationis, Paternita,- qualitcrcumque concepto, exiftentia, fub
tis, fubfiftenticE,& perfonalitatis 5 nullus cSceptu formali exiftetitix,in redoj& fof^
afsignat pro conftitutivo Priit>£E Peffona; maliter deberet concipi >ut ratio fof nialij
illam reailtatem fub conceptu perfonali- pfima, & itiimediataj ad qua reducerentuf
om-
 ?8 D ifputatio Prima
omnia Divina prscdtcara >& confequcn- tatc confiftcntc in , quod tale confti-
tci- iV.b conceptu , & cxprcfsionc foUiis tucivum debet eilequt-odam prxdicatum
cxiftentix > ultimo Deiim ccnftitueret: independens ab alio illius re i, tamquam
pet VOS, Tub cxprefsionc exiftentiac non a radice; & radicans omnia pva;dicata
eft ultimo contlitutiva ; nam io habct, uc illius rei, ita ut in illa fit ptimum princi-
connotanu'ii liujas conccpius Afe ,6c per piiMu. Verumtamen hoc iuppoluo tam­
f c , q u i, per vos , eft uhima ratio in ntlo quam certo, quxritur cuinam ex illis prac-
conftitiuiva D ei; erg. vel ruit fundamen­ dicatis Divinis conveniat hoc , quod lig­
tum robullum hujus fentcntia:, vel in- nate cuilibet conftitutivo convenit!' eig.
confcquentcr procedunt ,dum adftruunt afs'gnare conftitutivum Dciinpericicatis
iiltimam raiioncm coriftitutivani Dei in pra’dicato , confiftente in eo , quod in
affeitate , & peifcitate. Eft clavum: Nam Deo , ipfum a nullo , & omnia ab ipfo,
fi exiftentiaeftprjcdicatum , ad quod re- eft nihil diccic, &; inexplicatum relin-:
folvuntur omncs propofitiones enun­ quere conftitutivum Deitatis.
tiantes , &c. f i , inquani, hoc , ut jatet, 9 1. Piobatur 2. a paritate; Bffe in­
vetum foret in Scoto ^ cxiftentia ellet genitum in Patre >¥,teino, nequit e(fc
forittaliter, & in retlo quod deberet con­ conftitutivum Primjc Perlona: XnniLatis:
cipi in Deo, utpcitnum,& imniediatum erg. efte d f e , ^ ^crfc nequit elle praedi­
prardicatum , ad quod ftaret rcfolutio catum ultimo conftitutivum Deitatjs. An-
mentalis omniuai de Deo enuntiabiliuni: tocedens eft commune Scotiftarum placi­
erg. non fciet terminus connowrus ab tum. Probat, confequentia : Ideo in­
hoc conceptu /?/?>& perfe: c6 , vd ma­ genitum,efto fu proprietas characleiiftica
xime ^ quia terminus connotatus non in­ Patris/Eterni, juxta illud , te Patret» Jn-^
greditur in conceptum quidditativum, , non cA conftitutivum ultimum
/cd Iblumquicrativum. Primx Trinitatis Perfona:; quia pro tbr-;
90. Explicatur ; in hoc complexu mali, & in recko eft quid mere negati­
exifient'm afc , & perfe aliud non eft, ni- vum , idem fignificans , ac non produc­
fi quod litteia cantat; led exiftentia non tum , nec produdione communicatum:
conftituit} quia eft terminus impeilede hac ratione ejfe ingenitum , nec conve-.
communis : aliunde nec conceptus d fe^ nit Eftentiaj, qua; produdione commiuii-
quia etiara tranfccndit omnia Divina pr$- catur, ncc Filio, & Spiritui S. quia lunt
dicatajCum excludant dependcntiam a produdi: fed elle per f t eft quid mere
taufa realiter influente : erg. unice ftat negativum: erg. non ei\ conftitut.Viini ul­
formaliter >& in reSio in conceptu perfti- timum Deitatis. Pro clara intclligcntia,
tatis. Eft evidens. I. Quia ex ttibus ex- hicprxoculis habendum eft, quod lunc
piefsionibus, feclulis duabus, unice in multa prxdicata , qua; efto explicentur a
tertia eft fiftendum. 2. A pari in homine; nobis per negationem , non illa in pura
efto in hoc reperiantur conceptus anhna- negatione conliltmn. Hac ratioiie Theo­
Us , viventis, aliique fuperiores , pro logi cum Scoro in i . dift. 28. quxft. 2. &
afsignando conftitutivo illius unice fif- quodlib. 4. §. Contra ijiurn rnodvs.yn : im­
tendun> eft in rationalitatis conceptu; pugnant duas opiniones , quarum prima
nam reliqui fun^ communes. Nunc fic: tenet, ejfe ingenitum in Patre jEterno,pro
ejfc per fe , fbliim dicit formaliter non formali, in negatione conliftere, efto cot\-.
habere principium cmarrativum , quin notet aliquid ^ofitivum ; quod ajunt, efic
potliis, ipfum eHe ra^l'uem aliorum , at- fontalem plenitudinem ;& ratione illius,
que primum principium nietaphylkumj eft proprietas conftitutiva Patiis i£teini.
fed hoc eft commune cuilibet rationi ul­ Secunda tenet, quod tale connotatum clt
timo conftitutivx , de cujus eflentia eft, d f e , Sc per fe , quibus lie pofitis.
quod in re , quam conftituit, ipfa Iit pri­ 92. Probatur 3. conclufio: Jjijfe inge­
mum principium , a nullo emanans, & a nitum , licet fit folius Patris if->erni pro-^
quo cuncla illius rei procedunt : erg. prium, tamen prout tale ut ab Eilen-
idem eft dicere , Deum conftitui per con­ tia, & relatione Paternitatis diftinguitur,
ceptum perfcitAtis, ac dicere, & ore ro­ nec eft,ncc poteft afsignari conllituti-
tundo proferre, Deum conftitui per fuum vum Patris Aiterni; & hoc non alia ratio­
ultimum conftitutivum : quod formaUfsi- ne , nifi quia fub tali conceptu in rccioy &
jne eft inexplicatum relinquere conftitU'. formaliter eft quid mere negativum,juxta
tivum Dei. Igitur nullus, qui vel limina Auguftin. dicentem: currt ingenitum dici­
meiaphylkx falutaverit, ignorat, auc tur , mn qitid Jit, fed quid nonJit, ajiendi~
ignorare poteft , quod conftitutivum cu- tur : fed clfe d fe ,dc per fe , non quid fit
juslibet tci debet ftatc in quadavn pecfel- Deus explicat, fed quid non f i t , dicit,
fci-
 D c D eo in linea eflentiali. ?9
icilicet, non habere caufam cfficientem, ratio gradus viciE intellecliva:, ad alios
ncqiie mctaphyUcani radicem : ergo co- gradus fubftantix viva: : nam licet hoc
deui fuiidainciuo , quo excluditur a Sub­ lit verum comparative ad fuperiorcs g: a-
tili Magiilro effe ingenitum , ;i conflimti- dus , non rimen tenet verum compaiati-
vo Primx Pcrfonx , debet ab Scotiftis cx- ve ad gtadum vita; inteiledtualis , quasi
cludi cire fc , & per fe a conflitutivo determuiativum , & fpccialius in linea
Deitatis, Confirmatur : Eo ejfe ingenitum quidditativa Divina 5 & tale eft , ait,
Iccundam id , quod dicit de connorato, pricdicatum exiftentix contractae per
fcilicct, cftc primum principium, vel fon­ ajfeitatem , & perfeitatem. Hoc explicat
talem plenitudinem , feu prunufti prin­ in conltitutivo Angeli : licct in illo, prae­
cipium productivum aliorum , non eft dicatum vitx intcUeclualis fit perfedius
cojiltitutivuin Primx Divinx Perfona*: ■comparative , tiim ad prxdicata rei non
quia eft quid mere negativum ; & id, viventis , riun comparative ad fupetio-
quod connotat , & per ingenitum cir­ res gradus , qui concipiuntur in ca;he-
cumloquitur, efto fit quid poiitivum, nec goria Angelica 5 non tamen comparative
eft, ncc potelt cfle, quid diltinctum a ad pricdicatum , quo fpecie dirfert ab
Divina ElTcntia , fed commune Tribus? anima ; namque hoc eft pcrfedius, &
& ideo nuUitts conftitutivum : fed efle contradivum gradus viix intellectiva*.
‘i fe , & pcrfe in reclo, & pro formali Quod fimiliter conftat in fubftantia >in
•dicens atrcicatem,& perfeitatcm ,& in qua , praedicatum viventis fenfuivi per­
obliquo exillentiam, eft quid meie ne­ fectius eft , comparative ad praedicatum
gativum , & fi quid aliud , eft quid com­ fubftantia:, ncc viva:, necfenfitiva:; ve-
mune , fcilicct exiilcntia : ergo» riim non eft perfedius comparative ad
93. D-nique probatur conclufio: omn'a prccdicata , quic (Ihu in cathego-
Ultimum formale conllitutivum Dei de­ ria fubftantice ; in qua >prxdicatum fpe-
bet etie , aut concipi, ut prima, & imme­ cialius, & perfedius eit rationalitas. Ca«-
diata radix proprietatum, fakini prims> tfa : Pcrtectio fimpiiwitcr entium, & gra-
lit Piopria Dei. Hoc eft clarum in dualis eorum exceilus abfol;ue , &. ex
Philofopliia : Nam definitio fecundum terminis , menlurari, & dcfumi dcbct ex
iikimim difterentiam eft medium de- gradibus vita:: hoc ipfo prxdicarum vi­
monltrandi , devnonttratione potifsima, talitatis eft abfoluto, Sciimpliciter pcr-
paisiones re i, & ideo illas radicaie de­ fectius , nedum tada ccmparatione cum
bet 5 fed hoc non habet conceptus pr®- pra'dicatis rei non viventis, & alterius
cifusexiftentia:, neque adhuc ut conjun­ cathegoria:, led etiam fiicta comparatio­
gitur cum conceptu perfei- ne cum praedicatis ejufdem linex , dum­
tatis. Ratio : Qifia adhuc ut fic , nec in modo non pertineant formalircr ad gra­
reSij , nec in obliquo dicit vitalitatem: dus vitjE , vel in qmd , vel in quale ; ergo
cum folum dicat, non habere i^ a b alio, nulla eft lolutio. Major eft Magni Au-
«eque tamquam a caufa realiter intiaen- guftini, docentis, tainquam lumme na-
t e , ncque tamquain a principio emana- tuvx notum , & oppoliium >fa!litatis ple­
tivo ; & totum hoc, neque in refio, nec num) vivcatia perfediora eOc non viven­
in ohiic.iio , nihil de linea vitac dicit: fed tibus ; fenfu pra;dita , non iencieniibus;
in pra;dicato, vel in toto hoc , nihil vitit atque ideo mufcam , quia viventem, (im­
dicente , implicatorium omnino eft , ra­ pliciter elfe pcrfccVioro!^. Sole. Ncc mi­
dicari Divinum inrclledum , & Divinam nus nota eft minor, alias nulb tbrct con-
voluntatem , qua: funt veluti pafsicnes fequentia Augultini ,proptere.i ir.f.ren-
jmtnediate vitales Divina: ElTentia:; ergo tis , mulcam eilc pertcdiorcm , quia vi­
totum complexum hoc , exijientui a fe, vens : ergo gradus vitcc, ju>;ta majoicm,
^ >nequit elte conrtituiivum Dei, vel minorem peied'cionem vir;v,cft regula,
nec concipi gradus perfectior in fubftan- & mcnfura pertcdionis abfolute >& lim-
tui imclleduali Divina , quod erae opus, pliciter : tum , fada coiiipararrorc ad
ut lit conftitutivum : nam ex AuguiVino, gradus rei non viv entis ; tiini ad fnpc-
vizKi fitbjiitntia cuilibet von -vtv£ riores rei viventisj tum ad infc-ticies,
n:4 ur,c hge pr,-cpo-,iitur, pt6pi:sre.i mufcay dummodo vitales iicn fint. Ex r.tio folu-
q:iia vivens, perfeSiior efl Ctclo^ tio manifeftam pctinoi-em r iii i: p-i co;i-
P4 * Noft^i'nobiUfsimus Complutcn- tinet ; cum omnino implic.ucrum) tir,
fis Pera rcfpondet: quod gradus virx in­ quod in quolibet vivente al'.quod pravii-
tellectualis eft perf.;cl;ior ; tacta compara­ carum , quod jion iit, aut concipiatui vi­
tio, je ad gradus rei non vitaiis. Sic ex­ vens , \ cl in , \'d ifi -i ■ ^polsit
plicat Div. Auguft. Secus fi fiat con ju ­ obire muiius prxdicati contrahcntis gra­
dus
 40 D ifp u ta tio Prima
'du5 vitic, vel differentiae fpecifica: contra­ 96. Objicicsi. Illud cfl: prxdicarum
hentis gradum vitx. ultimo conftitutivum D ei, ad quod re­
95. Dices cum prxlaudato Pera: ducuntur omnes propodtiones enuntian­
C^iod licet coiiceptusexiftentiae.non per­ tes aliquid de D eo, qualitercumque con-
cipiatur vivens vita intcllectuali, conci­ ccpto ; fed ad Eflentiam Divinam , con­
pitur tamen fub pr.i:dicato determinante ceptam fub conceptu exiftentia', reducun­
prxdicatum virx intellectivae, & Ik exif- tur omnes propolitiones enuntiantes ali-»
tentia praididlio modo contracta eft vitalis quid de Deo , qualitcrcumque concepto;
in qn.xie, cfto non radicet intollcdlio- ergo exiftentia ^ & pa f( eft praedi­
nem ,conlideratam fub conceptu intel- catum ultimo Dei conftitutivum. Patet
tionis, illam radicat fecundum quod In­ c o n fe q u e n tia : Q u ia ajfeitas fecu n d u m fe
tel Icclio Divina dicit independentiam, d ic it abfolutifsim um q u o d d a m , & lim-^
' cjua differt a creata. Itaque illa realitas plicifsim um ejfe , qu o d im p o rta t exiften­
Deum conrtituens ( in hac intelliguntur tia a f e y S i p t r f e in d e p e n d e n te r a c a u U
omnia praedicata quidditativa) eft ens j & rc a lite r influcnte,^!^ c m an ativ o p rin c i­
|lc praecise eft radix unitatis; eft vivens, p io . M in o r eft ex^ rcfta Scoti in i .d i f t . 2 .'
intellcdualis, fic concipitur radix intel­ quaeft. 2 . §. E x his ad qtiicfiioncm ; U bi Io-*
lectus , & voluntatis. Tandem eft exif- q u en s de ifta p ro p o titio n e , fcu
tens d fe y & per fe , ficque concipitur ,, e x if tit, d i c i t , q u o d ifta p ro p o litio n o n
radix omnium , qU£E funt in D eo, in „ eft p e r f e fecundo m o d o , quafi praedi-
quantum difterunt ab unitate creata , ab „ catu m Iit e x tra m odum 1'ubjecti , Icd
intelledualitatc creata, & eft primo di- „ p er fe p rim o m odo , & im m ediata , &
vcrfa ab illis; quia Hc , omnia , qux Dei ,, ex term inis ev id en s : q u ia eft im m ed ia-
jfunc, concipiuntur independentia. Con~ ,, tilsim a , a d q u am re fo lv u n tu r omnes
tya : Implicat comcipi ut radiccm ope­ „ p ro p o litio n e s e n u n tia n te s a liq u id d e
rationum , & potentiarum vitalium pro­ „ Deo^ q u a litc rc u m q u e c o n c e p to : (ed
priarum alicujus rei >five fub conceptu ra tio foim alis c o n ftiru tiv a , ^ d if tin c liv a
«aturx, fwe fub conceptu effentijc, quod CLijuslibet rei n o n p o teft n o n eife illa ,
neque in rcBo , neqtie in obliquo dicit qux' p er fe p rim o co n v en it rei , 81 ad
vitalitatem ; hanc nullo ex his modis di­ quam u ltim ate red u c u n tu r om nia , qu;e
cit exilVentia i / f , & per f t ; ergo non d e ipfa q u a lite rc u m q u c c o n c e p ta , en u ii-
poteft concipi ut radix potentiarum , & tiar.tu r : e ig o # , feu e x ifie r e , im p o rta n s
operationum vitalium. Major videtur q u o d d a m abfolutilsinium , & fimpliciTsi-
nota; Nam ideo vitalitas intellectionis niuiii ^ ^ j e i t C c c , ^o/ifirmAtiir cx c^wod.-^
folum tribuitur intellectui ,& non Ipe- „ lib e t. i.% R efp o n U eo p rim o ; In Divinis
ciei impreflx, vel objefto, quia ifta nul­ „ n eceilatio eft aliq u a e n titas r e a lis , live
lo modo funt vitalia. Minor non miniis „ c x n a tu ra r e i , & h o c in exiftentia a c -
ccnftat ex dictis; cum omne , quo4 di­ „ tu a U :: ; h a b e tu r e rg o ifta co n clu fio ,
cit , iit quid mere negativum. Ncc miniis „ quod in Divinis oportet ponere ali-
placcrc poteft , quod exiftentia „ quam entitatem in exiftentia adiialf,
per fe fir prrcdicatum , determinans gra­ „ & aliquam unicam primam,& iJlam
dum virae intellcclivx: quia omne pra;- „ eife aje. lita realis entitas, quae eft in
dicatuni determinans ad gradum vita:, „ Deo ,cum fit prima ratio cftendi (im-
c(t impia'fcindibile ab aliqua vitalitatei „ pliciter , rationabiliter a Santlis vo-
ficiii talitas fubttantia*, elt aliquid fubf- „ catur Ejfentia, Unde Auguftinus 7. de
taijiio;, talitas relationis eft aliquid illius, j, 'I rinit, ait, cjuod (fi f"picvUixf%peic
faliiin in obliquo ; ergo praedicatum vi­ urin num. 45. Ex qnibus iic : Illa prima
talitatis , vel modi fpecifici , & gradus entitas in IXio , qt:.c eft :pfmri e^e j fftn^
Vitaiis , dicentis corrc(pondentiam ad vi­ ) eft ita Eflentialis Elfcntiae Divinae,
tam intcllcctivam , eft impra:fcindibile a ficiit ft p e r t eft cffentiale (apientiae j fed
ccnccptu viue:ci-go cum hoc non rcperut- eflentialiter q u id d ltativ e , & in
tur in cxiftciriia d f e , Qcpa f e , quia illa p rim o m odo , d icitu r dc fapienria : e rg o
loliiin radicat intellectionem Dei fccun- effc , & cx’J ie r e eodem m odo d ic u n tu r dc
duni quod — dicit independentiam
............. - t - ..... ......... 7, &
— Eftentia Divina 5 alioquim argumentatio
hoc eft adaptabile cuilibet Diviiio prae- Auguftini non eflct efricax. Ita novilsi-
dicato dc quidditate Dei; cum quolibet iiic arguit Nobilil'simus Ruerk. jam latu
ht independcns ; hinc eft, quod inexpli- datus.^Omnia ilta momenta a iiobis ad-
camm relinquit haec folutio conftiruti- du<n:a funt a num. 43. ad fuader.dimi,
yum Dei , cum hoc pro cxpreifo debeat exiftentiam efle pra:dicatum qu^ddirati-
indudcre vitalitatem intcllettivam. vwm Dei , quod cflicacifsime fuadctuc
ictim
 Dc Deo in linea cHcntiali.
cum illis ib l, & h k pofitls. Vcrum mi-
nimii probanc, elVc iiltiinum metaphyfi"
cum Del conftitutivum, dc quo exprcl-
se ell controverfia prjcfcnB. Fundamenta
funt.
97. Primum : 'It manct in- habeant per ly p^r fc , non habere prin-^
finuatum, illud eft conlVitutivum alicujus
r e i, ad quod reducunclir omncs propo-
fitiones, ciinn'tiantes aliquid dc iplb; fed
per VOS i non‘ ad cxiRentiam , led ad af-*
feiratem , icii pcrfeitacem reducuntur
omncs pvopofitioncs , enuntiantes ali­
quid dc D eo ; ergo. Deindc;: Qnia Sub­
tilis M.igilter non dicit ,quod ad exii-
tentiam reducuntur omncs propofitio-
ncs , enuntiantes aliquid dc Deo &c, fed
foliim ad propofitioncm , in qua enun­
tiatur ejftyvd ex'dcutiadcElVontia Di­
vina ciarc , & diftinfte conceptibiU, uc
pater ex liirera D odoris, & Marginiftas
iUius. Et hoc ert veritsimum : Quia Dcus,
Tie conceptus, fub proprifsima ratione
ejus , concipitur ultima differentia , vel
quau differentia eflentialis , qucc , nullci
negante , elt principium demonfttandi
oniiiia de corilHcuto ( de Deo ) quia ra­
tio primi (ubjeili, e(l primo virtualiter
coiuinere omnes veritates, de Iplb enuii-
tiabilcs. Cercrum quaiis (it ilia quafidif­
ferentia rpccifica, non explicat Do61:oif
Sublilis, neque hie , nequc m Reportatisy
ijb: eai.dcin vei'facui' difticultatem. UndcS
non ert de mentc Scoti, quod ad cxil'-*
tentiam reducuntur cxt* led ad propoli-
tioncnj, in qua ponitur cile , vei exil-
tei'.tla d cla de D'.'o ctaie , & ut ell in fe
conccpti'Tili. Pra;rcrquamqu'jd, itetum y * ? / - , de plano conceditur; cum cer-
inrtari poteft aigutnentum cum Scoto in
Reportat, d i j i >qurJi,i * docente : quod
ad intelied'ivum radicale , tanivjuim ad
pra‘dicavum ,cujus nulla eft ratio a prio­
ri , probans , illud ii' eii’^ Deo , reducun-^ fito , adhuc relbat difticultas • qucdnarri
tur omnes propolitiones &c. ut longe
conilabic cum noflrani iententiani propo­
namus , & propugnemus.
t?8. Nunc in t'jrma, negatur minor;
Nam neque ad exiilentiam abibiutam,
feu conjundam cum ly a / i ,&c yer fe^
reducuntur propofitiones , enuntiantes
aliquid de Deo , qualitercumque con­
cepto ; quod maxime verun). e ll, li fetmo
fit de I'cducljone propoiitionum ad iliud
pra*dicacum Ipecificc difterentiale Dei,
nediun a creatura , veruiiie.iam a quo­
cumque alio pra:dicato redx' iinei^ quid-
diiaiivx Dei.^ Quamvis enim omiiia enunJ
tiabilia dc D eo, polsint rcduci ad exif-
tentiam iif e , & perf: , tamquam ad prx-
dicaium modaliter diirercniians omnia#
qua; limt Dci,ab onuubus >quce func in
__ ri
creatura 5nam e(fe afe yiA per fe eft rai^
tio conftituens omnii , qua: funt Dei,
indcpendentia acaufa i'ealitet infiuencej,
&hu;us totum oppofitum habent omnia*!
quaj funt in creaturis. Ec ultra : Licet
cipium emanativumaddiftindionem mq-
dalem. Vetnmtam'en , ut habeatur dif-
tindivum fpecifice , vel quali fpecilicc
diffctentiale , debet effe tale prxdica-j
turn , ad quod reducuntur omnta cnun-
tiabiiia dc Deo , quoad exprefsioncmy
illud quodfuerifc, perfedius, vel quod ut
tale a nobis concipiatur: unde cum hoc
tantum lit , quod pro explicito gradum
vita? intelledualis dicat5nine eft,quod
&c. Ad cojoJirmatiofiem: jam a nobis die-!
turn eft a num. 43. cntitatem in exiften-
tia aduali >vel adualis entitas, aut exif-
tentia, elVe de quidditatc D e i, & in Di^
vinis elfe ex natura rei. Verumtamen cum
hax entitas , vel reaiitas adualis , & exif-
tens , fit ex natura rei eadem indivifibilis
formaiitas, folumque partibiiis in piu-
res conceptus ab intelledu abfttactiv^
cognofcente: V. gr^ in conceptum c;itis»
viventis , fubftantii , Ipiritus , vitx in-
teileclualis ; in utriim vertitur, fob qua
conceptu , concipitur a nobis Deus, ul­
timo aiietaphylice conftitutus ? Cumque
hic, juxta omnes, lit ille , qui fuerit per-
fed ior, & Auguftino docentc , & Scoto
diccnte , & nos inftruente , Iit gradus vi-
tx intelledualis i hinc ellquod tkc^
Ad illud , quod e(i f.i-picm.x favere^
^ pcttnthc pcjfe&c. bcc eji hJTentia ,ip-
tiisittium , & verilsimum lit , quod eje
Dei ell: ipfamet Eflcntia D e i, cum Ibla
difl-crenria , de abitrado ^ & concreto.
Nec minias certum e i l , quod hoc fuppo-
nimirum ex illis pca:dicatis , quibus quid-
ditative conflatur taie ejjs , iit , aut con­
cipiatur a nobis , elfe perfedius, ipluni
Deum in efle iJ>eciflco ultimatfe conlh-
tuens 5 cumque hoc non liat per cjjl , vel
^.Vi^twquoniodocunique explicctur, ad­
huc toto hoc pulito, manct incxplicatunl
iiltimurri Dei conftitutivum. Hoc patec
a pari de fapientia , & lapere : quia licet
lapere fit ejfe fapiei-.ra:, tamen cuni iti
tali ejfe lintconceptibiles, abftrahibi-»
les conceptus entis , iubllantia;, Ipiritus,
vitalitatis de linea intellectiva , & fortd
alii 5 jure merito dubitari poteft , iub
quo conceptu fapere ,quod eft qu’.ddita-*
tivum prxdicatum fapientix , fst conii;-
tutum fpecince differentialiter in t;ili c jfi
Hoc enim cit munus, & onus Viri Theo-!
 4 ^ D i f p u t a t i o P rtm a
lo g i, evifccrare return naturas, ut fic,
Ifefto fundamento , afsignetur ultimum
conftitutivum; & non folum attendere
id , a quo nomen eft impofitum , fed id,
ad quod fignificandam eft inQpofitum. Et
muito minus, miractarc §&• 114 .^ 1 fa­
cit modernus Scotifta Valifoletanus ani-
rbadvertcns in futini Confeotiftam, plus
temporis, & papici confumpdfTe, quaih
hjEcpoftulabat tes 5ac fi definita eflet pet
ly qticd eft fa f i ntu fapere^ hoe eft EJJentia
ijf/um ejfe , propiered Deus, cui proprifsi-<
me 0 “ verissime, &c,
^9. Cum dodrina ifta folvitur aliud
argumentum, quod fundatur in illo S*
Scripturab: Ego jum qui fum : ; : Hae dices
^ liis Ifrael: QVJ E S T mifsit me a i vos^
& in aliislocls hujus generis , quibus ad­
ditur illud Scoti in quodlibet, i. ubi cufxl
SS, PP. dicentibus, quod eft fapientia fa-*
pere j hoc eft Ejfsntite , ipfum ejfe,
concludit Do£iot: quoA principalius om-^
nitim,qUie deDeo dicuntur nominum eft,QUI
E S T ) ^ proptered a Damafceno appella ­
tur pelagus fubftamia infinitum j & inter-^
minatum totum in fe comprehendens* Ve-
rifsimum igitur eft , ^ 7 elfe no-
men Dei proprifsimum , fecundum id , a
quo nomen eft impofitum j nam ah eo^
qudd eft ejfe, dicitur EJfentia , juxta* Au-
guftinum >ceterum, attento Id , ad* quod
fignificandum , eft impofitum ejpe, vel
exiftere , non eft nomen Dei magls pro-
priumjquia magis proprie fignifi9at Efl'en-
tiam Divinam hoc nomen DEUS ; cum
fignificet fubftantiam intelledualciij, vi­
ventem , &c. connOtantes operationes in-
telledivas, & voUtivas. Dens enim di­
citur ab ardere j & fovere , &c. juxta SS.
PP. Finaliter; c7?,eft nom'en proprium
D e i, & maximc tale, fecundum id, a quo
nomen eft impofitum 5fecus , fecundum
id ad quod . &c. Vel dici poteft ,quod,
qui eft , non foluiti fignificat giadum
cxiftendi, fed etiam gradam cffendi, &
hie, in entibus intellectualibus, (ignificat
inteilediiiilitateiu. Unde in locis citatis,
fol' m intendit nofter Subtilts Dodor cum
Auguftino, nec aliud intentum habebat,
niii quod Deus erat nominabilis a creatu­
ra nomine proprio, iplum diftinguentc
a creatura ; & propterea quamvis iit no­
minabilis nominibus, qui eft j Ado;iai,Ge-
bovA , Eloyn, Deus , Ti/ethagrammatoi},Sc
inter omnia , qui eft , affirmet, elfe prin­
cipalius fecundum id , a quo, &c. Nequc
retolvit ultimatfc, quodnam cx illis, iig-
nificatione pura,(it, quod explicet,quoad
noiifaexpicfsioncm, ulciinum Dei prcedi-
caium conftitutivum. Nec mirum; cum
nec inter Biblicos fit concordia fiimma
Circa fignificata illorum. Tandem, a no­
mine, e f t y appellatur Pelagus fubftan-
tiae, &c. ex quo folum infertur, quod eft
ens fttmmum , & ens habens plenitudi­
nem effendi, a quo omnia: verumtamen
non explicatur in ifto effe quodnam fit
prxdicatum, ut fontalis origo perfcdio-
num fibi propriarum, & maxime princi­
palium , qux funt potenti» vitales. Prop-
terca a Magno Bafylio appellatur Pelagus
infinitai fubftanticc,vivum j & intelleftua-
I c : tamquam intjfujfum pelagus in infini-
tarnqus vitam deduci. Videantur a nu-
mer.85.
looi Sit quarta conclufio : Infinitas
radicalis non eftformale , <5“ ultimum conf­
titutivum Eventide Dii)in<e. Pro intelli-
gentia breviter notandum eft , quod non
eft lev-e litigium inter Magiftros in expli­
cando rationem formalem infinitatis. Alii
namque , juxta mentem Divi Thomae, te­
nent , ftare foirtialitcr in negatione fini-
tatis , confiftentis in eo , quod nec rcci-
piat, nec recipiatur. Alii tenent, nOn
ftare negationem infinitatis in exclufione
materia:, v?l formx , fed in negatione
Caufx efficientis. Nofter Subtil. Magift.
quodlibet. 5. aperte docet, quod licet a
nobis explicetur per negationem , mini­
me formaliter in illa conliftere, fed impli­
care aliquid poficivum, ficut diclnir dc
immaterialitatc, & hcec dc infinito docct.
i, Ex hoc pofTumus ens infinituoi in cnti-
,, ta te fic defer ibe re , quod iplum cl\,cui
„ nihil emicatis dceft , eo nKxio quo pof-
,, fibile eft illud haberi in aliquo uno , &
,» hoc pro tanto additur 5 quia non pctcft
„ in le rcaliter, & formaliter per idcnti-
,, tatem omnem entitatem habere. Po-
,, teft autem defcribi per excefiuni ad
„quodcumque aliud ens finitum,' fic;
,, ens infinitum eft , quod excedit quud-
„ cumque ens finitum , non fecurdum
„ aliquam determinatam proportioixm,
„ fed ukra omnem determinabilem. Dc'?
„,nique in 1. dift. 2. qivxd. 2.. §. Refpond.
„ a it, infinitum intelligimus per finitum,
„ & hoc vulgariter, fic expono: infinitum
,,e ft, quod aliquod finitum fecundum
„ ullam habitudinem finitam pra:cise ex-
„ cedit, fed ultra omnem habitudinem
„ afsignabilem excedit.
10 1. Deinde adv<Jrtendum eft, quod
infinitas attributorum eft diverfae ratio­
nis ab infinitate Elfentix Divinae; quia
ha:c eft infinita fimplicitec in genere en­
tis , attributa vero in genere proprio
determinato. Et plus ultra:quia Effen-
tia habet infinitatem , non folum forma-
. liter,
 D c Dc^o in linta effentiili.
liter, proptiara , fed etiam primam:
quia a f t >ijquideni refpcftu omnium di-
cirur Pelagus : quia omnem i>erfc(9;ilsime
continec entitarem inrrinfecam, ut poH-
Ubile eft , contineri in uno fi)rmalirer5
arcributa vero habcnt quidem infinita­
tem pi-opriam , & formaiem , I'pd non ra-
dicaiem, vel fundamentalem, ficut Effen-
tia 5 quia ilUmnonhiibcnt a fe,fed ab’
Eflentia, idcpque non habent infinitatem
primam pe^r modum plenitudinis finipli-
citer in ratione entis^ In Eflentia veto eft
infinitas intenfiva formalis , & funda­
mentalis fimul, & pro tanto , a Damaf-
ccno appellatur Pelagus: formalis autem
tantum, non fundamentalis eft tn quali­
bet alia perteftione (impUcitcr i qualibet
enim habet Tuam petiedionem formalem
ab infinitate Ellentise tamquam a radice,
& fundamento. Fere omnia funt Scoti
quodlibct. in i. dift. 13» quaell. unie.
& in 4. difl:. 13» quift. ik
102. Nunc probatur conclufio. Ne-*
quit efle conftitutivum ultimum Deitatis*
id quod nonconcipitur>at principium ra-
dicale operationum vitalium > qusc Dei
funt prtjpria;; fed lie non poteft concipi
infiniras fundamentalis , & radicalis; erg.
per hanc non potdl ultimo conltituime-
taphylicc Deus. Major conftat ex jam
diclis cum Magno Auguftino ,afsignante
gradiim vitaj peifectioicm quocumque
alio gradu cxindc in intellectualibus
gradum virx intelledivse. Probat. minor;
fprnialilsitnus conceptus infinitatis radi^
calis , & fundamentalis > vi cujus Efientia
Divina dicitur PeUgus Divinarum per­
fectionum ,folum quidditative dicit com-
prehenfionem , vcl rotaleJii plenitudinem
omnium perfectionum ; led hoc nihil ex**
plicat foi maliter vitale, aut intelleclualej
1. Quia nihil opciativ'um exprimit. 2.
Quia infinitas formalis ell prasdicatum
tranfcendens omnia prxdicara clientialia,
entis , fubltantiaj, qus formaliter vitalia
r\on lunt;_erg. infinitas radicalis nequic
ladicare operationes vitales. Lnui cum
Quiroga : quod ilLis non radxat, ut t>t.p~
nitas tantum eft, illas veto radicat, ut in^
finhas -vitetlls efi : quiaintelledUis >volun­
tas , intellcQio, & volitio , & lunt vita­
lia , & I'unt talicer vitalia, fcilicet infini­
te , & I'ub utroque conceptu radicantur
in infiniraie, qux in achi primo cll vita-;
lis. Contra i. Qiiod non eft vitale nequc
inquid j neque in‘ ^«ii/tf , neque aliquid,
vitalitatis includit minime poteil radicare,
illa , quce funt propria in quarto modo
illius rei >Icd infinitas neque ir^qtdd, ne­
que in (imle eft vitalis j cum in fuo con-
4j
ceptu quidditativo folrrin dicat > & CJi-»
plicet plenitudinem entitatis , vel pei-
fedionis , vel exceffus fupra omne ens fi'
nitum y & fi infiniras eft formalis , ell
priedicatum tbrmaliter tranfcendens , Bs
commune prardicatis Divinis , qii$ non
funt forraalitec v'tali-a, & fi eft infinitas
radicalis , tantiim exprimit radieem infi­
nitatis fornialis ; & horum nihil , dieit
vitalitatem , neque in quid , neque M
quale 3 erg. implicatoria eft folutio. Co»-*
ira 2. Conceptus radicis in aliquo prjedt^'
cato foliun poteft importate in adu pri^
mo illud, quod formaiitec in a£tu fecun-*
do relucet in radicatov Sit exemplum: ih->
telledio Divina j quatenus eft quoddam
ens, proximi provenit ab inteliedu Di^
v in o ,& radicaliter ab Eilentia Divina*'
quatenus eft quoddam ens. Rurstjs : ha;C
intellcftio, ut vitalis, proxime venit ab
intellcdu, ut vitali * & fimiliter remote
ab Eflfentia j & proportionali:, ut intcl-
leclio eft quid intelledivum. Deniqlie
quateniis imelletiio talis eft infinita^
provenit ab illis, in-quantum infinita funt.
N unc; conceptis illis pra:dicatis ab invicc
diftinftis, vel formaliter ,vel virtualiterj
tunc, pradicatum eintis folum concipituc
radicare prjcdicatuni entitatis, repertum
in operatione >ptaidicatum fubftantije li-
mile pr£edicatum repertum in operatione?
ita ut pev pcaedicatnm fubftantise .unice
concipitLU-, difcretivum rei ab accidenti?
per praedicatum entis , a non ente ; per
pra:dicatum vitalitatis, a non viralibusj
per praedicatum intellectualitatis a non
intellectualibus} & tandem per proedica-
tum ■infinitatis , unice a finitis. Modo
fic : fed prsdicatum infinitatis tadicalis
folimi poteft concipi iii aclu primo dif­
cretivum a finito : ergi omne radicatum,
five fit intclleftio , five qAK>deumquc
aliud, foliun poteft concipi^, ut modaliter
diftinfttmi ab ente creato , fubftantia fi-»
nita, &c. Ratio fundameiiralis ! quia in­
finitas modalis non variat rationem for­
malem re i, fed foliim illam collocat in
linea pofitive excedente omne crcatum*
atque creabile. Nunc fic :fed pra:dica-^
tum ultimo conftitutivum debet indu-»
deregradiim fpecifice differentialem, vel
quafi difi:erenrialem , qui haberi repug-*,
nat per infinitatem radicalem: hinc eft,
quod &C,
103» Itaque id j quod fuerit Cionftittl-*
tivum D ei, debet in redo importare ali­
quid , per quod fpecifice differat aiJ om­
ni nontali; hoc enim eft munus ultimi
conftitutivi, licilicet j fpecifice, & effen-
tialitej: yaciai® , aovunique gradum ad-
Fa derc
 44 D ifp u tatio Pri m a
d c T .e B U e n t i x ; c u m ’ i g i t u r c o n c e p t u s r a ­
d i c i s i l l i u s , c u j a s f o r m a lis c o n c c p t u s , &
i n r e c i o e f t , iio n v a r i a r e e f l e n t i a l i t e r ,
n e q u c a d d ere n o v a m grad u m e lfc n tix ,
p o f s i t fo lu m m o d i f i c a r e i n t r a e a n d e m l i -
D esw n } & t o t u m h o c l i a b e a t in f in it a s r a -
d ic a lis ; p r o p te r e a , & o b h a n c ca u & m
f g l u i n h a b e r e p o t e r i t , e f l e ii t i a l i t e c d i i t i n -
fiu e r e ^ a t q u e e f f e n t i a l it e i * f a c e r e d i f t e r r e
D e u m a c r e a t u r a ; ve ru m ta m e n hoc ha­
b e b i t t a n t u m e fle n tia V it e r m o d a l i t e r ; m i­
n im e v e r o e f f e n t i a l i t e r q u a f i f p c c i f i c e .
R e c o lla n t u r d i d a a n u m . 9 0 . E x q u ib u s
c o n f t a t , q u o d p o t io r i |u re' d e b e b a t a d i-
\ i\ i\ a jfe ita s , ^ p e r j e i t a s , f e ii e j } v e l e x i/ -
te r e d f e yO c p s r f e , p t o c o n l l u i i t i v o D e i ­
ta tis , E o , v e l m a x i m e , q u ia ab iila , ric
c o n c e p t a , fu m it S c o tu s a r g u m e n tu m , d
f r i o r i p r o b a n s in f i n i t a t e m : u t c o n f t a t ir»
q u o d i i b e t . 7 » § . C o n tr a : u b i p o t e n t i a m
in fin it a m in D e o d e m o n f t r a t e x e o , q u o d
D e u s yi> d f e y c u j u s e le g a n t i f s i m a verb a
1, Tunt ifta : E x h o c p o t e f t i n f e r r i , q u o d
, , ip f a f i t in f in it a i n t e n f iv e > q u o d a u t e m
, , h a b e t a f e p o t e n t i a m a c t iv a m , h a b e t a
„ f c e n t ir a t e m : q u o d a u t e m h a b e te fe
„ a li q u i d , h a b e t i l lu d in t o r a p l e n i t u d i -
n e i qUae f i b i p o t e f t c o m p e t e r e : n i h i l
j , e n im h a b e t u r li m it a t e in a l i q u o , riifi
, , h a b c a t O r a b a l i q u o a g e n t e d c t e r m in a n -
i , t e i l lu d ad c e rtu rn g r a d u m : q u ia fi
,, unum ens h a b e a t« p le n itu d in e m c n -
, , t i r a t is > & a li u d e n s h o n h ab eret d f e
„ ta le m p le n itu d in e m , fe d e n tita te m U -
, , m ita r a ffi , o m n i n o n u ll a e ffe t r a tio j
, , q u a r e i l l u d p lu s h a b e r e t p l e n i t u d i n e m
, , e n tita tis , q u a m i l l u d : : t e x h o c ig itu r *
„ q u ^ d P r im u m M o v e n s m o v e t d f e , dc
„ p e r c o n fe q u e n r s e f t d f e c u i ii t o t a p l e r i i -
„ t u d in e p o t e n t i * a ftiv a e , & e n tita tis ,
n o n p o f s i t cfTe fin e i i i f i n i t a t e i n t e n f i v a ,
, , fe q u it u r ,q u 6 d ip fu m fitu ifin it K p o te n -
„ tia: in t e n f iv e . H u c u f q u e S u b t i li s M a -
g i f t c r , c u ju s p r o fu n d ifs im a v e r b a a d p lu -
r a fu n t n o t a n d a , & a n o b is p r x o c u lis
h a b e n d a . P r o n u n c lo liim n o to , q u o d e x
h is c o lli g i t u r , q u o d hxc c a u f a l i s f it a
p r i o r i v e r a - . e j l e n s d f e : e rg . h a b et to ta le m
f lenitudine> 7i .e n t i t a t i s y O " e f l a liq w m o u d
p r i u s , O ' r a tio im m e d ia ta , 6 ^* p r im a d e -
m o n jir a n d i de D e o in fin ita tem ^ U n d e : i l la
u t e n t e s , a d t u e n d u m a f le i t a t e m e(Te u l ­
t im u m c o n f t i t u t i v u m D e i , c e r t e n o n
f i n e f u n d a m e n t o in S c o t o p r o ­
c e d e r e fa te m u r.
N O STRA C O N C LU SIO PR O PO N I-
t u c ,& probatur,
104. r 'ILtimum confiitutivum Dei
fia t in intelleSiivo ra dica-
li j prout im plic.it, explicat radicem in-
telleSius , 'Voluntatis infinita \ qain in~
finitas , aut alia quacumque exprefsio tn~
grediatui' plufqudn? In obliquo , O ” conno-
tative. Ha:c fecunda pars infra conftabit.
Nunc dircctfe fuadetur prima. lUud eft'
ultimum Dei praedicatum metaph, fi­
ce conftitutivum , cujus nulla ett ratio i '
p 'io ri y nequc in fe j neque quoad nos,
ipfum de Deo pvob.uidl, vcl Deo in effej'
fed intellertualitas radicalis elt ptxdica-
tu m , cujus nulla eft ratio d priori nequc
in fe , neque quoad nos probans, ipfum
efle in Deo 1 erg. intclledualitas tadica-
lis eft praedicatum ultimo Deum meta^
phylice conftituens. Major apparet; nam
illud pradicatum , cujus nulla eft ratio
d priori y neque in f e , neque quoad nos
probans, ipfum efle in Ibbjedo , facit
cum fubjefto propofitionem per fe riotani'
primam , & indemonftrabilem >& prx’di-
catum y hoc faciens >eft ultimum conlti-
tutivum , & non fu ffitit, quod fit pradi-
catum elfentiale , ut conftat in his pro-
pofitionibus : i:orno tfi animal: homo eji
fu b jia n tia , quarum prccdicata iunt eUen^
tialia fubjecto , & tamen non laciunt pro-
pofitionem per fe notam primam , & inr
demonftrabilem 5 cujus oppofitum repe­
titur in hac ; homo eft rationalis, quiV quia
prccdicatum eft ultimo conftitutivuni fub-
j«(£li j fcicic propofitionem per l’c notam,
ad quam reducuntur cmnes propofitio-
n e s, enuntiantes aUquid de homine , li­
ve , quod enuntient, fit de linea ettentia-
l i , five attributali, ut patet in h is; quia
homo rationaiis eft animal j eft corpus,Jubf
tantiayVi'Oens: vifibilis yftebins , admirati­
v u s , dijciplinabtlls y& c. Nunc probatur
minor cx Scoto in Reportatis 35.
qnxft* 1 . 5. Ideo dico : ubi ait D octor : fi .
„ cur humanitas eft ratio conftitutiva ho-
„ minis >vel entitatis, fpecifice talis» nec
y, poteft oftendi, fibi in elTe per aliquem
,y conceptum fibi ( entitati fpeafice ta li )
yy immediatiorem , vel priorem ; quia
, i tunc non effet prima ratio conftitutiva
i>ejus: (nam quare humanitate homo
,, eft hom o, non eft aliqua cau la, fed eft
„ prim a, juxta Philofoph. 7. Metaphyji^
,, ca ) ita etiam quod intellectualitas fit
,i prima ratio entis intelligibilis, confti-
„ tuens cum in efle talis,& nihil exigat te
prius ellentialiter ^a, qua hoc poisit de
 De Deo in linea cflentiali,
« D e o o fte n d i; ideo vanum cftc]ujetcrej » Univerfalitci' docens > quod Ihtellec-i
,, quare Deus fic intelligibllis ipfa intel- ), tualitas eft prilwa tatio eilentialis om-
„ ligibilicate. Et itko ad nihil laborant> „nium enti'um intelleduali.um > ita ut
tamquam indilciplinati, qui quaruiit ,, nulla fit ratio demonftrahdi ipfam dc
„ rationem ipfius, cujus non eft ratio, >, tali fubjeftoi Intelleftiialrtas eft prima
,, vel quo nituntur probate aliquid a >, ra tio , juxta quid4itaterti illortim > in
yy priori , quando nOn eft ratio priori „q uib us e f t ; : : & ficut riph eft caii(a,
Hucufque D odor Subtilis > qui loquitur „ quare homo eft hom o, fic hec quare
de intclledualitate radicali ■ , qu$ iab ipfo >, Angelus, vel anima rationalis fit tns
vocitur intilligibilitais, & patet ex textUi >, intclle£tiyum , quia propter quid ita eft^
Igitur intellectualitas radlcalis in Deo eft ), non poteft dem onftiati: quia intellec-
prxdicatuiM cujUs nulla eft ratio i m ori ,> tualitas eft prima ratio in creatura jux-*
&Ci ,, taquidditatem illorum jin quibus efti
105. Ratio fundamentalis eft : Quia Nunc fic procedo , iargumento a minori
tegula in deniohftratione propter quid ad majus. Intellectualitas eft in fubftan-
potifsima ftat.in e o , qu6d definitio qliid- tia creata prima ratio ihdemonftrabilis,
ditativa r e i , fecundutii ditferbrttiam Tpe- & conftitutiva illiuis in eJfe fpetitice talis:
cificam,tit medium in iU ii& ut fiCjpotifsi- ergo a fo rtio ri, & potiori jure in Deo.
ma demonftratio conftat ex prsmtfsis pri­ Probatur confequentia : £6 non : quia
mis i immediatis , ind^mortftrabilibus, & efto intellectualitas vcrifslme , & pro-
per Te notis : ergo foliim illa ipropofitio prifsime conveniat D e o , eft prxdicatura
Qtit p'er Te n o t a ,& indemoriltrabtlis a tranfcendens , & commune 5 fed licet
p riori, qUx exj^efse, &diftinfte confti- intelledtualitas ut ftc fit pta:dicatum com­
tuitur e:d definitione quidditativa fubjec- mune , feciis intelledualitas talis jqu®-
t i , li hoc eft definiblle, vel ex ratione in hominibus >in A n gelis, & in Deo eft
ultimo conftitiitivi j fed hcec Juxta Sco;^ primo divetfa , & fpccifice dilVmda,
tum , Deus eji radicaliter inUlUBivus >eft ju xta quidditatem illortim entium , in qui­
per te n ota: ergo & c. Confequentia pri­ bus eft , fecundum vigilantifsimam fra-
ma p a te t: Qtiia propofitio conftans ter­ fim S c o ti; ergo licet intellectualitas ut
minis i objective aliqitomodo diftinftis a J i t , non fit cqnftitutivuiii ultimum Dei,
ratione formali conftitutiva j Vel extra tameh intelicftualitas Conttada per talei-
definitionem fubjedti j eft a priori de- tatem explicantem intellectualitatem,
tlionftrabilis illam tamquam medium radicantem potentias fimplicitcr infinitas*
d priori , Qc ultinium, iiiquo ftat refolutit> erit ultinfmili conftitutivum Dei.
metaphyfica. 1071 Ultimo probatur conclufio: Jux­
io 6 i Probatuf (ecundo conclufio: ta SSi PPk ciim Magno Auguftino > quae-;
Quamvis omnia prxdicata elfentialia, rei iibet fubftantia vivens perfectior eft fim-
convenient verfe, & propria, fpeciali ta- p lit it e t , & eflentialiter qualibet fubftan^
mfen modo ipfi convenit ptjcdicatum ul­ tia non vivente , & intellectuales > inter
timo conftitutivum; fed omni fubftantix Viventes, preefetri debent non intellec­
intellectuali ita convenit intelledualitas tualibus j rationales irrationavilibus 5 &
radicalis, Ut non ficut aliud prsdicatum ideo rationales magxs D eo afsimilantur:
eflcntiale illiu s, fed fpecialiori >8c inti- ergo cum intelleftualitas fit a b fo lu te , &
mioi'i modo ipfi competit:crg.intdUec1 ua- finlpliciter perfedtiot quolibet pt$dicatd
litas ( idem eft quod vita irttellcdiVa ) ita non intelleduali > pet illam cum fua. ta-
illi convenit, ut fit ejUs prjedicatum coriC- leitate ,ju x ta quidditatem ejus , metaphy-
titutivum. Minor eftDodioris Ifi Repor­ fice conftituctur DeiiS; Probati confeq.
tatis aflerentis, quod intellectualitas eft jiix ta SS. PPi cutii A uguftino : Hic eft
firima ratio entis intiJlledtivi, con^tuens efficax arguendi niodus; pertedtifsimuni
t4 eum irt ejfe tiiiii : QnxGiimque fubiian- intellectivum ; ftrgo perfeCtifsimum enS.
„ tia eft intelkctualiis >intellectualitas eft Hacc p ite t faCta coaipafatione inter Deuiii
j, intra rationem eflentialem ejus> ficUt A n g elo s, & hbtiiihes i fed Iw c argument*
„ etiam patet iri Ipeciali itt hom ine, in tatio non effet efficax, ticc fo rm alis, nifl
„ Cu;u3 ratione ponitof rationale, & pef inteilcCtu^itas fit perfeCtior fim pliclter,
,, conf<;quens ( N . B. ) inrelleiSltualitas omndm quamcurtique aliam perfet1io-.i
ifti , qu£C per fc intelligitur per fafio- nem cujufcumque generis exccd cn s: uti
,i nale , eft idem homini effentialiterj patet ex regula Scoti in i; diftiS^ qujcfti^»
,jim m 6 ut aftuaUfsimOiri ^& completif- „ Ad fummuni in inferiori numquam fe-
„ fimum in ertJintia* ita iri Reportatis^ „ quitur famraum in fupetiori ^nifi illud
dift.3 j , & quodUb.i* §« Nam contradicito\ itlfecius jfit nobiljifsiixiuni cohtentum
 4^ Difputatio
,, fob e n ic ; ficut non feqmtur, pcrfcftif-
iinnis afmus; ergo perfeftil'simani ani-
,, n)al; led gratiii materia; IcqiLt'-ir, per-
,, fctlifsiniui, hom o: C1150 perfeclilsinnim
i, animal; quia homo eft perfcdifsimus
„ animaiiuui- Igitur non (cquitiu- O pii-
jTiUm ,f^u perfedirsuTium ejjc ad pei fcc-
tiftimnm coriim , qurc continentur iliL)
entc , nili iilud fit pcrt^difsimum inb
ente. Unde; ut efticax fit coiifcquentia
PP. intelleduilitasdcbctcfle perfcctilsi-
>Ma, & ncbilifstma contenta liib ente , &
abfolutb perfeclior qualibet al'a pcrfec-
tionc cujufcumque generis fit. Hie nota,
ne fcandalum patiaus ,qucd inter Divi­
nas perfediones non cftexcefllis fimplici-
ter tails, ita ut una fit alia fimpUcitei pet-
fcdior ; hxc enim pue,nat cum infinvcate
im pliciter, quam habec qusecuaique pcr-
fecUo Divina ; fed tantiuTi crt exceiTiis
Iccundumquid , ita ut una ex iua rationc
forinali (it alia perfcdiov , ut vcl lie , fit
capibilis ordo inter Divinas perfeftioncs,
&inh(?c lenfii dicimus , quod prardica-
tum inteUedualitatis ex I'ua ratione tor-
raali, & ex lie , eft perfcdius quocuinquc
alio prxdicato , juxta Auguftinuni , &
Scotum in i . Reportat. dilUnd. 35.
qua:rt. I .
108. Nunc jam explicatur ,& proba­ malitas pofsit radicare utramquc poten­
tur £bcunda pars conclufionis. Didum
jnanct, quod per exprefsionem alicujus
taleitatis intelkdivi radicalis ultimo me-
taphyfice explicatur conftitutivum Dei,
&: nunc rettat declarare , cujus fit talc in-
telledivum radicale , & quo iliius elt
proprium j hoc enim non fa d o , licet
quidditas ejus indicaretur , non tamcn
inrclledus quietavctur- Pro clariori in-
lelligcntia revocanda funt in memoriam,
q u i dida manent de Deo Tub concepta
Ellentix Divinx , & fub conceptu natiux
a ?7m/y.So. Quibus fuppofitis.Noltra con-
clufio eft: metiipbyjjcc cGnJtitai Jtti>
raiitne hjf~rdi{eper hiiclicciualitaten; illatn
(jam explicatur talcitas) qttd ejl r^idix
SKtel/eihis , & voluntatis itijinite , & Jin:-
pLciter 5 & fu b conceptu Naturd: per intel-
ieSfudltiXtc:ii , qiuv ejl ruclix intcllcc-
tion's, & volitionisJimpiiciter infinitanm .
Ratio hujus prxcifionis flat in eo ; quia
conceptus EiTenticc el't omnino abfolutiis
ab omni prorlus refpedu ad operatio-
nein 5conceptus verb naturcc, a principio
operationis prcelcindi non valet : ergo
licct conccptus cbjcdiviis Eflentix lie
idem , ac conceptus nacurx f cum tamen
penes divcrfa cunnotata aliquam diftinc-
tioncm patiantur; propterea, & ob hanc
caulam , quoad cxpr'elsionem noftram
Priina
tails diftindio in conflinitivo necclTariJ
videtur.
109. Nunc direde probatur: Rerum
ultimx difterenrix nos la d e n t, & ideo
illas expUcarc folemus , per radices pro-
prietatmn ipfarum rerum ; Ted' intellec­
tus, voluntas; limpliciter infiniix, funt
proprietates immediatx , & p rop rix fo-
lius D e i: fimiliter intelledio , & voHrio
fi.int operationesvitalcs lolius D e t,ip fi’
que p ro p iix :e fg o rede explicatur ta-
leitas intelledivi contrahens intclledi-
vum , ad ell'c proprium folius D e i, per
radicem intellcdus , & voluntatis , vel
intelledionis, & volitionis limpiic'tter in­
finitarum , refpeclive , vcl ad conceptum
ElTentix D e i , vel ad Natuvx Divinx con-
ccpvum. Minor eft clara. Major nota
apud M etaphyficos, loquenres de coni-
tituiivis iiibftantix , quantitatis &c. Unde
intelk'divum radicale in Deo aliud non
expiicat, nifi tmicam , & indiviiibilem
fbrni.ilitatem , qux fit radix intellcdus,
& voluntatis. Ratio duplex i. Quia irv
crcatis inrclledivtim radicale nondiftin-
gultur a volitivo radicali, ncc divcrfas
fcrnialitatcs d icit: ergo multo miniis ir>
Divinis, i . Quia nulla eft necetsitas talis
diiliiidionis , cum una indivifibilis tbr-
tiam , quin obliet diftindio inter ipCasj
etenim non reqjjicitur tanra dlLiindio itii
radice , quanta in radi^^acis; quia radix
eft illimitatior, ad plura I’c extendere va­
lens.
1 10. Verum enim e ft, qncd nuia in­
finitas, cum non fit quali aiti ibiuum , ncc
quafi pafsio , fed dicit modum intrinfb-
cum illius cptitatis (entisfimpliciter in­
finiti) generat in intelledu conceptum
non quafi per accidens , cx fijbjcdo , &
pafsionc , led conceptum per le in certo
gradu pcrtedionis; qiiareper infinitatem
tamquam per -fignuni nobis notius > &
perfedius , rede explicamus illam ratio­
nem intelledualitatis, in qua confiftit cf-
fcntiaD ei. Ceicriim quamvis dida vcra
fin t, prxdida exprelsio lo liu ii 'm ohliquoy
& de connotate , fe habct refpcdive ad
redum conftitutivl Dei. Ratio , quia
quod non ingreditur in conceptu Dei,
ut per fi; pars eju s, aut per modum ge­
neris , feu difterentix , led veluti addi­
tum , ut liabeatur conceptus quietativus,
& p erfed u sD ei, non ingreditur in conl-
titutivo plulquam in obliquo j &c con-
notativc; fed lie fe habct exprelsio radi­
cis intellcdus , & voluntatis fimplicirer
infinitx in intclledivo , ultimo confti-
ttiente D eum ; nam dida cxprefsione co­
in-
 D e D eo iti linea clTentiali.
intellcfta in intellectivo, aliud non defi-
deratur , ut habearur conccpms perfec­
tus D e i, & quiecativus: ergo & c. Major
apparet in contUtiuivis fubftanticX , &
aliorum , qux licct explicentur cum con­
ceptu radicis , & cum connotatione ad
radicata, talis tamen connotatio foliim
pertinet ad conceptum qviictativum;
ideoque definitio illorum dicitur quid-
ditativa , non pura >fed data per addita­
mentum. Non miniis patet minor ; Nam
principia radicalia in fe , & in primo
modo contemplata , nullam relationeni
includunt j fiint enim quid abfolutum>
quod efto explicctur per radices proprie­
tatum , hoc non intelligitur reduplicati­
ve , fed fpecificative ; ergo quando dici-
mws, ultimum conftifutivuni elle intei-,
Icdualitatem talem , quae eft radix & c.
folam in obliquo ingreditur exprefsioj
& redum conrtitutivi eft intelledlualitas;
Sic falvatur unitas, vel irrefDlubilitas in
plures conceptus, quod eft cliai aderifti-
cum ultimi conftitutivi. Paritas ftat in
Omnipotentia j Oinnifcientia nullam di^
centibus relationeni ad creaturas ; atque
id e o , nec metaphyficam connexioncm,
efto a nobis cxplicari non pofsint abfque
connotatione ad illas poisibiles , ut vel
ficquiefcat intellectus in conceptu Om ­
nipotentia: , & Omnifcientia;. Similiter
actus, habitus, & a lia , explicantur a no­
bis connotative ad (lia fubjefta , & ob-
jefta , eftd abfoluta fin t, & reiatiVa fe­
cundum dici^
III. Objicies I. Conftitutivum for­
male metaphyficum cll prima ratio dif*
tinguendi conftitutum ab omni nori tali:
led intelledivuni radicale in Deo hoc
non habet: ergo per illud non conllitui-
tur mctaphylice Deus. Major eft apud.
Metaphylicos ccrra. Minor probatur;
Qiiia per praedicatum tranfcdidens , &
commane Deo , A n g elis, 8c hominibus,
non potell primo diftingui Deus ab z\n-
g e lis, & hominibus j fed pra:dicatum in-
telledivi radicalis, fic eft commune; ergo.
N ec fufficit foludo de taleit^lte: nam con^
tra:q u ia nullus dubitat, t;tlcitatem in-
telleftivi radicalis efTe conftitutivum:
ergo afsignare conftitutivum per talei-
tatsm , elt inexplicatum relinquere conf­
titutivum Dei. Pro comperto enim e/t
apud omnes, quod conftitutivum Deita­
tis eft prxdicatum radicans in Deo om­
nia , qua: Dei funt propria : unde quaeri­
tur , quai (it iftit taleitas ? Si d.icas: talei-
tatem in intelledivo radicali , Deum
conftituente , clle illam , qux contrahit
iniellettivum radicale, ad efle radicem
47
intelleftus, & voluntatis 5 pariterque in-i
tellectionis , & volitionis infinitarum.
Contra : Nam implicatorium eft , talei-
tatcm ultimi conftitutivi explicari per
aliquem refpettum ad potentias , auc
Operationes. Ratio prima : Nam juxta
,, Scotum 5 prima diftindio entis non eft
y, per naturam fuam , in quantum eft
„ principium talis operationis, fed per
naturam fuam , ut hxc natura : ergo
prima diftinctio, & ratio primo confti-
turiva , talis e ft, ante omnem refpec-
tum ; & exinde non per intellectivum
radicale operationum. Confirmatur ex
Scoto in 4. dift. 12. qua:ft. 2. §. J d pro--
„ bationem , ubi ait : Muita enim funt
„ fpecialia , quibus aliqua repugnant;
,, non tamen per naturam unius commu-
nis reperti in e is , nec per naturam al-
„ terius, fed per naturam propriam, qux
,, includit ambo ifta conjuncta 5 utfi di-
„ c a s ; homini repugnat irrifibilitas: aut
>, ergo in quantum intellectuale , aut ih
,, quantum anim al: & fi in quantum in-
,) telledtuale, repugnaret Angelo ’ fi in
„ quantum animal , repugnaret bobi.
>, D ico , qiiod nec fic , nec fic , fed in
>, quantum homo eft animal rationale.
„ Ex quibus conftat, quod rationalitas,
>, aut intelleftualitas hominis eft , qua
,,hom o eft talis natura ad f e ,u t dicit
yy naturam propriam , q n x includit anir
,, mal rationale. Eft dicere , quod ratio­
nalitas hominis , quje eft contrattiva ani-
iiialis , & fic radicat rifibilitatem ; & ei
repugnat irrifibilitas, fic eft conftitutiva,
& fic eft intelledlualitas in homine in or­
dine ad fe i ficque intrinfeca ipfi , & fine
Jrefpedtu ad aliquam Operationem eft
contra£tiva animalis. En explicatum
intelleitivum radicale tale hominis. Qiiod
hon faciunt Scotiftjc conftituentes Deuni
per infellettivurii tale >quod non dicat
refpedtum 5 quod eft contra Scotum*
112. Reipondetur concerta majorl;
hego minorem , Sc ad probationem cnitx
foiutione infinuata; Ad impugnationem
hegatiir major^ Non enim indubitatum
e ft, taleitatem intellectivi efte conftituti­
vum entis fpecifice talis ; quia taleitas,
iit jam manet didtum a numer n o .
non ingreditur tamquam quid redum in
conftitutivo fubftanticc in ielkftiva:; fed
folum veluti addituni, ut habeatur con-
ccptus quietativus conftitutivi entis in-
telleftivi fpecifice talis , qualis eft Deus,
Angelusj 6c homo, juxta quidditatem illo­
rum entium , in quibus eji , juxta ScotUm:
&I10C habetur in Deo per intelleftivum
radicale in rgfto j & per td e , fcilicet rar
di-
 4» Difpiitatio Prima
idltans im elledum , Sc voluntatem D ivi­
nam , & fimUlter intclleaionem iniini«
tarn ) & paritet fimilem yolitionem, fo-
lum defidtratut, ad habendum concep**
tum quietadvum intelleftivi radicalis
I ) e i , ptimo diverfi ab inrelieftivo radi­
cal! A iigeli, & horhinis. A d illud; prima
diftiniilo alicujus entis non eft per natu­
ram fuam in quantum eft principium ta­
lis opeiationis ; explico (ic Doftorcm
Subtilem dicendo, quod prima diftindio
alicujus , non eft per natuvam , uf eft
principium formale >& proximum talis
operationis: nara juxta fere omnes Theo­
logos operationes non fupt immediare,
& proxime per naturam, (bd per poten­
tias naturae > quse funt formalia prin­
cipia operandi. Cetetiira dicere , quod
jjrima diftinftio alicujus , non eft pec
naturam, ut principium radicale, eft im-
pVicatorium in terminis: cum fit de con­
ceptu quidditativo naturae , radicare
principia, & potentias operationum. V i­
deantur a nobis difta a num. io8. & c la -
refcentifta.
113 , Objicics fecundo : ^laerendo potentialitatis- Imperfectio enim , folum
Tolutionem inftantct de authoritate Scoti
•dicenti > quod prima diftindio alicujus
entis non eft peAiaturam fuam in quan­
tum eft principium talis operationis: fed
fic a nobis cxplicatur conftitutivum Dei
per intelledVivum radicale : ergo contra
Scotum. Refpondetur cum dodrina jam
dida : fcllicet, quod quamvis Deus in
ratione Effentia;, non dicat refpeftum ad
operationes, quod mihi difficllimum eft:
nam juxta ^ .P P , Deus dicitur ,a b ar-
d crc, fovere , & c. Attamen conceptus
naturaft Divinse eft imprajfcindibilis a ref-
pedu ad operationes: cum hic fit con­
ceptus definitivus natmae. Deinde redar­
guit quidam Sapientif. N . Sendin : eo,
quod autlioritates , quas ifte Nobiiif,
Complutenfis adducit, non veniunt ad
rem. Verumtamen nos illas omifsitnus,
nec illis ufi fumus in hac pra:fenti quaef-
tione : non quia illas non in veneratione
habeamus, fed quia adudta in toto cor-<
porequaeftionis lufiicicntifsime fuadent,
iioftram fententiam efle de mente Scoti
M agiftri, & Ducis noftti.
^ Objicies ultimo : Ratio formalis
'conftitutiva D e i, debet Effentiam Divi­
nam conftituere P ela^ s omnium perfec­
tionum , continens illas , continentia^
qua majot cogitari non poteft : fed to-»
tum hoc habetur per ajfeitatem prima­
riam , qujB primo convenit Effentia: Di-
vinx , uc haec: ejgo. Ratio niin. i . Nant
;uxta Scotum : a f t bfibet
Divina infiniititem propriam , prinjam
-virtualiter primo , & per f e conUntivam
omnium diorum. 2. Nam per afleiratem
primario depurantur ab omni imperfec­
tione potentvalitatis , ita ut ftatim con­
cipiantur-infinita 5& fic,fo U u s Dei pro­
pria : ergo'afleitas primaria pria^itate
virtualis contincntia: in eiTc metapliy-
fic o ,e ftv i cujus Deus concipitur Pela­
gus omnium perfedionum , perfeftifsima
continentia, qua major cogitari non po­
teft , illas continens. Ita Noft. Carolus
dei Moral jam laudatus» Refpondetur>
concef. maj. neg. min. & contefla pro­
batione , negatur confequentia. i . .(^ ia
afleitas juxta Scotum poteft dici modus
intrinfccus, quo probatur alius modus
intrinfecus >fcilicfet infinitas. Tum , quia
afleitas , juxta jam d id a , fecundumquod
explicat, eft., quid mere negativum for-
'jnaliter , & prxcifive loquendo : & G c in
illud non poteft percipi formaliter , &
pro cxplicito, tam decantata continentia,
N ec minus formaliter iocj^uendo depu­
rantur , qiia: funt Dei ab imperfcaione
tollitur formaliter per perfedionem for­
malem , & pofitivam ; minimfe vero per
ajpttatsfK , qux pi o expliciro , folum di­
cit negationem a caufa efficienti, & fi
addatur illi perfeitas ; folum d icit, non
habere principium emanativum , fed
ipfum eife primum , a quo eunda ema­
nant , quod aliud non e ft, nifi in expli­
catum relinquere conftitutivum fpecifi-
cum Dei , afsignando folum i d , quod
debet habere quodlibet conftitutivum.
Fijialiter per ajjeitatsm , diftinguitur.
Deus , & omnia , qu» funt ejus , dif-
tindione modali , ab ouini non ta li, non
vero diftindione fpecifica. Ex quo per
ajfe;tat:m folum probari poteftjtamquam
per rationem a priori modalem conti­
nentia omnium , qux funt de linea per-*
fedionis fimpliciter j non tamen tam­
quam per rationem a priori
ipecifice differcn-
tialem.
%
% *
***■
DIS<
 DISPUTATIO s e c u n d a "^
D E D E O IN L I N E A M O D A L l C O N S I D E R A T O *

A P P E N D IX EST ISTA D ISPU T A T IO , f e t O R I G I N E M

ducit expr*ieccdcnci, incjua data eftdo(^rina de Deo efTendalicer con--
tctttpUto , &:cum modus intrinlecus extra Eireticiam Dei non fic jfed
<^uid modale ipli intrinfecum,ordo do<Strmx poftulat, lit
dc modis intrinfecis Dei fermonem infticua-
mus Idco fit'

'Oy^^STIO PRIMA. quidditative concepta, quin condpiatuf

''QUID , B T Q ^ o fU P L E X S I T M O D V i
intrinfecus DeH
T limina pateant
ad ingrelfum dif­
ficultatis , notan­
dum i & fiinui
probandum eft,
quod modi in-
trinfeci Divini
'ESSE non funt extra quidditatem Dei*
Ratio: nam illud , fine quo Eflcntia Di­
vina non poteft perfe£te j & quidditative
.coiicipi, non eft extra quidditatem ejus:
fed eflentii Divina fine modis intrinfecis
non poteft perfecte , & quidditative con­
cipi : ergo modi intrinfeci non funt extri
quidditatem ejus, Major eft certa , &
minor probat, fic : Divina Effcntia non
poteftperfede, & quidditative concipi
fine totalitate peffedionis, & plenitudi­
ne entitatis: n c c , poteft concipi cum tali
plenitudine , quin concipiatur experscu^
jufcumque realis compolitionis, & im^
potens tranfire de non elfc ad elfe , aut h
contrai Pliis ultra ; non poteft quidditati*-
vfe concipi, quin fic nata, & ex fe porens,
€flreinomnibiis:& denique quin habeat
interminabilem durationem , qua: num-
quam fit heftcrna , numquam craftina,
numquamfutura, numquamquc p rxtG ii-
t a , fed perpetuum hodie , Sempiternum
prxfens> & perpetuum nunc. Solum enim
quando fic concipitur Deus , concipitur
e(Teid,quo majus cogitari non poteft.
lanv fic : fed totalicas pci fectionis eft infi­
nitatis^ modos , repugnantia ad realem
compofitioncm eft /implicitatis modus;
impotentia ad quemcLimquc excogitabi-
Icm tranfitum , ejl inmutabilitAs , & po­
tentia clTendi in omnibus eft immenfitas^
& interminabilis ducatio eft aternitasi
crg. Ellcntia Divina non eft perfe£tb,$£
Tom. II.
cnm modis intrinfecis infinitatis, finipli-
citatis, immenfitatis, immutabilitatis, &
aeternitatis, & multorum aliorum , qua­
les funt invifibilitas ineftabilitas, & c.
Unde in 'iis enuntiationibus Deus eft
Infinitus , Deus eft jEternus , Immenfus,
Immutabilis, (umme fimplex , & -aliis,
hujufcemodi prxdicata non funt extra
quidditatem Dei ; dicuntur enim de ipfo
in primo modo dicendi per fe , Heet non
in primo gradu. Itaque in primo modo
dicendi per fe plures diftlnguatur gradus^
& in illorum primo collocantur pra;dica-
ta quidditativa, in fecundo vero moda-
Jia, quae neC ab Ellentia diftinguntutjuec
a prjfedicatis qiiidditativis illiu s, quia fo-
lum fUnt rationes , & explicationes , qui­
bus exprimitor intrinfgca perfeftioEilen-
ti« , & iliorum, quibus ipfa quidditative
conftituitur*
i i y . Ut autetii, qux di£la fn n t, di
qite dicenda reftant, clarfe percipiantur,"
aliqua fupporienda funtin pra;fenriarum>
^lia in memoriam revocanda, & deni­
que alia breviter fuadenda. CIRCA i.
Tamquam certum habendum e ft,q u o d
omnis creatura a Deo fada., eft modifica­
ta : btcc tria mocUis fpevies , & ordo , tam^
quarngeneralia bon-t, funt in rebus a Deo
f a B i s , ait Aug^ lib. de natuia boni tap*
Hae verba ingenitum ^genitum y non
natU7'(e , aut Ejfentite J m i mmiact, fe d
modi , aut rationes , quibus res conjlan}^
docet S. juft. de reda fidei expofitio-*
r e 5 idem docet Ang. Mag. i. part* quceft.
15, ubi explicans illud Auguftini, bcec tria
tnodus, 0"ci hxc habet, unde dicitur-,quod
tnenfura modum pTitpgit: idem Seraph*
D o d . in Breviloqulo cap. i . ubi loquens
de creatura mundi ait , omnis enim erea-^
tura conjiituitur in ej}} , ab efjiciente , &
eonformatur ad exemplar ^ ordinatUr ad
finem , ac per hoc eji una , vera, bona, rno»
j f^eciofa > ordinata, merifurata,
.0
 so Difputatio Secunda
difcrctayt^ penderata, Sunilia docet Subt..
Mi\g. verfans ilia verba: Omnia in nu-
fncroypondere, & menjura fecit Tieus. Uii-
'd c iple eft exemplaris menfura immenfu-
rabilis, penes cujus acceflum menfura-
t o r , & eft men furata pcrfeilio cujufcutn-
que crcatuvaj. C IR C A 2. memorandum
e f t , quod communiter a mctaphyUcis fic
definitur modus intrinfecus: (ft determi^
natusgradtiS ptrfcSiionis cujufcumque enti-
tatis,quofaiia comparatione ad aliarn rem
fuperat^vel fuperatur ab ea. Explicatuc
breviter; dicitur determinatus graaus per-
feiU o n is , quod (j I'ermo fiat de modis in-
trinfccis D e i ,, folum eft inrelligcnduiB
quoad exprefsionem noftram , nam in
Deo nihil eft determinatum , & omne eft
infinitum: dicitur cujufcumque entis ; <juia
omneens live increatum , fivfe crearum
eft intrinCece modificatum. Dicitur
faSi-i comparatione fupera t , vel fuperatur
ab alia ; quia folum concipitur res modi­
ficata j quando pcrfefte concipitur , 8c
tunc fic concipitur, quando compavara
cum alia,cognofcitur excedere illam , \x*l
ab alia iliperari in perfettione. Rem
cxemplo declaratur: concipiatur ab in-
telledu quidditas hominis, ut fpecifice
diftinfta a quidditate bruti : fic folum
confiderata, adhuc non percipitur intrin-
fcce modificata i folum etenim concipi­
tur cum tali intrinfcco modo , quando
ita penetratur ab intellectu ejus quiddira-
tiva perfedio , quod quafi intellc£tualitcir
videar,(iomincm excedere omnes fpecies
contentas fub animali. Sim iliter, fi com­
paretur cuua A ngelo,ftatim percipitur
abintellc(ttuperfetU ,& adaequate con-
cipientc, efie fuperatum ipfum hominem
in perfecUone a. natura A ngelica: ergo
reda videtur delciiptio modi intrinf^cL
in communi, per ejfe determinatum gra­
dum perfeSiionis cujufcumque r e i, quo fi,
p a t comparatio ab intelleclu , ip fm per
f e iie , & adequate concipicnte' , ftatim
percipitur exceffus perfectionis. Ha:c
qua: dida funt de modo intrinfeco iri
conuTiuni, fic adaptantur in Deo. Itaque
infinitas in ipfo iblum dicit intrinfcce,
iplbm elTe , cui nihil d ecft, & quod ex­
cedit omne finitum ultra omnem propor­
tionem determinabilem. Similiter acter-
liitas d icit, & explicat determinatam per­
fectionem durationis D iv in x , excedcntis
omnem rem durantem, & durabilem.
Pariter immenfitas explicat determina­
tum gradum perfedionis ElTenti« D ivi­
na:, qua illimitatc eft intime praifens, <Sc
piovius indilhns ab omnibus rebus, 2c
infinite excedijns alias res in prajfentiali
cocxiftentia.. Denique immutabilitas ex­
plicat gradum pertecS:ionis in Eltbntia Di­
vina , excludentcm omnem potentialita-
tem. Ex quibus ultra patet, quod jam
manet infinuatum in limine quaiftionis,
fcilicet , quod EflTentia Divina non eft
adajquate conceptibilis , fine int'ilecis
modis relatis. Sic enim folum intelligituc
cum omni gradu libi debito.
116 . Circa 3. dicendum eft a. nobis,
quod dc modo intrinfcco haec' omnia
enuntiantur, fcilice t, quod additus rei,
non variat rationem formalem illius:quod
ipfe diftinguitur a pafsionc, vel quafi paf-
fione , & a rei attributis: & denique quod
non dicit formalitatcm diltindtam a re,
quam modificat. H jec omnia per ovdifienri
probamur. Primum cpnltare videtur in
intenfione ", & remifsione, augmentatio-
n e , & dim inutione: nam fi ifta: addantuc
qualitati, & refpeitive quantitati , nc-
que per intcnfionem , aut remifsionem
variatur ratio formalis qualitatis, neque
per augmentum , aut. dirninutionem va­
riatur quidditativa ratio quantitatis; uc
patet in albedinc intenfa, ut quatuor,aut
ut d u o , eadem quippe eft ratio formalis.
Similiter in linea majori vel m inori, qux
elfentialiter non variatur per majorita-
tem , aut minoritatem, Nec minus patens
fit in ratione formali fapientia:, qua: mi­
nime variatur ex e o , quod per infinita­
tem contrahatur ad Deum , aut per finW
tatem ad crcaturam , ut clcg.inter pro­
bat Scotus I , dift. 8 . & nos cum ipfo,
Tract, de Att^'ibuiis. Denique fuadctuc
in ratione entis , cujus ratio formalis noa
variiitur Ipcciiice per h o c , quod per mo­
dum intrinfecum infinitatis contrahatur
ad D eum , Scper finitatem ad creaturam:
erg. de ratione quidditativa modi eft,non
variare rationem formalem r e i , cujus elt
modus. Secundum non minori efficacia
fuadetur. Nam attributum , & pafsio
perfedeconcipiuntur, quin inquiddita-
tivo conceptu illorum includatur concep'*
tus quidditatiyus EiVontia:: led hxc non
e.ft adequate perfeftfe conceptibilis , quin
in tali conceptu includatur modus intrin­
fecus illiu s, uti conftat a limine quaiftiori
nis : erg. D einde: quia alias non diftin-i
gueretur modus intrinfecus a differenti^
fpecifica , cujus oppofitum cito conf-
tabit.
1 17. Tertium quod de modo intrin-«*
feco dicitur e ft , quod non eft formalitas
diftintta ex natura rei a re cujus eft mo­
dus. Ratio multiplex contra aliquos Sco-<
tiftus oppofitUHi fentien-cs. i. ddbm i-
tur ex ipfa definitione modi inttinfeci,
hoc
 De Deo in linea modali corifidcrato.
hoc pnif^o t Infinitas cfl: mod iS intrirtfc-
Cus Dei: fed Infinitas non ei't quiddiltinc-
tuirj foinn.ilitei- zb E(lel1civ^ D ivina : ergi
non eft fonnalitas diltinda modus in-
trinfecus a re,cujus e(l modus. Minor
lijadetur : Inlinitas tantum explicat gra­
dum determinatum perfedtonis EQentias
Divin® : fed hujus intrinfeca perfettio
neqait ex natura rfii dirtingiii ab ipfa:
nam q u ilib et res fpecifice talis habet de­
terminatam menfuram perfettionis in-
trinfec®, ipfam conftitucntem, & per ni­
hil aliud dillindnm ab ip fa , poteft in**
ttinfecc conftitui >alioquin conltitucre-
tiir non per intrinfecam rationem forma­
lem fu i, quod eft ingens chymxra : crg.
Ratio 2. nam quxlibet fpecies per fua
ellentialia prxdicata habet determinatam
menfuram perfetVionis, qua exced it, vel
exceditur ab alia fp ecie: igitur derermi-
rata menfura cujufcumque rei non eft
aliqua formatitas ex natuia rei diftinda
ab ipfis prxdicatis elTentialibus, fpeciem
condit.icntibus. Explicatur : detur ca-
fu s , in quo intellectus concipiat aJbedi-
nem , diltindam fpecifice a nigredine:
deinde, quod rem altius penetrando, &
'intimiiis cognofcendo, percipiat albedi-
neni pci-fccliurem efle nigredine. His fic
p ofitis, in hoc ultimo conceptu , nihil
aliud concipit, quod antea non concipie­
bat , quando non enuntiabat de albedine
pcrfcdiorem efle nigredine , nifi quia
h ic , & nunc judicar> albedinem produce­
re Ibnfatioiiem •perfectiorem , quam
illam , q u x a nigredine producitiiv. Nunc
fic: fed in hoc conceptu de albedine ni­
hil involvitur diftindum a praidicatis
eilcmialibus albedinis prius conceptJE,led
lanriim habetur , quod per fecundum
conceptum explicatur perfedio illa, qu®
antei per cognicioncm imperfedam non
concipiebatiii: gitur modus rei aliud fot-
maliLcr non e tt, niii ipfa tes perfectius,
& ideo explicatius cognita. 5. Nam juxta
Scocum Quodlib. 5. modus diftinguitur
. fortnaliter a pafsione; fed fi eflet diltinc-
tus a re , quam modificat, nullum elfet
fundamentum talis diitintVionis inter paf-
lioiiem , & modum : nam ipfe , & ipfa
dimanarent ab Eftentia , & elfent extra
conceptum quidditativuiT» illius: ergo uc
fitnu confiliat formalis d lliniiio , com»
muniter admilTa ab Scotiltis inter Effen-
tiam >& pafsiones illiu s, debet negari ta­
lis diftinclio inter eflcntiam , & modum.
Quod confirmatur ex eo , quod concep»
tus r e i, Si modi non fumuntur a dWer-
fis realitutibus, fed eadem realitas i qu^
iniperfeft^ concepta , hbn concipituc
modificata , eadem ipfifsima , refpcdta
intellectus intuitive vudentis , videretur,
fic adarquate concepta , intrinfece jam
modificata ; ita ut intuens, & perfede»
adajquat^ue ipfam concipiens , non ha-
berit diftinda objedta formalia, videli­
cet realitatcm , & modum , fed idem qb-
jedtum formale , ut eleganter exprefsis
verbis docet D od i Subt^ loco jam lauda-,
t o : erg. & c.
118. Ex his folvitur dubium hoc,
quod fequitur: quid nimirum intelliga-
tu r , quando dicitur, quod modus intrin-
fecus hoh variat rationem formalem illius
r e i, cujus eft modus,per ly illias m 'i Ra­
tio dubitandi eft : quia pofTumus inrelU-*
gere rationem tontiaftarn per moduin,
vel conftitutum ex modificato , & modo,
Clariiis: ratio formalis fapienti* potell
confiderari, ut eft contrahibilis per infi^
nitatem , & etiam poteft confiderari >ut
jam per illam contracta, & fapientia in­
finita conftituta. Quid igitur no'a variat
modus intrinfecus infinitatis ? An ratio­
nem formalem fapientioe infinitie ? Ref-
pondetut: quod de tatione formali mo­
di intrinfeci eft ,non variare , nec ratio­
nem , quam contrahit , nec rationem
conftitutam ex modificato, & modo. Ra­
tio : quia modus intrinfecus eft quid dif-
tindum 4 differentia'fpecifica , & ta­
lem diftindionem non haberet >nifidif»
ferentia fpecifica h ab eret, de fiio cori^-
ceptu quidditativo, variare r-ationem for­
malem rei conftituta per ipiam , lic^t
non variet rationem , quam contrahit:
modus autem intrinfecus, nec variat ra­
tionem , qUam contrahit , nec rem modi­
ficatam per ipfum : erg. modus intrin­
fecus i nec variat rem , quam modificat^
nec conftitutum ex re modificata, & mo­
do. Brevius; infinitas, nec variat ratio­
nem formalem fapientix , nec rationeni
formalem fapientijc infinitx. Ratio a prio­
ri e ft: quia efto diff^irentia fpecifica noti
variet rationem formalem gencricam,
quia hjEC femper eft una formaliter , ut
contrahibilis, & contrada 5 Variatur ta­
men ratio formalis fpeciei conftitutae ex
differentia fpecifica contradiva , & ratio­
ne generica contrahibili. Totum oppo-
fitum habet modus intrinfecus , eo quod
non addit novam fotmalitatem rei mo­
dificata: per ipfum , nec cum ipfo
conftituitui nova quidditas. Igitur ditfe-
rentia fpecifica variat rem conftitutam
p<ir ipfam ; modus autem intrinfe-
cu$ nor\ variat rem , per ipfum mo-
G 3 di«
 Difputado Sccun^.1
dificatatn , 6c modificate conftitu-
lam,
119. Objtdcs, I . Modus intrinfccuj
variat rationem focmalem conftituti per
ipfum : cfg. Piobat. antcc. Infinitas fa-
pientijE variat rationem formalem infini­
ta; fapientix. Ratio : quia per infinitatem
conftituitut infinita fapientia, et fi infini­
tas tollatur, toUitut fapientia infinita,
ccntrahibilisper infinitatem: erg. fapien­
tia conftituta in e(Tc fapientiac infinita;
Variatur per infinitatem , ita modifican­
tem. Aliqui Scotift» fbtmaliftsc refpon-
dentcum diftin£lione de modis intiinfc-
cis individualibus , & fpecificis , & fir­
miter tenent, efle de ratione quidditati-
vam odi intrinfeci individualis, non va­
riare rationem formalem re i,cu ju s eft
m odus: ceterum oppofitum evemt in mo­
dis iiitnnfccis fpecificis. Contra : infini­
tas eft modus intrinfecus fpecificus: fed
JuxtaScotum non variat, nec rationem
formalem entis per infinitatem contrac­
tam ad Deum , neque rationem forma­
lem fapientix, qua: per infinitatem con­
trahitur ad D eu m : erg. nedum eft dc ra­
tione formali modi intrinfeci Individualis
non variare rationem formalem re i, cu­
jus eft modus, verumetiam eft dc ratio-
tie formali modi fpecifici, relinquere in-
variatam rationem formalem rei. Ratio
potifsima omnium eft jam infmuata: nani
penetrativa cognitio perfeftionis intrin-
fecae r e i , & omnium graduum, quibus
quidditative conftituitur, non arguit ali­
quam realitatem rei fuperaddi, fed fo-
lum eft argumentum, majori explicatio­
ne » convincens, & declarans rei intrin-
fecam perfectionem , tali cxprefsione,
quod fi comparetur ciim alia , ftatim
percipitur excelTus fuper aliam , vel c
contra. Hoc habet infinitas in cn te , &
in fapientia} proptereaque efto fit mo­
dus intrinfecus fpecificus, nec variat ra-^
tionem fapientiac, neque rationem quid-
ditativam entis. Ex q u o , fublata infini­
tate , non to llitu r, nec ratio formalis en­
tis > nec ratio formalis fapientia:: folum
enim tollitur , vel intelledualiter non
concipirur contraftio entis,& fapienti* ad
Deum. Exhis , folvitur argumentum in
forma negando antecedens, & ejus pro­
luat. Quia per infinitatem non conftitui­
tur ratio entis, folum enim explicatur
per illam , quod in conceptu univoco en­
tis Deo , & creatura:, non concipitur llc
e n s, nec prout eft excedens incompara­
bili excclFu rationem formalem eritis, re-
peaam in a e a tu r a , nec lationcm linii-
tatam iftius.
120. Objicies 2, conceptus objedi-
vus entis eft diverfus a conceptu o b je d i-
vo infinitatis; erg. infinitas tamquam mo­
dus intrinfecus l^ecificus variat rationem
formalem entis. Prob. antec. cum Scoto
in i.d i f t . 8. %. Contra ijiam cfinicncruy
ubi eleganter probat, divcrfum dari con­
ceptum dc en te, ac de infinitate; &: hoc,
fundamento defumpto ab univocavionc
entis D e o , & creatura:, que validifsime
utuntur noftri in M etaphyfita contra
Thom iftas,m ordicus tenentes ,ens non
univoce , fed folum arquivoce dici dc
D e o , & creatura : ergo conceptus entis
eft diverfns ab infinitate , & finitate.
Rcfpond. negando antecedens. Ad pro­
bationem , de plano conceditur , dari
conceptum unum entis univocum D eo,
& creatura:, cuius unitas fufficit ad con-
tradidionem , affirmando , & negando
idem de eodem , & etiam pro medto fy -
Ic giftico, ita ut extrema unita in medio
fic uno , fine fallatia ®qui\ocatis conclu­
dantur inter fe unum. Hitjus igitur ratio
eft multiplex in Scoto. 1. Quia intellec­
tus certus de uno conceptu, dubius dc
aliis pluribus diverfis, habet conceptum,
de quo eft certus , alium a conceptibus,
dc quibus eft dubius; ideft , conceptus,
de quo lumus c e r ti, alius efi a conceptu,
de quibus fumus in certi: fed intelleftus
nofter poteft elfe certus de D e o , & crea­
tura, quod iit ens , & in ceiius, utrum fit
tale , vel tale : & iioc evenite repugnat,
quin ta le , vel tale ens communicent in
aliqua ratione entisj alias fi in ulla ratione
non communicarent; tu n c, & quando
certo cogn ofcit, efle en s, poflet dubita­
re ta le , vel tale quid, qucd non eflct ens,
& exinde, habere fimul conceptum j.cfTe
ens , & non en s, & confcquentet con-
tradiftoria in eodem fimul repetiri. 2.
Quia nifi conceptus entis i aut ipfum elle,
aliquomodoeflVt univocum, tulliturpcf-
fibilitas demonftrandi tale ens infinitum,
increatum , & neccflarium cxifterc , &
pariter ens finitum ticatum ,& contin­
gens. R a tio : quia quod eft penitiis a:qui-
vocum , non poteft efle medium demonf-
trationis, uti patet in cane,aut tauro, ex
quibus non poteft aliquis ipforum elle
medium ad probandum animal currere,
<Q pofTetintelligi de fidere coelefii aique,
ac dc animali tertel^re : ex quo , cum
perfede demonftrare polsimus , Deum
efTe ens increatum, independens, & in­
finitum , & creaturam efTe ens finitum
dependens, & c. necelfe eft , Deum , &
creaturam in conceptu entis univoce con­
venire.
T er-
 D c Deo in Unca modali confidcrato.
121 . Tertia ratio: quia fublata tali
univocacione, nulla perfectio fimpliciter
limplex haberct rationerti communem
Deo , & crc a tu tx , Ced tantum haberet
propriam Deo , vel propriam creatura:.
Denique nulla ratio metaphyfica , ut bo-
niras, verita s, Capientia, inteUeftus, vo­
luntas , & alia id genetis poffet Deo rca-
liter , &cfTentialiter convertire. Sic enim
nulla ratio fapientiaj, bonitatis, &C. quae
convenit fubtlanti® crcatce, p o fle t, a d '
huc depurata ab imperfectione, & fum-
mitate , & infinitate illis tributis, pro-
. bari Deo convenire : quia omnino alia,
& alia eiret ratio metaphyfica iftarum
rerum , pro ut funt in creatura , &
prout funt in D e o : qucc omnia ducunt in
grave inconveniens, negata univocatio-
ne entis ditli de D e o , & creatura. Fina-
liter licet ens uedum formaliter , verum-
etiam objedive prafcindat a modis in-
trinlecis 5minime tamen praecifione ob-
jectiva ada:quata, fundata in reaUtatibus
obiedivis. Tandem, dici poteft , quod
r e s , & modus formaliter modaliter dif.
tinguntur , non formaliter p ofitive: nam
Edentia Divina non ert alia formalitas ab
infinitate : quia tamen eft modus fiiper-
additus , ideo modaliter diftinguitur: &
quia negatur modalitas pofitiva , ideo
poteft dici diftindio formalis modalis ne-
gariva. Dicla fufficiant pro modis intrin-
iecis in communi, ut fic de modis intrin-
fetisD ei in particulari fermonem infti-
tuamus,qua;lliones fpecificas exagitando-
Q U .€STIO SECUNDA.
A N DEUS S I T I N F I N I T U S , E T
quomodo probetur^.
122. '^ 1 oN poteft p ro b a ti, Deum
*1^ eftc fimpliciter abfolute,
& in omni linea infinitum, quin infinitas
quidditative declaretur , & exjilicetur:
Igitur infinitas ita eft intrinfecus modus
illius entitatis, & taliter eft , quid in-
trinfecum r e i, cujus eft , quod circunf-
cribendo , & intclleclualiter quafi fepa-
rando quodlibet, quod eft proprietas,vel
quafi proprietas ejus , adhuc infinitas
ejus non excluditur, (ed includitur in
Ijpfa entitate, qux eft unica. Hacc docen­
tur aSubt. D od . Quodlib. 5. & in 6. ita
profequitur dotirmam illam ,ad Deunl
contrahendo , dico , quod omni proprietate
per pofs bile , vel in p o f sibile circunfcripta
ab Effenti a Divina ,ipfa habebit propriam
magnitudinem y fcilicet propriam injinita-
tem J icu t res creat» habebit propriamfini~
5^?
tAtem. Ex quibus fubtilifsimis verbis, fic
defcribitur Infinitas Dei. EJipqfitiva per-
fe iiio fecundum quam , habens illam , /VJ
magnus , 0 " pleiius concipitur Omni per-
fedione formaliter y Jimpliciter t a li , ut
illi nihil ent itatis , ^ perfeSitonis deeji , eo
modo, quo pofsibile eft , haberi in aliquo
uno. Tam clara apparet ifta defcriptio,
ut explicatione non egeat. Solum adver-
tc ,q u o d dicitur, eo modo quo pofsibile
e j l , haberi in aliquo n n o Deus
non pofsit habere per identitatem realcm
omnem omnino entitatem , habet tamen
illam , eo modo pofsibili pro fua dignita­
te »& omnem perfectionem totius latitu­
dinis entis h ab et, vel formaliter, vel emi­
nenter : quia infinitum per Eflentiam,
quale eft D e u s, habet omneni amplitu­
dinem entis, nec habet terminum , nec
natum e ft, illum habere. His fic pofitis;
fit noftra conclufio.
125. Deus m jler ejl radicaliter y &>
formaliter infinitus. SiC ponitur Conclufioj
fed priiis , & ante probationem nota>
quodaliqus in Deo hmt formaliter, &
intenfive infinita , & alia qua: fundamen­
talem , & radicalem infinitatem habent,
& formalem. Ratio b revis: namque D i­
vina Attributa funt form aliter, & inteii-
five infinita , quia nec habent , neque
habere poflfunt terminum fua: magnitudi-
nis : & aliunde excedunt quodcumque
ens finitum ultra omnem determinatam,
& determinabilem proportionem : fed
qux ifta h ab en t, formaliter intenfive in­
finita fu n t: erg. Divina Attributa tali in­
finitate gaudent. D einde: Divina Effen-
tia eft radix , & fontalis origo omnium,
qnzE in Deo fu n t, five eflcniialia , five
m odalia, five attributalia, five notiona-
]ia fillt : fed hoc eft argumeiitum effica-
cifsime probai« infinitatem radicalem, Sc
formalem in Divina ElTentia , & protan-;
to a Damafceno appellatur Petagus fubf-
tantix infinitum , & interminatum : igi­
tur reda eft intelligentia, & vera doc­
trina de infinitate radicali, & formali re­
perta in Deo. Nunc probatur noftra con-
clufio ex Scriptura, & PP. Nam Job cap,
30. dicitur y Deus exceljior Calis ^ptofua-
diorabifis , & Jsremia: 32. incomprehenfi^.
bilis cogitatu , Pfalm. 14. Magnus Do*
m inus, 0 “ laudabilis nimis , q u x verba
verfans Auguftidus Parens,haec habet,
etfi tota lingua diceret , Magnus , Magnus,
quid Magnum diceret ? Quoniam Magnus
Dominus, & laudabilis nimis ; quid Cnim
diSiura e p t lingua parva, ad laudandum
MagnUm \ Dicendo nim is, emifsit vocet»,
& dedit cogitationi, quod ja p ia t , tamquam
di-.
 5-4 DifpucAtio Sccur>c?a
icens , qmd fct^sre non poffum , tu cogita^
O ' cum cogitaveris, pArurn e r it , quod co­
gitatio melms exj>licat, lingua aheujus ex­
plicat / Magnus Dvm im s , 0 * laudabilis
ntmis, Et Serm. de verbis Apoft. H sc
d ic it, Deiis iniffabiiis eji , ineomprehenfi-dum emii\entiam , & fecundum rationem
bilis f ultra otnnii , extra omnia , pTiCter
omnia. Tandem .lib.de Speculo cap. 33.
Deus fupra quern nihil y extra quern nihih
ultra quern n ih il , infra quern nihil ; Dens bens iinem , & habens effe infinibile, dans
fukquo totum , cum quo totum , in quo to~
turn : Deus a quo omnia, per <^uem ornniay
in quo omnia. Idem docetur a Sandis Pa­
tribus Theodoreto Dionyfio , Naciance-
no NU'eno pia:dicantibus , Deum elTe in­
finitum 5 non pofle circunfciibi, aut quo
ad fubllantiam, aut quo ad potentiam, &
ita didicilTe ex novo , & veteri Teftamen-
to , & effe Pelagus quodam ellentix im-
menfum , & interminatum ; tandem con­
cludentes , quod D eu s, nec magnitudine
concluditur , nec finibus coibetuv. Ita
locuntur SS. PP. ex quibus conclufio con­
cluditur fide certa.
1 24. Verum enim vero , cum munus, quoad omnes partes. Kam , quod eft,
& onus viri Theologi fit, reddere ratio­
nem de Fidei M ylleriis: quia lapienti­
bus >& infipientibus debitor eil. Sic pro­
batur rationibus conclufio. Infinitum in
omni genere entis eft illu d , cui nihil in
eniitate d eeft, modo quo pofsibile eft,
haberi ab aliquo uno : aliis ternVinis : eft
illud quod exccdit quodcumque eiis fi­
nitum , non fecundum aliquam determi­
natam proportionem, fed ultra omnem
determinatam , & determinabilem; (ed
Deus eft talis: erg. Deus eft radicaliter,
& fundamentaliter, & fbcmahter infini­
tus in om.ii genere. Hic n ota, ut intclli-
gatut conlequens, quod Deus eft infini­
tus formaliter in omni genere , qua: infi­
nitas vocatur ab Scoto prima >quia a fe,
& quafi effet1:iva relpcftu omnium, quae
continet, eo modo quo polVibile eil con­
tineri in aliquo ui>o. Hujus infinitatis
tadicalis quidditativus conccptus eft ifte:
’ eJi compreuenjio , vel totalis plenitudo om­
nium perfectionum , qute non repugnant
contineri in aliquo uno. Harc infinitas eft
diftincta ab infinitate attributorum , qaa:
dicitur infinitas in proprio genere. Ma­
jor eft notilsima notio infiniti ab omni­
bus Philolbphis admifla. Prob. min. ille
cui compctit triplex primitas , fcilicet fe­
cundum efficientiam, fecundum eminen­
tiam , & lecundum rationeiii finis, habet
fummam plenitudinem clfcndi , totalem
plenitudinem, & compiehcnfionem om­
nium perfectionum , & illi nihil Ciititatis
d ce ft, qua: polbibile eft haberi jn aliquo
uno; fed Deus e ft, habens hanc, tripli­
cem primitatem. R atio : nam demonftra-
bile eft , & demonftratum , dari in enti­
bus optimam fubftantiam , habens pri­
matum fecundum efficientiam , fecun­
finis ; feu quod idem eft, primum (im­
pliciter cfF-clivum , non efteclibile , nec
caufabile , & primum finitivum , non ha­
finem perfeftionis eundae creaturae : Sc
denique primatum tenens , fecundimi
eminentiam : erg.
125. Hrcc minor fuadetur omnibus
momentis , quibus in noftro i. tom. difp.
3, f >1.48. n. 1 3. manet’ firmatum» finem
ultimum omnis creaturx rationalis, ad
qu-'tn tendere debet per (uos artus libe­
ros humaiios, vel Angelicos, e lk tantum
uniciun , & finguLiicm , qui eft Deus
nofter piimus funplicitei' finis in finalizan-
do , & ultimus in conlequendo , qui pa­
riter eft primum finitivum, piimum effec­
tivum , & ptimum eminens. 2. Suadetur
&OOU ab a lio ,e ft In eflcndo inJepen-
dens , & in effecVibile . deinde primum in
elfcdibile eft necelfario habens primam
caufalitatem omnium caufatorum ; om­
nia quippe ab illo eifei^tialiter pendent,
Uhra:nam inhnltas in alcendendo in cau-
fis eflentialiter ordinatis , eit umpliciter
impofsibilis , & circulus intcllcdualis in
talibus caufis, ducit ad inconveniens, &
eft cogens, ad negandum, ahquod dari
agens per mtelledium , & voluntatem.
Ratio : nam fic agens, operatur propter
finem , & admiUb ctcuIo , & proceflii
per continuam fuccv-lsiunem finis, tunc
humanarum adionum edet inacquifibilis,
& naturale delidcrium creaturx rationa­
lis intolerabiliter vacum. Tandem ; ille
aqu o omnis univetfitas caulatorum ha­
bet fum efle , & fuam pertedionem , eft,
n a tu tJE lumine teftante primum emi­
nens , a quo ortum ducit 'Ota univerfitas
caufata , & ad quod , lamquam ad lu-
premum j & prunum quo majus cogitati
non poteft reducitur omne , quod eft
creatum , & produdum ; eig. minor eft
vera c^uo ad omnes fuas partes , feu quod
idem eft , datur in entibus Prima, & op­
tima fubftanria,& natura habenstriplicem
primitatem, fecundum efficientiam, fcili-r
c e t , fecimdum tinalizationem , & emi­
nentiam. Jam (Ic; fed iftx primitates, Sc
proprietates rclativx ad creaturas folum
pofTunterte proprietates entis fimpliciter
infiniti in omn; g ;>v:[c, & omni linea:
erg. certum demonftrative eft, Deum efle
lim-
 D c P e o in Itnea tnbc^ali cortfijerato.
fitnplicitcr infinitum; patet confcqucii-
ti.x,quia diitxprim itatcs, & proprieta­
tes prxdi<3:x non convertuntUr cum ent6
utcumque , foluincum ente fimpli-
citer infinito entificante omne , quod ha-
b erelfe, & cntitatem. Recollanrulr a no­
bis dida a n. 4. ubi probatum e ft, Deum
pro ut a nobis concipitur, cfle demonf-
trabilc, exirtere. Ex his
125 , Sit feCunda concludo: f«i
triplexpradiihi primitas convenit , ejl tan­
tum unum : vel quod idem ell, Deus nof*-
tcr eft rantum unus. Probatur multipli-
ter. I . Qiiia duo ptiixio ih caudibilia , &
primo efficientia , funt penitus impofsi-
bilia; alioquin nullum effet primum effi­
ciens , & primum in caufabile; narh non
eft tale illud , quo non exiftente , nihilo­
minus elFet univerfitas caufatorum. Hoc
fuadetur juxta folemne apud noftratcs
principium renens, quod ejufdeiiicaufati
non poftlint elFc dua* caulx to ta le s,&
adaiquata: in eodem ordinc. 2. ratio:qui:l
duo fines ultimi ill finalizando omnia>
qux fuot capacia habendi finem pertcc-
tionis perfcfte , & immobiliter quietan-
tem , funr omnino ch y m x rici, & impot-
fibiles: unus igitur eft A lp h a , & Oniega,
Principium, & Finis cundcc creaturx:erg.
3. (^ ia repugnant duo eminentirsimi, 5c
fumme perfecti. H xcpropofitio licet fit
a priori indemonftrabilis, & non pofsit
oftcndi a p rio ri, elte veram : nam ficut
contradidoria ex rationibus propriis con­
tradicunt , nec potcft per aliquid mani-
feftius hoc probari, ita non repugnantia,
vel repugnantia, ex rationibus propriis,
non repugnat, nec videtur pofle oftendi,
nifi.explicando rationes eorum. Ad rem.
Ens per nihil notius explicatur,cum ens^
res prima imprelsionc imprimantur in
anima /uxta Philoiophos , & Theologos.
Amplius , infinitum intclligimus per fi­
nitum , ( & meli- s per eminentiam , &
fummitatem pofttive tales) omnq ens ex­
cedens tamquam quid fuperlativum , ul-^
tra omnem excogitabilem proportionem
ad om nia, quae habent ejfe , & perfeftio'
nem 5 fed quod hoc habet per locum in-
trinlecum, excludit xqvuile ; erg. repug­
nant duo fumma , habentia pofitivam
fummam pcrfeftionem j; habent enim ex
natura terminotum intrinfccaiti incom-
pofsibilitatem : erg. datur tantiini uniuii
fnmmum infinite perfetium. Aliunde ta­
le fummum eft intelligcns omnia intelli-
gib iiia,& volens omnia Volibilia, voU-
tione, & intelledione fecum fumme idert-*
tificatis. Ratio in promptu; q u ii eft pri­
mum fecundum efiicicniiam 5 & quod
St
tale , eft per fe a g en s, & omne fic agetis»-
eft cognofcens , & voicns; nam nihil eft
agere potens nifi ex aiticre finis, & amor
prxfupponit cognitionem^ Pliis ultra lie:
fecundum prxdiclam primitatem agens,
ita a g it, quod intelligere , & velle noii
eft aliud ab eflentia illius : quia primum
efficiens amareprimuin finem, eft peni­
tus incaufabile, 5 c necefle habeiis; &
ita idem hatuix p r im i: quia fi non, con­
tinuatio ih inleliigere, & velle cller la-
boriofa, & optima fubftantia , & fupre-
ma natura eiter in potentia contradiftio-
nis ad ipfa * quod implicat in ente funi-
tnam aftualitatem habente; igitur exiftit
ens fimpltciter infinitum in omni linea , &
pofitive fummum , eftquc fuprema natu­
ra intelleftualis , habens letum intcliec-
tum , & voluntatem cum intelletlione
omnium intelligibiiium, &volitione pm-^
nium volibilium Ictum fumme identifica-
tis. Hic eft nofter Deus unicus , & linga-*
larifsimus, furiuiie Sapiens, lumme Po­
tens , & inobliquabiliter volens»
127. Denique probatur concludo»
De primo efficienti abfolute, & fimplici-
ter tali hxc omnia verificanrur : quod ex
fe habet virtutem ad agendum 5 quod in
virtute fua habet fimul omnem cflcdum>
natum caufari fuccefsive in infinitum
petmotUni infinitum,in durationeprodu­
cendum : quod talem virtutem prt^dudti-
vam habet nedum: in linea effectiva , &
phyiice produ6Viva, fedin linea intellec­
tiva , & volitiva , vei qilia primum
efficiers ; ied illie de quo dida verifican-
tu r , eft fimpliciter infin\tus: erg. cum de
Deo dida fint vera , de ipfo concluditur
infinitas abfoluta, & in omni linea. Maj*
conftare videtur ; quia de primo efficien­
ti verificaruf, habere primam caufalita-
tem omnium caufatorutti in omni linea
caufabtlium } imo (imul omnium caula-
tivam iimultate virtutis.Vult dicere>qu6d
objeduiti idxquatum potentix , & vir-*
tutis caufativnJ primi efficientis e ft, ne­
dum eftedus abfolute pofsibilis , fed
pofsibiiis fub quacumque fuppofitione,
& conditione ; taUter , quod quamvis
effedus in fpecie inftniti non fint pofsibi-
le s , & efto foren t, lion tamen elfent (i-
ffiui caufabiles , hoc minime tollit virtu­
tem in efficiente primo ad fimul illos pro-*
ducendos. Cujus ratio e ft: nam impofsi--
bilis fimultas effeduum non eft argu­
mentum quo probetur,noti adefle in pri­
mo efficiente, fimultatem virtutis : quia
repugnantia eorum eft ex fuis rationibus
formalibus , non ex defedu virtutis 1 erg-
de prinio efficiente verificantur omnia
illui
 Difpiicatlo Secunda
'illa , qnx cuuntiantur in niajori. Unde
d to movens primum movere motu infi­
nito,non fit arguinentuirt infinitae poten-
tix in llc niovcm e: quia ducatio major
ex natuia terminorum non probat majo-
ritatem perfeckionis , & virtutis in pri­
mo iiiovcnte j attamen movere moru in-
finito , habendo fimul virtutem ad infini-
tum effeiium producendum ; fic eft effi-
cax probatio ita procedit Sub. Mag. in
I . dift. qua;ft. 2, §. Ojtenjis igilui^: videa­
tur etiam N . Lichetus in Commentario,
& Pontius in fupplemento fol.275. Nunc
probatur minor. Ille de quo, qux dicla
funt,verificantur iiabct virtutem a fe , in-
dependentem, excedentcm omnem alidm
vittutem ultra omnem proportionem de­
terminatam , & determinabilem: fed om­
nia ifta funt argumenta infinitatis a prio­
ri , & defumpto medio ad illa formanda,
ex ratione definitiva infinitatis : erg. ille
•-de quo dicta verificantur, eft fimplicitcr
•infinitus in virtute , & confequentcr in
efieljtia; cum operari virtute infinita >lc-
quatur ad. efle infinitum in cffentia, quje
tanta eft in agendo , quanta in ellendo,
& e contra.
128. Cura praejaftis fundamentis per­ contrario virtualiter: C on tra, five for
cipiuntur clare multa , qux in praeientia-
rum docentur a M ag. Subt. in cit, difp.
&quieft. per illam maximam quidquid
poteft in aliqua multa fim ul, ita •perfecte
ficut in quodlibet feorfim quorum quod-
libet incaufa requirit aliquam perfec-
tionemfibi propriam, illud concluditur
efie perfectius ex pluralitate talium; fed
Deus habet virtutem ad infinita fi,nui
in omni linea i fcilicet, In linea phylice
productiva, in rntellediva, & pariter in
volitiva i & in Inrclleftu Divino eft intcl-
ligere aftuale, & diftin£tum , & clarifsir
mu(n intelligibiUum infinitorum ( cafu
quo darentur ) & fimiiiter velle omnium
volibiiium, efto quodlibet illorum na­
tum eflet intelligi, 8c efle volitum ab in-
tellcclu, & voluntate creata per intellec­
tiones , & volitiones dicentes proprias
pcrfcdtioncs: omnium , inquam , iftorum
perfectiones contineret intelligere , &
velle priiVii efficientis : igitur intelleitus
illius fimul Cmultate virtutis omnia di£ta
intelligens concludit, 5c evidenter pro­
bat per viam efficientix fic , fcilicet, cog-
nofcendo, & volendo ^primum cfficiens
elVe fimpliciter infinitum: quia ubi plura­
litas arguit perfectionem, ibi infinita plu-
laliras , quorum quodlibet requirit in
caufa perfectionem fibi propriam , avguic
^rifiniratem intenfivam: & hoc evenit in
;viruuc primi efficientis lefpedtivc ad
effetliis fpecie diftindos. Si autem efteC'r
tu s , & infinita pluralitas illorum tantum
eft numeri€a , fic non concluditur infini­
ta virtus intenfiva , uc patet in Sole , efto
illum inabiliaj&caletaftibilia forent in­
finita. Finaliter,ratio Scoti maxime tenet:
quia infinita intelUgibilia pariter volibi-
lia necellario, & ex perfectione (iia ellent
in telled a ,& volita abin telligere,& velle
primi entis i quia intellectio , & volitio
ejus ex peife£tione fua eft intciledio ob-
jefti primi (eftD eus ) & objectorum fe-
cundariorum. Nota ifta pro tradatibus
de intellectu Divino , & Divina volunta­
te. Videatur in nofti o 1. tom. digrelsic
ubique notanda fol. 6 7 .a n. 72.
129. Objicies I . Si in entibus eflei
aliquid unum fimpliciter infinitum, nihi
mali ellet in imivcvfo: nam li unum con
tcarium in natura aftu infinitum e lle t, ni
hil fibi contrarium efiet in natura: fee
hoc eft falfum : funt enim multa mal;
contraria fummo bono ; ergo non datu
in entibus unum fumme , 3c infinite bo
num. D ice s, q;uod vera eft major de con
trario formaliter, & fic nullum malum el
formaliter Deo contrarium , fecus d
inaliter , five virtualiter contrarietur ,^da
to infinito bono uno per elfentiam , ho
nihil patitur contrarium (ui eftcctus. Rr
tio : nam propter infinitam virtutem de)
triicret omne incompolsibile.luo eftcctt
erg. ruit folutio , & major , & ejus prc
batio ira eft vera de contrario virtualitei
ficuc formaUter. Exemplum in Sole, qi
fi elfet infinite calidus virtualiter nili
relinqueret frigidum in univerlo , ficut
efiet infinite calidus form aliter; erg. Rc
pondetur , neg. maj.cujusimblLnia prc
batio eft vera , de caufa infinite bona , c
necefsitatc naturar agente ad extra ; nai
hxc non compatitur contrarium ,liv e 1
ei contrarium formaliter , fcilicet fecui
dum aliquid , quod convenit ei eftenti;
lit e r ,five virtuMiter, fcilicet, fecundiii
rationem eftcctus fui,quem vii tualiterii
elu d it: utroque enim modo impedi n
quodlibet incompofsibile fuo effectui fi
cut argutum eft fupra. Ceterurft falia c
major de caufa libera , libere agente re
pedu omnium agibilium -ad extra ; <
idieo compatitur malum, & permitit illu<
& non fcuftra r e s , quas condidit f:
adminiftrat, ut motus fuos agere finat.
130. Objicies 2. Plura bona ftunn:
meliora funt paucioribus bonis: fed qii
funt meliora, ponenda funt in univerlc
erg,
‘ o**infinitum, & fumme bonum non e
jiaptiun unum. -Relp, quod plura boi
 D c Deo in I'hea modaH conGdcraco*
finita fnht meliora pautioribns: ftcus de
infinitis bo:;is, & fuminis: nam plura ta­
lia implicant per locum ab inn infeco » ut
nianct diftutn. Conlra: Qua:cumquc , fi
effent, meliora forent , ponenda funt,
cfle in entibus, & maxtrrte in cnte iupre-
m o : quia ib i, quidquid pofTirc cfle , &
bonum eft , neceffeeftcirc ; fed pUua in­
finita, fi eiTent, eflenr nieliora; erg. Re^-
ponderur , quod \y ,J i potcji implt-
catpofsiiionertipofsibiliuin , aut incom-
pol'sibilium \ & hoc fdcutldo modo , qux-
cumque font m eliora, fi eficnt, nec funt
bona, ncc meliora: quia non fu n t; ficut
illud quod non e l l , hill ex pofirione in-
compofsibilium, oinnino non c(h
131. Objicies 3. Omne ens per par^
ticipationem reducitur ad ens talc per
effentiam : fed individua cujufcumque
fpeciei funt cntia per participationem,
alioquin non effent multa : erg. reducun­
tur ad aliquid tale per cflcntiam ; & iic>
erunt multa imparticipata , & per efl'cn-
tiam talia: fed quod ett per effentiam ta­
le , eft Deus : erg. non eft urius Deusi
Refpondetur : quod iiiajoc propofitio re­
ducitur , & idem (onat, ac ifta, Omne im­
perfectum reducitur ad pert6£tum: Si
quia omne ehs p6r pai ricipationem habec
cHe limitatum , propterea reducitur ad
cns per efVentiam tale , & illimitate per-
fediim , quale eft Deus verus, unicus , Si
fin^,ularil'simusi Unde diftinguitur ma­
jor ; omne cns per parricipationeni redu­
citur ad ens iraparticipitum, & diverfac
rationis ab ente participato , conc. &
c;ufdcm rationis cum ip to , ncg. & diltin-
guitur confequens : individua cujufcuiri-
quc fpeciei reduci debent ad aliquid in
participatum ejufdcm rationis cum indi­
viduis nCg. primo divevfie rationis, conc*
Itaque aliqua fu n t, qua: non habent ne-
ceflario comitantem imperte^kionemi
quia non includunt in Ic liinitarionem , ut
hoc bonum , hoc verum , hoc cn s, &
omnia ifta pofluntdici iiflpcrteda fecun­
dum peifetlionem liitiplicitcr , & qua^
funt talia reducuntur ad pelfeclum ejut-
dem racionisi Alia funt imperteda fecun­
dum perfectionem non iiitipliciter ,fed
fecundum pcrfeckioneni, habentem ne-
ceflario comitantem imperfeftionem, ut
hie hom o, hie afinus; & qua: Uc funt im-
perfeda , non reducuntur ad perfedluni
iimplicitec fecundum perfeftioneni ejuf-
dem rationts , fcilicet ad rationem fpeci-
cam I nam cum ifta imperfettionem ijiclu^
d at, ideo fecundum 511am non poteft efle
aliquid perfeCturn fimpliciter: unde re­
ducitur ad aliquid perfcClum fimpliciiex^
T o m tlif
^7
eminentifsime includens,quod eftperfecj
Bionis in illo.Quaptdpter lapis(fic de alU-
treatis) qui eft unperfcdus,non reducitur
ad lapidem perfeftuifi fimpliciter fed
tarttum ad fummum ens , & ad fuminum
bonum pec elfcntiam talc , virtualitcr in­
cludens ilia , quic funt perfedior.is in la-
jpide. Denique , objicies: foUun eft for-
m alirer, & crititative. Infinitum , cui ni­
hil entitatis deett ; fed Deus non habet
formaliter omnem eatitatem j quia ncc
Japidis, & c. erg. Refpoiidetur : quod ut
Deus lit ens formaliter infinitum ^cui ni­
hil entitatis deeft , non eft opus niJi
cjuod contineat, vel tbrmaliter, vel vir-
'tualirer quidquid eft perfedionis in cunc­
ta creatura , cum hac folum differentia,
quod ilia , qua: funt d<i linea perfedionis
fim pliciter, formaliter continentur in ip-
fo ; ilia veto , qiiaj non funt de tali linea,
folum virtualitet includuntur in ipfo ; &
Continentur : quia eft primum efficiensj
& primum eminens, habens caufalitatti'tii
tu n d x creatutf? caufatae, & caufabiiis.
C iU ^ S T iO T ER TIA i
QUID S i r I M M E N S lt A S D E I?
132. /^ONTRA Antropomorfitas
V iV exiftim antes, Deum efte
corpus , & propterea , non efle omnibus
rebus intinie pra:fentem ; quia omnia pe­
netrare non p o te ft: & pariter cor.tra Phi-
lofophos aft’e rentes , ibiuin exiftere ih
Coelo Em pyreo j ncc non contra judseos
affirmantes j foluiti exiftere in T eniplo
Hierofolimitano , tenent orahes C atiioli-
c i , Deum ciTe immenfum. Ha;c veritas
conftatex iUo l?falm. 138* ^.(? ibo .i Spi^
ritu tuo, ^ quo a f acie tuaj^ugiarii \f i
cendero in Coeiutn , tu illic es , f i defce/uie-
ro in infernum iAdes j ^ c . Ex iilo Hiere-»
miXjN^unqu'd nojiCcelur// terram ego
iif.’pleo ? Ex illo S y m b o li, immenfas Fa^
ter yImmerfus FiiuiS , Iwwenftis Hpifitus
San£lus. Ideni reftantur alia plura tefti-
inonia Sacra: Scriptura:. Nunc fuadctur
rationibus* Immenfitas eft politiva per*
fedib fimpliciter talis, ratione cujus ha-»
bens illam , eft potens ^& neceflario ad u
eft pra:fens intime omnibus rebu s: led
Deus habet fot malitcr omnem pertedio-:
hem fimpliciter fimplicem :ergo eft for^
hialiter immenfus. Major eft definitio
perfectionis fimpliciter fimphcis , quairt
tradit Mag. Anlel. & admittunt onihes
Theologi. Min. Prob. quia Deus ratione
fiia:infinitatis fubftantialis, habet pleni;^
tudinem onmis perfedicnis fimpliciter ia
H lum-
 Dilpiicatio Sfeclinda
fiimmo i fed cflfe iaum h prxfcns omni
cnri reali, ita ut fiiiiiuin f i t , nec p o fsit.
cfle COS, vel fpaliuni ieale j in quo non
exiftat iniiiiie , & ph^ficfe , eft pcrfeaio
fimpKciteirili'nplex , & argumentum ilU-
mitata: prxreh'tia:: cig. & c. Secundo pro­
batur. Quia ejOS Divinum eli'c, eft incir-
cunfcriptum , nec ullis teiminis claudi­
tur ejus prScfentia. 3 .Quia ii non haberet
talem poifitivam petfeftionem vi cujus
eft indiftans ab omnibus rebus , & illis
pofttive pratfens ,efletin determinato lo­
co >& de VliO poflet movcri ad alium,
quod eft ^hlfifsimun^ 1 quia Deus eft efl’en-
tialitct immutabilis erjj. Deus fecuiri
identificatam habet pofitivam perfc£tio-
nem imrnenfitalis j ne nunc unum, & poft
alium locum habeat;
13^. Hic dubitatur: an immenfitas
Dei natiitali ration^ p o fsit,probari ? N e­
gat nbftef Srriyfing , affirmant multi, ma­
xime loquendo de Philofophis fagacibuSj
& reft^ Utentibus ratione: idem Trimegif-
tus dixit, Deuni i£i.ffh<sram intelligibiUniy
cujus centrum eji ubique , & circu^'erentia
nullibi. Ad propdfitum venit Mag. Au-
guft. 8. de Civiti D e i , dicens; viderunt
„ fummi Philofophi yhulium corpus effe
j, Deuiti 18i ideo cunda corpora tranf-
„ cenderunt, quaerentes Deum omnium-
,,q u e principium : & ideo omnem ani-
„ matn , mutabilefque fpiritus tranfcen-
„ dertinti D einde: Videriint omne, quod
,, mutabile eft > tiiJn poffe effe niQ ab
„ illo , qui incommutabiliter j & fimpli-
citer eft- Intellexetufit ergo j eura, &
„ omnia iftafecifte j i nuUo fieri po-
tuilTe- Ex quibus conftat quod amag-^
» nis Philofophis, reda rarione utenti­
bus, poruit cognofci evidenter, Deum
efle infinitiim in praefentia. Deinde na­
turali latione convincitur, Deum efle in­
finitum in omni linea, & conftat ex pi x-<
cedenti quarftione: fed infinito per eflen-
tiam nulla perfediodeeft ; erg. neque in­
finita prxfcntia , vel immenla , & illimi-
tata. D eiiique: naturaliter cognofcitur,
non quietati potentias operativas animje
rationalis, nifi in objefto includente om­
nes perfeftiones fimplicitec in fummo}
immenfitas eft perfedio fimpliciter pof-
fibilis, & in ente fum m o, quod eft pof-
fibile , adti e ft; cum ad nihilum fit in
potentia, fed ad omnem perfectionem iri
at^tualitate fumma- Aliunde o b je fti, ut
immenfi poteft , ex naturalibus haberi
a£tus cognolcitivus : et 3 , pofsibilis eft
cognitio ex naturalibus de e me potitivii
imraenfo, aut habcnte poUtivam perfec­
tionem iramenfitatis.
1 34. Objicies ciim quodam Calvinil-
t a : Deus hon eft nifi in Coelo jiixta illud,
CalumCueli Dotnino,terram autem dedit f i ­
liis hominum : Ad te levavi oculos meos. Ex
quibus fic arguit Calvinifta: In Scriptu­
ris omnino affirmari vid etu r, Deum ra­
tione fubftantia? tantum elfe in Ccclo:
fimpliciler igitur credamus, quod Scrip-
turx toties inculcant, Deum fua fiibftan-
tia in Coelo habitare , in terra vero virtu­
te , & lapiehtia fua : erg. quamvis Deus
fit, & ratione naturali convincatur,Deum
ipfum efle ubique pra:fentem operatione,
& fapiehtii fUa 5 minime taiYien per cflen-
liam , & natutam. Rcfpondetur ncg. ant.
quia Deuln elTe in omnibus , fuadct na­
turalis ratio nuper infinuata, & melius
conftat ex Scriptura Sacra, in qua dicitur
j, Deuis Omnipotens , Deus fortis, Deus
Creator j Deiis terribilis , Deus potens,
„Deu!s cui nemo poteft refiftere,Deus qui
>, facit mirabilia magna folus,Deus virtu-
ii tum j Deus mirabilis in opetibus fuis,
>, Deus Deorum , Deus magnus fuper
>,oriines Deus , Deos pOtens in Coelo
), furfuni, & in terra deorfuiti, DcusCoe-
l i , & TerrjB, Deus faciens in Coelo , &
ii in Terra , & in omnibus abyfsis* Tan-
}, dem concluditiit, tota doftrina Scrip-
jjturE cum illis verbisjQnam magnificata
» funt opera tua Dom ine, nimis profun-
3, dae fidta; fiint cogitationes tux. Et qua-
fi digito demonftransCalviniftam , fic aic
» vir infipiens noh cognofcct, & ftultiis
>, non ihcelliget hicc. Ifta omnia per or­
dinem conftant in Pfalm is47.49. 7 1 .7 5 ,
7 9 .8 3 .8 8 ,10 5 . 106. Tob. i34irai.cj.2.
Zachi I2i
135. Ex quibus locis Sacris apertifsi-
ttie conftat, & Omnipotentia Dei j &
ejus pra:fentia infinita, & immenfitas,pec
quam interminabiliter exiftitcflentialiter,
praifentialiter , & operative in omni re
contenta in lo c o , & iti omni loco locan-
te cunfta locabilia* Hoc omne docetur a
Mag. Subt* in 4* dift. 10. quarft. i , §. di­
co <quod Deus ex fua immenluatenc-
ceflario eft ubique : quia nullum poteft
efle u b i, in quo non fit fecundum po-
tentiara,prjEfentlam , & eflcntiam , & lic
(neceflarioi & ex fe ) impofsibile eft,
aliud a Deo efle ubique. Si iterum qux-
ras j quid fit effein omnibus per eifen-
tiam , prxfentiam , & potentiatti ? ref-
pondetin i . Report, dift. 37. qUxft. 2.
dico quod fic: quia Deus comparatur ad
creaturam, ficut efficiens, & confervansj
hoc eft : per potentiam , ficut res
eft in toto regno : alio modo comparatur»
ejus fcientia omnia videt fic eft
pct
 D e D eo tn Iin?a m o d ili confidcrato. 5^9
per prscfentiarh in quolibet: quia omnia immenfitatcm. His fic pofitis, fi cbHde-
funi a Deo cognita : fic ego dico efle ih retuv ratio formalis, cur Deus eft ubique,
domo per pLjuientiam quando video om- & in re tam intirae prxfens ? fequens de-
n ia , qiix 1'unr in illa. 3. Deus eft per elatabit qua;llio.
eflentiiuii in quolibet per illaplum infi­
mum. Tandem , Deus d ic itu r, effc ih QUiESTIO QUARTA.
C o e lo , non per exclufionem aliarum re­
rum in quibus exittit > fed tantum , ut cx ylN IM M E N S IT A S , E T F R ^ S E N T I A
Majeftate domicilii Majeftas infinita inno- Dei fecundum Egentiam in omnibus rebus
telcat rudioribus. Aulis multis mchiis di- inferatur per confeqiientiam formalem eSc
. citur , Deum ciVc io crearuris, & exifterc, omnipotentia , vel operatione ejtis
in hum anitateQ iriiti dicitur exilleie pet circA cun6ia crtataX
fpecialifsimum iilapfum dans elle perlb-
nale Divinum 5 in ju d is per gratiam , iti 137. CxjppoNiTUR tamquam cer-
b eatis, per gloriam , in iiinanimatis per ^ tum ad intelligentiam qu?f-
vifiones , & apparitiones, ut in rubo ar­ tionis , reftifsime probari Dei exiften-
denti in M onte Sinai, ubi didtum fijit, tiam ex ejus operatione ; quoniam Pau-.
quod gloria Domini habitaverit, & in lo- lusApoftoIus Dei fic probat, & contra
c o , ubi Scalam vidit Jacob , quando di- PhiIofophosAthenienfescondudit,Deum
y.\t y vere Dominus ejl tu locofanato ijio hon longe efTe ab unoquoque‘nortrum;
tgo nejciet!imi nimirum 5quia in ipfo vivim us , movemur^
136. In fine tandem notandum eft, ^ fumus. Hoc argumentum Apoftoli
quod quamvis Deus propter fui immcn- omninoinfalibile,'& prorfu- efficax fa­
-fitatem fit in omni lo c o , ubique , & in tetur ab omni Theologo. Verum tamen
omnibus rebus; non tamen cit Ibnnaliter cum efficacia , & evidentia , confequen-
in loco , fed tantum materialiter eft p rs- t'£c duplici lo c o , vel medio pofsit evi-
fenscuilibet rei. Ratio Ii quia Deus non denter convinci, vel per locum ab in-
fufcipit leges locati: non enim circunfcri- trinfeco, vel per locum a neceflario co-
b itu r, definitur, aut ambitur a loco.Un*- micantibus medium evidenter probandi;
de juxta SS. PP. eft ubique, & in omni ita ut illatio fit per confequentiam for­
ioco illocabiliter. 2. Quia immenlitas malem, vel per tohfequentiam materia­
D e i, nec eft tangibilis a lo c o , ncc a loco lem : jure merito dubitatur; an argumen­
comprehenlibilis; igitur Deus eft iu toto tum Pauli contra Philofophos concludat
mundo fine ocupatione loci , & totus conlequentia form ali, vel folum confe-
mundusin Deo fine ocupatione immen- quentia materiali 5 fuppofito tamen fem-
fitatis. Sic enim cognofcitur , & percipi­ per , quod argumentum Apoftoli inte­
tur., Deum c(Te in loco immutabiliter, rentis exiftentiam , & prajfentiam Del in
quin in eo fit collocatus, ncc locus in omnibus rebus , ex ejus operatione im­
DivinaEflcntia faciat figuram , nec aliam mediata immediattone virtutis in cuncta
imprelsionem. Finaliter , fi qua:ritur: ubi creata , fit invidi fsimum , & inelucta­
eft Deus ? Rcfpondctur , Deum elle in bile. Hoc enim inveftigare onus , & mu­
ilia immenfitate , per quaiti interminabi- nus viri Theologi e f t , maxime dum ver^
liter , ellentialiter, prarfentialiter, poten- fatur argumenta Sacra; Scriptor®, qua:
tialiter, & operative exillit in omni re, ab Apoftolis fuerunt formata contra Phi­
qua: eft in mundo, & in omni lo c o : & lofophos G entiles, quibas bene nota eft
plus ultra , ex ( e , & neceflario habet vir­ diftincYio , qua: intercedit inter confc-
tutem , fic cxiftendi in omni loco , & re quentiam formalem, & locum intrinfe-
pofsibili. Si iterum quarrasubi Deus fue­ cum arguendi illam , & cbnfequentiam
rit priufquam mundus elVer ? Refponde-• materialem , & locum a comitantibus
tu r , quod Deus ante mundi conftitutio*- illam probandi.
nem fiiit, ubi nunc e ft , fcilice t, in fe, 138. H ic in limine qujcftionis nota­
quia ipfe fufficit libi. Ratio ; quia tunc, re placu it, nt non deterreantur candida.-
folu sD cu s, & nihil aliud e r a t, & quia ti in Sacra Theologia ♦videntes in Mag.
fine loco mundus non poterat efte, Deus Gon. & legentes amarif imam lententiam
illi locum creavit in quo elfet collocatus, latam in eos , qui oppofitum tuentur. Ita
nam non poierat collocari in nihilo, ideo loquitur ; aocirina hac non folum f a l f j v i-
necelle fu it, quod Deus locum in mun- detur , docfrintc que Arijioteiis apperfe con­
d o , & .mundum in loco creaverit, &. ex traria , fed etiar/i parum tuta infide. D ixi
tuncj fuit actu indiftans, & intimifsime parum tuta in fide : quoniam Paulus fic
praeiens omni re , & ubique per fuaii^ probat D e u m , non longe efle ab uno-
Hz quoi
 Difput.itio
fjnoque noftro , quod in ipfo vivimus
niovem ur, & liimas. Aut ergo Authores
contraria fentcntia dicant, Spiritum Sane-
turn per at Pauli, atque Davidis , ineptam
nddidife rationem i inefficaxque argumen-
turn confecijfe , ad probandam prajentiam
Dei in rebus, aut confiteantur ^ex imme-
diata operatione Dei in aliquo loco ^fatis
fttperque concludi prafentiam Dei inrebusy
^ D. Thom . & commwnis Thcolo-.
gorum doftrina cum Ariftotele , ira litte-
raliter Gonet D. 4. de Attributis in parti-
culari fol. mihi 79. n. <59. tamquam dida
a Mag. Molin. qua: ccrte melius e flc t, (i
dida non fuilTent. Nam nobis Scotiftis,
ore aperto fiitentibus , ex argumento
Apoftoli evidenter concludi, ex omnipo-
tentia, & ejus illimitata operatione, ejus
immenfitas cffentiaUs, ita ut haec fit evi-
dens confequentia } Deus operatur in
omnibus, tamquam omnipotens: crg. eft
in omnibus tamquam immenfus, licet di-
camus,quod confequentia ifta non eft for-
malis , & per locum ab intrinfeco illata,
fed per locum a comitantibus : Quor-
fum difta tendunt ? Quid qujefo in hoc
afferto parum tutum in fide ? 6e quid in
hocdiclum eft, ,e x quo redditur ineptus
modus arguendi, aut tollitur efficatia ar-
gumento confedo a D. Paul, conrra
Athenienfes concludente , Deum cffe in-
time praifentem cundx creatura:, & pa-
xiter contra Judaeos afferentes, tefte D.
Hieron. Deum poffe concludi in Templo
Hierofolimitano ? Ego quidem minini6
cap io, neca viris.Theologis feriofi ani-
mi aliud ex hoc capibile videtur , nifi
illud quod rifu excipiendum dignum eft.
Verum quafi non fufficercnt ifta , multo
majora addit Magifter Gonet , & funt,
„ qua; fequuntur : Tenent Nominales,
,, quibus nihil magis curae effe videtur,
„ quam infirmare rationes quibus myfte-
„ ria noftra, & Attributa Divina probai-
„ tur. Certe ita loqui non poteft, niii
i lle , qui nec a limine Nominales faluta-
vit. Videatur N . O ch am , & ejus fide-
iifsimus Difcipulus Gabri'el B ic l, qui in
noftra Univerlitate Cathedram tenet tam-
qu.im Princeps : in I. dift. 38. ubi de re
pia;fenti multa clara, mira, & gravilsi-
ma leguntur , quibus non infirmantur^(z6.
robuftifsime fundantur argumenta , qui-
bus myfteria noftra , & Attributa Divina
probantur. Sitis. N ec plus ultra decet
Sacra: Theologia: Sedatori.
339. Iftaprx oculis habenda funt a
noftiis D ifcipulis, u t , vel fic fcian t, non
lic illos procedere >debcre , nec fcripto,
ncc verbo , fed folum atiiiis rationum, &
Secunda
modcltiic temperatura. Igihit certifsi-
mum cftapud omnesTlieolugos efficacif-
fime polte probati immenfitatem Dei ex
variis ejus attributis , hoc pacto procc-
d cn d o,D eu s cft infinitus: crg. imnicn-
fus ; Deus eft jEternus : crg. imiTicniiis,
& (ic de aliis : Deus eft Omnipotens, orn-
. nia producens, cunctaque confervans;erg.
elt immenfus: nam limina Sacra; Tiieo-
logijc falutanti, notum eft , quod Divina
Attributa propter fummam identitatem,
qux fecum afferunt, fe fc mutuo inferunt,
Unde his fic politis , cardo difricultatis
pra:fentis ftat in eo ; an omnipotentia for-
malitcr inferat, immenlitatom Dei , &
tamquam locus intrinfccus: an tantum
tamquam locus materialis, vel a comi-
tantibus , ut ajunt. Aliis terminis: an
Deum cflcpriefentem ubique fecundum
potentiam , inferat ,ipfumcfl'e ubique fe-
‘eundum effentiam i Duplex \ erlatur op-
pofita fententia. i . EU afntmativa ita
, Ang. M as. & cft communis inter (uos:
2. Eft negativa ita Subt. Mag. in primo
D . 37. cum omnibus Difcip'ulis fu is ,&
ex alienis quam plurimi. Sic apparer,
quamfalfo Thomifta G tatus zn^affir^
mativa communis efi non folurn apudDifci-
pulos D.Thom. fed etia apud Recentiores.
140. Probatur noftra conciufio. Effe
Deum in omnibus rebus per potentiam,
aliud formalifsime non cft,nifi Deum effe
caufam immediatam omnium rerum >fed
Deum effe immediatam caufam omnium
rerum,non cft antecedcns formaliter infe-
rens,ipfum effe ubique per effentiam, vel
ipfum eftc immenfum:erg. Omnipotentia
Dei non eft antecedens, ex quo per con-
fequentiam formalem, tamquam per lo-
cum intrinfecum inferatur immenfitas.
Major nota videtur ; qiiia effe in alio per
potentiam, eft poffe producere, vel con-
fervare, vel agere in aliud: per poten-
tiam enim res incft alteri, quam habet
fua; lubjedam potentia:. Prob. min. eo
Deum effe immediate cauGtm omnium ter
rum , effet antecedcns formaliter infe-
rcns , ipfum effe ubique per effentiam, &
immenfum ; quia insomnibus operatur
per virtutem (ibi identificatam , & in-i
trinfecam , & non diftulam a fc : fed per
praedidam virtutem Deum operari in om-
nibus, non eft antecedens, formaliter in-
ferens, effe fecundum fuam fubftantiam
in omnibus, ubique , & immenfum. Pro-
batur ifta: eo Deum fic operari, cffec
antecedens, formaliter inferens, fecun-
dum fubftantiam fui, effe ubique, & im-
menfum : quia juxta Philofophum mo-
ven s, & motum debent eiie urauh Sed
hoc
 D e D e o in Hnea m od ali confiderato.
hoc non probat forinalltcc, & tamquam demonftrar. R atio: operatio Divin^e Otn-
per locum inti'infecuai, operari in om- nipotcnri^e non eft forttialiter, & prajcir
nibus, per praedictam virruccm , cfle an- five loquendo, ipfa entitativa* Dei praj-
teccdensformaliccc inferens , Deum efle fentia in rebus, nec eft ratio ptoxima
ubiqiie per cffcntiam. Ratio i . in proro:p- fundandi lllam : R a tio : quia univerfaiiter
tti: nam quairo; quid intenditur concki- loquendo , falfum e ft , fubftantias fpiri-
dere per ijlu d »movens eft fimul cum mo- tuales eflc formaliter, vel fundamentali-
tu ? aiit cllc prxfentem omnibus, qua; ter in loco pec pperationem , five imma-
niovct immediationc virtutis, & fuppofi- nentem, five tranfeuntem; quia Angeli,
ti ? Et tunc eft folemnifsima petitio prin- & anima: beata: funt in Coelo Empyreo,
c ip ii; quia idem eft prxmifta >& conclu- & circa illud nullam habent operationem
f i o , & folum p rob at, quod potens mo- tranfeuntem: nam non movent illud, nec
vere omne mobile , eft virtualiter pr®- immanentem; quia attentis ipforum na-
jfens omnibus mobilibus. Aut intendit tu ris, poffunt ab omni operatione cefla-
concUidere illam praifentiam, qux com- r e , vel ob fui libertatem > vcl propter
.pctii D eo , in quantum eft immcnfus, & denegatum concurfum a Deo ; erg. for­
tune ex operatione a lic u b i, fequhur maliter loquendo, & per locum intrinfe-
prafentia immenfitatis D ivinaj,qux eft cum arguendo, dabilis eft {ira;fentia in
Dei in quantum D e i; ita quod prius na- loco , abfque operatione in illo. U ndi
turalitcr erit prasfens in quantum immen- Angelica fubftanria formaliter eft prae-
fu s , quam in quantum operans. Ita lite- fens in loco per indiftantiam ipfius ab illo,
ralitcr arguit Subt. Mag. in a. dift. 2. & fundamentaliter per ipfam A ngdi ftibC-
quxft. 6. crg. ex maxima Ariftotelis mo- tantiam fundantem entitativam prxfen-
v e n s ,& motum firaul funr,non proba- . tiam ad aliquod corpus>quod ircfpectU
tur efficaciter per locum intrinfecum, ipfius habeat rationem continentis, fine
moventem effe fecundum eflentiam in circunfcriptione lo cali: fed. hoc >quod
mobilibus 5immo nec fecundum virtutem habet Angelica fubftantia, eminentioti
entiiative fiimpta!m, lic6t fit pra:fens ibi m odo, altiorique incomparabiliter eft in
fecundum virtutem terminativfe accepta. Divina Subftantia: erg. operatio ejus D i-
141. Ratio 2. & a priori; Immenfitas yin s Omnipotentia: in omnibus >vel quia
Dei eft pofitiva formalis perfectio ipfius* in omnibus operatur, nec eft ratio fbr-
tatione cujus eft , potens e flc , & necef- m alis, nec fundamentalis 4 priori prae-
farioeft in omnibus, qux funt termini fentix ipfius, ejufque immenfitatis. D e
Divina; Omnipotenti®, ita ut nullum fit hoc ampliustraft.de Angeliss
ubi , nec aliquid creatum ibi locatum , in Prob. a. conclufio. Ex illimita-
quo Deus non fit intime prxfens per cC- tione Divinae virtutis j & operatione illius
lenciaiu, prifentiam , & potentiam : fed / in omnibus, non fequitur per confequen-
talis pofitiva perfeftio Dei minime infer- tiam formalem, & per locum intrinfe-
tur per confequenciam formalem ex om- Cum praifentia Dei in omnibus, nec ubi-
nipocentia; crg. Deum efle Omntpoten- q u ita s,& immenfitas illius: erg. gratis
rem , & habere virtutem fecum iden- concefo, ad aftionem D e i, neceflario fe-
tificatam operandi in omnibus , non eft qui prxfentiam Divina: Eflentix in re
antecedens formaliter inferens , Deum p rod u da, non precise, quia ibi operatur:
ede ubique prjcfentem , & immenfum. fed immediate, & formaliter per ipiam-
Prob. min. nam confequentia tener, cum met praefentiam immenfam ipfiafmet
fic arguendo, Deus operatur h i c : erg. Subftantia; Divinse tamquam per ratio-
hic adeft: Deus operatur u biqu e: erg. nem formalem effendi ubique. Prob. ant,
eft immenfus, non lunt iftae confequen- i . illimitatio Divina; virtutis, & operario-
tix formales, per locum intrinfecum illa- nis Omnipotentiae Divinx aliud tbrmali-
tx . Jam probat, min. Pofitiva petfedio ter non e ft, nifi velle efficax D e i, quo
Dei prardi^ta, non poteftpw’ r confequen- omnia qua;cumque voluit fecit in Coelo,
tiam formalem inferri ex omnipotentia, & in T erra; fed velle effiCax D e i,v e l
^uin operatio D ivinx Omnipotentiae, omnipotentia, qux eft voluntas Divina,
illam evidenter, & quafi ad oculum in- ad cujus velle fequitU r , rCm efle , xque
tellecius oftendat, veluti ratio formalis, poreft velle diftans, ficut propinciinim.
yel fundamientalis ellendi in omni loco, H xc videtur ce rta : quia li per impohibi-
^ prxfentix Divinas Subftantia; in omni- le omnipotens cflet in aliquo loco deter-
bus rebus: fed operatio Divinx Omnir minato , & non ubique , poflet ve lle , ali-
p otentix, nec tamquam ratio formalis, quid elfe in alio lo c o , cui non repugnaret
ncc tamquam fundamentalis ratio Ijoc cir$ ;& h aG fa^ a fuppoficione, qux non
ter
 61 Difpu ratio Secunda
scpur.nat f-CT lociirti Imrinfecum , lllutl . piatur, per omnipotentiam operans. 4,;
e!Tet ab Omnipotente , habcnte Quia pra:fentia Dei inccbus a£lu per ef-i
illiiuitatam virrutcm> quin omnipotens fentiani minimi pendet in ratione forma--,
eflet ibi pisTof.s rcciiiidum elFentiam. Ita ii fui fundamenti a caufalitate D e i: nam­
litrcraliter Mag/Subt. 6c I k , patet ve­ que Dei pracfentia fecundum elTentiatn
ritas antecedentis. Prob. 2. antcc. Ante aptitudine pixcedit operationem , noti
iiiundi creationem fiiitD etis potens face­ fubfeqiiitur illam tamquam elfcdus for-*
re mundum cum fua ill^mitara virtutc: malis. Solum enim fubfequltuc fuam ra­
erg* foit potens ilium f.icere , quin alicu­ tionem formalem , quae eft ipfamet prx-
bi fiieritpi-a:fens fecundum efTentiam. fentia Divinae Subftantiae, aut fundamen­
Q uia pra:fencia immenfitatis Divina; Subl- talem , qujE eft iplifsima Dei fubLliantia':
tantia: non pva:exigitiir pr$fencix potcn*< erg. pofitio Divin® ptajfentioj in rebus,
tix fuse, ut cH: potentia iJlimitata; virtntisj vel elfc Dei in illis, nou fequitur fonna-i
imo potius prius potentia habet termi- - Ii confequentia , ex illimitata operatione
numfuum , formaliccf per locuai iiitrin- D ivinx Omnipotentia:, aut c converfo;
fecum argu en d o, quam efliec pra:fentia nam inter pracfentiam Dei fecundum' ef-.
•fecuuduni eflcntiam ,& fecundum exiften- fentiam , & potentiam illimitata: virtutis
tia n i; erg. priiis cft,cffe alicubi fecundum non pofllintobfervari tegulae confequen­
potentiam,i!t ibi aliquidcaufet; & tuncli- tia: fotmalis : nimirum , quodcx politio­
cet per impofsibile non eflet ibi prius ne unius fequatur per locum intrinfecum,;
fecundum eifentiam , poflet efle ibi fecun­ pofitio a lte iiu s ,& fimilitcr ex defedu
dum potentiam,6c ibi aliquid caufare. - unius defettus alterius ; Si Deus namque
145. Prob. 4. Quia illimitaiio virtu-^ noii ejfst ubique , nthilomlnus guuernarst,
tis , & illirnitatio lo c i, & ubiquitas , feu omnia, providcntiay ait Ang,
immenfitas non funt rationes formales in- ■
ter fe formaUter connexa:, feu ex fua ra- %. U N I C U S .
lione formali >& per locum intrinfecum*
fed folum conneftuntur , & una infert SOLVUNTUR, a r g u m e n t a .
aliam materialiter, & per locum a comi­
tantibus , feu ratione identitatis cum en- I44. I. Agens cuod
te infinito, & Omnipotente , in quo funt operatur in rebus per vir­
identificatas bonitas cum fapientia , fa-* tutem non diffiifam a fe, fed fibi idjinifi-
pientia cum magnitudine < magnitudo catam , debet efle immediato, & 1'ecun-
cum a;ternitate, h i c cum immenfitate, dum eflentiam formaliter prsefens in om­
& omnes cum omnipotentia. Omnes igi­ nibus rebus: fed fic Deus op eratu i: erg.
tur ad invicem fe fe inferunt. Sic omni­ immediate, & p e r fuam fublbntiam prtc-
potentia probat infinitatem, & econvcr- fens eft omnibus rebus. Ma;. fupponi-
ib infinitas probat immenfi,tatem, fic im- tur ex 7. Phytlc. ubi dicitur, quod mo­
menfuasomnipotentiam ,& e convetfo. vens , & motum debent efle fim ul: cum
. Nunc fic. Sed velle Divinum ad extra hac tamen ditferentia , quod agens per
operans, vel illimitata operatio Divinx virtutem a fedifFulam non debet fecun­
Omnipotentia: non cft argUmcntum, per dum fubftantiam efle prajfens fubjedo,
locum intrinfccum probans immenfita- in quod a g it, fed mediate , & ratione
tem D e i, lecundum elTentiam exilVentis virtutis , quam medio aliquo fuppofito
ubi operatur. Ratio i . quia formalis prae- in fubjeftum tranfmittit, ut patet in Sole,
fcntianon eft formalis operatio. 2 .(^ u a qui non cft fubftantialitcr punifens in vif-
formalis illimitatto Divina: Omnipoten­ ceribus terra:, quando metalla producit:
tiae , & formalis illirnitatio fitus , vel ubi­ totum oppofitum habet D e u s,q u i per
quitas non funt termini formales , & in-, virtutem fecum identificatam a g it, &
trinfeci lo c i, quorum primus probet evi­ propterea ipTum palTum in quod agit,
denter fecundum, per formalem confc- mppofitaliter attingere debet ■ ; & om­
quentiam. Sunt enim immenfitas, & om­ nino implicatorium e ft, quod in rebus
nipotentia attributa ad jinvicem diltindla. per virtutem fit prjefens, quin fecundum
3. Quia Deus per immenfitatem concipi­ fubftantiam fit prsefens: quia ejus virtus
tur formaliter a clu ,y e l aptitudine pra:- cum fubftantia Dei eft fumme identifica-
fens ia omnibus rebus per effentiam j at ta. Min. prob. Deus in omni creatura
vero per omnipotentiam concipiturDeus, per fe primo producit eflfe, atque illud
formaliter omnia potens facere : Dciis confervat j efle enim eft cuilibet, quod
igiiui'tflLformciliter.conceptibilis in om­ m,igis intimum, & profundius illi ineft;
nibus per cflcjitiam prsefeAs, cotvqs /edlioceffe non poteft primo a,tcingi 2
De©
 De l>oinlii)ea*ir>odali corifidcrato.
Deo per allqiura virtutem elTe diffufam, quacumque diftantia agere, & quacum­
fe d intrinfecani fibi ■ , & idenrificatam Cc- que vincere diftantiam : hafact enim om-
cu m : crg. cx operatione illimitata D d nipbientifsiniam virtutem activam , non
alicu bi, a priori probatur , eire ibi fe­ requirentem aftionem iti unum paflum
cundum fubftantiatn. Et cx operatione prius’quani in aliui , nec propter diVer-
illimitata ubique >ejus ubiquitasj & ira- fas potentias concurrentes, iiec. proptei:
menlitas. priorem generationem imperfecicroris. -Fi-*
145. Refp. neg. maj. & ejus proba- haliter totalis folutio ftac ad hanc: agens
tioherti. Q iam vis igitur verifstmum fic> fecunduni virtutem efl; praeiens: crg. fe-<
Deum agere , & produccrc cunfta , quas ciinduiti fubftantiam: hxc eft falla; D i­
funt termiiii Divinx O m iiipotetitii, per ces : h xc e fl vera : agens ihfinitjc virtutis
virtutem fibi identificatam ; nam omnia> feciindum fiiam virtuteai eft praefehsierg.
qUa; iti Deo fu n t, five de linea elTcntiaii, fectinduni fijbftanriam. Refp. quod ha:c
five de Ithea operativa fumnie futit iden- ieft vera i & infallibilis, fed materialis, &
lificata cum ipCtJ Deo 5 ex hoc .tamen mi­ per locum a comitantibus , inferendo,
nime infertur per confequentiam form i- Cx infitntatc immenfitatem: non £x ope­
le m , & per locum intrinfeciim , elTe fe­ ratione , ili qiio ftat difficultatis dpex; De­
cundum cllentiam prsefentem in produdlis collantur dicta iri probationibus.
ab illimitata virtute ipfius Omnipoten­ 14(5. Objicies 2. ex Scrijptui-a , & PP.
tia:. Attentis naitiqtie locis ititrinfccis ar­ concluditur ex operatione Dei ejus pra:-
guendi , & tegulis formalis corilequen- fentia per clTehtlatti: fed inter loca ar­
tia:, foliim fcquitur j & formali confe- guendi prima fedeS habent Scriptura,&
quentia infertur , illiniitatam operatio­ PP: ergi &c; Prdb. maj^ ex illo Apoft. a£t.
nem D ivinx Omhipotentix elfe immedia­ 17; ubi Paulus contra Philofophos Arhe-
te in omni produito j cui omnipotens dat hienfes t:oncludit ^Deutn fion louge ifff ab
clfe , quod antea non habebat: cum igi­ unoquoque nojlrum ; qiiia in ipfo vivhnus
tur rem elfe producam , aliud formaliisi- movemur in f u m u s Greg. in Eccechiel.
nie non f i t , quam eife terminum Divini hom. 8, Deus ubique eji j ubique totus
velle immutantis creaturas de Itatu futu- vft ; : : omfiia tangit: quadam enim tangit^
ritioriis > tratisfer^ndo ipfas ad flatum ut f in i i nec tamen ut vivant j fentiant^
exiftenria: realis: alivinde j cum cx termi­ ■Jicut fm tcu n B a ihfenfibilia : quadam tatu
nis formalibus illimitatis Divini v d le , g it j u tfin t y v iv a n t , O ’ fen tia n t , non ta­
dabile fit hoc >quod eft ,Deiim v elle, & men , ut difcemant ^ficut fu n t bruta ani-^
Volendo agere iit dtftdns:hinc conftacj indlia: quadam tangit y utfint >vivanty
quod foriiialiter loquendo folum Divina difeernant yfieut eft him ana , < 2^ Angelica
virtus debet contangere, & immediate natura, Hugo a S. V idore yfi autem Dei
attingere paflum i in quod a g it; friinimei, virtus ubique eft ^cum aiia nonf i t Dei vir~
quod Omnipotens fit fecundum fuam tu s , quam D eus , quo f i a t , qut>d nufquam
fubftantiamibi prifenSi N cc aUtlioritai deejl. Detis j qui per fernetipfuin cunSia
Phiiofophi probat aliud, iiifi qiiod agens propria virtute fucit j ubique prtcfcns ex
movens, & mofum , debenteffe fimulfi- operationei prtsfens etiam,neecfse eji y ut f i t
multate virtutis: na,m fimul furit virtus Deitate : fed omnia ifta probant, ratio-
moventis i & mobile motum : fecits fi- heiri formalem, per qUam Deus eft aftti
multate mathematicai TlibI : quia talis prabfens, & ^xifteris iii rebus, effe ejus
intima prarfeiitijt non requiritur iri agente operationem vittualiter ttanfeunterii,qua
limitato ; patet ih Sole diftanti fuppofi- producit, vel confervat efle produdum
t o , avifceribus terr^ >& ibi ejUs virtus in Creaturis, vel eas m o vet, & applicat
producit m etalla: multo miniiS in agente ad operandum; R atio; quia talis contac-»
illimitata; potentia:. T iim : quia efto in tu s, quo Deus omnia tangit ynon fit per
agente limitato talis prxfentia ad agen- quantitatem mollis j fed per applicatio-
duai #fit neceliaria >& quod virtus cju^ nem virtutis: natn Divina Eifentia imme­
derivata fit per fpatium continuatum j hoc diate ratione fui,prffifcindtndOab opera­
^ivenit ex limitato modo agendi > & quia tione , non habet realem cOntactUm cum
Virtus Gujufcu.mque agentis creati habet creaturis; cum nec conjungatur illis con-
limitatam fphjetam fuai a£tiVitatis, & ter- taclo quanritativo , neque iit forma , nec
liiinos^ quos ttanfilire non valet; cujus ut accidens, nec ut fuppofitum fiiften-
totuni oppdfitum habet cuiri altifsima tans 1 erg. Deus eft illis praifens ratione
eminentia Deus Omnipotens ,adeo,qu6d> operationis, ita Ut operatio Dei fit ratio
fi per impofsibile d fet in aliquo loco formalis,& a priori exiftcnticE ,&prxfex¥-
determinato > & non ubique j poflet ih tix Dei inomnibus. Hoc eft robuftum air
gumentuni partis oppofitx* Jam
 D jfp « r a tio S e c u n J a
147. Jam in limmc quacftionis ell in-
finuaturn hoc argumentum. Et ore plcRO
fatem ur, concludere praifentiam Dei in
om nibus: quia omnia funt operata, &
ptodii£ta ab illimitata virtute Omnipo­
tentis , dantis, & confervantis effe cunc­
ta: creatura;. Verum enim v e r o , lioc tan­
tum convincitur per locun\ ( lia:c cll dif-
tinftio in forma ) a comitantibus , non
autem per locum ab intrinfeco, & per
confequentiam formalem , in quo Itat
fumma difficultatis. Hoc folum convin­
cit argumentum D. Pauli ineluftabiliter,
ut jam manet notatum:pra:tcr quam quod
piures tenent, pixdiclam audoritatein
Doftoris Gentium non probare , juxta
mentem ipfius , praefentiam Dei realem,
6: per effentiam , fed tantum procedere
d e objediva praefentia, ita ut unice evi­
denter convincat, folum lumine natura:
ducios Athenienles, fufiicienter devenire
poflc in cognitionem illius. Hxc inteiU-
gcnr'a videtur genuina, cum aigumen-
t' ra -Vpoftoli fuerit formatuni, occalione
defimpta illius infcriptionis, IG N O T O
D E O , ftatim fuadens, quod ergo ign.--
rantes , cot.th , bjc ego anuntio i/obis , &
paulo poft proponit e a , quae ad cogni­
tionem fyc€ tinijqm rere Deum forte
attrectent eum., aut inveniant. Ex quibus
p a te t, fundamento rationis poffe colligi
loqui Apollolum , dif non ejfe longi per
cognitionem , quam de Deo facile ha­
bere poffumus , vel ex nobis ipfis propter
c a , qua; in uno quoque noftrum opera­
tur ; videantur a nobis dida ‘cum Magif-
tro Viftoria fol. 21. n. 70. in tom. i.
148. Replicabis. Apoftolus duo obji­
cit Aihenienfibus, & Deum vetum igno­
rare , & non indigere Templo ad habi­
tandum f juxta illud , Deus Coeli j &
Terra: w » in rnannji-tiislem f lts babtt^ti-.
crg. non folum intendit Paulus ex Dei
operatione in nobis, polVe nos illuni cog-
nofcere , led etiam polfe cognofcerc,
quod fit unicuique noltruni realiter pix-
fens , juxta PP. cxplicantcs illud , quo ibo
d (pirjtu tuo, Relpondetur: quod argu­
mentum Apoftoli nedum tenet per locum
a comitantibus j veriiin etiam per lo­
cum a caulaeliiciente : quia quamvis re­
latio praifentixDei in rebus non pendcat
ab ejus opeiatione, tarnquam a caula for­
mali , vel fundamentali ubiquitatis; pen­
det tamen ab omnipotentia operante,
tamquam a cauta etficiente rem, ?.d quam
terminari n: celfario debet Divir a prx-
fentia; eft ergo neceflaria hxc : Deus
operatur hic*: erg. Deus eft hic prxfens
per efrentiam, non ttptum tamen per
locum a comitaritibus , yerumetiam per
locum ab efficiente. Sic falvatur modus
arguendi Sanatorum, ad probandum p rx -
fentiam D ei in rebus ex operatione, ita
colligitur e x A n fe l. in M onol. cap. 21.
ubi i\c: fed quia aliquidfine Deo yveque
ufqtiAtn ynequem%qmm (ft , necefsc e f l, ip-
f t m effe ubique , & lemper, ubi im m cnli-
tatem adducit S .D o ft. ut rationem for­
malem , qua Deus eft ubique , omni­
potentiam tamquam cftkicntem caiilam ,
quatenus non poieft Deus creare aliquid>
quin neceflario ob immenfitatem fir illi
pra:rens : quia D ivina Eflentia non liberfe
fed naturaliter eft immenla. S icin telligi-
tur Hugo Vidorinus , D eus, qui per fe^
metipfum cuncta propria -vifHutefa c it, ubi­
que pr;cfens ex operAtione,prjefens etiar/ifne-.
cef~se t(i , u tfii Deitate.
145?. O bjicies 3. Et poteft effe repli­
ca contra immediate d icta:D eu s forma-
lirer , & ultimate determinatur ad exif^
tendum in rebus v>er operationem illimi-
matam fujB omnipotentia:: erg. ex ope­
ration e, necefse cfl ^ ut f i t
Deitate'. Prob. ant. id , per quod forma-
liter , & ultimate determinatur D e u s , ad
exiftcndum in rebus, eft ratio formalis,
per quam formaliter exiftit in e is : fed
aftio ttanfiens viriualiter Dei eft ratio,
vi cujus formaliter, & ultimate determi­
natur ad exifteodum invebus. Ratio; nam
poft actionem D ei nulla eft alia r a iiu , per
quam ulterius ad creaturas ap flicciu r:
quia ipfa eft , q u s non eft redutibilis ad
aliam : nam eft id , quo conra6lu fuo vir-
tuali tangit res om nes, illas fibi applicat,
& i d , quo illas facit a le dep*endcre , at-?
que illas fibi in aiUi fubordinat; erg. ip­
fa'eft ratio form alis, cujus efJedus for­
malis eft prxfentia D ei fecundum effen-
tia m , ubi operatur :’Refp. neg. ant. &
probat, neg. min. cujus probatio lie dif*
tinguitur : poft adionem D ei nulla eft ra­
tio per quam ultimate, efficientcr deter­
minetur , & c .c o n c . per quam formaliter
determ inetur,ad exiltendijin rebus , n eg.
Jam enim manet d id u m , per omnipoten­
tiam formaliter habere D eum creaturas
fa c e re , vel polTe , ita ut per ipfam faciat,:
easab ipfa pendentes in efle. Verumta-
men ficut per immenfitatem non habet
furm aliter, quod faciat creaturas, fed
folum ut prarfens f i t , & exiftat, ita per
eam habet form aliter, quod in eis intime
pra: fens fit.
150. Summa igitur folutionis ftat in
h o c , quod Deusdeiecminatur ad exiften*
dum in creaturis pra:fentialiter per fiiam
operationem, caujalner , & per fuam im-
men-
 Dc Deo in Hnea moclali conf:dcrato.
menfitatern formaliter : ifta namque eft
forma Dei ipfi In actu primo ab xrerno
conveniens , tamquam quid realiter iden-
tificatlim curn ipfo Deo. Eft cnim cxcm-
plar originale imrnenfum , penes quod
taxatur , & merifuratur omnis prarfentia
cujufcumque creaturarlocabilis. Et hxc
e ft, qua: terminat rel'pettum formalem
rei locatae, ut formaliter prarfentis in lo-
c o : lijcc pariter e ft , vi cujus Dcus eft in-
circunfcriptibilis , & impotens claudi
te rm in is ,& ratione cu ju s, habet virtu-
letn iliimiratam ad omnia , quo: fiida, vel
facienda funt ab omnipotentia , replere:
quin ubiqu'tas ejus in omni re product.’,
intrare pofsit ad conftituendani talcra
Divinam immenfitatem in actu primo:
ejus ia ib r m o d i, ac Deus habet l ufticien-
titsimam , pleiufsimam , & omnipoten-
tifsiinain virtutem producendi res pofsi-
biles , quin iplatum pofsibilitas ingre­
diatur ad talem potentilsimam virtutem
conftitucndam. ^ iiim enim ab ipfispof-
libUibiis producibilibus denominatur
D cus in actu fecundo om nipotens, eo
quod terminat rclpedum rationis depen-
dentiae crearurarum ad ipfum : panter,
& ipfilsimo modo de immenfitate theo-
•logizandum cLl in acl:u priitlo confide-
rando Ipfam , & fic eft pofitive D ivini
pertciftio , neceirario , & ab xterno,
quando nulla creatura , liec locus erat,
Deo conveniens , ut adtu fiat prxfens, &
fumme indiftans a creaturis, quando exi(-
tant. Attamen actualis prxfentta in om­
nibus dicitur tunc ubi-.',uitas , vel prx"-
ienfia in omnibus; qux formaliter ellreG-
pectus rationis , & a parte rei dicit ter­
minationem in Deo intime coexiftentix,
quam fundat creatuta quxcumque in rei
pofitai
151. Objicies U lt im o cum Sap. Mag.
Flotcz jam laudato: Deus eft formaliter
in luco , fecundum quod continet locum;
fed modus quo continet Deus locum, eft
per operationem : quia talis modus eft
continere active locum ; fed elfe in loco
atJiive , continendo locum , form llitef
Deo competit per operationem : nam
non continet adive l<x:um , nifi dando
illi efie , illud confervando, vel aliquid
in ipfo operando: in iplb namque vivi-
m u s, movemur , & fimius ex Apoft^ jam
cit.ergo nonobaliam rationem eft
maliter active in loto , nifi per operatio-»
nem. Omnes iftas Magiftrales propofi-
tiones fundat arguens in luo Mag. Par.
Auguft. lib. I . conf. di cente de Deo: Non
opus hihes ,u t aqu oquam continearis , qui
contines omnia ; quoniam imples ycon-i
T o m .U ,
tinendo iinphs. Refpondetiir diftinguen-
do majorem : Deiis eftfonnaiiterin ioco,
fecundu.xi qucd conrincc locum conci-
nesuiA , qux fit formalis rerum implctio,
neg. continentia, quae fit conditio cir*:n-
tialiter requifita ad foimalem iir.pletio-
nem ,con c. fimilitcr ad itiinorem : mo-
diis , quo continet caufaliicr locum , eft
per operationem , conc. modus,quo con-
tin e t, fotmalirer locum , tft per opera­
tionem , neg. luppofitum. Dcus igitur
omnia continet j cum hoc tamcii dilcri-
m ine, quod illa,qu® funt de linea pcr-
fe<ftiohis fim pliciter, forraaliter continen­
tur in ipfo :illa veto , qua: non fiint talis
linex , ut eft locus , foUim virtu aliter, &
caufaliter continentur in iplb : quia in
omnia poteft , omnibus dat eflc , cort-
fervat ; quod non poftet , li non ipfa
contineret virtu a liter: cum continentia
efFcdusin caltfa fit m etap h ylxe exacta,
ut producatur ab illa. Unde quamvis;
continere locum , Deus habeat per op^i-
rationem , coniinendo tamen illum acti­
ve , folum replet caufaliter : quia caU-
fando locum , & locabili2,iilis jam cau fl-
tis , ftatim eft prxfentialiter ditfuUis ipf<i
D e u s , per fuam imroenlitaicm rcplenS-
omnia quxcum que funt: fic enim dici-
tur D eu s, elte in loco tamquam in qua­
dam re , cui eft intime p rxlens, & a qua
niinimfe d lftat, nec potuit: non tamen eft
in loco , tamquam in continente ipfum:
DeuS etenim fic non eft alicubi, quod
cnim eft alicubi, liKO cohtinctur. 'VJbi-
que Deus e f t ,& tamen nufquaiti eft;
,, quia nec abeft ab ullo loco,nec ullo ca-
,, pitur loco. Deus eft in mundo,non in-
„ clulus , extra mundum , non exclufus:
>, fupra mundum , non elatus; infra mun-
„ dum, non depreltus. Deus eft intra om-
„ nia t quia omnia replet, «St ubique prx-
„ fehs e ft: intra omnia •.quia omnia con*-
„ tinet,nec imquam valet coatCtari: item
„ fupra om nia: quia omnibus prxfidct,
„ nec aliquod ei xquatur; infra omn-a;
„ quia cuncta fuftinet, & nihil fubfiltit
„ fine ipfo : ubique, non per indigentiam
,, fed per interminabilem fui exiftentiam.
Ita locuntur SS, PP. Solum nota , quod
hxc prxpofitio extra , non dicit adualem
prxfentiam ad locum , fed potenti.ucm,
quae eft Dei immenfitis infinitos muur
d o s, fi elFent, replere
potens. _
•» » »##
*# »
***
l
 66 Difputatio Secunda
Q U A T IO Q U IN T A .
A N DEUS A C T U E X IS T A T y E t S I T
realiter pra/enj in fpatiis ima­
ginarit ii
152. C ONSTAT Deum elTc per ef-
fcntiam , prcufentiam ,
potentiam in omnibus, qua: funt >& per
luarn immenfitatem tamquam per ratio'
ncm formalem/K^» , Deus eft ubique
praefentialiter diffulus. Nunc in praifcn-
tiarum dubitatur: an Deus ratione fuce
immenfitatis nedum fit prasfens tori mun­
do , & cundcE creaturx a d a a li, vcrum
(Etiam fit adu prx’fens infinito (patio,
quod extra mundum , & extra Coclum
Empyreum imaginamur ? partem aflir-
mativam tenent plures cum Eximio Sua­
rez , M olina, & aliis. Oppolitum fcrc
omnes T h om iftx , & Scotiltx cum Ducc
fiiodocente in i.d ift. 37. §. Refponcleoy
„ quod ante mundi creationem non eft
,, imaginandum vacuum infinitum , quafi
ibi Deus fuerit prxfcns prius fecundum
« cfTcntiam , antequam produceret nnin-
„ dum : imo non ut alicubi pra:fens Deus
j, fecundum eflentiam fuit potens faccre
}) mundum. Verum enim v e r o , ut clari­
tate pofsibiU procedamus cum SS. PP. ad­
mittentibus Coelum Empyreum contra
Philofophos , aliqua de ipfo dicemus,
qux a SS. PP. enuntiantur. Igitur de Em-
pyreo multa dicunmr. Primo,, quod fi-
mul creatum fuit cum Angelis , cum ma­
teria I . & cum tempore. Ratio : quia iu
principio , quando Deus creavit Coelum,
& Terram , debuerunt prima in omni ge­
nere creari, fcilicet, in rebus, & menfu-
r is , & in rebus corporalibus , & fpiri-
fualibus; & in corporalibus a d iv is , &
pafsivis: fed prima inter fubftantias fpi-
rituales ell A ngelus, prima inter fubf-
tantias corporales adtivas, eft Empyreum,
& inter fubftantias pafsivas, ell materia
elementorum ; & prima inter menluias
eft tempus , quia non tantum dicit inen-
furam durationis, fed etiam egrefsionis:
ideo igitur dicta quatuor ponuntur crea­
ta fim ul, Angelus,Coelum Empyreum,
Materia , & Tempus. H xc tamen cum ali-
qu.T prioritate ; verum q u i a d i c i t u r
q^iatuor m odis, ty£ternitate, fic Deus
prxcedit omnia; Tempore, fic flos praece­
dit fiuduiii 5 EieSlione , fic frudus prajce-
dit florem 5 , fic fonus prxcedic
cantum : fic origine, & dignitate priiis
fuit Angelus creatus, licet fimul tempo­
re cum Empyreo,mareiia, & rempove.
153. De Coelo tamci? Empyreo di-
citur , quod ejl locus Angelorum : quia ita
poftuUit ordoUniverfi ; nam fi non habe­
rent aliquod continens, illorum exiften-
tia non effet ordinata ad invicem : cum
in folo corporc continente , ftet diftinc-
tio hic i b i : evg. eft proprium CocU
Empyrei locare A n gelus: & proprcrea
dicitur a PP. quod ftatim ac luit creatum,
repletum eft ab A ngelis, &; a Damaitcno
d icitu r, qucd Empyreum efi contincntia
vi/ih:l}um , & invijibilium ; quia eft pri­
mum continens, ultimum corpus, & fu-
premum ambiens. Ratio, cur Ai.geli con­
tinentur in loco corporco , non eft prop­
ter indigentiam illorum ; quia omni loco
dcftrudo , poteft fubftantia Angclica per­
manere , nec propter indigentiam loci;
quia per pra:fcntiam Angeli non tollitur
eflentia loci. Unde ratio, cur Aiigelus eft
in loco corporeo,eft triplex, i. limitatio
ipforum. 2. quia folo loco eft didindio
fccundum bic , & ibi furfnm , deotfum,
antrorfum , retrorfum,dcftrorfum , finil-
trorfum. 3. Ordo Univerfi, qui non per­
mittit, quod unus Angelus infinite diftet
ab alio ; nec quod fit in loco punduali
cum alio. Finaliter de ipfo Empyreo ul­
timo continente, d icitu t, quod habet
triplicem comparationem ad locata: i .
xn ratione continentis: 2. in ratione men-
furantis: 3. in ratione confervantis : quia
continet ut vas 5 m enfurat, ut quantitas;
confervat,ut natura. Secundum triplicent
iftam habitudinem , Empyreum locat
fubftantias conuptibiles , corporeas , &
finitas: quia fioitxXunt in loco continen­
te : quia corporales, in loco menfurante;
quia corruptibiles , in loco confcrvantc.
Angeli autem habent locum 1'piritu^iem,
& confervantem , fcilicet, Dei virtutem;
locum menfurantem live circumtcriben-
tem virtutis limitationem, & claufionem
propria: fubftantix ; habent tandem ne­
dum locum fpiritualem , verum etiam
locum corporalem continentem , & ta­
le eft Empyreum Coelum , & de hoc
procedit quxftio ; an nimirum Deus fit
extra ipfum in fpatiis imaginariis.
1 54. Sit noftra conclufio : Ueus non
efi a6iu , 0" pojttiveprafens in fpatiis ima­
ginariis. Probatur a priori. Spatia ima­
ginaria aliud formalifsimfc non fu n t, nifi
intervalla quaidam vacu a, & innania ex­
tra Mundum, & extra Coelum Empy­
reum , a nobis imaginata in infinitum
diffufa, apta repleri a corporibus, qua;
Deus poteft producerc : fed in talibus
imaginabilibus fpatiis Deus non eft adu,
poiicive pra:lens:erg.vera eft conclufio.
Maj. eft definitio fpatiorum pi ardidorum.
Prob.
 \
Dc Deo in linea raodali confidcrato. 67
prob. itiin. cx SS. PP. afferentibus Deum lyp. 2. Quem Cceli capere non pcterant^
ance cOnftitutioncm Mundi non fuilTe ex iilo Job I I , Excelftcr Coelo , & profun­
alicu b i, fed in fe iplb 5 Aug. in Pfal. 122. dior inferno. Ex PP.Naciaiiz.Apol.i. Deus
Ar,te qiiAm faceret Ueus (Jaeium , & Ter­ in Univerfo efljOfupra univerfutn.^yi Aug.
rain , ubi habitabat \^tn f e babitabat ? In fer, 1 .de Verbis Domini,Dtf«/ eft incompre-^
fe habitabat , Deus apud f e habitabat, & hen^bilis, ultra omnia , extra somnia, &
M ud f e efi Deus. D . Bernard, lib. de Con- prater omnia. H xc omnia fuadentiDeom
nderat. Non e fi , quod quaraj ultra, ubi non claudi intra terminos Univerfi , fed
fritt Deus j prater ipfum , niiul erat ; ergo illos fupergredi in infinitum : quod eft
in f e ipfo erat. D ie , ubi tunc efjet , cum efle extra Mundum , & Ccelum Empy-
prater Detm nihil effet ? Tuni , ubi nunc., reum negative. Rem illam clarirslmc ex­
in fe \ quia ftb i fu fficit ipfex Tcrtuliaii. plicat Doft. Seraph. Bonav. 1. dift. gy.
etiam contra Praxeatn >ante omnta Deus quaeft. 3. art. 3. cum qusritur : Utridm
erat fo lu s , & ipfe f i h i , &" Mundus , O ' Deus f i t extra omnem locum 'i Dicendumy
locus , & omnia. Ex quibus fic : Spatia quod extra , uno modo dicit fitum , & po-
imaginabilia , inania, & vacua eadem firionem , & fic , eft impofsibile, quod
ftint in imaginatione , ante Mundi.crea- fit extra omnem locum , ficut eft impof-
tioncra, ac modo Mundo creato : fed fibile, quod fit ante tempus , fi ante di­
juxta PP. ante Mundi creationem non. cit pofitionem , & tempus. Alio modo
fuit pofitive, & adlu prxlens prxdidis ^ n te , & extra dicunt excelTum , & fuper
fpatiis : ergo nee modo. Coniicmatur: excellentiam Divinai xte' nitatis , & im-
Spatia imjginaria nihil fu n t, led Deus menfitatis refpc^lu l o t i , & temporis, &
non eft prxfcns aftu n ih ilo : cum prx- fic, concedendum e ft, qnod Deus cii.m te
fentia unius ad alterum dicat rem , quse tempus , & extra omnem iccum. Non
eft praeiens , & rem a qua non diftat: er­ quia ab illo fit feparatum , fed quia fiim-
go idem , quod prius. Confirmatur 2, ma immenfitas fuperexcedit omnem Jo­
Potentia Dei prius habet terminum pro­ cum , nec ad illum arcetur, & hoc vulc
ductum , quam Deus fit illi praeiens fe­ dicere D .G reg. quando de Deo loquens,
cundum effentiam: fed extra Mundum, ait : Deus efi extra omnia , non exclufus'.
& Coelum Empyrcum non habet Deus quia non dift a t, 6^ intra omnia , m n in-
terminum produdum ; cum ibi nullus Ut clufus : quia non artaSiur , nec ambitur,
terminus Omnipotentiae: ergo Deus adtu nec menfuratur: quia in f e ipfo efi , omni­
non exiftit pofitive prxfens prxdiCtis in­ no immenftis: quia extra ipfum nibilpoteft
tervallis. Alioquin vacua non eflfcnt: quia effe , aut cogitari. N ihil aptitis , & clariiis
efleni plena Deo. Hinc iitfertur, nedum dici poteft. Ratio ex parre D e i, eft fum­
non dari vacuum in rerum natura, veriim ida fimplicitas ejus, cujus virtus eft in
nec eflc pofsibile : fii enim cfTet vacuum omnibus, & idem cura lubftantia Dei, &
in r e , & Deus in illo , ut neccllario eft in ideo neceffe eft >quod fit in omnibus.
om ni, quod datur a parte r e i, jam eflet Ratio ex parte curclx creatura: e ft; quia
plenum, plenitudine excludenteomnem eft de nihilo fa£l:a } non eft putus adusj
vacuitatem. Ur.de fi totus Mundus ant- non eft fuum cfle , & ideo habet fluxibi-
hiJaretur, adhuc non daretur vacuum, litatem , & variabilitatem, & caret fta-
aptum le p lcri, ficut non dabatur ante­ bilitate , & propterea non poteft effe nifi
quam Mundus eflet. Sic aparet falfitas per pra:lentiam ejus, qui dedit ei effe.
imaginationis , imaginantis , eife locum, 15<5, H ic , ut altius intelligantur dic­
quod nihil e ft, ubi Deus fit pofitive prx- ta in quarftione antecedenti, nota, & prae
fcns. Verum quidem e ft, in Mundo pKi- oculis habeto , quod Deus eft ubiquej
tes effe defedus , inanitates , vacuitatem, Coelum, & Tetram ego impleo. 'Veriim,
maxime provenientes acaufis liberis j ut quia Deus a loco non ambitur > nec lo­
funt peccata : ad vero in opere folius catur , folum eft ubique, & in omni loco,
l ^ i , quale eft Univerfum creatum , im­ fupplendo indigentiam loci per fui prx-
plicat Ipatium vacuum natum repleri. fentiam. Soli Deo convenit effe ubique,
Videatur S co tu si.d ilL 37. quceft, unie. & ab x te rn o : verum effe ubique duplici­
&:M . Fornes ,diit. 3. a fol. 199. in fuo ter capitur, ficut efle fem pet; uno modo,
lib. noviter recufo, effe fem pet, importat Divinam immen-
155. Sit fecunda cor^lufio : Deus efi liratem fecundum durationem , & iic
extra Mundutn , <5* extra Coelum Empy~ idem e ft, quod xternitas , & Deo xter-
reum negative , quateniis M u n d i , Laeli naliter convenit : alio m odo, effe fem*^
Erupyrei in iiifinitum tranf^reditur limi­ per , connotat fimultatem temporis , &
tes» Probatuf ex iilo S. Sctip turx, Vara- convenit Deo a principio tempori?: fic
U effe
 <58 Difputatio Secunda
cflc u b iq u e, uno modo importat prjcfen-
tialitaictn Divinx immeiifitatis , per
quam eft prajfens om ni, quod e ft, & fic
idem eft , Deum cfle ubique , ac elfe ini-
m enfuni, quod xternaliter Deo conve­
nit. Alio modo , effe ubique accipitur,
ut connotat locum creatum , & re s, &
convenit Deo ab initio cerum.
1 57. Objicies breviter , & multipli­
citer infmuando fundamenta quibus ali­
qui tu etitu r, Deum ratione fuse immen-
fiiatis nedum in toto mundo efle praefen-
tifsimum; verumefiam ceperiri diffufum
extra iiunc mundum per fpatium iikid
inane , quod imaginarium vocant. Ratio;
Nam juxta Sacram Scripturam Cor/aw, C/'"
Caeli Caelorum te non capiunt. j.R e g . 8.
Exceljtor Casio tft , Job E t ([ucm totus
non capit Orbis , canit Ecclefia ; led his
aufhoritatibus non fit fatis cum diftinc-
tione d.e aptitudinali pratentia Divinjc
immenfitatis cuicumquc rei pofsibiii , &
de aquali ad totum Univerfum : ergo di­
cendum e ft, Deum exiftere adualitec ex­
tra Mundum. Ali'»quin non bene perci­
perentur SS. PP. dicentes, Deum non lo-
lum diffufum effe per fuam fubftantiain
per totum Univerfum , fed etiam extra;
quod eleganter docet Auguft. 7. confefll
cap. 5. exempto fpongiae ia Mati ex.ftea-
tis, ita ut totus Orbis fit parva fpor.gia,
& D eu s immenfum Pelagus >non tantum
fpongiam implens, verumetiani in ina-
tiitum excedens : er^o juxta SS. PP. lie
extollentes immenfuatem Dei , Deus
nedum eft intra hunc Mundum adu prae-
fens , verum etiam extra illum per fuum
fubftantiam , infinite difFuCus, ita ut a
Beato figerite intuitum extra ultimam
Cceli fuperficiem ,licfet ibi nullum vi­
deret corpus , videret tamen Divinam
fubftantiam , per illud inane ditFuiimi.
Rcfpondetur ncg.m in.Quia non ell per­
ceptibile , Deum aftu prxfentem efle,
replendo , quod non eft. Si enim actua­
lem pra:fentiam haberet ad illam vacui­
tatem , & inanitatem , quam imaginabile
fpatium vocant, implicaiorie in terminis
diccretur vacuum : cura eflet plenum , ^
plenifsimum actuali pra:lentia Dei eiien-
tialiter immenfi. N ec SS. PP. tam aiie
fentlentcs de prsedicta immenlitate, aliud
intendunt >nifi Deum habere adlualem
immcnfitatem , & interminabilem, qu«
minime claudi poteft ampli (simis termi­
nis totius Univerfi , fed fuper omnes,
quibus adualitec praefens eft,im m ense
illos excedendo, cum poteftate , & vir­
tute replendi omne , quod vere pcfsibile
fiierir. Cum vero fpatia imaginaria non
fint adhuc vere pofsibilia ; quia nihil
funt ; in illis Deus non eft a^iu prxfens,
nec aptitudine. Tandem , fi teneas talia
fpatia veram pofsibihtatem habere, Deus
ap titu d in e , & virtute erit illis prxfens,
& prjElentiam aftualem , ad illa habebit
dum a£lu fint. Sic intellige Mag. Aug.
i i . d e Civitate De;-, quaerentem: L>i-umi.m
fubjtantiam ponere incorporea pfttfentia
ubique totam , d tantis locorum extrs
mundum fpat'is nhfrnte .- ? Vel dic , quod
Mag. Parens fuit locutus juxta imagina­
tionem com m unem , ut fic quafi adufquc
impolsibilia tenderet, ut magis extolle-
let Dei immenfitatem.
QUiESTIO SEXTA.
A N D E V S SIX I M M U T A B I L I S ,
quid Jit ejuj iwmutabilitasl
T J R j e s e n t e m quarftionem
1 . tradant omnes Proceres
SacrcE Theologia: : Alexander Alenfis,
Dotlores, Angelicus, Seraphicus, & Sub­
tilis oDines tenentes affirmativam , quas
cor.ftat pluribus in locis Sacra Scriptu­
r i , ut illud Malach. 2. Bgo l^eus , 0- m n
n.ntor ; & illud Pfalm. 7 u autem idem esy
& anni iui non Aeftcient; & illud Apofl:,
l.a d T h im o t. Qut folush.ibes in.n:urta:i-^
tatem : Imo Subtilis Do£t. in i, dift. 8.
qua;ft. 5 ^ o t e t , (.igaccs Philofophos vo­
luntate , & inieUcctu tenuiUe , Deum
clfc omnino ,& fiaipliciter immutabilem,
quamvis rationes quibus Philofopiii p io-
bant immutabilitatem Dei , fi forte
valeant, ait Mag. Subt. diminute tairen
concludunt: quia f^ne plus non convin­
cunt , nifi quod piimum ( Deus) non mo­
vetur , ut corpus, vei ut virtus in corpo­
re , ficut anima movetur per accidens in
corpore m oto: ideo non fiilcndo (uodo
circa declarationem ilhivum rationum,
oftendo breviter,iftam pavtemelVe veram
ex fimplicitate D e i,& formalizatur ra­
tio fic ; Deus eft fimpliciier infinitus in
omni linea , Sc ex hoc fimpliciter fim-
plex , fummamque fimplicitatem habens:
fed fumm^ fimplex , & punftualiter fim-
plex , ut ait Subtilis Mag. eft fimpliciter
immutabilis: ergo fimpliciras Dei pro­
bat ejus immurabilitatem. Major aburdJs
ccnftat anum. 122. quia infinitas ex fuo
conceptu foi mali dicit formalem com-
prehenfionem , & totalem plenitudinem
omnium perfectionum, qu® non repug­
nant concineri in aliquo uno. Min. prob.
Nam fumme fimplex habet fummam ac-
tua-
 Dc Deo in Hnea modali confiderato.
tiulitatera, at nihil efttn potentia >nihil
eft in ip fo , quod non fit ipl’um : quia hoc
e ft , quod habet, 8c ptopterea plaulibi-
litcr approbatum eft illudAugutt. quod
quidij^uid ejl in Deo , eji ipfe D eus , CT” om­
nia , qua fu n t in ipfo jfu n t fubjiantia ejus:
fed Deus h®c omnia habens, eft (impli­
cite t, & prorsus immut-bilis; non enim
eft perceptibilis in ipfo tranfitus de non
eflTe adefle , dut econverfo t quia eft ens
fumitie ncceilarium, quantum cogitari
p o ie ft; nec talis Tumma necefsitas» &
adualitas perrtiitit aliquani potentialita-
tem , Vel componibilitatem cum aliquo a
fe diftitido , live fit de linea fubftantiali*
aur accidental! , abibluta, vel tclativa:
igitur Deus penitus excludit onmem mu­
tabilitatem , & (impliciter immutabilis
e ft, & impotens , aliter fe habere nunc>
quam prius. In aterno, non e(t concep-
tibile««»f, Scpnusy q jia eft eflendalitet
perpetuum nunck
159, Confitmacur : tiam juxta Boe-^
cium , Deus jiabilis mane/iS ■ ) d,u cunitA
moveri^ Non enim mutatur lo c o : quia eft
immeniiis non tempore , quia .iEternusj
non form a, quia eft putifsimus actusj non
ab ^ ad non efte) quia eft neccfle efle*
icitur eft omnino immutabilis.Piob. cou-
l'cq. quia mutationem fecundum tbrmam
tollit fimpliciras , fecundum tempus tol­
lit aetcrniras , fecundum locum toilit im-*
incnlitas; & id c 6 in Deo eft lumma fta-*
biliras a qua ortum ducit omnis motus
caukiliSfas : nam omnis motus procedit
ab immobili > ut cum movetur manus,
ftat cubitus j cum movetur hic , rtat hu­
merus , & c. erg. Deus eft omnino immu-»
tabilis. In fumma ; tota M.igiftralis doc­
trina Scoti iliper hac rc ftar ad has pvopo-
fuioiies, I. (iDeus eft pcrfcde (impiexj
non poreft mutari ad aliquam formam,
qua;in ipfo recipiatur, 2. quia Deus e(\
ncccfle clfe,non potcft mutari ab eilc in
non efte, vel a non el]'e in eile , qua;
muratio dicitur vcrlio ii D iuialc. 3. om­
ne igitur immutatione , liv<i fubftaotiali,
(i accidentali, dicitur Deus hmpiicirer
•immutabilis. 4. Immutabilitas Dei ex le
privat pofsibilem fuccelsionem oppoliti
ad oppolitum : necefsiras autCm illius
non tancum privat fuccefsionem hujus
dppofiti, verum etiam privat pofsibiiita-
tem hujus bppofiti. Ex didis:
160, Sit 2, conclulio: Deus nedum eft
fubjtiintidliier immutabilis , vetum etiam
eft acctdentaiiter immutabilis, 1< pars
confta't ex imtaediatfe diclis. 2. vero pro­
batur : Deus non potert ullum accidens,
five abfolutum, iive refpcctivum fufci-
69
perejerg; eft fubjediv^ immutabilis.Quo-
ad primam partem patet antecedens, cum
Deus (it omnino incapax recipiendi ali­
quod accidens: fumma enim fimplicitas,'
& pcrfeftio ejus ab inttihfeGO excludit
componibilitatem cuth aliquo aCcidente
abfo lu to ; erg. Q uoad 2. probatur: quia
quamvis omnes T h eo lo gi acimittant quai-
dam prxdicata accidentalia, & contin-.
gentia dici de D eo ex tempore : in tem­
pore etiim Deus dicitur C re a to r, & pro­
videntia fua guvernans omnia 5 h xc ta­
men non funt intrinfeca ipfi D e o : & ra­
tio eft: quia quando creaturae indpiunc
e(Te , nihil novi accipit Deus quod ab
ajterno non habuerit: igitur relatio crea­
toris , qua in tempore dicitur Deus C rea­
tor , folum eft realis ex parte creaturi:
quia ifta e f t , quae producitur , & de no­
vo aCcipit efle a6\Uale» qijod prius non
habebat. N ec a Deo crea tu r, & produ­
citur nifi actione >& volitione antiqua,
iaeternaque, qua voluit creaturam in tem­
pore exifter(i.
16 1. Si erg. qtiisqu srat quid adve­
niat Deo j quando ex non Creatdte fit'
Creator ? R efpondetur, quod nihil rcale
nifi tantum refpeftum terminare creatu­
r e ad ipfum. Ex quo , quando creat, non
denominatur Creator quafi de novo ha­
bear aliquam aclionem , vel volitioneni,
q u x fit diftin£ta a volitione antiqua , &
scteniaj qua voluit dare in tempore 'efle
cunctjc crCatura; in tempOfe productae*
aut pro d u cibili: ergi nihil reale refpcc-
tivum Deus in tenipore r e c ip it, ^ que)
denominetur creaiis j guvernans , d id
Videatur innoftro i . ton)i D igrclsio ubi­
que notanda fol. 67^ a nUm» 76. Simili­
ter convincitur immutabilicas D eifecu n -
durii fcientiam ; Quia fcieniia Dei eft in-
c re a ta , & cum fubltaniia ipfius Deiiden-^
tificata L & nihil fcit in tempore , quod
aba:ternonon tc iv e r it j& fi fcibile eft
finitum i limitatum , & creatum , quod
. eft in contiriua m utatione, tunc fecun*
dum efle i quod de ftatu ptifsibilitatis
transfertur ad fururitionis ftarum , & de
hoc ad ttatum exiftehtia: j & tandem de
hoc , ad non c fte , & fi creatura eft ratio­
nalis de ifto non e lfe , iterum redit ad
e fle , & relurgct, ad femper efle ; h o c : : :
omne fohim arguit m utabilitatem , &
variabiliratem inceatura 5 minime tatnen
in fciente Divina Icientia ab aetetno om-
tie creatum fcibile,& omnes mutationes,
quibus fubjicib:lc eft. Ita formatae hint
iftx rationes , uc fimul, & conciUiioncoi
probent,& argumenta iri contra
ioLvant.
§ . U N t.
 70 Difputatio Secunda
§. UNICUS.
A G B N S D E IM M U T A B IL IT /tT E
Dsi fecundum fu i voluntatem,
162. y^ uoM O D O cohaereat D ivina
libertas, quam Deus ad
extra e x e r c e t, cum ejus
immutabilitate ,e ftr e s ita a rd u a , ut om­
nibus T heologis verba deficiant ad ejus
exagerationem , adhuc cum d icu n t, cire
nodum infolubiletn, foUs beatis menti­
bus manifeftum, & religionis myfteriuin,
cjHod in hac vita cognofci non poteft.
Igitur fupponendura cLl, voluntatem D ei,
& volitionem D ivib x voluntatis efle, non
miniis immutabiles p h y lk 'e ,a c eft ejus
D ivina fubftantia 5com certifsimum fit.
Divinam volitionem eflc fumme identifl-
catam , Sc cum voluntate D iv in a , Sc cum
D ivino efle. H o c , & docet fides , & ra­
tio evidenter ollendit , qua probatur,
Deum efle fimpliciter infinitum omni in­
finitate pofsibili i & fecum identificate
omnem p eifeftion em , r e t ia , & vera ra­
tione excogitabilem. Verum cum aliun­
de e'/C fide co n ftet,D cu m u ltio n u m ,&
mifericordiarum liberfe agere omnia, qua;
ad extra operatur. Paritecque, hoc etiam
convincitur a T h e o lo g is, contra A rillo -
telem ponentem in agente primo necelfa-
riam Intrinfecam habitudinem ad cunela
c re a ta , ut efficaciter facit Subt, Doct.per
rationes ducentes ipfum Arillotclcm ad
impofiibilia duo. i . quod periret contin­
gentia in tebus. 2. quod proveniret om­
nem caufalltatcm caufx fecunda: >& fic
ifts nihil omnino agerent. His fic poficis
tamquam cettifsim is : Ea iterum gravifsi-
ma difficultas. Si Deus fecundum fuam
voluntatem eft tam immutabilis j quo­
m odo tam Uber ad extra? Si ejus liber­
tas , & ejus perfeclio limpUcitcr talis,
q u x aeternaliter ell in D eo , quomodo
porelt velle , aut non v e lle , aut nolle , &
non velle 'i Haec certe dcfettibilitatis ar­
gumentum videntur. Ita aparet juxta
noftrum imperfc£lum modum concipien­
di libertatem Divinam ad inftar eorum ,
quae in humana libertate reperiuntur.
Verumtamen res altiiis confiderando , &
per p.uncla tialcendentia meditando rea-
li ratem Divinic voluntatis,& atluum ejus,
ejufque libertatem D ivin am , res longif-
fime aliter fe h ab en t, & fi bene tracte­
tur negotium prajfens, fumme concilia-
bilis elt infinita iiiimutabilitas D ei cum
ejus Infinita libertate iti operando ad
cx;r
7<"5. I g it u r , ut fumma, & feti: in;
fuperabilis difficultas , quam in pracfen-
tiarum exagitamur , in plano fit \pofira
fupponendura eft tamquam certifsimum
quod cum Deus fit ens necefse elfe.quan
tum cogirari poteft, om nia, qua: in De<
fu n t, cujufcumque lineae fin t, five d(
linea elfentiali, five de linea operativa
jam operatio fit dc iis, quae a Theologi
vocantur operationes ad intra , jam d
illis, quae operationes Dei ad extra vo
cantur : omnia ifta infinitam necefsiraten
elfendi habent, dceflentialifsimam inde
fedibilitatem. Ex quo libertas D e i , cue
fit perfeclio ipfius , eft tantx neccfsitati
in eft'endo, quantae eft Divina ElVcntia
Ratio potifsima iftorum eft : quia omnis
qux in Deo funt, fummam xqualitatei:
habent: in ipfo quippe nihil inajus , au
m inus, nil prius, aut poftcriiis. N ec pc
operationem ad extra , dum in ten por
creat , & creaturas producit, muiatui
nec poteft proprer ejus infinitam liberta
tem. Fallitur enim imaginatio , & intd
ledus imperfedtfe concipit, libertatei
D ivinam , imo non concipit ilhm , eft
fibi videatur illam concipere, quando it
judicat. Ratio : quia folum coi.cipitur li
bertas Divina fecundum fui realitaten
quando ipfa , & omnia qua: Dei fun
concipiuntur fecum , & cum libertai
Dei fumme identificata. Uc aurem radi:
& clara ratio noftri laboris pertipiati
pricoculis habendum e ft, quod in Di
idem fumma identitate funt hluC OlllflJ
D eu s, voluntas, potellas volendi liber
& ipfa libera volitio , feu Diviniun vcl
( decretum Dei vocant T h eo lcgi.) Rat
hujus e ft, quia Deus eft inhi.uus, h
bens comprehenfionem, & plenitudine
omnis peifedionis excogitabilis >poisil
lis haberi in aliquo u n o, ut maiiCt ofte
fum.
164. In Deo igitur nulla eft poteft;
quse fecum identificarum non habeat a
tu m , cujus eft poteftas: alioQum ial
non confifteret ejus (iimma fimplicit.
ejufque fumma adualitas, cum ad a
quid , hoc non concelVo, effct potential
Ex quo : cum omnia , qux funt D
fint infinita , immenfa , & x te in a , h
omnia habebunt poteftas libera D e i,;
tus liber ipfius, aut ipfum Divinum vcl
quapropter quia immenfum eft Divini
v e lle , nullis terminis dimenfionibus 1
pacibus claudi poteft,& omnes incom]
rabiliter excedit ejus prxlentia; nam q
infinitum , habet cum lumma identit
om ne, quod Deus ipfe : der.ique : q
« lejn u m , ambit tempus totum , & c
B
 De Deo in linea modali confiderato. 7*
nes ejus differentias, prxfentis fcilicet> D iv in a , Divinique velle liberi, quo ad
p iaiteriti, & futuri. Ratio omnium ifto- extra operatur; erg. contingentia motio­
runi eft : quia velle Divinum , qua infi-^ nis DiviniE ad extra, ortum duccns a D i­
nirum , eft illimitatum fccundum eflen^ vina voluntate,compatibilis eft cum hu­
tia a i, (tcundum prxfentiam , & fecun^ jus immutabilitate , vel quod idem eft,
dum durationem. Omnia ifta habet actus cum immutabilitate Dei fecundum vo­
liber D e i, Sc ejus Divinum velle circa luntatem fu am. Maj. continet totani dif­
operata ad extra y & ipfa omnia cum ficultatem fere infuperabilem, ut didta
iiecefsitate funt in Divino velle libero. bene concilientur : & inliriuata eft a num.
i6^. His iic politis , & fuppofitis, 162. Prob. min. Motio ccntingcns ad
fit noitra conciufio; Re^ie conciliabilis eji extra , ortum ducens a motione contin­
. furnma immutabilitas Dei cum ejus liberta­ genti ad intra , ftat conciliata cum fum­
te in operando ad extra. Prob> rcfte con- ma immutabilitate voluntatis Divina:,
ciliabilia funt extrema illa , qux in Deo cujus eft talis motio ad intra: fed motio
funt fumme identificata : i^d immutabi­ contingens ad extrAOtt\xm d u c it, & im-.
litas Dei , & ejus libertas fui Divini velle mediate fequitur ad motionem contin­
fumme identificantur in Deo : erg. fum- gentem ad intra : erg. ftat, & compati­
mc conciliata funt in Deo ejus immuta­ bilis eft cum fumma Divinx voluntatis
bilitas fecundum voluntatem fui cum in immutabilitate. Maj. difficilis apparebit,
finita libertate Divini v e lle , dum ad ex- quatenus fupponit , quod datur motio
, tra operatur in tempore. Ma;. notifsima contingens, & haec primo in tra , a
e ft, nam idem cum fe ipfo , attentis na­ qua ortum ducat, & fequatur motio con­
turis terminorum , conciliabile eft. Prob. tingens q u x immediate fit ip­
min-1. omne quod in Deo eftabfolutum, fius Divina: voluntatis ab intrinfeco fui
e(l idcntificatum cum quocumque abfo- immutabilis. Vecumtamen eit exprciTain
luto in Deo reperto : fed immutabilitas Scoto , Quodlib* 14. §• inteUi^cndum
Dei eft quid abfolutum, & fimiUter D ivi­ eJi : ubi dodcinam tradendo , ut percipia­
na libertas, & fuum Divinum velle funt tur fcientia Dei erga objecta ncceflaria,
quid perfeiflum , & de linea abfoluta;erg. & contingentia creata , hxc omnia d^cet
immutabilitas D e i , e;ufque Divina vo­ per ordinem. Primum: quod oojeciuni
luntas, & hujus Divinum velle liberum Divini inteiieitus primum, movens ad
funt realitet Ibmma identitate identifica­ fcientiam increatam fu i, eft eflentia D i­
ta. Min. prob. quia major a nullo nega­ vina. Secundum; quod ipfamet Eflentia
tur. Divina libertas , Divinumque velle, Divina poft mos'et Divinum iiitelkdum ,
ad extra operaus libere, realrter fumma ad inteiligendum, & voluntatem Divi­
identitate identificantur cum Divina vo­ nam ad amandum, & hoc> motione na­
luntate , & poteftate volendi ad extra: turali movet intelledum ad intelligen-
fed Divina voluntas, & Divina poteftas dum ipfam Eflentiam Divinam , ut com­
volendi libere ad extra eft quid infinitb municandam , & voluntatem ad illam
perfe<aum, & de linea abfoluta, & attri- fumme neceflTario amandam , tamquam
butiili D e i; erg. Divinum velle liberum terminum omnino primum. Tertm m ,
circa operata, vel operanda ad extra eft quod d o ce t, eft , quod completo ordine
quid abfolutum infinite perfedum , fum­ Divini in teli e d u s , & voluntatis , pa­
me ncceflario exiftens in Deo. Maj. pro­ riter motionis a Divina Eflentia erga
bat. Divina poteftas , ejufque velle D ivi­ utramque potentiam, & circa terminum
num operandi ad extra lib ere, eft quid omnino primum ipfarum , 6c objectum
incrcatum , icternum, & immenfum; fed omnino primum illarum : tunc jam EiTen-
omne tale eft fumma identitate identifi- tia Divina movet intelleftum ad termi­
catum cum voluntate D ivin a ; erg. num fecundarium ipfius , & D ivm s vo­
i6 6. 0 >nfirmatur : eo Divina liber­ luntatis. Hic terminus eft taitr amplus
tas non conciliaretur cum ejus Divinse ut comprehendat creaturas oniiies, pof-
voluntatis immutabilitate : quia motio fibiles creari.
Divina: voluntatis ad extra operando eft 167. Nunc ftat ap ex , & fumma to­
tota contingens, & ideo immediate eft: tius difficultatis in h o c , fc ilic e t: quomo­
ipfius Divina: voluntatis, qua: eft , ut li­ do Elfentia Divina moveat Divinum in-
bera , radix , & fontalis origo totius telleftum Divinam voluntatem erga
contingenti® ad extra : fed ftat motio illas ? Subt. Mag. docet loco jam laudato,
contingens ad extra, immediate ortum quod completo toto ordine produdionis
ducens a Divina voluntate , conciliata ad intra ( ifte ordo , & omnia, qux ad
cum fumma immutabilitate voluntatis illum p ertin cp t, firnt lumme neceflaria,
&
 71 Difputflcio Secunda
fle oppofitum fiuTim& tmpofsibile)Eflentia
D ivin a, lu in tuLnis, movet ad limpii-
cem intellit^entiam cui’.dsE crcaturx, pol--
fibilis cieaVi >verumtamen , non ut de­
terminate fore crcandx , pva: non fore.
Ratio: quia fi DivinaEltentia moveret
determinate , ad intell gentiain creaturx
pofsibilis creari , ut determinate Jn'e
creandac, prx* non fo r e ; tu n c, unum , ex
duobus, neceflario fequerctur ; vel quod
intelledus Divinus netcflario fciens, par­
tem determinatam cffe veram , poffet er­
rare , quod elt blafpliem ia; vel quod pe­
riret contingentia in rebus, quod .id m;ig-
num inconvenicns d u cit; ex quibus gM-
vifsim^ fundatis a Subt. Mag. fequitur
ha:c certirsiiiia confequentia , fcilicct:
quodEflentia D ivin a, ut in tribus, fo'
liim naturaliter movet Divinum intclloc-
tum ad fimplicem intelligentiam cun£,\x
creatura:, polsibilis ad cxcra creari, fed
non ut determinati fore creandx , pra:
non fore. Hucufque dida dant intellige-
re motionem qua,a Divina Edentia , Di­
vinus intelledus naturaliter movetur er-^
ga cognitionem creatura:, pofsibilis ciea-
l i , licet non determinati creandre, pi.c
non cieandx. Verum toto hoc polito;
adhuc nihil apparet de motione ergaco-
tingentiam, kilicet erga creaturas pofsi-
bilcs creari, Ted non dum, ut determinati
fore creanda:,pr® n o n cognita;. Q u x -
ritu r, vi cujus motionis determinantur
fore , prae non f o r e , & fic cognofcuntur?
Quid igitur ( it , & qualis ifta motio , eft, creandum : fed talis amor Dei increatus,
quod in prxfentl defideramus capere , &
percipere ? Hoc enim et it velud clavis
regia aliqualiter patefaciens, & expli­
cans , tum libertatem Divini veUe ad ex^
t r a , tum radicem totius contingently in
te b u s, & denique itnmutalitatem Divinae
voluntatis ad extra libere operantis.
i6 S . Accipe jam quid fit motio con­ ri , ad elTe determinate creartdum , &
tingens ad intra, & quid fit motio con­
tingens ad extra: Igitur motio contingens
ad intra aliud formalifsime non eft , nili
determinatio Divinae voluntatis, qua de­
terminatur in f e , ad volendum creatu­
ram pofsibilem creati, fore pvae non fare
creandam. H sceft motio contingens pri­
mo ad intra: ratio : quia nifi voluntas D i­ increatus Dei liberfe, ob infinitam boni­
vina in fe determinaretur ad alteram
partem , creaturam fcilicet fo t'e , prae non ras , & fic illas transferens, eft formali-
fore creandam; numquam ad extra fe de­
terminaret , ad fo r e , prx non fore crea­
tam : cum in fuptemo Artifice opus Arti-
iicatum ad extra fiat juxta ideam ad intra.
Igitur motio contmgens eft primo ad in-
tia i poft eft motio contingens ad extra;
Igitur vera eft major illa ^ de nxotione
coiuingenti ad exfra , ortum ducente a
motione coniingcnti ad intra. Semp e
enim eft verum , quod nifi voluntas Divi­
na in fe determinaretur, ad volendum
creaturam pofsibilem creari, determina­
te fore creandam , numquam ad extra,
determinate foret creata ; nec daretur
determinatio Divina cadcns lupi a crca-
tuiam_/tf?<'creatam. Demus ad e x ira ,lic
a dc>mo intra ; id eft, ab idea Artificis. Et
fic motio contingens ad e x tta, non fit;
quia in Deo nihil eft fadibile , fed trig i-
ncm trahit amotione contingenti r.d in^
/.-.j, quae eft veluti Divina idea motionis
contii gcniis ..i/ extrs:. Qarius : velle Dir
v'num ad extra contingenter executivnm,
ortum d u c it, a velle Divino ad inii u con-
tingcnter intentivo. Ex his probata ma­
net major illa num. 166. quatcnii fup-
pcnit dari motionem ccntingcrtcm ad
intra. Nunc probatur quod illa motio eft
fcin.aiiter immutabilis. Pra;dida motio
aiiiid formalifsime non eft nili determina­
tio Divina: voluntatis, qua Divina valun-
tas in fe determinatur ad volendum crea-
tiuas pofsibiles creari, deteiminate f^re
cieandas: fed ifta determinatio eft for-
malilsime immutabilis. Ratio: ifta deter­
minatio eft amor neceflarius Divinas vo­
luntatis mota: a Divina ElTcntia, ut libere
in fe eft determinatio tranfiens i n , & fu~
per elTe creaturarum creabilium , illas
immutans , & mutans de eOe pofiibihter
illis creabili , ad tjfe fore determinate
& fumme neceflarms , lie tranfiens, w ,
& fuper creaturas polsibiles creari, efl
eflentialiter immutabilis. Prob. ifta : talis
amor necefTarius D e i, ut libere in fe , eft
determinatio tranfiens in , & fuper tale
efle creaturarum, pofslbiltter creabihum,
mutans, & transferens efle pofsibile crea­
creatum , aliud formalifsimc loqiiondo
non e ft, nifi amor neceflarius D e i, folus
a Divina Eilentia neceiVario m otus, libe­
re , ob fuam infinitam bonitatem com­
municans creaturis, pofsibilibus creatu­
r i, , pra: «0» ejfe iin tempore creatum,
& participatum; fed amor necefTarius, &
tatem Divinam fic tranfiens fuper creatu­
ter immutabilis: erg.
16^. Ratio prima hoc probans : in
primis eft libera determinatio voluntatis
Divina: in fe : quia amor Dei habentis fui
fumniani poflefsioncm, & nullius a fedif-
tindh indigentis , nihil a fe diftinclum
iynat pcceifario , 8c omne quod ab iplo
dif-
 De Deo m linea modali cortfidcrato.
diftinguitur , Ideo eft ; quia D^us vult,
habere elVe , 6c illi libere communicat
c ffc , quod iiabet in quocumque ftatu
confideretui. 2. Quia Deus ad extra li^ -
re a g it , ut Scriptura clam at, & Pliilo-
fophns conVinciti 3. Quia omne , quod
habet cuncta creatura, contingenter ha­
bet. Aliunde talis amot Fic tianfieus li-
beirfe , fupet creaturas, polsibilcscrearij
eft effenttaliter illimitarus infinitam ac-
tivitatem habens faciendi fuper crea­
turas , pofsibiles cr<iaci, omnia quaccum-
que voluerit. Ulretius : Quia iUimitate
aftivu s, ell immenfus , omnia replere
potens; quia infinite aiiivus ,omr.i«'pof-
(ibilia crca ri, potens transferre , ad erte
determinate creata : quia jeternus, eft
activa determinatio Divinae voluntatis
(am or neceflaiius D e i) tranfiens iuper
creaturas, in quacumque differentia tem­
poris confiderentur , & (iiper illas v o ­
lans , & fupergrediens. H is, quae vetif-
fima funt , lie pofitis. Formalizatur Ita
probatio minoris, Amor increarus Dei,
qui ob infinitam bonitatem , vult dare
elTe Creaturis in tem pore, volitione libe­
ra , infinite a£tiva, illi nirate, & xternalt-
tet tranfeunte fuper creaturas in quacum­
que differentia temporis confidcrentur.
Hic ergo amor Dei neceflarius liberi
volens volitione illimitata infinite aiiive
communicativa , & xternaliter volens in
tempore hacc facete : quid quan^o in hoc
mutationis, & Vicifsitudinis repeviri po-
teft ? Ego quidem minime capioi Ergo
talis amor eft fotmaliter immutabilis , &
confequenter Deus fecundum fuam vo­
luntatem ad exi/'d operans lib ere, eft
elfeu tialiter immutabilis.
e O R O L A R iU M NOTABILISSIMUM.
AGENS DE C O N S T I T U T I V O
Decreti liberi D ti.
170*. X JX didis j fedula confidera-
tione compofitis infertur,
quodnam fit conftitutivum formale De­
creti liberi Dei. C eteram , quia res eft
grayifsima, &: abitrufa fatis , ut amplius
explicetur , calamum hic detinere opor­
tet r ireriim indagando , & exprefsis ver­
bis inquirendo, per quid formaUterconC'
tituatur actus Uber D e i, aut ejus Divi­
num decretum \ Circa cujus refolutionem
variant Authorum placita. Alii namque
tenent, ftare in amore neceflario, & ne-
ceflaria volitione, qua Deus fe diligit>
ut libere connotante aliquid-extrinfe-
cum. Hkc opinio duo partialia conllitu-*
T Q m ,lI.
71
tiva afsignat j Qnum eft diflus neceffiirius
D e i, aliud eft extrinfecum cohnotatum;
ita tamen , ut ambo in recto ingrcdiaiuur
ad prxdiftam conftitutionem. Vcrumta-
iiien hoc extrinfecuro diveriimcde expli­
catur. Alii namque dicunt, efle caufali-
tatem contingentem , qua Deus libere
creaturas producit. A lii, elfe termiiilim,
feu effcdum talis caufalitatis. A lii, efle
adlum neceflarium , non ut refpicit eflen-
tiam Diyinahi , fed ut fertur ad creatu-
tas , conjimgitutque cum effedu pofitivo
ad extra produfto. H ic lententia plaufi-
biliter recipitur, eo quod omnia videtur
inconvenientia vitave ; quia ex una parte
falvat immutabilitatem , & indcfcciibUi-
tatem d ecrcti, ratione propriae entitatis
aCtus neceflarii, & adftruit contirgeh-
tiam , ratione extrinfeci connorati, quod
potuit e(fe , & non elfe. C on tra; Sic im­
pugnatur cum Noft. Sapiehtif. Mafttio.
Tale connotatiim , fit canfalitas, Iit e f­
fectus, fit terminus , five denominatio
extrinfeca a creaturis defunipta , vt vult
N . Perez , femper debet falvare, quod
aftusDei intelligiturcomplete liber pio
priori ad hujulmodi cohnotatum : (cd
ftante h o c , nequit cpnftitul ii'. ratione
liberi per tale connotatum : ergo tale
connotarum non poteft ingredi in par­
tiali conftttutivo Divini d ecrcti, aut ac­
tus liberi Dei. Prob. maj. 'Volitio libera
Dei , ut libera e ft , eft caiifa exilientice
omnis c r e a t u r a : & productionis ejusj
fed omnis caufa ihtelligitui-complete ta­
lis pro priori ad’ fiium cftcOum; ergo
cutii connotatum illud ,fcilicet caufali-
t a s ,& terminus ejus fint quid cieatuni;
aliunde , cum denominatio fuppohat jam
terminum ptodudum his fic pofitis,
fupponitur neceITari6 , decretum liberum
Dei complete conftitutum. Unde tal^
connotatum quom6documque explicetur
non poteft efle partiale conftitutivum il­
lius , quia illud fuppohit.
17 1. Dcclaratur hoc , praecavendo
folutioties. Decretum Divinum fecun­
dum quod adarquate , &'complete dicit
in fuo conceptu eifentiaU decreti liberi
D e i, eft caufa creaturarum ; rogo ; vel
tantum dft caufa fecundum quod inadx-*
quate importat, vel ftkundiam quod ada;-
quat^ dicit i" Si primunl. Contra : Decre­
tum Divinum in ratione ada:quata, &
completa actus liberi d icit, per vos , vel
caufalitatem , vel termilium , vel deno­
minationem defumptani a produdione
hujus : fed etiam per vos , decretum Di­
vinum eft caufa creaturarum fecundum
i d , quod adaequate , & complete dicit
K in
 Difpiitatid Secunda
in ratione aftus libcri ; ergo dccvetum
conftiruituv in rutionc cauf* crcatur^ruiii
per caufa’iuatcm , terminum , vel deno-
Miinationcm: cjudc omnia funt quid crea­
tum. Alitcc : Caufa com pleta, & adae­
quata creaturarum eft quid Divinunij
fed per vos caulalitas, terminus, vel de­
nominatio conftituunt in tc£Io (pai tiali-
ter ) caufam com pletam , & adiquatam
creaturarum , fciUcfet decrcium : ergo
quid Divinum funt caiifalitas,. terminus,
vel denominatio. Maj. conftat: Qiiia talis
caufa adxquata eft i\ fe , & independcns.
Si decretum Divinum tantum eft caufa
rerum fecundum qucd inadxquaie dicit,
fcilicec a£tum necetVarium f livgo crea-
turx non producuntur a Deo libeie , led
neceflario. P to b .ifta : Seclufa ,v e l prx-
cifa caufalitate , term ino, aut denomina­
tione , juxta divcrfa placita jam rekta,
non intelligitur caufa libera : per vos
Deus eft caufa creaturarum , prxcifis illis
connotatis, per aftumneceflarium: ergo
non caufat lib^irfe, fed necefiario »& uC
ad extra non libere agerct. cll certa eft realiter identificata cum D e o , ipfique
apud adverfarios, alioquin fruftia re-
currctent ad prxdida connotata ,u t (al-
va confiftat Divina libertas, in operando
ad extra. Secundo impugnatur : vel qucd
partialiter dicit , pr®cifo quocumque
connotato , fu fiicit, ut intelligatur in
Deo caufa in a£tu fecundo libera , libe­
re quc conferens elTe creaturis; vel con-
notata ilia in redo ingrediuntur ad conf-
titutionem decreti liberi in adu fecundo
talis ? Si primutii f Ergo falfum e f t de­
cretum conftitui in rationc libeii in actu
fecundo per tale connotatum. Confe-
quentia eft evidens ; Quia prarcifo ilio,
intelligitur conftitutivum adaequatum* Si
lecundum ? Ergo'connotato prxcifo, non
intelligitur decretum liberum Dei in aclu
fccundo. Et hoc fic p ofito: Plus ultra,
ergon ec caufa creatiu-arum inielligiturj
& confequenter ad productionem crea^
turarum, indigeret Deus aliquo creato,
8c fic a folo Deo non penderet ouinis
crcatura, tamquam a caufa libere volen-
t e , exifterc illaui, led a Deo, Sc ab aliquo
creato.
172. Sapienttfsimi RR. Thom iftx G o d o y , & G on et, folain feparabilitatem
Godoy, Gonec, cum lUuft. Caftel in Ma-
nufcriptis, dicunt, aftum liberum Dei
ftare quidditative in aftualitatc aftus nc-
cclTarii, ut ad creaturas libcre termina­
ta , terminatione intrinfece defeftibili
fecundum conceptum terminationis. Sic
ponunt immutabilitatem D e i, fecundum
voluntatem , compatibilem cum defefli-
bilitatc dscrcti. Ratio ipfoium : Quia
nulla perfeftio Divina , & aftualitas D ei
adilruitur defeftibilis , lie difcurrendo,
fed tantum ponitur defeftibilis intrinfe-
ca terminatio fecundum conceptum ter­
minationis , qU3C nec perfetlionem , ncc
imperfcftionem explicat , quamvis in>
plicet perfectionem totam a£tus nccefta'
,rii. Ut hujus doftrinx pcicipiamur im­
pugnationes ,quas fafturi fum us, nota,
& prae oculis habe , quod juxia ipfos
Thomiftas , pra;difta . terminatio adui
neccflario fuperaddita,utconftituainr ia
ratione attus liberi , por.cft dupiicitet
confiderari: primo , fecundum quod im?
plicite , & in refto d ic it, & hoc eft ipfe
adus neceflatius, quo Deus fe d iilg it, 8c
in hoc fenfu eft prorsijs immutabilis , &
omnino indefectibilis : fecundo potcft
intendi pro exp licito, & in hoC fenfu,
h.TC omnia habet, & de illo dicuntur}
prim o, quod eft defecti bilis : quia hoc
c.xplicitum , ut pure explicitum e ft,p o -
teft deficere : fecundo, quod hoc expli­
citum , feu terminatio h xc pro explicito
intrini'eca,& folumvirtualiter diftindta:
tertio , quod hxc terminatio pro explici-
tQ eft ad en s , fcilicet ad terminUm j non
vero e^formaliter ens» Ita ingeniose difi
currunt.
173. Contra:D eus realiter identifi-
catur cum fuo decreto lib ero : fed hoc
ipfo decrctum Divinum non potcft in
redo conftitui per didam terminationem
conceptam iob cxpreflb terminationis:
ergo talis terminatio fub expreflo termi­
nationis non eft conftitutiva decreti. Maj.
certifsima eft : Nam Deus ideniificaiuc
cum omni e o , quod eft de linea perfec-?
tionis fimpliciier fimplicis: & nullo ne-
gante , decretum liberum Dei ftatin tali
Jinea colocatum. Prob. min. Non poteft
conftitui pei i d , quod realiter diftingui-
tur a b e o , ab illoque feparabile j fed per
v o s , Deus valet feparari a terminatione
prxdida fub conceptu expreflo termina­
tionis > & perfede conceptibilis eft , exif-
tens fine illa terminatione : ergo cum nul­
lum fit majus fignum diftindionis realis,
quam feparatio tealis:hinc & c. Dices cum
cntitativam , eflc argumentum realis dif­
tindionis j non vero feparabilitatem ter-
minativam. Ex q u o , cum terminatio fub
cxpreffo terminationis feparabilis a Deo,
non iit feparabilitas entitativa, quia ex-
plicitimi terminationis nec eft entitas, nec
fbrmaiitas, nec aliquid , nec n ihil, fed
folum d ic it, clTe ad terminum: ideo efto
terminatio fic fumpta x defedibilis fir,
flji-
 Dc Deo inlinca modaficonfidcrato.
diftin^la cfta Deo : quia ut foret
taiis dillintVio, dcbct e(Te nmim, & aliud:
nani unum eft indivifum in f e , & divi-
fum a quolibet alto: & cum terminatio
pro explicitq non lit unmn , fed ad unumt
fcilicer ad terminum , ideo non diftin-
guitur a Deo , efto feparabilis fit.
174. Contra; fed Dcus realiter diftin-
guiror ab hac terminatione pro explicito,
11 feparabilis eft ab ilia , qna?iivis' termi-
ratio pro explicito non (it ens, led .-d ens:
crgo ruit folutio. Probatur antecedens:
omnis, & quxcumquc entitas creata exif-
tens, realitfer ftriftediftinguitut a praedic­
ta terminatione pro explicito tcrminatio-
nis:nan:i omne creatum real iter diiVm-
gLiitur ab onini intrinfeco Deirlcd fepara-
bilitas reperta inter creaturas exiftentes,
& tiujufmodi terminationem eft fepara-
b;litas terminativa; cum unum extrenium
lit ipfa terminatio , quje nec e!ultas,nec
foriTialiras, nec aliquid, nec nihil eft; ergo
& c. Contra 2. fepar’abilitas tcrminativa
fufficit ad realemdiftincVionem-.ergoidem
quod prius. Suadetur antecedens : termi-
natia ilia pro explicito terminationis, &
terminative funjpta , libera , fit circa
Adamumv. gr. & d e ilia interrogo : vel
diftinguitur realiter a terminatione ad
Chriftum D. etiam pro e.xplicito termi-
nationis, vel identificatur ? Si diftingui-
tur. Nunc f i c : inter prad cta extrema fo*
Ium daiur feparatio terminative : fed per
v o s , fta? inter illa realis d ftintlio : ergo
feparab.litas terminaciva fufficit adrea-
Icai diftincVionem. Pliis ultra :-ergo ttat
diftinctio realis in intrinfecis D e i, ab(^
quo oppofitione relativa , quod eft con-
tra Tliomiftas , negantes diftindionem
Spiritus S. a FiUo, cafu quo ab ifto non
procederet j eo , quod tunc non habe­
rent oppofitionem relativam. Si illa ter­
minatio pro explicito terminationis Ube­
ra circa Adamum , identificatur cum ipfa,
circa Chriftum : eigo pfa:dic\a: termina­
tiones cum lint , 6c ponantur realiter
idcntificatx , tunc , poiita terminatione
quojid explicitum te rm in a tio n is A d a ­
mum , neceflario indilpenfabiliter, po­
nitur ad Chriftum D. quod ti ita e ft, jam
ftantc Adam o, licet peccatum deficeret
Chriftus D. veniret, quod eft contra om-
nri
nes Thomiftas. r. ,
Probatur .• •
confequentia:
Pofita terminatione quoad explicitum,
repugnat Adamum non exiftere, cum fit
decretum , ik efficax D e i; led talis ter­
minatio eft identificata cum terminatione
libera ad (Jhriftum: ergo repugnat, quod
ponatur, ut ad Adamum, quin ponatur,
ut a» Chriftum teiminata.
7 <r
175. Dices pro Tliom lftis, praediftas
terminationes pro explicito, nec inter le
identificari, nec refiliter diftingui, fed
ab utroque prcelcindeie. Unde tota ratio
dlftindionis , v ' l identitatis inter illas
fummi debet ab implicito illarum. Ratio
illorum eft jam indmiata : quia pro cr-.
plicito non funt ej;.t, fed ctd enu Contra:
quamvis folemnifsimum fit inter T h o-
miftas , quod in relationibus datur du-
. plex conceptus i n , & , & ifte non ex-
plicet realitatem, fed folum ordinem ad
terminum; hoc tamen nec ubique tenet,
nec veritatem continet. Ratio ; Paterni­
tas Divina fub exprefTo conceptu ady rea-
liter diftinguitur a filiatione lub expieflb
conceptu ad : ergo implicatorium eft
pracdi£tas terminationes pra:li:indere, a
diftinftione , & identitate; e o , quod non
funt ens ^ fed ad tns. Probat. antcced.
Paternitas Divina diftinguitur realiter a
filiatione fub co.nccptu illo fub quo
opponitur filiationi : fed f;:b conceptu
ad , fciUcet relationis ad Filium , opponi-
tur filiationi, ordinem dicenti ad Patrem:
ergo Paternitas Divina fub expreftb con­
ceptu itd realiter diftinguitur a filiatione.
Conua 2. Prjedifta terminatio pro expli­
cito non pra&fcindit ab identitate, & d i t
tindione cum adlu neceffatio ; quin po-
tius pofitivfe identificatur cum illo ; ergo
terminatio pro explicito non pra:fcindic
ab identitate , vel diftinciione , ut eft
circa Adamum , & circa Chriftum Do­
minum , eo quod funt ad ens j & non
ens. Confequentia p a te t: Quia quod
ex fe non eft extremum identitatis,
a nullo poteft illud accipere ? ficu t, quia
ipfa terminatio non eft extremum diftinc-
tionis,non poteft diftingui ab a a u ne-
ceifario , licet feparabilis'fit ab illo. Ref-
pondebis 5 quod identitatem cum acta
neceflario non habet ratione f u i , fed ra­
tione entitatis adus ; cumque aclus
in utraque terminatione fit idem , non
elt dabilis diftinftio. Contra ; Nam ratio­
ne illius indeniificatur cum actu necefla­
rio , ratione cujus virtualiter diftinguitur
ab ipfo actu neceflario : ab hoc non dif-
linguitur ratione entitatis adus : cura
nemo diftinguatur virtualiter a ie ipfo,
ratione liii: ergo nec cum illo identifica-
tut tatione adus neccfiarii.
176. Denique : Contra commu­
nuer aflerenres , quod terminatio pro
explicito terminationis , & fub ratione
fub qua eft defectibilis, licet intrinfe-
ca D e o , nec eft aliquid , nec eft hihil,
ied folum dicit efle ad terminum. Sic ar­
gumentor :Dcus eonftituitut libere vo-
2 lens
 y6 D i f p u t a t io Sccundd
lens per hanc terminationem intrinfccam
pro explicito , qux Iblutn d id t) nec all-
quid , nec n ih il; fed Deiis per Tuum D i­
vinum decrctum eft caula return , illis
que tribuit futucitionem: ergo Deus nec
per aliquid ,n ec per n ih il,cll caufa re­
rum omnium , qua: furura: funt. Plus
ulna t Decretum Divinum fecundum
quod dicit in r e d o , eft medium, & ratio
formalis cognofcendi creaturas: fed non
poteft e(fe medium , & formalis ratio
cognofcendi creaturas , i d , qi\od non eft
aliquid : ergo dccrctum diccns in redo
terminationem , dicit illud , quod non
poteft effe , nec n ih il, nec aliquid, fed
quod aliquid determinate dicat, quia rea-
liter diftinguitut pro explicito ab aliquo.
R atio:Q u ia iUa terminatio fub expref-
fione terminationis ell formalis ratio , &
medium cognofcendi creaturas futuras:
ham tale medium non eft decretum , ut
praecise dicit adam neceflarium , fed ut
dicit aliquid liberum , Scdefedibile, & • Etfentia , nondum ‘movens voluntatem
folum eft d efedibile, terminari fub eX'
preffo terminationis ; fed formalis ratio,
& medium cognofcendi creaturas futu­
ra s, realiter adaequate a creaturis diftin-
guitur. Iftaeftexpreflallluft.C alkl, pag.
mihi 45. ergo talis terminatio realiter ab
aliquo diftinguitur. His rejedis
177. Sit noftra conclufio \ Decretum Divina voluntas determinata , nec ad in­
Divinum formalHer , conjiitutive alrud tra , nec ad e;ctra ad volendum , quod
non e fi , quam aiius necejfarius, quo Deus
f e d ilig it , qui ob fu i iUiuiitationem , inf->
nitatem , ^ intrinfeedm Divitut volunt,1-
tis indifferentitxm ad crenturAs , f e ipfo^
abfque aliquo fupcraddito terminatur , vel
per fnodum voiitionis , vel per modum ncL-
tionis. Ita Subt. Mag. in i . dift. 39. quaeft.
unic. %^Juxtapr^dtEia. Quern Icquuntur
omnes D ifcip u li, & plures ex aliisSciio-
iis ,u t Eximius Suarez, cum multis aliis, • tituto per adum necefi'avium , & increa-
plaufibilitet illam recipientibus , tam­
quam clariorem ad explicandum Divi­
nam libeitatem. Probat, fic: Decretum
liberum Dei eft adus Divina: voluntatis,
quo ita attingit objcdum creandum, aut
creabile, ut abfque fui mutatione, pof-
fet non attingere : fed entitas adus ne-
celfarii voluntatis D ivinx , pra^cifa omni
alia adualitate, terminatione intrinfeca
d efedibili, caufahtate, vel efFedu , aut
o b je d o , fufficiens e ft, ad attingendum
objedum creatum , retenta indifferentia
adiva , ad non attingendum illu d : ergo
fola entitas adus neceliarii eft Decretum
Divinum pro formali. Probat, min. Enti­
tas adus necelTarii, pra:cilis omnibus dic­
tis , eft llmpliciter infinita in genere vo-
lltionis: ergo fola entitas adus neceflarii
D lviux voluntatis ,nul!'‘» alio fuperaddi- .
to , poteft efficere quidquid voluntas
creata poteft mediis a d ib u s, & refpec-
tibus diftindis. Jam fic : Sed voluntas
creata poteft per ordinem ad diveribs
ad u s, & refp ed u s, attingere ita objec­
tum , cum indiffentift adiva ad non at­
tingendum *. ergo Voluntas Divina per
fuum mfinitum , & illimitatum adum vo­
lendi , idem facere poteft. Confequcmia
eft legitima : Nam fi aliqua additio forec
necelfaria , nec Divina voluntas eflet in­
finita in ratione potentia: v o liiiv x , ncc
Divina volitio in ratione adus volentis
ad extra j & exinde, non contineret per-
fcdior.em libertatis creatx.
178. Confirmatur ha:c ratio ; Pro
figno priori ad decretum de exiftentia
Chrifti D. v.gr. concipimus velle Dei in­
differens ad decernendum exiftentiam
Chrifti D . vel ejus negationem. Clarius;
Concipitur, & conceptibilis eft Diviiia
Divinam ad terqiinum fecundatium D i­
vina: voluntatis, libere volibilem , quod
eft omne operabile ad extra , fed often-
fum e ft, & patens Divino in telled u i, ut
poisibile creari, licet non , ut determi­
nate creandum : hoc (omne operabile ad
extra) fic oftenfo, non concipitur adhuc
ad extravollbile eft; fed hoc ip(o con­
ceptibilis eft , adive ind.fteitns ad volen­
dum , vel fecus , & eadem indifferentia
gaudet fuum Divlrum velle , fun mfc
identificatum cum Divina voluntate: er­
go forn><uii-,ane luqnendo, folum a f<t
ipfa , & a Divina ellentia determinatur
ad volendum , & decernendum Chriftum
fo r e , prjE non fo r e ; & hoc, decreto conf-
tu m , nullo creato ingrediente ad talem
conftitutionem. Probat, confeq. Si ali­
quod creatum ingrederetur conllitutive,
ut indifterentia conceptibilis in Divina
voluntate , pariterque in Divino velle
circa Chriftum , determinaretur, e;fi’e t,
vel elFedus , vel caufalitas , aut termi­
natio intrinfeca defedibilis pro expreffo
terminationis j fed a nullo creato, ex
h is , q ux dida fu n t, determinatur illa
indifferentia. Ratio prompta : Omne
creatum , & creabile prxfentatum Divi­
no in telled u i, fupponit, ut determinati
eft creandum, vel/i^r<? prx non fore crean­
dum , determinationem D ei, circa omne
determinate fore creandum : fed caufa-
iuas , eftcdus , terminatio defedibilis,
omne hoc eft quid creatum : ergo neque
per
 D e D e o in linea ttibdali con/ideratd*
per omne iftud, neque per aliquid illius
determinatur indifferentia adiva Divini
v e lle , ad extra libere volentis , aba:terno
fururizantisillas , & in tempore creantis,
vel producentis ipfas*
179. Dices , quod non a fe ipfo de^
terminatur Divinum v e lle , fed determi­
natur a terminatione illa intrinfeca de-
jfed ib ili, & pUuObili- apud RR» Thom .
Contra primo : A dus neccfiarius Dei,
ejufque Divinae voluntatis, prxcifive ab
illa terminatione, eft in linea aftus fe­
cundi purifsi'mi-{impliciter infiniti: ergo
per terminationeni intrinfecam defe£ti-
bilem non determinatur indifterentiailla
adus primi. Probat, anteced. Aftus Di-
vinx voluntatis habet fofmaliter omnem
perfedionem , ad lineam a^us fecundi
pcrfedifsimi pertinentem , & h o c , pra:-
cifive a quolibet d efeftib ili: fed termi­
natio illa fub exprelfo terminationis eft
defedibilis : ergo adus Divinus habet
Omnem perfedioncm, ad Uneam aftus fe­
cundi attinentem , feclufa omni termi­
natione intrinfeca defeftibilii Contra 2*
& eft confirmatio. D id a terminatio ter-
minative fumpta , five pro explicito ter­
minationis, vel convenit Deo necefiario,
vel libere ? Si liberi : ergo potuit Deo
non convenire. Et fi f i c ; Pro figno priori
ad hanc terminationem , terminative
fumptam , indifferentia fuit ih Deo ad
habendum , vel noti, hanc terminatio­
nem. Rogo nunc: A quo aufertur h s c
indifferentia , ad habendum , vel non,
terminationem pro explicito? Non ab
alia terminatione: quia fic procederemus
-in infinitum : non ab ipfa terminatione.
Ratio : Nam term inatio, juxta ipfos, eft
quafi exercitium voluntatis Divina:: fed
per vos , ab indifferenti, ut indifferenti,
lion poteft o r ir i, nec otitur exercitium
determinatum : igitur illa indifferentia
voluntatis DiVinae erga fore prae nonfore
Chriftum extirurum ( idem de quocum­
que producibile ad extra ) non determi­
natur per pra:didam terminationem. Si
talis terminatio convenit neceffario pro
explicito terminationis : ergo non eft
defcftibilis, H xc eft confequentia ergo
iion conftituit decretum liberum; h i c
eft 1. ergo non eft medium cognitionis
' libere ergo Deiis ad extra neceffario
operatur. Omnes funt clarie, & aperte
ducunt omnes ad gravifsimum inconve*-
niens.
180. Ha;c omnia fundantur folide in
iftis propofitionibus 5 fcilice t, quod nec
pofsibilitas rerum creabilium, nec illa*-
Tum futucitio,tjransfeccns illas de lefte
y?
pofsibili creari ad^o^^dieterthinatb crean­
das , nec adiialis produftio illarum in
tempore , dans illis effe fimpliciter , &
exiftentiaie , poteft intrare in fummam
aftualitatem Dei , nec in voluntatem
c ;u s ,nec in velle DiVino, ftantibus fi-
militer in fumma necefsitate, & aduali-
tate , ita ut impediant aut expediant
aliquid ex diftis fumme adualibus , fum-
meque neceffariis Deo* Ratio , quia om­
nium rerum effentix in quocumque ftatu
confiderentUr, pendent ab ipfo in fum-
ttia adualitate exiftente. Alia ab ipfo
D e o , contingentiam , Sc elfe contingens
habent a Deo .liberi communicatum,
ftante Ubertate hujus comitiunicationis.
I . Quia effe participatum communicat
creaturis > nec coactus , nec necefsita-
tu s , nec aliquo i fe diftindo egens; ut-
pote in fe habens plenitudinem entitatis,
& comprehenfionem fummam omnium
illorum , qua: funt de linea perfectionis
fimpliciteti Similiter aliorum a fe , qua:
pertedionem dicunt, fed non fimpliciter
fimplicem , altifsimam eminentiam ha­
bet» 2. Quia Divina effentia non movet
voluntatem fuam ad terminum fecunda-
rium neceffario: nec motio Divina: vo­
luntatis ab cflentia D ivin a , ad terminum
fecundarium eft neCeffaria, fed contin­
gens , primo •ad intra, & poft ad extra,;
Voletido volitione ab intrinfeco neceffa-
t i a , ut terminata efi ad terminum omnior
no primum , qui eft Divina effentia 5 ab
intrinfeco tamen libera, & adive indif­
ferens erga terminum fecundarium , qui
eft omne creatum producibile ad extra,
& xternaliter volitum , in tempore pro­
ducis
i8 i. Haec igitur aeterna v o litio , &
neceffaria, nullo addito j neque in redo,
ftecdeconnotato ingrediente , ob fuam
illimitationem, eft Divinum Velle, & Di*
vinum Decretum tranfiens I n , & / u fe f
creaturas pofsibiles cre a ri, & illis dac
ab xterno effd volitum , & m tempore
creandum , ptae non effe volitum creari,
& in tempore habendum effe. Sic ali­
qualiter percipitur , quomodo ftat in
Divina volutitate, ad intra fe determi^
nante ad volendum , prima motio con­
tingetis ad intra , & deinde ad extra:
proptereaque in ipfa voluntate Divina
libera , libere opcrante ad extra , radix
totius contingentia: in rebus; ut fic omne
creatum fit contmgens, omneque pen­
dens a Divina voluntate libere commu-
nicante omni creato, effe , quod habet.
Finaliter i Standum eft femper ad illud
in t^ b ile principium , univerfa propter
 7« Difputatio Sccunda
femetipfum operafus efl D eu s : non prop­
ter fnam bonitatem tamquam proptec
finem Divinx volitionis: hacc enim effen-
tialiter eft infinibilis : quia eflentialiter
inefteftibil s } fed proptcv femet'vpfum,
tamquam motivuravoiendi ad in tr a ,&
ad extra. Unde Divina voluntas m ou a
Divina Eflentia ad amorem e ju s, per ta­
lem amorem necefTarium , ut libere in lc
cll determinatio tranfiens in, & luper cfle
creaturarum creabilium , mutat illas, de
e(Ie pofsibiliter cteabiU , ad effc fore de­
terminate Creandum. Hoc eft> Deum dili-^
gere creaturas. Clarius: Hoc eft,Deum per
talem dUedionem , & yolitionem , veile
iiliseffe ,v e l illas habere efle abxtetn o
volitum , in tempore veto exiftentiale, &
fimpUciter tale. Videatur inN olt. i.T om ,
Digtefsio ubique notanda pag.d?. a n.75.
& pag. 484. num. 1189.
182. D::nique , ut hoc bene, dc clare
percipiatur adverte , quod objeda con­
tingentia ad extra producta , vel produ­
cenda , alia funt talia , qux unice pen­
dent a Divina voluntate hbevh ad ex­
tra operante , ut clardcit in mundi crca-
tione : (D eus namque non voluit libere
mundum create (i ipfe vellet ,’ ied pra:-
cisfe quia ipfe voluit. Si enim Deub ita
voluiffet, creare mundum fi hic velict,
/ccus fi mundus nollet, rederet Deum vo­
lubilem , & immutabilitatem non habe­
ret in mundi ptodudbone.) Alia funt con­
tingentia , qu« etiam a libera, & volu­
bili hominum voluntate pendent ,u t pa­
tens f it ,'in ipforum lalvaiione , quam
Deus vu lt, fi ipfi vellin t, juxta iljud,
Deus vuit omnes homines Jalvos j , m ; qux
falvatio in aliquibus deficit, non prop­
ter Divinae voluntatis defettum, led prop­
ter voluntatis cieatae culpam, Divinae vo­
luntati cooperati nollentis. Sira}4icicct
enim verum eft illud , qui fecit te Jim rf,
nonfalbavit te Jine le. Unde : quia pofsi-
bilitas falvationis viatorum hominum a
fola Dei juxta voluntate cft , neceflluia
eft : & quia adualitas talis pofsibillt.uis
eciani a defcctuofa , & contingenti iplb-
rum ’ voliintate pendet , cortingiins, &
dcfedibilis eil. Videatur nobUis Noit.
Fornes,in fuo lib.noviter reculb culus
titulus eft,Fornes ad R.Feijoo , a
215.
§. II.
SOLVUNTUR. ARGUM ENTA.
183. / ^ B jic iE s i.A d u s lib e r , qua
liber eft, poteftdeficei;;:
quia potuit non e lfc : fed non potell de-;
fitcre , nifi confiftatin al'qua adualitatc,
vel ratione intrinleca dillincla ab afta
receflario : ergo in folo adu, neceflario
non confiftit. Min. conftat; Qiiia. adiim
neceflarium repngnat pofle deficere.
Coiifirmatur : Corftitutivum Divini de­
creti liberi potuit Deo deficere fiib ea
ratione , qua ipfiim conftltuit libere vo­
lentem creaturas: fed quod Dcimi conf-
tituit libere volentem creaturas , non
eft aliquid intrinfecum : ergo fi efl:
adus necelfarius , hic poterit deficerc:
& fi repugnat adtim neceflarium deficc-
re , etiam im plicabit, elle conftitutivuna
decreti. i<cJ'pondetur diftinguendo maj.
A dus lib e r, qua liber eft , h a b et, pofle
deficere, fi cft liber in produdione l'uk
pafiiva , conccd. fi eft liber in produdio­
ne ac1:iva, feu in producere , caufare,
vel immutare aliud , lubdifting. habet
pofle deficere quo ad tjjc , neg. major,
qtioad efficere , fiibdlftirg. non fi.ippofi-
ta motione contingenti .id intra , cone,
illa llippofita, neg. & difting. min. non
poteft deficere quoad cfle , nifi confiftat
in aliqua aclualitate, vel ratione intrin-!
feca diftinda ab adu neceflario, cone,
non poteft deficerc , quoad efficere, fub-
difting. fuppofita motione contigenti aA
intia , conced. quoad efficere , non
poteft deficere , illa non fuppofita,
negatur : & diftinguitur confequens.
In lolo adu neccflario non confillit 3 fe­
cundum quod in redo dicit decretum,
neg. conlequentiam : fecundum quod
comitatur illud , conced. tonlequen-
tiam. Ad confirmationem diftir.g. niaj,
Conftitutivum D-vini decreti liberi po­
tuit deficere fub ea ratiune , quam coi.f-
tituit Deum libere vulei.tem cteaturas,
non fuppofita motione aa intr:. contin­
genti , conced. illa fuppofita , iubdilliiig.
poteft deficere , quoad , neg. quoad
tfjicere : lubdifting. antecedenicr ad mo­
tionem contingentem ad .ntra , conccd.
conlequentec ad illam , n e g .& diftir.g.
min. non poteft non efle aliquid intrin-
fecum , ut adualiter caufans, & produ­
cens , conced. fecundum ie pia:cise,
neg.
284. Itaque , fi recollantur a nobis
dida in noftro i.T o m . in citatis in num.
181, hujus, aliqualiter percipietur doc->
trina data argumento ,& fu m m a tonus
folutionis. Igitur in compendio rcdigt n-
do omnia illa: priufquam Divina volun­
tas mota ab eflentia Dei circa terminum
fecundum , fiii amoris ncceflarii: (h ic
terminus eft omne ad exira operabile , &
ptoducibile ) patens fuit Divino iuiellcc-
tui
 De Deo in linea modAh' conGderato, 79
tui omne pofsibilircr creari-. Et circa tale eundum quid 5 vel efficientia abfoiuta, &
pofsibile Divina voluntas habuit amorem fimpliciter ta li: per primam dat creatu­
fimplicis coniplacchtijE , q u i, qua talis, ris pofsibilibus creari ideterminate.i^ ■vo­
noudum refpicit , creaturas pofsibiles litas ypra; non fore-. Hoc autem ejfe voli-
creari , fore determinate creandas. V i- ‘ tu m , quod Deus ab jeterno dedit creatu­
deatiir in noftro i. Tomo nuin, 1223. ris, eftefie , vi cujus ipGp acceperunt eHe
Hoc fic pofiro, & difpofitOi Deus fum- formaliter futuras , & in tempore jiifalii-
me infinite bonus voluit lui communica- biliter extituras, SicpercipitUr decretum
tioneil» f x f r i ; tiam, quia propter fe- bdi liberum interne , & a:terrialitcr in-
metipfum commuhic.andum univerra ope­ teniivum. Alio modo Divinum decre­
ratus eft D eu s: tum , quia omne bonum tum eft liberum efficienter,efficientia ter­
eft conuTiunicativum fui > & ha:c fliit minata ad illud e]fe volitum creaturarum,
v o iitio , qua Divina voluntas fuit ad in­ ut ;am in tempbire xternaliter pra:defini-
tra , & in fe >determinata, determina­ t o , habeant ejfe fimpliciter exifteritiale:
tione folius Divina; voluntatis , & tota _fic illud effe diminUtuin volitum ab aeter­
contingens , non quoad c lfe , fic enim eft no, tranfit in tempore ad efife fimpUtec
fumiTie necertliria, fed quoad efficere, & exiftentiale. Ita patens fit decretum libe­
tertninace, erga creabilia; qua pofita , Sc rum D ei executivum in tempo-
confeqUenter ad illam , deterisiinata fuit ire j & femper liberum efficienter, & fem-
Diviiia voluntas volitione fua i ad extra per quoad rectum fu i, & formale conftic
contingenter, & Uberi opecandum : quiri tutivum , idem fiimma identitate cum ac­
decretum libere fic operandi , pro forma­ tu , quo Deus a fua voluntate amarur.
li fu i, & pro eo j quod iri recto dicit li­ Unde tota libertas iri a£tu fecundo ftac
bera Dei voiitio extra yaliquid Con­ formalifsiihe ih aftiva indifferentia , con-
tingentia: 5 & defedibilitatis dicat. Ra­ junda cum illimitata virtute Divini vellej
tio omnium eft; quia indifferentia , & li­ ut fe communicet, & velit: communicari
bertas Divini velle , & voluntatis Divin® creaturis, illis Cpnfercndo tjfe participa­
libere extrA agentis j non eft ad reci­ tum } quod quidditative loquendo, aliud
piendum aftuiii voUtionis Divinae; Ijqui- non eft i quam qUod am or, quo Deus
dcm talis voiitio Divina cum voluntate# heceflario diligitur, terminetur j ex de­
& elfentia Dei fummaiii habet id6itita- terminatione Div.in» voluntatisj ad crea­
tem ; & ob hanc caufam qUoad exlften- turas j jam often fas pofsibiliter creari, ad
tiam eft prorsus indefcdibilis iri fuo eflc; ipfafniei: fore determinate ^pra; non fore
18). Non enim eft contingens,& indif^ Creandas. Hcc igitur eft creaturas elTe,
ferens tale Divinum velle in genere caufjc & fic diledtas, & amatas a Deo , qui
fornuUs , quoad ejfe , vel non ejfe in Deoj propter fui amorem incompreheiilum,
fed tantum in genere caufae efHcientis> & incomprehenfibiiem „ & fumme ne-
quoad terminari , vel non terminati> ceffarium , & propter femetipium opera­
tranfire, vel non trarifire ,in i & fuprd tus eft ad extra omnia, qux operata funt.
pbjedia^cteabilia , illa refpiciendo, ut Sic ad extra libere e g it, mutando creatUr
determinate/ir? creanda >prae non fore; ras cie fofsibiltbus creati ad determinate
Ex quibus iterum p a te t, quod decretum fo re creandas , & de hoc ftatu ad in tem­
liberum Dei conftitutive , & in re£to ni-^ pore determiriatfc elle creatas. Sic appa-
hil aliud d ic it, qUam virtutem volitio- Iret , creaturaseffe mutabiles 5 Deum au->
riis Divin£^5 qux prout iti a6tu fecundo tem fecundum fui voluntatem , & fuum
foliini addit connotationeni fieri crean­ E)ivinum vetle ^elfe prorsus, & omnino
darum creaturarum in tempore > vel con- immutabilem;
notarionem prcedidi fierii Ratio : nani Replicabis: Per n os, in decreto
juxta Scotum, caufa efficiens per id,quod Ubero Dei eft adliva indifferentia effecti­
erat caufativa in a£lu primo , eft nunci va , tranfiens in , & fuper efle creatura­
caulans in tempore , abfque aliquo addi­ rum , determinate mutans illas , & po­
to , five abfoluto, fivfe refpedivo , quod tens non mutare, (ed relinquere in ftatU'
fit ratio formalis caufandi: fiquidem ad pofsibilitatis creari, vel feciis; erg. hoc,
abfolutum in caufa immediate fequitur quod eft i actualiter mutare, caufare, vel
abfolutum in effeftu, adderido folum ab­ producerc in cfle diminuto, & volito,
foluto virtutis caufa: corinotationeJm Jiefi vel fimpliciter exiftentialij quod eft exer­
elFedus. Plus uUri;rem alti£is,& radicitus citium Divini adus , pbteft deficere Deo.
attingendo: Igitur decretuiri in atbu ie- Tiijiingi confequensi poteft, quoad ejfcy
eundo eft liberum efficienter , &; hoc du­ deficere, n cg p ; quantum ad immutAre,
pliciter j vel efficientia diminuta, & f?-- vel caufare, vel producere > concedo.
Con-.
 So Difpucacio Sec unda
Contra inftirgcs: H o c , quod ell deficere,
quantum ad immutare, vel eft d dicete
aliquid , vcl non? Si non : erg. non da­
tur libertas: quia liberum , qua tale >&
ut contra diftindum a neceflario , defec-
tibile elL Si ell deficere aliquid; vcl fe
tenet ex parte D e i, vel ex parte creatu-
XX ? Ex parte Dei non: quia omne ex par­
te Dei fe habenSj eft indcfedibile. Aliun-
dfe non ex parte creaturae: quia defedus
illius eft caufadefciStus creatura:; fed de-
fcdus creatuvx non elt caufa defectus
creaturjc: erg. no;,i fe tenet ex parrc crca-
turcc. Rejpond. quod deficere quantum,
ad wmutare caufate, eft, caafairve
deficere aliquid. R a tio ; quia ille defec­
tus immutandi, & caufandi, eft caufa
deficientlx effectus: quia fi non efl'etialis
defedus immutandi,caufaretur effedusj&
fimul elfet defectus ad extra exercitii ali-
cujus virtutis, fcilicet aftiis Divinx vo­
luntatis : ficut deficcrc produdionem \o -
luntatis crearx , & eft deficere adum, &
eft deficere excrcitium voluntatis crearx;
verumtamen hoc non eit deficere aliquid
voluntatis creatx: a pati erg.
187. Iterum replicabis : non eft per­ dcficiente,infertur a priori defedus ter-,
ceptibilis falva libertas ca u fx , non al'sig^
rata aliqua dcfeftibilitate ex parte ipfius,
quin fufficiat defedlbilitas ex parte effec­
tus , fed , per n o s, quidquid ell in Deo,
prour contra diftindum ab omni creato,
eft fumme neceffarium, & indefedibile;
erg. jam Ubertas negatur Deo. Conle-
qucntia videtur a p riori: ideo alter mun­
dus non eft futurus; quia non datar de­
cretum de exille^uia alterius mundi,quod
poterat d a ri, erg. non fufficit dcfcdibi-
liras creatu rx, ut falva confiftat, & c.
Refpondetur: qviod licet non percipiatur
falva libertas, abfque aliqua defeclibili-
tate quoad operari, & efficere; percipitur
tamen falva quoad e(Je, Non quiefccs:
E xcrceri, aut operari velle Divinum , fub
cujus confidcratione poteft adus Divinus
deficere , vcl eft aliquid re ale , vcl ratio­
nis ? Non rationis; quia fub hac ratione
conftituir decretum in adu fecundo h be-
rum. Si eft reale, fe tenens ex parce Dei:
yel eft quid fuperadditum adui neceffa-
tio ,v e l non?Si non5& eft defedibtlis
fub hac ratione : infallibiliterfequitur,
adum necelfarium Dei elTe defedlibilem.
Si primum: erg. decretum Divinum ali­
quid addit fupra actura neceflarium.
pandetur: quod ly exerceri, operari ^ &
ad extra producere libere , decernere, eft
quid reale; & tioc dupliciter deficere po-
je f t ; vel realiter entitative, in quantum
IcrmiAUs e]us Oc yalei deficere; vel po- inaiiccE libera 5 fed prima diticrentia fu-
tcft deficcre caufative , & produdive,
hoc eft , poteft non caufire Omnipotens
i d , quod libere cau fat, & hoc nihil fu­
peradditum eft adui necelTario , fumme
identificato cum abfoluta virtute caufx
primx. Ratio potifsima jam inlinnata, in
Scotoque folemnifsima, eft : quia hcc
quod eft , adualiter caufare , non eft ali­
quid medians inter cau fam j& cffcclum,
fed ad abfolutum caufx immediate fe-
quitur abfolutum eflfedus, & tallitur ima­
ginatio , imaginando oppofitum. p c hoc
iterum redibit fermo. In fumma: virtus
Divini decreti produ«^iva rerum , vcl in
ejfc dhnimito y\\<^(wnx. res futurx^vel in
ejfe finipUciter exijitntiali , lic funt res
phyfice exiftentcs j eft realis , indefedi-
bilis , & fumme neceffaria ; exercitium
tamen hujus vu tutis eft liberum , ftans in
acliva mdifterentia, ad producendum, &
caufindum , vel non. Unde fi non cau­
fat, dcBcitp^'OiiwtiS/'t'ijminime \cxoeni':ta-
^/w.Clariusidcficit ;minime tamen
^ .A m p liiis: ex quo deficiat elFcdivc,de-?
ficit terminus, vel effedus. Hoc cxplicari
poteft in adione confervativa : hac enim
m ini; verumtamen ut illa deficiat, fuffi-
cit indifferentia confervantis cum dcfec-i
tu termini confervati.
188. Objicics 2. Adus liber Dei eff
prima ratio fadibilium ad ex tra : tiim,
quia talis ratio ftat in Divina voluntate,
& Divina Omnipotentia ab illa indiftinc-
ta , & non ftat in illa , nili illa ftct fub
volione ; tum , quia adus Uber Dei de*
terminat objedum indifferens ad/t/»*f, vel
non fu r e , determinate ad f o r e ; fed prima
ratio fadibilium ad ext/d non oil adus
neceflarius Dei, quo fe ipfum diligit: erg»
non Aat adus liber D ei in adu , quo nc-
ceffario feipfum diligit. Probatur minor;
Prima ratio fadibilium ad extra eft prima
ratio eontingentix in fa d is, \^l fadibiii-
bus contingenter; quia non'*;ja ratione
fadibilia , qux fada fi’ nt ,contirigenter
funt, nifi quia primum efficiens non agit
ad extra necelTario , & Deus nd extra li­
bere a g it, ut Scriptura clam at, & ratio
fuadet i fed prima ratio contingentix in
contingenter fa d is , vel fadibilibus con­
tingenter,non ftat conllitutive in adu ne-
ceflario D e i, quo fe ipfum diligit. Pro­
batur ifta ; prima ratio contingentix in
contingenter fad ib ilib us, vel in contin­
genter fa d is, eft aqua radicaliter venit
prima differentia futurorum contingen­
tium,a pofsibilibus non futuris : ifta nam­
que prima differentia venit a radice for-
tu-
 D e Deo in linea modali conGderato.
lurorum contingentium a pofsibillbuSi
non fuiiiris non ftat conltitutive in prx-
dictoactuneceflario. Ratio: prima ratio
difFerenrialis futurorum contingentium a
pofsibilibus, non futuris, venit a radice
formaliter Ubera libertate contingentia;
aftus , quo Deus fe ipfum d ilig it, non eft
ita liber ; quia eft eflentialiter indefcdi-
bilis , & fumme neceflarius : erg. Refpon-
debis : quod a£tus necelTarius Dei eft
quoad ejfe eflentialiter indetcdibilis ; fe->
cils quoad efficere , caufare y & hr.muta.re.
Contra: Juxtafolutionem, conftitutivum,
adus liberi Dei eft indefedibile quoad
: led implicat id , quod ell immuta­
bile quoad cfTe , conftiruere Deum libere
volentem creaturas. R a tio : id , quod
conftituit Deum libere volentem creatu­
ras , eft id, quod conftitutive habet indif­
ferentiam poteftatis 5 & quod hanc indi&
fercntiam fupponit, vel conftitutive ha­
bet, implicat, quod lit immutabile quoad
efle. D CCS : quod tale conftitutivum fup-
ponit indifferentiam poteftatis , non ad
eJfe, vel n-jn led folum quoad afficere^
Vel non efficere, C.on'ra : Per te , quod
conftituit Deum libere volentem , fuppo-
nir indifferentiam potcIl-atiS quoad efli-
cere.; fed quod hanc fupponit, potclt
deficere. Dices ; quod pqteft deficere*
quoad immutare yK\Q\\ qnoad ejfe. Co»-.
t n : Pofte deficere , quoad immutare eft
aliquid reaie , fe tenens ex parte Dei;
quia ppfte deficere quoad immutare, eft
caufa polsibilis defectus creaturce, & ac-
fu deficere, elt caufa actualis deteclus
creaturaJi Diets ; quod elt caufative defi­
cere aliquid. Contra : ly caiifative dejice^
f e , lub cujus confideratione poteft udluS
liber Dei deficere, non eft quid rationis,
namquodfeft tale , non conftituit Deum
libere volentem , fed aliquid reale : hod
reale,veU'e habet ex parte D ei;& hoc fic
polito i aliquid deticeretex parte Dei fe
habens, & quod aliunde eft eftenrialiter
indeteclibile : Vel eft quid reale, ex par­
te creaturx fe habens : & fic aliquid ad­
ditur actui neceftario D e i, ut fit liber ad
extra,
189. Hjec omnia fere incapibilia vi­
dentur ; ut tamen aliqualiter fblvantur,
lupponendum eft tamquam certum, quod
in Divino vdle ftat, tamquam in princi­
pio limpliciter prim o, & fontali origine,
& radice , omnis contingentia , & oido
cujulcumque , vel quacumcumque veri-
tacum contingentium Omnium tactibi-
lium , vel factorum ad extra ; & fi verita­
tes de contingenter factibilibus ,vel fac»
tis , fuerint ui Canone B^blise revelata?#^
TQm, I I ,
8r
Deus continet iihis, ramquam objectum,
& primum fubje£lum omnis veritatii
Theologica dedui^ac, difcurfu in revela­
tione fundato. Verumtamen ( N . B .) no­
ta bene , quod ad omnes veritates Theo­
logicas, non eodem modo Deus eft ob-
jeclum , continens illas. Nam fi fuerint
de Deo ad intra comparato , illas narura-
Hter , & necefTario con tin et; fi tamen
tucrint veritates de Dco,4^^ extra confi-
deraco. Clariiis : fi fuerint veritates de
D e o , libere ad extra agente , & operan-
te >/amfit opusfpeeialifsim um ,& mira­
bile Incarnationis, & omnia qux ex illo
fequunrur ; jam fint om n ia,qu s coiiti-
nentur in Genefi reruni: jam in toto C a­
none Bibliae , ad nullam ex his veritatibus
habitudinem intrinfecam , & neceflariam
habet D eu s, neque illas naturaliter con­
tinet , flib ratione Divinitatis : quia, jux­
ta Scotum,ad illasj &adoppofitum aequa­
lem indifferentiam habet Deus. Ex quo
foliim Deus, ut libere a gen s, illas conti­
net ; & ob hanc rationem , in D :b Itac
prima contingentia , radix totius coutin-
genter fadibilis. Unde priiiia propolltio
limpliciter contingens vera, penes quam
ftatoinnis ordo cujulcumque , vel qua-
rumcumque veritatum de contingcnter
fadibilibus in quacumque materia,itat ad
ipfum. Ita ut ha:c propofitio • Deus efi ad
extra libere agens ^non necefiario , & na-
tu^liter continetur in Deo lub ratione
Divinitatis : quia fundatur in infinita li­
bertate ejus. Verumtamen omnes verita­
tes , originem ducentes ab ilia fimpliciter
prim a, cum veniant originative a prccdi-
cato primje fimplicit,er, fciiicet-, iiher^
agens ad extra y^ hoc prxdicatum imme­
diate in fitD eo, & cum ipfo luranie fic
identificatum , ex fuppofitione quod ve­
lit , & ex revelatione cognita tali volitio-
n e , necefiario concluduntur omnes veri­
tates , de contingenter fad:ibilibus. Sic
fit aliqualiter peireeptibile Uberum velle
Dei , motio Divinx voluntatis ad
intra , & ad ex tra , ut aeternaliter liberi
velit creaturas factibiles , dando illis efle
volitum , & pariter aeternaliter velit libe-
rfe, in tempore illas producere , quin
motio contingens j & decretum liberum
in fuo ejfe habeant, nili fumraam necef-'
fitatem : quamvis/'» , & quuaa efficere
que cautare, contingenter , & libere ita
caufet , quod li voluifiet Omnipotens
non caufare, omnia caufata deficcrent, &
defettus omnium iftorum folimi ellet ar­
gumentum evidenter pri bans, ifta noti
elTe caufata i & iftorum nv n caufatio ar­
gumentum pcobans, defecille exercitium
h vir-
 8i DifoiKatio Secunda
v iitu n s abfolui?D ivinx voluntatis, qna
Dcus ad extra llbere viilt. Omn'u ditta
rtiedulitus mcmoiia: mandentur, nani li
vchementifsime non failor , muituin pet
omne niodum conducunt, ut inttltis veri­
tatibus ordinatifsime conncxis foscunde-
tur intellectus , qui luftravctit Sacras
Scripturas. Sic veritates , qux ex illis de-
ducuntiu: , deduftionein revelatione fun­
data , dummodo decontingenter ad extra
fadibllibus G nt, & vid eb it, & clare per­
cipiet omnes habere ftatum , & ultimate
lefolvi in lianc infalibilem : Deuj omniA
quacumque v o lu it , & fccit ad extra , libere
fecit. Recolantur a nobis difta in noftro
I . Torn. pag. 29. a num. 86. & pag. 66.
a num. 72. ufque ad 180. Digtefsionem
ubique notandam.
DUBIUM INCIDENS.
D E IM M U T A B IL IT J T B M O R A L I
Dei,
T TucusovE a£tum eft a nobis
JL 1 de Deo phyfice immuta­
bili fecundum voluntatem fu an i, & le-
cundum fuum Divihum libeiumjVe-
rumtamen hoc conc^ffo, aliqui T heolo­
gi tenent , & propugnant mutationem
moralem in D e o , defumpto fiandamento
ex fententia tioftra de conftitutivo aiias
liberi D e i, vel Divini decreti. Hoc fic
formatur ab ipfis. Per nos , a£tus liber
Dei ftat, & confiftit quidditative in ipfo
adu neceffario D e i, quo Deus fc ipfum
diligit j ita ut volitio libeia Divina nihil
fuperaddattalineceflario a d u i:c r g . eo­
dem modo mtrinfece, ac entirative fe ha­
bet Deus nunc ,pro quo ab xterno vo­
luit , mundum efTe , ac fi noluiflet, ip­
fum mundum futurum efle. Nunc Hc;
Hoc fic poHto, fequitur, nunc poflTe in
tempore iibere nolle , quod ab xterno li­
bere voluit 5 & e contra , v e lle , quod ab
xtcin o noluit. Patet fequeia : quia ha;
mutationes non eflent per aliquam intrin-
fccam mutationem in Deo ; quia ftantc
vera do(Stiiiia noftra de conllitutivo adus
liberi D e i, eodem modo intrinfece enti-
tative fe haberet in tempore libere no­
lendo , quod ab xteino voluit >aut e
contra, in tempore nolendo , quod ab
xterno volu it: fed fic fe habente eodem
modo Deo quoad intrinfeca, & necefla-
ria fib i, foliim elfet mutatio moralis , per
fblam mutationem objcfti voliti ; quo
fenfu contendunt, nullam impeifcftioncm
probari Deo ex priedida mutatione mo­
rali »quandoquidem ncc nova p ciled io
acquiritur in D e o , ncc de antiqua ali­
quid deperditur. Hoc c'll: fundamentu,&
tota mens fic difcurrcntium. Quos contra
1511. Sit nottra conclufio; //cdfo-
rhim eji , D^um in tempore velle , quod ab
atrrno notuit , vel e contra ; Ratio promp­
ta : Omnino repugnans e ft, Deum habe­
re , aut inconftantiam in fuis decretis, aut
defedum plenitudinis cognitionis circa
objc£ta volibilia ad extra , aut, circa
conditiones illorum , aut 'ciica ali­
quid , quodcumque fit afsignabile , vi
cujus fic facicndo, melius fe haberet, aut
a nobis Theologis vera ratione , Si foli-
dis fundamentis difcurrencibus , ita con­
ciperetur ; fed Deus in tempore eandem
plenitudinem Scientia: omnium volibi-
iium , & omnium , qua: circunftare pof^.
filnt volibilia h a b e t, eandcmque omni-
potentifsimam virtutem in tempore exe-
quendi , qua ab a:tcrno voluit , ipfifsi-
mamtjuc in obliquabilem regulam ex­
tra in tempore exeqUendi >quam a;tcrna-
liter habuit circa Volita ab a:terno tem­
poraliter exequibilia: erg. implicatorium
e ft, Deum in tempore v e lle , quod ab
a:terno n o lu it, vel e convtrfo. Major, &
minor continent dodtinam , qua aTheo-»
logis probatur , Deutii habere in eflendo,
& agendo omnem plenitudinem perfec­
tionis cujufciimque linex fit , jam dc li­
nea intellectiva , jam volitiva , tiuii in
operando ad mtrd , tum m agendo 4d ex­
tra : qua plenitudine pcrfcc' ionis fic in
Deo pofita, non poteft oftcr di in tempo­
re aliquid , vi cujus vel i;ol;t , quod
voluit ab x te rn o ,v e l veUr in tempore,
quod ab xterno noluit. Unde confequen-
tia legitime infertur.
192. Refpondebis cum Smyfing:quod
licet vera fin t, & falva confiuant omnia
prxdifta m prxm ifsis, non exinde proba­
tur repugnantia, in tempore dc novo vo­
lendi , quod non fuit volitum ab ctein o,
aut e converfo. Ratio p o tifsim a ,& ap­
parientia non carens, ftat in fupremo do­
minio , & fumma libertate D e i, aiquc
poteftate in cun£tam creaturam ; quibus
fic pofitis , & fic in Deo confideratis:
^ x ritu r> ubi eft vitium inconftantix, aut
imptudentix ,aut non anrevilionis circa
omne polsibile cre a ri, voUtum ab xter­
no crea ri, licet in tem pore, nolendo cir­
ca ipfum fe habeat, aut e contra f Ratio:
quia nullum apparet motivum cogens,
quod electionem ab xterno fidam , in
tempore non muret; eo vel maxime,quia
nulla e(l ratio obligans ipfum , utprofo-'
fituin non murer ;cum hoc non ex pafsio-
n e ,fe d ex mera Ubertate, &: abloUua
po-
 D e D eo in linea m odallconfitierato.
tcftate faciatw Contra, ; Summa libertas
Dei , & piudentifsima, & in obliquabi-
liscIec\io Deiarterna, titulo fuK itifinita:
Gonftantia;, petit eflcniialirsimc petfeve-
rarc in fuo ejfe prudentifsimo , tam ex
parte Divinjc voluntatis liberae, quam ex
parte Divini intelledus, plenifslme
nifcftantis,& evidentifsim'' oftendentis
Divina; voluntati, libere eligere potenti,
depofsibili creatura creari , omne, quod
in ipfms libera volitione eft con/iderabi-
le , & in omifsione, vel nolitione talis
creaturjE >fed hare omnia habuit Divina
voluntas libet \ , acternalitci-deccrnens,&
atcrmiliiei vclcns volitione elediva/br^
mundi,v.j»r. vel non/«r? : erg. hispofiti.s,
qu2 veriTsima funt, non poteft tueri,
Deum in tempore aliter velle , quin iplb
fad o convincatur Deus de non conftantia
in, eo,quod ab ite r no voluit,de non prx-
vilionc , & antevifione de volibili, & tan-
d w id e omnibus, qux volibilia circunf-
tare poterant: quae omnia cum ab intrin-
feco repugnantia fin t, hinc e ft,& c . N ec
fuiuma Ubertas D e i, nec abCbluta poten^
tia illius eft argumentum, probans , nec
probare potens, quod Iit in manu fua re­
vocare decreta : fumma enim libertas , &
plenifsimiimdominium D e i,ja m fit |u-
ritdidionis fupra re s, jam fit dominium
proprietatis ipfarum , non ponit in manu
fu a ,m fi quod cft argumeutum infinitae
perfedionis ipfius in omni linea ? & mi­
nime geniium poteft arguere pcrfedio-^
nem in D e o , mutaie d ccrcta, in tempo-^
re volendo , quod ab aeterno n olu it, vel
e contra, in tempore nolendo, quod ab
aetcino voluit.
193. O b jicies: Ideo non pofTet Deus
in tempore incipere velle , quod abaiter-
no non voluit >qnia Deus ell eflentiali-
ter immutabilis ; fed quamvis hoc fit ve-
rifsimum , poteft ,& c . Ratio : quia licet
in teinpoce incipiat v e lle , minime muta-
retfir Deus p h y lic e , nec moralirer, mo-
ralitate aiguente imperfectionem. Ratio
prim i: quia libera volitio Dei nihil addit
adui neceflavifsimo ipfius Dei , eodem
ipfifsimo modo fe habcnte, nunc Uber€!
incipiat velle , quod ab jcterno non vo­
luit , nunc oppofito modo te gerat j fem-
per enim adus.liber eft, & Temper , &
a:teinaliter fumme neceflarius in fuo
efle , ello quoad efticete fit contingens:
fed fic his ftantibus , eft implicator ia
phylica mutatio: erg. quoad priowm par­
tem verilVmia eft major. Ratio fecun-»
d i : Non eft conceptibilis moralis imper-
fcdio in Deo , aut in fuis decretis, eo­
dem modo fc habentibus D e o , & decies
8?
tis fuis,cum eadem conftantia, & redifsi-
ma , & inobUquabilifsima eled io n e } f e i
omnia ifta eodem modo fe "haberent, 1:-
cet in tempore inciperet velle , c]uod ab
a:rerno iion voluit , aut e converlb. Ra­
tio : quia omnia ifta funt fumma identita­
te idem cum adu fumme neceifario: erg»
nec mutatio moralis, arguens imperfec­
tionem fequeretur. Refporutetur conceC
major, necati min. & e)us probatio : ad
probat. hu)us concef. major, diftu’ guitur
minor : his ftantibus, eft miplicaroria
phyfica m utatio, per locum ab intrinfe-
c o , concedo: per locum ab extrinfeco,
negOi Itaque ftante vera dodrina noftra
de conftitutivo adus lib c ri, formali ter,
& in redo foliim dicente adum necella-
rium D e i, quoad fiii -.jfe , & contingen-
ter quoad .^Vfr*i?,velefFicientia diminu­
ta , & fecundum q u id , dando rebus poC.
fibilibus creaci effe voUt-.-r/i^ in tempore
phyfice producibile. H o c , inquam , fic
ftante , quamvis quoad e£'« fuum , decre­
tum liberum Dei ftcf conftinuive in amo­
re necertario , quo Deus fe iplum amaf,
ftaret mutabilitas phyfica , & moralis in
Deo , fi in tempore incipeiet velle , quod
ab jeterno non v o lu it, vel e contrL Ifti
tamen mutabilitas ita fe hab eret, fada
tali fuppofitione , quod moralis mutabi­
litas conviuceretur in Deo per locam ab
in trin feco ,& per rationes formales, &
intrinfecas I’pfi D e o , qua: funt ifta:: infi-»
nita conftantia , plenifsimaantevifio om-»
nium , qua: occurrere poterant, five po-
fitive volendo fe haberet, erga creatU"
ras pofsibiles , live negative erga hon
eJfe illarum : redifsima e ic d io : quibus
antevifis , & pra’fcntibus flidis voluntati
Divinas, & clarifsime reprrefentatis pec
accumen Divitii intelledus , fe determi^
navit ab ajterno libere ad omnia contin^
genter fadibilia in tempore. Nunc ad
rem : his ftantibus, per locum ab intrin-^
feco probatur inconftantia , aut non im-»
mutabilis firmitas, aut aliqua levitas irt
Divino volente j aut non plenifsima an-
tevifio j ut longiiis conftat in probatio­
ne noftra. Phis ultra, & fic concluditur
tota Iblutio: aijus fumnia ftat in eo,quod
rede arguitur ex mutabilitate moraU,mu­
tabilitas phyfica j cum imperceptibile
videatur polfe ftare inconllantiam ifi
providam providentiam , aut levitatem
in voluntate Divina , quin phyfice
mutabilis concipiatur. Sic intelligitur ar-
gamentumSS. PP.dicentium,Dcum phy-
lice mutari , fi fua decreta Kterna ioj
tempore revocaret.
1P4* Objiqies 2. cu m D o d ote Sub-i
La ti-.
 84 Difputacio Secvinda
till dift. 33. dicente , quod ficut voluntas
Dlvinacontiiigenter v u lt, P etru m ,v. gr.
fore , ita ftat femper in tali contingentia:
nam in inftanti, in quo v u lt , poteft nolle: ponendum eft tamquam certu m , quod
femper enim voluntas Divina quando
v u lt , inteUigitur prior ipfo adu volen­
di , & quia temper v u lt , quod vult, quia
eft Kterna volitio, femper inteUigitur
prior ipfa volltione , & potens , non vel­
le , vel oppofituffl velle. Unde : fi pona­
tur 'n ejfe , quod velit oppofitum, lequi-
t u r , quod velle pdfsit de novo. Refpon-
detur brevifsime >& clarifsim e, quod li­
cet Deus habeat potentiam oppoGtum
faciendi, quod ftatuerat j numquam fa­
ciet , aut d ecern et, aut vollet. Hoc enim
eft inconceptibile abfque mutatione in-
trinfeca ilUus. l^ec ex quo , nec faciet,
nec poffet, ncc vollet oppofitum , mini­
me minuitur infinita libertas Dei , quia
plenifsima perfe£lio illius non ftat ad
oppofita fuccefsiv^ , & pro diverfis inf-
tantibus , fed ad oppofita pro eodem
inftanti disjunctim. Clarius : Habet ad
oppofita Gmultatem potentix , neuti-
quam potentiam fimultatis. Ex quo j re­
gula Theologorum concedendi D eo
quidquid perfedionem formalitec di­ . poterat non eJfe creatu rx, non impedit,
cit , intelligenda eft , dummodo con-
cordantiam habeat illa perfeftio, quae dc
novo intenditur Deo trib u i, cum omni­
bus aliis. Hoc in pra:fenti non evenit,quia
de novo velle , perfectioni conftantiae, &
aliis perfectionibus opponitur. Denique
dices cum Scoto in i . dift. 44. & 2. dift.7. mifsivam- Oppofitum tenet Subtilis Mag,
dicente , Deum dc pbfle abfoluto, pofle
facere contra leges prius determinatas;
fed hoc pofito , poteft de novo velle & c.
ergo. liefpondetur ., longam difputatio-
nem poftulare explicationcm potentia:
abiblutae, & ordinats. Pro nunc fufliciac
dicere , quod leges univerfales, & fta-
tuta Divina univerfalla, lata pro omni­
bus , femper fecum ferunt leges fpeciales
erga occultifsimos fines Divinas provi-
dentice, & femper ac operatur Deus ad
extr.% , operatur juxta praidida ftatuta
generalia, vel fpecialia , & ideo num-
quam mutabiliter , fed femper conftan-
t e r , atque irrevocabiliter.
QU iESTIO SEPTIMA.
QVOM OBO SE H A B E A T D IV IN A
voluntas erga nonejfecrea^.
turarum l
p X immediati didis condat,
quomodo D eu s, ad. extra
Ubere operans , fe habet erga cj/i cr?a-
tiuarum. Nunc dubitatur, quomodo fe
gerat et^^non ejfe illatum? U t dubium
hoc percipiatur , & elate folvatur , fujp-
difficultas non procedit de adivitate ef-
fe d iv a ; quia cum in communi fententia
negationes fint incapaces terminandi ac­
tionem produdivam , ficut & habendi
ejpe fimpliciter exiftentiale : non eft cur
in D eo ponatur executio intetna erga
illas, qux fit effed iva, & illarum pro-
dudiva. Unde loliim eft difficultas de
adivitate determinativa propria execu-
tionis internx , & pi'obat, Deum pofiti-
vfe fe determinare ad aliquid ponenduna
in re. Ex quo , quxftio folum fiftit in his
terminis: an Deus erga non tjfe creatu­
rarum , quas non vult producere , vel
erga effe creaturarum , quae ej/c habent,
& n o n confervare amplius v u lt, le de­
terminet , pofitive volendo omittere pro-
dudionem , vel volendo fufpenfionem
fui concurfus: an tantum permifsive fc
habeat erga tale nort cjfe , quin fua volun­
tate determinet non ejfe tale i ejus inftar
modi ac Deus dicitur permittere mali-,
tiam p eccati, in quantum dum impedire
quin propter hoc plufquam permifsive
fe habeat erga illam ? H xc eft fumma diP*.
ficultatis. Circa illam Illuft. Palanco, jam
laudatus, Torn. 2. difp. 6. quttji. 9. fpe-
cialiter fubftinet , Libertatem Divinam
erga non ejfe creaturarum elfe mere per-
in I .d ift.47.
196. Sit noftra conclufio: Deut non
poteji permifsive f e babere erga non ejfe
creaturarum. Probatur i . Ita fe habete
erga non ejfe creaturarum , e ft, formalif-
flme loquendo, non habere adivitatcm
determinativam erga tale creatu­
rarum } fed im plicat, Deum nullam adi-
vam determinationem habere circa tale
non ejfe : ergo implicaioria eft talis per-
mifsio fola erga prjcdidum rton c jf t , &
omnino neceflaria eft determinatio adiva
libera voluntatis Divinx. Major eft certa,
Piobat. min. i.authoritate Subtilis Doc-
toris, loco citato ,ub i quxft. untc. inter­
rogans D o d o t , utriim permifsio Divina
fit aliquis adus voluntatis Divinae ? Re-
folvit afifirmative, duplici ratione : vel
quia permifsio eft nolitio remifla in
quantum ita nolit peccatum , ut fimiil
vi illius tendentise non velit ipfam pro­
hibere : vel quia vult finete fieri. Notate
verba ‘tnon quddhabeatvelh reimm (hoc
eft , direde tendens) circa illu d , quod per^
m t t it jf e d aStum reflexum. Explicatur ab
ipfo
 D e Deo in linea rnodali confiderato.
, ipfo fua mens: Offert, enim voluntay
; ujoc, hunc peccaturum , vel peccare:
>primo voluntas circa hunc non habet
, velle 5 velle enim ipfum habere pecca"
) tum , non poteft. Secundo potefl: in--
>te lligere, voluntatem fuam non vo-
» lentern hoc 5 & tunc potell velle , vo-
if luntatem fuam non velle hoc >& ita
„ dicitur volens finerc , & voluntarie
>j perm ittere: : ; Poft de Juda ioquens,
ii d ic it: Poteft tunc fecundo rcfleftere
ii fupra ittam negationem adus , & velle
ii illam , & ita volens , five voluntarie
ii non eligit Judam finalirer peccaturum,
ii & non nolitioncm gloria:, led elegit
non
__ volitionem.
________ Ex quibus ^------ fic : Deus
quando permittit peccatum j non pure
omittit aftum bonum oppofitum , fed re-
ile^lit fe fupra fuam volitionem , eligen-
do , & determinative , & eleftive volen-
d o , non velle prohibete , quod pecca-
tum fiat f volendo , non velle illud im­
pedire ,dum poteft; fed hoc eft forma-
lifsime aftivitate determinativa fe habe­
re erga »0» ejfe creaturarum , vel erga
ffoff ^ creatur®, quod habet conferva-*
tum : ergo& c-
197. Ptobatuc eoncluflo
nem contra Illuft. Palanco , conftituen-
tem creaturam in ejfe fuo limitato per
negationem majoris effe. Ex quo fici
Deus pofitive vuli creaturam , ut diftinc-
tara ab ipfo Creatore fu o } fed per le,
i-.i-.rL-. a1 rGreatorCji
in effe creatura: diftinda: ' ^
conftituitur negatione majoris effe : ergo
talis negatio eft volita a D e o , & deter­
minata detetminatione activa contra dif-
tincla a determinatione effc^itiva. Major
eft Authoris. Minor probat. Creatura, ut
diftinaa a Creatore , eft bonum parfici-
patum ab ipfo volente, creaturam parti­
cipare lliam bonitatem , & limitatum efft
habere, cum negatione majoris dSt^Pro-^
batur 3. canclulio ; Inter ifta extrema:
mun Ius i j i , mundus non e ji, folum per-
mifsive voluntas Divina fe habet erga
extremum negativum contradictionis,
fcilicet mundum non effe : ergo D eas
non poteft dici caufa per fe deltruftionis
iTiundi, quando in die Judicii finalis ul­
timum veniet exterminium. Probatur
confequentia >Deus non poteft dici cau­
fa per fe illiu s, quod tantiim permittit*
H xc eft clara in petmifsione peccati,
quod Deus vult permittere > & tamen
juxta Theologos, PP. & C C . non eft per
fe caufa illius; per te, erga non effe rerum.
circa mundum non effe, voUmtas Divi-
na tantiun permifsiv^ fe h ab et, quin ifta
aliquam deterrainauonem a(^lvam ha-
beat er^a non elTe illarum : ergo non
eft per le caufa illiu s, quod alienum elt
a S i. PP. docentibus , Deum effe unicam
caufam deftrudionis m undi, non volen­
tem illum amplius conferyare ob occul­
tos ,& infcrutabiles fines fua: P'ovidcn-
tia:* Urgetu* : Ideo Deus , & eju s Divina
voluntas non poffet velle , & de fa£lo po-
fitive vult extremum contradidtioniS,
fc ilic e t) mundum non ejfe ; quia omne
Jofitiv^ volibile a Divina voluntate, de-
3et. elTe bonum fub ratione b o n i: fed
hoc eft falfuirii Ratio iti promptu: Quod
unicfe eft pofsibile in re a voluntate D i­
vina , pofitive eft volibile ab ipfa ; fed
non eje m undi , feii negatio ejus , cfto
non fit bona , nec fub ratione boni pro-
ponibilis in fe , eft in re unice pofsibilis a
voluntate Divina* Ratio : Quia quamvis
negatio mundi non fit in fe bona pofitv-
ve ; tamen non implicat conaadiftionem
verificari a parte r e i, ficut implicat con­
tradictionem verificari carenti;». Dei: quia
eft de conceptu quidditativo illius ejus
neceflaria exiftentia ; ergo cum non im-
plicare contradictionem non ejfe mundi,
—
rerum - effe
«- , unice pendeat a voluntate
Divina volente, vel non voleme (j/^ mun­
di ; fequitur, quod w n effe mundi cffc
pofsibile , unice petideat a voluntate
Divina; urgetur iterum : Deus
pofitivfe vult illud ^cujus eft A u th o r, &
caufa pet fe j fed D : u s , pofitive volens,
eft caufa per fe non f^e’ horiiinis,aiit mor­
tis ejuSi^ Ipfe namque eft , qui pofuit ter­
minos vit 3^ horiiinis, qui praeterirl non
p oliu n t: ergo circa negationem vitae, fcii
non effe hominis , qui e ft , voluntas D i-
vina non mete perinifsive fe h ab et, fed
elective, & -----
n, determinativei
198. Finaliter probatur : Implicat,
Deum ab a:terno fufpenfum elTe in lua
voluntate, ad extra nihil btnnino volen­
do. Haac eift communis Theologorum
fententia, & fundatur in communi ma­
xima , quod D eo tribuenda eft omnis
JerfeCtio in fum m o, pofsibilis haberi ab
labente comprehenfionem omnis per-»
fe<Stionis , & plenitudinem entitatis j 8c
ad extra fe exercere libere volendo , per-
feCiius e ft, qtsam habere fufpenfam fuara
voluntatem per totam SEterliitaiem; fed
fi permiGive fe h ab eret, & non vellet
pofitive non ^ cre a tu ra ru m , & contra-
didorium negativum illartm , poterit
dici de D e o , ab sterno fuifie fufpcnfum;
R atio : Deus potuit non dccernere pro-^
dufl:ionem m undi, & cujufcumque crea-
tiir» , fiquidem liberi decrevit 5& cujus
gft poflfe libere degetnefe, eft pofle non
sis'!
 S6 Difputatio Secunc^a
dcccrnere: fed hoc ficp o fito , fi pofitivb
non vult non ejfs terum , vcl conrtadic-
torium negativum illorum tjfe ; nilill eft
tunc ad exit'd , circa quod pofsit volitio-
ncm exercere pofitiv^ : ergo tunc volun­
tas Divina erit fufpcnl'a ab a;terno.
Dices cum lUurt. Polanco : Confequen-*
tiam non tenere 5 quia Deus potuit mere
permifsive fe habere erga omnia con­
tingentia , nullum po(xtivc,aui aiVive vo­
lens , aut determinans, & tamen non po­
tuit manere fufpenfus ab omni adu , aut
Volittonc libera. Potilsima racio illius
e ft: Qiiia D e u s, ntpote aCtus purus in
linea volendi libere , non habet indiffe­
rentiam ad aitum liberum , ik omilsio-
nem , aut fufpenfionem illius j cum ha:c
indifferentia pafsiva f u , ac proinde non
efl contingenter, fed neceffario in actu
fecundo vo len d i; eft enim indifferentia
iri voluntate Divina pure adtiva, vcl pcc-
mifsiva , unice a£tus liberi j aftiva ad e je
objedi contingentis , & permiGsiva ad
ejus non ejp. Ex quo infert ifte Magifter;
ergo Deus neceffario eft in actu lil^ero
erga objecta contingentia, per quem li­
bere v u lt, vel pofitive eje o b jc d i, vel
permifsive non effe illius.
199. Multa falfa'continet folurio. tione boni : fed extremum negativum
Unum ex illis e ft, quod in Deo non da­
tur formaliter Ubertas contradiftionls,
fed tantum ob jed iva, ad objeda contra­
dictoria. Ratio.; Quia libertas contradic­
tionis eft indifferentia ad a£tus, & omif-
fionem a(Sus , & hanc indifferentiam
“negat ; fed hoc eft falfum. Probatur:
Quia Deus intrinfece denominatur libe­
re volens creaturam j fed hoc repugnat,
quin fit per aftum Deointrinfecum , quo
po/Tet v e lle , vel non velle creaturam,
quod formalifsimfe involvit libertatem ‘ terminative fe habeat Divina voluntas.
■contradi(5tionis ; ergo hjec eft in Deo.
Major eft certa •: Quia denominatio libe­
re volentis eft v talis, qux, juxta omnes,
venit ab intrinfeco. Minor lUadctur:
Nam denominatio intrinfeca venit a for­
ma , vel quafi forma intrinfeca, hoc
ip fo , quod fit libera eft ab illa potente,
vel non , denominare 5atqui in Deo- ni­
hil aliud d atur, quo a quafi forma in­
trinfeca Deus denominetur intrinfcce vo­
lens, nifi per aftum intrinfecum flbi, quo
poteft v e lle , vel non velle : ergo & c. Se- cedo : finitum , nego : & fmiiliter ad mi­
ciindum falfum , quod continet prxdida
folutio , eft affirmare, quod indifferentia
ad aftum , & omifsionem aftus , eft paf-
( iv a : hoc falfum eft. Probatur : Quia inr
differentia voluntatis Divinae, & libeirras
pivini velle non eft in genere caufa: for-
pnalisj ita ut pofsit elle ^& a,beflc ^
liintarc D ivin a, & ejus v elle : folum nam
que efi libertas, & iiidiffercncia in gene
re caufa; cfiicientis , & quoad effcere^ ve
producere diminute , vcl abfolut^ rc;
contingcnter fad ibiles, ut manet dictun’,
quxftione ptcecedenti. Igitur vftat, ulti­
mare loquendo , ifta indifferentia quoaa
terminavi, vel non terminari , tranfiie,
vcl iicn h i , fuper creaturas poCslbiles
creari , & dicitur ralis in genere caufjc
efikientiSjin quantum per terminationem
dat volitio Divina objefto , fuper quod
tranfir, ejfe volituw , & fecundum quidj
& c('.nnotare hoc efic fecundum quid, &
diminutum eft terminari 5 & hoc ,eft ha­
bere non indifferentiam pafsivan;, fed
tanriim adivam ad fe determinare ad
exequendum objedum in re , vel in re
non exequendum. Recolantur dida ia
qua:ftione praecedenti de conftitutivo de­
creti liberi De‘i.
200. Objicies I . Divina voluntas non
poteft velle pofittve , & adiva derermi-i
natione , n.fi bonum fub ratione boni;
quia objectim-» adaequatum voluntatis, uc
pofitive volitiva:, eft bonum fub ratione
boni , quin fit excogitabile aliquod po-,
fitive volitum , vel volibile nifi fub ra­
coniradidionis, feii non ejfe rerum non
poreft habere rationem volibilis fub ra­
tione boni : quia Divinus intclledus non
poteft cogncfcere , nec voluntati propo­
nere merum non ejjt return , feii puras
catentias, ut boi-.um fub ratione boni;
quia quod non habet rationem entis,
implicat habere rationem boni ; ergo
cum carentia rerum , vel non ejfe illarum
non habeat rationem e n tis, nec habet
rationem b o n i, circa quam eledive de-(
Hoc argumentumy ait lUuftrifsimus Prjclul,
eji tnibi demonjlt'titiwirr,. Miror certe,
virum Theologum ineenii accris tan: ci­
to invenire demonllrationes. 1. Veviim
hoc omiffo. Refpondetur , diftingucndo
majorcm : Divina voluntas non poteft
velle pofitiv^, tamquam objedum Iccun-
darituT) terminativum , nifi bonum fub
ratione b on i, nego : tamquam objedum
motivum , & primario terminativum,.
fubdiftingo j nifi bonum infinitum con­
norem 5& talis negatio tantum eft objec­
tum fecundario terminativum, concedo:
& ell: primario terminativum , nego. Eft
diccre , quod bonum fub ratione boni,
quod Deus am at, & propter quod uni-
verfa operatus eft Dominus , & operari
vult eft infinitum bonum ; hoc enim
Ib-
 De Deo in linea modali confiderato. 87
foliim movere poteft voluntatem D ivi­ valent intciligi illa verba Mag. P. Auguft*
nam 5 nam fi a bono privito finito move­ M aluit Deus de malis bona facere , quam
retur , vileCceret Divina voluntas j quia, nulla mala ejfe permittere : ergo & c. Ref-^
qua infinita , petit bonum infinitum fibi fondetuf ad primum: quod carentia pura
proportionatum ut finem , nOn ut finem contingens non eft purum n ih il, (ed, tan­
Tui) quia infinibilis non habet finem >fed tum eft nihil pofuivum , & aliquid nega­
ut finem efteftus ab ipfo produtVi, vel tivum j verificabile a parte rei; & fic con­
producendi determinare^ Videantur a ducere valens ad finem pofitivum : fic ca­
nobis dida in noftro i . Tom . pagi 67. iri rentia irhpedimeiitorum in caufa condu­
tota 2. queft. a nurni 72i cit ad finem pofitivum pro,ducendi efFec-
201. Objicies 2. Divina voluntas eft tum ; fic paviter carentia furti ad fervan-
perfeftifsima, & efficacifaima, & ex hoc dum illxfum jus alterius : fic carentia-
nihil pofitive aftive vult j ni(i communi­ univerfalis omnium rerum ( folvitur fic-
cando illi bonitatem >vel faltitn inchoa­ quod'involvit explicatio: ) condiicit ad.
tionem , & ordinationem ad bonitatem exercitium dominii (upremi Domini D o­
participandam : eft etiim foccundilsimaj minorum^ Rejpondetur ad 2. Verifsimum
omniaque parere faciens 5fed, puris m n effe Deum tantiam jpermirsiV^ (g. habere
tjfi rerum nec bonitatem, nec ordinatio­ erga peccatum, & ae iotialis bona facere
nem ad illam communicate potert j qiiip- p o f l c i Peccatum V e r o numquam per fe
pe funt incapaces illiu s: ergo non funt poteft conducere ad bonum ; neque ex
pofitive adive determinative volibiles» fe , & intrinfece ad poenitentiam condu-
Refpondetur i. quod vera eft major de cit ,v e l ad meritum jufti > quin potiiis
vblitone efficaci; falfa vero d.e yolitiond^ ^ ad oppofitum , Vel ad fe irritandum con-
remifla ,&fimplicisCornplacentia:i Patet *rra mortificationem > vel ad reiricidenr
doctrina ex didis in probatione cuni ri!\m , juxta illud ahyjfus abyjft:r/i invocat,
Scoto N oftro : quia amor finiplicis p m - iix quo poenitentia j quamvis flipponai;
placentia: non tendit ad communican­ peccatum , eft tannint v o lita , & fecun-
dum transferendo pofsibilia de ftatu# dario intenta aDeOi De hoc lohgii s in
in quo fu n t, ad alium , fed tantum ten­ propria fede » cuiii aftlim agamus de
dit erga bonitatem elfentialem in- praidefinitiotiibus Divinis circa pdeniten''
trinfecam , quam habet in ipfi'com pla­ tiaiii >& de Divinis permifsiotiibus erga
cendo. Videatur Scotus ioCo citato, ubi peccata*
d o c e t, quod velle efficax eft j quo vo­
luntati non tantum complacet effe voIiti> Q U iESTIO O C t A V A .
fed fi poilet >ftatim poneret volitunl in
cfle h velie vero remilfum eft > quo ita SiUID S i t k ^ T E R N I T A S D E P .
placet volitunl, quod, voluntas Ucfetpof-.
f i t , non poneret ftatim v.olitum in elTci 202. CupPONiTUR tamquam cer-
Rcf^onder'i poteft 2 i quod privationes j & tum , Deutn Noftrum O .
negationes funt incapaces bonitatis in-» M. efle ^terhUm : hoc enim docet Fides
trinfeca:; non vero bonitatis ab extrin- Catholica j & exprcfse conftat ex Sac,
feco< Qu.wiifis ifta lolutio fiififieitfntifsi-» Scriptura plutibus in lo cis, in quibus di­
rtia fit , lie impugnatur ab Illufti Paianco* citur ; Dominus iri tcternum permanet. A
Carentia pura eft nihil i fed nihil ad ftcu lo j ^ ufi^ue in Jaculum tu es Deus»
nihilum conducere v a le t: ergo puta ca­ Pfalm» 9* & 894 & in Symbolo Athdnaf.
rentia non poteft denominari ab extrinfe*» ^ te r n u s Pater , , <ty£ternus Fiiius j ^/Eter^
co bona* Explicatur ; Deus potuit Velle: Tfius Spiritus Sanitusi Et in Latherafienfi
carentiam hujus mundi, & univerfalan fub innbcentio III. definitum eft hoc ca­
carentiam omnium rerum ; fed hanc noil tholicum dogm a: Jrir'rntter credimui j &
)otuit velle ut extriniecfe bonam ; ad nul- Jimplicitir con/itemur y quod Unus foiuSy
um enim finem conducere valet nori v&us efi Deus , «ytternus f Immen/us, & c .
enind eft perceptibilis finis, ad quem con­ SS* Patres hahc veritatem elegaritifsimc
ducat: ergo &c^ iiQ^iia juxiaTheologos^ cxplicaht i Magn< Auguft* in Plalm* i 10.
& SS. PPi Deus folum permifsive fe habet yi Divina ^ icm itas eft fubftantia Dei,
erga ptccatunl 5 fed fi Vera eft dodtina, „ quae nihil habet mutabile , & in qua
aliquod bonum extrihfecuni eflet reperi- . nihil praiterituiii j quafi jam non fir,
bile in iplo j ratione cujus effet voboile* „ nec fututum i quafi non dum fit } de-
R a iio : quia occafionare poteft > & de j, iiique in qua non eft hifi EST j juxta
facto occafionat aliquod borlum , ut pce- illud Exodi 3. ! ^ i eji mijsit me ad vos,
Qitentia,humiliation^ &c«c^uo fi^nfii Paniianus Opufc* cap. 8. Omnipotenti
,,D e q
 88 Difpinitio Secunda
„ D e o non cft hen , vcl crris,fcd hodie
,, fempirevnani , cai nihil defluit , niliil
,, acced it, cui nihil eft viirium, nihil a fe
5,diverfiim. Nacianzenus , Orat, 3. O'*
„ 80. Dcus eiat (cmper ,& ell,& erit jvcl
„ at rcdiiis loquar, fcmpcr e lt , naw erat^
„ & ei'it nolh'i temporis ftuxxque natur®
,, figmenta I'unt; ilie autem Icmper eft,
,, atque hoc modo fc ipfum nominar,cum
,, in monte Moyfi dixit, Aw,
Theologi vcro a S. Scriptura , & Patrl-
bus edodi hanc veritatem catholicam
multipliciter fuadent. Nos vero breviter
infinuabimus media multiplicia , quibus
probari poteft.
203. Primum fie : Deum exiftere, eft & hoc ex fe , & ab incrinfeco fui. Plus
per fe notum , vel evidenter demonltra-
b ile , ut ex dictis co n lU t; Non minus
certum e ft, efle primum ineffedibile,om-
nia efficiens ; ultimus tinis in confeqaen-
do ,& fimpliciter primus iu finalizando.
Tandem ex didis antea con ftat, L'eum
efle ens fimpliciter infinitum, habens pie-
iiitudinem totius perfedionis poi’sibilis
haberi in aliquo u n o , vel per foimnlem,
vel pet altifsim^m continentiam. Nunc
f ie : fed omnia ifta non veto fundamento
dicerentur de D e o , fi non efiet intrinfe-
c e , & eflentialiter aeternus: erg. talis eft, Coelo.diftaret abatcrnitate D e i, & xter-
Minor probatur: Si Deus non ellet fubf-
tantia Divina aetcrna , & ab sctenio exif-
ten s, effet temporaliter exiftens , ejuf-
que exiftentia non eiVet de quidditate
eftentiae ejus^ & haberet effe poft nun efe^
nec haberet necefsLtatem tantam cflendi,
quantam majorem cogitari repugnat: &
tandem nec haberet ejfe immutabile , &
apud quem non eft vicifsitudinis obum-
bratio. Omnia ifta vetfe inferuntur, &
facillime probantur , negata xternitate
D ei: erg. vere probatur ejus xternitas ex
eo , quod e ft, in quo ftat pcima caul'ali-
tas , independentia fumma , a quo omnia
pendent, & ultima finalis, & immobilis
perfectio cujufcumque creaturx perfec-
tibilis. Secundum medium defumi poteft
ex ejus infinitate ; aliud ex fu<i allcitate;
aliud ex fua immutabilitate; nam ille,
qui talia h ab et,d eb ct etiam habere in
fummo omnem perfedionem fimpUciter
fimplicem j fed habere illimitatam dura-
tionem, ambientem tempus totum,quam-
VI; totum tempus pofsibiie limul exifte-
r e t , & in infinitum omnem illam dura-
tionem excedens, eft perfedio fimplicl-
ter fmiplex: ergr multiplici medio proba-
ta manet xternitas Dei. Hoc fic pofito:
204. Quxritur in p rxfenti: quid fit dibile ab omni prorsus duratione. Unde
xternitasDei ?N ota, quod dicendoDei,
e x clu d itu r lo n g i t u i n i u s , antij 5,u itas,
a)iaki gen eris, in quo fsnfii de multis
dicitiir in S. Scriptura , vel<f#er-
nr.m. Sic dc Mefsia d icitu r, < iuolI erat ille
dsfiderium cordium icternorur/i: G cnaC ^p.
& 14. dicitur Abrahanio , dal/o tibi tcrani
Canaam inpoJJ'efsionem aternam : & illud,
ne forte fu m a t , O 'vivat in ate> vuv., qux
o m n ia, & his Hmilia folura llgnihcant
durationem longam , aut loj.i^ilsiauai,
aut defeduram numquam , ui eft vita
a^terna gloriofa pro B eatis, &; xccrnalc
fupplicium pro damnatis j mlnime veto
ajternitatem , de qua loquimur ,, tam-
quam de propria pevfedVionc D e i , non
haberite principium , nec Hnem habitura, '
ultra notandum eft , quod aiternitas, quas
eft propria Dei , & de q A in ptcefemi eft
ferm o, nedum eft foUus Dei j fed om­
niuui, qua: funt in Deo 5ita ut Deus (it
xternus , Sapientia Dei arterna , Omni-
potentia Dei ajterna j lie de h is, qua:
liint,& dicuntur notionalia,ut Paternitas
asterna, Filiatio a:terna , Generatio a:ter-.
na , & c. H»c eft xternitas propria Dei,
intrinfecaipfi ,jSc omnibus , qux in Deo
funt. Ex q u o , efto pofsibilis lit creatura
ab xterno creari , iftius a:ternitas toto
nitas Dei fe tota diftingueretur ab ilia;
Ampliiis habet jcternitas propria D cij
h o c , fcilicer, quodcorA’c n itip fiD e o ,&
non per habitudinem ad ahquod crea-
turn , vel tempus. Ratio : nam illud,quod
ablolute convenit D e o , omni alio cir-
cunfcriptp , & remoto , abfoluie conve-
nit ip ll: led lie convenit xternitas Deo,
& non in habitudine ad aliud : Unde
Deus dicitur xternus, non in liabicudine
ad tempus. Ifta xternitas eft modus in-
trinfecusDei: eft contra aliquos dicen-
te s , xternitatem elTe Ipeciale attriJbutum
diftindum ab aliis, liuut bonitas, & jul-
titia. Hoc tamen eft falfum ; quia qux-
cumque funt attributa, vel delinea atrti-
b utali, fi unum eft comniime , pariiei Qc
aliud : igitur cum ilia , qux funt in Dca
communicabilia , 8c participabilia lint
creaturis, fmiilitereffet communicabitis
xternitas : & Tie ficut omnis creatura ex
Auguftino eft fubfiftens fub participa^
tione D ivinx Eft'entix, patiter ellet fub
participatione Divinx xternitatis; quod
eft fiU'um. Ex quo p atet, quod xternitas
propria Dei non eft attributum , nec ali­
quid commune ; nam omne tale eft abf-
trahibiie ab xternitatc , ficut eft prxkin^
clace c o n lh t, lolum efle modum intrin-
Qc, fe c u m o m n iu m D iv in o r u m a b fo lu to tu m ,
&
 D c Deo in lines modali confiderato.
&: refpedivorum , non variantem ratio­
nem formalem illorum. Exemplum: nunc
in tempore dicitur , Deus creat, & non
dicitur , abxtcrno creallc j quin ex hoc
varietur ratio formalis virtutis crcativc
jeternsB D e l: nam non dicitur Deus nunc
creare, & prius non , proprer aliquid
quod (It in Deo , quod prius rton erat,
fed propter novitatem in termino, &
creatura incipiente nunc. Similiter nunc
dicitur Deus -volens, & priiis non , vel
c contra , cum fola mutatione in objefto,
quin aliquid (it nunc in Divina volitione,
quod ab a:terno, & (emper non fuerit.
Hoc prx oculis (it tib i, ut clarius perci­
pias immutabilitatem D e i, omnium,
qu® in Deo funt de linea operati v-a ad ex­
tra , & conftitutivo Divini decreti.
205. His fuppofitis, & leviter pro­fjp . Ita magiftraliter , clarifsime i 8c fo-
batis : lic noftra concludo : iALternitas
De.‘ ijl •nterminabiUs oit<e jucunditas , tota bis Ordinis Minorum in fuo opere aureo,
J tm kl , perfeSia poffcfsh. Sic defcribi-
tur aSeverino Boecio lib. de ConfoUti
prola 5 . & a Magn. A nfclm o, Monolog-o
27. citato a N . Subtili M agiltro, qui cir­
ca prxdidam definitionem haec habet
verba lib. tie Rerum princip, quodlib. 6 i
H m e(i perfeEiifsima , proprifsima def~
crrpth leternitatis , quam invenhnus. Et
■fici nobis explicatur. Ad cujus intolli-
gentiam piius notandum, quod in qui-
buldam cft teritiinabilitas (impliciterrquia
cx parte corrumpi poHunt, ut funt gene­
rabilia , & corruptibilia, ad quorumdif^
ferentiam ponitut in dcfinitione.Boecii
interminabilis ; & ponitur per abnegatio-
nem : quia Boecius in diffinitione ajcerni-
tatis fequitur modum loquendi Divi Dio*
n y fii, explicantis, qint' funt (implicia, &
maxime qua: D ivuu fu n t, per remotio­
nem : ut vel (ictn.\nu ducatur intellec­
tus ex negationibus eorum , quas ab ip-» lit e r , ut compleatur explicatio': per pri­
fis removentur, ad aliqualiter cognol^
cenda D ivina, & (implicifsima. Item in
quibuCdam e(t interminabilitas elientia:,
fed non vitX jU t in corporibus coelelH-
bus, ad quorum differentiam additur w -
tie. Dc Deo autem (dicit Aiigtift. ) quod
folus habet immortalitatem , in omni
enim mutabili natura noiinuila mors eit,
fcilicet, ipfa mutatio : quia facit in ea,
aliquid non e(Te , quod ptius erat. Unde
homo quando nalcitur , quodammodo
incipit moti. In quibui’dam autem elt in-
terminabilitas vitae >led cum n iifeiia, &
infelicitate , ad quorum differt^ntiam ad­
d i t u r I n quibufiu n eit
interminabilis jucunda vitx poflelsioj (i;d
non tota , ut in omnibus Beatis ante ju­
dicium , quorum ell Beatitudo fecundum
Torn, U ,
89
partem , anim a, ftilicer> ad quorum dif­
ferentiam additur to ta : quia torum e;t,
quod non e(Vdiminutum , vel cujus nihil
eft extra addere. In quibufdam elt inter­
minabilis Vitsepoflelsio tota , & jucunda,
ut in Angelis Beatis ante judicium : ati
namque Iccundiim totam fui lubrtantiam
habent felicem interminabilem viiain ju-i
eundam , fed non fimidj cuni aliqua fit
in eis fuccefsio revelationum, & gaudio­
rum , ad quorum difterentiam ponitur
Jimui'. In quibufdam ell interminabilis vi­
ta: polTefsio tota fimul j (ed tamen non
p crfed a, eo modo quo dicimus perfec­
tum , quod nullo indiget 5 lic erit in An­
gelis , & hominibus Beatis pcft judicium,
ad quorum difterentiam additui perfc6(a'.
id e lt , nullo indigens ad (luim beaturh
lidifsime fapientifsimu s Joannes de Gam­
cujus tnnlas Compendium totius Toeulogi-
ctt veritatis,
206, Ex quibus p a te t, & clarefcit
quidditas , & eflentia xtcrnitatis propricc
Dei per clarifsimam diffinitionem, & ma-
girtralem explicationcm illius j daram a,
Boecio , & elQcidatam a noilro laudato
MagittrOi Item inf^eruntur ex pr^difta
definitione conditiones , quas infepara-
biliter habet xtei-nitas increata, quae efl:
Deus Oi M. quarum pi ima eft intetmina-
bilitaS j propterea namque dicitur inter-
m/nabihsvita pojfejsioi Sccunda invaria-
bilitas i ideo dicitur tota jimui\ nihil enim
c(i: variabile in Deo , fed totum fim ul, &
hecefseefle , non potens aliquid habere,
quod in fumma adualitate non habear.
Tertia eftlim plicitas;& ob hoc dicuur
perfeSta: illud enim.ett fumme pcrfec-
tuiTi ,cu i non elt polsibilis additio. Eina-
mam conditionem elongaturDens ab om­
ni co rp o ra lip e r fecundam ab omni va­
riabili : per tertiam ab omni compofito.
In calce nota,quod illud , quod csrcE
principio, & fine , & ert principium fine
principio-, & fine fine finis, dicitur ,xter-
num : fic Deus , cujus ejfe interminatum
eft. Verum tamen quat principium ha­
bent , & carent fine , dicuntur perpetua»
ut omnis fublUntia intellectualis creata,
quae vero principium , finem habent,
dicuntur temporalia , fic funt corrupti­
bilia j vegetabilia, bruta fenfib;lia , &
hujufmodi alia^
207* Secundo ihfettur contra Gonet,
faKum e(te, quod ipfe a it , Scotum do­
cere quodliber. 6. a;ternitateffl efle attri­
butum pure negativum* Solunienim eft
ve-!
 90 Difputatio Secunda
verum , ipfum non legifle Scotuai. Turn
quia Scotus tenet, rfteenitatcm ej/e mo~
dum intrinfecKmi»on attributum , propter
difta num. 2o^.Tnm,quia a:ternitas non
eft quid pure negativum ,u tip fe ait;aliad
quippe elt , quod ilia, qujc funt D e i, a
nobis explicentur cum Div. Dionylio pet
negationes, aliud eft, quod formalirer,
& quidditative in negativo confiftant.
Deinde : aliud eft conceptus quidditati-
vus rc i, aliud e ft, quod requiritur ad
quietativum rei conceptum ; & hoc in
prxfenti habetur per negationes termina-
tionis , fuccefsionis , & dependentia;, lig-.
niftcatas per ly interminahdis tota Jimul,
& perfUia pojfefsio: quibus indicatur mo-
d u s , quo a nobis concipitur, & explica-
t u r , quid non fit Diviria a;terniras ; non
vero , quod fit formale conftltOtivum
aeternitatis. Unde adillud cognolcendum,
per negationes pervenitur : nam non ba-
here principium , formaliter implicat, fern-
per extitifle j non habere Jinem^ Temper fo-
ttito ta m jimultatem habere non ha-
b.ere I’uccefsionem , indivlfibilem perma-
nentiam. Nunc fic: fed permanentia,(em-
per fore , femperque extitifle , ex termi-
nis quid poyifwaw fu n t: erg. utrumque
eft falfum , quod affirmat Gonet de men-
te Scoti, & sEternitatem elfe attributum,
& /7»?*,? negativum attributum efte.
208, Dices contra hoc; Jijxta Scotum
quodlibct. citat. § . Contra tjlu d : fi xrer-
nitas eft proprifsima, & ejus definitio,
hoc unum eft tantum ex natura r e i, fcili-
cfet, 'y/Vi^jtriaaut'im, qua:complent ra-
tionem cjus yialicht ,intern/(n£.biiis, to-
tajim ul yO" perfeiia pojfefsio ^ non funt
ibi ex natura r c i , ut videtur: quia per fe
im portant, vel neg^ationem alicujus im-
perfeftionis extrinteca: , vel relationem
aliquam aptitudinalem , vcl potentialem
ad aliquid extrinrecum>& nec f ic , veL
fic jc lt aliquid corum ex natura rei in Di-
vinis; & per confequens, nec xternitas,
ut a:ternhas , eritibi ex natura rci: erg.
a:tcrnitas»ut a:ternitas, non eft quid po-
■fitivum Divinum. Repponuetur : in prx-
diclo loco Dodorcm Subtilem problema-
tice procedere , uti conftat per ha;C fua.
verba r De ijia- aternitate an mjit ex natu-
ra rei ? Tensatur altem- via duururrt di£ta~
r»m ytlla iitiie videtur inquirenti probabi^
lior, Veruntamen femper fiftcndum eft,
, quod a:ternitas proprifsima, quiE e ft, d e
qua loquim ut, ipfa eft alicujus , quod
ell ibi ex natura r e i : quia ipfa eft exiC-
tentia; , ut exiftentia;; exiftentia autem
ibi eft ex natura teI:alioquin nihil ellet ibi
cxiftens ex natura rei:habemus ibi aliquid
ex natnra r e i, cujiis eft aeternitas: hoc
enimeft exiftentla aftualis , & quidditaji-
va D e i, quje fignificatur in definitione
a:ttrnitatls per ly : quomodo Joan-
nes ‘y.Jicut Vater habetvitam in fernetip^
f o , j ! c dedit y & c. Et hoc eft quafi fub-
jedum , vel fundamentum a:ternifatis,
quod certifsimum eft, efle in Deo ex na-
tu ra r e i; ficut eft lumine naturx notum,
Deuiii eflfe Tuum ejfe , vel quod idem eft,
quod exiftentia fit de quidditate Dei,)ux-
taSS. PP. dice,ntes a b e o , quod eft ejfe^
dicitnr effentia ; proptecea Deo, ciii pio-
pvilsime, & veriliime convenit efl'e, pro-
prifsime , & verifsime convenit ellentia.
Igitur xternitas, pro quanto dicit vnam,
. & exlftentiam perfeftifsimam Dei , nec
eft quid negativum , imo neque eft attri­
butum , quia eft dequidditate D eiin p ri-
mo modo , & in primo gradu dicendi pec
fe. Nunc proiequitur Scotus ergo hiic
eji proprifsima de/criptio atemitatis, quara
invenimus ^ hoc ejh ttnum tantum ex natu-
ra.rei ^fdiiclt vita : erg. ptopriCsime lo-
quendo juxra Scotum a’ternitas, ut dicit
vitam , & eft quid pofitivum , & ex na-
tura rei in ipfo.
209. Replicabis, ^ternitas ultra vl-
tam dicit interminabilitatem ^ rotam fi-
mnkatem ,& perfcctam pofl'efsionem; fed
ifta non videnturdicere , ultra t7>;<w,,ni-
fi relationem pofitivam , vel negativum;
negativam quidem negaticmc tcruiinatio-
n is , fuccefsionis , &; deper.dcntia: j pofi-
tivam potentialem , vcl aptitudinaltm,
quia qua interminahilrs , videtur poll'e
per fe coexiftere cuicumqne ducationi,
vel exiftenti® ; qua line varia-
tione, & fuccefsionc pofle coexiftere cui*
cumque; qua perftcia pojcjsio a I'c ipfo
exiftere , & non dependere in exiI)cr.<-!o:
igitur tria ifta non funt in Deo ex natura
r c i; quia per fe important, vel neg.itio-
nem alicujus imperfedionis extrinicca;,
vel relationem aliquam aptitudinalcnif
vel potentialem ad aliquid cxtiinfecum,
& neque fic , vel fic , aliquod eorum eft
ibi ex natura r e i; ac per conlequcns, nec
a:ternitas, ut aeternitas, etit ex natura
rei. Refpond. quod procedic Subtilis Ma-
gifter non abfolute , led fi conceditur con-
clujio , ut fic patens fia t, quod non refot
Iutorie,fed. prcbletnatice procedit ibi,
cum d ic it, tria autern , qu£ complent ra~
tionem ejus ( aternitatis ) non f m t ibi ex
natura rei i qui.'i,& c. Quod ampliiis pa-
tet ex his , quae Margi n otat: doStnnn
fmgularis expojitio definitionis aterni-^
taiis fuht'il'tfsirna. Procedit enim jam dii-
currendo cum A t3felm o,& Boiicio, &
jux-
 D e D eo in linea modali conficierato.
definitionem illorum , quam dant
de xternitatc : eji interminabilis ^ Ov, &
cum Richavdo 2, de Trinit-. dicente : Ca­
rere initio, & fine , & omni mutabilitate
dat aterntim ejfe. Kunc Magifter nofter:,
omnes venerans ,fupplenda vji , a it,
intelligenda ifla fententia fectmdum def-
criptionent pradiiumifin qua ponitur vita.
210. Ad rem , ScGonduditur folutio:
illa tria , qusecomplent rationem jetcrni-
•tatis (iint ibi ex natura rei , & quid pofi-
tivum im portant; fcilicet, vitam Icmpcr
duraturam , per fe , rtabiliter permanen­
tem : quamvis verum fit, quod nos du­
cimur ad dictam a;tcrnam vitam cognof-
cendam per prxdictas negatioiies^quibus
quali per circumloquium a nobis expli­
catur. Ad litteram iubtilis Magiftri , da­
ta ab iplb optione eligendi, lie refpon-
detur explicando illam; tria^ O^c. nonfu n t
ib iexn a tu ra reiiciiA ^ y tt fe piimo im­
portant negationem , ellfaU lm i; quia per
le fecundo important illam : fubditiing.
important negationem fundamcntaliterj
nego , fecundum exprelsionem , conce­
do. Ratio , & folutio ; quia tale funda­
mentum eft iffe Divinum vivum >per fe>
habens fummam fui ipfius, & omnis per­
fectionis fimpliciter limplicis, fummam>
fummitate pofitiva, poilcfsionem >in cu­
jas fundamento nulla negatio per fe in­
cluditur ; quia totum ejus eit politivum,
ad quod confequitur illa triplex negatio>
quibus ingredimur cum Div. Dionylio ad
cognoli:c-nda , & rimanda pra-dicaca pofi­
tiva iEternitatis. Similiter explicantur ilis;
relationes, vel aptitudinaies, vel poten­
tia ls cocxiftendi cuicumque durationi»
■
vel exilleiuix. litas nempe non dicit icter-
nitas , nifi fundamentaliter $ non vero
fbrmalitei', ejus inltar modi', ac dicitur
de omnifcientia, & Omnipotentia, qu®
foraniliter nullum relpectum dicunt ad
fcibilia creata , vel po(sibilia creari j quia
omne , quod elt in D e o , ell fummi; ne-
cellarium , quantiini cogitari potert , &
ad nihil creatum reipetlum realem di­
cens , elto a nobis explicari quietative
non polsint abfque talibus refpecbbus.
Sic in xternitate refpediis coexiltentias
tempori infinito pofsibiii, non formali-
t e r , led fundamentaliter fumptus elt de
cflentia a;ternitatis; hoc patio dicit ab-
folurain , & intrinfecam aeternitatis per^-
fectionem, conuotato tempore infinito
polsibili, tamquam extrinfeco termino.
Hoc idem ipfum reperitur in immenfi-
tate relate ad locum pofsibilem j & in
multiplici alia relatione Divina.
2 11. Objicws contra i . conclufi<^
9i
nem : Proprifsima , & vera asternitas , eo
quod fit tota , non agtiofcii difte-
renrias temporis futuri >nec priiJteritijlcd
de Deo dicuntur prjedictae diifercuti-je.
Conftat ex illo Joann. l . Jnpr-napio erat
Verbum : deinde dicitur ,3«/ eji :niodo,
q u iera t : modo , qui •uenturus tfi ; crg. in
Deo non datur jeterrntas, feii'infinita^, &
iilimitata duratio. «efpovdctur conceir.
major, neg. minor, N cc Tettimonia Sa­
cra, quibus prcbaiur, fuadcnt ilbm ; quia
qui era t , qui cfi , & qui venturus tji •, fo-
liim refpedtu intelledus noftri dicuntur;
& adhuc fic cum inclufione pra^fcntis
quando dicitur , iyw/ -vetuuiui eji , ira
de aliis'duvationibus 5quia duratio , &
Kternitns Dei omnes temporis ditFerentias
includit, & omnibus de juxlenti corref-
pondet. L>eus emm ( ajuiu Kidorus, &
Auguftinus I. Orig, cap. i . contion, i .
Pfalm. l o i . tanttiM e^’e novii ,fui-JJe
futurum ejfi non novH.
' 2 1 2 . Objicies 2. Eflcnria’ rerum di­
cuntur ajteinx , & principia fcieiitiarum
dicuntnr principia atcrn® vei itatis ; erg.
CEternitas non elt propria folius Dei. Htf~
pondeturyC^nO'A. cteararje multlplfi.it jr cen-
fiderari valen t: fcilicet,fecundum iffe ob-
jectivum , (eu Cognitum in inteiledu Di­
vino , fecundiuTi ejft virtuale in Omnipo-
potentia Divina , fecundum quid negati­
vum , quateniis illis , non repugnat exif-
te re ; & fecundum nullum ex his conllde-
rationiblis habcni efle reaie, & exinde
nec veram realem xternitatem ; led ad
lummum cffe diminunim fecundiim quid
cognitum , aut volitum , juxta diverfita-
tem ftatuum ,aut pofsibilis, aut futuri.
De hoc amplius in difputatione as ■iicie/itia
De:. Replicabis cum Div. Bafylio i. in
Hexam. iiiferente , ante mundum condi­
tum fuifle arternum Itatum creaturarum,
& lucem intelligibilem. De hoc ftatu plu­
ra inDilput.ftf Angdis. Pro nunc refpon-
detur , quod per iltum Itatum non intelli-
gurit Patres Grarci creaturas ipfas , qiii4
nulla: erant, led ideas rerum orohiunij
quas mens Divina de illis habebat ab
SEterno, quod canit Boiicius dicens: Mun^
dum mente gere,:s ^JwA.tiine ah origine fhr-
maris : juxta illud joann. cap. quoti fa c­
tum eft (in tempore) <n ipfo, vita erat: Per
lucem intelligibilem , quam D iv. Balyl.
defignat tiuile ab sterno , intelligit Ver­
bum Divinum , quod ell candor lucis
{cternsE , & lumen de lumine , juxta Sym­
bolum Nicicnum, quod in tempore vi-
fum e l t , & in terris apparuit >illuminans
omnem hominem venientem in
hunc mundum.
M2 Q U ^ S-
 9^ Difputatio Secunda
QUiESTIO NONA.
4 N ERNITAS D EI SIT
tnenfura fu i ipjtus , crea^
ttirarum ?
213. D i c i t x j r in Sac. iSctipturaj
Deunl feciflo omnia in
mmero,pondsre , & menfura.. Unde meri­
to dubitatur : Au Creator Deus habeat
inenfaram fui , & ipfe fit menfuca crea-
ruraruni, qua: fada funt ab ipfo in men­
fura, & ideo omnis, & qua:cumque crea­
tura fit menfurata ? Pro folutione , p ix
oculis habendum eft -, quod menfura eft
id , per quod quantiias , O ' magnitudo rei
cognofcitiir ; ignotum igitur luenfutatui:
per notiuSi Verum enim Veto j quia tri-*
plex eft quantitas ; prima dignitatis , aut
perfectionis) qua: menfuratur per gra­
dus 5 fecunda njollis, qux menliiratur
per extenfioncm , fic ulna per palmum;
tertia numeri, feii difcreta, qus per uni­
tates menfuratur j lie triplex eiit men­
fura 5dignitatis, fcilicet, vel eflentia:
eft id ,in quo natura uniufcujufque ge­
netis per fe primo reperitur, & per fe
primo in illo co g n o fe itu re ftq u e ratio
cognofcendi gradus petfeQionis omniuiH
entium eiufdem generis : fic quantitas
uncia:, qU® eft ficnior in genere ponde­
rum , eft menfura omnium ponderabi-
lium quantitatum mollium. Videatut
Nofter Claudius Meron , Nobilis Pari-
fienfis j lotigifsiir.e dc ponderibus agens,
& de pondetabilibus hujus generis , ubi
elevat mentem ad tam repetita pondera,
& ponderata i qua: referuntur in Sacra
Pagina. Sic limiliter in geiicre quantita­
tum difcreiarum , unitas eft nienfura;
tiu ii, quia notior; tim i, quia fimplicior^
& ita intcUigitur illud Phiiofophi.,prima
mmfiLVA ejl prmiim , quia Hhtd , quod
primo cogmfcituf , eji Apud nos prima
menfura in quolibet genere. Et elatius
dicitur .a Theologis , quod ptimuw iri
unoquoque genere ejl menfiira cetet'ortir/:4
His fic pofitis.
214. Sit prima con'clufio; iy£ternitas
Dei non eJi menfura ipjius. Probat. Quia
menfiira debet e(fe' notior menfurato;
ajternitas non eft nodor effentia D e i, vel
exiftentia ipfius ; ergo. Minor longe
conftat ex jam d id is ; nam hxc propoli-
tio Deus ex i/ iit, vel eft per fe nota , vel
evidenter demonftrabilis, Deindfe ; quia
omr.ia, qua: funt de quidditate Dei in.
priir.o gradu , priora fu n t, & prius con-
ceptibilia, quran illa , quce licet non fi,ot
extra quidditatem D e i, non funt tamen
intra ,in prirnb gradu , & primo modo
dicendi per fe ;& iEternitas , & quicum- ,
que aiiuis modus intrinfecus , licet non
fint extra quidditatem Divinam , non
tamen funt in primo gradu , vcl primo
modo illiuis; ergo. Amplius : Qij.ia men­
fura adliya debet diftingui a incr luraios
hoc non habet ,n ec habere ptjtcft a-tcr-
nitas Dei refpectu ipfius 5cum Iblum fic
jcternitas indefeftibilis permaneniia ip-
fiiis ejfe D iv in i: igitur & c. Denique: quia
jmmenfum nullam habet mer.furam , &
implicat habere; Deus autem eft iihmen-
fu s : ergo & c.
215. Dices contra hoc : Menfura eft
id , quo quanta fit res cognblcitur; atqui
asterniias Dei eft rario , per quam ccg-
hofcitur quantus fit D e u s, viitualiter ia
fua duratione extenfus ;'crgo jcternitas
aliquam menfurx rationem habet. Sed
iion qux formalis fu mehfuva, quia ha:c
importat relationem, ac proinde diftinc-
tionem realem inter menfuram , & men-,
furatum , & deperdentiam menlurati a
menfura j qua: repugnat Deo • ergo erit
irtetnitas virtualis mcnfuta ej/e Divini;
eo fere modo , quo Natura Divina dici­
tur caufa virtualis fuorum attributorum:
quia ita ad illam comparantur , ut fi
poflent habere caufam , nullam aliam ab
Elfentia haberent ; igitur fi cjfe Divinum
rnenfuram fua: durationis habeie pollet,
nullam aliam haberet , nifi a:feinitatem.
Ita Magifter Gonet i verum Magifter ifte
dum ita difcu rrit, diftinctionem aliquam
Videtur ponere inter durationem Divi­
nam , & aeternitatem Dei j quod cum i t i
res non fe habeant, falfum e l l , Divinam
a:ternitatem efle rationem cognofcendii
durationem fj^f Divini j hoc enim idem
fon at, ac xternitatem efle rationem ct:g-
hofcendi xternitatem , quod diceie , ni­
hil dodrinaliteti dicere eft. Neque eodem
prorsus modo fe habet xterniras Diviui
ejfe yxxt fit menfura, ac fe habet Divina
E(fentia refpedu attributorum, ut fit illo­
rum victualis cauta. Primo ; Quia iila
funt ad Invicem conceptibilia, concepti­
bus adxquatis diftinCtis. Secundo; Q.uia
cfto fic non forent conceptibilia , fakim
juxta Thom iftas, funt conceptibilia con­
ceptibus rationis cum fundamento in re»
cujus oppofitum habent xternitas Divi­
na , & duratio : nanti non eft conceptibi- •
Iis D ivin a d u ta tio ,& permanentia Divi-
quin xternitas Dei concipiatur. Undfe
Deus eft extra omnem menfuram , ficut
eft fupra omne genus.
^ l6 . Sit fecunda conclufio ; Deus, &
£ter-
 De Deo in linea niiodali c&n(idefato.
ietefnitas ejus cfi tnenfura cUn^a cfiatura-.
RariO priina; Quia )uxta communc pia-
citimi T^vcologoruirijDeus dicitur pcima,
& inobliqiuibilis regula ; fed non lui ip-
fiu s: tiuti, quia prima : tiim ■ , quia eft padto; I d , quod inagis placet Deo , eft
eflentialiter inobliquabilis iri bmni coh-
fideratibne; quia inquaciimque eft infi­
nite Sanclus y imo ipfa fanditas iintiieti-
fa i & cctcrna : ergo folum erit tegula
cuhftic crcacurx. Explicatur ; Id ert re­
gula oiiiiiis j & Gujufciimquc crcaturarj
perics cujus acccflum , vcl in entitate, &
natura iplarum , vcl in proprietatibus,
vel in operibus Uberis i & deliberatis
omnis fubilantia: intcllcdualis creat®
cognofcitur >& metitur ejus quantitas,
& magnitudo perfe£tionis , vel phyficaci
vel m eiitorix , & Deo placentis magis^
vel miniis, juxta majoritatem, Velmino-
ritatem illius j fed Deus fic eft regula^
penes cujuS acceiitim in oinni linea me­
titur i & cognofcitur quanta fit pcrfei^iio
omnis, & cujufcunique creatura : ergo
in orarii linea Deus xterrius eft menfura
eognofcendi &c. Major apparet j confi-
derando , Deum elTc , a quo cuntta pro­
cedunt j & Kabenc fuum ejfe , & qijod in . quod ubi abundabit debftum ^ fuper-
tanta varietate rerum alia funt perfec-
tlorcs aliis , & majorini magnitudinem
habete , quam a lii : propterea ajebac
Magnus Au^uftinus i quod mufcAf quid
%nvens i j)erfeciior ejl Ccelo \ & ob hanc,
ipfifsimam caufam, ait Magnus Grego­
rius , quod bomo eft omnis creatura i ba->
hens cjfe cutn lapidibus ,• vivere cura arbori­ vior apparet y majoris icilicet vis meren­
bus yfentire cmn aitiimdlibus j & intelli'^
gere cum Angelis : fed in his i qux vctiC^
fima fu n t, patet exceiffus unius creatura;
ad ;diam, & hominis ad orhnes, non alia
ratione , nifi qiiia ad imaginem Dei fac­
tus eft h ou io, & efte participatum nobi­
lius habet aD eb , & ad ipfuni niagisac-
ccditi Fortiori ratione currit minor iri
Angeloi Ex qiio p atet, quod E>eus eft
r e g u la ,& menfura, penes cujus acceP-
fum dignofcitur magnitudo perfectionis
cuncix creatura iu ejp entitativo i &
phyfico. Probatur minor prima j quai
mibi verifsima > imo nota ex terminis
apparete Confiderata quippe omni crea-
tura ab Elementali ad ufque Angelicam
reperitur inter ipfas minoritas , & ma-
joritas in entitate , & perfectione, 8c
ineundis una Suprema, qua fit menfu-^
la &Ci Deinde : Non alia ratione alius
alio fandior > alius: alio juftior , alius alio Deus f i t , & naturaliter cognofcatur, effc
Sapieritiior &c< nifi quia majorerri parti­
cipationem habeit fariditatis, fapientia,
julUtia , &c* D e i; fed hoc eft fornialif- ^ris : nam talis cotriparatio non ell per-
fime cogriofci qxiarititas virtutis per ac-
cellum ad Deum infinite fan£lum , infi-
iiite fapientcih &C., ergo verilsinia e.ll
minor. Idem probari poteft per termi­
nos magis j vel miniis placendi Deo , hoc
majoris perfedionis virtutis ; fed & c.
jpone quam tu volueris, ininorem: ergo.
Idem in eadem linea morali poteft fua^
deri ih majoritate pcccatorum , hoc mo­
do : id , quod inagis Deo difplicet, nia-
glfque abominabile eft ipfi , phis retedit
a b e o , majufque peccatum habet 5 fed
qui tradidit Ghriftiim Dom; Pilato majus
peccatum habuit y quaii) ipfc Pilatus,
juxta Hirtoriani Evangelii, & jser hoc
magis a Deo recedit : quiamajds pecca­
tum habens magis Deum dercliiiquit;
217. H ac omnia confirmari jpoflunt
Ciim illis verbis J o b : TJtinam appenderen­
tur peccata mea in. /latera , calamitasy
quain patior , quaft arena rnaris gravior
Job juxta SS. i?P. loquitur iri Per-
fona C h rifti, fafta comparatione tneri-
torum fua pafsibnis cum pcccatis totius
generis humani : ut vel fic appareret,
abiindavit, & g ra tia , & metitum. Sic
formatur difcurllis. Appendatur in ftate-
ra Chriftiis j & in iina vilance ipie {pec­
cata nofira portabit ) & peccata totius ge-
heris humani j & in alia vilance calami­
tas (m eritum pafsionis) quam ipie fuit
pallus; texte Sacra Scriptura, h a c gra­
di apiid Deum , & magis Deo placendi
incomparabiliter, quam difplicuic tota
ixialitia generis humani ; fed non aUa
ratioiie , nifi quia meritum palsionis ma­
gis accedit ad DeUm , quam recelVit ma­
litia totius generis humani , hia^ifque
excitavit Divinam complacentiam j quam
difplicentiam Divinam pcccata generis
hum ani: ergo Deus eft mci'itiira, penes
Cujus acceffum y vel rccclVum &ci Itaque
Ut hac , qua gtavifsima fu n t, & ad mul­
ta deferviurit >reile percipiantur:
218. Nota j quod alia eft menfura
iPhiiofophorum , & alia Theo!ogotum.
Philofbphl namque, loliim attendentes
ad illa , qua luniine naturali cognofcun-
tur #non poDTunt percipere , aliquid ha­
bere rationem m enfura, nifi fit exce­
dens i vel excefliim j vcl aquale cum
metifurato : ex quo inferunt; quod cum.
infinitum in quantitate vittutis ; & prop-,
ter hoc non fit comparabilis cum creatu-.
ceptibilis, nifi per applicationem quan­
ti-.
 94 Difputatio Secunda
titatis infinita: ad quantitatem finitam
cujufciimque crcataia:; quia illas cxcc-
dit ia infinitum ultta omnem deternii-
natam , & determinabilem perfedVionem,
nmnquam fciri poteft per Deum , quan­
tum iiliE accedant ad ipfimi. Iftam con-
lequentiam probant ex eo , quod non
poteft fciri per quantitatem infinita: pcr-
fcdionis Dei , an excedat, an luquccur
magnitudo perfeftioniscrearursc. Hoc eft;
momentum , & fumma totius ponderis
rationis Philolbphorum , imo aJiquoi um
Theologorum pure philofophice dilcur-
rentUim. AUa eft Theologorum mcnfu-
ra : nam ifti, dudi naturali Philolophia
roborata, & illuftrata cum h is , qy.x ex
Codice Bibliae conftant, ifto lumine al­
tius res confidcrant >& quamvis apevio
ore fateantur, Dei adcrcaturam nullam
elTe comparationem entitatis ad entita-
tem 5 quia Deus eft incomparabilis ellen-
tjaliter. Verumtamhi alias proporti.-ncs,
& comparationes Dei ad creaturas, &
irtarum ad Deum , agnofcunt, & vwlidif-
lime probant , dari inter Deum , &
creaturas. Qiiis enim d ice t, quod om­
nia , qux cteata liint a Deo , nullam
proportionem habeant ad ipfumj cum
aperti dicat Scriptura S. quod univerfa
propter femetipfur/i operatus ejl Deus , &
orartia , qujc propter ipfum fu n t, dubio
procul comparabilia, fu n t, & proportio­
nem Sapientifsimi Artificis habent ad
finem intentum ab ipfo Opifice Divino?
Alias proportiones deducunt ex illo^
videbimus eum Jicuti eJl aliis pluri­
mis , quibus conrtat , quod a creatura
inteileduali attingibilis eft Deus , efto
infinite in entitatc diftet a fubftantia m-
tellcdiva crcata; & hoc ifto gcavi fun­
damento. Quia licet nulla fit proportio
entitatis cum entiiate inter D eu m , &
ctcaturam j eft tamen proportio , vel ac­
tivi ad pafsivum , vel motivi ad mobile,
vel attadivi ad attangibilc, Sdfub aliis
pluribus confiderationibus theologicc
veris. Eli: igitur validifsimum argumen­
tum a proportione , Ii bene trade­
tur.
219. Praiterquamquod , alias pro­ nizat ; ficque in omni linea fecundum
portiones theologicas agnofcunt Theo­
logi cuncti in materia de gravitate le-
thalis, ubi rixantur hinc , & inde 5 alii
tenentes , foliim gravitatem lethalis
crefcete geometrice , & ad proportio­
nem , juxta magnitudinem perlbna: ofFen-
fx i alii per oppofitum aperirer tuentes,
crefcere arithm etice, & ad a:qualitatem
pcrfonx cui irrogatur ofFenfa; fic dif-
curru,nt Theologi, cognofcentes ex Sac.
S. rlptura, & SS. PP. irutgnitudinem infi-
nUam Majcftatis D ivim'c , & gravitatem
leihalis , & poftea comparando , &’ quali
in ftatera rationis vere thcologicic ap­
pendendo unum , & aliud; Majeftatem,
fcilicet Dei , & gravitatem olfenfa:,
gravifslme difcurrunt, & fentcntiam fe­
runt 5 vel tantam efte , & a:qualem gra­
vitatem pffenlx in icftimaiioiic morali
cum Majeft.ite Divina ,v e l (biCuii cref-
cere geom etrice, & ad proportionem,
ut ajunt. Ex quibus p a te t, admittendas
efll' tam fundatas comparationcs , & pro­
portiones inter Deum , & creaturam
exinde non eile alienum ab infinita dif-
tantia entitativa Dei , ficla compuratio-
nc cum creaturis, quod ipfe fit •exuin-
Teca menfura , penes cujus acceffum , vel
retcflum in omni lin ea, phyfica , morali,
& Theologica , cognofcatur magnitudo
perfedionis creaturarum , & paritet cog-
noleatur exceflus >unius crcarura: ab alia,
vel aequalitas iftius cum illa , & femper
cognolcatur, Deum incomparabiliter ex­
cedere omne creatum in quacumque
confidcratione : quia omne tale in conf-.
pedu illius quafi nihil reputabitur.
120. Ex his co n fla t, quod Deus in
omni confideratione eft menfura extrin-
feca omnis creatura;, hoc pado ; in linea
en tis, totius creati in tali linea: in linea
fubftantia: , toiius fubftandcc; in linea vi­
ta: , totius viventis ; in linea intelledivi,
totius intelligentis j in linea fupernatu-
rali gratiofa, totius fubftantia: ^ratifica-
bilis ; & tandem in linea gloriola, totius
fubftantia: glorificabilis , denique in li­
nea patcrnali fupernaturali^, totius filia­
tionis illorum , qui Filii Dei nominantur,
& funt, & in linea duiativa , xviternali,
aut temporali , omnium temporificaio-
rum , vel xviternotum. C lariu s: Deus,ut
e n s, omnia entificat j ur fubftantia om­
nia fubftantificat, fic loquuntur Pati cs;
ut vivens omnia vivificat j ut pius , ik
mifericors omnia , qua- funt de linea in­
teileduali gratificat; ut Glorificator om­
nia glorificat , ut juftus Judex ex jufti-
tia pra:mia largitur } ut internus jcviter-
diverfas confiderationes eft omnium rnen-
fura , fi ratio menfura; Theologice con-f
fideretur, & feriose examinetur, at trac-;
tctur.
221. D ic e s ; iEternitas Dei non po­
teft menfurare res temporales ; ergo non
eft menfura creaturarum. Ratio : ^ ter-
nitas, vel priiis menfuraret unam par­
tem m otus, & tem poris, quiun alteram,
yel totam fuccefsioneiu temporis fimiil,
a£«
 Dc Deo in Hnea modali confiderato. 9f
attingeret ? Primum eft contra rationem & elem entis, ceUiibunt a naturali fiio
aeternitatis , non habentis prius i & pof- moru : eunda qUippc movebantur prop­
teriiis j quia efi iotaJirnul: fecundum eft ter honiinein qui quodd UTimodo eft
contra rationem temporis ,ftantis in con­ finis omnium. Ceftante igitur tempore,
tinuo flilxu, (Si fucce(sion6 partium prio­ & permanentibus fcibftantiis crcatis fpi-
rum , & poftcriorum fimul in attingibl- ritualibus cum eifdcm potentiis , ftatim
lium : ergo & c. Refpondetur >quod jcter-' quaeritur quomodo durant? Nam non
nitas Dei non eft menfura homogene:i, aeternitate, quia ifta eft propria folius
& cjufdem rationis cum mcndiratis* Dei 5 non tempore , quia juravit Ange­
Unde refpc£^:u creaturarum temporifica- lus , quod ultra non e rit; per quid ergo?
tarum, vel temporificabilium eft men­ Refpondetur; Per i£vum. Alterum du­
fura fuperexccdens > non xq u alis, 5c am­ bium ; Quid efti£vum , ut contiadiftin-
biens tempus totum , fi prailens , actn; guitiir a duratione illimitata , & aeterna,
fi abfens, vel futurum , virtute. Nec res & a duratione tempotali ? Refpondetur:
creatas m enfurat, quafi per numeratio­ Quod intrinfecum diftindivum aevi ab
nem , aut replicationem, ficut libra men- xternitate , & tempore ftat in e o , quod
furat pondus, & ulna pannum ; fed pef xvum eft duratio temporalis numquam
fummam indivifibilitatemi Replicabis: habitura finem , fine mOtu , fine fuccef-
' iiicnlura debet effe unlgenea , ejufdcm fione tem poris, fine tnulripllcatione ho»
indolis, & rationis cum menfurato : non rarum , dieruin, aut annorum 5 fed per­
enim aliud eft menfuta ponderis , nifi petuum nunc , quod principiznn habuit , 0 “
pondus, non linea, aut quid fimile^ fed finem non habiturum : haec eft differentia
aeternitas non eft ejufdem indolis cunl ab intrinfeCOi Alia dicitur ab extrinfeco
durarione creaturarum : ergo hon eft inter praedictas durationes , quje defiimi-
: menfura. iVIajor eft Philofophi , & minor tur ex ec j quod xternitas caret princi­
evidens * cum aeternitas fit tota fim ul, & pio , & fine 5 aevum fine , non principio5
duratio temporalis tora fuccefsive. Ref-‘ tempus habuit principium , & finem ha­
fondetur cum diftindlone de menfuri bebit. Ex his aliqualiter percipitur quan­
Philofophorum , & menfura Theologo­ tum gaudium erir in Beatis immobiliter
rum , longe explicata , & exemplificata» fixis in Deo , & quantum tormenti in
Unde licet menfura philolcphice men-' damnatis , aeternaliter feparatis a tanto
furans fit unigenea cum menfuratisi quaJ 'bono i & immobiliter fixis in tormenta-
Vero theologica menfura menfurantur, tivis vehementifsime nolitis. Videatur N.
tam longe abeft^quod menfura fit ,ho- iiiclyt* Lullius in ^rbon atiierruJi,
m ogcnca, quin potius p etit, quod fit le
tota divetfa a menfuratis, & fic eft xter-* §. U n i c u s , e t u l t i m u s
nltas* hujus Difputationis.
232 . Poft dodrinanti traditam de
«tcrnitate D e i , qu^: eft ejus illimitata ^ I D S i r S IM P L IC IT A S D EP.
duratio ,defiderari poteft aliqua notitia
durationis temporalis , & xviternalis , & ^23. E Deus fimpiex j paritec
diftcrentia verians inter ptaediftas dura- A que Trine , danit Ecdefia
tiones. Quantum ad quid temporis , vel de Deo Noftro j & vera ratio fuadot dic­
durationis temporalis, coniule Phiiofo- tam fimplicitatenii Nam Deo conceden­
phiam agentem de quantitate difcreta. dum eft omne id , quod eft perf(e(^io, vel
Quantum ad aevum , quod eft duratio de lineapertedionis fiiiipliciter finiplicis;
fubftantiarum intellectualium, & opera­ & hoc non utcumque , (cd in fummo , &
tionum potentiarum illarum poft hantJ fuperlativo gradu \ fed fimplicitas,e:4 luo
vitam , fciendum e r it, quod omnia ifta> Conceptu formali dicit perfeftionem ex­
completo die ju d icii, ceifabunt, nec ipfa cludentem imperfectionem potentialtta-
temporificata amplius eru n t, juxta iilud> tis , &componibilitatis : igUut Deus ha­
juravit A ngelus, qUoniam tempus noil bet funiraam fimplicitatem oppofitam
erit amplius. Ratio : Qi.na motus firma­ compofitioni * juxta jam dic\a a nobis
menti S olis, & Luna:, quae funt lumina-' cum Scoto i quid u ei e/t punc>uai fey/i*»-.
ria pofua in Coclo ^ut fint figi.a ih dies> ple^i , fimplicitate oppofita compofitioni.
h o ra s ,& annos , ceffabit, cellante fine Unde conftjt >cjuod conceptus quiddita-
illiu s, qui eft In e a , qua: fub Coelo funt, tivus fimplicitiitis non ftat in pura nega­
generatio, & corruptio : & tatio eftj qiiia tione imperfectionis componibilitaiis.
completo numero hominum, a Divina Qiiia talis negatio componibilitatis eft
Sapientia ftatiito > omriia iu iitmaiiiento^ negatio tcpugnanti% componibiiitatis, &
001-
 ^6 Difptttatio Seounda
omnis talis negario fiituiatur in aliquo
pofitivo , ficut innafcibilitas Patiis.Ater­
ni fundarur in fontali plenitudine cnti-
tatis, vel alio finiili pofitivo Divino. Ra­
tio : QLiia nuUa negatio eft formaliter
comiminicabilis, (implicitas Divina eft
formaliter communicabilis ; nam Deus
Paier eft formaliter fimplex : fimiliter dc
Filio , & Spiritu S. Videatur Scotus in Re­
portat. quxft, i. & in i . dift. 8. qua;ft. i.
Verum ,qu ia notitia dc fimplicitate D i­
vina plurimum conducere v a le t, ut fol-
vanrur argumenta , quibus ab advet fatiis
impugnatur diftin£tio formalis noftra,hic
oportuiie veniunt dicta SS. PP. de fim-
pllcitate D ei. Simplex eit D e u s; QuU in
j>eo idem eft , qmd e ft , & quo e ft , ait
Auguft. 7. & hicc eft perfecta
fimpUcitas. Ha:c fola increata natura
hanc fibivendicat fimpUcitatem, ut non
aliud , & aliud , a lib i, & alibi, modo , dc
modo inveniatur. Mag. Leo P ap a, lie
loquitur : Simplici Di-vinitatis ni-turA
nihii addi , vel minui ^oteft : femper
eji , (^uod efi , cui pr oprium eft j'e»tpher~
num ejfe , ctti idem eft vivere, ^ inteiligere.
Bernardus: Non purtihns conjlat Deus , ut
cn p iis , nec aff'eiiihm dift at , ut Anirna^
mc formis fu b fla t , ut omne quod faSium
eft. Denique hoc oftenditur ratione; Non
enim in Deo eft compofuio partium in-
legralium , ut in Domo i nec potemia-
liim i, ut in anima> nec generis , & dif-
ferentix , ut in fpecie ; nec materia; , &
formae, ut in corporibus ? nec coacerva­
tionis unitatum , ut in numero ; nec quoi
e ft, & quo eft , ut in Angelo 5 ncc Tubf-
tanti® , & accidentis , ut in individubj
nec corporca: fubftantia’ , & incorporex,
ut in honiine; Iccl quod in Deo omnes
has compofitiones excludit, eft {implici­
tas fumma illius; ergo illam habet. Alius
modus intrinfecus Dei eft ineffabilitas;
quia mens de Deo cogitans deficit, &
lingua non explicat. Lerte hoc eft Deas
( ait S. Ambr. iib. de Alutat. nom/n. cum
■
Philone ) cum dicitur , noti poteft d ici: cum
tsftimatur , non poteft aftim avi : cum dtji-
n'tur , definitione ipf.i crefcit. Alius in\’i-
fibilitas, de quo didum unanet Difput.
de Vilione. Et hac de modis intrinfecis
Dei.

DISPUTATIO TERTIA
DE DEO IN LINEA ATTRIBUTALl.

P O S T Q U A M A C T U M E S T D E D E O , E T DE ILLIS,
quaf fune de quiddicate D e i , & pariccr de illis ,c{u^ non fune cxcrA
quidditatem , & Eflentiam Divinam ; nunc jam venit agendum de
illis pcrf^cdionibus Divinis » Cju« a tan> Divino l^elago
perenniter Buunt,&attributa Divina dicuntur.
Ideo fit

QUAESTIO PRIMA. turam dicis. D iv. Auguft. i^ .deTrinitati

cap, 5, Si dicam tcternus , iti.f/. orta lii , vi­
QU^ S I N T A T T R IB U T A D ir iN A t vus , fapiens,potens, Jpcciofi..Sy borntifbfo»
qualiter diftinguantur ? tus , ipiritus , horum oruniunt novifsirnumf
quod p ofui , quaft tanturrt videtur figtiare
224, OTANDtTM in li­ fubftm tlam , cetera vero bujus fub/lnntii&
mine pro intel- qualitates; id eft pcrfeftiones ablblutae,
ligentia i quod infinite peifeCta:, ideo circunftantes Di­
nomine Att?i- vinam Naturam , & qua: proptereii di­
hutarum aliud cuntur circa naturam 5 quia non funt,
non intelligl- qux immediate fignificant ipfam Divi­
____________mus in prxlcii- nam fubftantiam, fed perfectiones Divi­
t i , nifi petfediones illas , qux non ligni- na: ; qux de ipfa dicuntur, & attribun-
ficant Naturam D e i, led ea , qux lunt tut ipfi. Unde iicut ea, quae in creatis
circa Dei ElTentiam , & ab ea emanant: proveniunt ab elTcntia , dicuntur pi'o-
fic Divus Damafcenus, lib. i. cap. 4. Si ■prietates , aut pafsiones , ita illa , qus
jiiftuni , f i bonum ^ft quid tale dixeris , non emanant a Divina Eflcntia, dicuntur at-
Naturam D e i , fed ea , ^U(6 fu n t cirsti »4- tiibuta iUius, vel >quod idem eft, per-
 De Deo in linea attribinali.
fc£liones attvibatales. Non enim aliud cft
attributum in Divinis , pa(sio in id e ll txcz[[\\s^ 6 %Hje aj/er eje, \ii cW^^iy.w
.crearis , demptis imperfedlionibus; Ex
quibus coH'itare videtur Philofophiam
illorum , qui c c n fe n t, pafsioncs identifi-
cari fabjeclis, viciniorem efle Theologijc:
-nam fine dubio in Divinis attributa iden-
tificaurur effcntirE. Amplius conflat, quod
artnbuta l^ivinaTunt '\ii\:ScientLiyBonitdiy
alio modo tranfccndcntia,qu9
omnia formaliterreperiuncur v.\D jo .C o f-
tat ha^c veritas ex pluribus S. Scripturj;
teftimoniis, quibus dicitur Deus, S:,ipit nt,
■Bonus, Jit^ u s , Patens f & alia plurima.
H ocidem fuadet vera naturalis ratio,qua
probatur , Deum elle limpliciter infini-
tum , & in fe habere plenitudinem enti-
ta tis, 5c comprehcnfioiTom omnis per-
fedionis limpliciter (implicis. Unde cum
■Sapientia , Bonitas , Jultitia , &:c. talem
dicant perfedionem,&conf.tat ex Anfelm.
in Monol. 15. fic loquente de DeO : Sicut
,, neuis cft , putare , ut fi.ibftantia: fumme
natura: fit aliquid , quo melius fit ali-
), quo medo non ipfum , quam ipfum'; fic
>, necefse eft, ut fit ofimino quidquid me-
>, liuseft ipfum , quam non ipfum : non
>, eft ergo co rp u s, nec aliquid eorum,
>, quxcorporis fenfus difcernunt; ; ; qua-
j, re neceffc eft ipfum efle viventem , fa-
>, pientem , omnipotentem , verum , juf-
» tum , xternum , & quidquid abiolutfe
» c ft melius ipfum , ouam non ipfum.
Evidenter igitur concludit ratio natura-
lis,in Deo efte pra:di£tas perfcdiones,qnae
quia circunftant Divinam Naturam , jux-
ta SS. PP. relatos; ideo a Theologis D i-
vina attributa dicuntur, & ab Scoto in
1. dift. 8. quxft. 4. fecundi ad-
venicritcs hjfenti-x O ivin£. His fuppofitis,
' quairitur: qualiter diftinguantur?
225. Fundamentum prxjacli dubii al-
tas radiccs h a b e t , & fundamenta gravia,
quia defumpta ex S, Scripcura in qua fta-
tum habet omnis veritas Theologica.' ' ab Eifentia ? Et ,quod fumma totius not-
Primnm fumitur ex illo Pauli .d B.oyn, 2.
„ Ignoras, quoniam benignitas D ei ad
„ poenitentia te adducit, nrautem fecun-
„diu-n duritiam tuam impoenitens
j, c o r , thef\unzas libi iram in die irx,
,, & revelationis jufti judicii Dei ? Secun-
dum ex eodem ad t\um. 1. i.vv jibtiia
D eiper ea , qufpt^U fum , in tellect conf-
piciuntiif. Tertium exdiverfis nominibus,.
qu® Det) in Sacra Scrip^uta afsignantur#
& numero decem funt notata a S. Hiero-
nymo , quorum eft i . i 5/ , id. eft foitis. %, tum t^orr$taniwi non majorem djiincito^
£7 o/;.3 , quod.Deum guvernantem , & ;u-
dicantem fignificat. 3. , quod eft Authoium lyllabum , & nomina videri
plurale nominis B ioba. 4^ Sabaoff} , id eft
T om , I/t ' JST
97
Dciis e x e r c i t u u m & copiarum. 5^ Eljony
q u i f u m ,v e l qui eft. 71 Adonai,\(i e;t
Dominus Omnipotens. 8 i q u o d efl:
abreviatum , lonatque in uiielujaj
quod eft coriipolitum ex tiaU eiu , id eft
laudate , & > id eft Deum, Saddai^
id eft Munificus, liberalis^ 10. 7 etragram-
mat on , (ive quadriliterum , id eft incfFa-
bile juxta S. Hieronymi quod nomen in
fronte Pontifex portabat , nec audebant
Judxi ipfum proferre , & cum occurrebat
in Scripturis, legebant alium , puta Ado~
Ha;c omnia afllimpfi ex noftro eru-
ditifsimo BonavenrucaBaro ; & miiltacx
N- illuminato Mairon.
Ex quibus fic : fed omnia ifta
teftimonia grave fundamentum pr.xl\anr,
ut aliquam d'ftincYionem ponamus inter
attributa Divina fumme identificata, &
ad tuendum in Deo aliqua, quorum aliud
fit benignitas quod fit , & in
D eo efle invifibilia multa , qucc de D eo
dicuntur , qua* cftocuiti ipfo fuinme iden-
tificcntur , aliquam inter fe compatiuntur
diftindionem ; alioquin. non invifibilia,
fed invifibile dicereiui’ . Plus ulira ; Si
nulla eft diverfitas objeftiva in' Deo , &
in his , qua: Dei f u n t , quorsum tot no-
luina diverfa de Deo , ad fignificandam,
jam ejus eflentiam , ut Sanctum Nomcfi
Del T e t r a g r , ] a . m c j \ \ s fottitudi-
nem , |am providentiam guvernantem.
jam dominationem , jam omnipotentiam,
jam liberalitatem i & finaliter, fi tot myf-
teriofifsima Nomina idera omnino (igni­
ficant ex parte o b j e d i , o m n i , & qua-
cumque diftindione prorUis teclufi, q u x
fit ex natura rei talis , cur Juda:i non au-
debant proferte Sanctum Nomen Tetra-^
, cum alia novem frequentet:
in labiis fuis haberent ? H i c cette gravif-
fima f u n t , ut vertatur in dubium , an di(^
tinguantur , tiim attributa inter fe , turn
tt® rei eft , ut omnia dicta vcUui Arma-
mentarium nobis f i t , ex quo arma de-^
promamus , ut noftram^ canIam ( diftinc-
tionem formalem ) defendamus, non ut
ofendamus Authores illos ; folum afFe-
rentes plauftracenfuraruni contra illam,
& Principem noftrum DuAorem Subti-
lem. Mirum certe eft , quanta adverlus
diftinctionem fcoticam dicunt teftiinonia:
alii namque dicunt , en-aj/t t/ic
a lii, non juti: conjonare Juiei : alii Giiver^
r>em ajferu^e ^ quam Scotim , quornm
polVunt mMarin, C a jeta n o , Torres, Mo-
I1-.
 98 Difputacio Tertia
lina, Quiros , & aliis. Cccte ddiderio
dvifideravi, & utiqacdcfideraicra, ut ilH lica S ch o la, nam Caidinalis Cajetanir
Authorcs non fic , fed momentis ratio- ■negat , attributa eft'>-* de ratione ellentia:
mim prpccdcrcnt. Hoc llem a, hicenim
eft charafter vicovQ amplifsiroae eruditio
n is , ficut habere pra; ocuUs, & penetra­
re , & cognoicere >quam amplil'simi funt,
vcra;, & tundarjc probabilitatis termini.
Veriim enim v e to , quia nolhi muneris.&
indolis eft aequitate , & pondere rationis,
& non aliter fcribere. Ideo his iic pofitis.
227. Circa pracfentem quxftiojiem in Domo Ptofefta Societatis Jefu ann<
duplex eft Theologorum fententia. Pri­
ma renet, In Divinis nullam dari dijtinc-
tionem veram a parte r e i, & qu« in ipfis
rerum naturis Divinorum , ;am lint de li­
nea eflentiali, jam de attributali, Jam dc
linea perlonali, excepta ceali perCona-
rum diftinftione , fed f >liim diftindionem
rationis vatiocinatac, & cum fundamento
in r e , quam fundamentalem , & virtua-
lem appellant multi , & fieri aftu.ilein
propugnant per operationem intcllcctus.
Itaque Thoiniftae fuam diftindlionem ra­
tionis dividunt in illam quae eft rationis
ratioc:naiii, & in aliam , qux eft ratiod-
mtte. I . a folo intelledu f i t , nullo pra:-
bito fundamento in re. Hxc e contra,ha-
bec fondamentum in re. Unde coincidit
cum ilia quam aWxfundament aim vocanc,
ficHenricus, alii potentialem, ut Capreo­
lus, alii potcntialcm. Vide Goner,& alios.
Ita Schola Thomiftarum cum Angelico
Doftore. Jefuit» communiter virtualem
diftinftionem inter Etfeniiam, & Pater­
nitatem volunt eflc intrinfecam , cujus
fundamentum reperitur a parte t e i, prae-
ccdensomnem operationem inrellcdus,
qua: diftintiio placet lUmo. Matin trad:,
dg T rin it. difput. 3. n'^m. 8. fol. 1 38.quae „ Deum , & alia hujufmodi j credimu
ctiam non dtfplicet multis Thom.ttis,
quamvis multis non placeat, tenentibus
fohim diftinckionem extrinfecam virtua-
1cm. Secanda eft noftri Subtilifsiml Sco­
ti pluribus in locis, collar. 36. num. 14.
& in i.d ift, S.quaeft.^. BJt ergo ibi dif~
tinBio tereia prtecedens intelieftum , ibi:
d Jli'^Bio attributorum non eji tantum r t-
tionU yfed aliquomodo ex natura r e i::: di-
co , quod hite'rpsrfcHiones non eji tantum
diJiinSiio rationis , bocejl diverforum mo­
dorum fn concipiendo idem. Collat. 3^. in
Quodlibet. I. conctdo , quod Jicut in Deo
intellectas non ^fi form aliter voluntas , ««<■ idea» cum Deo. Eodem modo theologi
e converfo, 0 ‘c. iia jujlitia non eji forma-
lite r , vel quidditative idem mifericordus.
Denique Jifapientiafecundumfm m ratio­
nem formalem non imludit bonitatem , nee
fapicntia infinita formaliter includeret bo­
nitatem infinitam. Ita omnes dc Coetu Se-
raphico T h e o lo g i; nec dcfTunt de Ange­
,/Egidius de Pracfentatioue id iplum fen
t i r , Ullius C xfai Recupi. ait, fi rem han(
( de diftinclioiic attributorum inter fe, S
ab eilentia ) ad ingenii trutinam expcnda
m us, Scoto rationum monumenta, noi
delTunt. Qiiiros ha:c h ab et: nuper enin
prodiit Hypotypofis Philoibphia: Vene
tiis ab Academia fufcitatorum fufcept^
1660. qua: longifsimam telam contexun
locorum , tiim Philolophi , rum Sancto­
rum Patrum , qui fimilia , fimilitcr dif
tinxerunt cum plurimis Scholafticis ii
omnibus Scholis. Sic fc ie t, quid dom
fux geratur , ilft, qui audet dicere, quo»
cxploxio diftindionis ,Jit omnium extr,
Scuninn Scoti. N os per fequentes conclu
liones do£l;rinam neceflariam fupcc ha<
re trademus.
228. Sit 1. conclufio : Effentia D iv i
na efl fumme ident fi.ata eum omnibus, qut
in Deo funt y attributis , & relatianibui
Eft doctrina fidei. Probatur pro identita
te relationum fic. Namque in Concil. La
teranenfiannoChrifti 1213« fub Innocen
tio Itl. cap. Damnamus , i b i : h t ideo i\
Deo Trinitas efi folunimodo , non quater
nitas , quia qualibet perfonaram eji ill
res , videlicet fubjlanti.i ejftntid , five Na
turjE Divina:. Pro attributorum identita
te ftat Concilium Rhemcnfe (iib Eugenii
„ III. anno 1148. C redim us, 8c confitc
„ mur limplicem naturam Divinitatis efl
„ D eum : : : fic ubi vero dicit Divina Sa
«pientia Dominum lapientia fapienten:
,, magnitudine magnum , Divinitat
,, non nifi ea fapientia,quae eft ipfe Deus
,,n on nifi magnitudine , quae eft ip:
D eu s, magnum cfle. Nunc ratiombu
fuadetur. i.D i v . Bernardi Serm. 80. t
Cantie. Nam Capientia, quod eft unur
ex attributis, aut eft aliquid majus Dec
aut aliquid aequale , aut aliquid minus
Majus non poteft elfe ; minus efle no
p oteft, alias erit finitum, quod eft blal
phemum d iccre; fcilicet, quod Deus fi
finite fapiens, contra illud Pfal. 1^6.
Sapientia ejus non eji numerus : fi au ten
x q u a le , jam erit D eu s: erg. fapientia el
zatur de boniiatc, & aliis Divinis attri
butis. 2. Ratio ; quia Deus eft ens fimpli
citer infinitum, habens totalem plenitu
dinem , & fummam .comprehenfionen
totius perfedionis fimpUciter fimplicis
fed tale non e fte t, nifi haberet fummaii
iden-
 De Deo in linea attributali.
identitatem cuih omni perfcftione fimpli-
. cker fim plici; quia de conctptii coni-
prehcnlicnis cft unitive habere omnem
pei-J^dioncni pofsibilem haberi; aliunde
Divina attributa funt perfeftiOnis fimpU-
citer finiplicis : erg. omnia cum eifcntia
identitatem habent. Aliiinde identifican-
tui' inter fe. Ratio : Qiiia omne, quod in
Deo eit tbrmalis perfcciio fimpiiciter lim-
^plex, habet infinitatem fimpiiciter talem;
led de r.irione infinitae pertcdionis , &
per cilentiam talis eft habere fummaiii
identitatem, Ime implicatione polsibileiii
haberi, cum quacumque alia perfedio-
ne D e i: erg. perfedifsime idencificantur
attributa Divina inter fe. Sic in Deo om­
nes illai funt verT^, & verifsimx, Sap entia
tjl brnHds, & c converlo >intelleclus efi
volanlas , & e converfo ; & lie aliae
multx»
2ap. Sit 2. concludo : Datur difiinc-^
tto ex nutum rei formalis inter Divina
att/ibiita. Probatur ratione Scoti: in Deo
eft Sapientia , & B^mitas ; led in Deo,
qui eft una fumma res , juxta Conciliuinj
fdpiencia formaliret non eft Bonitas , aut
e converfo: erg. in re datur diftin£tio ex
natura rei inter Bonicatem , & Sapien­
tiam. Major eft de iide, docente Deum
clFe infinite bonum, & infinite fapientem.
Ptobat. minor; Si in Deo j qUi eft fum­
ma re s , fapientia infinita ellet formaliter,
& quidditative bonitas infinita , fapien­
tia in communi efiet formaliter bonitas
in communi i fed bonitas in communi non
eft formaliter , & quidditative fapientii
in communi: etg. Major videtur certa:
nam infinitas non variat , ncc deftruit
formaliter rationem illius , cujus eft;quid
in quocumque gradu intelligatiir elfe ali­
qua perfectio , propter iftum gradum,
non tollitur ratio formalis illius perfec*
tionis : Iblum namque difterentia ex par-»
re fubihati. Unde ii non includit forma-
liter ( fapientia , v^ gr* ut in communi)
bonitatem, non includit formaliter, ut
infinita ipfam Bonitatem , v. gr. Quod
declaratur j & probatur m inor; Qtiia in­
cludere formaliter, eli includere aliquid
in fua l attone eilentiua , ita taliter, quod
li defir.icio includentis alsignaretur, in-
clufum eliet diffinitio , vel pars definitio*
nis 5fed definitio bonitatis in communi
non habet lapientiam in le : erg. bonitas
in communi non eft formaliter, & quid­
ditative lapientia incommuni j& conie-
quenter neque infinita bonitas habet iii
fe tbrmaliter incuilam in fua ratione for*
mali infinitam fdpieniiam , nec identita­
tem formalem cum iiia. Nan> ii ifta aitri-;
99
buta poflent definiri, definitiones eorum
eflcnt diftincla:: erg- &c^ Veram fi nege­
tur major, qua: nobis vifa eft certa >vide
anobis difta a num. 119. i2Si & 123.
Hic nota, quod definitio non tantum in­
dicat rationem caufatam ab intellcdu,
fed quidditarem rei: ita quod intelle£tus
componens iftam propofuionem, /apien-
t/a in Deo non eji form atter bonitas, noft
caufatadu fuo collativo veritatem prae^
diclajcompofitionis , fed in pbjet^o inve­
nit intelledus intuitive cognofccns ex­
trema , ex quorum compofitione fit ac­
tus verus.
230. Ex his pofliint formari multi
modi arguendi, ad afllimptum proban­
dum hoc , vel fimili pafto. Illa , qua: fi
diffiniri pollent, haberent diverliis defi­
nitiones , explicantes rationes formales
rerum , non habent formalem identita­
tem ; fed hujufmodi funt Divina Sapien­
tia i 8d Divina Bonitas, aliaque Divina
attributa : erg. Aliter : illa extrema, quai
dum componuntur ab intelledu collati­
vo , ifttf non caufat veritatem compofitio-
nis , fed illam inVenit in riatura ipfa ex­
tremorum , tunc extrema non funt for­
maliter idem i fed fic fe habent Bonitas,
i& Sapientia in Deo refpectu intelleftus
intuitive cognofcentis iftam propolitio^
nem , bonitas in Deo non efi fapientia in
Deo : erg. inter illa non invenit intellec­
tus , fic cognofcens, identitatem forma­
lem. Ita convedv , ait Subtilis Magifter,
fapientiam , & veritatem ejfe bonitatem iit
re j non tamen formaliter veritatem eJfe bo-
nitater/Si MinOr primi modi arguendi pa­
tet; alioquin non poflet definiri fiipientia
fine bonitate, aut e contra : nam aut eflet
tota diffinitio, aut pars definitionis unius,
aut e contrajquorum utrumque falliim eft
de lapientia , & bonitatei Minor (econdi
modi argiaendi probaturi
131, Probando fic fecundo conclu-
lionem : Deus ab a:terno intelligit , &
vult f c , & hoc fub ratione b o n i, & verit
erg, eft ibi diftindio rationum formalium
b o n i, & veri ex natura r e i, & ante om­
nem ad:um intcllecius circa talia objecta.
Probatur conlequentia : (^ ia intelledus
Divinus ncn cognofcit, niu intuitiva cog­
nitione} led intuitiva cognitio nullam
habet diftinclionjm in objedo , nili fe­
cundum quod exiftens eft. Ratio : nam
ficut lion cognofcit aliquod objetlum,
hifi fecundum quod exiftens, ita noncog-
riofcit aliqua diftincta formaliter in ob­
jed o , nifi ut exiftens eft diftinclio : fed
ratio boni, & ratio veri funt rationes
formaliam objettorum intelleclus Divini,
Na &
 I oo Dilputari«> Tertia
& Divinx volnnutJs: erg. eft ibi dirtinc-
tio formalis objecloram formalium : vcl
quod idaii eft , in Deo vatic veri , & bo­
ni funt objccla formalia diftinfta formali-
ter. Sic habetuc pcopoficum h o c ; fcili-
cer, arcriburailia, & alia non elle dif-
tin<ia diftindione rationis , fafta cum
fandamento ab intellefta. Ratio promp­
ta : quia diftinftio praecedens omnem ac­
tum intelledus , lion eft diftinftio ratio­
nis cum fundamento in re fabvicata ab
inteUedu ;fed talisefl: diftinctio vertans
inter prxdlda atttibuca ( pariter inter
alia.) probatur ifta. i . Qi.iia diftindio ta^
Hum objeclorum formalium aliqualiter
piJEcedit adum intellectus Divini intuiti­
ve cognofcentis >& videntis objecta for­
malia tam intelledus fu i, quam fux vo­
luntatis. 2. Quia talis diftindio nort eft in
intelledu j nam nutnquam eft in cognitio­
ne intuitiva objeftorum formalium dif-
tin d io , quin in objedo , vel o b je d is, in­ vinx potentix funt eadem indivifibilis a
tuitive cognitis, fit exiftens talis dictinc-
t io , alias in intelledu Divino intuitive
cognofcente o b je d a , eflet diftinctio,qua:
jTiinime in objectis exiftit, quod eft tam
ingens chym xca, quam affirmare, intel­
lectum Divinum intuitive cognofcere dif-
tiuda , quce in fe , & ex natura rei di(^
tinda non iu n t: erg. eft diftindio pra:-
cedcns ad^m intelTedus.
232. Idem quod didum eft de fa- jus fpiratio non eft generatio •, nifi quia
p ieatia, & bonitate eadem forma, eo-
demque pondere rationis probari poteft
de aliis attributis , ut funt mifericordia,
ac juftitia. Namque una non foliim habet
diverfum adum , fed plane oppoficum
a lte ri; una inclinat ad remittendam poe­
nam , altera ad illam exigendam : una pe­
tit arqualitatcm, & tallionem , altera te­
nuit illam, & omnino im pedit: fed hxc,
quae oppofita iunt , & incompatibilia,
non pofllint de eadem indivifibili forma-
litate verificari :alioquin eadem indivifi-
bilis formalitas exigeret idim, & non exi­
geret» veilct punire, Ck non vellet, vellet
aequalitatem , aut tallionem , & non vel­
let , veilct m ifereri, & punire , & id ge­
neris multa alia , qux de Divinis attribu­
tis jn ftitia ,& mifericordia dicuntur in
Scriptura S. erg. formaliter non eft idem
in Deo attributum Mifericordia:, & attri­
butum juiVitix. Id ipfum fuadetur dif-
(currendo per alia aitribnta, intelledum
fc ilice t, & voluntatem. Si enim iftxpo-
tentisc fint una indivifibilis formalitas a
parte rei, necnatura r e i,a u t formalita-
te diftingiuitur; tunc procefsio, qvix eft ' num intelledum , & voluntatem Divi^
.per intelledum , erit etiam per volunta­
tem in pivin is, & vice verfa j aut erunt
diur generationes , aut dnae fpirationes}
i;n6-utrumque continj^et; erunt', fcilicet
dux generationes, & totidem fpiratio-
nes. R a tio : nam generatio Filii erit etiam
fpiratio , & fpiratio Spiritus S .erit etiam
generatio. Plus : Filius non nafcendo,
fed procedendo, & Spiritus S. non pro­
cedendo , fed nafcendo 3Filius non natu­
raliter , fed libere , licet cum fumnia ne-
cefsitate procederet Spiritus S. natu­
raliter , non libere , efto cum fumma ne-
cefsitate. Nunc fic : fed hxc omnia funt
fumma impofsibilia :ttim , quia confun­
dunt Divinas procefsiones ; tum , quia
hoc fa d o , & fic pofito , vel conlidctato,
tollitur Trinitatis Myfterium , & Per-
fonarum Divinarum plur,alitas. Ecce quo­
modo omnia fequuntur.
233. Per vos , Divinus intelledus
non.folum eft fumma identitate idem
cum Divina voluntate , fed etiam iftx Di-
)arte rei formalitas, & eundem forma-
em conceptum quidditativum habentes:
fed hoc fic pofito, generatio Filii per in­
telledum , & fpiratio Spiritus S. per vo­
luntatem identi a parte rei formaliter eft,
ac quod generatio fit per voluntatem, feu
procefsio per intelledum , vel e contra.
Deinde non alia ratione generatio Filii
non eft fpiratio Spiritus Sandi , & hu­
h?ec eft emanatio per voluntatem : fed,
per vos , vere a parte rei , Sc ex na­
tura rei , & attentis naturis Divini in-
telledus , Divinxque voluntatis, funt
eadem indivifibilis formalitas intelledus,
& voluntas, Divina inteliedio , & Divi­
na volitio: erg. omnia abfurda ir.linuata
videntur fcqui, diftindioneformali nega­
ta. Fundamentum omnium eft illud in­
fallibile , & per fe notum principium im-
p o f sibile eft aliquid Jimul (Jfe , O' non cjfe:
alias affirmatio efTet formaliter negatio,
& e contra i & omnia ifta vcrif.carentur
in re,q u am verfam ur,de princijiis Di­
vinarum emanationum , intellectu, l<:iU-*
c c t , & voluntate Dei , daio , quod in
D e o , qui eft illa res fumma, quam Con­
cilia docent, & nos fatemur, in ifta, in­
quam , re & cum illa non fblum eflent
realiter ident\ficatx , (ed etiam formalii
t e r , & e x natura rei.
234. Multif^u-ie multifqiie modis ad
ifta refpondent advertarii : tum quoad
Divina attributa fapientix , bonitatis, mi-
feticord ix, & juftitix; tiim quoad Divi­
nam , ut funt principia Divinanim ema­
nationum. Ajunt enim , quod ut diver- /
fis
 De Deo in linea attributali.
iis diffinitionibus dcfiiiiantuf Sapientia
Divina , Bonitas, JiUlitla, Mifcricordia,
& iiiia Divina attributa , fufficit victualis
diftinctio intct ipfa. Nam ha:c , ScpraJilat
fundamentum , ut'ilnum attributum con­
cipiatur , alio non concepto , & hoc fun­
damento d a to , fufficiens eft , ut unum
attributum una definitione definiamus,
diftiniia a definitione , quam alteti attri­
buto tribuimus; dummodo omnia attri­
buta definiantur fub conceptu prxcifivo
dilVmdis diffi^nitionibus , minime vero
fub conceptu negativo excludente ab
uno attributo definitionem , quam alteri
tribuimus. Imo potius , fi quis vellet dif­
finire mifericordiam Dei , definitione
nedum prxfcindente ,verumetiam exclu-
dente diffinittonem Divinx JuftitijE , tunC
definitio non eflfet bona ; quia non decla­
raret nataram Diviria: Mifericofdiae: cum
ha:c non excludat a conceptil fuo Divinafi
Juditix conceptum.' Comra :'Quamvis
diitinclio virtualis fufficlat ad diverfas
definitiones , quibus folum per concep­
tus inadxquatos explidatur res definita,
eo quod {imlles definitiones folummodo
explicant rem , prout concipitur ab in-
teJleclu imperfefte concipiente j minime
tamen fufficit dida virtualis diftmftio,
quando illa , quae definiuntur, funt de­
finita, definitione adxquate explicantd
rem , aiit rationem formalem prout eft iri
re , & ex natura rei i fed fic definiuntur
in Deo Sapientia , & Bonitas , Mifericor-
dia , & Jullitia , definitionibus j nempe^
adxquate cxplicantibus naturas, & el-
fentias Sapientia; , Bonitatis, &Ci ergO
dillijit^;io virtualis minime fufficere va­
let ad h o c , ut Sapientia definitione adx-*
quate explicante naturam ejus defihiatuf,
diitindla a definitione , qua definitur Bo­
nitas,
235* Similiter de M ifericordia;
Qijando cnun definimus MifeviCordiam#
& Juftitiam Divinam , apprehenduntur
a nobis veluti formx , & vere! funt iri
Deo rationes formales habentes , & exi­
gentes habere a d u s , quorum unus incli­
net ad 1emittendam poenam, aliius illanl
exiga t; unus petens cequalitatem , & tal-
lionem , & alius nori ita ; ergo cuol
hxc omnia a parte rei verificentur de
Mifericordia , & Juftitia, definitio uniuS
nedum in conceptu piaecifivo, noti eft
definitio alterius, verumetiam fub con­
ceptu eXclufivo> & negativo unum attri­
butum , definitive, &■ quidditativ^ for^
malitef loquendo , excludit i conceptu
fuo definitivo definitionem alterius, Ned
fic definiens definitione adx<^ttata, adae­
I O!
quate explicante rationem formalem, dat
definitionem contra naturam attributi
Divini definiti: Nam de ratione formali
unius attributi Divini eft certe , non ex­
cludere entitative rationem formalem
alterius ; qUia de ratione formali infini­
tatis Divinarum perfedionum attributa-
lium e ft, habere fummam per tecti fsimam
identitatem ad invicem , & cum EiTentia.
H ocquidbn fide certum eft, & a nobis
ftabilitum num. 228. Ceteriim hoc nori
eft rei prxfentis negotiuin , fed foliim:
an cum ifta fumma identitate, prorsiis
excludente omnem realem diftinftionem,
fit pofsibilis vera a parce rei indepen-
denter a quacumque confideratione in­
tellectus alia diftinftio?Affirmativam pro­
pugnamus ned; m tamquam polsibilem;
verum tamquam maxithe neceirariam,
ad falvandas multas theologicas verita­
tes j concernentes eflentialia >attributa-
lia , & notionalia D e i, & in re prxfenti
apparet difta necefsitas , ut ratio forma­
lis Divinx Sapientix , pariter Bonitatis,
Mifericordix j & ju ftitix , In telk ftu s, &
Voluntatis, & qux de illis , tamquam
Verifsima in Theologia , Vera , & firma
confiftant, & illa negata , non nifi con-
fufionem habere videntur^
236^ Alii refpohdent: Quod vera eft
doftrina de diverfls definitionibus, quan­
do illa , qux definiuntur ^ non continen­
tur in aliqua ratione em inentiofi; feciis
fi confiderentur fecundiim modum illum
eminenteoi; ficeninl aniittUnt diftindio-
tiem >& ita continentur omnia attributa
in Deo ,in quo veluti in quodam pelago
totius entis continentur , & ob hoc amit­
tunt omnem prorsus diverfitatem, & dif-
tindionem veram j 8d in naturis eorum
repertam ; & fic fiint eadem omnino a
parte rei forti\aUtas ; verumtatiien , quia
xquivalet multis , ut xquivalet uni >una
definitione explicatur ^ut vero xquiva­
let a lteri, altera definitione explicatur.
Sic eadem fimplex aparte rei formalitas
proUt xquivalet virtuti creatx intelli-
gen d i, generat Filiunrt j & prout xquiva­
let virtuti volendi creatx , fpirat Spiri­
tum S< Pariter ifta: propofitiones: Fjff'en-
tia DiviUa eji cQWWumtahiiis , relatio iji
inconmmnkAhilti fignificant j quod ea­
dem entitas increata D e i, prout jcqui*-
Valet abfoluto, eft communicabilis 5 &
ideo dicunt, quod pracdicata cotitradic?
toria a nobis proclamata, tiim de attri­
butis , tum de Elfentia , fafta compara­
tione cura relationibus , non funt verir,
& ,proptife contradiftoria ; quia non
eriuntiaritut de eodem toto^ & totaliter.
Ita
 201 Difput.ttio T f r t i a
Ira Sapientif'imi Thomiftae cumCajeca-
no ,G o n c t , & altis.
237. Contra i. Qnnmvis venfsim um
fir , quod omnia , quae difta funt, in Doo
perfeiVifsime contineantur tamquam in
peiago onmitim excogitabilium perfcftio-
num. Verunitamen hie modus contincn-
d i, & includendi, non dcbet clTe conci­
nentia: formalis omnium pcrfedionum
ctiam attribucaliiim : quia talis continen­
tia non dcbet effe implicatorie taiis j fed
modus continendi omnem peifeclionem
continentia formali , & formali inclu-
fione eft implicatorius : ergo folutio im-
plicatoria excogitat. Probat, min. C on -’
tradiftio formalis eft j unicam rationem
formalem tot rationes formales contine­
re : fic enim nihil unum for mali ter eft
pelagus ; fed attributa Dei tribuuntur
Divinic Eflcnivx in fuo efle formali conf-
titutK : ergo formahter, & fccuiidiim
conceptum formalem in illa non conti-
nentU)’. Implicat enim , idem fecundiim
eandem rationem formalem elTc pelagus,
& habere rationem formalem Effentia:,
& efle formalitec perfediones formales
emanantes ab ipfo ; fed attributa Divina
emanant tamquam a fontali origine, &
pelago a Divina Effentia ;ergo implicat,
quod fint idem formaUtet cum ipfa.
N ec nobis placere poteft continentia
eminentialis attributorum in Deo ; illa
quippe omnia , quae perfeftionem forma­
lem fimpliciter fimplicem dicunt , non
funt in Deo foliim eminenter , fed fum-
mam identitatem habent: veriim fi prie-
cififsime , & formalifsime loquantur,
continentia illatum in ElTcntia Divina
tamquam in pelago eft virtuaUter caufa-
tiva y & virtualiter contentiva , tamquam
radix illarum. Hoc quippe eft ,E{rciuiara
Divinam efle a f e , & habere infinitatem,
non folum formalem ptopriain , fed
etiam primam , & radicalem , tamquam
pelagu s, a quo fluunt , & dimanant om­
nes perfedioncs. Pro tanto etenim dici­
tur pelagus , habens omnem plenitudi­
nem cntitatis per modum totalitatis fim-
pliciter; atqui perfecViones attributalcs,
efto habeant infinitatem foi malem fuarri,
illam non habent a f e , & ideo nec radi­
calem , fed foliim ab effentia , & non per
modum plenitudinis fimpliciter in tota
entis latitudine , fed & folum quafi in
cerro genere , ut Sapientia in genere Sa­
pientiae, Juftitia in genere Jultitiae, &c.
Nunc fic ; fed his fic ftantibus, impli­
cat , Divinam EfTentiam abforvere , tam­
quam pelagus, omnes perfectiones attri-
butales, & illas fecum formaUter identi-
ificare ,ai;t e contra , attributa Divinam
Eficntiam. Ratio : N am -jmnino implica-
toiium , & chyma:ricum eft , id , quod
de fuo conceptu form ali, & quidditati-
vo habet conceptum radicis , & infinita­
tem formalem , & radicalem , &: ex fe,
& a fe , & ultra plenitudinem cnitaLis
in tota entis latitudine >fccum abfowcre,
atque formalitcr Identificare id , quod
habet rationem radicati, & folum infi­
nitatem formalem ex (e , non a f c , fed k
radice , nec plenitudinem perfectionis in
tota latitudine entis > fed foliim quali
in ccrto genere ; fed hxc habenr attribu­
ta , & illa, Divina Edentia, ut Pelagus, a
quo fluunt (diftr'ibuendo fingula fingulis:)
ergo his fic pofitis , implicatorium eft,
quod una Divina pcrfeftio attributalis
tranfeat in aliam form aliter, efto omnes
fint in pelago, a quo fluunt, cum ip fo , &
ad invicem perfeftifsima identitate en-
titativa idem. Fere omnia funt Scoti in
I. dirt. 8. quaeft.4. & dift. 13. quaeft. unie.
& 4. dift. 13, quxft. I . & quolibet, i. V i­
deantur infupcr a nobis dida a num. 85,
& T22.
238. Contra 2. Licbt nulli dubium
fit , quod una Divina perfeCtio , quia
fimpliciter formaliter infinita aquivaleat,
& in infinitum excedat quidquid perfec­
tionis fit in creatis , ut intelligcre, &
velle iftarum potentiarum creatura: , ta­
men formaliter loquendo , ut in praclenti
loquim urhaec arqulvalentia dcbet cur­
rere , & tranfire llipcr res ejufdem li­
nea: , ira ut fi linea eft intellcckiva, intel­
lectus Divinus xquivakt, & fuperexcedit
f Jimaliter omnes intelleftus humanos , &
Angelicos. Similiter faCta compatadone
de intilligere Divino cum omni creato
intclltgere. Ceterum Divinus intellectus,
& Divinum intelligcre non equivalent
form aliter, & praecififsime loquendo vo­
luntati creatx , nec -velie Divinum
gsre creato. Hoc enim eflct confunderc
lineas, & facere intellectum voluntatem,
& c converfo : veUe, intelligcre, & e con-
vcrfo : & altius mentem elevando , Divi­
nam voluntatem efl*e rationem formalem,
& quidditativam Divini intclleftus , &
velle Divinum , & amocem neceflarium
Dei efle Divinam Scientiam. Plus ultra
procedendo, & reftautando fundamenta
noftraj hoc eflljt, Filium vere , & a parte
rei procedere per voluntatem , vel per
titramque potentiam. Similiter Spiritum
S. per intelledum , vel per utramque , &
denique generationem Eilii habere pro
principio emanativo Divinam volunta­
tem. Tandem ; quod a parte rei id ipliim,
qiiod
 De Deo in linea attributali.
quod in Divinis eft commanicabilc , cfto
formaliter fit idem cum relativo, eflc pa­
riter incommunicabile , & e contra, ioU
cum diftinctione thomilHca , quod ea­
dem indi vifibilis for malitas , prout icqui- >,te , dixerunt Antiqui Dodores, ponen-
valet abfoluto , eft commuiiicabilis, &
prout jcquivalet relativo, eU incommuni­
cabilis. De hoc amplius de T ri­ ,, men non elTet fu r'm d is ; ita concedo/
nitate , tamquam in propria feJe , quod
pro nunc infmuare fufncit, Ibi enim age­ >, tamfen fv rm d ite' veritatem cfle boni-
mus de prjcdicatis contradictoriis affi­
cientibus totum :'Jfe rei , & de contradic­
toriis , quae Tccundario dicuntur, & fo-
Ium cadilnt, non abfolute fupcr ejfe , &
non ejft , fed fuper ejfef i c , vcl Hc non effe^ quod fllndamenta habeat in S. Scriptura,
Ad rem : Filius cft a Patre Jic , (cilicet,
n a f c c n d o S. non //<••, icd j^roce-
dendo. Alia plurlnia exempla ibi vide­
bis.
239. Ultimo probatur concludo con­ fubfiantidi j & occulta Divinitate frater
tra cenfutantes amarifsime noftram fen-
tentiam , quos citavi in limine quaeftio-
nis , quorum cenfura;, expreCsiS verbis
leguntur in Recentioribus , qui.tempori-
■bus nothis tyf)is Tcripra fua dederunt,
quamvis tandem concludant i Mos d ccn-
furis abjiinemus, Q lix verba tametfi fpe-
cimen pietatis prx(c^erre videantur , in
hoc non laudo. •Eft enim viri Theologi
munus , non folum abftinere a cenfuris
circa ea , quae a Catholicis hinc inde con-
trovertuntur, donec a Sancta Sede judi­
cium feratur j veriimetiain contra illas
feccntes tota M m erva, & aperto dimi­
care Marte. Jam f ic ; Gratis nimis tara
amare cenfuratur , & talibus cenfuris in­
uritur , doctrina illa , qua: habet pofitiva
fundamenta rationis} folidt; foLvit argu­
menta in contra ; fundamentum habet in
Sac. Scriptura , & SS. Patribus , & nulU
Concilio , quod fit regula fidei, opponi­
tur 5 talis eft docirina S co ti, & D ikipu-
lorum ejus de diftinctione formali ♦& ex
natura r e i : ergo non adeft juftus titulus^
tam amaras cen(uras ferendi In Scorum,
fic diftinguentem attributales Divinas
perfediones inter ( e , & ab Eilentia D ivi­
na , & eflentialia a relativis. Major ne­
dum certifsima eft , vcriim prudenter in -
negabilis videtur. Minor piares patted
h a b e t, quae per ordinem veniunt pro­
banda;. In primis, quod habeat polltiva
fundamenta rationis, conftat ex noftris
probationibuis, quibus fuadetur, aliter
non e(fe conceptibilcs rationes formales
attributales D e i, nec aliter effe percep­
tibiles mult® myfteriofx veritates dc Deo
Uno, & Trino. H o c, quoad pofitivam
probationem a ratione petitam. N ec mi­
niis certum eft ,-quod argum enta, <iude in
^ 0l
contra Jnilitant >vera probabilitate fol-
Vantur a Noftratibus cum Scoto , h ac
docente exprefse variis in locis : Iftud
,j argumentum de non formali identita-
>, tesin Divinis aliquam effe pricdicatio-
iy nem vetam per identitatem , qua» ta-
i,veritatem e(Te bonitatem in r e , non
,, ratem. Unde patet prima pars v e ra , ex
utraque parte , tiim pofitive >tiim nega­
tive*
Secunda pars minoris , fcilicer,
probatur Ii ex N i Illuminato Matrone in
1. dift. 8. quaeft. 5 i Ubi folvens hoc argu­
mentum Divi D io n yfii, fc ilic h : Non efi
audiendum dicere , vel cogitare de fuper
ea , qu£ per Sacras Scripturas de Deo divi-
n.tks fu n t exprcjfj.; ifta pofitib formali-
tatum non ponitur per Sac. Scripturam:
ergo ipfa nOn eft ponenda* Cui lUumi-
,, natus Magifter ita re(pondit* Ifta "au-
j, tem difficultas folvitur quadruplici
j, authoritate S. Scripturae, quarum pri-
>, ma eft ad Rom. i* in v ji ii la L ei per
j, eaf quafatia fu n e , intellecta^ confpieiun-
iytur i ifta autem invifibilia, aut funt
„eirentialia , & tunc habentur multa
„ eficntialia cohfpefta, & ncn ficta ; aut
„ funt perfonalia , Sc ifta fecundijih Au-
,>guft* & Hilar* non conceduntur plura
>, in neutro genere 5 perfon^ enim fune
j, plures , & nOn plura. Secunda ad R o-
mat. 2* O altitudo divitiarum Sapicmite,
Scientia D e i ! Aut idem intelligit pet
)> fapientiam , & fcientian», & tunc iii-
,, utilis eft repetitio 5 aut aliquomodo
„ non idem , & fic propofitum. Tertia ex
„ i.a d C o rim h . 2. £4, qtui fu n t Dei^ nuU
„ Ius novit nif i Spiritus Dei 1 id eft , Spi-
i, ritus S. Ex quo habetur , quod Spiriius
Si plura cognofcit intuitive in Deo:
iy fed omnia talia funt in Deo ex natura
reli Q uarti ad Rom. 2. ubi dicitur,
quod Benignitas Dei ad poenitentiam
adducit Illum , qui in futurum iram
„ e)us thefaurizat i & fic refpectu e|uf-
dem , Deus habet benignitatem , ref-
„ pcdu cujus poftea habet iram : ergo
„ neceflario oportet ifta in Deo aliqua-
„ literdiftingu! ex. natura rei. nofter
Illuminatus Magifter Mairon. Aha pluia,
& quidem gravilVima, jam fupra dictum
eft cum noftro Ventura Baro , qui edoc­
tus a Dodore Maximo fuper decem Dei
nominibus, graviisime in fert, novem ex
illis quid diftindum aSando Nomine D ei
Zff-
 104 Difputatio Tertia
Tetragramrnaton fig n ifca re, & conlVant
num. 225. Ex quibus patet ex S. Scrip­
tura non levc fundamentum pofle capi ad
•nollram diiVinckioneni.
241. Quod in SS. P a trib u s,quod
erat altera pars minoris, fundetur noftra
dtftinftio, audiatur Divus Dionyfius de
Divinis Nornin. cap. 9. ubi loquens de
„ Divina alteritate , ha:c habet : Nunc
,, authti ipfam Divinam alteritatem non
„ variationem quandam, fupetincQnver-
,, fibilis identitatis fufpicemur , (ed uni-
,, tivam , idcft multiplicem formationem,
„ uniformes muitx foccunditatis omnino
j, procef iones. Anlelmus in Monolog.
,,c a p . I . Planum eft rationem certe ha-
,, benti fummum fpivitum , fed non id-
,, circo fui memorem effc ,au t fe intel-
,, ligerc , quia fe amat ,■fed ideo fe ama-
,,r e , quia fui meminit, & fe intcUigit.
„ Hil,Vr. deTrinit. 8. Non efficit crcatu-
„ ram voluntas, fed poteftas , ex .^uo
„ velle non eft idem , ac pofle. Dionyf,
,, loquens de D ivin. perfeci, dicit : Deo
„ attribuitur multiplex fimplicitas , &
„ fimplex multiplicitas. Damafc. lib, i .
de Fid. Orthodox, Si juftum , fi
», bonum , fi quid tale dixeris non natu-
,, ram Dei d icis, fed qu® circa naturam.
,, Denique Auguft. 15. de Trinit. Si dica-
„ mus a:ternus , fapiens , potens , bonus,,
„ fp ir itu s , horum nominum novilsi.num,
>, quod pofui, videtuc fignificare fubf-
„cartriam , cetera hujus lubftantixqua-
„ litates. Ergo in Patribus fundamcntuoi
habetnoftradiftint\io,& vera eft prima
minor quoad tertiam partem. Verum eft,
q uodD iv.B afyl, lib. cap.p.
ait: quod Bomtus Dei eji ipf* tj}'enl-ia,-
Et S. Leo : Cujits natura ejl bonitas ; & Ci
Bibliotecac volvantur, alia fimilia in SS.
invenientur : ceteriim hoc folum pro­
bat , quod res ifta non eft decilVa apud
PP. &: ipfos hinc indfe militare. Qtia;
. cum ita fin t, nefcio quo jure carpun­
tur Scotiftoe non militantes fub vexiliis
eorum,
242. Quod nulli C on cilio, quod
regula Fidei opponatur , fuadetur (ict
Si aliquibus opponeretur rnaxime P.he-
. m enfi, & Floreniinrt ; fed nulli ex his:
ergo. Major eft evidens, quia hucufque
noii eft afsignatum ab advcrfariis aliud,
Minor probatur de Concilio Rhemenfi,
,& prius praelibanda eft aliqua notitia
circa ftabilita ab ipfo. Igitur in ifto Con­
ci lio determinatum fuit , quod in Deo
non Jit aliqua ratio , qua inter liffentiam^
0 - perfonas dividat. A£lnm enim fuit ibi
contra Gilvertum forreiau u m , quem, fic
inicrpcllavir MagnusBernavdus, qui fuit
in Patribus Concilii , vcluti primatum
,, tenens ; Non aliurdc proccdit fcan-
,, dali hujus origo , nifi quod plurcs crc-
„ d ere , vos credunt, & docere , quod
>j Divina EfTentia, D ivinitas, Sapientia,
„ Bonitas, non eft Deus , fed eft forma,
„ qua eft Deus. Hinc notent Ccnforesj
an forsan feUciiis penetrarunt fenla Gil-
v c r t i , quam Div. Bernardus , qui cum
alU)CUtus eft , & audivit loqucntcm.
Nunc veniamus ad PontiBcem Euge-
nium III. qui Ca», i . definiens contra
„G ilvertu m v e tu it; Ne aliqua ratio in
,, Theologia inter N aturam , & Perfo-
„ nam divideret, neque aliqua ratio in-
„ ter Naturam , & Pcilbnam dividar,
>, neque Deus Divina Elfcntia dicatur in
„ fenfu ablativi tantum , fed etiam no*
„ m inatlvi; hoc eft , non Iclum dicatuc
,, Pater Deitate D e u s, fed eft ipfa Deitas.
Denique cx dicto C on cilio, & ejus adis
conftat , Gilvertum dixilTc , quod ires
proprietates , quibus Ferforia dijiin^i.niitr
Jint tres res netetn* ab invicem , ©' ab
EJfentia numero diJlinBd. Ex quibus pa­
lam , & apertfe conftat, nos non indigere
teftibus , ut difcamus errorem. Kun( de
Florentino , aliuS nihil de ipfo contra
nos affertur , nifi quod d o ce t, quod D i-
vina Subftantia , & HypoJ, ajis re quidtm
/unt idem ffecundUnt autem midum nojlri
intellectus dffirre videnftrr confef-
fione ad G txcos tranlmiffa additur: (non,
a Papa in Concilio , led a que dani Joan-
ne Theologo facultatcm peroraticii
confultandi habente, minime definiendi:)
cavendum »1? ?r,
non autern fola ratione ab liypofi.^Jiius df~
ferre credere videamur. Ifta 1'unt momenta,
quibus connantur adverfarii, do£lrinam
Scoti de diftiniiione form ali, oppofitam
cffe Conciliis.
. 243. Subfumo: fed toto Ccclo diftat
doftrinaDoftoris Subtilis a damrata in
Khemenfi , & Florentino ; igitur n’c c u-ii,
nec alteri opponitur Scotica diftii £tic.
fitMinor probat. Doftrina exprefta Docto-
risSubtilis pluribus in locis, tiim in i-
dift. 2. quajft. 7. tum in i . dift. 6. qua;ft.
I . eft, ibi tamquam de fide ccrtum luppo-
n it , Eflentiam Divinam in fe unicam , &
fimplicifsimam efle perfeftifMme vcaliter
identificatam cum relationibus, efleque
unicam rem ; fed doctrina hac toto coeio
diftat a damnata in Rhemenfi contra Gil­
vertum. R a tio : quia ifte, ut ex Rhemen­
fi conftat, primo ponebar rationem divi-
dentem inter Eflentiam, & perfonas: tiun
fjuia juxta Angelicum Magiftium , pone­
bat
 De Deo in linea attributali.
b ;it'-pl.itiones Divinas a natura realitcr
diftindas , ita ut relatio, & natura focc-
rent cluas re s: dixit enirn , ( ait Angelicus
Magiftcr i. part, quaift. rchtio^ fonas , dlvifar/j, aut divifas > fa;pe vo­
net in Divinis fu n t afsif t entes
j f i vi extrin^ cant , ut Boeciushb. z.d e Trinit. Conci­
fecks affix<e; tiim q u ia , lU conftat in a£tis
Concilii Rhcmenfis , aflertio Gilverti
fu it, juxta V azq u cz, quod tres perfortii
tribus unitatibus Jlnt tria. , ^ diftinSia
proprietatibus tribus ^qua f m t ipfe pe.’fo^
nte, fed funt'ti'es res atsrn.'t^ & ab invicem^
a Divine ftihjiitntia numero d'fftnntes-.
Nunc fic :Gilv^rtus ponir divifam f«bf-
tantiam Divinam a perfonis: Scotus (iini-
me idcni ificatam cum iilis : Gilvcrtus po­
nit relationes Divinas afsiftcntes , fives
intrinfecus a ftixx: Subtilis D oiior per-
fedifsinif! identificatas cum Eflentia po­
nit. Gilvertusita ponebat diftincias re­
lationes a Narura Divina , ut relatio , &
Natura facerent duas res: Subtilis Magif-
ter aperte fatetur, & tamquam de Fide
fupponit, ElVentiam Divinam eum rela­
tionibus eflTc unam fummani rem , & fo-
liiin in Divinis faretur inter relationes Di­
vinas rcalem diftinftionem : & hoc fup-
p o fito , vertit in utriim , an fit conceden­
dum inter Eflcntiam, & Perfonalirates
aliquod genus diftindionis minoris dit*
tinftidne reali ? His fic pofitis tamquam
verifsimis , textibus ad Itoc, quantimi ad
e a , qua; docebat Gilvertus , D1V4 Ber^*
nardo > & Doclore A n gelico; & quan­
tum ad Scotum , ejus lolum fcriptis iii
locis citatis, qua: teftimonium peribe-
bunt veritatis: Quid rogo docet Gilver*
tu s , quod Scotus non damnet ? Qiiid
Rhcmenfe eontra Gilvertum , quod ip-
fum idem contra dodrinamejus non do­
ceat Doftor Subtilis ? Et rebus fic ftanti-
bu s, qua: conventio Scoti cum GilVerto?
Alia profedo nulla ell;, nifi lucis ad tc-r
rebras.
244. D ice s: Quod Eiigenius docet* „ lativo. Si Pater myi ejt aliquid aufe^non
& vetuit contra Gilvertum , ne aliqua
ratio tijeoldgica inter Niituram , & Perfo^
nas dividat ? fed diftinclio formalis dividit
Naturam a Perlbnis Divinis , fimilitet
attributa. Ratio : nam ex natura rei dif^
tindio formalis dividit Naturam aPerfo-
nis , & unum attributum ab alio;cum
unum non cfle aliud , f i t , eHe divifum ab
illo , & vi dittinftionis formalis ex natu-»
ra rei ElTcntia Dei non eft relatio, ned
Sapientia Divina Bonitas Divina: ergv
non toto Coelo diftat diftincVio formalis a
diftintlione G ilv e rti; imo convenire vi­
dentur in divifione , rafione theologica di~
vidente, & divifionem poneote inter Na­
turam , & relationes. Contrai Diyilio,
Torn. II4
10^
tam apud Philofophos , quath apud SS.
PP. fignificat tealem , & phyficam d:f-
tindionerti: Unde Trinitatem , vel Per-
lium Calccdonen. V . Item S5'nodus V ii;
ait Ventura Baro, Apoil. 6. ae Attribut
foi. 95. fed neque in S coto, neque in
Scoriftis reperiri valet talis divifio phyll-
ca ratione theologica, fic dividente Na­
turam a relationibus : erg. minime gen­
tium reperitur in Scoto, quod damnatur
in GilbertOi
245. Probatur niinor, & pro milli­
bus locis fufficianr h a c , qua: habet in r.
difl". 2. quxft. 7. §. pr mirn qntcji onent
j, dico : Quod fimul ftarit unitas Ellentia:,
& pluralitas Per Ibnarum:: natura igi-
i, tur quafcumque , & quantum e(l ex te^
> ,& d e ratione naturae,e(t communica-
,> bilis pluribus fuppofitis, quorum quod-
„ libet fit iplum: igitur Natura D ivira
>, eft communicabilis: :: non eft autcnl
yydivijibilis ex quarftioiie de unitafd
„ Dei.: igitur communicabilis fine divi-
fionc : Eft unitas fimpUcitatisi qurtt
j*eft vere identitas : quidquid enim cil
,, ibi, eft realiter idem cu ilib et, & hon
>, tantum eft unum illi unitate unionis: : :
„ In propofito autem Eflentia non inclu-
dit in ratione fua formali proprietatem
,, fuppofiti , nec h converfb; : : Ita ad-
,, huc ultra omnes eft identitas fox'*
j, malis ( voCo autem identitatem forma­
li letn , ubi illud j quod dicitur fic idem,
j, includit illud, cui fic eft idem in ratione
i, fua formalij&per confequens per fe pri-
mo modo.)Ifta autem diftii.dio ,fiv^
>, non formalis identitas j qusc probata
„ eft priiis per tres rationes, poteft etiatn
j, probari per duas, vel tres aurhori^tes
>, Auguft.y. de Tnntcap. 1 ,Omn:s EjfeKtia^
qua: relative dicitto ,eji aliquid excspto re-
„ eft omnind qui relative dicatur ad ali--
i, quid, Eft igitur Eflfetitia in re ad fe , &
j, non aliquid, & in re Pater in quantum
j, Pater relative dicitur : non eft autbn
), formaliter eadem entitas ad l’c , & non
j, ad f e : igitu r, & c. Item in eodem libi
jjCapi 2. Noi»ftf yerbum j quo fapientiai
i, quia l^'e>butn non ad f e uidtttr j fed tan-
it tum relative ad eum , cujus Verbum
ii dicitur , ficut Filius ad Patrem ; fa^ien-
ijtiaverd eo quo Effentia. Intelligit ergo
„ Auguftinus , quod ficut Pater non eo,
>, quo eft Pator eft Sapientia , & ElTcntia»
i, ita non eodem eft Pater ^& Deus. Eft
„ igitur fecundum ipfum talis non iden-
„ titas (formdlis) relationis ad ablolutum
O „ in
 o4 Difputatio T e n i a
in D ivinis; quod fi unum t i n quo refi
,j pedu aIicii)Ms, «Iterum non crit quo
, , rc fp c d ii cjuC.lem 5 d i e autem quo con-
j, vcnir aJiciii Iccunduai ejus rationem
j, formalem; erg. unum eorimi non eft
„ dc ratione formali alterius, fed extra
,, eum, &pev confequens' non eft idem
formalitcr altcri. Et tamen ex hoc .non
„feqn ltu r SIMPLICITER DIVERSITAS,
,, vel non identitas realis BJfenti^ , re-
j, lationis ; non enim illud , quo Pater eft
,, Pater ,eft aliud ab Eflentia , fed idem,
fecundum Augaftinum 1 1 . de Civitat.
3, D e i , cap. 10. vera identitate, licet non
form.'ili. Ha;c ad litterixm funt 5'coti in
allegata diftinclione, licet difcontitma-
t a , fcmpcr tamen omnia juxta ejus men­
tem , ut patens liet Icgenti laudatam
quxftionem , qua; gravifsima eft. Quje
omnia cum vevifsima lin t. . •
246. Nui'ic probatur m inor: Meta- ad aliam formalitatem ejufdem rei.
pKylicc repugnat, & non nili fingendo,
dici poteft , Sc >tum cum fua d 'iftmftione
ferm ali ex natura rei divifionem ponere
inter ElTentiara, Sc Perlonas,vel I'uam
diftinftionem formalem dividere -Nata-
rara a relationibus, flantibus in Scoto
cum fua diftindione>veris omnibus iftis:
unit as EJfentia , pluralitas Perfonarrim
;: : unitas Jimplicit atis , quji efl vera iden­
titas ; : : non divijibilis EJfentin t ; ; nan fe-^ fed ifta momenta non fuadent qnid oppo-
quela diver/it Atis Jimplictter , vel non iden­
titas realis EJJentia, & relationis ; fed
cum diftintlione formali ex natura rei
Subtilis Magifter accriter tuetur , & vali-
difsime defendit unitarem fimpliciratis
inter Effentiam , & Perfonas., communi­
cationem Eflentia: illis fine d ivifio n e,&
fine diverfitate fimpliciter, vel non iden­
titate reali Eflentia:,a relationibus: er­
go in Scoco, ut Theologo procedentc,
& theologica ratione dil'curiente , tiiin
Jonge abort, quod reperiatur diftindio,
dividens Naturam a relationibus , quod
quin poriiis cxpreisis verbis,dum pro-
puj'nat fuim diftinc'tionem formalein, op-
politum doceat- O quanta mcum cir­
cum curfant calamum ! Satis. Verum
enim vero , efto certifsimum fir, quod
ratio in Tbeologia, ut ait Summus Ponti­
fex EugenUis III. non dividit Naturam , O '
Perfonam , vel ut alii dicunt , ratione
TijcologicA tV cln t alii Theologica, conjide-
ratione quoquomodd rationem dividere^O"
non mathematica abjlraciione inter Natu­
ram , Perfonam : Ig itu r, ut ajebam,
quamvis certifsimum fir , diftindioncrii
fie dividentem , vel rarione Tijeologica fic
diftinguentem , Naturam Divinam , &
Eclaiiones efle vetitam , yel damnaiain. per exprimebat Ccjiciliam , vel quod in
& oppofituni definitum. Hoc enim ulti­
mum affirmare , eit ics altioris indaginis,
pendet enim a decilsione ; an nimiriun
Rhcmenfe fit regula fidei necne ? An hoc
dixit Pontifex Eugenius in C o n cilio , vel
extra ? Pendet etiam ab aliis pluribus,
cujus rei critica noftra: tenuitatis non eft,
foliun eft venerari, & medulitiisamplec­
ti cuncta 5qux definita funt *iib Ecclcfia,
vel a Viris piis , & dodis ita judicantur.
Semper enim negabo diftinftionetn a par­
te rei dividentem Naturam Divinam a
Perfonis, nec ullam rationem T heologi-
caminveniojdiftiacYionem ex naruru rei,
fic dividentem :h x c quippe diftindio eft
realis , Ibliim verfari potens inter rem , Sc
rem metaphyfice completas , & ulte­
rius inordlnabiles ad aliquem gradum,
quod alienum eft a diftindione formali:
nam quxlibec formalitas ordinem dicit
247. Aliunde ncc Florentino oppo­
nitur noftra conclufio : ergo nec uni,
ncc alteri. Probat, antecedens : Solum
dicit Florentinum , quod Divina Subjian-.
tia , Hypojlajis re quidem fu n t idetn^ fe­
cundum autem modum nojiri intelktius
diff.rre videntur \ & ultra cavendujn ^ ne
Divinam fub/lantiam re , non autim fol^
ratione ah Hypojlajibus differre vidcarrairt
fitum noftra: <iiftindioni ex natura rei.Ra-
tio prima: quia hxc , quamvjs in Conci­
lio , non a C oncilio, ncc a Papa in Con­
cilio , texte fapientilsimo NoAro Ventu­
ra Baro, fed a quodam Joanne Theolo­
g o , confultandi, non veto definiendi fa­
cultatem habente. Nec ccntra hoc ur­
g e t , quod non foliim Joannes T heolo­
gus , fed etiam Latini omnes in confef-
none Fidei ad Grxcos mifia addunt, ca­
vendum , ne Divinam Suhfimtiar/i re, non
autem folarattone ab Hypoftajibus dffine^
credere videamur : nam adhuc per hoc
non cft res definita, & fi definita foret,
Scotiftis faveret , cum apud Scotiftas ni­
hil frequentius , quam quod gr;\dus illi,
quos fbrmaliter diftinguimus rationes
formales appellantur* Ex quo Divinam
Subftantiam non re , fed fola ratione for­
mali ab Hypoftafibus credimus diftinc-
tam. Itaque diftingui ratione opponitur
huic , quod eft re , realiter diftingui.
Ratio fecunda: Quia principale mtentuin
Concilii fuit firmare , & refirmare iden­
titatem realem , feu non diftingui rea­
liter abfolute ElTentiam ab Hypoftafibus,
nihil difponens de identitate form ali, aut
de formali diftindione. Quapropter tem­
Con-

Dc*!bc6 inl'iriea attril^utali.
Concilto d iccta tu r; Idem r e ; re non diffie-
pant i non autem dicebat idem realifatei
& fi expreflemnt fscundum modum m firi
intelleBas yhoc f u i t , ut magis conftaret
identitas •abfoluta , & fimplititer realis
inter Subltandam Divinam , &: Hypofta-
fes , quam identitatem Concilinm con­
firmate intendebat. Vcl tandem fecurh-
diirn noftri intelleitui perfetli: concipien­
tis di^errt videntur. Hoc eft idem , ac
dicerc : Sapientia in Deo pertecte con-
ccpta , differre videtur a Bonitate in Deo
perfecte concepta, perfcdo conceptu, Sc
adaequato, diftin£to a conceptu, quo adae­
quate concipitur Sapientia : non ergo
opponitur noftra diftindio formalis ex
natura rei Florentino; imo favere vide­
tur illi , & nabis Scotiftis, illam quaeren­
tibus cum Doftore Noftro Subtili , &
certfc invenientibus ad explicandas infu-
perabiles difficultates de Altirsimo Trini­
tatis Myfterio.
248. Ceterum quaerere , & invenire
diftindionem a parte rei inter ElTcntiam,
& relationes, fummc compatlbilem cum
perfeclifsima identitate inter Eflfenttam»
& relationes, inter eflentialia, & attri-
butalia : imo fi talisdiftindio ex natura
lei ex fua ratione formali talis indolis
fiierit, quod foliim verfari pofsit inter
extrema realiter identificata j& n ecella-
rio petat ad fui confiftenriam realem
identitatem extremorum. T a lis , inquam
diftindiio , qujc folvit emergentes hinc
inde difficultates circa altifsima D e i, &
quie de ipfis verificantur, & ut de fide
certa habentur apud omnes Orthodo­
xos ,fi inventa fuerit vera ratione theo­
logica , talis diftin£lio Divinum inventum
ertt ( fic laudatur noftra diftinftio ab
aliquibus exteris Herlze , & V alen d a.)
Cum igitur noftra diftindio vera ratione
theologica deduda ex locis the.ulogicis
biblicis ; & SS. PP. rationum por.dere,
& A uthorum fere immunerabili fylabo
•probabiliter fuadeatur, utconftat ex ^dic­
tis , & adis : jam palam , & aperte conf-
t a t , quod veracoiillderatione theologica
diftinda erunt attributa inter fe , Eften-
t i a , & Perfonjc, diftinftionc minime di-
vldente , fed perfedifsimam identitatem
fupponente , non form alem , i'cd rea-
lem , propter rationes formales diftinc-
tas , non vero propter entitates diverfas:
quia in Divinis UNA S O L A SUMMA
RES invenitur. Alia multa de hoc
relinquimus ad Difputat.
de Trinitate.
♦
\ 0f
SO L V U N T U R A RG U M EN TA;
^49* Unico dlfcurra
tangcnte , & attingcr.re
otnftia media , quibus Adverfariirioftfam
impugnant diftindionem ex natura rei
in Divinis, jam ifta fint Eflentia Divin.l,&
relationes, jam fint attribtitales perfec­
tiones , hoc padb» Illa dlftindlo eft im*
plicatoria , quae immediate opponTtuC
Conciliis , & PP. fed diftindio ex natura
rei in Divinis fic d]^ponitur; ergo impli-
catoiia. Probatur rtiinor, & quoad pri-
manri partem jam manet infinuata pro­
batio a num. 24.^. <^oad fecundam pro­
batur : Nam nyihii Sandi Patres cum
Auguftino 7. & I ’i . d t Trinit. & Anfelm.
in Monologs 16. & Ricliardus Vidorin. 4.
de Trinit, confpirattt in hanc firopofitio-
pcin , fcilicet, Quidquid efi in Deo 'ejl
ipfum Dettm , & Deum eJfentiaUter ejft
totum quidquid e j l , 0" omnia >qutef m t lA
Deo yde ip p pradicari in quid* Formalia»
verba Auguftini funt hicc: D^us eo ip foy^
quo e ji , v iv it i O ' eo , quo v i v i t , intelli-^
g it I & eo yquo inteliigit poteji eo y quo
poteji j e f l : quia Jimplex Deitatis Natura
unum habet ejfe t non alio magnus, alio
Deus yfed eo magnus > qud D eus ; <paA noti
aliud illi magnum ejfe , aliud Deum e£e*
Rlchardus : Ipfa primordialis fubjiantia^
idem omnino, quod fumma Sapientia eJi,
Alia fimilia afteruntur ex aliis SS. Patri­
bus. Jam lie : Sed illud quo tam repeti-
tuni in Patribus importat rationem for­
malem , per quam res e ft : ergo raptione
form ali, qua Deiis e ft, eft Bonus ; & ra­
tione form ali, qua Bonus, eft Sapiens;
& fic Sapientia in Deo eft fotmaliter Bo-;
nitas in ipfo.
250. Refpondetur, quod fi beiic;
confiderentur d ida a nobis num. 240.
& 241. gravifsima fundamenta ex Sac.
Scriptura, & SS. Patribus opponi pofllint,
& reponi in favorem noftra: fentenrice.
Verum enim v e r o , omnia in concordiam
revocando , & Patres Patribus collatio-
nando , omnes veritatem dicunt, & de-
cilsive nulli parri favent , efto omni
Schola: fimdamenta prarftent. Unde foIiim
rettat inter Theologos fumma totius rei,
& difficultatis apex , ftans in hoc ; quis
eorum folidioribus fundamentis explicet,
& folvat emergentes difficultates circa
res altifsimas , & veritates meduliriisy
tamquam de Fide , amplcdcndas i Quas
inter contra ftaiim iulu rgit, & conlUrgit
oppofitio , ut communicari realiter , rcalim
Ur nen iommunicuri C^c. liliu m procedire
;9^
 to.8 Difputacib Tcrda-
quomodo nattm i non quomodo datum-.
Deum , tamquam Supremum Judicem,
fibi vindi^tai'i rerrtbucrc, & rarnquam
mifeticordetn, piifsime. p a rcere, & non
fanaere vindictam , & alia quam plurima
id generis, quic de Deo dicuntur : an
nimiriim omnia ifta folide falventur cum
fola diftindione rationis? (A b omnibus
aliqualis diftinftio admittitur , ut prx-
dida folvantur.) An neceflatio fit re-
quifita , & omnino neceflaria diftindio,
cxiftcns in ipfis rebus , & in ipfis rerum
naturis ? Hic opus , h k labor eft. Et cer­
te in unum , & aliud intendere ferios^,
& reflexive , laudabile nim ls; & fi fecus
fia t, eft impendere laborem , & per fas,
vel nefasdicere contra S co tu m ,& S c cr
fiftas, ilia , quod aliud non continent,
nifi puerorum terriculamenta , quae
multum dicent , & non funt bene-
dida.
. i^ i4 In me reverfus, & iteriim re-
dendo , unde e x iv i: Certe SS. Patres in
re prarfenti folum principalem fcopuin
habebant, & fixam mentem in folide fta-
biliendo contra Ha:reticos negantes M yf-
terium Trinitatis, Unitatem EtVentix Di-
vinjE, &Trinitatem Perronarum realitet
in fe d.iftindatum; & infuper fummam,
ac rCalem identitatem, relationum , ac
attributot.um cum Eflcntia, & ad invicem.
Hoc aperte conftat, & palam fit ex ipfa
librorum SS. Patrum inlcriptione , ut
Auguftinus de Trinitate , Richardus V ic-
torinus de Trinitate , Hylarius d{ Trini­
tate. Ciim igitur aliunde ipfi SS. Patres
verum difcrimen aliquod afsignent, &
non fiditium , nec folum ratione ratio­
cinata fundatum inter perfediones abfo*
lutas, in quibus conveniunt ex una parte,
& rehttivas proprietates, quibus differunt
cx alia , at videtur certum. Aliunde cum
in tali discrimine praifertim fundetur ex­
plicatio folida MyfteriiTrinitatis. Pariter
& illo fo lo , componantur varia praedica­
ta enuntiata de Deo , ut communicari rea-
litc r , ^ non communicari, qu$ alioquini
contradidoria foren t, & falvari minime
pofllint dicendo, relationem e(Te Deita­
tem , folum ( ic , vel fic compararam, in-
telledam , & nominatam. V cl ut Adver-
farii dicunt, q u o d , ut xquivalet eadem
flmplicifsima formalitatas increata (Effen-
tia Divina ) abfolato, eft communicabi-
lis , & prout aequivalet' relationi eft in­
communicabilis, ut ait Gonet^tf Attribut.
Difput. 3. fol. 55. num. %o. Hinc & c. En
momenta (unt, quibus videtui;,, quod
noftfa diftindio conformas eft multum
Patribus.
252. In forma fic explicantur SS.
tres : Quidquid tji in Deo eft ipfe Deusy
perfedifsima identitate, excludente dif-
tindionem realem, concedo; excludente
diftindionem formalem , nego. Deus eo
ipfo ^quo efi y formaliter vult , intelUgit^
poieji i^c. nego : eo ip fo , quo e ft, iden-
tice , concedo. Igitur quamvis verifsi-
mum f i t , quod <iuo , ex natura termini
rationem formalem , & quidditativan»
d ica t, non minus certum e ft, quod iftud
^i>o , vel ifta ratio formalis quidditativa
fecum habet in Divinis identificatas alias
rationes formales. Ad rem : Ratio for ma­
lis , qua Pater eft Deus eft Deitas in no­
minativo , & ifta ratio formalis, (jua Pa-t
ter eft D eu s, fecum habet identificatam
Paternitatem , Sapientiam, Bonitatem^
& c. Ita ut omnes Prardicationes fint ve-
rifsimffi. Verum enim vero , cum prsdi-
catio veriisima talis pofsit elTe, & pec
identitatem realem , & per identitatcni
form alem , (ialva fid e , & abfque ullo ti-;
more poteft d ici, quod Deitas non eft
fcrm aiiter Paternitas , nec e converfoj
fim iliter, quod Sapientia in Deo non eft
formaliter Bonitas. Et hoc conceflTo , in ­
ferre ablokuc , quod aliquid eft in Deo»
quod neque eft D eu s, nec D eitas, eft
apertifsima fallacia , fjcut eft, Petrus non
eft homo albus: ergo non eft h om o: non
eft fpecie diftindus a P a u lo : ergo non eft
diftindus : eft fallacia de fecundum
adJimplicitcr. Igitur quidquid eft in D eo ,
eft ipfe Deus ,quin aliquid fit in ipfo>
quod fit creatum ; omne enim quod in
ipfo reperitur de linea cflcntiali eft quid-
ditative, &formahter Deus j quod autem
circunfiant ( fic loquuntur SS. PP.)
in , & de linea attributali, eft rea Uter
idem entitative cum Deo , & Deus ipfe
eft identic^ perfedifsima identitate prop­
ter fui infinitatem formalem , radicalem
omnia ipfa attributa , & in linea e(fen-
tiali eft Paternitas, & c. H s c fi pra: oculis
habeantur cum didis a num. 241. gravi­
ter , nifi vehementer fallor , explicant
SS. Patres, & fic in fcriptis ejus nihil non
verum 5. omnes enim veritatem dicunt,
fi attente legantur , & ben^ confiderea-»
tur.
253. Objicies 2. in compendium re­
digendo fere omnia fundamenta d ratio­
ne , qua: leguntur in Magiftris oppofirum
tuentibus. S ic : Talis diuindio cx natura
rei form alis, exiftcns in naturis rerum.
Vel in re fumma ( Deus eft , feii Eflcntia
Divina:) aperte pugnat cum fumma fim-
plicitatc D e i , cum unitate fimplicitatis
illius } dc tandem cum ejus infinitate
effcni
 De Deo iti Hnifa attributa’?.
effentlallter t a li: vclq u o d idem c ft, cum illas per identitatem. H xc conftat evH
plenitudine tocius cntttatis j & perfodio-
nis litnpUcitec liiripUds pofsibilis haberi
ia aliquo u n o; fed diftin£tio, qujccum
omnibus dictis pugnat > non porcft
non e(Tc chym xrica, & repugnans, Pro-
l>at. min. Pugnat cum SIM PLICITATE.
Ratio I . Non miniis opponitur fuiniiu
(implicitas Dei diftinftioni, quam com-
pofittoni: eft quippe fimplicitas fpccles
unitatis; fed unitas confiilit in indiftinc-
tione : ergo ut tollatur a Deo compofitio,
& in ipfo falva confidat fumma finiplici-
ta s , debet tolli dirtindio ex natura rci^
P-Atio 2, Unio diftindorum realitet eft
compofitio realis ; ergo unio diftindo-
rum fotm alitcr, erit formalis compofitio*
Ratio 3. Si ElTentia Divina cifet realitec
ab attributis diftinda, effet realiter adua-
b ilis, & perfedibilis pec iU a; elfet enim
in potentia reali ad illa : ergo fimiliter,
pofita Divina Eflentia, fonnalitec ex na­
tura rei diftinda ab attributis > erit in
potentia formali ad Illa, & per illa adua*
b ilis; fed omnis potentia vera , & ex na­
tura rei talis ad aliqua, eft argumentum
componibilitatisj&compontionis: aliun­
de quxlibet compofitio opponitur fimpU-
Citati: ergo noftra diftindio pugnat cum
iumma Dei fimplicitate, & per confe-
quens vera eft prima minoris pars.
254. Pugnat cum U N IT A T E SIM­ habe , quod efto verlfsimum f i t , DcUiU
PLICITATIS. Ratio I. Nam juxta La-
theranenle Concilium , Deus eft fumm^
unus; fed fumma unitas excludit omnem
prorsus diftindioncm. R atio: quia exclu­
dit omnem pluralitatem diftindorum}
^ioquim fi pluralitatem formalitatum
fecum compateretur , unitatem rcalem
h ab eret, & non excluderet pluralitatem
ibrmalitatucii; 5i ex inde nec excluderet
componibilitatem , vel compofitioncm
formalem. Ratio a. Summe bonum , &
liimme juftum excludunt omnem mali­
tiam , 'Sj injuftitiam ; idem de fuinme fa-
pienti, excludente omnem ignorantiam:
ergo fiimme unum a parte rei omnem
diftindixjnem , qux a parte rei fit talis,
multorum exclu d it: igitur vera eft mi-
noL- quoad fecundam partem. F ugna de­
nique noftra diftindio formalis cum infi­
nitate Dei fimpUciter , & p e t eflentiam
tali, Rat/o-i. ElVentia Divina ex Damal-
ceno eft Pelagus omnium perfedionum,
& in omni genere infinita j fed hoc petic
inclufionem formalem , Sc fiirmalem
identitatem omnium perfedionum , quae
fimpliciter tales fint. R atio: quia fi non
illas fic includeret, non eflet Pelagus om­
nium cum ad hoc non fufficiat, halpete
to^f
dentcr : Nam quodlib^t Divinum attri*
butum identice includit omnes perfec*
tiones, & fecum illas habet identitic:aas;
fed nullum Divinuni actribunim d’cituc
Pelagus infinitum , ficur Elfentia 1 ergo»
2. Nam fi EfTentia Divina elT-t tbr-*
maUter diftlnda ab attributis ,ab illis li-
niitarerur ; quia non tonnaliter include­
ret illa, & fic rcderetur Deus formali ter
faplens a fapientia, & non a-bonltatej
fbrmaliter bonus a bonitate , & non a
Sapientia. Denique ; Si E(T:ntia non in*
eluderet formaliter attributa fu a , exce­
deretur ab iUis in perfedione ) fed hoc
cum infinitate pugnat: ergo. Aiiumptuni
p atet; C^od enim excedit ir. adualitate,
cxcedit in perfedione 5 fed Eircntia fic fe
h a b eret, ut exceffa in adualitate ab at-
ttiburis: nam aduaretur ab illis t erga
excefla fo r e t, & non formaliter infinita
in omni genere Eftentia D e i, diftindionc
formali p ofita: indigeret namqUe illis,
ut in omni linea eflct completa. Tandem:
eflenc attributa accidentia metaphyfica
extra quidditatem Dei. Unde cum hxc
omnia aperte pugnent cuiti infinitate Dei»
dpp;?ret veiitas minoris quoad primam
partem.
25 j . Pro intelllgentiaverafblucionis
omnium iftorum , alta mente repoftuin
cife unum, imo & unifsimum , Juxta ali­
quos Sandos Patres , pariter, & fimpli-
cifsimum , excludentem in omni luiea
compofitioncm , potentiaUtatem ; &
hoc propter ejus infinitatem, & fum-
mam comprehenfionem fimpliciter in
fummo omnium perfcclionum, quic fint
fimpliciter tales : & ultra propter ejus
fummam purifsimam adual.tatem : huc
tamen non obftanti , non eft Deus unilsi-
nius, & [implicifsimus } quia excludat
omnem prorsus diftindioncm. Eft evi­
dens. Magis unus eflet conceptibilitcr,
fi eflet unus eflentialiter, Scperfonaliret,
& tamen eft contra Fidem , non ponere
diftindionem Perfonarum-; imo contra
ElTentiam ipfius Veri Dei } cum Verus
Deus non tbecundus impllcet per locum
ab intrinfeco : non enim qui omnia parere
facit efterilis erit. Infuper diligenter no­
ta , quod diftindio formalis duo dicir:
unum de form ali, & eft non inclufio for­
malis unius rationis tbrmalis in ratione
formali alterius, vel unam tbrmahtatetn
a parte rei in eadem re non efle aliani,
hic definitivus conceptus difti r.dionis fcr-
malis, nec dicit compofitionem, nec ilLus
careaciam ;.quia hoc habetur juxta quuin
 iio D if p u ta t io T c rt u
^ tem identitatis, cjuam habent formali- tertiam eodem m od o, cohceffo antece«
tatcs in eadem re. Si namque talis iden­ denti, negoctinfequentiam. Jam eft dic­
titas eft imperfefta j hoc eft ratione ter­ tum , quod diftindio formalis ex concep­
tii, ficdid:a , quia illam non habent for- tu quidditativo foliim dicit non inclufio-
inalitatcs ex fe. Ex quo:fi abftrahantur a nem unius rationis formalis in ratione
tertio non prcedicantur identice , nec formali alterius: unde folum erit compo­
praedicatio inter prjedida extrema abf- fitio , & tolleretur fimpliciras , quando
traclive fumpta, eft vera per identitatem. inter extrema, unum illorum cx fe,prop-i
Si vero talis identitas eft perfe£ta , & ter fui limitationem , non haberet identi­
illam identitatem habent extrema, vel tatem cum alio. Cum igitur Divina ha­
faltim unum illorum ex f e , & ex natura beant inter fe , propter fui infinitatem,
fu a , & non ratione tertii, & abftraclive perfedifsimam identitatem ; quodlibet cx
fumpta ab illo , praedicatio de illis eft ve­ iis habet fummam aftualitatem , & ambo
ra per identitatem., tunc diftindio for­ fimulidipfum tenent. Vetum e ft,q u o d
malis femper prxfupponitperfedifsimam fimpliciras fpeciem unitatis pra-feferte vi­
identitatem ^extremoru^p, vel ex ambo­ detur } ceterum hoc cum grano (alis in
rum natura, vel faltim ex natura unius,& Divinis eft intelligendum , fiquideni in
ifta diftinilio excludit omnem prorfus Deo , Trino in Perlonis, eft fumma fim-
compofitionem ^ quia non eft capibilis pliciras , & licet fit «nitas Eflentia:; fide
aliqua compofitio realis , nec formalis tamen textante , eft etiam Trinitas perfo-
inter extrem a, quorum unum pcrfeftifsi- narum realiter diftindarum. Qiiamvis
mam identitatem habet cum altero , & unus D e u s, & tres P erfon x, & omnia,
fetiiper illud in perfeciifsima aftualitate q u x in eis funt , fint in aftualitate fttm-
h a b e t, & numquam eft in potentia ad m a , & neque Eflentia fit in potentia ad
aliud. fua attributa >nec cum his , fit Eflentia
25^. Ad rem :cum omnia , quae in in potentia ad Perfonalitates: funt ta­
D eo fu n t, fint ipfe Deus j nam omnia, men omnia hiec fummam fimplicitatera
qux in eo fu n t, vel funt perfediones pri- habentia.
m atiai, & de linea eflentiali, ut lubftan- * Ad fecundum de pugna contra
tia , vivens, intellcdualis, fpiritus; vel unitatem fim plicitatis, concef. majori,
funt perfeftiones attributales a Pelago neg. min. cujus probatio diftinguitur fic:
D ivinx Eflentia: emanantes , ut fapientia, excludit omnem pluralitatem rcruni dil-
bonitas, vel funt de linea perfonali, & tin£tarum, concedo: fornulitatum , ne­
relativa. Aliunde : Hacc omnia dicit, go : & fubiliatam. Ad fecundam ratio­
& actualifsime habet Divina Eflentia, & nem , concef. antec. tKgat. vel diftingui­
omnia vera prccdicatione dicuntur de tur confequens , de fumme uno , unitate
D e o , ut Deus eft fubftantia, vivens, juf- fimplicitatis concedendo , & negando
tu s , intelledualis, bonus & c. P atet, Fi­ illud de fumme u n o , unitate oppofita
lius , Spiiicus S. Hinc ad nuilum iftorum refolubilitaii in plures gradus. Ad tertiutn
eft in potentia. Imo abftradive ifta: prx- de pugna cum infinitate fimpliciter tali,
dicationes funt verae, Deitas eft Sapien­ co n cef m ajori, neg. minor, cujus pro­
tia , Deitas eft Paternitas, & alix fimiles bationis negatur minor. Ad fecundam
fint vei‘£c per identitatem , & hoc habeant rationem neg. anteced. & concef. proba­
extrema ex natura fu a, propter infinita­ tio. negatiir quod fupponicur inconve­
tem , qux eft ratio identificandi in Deo niens. Ad tertiam rationem negat, maj.
omnem perfedionem (impliciter fimpli- & ejus probat. & ultimum aflumptum.
cem. Hinc apparet, nullam meditari pof- # Verifsimum igitur eft , Deum elTe
fe conipofitionem in D ivin is, pofita inter fumme fimplicem , paiiterque Trinum,
illa diftinclione formali. & unitas fimplicitatis Dei fimplicis pari -
257. Ex his in forma refpondetur per terque Tiini (eft rei magni momenti, de
ordinem :concef. maj. negan. minor, ad quacito anum. 258. & fequenribus)i
primam probat, difting. antecedens : non Deo excludit rerum pluralitatem : eft
mimis opponitur 1’umma fimpliciras Dei enim una ra fur,.ma ; admittit tamen cum
diftinclioni, verfanti inter extrema ex fe unitate elfontiali fummx fimplicitatis
non identificata , quam compolitioni, trium Divinarum Perfonarum rcalem dif-
tranfeat : diftindioni, fupponenti , & tindkionem , & ifta Trinitas Perfonarum
verfanti inter extrema formaliter infinita, habet pariter fummam fimplicitatcm,
quam com pofuioni, nego antecedens, & fummamque aftualitatem ; nihil enim eft
confequcnriam. Ad fecund, probat, con- conceptibile ibi in potentia , neque EI-
ccf. anteced. nego confeqi^entiam. Ad fcQtia una eirentialitej: ad Trinitatem Pct-
fo-.
 D e D eo in linea attribiitali.
fonarum , nec uiiii Divina t^erfona ad
aliam. yEteinaliter quippe Pater habet
Filium; hoc enim indicit illud , ego bod e
gem i te j & Filias ceternaliter eft genitus
a Patre , & generatio aftiva Patris aiter-
n.ilitef ert generatio illius, & pafsiva Fi­
lii fimilircr , & Pater , & Filius xternali-
ter fpiraiua:terna Ipiratione acliva Spiri­
tum S. & Spiritus S. aeternaliter eft fpira-
tus. Unde arternitas, quamvis aliud non
foret caput, tolleret mutabilitatem, com-
ponibilitatem , & potentialitatcin ab om­
nibus didis. Sic falva manet,cum diftinc-
tione formali, Unitas fimplicitatis, tollens
omnem prorsus compolinor.em a Divi­
nis. Dc fimplicitate Trinitatis'fum m a
cum dilHnctione Pcrfonarum , quomodo
cum fit una unitate limpiicitatis , confo-
nantiarn habeat ad illud i quod canit
Ecclefia. Te Deus (impleri ypaHterqueTri-
n e : fermonem iiiftituemus a num. 258^
Sufiiciant dida ut folvatur argumentum
fadum contra unitatem fimplicitatis. Si­
militer relpondetur ad illud de bonitate^
Summa enim bonitas Dei, pariter fumma^
& Divina jullitia habjnt fummam fimpli-
citatem , & unitatem fummam (implici­
tatis,excludentis componibilitateni unius
perfectionis cum altera; minime inclu­
dentis rationem formalem alterius prop­
ter dicla a num. 257. Denique vefifsl-
nuim eft, Eftentiam Divinam elTe pelagusj
cetciiim non conftituitur tale per conti­
nentiam implicatoriam , & formalem in-
Clulionem , feii identitatem formaleiri
omnium perfectionum , qucc fint funplici-
tsr tales. Cum enim attributa Divina tri­
buantur Edentia; Divinx in fuo effe conf. generatur , & tamin non feqaitur quater­
titut£C»& proptere.1 circunftant Divinam
Naturam, juxta S'S. PP. implicatoriuni
e ft, quod iti illa formaliter contineantur, . mam difficultatem, C^omodo in N aturi
& comprehendantur. Perfedilslmus ita­
que modus contincndi eft continentid
formalis, & formalis inclufio oirinis per-
fedionis de linea primaria ; ultra fun­ illa fumma r e , tres Perfonas Divinas rea-
damentalis , radicalis , & eminentialis
Omnium perfedlionum de linea fecunda-
ria, & attribiitali: ita quod non foluni
identice; lie enim qua:libet D ivini per-
fedio continet omnes , propter infinita--
tem formalem j fed ultra, quod contine<in-
, ,
tur in eo tamquam in caufa & radice, & '
hoc 77Jodo Ejfsntia Di-vina eji Pelagus^ V i­ do poffunt effe ttes entitates, cum enti«
deantur dida a num. 85. N ec proptei:
diftintiionera formalem intelligeretur Di­
vina EfTentia limitata i quia int^nfive ra->
dicaliter, propter infinitatem fundamen­
talem,includit omnem perfedionem attri­
butorum , cfto concepta line illis , talis
conceptio adr iUaoi non fe extendat, liiud
1 11
de cxcelTu , eft omnino falfum : cum chy-
irixricum Iit >idem fe ipfum excedere^
talem identitatem habent omnia D ivini
prxter relationes inter le comparatas.
N ec finalitci: veritatem dicit, quod , dif.
tinctione noftra pofita inter Eirentiam, &
attributa, pofsit concipi Eflentia indigens
attributis; non enim eft capibile , fonta­
lem originem, & primariam radicem om­
nis perfedionis egere aliqua , & illa in-;
digere.
258. An vero propter Trinitatem
Perfonarum,dicipofsint in Divinis tres
entitates , tria entia , & tria ej[^. ? Res eft
fumme ardua , fummamque petens cau­
telam in modo loquendi. Ratio dubitan-i
di ex una parte j & qua: addaiiget diffi­
cultatem , eft fumma fimplicitas Dei,;
quam ampledi debemus Catholici om­
nes. Qua pofita , vix oculus mentis fe-
cernere poteft unum^ tanciim effc , vel
tria dici pofsint, & (imilitcr tria entia,
vel unum, una, vel ties entitates. Conll-.
derata enim EfTentia, & Natura Divina,
qujK eft maxime tina , non nifi tinUm ens.
Unum efle , &unam entitatem dici debe­
re videtur ; p^rfpedis vero tiiibus Peifoi-
n is, vix percipi p oteft, quomodo ttes
efle polTunt , quin fint tres entitates , &
aliquomodo tria en tia, & tria ^ , nifi in
errorem Sabellii rclavi velimus , qui Per-
fonas Divinas tiomine tantiim diftingui
volebat. Plus u ltra , & augetur difiicul-
ffs ex Latheranenfi, ubi dicitur; Aos,
Sacro auprobante Cvnc/i'o , credimuj, 0*
confttenmr, qudd U N A SUMMA RES EST
e s s e n t i a D lV lN A , nec generat .,nec
nit as : quia illi tres, Pater, t'iU us , & Spi^
ritus Si ftmt illa una res^ Ecce gravifsi-*
illa Divina , qua: maxime fimplex, & im-
partibilis e it, vix pofsit oculus mentis,
quahtunicumque perfpicax, cernere in
liter diftiridas , quin fint tres entitates#
tria entia , & tria effe ? Et iterum fic : fi
enim eft tantimi unum ejfe fimplex , quo­
modo tria ? Et fi tria >quomodo unum?
Rursiis : fi eft unum tantum fimplex ejfe^
quombdo pofllmt ellie tria entia ? Et ter­
tio : fi ndn pofTunt efle tria entia, quomo­
tas ab ente,^ & ens ab ejfe d icatur , &
unum videatur iniiltipUcari ad muitipU-
Cationeni alterius, aut ad indivifibilita-
temUnius, aliud penitiis indivifibile>
etiani indiftinguibile dici debere?
259, Hiic venit illud A poftoli; O aL
iitudo diif{ti(trnjn iUud Auguftini
yetts
 Ill DSfputatio Tercia
verfantis diftiim A p o f t o li: » ? fcrutAndo
de profundo uhsamas in profundum ,
Figatur mens noftca fupra firmam Fidei
petram. Verum enim vero , quia qui
Theologica tractat , Capientibus , & itv
fipientibus debitor eft, & rationem dare
tenetur, pofcenti illam j dicam quae legi
in Magiftris prima; nota: , certe non pro-
cedcntibus fine Patrum authoritate. Vi­
deantur in noftro Scribonio ,SacrajTheo-
logijc Profeffote Emerito in Provincia S.
Dionyfii in Francia difput. A>de Trinio.
qua:ftionb. ia . 13 ,14 . & 15. Hujus igi­
tur Magiftri funt omnia , qua: fequuntur*
Igitur quamvis in tam intimis, 6i pro^
fiindis rebus caurifsime fu proccdendum;
attamen fi Perlonas Divinas I’pcdemus#
ad invicem diftindas, & illas iimiil confi­
deremus , aliquem ibi pcrCpiciemus efTe
colorem enti tatis diftinda:, & Ipeciem,
feu formam ^:Jfe diftindionis, & quantu^
lamcumque dillincVionem entis. In Dei
liquidem unitate, ita eft un>tas entitatis
confitenda, ut non confundantur Perfo­
ra; : confunderentur autem Pcrfona:, (i
enritas unius, fine ulla d.iftinftione, efTct
entitas alterius, fi vero entitas unius non
eft omnimodi entitas alterius, quin inter-
cedat aliqua diftvnctio , jam videntur tres
cffe entitates ficuti , & tres Perfona;,
confequenter aliquomodo tria entia, Si '
triaejfe. Efte enim Patrem , non eft efle
Filium , &: efle Fihum , non eft efle Spiri-
tum Sandlum , quamvis fit unum ESSE
ESSENTIALE OM NIUM. Quapropter
( a it) diftinguendum reor de cJJe Eflentije,
& ejfe Perfonae : ejfe enim £flentiae eft
unum taiitiim fimplex, 6c fimplicifsimum,
& ab(c)lutum , quod non dicitur ad alte-
rum : cum vero Perfonam elTe, fit quid
ad aliquid, ut innuere videtur Div. Bona-
ventura: fic etiam poteft dici triplex elle
refpe^ivum quantumvis fit unum ran-
tuiTi abfolutum , tres entitates refpectivje,
quamvis fit uria rantihm abfoluta.
25 o. Profequitur Scribonius.
tum ad fe s : videtur confequentia deduc-
ta bene: fi enim aliquomodo portlint in
P i vinis dici tres entitates, tres fubfiften-
tiae, atque tres exiftentix perfonales, vi­
detur confequi, pofle dici tres re s; non
loquendo de rf prout fumitur a fubflan­
tia , id eft , ab ElTentia; fic enim fingula-
riter prxdicatur, uc Angclicus D odor
docet 5 fed prout fumitur ab exiftentia,
fcii fubfiftentia cujuslibet perfona;, H sc
intelligenria dc re 'infinuata videtur a
D*v. Auguftino lib. de Do6irin, Cbriftian,
cap. j . ubi dicit 5 quod eadem Trinitas
^um m aqm dam resejl’^ ^ in eodem cap,
d i c i t : Per/oms Dknn.is ejfe ms y quibus
f-'uer.datn nobis eft. Ex quo p a t e t , quod
prmia autnontatc
in prima uimmit K
authortrarc (iiminit E M pr(
H t.M pro
Elfentia, aut Natura Divina , feii pro ip-
fa D eitate: nam cum D eitas, EfTentia, &
Natura Divina multiplicari non pofsit, f i -
cut nec , & caetcra eflentialia D e i , q u s
mere , & fimpliciter foliun llgnificanc
ElTentiara , una tantum diciJcbenr:
veritm quia res inter ea pra:dicata compu­
tatur , qux quandoque eflentialiter,
qiiandoque perfonaliter poflunt Iiim i;fi
fumatur perfonaliter , ut videtur funiere
Augiiftinus dicens •. Perfcnas Divinas cjje
res quibus f ruendum nobis ejl ; cum res in
plurali co lo ce t, non eft , cur dubitemus
d icere, in Divinis tres elle res. Nam re­
dit argumentum : aut enimDivinje Perfo-
nx diftinguntur nomine tantum , aut non
folum nomine fed etiam re; loKmi nomi­
ne diftingui, dicere’, eft er 101; Sabdlii ab
Ecclcfia damnatus; erg. non folum no­
mine , fed etiam re diftinguntur.
2(5 i . ■ Ultra progrediendo; aut diftin­
guntur re , quae eft EfTentia; aut r e , qujc
eft Perfona ? Non Elfentia 5 quia una tan­
tum eft omnino firoplex , & indivifa; fi
■vero Perfona, cum tres fint Perfonx, tres
erunt res. PrsEterea: aut quxlibet Per<b-,
naeft^a/<i , aut aliquid, mu n ib in V h U
mum catholice non poteft dici: quodcum-
queautbri aliorum dicarur, Temper eric
aliqua res , & cum fint tres Pcrfona:,
tres aliquomodo erunt res. N ihil autem
prohibet (Anfelmus de Incernat, Verbiy
cap. 3.) duasPerfvnaSy Patrem, & Filium
dicere duas res ijitaraen intelligatur cujus
f^^di Jint res ,folemus enim dicere , quiu-
aliquomodo dicimus, ejfe aliqu d , qui
autem de D eo , Patrem , Piliurn , 0 “ ^piri-
SanBum didtyaliquid dicit. Haec apud
laudatum Magiftrum Scribonium. Phira
alia poflunt videri in Matin d e'J rin j, Jjl-
put. 4. fe£l:. 2. a num. 22. fol. 147. Difti-
ciliuseft , an pofsint concedi in Deo tres
Eflentiae relativa;, pofito , quod multi
SS. Patres concedunt in Deo tres quiddi-
certifsimum fit,qu6d
in unitate effentiali Divina; EiTenti2,&
cum illa ftet Perfonarum Trinitas, confe­
quenter etiam Trinitas unitatum perfo-
nalium. Unde ficut ab unitate ElTentia:,
fe u N a tu r x ,& Divinitatis tres Perfons
habent, quud fint unus Deus tantum 5fic
fi ab unitate ElTentia: conftituerentur in
ejje unius Pcrfona , necellixrio videtur fe-
q u i, quod tres Perfonae eflent una Per­
fona, ficut neceftario fequitur propter
unitatem Deitatis , quod fit unus Deus:
& cujn impofisibilefit, qiiod tres Perfo-
naf
 De D eo in linea attributa Ii.
r.fe fint tantorti vrna Perfonas <^ui.i eflent
Tres , & non eQcnt tres , una, Ik non una:
proptcrca videtur pofTcdici, praitcr uni­
tatem crtentialcm , itnamquamqne Per-
fonain habete propriam unitatem perfo^
naleni, non divifam ab alia,quia funt
eflfcntialitCr infeparabilesj alias non eflcnt
Perlonrc Divinx , fed diftindam ab unira^
re pcifon.ili alterius : crgi &c. Hxc fo-
lum tendunt ad ponendum ante oculos
ea, quaj in SS. Dodoribiis repcriuntur.
262. Nunc circa dubium.: affirmati­
vam aliquavido dctcrifari vidi ih noflri
Uni \^erlirate , contra quam non fine cla­
more , & fervore duo Gpientifsimi Ca-
thcdrarici infurrexcrunt. Nollra autem
tenuitas de hac re judicium ferre non po^
tert:. Lego tamen in Magno Ailgaftino:
ab eo , quod res habet ejft:, dicitur cjpintiai
fropterea Deo , cui verissime , ^ proprifri-.
mc con .-tni’: ejp j ■oerifstmc, v-foprtfsime
convcnit Ejjcnti/x: fed Patri Acerno vc-
rifsime , Sdproprifsime convenit efle Pa­
trem reai iter dillinctum a Filio. Similitei^
Filio vcrifsime , & proprifsime convenit
elTc Filium realirer diltindum a Patre:
infer. Aiia plurima hinc inde>qux vi­
dentur contraria in SS. PP. leguntur; fed
revv.‘ra omnes auihoritates illorum in rc
praifenti concordabiles funr. In negotia
tam liravifsimo pra: oculis babendutn eft,
quod doeec Maximus D odor Hierony­
mus in Commenti cap, i . Ep:/i. ad Gaiati
)) Hmc ert, quod in iifdenl verbis uno, &
, , alio fcnfu prolatis, fit vera fides, &
j, error contra fidem , ut in militis often-
„ di potelt, qux leguntur in SS. Patribus;
Debc:'uis igitur attendere, quod Deus
cll Trinus , & Unus ; taliter , uc qui T ri­
nus e ft, fit etiam Unus , & qui Unus eft
fic TrinuSi Pcrfonx enim (unt tres , &
Unum lu n t, & illud unum eft tres j & iili
tres fb.nt unum , ut aperte legitur in I4
Joanni cap* 5. Tres fira t , qui tcjiimonium
Ai’tii inC<^lo I Pater fFerbam f 0 " Spiri­
tus S, & bi tres unum funt i Et a PP* Con­
cilii Niceuj proponitur nobis in Symbolo
F id ei : Deum de Deo ^ lumen de Itimins^
Jjeum’verum deD io vtro genitum. Solum
finaiitcf, riihii determinando , dicimusj
quod fi admitterentur tres Effentiae rela^
tive , minime ex hoc inferretur , elte
tros Deos , tres Deitates , tres Divinas
Effentias , fed unam, neque tres Deos>
fed unum : quia re vera eft una fola Dei­
tas j unus foius Deus 5 qua: tamen
Edentia,vel Deitas eft de qua canit Eccle-
fia ts Trin:i Deitas , un‘a triunl , ficut Deus
luius eft Trinus,Pater,Filius, & Spiritus S.
Implicatoriaenim cit vera «uitas uoitri
2 c»y. l i .
^>3
veri Dei fihc vera Divlnahini Perfona-
rum Trinitate. Haic maneant dicia pro
materia , & traaaru de Sandifsima Tri­
nitate. Nunc ad argumenta redeamus.
2^3. O bjicies: Eo daretur talis di
tin£l:io ex natura rei inter attributa Divi­
na,inter Eftentiam , & Divinas relationes:
quia conrradiftoria nonpoflfunt ccftnpcte-
re eidem indivifibili formalitati j fed hoc
principium plures inftantias habet :ergi
non eft firmum pro tuenda diftindionc
formali ex natura rei in Divinis. Proba­
tur minor j afsignando plures inftantias;
1. Concretum , homo v. gr. eft. coiiftitumj
& non conftirutivum 5 abftrattum illiuSj
puta humanitas , eft conftitutlvum , &
non conftitutum ; fed ut verificentur
ifta; propofitiones, non requiritur dittine-
tio formalis ex natura- r e i , fed fola ra-
tiohe falvantur: erg. ,2. Exiftent’a Dei,
v. gr. eft naturaliter cognofi:ibiUs; fed
Eflentia non. Ratio major is : nam dc
Deo poffumus fcire , qubdjit ; non v ero
qaidjtt ; fed Eftcntia , & exiftentia lurit
e^dem indivifibilis formallt-is: erg. 3.
gv.laritasTiid tion diftinguitur a Deitatet
quia Deus eflentlaliter eft unicus, & fin-
gularifsimus ; fed poteft intelledus eflc
certus de Deitate , & dubius de fingula-
tirate ; cum aliqui Philofophi putaverint,
Deum eflc haturam univerfalem , exclu­
dentem Omnem fingularitatem , ut vide­
ri poteft in noftro Aureolo in i . dift. 14.
artic; I . erg. 4; Intellecius in Patre eft f e ­
cundus , & generat 5 fed non in Filio , ut
eft de Fide: fed inter intcUettuiii Patris,
&■Filii eft identitas ex natura rei formali^
& nbn alio intelleftu intelliglt Pater , ac
Filius ; erg. 5 f ormari de volunta­
te rcfpettive ad fpirationem; 6» Deitas ut
radix attributorum cbnnotat attributaj
fed ut conftitutiva D e i, & Divirie EfTcn-
tioc, ilia non connotat 5 cum priiis fit conf-
_titui rem in fe , quam efle principium al-
’ terius ; fed nullus fom niavit, Deitatem,
ut eft radix , diftingui a fe ^ ut Elfen-
t ia : erg.
21^4. , Refpondetut conjuhctim ad orii^
nes inftantias feparatas. Igitur illud ^prin­
cipium de contradictoriis impofsibilibus
eidem convenire,eft non folum verum in
litteris, & dottrinis Philofophorum 5ve-
rumetiam in creditis, & Divinis. Propter
hoc Apoftolus ab altifsimis Myfteriis Fi­
dei removet EST.ET N O N ; hoc eft, con-
rratiidtionem iikm intollerabilem afnr**
mationis , & negationis dc eodem.
quid Uvitate tijm fum ^ ut Jit apud me
U S T j E T N O N ? Pldeiis autem Deusi quia
jfermo mjier f u it apud v o s) non efi
, in
 114 p ifp u tatio Tertia
i» illo E S T , E t N 0>5 , &c» i . ad Cor.
cap. I. Nunc etiam .idvertendum ctl bre-
vifsim e, omnero pluralitatem ad unita­
tem rcducendam effe. Hoc docet Meta-
p h y fica , negans procefTum in infinitum
fursum afccndendo. Hoc ■ pariter docct
T h eologia, & nos probatum relinqui­
mus , ifi noftro primo Tom o Difput. i*
& in pracfentiarum. Imo aliquid adden­
do , notandum e f t , quod Hcut omnia re­
ducuntur ad aliquod primo unum , atque
adeo datur primo unum ; ita dantur ali­
qua , qux funt primo plura , & exigunt
d iv id i, & diftingui, ita ut non polsinfc
conciliari: talia funt prima genera, qude
dividuntur , & conllituuntur per piimas
differentias, ut efle ad f e , Scad alindy
quse faciunt abfolutum , & refpe£tivuih:
in Je t Sc in alio , qux faciunt fubftan-
tia m , & accidens ; liberum , & naturale,
cju.'e dividunt principium ut f i c , & fimi-
lia. Unde quandocumque concurrunt ta­
lia , uecefsfe eft admittere diftindionem,
& pluralitatem.
Nunc ad primam inftantiam di­
co : Quod nedum ratione, nec folum
formaliter , fed realiter diftinguntur con­
cretum , & abftratum in creatis ; album
enim , & albedo, unum de illis dicit fub-
je d u m , aliud form am , quae duo poffunt
feparari. f^el dices circa definitum, & de­
finitionem : quod non deffunt apud nofr
trates, admittentes diftinftionem forma­
lem inter illa. Videantur dicta de propo-
fitione per fe nota. N ec fi ha:c, homo^
0 “ animal rationale , Uomo >& humanitas
finonyma fin t, percipio, qua; contradic­
toria praidicentut hinc inde >nifi dica­
mus , gladium effe Conftituentem , & en-
fem elle conftitutivum. Re maturius con-
fiderata , folitm ejfe Dei nondiftinguitur
ab effentia ipfius j ejje autem hominis, &
cujufcumqiie creati realiter diftinguitur
a fua cflentia , quia caulatur ab illa : fic
eJfe hom inis, quod eft tertia entitas cau-
iara a prima entitatc, qux eft anima ra­
tionalis , & a fecunda , qua: eft corpus:
ittx dux cntitates fimul fiint tota huma­
nitas, tota eflentjajtotalifque caufa in-
trinfeca humani eJfc , vel ejf^ hoininis^
quod per corruptionem fubftantialcm:
deltruitur, quando moritur h o m o ,re ­
manentibus eflentiis primae, & fecundae
entitatis.
%66, Ad fecundam refpondetur,
quod ex naturalibus poteft cognofci,
quod J it !>.'«/,& etiam q u ii J i t : & ficut
ex naturalibus non cognofcstur, eji^
aut exiftenria ejus fub ratione fibi pro­
pria >{imiliter nec qm djit fub ratione
fibi propria. Quapropter utrunique cog-
nofcimus ex naturalibus , & uttumque
ex rtatUralibus ignoramus^ Cognofcimus
namque , Deuni exiftere fub ratione vel
entis d f e >independcntis , a quo eunda
pendent ^Vel fub ratione alicujus alte­
rius perfedionis fimplicitec in fv.mnio,
quas inter conceptus 6 ntis faviplicirer
polsibilis a nobis haberi eft pei fcc\ioc
exScoto , ut jam manet dldum . Verum-'
tamen quicumque conceptus ex naturali­
bus habitus de Deo , five fit per pofitio-
nem , ponendo in ipfo omne , quodpec-
fedionis habetur in creaturis , removen­
do ab ip fis, quod impetfcftionem invol­
vit j five fit habitus per negationem, qui
modus cognqfcendi Divina > eft proptius
Divi D ionyiil , temper erit conceptus
proprius D ei,ex communibus defumpius,
& numquam proprius ex propriis habi­
tus , foliim lumine naturali difcurrcndo,
five fit circa m , five circa quid D e i : cla­
rius , five fit circa an exijtat D eus, five
circa quid Jit Deus. Ad tertiam jam dic­
tum eft , quod fingularitas eft de quiddi-
tate D e i, & plus u ltra , efie idem forma-
liter cum ipfa. Unde nullus bene difci-
plinatus, poteft eflc certus de natura D ei,
& dubius de fingularitate , cum demonf-
trabile naturaliter f i t , Deum elTe fingu-
iaren i, & oppofitum tenentes, ponentes
Deum naturam univerfalem , non inclu­
dentem fingularitatem , extirpandi funt
a numero hominum. Videantur a nobis
dida a num. 49. & 54.8c 125*
267. Ad quartam negatur, quod in
intelledu , & voluntate Divina pofsint
formari de fin^ulis, propofitiones con-
tradidorias.. Aliud namque e ft, Patrem
;£ternum generare per in te lk d u m , &
Patrem , & Filium fpirare per volunta­
tem } aliud eft ,intellcdum Divinum ge­
nerare. Primum conftat in Plahv.o 2.
Ego hodie genui te. Secundum tantum-
dem eft verum de principio qt.o , feu vir­
tute proxima generandi. Solum fic eft
vera affirmativa, intelledu generat Pa­
ter >& n e ^ tiv a falfa. Dices ; Intelledus
ille Dcvinus in Patre generat 5in Pilio non
generat; et go de eodem intelledu Divi­
no verificantur prardicata contradidoria.
Infto argumentum in eo , quod contingit
co rp ori, in duobus locis applicato: in
uno enim loco poteft efle mihi vicintimj
in alio non vicinum : erit ne ergo vici­
num , & non Vicinum , aut verificabit
conti adidorias? Nequaquam. Ratio: quia
cum vicinitas fit pixdicatum dependens
a lo c o , tollitur contradidio per alsigna-
tlonem iocoium. Ita altiori modo in prse-
fcn-
 D e D e o in Irnea attr.ibutali.
rcnti; cnm Perfona fit quid iniime requi-
fituiii a generatione, & generatio 'pradi-
ciiium dependens aper(ona, roliiriir con*
tradift’.o per afsignationem perfonartini.
Clarius : Intel lectus in Patre afsignat
Pcr(bna-n Divinam , diUinclam ab hac,
intellcctus in Filio ; qua: ergo contradic­
tio , dc generare Patrem , & non gene­
rare Filium ? Ultima ratio ilVuis in Dirpa-
talione dc Trinitate , loquendo dc pro-
cefsionibus Divinis. AJ quintain, cuni fit
cid^mLu'c difficultas , eadem adaptetur
rolntio
26'?,. Ad fextam refpondetur, faldC'
finium efl'j , Deitatem elle conftitutiv.‘im.
EH-Mtix 5 quia Deitas eft ipfifsimamet
Jitlentia Divina j qu6d vero dlftinguatur,
ut connotat attributa, ca u fa 'eft; quia
ipfa connotatiodiftinguitur. EfTentia Di­
vina lecundiifn fc attributa non conno­
t a t , quia eilquid abfolutum j ficut Om ­
nipotentia , propict eandem rationem
non connotat pofsibilia. Quod autem
Divina Eflcncia fic pelagus , & radix om­
nium attiibutorum Divinorum , ncc pro­
bat inclufionem formalem illorum ,nec
quod Divina Edentia , ut eft radix , (it
diftiricta a ib ip fa, fed idem omnino iden­
titate reali , & formali. Videantur a no­
bis dicta in quaiAione de Conftitutivo
D e i, ubi conftare potclt aliqualis diftinc-
tio in ipfamet ElVentia Divina, fub ratio­
ne ElTcntice , & fub ratione naturx : fub
)>rima non explicat rationem radicis?
qiiam'’is illam dicat fub fecunda. V i­
deantur etiam ibi dicta de radice, & con­
ceptu iilius a num. 8 t. 83.6c 113.
z6^. Objicies ultimo 1 Pitedicatio in
abltraftis non eft vera , nifi fit in primo
n iodo, ita ut fabjeftum pec fe includat
formaliter praedicatum : fed ifta , i» Deo
Sagientia ejt honitas , eft de abftraciis:
ergo nulla diftindtio ex natura lei datur
inter Sapientiam infuiicam , & bonitatem
infinitam. Refpondetur : C^od in creatis
non eft tradita Logica dc priedicatione
alia formaliter v e ra , alia per identitatem:
in Divinis-auten\ eft ptjcdlcatio per iden­
titatem vera , & tamen non eft foravalis
in omnibus abftrattis. Ratio difFerentix
eft; Nam concipiendoabftradum ultima-
abftradione, concipitur quiddiias abf-
que habitudine ad quodcumque , quod
eft extra propriam rationem quidditatis.
Sic igitur concipiendo extrema > nulla,
erit veritas , nniendo ea , nifi prxcise
quiddiias unius extremi fit eadem quid-
ditati alterius. Hoc non contingit iti
creatis: quia 'vbi abLlrahendo, illasrea-
litaies, qux funt in eodem , puta
tatcm generis , & differentias, & corfi-»
decando caspraccififsime , utraque eft fi­
nita , & neutra eft perfe£l:e eadem alteriv
Non enim funt modo eadem inter fe,
niii propter tertium , cui funt eadejn;.
& ideo fi abftrahantur a leiriio, non re­
manet caufa identitatis eorum , atque
adeo nec caufa vernatis propofitionis
unientis extrema illa , & ob h?ilc cau-^
fam h®c eft fa lfa , mimalltas efi rAtkr.a^
Iit AS, & e converfo : quia necjue extrema
funt formaliter eadem >fed neque vere
eadem ; quidditas enim ha:c precise efl:
potentials ad quidditatem illam^ & noit
eft eadem illi, nifi propter identitatem
cum tertio, a quo cum abftrahanuir, abC-
traftio tollit caufam veritatis in ea.
270. Totum oppofitum in Deo eve­
nit : Quia abftrahendo Sapientiam a quo­
cumque , quod eft extra rationem Sa­
pientiae , Bonitatem fin^ilirer abftra-
lendo , remaner utraqne quidditas prx-
cise fumpta , formaliter infinita. Cum
igitUr de ratione infinitatis fit >elU* com-
prehenfionem totalcm ornnis perfecl:ionis
fimpliciter talis : adhuc faQa quacumque
abftractione , etiam ultima , (emper re­
manet ratio identitatis extremorum; non
enim ifta erant eadem , pra:cise proptei
identitatem colum ad tertium,^i quo abf-
trahuntur, fed propter infinitacetu
malem utriufque. Q|i6d ifta fic magiftra-
iis ratio pra;dicationis per identitatem,
fignum elt hoc; quod non conceditur ilta,
Putermtas cji f^aratlo a^th'a , nec UC Vera
form aliter, neque ut vera per identita­
tem ; neque ifla , Paternitas efi jnmfc.bi-
litas iZVit e conyerfa. Ratio*. Quia abf*
trahendo Pateinitatem, & innaicibiiita-
tem a fuppofito, neutram eft tbrmalicei
infinitum , & ob hoc , neutrum in fua ra^
tione fic abftractum , includit ratioiieir
identitatis ejus ad alterum , atque idcc
neutrum fic abftraftum , de altero fimi-
liter fum pto, pia-dicatur. In Divinis au­
tem non ita even it, abftrahemlo v. gr
Deitatem , & Paternitatem , vel Deita
tem , & bonitatem : quia in prima abf
tratione faltim unun* abftranun eft for
maliter infinitum , & in fecunda anibo
& ideo remanet ratio identitatis eoi um
& ratio veritatis compofitionis, unienti
extrema illa. Plura alia de pr-vdicationi
bus in divinis , cum agamus dc Ahilsinv
Trinitatis Myfterio , & etiam dum fer
inoncm inftituairms in Maceria d: Incar
ftationc de i!ta innefabili pradica-
tione h u ju s, Chriftus
eft homo.
 ^{6 Dilputatio Tertia
QUAESTIO ULTIMA.
V T R U M S A N C T IT A S IN C R E A T A ,
& fubjlantidis Jit attributum
D ivina lEJfentia ?
271- 1 H I L magis folemne , &
notum in Sac. Scriptura,
<juam Sanftum , & terribile efle Nomen
D ei j & ipfum Deum efle Sanftum , imo
& Sandiifsimum, Serapbici Spiritus in -
ceflTanter dicebant. Conftat etiam h x c
veritas ex aliis pluribus locis obviis in S.
Pagina. Neo deffunt rationes* efiicacifsl-
m x probantes, Deum efle San£tum in
fupedativo gcadu , qua: fic breviter inll-
nuantur. I lle , -qui habet comprehenfio-'
nem omr.is, & cujufcumque perfeftionis
fimpliciter in fum m o, eft infinite Sanc­
t u s , & ab omni fcelere lib e r , & ex omni
parte immaculate purus j fed Deus ha­
bet plenifstmam comprehenfionem om­
nis perfectionis fimpiicitcr in fummo;
pro tanto enim a D . Damafceno appella­
tur Pelagus: ergo Deus efl; infinite Sanc­
tus. Major quoad primam partem eft
conceptus definitivus infinitatis, & quoad
fecundam continet definitionem quiddi-
tativam Sanditatis. Sic enim traditur
a Div. Dionyfiocap.12. de Divinis Nom.
S^nfiitas ejl ab omni fcelsre libera , 0 “ om­
nino perfeBa, 0" ex omni parte immaculata
puritas. Minor abundantifsime conftat ex
didis de infinitate Dei- Alia ratio poteft
efle. Qui eft exemplar totius fanditatis
creatas, habet fanditatem increatam , &
fubftaritialem qua conftituitur infinite
fandus fandit^te increata fubftantiali;
fed Deus eft tale exemplar, ex illo Levit,
cap. 20. SanSii ejlote , quoniam ego SanSius
fu m i ergo D eus,Sac. textante Scriptura,
& , contra protervos Gentiles, ratione na­
turali demonftranre, ex capite infinitatis,
& perfedionis infinita; in omni linea,
probatur, efle infinite Sanftum fanditate
fubftantiali , & increata. Unde omnia,
qua; Dei fu n t, fanda pra:dicari debent:
Sanda Eflentia, Sandus D eu s, Sanda
D e ita s, Sanda Trinitas, Sanda Sapien-
■t ia , Sanda Voluntas, & tamdem Sandus
in omnibus operibus fiiis & c. Hoc fic po-
fito : quaeritur in p rxfen ti, au detur in
Deo attributum Sanditatis fubftantialis,
& in quo confiftat 'i
27 z. Sit prima conclufio : Datur in
Dc'o Sanfiitas sttnbutalis yvet attrihiitum
fubJlantialis.Vvohui.i. Otri'
nibusraiiij).ibus,quibus in limine ante­
cedentis quaeftionis probatuni eft , dari
in Deo attributum Divio* Bonitatis, D i­
vina Sapientis, & c. Secunda probatic
formatur fic : Id , quod Deo in fuo ejfi
quafi metaphyfico conftituto, tribuicur
& neceflario debet trib u i, eft attributali
perfedio ipfius 5 fed Sanditas fubftantia
lis increata fic tribuitur D e o , & fic tri
bui necefsc eft vigirur datur attributuii
Sanditatis fubftantialis in Deo. Majoi
continet dodrinam communem , qua ex
plicatur natura ,& eftentia attributorun
Dei. Probatur m inor: I d , quod pertine
ad adum fecundum , & quafi pcrfedi(
advenit Eflentix D iv in x , fupponit iplan
in fuo cjfe quafi metaphyfico conftitu
tam , & non eft de conceptu form ali, 5
quidditativo illiu s, licet cum ipfo De<
;Jertedifsimam , & fummam identiraten
labcat i fed Sandiras Dei pertinet ac
lineam adlus (ecundi & c. Ifta probatu
omnibus rationibus , quibus probatun
eft, Beatttudinem.increatam , <& exem
piarem beatitudinis creata: ftare , & con
fiftere conftitutive in operatione, &; adt
fecundo.
273. Sit fecunda conclufio i SanSii
tas increata cjfcntialiter , 0 “ conjiitutiv
fi.at in a£iti amoris , quo Deus fe ipfurn in
finite amat. Probatur a priori : Sandita
ttat form aliter, & quidditativo in imma
culata puritate , omnino perfeda ^& al
omni fcelere Ubera j fed Deus per amc
rem neceflarium , quo fc ipfum infinit
amat , eft immaculato purus, ex omr
parte perfedus, & ab omni Icclere libei
ergo Dens conftituitar formaliter fanc
tus fanditate increata fubftantiali pt
amorem fuum increatum erga ie ipfun
Major eft ratio definitiva Sanditatis^ qu
tradita eft a D iv. Dionyfio, Probat, mii
Per id Deus concipitur quidditativo con
titutus , immaculate pyrus , & ,ab omi
fcelere lib e r, per qiiod excluditur foi
maliter , & immediate omnis , & qus
cumque immunditia , maculare potcii
fed per amorem fuum increatum , Cji
fe neceflario diHgit concipitur formal
t e r , & -]uidditaCivc excludens cmnc
immunditiam rnaculare poicntcm Ratii
Nam per talem amorem volunt.^' Divi:
immobiliter a d h x ie t, & neceflario ami
re fettur in ie ip(um , & non virtute aln
rius , neque per aiiquem habitum , n
que per adum ^!iiFercnicm a tali amor
fed amor Dei dida habens , foi n?altt'
eft exchifivum cujnfcumque immu.ndh
maculare potentis : ergo per amore
filum increatum erga fe ipfum L c
quidditative concipitur formaliter e;;cl
dens & c. Omnia dida confirmaiunr
 t ) e D e o in linea attrjbiitali.
Scoto in I. dlft. I, quacft. 5. ubi loquens
de fine ultimo fecundum veritatem > qui
fo lu sD cu seft, iiacchabct veiba ; Volun-
tas Divina , ipfoD eo fruitur, qui cx na-
tur<i fua eft centrum ultimate quietati-
vum. „ Huic igSTur ccntro vokintas Divi-
,, na prime , & per (e >& non participa-
j, tione alterius a fe , immobiliter adha:-
„ r e t , & ncccflarto: quia ipfa Dei vo-
„ iuntas non per habitum , neque per ac-
„ turn differentem a ie> neque in virra-
„ re aliciijus caufx fupcrioris perfctlifsi-
,, me imiat ilium fummum bonum , & ne-
3, ceflario amore fertur in illud. Nunc
f i c : ft'd amore , quo Divina voluntas ne-
ccflario fcrtuc, & fruitur fruitione Divi­
na incrcara , & fubftantiali, non poteft
non excludi form ali, & efl'entiali exclu-
lioneomnisimmiuiditia; erg.
274. Explicatur : Illud eft fotmale
conftitutivum S.mctitatis Divinx quod
conititait Deum formaliter Sanftum fanc-
tirare , quam imitari debent om nes, ad
quos Deus d icit,fa n fii ejlote., qubni^tn ego
ifancitis fmn ; fed fanQitas , quam debcnt
imirari cu nd x creaturx rationales , foc-
maliter ftat in aniore increato >Sc increa-
ta fi-uitione. Non cnim aliam fruitionem
imirari debent cunctx intelieduales crea-
turx , fruendo beatifice Deum j in cujus
fruitione Hat confumata fanctitas creata>
Jiifi Divinam fruitionem ;fed h-uitio Di­
vina eft formalifsime amor neccffarius, &
increatus Dei: erg. in tali amore ftat fane-
titas Divina att^ibutali^. cxpli-
eatur : Sanditas Divina fta t, tbrmalifsime
loquendo in eo quo , voluntas Dei omni,
a fe iplb diftinctu , utitur , & folo fe ipfo
fruitur. Ita proponitur exemplar fancli-
tr.[:s cuicumque intelleduali crcarurx: eft
quiv^pe icx fisa a Deo infiniti; fando om­
ni fubftantioc intelleduali cre a tx , quod
ortme creatum lit cbjedum utibile ab ip­
fa , &. foluMi Deum objcdum fruibile ab
illa. Sic enim adimpletur iUud ; S:iticii
cp'yte yquorijan/ e^o J.xncius ftim : fed fo-
li’ini per fruitionem increatam Deus fe ip-
f(j tvuitur, & omni creato utitur,ut quoad
hap.c partem fu;'ider illud u n iverlalc,&
iili iliruiie principium ; univirfa f ropta'
operatas cjt Domltms; & am-
phtis (uadet, vel iterum fuadet a;cono-
niia illa Divma inlinuatain D odoiu Gen-
ti.irn: omnia funt ■■
, vosCiy,'ijt:^Cbrif-
t.'js Autcm Dei, Aliunde cteatura rationa­
lis',)er amorem Dei fiiper omnia folo Dco
fi;uitur, & omni creato ntitur. Deinde:
iii hoc tantimiJcm amore ftat Hindi tas
C(c,ua , tiim in via , tum in Patria, uir lon-
giuime conftat in Dilputat. de Gratia,iSc
tl7
jullificat. & i e Charit. in no’ftro i, toniv
erg. folum in amore j & fruitione increa-
ta ftat lanftiras fubftantialis attributalis
Dei. Cum iiis luccm accipiunt a nobis
dida circa conrtitutivum Divini decrcti^
ftans in amore nec'ellario D e i, &Cv Rcco-
"coiantur dicta in noltro i. tom. difpur. 3.
fol. 64. num. <55. ubiSnbtilis D od orm i-
lifice explicat per gradus totum pi'ocef-.
fuin Beutitudinis.
275. Pro foliitione argumentorimi
ptcc oculis habendum e(L: quod quamvis
Deus fit infiniti Sanctus,& ipfa Sancti­
tas; hoc minime to ilit, quod fit neceira-
rium poni in ipfo attributum Sanctiracis
incrcatx. Ejus inftar modi ac licet Dcus
fitPrima Veritas in cjfmdo j per hoc non
aufertur, quod in Deo ponatur perfcctiOi
attributalis veritatis in diccndo, & paritec
veritatis in cognofcendo, quanim prima
fumme determinatus eft Deus infinitfe ve-
Irax j ad dicendutii quod cogn ofcit, & fe­
cunda ad cognofccnda qux (unr , uc
fu n t, quas inter j prima'dicitur pcrfectio
Veracitatis Divinie , Sc fecunda pcrfedio
Divinx Sapientix , & ambai dicuntuc per-
fediones attributales fupponentcs 'Divi­
nam Ellcntiam in fno effe mctaphvfiCo
conftirutam: erg. a p a r i . Antecedens conf-
tabit fufius,dum de Fidel^ivina ferrtionem
inftituamus. Delnde licet veriisinuim fit
quod Deitas >& Eftentia Divina pugnet,
& opponatur cum quacumque mora u m ­
perf^dicne, & immunditia , eoquod eft
Pelagus mtinitx fanditatis, ceterum h x c
pugna , ve\ oppofitio dupliciter conftde-
rari v a le t; vel radicaliter, & mediate,vei
formaliter, & immediate per pofitioncm
formalis perfedionis, immediate pugnan­
tis , & excludentis omnem pcorsiis , &
quamcumque imperfedionem moralem•.
Ad rem : Eluentia Divina radicaliter ex­
clu d it, & pugnat cum quocumque im-
perfedione morali. Rationes aurcin for­
males , formalem opoliiionem dice-ites
cum quacumque imperfcdione mor^Ui,
eilo fint identice Divina EHentia, fune
formaliter ab illa diUincix, Ratio 1. Nam
alix funt perfediones pertinentes ad po­
tentiam locuiivam D ei; alix ad poicn-
tiam cognoii;itivam , & fclenteiii omn^i,
alii’ ad potentiam produdivam dantem
limpUciter rebusproduciis. Hoc om­
ne cUreicit in Divina Sapientia , vi cujus
eft Deus lummc determinatus ad cognof-
cendum omr.e cognofcibiie omnibus a)o«-
dis , quibus cognclcibile eil. Similiter
patetin Divina Vsracitare detcrminante
Divinam volunratcni ad l ujuenuL'.;'! con-
fcwrmiicr mentiDivinx. Tandem hoc !a-
rcl-
 r^% Difj5utatio T c m a
tefcit in immaCulata puritate D e i, vi cu -
jus deterininatus, & necefsitatus eft Deus
ad ponendam rcditudinem in omnibus
ptoduftis ab ipfo. Sic enim oftenditur
D e u s, & dignifsime proclamatur SanBus
/;? omnibus operibus fu is. Aliter difcurre-
r c , aliud non eft , nifi lineas confuhdc-
r e , & line diftinftione tam neceflaria in
T heologicis, quia ilia clacefcunt, pro­
cedere.
275. Dc pradicationibus, qutc in Di-
vinis fiunt , dicendo , Omnipotens eft
Sanclus , Omnipotentia eft Sanfta, Intel-
Icclus eft San£tus , Intelieftio Divina eft
San d a, & c. refpondendum, quod om­
nes abfolute funt concedendE, Conftat
enim qualibet ex illis terminis infinitis, &
qiiajlibec terminus habet fccum formalem
infinitatem , qux eft ratio identificandi
omnem perfeclionem fimplicfter fimpli-
cem. Quse ex illis fit vera per identita­
tem , quae formaliter , conftabit cui-
cumqueconQdei:<;nti extrema propofitio-
ris fanaitatem dicentia, vel a parte prse-
d ica ti, vcl a parte fu b jefti, & naturam
diftindionis formalis, & ultra meditando
dodrinam de pra’dicatione , cujus extre­
ma funt abftrada , vel aliquo ex illis , &
materia Divina, in qua fiunt, de quo Jam
aliquid in qutcftione pra:ccdcnti videri
poteft, & in materia dc Trinitate am­
pliora videbis. T a n d e m ,& pro coroni­
de an Deitas lit formalKVime (anditas, &
ipfa relatio filiationis Divina:, pariter &
ipfa relatio fpirationis conftitutiva Spiri­
tus S. conftabit longo calamo loquendo
de Sanditate Humanitatis Chrifti Domi­
tii , qu.-u fibi propriam fedcm poftulat In
Difputatione de Incarnatione.
277. Dubitabis an alia: fint attribu-
tales perfediones in Deo ? Refpondetur:
quod ultra relatas perfediones attribu-
tales alia: folent afsignari, & funt, unitas^
ve/itas, bonitas. Circa unitatem , no­
tandum e ft, quod multi modi unitarum
afsignantur a Divo Bernardo lib. 5. dc
,, Conjiderat. Eft enim ( iaquiv ) unitas
,, collcdiva , ut acerbus lapidum , e(t
„ unitas conftitutiva , ut cum multa: par-
,, tes unum totum conftituunt ut xnate^
„ r i a , & forma; eft unitas conjugativa,
,, fic dicitur erunt duo in carne una ; eft
„ unitas nativa, qua ex anima , & carne
,, unus homo nafcitur; eft unitas potefta-
„ tiv a , tjuain pluribus eft eadem potef-
„ tas, ut in Sacerdotibus conficiendi idem
j, Corpus C h rifti; eft unitas confentanea,
jjV eifim ul confentienrium , ut credcn-
tiumerat cor unum, & anima una; eft
,, unitas v o tiv a , ut multi iimul Bscligioii;
„ eft unlfas dignatlva •, qua lymiim h op
„ trum Deus in fuam dignatus eftaflumcw
„ re Perfonam : &: eft poftremo unitas
,, Sandifsim® Trinitatis. Sed qua:nam fit
ifta , non exprimit Magnus D o d o r ; ibr-
t^ , quia eft inexplicabilis h.xc propofi-
lio ; SanSla 'Trinitus Vms D uu. Igitui' iti
rebus creatis non eft unitas,cui ha;c Sanc-
tifsima unitas fit aiquiparabilis. Cetei iim
quamvis hoc certifsimum f i t , hoc tamen
non cbftanti, aliquam umbram fimiiitu-
dinis cum unitatibus a nobis cognofcibi-i
libus poflumus alsignare. Convenit enim
aliqualiter cum unitate pundi , quate­
nus eft impartibilis, & tangitur a pluri­
bus Jineis.cum unitate linea:/quatenus
cum ipfa fimpliciunit-ue poteft efte per-
fbnarum pluralitas: cum unitate corpo­
ris, in quo funt tres dimerJioncs: cum
unitate generica, quateniis Ellcntia D i­
vina dicitur de pluribus: crn» Ipecifica
quatenus dicitur dc pluribtis i uppoliris:
cuui proportionali, quia qi;au)vls Iit una
natura , & Efientia funguiariisima , iunt
tamen plures pcrfcnce coaqualcs , & co n -‘
fubftantialcs : tandem toilendo impcrtec-
tioiiesin unitatibus aliignatis a Sandis,
& Philolbph is , & funi endo qucd in his
pertedionis eft , aliquam in illis , qu.;ni-
vis tenuam , umbram le^ criri polluii.us
de unitate noftii Dei.
278» Ex quo tamquam ccrtifsima
conclufio renenda eft : Qjidd unitas Dsvi-^
nacjl ofytniummaxirne.. Hoc ccnftat l . c x
Deuther. 6. Audi Jjrael ,Dtf?.ii.ns S-eus
nojier Tjeus unus ejt. Ex Symbol. l>iicen.
Credo ia unam Dium . Nec defiunt ratio­
nes naturales. Ratio i . Qiicd cfr maxime
ens , eft maxime indiviinni, & ex hcc
maxime unum; unum enim convcrtitur
cum ente : fed Deus eft maxinn n i , &
pofitive fummum e i.s : ery,. eft maxime
unum. Cof}/irt})iitur i.Qnbnv.:.^is eft ali­
quid indivifum , Sc rnaxmili diUirdum ab
alio , eft magis unum ; utrumquc conviL--
nitNaturjc Divina: j qnai doquidcm ncc
adu , nec potentia eftdiviiibilis , uicuni^
tat ex d id is , loquendo de iumma fimpU-
c ita te D c i: aliunde Divina fc totis diftio-
guntur a creatis: erg, Cor-firinatur 2. Ex
duplici capite folet colligi unitas : aut r,f-
cendendo , quatenus ea , qux in particu­
lari funt dlverla, & dillinda tendunt g u -
datim uique ad liipremum cj-isj aut del-
cender.do , quateniis ea , qua: fiipcrius
funt univri'falia multitudinem ma[;n;un
compiehcfjduiVt, vel iia dividuutin- iji
multa inferiora, quod non ceflat divifio
ufquedum perveniat ad unum fingularr,
& individum: fed quocumque modo pro-.
CCt
 D c D eo in li iveA atcributalL
cedendo ^ invcftigando unitatem D ivi­
nam , Temper invetiitac potifsima. l\a-
tio : luin fi afccndas ufque ad Uipreiimiii
cns invenies unitatem tenentem apicem
luper omnes >fi vccodcfceridas nfque ad
llngulaiia individua , nullum invenies
magis unum , & individum , quam indivi-
dum fingultirifsimum Deitatis. Ideo aje-
bac Divus Bernardus , quod Deui eft unus^
d/c’ pofsit umfihnus t lib. 44 de Conji-
dsrai. lib unitas Dei eft dilVm£ta a fin-
giiUritate Divina , quam propugnatum
crt a nobis, efle prsedicatum quidditati-
vum D e i , & ab ifta fmgularitate unitas
numericaed foniialiter diftinfta; Ratio:
id , quod fupponit ejfe Divinum quiddi-
tativc conftitutum ^formaliter , & ex fe
fiiigulare , & a quo emanat unitas fingu-
l.iritatis , vcl numedca , eft quid diftine-
rum formaliter ab ejfe Divino ex fe lingu­
lati , & cft perfectio attributalis illius^lcd
fic fe habet unitas niimerica Dei; erg.&c*
yideantur dicta a num. 541 ,
279. CircA wr/wffwiconftat ex joani
ty . dicente de Deo ; Sermo tuus veritas
^ & ex Pfali 88, Potens es Domine j
veritas tua in circuitu tuo : etiam ex Symbi
Deum Veram de Deo Vero. Ideo ajebat
Auguftin. in Sermi Decalogi Deus totus rjl
veritas. Deus etenim eft prima veritas in
cffendo, quia eft exemplar non factumj
& elaboratum, fed perpetuum, & immu­
tabile , continens omnium rerum ideales
tationes, reclificans mentem commuta­
bilem , & obliquabilem , & pafsivam er­
roris. Atque adeo in hoc lenfu veritas
eft eirenrialis perfedio D e i, quam confi-
derando M:;gnus Auguftinus , dicebar:
Arff tranfcendit ani>na meai Ut verum fem^
piternum vide.is t jam tibi deipfa inieriori
fede fulgebit ( verum ) & d e ipfo Secretario
veritatisi Eft & alia veritas attributalis,
Ortum duccns a pra;di£ta. Nani in Deo
darur perfectio , qua Deus eft intelligibi-
lis ut in fe , & conceptibilis; fed vetitas
aliud non eft , nifi ifta intelligibilitas;ergi
Hoc explicatur non poteft revera intelligi
D eu s, nifi ihteUigatur Verus, & habens
Divinitatis infignia : fed li concipiatur
Verus D eus, formaliter ur Deus j & ha­
bens Divinitatis caradcres , & infignia,
•Verum eft^ illos habere: erg. fic iitum
concipiendo verum Deum , concipitur
fub attributo veritatis.
280. Circa Bonitatem- mihi videtu^
dicendum , quod In Deo alia eft bonitas
cftentialis , & liare eft ipfamet Effentia
D ivin a, quatenus Pelagus omnium' per­
fectionum llmpUciter linrplicium, & qua­
tenus iple Deus eft fummum ijonum pef
119
effentiam, & ci4 iliuci bohiiiil j de quo
dicitur inS. Scriptura: £go ojiendarr. ‘t;hi
omne bonum : & ctijlni eft dc quo dicit
Magnus A ug. 8. de Trihitat-.-^i Si pote/l
Jine illis , qua participative bona fu n t per­
cipere ipfurn bonum , cujus prHicipaticne
fu n t bom , perfpexeris Deurn. HoC eft bo-
nuitj fummnni, unicurti, fumme ad:iviim,
fummediftufivum fui, & fummc commu-
hicativlini fui. Hoc eft etiam fummc* i &
fimplicitcr perfcdtum , fummc fruibile*
non ordinabile ad aliud, & de quo dici­
tur : fummum bonum nihil aliud a D ed
eft in natura j & a SS. Patribus, Deus cu->
ju s natura bonitas: Si. zb omnibus Theo­
logis , boniim infinitum , immobiliter
quietativum cun£ti defidctii voluntati?
creatae: igitur Deus eft bonus pi',r Eflcn-
tiam , vel habens effcntialem bonitaiemt
Alia eft in ipfo bonitas attributalis: &
h xc aliud non eft, nili ipfa fantiitas in-
creata fubftantialis , qua conftitntive ftat
in amore neceflario, quo fumme fe ipfum
diligit, & de le ipfo infinitam fruitionem
habet. Videatur Subtilis Mr.giftcr in i ,
difti r. qu^ft. 2. & qua:ft. 7, & jn i. dift,
7i quxft. 3. & in 2. dift- 37. qnaiit. unici
Atia multa funt attributa , quic de Deo
dicuntur, & ex Scriptura S. conflant: fuf-
ficianr di£ta, quia plura alia in fequenti-
bus difputationibus paulatim appare­
b un t
^ Objicies ultiriio: de ratione infi-
hiti in omni genere eft forlnahtcr iden-
tificare perfediones fimpliciter cujuf-
cumque gen eris; fed EiTentia Divina eft'
infinita in omni genere: erg. de ejus ra­
tione eft formaliter identificate perfectio­
nes fimpliciter cujufeumque geheris.Prq,-
batur major : D e ratione mfiniti in detcr-
miriato genere eft forfhaliter ideiitificarg
omnes perfectiones fiinpliciter iUius ge-
Jieris. Ratio : de rjitione infiniti in linea
intellectionis eft formaliter identifieare
omnes perfectiones fimpliciter illius U-
necB, & patet quia fapientia, fcientia^ars,
&C( qux lunt perfeftiones fimpliciter in
linea intelledionis a£tualis,iion diftingun-
tur formaliter ab inrelledtione aduaii:
ergi de ratione infiniti in linea intellec­
tionis eft formaliter identifieare omnes
perfectiones illius linesci Hoc atgumen-
tum vocatur difficile valde a noftro Qui-
roga dcDCo Uno , tradi, i . dilp. 5*Mi->
hi tamen videtur jam efle implicite folu^
tum ex his, qua; difta funt a htim. 257*
& 45 <Unde ncg. majorem j & majoreiii
probationis , & ad probationem hu;us
eonceftb anteccdentijncgatur confequen-
tia< Ratio folutionis fiitit in e i), quod
ra-
 i zo Difputatio Tertia
Wtio infiniti in omni genere eft rat’O foc-
mallis , qua Divina Ellcntia conllitiiituc
P e k g u s , a quo cmiUiant cundx pcrfec-
tionesD ei. Veriim non conftituiuir Pe-
Jagus percontlncntiam - & formalem in-
durionemimplicaioriam,&talisGftinclu-
fio identitas formalis omnis perfec-
tionis. Igitur pcrfcftifsiiUus modus con*-,
tinendi el\ ille , qui manet-diftus in num*
257. Deinde in linea intelletVn a diftin-
guenda elH inea aftus primi j & fccundij
& q u x funt de linea adtus fecundi diftiii-
giintur formalitcr at> e.\,c|U^ funt de linea
adus lecuncii. Ceteiuin qiix runtd.e aftu
fecundi inter fc funt formaliter idem: uti
patet in linea voU tiva, ubi voliiio , &
nolitio fune cadcm forma.litas in Deo; 11-
militer eademformalitas e(t actus Jiber,
& ncceflarius, ftientia fimpUcis intclii-
gcntia:, & vifionis. Unde contradictoria,
q u x de iftis enuntiantur funt penes
connotata extrinfeca , & penes divec-
fos cfFe£tus, diverfa m unera, aiit con-t
notata.

DISPUTATIO Q U A R T A
DE DEO IH LINEA INTELLECTUALI.

N I H I L E N I M F I T , Q U O D NO N DE I N T E R I O R I /
atcjtie intclHgibili A ula Summi Impeiatoris egrediatur fecundum
ineffabilem jurtitiam,aic Magnus Auguftinus. Ut igicur n osfcru-
tatione ftudicfa , cjuje in Aula intclHgibili Dei fune , & ab illa
egrediuntu r, confidet en; us juftum e f t , ut de intelledtu
ejus agam us. Ideo Qt

Q U ^ IO PRIMA. mandatA vita, £ t in n o v o , ubi diciturj

QUID S IT D IVIN U S INTELLECTUS^
& quts ratio a priori probativa
ilhui'i
iS i. N prsfenti quacf»
tione non q u x-
litur , an Deus
habeat intellec--
tum ? Hoc enim
eft , vcl per f«
notum cuicum-
que intellectui naturalibus Philolbphicis
documentis inftructo ,v c lfa ltiu i natura­
li lumine demoiirtrabile. lir-6 magis fir­
ma apparet ifta veritas , fcilig h , quod
Deus eft in telle d iv u s, vel intcUectum har
b e n s , ex pluribus locis T lie o lo g icis, in
S. Scriptura notis. Primo ; quia Dens eft
,fupremus Judex , & fupremam judicatu­
ram habens ,.necefl<iri6 efTentialiter prae-
fupponit intellectum , & voluntatem. Se­
cundo : quia Detis numquam relinquit
Populum fuum line remedio neceflario
ad falutem >nec fine legibus latis fcriptis,
vcl traditis de tali remedio , quod eft ar­
gumentum irrefragabile intellectus , &
voluntatis. H xc omnia cooftant in V ete­
ri Teftam entq , in quo in Monte, Stnai
D eus dedit le g e m , d,icendo; /indi Ifra d
De Sion exivit lex , verhum Domini de
Jeruf.tiem : & tandem ex commnni T h e o ­
logorum , dicentium , Deum efle agen­
tem per fe , & pcopter fe , quod eviden­
ter c o n v in c it, agere per intellectum , &
voluntatem : maneat erg. in eludabilitec
firmum , Deum esTe intellectivum , & ha­
bere intellectum.
282. De Divinointelledu plura fub^
tilia, qiiamvis fparfa , rcperiuntur in Sub­
tili Doftore , q u* per ordinem tradira,
talia fu nt: „ Quod eft comprebenjivus ob-^
,yjeiii infiniti', i.d ift.2 . qujcft. 7. quhd, ni~,
„ b!l inteliigit nift intuitive ^ibi : con-
,, tinet veritates infallibiles qti. Ji lU'er ; iri
„ t .d i f t . 3. quxft,4* gaoii cognofcit aliud
,,a fejeJJ e n€ceJfai'!U}n adjim m uitimimK
„ I . dift.8. quxft. <),qtidd cogmfcit quod^.
,, cumque inteiliglbiie perfeci;fsime ; in r*
,, dift. 2. qua:ft. 3. fudd ejt principium
„ produftivum fufficiens producendi r,oti^.
t i am genitam in fe fuhjijienteni'. l.d ift.
,, qua:ft. 'j.quod infinite cogmfcit fiviium
f, ut finitum : 2. dift. 9. qua:ft. 2. qiti'd eft
f^formalitsr infinitus ; quia nihil niji fot-^^
malfter infinitum comprehendit Divinam
,, Efisfttiam objeiiiim formalitc-r infinitum:
„ in I . dift. 93. quSEft. unie ,quod in quan~
„(a m efi aSin per ejfentiam , & per adua-
» lem intelleitionem infinitam , cfi poten*
tia
 De D eo in iinca intelle<^ua!i,
„ tta aBiva rtf^eBu quorufncumque objec-
„ torum , qu.e producit ineffe inteileBo, i >
„ dift: 3p. quaiftionib. i . i . & 3. quod non
„ eji fortnaliter patenti* aBiva , qua Deus
„ dicitur fortnaliter omnipotens : qudd eft
„p riM a radix pofsibiMtatis in lapide: i .
„ dift.4^. quod non habet objeftum adx-
>, quarum commune ab omnibus obiedis,
j, fed commune communitate virtutis ad
3, omnia per fe objcctajaliasvilefceret in-
teUcdiis,quiaporsitlm m ucari ab ob-
j, jec\o finito. Unde qiiod eft ibi primum
>, virtualirer,eft fibi primum adjEquatum,
& hoc eft infinitum. Qiiodlibet. 5. Ha:c
& alia piuiima de Divino intelicciuaffir-
mat Magiftcr Subtilis, & omnia ifta erunt '
nobis quafi promptuarium ad illa , quc&
dicturi llimmus de Divino intelledu , de
objedo e ju s , & de Divina fcientia erga
ipfum Deum »& circa omne creatum in
quocumque ft.uu confiderctuc.
283. His fuppoutis qua:ritur: qujc
fit rario a priori probans, Deum efte in-
teil..*divum ? Duplex circa pra:fentera
quacftionem verfatur fentcntia : prima
affitmativa ten et, immatcvialitatcm effe
rationem aptiori prob.uivam intellciSlua-
litaris in Deo. Ita Angelicus Do^or cum
fu is, qui citant Siiar»;z , Molina >Grana-
dos, Herice. Secunda cenet, non inferri a
priori ex negatione materia: intellccluali-
tatem atlivam. Ita noftcr Subtilis M agif-
ter cum fuis,quibus accedunt Ocham»
Gabriiil in I. dift. 35. quxft. i.H x c eft
noftraconclufio,& probatur, i.Id ,quod
eft per fc notum , non habet aliquam ra- .
tionem radicalem i pr/nn proUancem
ilhid ; fed Deum cftb intcllec'tivum eft per
feriorum: erg. non poteft cfte immate-
rialitas ratio a priori probans intelledtua-
litatem de iplo. Ma)oreft natura, & ef-
fenrta propofitionis per fe nota:, de cujus
ratiune formali e ft , excludere rationem
radicalem , & primariam probandi pr»-
dicatum conveiiite fubje^fto , dc contra
rationem di£tac propofitionis per fe notx
eft,habete tnedium objeilivura probandi
veritatem talis convenientia:. Probat, mi-
n or; In Deo intellectualitas eft ptima ra-
tio conftituensipfum in entis intelU-
gibilis , ita ut nihil in tali ente exigat prius
effentiaUter ea i fed prima ratio , qua nui-
la prior eflentialiter, eft i^ habente ip-
fam , vel in fubjecto habente illam, pr«-
dicatum faciens cum fubj,e£to propufitio-
nem per fe notam , quia eft ipfa definitio,
vel quali definitio fubjecti fccundum dif-
ferentiamfpecificam , & ex hoc nulla pO'
leftclferatiodcmonftrandi Ipfamde tali
1’u bjecto: eig.D^«wi inteUecUvum cll
1 2 1'
propofitio per fc nota >yel cx terminis
nora , quia conftat terminis, natis parere
evidentiam connexionis praedicati cum
fubjeao,& hoc in quocumque intcUedil
percipienti terminos. Unde qucerere ra-
tionem , quare Deus eft intelledivus, cft
vdnum laborare, qusercndo rationem
a priori cajus non eft ratio> yidean-
tur a nobis di^a in hoc tom. a num,
*04*
284. Probatur 2* Per immatcrialita-
tem Uimmam aliud non intelligunt Sa-
picntifsimi Thomifta; , nifi elevationem
i'upra omnem materiam , & exceffum fu-
pra omnem conditionem matcnre in agen-
do , & recipiendo: fed immaterialitas fic
elevata fupra omnem materiam non eft
^ prior/ demonftrativb probans,
Deum elTe intelle^ivum , & cognofciti-
vum : erg. ex immaterialitate tamquam
radice non demonftratur , Deum elle in-»
telledlivum» M.ijor eft explicatio, quam
dant Thomifta; de immatcrialitate Dei.
Probatur minor. Immatetialitas fic elc-
vata , & fic excedens omnem conditio-
Jiem materia: in agendo , 8c rccipicndo
aliud for mali fsime non e ft, nifi cxcluilo
materia:, potcntialitatis habendi illaiu,
& non immerfionis in illa : fed immatc-
rialitas excludens materiam , potentiam
habendi illam , 8^ non immcrfioncm in
illa , non eft in Deo ratio priori de­
monftcans c)us intellectualitatem : erg.
Prob. minorSi in Deo talis immaterialitas
edet ratio i priori evidenter oft^ndcns,
Deum elfe cognofcitivum , & intellecli-
vum , ubicumque reperiretur immate-
rialitas, inveniretur ratio cognofcitiva,
& intellectiva.-Videtur clara ilta propoli-
tio : nam ratio formalis alicujus talis con-
ditionis , & indolis eft, quod ubicuni-
que reperitur, femper probat, & ubique
ten et: uti conftat in ratione formali fa-
pientia;, v. gr. q u x , qnia eflentialiter eft
certifsima cognitio pet altifsima princi-
pia habita, ubique te n e t, & inquocum-
que fit,eandem rationem tbrmalem reti-
net. Jam fic : fed non ubicumque , 8c ia
quocumque reperitur immaterialitatis ra­
tio , invenitur evidenter probata
ratio intellcdiva , & cognolciriva. Patet
ifta in omnibus formis f upernaturalibus
quoad fubftanttam : conftat etiarii in vo«
luntate Divina ; pariterque in Divinis
perfonalitatibusi In omnibus iftis rcpcri-
tur immaterialitas, qtfm ex hoc a priori
probetur,elVe omnia di^a intellectiva , &
cognolcitiva.
285. D ices: quod non quscumque
iinmatetialitas eft arguuiatituia eviden-
 21 z Dirpiuario Q u j f t a
ter a p-yiori probans, in habente illam,
potentiam cognofdtivam : quia alioquim
natura fenfiriva, & materialis non efl'et
cognofcitiva , quod aperie falfifsimum
e ft, fed folum immaterialitls fumpta pro
exceffu , & elevatione fupra omneai con­
ditionem niatetix in agendo , & reci­
piendo. Itaque ajunt,qu6d immateriale
tripliciter fummitur: primo pro exclu-
dente informationem materiae: fecundo
pro independent! a materia: tcrtio pro
excedente conditionem materiae in agen-
do , & recipiendo. Primo modo natura
Angelica eft immaterialis i fecundo ani­
ma rationalis , quia efto informet mate­
riam , eft independens ab illa 5 tertio mo­
do anima fenfitiva, qu$ licet a maceria
pendeat in effendo , & iinmatenalis enti-
tative non f i t , recipit tamen fpecies in-
tentionales modo reprefenrativo , ob
quod non eft materialis immetfivc, hoc
eft totaliter inimcifa in materia, fed ex­
cedens illius conditiones in recipiendo,
& agendo , & ideo docuit Philofophus,
plancas non elTe cognofcitivas pruptcc
fuann materialitatem > fenfus vero cog-
nofcitivus e ft, quia rcceptivus fpecierum
fine materia.
2S6. Contra ; Per te >non quxcum-
que immaterialitas eft argumentum evi­
denter d priori probans cognolciti vi ra­
tem , nec quarcumque immaterialitas eft
argumentum fimiliter probans negatio-,
nem cognitionis : ergo neque immate­
rialitas fumma , omnem prorsus excedens
conditionem materia: in agendo , 6c re­
cipiendo, eft argumentum evidenter d
prior:^ probans in Kabente iplam, lie con-
ditionaram , vitturcm cognofcitivain , ^
incelieclivam. Probatur con kqucntia;
Immaterialitas pra:ditla fic lu m m a,lic-
que elevata, aliud formalifsirae non eft,
nifi quid fpirituale non corporeum, nulio
modo exrcnfum , non organicuin,non ref-
picere potens, fi comparetur adobjetum,
nifi cum rationibus immaterialibus ex­
cludentibus illas, quxdicrmtur conditio­
nes materiales ; fed fpirituale, prxdicla
habens, non eft argumentum a priori
evidenter probans intellectualitatem : er­
go immaterialitas fumma , quacumquc
elevatione conlideretur , non eti: argu­
mentum & c. Major videtur continere
omnes explicationes immaterialuatis.
Probatur m inor; Omnis prxdida expli­
catio immaterialitatis, vel immateriali-
tas (ic explicata , reperitur in Divina vo-
iuiifaic , in amore D c i, in Omnipotentia
Divina , in omnibus Divinis relatioiiibus:
icd iaau U o e.H,liii probat iaimateriaiitas
rails intclleftualitaicin cognofcitivam
formaliter , & per locum intrinfecum:
ergo & c. Itaque immaterialitas (ic ele­
vata folum eft argnmcntnm probans in
habente illam, fpiritualitatern adualilsi-
mam , & infinitam , at que ideo s£tua-
li(simam : minime tamen probat proba­
tione /m r/dcm onftrativa inrcilcdua-
litatem. Alioquim fi immarerialiras tniis
fic elevata, illam probaret , qua:cnmque
immaterialitas illam evidenter convince­
ret. Totum hoc amplificari potcft argu­
mento illo: fi Sapientia infinita include­
ret formaliter bonitatem infinitam , fa-i
pientia ut fic illam includerct formali­
ter : ficque ubicumque reperiretur Sa­
pientia^ ibi bonitas inveniretur etiam.
Ratio fundamentalis iftorum eft jam in-
finuata , loquendo de modis intrinfecis,
de quorum effentia eft,nor. variare ratio­
nem , cujus funt modi. Ad rem ; in prje-
fentiarum immaterialitas fumme elevata
folum eft argumentum aftus puriisimi,
actualifsimi , & infiniti : ceterum cum
tam fumma puritas , tam fumma aduali-
tas, tantaque infinitas, non fint modi va­
riantes rationem formalem fpiritus, fed
tantum fint.modi intrinleci (bhim diver-
fificantes fubftrata , Sapientiam increa-
tam , fcilicet, a creata, Bonitatem increa-
,tam a creata, Spiritum incteatum a crea­
to } minime vero rati< nes formales Sa­
pientia: , Bonitatis , Spiritus, & c. hijic
unum eduobus necefse infertur; aut fum-
mam immaterialitaiem, & Ipiritualitatem
ftanteinm fumma actualitate,non ciXc ra­
tionem d priori demonftrative probantem
intelletStualitatem in D e o , vel illam pro­
bare in quocumque fpirituali ente.
287. Objicies l, Hcec eft ratio a
priori , & demonftrativa : omne imma­
teriale eft intellectivum i fed Deus eft
fumme immaterialis : .ergo eft ii^finite
intellcftivus. Vel fic : Omnis iubftantia
immaterialis eft intellecliva 5 Deus eft
Iubftantia fumme immaterialis : ergo
idem quod prius. Vel tandem (ic : q[i6
immaterialior eft fubltantia , eft magis
cognofcitiva; Deus eft fubftantia imma­
terialis , qua nulla major : ergo. Ratio
majoris eft : Qtiia ratio , cur aliquid eft
cognofcitivum , eft immaterialitas: nam­
que eo pla»4{a: non cognofcunt , quia
fiint materiales, & eo fenfus eft cognoi-
citivus , quia teceptivus fpecierum fine
materia , & aliqualiter immaterialis, ex­
cedens conditionem materiae , atque adeo
intellectus humanus magis cognolciti-
vus , quia magis immaterialis , ieu a ma­
teria alienus, & Angelus magis , quia
fu-
 D e Deo in linea incclle^tiiAli.
fiipcrat animam rationalem , eo qiiad nec
a niaieria depenclct, nec illam informare
valet : ergo immaterialitas eft ratio a
priori probans ,qu6d aliquid cognofciti-
viim fit: quia eft ratio amplitudinis , &
iilimiratio quxdam , & ideo capaciratem
habcnSjalioriim formas habendi in quo­
cumque inveniatur pra;did:a immatena-
litas , & ubi fuerit fumma , & fummb
elevata , erit ratio virtutis cognolcitiv^
ad omnia. I(la funt poti (sima fundamenta
partiuni adverfanrIum.
288. Quibus refpbndcrur, negando
praididas eilc demonltrationes per locum
a prior: procedentes : non enim conrtant
terminis primis , immediatis caulis
concUirionis. IlVi namque term ini,
Ur'tdl;: , (cilicet j &, inlcll-SUvum , non
funt talis naiurs,quibus apprehenfis, in-
tellcdus ftatim ferat judicium de veri­
tate connexionis unius cum alio. Clarius;
Ifta piopodtio , ens irmnMeriaie efi intei-
hciii ::m , iion eft talis conditionis , ut in*- pro aliis nota: quod immaterialitas eft
telledlus ftatim illi allcntiar. Ratio ma-
^iftraiis; Qnia in propofitione dc fub-
jed o non limpliciter fmiplici , per tale
fubje£lum tamquam per medium , non
probatur a prior: pcxdicatum convenire
iubjecto, quin fit evidens parces com­
plexi , vel fubje£ti fecum ferentis compo*
iitioneoi terniinorum,inter fenonrepug*
nare j quod cum non habeat hoc comple­
xum ens i>rm2,iUri.ile : proprereajnon po-
teft efle evidens a priori, praedicatumj
fcilicec ejfe inielle^ivir,n convenire tali
lubjcdo , fciiicet , cnt: imni.:tcrid\ H xc
eft d idcina. Nunc in forma : Omne im­
materiale fiibftantiale , vel omnis imma­
terialis lubftantia eft , per locum ab in-
trinfcco intellectivum , vei intellectiva,
nego ; eft ,per locum a comitantibus, &:
idcntic^ , & materialiter inteileclivum,
vel inc'illediva, conced. Similiter ad pro­
bationem : Rario c u r , materialiterj iden-
tice >& per locum a comitantibus ali­
quid eft cognofcicivum , eft immateriali­
tas , concedo : ratio c u r , a prior i , & per liter , & cum fundamento in re ab ejus
locum ab intrinfeco aliquid eft coe,nofci-
tivum, eft immaterialitas , nego. Igituc
omnino certum eft , quod in quacumque
fubftautia,ut cognofcitiva f i t , expofci-
tur aliqua immaterialitas, aliquo ex fen»
■fibus prcedidis accepta : nec minus cer­
tum e ft, quod quo m.ijoris eft immateria-
litatis fubftantia , eo majorem amplitudi­
nem h a b cr, &ilUmitationem incognof-
cendo ; & ideo , quia Deus eft Subitantia
Divina fumme elevata fupra omnem ma­
terialem conditionem , eft infinite cog-
nofcitiyus; cctcrimi h xc non eft caula,
12 5
& ratio formalis a priori, fed tant' m ra­
tio per locum a comitantibus. Unde efto
ifta p/opofitio , Deus eft intelkBlvus , Hc
per fe nota, prout Deus a nobis concipi­
tur ilib ratione fub qua a nobis eft con-
ceptibilis 5 nihilominus tamen prxdicta
veritas eft fyllogizabilis , & evident-*r
poteft oftendi vera per locum a comi-;
tantibus. Hoc probo quo immaterialior
eft fubftantia , majoris intelledtualiratis
e ft, & qiia: fumme immacerialitatis eft,
eft fumme cognofcitiva; fed Deus & c.
ergo. Et ratio eft ; Quia omnia, qua: funt
D^i pofTunt a nobis,unum per alium of­
tendi, ut per infinitatem,a:tcrnitatem, &
ad invicem ; per a:termtarem imnienfita-.
rem , & ad invicem. Fundamentum eft
realis identitas iftorum ad inviccm , 5c.
cum immaterialitas fumme elevata iden-
tificetur in Deo cum actualifsima fpiri-
tualitare fubftantiali, 8c ha-c cum intel-
ledualitate infinita: ideo & c. Tandem
conditio fine qu^ non , vel ratio immate­
rialis , ut aliquid fit cognofcitivum, & ut
quod eft materiale , fiat atiu intelligibile,
debet ipfum , vel fpecies fui denudari a
conditionibus materialibus , ut fic fiat
unum intentionaliter cum objecto : ve-
riuTi hoc ipfum probat , quod non eft
ratio formalis a priori probans cognof-
citivitatem,
Q U A S T IO SECUNDA.
X JTR U M I N DEO t> ]^ T U R
intellecius per modum aBus primiy
potentia formalis ?
iSpi. ' R e g a n t Thomiftae , fe-
quentes Angelicum Ma-
giftrum , in locis ciratis ab ipfis 4. Cotitra
Qcntes ycap. 45, & in hac parte qua;ft.25.
art. I . Ad tertium : & 41. art. 3. .
Fundatur in eo , quod intelledlio
eftentialis in Deo non diftijiguitnr virtua-
intelledu , & quia exprefsio ulcimx ac-
tuaiitatis propri^E fux linejc debetur cui­
libet perfeiSioni D ivin i. Oppofitum te­
net Subtilis Magifter , quodlib. I . & in
Scriptis Oxonitnfibhs pafsim , quem om­
nes Difcipuli ejus fequuntur. hroijatur i .
Mullus intellediis habet ejfe proprium,
& eflentiale intelleftus per aliquem ac­
tum fibiconvcnientem : ergo neque Di­
vinus : fed hoc iplo datur in Deo intel-*
lectus per modum attus prim i, & poten­
tis : ergo. Probatur anteccdens; Oinnis
ackus incelligcndi, vel naturaliter prazexi-
 124 Difpiu atio Q u a r t a
git intdlcdiini cujus e ft, habentem pro­
prium aciualc (jf’i intcllciTtus , vcl faltCm
co ex ig it: crgfi ncque Divinus IntelIcdiis
habet ejfe pi-opriura, & primnm, & cflen-
tiale intclleclLis per aliquem fii>i adiim.
'Probatur confequefnia: Nam ad efte in-
telligenrcm , vel habere intellectum, non
fufficit inrelledio ; fi ponatur namque in
ligno , non proinde lignum inteiligit;
alias po(Tet efic dottum , & lapicnsj quod
impofsibilc, (ignum evidens eft, quod, ut
habeacur hoc concretum inielligetis, de­
bet efle, & ipfit a£lualis cognitio , & fub-
jeclum,quod fit intcllectum. Confirm^tur\
Auc enim intclleftio Divina eft prinio a
f e , aut cmanat ab alio? N on piimurn;
quia talis eft tantimi ipla Effcntia Divi­
na ; reliqua omnia fcquuntur ex ipfa,
jam fint attributalia, jam Tint notionalia*
Si fecundum: am eft ab EiTentia , aiic ab
aliqua potentia ? Sed non ab Efl'cntiaj
quia Eflenria non eft adiva formaliter:
alias fiuftra eflent potentiae, & fic nihil
cflet ab intelle£lu : ergo intelledio eft
tamquam aclus fecundus potentia: intel-
le£tiva: in aftu primo talis^ t ’lln ultrix
Si inrelledio non eflet intellettus, nec
intelleftum pvaerequireret tamquam po­
tentiam , EiTentia Divina non efifbt objcc-
tum Theologiae DivinaS , feu Scienti®
D e i; nam clarum eft, quod ob;eti:uin
theologicum ratione potcntix requiritur.
Denique : fcqucretur j quod procelsio-
nes Divinac client a Natura D iviha, non
a potentiis, intellc£tu nempe, & volun­
tate , contra communem Theologorum
fcntentiam.
290. Probatur fecundo conclufio:
Nam intelleftus Divinus intelligit , &
co gn ofcit, ut contht ex illo : Hemo novit
F iliu m , n>Ji Pa'er , & ex aliis pluribus
locis Sac. Scriptura:: fed intellectio non
in telligit, fed eft ipfa intellqdio : ergo
cum intelligcrc , & non intclligerc non
pofsint vciiticari do cadem indivifibili
formalitatc , crit dilVincta foinialitas in-
tclletlus Dei a Divina intclledione, &
h xc erit aftus fccundus, & ille aclus pri­
mus per modum potcm ix forcnalis. Cfi-»-
prmatitr : E6 non daretur in Deo intel-
led u s per modum adus primi , habens
rationem tbrmalem potentia; quia ratio
formalis potentiae in D c o ,'& eft argu­
mentum impe.tcdionis potentialitatis, &
realis diftinctionis inter actum primum,
& fecundum , inter potentiam inreliccli-
vam, & intellccHonem Divinam : fed neu­
trum horum fcquitur. Ratio probans pri­
mum : Non eft conceptibilis potentiaUras
cum fumma aCtualitacc in linca virtutis
ir.telledivai j fed ccncepnts 4dus primi
intclleftivac potentix in Deo eft in fum­
ma aftualitatc Virtutis: nam eft concep­
tus perfeftionis foecnndifsimjE, potentis
a Ic diffundere aliam perl'edlionem , fci-
lic e t, aftum fecundum , intelleftionem,
aut Divinam Scientiam, fimi liter haben­
tem fummam aftualitatem in fua linca:
cirgo lion feqiiitur primum. MiUto minus
feeundum : 'Non eft conccptibilis realis
diftinftio inter extrema quorum utrum-
que habet rationem formalem idcntifi-
candi omnem perfcftioncm fimplicitcr
fimpliccm ; fed hoc habcnt omnia , qux
funt de linca abfoluta in Deo , & hujul-
tnodilinea: funt intelledus,& Scientia Di­
vina; ergo ad invicem lummam identi­
tatem habent; taliter , quod intelledus
Divinus cum fumma fua aftualitate in
linea vlrtutis, & radicis realiter perfec-
tifsime idehtificatur cum radicata , & a
fe dilTufa intellcftlone Divina , fummam
pariter habente aftualitatem. Alia plura
in m ateriadeTrinitate ad illam qua:ftio-«
nem j an procefsioneSDlvinx fint imme­
diate per naturam?
291» Objicies I . In D e o , propteir
infinitatem fux perfeftionis in omni li-«
n e a , & propter fui fummam aftualita-
tem , dcbet excludi om nis, & quacum­
que potcntialitas j fed principium , &
30tentia per modum aftus primi intcl-
eCtionis, ut quid potentiale concipere­
tur ; ergo non daiur intelkclus per mo­
dum aftus prim i, & fornialis potenticc.
Major certifsima eft , & conceditur ab
omnibus dignc de Deo theologizantibusj
cum folum digne pofsit dici dc D eo,
quando prxdicatur de ipfo , quod in
fumma adualitate, excludente omnem,
& quamcutnque potentialitatem, habet
om nia, qua: funt Divina , & ipfius Dei,
cujufcumque line® fint five attributalis,
five notionalist Probatur minor: Princi­
pium proximum intelledionis , habens
rationem potenti® form alis, concipitur
ut determinabile per intcllcftionem , &
per illam perfcftibile; fed determinabile
per a d u m , & per illum perfedibile , vel
eft potentiale , vel ut tale intelligitur:
ergo & c. Rtfpondetur concef. major« ne-
gand. minor. & majorem probationis.
Quamvis enim vcrifsimum f i t , quod in-
tellcdus in Deo v e re, & a parte rei fit
ccnceptibihs conceptu perfcdo , & ada:-^
q uato, tamquam principium per mo-'
dum potentia: formalis' intelledlionis Di­
vina:, quia ita eft v ere, &.a parte rei:
ex hoc autem minime infertur, conccp-
tibilem eflc ut determinabilem per fuam
in-
 D c D e o tti linea intellei^tuli.
intdlcclioneM tDiviMtn : tiam implicat
talis conceptio inter extrema perfedifsi-
me idcntificata , quorum qiiodliber lit
jpfurh idem , i& ita evenit in prxientii
Videantur a nobis difta niitri; 253.
292. Replicabis: Piincipium per mo­
dum poteiitia; formalis Divina: intelleQ:io-
nis rioii continet adu explicire actualem
operationem: erg. faltim erit explicire
potentialis aci ilUm. Kfpondetiir •. Quod
qu.imvis explicatio fo£ta peiT iftum termi­
num , icilicet, intellectus Divinus y non
fit explicatio fa ftl pec iftum, Divina in-
telUctio ; non ob hoc,adhuc qiiodd expli-
Carlonem concipitur potentialis Divinus
jntellccl:us5 ejusinftar modi ac
tia Di-uina explicativa Dei, non eft hicc*
Paternitas D iv in a , qitin per hoc EfTentia
Divina fit in potencia ad Paternitatem,
aut e con vcrfo; quia Ellentia >& Perfo-
na , habet qnculibet in fua linea fum-
mam attualitatem pugnantem cum po-
tentialirare. A pari ; expre/sio ulrim l
aftaalitatis intellediis Divini excludit po-
tentialiratem in linea virtutis, & expreA
fio intelleilionis in ultima aftualitate eft
cxprefsio illius in fua linea , fcilicer, per-
feftionis aciualifsimx emanantis a foecun-
difsimo intellectu Dei. Verum e ft, quod
intellectus Divinus debet co n cipi, & fig^
Jiificari in tanta a£tualirate, quanta ma­
jor , nec asquaUs cogirari p o fsit: ceterum
non eft minijs verum , quod Divina in­
tellectio j & Scientia Divina debet con­
cipi , & de facto concipitur a perfeftc
.concipiente cum non minori actualitate*
Verumtamen neinvettantilr rerum natu-
lu’,opus eft diftindione de linea a linea,
adus,icilicct, primi a fecundoi
293. Replicabis j De ratione perfec­
tionis in linea intellcdtiva eft habere in
fumma adu aliiate, & ulfima quidquid
eft dc linea intellectiva : fed attualis in-
teliedio Divina eft ultima adtualitas iri
linea intelligibili ; erg4 fecum in fua ta-
tione formali , & quidditativa habet ra­
tionem intellcctus: alias ifte ad ilhim coh-
ceptibilis foret iri potentia* Rejpondetun
C^od in Divinis linei intelligibilis habet
id quod eft inrelledus , & jd quod eft in«
telieifiio* Clarius: eft cognitio Divina, &
inCf eata , & eft objeftum tiliis fcientia:, &
eft intelledus Divinus habens talem cog­
nitionem } & quodlibet ex his eft in ulti­
ma adualitate , qua majot non eft cogi­
tabilis : verum cum iftd diftindione Deus
in linea objecliva, intellectus Dei in linta
potentia:, & D ivin i intcillectio in linea
aftus lecundii & quia omnia ifta fuilt
fumma idoneitate identificata
12f
unius eft ai^litalitas alterius ) & e convcr­
fo. Sic perfeftio infinita >qUa: conftituic
intelleftionem Divinam in ultima actua-
litate eft argumentum probans Deum,
& intelle£lum fuum cfle in aftualitate
fumma: & pariter infinita perfedlio D ei
in tatione obje£ti theologice Icibilis a
Divino intellc£lu fcientia increata , pro­
bat evidenter Divinum intellcdum elle
in ultima adualitatci fumma, & e Conver-'
fo. Ratio vera , & communiter at^miffa
eft fumiiia perfccta identitas pofsibilis ha­
beri >qua; reperrfur intdr omnia pra:dica-
ta abfoluta Dei y propter qUam ad invi-
cc:m fele inferunt, ut conftat ex dictis in
tota Difputatlonc de modis intrinfecis.
Q p iE S T IO T E R T IA .
Qu o d n a m SIT o B j E c r v M
ntotivum t^ivini intiUe6ius\
494 OMMuNttEit. admittunt
V —/ T h e o lo g i,& diftiriguiit
Sacram Theologiam in Tlidologiam Dei^
Theologiam Beatorum , & Viatorum,
cujus diltindionis mentionem fecimus in
bifputat. Prooemiali noftri I4 Tom i. Eft
igitiir Theologia Dei in ipfo Deo cflen-
tialitijr de omni cognofcibili 5iu Beatis de
libere oftenfis a Divina voluntate, quid­
quid modo fit an pdfsint habere natura­
lem cognitionem de aliqua creatura ex
propria motione ipfius naturaliter ccg-»
nofcibilis; & Theologia Viatorum fo-
Ium eft de illatis , & revelatis. Eft iieriim
alia differentia j quia in Theologia D ei
objedum ejus eft evidens : in Beatorum
Theologia etiam objectum ejus dat evi­
dentiam j quia ad illam praecedit vifio in^
tilitiva, & clara Effentix Divinx» qua:
eft dpprehenfio incomplexa perfe£ta lub-
/edii Videantur a nobis dida difput. de
"ViCioMc qttantum ad quid ejust In noftra
tamen Theologia objeftum non eft evi­
dens ^nec Ut evidens nobis,continet veri­
tates noftras Theologicas. Hoc fuppo-
fito:
ip ji. Quairitur m prifentl quodnarti
fit objediam motivum intellectiis Divini?
juremerito qujcritur de objedo motiVOi-
nam nulli dubiuni e(fe potefl, qiiod fcien­
tia D e i, & Theologia inCreata eft de om*
ni cognofcibili fcientia , & cognitio.HoC
enim convincit naturalis ratio , qua pro­
batur f Deum habete omnem perfectio­
nem fimpiicitet in fummo 5& cum fcire
omnia melius fit habenti talem fcientiam,
quam non ipfam ; dubio prOciil in Deo
WgegitUii Divina cogniiio de omni cog-
no i-.
 1 16 DifDiitacu» Quarta
nofcihilijfive tale incrcatum fit,five crca-
tU;n,Hoc,quod verllsuuutn eft, altius lua-
detur, & etticacius probatur ex facris tef-
timoniisprxdicanribus Deum lapientifsi-
mum,imo ipfam lapientiam,& oculis ejus
omnia clTe apcrta, & nuda. Ccteiu cx hoc
folummodo infertur , quod niulta Divina,
8c omnia creata func objcdum Divina:
fcientix , Divinique intellcckus terniina-
tivum. Unde reftat difficultas , & quxri-
tur , quodnam fit ob)e£tum motivuni Di­
na; Scientiae ? Circa prafentem qujcftio-
ncm triplex verfatur Tententia. Prinia tc-
r e t,e n s » f analogice communc Deo,
& creaturis cfTe objedlum primarium fpe-
cificativum Divini intelleftus; Ita Duran­
do , cui non cVillentire videtur notler
VentiU'a Baro in ApQl.2, de Objei'i.'icimt.
ZJ/W», licet iptc dicat non agerc in prx-
fentiatumde entein fuppoiitionefimpli*-
c i , fed in fuppofitione pcrfonali. Secnnda
d ocet, motivum objcdum Divini intel^
ledtus raovens ad Icienriam increatam
efle omnia pr^rdicata Divina , tam ablb-
luta , quam relpeitiva ; Ita Pat^r Dui^tor
Ramirez cum aliis pluribus, quos citat
Marin tom. i . difput. 3. feft. 4. Tcrtia
defendit, iblam Divinam Efferuiam ell'e
objedum mocivum primarium Divini in-
telledus, movens ipfum naturali morione
adEiFentia: Divina increatam cognitio­
nem , & fcientiam Dei : ita Subtiiis Ma-
giilcr in quodlibct. I4 -& in i. dift. 3.
qua^ft. S '& in aliis pluribus locis. Subti­
lem Doftoicm fcquuntur Difcipuli e;us
fere omnes. HjC erit etiam noftra con-
clufio,
2p6. Ante probationem fupponen-'
dum eft tamquam cernfsimum , quod in
Divinis non ell afsignabilisordo moven­
tium , & moviliiun , nee motionis inter
movibilc , & motivum eo fenlu , quo
Philofophi agunt de mptivis moviiibus,
& motionibus. Ifta ^nim Phiioiophia
femper eft argumentun^i realls dillinctio-
nis inter moventia , movibilia , & motio­
nes , & femper efl prob.itiva impcrfec-
tionis potentialitatis ad terminum motus
in m cv ili; cx pariter /cmper convincit,
quod nee motivum , nec movile, necmo-
t i o , (lint in adualitate , cu;us totum op-
Jpofitum evenit in Divinis. Unde Pliilo-
ilbpiiia roliini ad Theologiam fervire po-
tell: ut ancila: mmime vero ut in re pra:-
fenti ejus prscepta lerventur circa moti­
vum , movile, & motionem. Ex quo ib-
liun extendendo noraen motionis aisi?-
ra r ip o te il, & de t-'ido afsignatur ordo
motionum in entibus, ita ut in unum
movens immovile ftet, & figatur totus
ordo motionum. Ad lem , jam probatur
noiU-a conclufio. li\ Divinis primum mo­
vile cft Divinus intclledus; fed primum
motivum hujus Divini movilis primi eft
Divlr.a Ellentia : erg. Divina Efl'cntia eft
obietlnin nustivum Divini intellcdus, ad
habendum Divinam Theologiam dc ipfa
Divina EHcntia , & vi illius omnium, qua:
funt in Deo , attributalium , S: notiona-
lium , & pKis ultra omnium fcibiiium
crcatoiiim. Major videtur cctta : nam­
que in Divinis primum mqvile ad fcien-
dum eft primus intelledus : hic igitur
erit primum moviie in Divinis. Deinde:
illud ell primum movile motione natura­
li , in quo ftat prima menfura omnis ve­
ritatis ncceflarijB , five circa D ivin a , five
ciica creata, Iblus Divinus intellectus eft
prima meniura omnium, qux iunt ob-
jeda Scientia: Divina: necefiaiia:: erg. D c
hoc amplius infra , cum de Scientia Dei
erga polslbiiia loquamur. Probat, minor;
illud cft objeftum primum motivum Di­
vini intellectus motioni naturali ipium
movens , quod virtuahter primo conti­
net continentia independenri cmnes ve­
ritates Theologicas pure Divinas , vel
humano-divinas , feii theandricas , &
pure creatas i fed Divina Eflentia eft fic
primo continens primitate virtutis, inde-
pendentis in concinendo omnes veritates,
vel pure D ivinas, vel humano-divinas,
& theandricas ; erg. Divina Ellentia cft
obje£lum motivum primo niovens D ivi­
num intellectum.
297. Probatur minor quoad cmpes
partes : Veritates pure Divina;, quarum
objecta funt qtiid Divinum, lunt veritates
de D e o , dc attributis e ju s ,d e Divinis
P e rfo n isj& d e qualibet in particulari,
quarum notitia nobis co n fta t,& conira-
bit cuicumque luftranti Sacram Scriptu­
ram , in cujus Sacro Codice nobis mani-
fefta: fiunt,tum veritates dc unitateDei,de
Tiinitate Divinarum Perfonarum , dc
auributis, & pcrfcdiionibus D ivinis, la­
pientia , nempe, Bonitate, Omnipoten­
tia , & c. Veritates humano-divina:, vel
quod idem eft de Deo incarnato, & de
miris , quae gefsit toto tempore vita; lua:,
& nobis revelata funt in S. Scriptura, &
funt t o t , & tanta:,quot funt revelatio­
nes de illis, in ipfa Biblia Sacra funt aper­
te fcriptx , & quilibet poteft illas perci­
pere incipiendo ab illa prima veritate , a
qua tamquam a fonte fluxerunt alia:,&:
h;uc cft juxta Scorum in 3. VERBUM
C A R O FACTUM EST, Tandem verita­
tes de objectis pure creatis lunt omnes
illcE, quae de omni cre a to , vel vera ra­
tio-
 D c D e o in linea intellecluaru
fione pura, vel ratione veta roborata
Divina revelatione concludi pofliiiu. lita
materiatam ampla e(l,utfub fe coitipre^^
hendat omne creatum , imo & creabiki
Jam (ic : fed Divina Ellentia omnes veri­
tates pra:dldas Divina virtualitatc, & al-
rifsima eminentia contin et, Deus eft
primum continens Omnium illarum j tunl
quia Pelagus i timi quia primum in omni
linea; tum quia fontalis otigo omniuot
qucE lunt .id intra in Deo j Sc pariter om­
nium qune funt*W extra in tanta varietate
creaturarum , & primo in C lirillo D i in
x}uo t unquam in capite omnium,qLite funt
perfectiones Ln creacuris emuientiTsime
continentur: erg* Divina Elljncia eit pti-
ftium contiiieiisomnd Icibile verum >iivst
fit pure Divinum , live humano-divinum,
five pure creatum*
298. Hoc eft objeclUm motivum D i­ terminando Divinam Scientiam, increa-
vini intellectus moti aDivinaEllentia mo­
tione naturali, & h xc elt in fuinuia Theo­
logia Divina,fcientia increala,non tametl
GU!ii conditionibusab Aril.totele afsigna-
tis jfiquideni no.ieil diicariiv'ai Propte-^
tea Subtilis Magiller diCebat in Frol'jgoi
Theologi,-i Dei vere , &• prup/ie dici pot.fi ditatis , originantis Divinas procefsio-
fcienti.% quantum ad tres ca.iditioncs, y/oti
vero quantum ad quartarVi Ha;C enim fo-
lum poftullatur ex imperfedione fticntiSj
& cognofccntis Unum e-< alio >qua? Deo
fepugnat. Ex d ittis, nifi fallor vetiemcn^
tilsime , apperitur porta candidatis iri
Sacra T lieolo gia, ut methodico ordme
pofsint aliquahcerlngredi in cognitionem
icientix increata: Dei , ck quouiodo mo-'
Veatur Diviims intellectus ad illairJi Eft
Igitur Otdo ifte , qui lequitur. Primo igi­
tur movet Divina Elfentia intellectum
Divinum motione naturali, & necclVaril
ad intelligendam Divinam Efleritiam , ut
objectum omnino primum; ipiamet Ef-
fentia Divina eft ciua: portea movet ad in-
fellige.iduni terminum omnino primum^
qm eft ipla Divina ElTentia communican­
da tribus, & objectant evidentifsimumi
Divino intelleiftui^( Ha:c eft ratio,- cur
Theologia D ivina, & increata eft fcien­
tia quantum ad tres conditiones poftulla-
tas a ratione fcientia:.) Ifta motio ad Ef-
fentiam Divinam communicandam^ cuni
jam non iit oninino prim a, eft iiimme ne-
eedaria ; non tanifen naturalis, quia jatrl
eft motio voluntatis Divina; , & eft quali
duplex ; fcilicet ad amare Jim'oiex C/" ad
amorem pKocedentem i & hxc duplex rho-
tio voluntatis correfpandet d'.iplici mo­
tioni naturali ,qua: eft in int(5iiectii ad
intelligere , & dicere* Hic eft totus or­
do Di v mus ex parte m o v e n t i u m ,c x
12/
parte movilimn atque motionum , & fic
completur totus ordo ad httra, Sc fcien­
tia increata Dei circa 6bje£ta Divina.
. 299. Objedum igitur hujus Scienti®
Divinx increatx licet non motivum ■ , nec
primano termiilativum funr omnia attri­
buta , & omnia qua; ad ordinem procef-
fionum Divinarum , & Pcrfonarum D i-
tjinarum pertinent. Ratio : quia bmnc
Divinum >& increatum eft terminus prae-
d id x Divina: Scientiaii Ha;c eft evidens:
fed non omiie Divinum eft «qux primo
tale objedum terminativum; alias tolle­
retur >vel non facile perciperetur ordo
Divinaram procefsionum ■ , nec emanatio
atrribucaiium perfcdiorium a Divjna Ef-
fentia tam.juama Pelago; igitur cum iii
Divinis fit conccptibilis talis ordo , limi-
liter videtur pon i, faltim quoad rios , in
tami Iraque objectum motivum ^& pri­
mo terminativufti eft Divina EOentia, ob­
jedum autem non motivum , fed fecun-
darioterminativimi funt Omnia Divina,
five fint illa , qusE veluti circunftarjt Ef-
fentiam, vel fuht termini Divin» ibecuii-
iies, Sc emanationes Divinarum Perfona-
tum^
^ooi Supponit immediate didum,
quod Divina attributa Perfonalitatcs
Divina: hqn funt objedum motivum , nec
primario terminativum fcientia; increatx
D e i; & metito lioc fupponitui:, & hjec
eft fecutida conclufio in pra:fenti mate­
ria. Divina attributa j & Divina relatio-^
nes nec pHfrib movent Divinum inteilecium^
nec primo terminant Divindr/J Sciratlani.
Habet duas parfes; Probatur prima : So­
lum poteft pertinere ad objedum moti-
Viim Divinat Scientia , quod primo, &
independentcr in contineiido, continet
omnes Veritates Objedive Divinas j ici-
biles fcientia iiicteata ; fed hanc Conti­
nentiam nec habent >hec habere poliunt
attributa, & rclationesi Ratio proHipta.
Quod non habet i nec habere poteft con-
cepturii radicis prirtii principii y vir-
tualitdr contentivi veritatum pra:dida-
rura, neie habet ^ tide continet indepen-
denterin continendo omnes illas verita­
tes : fed attributa Divina , nec habent^
nec pofluiit habere conceptum radicis
virtualiter radicantis eas. Ratio : nam
orririe j quod tiuit a Divina Eflentia, tam-<
qtiam a PeLigo j vel ab Effemia Divina>
tamquam ab origine foecundifsiritia, ncc
habet j nec habere poteft, &c. fed Divi­
na attributa fluunt ab Elfentia Divina^
yeluti i Pelago , tk PcrfonaUtates Divinas
 t tS Difputatio Q p a t t a
originantut ab ea tamquam a principio
quo remoto faltini; erg. & c. Secunda purs
eft facilioris probationis j & ita luadetur:
Solinn eft objettum prinio tetminativum
DivinscScientix creatjc, quod primomo-
vct Divinum incelleclum j fed fola Divi­
na Efientia primo ipfum movet : erg.
attributa Divina , & relationes non pri­
mo terminant Divinam Scientiam, fed
ordine quodam , & cum diftinftlone per
fc primo , & per fe fecundo. Vult dice­
re : quod Effentia Divina eft obJeCtum
motivum per fe totius Scientiae D e i, tura
de creatis , 8c creabilibus, in qiiocum-
quc ftatu creatura: confidcrentur , five in
ftatu pofsibilitatis , five in ftatu flituritio-
nis ,abfoIuta f it j vel conditionata talis
fijturitio , fivefint creatura: in ftatu exif-
tentiae: omnia quippe funt nuda, & aper­
ta oculis Dei atque ad omnia cogtiotcen-
da movet Divina Eflentia fqum Divinum
intcKe£lam. Tmus finaliter ordo ell iftc.
Primo movet Divina Eflenua intelledu’u
Divinam motione neceffuia ad objcdum
omnino primo terminativum. ( elt ipic
Deus ) 3es;und6 movet motione nccella-
rifsim a ,f;d non undequaque naturali;
nam ad aiiqua i Divina Scientia cognof-
cenda, & qux non habent rationem ob-
jefti tetminativi omnino prim i, jam fup-
ponitur motio Divinae Voluntatis, ad om­
nia , qu£C funt in Deo maxime ad e a , qua;
funtdc linea communicativa, & relati­
va , cum igitur jam completus intelligi-
tur totus ordo produdionis -ad in tra , hic
com pletur, & fiuem habet dodrina nof-
tta de Scientia D e i , de motivo c j\ is , 4 e
movili ad ipfam,& tandem dc Divina mo­
tione.
301, A tam altifsimo igitur fine inci­
pit ordo Divina; Scientix caca creata, &
creabilia , qualitercumque, & quomo­
documque confiderentur. Semper in om­
nibus eft idem motivum Divince Icientia:,
& in nulla creatura e ft, ncc poieft eflb
ratio objccti primo terminativi. Omne
namque creatum folum potcft dici ob­
jectum terminativum extenfivum , vel
terminus ad ^««>7 Scientia Divina exten­
ditur , & prout fic extenditur multiplici­
ter , & plaufibiliter appellatur a Theolo­
gis , jam fimplicis intelligentia:, jam vi-
lionis, jam media. De ifta igitur Icien-
tia fub hac triplici confideratione erga
Creaturas fcitas, & cognitas a Deo , lon­
gus in his qua: fequuntur erit nobis fer-
nio. Nunc priiis Iblvenda funt argumen­
ta contra noftram conclufionem.
302. Objicies i . Quo aliqua potentia
mobilior , Si pcrfectior eft j eo univeria-
lius objedum h ab et; fed intelleftus Di­
vinus eft potentia , qua nulla cogitari
petfeftior poteft •- erg. nedum Divina
ElVemia, verum increatum, eft objedum
fpecificativum Divini intellectus , fed
etiam tale objedum erit vetum abf-
trahens ab incrcato, & creato. Sic enim
ponirur objeduni Divini intelledus uni-
verfalius, & abftradius , & pro tanto
perfedius. Ref^ondetur: difting. maj. quo
aliqua potentia eft perfedior , eo univer-
falius habet objedum , in continendo,
concedo majorem : in pra:dicando , nego
major em ,& concel. minor, negatur con-
feqvtcntia. Verum igitur eft , quod ens
verum univerfalius, e ft, & versus plura
vertitur in praedicando; omnes quippe
ifta: prsdicationes funt verx : Deus eji ens
verr.m , Angeius ejt ens verum , homo eJi
ensve/‘ t m , 8 c fic enuntiando, & pra-di-
cando de om ni, & quacumque creatura:
attamen hjcc univetfalitas non eft argu­
mentum perfedioris objccti moventis in-
telledum. Solum namque attenditur ma­
jor perfedio objedi fpecificantis poten­
tiam intelledivam , & menfurantis ejus
cognitionem per majorem , & perfcdio-
rem continentiam. Cum igitur in Eifen-
tia Divina reperiatur continentia talis,
qna majv.r cogitari non poteft, ipfa fola
eft perfedius objedum motivum , & fp e-
cificativuin
F i t n intelledus
1 i i C D iv in i,& Divinae
increatac fcicntix Ipecificatx per illud.
303. Objicies a. Objedum adaiqua-
tum potentia: intcllediva: Divinx debet
fub fe continere omnia, quarabintelledu
Divino attinguntur j fed Eftejuia Divina,
& verum increatum hxc omriia non con­
tinet fub fe : namque intellectus Divinus
nedimi cognofcit increata fcientia Deum,
fed etiam creaturas fecundum propria;
rationes ; & ifta: non continentur lub cn-
te increato, benfe tamen fiibente abftra-
hentea crearo, & increato ; erg. veriin:
fic abftrahens erit objectum Divini intel-
ledus. Major prima videtur certa : nan
objedum ada:quatum non potcft excedi
a potentia; alias non ada:quaret ipfam,
& fi non contineret omnia , qua: poten­
tia valet attingere excederetur ab illa
Refpondetur: conc; maj. & neg. minoreiT
utramque. Eflentia namque Divina ef
primum continens independenter in con
tinendo omne fcibile a Dtvino intelledu
Divinum f i t , five creatum , licet ifta con­
tinentia refpedive aliquam difterentian
habeat, nam relpedu Divinorum eft con­
tinentia propria P elagi, comparativi ac
illa , qua: cum ipfofummam identitaten
habent >6c talia i^uot om nia, qua: fun
Di-
 D e D e o in linea intellevtuali.
Divina >& increara. RefpedJu vcro illo­ confideratur alia motio Divina: volunra-
rum , quK ad lineam cccataai fpedant,
continentia illoriun in Elfentia Divina eft
longc , & infinite ordinis diilantis, ex
parte termini , ad quern Ic extendit, tam­
quam ad, termiouiii ^xtrh fecimdarium,
Divina incre.;;a Scientia. Q^ialis authii
fignate relpcdbvc ad crcata fit ifta conti­
nentia in Ellentia Divina f Diccndu.m ve­
nit confcquentec ad ea , qua: dicluri fu­
mus ; quod ii ur pofsibiles contiderentur
creaturx , fie eas continet Divina Effcntia
in ejfe intelligibili; fi ut futura:, ipfas
continet DivinaEfTentia,utftar fub D i-
vino velle fu® volunratis D iv in x ; fi ut
cxiilentes , iplas continet Divina Effentia
ut ftat lub fua DivinaOmnipotcntia,a qua
tjfe re: habet omne creatum , habens tjfe
fimplioiter exifteiitiale. Ultima r a tio ,&
ad rem. Omnis , & quxcumque creatura
habdt , taniquam id quod elt de linea
perfecYionis, pofle fe manifcllare a primo
gradu ul'que ad ultimam difFerentiam; eft
namque de linea petfedionis pofle parere
notici;un I'ui, Plus ultra ; ifta vis (e ma-
nifeftandi, & parere notitiam fui fecun­
dum quod .dicit perfedionem, eminenriA
fime continetur in Eflontia Divina fecun-
diiai vim pariendi notitiam fui. His pofi-
t is , iic legitime infertur ifta confequen-
ria , fcilicct, EJfentia Div:na tjl ratio iUt~
mitatu inielUffui Divino intelligendi, < 5*
fi icndi f<;ic^ntia increatd quodcumque cren~
tum. Q jia ficconfiderataomne creatum
intelligioiliter continet.
304. Replicabis; D;uS cognofcitfu- veat Divinum intellectum ad ipfam in-
tura contingentia in decreto cfrkaci fux
voluntatis (quidqiiid modo fit de quali­
tate talis decreti.) Ita docct Subtilis Ma-
giit. in quodlibet. 14. & in i . dift. 39.§.
Vifo de contingcntij, '. erg. duo fequuntur:
primum , quod cum tale decretum fit
aitributum D e i, erit abjedum motlvum
pariter cum Divina Ellentia movens Divi-
nujii intellediim ad Scientiam increatam
dc Divinis, & creatis; fecundum , quod
Ellsntia Divina non cft ratio illimitata
intellechii Divino intelligendi, & fciendi
quodcumque creatum. Kefpondetur , &
<?um foiutione clarefcit dodina iminedia-
te data: refponderur igitur conc. antec.
negan. duplic. confequenciam. Itaque
fcmper Divina Elfentia eft ratio motiva
movens Divinum Intellectum ad increa-
t.mi fcientiara , cum hac tamen dilferen-. intellectus: erg. non eft opus, Deum per
tia :'qu6d. refpedu Divinorum de linea
cllentiali, & attributali nulla alia motio­
ne m ovet, nifi motione naturalifsim i, &
hece-jVarifsima 5rclpedu vero Divinx El'-
fcnfiac , ut ad intfd communicanda jam
T'or/j. lit
129
ris ncceilarifsima, Verum non naturalis.
Refpeftive autem ad creata , quae fuac
objecta ad extra terminativa , & a d ' quje
fe extendit Divuia Scientia, movet fem-
per DivinaEdentia fola,fedut ftat lub di­
ver faconfideratione pfo qualitate ftatus
creaturarum. Ecce quomodo, refpecliv^
ad creaturas pofsibiles, qua: fcientia fim-
plicisintclIigentisE cognokuntur, movcc
Divina Edentia, praecise ut eft ratio illi-
rtiitataintclledui Divino intelligendi, in-
telligentia increata,quodcumque creabi­
le. Relate vero ad creaturas ir ftatu fu-
tUritionis confideratas, non fic, prcccise
movet Divma EflTentia, fed ut ilat fub
Divino velle determinante creaturas pof-
fibiles creari/crf pr® non fore creandas.
Tandem : comparative ad creaturas exif-
tentcs movet Divina Eilentia , ut tlat fub
Divina Omnipotentia , dante, & confer-
vante eJfe fimpliciter exiftentiale cuicum­
que creatur® habenti illud:' Haec medu-
litus fixa maneant in memoria > quia ab
illis originem ducunt, & capient lucem,
qu«e reftant dicenda de Scieatia D e i, luu-
plicis intclligentia , & vifionis.
PRO PO N U N TU R ALIQ U A D U B I Ai
incidentia.
305. I N calce hujus quaftionisali-
. »■ qua dubia exagitinda, & re-
folvenda veniunt. Primum e ft : an.Efteo*
tia Divina ad inftar fptciei iiiiprelVa mo­
telligendam l Placet affirmativa Thomil^
tis pluribus; rios vero tenemus negati­
vam cum Scoto in 1. dift. 39. & in 2. dilt.
3. qusft. 8 .& qu:Eft.4. trolog’. Proba­
tur I. a paritate: Angelus poteft intelli-
gere fe per eflentiam fuam 5 quia eflentia
Angeli poteft efle ratio cognclcendi iiiie
aliquo reprcfencante praecedentem adum
naturaliter : erg. multo magis Divina
Eflentia fub ratione Eflentiac , & ut ha:c,
movet Divinum intellectum ad fciei.uiam
increatam ipfius Dei. 2. Eilentia Divina
non eft fpecies intelligibilis refpectu alio­
rum ab ip fa : ergo multo miniis relpectu
fui ipfius. 3. Speciesimprefla, qua talis
eft vicaria objecti j fed refpedtu D ivini
intellectus in fe eft intimifsime pra:lens
Elfentia D ivina, qua; eftobjeftum Divini
fpeciem fui intelligi a Divino intellectu.
Hoc enim efler idem , ac dicere, Regerti
elfe Vice-Regem , (eu Vicarium fuum,
imaginem lu i, & fiibftitutum fibi. L>eni~
; Deus cft iumme intelligibilis ; eft
enim
 13 0 Difpucatio Qtiarra
enim lumen objccllvum pivinum ,fum -
m;\quelux,do q iu didtuc inS.Scriptu­
ra loquendo de D e o , qmd lux eji y & te~
nehrain eo nonJuM ulU : fed famma lux, '
fummc intelligibilis per nihil aliud a fe
ipfa potcft ab incdleftu DiVino cognofcit
erg. Edentia Divina cognofcitur a Diviiio
intcllcdu per le ipfam , 6c non per fpc-
ciem fui.
306. Dices contra hoc i Id >quod in
fuo conceptu non involvit imperfcc-
tionein admittendum in Deo cft 5 fed for-
malltas fpeciei imperfe£tionem non di^
cir. Ratio ; formalitas fpecici intclU*
gibiiis eft , objeclum reprefentare in-
te lle a n l, illudque ipfi in ejfe intelligi-
b ilipeffedlfsime unire , & ex parte ob-
jcftl ad intellectionem concurrere; ha;C
nullam dicunt imperfcftioncm >Deo re­
pugnantem : erg. admittenda eft forraali-i
tas fpeciei in Deo fumme identificata
cum Divina En'encia , cum Divino inteJ,-
Ie£tu, & Scientia DiySila , fola diftinftio-*
ne rationis fundati in noftro modo con­
cipiendi dlftinfta. Fundamentum potif-
fimum ftat in fumma fimpiicitate, & pin
ritate cjfe Divini requirentis fummani
identitatem earum fortrialitatum , qu®
pertinent ad eandem lineam j fed ha;c
omnia includit gradus intelkftivus in fua
linea? fciliefet, naturam, feu radicem in-
telligen d i, & potentiam ptoximam; erg.
Refpondetur iconQcL maj-negand. min.
Licec ertitn foliim quod dicit perfetlio-
n em , & dignitatem in fiimmo gradu Deo
tribueFC debeamus; attamen tbrmaliras
fpeciei imprcffe non dicit talem dignita­
tem refpcduDei:nam quamvis vetmn fity
quod munus ejus eft prxfentare objectum,
in te lled u i, lioc fupponir ^quod objec-
tuni non eft fomme, & intime prjefentil^
fimum Divino intelJedui: qUod cimi fal-.
fum f i t , ideo fola Divina Eifentia, ut eft
hn:c fub ratione (ibi propria Divinae
EHencia;, intclledum Divinum movet ad
fcicnttam intreatani, &'ilhmi primo ter­
minat. Nec oppufiium probat fumma,
fimpliciras Divini 1^ ', qiiod cum fumma
identi tate icaii , quam habet cum oiimi-
bus , qucein ipfo fu n t, fccum neceflario
habet id quod eft de linea adus primi,
quod quid aliud, formaliter loquendo,
eft abeo quod eft de linea actus fecundi.
Infuper: id quod h a b et, ut radix intcl-
ligen d i, finjilitct aliud formaliter eft a
potentia intelligendi, & ab a£tu intelli-
gen di, & ab aciu intelligentia: Divinx, &
increatx fclentia:. Ita ut quamvis in linea
intellectiva concoptus radicis intelligent
di j conceptus potentia; proximae intei-
k d iv K , &: cohceptf.s intcirgontia’: , &
Scientia: D e i , fint in jainfMnia , & finir
plicifsima aftualiiare , fimplicirate cxclu-
dente compofjcionem , & potentialira-
tem 5 non tamen adtualitate >& limplici-
tate cxcludente refolubilitatcm in pkue^
formalitatcs diftindas , quarum qualibet
eft realiter identificata ciim alia , & c
converlo, & unaquxque dicit concep­
tum pcrfedionis fimpliciter fnnplicis: &
hoc minime habet foimalitas fpeciei ref-
pectu intelle£tus D iv in i, propter dida a
num- 305. Videantur etiam qux diximus
num 2p i.
307. Dubitabis fccundo: an foliim
Divina Eflentia n.‘dum (it objcdum for­
male motivum Divini intellcctus rclpeitu
fcientla: increata: erga Divina , verum
etiam erga omnia creata f Jit/p,o>7ueti:r
aftirmative. Eft contra plures, quos ci­
tat Marin trad, l .d s Sc/e/.tla D ii. Pioba-
tu r ; Solum potcft movere Divinum in-
lelledum i d , quod eft quid D :viniini: vi-
lefceret quippe Divinus intellectus , fi ab
aliquo extra fc moveretur ad cogrio(i:en-
dum ea quaJ funt ad extra , Sc qucc ab ip­
fo funt> & habent e f e , quod habent,pof-
fibile I it) futurum , aut fimpiiciter exif-
tentiale : erg. verum objedivum creatum
non poteft movete Divihum intelledtum
ad cognitionem fuii Confequentia pater,
& ultra probatur. Eo verum objcdivum
creatum effet objectum formale moti-
Vum, in a£tu primo detevminativum Di-
Vin« cognitionis erga illud 5 quia fe ha­
beret ut ratio objediva cxiftendi Divi-
narn cognitionem : fed omnino implica-
torium e ft, aliquod crcatum objedive
verum eflfe rationem objedivam exiften-
di Divinam cognitionem ; etg. Probatur
minor : Eo non implicaret > quod omne
crcatum objedive verum eflet ratio ob-
jediva exiftendi Divinam cogniticncm;
quia creatura: non fu n t, quia cognovi; ui>
tur , fed cognofcuntiir quia funt; fed hoc
ftante vero , Temper cft f.iia;m , & tiiy -
nia:ricum , objeda ciCuta vera ciTe i\uio-
ncm objdivam exiftendi Divinam cogni­
tionem erga illa. Ratio: nam licet vera
fin t, qua; afnrmat Franciliziis Roinxus,
Magifter Generalis Ordinis Pra’dicato-
rum , lib. df Libert, operum , verit. 8. „ Si
j, ad antic]uos Dodores te convcitas, re-
), peiies fere omnes in hanc unam con-
,, fentire fententiam («w ex eo, quod Deus
j, fc it aliquod futurum , idcirco futurmn
i fed quia futurum efi , Deus nofcit^
„ qui efl prcsfdUi futurorum ) Cic loquun-
„ t u t Hieronymus, Auguftinus, Orige-
„ n e s , & Gbryfoftomus , ifta adducit
 D c D eo in linea intellc*f^uaii,
lUuftrifsinius Marin loco landaro. C e-
tcriim his omnibus lirantibus vecis, mini-^
nicinfcftiu" , nifi quod omne verum ob-
jedivLim crcatum eft , ad qu >d Divina
Scicntia extenditur, & tei'tninatur, prop­
ter fui illimitatam perl'picaciain , & infi^
nitatem , ob quam omnia nuda, & a p e t-
ra iLini ocnlis Oivini inteiledtiisi
308. Finaiitcr in ve prxlenti ha:c eft
v e ra , & a nobis cito propugnanda: Icili-
c c t , qni.i res ftint futufu'yusjj cog'tiofcuntur
dDco i eft vcra inqnam in genere objedi
terminativi, minime tamen in genere ob-*
jetli motivi , & caulx efficientis. Om-r
niutn igiiur fcibilium <i Divino intellcdu
eft unica ratio m otiva, «Sc fpecificativa,
fciliccrjEflencia Divina , ut hxc ; & hoc,
fiv^ vciiim creatum fit verum veritate
ncccflaria , vel contingenti. Nec nobis
:>lacere po[Tnnt,qux in pratienti docet
auciatus M arin,ciim inajc vetba fubte-
xit. I-.:l ctiam (D e u s) obje£tum prima-*
riiim icientix ncccflari®:; ; eft etiam ob-
jcdii'.n pnmaritun Sclentix D ivin x, quia
hoc eft objedum dignius, quod cognol-
citur per Scientiam Divinam } at vero
Deus permittit dari aliquod objedum pri­
marium,tam refpedu Scientis neccflaria:*
quam refpedu Scientiae' contingentis*
fumpto objefto primario pro ratione ob-
jediva aflcntiendi, quia ut vidimus ex
SS. PP. vermrii efi rAt. o ut iognofcxtut
res if^f. Non placent inquam* Tum; quia
ly ratio nhjectiva ajfe-/itiend‘ eft mihi im-
plicatorialn terminis. Quia fcientia in-»
creata Dei eft fimplicifsima objedi ap-
prehenfio, minime autem eft aflenlus 5 &
repugnante ratione alTenfus in Scientia
Divina , repugnat rutio motiva. Tiim^
quiavilefcerct Divinus inrelledus.Tiim j
quia ejfe verum folilm eft ratio , ut cog-
norc.itur, & terminetur cognitio ad id
quod eft verum , maxime li verum eft
quid cvcatum , quod folum poteft habere
rationem objedi fecundario terminantis
fcicntiam,
309. Dubitabis tertio , an T heolo-
logia, & Scientia Dei fit in rigore fcien-
t i a ,& ad qnam operario nem intellec­
tus pertineat? Pafs affirmativa tenenda
eit a nobis cum Subtili Dodore quoad
primam partem dubii. R~.itio : Quia )ure-*
merito , & folido fundamento fcientia
debet dici limpidifsima, & evidentiIsima
cognitio dc objedo neccITario , nata ab
objedo evidemifsimo Divino iiitellecluii
talis eft Theologia in D^o : erg. Scicntia
Divina increata vere, & proprie eft Scien*
tia. Probat, minor : Morivum omnin6
pciraum n atu rali,& neteUatilsuua mo­
ijt
tione movens Divinum I'ntelledum ad in-
telligendam Divinam Elfcntiam , ut ob-
jedum omnino.primum i eft ipfamet Ef-.
fcntia, quae deinde movet ad intelJigen-^
dum terminum onininq primum , qui eft
ipfa Divina EflTentia tribus communican-:
da ; fed notitia ab objedo, neceflaria mo­
tione movente Divinum intelledum ,
evidentifsima objedo ipfirerg. Thcolo^.
logia D e i, & nomen , & rem Scientia: ha­
bet : cum habeat evidentiam, & fummart
necefsitarem in fc ito , & nec deficiat or-*'
do cognofcendi unum poft aliud, quod
folum requiritur ad ratiooem veram , &
propriam Scientiae, quantiun ad id , quod'
ifta de perfedione dicit. Verum eft,quod’
objedum talis Divincc Scientia: nec appli­
catur , nec eft applicabiie Divino intellec*
tui per fy llogifticum difcurfumi quia hoc
eft argumcjitum imperfecl:ionis, & petit*;
intelledum procedere dc cognitione
unius ad cognitionem alterius, inferetido
minus notum ex magis noto , & probAt
potentialitatem in llc per difcurfum cog-
nofcente. Totum hoc docet Magifter
Subtilis in Frohgo , per haec verba: l hso-
iogia Det vere , 0 “ proprie dici poteji Scien­
tia quantum ad tres conditiones ad perfcv-
tm i fcientiam dejideratas, non v^rd quan~.
tum ad quartam
310* N ondcfunt aliqui admittentes
difcurfum virtualem in Deo , & in hoc
fcnfu non recufantes fateri Theologiam
Divinam effc fcientiam in toto rigote.
Fundamentum taUum eft : quia non re-
piignat perfedionibus Divinis emanatio
illarum virtualis abElTentia Divina tam­
quam a Pcilago. Deinde : nam adus vita­
lis in Deo a luo principio vitali virtuali-
ter procedit. Deindb ; quia Divina voli^^
tio virtualiter fupponit cognitionem: erg»
a pari* Confcquentia patet : quia noa
rtiinus eft de ratione adus vitalis a fuo
principio procedere , ac de ratione fcien­
tia: a priori cognitione caufari: led in hoC
confiftit ratio dilcurfus; erg. &c. Ifta fun->
damenta , ni fallor , sequivocatione pto-
cedunt j quam diftindioneopus eft tolle-*
rCi Ig,itur ly virtualts trnavailo i^ivina-
futv perfeCTion^tn^ ab l-fferMa , fi folum in^
tendit , ponere diftindiohem virtualem
inter Divinam Elfentiam , ejufque Divi-
iia attributa , falfum d icit, ut conftat ex
tota noftra qua;ftione de dijiintiione for-^
m a ii: fi vero ly virtualis admittit nof-,
tram diftindionem conceditur argumen-i
tum , & negatur , inde delumi polfe pari­
tatem , ad cognitionem dilicurfivam po­
nendam in Divina Scientia quia talis
cognitio difcurfiva admittitur a no-.
 D ifp u t a d o Q u a r t a
bis in Scientia Beatorum ad fumum; non
vero in Scientia Dei.
3 1 1 . R atio, folutionem confirmaiis,
fic proponitur >& ita refolvituu , & fua-
detur fecunda pars d u b ii, qux ftat ad
hanc concliifionem. Scientia Dei efl foia
apprehenfio in iraelleSiu Divino. Eft ex-
prcflaScoti quxft. 3. Frologr, iProbatio;
Qnia fcientia increata Dei eft Beata Vi-
fio y fed ha:c eft incomplexa, & fimplex
apprehenfio o b je fti: erg. implicatoria eft
in Scientia Dei ratio difcurfus: quia hie
eft inconceptibilis abfque illatione cog-
i^itionis uni us ex priore cognitione al­
terius fe habentis tamquam quid
prius , & magis notum , ex quo in-
telieftus procedit ad cognofcendum mi­
nus notura. Deindfe : quia Divina Scien­
tia eft limpidifsima, & felicifsima cogni’*
tio,om nem prorsus adhuc apparentem
labotem excludens, qui apparere vide­
tur in judicio, & in con|undione extre­
morum per verbum tji , vel non eft \erg*
& c. Aliud quippe eft nos fundamentis
Thcologicis aliqua de Deo demonftrare
difcurrendo , ut patet ex diftis a nobis in
difputat. ik & 2. in quibus ftabilitum eftj
per Effentiam Divinam , ut eft h itc , pofle
attributa Divina demonftrari,& per unum
ex illis aliud 5fimiliter per unum modum
intrinfecum alios. AUud autem eft, <^u6d
nos in Divina Scientia rationem. dilcur-
fu s, aut judicii ponamus: primum pro­
bat >nos elTe T h eo lo go s, & Theologiarrt
Viatorum habere. Ifta. namque cum fo-
lum fit notitia adhxlivadeduda ex reve­
latis ex aliis locis Theologicis efTen-
tialiter expofcit difcurfum : Theologia
vero Dei cum non fit dedudliva fed fo-
liim fimplicifsima, & clarifsima appre-
heniio Qb;c£ti infiniti, & illimitati veri,
nec formaliter , ncc virtualiter judicium,
aut difcurfumdicit» Hoc enim colorem
compofitionis, & potentialitatis in T heo­
logia D e i , & ejus Divina Scientia prarfe-
fcrre videtur.
312. Objicies plura loca S. Scriptu-
rcE, qux pafsim leguntur in ipfa , in qui­
bus conrtat, Deum afdnnare , & negare,
ut illud Ezech. 2. & 3. H<£c dich Donimus'->
fimilis locutio reperitur in aliis Prophetis,
I . Reg. Hoc dicit Dommus , ego unxi te^
'0 ‘c, In Pentatheu. Locutus Dominus
ad Moyfem , dicens: & clarius in Pfalm.
lo g . D ixit Dominus Domino meo ede A
dextris meis. Et ratio fuadet: nam appre-
henHo non determinat iillum ex extremis
contradictionis; Deus aurem determinat,
&: determinate fcit, Chriftum elTe natum,
Anti-Chtiituni nufcitujtum, & Cc de «pro­
ribus ab ipfo fciristcrg. ren repugnat
poni in Deo judicium formaliter aflir-
mans , aut formalirer negans. Rejpi.n-
detnr ad iHa qux illata funt dc Sacra
Scriptura , merito ita loqui dc D eo,
quamvis ita non contingat cum rigore to­
to. Tum,qnia limplici^inu apprclicuHo
D ei xquivalenter eft judicium , ik dlicnr-
fus ; quod enim elt in inferioribus inu-U
ledluahbus creatis , cininentifsime , &
aquivalentilsime , depuratum ab irnper-
fedione,reperitur *in Deo : ideo D ivi­
na firaplex incomplexa appreheniio p iat-
tat id iplum , & altiori incomparabili mo­
do , quod judicium, aut difcurfus in fubf.
tamia intelle£tuali creata. Tum , quia
Deus in locis allegatis loquitur homini­
bus more humano , qui eft ut cognitio
c e rta , & adhxfio inielledualis fiat per
judicium. Ad rationem rctpondetui:qucd
apprehenfio abftracliva non determinat;
apprehendo Vero intuitiva determinat,
& talis eft apprehenfio D e i , qux fine du­
bio eft clarifsima , & intuitiva appre-
henfio. . . .
113^ Pro aliis nota , quod Scicntia
Divina eft certifsima certitudine infalli-
bilitatis , fiftentis in connexione aftus
cum fua V eritate ; infuper certitudine in-
dubitabllitatis pellentis omne dubium,at-
queformidinem omnem , vel levifsimam
uifpitionem de fua falfitate. Eft enim D i­
vina cognitio ita perfpicua, quod fit in­
tim i oppofita cum omni imperfcctionc
falfitatis ) formidinis , aut dubietaiis.
Qiiamobrem lic^t Deus dicatui iiabere
fcicntiam conjcclucalem , feu mere ptu-
babilem o b je d iv e , fimul evidenter ccg-
nofcit,fit, necne illa r e s , & inJuper illa
Scientia in fe fubjeclivfc n • eft probabilis,
fed prorsixs certa, quando habetur a Deo.
N ec contra hoc obftat illud S. Scripiurai
VCaLZo. Jfraeljt in viis mas ar>.biii^:Jjtt
pro nibiloforjitdm inimicos ejus huTrtiliaf-
f e m , & illud Ezech. 2. loqueris ver ha tnca
ad fos^Ji forte a udim t : & quam plura alia
in S. Scriptura reperta ; nam cian
Auguft. tract. 27. in Joan, refpondetur,
ille qui omnia f c l t , quando dicit
tam , non dubitat, fed increpat. Hoc pro­
bat Magn. Do£tor , exponens iilud , ne-
quando irafcutur Dominus, Cum dubita­
tione pofitum e ft, non fecundum vifio-
nem Prophetx , cui certum eft >fed fe­
cundum eos ipfos qui monentur, quia
cum dubitatione folent cogitare iram
Dei. Solet autemS.Scriptura uci formuJis
loquendi,quibus utuntur peccatoves,quos
alloquitur , v. gr. manda , rcnianda. , « -
pe^ia ^ reeftpeita ; uiidfe particuix dubita­
ti-
 Dc Deo ili linea iiitelleduali*
adjungi folcnt rebus certifsimis>v.gr,
SimefcintiS ffQrJitam^& Patrem meum
fciretis: Joan. 8. qiia: confequentia Cei--
tifsiiTia eft >non obftanti ly forfitam. tta
SS. PP. explicantes particulas dubitativas
S. Scriptura. Singulariter Hierony. ver-
fans illud Hiefemix 5, C?* dixi forfitam
pauperesfmt Jiulti, Denique Divina
Scientia adtuaiifsima , vel a£lus D ivin i
Scicntioc pulfunt efle afiirraativi»negativi>
135
CGnditionales abfoluti > determinati, Sc
difiuhdivi : interdiim aftiis fcientiae ncr
ceflatisc , naturalis, fimplicis intelUgen-
t i x , & infupcr vifioniSi Rario potifsima
omnium eft , quia pcrfpicacia Divini in^
telIcdusi5ertin«itomne fcibileeo itiodo,
quorcibileerttdehbclatiusiriDifpuT.k'?
quenti: ad quorum dicendorum intelli-
gcntiam hcec, quae hicdifta mancnt>pr«-*.
oculis habenda funt.

D I S P U T A T I O q u i n t a

D E D E O IN L I N E A S C t E N T t P t C A
Gonfidetato*

D O C T R IH A D O C T R i N A M VOC: A t ; E t O R D O
tradendi iilam irt prxcedcnci difputaliohe poftulat methodiinii doceti-
d i i l l a , quae in praifenti Dirputatione dicCnda veniunc: rntituoeDim
fe ad juban t, 6c ad invicem fe illuftranc, fi q tis tim profundi
fu n t, bene cra<Sentur* Sit ergo

QUiESTiO fR lM A i ^uantuni coghbfcitiva ebriim j qu$ prae­

mianda funt j dicitur Pr^ede^inatioi De-
Q lf 0 D N A M S I T 0 B j E C T U M
creatum Scientia D eii
'2^4 ^inteliigehtiaitt
hujus qua;ftioms#
imo & omnium^
quas in hac j & fe-
quentibiis Difpu-
tationibus exagi-
tanda fu n t, h x c
'de D ivini Scientia , & Sapientia D ei,
tamquam certa tenenda funt. Scilicet*
quod ipfa Divinjl Scientia limpidifsimfe
cognofcitoainia bona, mala , prseteritaj
{jrxfcntia y & futura, aftualia j potentia-
ia , necnori & pofsibilia. Infupcr : quod'
quanivis und indivifibil's infiniti, & no-
bis incomprehenfibilis (it j diverfa tam^ri
nomina (ortitur. In qaantum enim eft
Cognolcitiva omnium polsibilium j & iii
tali ftatu dicituv’ /apieittia fmpVcis inteU
In quantiini ell cognofcitivaom--
niutn ,qUaiiri\jriiverfo fiunt j dicitur
fioi Iti qUintum cognofcitiva omnium#
quae bene fiunt <dicitur Approbatioi Iil
quantum cognbfcitiVa eottitii, qilx dam-
nabiliafunt jdicitiltWfj»*»/;/?//^. In quari-
tUm cognofcitiva eoturti qua; futura funt>
dicitur Iriqaan^ •
tum cogno’fcitiva eorUni j qiiie ab iplo
pSQ fienda fu n t, dicitur D ifp ojiim In
hique: in quatitum tognofcitiva eoriim,
quje damnanda funt, dicitur P.eprabatio.
modo fit an Pradefiinatio >Pro-,
videntia Reprobatio ^icznt yVs-i to n ,
de formali afitum voluntatis Divina: pras-
fuppohenteai Scientiam Dei j de quo
^oftea.
. Veriinieniiii vero ^quia Scien-
tia Dei lidn tantum eft cognolcitiva , fed
<juodammdd6 ratio cognofcendi omhiaj
proptetea , & ob hanc caufain ipld Divi-
na Scientia in qUantiam eft ratio Cognol>
cendi oninia cognita j dicitur Lux : in
quantiini ritio cognofcendi vifajS c ap-
probata , dicitur speculum : iri quantiini
ratio cognbfcendi prxvifa j & difpbfi-;
t a , dicitur hxempiar: in quantum dt ra­
tic» cognofcendi prxdellinata j dicituf
Liher vita : ( de libro mortis hoh Curoj
aliqua dicemus in Difputatibne de Ptae-
deftihatione:) Eft igitur vitaita^^
peftu rerum ut redeuhtiiiiti; Exemphri
Ut exeiintiurti j Speculum ^ ut eUntiumi
Lux refpeftu omniumi Ad txeniplar*
fpeftat .aea j verbum j ars ^ & ratioi id e i
iccundurii aduhi praevidendi. Verbum
tUndiim adtum proponendi. fecuri-*
diiiii atlum profequendii lUtlo fecnn-
diim afl:um perficiendi. Verumtamcli>.
quia haec omnia unUm funt in D e o ,fie -
fluenter aceipitut unum pro alio i & lic^C
 M4 Difputatio Quii.ta
ratione diverfir:itis fckoruim , & conno- eft elTentiaiitcr immutabilis: cognitio ef-
tatorum divcrfafortiatur vocabuhi, non (’(^ntialitcc immutabilis eft infallibilisjcog-*
ta m p divcvfificatui- lecundum rationem ni:io eflentialitcr infallibilis omnia , qua;
ititcinfecam Icicnria:. Cognofcit eniin cognofc t , pracfentialiter cognofcit j cog­
contingentia infallibiliter i mutabilia im-* nitio pnxfeutialitcrcognolcitiva omnium
rautabiiitet •, futuya pijcfential-tei- j tem­ cognofcibiUum eft arternaj cognitio aeter­
poralia jcretnaliter ; dependentia inde- na eft increata j cognitio increata a fc5
pendentec j creata increate; alia a fe , in cognitio , qu2e efleniialiter eft a fe ♦eft
l e , & per ( e , & cum iiifallibiliter con­ fimpiicifsima, & perfed^ifsima, & fim-
tingentia cognofcat, fimul flat libcrras,& plicifsuna. Jam fic : fed primum princi­
vertibilitas voluntatis creatae cum prie- pium habet cognitionem perfedilsimam
deftinatione, & pr^fcicntia. &: {jmplicifsimam erga eunda creata alia,
315.. Intelligentia , & ratio probati­ & diftinda a Deo , dependentia ab ipfb,;
va omnium iftorum ett hac : quia cutn mutabilia, temporalia, libera , & con­
Deus fit fummum,&primum principium, tingentia , five qua: fubjacent natura:, fi­
habet cognitionem (implicitsimam , & ve qux pendent a voluntate humana:
perfedifsimam fcientiam i fed fcientia erg. Scientia Dei creata increate cognof-
fimpiicifsima , & pcrtediCsima , qua per^ c i t , dependentia independentei:, muta­
fsitifsimafCognoCcit omnia dilUnciiisia^o, bilia immutabiliter , temporalia ancrna-
& fub omnibus conditionibus, quas res lirer, & libera infallibiliter. Ex quo pa-
habent, vel habere polliint; & propte- teu refolutio dod\rinx ufque ad primum
rea futura fcir, efle futura, & pra:il'ntia, principium, quod eft verum ccaifsimum.
& fimul fcit bona approbanda , Sc mala Tale principium eft hoc : Vrinmm »3''
reprobanda, 8i propterea diverta Ibrii- fmmnum unicumprinciptuM petftciif-,
tuc nomina Divina cognitio , & (cientia Jinie cognofcit omnia ptr Je ipfutu. Am-
Dei. A liunde: quia eft JummejimpiiciJ'si^ pliiiS: ficut cum unitate fimplicitatis pri­
WA , alia ab ipfo , a fe co g n o lcit, in le, mi fumm i principii flat multiformitas in
& per fe. Ex quo fequitui lecundumj crcaturis , ab ipfb creatis, ita cum unita­
fc ilic t t, quod creata increate cognofcit. te (implicitatis D ivinx Scientix ftat mul­
Ex quo fequitur tertium : fcilicet, quod tiformitas rationum , & idearum illarimi:
dependentia independentcr fcit : quia nam quia perfectilsime unica eft fcientia,
Scientia increata eft omnino independens. ideo d.ftindifsime , & perfeftilsluie cog-
Ex quo fequitur qtiartimi: fcilicet >quod noicit univerfa , & fingula >& illa omnia
temporalia cognofcit aeternaliter : qut^ diftinctifsimi:, & perf^rcliisime rcprclen-
omne independens,& increatum eft xter- t a t , & ob hoc d icitu r, habere rationes,
num. Ex quo fequitur quintum ; nem­ ideas lingulorum tamquam rerum li-
p e , quod futura cognofcit pracientialiter; miiitudines perfedifsimc expre(sivas.
quia omne a:ternum elt fcmpiternuiii Deinde : quia fimpiicifsima eft Divi­
praifens. Ex quo oritur fextum: videli­ na Scientia de eunda creatura, ideo om­
cet , quod mutabilia cognofcit immuta­ nes earfi fimilitudines funt untiminipla.
biliter i quia SBternitas eft intermlnabii,jy Ex quo ficut Deui una virtute cmnia pro­
tQtd/imui 1 & c . Ex quo fequitur fepti- ducit ex tempore fecupdiim oninimcMum
m um ; fcilicet, quod contingentia cog- rerum integritatem , fic una virtute om­
tiofcit infallibiliter, & ita contingentui nia exprimit xternaliter. Et ficin iu Deo
manentia ,fim t Divime fapientix pror- altifsimo operatio adiva eft una (Iviidum
siis infallibilia, tam de conringcnribus, rem , tamen ratione pluralitatis produc­
q ux fubjacent naturx , quam libcft.iti torum mulrx dicuntur prodiidiones: a
\oIuntatis humanx , & ratio eft : quia p a ri, cum unitate fimplicitatis unius ac­
omnis cognitio immutabilis eft infalli- tus Divihx Scientix ftantplures fimilitu­
biiis. dines , id e x , & rationes, ratione plurali­
317. Veriiffl quia tota difficultas ftac tatum ideatorum , vel exiftentium , vel
in concordia libertatis voluntatis creatac futurorum , vel pofsibilium. Ita me do­
cum infiillibiiitate pradeftinationis ceter- cuit Seraphicus D odor Bonaventura,quas
na:, ut aliqualiter folvatur > & doctrina omnia quamvis fparfa funt in miris fcrip-
percipiatur: placet in praifentiarum rc~ tis Scoti 5 quia tamen in compendio D,
joiutionem mentalem facere , incipiendo Bonavcnt. & fimul conjunda funt ; &
ab hoc ultimo gradu per alios feptem, quafi promptuarium nobis erit ad ea,qux
furfum afcendendo adulque primum. Fit Theologi cum SS. Patribus docent de
hoc pado : cognitio Divina erg^ objeda Scientia Divina erg, creaturas, de Divi­
(cjceata in cjuocumquc ftatu coufidctcntur nis illarum ideis , & de Divina arce plena
om-
 D c D eo in Unea icUntiHca confidcrato.
omnium viventium, hiccani Uigentt gau­
dio ineo apponere platuic, ad multa du­
bia (blvenda.
S I T P R iM U M .
A N DEUS O H N IA C R E A T A j E T
crC'AbiiiA cognofcdt in f e ipfo.
j i S i CuppoNiTUR tamquam ccrtuttij
Divinam Scicntiani ello om­
nium cognofcibiliunficognitionem. Conf-
itat I. exScoro dicente in locis jam lauda­
tis , quoJ Theologia Dei eft eflencialircr
de Omni cognofcibili. Confiat z. ex dictis
cum Sefaphico D oclore, hoc idem pro-
bante ex pcrfeftifsima y & fimplicifsima
cognicione Dei. Et altius pacet ex Sacca
Scriptura dicente contra aliquos Philofo-
phos , & Etiinicos , qui ui: liberius fuis
Voluptcntur in viriis dixerunt.'A’art videbit
Dowi'n.'is y »(•£• inteliiget Dens Jatob i 0 ^ iobjeftum primum, faciens omnia alia ac­
quomodo fcit Detii y & J t eji Scientia in ex~
tclfb : l^fal.93. & 7 1 . & contra aliquos
dicentcs ad hiuc infiraa non delcenderej
fed circ t c.irdincs (Jceli anibalare > noftra
non cdnjiderare-. liti conftare vid^tur iii
jo b 22. Quos contra ,S. Scriptura,, Vidic
„ Dcus cuncta, qux fecerat erant val-
>, de bona : Tempus polUiit tenebris ^ &
„ univcrforutn finem ipfe conliderat, la-
„ pidom quoque caliginis , & umbrani
„ mortis : Nonne ipfe confiderat vias
), m cas, & cun£tos greflus dinuincrar: T u
,, cognovifti me , felsiOnem meam , &re-.
,, riurecVionem nicam : intellexifti cogi-
>, tationeS nieas de lo n g e: tu coghovifti
>j omnia novifsana , & antiqua: Ociili
), Domini multi lucidiores llmt fuperfo-
>, lem , confpicientes Omnes vias lionii-
ii num : : : non ell quidquam ablcondi-
h taiii ab oculis e ju s; &. tit cognofcamusj
quodde omnibus loquitur ctiamdepoCi
fibilibus dicitur in Scviptura S. vocji ej,
qiU nor. fttnt taTnqkam ea j <jti£ fu n t, G e f
ncC-1. Job. 28. & 3i . PCilm, 138* Ecckl*
25. & 29. Ex quibus omnibus apertifsi-
nie conftat, quod Dcus habet perfecbilsi-*
mam , & (implicirsimaiii fcientiarri cujul^
cuiiiqu^ creatura; j quamtumVis mintitif-
fiiTia ( it , ut funt capili capitis , quorum
omnds niimefati fiirit, grclflis >cogitatio­
nes , m otus, Umbra:, & tenebrst;
319. Ideni liiadetur exSS. Patribus; omnia , qu<sfecit per f e ipfum ■
Hi(j(-onytniO,& Irenco. Ille airi ,,SupervaB
j, & mlblentes cogitationes Deuiri non
i, fallunt j agnofcit on in il, & niliil fcien-
,1 rix ejuS ittipenet-rabile eft^ Ifte: Omnia,
» qux facia (Unt, & fiunt, ita fciri video,
» ut de illis ilngiilis Ipeciem,habitum,nii-:
*5?
'merum, quamitatem >Scc; Nihil fapius
'occurrit in leftione SS. Patruni. C^iod
confirmari poteft ex Scbto dc )?riir.o re^
rum principio: Quod ell perfectionis fim-
pliciter tribuenduth eft Divino intellec­
tui 5 fed omnium creaturarum plenitsi-
mam cojjnitionem habere arguit perfec­
tionem hmplicitei: fimplicelTi; erg. binhc
Crcati-im exiilens, prxteritum j tlituriiiiJ,
jaofsibile acSualifsiilia •, & fimplicifsima,
immutabili , incceata , & indepehdenti
tognitione,arque fcientia fcit & cognof-
cir. Hoc dippofi’to,
320. Refolvendo jam dubium > fit
hoftra Gonclufio : Deus cognofcit,& Scien­
tia Divina fcit 'cunSia creata in f e ipfo.
Probatur. Deus omnia creata coghofcit
yi m otivi, moventis primuin movile , fci-
iicetj Divinum ihtellcCt'um ad fciehdum,
& intelligendum ilia cteataj fed Deus in
fe habet motivum ta le : quia Deus ipfe ell
tu cognita intellectui Divino > ut docet
Subtilis Do£t. Quodlibet. 14. erg; Qiiod
Deus taihqtiarii objedum primum > &
unicum moveat Diviniuin intellectum &
faciat omnia alia actu Cognita probatur.
Quia fi aliud ab ipfo eflet tale motivum,
elTcnt creaturae in fe ipfisj fed hoc eft
fiillum: vilefceret namque inteileclus Di­
vinus pro e o ,q u o d pateretur( iribvere-
tur) ab aliquo alio ab Eflchtia l u a : ; quia
linea imprimetet quafi cogitationem illa­
rum veritatum ih inreiledu D ivin o, &
hoc videtur vilificare intelleftum t)ivi-
h u m , quia tuhc efli:t pafsivLis aliorum
iobjeftotuni Cognitoriim ; igitur fi dignd
de Divino intelledlii, ejufqUe Divina
Scientia theologizare velimus> tebcnduria
e f t , Deum omnia cognofceve pcir (e ip-
fum , minime tamen per aliud dittin£tum
ia fe ip fo , efto fit talis fcicntia circa crea­
turas. Hoc confirmatur dodrina SS. Pa­
trum. Prima Divi Dionyfii de Di-t)in-,No-^
>w/».cap; 7. ubi docet j quod „ Dei Sa-
,y jpientia fe ipfam nofcens,fcit omnia ina-
j, teirialia finemateiria >& indivise divifi-
j, b ilia , & unice multa; ;; hac igitur ra-
>) tione Deus res cogriofcens non fcientia
» rerum, fe fui ipfius ipfa novit. Secunda
Auguliini 6. Cap. lOi ubi D ei
fapientiam artem Dei vocat >plmaM om­
nium reruni viventium : : : ibi m vit Deus
, quod colli­
git Magniis Dodlor ex illo Joani i . quod
JaSmm ep , iri ip fiv ita erat ; fuper qilibus
ixt : in qita vita vidit 'omnia quando fecit^
& ficut vidit ita fecit non prteter fe ipfufn
videns j fed in f e ipfo. Igitur femper
eft Verum j quod Deua Omnia crcata
 I ?6 Difputano Qtilnta
cognvofdt in fe ip fo , cx fe ipfo , & per
ic ip rum.
521. Ex quibus infertur ifta alia con-
clufiio refponiiva imfncdiata quxfttonis:
O tnw crc.:itum fn quocur,7que fla tu conjide- bent , etle nuda , & aperra oculis Dei, &
retiirfolum objettim [ecm d a rib term!-- quod immediata intelligibilitas , quam
naiivum Divin.€ Seientla. Breviter fuade-
nir : Quod fdtur aD eo , non motive, ncc
primario terminative: clarius >quod fci-
tur a D ’ o , & non movet Deufn , ut Icia-
tur , necprimo terminat -Divinam Sien-
tiam , faliunell objcdum fecundario ter-
niinativum ilUus, fcd lie fe habet omne
creatum objective verum : igitur quam­
vis cuuvTia creatura fitobjettam fcitum a
Divina Scicntia, foUmi rccundAti(V.illam
terminat. Major enumerat o m n ia ,qui­
bus oppofitum probari poterat: & quoad
primam partem eft probata auihoritatc
SS. & rationibus Scoti. Probatur minor:
nam objectum primo terminans Divinam
Scientiam , folimi eft iplamet Ellejuia
Divina naturali , & necelTarirsima mo­
tione movente Divinum inieilcttum ad
Scientiam increatam de l'e iplo. ita taliter,
quod a lia , quae Divina fu n t, non tamen
de conceptu quidditativo ElTentia Divi­
na , licet nece[fatifsinieCQgnofcamur , &
Iciantuc, talia tamen non lunt objecta
rerminativa omnino prima, ncc cognita a
Divino in telled a, movente ad ipfa cog-
nofcenda motione naturali, fed inotione
neceflailfsima ,non naturali, talis eft mo­
tio , movens aii Eflentiam Divinam tribus
communicandam. Ex quibus ; quamvis ^Maximo Doctorc explicandoChrifti ver­
illa , qu« ad ordinem Divinum originis
pertinent, necelVarifsime cognofcantur,
& Divinam terminent cognitionem ; non
tamen llint termini omnmo p rim i, fed
vel teimini fccundi, vel non omnino pri­
mi , quamvis rermini lint de ordine Divi­
no , & ad intra. Nunc fic: fed ufque dum
fit completus totus ordo ad ;Kf/v;,noa
eft perceptibilis dign^ ordo divini intcl-
le d iis, in cognofcondo creata, & quas
ad extra cccauda , vcl pofsibilia creaii.. lem habere providentium quantum ad
fu n t: igitur cuncta crcata , vel creabilia,
vel polsibilia crcari, folimi funt objecta
terminativa fecundario Divina: Scientis.
Videantur dicta in noftro i . tom. pag.66.
a num.76.
.322. Quamvis vera di^ta iin r, hoc
tamen non obftat , quod d itatu r , Oeum
cogmfctre creaturas m f e ipfts, Hccc eft alia humanam creatam.
conclu(»o. R atio; quia hoc affirmare,non
p ro b a t, Divinam cognitionem pendere
ab ipfis creaturis,ut cognofcantur. So
liiin enim infertur, creaturas efle termi-
niiiU, eo inodo quo funt ,D iv in x cog­
nitionis : fed h^c ptftliat,
dere Divinam cc.<j,iiitu:«ncm , de creatu-
r s , a trearuris ; cum tantum fuadeat,
omi-)ia , qnx fu n t, & modo quo fu n t, &
fecundi!mi rationem formalem , quam ha­
quiclibet crcatura habet,tamquam pafsio-
ncm fccutam ad fuum ejft formale, mini me
latere pofsit perfpicaciam, & iiccumcn
Divini intellcd u s: erg. & c. Hoc nullare-
niis videtur polTe ab Scotiftis negari, te­
nentibus cum Subtili D oftcre , quod pri­
mum tjft pofsibilium in fc iplis eft: e^e
cognitum : erg. pofsibilia funt immedia-'
recognita in Ic ipfis, tamquam objefta
fecundaria Divinx cognitionis. Dc hoc
cito , loquendo de conUitutivo polsibi-
iium. Tandem omnia dicta confiimari
pofllint a paritate Divinx voluntatis>amo-
re (implicis complacentias moto a Divina
Effentia diligentis creaturas pofsibiles
crea ri, qux lunt termini fccundarii D ivi­
nx voluntatis: erg. a pari.
323. Objicies I . authoritatem Mag­
ni Hieronymi in cap. i . Habacuc. „ Ab-
„ furdum eft ad hoc deducere Dei Majef-
,, tatem , ut fciat pet momenta lingula,
„ quot nafcantuc cu lices, quot motian-
„ tu r , qua: cimicum , & pulicum , &
„ mufcarum in terra fit multitudo \ Non
„ fimus tam fatui adulatores D e i: erg.
non debemus admittere Scientiam Dei
ad omnes prorsus creaturas, nuUa excep­
ta , terminatam. Rcfpondetur cum ipfo
ba in Euangelio pufua: fcilicet, nonne
plus tjtis iuis. Nunc Hieronymus Si
,, p u va animalia abfque Deo authors
„ non decidunt, & in omnibus eft provi-
,>dentia >vos,qui aeterni eftis , non debe-
„ t i s timere , quod abfque Dei vivatis
» providentia. Ex quibus foliim patet,
qijod verba D odoris in contra Scienti?.m
Divinam de eunda creatura, tantum pro­
bant , Deum dc creaturis icitis non xqua»*
ordinem finis, ad quem ordinavit illas
Divina providentia. Non enim omnia
cre a ta ,q u x fu n t, & qux futura funt,
funt ordinata ad xternam vitam , nec
cunctam creaturam Deus vult falvam fie­
ri , fed folum capacem Beatitudinis , fci-
lic e t, omnem liibftantiam intelledualem
324. Objicies 2. & fimul replicabis:
Si Deus cognofccrct creaturas ,ab iliis
dependeret 5Scientia enim, & fcierts,qua
talis, dependet ab objcclo , & fi non etlet
tale objectum , non ellct Scientia iliius;
erg. aut Deus non co^nofcit creaturas,
aut
 Dc Deo in linea Scicnrifica con/iderato.
auf nb illls pendet, hoc fecunduni eft
ccico EiH'uin; erg. non eft veium Dcutn
cognotcei'ccveanuas. -^.Per intellodio-
ncm intcliigens, fit res intclkcta (altim
inteUigibilirer:erg. Deus intelligens crea-
taras,ritintentionaUcer illasi hoc videtor
abCiirduni'quia licet non fit phyfica tranf-
niiuacio , cLl tamen vera intenrionalls, Sc
param dignum videtuc ,q u 6 d intellectus
Divinus iit tamquam tcla , in qua creatu­
ra cunclia vivis coloribus , & vetis de­
pingatur. 4. Divintis intelledus habet
objedum ada:quarumintdligibile pra:rec
omnes creaturas : erg. non occupatur in
creaturarum cognitione. Refpondrtur ad
I. neg. anteced. fcientia enim D e i , &
Deus fciens, eft fij'ume neceflarium
quantum cogitari poteft ; quapropter a
nullo a fe p e n d e t, neque ad nullum a fe
habitudinem ,& co n n exio n em dicit. Un­
de,fi non eflet ulla creatura,nihil abfoluto
fcientircDei d e fice ret, & quod fiCta fup-
pofitione de futuritione , vel de exigen­
tia illorum quamvis neccflario cognot-
cantui- a'D eo , hoc minime pcobai Scicn-
tiam Dei ab illis dependere. Dependen*
tia quippe fapit naturam connexionis , &
haec p e tit, quod extrema fint. Cum igi­
tur Scientia Divina non exigat creatarasi
quia ab intcinfcco fui nullo a fe diltincto
e g e t , f«liim infertur , quod ifta conditio-
nalis fu v e ra :J i creatura c fi, vtlpcfubilis^ bilibus c re a ri, Scientia de tali pofsibili-
Veifu tu r a , vel exijiens , nectffario cognof-
citu;' a Deo \ ciim conditio nihil ponat
in re , ideo nihil ell dependentix Scientia:
D iv;n*,quoad ad abfolutum .ejus, a crea­
turis Icitis. Soliim infertur , quod fada
fuppofitione quod fint , Scientiam D ei
propter fiji illimitationem ad ipfas ter­
minari , <Sc accipere denominationem
fclentis ilias , quod aliud, formalifsime
non ell , nifi ad extra, fcire Divinam
Scientiam , & omnia , qua; funt ad extri^
elTe nuda, & aperta oculis Dei.
325. Ad %. rcfporMtur \Q^<yi, intel- lib.83» q.ij.^» Sacrilegum ejl uff!Tt.ye , qutd
Jigens creatum per intellectionem rei fit
ip fa , eo quod rei im agine, vel fpecie
foecundatur , ut pariat objecYi notitiam;
quapropter cfficienter concurrit ad intel-
ledionem .Totum oppofitum habcc D :ns
intelligens , & fciens creaturas, a quibus
minime movetur ; fulum namque , ut
|am eft dictum , movetur a fiia Divina
BlTentia motione naturali neceil’irifsima.
Nec movetur in j^enerc caulcc efikicntis;
ficenim movere,ibhun ert proprium mo-
vilium , & motivorum creatorum , ob
fuam limitationem. Dcusautt'm ell ob-
jedum Divini intelleclas quali metaphy-
llce , & em anative, propter fui illimiiAr
Torn, //,
M7
tionem >& infinitatem form alem , & fun­
damentalem , identificans fecum ratio­
nem motivi >movilis p rim i, motiones , &
Scientia:. Ex his patet prorsus alienum
cQe a Divino intellectu , nedum transtor-
mationem phyficam , verumetiam interi-
tionalcm ; multoque miniis in fertur, elle
quafi te la m ,in aua p i n g a t u r creatura.
Unice tantum eft verum , quod in D iv i­
no intclleclu eft Divina ars plena omnium
viventium , juxta illud ({ubA fathnn eji^
In ipfo vittierat. Joan» i . Verum etiam
eft , quod in D eo (lint omnia , vel tbrnia-
liter , vel virtualiter > vel eminenter , ut
fic ex ipfo , & ab ipfo fint omnia qu®
exti a operanda, vel opetabilia , vel ope­
rari pofsibilia funt. Ad i . rkfpondii**'''’-
verifsimum elTe, quod independenter ab
omni creatura D^us habet objedum adae­
quatum motivum , & primo terminati-
v u m ; verum hoc unde t o llit, quod fiA a
fuppofitione, quod creatura; lin t, termi­
netur ad illas cognoicendas Divinus in­
tellectus a fua Elfcntia motus ? Si comple­
to toto ordine produtlionis ad intra j fo-
lum arguit fummam comrounicatlonein
D ei ad exzra in M yfterio Incarnationis
refplendentem , Deum lumme bonum
eile communicativum fui ad extra , &
hoc extollit fuam Divinam perfectionem;
cur facta fuppofitione de creaturis poisi-
t a t e , v d futuritione , aut exillenticc, non
erit efficax prob.^tio*, ut extoll.itur D ei
Sapientia in extenfione ipfius ad fciendujn
creata?
326. C o n iti pitteni affirmantem,
Deum cognoscere creaturas in (e ipfis
tamquam inobjeftis terminativis.Objii.ies
I. Authoritatem Divi Am biofn trad* in
cap. I . d i c e n t i s ; o w . w i j ca;-^
leftia j & teri'e/lr!ii,ac rtnn rna qit .que ^^rof-*
fitia t Deus >nihil tiimen extra ir.teu geve^
fedfiv.gula in fe intueri d:c:tur\ Auguilini
Dettsexeut extra f c cd alitjnui cc-gnofesa*
dum : erg. Deus non cognofcit crcaturas
in fe iplis immediate, adhuc fecundario
terminativo. 'Refvondttuvy verifsimas etle
authoritates S S.P attu m : quia folum in­
tendunt , Deum non cognofccre creatu­
ras in fe ip fis, motum ab intelligibilitatc
earum : hoc enim elTet facrileguni allere-
r e , quia ell at'riimare, Deum mendicarc
perfedionem Divina: Scientise a creatu­
ris , quod ncdiim ell factilegum , verum-
ctiam formali ter haereticum : quia C rea­
tor omnium a fe habet plenitudineto to­
tius p erfed io n is, & entitatisdiccntis per-
fe^ionem ill omni lineai Minime tamea
S inn
 138 Dirputatio Quinta
intenJnnt San£liFP. Dcum non cogoof-
c e r e , tjucxi a.i exira faftam , in (e ip-
fo. Q u'jd i’>a:c fit intelligcntiaSS. Patrumj
me convincunr dit^iA ab ipfis, verlanti-
bus , & CKplicamibus Sacras Scripturas,
maxime illas jju u t mifsit me svi-vens Pa-
te>', ego vivo propter Patrem , & quf
maniucat me , & ipfo vivet prcpter me: ; ;
inm e yO" ego in ilto. Joan. 5. Si
ergo Deus hacc ad extr- operatur in ipHs
crcaturisrationalibus, & in fuis anima-
bus , ut fides d o ce t, quid non dignum
Deo apparet, quod Divina Scientia-ter-
minetur ad crcaturas in fe ip ilsfM c la-
ter. Videatur Eminentifsimus Cienfuegos
in fuo opcre, digno tali viio , cujus titu-
lus De yita Cbrijii abfeondita.
327. Replicabis: fola Divina Eflen-
tiam ovet Divinum inteiletium : erg. fola
ipfa terminat Divinam cognitiuncm. Pa-
tet confequencia: non minus eft infimta,
& illimitata in terminando , ac eft in mo-
vendo; fed propter primnm , ipfa fola
m o vet: erg, propter lecundam ipfa fola
terminar. liefpondet Magifter Subtilis:
Objedum in ciuancam m otivum , & in
quantum primo terminaiivum eft a;quc
illiraitatum , & ideo nihil aliud eft tic ob-
jedtum 5 tamen aliud eft objeitum fecun-
dario terminans , ncc oportet objeclum
illiniitatum prxcise movens fit, fic folum
pra;cisc terminans : quia aliquid poteft
iequi terminum primum,quod poteft efle
terminus fecundus } nihil autem potelt
fequi motiyum omnino primum, quod lit
fecundario movens ad aftum. Ratio:quia
omne movens,aliqualirer pra:cedit a6i;um;
fecundario terminans,fequitur ad aclum.
Cum diftinftione de ob;edo primario ter-
niinativo, & fecundario tetrainativo ref-
pondetur in forma. EA dicere: quod fo-
lum ilia , qux funt illimitata, & infinita
polTunt eilc objcfta primo tetminativa
Scientia: D e i, quod non to llit, ut creatu­
ra; fecundari^i terminativa objedla fint:
ejus inftar modi ac, quod Divina Bonitas
fit objedunj Divini amoris m otivum ,&
primo cecminativum, nullo modo tollit,
quod creatura: , & prscipue qua: funt in
gratia cjus,fintobjccl:a fecundario termi­
nati ve d i k d a , & amata ab ipfo.
328. Ex dictis infertur, quod Deus
non fe cognofcit in creaturis , necex iiiis.
R a tio : quia Deus foKun habct Scientiam
fui in motive talis (cientix incrcatx ; fed
ibla DivinaHlTentia eft motivum Divini
intellcit’.is: erg. Deus non fe cognofcit in
creaturis,fed in fc ipfo, Aliunde : non ex
jplis creiitutis. R a tio : quia non ex iplis
fe cognofcit, li iplie creatura; non funt
medium , ur Dens fc cognofcit j fed non
funt rale medium, llatio ; E6 forcnt me-
dium;quia in ('mni creafura repcritiir,vel
ratio fimilirudinis, imaginis, aut vcftigii^
vci ninbi f ipfins Dei 5 fed hoc non pro-
bar. R a tio , quia creaturas habere tales
rationes imaginis , fimilitudinis, aur vcf-
tig ii, unicc p rob at, creatui as per tales
ratioiu-s iiabcre ciTe participatum a Deo,
magis , vci minus perfcftum , juxta qiia-
litatcii! majotis accefllis , vel vecclTus ab
ipfo ; & tandhi? creaturas habere hoc,
tantnm efficacltct fuadet , omr.e , quod
de j^erfoctlonc in iplis reperitur, altiori
modo incomparabiliter in ElTcntia Divina
repetiri , qua; ob lui illimitationem , fola
ipfa , & ex ipfa eft ratio cognofcendi fc
ipfam prmurlo terminative , 6c propter
continentiam creaturarum illimitatam
eiTe rationem cognolcendi creaturas, tcr-
minos fecundarios.
321. Dices contra h o c : Cunfta crca-
tura eft eftcctus D e i, ab ipfo dependens,
& aliqualiter ipium reoccfentans, atquc
illius locum ferens vel rationem fitnllitu-
dinis, imaginis, aut veftigii, & hscc om­
nia Scientia Dei comprehenfive attingitj
fed ex cognitionc comprehenfiva eft'ec-
rium venitur in cognitionem effectus, uti
apparet incrcatis,t m in cognitione effec­
tus ad caufain , tiim in cognitione caufa;
ad elFechmi: erg. ipfe Deus ex creaturis
fuis cognolcitur. Rejponnetui" concef.
maj. diftinguirur minor: implicat cognof-
ci efroctum , a co^nofccnte crca to , quin
ex cfFi-xtu cog:Hifcatur caufa, vel e con­
tra , concedo minorem : a ccgnolccnte
increato, & infinito incdo cognofccivie,
nego minorem ;& fu b cadcm dlftmctio-
ne negatur confequentia. Unde Deus per
priits ac termirietur , ad cognofccndum
creatuiar,, eft cognitus cognitione com-
.prehenfiva a iuaDivina Eflentia, qua:,ob
illimitationem fuam continentem virtua-
liter omnem perfedionem cu;ufcumquc
dependentis , aurpofsibilis depeiideri «b
ip(b 5hxc omnia cogi'.olcens in fua Divi­
na Elicntia, fe cognolcit omni modo pof-
fibili dicente perfecVionem 5quin ex alio
a fua Divina Efientia , pofsit le cognoii:e-
re. 'RepUcabis: Hxc eft bona , aeaturu
exiJiit\trg.&Deus:it<ii Deus cognofcit
haiK illationem : erg. Deus fc cognofcit
ex creaturis,tamquam ex medio fufficieur
ti. Refponuetur, negando confequentiain:
quia Deus , quamvis cognofcat illatio­
nem , non cognofcit illam ut tajem ref-
pcd u fni Divini intelleftus , nee tale ar­
gumentum formatur a D e o , fed a crea­
turis. Unde quamvis Deus totum cg^-
nof>
 D c D c o in lm ca fc ie n tific a confiderato.
nofcat > folum infertur, Deum cognos­
cere , motum a lua Divina E(Tcntia, quod
nwlla creatura exiftit, vel extitiira eft>
quin habeat ejp: Tuum, & lioc neceifario
necefsirare fumma,ab ipfo Deo. Pro aliis
nora, Deum propter fui infinitatem in
omni linea continere in linea iniclIecViva
omne quod elt petfeclionis in cunclis
creaturis; cetcrum hoc loium probat, ip-
fum cognofcctecognitiones apprchenii*
vas , difcuriivas , & judicativas crca-
turae.
DUBIUM SECUNDUiVt.
q u a l it e r deus c o g n o s c a t
^ videat creaturaspofsibiles^
530. /^oN STA T ex immediati dic-^
tis , & probaris, Deum
per fcipfum , & in fe ip(b omnia creata
cognofcere in quocumque ftatu contem-
jlentiir, five in rtatu pofsibilitatis, five
:uturitionis, fiveexiftentialii Verum ta-*
men cum=in Deo ip fo , cjufque Divino
intclledu, & Icientia tcperiatur , & con-
fiderabilis f i t , & de fado confideretur a
Th *olagis edocVis a SS. Patribus, & ra-
tiocaufx lefpectu rerum , & ratio excni-
plarls , fpeculi, artis, 8c ide* ? jureme-
rito dubitatur: an per fe ipfum , & in fe
ipfo tognofcat creaturas, vel tamquani
illaruiu caufa, vel ut eit idea illarum , auc
taniquam exem plar, & Divina a rs) ita
Ut lub aliqua ex liis rationibus Deus illas
cognofcat f Clarius ; an aliqua ex prxdic-
tis, k ilic e t, c:au(a, idea, fitmedium
in D e o , cognofcendi creaturas pofsibi­
les i Notanter contrahitur dubium ad
creaturas pofssbiles: nam agere de me­
dio , confidciato in D e o , quod fit ipfi
medium cognofcendi creaturas futuras,
Vel futuritione abfoUua , vel futuritione
condicionata: an nimtriim tale medium
fit ipfamet Eifentia D ivin a, & ipfemet
Deus, ut fiat fubdecrero fua; Divinae vo­
luntatis phyficfe piaedeterminantis crea­
turas liberas; an Vero tale medium de-
teruiinativum fit fiimmum accumen Di­
vini intclleftus i an fit decretum comi-
tans? Hxc omnia , inquam , quK gravif-
fima fiuu , & pro quarum refolutione
hinc inde diverfa; phalanges armat;® pro-
c e d u n t f o r t i t e r dimicant, refoiventut
pro riollra tenuitate , & quantum nof-
trum ftndium tu le rit, in Difpucationibus
de Divina voluntate. Q^uapropter , fo-
Ium ad creatutas pofsibiles hic pra:ftringi-
tur noftet labor , & qua:ritur; an Deus
cognofcendoin fe , & per fe ipfum crea-
turas pofsibileis, ipfe habeat ut cauft
illarum , an ut exemplar > aa ut idei*
& c.
33ti Circa prjiefentem difficultatem
tenet Angelicus Docti, quem lequuntur
omnes D ifcipuli, & aliqui ex nofttis ut
M ayron,& Balblio,quibus adSioirent Exi­
mius Doctor Suarez ,& a lii, quod Deiis
creatufas cognofcit in fua eflcmia tam­
quam in caula, Oppofitum defendit Sub-»
tWxsDoCiotde Rerum principio qua^ft.
& quodlib. 1 4 .6c 1. dift. 8. quarft. 4. cum
pluribus Scotiftis.Sit noftra conclufioifi/^
fentia Divin<i non eji medium cognvfcendi
crtAturas pofsibiles tamqiiam illarum caa^
fa . Probatur conclufio; Oranino impli^
catoriunveftDeum cognofccre pgfsibilia
per id,quod in ipfoelt medium impiica-
torium illas cognofccndi , fed repugnat^
E(Ientiam Divinam elfe medium Divino
intelle(ftui cognolcendi pofsibilia tam-
quam illar^im caufa : erg. Deus non cog-
nofcit per fe ipfum polsibilia tamquarti
'
illotum Caufa. Probatur minor : ex. com*,
muni fententia teren te contia Du-»
randum , Elfentiam Divinam.ncn elfe inn*
mediate operativam , fed (bliim agere
Deum per intelletlum , & voluntatemi
erg. &Ci Probatur 2, minor. Repugnat,
Divinam Effentiam elfc medium cognoi-
cendi,tamquam cauia, illa, quorum noti
eft caufa i fed Divina Elfentia non eft tau--
fa rerum pofsibiUum. Ratio : non ell
caufa illorum , quae prxfupponuntur,
quantum ad fuum elTe-formale * & quid-
ditativum ad Omnipotentiam D e i} fed
omnis tes pofsibilis, vel pofsibilitas cu*
julcumque rei prajliippooitur ad Eflen-
tiam D e i, adhuc ut Omnipotentem ( eft
tacita folutio , ) vel ut ftantem (ub Om ­
nipotentia : erg. quamvis Deus Omnipo­
tens , vel Eflentia Omnipotentis fit me­
dium cognofcendi oitmia cieata quoad
fuum exillentiale , minime taiiien
quoad fuum ejfe formale elltntiale , &
quidditativum» Expiuiitii--\\c.c brevifsi-
m e : Quod quoad nofttum ntodum con­
cipiendi praifupponitur cognitum a D eo,
priufqujlm concipiatur in ipfo ratio cau-
fdc , non habet pro medio cogiiolceiuli
illud ipfam Eflentiam Divinam, tamquajft
cau(am ; fed omne pofsibile creatum pra;-
fv.pponitur Icitum a Divitto inteilectUjan-
tequamconcipiatur in ipfu tatib caulis,
Hxc p atet; nam prius quam concipiatur
Divina Omnipotentia , potens aliquod
creatum producere , debet concipi >Hud
pofsibile produci j fed illa non repug-
t^antta ad polfe effe non pendet ab Elfen-
tiaD iviiia j tamquam a cau fa; eig. Tora,
 140 Difputatto Q u irtt.1
I'atio fund.imenraVis ftat in co, quod D cas
per fuam EUcntiam ,qua: eft objcdum
ptimum motivum Divinl intellectus,con­
tinet omnia inrcUigibUia , non folum vir-
tualiter eminenter ,Ted etiam victualltei*
quoad eJJ's inteUigibile, feii in cQe objedli,
& omne polsibilc^j^> fecundum id, quod
tale pofsibile ejfg habet perfedionis in
^ in te llig ib iU ,
- ^32. Probatut 1. conclufio : Q ua­
cumque Divina cognitio de creaturis de­
bet elTe intuitiva , modo quo intueri pof-
funt a Deo i l l i , quje (izientiafimplicism' EiTentia, & omnium , qux in Deo funt
teligentije ab iplb fciuntur; fed ad hanc
nonfufAcit, quod Divinus intcUcctus v i'
deat luam Divinam ElTentiaiTi tamquam
caufam •. erg. medium, quo Deus cog-
nofcit creaturas polsibiles,non ell Divina
virtus caufativa, aut Omnipotentia Dei,
aut ipfaEffentia Divina tatwquam caufa
rerum. Major faadeiur, fi fortfe nege­
tur : quia Deo debet tribui cognitio dc
creaturis perfed o r , talifque eit intuiti­
va. Ptobatur minor: nam ad vifionem in-
tuitivam res debet effe in fe pra;fens , &
ut fic terminare vilionem : atqui in caufa
antequam exeat in aftum non eft prie-
fe n s , (ed pofsiblUs j imo ncc formaliter
pofsibilis in cau'!^, efto fit efficienter i
Divino intellcttu ( de hoc cito redibit
ferm o:) erg. & c. Dkcs \ implicare,virtu­
tem produdivam videri,non vifis effecl;i-
bus ab illa producibUibus ; fed Divina
Omnipotentia eft virtus ptoductiva-.aliun-
de tamquam attributum Dei eft objectum
primo terminativurt» Scientia: Divinx , &
certo priiis terminat Scientiam Dei,quam
aliquod creatum; evg. in ipfa tamquam
in virtute omnium , qu$ ad extra pofsi- ' laudato , Magnus Dionyiius loquen­
bil’.a fiiiu , & tamquam in illprum caufa
vidit Deus omnia, etiam pofsibilia. Con­
tra : Qiiamvis verum f i t , quod Divina
Omnipotentia fecundum refpedum ra­
tionis ad producibilia , quem habet in ac­
tu fecundo , & quoad emcaciam confide-
rata, non pofsit videri, non vifis pofj.ibi-
.bilibus creaturis, qu.x poliunt terminare
Divinam caufalitatem , fi Deo placuerit
illa ad extra producere , & exifteiuum
habere ; cetetiam conuderata Divina Om­
nipotentia , fecundum fui abfoluram vir-
.n ucm , fic eft piorsus abfoluta ab omni
relpedu ad aliquod creatum : tu m , quia -aut connotant actus efiicaces, & abfolu-
a nullo pen det, imo omnia ab ipfa, &
hoc non quoad formale effentiale , &
non repugnans creaturarum: nam ut jaiT\
didum e it, caufx tormalis, fmim
ejTe formale habent creaturx pofsibiles eX
•fui naturaj^llcct rale if^nOs lateat , fint
refpeduadOiVi.num intelledum .ptihci-
piantcni illud efTe crcatiirariim; erg. quod
Divina Omnipotentia fit objectum primo
tcrminativum , licct non omnino primum
Divini intelledus , habentis Scientiam
De i , & om nium , quae in Deo fu n t; ex
vifi.)ne tamen , & cognitione intuitiva
D e i , de abloluta virtute fuK Omnipo­
tentis, nullatenus probatur fcicntia crea­
turarum in Deo , tamquam in caiila illa­
rum. Fundimentalis ratio omnium eft
b revis, fed etUcax. Ha;c quippe eft.Quia
fcientia, & intuitiva cognitio Dei de lua
ad nullum ad extra , taiiiquam cauia illo­
rum dicit habitudinem. Ratio : quia om-
n'a qaa; ad extra fu n t, vel luat de genere
l;bcrorum j & contingentium , neccf-
fatiorumf Si elf:nt de primo gen®"^^ >
lerecur contingentia in rebus pOiita ha­
bitudine necetlaria caufc ad illa. Si vero
fueiincd-fecundo genere,certe pericli­
taretur independenria funima Dei in le,
& in artributis Divinx Sapientia;,& Di­
vinx Omnipotentix.
333. Sit fecunda conclufio : Deus non
cognofcit creaturas pofsibiles in fu a Ejfen-
tia y tmnquam ide.i Hiarunt Ante proba­
tionem conclufionis.prxoculis habendum
e ft, quod multa in SS. PP. de Divinis
ideis icperiuntur, quamvis intet T heo­
logos diveria fenla linr circa illarum col-
titutivum. Igitur in SS. Patribus maxime
inDivO Dionvlio Areopoglt\ Divinis
Nominibus cap. 5. a Primitiva Euclcfia
ufus loquendi d. Divinis ideis ortum du­
cit : Qnid vero fint ? Audiavur 1. Areopa­
gita , <k poftea referremus Icntemjas
Theologorum. Loco igitur fupra jam
do de Divinis ideis, vocat eas fic. „Exem-
,, piari a vero elTe d'cinius omnes ratio-
,, nes in Deo fubftantifii-ai rerum , & fin-
„ gulariter cincea fu bGItent es , quas, pvx-
„ deftinatlones Theologia vo ca t, & bo-
„ n as, Divinaique voluntates eorum,qux
„ funt difdnitrices, ac effectrices , fccun-
„ dum quas ipfe lupetfnbftantialis Deus,
,, qux funt omnia prxdcftinavit ,atquc
,, produxit. Ita loquitur Dionyfius Dif-
cipulus Apoftolorum. Ex quibus co:iftar,
ideas Divinas efTe rationes exemplares re­
rum , non utcumqub , fed ut includunt,
tos voluntatis D iv in x , decernentes,crea-
ruras gaudere exiftencia in aliqua difte-
rentia temporis. Ex quibus conftare vi-
d etu r, quod idea Divina dupliciter con-
fiderari v a le t; Ipeculative , & prattic^:
primo modo eft illud quod eft in mente
"Divini A rtificis,a d inftar cujus poteft»
ii-
 De D e o in linea fcientjfica confid^ratOi
licer non dum fit dccentt.natas,confjnn'.'-^
ter ad illam operari ad extra : fecundo
modo cft ipfamet fimilitudo jfornia , aut
quafi forma , ad cujus initar jam Dlviria
voluntas Artificis Supremi ad extru ope­
rari efficaciter decrevit , & in hoc fenfu
dicitur r/rtio : in prililO VCiro exavpiar-,
Hxc omnia mirifice explicat Daraafceniis
ben^ calens dodcinam Magni Dionydi in
Orat. I . de Im.^ginihus; ubi pulcliri de-
fumptii annalogia ex creato Arcificc, qui
prarconceptis pluribus formis , quibus
Templum , v. gr. conllruibile cft , fignar,
& ampleditur aliquam ex illis , ad inftar
cujus efficaciter determinat Cibi'icam
Templi j & fic idea , qux prius fpcculati^
Vfe talis e ra t, poft, fit pradica, & confli-,
tuta manet in ratione eicmplariis, ut con-^
formiter ad illu d , Templum fabricctur»
Unde dicit Philolophus extra fit
a domo intra. Nunc audiatuf Divtis Dd-»
mafcenus in his,quae lequuntur.
3 3 . „ Sunt it^m in Deo imagines,&
,, exempla rerurti, qua ab ipfo futura
„ funr, nempe confiUum ejus xternum,
141
„ fo intelletiu Divino qiiafdani exiften-
*j, tium ratiOnes inteilvdaSjqua; funt ^ub ^
i, tanti arum factiva;: : : & htijulinodi ra-
j> tiones Sanfta Scriptura vocat ptigdiffi^
,, nitiones, five pracdeftinationes fecun-
j, diim illud ad Romanos 8* Qiiospradtfti*
,, n a vit, hos 0 “ vocavit. Et Voca t cais D i­
is vinas, & bonas Voluntates, fecundum
,, ilkid Pfalm i, optra Drmini > ex~
'» qu jita in omnes ‘voluntates ejus ^ qurS
„ quidem pradefinitiones Voluntates
» flint diftindiViCentium. Ita Angelicus
D o fto r, a cujus verbis nihil diftat Sera-
phicu sitit allegatum relinquimus num.
33j?i SubtilisMagifter omnino con­
formis cum illis, ait >quod „ Magnus Au-
), guftinus accepit nomch idea: a Plato-
„ ne i ^ui poflilit ideas quidditates reruiri
>, per fe quidem exiftentes in mente Di-
,i vina , & ben^, nec aliunde defump-
>, fifTe ideas >nifi ex illo Deutheronomii,
i, Infpice, fa c feeur.dkni cxem phr : Piuf.
>*in I. dift. 35. quaift. unie. & diftt 9.
,>I