Articulo Atención y Funciones Ejecutivas

También podría gustarte

Está en la página 1de 106
EVALUACION PSICOLOGICA ‘Titulos publicados 1.4, Gesell y C. Amatruda, Diagnés- tico del desarrollo normal y anor 7. D.B, Harris, EI test de Coode- nowgls HLA’ Murray, Test de Apercepcién Temética (TAT) 9. B Klopfer y D. Kelly, Téenica del Poicodiagndstico de Rorschach 10. L. Bender, Test Guestéltico Viso- 19. L, Bellak y S. $. Bellak, Test de Apercepeiin Infantil con figuras ‘Aperoepcian Infantil con figuras fumarase (CATED 38. EB Anstey, Test de domings 26. 5. F Hammer, Test proyectivos gnificos $9.1 Stora y otros, HU test del érbol 36.6 Kader, Cuestonario general intereses 56. GH, Bennetty otros, Tests de Ap- fitudes Diferenciates (DAD) s1.J. 0. Raven, Test de Matrices Pro- 61. Mit. Gasallo y oiros, Prayecto de viida'y decision vocacional 60.81 Sain y br Goronpe, Bt st de 64, GJ. Neimeyer (comp.), Boalua- eid constructivista 65. MM. Casullo (corp), Boaluacién iea en el campo socivedu- 0m, Inventario Millon de 60.7. B, Brazalton y J. K Nugent, Bs. cala para la evaluacién del com ventory) 72. RA. Nolmeyer, Métodes de eva- luacién de Ia ansiedad ante la muerte "73. National Center for Clinical Infant Programs, Clasificacién diagnés. 78. A. Castro Solano, M. M, Casullo y M. Péres, Aplicaciones dol MIPS ‘en dmbitos laborales, eduoativor y médicos 79. A. Castro Solano, Técnicas de evaluacién psicoldgica en tos Smbitos militares 80. H. Pérez, J. Passer: Osuna, Orieniacidn, 82, AUN Beck, R. Steer y G, Brown, BDL Tnventaro de depresién de 83. 8, Defior Citoler, L. Fonseca y B. Gottheil, Test de lecturay escritu- 7a en espaol (LEE) 84. D. Burin, M. Drake y P. Harris (comps.), Bu Wgica en act S. Tornimbeni, B. Pérez y F. Olas, Introduccién a la psicome: ria AM, Soprano, Cémo evaluar la ‘atencion y las funciones eject bas en nifos y adolescentes ae Be ANA MARIA SOPRANO, COMO EVALUAR LA ATENCION Y LAS FUNCIONES EJECUTIVAS SCENTES EN NINOS Y ADO ry PAIDOS te te 8 Le 9a 4 te Te st ut ut ur 1 eto Ty ‘Kxazegon4 o0dop op BIOUONDES “OF “TYINGL [eNSIA oaN99[S “OF “TAVHM SEmEy U9, ‘68 “FFT WAG SopEspeNg ouoNseHEA se3Q “ge OMS, ap soqn “Be BION ap soqND “BE THNSTA eds 9p sepIDO pg ‘znddoyy 2p SCA 1805, Ve ‘soneyy op wedg “yg ‘seaquyed op ueds ‘e¢ ‘oquoqureyeyos 10d soniSyp op wedg “gg ‘Tensia upioeyuocosd ‘woo sous ap uedg “Ze “(AT-IIT OSIM) 8335 op uoTAUDIoy qiecoanipne weds 9p seprpeyy “TWNOIDNALY AVS Ha SUS SO] BaHoo]8 £ epEzTTeooy UoFOUOWE Op 81595, °Z £380] Soaonu soy, ap wares" sopIEuOMIOD sounaTY ugToueze sp sysey so] ayunox uaqap onb sauopypuey : : ~ s3504 4 seaquop, ~ seapnsofo A soyeuomuoys soworouny sv] 9p upfsenteas F| e sopedyy swure|qOLy. ~ ~ oydasueg, “or gseagqnaels seuojoury se] Uos 90%? ‘uopiuoe ep sodkr, = oydaaucy, ~ gupyousqe vy s9 any? ~ suaymnaale souoyouny & ug}UOTY ‘T ooejorg, soquormyoopeasy GOIN ce BS e009-21-0s6-£u5 NEST re setaid 9 opeop Yo 04 SPIN) Loa arming ap mKeND eon aa wiasceona 8 1800-71-056 818 NES openers) ue aLzz ed say scusng= shies 8) ‘ee re ugauaie 8 (COMO BVALUAR LA ATENCION Y LAS FUNCIONBS BJBCUTIVAS.. LOS TESTS DE TACHADO 43, Test de Atencién D2, 43. Test de Caras, (TPD), 44. Test de Atencién Visual (NEPSY), 47, Busqueda ~Parte A~(WISC IIL-IV), 47. Escalas Magalla- on visual (EMAv), 48. OTROS TESTS DB ATENCION FOCALIZADA Y SELECTIVA .. Test de Simbolos y Digitos (SDMT), 48. Clave: TV), 48. Casita de Animales (WPPSD, 49. Test Str Colores y Palabras, 49. Test de los Cinco Digitos (FDT) 3, Tests de atencién dividida y simulténea .... icién Global-Local (AGL), 55 Test de Doble 2-D), 57. Busqueda de Simbolos Parte B- (WISC. 2MA), 72, Test de Trazos (CCTT), 74. CHIPASAT, ‘Test de Escucha Dicéti- Nana (TED), 76 ca para nifios de habla casi 4, Tests de atencién sostenida y vigilancia ‘TESTS DE ATENGION SOSTENIDA COMPUTARIZADOS ..... or Antecedentes historicos, 79, Test de Bjecacién Contimia del Instituto Nacional de Salud Mental (CPT-NIMH), 61. Test de Bjecucién Continua de Conners I (CPT I, &2. Test de Variables de Atenci6n (TOVA), 83. Sistema Diagnéstico Cor don (GDS), 87. Test de Bjecucién Continua Auditivo y Visual Integrado (IVA), 87. Test de Atencién Sostenida para (CSAT), 88. Test Hufty de Atencién y Memoria (Ham Test LOS CPT BN PRE-ESCOLARES nan : Test de Ejecucion Continua Auditiva para Preescolares (AOPT-P), 90. Test de Bjecucion Continua para Nifios Prees- colaros de Conners (K-CPT), 91. Otros tests CPT para prees- colares, 92, Factores que afectan los resultados de los CPT, $2, Variables dependientes de la tarea, 92. Variables depen. 41 48 55 9 19 89 inpice dientes del ambiente, 92. Variables dependientes del sujeto, 98, ‘TESTS DE ATENCION SOSTENIDA NO COMPUTARIZADOS. ‘Test de Caras (nuevas versiones), 95. Test. de Caras como medida de atencién sostenida y del control de la impuls! dad, 98. Escalas Magallanes de Atencién Visual (EMAv), 98 ‘Test de Kjecucién Continua Auditivo (ACPT), 99. Otras prac- bas, 99) 5, Evaluacién de las funciones ejecutivas EVALUACION DE LAS CAPACIDADES DE INHIBICION ¥ CONTROL BLA IMPULSIVIDAD a nnnnsennnn El paradigma de ejecucién — no ejecucién (go - no go), 102 Test de Tapping de Luria, 102. Test de Golpeteo (NEPSY) 104, Test Stroop de Colores y Palabras, 104. Test Noche-Dis, 104. Tareas de detencién (Stopping), 106. Consideraciones dlinicas y evolutivas, 105. Tareas de “primado” (Priming) 106. Test de Emparejamiento de Figuras Familiares (MF) 107, Test de Emparejamiento de Figuras Conocidas (MFF- 107. Test de Emparejamiento de Imagenes (AD, 108. Escala Magellanes de Impulsividad Computarizada (BMIC), 109. ‘Test de Actividades Multiples para Nifios (MAT), 109. Eva- Tnacién de le perseveracién, 109. EVALUACION DE LAS CAPACIDADKS DE ORGANIZACION Y PLANIFICACION. : Los tests de las torres: Torre de Londres, 111. Torre de ‘Hanoi, 114. Torre de Toronto, 115. Torre NEPSY, 115. Torre D-KEPS, 116. Tests de Iaberintos, 117. Laberintos de Por- teus, 117. Laberintos (WISC-IID, 118. Figura Compleja de Rey, 118, El Sistema de Puntuacién Evolutiva de Bernstein- ‘Waber, 124 BVALUACION DE LAS CAPACIDADES DE FLEXIBILIDAD COGNITIVA .... 131, Test de Usos de Objetos, 181. Test de Usos Alternatives, 131. Test Tinkertoy (TTT), 131. 95 1. 101 102 ii 126 961 aHa-OCD) soxPyoossarg-oqusrunepodwog op ore HaAK, «BET GING) HUB PoHBopootedomeN ug!eN; “BAG “991 ‘ASAAN vordoooredomeN vHOIEE son Senet Q6t (Gao eonssg-oquarureyioduig ap ouwAET “ET Sar 901 8 ‘(aD PLAY fe we & eseE Wa eyeNpUOD ap seUEO|GaAT op Tex PUPEERGEH @P S89204¢ “AN toenyy-yBOOpoOM IIT yINIeG ‘coDenteag op soyoumnsuy ‘gst (OVA) BUETGorg Sep), © EV YD) souru ered uewyney op urownqeast ap espe, ‘ apa p BIE ep Seary ap SE[EISE FET “SUMO SIPUUOD "EST “COSWE) SHIN see _O8T HVE Wo sours ap AT-OgT MA Jo wo oy -so[opy £ Sout ap BINPUOD v| Op UODEN[EAg ap EUIISS ZOE ‘soar feat ee ‘69 ‘s0joqurs ap epanbsng ‘g¢t ‘eTOAD) HequENDY op sousN ap oqwerEnRoduIoD op oLteyuOAt pang, SET uupteresenoid =p PEPBOIeA 9p eompUL ger “E> oe ‘Vy ‘S91 ‘SotouIDN A SET “1ST ‘SONBIC get (BW) ofeq zet “AVENGED VLONGNOD V7 SC NOTOVINIVAS 8G SVTVOEE Seas ® “rapoenatp op pouwene od aE MIOY Wed SBT (Cv) pepe ‘B61 ‘OKA oMeUONSOND “TET “TEpOg ap soMIN Hed aT MOLE ae P 8p PRUSSHE op SOIpUT “Set ‘aTSYOOYA Op SepBOHG ‘upmoung ep soxpuy “TET (sarepoasaord uprsi0s) AGT “68T pana : one “ sores0uos annudon sejiaeq & erowoB TORT ap 5750} SO] aytuspow ‘"(@aTAE) YoMoUg eaqnoexg Jo Aroquoauy SuneY JoMeqeg seannoofe souor 7 ST “rm evANLnoara SANOIONR SWT Ea NOTOVNTVAS sla SVIVOSE 7 ouoyouny se] § UgrouE;e eT Op ui ENTEAT. “2, 291 “AVAL, Pp voyoodag & pexouon uomenpeag 9p o ca ea SSE eng eng wee wrgeemes Sownea O8t ‘O-MLWM) SouIN ered ofeqeay, op euowiayy op s359, 9 F “oapRFTR OHBUONSIND “18T ‘ATS AuHeY HAY “Bet OP bafnaoty poured op eee gy SEED wre to ‘soupy £ soqmosoqopy ua CVGLUEEVELL Pre EIOEE ws Semi UTHONY oD Meal ope ey ee COVE sun Bae 0 woo uppouesy ap 39y9CL 40d OMOASEAE, JOP UOHEIOTEA op sort 8p AMEE Wane aye eee TED PHU A apamy -eTleSepy seqeosg ‘9gT ‘soynpy 4 soqueos9[opy Ue VEC/HVC “Boyoorsdomayy Bsx78g OFT HYUN aT eee eee ap woreoyRUep] op souBTTEReW Sepeos™ “get ‘VID eer seen Riibhotihae aa EOAY oP WHEL (eanoadsoayox) sou U9 WOIDUaFY ap FT9Y9CL ap USPEDHNUEP] Zcpronoye op sepnieg oor op soar an Seong FT (NEVETNSE) SOuRN, Wo UO: eet Spayimoofe souorouny & uprauaqe 9p sepaaey Jey op 1OUSCT op WoPSOGTUEPT ap soULTTEAEH SUTIN “C8 3 POUSTE OP SwEIOqEE "9 881 (SUS-CHY) [gs SuneY smoydurés CHOY £81 “CICLWL) T3tBsaT $9497] op SouIOSEAT, So] £ PEPTANIET ody o/f ugrauasy B| 9p souso;eesy, so] op oojsqudery op Ter CINSA) UPUEIY Op YC 9p UpIoLayRUOP] op souLy -eSuyy Su[eas “GOT ‘AT AWNS PTEO8G ‘O8T “CHC Peprant -ovzedipy too uprouayy ap FORK 10d ow sway, [op UODENTEAT, by ered sepwosg ‘621 ‘(uoioxpe Bas0%e%) f sIOMUOD op seTeIST and 5 uses Le aotvase [Na STOINOASIC NOIONGLY VIG NOTOWOTVAR a EvIVOES “ sequsoop snsieq saxped ep ugyurdo ey se souorspruyy £ sefezue, rouoRysana 50 £ SepeOs9 FET “seayynoa[a a sora oye B] ap [RJONPUOD UOPOENTRAG “s ; ‘BET ERY Op seandig op Z2PIMLY 8D 3804, “BEL ‘Presley op scat oouIg SOT ap yay ver ‘SHeH-C OWPSIC OP 2opIALT ap 490, “LET “ASAGN souDstg op Z2PIOUL OP IAL “LET “TOUTE £ weUON-eaUor =p souasiC] ap OPMUT OP 380], “9ET ‘Tensta zepny op 4803, “QT ‘waLI080 zap MU OP S388, “SET “eorEIpLOS zopmyy ap sIsay, GET eonupUIES ODEN 9p SHA ‘PET “(BH}I969 & TeI0) feqRen Zepiny 9p 80, HI momen" AWASIA & TVEREA 2HCIO VIS NOIOVETVAR £6 ‘ooupume weds ‘oo;uco op eds ‘eyonosa ap weds “ez cer OMe Mods seqonsd senQ get ‘oszeauy und op 664 So “* OfvavEL da VRONAN VI aa NOIVATVAS ‘SVALUIOM SHNOIONNE SV1 & NOIONSL V1 EVALTVAS OOD or 12 COMO EVALUAR LA ATENCION Y LAS PUNCIONES BJECUTIVAS. 9. Comentarios finales eat 197 Anexo. Seleceion de tests de atenciin y funciones ejecutivas para nifios y adolescentes, .. fveneee 195 Bibliogratia 201 AGRADECIMIENTOS Alos impulsores de esta obra, el doctor Natalio Fejerman y la sefiora Marita Cabarrou, ‘Alas integrantes y ex integrantes del equipo de neuropsicolo- gia del hospital Garrahan, licenciadas Paula Aloy, Marina Ballester, Elena Dutari, Ester Echeverria, Ana Gaddi, Liliana Leudano, Ana Palma, Estela Pertierra, Ana Sanguinetti, en par- ticular a Analfa De Carlo, Yanina Gonzdlez Ayrala y a la pasan- te de la Universidad de Navarra, Elena Salinas, quienes colabo- raron generosamente en la bisqueda minuciosa del material bibliogréfico. Ala licenciada Valeria Bultynch por su aynda en tareas de traducci6n. Al doctor Juan Narbona por sus atinadas sugerencias en la organizaciOn de los eapitulos. ‘Ami marido por su paciencia y ayuda en la confeccién de cua- dros y figuras. Al equipo del Area Paidés, a la doctora Alicia Cayssials, encargada de la revisién técnica, y a Emilce Paz, editora, por su ineondicional apoyo y confianza. ‘A todos ellos, muchas gracias. ANA Mania SOPRANO (eHoMour 0 afensut9] ‘jexauad wIueAT -oqtt ap 9350) sooyjoadse ou sysa3 ap ered opueULioy asrex}UOUE uapond anb ugouaye ap seqonad set euotouew 1, omsideo [9 A ugiowaqe ap svjreqeg se] aqweureyuIons aqirosep 9 opnsideo ToL equoureanjsodsex seatynoafe souorouny Se op £ “wpre} -so8 MprprAtp “eanoa|es tofouaye ap sy594 SOT ap wednd0 os gE g soqngsdeo soy ‘(1 ofnysdeo) oor997 osedas aaaaq un ap oan] ‘epeaapistion vanjoadsiad e] unsas ‘ugrouaps B] ap soqvedse sequareypp xenjeae opend eqenid wursyur van & ,soind, 33803 key ou and oqes ag “vereaqIgze opts vy UOTDROTTEEPO Wy “soyNgtdeo 27018 uo ugToduosep us opmngizistp 4 seorto9} SBT ep UNHOsTes BUN opeatear somoy oyodsor [y Js ante uezuaUIe|duio9 a8 £ ‘sop -Burea £ sosozeurne Anu Uos UPTOENTEAd Te EAUd SOSINIOL SOY ajqyonjant eynses searinoelo & sefeworousye sauoroury Se OP cansneyxe womexe un ‘uprseay[e Ts uonboaosd onb sEsNwD Sv] ep Bie syur ‘onb ofje zod ag “eITMEUoD op oyuBdnoooId £ aquaNd “ox oatjour tn wo aSopupcnglystio ‘opeqae mys afons ‘pEPrTLGE| RS 8 Optqep ‘TBuopouoTe BUIAISTS [o ‘SATO|ENIS SEIS SEO} UL (seoygqeyu ‘seoespz80) seaTTHIO} -sis sepepewuezue ue osnpput 0 ofezrpuorde £ wyonpuos ‘ofensuoy ‘9p souove.037e ‘oljorresap [op soUIOYseAy Wo UpTqUTE] OUTS (Sa18] -odiq soxpeno ‘ugtsezdap ‘reiedsy ap eutozpus ‘owsyine) soo} -pmbisd £ (soor{yjsouscaueD sowsreumexy ‘sexouny ‘sersdepide “soqeaqoxea seuotsay) soarofommou Sewo[qoad ep soseo we o[0s ou ody 0380 op souotoeneAad woztorTOs os onb fengrquy SHUT 20a PED om ‘soquooso[ope & souTU op vorSoyooIsdomou UODENTEAS vy a 9 -oyty aquareai9 Um opuPArasqo strata as soduron SOURFY[N SOf US olovasta 16 COMO BVALUAR LA ADENCION Y Las PuNcrONES RaRcunTvas. Ei capitulo 8 se refiere a las escalas de conducta, general- datos agpondides por padres y docentes, y valing: fuente de {latos adicionales. Como anexo se inclaye vn ‘cuadro que resume las principales téenicas mencionadas on el ine con sus corres. Pondientes referencias bibliogrdfieas, ‘Teatandose de tests, resulia esencial destacar la importancia de un conccimiento profindo y de un uso adeonade Y responsable de estos. en detalle las cualidades psicométricas de cada técnica, remiti- los respectivos manuales, subrayando la necesi- ded de un aniilisis tainucioso y erftico de las miemas, También consideramos fundamental poder contar con normas escasamente disponibles en nuestro medio; por tal espacio mds amplio a las pruebas vali- dadas en poblacién de habla hispana, en particular argentinas. ‘én resenamos otras téenicas extranjeras, fre- cuentemente cltadas en los artieulos de revisias internacionelos, para que el lector interesado pueda aleanzar un conocimienty minimo y disponga de referencias a fin de ampliar eventuanon. te dicha informacion, En sintesis, destinado a psicélogos, psicopedagogos, fonoat- didlogos, terapistas ocupacionales, psicomotricistas, médicos, dloventes communes y especiales, y a todas aquellas persones inne” ANA Mania Soprano 1 ATENCION Y FUNCIONES EJECUTIVAS: i rla vida La atencién es una funcién esencial para ae oe ee one de un modo adaptado. Por lo general ai she a entender y para sprender. Le mayor pare de los actos de nus tro quehacer cotidiano requiere un minimo de era eh aoe se lleve a cabo exitosamente. Una falla de atenci : eae veear miltiples ineonveniones, Algunos eon iaignfcantes, de no encontrar las 0, por ejemplo, la molestia i : fia pisettick encién al lugar donde las éeiamess ottee graves, ya que un instante de distraccién en el conductor de un vasionar serias consecuencias. i ie 1 Pry consenao popular en a mportancia ae "prestar atencion mi jue las “fallas de atencié: - la inversa, todos reconoce: qu a ie hen efectos negativos y que hay que tratar de evitarlas. Pe Qué es la atencién? Concepto La atoncion, como la resclueion de problemas, la toma 7 dei siones, la motivacin y ozos eonstiustoshipotéeos, es bn proce 80 cognitivo inobservable que se infiere a pai ome Ie mayeria de ls modelos texiens ol términe atensén remite a un sata complaj de componontze que asian eee si y que permiten al individuo filtrar la Lesiaderecrieethen a sostener y manipular representaciones mentales y : rg on sess uns eu suneependo penpisnr rant Soy @ anb sopeyey toad uses (Ja8z02 0 oat ; ao so a op obs > wea wpHoHY HE UIC “ar nen aapauay}ied uspant : sony seco 9p eto n bun sons. Se anes ‘ seqtony Suro sop oxztt0 deb sopnuayso soy opucysetep“sexunetp memory eanoo[es ugmuore sun aeduos pred upwenbox PepIEgeH vaupynuns - yprpiarp ugrouary sopeosng soztoWels so] tepuvsae ered wooz uno ode 2 fe sou ered osouriny 204 cn exezqn opofos fo w wttoD we s9 mdsaz ey opworgee ‘05 raosoad songs somo Soy ¥ #152 an prpgoe o red sonoataod some eo oes sen 9 982} Sooper ap sojqiuodsrp souoreursogut se] reuoHOOTAS oy ppozypoof - payya9]as uprouay (aovoqsome qe somo & exegoct x ges vapond sojafns sounde) BT Op ozuerHos Je soosoge sy 5 aioe puosted wun op ivuwa copend enb soueypeoa: som Sof ap & emia £ oyans ap souxzx soy op apuadop oon mote oP 0 inB98 ONpIATpUE [o} opese [nl WIP [op eatouzous fo unas onpIApa J9P st sgs0 un 20d opsyioapy 99 on uo ots eytnisut [9 epsep J0pu -sai ered asrexederd owsprexo ye oqruned esounid ey a A voisyy eqoye wo osarptatp apeng ean doooione o oro wove : yarydooax rar0u BU -x0ja1 Bp0} ¥ ooyjoodsout opout op oar 8 fe eqrniod anb ousted [op wuilusts nydiaus ap UpxDu7en un v apuodsoiao> "sepiadsap op oprise upiques epeulsly myary (00% ‘sessoyg & soyanne vx Son serene son any eto spouenoeyy sofece Hee HUOTBUEH! 3 ms suigeasop tigymemuosv UoToUoV PT 9p SPEPTTEOU! SON TELAyTP 6r SYALLAOaEa SANOTONNA A NOLONSLY Sol eurmousp & reartnyop ‘yep vied avztTyN w soUTUEES, soy ¥ oqeno uo sezopeSyisonat so dzquo osuasuos £eY Ou Uatq te ugrouaD ap sodiy “po0g “uoxeg {2661 ‘toBousery A woAT *po0G “BIOo K yeza7 :anresinsues uapond SUSIE SO] op WoxEDe UODEULE; Lode IEE -WYOD ap Los “Med A soUs0g op ‘Asam ap ‘UepAseYy ap so] eszE3I9 Wapard sop “Poul syUt So| axpUR “UOIoUaGe

(OLET-ZhST) source urentyy ¥ oo0u0001 a8 o1ag “[etau OBdvon © peprun opuep 4 sezep syur asopuptajon vyouorouoo wy aquout ~eHte}L10f4d wednoo seapr seundye owos reorpur ezed uotodoaudo carats) jo ofmpoxgur woInb ‘spun zod GIgT uo supeztear vos ony [euorueze voKRUIOqord By eaqos seUIDERSoAUT serotated eee Rote BBtel wun tOKON UorDuOe BT e4gos sorpRaSO Sor] (9008 “#100 & somes) sonunyse Soy 2 seysondsex sv] reazocout “SWALINOGIa SENOTONN SVT A NOLONALY VI EvATYAS OMOD 8r enos para un estudiante de Secundario, para asf no perder el hilo de la explicacién ora? Atencion alternante (shift) Implica la capacidad de cambiar el foco atoncional, de modo flexible, alternando entre diforentes estimulos Part algunos autores esta habilidad estarfa contomplada dentro de las frmeh nes ejecutivas, Atencion sostenida - vigilancia Sobrepasa el estado de alerta, llevando al sujeto a orientar de Petencional su interés hacia una o varias fuentes de 2 ¥ 8 mantener ese interés durante un perfodo prolon. Sado de tiempo sin discontinnidad. Esta forma de atencion per- inite detectar o reaccionar ante pequetios cambios que sobvenn, nen de modo mas o menos frecuente. Una forma particalay we ae neen Sestenida es la vigilancia, que requiere del organisme un estado de alerta continuo por periodos muy largos de tiempo (arias horas generalmente); los estimulos a detectar aparecen fe forma excepeional y, por supuesto, imprevisible, Loe sujetos hiperactivos e impulsivos experimentan grandes suelen usarse como equivalentes, En el cuadro 1.1 se resumen los distintos tipos de atencién y las ‘areas habitualmente empleadas para su evaluacién, 21 [ATENCION ¥ PUNCIONES BISCOTIVAS ‘Cuadro 1.1. Bvaluacién de las fonciones atencionales Tareas evaluatives: po de atoncion resado en milise- Tareas que miden el ompo de reaccién oxprosaco undos: as que quer capacidad de fio Feeatenda skeen | iver owas) yeni asec do simph ote aripar rertanents on | arn oti on at doe apne Owratereouties | os inmacos cries pecs eae tea aro do Bosque irons el W ‘Akemante (Sti) (pecte B del TMT) ia que el aot debe oer gy ondtona en ue eat be Serena | ener a ues seid cathe ey * tinal ‘enlace de oes coridraos coma sta Tova) eee Qué son las funciones ejecutivas? Concepto icismo tomado EL término funcionesgicutivas (PB) es un anglicsmo tomado get longuaje dl Intligencia artificial. Designabe Sncielmente Jos procesos que permiten ejecutar un ee iat saa acoeeait de vista paicologice ce trata de un constructo heerogéneoy my ae tos con funcione vo, con frecuentes solapamient : enc: Ciunvos a obror domsinios cognitvos, amo le etencign yl me i i variedad de "ajo esta denominacién se ha incluido una fran vavadad de He theeree rrr ee siones en el momento de seleccionar las técnicas (wéase cuadro 1.2). ‘euewou e{ ‘ugiodeosed B| :peplanoe epeuTwoyep v oadureys eu Bj 1s ox¥[p 10t03 souraqap ‘v[rpaut soutspuezaid opueNd ‘sapeu -oprpe sewioqord sopelerede ov} RUOISUaUNIpH|NUE OyONIyStO ap ojdaouc a4s0 £ sopeuoreyexiequt soseoosd ep ogumn{itoo un teiq SPU OWS ‘DLUDHIUN upIoUNf DUR s9 ou UOTOUOZP BI OPETEUES any owios [eI “eyFouEs wae, eEM so ow UOLOUOTe BI BP UOTEN] “ead ey ‘SoArjou Sosiearp sod ‘and TeTeppe eusLATIGD OPO} ORY searjnoafa £ sepeuoyouaze souorouny sey ap WoTOENTeAd YI E SOpEST SeMIOTGOIT “seaonu souopents 8 oyuey zeonTed ua ‘zeoya opout op seuia|qoad sonjosea vzed souressoou sapenyonp -uoa £ sapeuojeomte soqedse Soy ap OULD suAKIUsoD seuoPeredo Se] ap optrey woToenSox £ Joxjuoo ‘upTvexKp ap sapeprovdes se] 2 oywowpesusupENy eMdE ga ap oydaouod | ‘sisequIS UL (@6BT “STIS !000z ‘osoHUTdTED zaypugg) epeqorduros [eaqereo wotsey wos SoseD So] WO jo}UoKs awospuss ouNtuI9} Jo Tearasex £ onrndalestp CULOISD. O SPAY “noals sowotoun ap ousoysp. ouTELIG) [a T¥IT oTGLLAZerd sO onb Of god ‘estoasos £ ByUOLY UPISaT WS SwarMDefo souoToexOyTe AVY on’ ‘us sosz9 sosoroUU UeALasqo os COLAEIPed opiquIY [9 Ue ‘SOTE -nroxyaad somnqgr so & souorsuny suys0 o1]UO UOIDEIOLILO BUN OPEL “aoota BY 98 WaIq 1 ‘ooUsgjoorsdommen Bysia op oyund [9 asec, “searnoolo £ sopeuorouoye sauoruny SE] e SopEUTpIOGNs uugyso soarymuSoo sornpour soy sopoy “eprpou vung Te Wa “sort COAT “su09 arb soy exed oyure3 e[orpnTour so ZeprywA ¥] ap SISTTEUE [Gf {solquttea seaqo ap uoworpord ej Bred 380} [2 wo Op -ojqo ofeqund yap pepyETa ¥| So TENS? ‘goprusygo afeyund ye oprax anb of 59 gnb? sejuniFasd sop seyso © Opuorpuoze sopyuon Som “aystp wa aszexepisuos epend anb corzpwes ourus9y Un so ‘aprUt fo] owtos & aptea 450} [o OAD o s9 gb v osayjas ag “zaptyDa EL Op viuorqoad je aAnqryu09 TenpeAs easep as an ome 1 estes wi yarn yeptauopt ¥ ap USER & 0 100 OyUOMINAYSU [OP PEPAUOP! BI oP UO} TOpELONe 20d -und soy weapos anb wzuteisu0o ep soyeazoptt $o| A uoForpeMt op LEP nagse sez0x20 So| ‘peprliqeguco ap syUaT2ya00 soj SoLI9 x79 “BY “mquosep vied sopsjn sooyysspeyse SopEyNsax SOsIATP WOIsTXG, ‘ggtu99} BUM ap orpeut rod wpruoygo ugTHPRAUN Le oyadsox uoo exapepiea uojengund BI ep BAHIaL UODELIEA zB] ousoo outpop os peprigqaguco ey gafeyund ays sa ostoard upno? myungord vt v opuodsey] “ugrsisaud ap upiowuruouep BL ofeq sepuoD sexo ws OpEZTTIyM Te OBoT FUE se ‘eoLAysuTodIsd vaNyeLOI| bf ap erdord epBojourunay ey uo ‘poprytqnsfiuoo op oydaoue9 [5 (g66t ‘S[e1sskep) zopizoa & popypgnyuod ns aquomITERTOUEPT aezqene { souopengund sus ep pepyfed ey rerpnyse woyjdury copnput “ootsd vysta ap oyund ja apsep wolentEne op worUD9} BUN TePIOGY ugjauaze ap 3593 So] afuNex Wogap onb souozorptog % svalsnodea SaNOTONAS x NOTONSLY oppelqease 0] onb soxouout o soxokeur weseny ,someurzUed, sodno vaLyDUt ByuI BUN Too epeUt} eprpour euN somouNAUeD wo resordxa 07 ~1oy{ visas ou onb opour ouster jap ‘oyafns as9 waed seordyy souoTD -enjund r0w9xgo ered oateurou odnuf je swzrisyn oura}B9] So ou ‘somunrgy soxyo uo oYDIC] ‘TeuIBrI0 oyteUM.ysur To eywETpIUI Sop -q0a}gG0 soy uo opOUIN SUT eys9 oquEIpoUT Soprueygo SopEyNseL 80] rexedwoo 07129] $9 Ou EA ‘O7UIe} Oo] 10d “E eprpout op ostom “usu [o opuvayrpour sourezse ‘vas onb ouenbadi sod ‘oqures un Souonpoxqut sarquixea se3s0 op espe wa opwens ‘o00Jo UE yenceut Te boIpur onb uptpoe1109 op soqzar1.0 so] v euaurEsOINTL Souopugiuoye oyolns Jop seysendsex se] opengund sowey ( ‘9803 ep renew 19 eorpur sou anb oqund jo ue eqanud v] opruszep somoy (2 fsvoxe} sey xeajosox exed onary oduron, exBy amb op oseo Te wo ‘oxy soduzery sose ayuouresomscx opeyedsax sous (p feaqeped vjos un rerqures Us “oarjeution odna Jo s9091qe3S9 [e opearN wey os onb souoronaysur seustin se] oytaurersexe opep somoy 2] (0 foayyourzou odna8 ep sozafhs soy ¥ opeytasazd ey sal as oUl09 ® voWuppT eouEME op TELIeFeUT ese OpEyuEserd sowsy af (q foarpeuriow odnu8 [9 asron9yqeise [e opezy[syn ye oonuppr oagefdrreut 0 Teqrea TeHIOyeUI UM OpEystaaxTUe Jo LoD OpeatyN somay (e 9 380} opeurwayop wo onprarput un xod Sopmueygo sopeynsax soy oaneuziom odna un woo aeseduro ow -13B0] 80 Ojos ‘werg EzOYY (E10}99}9 ‘Sol quaDred ‘], souoTENIUNd ‘svordy, souowenzund) epeurojsues ugtoengund vun o eprpsut Bun jse opzmguye xopod v gourea A ‘oyoz909 ONPLATpUT UM # 489} 989 ap ugiovoyde Bj ayterpout Sopruoqgo sopesynses So] 2380 woo xereduios gapod as ‘oarjetiiou odns8 [a optoa{qezse zea vu) “509 “WUepr sorrepizo opuomnsrs soseo so] Sopoy ua sopenqund ops uy, ugweayde eso ap sopsy[nsez soy ‘sputope ((seuoysonaysul seuUsTUE seu erdwors opep wey soy os A eiouvur Buustur Be] ap axdwiors opequaserd wy sot as anb ‘Terreyeut ouster yo sopoy woo opsartan SVALLAOAC SANOONMLE SVT A NOTONSLY V1 H¥NTVAE ONOO 98 28 (COMO EVALUAK LA ATENOION Y LAS FUNCIONES RIBCUDIVAS. Validez relativa al criterio; indiea eudl es la eficacia del test en Ja prediccién de algiin tipo de comportamiento del suje- to en una situacién especffica. Los valores de los coeficientes de confiabilidad y validez se indican entre 0 y 1: el valor menor es 0 y el valor 1 identifica la maxima correlacién. Por otra parte os igualmente fundamental que‘los tests y las baterfas de atencién cumplan con.determinadas condiciones y caracteristicas basadas en investigaciones publicadas (Gordon y Barkley, 1998), lo que ineluye: : Amplia estandarizacién. Fiabilidad de administracién. Confiabilidad test-retest. Que ofrezcan evidencia de que pueden discriminar entre grupos diagnésticos (por ejemplo, entre grupos con Tras- torno por Déficit de Atencién e Hiperactividad [TDAH] y normales y.otras entidades clinicas). 5. Que prucben su utilidad para aumentar Ja precisi6n en el diagnéstico y planificaeién del tratamiento. 6. Que demuestren su practicidad. Bee Osa condicién interesante es la validez ecoldgica, aspecto solo mencionado en épocas més recientes y que se refiere a la rela- gin fitiiéional y predictiva entre los resultados obtenidos por el sujeto en un determinado test y su actuacién-en situacionos de la vida diaria. Algunos comentarios acerca de “los nuevos tests” Si bien es importante usar instrumentos actualizados, es con- veniente advertir que el simple hecho de tratarse de un test ‘nuevo no garantiza por si solo que dicho instrumento represent un adelanto o un avance para el diagnéstico o el tratamiento: Siempre se debe investigar sila nueva técnica ofrecida al merca- do cumple con todos los requisitos de amplia estandarizacién, ATENCION Y FUNGIONES EJECUTIVAS 29, estudios sélidos de validez y confiabilidad y demas condiciones sefialadas. En el caso de tests extranjeros, conviene verificar la calidad de la adaptacién y Ia existencia de normas regionales. Pero ademés todos los tests tienen fortalezas y limitaciones que les son propias y que hay que conocer. ‘Betas consideraciones deben ser tenidas muy en eventa cuan- do se extraen conclusiones basadas en resultados de tests. El enfoque psicométrico es titil y valido siempre y cuando se emplee correctamente. Muchas veces la falta de correspondencia ontre lo que “dice el test” y la realidad del sujeto esta ocasionada en fallas metodolégieas de este tipo. No basta con administrar un test: debe ser el test correcto, en el sujeto correeto y en el momento correcto, Y aun asi falta lo mas importante y dificil de lograr: la interpretacion correcta de los resultados. -aoo [2 40 “uoToBANoU op eyeF A pEporste aod uPIUIR, OUIS UTD “uoquar x0d ojos ou :soquarapTp SoarOUL 10d wpEyoAye esroa apand souayp op ugionedex vj ‘apdusts Anur vaxe, eum 108 op tes0d y “apronpodex eBxe] SPU EIOTONONS BY ap SOywEMIO]O op ozOUINT 2 58 ‘Jequea-canipne oso 089 vo ‘weds [g[ “epep $e | OUIOD oquoureyoexe vrouoNOas vpLo Aoueyar eqap oyefns 1a “puntos sod oy Syp un op omNE [e (SOUS; ¥ Uoreyer as onb seaqued & ¥ G) eyurazo pryuoT ap oftos wun Te;TOsOUd 9 oysISUOD (WALD) fen Sue] ep 0 (TVINOL “TWHM) BEZOWoUT op ouTOD “(CQOMW-M ‘OSIM ‘TWN ‘Wurg-proyaeyg) elouesyequE ap oFtes ‘soproqeq susototmne Wo ooaredy “wpesn syur eqonud By s9 SoPOIIP sontayp ap woroedar | ‘Seeqroa-oarypne serouaroye exeg sontyp ap wodg 10q100-00}y72pno winds op supIPEH eyerpouray eylomeur ap 4893 owt09 worUOqe ap sysoy o1te9 ozopreuod soy 28 [a19UOd Ug “({RPPedSoONIA O [ENSTA tieds) oyStA 0 (Teqze4-oagipne weds) opjo uy onb o[ Tos opsonse op aquoureperpaurar xyodox £ zouoyax eqap onb woteeuLsojur op aquaria petites van B ojsondxo go opofns Jo oBwo 9389 WEE “(PNY -ydute) unds ap #380} soy woANyTSuOD BI ePETITROoS UPTOUAYE Op peproadieo vy op seordyy seprpaut se] ap wun ‘oyuoupEUororpeAL, Teuoyouaqe unds op 9950} SOT 52 CoiMo BvstuaR LA ATENCION Y LAS FUNCIOWES EseCUTIVAS. trario, se puede aumentar el rendimiento por medio de estrate- gias tales como el agrupamiento (chunking) de los digitos en estructuras significativas o con un ritmo determinado 0 median- te el repaso acumulativo (repetir parte de la secuencia a medida que se presenta). Cuando se aplica esta prueba es importante tener on cuenta ciertas limitaciones que pueden explicar diferencias en el rendi- miento de los sujetos. La presentacién de los items debe hacerse a] ritmo de uno por segundo. Si se hace més lentamente, es posi- ble usar de modo consciente estrategias de repeticién entre la presentacién y el recuerdo. Al menos hasta la edad de 12 afios, hay evidencias de que los nifios no usan estrategias de repaso acumulativo 6 los items se presentan con un intervalo no mayor de un segundo (Torgesen, 1996). + RETENCION pe Dicrros -WISC IILIV- + Bl subtest Retencion de Digitos del WISC quiza ses la prueba de este tipo més ittilizada. Presente desde las primeras versiones de la serie de Wechsler, comprende dos partes: Digitos Directos y Digitos Inversos. Bl examinadér Jee en voz alta una serie de Secuencias de nimeros. Para cada item de la Retencién de Digi- tos en orden directo, el nifio repite los mtimeros en el mismo orden en el que fueron dichos. Para cada {tem de la Reterieién de Digitos en orden inverso, el nifio dice los ntimeros en orden inverso. Cada {tem consta de dos intentos, cada intento consiste en la mismia cantidad de digitos pero de diferentes ntimeros. Las dos partes se administran separadamente. Los digitos se leen a la velocidad de uno por segundo, bajando levemente la inflexion de la voz on ol tltimo digita de la ecnencia. Para determinar el “span anditivo verbal” solo se considera el rendimiento en digitos directos. Se establece segiin el mimero méximo de digitos que el nitio puede reproducir de modo inme- diate, Digitos-Directos y Digitos Inversos en realidad implican acti- vidades mentales diferentes y pueden estar selectivamente com- prometidas en algunos tipos de afectacién cerebral, Cuando se combinan las dos partes en un solo puntaje, que es el que corres- ponde al andlisis estadistico (WISC IIL, Wechsler, 1994) estos, | ft pBSTS DE ATENCION FOCALIZADAY SELECTIVA, 33, As fests con tratados como una nica medida, lo cusl sigmificaria © gue miden una misma conducta o dos conductas altamente rela- cionadas. Esto es valido para le mayoria'de los eontroles norma- Jes, Sin embargo en algunos sujetos puede darse una disociacién, a tener en cuenta en la evaluacién cualitativa. En el WISC-IV (Wechsler, 2005) existe una tabla adicional que intenta soslayar esto inconveniente. Tal como se ha sefialado, hay que recordar también que esta, prueba es sensible a los estados de ansiedad y estrés. Hin caso de sospecha de que un bajo rendimiento pudiera deberee a factores emocionales, se recomienda repetir el test en otro momento. Siendo una tarea ya conocida y con un vinculo més afianzado con el examinador, el monto de ansiedad disminuye. oe Span de digitos con presentacién visual Se trata de una variante en Ja cual las digitos se presentan uno @ uno en una pantalla de computadora, a la misma frecuen- cia, uno por segundo. Es fundaméntal presentarlos de uno en uno porque la presentacién simulténoa’ permite poner en juego estrategias de codificacién que no estén presentes cuando los items se muestran de a uno. La preseniacién visual de los tems supone una dificultad mayor para muchos nifios de preescolar, pero a partir de segundo grado (escolaridad primaria) los resul- tados entre presentacién auditiva y visual son comparables. ‘Span de digitos por sefitilamiento Ex‘el caso de paciente affésicos o con dificultades de lenguaje, una alternativa itil consiste en que el sujeto responda sefialan- do los digitos que el examinador ha leido en un cartén donde estén impresos los miimeros del 1 al § en tinta negra. ‘sosoadwy soy18sp woo seyefrey 92 Xod oysanduios pyso ‘cotuoUos® £ ofUES A Lampe “vyerpounry euitos ua seo0ne wapaiid 89] ~EULIOW sequaDse[ops £ sun ab SoUHIp |p OuLnKHU (aAru Je FS 9708 & sfa8 axjua enb uerepistoo sorpryse sosoroMMNY “SONByp aq018 & sop ap Ba onb uglsuaixe euN WeuaN, sees se] SEpOL, ‘voypid PULIOS UD oYSEA roqeY epronsar anb of eHOUISUT 3p eqLIOSs aonb optd 9[ 2s opens xovey anb auen cyolgs un anb of 59 ysGf “By. 18 ugisoxdxe & sopensia seuojedeoted axte [euosuese ANT WDE ‘un opend ovip> 118 sonpoxd (Ora) oorppaB-penst, “AT 3593008, “sep ojo wos 9] anb sauoper0 n seseLy agpose-outt [9 ©puEND wp 2 aes osevoid wry wHououré jetista UoTesBoqUT enpeno aseyqns 99 “SOTLISs soTNMIASS B SoLTEpEISUxy A soarpHL sopmuAyyEo te “oad “prouanses Bun 4809]quISe “Teseooad ap zedeo so oUUTATE [OEP “pour gnb wo wotepInd Uo ouod “opEztfeqrea meY 2 as onb sors ap auras py poyps ware; ue eonpordas offany £ eypnase OTE [SE (O-v) Conps3-oanrpny “Tm 380qng. osozdun oxox} un w3]e 20a to vol onb ouumye tm v apid os optens w8ny oven onb ye TepaNs 0509 ad. ug euiowout gf & yex0-ensta uorrEABegUE e] “xt99p $9 ‘eyTOUL qe10 ojronpardar £ yensta opmupysa un ress00rd spond otramye un eprpaur pnb ua renpeao epuosozg “eyuoumpe.o ayonposdox aqop oympaurut op onb sopisp op wsosdtay orzos van 99] OUT Tg, (OA) xO-TeNSLA “TL ISAANS ‘ugiawoona ns £ eyptronses zum ap ta -earoanco 2] ‘earypae woredaarod pl oxue uoToeaHonNt By ENTCAT OME PIOFMEAS BP So] £ OSIM PP SOMBIE op woroUO}OY.9p-so] re [UNIS sa ysayqus o1sq “opEp uepzo jo opuejadsox aqudUHExo 29 -npoidar se] owt yo & ‘Sonasp ap sorres se] 29] ropeaTETEx [3 (O-V) [ex0-canpay “T3se3q0g sysoqqns oxjeno epucxduies UWA Lot gonad vj ap upnodiasoq. se VARLOa'1aS & VEVETIVO03 NOIONSLY 8O'SUSALe ‘eparmyap sear o8[e uopdyosep un eyuaserd oe “souuedre sowoseq woo seqonad seood su] ap van se onb syueno we opuaruas £ ‘uopERUNHOD y (8861 ‘eorend1z £ ofseD) o1B9jy ony op ePUsAoAd [ap £ osuaxseuog oneqinn6> [9) sworgnd serreuad sejenose op 5 -ngse Exysen BT “IOINE Ns ap BTouEysUT & “SULAUDBIY vj UO Epez -trepeeyse opis zoqey ap peppemonted vy away wqanad Bag (6x61) a3ddoy, op (unds 1181q oun pensig. 8918 [eP) SUVA |? 8 TENsta upIQuEEs wULIG e}I9p Ue A "teqaaa ueds ya qpau exed aquesoxejuy o eoyagad eopuDRI BNO } zuaaoy 3a SUVA ISS, + “OWL NE VILAGE ‘AqpepeW “WeULIay, ‘TWSIN ‘NO'Td “TWVUM ‘Was) Bowen ap £ afen Sup] ep sepioyeq ua zejnonjred wo ‘sys94 selqerqumant ep ated opusuiioy uesquanoue os sose.y op woTHedes op seqonag “opzonsez Jop vowoIoyo £zoprdex Bl we ETOuEppoUT swoH} 07x04 Tep peprrerraryy vy UpIqUTR], ware} BI op OTD [S ed suON opeoy, -{uBis jp enb osad jo 0a apand os ‘(sepeysre seaquped o somfsp op ugpeyedar ‘sa sosexy ep uopnedes) seqanid sop se opuexeduioy ‘seqniis"9z 0 7g op souowero repzooer opend orpaut oyfmpe uA, sepeyste sesqered 0 soqtayp op weds yo enb r0ceur 86 BaTeOTT. 81s ugioes0 eum ajedax [e Soprusyer somueNTeTA op osoUIDT [gE sasnyj op undg (L661 ‘seq At -oySeN) Soge TT'LT ¥ ¢ op sojofns ered soayyeursou soqep woysEGE “wopz0 OWISTUT Je Wo 9x198 BY AroNpordes. oqop our fe £ ‘opuntas sod eaqered wun op upzes e ‘seaqered g ¥ g op Sorras ouRE pe weay ag ‘euenoayy osn ap seqeysouout sexqeyed ep ofes ean exnjour (S¥O) HenBeN-seq vansuBop wooenfeag op BuIERSTg Jo ojdutefo Jog “seaqeped op weds jo weSseaut ustqure; suzeqEq SeUNSTY saugnpod ap uods _) SVARLOO8ra SawotoNad SYT. NDIONaLY V7 wvaT¥AS ONO ve 36 (COMO RVALUAR LA ATENCION ¥ LAS PUNCIONRS EJBCUTIVAS... Puntuacion: proporeiona 11 puntajes, inchiyendo evaluacio- nes de los procesos de atencién y memoria auditiva y visual, ¢ integracién intersensorial e intrasensorial, Baremos: nities de 6 a 12 afios. Observaciones eualitativas Hn el manual del VADS aparecen recomendacionies y-comen- tarios interesantes que ayudan a la interpretacién de los datos. ‘La autora subraya la importancia de registrar con precision Jos tipos de errores que comete el sujeto. {Repite bien los mimeros pero invierte el orden? {Recuerda los primeros niimeros de la serie? {0 los timos? {iene dificultad en la pronunciacién correcta de los niimeros? {Wocaliza los ntimeros cuando los lee o los escucha? Esta demostrado que quienes emplean la estratogia de la subvocalizacin tienen més éxito en el momonto de la evoeacién de estimulos visuales. Si esto se da en nifios pequetios es buen signo de madurez. La mayoria de los de a dos o dea tres nico). En cambio muchos alumnos con problemas de aprendizaje 0 cierto retardo tratan de repetirlos tno por tno, sin estructurarios. Este tipo 2n nifios muy pequefios, pero caan- ios,-al reproducir los digitos, los agrupan se podria sospechar algiin grado de inmadu- rez.o una pobre capacidad para organizar y planificar. ‘Los alumnos mayores y los muy capaces no solo se ayudan a ‘Yécordar repitindose a si mismés los mimeros, sino que muchas veces trazan los miimeros en el aire o sobre la mesa con un dedo mientras los escuchan. La vocalizacién es eficaz. cuando se tiene que reproducir una serie por escrito, Tis importante detectar aqu que vocalizan bien una serie pero luego se equivocan al escribirla, Es freeuente en nifios pequenos omitir o agregar mimeros al evorar la serie. Este tipo de error es significativo si el nifio per- siste en él. Un alummo de 10 anos que de manera sistemitica omite digitos posiblemente omita un paso al resolver un proble- ‘ma matematico y omita letras al leer 0 escribir. Avveces hay nifios que perseveran en una serie de digitos y la repiten insistentemente. In general, esto so da en sujetos meno- es 0 inmadurps. La perseveracién y la rigidez extrema interfie- ren notablemente en el rendimionto escolar. ‘TESTS DE ATENCION FOGALIZADA ¥ SBLECTIVA Otros aspectos a considerar: nes confusiones. Las inversiones son frecuentes to con Ja reproduccién de series de derecha a izquiorda, on nifios mayores, pueden reflejar problemas de ubicacisn y orientacién en el espacio. b) Tamanio de la escritura. Los nifios més pequefios tienden 2 reproducir nitmeros de mayor tamano. Cuando se da en nifios mayores, se asocia cor! inmadurez, expansivided y pobres controles'internos. El tamano peguefio evidencia inseguridad, ansiedad, impotencia & inhibiciones. La irregularidad en los tamatios es co (in en nifios tables ¢ impulsivos, mientras que el aumento progresivo de tamafio es habitual en alurnnos con pocacapacidad de concentra in, baja tolerancia a le frustracién y pobres iternos. La disminucién progresiva del tamafio indica inbibicién e impoteneia. in de los digitos en. la hoja. La capacidad de i y refleja la in mental. Solo los nifios muy inmaduros e impulsivos necositan mas de una hoja. Entre los nifios de 5 afios, sola el-18 % evidenci6 cier- ta capacidad para ¢rganizar adecuadamente laa series en el espacio de la hoja. @) Correeciones. Muchos nifios se dan enenta de que se equivo- can al evocar una serie de digitos y de modo espontneo tra- tan de corregir su error. Aproximaadamente un 7 9% de los 419'alumnos estudiados por Koppitz, de jardin de infantes 1a sexto grado, borré o reescribié tno 0 dos digitos, y otro 7 % comrigis escribiondo el miiméro correcto sobre el incarrecto. Todos los intéflios del nifio de corregir errores, y si la correcci6n resulta exitosa, deben considerarse como signos positivos que reflejan buenos controles internos e ints gencia. Uste tipo de correcciones tachaduras impulsivas que se encuentran en protocolos de nifios muy agresivos o eon ala frustracién, imeracién, trazado de lineas y encuadres. Nihos maduros y con buenos controles internos por lo general ordenan las 37 ee ond soqueqex aquoureajsouPord sores sel seytss upyse & sopezoumu ueyfey 98 sopexpEno so anb [9 wa topeutuexe o exed euronbso un op auodsip 98 ‘wopxo Ouserur [> uo axdwors soyzaqUT 90] uaoyyeax a8 onb ap & 1opEUTUTEX® Jo} 5 -a(qo [2 WO) “tapzo ourstuT Jo wa UoLDEado Bf B7TdOX OVO ‘red opeuyurrayap Wopzo tm We aa1pus opep ns UoD woo} ope quxwxa |e Sapeno So] oxqos equeurepuusrxords soxyeuryyu20 sop rod soxjaursqtioa Sop ap Soperpeno aaontH $0} apuop jaded op efoy Eun wo 949191109 sof ap aqu9wamnbo un sexezeps P (1661 ses0WS) opr Wee Promo op pL Wag soavaavag + souoton2tpa sD.40 _ Bee “008 ‘touvg) soynpe ese, soye ¢ 4p ap anred 8 souru ua ajquoridy "soqeqroa ot ouo0 sopeq “aon oureh sopngigde vystpaur yo94 Jo SoseD soysa 119 on of 20d ‘op ~ronaau [p eed upnée owes BxOUMMU vuTOAS|s UM osN soquOTUd sounsye onb oosd wp wo uplovaxye wl enb opereues ey 9g ‘S09 “rypinbysd £ souepur sosuaised “e[qeg ap £ setojour souz0seay tao9 sojusied wxed ofqepuomosox aovy 0] wore} ef ep ZOTTHUES eq upmserawanaes op ayuauodmro9 940m) un ep oqwOuIENEDE [2 Koo eroypauiuy jpedseonsts uprouoye opr ye09 axe onb wurKgs0 og ‘soqnuuyen g'® z ap aun: -yaupe v7] -uoayed ousqur Je equsureyoexe ceqKUt op BYE ols qe & ‘pepyfordimos £ oxdumpu uo opueyoune Ba onb epmsyqeyso ‘oad pppuanzas wun Ue ‘opunos z0d oun ap uozes v ‘sono soj vod “08 sopetriexo 1g ‘eropeut ap aseq eum o1qos sopely < sopeote soqno oxjen0 uo yS{SuOD TRLIA;EML [—{ “wIpaU! ese ap soqTEN $96 to epereuni0U ong "INAY op VIwosGT vw oon A WORISTEE “HOUBEEEY ap VTWO9GT eT Uo vp pre} SPAK "SOpIUN, SODRIEA, sot © weqedoi{ nb soquesdnuray so Uo wyvrpourut BuoWoU EL “rpow eisd F161 to Bpeoyde ayuaurereUys Io ony nqanad Hse, XONW aa soang VaIIOS T&S A VaVZITVOOd NOIONSILY aa SIS ste, ‘sou A Set -pedaz v] 2 oysodsex woo seqonsd suyso uo ome OUST [9 204 OPI “ojo opuoruupues fo xexedmos opresaraqUt 89 O18 ETO 10g 286T “S109 £ ques) setom soy Yoo upp Us souETBA so} ap pEpLopiedns ‘xodry Bun garesqo as syuIepe opuop ‘soue QT Ay omy sourt ITT 9p wxsonea van ep soquoMtaord seueyTest seuON KET oroudse oze]d 07400 v BLOM edbs viopisdoo os ugIquiy eqonid BIS uo 3199p BOI BO} ‘eBt “s102 4 wee) oo1Sojoatedos now ojuotmayeut owes Y-SIV AN 1 ¥9 £ CIT SHAS) LAI P A ap wouroyy 9p Bese B] omL0D Se;zeqEG seNO Te BprAIoU 9 THEA ssoonsta weds [op BpEpett our vpeydopy ong [euro eqonrd By. “sosed ox) ap ot198 Bum sod optezUaKIOD ‘YopELTETEXS [e e9vH 0} ‘anb we wsuaniaas wursyur vj us Soqno soy Teedjo8 aqop ou; coaien oxeyqe3 ut oaqos reynSexxt wietrer ap SopreqEneTp soqna exon op BYSMOD) 4 Is¥og aa somng & qnsia unds ap soprpay, aoe ‘ug pessoqus ep A woqsauu seozp se] uo semo]qoxd sores testa} so[EIvedsa sesepp ¥ SopeBuOT “ord sgur sopoyted 10d syystse Uoreqyseveu anb somumye Sof “OLE, Zaoa Jo 40g “opipuarde of Toueyax aespod £ perrosuasioquT HOES “oquy Buong sun woresySour uprquIe, onb cuts “fenyoo[9IU! Test dang un teste} ojos Ou sopPpedse sesvpp ws afode ap opoyred un op spndsep saxvprfar sosepp se] B zeus0yes UosoIpnd & osoxsoxd Uorepuapias onb soummnye soffenbe onb gxyuoot ‘afezrpuosde op sopeymnaysp woo soulu ep sexysonm sezyqoue ye “ayddoy, ‘selopuyaxeurae 0 sejopupAexqs ‘setres so] opwexountt ‘vos ‘upengls Bf zemystyse weep au of z0d ‘soqTUHT 9p OF “uauea ‘opounpou 0376 69 cowe[q wo wfog zum ‘soared. @ sop “enresiosep soyponbe wred ‘olag ‘sepeptsedsu sns ap wowuNy up pot, xf auqos TeHoyeU [o weMONLTSS £ SuUTUNIOD Ho HELIS ‘svansnodes SANOIONNE STA NOTONSLY VIEVITTVAS OOD ge

También podría gustarte