Está en la página 1de 6

SUFIJOS VERBALES

PRONOMBRES SUFIJOS
N° persona Presente Pasado Pasado Presente Sufijo para verbos
PERSONALES Futuro POSESIVOS
Simple Perfecto Imperfecto Continuo irregulares
1ra persona Ñuqa
ni rqa ni sqa ni chka ni saq wan y
singular yo
2da persona Qam
nki rqa nki sqa nki chka nki nki sunki yki
singular tú
3ra persona Pay
n rqa n sqa n chka n nqa n n
singular él/ella
1ra persona Ñuqanchik
nchik rqa nchik sqa nchik chka nchik sunchik wanchik nchik
plural incluyente todos nosotros
1ra persona
Ñuqayku
plural yku rqa yku sqa yku chka yku saqku wayku yku
solo nosotros
excluyente
2da persona Qamkuna
nkichik rqa nkichik sqa nkichik chka nkichik nkichik sunkichik ykichik
plural ustedes
3ra persona Paykuna
nku rqa nku sqa nku chka nku nqaku nku nku
plural ellos/ellas
FAMILIA YAWARMASI SUFIJOS POSESIVOS
mamá mama
papá tata
abuela jatun mama
abuelo jatun tata
hijo (dice el papá) churi
hija (dice el papá) ususi
hijo (dice la mamá) qhari wawa
hija (dice la mamá) warmi wawa
bebé wawa
hermano (dice el hermano) wawqi -y
hermana (dice el hermano) pana -yki
hermano (dice la hermana) tura -n
hermana (dice el hermana) ñaña -nchik
nieto/a (dice el abuelo) willka -yku
nieto/a (dice la abuela) allchhi -ykichik
esposo qhusa -nku
esposa warmi
yerno (dice el suegro) tullqa
yerno (dice la suegra) katay
nuera (dice el suegro) ñuqch’a
nuera (dice la suegra) qhachuni
suegro (dice el yerno) kata
suegro (dice la nuera) kiwachi
suegra (dice el yerno) kimsa, aqi
suegra (dice la nuera) kiwachi
YUPAYKUNA / NÚMEROS
1 juk 11 chunka jukniyuq 21 iskay chunka jukniyuq
2 iskay 12 chunka iskayniyuq 30 kimsa chunka
3 kimsa 13 chunka kimsayuq 40 tawa chunka
4 tawa 14 chunka tawayuq 50 phichqa chunka
5 phichqa 15 chunka phichqayuq 60 suqta chunka
6 suqta 16 chunka suqtayuq 70 qanchis chunka
7 qanchis 17 chunka qanchisniyuq 80 pusaq chunka
8 pusaq 18 chunka pusaqniyuq 90 jisq’un chunka
9 jisq’un 19 chunka jisq’unniyuq 100 pachaq
10 chunka 20 iskay chunka 1000 waranqa
Meses Killakuna Días P’unchawkuna
Enero Qhaqmiy killa Lunes Killachaw
Febrero Jatunpuquy killa Martes Atichaw
Marzo Pachapuquy killa Miércoles Quyllurchaw
Abril Ariwaki killa Jueves Illapachaw
Mayo Aymuray killa Viernes Ch’askachaw
Junio Jawkaykuskiy killa Sábado K’uychichaw
Julio Chakrakunakuy killa Domingo Intichaw
Agosto Chakrayapuy killa Mañana Paqarin / p’unchaw
Septiembre Tarpuy killa Tarde Sukhayay
Octubre Pawqarwara killa Noche Ch’isi / tuta
Noviembre Ayamarq’ay killa Mediodía Chawpi p’unchaw
Diciembre Qhapaq inti raymi killa Medianoche Chawpi tuta
Sufijos Bipersonales
wan él a mi
wanki tú a mi
yki yo a ti
sunki él a ti

También podría gustarte