KURANDAN DERS ÇIKARMAK
Bölüm 1
‫حيِم‬
ِ ‫ن الّر‬
ِ ‫حَم‬
ْ ‫ل الّر‬
ّ ‫سِم ا‬
ْ ‫ِب‬
A'RÂF - 169 Derken, arkalarından Kitab'ı miras
alan bozuk bir nesil bunların yerine geçti. Onlar şu alçak
dünya malını alırlar, bir de: «Biz nasıl olsa bağışlanacağız!»
derler. Karşı taraftan da kendilerine öyle birşey gelse, onu da
alırlar. Allah'a karşı yalnız hakkı söyleyeceklerine dair
kendilerinden Kitapta söz alınmamış mıydı? Ve onun
içindekilerden ders çıkarmadılar mı? Halbuki ahiret yurdu
Allah'tan korkanlar için daha hayırlıdır; hala akıllanmayacak
mısınız?
ÂLİ İMRÂN - 79 Beşerden hiç kimsenin, Allah
kendisine Kitabı, hükmü ve nebiliği verdikten, sonra
insanlara: "Allah'ı bırakıp bana kulluk edin" deme (hakkı ve
yetki)si yoktur. Fakat o, "Ders çıkardığınız Kitaba göre
Rabbaniler olunuz" (deme görevindedir.)
EN'ÂM - 105 İşte böylece ayetleri etraflıca
açıklıyoruz ki, onlar 'sen ders almışsın' desinler ve biz de
bilen bir topluluğa bunu açıkça bildirmiş olalım.
KALEM - 37 Yoksa size ait ders yapıp
okuduğunuz bir kitap mı var?
SEBE - 44 Oysa biz onlara ders edinecekleri
kitaplar vermemiştik ve kendilerine senden önce bir uyarıcı
göndermemiştik.
…….LÜTFEN BU İNCELEMEYİ……
…..KURANDAN (ARAPÇA OLARAK )KARŞILAŞTIRINIZ…..?
İÇİNDEKİLER
Bölüm 1:
Tehlikenin farkında mısınız?........sayfa 1
Misak(sağlam söz) .......sayfa 2
Atalar dini.......sayfa 3
Bölüm 2
Dinin kaynağı olarak kuran yeter mi ? .......sayfa 5
Hadislere hadisler üzerinden bir bakış.......sayfa 6
Nebi’in tebliğe karşı davranışlar.......sayfa 8
Bölüm 3
Kavramlar.......sayfa 10
Melek kavramı.......sayfa 10
Bozulmuş melek kavramı.......sayfa 12
İnsan’ın yaratılışı.......sayfa 13
Ruhun üfürülmesi.......sayfa 14
Secde.......sayfa 15
Allah’ın meleklerle konuşması.......sayfa 15
Ayetler olan haberci
Melekler(melaike) .......sayfa 16
Şeytan ve iblis.......sayfa 17
Cin ve can.......sayfa 18
Bölüm 4:
Kur’an bize kendini nasıl tanıtıyor........sayfa 19
Kur’an’ın kur’an ile
açıklanması ve anlama yöntemi.......sayfa 21
Kuranın bölümleri.......sayfa 22
1
------------------------------------------
Tehlikenin Farkında mısınız?
Yeryüzüne gelen her insan, kendi iradesi dışında
gelmektedir. Fakat bu iradesizlik her nesneye egemen olan,
her nesnenin bilgisini tümüyle elinde bulunduran tek bir
İlah’ın, bir Yaratıcı’ nın iradesine kalmıştır.
İster kabul edelim ister reddedelim; ama evrendeki
varlıkları var eden bir gücün olduğunu artık bilimsel
gelişmeler de kanıtlıyor. Çünkü her şeyden önce bu kadar
karmaşık nesneler dünyasının mantıklı bağlarla örülmesi bir
rastlantı eseri olamaz. Hem bir rastlantının var olabilmesi
için bile birtakım nesnelerin önceden beri var olması gerekir.
Bu nedenle bizim Allah olarak andığımız gücü kabul etmeyi
gururlarına yediremeyen tanrıtanımaz kişiler yada bir ilahı
kabul edip O’nun gerçek niteliklerini araştırma merakı
duymayan kişiler, bu tavırlarıyla ne kadar mantık(akıl
etmez misiniz?) ve bilim(kendinize, yeryüzüne ve geçmiş
kavimlere bakmaz mısınız.) dışı olduklarını da ortaya
koyduklarının farkında değildir.
Eğer Allah varsa, acaba kendi yarattığı varlıkları bir
başlarına koyup bir yerde mi yaşamaktadır? Yoksa her şeyi
sonsuz iradesiyle çekip çevirmekte midir? Bu sorunun
üzerinde düşünmek ve bir yanıt vermek, O Yaratıcı Güç’e
kulluk anlamında yönelip yönelmememiz gerektiği
sorunsalını da açığa kavuşturacaktır.
Eğer Allah varsa ve bizi gözetliyorsa, bizim
birtakım eylemlerde bulunmamızı da bekliyor demektir. İşte
bu eylemler, en az bir ilaha inanan kişilerin tapma adını
verdiği eylem biçimidir. En az bir tanrının varlığını kabul
etmek, her şeye egemen tek bir ilahın gerçekliğine ulaşmak
için aşılan bir aşamadır. Her insan son aşama olan tek ilaha
boyun eğerek, yani son aşamayı daha en başında yaşayarak
dünyaya gelir. Fakat yetiştiği çevrenin durumuna bağlı
olarak zamanla tek ilahın gerçekliği o insanlığın bilincinde
körelerek çoktanrıcılığa adım atar. Toplumsal kabuller bu
adımın itici gücünü oluşturur. Zira çoktanrıcılık insanların
iradesine bağlı bir kavramdır. Yani biz insanları
çoktanrıcılığa iten şey, insanlık iradesidir. Yalnız başına
yaşamaktan korkan insan, eğer kendisine bir Elçi gelip tek
olan Allah’ı tanıtmamışsa doğal olarak yeri boş kalan tek bir
tanrının yerine birçok tanrıya ibadet etmeye başlayacaktır.
Bu tanrılara örnek olarak din adamları, zenginler, zalim
yöneticiler, atalar, doğal olaylar gösterilebilir. O nedenle
insanların, kulaktan dolma ve yeterince sorgulanmamış
bilgilerle “Ben bütün gerçeklere erdim”, “Ben öyle
inanıyorum”, “İnancıma ne karışıyorsun?” sözleri Allah
katında bir değer taşımaz. Eğer inanca karışılmaması
gerekseydi yeni yeni habercilerin, yani nebilerin
görevlendirilmesinin bir anlamı kalmazdı. Şu an yeni bir nebi
gelmeyecek belki; ama Allah’ın vahyini kırıntılar biçiminde
de olsa açıklayan, yaymaya çalışan kişiler o Saat’e kadar var
olacaktır. Zaten Kur’an vahyinin ve onu öğrenen kişilerin var
olması demek, elçilik eyleminin devam ediyor olduğunun
göstergesinin; çünkü nebilik kavramı yeni vahiyler almayı,
elçilik kavramı ise alınan vahiyleri tebliğ etmeyi kapsar ve
nebiye düşen görev sadece vahyi tebliğ etmektir. Hz.
Muhammed (selam üzerine olsun) Allah’dan vahy aldığı için
nebi, vahyi bize ilettiği için de rasuldür. Allahtan gelen vahy
bize bildirdiği için bir beşer olan Nebi rasul olup, Kuran da
rasüldür, çünkü nebinin dilinden çıkarak bize kadar
ulaşmıştır.)
Eğer bir Allah varsa ve o Allah birtakım aracı kişilerle
birlikte insanlara hükümlerini bildiriyorsa, bizi bir şeyler
sorumlu kılıyor anlamını çıkarmak zorundayız. Her
sorumluluk ise sonuçlarına katlanmayı gerektirdiğinden
Cennet ve Cehennem kavramlarının da gerçekliğinin
bulunması gerekir. Böylece sorumluluğunu bilen ve
davranışlarında bunları meyveler hâlinde ortaya koyan kişiler
Cennet ile ödüllendirilecek (Çünkü müminlerin hayatı Allah
tarafından Cennet karşılığında satın alınmıştır. Buna göre
hayat, bir ticarettir. Bu ticareti erdemli biçimde yapanlar,
büyük ödül olan Cennet’e kavuşacak olanlardır; tefecilik
yapan, kalitesiz malları pahalıya satanlar ise büyük hüsrana
uğrayacak olanlardır...), kendisi Allah’ın ayetlerini Kurandan
teyit etmeyip, duyarsızca geleneğe uyarak ve alimlerimiz
bilir diyerek onları terbiyeci edinen ve vahye kulak tıkayan
sorumsuz kişiler ise Cehenneme atılarak karşılık
göreceklerdir. Sorumluluklar, yalnızca birtakım âyinlerle
sınırlı değildir ve yaşamın öbür alanlarını da kapsamaktadır.
Yüce Yaratıcı, bize yüklediği sorumlulukların toplamına
İslam adını vermekte ve kitabın (yani sorumlulukların
açıklandığı metnin) bir kısmına inanıp bir kısmına
inanmamayı kınayıcı bir tavır göstermektedir. Öyleyse Din,
törenlerle birlikte değil, hayatın içinde yaşanacak bir
olgudur. Böyle bir bağlamda İslam’ı hayata müdahale
etmekten aciz bırakan her güç unsuru, aslında İslam’ın
düşmanı(Şeytan) ve İslam’ı insanların yaşamından
uzaklaştıran bir vesile olmaktadır.
Son saptamayı “İslam’ı yaşama el atmaktan
alıkoymaya çalışan her anlayış, İslam’ın düşmanıdır”
biçiminde yaptıktan sonra, insanların bir nefis muhasebesi
yapması ve “Ben İslam’ın neresindeyim?” sorusunu
kendilerine sorduktan sonra eğer yanılgılarının farkına
varırlarsa, buna karşın doğru yola, yani sıratı müstakime
dönmeyi bir gurur meselesi durumuna sokup sapkınlık içinde
dolaşır dururlarsa tek olan Allah’a inanan biri olarak benim
üzerime düşen bildiğim Tanrı ilmini o insanlara tatlı dille
anlattıktan sonra, onlara şu soruyu sormaktır: Tehlikenin
Farkında mısınız?
Gelin Cennet-Cehennem ve din adamları ile cemaat
arasında sıkışıp kalmaktansa İslam’ı gerçek nitelikleriyle
tanımaya ve onu yeryüzünde kötülükten alıkoyup iyiliği
emretmenin kaynağı konumuna yüceltmeye çaba
gösterelim! İnanan kullara her şeyin sahibi ve eğiticisi
olan Rab tarafından emredilen temel hukuki ilke budur:
Kötülükten alıkoymak (önce kendi nefsimizi, sonra öbür
insanları) ve iyiliği (maruf olanı, yani bilginler tarafından
bilimin yöntemleri ile doğrulanan ve olması gerektiği
vurgulanan şeyleri) emretmek.
Artık kendi toplumumuzu ve soyumuzu gereksiz
yere yücelten uyuşturucu tavırlardan ve anlamı açık olmayan
KAVRAMlardan uzak durarak, yaratılış nedenimizin farkına
varalım ve tüm yüreğimizle “Varlığım Rahman’a armağan
olsun!” diyelim ve Allahın bizden almış olduğu MİSAK’a
bağlı kalalım.
2
(Lütfen Ayetleri Arapça olarak teyit ediniz.)
MİSAK(sağlam söz)
ِ ‫ ميَثثا‬Kuranda 34 kere geçmektedir. Sağlam söz almak,
‫ق‬
bağlanılmak, yapışmak, tutunmak anlamındadır. Herhangi
bir süre belirtilmeksizin yapılan anlaşma olan misakı
Allah’ın almasının nedeni, Allah ile misaklaşanların
doğruladıkları şey ile hesaba çekmek ve kafirlere ise elem
dolu bir azap vaad etmesi içindir. (Ahzap Suresi -8’e bak.)
‫وثق‬.. kelime olarak olarak bağ anlamına gelir.(Fecr Suresi
-26’ya bak: “onun bağladığı gibi”)
Müminlerin misakı:
Bakara sûresi / 286 : Peygamber, Rabbinden kendisine
indirilene iman etti, mü’minler de (iman ettiler). Her biri;
Allah’a, meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine iman
ettiler ve şöyle dediler: “Onun peygamberlerinden hiçbirini
(diğerinden) ayırt etmeyiz.” Şöyle de dediler: Ey Rabbimiz
“İşittik ve itaat ettik.
Maide.-7 : Allah’ın üzerinizdeki nimetini ve “işittik, itaat
ettik” dediğinizde ona verdiğiniz ve sizi kendisiyle bağladığı
sağlam sözü hatırlayın. Allah’a karşı gelmekten sakının.
Şüphesiz Allah göğüslerin özünü (kalplerde olanı) hakkıyla
bilendir.
Hıristiyanız diyenlerin misakı :
Maide /14“Biz hıristiyanız” diyenlerden de (misak) sağlam
söz almıştık. Ama onlar da akıllarından çıkarmamaları
istenen şeylerden önemli bir kısmını unuttular. Bu sebeple
biz de aralarına kıyamet gününe kadar sürecek düşmanlık ve
kini salıverdik. Allah ne yapmakta olduklarını onlara
bildirecek!
İsrailoğullarının misakı :
Maide suresi / 12, İsâ sûresi / 154, Bakara sûresi 70-93,
Bakara Suresi / 63 : Hani, sizden Dağı tepenize
kaldırdığımızda sağlam bir söz almıştık. Kuvvetle (sımsıkı)
size verdiğimiz şeyi tutun ve sakınmanız için kitapta
aldığımız şeyi(misakı) hatırlayın(zikredin)
Kitaba varis olanların misakı:
Al-i İmran Sûresi / 187 : Hani Allah, kendilerine kitap
verilenlerden, “Onu (Kitabı) mutlaka insanlara
açıklayacaksınız, onu gizlemeyeceksiniz” diye sağlam söz
(misak) aldı. Fakat onlar verdikleri sözü, arkalarına atıp onu
az bir karşılığa değiştiler. Yaptıkları bu alış veriş ne kadar
kötüdür.
Nebilerin misakı :
Ahzap / 7 (Hani biz nebilerden sağlam söz almıştık. Senden,
Nûh’tan, İbrahim, Mûsâ ve Meryem oğlu İsa’dan da. Evet
biz onlardan (ğaliz misak )sapa sağlam bir söz almıştık)
MİSAKLAŞTIĞIMIZ BİZİM RABBİMİZDİR.
İnsanı Allah yarattı ve yarattığı kulunun sahip olduğu
şeyleri koruma altına aldı. İnsanın bu dünyada sahip
olduğu şeyler Canı(beden ve zaman yani ömür), Malı,
Zürriyeti (eşi ve çocukları) ve Aklıdır. Allah insanın;
- Canını koruması: Kuranda rabbimiz bu canı korumak
için bir takım hükümler indirmişti. Ne yiyeceğimizi ve ne
içmeyeceğimizi bildirmiş bize verilen zamanı nasıl
kullanmamızı öğütlemiş, bir başkasının canına
kastetmememizi emretmiş, eğer kast edilir ise de bu
dünyadaki karşılığının ne olduğunu yazarak hüküm ayetleri
ile sınırlar çizmiştir.
- Malını koruması: Kuranda rabbimiz insanın malını nasıl
kazanacağını (ticaret ve emek ile) ve mala sahip olurken ne
yapmaması gerektiğini(riba yani faiz) bildirmiş ve kazanılan
malın hırsızlık gibi çalınmamasını emretmiş, eğer malı bir
başkası çalarsa hırsızın bu dünyadaki karşılığını yazmıştır.
Ölen kişinin malının da korunmasını vasiyetten sonra ki
taksimini ve özellikle ölen yetim çocuklar bırakmış ise de bu
malın yetim erişkin olana kadar korunup dokunulmamasını
emrederek sınırlar çizmiştir.
- Zürriyetini koruması: Kuranda rabbimiz zürriyetin
helal yollar ile devam etmesi için bir takım hükümler
indirmiş ve bu hükümlere uymamız için gereken
sınırlandırmaları yapmıştır.
- Aklını koruma altına alması: Her insanın sorduğu gibi
niye bu dünyaya geldik, ne yapmamız gerekmekte ve
sonunda ne olacak sorularına, her türlü misali rabbimiz
kuranda vererek insanı görür işitir ve bu melekeler ile akıl
edebilecek kadar bir süre verip çeşitli ayetlerini göstererek
sapık düşüncelerden insanı korumuştur. Sapık düşüncelerden
nasıl korunacağımızı da çeşitli hüküm ayetleri ile belirleyip
sınırlar çizmiştir.
Rabbimiz Bizi uyararak koyduğu sınırları aşmamamızı
emretmiştir.
TOPLUMUMUZUN ŞUANKİ DURUMU(Kurandan Bir Bakalım)
Yûnus / 100 : Allah'ın izni olmadıkça hiçbir benlik
iman edemez. Allah, (rics) pisliği, aklını
kullanmayanlar üzerine bırakır.
En’âm / 125 : Allah kimi hidayete erdirmek isterse,
onun gönlünü İslâm'a açar. Kimi de saptırmak isterse,
sanki göğe yükseliyormuş gibi, göğsünü dar ve sıkıntılı
yapar. Allah, inanmayanları işte böyle (rics)pislik
içinde bırakır.
RİCS(PİSLİK) kelimesinin geçtiği ayetler:
Mâide 90 En’âm 125 En’âm 145 A’râf 71 Tevbe 95
Tevbe 125 Yûnus 100 Hac 30 Ahzâb 33
Bu Pislikler bu ayetlerden öğrendiğimiz kadarı
ile: Şarap(Sarhoşluk veren içecekler), kumar, dikilmiş
olan taşlar(kutsiyet atfedilen taş, mezar taşları,
heykeller ve türbeler), fal için kullanılan oklar(şans
oyunları), domuz eti, yalan söz söyleme ve puta tapma
pisliği, İnsanların şefaat uydurmaları ve bir takım
nesnelere isim verip güvenmeleri , kalplerinde hastalık
olanları (münafıkları) bu hale getiren Kurana uymayan
davranışların tümü rics yani pistir.
Toplum yapımıza baktığımız zaman, içki kullanımı
sıradan, kumar sıradan, şeyh, evliya, türbecilik ve
heykele hürmet sıradan, şans oyunları sıradan, farkına
varmasak da domuz eti kullanımı sıradan(her geçen
sene domuz üretim çiftlikleri artmakta ve bu Tv
kanalları ve gazetelerde haberde olmaktadır.), özellikle
ticari ilişkilerde yalan söylemek sıradanlaşmıştır.
Kısacası Allah Rics’i yani pisliği bu toplumun üzerine
bırakmıştır. Bende bu özellikler yok demeyin. Çünkü
3
biz suçluyuz.Peki ne yalpalıyız.? ve Neden bu hale
gelindi?
TOPLUMLARIN DURUMLARINA RASULLERİN
ŞAHİTLİĞİ
Nahl 89 : O gün her ümmetin içinden kendilerine birer şahit
göndereceğiz. Seni de hepsinin üzerine şahit olarak
getireceğiz. Ayrıca bu Kitab'ı da sana, her şey için bir
açıklama, bir hidayet ve rahmet kaynağı ve müslümanlar için
bir müjde olarak indirdik.
Nisâ 41: Her bir ümmetten bir şahit getirdiğimiz ve seni de
onlara şahit olarak gösterdiğimiz zaman halleri nice olacak!
İsa Nebinin Şahitliği:
Mâide 116 :Ve hani Allah, ey Meryemoğlu İsa diyecek, sen
misin insanlara, Allah'ı bırakın da beni ve annemi iki tanrı
tanıyın diyen? İsa da seni noksan sıfatlardan arı bilirim
diyecek, hakkım olmayan bir sözü söyleyemem ki ben. Böyle
bir söz söylediysem elbette bilirsin bunu. Benim içimde ne
varsa hepsini mutlaka bilirsin sen. Fakat ben, senin bildiğini
bilemem; şüphe yok ki sen gizli olan her şeyi, hakkıyla
bilirsin.
Bilindiği üzere Hıristiyanların temel yanılgısı İsa
Nebiyi Allah’a oğul isnat etmeleridir. Peki BİZ???
Son Nebinin Şahitliği:
Furkân 30: Allah’ın Rasulü: “Ey Rabbim, benim ümmetim,
bu Kur’ân’ı mehcur ittihaz ettiler. (mehcur:terk edilmiş,
hicret), (ittihaz(e-ha-ze): almak, elde tutmak, olarak kabul
etmek.)
Hesap Gününde Son Nebi Kavminin bu Kuranı ellerinde
tuttukları halde terk ettiğinden yakınmaktadır. Dikkat???
edin İslam ümmetinin Şimdiki Durumunu anlatıyor. İslam
ümmetinin temel yanılgısı da Kuranı Terk edip, Başka Dinin
Kaynağı Sandığı Kitaplara ve ve bu kitaplardan öğrendiği
Atalar dine uymaktadılar.
ATALAR DİNİ
Kur'an'da ilahi mesaja karşı insanların gösterdiği
olumlu ve olumsuz tepkiler, çeşitli zamanlarda, çeşitli
peygamberlerin/elçilerin şahsında örneklerle anlatılmaktadır.
Kur'an-ı katı/donuk bir fıkıh kitabı gibi algılamayan
kafalar, onun her çağdaki yaşanan sosyal hayatın dinamik
bir portresini çizdiğini görecek, diğer kıssalar gibi bu
konudaki anlatımlarından da halen yaşadığı hayat için canlı
ibret tabloları çıkarabilecektir. Aslında insanların vahye karşı
olumlu ve olumsuz grupta toplayabileceğimiz çok çeşitli
tepkilerinde hep ortak tavırların ön plana çıktığını Kur'an
bize göstermektedir. Olumlu grupta toplayacağımız tepkiler
"işittik itaat ettik..." biçiminde vahyi onaylama ve ona
teslim olma noktasında toplanarak (buna misak denir), bu
seçime uygun hayat tarzıyla devam etmektedir. Olumsuz
gruptaki tepkiler ise; çeşitli zamanlara, çeşitli toplumlara
veya fertlere göre değişen özellikler gösteriyorsa da
(yalanlama, alay, saptırma, duymazlıktan gelme, ret vb.)
bunlar sebep değil birer sonuçtur. Olumsuz tepkilerin asıl
sebeplerinin evrensel özellikler taşıdığım Kur'an bize değişik
toplumlardan verdiği örneklerle göstermektedir.
Kur'an, Allah'tan mesaj getiren elçilere insanların
çoğunlukla atalarının dinini ön plana çıkararak karşı
çıktıklarını vurgular. Birkaç örnek:
-Hz. Nuh kavmine "...Allah'a kulluk edin O'ndan başka
ilahımız yoktur... (23/23)" dediği zaman: "kavminin içinden
ileri gelen inkarcı bir grup: Bu da sizin gibi insandan başka
bir şey değildir. Size üstün gelmek istiyor. Eğer Allah
dileseydi melekleri indirirdi. Biz ilk atalarımızdan böyle bir
şey işitmedik.(23/24)" dediler.
-Ad kavmine de kardeşleri Hud (as) gönderildi ve aynı
mesajı ilettiğinde (7/65): kavmi ona "Dediler ki: Ya! demek
sen tek Allah'a kulluk edelim ve atalarımızın taptıklarını
bırakalım diye mi bize geldin?... (7/70)" şeklinde karşılık
verdiler.
-Semud kavmine de kardeşleri Salih (as) aynı mesajı
ilettiğinde (11/61): "Dediler ki: 'Ey Salih, sen bundan önce
bizim aramızda ümit beslenen bir kişi idin, şimdi
atalarımızın taptıklarına tapmaktan bizi men mi
ediyorsun?.... (l 1/62)" diye cevap verdiler.
-Medyen'e de kardeşleri Şuayb (as) gönderilip aynı mesajı
onlara iletti. (11/84) Kavminin cevabı ise: "Ey Şuayb,
dediler, senin salat’ın mı babalarımızın taptığı şeylerden,
yahut mallarımız üzerinde dilediğimizi yapmaktan
vazgeçmemizi emrediyor? Çünkü sen yumuşak huylu ve
akıllısın! (l 1/87)" oldu.
-Hz. ibrahim babasına ve kavmine; "neye tapıyorsunuz?
(26/70, 21/52)" diye sorduğunda:
"Babalarımızı onlara tapar bulduk. (21/53)" ve
"babalarımızın böyle yaptıklarını gördük... (26/74)" diye
kendilerini savunmuşlardır.
-Musa (as) ve kardeşi Harun (as) açık ayetlerle birlikte
Fir'avn ve adamlarına gönderildi. (10/75) Onların cevabı ise:
"Sen bizi, babalarımızı üzerinde bulunduğumuz şeyden
çeviresin de yeryüzünde büyüklük yalnız ikinizde kalsın diye
mi bize geldin?... (10/78)", "...îlk atalarımız arasında böyle
bir şey işitmedik. (28/36)" şeklinde olmuştur.
-Yusuf (as) zindandaki arkadaşlarına inançlarının
yanlışlığını; "siz O'nu bırakıp ancak sizin ve atalarınızın
taktığı birtakım isimlere tapıyorsunuz.. (12/40)" şeklinde
izah etmiştir.
-Özelde Mekke müşriklerine ve tüm çağdaşlarına genelde
bütün çağlara ve insanlara hitap eden Hz. Muhammed (a.s.)
de bu "değişmeyen tepki" den payını almıştır. "Onlara açık
açık ayetlerimiz okunduğu zaman dediler ki: 'Bu, sizi
babalarınızın taptığından çevirmek isteyen bir adamdan
başka bir şey değildir..." (34/43)
Atacılığın, kabilecilik ve soyuyla övünmenin, örf adet ve
geleneklere sıkı sıkıya bağlılığın timsali diyebileceğimiz
Mekkeli müşrikler Resul'ün getirdiği vahye şiddetle karşı
çıkmışlardır. "Çünkü onlar atalarını sapıklıkta buldular.
Kendileri de onların izlerinde koşturuyorlar. (37/69-70)"
Müşriklere atalarından kalan saçma sapan örf ve adetleri din
yerine koymayı, üstelik bunları Allah'a isnat ettirmeyi
bırakın.
4
(5/103)
"Allah'ın indirdiğine ve Resul'e gelin! dense babalarımızı
üzerinde bulduğumuz şey bize yeter! derler. Babaları hiçbir
şey bilmeyen, doğru yolu bulamayan kimseler olsa da mı?
(5/104, 2/170, 31/21)" Müşriklerin mesaja karşı çıkarken
gösterdikleri tepkilerde dikkat etmemiz gereken önemli bir
nokta vardır: Onlar doğrudan Allah'ı inkar etmek yerine, "bir
kötülük yaptıkları zaman: babalarımızı bu yolda bulduk,
Allah da bize böyle emretti... (7/28)" şeklinde
davranışlarım savunuyorlardı. Kur'an bu savunmaya;
"...Allah kötülüğü emretmez..." (7/28) şeklinde karşı çıkarak;
"... Allah'a karşı bilmediğiniz şeyleri mi söylüyorsunuz?
(7/28)" diyerek onlara bu konudaki delillerini soruyordu.
Müşrikler atalarım o derece ön plana çıkarmaya
çalışmışlardır ki; işi: "...doğru iseniz babalarımızı getirin...
(45/25)" demeye kadar vardırarak atalarının diriltilerek
getirilmesini talep etmişlerdir. Allah bu inatçılık karşısında
Resulüne bunun "değişmeyen bir tepki biçimi" olduğunu
hatırlatmıştır:
"Şunların taptıklarından hiç kuşkun olmasın. Onlar
da önceden atalarının taptığı gibi tapıyorlar. Biz onların da
paylarını eksiksiz vereceğiz, (l 1/109)"
Yüce Allah atacılığın değişmez ve evrensel bir
tepki biçimi olduğunu şöyle vurgulamaktadır: "işte böyle,
senden önce de hangi memlekete uyarıcı gönderdiysek
mutlaka onun varlıklıları: biz babalarımızı bir yol üzerinde
bulduk, biz de izlerine uyarız dediler. Ben size atalarınızın
üzerinde bulunduğundan daha doğrusunu getirmiş olsam da
mı? dedi. Dediler ki: doğrusu biz seninle gönderileni
tanımıyoruz. (43/23,24)" Bütün peygamberlerin karşılaştığı
tepki aynı idi: "...Siz bizim gibi bir insandan başka bir şey
değilsiniz. Bizi atalarımızın taptığından çevirmek
istiyorsunuz. O halde bize açık bir delil getirin! dediler.
(14/10)"
Atacılığın günümüz toplumunda da pek fazla bir
değişiklik göstermeden önemini koruduğu bir gerçektir.
Konu, Kur'an'da görüldüğü gibi geçmiş toplumların yaşayan
dinlerinin dindarları ile vahye tabi olan Resul ve
beraberindekiler arasında nasıl hararetle tartışılıyorsa; bugün
de toplumun atalardan tevarüs eden dininin dindarları ile
vahye tabi olanlar arasında tartışma aynı hızla devam
etmektedir. Toplumumuzda îslam olduğu söylenen bir din ve
kendilerine Müslümanım diyen insanlar vardır. Yaşadıkları
dinin Allah'ın dini olduğunu iddia etmekle kalmaz, Resul'ün
izinden gittiklerini ifade ederek kendilerince durumlarını
haklı göstermeye çalışırlar.
Oysa bütün davranışlarında vahyi değil atalarım ön
plana çıkarırlar.
Allah'ın vahyi apaçık ortada olduğu halde
yaşadıkları dini sorgulama gereği bile duymazlar. Çünkü bu
işi kendileri adına kendilerinden öncekiler fazlasıyla
yapmıştır. Vahye ters düştükleri noktalar kendilerine
hatırlatıldığı zaman daha önce yaşamış alimleri ve onların
eserlerini vahyin karşısına dikerek kendilerini savunmaya ve
haklı göstermeye çalışırlar.
Atacılık vahy karşısında nasıl değişmez evrensel bir
tavırsa, her çağda ve her coğrafyada vahyin yaşayan
dinamiğine sarılmak ta müminlerin bir tavrıdır. Çünkü: "Bu
(Kur'an) insanlara (kurtuluş yollarını gösteren) delillerdir;
kesin olarak inananlara kılavuz ve rahmettir. (45/20)"
Atacılık Kur'an'ın onaylamadığı bir davranış biçimi olarak
insanları hiçbir zaman kurtuluşa götürmeyecektir.
Sonuçta kısaca belirtmemiz gerekirse; ortalama zekaya sahip
(akleden) her insanın Allah'ın vahyini anlayabileceğine ve
onun kendisini mutlaka doğru yola ulaştıracağına
samimiyetle inanan ve bu yolda cehd gösterenlerin Allah'ın
va'dine ulaşacağı kesindir.
------------------------------------------
Bölüm 2
DİNİN KAYNAĞI OLARAK KURAN YETER Mİ???
CEVAP: Ankebut / 51 Kendilerine okunan Kitap’ı
şüphesiz Bizim sana indirmiş olmamız onlara yetmedi mi?
Bunda, inanan bir toplum için elbette ki bir rahmet ve bir
öğüt vardır.
KURAN EKSİK Mİ?
CEVAP: Enam / 38: Ve yeryüzünde hiçbir dabbeh
[kıpırdayan canlı] ve iki kanadıyla uçan hiçbir kuş yoktur ki,
sizin gibi ümmetler [önderli topluluklar] olmasın. Biz
Kitapta hiçbir şeyi eksik bırakmadık. [noksan, yetersiz
bırakmadık]. Sonra onlar Rablerine toplanacaklardır.
Meryem / 64 :Biz (ayetler) yalnızca
Rabbinin emri ile ineriz. Önümüzdeki ve ardımızdaki [bütün
geçmiş ve gelecek şeyler] ve bunların arasındakiler(şimdiki
zamanda ki şeyler) yalnızca O’nundur. Ve senin Rabbin
unutmuş değildir.
KURAN ANLAŞILIR, AÇIK, HERŞEYİ
ANLATAN BİR KİTAP MIDIR?
CEVAP: En’âm / 114 Allah size Kitap'ı
(mufasselen) ayrıntılı kılınmış bir halde indirmişken,
Allah'ın dışında bir hakem mi arayayım? Kendilerine Kitap
verdiklerimiz, onun, Rabbinden hak olarak indirildiğini
biliyorlar. Sakın kuşkuya düşenlerden olma.
İsra / 41 - Biz, bu Kur'an'da, akıllarını
başlarına almaları için türlü şekillerde sarf ettik
[açıkladık]. Ve bu [açıklamalar] ancak onların nefretini
artırmıştır.
Ahkâf / 27 Andolsun ki, biz sizin etrafınızda
bulunan bir çok memleketleri helak ettik. Belki dönerler diye
ayetlerimizi çeşitli şekillerde açıkladık.
Furkan / 50 Ve ant olsun Biz, öğüt almaları
için, aralarında sarfettik. [çeşit çeşit şekillerde anlattık],
ama insanların çoğu sadece nankörlükte dayattılar.
Tâ-Hâ / 113 İşte onu böyle Arapça bir Kur'an
olarak indirdik ve onda tehditleri çeşitli şekillerde açıkladık.
Umulur ki sakınırlar ya da bu onlara bir ibret verir.
PEKİ MÜSLÜMANLAR KURAN DIŞI HANGİ
KİTAPLARA UYUYORLAR.
Saffat / 154 - Size ne oluyor? Nasıl hüküm
veriyorsunuz? 155 - Hala düşünmüyor musunuz? 156 -
Yoksa sizin için açık bir güç mü/ kanıt mı var? 157 - O
halde, eğer doğru kimseler iseniz getirin kitabınızı.
5
Kalem /36- Neyiniz var, nasıl
hükmediyorsunuz? 37- Yoksa içinde ders aldığınız
şeyler olan size ait bir kitap mı var:
Din adına söz söyleme ve hüküm çıkarmada Allah’ın
talebi ne. Neye göre hüküm çıkarın diyor. Düşünelim
bakalım.
KURAN’A GÖRE SON NEBİ
Peygamber yaşadığı toplumda örnek (33: 21), üstün bir ahlak
anlayışına sahip (68: 4), Allah tarafından doğru yola iletilmiş
(93: 7), hata da yapabilen (33: 37; 80: 1-10; 9: 43) bizim gibi
bir insan (41: 6), aynı zamanda halklara rahmet olarak
gönderilmiş (21: 107) Allah’tan vahiy alan bir kul (18: 1),
aldığı vahyi tebliğ eden bir elçi ve son nebi idi (33: 40).
İnsanlar onun yanında olmayı -bazen rahatsızlık verebilecek
düzeyde de olsa- seviyorlardı (33: 53). Peygamber de
çevresindeki insanlara karşı kibar, yumuşak kalpli ve
affediciydi (3: 159)
Bütün bu nitelikler, Muhammed’i sorumluluk alabilen (73: 5)
bir insan yapıyordu.
NEBİ DİN ADINA SADECE VAHYEDİLEN İLE
KONUŞUR VE SORULAN SORULARA O ŞEKİLDE
CEVAP VERİR. FAZLA SORU SORULMASIDA
RABBİMİZ TARAFINDAN YASAKLANMIŞTIR.
Mâide /101 : Ey iman edenler! Size açıklandığı
takdirde sizi üzecek olan şeylere dair soru sormayın.
Eğer Kur’an indirilirken bunlara dair soru sorarsanız
size açıklanır. (Halbuki) Allah onları bağışlamıştır.
Allah çok bağışlayandır, halimdir (hemen
cezalandırmaz, mühlet verir.)
Kehf / 27 : Rabbinin kitabından sana vahy olunanı
ilet! Onun sözlerini değiştirecek kimse yoktur. Ve
O'ndan başka bir sığınılacak da bulamazsın.
SONUÇ: Nebi Vahy Dışında Din Hakkında
Konuşmamaktadır.???
Hiç düşündünüz mü Kuran niye bir çok
ayetlerinde deki ile başlıyor.
De ki:………………, Onlara de ki………….., sen
onlara de ki….. ’ diye okuduğumuz bütün ayetler
sorulan soru sonrası nebinin bize ilettiği ayetler sorulan
soruya Allah’ın cevabıdır. Kuranda bir çok ayet
pasajları böyle başlamaktadır.
İnanmayanların sorularına anında de ki ,
müminlerin sorularında ise sorulan soru tekrarlanıp
sonra deki..
Sana, hilalleri soruyorlar. De ki:…… (Bakara(*)
Sûresinin 189 . Ayetinde)
Sana Allah yolunda ne harcayacaklarını soruyorlar. De
ki:…(Bakara Sûresinin 215 . Ayetinde)
Sana haram ayda savaşmayı soruyorlar. De ki:……
( Bakara(*) Sûresinin 217 . Ayetinde)
Sana içkiyi ve kumarı sorarlar. De ki:…( Bakara(*)
Sûresinin 219 . Ayetinde)
…….Bir de sana yetimleri soruyorlar. De ki:…
(Bakara(*) Sûresinin 220 . Ayetinde) (Dikkat edilirse
bakara 219-220. ayetler sahabenin iki soru sorması ile
sonrası Allah’tan gelen tek seferde gelmiş ayetlerdir.)
Sana, kendilerine nelerin helâl kılındığını soruyorlar.
De ki: ….( Mâide Sûresinin 4 . Ayetinde)
Sana kıyametin ne zaman kopacağını soruyorlar. De ki:
…….. (A’râf Sûresinin 187 . Ayetinde)
Sana ganimetler hakkında soruyorlar. De ki:…..
(Enfâl(*) Sûresinin 1 . Ayetinde)
“O (azap) gerçek midir?” diye senden haber soruyorlar.
De ki:..(Yûnus Sûresinin 53 . Ayetinde)
Ve sana ruh hakkında soru soruyorlar. De ki: …. ( İsrâ
Sûresinin 85 . Ayetinde )
Bir de sana Zülkarneyn hakkında soru soruyorlar. De
ki:…..( Kehf Sûresinin 83 . Ayetinde)
Sana dağların (kıyamet günündeki) halini soruyorlar.
De ki:….(Tâ-Hâ Sûresinin 105 . Ayetinde)
İnsanlar sana kıyametin vaktini soruyorlar. De ki:….
( Ahzâb(*) Sûresinin 63 . Ayetinde)
Birbirlerine neyi soruyorlar?( Nebe’ Sûresinin 1 .
Ayetinde)
Sana, kıyametin ne zaman kopacağını soruyorlar.
( Nâzi’ât Sûresinin 42 . Ayetinde)
KURAN’A GÖRE HADİS
Yusuf / 111: Bu, uydurma bir hadis değildir. Ancak
kendinden önceki kitapların doğrulayıcısı, her şeyin detaylı
açıklaması, inanan bir toplum için bir rehber ve rahmettir.
Câsiye / 6: Bunlar, Allah'ın, sana hak üzere okuduğumuz
ayetleridir. Öyleyse onlar, Allah'tan ve ayetlerinden sonra
hangi söze(hadise) inanacaklar?
Lokman / 6 - İnsanlardan kimi de vardır ki, bilgisizce Allah
yolundan saptırmak ve onu eğlence edinmek için lehvel
hadise müşteri olurlar. (hadis”Arapça olarak”) İşte onlar,
kendileri için aşağılayıcı bir azap olanlardır.
HADİSLERE HADİSLER ÜZERİNDEN BİR BAKIŞ
Yunus; 15-16: Ve ayetlerimiz onlara açıkça okunduğunda,
Bize kavuşmayı ummayanlar: “Bundan başka bir Kur’an getir
yahut bunu değiştir.” dediler. De ki: “Onu kendiliğimden
değiştirmem benim için söz konusu olamaz. Ben sadece bana
vahyolunana uyuyorum. Rabbime isyan edersem, kesinlikle büyük
bir günün azabından korkarım.”
Son nebi yaşarken ayette geçen sözleri söyleyenler, nebinin
vefatından sonra ne yapmışlardır. Şimdi hadislere bakalım..
Hadisler konusunda yapılan tartışmalarda
rastladığımız en popüler sorulardan biri de hadislerin yazıya
geçirilişiyle ilgili olanlar. Hadislerin peygamber döneminde
yazıldığını söyleyenler olduğu gibi, buna şiddetle karşı çıkan
ve bunun peygamberden 150-200 sene sonra yapılmaya
başlandığını savunanlar bu tartışmanın iki ucunu oluşturuyor.
Her iki tarafın da iddialarını destekleyecek “delil”leri var.
6
Bütün bu tartışmalar yanlış bir sorudan hareketle
yapılıyor. Burada sorulması gereken soru; “Hadisler
peygamber döneminde yazıldı mı? ” sorusu değil. Yanlış bir
soruya doğru cevap aramak ekseninde yapılan bu
tartışmaların belli bir zaman sonra kısır döngüyle
dönüştüğünü görüyoruz.
Konuyla ilgili sorulması gereken doğru soru şudur;
“Hadislerin yazıya geçirilişi Allah’ın isteğiyle mi olmuştur?
” İnşallah burada bu sorunun cevabını arayacağız.
Önce Kur-an’dan başlayalım: Kur-an, peygambere levhalar,
tabletler veya yazılı sayfalar halinde verilmedi. Peygamber
aldığı vahyi yazdı/yazdırdı. Bir başka değişle Kur-an’ın
yazıya geçirilişi Allah’ın isteğinin bir sonucuydu:
Allah, Kur-an’ın bir kitap haline getirilmesini istemişti:
25: 32 İnkarcılar, “Kur-an, ona neden bir defada indirilmedi,
” dediler. Biz böylece onu belleğine yerleştirmekte ve onu
belirlenmiş bir dizilişe göre okumaktayız.(tertil)
11: Elif. Lam. Ra. (Bu) öyle bir kitaptır ki, Bilge ve her
şeyden Haberdar biri tarafından ayetleri sağlamlaştırılmış ve
sonra da açıklanıp detaylandırılmıştır.
Kur-an’ın yazıya geçirilişiyle ilgili olan tarihsel verilere de
bakarsak bu konuda peygamber ve arkadaşlarının titizlik
gösterdiklerini görürüz. Bütün bunlar Kur-an’ın kitap haline
getirilmesinin İlahi iradenin yerine getirilmesi amacına
yönelik olduğunu gösterir.
Kur-an, Yazı mı Söz Mü?
Her ne kadar Kur-an’ın üslubu sözlü bir üslup da olsa, Kur-
an’da geçen bazı kelimelerin imlaları vahyin görüntülü
olduğunu ve peygamberin telaffuzuna göre değil, Allah’ın
istediği şekle göre yazıldığını gösteriyor.
Örneğin, "salat", "zekat", "hayat" kelimeleri "elif" harfi ile
değil, "vav" harfi ile yazılır. 3: 96` da Mekke şehrinin ismi
"Bekke" olarak yazılır. 7: 69` daki "bastatan" kelimesi "sad"
ile değil "sin" ile yazılır.
Yine, besmelede geçen “bismi” kelimesiyle 96: 1 ayetinde
geçen “bismi” kelimesi arasında telaffuz açısından bir fark
olmamasına rağmen farklı yazılmaları bu konuda üzerinde
durulması gereken önemli delillerden biridir.
Hadislere gelince; Kur-an’da peygamberin sözlerinin
yazılmasının Allah tarafından istendiğine dair herhangi bir
ayete rastlayamıyoruz. Ayrıca hadislerin kendisi de
peygamberin ve arkadaşlarının bu sözleri tıpkı Kur-an gibi
yazdırmak, düzenlemek, bir araya getirmek, tashihleri
yapmak ve onları kitaplaştırmak gibi bir girişimi olduğuna
dair bir delil ortaya koymuyor. Fakat aynı hadis kitapları
sahabelerin Kur-an’ın yazımıyla ilgili çok kapsamlı
çalışmalar ortaya koyduğunu haber veriyor. (Buhari,
“Menakib”, 4, h. 15; Beyhaki, es-Sunen, 2/4; Buhari, “Fedailu’l-Kur-an,
b. 7, h. 24)
Allah bize Kur-an’ın korunmasının garantisini verdiği halde
hadislerle ilgili böyle bir garanti vermiyor.
15: 9 Zikri biz indirdik, elbette onu biz koruyacağız.
Durum bu iken, aşağıdaki hadis kitaplarında geçen ve
peygamberden rivayet edilen sözler için, “Bunlar
uydurmadır” demek mümkün mü?
Peygamberin yazın dediği hutbesinden bir
örnek(LÜTFEN DİKKATLİ OKUYUN)
İmam-ı Gazalî’nin de yer verdiği, kırk “kutsî hadis”in 22
numarada yer alanını dikkatlerinize sunulım.
“Allah teâla şöyle buyuruyor :
Ey insanoğlu! Bir kendine, bir de bütün
yarattıklarıma bir bak. Eğer kendinden daha
üstün birini bulursan, iyiliği ona yap.Yoksa
tevbe ederek ve sâlih amel işleyerek kendine
iyilik yap. Nefsin kendine göre aziz olunca,
günahlarla onu kötüleme ve cehennem
azabına onu hazırlama.
Ey iman edenler! Allah’ın üzerinizdeki
nimetini ve bir de sizinle sözleşme yaptığı
mîsâkını hatırlayın. Hani siz, “işittik ve
itaat ettik” demiştiniz.Şu günler gelip
çatmadan önce Allah’tan korkun: kıyamet
gününden önce, Aldanma gününden önce,
azap gününden önce, miktarı ellibin yıl olan
bir günden önce, İnsanların
konuşamayacağı günden önce, ma’zaret
dilemek için insanların izin alamadıkları
günden önce, felaket gününden önce,
kıyametin korkunç sesinden önce, çirkin
yüzlü ve çatık suratlı bir günün dehşetinden
önce, hiç kimsenin hiçbir kimseye bir şeyle
sahip olamadığı ve işlerin ancak Allah’a ait
olduğu günden önce, kasıp kavurucu günden
önce, zelzele gününden önce, yine dağların
düşüşü dehşetinden, ibret örneği uzun bir
azaptan, azabın çabuklaştırılmasından ve
dehşetinden çocukların ihtiyarlayacağı bir
günün vuku bulmasından dolayı Allah’tan
korkun. İşittik deyip de söz kabul etmeyen
kimseler gibi olmayın.”
“Hadis-i kutsî” denilen bu metin, bazı Kur’an ayetlerinin
parça parça edilmesi ve bu parçalardan bazılarının tekrar bir
araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. Bu metnin
oluşturulduğu ayetler aşağıda olup, bu ayetlere Kur’an’dan
bakıldığı takdirde, “hadis-i kutsî” metninin, ayetlerin
parçalanmasından oluştuğu kolayca görülecektir: Maide; 7,
Mümin; 3, 18, Teğâbün; 9, Mearic; 4, Mürselât; 35-38, Naziat; 34,
Abese; 33, Kaf; 42, İnsan; 10, İnfitar; 13-19, Şems; 14, Tur; 10,
Secde; 21, Müzzemmil; 17-18, Enfal; 21, Hakka suresi ve Zilzal
suresi.
7
HUTBENİN YAZILMASININ NEBİDEN İSTENMESİ
-Ebu Hureyre (r. a)’den rivayet edildiğine göre o şöyle
demiştir: “Mekke fethedildiği zaman Hz. Peygamber (s. a. v)
kalktı ve bir hutbe irat buyurdu. Ebu Şah denen Yemenli bir
adam ayağa kalkarak “Ya Resulallah! Bana (bu hutbeyi
yazın)” dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s. a. v) “Ebu
Şah için (bu hutbeyi) yazın” buyurdu” ( Buhari, “ilim”, 40;
Muslim, “Hacc”, 82; Ebu Davud, “Menasik”, 90, Tirzimi, “ilim”, 12,
Ahmed b. Hanbel; VII, 82; İbn Abdilberr, 177-8)
-Ebu Hureyre (r. a)’den rivayet edildiğine göre o şöyle
demiştir: “Ensar’dan bir adam Hz. Peygamber (s. a. v)’in
mescidinde oturur, Hz. Peygamber (s. a. v)’den hadis dinler,
(hadis dinlemek) hoşuna gider ama ezberleyemezdi. Hz.
Peygamber (s. a. v)’e bu durumdan yakındı ve şöyle dedi:
“Ya Resulallah! Ben sizden ayetler dinliyorum, hoşuma
gidiyor, fakat ezberleyemiyorum. ” Bunun üzerine Hz.
Peygamber (s. a. v) “Elinin yardımına müracaat et” buyurdu
ve eliyle yazıyı işaret etti. ” ( Tirmizi, “ilim”, 12)
-Rafi’ b. Hadic (r. a)’den rivayet edildiğine göre o şöyle
demiştir: “Hz. Peygamber (s. a. v)’e “Ya Resullallah! Biz
sizden çok şey duyuyoruz. Onları yazalım mı? ” diye sorduk,
Hz. Peygamber (s. a. v), “Yazın. Bunda bir mahzur yoktur”
buyurdu. (Hatibu’l Bağdadi, “Takyidu’l-ilm, 72-3; Heysemi, I, 151)
-Abdullah b. Amr (r. a)’dan rivayet edildiğine göre kendisi
Hz. Peygamber (s. a. v)’e gelerek, “Ya Resulallah! Ben sizin
hadisinizi rivayet etmek istiyorum. Bunun için de eğer izin
verirseniz, onu ezberlemekle birlikte yazı yazma
yeteneğimden de yardın almak istiyorum” demiş. Hz.
Peygamber (s. a. v) de şöyle buyurmuş: “Eğer sözkonusu
olan benim hadisim ise, ezberlemekle birlikte sağ elinden de
yardım iste” ( Darimi, “Mukaddime”, 43)
Hadislerin yazımına izin veren rivayetler için ayrıca şu
kaynaklara da bakılabilir:
1. Ebu Davut, “ilim”, 3; Ahmed b. Hanbel, VI, 68, 315,
Darimi, “Mukaddime”, 43
2. el-Hakim, I, 106; el- Heysemi, I, 152: İbn Abdilberr, 122
3. İbn Şahin, “en-Nasih ve’l Mensuh”, 274; İbn Abdilberr,
“Camiu Beyani’l İlm, 120
4. Ahmed b. Hanbel, VI, 203-4, el-Heysemi, VI, 219
5. Buhari, “ilim”, 39; Müslim, “Vesaya”, 20
6. Ebu Davud, “Zekat”, 4; Tirmizi, “Zekat”, 4; el-Hakim, I,
392
Yukarıdaki hadisler için “elbette hadis uyduranlar,
uydurdukları hadisleri korumak için başka hadisler de
uydurmuşlardır” demek işin kolayına kaçmaktır. Bütün bu
rivayetlerin doğru olduğunu ispatlamak tabi ki mümkün
değil. Aralarında uydurma olanlar vardır. Ama, tüm bu
rivayetler insanların peygamberin sözlerine karşı bir ilgi
duyduklarını, bunları önemsediklerini ve ezberleyip yazıya
geçirme isteği duyduklarını ortaya koymuyor mu?
Peygamber döneminde Kur-an dışında hiçbir yazılı bilgi
olmadığını söylemek ne ölçüde mümkün?
1. Said b. Cubeyr: “Abdullah b. Abbas’ın yanında yazı
tahtalarında (elvah) yer kalmayıncaya kadar yazar; daha
sonra nalınlarımın üzerine yazmaya devam ederdim. ”
Demektedir. (İbn Hanbel, “Ilel” I, 50)
2. Sahabiye Selma, Abdullah b. Abbas’ın Peygamberin bazı
fiillerini levhalar üzerine eşi Ebu Rafi’den yazdırdığını
bildirmektedir. (İbn Sa’d, II, 371)
3. Mucahid b. Sa’id, Şa’bi’nin sadakat ve feraize dair üç
tomar yazı malzemesini birine imla ettirdiğini gördüğünü
bildirmektedir. (İbn Hanbel, “Ilel”, I, 340)
4. Ya’kup b. Ata babası Ata b. Ebi Rabah’ın sahifesini
“Babam buradakilerin hepsini sahabeden işitmiştir. ”
sözleriyle gösteriyordu. (İbn Ebi Hatim, Takdime, s. 39)
5. Ebu Hureyre’nin yanında onun hatırlayamadığı bir hadis
nakletmiş olan tabiinin “Bunu senden işittim demesi üzerine,
Ebu Hureyre “Öyleyse o hadis benim yanımda yazılı olmalı.
” cevabını vermişti. Tabii devamla “Beni evine götürdü ve
Peygamberi’in hadislerinin yazılmış olduğu birçok hadis
defterini gösterdi. İhtilaf edilen hadisi orada bulduk. ”
demektedir. (İbn Abdilberr, Cami’u beyani’l-ilim, I, 74)
NEBİ’İN TEBLİĞE KARŞI DAVRANIŞLAR
3: 159 Allah`ın sana bir bağışı olarak onlara yumuşak
davrandın. Kaba ve katı yürekli olsaydın çevrenden dağılır
giderlerdi…
Onu dinleyen insanlar toplumun değişik kesimlerine
mensuptu ve her birinin söylenenleri algılayış seviyeleri
farklıydı mutlaka. Onun sözlerinden, tebliğinden ve
sohbetinden etkilenen bu insanların Muhammed’in sözlerini
diğer insanlarla paylaşmaları, bu sözleri rivayet etmeleri,
hatta yazı bilenlerin peygamberin konuşmalarından notlar
almaları çok normal ve masum bir davranıştı ilk başta.
Peygamberin buna karşı çıkması tam anlamıyla mümkün
olmadığı gibi böyle bir uygulamaya gitmek için bir sebep de
yoktu… hatta bu sözleri yazmak için izin isteyenlere gaybi
bilmediğinden (6: 50) ses çıkarmıyordu da olabilirdi.
Baskının, işkencenin, açlığın ve zorluğun her türlüsünü
görmüş ilk dönem muvahhidlerinin hiç birisi peygamberin
sözlerini suiistimal edecek insanlar değildi.
İslam dini hızla yayıldı ve bir güç haline geldi. Bu dönem
insanların kitleler halinde “müslüman” oldukları bir
dönemdi. Her çeşit insan islam’ı kabul ettiğini ilan etmeye
başlamıştı.
Bir ümmi’nin (Tevrat ve İncil’i bilmeyen) birkaç kişi ile
başlattığı davet kısa sürede devlet kuracak duruma gelince
şeytan tüm hünerlerini göstermeye başladı.
38: 82 (Şeytan) dedi ki, “Büyüklüğüne andolsun, tümünü
azdıracağım. ”
38: 83 “Ancak onlardan kendilerini sadece sana adayan
kulların hariç. ”
Gerisin Geri Dönenler
İnananlar arasından şeytana uyup Allah’ın cennetini,
dünyalık çıkarları için terk eden ve geriye dönenler oldu.
47: 25 Kendilerine doğru yol belli olduktan sonra geriye
dönenleri şeytan ayartmıştır ve onlara ümit vermiştir.
Bazıları zaten baştan beri yalan söylüyordu ve inanmıyordu.
8
2: 14 İnananlarla karşılaştıkları vakit, "İnanıyoruz, " derler;
fakat şeytanlarıyla baş başa kaldıklarında, "Sizinle beraberiz.
Biz sadece alay etmekteyiz, " derler.
Gösteriş meraklıları da vardı aralarında.
4: 38 Bunlar, mallarını gösteriş için halka verir. Allah`a ve
ahiret gününe inanmazlar. Kimin arkadaşı şeytan olmuşsa
çok kötü bir arkadaşa sahip olmuştur.
Peygamber Düşmanları
Allah, Kur-an ve Muhammed düşmanları iki farklı taktik
izlemeye başladılar. Birinci grup bu düşmanlığı açıktan
yaparken, ikinci grup bütün bu amaçlarına suret-i haktan
gözükerek ve peygamberi buna alet ederek ulaşma yolunu
seçtiler. Bunu yaparken komik ihtilaflar da sergilediler.
Tehlike Farkediliyor
Tehlikenin farkına varan Peygamber, Ebu Bekir, Ömer;
Osman, Ali ve önde gelen diğer insanlar bu konuda tedbirler
almaya başladılar ve hadisçiliğe karşı önlemlere başvurdular.
İlk önceleri masumane bir şekilde yazılan ve rivayet edilen
hadis notları bu kez toplatılmaya, yakılmaya, rivayetçilik
yasaklanmaya başlandı. Bu işten belli bir rant sağlayan
rivayet tüccarlarıyla mücadeleye girişildi.
Hadis rivayet edenlerden bir kısmı gönüllü olarak, bir kısmı
cezalandırılarak bu işten el çektirilmeye çalışıldı.
•Dini bozmak ve dejenere etmek
•Siyasi ayrılıklardan dolayı uydurmalar
•Dini eksik zannedip, kendince dini kurtaranların
uydurmaları
•Dini sevdirmek için uydurmalar
•Mezheplerini, fikirlerini doğru çıkarmak için uyduranlar
•Zorlama altında uyduranlar
•Maddi çıkar sağlamak için uyduranlar
•Manevi çıkar sağlamak için uyduranlar
•Gelenek görenekleri dinselleştirmek için uydurmalar
•Diğer dinlerdeki uydurmaların dinimize taşınmasıyla oluşan
uydurmalar
Alınan Önlemler
Peygamberin ve arkadaşlarının zaman içinde kurumsallaşan
ve bir sektör haline gelip insanların Kur-an’ın dışında dini
kaynaklar oluşturmaya başladıkları bu dönemde verdikleri
mücadeleye dair bazı tarihsel verileri kronolojik başlıklar
halinde kısacı değerlendirelim:
1. Peygamberin aldığı önlemler
Peygamberimiz’in hadis yazımına izin vermediğini, kendi
sözlerinin yazımını yasakladığını hadisçiler bile kabul
etmektedir. En doğru kabul edilen iki hadis kitabından biri
olan Müslim’de ve Hanbeli mezhebinin kurucusu İbni
Hanbel’in Müsned’inde şu hadisi rivayet ederek
Peygamber’in kendi sözlerinin yazımını yasakladığını kabul
ederler.
 “Benden Kuran dışında hiçbir şey yazmayın. Kim benden
Kuran dışında bir şey yazmışsa imha etsin.” (Müslim, Sahihi
Müslim Kitab-ı Zühd, Hanbel, Müsned 3/12, 21, 33)
Darimi’deki hadis ise şöyledir: “Sahabe Allah’ın
elçisinden sözlerini yazmak için izin istediler. Ancak onlara
izin verilmedi.”(Darimi, es-Sünen) El Hatib’teki hadis
şöyledir: “Biz hadis yazarken Hz. Peygamber yanımıza geldi
ve yazdığınız şey nedir? dedi. Senden işittiğimiz hadisler
(sözler) dedik. Hz. Peygamber Allah’ın kitabından başka
kitap mı istiyorsunuz? Sizden evvelki milletler Allah’ın
kitabı yanında başka kitaplar yazdıkları için yoldan çıktılar.”
(El Hatib, Takyid, sayfa 33)
Tirmizi’den de bunu öğrenebiliriz: “Allah elçisinden
sözlerini yazmak için izin istedik, bize izin vermedi.” (Tirmizi,
es-Sünen, K. İlm, sayfa 11)
Biz hadis hazarken Hz. Peygamber yanımıza geldi ve
“Yazdıklarınız nedir? ” dedi. “Senden işittiğimiz hadislerdir”
dedik. Hz. Peygamber: “Allah’ın kitabından başka kitap mı
istiyorsunuz? Sizden evvelki milletler Allah’ın kitabı yanında
başka kitaplar yazdıkları için yoldan çıktılar. ”[El, Takyid 33)
Zeyd b. Sabit’in şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Hz.
Peygamber bize hadislerinden herhangi bir şeyi
yazmamamızı buyurdu. [İbn Abdilberr, 108]
İbn Abbas’dan rivayet edildiğine göre o, Kur’an ve
mektuplar dışında bir şey yazılmasını hoş karşılamazdı
[Züheyr b. Harb, 90]
2. Ebu Bekir’in aldığı önlemler
Hz. Ebu Bekir, peygamberin vefatından sonra Müslümanları
toplayarak şöyle demişti: “Sizler, Peygamberden hadis
rivayet ediyorsunuz ve bu hadislerde ihtilafa düşüyorsunuz.
Sizden sonrakiler ise daha fazla ihtilaf edecektir.
Peygamberden hiçbir şey tahdis etmeyin. Size bir soru soran
olursa, “Bilgimizle sizin aranızda Allah’ın kitabı var” deyin
ve onun helal kıldığını helal, haram kıldığını haram kılın”
[Zehebi, “Teskiretu’l Huffaz, I, 2-3]
Hz. Ebu Bekir vefat ettiği gece bir hayli huzursuz olmuş ve
uyuyamamış, bunun sebebini soran kızı Hz. Aişe’ye
sebebinin hadisler olduğunu söylemiş, sabah olunca da evde
mevcut olan bütün yazılı hadisleri getirtip yaktırmış. [Zehebi,
I, 5]
3. Ömer’ın aldığı önlemler
Hz. Ömer diğer şehirlerdeki sahabelere mektuplar yazarak
ellerinde yazılı bulunan hadis mecmualarını yok etmelerini
istedi. [İbn Abdilberr, 108]
Hadisler Ömer döneminde çoğalmıştı. Ömer halktan
beraberlerinde bulunan hadis sayfalarını getirmelerini istedi.
Sonra bunların yakılmasını emrederek şunu söyledi: Kitap
Ehli’nin Mişna’sı gibi Müslümanların Mişnası’dır bunlar.
[İbn Sad/Tabakat 5/140]
Hz. Ömer Irak’a yolcuğa giden arkadaşlarına şöyle demişti:
“Siz öyle bir ülkeye gidiyorsunuz ki halkı arı uğultusu gibi
Kur-an okur. Hadislerle onları meşgul etmeyiniz ve yollarını
saptırmayınız. [Hanbel, Kitabul Ilel 1/62-63]
9
Hz. Ömer şöyle der. “Ancak sizden önceki kavimleri
hatırladım, onlar da kitaplar yazmışlardı ve Allah’ın
Kitabı’nı bırakarak onlara sarılmışlardı. Allah’ın Kitabi’nı
asla başka bir şeyle değiştirmem” başka bir rivayette “Ben
yemin ederim ki, Allah’ın Kitab’nı hiçbir şeyle gölgelemem.
”[El Hatip, Takyıdull İlm Sayfa 50; İbn Sad, Tabakat, 3/206]
4. Osman’ın aldığı önlemler
Hz. Osman çok hadis nakletmelerinden ötürü Ebu Hureyre’yi
Devş dağlarına göndermekle, Kab’ı Kırede dağlarına
göndermekle tehdit etmiştir. [Tahzırul Havas 10b. ]
5. Ali’nin aldığı önlemler
Hz. Ali’den rivayet edildiğine göre o yanında yazılı sahifeler
bulunan kimseleri, bunlara müracaat etmekten sakındırmış ve
“Sizden önceki insanlar, Rabb’lerinin Kitabını terk ederek
alimlerinin sözlerine uydukları için helak olmuşlardır”
demiştir. [İbn Abdilberr, 108]
6. Ayşe annemizin mücadelesi
•İbn Abbas’ın Allah’ın görülmesi hakkındaki rivayetine karşı
çıkması. (Zerkeşi, IV Fasıl, 6. hadis)
•İbn. Ömer’ın “ailesinin ağlamasıyla ölünün azap
çekeceğini” rivayetine karşı çıkması. (Zerkeşi, II. Fazıl, Hz.
Ömer, 1. hadis)
•Ebu Hureyre’nin “Uğursuzluk üç şeydedir” rivayetine karşı
çıkması. (Zerkeşi, VII Fasıl, Ebu Hureyre, 2. hadis)
•İbn Ömer’ın ölülerin işiteceğine dair rivayete karşı çıkması
(Zerkeşi, V. Fasın, İbn Ömer, 10. hadis)
7. Hadis rivayet eden sahabelerin bundan vazgeçmeleri
Şeddad, İbni Abbas’a “Hz. Peygamber bir şey bıraktı mı? ”
diye sordu. O da “Sadece Kuran’ın iki kapağı arasında
olanları bıraktı” cevabını verdi. [Buhari, K. Fezailul Kur-an 16;
Müslim K. Fezailus Sahabe 30, 31; Ebu Davud K. Fiten 1, Tırmızı K.
Fiten 43]
İbn Mesud elinde bir hadis sayfasıyla geldi. Sonra su
isteyerek sayfaları sildi, sayfanın yakılmasını emretti ve şunu
söyledi: “Allah kime bir hadis sayfasının yerini bildirirse ve
o da beni bundan haberdar etmezse Allah’a yemin ederim ki,
Hindistan’da dahi olsa onu arar bulur ve yok ederim. [Ebu
Reyye, Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması, s. 27]
8. Oluşturulan notların yakılması/imha edilmesine dair
Ebu Musa el Eşari’nin bir taraftarı, teşvik üzerine hocasının
hadislerini yazmış; ancak o bunu öğrenince hepsini imha
ettirmiş. [İbn Sad, IV, 112]
Ubeyde b. Kays, kitaplarının yakılmasına veya başka türlü
imha edilmesine, vasiyetinde yer vermişti. [İbn Hanble, Ilel, I.
104]
Ömer, Şam’a geldiğinde Zeyd b. Sabit’in diyete dair
sahifesini sorup getirtti ve onu parçaladı. [İbn Hanbel, Ilel, I,
206]
MÜTEVATİR HADİS
 Tüm hadislerin sıhhatini görmemiz açısından en
mütevatir hadise bakmamız gerekir. Resulullah’ın en fazla
kişiye hitap ettiği konuşması veda hutbesidir. Kâbe’deki bu
hutbe esnasında en az yüz bin kişinin hazır bulunduğu
nakledilmektedir.[ Buhari, kitabü’l hac, c.4, hadis
no:216]Ve Resulullah, hutbesini bitirirken son bir cümle
kurar. Üç kez: “Şahit ol ya Rab!” dedikten sonra.Orada
bulunanlar diğer sözleri unutsalar bile bunu unutmaları
mümkün değildir. Ne hikmetse bu en mütevatir hadis bile üç
farklı kanaldan ve tamamen zıt versiyonlarla nakledilmiştir.
Şöyle ki:
1- Size iki şey bırakıyorum. Bunlara uyarsanız asla
sapıtmazsınız. ALLAH’ın kitabı ve sünnetim.[ Muvatta,
kader, c.3/899]
2- Size uyduğunuz takdirde benden sonra sapmayacağınız iki
şey bırakıyorum. ALLAH’ın kitabı ve neslim (ehlibeyt)
[ Tırmızi, menakib 77; Hanbel, müsned, 4/366]
3-Müminler! Size bir emanet bırakıyorum ki ona sımsıkı
sarıldıkça yolunuzu asla şaşırmazsınız. O emanet ALLAH’ın
kitabı Kuran’dır. [ Buhari, kitabü’l hac, c.4, hadis no:216;
Müslim, 15/19 no:1218]
Sonuç
Hadisler dinin değil, tarihin kaynağı durumundadır. Tarih
değerlendirilirken eldeki tarihi veriler bir bütün olarak ele
alınır ve mesele analiz edilmeye çalışılır. Hadislerin yazımı
konusundaki çeşitli verileri değerlendirmeye çalıştığımız bu
bölümde vardığımız sonucu maddeler halinde özetleyelim.
1. Allah Kur-an’ın yazılı bir metin haline getirilmesini
istemiştir.
2. Hadislerin yazımı Allah’ın ve Peygamberin iradesi dışında
gelişmiştir
3. Kişisel notlar ve zararsız rivayetler zamanla
kurumsallaşmış; gerek peygamber gerek arkadaşları
insanların kişisel görüş, tavır ve menfaatlerini
meşrulaştırmanın aracı haline getirilmeye başlanmıştır.
4. Peygamber ve Kur-an’ın mesajını iyi kavramış olan
muvahhidler bu tehlikeli gidişe engellemek için gerekli
önlemleri almaya çalışmışlardır.
------------------------------------------
Bölüm 3
KAVRAMLAR
VAHY: Sözlük anlamı olarak “‫ وحثثثى‬- vahy”
sözcüğünün “vaz’ı [ilk konuş, türetiliş]” anlamı “gizlice
bilgilendirmek” demektir. Zamanla bu anlam çerçevesine
uygun olarak “Gizli konuşma, işaret etme, emretme, ilham
etme, ima etme, fısıldama, mektup yazma, elçi gönderme”
anlamlarında da kullanılır olmuştur.
Vahy’in terim anlamı ise “Yüce Allah’ın vasıtasız
olarak veya değişik vasıtalarla emirlerini, hükümlerini gizlice
ve süratlice peygamberlerine bildirmesi” demektir. Vahiy
sözcüğü “‫ القاء‬- ilka” sözcüğü ile anlamdaş olarak kullanılır.
(Bakara 37, Neml 6 ve Mümin 15′e bakılabilir.)
Şûrâ / 51: Bununla beraber hiç bir beşer için kabil değildir
ki Allah ona başka suretle kelâm söylesin, ancak vahyile
veya bir hicab arkasından ve yâhud bir Resul gönderip de
10
izniyle ona dilediğini vahyettirmesi müstesna, çünkü o çok
yüksek, çok hakîmdir.
NOT: Kuran Okuma ile Kurandaki ayetler bize vahy
edilmiş olmaktadır.
“Vahiy” kelimesinin Kur’ân’da sözcük anlamıyla
kullanıldığı âyetler “Allah ile ilgili olan” ve “Allah ile ilgili
olmayan” olmak üzere iki grupta toplanabilir.
****Allah ile ilgili olarak kullanıldığı âyetlerde “vahy”
sözcüğü şu değişik anlamlara gelmektedir:
“Emir ve bir iş yaptırma”:
Ve her göğün işini kendisine vahyetti. Fusılet; 12.
İşte o gün yerküre tüm haberlerini; Rabbin kendisine
vahyettiklerini bir bir söyler. Zilzal; 4 – 5.
Ve Rabbin bal arısına dağlarda, ağaçlarda ve kovanlarda
evler [yuvalar] edinmesini vahyetti. Nahl; 68.
Ve Rabbin meleklere vahyediyordu [emrediyordu]; “Ben
sizinle birlikteyim, inananları destekleyin. Enfal; 12.
“Rasul ve Kitap aracılığıyla Ayetlerin okunması ile ”: Ve
hani havarilere: “Bana ve elçime inanın” diye vahyetmiştim
de onlar, “inandık ve bizim gerçekten teslim olduğumuza
tanık ol” demişlerdi. Mâide; 111. (Bizlerde Kuran
ayetlerinden Allah’a ve Rasulüne İtaat edin emrini almadık
mı? Âl-i İmrân / 32: De ki: Allaha ve Peygambere ıtaat
edin; eğer aksine giderlerse şüphe yok ki Allah kâfirleri
sevmez)
Mûsâ’nın anasına: “Onu emzir. Eğer onun için korkarsan onu
akıntıya bırakıver, korkma ve üzülme. Çünkü biz onu sana
döndüreceğiz ve kendisini peygamberlerden biri yapacağız”
diye vahyetik . Kasas; 7. (Geleceğe yönelik bir bilgi yalnızca
Allah katındandır.İlham veya rüya ile Hz. Musa’nın annesi
oğlunun peygamber olacağını bilemez. )
*** Allah ile ilgili olmadan kullanıldığı âyetlerde de “vahy”
sözcüğü yine değişik anlamlar ifade eder:
“İma etmek, işaret etmek”: O [Zekeriyya] , bunun üzerine
mihraptan kavminin [halkının] karşısına çıkıp sabah akşam
Rabblerini tesbîh etmelerini vahyetti [işaret etti] . Meryem;
11.
“Fısıldama, gizli konuşma”: Böylece Biz her
peygamber için ins ve cin şeytânlarını [her kötü kişiyi]
düşman yaptık. Onlar aldatmak için birbirlerine süslü ve
yaldızlı sözler vahyederler [fısıldarlar] . En’âm; 112.
“Teşvik etme, telkin etme, söyleme”: Ve gerçekten
şeytânlar dostlarına sizinle mücadele etmeleri için
vahyederler [telkinde bulunurlar] . En’âm; 121.
“Vahy” sözcüğü terim anlamıyla Kur’ân’da 68 yerde
geçmekte olup bu âyetlerin hepsinde de sadece Allah’a
özgülenmiştir. Bunun anlamı, terim anlamındaki vahyin
sadece Allah’ın işi olduğu, ne melek, ne peygamber ve ne de
herhangi bir insanın bu anlamda vahyetmesinin mümkün
olmadığıdır.
MELEK-CİN-RUH KAVRAMLARI
“MELEK” KAVRAMI :
Arap dilbilim uzmanları, “‫ ملك‬- melek” sözcüğünün kökeni
ile ilgili olarak iki farklı tespitte bulunmuşlardır
Birinci görüşe göre; “melâike” ve bunun tekili olan
“melek” sözcükleri, “elçi göndermek” anlamına gelen “ ‫ؤلوك‬
- ulûk” kökünden türemiştir. Aslı “‫ مألثثك‬- me’lek” olan
sözcük, ism-i zaman, ism-i mekân ve mastardır. Dolayısıyla
başındaki “‫ م‬- mim” ektir. Sonraları “‫ ء‬- hemze” ile “‫ ل‬- lâm”
harfleri yer değiştirmiş ve sözcük “‫ ملئك‬- mel’ek” hâline
getirilmiştir. Sözcük, “Allah’tan elçi” anlamında isim olarak
kullanılmaya başlanınca da hemze terk veya tahfif yoluyla
kaldırılmış ve “melek” şeklini almıştır.
İkinci görüşe göre; “kuvvet, yönetim gücü”
anlamındaki “‫ ملك‬- melk” kökünden türemiş olan sözcüğün
başındaki “‫ م‬- mim” ek olmayıp sözcüğün aslındandır.
“Mülk, milk, malik ve melik” sözcükleri de bu kökten
türemişler ve anlamlarını da bu kökten almışlardır.
Mülk: güç,
Melik: güç sahibi (özne),
Meleke: güç fiili (yüklem),
Melek: fiilin mef’ulu (yüklemin nesnesi),
Melekut da fiil/yüklem alanı veya sahası oluyor.
Kuranda ise sözcük her iki kökten de türemiş ve
türediği kökün anlamına göre farklı manalarda kullanılmıştır.
Yani “melâike” sözcüğü bazen birinci görüşteki anlamda,
bazen de ikinci görüşteki anlamda kullanılmıştır. Sözcüğün
Kur’ân’da hangi anlamda kullanıldığı ise yer aldığı pasajın
söz akışından ayırt edilmektedir.
Yani “el-melik”, “melekelerini” kullanarak
“melaikeyi” ortaya çıkarıyor, bunların tezahür ettiği sahaya
(alem) de “melekut” diyor. Bunu için de “mülk” O’nun
oluyor. Bütün bunların yönetiminde Allah var ve hepsi
O’nunla ilgili…
Kur’an melek diye güç sahibi olmayı kastediyor.
Allah’ın melekleri, Allah’ın güçleri demektir. Rüzgar, fırtına,
gök gürültüsü, yağmur gibi tabiatta varolan kuvvetler…
Tabiatta varolan bir takım işlevsel fonksiyonlar… Hatta
insanın bir takım ruhi ve psikolojik durumları…
Peygamberimizin “Gök gürültüsü (ra’d) meleklerden bir
melektir” (Tirmizi; Tefsir 13, Kurtubi; 2/19 tefsiri) demesi
bunu gösterir.
Ra’d / 13: Gök gürültüsü, O'nun övgüsüyle birlikte,
melekler de O'nun korkusundan(‫()خيفثثت‬yönetim gücünden
(hakkından) çekinmek) dolayı O'nu tesbih (kendilerine
biçilen görevi uygularlar) ederler. Ve O, yıldırımlar gönderir
de onunla dilediğini çarpar. Onlar ise Allah hakkında
mücâdele edip duruyorlar. Oysa O [Allah], çarpması pek
11
çetin olandır. (( ‫)تتت ت‬: korku, yönetim hakkı için
çekinmek) kelimesi Rûm 28 ayetteki kullanımına bakınız. )
Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda sözlük
anlamı olarak “Kuvvet, yönetim gücü, elçi, haber verici”
demek olan “melek” sözcüğü, terim olarak da Allah’ın bütün
emirlerine uyan, O’na hiç isyan etmeyen yaratılmışları ifade
etmektedir. Kur’ân’dan öğrendiğimize göre, diri ve akıllı
olan, her şekle girebilen, sürekli Allah’ı zikir ve tesbîh eden
meleklerde cinsiyet, şehvet, yeme-içme ihtiyacı, insanlardaki
kötülük işleme yeteneği gibi özellikler yoktur. Tüm dinlerde
var olan “melek” kavramı, bu tanımlamaya uygun olarak
zihinlerde masum [günahsız], kanatlı güzel bir çocuk
görünümüyle tasavvur edilmiştir. Bu tasavvur, genel anlamda
“melek” kavramının ifade etmekten uzaktır. Buna rağmen bu
tasavvur literatüre genel anlamda “melek” sözcüğünün
karşılığı olarak girmiş ve sonuçta her “melek” sözcüğü bu
tasavvura göre anlaşılmış ve dinimizde birçok yanlış inanış
ve kabullere yol açmıştır. İşte bu sebeple, “melek”
sözcüğünün Kur’ân’daki kullanım şekillerini tahlil etmek
gerekmektedir.
“Cinn” kavramında aşağıda da inceleyeceğimiz
anlama uygun olarak; “kapalı, yani beş duyu ile algılanması
mümkün olmayan ama yararlı olan cisim, güç ve enerji” diye
tanımlayabileceğimiz “melek”lerin hangi şeyden yaratıldığı
Kur’ân’da konu edilmemiştir. Yalnızca İblisin Meleklerden
olup Cin yapısında “nar(ateş)” den yaratıldığı
bildirilmektedir.(A’râf 12) Fakat Kütüb-ü Sitte’den Sahih-i
Müslim ve Müsned-i Ahmed b. Hanbel’de yer alan bir
rivâyet, meleklerin “nur”dan yani ışından/enerjiden
yaratıldığını iddia etmektedir. Kur’ân’da verilmeyen bir bilgi
peygamberimize isnat edilmektedir.
Kur’ân’da iki âyette tesniye [ikil] olarak; on iki
âyette tekil olarak; geçtiği diğer âyetlerde de çoğul olarak
“melâike” şeklinde kullanılan sözcük, tek bir varlığı ifade
etmeyip değişik varlıklar için kullanılmıştır. Açıkça
belirtilmek sûretiyle “Arş’ı taşıyan melekler”, “Arş’ın
çevresinde bulunan melekler”, “âhiretteki cennet ve
cehennem melekleri” Kur’ân’da bu sözcük ile ifade
edildikleri gibi, değişik zihinsel ve doğal güçler için de bu
sözcük kullanılmıştır. Yani akıl, hafıza, refleks, vicdan,
dikkat, algılama, merak, tercih, korku, ümit, zekâ gibi
zihinsel fonksiyonlar ile doğadaki iradesiz canlılardan
rüzgâr, yağmur, ısı gibi güçler de Kur’ân’da bu sözcük
kapsamında ifade edilmiştir.
Meleklerin nüzulünü [hulûlünü] konu alan aşağıdaki
âyetlerden bazılarında “melek” sözcüğü “elçiler [haberciler]”
anlamında, diğer bazılarında da “yönetim güçleri” anlamında
kullanılmıştır.
“Melek” sözcüğünün zihinsel ve doğal güçler için
kullanıldığı âyetlerden örnekler:
• Hafıza [bellek] için kullanıldığı âyetler: Zühruf 80,
İnfitar 11, Târık 4, Kaf 17, 18, Kehf 49, Câsiye 28,
29, İsrâ 13, 14.
• Dikkat [koruyucu melek] için kullanıldığı âyetler:
İnfitar 10, Kaf 17, 18, Ra’d 11, En’âm 61.
• Maneviyat, itidal, cesaret ve romatizmal ağrılar için
kullanıldığı âyetler: Âl-i İmran 123–127, Enfâl 9-
12, 50, Tevbe; 25, 26, Ahzâb; 9, 26, 56.
 • Doğal afetlere yol açan rüzgâr, kasırga vb. için
kullanıldığı âyetler: Kamer 34, A’râf 84, Hûd 82,
Hicr 8, 73, 74, Şu’arâ 173, Bakara 210.
• Yük taşıyan hayvanlar [sığır, katır, eşek …] için
kullanıldığı âyet: Bakara 248.
“ ‫ ملثثثك‬- Melek” sözcüğünün “elçiler [haberciler]”
anlamında kullanıldığı âyetler:
Kullarından dilediğine melekleri, emrinden [kendine özgü iş]
olan ruh ile “Gerçek şu ki: Benden başka ilâh yok, o hâlde
benden sakının” diye uyarmaları için indirir/ hulûl ettirir.
Nahl; 2.
Şu bir gerçek ki, “Rabbimiz Allah’tır” deyip sonra hiç
şaşmadan yol alanlar üzerine, melekler iner durur [hulûl
eder durur] ; “Korkmayın, üzülmeyin. Size vaat edilen
cennetle sevinin. Biz size, dünya hayatında da âhirette de
[yol gösteren, yardım eden] Yakınlarız. Orada sizin için
nefislerinizin arzuladığı şey var. Orada sizin için istediğiniz
şey var. Gafur ve Rahîm Allah’tan bir ikram olarak…”
Fussılet; 30 32.
Hani sen inananlara, “Rabbinizin indirilen/ hulûl ettirilen üç
bin melekle yardım etmesi size yetmez mi?” diyordun. Âl-i
Imran; 124.
“Melek” sözcüğünün “yönetim güçleri” anlamında
kullanıldığı âyetler:
Biz melekleri ancak gerçekle indiririz ve o zaman, asla göz
bile açamazlar. Hicr; 8.
Hani elçiler onlara önlerinden, arkalarından gelerek şöyle
demişlerdi: “Allah’tan başkasına ibâdet/kulluk etmeyin!”
Şöyle cevap vermişlerdi: “Eğer Rabbimiz isteseydi,
kesinlikle melekler indirirdi. Bu yüzden biz kendisiyle
gönderilmiş olduğunuz şeyleri inkâr ediyoruz.” Fussılet; 14.
Ve: “Ona bir melek indirilseydi ya!” dediler. Eğer böyle bir
melek indirmiş olsaydık iş mutlaka bitirilmiş olurdu. Sonra
da kendilerine göz bile açtırılmazdı. En’âm; 8.
Görüldüğü gibi, örnek olarak verilen âyetlerin hepsi
de meleklerin nüzulü [hulûlü] ile ilgili âyetlerdir. Bu
âyetlerde “melek” sözcüğü ile hep aynı şey kastedilmemiş
olmasına rağmen, hangi âyette ne kastedildiği kolayca
anlaşılmaktadır.
Bu noktada çok önemli bir hususa daha dikkat
edilmelidir. Bu önemli husus, “elçiler [haberciler]”
anlamındaki meleklerin ne iş yaptıklarıdır. Yukarıdaki örnek
âyetlere bakıldığında elçi meleklerin inzar [uyarı] ve tebşir
[müjdeleme] görevi yaptıkları görülmektedir. Hâlbuki
meleklerin inzar ve tebşir görevi yapmaları mümkün değildir.
Çünkü Kur’ân bu görevlerin ya peygamberler ya da
vahyedilmiş kitaplar tarafından yapıldığını belirtmektedir.
Uyarı ve müjdeleme ile ilgili olan âyetlerin tümünden
anlaşılan mesaj da uyarı ve müjdeleme görevinin
peygamberler ve vahyedilen kitaplar dışında herhangi bir
varlık tarafından yapılmadığıdır. (Mümin 15, İbrahîm 52,
Ahkâf 12, Furkan 1, Fussılet 3, 4, 14, Bakara 97, 119, 213,
12
Nahl 89, 102, Neml 2, En’âm 48, 92, A’râf 2, Sebe; 28, Fatır
24, İsra 105, Ahzab 45, Feth 8, Nisa 165, Kehf 56)
Dolayısıyla “melek” sözcüğünün, “elçiler
[haberciler]” anlamında kullanıldığı âyetlerde bu sözcükle
kastedilenler “Kur’ân Âyetleri”dir. Talâk sûresinin 10 ve
11. âyetlerine göre zaten Kur’ân’ın bir adı da “rasül
[elçi]”dür. Bu elçi [haberci], toplumun canı demek olan
güvenilir ve kutsal bilgiler içermektedir.
BOZULMUŞ MELEK KAVRAMI
Kur’an der ki: “Rabbiniz gökleri ve yeri altı evrede
yaratan, sonra görkemli egemenliği ile iş ve oluşu çekip
çeviren Allah’tır. Bu yaratma (işleri düzenleme) İKİNCİSİ
OLMADAN (‫ع‬ ٍ ‫شِفي‬
َ ) yalnızca kendisinin iradesi iledir. İşte
Rabbiniz Allah budur. Şu halde O’na ibadet ediniz. Hâlâ
düşünüp ibret almayacak mısınız?(Bu zihin tutulması
neden)?” (Yunus; 10/3)
Yani: Allah gökleri ve yeri, O’nunla birlikte/O’na
yardım eden ikinci bir aracı (şefi’) olmaksızın, tek başına
yaratmıştır… Ayetteki şefi’ bu bağlamda “ikinci” anlamına
geliyor. Çünkü ahirette günahkârlara şefaatçi bulunup
bulunmayacağı değil; göklerin ve yerin yaratılışı
anlatılmaktadır. “Allah bu yaratmayı yaparken (halen de
yaratıyorken çünkü yaratma sürüyor) yanında ikinciler veya
yardımcılar, aracı tanrılar, yarı tanrılar, tanrısal melekler vs.
var mıydı?” gibi bir soruya cevap verilmektedir.
Çünkü eski dünya dinleri(Atalar dininde) bir yüce
tanrıdan başka ikinci, üçüncü alt tanrılar, yarı tanrılar, cinler,
ifritler, tanrının yaratmada yardımcısı melekler anlayışı ile
doluydu. Tanrı yaratmayı direk kendisi yapmaz, onlara
havale ederdi. Bir kralın ülkesini oğulları arasında taksim
etmesi ve bir çok yetkisini onlara devretmesi gibi Yahudi
muhayyilesindeki “dört büyük melek” anlayışı da buradan
geliyordu. Daha önceki dinlerde yüzlerceyken bozulmuş
İslam da dörde indirilmişti. Kur’an’ın gereği bu, bir tek
Allah’ın doksandokuz, bin, üç bin, beş bin, binlerce ismi,
niteliği, melekesi, fonksiyonu, kuvveti haline getirildi. Çünkü
Allah birdir (ehad) ve isimleri, sıfatları ve melekeleri ile
bölünmez bir bütündür (samed)…
Yani Allah bir tanedir ve ilahlık sadece O’nda
toplanmış olup O’ndan kimseye geçmez. Yaratmada, iş ve
oluşta kimseyi vekil tayin etmez, bütün her şeyi doğrudan
kendisi yapar. Örneğin Yahudi muhayyilesinde geçtiği gibi
bitkileri ve mevsim işlerini Mikail’e, ölüm işlerini Azrail’e,
vahiy işlerini Cebrail’e, kıyametin kopuşunu İsrafil’e havale
etmiş değildir. O’nun “şefi”i yoktur. Bütün bunları direk
kendisi yapar…
Bu isimler (Cebrail, Azrail, Mikail, İsrafil vb.)
Allah’ın iş ve oluşu (şe’n/emr) meydana getiriyorken ki
melekeleridir. O’ndan gayrı birer ikinci (şefi’) değil. İnsanlar
zamanla Allah’ın yapıp edişini, edip eyleyişini (melekelerini)
bu isimlerle ifadelendirmişler.
Cebr-El: Tanrı’nın zorlayıcı(CEBR) gücü…
Azra-El: Tanrı’nın durduruşu/engelleyişi…
Mika-El: Tanrı’nın övülüşü, tesbihi… (Muhammed :
övülmüş olan demektir.)
İsraf-El: Tanrı’nın soluğu, nefesi…
Samu-El: Tanrı’nın işitişi/Tanrı’yı duyan…
İsra-El: Tanrı’nın yürüyüşü/Tanrı ile yürüyen…
Rafe-El: Tanrı’nın yüceliği/Tanrı’ya yükselen… Bunların
hepsi İbranice… Böyle yüzlerce isim var. Yahudi isimleri
genellikle böyledir.
Adı üzerinde Cebrail Allah’ın cebr gücünü
(VERDİĞİ EMRİN MUTLAK UYGULANMASI GÜCÜ ki
buda vahy ile olmaktadır.İnsanlarda bu zorlayıcı güce uymak
mecburiyetindedir.), Mikail mevsimleri yaratma gücünü,
Azrail ölüm, İsrafil hayat ve yaşam verme gücünü ifade
eden özellikleri/melekeleridir. Bu isimlerin zamanla
Allah’dan ayrı (alem dışı) ontolojik varlıklarmış gibi
algılandığını görüyoruz. Kur’an yer yer bu muhayyileye
hitap etmekle birlikte dönüştürmüş ve hepsini “tek bir
Allah’ın” güzel isimlerinde toplayarak “Esmau’l-Hüsna”yı
getirmiştir. Bu kültürden hareketle Abdullah (Allah’ın kulu),
Seyfullah (Allah’ın kılıcı), Nurullah (Allah’ın ışığı),
Nimetullah (Allah’ın nimeti), Lutfullah (Allah’ın nimeti) vb.
Müslüman isimleri doğmuştur.
Demek ki bu isim ve sıfatlar Allah’ın “melekeleri”
oluyor. O’ndan ayrı (alem dışı) ontolojik varlıklar değil;
O’nun kendisi de değil; alemde yani tarihte, hayatta, tabiatta
ve insanda tecelli eden iş ve oluşu, yapıp edişi, edip
eyleyişi…
Kur’an’ın ilk muhataplarına sorsan bir Allah’a
inanırlar ve fakat O’nun “SAMED” olduğunu kabul
etmezlerdi. Gökte bir tanrıya inanmakla birlikte, O’nun,
tanrılığı alt tanrılarla (min dunillah) bölüştüğünü, paylaştığını
düşünürlerdi. İşte SAMED ilkesi bunu reddediyor. Allah’ın
tanrılıkta bölünmez, paylaşma ve ortaklık kabul etmez bir
bütün olduğunu ilan ediyor. Bunun içindir ki özellikle ilk
sureler Allah isminden ziyade O’nun “melekelerine” vurgu
yapar. Şunu demek ister: Bir Allah’a inanmak yetmez, O’nun
alemle; tarihle, hayatla, insanla, tabiatla dinamik ilişki içinde
olduğuna, güçleri, isimleri, melekeleri ile aramızda olduğuna
da inanacaksınız… Şu halde “Her kim Allah’ın alemdeki
tasarrufunun bin bir çeşit görünümlerine yani “melekelerine”
düşman olursa Allah’a düşmanlık göstermiş olur” ne demek
anlaşılıyor olmalı…
Keza “Kim Allah’a; meleklerine, peygamberlerine,
kitaplarına ve ahiret gününe iman ederse…” de şu oluyor:
“Kim insanla, tarihle, hayatla ve tabiatla iletişim içinde olan
Allah’a; alemde tecelli eden güçlerine (melaiketihi), tarih
boyunca gelen elçilerine (rusulihi), kitaplarına/hitaplarına
(kutubihi), gelecekte de (yevmu’l-ahir) hesap soracağına
iman ederse… İşte böyle insanlıkla canlı ve dinamik ilişki
içinde olan (hayyu gayyum) Allah’a iman ederse, bilsin ki,
kopmayan bir kulpa yapışmış olur ki asıl iman da budur.
Yoksa müşriklerin gökte oturup duran, yarattıkları ile
iletişimsiz, yetkilerini alt tanrılara (dunillah) devretmiş,
13
vurdumduymaz tanrısı o “Gökteki”ne (Mülk; 67/16-17)
değil…
MELEKLER VE İNSAN’IN YARATILIŞI
İnsan topraktan-sudan [maddeden] yaratılmıştır:
And olsun, insanı kuru bir çamurdan, şekillenmiş bir
balçıktan yarattık. Ve cann’ı da daha önce nüfuz eden
kavurucu ateşten yaratmıştık. Hani Rabbin meleklere, “Ben,
kuru bir çamurdan, şekillenmiş bir balçıktan bir beşer
yaratıcıyım” demişti. “Ona bir biçim verdiğimde ve
ruhumdan üfürdüğümde hemen ona secde edin.” (Hicr/26-
29)
Bu konu için ayrıca Sâd/71, Sâffat/11, Müminûn/12-14,
Enbiyâ/30, Furkân/54, Mürselât/20, Nûr/45, Hacc/5,
Mümin/67, Kehf/37, Kıyâmet/36-38 aytlerine bakılabilir.
İnsanın yaratılışına toprak [madde] ile başlanmıştır:
Ki O, yarattığı her şeyi en güzel yapan ve insanı yaratmaya
bir çamurdan başlayandır. Sonra onun soyunu bir özden
[sülâle’den] , basbayağı bir sudan yapmıştır. (Secde/7)
İnsan bir anda bugünkü yapısı ile yaratılmamış, aşama
aşama yaratılmıştır:
Oysa O, sizi gerçekten tavır tavır/aşama aşama yaratmıştır.
(Nûh/14)
İnsanın yaratılış aşamalarından birisi de bitkilik evresidir:
Ve Allah sizi yeryüzünde bitki olarak bitirdi. (Nûh/17)
Söz konusu aşamalar, Müminûn/12-14, Mümin/67, Hacc/5,
Kehf/37 ve Kıyâmet/36-38 ayetlerinde belirtildiği gibi,
toprakla başlayıp bugünkü hâlimize gelinceye kadarki
aşamalardır.
Bu sistem bugün için de aynıdır. Önce toprak, su,
yenilip içilenler, teneffüs edilen hava gibi cansız maddeler
canlıya dönüşerek dişide yumurta, erkekte sperm hücresi
hâline gelmekte, sonra da alaka, mudğa, kemik ve et
oluşumları bir şekillenme ile sürüp gitmektedir. Âyetlerden
anlaşıldığına göre, ilk hayat da aynı sistemle, doğada önce
basit bir canlıdan başlamış ve sonra alaka, mudğa gelişimine
benzer bir seyirle bugünkü hâline gelmiştir. Bu gelişimler
arasındaki zaman aralıkları ise belki milyonlarca yıl
sürmüştür.
İnsan, Önce Yaratılmış, Sonra Düzenlenmiştir: Yani,
insanın düzenlenmesi, ilk yaratılıştan sonra olmuştur:
Ki O, yarattı, bir düzen içinde biçim verdi. (A‘lâ/2)
Ey insan! Üstün kerem sahibi olan Rabbine karşı seni aldatıp
yanıltan nedir? Ki O, seni yarattı, sana bir düzen içinde biçim
verdi ve seni bir itidal üzere kıldı. Dilediği bir sûrette seni
tertip etti. (İnfitar/6-8)
Bir damla sudan yarattı da onu bir ölçüyle biçime soktu.
(Abese/19)
İlk Yaratılıştan Sonraki Yaratılış [Eşin Yaratılması] , Eşeysiz
Üremedir: İlk yaratılış bir nefisten gerçekleşmiş, bu nefsin
eşi, nefsin kendisinden (eşeysiz olarak) yaratılmıştır. Eşeyli
üremeler, bu ilk yaratılış ve eşeysiz olan ilk üremeden sonra
başlamıştır:
Ey insanlar! Sizi tek bir nefisten yaratan, ondan eşini yaratan
ve her ikisinden birçok erkek ve kadın türetip-yayan
Rabbinizden korkup sakının. Ve (yine) kendisiyle birbirinizle
dilekleştiğiniz Allah’tan ve akrabalık (bağlarını
koparmak)tan sakının. Şüphesiz Allah, sizin üzerinizde
gözeticidir. (Nisâ/1)
Ayrıca A‘râf/189 ve Zümer/6 ayetlerine de bakılabilir.
Duyma, görme ve duygu [zihinsel fonksiyonlar] insana
sonradan kazandırılmıştır:
Sonra onu düzeltip bir biçime soktu ve ona ruhundan üfledi.
Sizin için de kulak, gözler ve gönüller var etti. Ne az
şükrediyorsunuz? (Secde/9)
Allah, sizi annelerinizin karnından hiçbir şey bilmezken
çıkardı ve umulur ki şükredersiniz diye işitme, görme
(duyularını) ve gönüller verdi. (Nahl/78)
De ki: “Sizi inşa eden [yaratan] , size kulak, gözler ve
gönüller veren O’dur. Ne az şükrediyorsunuz?” (Mülk/2-3)
Ve hiç kuşkusuz Biz, sizi yarattık, sonra sizi biçimlendirdik,
sonra da meleklere, “Âdem’e secde edin” dedik; İblis hariç
onlar hemen secde ettiler; o secde edenlerden olmadı.
(A‘râf/11)
Ve sizin için duymayı, gözleri ve kalpleri yaratan O’dur. Pek
az şükrediyorsunuz. (Müminûn/78)
Erkeklik ve dişilik meni ile belirlenir:
Doğrusu, çiftleri; erkek ve dişiyi, yaratan O’dur. Bir damla
sudan (döl yatağına)meni döküldüğü zaman. (Necm/45-46)
İnsanın yapısı bakımından değersiz olduğu dönem
milyonlarca-milyarlarca yıl [dehr] devam etmiştir:
İnsan üzerine, henüz kendisi anılabilecek bir şey değilken,
dehrden bir süre geldi mi? Doğrusu Biz insanı karışık bir
nutfeden yarattık. Onu imtihan edeceğiz bu nedenle onu
işitici, görücü yaptık. (İnsan/1-2)
Biz, onları Biz yarattık. Bedenlerini Biz sağlam yaptık.
Dilediğimizde de benzerleriyle öyle bir değiştiririz ki!
(İnsan/28)
Allah İnsanı Bilgilendirmiş; Ona Ruhundan Üfürmüş; Vahiy
Göndermiş; Biraz Bilgi verilmiştir.: Âyette geçen, rûhun
üfürülmesi/üflenmesi ifadesi, “Allah’ın insanı
bilgilendirmesi, ona vahiy göndermesi, az bir bilgi vermesi”
[bilgi koklatması] anlamına gelmektedir.
14
Ruhun üfürülmesi:
Onu amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp ruhumdan içine
üflediğim zaman, hemen ona secdeye kapanın. (Sâd/72)
Onu amaçlanan düzgünlüğe ulaştırıp ruhumdan içine
üflediğim zaman, hemen ona secdeye kapanın. (Hicr/29)
Sonra da ona bir biçim verdi ve ona ruhundan üfledi. Sizin
için işitme gücü, gözler ve gönüller [bilgiye ulaşma yolları]
var etti. Ne kadar az şükrediyorsunuz! (Secde/9)
Allah’ın gerçek anlamda üfürmeyeceği bilindiğine göre,
“üfürmek” ifadesinin mecâz olduğu hemen anlaşılmaktadır.
Üfürmek ise, mecazen bir başkasına verilen şeyin en az
miktarını ifade eder. Türkçe‘de bu eylem “koklatmak” olarak
yer almıştır. Bu durumda ruhun üfürülmesi, “çok az miktarda
bilgi verilmesi, bilginin koklatılması” anlamına gelmektedir.
Nitekim İsrâ/85 ayetinde de, De ki:“Ruh Rabbimin
işindendir. Ve size bilgiden ancak çok az verilmiştir
denilerek, bu husus açıkça belirtilmiştir.
Ruhun Âdem’e üfürülmesinden ne kastedildiği de yine
Kur’ân‘da açıklanmıştır:
Ve bir zamanlar Rabbin meleklere, “Ben
yeryüzünde bir halife kılacağım” demişti de onlar, “Orada
bozgunculuk yapan ve kan döken birini mi kılacaksın?
Oysaki bizler, Seni hamd ile tesbîh ediyoruz, Seni kutsayıp
yüceltiyoruz” demişlerdi. O, “Şu bir gerçek ki Ben sizin
bilmediklerinizi bilmekteyim” dedi. Ve Âdem’e isimlerin
tümünü öğretti. Sonra onları meleklere sundu ve “Hadi,
haber verin bana şunların isimlerini, eğer doğru sözlüler
iseniz” dedi. Dediler ki: “Yücedir şanın Senin. Bize öğretmiş
olduğunun dışında bilgimiz yok bizim. Sen, yalnız Sen
âlimsin, her şeyi en iyi şekilde bilirsin; hakîmsin, her şeyin
bütün hikmetlerine sahipsin.” Dedi: “Ey Âdem! Haber ver
onlara onların adlarını.” O onlara onların adlarını haber
verince, “Dememiş miydim Ben size! Ki Ben, göklerin ve
yerin gaybını en iyi bilenim. Ve Ben, sizin açığa
vurduklarınızı da sakladıklarınızı da en iyi biçimde
bilmekteyim” dedi. Ve o vakit Biz meleklere, “Âdem’e secde
edin” demiştik de İblis dışındaki melekler hemen secde
etmişti. İblis yan çizmiş, kibre sapmış ve nankörlerden
olmuştu. (Bakara/30-34)
Dikkat edilecek olursa Sâd/72 ve Hicr/29‘a göre
meleklerin secde etmesi, Âdem’in belirli aşamalardan
geçirilerek [amaçlanan düzgünlüğe ulaştırılarak] nihaî şekle
getirilip, kendisine ruh üfürülmesinden sonradır. Bakara/30-
34‘de ise meleklerin secde etmesinden önce Âdem’in
geçirdiği değişim ya da aşama, “Âdem’in bilgilendirilmesi ve
bilgisinin meleklerin bilgisi ile karşılaştırılması” olarak
açıklanmıştır. Yani, Sâd ve Hicr sûrelerinde kullanılan ruh
üfürme tabiri, Bakara sûresi‘nde yerini bilgi ile
bilgilendirme‘ye bırakmış, böylece ruh üfürme tabirinin,
“bilgi ile bilgilendirmek” anlamına geldiği açıklanmıştır.
Ruh üfürülmesi tabirinin, Âdem’e verilen bilginin
“koklatma” anlamına geldiğinin kanıtı ise, İsrâ/85 âyetidir.
Burada hemen belirtmek gerekir ki, Âdem’e verilen bilginin
azlığı, sadece Rabbimizin sonsuz bilgisine nispetledir. Şöyle
ki:
 De ki: “Rabbimin sözleri için deniz mürekkep olsa
Rabbimin sözleri bitmeden önce deniz tükenirdi, hatta bir o
kadarını daha getirsek bile.” (Kehf/109)
Şayet yeryüzünde ağaçtan ne varsa kalem olsa, deniz de
arkasından yedi deniz katılarak (mürekkep olsa) yine
Allah’ın sözleri tükenmezdi. Şüphe yok ki Allah azizdir,
hakîmdir. (Lokmân/27)
Durum böyle olunca, Rabbimizin ilkinden en sonuncusuna
kadar tüm peygamberlerine gönderdiği vahiyler [kitaplar ile
bildirdiklerinin toplamı] , koklatmadan [üfürmeden] başka
bir şey değildir.
SECDE: ‫سثثثثجدة‬ ّ ‫[ ال‬secde] denince ilk olarak, namazın
erkânından olan ve ibâdet kastı ile alnın yere konulması
şeklinde yapılan eylem akla gelmektedir. Dolayısıyla da
secde etmek eyleminden, “ibadet etmek” anlamı
çıkarılmaktadır. Hâlbuki secde sözcüğünün esas anlamı,
“boyun eğmek, itaat etmek” demektir. İbadet ve saygı için
alnın yere konması ise, itaat ve boyun eğmenin sadece bir
simgesidir.
ÂDEM’E SECDE EDEN MELEKLER:
Melek sözcüğünün sözlük anlamı olarak “kuvvet,
yönetim gücü, elçi, haber verici” anlamlarına geldiğini; terim
olarak da Allah’ın bütün emirlerine uyan, O’na hiç isyan
etmeyen varlıkları ifade ettiğini belirtmiş, ayrıca Kur’ân’daki
melek sözcüğünün değişik şeyler için kullanıldığını; insanın
yararına çalışmakla görevlendirilmiş değişik zihinsel
fonksiyonlara, iradesiz canlılara ve doğal güçlere de “melek”
dendiğini gördük. Âdem’e secde eden meleklerin, halk
kültürüne yerleşmiş şekli ile sürekli namaz ve niyazda olan
melekler olmadığı; insandaki akıl, zekâ, ar, hayâ, hafıza,
dikkat gibi zihinsel fonksiyonlar ile yağmur, bulut,
rüzgâr, soğuk, sıcak, ağaç, nebat gibi insan dışında doğada
mevcut diğer canlılar ve güçler olduğu hemen
anlaşılmaktadır. Çünkü bu sayılanların hepsi Âdem’e
[insana] boyun eğmişlerdir [secde etmişlerdir] , hâlen de
eğmektedirler ve kıyamete kadar da eğmeye devam
edeceklerdir. Şöyle ki:
İnsana ruh/bilgi üfürüldüğü zaman, insan bu bilgiyle
doğadaki tüm canlı ve cansız varlıkları kontrol edebilir bir
güce sahip duruma gelmiş ve bilgilendiği zamandan itibaren
bilgisi oranında doğaya hükmetmeye başlamıştır. Hayvanları
evcilleştirmiş, onların etinden, sütünden, yumurtasından,
gücünden yararlanmış hatta en vahşîlerini bile kafeslerde,
hayvanat bahçelerinde seyir amacıyla emri altına almıştır.
Rüzgâra değirmen taşlarını döndürtmüş, gemilerini
yüzdürmek için yelkenleri şişirtmiştir. Akıp giden ırmakların
suyunu barajlarla kontrol altına almış, içmede ve sulamada
kullandığı bu sudan elektrik üretmiştir. Doğadaki
madenlerden her alanda sayısız yararlar sağlamış, ormandaki
ağaçlar ise insanın arzusu doğrultusunda yakacak, mobilya,
kâğıt olmuştur. Havadaki oksijen sayesinde yaktığı ateş ile
kendisini ısıtmış, yemeğini pişirmiş ve daha pek çok alanda
kendine yarar sağlamıştır. İnsanın doğadaki birçok şeyi
kontrol edişine dair verilebilecek örnekler saymakla bitmez.
İnsanın doğaya hâkim oluşu ile ilgili bütün bu örnekler, doğa
varlıklarının ve güçlerinin [meleklerin] , Âdem’e [insana]
boyun eğip itaat ettiğini [secde ettiğini] gösteren birer delil
niteliğindedir. Burada gözden kaçırılmaması gereken bir
15
husus vardır ki, o da Âdem’in “bilgilendirilmiş insan”
olduğudur.
Sonuç olarak, melekler/yönetim güçleri sıradan insana değil,
kendisine ruh üfürülmüş [Rabbimizin sonsuz bilgisine
nisbetle az bir bilgi ile bilgilendirilmiş] , yani Adam/Âdem
olmuş insana secde etmektedirler [boyun eğmektedirler] .
ALLAH’IN MELEKLERLE KONUŞMASI
“Allah’ın meleklerle konuşması” ise metafiziği
kavratma amaçlı olduğu için teşhis (kişileştirme) ve intak
(dile getirip konuşturma) anlatım sanatları kullanılarak
aktarılan “semavi prolog” (gökteki ilk konuşma) oluyor.
İntak [Konuşturma/Dile Getirme] Sanatı
Bu sanat edebiyatta konuşma yetisi olmayan bir şeyi
konuşturmak suretiyle icra edilir. Burada konuşturulan
Kur’an ayetleridir; vahydir. Yani, “biz” zamiri ile başlayan
ifadeyi Kur’an ayetleri dile getirmiştir. Bu sanat Kur’an’da
yüzlerce kez kullanılmış.
Yer ve gök Konuşur mu? Fussilet / 11 : Sonra
duman halinde bulunan göğe yöneldi. Ona ve yerküreye:
"İsteyerek veya istemeyerek buyruğuma gelin." dedi. Her
ikisi de: "İsteyerek geldik" dediler.
Yer, gök ve dağlar korkar çekinir mi? Ahzâb / 72:
Evet, biz o emaneti(sorumluluk) Göklere, Yere ve Dağlara
arzettik, onlar onu yüklenmeğe yanaşmadılar, ondan
korktular da onu insan yüklendi, o cidden çok zalim, çok
câhil bulunuyor.
Dağların Tesbîhi Kur’ân’ın bir çok âyetinde bildirilmektedir
ki, dağların tesbîhinin ötesinde, evrende ne varsa, canlı-
cansız, akıllı-akılsız,melaikeler yani her şey Allah’ı tesbîh
etmektedir.
Hadîd/1; Haşr/1, 24; Saff/1; İsrâ/44; Ra’d/13; Nûr/41;
Cuma/1; Teğâbün/1; Enbiyâ/79; Zümer/75; Mümin/7;
Fussılet/38; Şûrâ/5; A‘râf/206
“tesbîh, “yaratanı tüm nitelikleriyle tanımak ve
tanıtmak” olduğuna göre, cansız varlıkların Allah’ı tesbîh
etmelerinin dil ile değil, hâl ile olacağı ortadadır. Cansız
varlıkların hâl dili, daima iç ve dış yapılarını teşkil eden
kendi öz nitelikleri doğrultusunda davranmalarıdır.
İşlevlerini, Yaratıcı tarafından kendilerine verilen bu öz
nitelikler doğrultusunda yerine getiren tüm cansız varlıklar,
bu halleriyle Allah’ı tüm kemâl sıfatlarıyla nitelemiş ve O’nu
tüm noksanlıklardan tenzih etmiş olmaktadırlar.
Edebiyatımızda da intak sanatının Örnekleri vardır.
Yunus Emre’nin “Sordum sarı çiçeğe” ilahisinde çiçekle
girdiği diyalog veya Yusuf Has Hacip’in “Kutadgu Bilig”
(Kutlu Bilgi) adlı eserinde dört şey: Devlet/adalet/hükümdar
(Kün-Toğdı), mutluluk (Ay-Toldı), akıl (Öğdülmiş), akibet
(Odgurmuş)’u birbiriyle konuşturması, kişileştirmesi,
diyaloglaştırması gibi… Böyle anlatımlar çoktur. Bunlara
edebiyatta gerçeküstücü öykülendirme deniyor.
Allah’ın melekler ve iblisle konuşması de böyledir.
Yani sembolik olup aslında ortada Allah’tan başka kimse
yoktur. Allah bir takım olay ve durumları kişileştirmekte,
sonra da kişileştirdiğini dile getirip konuşturmaktadır. Aksi
halde Allah’a yer, zaman, mekan, meclis biçmiş oluruz.
Dağları, yeryüzünü, insanın iç dünyasını, vicdanını (ahd-i
misak ayeti), ellerini, derilerini dile getirip konuşturması
veya güneşi, ayı, yıldızları vs. dile gelip konuşmaya
çağırması da böyledir. Bunlar metafiziği kavratma amaçlı
yerlerde böyle olup Kur’an’da örnekleri çoktur. Fakat
örneğin kıssalar böyle değildir. Onlara da toplumsal gerçekçi
öykülendirme diyoruz.
Kendisine Allah hitap ederken Peygamberimizin
algıladığı/gördüğü şeyin “Allah’ın zorlayıcı gücü(cebr)”
olduğunu ve aslında “Cebrail” (Tanrı’nın zorlayıcı gücü)
diye buna dendiğini şu rivayetlerden de anlarız: “Resulullah
(sav) buyurdular ki: “Bu gece Rabbimden bir (melek, elçi
olarak) geldi. -Bir rivayette ise şöyle demiştir: “Rabbim
bana en güzel bir surette geldi” ve “Ey Muhammed!”
dedi…” (Tirmizi; Tefsir, Sad, 3231, 3232). Yani
“Melek/Cebrail olarak bana en güzel surette görünen şey
Rabbimin vahyetme gücüydü.” demek istiyor…İlk rivayetin
dilden dile ve İsrailiyat etkisi ile bozulduğu düşünülürse bu
hiçte yadsınacak bir durum değildir.
Yani “Gördüğü şey Allah’ın kendisi değildi; bilakis
Allah’ın gücünün, eşiz güzelliğe sahip görkeminin her yanı
kaplaması (zu merratin fe’steva), yüksek ufuk çizgisinde
belirmesi (ufuki’l-a’la), yaklaşarak iyice sarkması (dena
fetedella), aralarında iki yay hatta daha da yakın mesafeye
(gabe gavseyni ev edna) kadar belirerek görünmesiydi”
demek istiyorlar (Necm; 53/6-9). İşte buna Allah’ın gücü
(Cebrail) diyoruz. Allah’ın kendisi değil; ondan ayrı bir
varlık da değil; bilakis onun güç/konuşma/vahyetme
melekesi… Bu melekenin kolay algılanması için
“kişileştirme” yapılarak ifade edildiğine dikkat ediniz…
Keza “Yeryüzünde dolanan seyyah melekler vardır,
zikr edenleri gözleyen melekleri vardır, rahmet melekleri,
gazap melekleri vardır, ölüm meleği vardır, dağların meleği
gelerek şöyle dedi…” vb. rivayetler hep tek bir Allah’ın
aramızda dolanan gücünü, kudretini, bilmesini,
görmesini, sevgisini, merhametini, öfkesini, kızgınlığını,
yapmasını, etmesini, eylemesini yani binbir çeşit
“melekelerini” kavratmak için kullanılan ifadelerdir. Allah’ın
insanda ve alemde tezahür eden melekeleri ve bunun
görkemi, büyüklüğü…
Kur’an’da melek, melekut, mülk, melekutu’s-
semavati ve’l-arz kavram ve ifadeleriyle hep bu görkemin ve
büyüklüğün anlatılmaya çalışıldığını görüyoruz. Örneğin
(aynı kökten gelen) “Mülk” suresinin hemen başında şöyle
denir: “Şu görkemli egemenliğin sahibi (bi yedihi’l-mülk) ne
yücedir!” Sonra sure boyunca “bi yedihi’l-mülk”ten
örnekler verilir: Hayat ve ölüm… Yedi kat gök…Işık saçan
yıldızlarla süslenmiş dünya göğü… İnsanın iç dünyasında
(zati’s-sudur) olup bitenler…Ürünlerle (rızk) dolu
yeryüzü…Sıra sıra kanat çırparak uçuşan kuşlar…Kulaklar,
gözler ve gönüller verilerek inşa edilmiş insan…Ve sure
şöyle biter: “Bir sabah kalktınız sular çekilmiş, kim getirecek
size suyu? (Mülk; 67/1-30)
16
Bütün bunlar Allah’ın güç ve kudret
“melekelerinin” (melaiketihi) tezahürü sonucu (ez-Zahir)
olan yerin ve göğün “melekutu”dur (melekutu’s-semavati
ve’l-arz). Allah işte bu görkemli egemenliğin sahibidir (bi
yedihi’l-mülk): “Haydi, çevir gözünü, bir kusur görebiliyor
musun? Sonra tekrar tekrar bak, aradığını bulamayacak,
yorulup aciz kalacaksın!” (Mülk; 67/3-4)…
Görüneni bırakıp görünmeyenler üzerinden
spekülasyonlar yapmak… Hayatı, ölümü, yeri, göğü,
yıldızları, iç dünyasını, uçuşan kuşları, kulakları, gözleri,
gönülleri vs. atıp tutmaların konusu yapmak, yani bunlar
üzerinden ğaybı taşlamak! Oysa böyle yapanları bekleyen
alevli bir ateşten başkası değildir (Mülk; 67/5): “Tepelerinde
sıra sıra kanat çırparak uçuşan kuşları (tayri fevgahum saffat)
görmüyorlar mı? (Mülk; 67/19).
Bu “saffat” sözcüğü de ilginçtir. “Saf saf, sıra sıra”
anlamına geliyor. Şu ayetler üzerinde düşünün: “Göklerde ve
yerde olan kimseler (örneğin) sıra sıra uçuşan kuşlar (tayru
saffat) O’nu yüceltir, hepsinin salatı ve teshibi vardır.
Göklerin ve yerin egemenliği (mülku’s-semavati ve’l-arz)
Allah’ındır.” (Nur; 24/41-42)… “Bizden her birimizin belli
bir makamı vardır. Elbette biziz saf saf dizilenler, biziz!
Elbette biziz o tesbih edenler, biziz!” (Saffat; 37/164-166)…
Karşılaştırmalı olarak ilgili yerleri inceleyin, yerde
ve göklerde sıra sıra, saf saf dizilmiş olanların bir takım
tabiat varlıkları (ay, güneş, bulutlar, gökgürültüsü,
yıldırımlar, yıldızlar, gezegenler, kuşlar, hayvanlar, bitkiler,
ağaçlar, dağlar, dereler, ırmaklar, göller, denizler vs.)
olduğunu, Kur’an’ın bunlara “yerin ve göklerin melekutu”
(meleketu’s-semavati ve’l-arz), “O’nun görkemli
egemenliği” (bi yedihi’l-mülk) dediğini göreceksiniz.
Dolayısıyla “melaiketihi” (O’nun melekeleri/güçleri)
bununla ilgilidir. O günkü yerleşik ve yaygın din dilinde öyle
dendiği için Kur’an bu dil üzerinden konuşmaktadır.
AYETLER OLAN HABERCİ MELEKLER(MELAİKE)
Ayetlerde Allah’ın Mülkündendir ve yönetim
gücüdür. Bu gücü kabul edip iman eden kişi inanmış
olacaktır. Rabbimiz yani sahibimiz olan Allah, bizi yönetmek
için yönetim gücü olan melaikelerini yani ayetlerini bize
göndermekte saf saf dizip uymamızı istemektedir. Tercih
hakkına sahip olan kul ister buna uyar ister uymaz. Bu
melekler yani ayetler kendisine uyanı Cennetle müjdeler,
uymayanı da Cehennem ile.Yani bir elçi olarak bizi uyarır.
İmtihanın amacıda budur. Ahiret de saf saf dizilen ayetlerin
şahitliği olacaktır.( Fecr 22 )
Kur’an’da bu kökten gelen kavramları tasnif
edersek: “el-Melaike” kelimesi “melek” veya “melak”
kelimesinin çoğuludur. Aslı ise elçilik anlamına gelen ‫ؤلوك‬
“ülüke” kelimesinden türeyen ‫“ مألثثك‬melek”dir. Arap dili
uzmanlarına ve bazı İslâm âlimlerine göre "Melek", arapça
bir kelime olup, "Elûk" veya "Elûke" kökünden gelir. Elûk,
"götüren", elûke ise "haber götüren" manâsınadır. Çoğulu
"melâike" gelir. Ancak "melek" kelimesinin, Arapça'da
bazan, hem tekil, hem çoğul manasında cins ismi olarak
kullanıldığı da görülür. Bu kelimenin kökü sayılan "elk",
aslında, "risalet" yani "elçilik"; melek de, "elçi" demektir.
Kelime önce, mef'al vezninde "me’lek" idi. Sonra hemze
"lâm" harfinden sonraya alınarak "mel’ek" olmuş; daha sonra
hemze de kaldırılarak ‫" ملئك‬melek" haline getirilmiştir.
Hac 75 :Allah meleklerden de elçiler seçer,
insanlardan da. Şüphesiz Allah işitendir, görendir.
Kehf 56 Biz resulleri, sadece müjdeleyiciler ve
uyarıcılar olarak göndeririz. Kafir olanlar ise, hakkı batıla
dayanarak ortadan kaldırmak için batıl yolla mücadele
verirler. Onlar ayetlerimizi ve uyarıldıkları şeyleri alaya
almışlardır.
Neml / 63Yoksa o kara ve deniz karanlıklarında size
yol gösteren ve rahmetinin önünde rüzgârları müjdeci
gönderen mi? Bir tanrı mı var Allahla beraber? Yüksek, çok
yüsek Allah onların şirk koştuklarından
ŞEYTAN VE İBLİS
“Şeytan” veya “İblis” kavramları da teşhis ve intak
sanatı kullanılarak şahıslaştırılıp konuşturulan alemdeki
“kötülük durumlarını” ve insandaki “kötülük dürtülerini”
ifade ediyor. Yoksa insanın dışında kazma dişli, çirkin suratlı
harici bir varlık değildir. Bunu en iyi Peygamberimizin şu
sözlerinden anlarız: “Şeytan, sizin içinizde kanın damarda
dolandığı gibi dolanır.” (Buhari; İtikaf, 956), “Şeytan
uyuyanın genzinde geceler” (Buhari; Bed’ul-Halk, 1359)
“Şeytan da, melek de insanoğluna birtakım şeyler atarlar.
Şeytanın işi kötülüğe çağırmak, sonu fena ve zararlı olan
şeylere teşvik etmek ve hakkı yalanlamak, haktan
uzaklaştırmaktır. Meleğin işi hak ve hayra, iyiliğe çağırmak
ve kötülükten uzaklaştırmaktır. Kim içinde hakka, hayıra,
iyiliğe çağıran bir ses duyarsa bilsin ki bu Allah'tandır ve
hemen Allaha hamdetsin. Kim de içinde kötülük ve inkara
çağıran bir fısıltı duyarsa ondan uzaklaşsın ve hemen
şeytandan Allah'a sığınsın.” (Tirmizi; Tefsir, 2991).
Keza Kur’an’a göre İblisin tabiatı “ateştir” (Sad; 76)…
Görüldüğü gibi şeytan hep insanla ilişkilendirilerek
tasvir ediliyor: İçinde dolanır (öfke, hırs, şehvet kabarması)
… Burnunda geceler (burnundan solumak!)… Kalbine atar
(içine doğurur, aklına getirir)… Şu halde “kavurucu ateş”
kızgınlık, şehvet, öfke, haset, ihtiras gibi dürtülerin ifadesi
oluyor. Demek ki iç dünyamızda (zati’s-sudur) “kanın
damarda dolandığı gibi dolanan” öfke, kızgınlık, hırs, haset,
ihtiras, şehvet vb. dürtüler kişileştirilerek, canlı bir varlıkmış
gibi resmedilerek “şeytan” adını alıyor. Bunlar bizi ve
çevremizi ateşin odunu yeyip bitirdiği gibi yer bitirir.
Görülüyor ki din dili, kötülere “şeytan” iyilere
“melek” diyerek olayları, durumları, duyguları ve dürtüleri
kişileştiriyor. İçimizde olanları, dışımıza çıkarıp harici
varlıkmış gibi resmederek, kolay anlaşılır, tavır ve vaziyet
alınır hale getiriyor. Metafizik olmakla birlikte gayet canlı ve
dinamik bir diyaloji (ikili etki-tepki iletişimi) kuruyor. “Dini
tecrübe” bu açıdan bilimsel dil ve metotlardan farklıdır. Bu
dili iyi kavramamız gerekiyor.
Demek ki “Şeytan sizin apaçık düşmanınızdır, ona tabi
olmayın” şu demek oluyor: “Öfke, kızgınlık, hırs, haset,
ihtiras, tamah, şehvet vs. sizin apaçık düşmanınızdır,
bunların ardınca gitmeyin…”
17
RUH
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ الروح‬kelimesi geçen ayetler :
Nahl 2, İsrâ 85, Şu’arâ 193, Mü’min 15, Me’âric 4, Nebe’
38, Kadr 4
Nahl 2 :Kullarından dilediğine emrinden rûh ile Melâike
(çok çok)iniyor da buyuruyor ki: şu hakikati bildirin: benden
başka ilâh yok, hemen bana korunun. (‫ل‬
ُ ‫ُيَنّز‬
)
İsrâ 85: Bir de sana ruhtan soruyorlar, de ki: ruh rabbımın
emrindendir ve size ılimden ancak az bir şey verilmiştir.( ‫)َأْمِر‬
Şu’arâ 193: Onunla Ruhıl emîn indi.( :‫ل‬ َ ‫َنثثثثثَز‬
17/105,37/177,57/16)
Mü’min 15: O dereceleri yükselten Arşın sahibi telâkıy
gününün dehşetini haber vermek için kullarından dilediğine
ruh ilka ediyor.( ‫)ُيْلِقي‬
Me’âric 4: Ki ona Melâike ve Ruh uruc eder, bir günde ki
mikdarı elli bin sene tutar.(‫ج‬
ُ ‫عُر‬
ْ ): Hicr 14 Nûr 61 Secde 5
Sebe’ 2 Yâsîn 39 Fetih 17 Hadîd 4 Me’âric 4 , Hud/123,
Nebe’ 38-40: Ruh ve melekler saf saf dikildikleri
gün, Rahman’ın izin verdikleri dışında hiç kimse
konuşamaz. Ve o [izin verilen], doğruyu söyler: “İşte bu,
hak gündür. Artık dileyen Rabbine bir sığınak edinir.
Şüphesiz Biz(diyenin kim olduğuna dikkat ve muhatap herkes) sizi
yakın bir azap ile uyardık.(talak/10)”. O gün, kişi iki elinin[iki
gücünün; mal ve çevresi] ne takdim ettiğine bakar
[yaptıklarıyla yüz yüze gelir] ve kâfir der ki: “Ah ne olaydı,
ben bir toprak olsaydım. ” Fecr/21- 23, Saffat/1- 5,
Saffat/164- 166, Meryem/64, 65, Hûd/105
Kadr 4 : Onda melekler ve Ruh, Rabbilerinin izni
ile her bir emirden iniverir.(bilgilendiren ve haber
verenler)
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ روح‬kelimesi geçen ayetler:
Bakara 87(RuhülKudüs'le), Bakara 253(RuhülKudüs'le),
Nisâ 171(Meryeme ilka eylediği kelimesi ve ondan bir
ruhtur,), Mâide 110(RuhülKudüs'le), Hicr
29(ruhumdan),Meryem 17(ruhumuzu ona biz risale
ettirdik.), Secde 9, Sâd 72, Şûrâ 52, Vâkı’a 89, Mücâdele
22, Tahrîm 12, Enbiyâ 91, Nahl 102 (hak ile Ruhulkudüs)
Nahl 102 : Söyle onlara: onu Rabbından hakkile
Ruhulkudüs çok çok indi, ki iman edenleri tesbit etmek ve
müslümanlara bir hidayet, bir bişaret olmak için
Meryem 17: Onlardan öte bir perde çekti derken kendisine
ruhumuzu gönderdik(resale) de düzgün bir beşeri ona
temessül(örnek, misal) ediverdi.( ‫سثْلَنا‬
َ ‫َأْر‬
: Bakara 119,
Nisâ 64 Mâide 70 , A’râf 59 , A’râf 94 , Hûd 96, Hûd 25 ,
Nahl 43,Yûsuf 109…. Ayetlerinde anlaşılacağı üzere
incelenen fiilin faili şehir ahalisinden insanlardır.
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ وما أرسلنا مللن قبلللك‬kelimesi geçen
ayetler : Yûsuf 109, Nahl 43, Enbiyâ 25, Hac 52
Yûsuf 109 :Senden önce gönderdiklerimiz de o
memleketlerin halkındandı, onlar da kendilerine vahiy
verdiğimiz birtakım erkeklerden başkası değillerdi. Şimdi o
yerlerde şöyle bir gezip görmediler mi? Kendilerinden önce
gelip geçenlerin akıbetlerinin nasıl olduğuna bir baksalar
ya!... Elbette ahiret yurdu müttakiler için daha hayırlıdır.
Hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak mısınız?
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ أرسلنا عليهم‬kelimesi geçen ayetler
: A’râf 133(gönderilen tufan, çekirge, haşerat, kurbağa ve
kan), A’râf 162(semadan bir rics), Ahzâb 9(gönderilen
rüzgar ve ordular(fetih / 4, buruç /17, tevbe/26, Tevbe/40, şuara/95)),
Sebe’ 16(gönderilen arim seli), Fussilet 16(gönderilen
dondurucu bir kasırga), Zâriyât 41(gönderilen köklerini
kesen rüzgarı), Kamer 19 (gönderilen sarsıcı soğuk bir
fırtına), Kamer 31(gönderilen tek çığlık), Kamer 34
(gönderilen taş) ayetlerinde onların üzerilerine azaptır.
Ayrıca ‫سْلَنا‬
َ ‫َأْر‬
En’âm 6. ayette olduğu gibi gökten
suyun gönderilmesi de bu kelime ile rabbimiz kullanmış.
CİN ve CAN
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ الجان‬kelimesi geçen
Hicr 27 Rahmân 15
Kur’an’ın metninde “cann” kelimesi geçtiği halde
onu “cin”ni diye tercüme etmeleri onunla ilgili bütün
ayetlerin yanlış anlaşılmasına sebep olmuştur. Cin, yabancı
insan, insanın idraki dışı,hüner; can, ise insanı ayakta tutan
ruhtur enerjidir.Kur’an’ı kerimin hiçbir yerinde cinni
dumansız ateşten yarattık diye bir ayet yoktur. Şeytan, cin,
can, iblis kelimelerini Kur’an’ın anlatış biçimine göre
kavrayamadıkları için kavram kargaşası çıkmaktadır.
“Cinn” sözcüğü, “cenn” kökünden türemiş bir sözcük olup
sözcüğünün asıl anlamı, “bir şeyi duyulardan saklamak”tır.
“Cennehülleylü (gece onu örttü)”, “ecennehü (onu
örttürdü)”, “cenne aleyhi (üzerine örttü)” şekillerinde
kullanılır. Nitekim Kur’an’da İbrahim peygamberi konu alan
bir pasajda “fellema cenne aleyhilleylü (ne zaman ki gece
kendisini sakladı, iyice karanlık çöktü)” diye yer almıştır
(En’âm; 76).
Aşağıdaki sözcükler de “cnn” kökünden türemiştir.
Cennet: “Toprağı ağaç yapraklarıyla saklanmış yer”
demektir.
Cinnet: “aklı, fikri saklanmak, delirmek” demektir.
Cenin: “ana karnında saklandığı için bu adı almıştır.
Cünnet: Kalkan; kişiyi oktan mızraktan sakladığı için bu ad
verilmiştir.
“Cinn” sözcüğü bütün eski ve yeni sözlüklerde “İnsanın beş
duyusuyla kavrayamadığı, algılanamayan, ama somut veya
soyut, varlığı kesin olan güçler” olarak yer alır.
Sözlüklerdeki bu tarife göre melek ve şeytan terimleri de
cinn kavramı kapsamına girmektedirler. Yani her melek ve
şeytan cinndir, ama her cinn şeytan veya melek değildir.
Cin sözcüğünü anlamak için Kuranda geçen bazı kalıp
sözcüklere bakalım.
- “Batı ve doğu” sözcükleri beraberce kullanıldıkları
zaman iki yönü ifade etmeyip tüm yönleri ve mekanı
içine alır. Yani “Allah her yerin Rabbidir” demektir.
Nur; 35, Bakara; 115, 142, 177, Şuara; 28, Rahman; 17,
Müzzemmil; 9
- “Dünya ve ahiret” sözcükleri beraber söylendikleri
zaman “her yerde ve her zaman” anlamını ifade eder.
Bakara; 217, 220, Âl-i Imran; 22, 45, 56, Nisa; 134,
Tövbe; 69, 74, Yunus; 64, Yusuf; 101, Hacc; 14, Nur;
14, 19, 23 ve Ahzab; 57.
- Yaş, kuru sözcükleri beraberce kullanıldıkları zaman “
her ne varsa, her şey” anlamını içerir. En’âm; 59.
ayetindeki “… Yaş ve kuru hiçbir şey yok ki, apaçık bir
kitapta bulunmasın.” ifadesi sadece yaşı ve kuruyu ifade
etmeyip “her ne varsa canlı-cansız hepsini” ifade
etmektedir.
- Sabah, akşam sözcükleri de Kur’an’da farklı ifadelerle
sıkça yer almakta ve “daima, her zaman” anlamına
gelmektedir. A’râf; 205, Ra’d; 15, Nur; 36, Mümin; 46,
55, En’âm; 52, Kehf; 28, Meryem; 11, 62, Fetih; 9,
Furkan; 5, Ahzab; 42, İnsan; 25, Âl-i Imran; 41.
- İns ve cinn sözcükleri beraberce kullanıldıkları zaman;
“gördüğünüz, görmediğiniz; bildiğiniz, bilmediğiniz;
tanıdığınız, tanımadığınız: herkes” anlamına gelir:
Zariyat; 56: Ben, cinn ve insi (herkesi) yalnızca,
ayetler : bana ibadet/ kulluk etsinler diye yarattım. İsra;
88: De ki: “İns ve cinn (herkes) bu Kur’an’ın bir
benzerini ortaya koymak için bir araya gelseler ve
birbirlerine yardımcı olsalar, yine de, onun benzerini,
ortaya koyamazlar.” Cinn; 5: “Oysa biz, insanların ve
cinlerin (herkesin) Allah’a karşı asla yalan
söylemeyeceklerini sanmıştık.”Rahman; 33: Ey cinn
ve ins toplulukları, eğer göklerin ve yerin bucaklarından
aşıp geçmeye güç yetirebilirseniz,hemen aşın; ancak
sultan/ üstün birgüç olmadan aşamazsınız.
Rahman; 56: Orada daha önce ins ve cinn (hiç
kimse) dokunmamış (elle vegözle değinilmemiş),
bakışlarını eşine dikmiş eşler vardır. Ayrıca En’âm;
112, 130, A’râf; 38, 179, Fussilet; 25, 29, Ahkâf; 18,
Neml; 17, Rahman; 39, 74, Nas; 6, Hud; 119 ve Secde;
13.
Bulunan Sonuç : İçinde ‫ من الجن‬kelimesi geçen ayetler:
A’râf 38 (ins ve cin), A’râf 179(ins ve cin), Kehf 50(İblis
cinlerdendi.) Neml 17(ins ve cin) Neml 39(cinlerden bir
ifrit) Secde 13(hünerli zanaatkâr kimseler) Sebe’ 12(hünerli
zanaatkâr kimseler) Fussilet 25(ins ve cin),Fussilet 29(ins ve
cin) Ahkâf 18(ins ve cin), Ahkâf 29 Cin 1(yabancı
kişiler(Medineli yahudiler)) Cin 6 yabancı kişiler, Nâs
6(yabancı kişiler)
Zâriyât / 56: Ve ben, Cinn-ü İnsi ancak bana kulluk etsinler
diye yarattım.
Ahzâb / 72: Evet, biz o emaneti(sorumluluk) Göklere, Yere
ve Dağlara arzettik, onlar onu yüklenmeğe yanaşmadılar,
ondan korktular da onu insan yüklendi, o cidden çok zalim,
çok câhil bulunuyor.
Bu ayette göze çarpan bir hususta emanet insana ait. Peki
cinler bu işin neresinde. Onlara emanet yüklenmediler ise
imtihan olmuyorlar mı?
18
Bakara / 96 : ”Andolsun onları hayata karşı (diğer)
insanlardan ve şirk koşanlardan (bile) daha ihtiraslı
bulursun. (onlardan) her biri bin yıl yaşatılsın ister. Oysa
bunca yaşaması onu azaptan kurtarmaz. Allah onların
yapmakta olduklarını görendir”
Kur’an “ ben insanları ve cinleri” İfadesini
kullanırken iki değişik ademden söz etmektedir.”
Onları,insanlardan ve şirk koşanlardan” İfadesiyle de üç
değişik yaşam biçimine sahip ademden söz etmektedir.
Ayette geçen onlar ifadesiyle Yahudilerden söz
ederken insanlar ifadesiyle de yolu belirlenmemiş
adamlardan, şirk koşanlar ifadesiyle de puta tapıcılardan söz
etmektedir.
Neden Allah orada Cin de insanda adem olduğu
halde İbadet ve kullukla görevli ayrı ayrı varlıktan
bahsetmektedir.? Bakara suresinin 96. ayeti kerimesinde şirk
koşan onlar ve insanlar adem yapısı altında insan olduğu
halde sanki insandan ayrı ibadet ve kullukla görevli ayrı ayrı
varlık olmadığını bunların hepsi davranış biçimleriyle
birbirlerinden farklılaşarak insan oluyorsa “ben insanları ve
cinleri bana ibadet etsinler diye yarattım “ ayetinde cin
kelimesi neden insandan ayrı bir varlık olarak algılanıyor.
Bir başka açıdan bakalım
İsrâ/94 :Kendilerine hidayet geldiği zaman, insanları
inanmaktan alıkoyan şey, onların: "Allah, elçi olarak bir
beşeri mi gönderdi?" demelerinden başkası değildir.
İsrâ/95 :De ki: "Eğer yeryüzünde (insan değil de) tatmin
bulmuş yürüyen melekler olsaydı, Biz de onlara gökten elçi
olarak elbette melek gönderirdik."
Bu ayetlere göre insandan peygamber ancak insanlara
peygamber olarak gönderildiğini eğer melek olsaydı
meleklerden bir peygamber gönderileceğini vurgularken
cinler beş duyu ile algılanamayan varlıklar ise beş duyu ile
algılanamayan varlıklardan peygamber gelirdi. Öyleyse
adamdan bir peygamberin beş duyu ile algılanamayan
varlıklara elçi olarak gelmesi veya vahiy aktarması
Kur’an’a ters, ilme ters, akla ters ve pratikte de böyle bir
şey olmamıştır.
Bir başka açıdan bakalım
Cin/1- De ki: "Bana gerçekten şu vahy olundu: Cinlerden
bir grup dinleyip de şöyle demişler: -Doğrusu biz, (büyük)
hayranlık uyandıran bir Kur'an dinledik"
2- "O (Kur'an), 'gerçeğe ve doğruya' yöneltip-iletiyor. Bu
yüzden ona iman ettik. Bundan böyle Rabbimiz'e hiç
kimseyi ortak koşmayacağız."
3- Elbette, Rabbimiz'in şanı Yücedir. O, ne bir eş
edinmiştir, ne de bir çocuk."
4- "Doğrusu şu: Bizim beyinsizlerimiz, Allah'a karşı 'bir
sürü saçma şeyler' söylemişler."
5- "Oysa biz, insanların ve cinlerin Allah'a karşı asla yalan
söylemeyeceklerini sanmıştık."
6- "Bir de şu gerçek var: İnsanlardan bazı adamlar,
cinlerden bazı adamlara sığınırlardı. Öyle ki, onların
azgınlıklarını arttırırlardı."
7- "Ve onlar, sizin de sandığınız gibi Allah'ın hiç kimseyi
kesin olarak diriltmeyeceğini sanmışlardı."
19
Ademlerin dışında bütün varlıklarda akıl ve irade olmadığı
halde cinlerin “doğrusu bizim beyinsizlerimiz Allah’a karşı
saçma şeyler söylemişle” ifadesiyle aklı olduğu halde aklını
kullanmayan cinlerden söz etmektedir. “ rabbimizin şanı
yücedir o ne bir eş edinmiştir ne de bir çocuk”.
Cinler adem değilse nasıl olur da ademden olan bir
peygamberden Kur’an dinler. İsra/94-95’e bak.
Cin Suresinde sözü söyleyen cinler Yahudiler ve
Hıristiyanlardır.Kuran’ın bütünlüğünde bununla ilgili başka
ayetlere baktığımız zaman bu sözü söyleyenlerin de Yahudi
ve Hıristiyan oldukları anlaşılmaktadır.
Tevbe/30:” Yahudiler: "Üzeyir Allah'ın oğludur" dediler;
Hıristiyanlar da: "Mesih Allah'ın oğludur" dediler. Bu,
onların ağızlarıyla söylemeleridir; onlar, bundan önceki
inkar edenlerin sözlerini taklit ediyorlar. Allah onları
kahretsin; nasıl da çevriliyorlar?”
Bazı cinlerin Allah çocuk edindi demesiyle Yahudi ve
Hıristiyan olanların Allah’ın oğlu demesi arasında ne fark
vardır?. “insanlardan bazı adamlar cinlerden bazı adamlara
sığınırlardı. Öyle ki onların azgınlıklarını arttırırlardı”.
Kur’an’ın anlatım sanatına bir bakın sığınma olayı, ilah
edinme rab edinme anlamında kullanılmıştır. Tevbe 31.
ayetten rab edinmeye bakabilirsiniz.
*Cin Sözü Kur’anda “yabancı insanlar”, “insanın
idraki dışı(İblis de dahil)”, “hüner, zanatkar” anlamında
kullanmıştır.*
------------------------------------------
Bölüm 4
KUR’AN BİZE KENDİNİ NASIL TANITIYOR.
Kuran ayetlerden oluşmaktadır., ayetler necmleri
(vahy grubu), necmler sureleri, sureler sayfaları, sayfalar
kitabı, kitap ise Kuranı oluşturur. Rasule inen ayetler necm
olarak gelmekte idi. Necmler bazen yek pare bir surede
olabilmektedir. Sureleri oluşturan necmler farklı zamanlarda
(Vakıa/75,76,77,78’e bak) gereği üzere indirilmekte idi.
Vakıa :75. “Hayır! Necmlerin yerlerine-
zamanlarına kasem (yemin) ederim ki (parça parça inmiş
âyetlerin yerlerini-zamanlarını [inişini] kanıt gösteririm
ki…)” 76. Bilirseniz, gerçekten bu, büyük bir yemindir. 77.
Şüphesiz bu (necmler), değerli bir Kur'an'dır, 78. Korunmuş
bir kitaptadır (kurandadır.) 79. Ona ancak temizlenenler
dokunabilir.(anlar) 80. O, alemlerin Rabbinden indirilmiştir.
Not: Allah gökyüzünde ki yıldızları bir süs olarak
yaratmıştır.(Saffat/6 ‘a bak)
Furkan; 32,33: “Ve inkâr edenler: ‘Kur’ân ona bir
defada topluca indirilmeli değil miydi?’ dediler. Biz onu
senin fuadına (zihin,irade, görüp onaylayan yer) iyice
sabitleşsin (yerleşsin) diye böyle tertil ile tertillendirdik.
[parça parça yaptık]. Onların sana getirdikleri hiçbir temsil
yoktur ki, sana hakkı, doğrusunu ve en güzel açıklamayı
getirmeyelim.”
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( فؤاد‬fuad) kelimesi geçen ayetler :
Hûd 120 İsrâ 36 Furkân 32 Kasas 10 Necm 11
 Bu şekilde parça parça, necm necm, bölüm bölüm
inen âyetler, Kur’ân’dan öğrendiğimize göre ilk dönemlerden
itibaren sayfa sayfa yazılmış ve sûreler hâline getirilmiştir.
Çünkü bazı âyetlerde
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( صثثثحف‬sayfa) kelimesi geçen
ayetler : A’lâ 18 A’lâ 19 Tâ-Hâ 133 Necm 36 Abese 13
Müddessir 52 Tekvîr 10 Beyyine 2
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( سورة‬sure) kelimesi geçen ayetler:
Bakara 23; Tövbe 64, 86, 124, 127; Yunus 38; Nur 1;
Muhammed 20, Hud 13
Kur’ân Sûrelerinden , Abese 13’te de Kur’ân
sayfalarından bahsedilmektedir. Fakat Abese Sûresinin 13.
âyetinde sözü edilen Kur’ân sayfaları ne maddi olarak bugün
elimizdeki 605 sayfadır, ne de diğer âyetlerde sözü edilen
Sûreler 114 adet olarak tespit edilmiş Sûrelerdir. Çünkü
bugün elimizdeki Kur’ân sayfaları şerefli hattatların(İnfitar
11) yazdığı sayfalardır. 114 adet olarak belirlenmiş Sûreler
ise “Sûre”den söz eden âyetlerin indiği zamandaki Sûre
anlayışı ile değil, yıllar sonra sahabenin içtihatlarındaki
anlayış ile belirlenmiş Sûrelerdir.
Kur’ân’daki her necm [vahy bölümü] bir sayfa,
her konu da bir Sûre idi.
Şimdi Kuranı oluşturan ayetlere gelelim. Aşağıda
verilen ayetlerin içinde Arapça olarak( ‫)آيات‬ayetler kelimesi
geçmektedir.
Kuran’a göre Ayetlerin özellikleri:
- Rasul, bu ayetleri bize iletmek için gönderilmiştir: Cum’a
2, Talâk 11 ,Bakara 151, Âl-i İmrân 164
- Kuranı oluşturan ayetler apaçıktır ve açıklanmıştır.:Ahkâf
7, Ahkâf 27, Hadîd 9 , Mücâdele 5, En’âm 55 , Bakara
266, Âl-i İmrân 118 Mâide 89 En’âm 97A’râf 174
-Ayetleri sınırlar çizer: Bakara 187
-Ayetler ne ile değiştirilir. Tevbe 9 Nahl 95 Âl-i İmrân
199 Mâide 44 .
-Cennete ayetlere inanıp onlara teslim olup uyanlar girecek:
Zuhruf 69
-Kuran ayetler hakkında mücadele edenlerin kaçacak yerleri
yoktur: Şûrâ 35
- Kuran ayetleri düşünmemiz içindir. Hadîd 17, Bakara
73,219,221,242 , Yûnus 24 Nûr 1 Nûr 61 Kasas 43,
Sâd 29, Ahkâf 10, Hadîd 17, Âl-i İmrân 7
- Kuran ayetlerinden ancak inkar edenler yüz çevirir.:
En’âm 4
- İnkar edip ayetleri yalanlayanlar cehennem halkındandır. :
Câsiye 35, Hadîd 19, Bakara 39, Âl-i İmrân 19 Mâide
10 Mâide 86, A’râf 40
20
- Ayetler hak olarak inmiştir.: Bakara 252
- Allah'ın ayetleri eğlenceye değildir.: Bakara 231, Araf 51
- Helak edilenler de Ayetleri yalanlamışlar uyarılara
aldırmayıp gülüp geçmişlerdi.: Zuhruf 47 Zuhruf 48
Ahkâf 26, Kamer 42, Nebe’ 28 , Âl-i İmrân 11
- Ayetler delildir ve başka söze inanılmaz ve itibar
edilmez .Câsiye 6
-Ehli kitap her türlü ayeti görse de senin kıblene
dönmezler. :Bakara 145
KUR’AN’I GÖRE YARARLANMAMIZ GEREKEN
KAYNAKLAR
Sâd 29 Sana (bu) mübarek Kitabı indirdik ki âyetlerini
düşünsünler ve sâğduyu sâhipleri öğüt alsınlar.
Mü’min 13 Odur ki size âyetlerini gösteriyor (göz görüyor)
ve sizin için Semâdan bir rızık indiriyor, fakat ancak kendini
Allah’a adayan kimse anlar.( ‫(منيثثب‬münib) için: Hûd 75
Kâf 8 Kâf 33’e bak)
Sebe’ 9 Onlar, gökte ve yerde önlerine ve arkalarına
bakmıyorlar mı? Dilesek onları yere batırırız, ya da
üzerlerine gökten parçalar düşürürüz. Şüphesiz bunda
(Rabbine) yönelen her kul için bir ayetler vardır.( Câsiye 3,
Zâriyât 20’ye bak.)
Secde 26 Halen yurtlarında gezip dolaştıkları
kendilerinden önceki nice nesilleri helak edişimiz onları
doğru yola sevketmedi mi? Bunlarda elbette ayetler vardır.
Hala kulak vermezler mi?
Bakara 170 Onlara (müşriklere): Allah'ın indirdiğine
uyun, denildiği zaman onlar, "Hayır! Biz atalarımızı
üzerinde bulduğumuz yola uyarız" dediler. Ya ataları bir şey
anlamamış, doğruyu da bulamamış idiyseler?
Bu ayetlerden anladığımız üzere Kur’anı anlamada
KAYNAKLARIMIZ,
* Kuran ayetleri, ki üzerinde düşünülüp öğüt alınmalı…..
* Gök, yeryüzü ve ikisi arasındaki şeyler ile hayvanların
özellikleri ki birer ayettir.. Bu nedenle bunların muhteşem
yapılarının öğrenilmesi, üzerlerinde düşünülüp akıl
erdirilmesi ve ibret alınması
*Atalar kültürünü terk etmeyip helak olan ve şu anda
seslerini bile duyamadığımız geçmiş kavimlerin halleri
birer ayettir. Helak olan kavimlerin ne yapıp da yok
oldukları, nasıl yaşadıkları, ayetlere karşı tavırları, dil ve
kültürleri araştırılıp öğrenilmelidir. Onların düşdüğü hatalara
düşülmemeli ve İbret alınmalıdır.
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( عبرة‬ibret)kelimesi geçen ayetler:
Âl-i İmrân 13 Yûsuf 111 Nahl 66 Mü’minûn 21 Nûr 44
Nâzi’ât 26
 Geçmiş kavimler ve peygamber kıssaları, biri Allah
yolunda olan diğeri inkarcı olan iki kavimin hallerinde , ya
hayvanların çeşitliliği, yapısı, ve yararlandığımız
ürünlerinde, gece ve gündüzü oluşturan güneş ay dünya
sistemlerinde bizim anlamamız için ibretler vardır.
KURAN NİYE İNDİ?
Şûrâ / 13 Allah dinden Nuh'a tavsiye buyurduğu şeyi sizin
için de bir kanun yaptı ve (Ey Muhammed!) sana
vahyettiğimizi, İbrahim'e, Musa'ya ve İsa'ya tavsiye
buyurduğumuzu da şeriat kıldı. Şöyle ki: Dini doğru tutun ve
onda ayrılığa düşmeyin. Fakat senin kendilerini davet ettiğin
şey, müşriklere ağır geldi. Allah dilediğini kendine seçer ve
kendisine yöneleni de doğru yola iletir.(Ayrıca Rum 30’a
bak)
Nahl 64 (Ey Resulüm!) Biz, sana bu kitabı (Kur'ânı) sırf
hakkında ihtilafa düştükleri şeyi insanlara açıklaman için
ve iman edecek topluma bir hidayet, bir rahmet olsun diye
indirdik.
Dünyaya gelen bütün insanlık Tek din üzere
olması gerekir. Nuh’dan Son rasule kadar bütün elçiler
aynı dinin elçileri idi. Allahın koyduğu din üzerine ne
zaman insanlık ihtilafa ve ayrılığa düşünce Rabbimiz
Kitaplarını göndermiştir.
KUR’AN’IN KUR’AN İLE AÇIKLANMASI VE ANLAMA
YÖNTEMİ
Kur’an’ın açık olması, Allah’ın verdiği rızka benzer.
Allah Teâlâ şöyle buyurur: “Sizi yaratmış, sonra rızkınızı
vermiş olan Allah’tır.” (Rum 30/40)
İhtiyacımız olan havayı, suyu ve bazı şeyleri hazır
bulabiliriz. Ama rızkın bir bölümüne ulaşmak gayret ister.
Bir parça ekmek soframıza gelsin diye ne emekler harcanır!
Allah; tohumu, suyu, güneşi, toprağı, kısaca rızık için
gerekli her şeyi yaratmıştır. Ama onları bir araya getirip
rızık elde etmek bizim işimizdir. O, şöyle buyurur: “İnsanın
çalışmasından başkası kendinin değildir.” (Necm 53/39)
Kur’an’dan yararlanmak da öyledir. Bir çok âyet
kolayca anlaşılabilir. Ama bazı ayetleri(müteşabih olanları)
anlamak gayret ister. Ayrıca Kur’an, büyük hacimli bir kitap
olmadığı halde her şeyi açıkladığını bildirmiştir. Öyleyse o
açıklamalara ulaşmanın yöntemini de bildirmiş olmalıdır.
Allah âyetleri; birbirini açıklar şekilde Kur’an’a
yerleştirmiş, Elçisi ise, gelen vahyi insanlara iletmiş ve
kendisinin Kurandan başka hiçbir söz söylemediğini ve
kendisinin de sadece bu kitaba uyduğunu bildirmiştir.
Enbiya / 45: - De ki: "Ben sizi ancak vahiyle
uyarıyorum." Uyarıldıkları zaman sağırlar çağrıya kulak
vermezler.
Araf / 203: Sen onlara bir âyet getirmediğin zaman, vahiy
bir müddet kesilince:“Birşeyler derleyip toparlasaydın ya!"
derler. Sen:“Ben ancak Rabbimden bana vahyolunana,
Kur’ân’a tâbi olurum. Bu Kur’ân önünüzü aydınlatan,
ufkunuzu açan, güven sağlayan, basiretinizle
anlayabileceğiniz âyetleri içeren, Rabbinizden gelen bir
21
kitaptır. İnanacak bir kavim için hidayet rehberi ve rahmettir"
de
Allah, önceki kitaplara dikkat çekmiştir. İslam-fıtrat
ilişkisine vurgu yapan ayetler(Rum 30), Kur’an’ın
anlaşılmasında fıtratın önemini, Kur’an’ın Arapça olması da
Arap dilinin önemini göstermiştir. İşte bu yöntemlerle
âyetlerin açıklamalarına ulaşmak mümkün olabilecektir.
Zuhruf 2,3 - Apaçık Kitab’a andolsun ki, iyice anlayasınız
diye biz, onu Arapça bir Kur’an yaptık.
Ta-Ha 113 - İşte böylece biz onu Arapça bir Kur’an olarak
indirdik ve Allah’a karşı gelmekten sakınsınlar, yahut onlara
bir uyarı versin diye onda tehditleri teker teker sıraladık.
Uyarı : Kur’ân’ın indiği dönemde bugünkü Arapça dilbilgisi
kuralları henüz belirlenmemişti. O zamanlar Arapların elinde
şairlerin şiirlerinden başka herhangi bir yazılı metin yoktu.
Sözlü kültür devam edip geliyordu. Kur’ân böyle bir
dönemde o günkü Arapça’nın yapısına ve kullanımına uygun
olarak nazil olmaya başladı.
KURAN’DA ANLAM OLARAK AYET YAPISI
Âl-i İmrân / 7,8,9:O [Allah], sana bu kitabı indirendir.
Ondan [bu kitaptan] bir kısmı muhkem [yasa içeren]
âyetlerdir ki, bunlar, kitabın anasıdır. Diğerleri de
müteşâbihlerdir [benzeşen anlamlılardır]. Amma, durum bu
iken, kalplerinde kaypaklık olan kimseler, fitne çıkarmak ve
onun te’vîline yeltenmek için hemen ondan müteşâbih
olanlarının peşine düşerler. Hâlbuki onun te’vîlini ancak
Allah ve –“Biz buna inandık, hepsi Rabbimiz katındandır.
Rabbimiz! Bize kılavuzluk ettikten sonra kalplerimizi
çevirme! Bize Kendi nezdinden rahmet lütfet! Şüphesiz Sen,
bol bol lütfedenin ta kendisisin. Rabbimiz! Şüphesiz Sen,
insanları, kendisinde hiç bir şüphe olmayan gün için
toplayansın. Şüphesiz Allah, vaadinden dönmez” diyen–
ilimde uzman olanlar bilirler. Ve sadece kavrama
yetenekleri olanlar öğüt alırlar.
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( شابه‬benzeşen) kelimesi geçen
ayetler: Bakara 25 Bakara 70 Bakara 118 Âl-i İmrân 7
En’âm 99 En’âm 141 Ra’d 16 Zümer 23 (Bu ayetleri
incelenirse kelime yapısı anlaşılır ve yanlış kanı düzeltilir.)
“‫ محكم‬- muhkem” sözcüğü “hüküm içeren” demektir.
Dolayısıyla muhkem âyetler , içerisinde insanları kargaşa ve
zulme düşmekten engelleyen ilkelerin bulunduğu âyetler
anlamına gelir. Bu âyetler açıktır, nettir ve tek bir anlam
ifade ederler. Bu âyetlerden, ifade ettikleri birincil
anlamlardan başka anlamlar çıkarılmaz.
Müteşâbih âyetler ise birden çok, birbirine benzer,
birbirinden güzel anlamlar içeren ve her bir anlamı da açık
olarak anlaşılan âyetler demektir. Bu âyetler mecaz, kinaye
ve diğer edebî sanatların da kullanıldığı ama yapılan
benzetme ve örneklemelerden dolayı kültür seviyesi en alt
düzeyde olanların bile anlayabilecekleri âyetlerdir. Onlar da
tıpkı muhkem âyetler gibi açık, seçik, anlaşılır âyetler olup
kesinlikle kapalı, müşkil ve anlaşılmaz değildirler. Müteşabih
âyetler kapalı, müşkil ve anlaşılmaz âyetler olarak kabul
edildiği takdirde Zümer-23’te “Sözün en güzeli” olarak
nitelenen Kur’ân, aynı zamanda kapalı, anlaşılmaz âyetler de
içeriyor olacaktır. Bu ise kapalı, anlaşılmaz âyetlerin “sözün
en güzeli” olması anlamına gelir ki, Kur’ân ile böyle bir
tuhaflığın bağdaşması mümkün değildir.
Zümer 23- Allah, sözün en güzelini müteşabih, ikişerli bir
kitap halinde indirmiştir. Ondan, Rablerine saygısı olanların
derileri ürperir. Sonra derileri ve kalpleri Allah'ın zikrine
karşı yumuşar. İşte bu, Allah'ın rehberidir. O [Allah], onunla
dilediğini kılavuzlar. Her kimi de Allah şaşırtırsa, artık ona
doğru yolu gösteren biri yoktur.
İşin doğrusu, müteşâbih âyetler anlaşılır, birden çok
ve birbirinden güzel anlamlar içeren, kim hangisini anlarsa
anlasın bu anlamların hepsinin de doğru olduğu âyetlerdir.
Kur’ân, Âl-i Imran Sûresinin 7. âyetinde bu
âyetlerin tevilinin mümkün olduğu bildirilmektedir.
Belirtmek gerekir ki, “‫ تأويثثل‬- te’vil” sözcüğü kimilerinin
“yorumlama”, kimilerinin de “tefsîr etme” anlamında
kullandığı, dolayısıyla anlamı çarpıtılmış sözcüklerden
biridir. Aslında sözcük “‫ الّرجثثثوع‬- rücû geriye dönüş”
anlamındaki “‫ ا ول‬- evl” sözcüğünün tef’il babından
mastarıdır. Türkçedeki “evvel, ilk” sözcükleri de bu
sözcükten gelmektedir.
Bulunan Sonuç : İçinde ‫( تأويل‬te’vil)kelimesi
geçen ayetler: Âl-i İmrân 7 Nisâ 59 A’râf 53 Yûsuf 100
Yûsuf 101 Yûnus 39 Yûsuf 6 Yûsuf 21 Yûsuf 36 Yûsuf 37
Yûsuf 44 Yûsuf 45 İsrâ 35 Kehf 78 Kehf 82
-“... dayanamadığın işlerin tevilini sana
anlatacağım" (Kehf, 18/78)
-“ ………Allah'a ve ahiret gününe gerçekten
inanıyorsanız, onu Allah ve Resulüne arz edin. Bu, hayırlı
ve te’vili güzeldir.(Nisa/59)
-… O da rüyayı tevil etti ve şöyle dedi. (Yusuf/43)
Yûnus/ 38. Yoksa, Onu (Muhammed) uydurdu mu
diyorlar? De ki: Eğer sizler doğru iseniz Allah'tan başka,
gücünüzün yettiklerini çağırın da (hep beraber) onun benzeri
bir sure getirin. 39Hayır onlar, ılmini ihata etmedikleri ve
te'vili kendilerine hiç gelmemiş olan bir şey'i tekzib ettiler,
bunlardan evvel geçenler de böyle tekzib etmişlerdi amma
bak zâlimlerin akıbeti nasıl oldu?
A’râf / 53: Onlar hele bakalım nereye varacak diye
onun ancak te'vilini gözetiyorlar, onun te'vili geleceği gün
önceden onu unutmuş olanlar şöyle diyecekler hakıkat
rabbımızın Peygamberleri hakkı tebliğ etmişlermiş, bak
şimdi bizim şefaatçilerden hiç biri var mı ki bize şefaat
etsinler? Veya geri döndürülür müyüz ki yaptığımız işin
gayrisini yapsak? Yok doğrusu nefislerine yazık ettiler ve o
iftira ettikleri şeyler onlardan gaib olub gittiler
“Te’vil” sözcüğü, geriye dönüş şeklindeki kök
anlamından değişerek tedbir [arkalaştırma] yani birinci,
ikinci, üçüncü şeklinde ardı ardına dizmek, sıralamak,
22
öncelik sırasına koymak anlamlarında kullanılır. Müteşâbihin
hedefi muhkemdir. Araya benzerlik koyarak onu muhkeme
doğru çeviren Allah Teâlâ’dır.
“... Oysa onun tevilini Allah’tan başkası bilmez.” Buradaki
“onun = ‫ ”هث‬zamiri; (‫; ِمْنُه‬14 ‫شاَبه‬ َ ‫’)َما َت‬deki (‫ )ما‬yı gösterir. (‫ل‬
ُّ ‫ل ا‬
ّ ‫ِإ‬
‫ن ِفي اْلِعْلِم‬
َ ‫خو‬
ُ‫س‬ِ ‫ ) َوالّرا‬kelime grubu içindeki “‫ ”َو‬harfine de dikkat
edilmelidir.
İşin aslına gelince “Tevil” sözcüğü “geriye dönüş”
anlamındaki “evl” sözcüğünün tefil babından mastarıdır.
“evvele, yüevvillü, te’vilen,….” diye çekimi
yapılır.Türkçe’deki “evvel/ilk” sözcüğü de bize Arapça’daki
bu sözcükten gelmedir.
“te’vil” sözcüğünün anlamı ise “geriye dönüş” anlamından
değişimle “tedbir/arkalaştırma” ve takdir/ayarlama”
anlamınadır. Bunu tam tamına Türkçeleştirirsek “1’inci
2’nci, 3’üncü …..” gibi ardı ardına dizmek” anlamını
söyleyebiliriz. Ayrıca “öncelik sırasına dizmek,
öncelikleştirmek” olarak da ifade edebiliriz.
Bu anlamlara göre müteşâbih âyetlerin te’vîli
demek, o âyetlerin birbirinden güzel, birbirine benzeyen açık
seçik anlamlarının arka arkaya sıralanması, bu anlamların
öncelikli bir sıraya tabi tutulması demektir. Yoksa anlamları
sadece Allah tarafından bilinen kapalı ve anlaşılmaz âyetlerin
ancak “râsihûn” denen ehil kimselerce yorumlanabilmesi
değildir.
KURANIN BÖLÜMLERİ
Rabbimizin Kur’ân’ı üç ana bölümde tanıttır. Bunlar
Kitap, hikmet, Rasul ve Toplumun Bilmediklerinin
Rabbimizin öğretmesi. İlk anlaşılması gereken, bu
bölümlerin neleri ifade ettiğidir.
1) KİTAB: Kitap sözcüğünün “yazılan-okunan”
anlamına geliyor olması, Kur’ân âyetlerinin ilk vahiyden
itibaren yazıya geçirilmiş olduğunu göstermektedir. Kur’ân
bizzat kendini en başından beri “kitap” olarak
tanımlamaktadır. Kur’ân’ın henüz tamamlanmadığı
dönemlerde, inmiş olan mevcut sûrelerin de “kitap” olarak
tanımlanmış olması, kitap sözcüğünün, Kur’ân’ın tamamını
temsil etmediğini göstermektedir. Nitekim kitap ve hikmet
kelimelerinin geçtiği âyetlerin bazılarındaki “kitap ve
hikmet” ikilisine karşılık, Ahzâb/34‘deki Allah’ın âyetlerini
ve hikmeti anın ifadesinde “âyetler” ve “hikmet”
sözcükleriyle bir ikili oluşturulmuştur. Bu da göstermektedir
ki, kitap ve âyetler sözcükleri, Kur’ân’ın bölümleri için
kullanılmıştır. “Kitap ve hikmet” kalıbıyla verilen
âyetlerdeki kitap, Zümer/23‘te bahsedilen “müteşâbih
kitap”tır. Yani, mucize nitelikli, anlamları gayet açık
olmasına rağmen birbiriyle benzeşen birçok anlamı ifade
edebilen eşsiz sanat mucizeleri konumundaki müteşâbih
âyetlerin oluşturduğu Kur’ân bölümüdür.
Ahireti,cenneti,cehennemi, kıyamet sahnelerini, yer ve göğün
muhteşemliklerini anlatan ayetlerdir. Yerin ve Göğün
Muhteşem güzelliklerinin birer ayet olması bizim dini
anlatmada kullanacağımız temel KAYNAKTIR. (Sebe 9,
Câsiye 3, Zâriyât 20’e bak)
Şûrâ/52: İşte biz böylece emrimizden olan rûhu vahyettik.
Yoksa sen kitap nedir, iman nedir bilmiyordun. Fakat Biz
onu bir nur kıldık. Onunla kullarımızdan dilediğimizi doğru Sana bu Kur’ân’ı vahyetmekle Biz, sana kıssaların en
yola iletiyoruz. Şüphesiz ki sen de doğru bir yola güzelini anlatıyoruz. Hâlbuki sen bundan önce kesinlikle
götürüyorsun. haberi [bilgisi] olmayanlardandın. (Yûsuf/3)

Bulunan Sonuç : İçinde ‫ الكتاب والحكمة‬kelimesi geçen ayetler İşte bu, sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir. Yoksa
:Bakara 129 Bakara 151 Bakara 231 Âl-i İmrân 48 Âl-i onlar yapacaklarına karar verip mekr [kötü plân] yaparlarken
İmrân 164 Nisâ 54 Nisâ 113 Mâide 110 Cum’a 2 sen yanlarında değildin. (Yûsuf/102)

2) HİKMET: Hikmet sözcüğü, ‫ممم‬ [hukm]
sözcüğünün bir türevi olup “bina-i nev’i, ism-i nev’i”
kalıbındadır. Kullanıldığı fiilin bütün anlamlarını temsil
eden bir isim niteliğindeki bu kalıptan birçok sözcük
türetilmiştir. Bu sözcüklerden birçoğu Arapça’daki
anlamlarıyla Türkçeye de geçmiştir. Türkçe’de yaygın
olarak kullanılmakta olan bu kalıptaki sözcüklerden bir
kısmı şunlardır: Bid‘at, cinnet, fikret, fitne, firkat, gıybet,
hizmet, hicret, illet, iffet, kıymet, kısmet, kisve, minnet,
mihnet, nimet, rif‘at, ric‘at, sirkat, şirket, şiddet, zînet.
Hikmetde aynı kalıptan geldiği gibi, hikmet’in
türetildiği hukm sözcüğünün türevleri olan hâkim, hakem,
hâkimiyet, hükümet, muhkem, tahkim, muhakeme, mahkeme,
ihkam ve tahakküm gibi birçok sözcük de Türkçeye geçmiş ve
Türkçeleşmiş olarak kullanılmaktadır.
Hukm sözcüğüne, sözcük ve terim anlamı olarak
bugün elimizdeki Arapça sözlüklerde verilen karşılıklar
şunlardır: “Hükmetmek, yargılamak”; “işi sağlama almak,
sağlamlaştırmak”; “yüzün ön kısmı, alın”; “şan, şeref”;
“çağırmak, mahkemeleşmek”; “hakemlik etmek, tecrübeli
uzman”; “hikmet sahibi olmak, hakîm olmak.”
Lisânü’l-Arab da ‫[ حكللم‬hakeme] sözcüğünün esas
anlamının ‫[ منلللللع‬mene‘a=engel oldu] demek olduğu
belirtilmektedir. Bu durumda hakeme sözcüğünün mastarı
olan hukm sözcüğü de “engel olmak” anlamına gelmektedir.
Araplar bu sözcüğü, “insan veya hayvana mani olmak, onu
kontrol altına almak” anlamında kullanmışlardır. Sözcüğün
İslâm öncesi Arap şiirinde bu anlamda kullanıldığını
gösteren yüzlerce örnek vardır. Ayrıca hayvanların
kontrolünü sağlayan “gem” denilen alete de Araplarca ‫حكمة‬
[hakeme] denmiştir.
Mûsâ’ya o emri vahyettiğimiz sırada sen batı yönünde
değildin. Şâhitlerden [hazır bulunanlardan, görenlerden]
de değildin. (Kasas/44)
Ama Biz nice nesiller var ettik de, onların ömürleri uzadıkça
uzadı. Sen onlara âyetlerimizi okuyarak, Medyen halkı
arasında bulunanlardan da değildin; fakat Biz
(elçi)gönderenleriz. (Kasas/45)
(Mûsâ’ya) seslendiğimiz zamanda, Tûr’un yanında
değildin. Bilakis senden önce kendilerine uyarıcı
[peygamber] gelmeyen bir kavmi uyarman için Rabbinden
bir rahmet olarak (orada geçenleri sana bildirdik, seni elçi
olarak gönderdik). Umulur ki öğüt alırlar. (Kasas/46)
İşte bu, sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir. (Yoksa)
“Meryem’i kim himayesine alıp koruyacak?” diye
kalemlerini (kura için) atarlarken sen yanlarında değildin.
Tartışırlarken de sen yanlarında bulunmadın. (Âl-i İmrân 44)
Sadece Kur’ân’a dayanarak yaptığımız bu tahlil sonucuna
göre, “kitap”, “hikmet” ve “bilgi âyetleri” Kur’ân harici
şeyler olmayıp Kur’ân’ın parçalarıdır. Kur’ân’ı doğru
anlamak isteyenler “hikmet” sözcüğünü sözlük anlamıyla ele
almalı, sonradan üretilen anlamlar ve kavramlar için başka
adlar bulmalıdırlar.

Kur’ân âyetleri hikmet’i, “zulüm ve fesadı

engellemek için konulmuş kanun, düstur ve ilkeler”
anlamında kullanmaktadır. Hûd/1, Yâ-sin/2 ve diğer bazı
âyetlerde ise “Kur’ân” için hakîm [hikmetler sahibi]
ifadeleri kullanılmaktadır. Bu bilgiler bir araya getirildiğinde,
hikmet’in, Kur’ân’ın ikinci ana bölümünü oluşturan
“muhkem [hikmet içeren] âyetler” olduğu anlaşılmaktadır.

*** En üstün seviyede ve yeterli bir hikmet… Fakat uyarılar

fayda vermiyor. (Kamer/5)

3) PEYGAMBERİMİZİN ve TOPLUMUN
BİLMEDİKLERİ HAKKINDA BİLGİ:

Bu gruptaki âyetler, muhkem ve müteşâbih olmayan, bizleri

bilgilendiren ve ibret almamızı sağlayan haber ve kıssa
âyetleridir. Bu âyetleri bize yine Kur’ân tanıtmaktadır:

İşte bunlar sana vahyettiğimiz gayb haberlerindendir. Onları

bundan önce ne sen bilirdin, ne de kavmin/toplumun. O
halde sabret, akıbet kesinlikle takvâ sahiplerinindir. (Hûd/49)
23