Está en la página 1de 48
CULPABILIDAD Y PENA EN UNA TEORIA CONSTRUCTIVISTA DEL DERECHO PENAL _ smouag vay ‘IWNad OHDENEC] TIC VISIALLOMLISNOO VRIOEL NN. NA VNd A GVarlve'1n>, oe BEPRDN 2P mnogo Pepa © © Cantos Gémez-Jana Diez ARAEdtoresEIRL, Géminis 701 Dpto. 301-B Lima 39-Pert 522-5870 / 522-8060 s@yzhoo.com hurpi//www araeditores.com ISBN:978-9972-238-08-6 Hecho el Depésito Legal en a Biblioteca Nacional del Peri N° 2007-00212 ‘Disefiode Carftula: Rolando BartoloMesias Diagramacién: Luis A. Sierra Cérdenas Fe wuld ai pe de ene bro poste reproduce fo raamiae por i cio cnc ni mtn, inland Koop, (Gola agt2so Cope aleucnenieta de fernacba ysisera Ge eupescn, En porman expr ded et Impresoen Pert 2007 Printed in Peru fxpice ceNerat 9 Introduccién .. B Cavfrucol ‘LINEAMIENTOS GENERALES DB LA TEORIA DE 10S SISTEMAS SOCIALES AUTOPOIETICOS eeanrncnon ete: Cariruto IL LA EPISTEMOLOGIA FUNDADA FOR LA TEORIA DE LOS SISTEMAS SOCIALES AUTOPOTETICOS: EL CONSTRUCTIVISMO OPERA Carfruvo IL EL, DERECHO COMO SISTEMA AUTOPOIETICO 1. Ladiferenciacién funcional del sistema juridico.... 2. Clausura operacional (normativa) (cognitiva): codificacién y programaciin del sistema jur 3. Autodescripcién y autoconstitucién del sistema juridico ... 51 Cariruto IV (CULPABILIDAD ¥ PENA EN UNA TEORIA CONSTRUCTIVISTA aL DERECHO PENAL 1. Introduccién.... Eee ed, 2. Elcontenido de 59 3. Criticas, soluciones y la perspectiva constructivista nnn 64 7 6 elap oearide ej s9 jeuad oypareq [ep eIUED ef & up!eLOde eun sezyjeai apuayard anb zojonpuos ory je anb 9 x “«[euad oysareq jp rysto}jonujsuoo eprooy» eu v ePpuarayar apey anb -ua ago SouBUT sns wa BIOYP 10709] Je auaR anb epfesBouour ey ‘ep10a} 2399 ap sopeuad-oorpsm{ sauosna radar soy ua uerexjuape as sewiaysis ap e100} B| 7p seaIseq sauOsOND seji9p9 opueypoydxa anb sofeqen soun ap zouodsrp va sopesaxaquy wer -syanisejsanb oxad seu gozse9 op oxatim arocns nb worst elu ueqempunyosd ‘eonugets-ootiga} uptodeouoo ey 9p endure o} -ure} un vojurproued eum zosayo ap syurape ‘and soquie v uno wou um opua}s-ZaKcDNyg OOItEy OpreUtag ap [2 oofeqen alsaap -pe P| wa sopesarayut zeysa ueprpod soueniad sax0y2a] Soysar opnuas 9 ua [errortpe ey od sepysaa sauozes sy] ‘OSxequia UIs “sony -rodns weqeynsor “ajsta ezountid v ‘onb soyse ap ofzas wim apuoNreD “ju searreoe eared oxa) owisnur fap uppedTqnd aan eun anb of aod “eapo9j00 uo}oeoniqnd eyorp wa epezmuete8 eX eqeaucoue as of ~eqen| 2159 9p oprua}uo> [B 059098 ap peprigsod Py ‘ozeyparap eI any ‘ugpepeas eraurtid yur anb rasquoer ogap ‘aiuarpuadapur eyesBou0u outo9 ‘«jeuad oyparag A seuraysis ap epoa}» Bad9I09 BIG [UE OTA ~te owo9 ap seulape ‘oyosnueu a1uesead [a ze qnd ap peprouopr e| gajueyd «oorpun| euraysis A seuraystsep eHOaL» ap omy [P ofeq oftxpanb_ ‘ug}o9f0o e] Opowove wsjuanous [END ¥| Ue [eHO}Ips 2] opuEN> NODVINESRL + geuosiad ap oydaouon [a ua vanespmutod sisaiys? ~ pepriqedm ap oydaouos 9 exed eaneonmuzos uorngrya: ef ap eDUEATA ZAI Vav[-ZaNQD som eypesBonqg ees $ *% Cratos Gon far Diz flosofa operative-constructivsia para explicitar la selaciGn entre dos binemios fundamentales del Derecho penal: culpabilidad y pena. Ranumiciamente porira indicarse que la caracteristica fundamental dela filosofia constructivista es Ja fundamentacién comunicatioa ‘dela eolidad social y ello despliega, sin duda, importantes consecuencias ‘sobrela compresi6n moderna del Derecho penal. Aunque se advierta de nuevo en el texto, esta explicacion no aspire a constituirse en la oe dad vnica» del Derecho penal, sino solo a describir lo més acerta- damente posible el funcionamiento del sistema juridico-penal. Por supuesto, son muichos los autores que han recurrido a las Giencias dela comunicacion para explicar el fenémeno penal. A este especto fampoco se alta ala verdad si se afirma que Giinther son Oeupa un lugar destacado entre estos autores -no en vane lane el Woo Sancrz como quien escribe estas lineas han disfrutado wo de este exponente de la ciencia penal alemana en ci- sersas estancias en el Rechtphilosophisches Seminar de Bonn. ARors zyen, tanto en el caso del Prof, Fayoo SANcuz como en el mio Prop! Ins eaminos seguidos.a partir de dicho planteamiento inicial recorren ‘penalista aleman. En el primer caso se mn intersubjetioa de la comunicacion ~cuyos “en su monografia «La normativizacién "a teoria sistémica o hacia una teorfa jnteraubjetioa de la comunicacion?» asi como en otros trabajos”, mere tras que en el segundo se aboga por un concepto ‘autorreferencial de eee dincacion siguiendo los dictaclos més ortodoxos de la filosofia operativo-constructivista. En efecto, cuando se adoptan en su totalidad los presupuestos constructivistas, conceptos clavesen el Derecho penal como culpabi- Tidad o pena -asf como la relacién entre ambos- se muestran como constructos elaborados por el propio sistema juridico-penal para man: tener la consistencia de sus postulados. De nuevo debe advertirse que gran parte de los enunciados aqu{ efectuados solo tiene sentido en el Reece de una sociedad moderna funcionalmente diferenciada y, Por elcontrario, resultan incompresibles en sociedades segmentarias 0 ta de estratificadas. En este sentido, tanto el concepto construct culpabilidad comola concepcién retributivo-comunicativa de cevPsstentan el estatus de estruicturas logico-objetivas de validez perenne en la historia juridico-penal, sino que tinicamente desarro- ‘PRESENTACION lan su funcién en el seno de una determinada soci la sociedad mundial (Weltgesellschaft) funcionalmente diferenciada, y, como tales, estan sujetosa la contingencia de los tiempos. Solo queda agradecer de nuevo a la editorial ARA Edi da agra i itores su amable predisposicién a publicar este manuscrito en el formato monografico y esperar que los esfuerzos realizados por la misma se ‘vean recompensados en el futuro inmediato. En Madrid a 18 de diciembre de 2006 Carlos Gomez-Jara Diez eL 1-9 sontieuroye saroyea soy axqos epson, pie anb op Bopueaydea yen as anb women seu, eye vuunde ope See emote “"px203 s0p01 tod ‘pia] poprun eu pen couondasuo) sy] op smu ep owspustpu jo enb ‘ones “wis cme “asuarayy opmas a1 ue fepuawepiny aa ~eur ap anbydxo ~sewaysis ap 832003 v] ap BystaHonz|suOD eBojou1D, -sido vy va epeseg ‘apap so~ visjaxjongsuoo aquauTerS0}uy eanvodsiod un opuejdope ‘onb uoista eun gavyiode as ‘nye ap mnie y suoxv, say upwepe eisifeuad ja zeanuip|sys-eor299 eantoadszod ey e SOM -poad eppred ap sound soun operdope wy “ordiourid ua’anb A ajeqap PU opruas ey epuaprout z0XeW anb sazome sof ap oun ap oyuantt ~Buopisod ja yreururexd 98 ‘oiarsuod ug “euad A peprigedina aqua aquaispe upPElas ey :jeuad oyparaq Jap seonpure|gord spur souoy send $e] ap BUN B UPe}ZOde wun FerIDAFe BReUATUT as UOTIdaDuOD eypIp ap oueut vj aq “esxe[Jozesap op vrB}EN UONSTS onb seed se[ uo onb £ ,soongiodomne saje1D0s sewoisis So] ap vy1031 eT tuodord anb ojyarusypuajuo jo $9 269 ajroUIEspOrE {pI008 eUraIsIS UM “1129p 89 ‘oasqwo}unuoo eunaysis un. outs se(Bai A seusiou ap ojmluDD aso 9p -uopua as ou ,euraysis,, 10d 1s azmd0 gnb? “wor exouy “yugemdury ap sejfas A sewzou ap euraisis um v vouasajax opusteY 1e1S0 3s ‘on1punt ,eUIaISIS, ap veiduza os vorpum! uoisnostp e[ uo opuend ‘oBrequia wis :, corps 5, Je eIoUtarayar jeygey 2] wa “ojduuafe 20d “efayan 28 anb seistinf soy 9p umuroo raqes owio3 ‘opeprosuoo aszaqey avared ‘euraysts un ,$3,, O133I9C] [2 and (1) NOWOAGOULNT Cantos Gomez-Jara Diz nera integramente comunicativa dicha relacion ~divergiendo Cieria medida de los resultados aleanzados recientemente por el pe- nalista de Bonn-. (2) Para poder aprenender en su totalidad la perspectiva aqui ofrecida se ha optado por llevar a cabo, en primer lugar, una expli- Cacién tanto (1) de los elementos basics de la teoria de los sistemas Sociales autopoiéticos como (Il) de la epistemologia que funda esta teoria social -el constructivismo operativo~, aspectos ambos que debe tener muy presentes todo aquel que argumenta de la mano de esta compleja y rica teoria. A continuacién se aplicarén estos presupues tos, Introductoriamente y sin poder agotar en modo alguno la varie- dad de matices que se plantean, al principal sistema que sostiene ‘estas reflexiones: el sistema (Ii). Sentado este marco con- ceptual, se procederé a una de los términos basicos de la ‘concepcién que ha suscitado el grueso del debate en toro al posi Cionamiento “funcionalista” ~en realidad “comunicativo” de Jakous 'A renglon seguido se haré referencia las criticas ver- tipo de argumentaciones asi como a las soluciones la perspectiva aqui adoptada (IV.3), que finalmente seré desarrollada en sendos epigrafes que intentarén, por un lado, explicitar qué relevancia tiene la retribucién -aqu{ denominada ‘comunicativa~para elentendimiento dela culpabilidad (IV.4) y cémo Ia vinculacion de los conceptos de culpabilidad y pena supone una superacion de ambos que, a modo de sintesis, $e materializa en el concepto de persona (IV.5). Con todoello, claro esté, s6lose aspira a ofrecer una forma de entender tno de los puntos mas “oscuros” de Ia disciplina penal. ofrecidas y 4 Cariruto 1 LINEAMIENTOS GENERALES DE LA TEORIA DE LOS SISTEMAS SOCIALES AUTOPOIETICOS at saepunge woo 3 & 985 ‘uppovindua 3p mois ~oorpnd emaesony ep ug = A cf “de ‘upaonpoung “ventancy sek grad ump nas tunes ‘supe Suauzege Vaione, a epeope yb 7 ss A 185 “uopwnds ‘aid ia upjodaouoo ns o1qos ‘uassed ‘asaya . abs “seg. v0 mpg “soy eiodo, tod wa sod spompecon sa tb &yogn sm epintons arose masasie as Sp “pumiaig apezos, eign epoouaD yon suiooeg ob Suan (ead -adso asreojsop agap uoronjona eso ap o81e[ O| y “;uOIIN|OAS ayqey -our eum opronpord ey as ~,urapr0 opunSas ap wonattzaqio~ uapro op -un8as ap seutaists so] ap sarenioe soqjomtesap soy wasey AsEVINViNEEG ‘a ap sewaysis ap [erauad yjs09) Bap OTUT 9 apsaq{ (Z) -sepouopeyar ayroureurmuy upise ‘ugmENUEUOD & ¥ITEINP a5 OUKOD ‘squoysand sequie epand ezmb owo3 -os1x9a ofsjduzoa un wo epeagye we} nun Ua uoTDeOTUTUIOD ET v anys OND eouRs -odurayoo #3200 eunSiru aystxa ou eyD23 B| eISey anb zeuLTye 9pod ap onmd jo eisey ‘Uoroeonmuto> ey ap ei103) eu so ‘zeBny OpuNeS ug -ANwrainr] xod epepuny es10ai ef v astexodroour uepand ‘seuraysis dp Boas P| ap ouss [a We opezuE>Te uey as anb sa>ueAe sotanb v’ses -09 sexjo anuia “e81{qo Of[g “Seurajsis ap v0} EU sa Sooygrodoyne sayepoos seuI9}sIS soy 9p vIZ0O} v| ‘TeINy Jownd ug “so[eUTM -epuny sarejid sop xepeuas snbe esaraju 23109) e}Sa ap Seonspra}IeTED sessoatp se] aq] *SoTexaue’ sojuanureauTT Soun ap euros e] SzaMbpe opuen> eprapo soue soy We an “equasas sou Soy apsap opeqesar opuars eran wuULLO;UOD ¥] Nb Oo1i09} TELDIEU [9 UDG 1g “ [E1203 of anb sya npou f pros of op0} vacaznqo anb mioa4 mun “Tap $3 “josc9arun Tepos exiom wun reLogelD 9p opeqwoe seur OpUAIUT Jo ‘aquOWETGeG -o1d“akingg sto KNNWHEHNTT SPIN UPUIIT? OFOSOTY £ OBo[OTI0S [9.104 ‘epepuny any soongtodome sareioos seutaisis so] ep eHC8) 7 (1) ——— Carios Gomez Jara Disz cialmente un punto: el paso de los sistemas abiertos a los sistemas cerrados’. Este paso marcé el inicio del estudio de los fenémenos ‘auloorganizatives y, en su culminacién, dio lugar al concepto de autopoiesis®. Por tanto, si se pretendia desarrollar una teoria de los sistemas sociales, dicha teoria tenia que poder incorporar las nue- vas concepciones que en la teorfa de sistemas se habfan logrado. Pero zqué es exactamente tn sistema autopoiético? Un sistema autopoiético es tun sistema autoproducido (poiesis-producci6n). Bs Gecit, un sistema que se produce a s{ mismo. Mas concretamente, produce y reproduce las unidades a partir de las cuales esta consti fuido. En ese caso, si los sistemas sociales son sistemas autopoiéticos debia encontrarse una unidad que produjera dicho tipo de sistemas y a partir de la cual se reprodujera. Dicha unidad es la comunica- Zién. Por lo tanto, los sistemas sociales autopoiéticos son sistemas comunicativos 0 de comunicacién’ y, en consecuencia, se entiende {que la comunicaciGn es la vinica operacion genuinamente so Como se ha indicado, la teorfa de los sistemas sociales autopoiéticos es fundamentalmente una teoria de la comunicacién. Planteadas asf las cosas, no tarda en adivinarse que el concepto de comunicacién va a tener que ser concebido de una manera un tanto especial. En efecto, el concepto de comunicaciGn se ve someti- pparadigma on el sen inal problema de la jeacién en LURMAWS, Syst valida pa os sistemas sociales y slo la comunicacin es necesaria€ Fnhereneemente social od. solo Lurauow, Essays on Selfreference, pp. 6 y 883 1 ‘Otelogisehe Kommunikation, pp. 62 $8 18 —LINEAMIENTOS GENERALES DE LA-TEORIA DE LOS SISTEMAS SOCIALES, do a grandes exigencias tesricas. empleado en la teoria de los sister: concepto autorreferencial de comunicaci otra manera, quizA un tanto més drastica, portancia de resaltar que el concepto de comunicacién es vital para ‘entender la teoria de los sistemas sociales autopoiéticos: s6lo la co- municacién comunica®, Por tanto, si ~y en la medida en que- se puede predicar que la comunicacién es una operacién ‘autorreferencial, puede afirmarse que los sistemas compuestos por jones son sistemas autorreferenci jn que se establece entre comunicacién y sistema social no debe extrafiar que exista una intima conexién entre las ciencias dela comunicacion y la teoria de los sistemas sociales autopoiéticos, 1o cual no ha de pasarse por alto®. (@) Para la fundamentacién del concepto de comunicacion que ‘emplea la teoria de sistemas interesa aqui resaltar dos aportaciones decisivas. Por un lado, la concepcién tripartita de la comunicaci ‘que, a partir de Karl Boxter, ha sido adoptada por varios autores, cece rm: Ft gr Se ease pole el eaecn sem crane Lone ecole oy rohitscrprender dt ce qunenenbio dl Dec ea PSs Fe ee eo a ae Se Oe rae ecapin ro re ioe akon Se ee re eres tsteans ie, pp, 2y se, dstingulen 8b de Divan intoreea rev ire cosas el planteamien re reprecentacién, oxpre- lanteamiento deSeaRe, fede Lursans perm ny comprension que ‘Speeches, passin. te aprehender correctamente la separation ent fave lugar con la Introduccion de ia esevitura, 19 Te seso aquasaad jepos euraisis un anb reiZo] 10d ozzanysa oye} “U3Kq song ‘opexia9 euioysis tm ‘1129p sa ‘oougtodo;ne wurajsis un op BEN as anb jepos ewraisisun ap seaqpard 1apod exed orresanaursa anb oyjanbe eqrode uoseonmuzoo ef ap peprreruarajaxioine e] ‘Onme3 0] 104 (F) “yetIppoNEISUOD oWOD “apop so ‘squeBzaur9 ousuipL9y WHOS USPDVORMUIOD P- UOPDEOREMWO zap ,jouaBsowa,, ee esed as K uoHoe e[ ap SejOa) Ua sepeseq UOT -Popuriutio> vy ap Seji0ay sey ap vrdoxd ‘uppeunop ap (SunSe4y4aq) upispiusuns; eum aonpoxd as anb ap ugpdaauoo ef uoD BqeDe as “Ope|, ——"setvinos svvetiss $07 aa vpiogt ¥1 sa SaT¥WaNGD SOLNGINVENT] oz ra arco camep py even ued i Se = eee EUSee ie jaa foge cee Sane on / Se (ate ote log gato ns « oo erat et om aansog “ammsnvH (9 OH ‘TIE “A ‘PuBagsuayaoagie, ea 00 Sed 9a Pelee, el taal ray eae Se ee Gear eh pss ou See ie et ta ace SS cteen Fat ona eches gt as is pe 8d Oe Sone ant ay popntonde Regia Sepencs ners cemusmeat seen es ing Sooke ape ‘ono zg “opauies ausy ,opauasurs,, [9 eisey “stpap s9 zug HeBou wu a Squrpe ot'seso seo atiue ‘an uozHIOY Un S90UNNL ee er oupip suplovanmiaioo ef Bred SeeSaD0% 129729]28 3 SOP a pruaisod sese sepo; xepuasazdaz exed oypauz un revorszodoad eyqop Rewwrain’] Opey im Jog ‘sayueysodvr sersuanoasua9 sop veattap as nbe Byeety oso of 2C aSAIGH=HIONII” LO|D29I2s ap sepeprTTaisod Seo imnjav wolDva[es Bun s9 UOTDeULIORAT e] anb sewzye spond as $9 sefoyou ap pepyues eun azua ap epyou un ap ugi2ze72s P| so upIeUEIORUT e] an ap OpuIAN eas op uppesnaraion Cap EOHMERTEU e200 EROIEPLTS {Sooode epungas e| Tomponur v aid ep ‘spurape /,UND0s,, CT a gojse,, ua uaptarp nb soyuatureque[d sox0 UO EPUaLEsEP Ns ETP “Erne onbsod ,sauomaop9s,, ouruas9} fp eAeIGNS 2g 'n(H2H/94812A) HONS Augppeunoy B SON eRuon o oueparaungh[ uppeotumuse ap o4de2u00 PO9]> Ua aia wvp-zanon soma, — Cantos Gonsez-Jana Diez - ‘cones del sistema social que son utilizadas por dicho sistema para su Storreproduecién. Por tanto, la autopoiesis el cierre, se da al nivel de las comunicaciones del sistema; es decir al nivel de las operaciones Skt sistema nivel operacional-. Sin embargo, ése no es el iniconivel ue hay. Gracias ala reproduccién continua de las operaciones Pt SFefemna, se van generando una serie de estructuras™ que orientan la sa peciga de las operaciones®. Puesbien, es aese nivel, alnivel de las Ssiructuras, que el sistema esta abierto. Para representar esta apertura ide sistemas un término muy espectfico: el aco- plamientoestructw (6) Dicho término, en principio, trata de representat las intendependencias causales entre el sistema y el entomo, Sin embar- go, tiene, en el fondo, un contenido mas rico. Ast, en primer }4g2r Y ano es fundamental, el acoplamiento estructural tiene que ser com” patible con la autopoiesis del sistema. De ello se deriva una impor” Pinte consecuencia, como es que la modificacidn estructural ~estre- thamente vinculada con la evolucién- tiene que ser siempre compa ible con dicha autopoiesis. Pero, por otro lado, el acoplamier tructural constituye un canala través del cual el sistema se deja “irr tar” por elentorno”. De hecho, las opciones bésicas de las que dispo- Srhaustivamente Piva ROBO, S641 y ss rte ene fons dela comaricacion y tras de ence cforencia materalmente yal mismo tempo ficaciones. Debido a que a comunk Is esteucruras se esta incluyendo ~J S Grgantsaton 1nd Entscetdung, pp. 29 ¥ » ion inci en Marina / Vans, ‘sh Errol det conccimiento, pp.49.¥ ‘elacign con o sistem . Flaves de Ta Constinici6n (sistema juridico / sistema Janice / sistema econdmico) en Uxnbiats, Recht der 8 468 78, 22 Line aMien 105 GENERALES DE LA TEORIA DE LOS SISTEMAS SOCIALES.-—— ne son la “irritacién” [sc. “perturbacién”] del entorno o la destruc- ion. Poniendo algunos ejemplos de acoplamiento estructural: 1a con- ciencia no puede operar sin el cerebro; la comunicacién no puede continuar sin una conciencia que la “irrite” 0 “perturb (7) Estos ejemplos han permitido introducir uno de los acopla- ‘mientos estructurales determinantes para el sistema social: el aco- plamiento estructural entre conciencia (sistema psiquico) y comuni- Eacién (sistema social). Precisamente por la importancia de dicho ‘acoplamiento, convene ahora poner de relieve una caracteristica fun- damental de los acoplamientos estructurales. Dado que dichos aco- plamientos pertenecen al nivel estructural y no al aperacional, hos acoplamientos no son accesibles operacionalmente. Es decir: ‘conciencia no es comunicativamente accesible. Ahora bien, ¢s0 No quiere decir que no se pueda generar un concepto sobre la concien- ia y comunicar sobre 61. Expresado de otra manera: se puede co municar sobre la conciencia pero no con la conciencia. Esta circuns- tancia tiene una importancia decisiva en el problema que esta inves- tigacién quiere resolver, en tanto que el hecho de que la conciencia tenga que irritar a la comunicacién no significa que la conciencia su- ministre algtin tipo de informacién a la comunicaci6n. Unicamente produce ese “estimulo” inicial y, a partir de ah, la informacién que Se genere depende exclusivamente de la comunicaci6n y, por ende, del sistema social. (®) Sin embargo, la referencia a los acoplamientos estructurales parecia “abrir” una especie de puerta al entorno por la que podria entrar” algin tipo de informaciOn del exterior. 2Es eso cierto? Bien, cierto es que se produce una apertura; pero como ya se ha indicado no es una apertura a la informacién. Asi, tal y como sefialara uno de los padres de la cibernética, Asey, este tipo de sistema esta “abiertoa La iritacién puede concebirse como un sal el sistema puede generar un “ot pio de v. Fossstee, Observing Systems, p. Sat raido) cho tipo de acoplamniento ext $8, 1b, Soxiolgicche 23 sz 8 Koz (tog) 1 zosfz oer ayaurepesa0® DIA [98 hog oueifero uo sfessy nvr Sossmumsoxapugeasioap wpes wumtny cue soon fouo>, joo ep ef epusae ond smpeprgisod se] exqcho "epuaroenioa Ue svioop Se eied opaios oe ou swotedosme | ap exdadoos MveRiV quar fa opuosuo reevrotn onb osiouaie axpnd O49 saborq sauoresedo ‘Teno vl ap spn “the (eusteu upesedo eo od euio} oie “ramcna ela bun op oigap 2 yda09 onposd soxdond sor ap. ugponposd et supaonpordor ef ou ‘pepueytes ey eniuase oy onus upponposdasiome no ered setsoou geome Se sepey ais auodp ob anes a oonpord edo sum mann op Upon SSnpord e}ap ees oc anb wou steed, op cidaoues (ons otzo9 emma: “aaipod joe smodayne ep pjodonuo> et ap e[eoNEPNY SONATE] ae ordord 1g ‘geittanse v vasandsrp vise ou worSojorg ayuoypza vy onb ypwurt uugrodaauos ef anb 69 X + {01208 upiadzouod wy v uvzaafv ou rxSoqo1g Hors aia myoip najuog Susp unpand as anb swoxsi9 50] ‘OPES OF 10d ‘gf RUIS “30 woiSojorg aiueLTeA ey v o}99d8a2 OD aTqLIOU jenyda: The eum exjsont gt rodoane eT 9p F203, “onp sna & eysopodorne eum s9904 au2FaU09 “Us euaoouayied ou ‘ow is ‘eorpumn{ upmearasgo eun rqEoezapur ‘69 wppeAIaSGO BYPIC “OTeAzasqO apand 3s orad “[p v Os9D>2 DUH ou 010979 uy "BMISIS ONO ax9 ap Buy oUUSTUr [9 anb uoPeuesosdox vjap med v uorpew2opi exouds oorpim{ euraysis [> “OOTUIUODO wUL -aisis jap ayred iod ugroeisur eum aonpoud as opuend x -oonw9uo> ewojes fo S9 WG OP ,IDISTA,, ePEUTUEIIAP BUM UDR COPE wu “SEIVID0S SYPLSIS SOT 8a ¥PIOSL YT Ed STTVASNAD SOUNIAVANT]—— 2p yfyomyase5, “a Gtuanupotcs-& eouraat 23349 UoPES e lbp yspayese9 aero ‘pie] Tewuourepury jaded un (Gunutzusyssuoy) epoessiss09 9p eqaridl eu Wa BSP ‘Tasos pun wash eisay » Pe] SURATS SDLP ~ PDE Msp ongspap oquavnour un adr psu an 1 b -aisis p TbOp sq eUTDISIS PP UB OWIOIUA Ns ,axnaysuOD, euTDYSIS [9-9N ge anmoo anb O71 “euransis [e 40d & euroyss [> w9 exatta8 28 anb ours tiony ap auota Ou UO|EUTO;UT ey UOHEIII eypIp ,zoajosex, exed eajduis anb seuopunsip seidord se] @ aqap os PUIZ}SIS [> esavoid dnb uofoeussOpUt ef ‘up]eUNETDSIp ese ap sewTape ‘aNb $9 OE opeanboqg ayuauremnyosqe eH9A ae onvord ‘aquoureiesp uaBans anb saye1o0s 8o}27guoo S9|qeIUODUT SO] Sopar ap zednso anb exorany as oorpym{ ewaysts 21g ‘pepnpsombyend tuo serernqes Uo OSM BpLepE) OU 2359 “OIGDIOD [9 WD UODLUONT vrvrue8 opjo Je 10d epexisiSoz Biou0s wpuo eped WIBIUOD PI Yoo asz9a uapand sorep sojduralg ‘sauopeyiut ,reuTuMDs1p, ered Sour SGueoour sajessoduust ZeTfoxres9p onb woway soogiodoyne sewTsysts sof ‘o8requie wig, wou eydord ns ap £ semyonase seidoad sns Dp WOpUNY ua prey Of YOEULIO;UT BroUas UIDISTS [P18 “HAP s9“20e of rg uomeutrO;AT araua8 euTaisis fo anb ap peprassod ej ap U9! Sfpuoo 2 ‘oupIp sofou ,.uo1reurrosuy azauas Bwa}sss je anb ap pep “piqysod ey aknyysuos ajtioureomup “up!seuLLOpUT suaNUOD ow euISHUT js uo UOPe UAT ey “semponnse seidoud sns wo aseq WOO euraists OF ‘oad jo zod sepezyyeueo os s2uO_EILAT SeyDIC] “OWIO} [Op SAUOPE Tay aqioar eurays|s [a sapemyonaise sojuorsse|dooe so] ap saey eanb opereuas ey as v4 “opauas ais9 ug ‘opessao vise oduran oursrux [e ood ‘arorge psa Bulaiss [pan zas epand ounp> seoqpdxo ws asysU09 ‘sand ‘ex [e BOLE) FT ‘e,[ONUOD Te A UOIDEUTTOFUT e| & OpeIIED Orad wyBIEUO P| zaigl avE-ZANOD SOT Cantos Goutez-Jana Diez is se construye de manera diferente en ambas s de tal manera que en la vertiente social se considera perfectamente posible la existencia de sistemas autopoiéticos deniro de opoiéticos, cuestién negada ro- tundamente en la variante biolégica”. 7 ZIRE, "se puede afiemar que la os Sistemas sociales y, en 26 Carfruto I LA EPISTEMOLOGIA FUNDADA POR LA TEORIA DE LOS SISTEMAS SOCIALES AUTOPOIETICOS: EL CONSTRUCTIVISMO OPERATIVO 1p yopedso uo ‘vray ra open ‘ts ¢topramunn 9 cnto “pig pucars fo youn ¥ 3 SUD [2p sa sbjero0g WOA mivey] 20d epeTfonseeap WOpIO Ss ree a peo opto 2p & jworpos ousparyonuqsu0o mpes, eSojouroy ns yo 1p axjue amup sepuarayp seep ejuesard anb 25 puny NNVMEINT anb v Opiqap oT x “0% ayex8ida jp ofeq asrerpenoua epand euennseumyny ugiadaouoo e anb ‘opeunnouap [2 ‘eprpaur 1ouaut o 10Xeur ua “uanauiayiad anb sazopes -uodap epuanyput exe eum ‘oidinund wa ‘eazasqo os “eistanonsuo9 oyuaruresuad ap eauy ey ap pepartea e] ap ona “searfUBOD sepuar se] ua ajuaupedrouts -FTEnyDe P| ua eIUAND oj VaRTDOUOD [PP "ua ag anb U2 eaxjosony £ e>1So| suo2 eyfosony’e{ woo soongtodome sapeRos SeUIRISTS SO] ap ELE -09} 8] ap UOEMUTA eUMLY Bj asxe}Tesax aqap oytmd ays9 Ug (T) Cantos Gomez Jara Diez én la que ha sido acufiada por a ta citima denominacién Ja que ha si cea pen deccbircon mayorenacbta ol fundanst SNBel paradigma de los sistemas soci Setopoieticos 2 et concreto, a denominacién de constructivismo tivo se debe a que “la di at ceerenel grado de la radicalidad, iron quelareferencia a agelose feomplaza por la referencia a um sistema emp nn obocrbl FE eT esto operativammgnenclatura de la epistemologia por 6 funded Pe, gue con ésta quiere poner el acento eltgrnino “oper ism operative). Desde hiego, Eero pre) Pee ecard cnc ier rosa comnunicacion esa operci6n cone Cras sociales. Tal y como se anuncié anteriorme ‘Ggue se hard referencia a ciertas consecuencis €Pi# Sreristicas del constructivismo operaive. ‘ . a {a tnprimes lugar, debe hacersexeferenca alain luencis Sece va queen él desarrolio del constructivismo operat hacer egado Fernética de segundo orden. Dicha ciencia Ia crbartin de os observa sistemas oberon yes) <8 sectuca més comprer” Sed eeguno o- Spec ana highly usin a Ja influencia ejemplo el titulo de Teoria del conocimiento Berapetiven). Sobre ol * Go? ss. Cit. ademés HOT, a2. impacto del constructivism ay econ de Rrra, The inepct of Racal te respect cae dsc nant —— La ErIstEMOLOGIA FUNDADA POR LA TRORIA DE LOS SISTEMAS... ——— decir, delos observadores de segundo orden®. Ast, para poder afizmar que los sistemas sociales son sistemas autopoiéticos, dichos sistemas tie- nen que ser capaces de llevar a cabo, por sf mismos, observaciones de segundo orden -sc. observaciones de observaciones~. Por tanto, Lutpaann debia emplear un concepto de observacin que pudiera apli- cara los sistemas sociales. Dicho concepto lo encuentra ena logica de las formas de Srancer-BrowN, obra de indudable e importante reper- cusién en su pensamiento. Asi, toda observacién consiste en trazar una distincién e indicar uno de los lados (y no el otro)”. La observacion no depende de quién la realiza siempre que las caracteristicas de diferen- ‘iar e indicar se ejecuten al unisono en un mismo paso. Hasta ese mo- mento se permanece en la observaci6n de primer orden. Sin embargo, ya se ha advertido que para poder predicar la autopoiesis de los siste- mas sociales, debe poder efectuarse una observacién de segundo ox- den. Bien, la diferencia consiste en que en la observacién de primer or- den la distinciSn es presupuesta para la indicaci6n, pero ladistincién mis- ma no es indicada. La observaci6n de segundo orden consiste precisa mente en la observaci6n de la distinci6n misma ~por lo tanto, se vuelve a trazar una distincién y, esta vez, se indica la distincién-. Este segun- do tipo de observacién refleja la contingencia dela observaciGn, puesto queeneste momento lo que es observado depende de quién es observa- do* y, por lo tanto, dicha eleccién encierra también la distinci6n en- Al respecto uid, s6lo v, Fosesnn, Obseraing Systems, passim; Io, Anfang con Hint, pp 29S Guo Tenge of aa Cotton Scene, EP concepte de forma de Srexcer-Brown tiene una relevai constructivism operative. Asi, el célculo formal deSeencat-Bi 1] comiercm dela siguiente manera: “tomamos como dada, la Ya Idea de la indicnc ‘istineién, Tomames, por ' dlatineién procede ‘onsiste en el acoplarsiento vigido de los elementos de un sistem: medio esta compuesto por ¢) acoplamientos lavos entre elementos, de tal manera (que delos medias "emergen’ formas [oid Lanoaans, Puradoxieder Form, pp. 197 y Seovcsx-Bnonns, Lats of form, [1969] 1994, pp. 1,3 ys. [Vid. extensamente Lurian, ‘ie WissnschaftderGeslsch.pp. 58y ss; EsrckT0, Operazione dosserdione pa LLunaaasoy, Bebachtungen der Moderne, pp. 99 y ss. Debe aprovecharse la para setlar la exteaordinaria importancia del observador en es Spistemoldgica [Vid. Basceer, Kybernetik zuviter Ordnung, pp. V7 y 554 ‘ho las contribuciones en el volumen conjunto LUraNn ef al, Beobachte 31 <= 1p eet is erg 205 ens / women orl cus “jaja eBo}OPOs sod ‘ouap & pepares et “ged neses25 2p YpsUcsigd AC RAVPGETL DIA fe won oa fo eoucoyy, evra] (Sauo%Deas0aq0 sn “ep 69) wwe -oppeusisop 4 souopunp se] ied 1 euros ap soucpeia uupjspa Ou Ous0%L9 |p uD anb ipuans9eUoD cuioD OMEN -od ou opumur ase urs eas opunut [9 Ua ¢-(sa{qvasasqo ‘S9 0159809 -undura) saqear seuraysts vos 50359 anb auatjsos seuraIsts 60] ap e}109} el apurayap anb seusaysrs sop axqos uprodasu0> e| 'Jsy ‘Se|eII05 seu} 818 sordazd soy # ayqeonde aquoureysaysad eypnsar oy>tp 07] 1290009 apand ef as ou oxed “a ‘oxadura “eo -yruBts ou ofjg “122009 spand as ou peprfear ej anb oj rod ‘ouxoyua Te oantuBoo osao0e uauan ou seuraists so[ anb euRYe as ‘IOP Sy “sPepqeas 2 ap vaxZo[o]U0 uoTreiuasardax vum op e>1Zofouraysida e1uenapar ef s2 euonsend as anb 07 -,rexado, wspod epeu ‘vreau 281g “peprreax e| ananres anb eoyrusis ou of[o “orequia wg ‘Pept ~eai e[ ap u}peziBojoquosap eum voydusy oapesado ouIstAnany}suOS ye ‘Teuad oyparoq a ua soqua: jojoruo soyraTs109 se ap przra ua epueizodury j9 £“ze8n] opunas ug (¢) ouareyaniorsjay A euaraFauo Me anus eroueropp vy 1od ugroniysns ns sgzajur ap opuays “ID ‘ynsar ou ef oanalgns o£ oanalqo of aqua epuarayp vy ony Zod K ,gugpearasgo &| 9p uponn|suoD uN so ‘oUIO]UA NS v was ‘CUITISTS ordord je vas ‘epuarajai po) ‘eagrayep uy -opeztfear eyos upTETU -nutoo eT anb sonpap as oysnus owto>-orelgo [ap pepyeare|anpap as ousaxopeniosqo so] ap eDUaBI9AuO Ef ap ;ouISTU O[ apaons WSI9AIDTA, ——"sviuisis 901 20 vrioat v7 aoa vavanns ¥yotonausias VL we “apysuao 28 opuees: Jpe monger touopeaues seed = 4 O0T $0) ssaooeuy oyuoureaneredo & apugpuadapus se opuniur aso anb Fee eet Mumtmesard one A —eb0Arbe 95 Ou © 9A59Ore>-OpHIRS Durbnar > wa saz0peAzesqo $0] S00} x0d opypuaidutros eas OwI2}%2 CP “amt fp anb op o1syP> OpAURS [2 UE UOEATESAO PI AP PEPIANAIAO EI LD {pdt ou ome "uorq s0UY ~-s9yeaH SePuapuadep Uod sofeaH SUAE|STS HOS reazaeqo and seuzaists so sopoy ‘oqUETapE spun PxETEAS a5 OOD ‘AAD HIE bp_ugpezado e ap uopezTeor e 10d epep auaia PepHPas 1 WIDER “Fogo et p pepesnoigo & pepyteax aria uoroumistp 2 zwoHdke Zopo cred o|qeiou efoueyzodury pun avon uoTrearasqo £ ugresedo anua suoweres K wopunerp ei “usmeiomotzoine ‘nz um eoy{ dua Teno OT 'UOPrO OP n ee oreo used pj ap ugPDeAsesqo PL Srequia 5 ~onisyy ody ap sous 0 sojoquus ap ugpezayTe e| ap uoTEAresdo fe" ~ apaons onb oy ap —wapz0 zawyad ap aydums eun v3seq (appears “go v1 ap v1 opuaAnjaut) uoIzeiado Bum ap UpIBEAIaSGO BI BIE ‘a0 “hep oso ua equourepumy s9 p}enrasqo Auupesedo anu9-UoIPeTeL by our) of zod A- ugrounstp eI ‘o}2aj> Uy WoHURSIP BUN eelduse ap upieuedo wun 69 ugigvat2sqo P| 1ugIaezado wun “ZeA NS v 62 UOT “eaxosqo epo} anb euaNd wa as1au9} 9qap ‘O32 OYPEP ZA BUN ‘e(teapi0 opuns -rauntad ap) soupoeazasqo se] ap epuaiayip peprenstanue em on ane de anb oputiur jap uDerpaur e| emoosdasjse A OpeA osqo 52 zenrasqo [p“eariruyp Ug ‘up peAza5q0 Bun ap uPFDeNOSAO ef Bosse os ‘souorseatasqo sojqisod se] sepa} aq] SUOTDBAISAO SoIqISO Sp opunut jap peprlaidusoo B ap womonpar esomSys vim uD ese 28 topio opumas ap uoPaearasqo ef ‘OPES 2469 Ue "(EUIO}XO UPDEATIS So) uomearssqoosaiay & (ZotraTUT Yo}DeAraSq0) UOTDEAaSqOoINe a zac ev ZIROD SOR ee Cantos Gomez-Jara Dis rian ni existir ni conocer. Fl quid de la cuestiOn radica en que al Snundo les es cognitivamente inaccesible*. principio, pudiera parecer que tuna concepcién, come ésta dificiitente poate compatibilizarse con un concepto de observa: crea iam abstracto como el descrito anteriormente, Y ello, ta! Y=" porque realidad y abstraccién se consideran, en. Vistar henapiatad Pottlekicos. Pues bien, precisamente la abstraccion de dicho com cepto pretende dejar abierta la posibilidad de que fe observacion pueda ser llevada a cabo por sistemas empiricos uy, diferentes. ist, por un lado, la observacién ocurre cuando i snsamientos guen algo. Peto también ocurre cuando se prod Buen alge anicable e integrable — de informacién transportads, Ya aoe Lingaistica o no lingtistica ndependientemente de os proce. os paiquicos que tengan lugar en las mentes de los individuos participantes)”. (4) En tercer lugar, el constructivismo operative trata de mane ra muy diferente la conocida problemética de 1a subjetividad del ta in efecto, en lugar de recurri tarde o temprano 2 Ja analogia se orci al alter ego-, como, por cierto, termina haciendo ¢} cris ceuctivismo radical, el constructivismo operativo afirma que © construct scion Ia que después de un tiempo de préctica -es decir, gracias ala recursividad dela operacion de comunicacicy que SoS Brains ae edundancias~ hace posible suponer un alter ego con le te HGiad de hacer posible una condensacion de experiencias?, Pa finalided erones, per tanto, condicisn para la “intersubjetividad” y no viceversa”. (6) En cuarto lugar, esta situacién obliga a tratar dle manete Ut tanto diferente con la problemdtica ya apuntada del solipsicme ¥ tate Samiento, Como. apunte previo baste sefialar que la dicoto~ 34 —— La rpisremoLosia FUNDADA POR LA TEORIA DE LOS SISTEMAS... mia etemo /telisno parece haber transformado e: em jén realismo / constructivismo™. ascriticas que desde antiguo se vertian contra el ‘dealt eopectal: senteen st vrsin ficfeana missubjetivist_asaber, cl soipaame fel sujeto cognoscente, se plantean renovadamente contra el constructivismo. Eneste sentido, a diferencia de la respuesta ofrecida por el corsructiviomo radical basadaenelacones de compat fad y correspondencia®, el constructivismo operativo basa 1 arg- inentacnen operaciones doditincen. As como yascharesla, fa odservacion es una operacién empfrica, real, verificada por el he- cho de que.es observable. En este sentido, yala propia distincion entre concincia ycomuniccn, en aun distntén praca 8 ere yeaa ‘practicada en la comunicacién, contradi- jugar, efntimamente relacionada con|o anterior, debe a la critica, por otro lado bastante extendida, del * definitiva, si toda observacién depende del observa- lor, seest4 enel émbito del anything goes al antojo del cbservador. Bien, en principio hay que reconocer el echo de que las distinciones em- pleadas para observar son siempre introducidasy utilizadas axbitraria- mente, permaneciendo contingentes. Pero esta circunstancia no aporta gra cosahastaquese analiza Ta arbitrariedad de la distincidn. En efec- to para ingin obserador es un problems utilizar arbitrariamente la tincién que esté utilizando en ese momento porque precisamente se 1POs Vid, Lanauanes, Theories of ‘operative va mas alle . Sin embargo, el constrctvismo hocrrar a lo lngo de estas, ‘cesta ines Cours, ‘x general el exelent atieulo de Race Setnle inh itin de ia Ronee, ‘Stlmede pune nn eset Con ein rit 9 Ta LRA Mich der Gece 1 Aan pede ‘mundo ever existe o de que renula posble un verdadero smo condicion necesaria para Ta realidad de las operaciones de Sh rsa a ontrblon dea imaginacion del abservador deido qu comin ay dela epece ‘ina eetructura de combinaciones {hunesamente rica que, entonces, sirve al sistema para las decisiones sobre s ae cin anthers gDsintony sk duda 35 usu © UpBUNED e| ap uPeRRde) Luar ap oydoo409 FH OIE “a av upp ap Vans) vrais: 9 pnpanie wn op ‘uuce outs "Sop o] ule> ou sonpond os UNIT Tg, “eg “aavbavg avuousesuade pt] OWOIL AW sdat etn oui09 “one 0 ep 9 “Seay som ed nad op od peo cei tren soretcureagop ‘uousrenadesaoo ‘nb of 20d ays oaauSIP bab ounqspeppon cu oeteyunmadar ered appar efenbiodseato seo SIV “oe yet dd "neyo worguraacy DIN, “Pi sojpos sous sq 2p ey yk tng ‘amsanay. 88 4 611 dd ‘desing ‘nowwraity t,ootiguaSondrou ows09 Opeay2es09 isp oq “opti fap upirentocosdas ne 9p pep! ‘opumins ap uponsysuos¥ ap osdayao un eUsiqO: hang pun ondodtouoyss ‘pond anb jo oFe> ow syoumore A euraysts aqua ePUaTORp ef “rOqus v ‘epUuarayp eum. ‘ouroo ours peprun un owos aqouos as OU end [a “eusaysys ap ordoo uo yp Wo ‘opo} ayUre “ejsarsTUEUT 26 OTT “yPEPAM vy argos souorsdo> -uo0 ua ou & seuOPURSTp ap ozen Jo La Epeseg TeDOS OWUARUIDOUOD [BP eHOa! eun ap “eanTEyap ud “BIER ag “soUODUNSIp ap uOPEATEN y aiterpour exaua¥ as ojwanmsous oyprp anb emsod oaneredo ‘oursranonzjsuos [2 ‘onrey zog ‘So[eDos SeDUD! $e] ap oyu9RUTDOUOD BP zepuoge ep ez0y ej & eiuan9 ws epRUAy 19s aqap —_PFMPUUETAY EY ‘sono aqua—seuzopour seoiSojouraisido sajuatai09 Serrea U9 OWOD SO] ~emyeusepuap se] te ome} oisagnue ap orsond wyas anb oye ——-svnaiss 601 aa vpsoat v1 sod vavanni yjooionmsias ¥] —— uiuy emuonoue joaresap ouncr “ss & eg “dd “ug6) & "puta sais BCI 208 A 3% (cot annals wo sfasey nmin fo & 6 “4d "wopOpeTEEOISONE T io Lp eof ppt scorns Op ee Tea Spun tomy toca 8 A pytyzzps “mpsisdiqos upp ap cndeoues un vpn pon cu ct i ta spate eh ce te atop upewntongo anseio> | ap atens UpRECaCS Sioa eaponcen eps ek eu oor monte une anarit os euoenssGo SeropsopenoegeTe Sev SA coT a Peps wp noice NEMTEETL FA. ow sea 8 -ouoo Jap pepragsmoaz P| /oBseqUIA UTS ‘qpt@pavoud ap eULIO§ #}99 YOO ‘aa wigurud sod opewwoxyu09 aa as womb v sodnysa ‘ayuaUTEUA! “es =neo ojuonmeuorisod aisg ‘(tuauuspiojuny Bunspofiug) oToaresep ns & Japacoad ‘eroueui eN0 9p OlpIp /0 ,S2U0PUNSID asTezeN WEGaP ‘EIT o> epenuozpU0D zoa wun ‘anb v eSiqo vlopesed ey “guoPEULOTT Sp sapepitiqisod seynayur uauanuco selopered seyprp anb v opiqep Uos OX “OTUSRMTDOUOD [PP LOR} VISE Ua ;», SOPHUAALATA,, UOS S08 “OPrA, somo ,soapou,, SUSIE OPUeNS PupHEpuaTa}aLIOMNe 9p Sojoqisys moo ajuraues9%08 seperaprsuo? ejzojouiaysida vy ue ‘sel copered sej sy ‘selopered sey woo een ons counstanonn)su03 yp onb ej ue eucios e| mabe sereopexar aqep ‘TeBn own Ug (2) -gsei0pocussqo £0] 2p wo}TeRISGO BUN B Ho!OAUEp Ua UppIERLASGO 1 Strp ajuatuoqduas ‘oloque o pepryenses owio asrapuaye exrpod anb OS euBlsop peparreniqze P| ap OUREID) jo oDodure) "epUaNIISUOD UE TeureAgre wulz0} Op ‘OUNSTe OpOUs ta “ene wu alms Ou saDarEd OUI iad ‘jenpisipur z2oazed un woo opsonse ap ery>2 wyRUsIs pepauen Same ‘eapnayop wa “ezrran v[anb sopearasqo e ealasqo.2s OpUEND ePeA Tiasgo Josapand ojgsenb £ owsnr oja{go op ausaosd ow uppePUaraP 2ianb onbyniSes ,squourenteniqze,,anb jp exed pag oye eaiuegjsozedax Jou prpod zopenzasqo sop ZpeAtosqo un STURMEe|Og ‘OPURZTAN FAS? alc Vay -2aNOD SOR Cartrovo TIT Et DERECHO COMO SISTEMA AUTOPOIETICO” de ‘operative del sistema ‘Derecho como wh ue ib Is deseripeién la lleva a abrazar otros fa del discurso. Como obra mis gp Juridica vid. Cavtnez Avcovie, Derecho, pp. 163 y ss. prineipalmente. 7 § 3 “94 enc 2 pany peppy nor 2 £99 “dd ‘rornc090 29 ue 569 6 on op “ery70 sn Yopa9g “a5 48 pep ear K6grda'p Summer yosrSoperog ‘soevvascr pa p : 8 Jap aonys, wannoug apuessoyio A mpeg “apse het piquier 231 pnptapar ye ats ab dnb ed onprarpan 9 pep 2g ‘enudaou09 wutanbee ‘Sououw ovpnus ju one ypefog "sonp 20 ee seunrye apand os ‘eanruyap ug “yepepuaieyrp apaweuOIUNy pep -apos [engve ef ¥ ze8aI] ered ,,epesyHenso pepapos eum sod opesed by 96 ,,etrejuaLaBos pepopos ef ap “eDUONDasUOD ug -(eong!0do;ne) pepnin vidoid ns zoprad us ore A ‘,,ugioeouar9sIp JOHANN eum e ‘pepife[duioa eydord ns ap aquaurarn Jap vsne> v ajuawaTed -pund oduiay jap 0830} of e opuarpacoid opr vy pepanos v] Ty ez “gfemyeu / pepe‘os umepuaLesp eun eIsHXe aUSUEEDTUN. “Bis ou sajepos sauorpeozumnn09 $e “e1 as9 vAnjpsuo peparos yj anb: 50] op BHIO9} vf ap onvaZrunad eared ap ound fo sAnaRSuOD [eos anraureumnua’ ugpeiado vam ey sa ugDesAMINOD ef and zeI9pIsuOD Jp oisoyrueur ap oysond wy ae eA owod 4 yey, ‘,,u9!oeonUMUIOD O70s & ugPpeoTUMUIOD Se peparvos EI anb sa aypazac] ap vanigrodamne worsdao 109 ef BUNIOFUOD as Tend Tap zHIed v‘Tedioued opzsUrEpuTy Ts (T) Cantos Gowez-Jara Diez que el proceso de modemizacién de la sociedad se corresponde con su proceso de diferenciacin®. Asi, la sociedad modema esté caracte- rizada por Ja tiltima diferenciacién apuntada; es decir, la sociedad moderna es una sociedad funcionalmente diferenciada®. (2) La diferonciacién funcional de la sociedad moderna se concreta en la diferenciacién de una serie de (sub)sistemas fun- cionales™. Dichos sistemas se diferencian para el cumplimiento de una-y s6lo una- funcién. Ahora bien, una vez que se produce diferenciaciOn funcional de los (sub)sistemas funcionales, la iedad ya no “pertenece” a ese sistema funcional, sino que se mnvierte” en su entorno. En efecto, cada sistema funcional esté wusurado operativamente y, por tanto, la sociedad no puede entrar” dentro de dicho sistema™. Cada sistema funcional n su interior una determinad: " imagen” dela so- manera, debido a que los sistemas funcionales cumplen fun se diferencian me- diante el uso de la misma temas se diferen- cian entre s{y construyen, en su interior, “imagenes” los unos de los otros. Es decir, el Derecho tienen una determinada “ima- Vid. ahora sélo Nasssta, Moderne Gee zryse ‘Sobre et debate en tomoa la para la reduceign dela com ‘para la reducelgn de dicha complejided desempeflando una funcion determina dda (oid infra § TV. neste punto hay que advertir que toda operacion de los sistemas sociales es una omuritacén. Por io tant, ls sistemas sve furcionales siguen empleandoco- ‘autorreprodccién reduce gunlmente in ssid, Ahor ier, eaciones comienzana diferenciarse entre si, & Lag. Study 1 98) pp- 455 y ss] EL Dricno como sista auroronirico gen” de la economia y la economia una determinada “imagen” del Derecho. Ninguna operacién del sistema juridico se introdu- ce dentro del sistema econémico y viceversa. 1. Ladiferenciaci6n funcional del sistema juridico (1) Como no podia ser de otra manera, también el sistema juridi- co, sise considera que es un sistema autopoiético®, se diferencia para prestar una determinada funci6n. Y ello en el sentido més literal: una funci6n, y no dos o mas". En otras palabras, para la funcin que tiene que desempear el Derecho no puede haber ningiin equivalente fun- ional. En consecuertcia, Ia cuesti6n a resolver es cual es la funcién del Derecho. Eneste punto la dicotomia esta servida: {La funcisn del Derecho consiste en dirigir el comportamiento oen estabilizar expec- tativas?”. Aqui no se puede ocultar que se observan vaivenes en las posiciones defendidas a lo largo del tiempo. Pero las exigencias del concepto de autopoiesis ~precisamente ésta era una de las prest nes de este concepto: obligar a otros conceptos a adaptarse a él" conllevan que el Derecho s6lo pueda diferenciarse en torno a una fun- cién. Finalmente la concepcidn autopoiética del Derecho se decant6 por la estabilizacién de las expectativas normativas”. El motivo: “Si se considera que la direcci6n de comportamientos es una segunda funci6n del Derecho, entran en juego muchos, y muy diferentes, equi- ‘© En ol dmbito del Derecho penal adoptan una visién autopoi centre otros, Bore, Assozitionspravention pp. 61 s. con notas que acomparan al Hae, Imputaciin juriico-penal, pp. 194 33 Verbrechenssystems, pp. 48 55. En ecto la concepetin del mormas como dicectivas de conducta no er jena a Lnnuaay y elpropo autor se debaia sobre el ora realmente a funcion del Derecho: sungsishorng) o-de la direcaién dal come i bio Linnestos,Auediffrensirung des , Teoria de las normas, Pp. 88 $8 8 Vid. slo Lunausasi, Recht der Gesellschaft, p. 131. 43 fis too opeue} uunsod sepajemn ssuopeiodo sx ‘pedi ne ap rUspoy Lp uoBungpagoag NVI] pla epuaSuqoo wf A wepro opun op upireasasqo ef axyue swuDIsINe UNDE Rta taeae perme an i rapitapinsen nme) seman nd oy ot aor eter Sy was pena op eircom Lae a8 ws nd ond Sot/TeBey aua anSustp anb ja sa ugnsana ua o8tp9D [A "EOI eaTUNUZOD BUM Pas O81Po9 asa 10d wpefou eur eas anb oreo} poy “jye ap med y “,seo1pymn| ssuo DED -pumuno9 se] sepos , eo" Ipo>,, anb orremg o8rpoo un PUID}SIS [> “SovoReoRUNUTOD ap [eM UOePUAIOR visa ered cond *uaig “enmouore ey ‘ordurela 10d “ap oypaiaq je amsunstp exzpod as ou ‘ordmaud ua ‘anb oj xod ‘uoreauntad 9p sews24s;s Uos co[eDOS ‘seuraysis So] sopoy onb so euiaigard jg “sauojeonmuros sod opman -suoo wura}sts Un sprowTeNSr 59 OoFPEM! euraysis [9 ‘SoUOPDvONUTUTOD sod sopragsuoo sewiaysis u0s Saye os SeuIaIStS So] A [2|Os BUIA}SIS un s9 corpymf eumD}sIs Jp 15 ‘O}DOyS uy “aoULLOHEWUE sepeyER s9u -onsana seumngpe tepzozas auazatron uPeordxa eIsa ered “eruATaAED 38 ouigo worpdxo 26 ot orad ‘seaneadxo sey zemSace vxed erouarap as oorpjan{ euaysis Ja anb auango as (9s onund aisa ey oorpgmf euraysys [ap ugPeurexBoxd £ upPeDIyTPOD :(eaHTUsOD) remjonnsa empode & (eapeuzou) jeuoperado emnsne[y “Z “eULIOg sew} & ezuaNIOD ePUaTBFaLIOME Ey apand as owio3 sviaxymuiow seanvisadxa weystxa anb a eingase as ‘eanmuyep ug “oanfuos/oaneunou FOd ‘se(FHOAUN/T ‘ODusIOSOUAY YyERISIS OWOD OHDEAE TH ca Sol op osoceny Peper tap oan ouseyto pene ouch seem cone eed exe Busey) soonio ep wopnjosa wand eres = ced “despa an apr Yeeros sowed mes uD wesodd ‘Sito each Sn x uppuny ean se Ox sad eaepre| anb eepisuD oe empom ip» vpuesaar eur vB og sonafutrodus 9p upRooup an “Garoque voyde as ugmunsrp eyptp ‘soouzrodomne seuraysis SOT ap BapaTarIOMe pepyeno e] ap opeauiap anb ous “jye epanb ou pepanou vy “08 “requao wg “oanTeB09 of £ oaneuTZOU Of axzuo onBuystp onl aquoureorpyrenuos oponmesroduios ap eaneadxo,, ouroo wuAZOU ee se8nj ep oseo ownyp aisg “eaneuou vaneyodxo vj ams ‘eapead a Of (aquauIBoNDeFesNUOD) aeTUCUT as anb ous apuaide as ou OD -epnexyap eypip e anuay “orent0D 9 10d “4g “ea eum aXngsuco 93 “eaneyzedxo ey opueyposap aque} sod 4 uopepnesy -ap eyptp ap opuarpuarde euorsoear as 1g "Teroduray uorsuaunp Bf aquowrjepedso enquade pend of ‘eaneadxe eum ap uoIsepnesep ee ajay uppoearap pepyqisod e] ap ugmunstp ef uOD Hi uaa8ims wun0U ap oidasu0> [9 ‘sv “oanTuBo> of & outs ‘oono¥y of v ouodo 85 ou OAneUEZOU Of ‘e>mpEM! uOTMpEN eI UO TeMAIGeY Jos apans anb Oo] ap epuaragp e ‘omare ug ‘eurrou ap o\dasu0o Jo Us ugIsnozadar a{qepnpur eum sauay & ea ‘aquauTapraprad “epoueysUNITD eIsy (Z) ‘ce tQDUNy ‘eys9 uoo upppefar ue oaneuedo auzop je oongrodome euxaysys un reB9]| apand ourgs soa utp Anur se saouo;uD x “(~) sepeuOTDUMS saqUOTEA ma vai zag sorav Cantos Gomnz-Jara Diez 10 tanto, recapitulando, las comunicaciones juridicas son aquellas que distinguen entre legal e ilegal y, por ende, todas las comunicaciones ‘que distinguen entre legal e legal pertenecen al sistema juridico. do todavia cuando debe indicarse el al del cédigo. Ciertamen- te,en este punto tanto un. son igualmente impor- tantes y, por tanto, resulta indiferente si una comunicacién ¢s le- galo ilegal; lo importante es que se distinga uno de los lados. Para Tellenar el formalismo del cédigo debe aportarse algo de conteni- do. En definitiva, el sistema juridico tiene que proporcionar crite- ios para determinar si los valores codificados de legal e ilegal se estén atribuyendo correcta o erréneamente. Bien, en la teoria de los, sistemas ese contenido lo aportan los programas 0, més especificamente, los programas condicionales. Es decir, aquellos programas con la formulacién de “si (..), («.) entonces”®. Como su propio nombre indica, el programa condicional establece las con diciones de las que depende que algo sea legal o ilegal”. Es, por tanto, en los programas condicionales donde se pueden situar tan- tinicamente puede Sobre la instfciencia dela pura codificacin vid. Lutauaam, Recht der 3p. 187 y's, quien destaca los problemas de inmutabilidad tery arian) y ieacisn. Los programas condicionsles se distingwen de los programas finales u orientados a ucckprograrem). En la cancepcién de Lummis los programas finales no entrant en la consideracién del sistema uridicoo, silo hacen, es en el contexto de un ‘ondicional oid. Lunn, Roch der Cesellecgf, pp. 195, 198 y ss}. En la “moderna” se ha intreducido [vid, por ejemplo Wiss, Legal Structure, ipo de progremacién: In programacion “relacional”. La Ex Dexecho coMo sistema avroroittico — to la legislacion® princi tipo de premisas de deci ico y se atribuyen gracias al Cédigo juridico. Sin embargo, de la programacién puede establecerse respecto de qué estimulos tienen que procesar cogniciones™, Por tanto, delamano dela programacién el propio sistema juridico resuelve los problemas de inmutabilidad temporal y de capacidad de adaptacién del sistema y, donde hay que localizar la apertura cognitiva del sistema juridico™, Dicha apertura, no obstante, no im- plica renunciar ala autopoiesis del propio sistema", En efecto, gra- ciasa los programas condicionales, el sistema juridico puede realizar una vinculacion adecuada entre autorreferencia y heterorreferencia. Y ello debido a que el sistema juridico, como sistema autopoiético, construye su propio entorno, 0, expresado de otra manera, construye una “imagen” de su entorno a partir de la cual genera informaci6n. (8) En efecto, las comunicaciones juridicas construyen la “reali dad juridica”, por ejemplo, en el supuesto de hecho (Tatbestand) de Janorma juridica. El supuesto de hecho contiene distinciones intrinse- cas al Derecho que permiten indicaciones intrinsecas al mismo". Enel acto legislativo el Derecho “inventa” su entomo social. En el proceso. dela subsuncién juridica no se trata de que la informacién se “trans- % Lalegislacién s2 constnuye como tn proceso estrctamente interno del Derecho. La ‘Prodicein de la norma en el sentide mas estricto es separada del procedimlento flicto y sometida a un procedimiento especial. Eh el seno de un 0 legalmente y que culmina con un acto legislative definidole- proceso. almente, la informacion juridicamente r orada en una decision. x z EB Ly g tuna decisidn vineulante como un “precedente” (cae nor Vincular nuevas comunicaciones juridieas [oi Teva, Social Onder, p. 614]. 1 Luma, Recht der Gecellchaf,p. 93. er p-309 ye ‘Agut hay que 3s conceptos de distncion e indizacién tn el sentido ya ‘xpussto de Srencen Brown [old, Supra notas 46 y 47). a7 ov Ua}Ue ap seist[ouad soy ap sau0Talqo sey HOD 61 otoeurniBay e] ap uprodeouo> wun a8 =ms oysez9q [9p pepianisod ef ap opeariap aivaurestoarg emirade vidord ns ap uprorpuos ej so euraysis ordod jap emsnep> ey ‘onan qq Tepos ouronta ye opeidepe sofour sys ered aste>y apand oypazeq [a ‘orquivs ns ap sauoprpucs seq azq0s auodstp anbiod ayraures;said ‘warq eI0yy “_UoPeuTuLapoine rus Js arqos auodstp ‘sap sq “oIqUIeD Ns ap soUOIDIPUOD so] eurusro}9p anb Jo oorpzm! wuroysis ordord ja se anb eoyrutis 0} ~dauoo oupyp anb seoeisap esau rantsod [ep omadsay, vy] ezrjoquis anb £ euraysis [ap souoperado sey sepor euedurore,, aonb axduats 2 vuigsts op anb ofoquats un ue ayratuos as emudsia e7 -7128; o1pa1acy opuats ans A zexquies apand oyoasacy Jo amb op popyun vy nyuassadoa nroua8ia wy “eorpumnt eax eumSumu Ne “ews0U eu “unt s9 ou Te) ow09 ‘onb epussra vl ap OjOqUHS [p Pisa ose wre “SEIS er spwiep sei sepor ap pepriquondeut /pepriqeonde ej aunazajep end oorpum{ eurajsts fo 2 epgor eum Bsn apand ON _.2UIOU Ef ap MPT — cososorny wreaists on00 on C1 7 uoropeardonpe est “ad “(@6)) eget dd puqu Jb onb ofa upppentoggo 9p FuLO ezdaneopest 09 ( ‘isn aon naaig exoyy ‘euiaisys o1doad jap soisnpoud soy ap syaed v ewaysys un ap sojonpord soj ap wnuryUOD uoFsonpordax ef Sq “ONUEUOD OWS; “eupp un ejuasoadas :ouenuoo of opo} ous ‘oo1g3s9 o}daou0> un 69 ‘ou oquey 10d ‘swsorodomne ap ordaouoo jg ‘siserodojne ns ap upPenu “quod vy remsase anb auay oompymn! eursists [9 “oongiodome ewo}s1s ‘owo> ‘opey un 10d ‘orsj9 wg ‘ouparaq Jap pepranisod £ epudsta ap soydaouo> Sof Se91193) ssuOPLy SepEIseWEP uns sTONPoNUT ayusad puopeuterord K ugpeoyrpoo onue apusistxo UpPeLAr ey (F) ‘SP eper fugpoayes ap souzayut sosanoxd souprp ap upTremnuiyse va ays|suo> (198 ,OUIaIXS [eax OPUNUE, [PP EOUAMUL ET 'y0H/9012C] Je SoDastsast ‘ap sonaitm Kupeogeaa ap sojanutpapard ‘sopendeo4oo ‘ap aseq e[ aqos apap as ,oudau, umn ap vrouasaid “09 yp sod euxayiy apuatiepoinisa exoueu ap oqeo e epeActy “pepryear ej ap ugpanzsuoo un ouT0D repuayua anb Avy anb of (s720f pam) , 03nzq soysoU,, SO] 9p UOD9TODAI ef “1]Dap $9 ‘OSD FOP SUPA} Soy ap onzaqut199] 9159 fa ayauTesTaxd so X ‘ONO Je UO OUR Jo UELO! “eer 98-0140 10d ‘ose fap soy>ay SOT ap oruanuesaooad je A’opey uN sod ‘Seuzzou se] ap oanejascdzaqu onsaruresoooud ye ‘zaqus e~ 239594 “ap exouvur ap sopemyonyso ‘souiapun sayeuoperado soquayuraparoid Sop onb ap wien 2s “uaIq Sey ‘SopeuaDeUe ueTua} os anb soiep so] woo azeduzoo os ‘sye 29a wun “A oyparaq] |e ouxoWLa ap 110d Zaid YevzaNOD SVD

También podría gustarte