Está en la página 1de 7

The gorila and monkey

co-godfathers
The gorilla and monkey co-godfather

Úragati le, jawágunti ugúferani luma ugúferani. Bueno.


ugúferani le, galügüti bandi mudún. Bidin lúbiñe gürigia le,
barábachun yágiñe, barábachun yágiñe, bandi mudún
baríjabaña lúbiñe. Nijá jayu lárigiburi le líbajan jaweí tuagu
touba luban. Widü piso tiñu luban mutu ligía. ¡Aránseguati
ugúferani le loúagua buidu! Añájati libíña ugúferani le.
Compa le jígandei, ǘ rüwa irúmu bau eíbuga luágun aban
wübü lun giárabei lan badáirunu luban. Lábuluguñoun seru.
Ñei lagánawa wügüri le lábuguarügüñei ladüga leméindün.
Ligíarügüñei ñei. Sun wügüri le lunber lidin ñei, laríjibein sun
liábin yétegiñe, doóunugiñe. Laríjibei sun lamúderun, lidin
lúbiñoun. To lanboun weíriou, aban wanúi. Lárigiñe wügüri
ligía, ábanrügüñei tebénari luban ani mafúnederetu lugúndu
síliwatu. Sun le lunbei labélurun mosu laríjin láfuridun
lidagiñe aban bena. Leméindün loúagua, ligía lidinbei aganóua
luágu wübü lueí jeidin wüg ǘriña ebéluja lúbiñe. Bueno.
Chül ǘ aban weyu leti buga jígandei le, lachülürati dan lun
gan lan cumpleaño. Ǘ rüwaügaali weyu lubá laní jigande le
cumpleaño, ligía lach ǘ lürün lugúferan jígandei le ebéluja
lumoun. Lach ǘ lürün ñei, "Üg, báfaguagüle, compa. Lidan dan
giñe biábin camá giñe sábiu bugúya. Buséntina wad ǘgün aban
darádun. Quei gíñajadi ban nugúferan, ítaga tia weyu nani
cumpleaño, compa, buséintina tía selebrar nani lun bíñajan
woun".
"Au báfaguagüle tia nugúferan. Üg, náfura. Mosu níñajan
bun. Aná gue to báfaguagüle, sun le wad ǘgübei, compadre,
waü."
Biámarügaali weyu lubá abínajani, ligíati buga taríñagun
wanúi to toti lani buga jígandei le weíriou: "Bueno. An san
bugúya, ¿caba san giñe banángun lubá bani cumpleaño jarúga?
¿Caba san au bidin abínaja?"
"Madíjeri ba. Raboun weyu to náfurida. Neíbuga agáñeija
nanángun yara chápurugu lun giárabei lan náfuridun.
Wéyugiru lubá jarúga."
Sensu san luma? ¡Süg ǘ lau tubána wagádi tuágu tídibu!
Lad ǘ ragun buga wür ǘ ri le, aban lach ǘ lagun tau buga
ligálasun durúrutu. Le aban gugúdi yárügüñei, le aban
yágütañei. Le aban tar ǘ na lisímisi durúruti, la aban chátiti.
Leíbuga wüg ǘ ri le ǘ madarugu. Ábanrügaali larígei, aban lígiri
taráwa. Tíbiti, ¿jagoú funa? ¿O ítara liña lag ǘriajoún mutu le
ligíbaugun ubóu le?
Lach ǘ lürübati wüg ǘ ri le lada ǘ rün sisi raboun weyu lúbiñe
lugúferan. Úati buga compadre ñei lárigiti buga compadre
ádara pasu. Aban lebélurum jígandei le touba touba muna,
anájeina le jayu mudún, anájeina le, anájeina, anájeina,
ládaraguni labu lúgalaga. Leíbuga reiti lúbiñoun sástiri.
Lad ǘ rün sedü guñoun lach ǘ lüra lúbiñe sástiri; lada ǘrünbei
yebu nefu guñou, jücháwaaru labíte, ligálasum, lisímisin,
lisábadun, lubúnidin, luban.
"Mama me tía lun baréngun lun compadre lau íweruja nan
lan tíu lil ǘ gun mudún to ǘ bafi ñe luban tun nanángu," ligíati
jígande letunti lani weíriou. Ligía toti lan weíriou ---ja!
jiñáruraü tura!, ¡süg ǘ tu tau Litegura yara Bariu!
Chül ǘ ti buga weyu lun gawárabei lan jad ǘgüni abínajani le.
Aban lach ǘ lürün íñajati le tidoun mansión to. Mansión tugúya
ñ ǘ rüraü ta tia --- ǘ rüwa irúmu agéyedagua lau cara tarígei!
Ligía le tia bebélurun turágeirugun, úati ni aban Wüg ǘri.
Bandi jiñáriñu lueígiñe tarigei dagá lumoun tarígei. Solo
jináriño. ¿Jagáña funa wüg ǘ riña? Mach ǘlügiña.
Aban laríñagun jígandei le tun lan weírou: "Beíbagubei
nubá. Bagúrabubadina ǘ mada. Nagánbubei láfurun
nugúferan."
Aban tígiragüdün wanúi to múnadagiñe. Tiábi, tiábi, tiábi,
tiábi. Lamídan ǘ ma lúmagua, nejein aban tídibu wewe ñei, ma
tueírin. Lidan tegéyedagubei wanúi to lau tídibu wewe to ítara,
ǘ rüwa irúmu tau egéyeda lau tídibu wewe to lubá tárügüdüni
üma le surúrugu lun tidin tubáraugoun. Tugúya ǘmada, tugúya
ǘ mada, tugúya ǘ mada. Tach ǘ lürü tebénari mansión, aban
táwarun lun tugúferan 'one side'.
"Wagíaguarügü la tía lau, compá" tugúya lun.
"Ca meígeibei, comadre?"
"Subúsiti san bun caba lan bíñaja?"
"Uá tía, comadre".
"Cábagi jamúga urému le lunbei bíñajani?"
'Maskin lus his chipskin.
Torn laik a bon di werams.
You lai. You lai. You lai.
Torn laik a bon di werams.'
Ligía la tía bíñaja. Maríñaja ba tía. Ligía la tia bíñaja.
"Cateí laníchigubei le, comadre?"
"Ligía la bíñaja, compa. Ligía la. Naríñagubei bun jarúga."
Aban lan ǘ güni wüg ǘ ri le lifídu, lidin touboun numa,
joúchagua lei, joúchagua lei, jóuchagua lei. Lídañei dan.
Nújeinguati buga aban jiñáru mebéluraügiruti lad ǘga quei
buídumeraü tan, nibúsigaritu lueí gurírüg ǘa ǘ. Da ǘdaüñaja
tiñáti.
Nijáti jígandei le, ádaja pasu ñai lúbiñe aríjei ida liña lan
lagánbun luágu catei le.
"Ug! Caba san ora liábin compadre lubá láfurun? Wíngubei
au jamúga tia lubá compa. Quei mayábijali lan compa,
níwinragubei lun lagánbuni náfurun yétegiñe lun giárabei lan
liábin compadre".
Nijáti buga jígandei le asánsiragua. Nujáguati labíte
jígandei le dajéñu. Láfurati buga lugúferati le lunti buga
lagánbuni compa le yag ǘ roun lubáti buga giábei lan liábin
yétegiñe lueígiñe San Gil le ñei lubeí laganoúa.
"Üg! Fuja! Nugúferan ligíra. Üg! Líñajan nugúferan ligíra
den!". Lachúbara jígandei le lun giárabei lan lada ǘrünu labite.
Laságarunu. Lad ǘ r ǘ bali le yágiñe, lídañei dan. Dan le
lada ǘ rübali le yágiñe, ánjoun du lueígiñe tanága. Murúyatu
"Üg,! ligía. Dagá ñeijein; ragü la isíresi ad ǘga ida luba lan
lafáfadajanu. "Lídañou dan," liña wüg ǘri le.
Lach ǘ lünti buga luágu tarígei wewe to garánaboun, ñeiña
lad ǘ gei garáragua ǘ ligíra ǘ rüwa irúmu lubá lárügüdüni üma le
surúbei. Úntenti buga weírou. Úntenti buga mutu to lueígiñe
üma le.
Tótima buga buídutimabou, siendo que le buga nijá lan
buga ugúferani le íñaja, ligía bugáti tidáni jiñaru to tebélurun.
Aban tídin añúra lidan aban caná muñugunaja tugúyati ñei,
tarígeirugu muna.
Murúsu ora anjein belú weíriei wagánga. Ligíati, ca funa
buga uágu madágun lubáli le lunbei ladáguni lúbiñe.
Lach ǘ lürun, adágu ligía pasu, adágu ligía pasu, adágu ligía
pasu. Dan le lach ǘ lürün ora lun líwinrun íñajati ligía láfuridun
wüg ǘ ri le asísija. Dan meti liábin, úaarun meti jiñáru.
Ábanrügaaru jiñaru. Ábanrügaaru meti jiñáru to
buídumera ǘ timaboun to yágütaboun canárugu. Buídumera ǘtu
tía jiñáru tugúya!
Deti buga lebélurun jígandei le, "Win ba, compadre. Win
ba, compa. Wabínaja tía ya áriabu to". Nijáti buga wanúi to
luáguti tarígei muna íchajati coba lun. Íngirati buga cutéte le
asísija quei lagánbuni íñajani le.
Lidin jígandei le áluajoun weírou. Lach ǘlürün luágu bena,
jucu loun lagáraragunu lun gawánrabei lan jamícsirum pisi
ligía. Loúburunu, lárügüdünu, lagáraragunu, ch ǘla anjoun
ñüdü lubá agábulegüdeina. Iníte weíriei tárigi.
Lebélurati buga cutéte le lárigiñe lasísijan, aríagua ligía,
aríagua ligía. Nujá jiñáru to ítagañou. Lújati buga juan to
tarígeirugu muna to. Incha lei larüna tun. Janúfudeti lugúdun
jabúja jiñáru to. Ichan lei ya. Janúfudeti tueí den! Línchabaliya
tu tagárarun. Lújaburuguñou. Ítara tiña lubá.
"Wel, compadre, gíñajatibu. ¿Ida liña san bíñaja le,
compadre? Lídañeigiñeti dan, compa".
Le tía jañúrubei jiñáriñu ja tidan mansión to, úati jala ǘ.
Chagúga, chagúga, chagúga. Nujá amu asta luágu tege amu lun
giára lan jeméragun jiñáriñu ja tidan muna to, lugúndun buin
muna jau abíñajatiñu. Ligía jiñáru to, queisi lígiragüdü
wagánga canárugun, mañúrutu jadan. Buídumera ǘtugu
túnguañouti queti buga.
Lígirabüdünu jígandei le copañera to, ñüdüya ti buga
bougudin. Boúgudiñou ta. Mánjatu tía teréderum múnada
queri tuyúga lan cuncusáboun lun íñajati.
"Úg, compa waü, gíñajatibu".
"Báfaguagüle, compa, aní ítara meme wamá".
"Wíngubei bágia catei lun giára lan nájingichujan catei
compadre".
Úati wüg ǘ ri lun labínajan tuma wanúi to lugúndun wüg ǘri
le, emeíndüti. Ligía tia boúgudi tubei. Sun labínajan lúmagiñe
lad ǘ nrün disi bou tarúgan, aban jiñáru to. Mígiragüdün
lumútu. Ligía, dan le laganoúbei luágu wübü ligía, ábanrügü
lubeí tebénari luban. Mafúnederetu. Anjein erédea da ǘda ǘñaja
yágüta, laríjibei sun le lunbei lebélurun tidoun muna to,
porque ñeígiñeba lebélura. Bueno.
"Wiña ba, compadre. Wiña ba. Wiña ba, an abínaja
námuga".
"Báfaguagüle, an náfuraya bun lun giára lan babínajan".
Lajúcurunu jiñáru to, garágua loun.
Manúfudeeliti cutéte tueí jiñáru to den. Línchuni lar ǘna
tun lun tadágarun lumoun, "Üg! Üg! Maní la abínajani le,
compadre waü".
"Ida liñagi abínajani le, compadre?"
"Bidinbei ariñaga nuágu ítara?" Ayánujaruti buga wanúi to
lunti buga tani weíriei que 'Maskin lus his chipekin an torn
laik a bon di werams," uáguti lanti buga weírei. "An compadre
waü, cágie uágu biábibei aríñaga ya que Maskin lus his
chipskin an tor laik a bon di werams? Jalíagi, compadre, nidi
íwerujei tíu bil ǘ gün mudún tun, nege, nisábadun nigálasun,
nabíte, nisísin, nubúnidin, nubádun, compadre? Túmagiñe
weyu le, compa, giárati magúferagua wamá, boy. Gudá!"

«The Gorila and Monkey co-godfathers». En According to our ancestors:


Folk texts from Guatemala and Honduras , editado por Mary Shaw, 510(512).
Linguistics and related fi elds 32. Norman, Oklahoma: University of
Oklahoma, 1971.
https://www.sil.org/system/fi les/reapdata/21/59/10/21591062766755375365
519515543992717271/10046.pdf . 309(311)-324(326).

También podría gustarte