Está en la página 1de 36

UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA

CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

II II
UNIDADII

III UNIDAD III

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 1 Nuevo Chimbote -2020
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

1 ESBOZO GRAMATICAL DE LA LENGUA QECHUA


(HUK) ANCASHINA

GENERALIDADES SOBRE LA ESTRUCTURA DEL QUECHUA


1
(huk) El quechua es una lengua aglutinante de tipo sufíjante, lo cual quiere decir que las palabras se
forman mediante la adición a la raíz de múltiples partículas llamadas sufijos. Por ejemplo:

marka “pueblo’”

marka-yki “tu pueblo”

marka-lla-yki-kuna “su pueblito (de ustedes)’”

marka-lla-yki-kuna-pita “desde su pueblito (de ustedes)”

¿marka-lla-yki-kuna-pita-ku ? “¿desde su pueblito (de ustedes)?”

Muchos conceptos que se pueden expresar, por ejemplo, en la lengua castellana a través de
muchas palabras, en quechua se expresa en una sola, constituida por varios sufijos que se
añaden a una raíz.
RAIZ VERBAL SUFIJO PALABRA CASTELLANO
Raíz +sufijo

kuya - - y ¡Quiérelo! (de dar cariño)

miku - - y ¡Come! / comida

miku - - n Él/ella come.

mutsa- - ma-y

miku- - na

qillqa- - a

kaayi- - n

hampi- - nki

punu- - na

rika- - q El/la que observa

Por otra parte, los sustantivos y los adjetivos pueden expresar un significado sin la ayuda de un sufijo,
aunque, por la naturaleza de la lengua necesitan de afijos, por ejemplo:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 2
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

RAÍZ NOMINAL C ASTELLANO SUFIJO PALABRA CASTELLANO


wayi casa - man Hacia la casa

patsa suelo, época, et. - yki “Tu tierra”

qucha lago, laguna - n Su lago, su laguna.

naani camino - pa Por el camino

hampi remedio - kuna

yanasa amigo - paq Para el amigo


piqa cabeza - a Mi cabeza

RAÍZ NOMINAL CASTELLANO + SUFIJO CASTELLANO

rakcha sucio(a) - kuna

pacha / wiksa barriga - sapa Barrigón(a)

qiri herida - yuq Con herida o con


llaga
hirka - yaq Hasta el cerro

nana hermana -lla hermanita

Santa Santa(lugar) - chaw

mama - yuq

Nepeña - pita

pay - raykur

maki - wan

marka - man

chakra Terreno agrícola - chaw

qura hierba - m

pishqu - naw

qishyay enfermedad - raykur

paykuna - ku

aywa ir - tsu aywa-a-tsu Yo no voy.

wawqi Hermano del varón - tsu Wawqi-i-tsu No es mi hermano.

siki - sapa

yaku - naw

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 3
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

nuna varón - ku

2
(ISHKAY SUFIJOS NOMINALES
)
SUFIJOS DE FLEXIÓN NOMINAL
1 Sufijos de persona.-En esta categoría flexiva de persona marca la persona del poseedor.
(huk)
Persona Uso de sufijos posesivos
1ra. Sg. (nuqapa) wayi-i ‘mi casa’
2da. Sg. (qamqa) wiayi-yki ‘tu casa'
3ra. Sg. (paypa) wayi-n ‘su casa*
1 Pl.lncl. (nuqantsikpa) wayi-ntsik ‘nuestra casa'
1 Pl.Excl. (nuqakunapa) wayi-i-kuna 'nuestra casa'
2da. PL. (qamkunapa) wayi-(y)ki-kuna ‘sus casas (de ustedes)’
3ra. PL. (paykunapa) wayi-n-kuna 'sus casas (de ellos)’

2 1. Sufijos de casos.-Los sufijos de caso tienen similar equivalencia a las conjunciones y/o
(ISHKAY)
preposiciones del castellano. Es así que, los sufijos casuales se relacionan a la frase nominal con
la frase verbal. La diferencia, a comparación de las conjunciones y/o preposiciones del castellano,
es que estos siempre van como sufijos, es decir, pegados a la raíz:
2.1 Acusativo(-TA).-Se utiliza como complemento directro ocuando algo va dirigido a alguien y
puede tomar el significado de:“a”, “al”.
2.2 Ilativo (-MAN).-Indica la dirección del movimiento de la acción verbal. Se puede traducir al
castellano como: “a”,”al”, ”hacia”.
2.3 Genitivo(-PA).-Este sufijo indica el poseedor ,es decir,que el objeto nombrado pertenece a
alguien o es parte de algo .Se puede traducir como: la frase posesiva equivale a la
preposición “de”,”del”,”de la”. Además de ser agentivo ,también indica acción continua que se
traduce como “por”, “a través de “, “mediante”.
2.4 Benefactivo(-PAQ ).-Este sufijo indica a la persona ,animal o cosa en cuyo provecho o
beneficio se realiza la acción del verbo. En castellano significa “para”.
2.5 Ablativo(-PIQ / -PITA).-Indica punto de origen,tanto en el espacio como en el tiempo.
dependiendo del contexto oracional se puede traducir en: “de”, “desde”. Ejemplos:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 4
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

2.6 Limitativo(-YAQ /-KAMA/KAMAYAQ).-Indica límite en el tiempo y espacio. En castellano


significa: “hasta”, “mientras”, ”hasta mientras”.
2.7 Causal (-RAYKUR).-Se utiliza para indicar causa o motivo y se traduce como: , “por”,
“a causa de”.
2.8 Comparativo (-NAW)-Se utiliza para realizar comparaciones entre dos seres.En castellano
significa “como”, ejemplos.
2.9 Inclusivo (-WAN).-Indicar acompañamiento o instrumentación En castellano significa
“con”.También indica coordinación de frases nominales como “y”. ejemplos:
2.10 Posesivo(-YUQ).-Se utiliza para indicar posesión.Es castellano significa “que tiene “,”con”.
2.11 No posesionario(NAQ).-Este sufijo indica negación de posesión.Se traduce como “el que
no tiene”:es decir es lo contrario del sufijo –yuq.
2.12 Locativo (-CHAW).-Este sufijo indica ubicación de alguien o de algo en un lugar. En el
castellano se traduce como :”en”.
2.13 Interrogativo (-KU).-Se utiliza para señalar interrogación.Se puede escribir en un
sustantivo y también en un verbo.
2.14 Certidumbre (-M/ /-MI).-Indica certidumbre, se traduce como “es”. Se sufija /-m/ cuando la
palabra termina en vocal y /-mi/ cuando la palabra termina en consonante.
2.15 Petición(-LLAA).-Se utiliza para expresar petición, equivale a “por favor dame” o “ por
favor regálame”.
2.16 Similitud (-MAYI).-Se utiliza para denotar similitud o semejanza y se traduce por
“compañero “o “colega”.
2.17 Sufijos renuclearizadores. -Se trata de los sufijos de cuando un sufijo deriva de un
nombre a partir de otro nombre.

a. Sufijo “lla”(diminutivo).-Es aquel sufijo que crea sustantivos de significado


diminutivo,impartiendo el valor del afecto.Este sifijo es equivalente a la forma –ito o
–cito del castellano.

Liichu-lla-a chushchulla- n-kuna Chakra-lla-ntsik

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 5
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

2.18 Sufijos nominalizadores.-Cuando un sufijo deriva un nombre a partir de un verbo se


denomina nominalizador. Los sufijos nominalizadores en el Quechua Ancashino son –(na) e
(-y).

a. Sufijo -na (nominalizador).-Este sufijo forma nombres a partir de una raíz verbal. Es decir, el
sufijo -na produce nombres cuyo ; significado alude al objeto (instrumento) que realiza la
acción significada por la raíz verbal.
RURANA SHUTI GLOSARIO
Pitsa-y (‘barrer) pitsa-na “escoba”

Punu-y (dormir) punu-na “cama o algo para


b. dormir”. Sufijo
-y

(nominalizador, infinitivizador).-Este sufijo nominalizador -y proporciona el nombre abstracto


del verbo, es decir, el infinitivo verbal. Los infinitivos son, en rigor, los nombres de los verbos,
por ello es pertinente decir que el morfema infinitivizador -y nominaliza las formas verbales
en el Quechua.
-Y FUNCIONES

Miku-y (comida) Nominalizador


Mamay (señora con respeto)
Taytay (señor con respeto)

Tsata-y (denunciar) Verbo infinitivo

Tsata-y (¡Denuncia!) Verbo imperativo

c. Sufijo -q (agentivizador).-El sufijo agentivo -q se usa para derivar sustantivos o adjetivos de


un verbo. En el primer caso, un sustantivo derivado con -q funciona como persona ejecutora
de la acción verbal que se traduce como ‘él que..., la que...(realiza la acción). Equivale al
participio activo del castellano (Chávez 1986).
rurana ¿Pitan ruran?
parlay parlaq El que habla.
yanapay yanapaq

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 6
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

¿IMARAQ SHUTI TUMATSIKUNAQA ?


3
(KIMA)
VOCABULARIOKUNA: Nawitsay shutikunata, qillqariy maypataq shamuyan.¿Maypitataq kanki?

Yuraq wallpa. yana mayu. Hatun hacha. Ishkay tuurukuna.


Yuraq mishi. Anqash mayu. wira hacha. Kima waakakuna.
SHUTI TUMATSIKUNA

1 El adjetivo es la palabra que expresa una característica o cualidad del sustantivo, indicando su
(huk)
calidad, sabor, tamaño o dimensión. A diferencia del castellano, el adjetivo en quechua no varía en
género, número ni caso.
SHUTI TUMATSIQKUNA ADJETIVOS QALLQASHQA

kay
taqay
huk
Allaapi
ni pillapis
Quñu
shumaq
qishyaq
Por esta cualidad se utiliza la misma palabra para el masculino, femenino, singular, plural, para
nominativos y acusativos. Como regla general en Quechua ,asimismo el adjetivo va antes
que el sustantivo.

Nuqa kushim kaykaa ¿Qamqa?


WUKAWULARIUKUNA:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 7
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Kushiq-kushishqa Llakiq-llakishqa Utiq-utsishqa qishyaq

kuyakuq mantsakuq yarpachakuq piñakuq

allillaq mutsakuq waqakuq qutsuq

pinqakuq ayrayaq aqtupakuq qayapakuq pantakuq

upa shumaq kaq rikaq upyakuq upalla kaq

LLAPANTSIK KANAN RURARISHUN


HUKLLAWAY:huk yupayta kanqanchaw churanayki.
1 (1) triste ( ) allillaq
(huk)
(2) cansado ( ) kushikuq/ kushishqa
(3) enfermo ( ) upyakuq
(4) asustado ( ) upalla kaq/mana parlakuq
(5) pensativo ( ) pantakuq/pantakashqa
(6) interesado/ambicioso ( ) llakiq/llakishqa /haqamashqa
(7) querendón ( ) qishyaq/qishyakuq/qishyashqa

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 8
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

(8) contento ( ) kuyakuq


(9) reservado, callado ( ) waqakuq/waqayishu
(10) llorón ( ) upa
(11) Molestoso , remedón ( ) aqtukuq
(12) Cantante ( ) qutsuq
(13) Enojado, colérico ( ) mantsakuq/mantsakashqa
(14) borrocho ( ) yarpachakuq /yarpachakashqa
(15) torpe ( ) rikaq
(16) bueno ( ) maqakuq
(17) confundido ( ) piñashqa
(18) pegalón ( ) qayapakuq
(19) gritón ( ) pinqakuq
(20) avergonzado ( ) ayrayaq/ ayrayashqa
(21) observador ( ) utiq/utishqa
PARLAY:qillqanatam nawitsanki,tsaypitam parlanki.

¿imanawtan kaykayan?

Shuti: Fausto
Watan: 40
Nuqa chakra nuna kaa. 5 wamrakuna kapaman,llapankunam warmiyuq
quwayuq kayan.Allaapi kushim kaa.Kananmi hunaqnii,tsayraykur llapan
kastaakuna chaayamushqa wayiiman.Qishyaq warmiipis kushim kaykan.

Shuti: Luisa
Watan: 35
Nuqa kushi warmim kaa.Kanan quyam shumaq warmi wawaa yurirqun,tsaymi
allaapim kushi kaa.

3 ÑAWITSAY :kay qillqanata allí nawitsay,tsapiqmi letrata allí kashqanman churanki.


(Kima) ¿IMANAW HANAN KAQ KANTSIK?
(1) Hatunmi /tsikanmi kaa. Soy mediana estatura.
(2) Ichikmi kaa. Tengo boca grande.

(3) Taksham kaa. Tengo cejas grandes.

(4) Ichik nawikuna kapaman. Soy enclenque.

(5) Hatun nawikuna kapaman. Soy obeso.

(6) Hatun qipshakuna kapaman. Soy de baja estatura.

(7) Yana qashpa aqtsa kapaman. Tengo cabello negro ondeado.

(8) Yana quchqu aqtsa kapaman. Tengo ojos pequeños.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 9
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

(9) Yana saqtu aqtsa kapaman. Soy barrigón.

(10) LLiki shimi kapaman. Tengo cabello negro lacio.

(11) Ichik shimi kaa. Tengo boca pequeña.

(12) Uyu kaa. Soy delgado.

(13) Tullusiki kaa. Tengo ojos grandes.

(14) Wira kaa. Soy calvo.

(15) Pachas kaa. Tengo cabello negro grueso.

(16) Paqla piqa kaa. Tengo buen derrier.

(17) Sikisapa kaa. Soy alto.


¿IMANAW RURIN KAQ KANTSIK

(1) Uryaq kaa. Soy egoísta.


(2) Ñampu shunqu kaa. .Soy envidioso.
(3) Yachakuq kaa. Soy sucio.
(4) Parlakuq kaa. Soy mentiroso.
(5) Kuyakuq kaa Soy alegre.
(6) Wayllukuq kaa. Soy de corazón noble.
(7) Kushi kaa. Soy aprendiz.
(8) Ayrayaq kaa Soy bohemio.
(9) Chiki kaa. Soy trabajador.
(10) Kushi kaa Soy ocioso.
(11) Qacha kaa. Soy parlanchín.
(12) Ulichika/llulla kaa Soy querendón.
(13) Qila nuna kaa. Soy alegre.
(14) Micha kaa. Soy ambicioso.
(15) Laqla kaa. Soy mentiroso y difamador.
(16) Upyakuq kaa. Soy inocente.
(17) Upa nuna kaa Soy amoroso.
(18) Alli nuna kaa. Soy bueno.Soy pobre.
(19) Kapuq kaa. Soy pobre
(20) Waktsa nuna kaa. Soy rico.

(21) Waqayishu kaa. Soy sentimental.


(22) Rantikuq kaa. Soy vendedor.

4 QILLQAY :kananmi qam qillqanki imanaw kashqaykiyta.Huk fotuykita laqanki,tsaypiqmi parlanki.


(chusku)

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 10
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

5 QILLQAY: Qillqashqata ñawintsay nirkur kutitsiy tapukuykunata:


(pitsqa)

Nuqapa shutiiqa Mañum. Taytaapa shutinpis Mañum, mamaapa Antum. Hatun paniipa
shutinqa Inicha, wawqiikunapa hukpa Anchi, hukkaqpa Shanti. Kananqa nuqakuna
Limachawmi taykaayaa. Limaqa hatun markam. Kay markaqa Perupa chawpinchawmi kaykan.
Huk mayum tsay markapa chawpinpa paasaykan, tsay mayupa shutinmi Rimac. Limapa
kuchunchawpis hatun qucham kaykan. Kay hatun quchachawqa atska atska challwakunam
kan. Limachawqa atska atska hatun shumaq wayikunam kan, atska aruykuna, atska
yachaywayikuna, atska atska runakuna, atska suwakuna, atska upyaqkunapis kanmi.
Llapan ichik markakunapitam Limaman uryay ashiq runakuna shamuyarqun. Nuqakunapis
taytamamaakunawan Ancashpita shamuyarquu. Kananqa nuqakuna Lincechawmi taakuyaa.
Nuqakunapa wayiiqa takshallam, ishkay pununayuqllam. Tsaychawmi nuqa mamaawan
taytaawan ishkay paniiwan, wawqiikunawan taraykaaya; awiluupis awilaapis nuqakunawanmi
taakuyan.
a) ¿Maypitataq Mañun?____________________________________________________

b) ¿Imataq Mañupa taytanpa, mamanpa, paninpa, wawqinkunapa hutin?

_____________________________________________________________________

c) ¿Hatunku Lima markaqa?__________________________________________________

d) ¿Imakunataq Limachaw kan?____________________________________________

e) ¿Imataq markapa chawpinpa pasaykan?_____________________________________

f) ¿Imataq Limapa kuchunchaw kaykan?______________________________________

g) ¿Imakuna hatun quchachaw kan?____________________________________

h) ¿Maypitataq runakuna Limaman shamuyan?_________________________________

i) ¿Maypitataq Mañupa taytan?______________________________________________

j) ¿Imamantaq runakuna Limata shamuyan?___________________________________

k) ¿Maychawtaq kanan Mañu taykan?_________________________________________

l) ¿Pikunawantaq Mañu taakun?________________________________________________

m)¿Hatunku Mañupa wayin?__________________________________________________

n) ¿Ayka punanayuqtaq Mañupa wayin?_____________________________________

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 11
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

9 QILLQARISHUN: ¿Imanawtaq qam kanki?Huk fotota laqanki,tsayraq qillqanki amanaw


(isqun) kashqaykuyta.

¿Imanawtaq hanan kaq kanki? ¿Imanawtaq rurin kaq kanki?

 Taksha warmim kaa.  Uryakuq warmim kaa.


 Shumaq puka wirpakuna  Yanapakuqmi kaa.
kapaman.  Mamapatsata ashmakunatapis
 Ichik yana nawikuna kuyakuqmi kaa.
kapaman.  Parlakuqmi kaa.
 Yana quchqu hatunpis  Asikuqmi kaa.
aqtsa kaa.
 Yuraq qara kapaman.  Mantsakuq warmi kaa.
 Ni hatusaq ni ichik  Ayrayaqmi kaa
chichikuna kapaman.  Piñakuqmi kaa.
 Waqaysikim kaa.
10 TAPUYKUNA: Qam tapunki yanasaykita,tsaypiq nuqa tapushqayki.
(chunka)
QAM YANASAYKITA TAPUNKI: NUQA YANASAYKIPITA TAPURISHQAYKI:

27. ¿Imatan shutiykiqa? 1. ¿Imatan shuti___qa?


Nuqa Riccim Kaa _______________________________________
28. ¿Ayka watayuqtaq kanki? 2. ¿Ayka wata _______?
29. Nuqa ishkay chunka ishkay watayuqmi kaa 3. _______________________________________
30. ¿Maypitaq kanki? 4. ¿Maypitaq _____?
31. Chimbotepitam kaa 5. _______________________________________
32. ¿Maychawtaq taaranki/paaranki? 6. ¿Maychawtaq yacha___/taara___/paara___?
33. Trapeciochaw taara 7. _______________________________________
34. Pikunawantaq taaranki/paaranki? 8. ¿Pikunawan ?
35. Mamaawan, taytaawanpis taara 9. _______________________________________
36. ¿Mahayuqku kanki? 10. ¿Mahayuqku ?
37. Manan, hapallanmi kaa 11. _______________________________________
38. ¿Imanawtaq shunquyki kaykan? 12. ¿Imanawtaw shunqu___ __________?
39. Nuqa kushi kaa 13. _______________________________________
40. ¿Pitatan allaapa kuyanki? 14. ¿Pitatan allaapa ?
41. Kastaata kuyaa 15. _______________________________________
42. ¿Ima mikuytaq gustashunki? 16. ¿Ima mikuytaq gusta_______?
43. Nuqa cevichetam mikuyta gustaman 17. _______________________________________
¿Imatatan allaapa mantsanki? 18. ¿Imatata allaapa ?
Arashta allaapa mantsaa 19. _______________________________________
44. ¿Ima ashmata allaapa kuyanki? 20. ¿Ima ashmata allaapa ?
45. Nuqa mishitam allaapa kuyaa 21. _______________________________________
LLAPANTSIKMI KANAN RURARISHUN
46. ¿Ima ashmata mana kuyankitsu? 22. ¿Ima ashmata mana ?
47. Nuqa serpientetam mana kuyaatsu 23. _______________________________________
48. ¿Imanawtaq mama patsata taapanki? 24. ¿Imanawtaq mama patsata ?
1
Yachatsikuq:
49. Nuqa
(huk)
Mururnin taapa Vega Reyes Jhovana 25.Judith
_______________________________________
pág. 12
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

VOCABULARIUKUNA: ¿Imatan kaykuna? Yupaykunatam shutinkunachaw qillqanki.

Kaykuna
shutikuna
kayan,kay wanmi
parlayantsiq
nunakunapita,as
hmakunapita .

(1)pishqu (13) wayi


(1) aqu (10) chaqakuna
(2) Uriana lampa (11) pukutay (2)wayta (14) pukutay
(3) hacha/planta (12) inti
(4) mishki raqu/shika (13) hatun qucha/lamar (3) mayu (15) tuqu
(5) taakuna (14) hatun tsuku
(4) challwa (16) punku
(6) warmi wamra (15) hanan patsa
(7) nuna (16)Ullqu wamra (5)arash (17) patsa
(8) pukllana (17)challwa
(9) aqusha (18) rumi (6)kuru (18)tipras

(7)nuna (19)warmi wamra

(8)laqatu (20)rachak

(9)kuniqu (21)illwa
Huk flechawan ashinki tapuyashuyaptiyki:

2 (10) ayqu (22)qura


(ISHKAY)
a) ¿Imatan hanan patsachaw kan? (11) tsampa (23)uru
Kima parqukuna kan.
(12) parqu (24)chukllush
b) ¿ Wamrakuna ishkay imaginchaw kanku?
Hatun tsukuwan arwakuntsik.

c) ¿Imawantaq playachaw arwakntsik? Awmi, wamrakuna kanmi.

d) ¿Wamrakuna playachaw pukllayanku? Awmi,pukllayanmi.

e) ¿Ayka parqukuna qishuchaw kan? Illwa, inti,pukutaykuna kan.

f) ¿Imachawtan arashqa iskaraykan? Huk rumichawmi iskaraykan.

g) ¿Pitan lamarchaw armakun? Huk nunam armakun

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 13
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

1
(huk) VOCABULARIOKUNA: ¿Imatan kaykunaqa? Yupaykunatam shutinkunachaw qillqanki.

Huk kaq

(10) Uran patsa (10) qucha


(11) lampa (11) pukutay
(12) hacha (12) inti
(13) nani (13) llama
(14) patsa (14) nunakuna
(15) warmi wamra (15) hanan patsa
(16) nuna (16) warmikuna
(17) wayikuna (17)mayu
(18) aqusha (18) rumi

1. ¿Pikunataq kayan?
____________________________________________________________________
2. ¿Imatataq ruraykayan?
________________________________________________________________
(1)pishqu (13) wayi

(2)wayta (14) pukutay

(3) mayu (15) tuqu

(4) challwa (16) punku

(5)arash (17) patsa

(6)kuru (18)tipras

(7)nuna (19)warmi wamra

(8)laqatu (20)rachak

(9)kuniqu (21)illwa

(10) iqu (22)qura

(11) tsampa (23)uru

(12) parqu (24)tsukllush

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 14
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

3. ¿Imakunataq imagenchaw rikaykanki?


____________________________________________________
Ishkay kaq

1. ¿Pikunataq kayan?
____________________________________________________________________
2. ¿Imatataq ruraykayan?_____________________________________________________________
3. ¿Imakunataq imagenchaw rikanki?_______________________________________________
1
(huk) VOCABULARIOKUNA: ¿Imatan kaykunaqa? Alli nawitsarnin qasqiyta qillqariyallay:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 15
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

KAYNAWMI MAKIKUNATA PAQAKUNTSIK


Inishinantsik:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

4. ¿Pikunataq makikunata paqakuyan?

___________________________________________________

5. ¿Imakunataq makikunata paqanantsikpaq inishiyan?

____________________________________

6. ¿Imanirtaq alli makikunata paqakuntsik?______________________________________________

KAYNAWMI KIRUKUNATA SHIKAKUNTSIK


Inishinantsik:
1.
2.
3.
4.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 16
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

5.

7. ¿Pikunataq kirukunata shikakuyan?___________________________________________________

8. ¿Imakunataq makikunata paqanantsikpaq inishiyan?

____________________________________

9. ¿Imanirtaq alli kirukunata shikakuntsik?______________________________________________

MANA ALLI MIKUNA

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 17
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

10. ¿Alli mikunaku kaykuna kayan?___________________________________________________

11. ¿Imanawtaq patsamamata dañatsin?_______________________________________________

12. ¿Imanirtaq mana mikunantsiktsu?_________________________________________________

ALLI MIKUNA

Alli mikuna
1. Qura mikuykuna:
2. Aytsa mikuykuna:
3. Wayu mikuykuna:
4.
5.

13. ¿Alli mikunaku kaykuna kayan?___________________________________________________

14. ¿Imanawtaq patsamamata taapayan?_______________________________________________

15. ¿Imanirtaq mikuntsik?____________________________________________________________

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 18
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Qam kawanaykipaq akranki

3
(KIMA) Oraciunkunata nawitsanki,tsaymi huk circuluwan qillqanki.
1. Tiyuu kima warmi wamrakuna kapun.
2. Kima shumaq warmi wamrakuna Huarazchaw yuriyarqun.
3. Kima warmi wamra shamuyarqan.
4. Nuqa pullan mishki tantata mikurquu.

5. Tsay warmi shikata upun.

6. ¡Achachaw! Nuqa mishki raquta mikuyta munaa.


7. Paykuna mishki raqukunata mikuyan.
8. Tsay kuchi astka lichukunata wachashqa.
9. Quwaa alli nunam.
10. ¿Ayka ullqu wawakuna kapushunki?
11. Tsay alli nuna warminta kuyan.
12. Mamaa ullkuta murushqa.
13. Llapantsik wamrakunata hampintsik.
14. Warmi huk hatun qiri chankanchaw kapurqan.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 19
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

15. Kay llulluyki winantsu¿Ayka killakuna kapun?


16. Taqay wamram allapi tullusiki.
17. Mamay ¿ayka killakunata maqashunki?
18. Washakuq shipashta yanaparqan .
19. Shumaq waytakuna chakrachaw winarqan.
20. Nuqa rikraata pakirqaa.
21. Tsay shumaq puka waytata rantirquu.
22. Hatun pachayki kapushurqayki.
23. Qam wamrata yachatsirqayki¿Imanir?
24. Chunka warmikunam chichu kayarqan.
25. Kay tsuqlluta kurukuna mikushqa..
26. Chuulukuna allapi uryayarqun.
27. Taqay chulukuna warmita yanapayarqun .
28. Atska qishyaqkuna shamuyashqa.
29. Tsay micha warmi hampin rantintsu.
30. Wamrakuna atsaka papakunallatam mikuyarqan.

SHUTI RURANAKUNA SHUTIKUNA


TUMATSIKUNA

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 20
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 21
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

LLAPANTSIKMI KANAN RURARISHUN


QILLQASHUN: Kay oraciunkunata kichwachaw qillqarinki:
1
(huk) CASTELLANO KICHWA
Yo estudié quechua en CEIDUNS.
Ella trajo mi remedio .
Ustedes han sido buenos estudiantes.
Tú aprendiste mucho.
Él tosió demasiado.
Ellos se lavan las manos con abundante agua.
El pueblo necesitó una posta médica.
Tu siembras maíz.
Ellas están sembrando olluco.
¿Qué es el coronavirus?
Debes comprar tus medicamentos .

Las plantas tienen plagas.


Usted enseñaron los valores a los niños.
¿Cómo debo curar mis plantas?
La tierra está demasiado contaminada.
¿Tiene tos seca?
¿Dónde te duele?

LLAPANTSIKMI KANAN RURARISHUN


QILLQASHUN: Pishipninchaw imayka rurakunapa qillqanki:
1
(huk) E S P A Ñ O L Q U E C H U A
S I N G U L A R
1° Su sembrió necesita mucha agua.
2° ¿Quién te golpeó? Qam
3° Él (ella) tomó todos sus Pay
medicamentos en la hora.
P L U R A L
1°I Nosotros(as) reciclremos la basura Nuqantsik
1°E Nosotros(as) aprendemos las Nuqakuna

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 22


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

enfermedades en quechua.
2° Tú debes denunciar al señor.
3° ¿Cuántos días está enfermo?
E S P A Ñ O L Q U E C H U A
S I N G U L A R
1° ¿Tienes una abogado? Nuqa
2° ¿Ud. Dialogó con el juez? Qam
3° Él (ella) habló con el maestro. Pay
P L U R A L
1°I El mango es una gruta de Nuqantsik
exportación.
1°E Nosotros(as) hemos hablado de Nuqakuna
nuestrso rerechos.
3° El domingo se celebra el Día de la
Mujer.
URYANA: HUK LINEA TIEMPOPITA KAWAYNIKIPITA RURANAYKI.

¿IMUNANKIKU QUTSUYTA?

8
(PUWAQ)

VOCABULARIOKUNA:
1 RURANAKUNA SHUTIKUNA SHUTI HALUTSIKUNA SHUTI TUMATSIKUNA
chikiy allqa
apay

2 QUTSUY: Kay shumaq qutsuta wiyarkur pishiqninman qillqay:


ATUQ

(qutsuy)

Ay atuq atuq atuq allqapita

Qamtawan nuqata __________chikimantsik Ishkay


kuti
Qamta chikishunki __________ apaptiyki

____________ chikiman wawanta suwaptii.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


II pág. 23
Ay atuq atuq atuq mal agüero

Qamtawan nuqata nuna ______________


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Ishkay
kuti

Ishkay
kuti

Ishkay
kuti

AUTOR:Jacinto Palacios Zaragoza INTERPRETE: Pastorita Huaracina

3
(KIMA) TAPUY: ¿IMATARAQ NIMANTSIQ QUTSUTA?
a. ¿Pitan huk nunata chikin?

__________________________________________________________________________

b. ¿Imanirtaq atuqta chikiyan?

__________________________________________________________________________

c. ¿Imanirtaq nunata chikiyan?

__________________________________________________________________________

a. ¿Imataq atuq nunata kutitsinqa?

__________________________________________________________________________

b. ¿ Imataq huk nuna huknin nunata kutitsinqa?

__________________________________________________________________________

c. ¿Maychawtan atuq paaran ?

__________________________________________________________________________

d. ¿Pikunatataq nuna ashiykan?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 24


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
__________________________________________________________________________

e. ¿Pitan kay qutsunata qillqarqan?

__________________________________________________________________________

f. Qam oracionkunatam qillqanki:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 25


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

PARLANA I
ASHMAKUNATA KUYAPTIYKI QAM
RURANAYKI

Mikunan yakunwan 3
Huk wayi qirupita ruranayki,
kutim qunayki.
qupinwan churanayki

Matinkunata
Shumaq kaykananpaq
paqanayki
armanayki.

Yachatsikuq: Vega Reyes


Hampikuq Jhovana Judith
ashmakunata Aakuq wayi pág. 26
Parkita ,chakratapis
apanayki. kapushunayki. purinanpaq apanayki.
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
VOCABULARIUKUNA:

SUSTANTIVOS ADJETIVOS VERBOS


qupi huk ruray
wayi akuq armay
hampikuq Kima kuti apay
pairki kapuy
chakra puriy
mati paqay
mikuna/yaku quy
TAPUY:
1. ¿Imatan shutin kay infografíapa?
______________________________________________________________________
2. ¿ Ashmakuna wayiykichaw Kanku?
a) Awmi, kanmi. b) Manan musyatsu. c)Manan kantsu. d) Ichikllan kan.
3. ¿Ima ashmakunatan kapushunki?
____________________________________________________________________________
4. ¿Qishyaynin ashmakunapaqa kanku?
a) Awmi, kanmi. b) Manan musyatsu c)Manan kantsu. d) Ichikllan kan.
5. ¿Pununanchaw qupin churantsikku?
a) Awmi, wayin churantsik. b) Manan musyatsu c)Manan qupin churantsiktsu. d) Awmi, qupin churantsik.
6. ¿Ayka kutitan qunayki mikunan?
a) Kima kuti b) pitsqa kuti c) huqta kuti d) qanchis kuti
7. ¿Ayka recomendacionkunata ruranayki huk chushchuta watanaykipaq?
a) Chusku b) pitsqa c) huqta d) qanchis
8. ¿Ima recomendaciónqa allí allí ashmakunapaq?
a) Ichiqlla armanayki b) Hampitsinayki c) Matikuna paqanayki d) Allapi kuyanayki
9. ¿Pitan ashmakunata hampin?
a) Hampikuq ashmakunata. b) Nuna hampikuq c) Paqakuq d) Kuyakuq
10. ¿ Ashmakunata armantsikku?
a) Manam armantsiktsu. b) Manan musiatsu c)Awmi,armantsikmi. d) Paykuna armakuyantsu.
11. ¿Imaraykur nunakunaqa ashmakunata hitariyan?
a) Mana kuyayantsu ashmakunataqa. b) Mana qachatayanampaq wayinkunata hitariyan.
c) Wamrakunaraykur hitariyan. d) Mana alli nunakuna kayaptin.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 27
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

NAWITSANA N°01
PAPA TUQUSH RURAY
TAPUKUNA:
1. ¿Aykaqtaq papa tuqush pampaychaw kayarqan?

___________________________________________

2. ¿Hapallanku papa tuqushta pampanqan?

___________________________________________

3. ¿Imatataq nuna rurarqan?

____________________________________________

4. ¿Maychawtaq nuna karqan?

____________________________________________________________________

5. ¿Imanaw kaq papapitataq tuqushta rurayarqan?

________________________________________________

6. ¿Maychawtan pampayarqan?

________________________________________________

7. ¿Ayka killatataq tuqushta altiyarqan?

___________________________________________________________________

8. ¿Pikunatataq papa tuqushta mikuyaanan?

___________________________________________________________________

9. ¿Llullu killachawku papa tuqushta pampantsik?¿Imanir?

____________________________________________________________________

10. ¿Mamayki papa tuqushta apichaw arunku?

_____________________________________________________________________

11. ¿Papa/ara tuqushqta mikurqaykiku?¿Allinawku?___________________________

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 28
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Tabla 5: Diferencia léxica en el quechua de Huaylas.


LLAPANTSIKMI KANAN RURARISHUN
1 NAWITSAY:
(huk)
Nuqapa shutiiqa Maribelmi. Taytaapa shutinqa Albertom, mamaapanam Mercedesmi. Nuqaqa
hapallanmi kaa. Nuqaqa Chimbotechaw yurirquu. Kananqa nuqakunaqa Chimbotichawmi
paraykayaa. Chimboteqa hatun markam. Kay markaqa Perupa nortenchaw kaykan. Huk
mayum tsay markapa chawpinpa paasaykan, tsay mayupa shutinqa Lacramarca. Chimbotepa
kuchunchawpis hatun qucha kan. Kay hatun quchachaw atska atska challwakunam kan.

Chimbotechawqa atska shumaq wayikuna, atska arukunawayi ,atska , yachaywayikuna,atska


pukllanawayi, atska upyanawayi,atska carrokuna, atska alli nunakuna, atska suwakunapis
kanmi.

Llapan ichik markakunapitam Chimboteman uryaqraykur nunakuna shamuyashqa. Nuqapa


taytaawan mamaawan Huaylaspitam shamuyashqa. Kanqa nuqakuna Victoriachaw
paraykayaa. Nuqapa wayiiqa takshallam, pitsqa pununa kapun. Tsaychawmi nuqa mamaawan,
taytawan, awilaawan, huk china allquuwan, huk mishiiwanpis paraykayaa. Nuqaqa kushi
kushim kastaawan kaa.
1. ¿Maychawtan Maribel yurirqan?
a) Chimbotechaw b) Casmachaw c) Santachaw d) Huarmeychaw
2. ¿Imataq Maribelpa taytanpa, mamanpa shutinkunaqa?

a) Taytanpa Luismi, mamaninpa Maykam. b) Taytanpa Albertom, mamaninpa Mercedesmi.

b) Taytanpa Alberto, mamaninpa Mercedes. d) Taytanpa Jaimem, mamaninpa Maykam.


3. ¿Ichik markaku Chimboteqa?
a) Awmi, ichikmi. b) Manam, ichiktsu. c) Manam musiatsu. d) Imanawraq.
4. ¿Imaraq markapa chawpinpa pasaykan?
a) Huk quchan pasaykan. b) Huk warmin pasaykan.

c) Huk mayum pasaykan. d) Huk challwa pasaykan.

5. ¿Imakunataqa Chimbotechaw kan?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 29


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
______________________________________________________________________

6. ¿Imataq Chimbotepa kuchunchaw kan?


a) Huk hatun qucham kan. b) Huk shumaq warmin kan.

c) Huk mayum kan. d) Huk challwa kan.

7. ¿Imatan hatun quchachaw kan ?

__________________________________________________________

8. ¿Maypitataq nunakuna Chimboteman shamuyashqa?


a) Limapitam shamuyashqa b) Llapan ichik markakunapitam shamuyashqa.
c) Huaylaspitam shamuyashqa. d)Manam nintsu nawitsanachaw.
9. ¿Imaraykur nunakuna chimbotiman shamuyashqa?
b) Tushuyraykur. b) Mikunaraykur.
c) Uryayraykur d) Kastakunaykur.
10. ¿Maypitaq Maribelpa taytankunaqa?
a) Huaraspitam. b) Huaylaspitam.
c) Victoripitam. d) Chimbotipitam.
11. ¿Maychawtaq kanan Maribel taykan/paran?
a) Huaraschaw. b) Huaylaschaw.
c) Victoriachaw. d) Casmachaw.
12. ¿Pikunawantaq Maribel paran/taykan?

__________________________________________________________

13. ¿Ichiku Maribelpa wayinqa?

__________________________________________________________

14. ¿Ayka punanayuqtaq Maribelpa wayinqa?

________________________________________________________________________

15. ¿Imanawtan Maribel kaykan?


_______________________________________________________________________

2 RIKAY-QILLQAY:
(ishkay)

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 30


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Yachakuqkuna: Sánchez Cerna, Eliana /Paredes Roble, Mariley

1. ¿Ayka horakuna pununayki?__________________________________________________

2. ¿Atskataku ichikllataku kachita inishinayki? Awmi ( ) Manam ( )

3. ¿Ayka litrukuna yakupita upunayki? ________________________________________

4. ¿Ayka minutukuna purinayki?______________________________________________

5. ¿Imanawtaq kawanaykichaw kaykanayki?_____________________________________

6. ¿Imapaqtaq kaykunata ruranayki?_____________________________________________

7. ¿Qam alli kaykanaykipaq llapantaku ruranayki? Awmi ( ) Manam ( )


“kawallu qarashqata kirunkunata mana rikantsiktsu”.

QILLQAY-WIYAY N° 01

1. ¿Pitan hampimantsik?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 31


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
a) nunam b) warmim c) hampikuq

2. ¿Pitaq chakrachaw uryan?

a) pununa b) kiru hampiq c) hampikuq d)Chakranuna

3. ¿Imawantan mikunata aqantsik/kachuntsik?

a) kirukunawan b) qalluwan c) shimiwan

4. ¿Imawantan llapanta rikantsik?

a) kirukunawan b) nawikunawan c) shimiwan


5. ¿Imatan qaqllapita shumaq pukaqa?

a) kirukuna b) nawikuna c) wirmakuna


6. ¿Imawantaq tsarintsik/yatantsik?

a) Chakiwan b) shimiwan c) makiwan


7. ¿Imawantaq purintsik?

a) Chakiwan b) tsiqllawan c) atakawan


8. ¿Imawantan muskintsik?

a) Rinriwan b) Sinqawan c) Qalluwan


9. ¿Imawantan llamintsik?

a) Shimiwan b) kiruwan c) qalluwan


10. ¿Imatataq allí allí kanantsikpaq rurantsikman?

a) Waqay b) asiy c) Piñay

QILLQAY-WIYAY N° 02
1. ¿Imanawtan llullukuna qishpiyarqan?

a) Chichiwan b) mikunawan c) yawarwan


2. Kunka nanaptin¿Ima qishyaytan?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 32


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
a) Chuqam b) Ishqicham c) tushum
3. Sinqapa allapi pisqa aywakamuptin ¿Ima qishyaytan?

a) Wishqam b) Ishqicham c) tushum


4. Huk chichu warmi¿Ayka killachawtan wachan?

a) isqun killachaw b) huqta killachaw c) pitsqa killachaw


5. ¿Ayka kutitan huk hunawchaw hamakunantsik?

a) Huk kutilla b) Chusku kuti c) Manam mikunkitsu


6. ¿Ayka litrokuna yakupita upunayki?

a) Huk litruta b) kima litruta c) Manam upunkitsu


7. ¿Ayka kutitan kiruykikunata paqanayki?

a) Huk kim b) Chusku kuti c) kima kutim


8. ¿Maychawtan uryanki /arunki?

a) wayichaw b) hirkachaw c) posta medicachaw


9. ¿Imaytan makiykita paqanki?

a) Ishpana wayita aywaptii b ) Pukllaptii c) Llapanchaw


10. ¿Imatatan uryayniykichaw ruranki?

_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

WIYAY N°03

1) Preguntar 1) Nuqa _______


a) parlay b) wiyay c) tapuy a) Yachakuu b) yachatsinki c) yachan
2) ayudar 2) Nuqa _______
a) nawitsanki b) ishpaa c) ismantsik
3) Qam ________
a) yapashun b) murunki c) rikaa
Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 33
4) Qam __________
a) ruranki b) tantayki c) taapan
5) Paykuna ________
a) kuyayan b)munan c) asinki
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

a) parlay b) yanapay c) wiyay


3) finalizar
a) ushay b) usha c) wiyay
4) Ver
a) rikay b) wiyay c) qillqay
5) Aprender

a) Yachakuq b) yachatsikuq c) yachay

6) Curar
a) hampiy b) yanapay c) taapay
7) Leer
a) yawiy b) kichay c) nawitsay
8) Saludar
a) churay b) napay c) inishiy
9) Enfermar
a) yarquy b) yatay c) qishiay
10)Caminar

a) puriy b) upyay c) shuyay


1. Mayu
Qillqay N° 01 a) nube b) lluvia c) río
1. Nuna 2. Hirka
a) ser humano b) mujer c) huevo a) cerro b) monte c) piedra
2. LLaqta 3. Yaku
a) leña b) pueblo c)puente a) hielo b) agua c) río
3. Karu 4. Qarpanayki
a) lejos b) mañana c) carnero a) qam b) pay c) nuqa
4. Qaqa 5. Uryayanan
a) piedra b) roca c) piel a) pay b) nuqantsik c)paykuna
5. Nani 6. Murunaa
a) hermana b) camino c) mano a) nuqakuna b) nuqa c) pay
6. Kay 7. Qarqanantsik
a) esto b) eso c) aquello a) nuqakuna b) qamkuna c) nuqantsik
7. Tamya 8. Rurayanaa
a) nube b) lluvia c) tormenta a) paykuna b) nuqakuna c) nuqantsik
9. Ayayanayki
a) paykuna b) qamkuna c) nuqakuna
DEDICATORIA(PAYRAYKUR ) 10. Ichayanan
a) paykuna b) qamkuna c) nuqakuna
11. Tikranayki
a) qamkuna b) qam c) pay
Diosniita kawayniita qaramaptin; nuqawan 12. Pallayanayki
a) paykuna b) qamkuna c) nuqakuna
llapan hunaqkuna kaykaptin , alli naanipa
13. Kaayiyanan
aktsiyninwan apamaptin; alli kuyayninwan a) pay b) nuqantsik c) paykuna
waylluyninwanpis kallpata qumaptin.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 34


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

WIYAY-QILLQAY N°
SHUTIYKI:
N° YUPANA:
1 A B C
2 A B C
3 A B C
4
Kuyakuq A B
taytaakunata: C Ubaldota Juna
Alcira
5 A B C
Millatapis llapan waylluyninwan,
6 A B C
yanapayninwanpis
7 A B alli warmi
C kanaapaq
8 A
yachatsiyamarqan. B C
9 A B C
10 A B C

WIYAY-QILLQAY N°
SHUTIYKI:
N° YUPANA:
1 A B C
2 A B C Turiikunata: Dean, Milagros Jhonnypis,
3 A B C llapan hunaqkunachaw, waylluyninwan
4 A B C yanapayninwanpiss nuqawan kayarqan.
5 A B C
6 A B C
7 A B C
8 A B C
9 A B C
10 A B C

Rurakuq

WIYAY-QILLQAY N°
SHUTIYKI:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 35


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa
N° YUPANA:
1 A B C
2 A B N°
WIYAY-QILLQAY C WIYAY-QILLQAY N°
3 SHUTIYKI:
A B C SHUTIYKI:
N°4 YUPANA:
A B C N° YUPANA:
1 5 A A BB CC 1 A B C
26 AA BB CC 2 A B C
3 7 A A BB CC 3 A B C
48 AA BB CC 4 A B C
5 9 A A BB CC 5 A B C
6 10 AA BB CC 6 A B C
7 A B C 7 A B C
8 A B C 8 A B C
9 A B C 9 A B C
10 A B C 10 A B C
WIYAY-QILLQAY N°
WIYAY-QILLQAY N°
SHUTIYKI:
SHUTIYKI:
N° YUPANA:
N° YUPANA:
1 A B C
1 A B C
2 A B C
2 A B C
3 A B C
3 A B C
4 A B C
4 A B C
5 A B C
5 A B C
6 A B C
6 A B C
7 A B C
7 A B C
8 A B C
8 A B C
9 A B C
9 A B C
10 A B C
10 A B C

WIYAY-QILLQAY N°
SHUTIYKI:
N° YUPANA:
1 A B C
2 A B C
3 A B C
4 A B C
5 A B C
6 A B C
7 A B C
8 A B C
9 A B C
10 A B C

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 36

También podría gustarte