Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
w* w-tjarvgrq
TqicafJMrrQru

*"
 di -nc^ -: ; ',<.'
--0
PATROLOGLE CURSUS COMPLETUS,
SEUBIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRa, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA.

OMMIM SS. PATRli, DOCTORH SCRIPTORIIQ.JE ECCLESIASTICORH.

SIVB LATINOnCM, SIVB GR.ECOIIUM,
QVl AB £70 APOSTOLICO AD TEMPORA CONCIUI TRIDENTlIfl [ANNO ISiB) PRO LATINIS
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GRMCIS FLORUERONT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNRJM QUjE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICjE TRADITIONIS PER QUINOECIM PRIMA
ecclesij: s^ecula et amplius,
«txt» kmtiones accuratissimas, INTER 8E CDHQUE NONNULLIS CODICIBIIS manuscriptis COLLATAS, PERQUAM dh.igen-
TER CA8T1GATA ; D1SSERTAT10NIBU8, COMMF.NTARIIS VABIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIIIII8
OlBRlBIIS POST AMPLIS8IHA8 EDITIONES QU* TRIBUS NOVISSIMI9 S*CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETF.CTIS,
aucta; indicibiis particularirus ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVK AUCTORES ALICUJUS MOMKNTI
SUBSEQUKNTIBUS, DONATA; CAPITIILIS INTRA IPSUM TKXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGU-
LAKUM PAGINARUM MARGINEM SUPEKIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIIICAN-
TIBUS, ADORNATA; OIERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCnVPHIS, ALIQUA VERO AIICTORITATE IN
ORDINK AD TRADITIONKM ECCLESlASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
•UCENTISET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS ALCTORUH SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CIIRONOLOT.ICIS, STATI-
STlClS, STNTIIETICIS, ANALVTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM DOGMATICUH, MHRA1.E, LITUR-
GICLM, CANONICIH, DISCIPLINARE, HISTORICUH, ET CUNCTA ALIA SINE DLI.A EXCEPTIONE; SED PR/ESKRTIU
DUOBUS INDICIBUS IMIIBNSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICF.T RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOI.OM TAI.IS TALISVEPATER, VERUH ETIAM UNU8QU1SQUE TATRUM, NE UNO QUIDF.H OHISSO,
INQUODI.IBET THEMA SCMPSERIT, UNO INTUITU CONSMCIATUR ; ALTERO SCRIPTURiE
SACRiE , EX QIIO LECTORI COHPERIRE 81T OBVIUH QUINAH PATRES ET IN QUIBUS
OPERUH SUORUH LOCIS SINGULOS SINGULORUH I.IBRORUH SCRIPTUR.E VEUSIIS, A
PRIHO GKNKSEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALVPSI8, COMMENTATI SINT.
KDITIO ACCURATISSIHA, C«TERISQUE OHNIBUS FACILE ANTF.PONENDA , 81 PERPENDANTUR CIIARaCTERUH NITIDITAS,
CIIABT.e QUALITAS, INTF.GHITaS TEXTUS, PF.RFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TIIM VARIETA8
TUH NUMF.RUS, FORMA VOLUHINUH PF.HQUAM COMMODA SIRIQUE IN TOTO PATROLOGI.E DECURSU CONSTANTER
8IMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.ESERTIHQUE I8TA COLLF.CTIO UNA, HKTIIOnlCA ET CIIRONOLOGICA,
SEXCENTORUH FRAGMENTORUH 01'USCULORUMQUE IIACTF.NUS IIIC II.LIC SPARSOKUH,
PRIHIIH AUTEH IN NOSTKA BIRLIOTHECA, EX 01'KRIIIIIS KT HSS. AD OH.NES
iETATES, L0C08, LINGUAS FORMASQUK l'1'HTINI'.NTIBUS , COADUNATORUH.

SERIES LATINA PRIOR,

W QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI.fi LATIN<fi
A TEHTULLIANO AD INNOCENTIUM 111 :

ACCURAINTE J.-P. MIGNE,

Blbliothccae clerl anlTersse,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM 1N SINCULOS SCIBNTLA ECCLESUSTICX RAMOS KDITOKE.

PATROIOCIA, AD INSTAR IPSIUS ECCI.F.SI.E. IN DUAS PARTF.S DIVIDITUR, AI.IA NEUPE LATINA, ALIA GBjECO-LATINA.
LATINA, JAH PENITU8 EXARATA, QUOAD PRIMAH SERIEM VIGINTI-QUINQUB ET DUCENTIS VOLUHINIBUS MOLE SUA
STAT, MOXVE FOST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GR-ECA
DUPLICI EDITIONE TTPIS HANDATA EST. PIIIOR GRiECUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE-
CTITUR, ET AD NOVEM ET Cl.Nl I U VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBCS ; POSTERIOR AUTEH HANC VERSIONEH
TANTUH EXIIIBET, IDEOQUB INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUHINA RETINETUR. UTRAQUE VIGESIMA QUARTA
DIE DECKMBRIS 1800 OMNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLUHEN GliiECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERB
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMHODO KMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRKTII IIUJUS BENEFICIO FRUATUR EM-
P-TOR. COLLECTIONEH INTEGRAM, SIVE GR.ECAM SIVE LATINAM, 326 VOI.UMINIRrS PRO AMPLIOHI EDITIONE ET Yit
PB.0 HINOItl ABSQUE INDICIIIUS CONSTANTEH, COHPARET NECESSE ERIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUHINIS AHPLI-
TUDINF.M NKCNON ET DIFFICULTATKS VARIA PRETIA £QUABUNT. ATTAHEN, Sl QUIS EUAT INTEGRE ET SEORSIH
COLLECTIONEH GR£C0-LAT1NAU, VEL EAHDEH EX GR/ECO LATINE VERSAH, TUH QUODQUE VOLUHEN PRO NOVEM VtL
PRO SEX FRANCIS OBTINEBIT. IST.L CONDITIONEE SFDIEVIS rAT'lO'.OG'.L NONDUH EICUSIS APPLICANTUR.

PATROLOGIM LATINM TOMUS C.

BEA7US ?L>CCUS"ALBiNU5 sfcii ALCUINUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM,

IN VIA DICTA WAMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIjE PARISIORUM VULGO DKNFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISIMA.
1863
 !/> 0 AVIS IMPORTANT.
k A ) D'après une dvislois providentielles qui régissent le monde, rarement les œuvres au-dessus de l'ordinaire se font
lin M"s contradictions plus ou moins fortes el nombreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaient guère échapper à ce
» ■ • cachet divin de leur utilité. Tantôt on a nié leur existence ou leur importance; tantôt on a dit qu'ils étaient fermés
ou qu'ils allaient l'être. Cependant ils poursuivent leur carrière depuis 21 ans, et les productions qui en sortent
I I /\7\ deviennent de plus en pins graves et soignées : aossi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence
—f^ /00 humaine ne saurait prévoir ni empêcher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothèque du Clergé sera
L • ' terminée en ses 2,000 volumes in-4". Le passé parait un sur garml de l'avenir, pour co qu'il y a à espérer ou à
craindre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en butte, il en est deux qui ont été conti
nuellement répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entraînait plus de conséquences. De petits el ignares
concurrents se sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions
étaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ue sont
que les chefs-d'œuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans tous les temps et dans tous les pays, il fallait bien
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux , la correction et l'impression ; en effet, ies chefs-d'œuvre
même n'auraient qu'une domi-valeur, si le texte en était inexact ou illisible.
11 est très-vrai que, dans le principe, un succès inouï dans les faslcs de la Typographie ayant forcé l'Editeur de
recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes
du double Cours d'Ecriture sainte et de Théologie furent tirés avec la correciiou insuffisante donnée dans les impri
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qu'un cerlain nombre d'autres volumes, appartenant a diverses
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais , depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans être du luxe, attendu que le luxe jurerait dans
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à |a correction, il est
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-il
autrement, après toutes les peines et toutes les dépenses que nous subissons pour arriver à purger nos épreuves de
toutes fautes? L'habitude, en typographie, même dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves
et d'en conférer une troisième avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de I auteur. •
Dans les Ateliers Catholiques la différence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous
le harnais et dont le coup d'œil typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un
bout à l'autre sans "in excepler un seul mot. On lit ensuite en première épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit
en seconde de la même manière, mais en collalionnant avec la première. On fait la même chose en tierce, en colla-
lionnant avec la seconde. On agit de même en quarte, en collalionnant avec la tierce. On renouvelle la même opé
ration en quinte, en collalionnant avec la quarte. Ces coUationnemenls ont pour but de voir si aucune des fautes
signalées au bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le
marbre el le mêlai. Après ces cinq lectures enlièras contrôlées l'une par l'autre, et en dehors de la préparât^ n
ci-dessus mentionnée, vient une révision, el souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliché, le clic*' .. ;>éré, p.cr
conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un b" : de. l'é
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision , et le tirage n'arrive qu'après ces innombrables précautions.
Aussi y a t-il à Monlrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nomhre que dans vingt-cinq
imprimeries de Paris réunies I Aussi encore, la correction y coûlc-t-elle autan: que la composition, tandis qu'ailleurs
©Ile ne coûte que le dixième ! Ausm enfin, bien que l'assertion puisse paraître téméraire, l'exactitude obtenue par
lant de frais el de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien loin derrière elles
celles même des célèbres Bénédictins Mabillon et Monlfaucon el dos célèbres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on
compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nôtres qui leur correspondent, eu grec
comme en latin, on se convaincra que l'invraisemblable est une réalité.
D'ailleurs, ces savants émiiicnls, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant
fioint correcteurs de profession, lisaient, non ce que portaient les épreuves, mais ce qui devait s'y trouver, leur
lanle intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jés-iites, opéraient presque
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques,
dont le propre est surtout de ressusciter la Tradition, n'opèrent le plus souvent que sur des imprimés.
Le R. P. De Buch, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous écrirait.. il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en
dix-huit mois d'étude, une seule faute dans notre Palrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie h l'Uni
versité de Wurzbnurg, et M. Iteissmann, Vicaire Général de la même ville, nous mandaient, à la date du lOjuiltet,
n'avoir pu également surprendre une seule faute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Palrologie. Enfin,
!e_ savant P. Piira, Bénédictin de Solesme, cl M. Bonelty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au
déli de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont élé Inrcés d'avouer que nous n'avions pas trop
présumé de notre parfaite correction. Dans le Cierge se trouent de bons latinistes el de bons hellénistes, et, ce qui
est plus rare", des hommes très-positifs et très-pratiques, eh bien ! nous leur promenons une prime de 25 centimes
par chaque faute qu'ils découvriront dans n'importe lequel de nos volumes, surtout dans les grecs.
Malgré ce qui précède, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance el même la nécessite
d'une correction parfaite pour qu'uu ouvrage soit véritablement utile eteslimable.se livre depuis plus d'un an, et
est résolu de se livrer jusqu'à latin à une opération longue, pénible et coûteuse, savoir, la révision entière et
universelle de ses innombrables clichés. Ainsi chacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse,
est corrigé mot pour mol d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une
somme qui ne saurait être moindre d'un demi million de francs est consacrée à cet important contrôle. De cett
manière, les Publications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui
pourrait et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant? Il (au
certes être bien pénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense,
surtout lorsque l'Europe savante proclame que jamais volumes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de
la Bibliothèque universelle du Clergé. Le présent volume esl du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront
à l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport
d'1 la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteront en lète l'avis ici tracé. Nous ne reconnaissons que celle
édition et celles qui suivront sur nos planchas. de mjVu> awrsi .vomîtes. jOnproyait autrefois que la stéréotypie
immobilisait les fautes, attendu qu'un eiltlio UeZmôlal ji'asUioîii^é.lasIJvnic "fia^du tout, il introduit la perfection,
car on a trouvé le moyen de le corriger JuSiJuS ellinVlion dé •fautes.- n'HcHireu a été revu par M. Drach, le Grec
par des Grecs, le Latin et le Français par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues.
Nous avons la consolation de pouvoir finir cet iwjs paj les.ri'JVi\ieus-suivanUe»_:. Enfin, notre exemple a fini par
ébranler les grandes publications eiCIWHe." cru ïVIïem&gho^ eii^Mjjqilajst cJn'J-'/aJiie.jpar les Cmions grecs de Home,
le Gerdil do Naplcs, le Saint Thomàs-dç fjtrjtiY^'JEtlcçHopéiitt reliifliiùi fle. Tlufiicu^ le recueil des déclarations des
rites de Bruxelles, les BollundislêS', le'Siwrcs'ct'le Spicilége de Paris. Jusqu'ici, on n'avait su réimprimer que des
ouvrages de courte baleine. Les tn-i", où s'engloutissent lès in-folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, par
crainte de se noyer dans ces abîmes sans fond el sans rives; mais on a Uni par se risquer à nous imiter. Bien plus,
sous notre impulsion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congrégations,
« une Biographie el à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se
font, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exactitude; la correction semble en avoir été faite par des aveugles,
»0't qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction
correcte surgira bientôt, ne fût-ce qu'à la lumière de» écoles qui se sont faites ou qui se feront encore.
 S&CULUM IX. ANISUS Wk

B. FLACCI ALBINI
SEU

ALCUINI
ABDATIS ET CAROLI MAGNI IMPERATORIS MAGISTRI

OPERA OMNIA
J.7.T.4 EDITIONEM FRORENII , ABBATIS AI) SANCTUM EMMERAMUM RATISBONJE, NOVISSIME AO
PRELUM REVOCATA ET YARIIS MONUMENTIS AUCTA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHECIE CLERI UNIVERSJE,
SIVE
CURSULM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIvE ECCLESIASTICB RAMOi EDITOKK.

TO.YIUS PIUMUS.

VENEUNT 2 VOLUMIXA 15 FRANCIS GAI.LICIS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE KDITORBM,

IN VIA hlC.TA VAUBOISE, OLIM PKOPK PORTAM LUTETIjE PARISIORUM VULGO D'fc;Vf Efl
NO.ULSATAM, SEU PETIT-UONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA 1'ARISINA.

1863
 SJECULVM IX. ANNUS 804.

ELENCHUS
OPERUM QVJE IN HOG VOLUMINE GENTESIMO CONTINENTUR.'

B. FI.ACCUS ALBINUS, seu ALCUINUS.-

Prwfatio gcneralis. col. 9

Commentatio Frobenii de Vita B. F. Albini scu Alcuini de novo ex genuinis
actis et illius scriplis concinnata. 17
B. Flarci Alcuini Vita ex tetusto codice ms. S. Marice Rhemensis primum a D.
Andrea Quercetano edita. 89
De B. Alcuino Testitnonia veterum et quorumdam recentiorum scriptorum. 121
Opkhum pars pni.MA. — Epistoi„«. 135
OPERUM PAUS SECUNDA. — OpUSCULA KXEGETICA. 515
Opusrulum primum. — Inlerrogaliones et Responsiones in Genesin. 515
II. — Enchindion, seu Exposilio pia ac brevis in Psalmos pcenilenliaies, in Psal-
mum civm et Graduales. 569
III. — Compcndium in Canticum Canticorum. 639
IV. — Commenlaria super Ecclesiasten. 665
V. — Interpretationes nominum Hebraicorum Progenitorum Domini Nostri Jesu
Christi. 723
▼I. — Commentaria in s&ncti Joannis Evangelium, 733
VII. — Tractatus super tres sancli Pauli ad Titum, ad Philemonem et ad Hebrmos
Epistolas. 100'
Commentatio brevis in quasdam saneti Pauli sentenlias. 108.
Commentariorum in Apocalypsin Hbri quinque. 1085
lndices Rcrum. 1155

iTTiiB-»oooao<

• • •••

Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE.

 ANXO DOMINJ DCCCiy

B. FLACCI ALBINI
SEU

ALCUINI
ABBATIS,
CAROLI MAGNI REGIS AG IMPERATORIS MAGISTRI ,

opera omnia
POST PRIMAM EDITIONEM, A VIRO CLARISSIMO D. ANDREA QIERCETANO CLRATAM,
DE NOVO COLLECTA, MULTIS LOCIS EMENDATA, ET OPUSCULIS PRIMUM
REPERTIS PLURIMUM AUCTA, VARIISQUE MODIS ILLUSTRATA
CURA AC STUDIO FROBENII,
5. K. I. riUNCIPIS ET ABBATIS AD SANCTUM EMMERAMIM II ATISBON .:•:

PR^EFATIO GENERALIS.
i. HenricusCanisius jurisconsultus, et initio sxculi A flnem iidem nova sua reperta suis collcclanck adiliu
\vu in Academia Ingolstadiensi sanctorum canonum et cum aliis opusculis, prout sese quaercntihiis for-
profcssor ordinarius, multis laboribus )il|erarjis ccle- tuito offerebant, commjsta luci publicae commiscrunt.
bemmus, et veterum monumentonim scrutalor so- Magnjim vcro exjnde incommodum rclictum est
lerlissimus, cum plura beali Mriiini opuscttla in quod crudili qui de beat) Alcuino quasdam suis lalio-
biUioihecis delitescentia^uci vero publiex a se red- ribus apta discerccupiehant, necessc habcrent, illius
dcnda, delexisset, rccte sentiens, nonnulla aliaejus- seu epislolas, seu commenlaliones, traelalus el car-
dem prrcclarissimi magistri opuscula aut penilus pe- mina, per vasta ct parum obvja volumjna distracta
riisse, aut adhuc bihliolhccarum vinculis constricta conquirere : quod qiudem incommoduni nonnisi uno
opera erudiiomim exspeclarc, optabat ut immeritis novse cojlecuonis ac editionis auxilio reparandiun
illis pedjcis manicisque exsolvantur, quo tainlcm in fuil. Incommodttm isthoc magis crevit, )»osiquam
luce versari, el per ora doclorum volilare queant. exemplaria qnoque edilionis Quercetame evascre
f Utinam, inqiiit, existeret, qui Alcuini omnia njonu- rarissima, ut nunc in paucissimis plaue bibliotbecis
nn-iiia jn lucem eruerct, vel sulicm illa quae jam sunt reperiantur.
eruta, unuin in volumeii colligerel, colleclaque simul IV. Consiliiim crgo novte editionis procuranta
vulgarel. • Tom. II Thesauri Monum. Edil. Basna- iam initio hujus sceculi in Gallia coeplum, et spes
gii, pae. 484 et 485 brcvi ijlius oblinendge et absolvendre facta cst : hnc-
Jl. Id quod Canisius in votis habuit, primus om- usque tamen exspcctationem fcfcllit, cl effectu ca-
nium maxim.a cura ac diligentia cxsequi adlabora- iuil. Optabat vir prceclarissimus D. Antouius Rivct
vit vir magni paritcr inler erudilos nominis D. An- R de la Grange, Bcnediclinus congregalionis sancli Mauri
dpeas Quercetanus Turonensis. Is enim patrise smc " m .-csiimatissimo opere Hisl. Lit. Francirc, lom. IV,
amore, proul ipse profltctur inilio Prrefalionis in pag. 5i5, ut labor saltem, queni ipse in reccnsendis
snam edilionem, incilatiis, omnia bcati Alcuini opu- omnibus bcali Alcuiui tam gcnuinis quam suppositis
scula seujara cdita, seuexcodd. mss. Pauli Pctavii, operibus impendjt. viruin aliquem bcne eruditum
Augusli Thuani, Pulcanorum fralrum, Sjrmondi ej permovcre.t ad opus tandju exspectatum cxsequcn-
aliorum. conquisitu collegit, ct partim auclius ac dum. His D.. Riveli aliorumquc virorum eruditorum
cmendatius, partim vcro" tunc priinum detccta dc voiis ac (J.esideriis quovis raodo salisfaciencji cupido
novo edidit Lutetire Parisiorum anno 1617. me tunc incessit, cuin eorum, a quoriun nulu pen-
III. Verum hsec yiri summi qualiscunque diligentia debam, volyplale cnrandx bibliolheccc nostraj sanctj
non se protendebal ad cxieras Ilaliae, Ilisp:inix, An- Emmeiomi, magnum mss. eximire velustatis atque
glise ac Gennanise bibliolhpcas, in quibus tamen ce- optimjc nola; numerum conlinenti, admotus fui. De-
I -(>errimi hujus sui temporis scriptoris opuscula varia prehensis nempe quibusdam codicibus, nongentoium
o/im cerlatim a $uis discipulis descripla ac recondita e.l amplius annorum aetatem indubjis notjs prafcrcnT
conservabantur : alii tamen virl eruditi, quibus in Hla tibns, varia beaii Alcuinj opuscuja fonUneiitibus,
vclerum monumcntorum reconditoria pen^trandi for- cadem cum editionc D. Quercelani conferens facib
luna arrisil, Martenins, Mabillonius, Baluzius, Pezius advgrli, illorum ope pjures praedictaj editionis hialus
fti aiji, plura opuscula niss. beaii Alcuini detexerunt, nnpleri, errata innumera corrigi, et veram raullis
qtiae pnori illi collectioni addi, et ita nova aliquando locts lectionem restitui posse. Praeterea nonnuJJa
eifitio eompletior ac perfectior licii posset; in que.n eliam ppuscuja sese obtuierc, frusjra bqcusque qu*7
PiTBOL. C, t
11«
11 B. F. ALBINUS SEU ALCUIXUS. !*
sila etexparte ignorata abernditis; quorumomnium A B. Alcuiui parata , inilii ccdcret, nominc cjusdein
raliones suis locis profcrcntur. Manum ergo operi . societatis completius et cmendalius vulganda. Asscn-
admovere coepi, non oo quidem consilio ut egomet sit vir optimus D. Legipontii postulationi, et sine
novam illoruin operum editionem susciperem, sed dilalione, propria: sna: gloriae propc oblitus, cuin
ul manum au*ilialricem porrigerem, si vir quispiam • maxima bcnevolentia, quod petitum fticrat, prastitil.
eo apparatu eruditionis, quo me dcslituium agnove- Is ergo mense Aprili ejusdem anni totum suum appa-
ram, instructus huic se labori scrio landem commo- ratuin cum quibusdam prccliminaribus, cuin nolis
dare vellet. . variis et observalionibus doctissimis ad nie direxit,
V. Peropporlunc vcro accidilquod a cl. D. Olivcrio magna simul cum humilitatc deprccatus, « ut si quid
Lcgiponte monasterii sancti Martini Colonia: Agrippi- aliquando ex Operibus tanti viri (beati Alcuini) vel
naeO. S. B. ascela doctissimo, atque, dum viverel, fit- oinnia edenda sint, suo parcatur nomini. Multo prse-
teraria consueludinemihiconjunctissimo per littcras clurius est, inquit, el dignius nomen societalis littc-
edoctus fuerim, virum varia eruditionc praditum ruria1, quod tain rnagnilicx editioni pra-ponalur. >
D.Udephonsum Calelinol Benediclina; congreg. sanclo- VII. YiTiiin institutum illud soctetatis liitcraria:
rum Vitoni ct Hydulphi ad sanclum Michaelem supra Beuedictins, quod D. Legiponlius maximo cum fer-
Mosam alumnum, dudum huic labori manum admo- vore promovere laboravit, ad optatum efTectum illo
vissc, jamque omnia bcati Alcuini opera duobus to- viventc pcrduci haud potuit ; ipso vcro ad ccelcslcs
mis distincta prclo parata haberc : quod ipsumpostea scdes abcunte penitus, quod dolens refero, et in cu-
ov illustris Calmeii historia litteraria Lothamngia?, nis exspiravit, commercio litterario, quo prolem
alque ex Hist. Lit. Franciae tom. VIII Avertiss., rt conccptam animari oportebal, simul abnipto. Toluni
pag. x, amplius et ccrtius didiei. llunc igitur doctis- igitur noiidiiN proposili laboris, in adornanda nova
simum virum D. Catclinol per litleras conveni, ei- Opcriun bcati Alcuini editionc, in debilcs humeros
«lem mcam operam spopondi, illiusque arbitrio ct meos recidit : quos tamcn subtrahere nolui ; sed
nsui subsidia, quaecunque ad cceptum a sc opus per- recogitans difflcullales non fugiendas essc, scd supe-
licicndum ad manus habebam, lubens obtuli ; qua:- randas, et omnia nos possc in eo qui nos confortat,
dam insuper illi suggcrens, qux ad ejus nolitiam credcnsqtie sinml hunc laborem ccssuriim ad Dci
haud pervcnissecxislimabam. Virihujns cgregii Re- gloriam et aliquem Ecclcsia: profectum, vcl eliam ud
sponsorias datas 13 Febr. 1754, ex quibus impcnsum rei Iittcrariic commodum et quodcunqiie incremen-
illius in novuni hoc opus studium, et causa simul tum, memet ad opus cordale aggrediendiim excitavi.
impeditfc • landiu edilionis discitur, hic subjiccrc, Divini ergo auxilii spe fretus, virorum etiam doclo-
eruditis, spero, haud forc ingratum : « Pluribus ab- rum, eorum maxime qui ubivis loeorum thesauris
hinc annis, inquit, novam Operum Alcuini ediliouem velcrum monumentorum cuslodicmlis prassunt, adju-
aggressus fui, ac trium annorum spatio, quantum in menta quoerere, et bibliothecarum lam vicinarum
mc fuit, absolvi. Ast, proh dolor! incdila ac sopila quam dissitarum, in quibus codiccs huc pcrlinenles
remanet ab anno 1743. Nec non bibliolheca Benedi- latere noveram aut suspicabar, fores pulsarc consti-
ctina, quam ad nmbilicum quoque perduxi. In re- tui. Scripsi ad doctos illarum bibliolhccarum custo-
gionibus enim noslris opera non nisi Gallico idiomata des, ad alios eruditos magni nominis magiueque
scripta sub prelo sudant, Lalina vero in forulis et auctoritatis viros, ut thesauroslatcntesaut apcrircnl,
pulvere bibliothecarum jacent. Huc accedit gravis f, aut aperiri juberent; atque ad nieuin ustnn primo
penuria ross. codicum, quorum ope et opcra novas " operum ab ipsis servatorum catalogos, dcinde ipsa
editiones adornanlur. Tanta cst illa inopia in Gallia opera a me delecta, vcl variantes lectioncs inde cxcer-
nostra et Lolharingia , ut in decursu laboris unum titat mecum communicari facerent. Quae quidem rcs
duntaxat dctcgerc potuerimus, nempe tractatum de feKcius quam spcrare poteram, cessit, ita, ul Alcui-
Processione sancti Spiritus ab Alcuino nostro inscri- nus meus longe ditior quam in collectione D". Qtter--
ptum Carolo Magno imperatori eoron.ito anno 800. cetani aut D. Catelinoti I mt evaserit : quorum id ope,
Qualis et quanlus ille sit tractalus, annuntiut Anto- quibusque mcdiis id perfecerim, nunc paucis enar-
nius Bivetus in Admonitionc ad tom. VUI Gallia: Lit- rabo.
teraria), pag. x, xi ct xn Precarc pro peccatore VIII. Prima subsidia mihi venere e bibliothccis illu-
annorum ocloginta trium et mensium dcccm, qui strissimorum capitulorum cathedralium Salisburgen-
nullo indiget adininiculo ad ambulundum, ad videu- sis et Frisingcnsis, opilulantibus illarunl ccclesiarum
dum, ad audiendum; sed mens sana in corpore sano, rcvercndissimis canon. capituiaribus, pra?primis D.
aiiod Dci donum cst, et ei reddo corde et animo. > comile dc Saurau, eo lempore rev. archicpiscopi ac
[ucusque Senccio venerabilis. principisSalisburgensis ad comilia impcrii bic Ratis-
VI. Acceptis hisce viri egregii litlcris facile anim- bonsc lcgato plenipotentiario ; et D. barene dc Wer-
adverli, cdilioncm illam Uperum bcati Alcuini diu tenstcin , sercnissimi ac eininenlissimi cardinalis
adhuc fore prolrahendam, uul per obituin scnis liu- Bavari, cpiscopi Frisingeusis, etc, elc, consiliario
jus tot jam unnis gravati pcnitus deserendam, aut non intimo, ulroquc bonoruin oinniiiin Iiictu salis nupcr
nisi cum mullorum monumcntorum huc pcrtinen- erepio. Ambo summa cum benevolentia plurcs, qucis
tium, in variis bibliothccis eliamnum latcntium de- D inspicerc cupicbam , codices e pretiosissimis illis
fectu prodilui-am. Pcr inlcgrum crgo annum, debi- vctustalis reconditoriis siibiniiiisirariini, quorum ope
litatis viriiim mcuriim conscius, delibcrans, iiiim varia anecdola obtinui, quorum aliqua adcdila emcn-
(lifllcili huk labori manum ipse admoverem, tundcm danda, alia ad defectus maxime notabilcs supplcn-
opus tenlafc mecum statui. Hoc mcuin propositum dos, alia dcnique ad opus novis opusculis atigendum
cidem D. Catelinot initio anni 1755 per epistolam adhibcre polui, prout suis scmpcr locis nota°vi.
significavi, conlisiis lunc, quod a nova, quam animo IX. Non miuus benevolum. nec minus ad sludia
et ealamo conceperat etparturire molicbatur clariss. mea juvanda propcnsum experlus fui einincnlissi-
I). Legiponlius siipra laudutus, societatc litlcraria nium D. cardinalcm Pussionemn, jam antea de bcalo
Bencdictina, auxihum alquc subsidia majora ad hoc Alcuino, cujus epistolam ad Eanhaldum, nunc ordine
opus facilius exscquendum conducenlia essem adcptu- quinquagcsimam (n) lom. I, pag. 63, notis varia cru-
rus. De hoc enim instiitito idem D. Lcgipontius rev. dilionc rcfertis illustraverat, oplime mcritum : hic
1». Calmelum per litteras cdocuit, doclosquc sodalcs ergo vir suinmus, fama crudilionis clarus et, dum vi-
congregationis Loiharingicx, cui is tunc prrcfeclu- vcret, lilteratorum Mascenas optimus a mc implorar
ram gerebat, ut huic societali scsc adjungi palcren- tus, primo indiccm oninium opusculorum ad Alcuij
inr, invitavit : singulariter vcro D. Catclinol eo per- niun pcrtinentium, in pra-diviie bibliolhcca Vaticuna
inovil, ul collcctunca sua, pro nova cdilione opeium cujus ille tunc prxfeciurum cum maxima sui uoiuiiiis
(«) Sectmdiim hujusce novae editiouis r('censioneni,quinquagcsimam sextam. Edit.
<3 pr.efatio generalis
laude gerebat, servatorum ad me niitti curavit ; dein- A derieus Tcmlerus re^ix Danicx majestati a sccrelis.
ceps vero cjusdem hibiiothecx custodibus, ut qtix ex A. D. Scheidio ocius accepi cpistolam humanitatc
eodem indice selegeram, descripta ad ine dirigerent, plcnam, qua inibi propensissima voluntale omnem
mandavit. Fnde ergo accepi : 1« libellum beati Alcuini opcram suam addixil , et ad similem benevoieiitiam
ad monachos Gothix contra hxresin Felicis, hucus- doctos Danos ct Anglos , misso ad eos conspectu a
Sue desideratum, editum a nobis cum prxfatione cl. me edito , persuadere velle promisit. Majnra prxsli-
. Foggini ; 2° Iibellum de Antichristo Aiciiino sup- tit D. Klotzius, qui ut eumdeni conspeclum noviter
positum; 5° libeilum de Partibus orationis, de quo vulgatum toti orbi litterario notiiin i-cdderet, illum
videatur monitum prxvium ad part. v Operum VI-
cuini; !• chariulascalculationis cursus lunaris et bis- cum magna commcnilatione in Aclis eruditorum
Lipsiensibusanni 17G0 pag. 233, recensuil, ac postea
sextilis prxparalionis. Demum variantes quasdam et per epistolam ad strenue in cceplo opere perijen-
meliores lectioncs, quas suis locis addidi. dum, me animavit, oblatis quibusvis, qux lit illius
X. His eminentissimi cardinalis beneficiis cumu- polcstatc essent, subsidiis , donatoque libello paucis
latus, et fiducia tam promptx benevolentix anima- apud nos cognito et rarx erudilionis , in quo de eru-
tus ejusdem quoqueconsiliuni cxpetere non verebar, ditione Saxonis Carolini Alcuini discipuli, Vilem-
de edendis inter Opera beati Alcuini vel omittendis bergx sub prxsidio D. Joannis Guilielmi de Berger
libris iliis famosis, quos Carolinos appellant, de non disseritur.
adorandis itanginibus, quos quidam scriptores eidem XII. Porro illustris D. Tcmleri propensionem in-
Alcuino nostro tribuerc volebanL Siniul vero rogavi solitam et ardorem pro laboribus mcis juvandis pror-
ut eosdem libros cum cod. mss. bibl. Yaticanx, ($ sus singularem , quo vocis prxconio exorncm vix
quem litteris Longobardicis scriplum ibidem servari habco.' Vir iste prxclarus , nunquam antea mihi co-
scripserat Aug. Sxuchus dc falsa Donat. Conslantini gniliis, ex Actibus Lipsiensibus dc consilio meo
conlra Laurenlium Vailam, lib. n, pag. 111, conferri edoctns, paulo posl lecliones quasdam variantcs epi-
jubeat, eura prxcipuc in finem, ut constare possit, stolsnim ac librornm dc Trinitate, cx veteri cditio-
an capituliim ultinmm illorum liororum , quaie in ne Hoiniliarii Doctorum descriptas et a cel. Baluzio
editione Severini Binii repcritur, genuinum sit, an, oliin notatas, ad mc misit, et ut opcra sna pro libitu
quod Goldastus adversus Binium contcndit, spurium uterer. me cohorlatus est. Hac viri oplinu benevo-
et confictum ? Non reticuit eruditissiraus cardinalis lcnlia fretus ipsum rogavi , ut si quos doctos viros
suam, quam mente lenebal sententiam, eamque mihi in Anglia nosscl, eos mihi conciliarel; ut beati Al-
aperire dignatus est per cpislolam Roma ad mc cuini scripta, qux in illius rcgionis bibliothecis ser-
scriptara iv Kal. Febr. 1759, in h:cc verba : < In bi- vari ex calalogis librorum mss. Anglix et Hibernix,
hliotheca Valicana nulius rcperitur ms. cod. libros alque_ ex aliis crudiiorum rccensionibus itoveram,
illos conlinens quos Carolinos de non adorandis perquirerent, ct ea qux expetieram pro gloria con-
imaginibus vocare solent. Quod pcrtinct ad eorum terranei sui ad me destinarent. Non defuit pelilis
contutationem ab Adriano I compositam ct Carolo vir illustris ; illius lamcn conatus ibidem fucre fru-
Magno inscriptam, exslat illu in duohus mss. Codd., stranei. Responsum enimvero cx Anglia tulit doctis
nempe Regio Vat. 1041 cl 101«. Sed uterque Codex viris profectoindignum, nobisque ingratum : ex-
charlaceus est et admodum recens. Etsi vero ex spectare nos jusserunt ultra anni spatium, donec
forma litterarum aperte constet, in Gallia utruinquc dcsiderata describi possent ; simul vero pro scriptu-
exaralum fuisse, neuter tamen indicat, cx quo vetu- ' ra ac iabore unius hcbdomadx , mcrcedem pacisci
gtinre Codice, ct in qua bihliolheca descriptus fucrit. volucre ccntum et ultra librarum stcrlings. Et pri-
Cxlerum nihil dubilo , Coilicem 1062 illum ipsuin mam quidem conditioncin in acccplis ferre voluis-
esse, quem ad Gregorium XIII fuissc missum ex Gal- sem ; alteram vero , qux lurpis nobis visa est (et
lia tmilit Sevcrinus Binius. Cura autcni cnixe postu- cui non vidcrctur?), repudiare dchui. Neque tamcn
ics , utrum bonum censeam dare his quoquc locum fortuna, qux in Anglia minus fuil propitia, me pe-
in appcndicc Opcrum Alcuini, candidc dicam : non nilus deseruit; beneficio enim viri clarissimi D. de
eensere; nuilain enim cssc video alicujus pondcris Brequigny, regix inscrip. el litun. lit. Acadcmix
conjecturam, qux suadcat Carolum Magnum Alcuini sncii, epistolas, quas maximc oblincre desiderabam,
opera nsum fuisse in iis comlendis lihris, quos Caro- ab eodcm, dum Chrislianissimi regis mandato anno
linos appcllant. i Haclenus sapicntissimus cardina- 1764 Anglix bibliothecas perscrutarelur , ex cod.
lis, cujiis consiliuin eo lihentius scciuus sum , quod ms. bibliothecx Harleiana; dcscriptas accepi. Ilnjns
rcvera nulla ratio, qu;e alicujus pondcris haberi pos- ergo viri egrejjii benevolenlix tnesaurus iste litte-
sit , succurrat pro opinionc contraria, mtiltx vcro rarius ab omnihus eruditis in acccptis refcrcndtis
et graves ralioncs prorsus pcrsuadeant , beatum Al- est, ut prolixius narravi in Monito prxvio ad Man-
euinum illorura lihrorum auctorem non fuissc, quas tissam.
protuli infra in prxfatione ad opuscula supposita. XIII. Aliam rursus viam laborcs meos juvandi
XI. Hoc priinum tentamcn cuin tam fcliciter mihi causa in Hispania neinpe, tentavit prxlaudatus D.
cessisset, alias iusuper vias cxplorare conslilui, mi- Temlerus. Optabam ex illius regionis bibliothccis, pra1-
nime hxsitans , pcr illas me rcpcrturuin ampiiora • serlim Escuriali et Toletana , nonnuiia nionumciila
adbuc subsidia , et viros erudilos xqne ad studiis ibi , quod sciebam , servata adipisci, ad historiam
raeis succurrendum facilcs. Quod ut promptius flc- erroris Adoptianorum, cujus Alcuinus maxima pars
rct, conspectum omnium opusculormn , qux et quo fuit, illuslrandam conducenlia : cpistolam nimirum
ordine iu nova editione comparerc deberent, anno inedilara episcoporum Hispanix, scclatorum Elipanii
1700 lypis Montagianis vulgari feci : addito indice archiepiscopi Toletani, ad episcopos Gallix , Aquila-
aliquorum codd. mss. in variis bihliothecis laten- nix et Austrix scriptam, cujus potissimum causa
tiiiin : atque ita una quasi generali cpistola viros conrocatum fuit concilium Francofordiense anni 794.
doctos ad symbola sua huc confercnda invitavi ac cujns ob detritos, ut prxtendebatur, characleres non
provocavi ; nec sanc frustra; spe enim citius viri nisi iniiium et conclusionem dedcrat D. Henricus
quidam et eruditione ct libris cditis celeberrimi ultro Florcsius in sua Espafia Sagrada , tom. V, pag. 557.
nec singulariter implorati suam operam obtulcrunt. Cupiebam pariter, libros Etherii ac Bcati adversus
Inler quos primi fuere illuslris D. Christ. Ludov. ingrucniem errorem Adoptianorum scriptos, et pri-
Scheidius serenissimx familix Guelficx historiogra- mum a Petro Stcvarlio cum aliis veterihus scripto-
phus, operis laudalissimi : Origines Guclficx alio- ribus Ingolstadii anno 1616 editos, cum cod. ms.
mmque plurium scriptor. Cl. D. Cbrist. Adolphus ronferri et inde emendari posse , eo quod editio itla
Klotzius in universitate Halensi cloquentix et phi- in nqnnnllis locis manca et imperfecta esse videba-
losophix professor variis lucubrationibus ct littera- tur; statueram siquidem aliquando libros iilos cor-
riis pugnis clams; deindc Uluslris D. Christ. Fri- rcctiores in appcnolcem opcrum bcati Alcuini refer
i:i D. F. ALBlNfS SELl ALCflNLS. - PR.EFATIO GENERALIS. 16
re, sicul in illorura conspectu typis vulgatosignifica- A pelitis vir humanissimus, cujus posthac bcncvolcn-
vi. Huic mco desiderio ut salisfieri possel , laudatus tiam in aliis quoque rebus, quod aeterna apud nos
Temlerus amicum in Hispania degentem , eadem memoria celebrabitur, utilissimam cxpertus fui. Ejus
promptitudine ac zelo ad liticratnrum laborcs juvan- ergo jussu doclissiinus D. Philippus Ludovicus Liclile
dos alTectum, convenit , ncmpe D. Carolum Chrislo- iu abbatia sancti Germani a Pratis bibliothuc.irius,
phorum Pluer regij; lcgalionis Danicae Madrili ec- prirao catalogum omnium opusculorum mss. ad Al-
clesiasten; qui vir prujclarissimus ocius omnem cuinuin perlinentium, qua; in bibliolhcca rcgia Pa-
lapidem movit, viasque omnes tenlavit, atque viros risiensi servantur ; dcinceps vero variantes lectiones
doclos, quos in hunc finem quidpiam conferrc posse sumina diligcnlia inde excerptas, el quxdam anecdota
credebat, infaligahiliter sollicilavil, ut hisce volis ad me misit, uimirum episiolam Alcuini ad Geor-
meis obsecundarcnt. Veruin conalus iilius plurima gium patriarcham Jerosolymitanum ; et opusculum
reperere obstacula : fores enim bibliotliecarum illa- dc Orthographia. Hujus viri industriic pariler dc-
rum tantopere obserata; sunt , ul nemini exterorum beo notiliam illarum epistolarum quas , tandiu in
ad illas accessus paleat , aut codices mss. ibidem bibliolhccis Anglix conclusas , nuper suis vinculis
recondilos ulla ralione cuiquam pedicis ac manicis solvit vir illustris D. de Brequigny , cujus supra me-
suis solvere in aliorum usum liccat. Reperil lamen mini, et amplius meinoravi in Monito pncvio ad
laudatus D. Pluer virum magni apud Hispanos et Mantissam epistolarum (a)ubi lota delccti Iiiijus the-
apud exteros quo;uie nominis, D. Gregorium Majan- sauri historia ipsis hujus celebcrrimi Acadcmici ver-
sium generosum Yalentinum , a quo, ob gestam ali- bis narratur.
quando praefecluram bihliolhecx regiae, quaecunque g XV. Alter quoque ejusdcm congrcgationis sodalis
volis meis expelila obtineri posse spcs magna afful- eruditissimus D. Jacques-Claude Vinccnt bibliolhe-
sit. De boc D. Majansio laudalus D. Pluer in litteris carius abbatix sancti Remigii Rhcmensis ab amico
e Portugo ad aquas minerales in montibus Granaten- mihi addiclissimo D. Joanne Francisco monasierii
sibus d. d. x Jun. 1765, ita ad me scripsit : < Non sancti Symphoriani Metensis monacho Benedictino,
omoino desunt (in llispania) viri sapientia et erudi- historia: uovac ejusdem civitatis scriplore, cxcitatus
tione praestantes , quorum dux el antesignanus cele- opcm non modicam mihi tulit, conferendo opuscula
beramus Greg. Majansius sinc duhio censendus est. Alcuini mss. in bibliolheca sancti Remigii , el altera
Virenim iste una cum doctissimo fratre Antonio sancti Theodorici props Rhemos servata , quoruin
sese unice litteris consccravit. Rcgi cura esset a bi- dilferontcs lecliones ad me missic appriuie servieruut
bliotheca Grcgorius , ut invidioe cederet , se hoc ad veram lectionem multis locis restitucndam. Cu-
munere sponlc sua ahdicavit. Tanlum vero abfuit piebam equidem simul conferri potuissc vitam beali
ut isia rerum mulalio virum a lilterarura amore Alcuini antiquam cum cod. mss. Rherais qiioque in
nvocaret , ut calcar potius ipsi addidisse videatur. bibliotheca monaslerii sanctx Maria: servato, quo
Yeruin certe est , qui cum soliila erudilionis laude usus est D. Qucrcelanus, cujus nihilominus edilioali-
uequale inscrviendi studium conjungat , excepto Gre- cubi mcndosa mihi videbatur. Verum idem milii ac-
gorio, In universa Hispania reperiri neminera. > Viro cidit quod oliin D. Mabillonio, qui, ut ipse narrat iu
igilur buic tantopere mihi laudato desiderium meum observalionibus prarviis in Vitam bcali Alcuini ,
per epistoiam aperui , atque adjutorium illius , si num. 5, codiccm illum aliquando visum, ac postea,
qnod mihi impenderc valeret, expetii , eo eventu fe- „ ut cum edilis conferri possct, perquisitum, nancisci
lici , ut ab amicis suis landem illam magni moraenti ** non potuit : etiamnum enim neque in proedicta hi-
cpistobm episcoporum Elipanti seclatorum ineditam bliolheca, neque inejusdem catalogo inanuscripiorum
extorseril, quam is e cod. ms. Tolelano dcscriptam. hujus Vitoe ullum vestigium reperitnr , prout edo-
ocius ad mc deferri curavil, addita cpislola, quara ctus fui ex iitleris amicissimi D. Caroli Lanccloli
ad lidem rei conciliandara imprcssam exhibui. Codi- dielOMartii 1776 admeexaratis, cnjus viri laboribus
ceih tumen, in quo continelur memoratus Apologeti- et induslriae singulari mnnasterium nostrum saucli
cus Etherii et Beali, quo cum editio Stevartii uon Emmerami in acceptis fert sacrarum linguarum et
satis accurala confern potuisset , nulla industria elegantioris lilteralune plcniorem erudilionern.
obtinere potuit vir optimus, cui in hunc flnem cjus- XVI. Grata demum mente recolenda est hcneficen-
dem Stevartii volumen typis impressum direxerain ; tia reverendissimi ac dignilatc siimil atque multiplici
preut milii significavit in cpistola altcra ibidem a cruditione illustrissimi S. R. I. principis et ahbalis
ine exhihjta. Quoe causa fuit mutati a me consilii, sancli Blasii D. Martini Gerbert. Ei in acceptis fe-
quod oliam D. Catclinol placuerat, eosdem libros bis rcndum, quod nunc publicam luccm adeplae sint cpi-
cperihus jungcndi, ul initio proposueram in conspe- stohe quxdam ad Amalarium episcopum Trevirensem
clu ojperum istorum superius memorato. Quamam et Petrum Nonautulje abbatem pertinentcs. Cnde
alia idera D. Majansius, studiis meis sumraipere etiam controversia de auclore epistola: dc Cxrcino-
affectus , pro illustrandis Adoplianorum scnptis et niis baptismi , quam Canisius el Qucrcetanus Al-
actis suggesserit , cl huiiiaiiissiniis atque eruditissi- cuini esse arhitrabantur, in luce collocala est , Sir-
mis illius epistolis intelligi potust , in Appendice II mondiquc sententia pro eodem Amalario confirmata.
a uie relalis. D Neque sine laude praHereundi sunt duumviri in rc-
XIV. llis viis, ad lcrminum mihi proposiliun feli- publica lilteraria optime merili et diffusaerudilione,
rius pertjngendi, in Lolharingia, ltalia, Anglia et quam praeclaris suis operibus probarunl, celcberrimi ;
llispania baud omnino frustra lcntalis, commitlere neinpe D. Oofelius bibliothecx elecloralis Monacen-
haodpolui, quin etiam insignioresbibliolhecasGalliae sis ; et D. Kollarius, Ciesarex Vindoboncnsis, cuslo-
consulercm, in quibus lam pra:clare versali sunt des et cultores solerlissimi. Primusexcusso diiissimo
sodales ,celchcrrim:c Benedictime congregationis san- sux curic concredilo thesauro, quidquid usibus mcis
cli Mauri : quainvis ab boc proposito me avertere aptum reperil, inihi tradidit, ac prasterea multala-
poluisset D. Catelinot supra laudatus, ad me scri- boribus meis accominodalissima consilia suggessil.
iicns quod in Gallia ct Lolharingia tanta sit niss. cod J. Aiter indicem omnium codd. mss. ad Alcuinum per-
tinopia, ut in decursu laboris sui uiiiini dunlaxat de- Linenlium in amplissima Caesarea bibliotheca serva-
lcgere potuerit , neinpe libellum de Processionc Spi- lorum mihi benevole indulsil, et poslhac lectiones
ritussancli. Nibilominus idipsum permemelexperiri variantes inde extralii, easque una cum epislola in-
ctiam volui. Scripsi igitur ad rev. D. Boudier, ejus- edita ad Aquilam, qu;e nunc ordine 121 [tdit. nois.
, dem cungregationis tunc superiorem generalem , ro- Uil] est, ad me deferri curavit.
gaps ut quosdain suorum sodalium ad operam suain XVII. II. cc fere sunt subsidia , quse pro explendis,
inilii commodandam permovcrct. Nou defuil mcis augeudis corrujendisque bcati Alcuini Operibus ope
iu) Quod vide posl Monitum in hanccc cditionem novam. F.pit.
n DE VITA B. Ft ALBLM SEU ALCUINl FROUENU COMMENTATIO: 18
virorum crudilorum ohtinui. Porro in reliquis com- A Ratisbonensis,cujuscontenla anecdola interaddcnda
nieuiorandis, qtiae ab aliis quibusdam Iiibliothecis ad et supplenda dare oportuit ad calcem Operum.
me pervenerunt, roinoris momenti, non est, cur diu- XX. Curam demum meam eo direxi, ut hacc editio
tius leelorem detineam. Omnium enim opusculorum, majori lectorum commoditati servire possit. Qua-
qua» mibi usui fuere, meutionem semper feci in Mo- propter loca quaedam pcr meas aliorumque notas il-
nitis praviis. Nunc ergo, quidin bac editione prater- lustrare sludui : sanctomm Patrum senlcnlias ct in-
ea pr.estilum a me sit, oreviter enarrandum , ad ea, tegras nnmiuiiqiiain commemationes , quas bcalus
compendii gratia, lectorem referendo, qua: in iisdem Alcuinns in sua commentaria suosque traclalus re-
Monitis ad singulas Partes additis, prxnotavi. tulit, ex optimis edilionibus cilavi ; differcntcs ac ali-
XVIII. Ope nimirum codicum mss. vetusiorum, quoties raeliores lecliones adnotavi, et alia prxsliti
imo majorem parlem coxvorum ac oplima? nota; ; quse hic commemorarc longum essel, et ab aitciuo
opusculorum quoque quorumdam separatim edito- lectorc in ipso opere facile deprehendi possunl.
rum , quorum copiam ex variis, quas laudavi, biblio- XXI. Quod ordinem quo singula opuscula in bac
tbecis habui, e.lilionem D. Quercetani prope uliique, colleclione disposita fuenmt, concernit, diversus est
prceter ljbros adversus Felicem et Elipantum scriptos, ab illo quem obtinent in editione D. Qnercetani.
quorum nulli vetusti codices reperin potuerunl, cor- Inii iiim cepi ab cpistolis, quas collector laudalus pe-
rexi; multa loca corrupta su:e integrilali restitui; nultimo loco dedit, ob banc polissimum rationem,
monumenta noiinulla, quae ad hsec usque tempora et quod ab erudilis avidins expetantur, el quo.l ex
condiia delituerunt, collegi, iisque banc meam edi- illis, tanquam fonte limpidissimo, majorem partem
tionem locupletavi : inter qtisc prxprimis memoranda3 profliixerint, quce de VUa beati Alcuini sum com-
sunl epislolae ultra septuaginta , qivas prioribus, ante B nientalus ; el ideo tanquam teslimonia fidclissima
quam ilhe ad me e bibliotheca Harleiana pervenissent, haberi debeant illorum omnium (|ua; il i narrantur et
jam prope prelo absolulis, per modum Manlissrc ad- critice expenduntur. Epislolas sequuntur scctiiidum
dereoportuil(a). Reliqua anecdota el nuncprinmm in dignitalem materiarum opuscula exegetica, dogma-
luccm eruta in Elencho operum statim subjiciendo lica, liturgica ct moralia; bistorica sett Vitre san-
compen iii causa siguo stelke" nolavi. Porro opuscula ctorum, poelica, grammalica, rhetorica et dialccli-
dubiae aucloritatis, atquc oinnino spuria et beaio Al- ca ; illa dcmuni , quas exslant , astronomica, dc
cuino supposita a genuinis, quilius in priori editione cursu et saltu lunre ac bisscxlo. Idcm dcindc orvlo
commista fucrunl , separavi : de quibus eruditi le- servalur in opusculis dubiis et suppositiiiis.
gere non gravabuntur Monila prowia unicuique El bxc fere sunl qu:e in novissima bac Operum
opusculo pnelixa. Demum toli huic collectioni tripli- Jieati Alcuini editione pro mea tcntiilale inler let et
cem Appenilicem adjungere visum est, cujus consilii varia officii mibi inciimbenlis negotia, qua» lohim pene
rationeui quoque rcddidi in Monito prxvio. hominem solaexposcunt, prjestare potui : quodeliam
XIX. His omnibus prelo pene absolutis forte for- inunus impedimento fuil, ne opus, quod in statu ma-
tuna ad manus mcas delatus est cod. ms. veluslissi- joris quielis cceptum fuit, citius ansolveretur , aut
mus, circa mediura saec. ix scriptus, reperlus nuper accuralius expolirelur. Quod ajqui bonique habeani
in bibliotbcca collegii sancti Pauli hujus urbis noslrx C benevoli et crudili lcctores.

(n) Vide Monilum editoris novi.

COMMENTATIO FROBENH
DE VITA BEATI F. ALBlNi SEU ALCUINI
DE NOVO EX GENLINIS ACTIS ET ILLIIS SCIUPTIS CONCINNATA.

PROOEMIUM. necessum dtixit ; illamque sux edilioni, prxfationis

lovo, prxflxit. Quae quidem indusiria tune sulficcre
Viri eruditi, qui sanctorum Ecclesiie Patrum alio- poluil ad Alcuinum noslrHm ex opusculis tunc dete-
runique vcteris a;vi celebrium scriptorum operibus 0 ctis plenius cognoscendum. Nihilominus cum ex scri-
colligendis, aut nova editione vulgandis, opcram na- ptis noviter nunc reperiis, quoe D. Quercetani noti-
varunt, non tantura in illustrandis sciiplis , verum tiam fugcrunt, commentalioni viri bujus darissimi
ctiam in ordinandis gestibus el aclilms illorum, suo- novam lncem conciliari, et qua? adhuc obsetira re-
qxie tempori assignandis omncm diligcnliam adbi- manchant, pleniuselucidarrpossecomperimus; ope-
buerunt , ul nimirum virorum sua aitate tam illu- ram noslram.in Vita bcati viride novo concinnanda,
strium non lantum eruditio el docirina, bujus noslne et quxstionihiis quibusdam binc inde molis enodan-
xtatis hominibus ac posteris communicarctur; ve- dis pnsitam, baud importunam aut inutilem fore jt>-
rum eliam illorum viriules, quibus quondam pi-seful- dicabunt, ut confidimus, erudili lcclores ; quorum
semnt, ad imitandum proponerentur. ldem consiliura tamen rationabili desiderio, Vitam nonnimquam pri-
in bac nova beati Alcuini Operum cditionc sequi no- nuevam ac ipsius D. Quercclani commerilaliouem
stri muncris esse credidimus. Quainvis enim vclu- inspiciendi et consulendi , deesse noluimus , scd
slus quidam et propc coxtaneus scriplor anonymus ulramque ad linem hujus nostrx elucubrationis ex-
Vitam lieati viri ex narratione SiguIH cjus disci- hibebimus.
puli posteris commcndaverit, illius tamen narratio- CAPUT PRIMUM.
nes, solida crisi et nonnunquam veritale deslilutas De beali Alcuini variis nominibus, patria, parentibus,
esse, diu conquesti sunt crudili. Proplerea vir illu-
slris D. Andreas Quercetanus correctiones plures illi fratribus, elc.
adhihere, novamquc Vilam beati Alcuini cx propriis I. Nomen Alcuini varie in variis scriplis ac codici-
illius sr nulis cl Opcribus a se vulgatis, conciniiarc bus exaratum repcritur. ln vetustioriuus quidcin el
 10 DE VITA B. F. ALBIXI SEL' ALCIIM 80
correctioribus rhartis , in epistolis innxime quas A sancli Aiigusluii ibidem praefectum, nominis simili-
cosevo prope characlere scriptas depreheinliiiuis , ludo, et teniporum nliqtia vicinilas imposuit, ut scri-
nomen suum ipse, ul eonjicere licet, frequentiiis ex- bit liarpsfeldius ssec. ix, c. 14, apud eumdem Alfor-
pressit scribendo vel Albinut vel Alckuintu, vel, dmn tum I. cil. liinii. 8. El sane, si scriptores illi narra-
ad Davidem sutim, ad Homerum, ad Dumoetam, aroi- lionem ven. Bedx dc Albino suo accuralius expen-
cos alios familiarins scribebat, Flaccus Albinu» aut dissenl , suum errorem facillime deprehcndissent.
Atbinus Flaccut. Reliquas igitur appellaliones, qua- Narrat enim in libri v cap. 21 Albinurn jam anno
les a posteriorilius scriploribus exaraUc legunliir, ut 710 in regimine monasterii sancli Augustini Canliia-
Alboinus, Alkoinus , Alchwinut , Alquinut , elc. , im- riensis Adriano successissc: ct in prologo laudat
peritias scribentium aut duroe aspiralioni dictaniium, illtim tanqunm abbnlem reverendissimum et doctis-
credam esse altribuendas. Niinis ergo acnte nou- siinum, nqn a se, scd a beaUc memorise Theodoro
nulli hujus nominis originero per ficlas prorsus deri- archicpiscopo ct nb Adriano abbalc in illa ecclesia
vationcs el vocum compositiones inquiruiit cum Ilcu- Cnntuariensi, ubi Beda nuii(|tiaiu muiius docendi obi-
tero, qui in Eiymis Alcwin inlcrprelaliir : undique vit, inslitiitum fuissc. Insuper vcn. Beda Albinuui
rem facientem augentemque , a verbo Girin , quod illiim t sui opusculi Historiae gentis Anglorum au-
apud Germanos lucmm signilicat. Cseterum, Alcuin ctorem anle orancs et adjutorem i laudat , cujus
scu Atchuin noincn palritim Germano-Saxonicum operaetconsilio in illa Uisloria concinnnnda se usum
fuUse vidcliir, quod postbac meliorc et Lalino voca- ftiisse profilelur. Qux otnuia profecto Alcuino nostro
bulo Albinut , eflerre voluil ; prout fecisse apparct convcnire haud posse, quisquc vel parum ntlentus
in epistola ad Elipanlum scripta, qui in sua Kespon- ., facile perspiciet. Consule, si plncet, qu;e conlra Rey-
soria ad nomen islud alludens iusigoi scominale ncrinn soliilc disputal Alfortus 1. cit. Inferius pariter
ipsum vocat Albinum nigredine telerrimum. monslrabimus , beatum Akuinuin nunquam fuisse
II. Pronomen Flaecus, quo.l nonnunquam ante vel ven. Bcdse discipulum. Anaslasius Bibliolhcctirius
poslposuit, e bnptismale hausisse cl. Quercelano in in Vila Adriaui 1 pap.e menlionem facit cujusdaiu
pra:fat. num. 2 visum est. Vero tamen similius est, Albini, qucm vocat regis Caroli deliciosum, qui cum
nomen hoc esse ascitilium, quo bealus Alcuinus in- Georgio episcopo et Gulfardo abbate missus sit a
ter familiares, quos in arlibus liberalibus ac scientiis rege ^bellum Longobardiciim suscepturo ad sedein
excolendis socios habuit, uti consuevit, ex more sci - aposlolicam anno /75. Verum hic Albinus deliciosus
licet sui lcmporis, de quo in epistola 184 (nuuc 125) alius cst ab Alcuino nostro, qui illo anno Eboraci
ad Gundradam , cognomcnto Ettlaliam ila scrihil : adhucdHin residcns, necdum in Gulliaiu Iransmigra-
< Srcpe famiiiaritas nominis lmmutationem solct fa- vcrat. Vocalur lamen et ipse nostcr Alciiinus ilcli-
cere, sicul ipse Dominus Simeonem mutavit in Pe- ciosus regis Caroli a Sigeberto Gemlacensi , Trilhe-
trum, et lilios Zebedsei , filios nominavit tonilrui : mio et aliis, quorum leslunonia sno loco infcrins
quod etiam in antiquis vel his novellit diebus probare aflercums. Vidc Mabil. libr. xxiv Annal., num. 45,
poteris. > Flaccus crgo nomen fuit Alcuino ascili- pag. 226.
tiiiin, vel ab ipso elcclum ; Alcuinus vero sen AI- V. De hujus ergo nostri Flacci Albini seu Alcuini
chuiiius primrevum ct proprium. Quapropter loco in- nunc patria et parentibus paucis, quanluin cx cenis
scriptionis Opcrum ilbus, qua cl. Quercetanus, au- monumentis elicere potuiinus, disseramus. Illum in
ctoritate Sixli Senensis et aliorum quorumdam de- Scolicis BritnnniiC parlibus natuin fuisse quidum
ceptus, primo, ul ipse faletur num. 2 prasfat. usus ^ Scotix historici cxislitiinruut, intcr hos Bucbnnanus,
est, ponendo : Albini Flacci Alckuini , nos ubique lib. v Hist. , non a fnmilia, sed a gente Scotorum,
posuimus : Flacci Atbini seu Atcuini ; in contextu qui se Albinos sua lingua vocant, nomen suum tra-
vero noslro semper Alcninus scribimus, quod cl fre- xisse contendit. Alios qitoque, ul hic D. Qucrcetanus
qucnlius fieri ali eruditis eompei inuis. Verum in his nolavit , rcperire esl qui illum in comilatu Midle-
«iiulitis immoniri operae prelium non cst. sexiie, non procul a Lotidino oriundum dixerunt.
III. Sollicite vero cavcmlum csl ne hic nosler AI- Verum nihil cst quod in iinius alleriusve parlis pn-
biuus seu Alciiintis confundatur vel cuin Alliino ab- Irociniuin ex monumentis vetustalis possit adduci :
bate Cantuariensi , a vcn. Beda in prologo cl Hh. v illorum ergo scriptorum sentcntia unice probanda
Hist. Angl., cap. 21, laudaio, el ad quera ejusdem cst, qtii benlum Alcuinum ex proprio ipsius testimo-
Hedae exslat epislola Analccl. Mabillonii nova; eJi- nio Elioraci in Norlhumbrix regno natum fuisse af-
tionis pag. 398, vel cum Alhino Leonis 111 pap:c cu- flrmanl; ita cnim ipsemet scribit in epist. 5 (iiunc 6),
hiculario, cujus meminit Eginhardus in Annalibus ad Eboracenses : « Vos fragiles infanlim mese annos
:id aiiiiuiii 79!), vel demum cum Albuino monacho materno fovislis affectu ; et lascivum pueritia; temptis
Hcrsfeldcnsi. De duobus quidcm posterioribus pau- pin suslinuistis palienlia , et paternx casiigationis
ciores sunt, qui se in errorem hnjiis confusionis in- disciplinis ad perfectam viri edocuislis aUatcin. »
duci passi sunt ; de priorivero Albino, cujus vcn. Enimvero an non ibi natus censeatur, ubi non lan-
Iteda mcminit, plerique paulo recenliorisaetatisscri- liim in virum excrevit, sed et pueritiam, imo el in-
plores hallucinati stinl : et quidem Clemens Reyne- fantiam exegit ? sed crebra forte, quam beatus Al-
rus, vir alias apprime declus, Aposlol. Benedicl. in D cuinus in suis cpistolis facit , Nordanhumbroruin
Anglia tract. I, sect. i, pag. 54 seqq., multis conten- incnlio, qui regiones Scoticas usque nd Eilinbiugi
«lii, euindcm esse Albinum Bedse, quem vocat, disci- frcttim possidcbant , pnediclis scriptoribus reriim
pulum et Caroli Magni magistrum ; hancque ait Scolicarum ansam dedit, inquit D. Quercetamis , ut
csse communem historicoruin trnilitioncm; nec re- in Scotia procreatum cuni suspicarenlur. Legi quo-
pupnare existimat aHalem Bcd;c el Alcuini (quain quc dc hac quxstione meretur Bichardus Smitlictis
diflleuliau-ni D. Quercetanus ohmovebnt) , qiioniani, Flornm Hist. ecclcs. Anglorum libro n, cap. 12,
ut crcdebat, Alcuinus lelatcm cenlum annoriiin al- scct. 5, uum. 2.
tigit vel eliam superavil, quippe qui in epist. 58 VI. Son eadem certitudine conslnt quo genere
(inuic 45), ad Carolum, se sencm valdc annosum benliis Alcuinus, nut quibus parciilibus fuerit oriun-
esse iudicat. dus : quod quidcm ipsemet fermc tacuit, et nullus
IV. Verum hanc Reyneri opinioncin solide repro- ncluum illius aut Viue scriplontm prodidit. Atictor
hal R. P. Michael Alfort Annal. Ecclcs. Britan. lora. ViUc ejus initio cap. 1 , ntbili illitm gentis Awjlornm
II, ad annum 710, num. 4 el seqq-, dcmonstrans, prosapia exortnm asscril. Et riirstiin num. 7 ejnsdem
traditionein historicorum qua: praetenditur, nec cora- cap. indicat, lyrones scbolye Eboracensis, inler qnns
niunem esse, nec tulium virorum , qui vetustatis ba- ct Alcuinus numerabalur, e classe nobilium fuissc :
berent sigillum, sed qtiorumdam media: aHatis, qui erat, inquil Ecgbcrlo praesuli, ctijns disciplinas pucr
ad pauca respicientes facile prontintiaiit. lstis ergo quoque Alcuinus traditus fucral, ex nobilium /iliis
qtii putant Alcuinum Cantianum fuissc, et coenobio grex scholasticorum. ILec generis bcali Alcuini nobi
 1\ FRODE.NII COMMLNTATIO.
litas indc maximc ehicct, quod slirpi sancti Wiligis, A sanguinitate. In priori cnim cxoplal ul verba salu-
patris sancli Willibrordi cognaiione junctus fuerit, tationis in chartula per tnanus currentis viatoris
ac eo titulo cellam maritiinam a sancto Wriigiso in cilius veniant ad < filium charilatis mex, qui est
promonloriis, mari Oceano et Humbri fluvio virinis, pater meritis, fralcrcharilate, lilius a-uite. > ln po-
consiructam, ac deinceps a posteris suis possessam, steriorc quoque Aquilam rogat, ut ne velit oblivisci
ipse legitima (hxreditaria , ut inlcrpretor) succes- < patreiu scuio, liliiim ineriiis, fratrcm charitatc. >
sione obtinuerit, prout ipse teslatur in epist. ad Et inilio epist. 415 (nunc loi) cxplicare videtur se
Beornradum, Yiuc sancli Willibrordi in hac edilione polius fldeli familiarique consuetudine quam naliva
prxtixa, el cap. 1 Yil.e ejusdcm. Porro de nobilitale gcrmanil3te sno AquiUe conjunctum esse, ait enim :
generis sanclorum Wiligisi cl Willibrordi Alcuinus < Solet charilas olim gernianilate fldeli compacia
iii elegia, Yiue hujus sancli apposila , seu cap. 33 , novis s;epius litleris refonnari, ut flrina agnoscatttr
el de sancto Willibrordo ita cauil : in flde, quse est ilulcis in consueludine. > Simililer
Kobilis isle fuil magna de genle sacerdos. epistolam 177 (nuncll8) dilectitsimo filio AquiUv
inscriplam ila incipit : < Scio tc palrem essc digni -
De sancto Wiligiso vero : tate ct merilis, sed ex charitatis dulcedine (fllii) tibi
Yir fuil io populo diguus, cognomine Wilgis, noincn imposui, quia niliil debet patri charius csse,
lo Iransliumbraaa nobile genle degeus. quam fllius. > In his omnibus plane nihil apparet
Hinc B. Alcuinus Carolo Magno ipsum sub spc unde concludi possit beatum Alctiinum Aquilam
ainpl.e merecdis vocanti respnndil : Libenter etiam suiim agnovisse fralrem consanguineum, sed scm-
pattrna inregione mea non modica lurredittite ditulus, P per illiim co aflectu appellasse fratrcm, quo filium,
hac tpreta, tibi ut prodetsem, hic pauper tlare dele- nimirum cx dulcedine charitalis. Imo ex verbis
clor. ViUe cap. 2, num. 12. epist. 102 (nunc 130) paulo antc citalis potius in-
VII. Et haec quidcra pauca, nec plura de bcati Al- telligitur Aquilam a beato Aleuino in fratruin ntt-
cuini genere ; de parentum vero ejus nomine accon- mero non compulari ; ibi siqtiidem conleslatiir
dilione nihil nobis aHas indulsit. Fratres tamen et Aquilx dulcistimo Patri quod magis illius epislolis
sorores in Anglia habuit, quod ipse satis aperle delectetur, quam iis quas a fratribtts ac sororibus
indicat in epist. 102 (nunc 130), ad Aquilam, in qua suis in Britannia reliclis aeciperet. Si a?que illum
liuic iiitiiiio suo amico singularem, quo ipsum am- fratrem naluralcm habuisset, alio cerlc slylo usus
plectebatur, amorem significans scribit : i Credas fuisset, ex quo intelligi possit sc Aquilamfratrem
velim, Pater dulcissime, quod non tanta suavitate inter alios iratres habere chariorcm. Si vero cui-
fralrum vel sororum lilterulas legere polui ullrama- piam placuerit, ha;c ipsa epistnhc 102 verba inter-
rinas, quanta tnae dilectionis transalpinas : nec tale prctari de fratribus ac sororihus non naturalibus,
post eos Ucdiuin fatigat cor meiim, quale post tu;n sed aflectu dilectionis ila vocatis, non repnguabo :
laciei visionem amabilem. i Inter fratres porro illius hoc ipso etcnim innolescet, quo sensu beatus Al-
germanos an ccnsendus sil idem Aquila seu Arno, cuintis alios quoque amicos, el maxime Aquilam
episcopus primura ac deinde primus arcbiepisco- suum appellare fralres consiieverit.
pus Salisburgensis , quocum beatus Alcuiuus per VIII. Cognilis jam iis qu;e de patria, pareiiiilms
frequentes epistolas omuia sui pectoris arcaua com- ac fralribus beati Alcuini ex citatis documentis eli-
niunicavil, non concordanl seriplorcs. Ytri quidam ccre licuit, nullam diligentiam inlermisimus, qua
relebres, Mabillonius, lib. xxm Annal., pag. 87; et C vel ex vita ejus primxva, vcl ex Alcuini ipsius scri-
in Elogio hist. ad Yit. beati Alcuini, cap. 1, num. 3 ; ptis, vel ex aliis vetustis monumentis lempus aut
Rivet., Histl.it. Franc, lom. IV, pag. 296 ; Ceil- aiinus nalivilalis illius erui ac deieriuiuari possit ;
lier, ilist. Gtn. det auteurt sacris, tom. XVIII ; verum nullibi certi qiiidpiam ad hoc prarslanduiii
Quercetanus in pnefat., cap. 1 , num 1 , D. Catelinot subvenit. Ccleliriores nostne tctatis scriptores in eo
in ms., nihil lucsitaiitcs pronuntiant, beatum Alcui- fere eonvenimii, beatum Alcuinutn ante obitum
niim Arnonis cjiisdem iraiicm gcrinanum fuisse. Ycn. Hcil.c, hoc esl, anle anmitii 733 vix natum
I 'niciiin pcne, quo illi ad id assercndum movenlur, fuisse. Mabill. lib. xxt Annal , ntiin. 17, pag. 9i, el
argumentum, duciturex epislola 86 (nunc 91), quae lib. xmh, nuni.57, pag. !87;Rivet. Hist. Lit. Franc.
inscribitur : Charitsimo germano meo Aquilie anli- lom. LV, pag. 293 ; Ceillier Hist. Gen. des auleurs
siiti Albinus talutem, et ex cpist. 78 (nunc 83), ail sacres, lom. XYHI, pag. 248. Illi ergo annuni na-
fratres Juvavenses, ubi Aquilam illorum quidem pa- tivilalis beali Alcuini circa animm 733, quo, ut
trem el paslorem, suum vero germanmn vocat : paulo inferius patcbit, Ycn. Beda obiit, constiluuiit ;
< olim, inquil, pio Palri Aquihe pontiflci, germano quorum calculum ct nos vel ideirco sequimur, quod
meo, paslori vcslro, etc. > Huic nihilomtnus opi- is cum reliquis actis viuc sux opliiuc convcniat
nioni contradicunt alii pariler celebres scriptores, cl in nullo dissenliai.
Coinlius, Pagius, Hansizius et alii, qui vocabula CAPUT H.
illa fratris ac gennani non de sanguinis, sed de ani-
morum coiijiinctione accipienda esse rectejudicant. Beati Alcuini educatio el magislri.
Legenti enim epistolas Alcuini ad Aquilam, ait Han- D IX. Dcalum Alcuinum Eboraci ut natum, ila et
siziusGerm. Sacrse tom. II, pag. 102, num. 12, satis educalum fuisse supra cap. 1, num. 5, ostendiinus.
apparet Alcuinura. de industria collegissc lilulos Exaclis prope in monasterio ibidem annis puerii i.c,
oniiies exprimend;e sincerissiimc charitatis el ami- hauslisque primis scicntiarum elementis, e.um jain
citise qua in Arnoncin tanquam aller Pylades fere- psalmorum tectionem memoriter teneret, traditur
batur, quas ainoris signilicalion s supervacaneuui disciplin:e Hechberli seu Egberli iliius scdis archi-
sane erat fralri consanguinco toties ingerere. Pnc- episcopi, forlioribns jam scieiitiarum ac pietatis ci-
terea haud vero siinitc est, prout D. Mabillonio vi- bis alendus, ut scribil Vit;e ejus auctor cap. 1, num.
debator, Arnonem in Brilannia, quac Alcuini patria 7. Successerat prxsul ille religiosissitnus Wilfrido
fuil, natum ; sed polius Saxonem vel Bojmii fuisse, juniorisolitudinem petenti incalhedra Eboracensi non
_et adolevisse in grcmio ecclesia; Frisingensis, ul anuo ".".*;, ut Alforius ad hunc annum, num. 18, ct ad
idem vir cl. D. liaiisizius argumcntis haud coiiicn- anmim 738 imm. 1, contendit, scd anno 752, prout
nendis contendil rbidem, num. 1 ct seqq. Coininit- testalur vetus scriptor, qui post Bcdam hisloriam
terehaudpossumquinhujus aliommque doclorumvi- Anglorum continuavil et ad hunc amiuni, quo Cyiu-
rorum judiciomeumquoqueadjungam,cuicxsequen- bertus Liudisfarorum cpiscopus obiil, etiam ordina-
tibus insuper ralionibus robur addi posse existimo. Etc- lionein Ecgberli retulil. Conslat porro ex ipso Al-
nim in epislolis 76 (nunc 91) et 92 (nunc 108) Alcui- cuino in poemate de episcopis Ehoraccnsibus Ecg-
nus ipsemet sat apcrte dcclaral quo sensu Aquilain bertum sedcm Ehoraccnsem lctiuissc annis triginia
fratrem suum apjvellct, charitalc uiitiirum, iion con- quatnor :
 DE Ylt.V B. F. ALBIM SEU ALCUIXl ii
ij
Rexil liic ccclcsiam irginta ei quatuof annis. A tis pene omnes veluti indubilatum supponunt. recen-
Ex consensu vero auctorum indubium est, ut ipstv tiffres vcro cmnia ad severiorcm crisin vocantes
met Alfortus fatetur, Ecgbertum obiisse anno 766. refutant, et gravibus ralionlbus' demonstrant Ven.
Bcdam obiissc prope annum 735 qtfo* beatnrrt Alcui-
Ab hoc anno si illos Zi subtraxeris, remanet annus num vix natum, aut certe disciplinfs severioribus
1o!& initi rcgiminis episcopalis. Hic cpiscopus Ecg-
bertus, quem Malrocsburicnsis omnium arlium libe- minus aptum adhuc fuisse credunt. Ccrle puer erat
i-alium armarium vocat, in monastcrio suo scholam cnm primo traditus ftiit disciplinac Ecgberli arcbi-
consutuil filiorum nobilium, quorum alii arlis gram- episcopi Eboracensis anno 732, titpaulo ante diximus,
inalicas rudimenlis, alii disciplinarum lilieialitim ordinati. Obiit vcro Ven. Beda primis annisepisco-
studiis , alii divinarum Scripturarum scientia in- patus tesliirionio cjusdem antistitis, uli conslat ex ipsius Al-
struebanlur. Hos omnes condiscipulos suos Alcuinus cuini in fuie hujus cap. rcferendo : nimi-
rum anno 735 triennio post Ecgberti ordinationem,
iilterarum ac pictatis sludio anteibal ; suo vero ina- quando Alcuinus lueem vix aspexisse creditur, aut
gistro cum lanta confiden ia ct fidclilate adhacrebat,
ut nihil ageret quod magistri auctorilas non probas- certe, ut primtim diximus, puer eral.
XII. Vcrumenimvero de a:late Ven. Beda; longe
set : adco ut arcana quoque cordis sui, imoetsli-
inulos libidinis, quibus aliquando iropelebatur, ei- aliler sentil celebiis scriptor Franciscus Chifflctius
ilem apcrire non erubesceret, no:i ignarus illius in disscrtatione, qttani nova; sux editioni Hist. Ec-
quod sanctissimus monachorum legislator Benedi- clcs. Gcr.tis Anglorum a Ven. Beda compilalse prae-
clus cap. 8 sux regula; suis sectatoribus prxscripsit, misit, ubi pliirihus argumentis evincerc conalur,
• ul malas cogilalioncs cordi suo advenienles abbali R vir doctus, ven. Bcdam vitanisiiam usqtie ad annum
7G2 prodttxisse, ac demtim nonaMiiaritim obiisse,
non celcnt suo. » Quod sane pnesenlissimum reme- ut vitx Alcuini scriplor tcstatur. QuoJ si verum sit,
diuni est pio domandis tentalionibus illis periculo- tunc sane xtas hatid repugnaret, qttiii Alcuiuus po-
sissimis. tuerit esseBe.he discipulus; co siquidem anno 762,
X. Ecgberlo anno "66 xm Eal. Dcccmbris mor- ipse
tno Alcuinus < divino munere Elcbertum seu ^Elber- ergo prope triginla annos xtatis numerasset. H;cc
Chlllletiisingularis sententia absque discussione
tum virum beatum ct clarum loco amissi magistrum
acccpit, i ut scribit auctor YiUc cap. 2, num. 9, prseterlri ncquil.
quod non ita inielligendum csse censeo, quasi /El- XIII. Piaecipuum et pene unicum quo hxc illins
liertus ille munus docendi in schola Eboracensi non sententia nili videlur fundamentum strucium est su-
oblinuerit vivenle adhuc Ecgberlo,¥sed primnni post per testimonio, quod iiullam, ut ipse pulabal, pati-
illius obitum*. Illum enim niagislrum schoke Lbo- tur exceplionem, tcstis nimirum oculati, ,qui viro
iaccnsis ah Ecgberlo adbuc in vivis agente rectorem bealo in exlremis constitulo astitit, Cuthberli scili-
eonstilutum fuisse ipsc Alcuinus testalur in paeraate cet ejus discipuli, cujus exslalde transitu Ven. Bedaj
de Pont. Eborac, ubi postquam narravit ^Elber- epislola ad Cuihwinum, edita sxpius, ct apud Ma-
uiin, jam sacerdolcm ordinaium, suo pontifici sem- hilloniumAcl. SS. saic.in Ben., part. i, pag. 537, el
por individuum comilem adlucsisse, aJdil : emendalior, ut prxlendilur, a Chifflelio cit. opcre,
cap. 2 dissertationis, pag. II. Arguinenlum suum
A qno defeusor clero dei ernilur omni, Caiinelius ita instruit cap. I, p. i: « Cuthbcrlus di-
Kt simul F.ulioriea [iraelcrlur in urbe magister. r serUi ait Bedam beatam aiiimam cxhalasse quarta
Qtiatnvis* ergo Ecgbcrlus apostolico zeloductus nun- '-' feria ad vesperam, septimo Kal. Junii, sive die mcin
((iiam a mmiere doccmli paoros et adolescentes ces- sis Sfaii 26 accurate. Fuit enim anno Christi 762
saverit, praicipttam t.imen scholarum curam, solli- Pascha 18 Aprilis, Ascensio Maii27. Quod crgo prae-
citudinc su;e ecclesiae plurimuin impeditusj jElberto miserat Citlhbcrtus , vilam duxisse usqu^ ad diem
demandavit, cui eliam maxinie tanquam proprio Ascensioriis Dominicac, cxclusive iiilelligendus est,
nc praeeipuo suo magistvo, Alcninus omnem pene vel accipiendus ili die ecclcsiastico Asccnsionis, qui
siiiun in litleris profectum in eodem poemate rcfert a primis vcsperis, adeoquc a feria quarla exeunle in-
ncceplum; Hinc illnm a sapicntia, doctrina et mu- cipiebat. > lta Chifllelius. Astnescioqua subreptione
nere doeendi unice dcpnedicat, oslendens quasanle dcceplus vir docttts asserere potueiil Cuthbeituni
udeplum episcopatum varii generis disciplinas do- diserte dixissc: Bedam beatam animam exhalaue
cuerit ; quod exteras etiam regiones adierit : quarta feria ml vesperam, vii Kalendas Jumi. Feriain
S0|ilii.t; deduclus amore ; quartam enimilloKalendarum Junii die accidissc, iu
Si qukl furte novi librormn sen stiidiorum Ci;thherti cpislola minime lcgimus; sed sat apcrte
(Juud secuui ferret, ten is reperirel in illis. ibi dicitur, festum ipsum Ascensionis illo dic, vnKal.
lu liac peregrinatione litteraria iEIberttts, opinor, Junii, cclcbratum fuisse. Postquam enim Cuthber-
Mcuinum adolcscentem comitem habuit ; de hac tus circa epistolx initium narravitBcdamduabusfere
cnim interpretor inilium cpistohe 222 (nunc 53), antc Resurrectionis fesium hehdomadis ruorbo cor-
iilii ait, se olim magistri sui vcstigia scculum apud replum vilam duxisse usque ad diem Ascensionis, id
«'^rbeienscs [An MorUcenses? ] divertisse, illius- est, seplima Kat. Junii (ita enim ibi verba neclit)
ijue congregationis laudahilcm conversationem vi- D posl longius inlervallum narrat, quod feria quarta a
«lisse et aniasse. Vid. notas ad eamdcm cpistolani. mane usque ad vesperam diem duxerit, ac demum de»
ftarrat pratcrea Alcuinus in cit. loc. quod ^EIbertus cantansG/oriaPiitri.clc.spiritumecorpoi-euliinium
cx illo itinere rediens pastoi'alem quidem curam exbalaverit. Hxc profccto narratio scnsum quem D.
stimee compulsUs sit, nihil tamen in illo munere Ciiifllctius coraminiscitur haudinsinuat, nimirum Ven.
a studio Icgendi ac doccndi rdmiserit : Bcdain animam exhalasse feria quarla ad vcsperam
Sed neque decrevil, curarum pondera propter, vii Kat. Junii ; sed bunc unic\ ut lcxtus habet, vi-
Scri| luras ferveus iii.iusi na prisca legendi, tum duxisse usqite ad diim Ascensionis Dominicm, id
IVtus utrumqiiej sag-.ii doclor, plus alque sacerdos. est, septimam Kal. Junii. Quod idein plane sonat,
Dcmum narrat qudd idem ^ElbCrlus prasul pleims ac si dixissct : Vilam duxit usque ad diem Ascensio-
dicrum ac merltorum anle 6'iilum suum Eanbaldo nis, id cst, usque ad vn Ral. Junii, ila nimirum, ut
< ondiscipulo suo pontificale decus, silii vero libro- ex meiite Culbberli cailem fuerit dics septima Kal.
tum gaias, scu bibliothucx op imis libris refeiUe Junii ct dies Ascensionis Doniinicse. Tcstiinonium
i uram ipsumque schota regimen iradidcrit. De quo igilur Cuthbcrti, in quo D. Ciiiuletius maximum sux
redibil sermo infra cap. ■'». sententia: pracsidium collocabat, illi potius ren-aga-
XI. Qiioniam de niagistiis licali Alcului sermo- tur, quia dies Asccnsimiis ex compuli legibus non
ii.-m cccpimUs, inqiiircre porro baud stipervacaiiemu, amio 762, scd anno ~o<> in diem 26 Maii, hoc csl, vn
iino ncccssc crit, rium iis rhloque Vcn. Bcda sit.ic- K-il. Junii, iucarril. .
(niiisendus ? quod quidcni scriptoies anlei ioi is xui- XIV. Cuni igitur pvxciprluniaigtimcnlurii, mio cl.
-25 FROBENII CO.MMENTATIO. 2C
C.liifflciius obilum Ven. Bedx ail annum ~<M usque A Lulli archiepisropi Mogunliiii, qux intcr Bonifacianas
prodncere votuit, illius intenlioui minime faveal, sed tom. XIII, Bibl. Patrum ex cdiiione Nicolai Serrarii
ex illo Cuthberti teslimonio polius relalio aucloris rccensentur, inslrtiit, cx qtiibus vir docltis cvincere
Chronologix Hist. Gent. Angl. adjeclx , Simconis coiitcndit , Vcn. Bedam non nisi post marlyriuiri
quoque Dunelmerisis seu Turgoli libr. n de Dunelm. sancti Bonifacii c vita migrasse, atquc adeo ultra an-
eccles. cap. i. Stnbesii Doininicani in Act. 1'oni. imm 753 in vivis egissc ct nonagenarium obiisse. Itst
Eborac. alque virorum doctissimorum, Pagii Mabil- vero ipse loc. eit. pag. 6 cl7 ex cpislolis 89, 93, 111
lonii aliorumque recenliorum criticorilm senienlia, et 131) ratiocinatur : < Epistola 150, in qua Beda
qua obitus Bedx in anno Cbristi 733 stattiiiur, con- nuper in Ecclesia fulsisse dicitur, male sancto Boni-
nrmetur; reliqua argumenta, quibus D. Chifflolius facio Moguntiiio in ediiis ascrinla cst, cuni vere sit
ex leslimonio scriploris Vitx Alcuini, ex Carthusia- I.ulli ejus successoris , quou gemina ratione sic
norum Coloniensium additione ad Marlyrologium, ostendo : prior pelitur ex tribus cpistolis supra mc-
ex epitaphio Bedx a Wione Ligni Vitx libr. v, cap. moratis. Per priinam pelieral Lullus a Cutbbcrlo
101 relato, ac demum cx epistolis quibusdam Lulli omuia Bcdx opuscula, c quibus cum pauca obtinuis-
archicpiscopi Moguntini, Bedam nonagcnarium nlii- set, quorum meiitio in epistolis 89 et 95, supcrerat,
isseprobarccoutendit.omne ad id pcrsuadendum pon- ut reliqua qux sibi deerant poslularel, hoc vero fa-
ilii» ainillunt. Nam additioncs iikc Carlbusianorum cil epistola ill i 150. Allcra ralio csl quod conslct
Coloniensium ad Usuardi Martyrologium recentiores Bedain Bonifacio fuisse stiperstilem ; elcniin Bonifa-
sunt quatn ut Gdcm conlra tot alia antiquiora testimo- cius glorioso mariyiio vilam sibi in cuilum slravil
niataeerequeant.ul potefaclx aceditxprimum anno t» annoChristi 755. Porro Lullus posl Bonifacium jani
1521, ut ipsemet Chifflelius faletur. Similiter recen- episcopus misit pallam hnloscricamadcoboneslandas
tius est cpitaphium illudapud Wioneir., in quo Iegi- Bedx rcccns cxslincti reliquias : ejusdem ergo Lulli
tur incomptus hic versus : cst epistola illa ad Culhberttun abbatcm, quxcst in
collectione ceiilesiina qtiin([tiagcsima, in tjua Bedx
Aiinot in hac vita ler duxit viue triginta, nuper in Ecclesia biccntis, adeoque limc vila jam
perfuncti, menlionem facil. » His prxmissis ita con-
quodqne sacris reliquiis Bedx inditum fuisse mnnct cludil Chilflelius : < Cum igilur ex his liquido appa-
Wion, postquam e Girvo, ubi primuin sepultx jace- rcat Bcdam in vivis fuissc ullra aniiuin Chrisli 753,
1 ant, Dunelmum translatx fuere circa annum millc- cxamussim xlas ejus nonagenaria qiiam ex cjusepi-
simiiin, ireccntis propc annis posl ven. viri ohilum : taphio aliisque argumentis astruximiis, obilum ejus
nihil vero ejusinodi legiiur in ailcro epilaphio, quod deligit anno 702 qui fuil Lulli pusl Bonifaeium sc-
ex cod. Thnanxo cdiilit Mabill. ad Vitam Yen. Bedx, demis s.plimus. t
pag. 339. Vide etiam Acta SS. Antverpicnsia ad diem XVI. Mirumcerte esl Chifflctium cx ralidnibus le-
27 Maii, not. '. Occasionem erroris de Bedx xtate vi>simiselpcne nulliscpistolam I50collectionisillius,
nonaginla annorum abs dubio prxbuil scripior Vilx sancio Bonifacio aljudicare, et bcalo Ltillovindicare
beati Alcuini, quem ctiain pro sua opiiiionc D. Chif- voluisse. Prior qttidcm ralio probal Lullum ila scri-
flctins adhibuit, scribens c;:p I, num. 7 Bcdam nona- berc potuissc, uti scripsit auctor epislolx 150, non
genarium ad Dominum migrassc. Vcrurti scriptor ille veio proliat Ltillum, et non Bouifacium, ita revcra
sal clare signilicat, sc dc ca re nihil cerli liabcre, scripsisse. Altera ralio est aperta petitio principii.
sed ex qnornmd :m narraiione id accepissc ai! ; non C Lullum enim essc epistotx 150auciorcin iiidecouclu-
ergo a SigulfoAlcuini discipulo ac socio, a quo rcli- diltir, quod ipse jam episcopus post sanctum Bonifa-
quabeali Alcuini acta didicerat, eainquoquenotitiain cium anuo 755iuartyriocoronatum , illain scripserit,
oe xtateetobilu Ven. Beilx liausii, sed abaliis qul- ct ciim illa miserit pallam holosericam ad cohone-
busdam, quorum fiilei id dubius rcliquil. Similem slandas Bed\c recens exslincli reliquias. Iino Bonifa-
f.ibutaiu e\ aliorum rc'alione i.lem scriptor ili sub- ciuni Be:lx luisse supcrslitcm cx aliis certe gcnuiiiis
jiinxil dc leinporc qiiod Beda in scribendis libris suis ejusdcmcpistolis, in colleclionc illa sxpius niemorala
insunipsit : < Dccimo iioi.o xtalis sux anno, inquit, 8 el 9, evincitur. ln prima siquidcm vir sanclus
lcvita, trigesimo vero sacerdos efticilur, a quo lem- pclit ab Eajber;o archiepiscopo Eboracensi ut sibi cx
pore, qux antc per triginta annos didiceral Eeclcsix opu-riilis Bed.e aliquos Iraclalus conscribereetdin-
profutura usque quinquagesiino nono, cum sudore gere dignclur, < quem, inquit, nuper, nt audiviinus,
non inerli, dignis memoiia libris inserere proprio divina gratiit in veslra proviucia fulgcre cnnccssit. •
slylostuduit. Per alios autem trigiuta annos, ferunt In epislola 9aliIIuctbcito abbate simililcr < rogal, ut
ca, qux scripserat, rorrexisse. i Figmcnlum ! evi- aliqtiade opusculis sagacissimi investigatorisScripu-
tescit sancpenitiis liorprxfati scriptoris testiinonium, raruiii Bed.ln inonachi, queni impcr in domo Dei, iu-
dumihidem scribil, BeJam anno 731, dicAscensio.iis quit, apud yos . . . fulsisse audivimus conscripta no-
Dominicx, vn Kal. Junii obiisse, ct nonagenariuni bis Iransmiltcre digiieiniui. » Sicut crgo Chifflciius
ad Dominum migrasse, ubi scriplor ille niuTlipliciter ex verbis cpislolx 150, quibtts niculio fit Bedx nuper
allucinatur. Quonuxio cnim scrihitur (vcrbis utor in Ecclesia lucentit, inferl ipsum luiicvilajam de-
ipsius D. Chifflctii I. cit. pag. 6) Beda obiissc anno D funcliim, ita ex simili mculione, (|iiain facit sanclus
Chrisli 731 nonagenarius, qui anno codcm lestatur, Bouifacius in epistolis 8 et 9 rectc infertur, Bcdain
fuissese annorum nonaiiipliiisqiiinquagiutanovcni ? autc inartyriiiin sancli Bonifacii, atqiie adeo anle an-
Aut quomodo dici polest obiisse Beda anno 731, die n.1111 755 obiisse: ct cuni sanctus IJoiiifacius in prx^
Ascensionis Dominicx, cl vn Kal. Junii, cum cx ve- faiis epislolis eodem siylo ulatur, quo uliliir auclor
teriscomputi regulis cenissiimiiu sii, illo anno 731 cpislolx cciilosiiuxquinquagcsinix, nulla causa sub-
Asccnsionem Domini non vu Kal. Junii, sed vi Iilus esl cur ha',c, de cujus auctoro iicuio antc D. Chifflj-
Maii evenisse? Allucinationcmquidem istam D. Chif- tiiim dubitavit, cidera sanclo Germanoruui apostolo
ftelitis non auctoris, sed librariivilio iribuendam, et abjudicetur. Adverlcndum vcro hic esse iiionuo, cpi-
idcirco loco 731 lcgcndum existimat 702 pioul ip.iiiin slolam 150 prxfaUe collectiouis, quamSerrurius lan-
auctorcm scripsisse non dubiUil. Veruin quis non qitain incditam ex Baronio lom. IX Annal. pag. '. i;
palpet banc Chifflctii conjecturam, iiullo adhibilo dcscripsit, noti diiferre ab epist. 9 ejiisdcm colleclio-
iloneoargumento, cx prxcepla semol opinione ina- nis, sed iiii:iiiic.iiirloiiii|iieessi'cuui illa, cum bac sq-
nasse? Tcstimonium ergo scriptoris Yltx beati Al- lumdifferenlia, quodubiin piioii, nompc 1 50, lcgilur :
nilni tain evidcnlcr alliiciuaniis prO conlirina- < Rogamus, ul reliqua, etc. > in poslcriori ncinpe 9
lione opinionis Cliilflctianx inepttim et iuidoneum legatur: < Rogamus ut aliqua, clc.; » et ubi iu ista
esi. Ifgitur : < Et si vobis laboiiosum non sit, ul doe-
XV. Dcmuni haud majoris ponderis est argiuncn- catu uiiam iransmillalis. » in illa legatur: < ut
luin qtiod D. Ohiilktius ex quibiisdaiii rpisiolis licaii corum unum (apud Baronlum, paitcin tiiiamj nobis
87 DE VITA B. F. ALB1.NI SEU ALCUNl 28
graudc solulium percgriualioiiis noslnc iraiismit- A fuit- Nam Ven. Beda in epist. ad Egbertum antistilem,
talis. i Eboracensem congregalionein monasterium vocal :
XVII. His qu:e hucusque adversus D. Chiflletium ihi servabatur regularit vitte disciplina. In epislola
disputavimus robur accedit insupcrabilc cx tcstimo- enim 5 (nunc 6) Alcuinus fralres Eboracenses ad
nio ipsius Alcuini, qui in Poemate dePontif. Eborac. illius observantiam adhortalur : i Regularis, inquit.
scribitBedamobiisseprimisannisepiscopalusEgbcrti vit;e vos ordinet disciplina. > Quibus verbis ipse mo-
illius Ecclesiae arcbiepiscopi. Ila ibi canit : nasticam disciplinara inielligit ; addit enim : i el
crrlesiaslica; pietalis modei-atio venerabiles eflieiat: >
Temporibus primis prefati praesulisalmi,
Presbvler eximius meriiis cugttouiiue Ilcd.i. ubi diflrrcntiaiii rcgularis ab ecclesiastica scu cleri-
Aslra pelens cliusil prxseutis luiuiua vilte. cali tliseipliiia insinuat , et ad utramque hnrtalur,
quia utramque illi fratres prnlitebaniur. Ibi simili-
Egbcrtus.ut supra monslravimus cathedram Ebora- ter eos, uti alios monachos in aliis cpistolis, horia-
renscm conscendit anno 752, obiit vcro aimo 700 ; tur ad humilitatem el Obedientiam, qu.e stinl virtu-
Beike ergovitaattingere non poiuit, ul Chilllelio vi- tcs monachis proprix et monaslic.c viue fundamen-
sttm est, aiiniiin 762, qtti non ad primos, scd ad ulli- tum. Porro in poemate de Episcopis Eborarensibus
mos annos episcopaltis Egberti pertinet. Wilfriduni juniorem, antequnm episcopus ordinalus
XVIII. Veriiin longior singularisillius scntenlia? D. fuisset , Euboricx vicedomnum et abbatem fuisse ait,
Chifllelii discussio supcrvacanea forlassis, et ab hoc quia riiminnn in ccclesiis rathcdralibns monarbo-
locoextranea cuiquam videri possil; itlamtamen ob rum, pt-.eler episcopum erat eliam abbns, qtii regu-
ipsam illins singulariiatcin praHerire non potuimus, g Inris viUe ninximc curnm gerehat. Ibidetn jfclbciius,
nl jain nihil dtibii relinqiialur beatum Alcuinum circa Wilfridi posl Ecgbeiium successor iti monasterio
anniim 755 Ven. Bedx, jamanno codein dcfuncli, di- (nempe Eoorace:isi) a pucrilibus annis traditus, rt
scipulum esse non pntuisse. post cxnrtos annos deeem poutiflcatus eatlem mona-
caput in. sterii sepla, ut Deo soli servirel, repetiisse perhibc-
tur. Demum s.uictus Liudgerus Eboraci , Alctiino
Beati Alcuini professio monasiica ex obtcrrationibut praireptore , »'h monasierio monachorum enidilus
D. Mabillonii. fuissc tiicinoratur in anonymi libetlo de Vita sancli
XIX. Postquam in prioribus capitibus ostcnsum Liutlgeri apud Mab. Act. SS. s;ec. iv Bcned. parl. i,
fuit, beattim Alctiinum in ecclesia Eboracensi sub pag. o7, cap. 5. Ergo in Eboraccusi congregalione
magisterio Egbcrli el .Kllieiii ab infantia educatum, nioiiasliruiii inslilutum ttinc viguil ; et qtiidem se-
niitriltim, ac virtutibus scienliisque exculliini fuisse, cundo Bencdictinorum. Nam sanclus Wilfridns I
boc loco incongruum hattd videbiUir inquirerc, quod- archiepiscopus Eboracensis in sua dioeccsi regulam
nain ibi genus vil;e, canonicoruiu vitlelicet seu cleri- sancli Bcucdirti invexisse, et ejus ope institula ec-
roruiii, an moiiachorum professus fueril. El lioc qui- clcsiariim ineliorasseperhibclur ab Edtlio S:ephano
dcm argunicnlum Mabillonius a neniine suo tempore apud Mabill. ibidem in Vita sancli Wilfridi cap. 14,
trarlatum inyenit, lirct scriptores quidam , praiser- quem locum idem Mabill. egregie illustrat ibi in ob-
tim Bcnediciini, virum bcaium suis acccnsereiit, serv.prxv. nuin. 10 el ll.pag. 675. Quid, quod Joan.
iionnullis rcccnlinribiis conlradicentibus. Quapropter diacomis in Vila sancli Grcgorii Magni,lib. iv, rnp.
vir ille celelierriinus ct in siinili! ns rebus tracUindis p 82 testctur, quod < luuc vix polerat in illis partil.us
rxereitalissimus, id argumenti in elogio nd Vilaiu ** nioiinchus aliquis inveniri, a quo non observaretur
bcali Alcuiiti accuralius tractandiim sibi snmpsit, tain in proposilo qiiam in habilu lemila sancli Itene-
alque ulriusque puiiis ratinnes, non quoe harienus dieli. Ilis ratioriniis D. Mabilionii aliiul adderc liccat
prolaUe sint , sed qtitc profetii possint, bona fule in cx cpist. 58 (iiiine 75) ad Calvinum presbylcrum, ex
iiicdiinn atlduxit, qtias hoc loco in conipendiuin ron- qua inlclligilur, illuni fuisse inembrum ecclesia; Ebo-
tractas cxhiberc iccloribus graiius fore duximus, rarcusis, ronrurrens ad elcciionem episcopi illius
quain si eastlem cum oiiini sua prolixiialc, vcl uo- scdis ; ct illiim cum monncbis in eella sanrti Stcpbani
slras, in maleria a viro illo celeberrimo pcnc ex- inoiiai Imm vixisse, ibi cnim Alcuinus Calvinuin ad-
liausla, oblrutlcre voluisseinus. Pauca nihiloniinus, horlalur, ut praster virtulrs alias, ctiain discrelioui
3M;c liiiiiainla* D. Mahilloiiii seiitentia; apla forc C1'C- sinileai, i tpne, inquit, inter monachos maier viiiu-
idiinus, noniiiiiiquam iinmiscere placuit. liini essc ilieiiui', > ncinpe in regula sancti Bencdicti
XX. Primo loco Mabillnnius invirte probal, Alrui- cap. 6i.
iiiiiii in ecrlcsia Eborarcnsi non soliiin ediiraluin , XXII. Repones. Sigulfum et Fridugisum Aleuim
veniiii cliam illi laiiqnam meiubruin incaritinalum disripulos cl in srhola ecclesia.' Eborarensis eiluca-
et aslrictiini fuissc ; quod ncnio non ronredel, qui los, linbilu ranoniro tisos fuissc. Respondel D. Ma-
rpistolas Eborarrnsibus fralribiis nb ipso scriptas billonius, 1" non tamcn de illis consutre vere Ebora-
pcrlegeril. In epislola cniui aiias 7 (iiune 0) illius censi ecrlesiie incardinatos fuisse, sirtit id ronstalde
reelesia! tilium se prolitelur, non tantiim ob gratinm Alcuino ; 2° forsan in illu ecclesia fuil congrrgalio
rducatioiiis atil siilijcclinnis ( quo iiomine oiuucs inista ex canonicis scu clrriris et monarhis ; 5° fortc
Christiani matris Ecclesiu: lilii tliri possunt) sed ailo- D ibi rlciiri, rlsi utenles vestc canonica , vitam vi-
plionis causn , qun illorum coiigiegalioni lanqiiain xcrc mniiaslicam , ul de ccclesia Bremensi scribit
iiienibiiim cl ejusilem ovilis, domus, familiaiquepar- Adauius.
ticcps aggregari mcruit. In illa communitaic conttniio XXIII. Allcrum argumentum pro monachalu beati
vitamduxit, ad illam quaMiloqiie peregriiiaius obe- Alcuini iude accipitur, quod is a Carolo Magno dc-
dientia tractus reversus esl ; ibi bibliolhccx cuslos, leetus sil abbas ad corrigendos inores Turonensium
ibi schoke niodernlor fuit, quod ollicium iu comnitt- moiiachoruni ; ad quod opus nunquam adhibili aut
nitatibus rcligiosis exlrancis , si doincstici ad hoc apti visi sunt abbates sa;rularcs, uli videre esl in pri-
iilonei repeiiunlur, raritis coininilli solct. ludc vcnit vilegio Corbciensibus a Nicolao papa I coucesso, et
quou Alcuinus , inortuo Eanbaldo seniorc arcbicpi- iu conrilio Trosleiano, cap. 3.
sropo Eboracensi, dum ipse in Gallla vcrsabatur, ad XXIV. Teiiium arguitieuium desumilur ex zelo et
electionem novi pnrsulis vocatus fucrit : ad quam sollicitudine promovendi inonaslicam disciplinam,
qtto minus accedere potuerit , febrium ncerbitnlem qiiam adbibuilbealus Alcuitius, uliteslanlur plurimoe
el Uirdationem regis in Saxonia impcdiinento fuisse ipsius epistoLe ad monachos diversorum monnsle-
srribit in cpist. 18 et 49 (nunc 54 el 53). lioniin, Etildensis, Corbeiensis, Morbacensis, Salis-
XXI. Ilae emn ita se babeant , dubitari jam mi- burgensis, Lirinensis et aliorum scriptae, qui omncs,
niine potest quin bcntus AIcuinus iiislitiilum illud, sicul D. Mabillonius vatiis in loeis demonslrat , re-
quod in illa crclesia cl commiinitatc lunc vigebat, pro- giilaui sancli Bcncdicli prolitebantur. Qttis diaconus
lossus sit. Iiislitultim vero illud primo iiioiiasiicuiii bis leinpnribiis , quis clcrirus aul canonirus sxcu-
 FROBENII COMMENTATIO. 30
\
lnris, quaravis doctor publicus ; imo quis episcopns, A Alcuini, cum plerumquc in aula regis ct inter aulicos
nisi e monacliis sit assumptus, cum lanto lelo scri- versaii coactus esset, magis canomca, seu mitior,
_ * * _. _i .. .. ..1 . I n .-.I» n.rMiiiiiiiif diiiii I i > i\ t . > 'f.blri .1. iii 1'11IV'1I'I /ili>ii>llli' ilL-.-i.l I1\'i,»l. nii,ii\i.i..,\ ,-...„ __.£_!•__

heret pro disciplina regulari monachorum? Hic pro- quam monastica fuit : quam propterea Vit;c scriplor
fecto tam ardenszelus, lucc tanta sollicitudo reperiri non poterat inonachis solitariis, bene tainen cano-
haud poterit, nisi in horoine, qui ab iinguicuhs, ut nicis imitandam proponere , quamvis ipsemcl regu-
ita dicam, spiritu monastico imbutus fueril et innu- lam monasticam professione leneret, a cujus tamen
triliis. rigore servando, ob puhlica ollicia , pneler suam
XXV. Inde, quod quartum est D. Mahillonii argu- voltmtatem, fuerat impedilus aul dispensatus. His
mentum, filialis ille affeetus erga sanctum patrcm addo, quod ut i|iiomlani monachi in aliquibus eccle-
Benediclum, quem Alcuinus non uno in loco proilit, siis cathedralihus, ita nunc in principalibus et rega-
prccipue in epigrammatibus, CXCVI et CCLIV , ubi Kbus quibusdam abbatiis, veletiam in puhlicis studiis
simul tain ardenter exoptal gregis palerni augnien- occupa i magis cannnicam qunm nionaslicam vilam
liim, ac lain fervide cupit sanctissimi parentis gra- agunl, quos monachis quibusvis imitaudos iiileiupc-
tiam ac opcm demercri , nt non majori fervore eo stive proponeres.
ferri possit quisque sancti Benedicti alumnus. XXIX. Objectio 2. Laudalns Vilrc srriptor cap. 3,
XXVI. Quinlum arguinenlum petitur ev formulis Alcuinum vocal monachum sine monachi rolo. Fuit
confessionis , quas bealus Alcuinus composuil; iu ergo monachus vita, non professione. Vertim facilis
quibus sanctuni Benedictum vocat patrem siium, cst responsio. Illa enim scribuiitiir de Alcuiuo, dtim
ejusque exoptat vestigia sequi. De Psalmorum usu adhuc pnererat, cui per aeialem vota nionastica pio-
infra, cap. 4 et 9. lhidem cap. II, omnes humilitalis t» literi non licebat.
gradus, quos sanctus Benedictus constituit , percur- XXX. Objeciio 5. Repeli potest cx can. 8 ViUe,
ril : elcap. 3 el alibi, sanctx reguke violatorem se nlii auclor refert Alcitinum jani xlate prolectiiin vo-
esse huniililer prolitelur. At, inquis, ea dicit Alctii- Iuisse swculum rclinquere, ac a Carolo Magno poslu-
iuis nou in propria, scd in persona monachnrum, lasse licentiam ducendi vitam monasticam in mona-
quil us prxfttit, et hasce formulas suggessit. Ila sit slerio Fuldensi secuiiduin regulam sancti Bcnedidi ;
sane : ergo religiosi, quibus proefuit, erant monnchi sed coaclum apud Mariinianos pcrmansisse, ubi vita
Renedictini : ergo et tpse nionachus Benediclinus : ejut monasticw inferior non fuit. Non ergo, inquis,
ergo ea dicit ev propria qiioquc person i, nisi invicle fuit Alcuinus revera monachus, sed sludio, affeclu et
proltelur eiun non fuisse monachum. moribiis. Respondet Mabillonius, Vita; scriptorem
XXVII. Ultimum argumenlum, quod D. Mabillonius illuslrandum essecx ipsoAIcuino, ctcum ipsc scribit
pro asserendo beati Alcuini monachatu Bencdictino, AIcuinumvoluissesnYii/fimrWiw/Herf.vocahulosaYH/i
ex confeissione seu professione lidei, a D. Petro Chif- inlelligendas esse sxculares oecupaliones, quihus vir
fletio sub nomine ejusdem beati viri vulgata ct a no- hcaliis quietem oralioni ac studiis amicam suspirans
bis inter dubix ftdei opusctila relala, depromit, plane continuo distcntus eral. De hac enim sua voluniate scri-
demonslrat auctorem prxfalse confessionis fuisse bens ad Carolum regem in epist. 101 (nunc. 129) ait :
monachum, qualem se ibiexpressisverbisprofuetur; «Nam fercanle hocquinqucnniums.Teularcsocctipa-
healos monachos suos agnoscit patres I. cit. part. n, tiones, Detim leslor, non ficlo corde dcclinare cogi-
iiiiin. 9, monachi veste suscepta dolct, se falsiuu tavi. i Etpaulo infcrius dicit, sc desiderarc < intcr
ferre monachi noroen, nifhilqtte' " tlignum egisse hnjus y, fratres in ecclcsia sancli Martini(non Fuldw)vivcre
nominis ei habilus, etc ., ibid. part. iv, num. 16. "*■ ct requiescerc. » Qamvis vero Alcuinus in eodem
Enimvero confessionis hiijtis vernm' atietorenv hca- •ponasterio Turonensi cum fratrilms versarctur, eo
ttim Alcuinum esse , quamvis qui.laet \<b in dvr-inm WmppjYmagitf canonice viventibus, vita ejus tamoji
revocaverint, idem D. Mabillouius pencevincif in sifa niHnristtearyqiiam nempe a pucro didicerat, inferior
tlisqtiisitione, quam dediinus;lQCi'Sil.; in.onachiis ergo non fuit, omiicmquc is conatumadhibnit, ut illos < ad
fuit lieatus Alcuinus. *." I \* '**'** " mo:i;isteria|is vit;e honcstatem i revocarel, ut ipsc-
XXVIII. Hsec argumcnta/qua; '_c.1t' iMtuJni _io- •net pi'»iitetui; in.episto!a 195 (nunc 149) ad Caioluni
nastice viUe professionem astriiunt, D. Mabilloiiius inipCratoiem.
viracerrimi ingenii adeo gravia csse existimahal, ut XXXI. Ikcc suni'qu.T ad probandam monasticam
oninem objectorum dubitationcm tollere viderenlur. professionem beati Alcuini affcrri possunt, titi.-c ni-
Neque tamen dissimtilal vii aqnc doclusac modestus biloiniiius etiam cx iis non leviter confirmari possc
inajnris momenti ohiecta qiucdam ex vila beati Al- videtur, qu;e Vcn. Beda Hist. Gcnlis Angl. cap. 24
cuini peli posse. 1° Namque vitx illius scriptor beali iu line nairat, quod niinirum < arridente pace ac sc-
Alcuini vcsligia comparat vestigiis beali Bcnutlicti renitate lcmporum (ncmpc dum hxc scripserat anno
abbalis Anianensis : et hxc monachis, illa canonicis "/31) plures in genle Nordauymbrorum (patria Al-
imitanda proponii. Respondet Mabillonius num. 20 cuini) lam nobiles quam privali sc suosque libcros,
fttisscillo tempore monachosvitx milioris et iaxioris, deposilis armis, sataganl magis accepla tonsura mo-
ac proplerea forsan ab hoc auctore canonicos diclos, niisterialibus ascribcrc votis, quam bellicis exercere
<>>,.,,< .1 erant
qtiales 1*1.111. Dionysiaui
1/, "II, -,1.11,1 et
1. I Turonenses,
I ,1 l ,>,l< ,1131 .-,, quorum
,|UUI Ulll alii studiis. .i ,11111'
Olll a.UUllO, lluiic morem
,11",, ,1, parcntes beali
|>><> >>>><.,)>> MLl Alcuini eotlciu
.1 ■> llllll l.<Jlii. II
isiouacbos, alii cauonicos sc dicebant. Unde Carolus ™ tcinpore nati seculos fuisse, filiumque stium raona
Magnus in epistola ad Albinum et congregationcm slenalibus seu , ut iutcrprctor , monasticis volis
monasterii sancti Martini, quam Patrologiae toino ascrihere voluissc credendum esl.
XCVHI, col. 921 dedimus, ail : < Sive canonici dici- XXXII. Hax profecto argiimcnla , qu;c maximam
liiini, sive monachi. > Et Ardo in libro dc Vila saneti partem cx D. Mabillonii observationibus in compcn-
Benedicti Anian. teslalur, < ftrissc quxdaui inona- dium conlraximus , el qu;e nosmet iminiscuinius,
stcria , instituta canonica sectanlcs , reguke aulem nemini non , nisi veheiiienler fallimur, verilali ad-
pracepta ignorantcs; > quos beatus Benedictus Ania- modum propinqua videbuntiir , ncc qucmquam eru-
ncnsis jussu Ludovici Augusti ad regularcm formam dilorum virorum vidinms qui hanc Mahillonii dis-
rcduxit. Patres quoque coucilii Turonensis, anno sertalionem cx proposilo inipugncl, quamvis nou-
813 celebrati, cap. 25, monachos et abbatcs viUe so- niilli sint qui camdcm necduin plenc demonstralam
lutioris compellunt, ut ad prislinum revcrtantur sta- cssc cxisliment. Obslat niinirum illorum asseusui
ttim, pnecipue abbates , < qui magis canonicc qtiam auctoritas scriploris Vitac , pene coaevi , qui beatiiui
inoiiachice inler suos conversari videbantiir. > Re- Alcuinum vere ct profcssione luonacbuin fuisse,
spontleri etiam potest , canonicorum nomiue apud plane ignorassc videri possit. Vid. Le Cointe amio
pnrfatum auctorem intelligi inonachos ccclcsiaruin 802 nuiii. 95. Fortassis vcro idem scriptor staluin
calbedralium , quales in Anglia ct Gcrmania , alquc monaslerii Turonensis pr;e oculis habuit, tiualis suo
ctiam Romx erant , quos monachos cunonicos vocat lertipore, annis prope vigiuli posl ohituin beati AI-
vtilgulus Aniistasiiis in Grcgorio pipa IV. Yila igitur cuini, sub Fridtigtsu illius succcssorc fuit, qticin
51 DE VITA B. F. ALBl.Nl SEU ALCUINI 52
sanclus OJo ab'.;ns apuJ Joannem monachum in A sunt, ul pigere quemvis dcbeat qtia-Stiort lam levis
Vil;c ipsius libr. m, cap. I, ita depingit : t Ante hos ponderis diulius immorari.
annos persistenie monastica congregatione apud cc- CAPUT IV.
clesiam beati Martini qux est Turonis, cceperunt
modum snum consuetudinesque relinquere , ac pro- Beali Alcuini schola et itiscipuli in Britannia.
priis voluntalibus vitam suam propositumque cor- XXXV. Litterarum tam sacrarum quam profana-
rumpcre. Reliclis namque nativis et assuetis vesti- rum studia in Britannia, a Romanis antiqiiiiiis ibi
menli., cceperunt fucatas atque iluxas pallioque or^ conslitula, deinceps vero per incursiones Saxonum
natas circumferre cucullas et tunicas , etc. Ista et el Daiioriun turbata, poslquam nempe curante san-
mulla horum siinilia conlra rcgula; jura faciebant. i cto Gregorio Magno summo pontiflce sacra Chri-
Qiiam rem ita explical Adcmarus Ecolismcnsis mo- stiana in illam insulam illata el stahilita fuerunt,
nachus in Chronico, < qua lcmpestale, inquit, mo- refloruisse; scholas pariler puhlicasGra.c;e et Lalina.
nachi sancti Martini Turonis, nemine cogcnle, ante erudilionis ibidem post adventum Adriani abbatis el
corpus cjusdeni, abjecto monachi schemale, schema Theodori episcopi , huiiiintim omni doclrina; genere
incluunl canonicale , etc. i Mutalionem hanc conli- pra_slanlium, resuscitatas ct ila frequcnlaias fuisse,
gisse Fridtigiso ahbate , beati Alcuini successore, ul deiuccps ex illis scholis non tantiim episropi,
probal D. Mabilloiiius iu clngio bcati Alcuini cap. S verum eliam regcs et principes doctissimi et sapien-
num. 41 et ii. Ad hsec atlendens et ad priorem sta- tissimi prodierint, lcstem habemus locuplclissimum
tum monasterii Turonensis animum non reflcctcns Ven. Bedam in variis capilibus suae Ilislori;c eocle-
scriptor Vitaa beali Alcuini exislimare potuil, ipsum, JJ siastica. genlis Anglorum. Scbolis istis Polydorus
illitis congregalionis palrem eamdem quoque vilam Vergilius libr. iv llist. Angl. pag. 68 annumerat
canonicam professum fuisse. Cantabrigiensem, fundatam, ut ipse crcdit, a Sige-
XXXIII. Quidquid vero sit, id sibi Bcncdictinus berto regeAnglorum Oricnlalium, quem Vcn. Beda
ordo gloria; merito ducit, virum beatuin et celeberri- liltr. u, cap. 15 i viiutn pcr oinnia doctissimiim el
mum in eo ordine fuisse primo cJucalum, litteris ac Christianissimum i vocat, el libr. m, cap. 18 de
virlutibus instrucluin ; postea vero exslitisse Denc- eoflcui scribit, quod , poslquam in Callia exsul lava-
diclinorum monacboruni niagi-lrum ct ahbalem ; crum baptismi percepil, niox ea qnae in Gallia bene
spirilumque saucli Benedicti uon tanlum tisque a I disposita vidit imilari cupiens, ins'.itiieril scholam in
mortem conservasse, veruni eliam huic sacro orJini qua pticri litteris eiuJirentur : juvantc se episcopo
voto ac desiderio conjunctum fuissc, ctii adimplendo Folice, quem de Caniia acceperat, cisque p;cdagogos
non nisi major Ecclesia. el boni publici ulilitas ob- cl magislros juxla morurn Cantuariorum priebenle. •
stare potuit. Dc CantabrigiaVen. Beda lacet; liinc Vergilii narratio
XXXIV. Geterum boc loco pnetereundum non cst coiijetlura_ tribuenda est. Illud eiiam quotl idem vir
quod bealus Alcuinus in epislolis suis niiuqnam se doclus ibidem opiuatur, nimirum eidem Sigeberto
monachum , sed vcl lcvitam , vcl , quod illo leinporc rcgi compriniis acccptuin reforri debere, quod poslea
idem significabat (IsiJorus lili. vu Orig. cap. 12), Anglia claros sempcr docirina viros tuleril, et quod
diaconuin iuscribat , more nimirum liinc usitalo, ul ipse iu ea litlerarum funJaiucntiim primus jcceril,
quo quisque ecclesiasliri ordiuis gradu insiguitus cum narrationc Ven. Bed;c combhiari niinimc polcst.
csset, ab coJein ctiam ollioio suo appellationcin su- , Hoc enim lestante Fclix ille episcopus , concilii rcgi»
meret monacbi vel etiam abbalis titulo sajpius Sigeberti proniolor, primos magistros cl p;edagogos
nisso. Nullibi eiiam sc sacerdolcin fuisse vcl.. e,$ciwda Gjiptuliieiisi prius jam fundata accepil.
omisso.
ver■rbo significat, nec ab aliis co giatlti *jilj|Ml£Uujii°: ; iXXXVI; JdM qjioque vero haud simile est quoJ
fu isse scribilur; quamvis non iicmjT. IICIBJ teiMnfiejYm..: JoViines-fialaeus, cujus fidei etiam alii qnida
quidam se
apud Mab. libr. xxvi Annal. pag. 5is, o ni.m.*90 con- commiserunl, cx antialijitis Academia. Canlabrigien*
tendat, illum tiuic quando Carolus Magnus cuin fjliis.^ sis uaij-ai; ji-sfmi/ &CMiiiuni ibiJcm artcs liberales
suis apud Turonos in ecclesia s*iu.Li S.giliiMiI h\-.' oinp(sqiilsArBejlaw ttoouisse. Ha;c siquidem narralio,
cram communionc w perccpit, sa<*cl'dolr^olli*'tp.fjj.i*. -■--'• ■
ex iob-Cti*r*s quibusdam auualibus doprompla, fnlem
sistcnte cidem Sfsulfo diacono, uti haud meretur, primo quod proliciscalur a scriplore
clum fuisse, assistcnte
narral Vitx beati Alcuini scriplor num. 18. Eniin- pariim accurato qualem viri docli Ital.cum depin-
vero doctissinuis Mabillonius ibidem hanc illius cri- giinl apud Struvium Bibl. Iiist. LiL lom. U, p. 1220,
tici ct aliorum quorumdum opiiiioncm refulal, solidc § 20. Secundo quia verosimile non est, Vcn. Bedam
ostcndons vcrboruui iilorum Vil;c scriptoris : i Cnra unquam Canlabrigia; docendi muiiiis obiissc; et de
(Alcuinus) post communioiicin corporis Christi et licato Alcuiuo supcrius cap. 2 a nobis oslensum cst,
sanguinis manti propria cis misceret, • sensum non cl poslliac comprobabitur illum oiniiein vilam suam
csse, qiiod Alcuiuus coinmunionem corporis cl san- ct discendo cl docendo iu ecclesia scu mouasterio
guinis Cbris'i Carolo cl filiis cjns prxbuerit, sed Eboracensi , usque dum in Franciam ullimo abiil,
istum, quod Alcuinus Carolo et tribus cjus filiis Ca- transegisse.
rolo, Pippino et Ludovico post perceptam a saccr XXXVII. Sola igilur schola Ehoracensis in Auglia
dnle conimiinioiicin corporis et saiiguinis Chrisli D bcaium Alcuiiium primo discinulum, pnslca etiam
¥_..-.:..: , i ;. r....i„ : .-„: i- :.._ i._i
I) imiiii poculuin probuerit, forte in secretario ectle- magislrum haberc .meruit.
:. i. ... >n
Fuit illa ..__
tunc .lemporis
:-
siae, uti olim (iobat. Et ccrle iicmo, ut recle lauda- iirlcr omnes illius insuUe scholas, quarnm memoria
lus Mabillonius ibi discurril, Alcuimim sacerdolem adhucdum cxstal, ccleberrima. Illam priino ab Ecg-
fuisse dixerit, nisi qui in scriptis ct cpislolis illius bcrto illius sedis archiepiscopo instilutam, dcinccps
plane hospes fueril, nemo qui Vilam cjns cum tan- vero ab illius sucressore -Elberto majore adhuc ccle-
lilla allentionc lcgerit. Elcnim in plerisque cpistolis britatc donalam fuisse cap. 2 jam insinuavimus. Ex
tevita, et humilis tevita aut cliam diaconus, nun- islorum crgo prs_sulum doclissimorum inslitulo ihi
quam sacerJos aut presbyter inscribilur. Eginhardus scienliac pene omnes ct arles liberalcs magna indu-
qui illum a facie novcral, jain morlunm (nc qtiis stria et cum mulliplici discipuiorum profectu doce-
putet ante obitum sallcin presbyleruin fuisse ordina- bantur; nimirum grammatiea, rhetorica, dialcclica,
iuiii) Albinum diaconum lanliim vocat. In Vita illins juridica, poesis, astronomia, ariihinetica, musica,
dicitur in Franciam venisse diaconiim num. 12, computus eccbsiasiicus, qux omnia Alcuinus ipse
missas quotidie cum Signlfo presbylero suo leviiicc rcccnset in pocmate de ponlil". Eborac. Maximura
celebrasse num. 26, ac dcmum diaconuin obiissc in- vero studium ibiJcm iHipcnJcbatur sacrae disciplin*
nuilur num. 28 : quippe qui ministcrio leviiarum cmie- ac divin;c Scripturx, ad cnjus cliam pleniorem noti-
tlinm Slcphani et Laurenlii in ccelum pcrductiis liam atque inielligeniiam omnia rcliqua studia refc-
perhibclur, ct in mcdio illorum svlcndidissima indn- rebantur; cujus ctiam gralia linguis sacris Heliraicx
i:is dalmaika astitissc. ILcc profccto adco evidcntia ct Grxcic addisccnJis nun nulla, quantam nimiiinn
 55 PROBEMl COM MESTA TiO . 31
lemporisilliusraliofercbat, diligcnlia adhibila fuit. A Fridugiso « inscliola criiililionis de prxceptls divinis
XXX VIII. Postquam beatus Alcuinus in hac schola admonuerit. » ldipsum insinnal in pncf.itione ail
omnes illas studiorum classes maxima cum applica- Comraentaria in Ecclesiasten Oniae et Nathanaeli in-
tionc nec cum minori profectu emensus est, non scripta, ubi ipse presbyieri appellatione insignitur.
lantum a suis condiscipulis tantam eruditiouis mul- LelandusdeScript. Britan. cap. 100, pag. 133, hunc
tiplicis laudem oblinuit, ut ipsum, prout Vii.i: illius Candidum Lindisfarnensis ecclesitc alumnum reclo
scriptor teslatiir, lanquam secundum magistrum co- facit. Is cum quibusdain aliispopularibus et condisci-
lcrcnl, verum et a magistro suo Ecgberlo archiepi- pulis suis magistrum suum Alcuinum in Franciam
scopo dignus habitus fuit cui munus docendi in comilatus est; post aliqitod vcro temporis spalium .
eadem schola committeretur, et qui ./Elberlo in circa annum 796 in Britanniam, cujus negotii causa
eodcm mnnere socius daretur. Enimvero jam anle ignoratur, reversus est, uti memoratur in epist. 59
aniiuiii 766, nempe anlc obilum Ecgberti, qui hoc (iittnc 44) a.1 Damoetam. Cum vero ibi diutius quani
anno accidit, taniam nominis sui famam aileptus Alcuinus volcbat, moraretur, tacilo studio illum ab
fueral, ulea permotus bcatus Liudgerus eo.lem anno Iligihaldo Lindisiarnensisecclesine cpiscoporepetiil in
illius sese disciplin;c traderet, atque ab ipso inler epislola ad Lindisfarnenscs, r.iijus fragmenlum de;ii-
alios discipulos spiritualia dogmuta haurirct, testc mus in nolis ad epist. 8 (nunc 9). Quin desiderio
Alfrido in Vila sancti Liudgcri libr. i, iinm. 9, quod beati Alcuini ab eocleiu Higibaldo fuerit salisfactiiin,
lestimonium etiam legitur iu allcra Vita ljbr. l, minime dubitandum est. Is enim ipsc, ni apprime fal-
< ,i|i. 5. Concordat in his doclissimus Mabillonius, lamur, Candidus ftiit, cujtis posthac fidclitati ct iu-
qui ttealum Alcuinum sub pontificalu Ecgbcrti circa g dustriie Alctiinus varia ncgolia apud rcgem Carolum,
annmu 758 scholis Eborncensibtis prccfectum fuisse apud episcopos quosilam, aptid Aulaj proceres , et
colligit ex eadem Vita beati LiuJgcri libr. xxni amicos tractanda et cxpedienda commendavit, u i
Aiin.il. num. 57. perspicuum esl in cpistolis 92,105, 109, 110, 125
XXXIX. Ad beatum Alcuinum igitur scholas Ebo- (nunc 108, 155, 145 , 146, 162) et aliis. Romam nri
racenses moderantem magnus undique et ab exleris aposlolorum limina , devotionis, ul videtur , causa,
quoque regionibus erat discenlium confluxus. Inter abetiutein Alcuinus carmine hortalusetprecalnsesi,
exteros pncprimis nominandus cst, de quo j im loqui ut ibi sanctorum aposlolornm aliorumque sanclorum
ccepimus, sanctus Liudgerus primus Mimigardefor- cineres pie coleret, seque illoruin intercessioni com-
diensis scu Monasteriensis episcopus, vir sanctitate mendaret, et non nisi cum mtincre sacrarum roli-
et aposlolico zelo clarus. ls elenim cuin aliquando ab quiarura revcrtcretur, quod carmen inlra dabimus.
abbatc suo Gregorio, sancli Bonifacii in eeclesia Tra- Is ipse fortassis nticlor est scripticnjusdam haclenus
jectensi successorc, in Angliam missus, Eboraci mo- ineJili De hnagine Dei, quod exstat in appendice 2,
raretur, atque in bcati Alcuini notitiam venisset, de quo conjecturam nostram aperuimus ibid. in
erudilionis illius eloquio adeo dclectabatur, ut Tra- nionilo pra;vio. Ab lioc Candido beali Alcuini disci-
jectum reversus conlinuo desidciio teneretur , ad pnlo distinguendus cst alter Candidus Fuldensis mo-
eamJem scholam redeundi. Quapropler assiduis pre- nachus el presbyter, proprio nomine non Wizo, sed
cibus el abbaiero et parcniem suum Thiadgrimum Brutin nuiicnpatus ; quod suum nomen ipsemet in
pro hac licentia oblincndafatigavil, eosque tandem, line prxfationis mctricic ad vitam sancti Eigilis ab-
ul cjus desiderio consentirenl, permnvit. Liurigerus P batis expressit his verbis : Explicit pmfatio Candidi
igitur voto suo damnatus Eboracum rediil, et ibidem ad Modeslum, qui proprio nomine Bruun et Richeo
sub disciplina beati Alcuini tribus annis cum dimi- nuncupatur : quol ipsum facil in line cap. 17 Vila?
dio reinansit, donec nimirum etnergenie casu , An- ejusdeui, scribens :
gloruin in Frisones odium vitalurus invitus in pa-
triam remeare coactus cst, iis jam disc>plinis insiru- Ouamque egomet <|iinndam liac nuiriius in aula
clus, qute illtun dignum reddiderc ad inunus episco- 1'iesb.vler el mo:iaclms Bruun vilis [ue magister
Depinxi injjeuio, etc.
pale el apostolieuin cum maxima nominis sui gloria
in palria obeunduin. Comitcm ilineris ab Alcuino XLH. Cnndidi socitis ac in schola Ebor.ioensi sitb
accepit quemdam diaconum, nomine Pulul, Roinain bcali Alcuini niagisterio condiscipnlus fuit Fridugisus
p^rrcclurum, qui deinde ordine presbylerii ibidem testc anonymo Vit;e sciiplore cap. 8, num. 14. Co-
accepto Eboracum reverstis pnstca cum eoilem ma- gnomen ir.ter lilteralos siti lcmporis tulil Natbanacl,
gistro suo in Galliam venit. Plures alios viros nut uti ad epist. 118 (ntinc 157) notavi cx inscriptione
juvenes ab exteris nationibus ad Anglix scbolas illo cod. Colberlini. Ab Alctiino nunc diacouus, pnefat.
lempore fama eruditionis celcbratas , maxime ad in Eccies., nunc archidiaconus epist. 185 (nunc 124)
Eboracensem qnam bcatus Alcuinus inodcrabalur, appellatur. Beali Alcuini popularem illiusque iu
venisse eredibile est : quinam vero illi fuerint, monu- schola Eboraccnsi discipulum, ac postea cliam iu
roeniis deficientibus, ignoramus. Galliam comitem exstitisse, praeter prxfationcm ct
XL. Liter populares beati Alcuini qui illius fue- cpistolam mox cilatas singularis etiam illa erga ip-
runl discipuli, pr.ecipue sequcntcs iiinotucriinl, quo- suin in ncgotiis suis gorcndis confidenlia ac familia-
rnm acta quxdam, quse obscuriora vidcri po.sinl, D ritas suadere videtur , quam vir prudens vix indnl-
breviter elucidare conabimur. Primus ex his mcmo- sisset discipulis peregrinas regionis, quortim inge-
randus Eanbaldus junior cognonienlo Symeon, scnio- nitim nondum satis cxploratum habere potuit. Illum
ris EanhalJi, beali Alcuini in cadem schola (|unndam elegit qni sacroslibros a se diligenlissime emendalos
conJiscipuli, anuo 796 iv Kal. Augusti deaiortui , in ad Carolum imperiali corona reriimendum deferrel ,
caihedra Eboracensi succcssor : de quo plnra nota- cpist. 105 et 185 (nunc 131 et 135). Illum in palatio
vimiis ad cpistolas 50, 58, 170, 175, 174 (nunc 56, viventem, simul et Candidum, dc fratrum Turoneit-
64, 73, I U, 115) ad euindcm scriplas; ad quas no- sium ctim Theodulfo cpiscopo Aurelianensi discepta-
las lectorem compcndii gralia remitlimus. lione, pro cattsx fratrum illorum dcfensionc instru-
XLI. Alter bcati Alcttini disciptilus hic commemo- xit inepist. 118 (ntinc 157). Illum cttni rege in Bal-
randus fuit, Wizo vel Wilhso, patrio, ut reor, no- neo Aquisgranensi commorantem hortatus est ut
inine quo appellalur iu epist. 1 18 i iiunc. 157) , cujus discipulas suas, Luciam el Columbam in aula vcrsan-
in codice Colbertino, ul iu notis ibidem monuimus, les, suse sapicntiae dccore et floribus cxornetepi^l.
inscriptio lalis csl : Epislola ad Candidum, id est , 98 ct 185 (nunc 126 et 155). Denmm infirniitaie
Wizonem. Ilunc discipulis beati Alcuini aunumcrat fractus Alcuinus hunc dilectum suum discipuluiii pr.-e
Vilae scriptor nuiii. 14, alque illi elogium magnanimi omnihus dignum aestimavit , qui ctsi monasticam
attribuit. Ipse ctiam Alcuiutis in cpisl. 118 (ntinc vitam non profiteretur sed caiionicain, sibi in resi-
457), illum siiiiui aliquando fiiissediscipuium signili- mine monasterii Turoncnsis succeJerel. Idem Fridn-
£at scribons, quod ipsum ciiin soeio Nuihanaele, seu gisus postea eiiam abbas Silbiuensis sanoli Bertiia
55 DE MTA B. F ALBIM SEli ALCUIM r.u
fuctus cst. Sub ejus vcro rcgimine postca in utroqua \ stolas 157 et 158 (nunc 200 cl 207). < Olim , inquic
illo monasterio laxior disciplina caiioniconini repul- in epistola priorc, te genui , nulrivi, alui, et ad per
lulavit, et sanrli Benedicti spirituspenitusexstincius feclum virum usque perduxi. . . . ita, ut luam lau-
est. Magiuc ctiara in aula iniperiali auclorilalis fuil; dem tota dccanlcl regio, > nempe Britatmia, ut legi-
subscripsit enim teslamcnlo Caroli Magni , fuilque tur in codd. mss. Salisburgcnsibus , prout ibidem
Ludovici imperaloris cancellarius : etobiil annoS54. notavi. In altera vero cpistola cxemplum quo ad
Vid. Mab. in elog. beati Alcuini num. 45, etlib.xxvui viUc emendationcm aniiuetiir ilii proponil con-
Annal. num. 16, et xxix, nuni. 52, el xxxi, num.67. discipulum suum, < qui modo , ail, episcopalu
Scripsit noiinulla nx quibus niliil jam superest , prxsidel nohilissimo. i Qui planc non alius fuit,
quam cpistola de Mhilo el tenebris ad proceres quam Eanbaldus archiepiscopus Eboracensis. Cum
patatii , qune e:lila exslat tom. II Miscell. Baluzii , hoc crgo Osulfus in Britannia, in schola Eboraccnsi,
pag. 405. Uic Fridugisus cum philosophico aciimine suh heali Alcuini magisterio cducalus el eJoclus
naturam nihili, ex quo Dcus muiidiiin creavit, et le- fuit. llunc ipsum Osulfum pariler cum Fridugiso ah
ncbrarum, qnic erant super faciem abyssi explorat , eruditione laudat Thcodulfus Aureli.mcnsis libr. m,
ct contendit nihil esse aliquid, ct tencbras esse sub- carm. 1 ad Carolum regem, de utroque ita canens
stanliam. Verum illius ratiocinia mera sophismata vers. 175 :
sunt, quamvis de cxlero slylus, quo utitur, purus et Stet levita dccens Frldegis sociatus Osnlfo,
clarus alquc ctiam fluidiis sit. Mabillonius conjicit Guarus uierque artis, doclus uterque beue.
Fridugisum scripsisse carmcn illud dc cella Corma-
ricensi, quod intcr dubia exbibemus, in quo cellam i An hic Ostilfus idcm sit ac ille , qui miilia pneclara
illam, proprio jam gauileiilein ahbale, ncmpe Jacolxi, de Carolo Juniore narravil epist. 179 (nunc 120),
et quonilam monaslcrio suo Turouensi annexam , incoinpcrliim hahemus.
quasi sibi creplam conqucrilur. Scripsit quoque con- XLV. Verosiiuilc est Osulfum , patrio nomine ila
tra Agohardum cpiscopum Lugduncnsem , cujus non- vocaluin , postea intcr scholaslicos Cuculi appclla-
nullos, quos ipsi iinpiilal , errorcs ccnsura paulo tioncm ohtiuuisse , ulpotc cujus similem lapsum ,
acrius perslringil : quod tamcn Fridugisi opusculum ob qucm Ostilftun rcprchendit, Alcuinus dcploral
adhucdum lalet. Agobardus sc defeiulens Fridugisuiu carminc 77, quo eiiam pertincl additamentum, quod
ob styli acerbilalem ct majores quosdam errores ex cod. ms. Collegii sancli Pauli Ratisboncnsis lar-
contra sanam tbcologiam rcprehcndit, loin. I One- dius detecto dedimus tom. II, carm. 6. Latct ceric
rum, pag. 165 el 191. Lcgi mcrcntiir qiue de rri- sub hoc uomine familiari et ascililio quidam beati
dugiso habet I). Bivcl lom. IV llist. Lil. de la Alcuini discipulus , in schola Ehoracensi criiditus ct
France, pag. 512 seqq. magislri sui in Calliam coines : qiiein aliquando
XLIII. A Candido el FriJugiso separarc noluimus ad Symconcm suum , seu Eanbaldum episcopuni
Oniara sacerdotem, dc cujus vila aut aclis pauca in- direxitcum muneribus, nti inlelligilur ex epist. 171
notuerunl. lllum tamen fuisse pnpularem ac disci- (nunc 65), et ciijus eliam opera usus esl ad optima
piilinn bcali Alcuini, colligi posse videtur ex inscri- consilia eidem Eanbaldo, quibusdam advcrsilatihus
ptione Commentarioruin in Ecclesiasten , ubi Onins allliclo sugjercnda, uii legitur in epistoiis 174 (nunc
jungitur Candido et Nathanaeli, el teque ac hi duo 1(5) ef sequenli.
lilius tn patermc pielatis nido aliquando educatus ct ., XLYI. Cuculi socius ac condiscipulus Calwipus fuil
sub alis paler
paterna; eruditionis edoclus dicitur. Ex 0 presbyterAnglus.quem inepist.58 (nunc75)ad ipsum
eadcm inscriptione ubi saccrdolis titulo insignittir dirccta saliiherriniis doclrinis inslruil, et in allcra
suisque socius prxponilur , satis intelligilur , illiim 175 (nunc 116) Cuculo siinui inscripla , hortaiur nl
sxcularihus ctiam negoliis in aula fuisse adhihitum , Symconi scu Eanbaldo archicpiscopo ea suo noinine
et beato Alcuino admodum charum fuisse. llluin iu suadeant, qux ipstim in advcrsilaiibus solari, el ad
epist. 185 (nunc 121) Gcorgii patriarcbx Jcrosoly- vitam muneri suo ac dignilati convcnientem degcn-
mitani mcmorix pariler cuin Syincone, Mariino et dam permoverevalcant. Ex eadem epist. 58 (nunc 75)
Nathanaele commendat. Iu epist. 227 (nunc 250) (liscimus, Calwhitim celhe cuidain saucti Slephani
tristiliam suam ob cjus absenliam illi signilic.il. pr.efuissc, et monachum ac moiiachoriim patreni
In cpist. 228(nunc251)iIIumadmonct ulDeum ainet, fnisse, sicut ibidem in nolis nolavimus. Certc mem-
ac paiipcrum , miserorum ac pcregriuomm incinnr brum is fuil ccclesix Eboracensis , suo suffragio
sit, atqueclecmosynis, defensionc cl solalio illis suc- concurrcus ad archiepiscopi Eanbaldi electionem,
curral. uti Alciiiuus ibidcm insinual bis vcrhis : < Queni
XLIV. Inter bcati Alcuini discipulos a Vitx scri- ( Symeonem ) vos elegistis ad ponliticatus bono-
ptore cap. 8, num. 14 numcraliir quidam Osulfus, rcm. >
quem paritcr in schola Eboracensi ab codcm cdo- XI, VII. Discipulorum bcati Alcuini nobilissimum
ctum fuissc nullus dubilandi locus est : quem eliam ac lidclissiinum auctor Viue anonymiis primo loco
bcati Alcuini popularem credit I). Mabillonius lihr. uoiiiinat Sigiilfum Vclulum , cx cujtis iiarratione
xxvii Amial. niun. 29 quamvis in clogio ad Vilam ipsc didicil, qux de illo mcuiori;e posterorum com-
bcati Alcuini cap. II, num. 66 illiim cum aliis, D niendavil, co niagis lide digna, quod < ipsc solus,
ipsuin ex Anglia comitantibus, Onia, Candido , Na- uli legilur in fiue prologi illius Vrta, post disces
thanaelc in monasterio quoquc Turonensi auditorem sum saucti Edberli (.Elberti episcopi puto) ipsius
fuisse dicat. Cerlc Osulfum palria Gallum vel Fran- meruit nosse secrcla exiinia. i Erat is , codcm
cum non fuissc ex narratione, quain anonymus seriptore teslante cap. 5, num. II, < vir Deo ama-
Viue beali Alcuini scriptor de illius obitu loe. eit. bilis, aniini carnisque nobililatc insignis, presbytcr
niiin. 15 facit, sal aperlc intelligilur. Nempe hcalus et cuslos Ueboriai! eivilutis ecclesue, i qui lam arcta
Alcuinus alic.i discipulo suo Baganardo tlc Osulfo ainicitia bealo Alcuino jiinclus fuit , ut propterca
ad omuia monita viue mclioris surdo spiritu pio- perpetuo illi adhserere cupiens, se eidem, jam scho-
phetico pncdixit , < quod neqiie in regione hac las in Francia lenenti, socinre voluerit. Anlequam
(Francia utique , ubi tiinc Alcuinus dcgcbal) neque vero Sigulfus Alcuiiuim in Franciam comilalus esi,
in qua natus cst, morielur. Qnod postea prohavit fiiturus poslhac individuus magistri sui comes ,
evenlus; mnrluiis esl enim in Longobardia. i Osulfus jain illuc puer venerat cum avunculo suo Autbertn
ergo fuil abs dubio ille discipulus, ad quem, tan- prcsbytcro viro sancto : < A quo Romam ad ecclc-
quam ad liliuni prodi^uni, initio quidcin optimis siasticum ordinem discendum perduclus, ct Mctas
lnorihns ac disciplinis liheralibus imhiitum sapienlia; civilalcm rausa canlus dircctus fuerat; i indc la-
sale illiiiiiinaiiiin, et in Scripiuris sacris industrium, men Sigulfus, avunculo suo per mortem in itincre
postea vcro scortorum gregihus, potalorum ronviviis amisso, < cum multo friicln patriam repedavit pro-
ac superbientium vanitatihus jiinetiim, scripsit epi- prinm. i Sacr.e lccliouis sluaiosissimiun ipsum lau-
 I ROBEMI COMMENTATIO.
dal Alcninus in epistola IiUerrogaiionibus illius A Eboracensihus sociatus. In Franciam postea cum hoc
el suis Responsionibus in Librum Genesis prjRfixa, allero sno magistro Alcuino nhiit; certe ihidem circa
in qua iltius dcsiderio in enodandis quibusaam dif- annum 790 cuin eodem inoiahauir, uti intclligiitir
licultalibus illius lihri, pro temporis opportunilate, ex eadem epistola 3, quam Alcuiniis e Francia ad
satisfaccre studuit : ibi Alcuinus fratrem illum no- Colcum lectorem in Scolia scripsit, uti ibidern in
minat, atque longo tempore individuum et 1'idelem notis D. Mabillonio asscntiente diximus. In illa ete-
socium. E\ qua confldenlia et familiari conversa- nim pncfato Colcu signiflcat se cum Josepho in illis
tione conjicio, Sigulfum sub disciplina beati Alcuini terris optima frtii sanitate. Celeberriinus Mabillonius
in Anglia jamjam prx aliis suis condiscipulis in in elogio beati Alcuini cap. U, num. 67, nullus du-
virum profecisse, atque inter illos seniorem fuisse, bital hunc Josephum esse, qui jubenle hoc suo ma-
nnde fortassis nomen Yetuli tulit; ac propterea il- gistro Commenlaria sancti Hieronymi in lsaiam com-
lum Alcuinus sibi in ipso docendi mnnere socia- pendio redegit; quam epitomen manuscriptam , snh
vit, illique curam discipulorom se per alia negotia lilnlo Josephi abbalis, cxstare idein testatur, illiusqiie
mullolies impedito concredidit. Hac tamen confi- inilium et fincm relulit. Opus illudjussu beati Alcuini
dentia et existimatione non obslante, ipsum, cum coeptum aique ejus nomim dicalum ipse auctor proll-
discipulis Adalberlo et Aldrico contra mandatum tctur hoc versu :
suum lcclionem Virgilii poetac clanculo indulsisset, Sic placet Albino talem nos ferre lalorem.
acriter reprehendit. Quamvis eniin Alruinus , ut
narrat Vilae scriptor cap. 10, num. 19, juvenis Vir- El iterum circa fincm carminis :
gilii lectione delectaretur, postea tamcn id a disci- B Sic idcirco lois parens, cliarissime, jussis
p»V« fieri noluit, « sulliciunt, inquiens, divini poetse H<ec, Alliioe, libi striaim collecla dicavi.
vobis, nec egeiis luxttrio-a Virgilii vos pollui fa- Demum soltilo sermone ila pergil : < Ha;c brcvi, prout
cundia. i Ad Sigulfum ergo hoc mandatum vio- potui, sermone... sicut, dileciissime magisicr Albiue,
lanlem dixil : < IJnde le habcmus, Virgiliane? Cur jussisti, devotus excerpsi. Ila enim mihi pracipichas,
ccepisti et voluisti contra meam vohintalem et con- ut in cunclis pernccessarium lanlum senstim el lle-
silium, me ignorante, agere ut Virgilium legeres? > braica; veritatis tramitem sequens... incerla ct cnn-
Sigulfus hac ratione admodura coniusus humiliter fusa declinarcm vcsligia. > Unde colligas in schola
ad inagistri sui arcana ct occulta penctrantis pcdcs hcati Alcuini sttidium Hehraica; cruilitionis non ah-
se projiciens pccnituit, et stuliissiine se egissc con- fuisse. Ohiit Josephus ante suuiii magislruiu, ut polc
fcssus est. Suspicor liiinc Sigiilfmn csse fittum illum cujns hic animam precibus Rctnigii episcopi com-
wgrolum, ad quein scripla esl episl. 231 (nunc 188), mendat in citala siipcrius epistola 132 (nunc 174).
qui ab Alcuino cdoccri voluit, < au melius essel in XLIX. Hos cclcbriorcs bcati Alcuini discipttlos,
canonica vcsle, sive in monaslica sanctilate ultiini multis aliis brcvitalis causa dimissis, quos in Bri-
diei cxspeclare spiraculiim ; » cui vir bealus re- tannia docuit, cominemorare lihuit ; quantum ui-
spondit nihil muianduiu essc in prxsenli periculo, mirum id ad scripla ct acla scriptoris ccleberrimi
cl in quovis statu ad majorcm semper Eccleshc illuslranda , alqtie ad famain magislerii illius cele-
profcclum cogilationis volunlalcin essc d rigendam ; brandam conduccre possit. Nihil vero magis ad glo-
posse tamen, si convalucrit, monaslicam ciicullam riam viri immortalis facit , quam quod doctrinis ac
inducre ; < orationum eniin causa , inquit , et ob c consiliis illius usi fuerint Aiiglix reges, princijx-s,
frain n;r intcrccssionis solalium cuin monachis quics u reginic regixque virgines, cpiscopi ac saccrdolcs,
opianda videlur. > Eaimvero Sigulfus jam ahbas abbntcs et monachi, aliique homines dignitate civili
Ferrariensis ( bujiis ctiiin monaslerii rcgimen Al- et ecclcsiastica in illa regionc fttlgenles : cnjus rci
ctiinus, ab exterioribus omnibus n.goliis se exso- docuinenta prxb -nt lol epistulx ad diversas illas per-
Ituurus, illi consignavit) usque ad senium haliilu sonas scripUc, snluberriiuis monitis ac doctrinis ctti-
canonico usus est ; poslca vero sponle alibaliain que statui inaxime cooveiiientibus rcfcrtx.
discipulo suo Adalberto resignavit, assiimptaque cx L. Non possum quin erudiios lcctores hoc loco
consilio illo, nisi fallar, Alcuini, veste monastica, opporluuo nioneam , scriptores quosdam Anglos ,
prxdicto suo discipulo ac successori insigni mo- Harpesreldium, Pilscum, Balneum, quos Ccnluriato-
destix exemplo se subjecit, uli discimus ex Lupi rcs Magdchtirgcnses ex^cribunt, cgregie allucinatos
ahbatis episl. 29. Sigulfo schola Fcrrariensis suain fnisse , dnm crmlitis Anglhc feminis annumcrnrtmt
orisinem debct , qux |>oslhac sub I.upo abbale Gislatn ac Richlrudem, seu ascililio nomine Luciam
n.nlii) celcbrior evasit. Vide Hist. Lit. de la France cl Columham, quihus bealus AlctiinusCommcnlarios
lom. IV, pag. 242 , num. 37. Ab hoc Sigulfo di- in sancli Joannis Evangclium dicavit. llnriim opi-
versus cst alius ejusdem nominis , cujus scriptor nioni, mirum est, virum eruditum D. Alforlum in
Vii.i- Alcuini meminil cap. 11, mun. 20, qui fuit Annal. Eccles. Anglo-Saxonicis ad an. 770 calctiltim
sancti Benedicli Anianensis monachus et ciiscipu- stium adjecisse. Eniinvero virgines illas non in An-
lus ; prout rcclc animadvcrlit D. Mahillouius iu glia scd in Gallia Alcuinum magistrum hahuissc ex
nolis ad prologum Vilx Alcuini : ncqiie tamen verbis siillem cpistohc virginum illarum , Comincn-
assenliri possumus cjusdcm viri celeberrimi opi- D lariis illis pncfixse, et 1'arlsiis ad illum Turonis cxi-
nioni, dum ibidcm Sigulfum presbylerum, Alcuino slentcm scripta», luce clarius est; ita ihi scrihuut :
valde fainiliarcm de quo in eadein Vita uicntio lil < Multo facilius charlarum porlator tuarum dc Tu-
num. 1 1 ah hoc qui gesla magistri sui diclavii , rouis Parisiacam civilatcm pervenire polcriL >
ilistinguit. Nnllani enim is siui' opinionis ralionem Vcrum de his virginihus inferius, ubi dc schola palalii
alTert, ncqtic uos iillam in Vita prxdicta vcl alibi ngcnius, sermo rcdibit.
deprchemlinius. CAPUT V.
XLVUI. Discipulis demum celchrioribus beali AI-
cuini, quos Ehoraci scicnliis cl arlibus liberalibus Beati Alcuini vocatio el accestut in Franciam.
inibuil , acccnseiulus csl Joscphus ille , qucm in Ll. Faina lam prxclari doctoris sicut iuter larcs
cpisiola 152 (nuiic 171) ad Rcinigium episcopum , Ehoraccnscs non coarclari, ila nec intra lincs qui-
siiiiin discipiiliim , et in pr.cccdcnli dilcclum liliuiu dcin Britauniu; coniineri potuit, scd in alias quoquc
vocat. Josephuin huiic Britaunmn fuisse perstiailct regiones , Krauciam inaxime el Galliam evulgata
fragmentuiii epislokc ad ipsuin ah Alcuino scripix , fuit, opporluno prorsus tempore, quo iiiinirum ulrius-
'luod ex Usscrio dediuuis in notis ad epist. 5 , in quc illitts rcgni amplissimi giihcriiaciiliun lciuiit Ca-
qua Alcuinus dc Colcu lectorc in Scolia scribil his rolus ille, a rchus sapientissiine simul el forlissime
vcrbis : < Sauus cst magister vcstcr Colcu. > Hujus gcstis, Magni nominc, quod postea nunquam delcri
ergo m.-\gislcrio Joscpbus ille in Brilannia aliquan.lo pottiii, insignilus.
usus csl, pnsica ol) scholx cclebrilalem scholaslicis 1.11. Is etiim post obitum Pippini palris et Ca;
 39 DE ViTA B. F, ALBIM SEU ALCUIM (0
lomanni fralris sui solus throno adraotus regni stii A Carolus ad aulam suam invitavit, fulttros in ipso
slatum circumspiciens , dolens auimadvertit illum palatio suo scientiarum profcssores, et consilii sui
lam in politicis quam in ecclesiasticis rebus esse in restaurandis lilterarum studiis scholisque ordinan-
corruplissimum , barbarie horridum et omni morum dis ac inslituendis adjutores. Illi mandato principis
el liiterarum cultura destilulum, Enimvero omnium maximi obtemperantes, post cxpugnatam ab ipso
scriptorum, qui antiquilalis litlerarix aliqua nolilia anno 774 Paviam, uti credkur, cum eodem tllo
pollent, communis seoteutia est , barbariein et igno- offlcio funcluri in Galliam abicrc. De utroque et de
rantiam, a quinto sxculo aerae Chrislianx, quod tan- variis illorum opusculis, a se noviler detectis egre-
quam prima epocha collapsarum ubiquc litterarum gic disserit doctissimus D. Lebeuf, Dissert. sur 1'Htit.
haberi debet , tam iramodicos fecisse progressus, et ecclis. el civile de Paris, lom. I, pag. 370 seqq., ubi
primis sexaginta aut sepluaginta annis sxculi octavi pariter pag. 386 animadverlit Carolttm Magnum jam
lantopere invaluisse , ut ultimum compleraentum , aute adveutum bcati Alcqini de restaurandis in am-
quod nullam jam niedelam admittcret, adeptx fuisse plissimo regno suo litterartnn sludiis serio cogi-
viderentur. Certe monachus Engolismensis in Vita tasse. Quod quidem minime inficiari velim, cerluin
f.aroli Magni ad annum 787 scribit, antc rcgis illius nihilominus habeo ex postea dicendis, idque alii
tcmpora < nullum in Gallia fuisse studium liueraliuio pariler eruditi viri absque bxsitalione profltentur,
arlium. • Quod quidem non ita inielligciulum est , prxter beatum Alcuinum neminem majori studio et
quasi nullus unquam vetuslioribus temporibus siccu- diligcntia regis intentioni collaborasse, ita quideni
lum illud quintum anlccedenlibus , in Gallia lille- ut illi potissiinum in acccptis refercnda sint qua? rex
rarum aut artium liberalium cullus viguisset. Diu g maximus postmodum ad studiorttm optimorum eino
namque ante ilia funesta tempora, quibus Gallia per lumentum et profectum ; imo etiam ad fclicem, qui
Barbarorum irrupiionem , atque lumullus civiles inde profluere solet utriusquc reipublicai eccle-
postea exorlos lurbata fuit, oplima quaeque sludia siastic;e et civilis statum sapientisstme constituil.
floruisse, scholasque ihi erectas et ordinatas fuisse, De liiijns anl.i: et totius regni Francici praBcep-
ex Tacilo, Eunoinio, el cx illo Gratiani Aug. re- toris m Franciam vocatione et adventu disse-
scriplo codicis Theodosiani , quo Antonio praHorio rere hoc loco post breve hoc pneambulum inci-
Galliarum prxfecto mandat , ut in singulis metro- piamus.
polibtis sludia litterarum consliluat , ct eisdcm LVI. Venerat bcatus Alcuinus, uljamahbi nota-
idnneos magistros cum congruo supplemenlo consti- vimus, priitio in noliliain Caroli regis Francoruni,
tuat, novimus. Al vero sedes illie studiorum poslea < dum olim a magistro suo ad ipsum directus fuil, »
per barharoruiii , utdixiimis, assiduas incursioncs, uli legitur in ejus Vita cap. 0, num. 12. Factum id
ac civilium dissidioruni proccllas eversae, el amica fuisse ante annum 780, quo Alcuinus Romse. ac-
nmsis olia et quies praercpta fuere, ita ut stih regibus cepto pro novo archiepiscopo Eboracensi Eanbahio
Francis Carolum antecciienlihus, nulliim illis domi- seniore, reversus csse ab aiiquibiis creditur, ideni
«iliiini superesset; quod narrare voluil Eugolimensis scriptor Vilae ibidem clare commemorat. Certe Al-
monachus loc. cil. cuinus priori aliquo tempore, dum nempe adhuc
LIII. Verum de inisero sialu quo Carolns regnum adolcscens erat, adeoque prope annum a-iatis vige-
smni! per diuturnam harbariem pcnilus dcforniatum simum septimura, quetn ipse Alcuinus adolescenti;e
Ct desolalum conspcxit, phtra hoc Joco coramenlari p lcrminum in Dispulatione Pucrorum, cap. 5, con-
haud necessc fuerit , poslquant dc illo siimma cum stituit, adeoque circa annitm Christi 862 (si calculum
erudtlione egregie dissentil prseclarus scriptor Hist. nativilatis illiusadannura 735 recte ducimtis) Itomani
Lit. Franci» tom. III, pag. 417, et lom. IV, pag. I per Franciam ahs ditbio perrexit : tunc nimirum ,
at seqq. Uno tamen vorbo saltem illttm tangere et qnando Papue regali civitate disputationi inter Pc-
commemorare volui , ut quid res lilteraria universa triiin Pisanum ct Julium Jmheiim interfuil, uti ex
prxcipui illius post Carolum Magiutm restaiiraloris epislola illius 85 (nuiiciOI) tliscimus. In illo ergo
Alcuini conatihus, quos hoc et sequenti capitihus re- itinere Alcuino occasio fieri potuit priino perve-
censebrmus, debeat, cvidentius inielligaiur. niendi in notitiam Caroli iiondum, ut exislimamus,
LIV. Ad climinandam ergo e tolo regno suo jam sccplra regni moderanlis, seu antc Pippini patris
plurimam parlcm sett armis seu prudenlia paci ct sui obiluin. Alio ctiara, an eodem tempore heaius
tranquillilati restituto barbariem, summits illc prin- Alctiintts in comilatu magistri sui (/Elbcrti, adeoque
ceps nulluin remeditim oppnrtunius fore recte cxislj- anle annum 766 quo is ad episcopatum assumptits
mavil , quam scdulatn ciilturam morttm el ingcnio- fuit) in Franciatn venit et apud Corheienses, (Mor-
rum ; cujus tainen prudenlissimi consilii exsequendi bacenses credo) diverlit, tili scribit initio epist. 22-2
iinpedimeniiim ftiit, qttod nullos prope in regionibus (nunc 53). Quilus simul considcralis vcro simillU
Francicne suae ditioni subditis repcrire esset viros mum est Alcitinum nondtim adolescculiam egres-
tanta pietale, cnuliljone et experientia prxditos ul sutn cjusdem iElbcrti nondum episcopi in cxteras
rudes docemli, barharosquc emolicndi miimis cum regiones percgrinanlis ac urhis llotiuc sacra loca
laudc et oplato profectu obirc posscnl. Ab exleris visitantis comilem fuissc : quam hujus magisiri stii
proinde regionibns, Italia niaxime el Brilannia, ubi D peregrinationem describit in poemate de Pont. Ebo-
potissimum lunc temporis litterarum studiis mo- rac. uhi addidit hunc jtlhertiim in patriam reversti-
ribusque excolendis opera jmpendebatur, subsidia rum a regibus el tribunis tanquam doctorem sum-
ejtismodi pelere necesse fuit; quod regis sapientis- mum honorifice susceplum, tanlique hahilum fuisse,
simi consilium Alcuinus appriinc laudat in epist. 101 ut illum apud se retinere omnibus modis conarentur,
(nttnc 129) ad hunc suum Davidcm ita scribens : nempe
< Vestrain sollicitudineni, domine mi David, agno- Ul sua rura fluens divino rore rigaret.
scebam omnes ad sapienliam discendam exhortari,
iino et praemjis honoribusqtte solljcilare, atque ex Verum jElberlus su;c raagis palrkc quam extenn
diversis mundi parliluis atnatores illius vestne honx regionis profeclui deservire ctipiens, retineri se nii-
voluntatis adjutores convocare slnduisiis; inler quos nime passus, iter suum in Aiigliam et ad propiinm
me etiam infiiiHim ejusdem sanctaj sapientix ver- ecclesiam, cujns non diu postea pontificalum acci pit,
nacultim de tiliimis Britanniie fluibus adsciscerc prosecuius est.
curaslis. i LVH. .Elberlo abeuntc Carolus (si ila ex deduetis
LV. Primi vero qui Carolo Ilaliam aliquoties per- el ex narratiene scriploris anonynii Vitne beati Al-
agranti innotuere, iuerunt Petrus Pisanus Diaconus cuini conjicere licel) in cjits comitem Alcuinum, cn-
vir senex, et Pattlus Warnefridi Diacomts pariler et jus ctsi adolesccntis genium ac litterariam erudilio-
monachus Casincnsis, viri ob eniditionem variam nem ex illa conversalione perspectam habere potuit,
atqtte docendi peritiam maxime commendali. IHos ocnlos et vola conjecit, optans «t ipsum sa)tem,
 ;i FROBEMI COMMENT.VITO. I •
poslquam ejus prxcopior iij iminus rceusaveral, ali- A lcstiun cst. lllis siqniileiii leslibiis, Alcuimis pritmim
quando sua: aulx ct regni iiiagislruiii adipiscerolur; anno 781 ante fc.stum Paschatis Cnrolum Parma» oh-
ijiniii Caroli dcsideriuiu lamleui , emeigenle se- viani habuit, utii tunc ab eoilem rege primuni ad
qiienti occusione, iiiipletiun fnii. Anno salutis 781), pcrmanenduin in rogno suo invilalus liut. Si ja;n
/Llborlo arcliiepiscopo Eboracensi, qui non diu posl iliueris quodAIcuino lam in uilitu in pairiam quain in
rejiliiui ex itinere illo nijus niox nieiilioiieiii leei- reditu in Franciam cnieliendntn fuit, longiiudineai
mus, in locum Ecgberti clcctus iuil, amio decinio et difiicullalcs, ncg itia varia pariter pnle abiliim
siii cpiscopatus pariler dcfuncUvin ejus locmii suii- domi cxpedicnda considercmtis, vix credibile est h;cc
rcguliis fuit Eanbaldus seuior Alcuini condiscipulus. omnia eodem ailhuc anuo absoJvi potuisse. Adven-
Is pro iiujietiamlo silii a scde apostolica pallio ar- tura ergo beali Alcuini hac vice ad aulam Caroli
chicpiscopali lcgatuin selegit liuiic stiuin amicissi- Magni ad annum prxdictum, Chrisli 7S*2 rcfcrri de-
siinuni socium, quo forie iiullum aliiiin liuic nego- i ere cxisliniamus. El huic noslrae o;iii,ioni consen-
tio felicilcr perugciulo npliorem hahuit. Paruit Al- lientem habemiis celoberrimum collectorem scripio-
cuiuus, iler aggressus est, cl lmjiis leptionls caiisa ruai Rer. Callic. I>. Bcui[Uet, tom. V, p. b04, not. «
Roiuani venil, ul Viue cjus scriptor loc. cit. lesta- in linc.
lur. IIoc jani alterum, nostra quitleni opinione, iter LXI. Alcuinmn ex Anglia reversum Carolus Ma-
csl lieali Alcuini ad iJlam civitatcm, pouiiUcatum ilii gims cum maxima beiievoleniia cxc pii, ill.miqiie, ut
gerente Adriano I. Primi itincris nuniero prajcedenle laii.latus s;epe Vil;c scriptorail, taaquam niiuspi-
niciiiininms. Itcversus imle nceeplo pillio, ut prae- tremainplexusest; etnon multo post duo monasteria
faltis scriplor narrat, Panux civitate rcgcm Carolum n illi aiJminislramla co:;cessit, Oethlecm scilicct, quol
obviam habuit. Nimirum Carolus, teslibtis aiinalislis alio noniine Ferrarias dicilur in pago Waslincnsi,
ilUus lcmporis, Loiscliuno, Tiiiano, Eginliardo, Poela provinci;e Senonensis ; cl sai.cli l.upi apud Tiecas.
Saxone, elc., circu (inein cjiisdera auni 1'M cuni Hil- prsetcr cellam mariiiinam sancli Ju.!oci apud Moii'-
degarde regina in Italiain pcrrexii, el fcsla Nalali- nos. Pcr qux bcneficia Carolus non tam intendebai,
tiu P.ipix; circa inilium vcro anni 781 iter suom pcr ut itovtim liuiic suuiii magislrum diviiiis Qiiiiiulure.i;
Parmam eiviiatem, uli ex laiulalo Yii;e scriplorein- ait I). Itivct loc. cit. pag. 21)0, quani ul illius cm.i
lelligitur, prosecutus, llomoe Pascba celebravit. In et vigilanlia in illis nionastcriis rcgularis discijilina
lioc ipso igitur itincre et anno ante teaipus paschale reslauraii ct [k'r convenieiitia sludia conlirmari pi;s-
bealus Alcuinus Caroium regeni Parm e reperit, ct sct. El hac tleiiiuin ratione sLiiiil domiiilium bcaii
aj iliius qui ipsmn jani anlea uovcrat alloquiuiu ad- Alcuini iii Fiancia et in aula rcgia slabiliri ccepil ;
milti meruil. ct tunc pariter rex ilie magnus ejusdcm magisin
LYIII. Carolus virum sihi ex priori jam convcrsa- consiliis, non lantiim in icsiuur.tnois sludiis iitlc-
lione, et deinceps ex fama cruditionis illius magis rarum, vcruin eliam in oriiioaiido stalu polilico et
iaugis:[ue cresccnle, plurimum commendatum sum- ecclesiastico regni sui uli cce[iil. Ab illq tcmpore,
ma cunubcnevolcntia oxcepit, niliilque non scu inqiiit latidalus D. Rivcl loc. cit., rex Carolns Al-
suasionibns seu prqinissis egit, ut illum in regnum ciiimim lanquam pneceptorcm sutun respexit, :;o
suuni, futurum scbolarum quas timc animo intentius deinceps sempcr coluit, nihil majoris inoiiieiiii illti
mcditabalur, rectorem pertraheret. Alcuinus tanti inconsulio aggressus ; S3i! illius iiianus in quibiisvis
regis, maxinio zeio pro reipublics et catholicac Ec- p ncgoliis dillicilioribus, dubiitpie eventus aiihibiia fuit :
clesix salute (hgrantis sollicitalioiiibus sese obslina- ^ quod simililcr facliiin fuisse in confuiendis illis sa-
cius opponere piaculo simile cxislimans, ea tamlcm pienlissimis legibus, qtuc Cupiiularium noniiiic eeler
condilione mtinus silii oblatum acceplum habuil, si branlur, a Caiolo Maguo promulgatis, colligcre est
aj iUud obeundum , expleta sua lcgalione, ah epi- ex fine pra:fationis lienedicti LcviUe ad li|i. v C:ipi-
soopo et rege quibus parehal consensum et licentiain tul. apud Balu/.iu n tom. I, pag. 805. i .! saltem
iwpetrare polucrit. Hac ergo condilione, qux sane nemo, rcor, inficiabitur ilias conslilulioncs Caroli
•Tquissiina haheri dehuit, bentus Alcuinus a rege di- Magni qu:e ad stttdia I tleraiuni reslatiranda, ct a I
missus iter suum 111 palriam proseculus est; imi ex- scholas ubivis in ecclesiis catlicdralibus ct in mona-
pleto missatico el reddita coram Eanhaldo archiepi- steriis erigcndas ordinata: sultl, ex consjlio et sug-
scopo legationis su;c ralione , cidem sinuil Caroli geslioue vel cliam calaiyo beati Alcuini prolluxisse :
Francoium regis volmilatein ac desiderium cxpo- t|uas prcplerea, quod siimil ad gcsta ijlius prxciara
suit, ab ipsoqtie quii lieri vellet aut mandarel expe- periineanl, penitus pratcrire non possumus, sed eas
tiit. Assensil lain ;cquis poslulaliouibus Eanbaldus, sequcnti capile brevilcr indicabimus ; r< censenios
cui simiil rex, cnjus dilioni siibjectus erat, aitnuit, ea simul maximam uliliiutem, qu;e exindc in Ecclcsiam
lamen ab titroque arljecla conililionc, ut ne diu ni- el lotuni reguuin Francorum rodumlavii, cum pc-
mium in aliena regionc morain iraheus proprix rcnni gloria sui augusti aucloris ct illustris nia-
patrisc sux operam suam lam illi prolicuam su!>- gistri.
trahero.t , sed consliluto tempore ad regnuni ct CAPLT VI.
ecclesir.m cujtis scrvitiis fuit obligatus reverle- Consiiluiioncs et remedia pro reparandfi liltcrnrnni
reiur.. D sludiis adhibila.
LIX. Obienta hac licentia Alcuinus, omnibus ad
iicr aggiedicndum, et ad novum hoc muntis digne LXII. Post beati Alcuini advcntum in palalio
in aul;i regis Francorum obeundum necessariis dis- Caroli Magni ct congregatis ilii aliis quoque viris
posilis el coinparalis , selectis eliani et assuinplis doctis ex Italia, ul diximus, jam antea advocatis,
secum , ut ex Yitx ejus eontcxlu conjiccre licel, rex grande opns quod ditt magno aninio volvebal
iionnullis sociis ac familiaribus, suis antea in srhoia el revolvcbal illorun) consilio innixus aggrcssus
Kboracensi discipulis, qui ipsi in demandata sibi pro- cst, aperlO([iio , si ita loqui las est, Marle invetc-
vincia soiatio essenl et adjulorio, in Franciam nunc ralam diu burbariem cl ignoranliain oppugnare
tertio profectus est; regique Carolo sua ollicia et ser- ccepit. ....
vitia, quxciinquc illi et regno suo proficua fore judi- LXIII. Ad banc pugnani primum quasi sonanlc
cnveiit, obltilit. classico vocavit et excitavit regni sni mctropolilas,
LX. Ilunc Alcuini in Franciam redittim D. Rivet episcopos , abbates aliosque atl quos pertinehaif
llist. IA{. de la Fraiue, lom. IV, pag. 290, ad an- missis ad oiiines illos littcris, ul vocant, .encyclicis
miiti 78t); et l>. CeUlier, llist. Gtntrale des Auteurs seu generalibus ; quarum exemplum, ad Bangiiirum
sacres, lom. XVIII, pag. 249, circiter illum aunum abbatetn Fuldensein direclum, el a Sirmondo cx
rcferinii. Veruin serius illum redilum et vix ante codicc monasterii sancti Arnulli Metensis cdiliiiu
uiiiKini 782 conligisse ex iis, qnae superius nuni. ;'i7 exhibet iSuluzius, toin. I CapiUiI., pag. 201. In hisce
e.t «uiiiali'iiis illoiuni lcinpormii altulimus, inani- litteris Carolus ulile sihi ciir:i suts cciisiliariis visn.n
Patrci.. C.
 DE VITA II. F. Al.BINT SEU AI.CLLM ii
fuisse asseiit, < ul episcopia clmooasteria... prxter A Capitul., pag. 203, ct a D. Mabillonio, lib. xxvi An
regularis vitae ordinein atqne sanctx religioms eon- nal., "•>' »•••»
nuni. «3 -'■'•■> :-
6.,eilita, in —
qtta —«-t-j..i
religiosissimus rex ;.ita
versationem , etiam in litlcrarum meililatiouiliiis, ad religiosos lectores su.e dilioni subjectos scribil :
sccundum uniusriijusqiic capacilatem, docendi sin < Quia curx nobis esl ut nostrarum ecclesiarum ad
ilium impendatur. i Animadverteh.it siquidcm rex meliora semper proficiat status, obliteratam penc
ml omnia attenlissimus in scriptis sxpins a nonnul- majorum nostrorum desldia reparare vigilante sludio
lis monasteriis ad ipsum dircclis, < sensus quidem l.lterarum satagimus oflicinam , et ad pernoscenda
reclos, sermones vero incullosi apparuisse; < quia, studia liberalium artium nostro eiiam, quos pos-
inqiiit, qnoil pia devotio interius Udeliler dictabat, sumus, invitamus exempln, . . . Denique quia ad
lioe exterius, propler negligentiam discendi, lingua nocturnale ollicinm compilalas, quOrumdam casso
inertidita exprimcre sine repreliensione non vale- lal.ore, licet rccto intuitu, mintis tamen idoneo,
hat. i llinc metticbat, < nc sicul minor in scrihcndo reperimus lectiones ; qui| pe qux et sine auctorum
erat prudentia, ila quoque et mul:o minor in eis, suurum vocabulis essenl posilx , el inlinitis viliorum
quam recle esse debuisset, esset sancUtritm Scriplu- anfraclihus scatercnt, non sumns passi nostris dicbus
rarum ad inlelligenilum sapientia. i llae ralione in divinis lectionilms inlcr sacra officia inconsonan-
molus hortatttr ipsos ut lilterariiin sluilia posthac tes perstrepere soloeeismos ; alque earumdem lectio-
ikmi negligaiitiir, ubique magisteria erigantur, atquc iiuin in melins reformare tramitem niciitcm intendi-
• aJ hoc opus viri eligantur, qui et voluntatem et mus. Idque opus Paulo Diacono , familiari «lienlulo
possibililalcm discendi, et desideritim habeant alios nostro , elimanduin injiinximus. >
mslruendi. i Quo demuin hxc consiilulio eollimet, <3 LXVI. Simile opus ac laborcm Alcuinum tiiioque
rex religiosissimus bis verbis expressit : < Oplamus in se suseepissc scriptor \itce illins tradil cap. 12,
■enim vos, sicut decet Ecclesix milites et inlerins num. 24, his vcrbis : < Collegit mullis de Patrum
tlevotos, et cxlcrius doctos, caslosque bene vivendo operibus homiliarum duo volumina. i llanc tamen
et scholasticos bene loquendo : ul quicunque vos asscrlionem in dubium vocat D. Rivcl tom. IV,
propter nomen Dnmini et sanctx conversationis Ilist. Lit. dela France, pag. 537, nnm. 8, existimans
nobilitatem ad vidcndum expetierit, sicut de aspeclu superfluum futurum fuisse laliorem in colligendis
veslro xdificalur visus, ila quoque de sapientia itcrum homiliis pro usu ccciesiarum Francias, post-
vestra, quam in legendo seu cantando perceperit, quam eodem lemporc ejusmodi colleclio a Paulo
instruclus omnipoienti Domino gratias agendo gau- VVarnefridi facla esi jussu el approbalionc regis. >>
dens redcat. > Mirandus profeclo zelus tanti regis hilominus D. Mabillonius loc. cit. duo dislinguit Ho-
pro optimis studiis inter ecclesiaslicos viros proino- miliaria , unum Pauli el alterum Alcuini.
vendis, etpro bono in totam Ecclesiam inde redun- LXVII. Majore cerlitudinc constat heatum Alcui-
daluro. Ex eodcm zelo in Gapitulari Aquisgranensi num, Carolo prxcipiente , cmendasse librnm qui
anni 789, num. 70 aptid eumdem lialurium, tom. I Comes appellabalur, alias sancto Hieronymo ascri- '
Capitul., pag. 237, studia, qux in scholis traclari ptus , ct epistolas ct cvangelia per circulum anni
debeant, prxscribit, < et onmibus sanctx Dci Ecele- singulis feslivitatibus legi solita conlinebat, qualis
six ordinibus seu soecularis potentix dignitalibus lcslanle D. Mabillonio loc. cit. num. 61 habctur in
prxcipil, ut scholx legenliuro puerorum fiant : psal illius lcmporis codice bibliolhecaj Carnutensis, in
mos, nolas, cantus, compiilum, grammaticam per - quo circa nicdium haec Icguntur : < Hunc codicem ,
.:.,„..u nnmuiwiii oi anisnnnin Hioooni • ar.,i
smgula monastcria et episcopia discant : sed et li- /.i ii_ »- quj ab eeclesiasticis viris Coities appellatur, tua ,
bros caiholicos bene emendatos habeant . . . . et lector, noverit perspicacitas ab co codice sumpium ,
pueros suos non sinant cos vel Icgendo vel scribendo quein constat ab Albino erudilissimo viro, Carolo
corrumpere ; et si opus est Evangelium vel Psalte- sapicntissimo imperalore prseeipiente , liina rectitu-
rinni et Missale scribcre, perfectx setatis homincs ilinis esse politiim atque emcndatum : qui codex
scribant cum omni diligentia. i licet a inuliis halieretur, a plerisque lainen mendosc
LXIV. Priina ergo cttra Caroli regis el magistro- et non benc distinctc legebatur. Ob id sludii fuit
rum auLc, maxime Alcuini, collocata fuit in conipa- ejusdem Dei cultoris, ut a pr.efalo viro ad purum
randis qni ad docendum et disrendum necessarii corrigeretur, et dislinctionihus artis grammaiicaj ,
censebantur Kbris, iisque selectis et bene emenda- fironuntiandi gratia , distinguerelur ; ita videliret ul
tis ; quod sane remedium pro excolendis ingeniis cgenlibus ejusdem codicis textus iter plannm pan-
tpso nalurali ordinc cxtera pricire debuit ; ex libris deret, ct audientium auribus nihil inconsonum aflt-r-
ciiiin male digestis et imperite scriplis, ipsas doctri- ret; simpiices quoque errare non sincrct. Nobis
nas confundi ct ingenia turbari necesse est. Enim- attlem cune fuit , ita hunc emcndate atque distincte
vcro in lauta temporis illius barbarie diflicile fuit transcribere , sicut ab eodcm magistro emendatus
rcperire libros a lacunis variis, solcecismis, aliisque cxslat et dislii cius. i
-crrorihns mulliplicibus immunes : scriptores siqui- LXVIII. Labor iste rei litterarix summe proficuu»
<!om icvi Carolum antecedentis , cum ipsimet gram- tantopere cordi fuit Carolo regi , ut ipsemet illnin ,
maricx et orthographiie essent ignarissimi , codices vacuus a gravissimis rcgni negotiis, quibusdam tem-
quoscunque, quos describendos accepcrant ipsosquc D poris particulis subire haud gravaretur. Exstat siqul-
jam antea quoquc corruptos, novis insperserunt er- dem , tesle Lambecio libr. vni Bibl. Vindobonensis ,
roribus, ila ut multoties vix aliquis scnsiis inde ex- pag. 645, in eadeiu bibliotheca Cxsarca quidam
primi potuerit, multoties mentem in contrarium in- pervetustus ac rarissimus codex ms. memhranaceus,
duxeril : cujusmodi codices ex illo xvo etiamnum in olim, judicc eodem D. Lambccio, ad bibliolhecam
vetustis scriniis superesse norunl eruditi ac seduli cubicularem Caroli Magni pertinens ; in quo conli-
illorum scrutatores. Dolendum maxime, huic malo netur Explanatio Origeni perperam tributa in sancti
ipsos ctiain codices ecclesiaslico oflicio servicntes, Pauli apostoli Epistolam ad Romanos ; cujus Scri-
imo ipsius sacra; Scriptunc subjacuisse. ptura mendis noniiullis rcspersa propria Caroli manu
I.XV. Prxprimis ergo Carolum regem sollicitudo emcndata fuit , quod teslanlur versiculi sequentcs ,
lenuit , ul viri ecclesiastico ministerio destinati ha- reqiie anliquo characlere ibidem subscripti :
heant libros sacros bene emendatns ; hancque curam Hui stemit per bella truces rortissimus heros
eosdem corrigendi demandavil Paulo Warnefridi et ox Carolus, nulli cordis lulgore secundus,
Alcuino. Paulus a regc mandatum accepit, ut ho- Non passut senlrs nieinlariiiii serpere libris,
milias Palnim pro nocturnali oflicio ordinatas, qnx En bene correxil, sludio sublimis in omni.
inlinitis vitioruin anfraclibus seu soloecismis scate- Ex quibus manifestissime ct sine ulla controvcisia
bant, elimaret, uli legitur in epistola Caroli Magni apparet , ait laudatus D. Lambccius , quxcunque in
ilii Homiliario prxfixa, qu:e reperitur in edilionc hoc codice , vel in ipso contextu emeridata , vel in
Coloniensi anni 1553, a Ccl. Baltuio separatim lom. I terlineariler subscripta, vel ad marginem adnota.a
*r; FROBENll COMMENTATiO. 46
stiiil , propria ipsius Caroli Magni iii.mu scripla , A Aurelius Cassiodorus senator, Alcuino suppositus ,
ideoque nioniirnenium hoc litlerarium, ob Vencra- cidemque in unico veleri codice Jacobi Sirmondi tri-
lionem lanlo monarchx dehitam fere inxslimabiie liulUs, cujus fortassis nomcn praefcrcbat, ob illi ad-
essc. Tradit dcindc idem bihtidlhccarius celeberri- bibitam ab ipso correctionem. Vide qux diximus in
mus varios alios io illa biblioihcca Augusia Vindo- prxfalione ad optiscula de Graramaiica , Orlhogra-
bonensi codices scrvari rhaiiu ejusdem regis crneii- phia , elc. , ubi rationem rcddiinus omissionis illius
datos, quod ex comparatione scripturx cum emen- libri in bac riostra collcctione.
dationibus prioris codicis cogiiosci possit. Vid. Kol- LXXIH'. Laboribus hujuscemodi occupalus Alcui-
larii Analcct. Monum. VindObon. tom. I, pag. 721, nus, de hoc paritcr sollicittis fuit ut libri oinnes ad
not. a. Quis salis mirelur ac deprxdiccl principis usum ccclesiarum , monastcrioruin atque scholanim
hiijus maximi stiblimem genium , qui eadem manu, destinati juxla leges orthograpbicas recte et absqtic
qua tot hosles regni amplissimi devicit , etiam bar- crroribus describerentur : quod ut felicius succede-
'wicm dcbellare novit. ret, necessum esse Jiidicavit, ut anle omnia scri-
LXIX. Prailerea vero rot reli^iosissimus cordi plores ad hunc laborem adbilicndi in aitc recte scri-
maxime hahuil ul libri sacrx Scripturae, uinanuen- bendi , seu in orlhographia heiic inforniarentur. In
sium oscilaiilia multipliciler cdrrupti , sux resliluan- liunc finem opiisculum composuit de eadcm arlo,
lur purilali : < Universos ergo Veteris et Novi Tesla- quam ex codd. ms. partirn cliam ex Ven. Beda
menli libros, librariorurn huperiiia depravatos, l)eo cxhibemus, ubi sinuil raiioncni reddimus, quare bunc
;■ .Hii vante , cxamussim correxiinus , > uti scribit in libriim geniiinum Alcuini futuin esse censeamus.
ppislola cit. Ilomiliario prxlixa. Ad hoc opus perli- i LXXIV. Hanc pro libris aiitea dcpravatis cxptir^
ciendum cuni Alcuino neminem magis idoneum exi- B •andis et pro. novis exemplaribus rectc ct sccunduiii
siiiuarct, eiilem curam hujus laboris dcmandavit , Icges ortbographiae scribendis .curam ac solliciludi-
uii inlcHigiltir ct cpistnla ad Gislam et Coliimbam nem, qilain rex Carolus suis prxceptis et Alcuimis
Hhro vi Conimcnt:irii in Joannem pag. 591 prxlixa : stio cxemplo, doctrina et ethortationibus maximo
scribil enim ibi Alcuinus quod regis mandato, qud siudio commehdarunl, posthac ubiquc scmulati sunt
ipsi cura«emendan li Velus Novumque Testaincnluni cpiscdpi el abbates; cujus rei tesiiiioniiim irrelra-
injuncla fuit, ilnpeditus sit quominus tunc ad prx- gabile lirxbent plurimi codices , opera varia sacr.c
fatas virgineS expositionem lotius Evangelii sancli Scriptura;, sanctorum Patrum, conciliorum', lcgum,
Joannis dirigerc posset : < Totius forsan , inquit , et profanorum quoque scriptortim in veWribus bi-
Evangelii cxposiiionein direxissem vobis, si me non hliolhccis etiamhum ctslantes, dillgenlix illius tcm-
occupasset Domini regis prxceptum ih cnicndationc poris ccrlissimi lestes : quorum magnnm .nume-
Veteris Noviqtie Teslamciiti. i llunc pernecessarium rum pr:e oculis nostris habenius Ih bibliothcca no-
et perulilem laborein Alcuimis alacriter in se susce- slra saiicli Emmerami residuos, initio sxc. ix e.v-
pit , et lam constanter conlihuavil, ul opus jarnjam aralos, cosque absoluta scriptione, ul in quibusdani
absolulum , die Nalalis Domini anno 800, quo Carolus notatum cst, revisos atque a mcndis purgatos. Ac-
Rnnix imperatoria corona redimendus erat , cidem cesscre dcinccps per Industriam hiijiis cclcberriml
imperatori tanquam acceplissimum munus, quo simul hiagistri scicntiarum omnium', tracialiis dc artc bciie
lavtitiam suam ob adeplaui novam illam majestalcm , loqucndi, dicendi et disscrendi, cujus rcgiihis ipso
ceiiteslaretur, offerre p"otueiit, uli iiitcl.igitur et poslca in Dialogis de grammalica, rbetorlca ct dia-
cpistolis 103 et 185 (nunc 151 et 155). C ieclica icomplexns esl.
LXX. i Exstat ; teste Baronio tom. IX Annal. LXX V. Artc igiturorlhograpliica rcslitula; conipa-
Eccles. ad annum 778, codex, Alcuini labor, inVal- ralisquc libris optimis scholaj servi ■niibiis, biblio-
licellana bibliotheca, ubi vclut ingens thcsaurus as- thecis pariler iniilto apparalu prxstauiissimorum
servatur. ut pote qnod vlri erutliti, qui ih cniciida- auclorum inslrticlis, nibil jam obstabat ullcriori pro-
lione Vufptae iterum nostro tcmpore lahorarunl , eo gressiii scienliartnn in publicis privatisquc scholia
ul antiquiore usi sunt, cui ctplurimum deluleriint.i docendarum. Episcopi ergo et abbales ad lam seria
Ad calcem codicis illius Vallicellani , eodem Baronio maiidata sapienlissiini rcgis altenti, ct frcquentihus
referente , versus Alcuinus apposuitper diversa <pi- quas Alcoinus sihgulii» pene cpistoiis ad ipsos scri-
grumraata disiinctos, quos dabimus cum qiiodam plis intimarit, adliorlationibtis excitati Iibris tic-
supplemento, caitrt. 5. Verosiraile cst hunc ipsum scribendis et colligendis, scholisque insliltlciidis'
codicem fuisse; quo eliairt anho 1256 usi sunt PP. omnem navarunt operam. Inter scholas episcopales
Dorainicani , qni mandante generali ipsorura P. Jor- primoe lUnfc et celcbriores, quartirn saltcm adhuc nifH
ilano et Hugone de S. Charo convenlus Parisiensis nnmcnta exstant lhemorantur Lugdunensis sub Lai-
priore in emeudandis exemplaribus sacrorum Biblio- dtado, et Aurctiancnsis sub TbeodUlfo cpiscopls
tum Iaborarunt, de quo videas LeLong.,Bibl. Saerx enatx. Laidradus a Carolo Magno e Norico palria
tom. I , pag. 251. sua evocalus credilur, in reformandh discipliua ct
LXXI. Codicis Sacri ila cdrrecti exerhptaria brevi reslauraiidis scienliarum studiis fulurus coadjulor;
per ecclesias ct monasleria divulgata , et ab indu- qui anno 798 episcopus Lugddnensis creatus fuit.
Slrtis ac peritis librarils degcripla fuere : cujiis rei D ls de scbola a se erccta Carolum regeih per epislo-
U-stem babcmus Angelomum monachum Luxovien- lam, qux exsiat lom. XIV Bibl. PP., edit. Lugdu-
Sem, Alcuino pcne conlemrjoraiieiim , qtti in com- nensis, pag. 235, infonnat quod in ecclesia I.ngilti-
meniario super Genesin apud Pezium thesauro Anec- nensi esscnt cantores in illa schola tam eruditi ut
Jol. tom. I, pag. 148, in fine scribit se vidisse sa- etiam alios in cantu instrucre possinl ; nonnulli
cmm illam bibliolhecam jussu Caroli Magni corre- etiam qui ila in litteris profecenint, ut scnsum spi-
cinm , diligenterque inspexlsse : et in illa suo caleulo ritiialcm sancii evangelii beneihtelligerenl; alii qui
probat leclionem vocis baraam , quam alii sc.ribebant libros Pi-oplielarum, Salomonis, Psalmonim, imo et
)>er dnplex r et Dnum a. libclli Job, qiii sanc unus c diilicilioribus esset.in-
LXMI. Nullus dubilo quin beatus Alcuinus eam- terpreiari scirent.
d< in industriam quarii sacris codicibus emendandis LXXVI. Theodulfus, qiii praccipuus postCarolum
irnpcndit, aliis quoqtic libris, quibus ad discendas Magnum et Alcuinura studiorum reslauraior ccnsc-
vel tiocendas artes liberales opus erat, adhibuerit, tur, ob doclrinse phestahliam ab eodem rcge ex Ita-
vel per suoS socios aul discipulos adbiberi curaverit. lia circa ahnum ut qtiidam volunt 771 evocatus,
Nobis cerle vero adttibdum simile yidelur, quod Alcui- ac posteu circa amium 794 ad «piscopatum Aurc!i;i-
rws pro usu scholastlcorum libruiu quoque De trptem nensem proinotus fhil. Hunc Alcuinus in epist. 195
artibus, a Quercelano inter illius opera incompletc (nunc 147) vocat < ciari luminis atque alllucnlis
etlitum, a mendis queis pleraque exemplaria corru- sapienliae Iuccrnam, virumque clarissimum, cujus
: la erant; emcndaverit : cnjits vcrus aiictor est M. cst xias florida et vivid» virtus saplchifcc; » quod
 47 DE MTA B. F. ALIilM SEU ALCIIM 4S
prxslans elogium Tlioodnlfuni promeruisse ooni- A sciontias excolenrias, promovcndas, studiumquc ilia-
piohant varia ab ipso odita monumenta lilleraria, rum stabilien.lnni utilissimi ct cfliracissimi. Ex-
apud Sirmondiiin toin. II Opcrum p.ig. 066 Bcqij. stant otiamnuni cjusmodi quxstionos ad mctropolilas
eililionis Vcnelx anni 1728. Is crgo paucis annis missx de baptismo el Cxremoniis illnm prxcedenli-
post ariepi.um episcopatum Aurclianonsein (circiier bus ct concomitantihus : exslant et plures epistolx
an. 791 vel 797 juxtn -c-alcirium Sirmondi) Capitu- ad easdoni rcsponsoii* : Amalarii Trevirensis toin.
.arc edidit, in eujiis capite 19 consliluit ut prcsby- II , pag. 520; Odillierti Mcdiolancnsis in Analectis
tcri qui volucrint ncpotes suos aut aliqucni consan- I). Mabillonii nov. edit. p.is;. 75; Lairiradi Ltigdu-
giiiuoiini ad scliolas niillere, valeant. Scholx ilii nonsis ibidcm pag. 78; Theodulnhi Aurelianonsis
nominanlur, nna in ccclcsia sanctx Crucis, qux apud Sifmondum tom. II, Op. eriit. \enct.o 1728,
eatliedralis esl; altera in monaslerio sancli Aniani pag. 679; Magni Senonensis apud Marlcuc Dc anti-
Aurelianensi ; tcrlia sancti Uencdicli in monaslcrio quis Ritihus Lcccles. lilir. i, pag. 158. Alias rursus
Florihcensi ; qnarla sancli Lifardi in monastcrio quxsliones sihi enodari poslulavit de yralia septi-
MagdunoHsi. lliidom siiinil insinuatur sclioias in aliis formis Spiritus apud Mah. !oo. cit., de Processione
etiain monastoriis qu;o Theodtilfo ad regendtjm con- Spiritits sancti a Patre Filioqne , uli lcgitur in prx-
<rssa fuerant, fuisse institulas. Scliolas lamen illas fat. Thcodulfi Aurclianensis ad Carolum Magmim
^ion puhlicas, so.l privatas fnissc post Cointium ad prxfixa ejusdem lihcllo dc Spirilu sancto, apud
■aniuim 7H7, iiiiiii. 8,'i, existiniat Pagius ad an. 733, Siiinondtim loc. cit. pag. 695. Du eadem dilliciiltato
■num. 7. Mabillonitts vero in prxfat. ad sxc. iv Be- jam antea oliam bcalum Alcuinum consuluit, qui
nod. iuin). 187, pulilicas illas fuisse contcndit. Prx- g cjiis mandato ocitis paruit in lihcllo dc Proccssione
tcr has schol.s inajorcs, alias minorcs Tlioodulfus Spirilus sancti, qtiem ex ms. cod. Laudunensi Cxlii-
ihideiu cap. 20 constituil, uhi proshyloris inculcat bcmus. Prxprimis vero Carolus hunc prxccptorom
ul per viilas cl vicos infantcs ct "parvulos cum suum liujusniodi litterariis qiixstionibus, do rclms
sumina charitatc doceant, nihil mcroedis propterea grammaticis, dialecticis, liturgicis, hiblicis, asttoho-
exigeudo vcl accipicndo , nisi qnod a pareniihns micis f:\ligarc solelrat, qtiihus idem- in variis episto-
cliaritalis studio sua voluntate oblatum fuerit.Yi- lis aliisque scriplis satisfeeit. De illo interrogainli
lam et scripla Theoilulli cgregie illustravit Uivetus more Caroli iriem in cnisl. 124 ( nunc 165) ~ita de lit-
jam multoties laudatus toin. IV llist. Ltt., pag. 459 tcris ab eodem roge ad se missis loquittir : < In quibus
seqq. laudabilihus vcslrx sapientix apicibus meam, ul soliti
LXXVII. Capitulare illud Thcodtilfi Atirelianensis ostis, segnilieni per interrogalioncs prudenlissimas
reeepit, et in frequenti synodo subjcclis sihi clcri- excitare velle inveni. » Ftinopistola 125(nunc 16i)
cis, ut illius dccrcia acturale observarentur, prx- ad alia regis intorrogata respondcns ita prrcfatur :
cepit Hildegarius Meldensis opiscopus, proul D. Ma- i Mirabilis sapientixvcstrx lilterarum seric perlecia,
biflonius in codicc Gemlacensi se lo^isso rcfort invcnimus cas eloquentix niioie sploiuitdas ct pro-
Analect. novx edit. pag 412, col. 2. Isiorum epi- funditate senstium sithlilissituas, ct inqiiisiiionis gra-
" scoporum sliicliiim egrcgie alii ctiam cpiscopi xmu- tia jucunriissimas. Cnde patenlcragnosci polcril, nou
lati sunt ; ncc diibiuinduin censeo ipsus similes tantum iniperatoiiam vestrx prudentix potestatoni a
conslitulioncs pro reparandis liltcrarum studiis in Deo ad solum niundi rcgimen, sed maxiine ad Et-
suis dicccesihus focissc ac promulgasse. Ex variis p clesix prxsidiuni et sapientix dccorem collatam : et
siquidem illius ct sulisequcnlis lemporis montimen- " juvcnum menles quadam inerlix ruhigine obduclas
lis constat scholas in omuibus antiquiorihus episco- ad acumen ingcnii per vcstram sanctissiinam solcr-
palihtis rogni Francorum fuisse reformalas, in re- tiam elimandas. Siqtiidem prxtcr imperiales cl pu-
cens fundatis vero siniul cuni opiscopatibus ereclas. blicas cuias, cvangolicas qiixslloncs academicis vc-
Idom dicendnm dc monasteriis sub regula sancti stris a nobis enucleandas inquirilis, etc. > Eamdcni
Bcnedicti ttinc militantibus. Do omniUis illis scho- consiiotudinem doctos per varias qtixslioncs exor-
Tis, lam cpiscopalibus quam monasterialibus, pnlili- cendi in Carolo laudal Thoodulfus Aurelianensis
ois ct piivalis, majoribus et minorihus , qux cx episcopus in epislola ad Magnuin Senoriensem apu.l
illis eonsiiluiiunibus ct conalibus enalx sunt , hic Sirnioiuliim, tom. II Opcr. pag. 679, ttbi loquons de
singiAalim disserere , nimis longum et inoppor- quxstionihus circa cxremonias ab codenl rege pio-
lunum foret : plura de iisdom scirc cupienlibus positis ait : < Quxsliones istx, ut ego le riossc coi-
ahundc salisfacient viri crudilissimi, D. Lanoius in lus sum, a regali neccssiludine non sunt factx ne-
tiljro I)e seholis celebrioribus tom. IV Operum part. cessilate discendi, sed studio docendi ; nec ut ipsc his
i , pag. t soqq. , D. Mahillonius prxfat. ad sxc. absolutisdenescitisvaleal imbui,sedut aliidesomno
iv Ben. pag. 128, §8; D. Uivot loc. cit. num. 21 desidiosi torporis ad rerum absolvendarum utilitatom
seqq. valeant cxcitari. Quippe cui hoc semper familiare
cst, ut excrccat prxsulesad sanclarum Scripturarum
LXXVIII. Nc porro studia lilterarum optimo jam indagationem el sanam sobriamque doctrinam, om-
■succcssuccepia ct ordinala rursuin apud eos quorum nenvclcrum ad disciplinam, plnlosophos ad reriim
curx illa commissa fucre, lepescerent, sed ut magis D divinarum hitinaiiariimquc cognilionom, monachos
liiagisqitc ellloresccrent, ingeniosissiinus rex Carolus ad religionem , onincs generaliter ad sanctitatein ,
nic.lio usiis cst bacteniis insueto , et vix unquam primates ad concilium, judiccs ad justiliam, clc. -»
prioribus tcmporihus lentalo. Ipse siquidem nunc LXXIX. His denium mcdiis Francia tottimqiie ro-
m colloquiis, uunc in cpistolis , cpiscopis , abbalihus, gnum sceplro Caroli Magni subjectum a pristinis
clericis et moiiachis, maxime vero scholarum recto- ignorantix et harbarici tenebris cmersit ; atque iu
fihtis varias quxstiones, nunc circa texlus difflcilio- slatu ulroquc ecclesiastico et civili lumen scienlianiin
res sacrx Scripturx, nunc circa materias ecclc- rcfulsit, diuque poslea scholasjam ercctas collusirn-
siasticx antiquitalis el veteris disciplinx, nunc dc vit, eterigendis prxluxit; doncc regno, inter plnrcs
grammalicis ac dialeoticis spinetis, nunc de astro- principcs auctorilate, ingenio, prudentia ac niagna-
uomicis apparilionibus earumquo calculis proponc- nimitate parenti mullo inferiores, diviso, dissidia
hat, ul hot; ingenioso aitilicio adigerentur , ut nuii- inter ipsos exorta, bella intestina, barbararuni na-
quain ah iudagalionc vcrilalis, a traclanriis scien- lionum incursiones, legum boniquc ordinis polilici
liis, a lihris cxculiendls, volvcndis ac cvolvendis negloctus totum illud riimc florcntissiiiuiiii impe-
cossareut, quo apliorcs cl cxpcdiliores redilerenlur, rium in barathrum prioris confusionis rclabi focc-
ad solide el docte seu calsnio scu oratione rospon- runt. Dc qua revolutione musis omnihus maxime
dendtim proposilis diflicullalihus a principe eruditis- cxiiiali, et <!o misoro stain liltcranim in Gallia s;'.'c
»iini) slu.lio exqtiisiiis. Profecto stimtili hnjiismndi a i\ erudile dissoiit D. P.ivclus, tom. IV Ilist. Lil.
•ijuio principe immissi non potnoro no;i esse ad dela Frr.nte, png. 217 et so;q. His eigo, ne aclui»
;:> FROBEM) COMMENTATIO. .•:C
a^aiiius, prxlcrmissis de magislerio, quod bcalus A Vil pulcliras le^um lairoprornni iliscereR.rmas,
Alcuiuus iu palatio regio tenuit, disscramus. Irrepere aul vcleruni rlicta slnpeud.i 1'alruui :
Aul uaclare sacra a?tcriiie prreccpla salutis,
CAPUT VII. 0u;e via te tuecuin perveliat asua super.
ilugislerium beati Alcuini in schola Patalii, cjusque LXXXII. Quando igilur Carolus iu epislolx ad
in illa discipuli. Alcuinum scriptx initio, quod refertur iu epist. 124
l.XXX. Caroli Magni amor quo erga musas fere- (minc 105), ipsum i charissimi in Chrislo prxcepto-
luttur, in dies crcscebat, quo magis scilicct ex con- ris > nominc compellat, titnlum hunc uou solius
suetudinc cum atilx sux magislris ct quotidiano honoiis, uli intcrpretatur Baronius ad anntim 778,
fcrme experimenlo didicisset, qnanlain illx fclicita- num. 15, venini eiiam doctrinx causa illi tribuluni
leni rogno suo allatui x essent ; hinc 11011 coiilenliis, ccnscnius. Enimvero tesliroonia liacteiius allala
easdem intra septa ecclesiarum ac claustra ino- planc evincunt, Alcuinum in mathemalicis ae philo-
iiasicrioruui, quod in prxcedenlibtis constilulioni- sophicis noii tanluin can» Carofo ilugno dhseruissc,
bus prxceperat, conchidi, in ipso ctiani suo regio uli iliidem scrihit Baronins, vorum etiam in iisdeni
pnlatio illis doinicilium slatuit, scbolamque ibidcm saltcm scientiis ipsum iinbuisse. In sacrarum tamen
publicam erexit, ut illius opporlunitale simnl regia reruin scicntia Carolum adoo imbutum fuisse cxisii-
proles, proceres et aulici, eorumquc fdii et filix in- mat idem llislorix ecclesiasiiac parens loc. cit., ul
geiiiuin inenlemque excolcndi media in promplu ha- magistri potius qtiam disciptili locnm tcncrot ; i si-
fiercnt. Illis vero omnibus Carolus suo exemplo, quo quidem, ail, in ea faeuliaic non Carolus Alliinuni,
uiagis ad sludia littcrarum sedulo perlraclanda in- g sed Albinus Carolum consulebal, si qnoil dubiuni
cilarentur, prxire \oluit; enimvero majestate sua csse obscurum sihi viiloretur cl ariluuin, i idqi>e
haud indignum existimavil, si dcscendens de regio constarc crcdit ex lilteris Alctiini ad Carolum lio
throno propemodum in seholx subsclliis virorum septnagesima, etc, epist. 05 (nunc 80) : ct cx re-
cloclorum, quos in aulam advocavit, discipulum age- sponsione Caroli eiiist. 12, Patrologix lotn. XCVHI,
ret. Qux quidem regis illius tolius Europx potentis- col. 9H,concludil Baroniusquod < Carolus sacrarum
simi denii&sio et solertia nullo cloquio salis valct reruni scientia miiltuin praicosserit euni, qucm ina-
deprxdicati ; c cujus inentis miranda est nobiiitas, i gistrum vocal, Alliiiiuin. i Quain cclcbcrriuii Tiuju*
ait .Alcuirtuslibr. De ratione animx, < dum inler tan- soriploris exislimationem de Caroh in sacris. erudi-
tas palalii curas cl rejjni occupationcs philosophorum lione, nescio an quispiam crudiloriim uon c*cus«al
plenilcr arcana curavit scirc mysteria, quod vix otio nimiam. Certe Carolus in relius sacris sxpius Al-
torpens alius quis modo cognoscere studet. > Ccrte pro- cuinum qtiain hic illuin consuluit, uii docent epi-
digii inslar habendum est, in palalio tanti regis, ubi stolx plurcs : epist. 125 (nunc 102) de dilTereiiiia
lotnegotia imperii amplissimi tractandain dics occur- inter xternum el sempitemum, otc, ; op. 124 (nunc
rcbant; ubi loties bellorum atrocissimorum classica 103) de duohus gladiis; epist- 125 (niinc 104) de
insonabanl; ubi gravissimx causie cuni pontificibus hynino post crenam dicto ; opist. 120 (nunc 105) dc
liomaiiis, cum imperaloribus Oricnlis, cum Anglis pretio humanx salutis, quas nondum tttric editas
alque Hispanis, missis hinc inde lcgatis erant expe- Baronius non vklit. Ad confulandos crrores Felicis
diendx, musis potuisse locum et otium rcpcriri. et Elipanli Carolus Alouini opara indiguit, illtimquc
Ilis tainen rebus, qux silii lantopere contrariari „ iu hunc finera, ut reditum ex Anglia acceleraret,
videntur, jungendis et conciliandis maximi illius prin- ^ |>ermovil. Pro illius in fidc sanclx ot individiix Tri-
cipis ingenium par fuit. nitatis instructione lihellum de oo.lom dogmate
LXXXl. ln hac porro schola palatina beattim scripsil, illiqne dedicavit; < quia, inqiiil, nominem
Alcuinum litteras docuissc, scriptores omnes qui il- decet vebmeliora nosse vel plura, quam impcrato-
lius gesla recensent, conseniiuiit, et ex propria ejus ren>; i idque se idoo agere ait, ul sui nominis,
cpislola 67 (nunc 82) ad domnum Regein evincitur, < qua a quibusdam m.igislcr (uiique ipsins rogis,
ubi Turonis relicla jam aula exislcu^s, de mutalp a qtiem hic inslruii) vocaltir, > ofiieium imploret. Fir-
magislris quibusdam calculo Iunari conqueritur, ita mum crgo niancat Alcuiniini Caroli Magni lani in
scribens: «Ego inipcritiis, ego iguarus, nesciens.'Egy- sacris quam in profanis litleris prxccptorem seu
pliacam scholam in palalio Davidicx vcrsari glorix : niagislruiii exstilissc. Sed cuni Baronins aliique pas-
cgo abicnsLalinos ibi dimisi; .nescio quis inlroduxil siin ultimam tantiim profeclionem in Franciani, qu;e
.'fcgypliacos. ) llri ergo docuit, uhi abicns discipulos anno 792 aut sequcntis inilio faela est, qtiando Ca-
reliquit. Imo principem is locum ibidein inter reli- roltis jam grandxvus fucrat, agnoverint, an ot quitt
quos magistros lcnuit : nullique alteri Carolus lan- Alctiinus Carolum docticrit, explicare non polueriint,
lum houorem prxterquaji) Alcuino delulit, ut illiim, ait Pagius ad annum 782, nuin. 8 in line.
postquam iu sola grammatica discenda Pelrum Pisa- LXXXIII. Studiis libcralibus quilius ipso rox ojio-
niim audivit, ut Eginhardiis in Caroli Magni Vita ram dabat, toste Eginhardo in Vila nnm. 19 apml
uarrat, in reliquis disciplinis, rhetorica, dialeclica ac Bouqtiel loin. V, de Script. Rer. Gallic. otiain liho-
prxcipue aslrouomia dignaretur baberc prxceptorcm. ros suos, tani liKos quam lilius, instiliii mandavit.
Qiiod ipsum teslatur Vilx Alcuini scriptor cap. 2, D Schola igitur palatii optime jam ordinata ot ipsitis
iiiiin. 12, dum assevcrat quod Carolus ab Alcuino, rcgis Caroli, prxsenlia sxpitis frequenlala , rogii
postquani is ex Auglia redierat, i artes inlro luclus quoque principes Carohis, Pippinus ot Ludovicus ;
iu libcrales refrigerari pauhilum novcrat, sed exsa- viri jiivencsqueprimx nobililalis, Angilhcrliis, Adal-
turari ob fervorem satis niuiiuiii ncquibat. > D.: hoc hardtis, Daniocla ; regix etiam virgincs, Gisl.i utta-
honore sibi a rege delalo ipse Alcuinus gloriatur iu que, soror et lilia Caroli; Itichlrudis cogiiomeiilo
epigrammate 200 ad fralrcs suos Eboraeenses misso, Columha, cum Giinlrada cognonicnlo Eulalia cum
his versibus : niuhis aliis, paronlis ac rcgis sui vestigia cortatim
Talii namqne place.nl vestro quia munera pali i, secuti, magislerio ac disciplinx beati Alcuini seso
n;ii ruiuc egregias regalihus insonat nries tradidcrunt : quos otnnos deinccps Alcuinus liliortim
Auribus, et palruin ilucit p- r praia sequeutem ac liliarum noinine compellat, non aliam ccrle oh
l'r;i. j.ulclii i) sophiie regnanlcm sleiiiuiale celss. causam quam quod illis in palatio roininorantibiis
Et in epigrammatfi 251 stmiia quxdam recensct, palcrnam per varias inslruotiones in littoris ac mo-
qux cuni hoc auguslo suo discipulo exercuit, ila rihus curam adhihtierit. Ad illos pariter pluros scri-
caiiens : psil epislobs vaiiis dociriuis rcferlas oa styli gra-
U mihi dulcis amor, Davi I, |>er suerla valco; vilalo, qua uli stdeiil magislri scholarcs suos in-
Quam le praesentem sempcr habcre velini ! slruorc volonles.
1'ihtIo iu leeum liieat mihi Imlere versu, L XXXIV. Carolum juniorcui rej's lilium, post
SianJere vel sumiiii siJVra i elsi j.uli : accoplam a I.fono fll pnpa regiam rnroiiani, in oj-i-
Sl l)E VITA B. F. ALBLNI SEL ALCLINI 63
nlola I78(uunc 119) el sequemi hortatur ad justi- A illius prosperilalcni, laudabilemque couvcrsalionem,
' ordiam Christiano popu!o impeildeii- et 'veriialrs instantiam, juxia monila illi tradita,
liam et misericordiam
'
dam ; ad eligendum cpnslliarjos .
bolios, 11.
non adulato,- plurimum ga.udcre profilelur, usus illis verbis apo-
res, pios, prudentes, Deumqtte limentes; ad imi- stoli Joanuis : Mtijus mihi tjaudium non est, juam ut
tandum optima lolius bonilatis excmpla palris sui filio* tneos in fide el verilate audiam ambulare.
excellenlissuniimperatoris. Ludovico illius german.o LXXXVTH. Quoniam vero coiup "llatio filii iilem
plures, ejusdem dfesiderio satisfa< ere volens, scri- valet ac discipuli, prout jam superius num. 84 in-
psit epistolas commonilorias, prout discimus ex sinuavimus, et in quo cel. D. Mabillonium lib. xsv
episl. 179 (nunc 120) ad eumdem Carolum. quas AnhaL, num. 38, pag. 207, consenlientem habemus,
oinnes inlercidisse, aut adhuc ignotas latere doleii- haud dubitandum censemus, omnes illos, quos bea-
dum est. Pippinum regalem juvenem in Alcuini tus Alcuinus in suis epistolis filios aut filias dicit,
schola eruditum fuisse demonstrat Ditpulatio iltius ipsum coluissc magistrum, sive in litlcris amceniori-
cum Albino, quain dabimus infra, et epistola ad illum bus, sive in sacris, sive in inorutn disciplina. Atque
53 (nunc 38), in qua dptima amantissimo huic filio hinc absque errandi periculo discipulornm illms
suo suggerit viue agenihc documenta. palatinorum numero addere possumus Righo.Imii,
" LXXXy, Beali Alcuini in eadem schola dis' ipulis cognomeulo Macharium, archicpiscopum Treviren-
annumerandus est Angilbenus, posthac abbas Cen- sem, ex cpist. 129 (nuuc 169), ubi in notis, cx co-
tulensis, et inter sanctos rehilus : cujus illuslre dice synchrono rocnobii sancti Maxiinini.ostendimus
genusprobant tum singularis familiarilas illitis cum qubd , ad illam sedcm
......prnmotus fuerii anno 791, non
Carolo Magno, lum copula cum Berta ipsius Caroli g vero amjo 77.6, uti ex veteri hisloria Trevircnsi
QJia ; tum denique prxclara quae gessit reipublicse iillirmaiil. Carolns CoifltiUs apuo 804, niiin. 54, toui. I
iiiunera. < Is ab ipsis infantisc rudimenlis in palatio Annal. Eccles., ' et 'MaliMkmius A^nnal. lib. xxiv,'
Caroli enutrilus est, > ut legilur in quadam Adria- num. 68, ubi loiisequenter ait : « Si Rklibodus
ni I epistola ad Carolum pro synodo Niccna sccunda, ante cpiscopatum Alcuiui discipulus fuit, eo prxce-
PatrologiiE tom. XCVTII, col. 1247. Beali igitui Al- ptore in Britannia usus fuisse diceudus est. > Mabil-
cuini in eod£m palalio discipulus fuit ; quod eruiltir lonii sententiain amplexus prinitim fuit reverendis-
ex pluribus cpjstolis ail ipsum jam publicis negoliis simus D. de Hontheiiii, lom. I llist. Trcvircnsis, p.
ailhibiturn scriplis, palcrna monila atque doctrinas 156, not. (b), verum cerliora edoctus a Codice ms.
coniiiicntibus, qiias Sub numeris 21, 22, 23 ct 215 San-Maxiniiniann, Caroli Magni oevo cxarato, sen-
(nunc25, 26^ 27 et. 28) exliibemus. Dceoplura ad- tentiam mutavil in prxfatione lonii I, pag. i.xiii, in
notavimus variis Iods ': illius ekigium et vitam, vi- not., ubi codicis illius verba h*c referl: t Anno 791,
deic est apud Mab. loc. cit. " nerrexit dominus Carolus cum Francis et Saxoni-
LXXX VI. Angilhcrti in 'palalio coniiiscipuliis fuit bus, cum Bajounariis et Alemannis ct cum caeteris
Antonius, seu Adalhardus, ablias tleinde Conieiensis, ]>opulis suis in Pannoniain ullra Omuiulesdorf, ct
«que post mortem in sauctoruui niimerum relalus. cuiri triiimphi gloria rediit, et hicmavit in Reganes-
Cujus pariter Vila et elogium lvtlieiur apod Mabill. Durc. Egilraiiinus, Wiomidus, Sinperlus cpiscopi
Ibc. cit. pag. 30G seqq. liunc Alcuiiius magisler in obierunt.) \\iomadus omniiim hisloncorum ton-
eplst. lll (iiuiic 189), et in alia cujiis ibi ilt mcntip, sensti in calhedra Trevircnsi inuuediatus antecessor

in cpi'jtola 112 (nuhc 151) Antonio suadet, ut fralri
suo Bcrnario, qncm suum eliam filium vocat, 6x
mouaslerio iusuke Lirinensis iu patriam regredienti,
apiid aulam impelrct facultatem revcrtendi ad suum
iiionasterium : &<! qup videantur, qua: ad camdem
epislolam notavimns. Fuil. ergo antea et ipse hic
fieniiiriiis, uua cmii 'AdalbaYdo Alcuini discipulus in
tfchola palatii.
LXXXVTI. Llein de Flavio D^imosta dircndiim
Csse existitiiamiis, ipiod liquct ex epist. 59 ct 41
(nunc 44 cl lli.i ad ipsum scriplis, inquilms illum
tilii, quod idem cst ac discipuli, nomiiic appellat.
ifuii isvir siceutaris, mililix addictus, qiiem Alcuiiiiis
in hoste1 n, " scilicet adversus Saxones asjnd 796,
piofectdruin iii priori epistohi hortatur, ut iler suum
Confessione coitiiimet, cleeniosvnis rolioret,' ct or.t-
tionibus servonim Dci undique se iiiuniri faciat, u
quatenus cum rege et caHcris commililonibiis sdis
Victor redire possit in palriani. ln al|era epislola
ilhnii precatur, ut inter oceiipationes Sieeuli per
liona opera etiani pro aninia' suie saliite vigilet, iu
aiiililu diversarum cajisariuri justitiani et misericor-
diant observct. Hjtinc ctgo DanKetiiiii ilislingtiere
oportet a Rie.ulfo archiepiscopo Mogmiliiio, cui in
epislola 40 (iiunc 45) in cbdicc Pctav iiio, quo usus
est D. Cpjie.fcet.inus, el in cpistolis 18J et 182
■ii et. 125) niiper in biblioiheca Marleiana
(niiiic 122
dcteclis, eognoirten Damostse Iriliiiitur. Hic enini-
vero Riculfus jain anno 786 vel sequenli ad scilein
Moguiilinam proiiioins pos( deeein anhos belli duv
esse haud potuit. Hic ip.se tanten Kieulfus, nisi
vehementer lallainiir, anie adepliiin rcgimen ecele-'
si.e prxdiclsu, in sehola p.ilaiii' Alcuiuum baliuit
pr.eceplorein, a quo in episl. !H^ fiimic 125) 'voca-
lur desideiitiitissimns filius : ubi ^imul AU ninus ob
posse exislimamus Aquilam seti Arnonem episcoptiui
primum, deindc archiepiscopum Saiisburgdnscin ex
episiolis 50, 54, 55 (nunc 55, 68, 69) et aliis.
nechstannum seii Allapclram cx epist. 158 (nunc
182). lllos depiquc oiniies in pnlalio apudD. iiupe-
rator^m moranles ipsius iif itiniere Romano comites,
ad quos Alcuinus, iiine iii Turpnensf inoiiasterio do-
cens, scripsit episl. 130 (iiuuc 121), in qua ail :
i 0 quaiil felix dies fuil, quando fii lalwrihus no-
stris lusirnus litteralitcr seria ; sed ituuc omnia mu-
tata sunt. Reniansil seniur alios gcncrans filios,
priores dispersos gehicns. >
LXXXIX. Ad feminas nobilcs, quas Alcuinus in
palalio primum docuir, cl deindc per cpislolas variis
doctrinis iintiivil, veniainus.'lnler illas priina est
Gisla seu Gisala et Gisela cognomento Lueia, Citroli
D Magni soror ex Berlrada, i a puellaribus annis, ut
Eginhardus scribit loc. cU., nuin. 18, rcligiosx con-
yersationi mancipala, > abbatissa deinceps Calensis
monasterii, < quam Carolus ut matrem magna eoluit
pielale. > Hxc Gisla cst quam spiriliialem suain so-
rorem vocat Alcuinus in binis episiolis 08 et 99
(nunc 126, 127) ad ipsam scriptis, et in altera com-
mentariis in Evnngelium saiteti Joannis prsuflxa.
Magno illa fla";rabat desiderio proflcicinli cx inslrii-
ctione Alcufni, in saiictie Scriplur;e cognilione. lta
cnim ipsa et Riclrudis cogitoinenlo Columba ad il-
lum scribunt : t Postquam, venerande. magister, ali-
quid de melliflua sancta?. Scripturic cognitione, vestra
sagacilatc exponente, liausimiis, ardcbat nohis, m
falemur, de die in diem desideriuin hiijus sacratis-
sima; lecliouis, etc. > Dupliei deinilc dolore se premi
aiunt, uno, t quod tardius hujus optimi studii dili-
gentiaiii liabuerint; > allcro, t quod inoiio inagnain
habciitibtis dcvotionein, vestra, inqiiiunl, longinqiii
 ITIOBEMI COMMENTATIO. .Sl
us desiderio noslro obsislil : > llhu nimirum sancli- A pariler Alcuimis non sororem, sicut Gialam, ted li-
mouiales virgines in suo monasterio Calensi, non liam scmper appellat iu illis litteris quas ad utram-
longe Parisiis distanle, tunc degebant; Alcuinus vero quc cum suis in Joanncm commenlariis misit. Ni-
Tuionis existens longius ab ipsis aberat, quam ut hilominus Riclrudem illam cognomento Columbam
eas, sicul antebac in palatio, lingna instruere pos- fuissc gcnerc nobilissimam et ejusdem ccenobii Ca-
sel ; hinc precanlur ne cas i lil tcr.mun suarum so- lensis sanclimonialcm, cx arclissima consueludiuc
latio deserat; nam sicut, iiiquiuni, loquenlis lingua. parique studio cum Gisla seniore abbatissa satis ap-
in aure audientis, ita scribentis calamus proficil in parct
ore legentis : ct ad interiora cordis pervcnil sensus XCI. Inter virgincs primx nobilitatis in Caroli
dirigentis, sicut verba iustruentis. > Pelunt demum, Magni palatio degentcs, bcati Alcuini doclrinis iuibiii
ut exemplo beali Hieronymi, qui ad preces nobilium dcsideravit Eulalia, qusc ctiam pctiit ab eo De ru-
feminarum plurima in prophelicas obscuritates opus- lione animw, seu de natura, proprictatibus ac virtu-
cula composuit, et de Belhleem caslello ad Roma- tibus cjus edoccri : cui pctiiioni ipse satisfecit pcr
oas arces misii , exposiiionem in sancti Joannis libellum quem dcdimus tomo II. Eulalia noiuen as~
Evangelium suo ingcnio accommodatam ad ipsas cititium est, seu cognomen Gundradw, ab Alcuiuo
millal; < multo, inquiunt, facilius portator charta- illi ex fiwniliaritate tribulum in cpist. 181 (nunc 134),
rum tiiaruin de . Turonis Parisiacam civitalem («), nrout ibidem et alias notavimus, siniul observando,
quam illius (sancti Hieronymi) de Bethleem Romam uanc Guntradam non aliam essc quam illani qu:c
pervenire poterit. i Huic desideri» Alcuinus satis- inicr sorores sancti Adalhardi abbatis Corbeicnsis
fecil, et prirno, pro solemnitatis Paschalis tunc in- jj recenselur a Paschasio in illius Vila apud Mab., sxc.
siantis circumstantia et opporiunitaic ad illas eam iv Ben., part. i, pag. 5-21. num. 53. Illam Carolus
nartem. commcnlarii in sancti Joannis Evangelium pra aliis virginibus. maximi hobebat ; fuil enim ,
direxit, quae conlinetur dunbus ultimis libris, sexto tesle eodem Paschasio,. rcgi familiarior, eidemquc
cl septimo; anno vero sequenti priores eliam quin- tam a nobilitate quam a pudicitia summe commen-
que libros siibmisit, uti intelligilur ex epistola Lucte dala; quod ipsum Alcuinus in fine libri De ralione
el Columbx, quae cognomina erant GisUu et Rictru- animm insinuat, scribens, ipsam quotidic Caroli sa-
dis, quae inlegro illi commenlario pracmissa est. Ad pienlissimi imperatoris uli sapienlia ac venerandam
easdem virgines, ni fallamur, pcrtineut tres ilte epi- iniucri faciem ; quapropter illius intercessionem apud
stote quas cx cod. bibliolhecae Harlciamc cxbibemus ipsum implorat in cit. epist. ne sibi irascalur, quort
sub numeris 188, 189 et 190 (nunc 158, 139 el 140). vocatus ad Carolum, infirmitate prxpeditus, venirc
ln priori mentio fit quorumdam tracialuum Ycn. non valuerit. Tcstaiur Alcuinus in cit. Hbello I)e ra-
Beute, quos illis ad describendum concessit, inter tione animx, cap. 14, quod, cum raro adbuc illanv
quos abs dubio erat tractatus cjusdem in Epistoias oculis vidisset, tamen famam sludiorum illius alii.i
apostolorum , qucm a Gisla haberi Alcuinus scribit narrantibus audivisset. Paschasius loc. cit. illius pu-
in epist. 143 (nunc 187) ad quemdam ftlium seu di- diciiiam sequentibus verbis commendat : < Yirgo no-
scipulum suum. ln epist. 190 (nunc 140) poslquam bilium nobilissima, qux inler venereos palatii anlo-
eas hortatus est ad servandam in prosperis ct ad- res, ct juvenum venustales, eliam inler mulcenti;»
versis aequanimitatem, eisdem suasit, ut si fortassis dcliciarum ct inter omnia libidinis blandimenla, solu
dilBcilior in apostolica aucloritate sensus cas fatiga- - nicruit, ut credimus, pudicitix palmam, etc. » Eam-
rct, fessae mcntis acumen levioris lectionis intcrpo-^* dcm castitalis ct honcslalis laudem de illa sc audi-
silione reGciant, lcgendo nimirum Yilas Palrum et visse Alcuinus quoque teslalur in epistola citala, iiv
miracula sanclorum, qux in sancli Gregorii Dialogis qua proptcrea ilbim hortatur, < ul c:eteris in palalio
reperiuntur, lucidissima, inquil, exarala cloquentia virginibus totius bonitalis sil exeioplar, ut ex tua,.
clsenlentiis sacr.r. Scrinlurse confirmata. inquit, discaot sancla convcrsationc seips;\s cuslo-
XC. A Gisla seu Gisela Caroli regis sororc, dislin- dirc, vel cadentes resurgere. »
guendam esse alteram Gislam cjusdem cx Hildegardc XCII. Antequam pra'scns capitubin» de scbola pa-
liiiaiu bene monet D. Mabillonius Acl. SS. s;cc. iv, lalii finiamus, breviter tangere libct binam qu;cslio-
part. i, pag. 449, in observatione prxvia in hist. ncm inter ernditos aliquando veutilalam : 1 . Au schol.c
trauslationis sancue Bathildis, num. 3, ct lib. xxv huic universitas Parisiensis suos natales et Alcuin^
Annal., num. 81, et lib. xxvi, num. 61. Utramque seu Carolo Magno suam origincm dcbeat? 2. An uni
AJcuinus ipse distinguit, seniorem illam sororis; hanc cuiilam loco afiixa, an vero aulam de loco in locum-
juniorem in epist. 100 (nunc 150) filia; ct nobilis- ambulans sccuta sit? Primam quxsliQBem quod at-
simae puelte nominc compellans : quod ipsum D. Ma- linct, niagnus scriplorom nunierus diu pro afiirma-
billonius Hb. xxvi Annal., num 95, advertit his vcr- liva senienti&steiit) illamque Cxsar Egasius Buteus,
bis : < Alia erat Gisla lilia Caroli, ilidem sanctimo- lom. I Hist. universit. Paris., pag. 91, cum muiu
nialis, quam non sororcin, sed liliam A.lcuinus appcl- eruditione defendit. Proevaluil nihilominus hac no-
lare solet. i Quapi-opter mirari subit cur idem scriptor stra oetate negans sentenlia, quam validis aigiimen-
celebcrrimus eodem loco paulo superius, nuni. 61, lis tuenlur scriptorcs gravissuni, Mabillonius, pra>-
asserat, Gislam hanc Caroli Magni filiani fuissc, •» fat. ad snec. iv Isen., part. i, § 8; Launoius de seln>-
< cujus rog.iiu commcntarios in EvangeUum Joannis lis celebr. tom. IV Opp., parl.i, cap. 1, 2K ; 9; Clau-
aggressus est Alcuinus, seplem libris claboratos, dius Joli, de scholis parl. i, cap. 22, quibus calculuin.
quurura quinque priorcs Giste- et Rictruda? nuncu- siium addidit D. Rivet Hist. lit. Galli;e tom. IV, pag.
pavit, duos ahos sorori Giste et Columbx. » In utra- 10, num. 16, ubi ait, afiirmativam sententiam snsti-
que cuim illa epistola Gislam, non filiam, scd soro- neri baud posse, nisi co sensu quod scliola pilaluia,
rcm, se vcro illius Iratrem appellat. Gisla crgo, cu- quae aUquotics Parisiis fueral, clvibtis Parisicnsibus
jos rogalu Alcuinus commenlarios illos scripsit, non singularem erga littcras amorcm inspirare, oquc
CarcJi Magni filia, sed soror luit, ut num. praxe- scquenlibus temporibus ad cortstUucmlam in : '>:■
dcnti dixiinus. Aliud paritcr asscrtum ejusdem vi.ri scbolam publicam incitare potiierit. Uoiversitalia
{irseclarissimi lib. xxv Annal., niiiii. 81 ct alibi, qun incn illius omnium orbis cclcbcrrima; originem cs
1'Jctrudcin, Giste scniori professionc religiosa ct anliquissimam, illiusquc vesligia quasdain jam anle I
studio sanctae Scripturjc jiinctam, Giste junioris sor liem s;cc. ix dcprelicndi prohat idem D. Rivelus loc.
rorcm facit, quo fundamenlo nitatur ignoramus.Nc- cit. , pag. 250, num. 49. Monet tamen ibidem vir
que eniin alicubi Rictrudcm inter sororcs Gisl.c scu doclissiinus, id non dc schola suis faciiltalibus di-
UUas Caroli Magni commcmoratam rcperimus. Illam stincta intelligi deberc, scd de schola publica pcrma-
(i) Indc sole clarius est, scriptorcs Anglos plerosquc crrassc, dum iilas virgincs asscrunt ab Alcuino in
Anglia fuissc edoclas.
■..'! DE VI TA li. V. ALMM fiEU ALCUIM
uente, el exlra calhedrales ecclesias ac monaslcria, A in aMlum Alcuini lamlcm consensil, datis etiam abs
iiilriirlioni.juvenlulisPansicnsisetquommvisaUunde dubio, ut Alcuinus rogaverat, ad rcgem et cjiisco-
urivctuaiilium destinata el aperla. piiin, quibus parebal, litteris, dimissioi^em perpe-
XCIU. Ad alteram qu;cslionem D. Mah. loc. cit., mam viri lanloperc a se desiderati poslnlaiiiibiis.
niiiii. 179. rcspondet, sibi certiiin videri, scholam pa- Ladem occasione, creditur Carolum iisum fuisse, itt
I :iii >»' iino loco consli:isse; nequc eiiim, inquil, fa- cmn Offa rege Mcrciorum, quorum illi iiinc tempo-
i iie dc loco in tocuni transferri potcrat totus illc ris, anno scilicet 790, aliqnkl disscnsionis. diabolico
piy:ceptoruni, scholarium iibroruiuque comilatiis cl fonicnto inllammantc, evenerat, ila ul ulrinque nini-
a parillus, si qu:ni(lo rex seilem muialiat, quoil fre- gatio interdicla negotiantibus ccssarct , in pnccm, Al-
qtienlcr cbntingcbat : similitcr amplissimam bililio- cuino mediatore, rediret. Tmic cnim Alcuinus a qtii-
iliecam (ex qua «leinceps Ludovicus Augiistuscopiam biisdain atnlierat , quod ad componenda illa ilissiilia
liliroruin Amalario diacono ad cxccipendam inde re- forct ad Offam mittendus, ut ipse scribit in epist. ad
gulam canonicorum supperiiyivit, refercnte Ademaro Colcnm lcctorem in Scolia , eodcni anno, sicut ibi-
monacho Egolismensi), nonin cifcitmforaneo, seJ in dem in notis observavimus, scripla. Kquidem Alcuk
lixo palatio scrvatam fnisse crcdit vir celebcrrinius. iius, dum hanc ad Colcum epistolam seriherel, ari-
Contraria niliiloniinus opinio vero similfor videliir liuc incertus crat an ct quanrio a rege in pairiam
lauriato D. Rivelo loc. cit., nnm. 15.'Certe ipse 1). suam esset ilniriltcndiis, el an maiiriatiim acciperel
Mahillonius loc. cit. fatetur, p.ilatinos scholares eum de pace cum OlTa regc tractandi , cl idco <lona illa
regio comilatu aliquando de loco in locum migrasse; «fua! cx regis Caroli ct propria sua largilatc inler
<(t ■ Alcuinum schohc pnlatinic moderalorem fere n ecclesias, monasteria et anachorelas Briianttia^ cranl
iiuiiipiani a conlubernio Caroli Magni abfuisse. Qu;b tlistribucnda, qiiorum in iHa epistola meniinii, pra:-
vero, ailHivotus, major diulcullas exsliiit deferendi misil ; paulo lamen postea , eodcmqitc anno in pa-
ad varias •stationes ailla) libros scholac exerciliis ne- triam suam profcclum fuisse necesse est, quia re-
cessarios, quam res idias.usui totius aul;e et lotius vera illo anno , quo Elhclredus in reginini Nor-
comitalus scrvientes: Schola ergo illa una cum aula Ihumbriae veslitutus csl , ibi fuil , ul siaiiai iliec-
ct aulicis ibi instruendis nunc Aquisgrani fuit; nunc mus.
ad Thcoilonis villam, nnnc Wormatiam, mmc Ilalis- XCVI. Magna in regno Notlhunihria', poslcpiain
bon.mi, nunc Herbipolin), nmic Fraricofortiim, iiunc Alcuinus illic e Gallia appulit , rcvolulin facta <-st.
Mo«unliaii), riunc 1'arisios commigravit; in qitibug Northiimbri namqiic Osiednm rcgetn nitper avcr-
aliisque locis rieinceps, Alcuino abs duhioobstelri- sati, Elhelrediim, quem ante aimos diiodccim (antto
cante, alia1 eeiebres seholoe eiiataj vel refornialae 778) ejeceranl, regem deposcunt, el a<l soliuni eve-
fuere, quanmi plures D. Mabilloniifs in praefal. cit. hunt, qiiod his verbis natrat Iliivedeiiits : « Anno
a liiiin. 180 sei|q. et Launoius in citato opeVe de 790 Elbclrcdus dc cxsilio libcratiis esi, et iieruiu p<-r
scholis celchrioriliuscnumeranl; quas omncs propter- gratiam Christi regni solio snblliioiii/.aiiis. Osreduxi
cia Carolttm Magnum ct Alcuiniim taiiquani priinos autcm re\, dok) siionim priiicipttm circumveniu» ai
a'ic'.i)res iic restauralores merito veneranlur ae ce- regno privaliis a:tonstts est in Ehurae.i civitaie, d
re raat. ' postea necessitate coactus cvsiliimi pelii. t ll;ec. ni
CAPUT VIII. vehcniciiier fallaiiinr, est illa regni Norihumbri;c'.
licati Alc.ini rcdiius e Gallia i:i Auglium, et inJc p patria; Alctiiui, novitas, qu:e ipsimi, obteiiia bcet a
riirsiis i)i GaUianj,. " rege el episcopo suis in Galliam reiiieandi licciilia,
in Anglia diulitis qiiain volebat relinuit ; dc <pia no-
XCIV. Postquam beatus Alcuinus per oclo prope vitate ipse scribit in eoislola ad amicos quosdam,
annos ih palaiio Caroli Magni versatits, et i' iloin in cujus fragmentum ex Malniesbnriensi liedinius in nol.
s: liola ordinanda et variis sricnliis docendis fuisset ad epist. 2 in h;ec vcriiii : i lienediclus Deus qui la-
nccupatiis, mcinor nccesSitii.linis qu i ob iiatale so- cit mirabilia solus ! Nuper Allielredus lilius Elhel-
limi et ccclesiasticos ordincs, siniul regi proprio el vvoldi dc carcerc proces^il in solium, cl i!c niisefi.i
opiscop') scu ecclesiic cui sc desponderat, eral aslri- in majeslalem : cujiis regni hovitalc deienii siinius,
c irs, m patriam rursus rcvcrli 'cqiislituit, atqite ul ne venircmus a<l vos. > Kjiisricm novitatis nieminil
J.l silii concedcrcinr, a Carolo rege, cni hactenus in cit. episl. 2, Aquitoc suo scribeits : i Noviias repni
siia *t oflicia el servitia consecriiverat, instantihus nostri nte reiinct adhuc isto anno. > lluic episiola;
precibus'pOsliilavil. Rcstilil initio Carolus, cl a'gre ascripsimiis annum 790, quori non ila veliin intelligi,
ttilit, viniin tanlbpcrc a sc rcsliniatum, consiliariiim quod noa anno scqueuli aut patrio lardius riari po-
nempc lam sapieiitem, et inagistrum toti regno stio, lueiit, prout in eadeni not. iiisinitavi. Ejusmodi si-
quod illius opera moribus el scicntiis tlorenlissimuiii ipiidein rcvolutio loliim reipiihliea: onlinem tuiiiarc
rcdilcrc cupiehat, tani utilem ct liCcessariuni a se <li- solet, et longiore eoasilio opus esl, ut Ip-sa in tran-
vclli. Quapropter, ciiin in aliena; polestali subditiiin qiiilluni slatiiin redigatur : ad quod efliciendum Ai-
aucloritate jubenrii se destiluluiii agnosceret , ad ciiini opera et ciinlci n : i r in paliia nioia proliina
bl indilias cl proniissa conversus, refercnle anonymo auteliam nccessaria esse potuil. Qu:e cnim alia nc-
Viticscriptore, cap. 6,num. 12, ita ciim alloquitur : D cessitas ipsiim ibi diuiiiis retinerc potuissel, nisi ut
,' Siir.t nobis, magisler cxiniie, terreniC diviliae suf- 3;l pnpulariiim suorum hisianliam snis eonsiliis in
ttiienter, quibus te ut Palrcin lionorare g.iu leinii.s ; taala rcriiin oiniiiinli conftisionc ipsis siibveuirel?
tfiis iios orainus, diu desideralis et vix aliquando XCVII. An Alculrnts iiune in Anglia exlstcns ie-
iiiventis, lua cuni pietalis mercc, illuslrari. > lfac in- vera de paec conciliaiiria cum Offa rege Mercioriitn
snlita l:ii;li regis benevoleiitia el gralia, inagis quain e\ Caroli Magni mandato iraciaverii, ci ;in cirieni
o latis sibi riivitiis, inotus Alcuiiuis, cjusdem pastu- illa aniniormn ulriusqne regis recbuciliatio, naviga-
hilioni obseqsri promisil, quaniprimiim ipse Cnrolus lionisque inlerdiela' pristina lihertas trihiii ilebeal,
iiua inleieessiotiea rege proprio et episcopo stto, <pii- noti adinodum expediiuiu cst. Felix cnini il!ius uc-
bus parere necesse hahebal, lieenliain reverlcndi ct gotii successus in Chronico Ebiilanellensi cap. 15
perpetuo in Gallia perseverandi impetiaveiit. i Do- apud Itauquel., Script. Iler. Gall. totu. V, pag. 515,
iniiie mi rex (haic fnil Alcuini responsio loc. cit.), iion Alciiino, sed tjervoldo episcopo Ebroicensi <t
tiiie non riispono voluntali rcnuere, auctorilalc ca- alibati Foniatiellensi in acccptis feriuV, ubi eliain
noniitn cutii lirmata fuerit. Libenter etiam palema causa orUe illiiisdissensionis detcgitur. Legilurcnim
in rcgione niea non iubdica ha:reriitale dilalus, bac ibiilem Gervoldum, qui niullis amiis per riivcrsos
sprela, lilii ut proilesse po-.siiu bic pauper slarede- porttis cl civitiites, niaxime in Quentawie, trihitlo-
l"<'lor. Tiiiim esl laaluin hoc a meo rege el ep seopo iiini et vecligaliuin exactor a C.arolo Magno consliiu-
fnipetiaic.
iinpeli'; > lus lueial. ca occasionc Otl* regis iidiiiiam et aiui-
\<;vi". Carolus pclili liujus ;cipti!atein agnosccns eiii.iin sibi conciliasse ; ct mullotics jussu Ciiit!/
 FROBEMI COMMFN TATIO. 5S
Majni apud prxfatum regem legationihns fiuicium A Elhelredo posl<'a, amio 702 , xvm Kal. Oclobris, ut
luissc, ei itovissime quidem oli liiiam cjusdem regis, scribit cnni aliis Hovedenus ad h. a., captus et ip?o
'|ii:r:i in cjnjugium Carolus jimior, filius scilieet Ca- jubente occisus est. H;cc rogni noviias, ul superiiis
-oli Magni, expetebal : cui conjugio cum rex Olfa num. 96 diximus, iter in Franiiam :iliqiiaiiiliu re-
nollri at-quicscere, nisi Berta Caroli Magni (ilia, lilio tardavit ; videns vero, stia opera ae c:msiliis se in
iositjs nuptui traderelur, Carolus eoinmoius vcttiit, patria sna niliil pmlicere posse , prnplerea sicnl
ui uemo de Briiannia insula ac genleAnglorum nier- postea e\ hac ralione ad illam redire noluit, prout in
cimoiiii eausa, littus Oceani maris in Gallia aitinge- epist. 43 Offie coulcstat.is est, ila nunc, obtenta prii:s
rel. « Sed ne lioc lieret, ail scriptor illins Chroniei, a rege el episcopo pioprio licenlia, eailem abs dnbio
admonilione ::c supplicaiionc venerandi prxdicli Pa- c.iusa, iter suuni in Franciam Carolo Magnn, ul di-
uis Gervoldi iiuiibiluin esl. > Vcruiiitanien, quanivis - cemus , eliam urgenle aggre'sus est : quod factuni
leiic iiirralioni slet sualides, nihil prohibet qnin ftiisse censeiniis vel circa liiiem anni ~'.)~2, forlassis
iuoe Alcuinus siiinil cuiii Gervoldo ad idem nego- post patratam codcm anno mcdio mense Seplembri
uiini promovendum adhibitus fueril. CcrleAlcuinum necein Osredi , vel circa iniliiiiii anni seqnentis. Eo
de anticilia utriufque regis et de paee gentis sux siquidem tempore, quo Ralisbonx anno 7'J2synodus
ciiin Francis semper snllieitum fuisse, et pro illa, si adversus Felicein Urgellitannm bahita fuit, nondum
quunrio kesa fuit, reparanda feliciicr laborasse con- e Britannia in Franciam redierat, prout ipscmet scri-
staiex epist. 42 (nunc 47), in qna Offe resri conlc- bit Hbro i adversus Elipanlum, iuim. 10. Anno vero
statur, i quod domnus rex Carolns sxpc anncabiliter 793 co jam teinpore in Francia degebat, quando cc-
etfideliier sectim loculus sit de ipso, elillius esset g clesia sancti Cuthberli Lindisfarncnsis a paganis
liJeiissimus amicus ; > et ideo ad ipsum et ad epi- eversa fuit, uti discimus ex cpistolis 9 et seq. In
scop les sedcs regni ipsius digna iimnera direxerit. Gallia jam eonsistens ad dilectissimos suos Ebora-
Qux fuerint posl ainiciiiam ita reslitutam illa niu- ccnsis Ecclesiu: fratres, a quihus non sinc maxinio
nira, inlefligidir ex cpistola Caroli Magni ad regem dolore avulsus cst, scripsit cpislolam charilite ple-
Offam, qitaui exhibemus tom. II, in qua illum virum nam el gratitudinc : grata siquidcm mentc ihi cnm-
ttmrandum et fratrem charissimum vocat, atque ad mcmorat benctacta ab infanlia ct pueriiia usque ad
ipsius petitionem concedit peregrinanlibus ad limina virilem ictalem in ipsum collala, spondelque pcrpe-
a|K)=tolorum libcrum Iraiisitum per regnuni smim ; tuam illorum in suis ornlionibus memoriam. Aliorum
uegoliatoribus vero lucra seclaiitibus, sohitis statu- qtioque amicorum in patria reliclorum hauil iiiinie-
tis leloniis, securilatem el adversus opprcssores pa- nior, scripsit cpislokis ad Liiidisfarnenses, ad .F.dil-
trncinitim. Dona illa destinata ftierunl-alia, et saera- hardtim, ad regem et principes Nordbiimliiae, ad Wi-
nim quidem rcrum, ad sedes cpiscopales regni Offie renscs et Gyrvenses nionachos ; in quihus dcplorat
Merciorum , alia ad sedcs episcopales regni Eihel- infaustos casus qui ipsis post abituni snum accidc-
redi Norlhanuiiibrorum ; alia humanarum rcrum ad runt ; optimisque doctrinis inslruit, quibus meiliis
seJes metropolilanas ; alia pro ipso 'rege Offa , sci- ipsos nporleat divinam a se avcrtere vindiclam. Pro-
licet balteus, gladius llunisciis et <!ito pallia serica, pter aliilum vero suum in alienam regionem , quo-
Unquam spolia e prxlio contra Hunnos reporlala. rumilam siispicionein aut calumniam in sc converlit,
Yeruni dona illa ad Ethelredum ac episcopales scdes quasi simul a ftdelilate rcgis OIFa: ac gcnlis suae de-
illius regni tunc non pervenerunt ; epistolis namquc p scivisset ; quam suspicionem a se amolitnr in epist.
cnai donis prxdictis in manus missorum datis, ut ^* ad Bcorninum prcshyterum, inquiens : « Sicul bos
scrilut Alcuinus in cit epist. 47, « snpervenit trislis amicos, quos mihi Deus donavit Pideliter , qiiaiilum
legatio dc infidelilale gcnlis (Northtimbrortim) et valeo, scrvalo ; sic et hos, quosrcliqui in patria. >
nece regis Elhelredi, > a suis xiv Kal. Maii anno 790 Et cx jani diclis patet , quam iniqna fueiit h:ic in
oecisi ; qux impietas Carolnm ita commovit, « ut illinn calumnia ; e contra quath vere de illo scripserit
«Joiiormn largitale relracla, gcnli buic perfidx, quam Malincsburieiisrs lil). i Ueg. Angl. , cap. 0, illuni in
vocaf , et pervcrsx, doniinorumque suoruin homicidx, > aula Caroli non fuisse siiorum compalriotarum im-
oniiiia inala fueril niinitattis : quam cninmotionein memorem, sed ut imperalorcm iu amicitia corum
iiihilominus a se sedalam fuisse lestalur ibidcm AI- conservarct, allaborasse.
cuiims. Allameii dona pro ipso Offa el sedibus rpi- C. Quos interea, dum Alctiinus in patria sna mo-
seopalibus regni sui desliuata posthac illuc directa rabatur, ttimultus Felicis episcopi Urgcllitani nova
fuisse. cxislimare pronuin esi, siquidem illi nec per- dogmata in Francia ; atque Elipanli , aliorumque
fidix' illitis compliccs, nec conscquenlcr promcritx cpiscoporuin illi adhaircnliiim advcrsus verilalem
iiidignalionis parlicipes fueruii!. Certe ipse Alcuinus, calbohcam niolimina in Hispania cxcilaverint, narra-
ut scribii iu epist. 43 (nunc 4B) ad Ollam regem, bimus in Disscrlalionc noslrahistorica num. l;"i seqq.
ciiio Caro.li uiuneribus ad ipsum vciiire paratus erat Pro scdandis hisce turbis, compcscendisque in ec-
anno eodem , antc, puto, quam Turoncnsem abba- elesia et regno hiscc tumiiliibus hihil non cgil rex
liam adniiiiislraiidam susccpit ; mclius tamcn illi Christianissimus Carolus. Consitium ergo in luiiic
vistnii in peiegrinaiione parmancrc, « nesciens, in- linein cum Adriano sumiiio pontilicc , ciiin episcopis
qnit, quid iuler cos fecissem, inter quos nullus sc- D totius regni aliisquc viris fama ecclesia^ticx cruilitio-
curiis csse, vel in sahtiri consilio proficere polest. > niscta zelo fidei sibi comniendatis initnrus, nulliiis
XCVH!. Ex bis paulo fiisius iiarralis patel Alcui- quam Aleuini operain in illa controversia cxslin-
num nihil non egisse, ut Gallornm et Merciorum re- guenda uliliorem fore existimavil. lpsum ergo ilalis
fr% aniicos red lerei, atque iu aniicilia el pace conlir- abs dubio litlcris, ex Anglia evocavil, liortatusque
maret ; ui proptcrea vero siniilliiiuim Iiahcri debeat, est ut itcr suum, quanlo citius lieri possit, in Fran-
eli nuiu. prxcedeute insinuaviiiius, et prastnntissiini ciam acceleraret, sibi in expiignanda serla nupcr
tjui pie scriptores conseiitiunt, quod anno 7'JO e Gal- exorta, qune catholicx veriiati conlraria esse appa-
lia in patriam piofectus siinul a Carolo Magno nian- reliat, auvilio fUturus. Vocanle siquidemregemaxinie
datum accepcril cuni rege Offa de pace Iraclandi, et catholico, quamvis non sine nutu ac dispeiisalione
qua I lioc negotiiiui una fortassis cum Gervoldo ab- divina, iu 1'ranciam se vcnissc Alcuiniis ipsc testalur
bale Foiilaiiellensi susceplum , illi fcliciter sncces- in pncfat. ad libros advcrsus Elipantum, ct lihro i,
scrii. iiiiin. 10. Videetiam qux de hac rc diximus iu cil.
\i".IX. Ethelreilo in reg.nim Northumhrix resti- Dissertalione nostra, nuni. 25.
luio, uli supra num. [10 niemininnis, non simiil quies Cl. Alcuinus crgo , divinx vocalioni el regis vn-
ii-slilula fuit. Osreiius uamque nupcr Milio dcjcclus luiit '.li nbtcinpcrans, patria relicla, secundojain iu
iiovas res euni principibits qiiibtis.lani si!)i a:lha'rcn- Franciain, iiiinc perpelun il i inansuitis rediil. I a-
libus iixililur , iiovasquc luibas ad regiiiiiii qim pul- ctiim iil. ptistqiiam Felix in concilio Raiishoucii.-i fuil
sus c-st rci !ipria;iiiuin c -incil :! : qui lamen a rcgc crrorisilamiialus^ibiiJcmqiicacp^tleacoraiiiAdriaiiol
 39 DE VITA B. F. ALUINl SLU ALCUM
sumuio poulificeejurala lucresi, itcruin ad vainittim A sticam vilam secundum regulam sancti Bcnedicli du-
rediit. Prima ergo cura Alcuini, post suuiu in Gallia cere. > Hanc narrationem D. Mabillonius in dubium
advcntum fuii, ut eumdem Felicem, cuius se olim, vocat in Elog. beati Alcuini, nimi. 61, et existiraal
tanquam viri fama pietalis et sanclitatis celebris, Alcuinum ad secessum non optassc Fuldense, sed Tu-
intcrressionibus coniincmlaverat, litteris charitatis loncnsc monasterium, quod ipsc indicare videlur in
stylo exaralis, ab errore ad verilatcm calholicam re- cpist. 101 (nunc 129), anno 801, ad Davidcm suum
vocarct: cujusmodililleraspostea etiam a I Klipanttim scribcns : < Inler fratrcs in ccclesia sancli Mariini
ecripsit ; quos repugnantes deinceps mullis libris so- Deo fidcliler servientes vivere ac rcquicscere, Deo
lidissimc confutavit, tam feliciter, ut Alcuini potissi- miseranic, sine ulla dubitatione desidcro. t Nobis
mum laboribus in acceptis fercndum sit, quoj Kc- tamcn vidctur li.cc, qux contraria inter se apparent,
clesia brevi, sex aut septem annorum spatio, ab iilis combinari possc, si narratio scriptoris Vilae rcferatur
turbis liberata, pristinxque tranquillilati restituta ad illud lcmpiis quo Alcuinus adhuc in aula regia
fuerit. Verum de his omnibus prolixius egimus in cil. versabalur, nondum abbatix Turoneusi praefeclus :
Disserlatione nostra historica, qux hic rcpetere es- verba vero ipsius Alcuini ad tempus posterius, quo
sct aclum agere. regulari disciplina in illo monasterio rcstitula, cl ab-
CII. Sicut vero Carolus rex Alcuino initio, dum baliis inicr discipulos, rcgis permissionc, distribulis,
scholam palalii regcrct, duo monasleria, Ferrarieusc non jam alio migrare, setl inter fratres ecclesix san-
et Trecense, commendavit; ita nunc secundo e Bri- cti Mariini, ob eorum laudaliilem conversationeni,
tannia reducem, et poslhac in Gallia pcrmansurum vivcre ct mori voluit. Idem ergo scriptor Vitx duo
mon.is.erio sancti Marlini apud Turonos, claiiso ab n qu.c ad diversa tempora perlinent. nempe dcsiderium
cjus reditu triennio, prxfecil, ut disciinus ab anony- Alcuini Fuldam secedendi, et voluntatem monaste-
ino vitx scriptore cap. 6, num. 12. Nunc igitur de ria sibi commissa intcr discipulos dividendi, siinul
illius in hoc monasterio prxfectura et dc sclipla ibi in sua narratione complexus cst ; quod haud infre-
conslUula agaraus. qucns cst apud scriptorcs vclercs ad crisin histori-
CAPUT IX. cam minus attcntis. Cxterom ex epistola 19%(nunc
142) ad fratres sancti Bonifacii seu Fuldenscs uunc
BeaUfAlcuini prcefectura in monasleria Turonensi, et primum detccta, quam ad annum 801 rclulimus, con-
schota ibi constituta. stat Alcuinum olim ab illis. fralribus magna dilcc-
t.III. Alcuinus ex Anglia rcvcrsus adhuc per ali- tione el cum gaudio susceplum fuissc, el ipsum cx
quot annos in anla regis poiissimum versabatur, ubi corum conversalione hetiliam, atque cum lpsis sx-
abs (lubio scliolam ilii antca cunslUulam ilerum nio- pius conversandi desidcritira concepisse; auod la-
dcraliatnr; simulque iractandU variis regni ncgotiis men rcpugnanle rege implere non valuit. Qtiidquiil
a rege adhibitus fuit, uti hoc nkimum ex inilio epi- sit, Alcuintim pariter ad Tnroncnse monasterium.
stnl.r ad Eboracenses paulo post rcdiium suum scri- aspirassc coiiigitur ex epist. 19 (nunc 25) ad fratres
pta intelligilur, ubi de secutaris angustiic tribulalio- sancti Martini, in cujtis initio proliletur quod oplet
nibus supervenicntibus, et de itincribus variis, aulam esse unus ex ilUs. Votorum lamen suorum detenni-
forlassis secutus, per loca sanctorum martyrum vel nationem regis voluntaii submisit.
confessorttm Christi, mcntionem facit : prxcipuura CV. Alcuinus crgo icncx, inlirinitatibus sxpius re-
vero laborem in confulanda, ac si fieri possit, peni- p deuntibus vexatus, et maxime ob txdium quo erga.
tus evcrlcnda nova secta Adoplianorum collocavit. aulicos strepitus et sxcularia negolia afiiciebatur,
Altero deinde circiter anno post suum reditum ni- non cessavit rcgis clemcnliam iinplorare,.ut in quo-
mirum 794, convocato adversus Elipantum Franco- dam loco quieto residuos paucos vilw sux dies agere
fordiensi coucilio cum quibusdam suis contcrraneis ipsi pcrmitterelur. Cessit tamlem rcx precibus in-
interfuit, et per ullimum canoncm in sufiragioriim stanlissimis dilecti stii magislri. Conligitvero ut ab-
et orationum communionem adlcctus fuil ; dc quo batia sancti Martini, totius regni celeberrima, pcr
videas disserlalionem noslram prioreni, num. 54. oliituni Ilherii alibatis vacarcl : i|ii:c. rcgi opportiina
CIV. Demum cum vir ut doctrina ita et pietatc fuU occasio A,Icuiui desideriis.ulcunque salisfaciendi.
prxstans senio crescente debilitatcs frequeules mor- Huic igitur monaslcrio Carolus rex Alcuinum, auhe
bosque varios, de quibus sxpius in suis ad amicos negotiis exemptum, prcfecit. < Evoluto non parvo.
epistpli^conqucritiir, experiretur, viresquc t^m,corT tcmpore (ita rem paiicis uarrat anonvmus Vitx scri-
j;prii quain animx parlun cx iiinerum molestia, par- pjtor. cap. 6, nuiu.. 12J, postquam Albinus secundo
tim ex laborum litterariorum assidiiilatt: frangi ani- ad Carolum reversus est, sancli Martini apud Turo-
niadyerteret, ad soliludinem et quietem suspirarc cce- nos prxficitur paslor tnonasterio. » Quod anno d«-
pit, in qua, a sxculi occupalionilius aliisque negotiis nium 796 factum fuisse ex his epistoUe ad Davidcnv
aniimnn in plura dislrahcnlibus liber, solius Dci ser- paircm patrix scriptx verbis eruilur : < Fere, inquitv
vitio et aniina: suse saluti vacare possct. Quod suum anic hpc ipiiuqueiinium saeculares occupaliones ,
dcsiilcrium ruidam archicpiscopo manifestal inepislo-. Deum tcstor, non ficto corde declinare cogitavi, sed
la IG8 (nunc) 02 his verbis : « Scial dulcissima paterni- _ vcstrx pix providentix consilio translalus sum in
tatis vestnc dilectio, quod cgo filius luus sxculi occu- " servitium sancti Martini, fidei catholicx et ecclesia,-
pationibus dcpositis soli Dco servire desitlero. i Ra- stica: sanctioni, donantc Deo, proGcuum. i ScripUi
lioucm addit : < Qnia, inquit, omni homini nccesse est cst hxc cpistola anno 801, prout ibi in notis osien-
vigili cura se praparare ad occursum Domini Dci sui, diinus. Alcuinus crgo, uti bic legitur, monaslcrii Tu-
quanto tnagis semoribus, qui sunt annis ct infirmi- ronensis rcgimini admotus fuit quinquennip autK
tatilms crebris fracti. » Verum hnjus desldcrii sui ar- scripiam hanc epistolam, hoc esl anno 796.
dcntissiini scopum diu asscqui non potuit, sicut scri- CVL Quamvis vero vir piissimus annos aHernos 'ii
hil ad dulcissimum suum Ilomcruin Romam, anno mcnle habens, oplavcrit non lantum ab aulx ncg»
796v puto, abeunlem : i Te abeunlc, inquit, tenlavi tiis, vcrum cliam ab oranibus sxcularibns occupatm-
.si'|ii'us ad portum slahililalis venire, sed Rector re- nibus libcrari, voli tamen sui, ctiam per hunc seces-
ruin et dispensalor aniiiiariuii necdum conccssit suiii in Turonense lnonastcrium, haud omnino com-
qnod olim fccitvelle. i Reliqunm vero vitx suae len> pys faclus est, novis nunc eurL-, qiuc ab administra-
pus, si scriptori vilae illius fides adhibealur, quictc lionp rerum .teinporalium, et rcghnine aniinarnm
ac tranquilli: consnmmare cunieba! in Fultlensi mo- abesso non possunt, implicitus. Duo. vcro prxcipna
nastcrio; ita enim ipsc scnbit cap. 8, num. 14 : fuere qua: AlcuJni opcram ibi rcqnircbaul, el qua: ali
i Cum igitur senectute, unaquc infirmitate plus so- ipso ex rcgis voluntatc prxstanda craut. Prinmm ut
Ijto se senlirct affcclum, diu ut seciim traclaverat, nmnachos in codem monasterio laxius vivcntes a I
vdlc se significavit regi Carolo s»'.culum relinquere, inclioreni frugcm revocaret; alterum ut sludia litle-
tynstulans liccnliam apud sancluin Boiiifacium mona- larum ibidcm sictitubivis prnpemodiun collapsa rc-
 G< FROBEMI COMMEMTATIO. (52
Haurarel. QnoJ ulrumque quouiodo prxstiterit , A petii, vilam nionasticam suscepi ; sed miser ego sscpc
nunc viueamns. involvor variis modis in levitalibus, etc., i et qux
CVII. Regularis status illius monasterii Alcuino sunt alia plnra ejusmodi monachorum devotioni con-
jam antequum illi prxficercttir, cordi crat : mona- venientia ibidcm. < Ex quibus luce clarius apparet,
sliex quippe disciplinx in quibusvis monastcriis pro- ait D. MaJ). loc. cil. nionaclios ctium tum in ecclcsi»
inovendx zelo ferventissimo semper xstuabnl. Ob sancli Martini pjcrstiiisse. qui totn Alcuini rcgimine
baoc cansam ad illius Ecclesix fratres scripsit epist. ibidcm pcrseverarunl. F-abiutn proindc quod Icgitur
49 (nunc 23), in qua illo samice borlatur ad vigilias in quodam cbronico Tiironensi, Carolum regcm in-
divinx laudis; ad orationes ex cordc ad Dcum fun- stituissc canonicos in ccclesia beaii Martini, auclori-
dendas; ad bumilitatem, ut foris apoareal quoil in- tate Adriani pupsc, cisque Alcuinum pr.cfecisse. > Id
tus profitentur; ad obedientiam, ut mala prohibita ipsum coiiliriuat Caroli prxceplum, Alcuino prope
non faciatit, ul bona, qux prsecupiunlur, faciant; ad inilium pnefeclurte suse in favorcm abbatis et mo-
charitatera Dci et praximi. < H;cc suht tria prxcepta, nachorum saucli Martini conccssum, quod dabimus
inquit, qux apericnt irjonacliis portas cnli. > Scnio- tom. II.
res deinde ins.lrui.tct iloccl, quiti debeanl juniorihus; CIX. Conatus illi, quos ad rcformandam monaste-
juniores demum boriaiur, ut senioribus ac magistris rii biijus suse curae commissi disciplinam adhibuil ,
suis. subditi sint quasi putriLus. Enim vcro antequam buUid fruslVanei fuere. Ipse namque fratrum suo-
Alcuirius illius monaslerii rcgimcn susccp.it, de fra- rum cojiv crsutioncm lam bonaiu ct honcslam censuil
trum illorum elsi cx vclcri insiiiuio rcgtilx Monacho- atque expctius est, ut in episl. 101 (nunc 129)regi
rum astricti fuisscnt, moribus et conversatione non n contestatus sit, quod inter cos Deo fidcliter servien-
admodum laudabilia nnrrabantur; ct upud ipstim " tcs vivere et requiescere sjne ulla dubitatione desi-
regem illorum vita adeo diflaraala fuit, ut vci ipsi- dcrcl. In Epistola deinde 193 (nunc 149), nunc pri-
mejt uescire crederentur, an canonicos se, an mona- ntuiii ex cod. ros. bibl. Harleianx edila, illos apud
chps,' an neutrum profitcri vcllcnt, vel dcberent : regem advcrsus inuistos delatores defendens, opti-
quod ipsls cxprobr.ai Carolus in epistola ijiter Alcui- iniiiii conversationis illorum lestimoniuin, sub divini
uianas 119 (nunc 138) bis vcrbis '. < Ipsi quoque no- nominis invocai ionc prxbct his verbis : < Deum in-
stis qualiler jam crebro vita vcstra a multis diuuinata voco, tcstem conscieblix mex, quod nunquam eos
est , et non abs re ; aliquando cniiu monachos, uli- taks init']l.'xi, qualcs aiitlio illos a quibusdam deno-
quando canonicos, aliquando neutrum vos csse dicc- tari, qui paraliores sunt accusare quam salvare. ln
batls. t Una ergo ex causis ob quas rex Carolus Al- quaiitum vero videri poleril ct cognosci, digne Dco
cuino abbatiam Turonensem rcgendam coniiiiisit, faciiint ollicia in ccclesias Christi, sicut, vcrissime
hsec fuit, ul fratrcs illi doclrina, sapientia el exem- leslor, pcrfeclius. non vidi alios in quolibel loco ce-
plo tam celebris viri pcnnoli ad mcliorcm frugem re- lebrantes. . .' llloriitu siquidein vita a viro perfeclo
ducerentur; quam hujus ordinationis sux causam ct judice iucorrup.to et niisso fideli Widone audiri
ipse piissimus princeps prodit, dum in epistola mox potest, qui corum omnia scrulansagnovit, quid egis-
citata ita pcrgit : < Et nos consulendo vobis el nd scnt vel qualiiiT vixissent. Nec ego tardus fui ens
malam famam abolendam magistrum el rectorem ido- admonere dc honestate monastenalis vitx. > Quo
neum vobis elegimus, et de longinquis provinciis in- sanc teslimonio nullum gravius aflerri potcst pro op-
vitavimus, qui et verbis et admonitionibus reclam _, tima disciplina et conversaiione fratrum Turonen-
viam instruere, et, quia religiosus eral, bono conver- ** sium, nux inler ipsos sub reginiine Alcuini vigebal.
sationis cxcmplo potuisset informarc. > CX. Alterum, ul diximus, quod Alcuinus, nunc in
CVUl. Regis consilio et intenlioni novi hujus abba- monasterio suo Turonensi degens, ibidem boni prx-
tis induslria et conatus non defuere. Regimen au- stitit, ftiit scbolx disceniium ac docentium inslilulio
spicaius reformaUoiiis inilium exempln sancli Joan- cl arlium libcralium aliorumquc studiorum litterario-
nis Bapiistx ct ipsius Salvatoris noslri a poenilentia rum continuum exercilium. Opiimc nimirum nove-
coepil, berie gnaiits, convcrsionis inilium a pcenitcn- rut vir supicns ac multa expericntia edoctus, nullum
tia prioris transgressionis csse caniendum ; scripsit pro rcforiiiandis inoribtis rcligiosx communitutis ap-
ergoad fratreshos suos cpisiolam de Confessione pec- tius el cujcaeius remedium adhiberi posse, quam cul-
catorvm, quam rcpcrics tom. II, quam potissimum turam ingeniorum. Uac enim via et arte itlcx virtu-
ad junidres religiouis pluntas direxit, exislimans, tum parlim per ignoraiiliam, partim per concupis-
quod res est, corruplos religiosoe el cujusvis com- centiam supprcssx reviviscunt , lumina verilalis
ituiiiita tis niores et uisciplinam via meliori el faciliori fugalis tenebris, quibus bumunu natura ex peccali
emendari batul possc, quuiu si juVenes ejusmodi cor- coiriipiione aut voluntaria desidia immersa est, ac-
pori sociati pietutis atque virlutis doctrinis optime cenduntur : hac via Dei summe boni, omnipolenlis,
formenlur et cxcolantur. Seniores tamen simul et sapientissiini cognitio oblinetur; religio, qua ipse
magistros deprecalus csl, ut suam quoqife in hiinc coli vult, addiscitur; et qua ratione ad ipsum, tan-
fineiu operam conferrent. Nullus dubito," quin vir quam fincm ultimum ac supremam felicitatem pcr-
bealus, qiii aliorum ctiam monasteriorum iratribus veniri possit, docetur; hac demura etiam via optimi
absenlihus pcr frequentes epislolas, varia alja docu- D reipublicx civcs eflbrmantur, et quid quisquc pria
iiienta vitx rcgularis prxscripsit, nunc longe plura cipi, iiatrix ac proximis dcbeat, addiscunl.
propriis suis liliis prxsentibus suggcsscrit, atque CXI. Alcuinus id quod sibi animo proposuerat ,
• ti.itn scripla tradidcrit. Huc pciiinerc cxistimo li- maxiraa cura industria pcrfccit ; quibus vcro slutliis
bellum de l."su psalmorum,' cui prxfutio ad Carolum, scholaressuosinformarecoepcrit, Caroloregiin epist.
qux ad aliud opusculum seu Olficia pcr Ferias pcr- 38 (ininc 43) his vcrbis significavit: < Ego Flaccus ve-
tinet, per errorem assuta est, u.ti notavimus in lno- ster; sccundum exhortalionem ct bonam voluntatera
nito prxvio. Is cnim libellus potissunum ad mona- veslram aliis per tecla S. Marlini sanctanini mella
< bos perlinet, in quo doccniur, quos psulmos iuva- Scriplurarura minislrare satago;alios vctere anti-
riis circutiisiaiiiiis ac necessilatibus, quanta cum de- quaruni disciplinarum mero inebriare studeo ; alios
votione, quibusquc junclis orationibus, quoque spi- grammulicx sublililatis enutrire pomis incipiam;
ritu poenitentix pcrsolvere oporteat. Cerle D. Mabil- auosdamstellarum ordine, ceu piclocujuslibelniagnx
looius, lib. xxvi Aniial., iitiin. il, ad fralres sancti omus, culmiue illuminare gestio, plurima plurimis
Martini pertinere vcrba illa, qux iu codcui libello fiietus, ut plurimosad priifccUim snnclx DciEcrlesix el
l>vuiitiir, judicabat, hxc nciupc : < 1'roniissioncs ad dccorcm imperiulis regni vestri erudiaro, ne sit va-
■ncas, quibus inc sanctum rcgiilaiu sci vuUirjim spo- cua omnipotenlis in mc gratia, ncc vestne bonitatis
poitdi, momeutis singulis violo, > cl illa : < Conccde Inrgilio inaiiis. > Nihil crgo in hac scholaprxtermissum
inihi fragilissimo dilccti tui, Patiis mci Rcncdicli, esi, tpiod ad cxcolcmln lngcnia ct ad animos doctriita
scqtti ct iniitari vestigia. > llla qttoqiic : < coenobiuiii sacra ac profana iinbucndos pi olicuuni cssc potuit,
 m vita n. v. ai.ihni s:.r alcum ci
Destiluebalur vcro sclmla illa noviler. erecla sttlfi- A iniinus docendi omnes illas diseiplinas, qwis ipsc in
ciente copia lihrorum, quoniui ope lam amplnm iu- cpistola, sttpra num. 111 cilata, comniemoral, prose-
siiiuluui delile suslincri, promoveri ac slabiliii pos- cuiiis est. Schola itaqne Turonensis hrevi posthac
mI, cl corum maximc quihus Alcuimis in scliola lempore tam uhique cclchr.ita fuil.ut ad illam, sicut
Klmracensi erat assuetus. Quapropter in eadem cpi- antca ad Ehoraeeiisem, niidiqiic concnrrereiit, qui
Mol.i rigem rogavit, tit sihi lir.eat, aliquos ex pucris scicntiarum desidcrio tenchanlur. Ihi edocti fuere
(discipiiTis nempe suis, qnos plurcs, ut'supra cap. 5, viri celcherrimi, qui deinccps pcr tolum, qua late
iiiim. 39. vidimus, cl infra, num. lOi, videhimus, patct ct ultra regimin Franciae scienliarum semina,
scciiin c paliiaadduxcral)remiltcre illuc, < qui exci- quoe Turonis sub magistcrio Alcuini exccperc, spar-
piaui iiulc ncccssaria qiucque, et rcvehant in Fran- scnmi; atque ita schola Turonensis mater exstiiit
ciam llores UrilannLc : ul, inquit, non sit tantum- tol aliarum scholarum , qure per varia loca fundatx
uioilo in Euliniiara horlus conclusus, scl in Turonica fuerunt. Discipulos hosce heati Alcnini saltem cc-
eiiiissiones purudisi cum pomorum fructibus, ut vc- lehriores et magis notos in seqiienli capitc rccen-
nicii.s auslcr pcrll.irct horlos Ligcri fluminis, etc. » seamus.
Ia qitilins intclligilur. Alc.uinum curam babuissc bi- CAPUT X.
hliotlieca: Tiirnius insiruenda; ad normam neinpe
illiu.s, < qiiam Eborari liabnitper industriam magistri Beali Atcuini discipuli mngis celebres in sclwla T,i-
sui ac proprium smiiii stidorcin , t ct quam ipse ronensi.
■ lcscripsii in caiiniiie do cpiscopis Eboraccnsibus , CXIV. Intcr audilorcs Alcuini in sehola Turoncnsi
vcrs. 1333 scqq. B D. Mabillonius in Elogio , num. GC , liumerat etiarn
CXII. Eboraciiin cx rcgis licenlia qnosdam Alcuini Onitim, Canitidum, JSalhanaclcm, Wilsonem, Raga-
discipulos ahiissc, atl rcportandos indc libros deside- nardiun, Watdramiium, Osulfum, Simeonem, postca
ralos; Ehoraccnscsquoquc in iisdem coimnunicandis cpiscopum Worinalicnscin , in cpistola 73 laudatum,
liaud dillicilcs fuissc crcdiinus. Quia vcro lunc tem- ei Sigiilfum, cujus relalu Vita heati Alcuini scripta
poris oh ncccssilatcm cotliccs qtiosquc singulaliin cst. Vcrum hos omncs non in scliola Turonensi iu
sciiliendi cloh lardilalcin rarilalcmqiic scriplorum, Callia, sed in Ehoracensi in Anglia Alcuinum pr.u-
cxcmplaria lihrorum non ila niulliplicia fucre sicut ccplorcm hahuisse superius cap. i dixi.nus : crcden-
cvascrc pnsl invciilam ancin typographicam, idco dum potius quostlam illoram, si nonomnes, a magi-
exisiimaiiiiis cxemplaria cjusinodi Turoiicnsibus non stro suo , pclciite ct pennillcntc certc rcgc Carolo.,
a.il ciist.oilicniliim,scd nd (lcscribendiim couccssa 1'uis- ex Anglia adduclos primo in schola palatii ac postpa
sc, poslmodum ilcrtim Ehoracuiii rciniltcnda : tiucm cliam in Turonensi illius fuisse coailjulorcs non di-
in lincin, cl ul poslhac bibliolhcca Titronensis tiitior scipulos; quod dc Sigulfo praeprimis constat, qiicin
rcddi possit, scriploribus opus cral qui libros chara- Alcuinus aliquando severe casligavit, quod scholari-
cicrc, qiianlum lieri tiinc polur.il, niiitlo, ctad regu- bus ipsius magislcrio a se commendalis , contra in-
las graminaiic:c ct orlliographia: cxararc nossent, lcrdiclum suum, Virgilii aliorumqiie profanorum au-
qualcs Iiipc paucos Turonis ct alihi rcpcrirc fuit. De clorum lcctioncm permisisset. Vitae cap. 10, num. 19,
qua pcnuria Alcuiiius in episl. 83 (iiunc 135) ad Ca- Nalhanaelem quoqiic, seu Fridcgisum in inslrticndis
roliiiii conqueritur, ila scribens : < Pttiictoruin distin- virginihus rcgiis Lucia cl Colmnba , in palalio , iti
<lio::es cl stibdistinclioncs, licct ornalum facranl (J quo ct Nalhanacl morabatur, vcrsantihiis viccs snas
palchcrrimiim in scnlcntiis, lauicii usits illorum pro- agerc ju»sit, hortatusque est in epistola 133, t nc iilis
pler rusliciialcm peue rcccssil a scriploribns... Ego sti;e dccoreni s;i])ienti;c ahscondat , sc I florentes iu
llaquc, licel parum proficicns, cuiu Turonica quoli- cis hon.-c volunlatis areolas irriget. > Wilso, qucm
dic pn;;no rnslicitalc. » lluic igilur incommodo et ilii I). Mahillonius a Candido dislingtiil , idem csl ac
dcfcctui ul nicJcrctur Alcuiuus, siciilantea in pala- Candidus, quod nomen cst Witsonis ascilitium, ul
l'o, ita niinc in scliola Tiironensi maximum lahorem alihi obscrvamus, Simeon eliam, qiicm idcm vir cc-
inilio intpcndil in docendis primis lilleraruni clctnen- lchcrrimus loc. cit. episcopum Worinaiicnsem facit,
li.!, rcgulis grammaiic;!} ct orthogiaplii;v, rcctequc ct cognoincn cst Eanbaldi arcbiepiscopi Eboracensis,
emciulatc scrihendi niethodo. ln litinc liiiem ad M:t- sic.tit cx cpislolis in blbliolbcca Harleiana nuper de-
Siciiin scribcnliiim liliros carmcn, quotl lxvii csl lcclis didicimus.
noslrrc cdiiionis (lom. 11), suspcndit, quoil ipsos con- CXV. Crcdibilc esl, discipulis Alcuini omncs illos
linuo, quid in scrihendo obscrvarc dchcanl, conimo- magistros, qni Carolo Maguo adhuc in vivis agenlc
ncfaccrel. llii nioncl, ut sacra Sciipttira: vcl sanclo- et suh iuilitim rcgiminis Ludovici Pii, s.cholis seu
riiin Palrtim volumina descripturi cavcant ne pro- cpiseopalihus scu monasterialihus , vcl rcforniandis
pria stia vyrha alicuhi assuant ac ininiisccant, ut vcl noviier crcctis pracfecli fucrc, acccnscndos cssc ;
librorum dcscribcndorum corrccla cxcmpla cxqui- majoremque coriim partem Turonis sludia sua con-
ran! cl, fccissc. Veruin dcficicnlibus nionumenlis illos solum
l'«r cula djstingusnt proprios et oomm.ita sensus, hic rccenschimns, de quibns ccrta exstant lestimonia,
lil punclUD pttnaiil unline t|uov|ue suo, n et qui intcr rcliquos magis celebres evascrc : nimi-
Ne vel falsa lcga', taccal vcl forle repeule riim Itabanum abhalcm Fuldciiscm ct poslea archic-
Aute pio.>> fralns, l< cmr in eCtlesia. Piscopum Mogunlimim; Halloncm, illius in ahbalia
Ctiram vcro adhibiiil vir piissimtts ct sollicitc cavit, uldcnsi sncccssorcm; llemmoncm scu Haimoneui
nc quoriiin morcs ipse pcr studia lillcrarum rcfor- cpiscopum dcin Halherstalenscm ; Samnelcm cpisco-
maiv iiUcndcbal, pci' libros profanorum auctorum pum Wonnaiicnsem ; Adalberlum Sigulli in ahbalia
cornimpereiilur; quaproplcr vctiiit nc sui discipuli Ferrnriensi successorem; Aldricum cx abbatcFcrra-
s • tlarcnt lcclioni vcterum poetarum, pr;c primis ricnsi episcopum Scnonenscm : dcimim Amalarium
Virgilii, uti colligitur-cx narratione scriptoris Viltc diaconiim ecclesitc Metensis.
illins de Sigiillb vclulo cap. 10, num. 19, qiicm CXVI. Rahanum una ciini Hattonc ah ahhalc suo
Alcuinus rcprchcndit quod Adalhcrto ct Aldrico Turonns ad Albinum magislrum, gratia discendi li-
Virgilium ad lcgcnilum secrctc tradidisscl , pr.ccepti bcralcs artes, directnm fuisse, Hrowcrus ex pervelu-
sui Iransgrcssor, qtiod stiis ipse discipulis tlcdcral, slo coilice Fuldcnsi rcferl in nolis ad Ruliani pocma
simiil eos comrnoiiciido , quod ipsis stiHiccrcnt < di- xiii. El Habanus ipsc in pr;el'»lio»e commontariis in
vi in poct;c, ncc cgeant luxuriosa pollui serinonis Vir- libros llcgum piwfixa prolilctur, quod cognonicn
gilii facundia. » Maurits a pr;cccptorc suo Alcuiuo acceperil, aitenitu
CXIII. Libroruni oplinic scriplorum siiflicicntc ro- sc in iis locis qua' pcr sciuct exponil, ad margincin
pia hac iiidustria jani comparata, facilior luit tlisci- ■ pramolnsse M. lilicram.Maiii i iiomeii cxprinicnlem,
pilorum instriiclio , intcr quos ipsc iiiagistcr pro qiind magister, inqtiii, inciis hrala' mcn>ori;e Alhinus
•/ujiiivij capacitatc et cl.iss" ctisdcm distiibuil cl tla iuilii in liilil. > llijic esi qoo I Alciiiiius lioc iio:u;»C
 65 FKOUEMI COMMK.NTATIO. fifi
illum sempor co:ii|ioll;ivoril. Sir in epislolain 111 A miim Tbialgrinio in cntlicdra rpisropali Ilalbersia-
(rwiic 140) ad illuiii direelam inscribil : Benediclo dcnsi amio 811 siifirrliis. I>o Ilaimone qni inlcr lii:o,-
tnneti Benedicti puero ilnuro, et carnicn 230 ila ordi- ralos moro iliitis cogiiomon Prwclarux lulit, illiusque
tnr : scriplis variis consnli possunt D. Mahillonitisloc. cil,
Hos libi sanrte puerlienodicti Muure cainenos cl D. Itivot, llist. Lit. dc la Francc, tom. V, p. 1 1 1 scqq.
Albinus vates versiculis ceciuit. CXVHI. Eisdoin Rabani sociis in scbola boali All.i-
1'orro scienlias qtias Rahamis lunc, Alcuino dootore, ni Turonis anntimcrandus est Samuel, postea facttts
didireral, ipse memnrat in carmine qtiod ipse in abbas Laurosbcimcnsis, atqttc indc anno 838 ad epi-
porsona Alcuini sancto Martino oblulit, et pnelixuiii scopalum Wormationscm promolus rctento regiini e
nabetur libris De laudibus crucis ; quod inler carmi- stti monaslorii, ut Iradit D. Mabill. lib. xxxn Annal.,
na supposita exbibcimis tom. II, carm. 17, in quo num. 5. Amhoruin namquc communom fitissc pr;iv-
Alcuinus ita de Rahano cancns inducilur : coptorem Alhinuiu iji^o Rabantts lcsU»tur carm. 21
in bis versibus :
Nemne ogo rum fueram cuslos luimilisqiieminisler
Istius ccclesiaj («), dogmata sacra Ir-gens, Quod quomlam docuil Alliiuusrilc magister,
IIiinc puerum «locui Uivini faniine verbi Hoc pCclus icncat, Imc oj.us oinim prolet.
Biliica.' inonilis elsorliia: sludiis, etc. Fttil vcro bic S.imuel Rabani in scbola Fuldeiisi cnn-
Alilus namquc suus Knldeniis rectcr ovilis leclor, sicut aniea illius in scliola Turoncnsi condi-
II uni uucdirrxilid lua le t:i, 1'aler : scipulus, quod cx scquenl:bus versibus cjusdcm car-
Qun ii ci-uai legcret ttirtri scliolasticus nrtcm minis patct :
Bcripluram el sacram ritc pararcl ovans.
Exigno tanieti tcmpore Rabanus Alcuimim Turonis B Qnondani nnmiue meum gaudebam le cs?o sodulem,
anscultavil, si D. Mabillonii conjerlura non fallit, qui Iiiter leclorcs, fralor amale iiulii.
libr. xxvn Annaliuni, niim. 12 censcl, Rabanum :i !o- Subdit vcro :
lcscentem jam et lilteris utciinqiie imbtitum, ut pote Nunc qunque te gr.ilulor retinere jura m3glslri,
jam anuo ptiore diacomim ordinatum, a Ralgario Oescere virtute, pitris liaberc locuin.
aUbalc. cui Baiigiilfus anno 802 abbatiam ccsserat, Qiiibns innuitur qiiod Samueljam abbas et episcopiis
fuisse Turonos missum; bicnnio antc beati Alcuini iniinits (loccinli rotinucrit ct cxerctieril pater sinitil
obitnm. Vcrtini nihil obslal qitomintis priori aliquo clmagister. Mahill. in Elogio boa'i Rabani § 5, miin.
ternpore ab abbatc suo Bausnlfo , Ralgarii anlercs- 10. ln cpistnla 113 Alcuinus scribcns ad quemdum p-
sore, illuc niitli poliierit, ibique perstiterit lanlo liwn scu discipiilttm stuim, ait, quod olim snli ojns
icmpore quod ad discendas arles liberales, pbiloso- nomine et comlisripuli sni Samuclis composuerit cpi-
phiam , etnicam ct sacram Scripluram sufilcore po- Stolam Dc benedicliom pntriarcharum. INullus dubito
luil. Certc ex pocmalc 15 in quo viro celc! crrimo qiiin bic i:lcm sil Samuel do qtio bic agimus ; quis
videbatur banc Rabani missioncm Ratgario acccptam voro ille fu^til ojus ooiidiscipiilus, ignotiim. Landat
referri, r.ihil aliud iliscilur quam qiunl ex lmnilalc Aloiiiniis illius dovotionom , siuolai sapienlirc dfco-
Ratgarii libros lialmcrit, et qttod cosdem a semet rom, et eam adilisccnili sltidiiim; i quod maximo,
cnmpilatos, poslea vero sihi ahfatos magiia cuni mo- inquil, tnis modo competit annis vcl proailernrc vii.o
destia repcticrit; ila enim ibi canil : beatittidine, vel pro sxcularis honore. > Ftiit igilnr
.Liin milii conces-it bonilas lua discerc libns hic Alcuini filitis liomo s;vcnlaris ; qnod impedit, quo-
Si-I uiea puipenas suffocal ingcuii. C minus ilbim Habaiiuni fnisso certo affirmenuis.
Me quia qiiLecuiiqiie doi uerunt Ore msgUtri, CXIX. Vi!;v, bcali Alctiini scriptor nttm. 11 Adal-
Ne.vaga meus pcrdat, cuncla dedi foliis. berlum intcr illius (iisiipttlos abs dubio in scboia
Hincquoque nunc conslanl glosste. parvique libelli, Ttironensi rcccnsct , aitqne eiim cum Raganardo ct
Uuos precor indigno reddcre praecipias. Waldramno, tiltimo jaui viise illitis tomporc assiduc,
CXVH. Sludiorimi socios Rabanus in Tnronensi quantum illi a Sigtilfo, cujus disciplina; subcrat, con-
acadeinia Iiabuit Hatlonem, Ilaimoncm et Samttelem, ccdcbatur, Alctiino adb;esisse. Adalbcrli socius f::ii
qnos supra iiouiinavi. De Hattonc, qtii intcr littcratos Aldricus. Ambos Alcuiiiiis Si^iillo snb sua tamoii
Konosus cogiioiniiiaiiis fuit, id consiat cx notis liro- direclione crudicndos iradidit ; qiiibus cum idiil
wtii ad poeinn 13, ut iiuni. priori diximus. Dc Ilai- Sigulfus Virgilitim se secrelissimc logere coitcrs-is-
ninue idem colligi possc videlur cx pricfalione opcris sct, euindem acrius reprobondit, ut ibidcm lcgitnr
l>e imiverso, quos Kabanus ipsi niinciipavit. i Memor ntim. 19. Adalborto Sigulfus cum usquo ad se.iiiiu
satu, iiiiiuil, I oni sludii, sanctc palcr, quod babui- sub babilti canonico laudabilitor vixissct, citm con-
sti in puerili atquc juvcnili sctatc in littcrarum sensu fralrum, Ltnlovico imperalorc annuciite, spon-
pxerulio ct sacrarum lilterarum mcditationc, quan- tc regimen abhati.-c Fcrrariensis cessil, monachirairl
do niocmn legebas non solum divinos libros et rcligioncm assumpsit, ct httic suo discipulo, posthac
sanctoruin Patnun super cos cxposiliones , scd snbjici voluit, ul scribit Ltipus in op:sl. 29. AilalbriiiV
cliain bujus miiudi sapientium de rcrum naturis post quartum roginiiiiis sui anniim doniortno Ahiri-
solerles inquisiliones, quas in liberalitim ariium de- cus uiianimi fratrtiin consonsu abhas eloctits cst, cui
icripiionc cl c;clcrarum rerum invcstigationc compo- U electioni Ludovicus iir.p. asscnsiim pnrbuit el favo-
sutiiiiI. > Et cx boc quidem lcstimonio conslal llai- rcm, uti refert annnymus Vila3 leali Aldrici scriplor
inoncm fuisse Rabani condiscipiiliim ; uon alibi sane apml Mab. Act. SS.Ben. s;cc. iv, pag. 570, niim. 1 1.
quain ubi ipse Rabanus sacris scicnliis ct libcralibus Conligit h;cc elertio anno 822, titi ex littciis Ludo-
artibus in pucriii alque juvcnili tetate, ut bic loqtii- vici Augusti prohat idoni D. Mah. lib. xmx Ar.na-
lur, exercitatus fuit, quod snb Alcuino utagislro fa- binn, ntim. 30, pag. 473, quamvis illam, in ohserva-
clum c-se locis num. priorc citatis ipse tostaliir. Igi- tionibus pr;cviis ad oannlom vilam boati Aldrici nirm.
lur easdcm scienlias et artes Haimo ctiam sub codcm •t, cireiter aniiiim 824 conligisse exisliniavoril. Al-
nugislro, juncto ciim Rabano studiO) didicit. Nihilo- dricus istc « sub Alotiino abhalb, niag;slro liticrnTi,
uiuus D. Mab. in Elogio Haimonis Act. SS. srcc. iv, cli legitur in ejtts Vita num. i, in monaslerio Fena-
part. i, pag. 610, nuni. 7, vcrba citata Iiabani ;nt riensi monachaiis diseiplin;c suscopit insiguia. > II-
ILinioiiein intelligil de sthola Fuldensi , quamvis litm Ludovicns Ang. ob fainam pietalis ol crnditinnts
lieiiuie existinict vcrum essc id quod scribit Tritbc- praceplorem palaiinttm conslituit. Vcro a 'nioiiunl
uius, sciliccl Haiiiioncm ciim Rabano Alcuini audito- similc csl nnonymuni Vii:c Alcuiiii scripiorom eam
reui f.iisso iu monasterio Turonensi. Fuit certe Hai- liicnbrationein aggrcssum fnisso Aldrico quem ttinc
iimi Rabani in ruonaslerio Fuldensi nionastic:c pro- stiperstiloin fuissc scrihit num. 19 bortanto; qiue
fcssiouis socius, abbas dcindc Hcrsfcldcnsis, ac de- eiiam conjectura cst D. Mabillonii, oliscrval. prxt.
(o) IJ est S. Marlini
U7 DE VITA U. F. ALBLNI SEVJ ALCLINl C3
in Vit. beati Aletnni.num. I. Ex quo loco constat Vi- A rum promovendo dare, et auclor illius apud Fuldcn-
tain iliam srriptam fuisse posl aniiuin 82*, quo Al- si-s .consuettidiuis esse potuil, cujus loco cit. inemi-
dricuin monasterii abbaicm elefctum fnissc diximus ; nil Trilhcmius. Siniile quidpiam conlingere poluil in
sed tamcri anlc annum 829, quo sublimatus est ad inonasierio S. Galli, apud Suessionas el alibi. Dc-
archiepisfcojialuiii Senonensem, uli probat D. Mabil- nium Koiikc aliquando Alcuiniim diulius mnratnm
loniiis in not. ad (tum. 13, Vitae AdalHci, ubi plura fuisse, aut scholarum rectorem egtsse iinllilii lcgilnr.
videas de landabilibus gestis ct sanctilatc ejusdem. Kina qiiidcm vice illuc profectus cst scmei cum ma-
CXX. Inler celebri&res demum discipulos Alcuini gistro suo litterarii profeclus gralia; ct iterum legali
collocandus est Amalarius Metensis presbytcr el mo- munus obiens nd iiiip>'traudiiin pallium pro Eanbaldo
nacltus; talem enim ipsemcl se prolilelur in libro de Kboracensi nuper elccto : his lameii ncgotiis confe-
Ordine Anliplioiiarii cap. 58, ubi « quando, inquir, vi- 'ctis rursrts in patriam rcdiil, ut alibi diximus.
debar puer esse ante Albinum doclissimum magi- CAPLT XI.
striim totins regionis tiostrar, » ai» Turonis", ari irt ARa facta beati Alcuini Tutinis.
palatio. incertom. Scholas tamcn palatinas Amalarius
modcralns esi post Alcuinum, Claudio Hispano'ad CXXIII. Postquam hcatus Alcriinus schnram mo-
se.lcm Tatirinensem per Lrt.lovicum Augustum pro- nftsterii Turonensis, optima doceiidi discendique me-
moto , uti osiendii D. Mab. in prxfat. ad sxc. rv thodo instructam, admoduin cclcbrem re Ididit, ac
Ren. num. 181 el 182. Hunc Amalarium, qui inter plurimos scholarcs, ab cxteris etiam regionibiis ve-
litleralos Symposius cognoininalur, distinguendum nienies, sliidiis lillerariis apprime excoluil, fratrum-
cssc ab archiepiscopo Trevirensi ejusdem nominis g quc ibldcm degentium aniinos ab otio ad labores, ct
(•oiiscnliuiit nunc omnes erudili ; de quo et de scri- " viioe
"" -■ ■ adregularem
Iaxilale ' ■ •:
oliscrvantiam nrciio-
piis Amalarii Metensis legi mcrcntur, quai posl D. remque disciplinam adduxit) ad se etiam jiertihcre
Mabill. dc illis doctissimc commcniaiiis est D. Rivct existlmavil ul operi tnm feliciter coeplo linniiatcm in
lom. IV Hisl. Llt., pag. 531ifcui addcndus D. Ceillierj futrtra lempora procuraret. Quapropicr de bonis quo-
Hist. des Auteurs sacris\ lom. XVHl, jfjag. 552 seqq. qite temporalibus, sine quibus communttns religiosa,
CXXI. Exstat inler carmina Aicuibi stib num. 268 sludio litternruin ct exercilio piclalis unice inlenta,
cnitapliium P.mli monachi , qui in inonaslerio sancti boiiscrvnri miniine polest, sollicitus a rcgia poiesta-
Maiaini sacris litieris imbutus cst, ut ibi legitur; si- te clmrlas ac privilegia impelrare curavit, quibtis l>o-
mul vero refcrtur Pauluni vixisse septenas decades na; posscssioncs alque inimunitnles; vel atiica jnm
seu annos sepluaginta; in qua netatc vix credibile est concessne; aut imdosterum concedendx ita llrmarcn-
ipsum ab Alcuino annis haud supcridrc litteris imbu- tur, ne fratres cjusdem monasterii in quieto illarum
tiim fuisse ; aul dicendum Alcuinum cpitaphii illius, usu iiiiqnuni n qnovis hominum lurbari possent.
quod D. Mabil. valde scabrosum appcllal, non fuisso CXXIV. Conlisus igilur solerlissiinus paterfainilias
auclorein. Si quis lamen Paulnm hunc Alcuini disci- dc siimma , quain multotics cx{tertus esl, Caroli
piilum haberi vclit, eo sensu id admilli polcst, quod Magni clemcntia oinncs antiquiores cbaitis privile-
sub Alcuini obedientia et magistcrio spirituali in pnc- giorum, immuiiitaliim alque doiintiomiin pro ecclesia
dicto monaslerio vixerlt, vir jam annosus, quando S. Marlini, a I alimenta pauperum et ad stipendia
Alcuinus illius regimcu suscepit. Plurcs Alcuinum in monacliorum olim traditns, et manibus rcgum ante-
illa cclebri schola discip'.los habuissc ccrtissime cre- ccssorum; ipsiusquc Pippini Caroli Magni geniloris
dendum est, cum illa quasi parens babcatur tot alia- C roboratas, conquisivil, easdem regi relegendas exbi-
rum scholarum, qu;e postea in tolo Francorum rcgno buil, ct ut ipse ensdem sun qooque aucinriinlc lir-
per Alcuini discipulos inStituUe vcl rcstauratae fiic- mare dignnretur, sttppliciter peliit. Non dcfuit rex
runt. Verum non alios hic rcferrC volui quam illos ergn sncras hujusmodi fundntiones semper largissi-
quorum ccrtn exstanl docitmcnta, el qui majorenl mus, piis hisce magislri sui pelilis: Amplissiinum
noniinis cclebritaicm apnd prtstcros smit adcpli. jgitur pnccepium, scu , ut vocaut; diplom.i cxpediri
C\X II. Nounulli scriplores bcatum Alcuinum non jussit, quo non tanlum qux prius ab anleccssoribiis
taiiiiiin in palalio el in nionasicrio Turoncnsi, verum suis aliisque henefaclorii.us pro illo monaslerin col-
etiam alibi in Francia, nempc Parisiis, Kuldi, in lata fuere conllrmntiiur; et de novo in regiam iulclain
luonaslerio sancti Galli, ac apud Suessionas, iino rccipiuntur ; verum eliam sub grav) miilcta inbibc-
ctiam Koimc lilteras docuisSe existimabont. Et qui- tur, ne vel liscus regius; vel quicvis alia judiciaria
dcm Jo. Tritbemius lib. n de Viris Illustribus Ord. S. polcstas quidpiam auversus illa privilegia et mona-
Den. cap. 26 de Alcuiuo scribit : < Hic jussu Caroli dterii ejusdcm bona ac jtussessioncs utientare prac-
sludium Parisiense a Koma Iranslutiim primus insti- siimal, elc. Exhibcmus pr;rccpti biijus exemplunl
tuit, ubi inultos etiam ex monachis discipulos in- lomo II editionis noslre, qttod Lauduni datum cense-
signes educavit. > El tom. I Chron. Hirsaug. pag. II tur ab aliquibus circa initium adcpire ab Alcuino
ail, Albinum pncccploicin Caroli Magni iinp. in mo- abbatix ; ab aliis vcro anno 801), et ea fortassis oc-
naslerio Fuldensi consuetudinem inlioduxisse ; ut casione impctralum qua Cnrolus Magnus aiino eo-
iniinacliis prxficerentur doclissiini pneccptores, qui deni arntioiiis causa TurdniS fuit, prout refcrunt
cos non sotum in Scripturis divinis, scd in oinniquo- D illius temporis nnnalistse
que litlcralurn sasculnrium sludidrttm inslruerent, cle: CXXV. Eodem anno, regnl Scilicet Francicl 52;
verum ulraque hacc asscrlio nullo veteri niiitiir lc- Longobardici vero 27, mcnse Junio, ad Alcuiiii in-
slimonio; et nec in vitn ncc in scriplis Alcuini ulhim siamiam data fuere alia duo pr.ecepta prO monasle-
reperilur vestigium , quoj ipsc per illud tempus quo lio Cormaricensi, cujus pariter i*egi:iien Alcuinns,
in Fruncia mornlus est; vcl Parisiis vcl Fiihhe, vcl post Itherii primi illius fuadntoris obitum, n Carolo
alibi in eudem regno scholas rexerit, prxlenpiam acccpit. Iibcrius siquidcm nnno 791 in p.igo Turo-
Turdnis et in palalio» rcgio. Scholn quidem palatii nico ad Angerem (1'lndre) fluvium loco umuciio, qui
cum aula ndn iino loco lixa, sed innmbulnns futi, uti ab anliquis Cormaricus nppcllatus est, cellam sancti
stipcrius nnlavimus; ab eo tnmen tcmpore quo Al- fauli condidit, decrevilque ibi ecclesiam in honorcm
ciiinusex Anglia nd Carolum vcttit, usquc ad illml sancbe Trinitalis construere cum tribus altaribus,
quo ipse in monastcrium sancti Marlini translaltis multasqne res el poisestioiies pro stipcndio fratrum
cst, aula non vel semel apud Parisios videtur cons i- ibidem Deo servieHtiunt el cbnsolationc pcregrinorum
tissc, ul ilic.it D. Mab. libr. xxv Annal., num. 15: donavil, uli legitur in chartn cjusicm Itberii npud
Fnitres Fuldenses quidem ipse aliquando invisit ctub D. Mnb. in nppendicc lomi II Annnl., pag. 7 1 J- ,
iis benignissime cum omni gnudio susceptus csl, uli num. 52. lbi rognl successorem mox fulurum et post
scrlbit initio epist. 192 (nunc 142), magistrtim vero eum succedentcs abbatei, ut, qua? ipsc disposuit, rt
scbola; illius fuisse, ne verbo quidem insiniiatur. Qno itondiim ad perreciiun perdurerc potuit, ipsi ad divi-
tdmen leinp.irc illis varia consilia pro studio litlera- naiu Oniiiip.iientis l.mdem, et incicmentum ipsius
03 FROBEKU COMMENTATIO. 70
ectlx perficiant atque conservent, et augere potius A rum Benedictinorum in monastoriura Cormarirense
velinl , quam aliquid de rebus UU collatis sublra retulimus, refellilur conjectura viri ccleberrimi D.
here. Garoli le Cointe, qui lom. VI Annal. eccles. Franro-
CXX VI. lianc piissimi sui decessoris admonitio- rum, anno 791, num. 50, scribit : « Sub pncposilo
nem beatus Alcuinus haud negligendara esse censuit. (apud S. Martinum) vixerunt canonici ; roonachi vcro,
Ouapropleradepia abbalix sancli Mariiui prafectura, qui relaxari nohierant, sub slricliori regula reman-
a qua ccllam Cormaricensem dependere voluil lthe- scrunt, ita tauien, ut abbate communi uterentur ulri-
rius, curam suam eo impendit, primo ut omnia bona que onines, et uni parerent oranes , pro suo quisque
et poasessiones ad illam cellam collata? regia auctO- rnslitnto. Inde Itberio abbati occasio data condenrlas
ritate in perpeloa tempora stabilirentur ; secundo ut apud Cormaricum cellae, ubi monachos constiiuit,
idcm locus traderelur monachis regulam sancti Be- atque dolavit, ut docet carta superius descripta , »
nedicti professis. De hujns monasterii constructione ltherii nempe , cujus supra nuin. 125 meminimus.
jara antea ipse rex Caroius egerat per ipsum, puto, Idcm vir doctissimus le Cointe ibid., num. 52, post-
liherium cum Adriano I papa, ac postea ciiam cum quam opiime refeltil fabcllam de fratrura San-Mar-
Leone illius successore per Angilbertum, uti colligi- tiniaiiorum exlerminalione facta ab angelo uiia
mr ex epist. Caroli ad Homerum, quain dedimus nocie, snbdit : « Cxterum ex quo Cormaricense md-
tom. II, m Appendice i. De eadera rc aliquoties Al- naslerium conslruclum ac dotalum fuit, illuc raona-
cuiuus quid Rouue vel in aula ageretiir, ab Aquila chi San-Martiniani confluxcrunt; «t Turonis in aede
suo in epist. 52 (nunc 66) et 55 (nunc 69), anno 707 San-Martiniana sdli rcmanserunt canonici. » Entin-
datis inslrui desideravit. Alcuimis ergo a Carolo d vero, etsi largiri velimus D. Cointio (quod ipsum
Magno iicentiam iinpetravit in eadem cella S. Pauli tamen aptis testimoniis desliluilur) in monaslcrio
conslituendi monachos,</»i regulariler secundum san- S. Marlini sub ltherio abbale simul convixisse mona-
eti Benedkli itatuta riverent-; ab codera rege etiam chos atquc canonicos; largiri tamcn non possumus
oliiinuit priino, ut idem locus semper monasterio eumdem abbaiem cellam Corniaricensem eum in
S. Martini Turonensis , ejusque abbaiibus unitus et fmem construxisse-, ut in illam Iransferrcniur niona-
subjectus permanere deberet ; secundo, ut bona ad chi haclenus in monaslcrio Turonensi sub slrictiori
illum locum dontua aut imposlerum donanda in- regula consislcnies ; alque his eo translatis solos
violala illi conservarentur. In alio praecepto Carolus canontcos ibidem remaiisisso. Certe etiam posl Itherii
ad preces Alcuini privilegium concessit, « ut monachi oliitiim, Alcuino illius nionaslerii sancti Marlini
.Mib regula sancli Benedicti in illo monasierio degen- regimen obtinente, fratres illic degentes pene omncs
les libertatem habcrent duas naves per Ligerim flu- regulae monasiicnc fuere addicti, ut jam alibi ex D.
viiim, etc., huc illucquepro ncccssitaiibus dirigendi, Mabillonio ostendimus, et ex prxcepto Caroli Magni
ita ut nullura teloneum iude solvere tenereniur. > pro eodem monasterid supra citato, dilucide pxiet.
Liruinque hoc pnecepiuin dalum est anno 800, iu quo nulti prxposiii vel Cauonici, sed solum ahbas
iiiense Junio, Turonis, quando nempc Carolus, ut et monachi memoranlur; Dcinde ex lcstimonio Ardo-
supra dixiinus, orationis gratia ibidcni morabalur. nis, atque ex ipsa epislola Akuini ad Aquilam priori
CXXYH. Primos monaslerii hujus incolas, qui il>i numero exhibilis deinonslraiuri monachos Corniaii-
rcgulam sancli Benedicti profiterenturt Alcuinus ciiin non ex monastcrio S. Mariini, sed e schold
accepit c Golhia beati Benedicii abbalis Anianensis S. Bencdicli Anianensis fuisse assumptos; non ab
discipulos, quod ipsc ainicissimo suo Aquil.c in epist. C Itlierio, scd ab Alcuino ibi coustilbtOs i « Noviter,
92 (nunc 108) his verbis intiraavit : « Hoviter con- inquit Alciiinns, congregatinnein quamdam feci...
gregalioncm quamdam feci, qu.isi octavo milliario a prinio ex fratribus de Golliia, elc. ; > non ergo prius
inonasierio sancli Marliui , monachicic vitae et regu- eos ab llherio iniroductos invenil:
laris rcligiouis, primo ex fralribus dc Goihia; ubi CXXIX. Ex monachiSi quos beatus Benedictus ah-
BonediClus abba rcgularem constiluit vilam. At nunc bas Anianensis Connaricum misit, unus mcinoraiiir
Volente Deo aliqui veniunt sancta se devolione man- Sigulfus , qui propterea distinguendus est a Sigulfo
t-ipantes. • Cujus inslilutionis etiam Ardo sancti Be- Alcuini discipulo cx Anglia addncto, ut jam alibi
nedirli Aniaiiensis discipiilus in ejus Yila menlionem monuimus. Hujiis vero Sigulfl Cormariccnsis meini-
f.nit, apud Mubill. Act. SS. Bencd., sxc. iv, part. i, nit YiUe Alcuini scriptor cap. 11, num. 20, fraiulcm
pag. -205, iiuin. 36 , his verbis : « Atcoinus quoquc refercns duclorum et corruptorum vini, ab Alcuind
e\ gencre Aiiglorum, ordine leviles, sapientia cla- pro frntruin Connaricensium, qnos diligebat, solaiid
rus... audita experluque viri Dei sanclilatis fama, submissi, quam fraudcm Alcuinus, nsus oflicio ejus-
inriolabili se illi chantalc conjunxit, ita ut cx suis dem Sigulfi, deprehendit ct redarguit. Venil posihac
epislolis ci s.cpe dircctis aggrcgatis in unum unus bcatus Alciiinus idcntidem ad illuil iiionasicriiiin,
conGcerelur libcllus. Datis itaque illi muncribus po- scholasque ibi inslilulas invisil, uti colligitiir cx car-
stulat obnixc sihi monachos darii Cui cum protinus mine olim inter Alcuiniana sub nuni. 222edito, nunc
vcnerabilis Paler assensum procbuisset, cquos misit, ad dubia rejecto, tnm. II nostrse edit., ubi videas
q;ii eos fcrrcnl i quos in inonasterio, cui noracn Cor noslras notas. In alio carmine, quod iuter gcnuina
ni.n in •, quod ajdificaverat, collocaviti Fuere et hi< |) Alcuini exhlbemus suh num. 106, item lom; II, cella
ul i cor, viginli cum prailalo sibi magistro. Ad quo- Cormariccnsis pr;e magnis urbibus lauilaliir ob stu-
nnu bonuin convcrsalionis exemplum magna cst ag- dia litlerarum et vita; temperantiam ac sobrietatenii
grvgata multitudo monachorum; > ct quidcm cum Subsislit hoc raonaslcrium clianinum sub celeber-
lam celebri augmento, ut anno scptiino Ludovici rima congi'cgatione Benedictina sancli Maurij ul ic-
Augusti, Garoli Magni filii jam quinquaginta raonachi stalur D. Mabillonius in Ulogio beali Alcuini, inini.
ibi nunicrarenlur, quibus ab eodem impcratore illo 57. Vi'1'iiin de his plura commcnlari non est bujus
»nuo SiO, priiniiiii potestas facta est abbatem ex loci<
suis sccundum rcguiam sancti Benedicti eligcmli, CXXX. Paulo ante Obitura, uti censet D. Mabillo-
cum consensa laineu abbatis ct congrcgalionis nius Annal. lib. xxvn, niini. 50, hcaius Alcuinus, iri
S. Martini : quod deinceps ab Urbano II papa anno celclicrrimo loco pagi Tricassini inter duos pontes
1096 in concilio Turonensi ita confirmatum fuit, ut et duas aqtias Scquani, Duodecim Pontes appcllato',
etectus nbbas Cormariccnsis de beati Martini sepul- xenodochiuin seu hospitalcs, ut vocanl, domos, in
cro bacnlum sumere deberet ; coque defuncto idem graliam paupcrum, maxime vero peregrinorura irt-
haculus ad cumdcra locura rcferri , ad perpetuam siiuiit ditaviiqiie : cujns fundationis htteras ab Al-
ejus subjcctionis memoriain ; prout legitur in ponti- cuino confcctas exhibet idera Mabillonius in cit. Elo-
hciis liueris, tom. I Spicilegii, apud Mab.Elogii bcati gio num. 59, quas, ne quidpiam ad opera ac picta-
Alcuini num 57, pag. 176. lem tanli viri pertincns desiderari possit, huc re-
CXXVIH. Ex his qux de introduclionc raonacho- fcrrc placuit.
 I)K ViTA 1). V. AI.BIM SEL AI.Cl IM
Lilleriv donalionis henli Matini pro xenodorhio A tibus, ii! posiqiiatn domini no>tri amaiiiissiuii iuipc-
Duodetint Ponlium. raloris auelorilitem alque nieain legerc autiieril, ut
sine pertiirbationc iioslrai decretuin volunlalis sla-
*ln iiomine Doniini, qui regnat in pcrpctuum. bile laciat permanere : quatenus ei ipse particeps
Ego Alcuinus, licct indignus, rector atque guber- inereatiir ellici liujus beucdiclionis in seiernuni, no-
i/Unr monasicrii reruinque sancli Marlini prseclaris- biscum eredens , quod crcditurus liuic asseriioni
sinii confessoris Chrisli, has liltcras jussu ct (iocrcto consenliens, sibi aique per Dci niiscricurdiam iu
Ddnilnl Caroli screnissimi imperaloris diclavi, ne in elcemosynam proficcre , sicut ct milii.qui b;cc,
postcrum a successoribus meis vcl a (jiialicunqiie auxiliante Deo, priinusqiic omnium disposui lieri.
persoua p.irlibus subtcr insertis valeal ficri dcinceps Larga cst et benignissima bonitas Domini ct lle-
ulla inquieltido. Dccrevi siquidcm Dco Chrislo inspi- deiuptoris Dei nnstri, qui unicuique bonne volunlatis
rante, Dominonue Carolo favente, hospilalc in loco clintegra; liilei rediliiurus est inercedem pcrpctuam.
celibeirimo, qui vocalur XII Pontcs, nd snsceptio- Haic sola cbartula in omnibus locis ct placilis pro
ncm pcrcgrinorum ob elcemOsynam conslniere prae- ecclesiaslieis donalionibus, ccssionibus, pracstariis
fati domni impcratoris, prolisquc ejus et omnis ejus et vindicalionibns, siilficcre polesl, tainetsi sub pr.e-
prosapi;e ac sl:ilu exercitus Francorum. Qtiod ita et scntia fulcliiim Dciquc ctiltoruin pcrlecta fuerit,
reci, accipicns a domino mco tcrraj portiunculain quos> adjuro per noiiicn aiteini Dei et su;e redem-
intcr duos pontcs ct duas aquas Sequanae flmiiuiis, pliouis auctoriialem atquc baptismi graliam, quarn
sicut in sna auciorilate infra lenuinalioaem conti- ab ipsis cunabiilis percipere inerucrunt, ut quicun-
netur : in qua construxi oratorium bcatissiiune Dei g que hanc audierit scripitiram, assensum pravical,
gcnilricis Mari«, hospitalcsquc doinos ad pcrpeluam -juxla suam possibililatcm vel poteslalcin si!'i colla-
pcrcgrinorum susccpiioncm, ut pnefati sunius. Ad- lam, huic nostrai donalioni, ne forlc si non fccerit,
• didit .quoqiic inidem doaiinus nieus cum conscri- ratiocinaturus ciim sancla Maria et sancto Martino
ptione ct inslrumcnlo litlcrarum, sanctique nominis me accusanio; sed ad viccni paupenim el pcregri-
sui aucloritalc, tcrrain in Uhemensc Campania de- noru.ii, ralioaetn suae damnalionis percipial in judi-
cem manentium, u!)i dicilur Marmorico Vill.i. Scd cio fuluro, cum vencrit Christus in majestate sua
ct Lcotardus vir noliilis cx suo proprio tradidit in judicare onincs actus humanos. QtUc charta ui
eleemosvnam sibi perpctuam terram ct posscssioucs cam siiis possessiuncttlis :ib onini po liilum . vica-
duobus in locis, id cst, in Ferroco el Marniaco. Sed riorum, et judicum, lotiusqiic poies'alis inipeJinicnlo
ct FrambCrtus prcsbyter aliquid Iradidit in loco qui el obnoxialione mancat, et (U robustius crcdatiir,
dicitur Rrilu.iria. Suus quoque ncpns, nomiiie Ma- Dominus nieus nianu sua, ineliusque coca annali sai
rato, sub venditionis litulo in loco, qni dicilur Mari- subterfirniarc dignatus csi, ne aliquis cam sacrile-
niaco, dii dc.Ii qualuor libras argcnli. Deindc pcr gus vel tcmcrarius quidquam coium, qua; in ea in-
auctoritalem domni impcraloris tr.aliJimus ad ciim- serta sunt, irrilarc praQsumat.
dcm locum, in loco, ubi dicilur Paliaco ct villa Doho CXXXI. Has litleras Mabillonius edidit Acl. S.S.
cl Mucrneto, sicul in donationc ordine conliuciur: 83CC. iv Dcned., p. 177, ibiquc scquentsm nolain ad-
cl in alio loco, u'>i dicitur Paliaco supcr Igrua scu didit : • Nulla tcmporis nota in niembrana ex qaa
ct in Cnrcclla et in villa Cavanno, qttoJ Sigbcrltis lioc cxctnplum transcripium cst. Xenodocbitim ismJ
ct cjus parchles sanclo Marlino deiegaverunt. In _ postea Ingelwinus abbas Marlinianus aitribuit m-»na-
villa quoque Colloiio et in \al!e Flaviaceuse alque '-' stcrio Cormaricensi , quo monachi ipsius ccenobii ct
Muilliarc, qu;e Adalbcrlus filius Bcringarii ad vicem ipsum in pristino stulu resiilucrent, ei pauperes ibi
Gcrmani sui Ermcnfrcdi partiLus ijusdcin sancii juxta priorem pra-finiiuin numerum, vlgenariiim sci-
riclegavcrunt, sicut in lcgalibus singulis donalioni- licet, semper in omnibus liclunlibiis el cwlcris studiis
bus conlinelur , ad ea loca aspicicnles vcl pcrti- fttliirent, nlque ob pagnnorum iiifecultonem inibi ;><r-
ncnles, oninia cx omnibus. Alii qtioque homiucs in- fuijiinn suwsitliuis liabereposseiit, nt legitur in diplo-
genui illis babitanlcs in parlilius dcdcituil poiliuu- nialc Caroli Calvi dato Venncriis tin K.l. Julii, in-
culas terrarnm perpctuo jurc in locis diversis, ul cst dicl. 15, anno 25 rcgui ejus. ISunc in co loco, qai
in monle Gratiano, clc. II;ec omnia legilime pos- Poalcs (1'onte) dicitur, csl piioratus abbalire Conna-
sessa alque babita ad pncfatam pcrliricntia Eeclc- rieenx sii!.jeclus i. Ilas litleras idem Mabilioniiis
siam beala: Maruc, rjlione infra scripta inlerposita, Aimal. Kcned. lib. xxvn, n. 50, refert ad annuni
pcrpeluo jure ob elcemosynam Domiui noslri alquc 80i, ct paulo antc obiium saum ab Alcuino datas
meam trado idco Jesu Chrislo et sancto Martino, ad fuissc ceiisct.
paupcruin pcrpcluam susccptionem,ut solatia ibi iter CXXXII. Dcmiim vir bealus, diligcns decorem do-
agenlcs habeaut perpcltia consuetudinc, sccunditin nius Dei, et sacrarum reliquiariim cultor ('evolis-i-
possibililatem clbenedictionem Domini, quam creJo mus sacris aulihus reficiendis, sirueinlisqne oratd-
per inlercessionem beaUc Maike cl sancti Martiui riis operani impendil, proul ipsc scribit in epigram-
dalurus est loco illi, rebusque ad eiitn pcrlincnlihus, niaie. 116, in lus versibus :
per eleemosynam Doinini inci regis Caroli, cjusquc j. Iliec, In i|iiam cerni», pran nrata dumunciila, lector,
pcrpclualiler prolis, regiimquc Francorum, atque in " Belluiuias propler sa ras j.-ini i (indila coiislal, .
remedium aninue me;c,cl prosperilalcin successorum Jusserul Albiuus vatcs liax lecia parare.
inoonim, sancUeque familix saneli Martini salutcm. El in Epigranimate 118 ila Canit :
Obsccrans per nomcii ct m. jcslalem sanctac Trinita- Albinus venienS perettrino valis ab orlie...
lis, atque per sanguincni rcJemplionis nostrae, ncc llic i'irula diu comeraruin culinina jus^il,
ni.n cl per lcrribilc judicium, iii quo rationem red- L'l cernis, leclor, lolam renovnre per uul mi.
dilurus cst untisqtiisquc fidei suae et omnium operum Ilic loca rrlli luiis sUluens aplissiuia sac is,
siioriiin, ut iuec doniiui' niei tradilio nicaque dona- Saiictoruiu rt><|ulea cerlus ul liabcrel houorcs
lio, atque iiii susccptio pcrcgrinoruin fiat ailcrnaliter I . i decei in lerris venerari sancta pioruin
firina el inviolabilis pcrpcttio jure sub defensionc yuos Deus in icelis voluil regnare per svuin.
ct dispciisalione abbalum sancti Marlini maneat, ct Qua; hic de dirutis camerarum culininilms i'.i-
luec in bencficio alicui non tradalur, sed fiJelihiis cuutur, ile camcratis basilicae Turoncnsis oratoriis
Deumquc timenlibus in ministeritim sub regiminc intelligi vult I). Mabilloiiitis lib. xxvn Annal., pag.
dcpulelur. Queni specialiler oblestor per sanct;c 501.
crucis sancUcquc Trinilatis comniunioiicm, ut lide- CAPfT XII.
liler provideat , dispensareque faciat patiperilitts,
qiiiilquid iu illis lcrrarum portiunciilis Dei benedielio Jteati Mcnini cornoralis infirinilas el abdicaiio prafe-
leecrit fructificarc, faciat el oiunibus lam pr;csonti- CIUIV.
LUs quaiu futuris principibus, potestateinque agen- CXXXIH. Quamvis !'Catus Alciiinus, postquaif! per
7.3 FROBENll COMMENTATIO. 71
indulgenliam augtisli siu discipuli ac hcnefacloris A opist. 176 (nunc 159), qna» dala e t anno 800 nosi
munincentissimi ab aula ad monasieriu.n suuin Tu- quam Felix Urgellilanus in concilio Anuissrancnsi
ronense discessil jam a frcqiientioribus auloe negotiis anno pixterito hairesis convicttis et posleacur.c
poslea cur.c ac
ac
ct curis sxcularibus fuerit liberalus, necdum tamen cuslodix Laidradi episcopi Lugdunensis traditus
ibidem ilia quiele frui illi licuit, ad quam diu suspi- fuit, scripsit his verbis : « Deinde ut scias quanU
rabat, et quam sibi senio gravato necessariam esse misericordia mecum a Deo peracta est ; nam rcbus
existimabat ad negntium omniiitn maximmn animx omnibus, qux habui per loca divcrsa, adjutores milii
nempe sux serio tractandum, ralioncsquc vitx stix ex meis propriisliliisclcgi, annucnte per omnia suo-
traiisactx ineundas, ul sibi viam pararct in occursum geslionibus mcis domino mco David. i Quod ipsum in
Domini, districli Judicis. Enimvero plurimis cliam epist. 175(nuncl58)dilcctissuisdiscipulis Calvvino et
in boc suo secessu laboribus occupatus, imo distcn- Cuculo inlimavit, scribcns : i Nos vero, sicut dixi Cu-
tus fuit, qui illum de quiete ad quam suspirabat, vix culo, deposito oncrc pastoralis ctirx quieli scdemus
cogilare permitlehant. Scnolanim studiique liltera- apudsanctumMartinum, spectans.quandovox venial:
rii restauralio : variorum tractatuum in sacram aperi pulsariti, scquere jubentem , exaudi judican-
Scripturam de Chrislianis dogmalibus, de doclri- tem. i In illa partitione monasleriorum , coenobium
nis raoralibus, etc, compositio ; exemplarium sacrx San-Martinianum obtigit Fredegiso scu Fridugiso
Scripturx corrcctio ; discipulorum ad ipsum concur- diacono, cognomcnto Nathanaeli ; monasterium vero
rentiura inslruclio ; epistolarum in rebus sxpe ma- Ferrariense Sigulfo vetulo , dc quibus supra cap. i
gni momenti ad reges , episcopos, principes, mona- plura diximus. Mirum vero est, inquit D. Mabillonius
chos, discipulns, amicos exaratio ; disciplinx reli- B in Elogio, cap. 10, num. 62, cur ulruinque illud
ginsx apud Tnronenses rcformatio ; ecclesiarum ac monasterium canonicis duobus commisit. Nam Fri-
reliquorum monasteriorutn sux curx credilorum dugisus et Siguirus canonici crant, tametsi Sigulfus
solliciludo vix horam reliquere vacuam, quam sibi- canonicum habitum postea mutavit, ut scribit Lupus
met, suis commodis ac quieti posset impendere. In- in cpist. 29. In cellam S. Judoci successit Alcuino
snper a rege Carolo, qui illius consuetudine summo- Warembaldus, cui privilegia Leo III papa confinna-
pere delectahatur, nuuc variis quxslionibus enodan- vit, uti legitur in Gallia Chrisliana, lom. IV, qnx
dis fatigabatur ; nunc pro consiliis ejus exquirendis tamen cella deinceps sub Lupo abbatc monasterio
ad palatium vocabatur : quod tandem viro seni et Ferrariensi restituta et unita fuit, ut ex epist. 61
laboribus fracto, muliis corporis infirmitalibus scn- ejusdem Lupi ad fiuigmundum refert D. Mabillon.
sim accedentibus, perquam grave accidit ; de qua libro xxxiii Annal., num. 76. Abbatum qui proxi-
rc aliquoties in epistolis suis conqueritur , et ut mc post eumdem Alcuinum monaslerio S. Lupi
apudS. Martinum quieteoptata fruisibipermittatur, Trecensis pra-.fueruni , hodie nomina desidcrantur,
a rege deprecatus est. Sic in epistola 81 (nunc96), ut aille Cointe, tom. VII, ad an. 804, num. 66.
dala, ni fullimur , anno 799, supplicat, ne longum ac CXXXV. Idem vir celeberrimus Cointius 1. c, n.
lahnriosum iter, Romam futuro anno a rege ad dis- 67 , scribit a neotericis in controversiam vocari ,
siilia Romanorum componenda suscipienduin, quod utrum Alcuinus ad obitum usque functus sit abhatis
jain boc anno rex post Lconis papx adventum ac oflicio ; an vero senio et xgro corpore faligatus antc
rcditum constiluerat ; et ad quod ipse quoque a rege hunc 804 annum, quo decessit, inter suos discipulos
invitalus fucrat, subire cngatur. < Nullatenus, inquit, monasteria sibi commissa diviserit. Ipse D. Cointius
intirmum et quotidianis fractum doloribus corpuscu- C illorum opinioni aslipulaturqui Alcuinura aiuntusque
lum mex fragililatis illuditerperficereposse arbitror. ad obitum suum monasteriorum illorum regimen rc-
Desiderium jam habuissem, si polestas esscl pera- tinuisse ; quod vir doctus probare conatur cx variis
gendi. > Ulud ipsum suum desiderium atque xgritu- cpistolis ab Alcuino annis 800, 801, et scrius ad Ca-
dinis impedimenlum postea etiam significavit Aqui- rolum scriplis, in quibus quidem a sarcutaribus nego-
lx seu Arnoui arcbiepiscopo Salisburgensi in epist. liis cxpediri se velle significavit ; de suscipiendo vero
92 fonnc 105), ubi dolorem suum exprimit, quod raonachatu aut abdicandis abbatiis nullum adjecit
ab noc itinere et ab optata diu occasione Leoni sum- verbum ; imo inter canonicos San-Martinianos et vi-
mo pontifici tot modis affliclo suis ofliciis inscrvien- vere et mori vellc desideravit. t Quapropter onera
di , corpusculi sui fragilitate, multis moksliarum saeculi, pergilCointius, num 69, quoruin partitionem
sarcinuhs prmgravati, impediatur. in discipulos post crebras postulaiiones tandem ob-
Deesl illa Caroli regis epistola , qua Alcuinum ad tinuit, distinguenda sunt a cosnobiorura administra-
iler Romanum, anno 800secumineundum, invitavit; tione, qux swcularibus occupationibus accenscri non
deest paritcr altera ejusdem , qua Alcnino ab illo dehet, nisi facta collatione cum privata iranquilla-
itincre sesecxcusanti exprobrat, quod fumo sorder.tia que monachi vita. » Addit vir doctus , Sigulfum vc-
Turonorum lecta Romanorum auratis arcibus pra-po- tiilnm, qui post Alcuinum Ferrariensem ahbatiam
neret; ulriusque tainen Alcuinus meminit in epist. 93 obtinuit, Turonis, undemonasterium illud procul dis-
(nunc 109). Acquievit nihilominus rex magistri sui situin est, teste Vitx Alcuini scriptore, Alcuino ns-
prccibiis, mandans lamen, ut ipso apud S. Martinum quc ad obilum adfuisse. Monasleria crgo (ita ibi
quiescente pueros suos, servos scilicet ac vasallos, D amcludit le Cointc) qux commissa fuerant Alcuino
uti interpretamur, qui munera ejus deferrent, ad co anle hujus obilum inter discipulos a Carolo impera-
mitatum ejusdem ilineris mittat, ad quod Alcuinus torc divisa non existiraamus.
m.igna cum confidenlia in regis clemenliam respon- CXXXVI. Verum his diflicultatibus, qua> obmovct
dit ibidem : < De pueris vero nostris, quos pedibus celeberrimus hic scriptor, non obstanlibus, inhxren •
paternis Romain pergere pnecipis, velimscirequando dum esse credimus teslimoniis superius ex epislolis
vel ubi vel quihus comitantibusvcstrx beatitudinioc- 175 (nunc 158) et 176 (nunc 159), quas nunc primiim
currere debeant. . . Faleor quidem , vobis jubentibus cditas D. Cointius non vidit, relalis; quibus docemur
el juvantibus laboris mei possunt iuire sudorem. Mu- Alcuinum quatuor aut tiibus saltem annis ante obi -
nera vero mea illis necdum concedo, qux vestra fre- inm siuim non lantum ab occupationibus sxcularibus,
quenter largitate accipcre solebam. > verum et>am ab onere pastoralis curm , qua? cerle ah
CXXXIV. Alcuinus ergo hac vicc in monasterio administratione ccenobiorum haud distinguenda est,
suo quietus pcrinancrc permissus, ctiam de adjulori- fuisse expeditum , et in elcctos in adjutorium disci-
bus in regimine monasterioruin sibiex discipulissuis pulos curam quoque pastoralem scu directionem ani-
eligendis, ac de ileponendo penilus onere pasloralis marum transtulisse. Nec diflicultatem habet quod Si-
curx consilia iniit, quo ncmpe liherius ad mortem, gulfus, cui in illa partitione Ferrariensis abbatia
quain assidue ante mentis oculos suspeclam habe- procul Turouis distans collata esl , ultimis vita. Al-
bal, se prxpararet. Id faciendi licentum a rege pc- cuini annis, alque ctiam illo ipso die quo ipse e vitt
tiit et impetravit. Ea de re amicissimo suo Aquilrc in raigravit, Turonis commoralns sil ; sicut eniin Alcui
P_Tnoi.. C»
w DE VITA B. F. ALBINI SEU ALCUIM 7<i
nus eamdem abbaliam multis annis absens admini- A rus cum ipso consilia de prxparatione animac sua* ad
stravit, ita idipsum Sigulfus facere, aut saltem ali- mortem et ad diviuum judicium; < hisque, inquit,
quolies ad magislrum suum, summopere illi affectum transactis intcr nos consiliis (quod sine lacrymis non
venire ac praeserlim in ullimo agone, ipso forte Al- dico) ultimum vale liat inter Aquilam ct Albinum. >
xuino postulante, assistcre poluit. Nec favet opinioni Et in cpistoialOl (nunc 1G1) anno80l huic suo amico
D. le Cointe, quod Alcuinus in epistolis ad Carolum pnc aliis dilecto signilicat , quod per Pascha febrium
anno 800 ac serius scriptis nulluni verbum de susci- acerbitatc pene ad desperationcm vitx adduclus fue-
piendo monachatu, aut ahdicandis abbatiis adjecerit, rit; < sed, inquit, misertus cst mihi Dominus oh
sed inter canonicos San-Marlinianos vivere el mori preces servorum suorum : sed remanet quotidianus
desideravcrit : enimvero ex lestimonio Vitas ipsius labor ejusdem castigalionis, non tamen usque ad pe-
scriptoris habemus , quod diu antea desiderium ha- riculum \ Ua\ sed usque ad emundationem, ut opto,
buerit, quietam el Iranquillam vitam inter monachos delictorum mcorum. >
S. Bonifacii Fuhlcnses dueendi; et quod monasteriis CXXXVHI. Dcmum inflrmitatibus sui corporis in
suis inier discipulos divisis deinceps vilam duxeril dies incremcntum accipientibus, dissolutionem sui
« monaslicx haud infcriorem, imici' jejimiis, oraiio- corporisnon procul abessejudicans, sui munerisesse
«ibus, carnis mortificaiioui, elecmosyms, psalmorum existimavil ut ante obituni maximo suo in tcrris be-
ac missarum celebralioni, aliisque virtutibus iutcn tus, nefuctori Carolo Augusto debilas graiias ageret pro
quibus possibile est humanam ornari naturam. > Vitoe ea pietatis ac benignitalis largitale, qua se a primo
cap. 8, iium. 14. Nullibi etiam scribil Alcuinus, ut adventus sui in Franciam tempore cumulavil : quod
proetendit D. le Cointe, quod desiderel et vivere et „ et fecit per episl. 106 (nunc 134) : < Quid enim, ait
mori inter canonicos; vcrtim inter [rutres S. Martini, ibidem, addi potuit felicitati peregrinalionis mex vel
qui, ut alibi sscpius insinuavimus, sub illius regimine vcstrx bonilatis judicio super me minus digno his
regulam profitebantur monaslicam. Demum etiam omnibus donorum largitionibus : vel quales gratiarum
epistola 38 (nunc 43) Alcuini ad Carolum non favet acliones vestra: misericordiae condignas persolvero
opinioni D. Coinlii; quamvis enim ex illa epislola possum, nisi perpetua pix oralionis sedulit»le miso-
colligatur, Alcuinum ex tempore quo scripta est scho- ricordissimi Dei omnipotentis clemenliam deprecari. >
lam Turonensem rexisse, variisqnc disciplinis docen- Quam deindc gratiarum actionem in carmine eidem
dis occupatum fuisse, levis tamen est viri docti coo- epistola: subjiinclo repetit, atque ibidcm Davidi suo
jectura, illam epislolam ad annum 801, quo Carolus ullimum vale dicit, ita canens :
jam erat imperiali corona redimitus, ex ea soluin ra-
tione referentis, quod illius rrgmim ibi imperiale Multiplici Clirisius reddat libi munera mitis
nominetui : < Ut pliirimos, inquit, ad profeclum san- ln ine quot bonilas contulil eoce lna.
Gramina quol tcllus habeat, vcl lniiis arcnas,
clae Ecclesiae el ad decorem imperialis regni vestri Tot in jserame Deo, DaviU I habelo vale.
erudiam. > Longe cnim vcrosimilius est, ea Alcuinum
scripsisse paulo poslquam scholam Turunensem re- CXXXIX. Nescio an non huc pertineant versus
gendam suscepil, prout ad eamdem epistolam nota- carminis 6 Caroli ad Alcuinum, quod inter carmina
vimus, regnum vero imperiale ibi nihil aliud siguifi- huic supposilare censcmus lom. II, in quibusCarolus
eare videtur, quam regnum amplissimum cum illi- dilcclo suo magistro felicem ex hoc mundo exitiim
milala impcrandi potestale : eodem sensu regnum prccari videlur :
Caroli aliquoties a scriplpribus, imperium dicitur,
Dortor amale,... volui quapropler in odis
antequam ipse imperalor fuisset coronatus, sicut Pau- U veneramle luam musis ^olare seneclam...
linus patriarcha Aquileiensis initio Sacrosyllabi ai(, Inqni- Ivi ciiIiii vigeas virtutibi s almis
concihum Francofordiense anni 794 imperii ejus de- lu meliora leueas saurlie vesliKia vila?,
creto convocatum fuisse. Donec cla?lherei fenlal ad culmina regnl
CXXXVII. Bcatus igitur Alcuinus, ea qua diximus Congaudeus sanclis, Chrislo sociatus iu a-Mini.
ralibne ex regis licentia a sa-cularihus ncgoliis si- Meque luis preciiius lecuin rape, quxso in.i^i ,lcr ,
mulque a cura pastorali solutus, senii morborumque Ad pia, qua leudis, miseramis culmioa Regis.
molestiis cresccntibus fervenlius sese ab anno 801
:ul o' itiiin alque ad ralionem supremo judici redden- CAPUT XIII.
dain disposuii. Carolus nihilominus Augustus illius Beali Alcuini obitus, tumulus, epitaphium, memoria
discipulus adeo ejus doctrinis ac consiliis assuetus et in fastis.
caplus fuil, ul omnibus modis virum etsi continuo CXL. Celeberrimus igitur hic polentissimi olim
inlirmitales suas corporales pratendentem a sua so- regis ac imperatoris Caroli Magni totiusque nationis
liludine avocare, el ad aulam, pro emergenlibus abs Francicse ac Germanic* magister Alcuinus , cujug
dtibio causis, pertrahere tcnlaret, quod ex quibusdam hucusque gesU ac merita retulimus, ac levi stylo
epistolis post annum 800 scriptis intelligimus. In adumbravimus, dies suos demura, pnstquam iiiter
epistola 104 (nunc 133), anno 801, ad Carolum scri- plurimos labores pro Ecclesia et repuhlica exantla-
bil ; i Ecce Flaccus effelo corpore, militaris cingulo tos consenuit, eomplevit, metamque illam, ad quam
laboris dcposilo, secundum piissimum domini sui D omnes mortalcs properamus, attigit. Hoc sentieus vir
David consilium Deo soli quiela pace servire tolo clc- piissiinus loto dcsiderio concupivil dissolvi et esse
git desiderio : quid iterum pugnare cogitur, et sub cumChristo : atquc ut hancquoque metam feliciter
Jasce armorum desudarc, quae inflrmi corporis dene- altingerct, nihil non egit quo Deum per opera pceni-
gat fragilitas de terra tanlummodo lcvare. > Et in tenihe et per sanclorum suffragia sitii redderet pla •
cpist. lOti (nunc 134) eodem, ni fallar, anno vel ali- cabilem. Quaproptcr ut mors, quam mcnte sibi pro-
quo posteriori scripta, elsi optassct transar.tis diebus pinquam repnesentabat , ctiam ante oculos illius
vel semel adhuc videre posse regis faciem , nunc ta- continuo versaretur, locum sibi elegil in quo post
raen « supplex suppliciter, humihs humililer, devotus obitum requiesceret, ad quem vcspeninis horis acce-
«levote supplicat, ut sibi liceat apud S. Martinum dens Hymnum sanclce Marim evangelicum, seu canti-
«uam instantiam agere, quia, inquit, valde inlinna- cum Magnificat, decantare solebat cum antiphona :
tus corpore nil aliud itineris vcl laboris perficere va- O clavis David, etc.,qua Ecclesia in officio seplem
Jeo.... > De eadem vocatione ad palatium et ad do- diebus ante fcsta natalia Domini ulilur, suspirans :
minum regem , deque corporis infirmilate illud oli- Veni el educ vinclum de domo carceris , sedenlem in
scquium prohibente, dc dcposilo onere saicularis tenebris et in umbra mortis. Cui devotioni etiam ver-
negotii, dequc terrore divini judicii, cui se jam pro- sus quosdam ex psalmis addidit desiderium aHern»
pinquare sentiebat, Aquilara suum cerliorcm reddk beatiludinis suggercnles, qui receiisentur in Vita ejus
lu epistolis 108 (nunc 143) et 109 (nu.ic 144), et in Cap. 14, num. 24.
priore ipsum ad se invital in domum S. Martini actu- CXLI. Tempus Quadragcsimx, quod scmper cum
77 FROBEMI COMMENTATIO 7S
maxima devotione ei cnm carnis ac spirittis contri- A oculos deosculalus cst, ct propriis rigavit laerymis :
lione celebrare solebat, maxime eliam nunc opporiu- et quamvis beatus Alcuinus sui ipsius ct omnis
nura esse judicabat, quo sese non tantum ad pascba- cxlerioris pompx contemptor, tumulum sibi non in
lera solemnitatcm, verum eiiam ad xlerna gaudia ipsa sancli Martini ccclcsia, sed foris, seu juxia
prxpararet. Desidcrio vero tenebatur, ut gratia di- illain prxparari fecerit, ipso suo exemplo id ostendere
vina adjuvante vitam per totam illam solemnitatem volens, ad quod alios in epist. 150 (nunc 199) ad-
protrahere, ac demum eo die quo tolum opus Redem- hortatus est, ne desepulcro nrnandocogitent; « va-
plionis noslrx per adventum Spiritus saucli complc- nilas hoec, inquiens, \anitatum est, et melius est
tura ac confirmalum fuit, ex hac vita migrare posset ; liis opibus animara vestire, quam spurciliara carnis
quod eliam obtinuit. Nocte igilur festi Asccnsionis ornare. > Nibilominus prxfattis archiepiscopus ob
Domini, ut Vitx illius scriptor testatur loc. cit., conceptam de viri beati xterna felicitate opinionera
num. 28, gravi languore, ita ut ctiam loquela desli- mandavit, « ut infra sancti Martini basilicam bono-
tuerelur, Tatigatus in lectum decidit, i et accidente rificentissime sepclirclur, ut quorum in coclis junclx
paralysi, vn ldus Maii fcria v ad vesperam post solis sunt animx, una sint corpora domo in terris posita ; >
occasum, > uti babent Annales Masciacenses inferius Vitae cap. 15 num. 32. Quo lam apeclo xqualis
referendi : ipso die Penlecostes, peracto matutinali scriptoris testimonio evertitur assertum Wilhelmi
oflicio, jam fulgente aurora, ea hora qua alias ad Malmesburiensis monacbi libr. i de Rcg. Angl. cap.
missas cum suo Sigulfo lcvilice cclebrandas ingredi 3, scribemis, in monasterio Cormaricensi fuisse se-
consueverat, ejus anima carne soluta est, xiv Kal. piiltura. Ultro etiam corruit error Broweri libr. i
Junii anno ab incarnatione Domini 804, prout diserte g Antiquitatum Fiildensium cap. 10 asserentis sepultum
testatur Vitse ejus scriptor. cap. 15, num. 29, cui jacere in celebri monasterio Hersfeldensi. Errandi
concordant omnes scriptores posteriores, veteresquc occasionem Browero praebuit rude quoddam epita-
Annales Lambeccii, Petavii, et alii apud Bouquet phium Albini cujusdam, quod nuper in ecclesia
tom. V Script. Rer. Gallic, ubi pag. 16, not. (k) ex llcrsfeldensi exstabat, et quod D. Quercetanus poslca
cod. Masciacensi obitus Alcnini ita refertur : « Obiit Vitae bcati Alcuini subdidit. Verum epitaphium illud
Alchuinus xiv Kal. Junii, feria i Pentecostes, inln- non ad Alcurnum nostrura, sed ad Aibinum sen Al-
cescente die, luna vi, anno Incarn. Domini 804, in- buinum abs dubio monachum Hersfeldensem pertinet,
dict. 12, anno 36regnante domno Carolo; accidente dequoin chronico Hersfeldensi ad annum 1034 hxc
paralysi vu Idus Maii, fer. v, ad vesperum, posl solis leguntur : i Eidem vero Brunoni in Nienburg Alwi-
necasum luna xxv. i Super locum in quodecessitvir ntis in philosophica arte eruditissimus Hersfeldiae
beatus, globus igneus visus cst Joscpho archiepiscopo praepositus, qui fuit antea schobe magister famosis-
Turonensi ct aliis multis; et cuidam solitario in Itatia siraus, succcssit. > Postea vero iieri potuil, inquit D.
posilo, ipsa exitus ejus hora, ostensus est cceleslium Mab. Elog. nura. 77, ut cum monachi Hersfeldenses
leviiarum coeius, in quorum medio Alcuinus splendi- a majoribus accepissent in ecclesia sua sepultum
dissima indutus dalmatica coclum conscendere con- csse Albuinmn, errore nominis putaverint esse AI-
spectus est, uli narral ViUe scriptor cit. cap. 15, binum magnum seu Alcuinum, de quo jdeinde rudc
num. 50. illud epitaphium composuerunt. Immerito igilur
CXLU. Celeberrimus scriptor D. Mabillonius, Hermannus Kirchnerus Orat. vol. U, pag. 62, edit.
quamvis diem obilus a Vitx scripiore signatura reti- p Marburgensis anno 1607 doctoribus patrix suxllcrs-
nendum esse faleatur, annum tamen ex quibusdam ** fcldiae annumcrat Alcuinum noslrum, cx eodcm
argumentis et conjecluris corrigcndum, et Alcuini fortassis epitapbio deccptus. Verum ac genuinum
Vitam ad annum saltem 809 protraheiidam esse exis- bcali Alcuini epitapbium quod ipse vivens dicta-
timabat in elogio, cap. 13, num. 71. Verum re matu- verat, in xrea lamina scriplum ac prope sepulcrum
rius considerata animadvertit argumenta in favorem ipsius parieti inlixum fuit; quod Vitx scriptor ad
sux opinionis ibidem prolata aucloritali apertoque ffnem addidit, ubi etiam a nobis cdilum rcpericn-
testimonio xqualis Vitae scriptoris ac veterum Anna- dum est. i
lium non tantum rcrumFrancicarum, sed etiam Ger- CXLIV. Annus xtatis, qua beatus Alcuinus obiit
manicarum prxvalere non posse ; ac proplerea hauc delerminari haud putest, quod de anno ejus obitus
suam opinionem correxit in additionibus et corre- quidem constet, nullibi vero notatus reperiatur an-
ciionibus ad partem i sxc. iv Bened., pag. 767, ubi nus nativitatis ejusdem. Communis opinio cst, ipsum
totura numerum 77 ejus elogii deleri ct sequentia natum fuisse circa annum Incarnalionis 735, prout
reponi voluit : « Quae hactenus retuli de anno quo jam superius cap. 1, num. 8, notavimus. Ex qua opi-
Aicuinus vita functus est, diflicullatem habent qui- nione consequitur quod attigerit annum vilx seplua-
dem ; at prxferenda cst Vitx ejus auctoritas ab ho- gesimura. Totum vero viue sux cursum quibus operi-
mine xquali profecta, maxime cum ei suffragenlur bus compleverit, Vitx illius scriptor paucis, qux lamen
veleres annales, non solura rerum Francicarum, sed in compendio multa complectunlur, hisverbis descri-
etiam Germanicarum. In his plurimum apud me va- bit cap. 13, num. 26 : i Oliosilatem omnibus modis
lenl Annales Fuldenses veterrimi, quos novos appel- fugiebat : nam aut legebat, aut scribebat, aut disci-
lat Lambecius in tom. II Bibiiolhecx Cxsarex, ubi ■* pulos erudiebat, aut oralioni vacabat el psalmorura
typis excusi sunt. Porro Alcuini obitum ad Caroli dccantationi, inevitabilibus tanlummodo corporis in-
Magni annum regni 56, qui Christiano 804 respondet, dulgensnecessitatibus, elc. >Cujusnarrationis verilas
ila referunt isti Annales : i xxxvi Atcuinus xiv Kat. luculentius ex ipsis ejus scriptis patet, qux virum
tlaii (Ieg. Junii) obiit. Hoc proinde anno cjus obitus sane produnt Iaboribus variis assidue occupatura,
indubitantercollocandusest. > Iia vir modestissimus. et omnia momenla temporis in erudiendis verilati-
Quod si advertere voluissent BoIIandi continuatores, bus, in commuiiicandis scientiis, in dandis consiliis,
inquit D. Mab. lib. xxvn Annal., num. 71, operara in instruendis summx et inflmx conditionis bomi-
non lusissent in hac opinione refutanda, quoa fece- nibus, in doctrinis ecclesiasticis ac raoralibus ad epi-
nint tom. IV Maii in Comment. pnevio ad Vitam beati scopos, ad sacerdotes, ad monacbos, ad comites ac
Alcuini, nura. 5. Nc igitur et nos operam ludamus, judices dirigcndis, adhibentem. Ilinc mirum non est
in refellendis viri celeberrimi argumentis, qux jam quod post obitum suum sanctitatis fama ubique in-
ipscmet deseruit et qux nullum posthac sectatorem claruerit, cujus testes habemus ojus temporis gra-
repcrerunt, immoran nullura erit opcrx prelium. vissiiiios. Rhabanus Maurus hujus sui magistri no-
CXLIII. Josephus tunc archiepiscopus Turonensis, men sacris faslis intulit xiv Kal. Juuii. lom. VI,
qui, ut diximus, in beati viri obilu globum ijjneum Op. pag. 187, his verbis : « Depositio domini AI-
supcr ecclesiam sancli Marlini fulgentem vidit, au- cwini. > Et in epislola commenlariis Regum prx-
dicns ipsum jam csse defunctum, ocius illuc cum flxa tora. III Oper. pag. 45 illum « beatx memorix
dero suo a'!venit, summaque reverentia viri bcati magislrum » appellat. Hincmarus Rhcmensis cpi'
 T3 DE VITA B. F. ALBINI SEU ALCUINI 80
scopus in opuscnlo D» non trina Dcitale, tom. I Qp. A inde fuisse salis intelligitur , consislit , reducal :
».ap. 5, pag. 473, et cap. 11, pag. 507, < sanctum < Tu, inquit, tenes in manibus quod nos olim tenero
et veneranduni Alcuinum ; » et in Qne epistolx ad cogilavimiis : sed fiuctus hujus sxculi nostram navi-
Carolum Calvum Libro de Prxdeslinatione prxfixa eulam procellosis ventis in voraginem diviliarum
< virum religiosum et doctum i nominat, eumque rapuerunt tranquilla est paupert.is; qux si hu-
intcr illos Patres Ecclesix recenset, < quorum fidem militalis gubernaculo et chantatis vefo regatur,
et doctrinam apostolica sedes Romana non solum be- flante sancto Spirilu ad xtcrnx bealitudinis portum
nignissime acccptavit, verum el multis laudilius cx- perveniet. >
tulit. Ardo Smaragdus in Libr. de Vita sancti Be- CXLVI. Elipanlus episcopus Tolelanus in Alcuino
nedicti Anianensis num. 36, apud Hab. : < Alcoinum prxter multitudincm diviliarum , numerositatem
sapienlia prxclarum, sanctilalis mcrito venerabi- quoque servorura, quorum viginti millia Alcuinum
lem > dicit. Annalista Fuldensis ad an. 794 illum habere dixit, reprebendendam esse censuit tom. I,
hoc elogio commendal : < His lemporibus Alcuinus, pag. 869, num. 4, hujus edit. Enimvero ignoravit
cognoinento Albinus, snnctitate el doctrina clarus vel calumniandi studio dissimulavit Elipantus quod
habetur, > Apud Bouquet tom. V, pag. 330. Denique servi illi, si tantus tamen illorum numerus fuit, non
in brevi chronico Turonico sanctus appcllatur ; ita fuerint famuli ipsius servitio destinati, sed servi
■ enim ibi leeitur : < Anno 804 sanctus Alcoinus ad terras ecclesiarum et monasteriorum quibus prx-
-ohiit. > Apud Mab. in Elogio, num. 78. His testimo- erat colendas mancipati. llinc in epistola ad Laidra-
jiiis concordant Elogia scnptorum recenliorum, Ma- dum ejusque socios, libris adversus Elipantum prx-
billonii, Henschenii, et aliorum, qui omnes Alcuinum g fixa protestatur nunquam se aliquem horaincm ad
Beatum prxdicant : qux quidem testimonia tot gra- suum servitium comparasse, < sed magis, inquit,
vium scriplorum fide dignissima sunt; testimonium devota charitate omnihus Christi Dei mei famulis
vero ipsius Dei majus est quod ex miraculis habelur, servire desidero. > Quamvis ergo pluralitas benefi-
qux Deus per bealum Alcuinum in confirmationem ciorum aut abbatiarum regulariter Icgibus ecclesia-
ejus fidei et pielalis tam in vita quam post morlem sticis reprobetur, si nempe ambilione quxralur, aut
illius patrare voluit, qux Vilx scriplor ex illorum avaritia teneatur, culpa tamen vacat, si inde major
narratione rccenset, qui de visu testari potuerunl. utilitas ex personx promovendx dignitate et nicrito
c Nusquam tamen, quod sciam, inquit D. Mahillo- iii ecclesias redundare posse prudenter et ipso cura-
nius loc. cil., Alcuim dicm festum coluit Ecclesia, torum ecclesix iudicio existimetur. Ea cerle fuit
ne quidera Turonensis, > qux de ejus sanctilate lempore Caroli Magni monasteriorum in regno illius
experimentum habuit et exuvias vitx mortalis cu- conditio, ut plura illorum salubrius ab uno tam san-
slodit. cto ac sapiente abbate regerentur, quam singula a
CXLV. Fortassis vero illud in Vita Alcuini alias singulis pietate ac doctrina imparibus. Iniquus ergo
irreprehensibili male accipiendum est, ut potc Icgi- in Alcuinum esl D. Basnagius, quando in bistoricis
bus Ecclesix et monasticx humilitati adversum, suis nbservationibus circa Felicianam hxresin et
quod plures in Gallia ahb.itias, nempe Turonenscra Etherii atque Beati libros, tom. II Thes. Momira.
cum cella Cormariccnsi, Ferrariensem cum cella Canisii pag. 290, calumniam Elipanti in Alcuinum
sancti Jodoci, ac Trecensem sancti Lupi simul le- probat his verbis : < Tandem Alcuinum servorum
nuerit. Verumlamen, quainvis exemplum istud ejus- r. numero viginti millium et divitiarum abundantia,
modi sit ut nemo lacile illud imitari velit aut debeat, qux monachum sxculo renuntiantem non decent,
nihilominus hxc beneficiorum pluralilas ab omni tanquam inRatum inerilo traducit Elipantus. > Ita
culpa vacasse dicendura est. Is siquidem plures illas cura corvis crocilat Basnagius, quem etiam non in
abbatias nec ex ambitione quaesivil, nec ex avarilia Alcuinum tantum, verum et in alios scriptores, Felicis
tenuit, scd prxter suam volunlatein a regc Carolo et Elipanti adversarios, iniquum merito reprehendit
ipsi pene obtrtisas oblinuit : qui idem libcralissimus D. Madrisius Operum sancti Paulini pag. 226 seqq.
ac boni publici studiosissimus rex abbatias illas non in animadvcrsione singulari in Basnagii observalio-
in alium finem Alcuino commendare voluil quara ut nes historicas circa Felicianam lixresin et Etherii
is itionachos ad laxiorem vitam prolapsos emenda- atque Beati libros.
ret, redditusque omnes impenderel in usum fratrum, CAPUT XIV.
in eruditionis illoriim profeclum, in hospilum ac
peregrinorum subsidium, ac in ilinerum, qux fre- Beati Alcuini eruditio et doctrina.
quenter nunc ad aulam, nunc in Angliam, etc, fa- CXLVII. Neminera nostris etiam temporibus fore
rienda erant, sumptus. Quam enim ipsius Alcuini existimamus, qui bcato Alcuino, cujus haclenus vi-
animus a cupiditate divitiarum ac a remuneralione tam modulo nostro descripsimus, et cujus nunc
laborum suorum alienus fuerit, ex illo rcsponso in- opera qux post primam edilionem reperire potui-
telligi potest, quod teste Vitx ejus scriptore cap. 2, inus, vulgamus, eruditionis laudcm dubiam reddere,
num. 12, regi ipsum amplis muneribus ad se pertra- aut in controversiam trahere velil aut possit : imo
hcre conanti, dedit in hxc verba : < Domine mi rex, nec quisquam futurus est, qui non censeat illuni
tux non dispono volunlaii renuere... libenter etiara D oninilius x>i illius viris illustrihus, qui aliqua do-
palerna in regione mea non modica hxreditate dita- ctrinx fama claruerunt, fuisse superiorem. Testi-
tus, hac sprcta, hic paupcr slare delcctor. > Et quis inonia mulliplicia postea producenda, eorum qui ei-
illius scnsiis sit de divitiis et pauperlate manifestat dem convixerunt, eorum qui prope ipsum secuti
in psal. cxxxi , v. 15, lom. I, pag. 388, his verbis: suni, et eorum deraum, qui ad nostra usque tempora
< Pauperes Cliristi sunt qui non amanl hoc sxculuin, illins inter viros illustres ac ecclesiaslicos scriplores
mvc habeant divitias, sive non habeant : aliquibus mentionem fecenmt, abunde docent, quam niagna
enim dalx sunt divitix ad dispensandum egcnis, non semper fuerit de ejus vastissima eruditione el illi-
autem datx sunt illis ad possidendum ; neque spera bala fldei ac morum doctrina existimatio , et quod
in illis debent ponere, nec satietatent in illis habere, plus cst, ipsa illius opera et varii argumenti lucu-
sed in nomine Christi confidere, et in justitia el in brationes, quibus Ecclesiam el litlerariara rempubli-
charitate Dei et proximi : hxc est saturitas sancto- cam locupletavit, aperlissime comprobanl, nullani
rum, non sxculi divitix. > Eadx quoquc presbylero pene arlem vcl scienliam, si solani medicam exci-
jn epist. 140, quantum ipse a cupiditale divitiarum pias, esse quam non docuerit, quam non scriptis
abf:ierit, et quam aegre ferat quod a statu quielo suis tractaverit, et pro suo xvique sui gcnio illu-
pauperiatis quem professus olim fuerat in voraginera strare, felici prorsus conalu, studuerit, Grammali-
divitiarum fuisset dejectus, significat, illumque rogat cus, rhetor, pocta, philosophus, theologus, imo
u t m: orationibus sux devolionis ad eumdera pau- eliam, quod nonnulli iiificianiur, jurispcriius. Ex-
nerlaiisgradum, in quo ipse Eada, quein monachum stant enimvero, secus ac D. Mabillonius prxfat. ad
81 FROBENII COMMENTATIO. 82
sxc. iv Fened., part. i, num. 176, scnlichat, qux- A dicit, « Alcuinum Latinc, GrxceetHebraice pcritum
«lam illius etiam de legum jurisquc scieutia monu- fuisse ; > quod nec Magdeburgenses diflitentur ,
inenta, ad qux pertinere credimus tum Dialogum cum Cent. viu, col. 777, aiunt Alcuinum Lati-
de Rhetorica, in quo cum Carolo Augusto suo disci- nx, Grxcx et Hebraicx lingux sibi comparasse no-
pulo de plurimis Romani juris argumentis disserit, tiliam.
lum quxdam capitularia juris Francorum, in quo- CXLIX. De stylo quo bcatus Alcuinus in tam mul-
rura collectione idem legislator sapientissimus opera tis variisque suis opusculis usus est, diflicile accidit
quoque Alcuini usus esi, prout leslatur Benedictus .cquum ferre judicium; non enim oranium de scri-
Levita in prxfat. ad libr. v Capilularium tom. I, pioris cujusdam stylo eadem semper esl opinio : et
edit. Baluzii, pag. 806. hxc diflicultas crescit quando antiqui alicujus aucto-
CXLVUI.LinguamLatinammagisjteristeoptimecal- ris scripta ex vetuslis exeraplaribus apogryphis, fre-
luit, quamvis n&inunquam a rcgulis artis grammati- quenter mendosissime exaratis , eruere oportet ,
cx deflectcre vidcatur, cuius tamen defectus causam quorum autographa pene omnia periere. Menda nam-
ipse prodit in epist. 85 ad Davidem suum scribens : que ct lacunx qux in illis reperiuntur, stylum mutant,
i Quod vero in littcris vel distinctionibus non tam atque obscurum nonnunquam, diflicilem el minus
scholastice currit quam ordo d regula arlis gram- fiuidum reddunt. Slylus pariter ejusdem auctoris
maticx postulat, hoc sxpius velocitas animi eiiicere nonnunquam mulatur secundum materiarura qux
solet, dum legentis intentio oculorum prxcurrere tractantur diversitatem. Hinc apud Alcuinum stylum
feslinat ofBcium. Nec ego capitis dolore fatigatus alium notabis in epistolis ; alium in tractatibus theo-
examinare possura, qux subilo casu ex ore diclan- n logicis, dogmaticis, poleraicis; alium in phiiosophi-
tis evolant. i In Grxca etiam lingua Alcuinum non cis : qux diversitas ex eo etiam profluit, quod lpse
modice versaluiu, nec in Hcbraica omnino hospitem illorum scriptorum stylo sese accommodet, quorum
fuisse, non est cur dubitemus. De Grxca quidem usus est luminibus, nunc Hieronymi, nunc Augusti-
ejus eruditione testimonium prxbet epist. 23 (nunc 27) ni, nunc Gregorii Magni, nunc Bedx, nunc aliorum.
ad Homerum, ubi quasdam lingux Grxcx particulas De stylo igitur proprio illius judicium niaxirae fercn-
iirorsus critice expendit; de peritia vero lingux He- dum esse censeo ex epistolis, ex iibris adversus Fe-
braicx nihil plane supercst, ex quo intelligi possit licem et Elipantum, et ex poemalicis. In epislolis,
quantum in illa profcceril. Qux enim in Alcuini fa- iis saltein quas emendatas et integras habemus, ne-
vorera ab aliquibus citantur cx quxslionibus et re- scio quid ui stylo sit reprehendendum. Adversus
sponsionibus in Genesin , aut ex Commenlario in Feliccm et Elipantum utitur stylo modeslo, gravi
Ecclesiasten, aut ex Interpretationibus nominuin He- et ad confutandos et corrigendos adversarios apto.
braicorum progenitorum Christi, non e pcnu Alcuini Poemala plura, quibus nempe major diligentia adbi-
veniunt, sed ex D. Hieronymo pene integre descripta bita fuit, ut illud de Pontiflcibus Eboraccnsibus, do
sunt; quod etiam animadverlit eruditissimus Vallar- rerum humanarum vicissitndine, de sludiis in aula
sius Veronensis in prxfatione ad lom. IX Operum regis, dc Luscinia, de Cuculo etc, non destituuntur
S. Hieron. editionis novissim* anni 1738, acpropter- ingenio, sapore et quibusdam igniculis poeticis. Ne-
ea idera vir doctissimus improbat nuperi cujusdam que tamen stylum islorum carminum, epistolarum,
Alcuini Iaudatoris Hodvi opinionem, asserentis qnod et rcliquorum scriptomm cum slylo Ciceronis, Vir-
bealus Alcuinus in corrigendis sacrx Scripturx exem- gilii, elc., aut cum illo quo inclaruerc Augustinus,
plaribus originalium qiioque linguarum Hebraicx et C llieronymiis , Ambrosius, ctc, xquiparandum esse
Grxcx periliam adliibuerit; minirae enim, ait ibidem prxlendimus. Illud ccrlum habemus Alcuini stylum
D. Vallarsius, Alcuinus hoc sibi negotium dedit ; sed meliorera esse, quam a quoquam xvi sui plurimum
ncquc sibi ea mens fuit, ut originales texlus consu- adhuc obscuri scriptorc pnetendi possit; et xque
leret... Tola fuit ejus industria in conquircndis un- bonum quain stylum mulloruin scriptorum Lalino-
ilequaque Hieronymianx versionis codicibus, iisque rura nostrx xtaiis, in qua Latinam linguam multis
scdulo inter sc conferendis, ut qux probauda sibi in scholis cum maximo, nisi medela afferalur, rei
esset leclio, ex eorum flde qui melions emendatio- littcrarix damno negligi ac conteinni dolemus. Verum
nis el nolx viderentur decerncret. Hxc quamvis ita de hac re, sicut eliam de Alcuini erudilione liltera-
sint, nihilominus vero simillimum est Alcuinum eru- ria in rebus grammalicis, philosophicis, mathemati-
ditionis cujusvis scmpcr cupidissimum, id omne di- cis, etc, erudili ipsimet judicent ex ipsis hisce operi-
scere voluisse, cujus discendi in patria sua Anglia bus ante illorura oculos posilis. Erudilorum quoque
ipsi occasio fuit. Certe sacrarum iinguarum studium atlcnlioni et legenlium cognilioni maximam partcin
ibi diu et ad Alcuini ugque tempora floruisse teslem doctrinas illas fidei ac morum, quas beatus Alciiiims
habemus omni exceptione majorem Ven. Bedara, ipse nienie tenuit ct suisdiscipulis tcnendas commen-
qui lib. iv Hist. Gentis Angl. cap. 2 teslatur, suo davit, relinquimus, ne in singulis recensendis ni-
tempore ex discipulis Theodori episcopi et Adriani mium prolixi simus; prxcipuas nihilominus illarum
abbatis superfuisse, « qui Lalinam Grxcamque lin- per distinclos paragraphos commemorare juval, ex .
guam xque ut propriam in qua nati sunt, norint. > quibus intelligi possit, qux illis temporibus curav
Sacrarum pariter linguarum sludiiim in schola Ebo- D quod systema reiigionis, quanla purilaset iutegrilag
racensi floruisse ex apparatu librorum ibi custodito- moralis disciplinx fuerit.
mm innotcscit, quem his versibus dcscribit Alcuinus
iu poemate de Ponlif. Eccles. Eborac. § I. De Canone sacrm Scripturar.
Illie invenies veternm vesligia Palrum : CL. Integrura sacrorura Librorum Canoncm ,
OoMquid habet pro se l.aiio Romanus in orbe, quem in poemate 6 describit, tantx auclorilatis esso
Grxcia vel quidijuid traosiuisil clara LaUnis: judicat,
Hebraicus vel quod popiilus liibil imbre siiperuo, De quibus et nullijam dubilare licel;
Africa lucifluo vel quidquid lumine sparsit.
ob rationem, quara mox sul.jic.it his versibus :
Uas ergo linguas calluit ipse Ven. Beda, calluere
iltius discipuli, calluere beali Alcuini magistri ; quid- His elenim liliris vere est coeleslis origo
ni et ipse illorum discipulus tam induslrius eas cal- Hos quia dictavit Spiritus ipse Dei.
luit : quod ipsum ex testimonio Josephi sui discipuli Mone.ndum vero hic lectoiem ccnsuimus., tilhmos
colligitur, cui prxcepit, ut in cnnlrahendis in com- versiculos in cod. Vendobonensi inlcgruni carmen
pendium -beali Hieronynii Commentariis in Isaiam clattdentes, in cod. ms. jiene coxvo, serius in bi ■
llebraicx veritatis tramiicni sequeretur, uti diximus bliotheca collegii sancti Patili Ralislionensisdctecto.
supra num. 48. Cooscntiunt de hac rc nlerique scri- suliju nctos haberi priinx parli cjtisdcni carminis, ubi
ptores Ancli*, prxprimis Joanncs Balxus, qui au- posl versum :
ctoritatc Annalium gymnasii Cantabrigiensi» nixus Ad laudeui Cltrisli prupriimque in sacla salutcm,
£5 DE VITA B. F. ALBINI SEU ALCUINI 81
ila sonanl : A virginem veram esse Dei genitricem. Ihid- el lib.
Oxlicihus sacris liostili clade perustis vi adv. Felicem num. 9. Yerum de his plura pro-
Ezra Deo (Vrvens lioc reparavit opus. lixius huc referre nolim, cum ejus doctrinx de
D. Lambecius, a quo hoc carmen mutuavimus, loco hisee mysteriis copiose prostent in ciUHis libris de
Ezra Deo legit /'.'( Rado, facili in lectione vetcris Trinilate et adversus prxdiclos auctores Adoptia-
scripturx errorc, accipiendo niminim Ez pro Et, nismi.
et in ultima syllaba db negligendo virgulam illi su- § III. De gratia et libero arbitrio.
perinductam, qux indicat loco do legendum esse CLITI. Libertatem arbitrii simul ac necessitalem
Deo. Hunc neglectum in Lambecio jam notavit cl. gralix heatus Alcuinus variis in locis docet et propu-
Gentilotlus in Analeclis Vendobonensibus D. Kollarii gnat. Sic iib. n de Trinit. cap. 8 : i Si, inqmt, non
tom. I, pag. 630, quamvis et ipse vir prxclarus dece- est Dei gratia, quomodo salvatur mundus; et si non
ptus sit, existimans virgulam illam denotare litteram est liberum arhitrium, qiiomodojudicahitui mundus?
n, et loco Rado legendum esse Radon. Verum nos Sine divinx gratix ailjutorio, ait ibidem, liberum
minime dubitamus in codice Yendobonensi xquc ac arbitrium nec converli potest ad Deum, nec profi-
in illo collegii sancti Pauli Raiish. legendum essu cere in Deo. » Pro gratiis prxvenienle et subse-
uon : Et Rado,$ed : Ezra Deo. Ezra vero Esdras est, quente in epist. 55 (nniic. 69) ita orat : i Da vclle ct
prout patet ex illo hujus carminis versu : pcrficere; da ut misericordia tua prxveniat nos ad
Hinc Ezras, Nemiao, Judilli, Esterquc libelhis. incipiendum, et suhscquatur ad perficiendum. i De
Enimvero Esdram sacros Libros in captivitate Ba- gratia comitante et perseveranlix in epist. 76 (nuuc
hylonica olim eombustos vel deperditos reparasse a B 91) ita scribil : i In peccatis nascimur, sed gratia
multis credilum est, quam controversiam erudite renascimur,qux nos in bonoopere ciirrentes coinite-
iliscussit D. Calmetus in dissert. Commentario in tur, el usque ad finem perseverare faciat. • Demum
Libros Esdrx pncfixa. Hinc ergo suam verisimili- in cap. 9, v. H, Commenl. in Ecclc, Pelagianam se-
tudinem amiltit communis qux hucusque invaluit ctam illis verbis Apostoli Rom. ix, 16, iVon est
opinio, quod Rado abbas Vedaslinus sacrum Codicem volentis, ncque currenlis, sed Dei miserentis, de-
opera beati Alcuini pro suo monasterio rcparari fe- slrui ait, «. quia, inquit, sine gratia Dei nec voluntas
cerit; cujus operis etiam Alcuinus nec in epistola 46 hona erit in homine, neque cursus boni opcris sine
fnunc 51) ad monachos Vedastinos ullam mentioncm Dco fieri valet. >
facit, elsi ihidcm litulos ecclesiarum et altarium a § IV. De baplismo et confinnatione.
se dictatos ; missas et homiliam in honorem sancti CLIV. De baplismo lib. u adv. Felicem, num. 16,
Vedasti a sc pro monachorum Yedastinorum usu docel neininem in baplismate Joannis adoptionem
composilas commemoret; et in carm. 41, in quo filiorum Dei aul remissionem peccatorum accipere
oiunia ornamenla ac munera a Radone in ecclesiam potuisse. Et libr. u in Joann. cap. 5 baptizatum ah
et monasterium sancti Vedasti collata recenset, dc hxretico, schismatico aut quovis facinoroso in con-
sacro Codice illius rogatu rcparato omnino silet. fessione sancue Trinitalis rehaptizari non dehere.
Credam crgo Alcuinum carmen iliud adJidisse sncro In epistola de cxremoniis baptismi el in epist.75
Codici jussii Caroli Magni a se emendato, et in bi- (nunc 90) rilus baplismalis et confirmationis secun-
bliolheca Vindobonensi, Lambecio judice, adhuc su- q dum Ecclesix usum et sanclorum Patrum doclrinain
persliti. Corrigenda ergo est nota quam, nondum describit. In epist. eadem ad Lugdunenses, ct in 97
viso codice sancti Pauli , dedimus ad idem car- (nunc 113) ad Paulinum Hispanos quosdam rcpre-
men 6, ad v. Rado. bciiilii, qui i conlra univcrsalem, inquit, Ecclesiae
CLL In priori prxdicti carminis partc omiltitur consuetudinem aOirmant, sub invocatione Trinilatis
I.iber Tobiw, nisi desit ihi versus, scriptoris forlasse unam esse mcrsioncm in baplismate agcndam. >
incuria iutermissus; in altera siquidem parte, qux Alios quoquc in eadem epist. ad Paulinum erroris
in utroque ms. absque novo titulo priori jungitur, arguit, qui trinam volenles facerc mersionem, in
idem quoque Liher hahetur. Libri Apocalijsis auclo- uuaquaque mersione invocalionem Trinilalis repe-
rem Alcuinus crcdit Joannem, qui Evangelium scri- tunt, trcs personas ler nominando : i Quid opus est,
psit. ct supcr pectus Domini in Ccena recnbiiil. Librum inquit, lcrtio rcplicare, quod semel dictum suflicit? >
Ecclesiaslici refert inter Scripturas divinitus inspi- Nccessitatcm trinse mersionis in cit. epist. ad Lug-
ratas, cap. 14 de Virlulibus ad Cuiilonem comitem ; diinenscs probal auclorilale sancti Lconis papx, sancli
ct ibidemcap. 17 eurndem laudat taii<|iiam Scriptu- llieronymi et sancti Amhrosii : dc cpistola vero san-
ram sanctam ; quamvis lib. i adversns Elipanttim cti Gregorii Magni ad Leandrum cpiscopum Hispa-
ii. 18 respondcns argurocnto cx cap. xxxvi, 14, Ec- lenscm, qux iih objiciebatur, dubius bxsit, an iliius
cli. adducto subdubitare videatur, niim liberillcpro- sit, anab aliquo illius seclx auclore sub eiusnomine
pheticis sive sacris debeat accenseri, oli auctoritatem scripta sit, i quia, inquit, illam in epistolari suo li-
sanclorum Uieronymi et Isidori, qui illum apocryphis bro, qui de Roma nohis allalus est, non invenimus. >
annumerant. Yide tamen qux ad illum locum loco Condonandum ergo cst Alcuino quod severius judi-
cilato notavimus.. " cium tuleril adversus illos Hispanos, unius mersionis
§ II. De Trinitate et Incarnalhne. assertores. Maximus namque osor omnis in Ecclesia
€1,11. Sicut beatus Alcuinus in Canone librorum uovitatis insistebat consuetudini, qua? suo tempore
saiictx Scriplurx, ila et in rciiquis fidei dogmatihus in Ecclesia Romana, in ecclesiis Anglias Gallix ac
scinper sanctorum Patrum ct primxvx Ecclesix do- Italix vigebat, simulqiie doctrinx sanclorum Pa-
clrinam pro norma habuit, a qua prxprimis circa iruin, quos allegabat, el quibus annumerari possunt
uiysteria Trinitatis et Incarnationis nulfis hxretico- Tertullianus Libr. adversus Praxcam el de corona
niin aul philosophorum sublilitatibus. ac ratiociniis militis; sanctus Cyrillus Hieros. Catcebesi n; san-
averti potuit ; sed potius dogmata illa semper in ctus Basilius dc Spirilu sancto cap. •i' et alii apud
Ecclesia receptu suis discipulis in libris de Trinitate Martene de antiq. Ecclcs. Ritibus tom. I, pag. 129,
suaviter instillavit ; ct in libris adversus Felicem et nuni. 7 ; ac dcinuin Paulinus Aquilciensis in dictaiu,
Elipantnra fortiter defendit, aperle professus, Palrem quem pridem a nobis in bihiiolheca Salisburgcnsi
cl Filium et Spiritum sanclura unum esse Deum, delectum D. Mansi novx Conciliorum edilioni insc-
unius substantix, unius essentix, unius polestatis : ruit tom. XIII, pag. 921. Hxc controversia post Al-
Patrem profitetur a se ipso, Filium a Patre genitum, cuinum aliquandiu duravit, qux dcinde in concilio
Spiritum sanctum aPatreetFilioxqualiterproceden- Wormaticnsi anni 868 terminata csl, ubi can. 5
tcm.Lib. tdeTrin. Chrislum simulverum csseDeum dccernitur, utrumquc rectum , ulrumque irrcprc-
et rcrura homincm in unitalc personae. Ihid. lih. m, hensihilc in sancla Dci Ecclcsia bahcnduin essc, mii-
tap. li; cl lib.i. adv. Elipant. mim. 21. Bcatam cam scilictl et trina.ti nicrsioncin.
8."> PltOBEMI COMMENTATIO. »1
CLY. Basnagius (om. II Thcsauri Monumentorum A Et in epistola 3'j (nunc 44) Flavium Damcetara a.l
Canisii pag. 397 in not. (h) in epist. ad Lugdunenses, pugnandum cum hoste iter molientem hortatur, ut
ubi Alcuinus scribit tres noctes tresque dies, quibus prius peccala sua confessione expiet, laudato priscis
Jonas fuit in ventre celi et Christus in corde terrx, mililibus more, inquifCanisius, cujus verba retuli-
synecdolice posse tres niiTsioncs et tres clevalioucs mus in notis ad epistolam citatam.
in baptismo designare, ipsum hac crisi ferit : i Al-
cuinus, inquit, nuraeris inhiabat, et inde pueriliter § VI. De eucharisiia.
mysteria voluil ad faluitatem usquc elicere. > Non CLYII. Qux mens ac scntentia beati Alcuini fuc-
altendit, opinor, Basnagius pcr acrem hanc censu- ril de mysterio eucharistix et dogmate transsubstan-
ram simufpeti Patres antiquiores, qui certe pueri tiationis, expluribusilliusepistohs, nempe 36, 75, et
non erant, et nominatim sanctissimum ac celeber- 124 (nunc 41, 90, 163) innotescit : prxprimis vero
rimuni pontificem Lconem hujus nominis primum, illam pandit in epist. 41 Paulinum rogans his ver-
eodem mmlo verba D. Pauli Itom. vi, 3, mterpre- bis : < N« quxso obliviscaris in tuis sanclis oralio-
tantem, cujus auctoritate nixus Alcuinus, vorba illius nibus nomen amici tui Albini, sed in aliquo memo-
c\ epist. 17 ad episcopos Siciliae ibi adducit, qux ita rix gazophylacio reconde illud, el profer eo lempore
sonant : < Sepulturam triduunam imitatur trina opporttino, quo panem et viiuiin in subslantiam cor-
demersio, et ab aquis elevalio resurgentis instar est poris et sanguinis Christi cousecraveris. > Quo sano
de sepulcro. > Quid iu hac inlerpretatione puerile testimonio nullum pro dogmate transsubstantiationis
sil, et an non niagis puerilis sit Bnsnagii censura ad- eo tcmpore credito illustnus dari potuit. < Hxc nostra,
versus veteres Ecclesix doctores, juilicent a-qui re- _ hxc majorum nostrorum fides(qux observatio in illa
rum xslimalores. " verba est doctissitni D. Mabillonii Libr. de Liturgia
Gallicana pag. 95, edit. I'aris. anni 1729) qtiam
§ V. De confessione peccatorum. ulinam fralres nostri aversi jam tandcm vcl sero
CLYI. Baptismo posnitentiam comparat Alcuinus, agnoscant, neque nos amplius provocent ad fictitiam
hancque vocat secundum in Ecclesia baplisma quo ilTara novalionem, quam Paschasio Badberto auctore
pcr confessionem humilem sacerdolibus faclam sxc. ix contigisse criminantur. Unius Alcuini aucto-
abluimur a peccatis post primum baplisma perpetra- ritas tam clara et manifesta banc controversiam
lis. « Nonne, inquit in epist. 96 (nunc 1 12) ad mo- dirimere deberet... et qtii tam perspicuis verbis.
nacbos Gothix, in sacro haptismate sacerdotibus detrahit fldem, is non vcritatis.sed contenlionls, scd
Christi noslrx fidei confessionem dare debemus, el erroris, sed schismatis amator est. > Hanc Alcuint
sic sacerdotali minislerio, diviua operante gratia, ab mentem corrumpere nisus est D. Basnage tora. K
omnrbus ablui peccalis ? Cur eliam in sccundo poc- Hist. Eccles. libr. v, pag. 899 seqq. quera rcfutavi-
nitenlix baptismate per confessionem humilitatis no- mus animadversione iu censuras illius adversus dis-
sirx, ab omnibus post primiun baptisina peractis, qtiisitioneiu D. Mabillonii de auctore Libelli Confes-
eadem divina miseranle gralia, sacerdotali similitcr sionis fidci tom. II, pag. 384.
auxilio non debemus absolvi peccatis ? t Et in epist. CLVIII. Fuit lunc tcmporis in Hispania quorumdam
79 <nunc94) ad Aquilam, animarum pastorihus in- opinio, talem esse in sacrificium, hocest, in materiam
culcat, ut hortentur fideles ad confessionis puritatem panis eucharistici mitlendum , seu miscendum , quod
et peenilenlix compunciionem, « quia, inquit, hoc tmprobat beatus Alcuinus in epist. 75 (nunc 90)
secundum baptisma est in Ecclesia, ut qui post pri- C contestatus, < quod illam consueludinem nec uni-
mum erravenl in aliquo delicto, in hoc secundo cor- versalis observat Ecclesia , nec Bomana cusiodit
rigalur. > Porro in citata epist. ad Uolhos pravam auctorilas. Tria sunt, inquit, in sacrificio ofierenda,
qu.e in illa provincia inoleverat consuetudinem re- panis, aqua et vinum... et panis, qui in corpus Chri-
prehendit et confutat, quod laici peccata sua saccr- sti consecralur, absque fermento ullitis altcrius infe-
ilotibus confiteri nollent, existimanles sufiicere illa ctionis debct esse mundissimus, et aqua absque oinni
in occulto Deo confileri. Necessitalem ergo confes- sorde purissima; ct vinum absqtte omni commixlionu
sionis sacerdotibus faciendx probat 1° quod Chri- alterius liquoris, nisi aqux, purgatissimum. Ex aqua
sius sacerdotibus dederii potcstatcm ligandi ct sol- et farina panis fit, qtii consecratur in corpus Christi :
vendi : < quid solvit , inquit, sacerdotalis polestas, aqua et vinum in sanguincm consecrabitur Chrisli. >
si vincula non consideral ligati? > 2° Idem probat Ex quibus verbis evidentissime demonstratur usunt
exemplo leprosorum, quos sanandos Doiniuus ad panis azynii in eucbaristia tempore Alcuini, atque
sacerdotes misit ; et 3° excmplo Lazari, quem solvi adeo ante Photii discidium, pene universalem fuissc,
|)'T discipulos jussit : « nunquid, inquit, non fascia- non in Britannia tantum, in qua ipse natus est, et in
inenla mortui eodcm verbo solvere poterat, quo Gallia ubi diu moratus, verum etiam in Romana et
mortuum vitx redditum de sepulcro prodire jussil? > tota occidentali Ecclesia; quod erudite, more suo,
4« Exemplo Davidis qui coram Nathan propheta de ostendit D. Mabill. in Disserl. de Azyrao et Fer-
peccato suo semet accusavit : < Hoinini, inquit, pa- mentato cap. 9 tom. I des ouvragcs posthumcs pag.
lefecit vulnus suura, et a Deo mox remedium acce- 155.
pit. > ldipsum probat ex Sacramentario Ecclesix, 0 CLIX. Ad hunc locum Alcuini mox a nobis descri-
inquiens : < Si peccaia sacerdolinus non sunl pro- ptum D. Basnage banc notam addit : < Hispanos
denda, quare in Sacrameniario reconcilialionis ora- theologos, ait, non fuisse tunc lemporis transsub-
tiones scriplx sunt? Quomodo saccrdos reconciliat, siantiatores facile probarctur, si ex sale mixto pani
quem peccare non novit? > Demum vero confessio- ducere liceret noMs argumentura. > Mirum ! cur
uem asserit in iis, qui gravioribus peccatis vel con- argumenlum ducere non liceat, quo rei cujusdam
Sensu vel opere vel prava consuetudiue se obnoxios veritas facile probari possct? Ex sale pani mixto fa-
fecerunt (quos tribtis mortuis a Christo resuscitalis cile probaretur, si Basnagium recte intelligimus,
coroparatj, necessariam essc prxparationem ad digne theologos Hispunos lunc transsubstantiatores non
communicandum de corpore et sanguine Jesu Chri- fuisse; verumtamen eo argumento uli illi non lice-
sli: < H.tc, inquit, cogiUUe, charissuni fratres, et in bat. Quid vero prohibcbat? Nempe viro docto satis
qualicunque harum trium mortium genere si quis cx aliis fortioribus documentis ac testimoniis nolum
jaceat, citius ad confessionis probatissima medica- erat, Hispanos tbcologos tunc, et antiquioribus tem-
menta confugiat... ul non ad judicium damnationis, poribus transsubslantiatores fuissc, quibus levissi-
scd ad salutcm sanclificalionis communicet corpore mum argumcntum ex quorumdam consuetudinc,
et sanguine Domini nostri Jesu Christi. > Similia s.ilcm in sacrificium mittcndi, opponere non licuit ;
documenta de necessitate et utilitate confcssionis sicut nec ex usu panis fermentali argumentari licet,
pi^catonim fncienda sacerdotibus trailil bcatus Al- Grxeos non cssc transsuhslanliatorcs. Sapienliu*
cuinus fratribus Turoncnsibus lom. II , pag. 154. crgo vir doctus lianc notam supprcssisscl.
 87 DE VITA B. F. ALBINl SEU ALCUINI FROBENH COMMENTATIO.
§ VII. De sanclorum inlercessione, purgalorio et ora- A catholicus, sequatnr probatissimam sanetse Roniana?
tione pro mortuis. Ecclesiae auclorilateiu, ut unde eatholica: lidei inilia
CLX. Ad dogmata fidei catholicae eliam pertincnt accipiinus, inde exemplaria salntis iiostra- semper
doctrinae beati Alcuini de sanctorum interccssione, habeamus ; nc membra a capite separentur »uo : ne
i'e purgatorio e. de oratione pro mortuis. Longum clavigcr regni ccelestis abjiciat, quos a suis deviasse
I ssel oninia ilia loca hic describere, in quibus mens intelligit doctrinis. » Ac propterea lib. i adversus
eeali Alcuini de sanctorum, quos Ecclesia tanquam Feliceni, num. 6, < Ecclesiam Romanam vocal alia-
beatos Dei visione in ccelo gaudentes colit, invoca- liim ecclesiarum caput.» Et lib. vn, num. 13, docet,
lione et intercessione declaratur. Duo saltem testi- < Romanam Ecclesiam a calholicis et recle credenti-
iiionia buc referre sufficiat; unum, quo aliis (iduciani bus esse sequendam.
irga sanctorum preces iuspiral; allerum ex quo CLXIII. Haec fuit doclrina celeberrimi hujns totius
propria ipsius in illorum mtercessione (iducia ap- Galliae, Franciae, Germaniae el Angtix magistri, illn-
paret. Ad fralres Turonenses in epist. 19 (nunc 25) strisque saec. vm in Ecclesia doctoris, non noviter ef-
scriLit : < 0 felix familia tali gaudens paslore... Ha- flcla, sed a lempore apostolorum tradita ct inler
tielis enim Dci gratiam auxiliantem vobis, et nia- uriores ignorantia: et barbariei nebulas conservata.
gnum iniercessorcm , sanctum scilicet Marlinum, llxc fuit fldes summi ac polentissimi regis ac impe-
deprecantem pro vobis : quia in cujus servitio quo - ratoris Caroli Magni ; h:vc fuit fides omnium illius
tidie statis in donio sua, illuin babctis in coelis omni temporis pontilicum, et orthodoxorom principum,
liora suffragalorem. i Pro semctipso ita ad sanclum archi et episcoporum, omniumque fldelium Chnsiia-
Willibrordun) precalur, toin. II, pag. 193 : < 0 bea- B norum, ut mirum sit, potuisse recenlioribus tempo-
lissinie Cbristi sacerdos ! ne nos derelinquas labo- ribus, inter viros etiam doctos et eruditos repenri,
rantcs in lcrris; scd precibus tuis de coelis adjuvarc qui illis dogmatibus recentiorem origincm assignare
i oii cesses. Vita tua apud homines semper probata vcl affingere vellent. Veruin hsec heterodoxorura la-
fuil pro Dco : sint preccs iu:e apud Deum semper in- boriosa, simul vero frustranea diligentia est, qua no-
lenta: pro hominibus... 0 felix anima, quae sacculi vandi spiritum a se emoliri, suisque inventis antiqui-
laborcs dcreliquisli, el ccelestem cum multiplicis su- talis fucum obducere conanlur.
doris lui fructu requiem intrasti... Credimus te in CLXIV. Orthodoxi hujus docloris nomen Calvinus,
pnesentia Domini Dei tui omnia posse impetrare, qu:e exigua litlerarum metathesi, initio per smnmam frau-
poscis, elc. i Ex quibus simul patet, beatum Alcui- dem et imposluram usurpasse tradit Canisius in prse-
nuin miniine dubitasse quin sancti homines ante fal. ad lectorem in Dialeclicam Alcuini tom. II Lect.
dicm exlremi judicii in ccelis Dci pracsentia et vi- Anliq. Edit. Basnagii pag. 486. Similia habet Spon-
sione fruanlur : imo in epist. 97 contrariam fo- danus Annal. Eccle. lom. III, edit. Ticini. pag. 61,
ventes opinionem reprehendit lanquim vuhieranles num. 9, ubi ait : < Ipse (Calvinus) aliquando iranspo-
sanctae el catholicae Ecelesia?. unitatcm ac universalis sitis littcris Alcuinum sese nominavil, uti in Instilu-
lidei veritatera. tionis su;i: editioue Argentoratensi anni 1539, nomen
CLXI. De igne purgatorio quorumdam juslorum ;i'iiiiil:iius magni illius Alcuini, qui Caroli Magni
ita scribit lib. lll de flde Trinitalis cap. 21 : < Suni pra:ceplor fuit. > In indice quoque expurgatorio ,
<|uidam justi minulis quibusdam peccalis obnoxii, quem D. Basnagius in ohservatione in eamdem Dia-
qui sedificaveruul supra tundamentum, quod Chri- Q lecticam Alcuiui pag. 487 citat; et in altero indice
slus cst, fcnum, ligna, stipulas, quae illius ignis ar- lilirorum probibitorum Ronue anno 1704edito, quem
dore purgantur; a quihus mundati aeteruae felicita- ipsimet inspeximus, recenscntur Atcuini seu potiut
lis digni ellicienlur gloria. > Hunc ignem Alcuinus Catvini Commentarh in Libros ete Trinitale. Verum
dcpiugil in carmine de Pont. Eborac. vers. 905, et D. Basnagius loc. cit. expurgalores, Spondanum et
vers. 987 seqq. His porro animabus prodesse vivo- Canisium liac in re vulgari quodam rumore deceptos
rum suffragia docet in epist. 134 (iiunc 178) ad JE- fuisse crcdit, et ab aliis credi vult, donec Institutio-
dilbertum cpiscopum Hagulstaldcnsem his verbis : nis Calvini Argentoralens s illa edilio apparcat, quam
< Suffragia vivcnlium prosunt morienlibus vel ad inemorat Spondanus. Ralioncs sua' opinionis, quas
vcniam peccatorum vel ad majoris glorix augmeu- ibi D. Basnagius profert, haud contemnendas cen-
tum. > Ei in epist. 151 (nunc 200) ad Edilthrudam semus; praesertiin quod in novissima editione Indi-
scribit : < Si duo sunt amici, felicior est mors prie- cis, jussu Benedicli XIV rccoguiti el aiino 1758 editi,
cedenlis, quaui snbsequenlis; habct eniui, qui fra- Commentarii illi Alcuini seu Calvini non legantur,
lerno amare pro se quotidie inlercedat, et lacrymis sed tribuanlur Luca? Lossio his verbis : < Lossius
lavat pcistimu errorcs vilae. Nec dubiles prodessc piae Lucss Alcuini ahbatis Turonensis de flde sanctae et
solliciludinis curam, qnaiu pro anima illius geris. individuae Trinilalis libri tres.commentario illustrati.
Tibi proflcil el illi : libi ilaque quia iu flde facis el di- Index Trid. > Hos commentarios, elsi multum qua>
leclione ; illi ut vel poena lcvigelur, vel bealiludo au- sitos, necdum obtinere potuimus.
gcatur. » CLXV. De doctrinis ad mores Christianos perti-
nentibus, quas beatus Alcuinus hominibus cujusvis
§ VIII. De Ecclesia. D slatus ct conditionis, rcgibus, principibus, judicibus,
CLXII. Nc Iongiores simus in rccensendis beali ducibus exercitus, pontificibus, abbatibus, monachis
Alcuini doctrinis circa dogmata fidci, id unum adhuc et sanctimonialibus, viduis et virginiLus, atque inte-
commemorare siifliciat, doctorem hune, quo Eccle- gris populis cum maximo zclo, cum gravitale et qua-
sia occidcntalis illius aetatis majorcm vix celebriorem ilani inagisterii auctoritate ubique iuculcat, prolixius
certe non habuil, constanter Ecclcsiae catholicae ac hic disserere, easque singnlatim recensere super-
Romanae auctoritati adhaesisse, atquc ad hanc se- flmini existimamus. Illas sedulus ac pius lector non
quendam suos discipulos, et omnes alios quos pro- tantum in opusculis moralibus, verum etiam in epi-
prio suo judicio privataeque scienlia: ac spiritui ni- stolis familiaribus copiosissime reperiet. Optandum
mium tribuere noverat, adbortalum fuissc. Adria- profecto foret, ut nostris temporibus intcr eos, qui
num I Romanum pontiflcem, sancli Petri vicarium et ad publicum mumis docendi, ad principum consiba,
nirifica: illius potcslatis ligandi atque solvendi hae- lanqiiaii) conscientiarum arbitri el aulamm modera-
redem agnoscit in epist. 15(nunc 18).Leonem 111 vo- tores vocati sunt, exemplo Alcuini, abjecto tiniore
cat pontiflcem a Deo electum, vicarium apostolorum, servili humanoqne respectu, modeste quidem verum
ha?redem Patrtnn, Ecclesiae principem, unius imma- intrcpide summis ct infimis veritatem insinuarenl,
culalae columbce nutritorem cpisl. 20 (nunc 24). In alque ila consilium Alcuini scquerenlur ad Beorni-
epist. 75 (nunc 90) ad fratres Lugdunenses scribit : num presbyleriim in epist. 7 (nunc 81 scribcnlis :
< Ncnio catholicus conlra Ecclesiae auctorilatem cer- < L't libi, charissiine frater, temptis vel locus occur-
taie audcat : cl nc schisinaticus iuvcniatur ct non rit, bcinpcr Dci suade voluntatciii scqui omnibus per~
80 B. F. ALBINI SEU ALCUINI VITA. 90
sonis, regi suaviter, episcopis honorifice, principi- A parvitalis mex sensus. > Et in episl. 85 (nunc 101) :
uus fuliicialiter, omnibus veraciter. > Optandum < Gratias agimtis vcnerandac pietati vestrae, quod li-
Tero eliam foret, ut principes, aliasque sublimiores bcllum, secundum vestrae jussionis pneceptum vobis
personae hisce doctoribus, consiliariis, ac modcrato- directum, auribus sapienliae veslrae recitari fecistis :
ribus, exemplo potetitissimi regis et imperaloris Ca- et quod notari jussistis errata illius et remisistis ad
roli, benevolas aures praeberent, eosque adversus corrigendum ; quamvis a vobis melius emendari po-
malevolos susurratores sua auctoritate fovcrent atquc tuisset, quiii alteriusjudicium in quolibet opereplus
protegerent. snepissime valet, quam proprii aucloris. > Ita scnbit,
CLXVI. Ex his, quae de vita beati Fhicci Albini ita de se humiliter sentit magntis ille scientiarum
seu Alcuini hucusque cx ipsis illius scriptis Operibus omnium restauralor, et integrarum nationum primus
conimentati sumus, intelhgi potest uon immerilas iuagisler Alcuinus. Ulinam hac modestia prsediti es-
esse laudes quas in ipsum contiilerunl veiereset re- sent modcrni plerique doclores ac scriptores, qui suo-
centiores scriptores, quorum testimonia atque elogia, riiin sensuum etiatn in materia religionis ac mcrtim,
post illius vitam ab anonymo coaevn et a cl. D. Quer- adeo tenaces sunt, ut nec a potestate ecclesiaslica,
cetano descriptam, proferemus. Illud vero maxime nec a civili se corrigi paliantur. Utinam vero etiam
in tam celebri viro laudandum est, quod cum alii de terrarum principes, Caroli Cbristianissimi regis et
illius eruditione sublimiter senlirent, ipse scripla sua imperatoris exemplo ittcitati, sua a Deo accepla po-
cuni magna humilitate ac modestia censurae alioruin testate et auctoritatc uterentur, ac scriptorum hu-
subjiceret. lta enim scribit in epist. 67 (nunc 82) re- jusmodi audaciae ac praetensae sentiendi scribendique
sponsoria ad domnum regem : < Quod vero in fmc 13 libertati severis legibus ohviarent, libellosque reli-
epistolae familiariter et salubriter mc admonere cu- gioni simul ac moribus exitiosos, quibus subditorum
raslis, ut si quid humiliter eniendandum sit, corri- inetiles corrumpi necesse est, eliminarent, et jam
gatur : nunquam fui, Deo donaute, in errore meo vtilgatos suppritni atquc exttri juberent!
pertinax, necde meis confidens sensibus; nec talis, Haec siiui, quae de vita beati Alcuini commentari
ut meliori sententix facile acquiescere non valercm. . . nobis libuit, et licuit. Plttra alia huc perlineulia in-
hoc omnino vestram sentire sapientiani obsecro, non dustrius lector in monitis prxviis, qttae singulis prope
vobis quasi nescienti, sed quasi probanti scribere ; opusculis praemisimus, reperiet.
nec quasi ignoranti, sed magis corrigenti dirigere

BEATI FLAGGl ALGUINI VITA.

Ex vetusto c.odice ms. sancta Mariae Memensis primum a D. Andrea Quercetano edita.

MONITUM PRjEVICM. C rax), viaque \Henschenius, viam quae] arcla exslat ct

angttsta, Hebraeorum pueris asinaeque terga Chrislo
Nomen scriptoris hujus Vitae ignoratur. Quanta sessore prsebente [H., premente] humili, planam
illius aucloritas sit, ex aetate qua vixit, et a teste ct meabilem reddidere. Sed quoniam mundo fluidc
ex cujus relatione bcati Alcuini acta didicit, aesti- cum suis senescente vix admodum pauci repe-
mandum esl. Opus is aggressus est, cum Aldri- riri queant, priscorum in omnibus ardua sequi ve-
cus Ferrartensi monaslerio praeerat abbas, uti ipse stigia qui possint (qui capiti summo qtiattto vicinio-
scribit infra cap. 10, num. 19. Ex qtto intelligitur res, lanto actuum immensitate fuisse probantur il-
hanc Viiam scriptam csse ante annum 829 quo Al- luslres, Domini tabernaculum instar columnarum
dricus ex abbate factus esl e piscopus Senonensis. firmissime sustinentes [ul] aquarum inumlatione,
Porro acta ac virtutes beali Alcuini se didicisse ini- alque ventorum impulsione nunquam lalii, neque
tio et fine prologi testatur ab ejtts discipulo Sigulfo, moveri possit), ideo necesse valde esse asseris, ut
qnem eliam suum inslitutorem vocat : hinc vero si- si aliquem nostris temporibus imitalione pia scquen-
millimum est, hunc anonymum fuisse monachum liiiin Chrisli nobis gralia contulerit, hujusmodi iu-
Ferrariae, cujus abbas fuit Sigulfus ante Aldricum. cerna non sttb modio, neqtte sub lecli qtiicle, scd
Primus hanc Vitam edidit Andreas Quercetanus ex snpra candelabrum ponalnr ; ul ingredienles Eccle-
cod. ms. Rhemensi veterrimo, inquitD. Mabillouius, siam lumine illustrenlttr claro. Ipse siquidem fami-
»iictoris aetate exaralo. Suriana editio ad normam liie Pater, qui prima hora, idem et undecima vi-
Chesnianoe facta est, addilis in margine capilulalio- neae operarios coiiduxit, quiLus et unam mcrcedem
nibus, quasuna cum D. Mabillonio retinuimus, qtiam- dare jussit. Neque enim, si manus, aut circa Christi
vis D. Henscheuio ad 19 Maii alia divisio placucrit, D os barba pcndens, niveique dentes, qui queant panis
qui etiam eidem operi nonnullas correctiones in Iec- crustam parvulis masticare, vel oculi pulchriores
toris commodum adhibuit, quas ubique indicabimus. vino, qtto nutriunlur virgines, esse nequimus ; ob
PROLOGUS AUCTORIS. lioc a corporis Domini compagine separabitnur op-
I. Superna Christi rorante dextera et juvante taliili, in cadem lanlum |si | fide, spe el charilate,
gralia, revcrendissime Palcr icque et amantissime, juxla Apostolum, [simus] radicati et fundati, ut
jubes, ut tibi de admirandae vita: initio lineque Pa- mulii unum efliciamur corpus Domini, mancnte
tris Alctiini, quae ejtts nosse potui, narranle fidclis- charitatis [ttnilate in ) differenlia stellarum.
simo Sigulfo discipulo, sermonc licet inculto e II. Nempe oeuli fuerunt apostoli, solis aelerni
parvo, lamen veritale rcfcrto, scribam aedifieationi splendorem mcnlis puritate ulctiinqiic contemplan-
nonnullorum profutura ; asserens tc diu super hac les, sicut apostolorum princcps Pelrus, viigoque
re non modicam ferre sitim : non quia calore ignita Joannes : quorum aller haeresium plurimarum dc-
superno lua viscera sanctorum innuincrabilium vita, vitans opiniones, ex dtiabus consislentem sithstan-
gestis piis, et studiis nequeant refici, quos sanguinc tiis Flii Dei viventis unam confessus esl pcrsonam,
firoprio, vel saeculi sttarumque abrenuntialione vo- diccns : Tu et Clirisius Filius Dei vivi (Malih. xn,16).
uptatum, Agni coelesliumquc constat virlutum con- Alter in seipso animam effundcns suam, ct cuncia
sortio mercari, quibus una suavi cum canore felici- creata transcendens, ad eum, perqticm sunt omnia
hus fnientcs jubilo insaliahili, vcslinienlis, sive pal- facta, consccndit, ac cjus potatus tibcribtts inaudi-
maruni feondibus (mcns quibus luminis otnalur fc- ttim sicculis cntctavit arcaniim, diccndo : Inprincipio
 01 B. F. ALBINI SEU ALGULNI 92
erat Verbum, elc. Fuere pectus xreum, clare prxdi- A gens, dormiendo sterlebat ; cumque jam invitato-
cando, martyres beali ferreumque, grassanlium ignes rius fuisset cx more cantatus cum anliphona psal-
persecutorum ferendo, utCyprianus.Laurentius, Dio- mus, subito doinus illa vere rustici spirilibus reple-
nysius, Maurilius : Exsliterunt sancli confessores at- tur lelris, qui ejus cingentes slralum dicunt : uene
quedoclores, quodoctrinarumcibicondcrentur, von- quiescis, frater. Quo repenle expergefacto inculcant
ler, Martinus, Hilarius, Benediclus monachorum pa- eadera, cur, inquiunt, fralribus in ecclesia vigilantibus
ter eximius, Ambrosius, Gregorius, Hieronymus, Au- lu hic solus stertis ? Quid mulla ? Verberatur utiliter
gustinus. Hiergoomncsduohus SamaritxmuBcralide- in lantum, ul sua cunctis ex mutatione salubri prx-
nariis,quidquidpropriovalueresudore,intrastabulum slarct cautelam et canticum : Hmc mutatxo dexteras
vulnerato impenderunt, nunc exspectata gloriose di- Excelsi, dum anticiparent oculi cjus noclurnas vigi-
taii mercede. At modo, abundante iniquitate, apostoli lias. Dumque is verheraretur, puer nobilis tremi-
juxta prophetiam, et refrigescente charitate multo- scens, ne sibi eadem iierent, hsec, ul ipse post le-
rum, quasi pupilli ahsque patre facti, matris residen- status est, cordedicebat imo : i 0 Domine Jesu, si
tes in genibus, qux amarissimis binc inde quatitur me nunc islorum eruis manibus cruenlis, et post
fluctibus stans in medio mari, priorum nos Patruni hoc sollicilus erga ccclesie tux vigilias ministeria-
inuniri egemus suffragiis, corumque nutriri vitali- que laudum non Itiero, plusqueultra Virgilium quam
bus stipendiis, ne fame periclitemur in via cursus psalmorum modulationem amavero ; tunc tale sor-
noslri laboriosa : quin potius rclinquamus navem, liar casligationis flagellum. Tantum, obnixe precor,
sxculi onustani mercibus, vero hxreamus ut capili, libera me. > Denique arctius menti ut hoc imprime-
dicamusque : Truhe me post te, curremus in odorem retur ipsius, posteaquam a verberalione rustici ces-
ungueniorumtuorum (Cant. i,4). Qui enim mons cer- " satum, jubente Domino, est, spiritus nequam huu
vis amoanus celsa pclcnlibus, dignatus est et herina- illuc oculos vertenles, vident diligenlissime corpus
ciis humilihus refugium p.itefieri, salvans homines et caput pueri omne pannis involutum, penitus in-
siniul et jumenla, noverunt qui se esse apud eum. scium anhclitus. Princeps autem illorum interrogat
III. Ergo quos et xvi nimium et propria graval suos: i Quis hic alter quiescit in domo? Est, in-
valeludo, antiquorum ad plenum quia nequcunt se- quiunl, Albinus liic absconsus puer in iecto. i Puer
qui, sallem illorum vesligia sequanlur, quos secum verq, ubi se latere non posse persensit, lacrymarum
convixissc suo in tempore, el evidentibus indiciis nimio perfusus imbrc, quanto prius pavore supprcs-
Gbristo placuisse certissime probarunt, Benedicti sus, tanto magnis ut puer redditur perslrepens cla-
■ scilicet monachi et Alcuini per omnia canoni- mnribus. Illi vero immisericorditer bunc volenles
cis imitatione digna : cujus tuis devote parens, et non pnevalentes [pccna] afflcere, periractant quid
sanctissiine Pater, jussis, aggrediar ealamo, non sx- snper eo agere debeant. Sed senleiuia Domini con-
cularis eloquenlix redolcnte stemmale, scd sicut stricti, ne voto salisfacerent suo, aiunl imprudentes,
corporis, ila sensus halbutie scriptitare vitam ; te- prudenler tamen : < Non istum verberibus, quia ru-
slans Dcum Jcsum non elationis me faslu boc arri- dis adhuc est, acribus [.-1/., acris], pedum tantuiii,
pere tcntasse, sed multorum animabus prodesse in quibus durilia inest calli, lonsione cultelli casti-
cupisse. Scribam igilur fideliter qux ab ejus fldelis- gemus, et emendalionem sponsionis nunc sux con-
simo tnntum didici discipulo, Sigulfo scilicet insli- tirmabimus. i Jamque nudalis vestimento pedibus
lulore mco, dilectissimum quem tu quoque habuisti inalorum manibus, crucis se niiiniens Albinus velo-
patrcm, qui prx cunctis mortalibus, post sancli C citer signo, psahnumque decantans duodecimum af-
Edberli & discessum, solus ipsius meruit nosse se- fectu omni, malorum subilo disparuit turba. Et ru-
crcta eximia. Te ergo, Domine, te deprecor, Pater slicus semivivus una cum puero agili se praecedcnte
venerande, lua ut sim boc in sudore pia fultus in- gressu, sanctorum in basilicam comugit ad prxsidia.
tercessione, qui me hactcnus ista silentem aperto VI. 0 insidiator calcanci, cujus est pams pulvis,
imperasjam sonarc ore. non frumenlum Domini, qui capile contereris ! 0
iniinicc piis ! numtu demens, qui quondam cceli qux-
CAPUT PRIMUM. rebas indebite fleri sessor Celsissimi ? Si Altissimo,
Alcuini puerilia ac prima studia. ul jactabaris, similis incomprehensibili claritalis
IV. Vir Domini Albinut nobili gentis Anglorum lucc in monteDei fueris,qui obscura sub nocle actus
cxortus prosapia, nohilior Chrisli Jesu regeneralus niteris diligenter mala tua cum accensione scru-
undis exstilit vilalibus ; qui cum nialris ahlactare- lari humanos ? iNeiupe fatebor, tuarum, ut docent
tur curnalibus, Ecclesix Iraditur inysticis imbuen- consequentia, tenebrarum te jusle factum judicas
diis uberibus. Cujus jam tunc Jesus sua possidens principem propria prxscntia. Nam etsi in angelo ap-
dignationccorpusculiun, non boc fielidisab antiquo pares lucis, lucem nobis conaris auferre intimaiu
liosle permisit pollui lusibus ohscenisqiie actihus, pulvere luo foetido. At si, ut es .Ethiops, clarilatem
quippe qui suam, antequam nasccrclur, in eo prx- spei, pavnrem incutiendo nimium, hoc in Albino
dcsiinavcral consecrare sedem. agere tentasli pucro, vincerisque humili ab homine,
V. Dumque adhuc essct p.irvulus, diurna sub altum qui viceras bominem. Verum si cognovisses,
Iuce per cauonicas cum aliis sxpc frequenlabat ec- D Christum gloriae non cruciflxisses, neque Christi-
clesiam horas ; noclurnis autem perraro tempori- iol;i' Albini ['• quos sibi noleiis arte minflca fructus
bus. Cumquc alter eum a decimo annus tenerel, actuum praeparabas | callosas tondere plantas quse-
contigit nocte quadain eum, cum uno simplici et sisses. Abscondisti pedibus ejus reie caplionis, et
tonsorato rustico, scparatiiu una jacere in doino. ipse quasi avis, pennis susientatus columbx, pedi-
Postulaverat siquidem ruslicus ille simpiex magi- busque cervi instar flrmatis ac in excelsa constitu-
strum iulustris pueri, ob sux soliludinis noclurnx lis, (Uin David a facie Saulis fugit, in soliludine
solamen, ul una nocle qnemlibet ex scbola pueriim commorari gaudens. Lacuin aperuisti et effodisti,
sccum sua juberct in cella dormire, eoquod quem- inque illuin confusus cecidisti oplala sine prada.
Iiiam suorum non haberet <id prxsens. Cui, nulu Sagittx in te retorquent luse acumcn, inaestimabili
)ei, Virgilii amplius quam psalmorum amalor con- doiore alficiunt. Cecidisli in terram vulnerator gen-
teditur puer Albinus. Ecce vero circa galli can- tium sanctorum, conculcaris cum Albini pedibus,
tmn solito inore pulsatur a custode sigmim noclur- amato projiceris e lumuto, quia forlis a forliore
ii.irum vigiliarum, debitum a fralribus persolvilur viclus. Grave sceplrum tuum, o exactor, et jugum
ollicium ; sed rusticus ille siinplex latus se vertens humeris noslris imposilum superatum a puero pa-
in alterum, quippe nimium circa hujusmodi negli- trcm adhuc ignorante vocare suum et malrem. Spe~

* Abbalis sc. Aniancnsis. c Uncis comprehens» nuUum rcddunt scnsum.

k Fortc lrgcjiduni Elchberti c.\ num, II infra.
 93 VITA. 04
liis tuis, obliviscens le et populum suum, mater or- A nos, ferunt, ea qu:e scripserat correxisse: discipulos
nalui Ecclesia,* ""*' '"■"■'' ''■■■""' fecumla
spiritaliura ' *" cbarismatmn,
* quoque non mediocriter omnium liberalium artium
insignia ccclorum cum virtulibiis Domino cnncele- studiis erudiisse: hanc aniequam aegrotarel anti-
brans laudum canlica. Gratias seniper libi, Domine, phonam ipsi valdc festivilati convenientem dictans,
referiraus, bone Jesu, una cum Patre, sancto et componensque sua cum melodia ■> : 0 Rex gloria;
Spiritu per saecula, cujus est boni quidquid agimus, Dotnine virlulum, qui triumpliator hodie super omnes
inchoamus et perficimus, juxta eum luam docens cmlos ascendisti, ne derelinquas nos orphanos, std
nos graliam qui ail : Deus est autem, qui operatur mitte promissum Patris in nos spiritum veritalis. Al-
in vobis etvelle et perficere (Philipp. i, 13), et Psal- letuia. Cujus jam, ut dictum est, sequens Hechbertus
mista : Deus meus, misericordia ejus prwveniet me vestigia, lolum thesaurum suum Domini depulavlt
(Psal. xxxvi, ii). Et iterum alibi : El misericordia eloquia, Scripturarum rimando penetralia. Nam a
lua subsequatur me omnibus diebus vilat meoe (Psal. luce diei surgente, si inevitabilis non obstitit prae-
xxn,6). El tu ipse dixisti : Sine me nihil potestis peditio, vcl ulla solemnitas praecellens, aut festivilas
facere (Joan. xv, 5). magna sanctomm, usque boram quasi ad sexlam,
CAPUT II. sa:pissirae et nonara suo residens in lecto discipulis
cuique convenientia Scriplune pandeba! arcana. Inde
Alcuinus traditur disciplina Hechberti in monasterio vero surgens, secretissimamque ad oralionem con-
Eboracensi. fugiens holocausla raedullata cum incenso arietum
VII. H;ec ita se de initio pueri incipicnlis supra offerens prius Domino, ac post juxta exemplum beati
dicli habentibus ccepit hinc sui quamdara ad simi- g Job (Job. i, 5), ne forte filii ejus in bencdictionis
liludinem Domini, xlale [el] sapientia, cum vera et [malediclionis] labcrentur foveam, sanclificabat eos
viva proficere philosopbia, arclius cjus obsecundans offerens corpus Chrisli el sanguinem pro omnibus.
jussis. Postqne memoritcr lectionem recitatam Psal- Et sic tandem vespertina propinquanle hora, pra>
morum, beali gentis Anglorum Bedx doclissimi di- ter Quadragesimam maxime, omni tempore lam
scipulo Hecbberto prxsuli *, meritis magislro si- xslatis quam hiemis parcum cum suis, digne tamcn
inili tradiiur, quasi lactis inscius fortibus jam alen- firxparalum sumebat cibuin ; lingux non parcens
dus panibus : qui prxcelsam in puero gnaviter, ut ectoris, utroque ut reficeretur pane. Videres ergo
pote oppido perspicuus, fulgere Christi conspiciens tunc ante Patrem pueros praeparatis se conterebrarc
graliam, ccepit paul.itim ei secretius secreta demon- telis, discutientes in secrelo, quid post ordinabiliter
slrare sua : quippe quem imilatorem compcrtissime proielarent in publico. Nonne vitletur tibi de hoc
gaudebal fore sui. Eral siquidem ei ex nobilium flliis etiam dici posse : Sicut aquila provocat ,•</ volandum
grex scliolasticoruui, qiiorum quidam artis gram- putlos suos, et super eos volitat erpandens alas, as$u-
iiiaiice rudimentis, alii disciplinis erudiebantur ar- mensque eos el portans in humeris (Deut. xxxn, 11).
tium jam liberalium, nonnufli divinarum Scriptu- CAPUT III.
rarum, post istas manibus confricatas Patris, peclus
in suum hordeaceas quinas, triiiceasque septeuas Atcuini adolescenlis religiosa pietas.
trajiciebant, una gemiuo cum pisce, spicas. Omnes VIII. Hos auiem omnes, florida decoratus adolc-
vero fiJe, spe, charitale, humililate, jejuniis, casti- scentia Alcuinus, humilitatis sub leclione prxibat.
tate, obedienlia, et circa Ecclesix oificia devotissima - Is denique '- pater pauperum, Christi multus amator
I", 1 1 1*> «>
xque etI bonestissima
li/klWiC t ICCI t ii 'i cura,
i'ii !•-> i.miii cum
omni nnm />l miimGrUl. ^ n t rma n , \% 1 1 1 , tn
circumspe- 1 ,1 ,.- < n ,\\ ,, ca/ikaI i. , ii.^.T.i nwnt i . ,n , >i>
atque adjutor, bis in die sccrelissimam orationcm
ctione imbuebantur, verbis non tantum, quaiitum erut solilus fundere, purissimi cum irrigatione fontis,
sancti patris Uechberli exemplis digni per omnia genu utroque in terram flexo, manibusqiic diutius
Chrisliani pnesulis, in quo ea, suis qu;e in praece- inslar crucis in ccelum erectis ; ante scilicel quara
ptoribus fulserat, doctrina non mediocritcr enituit, cilium sumeret, cl prius quam complelorium cum
in sanclo videlicct Anglorum apostolo Gregorio, An- suis omnibus celebrarel : quo celebrato milliis disci-
gu.sljno ejus discipulo, Bencdiclo sancto, Cutbertoque pulorum ipsius sinc ejus benediclione capiti suo dala,
siinul et Theodoro, primi Palris el aposloli per om- ullo unquam lcmpore mcmbra audebal committerc
nia. . . . sequentihus ; ct in viro, Domino nimium stratui. Qui omnes quidem diligcbat, maxime taincu
aniobili Beda presbylero proprio proeceptorc suo ; Albinum, fidclissirnum siiorum acluum sequaccm,
qui ab incunle selate quasi Sainuel Domino consc- propter meritorum distanliam. Cui virtutes inter alias
cratus, inscius coinquinationis ullius vestimcnti, hoc erat dalum specialius, ut nihil per se eligerct
iiunassii is tradilus a parentibus regulis quidquid agcrc, quod magistri aucloritas probuns non condc-
verbo docuit, exemplo roboravil; qui postquam bo- rct [Forte, concederet] ; nullasque unquam hostis
nuiu cerlamcn certavit, cursum consummavit, fiilem macbinas insidiasve pertulit inlerius, quas absque
servavit, talentumque sui Domini cum usuris dupli- ulla verccundia magistro celaret exterius. Qua de re
cavii, die quo voluil et pcliit, eo scilicet quo rex aclum est ut slimulum, quem aliquaudo senserat, li-
glorix Chrislus triumphator siiper nper omncs ascendit bidinis indomabilem arte hac lmrifica vinceret glo-
cuelos, ab incarnationc Doinini 731, '< vn Kal. Jiiu.,
, — „ —„. ...... .w_, — — ., riosissime, dum parvulos ad petram Babyionicos
. , r— . — ,— — -— j~-

a sancli vcro Gregorii obitu 137 anno consiimmatus, U elisit, conterens caput serpenlis insidiantis calcaneo
ad Dominum migravit nonagcnarius c, sicul ipio- Cavebat eniin ne super illo verba dicerenlur ChristU
rumdam aflirmalio est. Nam nono decimo xtalis su e quia omnis qui male atjit, ottit tucem, et non venil
anno levila, trigesimo vero sacerdos eflicilur : a quo ad lucem, ut non arguantur ejtts operu (Joan. in, 20) ;
tempore, qiin: ante per triginta annos didiccrat Ec- sedpolius illorum in soriem veniret, dc quibus sub-
cksix profulura, usque quinquagesimo nono, cum ncclitur : Qui autem facit veritatem venil ad lucem,.
sadore non inerli, dignis mcmoria libris inserere «J manifestenlur ejus opera, quia in Deo sunt facta.
proprio stylo sluduit : per alios aulem triginta an- 0 verc monacbum, moiiachi sme volo f , cujus exem-
• Bechberto prwsuti. Seu Egberlo qui regis Ead- reponii. Madii.i..
b-.-rti frater fuisss dicilur, et in archiepiscopalu Ebo- J Nequc BeJa hanc antiphonam composuil, sC't
racensi anno 731 succcssit sanclo Wilfrido II. eam, haud dubie jam ab bcclesia receptam, morli
b Imo anno 735. Vide Mabill. Act. SS. Bcncd. sxc. proximus Irequcnlasse memoralur in epislola Cutb-
in, part. i, in Elogio Ven. Bedx. Vidc cliam supra berli discipuli sui : Secundum nottram, inquit Ciitit-
in Vita a nobis concinnata, cap. 3, num. 11 scqq. bcrlus, consuetudinem et sui. Mabill.
' Falsa hoec traditio facilc corrigi poterat ex lc- e Nempe Hecbbcrlus.
clK>n': Bedae Historix, in ciijns fine Bcda lcstatur, f Nempe in rcgula monacborum sancli BcnedictF.
sc iindesexageuarium operi supremam maiuim impo- prascribitur cap. 8 ut monachi malas cogitationcs-
ncrc anno 751 , quo ejiis vbitinn auclor iste perpcram cordi suo ;id\ciiienics abbati non cclcnt suo. M.ibill.
os B. F. ALBINI SKU ALCUINI 9u
pli -sequax pcrraro rcperitur monachus ex debilo. A cantem abyssura. llxruns illius vestigiis stat, qui
luiitemur crgo Alhiuuin pium adolescenlem Domini, supra moutes evangelizat, annunlians bona, quatenus
fugiendo tenebras pharaonicas palpabiles ; vertamus- speculatorum levalam possel audire vocem.
i]ue noctem in diem, et post tencbras speremus Iu- X. Legens igilur Joannis Evangelium ante magi-
cem, carccre principis tenebrarum evaso. Recor- strtim iina suis cum condiscipulis, pervenit ad eara
demur squamaruin Bebemoth sedulo, quibus corpus parlem , quam soli norunt mente comprehendere
ejiis se invicem preraentibus compaclum redditur : mundicordes, quse est ab eo loco quo ipse supra pe-
uua cnim uni conjungitur, ct ne spiraculum quidem ctus Domini recubuisse se dicit , usquequo cum di-
incedit per eas : una alteri adhxret et tenentes se scipulis suis trans torrentem Cedron Jesum egressura
nequaquam superantur : cujus forlitudo in lumbis, fuisse recolit. Hac ergo evangelica cum debriarclur
cuius sunt nervi testiculorum perplexi : qui dormit lectione Albinus mystica, sedens ante magistri lectu-
sub umbra el secreto calami et locis humentibus. lum, subito ejus spiritu in exstasi ducitur : ac idem,
Gaudemus tuam, Albine, correclam pueritiam ex qui quondam sub solis radio ante sanctissimi Patris
hostis antiqui crudelitale, dum in boiuim tuum ma- Benedicli, nunc ante hujus oculos, curle slve equarum
litia illius ulitur Deus. Veneramnr mentis in adole- sttb uno parcob,oranis mundus colleclus oslenditur:
scente puritatem, atque constantissimam (irmitaiem qui dum in hoc quod cernebat attenlam oculorum
inagno tn certamine, in quo duellionis spiritu sxpius flgeret aciem, vidit totam per gyrum hanc clausuram
agitala caro ossa, in multis quoe nequeunt pace frui quasi sanguine circumseptam. Cuiuqtie hac teneretttr
quieta, Domino custodiente in te nianent ilkesa. visione mirabili, sui in eum oculos vertentes nimia
Meruisli Dominum Christum mentis tuae habere ho- B cum admiralione condiscipuli, nempe qui nihil vide-
spitem, quo te protegente aiebas : In tc eripiar, Do- balur habere sanguinis, conantur quasi dormientem
mine, a lenlalione, elin te transgrediar murum, qui evcitare ; ad quorum sonitum oculos in Albinum
posuisii immaculatam viam meam, lirachiaque mea beatus Elcbertus dirigens eura diulius tacite conspi -
ut arcum aereum. Miles igitur iste videamus quibus citdicens: Legile, fllii; et istum nolite excilare,
ex advcrso rursum laniari quxritur spiculis, in mo- paululum ut somno indulgens efflcacius me posl au-
dtimque exercilus Judae Machabxi antiquis patrum dire queal tradentem. Jam vero ad seipsum Albino
de vicloriis armemur armis invictissimis. reverso, lectione accepta, jubente Patre omnes egre-
diuntur foras, Albinum solum relinens secum. Cui
CAPUT IV. Pater idem ait : quid vidisti? rogo ne me celes.
lnvidiam sociorum tuperal. ln exslasin rapitur. Volens aulem omnino sccretum habere quod viderat,
limens ne forle elationis foveam incideret, respondit :
IX. xiu Kal. Decemb. " igitur amissione orbatus Quid? mi domine Paler! Ad qutm rursus vir beatus :
patris Hechberti Alcuinus divino mtincre Elcbertum Noli, lili, noli occullare mihi, neque enim cnriosilale
virum beatum et clarum loco amissi exccpit, ma- illud a te requiro vana, sed utilitale tua. Videns au-
gislro per omnia similem. Ctim ergo non modo sa- tem Alhinus se celare non posse, humiliter quemad-
picnlix vcnuslate, verum aliis ettam pollens vir- modum raundum omnem viderat , indicavit. Tunc
tntibus socios praecederet, nulli secundus apparens, Pater idem dixit sibi : Vide, fili mi, vide, ne prseter
senlit multis in rcbus stto de profeclu invidiae spi- uni, quem post meura discessum fidclissimum habebis
rilu eorum corda turbari, in tantum, ut ettm claro super lua persona, hoc indices vidisse. Ipsi etiam in-
nequaquam oculo aspicere, neque dulcibus verbis t> terdicito, ttl iisque ad luum obitum secretum habeat.
alloqui qtiirenl. Sciscitans vcro magistri sttper hac Ctijus ille obtemperans cotisitiis Sigulfo tunium super
re consilium, hortatur bencficiis carbones ignis con- se sua indicavit in vita. Qui igitur scire desiderat
gerere super capila eorum. Audiens dcnique patris quomodo una sub clausura tolura mundum conspi-
saluberrimum consilium, non ante ab inletilione ra- cere quiverit, ad Dialogoruin sancli Gregorii recurrat
tionis [F., oralionis] cessavit (considerans ne ali- libium (lib. ii, cap. 35). Interim tamen noverit, in
quod stbi contrarium ex ore ejtis verbum audirent, visione mundi non coelum et terram fttisse contra-
eorum soepius substernens se vesligiis, injuste licet clum, sed videntis animiimdilalalum, qui in Domino
cum ab cis argucrctur) quam evidentem Domino raptus videre sine diflicultate potuil omne quod infra
meulis sanitatetn impetruret, adeo ut repente mu- Detim fuil. Fortassis etiam quxret aliquis sludiosius
lati secundum eum a Magislro omnimodis hahere cur hac sub flgura, curve circumdatum sanguine vi-
Sauderent. Trahiturque regulus manu ablactati pueri derit. Noverit ille Chrisli sanguine tolum sanctae Ec-
esua, qua cubabat, caverna, et blandi columbarum clesise ovile circumdatum, ita uta solis ortu usque ad
ibi slaluuntur amplexus. Magnse sunt certe sancto- occasura redempti de manu inimici ejus passione,
rum virlutcs, pcr quas corpora sananttir, at non qupe tunc sine dubio ardentius Albini supersidebat
minoris adtniraiionis ac venerationis seslimari de- animum, cum hanc ante magistrum legeret, dicere
bent, qitibtis medentur aniinae. Hac autem insignitum possinl : Confitemini Domino , quoniam bonus , ctc.
virtute Albinum mira cum pietate vcnereraur, qui Omnis ergo mundus sanguine Cbrisli circumdatus
noluit absintliium sxcularis litteratura! nosse, Dei una sub clausura cernilur, quando omnia, qusecun-
quatenus intraret in polenliam. Eniravero sprevil D que a sanctis Palribus significative stint gesta, et ab
liiundum in maligno posilura, aliior ut mundo lactus initio mundi scripta, sola Christi passione reseran-
jtingereltir illi, excelsior qui est co^lis factus. Lege- tur, qui est Leo de tribu Juda, radix David. Sin au-
r.tt in Aposiolo, quia prudentia carnis inimica ast tem per clausuram gyratam, vilam carnalium suo-
Deo: legi enim Dei non est subjecta (Hom. vm, 7), rum criminum circumdatam sanguine velit intelligi,
qtiam sequi si vellet illorum omnium generosissimus quia ob hoc sit ei oslensa, ut ab eo calcata contem-
Albinus pro talibus ausis non diu procrastinata vin- neretur, proprio relinquatur judicio.
dicta eos percelleret. Jam autcm Iubricos adole- CAPUT V.
scentix calles digno cum praconio transiliens, quasi
sol in coeli arce mcdia, magno juventutis calore flgi- Aicuinus levita ordinatur. /n Franciam venit.
ttir. J.uii quoque cum Moysc /Egvpliaca doctus sa- XI. Post ha:c de virtute in virlulem succrescens ,
pientia, cttjus amputavprat crines el ungulas, mon- die Purificalionis sanctx Mariae levita sacratur : nam
tem, quo Deus videri posset, conscendcrat ; viderat- dudum cadem die comam capitis amiserat. Cumque
que virgam in colubrum, rursumque colubrum cauda jam beatum Elcbertum patrcm suum infirmitate prae-
lactum in virgam versum, abyssumque noverat invo- nuniiala cclurius ad Christum transirc nossel, qui

• Anni 766, episcopatus 31. Vid. pocma dc Ponl. h Hcnschenins Icgi posse crcdit : Sub uno parca
Eboiac. lom. II, vcrs. 1281 ct I3'J5. sive curtc eqnarum.
07 YITA. K
cuncta , sicut supra tlictum est , cum ejus faciebat A m''C, lerrcnx divilix sufficientcr, quibus le ut palrem
consilio.sluduit illum diligenler sciscitari, quid posl- honorare gaudemus ; tuis nos, oramus, diu desitle-
quam sola separarenlur morte, ipsum vellel juberet- ralis , et vi\ aliquando inventis , tua cuin pietatis
que agere. Cui ut jam clarcl Domini dedit responsum : merce, illustrari. i Cui Albinus : t Domine mi rex, '
i Romam volo vcnias, indeque rcverlensvisites Fran- tuoe non dispono voluntati renuere, auctoritate cano- .
ciam : novi enim muli mii te ibi facere fruclum : erit- num cum firmala fuerit. Libenter etiam palerna in *
que Chrislus dux lui itineris, perducens ac gubernans regione mea non modica nsereditate tlitatus, hac
te illuc advenam, sis ut expugnator nefandissinuc spreta, libi ut prodessc possim, bic pauper stare de-
hneresis, hominem Chrislum qux conabitur adopii- leclor. Tuum est tanium boc a meo rege et episcopo
vum adstruere: el fulei sancUe Trinitalis firmissimus impetrare. > Tandem igitur ratione victus, consensit
defensor clarissimusquc prxtlicalor. Perseverabis ul irel, requicm non dans animis , jam secundo ad
ereo in terra peregrinationis, mullorum illuminans eum reverso [Forte, reversuro] firmiler impetraret,
ammas. > Benediceus autem illum palrum siiorum secum perpetuo ut duraret. Evoltilo vero non parvo
superius memoratorum benediclionibus, ac Christo temporc , postquam Albinus secundo ad Carolum
Jesu commendans, servaret ul ipse euin, hrlus Patcr reversus est, sancti Martini apud Turones praficitur
Elcbertus episcopus migravit ad Deum vi Idus No- paslor monaslerii isdcm • : qui digne Deo illutl cum
vembris a, quem pius Albinus ut patreni deplorans aliis regens monasteriis, vitam subjeclorum, quau-
lacrymis , notebal tamen consolationem recipere. lum valuit, cnrrigere studuit; ac quos indomitos ac-
Lcvita vero sanctis benediclionibus palrum ha:redi- cepit, rationabiles honestique moribus ul essent, et
tario jure dedil curam magnopere lalentum sui Do- jj sapienlhe inquisitores, salcgit.
mini multiplicare egregie. Docuit multos in Hritan-
nia, et non paucos post in Francia. Quo in lempore CAPUT VII.
socialur illi vir Deo amabilis, animi carnisque nobi- Felicem htereticum refutat Aquisgrani.
litate insignis Sigulfus presbyter, custos Heboricai XHI.Interea hocresis iniraica Dco, partibusqusepul-
civitalis Ecclesiae ; perpetuo ul illi jam baereret, qui lulabat llispaniae, asserens adoptivum Filium Dei esse
suo cum avunculo Autberto piesbylero puer paries secundum camem, ad aures perducitui Caroli. Quod
has petieral, Romamque ad ecclesiaslicum ordinem ut experimento novit rex magnus et per omnia catho-
discendum ab eo ducius fuerat ; nec non Metas civi- licus, totis nisibus decertavit, ut deslrueretur semen.
talem causa canlus direclus. In quo cum nimia panis diaboli, zizaniaque de frumento Dei funditus cradica-
penuria aliquo desudavil tempore ac multo cum fru- rentur. Advocans namque Albinum institulorem suum
ctu (postquam suuin transmisit aviinculum sanctum Turonis , et miserum Felicem hxresis hiijus astru-
virum ad Dominum) propriam repedaverat patriam. clorem de Ilispanix pariibus, congrcgavit synodum
Hi ergo tantum se dilexere muluo, ut cerneres Rcbec- magnamepiscoporum inAquisgrani imperialipalalio;
cam Isaac, et Annam Tobix copulalam. Cuinque jam in quoruni ipse sedens medio , Felicem licel validc
omnipoiens Deus Franciam spiritalihus diwtiis, ut repugnantem, de natura Filii Dei secundum carncm
pridein terrenis glorificare vellet ; dans ei regem se- cum Albino doctissimo disputando rationabilitcr con-
cundum cor suum, fide, fortiludine ac amore sapien- fligere jussit. Tum quanlum episcoporum tunc cxsli-
tix, et corporis incffabili pulchritudine, in his prac- lit silentium! 0 quam clara el inexpugnabilis, Caroli
clarissimum Carolum moniiil [Hensch., movit] men- _ cum auctoritale, magislri sui fitlei confessio atquc
tem Albini , consilium et jussionem sui palris ul ** defensio ! Per plura autem Felix fugiens latibula ,
impleret. pluriorihus ab Albino confossus est spiculis, in lan-
tum, ut pene omnes civitates Israel consummaret,
CAPUT VI. quousque Filius hominis vcniret. Nam a secunda
Alc uinus Carolum Magnum artes liberales docet usque ad seplimam sabbati parum aliud geslum est.
et monasteriis tribus prceficilur. Omnibus denique ejus patefacta socordia, atque ab
XII. Jussus igitur ab Eanbahlo archiepiscopo suc- universis apostolica auclorilate haercsis confutata ,
cessore Elcberti, ut sibi pallium impetraret ab apo- so!i sibi laiuit deformiter , usque duni dicia Cyrilli
marlyrisd,ab Albino sihi directa legit lamenlabiliter:
stolico, venit Romam. Cumque reverterelur accepto
pallio, habuit regem Carolum Parma civitate obvium. Ea natura, qutc per diabolum vitiata esl, super ange-
Qttcm magnis rex alloquens suasionibus et precibus los exaltata esl propter triumphum Chrisli , atque ad
ristulavit, ut ad se post expletionem missatici in dexteram Patris collocata. Hanc ergo legens senten-
ranciam revertereiur. Noverat enim eum quia olim tiam, tandem se recognovisse et impie egisse voce et
a magistro suo ad ipsum directus fuerat. Fecit auiem nimio flelu lestatus est. Sed quod ad alitid tendcns
Alcuiims, aliorum deservire cupiens profcclui, ut pauca super hac re prxlibavi, qui perfeclius hanc
sibi rogarat [Edit. , rogaret] , cum aucloritate regis scire sitil, legat ejus epistolas ad Felicem et Elipan-
sui pniprii et archiepiscopi , eo tantum jure, ut ite- tum, et ipsorum ad illum : et nosse incunctanlcr po-
ntm ad eos reverleretur. Pervenitquc, Christo duca- terit, quod dcsidcrat.
Largiente Christo hactcnus panlulum de vitx Al-
tiim praebente, ad regem Carolum ; quem tenens rex
loco Satris amplectitSr, a quo artes introductus in .i- D ^'^JH^SS^^SZZ^ITZZS.
berales, refrigerari paululum noverat, sed exsalu- Hinc ut volui, sed fideliler quemadmodum polui, scripsi.
r.m ob fervorem nimium salis nequibat. Tempore dicavi,jamnoverunt calamum labris quassatum (neqiie enim ju-
vero aliquanto cum eo pcracto, dedit illi duo mona- serere operi) ad qua; super co cuncti, parvo isti in-
steria, Bethleem scilicet, quod altero nomine Ferra- finem ejus , dcspicate crepitando
rias vocalur ; et sancti Lupi apud Trecas b. At de- licet, pertrahere conabor.
■ique Albinus nolens sine aucioritate regis sui et CAPUT VIH.
episcopi proprium desererc locum quo educatus quo-
que capitis comam amiserat, ac in levitam conse- Alcuinus Fuldam secedere cupiens, Turonis retinetur.
cratns fuerat, postulavit magnum regem, ut daretei Ejus discipuli.
licentiam remeandi in palriam. Quem Carolus voce XIV. Cum lgitur scneclute unaque infirmitate plus
blandientis alloquitur : < Sunt nobis , magister exi- solito se sentiret alfcciuiii, diu ut secum tractaverat,
• Anno 780. Vid. poema cit. , vers. 1583, tom. H. Magni, tom. II, pag. 566 ( Palrologise tomo XCVII,
b Monasterium Ferrariense situm in dioecesi Seno- col. 990).
nensi ; sancti Lupi in suburbio Tricassi. Mabii i.. — A Cyrilli mnrlyris. Sc. Alexandrini, qui marlyr
l>e his Alcuinus loqui videlur in epistolis 52 et 53 appellari poiuii ob mulia qure fidei causa sustinuit
(nnnc 66 et 67). dispnlando scribcndoque.
• Vide epist. 401 (nuuc 129) et chartam Caroli
 0!) B. F. ALBIM SEU ALCGNI 100
velle se significavit regi Carolo, sxculum relinquere, A lasli? Nam ego considorans te velle hoc agcre, in
poslulans licentiam apud sanctum Bonifaciuin mona- domo, in qua dormio, le quoque dormire jussi : lu
slicam vitam secundum regulam sancti Beuedicti vero statim, ut omnes dormire noveras, caudclam
ducere, monasteriaquc sibi coinmissa suos ut inter lalcnter accendens in laterna celabas, ac ad locura
discipulos divideret, si fieri posset. Sed rex terribilis illuin pergens tola nocte vigilabas. > Et quidquid
et pius unum cum omni posiulationis allectu dene- occulte ibi faciebat, noverat quod solus Deus, ipse
gavit: alterum libenter audivit, flagitans, quietissi- ei indicavil, addens : i Quanclo mecum quoque ad
mus Turonis atque honorificenlissime ut resideret, mnndatum pergebas, et tu vinum bibere jubebam,
sibique ei omni sanctx ecclesix coramissx [curam arte calidissima dicebas : bibi, domine Pater, meo
impendere] non detrectaret : onera vero sxculi, qux cum avunculo suflicienter. Cum autem ad tuum veni-
ipse habuerat, discipulis, ut petierat, libentissime res avunculum, et inse quoque hoc te juberct, aiebas
disperliit. Fecit ergo et ipse Albimis ut rex sapien- meciim te bibisse. Voluisli nos dcludere, etdeceptus
tissimus rogaverat, non quxrcns quod sibi foret uiile, es. Cave ergo ista, poslquam surrexeris de febre, ne
sed quod uiullis ; ac Turonis diem novissimura prx- tale aliquid indiscrete unquam concris agere. >
stolatus fuit. Vita dcnique ejus non monasticoe infe- XVI. Audiens igitur ista Baganardus ab ipso qui
rior fuit. Nam qualis in Patribus superius nominatis vocabatur Vetulus, erubuit mullumqueexpavit, sciens
prxcesserat, talis et in illo durabat ; in jejuniis sci- se deprehensum, suaque occulta latere Albinum non
licel, in oralionibus, in carnis mortiflcatione, in posse, et admirans dicebal : Quomodo palam islud
cleemosynis, in psalmorum et missarum mulia cele- facium-est? Testalur hodieque ipsc coram Deo, nul-
bratione, et in aliis viriutibus, quibus possibile est » lum cognovisse homiuem hoc antea homme reve
■
humanam ornari! naluram.
t ~ _. 1 ..... i , .. ,......, .[..., ..j ... ,, ...... ** lante,
Praeterenim dies resurre- \<\w\t n i.rxiil^p c.-t.ii i>t nnnni
prxtcr solum Deum. Pranitai.c
Poenitens rlanimia
denique /inn
quo 1
ctionis et festivitatis, jejunium protelabat in vespe- egerat stulte, per omne post tempus vitx Albini nihil
rnm, parcens cibo, quo amplius delectabatur; quo- tale sinc illius egit consilio alque imperio.
circa tantam sxpissiine ori suo coelitus datam gaude-
bat habere dulcedincm , quanlam nequit humanus CAPUT IX.
sermo fari. Tunc vero quidquid volebat, labore sine Benedicti Ananiensis abbalis adventum prwdicit.
ullc) velocissime dictare quibat : ita ut dicere posset :
IHlcxi , Domine , mandala lua supe.r aurum el topa- XVIL Sxpissime etiam ad eum missi venientcs
xion. Quam dulcia faucibus meis eloquia lua! supermel regis aliorumque amicorum, cuni adhuc ab co longe
et favum ori meo (Psal. cxvm, 127). Qui juvenis Psal- esscnt, eorum prxdicebat adventum, causamque
morum moduiationem secretam non lantum, quuntum advenlus, quid quoque affcrrenl, quidve secum ve-
aliam lectionem amaverat, modo jam senex nullate- hcre quxrcrent. Audienles autera ista discipuli qui-
nus eorum decanlatione saturari poterat. Secretissi- dam, usquedum probarcnt, seneclulem eitis quasi
■nam oraiionem semper in die, sicut supra de magi- desipientem culpabant. Vir quoque Dnmini Bene-
slro ejus taxatum est, cum manuum diutina crucis dicluseiprxomnibus monachis familiaritalejunctus,
exlensione, eodera modo mullis cura geraitibus (nam ad eum gralia consilii salulis sux et suorum acci-
lacrymas perraro habcre poterat) fundebat : disci- piendi. sxpius Gotliix de parlibus properabat. Qua-
puiis simiHter tradebat, quorum nobilissimus Sigulfus dam vcro vice voluit laliter vcnire, nemo ut iioc
erat Velulus, magnanimusque Wilhso; post hos Fre- _ agnosceret „- • • Turonis,
............ .,quousque ad ostium assisteret
....
aVgisus et cjus socii. At tempore jam ultimo hxrebat C domus Albini. Cumque adhuc haud prope esset, vo-
ei nssiduo Baganardus, Waldramnus, qui adbuc su cans Albinus unum suorum, ail : < Fcstina occurrcre
persunt : Adelbertus quoque bcalx memorix, quau- Benedicto abbali in loco tali, et dic ei, velocitcr ad
iiim poitT.it, Sigulfi lunc filius, post autem veneran- me pervcniat. > Fecit missus patris Albini, ut sibi
dus Pater, et multi alii, quorum omiiium iitinam no- prxcepium fuerat, pervenitque post triduura ubi ei
verit Christus nomina. lli vero omni se circumspe- dixerat, el Benedicium reperit, eique, quod sibi jus-
ctione prxvidentes sludebant sollicite ne quid coram siiin fuerat, nunliavit. Slupens autem suum depre-
eo reprebensionis agerent, multoties etiam el absque hensum conalum, cum velocitate pervenit Turonis
eo. Noverant enim eum vinctum esse Deo, spiriluque ad cum. Cumque se allerutrum tripudiantes deoscu-
ejus illustratura ; licel corporalibus oculis, senectute larenlur, infit Benediclus Paler reverendus supplici-
atque infirrnitale resisleme, jam clare videre nequi- ter : « Domine Pater, quis meum vobis prxdix.it ad-
ret : et ideo timcbant acius suos cum latere i.on venlum ? > Bcspondit ei : < Nullus liomo verbis mihi
posse. innoluit. > Cui idem : < Quis tunc, Domine? forsi-
XV. Spiritu siquiilcm replelus prophelix quibus- tan litleris cujusquam audistis? > At ille, < vere,
dam qux eis esscnt ventura prxdixit, sicuti fecit inquit, nullis. > Ad quem vir idem nirsum : < Si
Baganardo de Osulfo *. Nam idem Buganardus ncquc ab homine ullo dicente, ncque litteris cu-
quamdam borribilem sopori deditus videns visionera, jusquam prxscistis, precor, mi Pater, quonam modo
quam bonura est silerc, eidem Patri sequenti die illud noveris, edicite. > Cui Albinus : < Noli amplius
cum pavore retulit timens, ne de se agerelur. At ipse hoc ine interrogare, > Cum vero venerabilis vir Be •
Pater magno cum dolore respondit : < 0 Osulfe! lu D nediclusjam reverti vellet, peiiiteum.ut quemadmo-
miscr, quoties te monui, quolies corripui. Multum dura speciali oralione pro se orabal, ei panderet. At
deniqiie iaborem in avunculum iuum hahui, ut se ipse ait : < Hoc namque Christum rogo ; Domine, da
corrigeret et viam mandalorum Dei operari coepis- mihi intelligcre peccata mca, et veram confessionem
set : prxdixique ei, quia nisi fecisscl, priusquam de facere, el dignam poeniientiam agerc; et da mihi
saiculo migraret, plaga leprx percuterelur ; sicque remissioncm peccatorum mcorum. > Cui vir Deo
fuclum est. Prxdico ergo ei libi, tiii mi, de Osulfo, dignus Benedictus ail : < Addamus, mi Pater, buic
super quo est hxc visio, quoniam ncque in hac re- orationi unum sermonem : et post remissionem salva
gione, neque in qua nalus est, murielur; > quod mc. > At Albinus gaudens dixit : < Fiat, revercn-
postea probavit evcnlus. Mortuus esl enim in Lan- dissime fi.i, fiat. > herum autem vir idcm flagitabat,
gobardia. Idem quoque Baganardus tenlavitsenimiis ut sibi diceret , quando crucera videns sc contra
vigiliis et abstinentix nimia supcrfluitale, ignoranti- eam inclinabat, qux verba labris silenler dcprome-
inis omnibus, al-igere, ita ut pro hac intemperantia ret. Ule vero hoc inquit : < Tuam crucem adoramus,
sravissime succumberet febri : ad qucm visitandum Domine, tuam gloriosam rccolimus passionem. Mi-
Pater veniens Alcinus jubet oinnes.prxter Sigulfum, sercre nostri, qui passus es pro nobis. > Post h;vc
exire de domo ejus, quem incrcpans ait : < Cur sins deducens eum aliquantulum, remisit gaudenlem Ai-
cujusquam consilio lam inlemperanler agere teit- hinus ad sua suosquc.

« Osul[o. Dccujiislapsuvidenlur accipicndx cpistolx 158 et 159 (nunc 207 et208).

101 VITA. m
CAPUT X. A gebat, jusserat ipse paler cenlum modia vinl dari.
Ludovici filii Caroli Magni principatum priedicit. Cumque ad inonasterium ducerentur, roandavit pcr
Leclionem Virgilii suis discipatis interdicit. Sigtilfum Benedicti abbalis monachum « provisori-
bus inonasterii, ut tcnerent inlerim duclorcs vini,
XVIII. Rex siquidem magnus imperatorque polens quousque coram cis de vasculis, in quibus ipsum '
Carolus orationis gratia, unaque desiderata? conlocu- vinum adduxerant, in alia mutaretur; quia aliqui ex
lionis mutu.-e ctim Albino sepulcrum sancti Martini cis, inde furlive sumentcs, in vascula, quatenus plcna
suis cum filiis Carolo, Pippino ac Ludovico, visilare esscnt cum ad monasterium pervenircnt, fahultini
siuduit; quo in loco lenens manum Albini ait sccrete : aqux miscuerant, quod ita factum fratres cerlissime
< Domine magister, quem de his filiis meis videlur probarunt.
tibi in islo honore, quem indigno quanquam dedit XXI. Aigulfus prxlerea presbyter Engelsaxo, et
roihi Deus, habere nie successorera ? > At ille vultum ipsc ad eumdem patrem visitanilum Turonis venit.
in Ludovicum dirigcns novissimum illorum, scd hu- Cumque ante januam ejus domus coepisset assisterc,
militate clarissiinum, ob quam a mullis despicabilis ecce! quidam Turonensium fratrum simul, videlicct
notabatur, ait : i Habehis Ludovicum humilem suc- quatuor, juncti hunc respicientes, putantesquc nihil
cessorem eximium. • Iloctunc solusaudivit Cnrolus; eum illorum de loculione scire, colloqueljantur ad
sed post cum eosdem reges erecta cervice, et Ludo- inviccm : < Venit iste Britto vel Scotto ad illum al-
vicum humili, orationis gratia in ecclesiam sancti terum Brittoncm, qui inlus jncet. 0 Daus, libera
Stephani incedere ccrneret, sedens in loco quo scpe- istud monasterium de istis Briltonibus. Nam sicnt
liri volebat, infit sibi assisleiilibus : < Cernitis Ludo- _ apcs undiqne ad malrcm revertuntur, ta hi omncs
vicum fratribussuishuiniliorem? certevidebitishunc ■» ad islum venitint. > Ingressus est auiem idem pres-
palris cclsissimum succcssorcm. > Nec non, cum byter domum Albini : post nonnulla alia retulit ei
post communionem corporis Christi et sanguinis manu qux audierat. Cui Albinus, < Nosli , inquit, qui
propria eis misceret, idcm Ludovicus humilitate sunt? > At ille : < Vere neque novi, neque eos rc-
clarissimtis pra omnibus patri.sancto se indinans, spicere prx verecundia qnivi, quando isla dicpbant. >
ejus osculalus est manum. Tunc vir Domini assistenti Pater vero Albinus ail : < Certe ego novi qui sunt. >
sibi ait Sigulfo : < Omnis qui se exallat humiliabilur, Yocans ergo eos ipse propriis nominibus ad se vc-
et qui se humiliat exaltabitur. Cerlc istuin post pa- nire jubet, dicens : < Isti sunt. > Condolens itaqtie co-
trem Francia gaudehit haherc imperatorcm. > Hoc rum stullilix pepercit eis diccns : < Parcat illis Chri-
nos jam factum et videmus ct gaudemus. Depositi stus Filius Dei. > Dans autem eis singulos vini cali-
sunt, qui videbantur cedri, et exallala est oliva fru- ces biliere, iterum foras leniter exire jubet. Aigulfus
ctificans in domo Dbmini. ipsc deniquc Pater Caro- vero postea id diligentissimc per alios sciscitaus cos-
lum inuha erudivit cura artibus liberalibus Scriplu- dem fuisse probavit.
risque divinis, adeo ut sapicntissimus omnium Fran- XXII. Neque illud silentio prxtcretindum ralus
corum efliceretur regum qui fuerunt ab adventu sum quod multi noverunt. Custos denique sepulcri
Christi. Docuil eiiam eum, per omne vilsc lempus, sancti Martini, provideliat qui ccrain el vcslimcnla
quos psalmos poenitenlix, cmn lilania et orationibus, omnia qux ad ipsam basilicam pertinebant, intrans
precibusque ; quos ad oralionem specialem facien- cum candela accensa sccretarium quo ista servaban-
dam, quos in laudc Dei, quos quoque pro quacunque tur, infixit eamdem stipili ; quain cum egrederetur
tribulatione, quemque eliam, ulse in divinis exerce- C olilitus est accipere. Firmans ilaque ostium sera
rel laudibus, decanlaret. Quod nosse qui vult, lcgat abiit : candela vero ardens cecidit supcr ceram ; cera
libellnm ejus ad eumdem Derationc orationis «. quoque magnas dans flammas ad vcslimenla qux per-
XIX. Legerat idem vir Domini libros juvenis an- ticis hxrcbant, mulla cum vi ignem emisil : vesti-
tiqiiorum phUosopborum, Virgiliique mendacia, qux menta pnrro usquc ad teclum. Quod cuslos scnlieiis
nolebal jam ipse nec audire, neque discipulos suos cum clavi slatim ad aliud monaslerium d fugil. Fit
legere, < snfficiunt, inquiens, divini poela: vobis, nec uudique concursus, puls.itur ostium , nec ullo apcri-
eget/s Iniuriosa sermonis Virgilii vos pollui facun- tur sudore. Clerici, pretiosum quicunque aliquid in
dia. > Contra quod prxceplum tcntavil Sigulfus Ve- domo sua habebant, foras raittebanl : ccclesia sancti
tulus secrete agere, unde post erubuit publicc. Advo Martini veslimentis quibusdam nudabatur, nec aliud
cans naroque suos quos lunc (ilios nutriebat, Adal- quisquam sperare polerat, quain lolius monasterii
bertnm et Aldricum, jussit coram se secrclissime concremalionem : nudabatur plumbo teclum. Aderat
Virgilium legerc, inlerdicens eis ne quis ullo modo Albinus oculis jam non videns. Interrogat ergo quid
sciret, ne fortc ad patris Albini notiliam pervenirct. agntur. Cui tinus disciptilortim suorum Vclulus,
Albinus aulem solito morc ad se vocans, ait : < Unde < Perge, inqtiit, hinc, mi doinine Pater, ne forte aut
le habemus, Virgiliane? Cur ccepisii ac voluisti con- pliimlio superius projecto usque ad mortem perculia-
tra meam voluntalem et consilium mc tgnoranle, ris, aul igne cremeris. Cerlus enim interitus manet. >
agere, ut Virgilium legeres? > Sigulfus vero se ad Cumque Albinus voluisset irc, iterum ad eum Vetti-
pedes ejus projiciens stullissime se egisse coufessus lus, < Mi, inqiiit, dominc Paier, vade ad sepulcrum
nainiliter pceniluil. Cujus salisfactionem benigne i) domini Marlini et pro nobis intercede. > Fccit ilaquc
pius pater post increpationcm recepit, monens cum ita Albinus. Cumqiie illuc pervenissct, extendit se
k ultra tale aliquid ageret. b Teslatur vir dignus super terram in cruce, gemiium croitlcns ad cculum.
a.ibiic sapersles Aldricus abbas, nec se nec Adalber- Miro igitur modo ac incredibili, slalim til Albinus se
tun coiquam hoc inuotuisse, sed usque tunc, sicut projecit in lerram, totus ille iguis ita exslinclus estt
ets praeceptum fuerat, omnimodis silttisse. ac si iromcnso necaretur fluvio. Hoc cernentes clerici,
CAPLT XI. magno cttm slupore exsullanlcs ad locum ilium festi-
nato perveniunt, ubi Albinus antc sepulcrum sanc; i
Oecuila novit. Incendium restinguit. lnfirmos sanat. Martini prostratus in crucc pro eis jaccns Deum pre-
XX. Fralribus Cormaricensibus, quos valde dili- cabatur. Elevantes autcm euin humo bcnedicunl
» Quem exhibemus stib tit. Oflicia per ferias lom. II. Vetulo?
Vide etiam ibi Monitum pnuvium. •' Ad aliud monasterimn. MabiUonitts exislimal per
k Aldricu* abbas. Ferrariensis, postea Senonensis aliud monasterium hic significari aliam basilicara;
antistes, qtti decessorem habuit Adalbertiim hic lau- nam , iuquit , el basilicae monasteria non raro voi-a -
datum. Ilinc patet Vitara hanc scriptam esse anle bantur, el dusc minimum erant ecclesiae in monastc-
■'.iuiiiii 829, quo Aldricus ex abbate faclus esi episco- rio Marliniano. Henschenius tamen custodem credil
jius Senonensis. Mabill. revera in aiiud monasterium fugisse timorc \i&ux
« Benc dicti abb. mon. U ergo diversus a Sigulfo commeritae.
105 B. F. ALBIM SKU ALCUINJ i(U
Deum, qui P<*r AlWni preccs lolam fabricam mo- A domum lam occ\ilte polcrat, ut ab ipso repcnte nou
naslerii sancti Martini, igne ne consunierctur, salva- deprelicnderelur, crucisquc signo pelleretur.
vit. Hxc tua sunt, sancte Martinc, digna exempla, CAPUT XIII.
qui igncs quondain cum qurereres fugere, non pote-
ras ; ad Deum conversus oratione ignes illos exslin- Diabolum oraiione petlit. Pia eju$ exercitia.
xisti minaces. Vore celsa fidcs, quae suo calore igneos XXV. Quadam igilur nocte solilo oralionem cum
potuil exstingucre globos. Nec mirum si elemenla psalmorum decintalione volens secrelim fundere,
precibus ac jussis Albini propriam vim linquant, cum aggravalur immenso somno. Surgcns vero e lectulo,
ipse in corde requiescat ejus qui diligcntem se diligit, tulit cappam desuper se : cumquc iterum aggravare
ambulantesque in igne flanima non permittit fuscari. tur somno, exspoliavit se omnibus veslimentis, pne-
Te in his adoramus, te gloriflcamus, teque laudamus, ter sola camisia et fcmoralibus. Nihilominus vero
qui sicut dignalus es polliceri servis tuis tua servan- pcrscverante somno, accepil turribulum , et pergens
tibus mandala, operibus eliam in Albino luo osten- ail locum quo erat ignis tulatus, implevit prunis il-
disti evidentissime. Tu quidem dixisti, Christe Jesu : lud, ac desupcr timiama posuit, tolamque cameram
si quid petierilis me in nomine meo, hoc faciam, odore suavi perfudit. Qua in hora corporali se specie
videlicet ut glorificetur Pater in Filio. diabolus prxbuil ei visibilem . homo quasi magnus,
XXIII. Illud quoque ad laudem Domini commemo- nigcrrimus ac deformis barbatusque , blasphemioe in
randum est, quod multi sxpius ad Albinum venientes eum aggerens jacula : Quid , inquit , hypocrila agis,
inlirmi, benedictione ejus cum lide accepla, sospila- Alcuine? Cur coram hominibus justum te videri co-
tem reccpere corpoream. Quodam etiam tempore, B naris, cum deceptor sis magnusque simulator? Tu
fertur ut a nonnullis pracipuis, quidam pauper ocu- putas his tuis flctionibus acceptabilem posse le ha-
lorum lumen gravi habens obductum caligine ad ja- bere Chrislum? Scd miles Christi ineluctabilis stans
nuam exterions domus veniens Albini, flagitabat dari cum David in turre, quae esl ordinata omni arma-
sibi aquam , ejus qua loti forent oculi : aiebat cnim tura forlium et mille pendentibus clypeis cuelesli di-
revelatum illi fuissc [quod si (Edit. quas)] ex ea ocu- cebat voce : Dominus lux mea el sululare meum,
los suos ablueret , visum reciperet. Ignorante ergo quem timebol Jpse fortitudo vita; mea;, quem formi-
AlbinocolUgilur aquaqua faciem etoculos laverat, da- dabol Intellige, Domine, murmur meum, adverte vo-
lurque occulte poscenli pauperi. Lavans igilur pau- cem clamoris mei , rex meus et Deus meus , quia te
per ille aqua illa oculos cum plena flde, caliginem deprecor, Domine. Mane audies vocem meam, mane
fugavit, ac clarum lumen recepit. Illuslramur et nos prwparabor ad te, et contemplabor surgens medio no-
tuo, pater, sudore, lavanlurque tua pia doctrina ani- ctis ad confilendum tibi. Applicant mihi mendacium
marum nostrarum crimina, nesciente te ullra jam superbi : ego autem in toto corde scrutabor prwcepta
faligari labore oculorum ; tu quoque corporali visu tua. Fiat cor meum perfeclum in prwccplis luis, et
minime cernebas, et aliorum [mentes] semper illu- confundantur, qui inique conterunt me, dum non con-
minare satagebas : quosquc pnesenlialiier non pote- fundar ego, quando aspiraverit dies et fuerint incli-
ras, litlcris absenlialiter erudicbas, scribens niulia natm umbrm. Fugalus denique hostis, et inse com-
omni Ecclcsuc ulilia. pleta oratione quicscit. Hac in hora unus solummodo
discipulorum ejus Waldramnus nomine, adhuc vi-
CAPUT XII. £ vens, vigilabat, occulte cernens bxc omnia, teslis
Opera varia qua; scr'.psit. scilicct hujus rei qiwe fiereu
XXVI. Utebatur idcm paler, Apostoli juxta consi-
XXIV. Postuiante namque imperatore Carolo scri- lium, non propicr gulae desiderium, sed propter car-
psil librum de sancta Trinitate utilissimum (Tom. I nis iiilirmiiaiiMii vino modico. Fugiebal modis omni-
hujus editionis), nec non de rhelorica, dialectica bus otiositatem : nam aut legebal, aul scribebat, aul
(Tom. II) et musica. Scripsit ad Gundradam de discipulos erudiebat, aut oraiioni vacabat et psalmo-
nnimx ralione (Ibid.). Poslulanlibus feminis Gisla et • rum decantationi, inevitabilibus tantummodo corpo-
Hichtriidc honestissime super Evangclium Joanuis ris indulgens necessitatibus. Erat pauperum pate.r,
partim de suo, parthn de sanclo Augustino mirabile humilibus humilior, divitum ad pictalem invitator,
opus cnmpoBtiit fTom. 1). Scripsil et in qualuor epi- supcrbis superior, discretor quoque omnium, egre-
stolas Pauli, ad Enhesios scilic. t, ad Tilum, ad Phi- giusque liberator. Cclebrabat omni die missarum
lemonem et ad Hebraos (lbid.). Ad Fredegisum solemnia mulla cum honestalis diligentia, habens sin-
(Ibid.) in Psalmos. Ad Widonem comitem homc- gulis hekdomada; dicbus missas dcputalas proprias b.
lias de principalibus vitiis et virtutibus (Tom. II). Dominica porro die nullo unquam lempore, poslquam
Ad Sigulftim suuin qurcsliones in Genesi peruliles lux inchoasset apparcre aurora?, se tradebal sopori :
(Tom. I). In Proverbiis Salomonis et Ecclesiasle sed vclociler levitice se pneparans suo cum Sigulio
(Ibid.), in Canlicisquc Canticorum luciilcnta sub bre- presbytero missarum colebat solemnia specialium
viuile ineffabiliter (Ibid.). Sub nominibus Franci et usque horam lertiam : el tunc niinia cum reverentia
Saxonis de,. grammatica
, . cum
, interrogatione
... et re publicam intrabat ad missam. Discipuli vcro ejus.
sponsionc facundiss.mum hbellum (Tom.ll) CoUegit D aliis solliciti cum in locis essent, maxime ad opus
inullis de Patrum Operibus horael.arum duo volu- Dei cum assislerent, sludebant nc quid rcprehensionis
mina ». Scnpsit de orlhographia (Ibid.). In cente- ... l t
simo quoque oclavo decimo psalmo slylo usus est in eis ab illo cerncretur.
aureo (Tom. 1). Sunt et alia multa, qua; quisquis le- CAPUT XIV.
gerit et diligenter scrulatus fuerit non modicam sui
aedincationem reperiet, sicut in epistolis ad multos Beati Alcuini obitus.
direclis. In his ergo et hujusmodi reliquum vita; sua? XXVII. Jam ergo Albinus corpore dissolvi cupiens
duccns lempus, ccclestem in terris duxit vitam. Pra> et cum Christo esse desiderans, exorahat enin ut die
slolans in novissima posilus vigilia lilii horainis ad- quo in linguis igneis Spiritus sanctus super aposlolos
ventum, intrarct ut cum eo ad nuplias : Lavabat venisse visus est et eornm corda replevit, si fieri
singulas per noctes lectum suum lacrymis, sanclo- posset, migraret e mundo. Vespertinuin siquidem
rum seniper se municns intcrcessionibus, quorum pro se oflicium in loco quo elegerat post obituin
omui die celebrabat solemnia, hostis ne ullis antiqui quiescere, juxta videlicet ecclesiam saneti Martini,
coufodcretur jaculis, qui nequaquam ejus irrumpcre hymnuni sanctse Maria: evangclicum cuni hac anti-
■ Dislincta utique ab illis Pauli Warnefridi : sed misit, illarumque usum commendavit. Vide epistolas
ill.i Alcuini etiamnura lalent.
b lllas missas Alcuinus ad alias quoquc ccclesias 46 (nunc 50) ct 192 (nunc 142), et Monitum pracviuru
ad Librum Sacrainentorum lom. II.
105 VITA. ICC
pbona decanlabal : 0 clavis Datid «, et sceptrum do- \ ripui, sanum eum reliqui Respondens vero solitr-
mus Itrael, qui aperis et nemo claudit, clauais et nemo riiis illc, ail cum lacrymis : Vere felicissima fruitur
aperit, veni et eauc vinctum de domo carceris, seden- sanitaic. Indicavitque ci quid eodem die viderat au-
lem in lenebris et umbra mortis : dicens post oralio- rora clarcsccnte. Ipse auiem frater reversus Turo-
nem Domiuicain lios versus : Quemadmodum cervus nis, qux audieial, reiulil.
desiderat ad (ontes aquarum, etc. Quam dilecta ta- XXXI. Pater dcniquc Sigulfus corpus patris ruui
bernacula tua Domine virtutum. Beati qui habitant in quibusdam aqna iionorifice iavans, posuit super ferc-
domo tua, elc. Ad te levavi oculos meos. linam petii trum. Habcbal nempe et ipse tunc magnum dolorem
a Domino. Ad te Dotnine levavi animam meam, cl re- capitis, sed fiile animo sanus, cilam reperil sanitaleni
liqua httiusmodi. capitis. Oculos namque supcr magislri lcctulum elc-
XXVllI. Quadragesimx igitur tempus, sicul sem- vans, cernit pccten, quo ipse suum solcbat pccti-
per consuevcrat , dignissime omni contritione carnis nare capul. Islum ergo manibus sumens ail : Credo.
ct spirilus muudationeque habilus celebrans, sancto- Dominc Jcsu, quia si isio magistri mei pcctine meum
rum basilicas, qux sunt intra sancli Marlini moua- peclinavero caput, meritis illius statim sanabilur.
sterium , cunctis noclibus frequentabat , lavans se Ubi igiiur prima vice pcctcn duxit pcr caput, quan-
[a culpisl suis multis gemitibus. Ciim vero Resurre- Uim de eo teligil, tolum sanum habuit, sicque totum
ctionis Doiniiii peragerelur solemnilas, nocte ejus pectinando gvrans omnem dolorem amisit. Altcr di-
Ascensionis decidil in leclum, gravi fatigalus lan- scipulorum ejus, Eangist nomine, dentium immcnso
guorc usque ad morlem, nec poterat loqui. Terlia gravitcr affliclus dolore, bortatu Patris Sigulfi eodcm
tandem antequam■-■■■■migraret die,
- "solitam
' exsultationis
*■ • d pectine
Ude fecit,dentes leligit;
sanilatem et continuo,
mcrilis quouiam cum
Alcuini recepit.
voce decanlavit antiphonam : 0 clavis David, ver
susque supra memoratos rccilavit. Die autem Pente- XXXII. Audiens vero civitatis Turonis Joseph epi-
costes, peraclo tnatulinali oflicio, eadem bora qua scopus, vir bonus ct Deo amabilis, bcaluin obiisse
ingredi consueverat ad missas aurora patenle, sancta Alcuinum, advcnil celcrius illuc suo cum clero, ocu-
Albini anima carne solvitur, ministerioque levilarum losque ejus propriis rigans lacrymis dcosculabatur
cfeleslium, beatum habenlium secuin prolomarlyrcm diutius. Praccepit autem, sapicnti usus consilio, nc in
Siephanum et Laurenlium arcbidiaconum , angelo- eo sepeliretur loco, quo idem Pater foris voluerat b ;
ruin cuin exercitu ad Christum, quem amavit, qucm sed intra sancti Martini basilicam bonorificeniissime,
quxsivit, pcrducilur, el fruitur ejus gloria in coelo ut quorum in ccelis juncte sunt animx, una sinl cor-
per omnia sxcula feliciler, cui servivit in miindo pora domo in lerris posita. Sicque faclum cst. Supcr
flJeliier. cujus tumuhim positus.est, sicut ipse jusserat, litu-
CAPUT XV. lus quem ipse vivcns dictaverat, lamina scriptus in
xrea paricliqne insertus.
Lucis tplendor in ejus obitu apparet, et alia mira con-
tingunt. Sepultura.
EPITAPHIUM ALCUIM.
XXIX. Decessit igitur dierum plcntis numcro , xiv
Kal. Junii, anno ab Incarnatione Dumini 804. Eadem Hic, rogo, pauxillum venicns subsiste viator,
vero nocle super ecclesiam sancli Martini inxslima- Et mca scrutare pcclore dicla tuo :
biiis visa est splendoris claritas, in lantum ut puta- Ut lua deque racis agnoscas fata Oguris,
retur a longe posilis lota igne cremari. Quibusdam C Vcrialur specics c, ut niea, sicque lua.
denique per lotam illara noctem ipsc splendor visus Quod nunc es, fueram, famosus in orbc viator,
est, nonnullis tribus apparuit vicibus. Aurora autcra Et quod nunc ego sum, tuque futurus eris.
surgente globus illcjam amplissimus supcr eum ve- Delicias mundi casso scctabar amorc,
nisse locum visus est, quo Albinus jacebat, animaque Nunc cinis el pulvis, vermibus atque cibus.
ejos egrediente coslum penetrassc. Testatus est si- Quapropter potius animam curare mcmento
quidcm Josephus archiepiscopus per totain nocteni Quam carnein; quoniam bxc m.iuet, illa pcrit.
et ab eo ci a suis visum fuisse. Testantur multi et Cur tibi rura paras ? quam parvo cernis in anlro
nunc corpore valentes. Plurioribus siquidem non ea Mc tenet hic rcquies, sic tua parva fiet
nocte, sed prxterita, Domiuica prima scilicet post Cur Tyiio corpus inhias vestirier oslro,
Ascensionem Doinini, ipsa clarilas eodem, ut dictum Quod mox esuricns pulvere vermis edct?
est, modo apparuit. Ut flores pereunl venlo vcniente minaci,
XXX. Eadem quoque bora cuidam solilario in Ita- Sic lua namque caro, gloria tola perit.
lia posito cceleslium levitarum ostensus est cxerci- Tu mibi redde vicem, lector, rogo, carminis hujiis;
tus, laudes Cbristo incfTubiles in aere resonans : in Et dic : da veniam, Chrisle, tuo famulo.
qiionnn medio Alcuinus, splendidissima indutus dal- Obsccro, nulla manus violct pia jura sepulcri,
matica astaus, cwlum cum eis ingressus, pontidci Personet angelica donec ab arce tuba :
xlerno ut ministrarct cum perenni gaudio : quod Qui jaces in tumulo, terrx de pulvere surgc,
idem solitarius fralri cuidam Turonensi , aposlolo- Magnus adcst judcx, millibus innumeris.
rnm solito frcquentare limina, ad se venienti, eodem D Alcuin nomen eral sopbiam mihi semper amanti.
Pentecosies die indicavit. Interrogans namque eum Pro quo funde preccs menle, legens tiluluin.
ait : Quis est ille abbas, qui apud Turoncs in mona- Huic epilaphio subjuncta sunt verha sequcntia ab
surio sancli Marlini conversalus est? Quo vocatur alio quodam : Hic requiescit bealx inemorixdomnus
n-jmine? Vel, si valebat, quando inde exisli, corpore? Alcuinus abbas, qui obiit in pace xiv Kal. Junias.
AJ quem fratcr ille : Vocatur Alcuinus, eslque ma- Quando legeritis, o vos omnes, orate pro eo, et
gister optiiuus in lota Francia. Quando huc itcr ar- dicite : Reqiiiem wternam donet ei Dominus *.
* 0 clavis Dacid. Est lixc antiphona ex celebri- nus ex Bniwero Antiq. Fuldcnsium libr. i, cap. 10,
hus, qux septem diebus ante Nalalitia Dommi ad quod nuper exstabat in ecclesia Hersfeidensi. lllud
Vrsperas recilantur; ct hxc refcrlur ad 20 Decem- tamen non est Alcuini, scd potius Albuini praipouti
bris. Henscbe.n.
h Nempc Alcuinus non probabal qiiorumdam stu- Utrsfeldue, in philisophica arte eruditissimi, et aideu
schola> magislri famosisshno, ulidc eo lcgilurin Cbru-
dium in prxparandis tumulis suis. Vid. epis!. 150 nico Ilildesheimensi ad annum 1054. Vid. Mab. in
'n-inc I9§). Elog n. 77, el Hcnsoh. ad rap. 4 Vitx not. >>. Epi-
* Al. Icgunt : vertitur en specics. taplutim ergo istud nullum hic locum merelur.
* Aliud Kpiiaiibitim hoc loco rctulil D. Qucrcela-

Patrol. C.
107 AD B. F. ALUINUM SEIJ ALCUINLM 108

AD BEATUM ALCUINUM ABBATEM

D. ANDRE^ QUERCETANI PRjEFATIO
1IULTIS LOCIS EXCUSSA IX COMME?VTATIONE PIl/ECEDEXTI.

Cum mco pridem in animo slcterit hoc ccclesise A enim et Alcuimu, Atboinns vel Albuinus, Alchoimt,
palrixquc me« Turonensi iribucrc, ut non solum vc- Alquimis, Alchuinus, Alchwinus, Alkoinus que, tam in
lerem suam historiam quam prse manibus habeo, manuscriptis quam excusis libris indiflcrenter repe-
sed el patrum qui in oa elaruerunt, scripta luce do- rilur. Quod a varia sine dubio variarum nalionum
nata conspiciat; a bcato Flacco Albino, sive Alcuino, pronuntiatione ac scriptura manavit. Nam qui mol-
sancli Martini quondam abbate, principium ducere liorem pronuntiandi formulam affectarunt, ct a ru-
visum est, cum quod ille sui tcmporis undequaque diore nalati cum lingua collisionc semper abborrue-
doclissimus et eruditissimus fucrit, tnm quod melior runt, facile Alchuini vcl Alchoini vocem in Albinum
eius Openim pars aut in hunc diem incognila, aut aut Alboinum commutarunt , modoquc Alcuinum
ccrtc pluribus in locis mutila dcpravataque remanse- etiam ac Alquinum, quem alii Alkoinum el AJchwi-
num, dixenmt.
rit. Multa de eo anonymus, qui narrante Sigwulfo fi- ■Willelmus Cujus rci testes
Malmcsburiensis locuplelissimi,
monachus, tum ipse luin
no-
deli ct individuo ipsius socio, quxcunque discere po-
luil.ulililaii posterorum inservilura descripsit. Multa ster auctor. In eorum enim exemplaribus nomcn hoc
quoque vcleres ac recenliores historiographi, quo- passim ct indistincte sic varint. Qamvis nonnulli
ni n omnium leslimonia diligenter collecta disposui, aliam lalis mulalionis causam assignant r, nempe
siiuulque cum Vita et epiiaphio ejnsdem, cxcudcnda quod barbariem patrii nominis Romana appcllalione
curavi. Sed ut quae ab illis pratermissa, aul maleac- consullo mutarit Flaccus, Albinum sc pro Alcbuino
ccpta (uerunt, lnlelligi queant, rcm omncm a puris, nuncupans, ut in Winfrido qui Bonifacius diclus csi,
ul dicitur, fontibus, hoc esl ipsissimis Alcuini scri- in Willibrordo qui Clemens, et in aliis plerisquc il-
ptis, repetam. B liusxvi contigit. Sed prsetcrquam quod in his noni n
CAPUT PRIMUM. proprium, non cognomen, quod nutliim habuissc le-
gunlur, commutatum est, habita quoque divcrsarum
Alcuini patria, genus el natale solum. lingiiarum raiione, syliabas, qu, cu, chu, chui, ko,
Alcuiiius igitur cx Brilannia oriundum se non se- cho, bi, bo, sempcr idcm sonasse cerlum est. Quod
mcl testatur, sed quo genere, aut qnibus parcnlibus, vel cx uno Matlhxi Westmonasleriensis exemplo dc-
incertum relinquit , quanquam non humili prosapia prchcndi potest. Qnem enim sub annum 734 Albi-
genitum vel ex hoc uno constare potest, quod apud num Licbefeldensem cpiscopum vocat, eumdein anno
reges, episcopos el alios insulre sux magnates pluri- 737 Alwinum nominat. El Pontus Heuterus, lamelsi
mum semper gratia et auclorilalc valuerit, fratrem- non adeo cerlus ct circumspectus scriptor, Alcuinuni
que habuerit Juvavcnsis ccclesix, qu;e nunc Sallz- in etymis inlerprelatur ^wiii, id est undique rem
burgcnsis dicitur , antislitem , Aquilam numiue «. facientem augentemqiie : forsilan a verbo guin ,
An vero in Scoticis Britannix paiiibus, sicut histo- quod Gcrmanis etiam hodie lucrum significat.
rici Scolorum contendunl b ; seu Londino non pro- CAPUT III.
cul, in Midlcsexiaj comital», quod nomiullis placuissc
reperio; an quod potius reor, in Norlhunibrix re- Educalio, instructio, et magislri.
gno, Eboraci nalus fuerit, non perspicue satis decla- Scd ut a nominc j.im ad cducalionem ac instru-
ral. Eginhardus ccrte sui temporis auctor r, Saxo- ctionem procedamus , Alcuinum hunc primo in coe-
nici generis hominem vocal, Eboracique se a puero nobio sancti Petri Londini monachalcm habitum in-
educatum, non unoloco, nec obscuris verbis ipse duissequidam arbitranlur11, Bcdxque Venerabilis di-
significat. Sed crebra in ejus epistolis Nordanhum- u scipulum omnes pene tam veteres quam ncolerici fnisse
brorum mentio, qui Scotix regiones usque ad Edcn- conlcndunt. Qn.c an vera sint paulo diligentius bic
burgi fretum possidebant, Scolicarum renim scriplo- videlur exquirendum. Nani quod ad primum spe-
ribus ansam dcdit, ut in Scotia procreatum eum su- ctat, ubi pueritiam ac juvcniles annos egerit, ipse
ipicarentur. prodit in epistola , quam ad fraires Eboracensis ec-
CAHIT II. clesiac scripsit (Epist. 6), bis verbis : i Vos fragiles
Nomen el cognomen. infanti;c mex annos malerno fovi&tis affcctu , el la-
scivum piteriliae tempus p:a sustinuisiis patienlia, ct
In Eboraeensi crgo provincia naius Alhhii sive palcrnne castigationis disciplinis ad perfectam viri
Alcuini cognomen lulit a familia, non a Scoiortim edocuisiis xtatem, ct sacrarum ertidilione discipli-
gente, qui se Albinos sua lingua vocant, «t Gcorgius naruin roboraslis, » El si de secundo qnoque lubcl
Buchananus asserit <i : Flaccus autcm a baplismalc illi credcre, nonBedam, sed Egberlum Eboracensem
nomine proprio appellatus est. Quod adeo verum, ut praesulem siium fuissc magislrum tiadit. Sic cuiin
el ipse moilo Flaccum se, modo Albinum vel Alcui- in ea, quam ad Eanbalduin secundo loco Egberli sue-
niiin simplicitcr, sxpius vero Flaccum Albinum, et cessorem misil, cpisiola ' loquitur : < Laus ct gloria
Flaccum Alcuinum nuncupct. Quare qui ordinc in- Deo, qui dies incos in prosperitate bona conscrvavii,
vcrso Albinum Flaccum Alcuinum vocanl, Sixtum ut in cx.iltalionc ftlii mei charissimi gauderem, qui
Senensem e, ct alios quosdam imitanles, prxter laborarel vice nica in ecclesia , ubi ego nutritus ct
veritatem faciunt. Etsi nos corum aucloritalem pri- eiii.litiis*'fuci'ain, el praessel tbesauris sapienlix, in
mo secuti, sic illum quoqne fere sempcr inscripsi- D quibus me magisler meus dilectus Egbertus arcbi-
mus. Eodemque in errore versantur, qni solummoJo episcnpus hxredem reliquit. i El epistofa 1 ad Caro-
Albinum cognomcnto Alcuimtm nominant '. Albinus liun M.ignum Fraacix regem, ubi dc rcvehendis in
" Vide epist. 36 et 102. ' Eginhardus, et quidam alii.
b Ilector Boetbius, et Joannes Major. F Hcnriciis Canisius in notis ad epist. 1 Alcuini.
c In Vita Caroli Magni. h Apud Joannem Baleum Ccntur. i Scripi. Angl.
d Lib. v llist. Scot. ' Ejus fragmenlum exslal apnd Willelinum Mal-
•' ln Bibliothcca sancla mesb. et in boc opere, post Alcuini episinlas.
1U9 D. QLEBCETANI PB/F.FATIO. 110
Franciam libris agit, quos olim in Eboracensi palria A post Bedam docucrit, el quoil tandem El.oraci sub
possederat , < sed ex parte, inquit , desunt mihi ser- Egberto prxlegerit, philosophorum sui temporis an-
vulo vestro exquisitiores eruditionis scholaslicx li- lesignanus. Qnod tamen Alcuinus ipse nullibi signi-
liclli, quos babui in palria per bonam et devotissi- ficare compcritur. Nisi Ibrsiian id aliquis ex istis
mam magislri mei Egberti iiiduslriam, vel etiammei ejus ad Carolum Magnum (Epist. 43) verbis subin-
ipsins qualemcunque sudorem. > Et si enim ibi tam ferre velit , < mane florentibus per aetalem studiis
in ms. codice quam in excuso nomen Egberli non in- seminavi in Britannia. i Sed cum aliis locis se fra-
venitur, tamen et Willelmus Malmesburiensis hunc trum Eboracensium prxceptorem fuisse diserte do-
locum citans » illud addit, et de eo necessario de- ceat, de Eboraco potissimum hoc intelligendum vidc-
bere intelligi, sequens Euboricx civitalis mentio lur. Quod enim ibi meliorem adolescentix sua' par-
convincit. Praeterea quoties in Bedx memoriam inci- tem in discendo docendoque collocaverit, vel naec
dit Alcoinus, vel eum Bedam presbyterum simplici- illius jam senis ad eosdem Eboracensis ecclesix fra-
ter , vel cum honoris additamento nobilissimum sui tres aperlissimcdemonstranl : < Vos, inquit (Epist. 6),
temporis magislriim appellal. Nam ad Wirenses mo- semper in corde, et primi inter verha precantia in
nachos scribens (Epist. 14), in quorum monasterio ore. Vos piissimi patres , seu in communibus sanctae
Beda litteras et didiceral ct docuerat, sic ait : < Re- orationis horis, vel in secretis deprecationum veslra-
cogilate nobilissimum noslri lemporisinagislrum, Be- riiin intercessionibus Alcuinum ftlium vestrum per
dam presbyterum, quale habuit in juvenlute discendi Dei deprccor charilatem jugiter in corde habele et in
studium, qualem nunc habet inter homines laudem. ore. Vos quoque, qui estis xlatc filii, sed meritorum
multo majorem apud Deum remunerationis glo- g sanctitale patrcs, pcr divinam obtestor clementiam ,
nam. » Lbi cur Bedx laudem hanc invidisset, et non nunquam eruditionis vestrx in sanctrs oralionibns
potius appellassct suum quam sui lemporis magi- obliviscimini niagislrum. Teslis enim cordis mei
struin'.' Verum esl BeJam in prxfatione Histor. rer. mihi est inspector, quia devote vestrum semper in
Angl. lestari sc opus illud aggressum Albini abbatis ecclesiaticisdisciplinis, et spiritali doctrina dcsnlera-
impulsu, qucm virum per omnia doctissimum vocat. bat profeclum. Et si quid ininus accepistis, nou mex,
Sed praeterquam quod ejus ut aequalis lantum et credo, culpx deputari potest.
amici, non ut discipuli meminit, si esset Albinus CAPLT VI
noster sive Alcuinus idem cum ipso, planc centena-
riam xtalem longe excessisse dicendum esset. Bcda Apud quos in pretio fuit, et ejus vari<e legationes.
enim obiil anno 731, ui Sigeberlus el aiii nntanl. Quidquid sit , hac laudabili litterarum profcssione
Quamobrem Albinus ille, de quo Beda, alius omnino per universam Britanniam celebris , non lanium
diversus censendus esl a noslro, forsitanque idem apud episcopos et abbales insulx, verum etiam apnd
cum Alwino seu Albino illo slatuendus, qui ut Mat- reges ipsos el principes in prctio fuit. Hoc enim le-
thaeus Weslmonasteriensis refert, episcopus fuit in stantur epistolx, quasad /Ethclardiim Doroensis ec-
Mercia apud Licbefeldiam anno 734, diemque exlrc- clesiae metropolitanum , et primae scdis in Britanni.i
mum clausit anno 737. pontificem (Epist. 10), ad Olfanum cl Egfriduin Mer-
CAPUT IV ciorum (Episl. 49, 50) , et /Edilrcdiiin Nordanhiim-
brorum (Episl. 11) reges, ad /Edilthidem famulam
Doctrina et professio. Dei> „„„, ..^j,,.,,,, (Eplst> 199)) ad Osbaldum et Os
Alcuinus igitur in Eboracensi ecclesia eruditus, *• berthum Northumbrix duces(Epist. 11), et ad alio:
ubi et levita sive diaconus sacratus est, praeceplore- plures familiarissimc scripsil : el duplices quas ad
que usus, non Beda, sicut plerique tradunt, <ed Eg- pontificem Homanum , et in Franciam de rebus ar-
berto archiepiscbpo, qui omnium libcralium artiiun duis legationcs obivit : quarum aheram recenset
armarium et s\crarium a Willelmo Malmesburiensi Willelmus Malmesburiensis Hb. t De gestis reguni
vocatur b , nobilissimamque bibliothecam Eboraci Anglix, cap. 3, alteram Alcuinus ipse subindicat
constituisse asseritur; inlereos brevi tempore cen- cpistola 101 his verbis : < Dum ego adolescens Bo-
teri meruit, qui primi post Adhelmum ct Bedam in mam perrexi , et aliquantos dies in Papia regali ci-
omni genere litterarum apud Anglos excellucrunt. vilatc dcmorarer , quidain Judxus Julius nomine
Nam praeter bumaniores artes ac disciplinas, in phi- cum Pelro magistro hahuit dispulalionem. i Ubi
losopbicis quoque, mathcmaticis, ct omni divinaruin per Petrum magislrum , senem illum diaconum Pe-
rerum scientia eruditissimus evasil. Latinac, Gr.ccac, trum cognominc Pisanum intelligit, qui Caroli Fran-
Hebraicaeque lingux peritus, ut ejus scripla legentcs conim regis in grammaiica prxceptor ftiisse le-
passim deprehcndent. Ac poelicoe etiam fama quo- gilur B.
dammodo clarus, si sacculi sui barbaries altcndilur.
Quare magister ejus Egbcrtus moriens illum in the- CAPUT VII
sauris sapienliac , quibus prxerat , haeredcm reli- Evocatur in Franciam a Carolo Magno ; vocalionis
quil c : Eboracensisque scholx faclus reclor, mul- ejus catuw.
los et ipse postea discipulos , erudilione ac pietale Sed et aliquanto post Carolus ipse gloriosissimus
celebres, hahuit Intcr nuos recensendi occurrunt D rex qui doclrinam ejus ac sapienliam expertus fue
Lannaldus.
Eanbaldus, qui nni dcinile rmt rnvhipniocnniis
deinde fuit F.hnri.
archiepiscopus Ebora . : ■- n, ■' _i „ v. . .
rat, tum in Francia cum ad sc pro pacis faedere
censis °, sanctus Ludgerus episcopus Monaslcriensis missus est, tum eliam in urbe Papia dum ibi mora-
primus «, et alius quidam, Joseph nomine, qni vcrsi- retur, de remolis eum Britanuix finibus honorabih-
I..US aliquot eundcm Ludgerum laudavit ' . ler evocavit, ul sux bonx vohinlalis adjulor in vera:
CAPUT V. sapienlix studiis proraovendis existeret, liberalesquc
Quibus in tocis docuit, dum Britanniam incoleret. omnes disciplinas pene tunc per Galliam exslinctas
ad lucem revocaret. Hanc enim Alcuinns evocationis
An vero tunc Eboraci tantum doctissimus hic ma- sux causam allegat epistola23 (nunc 129) ad Carolum
gistcr docuerit, non adeo certum et perspicuum est. regem, ubi sic loquitur : < Haec enim vestram opli-
Nam academix Canubrigiensis annales habenl, ut mam sollicitudinera , Domine mi David , semper
relert auctor Centuriarum de iliuslribus Britanniae amare , et praedicarc agnosceham , oranesquc ad
scriptoribus, quod omnes illic liberales artes publicc veram sapientiam discendam cxhortari, imo et pr.c-
» Libr. 1 de Gest. Heg. Angl. cap. 5. libro, cui titulus : Sidera illuslrimm virorum Gennn-
b Libr. i dc Gest. Angl. cap. 3. ntfl..
' Alcuinus episl. ad Eanbaldum jam citaia. ' Hi versus exslant apud Surium in Vita sancii
d Guillelmus Malmcsb. libr. 111 Pont. Angl. Ludgeri cap. 9.
8 Vila sancti Ludgeri apttd Siiritim, cap. 7 ci in 8 Aptid Eginhardum in Vila Caroli Magni.
 111 AD B. F. ALBLNUM SEU ALCUlNUM 112
niiis honoribusquc sollicitare , alque ex diversis A his verbis : < Antcquam ego eodcm sapientissimo
murtdi pariibus amalores illius veslrx bonx voluii- rege Carolo jubenle venisscm in Franciam, hxc
tali adjulores convocare sluduistis. lnler quos mc eadem vestri erroris secta eodem glorioso principe
etiam infimum , ejusdem sanctx sapienlix vernacu- prxsidentc, prxsenle Fclice, quem multum laudare
liim de uliimis Britannix flnibus adscisccre curastis, soles, veslrae parlis tunc temporis defensore, venli-
atque utinam tam utilem in domo Oei servulum, Iala est in celeberrimo loco, qui dicitur Raiginis-
quara promptulum vestrx obedire voluntati. Quia di- burg, et synodali auclorilate sacerdolum Christi,
ligens diligebam in sacratissimo pectore veslro, quod qui ex diversis Christiani impcrii partibus convene-
in me vos velle invenire intelligebam. i Quodet tan- rant, iricnio analhcmale dumnata ; imo et a beatae
gere videtur cariniue 209 his verbis : memorix Adriano papa, qui tunc temporis sanclac
Albinus veniens puregrioo vatis ab orbe, Romanx Eeclcsix apostolica auctoritate rexerat
Suscipil liunc Carolus liujus rex iuclytus orbis, sedem, fuiidilus cxtcrminata : donec idem Felix in-
His uuem direxit prseclara Brilanuia lerris, fcliciler ad veslras refugicns partes, sopilos inlideli-
Cuni pielale sacrx sopbix, lum propter amorem. tatis cineres vobis exorantibus resuscilare inlendit. >
Verum epislola ad Laidradum episcopum Lugdunen- Anno enim 792, ut habent Annales incerti aucloris.
sein, Nefridium episcopum Narbonensem , Benedi- hxresis Feliciana, ipso auctore eam abnegante, apud
ctuin abbatem , simulque sanclissimos in Golhix Raganespurg primum damnala est : qui ctiam pcr
provincix parlibus episcopos, abbates, cl fratres, Engilberihuin, Centulensis monaslerii abbatem in
aliam supcradjicit rationem, nempe ut piissimum prxsentiam Adriani apostolici adduclus , denuo eam
rcgem Carolum in fldei calholicx defensione contra d confessionc facta damnavit.
Felicem Urgeiiitanx sedis episcopum, el ejus secta-
torcs hxrelicos adjuvarel sibique hoc etiara a san- CAPUT IX.
clissimo quodam viro prophetix spiritu prxdito, Exhortatoriam epistolam Felici scribit, qui libello
dum adhuc in Brilannia versaretur, prxdiclum fuisse prolixo illi respondet, hortaturque prwcipuos Fran-
profitetur : < Neminem, inquit, ad meum unquam cix doclores, ut in fitlei catholica? defensione labo-
comparavi servitiura , sed magis devota charitate rent.
omuibus Chrisli Dei mei famulis scrvire desideravi.
Ad cujus servilii facultalem, divina, ul credo, ju- Alcuinus igitur sub annum 793 in has advcnit
benle dispensatione , ad gloriosum et onmi ho- partes, ac primo sui adventus tempore cxbortato-
norc nominandum hujus rcgni principera et regem riam epistolam Felici, ut se catholicae jungeret uni-
tati, dirigere curavit. Cui Felix non epislolari bre-
Carolum vocatus adveai , sicut milii quidam sanctus vitale
vir, prophelixque spiritu prxditus Dei csse volunta- ■', sed libelli prolixitale rcspondere nisus est,
tem in mea prxdixerat patria : etiam et ul vir vcne- atqtie in eo omnes perfidix sux foveas maxime ape-
rabilis lotusque Deo dedilus iuihi mandatuin dederat ruit : assercns Christum et veterem hominem csse,
magisler, ut si alicubi novas audirera oriri seclas, et etnuncupativum Deum, et adoplivum Filium, et sc-
:i[K)stolicis conlrarias doclrinis, mox totum me in cunda indiguisse regeneratione, ct aliaplurima cccle-
calholicx deft nsionem fidei dedissem. > Et libro i siaslicx doclrinx inconvenientia. De hoc enim li-
adversus Elipanli cpislolam, de Carolo verba faciens: bello sic ipsc Alcuinus alibi (Epist. 83) : < Nuper,
< Non ego illuin corrumpcre vcni in Franciam , qui _ inquil, venit mihi libcllus a Felice infehce dircctus;
corrumpi non polest, sed adjuvare in flde catholica, ^- cujus proptcr curiosilatem cum paucas pagiuolas le-
in qua ille ab ineunte xtate nutritus fuit, el oplime gendo percucurri, inveui pejores hxreses, vel magis
a Chrislianissiniis parenlibus, et inagistris catholicis blaspbemias, quam anle in ejus scriplis legerem ,
edoclus. > Ex quibus omnibus palet labi tura illos, asserens Christum Jesum , nec Filium Dei esse ve-
qui Alcuiuum apud Carolum scu terrx amoenitate, rum, nec etiam verum Deum esse, sed nuncupa-
scu rcgis humanilate cupluin rescdisse scribunt, cuin tivum. > Scripserat et antca Felix disputalionem
a!i Ollii Mcrciorum rege ad eum couciliandx amici- cum Saraceno, quam cum pelente Carolo rege di-
lix causa delegalus cst * : liim illos, qui ab Acbaio ligentius quxsivissct Alcuinus , si quis ex suis fa-
Scotorum rcge ad Caroli pctitionein missum asse- niamillius audissct, dictum estilli, quod apud Laidra-
runt t> : lum denique et eos, qui « audilo quam gra- dum episcopum Lugilunensem invcniri possct (Epist.
tanter sapienles viros religiosissimus regum Carolus 10I).Quaproptersubrcslinalioncdirexilmissuniuntim
susciperci , conscensa navi sponte ad eutn veuissc ad prxfatum episcopum, si forte ibi reperire qtiircl,
tradunt c. > ut quam citissime regix presentix dirigeretur. Sed
CAPCT VIU. interea curam suscepit respondendi ad altcruin illius
libclluin, obsecravitquc pium ac sapientem regem
Tempus adventus et luvrrsis Feliciana; condemnatio. Carolum, ut sibi adjulorcs in defcusione fidei catho-
Quod autcm ad lempus hujus sui in Franciam ad- licx daret, Paulinura patriarcham Aquileiensem ,
ventus spectal, ncmo vclerum id hactcnus adnolasse Richbodum et Tcudulphum episcopos, aliosque ccle-
videlur, ncc ipso eliam Anonymus, qui Vitam ejus bres doclores ac magistros. Hoc eniin ipse testatur
diclantc Sigulfo conscripsit. Sed si bene rerum se- D epistola 84 adCarolum, ubi ait : < De libello veroin-
ries et ordo considerclur, eum ante annum 792 aut felicis non magistri, scd subversoris, placet milii
793 evocalum r.on fuisse, deprchendi potcrit. Rogc- valde, quod vestra sanctissiroa voluntas el devolio
rus enim de Hoveden in priorc parle Annalium, et babet curain respondendi ad defensionem fide.i ca-
posl euin Malhanis Weslmonasieriensis in Florario, tholicx. Sed obsecro, si vestrx placcat pictati , ut
referunt Carolum rcgem anuo 792 misisse Synoda- exemplarium illius libelli domno dirigaturanostolico,
lem librum ad Britanniam, qui sibi a Couslantinoooli aliud quoque Paulino palriarchx, simililer Kichbodo
direclus fuerat, multa inconvenientia et venc udei ct Teudtilpho cpiscopis, doctoribus el magislris, ut
conlraria conlinentem : contraque eum scripsisse singulispro se respondeant. Flaccus verotuus tccum
Alhinum cpislolam ex auctoritate divinarum Scri- laborat in reddentla rationc catholicx fidei. Tantiim
pturarum mirabilitcr aflirmalam, ac illam ex persona detur ei spatium, ut quiete et diligenler liceat illi
cpiscoporum et principum Angiix, Carolo regi Fran- cmn ptieris suis considerare Patrum sensus : quid
corum atlulissc. Cui congruil ctiam, pro teinpore, unusquisque diceret de scntentiis, quas posuit prx-
quod ipse Alcuinus ait lib. i adversus Elipantuin, faius subvcrsor in suo libello, et tcmpore prxlinito
■ Guillelrous Malmesb. libr. i de Gest. Angl. Po- « Sangall. libr. i de Gestis Caroli Magni Guillel-
lyd. Vergil. libr. v llist. Angl. et alii. mus Nungius cl alii
b Joiumcs Major libr. xi, cap. 13, dcGest. Scol. J Verba stint Alchuini li!;r. i advcrsus Elipnnlum.
Hiclor Boethius libr. x, et Buchanus libr. v
u: D. QIERCETAM PR.LrATlO. III
a vobis fcranlur vestrse auctoritati singulorura re- A sunt. > Sed an Richbodus ct Tcudiilpbus episcopi,
sponsa. Etquidquid in illo libello vel sententiarum, vel similctn operam pnestiteriut, noiuluin innotuit.
sensuum, coutra catholicam fidem inveniaiur, om-
CAPUT XI.
nia catholicis exemplis destruantur. Kt si aequaliter
et concorditer cunctorum in professione vel defen- Libello Felicis respondet scptem libris , illumque tan-
sione catholicaj fidei resonant scripla , intelligi po- dem cathoticum eflicit, ac Elipanlmn elium quatuor
lest quod per oronium ora et corda unus loquitur aliis libris oppugnat.
spirilus. Sin autem diversum aliquid inveniatur in Alcuinus vero, sicut ipsc testatum reliquit « li-
dictis vel scriptis cujuslilet, videalur quis majorc bello etiam Felicis septem suae dcvotioms libellis
auctorit-jte sanctarum Scripturarum vel catholicorum respondit, omnesque ejus pravitaiis evacuavit do-
Patrum innitalur : et huic laudis palraa tribuatur, ctrinas. Qui libelli (perperam hactenus Paulino tri-
qni divinis magis inhxreat testimoniis. > Et epislola buli) lecti sunt et probati in praesentia Caroli regis
83 ad eumdem Carolum : < Hujus vero libri, inquit, et sacerdotum Chrisli : tanlamque vim ac auctori-
vel magis erroris responsio, mnlla diligenlia et plu- tatem habuerunl, ut < idem Felix anno praefali glo-
rimis adjuloribus est considerauda. Ego solus non riosi principis trigesimo secundod, advocatus volnn-
sufiicio ad responsionem. Pnrvideal vero tua san- tarie veniens ad Aquis palatinm, ibique in pfxsentia
cta pietas huic operi tam arduo et nccessario. adju- dontni regis et oplimaium illius, sive sacerdotum
tores idoneos, quatenus hxc impia haeresis omnimo- Dei ralionabiliter audilus, el veraciter convictus, at-
dis exstinguatur , antequam latius spargalur per or- que Deo dans gloriam, veramque confessus Udem,
Lem Chrisliani imperii , quod divina pietas tibi , B in pacem catholica; tinanimilaiis reversus sil cura
luisque filiis commisil regendum atque gubernan- suis discipulis, qui ibi lunc temporis erant praesen-
dum. > tes. < Setl bocpostquam error ejus ilerum Francofurti
CAPUT X. damnatus fuit. ISam inceiti auctoris Annales refe-
ruiii , quod anno 794 < Synodus habita Francono-
Pnuliiti patriarehee et Etherii episcopi libros adversus furt, in qua hseresis Felictana coram episcopis Ger-
Felicem laudul. maniarum clGalliarum luilorumque, prxsculc ma-
Quare hoc velut classico excitati doctiores ac in gno principe Carolo, et missis Adriani apostolici
rebus divinis periliores, contra Felicianam hanc, aut Theophilacto et Stephano episcopis , lertio damnata
Hispanicam potius, lucresim stylorum suorum spi- est, et rata stipulalione dainnatio roborata. > Hoc
cula direxerunt. Paulinus cnim lnler alios, cui cum faclo Carolus cum exercilu Saxoniam ingrcssus est,
Alcuino summus jam amor intercesserat, tribus eam Aquasque reversus anno 796. Felix il>i a Laidrado
libris tunc oppugnavit, quos et Carolo Magno regi episcopo Lugdunensi perduclus, < ac suo conspecltii
dedicavit, adjecta sub linem Regula fidei metro scri- prsesentatus, ut ipsissimis Felicis verbis ular •>, li-
pla; et ut urgentibus ejus venerandis imperiis, ad centiam ab eo accepit senlehlias suas, quas ex lihris
maous reverentissimi viri, et in divinis rebus peri- sanctorum habere se de adoptione carnis in Filio
lissimi et pneclari Albini, summae religionis perspi- Dei, seu nuncupationc in humanitate ejus, credebat,
cui oratoris sui deferrenlur, obsecravit » : sic Alcui- episcopis et abbatilms, et cscleris doctoribus, quos
num interpellans , qui et ipse, tam honorifico ab eo ad se ordinatio gloriosi principis convenire fecerat,
prosecutus elogio, recepisse se scribit, ac miriseffert q prsesentarel : quatenus non in violentia, sed ratione
laudibus, epist. 113. Sic cnim ibi deillis loquitur : veritatis sua asserlio rata judicarelur, si ab illis per
< Quanto magis cum sacratissimae fidei vestrae libel- auclorilalem sanctorum Patrum minime repudiarc-
lum recensui, catbolicae pacis purilate ornatum, elo- tur. Quod ila factum esl. Nam prolalas ab eo sen-
quentiae venustatejucundissinmm, sensuum verilale tenlias de superdicla conientione, hoc est, de ado-
firmissimum , totius animi mei habenas in l.ctii iam plione carnis alque nuucupatione, ita illi (de quorum
laxavi? Ubi deuno lucidissimo et salubcrrimo para- numero Alcuinus), ex auctorilale sanclorum Palrum,
■lisi fonte, qualuor virtutum flumina, non solum id est Cyrilli episcopi et beali Gregorii papoc urbis
Ausoni.e ferlilitatis prata , sed lolius Ecclesiasticx Romai, seu beati Leonis, sive et aliorum sanctorum
Lalinitatis rura irrigare conspexi. IJbi et aurivomos doctorum, qui illi prius incognili erant, sive per au-
spirilualiura sensuum giirgites gemmis scholaslicac ctoritatcm synodi, qiiae nuper in Roma hac inlen-
urbanilalis abundare intellexi. Quamplurimis vero tione, pr.-ecipienle gloriosissimo ac piissimo Carolo,
profuiurum ct pernecessarium fecislis opus in ca- adversus epistolam ejus, quam dudum scripserat
iliolica: fidei taxatione, quod diu optavi, et saepius vcnerabili viro Albino abbati Turonensis ecclesia;
dnmno regi suasi, ul symbolum calholicae fidci pla- (sic enim Alcuinum nostrum indigetat, et nos infra
nissinris sensibus, et sermonibus luculentissimis in de abbatiis ejus plura) congregata fuerat : In qua
UDam congregaretur carlulam, ct per singulas epi- synodo, praesente Leone apostolico (qui codem anno
seopalium regiminum parochias omnibus darelur Adriano successerat), et cum eo cxteris episcopis
presbyteris lcgenda, memoriaequc coinmendanda : numero 57 rcsidentibus, et plerisque presbyteris ae
2nateflus licel lingua diversa loqueretur, una tamen diaconis cum eis in domo beatissimi Petri apostoli :
des ubique resonaret. > IJnde illos quoque mulii D perhorum, inquam, omnium auctoritatem istas jam
(vnsuerunt dignissimos, qui cum Alcuini scripiis ex- dictas illius sententias, non qualibet ut prsefatum
rudereoiur. Quod a nobis praeslilum, ope veteris est, violentia, sed ratione verilatis, ul oporfuit, ex-
rodicis ms. clariss. ac doctiss. virorum Puteanorum cluserunt. Quorum auctoritate verilatis, et totius
ralrum, nemofuturus est, credu, qui non ;e(|iii bo- Ecclesise univcrsalis consensu convictus, meliori in-
niqne consulat. Scd praeter Paulinum hunc, Ethc- lelleclui eorum, quam suo, quem prius sequehatur ,
rius adbuc, sive Hitherius episcopus Uxamensis, ct conjunclus, el ad universalem Ecclcsiam Deo favente
Bealus abbas, eodem tempore libros duos adversus reversus est ex toto corde suo, non qualihet simu-
rnmdem errorem promulgarunt, Ingolsladii nuper lationc, seu velaminc falsilatis, sicut dudum, scd
jaris publici factos. De quibus el Alcuinus noster , vera cordis crcdulitate, el oris professione. > Hac-
KeJicem alloquens : < Quod vero, ait b, quemdam tenus Felicis jam non ulterius inrelicis futuri verba.
Iteatnm abbatem et discipulum ejus Hilherium epi- Cujus in conversione quam partem habuerit Alcui-
vopum dicilis huic veslrae sectae primum contrairc, nus, ipsc sic breviter docet, Elipantum alloquens ' :
Uudamus eos in eo, quod verilatem defendere conati < Egn cum Rufino beatum Felicem martyrcm non
• ln epistola ad Carolum regem, cujus fragmcn- c Libr. i contra Elipantum.
wro superest inter Opera Paulini Madiisii, tomo C d Verba sunt Alcuini loco citato.
r.itrologix. ' In coufessionc suse fidei.
*■ Lib. i contra Fcliccm. ' Libr. i adversus Elipantum.
115 AD B. F. ALBIMJM SEU ALCUINUM 116
feci, sed Felicem olim veslri erroris compliceni, A bilitalein salnte mundi, de virga flos campi el con
Deo miserante, catholicum efleci. » Nec longe post vallium floruit Christus. Qui istis modo temporibus,
ca Elipantum quoque Toletana: sedis epis'-opum, ac ejiisdcm nominis, virtutis et fidei David regera
jam sepultos discipuli cineres suscilare conantcm , populo concessit rectorem et doctorem. Sub cujus
(|iiatuor aliis magmc eruditionis libellis oppugnavil. umbra superiora quiete populus requiescit Christia-
Sed an expugnaverit, ct ad unilatem Ecclesix redu ■ nus, et tcrribilis undique gcntihus exstat paganis. > Et
xerit, in scriptis ejus non invenilur. forte, addit praefaliis vir doclissimus immutatum illi
CAPUT XII. nomcn, cum vel baptizatus, vcl in regem unclus est.
Nam de Pippino Italia: regc ejus lilio hoc idem facti-
Caroluin regcm omni disciptinannn genere iinbuii, et latum. Proprium vero fuisse dissuadet illius et suli-
an David, ejusdem Caroli proprium nomen fuerit, sequentis aevi mos, quo reges nostros hoc Davidis
vel ascititium. noniine communiter a scriptoribus imerpellatos re-
Quoniam vero Alcuini praecipua eliam in docendo perio. Sic enim Amalharius Trevercnsis episcopns b
laus fuil, poslquain ab Anglia ubi profitebatur in et Stephanus papa apud Theganum « Ludovicum
Galliam evocatus esl, jam videndum qualiter disci- regem , Caroli Magni filium, novum ac secundum
pulis, qui ab ullimis orbis ternc parlibus frequenlis- David appellant. Sic Lupus Ferrariensis abbas Ca-
simi ad illiiin audiendum concurrebant, reconditae rolura Calvum Ludovici fllium Davidi in consiliis
philosophia: tbesauros omnes, inusitata quadam fa- comparatd. Itali apud Luilprandum Ticinensem le-
cundia deprompsit. Facius igiiur Franciaj novus vitam •, Berengarium regem allerum David venisse
civis, Carolo dcinceps sedulus el Udelis comes adha> g latrant, eumque vel ipsi Magno Carolo caeca menle
sit, ejusque imprimis animum omnibus disciplinis pneferunt. Ac ut recenliora aliqua commemorem,
inibuit, adeo nl ncc illi par in loto orbe foret in Simon quoque Grebanus Carolum VII f, et cuncti
scientiis. Quod vel ex rheloricse dialecticaeque Al- nuper Henricum Magnum Davidcra publice nuncu-
cuini cum eo dialogis, vel ex dedicatoria librorum parunt g.
sancUe Trinitatis epistola facile colligi polest, ubi CAPUT XIII.
cum libros bos Carolo jam imperaton coronato
iuittcrcl, post annura videlicet oclingentesimum , Ludovico et Pippino pnrceplor dalur, nliosque com-
principcm populi Cbrisiiani cuncta debere scire tra- plures in Gallia praicipuos erudit.
dit, olficiuinque, quo a quibusdam magister vocaha- Qualitcrcunque se res habeat, profecto Alcuini
tur » oslendens , nonnullos reprchemlit, qui minus commendalio tanta fuit apud Carolum regem, ut non
utile existimabant, iiobilissimam regis inlentionem solum ejus pneccptor h ac deliciosus » nominaretqr,
dialecticx etiain disciplinsedisccre voluisse rationes. scd ab illo quoque polissimum cligcretur, qui Ludo-
ltem ex carmiue 199, in quo Euboricx urbis juven- vicum ac Pippmum (ilios lilterarum pn-cceplis jn-
tum sic alloquitur : formaret. Quod partim ex Kadulpho decano Tun-
Talia niinr,ue placent vestro quii munera patri, grensi, lib. i De cauonum observantia, partim ex ea,
Qui uunc egregias regalilms insouat arles quam Alcuinus ipse cum Pippino nobilissimo ac re-
Aur.bus, el Patriiin deducit per praia sequeotem, gali puero instituit, disputatione discitur. Et quia
Prepulchro sophia: rcgiianieiii sleininale celsx. magister lolius regionis peritissimus ac doctissimus
Scd melius adbuc ex bis poematis 270 versibus : p cral [hoc enim Amalharii Forlunali de eo elogiura
p milii dulcis amnc David per saec.la valelo. " docet i J magno eliain aliorum virorum concursu et
Quam te praesenlem semper labere veliin ! admiratioue auditus est, plurimosque eruditionis
Plerio ut lecun: liceal m.lii ludere versu, fama insignes discipulos habuit. In quorum nuincro
Scaiidere \ el summi sidera cclsa poli, pracipui fuerunt Amalharius ipse tunc puer k, Tre-
Vel pulchras tecum iiumeroruin disccre loruias, verensis deinde episcopus; Rbabanus Maurus ' ct
Irrepere aul veteruni dicta stupenda Palrum. ipse puer, ad quem exstat epistola 150, scd magnus
Aut traclare sacra clernae pracepla s.ilulis, ac celebris postea vir, arcbiepiscopus enim Mogun-
' (Jux yia le inecuin pervehal astra super. ciacensis tandem factus est; Haymo episcopus ra,
Carolum enim, hoc loco, sicut alibi fere sempcr, Usualdus abbas Sancti Salvatoris ", qui Marlyrolo-
Davidem appellat. Quod an proprium ei vcl ascili- gium sanctorum scripsite; Richbodus cognomento
tium nomen fuerit, allirniare vix ausim. Et certe non Macharius, episcopus Treverensis ante Ainalha-
ascilitium persuadenl ista ad illum ejusdein Alcuini rium °, Pelrus archiepiscopus Mediolanensis p, san-
vcrha iKpist. 9ti) : < Clarissimis vestra; nobililalis filiis ctus Aldricus Ferrariensis abbas t, et alii complu-
bcucilictio copiosa per vestra benefacta accrescai, res.
sicul pcr solius homonyini lui David Deo dileciissimi
CAPUT XIV.
regis sanclitatem, ut legitur, omnibus nepotibus suis
regulis throni poteslas conservata fuit. » Ncc enim, Qiiibus in locis docuit , et an primus Academim Pari-
inquit, vir quidam doctiss. Davidem bomonymum siensis instilutor.
regis Caroli vocaret, si ab illius similitudine tanlum Sed non conslat inter omnes de jocis in quibus
ct imitatione nicns Alcuini fuissct eum hoc nomine D sic juventutem erudiendo pcrpetuam apud omnes
donare. Quod ctiam confinhari videlur alio ipsius gloriam promcruil. Trithemius enim non scracl in
Alcuini teslimonio, diim scribit (Epist. 17) : i David Fuldensi eum monaslerio raoratum, ac ibi pluiesex
olim pracedenlis populi rex a Deo electus, et Deo monachis clarissimos cnuii ivissc discipulos scril.it r,
dilectus, et egregius Psalmista Israeli victrici gladio inter quos et Haymoncm, Usuardiim sive Isuardum,
uudique gcnics subjiciens, legisque Dei exiroius pi■;«■ ac Rhabanum nominat. Auclor Chronici Augustani
dicator in populo exslilit. Cujus cximia filiorum no- Ecclesiastici, cap. lO.apud sanctuin Gallum docuisse,
• Verba sunt Alcuini. I Flodoardus lib. ni Hist. Eccl. Rhemensis, cap.
b In fine pnefationis. 21.
« Libr. de Gesl. Lud. Pii. m Trithcmius De illuslr. ord. sancti Bened. viris
11 Epist. 93. •
libr. ii, cap. 2C.
• Libr. v Hist., cap. U. II Alcuinus, episl. 20.
f In ejus epitaphio. <> Episl. 1C9.
• In concionibus funebribus. p Epist. I(i7.
b Alcuinus episl. 162, el Sangall. lib. i. i Yita saucti Aldrici.
1 Anaslasius Bibliotb. iu Vita Adriani I. ' Loco cilato, cl in Chronico Ilirsaug. ad aniiiira
j Libr. de ordine antipbon., cap. 52. 890.
L' Ip<c Ainal. loco citalo.
 117 D. QUERCKTAM PR/EFATIO. 1IS
ac nobili ibi audilorio claruisse lestalur. Et alii re- A bcnefacta fuisse, vel ex epist. 134 ad Cnrolum disci-
cenliorcs * Parisiis quoque legendi munerc perfun- lur, ubi sic ait : < Suinma Deus Trinitas veslra
clum asserunt, illorum sequeules opinionem ct au- bonitati, omuiiim dilcctissime David, xteroa resti-
clorilaleiu, qui celi-bcrrirai hujus scienliaruni emporii luat bcatitudine, quidquid pielaiis vel beuignitatis in
fuadamcnlum ab eo cum doclissimis aliquot viris mc famulum veslruni, sicul prima cognilione ad-
aliis jaclum fuisse tradiderunl. An autem hoc verum; vcntus mei ad vos misericorditer promisistis, ita
nullis ipse suis scriplis dcclarat. In Francia profecto omnia lidclitcr impleslis; cl ad cuniulum plenissimo:
se scholas publicas tenuisse rcfert epislola 43 ad verilatis, qux scmper veslri pecloris insidcnt the-
Caroluin Magnum liis verbis : « Nunc vero frigcsccnle sauro, ccntuplum addidistis, ut cunclorum luce cla-
sanguinc quasi vespere in Francia seminare non rius oculis patescit, auribusque per longinqua tcrra-
ccsso. > Ei cpistola ad eumdem 80 : < Nec faslidiosa rum rcsonat mullorum. > lmpriiuis autem illi sancli
segnities legentium, inquit, benivolentix magislri Lupi Trecensis abbaliam dcdit, ut refert aiionymiis
juste deputari debet, si plurimis inclytum veslrx ejus Vitae scriptor. Quod et ipse vidctur innuere
intentionis studium scqucntibus ; forsilan Alhcne epistola 126 ad sororem suam, his verbis : < Pluri-
nova perliccrelur in Francia : imo multo excellenlior, iiiuin niilii placuit crux quam vestra mihi benignitas
quia h:ec Christi Domini nobilitala magisterio, om- direxit. Et credo vos xlernam habere a Deo mer-
uem Acadcinia: exercitationis superat sapicnliam. cedem pro illius opcre, et assiduas sancti Lupi in-
Iil.i tantummodo Platonis erudita disciplinis, scpte- lercessiones, et laudabiles graliarum actiones ab eis
nis informata claruit artibus. Haec etiam insuper qui ad illius patrocinia confugere solcnt. > Abbaiiam
sepliformi saiicti Spiritus plenitudine ditata, omnem £ quoque Bethlehem, sive Ferrarias in VVastinensi
sxcularis sapienlix excellit dignilatcm. > Sed in qui- pago possedit, ul iu Vita sancti Aldrici Senoncnsis
bus Fi ancia: provinciis ejusmodi lillcrarum semina archiepiscopi legilur : nec non cellam sancti Judoci
jecit?aul ubinam nrliium vel civitaluin Gallicarum ad hospitium percgrinis prxstandum ei commenda-
bxc Alhene perfecla fuil? Forle iu facundissima tam. Est enim de hac testimonium Lupi Ferrariensis
Parisiorum Luletia, ad quam Carolus rex sludium de in episl. 11 ad Lotharium regcm, cum eamdem ipse
urbe Roma transliilissc, quod dc Grxcia illuc trans- cellam accepissel a Caroli Magni fllio Ludovico im-
latum fueral a Komanis , in Magno Chronico Bel- peratore : < Ccllam, inquit , sancti Judoci, quam
gico Iegilur? Pluriina sunt qux vetanl credere. Magnus ( arolus quondam Alcuino ad eleemosjnam
Primo, quod Alcuinus, vel Parisiorum, vel Lutelix cxhibendam peregriuis commiscrat, bealae mcnioria;
nullibi meminit. Secuudo, quod cum in pluribus paler vester nobis ea ralione concessit, sicut cdictum
Gallix locis fucrit, aul cum Carolo rege, ul Aquis- illius atlcslatur; ut quod eleemosynoe superesset, in
grani apud auctorem Viia: sancli Ludgcri lib. i, cap. nostrum usum cederct. > Nec dubilo quin cclla ha:c
.»1. aul sine rege Carolo, ui in Belgica latitudine '■. ab illa marilima cellula difleral, cui etiam legitima
Turonis •, in Ccnlulo (l, apud sanctum Amandum °, se successione dcseruisse scribit Alcuinus >. Nam
el alibi ' : nunquam tamen docuisse se verbis aperlis illius patronus sanclus Andreas, luijus vero sauctus
indical, nisi vcl in palalio regis, vel Cxsaroduni Tu- Judocus. Illa corpore sancti Wilgisi, hxc sancti Ju-
ronum. lu palalio enim scholam fuisse dcmonstraiit doci rcliquiis clara. Ulrxque lamcii niaritinix, illa
hxc cjus ad Caroluin verba * : i Ego ignarus, ne- iu promontoriis, qux mari Oceano, et Hunibri flu-
seiens /Egyp iacam scholam in palalio Davilicx vcr- nilne ciuguntur, in Norlhumbria : hxc in Belgii loco
sari glorix. Ego abicns Latinos ibi dimisi, nescio C maritirao; Wicus olim nuncupato, vela sinuoso ma-
quis subinlroduiit /Egyptios. > Quod vero el apud ris anfractu, qui Saxonice Wic appcllatur, ut docet
Turonos GaUicam erudierit juventulem, non semel, Rhenanus, vel a slalione secura, ubi conjunctioribiis
seii frequenter repctit. Epistola 43 ad Carolum re- xdificiis habitalur, si IVic id denotat, ul contendit
geni : i Aliquosexpueris nostris reinittam, qui reve- Adrianus Junius; vel a caslcllo, si Wic castcllum
bant in Franciam llorcs Britannix, ut uon sit tanlum sonat, ut Alfrirus veius auctor asserit : nunc autcm
uicx/o \n Euborica horlus conclusus, sed in Turonica vulgo Saint-Josse-sur-Mer. El ccrle quod locus ille
emissiones paradisi cum pomorum fructibus, ut ve- sancii Judoci Wicus, scu Wici plurali nuniero quon-
nicns Austcr pcrllare horlos Ligeri fiuminis, fluant dam dictus sil, et ab Alcuino quoque nostro posses-
aromala ilJius. > llein epistola 101 : < Ego itaque, sus ap •r.,i: dcclarat ipse epist. 41, ubi de Bolitudine
Lcet parum proGciens, cum Turonica pugno ruslici- sua sic conqiicritur: < Ego pcnequasi orbaius filiis
lale. Vcstra vero auctoritas palatinos erudiat pue- remaneo domi. Damoeta Saxoniam, Homerus Italiam,
ros. > El si ascililiis eiiam niti testimoniis licet, ubi Candidus Britanuiam recessit; Martinus in Wicos
Athcne illa nova, de qua nunc dixi, melius collo- apud sancluin Judocuin infirmus rcinansit. Itcm cpi-
cari potest quaiu iu cjusinodi schola Turoncnsi? stola 90 ad Carolum rcgem : < Revertenli me de Wi-
Nam Sangallensis mojiachus sic ea de re h : < De- cus, propter causas necessarias, quas ibidem hab i-
dit autem Albino Carolus rex abbaliam sancti Mar- mus disponere, occurrerunt mihi excellenlix vestrx
tiui juxla Turonicam civitatem, ul quando ipsc ab- dulcissimi apices. > Dcnique sancti Martini Tiironcii-
sens esset, illic rcquiescere, et ad se conflucntcs sis abbatiam ab eodem Carolo rege adhuc regendam
docere deberct. Cujus in tantum doclrina fruclifi- I) rccepit, cum sxculares occupalionesomninodeclinare
cavit, ut moderni Galli, sive Franci, unliquis Homa- cogitarct. lloc eiiiin idem ipsc dese testatur epistola
nis, vel Alheniensibus xquarcntur. > 1-29 ad eumdein regem, cum ait : < Nam fere ante
hoc quinqiicnnium sxculares occupaliones , Deum
CAPUT XV. lestor, non ficto corde declinare cogilavi. Scd veslrx
Quibus a Carolo beneficiis honestatus est. pix providentix consilio translalus sum in servilium
Verum, quia in mentionem abbalix sancti Mar- sancli Marlini, fldei calholicx et ecclesiaslic;v san-
tini iiicidimus, operx prcliiiin est nuuc perscrulari ctioni, donante Deo proficuuni. > Ante quam tamen
quibus rex Carolus bcneficiis Iiiinc ptaRclarum ma- translalioncin, ncscio an apud hoc inonasierium atci-
gistmm honestavit, aui quas illi largitioncs in rcgno derit, quod Odo Cluniacensis i , Helinandus k, Magui
suo contulil. Multa namquc rcgia: bcnignilatis in ciim Cbronici Belgici scriptor ', et alii plurimi narrant,
• Polyd. Vcrgil. libr. v Hist. Angl. et Nicolaus s Epist. 173.
Serarius, libr. iv Reruai Mogiiuliacarum. 11 Libr. i de Gest. Caroli Magni.
h Epist. 8(>. i Prologo in Vitam sancti Willibrordi
r Epist. 43, 100, 101, 13-2. i ln Tractalu de translutione corporis saucti Msr-
•' Prologo in Vilam (ancti Hicbarii. liui.
' Epigt. 10-2. k Apud Vincentium Belac. libr. xxui, cap. 173.
' Kpis:. 100. 1 Ad aniiiiiu 770.
II!) AD D. F. ALDINUM SEU ALCUINUM D. QUERCETANI PRjEFATIO. 1-20
omnes illius monachos, una nocte ab angelis occisos A riensi futuro, consecravit. Enchlridion qtioquc, sive
ftiisse, quia prscterilx rcligionis obliti sericis indue- piam ac brevem expositionem in quosdam ptalmot
bantur veslibus, deauralisque calceamentis incede- tunc elaboravit. Ilem Commentaria tuper tcclesia-
bant : excepto illo solo, qui angelos percutientes tlen, quae dileelissimis discipulis Oniae sacerdoti ,
vidit, et ui ad prcnitcnliam agendam reservaretur, Candido preshylero, et Nathanaeli diacono nuncupa-
i'OS oravit, ac tandem cxoravit. Ademams enim En- vit. Nec non luctilentissimos illos septem aliorum
golismcnsis hoc in longe posteriora temporarejicit, et commentariorum librot, quos ad petitionem Gislae el
alia de causa pariter accidisse sic alfirmal : i Tunc, Richtrudae Deo dicatarum virginum, suarumque
inquit «, scilicet Carolo Calvo regnante, sancti Mar- quondam in Anglia disciptilarum, tuper Evangelium
tini monachi Tnronenses nemine cogenle, ante cor- sancti Joannis exaravit. Praelerea Caroli regis prae-
jius cjusdem, ahjecto monachi schcmate, schema cepto, tunc eliam Veleris ac Novi Testamenli Scri-
induunt canonicale : scd mox in eis peslis irruit , ut pturas onines correxit, et correctas illi e sancto Mar-
inia nocle omnes morerentur, et de retiquo a canoni- tino transmisit k. Psalterium Davidicuin per hebdo-
cls ipse inhabitalur locus. i Qtiae vcrba mihi snspi- madam disposuii, quod sub inscriptionc Officiorum
cionem injiciunt , nec usquequaqiie adhuc certum per ferias a Joanne Baleo cilalur, itaque a nobis ex
esse, quod in Chronico Tnronensi repcriiur : « Anno anliquissinio codice viri illustrissimi Jac. Aug.
796 Carolum regem inslituisse canonicos in ecclesia Thuani nunc primum edilum est. Homilias seu con-
beali Marlini Turonensis, auctoritate Adriani papae, ciones per aiiiiiiin legendas ex antiquis Ecclesiae Pa-
eisque sanctum Alchoinum magislnim simm abbatem tribus collcgil '. Librum De virtutibus et vitiis ad
pncfccisse. i B Widonem sive Witlonem Marcae Dritannicse comi-
CAPUT XVI. tem i scripsit. Libellum de Antichristo, quem non-
nulli anlehac Rhabano, quidam etiam sancto Augu-
Lurolo ilagno fuit a consiliit, et ab eo Romam te- Stino tribucrunt, eiucubravit. Vitam et miracula
galut. tancti Martini sub compendio mirifice arctavit. Epi-
Caeterum vir tnt et tam praclaris abbatiis dilatus stolas denique mnllas eruditione plenas ad Adrianum
non solum eis magna sanclitaiis ac doclrinae gloria el Leonem stimmos pontiflees, ad gloriosum regem
praefuit , sed ct a civilibus interim negoliis ac Carohim, ad Angelbertum primicerium palatii Pippini
reipnlilicae cura non abfuit. Naut Carolus Magnus regis, ad Megenfridum regalis palalii archarium, ad
illiim consiliis sibi semper inlimuin fecit , omniaque JF,\ ieiint sive Ehericum ducem Forojuliensem , ad
« imperialis aulne, et majora ncgotia, suae discreiio- Magenharium comitem Senonensem , ad Flavium
nis arbitrio difllnivit, « inquit aurlorVitac saneti AI- Homerum Caroli regis auricularium, ad Paulinum
drici Scnonensis archiepiscopi. Qnare et ab eo in palriarchain Aquileiensem, ad Laidradum Lugdunen-
aulam saepe accersilus legitur D, dum absens esset : sem et Nefridium Narbonensem episcopos, et ad alios
ac Romain etiam de justiliis sancli Pelri contra Lon- plures magnic aiictorilatis ac pote:iti:c viros scri-
gobardorum regem inquisiturus una cum Georgio psit. Nam de aliis ejus libris non adeo plane constat.
episcopo, el Gulfardo altltalc, ab eodem principe Ie- nbi vcl quatido composili sunt : Vita duntaxat tan-
galus est, ut refert Anastasius Diblioth. in Vila cti Willibrordi , quam in Anglia; Rhetoricisque et
Adriani I papoe. Cumque inter Offamregemet dictum Dialecticis prafceptionibut , quas in palatio regtt ela-
Carolum aliquid dissensionis exortum fuisset, unns p boravit, exccpiis. Tribuimus vcro eliam illi Librot
adhuc prae caeteris est electus, qui pro pace in illas Sacramentorum ac De divinit Officiit, quia sub ejus
partes mitlerelur c. Denique Romam cogitans idem noraine jam antehac excusi sunt, etsi nec conje-
Carnlus anno 800 oplavit secum eura ducere d. Sed cturis destituimur, iiltimum ab eo nunquam fuisse
(luabiis epistolis excusavit se, fumo sordentia Turo- conscriplum. Auclor enim illius quisquis sit, Galliae
norum tecta auratis Romanorum arcibus prneponens '• : Draccal.T incolam se profiletur (cap. 54) : excm-
rogavitipic regem, ut dimitteret eum fldelitcr et in- plarque vetusto stylo exaratum, cttjiis ope 12 capita
stanter orationibus cum Deo scrvientibus apud san- integra restituimus, quaestionem de Natalitiis san-
ctum Martinum itersuum adjuvare f. Qua re impe- ctorum capiti 18 siihjtmctam ascribit Elprico mona-
trata, certior faclus Carolum GalKci lntoris perlu- cho, qui juxla Trithemiwn flotuit anno 10*0 et de-
strare velle littus, antequam in Italiam descenderet, mum in eo (cap. 52) feslivitatis omnium sanctorum
occurrendum tamen illi putavit in Centulo apud institutio Kalendis Novembribus memoratur, qtio
sanctum Richarium : ibique cum eo Pascbalem festi- die tamen eam longe post Alcuini obitum in Gatlia
vitatem_ celebrans g, scripsit, seu potius emendavil ac Germania cclebrari ccepisse, scilicet anno 855,
Vitam ejusdein sancti Richarii confessoris, quam et ex Sigeberto el aliis facile discitur. Quidquid sit,
ipsi regi piissiiuo Carolo dedicavit cpistola nuncupa- plurima insuper ejus scripta feruntur, quac lempo-
loria. rum sive injuria sive negKgentia adhuc latent.
CAPUT XVII. CAPUT XYHL
DocuitTuronit ad exlremum vitic diem, ibiqueplurima Ejus obilnt, tepullura et tanctitat.
volumina tcriptit. " Tol igitur ac tantorum ingcnii ornamentorum
Inde aulem Turonos revcrsus, quam ab initio laude clarus, sub umbra potentiae et sub tegmine
vitae r.itioiieni instituerat, ad extremum usque aetatis pietatis Caroli rcligiosam ducens viiam k : totam
suae diem relinuit. Ibi enim pie sancteque vixit, et infirmitatis senectutisquc suac consolationem in
juventulem Gallicam erudire continuans (requenti Deum intendens, inter fratres in ecclesia sancli
etiam ac frugifcra voluminum editione laudem sibi Martini Deo fideliter servicntcs, tandem sicut desi-
nunquam moriluram peperit. Potissimum vcro derabat, feliciter requievit ' anno Chrisli 80i sc-
Quwstiones, vel ut ipse vocat, Interrogationes de cundum omnium pene antiquorum teslimonium m,
libro Ceneteot illic composuit, ac eas Signlfo veteri et ad coeli praemia evolans xiv Kal. Junias, in eadcm
ct individuo socio, successoriquc in abbatia Ferra- ecclcsia cum epitaphio, quod ipsc sibi vivcns posue-

» In Chronico. h Epistola quae praecedit libr. vi Commeut. sancli

» Epist. 109 et 152. Joan. ct epist. 151.
c Guillelmus Malmesb. libr. cit. 3 ct i. • Anonymtis in ejus Vita.
<• Epist. 96 ct 109. i Annal. inc. auctoris et Vita Caroli Magni.
• Epist. 109. k Epist. 135.
' Epist. 96. i Epist, 129.
* Vila Caroli Magni, ct Alcuini pnefalio in Vi- m Odor.innus, Chronicon Tnroncnse rt Lcmovi-
tam taneii Ricnardi. censc, anonymus ejus Viian scriptor, ct alii.
121 DE B. F. ALBINO SEU ALCUINO VETERUM ET RECENTIOHUM TESTIMOMA. 122
rat, a suis sepultus est. Falsum enim et qnod Wil- A lum promeniii, ut docent anonymus in ejus Vila,
lelin. Malmesb. asserit», eum apudsanctum Paulum Flodoardus
'' J •■■-■:'■ — Hist.
lib. iii »; ■• Rcm.
"•■■•■ cap.
-- -'< -.««::
21,sancti Martini
in Cormaricensi ccenobio diem obiisse : et quod al- canonicus in Chronicis , et Rhabanus archiepisc.
ter recenlior annolal *>, sepuliuram in Hersfeldensi Mogunciacensis in Marlyrologio. Atque hacc fere sunt
ecclesia Fuldae vicina accepisse. Denique, post ex- omnia, qutc de Alcuioo discere licuit ex ipsius Ope-
tremum vilae diem beati quoque, sive sancli litu- ribus.
• Libr. i, cap. 3, de Gesl. Reg. Angl b Browerus libr. i, Anliq. Fuld. cap. 10.

DE BEATO ALCUINO
CAROLl MAGM PR.«CEPTORE

TESTIMONIA VETERDM ET QUORUMDAM RECENTIORUM SCRIPTORUM.

I. pientia sic perfecle instructos, ut fuenint Hierony-

Eainhartus in Vila Caroli Magni, apud Bouquet., B mus et Augustinus.» Ad quod doctissimus Albintis
Script.Rer.Gallic.tomoV,pag.d9. " "'soviini comparatione
ex ipsomm cm.iimvalioi.c merito
mcril.i se
sc indoclissimum
iii.loclissi.iim..
judicans, in quantum nullus mortalium in conspectu
ln discenda grammatica Petrum Pisanum diaconum terribilissimi Caroli audere prsesumerel, maxima in-
seriem audivit, in caeleris disciplinis Albinuin cogno- dignalione concepia, sed parumper ostensa, respon-
inenlo Alcuinum item diaconum, de Britannia Saxo- dil: «Creator cceli et lerra similes illis plures non
nici gcneris hominem, virum undecunque doclissi- babuit, et tu vis babere duodecim? >
mum. praceptorem habuit : apud quem et rheto-
ricae et dialeciicai , pracipue tamen astronomiae IV.
edisccndae plurimum et lemporis et laboris imper- Anonymus scriptor VUoesancti Aldrici Senonensis ar-
tivil. chiepiseopi , nec non Ferrariensis abbalis , apud
II. Mabill. swc. iv, Ben. , pag. 508.
Sanclus Paulimu Aquileiensit patriarcha in epist. ad Parentes sancti Aldrici eum Dco perpetuo scrvi-
Carolum Magnum de libris, quos advertut Felicem turum monasterio prascntaverunt, quod in honore
episcopum tcriptit, apud Madrisium Opp. tancti beatoe Mariae erat fundatum: iil.i sub Alcuino ab-
Paulini, pag. 168. bate, magistro litterali , cui jam dicli ccenobii (Fer-
rariensis sc.) administratio tunc temporis eratcom-
Haec quippe specialia precum mearnm libamina missa, monachalis disciplinae suscepit insignia.
singulariter, pecloris mei purissima incitante devo-
lione, in consi>eclu orthodoxi principis, terraeque V.
domini pralihare feslino : quatenus hoc nostrum , Allfridus episcopus Monasteriensis in Vita tancti Lud-
licet non preliosum, quodcunque tamen munuscu- ' geri, lib. i num. 9 et 10, apud Mabil. , tcec. iv
riim, ad manus reverendissimi viri, et in divinis re- Ben. part. i, pag. 21.
bus peritissimi et praclari , Albini scilicet, summae Alcuinus illo in loco (Eboraci) tunc magistcr erat,
rcligionis pracipui oraloris veslri , mihique supcr qui posiea temporihus Caroli junioris (habita ra-
omnia flaventium favomm dulcissimi melli, urgen- tione Caroli Tuditis avi sui, id est Caroli _ Magni) in
tibus veslris cilius venerandis impcriis deferalur. Turonis et in Francia magisterium exercuit: cui sta-
Kcscio plane, si possim quandoque in alio hxc con- tim vir prudens Liudgerus sedulo jungebatur, hau-
gesla volumine , inviolabili charilati illius meis riendo ob eo spiritualia dogmata Liudgerus igi-
viribus imperlire. Non quod his illo indigeat, sed ut tur cupiens saturare se pralibati dulcedine favi ,
ex his clarius deiur intelligi, cujus dileclionis et ami- pcliit a!> abbale Gregorio liccntiam redeundi ad ma-
ciliae erga cum pleni amoris dulcedo meo sempcr in gistrum Alcuinum Tunc Gregorius ct parentcs
pectore quaniocius suaviter saporala dulcescat. ejtisdem Liudgeri quandoque prccibus victi, direxe-
HI. runt eum ad prafatum magislrum Eboraicae civita-
Sangallensis monachus, lib. ■ de Gestis Caroli Magni, lis Anglorum, prabentes qua; illi opus erant in via :
queni magister illuslris Alcuinus cum magno susce-
apud Bouquetum, Scripl. Rer. Gall. tomo V , pag. pit gaudio et mansil ibi annis tribus et mensi-
107. bus sex, proficiens in doctrinae studio Tunc Al-
Audilo aulem Albinus de natione Anglorum, quam cuinus necessitale compulsus dircxil Liudgerum cum
gratanter sapientes viros religiosissimus regum Ca- prafatis negoliatoribus : misit etiam cum eo et dia-
rolus susciperet, conscensa navi venit ad eum. Qui D conem suum, nomine Pulul, limens ne amore di-
erat in omni lalitudine Scripturarum supra caelerqs scendi aliam regionis illius civitatcm adiret et . . . »li-
modernorum temporum exercitalus , ut pote disci- quas paleretur insidias. Dicebat enim, potius se velle
pulus doclissimi Bedae, perilissimi post pregoriura mori, quam ut filius suus dilectus illic quidquam
tractatoris. Qucm usque in finem vilae jugiter se- pateretur lelhalis mali. Directus ilaque Liuilgerus
cum retinuit, nisi quando ad ingruentia bella pro- prospero cursu pervenit ad patriam suam , oene
cessit, adeo ut se discipulum ejus et ipsum magis- inslructus, babens secum copiam librorum... Dia-
trum suum appellari voluisset. Dedit autem illi ab- conus vero, qui veneral cum eo, juxta disposilioncm
batiam sancli Marlini juxta Turonicam civilalem , magistri Alcuini auctus benediciionibus, perrexit Ro-
iii quando ipse absens esset, illic requiescere et :ul mam, itertim reversurus : qui etiam posiea cum Al-
sc confluenles docere deberet. Cujus in tantnm do- cuino venil in Galliam in ordine presbvterii, queni
ctrina fructilicavit, ut moderni Galli sivc Franci an- (uli additur in cod. lludicensi apud Bollandianos)
tiquis Romanis et Atheniensibus aequarenlur. llem acceperat Romae cum licenlia abbatis siti.
ibidem, pag. 110: Gloriosissimus ilaque Carolus per
totum regnum suum sluilia litlerarum florere con- Anonymus scriptor Vita;>!•saticti Liudgeri cpiscopi,
spiciens, sed ad maluritatem Palrum pnrcedentitim apud Mubitloiiium stuc. iv Bcn. lib. i , cap. 6,
uon pervenire condolens, el plus quain mortalc la-
^rans, in hanc toeiliatus vocem crupit : < 0 ulinam pag. 57.
liabcrcm duodecim clcricos ita doclos omniqttc sa- Eo tcmporc in Eboraica civitale famosus nicrito
 H3 DE B. F. ALBLNO SEU ALCUINO lil
iiiagisler scholam Alcuinus teneltat, undecunque ad A Cormarine, quodaedificavcrat, collocavit. Fuere eiiam
se conflueniiuus de magna sua scientia communicans. et hi, ut reor, xx cum prselato sibi magistro ; a:l
Hujus moz, ut illuc pervenerunt (Alubertus et Liud- quorum bonuin conversationis exemplum, magna
gerus), Liudgerus familiarem amicitiam adeplus, spa- est aggicguta multiludo monachorum.
tio quo iuibi demorabanlur, ad eum sedulo de scri- X.
Sturis interroganlem accessit. Yerum cum sacris or-
inibus percepiis ad euin, qui eos miserat, redeun- Paschasius Itadbcrlus in Vita sancti Adalhardi abb. ,
tesvenirent, Aluberlus cum Gregorio pii laborem num. 21, apud Mab. I. cil. , pag. 516.
operis assumpsit. Porro Liudgerus Alcuini desiderio , Ob hoc autcm (Adalhardus) ab aliquibus, ut epi-
et amorc discendi reditum, si fleri possit, meditaha- stol* magislri Albini ferunt, Antonius vocabatur ; a
tur. Quod cum sxpius tenlanli Gregorius tamlciu uoiiiiullis vero Aurelius Augustinus.
diflicillime conccssisset , paratis cum ejus adjulorio XI.
et parentum suorum , quae talis peregrinalio posce-
bat . remeavit Britanniam. Suscipiens eum magis- Deatum Atcuinum scripsisse Vitam Caroli Magni dici-
ter honorabilis magna, cujus animum noverat, coluit tur in fine Vita; ejusdem imperatoris ab Eginhardo
cliaritate, tribusque continuis annis paterna in mo- edilot, apud Bouquet, tom. V Script. Rer. Gallic.
nachorum monasterio sollicitudine erudiens , quarto pag. 105 his eerbis.
anno dimidio apprime eruditum ad patriam remisit: Reliqua actuum ejus gesta. seu el quse in carraini-
Ilem cap. 14 : Gloriosus imperatorCarolusejus(Liud- bus vulgo canuntur de eo non hic pleniter descripta :
geri) famam audiens , prodente eum maxime Alcui- jj sed require in Vila, miam Alcuinus de eo scribit.
no prxccptore quondam suo, qui eo tcmpore de» Qua verba vilar ab hginhardo scriptx ab alio quo-
Britannia in Franciam veuil, misit semel el ilerum , dam addita habentur ex uno cod. ms. bibliotheciz
atque litleris Alcuini tt ejusdem ad se eum venire Thuame.
inandavit. Et cap. 35 : < Vidil quoque hoc (splendo- XII.
rem lucis in obitu sancti Liudgeri) et mirandus impe- /n Spicilegii d"Acheriani tom. IV, paa. 485, in The-
rator Carolns, qui eo tempore inAquis palalio mora- sauro monasterii Centulensis anno 831 descriptime-
tus est. Eadem namque hora pro inspeclione side- moratur
rum cum Alcuino b , a quo astrologiam didicerat,
Missalis Gregorianus et Gelasianus modernis lcm-
fuerat egrcssus. » poribus ab Alliino ordinatus. Et Leclionarius plena-
VII. rius a supra dicto Albino ordinalus.
llariulfus in Vila sancti Angilberti, num. 11, apud XIII.
ilab. , scec. iv, part. i, pag. 117.
In egregio codice ms. Carnutensis ecclesix , contincnlc
Albiuusa venerabili Angilberto accersilus Centu- librum, qui Comes vocalur, teste Mabillonio, smc. iv
lam Vilam sancli Kicharii anliqua simplicitate ne- Ben. in additionibus el corrcctionibus pag. 707 hmc
gligentius digeslam venusto sermone composuit, verba leguniur post medium.
pnemissa operi pnefaiione ad eumdem gloriosum
Augustum Carolum, in qua palcnter monstralur beati appellatur,Hunc codicem, qui ab ecclesiasticis viris Comes
Palris Richarii niagna ct pluriora fuisse miracula, tua, lector, noveril perspicacilas, ab eo
quam ille exiguus Vilae ejns textus enarrabat. Anli- C codicc sumptum, quero consut ab Albino, erudilis-
phonas quoque et responsoria vel hymnos de eoilem simo viro , Carolo sapientissimo imperalore pneci-,
sanclo composuit, ut magni Patris festivilas nihil- piente, Iima rcctitudinis esse politum alque emenda-
ominus congrui oflicii habere videretur. tum. Qui codex licct a mullis haberelur, a plerisquc
tamen mcudose el non bene dislinclc legeliatur. Ob
VIII. id studii fuit ejusdcin Dei culloris , ut a pncfato viro
Anscherus in Vita ejusdem sancli Angilberti, num. 10, ad pnrum corrigeretur, et dislinclionibus artis gram-
apud Mab. , pag. 128. malica3 pronunliandi gratia distinguerclur : ita vidc-
Sane libellum de Vita sancli Richarii sermone licet , ut legenlibus ejusdem codicis textus iter pla-
simpliciore digestum evocato ad se Albino magislro num panderei, et aiidicnlium auribns nibil inconso-
comptius atque lucidius couiponi el transcribi fecit, num afferret, simplices quoque errare non sineret.
omissis illis miraculis, qure Domini confessor in di- Noliis autem curae fuit ila hunc emendate atquc dis-
versis locis, ac regionibus copiose patravit, dc qui- tincte trauscribere , sicul ab eodem magislro emen-
bus seorsum r.odex magnus habebalur. Hymnos eiiam datus exstat atque distinclus, etc.
tam iioclurnos quam diurnos el anliphonas cuin XIV.
responsoriis , sumpla raateria de vita lpsius, idem Amalarius Libr. de ordine Antiphonarii cap. 58 in
Albinus composuit. Bibliotheca PP. lom. XIV, Edit. Lugdun., de Re-
IX. sponsoriis Psalmorum, pag. 1056.
Ardo seu Smaragdus in Victa sancli Benedicti abbatis Audivi illos canere in isto ordine, quando vidcliar
Anianensis, num. 36, apud Mab. I. cit. , pag. 20">. 0I puer esse antc Albinum doclissimum magistrura lo-
Alcoinus quoque ex genere Anglorum, ordine levi- tius regionis nostrne, cujus auctorilate dclectalus el
les, sapienlia prxclarus, sanclitatis merilo venera- fretus, postqiiam libertale usus sum canendi, quae
bilis, regens monasterium beati Martini confessoris, congrua mihi videbantur, cocpi illos canere ab Ocla-
qui fuil Turonensium ponlifex, quique in aula glo- vis Pentecostes usquc Kalendas Julii. Et cap. 67 de
riosi imperatoris Caroli omni honore dignus habe- Officio in Dedic. Eccles. pag. 1058 : Audivi iflas (an-
batur, audila cxpertaquc viri Dci sanctitalis iama, liphonas) in ea feslivitate canere Albinum, doctissi-
inviolabili se illi charitale conjunxit, ita ut ex suis iiiuin magistrum noslra regiouis, dc quo soepe men-
cpistolis ei soepe directis, aggregati6 in unum, unus tioncm facio.
conflceretur libellus. Datis iiaque illi munerilius po- XV.
sliilal obnixe sibi monachos dari; cui cum protinus Teganus in cpist. ad llaltonem, apud Martene, tom. I
venerabilis paier assensiun praibuisset, equos misit, Ampl. Coilect. , paq. 84.
qui eos forreut : quos in monasterio, cui nomen est Cum mihi diu cogitanti quid cx paupcrlale mea
• Desunt Ikc liuera Alcuini ad Liudgerum. Ncc il- rum de hac circumstantia rursus nihil habet aller
Iaiimi mcniioiicm facit Altfridus. Vit:c scriptor Altlridus. Vid. Mab. Act. s;rc. iv, pig.
ll Ex hoc loco, iuquit Mab., patct, Alcuinum su- "67, ct libr. xxvii Annal., pag. 367, num. 20.
pcrstitein fuissc anno 800, quo obiit Liudgerus. Vc-
*iS VETEKUM ET RECENTIORUM TESTIMONTA. 126
vestnc serenae prxsentice prxsentarc poiuissem . . . A religiosi et docti : quorum fidem et doclt nam apo-
nihil aliud ad mentem cucurrit, nisi ut aliquod opus- stolica sedes Romana non solum benignissime acce-
culum sanctorum Patrum vobis dirigerem, in quo ptavil, verum et multis laudibus extulit, sicut in
sanclum ingenium vestnim exercere potuisselis : et scriptis ipsius sanclx sedis invenimus, qux eccle-
i.leo istud volumen vobis transmisi, quod sanctus six nostrx ab eadem ecclesiarum matre acceperunt,
AJcuinus, summus scholaslicus ex variis libris sancli tempore divx memorix Caroli imperaloris, quando
Auguslini congregavit in unum; quod pcritissimo synodus pro cognita infidclitale Felicis est habita,
ac nobilissimo imperatori Carolo tradidit : sicut raa- et ad Romanam Ecclesiam, velut ad apicem eccle-
xima necessitas est mortalium de divina nalura ac siarum transmissa. Sed et eorum scripta qui legit,
cssentia; de ssterna gignenlia Dei Palris; de seterna 3uam sint laudanda et recipienda inlelligit. Flo-
nativitate Filii Dei ; de seterna processione Spiritus oardus Ilisl. Rhementit Eccles. lib. m, upud Sir-
«ancti.elc. mondum tom. IV Op. cap.il, pag. 165, refert, Hinc-
XVI. maruin in epist. ad Rliabamim Maguntix pnesulem
Luutis Ferrarientit in epitt. 1 I ad Lotharium regem, asserere, hunc beatum Rhabanum solum lunc tem-
lom. XV Bibl.PP.pag. 9. poris dc discipulatu beati Alcuiui relictum.
Cellam saucti Judoci , quam magnus Carolus quon- XXII.
dam Alcuino ad eleemosynaui exhibendam peregrinis Micrologus de Eccles. Observ. cup., 60 tom XV111.
commiseral, beaUe memoria; pater vesler nobis ea Bibl. PP., pag. 490.
' ratione concessit, sicut edictum illius atlesiatur, ut Sciendum autem quemdam Albinum magislrum
quod eleemosynai superesset, in nostruin usum cede- Caroli imperatoris rogalu sancti Donifacii archicpi-
rel. Idem in epitt. 20 ud Atluinum, ibid. pag. 12 : scopi,ut aiunt, missaleso>raliones de sancta Trinitatc
ln versibus moralibus, quos Alcuinus dicilur edidisse composuisse ; et in secunda feria de sapientia ; iu
gtalera sic posita esl : terlia de Spiritu sancto ; in quarta de charitate ;
Non libi sit modius duple», nec slaiera duplex. in quinta de angelis ; in sexta de cruce ; in sabbalo
XVII. de sancta Maria. Et paulo post : Fecit laraen idem
Ex antiquis monumentis monatterii sancti Vedatti opus. Nam in
Alboinus sancla Ecclesia non conteinnendum
Gregorianas orationes in Libris Sacramen-
Ferreolus Locrius in Chronico suo Belgico hcec torum collegisse asseritur, paucis aliis adjcctis,
refert apud Lambecium Comment. de Bibl. Cces. quas taraen sub obelo notandas esse indicavit. De-
Yindob. lib. n, cap. 5, pag. 402. inde alias oraliones sive praefationes, etsi non Gre-
Raddo (abbas sancti Vedasli) ad res instauran- gorianas, ccclesiasticx taraen celebritati idoneas
das divino munere datus anno 795 exspectalioni collegit, sicut prologus testatur, quem post Gre-
omnium cumulale respondil ; qui ambustum fccda- gorianas oraliones inmedio ejusdemliibricollocavit.
lumque incendio templum magnifice insiauravit. . . XXIII.
Missale implicatum satis (ut ferebat condilio tem- tlermannusContractusin Chronico ad ann. 799, apud
poris) examini Alcuini suhjecit ; cujus descripla: Bouquet, tom. V, pag. 369.
eiiamnum exstant apud nos ad Raddouem epistolx,
alque aliquot versus, quibus Opera ejusdem postc- His temporibus Alcwinus, qui et Albinus, apud
rilati coniincndat. ( reges cxlerosque, vita et doclrina clarus habetur.
XVUI. XXIV.
Annales Fuldenset ad annum 794 apud Bouquet, tom. Odorannus monachus tancli Petri Vht Senon. in
V Scripi. Rer. Callic, pug. 530. Chronico, apud Du Chetne tom. II Script. Franc.
His temporibus Alcuinus, cognomenlo Albinus, pag. 636.
sancii ta te et doctrina clarus habelur. Anno 804 obiit Alcuinus philosophus, abbas san-
XIX. cli Martini. Eadem quoad annum obitut beuii Al-
cuini habenlur in diversis Chronicis apud Bouquet
Rhaoanus Haurus in Marlyrologto. lom. V sarpius cit. pag. 386. C.
Decimo quarto Kal. Junii,depositio doraini Alcuini. XXV.
XX. Sanctus Odilo ubbas Cluniacensis in Vita tancti Ma-
Anastasius Bibliolhecarius in Vita Adriani I pupce, joli decettorit tui tom. II Maii Boland., pug.
Edit. Murutorii tom. III, p. 184. 687, edit. Venet.
Post hxc conjunxerunt ad sedem apostolicam Ego vero ultimus servorum illius servulus non
missi sxpius dicti Caroli excellentissimi regis Fran- alia, scd ea qu;e ipsi pnefaii sunt stylo paupere ac
corum et palritii Romanorum ; id est, Georgius brevissimis dislinctionibus capitulatim quoquo modo
sanciissimus episcopus, Gulfardus religiosus abbas ausus sum annolare, seculus Alcuinum majoris Ca-
tt consiliarius,'seu Albinus, deliciosus Ipsius regis, _ '»li imperatoris magistrum : sic el impar eo, quan-
inquirentes si praefatus Longobardomm rex abstul- D lum peccator justo, lllitleratus penlo, fari nesciens
tas civilates et omnes jostiiias beati Petri reddidis- facimdissimo. Ulc smnmi et incomparabilis viri et
set, sicul false in Franciara dirigebat, asserens se sanctissimi sacerdolis Martini Vitain a Sevcro Sul-
omnia reddidisse. pitio allissimo siylo descriptam dictis plenioribus
XXI. elucidatam, ad nostram noslrorumque similium du-
slinavii notitiam. Sicut nemo post apostolos beatis-
Bincmarus et reliqui episcopi sua? provinciw in epist. simo aequalur Marlino, ita el ego mulium mc iir.pa-
ad Carolum regem priort operi conlra prxdesli- rein proliteor Alcuino.
nalianos prwfixa tom. 1 Operum Hincmari.
XXVI.
Eorum eliam sentenlias, qui divina dignatione, Ex Necrologio ms. capituli metropolitani Salisbnr-
poslquam ipse canon a bealo Gelasio conscriplus
est, sensu et doctrina catholica et sanclitale con- gensis scriplo circa finem sxc. xi.
versationis in Ecclesia floruerunt, et ab ipsorum ix Kal. Febr. Arn. archiepiscopus obiit. duodeci-
orthodoxorum Patrum, qtii in eoilem canone anno- mus a sancto Ruperto, primus archiepiscopus, decor
lati sunt, fideli, quia catholica, doctrina nihil disso- et honor hujus ecclcsisc : qui inter alia innumera
nnra, nihil diversura scripscrunt vcl docueruni, re- et laudabilia Opcra plus quam 150 volumina jussit
verentia pari amplectimur ; veluti venerabilis Bedse hic conscrilii, cuius Vitara Albinus magister Caroli
presbylrri, elc., ac venerandfe memoria' Paulini pa- per sua scripla piurima, qux liic apud nos sunl, iuul ■
irrarchae Aqiiileicnsis parochix aUjue ..lciiini viri tuiu collaudal ut exlollit.
127 DE B. F. ALBINO SEU ALCIINO m
XXVII. A magistrum suum Albinum, id esl, Alchoinum, pra>
Rogerusde Hoveden, parte priore Annalium Rer. Angl. fecit. Erat autem Alcuinus natione Scotus, ingenio
clarus, mirabilis philosophus, non tanlum prxpol-
Anno 792 Carolus rex Francorum misit Synoda- lens scientia litterarum, quantum el honestate mo-
lem Librum ad Britanniara sibi a Constantinopoli rum studioque virtulum.
directum. In quo libro multa inconvenienlia et verx
fidei contraria reperiebantur ; maxime quod pene xxxin.
omnium orientalium doclorum, non minus quam Helinandus apud Vincentium Bellovacensem libr.
trecentorum et eo amplius episcoporum, unanima xxm Speculi historialis, cap. 175.
assertione confirmaluui fuerit, imagines adorari de- Hic Alchuinus a rcgibus Anglix pro pace missus
bere : quod omnino Ecclesia Dei execratur. Contra ad Carolum , ab eo fotus cst nospitio et apud eura
quod scripsit Albinus epistolam, ex aucloritate di- resedit, vir undecunque doctissimus ; qui Carolum
vinarum Scripturarum mirabiliter alflrmatam, illam- inslituit in dialeclica el rbetorica et prxcipue in
que cum eodem libro ex persona episcoporum et aslronomia. Hic omnium Anglorum post beatum
principum nostrorum regi Francorum attulit. Eadem Adelmum et Bedam dociissimus fuil et pluribus li-
habel Malhwus Westmonasterientis ad annum 793. bris ingcnii periculum fecit. Prselatus est institutus
xxvin. a Carolo monasterio beali Manini Turonensis. Hic
Wilhelmus Malmesburiensis libr. i de Cestis Reg. inseritur historia seu fabula de exterminatoribus An-
Angl. cap. 3. gelis, monachos Turonenses nimis deliciose vivenles,
Hic est Alcuinus, qui a regibus Anglire missus ad _" uno exceplo, gladio perculientibus et inlerficienlibus.
Pergit dein Ilelinandus : Hoc itaque monasterium
regem magnum Carolum ibi apud eum seu terrse post hoc, ut dictum est, donante Carolo suscepit
araoenitate seu regis bumanitaie captus resedit, ma- regendum Alcliuinus, scieniia vitaque prseclarus,
gnique apud eum habilus imperialcm animum, quan- qm et sapientix studium de Roma Parisiis trans-
tum ab aulicis curis vacabat, dialeclica, rhetorica lulit, quod illuc quondam a Grxcia translatum fue-
et eliam astronomia probe composuii. Erat enim rat a Romanis. Et Vincentius ipseloc. cit., cap. 174 :
omnium Anglorum quos quidem legfrim, post bea-
liim Adelmurn et Bedam, dociissimus, mullisque Scripsit autem Alchuinus, qui et Albinus de Sancta
libris ingenii periculum fecit. Jacel in Francla apud Trinitate libros tres. Scripsil et ad discipulos suos
sanctiiin Paulum de Cormarico : quod ccenobium Dialogoram librum unum. Sentenliarum librum
Carolus Magnus ejus consilio construxit ; unde ho- unii'11. Super Genesim ad litleram librum unum.
dieque quatuor monachorum vic ns el potus pro Super Canlica Canticorum librum unum. Epistola-
ejusdem Alcuini anima quotidianx infertur elcemo- ruiu librum unum. Super Ecclesiaslen librum unum.
synx in eadem Ecclesia. Super Joannem libros septem. Ad Eulaliam virgi-
XXIX. nem dc ratione animx libmm unum. Ad Fredegi-
sum Dialogum de Trinitate librum uuum.
Honorius Angustodunensis libr. de Lutnjnibus Ecele-
siw tom XX Bibl. PP., pag. 1038. XXXIV.
Alcuinus natione Anglus, Eboraicx civitalis dia- Canonicus Senonensis anonymus, qui gesla Senonen-
conus, olflcio scholasticus, dignitate abbas, magi- sium archiepiscoporum scripsil ad annum 779.
sier Caroli iraperaloris scripsit breviter omnes libe- G HIo tempore florebat Alcuinus alumnus et erudi-
rales arles ad prxdiclum imperalorem, et multa tor Caroli Magni. Philosophus erat, Anglicus ge-
alia prxclara. nere. Ab ipso Carolus Magnus omnes artes libe-
XXX. rales didicit. Huic Alcuino Carolus commisit mo-
Sigebertus Gemlacensis monnchus in Chronico ad nasterium sancli Marlini Turonensis regendum. El
annum 790 Bouquet tom. V,pag. 337. postea : Anno Domini 804 obiii Alcuinus, qui rcgcm
Alchuinus deBritannia oriundus, magistei delicio- Carolum docuerat.
sus regis Caroli, scientia litterarum prxpollel in XXXV.
Gallia, cujus prxcipue magislerio ipse rex oranes Cuillelmus Nangius in Chronico.
artes Iiberales didicit. Anno 806 (Leg. 804) Alcuinus magisler Caroli
Idem de illustribus Ecclesiw scriploribus cap. 82. Magni quem ecclcsix sancti Martini Turonensis prx-
Alhuinus sive Albinus, de Brilannia oriundus et
inde ab impcratore Carolo ejocalus el tanta fami- fecerat, obiit. XXXVI.
liaritate ei acceptus, ut appellaretur imperatoris
dtliciotut, cujus maxime magislerio ipse impprator Gnillelmus Durandus Mimatensis epitcopus, lib. vi
omnibus liberaliluis arlibus initiari satagebat, multa Ration. divin. offic.,cap. 114.
scripsit. Scripsit in Genesin Diatogum, ad Wido- Rursum cum Altila rex, qui Christianos persccu-
nem comitem De virtutibus et viliis libruiii, de qui- tus esl, vere oiunia volumina Christianx religionis
busdam psalmis Enchiridioh. Fccit tractatus super destruxisset Alchuinus magister Caroli et Liulovic.i
Evangelium Joannis. Sciipsil ad ipsum imperato- D fllii ejus, rogatu Bonifacii archiepiscopi Moguntini,
rcm libros de Sancta Trinitate. Respondil Quxstio- multa ile ecclesiasticis ofliciis conscripsit. Unde
nibus a Fredegiso sibi prnposilis. Scripsil Progno- et Moguntino concilio approbante, ul habetur de
slicon de futuro sxculo. Scripsit ad Eulaiiam virgi- Consecr. distinct. 5, instituit, quod a festo Pascbx
nem de nalura ct immortalilale animx. Jussu im- usque ad Dominicam islam tres lantum dicercntur
pcraloris correxit diviuam bibliolhccam, el alia lecliones, etc.
liianulla scripsil. XXXVII.
XXXI. Radulfus decanus Tungrensis libr. de Observantia
Chronicon Turonense abbreviatum. Quercetanus h. loc. canonum, propos. 10,Jom. XX V/BiW.PP.,p.297.
Anno 796 Carolus rex instituit canonicos in eccle- Primo aulem plurcs nationes per totum tempus
sia beati Martini Turonensis auctorilate Adriani pa- Paschale tres lantum psalinos eltrcs lecliones dicere
px, cisquc sanctum Alchoinum magistrum suum ab- ctmtendunlet dicunt; allegantes, quod Alcuinus ma-
Iialem prxfecit. Et paulo post : Anno 804 sanclus gister Caroli el Ludovici ulii cjus, rogalu Bonifacii
Alcboinus obit. arcbiepiscopi Moguntmi, approbante concilio Mogun-
XXXII. lino, illud insliluissel. Se.l hoc reprobat Guillieliruis
Clironiconaliud Turonense majus, ad amwml9\ ibid. ct dicit oppositum concludi in Ascensione Domini,
Nec mullo post Carolus auclorilatc Adriani papx ubi sunt novem rcspousoria ct novcni psalmi cum
canonicos in ecclcsia bcati Martini posuit ct cis corum anliphonis. ,
 129 VETERUM ET RECENTIORUM TESTIMONIA 130
XXXVIII. A donem comitemDe virtulil.us lib. 1. Dilectissimo fitio
tlagmmi Chronicon Betgicum ad annum 770. Guidoni. Sententiarum librum unum. In Canlica
Canticorum lib. 1. In Evangelium Joannislih. 7. In
Isto tempore floruit Albinus quietAIcuinus, Caroli Genesin
eraditor, generc Anglicus, clarus ingenio in phiioso- Pauli lib.lib.14.1. InIn Apocalypsin
Ecclesiasten lib. I. In Epislolas
phia excellenlissimus ; non tantum inscientia, sed et adoptione flliorum Dei lib. i . Venerabili Joannis lib. 1. Dc
morum honestate piteclarus; a quo Carolus didicit De Ecclesiasticis dogmatibus lib. i. Credimus et in Christi.
omues artes liheraies. Et paulo post : Eidem Alcuino Deum. Speculum parvulorum lib. i. In Scriptura unum
Carolus commisit monasterium sancli Martini Turo- divina. De nominum Dei proprietate lib. i . Vita sancti
nense regendiim. Nam monachi praeteritac religio- Vedasti, lib. 1. Epistolarum ad diversos lib. I. Ad
nis oliliti adeo deflcxerunt, ut sericis induti vesli- discipulos Dialogus, lib. 1. Enchiridion in quibusdam
bus et deauratis calceamentis incederent, carnis ob- psalmis, lib. I. De artibus liberalibus lib. i. Alia
leetamenta sequendo, etc. lslius coenobii post hoc quoque mulla scripsisse dicitur, quae tamen ad noti-
factus fuit abbas Alcuinus in omni sanclitate reforma- tiam meam non venerunt. Claruit subimperio Caroli
tor ; et post laudabilem vitam obiit, scpultus apud Magni anno Domini 770.
sanctum Petruin.
Idem Trithemius lib. n De viris illustribus Ordinis
XXXIX. sancli Benedicti cap. 26 eadem pene habel, ha:c ta-
Huldricus Muliut in Chronico Germanorum libr. vm, men addit :
apud Pislorium lom. II Script. Germ., pag. 677, Post cujus (Bedte) decessum cum tribus sociis mo-
edit. Ralisbon. 1726. B nachisvenitinGalliam, et aliquandiu in monaslerio
Ipse (neinpe Carolus rex) usus est praeceptoribus Fuldensi moratus, pluresex monaihis clarissimos
Petro Pisano in lilteris Graecis. In dialecticis el rhe- enulrivit discipulos; inter quos habuit pracipuos
toricis et astroruro scientia, mathematicisque omni- Haymonem postea episcopum, Isuardum monachum,
ous usus est praeceptore Briianno Alcuino diacono. et Uhabanum Maurum tunc puerum, qui in virum
Scribunt aoctores, quod hicAlcuinusa regeAngliae maguum postca excrevit. Tandem provisione Caroli
legatus missus sil ad Carolum de magnis regnorum abbas sancli Martini Turonensis eflectus, doctrina
negoliis : ei sic alterum alteri cordi fuisse, ut manse- et sanclitate clarus eflulsit. Post ha-c opuscula quec-
rit Alcuinus apud Carolum. dam prmcedenli catalogo adjungit, nempe: Quaestio-
XL. nesGenesis lib.I. InEpistolamPauli ad Hebraoslib.
Pteta Germanusa Camdeno relalus, apud Alfort. tom. i. Debenedictionibuspatriarchariimlib. i. DeGram-
matica, de Logica, de Oribographia, deMusica.de
II, Annal. Hist. Eccl. Anglo-Sax. ad annum 800, Astronomia, dearte Poetica, deSparsione litterarum,
num. 8. deMetris, de ArilhmeticaelGeometria, deRhetorica.
OuUl oon Alcuino facunda Lute'ia debes? Epislolarum, quaeraro simul inveniuntur lib. i. Pio-
Insuurare bonas ibi qui feliciter arles, gnosticon de futuro sxculo.
Barbariemque prucul solusdepellere caepiL
XLI. XLIV.
Franciuus Petrarcha libr. v Epist. Senil. Epist. 2. Auctor Chronici Chronicorum.
De Carolo autem, qui Magni cognomcn apud Cal- Alcuinus . . . vir graeca Latinaque lingua egrcgie
los meruit, Albinus praeceptor ejus in ipsius historia, doctus, nec non theologorum, philosophorumque sui
temporis princeps, his temporibus eas ob res apud
cum aliquot annis anleobitum crebris illum febribus
corripi solilum dixisset, addidil: Et tunc quidem, in- Carolum Magnum maximo in pretiohahitus est, cuni
eum in dialectica, rhetorica et astionomia ermlitum
quil, plura suo arbilratu quam medicorum consilio fecit. ... Hic cum eruditus theologus haberetur,
faciebat, quospene exosos habuit. Hoc totidem ver- LibrosdeTrinilale, cum Quaestionibus, Speeulum pai-
bis narratur ab Eginhardo in Vita Caroli Magni apud viilorum, De ecclesiastico dogmate, De ralione aniinse
Bouquet, tom. V Script. Rer. Gallic, num. 22, el plures alios libros, ad Christianam religionem per-
pag. 98. tinenles, edidit.
XLII.
XLV.
Donatus Acciajolus in Vita Caroli Magni apud Quer-
cetunum h. I. Polydorus Vergilius libr. v, Hist. Anglicte pag. 106,
tdit. Basileensis, an. 1570.
Praeceptorem (Carolus) haboitAlbinum, cui postea
Alcuino cognomen fuit, eruditissimum summumque Carolus Magnus Albinum seu Alchuinuin ab Ofla
philosophutn ; a quo non solum studiura sapientise, cit Mercioruin rege in Galliam mis>um conciliandie ami-
;<• causa, cum videret in homine plurimas csse
sed etiain pnecepta oraloria arlemque ilisserendi ac-
cepit : cujns opera tunc primum Parrhisiense gym- lilleras, quamobrem merito ei honoresset habendus,
nasium a Carolo institutum tradunt. cx legato hospitem fecit suum, cx hospite prseceplo-
rem; vetusAtheniensium, credo, imitatusexempluiu,
xLm. qui Gorgiam a Leontinis publice ad se missum lega-
Joanne* Trilhemius abbas Spanheimensis libr. De tionis munere defunctum, Athenis detinuerunt, ejus
scriptoribus kccles. capti eloquenlia. Alchuinusitaque liomo Anglus, in
Alcuinus sive Albinus, monachus et diaconus, ab- Gallia deinde moratus , Lutetia Parisioium bonas
has monasterii sancli Martini Turonensis, natione 1 tteras profiteri ccepit, eoque auclore nonmulto post
Angiicus, sancti Bedae presbyteri quondam auditor, ipse Carolus in ea urbeprimusgymnasium collocavit,
vir in divinis Scripluris erudilissimus, et in saecula- et in Italia Ticini, qua? nunc Papia nuncupalur, alte-
riom litterarum perilia nulli suo tempore sccundus, rum, elc.
carmine excellens et prosa : de Briiaimia ab impera- XLVI.
toreCaroloMagno evocatus in tanla familiaritate apud Albertus Cramius libr. l Mtlropoleos, cap. 6.
eum habitus est, ut imperaloris magister deliciosus Alcuinus apud regem Carolum virprimarius cuius
fuerit appellatus : cujus magislcrio ipse imperator consilio, prscsertim in sacris rebus omnia gerehat :
omnibus liberaliifm artiumdisciplinis iniliari salagc- bic regi primum suggessit de Ludgero.
bat. Scripsit iiiulta pncclara volumina, de quibus
feruntur : Dc Sancta Trinilate el flde, lib. 3. Domino xlvii.
glorioso Caroto imperatori. Ad Quoesiiones Fredigisi Sixtus Senensis Bibl. sancta: lib. ui, pag. 3C2.
ul>. 1. Desideranlissimo filio. Ad Eulaliam De ratione AlbinusFlaccus, cognomento Alcuinus, monachus,
animxlih. 1. CharissimwinChristi charitate. AdGui- diaconus, ct abbas monaslerii sancti Martini Turo
151 DE B. F. ALBINO SEU ALCUINO ir>_
nensis, nalione Anglicus, Bcdx presbyleri audiior, A doctus erit. Nos interea indicabimus quos libros
vir in omni scienliarum gencrc suo leinpore celebra- ediderit teste Donato Gallo, minime mendace histo-
lissimus etCaroli Magni Augusti prxceplor, scripsit riographo.
in sacras litteras infrascripla voluiuina. De Trinitate lib. 3. Domino Glorioso Carolo. in
Ad Sigulfum prcsbyterum inlerpolatx expositionis Genesin lib. 1. Quomodo convenit. In Cantica Canii-
ox Palrum senlentiis in Genesin brevem cominenia- corum lih. 1. In Ecclesiasten lib. 1. In Evangelium
riolum per inlerrogationem et responsionera siinplici Joannis lib. 7. In Epistolam a_ Hebneos lib. 1. Dia-
et historica narrationedisposilum: cujusiuitiumest: lngorum ad discipulos lib. 1. De ralione aninia: ad
Dilectissimo in Christo (ratri Sigulpho. In quindecim Eulaliam. Charissinuv. Sentenliarum libr. 1. Moses
cantica Gruriuum, hoc est, a psahno 119 usque ad per revelalionem. Vitam sancli Vedasti Alrehalensis.
133 moralium annotalionum brevem cominenlarium, Carminum ad diversos lib. 1. Inter qux exstal ununi
qui incipit : Gradus sunt. In septem psalmos pceni- de septem scientiis, quibus et hos addit Tritkemius.
tenlix juxta scnsum moralem succinctas, argutas ac Vide supra num. 43.
mire signiticautcs annolationes, quarum initium: Ti- Nos prxlerea vidimns : De adoratione imaginuin.
tnlus psalmi. In Ecclesiaslen ad Oniam et Candidum DeGenealogiaChristi. DeAslronomia. De Dialectica.
librum unum. In Canlicum Cant. librum untiin. In De Rhetorica ; nisi quis puiei hos libellos inter dia-
Joannis Evangeliuui succinctx lucidxque brevilatls logos numerandos. De Orthographia. De anriculari
commenlariorum libros septem. In omnes Pauli Confessione libellum, qui in Librum ejus Epistola
Epislolaslibros quatuordecim. In Apocalypsin librum rum irrepsit. Oralionum, quas Missales vocant libr.
ii ii (i iii . g 1. De S.icrario Dei •> : qui libcr tamen falso ascribi-
Collegit etiam et in ordincm redegil jussu Caroli lur Albino. Vitam divi Martini. Ilomiliarum libr.
Magni prxstantissimorum Ecclesix doctorum liomi- 1. Dogmata Albini ad Carolum imp. Oraibnem Do-
liasin Evangelia, qux per anni ambilura publice in minicam , Symbolum apostolomm, Caniicum Am-
lemplis leguntur. Sunt autem hx miinero 209, scili- brosii carmine. De octo pariibus orationis, per dia-
cet : Auguslini 48, Hieronymi 0, Ainbrosii 10, Hi- logum, interloculoribtis Francone et Saxone. Hacte-
lariil, Fulgentii 2, Origenis 4, Maximi 17, Chryso- nus de libris ab eo etlitis.
slomi II, Severiani 1, Leonis 21, Gregorii 39, Bedx Jdem Lclamlus l. cit. cap. 100, in Candido , pag.
48, Isidoril. 153, ita scribit :
Inhis autem, quxsub Hilarii, Ambrosii, Hicronymi Hiijus (Higebaldi cpiscopi) cura tandem facium
et iuterdura Bedx titulo inscribuntur, homilkc non est ut Caudidus in Galliam coiiimigrans se ad Flac-
sunt, sed cenlones explanalionum ex horum auctorum cum Albinum, tanquam ad torrenlcm litterarum eo
commcnlariis dissuti, et in hoc volumine iuler eas sxculo profluenlissimum conferret Hoc lucn-
2ux veteres sunt homilix, annumerati. Claruit sub lente mihi conslat , qtmd Albinus Coramentarios
arolo Magno Aug. anno Domini 770. quosdam Candido presbytero el Nuthanaeli , alias
XLVHI. Nailano diacono dedicaverit. At(|ue adeo credibile est
Nalhanaelem Lindisfurneusem fnisse familiarem qui-
Joannes Lelandus De scriptoribus Britannicit. dem aliquando Atbino, el consuctuiline conjunclis-
Qiio tempore . . . Ehoraci elegantissimam, in gra- simum Candido. De libris Iruclu utriusque scriplis
tiam posleritatis, bibliolhecam (Ecbertus) hoino pro- _ frigida et jcjuna esl, qu:e reslat, cognitio. Pcssime
movendis studiis plane nalus inslituil. Ulque tantis « sit Danis piralis, Lindisfarnensis bibliothecx depo-
suus cuslospervigil thesauris non deesset, Flaccum pulatoribus.
Albinura aluuiiium suum eloquentia, erudilione, ju- XLIX.
dicio denique valentem opcri prxfecit novo. Jdem
eap. 87, pag. H9, Albinum vocat inter doclos sua Joannes Balarus Anglus Scriptorum Britan. centu-
xtate doctissimum. Jdem cap. 88, pag. 121 . . . Offa ria ii.
Merciorum princeps polentissimus una cum cxteris Flaccus Albinus, qui et Alcuintis riiaconus cogno-
Anglix regulis habebal juslissimas causas millemli minabatur, a nonnullis scriptoribus Eboracensis pu-
oratnrcs ad Carolum Magnum. Quxrenti autem quos latur, ab aliis vero Londmo non procul oriun lus
polissimum milteret, Albinus occurrit inter alios, fertur. Hic Bedx primum , Egberli arcbiepiscopi
quem tam necessarix juxta ac ulili legalioui prafice- postea obseqiiemUsinius olim discipulus , thenlogo-
ret. Hic ilaque una cum nliis et doctissimis el pru- rum sux xtalis, imo omnitim Anglorutn post Bedam
dehtissimis viris in Galliam transfrctavil, Caroloque et Al ihehnum longe erudilissimus credebalur, iia, ut
Blaguo principum Anglicorum causas magna dexleri- esset Caroli Magni prxceptor, el Parisiorura Acade-
tate, maiorifaeundia, maxima vero prudentia apcruit: mix institulor priinus. Gymnasii Canlabrigiensis
usque sdeo ulCarolus deleclalus, stipra quam cuique aunales hihent , quod omnes illic liheralcs artes pu-
credibile est, hominis cloquenlia et sapientia, lum blice postBcdatn docuerit, Laline, Grxce elHcbraice
eiiam morum suavitate illmn in Gallia, forsan eliam perilus. Et quori tandem Eboraci sub Egbcrlo prx-
annuenteOfla rege, propositis honestissimis comlitio- tegerit, philosophoruin sui temporis anlesignunus.
nibus reliimeril. Erat ipse Carolus optimo ingeuio, p .VI) Ollii poteniissimo Merciorum rege ad Carolum
et non a littcris abhorrenli. Quarc cum Albino egit prxdictum pro pacisfcelere confirman !o, atque aliis
quibus modis Francos suos cruditis artibus excoleret. regnorum neg^oliis missus : perspecta cjtis erudiiione
Non hic defuit sanum Albini consilium, qui ipsum pene incredibili fit ex legato hospes, et ex hospite
principio Caroluminsigni quadam diligentia,ediiis a<l dcmum magister deliciosus : non aliier, quam apnd
hocaliquotquiadhuc cxstanl libetlis instruxit : deindc Athenienses fuerit olim Gorgias. Deinceps igitur illum
publicis prxlectionibus nobilitalem Francicam Lute- instruclorem prx aliis omnibus Carolus Cxsarhabc-
tiam Pansiorum illexit; postremum elplebem ipsain, bat in rhetoricis, dialecticis, lnathemalicis ac theo-
ut quisque erat prxclaro ingenio, ad optima stndia logicis; qui et simul compulandi arlem atque side-
incilavit. Unde brevi scholasticorum numerus ma - rum cur.-us varios sub eo copiose didicit. Dc qno
gnus Luteliam confluxit. Atque hxc fuil Academix Bebelius in quadam prxfaiione h hoc scribil : ( Al-
Parisiorum origo, quam nostro Albino dcbent. Quo.l binus, inquii, auclor ubique pius, succinctus, matu-
si nunc quem juvat, quid amplius in Gallia feceril, rus. gravis , scicntia plenus , et ante inulios alios
scire, perlegat librum ejus Epistolarum, ct abunde prxcipue dignus, qui in manibus hominum habea-
• Forte : De divinis officiis. Gcorgium barouem de Graveneck abbalem S. R. I.
h Prafatio hsec praeflxa est edilioni Commentarii principem Campidonensem prxfixa libro Dc Psalmo-
in Kcclesiasten Basilex, 1531. Idem de Alcuino judi- inm usii, quein is procudi fecit Colonix 1571 per
cium lulil Adriantis .firnlspergius in rpis;ola ad Mutcrniini Cholinum in-8°.
 VETERUM ET RECENTIORUM TESTIMOMA. »5*
ISS
, ...l.,^ ,.;„< «imnlex est el mirus
namelsulus; cj.is simplex _ff _ei puni». i »» a > Ab- A Claruhaiino restaurationisliumanx780 varia com-
Cormariccnsi cojnobio, quod
iur
l,,s primum erat Canluanaj m Augiisimi mo.iasteiio, ponens. Et tandem in Cormaricensi ccenobio, quod
•lUiue demum Turonias in divi Martim ccenobio, Ca- ad Turonense monasleriuin spectabat, csse desiil in
roKCssaris, eui tunc fuil ab elcemosyms ct a sanclis humanis atque illic sepultus.
consiliis, dono. Gymnasium ex Roma circiler annum
siluiis79I l.uletiam Parisiorum transtuht (quod el Barthius Adversar. tom. 111, lib. cxux, eap. 5.
illuc Alhenis persnnili prius cura venerat), et conje-
rtis nrimum studii fundamenlis per Joannem et Clau- In All.ino (Alcuino Flacco) non minor fuit erudi-
dium mirifice illud lecluris collustrabal publicis. tio, quarn quolibel majorum gentium alio aliquo scri-
Iluius Tiri celeberrimi ad pnsteros hajc manarunt ptore : major etiam fervor Christianse mansuetudims,
taiii pie quam eloquenter elucubrata opuscula. humilitalis, sanclilatis, quam in pluribus mchorum
D.- TrinitaKj et Fide, libri 3. Dum digmtas impe- tcmporum. Sola dencit purilas oralionis quam eon-
riatis a Deo. Ad Quajstioues Fredigisi lib. t. Placuit terapsit , conformans se seusui temporum suorum,
vrudeniite vestra; /i/i. Ad Eulaliam de ratione ammaj quaj aspernantur omnia, qu.u eloquentiam mtcrpre-
lib 1 Sancta soliiciludini vestra>. De animaeutilitate tum Scriplurce excederent. Epistolas sane ejus \c-
ad Guidonem lib. 1. Memor petitionis tuoe et pro. gens, legere zelum te el sanctimoniam Hieronymiam
Sneculum vilx humanaj libr. 7. Keverendissimo >n aevi dicas, si absint illaj barbarismorum stribiligmes.
Lhristo Patri ". De oclo partibus, lib. 1. Audmmus Nec sic lamen et cum islis contemncnda sunt.
te doclissime. De Sancluario divino lib. 1. Argumen- LI.
tum sux lidei lib. I. Hesponsiones ad interrogata B
lib i. De Incarnatione Christi lib. f. Demque ad Guilielmus Cave Hist. Lit. vol. 1, pag. 637.
xtram beatiludincm. Ad GuiJonem de virtulibus lib. Alcuino quidquid penilioris doctrinae, quidqukl
1. Dilectissimo filio Cuidoni. Dialogorum mter se ct polilioris litteraturaj isto et sequentibus sajcuhs Gal-
Carolum lib. 1. Nutura enim ipsa sumus. De virtu- lia ostentat, lolum acceptum referri debet. Ei Aca-
libus ad Carolum iib. 1. Benedictus Deus el Domi- demiaj Parisiensis, Turunensis, Fuldensis, buessio-
nus. Categoriarum ad Carolum lib. 1. Cum omnts nensis aliajquc plures originem ct incremenia dc-
tcienlia. Sententiaj Scriplurarum lib. 1. Super Gc- bent • quibus ille si non prajscns prajfu.t , aut
nesinad liltcram lib. i. In Canlica Cant. lib. I . In fundamcnta posuit, saltcm doclrina pruluxit, exein-
Lcclesiasten lib. i. Diiectissimis in Christo filiis. De plo praivil , et beneiiciis a Carolo impclratis ad-
ccclesiasticis dogmatibus lib. 1. Credimus unum auxil.
beum esse. De adoptionc filiorum Dei lib. 1. \enera- LII.
bili et in Chrisli char. Quaisliones in Genesim lib. D. Andreas Quercctanus in epistola dedicatoria sute
I Di/ec/issimo in Christo Siguulfo. Manifestationem Operum beati Alcuini edilioni pra-fixa et illustns-
Trinitatis lib. 1. Enchiridion Psalmorum lib. 1. In sitno D. Gtiilielmo Vario Francice cancellarto in-
Evang. lium Joannis libr. 7. ln Epistolas divi Pauli
libr. H. Ad Caroli orationem lib. i. Domtnus et mu- scripta.
gister noster. Disputationes cum Pippino lib. i. Qutd Beatum Alcuinum vocal unum c principibus impe-
e\t
est liltera.
littera, si ad vn.
pri. specu uin parvuiuiuui
Speculum parvulorum •>"• ln rialis
>■'"
lib. i. riaus aulre
.«"* comilibus,
»,..........--, usu et-- exercitalione
— - ,„„,_„,„_,rerum
S crivtura diZti leqimus. De proprielate nominum f iraclandarum, omnibusque artibus adeo iMlnwluin,
De Tib " DoZtoDeorectori Iptimo. U Pai.lum ad C „t prudentissimis ejus cons.lns rcx Carohis, semper
S^libr. I. InApoca^sii/joannis hb.J.Ad p^tur: UiercLUI . ci^us
lHJ.-ia beajos
uva.w^ «.nes
...«.— - *^«£* t
Auglorum ccclesias lib. 1- Correctiones divinorum, tione prosequitur Gallia, quod, cum ob smgularem
lib: i. OIBcia per ferias, iib. I. De Rhetorica ad erudhionis ac sapientiaj famam apud Carolum Ma-
Carolum lib. I. Domino glorioso Carolo imp. Chro- cnum eralia et auctoritatc plurimumvaleret, hac sor-
nicomm suorum lib. 1. Anno Dominieat lncarnat. lis benignitate non ad sui ipsius commoda, sed ad
4i9. De septcni arlibus hberalibus lib. I. Domtno com.nunem reipublicaj utiliiatem usus esl. Et paulo
meo renerabili piiss. De Yila ct virtulibus Marlim hb. inierius : illum prajdical virum sapienl.a, cons.l.o,
I. Postquam Dominus noster Jesus. Vita Vedasli scienliis omnibus sevo suo prsesUntiss.mum , san-
Atrebalensis lib. I. Acta discipulorum Gregorii lib. ctitatis splendore consp.cuum, probitate morum m-
1. De doctrina Basilii lib. 1. Ad Athelhardum Can- tcntem , facundum , htterarum oiuuium propagato-
tuar. lib. I. Dialogorum atl discipulos lib. I. l)e pro- reBaroniusanno770vocal Alcuinum t prccclarissi-
prietate scriuonUin et rcrum lib. I. llomilias 2o4
doctorum lib. 1. Desideralissimo in Chrisli charit. De mum Doctorem.i Et an. 802, i hujus sxculi facem. .
fide calholica lib. i. Quoties occurrit animo. De An- Harpesfcldius sajc. ix, C. 2 : < Anglue nostraj et to-
tius hujus sajculi ornamcnlum. • Magdebnrgenses
tichristo ad Carolum lib. 1. lnprimis illud prwctpue. Cenl. viii de Alcuino scribunt col. /80 : « bjus ma-
Vita Villebrordi carminc lib. i. Epistolarum ad
diversos lib. \. Gcsta Caroli Magni lib. 1. Sermones gistcrio Francos antiquis Homanis faclos m*™*- »
Et col. 782 : i Non lanlum scientia sed el morum
elegantes lib. 1. Ad Gislam et Richtrudam lib. i. Dhoncstate insignem fuisse. » Twinus l.b.n Anliq.
Charissimis in Christi charitate.
De Gcucalogia Cbristi lib. i. Contra vcnerationem Oxon. sect. 113, Alcuinum vocat « d.v.i.issimun. ho-
imaginum lib. i. De Astronomia lib. 1. De Diale- "' Alia plurima scriptorum reccnliorum , maximc
etica lib. 1. Dc Orlhograpbia lib. i De auriculan Anglorum, tesli.nonia ct elogia sanclimonufi ac eru-
(,iifessione lib. I. Prccationes Missalcs lib. i. ditionis bcali Alcuini, ac prxclan bi WW[*£+■
Dogmata qucedam ad Carolum lib. I. Hisloriam
Triuitalis lib. I. Didascalicon lib. 1. De Sapientia fanam rempublicam menta reccnsenda «*««»»
quaj tamen, ne nimium prohx. simus, jQnd»
lib. 1. Carmiuum ad divcrsos lib. I. Orationem Do- mus. Quaj enim hactenus exh.bu.mus, abunde com
i.iinicain, Symbolum apostolorum, et Canticum Am- probant, q.ianti Alcuinus scnper et ub.que hab.tus
l»rosii el Auguslini cannine cdidit, cura aliis adhuc
uiullis tuerh.
vera simplicitate per Flaccum Albimtm sire Alcui-
» Fortc idem, quod rcccnsetur in catal. mss. An-
ilix et Hiberniaj inter codd. domtis sancti Petn num. mtm.
l7ol4 siib hoc, lilulo . Specnlum humana; vittr, sne de
155 B. F. ALBINl SEU ALCIJINI OPERUM PARS I. 150

BEATI FLAGGI ALBINI

SEU

ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRl

OPERUM PARS PRIMA. - EPISTOLjE.

MONITUM FROBEMI.
1 Primus eorum qui plures beati Alcuini episiolas A epislolarum beati Alcuini numerus compareat, plures
uiio fasce collectas dcderunt, fuit HenricusCanisius, alias tamcn, quas idem ad varias et maximx quoque
qui oninino sexaginla septem e cod. ms. bibliolheeoe dignilatis personas cxaravit, adhuc desidcran novi-
Sancl-Gallensis in lucem produxit tom. I Anliq. Le- nius, et in quibusdam fortassis bibliothecarum fo-
ctionum, n. 61. Illas deinde Basnagius in nova Ga- rulis etiamnum lalcntes , ni , quod m.igis dolendum
nisii editione, lom. II, parl. i, recudi fecit. D. An- foret, omnino perieriiit , manum industriam exspe-
dreas Quercetanus easdem epistolas, in prioribus ctare non diibilamus. Certe ad solum beatum hene-
editionibns ut plurimum mutilas , scriptorumque in- diclum abbatem Auanieiisein , amicilia sibi conjun-
curia vitiatas , et multis locis biantes, emendatiorcs ctissimum , noSter lot epistolas scripsil, ul inde
dedit, pluresque alias, e vetustissimo codicc ms. V. intcgcr libellus confici potuisset, prout lestalur Ardo
cl. Pauli Petavii descriplas, addidil, atque parti u Smaragdus in Vila sancti Benedicti Anian. , tom. V
Operum beali Alcuini inseruit, omissis tamen, qucis Act. Mabill., pag. 205, n. 56. Neque tamen vel una
Canisius suas 2 illustravit , notis erudilis. Posthac ex eis superesse videtur.
viri celeberrimi , magnique apud crudilos nominis, Ipsc quoque beatus Alcuinus in suis qn;c exstant
Lucas d'Aeheri , Joan. Mabillonius, Edmundus Mar- epislolis aliarum multarum ad Carolum Magnum, ad
lene, Stephanus Baluzius, Usserius, Bcrnardus Pe- Arnonem , ad Paulinum Aquileienscm , ad reges et
zitis alias quoque epistolas beati Alcuini e variarum episcopos Anglias , ad primates Germanix, Galliae,
bibliotherarum. latebris eruerunt, suisque Spicile- Italiae , etc, scriptarum mcminit, qua: nunc nullibi
giis , Analeclis , Thesaurisque Anecdolorum insertas comparenl.
sparsim miserunt in ptiblicum. Celeberrimus Mabil- g Lelandus, de Scriptoribus Britannicis , cap. 100,
lonius inter hos fclicior fuit, qui sex omnino et vi- pag. 123 , meminit episiolae Alcuini ad Higebaldum
ginli epistolas nondum editas in cod- ms. bibliolhc- Lindisfarnensem episcopum , indcque verba cilat,
rxmonaslerii noslri sancti Emmerami reperit, atque quibus tacilo quodam sludio Candidum repetil di-
in suis Analectis a pag. 398-408, rec. edit. exhibuit, scipulum. Usserins vidit epislolam ad Josephum,
casqtie felici conjectura ad bealum Alcuinum perti- aliam ab illa quam infra sub n. 131 (nunc 1/3) ex-
nere deprehcndit; mulilae enim ubique in prsefato hibemus. Reynerus apud Alfordum Annal. Anglo-
codice exstant , ut gcneralitim pro cpisiolis scriben- Saxon. ad annum 804, n. 20, pag. 14, recensel epi-
dis formularum specunina polius quam inlegrarum stolam centesimam quinquagesimam ad Eadbalduin
fomiam pnescferant , omissis nimirum illorum, a Gerwicensem abbatem , cx qua h:ec solum vcrba
qoibus aut ad quos exarutx fuerant, nomiuibus refert : < Nou ignotum esse tux dileclioni, venerande
aliisque eircumstantiis singularibus. Ipse eliam li- frater, crcdo, qtiod olim sancii Patres anleccssores
tulus illis epistolis in codice prafixus leclorein de lui mihi, licet indigno, familaritalis vestra: graliain
illarum auclore inceriuin retldebat ; Is enim talis perdonaverunt , et in albo beatiiudinis vestr.e niex
est : Incipiunt quwdam epistolw ex quorumdam nobi- parvitaiis nomen ronscribi jusserunt, itn, ut limis
lium [Apud Mabitl., erronee, novorum] doctorum li- cssem ex vobis, ubicunque Oeo volente essem. >
bris excerptw. Conjeclura tanicn virum ccleberrimum, Sciiplor anonymus Vit;c sancti Liudgcri tcslatur
dum illas Alcuino tribuit. minime, ut mox patebit, quod Carolus Magnus liiinc sanctum virum liitcris
fcfcllit, licet in iis declarandis nonnunquam a vero Alcuini, cujus idem in Britannia discipulus fuerat,
invilus aberraverit, prout suis locis adnolamus. p ad se venire mandaveril. Mubill. Act. Ss. , sa:c.
Has informes, quales, ut diximus, in codice noslro IV, pa?. 40.
scriplx exslant, epistolas Mabillonianas pene o.nnes Ccleberriraus Stephanus Balnzius tom. I Capitul.,
favenlibus Musis inlegras deleximus in duobus ve- pag. 1442, narrat quod post absolutam Capiuilarium
tustis optimx nota» ac fermu cooevis codicibus mss. cditionem in bibliolhecam Colbertinam delata fuerit
e bibliothcca illuslrissimi capiiuli calhedralis Salis- vetuslissima epistolarum Alcuini colleclio, undc is
burgensis nobisctim liberalissime communicatis. cpislolain ad Candidum el Nalbanaelem descripsit,
Pars earum maxima Aquilae seu Arnoni priinum el loeo citalo cdidit. Quxuain alix ibidcm cpistol.c
cpiscopo, postea primo archiepiscopo Salisburgensi coniiueanlur nec ipse Baluzius , nec alius qmsquam
a beato Alcuino inscripta cst. In ilhs circurastanlix erudilorum prodidit , aique ideo ignoratur sinlne
singulares, qux in generalibus formulis, in quas in ca:dem cum editis a Quercelauo aliisve , au divcr-
eod. sancli Emmerami redaclx fucrant, omissx sunt, s;c. ldcm dicendum de quibusdam epistolis, quarum
t:\primunttir, ul plane nunc epistolx ill.e pro novis in Catal. mss. Anglix et Hiberni.-e, Uxonii anno 1697
baltcri possint. in fol. cdito, lit nicntio. Ibi enim legitur, habcri
Prxusr lias vcro epistolas MaMllonianas alix qux- in cod. ms. Thonve Gale, n. 5996, epistolas Alcuini
dani cx iisdem codd. Salisb. a nobis cxhibenmr nc- editisplures et meliores; in cod. ms. ccclesiaj Salis-
mini antea visx ant memoratx, qnod suis locis mo- buricnsis, n. 931, Alcuim epistelas et versus ad Ca-
ucliimus. rotum; in cod. ms. Symonds d'E-vvcs barnnetti, n.
Etsi vero in hac noslra collectionc sal magnus 10025, Alcuini Caroli Magni magislri epislolas xci
157 EPISTOL.€. — MONITUM EDITORIS PATROLOG. 133
cum adnotationibus. In eodera Catalogo, pag. 237 el A bate Ensdorfensi in superiori Palatinatu , moniti.
262,,recenseniur Joannis Lelandi et Hicardi Jamesii consiliummulavimus; iiullam enim, aiebat ille, talis
colleclanea ex episiolis Albini seu Alcuini. In veleri urdo attentionem meretur apud eruditos; gralior
quoque Catalogo inclyli monasterii S. Petri Salis- futurus est ordo chronologicus , qui magis illustrat
hurgi nolantur Alcuini scptem epistoke ad Arnonem el aflicit. Hoc igiiur consilium secuti epislolas hasce,
illius sedis episcopum , quae nunc inquirenlium ocn- ab aliis collectiinsparsimqueediias.seu e codd. mss.
los fugiunt. de^criptas commiscuimus, alque secundum annorum
3 Ex bis codiciims , Angliae prxprimis, heali Al- seriem , ubi ea vel certis vel verosimilibus indiciis
cuini epistolas plurinvim augeri, editasque admodum deprehendi poluil, disposuimus ; illis vero, in quibug
illuslrari potuisse , si copia illorum milii facta fuis- tcmpus quo scripta; sunl , nullo indicio proditur,
set, nemocst qui non censeat. Sed jam taedel erudi- uUiiiiiiiii assignavimus locum.
toruiu quorumdam subsidia , jam variis modis solli- Quanti pretii ejusmodi iittcrarum monumcnta,
cilata , diutius ct id quoque fruslrance forlassis , praesertim si a viro gravi , circumspecto, rerumque
exspectare. Damus ergo hoc loco cpistolas oinnes sui temporis inaxime perito scripla iuerint, habenda
quarum nobis copia fuil , reliquas puhlico littcralo sint, nemo eruditorum ignorat. Horum porro com-
non invideant diulius , sub quarum custodia deli- iaodo servituri , notas, quibus ebscura lfltisirenlur,
lescunl. ubiquc, siquidcm succurrebant, addidimus; reliquas
Priores , quos memoravimus , editoros nullum vero aliunde, a Canisio, Mabillonio, Basnagio aliis-
epistolarum ordinem servarunt , praeler illum quein que muiuavimus, illorumque conjeclurns, iionnun-
forte invenerunt in codd. mss. aut quo ad eorum g quam a vcro abludentes , e mclioribus , quibus illi
manus pervenerunt. Nobis animus eral, qued in no- carebaut, epislolis correximus, servala , quae lautos
stro conspectu novae hujus editionis antc aliquot viros decet, reverentia et modesiia.
annos impresso signilicavimus , illas juxta persona- Ullimo monendus lector eruditus, illa quai uncis
rum, ad quas scriptae fuerant , dignilatem collocare ; conclusa habentur, nunc priir.o edilis addita fuuse
sed a viro reverendissimo, laude eruditionis celebcr- ex codd. mss.
i imo et amico integerrimo D. Anselmo Desing ab-

MONITUM EDITORIS PATROLOGIjE

IN NOVAM EPISTOLARUM B. ALCUINI RECENSIONEM.

Novam in hac beati Alcuini cdilionc epislolarum sancti Patris recensionem facturi, pau-
cis lectorem monitum voluimus. Frobenius , cujus > ut praestantissimam, editionem sequi-
mur, centum sexaginta duas tantum collegerat epistolas, quarum raaximam parlem submi-
serat prelo, cum ex insperato, sed serius, alias numero septuaginta unam excepit, quas ex
Anglicis codicibus excerplas transmisit D. de Brequigny. Has seorsim, sub titulo : Mantissa
ad superiores epistolas, edidit. Nos, ut editionem noyam condentes , epistolas seorsim a
Frobenio recusas prioribus inserimus, unicuique restituendo suum ordinem chronoiogi-
cum, vel qualern requirebat materiae cognatio vel personarum identitas. Nunc Monitum
subjiciemus quod Frobenius epistolis sibi serius transmissis prajfiiil.
< Episiol e quas hic plane inedilas et hucusque C Sed conalus mei fuere frustranei, ob pretiumpro h;3
pene incognitas exhibeo, serius ad manus meas per- mercibus stalutum prorsus iinmodictiin.
venerunl , quam ul illas suo ordine prxcedenlibus < Me igilur felicem, quod pretiosx istae vetustatis
inserere poluerim. Islx namque jjmjain ullra me- rcliquiic tandiu abscondiloe in manus inciderint ma-
tlietatem typis emerserant , cum vir doctissimus, gis liberales, el ad elargiendum promptiores ; harum-
modemus celeberrimx bihliolhecas sancti Gerir.ani que b*>neficio eo adhuc tempore ad me delatse fue-
a Pratis custos D. Lieblo faustum mihi nunlium al- rint, quo epislolis jam impressis per modum man-
lolit, cpistolas Alcuini omnino lxxi inedilas, ex cod. tiss;e jungi potuerint.
ras. saec. ix bibliothecoe Harleianae in Anglia descri- < Porro qua raiione prxfatus doctissimus D. de
ptas fuisse a viro doctissimo D. de Rrequigny regix Grcquigny epislolas hasce fuerit adeplus, quantum-
inscriptionum et humaniorum lilterarum Academise quc industrix in illis dcscribendis adhibuerit, ipse-
socio , qui anno 1767 illuc pro hujusmodi cimeliis mct lilteris ad me missis signilicat, quas hic majo-
litterariis colligendis jussu regis Christianissimi mis- ris Gdei gratia cxhibere cruditis haud ingralum
sos fuerat; virumque hunc proeclarum promptissi- erit.
■num se exhibere, ad illas pro nova editione Operum < Iiler prxstantissima bibliothccae Harleianx
beali Alcuini comniunicandas. Quanlum mihi gau- < cimelia, quoc in museo Brilannico Londini asser-
dium ex hoc nuntio acciderit, illi norinl qui in < vantur, exstat codex ms. signatus n. 208, mem-
eruendis e recondita velustate hujusmodi thesauris branaceus, minori forma , quam vocant in-4°,
sunt occupaii. Novcram quideni diu antea cx Cala- cxix foliis conslans , nitidissimo charactere in
Idgomss. Angliajct HiberuiajeJitoOxonii anno!697, p Gallia , ut videlur, cxaratus. Epistolas Alcuini
quod inter codices mss. D. Symonds d'Ir,wes baro- complectilur codex ille xci, quarum maxima pars
netii sub n. 10023 servenlur Alcuini, Caroli Magni inedita. Has exscribere operas preliuin duxi, cum
magislri, epintola: xci cum adnola.ionibus ; iiem epi- de hoc codicc altum silentium sit apud omnes,
stola una Caroli Magni, et alix septem Dungah abba- quos evolvi, biblingraphos ; nec memoretur ab
lis. Quem codicem eumdem existimo ac illuin bi- Anglis ipsis, seu in Biographia Britannica recen-
bliolbecK Harleian.c , prout ex relatione cl. D. Bre- lius edita, seu in bibhotheca Tanneri, anecdotc-
quigny staliin rcferenda colligi datur. Proplerea rum operum et manuscriplorum investigaloris di-
eruditos Anglise par amicum, cui cum ipsis commer- ligentissimi.
cium lilterariura erat, conveni ; eosque, ul pro ex- < Ad id incitabat me plurimum, quod nota huic
ornandis augendisque Operibus beati Alcuini eorum codici prxlixa moneat, dociissimu n Usserium has
conterranei prajfalas epistolas meis suraptibus de- epistolas cum editis a Chesnio Alcuini epistolii
scribi, atque ad me deferri facerent, rogatos volui. contulisse anno 1642, et manu sua distinxisse.
Patrol C.
 139 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS I. UO
quat vulgavcrat Cbesnius, ab iis qnse nondura ty- A i erudilionis apparato edendam hanc meain qiialem
pis niandatx fuerant : unde non temere, ut credo, cunque svmholam conluleriin,
...,-.:in magno opere ad-
conjecturam faciebam, Armachanum prxsuletn de c jutor debilisel pusillus adininister.
iis tunc prelo commiltendis cogilasse. i It i Londini transcriptuin prius ticri ciiraverani,
i Et certe , ncc luce publica, nec tanti viri curis < ut suo tinaquxque cpislola quaternionc continere-
indigna videbatur hxc Alcuini epistolarum colle- < lur.Vcrum.dumexhisquatemionibus iu spissiores
clio ; quod profecto constabit inter omnes qui < folinrum fasciculos secunda manu congerunlur
eam evolverint. Ex plurimis litteris quas Alcui- < cpistolx, nec suus unicuique assignalur quaternio,
nus ad sanctum Benedictum Anianensem scripse- < ordo in ms. servatus intervertitur amanuensis osci-
rat, nullam ad nos pcrvenisse exislimarunt, ct < tanlia. Sed qnis fuerit ordo ille, salis apparebit ex
vehementer doluerunt scriptores llislorix liltera- < numero foliomm ms. codicis, singulis prout ex-
rix Galliarum (lom. IV, pag 329). Harum tina < scriptx suntepistolis allixo.
saftem (dux certe) superesl inter eas quas codcx < Hxc raptim scribcbam Parisiis vi Idus Marlii
Harleianus exhiljet. < 1769 ad usum reverendissimi el illustrissimi D. D.
< Alias quoque epistolas prxter Alcuini.inas habet < Frobenii, abbatis prineipisS. Emmerami Ratispo-
Idem codex, quariim septem Dungalo abbati tri- « nensis , cui salutem plurimam dare liceat et pre-
buunlur, breves quidein, sed am;cdotx omnes. < cari fausta omnia.
Has proxime anteccdit epistola majoris momenti i De ISrkolignv,
a Carolo Magno scripta ad Michaelem impprato- < liegias inscripl. el hutn. lill. Academice toclvs. »
rem. Hanc appendicis loco epistolis Alcuini sub- B <Ita virdoetissimussimul ac modeslissimus, cui pro
neclere libuil, quod non ingratum fecisse me ar- delecto hoc lliesauro litterario, qui sane magni in
bitror, omissis Dungali litleris , quas hic indicnsse historia tam civili quam ecclesiastica xslimari debct,
suinciat. grates perpeluas habeant eruditi omnes.
i Non supervacaneum sanc duxissem totum codi- < Errores veteris scriploris in lextu emendavi qui-
cem exscripsisse ; scd mihialiisimpedilo nonlicuit. dcm, leclionc lamen codiris notata, ut cnjditi ju-
Id tarilum in me sumpsi, ut quas Usscrius ineditas dicare possint iiuiii nostra corrcclio sit probanda
docuerat Alcuini epistolas, cnm eas ncc posterius vel improbanda.
editasdeprehendercm, curarem transcrihi, adclita, < Epistola Caroli Magni ad Michaelem inip ., quam
quam niodo laudavi, Caroli Magni epistola itidem vir clarissimus Alciiinianis appendieis locosubnexuit,
bactenus inedila. illa est quam idem legalis suis, Amalario episcopo
i Ipse has omnes cu-n codice ms. conluli et aflir- Trevirensi , et Peiro abbati Nonanlulano, pio paco
marc ausim, adcxemplum archetypi aecuratissime inter utrumque imperium confirmanda missis , ad
expressas, mendis etiam qux incuria veteris scri- pr.efalnm imperatorem una cum instrumento pacis
ptoris in nianuscriptnm irrepscrant, in apogra- deferendam tradidil. Illamloco opportuno interopera
pluim ad majorem fidcm translatis. Alcuino supposila dabimus, post ejusdem Amalarii
< Ergo emendatione in locis non paucis, imo et opuseulum De cxremoniis baplismi, falso hactenus
in plnribtis illustraiione indigent epistolx illx, sed Alcuino ascripium, una cum Hodoeporico illius, hac-
huic laliori suscipiendo nec ego par sum, ncc otium lenus quoque desideraium, el epislolis illius ad Pe-
mihi datur. Satis luerit, si in Opcrum omnium <-• trum itineris socium, hujusque rcsponsoriis hucusque
Alcuini collvctionem a doctissimo viro cum omni pariter incditis.i

4 » EPISTOLA PRIMA. rum illius, quantum humanoe possibtle sil fragililati,

AD AERICl'U HLT.EM b.
(Anno 787.)
Laudal itlum ob siudium tacrce leclionis el humilila-
tem : oplal illi victoriam advcrsus infideles ; pielalis
Chritlianw praceptorem proponil sanclum Pauli-
num Aquileiensem.
Venerando viro Aerico duci, Albinus magister sa-
lUtooi.
Satis mihi sacrae lcctionis intentio et pia> humili-
tatis conversatio placet in vohis, et iu qua mea; par-
vitatis familiariter mansiunculam visitarc non spre-
vistis. Unde et gralias agimus vestra bcnigniiali,
Dcumque dilectissime [Al. diligentissime] pro vcstra
dcprecamur sospilate , quatenus lua: fortilndinis
dexteram contra adversarios sancli sui nominis vi- D
clricem uhique faciat et ab omni adversitale diabc-
licae frandis, seu a cuuctis inimicorum insidiis, su:e
magna; pietatis potentia clemcnter cuslodiat : cujus
sanctiasimam voluntatem in observatione mandalo-
• Hcec epistola inter Qucrcelanas 94, inter Cani-
sianas 53 est. Viro clarissimo Madrisio Utinensi,
Operum sancti Paulini palriarchre Aquileiensis Pa- auo constiliilus csi anno 787 ; de eo plura vide apud
trologia: lomo C, col. 525, scripla vidctur slatim ab
adventu Aerici ducis Forojnlium, hoc esl, anno 787.
i Bo enim tempore , ait , Aicuinus Franciam , unde
paul6 ante discesserat Hcnricus (Aericus), incolcbat,
quiantequam provinciam ducatus adiit, Alcuinum
mvisere poiuil , monila forle saluiis aileriuc ad sus- Aerico, quod Alcuinus hic optat, per Librum Exhor-
eeptum opus sine Dei offensa exantlandum expo-
Itulaturus. >
Inlentissime cDicicns, nt le in prosperis regore et in
adversis protegere dignetur. Plura libi, vir venerai-
de, de Christianx pietatis observalione forte scripsis-
sem, si libi doctor egregius et pius ccelestis viLe
prxccptor Paulinus meus c, pravsto non esset, dc
cujus corde emanat fons vivenlis aqux, in vitani
salientis xternam (Joan. iv, II). Illum lia! eas lil i
saiulis xternx concilialorem , ne alicubi tux conver-
sationis pes impingat : sed recto ilinere currens,
divina donante gratia, ad perpctux porlas vitx per-
venire merealur. Vive ct valv feliciter in xternum.
5 "» EPISTOLA II.
AD AR.NOSEH.
( Am.o 790. )
llltim prasenlem habcre daidcral ; hortatur ad soler-
lcm curum animarum suo regimini commissarum ;
Laidrudum salttlari cttpit ; se rrro ob regni noviiu-
lem adltuc in patria (Anglia) relineri significat.
Dilecto Patri Aquilx episcopo Albinus salutem.
b Aericus ab aliis Henrictts, Ericus et Erichus ap-
pellalur, provincke Forojuliensis dux a Carolo Ma-
ladrisiiim loc. cit. in disseri. in Litirum Exhorta-
tionis sancli Paulini.
« Paulinus metts. IIujiis Viiam cgreeie illuslratam
ab eodem viro clarissimo Madrisio vide in Opcri! us
sancli Paulini ab illo editis. Paulinus vero prxslilit
tationis qui exstat ibidcm.
* Hxc epistola habelur iu cod. ms. Salishurgensi
Ul EPISTOLjE. U2
Saiis sua\i commenioralione vestram recolo, san- A obsecro, quomodo habeatis, el quid novi apud vos
ctissimePater, dileclionem, ct familiaritatem, optans, accidissel islis diebus. Commcndalc, vel scribite,
tii quandoque eveniat milii tempus amahile, quo col- dcprecor, nomen meum per monasleria ct amico;)
lum charilatis vestrx desidcriorum mcorum digitulis vestros. ] Pax vobis et salus in sancula perpctua.
amplccler. 0 si mihi translatio Habacuc essel subito 6 c EPISTOLA III.
concessa , quam ciialis nianibus ruerem in amplexus
AD COLCUSI LF.CTOREJI I!» SCOTU
paternitatis veslrx, et qiMin compressis lahris [Al.,
( Anno 790. )
labiis] non solum oculos, aures el os, sed etiam ina-
Yaria enarrat quce in ilinere suo vel vidit, vel andivit.
nuum vcl pedum singulos digitorum articulos non
semel, sed mulloties oscularer. Verum quia nieriti Benediclo magistro cl A pio Patri Colcu Alcuine
mei non est ita venire ad le, mitlam saepius rusli- humilis levita salulcm.
citatis mex litleras ad te , ut vice vcrborum meorum Audita sanitate et prosperitate paternitatis vestrx,
loquanlur pro me , et dicant : totus, ut fatcor, gavisus sum visceribus. El quia
curiosum te nostri itineris putavi , vcl rerura in
Semper in xternum , prxsul sanctissime , salve , mundo nuper geslarum, per hos rusiicilatis mea:
Atque tui cuncti valeant, rogo, semper amici [Ed., B apiccs luae proviilenlix innoiesccre curavi , seu au-
amicu]. diia , seu visa.
Obsecro iteruin , iierumque admoneo, ut te ipsum Primo sciat dileclio lua , quod miserante Deo san-
consideres , et quo tendas agnoscas , ct quid facias cta ejus Ecclesia in pariibus Europx pacem hal/H,
prxvideas , et coram quam (erribili Judice rationem proficit ac crescit. Nam • anliqui Saxones ct omnes
redditurus sis , non solum de te , sed ctiam de sin- Frisonum populi , inslante rege Carolo alios prxmiis
gulis animabns quoe luo commissx sunt regimini. et alios minis sollicitanle, ad fidem Christi conversi
Idcirco non segniter labora, prxdica opportune, inop- sunt. Sed f anno transacto idcm rex cum exercitu
porlune [AL, imporlune], id est, volcnti ct nolenli, irrupit supcr Sclavos, quos nos Vionudos dicimus,
argue, obsecra, increpa , ut mercaris audire a Do- eosque subegit suob ditioni. e Grxci voro tertio anno
mino Dco tuo : Euge , serve bone et fidelis , quia in cum classe venerunt in Iialiam, et a ducibus regis
pauca fuisli fideiis, super multa te constiluam, intra prxfati victi fugerunt ad naves : quatuor tnillia ex
in gaudium domini tui ( Matth. xxv, 21 ). [ Saluta , illis occisi, ct mille captivi feruntur. Simililer et
obsecr», Loedredum • consocium et amicum meucn. h Avari, quos nos Hunos dicimus, exarserunl uu
Sequenti anno certum eum faciam , si ille cerlus erit Ilaliam , el a Chrislianis superali [Malmesb., a duci-
quid velit, vel qnid possit. b Novitas regni nostri me C bus prxfati rcgis Christianissimi] , domum cum op-
retinet adhuc in isio anno ; salus vos retineat in rc- prolirio reversi sunt : Nec non et supcr Baugariaih
gno oelerno. ] Mcmentote in oralionibus vestris no- irruerunt , qui ct ipsi ab cxercitu Christiano supe-
stri nominis, obsecro. Memor sit vestri omnipo- rati et dispersi sunt. Etiam et ejusdem Christianis-
tens Deus in xterna misericordia. [ Scribitc mihi , simi regis duces ei tribuni muliam pariem llispani.c
ct in Sanct-Emmeramiano , quo Mabillonius usus eodem Usserio, adhuc ineiita latet in prxdictis codd.
esl ; cur vero illam pr.cterierit vir celelierrimus, Cottonianis. Ibi : t Sanus est magister vester Colcu
ignoro. Uncis inclusa dcdiinus ex cod. Salisb. omissa ct sani amici tui, qui apud nos sunt. >
io noslro. « Antiqui Saxones.... conversi sunt, dum nempe
» Ladredum. Laidradum pulo, poslea episcopum anno 785 Widichindus et Alliio in villa Attiniaco cum
Lugrtunensem , quocum Alcuimis arclain semper omnibus fere incolis Sa.ronia; baptizati sunl, et sic
amiciliam coluit. Is in Norico natus inter domesticos tola Saxonia sulijugala cst Francis; ut loqufeir an-
Arnonis fuerit tunc teinporis , quando Alcuinus nalista Melensis, et ipse Carolus in epist. ad Oflam
prima vice Galliam acccssit. regem Merciorum, tom. I Capitul. Baluzii, pag. 194
b Novitas regni nostri. 1 1 ■ alia quadam epislola , (Patrologia: tonio XCVHI, col. 907).
quam integram necdum detegere potuimiis , refe- ' Anno transacto Sclavos... Vionudos, etc. Hoc fa-
rente Malmesb. lib. l De gest. reg. Angl., scripsit ctum anno 789 referlur in fragm. Annal. edil. Ches-
Alcuinus :« Benedictus Detis, qui facit mirabilia' so- q nii, lom. II Script. Franc, pag. 21, his verbis :
tus. Nuper Alhelredus filius Aihehvoldi de carcere t Anno 789 fuit rex Carolus in Sdavonia el venerunt
processit in solium el de miseria in majestatem ; ad eum rcges Sclavoniorum Dragitus et filius ejus et
cujus regni novitate detenti sumus , ne veniremtu ad alii rcges Witsan ct Drago cum rcliquis reges Vui-
vos. > Hxc novilas contigit anno 790, ul habet Si- nidorum et subdidit has nationes in sua ditione.
meon Dunelmensis ct alii Anglorum bistorici. De Qui hic Winidi seu Vionudi, ab aliis Wilcii, Wilzi et
eadem novitate Alcuinum hoc loco inlelligendum Wulzi appcllantur. > Alcuinus igitur hanc epistolam
esse existimo ; cl eodcm vel sequenti anno datam scripsit, non anno 795 , prout Usserio videbatur, scd
fuissc prxsentem cpistolam , cum Alcuinus nondum anno 790, quo dicere poluit, anno transacto Sclavos
ex Anglia in Galliam rediisset. subactos fuisse.
c Hanc epislolam , cujus fragmcntum cxslat apud 6 liraci lertio anno, elc. Anle scriptam, ut inter-
Malmesh., lib. l Keg. Angl. cap. i, Jacobus Usserius pretor, hanc epislolam, hoc est anno 788, qui tertins
intcgram ex duobus aiuiquissimis codd. bibliothecx est ab anno 790 simul numeralo. Legendum ergo vi-
Cotionianx descripsit et edidit in Vet. Hibernicarum delur : Terlio abhinc anno. De Grxcorum in Italiam
cpist. Sylloge, pag. 49. advenlu et slrage illo anno faclo, vidc Annales Fran-
7 d Pj° Patrt Colcu. Hunc Usserius vocal lectorem corum.
in Scotia, fone in monasterio Hiiensi, ait Mabill. >' Avari...in Ilaliam... et super Baugariam. De hac
Annal. lib. xxvi, n. 40. Ejus menlionem Alcuiuus irruptione vide Annales Loisel. et alios ad annura
alibi facit, nempe in epist. ad Josephum, qux, teste 788.
U5 B. F. ALBINl SEC ALCUINI OPEUUM PARS I. IW
• lulerunt a Saracenis quasi trecenia inillia in k>a- A J 1-l'^iOI.A I .
gtim per maritima. Sed hcu , proh dolor ! quod AD FE1.ICF.S1 EPrSCOPUM.

iidem maledicti Saraceni (qui et Agareni) tota do- (Anleannum 792.)

minantur Africa et Asia majorc maxima ex parte : Felicis irgellitam episcopi, ut videtur, a pietale sibi
laudati, oralionibus se commendat.
de quorum egressione luoe venerandae prudenlix Pio Palri e Felici episcopo, Alcuinus humilis levita
dudum, ut exislimo, scripsi.
De cactero, Paler sanclissime, sciat revcrentia salutem.
Aliquorum fratrum relatione nobis notissimus es
tua, quod ego filius luus , et Josepb vernaculus
pielale, etsi non facie. Quapropter praesumpsi per
tuus, Deo miserante , sani sumus , ct tui amici
fiduciam charitatis, quae esl Christus, volens meipsum
toti qui apud nos sunt, in prosporitate Deo ser-
viunt. Sed nescio quid nobis venturum sit. •> Ali- tuis tuorumquc fidclium per le sacrosanclis oralioni-
bus commendare : non mcis merilis exigentibus, scd
quid enim dissensionis , diabolico fomento inflam-
mante , nuper inter rcgem Carolum et regem OfTam tuis bonis rumoribus instigantibus. Quapropler sup-
exortum est, ita ut utrinque navigatio interdicta plex obsecro ut me ea charitate Salvatori nostro cmn-
ncotianlibus mcndetis, qua ilic omnes suos conjunxit, Charitas
ncguudiuii»» cesset.
«. * Sunt qui
i dicunt, nos pro pace nemmem spermi. Per eum et propter eum qui
osse « in illas partes mittendos. Sed obsecro , ut »> ... v _, . , , .
venit in hunc mundum peccatores salvos facere, et
\eslrissacrosanctis orationibus raanenles vcl euntes
veniet ad judicium juslos coronare : ut tnnc ego pcc-
muniamur. Nescio quid peccavi, quia tuss pater-
cator vel veniam per vestras orationes accipiam, ubi
nitatis dulcissimas litteras multo lempore non me-
vos per Dei misericordiam coronam accipiatis.
rui videre ; lamen pernecessarias orationes sancti-
3 Slate, fralres, et viriliter pugnate pro eo qui
talis luse mc quotidie senlire credo.
fortiter pro vobis vincebat. Non quia qni cceperil, sed
Misi charilati tuse aliquid de oleo, quod vix modo
qui perseveraverit usque in fincm, hic salvus eril (Matlh.
in Britannia invenilur, ut dispensares per loca neces-
x, 22). Et proficiscimini dc die in diem, sicut saucti
saria episcopomm ad ulililatem hominum , vel ho.
Dei, qui ibant de virtute in virtulem. Plura scripsis-
norcm Dei [Al., ulilitatem honoris Dei]. Misi quoque
quinquaginta siclos fralribus de eleemosyna Caroli sem vobis, si supcrQuum non viderelur eos admonere
de virtutibus, quos rogare debeo ut intercedant pro
rcgis (obsecro ul pro eo orelis) et de mea eleemosyna
peccatis meis. Sed charitas, qtiae neminem spernit,
quinquaginta siclos : et ad austraies fratres Baldhu-
eliam sustinet. Quid plus? Iterum itcrumque obsecro
vinega triginta siclos de eleemosyna regis, et tri-
ut me fratcrno amore accipiatis in communionemora-
uinla de eleemosyna mea, et viginti siclos de elecmo- .
* ... .,.' . ., , . . ,. . „,„„„.„„„„„ C tionum veslrarum, quatenus Deus chantatis remune-
syna palrisfamtliac Areidac, et vigmti de eleemosyna
rator vos accipiat in jcternam glorium regni sui. Valete
mea ; et per singulos anachoretas tres siclos de puro
el vivete felices in Domino Jesu, fratres charissimi.
argenlo, ut illi omnes orent pro me, et pro Domino
rege Carolo, ut Deus illum conservet ad tutelam EPISTOLA V.
AD CUDRADIM rnESBVTERliM.
sanctce suae Ecclesise, et ad laudem et gloriam sui (Aiino 795 vel seq.)
nominis. Exaudial vos omnipolens Deos pro saneia Cudradum prcsbyterum post sanctorum locorum vasta-
sua Ecclesia intercedentes , et proticere faciat in lionem hortalur ad conslantiam.
salutis aclcrnoe prospcrilate Venerando Patri f Cudrado pres):ytero Alctiinus
diaconus salntem.
« Tulerunl a Saracenis. H;ec fortassis intelligenda num 790 profectum fuisse, etsi interdiclum naviga-
sunt de expediiionc maxima anno 788 a Carolo iu tionis stipplicaiione Gervoldi abbalis sublatum esset.
Hispaniam snscrpta, qua Pampilonam deslruclam, Qux quidem senientia magis cum conlextu cpistolx
Hispanosque et Wascoues subjugatos fuisse, narrant cohaercre videtur.
illorum temporum annalislse. <> Edit. Quercet. 76, Canis. 45 (Froben. 165).
5> Aliquid enim dissensionis, etc. Qtian fuerit liujtis
6imultaiis causa, discimus, inquil Mabill. Act. SS. | I e Felici episcopo. < Hic est, ni fallor, ail Canisius,
Ben. saec. iv, part. i, pag. 169, ex Chronici Fonta- Felix Hildebaldus Coloniensis archiepiscopus, elc. •
nellensis c;ip. I.'i, ubi Carolus Magnus filio suo sequi- Sed dubio caret hunc esse Felicem Urgellilantini
voco liliain Ulf.i: regis < iu conjugium expostulasse, > episcoptim, cui Alcuinus, anleqtiam illius error de
dicitur ; sed illo non acquiescente, e nisi Berta lilia adoptione vulgarelur, se commendavit scripta hac
Caroli Magni ejus filio iiiiptui traderetur, > Carolnm epi-tola, cujns ipse Alcuinus meminil in altera arl
inde comniotuni prccccpisse, < ul nenio dc Britannia eumdem, ex codice ms. Salisb. a me desrri.la, et li-
insula ac.gente Anuloruin mercimonii causa liuus bris ejus conlra Felicem pra:fixa, u!.i ait : < olin
Oceani maris atlingeret in Gallia. Sed hoc ne fieret, nieipstun, celcberrimam tua: sanclitatis lainam au-
admonitione ac supplicalioue Gervoldi abbalis inhi- dii-ns ; ... tuis sanctissimis inteiccssioiiilius commen-
bilum cs-c. t dnre curavi. • Scripta ergo fuit hacc epistola aiue
c ln illas partes mittendos. Mabillonius 1. cit., pag. annum 792, quo Felicis error jani uudcquaque inno-
487, ait : hanc epislolam in Anglia scriplam fuisse, tuil.
nnile Alcuinus ad Caroluni Magnuni eral mittendus. ' Cudrndo presbytero. Eeclesise nimirum S. Cud-
Aliter tamen postea sensit vir celeberrimns Aunal. rerti Lindisfarnensis, qui in iila vaslatione, quani
lib.xxv, n. 76, et lib. xxvi, n. 10, ubi ait : Alcuinum, Alcuinus sa:pius, pncsertim in epistola 8 (nunc 9)
qui ttim in Gallia versabatur, pacis conciliandse causa deploral, et qua: anno 795 contigit, furentes pagano-
in Britanniam missum, et re quidem vera eo sub au- rum manus feliciler evasit.
145 EPISTOL.C. ♦ iti
Valde sanctorum locoruui ingemisco [Ms., inge- A suum per vos benefacta, perpelua summx beatiludi-
inesco] vastationem ; sed vestrse fidei laetificor con- nis gloria remunerel? Hoc singulis vigiliarum mea-
slantia, Dcique omnipotcntis collaudans clemenliam, nun moinenlis, hoc quolidiana supplicatione rcquiro.
ijui tibi inter manus paganorum pepercit, ideo firma In hac precc in conspectu Altissimi, intimas deside-
fide in quo cepisti proposito permaneas : conlidcns rii mei lacrymas per loca sanctorum marlyrum vcl
tu in miscrirordia Dei, ul te sux pietatis [Suppt. cle- confessorum Chrisli, quo me iler instabilitatis dedu-
menlia vel simile]... conscrvet, ubicunque fraterno cit, funderc non cesso.
consilio te habitare velit Deus. Tamen sive in loco Vos semper in corJe, ct primi inier verba precan-
hahitationis singularis, sive in fraterna cohorte [Ms., tia in orc. Vos, piissimi Paires, scu in communibus
fratcrnas cohortes], solitariam conversationem et se- sanclae oralionis foiis, vcl in secrclis dcprecationum
cretas oraliones, et jejuniorum proposilum diligentcr vestrarum interccssionibus Alcuinuin filium vestrum,
observa ; quia non qui cceperit, sed qui perseverave- pcr Dei deprecor charitaiem, jugiter in corde habete
rit, etc. (Matlh. x, 22). Meque, obsecro, in sanctis ct in ore. Vos quoque, qui estis xlate filii, sed meri-
tiiis oralionibus habcto memorialiter, sicut Builta torum sancliiate Patres, per divinain oblestor cle-
mihi ex tuis verbis fidcli relalione promisit : vi- mentiam, nunquam enuiilionis vestrae in sanctis ora-
silanlesque te fratrcs consolalione sancti Spiritus *» lionibus oblivi.scimini magistrum. Testis enim cordis
diligenter admone, exhortans eos, ul in Dei confi- mei niihi est inspector, quia dcvole vestrmn semper
dant proteclione, et intercessione sancti Cudberchti in ecclesiasticis disciplinis ct spirilali doclrina desi-
Patris nostri. Non in armorum slrcpilu, vcl in ruiltira derabat profeclum. El si quid minus acccpislis, non
lapi Jiim congeric, sed in muro pietatis supernoe spem meae, credo, culpae deputari potcst. Et uunquam istius
sibi certae defcnsionis coustituant; et praesentis tri- voluntatis meoe, sive al> cns, sive prasens, de vcslro
bulalionis miseriam ad aeternae felicitatis bealitudi- profectu , bcnevolcntia cessabit. 0 omnium dilectis
nem trau -ferant : toto se corde convertant ad Domi- simi Patres et fratres, memores mei estote : ego
num, et si quid in moribussuis cmendandum sit, non vester ero, sive in vita, sive in morle. Et forte mi-
scgniter corrigant, ut D.'o illorum placrat conversio, serebitur 9 "n-i Dcus, ul cujus infantiam aluislis,
sicul Ninivitarum ei placuit poenilentia , et pcpercit cjus senectutem sepeliatis. Et si alter corpori locus
civilali per lacrymas confitentium pcccata s;:a. Clc- deputabitur, tainen animse, qualemcunque habitura
mcns est Deuset misericors, et nulluin derelinquit in erit, per vestras sanclas, Deo donanle, inlercessiones,
se sperantem ; nam et novissima Job fuerunt mdiora requies vobiscum, credo, donabitur; quia, siculpuer
prioribus; sic et vobis credo faciat, si ad ejus clc- n noster Seneca se vidisse testatur, nostrae fraierniia-
mentiam dcprccandam unanimiter conversi fueritis. J tis animas in eodcm loetitiae loco congregandas esse
» EPISTOLA VI. crcdimus : clsi meritorum diversitas alium bcatius
\D FIUTRF.S EBORACENSIS ECCI.ESI/E. laetari faciel, tamen seternitatis sequalitas cunclos
(Circa annuin 793.) felicilcr vivere efiiciet. Et sicut unus sol oinnibus lu-
cct, non tamen propter oculorum distantiam aequali-
Se ab Eboracensibus ab infan.ia usque ad virilem ata-
tem educalum grnto animo profitctur. Iltorum om- ter ab omnibus videlur, ita a?terna beatiludo omnibus
nium orationibus se commcndnt ; et, ul a viliis sibi in Dei regno juslis perdonabilur, licet mcrilorum su-
caveant, hortatur. blimitas alios majore gloria coronet. Ad quam glo-
Dilectissimis ct valde venerabilibus in Christi cha- riam, cbarissimi fratres, tota intentione et voluntalis
ri'ate b Eboracensis Ecclcsise fralribus, veslrrc filius operis vosmetipsos dignos pervenire prxparatc.
pielalis Albinus diaconus salutem. Nulla carnalis concupiscentia, nulla soecularis am-
Tolum ineae devotionis pectus vestrae charilatis liiiiu bcatitudinis iler vobis intcrcludat, scd per viam
dulcedine impletur, et si quid pleno amoris modio veritalis et sanctiialis, per quam beali Patres, proe-
siipperaddipotest.quolidiecrescendoaccuimilalur, ila decessores nostri, ad regna pervenerunt coelestia,
nt solius memoriae de vobis suavilas, supervenienlcs p. superna vos comilante gratia, pari pietalis consensu,
sxcularis anguslke tribulationes longe a secreiis incn- uno volunlalis afieclu, quotidianis currile profecti-
tis mcse cubilibus depellat. El hoc mihi singulare so- bus. Omnem a vcstra sancta conversatione repellitc
latium in spiritu consolationis sanctae Dominus Chri- scgnilicm, luxuriam caslitate mutale, ebrielatem
stus perdonare dignatns est. Vos fragilcs infanlke quasi inferni foveas fugitc, supervacuos vestium
mcae annos [.4/. animos] materno fovisiis aficctu, et ornattis nolile exquirere. Melius est servis Dei, ani-
lascivum pueritia? tempus pia suslinuislis palienlin, mam ecclesiasticis ornare moribus, quam corpus,
et paternae castigationis disciplinis ad pcrfcctam viri laicorum consueludine, pompatica veslire vanilatc.
edocuistis ajtalem, ct sacrarum eruditionc disciplina- Et mclius esl, sacra matris Ecclesiae mundissima
rum roborastis. Quid plus dicere halico, nisi, ut calcare limina, quam lutulentas villanx focditatis
a-lerni Regis pielas, omnia pictatis in mc famulum semitas frequcnlare. Regularis vilac vos ordinel di-
• Edit. Quercet. 98, Canis. 21 (Frobcn. 5). §5,pag. 164. Epistola data fuisse videtur anno 793,
b Eboracensis Ecclesia; fratribus. Qui institutum postquam allera vice ab eorum consortio sublatus,
monachorum Benedlclinorum, abs dubio, profiteban- in Galliam rediit; ante cladcm, puto, Lindisfarnen-
tur, inter quos Alctiinus se educatuni et cniitrilum sem, cujus alias in liac vel scqnenti epistola memi-i
fuisse hic prolitctur. Vid. Mabill. in Elogio Alcuini, nissel.
U7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 1*8
sci|)lina, cl ecclesiasticas pietatis moderatio venera- A eorum consortes gloriae effici mcreamur. Non nos
biies efficiat. Sanclae humilitatis pedibus, et divinae sreculi ambitio, carnalis delcctatio, non luxuriae pu-
charitatis gradibus per passus obedienliae cceli con- tredo, non ebrielatis vencna a rectissimo vilalis vitas
sccndile regna. Hacc enim caduca et transiloria for- tramite revocent, per quem illi gradientes gloriam
titudinis evincite animo, quatenus ad amabilem cce- cum Deo meruerunt sempiternam. Unanimes estote
lcstis gloriae patriam, divina vos ubique gratia prae- in onini bono consilio, concordcs in omni regularis
venienle et subsequente, laudabilibus bonorum ope- vita disciplina. Dei omnipotentis, qui cordis sccrela
rum meritis, cum orani prosperilale et gaudio per- eonspicit, honorem et voluntatem pura primo om-
nium quaerite conscientia, ul ejus gratia, quae opti-
venire mereamur.
ma sunt et saluti proxima, vos invenire faciat. Fra-
» EPISTOLA VII. tcrnam et pacificam semper habeamus charitatem,
Al> FRATRES F.RORACENSES. ut oves Chrisli ejusdcm vitae pascuis epulanles, unius
(Anno 795.) ovilis muro manentes, in una orationis domo Dei
Signi/icat larlitiam epistola ab ipsis accepta; hortatur nobis misericordiam convocantes. Nec aliquis sc
ad sectanda Patrum suorum vestigia ; ac $e illorum canonicis hoiis, a communione sanclos orationis, suae
orationibus commendat. B negligens salulis separet. Mclius est ut angclica visi-
Sanctissimac congregationis et dulcissimre dileclio- tatio horis compctcntibus inveniat cum fratribus
nis Eboracensis Ecclesiac fratribus, ejusdem pirc ma- orantes, quam diaboli sicvitia in aliqua negligentia
tris filius Alcuinus diaconus, perpelui honoris in vel luxuria lorpentes. Unicuique secundum sutim
laborem mcrcesmanelin acternum. Qui pltu laborat,
Chrislo pacem et salutem.
Venerabiles vestrae dilectionis ab b Eanbaldo prc- plus mercedis accipiet.
sbytero accepi litteras, quarum pacificam inscriptio- Ncc labor saluiis noslrx duruj debel vidcri. Sxpc
nis seriem idem ipse qui portavit, mellifluis (vesirae) austcriora medicamenla optatam solenl pracstare sa-
salulationis verbis valde ampliGcavit, referens a vo- Iutem. ViJemtis, quam angtista porta ei arcta via
bis fraterni amoris perseverantiam in nos, ila ut (italth. vn, H) sancti marlyrcs vitam itigressi sunt
inter lacrymas alloculionis noslrx vcstras per sin- setnpitcrnam. Nos vero, fratres, faciliori via, et le-
gula verba voces audire reslitnarim [Cod. Sal., scsti- viori cursu ad ejusdem vitae pnssunins pervenire
inavi]. Quod et in litteris apei tissime agnovi, in qui- bcaliltidinem, ipsa dicente Verilale : Multte mansio-
bus legens, veslras visum est mihi facies cernere. nes sunt in domo Patris mei (Joan. xiv, 2). Propter
Quod ut vere flat, omnium efllcial largitor bonorum, merita diversa, mansiones mtiltae : tamcn omnibas
ut trislitia vestra vertatur in gauditin {Joan. xvi, C beata xternitas et aeterna bcatitudo erit. Quia quis-
20) et gaudium noslrum impleatur in illo qui suis quis ibi erit, beatus eril et gloriosus, ubi jusli [ulge-
bunt sicut sol in regno Patris eorum (Matth. xm, 43).
quoque ait discipulis : Et gaudium vcstrum nemo
Sicttt enitn sanctornm mariyrum persecutores fne-
tollet [Cod. Sal., tollal] a vobis (Joan. xvi, 22) ; in
runt, diabolo instigante, impii homines; sic iiDstri
quo csl gaudium indeficiens, salus perpetua, pro-
persccntores sttnt, dial;olo stiggerente, saecttli con-
sperilas beata el bealiludo gloriosa. \Q Ul h:cc om-
cupisceniia ct carnalisdelectalio,etanimi inconstan-
nia nobis per suam concedere misericordiam dignc-
lur, illius lola dileclione et tola virtute iuhrereamus tia et Dei ncgligentia mandatorum. Et veluti illi
martyrcs sancli , gr.itia adjuvante divina, impios
pracceplis. Sanclorum Patrum sequaniur vesligia.qui
conslanter vicerunt lyrannos, palmam aeternac acce-
nos gcnuerunt in Chrislo, et in hoc sacratissimum
pcrunl gloriac : sic et nos, si nostros, Doo auxilianle,
ovile congregaverunt, ct paternoe pietalis lacte enu-
superamus adversarios, ct diabolicis virililer resisti-
trierunt. Horum animas in conspectu summi Paslo-
kus suggestionibus, coronam perpctuae laudis et
ris ac Redemploris nostri rclcrnis gaudiis seinpcr
palinam aelernac beatitudinis acccpturi erimus. Vos,
assistere credamus [Cod. Sal., crcdimus], el inde
fratres cbarissimi, inei habctc, obsecro, memoriam
nostris favcre precibus, si maudala vitx, quae nobis, j) .
in sanctis orationilius vcslris, ut anima mea perpe-
Spirilu sancto inspirante , staluerunt, concordi de- tna prosperilale gaudeal in vobis. Ego dcvotus ve-
votione nos observare agnoscant [Cod. Sal., agno-
slrac paternilalis filitts nunquam obliviscor veslri,
scunl]. setl semper praesenti supcr omnes alios diligo chari-
Rccordemur omni hora, dilectissimi fratres, quS- tate, Deum quotidie cum intima cordis coniptm-
les habtiimus Palres et progenitores, qnain praecla- ctione deprecans ut vos aeterna piciate custodiat,
ros et pios, Deo amabilcs et omni populo houorabi- regat atquc prolegat. Vakte in Christo, dileclissimi
les. Non simus degeneres illorum nobilitatc (ilii, dum
fratres.
borum inter sncralissimas conslamus reliquias, co-
ruin cogiiemus imitari conversationem, quatcnus

• Edit. Qucrcet. 50, Canis. 24 (Froben. 6). Le-
ctiones aliquot diflerenles adnolavimus cx cod. ms.
Salisb.
b Ab Eanbaldo presbytero. Enbaldo habet codox
Canisianus. Nostra tainen lectio ex aliis codd. et
Wilh. Malmesb. retinenda videtur. Est is haud dubie
Eanbaldus, quem Hovcdenus ad htinc annum Ec-
clesiac Eboracensis nresbyterum vocat, postea epi-
scopus ejusdem Ecclesise, ad quem est epistola 50
(nunC 53).
149 KPISTOLA. iSO
II « EPISTOLA VIII. A tale Christi et dilettione fraternitatis. Paucis scripvi
.11) EtOR.MlM.M PRESBYTEBIJK.. l!tterulis, quia sapienti pauca sufilciunt. Sed te plu-
(Anno 793.) rima Dei dona glorifieenl in aeternum , dileclissinie
nb Offat regis el gentis Anglorum fulelitute s* nun- frater.
quam recessisse profitetur ; mnnet iit et reyibus, et <• EPISTOLA IX".
episcopis, et pnncipibus Dei volunlutem sequi sua-
X I> 1. 1 N D I S F A R N E N S E S.
aeat, pacemque commendat.
t>Beornuino presbylero Alcuinus diaconus salulem. (Anno 793.)
Dulces luae dilectionis accepi liltcras, mellifluis Deploral Lindisfarnensis ecclcsice vastationem, monet
ad orandum , hortalur ad mores corrigendos, ad
sensibus delibutas, apologeticam tenenles ralioncm, disciplinam regularem suadet mente non con-
<]uarura melius credebam veri'ali, quam falsiloquae sternari.
aliorum narraiioni. Nam fldes amiciiix corde con. Beatissimi Patris sancti scilicel Cudbercli [Al.,
starc debet, non lingux versibilila.e. Utinam dignus Cuthberti] episcopi oplimis in Christo flliis • Hugi-
cssem pacem praedicare , non discordiara seminare ; baldo [Al., Hincbal.iiJ cpiscopo ct omni congregationi
et signum portare Chrisli , non arma diaboli. Nun- Lindisfarncns's Ecclesise, Alcuinus diaconus, euelesti
quam libi scripsisscm , si noluUsem pacem lecum in Chrlslo benedictione salulem.
habere, et paccin in Christo, quam caepimus, fn liinm Vestra; [vero] charitalis familiariias [pnesenttin]
permanere. Vere c Offae regi et genti Anglorum nun- multuni me laeiilicare solcbat; se.I versa vice veslras
quam infldelis fui. Sicut bos amicos quos mihi Deus tribulaiionis calamilas, licet absentcm, muliuin nic
donavit, fidclitcr, quaulum valeo, servabo; sic et hos quotidie contristat [Malmesb., contrislavil]. Quo-
quos reliqui in palria. Pauci sunt dics mei , ct hos modo ' pagani contamiiiaverunl sancluaria Dei , el
ipsos cnm dolore flagelli suffero. Ideo te obsecro fu.lcriini sanguinem sanclorum in circuilu altaris,
ut in Doniino, quosvaleas, raihi iiile:eessoies ac- [vaslaverunl 12 domum spei no&lne,] calcaveruul
quiras. corpora sanctorum in lemplo [Dei],. quasi sterquili-
Multis miscriis lurbatum cst hoc sxculum , el non nium in plalea. [Quid nobis dicendum est, nisi plan-
esl rcfrigerium in eo, nisi in misericordia Dei , et genduin animo vobiscum ante altare Christi , et
fide amicorum. Nudi vcnimus, el nudi reecdimus dicere : Parce, Domine, parce populo tuo, ct ne des
(Job ii, 21), nisi qui bonis animam vestiel operibus. hxredilatem geulibus , ne dicanl pagani , Dbi est
Ut libi, chari-sime frater, tempus vel locus occurrit, Deus Christianorum ? (Joel n, 17)]. Qux cst fiducia
srmper Dei suade volunlatem scqni omnibus perso- Eccicsiis Britannise, si sanclus Cudberctus suam non
ois: regi suaviter, cpscopis honorifice, principibus q defendit cum lanto sanctorum numero (Finis frag.
fiducialitcr, omnibus veraciter. Noslrum est semi- Malmesb.)? [Aut boc majoris inilium est doloris, aul
nare, Dei fructificarc. Nec ulla libi alicujus dissen- peccata habitanlium hoc exegerunt. Nou enim quid-
sionis inter nos remaneat suspicio. Nec sinius ex dam casu conlingit [Ita emendavimus, cum in codice
illoruro numero de quibus dictum est : Non reni pa- icgeretur : Se quidem casu contigit] , sed magni
cem miiter' , sed gladium (Mattli. \, 34). Sed ex cuiiibel merili judicium est. Sed modo, qui residni
illonun simus numcro, ad quos dicliim esl : Pacem eslis , slatc viriliter , pugnate forliter , defendilc
tneam do tobis , pacem meam relinquo vobis (Joun. castra Dei. Mementole Judam Machabxuin , quia
xiv, 27). Ut pax Christi, quaj exsuperat omnem sen- templum Dei purgavit (// Mnch. x, 2, 3), et populum
sum (Philip. iv, 7), custodiat cord.i no tra in cbari- eruil , ul eliberavit (Ita cod. ms.) extranea. Si quid
• Edit. Qnercet. 54, Canis. 52 (Froben. 7). afferl Lelandus de Scripl. Britann. cap. 100, p. 153:
* Beornuino presbytero. Anglo , ut ex conlextti « Qiiem (Candidum) si iterum vobis placuerit ail
patel. Maguie illum dignitatis et auclorilalis fuisse nos redire, quidquid ad profeclum cjusdem Ecclesiai
neccsse est apud reges , episcopos et principes , provcnire credimus, ei libenler impendemus; qua?-
quibus Dei volunlnlcin suadere ct proedicare po- cunqiie enim a magistris a.l utilitalem sanclarum
tuerit. Ecclesiarum didici, lucc maxime nostra? gentis ho-
« Offa'... nunquam infidelis fui. Discessus Alcuini D niinibus communicare delector. » Vide epist. 39
« palria in Galliam fortassis quibusdam suis con- (nunc 44), ad Damoelam.
lerraneis suspicioncm movit, ipsum a fldelitale etiam ' Pagani, etc. De hac clade Liudisfarnensium le-
sua: gentis, cui nonnunquam cum Gallis simultas gendus Hovedenus ad annum 793. < Eodem anno.
fuit, recessurum : quain quidem suspicioncm non inquit, pagani ab Aquilonali plaga veniunt ad
his litteris tantum, scd ipso facto ctiam amolilus Lindisfarnensem Ecclesiam; miserabili pnedationu
est ; i non immemor enim compatriotarum, impc- vastant cuncta, calcanl sancta pollutis vestigiis, al-
ratorem in amicitia eorum continere adlaboravit, ■ taria suffodiunt, et omnia thesauraria sancte Eccle-
inquit Malmesb. lib. l Rcg. Angl., cap. 3. si:c rapiunl, quosdam e fratrlbus interflciunt. nonnul-
13 d Episiolae hujus fragincntiim eiliiiit Malmesb. los sccum vinctos assumunt, pcrplurimos opprobriis
lib. iii Pont. Angl., relatuin a Quercetano Opp. Alc. vexatos nudos projiciunt, aliquos in mari deiner-
p. 1672. Nunc integra prodit ex cod. ms. Salisbur- gunt. i Pagius el Alfordus hanc epistolam ad sequen-
gcnsi. tem annum differunt; sed cur eodem quo cladcs il'a
• Hugibaldo, quem alii Higebaldum el llincbaldum contigil aunri hnec ep;slola scribi non potuerit, non
vocant. Is Lindisfarnensem Eeclesiam rexit ab anno vidco. Haud enim dubito quin Alcuinus staiim ab
780 usque ad annuin 802, ut habet Alfordus. Ad accepta fama bujus cladis Lindisfarnensibus condo
eumdem cst carmen tom. II, part. vi. Aliam epislo- lerc, eosque ad palienliam, poenitenliam, orationem
lam ad Higebaldum Alcuinussrripsii, qua Candidum horlari volueriL
discipulum ad se rcdire optal, cnjus fragmentuni boc
 151 B. F. ALBIM SEU ALCUIM OPERUM PARS I. IL1
eorrigcndum sii In moribas mansuetudinis vestrx , A et quod amemus, habemus. Amemus xuerna el non
citius corrigite. Patronos vcstros ad vos revocate, perilura. VeTas diligamus divitias et non caducas,
' qui vos ad tempus dereliquerunt. Nou defuit illis sempilcrnas non transilorias ; paremus nobis laudein
poteslas apud Dei clemenlhm , sed nescimus cur a Deo, ct non ab hominibus. Faciamus quod fecc-
tacuerunt. Nolile gloriari in vanitate vcsiium ; bxc runt sancti quos laudamus. Sequamur illorum ve-
non est gloria sacerdotum et servorum Dei, sed con- stigia in terris , ut illorum glorix consortcs csse
tumelia. Nolite in cbrielate verba orationum vcslra- mcreamur in cirlis. Divinx pietatis protectio nos
rum delere. Non excalis post luxurias carnis et ab omni adversitale custodiat , charissimi fratres.
avaritias sxculi, sed in scrvilio Dci et regularis vilse Valctc in Christo dilectissimi, et conforlamini scm-
disciplina firroitcr permanele, ul sanclissimi Patres, per profieientes «. ] •
qui vos genuerunt, vobis protectores esse non cessent. b EPISTOLA. \.
Per iliorum vcstigia gradientes de illorum precibus AD c /EDILIIARDUM (aTMELARDIM) ARCHIF.PISCOPUM DO-
ROE.NSISCIVITATIS.
securi permanealis. Nolite taulis Patribus degeneres
esse filii. Nequaquam illi a vcstra cessabunt defen- (Anno "93 vel s°.q).
sionc, si vos illorum scqui videbunl cxempla. Tamcn Iloriatur ad scclanda suorum anleccssorum restigia,
dc isla miscria nolite mcntc consternari. Castigat B el ad exscqucndum intrepide munus pastorit uni-
marum ; et cum cocpiscoiiis suis verbum Dei absque
Deus omncm fllium quem recipit (Ilebr. xn, 6); el timoreprwdicet.
ideo forte plus vos castigavit , quia plus dilexil. Pio Patri el.sanclx sedis prajsuli ^Eclilhardo ar-
Hierusalem civitas Deo dilecla Clialdxa flamma pe- chii'piscopo, humilis levita Alcuinus salutem.
riit. Roma sanctorum apostolorum cl innumerabilium Auiiiens veslrx salutationis verba dulcissima, et
martyrum corona circumdata paganorum vastalione prosperilalis vestrx sanilaiem multis psrnecessa-
disrupla est, sed pictate cilius rccuperata. Tola pcne riam, valde me gavisum essc fateor : Domini cl Dei
Europa Goihorum vel Hunorum gladiis evacuata est nostri Jesu Chrisli dcprccins tola mcniis alacritate
flammis; scd [Ms., si] modo, conservante Deo, velul clementissimam pielatcm, quatenus veslram [heali-
roeltim slellis, ita ecclesiis ornala fulgcscit, et in cis ludinem] longxva custodiat prosperitale in augmen-
oflicia vigent et crescunt religionis Chrisiianx. Hor- tum sanctx sux Ecclesix , ut per tuam devotissi-
tamini vosmetipsos invicem dicentes : Revertamur mam doctrinam verLum [Cod. Sal., vcrhis] viias
ad Dominum Deum nostrum, quia magnus esl ad xternx crcscal el currat, el mulliplicelur numertis
ignosccndum (Isa. lv, 7), et nunquam dcserii spe- populi Chiistiani in laudera et gloriam Salvaloris
rantes in se. noslri ; in quo operc te, fratcr sancle, Iahorarc lota
Et tu.Paler sanctc, dux populi Dei, pnstor gregis virlute obsecro. Et quanlo plus appropinqual dics
sancli, medicus animarum, lucerna supnr candela- remuncrationis, lanto magis mereedis tux felicitatcm
brum posila, csto forma in onini bonilatc cunctis le accumulare sludeas.
videnlibus. Esto prxco salulis cunctis le audienlihus. Cogita quales habueris [Cod. Sal., haberes] d an-
Sit luus comilalus honcslis moribus, aliis exemplum tcccssores doctores, et summa lumina tolius Britan-
ad vitam, non ad pcnlilionem. Sint tibi epulx, non nix [Cod Sal., lolius hujus provincix]. InterquoruJ
i» ebrietate, scd in sobrietale. Sint vestimcnla tno sacratissima corpora du:n oraveris, illorum precilius
gradui condigna. Noli leconformare sxctili hominibus eeriissimc adjuvabcris, si ab illoruin vesligiis tc
in vanilalc aliqua. lnanis ornaius vestimentorum, ct nec sxculi caduca blandimcnla subtrahant, nec vani
cullus inutilis tibi est opprobrium anl» homincs, ct lerrorcs principum formidanlem efOciant. Memoi
peccatum antc Deum. Melius est animam in per- csto sempcrquod gutlur tuum tuba Dei debei esse,
petuum permanenlem bonis ornare morihus, quam et lingua tua omnibus prxco salutis. Esto paslor,
corpus cilo in pulvcre putrcscens exquisitis comere no:i merccnarius; reclor, non subversor; lux, ctnon
vestibus. Vestiatur ct satielur Chrislus in paupere, le:ie;,ra; civitas iirma Qde niurala, non domus plu-
ut hxc faciens regnet cum Christo. Retlemptio viri ~. viis dirula; miles Chrisli gloriosus, non apostaia
proprix divitioe (Prov. xm, 8). Si auriim diligamus, vilis; prxdicator, el non adulator. Melius csl Dcum
prxmiuamus nobis in coelum, ubi servabilur nobis, ti ncre, quam hominem ; plus Deo placere, quam
• Wilhelmus Malmesb. lol. cil., pag. 1673, ait, in mensiapud Pagi h.a.,n. II. Exstat ejus mcnlio in In-
calce hujus epistolx ab Alcuino addita fuisse se- gulfi Hisloria ctcpislolis Kenulti regis Merciorum aa
quenlia : < Cum dorhnus nosicr rex Carolus hoslibus Leonem III poniilicem max. ct Leonis ad Keimlfiim,
per misericordi.nm Dei subditis domum reverieretur, quas descripsit conlinuator Bedx lib. i, cap. 12 et
nos, Deo juvante, ad eum venire disponimus; el si 15. Camsius. — Mahillonius lib. xxv Annal. Bencd.,
quid lunc vel de ptieris qui in captivitatein ducii n. 81, p. 291, iEdilhardum vocat virum summ.fi
sunt a paganis, vcl dc aliis necessitalibus nostris sanctitutis ct sapieniim , qui quondam abhas fuerit
SF., vestris] proficerc polerimus, diligcntcs ad ef- M.ilmpsbuiiensis , poslea atilcm episcopus Winlo-
ecium producerc curabimus. > nicnsis, ac denium post deccssum Jamherli elcctus
b Edil.Quercet. 28,Canis. 1 (Frohen.9); emendata archiepiscopus Cantuaricnsis. (Ex Gcrvas., col.
ex cod. mss. Salisburgensi ct S. Emmerami. 1642, elWilhelmo Malmesh. lib. i de Regibus Angl.,
c Varie mulal hoc nomen /EdHliardi ; alias enim cap. i.)
scriptum invenilur : Edelhardus, Eihilhardus, Adelar- A Anteccssores. Omnessanclissiinos, Augtistinum ct
dus , Athilhardus , Athclliardus. Fuit archiepiscopns alios, ait Wilhclmus Malmesb. lib. i De eostis pon-
Dorovernensis, electus anno 791 ,teste Simeone Dunet- tif. Angl., ul>i successores vide. Camsihs.
153 EPlSTOLiE. 154
liomini blandiri Quid esl adulator, nisi blandus ini- A rilale : Sinl lumbi vestrt pra-cinctt et tucerna: urden-
niicus? Ambos perdit, sc ipsum et suum auditorem. tes in manibus vestris (Luc. xu, 55). In lumbis casli-
Uli sunl, qui contuunt pulvillos sub otnni cubitu tatis sanclilas, in lucernis pracdicationis clarila3 de-
Ezcclt. xm, 18), et oves Christi morbidas faciunt, signalur.
itou sanalas. Memor esto quod sacerdos angelus Domini Dci
14 Virgam accepisli pastoralem et baculum con- est excelsi, el lex sancta ex ore ejus rcquircnda,
solationis fraternx : illam ad regendum, istum ad juxta quod in Malachia prophela (n, 7) legimus. Spe-
consolandum. Ut moerentes consolationem habeant culalor quoque est in excelsissimo posilus loco. Unde
in le, et contumaces correctioncm sentiant per te. et episcopus dicitur, quasi speculator [Cod. Sal.,
Poteslas judicis est, occidere; lua vero, vivificare. superspeculator], qui onmi exercitui Christi prudenti
Quid times hominem propter giadium, qui clavem consilio providerc dc!;et, quid cavendum sit, quidve
rcgni accepisti a Chrislo? Recordare quanta passus agendum. Isli sunt, id cst sacerdotcs, luminaria
esi iile pro tc, et non meluas loqui pro illo. Ille pro sanctae Dei Ecclesiae, doctorcs grcgis Chrisli. Isti in
tno amore clavis conflxus pependil in cruce, ct tu prima acie vexillum sanctae crucis non scgniler snb-
scdens in sella dignitatis tuae ob limirem hominis levare debcnt, et ad onincm impctum hoslilis excr-
lacueris? Non ita, frater, non ita. Sed sicut ille di- B citus intrepidi stare. Hi stint qui lalenta, redemile
lexit te, ita dilige ct illum. Qui plus laboral, plus Rege nostro Deo Christo cum triumpho gloriae ad
mercedis accipiet. Si persecutionem patieris propter palernam sedem, acceperunt; ct revenienti codcm
verbum Dci, quid bealius? Ipso Dotnino dicente : magno Juilici in die ultiina [Cod. Sal., ulliimcj dis-
Deali qui persecutionem patittntur propler justitiam, cretionis ralionem reddituri sunt, qunntum quisque
quonium ipsorum est regnum ccelorum (Matlh. v, 10). ex praedicalionis labore Iucralus essct in oflicio suo
El : lbant apostoli gaudentes a conspeclu concilii, (Malth. xxv). Quapropter teipsum, charissime frater,
quoniam digni Itabili sunt contumelias pati pro nomine idoncum prxpara ministrum sermonis Dei. Alios
Jesu (Act. v, il). Et : Non sunt condignte passiones qucque consaccrdotes luos admone diligenlissime,
kujus temporis ad supereenluram gloriam, quw reve- in verbo vitae cum omni inslantia laborare; quatc-
labitur in nobis (Rum. vm, 18). Si corripucris de- nus [cuin] multiplici ncgolialionis lucro anlc conspc-
linquentem cl ad luam increpalionem corriget se, ctum xterni Judicisgloriosi apparcant. Estole unani-
cliam [Cod. Sal., ecce] tibi cst nierces apud Deum, mes in omni consilio pietalis, et cnnstantes iu omni
et sibi crit salus a Deo ; si tuam oderit increpatio- judicio oeqiiiutis. Nnllus [Cod. Sal., nullius] vos
nem [Canis. et Cod. Sal., si te oderit increpantem], humanae dignitatis tcrror separet, nulla adulalionis
illi est damnatio, et tibi bcatitudo. C blandimenla dividant; scdquasi acies caslrorum Dci
Eslo miseris consolalor, pauperibus pater, omni- flrmissima unitatc vos conjiingitc. Sic tandcm con-
bus affabilis, donec intelligas quid cuique respondeas ; cordia veslra terribilis apparet omni, qui vull verilati
et scmper tua rcsponsio sale sit sapienliac condita- contradiccre, Salomone diccnte : Frater si a fralre
non lemeraria, sed honesta; non vcrbosa, scd mc- adjuvatur, civilas firma cst (Prov. xviu, 19).
desta. Sint libi mores humanilatc prceclari, humili 15 Vos eslis, diccnte Veritale, lux totius Biitan-
late laudabiles, pielale amabiles ; ut non solum ver nisn (Cod. Sal., illius provinciae nostrae) , sal lerric,
bis, sed exemplis erudias tecum vivenles, vel ad te civilas super monlcm posita, luccrna super cande-
venientes. Sil tua manus larga in eleemosynis, labnim clevata (Matlh. v, 15, 14, 15). Iiem beato
prompta in reddcndo, et canta in accipiendo. Prse- principe apostolorum allestante : Vos eslis genus
para libi thesaurum in cilis(.lrr. xx, 55). Diviliae electum, regale sacerdolium. Per vcstrx vcro pnc-
viri rcdemptio [Al., dcpnedalio] cst anima3 illius, dicationisinstanliam noserimus, quod ineadcmsequi-
quia beatius est magis dare quam accipere (Luc. xn, lurEpislola : Gens sancln, popnlus acqnisitionis : qua-
53). lnvenimus unam margarilam preliosam; dcnms lcwis pcr vos virttis annunlieliir illius, (jr«i nos om-
omnia, qtiae liabcmus, cleinainus illam (Matlh. xm, r> nex dc lcnrbris rocavit in admirabile lumcn suum. Qui
46). Lectio sanclae Scriplurae ssepius luis rcperialur aliquando non popnlus Oei, nunc autem populns Dei
in manibus, ul ex illa lc saturare et alios pascere (I Pctr. n, 9, 10).
valeas. Vigiliac et orationes assiduce sint tibi, eo ma- Patres itaquc nostri, Deo dispcnsante, licet » p,:ga-
gis quo pro toto populo Christiano intercedere debes. ni, h.mc palriam bellica viiiute primum posscdc-
Locus tuus est inler Deum stare el homines, ut Dei runl. Quam grande igilur opprobrium csl ut nos
legationes deferas ad populum, et pro populi pecca- Cbrisliani perdamus quod illi pagani acquisiverunl ?
tis intercedas ad Deum. Far te, ejus donante gralia, Hoc dico propter b flagellum qtiorl iuiper accidit par-
dignum ab eo exaudiri. [Hoec] dignilas est in vilae libusinsulne nostrac, quae c prope trccentis quiuqua-
Castitalc ct prrc.lieandi flducia, ipsa a:t:st.inte Ve- ginta [Al., quadraginla ] annis a parenlibus inhabi-
■ Pagani. Lcge Gildam de excidio Britanniae; slolam bicnnio prius reccnset.
ct Wilhelm. Malmesb. lib. i Reg. Angl.,c. 1-4. Canis. c Prope trecentis quinquaginta annis. Ab annft
b Flagellum. Vaslationem Dauoriim anno 795 ncmpc 449 , qtio Angli et Saxones in Britanniam
coepliim abs dubio innuit, de qua vid. epist. ad Lin- adventarunt. Pagus, /. c. — Prope, ait, non inte-
«Ksfamenses. Inde corrigcndus Pagins, qui hanc rpi- grc, qiiinque cnim anni ab eo niimero deflriunt.
 158 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OIERLM PARS I. ir,6
lala est noslris. Legilur in libro ° Gildi BreUonum A Deo Christo pastore, et fiat haec patria ab illo | .• '.
\Cod. Sal. Brcctonum] sapicntissinii, quod iidcm ipsi a bello] nobis nostrisque nepotibus conscrvata in
Brettoncs [Cod. Sat. Brectones] propler rapinasetava- bcnedictione sempiterna ; ut ex hac mereamur ad il-
riliam principum, proptcr iniquitalcm et injuslitiam lam pervenire quaj finetn non habet et cst perpriua
judicum, propler desiJiam et pigriliamprxdicaiionis pace bcatissima.
opiseoporum , propler luxuriam ct malos niores po- Ulad liano pnrvenire mereamur , vos sxpius cum
ptili, pjtriam perdiJerunt. Caveamus lucc eadcm Moyse servo Dei devoto pcclore dicitc : Respice,
nostris lemporibus vitia inolescere , qualcnus bene- Domine, de sanctttario tno, el de excelso cutlorum
diclio divina nobis palriam conservct in prosperitate habitaculo, ct bcnedic popitlo luo (Israe!) et terra
bona , quam nobis in sua tnisericordia pcrdonare quam dedisti nobis (Deut. xxvi, 15). Item cum prc-
dignala cst. Ut hoc ipsum omnipolcnlis Dei largis- phela Dei Jocl cum lacrymis clamate : Parce, Do-
sima efficial pictas, vos qui clavem regni cocleslis mine, parce populo luo, et ne des harreditatem tuam
cum apustolis, liganJi solvendiqtic polestatcm ac- in opprobrium gentibtts (Joel. n, 17). Apostolo Jacobo
cepistis a Chrislo , aperite assicluis praedicationibus pnecipientc : Orale invicem, ut salvemiii : multum
porlas coeli populo Dei ; el nolite tacere , ne populi enim valct oratio justi assidua (Jacob. v, 10). Itcni
peccata vobis impulenlur. Rcquirit enim a vobis " Petrus apostolus : Omnes unanimcs in oratione eslo-
animas Dcus , quas ad rcgendum accepislis. Ex le, compatientcs fratcrnitati, humiles ct misericor-
sulijectorum salute vcslra multiplicatur remunera- dJS (/. Petr. in, 8). Sed et Vas electionis prreccpir
tio. pro omnibus orationes 16fieri, pro regibus et om-
Pusillanimcs consolamini (/ Thes.\, 11), humiles nibus qui in sublimitate sunt positi (/ Tim. n, 1, 2);
roboratc, crrantes in viain veritatis reducite, igno- quatcnus omnipolcntis Dei gratia populo Christiano
rantes inslruite, scicntes cxhorlamlni, ct bonis ex- lempora cum prospcrilate concedat pacitica, in la;i-
cmplis viloe veslrac omncs confirmale , conliimaccs dem et gloriaai sui iiominis.
ct verilati renilentcs virga casligate paslorali, cnete- b Uibsxlema Dei, lerrx sal [Al., soI],luminaniiini!i,
ros baculo consolationis suslenlate. Et si unanimcs Bis sex signa poli, menscs ct ter quater anni,
erilis , quis vo'.)is resistere polerit ? Vcl quis cum Alque dici horx, lapidesque in stemmalc Chrisli
Deo pacem habebit, si prxdicationibus [Forte, pra- Veslra apcrirc polum poleritvel claudere lingua
dicaloribus] sux salutis non oblempcrarit ; dicente Doctorcs vitx, magnx cl mcdicina salulis.
ipsa Veritate ad prxdicatores verbi Dei : Qni vos au- Vos fonlcs vivi, paradisi ctflumina s:tcra.
dit, me audit, et qui vos spcmit, me spernit (Luc. \, Yos dccus Ecclcsix, popnli spcs, janua lncis.
16). Itcm ad confortandos eos , illisquc fiduciam in- ' Inclyta progenies, Salomonis nobile templum.
gcrcndam loquendi s^rmonis Doi, eadem Vei it:is ait : Per vos, o Patrcs, noslro sub lcmporc tota
Quodcunque ligavcritis su;ier terram , cril ligattim Virlutum meritis fecimJa Britnnnia florct.
tlincmis; et quodcnnque solvcritit super terratn, Vos simul unanimes Chrisli ilefeiniilc castra,
erit solutum et in ccelis (Matili. xvi, 19, ct Xvw, 18). Et clypeo fidci lela cxsnpcrate nefanda;
Divisa cst potestas sxcularis el polcstas spiritalis : Pcctore concordes, forles virtiilc supcrna.
illa port.it gladium morlis in manu ; hxc clavcm Judiciisjusli, humiles c pietatc mo lcsla,
vilx in lingua. Ilis dicitur : A'e timucritis eos. Dc Doctores populi, ductores el grcgis almi,
illis dicilur : Quia corpus occidunt, animani autem Semper ubique Deo vos vos estole llilelcs.
occidere non possunt (Matlh. x, 20-23). De spiritali- Multiplicalc pio percepla lalenta labore,
- bus qno pie dicilur : llbi sunt duo vet tres congregali Maxima quod siiinmo capiatis prxmia coelo,
i/i iiomine meo, ibi suin in medio eorttnt (Matlh. Ctnn Chrislo et sanctis coc-leslia rcgna lencntes,.
xvm , 20). Si Detts pro nobis , ait Aposlolus, quis Vosqtte mei memorcs Cbrisltis conservet ubique.
conlra nos (liom. vnt,31) ? Si Clirislus in mcilio suo- Alebuin dicor cgo, vestro devotus amori.
rum, quis illis nocere poleril? ldcirco vos , sacerdo- r> 0 vos pastorcs, Patrcs sine fine valete !
tes, fi.luciam habere debetis prxdicandi, cxtori vero El tu sancte Paler, pius Aetbelharde [Al. , Aedilhar-
bumilitalein audiendi, el obedicnliam facieudi, qux de] saccrdos
jubclis. Illi, id cst sxculares, sint defensores veslri, J.uii valeas, vigeas, Christo donanle, per xvum.
vos intcrccssores illoru.n, ut sit unus grex sub uno
■ In libro Cildi. Simi Giblx. Scrips;l Gildas post c Pielate modesta. Nun sine causa Dorovcrncnsi
mediuin sxc. vi, anno 5:ii , cl anno 570 dicin su- clero modesliam ingerit : quod et de vestium mode-
prcmum clausit, ut contendil Usserius. Alii ilhnn stia intclligo, cnjus limitcs exccssisse palet ex epi-
anno 581 fuisse in vivis fere nonageiiaritiin , et c.li- stola sancti Bonifacii ad Cutbbertnm, citante Wil-
disse epistolam De excidio liritanniw, una cuin ordi- liclmo Malmesb. lib. i Reg. Angl., cap. i, qui sub-
nis ecclesiastici castigalione, asserunt. Ilanc episio- dit : « Sanc de lcnuilatc veslium clcricalium Alcui-
lam hic laudat Alcuinus, unde dnVniin csse non inis Alhelardum arcbicpiscopum Cmhberli succcsso-
potest quin sit gcimina, jam ante oliam a Ven. Beda rem oblique casligat, moncns ut ciim Roinam
laudata. Basvag. vaJens Carolum Magiiuni visitaret, non adduceret
b 17 Godd. mss. Salisb. et S. Emmerami carmen clericos vcl monae.hos vcrsicoloribus et pompaticis
boc omittunt. Quercelanus illud bina vicc dedit : sc- veslibns indulos, quia non solerent Kranoorum cle
inel huic epi>tol:e junctum, et iteruin int-r poe- rici, nisi religiosis vestibus amiriri.t Caxisiis.
main Alcuini.
 157 EPISTOL*:. 138
• EPISTOLA XI. A cularis, nvarilia, el omnis concupisccntia mala, vi-
AD £DlLRKDi:a RECEM ET PRINCIPF.S roF'l'Ll'J!(ll'E nolenlia [Ms., violentia], rapina, mendacia, luxuria,
NORDANUUHBRORIJM GF.MIS.
fornicatio, invidia, homicidia, ebrietates, comessa-
(Circa annum 795.) tiones, inimicitiae, superbia el perjuria , dicente
Uortainr ut grali sint Deo , ul coilestia polius dcside- Apostolo : Qui lalia agunt, regnum Dei non posside-
rent quam terrena , ut divilias per injusliliam non
appetant, vitia et peccata fugianl, viduarum, pu- bunl (Gal. v, 21), nisi confessione et longa poeni-
pillorum sinl patres, concordiam el pncem servenl, lentia ct elecmosynis mullis emendenlur. llnum-
sacerdotum prwdicationi se submittant. quodque eorum [Hs., horum] qnaa enumeravi,'
Escellenlissimo filio b jEdilredo [Al., ^ihel- regnum Dei claudere poterit, el infernaies poenas
redo] regi et amicis dulcissimis c Osbaldo palricio aperire homini. Vx animx qux ardenles flamm:'.s
et d Osbercto duci et omnibus fralernae dileclionis semper sustinere cogitur. Bona vero sunt opera per
amicis, Alcuinus levila xtemx l>catitudinis salu- qux ascendere in coeluni possumus ; charitas Dei,
tem. honor illius et tiinor, vigilix 13 ct oraliones ad
Suavilas sancti amoris sxpius me cogit de anli- Dcum, dileclio horninum, et misericordia in homi-
qua admonere amicitia, de animarum vestraruin nes, et remissio peccantibus in nos; juslilia in judi-
salute, et de fidei veritale, et de pacis concordia, *» ciis, verilas in vcrbis, patienlia in adversilalibus ;
quam habere dcbctis inter vos ; quia amicilia, qux nemini reddcre nialum pro inalo ; cleemosyna in
ileseri potcst, nunquam vera fuil. Amicus fldelis diu pauperes, benignitas in omnes homines, pietas ad
quxrilur, vix invenilur, diflicile servatur. Vos quae- amicos, fldcs recla in Dcum, spes iirma in illius bo-
rens inveni amicns : [servabo amicos] nec dimittam nitatem, modcstia in veslimentis, et in omni usu
(vos) quos amare ccepi. Et si lingua taceat vcstra de s.eculi lemperaulia, conlinentia in cibo et polu, in
me, lilterx tamen mex non laceant [*/«., lacent] mente humilitas , in moribus honestas, in omni
de vobis, sed semper admoneo devotionis sludio, vila xquitas. Hi sunt gradus per quos ccclum ascei:-
quorum semper desidero prosperilatis salutein. ditur, bi sunt mores qui homines faciunt laudc di-
Cogitate quis vos de muliiplici Iiberavit tribulatione, gnos, hxc sunt opera qux gaudia merenlur scinpi-
quoties prxsenlem , ejus raisericordia , evasistis lerna, hxcest sapientia vera, ul homo sii.i prxvideat
morlem; quolies de manu inimicorum ercpli fuislis. quomodo in xlernum feliciler vivat. Nullalcnus ho-
Recordamini quis vobis omnes pcrdonavit honores mo perire polerit, sicut animal quodlibct, setl post
quos babelis prosperilates [Ms., prospera] contulit, hanc vitara victurus eril in xlernum : benc, pro
sanitates largitus csl, omnibus vos vestris fccit , pter Lona opera; male, propter mala opcia; quia
inimicis sublimiores. His omnibus bonis nolite iu- Deus unicuique reddel [Ms., reddit] setiinduni opcra
grati esse, quia horum gratia bonorum vitam mere- sua (Matth. xvi, 27).
bilur sempilernam. Nec hxc felicitas hujus sxculi Nolitc injustas amare divitias, quia oninis inju-
xterna esse poierit. Studete diligenlissiinc, ut post stilia ulciscitur a Dco, et melior est bencdiciio Dd
hos honores terrenos, coelestes habere mereamini. quam omnes divitix mundi. Quidquid in sxculo
Omnia linjiis sxculi delcctamenta vclut volalilis fu- amatur, amillitnr; quiilquid pro Deo dalur, hahelur.
giunl umbra; el solummodo manel in remunera- Cuilargus cris, si tux animx tenax?Vel quis libl
lione bona, quod pro Dei amore egistis. Grantlis fidelis erit, si lu tibi ipse iufldelis eris? Cur in alium
enim via de terris [Ms., terra] videtur ad ccelum. spcm ponis, ct lu tilii ipse bencfacerc non vis? Mo-
Firmissima dcbet esse scala, per quam ascenditur : rieris, o bomo ! et omnia diinittes qux babes. Hic
facilis cst casus ad inferna. Sed bxc facilitas ma- vis dives esse pcrcgrinus, ct parvi temporis hospes ;
giuim habet diflicultalem, sempiternum siquidem et non vis ibi esse dives ubi semper eris? Prxmilte
ignem, qui urit inexslinguibiliter cadenles in il- tibi divilias tuas, ul babeas in xternum quod ames
lum. Diflicultas vero ascensionis in coslum magnum in sxculo. Construe tibi bonis operibus beatam do-
babet gaudium, dum pervenilur quo asccnditur, n mum. Quam miser erit qui semper arsurus eril in
beatitudinem siquidem sempilernam. igne, qui tenebris circumdalus horrcndis, qui nihil
Si forte quxrilis quomodo quis ascendat in cos- audiet nisi voces flenlium et slridentiura dentibns
lum, vel quis quomodo cadat in infernum? Permala horrorem (Matlh. vin, 12)! qui nihil senlit nisi
igitur opera ruit homo ad inferna [Ms., inflma]; flammas edaces, et frigora ingenlia, et vermiuin
per bona vero (opera) ascendit ad superna. Mala vencnalos dentes ! Ut hxc horribilia, o amice ! '
ilaque sunt opera : delectatio carnalis, ambilio sx- evadere valeas, nullus tibi labor durus videri debct,
• Edit. Quercet. 29. Canis. 2 (Froben. 10), col- c Osbaldo palricio. Hunc esse Osbaldum pulal
lau cum codd. mss. Salisb. el S. Emmerami. Canisius, de quo Ilovedenus ad anniim 796 refeil,
b Mdilredo regi. Northumbrix qni aliculii etiam qno:l occiso rege jEdilreilo a qiiibusdam ipsius genlis
/Eihelreilus, et iu sequenli epist. in cod. Salisb. Edil- principibus in regnum sil consiitutus, et post dies 21
radus appcllalur. Is anno 774 rex faclus, a suis omni regix familix ei principum societate destitulus
Soslea anno 778 regno dejeclus ; post annos vero fiigaiiisiiuc, elc.
uodecim, id est anno 790 eidem restilutns, denuim " 20 Osbercto dnci. IUi forlassis quem Malmes-
occidilur anno 796, ut accurate narrat Hovedenus. buriensis patricium Merciorum nominat, ad quem
Vid. Pagi ad eos annos, et Coinlium ad anmim 796, Alcuinus aliam scripsit epistolam, cujus dno fi-ig-
n. 172. menla ex eodem Malmesburiensi inlra dabimus.
,s9 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS I. 160
nt ad illam bealitudinem pervenire merearis, aiterna A poenitentiae medicamentis sanare curarunt; sed com-
pace jncundissimam, seterna gloria felicissimam. pulruerunt in peccalis suis, donec repentino terron:
Nulla sxcttlaris ambitio, nulia carnis delectatio, cecidit super eos judicium Dei , et tam infeliciter in
nulla inimicorum vindicta impediat cursum luum. conspeclu omnium perierunl, qnam impudcntcr sin;;
Sed curre, dum lucem babcs (Joan. xn , 55) ; ope- ulla reverentia pcssiniis se involvi sceleribus non
rare, dum dies est, qtiatenus ad lucem pervenias mclucrutit. Heu! quatn misere praesentem perdide-
pcrpctuam, ut cum Christo et sanctis ejus regnare runl vitam! Sed multo miserabilius in aeternis cni-
merearis in gloria sempitcrna. cianlur tormentis. Tiinete illorum perditionem, et a
Non solum vos, viri clarissimi, et fihi charissimi, lalibus vosmelipsos impietatibus observale , in qui-
his meis admoiieo litterulis, sed et omnes dilectfc bus illi pericrunt. Itlem enim Deus super vcslra vigi-
gentis principes, et [diversarum dignitalum] nomi- lat [corda vcl] opera, qui illorum non pepercil sce-
na, seu ecclesiasticx pietalis ordines, seu ssecularis lerihus. Mulli vero per rapinas et iniquilalcs colli-
poientix subliniilates communi charitatis intuitu, gere gesliunl , et ncsciunt quod ulrumque propler
i(uasi alumnus vestrae dilectioni devotus, deprecor, avaritiam iniqinm ct terrena cilo perdunt bona ct
Dei diligenlissime obcdire prxceptis, praedicatoribus coelestia nunquam acquirunt.
salutis vestnc snbiiiios essc. Illorum esl, id est sa- B Illiusmodi.virifratres, vobismelipsis cavcte iuiqui-
ccrdotum, verba Dei non tacerr; vcslrum est, o tates, qualenusDeum omnipotcnlem in pra;senti vita
principes, humililer obedire, diligenter implere. Re- propitium habcre mereamini et in fuluia a?ternorum
gis est omnes iniquilates pietatis suae polentia oppri- largitorem bonorum. Paceni habete inler vos et l>
inore, justum esse in judiciis, pronnm in misericor- nignitatcm ; raiscricoidiam el justitiam ad omnes bo-
dia. Secundum quod ille miserelur subjcctis, miserc- mines, ct caslitatem corporis custodite vestri, ut
bitur ei Deus. Sobrium in moribus, vcridicum in Spirilus sanctus vestris inhabilcl pecloribus, qui sa-
verbis, largum in donis, providum in consiliis : piens vobis semper suggerat consilium , vosqne ab
consiliarios habcre prudcntes, Deum timentes, ho- omni defendal hosle visibili et invisibili. Vestroque
nestis moribus ornatos. Oportet eum non cupidum domino fidelcs eslote, ut per veslram concurdiam
esse alicnx haercditalis, non avarum, non violcnter regnum dilatelur vestrum, quod saepe per discordiam
rapientem, dicente Aposlolo : Neqne fures, neque minui solcbat, dicente ipsa Veritalc : Omne regnum
avari, neque rapaces regnutn Dei possidebunt (I Cor. in se divisum non stabit (Maith. xn, 25). Sicuti maxi-
vi, 10). Et ssepe per rapinas propria amitlit, quia ma imperia per dissensioncs intestinas dilapsa decre-
Deus gemilum cxaudit opprcssorum. scebant, ct e conlrario minima quseque civitatis
Lcgimus quoque quod regis bonilas tolius e.;t ** ciijuslibel, vel provinciae, pcr paciflcam concordiam,
gcntis prosperitas, victoria exercitus, acris tempe- rcgnum crcscebat et proficiebat et fortioribus sibi
ries, terra abundanlia, filiorum bcncdictio, sanitas tandein imperabat regnis.
plebis. Magnum est lotam regere gcntem ; a regendo b Timete flagellum quod venit super ecclesiam saa-
vero rex dicitur; ct qui bcnc regit subjecttua sibi cti Cudberti, locum scilicet sanclissimum et multciruin
pouulum, bonam habet a Deo retribulionem, rcgnum sanclorum sullVagiis divitissunum [ Ms., diutissimuinj,
scilicet coelesle. Valde feliciter regnat in terra, qui nunc vcro niiserabilitcr a paganis devaslatum. Qui
de lerreno regno mcrebilur coeleste. Orationibus hoc non limet ct seipsum non corrigit et pro suae
vero et vigiliis co inslantius ad Dcum insistcre dc- patrix prosperitate non plangit ad Deum, carneum
bet, quo non pro se solummodo, sed et pro lolius non habet cor, sed lapideum. Episcoporum est mo-
gcntis prosperiiate Deum deprecari debct. Similiter nasteria corrigere, servorum Dei vitam disponere,
principes et jtidices populi, 19 in justitia cl pictale populo Dei vcrlium pncdicare, et diligenter plebem
populo (Dei) praosint. Yiduis, pupillis et miseris sint erudire subjeclam. Laicorum est obedire praedica-
quasi patres, quia sequilas principuro populi csl ex:il- lioni, justos esse el misericordes, quatenus divina
tatio. Ecclcsiarum Chrisli sint defensorcs ct lutores, , benediclio per suam magnam misericordiam nobis
ut servorum Dei orationibus longa vivant prosperi- nostrisque nopolibus patriam in bona prosperitate
late. Ecclesia (enim) sponsa est Christi, et qui eam conservarc dignetur, quam nostris parenlibus per
violare nililur, vcl rapere qiue sua sttnt, vindicat in pictalis suaj dexteram perdonare dignata est.
eum Deus Christus, sponsus sanctac suae Eccleshe. « EPISTOLA XII.
« Vidistis quomodo pericrint antccessores vcslri AD £D1LREDUM RIX.EM.
reges et principes propter injustitias et rapinas et (Anno incerlo.)
immundilias vitae, nec ab hujuscemodi se peccatis Horlalur ad regiat virtutes.
criminum capitalium, Deum limentes, abslinuerunt; Domino dileclissimo/Edilredo [Cod. Sal. Edilrado]
nec, quod pejus est, immanissima scelcrum vulnera , regi Alcuinus diaconus salutem.
« Vidislis, quomodo perierinl rcgrs et principes. nolavimus in epist. 8 ad Lindisfarnenses. Data ergo
Clades regum Britannisc et Norlhanimbrorum fuse illa cpistola non diti post illam cladem, qux contigit
describil Malmesh. lib. i. Reg. Angl. cap. 5.<|ui ait, anno 795, ni ibidem diximus.
pterosquc regum Noilhanimbrorum pcnc ramiliari c Edit. Quercet. 59 (Froben. 11) cx ras. eollafet
cxilio vitam exissc. Cams. ctun codd. mss. Salisb. ct S. Einmerami. Videlur
I> Tiwctr flnqeltnm. Vide qti.r dc hoc fltigcMo ad- missa cum priorc ad regcm soliira.
161 EPISTOL.E. — IG2
Propter familiarilatem dilectionis familiares tibi A « 21 EPISTOLA XIV.
»ali litteras scribere curavi. Et quia sempcr te ama- Kl> IIUTBES >' WinBNSlS ET GVRVEKSIS ECCLI Sl.I .
bo, semper te admonere non cessabo, ut Dei volun- (Anno 793.)
tati subditus, Dei protectione dignus efficiaris , et Hortatur ad ordintitam clttirilatcm ; ad observantiam
nobilitas regiae suMimilalis magna morum nobilitalc regularis vet canonica' rita:, el regulce sancti liev.e-
dicti. Tcrret cxemplo Lindisfarnensium ; dissuadet
bonorificelur. Non est liber vel nobilis qui peccatis veslimcntorum cullum ; confessionem peccatorum et
serviet [Coet. Sal., servierit], dicente Domino : Om- pcenitentiam commendat.
tiis qui (acil peccatum, servus est peccali (Joan. vm, Sanctissimis in Cbristo fralribusWircnsis Ecclesim
54). Non decel te in solio sedenlem regni ruslicis etGytvensis, biiinilis levita Alcuinus salulem.
vivcre moribus. Ira tibi non dominelur, seJ ratio Semper pietatis vcslrae religionem, ex quo scire
[Ms., gratia]. Misericordia te amabilem faciat, non potui, amavi, magnamque in vestra unanimilalis
crudelitas odibilem. Veritas audiatur ex ore tuo, oratiouibus habens fiduciam : ct modo, licet corporc
non falsitas. Castitatis libi conscius esto, non libidi- procul positus, animo lainen inter vos semper as-
nis; conlinenliae, non luxurix; sobrietatis, non ebrie- sistens, quia laliludo chaiilalis nulla dividitur lon-
talis. Noli notabilis esse in aliquo peccato , sed lau- ginquitate, nullis claudilur terminis : scd quo magis
dalilis in omni opere bono. Largus esto in dando , B ardet in pecloris anlro, eo latius flammain suavis
non avarus in rapiendo. Justitia omnes luos exornet simi arJoris spargere assuescit. Sicut fons paradisum
actus. Esto forma [Ms., cxempluin] honestalis omni- irrigans quadrifido tramite Ialum diffunditur in or-
bus te vidcntitus. [Noli, noli rapcre aliena.neet hem, sic fons charitatis pectus, virtutum floribus
propria perdas.] Deum timc, qui dixit : In quo enim pullulans, in quatuor amoris rivos dcrivatur, veluti
judicio judicabilis, judicabitur de vobis (Matth.vil, sanclus Auguslinus in libro primo De Doctrina Clui-
2). Ama Deum Christum el ejus obedire mandalis, stiana (Cap.23etscqq.)dixii:<Cumergoquatuorsii.l
quatenus illius misericordia tibi tuisque liliis et ami- diligenda , unum quod supra nos est , alterum quod
cis in benedictione conservet [regnumj, quod te ha- nos sumus, tertium quodjuxta nos est, quartum quod
bere voluit, et gloriam futurx bealitudinis conccdere infra nos est. Deus supra nos est, Proximus juxta
dignetur [Cod. Sal., dignabitur]. Deus omnipotens re- nos cst. Corpus noslrum infra nos est. De secundo el
gci felicilate, morum dignitate, longaiva prosperilate quarlo nulla pneccpta danda eranl [Codd. ms. sunl].
le florere faciat, dileclissime fili. Quanlumlibet enim homo excidat a veritale, rcmanet
» EPISTOLA XUI. illi dileclio sui ct dileclio corporis sui. Ideo pracepii
Scriptura ut Deus diligalur et proximus. Nullum
Fragmentum. I rerum diligendarum genus in his duobus prxccpus
AD iEDILREDUU REGEH.
prxtermissum est. Salus vero corporis propter ser-
(Anno 793.) vilium Dei amanda esl , et inlegritas aninue in Deo
l.zmoral de a/jliclione ecclesia? et civitatis Lindisfar- diligcnda est. Proximus , id cst , omnis homo , pro-
nensis. pter Deum ; ct supcr omnia Deus diligcndus est.
Ecce ecclesia sancli Cuthberli sacerdoium (Dei) Ditiges , iuquil , Dominum Deum luum cx lolo corde
sanguinc aspersa, omniUis spoliala ornamenlis locus tuo , el ex lola anitna tua et ex tota mente tua ; et di-
cunclis in Britannia vcnerabilior paganis genlibus ligcs proximum tuum sicut le ipsum (Maltb. 1X11, 37,
datur ad dcpru-dandum [At., debellandum]. Et ubi 39). Oinnem vero homincm proximom csse, exem-
piiiniiin post discessum h sancti Paulini ab Eboraco plo vuincrali et Samarilani discamus. Nullum aulcm
Chrisliana religio in noslra \Al., Northaniinbrorum] exccptum esse cui misericordice denegclur oflicium ,
geute sumpsit cxordium , ibi miserix et calamitatis quis non videat ? quando [ Cod. Sal., quoniam] aJ
tcepit initium. Quid signiiicat pluvia sanguinis quam inimicos eliam porrectum est, eodcm Domino di-
in quadragesimali tempore in Eboraca civitate, quce cente : Diligite inimicos vestros , bcnefaeiic liis , qui
est caput lotius regni, in ecclesia beati Petri princi- oderunt vos (Luc. vi , 27). > Si inimici diligcndi sunt,
pis apostoloium vidimus, de borealibus domus, se- quanto magis el fralres qui uno ovili continentur ?
reno aerc, de summo tecti minaciter cadere? Noime Vos vero, fratres sanctissimi, iisdem [Cod. SaL,
potcst putari a borealibus parlibus venirc super ter- a sanctis] Patribus spiritali doctrina congcnili , eis-
ram sanguinem? dem [Cod. Sal., atque a bonis] diu pastoribus per
• » Hoc iragmentum nobis servavit Malmesb. lib. signivit, et monastcria ibidem construxit, charilalis
i Reg. Angl cap. 3. Edit. 0_uercet. p. 1667. el regulae unione non discrepantia. Cams. — Vid.
b Sancii Paulini. Primi episcopi Eboracensis, de Mahnesh. Itb. iv Pont. Angl. in fine. Alierius epi-
quo vid. Ven. Beda; lib. n , cap. 8, etc. stolae ad Eadbaldum Gerwicensem abbatem memi-
c Hanc epistolam in edilis mulilam Querceta- nit Clemens Reynerus aptid Alfordum Aunal. Angto-
nus ope ms. co licis suae inlegritati rcsiiiuit. Est Saxon. a 1 an. 804, n. 20, pag. 14, hcec verba ci-
inter ediias ab ipso 49, intcr Canisianas 23, Frobcn. lans: i Nnn ignotum esse tuse dileclioni, venerande
43, hic emendata aliquot locis ex cod. ms. Salisb. frater, credo, quod olim sancti Patres antecessores
d Wirensis et Gyrvensis. Wirense seu Wiremu- tui mihi licet indigno familiarilatis veslra? gratiam
thense monasterium sancli Petri ; ei Girwense sancli jierdonaverunt, et in albo beatittidims vestra; niese
Pauli (Jarrow) in Anglia ad ostium Wirae amnis, cu- pai-vitaiis nomen conscribi jusserunt, ita, ut urins
jus utrasque ripas Benediclus quidam ecclesiis in- essem ex vobis, ubicunque Deo volente essein. >
IC.j B. F. ALDfSl SEL' ALCUINl OPERUM PARS (64
pascua vitu: de.lucti, similibus regularis [Cod. Sal., \ gritas efflcit [Cod. SaL, ellkiet] sancUn et dignos
canonicse] vilx institutionibus edocti , pacis et ctm proleclione divina. Quis non timet lerrorem >>, qui
cordix unanimitatem diligenlissiine o)>servate. Beaii accidit in ecclesia sancti Cudberti [ Cod. Sal. , Cuth-
vacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Malth. v, 9). l.ercti ] ? Corrigitc quapropter mores vestros , ne
Non sint schismala occullx xmulalioiiis inler vos, propter peccata sceleralorum pereant ct justi ; ne
qnia Deus Christus, Deus esl pacis et charitatis, ct vinea Domini vulpinis detnr dentibus ad deroden-
qui in charitate manet, in Deo inanet ( / ioan. iv, dum ; ne sanctuaria Dei pedes paganorum pcrtrans-
1C). Dilectio vcro proximi in oflicio misericordix , eant. Hoc impium esse videtur ; sed multo pejus
in doctrina salutis oslendilur. Qui habel verbum cst , si diaboli atrocitas [ propter scelcra nosira
Dei in corde doceat proximum ; qui habet sxculi fa- cordis nostri devastat penetralia]. Propter interiores
cultates , adjuvet proximum ; qui habet cujuslibet hosles, exteriores potestatem habent.
ministerii scicntiam , opitulelur proximo , ipso prx- Si igitur Dcus pro bona conversatione et castitalo
cipiente Dco : Omnia quarcunque vultis , u( (acianl vilx habitalor est cordis nostri , nunquam inimicos
vobis homines, A<rc eadem et vos facite iliis ( Malth. suos vastare diiniltit qux noslra sunt. Quanta mul-
vii , 12 ). Regutaris [vel canonic* ] vitx observatio- titurto exercitus Assyriorcm proptcr unam justi rc-
nem, quam slatuerunt vobis sanclissimi Patres ■ Be- D gis ct Deo dilecti orationem pcrierat ? Aliorum casli-
nedictus scilicet et Ceolfridus, diligentissime custo- gatio vestra sit admonitio, et paucorum tribulalio,
dite , quatenus cum illis xtemani benedictionis mer- mullorum sit salvatio. Vos maritima habilalis, und a
cedem habere mereaniini. Hxc est latis veslra , isle peslis primo ingruit. In nobis implctum est qnocl
honor vestcr apud homines, et rctribulio apud Deum. olim pcr Prophelam prxdicalum est : Ab Aquilone
Nolile conformare vos sxculi hominibus iu vestimen- inardescunt mala et a Domino (ormidolosa iaudatio
torum vanitate, in ebrietatis luxuria, in joci lascivia, veniet ( Jerem. i , 14 ; Job. xxxvn , 22 ). Ecce fngax
in oliositalis petulanlia : sed cum omni modestia et latro boreales insulx nostrx partes pervasit. Plan-
pietate conversatio veslra Deo sit amabilis et homi- gamus quod fratres nostri perpcssi sunt. Caveamus
nibus venerabilis , sicul decet fiiios sancix matris ne nobis aliquid accidat tale. Prxveniamus faciem
[Ecclesix] et monachicx vitx alumnos Domini in confessione ci ploremus coram Domino ,
Vos vero , qui estis Patres et pastores s anclx con- qui fecit nos (Psal. xciv, 2, 6); nt ille qui creator
gregalionis , docete diligentissime fraterno aniore est et redemptor, sit cliam protector et reclor, pro
fainiliam, q'iam accepistis rcgendam , omneque bo- bonisque vitx mcritis, et religionis caslitate dextera
nitatis cxemplum in vobismetipsis osiendile. Seniores p potentix sux defendat ovile suum
nl patres cum lionore22admonele> juniores ut filios Recordamini quam nobiles habuistis Patres, et non
cum omni dileclione castigate. Omnes in spiritu sitis tanlis progenitoribus degencres filii. Yide.te Li-
iiiansuetudinis et verborum bonestale instruite. Sx- brorum thesaura [Loco thesauros], considerale ec -
piusque regula sancti Benedicli in conventu fratrum clesiarum decorem, xdificiorum pulcbritndinem. Re-
[ legalur, ul ] propria exponatur lingua, ut intclligi gularis vitx ordinem rememorate. Quam beatus est
possit ab omnibus. Ad cujus institulionem unusquis- komo qui de his pulcherrimis habitaculis ad cccieslis
quc suam corrigat vitam,ut quod [Deo] vovislis an!e rcgni gaudia transeat! Assuescanl pueri laudibus
aliare, inviolabiliter cuslodiatur a vobis ; dicente Pro- astare superni regis , non vulpium fodere cavernas ,
pheta : Vovete el reddile Domino Deo vestro ( Psal. *on lcporum fugaces scqui cursus. Quam impium
i.xxv, 1-2). Displicel enini Deo infidelis promissio (Ee- cst Cbristi amillere obscquia et vulpium sequi vesti-
cli. v, 3). Cogitate quem habealis defcnsorem contra gia ! Discant pueri Scripluras sacras, ul xlatc per-
paganos,qui apparuerunl circa tcrininos marilinix fccta vcnienle alios docere possint. Qui non discil in
habilationis. Nolitc in armis spem ponere, scd in pucrilia, non docet in senectute.
Dco qui nunquam deseril sperantes in se. Nolite in Recogitate nobilissimum noslri tcmporis c magi-
fuga confidere (carnali) , sed in precc Patrum vestro- D slrum Bcdam presbyterum,quale habuit in juvenlule
rum ; sicque tandem lilii eritis, si cnruni vestigiis discendi studium , qualern [Edit., quam] nunc habct
adhxrere stiidealis. Non cnim loci malcfacientes inter homines laudem, multo majorcm apud Deum
sdjnvat sanctiias, sed benefacientes religionis inte- remuneralionis gloriam. Illius igitur cxcmplo dor

» Benedictus et Ceolfridus. Benedictus is est cogno-
incnto Biscopus, qui ope E^fridi regis Norlbumbrix
anno 674, inonastcrium Wircnse seu Wiriiuuthense
condidit. CeollVidus primus abbas fuit monaslerii
Gyrvcnsis. i Nam Egfridus rex Nortbumbrix, ut
habel Florenlius Wignorniensis ad annum 682, pro
rcilemptioue animx sux etiain aliam quaslraginia
familiarum terram abbali Benediclo donavit, ubi
missis monachis numero viginli dnobus el prxposilo
abbaie Ceolfrido sui per oinnia coarijulore slrenuis-
simojussu regis monasterium bcato Paulo apostolo
in loco, qui dicitur Gyrvum, construxit. » Venerabi-
li.s ftcda ab his abb.itibus se ediicatmn fu;sse profi-
lctur in fine Hist. Angl. his rerbis : • Nalus in tcrri-
torio cjusdem monaslerii, cum csscm scptem anno-
ruin, cura propinquorum datus sum educandiis re-
verenriissimo abbati Benedicto ac deinde Ceolfrido. »
Vid. Alford. Annal. Eccles. Anglo-Saxon. ad annum
674, n. 5, et 682, n. 2.
b Terrorem, qui accidit, etc. Vide qux adnotavi-
mus in cpistolam 8 ad Linitisfarncnscs.
0 Nostri temporis magistrum. Ex his vcrbis infert
Canisius , Alcuinum non fuissc Bcclc discipulum.
• Cur enim, ait, invidisset BecLe hanc laudem, et nou
potius appellasset suum, quam sui temporis iua-
gistrum? t
465 EPISTOL^:. «66
mieules excitate auimos. Magistris ast>idele, aperite A vos protegat, (ol) ubique lu omui bono floiere faclat»,
lilros, perspicite litteras, inlelligite sensus illarum, fralres charissiir.i.
ut vosmetipsos pascere , cl aliis spiritalis vitx ( epu EPISTOLA XV.
las) prcebere valeatis. Abscondilas [Cod. Sal., ine- Al> FIUTHFS CYROENSIS F.Cl I.F.Sl.F..
plas ] comessalioncs et furlivas ( Cod. Sal. , assi- llorlatur illos ad virtutrs monachis dignas , et ad
iluas] ebrietates quasi foveam iuferni vilate, dicente sectanda patrum ac magislrorum suorum vestiaia.
Salomone : Aqua; furtiva; (dulciores sunt) et panes Sanctissimis in Christo » fralribus GyroensisEc-
absconditi suaviores. Sed (et) apud inferos illarum clesix humilis levila Alcuinus salulem.
tunt convivce (Prov. ix, 17, 18) ; volens intelligi ta- Mcmor pietalis veslrce, qua nie gremio charitalis
libus ( iniquis ) epulis dxmones esse prxsentes. Vos in communionem sanctx orationis vcstrx suscipere
decet, ut fllios Dei, morum nobilitas, vitx sancii- dignati eslis, placuit parvitali meae, hanc veritalis
us , vestimentorum modestia. Risus hominis et ha- vestrx sponsionem in memoriam revocare his litte-
bitus illius, et incessus ejus, juxta Salomonem, rulis, oplans vobis bona Christo miserante xterna
enuntiant de eo (Eccli. xix , 27). et per vestrce dilcctionis intercessiones me ab xter-
23 Quod in Iaicis laus esse videtur, id est, vesli- nis erui lormentis, ut dum vobis in dic Domini nostri
mentorum cultus, lioc in clericis el maxime in mo- » Jesu Christi corona laudis repmabitur, mihi ab eo-
nachis reprehensio esse cognoscitur. Sed et ipse dem judice vel venia peccatorum tribuatur. b Nec
princeps aposiolorum eliam feminas a pretiosis ve- cst rarum longinquitate charitatis munificcnlh se-
stimenlis et circulatis capillis prohibuit (1 Petr. m, 3). parari debet, qux scmper prcescns in servis Dei essc
Si hoc peccalum non cssct, dicit Cregorius papa, debet per eum, qui ail : Vbi sunt duo rel tres con-
nunquara Pastor Ecclcsix a deliciis veslium feminas greguli in nomine meo , ibi sum in med',o eorum
prohibuisset. Orauia vcstra honesle cum ordine fiant, (Mallh. xviii, 20). Quidquid in illo amiciliarum essc
utlaudctur Deus in vestra bona conversalione, et coepit, inviolabili Urmitalc pcnnanere nccessc est,
honor vester apud homines crcscat, et mcrccs me- quoniam qui perseveraverit tisque in finem, hic salvus
riiorom multiplicetur apud Deum. Breve esl (prx- erit (Matth. x, 22). Ideo perni?neamus in charitatis
sentis) viUc tempus, et ultima dies unicuique incerta, fratcrnse soliditale, uibil aiiud ai:cndentcs in ea,
et cito rapimur ad judicium. Qualisquisque lunc cu- nisi humililalem ct obcilicntiam ; cl ut invicem
piat essc, talem se nunc tota virtute exhibeat. Si sanclo ndjutorio unusquisque allcium adjuvct : et
quid peccati pro fragilitate carnis commiserit , dum omni pcrsonx summum cst charilas, quauto
abluat \Cod. Sal., commissum csl, abluatur] con- « magis famulis Christi, quorum vilx merilum tolum
fessione , deleal pcenitentia, ne damnetur in poena, in charitalis et humilitatis et obedicntix virlute con-
sed corouetur in gloria. Ilabetis sanctos Patres, qni stat : in quibus vestram sauctitalem quolidie profi-
vos genuerunl, adjutores, si illorura pr&ceptorum cere oplamus , quia quibus nihil secundum pro-
eritis faclorcs. Sed ct augelicx dignitates, el omnium posilum regularis vitx cum sxcularihus pompis, ct
sanctorum agmina congaudent bonis vestris, (desi- vanitatibus deliciarum commune est, lolam vitain
deraot vos socios babcre sux bealitudinis) ; imo et regulari conslriclione perfeclain esse decet.
ipse Deus , qui vult omnes homines salvos fieri Recordamini , charissimi fratres ! nobilissimos
(/ Tim. u, i), vobis seterni regni prcvparatam habet principii veslri patres et parentes, qui vos geiiucrunt
gloriam. in Cliristo ; ct nobilissimos magistros , quos ha-
Nolile vos propter desidiam animi [vestri] vel car- buislis in vcstrcc germanitatis congregatione. Iiorum
nales delectaiiones xternis fraudare bonis : sed ma- doctrinis inhxrentes, et horum exemplis viventcs,
gis omni studio intenditc ut Deum hic habeatis de- et horum slatuta sequcntcs illorum cenissime con-
fensorem, illic rcmuneratorein, qui vos proficere sociati bcatitudine in futuro sxculo eritis. Bene.liclu*
facial in omni bonitale, (el) conslitual immaculatos locus a Deo, qui tales meruil habere doctorcs ; ei
ante conspeclum glorix sux. Obsecro ut pielas p benedicli, qui in eo loco illorum prxccpta custodire
veslra placide perlcgat, quod cbarilas nostra dcvole salagunt.
conscripsit, optans vos prxsenlem habere prospcri- Quid servis Dei, qui monachicx vitx voto sc con-
lalem et futuram accipere bealitudincm. Mex quo- strinxenint, inanis vestimentorum pompa, quse ncc
que parvitalis ut memores silis in sanclis orationi- sxcularihus prodest, et mullum Deo servienlibus
bus vestris per charilatis almitalem obtestor, ct fa- obest? Quid conviviorum frequentia, qux animam a
miliaritatem quam pcrdonastis mihi inviolabiii fide religione melioris vit* averterc solet? Quanla mah
custoditc [Edit., custodire rccordemini], quatcnus generet cbrictas, nemo est qui nesciat, qui curam
per vcstras inlerccssiones veniam habere niercar sux animx habere contcndit. Seniores adolescentu-
meorum deliclorum, et vos mercedem fraternx di- los bonis erudiant exemplis ; et PaUir qui prxcst se
leclionis apud Deum habeatls xlernam. Dextcra sciat ralionem redditurum de ovibus, quas recipit
Dei omnipoieulis ab omni hoste visibili et invisibili regendas. linusquisque seipsum considerct, ct quo-
» Fralribus Gyroensis Ecclesia. Vide supra cpist. puto, ul sensus prodeat : Nec ob terrarum longiiujui'
H ad cosdem, et siinul ad Wirenses scriplam. tatem charitatis munificenlia separari debet.
1 Hunc locum in ms. corrupuim ita reslitiiendum
1G7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 108
luodo Deo placeat; quomodo salutem animae siuc A Deo amabiles, et homiuibus honarabiles institue-
opcreiur : sed vos specialiter, charissimi fratres ! iu runt, qui primi fuerunt fundaiores congregatioais
servilio Dei permanere dccet, et in rationis [Forie vestrae. Cerlum cst illos saepius visitarc loca habila-
orationis] studio proficcre, propter oplimos parentes tionis veslra, et quoscunque inveniant honesle vi-
ct paucos [Forte, non paucos] magislros vestros. vere et sua custodire statula, congaudent illis, e:
Quid vero iibrorum copia prodest, si non erint le- pro eis intercedere apud pium judicem nullatcnus
gentes in eis, et intelligenteseos? Quid laus paren- desislunt ; sed el angclorum visilationes loca sancla
tum proficit, si seclatores illorum non crint pr.ecep- frequentare non dubiuin est. Fertur eniin magislrum
loniin posl eos ? noslrum ct veslrum palronum bcatum dixisse Be-
Vos vero filii estis sanclorum, vos nobile genus ct dam : i Scio angelos visitare canonicas horas et con-
regale sacerdotium, in Ecclesia Cbrisli nulriti : no- grcgaliones fralernas; quid si ibi nie non inveniunt
bilitalem veslram bonis moiibus oslendite, qualenus inter fratres? Nonne dicere habent, ubi cst Beda?
iiluriini vestris bonis exemplis erudianlur, et qui vos Quare non venil ad adoraliones slaluias cuni fra-
foris videat, a vobis discat quomodo vivere debeat. tribus ? >
Nam ex paucorum conversatione ab his qui foris Magna esl apud Deum cominunis oratio, et magua
suni, sicpe illorum vila, qui intus sunt, nominalur. B charitatis coininunio ; et mullo est melius cum fra-
Dicit cniin Aposlolus : Quandiu sum Aposlolus gen- tribus communiier orare, maudticare et dormire,
lium, ministerium mev.m lionorifico (Rom. n, 15). quam in spcciali habitatione soluin cum pcriculo
Sic debet unusquisque suam personam, vel suum manere , quia faciiius diabolus cxpugnare polerit
proposilum religiosis ornare moribus, ut laudem cum illum qui solus esl, quam cum qui fralcrno auxilio
iiominihus babeat, et vilam rclernam cum sanclis undique cingilur, diceiite Scriplura : Frater, qui a
accipere mereatur. Pro nobis inlercedentem bea- fratre adjuvatur, quasi firma esl civitas (Prov. xviu,
tiludinem vcstram Deus omnipotens custodiat , 19). Veslra enim l.ius est honeste vivcrc, religiouein
et in omni bono proficere faciat , fratres charis- votorum vestroruin servare. Quid vobis vesiimenlo-
simi ! rumpoinpa?Majorcxiude erit rcprehensio quam laus ;
EPISTOLA XVI. vanitas est enim et superbia, et nihil aliud ; et per-
AD FRATRES IXCLKSI.E SANCTl PKTRI. dilio viue regularis. Mtlius est animam bonis or-
Commendal se illorum amicilix olim condiclce : lau- nare moribus, pcrpetualiter permanenlem , quam
dut eorum regularem conversationem. Horlatur ad corpus, quod in pulvcrcm redigitur, pompaticis or-
virtutes monachis proprias.
nare coloribus; vel luxuriosis conviviis pascerc ver-
Sanciissiiiiis a in sancli Pelri ecclesia fratribus C uiiurn escam.
Deo servientibus, humilis clientcllus Alcuinus pcr- Hacc cogilate, charissimi fratres! et quid vobis ad
peluae gloriie salulcm. ceternain proficiat bealitudinem sequimini. Patribus
Sxpissime corporalis speciei amici disjungunlur, obcdite vestris, senes bonorale, inlirmos visitate,
sed nunquam cbaritaiis dulcedine scparari debent ; adolesccntulos bcne docetc, ut habeatis, qui supcr
el ubi vera est (iileclio, ibi finna esl germanilaiis scpnlcra vestra stare possint, et inlercedere pro ani-
iiiemoria ; ubi radix condicUe aniicitise in pecloris mabus vestris. Consider.itc menlibus vestris, qnales
ihesauro figitur, inde ranii floribus fidei vesliti pul- sint qui modo in scpulcris jacent, el quam beaue
lulasse cerlissimum est, usque dum fructibus oetenia! sinl animx illorum qui in religione, et regulari vita,
lieaiiludiuis refecerint veram habenles inter se cba- el caslilale corporis, cl charitatis obedientia dies
ritatem, quam cgo opto de nica parvitale vcstris suos usquc in finem perduxerunl. Horum est regnum
linuiter iulucrere mentibus, sicut olim mibi anle- coelorum, quod labore acquisierunt, qui pro vobis
cessores vestri pia voluntale promiserunt. intercedant quolidie, quatenus ad illoruin socicta-
Locus vero habitationis vestra mihi valde desi- lem, Dco donante, pervenire mereamini. Omnipo-
dcrabilis fuit, Iicel me conditio peregrin* conver- tens Deus veslra unanimilatis sanclitatem in xterna
sationis longe tulisset a vobis ; quamvis corpore, sed D bcatitudine adunare dignetur, Domini fratres!
nullalenus charitate, quia omnia qu;e apud vos vide-
24 b EPISTOLA XVII.
bam, sive in babilationibus domorum, sive in con-
versatione viue rcgularis, valde mihi placuerunt, et AD CAROLUU MMi\rM.
ulinam ul Dco semper placeat pielatis vestrsc obe- (Circa annum 795.)
dienlia, el humiliias, et rcgularis vilx observatio. Laudat illum a potentia satculari et prwdhatione di~
1I.it est laus vestra coram hoininibus, ut sive in vinx iegis, lanquam reclorem populi et doclorem.
veslimentis, sive in omnibus mouachicx viuc disci- Carpit errorem Adoptiunorum.
plinis finniter ncrmaneatis, sicul patrcs veslri, viri \eniente ad nos filio nostro Candido, vestro au-
a In sancli Pelri ecclesia. Plures sunt ecclesiae, et crato, aedilicatum fuit. Vid. notas nostras ad epist.
monasleria plura sancli Petri apostoli patrocinio di- 14. Prasens ergo epistola ad monachos Wircmu-
cata ; inter haec recenselur monaslerium Wirense thenscs scripta est, inter quos Ven. Beda. quein
seu Wiremuthense in Anglia, quod a beato Bene- lanquam magistrum ac palronum illius loci laudat,
dicto Biscopo, una cum altero Girwensi ad alteram cnutrilus el cduc.itus fuit.
ripam Wira amnis, sancto Paulo apostolo conse- b 25 Hoc epistolx fragmentum apud Querceta-
iii'J KP1ST0L,€. 170
tem fideli servulo, multuin nos vestrac prosperitatis A lioncm? diecnie Aposlolo de nosirae restirrerlioni»
annunlialione lxtificabat, nee non magna saluia- gloria : Qui reformabit corpus humililatii noslrir ,
lione veslrae dilectionis dulciter reficiebat. Lauda- configuralnm corpori claritalis suw (Philipp. 111, 21).
hrlis quoque doni allatione iniinuc nientis aflectum Uiitnn Deum vcrum et uimm Dei Filiuin in dnabus
fecundabat. Insuper mcntis probamenlis vestru*. au- nuluris, divina scilicet el htunana, Dominum nn-
cloritaiis pro nobis explicavit devotionem , quam strum Jestiin Christum rcgnaiilcm cuin P;itre et
pura et sancta inquisitione catholica: fidei verilatem Spirilu sancto praedicamus , el conGlemnr, non di-
examinarc studuistis, et semper viam rcgiam, apo- visa polcstale , ncc parlila, quasi una sit major
slolica confortalus prscJicatione, plano veritaiis ser- potestas, altera minor , quia divisionero et parti-
mone, vestram asseruit prudentiam tenere. Beata tionem vera non recip't aeternilas, vel divinitas, qua;
gens cujus est Dominus Deus eorum : et beatus po- est in Chrislo Jesu Domino nostro, Apostolo diccnte :
pulus tali rectore exaltatus, et tali prscdicatorc mu- Si Christum noveramus sccundiim camem, sed nunc
nitus ; et utrumqne et gladius triumphalis potenli;e jam non novimus (II Cor. v, IG); id est, qui mor-
vibrat in dextra et catholicse prsedicationis tuba reso- tolis fuil in terris ea nalura qiue mori potuit, niinc
cat in lingua. Ita el David olim pnecedenlis populi rex lotus spiritaHs regnal in divinitatis majestate in ccelis,
a Deo eleclus, et Deo dilectus, ct egregius Psalmista Is- B qui post resurreclionem ait apostol s : Dttta est mihi
raeli victrici gladio undique gentes subjiciens, legis- omnis potestas in coe'o el in terra (Matth. xxvill, 18).
queDeieximiusprsedicalorinpopuloexstitit.Cujusexi- Qua: polestas nuilto anle Filio hominis danda dicitur
iii'i3 filiorum nobilitale in salute mundi, devirga flos a prophetis ".
<• EPISTOLA XVHI.
caropi el convallium floruil Chrislus (Cant. u, i),
AD AHRIAMM I I.UUNI.
qui islis modo temporibus ac ejusdcm nominis, vir-
tulis el fidei David regcni populo suo coixcssit reclo- (Anno 794.)
rem et doctorem. Sub cujus umbra superiora [Forte, Commcndal se gralia: pontificit, illumqne profiletur
vicarium sancti Petri, et ejus potestatis hwrede.ni,
supeina] quiele populus rcquicscil Chrislianus, et simulque precatur, ut petitionibus suis per Angil-
tcrribilis undique geulibus exstal paganis. Cujus de- bertum faciendis annuat.
votio a sectis pervcrsi dogmatis fidem calholicam Bcaiissimo et omni lionorc dignissimo et pontifici
evangelica lolidilale munirc non cessat, ne quid magno c Adriano papae, humilHinus omnium sancke
novi et apostolicis ineonvenicns doclrinis, per clan- Ecclesix iilioiuin Aliiinus tcternoe beatiludinis sa-
destiuas subrepliones alicubi oboriri valeat , sed lulem.
coclestis graiiac luminc fidcs ubique .fulgeat ca- Venerabilis alquc loto orbe laudabilis vcstra! bo-
iholica. ^ nitalis, Patcr optime, pietas niihi ultimo sanctse
Cujus luminis, heu proh dolor! quidam extorres, Ecclesix scrvulo quantulamcunque altulit fiduciam
Christum ex Virgine sancla natum, impia lemeri- vestram deprecandi clementiam, ut mc, licet indi-
lale Deum verum, ct Filium Dei proprium ncgare gnuni, paternx pictatis amorc in gremiam sanclis-
in-n timent. Qui error eousquc, ut videtur, lalenter simoe inlercessionis vestrse colligerc digncmiui. Scio
quorumdam etiam fidelium doctorum animis sub- certissime vestrae devotionem Sanctitatis pro populo
repsil, ut durum videnlur illis confiteri vel crcdcrc, jugiter tolius orbis iutcrccdere Chrisliano : lamen
Deum csse tanlum Jesum Christuin, qui scdet ad specialius aliquid pro his egisse, qui vcstnc almitali
dexteram Patris, et in gloria paternse majestalis seipsos obnixa huiuilitatis obsecratione commendanl,
\enlurus est judicare vivos ct mortuos. Nec in spi- et niajore credulilale ad lanta; auctoritalis conlu-
rilalem nunc gloriam carnem Christi Dei esse nm- giuiit suffragia. Scio me per sacri baptismalis ad-
Ulam, quae pro nobis pependit in ligno, contra illud iiiiationeni de illius essc ovili pasloris, qui pro sni-i
Apostoli dictum, qui de nostri corporis iinmutalione ovibus aniniain ponere non dubitavit (Joan. x, 1 1) ;
ait : Seminatur corpus animale, surget corpus spiri- quas eliam pcr acutissimam su.e resurrectionis glo-
tale (I Cor. xv, Ai). Nec illam considerantes senten- p riam bcatissimo Petro principi apostolorum, oli tri
tiam, quia idem ipse a Deo eleclus mundi praedica- nam magnificic dilectionis confessionem, piiscendas
lor, justorura resurreciioncm discernens ab impiis, commcndavit (Joan. xxi) ; cui eliam coelo terrisquc
dixil : Omnes quidem resurgemus, sed non omnes aelernam ligandi ac solvcndi potestalem delegavit
immutabimur (Ibid., v, 51). Si nostris operibus se- (Matth. xvi, 19).
cundum modum roerilorum spiritalis gloriae pro- Ilujus le, cxcellcnlissime Pater, ul vicarium san-
inittitur immulatio, quanto magis corporis Christi clissinue sedis agnosco, ita et niirilie;e potestalis
darilicalio glnriosa esse credenda cst posl rcsurrec- hxredem csse confilcor. Eccc ego una sum regimi-
ihiiii \v.\z. 1623 Op. Alcuini conncxum habcltir cum ignoramus, nisi refcrenda sil ad initiuni co'pt;c ab
partc epistohe quam integram repcrimus lom. I Con- Alcuino dispulaiionis adversns Fcliccm et El pan-
cil. Britaunir pag. 159 Xlhelhardo, inscriplam, quam diini , ad amiiiin scilic(>l 795 vel scqiicnUMn.
vide infra. Pracscns vero fragmentum ad Carolum " 25 Hoc loco epistolam, quae apud Qtierce:ai:um
Magnum, Alcuini Davidem , pcrlinerc ipsc contextus csl 97, Froben. 14, ud Quemdam , abrumpcndam
loquitur. Novuin crrorcm hiccarpeie videtur Alcui- esse censui. Vid. notam priorcm.
nus, quoJ nonnullis durum videreiur conlitcri vel i» E-lit. Quercel. 65, Canis. 28, Froben. 15.
credcrc : Carnem Christi in spiritalem gloriam post p Adriane papw qui iniit pontillcattrm anno 7T2,
rcsurrectioncm esse mutatam. Quo anno data sit ct oL'iil anno 795.
Patrol. C.
171 B. F. ALBINl SEU ALCUiM OPERUM PARS I. 172
nip vcslri ovicula, sed valde peccatoruin maculis A b EPISTOLA XIX.
morbida. Quapropler mc totum tux ofTero Sancii All TIIEOPIIILUU.

lali, Patcr piissime, sanandmn, ct medicinali pulcn- (Anno 794.)

tia , qu.e libi post longas sanctorum Palriim series Laudal illius tcripta apostolica; fidei, et ab eodem int-
hxrediiaria successione a Deo Chrisio tradita essc trui cupit.
dignoscilur, me jubeas salulifero pielalis verbo a Opiimo « Theophilo bis binx cvangelicx veritatis
peccatorum vinculis esse solutum. Nam mihi cum discipulo, et sanctarum quadrigx viriutiim, fidelium
cvangeliex humilitatis regula fas esse video dicen quadriga amicorum plena charitalis navc trans Al-
dum : Domine, non tum dignut, ut inlret tub teclum pinas aquas dirigit salutem.
mtutn; dicverbo, et tanabitur puer tneus (Matth. Accepimus dignilalis vestrx chartam , vere, ut
vni, 8). Oui mox, ut speravit, invenil ; ut credidil, agnoviraus, charilatis floribus dcpiclam, ac mellifluo
accepit. 0 beaiis ima lingua oris vcslri, in qua csl spiritalis jucunditalis sapore rcferlam. Unde et nos
xlernx medicina salutis, per quam coeli aperiuntur discipuli sanclitatis veslrx in abundantia roriflui
credenlibus ! Nunquam, obsecro, h:ec sileal : semper neclaris, quod ex ejus gremiopleniter hausimus, re-
admoncat et sanet, semper apeiiat perpelux beaii- fccti, satiati, valde ketali sumus : aguoscenies cce-
tudinis ad se confugienlibus portas. 0 Domine Je- B leslem charitatis thesaurum veslro sufucientcr re-
su, fac eum longxva valcre el vivere prosperitaie ; condi pectore, et alfluenler inde per lata terrarum
el qui talem populo tuo dedisti pastorem, liimc pie- spatia , flumina saluliferx doctrinx emittere [ A/. ,
tatis lux dexlera mullis lemporibus conservare di emanare], et arida justilix fonle sitienlium corda
gneris, quatenus cum inultiplici laboris sui mercedc irrigarc : non sepligeno Niliaci fluminis gurgite, sed
anle thronum tux veniens glorix audire mereatur : sopliformi sancti Spiritus inundanlia vivenlis aqux
Enge, serve bonc et fidelis, quia tuper pauca fuitli fluenla in vitam salientia sciiipiiernain (Joau. iv, 14).
fidelit, supra mulla te conslituam, intra in gaudium Uude et lucidissiina apostolicx fidei pocula nobis
Domini tui (Matth. xxv, 21). propinare larga pielale studuisli, qux cuui omni
Jara aliquas pelitiones proprix necessilalis mc:e charilatis avidilaie acccpimus, et cum magiia gratia-
hii quoque lilleris insererem. Sed quia electissimus rum aclione potavimus. Nec unius parvissimi et va-
domni mei regis missus, filius equidem mcus charis- riis molibus vibrantis in sole spurcitiara atomi oflen-
simus a Angilberlus ad bealissimam summx aucto- dimus in eis, sed crystallina puritale micantia : ila ut
ritatis veslrx dirigitur 26 paternitatcm, non esse superni solis radiis noslri cordis lychnos mirabiliter
ncccsse putavi litteris exarare, quod ille vir fidelis illuminaveril.
ct prudens melius viva voce , secundum mandalum C 27 Hxc consideravlmus diligenlius, et dcsidera-
domni regis, auribusExcellenlix vestrae polerit inti- vimus ardentius ; lcgimus s:\pius et elcgimus sem-
mare. Nam inlcr cxteras fidclissimx direclionis pcr, et lxtiflcati laudavimus Dcum, qui solita pictate
quam ad vos habet legaliones, mex quoquc necessi- tale luinen nosiris concessit tcmporibus [Al., labori-
latis poslulationes eidem prxfalo regix voluntatis bus]. Quaproplcr inlcnlius precamur, luccat lux libi
secretario commendavit: quem omnibus amicis valde a Dco dalx sapientix ex corde cbaritatis tux pcr os
lidelem esse probavimus, maxime vobis, ut vere di- veritatis lux, ul omnis auditor xdificctur, et solus
gnum est, sanctissime Pater, qui vestram laudnhili omnium dator bonorum glorificelur in le et per lc.
voce bonitatem sxpissime domno regi sub prxsen- Sxpius ad nos currat charta exhortalionis lux, nec
tia roullorum teslium narrare solebat, et egregix cam Alpinum frigus vel viarum aspcritas vel exun-
pietatis per vos gesta, purx fidei verbis, de vobis datio fluininum uilalcnus impediat. Charilas omnia
profcrre sluduit, qualenuspix dilectionis fidem osten- superat, de qua dulcisonus decanlavil Psalmista :
deret, el vestrx almitatis amorcm plurimorum men- Aquatmulla' non potuerunt exttinguere charilatem, nec
tibns ingcrerel. flumina obruent illam (Cant. vni, 7). llla ex abun-
dantia cordis dictando scribat, ut nos ex diligenlia
» Domni mei regis missus... Angilbertus. Bis An- " t Recital hanc epistolam Baronius in appendice ad
gilhertus ad Adrianura papam a Carolo dircclus cst annuin 772, putalque ab Alcuino datam csse, quandu
Priino anno 792 post synodum Ratisbonensem, quo Carolus acccpto eleclionis Adriani in pontificem Ro-
lYlicem Urgelitanum Romain adduxit. Iterumquc manorum nuntio Angilbertum legalum Romam mi-
anno 794, post synodum Francofordiensem, quando sit. Verum dux tanliim legationes ab Angilberlo
nimiriim ad Adrianum detulit Capitulare advertut obitx, ul mox diximus , ct Alcuinus ante annum
sunodum, qua pro tacrarum imagtnum erectione in 781 aut insequentem, in Francia moram non le-
Nicam acta est, ul habent verba Adriani in respon- cit. > Pagius loc. cit., quem etiam vide ad annum
sione ad Carolum. Hujus secun :lx legalionis occa- 773, n. 1.
sinne scriplam fuisse hanc epislolam censent Ma- •> Edit. Querccl. 82, Canisii 66, Frolicnii 16.
bitlonius lom. II, lib. xxvi Annalium, pag. 313. Pa- « Theophito. Theophylaclo fortassis, cpiscojw Tu-
gius ad annnm 794, num. ii, elc, et alii. Tempore derlino, qui anno 794 Francofortensi conciho prx-
nainquc priinx legalionis, seu anno 792, Alcuinus ex scdit tanquam legaius sedis apostolicx, quo in loco
Brilannia nondmn in Franciam reversus erat. Et Alcuinus racile mm eo amicitiam inire potuit. Hic
ipseAlcuinus in hacepislolahaud obscure innuitAn- Theophylartus a Rcginone quoque cl Mctensi anna-
gilbertum, antequam hac vice Romam ahirct, le- lista Theoohilut appellainr ; qtiod conjecturam no-
galionem obiisse apud Adrianum, cujus inde revcr- stram confirmat.
sus honitatcm sxpissime domno regi narrare tolebat.
173 EPISTOL.E m
legemdi xdificemur. ln calce vero chartulx hujus A divina donanle gralia, iransportare dignemini : ui et
oDsecramns, quod in capitc optamus, quatenus no- e^o animx mex salutcm fralernx intercessionis ju-
stnc navigium vitx sanctilatis veslrx orationihus vaminc babere raerear, et vos xternx retribulionis
gnbernare digneris. mercedem a Deo pro charitatis ofTicio digne accipcrc
• EPISTOLA XX. mcrcamini. Oninipolciis Deus cvaudial pielatis ve-
AD ISIiAIDIM. str.e prcces, et muliis proJesse concedat, vobisque
(Anno 794.) perpetux prxmia glorix donare dignetur, tharis-
Uonachoi hortatur ad virtutes ; illorum pelitwnrs apud simi ct desiderantissimi fralres.
regem se juviste dicit ; illorum se orationibus com-
mendat. * EPISTOLA XXI.
AD 01 'OSDAM.
Doniini Dei Salvatoris mundi sanclissimx congre-
gationi et pio Patri b Usualdo humilis levita Albinus (Circa annum 79i.)
Apud Eboracenses Alcuinus suam excusat absenttam,
salulem. eosdem liortatur ad concordiam cum Eanbaldo
Laudabilem vcstne beatiitidinis conversalionem et patre suo.
condignam vestro nomini vilam laudamus, ct Domi- Sanctissimis in Chrislo atque dilectissimis ' fra-
num in vobis, qui tales sui sancli nominis dignatus n tribus et filiis in Christo salulem.
est habere confessores. Nec enim fruslra spcciali Vestris in Domino profcctibus valde
vocabulo, ilonachi sancli Salvaloris vocamini, nisi desiderans vos prxsenti florere felicilale el pcrpetna
quia eslis meritis quod nominc dicimiui. Imo el tam futura beatitudine. Ideoque sxpius de concordia
nobilis rex nobiles debet habere mijiistros, moribus pacis, et de consilio sahuis admonere non desisto,
cgregios, in pace concordes, in corpore castos, in licel parvo ingenio, non tamen parva charita:c. Nee
aninio sobrios, omni bonitatc exiinios, rlarissimis mihi tam cito veniendi occurrit facullas, quani ve-
assuctes Iriumphis ; non fuga vitam defendere, sed stra flagilabat sanclitas, propter quasdam Kcclesiic
in acie firmiter slare, virililer pugnare, forliler vin- necessitates. Jam totus volJiscum sum in desiderio
ccre, quatenus cum gloriosa viclorix palma xterni prosperitatis veslrx, elsi corpore ahsens, non tamen
regis civitalem intrare mereamiiii. Hoc conside- dilcctione. Hoc maxime obsecro ut concordes silis
ranles, fralres, adhortamini vosmelipsos pcr singulos cum piissimo * Patre noslro, et limorem Don-.ini
dies, doncc cognominetur Cbrislus hi vobis. Et ad anle oculos habcatis, et quod ei placitum speratis,
finem firmum coeptum iter beatx conversationis concorditer loquimini, virililcr pcrficialis, firniiter
peragilc, ut unusquisque cum Aposlolo dicere di- rctineatis. Ncc aliquis vcstrx unanimitalis viscera
Tnus elBciatur : Bonutn certamen certavi, cursum cou- C disrumpere valeat. Conslanter state in Dei limore,
summavi, fidem servavi : de retiquo reposita est mihi dum ille misericorditer vestrum prxvidit honorem,
corena justiiiai , quam reddet mihi Dominus in ilta die, qui nunquam dimiitit spcrantcs in se. Si qua in
instus judex (II Tim. iv, 7, 8). inoribns hnmanx conversaiionis inter vos corrigenla
Veslra petilionis et voluntatis ad dominum regcm, sunt, cilius rmn oiniii inslantia corrigite, ut Spiritus
quanlum valui, lui adjutor, sccundum quod milii Domini sanctus vobiscum manere d'guelnr. El si
fraternitalis vestrx niissus suggessil ; mihiquc ad- Deus, qui dixit: libisimt duo vel tres congregati in
juiriccm « Liutgardam piissiiuam in Dco ferainam nomine mco, ibi tum in medio (Matth. xvm, 20) ; si
«dJuxi. Sed obsecramus, ut sanctissimis oralionibus ille, inquam, in vobis est, quis contra vos? Et si an>or
veslris noslrum pro vobis laborem rcmuncrarc di- iiliusin corde veslro ardet, quis vobisnocerepoteril?
gnemini. Nain olim per ,1 Angilramnum \AI., Engil- Habelis sanctos Dei in omni bono operc adjulores,
rammum] archiepiscopum ct sanclx capellx primi- si s.inctomm vesligia sequi to!a virtutc sludealis.
ccrium meipsum vestrx commendavi sancliiati. Sed Mementotc, quales habuimus Patres, qui nos gcnue-
niodo quasi singulorum genibus [Al., pcdibus] pro- runt in Domino. Hlorum xmulamini vitam, ul cum
volulus obsecro, ut me in hujiis vitx sulo flucluan- illis xlernx beatitudinis participes e;se mereamini ;
tcm pietatis prccihus ad portum perpetux quietis, D meique niemores in sanctis orationihus vcstris sitis,
28 * Euit- Quercel. 79, Canis. 25, Froben. 17. ' Liutgardam, quarlam, post obilnm Fastradx re-
" tsuatdo. Uoc nomine cum carerel cod. ms. ginx, Caroli imp. conjugcm, qux Turonis obiil an-
Sancl-Callensis, Canisius duhitabat num congre- no 800 (Annnt. Franc.).
galio sancli Salvaioris illud sil oratorium, quod •' Angilramnum, episcopum Melcnsem, qui obiit
LiutpranJus rex, teste Pelro Oldrado archiepiscopo anno 791. Pagi.
Mediolanensi in epistola ad Carolum Magnum in ' Edil. Qnercel. 87 ex ms., Frol»en. 18.
palatio suo Ticini in honorem Saivaloris mundi ex- t Fratnbus et Fiiiis, Ehoracensibus ncinpc, quod
Mruxit. Mabillonius tamen lib. xxvi Annal. n. 8 nul- colligilur ex illis verbis : Mementole qualcs litibuimus
lus dubitat, quin hic Usualdus sit abbas monasterii Paires, qui nos genuerunt in Domino. AJ illos crgo
sancti Salvatoris in montc Ainiato prope Clusinum scribit, quorum prolitcbaiur communitalem, et coin-
Etrurix urbcm. Alia tamen olim viro celeberrimo munem agnoscehal Patre n, hoc est, Ebor.icenses.
stelil sentenlia, dum Act. SS. tien. Sxc. iv, part. i, f Palre nostro, Eanbaldo, pulo, seniore. Scripsit
pag. 575, Usualdum nostrum credidit fuisse abbalem igilur Alcuinus hanc epislolam, dum jam secundo
monasterii sancli Naboris apud Metcnses, quod ami- in Franciam reJiit, ibique ob quasdam r.cdcsiw neces-
quilus Cetlanovn sancli Salvatoiis dicehalur ; qii.T sitatcs, oppugnandam scilicet hxresin Felicianam,
opinio robur accipil ex mcmoria Angilranii, qui Mc- deienlus liiit ; anle annmn 796 qno Eanhaldus :'.ic
'.eusis ccclesuc archiepiscopus fucrat. oliiit.
 175 B. F. ALBINI SEC ALCUINI OPEBIM PABS I. i7b
vestiamque unaniiiiitatem in oinni opcre bono omni- A in capella nostra ut vidistis, obliviscerc noli. Senio-
potens Deus proficerc conccdat, dilcclissimi fratres. ribus et sapienlihus uteie eonsiliariis. Becordare
EPISTOLA XXH. Boboam filium Salomonis. Omnis lascivia longe sit
AO QIXMDAM. a consuetudine lua. Sint tibi verba in veritale, nio-
Filium et peregrinalionis socium ad virlutes slimulat. rcs in honestale, corpus in castitate, babilus in reli-
Memorat et commendat sapientim studium ; doclri- gione, cibus et potus in modeslia, et tetnpora statula
nas olim datas in memoriam revocat.
id in quo agere debeas. IndisciplinaUc loquelae non
Pater filio, pacilicus peregrino, magister discipulo,
assuescat os tuum. Sint tibi verba simplicia sine
socius socio peregrinalionis sempiternam salulcm.
juramenlo, verilate plena, sapientix sale condita.
Magnum mihi, fili charissime, de vestra salule
Cor judicet, antequam lingua loqualur. Hultx sunt
el prosperilate desiderium est. IJeo lilteras exhor-
invidiae cl pcrfidise hominum ; plurimi sunt amici in
tationis mese vice vCrborum paternx pielalis vobis
mensa, et rari in necessitate.
dirigere studui, obsecrans perpctu:c menlis dilc-
Quid opus est plura scribere, dum optime nostis
ctione, et tota virtutis intentione Deura te habere in
quid saepius in cor charilatis vesu-ae suadere solebam.
oculis, el in memoria, quatenus illius piissima miseri-
Ex meritis obedienlioe paterna benedictio filiis, ut
r.ordia te custodire dignetur inter adversa et inter
„i via regia"pergens ad perpetu* civitatis » 'e0r' evenieL Considera Ruben- mement0 Judam-
prospera
Sil tibi Christus in ore de Un0 Datre el matre fnito8' « diversis meritis
porlam pervenire merearis
diversas babentes benedictiones. Petrus et Judas
el corde, et operis constanlia. Noli puerilitcr agere,
ainbo in apostolatum sunt electi, sed uon ambo pari
et desideria juvenilia seclari ; sed perfectus eslo in
devotione secuti sunt Dominum ; ideo iste elevatus
omni honeslate, continentia el modestia, ul laudetur
est in principatum apostolatus ; ipse principi dxnio-
Deus iii opere tuo, et non rcprehendatur pater qui
te genuit. Esto sobrius in cibo ac polu, saluii tux niorum traditus. Slepbanus et Nicolaus in minisle-
rium allaris sequaliter electi, sed propter dissimilem
magis providens quam dcleclalione carnali, vel va-
fidem dissimilis eos conseculus esl finis. Plenae sunt
nissima hominum laude, quae non proficit, si Deo
Scripturce documcntis obedienlix ; plenus est mun-
displiccant actus lni. Melius esl Deo placcre quam
dus excmplis, quid cui ex humilitate obedienlia? eve-
" strionibus, pauperuni haberc curam quam mimo-
nisset, quorum copiosara mullitudinera exuperat Be-
rum. Sint libi bonesta couvivia, et convivx religiosi.
demptoris noslri mirabilc exemplum, de quo Doctor
Eslo SJnior in nioribus, quamvis junior in annis.
gcntium ait : Hoc sentite in vobis, quod et in Chrislo
Nimia quseque nocenl.
'• Ilalia inUrma est palria, et escas gencr.it noxias. Jesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbi-
C tratus est esse se wqualem Deo, sed semetipsum exina-
Idcirco caulissima consideralionc videas, quid, quan-
nivit, formam servi accipiens ; obediens Patri usque ad
do, vel qualilcr, vel quibus utaris cibis ; et maximc
mortem, mortem autem crucis ; propler qnod ex Deus
ebrielatis assiduitatem devita, quia ex vini calore
exaltavit illum, el dedit illi nomen, quod est super
febrium ardor ingruere solet supcr incaulos.
omne nomcn, ut in nomine Jesu omne genu flectatur
Taedet animus meus multum pro absenlia lui. 0
caeleslium, terreslrium, el inferorum, et omnis lingua
quani dulcis vita fuit, dum sedcbanius quicli inlcr
confileatur, quia Jcsus esl Christus in gloria Dei
sapienlis scrinias, imer librorum copias, inter vcne-
Patris (Philip. n, 6-1 1.)
randos Patrum sensus ; quihus nihil defuit quod rcli-
giosx vilse et studio scienlix deposecbat. Utamur < 29 EPISTOLA XXIII.
tameii sorle prxsenli secundum virtutcm animie, in AD riUTHI S SANCTl UARTI.M TURONIC.« CIVITATIS.
gralia confidcntes divina, qux nos nunquam dere- (Circa aniiiim 795.)
linquit, si lotam spem ponamus in illam. Ego vero Ciim ittis esse cupit, eosque horlatur ad virlules mona-
licdiosus et tristis desiderabilcm vestrae faciei pr:e- chis convenientes.
stolabor aspectum, ignorans si te venientem vidcre Sanctissimis iu Cbrislo fralribus, el bealo Mar-
merear ; vel si lu me veniens iuvenire merearis ; oc- •« lino confessori Cbristi servieutibus. humilis levita Al-
r n/»« sunt enim judicia Dei : prxparet sibi unusquis cuinus s.dutem.
que lampades ardentes, ut quacunque bora sponso Kx quo vestrara beatitudinem scire potui, semper
occurrere jubeatur, cum luce bonorum operum tba- amare volui, quia sanctitas vestra cordi meo amo-
lamum selerni regis inlrare mereatur. rem infundit vestri , oplans unus esse ex vobis. l!t
Si quid in nobis bonx consuetudinis vidisti, hanc si merilis esse nequivissem, charitate tamen fraterm-c
sequere, ut benedictionem Dei ex illa habere merea- dilectionis conjunctus essem, quatenus in die magiio
ris ; si quid vero erroris et impii tramitis, hunc resurrectionis omnium particeps essem eorum, quos
horresce et fugias ab co, ne nostris peccalis nobis- lantus pastor suo regi pncscntabil. 0 felix familia.
cura involvaris. Cursus quolidiani synaxeos cum mis- tali gaudens paslore , talem habens in die Dom i.i
s-.irum golemniis et "*giliis sanctorum quotidiano usu, doctorem [Edit. dnctorem] ! felix qui ejus toia volun-
» Strionibus. Legendiim fortassis histrionibus, qui- scriptam fuisse. (Apud Froben. epist. 250.)
lnis llouuMtiiii suum admodum delectari supra in epist. * ltatia infirma est palria,eic. Vide, qusenolaMinus
215 (nunc 191) dixil ; hinc suspicio oriri possit, hanc ad episi. 157 inter notas.
epistolnm ad eumdem Homerum scu Angilbertum <• Edit. Quercct. 51, Canis. IS, Froben. 19.
177 EPBTOfc/E. 178
late sequitur vesligia, ot illius iuhxrens prxceptis A Quia qui arborcin plantat, meroedem defruclu iUhis
lpjius mereatur consociari glorix. Ut hoc fieri va- accipere cogitat. Habete adolescentes quasi filios,
leai, nulla vos sirculi concupiscentia, nullum carnale quatenus illi vos habeant ul patres. Excmpli» bonis
desiderium abstrahat ; nec veslrx salulis vosmelipsos illos inslruite, admoncte ut charissimos, casligate ut
negligentes esse decet , nec paratam vobis in Deo conservos ; quia 30 n3CC est fralerna charitas, ut
jfioriam parvipendere. Habetis enim Dei gratiam auxi- omnes quasi vosmelipsos ad coronam supernx beati-
liantem vobis, et magnum intercessorem, sanctum tudinis perducere studeatis.
scUicet Hartinum, deprecantem quotidie pro vobis : Adolescentes vero 'senioribus quasi patribus sub-
quia in cujus servitio quolidie stalis in domo dili eslote (1 Petr. v, 5), sicut de Deo Chrislo legiiu?
sua , iUum habetis in coelis omni hora suflVagato- in Evangelio, quod subditus esset suis parenlibus
rem. (Luc. ii, 51). Si vero Deus homo et Dominus omnium
Quapropter , dilectssimi fratres , diligenlissime subditus esse non dedignatur hominibus , quanto ma-
contendite, ut sxpius vos inveniat visitatio sui san- gis et vos, pueri et adolescentes, subdili esse debetis
clissimi Spiritus in laudibus divinis vigilantes. In roagistris vestris, ut per illorum bonam doctrinam
loco iu quo elegit sibi requiem dulcissimam, sic fun- proflcere et florere , el exaltari in Ecclesia Christi,
dite preres vestras, quasi prxsenle Deo loquentes et » et ad viiam xternam cum illis , Deo donante, perve-
sanciisejus. Nec sit aliud iu corde , aliud in ore; nire mereamini. Pro me semper intercedere digne-
quia homo audit quod os loquiiur, Deus inspicit quod mini, quatenus vestris precibus veniam meorum
cor cogitat; quia cor contritum et humiliatum Deus nierear accipere peccatorum, el amabilem vobiscum
non spernit (Psal. t, 19). Et omnis qui se buiui- iu die novissimo Doroini nostri Jesu Chrisli audire
liat, exaliabitur (Luc. xrv , 11). Per humilrtatem sententiam : Venite, benedicti Patrit mei, percipite
vero, oledicntium cl cbaritatem monachus coelum regnum quod vobi* paratum est ab oriqine mundi
ascendit. (Matth. xxv, 34).
Non esl igitur laudabUe in veslimentis habitum Vosxterna Deiconservet gratia, fratres,
iiiiitari Pairum, sine observalione mandatorum qux Nominis aique mei roemores sine fine valcle.
'rili statnerunl Dco servientibus. Qui foris in oculis b EPISTOLA XXIV.
hoiiiiiiuin ovis in vestimentis videri cupil, intus anle AO I.r.ONKM III PAPAH,.

conspeclum Dei per cordis secreta esse conlendal, (Anno79i6.)

quod foris aute homines putari cupil. Commendat se summi pontificis, tanquam vicarii apo-
Charitas igitur quam Deus prxcepit duplex esse stolorum et Ecclesix principis, aposlolica; solticttu-
dini per Angilbertum.
debel , id esl Dai et proximi. Una qux supra nos C
Domino bealissimo, atque omni honorc nominan-
est, id cst Deus; altera qux juxta nos est, id esl do e Lconi papx, humilis levita Albinus xternx in
homo. Deus ex tolo corde el ex lola aniina el ex tota
Chrislo glorix salutem.
diligatur virtule. Proximos vero sicut nosmetipsos Suscipiat, obsecro, sanclissima pietas veslra, IV
diligamus (Mallh. xxu, 37, 39). Si quxrat quislibct, ter charissiroe [Al., gloriosissimc] , benigno animo
qui sil proxiraus? omnem Cbristianuiii intelligere nostrx parvitatis litterulas, et nie devotum vestrx
debet, veluti in Evangelio legimus de- Saroarilano, dilectionis famulum agnosce. Semper sanctx Roma-
qui vulneratum adjuvit (Luc. x). Ilem obedientia
nx sedis beatissimos , quantum valui, principes el
duplex esse debet ,. id est , et mala uon facere qux
pastores amavi, cupiens illorum sanctissimis intcr-
prohibentur, et bona faecrc quac jubentur. Et hxc
cessionibus inter oves Chrisli numerari , quas Deus
duo, id est charilas et obedientia, ctrm summa
Christus posl resurrectionis sux gloriara bealo Petro
jubentur humilitate impleri. lixc suiil tria prxcepta
principi apostolorum pascen 'as commendavit. Q od
qux aperient monacbis porlas cceli. vcre dignum esse fateor, omnem illius gregis multi-
His itaque quasi radicibus alix succrescunt virtu- tudinem suopaslori, licet in diversis terrarum pascuis
tes , quasi ramorum fertilitas , quibus fructus viise q coniraorantem, una charitatis flde subjeclam essc, et
uascitur xlernx. Nec me , rogo, sanciissinii Patres sicut pio paslor-i conlecet, magnam commissi sibi
ct fratres , prxsumptuosum xstiraale, cur vobis hxc
gregis curam habere , et sedula pietatis admoni-
scriherem. Charitas mea me compulit « in has pro-
tione et sanctitatis inlercessione prxvidere [Al.,
rumpere lilteras; optans vobis omnia bona a Deo
providere] , ne aliqui ex illis per prxcipitia erro-
uari [Can., donari], ut in sxculo honorem habealis
rum a via verilatis et perpetux pascuis vitx nxor-
cum hominibus el in futuro sxculo viiam xternam
bilare incipiant. Gregis sanilas gloria est pasto-
cum sanctis Dei. Vos vero seniores in spiritu man-
ri$ , et muliiplicalio illius merces xterna.
suetudinis, sicut Aposlolus prxcepit, juniores vestros
Ecce Ui, sanctissime Paler, pontifex a Deo elcctus,
admoneie, quia illorum sahis veslra est merces (/ vicarius apostolorum, hxres Patrum, princeps Eccle-
Cor. iv), iilorum eruditio veslra cst remuneratio. suc, unius i-mmaculatx columbx iMitritor. In ic fides
■ Charitas me comptdil. Hxc verba satis innimnt c Leom papa. Est hic Leo papa IH.qui posl obitum
hanc cpistolim anie scriptam fuisse quam nio- Adriani papx ponliflcatum intit anno 795, festc sancti
naclus ilhs prxficcreiur Alcuinus. Mabill. lib. xxvi Stepham proiomartyris, ut refert Anastat ius in Vita
Aimil., n. 17. Adriani. Obiit vero anno 816.
h Quercc. li, Canis. ">1, (1'ror-cn. 20).
 B. F. ALBLM SEU ALCULNT OPERUM PARS I. t!10
m
resplcndeat, dcvolio fulgeat, charilas abundel [Al., A « EPISTOLA XXV.
resplendeal, fulgeat, abundet]. Congrega nos filios XU UULCISSIMIH FH.IIM HUUERIM (\NGELBI.RTlll).
sancto» Dei Ec;l.'s'ue paternx miseraiionis aflcclu,
tuis sandissimis oraliouibus et dulc ssiinis sacrarum (Anno 796.)
litierarum exhortalionibus, inlra flrmissimum Ecele- Commendat sui memoriam ad patrocinia sanclorum,
six solidilatis ovile, ne aliquis ex nobis errabundus et, ut res ecdesiaslicx pukhritudinis sibi a/feral,
lupina rapacitale foris inveniatur devorandus. Nam monet.
splendentia ca:lestis militiae agmina, nativitaiis Do- Dulcissimo filio vir fluctivagus saliilem.
mini nostri Jesu Chrisii gaudia primo pastoribus, Tc abeunte tcnlavi sxpius ad porlum slabililatis
qui supra suos devote vigilarunt greges , nuntiarc venire ; sed rector rerum et dispensator animarum
veneruni. Eece luis sanctissimis vigiliis ad paslora- necdum concessit posse quod olim fecit velle. Adhuc
lem sollieiludinem, prohatissime archimandrita, an- cx radice cordis nascenles cogiiationum ramusculos
"elicas a supernis sedihus visilationesaslare non du- ventus tentationum flagellat, ut consolalionis flores
bilamus, quorum auxiiio quxcunque divinam popo- ct refectionis fructus nutriri nequiverinl. Tola nocle
scerispielatem, impelrare le posse credimus. Unde laboranles
laboranles mhiinihil copim„s
cepimus (Luc.
(Luc. v),
v), quia
quia necdum
necdum in
in
ego ultimus sacratisMini ovilis vernaculus, et mor- " jjlitlore Jesus sletit, prxcipiens in dexleram navigii
bida peccatis ovicula , spe prxcipux bonilalis veslrx rete milti.
31 animaius, anle sanclissimos paternitalis lux
Palrocinia sanclorum non obliviscere. Res cccle-
pedes aniiiio proslratus suppliciter deposco, quate-
nus dirUsima [Al. durissima] peccaiorum meorum siaslicx pulchriludinis oculis occurrenles noli neg'i-
vincnla per ccclesiasticam aposlolicx auctoritatis gere ut acquiras. Nostra rusticilas avara csl de lali-
poleslatem solverc diguevis, etpaternx pietatis preci- bus : vestra nobilitas larga est de omnibus. Mcmor
bus cursum vitx mex qui restat ad perpetux porlas eslo poetici pncsagii :
tivitalis dirigere sludeas. Si niliil atlulem, ibis, Hoinere, forai.
Grandia posco quidem, seii charitas grandia novil
dare. Poscentem pro filia ■ viduam Christi clemenlia IIoc de te tuoque ilinere prophetalum esse, quis du-
bilat ? Si Christum Sibylla, ejusque laborcs pradixit
non spernil, scd ail : 0 mulier, mugna esi fides lua ;
venlurum , cur non Naso Homeriim ejusque uincra
ftat tibi, sicut vis (Matth. xv, 28). Fides me horlatur
prxcecinil? Paululum propler refectionem animi
hxc poscere, spes confirmat impctrare ; charitas,
crcdo, negare non prxsumit. Chrislus pro nohis, cum rhetorica lnsi lcpiditate.
inimici essemus, mori non duMtavit : quanto magis 32 Sed ut ilcrum ad seriem rugoa fronte rever-
te, Pater sancte , pro amicis orare velle credendum tar, te vero unanimem deposcens amicum, te tust'>-
est ? Sub te paslore augealur grex Chrisli. Tu con- dem animi obsecrans, ut consilium salutis amViarum
solator mcerenlium, adjulor laborantium, spes ad noslrariiT, eum sufTragiis sanctonin. .<|ioslolornm a
te clamanlium, luxvilx, religionis decus. Locus in Dco depreceris. Nam nos ambos , ut recognosco ,
quo slas, omnibus te honorabilem facil, et uioruui qusedam necessitatis calena constringit, et libero
nobililas laudabilem el pielalis devotio amabilem. cursu voluntatis castra inlrare non permitlit : nec
Kt qui sedem sanciorum tenes Palrum, eorum exem- est, qui compedes rumpere valeat, nisi qui inferni
jilis inhxreas semper, ut cum illis multiplici laboiis ferrca clauslra contrivit, qui est via et verilas et vila
mcrcede in Domini Dei lui gaudia intrare inerearis. (loan. xiv, C). Via pergentibus per illum, veritas ve-
Isle filius meus charissimus b Angilberlus[ii/., Engil- nientibus ad illum, vita manentibus in illo. Qtiid ha-
berlus] vobis patcfacere valel nostrx parvilalis erga beo plus scribere, quia omnia necessaria nosti? Juxta
aposlolicam scdem devotionem, eiiaui ct voluntalis opporlunilalem porlanlis semper dirige mihi lilteras,
ut sciam de prosperilate tua el itinere luod, quando
noslra petilionem, quem vestrx pielali valde fidelem
esse agnovi : et ideo noslra necessitatis causas illi p vel quo venias miserante Deo.
injunximus, ut per os illius pietatis vestra aures mei prospera Cuncla, precor, faciat tibi Christus, Homerc!
cordis audiant obsecrationes. Qm te conservet semper, uhique vale !

■ Poscenlem pro filia viduam. < lla cx conjeclura
corrigo, ait Canisius, licel malim lcgere : poscentem
pro jilin Chananafam. Qux an vidua fuerit, non con-
stat. Codex ms. ita habel: poscsntem pro filio viduw.
Ubi duo distincta miracula conjungere videtur. >
b Angilbertus. Hxc tertia Angilberti Romam erat
legatio. Leo papa slatim a sua clectione Carolo, ut
euin sibi devinciret, per suos legatos claves confes-
sionis sancli Petri ac vcxillum Romanx urbis cura
aliis munerihus misit ; rogavitque ut aliqucm cxsuis
oplimatibus Romam miltcret, qni populi Romani
nova fidci ct subjcctionis sacramcnta cxcipcrct. Mis-
sus est eo Angilbertus, elc. , nimirum circa initium
anni 796. Mabillom. — Vid. epislolas Caroh ad llo-
mcrum seu Angilbertura , et ad Leonem papam in
lonio XCVIII Patrologix.
<• Edit. Quercet. 92, Froben. 21, Canis. 46, collata
cum codd. mss. Salisb. et sancti Emmerami.
& Hineretuo, Romano scilicet. Angilberlus, dnm
Aicuinus in Galliam rediit, ler Romam profectus est,
ncmpe annis 79i, 796 et 800, ut supra diximus, quo
cx iis anno data sit prxsens epistola incertum esl.
Mabillonius illain rcccnset anno 796.
i«l EPISTOL.E. 184
•EPISTOLA XXVI. A gitur enim in metro, quod in Eplulhico conscribilur,
AD ANCELBERTL-M PRIHICERIUH PALATII rlPPINI BEGIS. hujusmodi vcrsus :
Ai saera aposlolorum limina peregrinantem eommen- ln i)u i ronsplcm fbmtiiarum l:inip:,uV cernit
dat Angitberti fuvoribus , et sacras sibi reliquias Piocurram fiilgerc rubum, ncque ignibus uri.
mitti postulat. Ilcm Ambrosius in Hyrono Paschali :
Fideli amico et venerabili b Angilberlo primicerio,
humilis levita Albinus salulem. Et fla<> ma famulum provocans,
Mcmor condicia: inter nos amicilix has litteras Itnlmni non per.iss spineam.
< " u n i sis ignis cnncremans,
vobis dirigere prasumpsi, deprecans ut benigne ha- Non urisquoU illuminas.
rum porlitorem c lilterarum suseiperi! dignemini, ei Itcm grammaticus quidam ita ait : i Item feminina
peregrinationis illius viis domimun'1 Rippinum regeni buius secindx dcclinationis numero plurali carentia,
snbvenire dcprccamini. Regum vero merces iu miisc- regnorum vel arborum : tyrus, cgprus , populus,
ronim juvamine, el maxime peregrinorum , sacra cypressus, atnus, fraxinus, rubus. > Item Donatus
sancli Pctri principis apostolorum limina petenlium, de arboribus dixil : i Neutro fructum ; feminino
magna apud divinam constat esse clemenliam. Insu- ipsas arboressxpe dicimus. i Nota, quod swpe dixil,
per, charissime frater, devotissime deflagito, ut dona nnn semper. Palerius vero, ex vcrbis sancli Gregorii
dnlcissima, el milii multum necessaria, id est, san- B
papx, masculino posuit : < Nara per succensum iu-
ctorum reliquias mihi vel aliquas transmitlere cures. bum Moysen alloqucns, quid aliud ostenJit, n:si quod
Hilarem enim datorem diligit Deus (// Cor. ix, 7) ; cjus populo duclor fuerit, qui et lcgis flammam pcr-
qui te abundare faciat in omni bono, et inter san- ciperet, et tamen peccali spinaro ncquaquam vita-
ctorum gloriam consliluat, quorum mihi reliquias rct? i Item Isidorus in Commentario Geneseos :
tua benevolentia dirigat. Floreas, fili , virtutum co- i Quod vero Dominus in codetn rubo apparuisse le-
ronis,sapieulix decore, et sancta dileclione ad Dcum, gilur. i Arnoviiis in conflictu qucm habuit cum Sc-
ct bona fide ad homiues iu tvternun: rapione, rubum posuit masculini gcncris, dicens :
• EPISTOLA XXVII. Et sicul vere rubus flammain babuit, sic vere pas-
AD BOHERUH (aNCILBERTUM). us est Filius hominis el sicut vere non incensus est,
(Anno incerto.) sic vero non passtis esl Filius Dei. * Josephus quo-
lliltit solutionem binam qmvstioimm grammaticatinm que in Historiis dicit : < Et facto sacrificio, Moyses
a rege sibi propositarum.
populo minislrabat juxta rubum, qui flammam ignis
Flaccus Albinus Flavio Homero oplat salutem.
evaserat. i Ilem Virgilius baud contemnenda: aucto-
Miror cur Flaccinoc pigritirc socordiam septiplicis
sapientix decus, dulcissimus meus David, interro- C rilatis falsator :
gare voluisset de quxstionibus palalinis ; emeritaeque Mella fluani illi, fcrat el rubus asper amoiniini.
uoraen miliiia: in castra revocare pugnantia, ut tu- Tamen si aspera esset, potuit per synalcepham ver-
inulluosas mililum mentes sedaret; dum sxcularis sus stare. Priscianus vero veracissimus grammatica:
littcratura: liiiri et ecclesiaslicx soliditatis sapientia, artis doctor, de rnbo ila ait : i Specialia uniuscu-
sicut justum est, apud vos inveniuntur, in quibus jusque arboris noroina fcminina sunt, exccpto olea-
ad omnia qux quxrunlur verx inveniri possunt rc- stro, quod tam forma lerminationis, quain declinatio
sponsioncs. Hanc tamen duarum partium oralio- prohibuil essc femininum. Nam siler, rmodest neulvum
nis discrelionem , prout polui, consideravi. Cur- non 34 est inler afbores poncndum, sicut nec ru-
rens per priorum excmpla doctorum, inveni iltos bus. i Inter hos vero auctores vestra videal pruden-
quoque in his partibus sibi dissenlire. Idcirco visum lia, quid sequendum sil. Possunt enim qusedam ex
est mibi in vos mittere hujus examussis [Forte, exa- his exemplis vitio scriploris esse corrupta elti pro a,
roinis] aucloritatem, dum cognoscalis illorum sen- vel eliam n pro u posita. Tamen certius vidctur
tenlias, vel in constructione partium vel in regula- masculinuro esse quam femininum.
rum proprielalc Secunda vcro interrogalio fuit inter de, dis ct des,
Prima interrogatio fuit de rubo, ctijus essct gene- D an debuissel csse dispexeris sive c/espexeris? Essc
ris? de quo nomine diversa invenimus excmpla. Le- non polest propler sequcntem *, quae exigit dis ut
» Querccl edit. 42, Canis. 51, Froben.22. 783, libro vero xxvi, n. 44. ad annum 796 recensct.
L Angeiberto primicerio. < Is adscititio nomine ili- Nihil inde certi statui polest. Noscam jungimns ciim
ctus Homerus, anno 783, in aula Pippini lialue regis aliis ad eiimdcm.
Oorebat , ibique primiccrii palatii munus gerebat. 33 c Hurum portitorem. Fordradum presbylerum
Ami'1 circiler "87 Berlam Caroli Magni filiammilri- fuisse colligi posse videtur Mabillonio, citjus nomcn
monio sibi copulavit. Circa annum 790, uxore Bertn exprimitur in cpist. 210.
conscnlic itc , scccssit iu monaslcritim Cenlulense. <! Dominum Pippinum, filium Caroli Magni regem
Anno 792 Felicem Urgellitamim Komam pcrduxit. Ilalix, ail Canisius. Basnagio, ul et Pelavio ct BoU
Anno 794 acta concilii Francofordiensis Romain de- laiulo verosimilius Pippinum hunc Galliarum, non
tnlit. Anno 796 Romain missus esl a Carolo ad Leo- lialiic regem fuissc vidclur. His laimii repugnal
nem UI paparo. Anno 800 Carolum Romam eunlem ipse tenor epislolx quae directa est ad Angilbertum
comitatus cst. A111108U Caroli lestaroenlo subscri- in Ilaiia existenlero, ut pole cui porlitorem liltcra-
psit. Die 18 Febr. anno 814 obiit. < Boiiquet Script. rum ad limina Apostolorum petentem commcndat
Rer. Gall. lom. V, pag. 408, not. (6). Mabillonius (Mabill. Act. SS. Saec. iv, part. i, pag. 94, §4).
cam 'pisiolam in Annal. Iil.i. xxv, n. 38, ad aniitim • Edil. QucrceU 27 ex ms., Froben. 25.
183 B. F. ALMNl SEU ALCUINl OPEKUM PARS I. 181
'ri-cianus vull. Seil inlcr de ct dis lanlum vcrsalur A «'; ov/savou ijriSV|t kvpto: [licihtytv , o Kuoto.-].
inquisilio. Considerandum esse videlur, quo inodo e'5 ctiam pro rfe positnm. Iteni, ubi no» di-
liabeat in Grseco, qux ibi prrcpositio inveiiiatur, sive cimus : Non deficit de plateis ejut (Psal. tiv, 12), in
qu.-c dit significel, sive quae dc significcl. Dicil enim Griccn lcgitur : Oux «IjiXtirtv ix t<5v trAaTttuv aJTijf ;
Priscianus de hahcrc plurcs signilicalioncs el non ix . . . pro rfe posilum. Di quidem cl dis sccuudum
pro una Gneca prrcposilione poni, sed pro tribus, Priscianum eamdem signilicalionem habenl ac ab ct
vel forsan pluribus, ila diccns : « de non solum to abs. Suut autcm separalivic, ut : rfivido, rfiiuo, rfislra-
«jro significat, sed eliam to iiri mcmontlivum, ul : bo, rfiscurro : quod apud Graecos 3t« pncposilio fa-
tle parlibus oralionis. Accipitur etiam pro xaru locali cit ". Nam ubi nos dicimus: Disrumpamus vincula eo-
in compositione, ul : rfeduco, rfescendo, rfelrah», de- rum (Psal. n, 5), habel in Gneco : &iap£r&<>ptv toCc
jicio, despicio, derideo. Bst ctiam intenlivum, ut : Swp.a\it a-JTou [auTuv] . . . Item quoj nos halic-
Wi?prehendo , dedo, depravo, deprimo , rfeminno, mus : Domine, a paucis rfe terra divideeos (Psal. xvi,
//eisco, deterreo, rfeligo, rfecurre. Esl etiam privati- 14), in Grjcco lcgilur : ku/ju, cura oAtyuv awo j4f
vuin, ut : rfesperalur, rfemens, rfcsttm, rfejerat. i No- [«rroXuuv et7ro yijf] Stauip itrov aOroOr .
ta, quod rfespicio di-xii, unde eril rfespexeris. Nam His ctiam consideralis, videlc vel ex anlccedcnlis
spicio multas in cotnpositione rccipit prxpositioncs B lingua: nolilia, vel construclx oralionis scrie, qu;c
cl nullaui in apposkionc, quia spicio in usu non est, magis in eo vcrsu prscposilio poni dcbeal. Nam h.cc
Invenitur enim : aspicio, respicio, suspicio, despicio, duo maximc duliitationeut solvcre solcnt, ct ad cer-
conspicio,prospicio. Etulruiiique invenilur : despicio tuut leclorem perduccre scnsunt, et conlenliosas
rt dispicio. Ideo superius dixi considerandum esse scholasliconun lcrmioarc quxsliones. ldeo de rubo
qu;e pr:rposilio in Grseco essel posita ; et inde agno- posui vctcriun senlenlias auctorum, et in praposi-
sci qiia" in Lai ino scribi dcbeat ; quia talis dubilatio tionibus Gr.cca: 35 'ingua: auctorilalent, ne incani
ex anlecedenlis lingux considcralione solvi potcrit. quis calumiiiis notaret scnlcnliaiit, ct piyesuinpluo-
Habct eiiim in Gnccoille vcrsus : Exattdi, Dcus, ora- sam reprehenderct, si nullis priscorum fulciretur
tionem meam et ne despexeris deprecaiionem meam, doctorum cxcmplis : quia multolies in vili persona
'EvwTltrtM, o 8tJf , Tijv jr/>oo-iuj£>iv f*ou, xai pm ilttplSvt verilas despicitur, cum [Forte> cui] nihil praferri
•njv Seno-Ai ftou (Psal. liv, 2). dcbtiit, si laiiluut in qtucstionibus illius exspeclarct
Itcm in Psalmo xxi ille vcrsus : De ventre matris judicium et non propria: scntenti* defendcrelur pra>
mem Deus meus es tu, habel in Graco : 'Arro yatnpoe: suntptio.
['Ex xoe/iaf] pvcpof ftou 8rof ftou tt cru. Ubi IIOS dici- EPISTOLA XXVIII.
inus rfe, ibi urti legilur. Ilcm ubi nos habemus : De- C 4D nom.r.i m Fll.lUM.
tcendil sicut pluvia m vellus (Ptal. lxxi, 6), in Graeco Dilcciissimo filio b Hoincro Albinus mrttricularius
habelur : xuxu?nosTui eif ueTof ijre irdxw . . . sicut s :luicm.
Miperius vifi in eo vcrsu, undc liaec iuquisilio orla Per Dci ^rMiant aliquanlo melius habemiis ; tn-
cst. Nam ct beatus Hieronymus iu Tractatu EpistoUc mcn fcbrium castigatio quotidianis diebus nns non
ad Tilum bas praeposilioncs, id est, ntpi et *«t«, rcliiiquil. ,'ieatus qui in hoc sa-culo labores rccipit,
siue dubio ad coiilcmptuin pertinere dixil. Et idem ct in futuro requiem babebit. Sed et dc admonitione
ponit esse, contemnit et detpexit. Sed el bonum cl vcstrarum dulcissima litterannn gratias veslrac pru-
malum csse contemptum ; honum, quando quis tor- deiiii.c agimus. Multuin dcsideratnus ct benignc su^
incnta vel opprobria Cbrisli nomine contemnit et scepimus exhortationes vestra» dilectionis , quia per-
despicit. Et has distinclioncs in pncposilionibus tan- fecta chariias , quod sibi optimum intelligil, boc ci
luinmodo esse bis verbis docct, ubi in Grxcu legiiur aliis suadcrc non dcsistil : et haec est plena ci per-
ad Tilum diclum jrtfiypovieTu, et illud quod ad Ti- fccta dilectio, ul non solum sibi quisque prospera
inolbcum lcgitur z«r«<j>f.ovceTu, ct apostolum Pauliim cnpiat, sed et fratrum salulis menior, vel verbis pra>
pro varietate causarunivariisuliprajposilionibus as- scns, vel lilteris abscns admonerc eos non cesset.
scruit. Tito igitur scripsit . iVemo le coutemnat (Tit. t Anlonio itaquc filio ineo, fratri vcslro, has lilte-
ii, 15). El Timolhco : Nemo adolescentiam twtm ras alias, dcprecor ut quum caulissimc, clausa cliar-
contcmnat (1 Tim. iv, 12). Et ad utruinquc propter lula sicul cst, dcprecor ut dirigas ; quia si disciiicla
■7r£/>t vel xaTa Grecas pra^positioncs, despicit, ponil. vcnial in pra:senliam illius, vilescal apnd cuitt. Ta-
Sloicoruni quoqne, ((ui subliliter inler verba discer- inen placcl mihi ul co dirigenle ilerum videas illaiu ;
nunt, excmplo boc ipsum confirmal. Haliet quoipic scd fides scrvetur, ul ei primo dirigatur ctii suli
rfe alias siguiucaliones in Grxco, trt csl : De coelo miltetur.
rcspexit Dominus (Psal. xxxn, 15); in Gkeco habcl : Si habeas d Jordanis Hisloriam, dirige inilti pro-

• Vide infra, tom. II, libruni dc Oiihographia, vo-
ccrfe, rfictrfit. Prxteristanotandum, tcxlum Grcecuui
hic cxhilieri cx cdilionc cl. Qucrcctani ; in margine
vero apposuimus lectioncm scpluaginla intcrprcluni
«■x edilione Walioni in Polygloitis.
i' llomero. llaud opus esl hic adnotare, Homcii
uoiiiiiic ab Alcuiuo dcsignuri Aiigilbcrtuiu ; dc qun
sicpius alibi. (Frobcn. cpist. 215.)
c Antonio. Adalhardo, cui in epistola 100 stiasit ul
i-iiin Hotnero consilium incat, quid consulendtiin cs-
sct Bernario fratri Adalhardi, Lirino ad palatiuui vo-
cato. Qu:e cadcm forlassis cpislola cst, quam clar.-
sam hic fideliler tiadi voluit.
11 Jordniiis tlistoriitm. ILcc cst hisloria Jordanis
«W KPISTOL.K. 186
I>icr quaruiiidain iioliliam rerum. Vos, (ilii charissi- A • EPISTOLA XXX.
nii , in onini charil.tle el sanclitale Dco servire stu- AD PAULINCM.
ilele. recordantes umnia bona, qux vobis fecit in lioc (Anno 796?)
« eculo : maxime lamen propter spcni fulurx glorix Desiderium suum cum Puulino colloquendi significat.
ct xlernx beatiludinis requiem. Innumcrahilia sunt Tres indiculos ad eum mittil ; et doni a Ltutgarde
missi facit memoriam.
cnim in nos peccatorcs dona luisericonfix sux; qua-
propter diligamus eum co modo, quo ipsa Verilas Domino Palri Paulino Albinus saliitcm.
ail : Si quis diliijit me sermones meos servil ; et Pa- Ex co sciri potest qiianlamihiessetaviditasloqueii-
ter meus diligit eum , et ad eum veniemus, el man- di tecum, si facullalem confabulaliouis iniqua tcrra-
sionem apud eum faciemus (Joan xiv, 23). Quid est ruin longinquiias uon prohiberet ; duni in unius
fclicius, quam Patrem et Filium cuni sanclo Spirilu dexteram porlitoris, propter causas supcrvcnientcs,
habilatorem habere, et ejus visitationc ab omni ad- tves siimil posui indiculos. Unum sollicitudinis mear,
versilale defendi, cujus visione omnes sancti gaude- alterum muHuscuIi mei , tertium pro filix mcx
bunt iu sxculo sempitemo? Divina te gratia custo- f LiutgarJis feminx religiosx ac Dco devoUc causa.
dial ubique, dilectissime fili ! Nam 3Q illa sanctitati tu;c duas direxit armillas auri
B obryzi, pensantes 2i denarios minus de nova monela
« EPISTOLA XXIX. regis, quam libram plenam, ut orares pro ea cum
\t> PAUMNUM PATRIVRCHAM.
sacfrdotibus tuis : quatenus divina cleinenlia dies
(Anno 796.) suos disposuissct in salutem animx su;c, et sanctc
Semel constanli memoriir, bnjulum vero lilterarum s'ix exaltationem Ecclcsix. Ego de tua indubius fi 'e
ejus p'itrocinio commendat.
suasi ut faceret. Tu vero, Paler sancte, mci et illius
YeneraiiJo viro •> Paulino Aquilciensi palriarchx mcmor ubiquc in Chrisli charitalc valcto.
Alhinus salutem.
Acceptis sapienlia? vestrx apicihus et charllalis « EPISTOLA XXXI.
inuncribus c per hmic Inijus prxsentis charlulx gc- AI) AIJINUM EPISCOPUM.

rulum, valde gavisus, cognoscens prosperilatcm ve- (Anno 796.)

slram cl mcmoriam nostri, quam semper paterna Pelit sibi mitti per Angilbnrtum reliquias sanctorum,
olim promissas.
pictale ut habeas in orationibus sacris, supplex oh- Dilectissimo ll Agino episcopo, Alhinus magislcr
.secro , memor seinper hcnignx devotionis quam Job salutcm.
habuit in filios suos. Salus lilii merccs esl patris : et Recordelur cbaritas vestra quod prxsenli collocu-
laus . genitoris
,. filius sapiens. Prxsens
... vero. haruui
. r i:nnani:„..„„ „.:».: ,„ „.„
Wionealiqiiasniihisanctorum i- • j •■
reliqtnasdiriKerepromi
porlilor litlerarum veslro atixilio et patrocinio no
sisti ; ut honorificetur Deus in illis, et noslra protega-
slrx sit commendatus pelitioni [Forte, noslra peti-
tur vita cum illis, et vestra accumuletur merces pro
tione1. lpse vivo oflicio lingux noslras vel suas vobis
illis. Ecce adest gerulus fidelis, filius equidem metis
oslendel neccssitates. Majorcm uostrx salulationis
scriem d Angilberlus filius communis noster Romam Angilberlus [Al., Engilperlus] , per cujus manum
mittere poteris quod vester [Forle, noster] amicus
iluras volcnle Deo vobis diriget. Sed nulla charlula
nobis dirigere curaverit. Obsecro ut veraciler perfi -
sufEcil charilalis eflari dulcedinem, quam pleno ore
cias quod hilariter promiltebas. Si quid enim be-
anima mea de tuo hauseral pectore. Tcstis est veri-
nignitas vestra hujus religiosx petilionis peregeril,
tatis ille Spirilus per quem charitas diffusa esl in
humililas nostra gralissime accipiet, vobisque secun-
cordibus nostris (ftom. v, 5).
duin temporis opportunitalem et voluntalis vestrx
Vivcndo feiix, felix, Pater optime, vive. agnitioncm remunerare non desistet. El ubicunque
Alquc meuior nati sempcr ubique vale. sanclorum patrocinia perferunlur , ibi quolidie ora-
de Gclanim seu Gothorum origine et rebus geslis ccrtiiui.,_ ......,,
Mabillonium , Madrisium
et „,,, aliosque sccutus
a D. Jo. Garetio Benedictino Congr. S. Mauri edi- D annum 796poiius quiim aTium TssignavL
ta el iiotis illustrala, etc, qux emendatior hahetur e Edit. Quercet. 95, Canis. 62 (Frobei
, roben. 25).
lom. I Script.
Script Rerum Ital. clarissimi Muratorii a » Liutaardix.
Liutgardis. Rppiorp fnrtassis m»
Reginx fortassis, ■>•
qux anno 794 Ca-
pag. 186. rolo nupsit, et Turonis anno 800 obiit. De ca cl. Ma-
• Edit. Quercet. 63, Canisii 39 (Froben. 24).
b Pautino. Cujus vitam, gesta et scripta, vir miilta drisius Vil. sancti Paulini, cap. 16, pag. 46, ail :
c Lilleras culliores fovebat, et earum professores rc-
crudilione prxditus D. Joan. Franc. Madrisiiis Uti- gio favore prosequebatur. » Quod quidem ex hac et
n-nsis congr. oratorii presb. cgregic illuslravit, edito aliis epislohs Alcuini palam est.
de Operibus sancti Paulini Aquileiensis palriarchx « Edit. Quercet. 65, Canis. 49 (Froben. 26).
volumine Venet. 1737 in fol. f). h Agino episcopo. Suspicor, ait Canisius, hanc
_c Per hunc prwsentis cttartulie gerulum. Cl. Ma-
epistolam scriptam esse ad Aginensem episcopum ,
drisius hunc gerulum Ericuin dticem fnisse existi- et legendum csse, Agini (qnod caput eral Nitiobri-
mat. Sed lanlus vir dignus fuisset quem Alcuinus hic eum, de quo Plolomxus lib. n, cap. 7) cpiscopo.
iioininaret nec absque encomio prxteriret. Minoris Mabillonius tamen et Pagius illum Bergomensem
eondiiionis hominem hunc fuisse puto, cujus ncccs- episcopum fuisse slaluiint, ad qucm Angilberlus in
silalibiis Paulinus succurrcre posset.
•' Angilbertus . . . Romam iturus. Quo anno, in- ilinere, anno 796 ad Leoncui III pont. suscepio, di-
vcrtcbat. Fuil etiam /Eginus aliquis episcopus Ver>
OHane editioneni Opcrum S. Paulini recudimus lnijnscc nensis, quem inlcr suflraganeos Eeelesix Aquileicti •
Palrolngi* loino C sis numcral Coinliiis al anmim 79,'i. num. 25.
IS7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 18*
lioncs pio vobis aguniur. Divina le ubique comile- A lateque populos ab erroribus irupietatis in viam veri-
tur bencdictio, sauclissime Pater laiis deduxil. Qualis erit tibi gloria , o beatissime
• EPISTOLA XXXII. rex, in die xlernx reiributionis, quando l.i oim.e»
»i> ini! nifM. qui per tuam (bonam) sollicitudinem ab idololairix
(Anno 796.) cultura ad cognoscenduni verum Deuui conxersi
Consolalurinfirmum, et ut se ad aternitatem pra-paret, sunt, te ante tribuual Domiui nostri Jcsu Chrisli in
amice suadet. beala sorte stautem sequcntur? Et ex bis omnibus
Dilcclissimo Patri b Itlierio Albinus saUilem. perpetux beatitudinis merccs augetur. Ecce quanta
Gratias againus Deo Jesu, vulneranti et medenti, devotion; el benignilate pro dilatalione noiniiiis
tlagellanli et consolanli. Dolor corporis salns est Cbrisli, duritiam infelicis populi Saxonum per verar.
unimx, et inlinnitas temporalis , sanitas perpatua. salutis consilium emolire laborasti. Sed quia rlcctio
Libenter accipiamus, patienter feramus voluntalem necdum in illis divi:.a fuisse videtur, rcmanenl liu-
Salvatoris noslri. Sed nunc noli lardare. Fac quod cusque iiiulti ex illis cum diabolo damnandi in sor-
faclurus es. Curre dum lucem liubes (Joan. xn, 3S). dibus coivsuctudinis pessimx. Tuam tamen, o veri-
Festina ad eum qui vocat te. Quod nccessit.is cogit, latis et salulis inultorum amalor, op.imam \olunt:i-
voluntas prxvenial. Eslo scriba sapicns, ncgotialor g teill niajore g|0ria et laude Cbristo remimerare
fidelis. Vende terrena, eme coelcstia. Quid spectaiur placuit. Gcntes populosque Hunorum anliqua feritate
dici craslini incerlitudo? Non sit dilalio in salute et fortitudine formidabiles, tuis suo [bonori (Edit.,
animx. Quod animo cogitatur , opere pcrficiatur. honore) ] mililantibus subdidil sceplris : prarvenien-
Quod infirmitas optavit, sanilas peragat. Tcsiis esl leque gratia colla diu superbissima sacrx fidei jugo
quiomnia novit mei cordis, hoc plcna cliaritale ct fi- dcvinxit, el cxeis ab anliquo tempore mcnlibus lu-
deli 37 consiliomcsuadcre. Sciomeposlleinlocoluo men verilatis infu.lit.
talem non babere amicum. Sed magis le velim arni- a Scd nunc prcevidcal sapienlissima ct Deo pla-
cum habere in honore permaneniem quam pereun- cabilis devotio vcslra pios populo novello prxdica-
lem, et intercessorem apud Deum gaudere quam lar- tores, nioribus boncstos, scieniia sacne fidci edoctos
gilorem in sxculo. Petatur a Deo auxilium, ut aniico- et evangelicis prxccplis imbutos . sanctorum quoque
rum confirmet consilium, et suis iter salutis ostendat, apostolorum et prxdicatione verbi Dci exemplis in-
et dirigat in viam pacis, quos proprio rcdemit san- lentos, qui lac, id est suavia prxcepta, suis audito-
guine. Ecce quali pretio empli sumus '. Non amemus ribus in initio fidci miuistrare solebant, diceute apo-
ea qme uos separant ab eo qui nos usque ad morlcm slolo Paulo : El ego, [ralrcs, non potui vobis toqu^
suae carnis dilexil. Plurimos dies sxculo satis servi- c quasi spiritatibus, sed quasicarna ibus. Tatiquam par-
vimus : vcl paucos qui reslanl vivamus Deo nostro, vulis in Christo lac vobis potum dedi, non escum.
ut digni efliciamur faciem illius videre qui dixit : Mundum enim poteratis, sed necdum potestis (I Cor.
Beali mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt iii, i, 2). Hoc enim totius mundi prxdicalor, Cbrisio
(ilatlh. v, 8). LaHus lege, et conslanlcr incipc ; feli- in se loquente, significavit , ut nova populoruni ad
citer perfice, et sit Dominus tecuin in seternum. fidera conversio mollioribus (prxceptis) quasi infan-
« EPISTOLA XXXIU. lilis xtas lacle essel nutrienda : ne pcr auslerioru.
AD DOMiMJM REGLH.
38 pr.ecepta fragilis mens evoraat quod bibit. Unde
(Anno 796.) et ipse Dominus Cbrislus in Evangelio rcspomJit in-
Gralulatur de subjectione Hunnorum, et qualiter do- terrogantibus se, quare discipuli illius non jejunarent,
cendi sint in fide, et, quis ordo sit servandus,
ostendit. dicens : Nemo mitiit vinum novum in ulres veleres;
Domino excellentissimo et iu onini Christi honore atioquin utres rumpuntur el vinum effundelur el utres
dcvolissimo Carnlo regi Germanise, Gallix atque Ita- peribunt (Matth.n, 17). Alia est enim , ul bcatus
li.c, et sanclis verbi pnedicatoribus, humilis sanclac Hierouymus dicit, purit; s virginalis animx el nulla
matris Ecclesix (iliolus Albinus xternx glorix in prioris vitii contagione polluta, et alia qux sordibus
D et multorum libidini subjacueril.
Christo salutcm.
Gloria et laus Deo Patri et Dnmino nostro Jesu His ila considcratis , veslra sanctissima pietas sa-
Christo; quia in gralia sancli Spiritus, per devolio- pienli consilio prxvideat, si melius sil rudibus popu-
nem et minislerium sanclx fidci et bonx voluntatis, lis in principio fidei jugum impor.ere decimarum, ut
vcslnc Christianilatis regnum atqne agnilionero veri plena fiat per singulas domus exaclio Hlarum : an
[Cod. Sal., verbi] Dci dilatavit, et plurimos longe apostoli quoque ab ipso Deo Chrislo edocti et ad prx-

« E lii. Quercet. 75, Canis. 40 (Froben. 27).
'» Itherio. Monasterii Turonensis abbati, quem hac
cpistola in exlremo agone consolatur ct accendil.
Obiit anno 796, quo Alcuinus illi in regimineejusdera
monasterii successillMabill. Act. SS. bened., sxc. iv,
part. i, p. 171.
e Edit. Quercet. 7; ex ms. emendata aliquot locis
ex cod. ms. Salisb., in quo hunc habct litulum :
Dktatus Mbini mngistri ; quem ibi immediaie prx-
ceditejusdem argumcnti, Dictatus Paulininalriarchee,
quem editum repcrics inter Concilia D. Mansi , lom.
XIII, paar. 921.
d Sednunc. Nempe postquam « D.us Hunnorum
fiopulos Caroli sceptris subdidit ct rxcis menlibus
umen veritatis infudit, i hoc est, amio 796. Data
igilur hxc epistola anno > oilem ; ncc ralio est illam
cum Paglo el Cointio differenrii ad annnm 79S. VH.
ctiam infra epislolam 51 (nusc 56) ad Arnonem.
 189 EHSTOLiE. 130
dicanduni mundu misii exacliones decimarum u ex- A Igitur illeordb, in doceudo virum a-taic perfeclum,
cgissent, vel alicubi demandassent dari, consideran- diligenier, ut arbitror, servandus est , quem bcaltts
dum est. Scimus quia decimalio subsianlix nostrx Auguslinus ordinavit in librocui De calechizandis rn-
valde bona est. Sed melius est illam amitlere quam dibus lilulum praanotavit. Prius instruendus est ho-
tiilem perdere. Nos vero in fide catholica nati , nu- mo de animx immortalitate, et dc vita futura, et de
triti et edocti vix consenlimus subslantiam noslram rctribulione bonorum malorumque, et de xternitate
pleniter decimare. Quanto magis tenera fidcs el in- utriusquc sortis. Poslea pro quibus pcccalis et scele-
fanlilis animus , et avara mens illarum largitati non rii.us poenas ciiin diabolo patialur xlernas; et pro
consenlit? Roborata vero fide, et confirmata consuc- quibus lioiiis vel bcnefactis gloria ciiin Christo frua-
tudine Christianitalis , tunc quasi virisperfeclis for- tur sempiterna. Dcinde (ides saucla? Trinitalis dili-
tiora danda sunt praecepta, quae [solidala (Edit., gentissime docenda cst, el advcnlus pro salute hu-
solida) ] mens religione Christiana non abhorreat. mani gcneris Filii Dei Domini noslri Jesu Chrisli in
Illud quoque maxima considerandum est diligen- hunc mundum cxponcndus. Et de myslerio passionis
lia, ut ordinale fiat prcedicalionis oflicium , et bapli- illius, ct veritale resurrcctionis et gloria ascensionis
smi sacramentum : ne nihil prosit sacri ablutio ba- in ccclos, et futuro ejus advenlu ad judicandas omncs
ptismi in corpore, si in anima ralione utenti [ Cod. JJ gentes : et de resurrectione corporum nostrorum, et
Sal. , inlenli , mendote] catholicx fidei agnilio non de 39 xlernitate poenarum in malos et praemiorum
praecesseril [in corde]. Dicitilaque Apostolus : Omnia ir. bonos, utmox prxdiximus, mens novella firmanda
restra honesta cum ordine fianl (I Cor. xiv , 40). El cst. Et hac fide roboratus bomo et pnrparalus bapti-
ipse Dominus in Evangelio discipulis suis prxcipicns zandus est. Et sic lempore opportuuo sxpius evan-
ait : Ite, docele omnes gentes , baptizantes eos in no- gelica prxcepta danda suut per sedulx pradicationis
mine Patris el Filii et Spirilus sancli (Matlh. xxvm, ollii'iiiin, donec accrescat in virum [perfectum] ct di-
10). IIujus vcro prxcepti ordinem bealusHieronymus gna efliciatur Spiritui sancto haoilatio , et sit perfe-
in commentario suo, quem in Evangelium sancli clus filius Dei in operibus iuisericordiae, sicul Paler
Mattha.'i scripsit, ita exposuit : Primuin doceanl oin- [noster (Edit. , vesler)] coalestis perfcctus est , qui
nes gentes, deinde doctas intinguant aqua. Non enim vivit et regnat in Trinitate perfecta, et unitate be«
polest fieri ut corpus baptismi capiat sacraraentum, nedicta, Dcus et Dominus per omnia sxcula saecu-
nisi [ante] anima lidei susceperit veritatem. Bapli- loruin. Amen.
zautur autem iu nomine Patris, et Filii, et Spiritus i> EPISTOLA XXXIV.
sancti, ul quorum una est divinitas, sit una largilio, U> VRNOM.M.
nomenque Trinitatis [Cod. Sal., Trinitas] unus Deus C (Anno 796.
est. Docentes eos serrare omnia, quatcunque mandavi Illius reditum exoptat , et de variis eventibut mslrui
vobis (Ibid., vers. 20). Ordo proccipuus. Jussit [apo- cupit. Mense Julio se ad Patutium iturum signifi-
slolis (Edit., Apostolus, mendose) ] ut primum doce- cat. Mortatur ul ab crrore Hispunorum caveat.
rent omncs [Cod. Sal., universas] gentcs , deinde fi- Vcnerando volucri cl vere amantissimo Aquila:
dei tingere [sacramcnto (Edit., sacramentum) ], et Albinus salulem.
post fidem ac baplisma, quae esseut observanda, proe- Exspcclaus exspeclo lxtum audire nunlium, quo-
cipercnt. Ac ne putemus levia csseqiuc jussa sunt, modoAquila sublime volans Alpina juga transcendat,
el [post] pauca addidit : Omnia qumcunque manduvi et fessus volalu in Rhetix [Cod.Sal., Rccix] parli-
vobis. Ut qui crediderint , qui in Trinitate fucrint bus alas componal suas, vcl quid mihi nuntict c de
baptizati, omnia faciant quas prxcepta sunl. sancto [Paule] partibus, et Romanorum consiliis, et
Igitur infantes ratione non utcntes, aliorum pec- si fieri possit , quod valde optamus, Deo donante, ut
catis obnoxii, aliorum fide [etj confessione per ba- fiat. Quapropler precor omnes aligeras polestates de
piismi sacramentum salvari possunt, si confessoe pro coelesli sede descendentes, ut Aquilam meum [Cod.
se fidei inlegritalem, congrua adveniente nelate cu- Sal., mcam] cito sanum cum omni prospcritate fa-
slodient [Cod. Sal., custodiunt]. Dicil vero Aposlo- O ciat venire ad nos. Nos vero velut aestiva hirundo ad
lus : Corde crediturad justitiam, ore autem confessio palalium mense Julio properamus [Mabill., partibus
fit ad salutem (Itom. x, 10). IHa [tantum (Edit.. palatinis properare desideramus]. Nescio de nostro
tanta)] oris confessio prolicit ad salutem, qux firmiter itinerc quid erit futurum [sive circa ■> Mosanas ripas
cordis credulitate tenetur. liceatnobis sicul mergulos pisces captarc; an e Ali-
• Vide epist. 37 (nunc 42), ad Megenfredum. abs dubio : de sancti Pauli partibus (monaslerii
h Edit. Mabill. 2, Pezii 2; cmendata et suppleta ex nempe Cormaricensis.de cujus approbatione ab Apo-
duobus codd. mss. Salisb. Scriptam fuisse anno 796 stolica sede impetranda etiain in aliis epislolis solli-
colligo ex morte Eanbaldi Eboracensis episcopi boc citudinem suam ostendit).
anno obita, cnjus mcminit in cpistola sequenli, quas d Ad Mosanas ripas. In monasterio fortassis S.
bac posterior est. Amo igiuir hoc anno Romx fuit, Servatii Trajecti ad Mosam, cujus rursus meminit in
de cura fortassis novelli populi Avarorum sibi a Pip- episl. 87 (nunc 103).
pino commendata cum summo pontifice consilia " Aliqerensem fluvium. Ligcrim,/a Loire, in mona-
tractans. sterio Turonensi, quo Alcuinus Arnoncm invitat in
40 c De sancto Paule partibus. Ita habet cod. epist. 87 (nunc 103) his vcrbis : i Utinam yolassct
ms. Salisb. , quod vocabulum Paule seu Pauli omittitur Aquila usque ad piscationes Ligeri fluminis. >
in cod. Bcnediclo-Burano apud Pezium. Lcgcndum
 191 B. F. ALBINI SEU ALCUlNl OPERUM PARS I. 102
gen'nscin fltivium reverlerc, ct ihi Salmones natando A niihi commendasti, et jam proficiunt, donante Deo,
colligcre]. lamen me spero usque ad [Augustum et meliorcs cos accepturus eris , vel coinmendaturus
incnsem] in his morari parlibus, si sic Dco nostro et domno rcgi. Quidquid tibi demandet domnus rex fa-
do:nno regi placuerit, et ibi prxstolarc quid audilu- ccrc, mihi demandare sludeas. Quia vero txdiura
rus sim de Aquilx desiderato advenlu. Et duni hanc mihi cst anima mea propter absenliam lui, obsecro
perlegas chartulam, cilo remitle allcram, ut sciain ut pro anima » Archanbaldi archiepiscopi intercedere
quid acturus sit Aquila ciim aviculis suis, vel quid dlligenter jubeas, qui mihi ct pater el frater, et ami-
[a Avaria] faciat, vel creclat , vel quid Romanoruin cus fidelissimus fuil, etiam et condiscipulus sub ma-
nobilitas novi habeat b advenlu, vel quid c de Grxcix gislro meo. Ecce ego solus rclictus sum schola illa,
sublimitalibus [Cocl. Sal., Grxcia soIimitalibus| au- ct non cro solus, dum vos habcam fideles et amicos.
dicras, et an aliquas sanclorum reliquias lecum at- Quo.1 vero mihi mandasli aliquid scribere de prxdr-
tulisses, quibus posses consolari Alliinum tuum. Pro- calione ad paganos, propler angustiam temporis et
spera, Deo donante, nobis sunt, nisi quod febris ct rcsliiiationetn porliloris non occurril mihi ahquid
iufirmitas me faligatum habet. Tamen qni infinnior, diclare exinde ; lamen consulens paternitati tux
fortiorcrit juxta Apostolum (/ Cor. i, 25) ; el sxpc ' niisi tibi epistolam, qnain ante paucos dics doinno
prodcst infirmitas cotporis [Cod. Sal.el Mabill. ,cor- B regi de haccademredirexi. Tcmporevero opporlun»
poralis], ut fortitudo fidei crescat in aniiua. [Adhuc B plenius scripturus ero de his omnibus lux vcne-
se lota Spania errat in Adopiionc.] Orale pro nobis, ranjx dileclioni. >
ut S.iirilns sanclus Paraclilus inspirel animas scrvo- Va: mundo a scundalis (Matth. xviu, 7) ! Quid:
rnm suortnn ad defcndendam catholicx fulci veri- rniin auri insana cupido non subvertit boni ! tamen
tatem ; quia lempus esl.sicul legimus prxdiclum esse polens est Deus recuperare quod cceptum est, et per-
in Iibris sanclis. Tu vero cuni tuis seinper sanam ficcre quod factum non est. Rogetur ejus clcmentia,.
sequere doctriuam.el catltolicam prxdica diligentcr ut adjuvet famulos suos in labore pio prxdicationis,
lidcm, ut xlernam mercedcm cum multiplici fructu ul sit laus nomini ejus in xlernum. Hanc chartulant
halere merearis. Vivas fclix et gaudeas in Christi habeas lccura legens, considerans, donec pleniorem
amorecum tuis omnibus, Aquila charissime. accipias calechizandi rationem. Etsi modo [Ms., sic
J EPISTOLA XXXV. novo [lihi non liccat mccum loqui, donec vcnero ad
AD * ' (aR.10.VKM). domnum regem (spero 41 nlc totam xstatem in illis
(Anno 796.) stare parlibus) polerimus in h Helisetis conjungi, si
Eidem $ignipcat $e illius epistolam accepisse. Archan- vobis licct Bajouaria permanere, qiiia rcs aliquas
baldi (Eanbaldi) animam precibus ejus commendat. C habemus iu Hclisclis Idco missus tuus mihi hxc
Mittit epislolam ad regem , scriplam de praidica-
lione apud paganos. omnia , sed magis litterx loquantur , quia memoria
Pio Patti ct fralri fidcli ct filio charissimo salu- rusticorum fragilis cst. Valcle in pace.
tem. i EPISTOLA XXXVI.
Acer pimus charilaiis vcstrx litteras. Magnas mihi AD AKNONEM.
eulogias misisli.dum tuam, venerande Pater, agnovi (Anno 796.)
sanitatem et prosperilateni , qux mihi plus placcl Instruit de prardicatione fidei apud Avaros nuper.
qtiam millcna lalenta auri el argenti. Magnis quo- conversos.
qne me sollicitudinibus liberasti, quia quid Avaria Dulcissimo fratri et sanctissimo prxsuH Aqirilx
gestum est, mihi innotuisti. De filiis vero luis , quos Albinus salutem.
» Avaria. Mendose apud Pezium legitur : avariiia. stimo Alcuinum edoceri voluisse de scandalo ob rc-
Inde deceptus vir cl. P. Hansizius, lom. II Germ. pudiatam a Constantino legitimam uxorem, et exci-
Sacr., , p. 105, hunc locum interpretatur de « hxresi lalam conlra sanctos viros, illas nuptias rcproban-
simoniaca.de qua subvertenda Engelberto ad urbem tes , persecutionem anno 795. Vitlc Pagi. ad hunc
legato scripserat, ut pontifici diligenlissime sua- annum.
deat. d Hanc epistolam hucusque ineditam ex cod. rass.
b Adventu. « Adveniebat tunc, ait Hansizius loc. D Salisb. descripsimus. Data fuit post priorcm ; in illa
cit. legatus ad Carolura nomine imperatoris Grxci enim, "'" qui in :" Avaria
' "
gesium ; quxrit;
sit, ":" in
: hac re-
Thectislus a Niceta Sicilix gubernaiore missus ; t sponsum accipil.
anno nempe 797. Sed quid hxc legatio ad Romano- '■ Archanbaldi archiepiscopi. Eanbaldum intelligo.
rum nobilitalem pertineat, non video. Malim ego archiepiscopum Eboracenscm, qui fuil Ajcuini con-
istum locum interpretari de adventu Romanx nobi- discipulus, ut testatur poeta anonymus, vel polius
litatis, qux sclecta fuerat ad deferendum.una cura ipse Alcuinus in carmine <te episcopis Eboracensibus,
clavibus sancti Petri, vexilluni urbis Romx ad Caro- quo.l inier alia ejus carmina exbibebimus. Obiit vero
lum, anno 796. Eanbaldus iv Kal. Aug. anno 796, ul habet Hove-
c De Gracia? sublimilatibus. » Irene Augusta, inquit denus.
ilcrum Hansizius, filium Constantinuni novissimc I Misi tibi epi$tolam. Illam certe quaro paulo supe-
exaucloravit, oculis die 15 Junii cfTossis.» Sed de ista rius dedimus ordine 28 (nunc 53).
reyohilione regni Grxcorum Alcuinus, dum hanc 6 Plenius scripturus. Promissum implevil per epi-
cpistolam scribcrel, nolitiam habere vix potuit. Con- slolam sequentem ordinc 51 (iiunc 56).
ligit enim hxc exauctoralio, el imperatoris excxca- II In Heli$eti$. Id csi, in Elisatio (1'Alsace) ubi
lio 15 Junii; atqui vcro Alcuinum prxsentem cpisto- possessiones aliquas vel quodpiam illius monastc-
lam circa idem teinpus aul multo prius scripsissc, cx rium habuisse Alcuinum hinc patct.
illis verbis colligitur : No$ vero... ad palalium uensk ' Edit. Quercet. I(U cx nis. (Ficben. 51). Nunc
Julio (futuro ncuipe) properamus : Vcrosimilius exi- iu aliquihus locis correcla jx cod. uis. SalisD. lla:c
m EPISTOL^E. i:ti
Praesagum tihi nomen imposuere parentes, licet A baptizare jussit. Deinde flde imbutum, el sacro ba-
dispcnsationis Dei ignari, aDud quem oinnia futura ptismate ablutum evangelicis instruerc praeceplis
jam facta sunt. Qui te summa pielale cceleslia ordi- mandavit.
navil mysteria populis ministrare, et de alto super- Hunc tu ordinem, sanctissime doctor, calecbizandi
n;c graliae inluiiu aculissiniis spirilualium oculorum in adullae aetatis viris ubique flrmiter oblineas. Fra-
U>lulibus fluctivagos de hujus sseculi salo pisues ad giliori vero aetati pia mater Ecclesia concessit, ut qui
viviflcandum, non ad mortificandum eruere et sacro alieno in paterna praevaricatione ligatus cst peccalo,
vitrei fontis lavacro abluere, et igne sancti Spiritus ad alterius in baptismi mysterio professione solutus sit.
epulas aeterni Kegis astare [F., assare], ut verus apo- Et si hoc non esset, quanti perirent infanles, ex
slolicae vocationis auditor efficiaris, dicenle Christo, quorum [nunc] numero coeleslis quotidie gedificalur
dnm in procellosis fluclibus [binas (Edit., vivas) ] Hierusalem? Absque flde, quid proficit bapiisma?
duorum fratrum germanitates labore aspexit : Venite dicente Apostolo : Sine fide impossibile esl placere
post me, et faciam vos fieri piscatores hominum (Malth. Deo (Hebr. xi, 6). Inter impossibile ct diflicile boc
iv, 19). Non a priori propriae artis officio compe- interesse legimus : difficile est quod Deri, licet vix,
scens, sed ut meliores, retibus in dexteram missis, potest; impossibile vcro, quod omnino ab humaua
pisces ad littus stabilissimae soliditalis perducerenl. fragililate fieri non potest. Ideo ipse Douiinus in
Mos tu efficacissimus divini operis laborator tota Evangelio, siupentibus apostolis, quis ex divitibus
iiiciilis inlentione assequi satage, quatenus Christus salvus fieri possei, respondil : Apud homines hoc im-
ipse per te de tuae puppi carinae populis praedicarc possibile esl; aptid Deum autem cnnia possibilia sunt
diguetur, et sit pius gubernator naviculae, ex qua te (Malth. xix, 2C). Idcirco misera [Saxonum] gens to-
relia apostolicae prsedicationis in pelagus profundis- ties baplismi perdidil sacramentum, quia nunquam
simae gentililalis expandere jnssil : quatenus illum fidei [ fundanicntuni (Edil., sacrauienlum)l habuit in
per suae magnae pielalis miserationem tibi sociisque corde.
tuis praecipientem audias : Afferte de piscibus quos Sed et hoc scicndum est quod fides, sccundum
prendidislis nunc (Joan. xxi, 10). quod sanctus Auguslinus ait, ex voluntate fit, non ex
Esto obediens voluntati illius secundum nomcn necessitale. Quomodo potest homo cogi ut credat quod '
Simonis, qui ad Dominicum convivium traxit rete uon credil? Impelli potest homo ad baptismum, sed
plene magnis piscibus centum quinquaginta tribus non ad fidern : veluti isli lixi eiici qui adoptioncm
(Jomn. xxi, 11). Qui vero sint hi pisces in hoc nii- carnis in Cbristo confirmant, nullatenus ad catholi-
inero [prcefinili (Edii., perfiniti)], si vehs scire, illi /» cam fidem converli possunl, quia nullam habenl
sunt qui ex decalogo [Cod. Sal., decalogi] praecepto- volunlaiem orthodoxx fidci professionem cum uni-
rum Dei, vel ex septiformi sancti Spiritus graiia, posl versali Ecclesia cogno cendi. Docendus est ilaque
extreroam resurrectionem ad perpetuum cum Christo homo rationalem habens inlelligentiam, ei muliimoda
convivium electi sunt. Ideo retc illius piscaiionis, praedicatione attrahendus, ut sacrac fidei veritatem
sicut in priori captura, scissum essc non lcgitur, agnoscat. El maxime Dei omnipotenlis pro eo depre-
quia nullus ibi, nisi electus el ad perpetuam pacem canda esl clemeulia, quia oliosa est lingua doccnlis,
ordinatus, invilatur conviva. Igilur si ab uno usque si gralia divina cor auditoris non imbuit. Diceute
ad septimam decimam summam, singulos numeros ipsa Veritale : Xemo polest venire ad me, nisi Paler,
per augmenta computaveris , posteriores numeros qui misit me, altraxerit eum (Joan. vi, 44). Et ut
s^mper prioribus adjungens, totius calculationis surn- aequaliter sanclara Trinitalem salulem hominis ope-
ma in 153 accrescit. Et si hos dccem el seplem in rari iulelligas, dicit et ipse Dominus in alio loco :
duo divideris, id esl denarium et septenarium , Nemo potest venire ad Patrem, nisi per me (Joan.
dcnarius legalia mandata, cl scptenarius dona sancli xiv, 6). Itera el de Spirilu sancto ait : Xisi quis re-
Spiriius desigiial. Item si seplem in duas dividc- nalus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire ir.
ris partes, id est in 3 et 4. Tres enira fidem sanct* rj regnum Dei(Joan. m,5). Quodenim visibililer sacer-
42 Trinitatis dcsignanl, in qua fide omnes gen- dos per baplismum operatur in corpore per aquain,
les salvandae sint, quae in quadrifarias totius mundi hoc Spiritus sanctus invisibiliter operatur in anima
plagas dilTusae sunt. Ideo Dominus uoster Jesus Chri- per fidem.
stus discipuKs suis mandavit, dicens : Ite, docete Tria sunt in haplismalis sacramenlo visibilia ct
omnes gentes, taplizantes eos in nomine Patris, et tria iuvisibiha. Visibilia sunt saccrdos, corpus ct
Filii, et Spirttus sancli : docentes eos servare omnia aqua. Invisibilia vero, spiriius et anima et Qdes. Illa
qv-acunque mandavi vobis (Matth. xxviii, 19). In islis tria visibilia uihil proficiunt foris, si lia-e tria iuvisi-
oaucissimis verbis totius sanctae pracdicationis ordi- bilia non iutus operantur. Sacerdos corpus aqua
nein exposuit. Bis docere dixit, ct semcl baptizarc. abluit, Spiritus sanctus animap.i fidc justiflcat. Kt
Primo omnium fidem calholicam docere pracepit, et hoc est quod Aposiolus ait : Cooperatores enim Dei
post tidem _->cceplam in nomine sanctae Triniiatis sumus (Jll Joan. 1,8). Cooperalur bomo Spirilui
est illa plenior de praedicalionc fidei apud Avaros nn- c.l. Hansizius illam adannum sequenlem, nempc797,
viter ad fidem conversos instructio , qiiam in priori rcfcrat. Vidc cliam supra epist. 28 (iiunc 35;, ad Ca-
rpistola promiscral, anno eodeni, ni fallor, data, clsi rolum.
105 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS 1. 1!I6
sancto in salute boniiuis. Sed et ipse homo, qui ba- A rorc inolilae consuctudinis ad QJem Chrislianaiu mr
ptizandus est, cooperari ambobus debel in salule sua, per conversi sunt magno pielatis moderamine ohser-
id est, Spiritui sancto el sacerdoti, bumiliter corpus vanda cst? Nec non eliam el in illis qui ab infanlia
praestare ad sacri mystcrium lavacri, et animam vo- Christiana» lidci sacramenta snsceperant, ctdiabolica
luntaric ad catholicae fidei susccplionem. Iliec omnia fraudc post dcccpti, longa consuetudine carnales se-
doclori in inilio fidei, el sacramento liaptismatis, ad cuti sunt bixurias : vel aliis quibuslibet peccatoriim
salutem accipieniis diligenter consideranda sunt ; el nexibus obligati, levioribus primo verborum fomen-
non desidiose tanti sacramenti myslerium exsequi. tis consolandi sunt, ne poenitenlix medicamenla du-
Sed bocquoque magnopcre pensandum esl, quali- rioribus exu-rriti castigationibus abborreant.
tcr novella plautatio colenda sit, ul primi flores lidei Sunt qunedam infirinitates quae melius [dulcioribus
ad incremcnla fructuum perveniie valeant : ne gelu medicanlur potionibus quam amaris.el quxdam qu*
cujuslibel duriliac emarcescant, et ad dulcedinem inelius] amarioribus quam duleibus. Uudeel doclor
optali fructus non crescant. Nam iiifaiiLilis xtas sua- populi Dei, dum cunctis virtutum lucernis in dorao
vitate malerni lactisnulrienda est, et rudis43amma Dei clarescere debet , maxime lamen sagacissima:
mollioribus divinae dulcedinis prxceptis alenda est. discretionis intelligentia pollere , ut sciat quid cui
Nam solidus cibus virorum est foilium, tt al.iora R personac, sexui, xtati etproposilo, vel etiam tem-
proeccpta illorum sunt qui exercilalos habenl sensus pori convoniat. Qux omnia bcatus Gregorius claris-
in legc DeL Uude et Apostolus quibusdam fiagilioris simus doctor in libro Pasloralis Curae sludiosissime
iutelligenlix fratribus scribens ait : Luc vobis dedi exquisivil, personis dislinxil, exemplis lirmavit, ei
escam, non solidum cibum [Al., polum, non escam], divinamm Scripturariim auciorilatc roboravit. Ad
quiu non potuislis accipere, sed necdum potcstis, qnia cujus libri lectioncm te, sanclissime praesul, rcmitto,
earnales eslis. Carnalis enim homo non percipil ea obsccrans ut illum sa?pius quasi enchiridion habeas
qitw Dei sunt ; spiritalis enim omnia dijudicat (1 Cor. in manibus et in corde rctineas. Ac ideo dum pluri-
III, 2), id esl, disccrnit et judicat. Unde et ipsa Veri- mos te, beatissime Pater, sanctorum doclornin scio
las in Evangelio quibusdam calumnianlibus cur apo- libros haberc, legcre, et lirma tenere memoria , et
stoli nonjpjunarentsicutPharisaeietdiscipuli Joannis, maxime in divinis litteris studiosum esse agnosco'
respondit : Nemo mitlil vinum novum in utres veteres; supervacaneum essc videlur mex litterulis iinperiiioe
alioquin et utres rumpuniur, el vinum cffundilur, et lir.c sapientis aures occupare. Nisi charitalis lanlum
utres peribunt (Mntth. jx, 17). Qui sunl ulres veleres, causa meain praesumplio em anteoculos auctoritatis
nisi qui in genlililatis erroribus obduravenml? qui- vcstrae juste, ut puto, cxcusare poierit; ucdileciio,
bus si [austeriora (Edit., austerioribus)] in iniiio C qua: intus ardet in corde, muta foris videatur i.i ver-
fidei novae praedicalionis prxecpta Iradideris, rum- bis. Ad hoc cnim videntur verba boniinibus data , ul
pnntur, et ad vetercs consuctudincs perfidiac rcvol- arcanacordis fraternis auribus infunderc valcanl. Ad
vuntur. hoc episloUv scribuntur, ul , quo vcrborum sonu*
Constantior est itaque ad omne opus mens multo pervenire non polerit, litterarum oflicia currani;
tempore in sacra fidei consecratione roborala, quam quatenusmutuae charitaiis in apicibus signa fiatcinU
novclla prxdicalione iniliata. Aliter enim sauctus obtulibus denionstrcntur : ut liat animorum in cba
Petrus, poslquam musto sancti Spiritus replelus est, rilalc praesentia, ubi cst corporum proptcr longin-
in Palatio Romano pro lide Christiana Neroni re- quilatcm 44 'ocorum absculia. 0 felix et bcata
spondil; et alitcr in domo Caipba; pro confessione viia, ubi semper quod amatur vidctur et qnod vide-
discipulalus Chrisli ancillae respondit. Hic limidior, tur nunquam fastidit! Ubi Deus oiuuibus a;teruus
illic conslanlior. Hoc exemplar fuil fragililalis, illud amor , xtcrna laus , gloria el bcatitudo. Ad hanc
fortitudinis. Quem Chrislus post resurreclionem pie- vcro vitain et felicitatem me familiarem tuum assi-
latis inluitu trina dileclionis sua: profcssione ad pri- duis precibus et exhortalionibus tecum trabe , qua-
stinse dignitatis principatum rcvocavil, atque oves lenuspost hujusvitaeproccllosas tempeslates adper-
quas proprioredemitsanguine.commendavitpaseen- I> pplu.cporlum quieliSi Chrislo miserante, tecum per
das (Joan. xxi) : quatcnus bonus paslor inlellige venire merear. Veslram sanclitalem in omnilus bo-
ret, non semper deliuquentes dura invectione casti- nis Uorere et ad perpcluam Deus Jesus proucere fa-
gare, sed saepe piae consolationis admonitione corri- cial felicitatcm, desiderantissime frater in Christo.
gcre. Nam ct ipse Dominus nostcr Jcsus Chrislus,
« EPISTOLA XXXVll.
dum a Judacis tentarelur dc muliere aduliera, non
4D IlOHKUH RECEU.
stalim legalis censuram scntenti:e protulit, sed hu-
(Anno 796.)
militalis cxcmplo se inclinans scribebat in tcrra Pio eaptivU in bello Hunnieo, et pro hostibu* Oepre-
(Joan. viii), ut designaret doctorem proprix fragili- eatur.
«atis vulpas in pulvere sui cordis prius depingere, ct Domine mi dilectissiine, et dnlcissime, el omnium
sic aliena miliiis dijudicare peccala. At si hujus con- desiderantissime mi David! Tristis est Flaccus vc-
siderationis regula in omni aelate et proposilo dili- ster propter infirmilaiem vestram. Opto , ct toto
genter tracianda esl, quanto magis in bis oui ah er- corde Di-um depi-ecor ut cito convalealis, ul gaudium
• Edil. Q.icrcet. 00, e\ ms. (Frobcn. 51).
107 EPISTOL.F. m
nostrum sit plenum in vobis et sanitas vestra sit A ore , uonestalis exempla in moribus ; ut tc dlvins
plcna anima et corpore. Domine mi ! memor sit pie- ubique clementia exaltet et custodiat. Haec, obsccro,
tas vestra caplivorum,* dumestPippinustuus lecmn, charla tecum in teslimoniuin amoris mei pergal.
propter gratiarum actiones mirabilis beneficii quod Etsi non sit digna tuae vcnerationis cingulo suspendi,
vobiscum b de Hunnis divina fecit clemenlia, et tamen ejus admonilio digna sit in corde lux sapicn-
propter prosperitatem imminentium rerum : ut cle- liae recondi.
mentissima illius potenlia omncs a.lversarios sui Vive Dco fiorens, lxta gaudensque salutc.
sancli nominis veslris velociler subjiciat pedibus: Dextera le Christi protegat atque rcgat.
sed et de peccantibus in vos, si fieri possit , et ve- Obsecro, commendes Albini ul nomen ubique,
slrae videatur providentite, aliqua de aliqOibus flat in- 0 fili, famulis, per lua regna, Dei.
dulgentia et remissio. Tamen propter incognitas il- ' EPISTOLA XXXIX.
iorum causas caulius de his loquor. Vos enim ipsi AD PAUMNCM PATRIARCHAU.
optime scitis quod ntile est regno vobis a Deo dato , Scire cupil quid deviclis Hunnis pro genlis eonver-
«l paci sanctx Dei Ecclesix proficunm. Facientes sione acturus sit Paulinus ac sayius ad se litteras
faciatis in omnibus volunlatem Dei, quatenus jllius milti postulat.
«nclissima gralia vos proficientes ubique protegat , » DHeclissimo Patri et pio ponlifici Paulino patriar-
regatet custodiat, domineet duicissimeetdesideran- chx Albinus, vestrx filius dilcctionis , perpelux in
tissime. Christo prosperitalis salutem.
« EPISTOLA XXXVIU. Si qtiolidie lux bcalituiiinis prxscnlia uterer, nun-
AD PIPPINUM. quam [utnicn ( Ldit., iiinc) ] mellifluo ex ore tuo
(Anno 796.) dulcedine satiarer , scd quantum avida mens ex fonte
Optima suggerit vitat agendcc documenta. vitalisundx biberel, tantum [Cod. Sat., tamen] sitis
Nobilissimo nobisque ainantissimo filio d Pippiao addita crescercl. At nunc lanta locorum spatia vi-
Albinus, in Christi dilectione salutem. carix collocutionis familiarilatem dividttnt , ut vix
Uralias agimus benevolentix tux, simul et pietati pergenlis chartulx gerulus inveniattir. Et in angusto
domni regis, qui pie consenlil petilioni redemptionis pecloris antro charitatis olla fervcscit, nec babel quo
captivorutn. Scio vos in lalibus petatis operibus fulgorcm sui splcndorLs ostendat, cui coctas charita-
promereri benedictionem , et longxvam regni pros- tis epulas apponal : el quodamnlodo abundanlia sua -
peritalemadipisci. Etlu, exccllentissime juvenis, no- vitatis versa est in esuriem amaritudinis? ln pampi-
bilitatem generationis morum nobilitate adornare nis vitis florescit, sed culior hujus vinex infructtiosx
studeas ; et Dei omuipotentis voluntatem , atqtic non se [Edit., te] pascit. Agricola uniones eruii dc
45 honorem lota virtute implere contende, quate- glarie [ Edit., gloria ], sed aurum in opus coronx
nus illins inxstimabilis pietas solium regni tui exal- deficit. Novit, qui mecum talia [patitur ( lulit., pa-
let, et lerminos dilatet, et gentes tux subjiciat po- trum) ] quid hxc significare volunt paradigmata.
testati. Eslo largus in miseris, pius in peregrinis , Forle et harum lector littcrarum talem se memorat,
devolus in servitio Christi : Servos illos [F., illis] qualem me agnoscit in illis; et maxime ttt, Patcr
et Ecclesias honorifice tractans, et ut sedula illorum sancte, de cujus cordc fons [ verx cmanat charila-
oratio te adjuvet. Esto honestus in conversatione, lis (Edil., vitse, emanat, charitas)] et flumina de ven-
rastus in corpore. Lxtare • cummuliere adolescenlix tre ejus fluunt aqux vivx. Et qui hxc in consolalio-
lux, et non sint alienx parlicipes tui, ut bencdictio nem [Cod. Sal. et S. Emmerami , consolatione] fpei
libi a Deo data in longani nepoium procedat posteri- noslrx promisit, tui est inhabilator pectoris, qui esl
tatem. Eslo fortis in adversarios, fidelis in amicos , virttis [el] sapienlia Dci ; in cttjtis potenlia el gratia
humilis Christianis, terribilis paganis , aflabilis mi- mirabiliter g deAvarorum gente [Ed., genere] trium-
seris, providus in consiliis. Utere consilio senum et phalum est : quorum missi ad domnum regem di-
scrvitio juvenum. Et xquilatis judicia in regno tuo, n recti, subjcctionem pacificam el Christianilalis fidem
et laus Dei ubique horis compeicntibus resonet ; et promiltentes. Et si hoc , divina eos prxveniente
maxime in prxsenlia pietalis tux. Qttia hujusmodi gralia, verum est , quis se servorum Dei lam pio et
devotio in officiis ecclesiaslicis Deo le amabilem fa- landabili Iabori sublrahere debet, ut diaboli diruatur
ciet, el hominibus honorabilem efficiet. Sint tibi so- sxvitia, el Chrisli Domini 'Cod. Sal. Dei] crescat
hrietatis cogitaliones in corde , veritalis verba in servitium ?
■ Dum est Pipptnus tuus lecum. Aqttisgrani haud Vid. episl. priorem.
dubie, quo post ilunnicam expeditionem anno 796 6 Pippino. Pippinns, antca Carolomannus diclus,
accessit, ut narrant Annales Francorum. Poslula- Caroli Magni et Hildegardis filius. De eo plura vide
tioni Alcuini de redemplione capLivorutti aunuit Ca- apud Pagium ab anno 776 usque ad annum 810 quo
rolus, ut patct ex initio epistolx ad Pippinuui, qtix obiit.
seqtiilur. • Cum muliere, etc. Qux illa? Nullibi proditur.
1 De Uunnis. Quos Pippinus hoc anno 796 sube- ' Edit. Quercet. 112, Canis. 61 (Froben. 34).
git, tcstibus ejus temporis annalihus. Emendata ex codd. mss. Salisb. et S. Emmerami.
« Kilit. Quercet. 91 ex ms. (Frohen. 35). Dala 6 De Avarorum gente triumphatum esl. Anno nem-
anno 796, poslqiiamPippinusabexpcdilionellttnnica pe 796, qttod jam sxpius adnntavimus ex Annal.
Aqiiisgratiutn ad Carolum , patrem suiim , rediit. Franc.
 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPEBUM P.VRS 1. 200
190
4Q Sed quam plurimorum in le , paier oplime, A Donec suscipiat felix lc porta polorum
oculi respiciunt, quid vestra veneranda sanctitas Qua meinor esto. . . [F. suppl. precor] scmper
facerc velit. Quia et vicinitas locorum tibi couipe- [ in ore inei.
•i EPISTOLA XL.
lit, et sapientix decus [tibi] suppetit, et auctoritatis
AD QUEMDAU (PAULINIH).
excellentia tibi appelit , et cuncta conveniunt qusc
Post longum Paulini silentium, receptis nunc lilteris
lali operi necessaria esse videiitur. Ideo mex parvi- gaudium suum significat. Post ha?c in laudes Puu-
tatis curiosilas [per te (Edil. , proplerea) ] hujus lini excurrit ; ac mortis vicinw atque suorum pce-
sanctx rei [scire] desidcrat veritalem , cl lux con- calorum reminiscens se precibus illtus humitiler
silium deposcit prudentix : vel quid exinde agere commendat.
tam bona voluntas deliberatum liabeal, agnosccre • Dum [F., sicut] feivenlis Cancri igneus sol si-
flagitat. Opus enim arduum esl , sed ipsa attestanle dus ascendit, et nimio diuturnoque calore arida tcl-
Veriiate , omnia scimus esse possibilia credenti Ius imbres exspcctat; sic tua , Paler optiine, in re-
frigerium magni amoris sitiens in meo pcctore vo-
(Marc. ix, 22). Et qni de pcrsecutore fecit pnedica-
lorcm (1 Tim. i, 13) , et de slcrcore erigit paupe- luntas tux bcatitudinis diu desiderabat litteras.
Iterum atque ilerum pcr singula horarum momenla
rem, utsedeatcum principibus (Psal. cxn, 7); ipsc
a-stuans hoc revolvebat elogium : Quando venicnt
polest de arida cordis mei caule rivulos vivi fontis, ™
desiderali mei dulcissimi apices? Quando videam si-
ct in vitam salienlis producere seternam : quanto
gna salutis dileclissimi mei? Quando mibi Auso-
magis [de vestro pectore abundanlissimo flumina
niie nobilitatis pagina oplati prosperitatem osieudct
Gehonica fluentia (Cod. Sal. de vestro pectoris
amici, ut videam 47 s' a'' I"-1 fcederatx in Christo
abunilantis6imo flumine Geonica fluenta) ] per tolam
amicitix in illius pectore maneat memoria ; si AI-
Nilotici ruris latiludinem ad fecundandos diversi
bini sui nomen slylo charilatis in cordis arcano re-
gcneris florcs diffundere valet? Audiat, obsecro, per
condilum habeat, sicul suavissimum Paulini Patris
le unanimis lux charilalis filius , quid paterna prae-
nomen, perpetua dilectione, in corde filii ;ctcrnis
videal agendum prudentia. Cerlissimura ilaque con-
viget litteris rascriplum?
siliuin salutis per os illius sperari debel, cujuspe-
< Ecce venit , ecce veuit paternx pietatis pagina,
ctoris septiformis [Spiritusl consilii inhabitalor
quam diu desiderabam , omni mclle palato meo dul-
[esse] dignoscitnr.
cior, omni obrvzo oculis honorabilior. Hanc kclus
Binas vestra paternitali paulo ante direxi cliarui- anbabus accipiebam manibus, et lolo amplectebar
las, unam per sanctum » episcopum Hislriensem : pectore, suspensus, quid mihi de meo nunliaret
aliam per virum venerabilem Aericum duceni. [ >> Et C Paulino? Solulisque sigillis, avidis oculorum obluli-
utinam vel hxc tertia mereatur aliquam vestrx bea- busper singulas lineas ilerapcrui, desiderabilemquc
titudinis exhorlalionem] ne spreta charilas [quar- optatae salutis sospitalem Patris agnoscens, in illis
lam] rugosa fronte , vel queruloso calamo exararc mo\ singulis litterarum apicibus oscula libabam,
incipiat. Nequaquam in augmentum trislilix mcx totumque me Deo Chrislo in graliarum effudi actio-
diutius taceas, sed [per] spirilum consolationis libi a nes, dicens : Auditui meo dabis gaudium et lajtiliam,
Deo datum, frequentes mihi apices facere almitatis el exsultabunt ossa humiliala (Psal. l, 10). Et qui
veslrue consolationis non graveris, ut tuis bonis ex- ante humiliatus fui in trislitia , nunc exaltatus sum
horlationibus el sanctis orationibus adjutus, ad sup- in Ixtilia. Et si quid pleno charitatis inodio super-
plementum mercedis tibi perpeluse, divina auxiliauie addi potuisset , cumularem ulique prislinam j.i'.,
misericordia , viiae xternse tecum particeps esse primam ] dilectionis plenitudinem , novx abundantia
merear. helilix. Novit itaque, quicunque mellifluo cbaritatis
jaculo vulnera omni favo dulciora in corde accipict,
c Florcal in veslro divinis pectore doms non me autumnali frigore flaccentia verborum folia,
Semper in aeternum sophia, sancte Pater. in hujus chartulx exaggerare gremiuin : sed de vivo
Et milii conservet Chrisli dexlra nmnipotentis D veritatis fonle, ad irrigandos verx flores dilectionis,
Incolumcm, meritis augeat aetheriis. hxc prona pectoris mei dextera haurire , quatenus
• Episcopum Histriensem. Omnes Aquileicnsis ptio, scd ex coutextu certum est, missam essc ad
provincix episcopi antiquitus dicti sunt Istria epi- Pauliniim Aquileiensem. Canisids.
scopi, ut patet ex concilio Romano suh Agalhone, • Dum ferrenlis Cancri. Hinc colligil cl. Madri-
ubi Ursinus Cenettensis sub palriarcha Agathone ct sius epistolam scriptam post diinidium Jnnii mcnsis.
caetcri Medilerranearum sedium episcopi vocantur Id vero ego non magis inde cnlligo quam ex verbis
htriir episcopi (Madris. Opp. S. Paulini, p. 20S). hisce, qiiilms inferius ait : .\ovit itaque non
Forlassis bic episcopus fuit Aginus Pergomensis, tne autnmnali frigore flaccenlia verboruw folia
seu potius Veronensis episcopus , qui hoc anno cum exaqgerare, etc, colligere licet epistolain autnmno
Alcuino fuit, ut colligitur ex epistola ad cuindem 26 scriptam esse. Alis dubioin initio supplenda est parti-
(tmnc 51). De Aericoduce vid. epist. 1. cula sicnt ; neque hic exprimitur leir.pus scrijiiionis,
b ILcc, mendosa in edit., ex ms. restituuntur. sed per comparationem ferventis Cancri exprimitur
« Hi versus desunt in Cod. Salisb. et S. Emm. ardor pectoris.
' Ecce venit , etc. Responsoria ncmpc, qux desi-
<> Edit. Qucrcel. 62, Canis. 68 (Froben. 30). In deralur, quam Alcuinus post tres a se datas episto-
coil. ms. S;iiict-Gallensi dcsideratur quidcm inscri- las di-miini exlorsit. Vid. ?pist. prioiem circa iincm.
201 EPISTOLjE. W£
tnei magni amoris siillicidium tuis infundcrem vi- A ctationum? Ubi saecularis pompx superba ambilio?
sceribus. Nonne omnia hxc vcluli (iiiiius vcntuosis procclla-
Plurima milii de sanclissimo tui cordis epitliala- rum in aerem dispersis gurgitibus evanescunt? Et
mio, rarifluo nectare exundantia piolulisti exempla ; qiiauio plus quislibet hsec vana delcctabilia amave-
ut vcrius Aristolelicum illud in le videam impleri rit in mundo, lanlo magis ea , xterno prxsenlatus
proverbium , qui acutissimas Perihermeniarum scri- judici, odio babuerit. Beatus qui necessilatem vcr-
ptitans argumentationes, dicitur in meute calamuin terit in voluntatein : et ea Chrisli amore compunctus
linxisse. Te vero agnosco de xterno charitatis the- volunlaric ainiserit, qux dcbita cogente morle amis-
sauro affluenter nova profcrre et vctera, et in fide surus erit.
fraterni amoris pennam linxisse piclalis. Tuum vero Hxc mex memor miserix lacrymosis diclavi que-
sauctissimum cor lerra est repromissionis, sapien- relis ; non ut te, quod opus non cst , ex meis corri-
lix melJe manans, et suavissirax charilatis luce re- geres dictis; sed ut mccum me ex meis plangcres
dundans, in qua verus et gloriosus Salomon virtutum iniquitatibus : et pascentem in regionc longinqua
gemmis, templum pulchrx habitatiouis sux majestati omni in imraundilie porcos tuis, o sanctissime adju-
construxil , non Chaldxa flamma periturum , sed tor ! precibus sublevares, et ad patemx pietatis
ceterna pace permansurum; inquo sancta sanclorum B epulas diu perditum [/!/., periclitantem] reduceres
suromo et vero pontifici soli Christo pervia, non se- (Luc. xv, 13-15). Adhxsit itaque oculo cordis mci
mel in anno (Hebr. ix, 3-7), sed semper in seter- pulvis cogitationum iniquarum, ut summum bealilu-
num. Ibi arca sapientix, et duorum labula! testa- dinis bonum nec videre, nec araare perfecte valeam.
mentorum. Et hxc omnia cherubin in multitudine Si vidcrcm, utique amarem. Sed a te, qui spiritum
legMiil seienlix. Horum subter alas divina populis ab eo consolationis accepisti qui vult omncs homines
oraciila respondent, et flumina vivenlis aqux in sa- salvos fleri (/ Tim. n, 4), assidux orationis suffra-
lutem silientibus salient xlernam (Joan. iv, 14). gia flagito : quatenus xternx pacis medicus collyrio
Quo qui sitit , de aridis lcrrarura ignorantix parii- sux misericordix inungat oculiim , iniquis obcaeca-
bus veniat, el bibat. lum cupiditatibus ; ut verum perpetux bonilatis lu-
Quid in tam affluenti tui cordis thesauro non iu- men viderc valeat, et amare quod videat.
vcnilur? cujus habitator ille agnoscitur esse, in quo Memenlo mitissimam Samaritani mentem , qui
sunt omnes tliesauri sapienlim et scientim absconditi vulneratum omnique prxsidio dcstitutum oleo et
(Coloss. n, 5) ; qui habet clavem David, aperit, ct nemo vino fovebat , pietatis fascia ligavit , levavit iri ju-
ciaudil; claudit, et nemo aperit (Apoc. ni , 7). Qux vult menlum, duxit in slabulum, duos pro eo dedit dcna-
ad profectum aliorum perpetux clavem eloquentix, C rios, ut curaretur (Luc. x). Quid hac pietate mitius?
charilalis clave aperit, et qux vult in arcano peclo- quid hoc exemplo salubrius? Crcalor omuium in
ris tui thesauro, clave sapientix claudit. Hxc san- preiium seipsum tradidit hominum , ut eos liberaret
ctissima somnianlis Jacob scala (Gen. xxvm, 12), ijuos creavit. Faleor me unum esse cx illis quos re-
per quam cotli scereta , septenis spiritalium cbari- demit. Sed dum alicna; avidus ptilchritudinis, Cha-
smatum gradibus , pia penetrare solet intelligentia : nanitidas ex paterno tabernaculo perrexi videre,
et iterum ad xdificationcm subjecti sibi populi fra- lupi me vespertini invencrunt, rapuerunt, lacerave-
ierni amoris passibus dcscendit, ut fiat doctor eccle- runt, vulneralum dereliquerunt. Tandem aliquando,
siasiicus divinx contemplalionis cum Maria compos, divina praeveniente gralia , in memet reversus dixi :
et ilerum cum Martha ad Dominicx mensx convivas Surgam et ibo ad Patrem meum (Luc. xv, 18), tequc,
sedulae adminislralionis sollicitus (Luc. x, 39, 40). mitissirac pastor, in hoc iter, sicul prsedixi , ducto-
His duabus alis sanctorum animse cum magna meri- rem deposco.
lorum gloria ad coelestis regni bealitudinem quolidie Poluit igilur idera Lazari solvere vincula, qui eum
feruntur ; his etiain sccculi hujus procellosos gurgites de monumento prodirc jussit. Sed ul potestatem
securo transeunt navigio, et ad portum perpeluae solvendi sanctos habere doctores demonstraret, cir-
quietis cum virtutum merciraoniis pervenient. D cumstantQjus dixit : Solvite eum, et sinite abire
Sed vereor, quod sine maximo cordis dolore non (Joan. xi, 44). Tu vero, egregie pastor, solve ju-
dico, roe ulierius in hac vita tuae beatitudiuis faciem bente Deo mortiferas milii peccatorum calenas, ut
non visurum , quia in via divisionis iter agimus la- tiber viiaeque reddilus inler convivas Dci Christi in
boriosum. Per vallem lacrymabilem ad incerlum xternae beatitudinis epulis recumbere merear.
properamus finem; et cito fragilis caro, unde sum- 49 * EPISTOLA XLI.
»1> PACLIPUM PATllURCUAM.
pta, revertetur (Psal. ciu, 29) : et omnis decor
(Foite anno 796.)
illios, 48 urenle percussa vento (Job xxvn, 21), Sui memorem esse rogat in S. missa. S. crucis, et alias
flaccescet , et ibit homo in domum ailernitatis suce reliquias sibi mitti petit; horlalur ad laborem pra:-
(Eccle. xii, 5). Et circa eum stabunt in platea [Al., dicationis.
dorno] plangentes , et spiritus reverteiur ad Deum Paulino sanctissimo patriarchoc humilis levita AI-
qui dedit illum. Ubi tunc illecebrse carnaliura dele- cuinus salutem.
* Edit. Quercet. 113, Canis. 63 (Froben. 36), ubi- quo Paulinus ad Evangelii praedicationem apnd Ilun-
que mutila et impcrfecta ; data fortassis anno 796, nos animum adjecit.
Patrol. C, 7
203 D. F. ALDINI SF.U Al. Cn.Nl OPEKUM PARS I. 50,
Absenlia corporis non oporiet dileciionera divi- A nimiam exaclionem decimarum reprehendil; dolet
derc, quia amicilia quaedeseripoicstnunquam vera multos esse, qui sacerdotii honores quoerunt, gradus
vero et ministerium tugiunl. Carolum rogari cupit,
fuit. Ex quo to sciebara, dulcissime amice, sem- nl plures mittanlur ooni operarii in messem.
per amabam, et pepigil cor meum foedns amiciiiae Dilectissimo in Christi charilate amico et regalis
cordi tuo. Et sic nomen Paulini mei, non in cera, palatii c archario Megenfrido Flaccus Albinus per-
qux deleri potest, scripsi. Ne, quaeso, obliviscaris in peiuae sospitatis salutem.
luis sanclis orationibus nomen amici tui Albini : sed Solet itaque chartula charitatis calamo perscripta
in aliquo memorise gazopbylacio reconde illud, et inter amicales currere pcrsonas, nt ardorem sui
profer eo tempore opporluno, a quo panem et vinum
pecloris littcris fraternis ostendat oblutibus, et quod
in subslanliam corporis et sanguinis Christi conse- inlus latet in animo, foras videalur in scriptis. Unde
craveris. ego tui mcmor, amice charissime, libi hos turc salu-
Diu dilectionis lu;e exspectavi promissa, hoc est, tis, imn et multorum, admoniiorios dirigere curavi
vivificae crucis, vel aliarum reliquiarum palrocinia. apices. Nec me superfluum in bis litteris aestimes,
Noli me, obsecro, tanto fraudare munere; ncc te
sed devotum; desiderans utrumque, et prxscnlis
verilalis Nolo longinquilalem vioe causeris. Cha- vitae prosperitatem et futurae : quatenus in isla tem-
ritas pennas ad volandum inveniet, nec flumina B porali feliciter vivas, et in illa aeterna beate regnes
cbrueni illnm (Cant. vm, 7). Sufficiunt alae fldei in pa- cum Christo.
Jutio regis, quibus nec voliinias deest in accipiendo,
Considerandum vero est diligenlissime omni ho-
nec fides in reddendo. Si quid nostra petilio apud vos
mini quid fugcre debeat, et quid sequi. Qua; duo
valeat, et lua sempcr ad Dcum valeat peiitio, qui te
Psalmista uno brevissimo versiculo ostendit diccns :
in lam sublimi slatuit gradu, ubi ejusdem Dei Do-
Diverte a malo, el fac bonum (Psal. xxxiu, 13). Non
niini noslri Jesu Clirisli effeclus
sufficit solum mala non facere, nisi et liona Lciat,
Vide quam sublime est hoc nomcn. Contendc me-
aBlernam cupicnti possidere gloriam. Unde et ipsa
ritis esse quod nomine vocaris. Cluma, ne cesses,
Vevilas in Evangelio cuidam se interroganli respon-
exalta quasi luba vocem tuam (Isa. lviii, 1). Sit gut-
dit : Si vis vitam ingredi, serva mandata (Matlh. xix,
tur tuum tuba Dei. Prmlica importune, opportune
17). Sed unicuique pensandum est in quo gradu sla-
(II Tim. iv, 2). Tu gallus in proedicalione, succin-
tuisset eum Deus, et quo talento dilasset cum. Non
ctus in castilale. Tu aries in vcritate forlissimus, cui
cnim solis episcopis vel prcsbyleris pecuniam suam
duIIjs regum resislere polerit (Prov. xxx, 50,31).
tradidit Dominus ad muhiplicandum, sed omni di-
Tu lucerna super candelabrum in domo Dei (Matth.
_ gnitati el gradui talenla bonae operationis tradidit,
v, 13). Tua lingua coelum claudit el aperit (Apoc. m,
ul dalam sibi gratiam fidelitcr adiuinislrare studeat,
7). Aperit primum pcr praedicalionis devotionem. Ad
el conservis suis erogare coniendat. Alius est qui ta-
exemplum Cbristi recurre, qui per civitates, castella,
lcnium pradicalionis accipit, alius sapientiac; alius
vicos, villas, evangclizando iter agebat (ilatth. ix, diviiiarum.alius cujuslibeladministralionis; quidam
33) : eliam ct domos publicanorum vel peccatorum,
forte alicujus artificii donum a Deo horum omnium
propler occasionem prxdicationis , non abhormit
bonorum dispensatore. Et in his omnibus fides et
intrare (Luc. v, 29). Spcs pracmii solatium sit la- dcvotio spectanda est, ut fideliler laboret, el viriliter
boris. sui domini pecuniam mulliplicare satagat, quatenus
Quid facio insipiens ego contra philosophicum desiderabilem vocem audire mereatur : Euge, serve
proverbium, ligna in silvam ferens, slillicidiis flu- bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra
mina irrigans? Modulum meum extuli figunc. Obse- multa le constituam; intra in gaudium domini ttti
cro per ejus amorem, qui duo minuta viduae donis (Matth. xxv, 21).
iliviiuin prxferebal (Marc. xn, 42, 43). Charilas
Qui vero pecuniam prsedicalionis accipiunt , dili-
omnia sufferl, in qua qui manet, in Deo manet genter considerare debent quid cuiquc congruat loco
(I Cor. xiii, 7), quia Deus charitas est (/ Joan. _ vel tempori; etiam et quo ordine praedicatio Chri-
iv, 16). slianilatis incipienda sit vcl perficienda. Nam Domi-
50 b EPISTOLA XLII.
AD MEGEJiFMDUM. nus noster Jesus Christus cum triumpho gloriae ad
(Anno 790?) paternam redicns sedem apostolis snis praecepit di-
De ordine, et modo prwdicandi edocet; avaritiam et cens : Ite, doccte omnes gentes, baptizantes eos in no-
• Quo panem et vinum in subst. corp. ct sang. sed contenlionis, scd erroris, sed schismalis amator
Christi consecr. Ulustre sanc tcstimonium pro do- est. i
gmate transsubslanliaiionis eo tempore credito. >> Edit. Quercet. 105 ex ms. (Froben. 42).
« ilsec noslra, hxc majorum nostrorum fides (ait ce- c Archario Megenfrido. Alias etiam Maqenfridus
leberrimus Mabiilonius in libr. de Lilurgia Gallicana, et Maganfredtts nominatur dux cxercitus Saxouici
pag. 95), quam utinam fralres nostri aversi jam tan- in expeditione Hunnica anni 791. Vidc poetam Sa-
dem vel sero agnoscant ; neque uos amplius provo- xoncm, et Eginhardi Annal. ad eura annum. Hic
cent ad flctitiam illam novalionem, quam Paschasio Meginfridum regis cubicularium vocat. Archarius
Radberto auctore sxculo ix contigisse criminanlur. ergo cubicularius est, seu, ut paulo inferius Alcuinus
Unius Alcuini auctoritas, tam clara et manifesla, _ pluribus explicat verbis, dispensator thesaurorum, et
hanc controversiam dirimere deberet.... et qui tam * serutor consiliorum ; quasi inlinius consiliarius. Vid.
perspicuis verbis detrahit fidem, is non veritatis, Cangii Gloss., voce Arcarius.
 505 EPlSTOL-E. 265
mine Patris, et Filii, et Spiritut sancti. Docentet eot \ dem aliquando doclores fidei apostolicis eruditi
servare omniaquwcunquemandavi vobis (Matth. xxTHI, [suppl. exemplis]. Sint prxdicatores, non praedato-
19, 20). a Primo fldes docenda est, et sic baptismi res. Confidant in illius piclate, qui ait : Nolite por-
percipienda sunt sacramenta. Deinde evangelica trre sacculum, aut peram (Luc. x, A), et caetera quae
praecepta tradenda sunt. At si aliquid horum triuin sequuntur. Etde quo prophota inquil : Qui nunquam
deerit, salutem animae suac auditor liabere non po- derelinquit sperantes in se (Dan. xm, 60).
terit. Fides quoque, sicut sanctus ait Auguslinus, res Hoec tu;e, venerande amice, scripsi dilectioni, qua-
est voluntaria, non nccessaria. Attrahi poterit homo tenus luis proficiant admoniiionibus, qui a te con-
in fidem, non cogi. Cogi poteris ad baptismum, sed silium audire desiderant. Sat enim haec omnia op-
non proficit fidei. Nisi infantilis oetas, aliorum pec- lime novit dilectus meus David, cui Deus et sapien-
calis obnoxia, aliorum confcssione salvari poterit. tiam dedit, et bonain voluntatem : et plurimos con-
Perfectae aetatis vir pro se respondeat, quid credat, vertit populos ad charitatcm Chrisli et laudem. Cm
aut quid cupiat. Et si fallaciter fidem profitetur, ve- omnis bonitas et potenlia ad bcnefaciendum suflicit.
raciter salutem non habebil. Unde et praedicatores Nisi unum tanlummodo [F. suppl. deficit?] propter
paganorum populum pacificis verbis et prudenlibus tempora periculosa hujus sacculi, quod rariores ha-
fidem docere debent. Novit Dominus qui sintejus; *» bet adjutorcs inopere Domini qnam necesse sit.
et quorum cor vult, aperit, ut intelligant quae a do- Nnllus lamen in mundo mcliores, ul credo, babct
ctore dicantur. Sed et posl fidei et baplismi perce- quam ille. Hos erudial, admoncat el doceat, secun-
ptionem molliora praecepta infirmioribus animis sunt dum sapicntiam sibi a Deo datam. Et tu, fidelis-
praebenda. Nam et apostolus Paulus novellae Galaia- sime dispensalor thesaurorum ct scrator consiliorum
rum [Corinthiorum] genli scribens ait : Lac vobis ct adjulor devolus, viriliter fac voluntatem illius.
dedi polum, non solidum cibum (I Cor. in , 2). So- Esto in consilio suavis et in opere strenuus, pacifi-
lidus vero cibus virorum est forlium; id est, prae- cus in domo, prudcns in Iegationiljus, pius in pau-
cepta nwjora illorum sunt, qui mullo tempore exer- peres ct miseros, justus in judiciis, largus in clee-
cilalos habent scnsus in legc 51 Domini. Et veluli mosynis; ut ex tcmporaliLus diviliis tuis aelcrnas
lac fragili congruit aetati, ita suaviora praccepta rudi libi mcrearis in ccelis.
populo in principio fidei tradenda sunl. Adhuc me dilectio dilccli mci David, et solliciludo
Igilur et in Actibus apostolorum (Cap. xv, 2) le- salutis mullorum, cogil libi suadere, qua; ulilia scio
gimus Paulum et Barnabam Hierosolymam ascen- coram Deo el honesla coram saeculo. Nam quidam
disse ad Jacobum et cxteros apostolos, supcr hac sacerdotes Christi, qui habent parochias et honores
.• i_ .:i l! J„i ..: ,Q ** . __
quxestione, quomodo gentibus praedicare debuissent? saeculi, et gradus ministcrii non volif nt babere : vi-
Al illi prxscribentcs unanimi consilio statuerunt ut detur mihi mclius, ut plenam habeant hcnediclio-
nil moleslix legalis imponerctur cervicibus corum, uein et plenam mercedem apud Deum. Nunc vero
sed tantum ut abstinerenl se a fornicalione, a san- alius laborat pro mercede pcrpetua, illi vero pro
guine, sufibcatione et simulacris (lbid., vers. 28,29). saeculari honore. b Privati vero sunt, ut cum pace
Imo et ipse Paulus praedicalor genlibus gloriabalur dicam. Potestatem ligandi et solvendi, quod claris-
se ex labore manuum suarum vivere. Ait enim in simum est in Ecclesia Chrisli donum, Christus dedit
quadam Epislola sic : Vos scitis quod mihi et his apostolis, et per eos successoribus suis. Nec non et
quimecum sunt manus istce ministraverunt , ne cui Ecclesiis, quae non habent pastores, periculosum est
vestrum molesti essemus (Act. xx, 34 ; // Tltessal. gregem Chrisli absque pastore diu maucrc. Iutrant
in, 8). Et item : Melius est mihi mori, quam ut glo- lupi rapaces, sed non est qui exigat eos. Sedet sola
riam meam quis evacuet. Quce est gloria mea ? ut et vidua domina genlium et non cst qui consoletur
Evangelium sine sumptu exponam (I Cor. ix, 15-18). eam (Thren. i, 1,2). Dici t et ipsa Veritas : Messis
Hoc enim lantus et a Deo specialiter electus gentium quidem multa, operarii autem pauci ; rogate dominum
praedicator egit, ut omnem radicilus occasiouem p messis, ut mittal operarios in messem suam (Luc.
avaritiae prcedicaloribus abscinderet : quatenus nul- x, 2). Et ego tibi, charissime amice, messis quidem
lus, qualibet cupiditate illeclus, sed sola Christi multa est iu populo Christiano, sed non sunt in
chariiate confortatus verbum Dei pradicarel, sicut quibusdam locis messores. Tu vero roga dominum
ipse in Evangelio suis pruecipiens discipulis ait : Gra- mcssis, id est, David meum dilectum, ut mitlatope-
ti* aecepislis, gratis date (Matth. x, 8). rarios in messem suam ; quatenus illis dicat rogalus,
Si tanta instantia suave Cbristi jugum et onus sicut suus proprius prolector et unicus, et amator
ejus leve durissimo Saxonum populo praedicarelur, Christus Dcus dixit discipulis 52 su's : ''<"> ecce r'J°
quanta decimarum redditio, vellegalis pro parvissimis mitto vos (Luc. x, 5). Ipse est dominus vineae, miltat
quibuslibet culpis edicti necessitas exigebatur, forte operarios in vineam suam et dicat : Ile et vos in
baptismatis sacramenta non abhorrerent. Sint tan- vineam meam et quod juslum fuerit, accipietis pro

• Primo fides docenda est. Eadem scribit Alcui- gandi et solvendi, quod clarissimum in Ecclesia Chri-
nus ad Carolum Magnum epist. 28 (nunc 35), et ad sti donum Chrislus dedit apostolis, etc. Locus nota-
Amonem 31 (nunc 36); auno 796. bilis contra commendatitios episcopos, parochos,
b Legendum puto : Privati vero tunt potestate li- etc, qui honores ambiunt, ministerium refugiunt.
207 B. F. ALBINI SLC ALCLINI OPERUM PARS 1. 208
laborc vinea mex (Matth. w, 4, 7). Ipse [F., ipsi] A a Deo commissum, corrigerc studeas, et ignorantta
est potcstas et dispensatio vinese Christi, id est Ec- lenebris diu animas obcaecatas ad lumen verae fldei
clesiarum Dei. lllius est laus et gloria, et merces dcducere coneris. Nunquam optiniis voluntatibiis,
xtcma, ut bene ordinenlur, el regantur, et pasto- vel bonis conatibus rcmuneralio divina decril : sed
reshabcant, quantos invenire possint », dignos et qui plus laborat in voluntate Dei, plus merccdis
Deo placabiles. IHe est in hoc regno, qui omnes recipiet in regno Dei. Tempus hujus vitx vclociter
pisedicare potest, et de omnibus Ecclesiis mercedem currit, fugit, et non revcrlitur [At., respicit]; 53
habere et benedictionem in sseculo, et aiternam bca- ineffabilis vero Dei pietas humano prxvidebat generi
litudinem et beatam anernitatem cum Christo et breviter laborarc, et xternaliter coronari. Ideo pre-
tiosa debent esse nobis lempora, ne perdamtis per
sanclis ejus.
b EPISTOLA XLIII. ncgligenliam quoil per honx vitae exercilium ha-
AD CAUOLUM MAGNLSt.
bere potcrimus [Al., polucrimus] xternum. Nec tan-
(Anno 796.) tum diligere aliquid poterimus in terra, quantum
Significat suum gnudium ob prosperitalem regis. Ad beala-amabitur requies in ccelo : quam qui tunc ha-
slndia sua provehenda pctit ex Anglia libros suos bere concupiscat, bonis nunc operibus promereri
a/ferri. Ulililalcs sludii lilterarii reccnsel : huic ado- jj contendat. Omnibus itaque communiter regni coe •
lescentes palatii suadel addici. leslis janua patescit; sed illis intrare conccditur,
Domino piissimo el prxslantissimo ct omni bonore qui cum multiplici honilalis fruciu ad eam vcnire
dignissimo David regi Flaccus Albinus verse beatitu- feslinant.
diuis sctcruam in Christosaluiem. Ego vero Flaccus vester secundum exhortalionem
Dulcedo sancta: dileclionis vestrae omnibus horis, et bonam voluntatem vestram, aliis per tecla sancti
cliam ct momentis, avidilatem pectoris mci almn- Martini sanctarum mella Scriplurarum ministrare
danter reficit ; et decoris vestri facies, quam srrpins satago ; alios vetere anliquaruin disciplinarum mero
amabiliter considerare solebam, totas inemori* mese incbriare studeo; alios grammatica; sublililatis enu-
venas cum magna jucunditalc desiderabiliter iinplel, trire pomis incipiam ; quosdam slellarum ordinc ,
el quasi multarum in cordc diviliarum species, ve- c:u picto cujuslibet magna? domus culmine, illumi-
slraj bonilalis nonien et aspeclus reconditur. ldeo nare gcstio. Plurima plurimis fackus (/ Cor. ix, 22),
uiagna mihi est jucunditas, veslrae dulcissimae pro- ut plurimos ad profectum sancl% Dei Ecclesia;, et
sperilatis audire Ixtiliam, ad quam etiam cogno- ad decorem imperialis regni veslri erudiam , ne sit
scendam hunc c puerulum,ul sciiis, parvitatis meas vacua Dei omnipotentis in me gralia (/ Cor. xv, 10),
clienlellum [-!/., clicululuni] direxi : qualenus in sa- q nec VCsira; bonitalis largilio inanis. Sed ex parle
lute sublimilalis vestra;, in gratiarum aclionibus I;c- dcsunl mihi servulo vesiro cxquisiliores eruditionis
tus collaudcm misericordiam Doinini nostri Jesu scholaslicic libclli, quos habui in palria per bonam
Chrisli. Nou solum ego ullimus servulus Salvato- et devotissimam A magistri mei industriam, vel etiam
ris noslri, congamicre de!;co prosperitali ct exalta- mei ipsius qualemcunque sudorem. Ideo ha»c vestra?
lioni clarissima; potestalis veslrae : sed tota sancla exccllentia; dico , no forte veslro placeal tolius sa-
Dci Ecclesia unaniino charitatis concentu gratias picnliae desidcrantissimo consilio,ut aliqnosexpueris
agere Doniino Deo oinnipotenti dcbebit, qui tain nostris rcmittam, qui cxcipiant inde nobis necessaria
pium, prudenlcm et justum, bis novissimis nuindi et qu;cque, et revchant in Franciam flores Brilannia; :
periculosissimis lcmporibus populo Chrisliano per- ul non sit lantummodo in Euborica horlus conclusus,
donavit clementissimo munere reclorem atque dc- scd in Turonica emissiones paradisi cum poniomm
fensorem : qui prava corrigere, et recla corroborare, fructibus, ut veniens Auster perflaret hortos Ligeri
et sancla sublimare omni iulentionc studeat, et no- fluminis, el fluant aromata illius, et novissime fiat,
mcn Domini Dei cxcclsi pcr multa terrarum spatia quod sequitur in Cantico, unde hoc assumpsi para-
dilalare gaudeat, et catholica: fidei lumen in exlre- digma : Veniat dilectus meus in hortum smim, el cc~
mis mundi partibus incendere conetur. Itec est, o D medat (ructum pomorum suorum. Et dicat adolescen
dulcissime David, gloria, laus el inerces lua inju- tulis suis : Comedite amtci mei , bibite et inebriamini,
dicio diei magni, et in perpetuo sanctorum consor- charissimi. Ego dormio, et cor meum vigilat (Canl. v,
tio ; ut diligentissime populum, excellentia; vestra: 1, 2). Vel illud exhortativum ad sapientiam discen-
• Locus corruptus. devotissimam magistri mei Egberti archiepiscopi in-
b Edit. Quercet. 1, Canis. 3 (Froben. 38). Scripta dustriam. El si placet sapienlix vestnr., rcuiillam
fuissc videtur non diu po'siquam monastcrio Turo- aliquos cx pueris nostris, qui excipiant inde quxque
nensi sancti Martini abbas prafectus , ibi scholas necessaria, et revehant in Franciam flores Britanma;,
aperuit, circa annum 796. Quod inde colligo , quia et non sit tanlummodo in Eboraco bortus conclusus,
dum hanc epislolam scribcrct, nondum provisus fue- sed etiam in Turonica emissiones paradisi. i Ex bis
rat necessariis ad docendum libris. duo colligimus : priraum, Alcuinum Eboraci sludia
c Puerulum. Quis ille? Candidus fortassis, quem sua confccisse ; altcrum vero mullo evidentius, non
multotics mitlendis cpistolis adbibttit. Lutetiae Parisiorum aut in Fuldensi monaslerio, sed
d Ilaac paulo aliter citat Wilhelmus Malmesbur. in civitate Turonum ad Ligerim scholam suam ere-
lib. i de Gest. reg. Angl., cap. 3, ct lib. iu de Gestis xisse, e qua deinde prodierunt totviri doctrina insi-
pontif. : t Date mihi cxquisiliorcs eruditionis schola- gnes. Basnace.
sticx libcllos, quales in patria habui, per bonam ct
209 EPISTOL.E. 210
dam lsaix propheUE elogium : Omnes sitientes venilc A suam lioneslis arlibus instiuxerunt, et in legc Doinini
ad aquas : et qui non habetis argentum , properate , meditati sunl die ac nocte, a;tate fii doctior, usu tri-
emile, et comedite : Venite, emite, absque aryento, et tior, processu temporis sapientior; et veterum stu-
absque ulla commutatione vinum et lac (Isa. lv, 1). diorum dulcissimos fructus metit. » In qua epistola,
Hasc sunt quae vestra nobilissima intenlio non de sapientioe laudc, et veterum studiis plura potest,
ignorat, quomodo per omnes sanctx Scripturse pagi- cui placucril, legere, et intelligere quantum veieres
nas exhortamur ad sapientiam discendam. Nil esse in decore sapientioe florere studuerunt. In hanc ve-
ad beatam vitam sublimius adipiscendam, nil ad stram Deo amabilcm, el vitoe laudabilem semper pro-
everei tium jucundius, nil conlra vitia fortius, nil in ficcrc et gauderc agnovi diligentiam ; et nobilitaem
omni dignitate laudabilius ; etiam et secundum phi- saecularis prosnpi;e majore menlis nobilitate exor-
losophorum dicta nil ad rcgendum populum necessa- nare. In qua Dominus uosler Jesus Christus, qui est
rius, nil ad componendam in optimos mores vilam virtus et snpicntia Dei, te custodiat, ct cxaltet, et ad
melius, quam sapientioe decus, et disciplinoe laus et gloriam beauc et perpetuoe visionis suae pervenire
eruditionis efficacia. Unde et dc laude illius sapien- faciat.
tissimus exclamat [AL, explanat] Salomon : Melior hEPISTOLA XLIV.
est sapientia cunctis pretiosissimis , et omne desidera- B AD DAMOETAM FILIUM.
(Anno 796.)
bile ei non polest comparari. lla>c est quce liumiles
Prospera precatur eunti in hoslem , et de amicorum
exaltat, quce sublimes honoral. Per illam reges regnant, dolel absentia.
et legum conditores justa decernunt. Per illam princi- Flaccus Ali inus c Flavio Damoclx filio charissimo
pes imperant et potentes decernunt justitiam. Beali salutem.
qui custodiunt vius ejus, el beali qui vigilant ad fores Tuce congaudeo dileclioni, et proestatoe [proeslitoe]
iltius quotidie (Prov. vm , II seqq.). Ad hanc omni fldei congratulor : quia semper ubique te lidelem in-
studio discendam et quotidiano exercitio possidendam veni , el benevolum erga mc agnovi, sicut filiom in
exhorlare, domne rex, juvenes quosque in palalio palrem : nec aliler invcni, nisi ut voluntas tua sem-
cxcellentioe vestrx, qualenus in ca profieiant oelate pcr meain subsecula est volunlatem. Ideo toedium
florida , ut ad honorem caniliem suam perducere habet animus meus de absentia faciei tuoe : tamen in
digni habeanlur, et per cam ad pcrpeluam valeant charitate cordis mci le semper prxsentcm halieo ,
pervcnire bealitudincm. Ego vero, secundum modum Deumque pro lua deprecor prosperitate, ut te mihi
ingeuioli mei, apud servos vestros in his partibus se- in gaudium, libique ipsi in salutem longocvis conscr-
minare sapientite grana segnes [Al., scgnis] non ero, varc dignetur temporibus. Sed valde sollicitus sum
memor illius senlentioe : Mane semina semen luum, d de itinere luoe profeclionis in hostem, quia plurima
et vespere non cesset manus tua ; quia nescis quid solent in lalibus evenire pericula rebus. Tamen qui
magis oriatur, hoc an illud. Et si ulraque simul, mc- jusliliam habct eundi el pro Deo decerlandi, fiduciam
lius est (Eccfe. xi, 6). potest habere de auxilio illius, pro cujus amore tan-
* Mane [AL, Multa] florentibus per setatem sludiis tum subire Iaborem non formidat. Tu vero ° iter
seminaviin Briiannia. Ntincverofrigesccnte sanguine tuum confcssione confirmare, eleemosynis roborarc,
quasi vespere in Francia seminare non ccsso. Ulra- oralionibus scrvorum Dei undique munire memento :
que enim, Dei gralia donantc, oriri optans. Mihi fra- ut angelus Domini te inter omnia adversa luealur el
cto corpore solatio est sententia sancti Hieronymi, comitelur, quatenus cum securitale vadas et cum
qui ait in epistola (Epist. 52) ad Nepotianum : < Omnes pace reverlaris.
pene 54 virtules corporis mutantur in senibus , et 55 Ego pene, quasi orbatus flliis, remaneo domi.
crescente sola sapientia dccrescunt coetera. » Et post Damceta Saxoniam, Homerus Italiam, f Candidus Bri-
paululum : < Seneclus vero eorum qui adolescentiam tanniam recessit, Martinus B in \icos apud S. Jodo-

* Mane .... seminavi in Brilannia. Inde aliqui
concludunt, Alcuinum proccipuas Britanniarum aca- 1
demias perluslrasse. Ferunt Annales Cantabrigicnses,
in ea academia post Bedam docuisse Alcuinum. Scd
nibil obstat quo minus Eboraci remanens, in totam
Angliam doctrinoe lucem efluderit. Ex eo loco proba-
tur evidentius, senem fuisse Alcuinum, cuiu Turoni-
hus scholam erexit. Basnage.
b Edit. Quercet. 95, Canisii 41 (Frohen. 39).
c Flavio Domaloz. Fuisse hunc virum illustrem,
domi militiaeque strenuum, patct cx hac et sequenti
cpistola, ubi luinc in exercitu Caroli Magni, Saxones
debellaturi, juri dicundo fuisse prafectum liquet ex
hisverbis: In diversarum auditu causarum justitia
temper resonet in ore. Cams.
d De itinere in hostem. Saxones, ut infra. Id fa-
ctaid censet Mabillonius anno 783. Praeplacet opinio
Pagii, qui, nuui. 22, epistolx htiic annum 796 as-
kignat.
• Iter tuum confessionc. Horlatur mililem ut autc
praelium sacramentali confessionepeccata expiet, lau-
' dato priscis mililibus more, qui et apud Normannos,
de quibus Wilhel. Malmesb. Iib. m. Keg. Angl., tola
nocte confessioni peccatoruin vacanles, mane Do-
minico corpore communicarunt ; pedites cum arcu-
bus et sagittis, ctc. Canis.
f Candidus Brilanniam. Hunc Candidum Lindisfar-
nensis Ecclesiae alumnum, Higebaldi episcopi disci-
pulum facit Lelandus de Script. Britaun. cap. 100,
p. 133, ubi refert fragmentum epistola! Alcuini ad
eumdem Higebaldum, quo Candidum tacito sludio
repetit ; quod vid. supra epist. 8 (nunc 9), ad Lin-
disfarnenses.
b /n Vicos apud S. Jodocum. De cella S. Jodoci a
Carolo collala Alcuino, alibi diximus. Ex hoc loco
Baluzius in not. ad epist. 11 Lupi abbalis Ferraren-
sis coliigit, Vicum seu Quentavicum idem esse ac
monasterium S. Jodoci , vulgo , Saint-Josse-sur-
mer.
31 1 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. Sli
cura infirraus remansit, pro cujtis sanitate, ut Uei \ • EPISTOLA XL\I.
depreceris clcmcnliam , obniie flagito. De Mopso,
qui apud S. Martinum, sicut audisti, infirmalus est, ad dahcetam.
uihil aliud audivi cerlum ; nec te abeunle , missos Cratias agit pro dono ; hortatur ad justiliam cvique
iilius vidi. Scd pene tristitia totus alisorptus fui in faciendam ; atque amici suspirat adventum.
■ filia mea, quoc tres dies pene desperata fuit ; scd
modo, donanle divina miscricordia, per prcces scr- 1 Flavio Damceta; viro clarissimo pluriraam Albi-
vorum Dei et elccmosynarum largilatem bene con- nus perpeluoe pacis salutem.
solati sumus inea, quia benc rccuperata est. Eccc Dc vestra valde gaudeo prosperitate, et de munere
qualibus pater tuus agitalus est fluctibus ! Tu, fili charitalis vestroe multum gavisus sum , tot agens
eharissime-, cum lua; reverentix commilitonibus gratias qiiotdcntes in dono numeravi. & Mirum ani-
pro eo inlercedere satage, quatenus spirilus conso- mal, (!uo habens capita et denles lx , non elephan-
lationis bos ejus animi motus tranquiila pace com- linic magnitudinis, sed eburneae pulchriludinis. Nec
ponere dignetur ; et David dilectum suuin , et vos ego hujus beslioe territus horrore , sed delectatus
omnes viclores curn gandio reducat in patriatn. aspectu. Nec me frendentibus illa morderel dentibus
rElernae patrioe civem te faciat divina clementia, di- B limui, sed blanda adulalione capitis mei placare ca-
leclissime fiJi pillos adrisi. Ncc ferocitatem in dcntibus intellexi,
sed charitatem in mittente dilexi, quam semper fidc-
» EPISTOLA XLV.
Iiler in illo probavi. Sed quanlum gaudeo in amoris
• AD RICUI.KCM ARCIIIEPlSCOr-UM UACENSIS CIVITATIS dulccdinc, tantum doleo h in absenlioe Ionginquitate.
C0GN01IENT0 DAMOETAM.
Noluissem lanto tcmpore ab inviccm scparari,' quos
De absenlia amicorum tristalur ; et ad wternorum ejusdem charitalis dulcissima colligant vincula. Quid
amorem hortatur. faciam, nisi lacrymis sequar amicum,donecreveniat,
quem animus optat habere prresentem.
Probatissimo amico Damoctoc Albinus salutem.
Nimium niihi longum vidctur tcmpus , quod tu:e 0 fili charissime ! inter occupaliones soeculi non
dileclionis faciem non vidi, vcrba non audivi. Eltan- obliviscare lui ; sed dum corpus epulis pascitur,
titm ex proesenlia tui gaudcbat animus, quantum d in ariitia cleemosynis reliciatur. Et dum faligata cx iti-
absentia contrislatur. Quid faciet mens, nisi lugcat, ncre inembra quietc refocillanlur, mens in Deo ora -
dura paucoshabet amicos?Proh dolor ! sed illi sem- lionibus roborelur : et in diversarum audilu causa-
per (pene) abscntes. Tamen quod valeo faciam, te q rum jnslitia semper resonet in ore, et ex intimo cor-
memorans apud Dominum, tibi prospcra scmper il- dis affeclu miserorum procedal [Al. , provcnial] con-
lius concedere clementiam deprecans , cujus dile- solalio, et spcs oequitalis non fallat advenientes, nec
ctione luum seinper impleatur pectus. Hoc sunt veroc pietatis desint suffra^ia confugicntibus ad vos, quia
divitice, quae nunquara decipiunt habentctn, 56 nec pietas in pauperes gesla xterna rcmuneralur beati-
in ipsa morte amittuntur , sed plus abundant, dum tudine. Hocc, fili mi, faciens floieas in omni virtiilum
cernitur quod amalur. Inter temporalia ct oeierna decore, ct te, quocunque vadas , divina comitetur
hoc interest [quod temporale] aliquid plus diligilur protectio, euntemque ttbique deducat prospere, ac
antequam habeatur, vilescit atitem cum advenerit. redeuntein cum omni prosperitale cilius reducat
/F.lernuin autem nrdentius diligilur adeptum qttam ad nos, ut gaudcat amor pairis in filio, el laudetur
desideratum. Ideo plus amemus aeterna quam lcmpn- Deus ubiquc, qui suos fainulos sibiraet invicem prae-
ralia, ut in xternilate beate et feliciter vivere me- scntabit ovantes. Vigeas, valeas, ct floreas, dulcis-
reamur. Valeto in s;ectila. sime Damoeta.

■ Filia mea. Quoenam hoec , pro cujus valetudinc i e Edit. Quercet. 68, Canis. 41 (Froben. 41).
tot preces, tot eleemosynoe, tanta sollicitudo ? Ausim f Yiro clarissimo. Hx-c vcrba et qnae scquuntur
dicere, esse Liutgardcm Caroli Magni uxorcm, quam deerant in cod. Sanct-Callensi apud Canisium.
alibi filiam suam vocal Alcuinus. Canis.
t> Edit. Quercet. 41 , Canis. 50 (Froben. 40). Col- 57 s Mirum animal. Ita jocari hic placuil Alcuino
lata cum cod. ms. Salisb. de pecline a Damoela sibi donato, quod caput ani-
e Apud Canisium, et in Salisb. cod. dcesl illa in- malis proeferebat. Huc perlinct carmen 219 edit.
scriptio : Ad Riculfum archiepiscopum, etc. Querce- Qucrcet., quod cum hac epislola connexum fuisse
tanus iilain in cod. Petavino repererit ; nihil tamen videtur, et tta sonat :
probat, ait Basuagius, illuni Damcetara fuissc episco- w
JBeslia nam suliito nostras subrepserat .nilcs
pum ; quin imo ex epistola superiori ct sequcnti Inqua . . . fuitcapilum miranda duorum,
conjicias potius fuisse virum sxcularem, qui jus in- (Juac tnaxilla lamen pariler couiuiixcral una,
ter ntililes in Saxonia sumraa cum oequitate dice- Bis lernis decies sed denlilius liorruil ills.
bat. Esca liui crescens illis de corpore vivo,
d In absentia conlristalur. Hsec et sequentia con- Nec caro, nec li-ugcs, fructos nec vina bibentum
cordant cum epist. priori, ubi conqueritur quod pene Dunlibus edebal, patulo non labuil ore.
Scis, Daiuoiia meus, qux sil haec bestia talis.
orbatus filiis domi solus relictus sit, ttt adeo idem sit
hicet ille Damocta, vir nempc soecularis, non episco- h In absentia: tonginquitate. In expedilione nempe
pus. Saxonica, de rraa supra in Episl. 39 (nunc 44).
SI3 EPISTOL.E. 214
' EPISTOLA XLVH. AFideliter voluntati tuoe semper placerc cupiens,
AD 1< OFFAM REGF.M MERCIORLM.
Iiunc meum charissimum filium ad vos remisi sicut
(Anno 796.)
Xuntiat Carolum genti Northanumbrorum iratum ob pelisti, deprecans ut eum honorifice babcatis, donec
necem regis Ethelredi. ad vos, volente Deo, veniam : nec eum sinite olio-
Sciat veneranda dileclio vcstra quod domnns rex sum vagare , ncc ebrietaii servire; scd proevidete
Carotus amabililer et fldeliter siepe locutus cst me- ci discipulos , ct praecipienles proecipite , ut dili-
cum de vobis, et in eobabetis fidclissimunTamicuni. genter doceat. Scio quod bene dicit, et ulinam
Ideo el vestrac dilectioni digna dirigit munera et pcr I cne proficiat ! quia discipulorum meorum profectu9,
episcopalcs sedes regni vestri. Similiter Ethelredo regi merccs est mibi apud Deum. Et valdc mibi placet,
eladsuasepiscoporumsedes c dona direxit. Sed beu ! quo I tanlam habetis intentionem lectionis, tit lumen
prohdolorldonisdatisetepislolisin manuslmissorum, sapienlix luceat in regno vestro, quod multis modo
snpervenittristislegatio per missos, quide Scotia per exstinguitur in locis. Vos csiis decus Britannioe, tuha
■vos reversi sunt, de infidelilate gentis et d ncce re- prsedicationis, gladius conlra hostes, scutum conlra
gis. Ita Carolus, retracla donorum largitale, in tan- inimicos. Habeie Deum sempcr anle oculos, facite
lum iratus esl contra gentem illam, ut ai(, perfidam juslitiam, amale misericordiam : quia qui ignoscit ,
el perversam, el homicidam dominorum suorum , ■ ignoscitur ci (Matth. vi, 14). Discile diligere man-
pejorem eam paganis existimans : et nisi cgo inter- data Dei Christi, ul benediciio illius in onmi bonitate
cessor essem pro ea, quidquid eis boni abstrahere et prosperitalevos vestrosque nepotes conscquatur in
poluisset ct mali machinari, jam fecisset. oeternum. Divina le tuumque regnum coelesti bene
• EPISTOLA XLYHI. dictione coinitetur gralia, domine excellenlissime.
AD OFFAM REGEM MERCIORLM.
59 > EPISTOLA L.
ln patriam ( Angliam ) reverti volens retrahitur ob AD ECGFRIDLM REGF.M MERCIORUM.
perjuria et vastulionem gentis.
Exhortalur ad virtutem.
Ego paratus eram cum muneribus Caroli rcgis ad
Nohilissimojuvenii Ecgfrido humilis levita Alcui-
vos venire, et ad palriam reverti; sed mclius mihi
nus salutem.
visum est proplev pacem gcntis mex in peregrina-
Quia sciebam te bonoc indolis el summse nobilila-
tione remanere, nesciens quid fccissem inler cos, lis adolescentemexhortaioriasprxsumpsi tibi dirigere
inler quos nullus securus esse, vel in salubri consilio liiteras. Non quod libi aliquid desit a sapientissimis
proficere potesl. Ecce f loca sancta a paganis vastata ,
et optimis parentibus admonitionis necessarise, quo-
altaria perjuriis fucdala.monasteriaadulteriis violata, rum honeslalis exempla populo procdicamenta sunl
terra sanguinc dominorum et principum fcedala. salutis; scd ut meoc dilectionis in te osienderem fide-
« EPISTOLA XLIX. litatem, cupiens te proficerein Deo, virtutumque llo-
AD •> OFFAM REGEM MERCIORLM.
(Anno incerlo.) ribus ornari, et cunclis Anglorum populis prodesse
Discipulum ad petilionem regis in Angliam remittit, qui in prosperitate. Ecce quam nobilissimis natns es pa-
ibi in scholis doceal. Hortatur ad regias virlutes. reniibus, quam magna enutritus cura. Noli moribus
Domino excellentissimo Oflano regi, huinilis levila esse degener, qui nativitate generosus existis. Disce
Alcuinus salutem. diligenter illorum exempla, a patre auctoritalem, k a
• Hoc et sequens fragmentum ejusdem, utputo, horto nostro abbaliali rcpcrtum, et in meo nummo-
epistol.e, recenset Malmesb. lib. ■ Reg. Angl. , cap. 3. phylacio servalum. Nnllus dubito quin hic ejusdem
In edit. Quercel., p. 1667 ct 1668. OtT;e regis bustum exhihealur, ad queinAlcuinus has
b Ad O/fam regem, etc. Fuil Ofla rex Merciorum familiares scripsit epistolas. Quid sibivtlinl lilteraein
potentissimus, regnumque lenuit ab anno 756 us- poslica parte nummi excusoe, aliasve ad nummi hujus
Sue ad annum 796 quo obiit vn Kal. Aug., ut scribil ailt rei monetaria? Anglorum niedii oevi majorem no-
ovedenus, pag. 406. tiliam pertincntia, crudili Britanni decernant.
" Dona direxit. Quocnam illa dona fuerint, cognosces
ex epistola Caroli Magni ad eumdem OlTam rcgem,
qiiaminappendicecxhibebimus,edit. Quercet.p.1670. |
d De nece regis. Elhclredi nimirum regis Northa-
numbrorum, quem sui interfecerunt xiv Kal. Maii
»nnri 796. Data ergo hoec epislola post diem 18 Apri-
lis ejusdcm anni.
58 e H°c alterum fragmentum est epistoloe ad • Edit. Quercet. 48 cx ms. collata cum cod. Salisb.
Oll.iin a Malmesb. loc. cit. relatum, edit. Quercet. (Froben. 45).
pag. 1667. i Ecgfrido. Filio Ofl.c regis Merciorum, de quo
« Loca sancta a paganis vastata, ctc. Annis nimi- Alfordus ad annum 787, num. 36: « Eodem anno,
mni superioribus. Vide cpist. 8 (nunc 9) ad Lindisfar- quo habila in Merciis synodus, Ofla (ilium suuni
oenses, et sequentes. Ecgfridum regenvcoronari voluit, praesenle, opinor,
* Edit. Quercet. 58 ex ms. (Frohen. U). Quo anno Patrum convcnlu; ut disceret parenlevivo scepiruro
dala sit incertum, jungendam tamen commode cen- tractarc. > Scriplam essehancepislolam anteohilum
-iiiiiins aliis ad OlTam epistolis. parentum, conlextus loquitur; quovero anno, incer-
h O/fano regi. Olfaiins et Ofla idem nomen, ut tum. Successil patri in regnuin anno 796 et codcm
Tteda <•! Bedanus, Columba et Columbanus, Thega et cliam anno « sseva mors vernanlis ailatis fioreni
Thcganus. Non possum mihi temperare quin hoc loco messuit; nam quinto ab inito magislralu mcnse na-
eruditoruui curiositati exhibeam nummum argen- Un-.e concessit, -• ut habet Malmesb.
lcum rarissimum regis OQbe, ab annis aliquot iu k A matre pietatem. i Huec communitcr Luendrida
213 B. F. ALBINI SEL ALCLIM OPERttM PAHS I. 210
matre pietaiem. Ab illo regere populum per justi- A factisofferrevoluisset, haberet convenientesinterces-
tiam, ab isla compati miseris per misericordiam ; ab siones suae volunlati. Arbilror vos melius haec omnia
utroqueChrislianaereligionis detotionem, oralionum vel in sacramentis vestris conscripta, vel in consue-
instantiam, elecmosynarum largitatem, el lotiusvilx ludinc quotidiana babere. Tamcn ne inobedicns ve-
sobrieialem. Tu baculus seneclutis illorumesto, hu- slrae essem dilectioni, scripsi, quod nos in consuetu-
iuiliter illorum obediens prseceptis ; quatenus illorum dine habemus, et vobis proficuum esse putavi, obse-
te benediclio consequatur in oeternum. Nam juxta crans ut mei nominis memoriam habealis, vel inter
Salomonem, benediclio parenlumfiliosexaltat(Ecc'i. bas, vcl inter alias veslra sanclitatis intcrccssiones.
iii, 11). Item idem aii: Fi/i«s sapiens gloria est pa- l!t vere fateor, multam habeo fiduciain in vestris
Iris (Prov. x, 1). Noli luxuri;c- subditus esse , sed sanctis orationibus ad promerendam misericordiam
Deo: quia castum corpusel animam vitiis non macu- Domini noslri Jesu Chrisli, qui vos custodial et inomni
lalarn Spiritus inhabilal sanctus. Non dccet le rusti- bonitate proficere faciat, ct orationes veslras exau-
ctim esse moribus, vel verbis lasciviosum, qui natus dirc dignetur vcl pro vivorum salute, vel pro nio-
es in solio regni. Tcmperantia ct honestas vitse te rientium profeclu. Vos vero, viri fratres! in unitale
amabilcm et Iaudabilem cunctis elficiet populis. In- cbaritalis Urmiler pcrmanele, ct in bumililatis obe-
cipe bona promereri conversatione, Deum ubique B dienlia solerlcr assistite. lste est honor vester coram
habere protectorem. Ex illius enim miscricordia lua hominibus; ista est via veslra ad regnum Dei. ln liis
consistit prosperitas. Si illum toto corde amaveris, enim mercedem a Deb spcrare debetis; ad bos enim
cliilius tola inlcntione leipsum subdidcris voluntati, sanctissimos trainites, scniores qui sunt, juniorcsdc-
cxaltabitteinregnoprascnli, ct in fuluro gloriam tibi ducant. Corripile eos in spiritu mansuetudinis, et
conccdet sempitcrnam. Divina te in omni bonilate bona illis pr:rbetc cxcmpla, ut vcstris sanclissiinis
pietas florcre faciat, fili charissime! vesligiis inluerentes vilam vobiscum in Chrislo sem-
« EPISTOLA Ll. pitemam habere nicreantur. Srrculum quod sprcvi-
AD DO.NACHOS VEDASTINO*. stis, nolile quxrcre, socpius cumPropheta dccanian-
(Circa annum 796.) tes: Inclina cor meum in testimonia tua, ct non in
Versus el mmsas aliquol mitlil ; illorum se orationibus avaritiam (Psal. cxviu, 56). Radix enim omiinnn
commendat, et ad virtutes religiosas hortatur. malorum cupidilas cst. Mclius est eniiii Dcum ha-
Charissimis in Chrislo fralribus humilis lcvita Al- bere in cordc, quam nuinmos in sacculo. Leclionis
binussalulein. sacros sludia inler labores obedienti;c veslr.-e diligen-
Sicut domini abbatis, vcstraqiic suavissiina chari- lissime exercete, ita ntvcl opus, vel libellus in mani-
tas dcmandavit, b versus per singulos tilulos eccle- ' bus seniper videatur vestris, quia in libris sanclis
siarum et altaria singula dictavimus, et utinain tam Deus loquilur ad liomiii.-in. et in oraiionibus suis
ralionabililer quam libenier ; quia vestnc sanclitatis homo loquitur ad Deum. Quicl dulcius debet esse
jussio cocipellit citalo dictare scrmone; lamcn vcstra quam Deum audire Ioquenlcm? ln his enim et sola-
pietasdcfendal, qux nostra humilitas obedientcr cxa- tia peccator, ct gaudia bcnefactor inveniet. Sicul
ravit. c Missas quoquc aliqiiasdc nostro luli Missalc lux kelificat oculos, ita lectio corda. Cuslodi.im oris
ad 60 quotidi.ma et ecelesiastica consueludinis of- diligcnter observate : verba qiue ad scdificationem
licia. Primo in honorc summ:e Trinitatis, deinde ad audientibus facianl semper proferte, quia aliorum sa-
sauctorum inlerccssiones deprccandas, eliam et an- lusvcstra cst retributio. Laus Domini scmperson.^lin
gelorumsuffragiapostulanda, quxmullum necessaria ore vestro dicenle Propbela : Benedicam Dominum
sunt in bac peregrinatione Iaborantibus. Poslca in omni tempore, semper laus in ejus in oremeo (Psal.
sanclse Dci gcnilricis semperque virginis Mariae mis- xixiii, 2). El itcrum : Sacrificium laudis honorifi-
sam superaddidimus per dicsaliquot, si cui placuerit, cabil, illic iter, quo ostendam illi salutare Dei (Psat.
decantandam ; nec non et sancti Vedasti Patris vestri xlix, 25). Necdummihi, charissimi fratrcs.occurrit
et d protectoris nostri dictavimus missam, quatcnus tempus dictandi • homiliarem admonitionem, sed
illius familiaris advocatio sempilernum suis famulan- ' vita comitc, Spiritu sancto inspirante,non cro imme-
tibus afferret solatium. Pro peccatis quoquc et elee- mor petitionis vestrse et promissionis mese. Divina
mosynamfacienlibus adjunximus oraliones, quatenus vos clementia in orani bonitatc Ilorere et proficere
si quis velpro suis ncgligentiis vcl proaliorum bcne- faciat, fratres charissimi. Amen f !
ab auctoribus appellatur, qiue, si Matlh:eumParisien- tom. II ubi etiam vid. pneviam admonitioncm.
sem audimus, Carolo Magno alliiiis fuit, et Drida prius ' Protectoris nostri. Alcuinus hoc ex loco affcctus
dicta, quam in Britanniam vcnisset. . . . Scd pietas maximc fuisse videtur sancto Vedasto, cujus Vilam
ejus erat generis fcrainini, et potentiam nacla dcge- etiam ad petitionem Radonis abbalis conscripstl
neravit statim in id, quod impietas dicitur. > Alford. circa annum 790 Mabill. loc. cit. Quoeliam lempore
loc. cit. num. 58. prohabile cst, euni titulns in ecclesiavedastina inscri-
• Edita a Marlene et Durando tom. I. Vet. Script. bendos dictasse. Marteme.
et Mon. ampl. coll. pag. 49-51, ex ms.Vedastino 800 « Homiliarem admonitionem. Promissum implevit
annorum. Data circa annum 796 quo Bado ahbatia Alcuinus in Homilia, seu adhortatione ad imitandas
sancti Vedasti donatus est. Mabill. lib. xxvi , Annal. virtules sancti Vedasti, quam dabimus infra suo loco.
nnm. 50. f In codice, quo usus est Martene, sequebantur
k Versus. Exstant hi versus tom. H, a num. 41-66. verstts in ecclesia sancti Vedasli scribendi, qui ediii
c Missas. Intcllige Librum Sacramentorum ; infra sunt tom. II, num. 41.
SI7 EPISTOL.E.
61 » EPISTOLA LH. A et quibus anle eos vivat exeir.plis Sicul et lilri, «t
.Vti I I; VI IIKS IN ECCLESIA SANCTI LIUDGARII EPISCOM. grex, qua devolione palernis oblemperanl jussis, oni-
(Anno 79G.) nium judici ralionem rcddiluri ernnt.
ExcutatK, quod ad ipsos non venerit ; hortatur ad vir- Igilur pacem cl concordiam ex intimo cordis »f-
lutes monachis convenientes. fectu inter vos babete. Quia nihil sine pace Deo pla-
Venerabilibus in Cbrislo Fratribus b in Ecclesia san- cet, nec munus ad aram. Unusqnisque alium, juxla
cti Liudgarii episcopi servientibus, Alcuinus devotus Apostolum.honore prxvcnial (liom. xii, 10). Seniores
vestri profectus in Christo salutem. in spiritu mansucludinis, quasi filios admoneant ado-
Desiderabilem vestrx bcatiludinis salutationem , lescentes (/ Petr. v). Sed et illi Patrum prxcepla,
quam mex parvitatis aurihus fldelis frater Odilleoz quasi divinitus dicta, cum omui humilitate perfl-
atlulit, graliosissimo susccpi animo, valde desideraus ciant : servantes in timore Dei proprii castitatem
in veslrx sanctitatis orationibus, in hujiis procellosx corporis, ut Spirilus sanctus habilare digneiur. in
vitx navigio adjuvari, qualenus piissima Salvnloris eis, dicentc Aposlolo : Tcmplum Dei sanctum est,
nostri gubcrnatione ad portum perpelux quietis, vo- quod estis vos (l Cor. III, 17). Et in sanclarum Scri-
bis intercedentibus, pervenire merear. c Quod ad vos pturarum lectionc sludiosi eslolc, ut possilis alter-
non veniebam, non alicujus (Deus testis esl) despe- " utrum xdificare et consolari : quia qui non vull in
ctionis causa feci ; scd ne scandalum rcligioni [At., juventute disccre, in senectule scire non poteril. El
regioni] veslrae mcx inordinatx conversationis vita sicut sxculi avarus quotidie silti divitias augcrc
generaret; cupiens xdificare, non destruere (Eccli. studel, sic servus Dci sapientix gazas in sui pectoris
xxxiv, 28) ; congregare, non spargere. Nulla est ovi- saccos quotidie congrcgare studeat, ut sit «rrifca in
bus Chrisli major damnatio, quam pastorerrabundus Ecclesia Dei doctus, proferens de lliesauro cordis nowi
cl seductor. Qui per devia orhitat, quomodo sequens et vetera conscrvis suis cceleslis scientix dona (Matth.
viator vlam incedit regiam? Nonne hastile aciem xiii, 52), qualcnus juxta Danielis prophetiam eru-
lancex sequitur in ictn? diens multos, sicut firmamcntum stellis ornalum in
Vos vero, fralres charissimi , lotis virihus sancto- perpelua fulgeat bealitndinc (Dan. xn, 3).
ram Palrum sequimini cxempla, illorumque unani- Non me, obsecro, prxstimptuosum xslimalo, fra-
miter obedienlix pedibus [Edit., precibus] intratc tres, pro hujus admonilionis chartula. Sed quod ch.i-
vesligia. Charii.is, obcdicnlia, elhumililas monachis riiatis lingua dictavi, vos humililatis perlegile ocu-
cceli januas aperient. Non illu cliariUis, qux in d plcno lis, mcamque fragilitatera orationum auxilio voslra-
potatur calice, sed illa qux in pectore sine siniula- r< rum roborale, ut Dei donanle clcmenlia peccatorum
tione versalur fraterno : non sua quxrens, sed qux meorum merear accipere veniam, ac vobiscum desi-
allerius suut (l Cor. xiu, 5); nmnibus prodessc non dcrabilem audire vocem : Venite bencdicli Patris mei,
si! i placuisse quxrens. Non illa humilitas lanlum percipite regnum, quod vobis paralum est ab origine
qux in capilis inclinationc foris ostcndilur, scd illa mundi (Matth. xxv, 31).
'■ AD EPISTOLA
qux in cordis considcralione ante conspcclum summi LIII.
FRATRES CORBF.IENSES.
judicis omnibus se inferiorcm esse judicat. Quid de
Laudat illorum bonam conversalionem a se olim ex-
obedientia loquor [Mab., loquar], dum tola mona- pertam. Commendat seillorum oralionibus, et horta-
chorum vila in simplicilale consislit obedientix ? talur ad virtulis studium.
Pater vero et pastor Deo ralionem reddet quid jubeal Sanclissimis in Christo fratribus, sub proteclione
62 a Edit. Quercet. U. Canis. 22, Froben. 52. men adversari vidclur ipsa hujus epistolx seqnens
h tcclesia sancti Liudgarii. Leodegarii Icgit Cani- inscriptio : Fratribus sub protectione beali Lcodegari
sius, quod ipse de Augustodunensibus, cujus ecclesix episcopi Deo servientibus. Citrbeiasi quidem ulraqtie,
sancius Leodegarius episcopus fuerat ; Mabillonius velus et nova aliorura sanclorum patrocinio dedicala
vero de Morbacensibus monachis , quorum basilica fuerat; illa quidem sancli Pelri apostoli proul ad
sancto Leodegario nuncupata est, interpretalur lib. epist. 191 notavimus; hxc vero initio sancti Slo-
xxvi Annal. Bened. p. 321. U phani protomarlyris; tum sancli Vili martyris Prrn-
c Quod ad vos non veniebam. Si enistola ad Mur- cedentis epistoke inscriptio : Ad fratres in eccleiia
hacenses scripta csl, ut censet MabiHonius, crcdam, sancli Liudgarii seu Leodegarii episcopi, Maliillonin
Alcuinum hoc loco se excusare, quod ad cos ea occa- judice, intelligcnda est de monachis Morbaccnsibus
sione non inviserit, tlum anno 796 in Alsatiam venit, in Alsatia. Illud cnim monaslerium circa aniniiii 727
ubi res aliquas, forlc non longe a monasterio Murlia- a sanclo Pirminio condiltim est, el quidem honoribus
censi, habebat, ut patct ex epist. 35 ad Arnonem, sancti Leodegarii propterea dicatum, quod Ebcrhar-
quaravis Alcuiuus alio etiam tempore illuc vcuire dtis comes, loci fundalor, hunc sanctum ex malerna
poluerit. linea propinquitate allinebal. Aviam quippe habnit
d Pleno potatur calice. Alludit, inquit Mabillonius, Bereswindam, Sigradx Leodcgarii geniiricis soro-
ad mores Germanicos. Canisius vero ail Alcuinum rem. Ejttsdem quoque sancli ntariyris caput ab ipsu
alluderc ad illum morem, quo nomine et amore san- monasierii origine ibidem dcposilum csl, atque ctiani
Ctorum, benedictionis adipiscendx ergo, bibebant. Dc rtunc asservalur; quapropter elsi initio prxfalum
quo auctor lib. De miraculis sancti Lldalrici cap. 10. monasterium in honorem qtioque sanctae Dci geni-
Adde Arnoldi Vohburgensis narrationem de Ottone tricis Maiic, sanctique Michaelis archangeli con-
Magno lib. dc miraculis sancli Emmerami. Contra structum fuerit, Inpsu tamen temporis cxteris loci
ahiisum ejus rei etiam in maximc dissitisa Germania patronis prxlatus est sanctus Leodcgarius, ut ex di-
regionibus legatur sancti Aug. Serm. 232, de temp. plomalibus Caroli Magni et Lotharii Augusli probat
• Ad fratres Corbeienses. Ita qtiidem exprimilur Slabill. libr. xx Annal., pag. 77.
hnjus epistoke lilulus in cod. ms. llarlciano, cui ta-
^19 B. F. ALRIM SFU ALCIINI OPERUM PARS I. 220
bcali Leodegari episcopi Deo servientilus, Alcuinus A Rogo vos per charilalis fidem, ut fideliler el sa-
salutem. picnter iu electione pontificis facialis, si neccsse sit,
Olim » magistri mei vestigia seeulus vestrse con- electionem lieri c antequam veniam. Ilerum ileriim-
grcgationis laudabilem conversationem videbam et que obteslor vos per nomen Domini nostri Jesu Chri-
amabam, meque ipsum inter vos esse desiderabam, sli, ut millatenus aliqtiem sinalis per simoniacam
quasi unus ex vobis. Unde deprecor, cliarissimi fra- haeresim episcopatum acquirere, quia omnino perdi-
tres! vcstram piissimam dileclionem, ut dignemini tio gcnlis esl, si fiet. Et est hseresis pessima, si-
nie in sanctis oralionibus veslris fratrem babere, moniaca videlicet, quam sanctus Petrus aelerno ana-
quasi unum ex vobis, ut vestra; sanctitalis inlcrces- themate damnavit (Act. vm, 14, 20, seq.). Qui vendil
sione peccatorum meorum merear a Deo Jesu indul- episccpatuin , aurum accipiet, scd et regnum Dei
gcntiam accipere, qui est salus et bcaliludo omnitim perdel.
in se sperantium ; quem vos in sancta religione re- liucusque sancla Eboracensis ecclesia in elecliouc
gularis vitas seinper honorate, et amate, qnatenus sua inviolata pcrmansit. Yidele ne in diebus veslris
dignam in vobis, sicul certissime crcdimus, mansio- maculclur. Si illa, quod absit, auclorilatem amiltit
nein sibi inveniat. Quid illi congregationi prosperita- ecclesiasticam, timeo ne vos regnum amittatis aeter-
tis deesse poterit, ubi ille est in medio, qui ait : Vbi B num- Juuas vendidit sponsum, id est, Christum. Qui
sunt duo vel tres congregati in nominc meo, ibi sum in autem vendit sponsam, id csl, Ecclcsiam, ejusdera
medio eorum (Matth. xxvni, 20). criminis rcus est : quia Christus el Ecclesia unum
Pacem semper habele veram in cbanlate sancta ; corpus sunt, Apostolo teste (Ephes. v, 23). Venditor
ct obedienliam sinc murmuratione, et humililatem vero necesse est cxlra Ecclesiam sit ; at qui exlra
sinc simulationc, quae suiit maxime monachicae vilac Ecclesiam est, ubi erit, nisi cum diabolo in aetcrna
virlules, ct Spiritui sanclo amabilcs ad habilandum pcrditione? Nolile meluerc veritatem vobis dicentem
in eis : atquc erudite pucros et adolescenlulos ve- audisse. Hoc cnitn quod dico, libri Spiritu sanclo pro-
stros, cum omni diligenlia, in castitalc et sanctitale, lati teslanlur. Opto enini vos immaculatos in con-
cl disciplina ecclesiastica, ut digni habeantur vestrum spectu Dci esse, cl in hoc sbbcuIo feliciler regnare, et
post vos tenere locum, et pro vobis sanctis orationi- in perpetuo gaudere cum Chrislo. Viviteet valete fe-
bus, Deoque acceptabilibus assidua consucludine in- lices in Christo.
lercedere. 63 d EPISTOLA LV.
Dominus Deus qui vos in ovile sanclitatis congre- AD QIEMDAM.

gavit, ipse numerum vcstrum augere dignelur, et a n (Anno 796, meuse Augiislo.)
dextris sihi iu die judicii slare conccdal, ad audien- Rogal ul ecclesiam, dum novus cpiscopus eligendus
dam amabilem scntentiam, qua dicturus crit san- est, ab omni violentia defcndat, diesque wlernos
clis suis : Yenite benedicti Palris mei, percipite re- in menle habeat.
gnum, quod vobis paralum est ub origine mundi Domino omnium dilcctissiino ajlernam in Chri-
(Matth. xxv, 31). slo salulcm.
b EPISTOLA LIV. Audicns ab r Eanbaldo famulo vcstro optalx
AD DILECT1SSIM09 AMlf.OS EBORACENSF.S.
(Anno 796, mcnse Augusto.) prosperitalis vestrac sospilatem, valde ine gavisum
Hortatur, ut in electione episcopi simoniacam labem faleor ; quia charitas et fides quae olim in pectore
evitent. noslro babitarc coepit, nunquam recedere poterit.
Dilectissimis amicis salutcm. Elquanlo plustempus rcmtineralionis appropinquat,
» Olim magislri mei vestigia secutus. Duos Alcuinus ad ipsum directus fuerat. i Dc hoc quoque itinere
Eboraci magistros habuit, Egberlura ct /Elberlum, anlc annum 780 suscepto, inlelligendum exisiimo.
jiront in pnefalione generali declaravimus. De Eg- quod de seipso narrat Alcuiniis in epist.iOl.se ncmpe
berto non consiatquod aliquando in Galliam vel Al- adolescentem Romam perrexisse, et aliquantos dies
saiiam, ubi Morbacensc monaslerium silum csl, vc- in Papia rcgali civitale demoratum, dispulalioni Julii
neril; de vF.lberlo vcro, qui ab Egberto episcopo D Juda?i cum Petro magislro interfuisse.
antecessore suo scbolis Eboracensibus prsefectus fuit, J> Edit. Quercet. 88 ex ms. (Froben. 48.) Dala est
narralur quod amplioris doclrina.' avidus exteras re- ad fralres Eboracensis ecclesiae, tttnc paslore suo va-
giones scientia; amore peragraverit, si quid forte li- canlis, ucuipe anno 796 quo iv Kal. Aug. obiit Ean-
broruin, aut novx cruditionis invenirct et reporlaret ; baldus senior, cui junior successil (Rogcrus Hoved.
Romam quoque profccttis a regibus summisque vii is hoc anno).
honorifice acceptus, ct lanlum non retenlus fuit, elc. c Antequam veniam. Vocatus ergo Alcuinus tan-
Mabill. lib. xxiv Annal., pag. 211, ntim. i2. Auctor quam mcmbrum illius ecclesiae, ut novye cleclinni
quoque poematis De episcopis Eboracensibus, qucm adessel, sed prohibitus esl ne veniret, ob morbum
ipsum Alcuintim esse credimus, vers. 1525, testatur fcbrilem et regis moram in Saxonia, ul legilur in
Alcutuum patri ac magislro suo jElberto semper ad- epistola scquenti.
hxsisse : d Edil. Quercet. 52, Canis. 30 (Froben. 49). Scri-
pta ad amicum, episcopum forte, aut polestate ali-
Tradidit ast alii charas super omnia gazas qua sarulari pollentem, qui possit electionem no-
Librorum nato, Patri qui seinper adbsesit. vam episcopi (Eboraccnsis puto,) conlra omncm
Credam igitur Alcuinum tunc quoque magislrum violenliam tueri.
snum in itinere fuisse comitatum ; elcadem occasionc 0 Ab Eanbaldo. Hic Eanbaldus idem forlassis est,
in notitiam venisse Caroli Magni, < qui, teste Viloc quem Epist. 7 (nunc 6) vocat presbyterum, ac paulo
scriptoic, noverat eum, quia olim a magistro suo post eleclus fuit episcopus Eboracensis ecclesia?.
2-21 LPISTOLA. '1~ 1
tanto magis observare debebil : ut qui prius trans- A fllii mei charissimi exaltatione gauderein, et aiiquem
ierit a saeculo, amicum sibi sentiat reliquisse in sx- ego ultimus Ecclesix vernaculus, ejus donante gra-
cirio. Me vero filium tuum febrium acerbitas et ■ re- tia qui est omnium bonorum largitor, erudirem ex
gis tardatio in Saxonia retinuit, ut ad vos venire filiis meis qui dignus baberelur 64 dispensalor esse
non poluerim, sicut desideravi. Concedat mibi cle- mysleriorum Chrisli (/ Cor. iv, 4), tl laborare vi-
mentia divina facicm tuam in lxtitia videre, ante- ce mea in Ecclesia, ubi ego nutritus et erudilus fue-
quam moriar. Opto ct obsecro, ut in ea te honoris ram, et prxesse thcsauris sapientix, in quibus me
dignitate, si fieri possit, inveniam, in qua tepergens magister meus dilectus f Helbrcchtus archiepisco-
videbain. Tamen, si aliud aliquid tuo placeat ani- pus 6 hoeredem reliquit. Nunc vero mihi omni in-
mo, rogo ut nullam violenliam super ecclesiam Chri- lentione precanda cst divina clemenlia, ut mihi
sti fieri ullalenus permittas ; sed fratres b libera supersles sit in hac vita, qui mihi solalio sempcr
elcciione in timore Dei summi, optimum Deo do- fuil in sua obedientia : non quod mortem meam
nante eligant. Quia in sanctis canonibus terribile optare velim, sed ut vita illius prolongetur. Non enim
analhema legitur super omnes, qui violenliam ali- fllii patribus, sed patres filiis hxredilare debentj.
quam jnferunt snper ecclesiam Christi. Scilo tc Eccc, cbarissime lili ! omnia per Deum habes, qu;c
semper dilexisse familiam nostram, et plurima illis B sperare poluit homo, etiam et plus quam noslra
bona fecisse. Sed nunc maxime indigemus, ut bcne parvilas [Al., pravitas] sperare auderet. Modo vero
illis agamus ; ul ubi nobis rcquics erit xlerna, ibi viriliter fac et fortiler. Opus Domini quod habes in
sint quoque intercessores perpclui pro nobis. manibus perfice ad mercedem animx nostrx el ad
c Tcmpus est nunc nobis prxvidere dies xlernos, salutem multarum animarum. Non cesset lingua lua
el cum omni modestia el integritate, et eleemosy- in prxdicando, non pes tuus in circueundo gregem
narum largiiate, viam nobis prxparare ad coelos. tibicommissum, non manus tua a laborando, ut ele-
Omnis gloria transiloria esl et quasi umbra recedet emosynx fianl, ct sancta Dei ubique exallctur Ec-
(Job. viii, 8, 9). Idco ad xternam bonis operibus clesla. Eslo forma salutis omnium. In te sit excm-
properemus gloriam. Omncs sxculi vitemus vani- plum conversalionis sanctissimx (/ Thessal. i, 7),
lates, ul ad beatitudines ccelestes pervenire merea- in te sit solalium miscrorum, in le confortalio diili-
mur. Dies hujus vita?, qui nobis restare videnlur, tantiura, in te disciplinx rigor. In te veritalis fulu-
vivamus Deo, ut post hanc illius consequamur mise- cia, in le lolius honitalis spes. Non te sjeculi pom-
ricordiam. Divina tibi clemenlia hujus vitx dies fe- pa exaltet, non ciboruni luxus enervet, non vesli-
lices concedat, et xternam cum sanctis suis tribuere inciilorura vanitas emollial, non ailiilanlium lingitx
gloriam dignetur, domine pater dilectissime. " decipiant, non delrahenliuin adversitas conturbcl,
i EPISTOLA LVI. non tristia frangant, non hela clevent. Non sis
arundo vcnlo agitata (Matth. xi,7), non flos aura
AD FANltALMM EPISCOPUM.
lempestalis decidens (Jacob. i, II), non paiiesrui-
(Anno 798, circa mensem Auguslum.)
nosus (Psal. lxi, 4), non doinus super arenam po-
Gralulalur adeptam dignilalem ; horlalur ad curam sita (Matth.vn, 24,26), sed templum csto Dei vivi
pastoralem, et bene omnia ordinanda ; se vero me-
moria et orationibus commendat. super firmam pelram conslructum, cujus ipsc sit
Dileclissimo in Christo lilio ° Eanbaldo archiepi- Spiritus Paraclytus inhabilator. Quanli putas pos-
«copo devotus per omnia pater Albinus salutem. sunt esse tibi dies ? Finge in animo quasi quinqua-
[ Laus et gloria Domino Deo omnipolenti, qui ginla annos : et ecce hxc fincm habent. Ncc ad hoc
dies meos in prospcrilate bona conservavit, ut in pcrvenire putandum est. Inflrmitas corporis tui tc
* Regit tardalio in Saxonia. De ista tardatione « Hujus nempe Egberti successor senex substitutus
regis chronicon Moisiacense ad annum 796 hxc ha- est Eanbaldus Alcuini discipulus induslriiis. ■ Qure
bet : i In ipsa xstate ipse rcx Carolus demoralus sic emendanda sunl : « Hujiis successor fuit Ethel-
est in Saxonia cum duobus flliis suis, id est, Carolo n bertus, cui deinde senex substitutus esl Eanbaldus, ct
et Ludovico, etc. > ** eo morluo alter Eanbahlus Alcuini discipulus in-
b Libera electione. Vid. epistolam priorem. duslrius. > Obiit vero Eanbablus I anno 796 iv Kal.
c Horlatiuncula, qux scquitur, deest apud Cani- Augnstas, cui statim suffectus est Alcuini discipulus
sium ; suppleta a Qiicrcclano ex ms. Eauhatilus II qui cx Urbe pallium aceopit anno 797.
J Clarissimus Juslus Fonlaninus hanc epistolam Ai.furuus. — Ad hiinc ergo suum discipulum Alcui-
primus edidit, cum notis abbatis Dominici Passionei, nus hanc cpistolam scripsil 796 ul eum de ollicio
postea S. R. E. cardinalis, in Appendicc ad Vindicias episcopali docerel. Passiomeus.
amiquorum diplomaium pag. 206. Basnagius eamdem f lielbrechtus. Malmesburiensis habet : Egberitts.
collectioni Canisianx subjunxit. llbiquc vero initio et Leclioncm codicis ms. Salisburgensis prxfcrendam,
fine mutila cst; hic integram magisque emendalam et hoc nomine allerum Alcuini niagislrum, qui .i
ex cod. ms. Salisburg. exhibemus. Prolixiores Emi- poela Anonymo Ailberlus; in Vita Alcuini Elcberlus
iient. Passionei nolas, sacra licct erudilione plenas, vocalur, intelligendum essc censeo. Malniesburieiisis
conlraximus. uli duos Eanbablos in unum conflavit, ut not. sul-
1 Eanbaldo. Quem lerlio loco Egberti successorem diximus ; ita hic Egbertum et Helbrechtum confun-
appill.it Malmesb. Iteg. Angl. Iib. i, cap. 5, p. 2i, dit. Vide in toin. 11 carmen de Pont. et sanclis ec-
edit. Henrici Savilii. Hinc procul dubio error irrepsit cles. Eboracens. vers. 1S52 seo.
in eumdem Malmesburiensem lib. iii Ponl. Angl., « Haredem reliquit. Vid. carmen de Episcopi»
p. 269, uhi omisso Egberti successore Eihelberto Eboracensibus cil. ,
uterque Eanbaldus in unum conflalur, his verbis :
2*-, B. F. ALDINI SEU ALCLTNI OPERLM PARS I. 22V
fortem facial in aiiima, el cuni Aposlolo : Quando A tua, una iu salvandis animabus, altera in a.ljuvan-
infirmor, tnnc (ortior sum (II Cor. xn, 10). Casti- dis corporibus egenlium. Ideo preslyleri duplici ho-
galio corporis profectus sit anima:. Milem te et hu- nore, juxtaApostolum, digni habcndi sunt, quia du-
inilcra ad meliores oslende, durum et rigidum ad plici probantur fungi minislerio (/ Tim. v, 17).
superbos, omnibus oiiinia facius, ut omnes Iucrare Hilarem datorem diligil Deus (// Cor. ix, 6, 7) ; et
posses (/ Cor. ix, 22). Habeas in manibus luis mel qui scminat in bcnedictione, de benedictionibus me-
ct absinlhium, quidquid cui placeal, edat ex illis. tet, et qui plus laborat, plus mcrccdis accipiet. Sinl
Cui de pia prxdicalione vesci libeat, accipial mcl ; lui socii honestis moribus ornati, non vestimento-
qui dura invedioneindigeat, bibat ex absinthio, ila riun vanitate nolabilcs, sed morum dignitate lauda-
tanien, ut liceat ci mcl venix sperare, si rosca con- biles. Gloria patris, filius sapiens. Non sint ebrietaiis
fusio pcenitentix prxccdat. sectalores, sed sobrietalis amatores, ut ex illorum
Omnia vestra honeste cum ordine fiant (/ Cor. bonis exemplis xdificenlur plurimi. Non inanilo-
xiv, 40). Tempus stalualur lectioni, el [oratio] suas quium vel scurrilitas, scd sancla ex ore eorum au-
habeal horas, et missarum solemnia proprio tem- diatur psalmodia. ISon per campos discurrenles vul-
pore conveniant. Quidiemsapil, Domino sapit (Rom pes agilando declament, scd tecum <> equilando [Cod.
xiv, G). Sit modesla in conviviis Ixtitia ; sit casla B Sal., xquando], psalmos dulci modulamine decan-
in jejuniis hetilia ; lavetur poenitentia facies : un- tenl. Nunquam sacrx henedictionis pallio induaris
gatur olco misericordix caput, ut omnia accepta- absque diaconorum astanlium ministerio. Habeas et
bilia fiant Domino Dco, qui le elcgit sibi sacerdo- subdiaconos, cxterosque ordinatim gradus Eccle-
lem. Omnis namque pontifex ab hominibus assum- six, qualcnus septiformis in donis sancti Spirilus
plus pro hominibus conslituitur in his, qurn sunt ad Ecclesia septiformi ecclesiasticorum graduum distin-
Deum (Hebr. v, I). Aaron stabat cum turribulo di- ctione fulgeat. Habeat unusqnisque gradus dignita-
gnitalis su:c inler vivos ac mortuos, ut ira Dei non tis sn.i' Incuni ct vestiinenlum ; et si in conviviis
arde^ccrct |ilus in populo (Sum. xvi, 47, 48). Sa- ordo seniorum et dignitatum servandus cst, quanto
cerJos vcro Dei [Verbi] el voluntatis illius pr.etli- magls in Ecclesia Christi ! Sit clerus in babitu ho-
rator debet esse in populuni, ct intcrcessor ad neslalis, el vullu eonstanlix ; ct in vocc moderata
Deum pro populo, quasi mediatoi' iuter Deum et ho- canlantes, magis Di/o placere nitentes quam ho-
inines. Qui sublimem asccndil locum, cavere debet minibus (/ Thessal. n, 4). Exaltatio immoderata
ne cadat, quia ruina allioris loci periculosior esse vocis jactanlix signum csl : scd omnia in humili-
dignoscilur. Qui stat, videat nc cadat. (/ Cor. x, tatc cl honeste fiant, ct non dcspiciant •> Romanos
12). Qui jacet, conlcndat, ut rcsurgat : et qui cur- discere ordines, qiiatenus capul Ecclesiarum Chri-
rit, cavcat ne ofll-ndal, ne bravium illius alter atci- sti, secundum facultatem virium imilantes benedi-
pial. Omnes quidcm stare nos oportct ante tribunal ctlonem a beato Petro principe apostolorum, quem
Chrisli ut referat unusquisquc, quidquid in corpore Dominus noster Jesus Chrislus caput clecli sibi gre-
gessit (Itom. xiv, 10 ; // Cor. v, 10). Tunc non erit gis staluit, habere mereanlur xternam. Sicut apis
teinpus oleum emendi, idco ante prxvideamus ; nec sapieulissima omnia, qux honeslatis sunt, discendo
tunc vacua vasa habeamus (Matth. xxv). Sint raodo probate, el qux oplima cssc videntur, eligendo re-
lumbi prxcincli el lucernx ardcntes in manibus tinete. Prxvideat sancta solcrtia tua c magistros
prxdicatoris (Luc. xu, 55), ul tunc fulgeat sicut sol pueris, clero [Batuz., clerici] segregentur, separaii
in regno Patris sui, ct pro multiplicatione pecu- more illorum, qui libros legant, qui canlilenx inser-
nix sibi commissx laudelur a Domino suo, et ho- viant, qui scribcndi studio depulentur. Habeas et
norelur xlcrna gloria. Noli Dominum te pulare singulis his ordinibus magistros suos, ne vacantes
sxculi, sed dispensatorem ; non le numerus pro- [Al., vagantes] olio vagi discurrant per loca, el
pinquorum avarum faciat, quasi illis in hxredita- inanes exerceant Indos, vel aliis mancipentur ine-
tem congfcgarc dcbeas. Non deerit occasio congrc- -. pliis. Ihec omnia et solertissima, fili cbarissime !
gandi, si cupiditalis, qux cst omnium radix malo- tua considcret providentia, quatenus in sede prin-
rum, [fomes] inardi-scit. Nulliis hxres melior est cipali gcniis nostrx tolius boniialis ct ermliiionis
Chrislo : nemo tui thesauri fidclior custos est. Nam fons inveniatur, cl ex eo sitiens viator vel ccclesia-
inanus paupcris 65 gazophylacium est Cbristi. slic;e disciplinsc amator, quidquid desiderat anima
Quod ex luis obtutibus illi commendare placcat, hoc sua. haurire valcat. [Habetis me devolissiraum in
per manus miscrorum mille. Duplex fiat eleemosyna his omnibus, licet in percgrinis habitantem, ailju-

« Equitando psalmos decanlent. Vide disquisilio-
nem Mabill. de Cur.su Gallic. pag. 413 et Vitam sancli
Epiphanii episcopi Ticincnsis, qux cum srriptis En-
nodii habettir tom. I Op. Sinnondi, col. 1GG(>. Varia
exempla cpiscopormn, qui psallcndo equitahant, con-
gessit Tbomassinus Prafat. in Psall. sccundx editio-
nis. Passion. — Codex lamen Salisburg. loco e<jiiii-
lando, habet a>quando, quasi xquali voce alternando.
* Homanos discerc ordincs. Testimonium sit hajc
cpistola anliquitatis ordinis Romani, de quo certe
mentio nulla hac gravior, aul antiquior haclcnus al-
lata est. De eo legas Mabill. tom. II Musxi Ilal.
Passiom.
c Magistros pueris. Dc his Alcuinus sxpius. Moreni
instruendorum puerorum in Angliam induxit sanctus
Augustinus illuc a sanclo Gregorio missus, ut narral
Joan. Diac. in Viia illius sancli Pontificis lib. n,
iiuin. 7. 1d.
225 EPISTOL.l 220
lorem]. Considcrct qnoque tus diligenlissima in \ i EPISTOI.A I.VII.
cleemosynis [pietas] ubi a xenodochia, id est, hospi- a: tiiei.rf.do i:nscor-o, nf. ghecf.m deserat.
talia Ceri jubeas, in quibus sit quotidiana pauperum (Anno 79G.)
et peregrinorum susccptio, [et ex nostris substan- Consolatur in persecutione ac tribulatione ; cl ad virilem
liis habeant solatia. perseveranliam, ne ab ovibus fugiat, hortalur.
Ecce ego duplici faligatus moleslia, id esl, senc- Acceptis litteris luis, fraler sancte! lcetus de salute
ctute ct infirmiiale : et forle appropinquat dies mc- tua. sed trisiis de tribulaiionc ct pcrsecutionibus,
tucndus, quo conteralur hydria supra fonlem, et re- quas lc paii a gente tua in illis luis apieibus agnovi.
currat vitla aurea (Eccle. m, 6). Revertatur pulvis Altamen bealos esse, Domino diccnte, legimus, qui
in terram suam, spiritus ad Deum qui dedit illum persecutionem patiuntur propler justitiam, quoniam
(F.ccle. xii, 7), et valde timidus pavesco, quo exami- ipsorum est regnutn ccelorum (Matlh. v, 10). Qua-
net, lunc judicandus sit. Tu, lili fidelissime! labora propler suadeo tibi , fratcr veuerande! ut viriliter in
pro anima Patris lui, sive nunc in hoc pulvere mor- fide intcgra et devotione infatigabili , pro coramissis
lis ; sive tunc in judicium propcrantis, ul rcquicm tibi a Christo ovibus ccrtare non cesscs, ne mercena-
habeat et etiam veniam peccatorum suorum , ul ma rius fugiens, ct non paslor firmus ab ipso Domino ct
culae, quic adhajserunt illi ex bac lutulenta habila- ^ pastore omnium deputeris (Joan. x)
tione corpusculi, fraterna intercessione abluantur. 67 Aspice in cum, qui pro ovibus suis ani-
Sed et post hanc conscriptionem animse mex cliam mam suam posuit (Joan. x, \i), qui omuibus genera-
omncs filios meos, fratres el amicos, sive qui mecum liter prxcipiens dixit : Qui vult venire post me, ab-
sunt in pcregrinalione, sive qui tecum versarc viden- neget semelipsum, et tollat crucem suam et sequalur
tur in patria, luae commendo diligentissima; /ideli- me (Luc. ix, 23). Cui gregem Christi abiturus relin-
tati, ut habeas illos quasi proprios, et non extraneos. quis? Nec lnec dico quasi me excusando ad benefa-
Ad te respicianl omnes, in te gaudeant , in te conso- ciendum servis Dei, sed magis lc adborlanclo, ut
lalionem habeant, te honorent quasi patrem; tu illos bona, qux incepisli facere, ad finem scternse saliills
ama quasi Ulios, ut sit una pax omnium el concordia perducas. Qui perseveraverit usque in ftnem, Itic salvtts
in cbarilatc Chrisli, qui vos omncs in sua magna erit (Matlli. x, 22). Idcirco d scripsi ad Offanum re-
pietale et miscricoidia ccelesti benediclione abundare gem ut te adjuvaret, et defenderel sauctam Ecclc-
faciat, prolegat, regat, atque gubcrnet, et in omni siam secundum suam possibilitatem [Al., potcsla-
boniiaie proficcre facial ad augmcnlum mentis mex, lem] : qualcnus tibi Iiceat Deo servire , el lalentum
ct
-. profeclura
, salutis vcslra;,, ad exaltationem multo„ luum mulliplicarc
, in loco,, ubi
___ accepisli
r.„.. euin;
— el
mm, quatenus plurimi veslris 66 bonis exemplis mercedem exspcclare perpetuse beatitudinis, dicente
erudianiur, atque ad vium vobiscum mereantur ve- Dominotuo : Eugeserve bone etftdelis (Matth. xxv, 21).
nire sempiiernam.
EPISTOLA LVIIL
Hsec, rogo, chartula melius scribatur, et tecum
Consolatoria ad matrem de morle fitii.
pcrgat, tecum maneat, et ssepius vice linguse paternse
(Anno 796.)
lecum loquatur, fili mi! Hli charissime! et fili in
Chrislo desiderantissime. Omnipolcns Dcus in sua ' Charissimx in Christo matri, fidelis in cbarilalc
magna pietate vos ad exaliationem sanctse suac Ec- filius Alcuinus diaconus salutem.
clesise multis feliciter annis in hac prasenti vita pro- Multi sunt in prosperitale amici , in adversitatc-
licere faciat, el in fulura gloriam tibi xternam con- rari ; et eo chariores quo rariores; ct cum sxculo
cedere digneiur]. inulantur mentes. Quidam in fclicitate alterius bila-
rcscunt, infelicilatis tempcstatcm refugiunt [Ms., re-
fugii]. Nam sicut lux et tenebroe variantur vices suas,
ita hujus vilse prosperitas et adversilas variabiles

» Xenodochia. De his vid. Ludov. Thomassinus in D defensor adversus alios perseculores imploratur ab
Vet. et Nov. Eccles. disciplina part. i, lib. n, cap. Alcuino. Inde vero etiam palam est , prcsentem epi-
89. Passion. stolain ullra annum 796 quo Offa rex obiit, differrt
b Edit. Quercet. 77, Canis. 44 (Froben. 51). non posse.
« AZthelredo episcopo. Hanc inscriptioncm , quoe e Charissimm in Christo malri. Matronae cuidam
habetur apud Canisium, omisit Quercelanus. Nullus Anglicana; , prout colligo ex his epistoke verbis :
vero dubito, legendum esse : Mthelardo. Monet enim Jgnorans in hujus lempeslatis miseria , quw nuper
ne fugicndo gentis suse vexationem , gregem sibi a noslram turbavit gentem. Turbas illas abs dubio in-
Deo ad regendum commissum deserat; quod monitum telligit , qua; anno 796 post necem Ethelredi regis
X. thilhardum Dorovernensem episcopum tangit , cu- Nortbanumbrorum et Egfridi regis Merciorum a va-
jus etiam factam deinde fugam improbat epislola 75. riis regni invasoribus inoUe fuerunt. matrem hanc,
d Scripsi ad Offanum regem. H;ec epistola deside- quain Alcuinus oli mortem li-lii consolatur, Quendri-
niar ; ex qua sciri forlassis posset quse fuerit illa dam seu Quindredam, pnrfaii Egfridi gcnilricem
tribulatio quam /Eihelhardus a gente sua pati debuit. fuisse quispiam existimare forsposset; nisi inlelli-
Non ergo de illa hic persecutione agilur quam Offa gere malit Ediltbrudam, quam simiiiter ob similem
rex Merciorum ecclesioe Cantuariensi intulit, episco- causam consolalur in epistola 200. Sed cur binas
patus huic scdi metropoliticx subjectos Lichefeldam consolalorias ob eamdem rem scriberet Alcuinus ad
transferendo, ut Canisius hoc loco existimavit. Imo camdem malrem ?
rex Ofta hic non ut pcrscculor reprehendilur, sed ut
M7 B. F. ALBINI SEU ALCIINI OPERLM PARS I. , «28
sunt. Sed forti animo toleranda sunt trislia quse ac- A lationis prohibct dulcedinem , datur nobis litterarum
cidunt [Ms., tristitia qusc acccdunt] , et moderata ofJQcio charitatis demonstrare suavilatem, ut [Ms., et|
hetilia suscipienda quae hilarescunt. ldeo maler mo- quod vox non valet, hou cbarla loquatur; idcirco
desta et pia in Glii morte non niultum lugere deliet : horlamcnta salutis non minore debemus veneralione
magis seipsam prseparare debet dignis meritis, ut ad curare quam praesenlis colloquii admonitionem. Iu
illam perveniat vitam, ubi nemo timetur inimicus, ista sa>pe timor suadct consensionem ; in illa fidcs
nemo deseritur amicus. Habet bona mater Cbristum legentis cooperalur saluti. Quae te, venerabilis filia,
consolatorcm pro filio , qui nunquam derelinquit conscia summx divinitatis cognitione admonui, haec
speranles in se. Melius gaudere in viventc , quam tc tantum dcprecari ut menlc relincas firma , satis
dolerc in moriente [Ms., viventcm, moricnlem]. Cur nccessariiim duximus [Ms., diximus] : Nec aliquid
plangimus quod immularc non possumus? Mortuus novi lilteris demandare possum qtiod tunc [Forte,
ad vitam praesentem revocari non valet ; vivus ad nunc] sermone tibi ingercrem. Scis ipsa quam dili-
mortuum pervenire poterit. Corpus quod lanla cura gentcr te de corporis castitatc et animac rogavi san-
colimus, postmodum vermium esca eril. Anima ita- ctitatc, qualiter le de humilitatis ofiicio, dc orationum
que meritorum qualitate vel gaudebil, vel contrista vigilantia , <le eleemosynarum largitate, de confes-
lur; et qualem sibi in paucis his diebus prseparabit B sionis puritate ct fidei fiimitatc , ct sancte obique
babitalioncm , talem seternis recipiet temporibus. charitalis observanlia studiosissime instruxi, ut his
Quapropter singulis momentis laborandum est pro gradibus ad cccleslis glori;e a^ccnderes celsitudi-
reqnie animic, ul dum semper vivere debet, et sem- nem.
per beate et feliciter vivat. Ilabeto me , obsecro, Ecce ! me modo infidelitas patriac in tantum hor-
malcr dulcissima, licet indignum [Ms., indigno] pro ret, ut revcrti timeam \Ms., timeo], nesciens quid
carnali filio spiritalein filium, non minore fide te di- de illa proficere valeam, nisi peiiluram plangere, ct
ligentem , qiiaiuvis minore dignitate vigenlem : nec lacryinantis Jeremise lamentationcs s:cpius rcvolvere,
de longinquitatc vel vilitate faciei meae contrisleris, qui quailrivario alpbabeli [Ms., albabeti] ordine rui-
dum mea lecuni [cum] consolatione sancli Spiritus turam luxit Jerusalem , et hujus ruinse pars aliqua
charilas fideliter manet; el quod in me optimum est, tibi calidas, ut rcor, pro causa dilectse [Ms.. deliclej
id est fides non ficta ct cbaritas indcficicns, tecum sororis cxcitavit lacrynias. Tamen hortanda est, ul
semper habebis. in ccenobio militet Chrislo, quse thalamo privata est
Ignorans in bujus lempestatis miseria [Ms., tnise- viri : et fiat ei tcmporalis tristitia incitamcnlum lae-
riam] quae nuper nostram turbavit gcnlem , quo le liliac sempiternae.
tua fortuna ferret vcl voluntas; idcirco nescivi quo C Tu nominis nostri fuleliter cum tuis omnibus in
tc consilio roborarem , nisi ut loto corde Dco Jesu sacrosacris oralionibus veslris memor esto, obsecro.
servires, et tolam lux consolationis spem in illius Liudgardam quoque nobilem feminam , quae tibi
componeres pietalem , qui ait : Venile ad me omnes, munusculi loco pallium direxit, habcto in dilectione
qui laboratis et onerali eslis, et ego reficiam vos. ut sororem; illiusque nomeu cum nominibus soro-
Tollite jugnm weum super vos, et discite a me , quia rum tuarum per ecclesiasticas cbarlas scribere jube.
milis sum et humilis corde, ct invemelis requiem ani- Houorabilis tibi est amicilia illius ct utilis. Misi di-
mabus vestris (Matth. xi, 28, 20). lectioni luae ampullam et patenam b ad offerendaro
in cis Domino Deo tuis manibus oblalionem. Et dum
EPISTOLA LIX.
AD EDILBI T.GVM.
oculis illa aspicias, dicilo : Chrisle miserere Alcuini
(Anno 796.) servuli tui. Et velim le quolidiana consuetudine usum
Hevocat in memoriam doctrinas illi aliquando datas ; habere offerendi Deo munus ad altare, quia aposto-
dolel de palricv inftdelitate; commendal oralionibus lica auctoritas hanc constituit consuetudinem ; ideo
Liudgardam nobilem feminam. non est omittenda sed diligenter prosequenda.
In Domino dilcctissimae filiac " Edilburgne salutcm. Yive Deo felix charissima filia, semper
Quia invida terrarum longinquitas mulna» confabu- D Et memor Alcuini dulcis amica vale,
• Edilburgw, abbalissoe abs dubio cujusdam mo- filiam , Ethelberto Orientalium Anglorum regi de-
nasterii in Anglia ; rogat enim Alcuinus, ut Liudgar- sponsam, quae tamen ad thalamum viri non pervenit,
dam nobilem feminam (fortassis reginam , Caroli sponso prius per insidias et suasu matris Quendridae
Magni conjugem) in charlas ecclesiasticas sororum anno 793 occiso. Fortassis Edilburga , ad quam haec
siiarum, ulique monialium, describi facial. Qno vero epislola exarala est , diversa haud esl ab Alfrida
genere hsec virgo nata sil, aut quse fuerit illius soror Alfiedse sororc, qua? post neccm sponsi monasterii
thalamo viri sui orbata, incompertum habeo. Patrine Croylandisc monialis et abbatissa fuit. Plurimum certe
siise infideiitas, quam hic Alcuinus accusat, et de qua variant nomina personarum apud veteres illos scri-
alibi ssepius conqueritur, illa certe est quam prin- plores; et in rebus obscuris etiam conjecturis aliquid
cipes ac populus adversus reges suos legilimos per- dandum est. Vid. Alforl. Annal. Eccles. Anglo-Sax. ad
pelrarunt anno 796 de qua videas epistolas 46, 47 ann. 792, num. 2, et 794, num. 6, et alibi.
et alias. Binas co tempore reperio femiuas illustres •> Ad offerendam... oblationem. De quotidianis prin-
virorum suorum thalamo orbatas ; unam Elfledam cipum et aliorum fidelium oblationibus ad missam
reginam Oflae regis Merciorum filiam, Ethelredi regis legesis celeberrimum D. Martene de Antiquis Eccles.
Northumbrorum a suis hoc anno occisi reliclam vi- Ritibus lib. i, part. i, pag. 578 et scqq. Edit. Roto-
duam; alterara Alfridam, seuAlfredam, vel ut alii magensis an. 1700.
scribunt, Etbeldritam regiam vir«inem alteram Offae
210 EPISTOL.*".. ?.3ft
EPISTOLA I.X. A Nunquani Inntus nobilium el reclorum sanguis ef-
AD .EBDILLFUM ItEf.KM. funderetur in ea , nec sic loca sancta pagani dc-
(Anno 79!i.) vastarent, el lanta injustitia cl arrogantia valeret
Hortalur regcm ad solittm eveclum , m( et suam et in populo , nisi perspirua r,ei vitidicla immincrct
pipuli salittem procurel. Exemplo tmlecessorum il- habitatoribus terrx. Tn vero ad meliora, ut rralo,
lum lerret.
Viro iUuslri a .Erduulfo regi Alcuinus diaconus servalus lempora , e! ad torrcclionom cnstnditus
patriaj, Dei te auxilianic gratia, opcrarc omni in-
salutem.
tcnlione in Dei voluntate salutem animoe tuse , ct
Meiuor antiqua: inler nos condictae amicilix, eiiam
prosperilalem patria: ct populi libi commissi, qua-
et venerandac salutationis vestrae valde congaudens,
tenus ex correctione subjectorum ditioni tua? tibi
paucis littcrarum apicibus vestram laudabilem per-
luisque nepolibus prasens fcl;citcr firmelur regnum,
sonam de prosperilate rcgni libi a Deo collali [Ms.,
et futuri regni gloria aHcrnaliter concedatur. Hoec
conlali], et de salute aniina: tuac admonere curavi,
charlula, obsecro vobiscum servetur et sa-pius le-
et quo modo stabilis libi traditus [ Ms., tradilur ]
gatur, ob memoriam salutis veslrne et dilectionis
honor, Deo donante , permaneat. Scis optime de
nostrre, ut Deus omnipotens in profectu sancta? siijc
quibus te divina miscricordia liberavit periculis, et
B Ecclesire ad prosperitatem noslram multo lemporc
quam facile te, dum voluit, provexit in regnum.
in regno florentem, el in omtii bono proficientem
Esto semper mcmor et gralus lam maximorum in
conservare di^nelnr. Yive et vale Dco donante in
lc Dci donorum, in eo maxime, ul quanlum inlel-
s.-ceula sempiterna.
ligere valeas, illius in loto corde facias voluntatem :
EPISTOLA LXI.
el sis obediens servis Dei, qui le de mandalis ejus
AD OSfl.YI.DCH.
admoneant. Scilo rerlissimc quod nullus alius luam
(Anno 796.)
vilam conservarc potcst, nisi ille qui te de morte
Osbaldnm, quem suspectum Itabel ob regicidiinn et
libeiavit pnesenti ; nec islo protegere et custodire turbas populi, hortatur, ut vilam mutel, ct sua; uc
honore , nisi ille qui graluila pietale istam tibi genlis saluti consulat.
concessil dignilalcm. Serva diligenler in animo tuo Dileclo amico b Osbaldo Alcuinus diaconus salu-
ct regno misericordiam et jusliliam, quia Salomone tcm.
diccnte, ac magis Deo conccilenlc, misericordia et 1'n'iiiiri me tui quia non oliedisli milii, qui anlc
justitia /irmabitur solium rcgiri ( Prov. xvi, 12). bienniura persuasi libi in litleris meis laicam te de-
Considera inlenlissime, pro quibus peccatis anle- miiterc conversationem, et Deo servire secundum
cessores tui perdidissent vilam et regnum; et cau- q votum luum.Ecce modo pejor fama, infelicior causa
tissime observa, nec talia agas, ne lale tibi eveniat turbavit vitam tuam. Reverlcre tamen, revertere ct
judicium. Aliorum perjuria Deus dainnivil; aliorum imple quod vovisli.et quxre causam quomodo ad Dei
adulteria [Mt., adultcra] punivit; aliorum avaritiam servilium pervenire valeas, ne pcreas cum impiis, si
et fraudes vindicavit; aliorum injuslilia: non pla- innocens cs de sangtiine Domini ini ; si vcro noccns
ciierunl illi. A7on esl personarum acceptor Deus (Act. in consensu vel consilio, confitere pcccalum luum, et
x, 5f), sed qui talia agunt, regnum Dei non pos- reconcilia te Deo, el fuge soeielatem sceleratorttm.
sidcbunt. Erudi te ipsiim primo in omni bonitate Mclius esl tibi amicitia Dei et sanctorum quam ini-
el sobrietale; postea genlem cui praeesse videris, que agenlium. Noli addere peccalum super prcca-
in oinni modestia vita: et veslilus, in omni vcrilatc tiiin per vastationem palria% per sanguinis eflusio-
fidci et judiciorum , in observalioue maiidaloruin nem. Cogita qttantus sangttis per te, vel per propin-
Dei , et honeslate morum. Sic ilaque el regntim quos luos regum, principum et populi clTiisus est.
til:i firmabis , el gcntcm salvabis , et ab ira Dci lnfelix generatio, per quam tanla mala evenerunt pa-
liberabis illam, qua? cerlis signis diu immincbat illi. triae. Libera te, obsecro pcr Deum, ne aniina lna pe-
■ Aerduulfo regi. Hunc scriptores veteres, primis Maji. Osbald veropatrititts a quibusdam ipsius gen-
duabus litleris commulaiis , Eardttlfum nominant. 0 ijs principibus in regnttm est constitulus, et post
Is teste Hovcdeno fol. 406, Elhclrctlo regi Nortbum- viginti septem dies omni regix familiic ac principtini
hri:e anno 796 a suis occiso in solium successit. est socictate destitutus fugatusque, el de regno ex-
< Eardulf, inquit, filius Earnulfi de cxsilio vocalus pulstis, atquc ad insulam Lindisfarncnsem cum pan -
regni infulis est sublimatus, ct Eboraci in ecclesia cis secessil; et inde atl regem Pictorum cum qtiibits-
sancti Pelri ad altare beati Pauli (ttbi illa geus pri- dam e fratribus navigio pervenit. > Alfortus Elhcl-
roum perceperal gralinm baplismi) consccratus est rcdi Norlhtimbrix regis c;edcm cum anno 794 perpe-
septimo Kalendas Junii. > Vide Pagitim ad htinc an- ram illigavit, conlra auctortlaicm Huntindoniensis
nnm, n. 25, et Alfort. ad annum 791, n. 6. Hac cpi- pag. 5-ii quem ipscmet citat, et prxterea annos tan-
stola Alcuinus /Erdtitilfttm a prsesenlibus periculis tum quinque Etbelrcdo tribuit. Scribit enim Hunlin-
, liberatuin, et regio nuper solio stt: liniatiim horlalur, doniensis : < Anno Rritici regis (occidenlalium Saxo-
ul el propriam et populi salulem procurct. num ) undecimo Norlbumhri regem suum Ethelred
b Osbaldo. Hunc AJcuinus patritium vocat in epi- occidemnt. • Ad ha:c cclypsis lunaris, mat seplimo
slola 11, el hic illum suspectutn babet de nece do- Ethelredi regis anno, dieque 28 mensis Marlii, feria
mini sui, nempe Ethelrcdi regis, atque effusi imilii secunda, post mcdiam noctem hoc anno conligit, ttt
sanguinis priacipum ac populi in illis turbis. Htic observavit Calvisius in opere chronologico, perlinet
pertinet narratio Rogerii Hovedeni pag. 406, in ad prxsentem (796) Chrisli annum, ad quem idem
pritiri epislola cilata, ttbi ila scribil : < Eodem anno Ethelrediis pervenit (Pagiits ad an. 796, num. 25).
(796) EUielred rex occisus cst apttd Cobre, xiv Kal. Vid. etiam epist. 11 et 47.
-231 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS L 2.12
rtRt inxtcrnum. Duni luccm habcs, currc, propera, A EPISTOLA LXIH.
festina aJ Dei niisericordiam, qui paralus est pceni- AD COENULVIJM REGEM MERCIOKLH.

lenles suscipere et converlenlcs ad sc consolari, nc (Anno 796.)

vcniat tibi dies, qua velis et non possis. Noli erube- Ad regnum evectum hortalur ad regias virlutes.
scentiarn opponere tibi diuiitlendi [Ms., demittendi] Excellenlissimo viro b Coenulvo regi Merciorum
quod ccpisli : major cst erubescentia animam tuani humilis levita Albinus salutem.
perpetualiter perire, quam impios \iros prxsentiali- Multa mihi Ixlitia est de veslra bonitate, modeslia
tcr deserere ; sed magis, si quoslibet ex illis conver- el nobililatc morura, sicut regiam dignitalem dccct
lorc valeas ab impetrala [perpclraia] maliiia, fac di- omnino, ul quantn sublimior est honore cxleris,
ligenter, ut babeas mercedem conversionis tux a tanto nobilior sil omni inorum perfectione, juslitix
malo, et alterius pariter. El hxc cst cbarilas, qum decorc, pietalis sanclitate; quia clemenlia rcgis
cooperit multiludinem peccatorum (I Pelr. iv, 9); et omnium hominum, ut in antiquis legilur hisloriis,
hxc faciens vive feliciler et valeto in pace. Depre- excellere decet consuetudines ; etiam et sancta Scri-
cor ut hxc charlula sxpius in prxsculia legatur lua, ptura dicente : Misericordia et veritas exallat so-
ut recorderis tui ipsius in Deo, et cognoscas quantam lium (Prov. xx, 28). Et in Psalmis de Deo omnipo-
curam jam longe positus habcam salutis lux. Si quid B tenti dicilur ; UniveruB vim Domini misericordia et
valeas suadere gcnli, cum qua exsul eris, de salule vcritas (Psal. xxiv, 10). Quantum quisque plus veri-
sua, noli negligere, ul citius Dei donante gratia per- lalis et misericordix operibus fulget, tanto majorem
vcnias ad tuam etiam salutem. babet in se divinitalis imaginem.
EPISTOLA LXII. Illum semper habeas in mente, c qui te egenum
AD Ql I.MIUM ARCUIEPISCOPLM. exaltavit, etposuit superprincipespopuli sui. Recto-
(Anno 796.) rem te magis agnosce, pastorem et dispensatorem
Nuntiat sese, depositis stvculi occnpationibus, prmpa- donorum Dci, quam dominum vel exactorem. Sem-
rare ud occursum Domini. per in mente habeas optimos d nobilissimi anteces-
Sanctissinio patri archiepiscopo, humilis lllius Al- soris tui mores, modestiam in conversatione, et slu-
cuinus salutem. dium in corrigendo vitam populi Christiani. Quid-
Sciat dulcissima pa'.ernitatis vcstne dileclio quod quid vero ille in regno tibi a Deo dalo bene disposuit,
■ogo Olius tuus, a sxculi occupationibus depositis, hoc tua diligcntissime prosequatur devotio : si quid
soli Deo vacare desiJero. Ideo deprecor Almitalem vero avare vel crudcliter gessit, hoc omnino tibi ca
veslram, ul me eximix sanclitalis veslrx benediclio vere nccessarium esse agnosce. Non enim sine cau-
ct o;atio consequalur, qualcnus divina clemenlia C Sa e nobilissiinus filius illius tam parvo lempore
paucos vitx mex dies qui supersint, in suo sancto vixit super patrcm ; sxpe nierita patris vindicantur
servitio ad salulem animx mex conservare dignelur. in liliis [Ms., filios]. Habeas consiliarios prudenles,
Dum omni homini nccesse est vigili cura se praep.1.- Deum timenles, jusliliaiu amantes, pacem cum ami-
rare a.l occtirsuui Dumini Dei sui, quanlo magis se- cis desiderantes, fidem ct sanctitalem in convcrsa-
nioribus, qui sunt annis et inGrmitalibus crebriscon- tione pia oslcndenles. Gens enim Anglorum niullis
fracti, suas sollicita cura lampadcs ornare, ut di- proptcr peccata fatigatur trihulaiionibus, qux regum
gnus donanlc Deo cllicialur lucentibus lampadibus lionilale, et sacerdotum Christi prxdicalione, el_po-
\ils., lainpadesj occurrere coelesii sponso, ne foras puli religione erigenda est ad antiqui cuhnen hono-
stare cogalur, intrantibus aliis ad convivium superni ris; quatenus benedicta patrum nostrorura progc-
regis, quod pielas Domini nostri Jesu Christi me nies perpetuam mereatur possidere fclicitalem, et
Filiuin luum vobiscum, sanclissime Pater, perpelua prxsentis rcgni slabilitatera, et contra iniraicos for-
prosperitate intrare concedat. Dominus Deus vene- titudincm, ut Ecclesia Christi crescat cl proficiat ,
randam sanctitatis vestrx caniciem sanctarum do- sicul a sanclis Palribus ordinata erat. Sacerdotes
nis virtulnm [Supple florere, vel simile] facial, desi- Christi semper, clarissime rector, honorifice habeas,
derantissimc Paler! ■* quia quanto plus Christi servos, et verbi Dei prxdi-
» Sircu/i occupationibus depositis. Huc pertinet, quod « Qui le egenum exaltavit. Enimvero, ut Alfortus
Alcuinus seribit iu epist. 129 ad Carolum data anno ad annum 797 ait : « Kenulfus nullo jure, lilulovc
801. « Fere, inquit, ante hoc quiuquennium (id cst sanguinis, sed solum virlutuin mcrilo (Egfrido) suc-
anno 79G ) sxculares occupationes, Deum teslor.non cessit. Fuil Pendx nepos, ex Chenalchio fratre, qui
ficto corde declinare cogitavi ; sed vesirx pix provi- Kentwinum genuit, el ille Culhberlum Kenulphi pa-
dentix consilio translatus sum in serviiium sancti rentem. >
Martini, fidei catholicx ct ecclesiasticx sanclioni, d Nobilissimi antecessoris. Oflam Merciorum re-
Deo donanle, proflcuum. > Hinc epistolam prxsen- gem notat, hoc anno defunclum, ut sxpius dixi-
tem scriptam esse censeo anno 796 qtio Alcuinus sx- mus.
culi occupalionibusdeposilisaulam relinqucns in Tu- e Nobilissimus filius illius, Egfridus. Causam prx-
roncnse monasterium secessit, de quo secessu in maturi hujus obitus Alctiinus in epistola ad Osber -
Prxfatione generali plura diximus. tum patritium, qux desideralur, hanc assignal :
b Catnulvo. Aliis Kenulfus nominatur, qui post « Non, inquit, ob peccala sna (morte sublatus est( ,
obitum Egfridi diadema regni Merciorum suscepit sed quia pater suus pro conflrmatione regni ejus
anno 796 ante diem nonum inensis Novembris, mulium sanguinem elfudit. i Maimesburiensis lib. i
juxta calculum celeberrimi Pagii ad annum 79», Reg. Angl. cap. A.
num. 45, el 821, num. 22 et 23.
rz EPISTOL.<£. ?..•-
catores venerabilitcr observas, lantomagis Christus A ut proficias in sapicntia, in amore, elhonore co-
rex verus et piustuumhonorem exaltat etconfirmat, ram Deo ct hominibus, ut uihil tibi desit in ulla gra-
sanctissuisintcrcedentibus. Summa eetcmi regis pie- tia, scd ubique pius apparcas ct amabilis Deo et
tas vos longa?va prosperitate regnare conceilat, ct omni popnlo. Vcslrce beatitudinis auctoritatem, ct
perpetui rejjni bealitudinem vobis tribuere dignetur, boncc voluntatis affcctum Deus Christus augcrc,
(iomine desiderantissime. cxaltarc ct conscrvarc dignctur in aeternum , dominc
EPISTOLA LXIV. fili in Christo charissime, et in omni bono deside-
AD SIHEO.NEM.
ranlissimc.
EPISTOLA LXV.
(Anno 796.)
AD SIMEONEM SACERDOTEU.
Memoriam commendat traditarum sibi olim doctrina-
rum et novas addit. In prosperis el adversis suadet animi moderationcm ;
munera mitlit, snadel Romanum Ordinem doceri
Vcneranda. dignitatis et dulcissimce chantatis filio cterum. Melius se habere nunlial ex infirmitate.
• Simeoni summo sacerdoti Albinus prccsenlis prospe- Studium sacrm leclionis et sapientiw commendat.
ritalis et perpeture beatitudinis in Christo salutcm. Albinus c Simconi sacerdoti salutem.
Hulta mihi fiducia esl in fide vcstra, et mulla laus Caudco de tribulatione et prosperitate veslra, fili
in bonilate vestra; ct magnuradesiderium, utprofi- B mi charissime, quia tribulatio corporis salus cst
cias de die in diem in charitate Chrisli, in conver- animce; et prosperitas vitce hujus gaudium est ami-
satione religioscc vilse, et in conspectu Dei in san- ciriiin. Memento, quod omnes sancli tribulationes
ctorum gloria merilorum, de quibus scepius sancti- passi sunt in hoc mundo, quaruni acerbitas non est
talem luam litteris mcis admonere ctiravi ; ul sicut condigna futurce beatitudinis remuneralioue. Qui
Dei gralia donante, mcque tcneros erudiente annos plus oneris portat in dorso, plus sudoris sentit in
ad hunc feliciter sanclissimcc dignitatis b perductus corpore. Quid est hujus sxculi honor, nisi grave
es gradum, ila toto cordis mei affectu opto Deum pondus viatoris? Liber viator fclicius vadit quam
quem dcprecor ut sempcr te in antcriora extendas sarcinarum magnitudine onustus. Tamen ad mensu-
Giini Apostolo, donec pervcnias ad sublimcm perpe- ram unicuique sccuiulum suam dispensationem dat
tu;e bealiludinis coronam : in tantumque prcesens Delis, aliis sic, aliis vero sic. Sed unusquisque fidc-
tuas implevi prccibus aures, etabsensoculosapicibus liter laboret, nt feliciter regnet cum Christo.
paginarura mearum, ut modo nihil novi invenire va- d Cuculum vernalem avem veslrre direxi sanctitali
leo, quod iransaclrc sedulitatis merc devotioni [Ms., cum iiumusculis parvitatis mece : modo vero par-
transacla devotione] possit superaugeri, nisi ut dicta _ vum quid vini direxi vobis et fratribus et amicis ;
I
[J/s., dilecta] paterna. piclalis vigilanti recorderis et de stagno [forte, stanno] libras c ad opera neces-
ll.. il.liknlnl _va _ s_wia__v_ nir.lfkll.- * - . ■ .. . I . _ . . I _ - . .-. .-. --. m . 1 . . •■ _ . . ^* _-_ I __/_ iil*./vi.A f I -. _■# ._ i<liiini.i I liUnnn _i r- _-l SY_-f_Mr- -_i_rf*___>

aoimo, el scripla pire admonitionis srepius rclegere saria facienda ; et c caucellos quatuor. Videtur con-
sludcas.ln quibus vero si quid minus mere dileclio- diguum utdomusculacloccarum slagno teeaturprop-
nis stylo exaralum invenias, non mere culpa cst tcr omamcntum et loci celebritalem.
voluulatis, scd obliviosus igiioraiiiia. error, cui ta- De ordinaiione ct dispositione Missalis Libelli nc-
men fas est ignosci : atquc ulinani veslne bealiludi- scio eur demandasti ; nunquid non habcs Romano
nis tam prona sit devotio ad perficiendam scriptro morc ordinalos Iibellos sacratorios abundanter ? Ha-
admoiiitionis sericm, quam mea gaudens est ad mo- bes quoqueet veteris consuetudinis sufiicienterSacra-
ncndum charitas. Hoc lanlum uiiiiin mihi in hac mcntaria majora ; quid opus est nova conderc, dum
chartula adinoucre raiuni vidcbalur, quatenus animi vetera sufficiunt ? Aliquid voluissem tuam inccpisso
tui nobilitatem, quam in te optime sciebam, et san- auctorilatem Romani Ordinis in clero tuo, ut exeni-
cia; fidei inlcgrilalem quam babere ad omncs sole- pla a te sumantur, ct ecclesiaslica officia vcnerabili-
bas, nullis amicorum consiliis, nulla ssecularium ler et laudabiliter vobisdum agantnr. Sed rari sunt
ambitionc desideriorum corrumpi, vel immutari per- ailjulorcs, forte dicls ; sed major boncc intentionis
mitlas. Non omnis amicus consiliarius esse poterit^ p labor majori summa. felicitatis rcmuncrabitur co
dicenle Scriplura : Amici tibi sinl multi, consitiarius rona : et f. liciter laborat, qui sibi construit domum
autem unu* (Kccli. vi , 6). Noli tuam boiiiiatcm alio- in regno Dci, parvis magnael parans caduciscclcrna,
rum improbilate obscurari. Nolo amor tuus quem terrenis ccelestia emens ; propter unius margarilae
bona pielatc et voluntate ex tuis vcl alicnis conune- cmptionein omnia dimittens, ut eam possidcat quam
raisti, alterius negligenlia vel malilia obruatur; sed invenil, et omnibus praeUilil gazarum deliciis.
* Simeoni summo saccrdoti. Uoc nomcn Symeonis c Simeoni sacerdoti. Eiilem credo, ad qucm prre-
adscilitium esse Eanbaldi junioris arcliiepiscopi cedens cpislola scripta est, cui propterea hanc ad-
Eboraceusis nunc manifestum cst ex alia Alcuini jungere volui, etiamsi de anno et loco quo et unde
cpislola coilicis Harlciani, ad Eanbaldum archiepi- dala sil minime constet.
scopum Eboracensis ecclcsuc cognomcnto Symonem , d Cucutwn. Dc illo vide inferius epislolam ad Cal-
paulo posl cxhiiicnda. vinum et Cuculum.
i> Perductus es gradum. Ex his verbis colligo o Caucellos. Caucellns vascutum, diininulivum a
hanc episiolam scriptam fuisse non diu post cleciio- cauctts. Rcgula Magislri cap. 27 : i Bibere si volue-
neni Eanbaldi ad archiepiscopatum Eboracensem, rit, aquain non ab urcco uno haustu, scd ad calicis,
qna. facta esl anuo 706 ut notavimus supra ad epi- ant galleUc, aut cancelli bibal mcnsiiram. » ViJ.
s:olarn 56. Du Cange C.loss. voc Cmtcns c"t Caucelltu.
Patkol. C. 8
335 B. F. ALBINl SEC ALCLTNi OPERUM PARS I. «".«
De inflnuiiaie inca vobis prxfalus ales dicere po- A Barallam] villam nostram qualuor aut quinque dics
tuit. Gloria Deo ! aliquanlum melius habemus ; sed rcmancre, non longe a Sancio Amando, sed quasi
tamen corporis integrilas non revenit. Ideo diligen- i| niiiio decimo milliario ; et sic ad e Causiaco pervo-
tius jubeatis orare pro nobis, quia lcmpus appro- nirc, ct ibi hebdomada stare ; et sic ad ' Sanctum
pinquat, quo hoc hospitium desercndum est et ig- Lupum. Inlcr hxc loca, Deo propitio, habes me to-
nola appetenda. Sed vcniat, veniat vcslra post nos liim Augustum, ct aliqnam partem Seplembrii men-
oralio et elecmosynarum munera gratissima, nobis- sis, si iillatcnus possis impetrare, ul fiat nostrum
que nimium necessaria. Ostcndatur fldes in filio, ut colloquium. Interim, dum in proiimo erimus, re-
gaudeat Pater in filio sapienli et fldcli. Non moritur manda mihi et quantos dies debeam lc exspectare,
qui in filio vivil prudenti. Sacrx leclionis studia quia non habco in islis partibus aliquid ubi exspe-
omnimodis renovate vobiscum, ne pereat labor nc- ctare possum, proptcr inopiam rerum ; quia qnid-
slerin librorum colleclione. Non sit tibi durum pon- quid fuit ibi, anno prxlerito omnia ainici noslri con-
dera auri dare pro acquisitione sapienliae, cui secun- sumpserunt, bcne facientcs, et familiarilcr utentcs
dum Salomonem nulla comparari in hoc sxeulo po- rcbus nostris. Et quam cilius possint litlerx veslrx
lerunt (Sap. vn, 8 et 9). Et quid stulio, iterum ail, ad nos venirc, festinanter legatus currat ut nos iu
dtvitice, ti sapienliam emere non poterit (Prov. xvn, B proximo repcriat. Si rex vos jubeat in palatio stare.
16) f Qux habilationcm in ejus corde habebit gratam, non contradicit tibi * Liutgardis et infanlcs ut ad nos
qui eam diligerc probalur. Multitudo sapientum sa- venias, quia ill.c ilurx sunt ad '■ Niviclla, uli ibi
niias est orbis et laus civitatis, in cujus arce habitat. >missam[sanctaeMarix]aganU Veiii.venifestiuantcr,
Haec tuo peclorc, Domino Jcsu donanle te, habila- si Deo placcat et sancto Martino et sancto Amanno,
lionem habeat, charissimc flli, semperin xternum. ut nos videamus. Nullatenus voluissem longi is irc,
» EPISTOLA LXVI. anlequam tux bcatiludinis 68 faciem viderere.
AD ARSONEM.
Manda vero per noslras curles ; quidquid ibi crit,
(Anno 797, mense Auguslo.) omnia tibi parata erunt. Mullum gaudeo de vestro
colloquio ; quia nescio quando crit, si nunc non erit.
Gaudet de nunlio adventus illius ; tnulia noste ab illo
iesiderat; et de tua commoratione illum instruit. Feliciter lege, et prospere veni, Pater optimc et
amice fidelissime, ct in Christo charissime.
Dilectissimo palri Aquilx Transalpino Albinus
i EPISTOLA LXVII.
magistcr salutem. Al> *"
Gaudeo quod vel aliquam famam de vcstro advenlu (Anno 797, mense Augusto.)
audivi, multum cupiens veslrx bealitudii.is faciein c Sigmficat quibu!S locis commoretttr, nova seire eupit,
vidcre et optatam audirc loquelam, simul el de pro- miltit quwdam munuseula.
sperltate b domni aposlolici agnoscerc, ct quid in illis Charissimo Filio in vcrx charitatis dulcedine sa-
parlibus gcslum sit, el quomodo legatio vcstra vohis lutem.
cvenisset, el si c Sancti Pauli causa ad profectuin Exspectavi dileclionis vestrx litlcras, vol legatum.
lieri possit. Hxc omnia pcr veloccm nunlium mibi Sed terlio k Gysla [Pez., Kysla] soror domni regis
dcmandare curaro, obsecro, liabcas. Secundum quod direxit ad inc missos, ul venirem proplcr aliquas ne-
itcr meum disposilum habco, volentc Dco, die sab- cessiUitcs ad illam. Sed nunc, volente Deo, iturus
liuli proximo, id est, Nonas Augustas, ad monaste- ero ad eani visitarc, ct inde l ad sanctum Lupum, c t
rium sancli Amandi habemus dispositiim venire, et ibi inaximc spcro me manere Septembrium mensersi
ilii die Domiuica stare, el lune ad d Baralla [Pet. totum. Si quid inde de vestro itinere, vel mde domni
< Edit. MabiU. i, Pezii 4 (Froben. 52). CoIIata 800 Turonis defuncla est pridie Non. Junii. Annal.
cum codd. mss. Salisb. Data anno 797 quo Nonx Loisel.
Augusti concurrebant cum sabbato, ut recle nolavit h Niriella, Nivialla, Nivigella, monasterium ab
cl. Hansizius Germ. Sacr. lom. II, p. 105. Itta seu lduberga Pippini majoris domus conjug<>
>■ Domni apostolici. t Negotiiim geminum Iioc q hortatu sancli Amandi, coiistruciuin. Mabill. Annal.
anno Arnoni llomx agendiun fuit. Publicum unuin lib. xxxm, num. 7.
ad componenda qux inter papam et Romanos flagra- > Missam sanche Marix. Festivitatem abs dubio
Iiant dissidia, lugatione Angilberti anno priore nihilo intelligit Assumptionis beatx virginis Marix, qii»
scdata ; privatum allerum proprix fuit ecclesi;e. Nam eliam eo lempore 15 die Angusli cclebrabatur. Vid.
ct diocccsin rcccns in lliiniiia ac<[uisitain firmare ct Closs. Du Cange Verb. Mitsa.
bonorcm metropoliticum parare cupiebat. i Hansiz. i 6S Edil. Mabill.' 5, Pezii 5 (Froben. 53); col-
c De Sancli Pauii cauta, inonasicrio Cormaricen- lata cum cod. ms. Salisb. Quoniain vero ubique no-
si, dequo alibi. men illius abcst ad quem scripta est, dubitare quis
<* Haralla villam nostram. Locus niilii ignolus, nec possit an ad Arnonem, an ad alium quemdam ami-
apml geographicos scriptores quos consului, alibivc cum in comitatu regis existcntem scripta sil. Pro
uominatus. Arnone pronuiitiandum videlur ex comparatione hu-
* Ad Cansiaco. Monastcrium Causiaccnse (Choisu) jus cum prxcedenlc cl subsequcnte epistola.
ad A.vonani Ihiviiun propeCoiupendium siluin. Mabiil. « Gysla soror domni regis.Mii. epist. 98 et99(nimc
Annal. lih. xxx, num. 15. 126 el 127).
' Ad Sanclum Lujmm. Ccenobium in sul;urbio 1 Ad sanctum Lnpmn. Yid. cpist. priorcm, inier
Tricassino (Troyes), Alcuini curx a Carolo Magno notas.
tradiluiu, de quo alibi. "' De domni regit reversione. Cl. Ilansizius hxc rt
e Liulyardis. Rcgina uxor Caroli Magni qux anno alia qiuc in hac epistola memorantur, ad aiiniiin 8C0
157 EPISTOL.-E. L53
[regis] rtveriione, vel de eiercilus sui nrolVciu au- A loco, vel quomoJo dispositum babuisses facere ie-
dias, ne tarderis mibi remaiidare, et sic Octobrio cundum Dei volnntatem ; et quando le sperarcm in
mense ad a Ferrarias sanctum Petrum visitare, et ihi has vcnire partes. Ego itaque sub festinatione vado
usque ad niedium illum mrnsem spero me esse. Ideo ad sanclum Martinum ; ibi , volenle Deo et domnt»
haec vobis scripsi, ut scialis de itincre nostro, ubi nos rege annuente, hiemare disponens]. Et ulinara! ve-
beatitudinis vestrsc missus invenire possii. Sed et b de nial volando Aquila mea orare apud sanctum Marti-
fratrenoslro et amico, quem lecum iteruui diinisi, re- num, ut ibi amploctar alas illius suavissimas, et
Bianda mihi. Sollicilus siun valde de domno rege et teneam, qucm diligii anima mea, nec dimiltam eum.
populoChrislianopropterauras durissimas, el tcrram donec inducam illum in domum matris mere (Cani.
illam pessimam, ethomines invidos, si Detis propuie- ni, 4), et osculetur mc osculo oris sui (Canl. i, \), ei
tur illis et sancta- sua.' Ecclesi;e defcnsori. Multo tempo- gaudeamus ordinata charitate invicem . [Forte dixis-
re illum conservet cum suis fidelibus. c Dircxi vobis scm tibi aliquid, si prawenlem te halverem : cur no-
unani tapetam et umiin sagellum tenuem,obsecrans ne luisses mihi innoiescere , quomodo accepissct vos
despicias munusculi parvitalem. Hacc sunt duo minuta doainus apostolicus, et quid libi pl.icuisset in illis
quse vidua.oblulit in gazophylacio templi, quam Do- partibus : vcl quomodo f Paulinus Pater meus egis-
rninus Jcsus laudavil, quia plena charitale offerebal B sel vobiscum, et quo se divertisset? Curioso animo
(Matlh. xn, 42). Vivite vos Deo placentes in omni meo satisfacere non voluisti. Ideo pauciores tibi lit-
opere bono, et pro nobis orantes valete in pcrpetuum. teras modo scribere volui, non tamen pauca charila-
te , quas scripsi, scripsi (Joan. xix, 22). Hanc alte-
* EPISTOLA LXVIII.
rara chartara redde obsecro, Candido meo, si vivat,
AD AliNONI M.
si vobiscum sit. Nescio cur et ille tacuit, dam tu
(Anno 797, mense Septembri.)
mihi scripsisti, nisi forte Albinus recessit ex ore H-
Litteras illius se accepisse significat , et de silentio
mullarum rerum conqueritur. lius, cujus dilectio nunquam receriit ex corde meo. ]
Dilertissiiim fllio Aquike piam et pacificam in Semper in aHerniun valeas cl vigcas et floreas, fili
Gbristo salutem. charissime.
Audita prosperitate vestra pcr litteras quas nobis " EPISTOLA LXIX.
«tircxistis [et venerunt nobis Idibus Sepiemb. Sed fc A3 ARNONEM EPI8COMM SAI.ISBlRfiENSr.M.

minim qnoi nibii de Candido [Ms., Cando] meo de- (Anno 797.)
mandarc voluisli. • Misi libi jam pridcm litteras Commendat illi qncmdam filium ; de revcrsione re-
mcas per clericum vestrum, cnjus nomen non re- gis ; de sancti Pauli cuuta et aliis informari cupit •
suspirat ad Dei visionem, el ad superna desideranda
colo, ui puto, scplimas Idiis Augusti, et nescio si le ^* hortatur.
uwenerunl, et sollicitus fui in his litteris audire ali- « Venerabili Patri et amabili fratri et desiderabili
quid, unde eas dirigeres, vel qua die , vel de quo lilio in totius charilalis jucunditate saluiem.

perlinere asserit. c Inde, inquit, patet Arnoncm ex pracedente epistola dixcrat Scptembrium mcnsem
tlalia nuper venissead rrgem, cum eoque reversum totum esse mansurum. Data ergo est eodem ar.-
ad Urbcin. » At enim Alcuinus non de abilu regis, no 797. (Apud Froben. 51.)
sed de reversione cjus petit edoceri. Ego ista inter- « Misilitteras... scptimas Idus Augusti. Litteras,
pretor de ilinere Arnonis Romam anno 797 susci- seu epistolam praecerientem, ut conte.vtus ex utrius-
piendo, et de reversione regis ab cxpeditionc Saxonica, que compuratione manifestum facit. Eo die Alctti-
de qua Eginhardus in Annalibusanno eodem scribit : nus, si itersuum*, ut in his epistolis propositnm ha-
• Rex ad coiilundeiidam perlidae gcnlis contuma- buit, prosecutus est, Barallse fuit; circa diem 10 Aug.
ciam, Saxoniam vastautrus intravii; nec prius de- Causiacum venit, uhi per hebdomadam substitit.
stitit quam omnes terminos ejus peragrasset, nam lnde ad sanclum Ltipum abiit, ibique reliquis Augusti
nsque ad ultimos fines ejus , qua inler Albira ct diebus, et integro mense Sepiembri permansit, in
Wiseram Oceano abluilur, accesslt. » Inde metus quo loco Idibus Scptembris Arnonis litteras accepit ;
Alcuini ob auram durissimam Oceani , terramque inde etiam, vel ex monasterio Ferrariensi.quo mense
pessimam et homines ( Saxones) invidos, seu m- Oclobrio accessit, prascntem epistolam scripsit.
lidos. O ' Paulinus Pater. Aquilciensis patriarcha. Inde
• Ferrarias. Ferrariense monasterium Alcnino constat Arnonem hoc anno ex llalia rediisse.
eommendatum, situm est ad Clarejam (Clairtj) ainncm -« Hane epistolam tnincatam edidit Mabillonius.
in lupam (le Loing) influenlcm in pago Wasliiiensi qnalem neraps invenit in cod. ms. S. Emmerami.Hii:
(le Gatinais) dicecesis Scnonensis, Belhlehem anti- integra prolit ex duohus rodd. mss. biblioihccn-
qyitus a conditore diclum, teslante Lnpo ejus loci Salisburgensis. (Apud Froben. 53.)
.ihbate in rpist. 13 ( Mabill., Vit. S. Aldrici, Act. 72 h No" exprimimr in codicibus mss. nomen ii-
SS., sajc. iv, parl. i, pag. £>(W'i.
k De (ratre nostro et amico. Candido fortassis, ut quodcui
lius inscripta sit hacc cpistola ; rertura tamcn c.-a
is fuerit qui potesiatein habuit in monaslcriiiin
ex epistola stibsequcntc colligilur; ubi conqueritur S. Ruparti Salisb. Et ille quis alius , quam Aquila
quod Aquila nibil de Candido suo, ut nemps in hac seu Arno, qui cum episcopalu ctiam illud monaslt-
epistola pctierat, demandare voluerit.
c Direxi vobis. Hoc est initium epistolse apud Ma- rium regebat?
i DilTert in noniiullis hxc inscriptio ab illa codi-
billonium. cis S. Einmeranii scu Mabilloniani , qua? ita habet :
d 70 Hanc epistolam hactenus ineditam ex codd. VenerabiliPatri et amabili doctori,et desiderabili /><,-
mss. halisb. el banct-Etnraeramiensi descripsimus ; triill. nutu Dei pontifici tive abbali, ego indign:t
oncis inclusa in solo Salisturgcnsi babentur, Alcui- servorum Cliristi ftmutlus in lotius charita;is jitcu::-
nus Arnonis litteras, quarumhic meminit, acccpit, ditate salutttn.
diiin adhuc ad Sanclum Lnpum morareiiir, uhi in
2r.a B. F. ALBINl SEU ALCUINl OPERUM PARS 1. Vti
[ Salis mihi placet concordia inler lilium meum ci a sel. ul Ll l>i licuisset apud sanelum Amamlum hicmare,
fratrem luum, quem vocatus visilare venistr. Et forte] aliijiiaiilum teinporis, Cliristo iniserante, nobis
bene fecisli me liorlando ad charilatem ejus reverli, oppoitiiniiin essel simul habilare , u( frangeretur
unde nunquam aversus fui ; licet dui)ilatioiiem ali- propbcticMS panis inter nos, de quo dictum est :
quam agnovisseni de mea fide in tuis suavissimis Frange esurienti panem tuum (Isai. lviii, 7). Licuis-
apicibus. Quod vero dixit , ut habuissem eum in set no!>is assidnc una voce et una fide canlare : Pst-
domo ad erudiendum, nullatenus a quoquam anie nem nostrum quotidiannm da nobis kodie (Luc. xi, 5).
aiidivi. Tamen] scias , quod in camcra lmmililalis [El] ex eo vesci, qui ail : Ego snm panis vivtts, qtti
superhise non placet liabitare, quia quoil illa sedificat de cozlo descendi , si quis maniucuveril ex hoc pane,
ltoc isla destruit. Ecce ego , quantum in me est, vivel in anernum (Joan. vi, 51, 54). 0! qiiam ju-
aperlas babeo manus amplectari venientcm, non cunda est charitas, et quam dulcis pnesentia illius,
respuere precanlera. IIoc apud onincs servare proe- el quam felix vita, ubi nunqnam deerit quod semper
finivi, ul nullum abjicerem, sed, quemcunque po- amatur! qua; nunc in abscntem [Al., at>9enie] ardet,
tuisscm, allraherem. [Quanto magis de tam probato tunc in prascnte lactalur. Licet ubique Deus prasens
viro el lam laudabili persona et tantis mihi bonis ex sit, tamen alilerin imagine per speculum cernitur,
mullo tempore conjuncto, crederc dissidium [Ms., B aliter in praesentia per speciem videtur : de qua ipsa
descidium] non debuit sancta et venerabilis pru- Verilas ait : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum
deutia vesira. Quod vero de filio meo, fralre et ne- videbunt (Matth. v, 8). Mumletur modo cor in hac
pote tuo, durius scripsisti, videat charitas et pietas peregrinatione, ut in patria illius beatissimae visio-
tua ne inanis fial labor noster, et ne pcrdatur anima nis frui iiceat. Ulamur hoc mundo perituro in cha-
pro qua Christus mori non dubitavit. Ecce eum re- ritate non peritura, ut fruamur Deo in gloria per-
misi tux diloclioni, ut facias de illo sicut videatur manenle. 0 Domine ! [Jesu] fac nos diligere te, et
prudentioe [Al., providentiaej veslra?; in tua enim odisse eum de quo dixisti : Mundus me odit (Joan.
polestale est vel ille, vel beneGcia quae habet. Fac xv, 18). Ut per te donum Spirilus Paracleti accipia-
secundum quod ex illius intelligas, ante oculos tuos, mus, quem munttus non potest accipere, quia non videt
merilis, non secundum verba invidorum. Nihil enim eum, nec scit eum (Joan. xiv, 47). Noli nos secnn-
r.iccum potest in tristitiae spiritu proficere. Unum dum luae veritatis promissionem orphanos relinquc-
e duobus mihi videtur consilium : aut ex nostra re, sed mitte in nosspiritum veritalis, qui nobisciim
gratia eum domno regi commendes; vel tccum ha- maneat in aelernum (Ibid. , vers. 16, 17). 0 Rcx
beas; donec agnoscas ex illius conversationc, quid glorise et Domine virtulum (Psal. xxm, 10), bel-
de eo utiie sit, donec iterum nostra, volente Deo, C lalor noster etpax nosira, qui dixisli : Confidite, ego
collocutio fiat. Aliqui.l tamen ut habeat coosoialio- vici mundum (Joan. xvi, 53). \ince ct in nobis servis
nis, forte melius est, sccundum humilitatis et obe- tuis. [Tu scis] quia sine te nihil facere possumus
dienlioe promissionem, ne conlinua absorbealur tri- (Joan. xv, 5). Da cum fiducia servis luis loqui verbum
slilia(/7 Cor. ii,7). Etsi » Witto venialad vos.apud tnum, ct loqiienlihiis exemplis oslendere, quod ore
cuni discere polest. Et si, Deo volente, veniat, vide proedicent. Da velle et pcificere (Philipp. n , 13) ; da
diligenter : ne inanis fial habilatio iilius vobiscum, ut misericordia tua pneveniat (Psal. lvhi, H) , et
ut quantum mc trislificat abscnlia illius, tantum vos misericordia lua subseqnalur nos (Psal. xxn, 6) :
lasiifieet prxsentia , et defeclus meus vester sit pro- prseveniat ad incipiendum , subsequalur ad perfi-
fectus. Et si aliquantum temporis vis eum in mo- ciendum [Al., implendum]. Quid plura habemus
nasterio b sancti Ilrodberli demorari necesse ei es- dicere, nisi ut fiat volunlas tna , qui vis omnes bo-
set, proplcr adjutorium bominum linguaeque noli- mines salvos fieri? (/ Tim. n , 4.) Tua voluntas sa-
liam, c Aedilbertum habere secum, ut nostris eru- lus esl noslra, gloria nostra et beatitudo noslra.
ilitionibiis assuetus, et illorum moribus educalus, Per quemdam mentisexcessum, o fraler venerande,
medius fiat in ambarum parlium profectu. Tamen, haec locutus sum, non tam ordinalc quam epislolaris
ut vobis videtur, fiat, et ciiius mc scirc faciatis quid 0 postulat anguslia, scd lam affectivequam intima coi-
vobis placeat. El d de domni rcgis reversione ' ve dis coinpunctio exegit. Tu tamen, dulcissime Pater
siroque itinere vel habilatione, el de domno aposto- et familiaris meus , patienter sustine cordis mei la-
lico, f et sancti Pauli causa, et caeteris rebus qua; crymas, et tecum reconde quod mecum audisti.Quis
nobis sunt necessaria J\ vcl jucunda audirc. Hoc scit, nisi ille qui omnia scit, si cras mibi Iiccat scri-
scias ccrtissime quod in Toronicis partibus pene bere tibi , aut post cras dulces tecum collationes
nihil remansit viui, frugumque abundantia vix ad [Al., consnlationes] dicere vel audire? Hodie mihi
medietatem alterius anni. Ideo vadam, volente Deo, dedit spatiura pietas illa, qux omnia mihi coutulit
visitare fratres, et ordinare res illorum, reversus in bona qu;c babeo. Quapiopier tacere non dcbni quia
iasiterum morarc paiti.ms. Si domuo regi placuis- nescio quid ventura pariat dies. Tu vcro, unanimis
■ Wilto. Witzo forte seu Candidus Alcuini disci- scipulus, posthac abbasFerrariensis?
pulus, dc quo alibi sxpius. " De domni regis reversione. Ab expeilitione Sa-
>• S. Hrodbeni. S. Ruperii, modo S. Petri Salis- vonica ; vide epist. 53 (nunc 57).
burgi. e Veslroque ilinere. Vide ibidcm.
c Aedilberlum. Forle is cst Adalbertus Alcuini di- 1 Sancti Panli causa. Vide ibide.m et alibi sxpiU3.
141 EPISTOL.E. i,i
friier, xleruos dies seniper habcto in tqcnle, cl pcr A nullus saeculi luxus, ipso xquissimo Judicc, aecepta-
pjtienliam curre iter quod libi Chiislus oslendil; bilis erit. Nisi sola eleemosynarum largitio , et me-
quia qui sequitur illum,non ambulat in tenebris, scd ritorum mulliplicatio honorum proderit. Quidquid hic
habebit lumen vitx (Joan. vm, 12). 111« tibi sit ci- gerilur , illic dijudicatur. Et omnis bonilas prxmio
bus et potus, charilas et gloria. Non subvcrlat cor coronabitur perpetuo , omnisque iniquitas xternis
mum ambilio sieculi, adulantium ofGcia, specics va- damuabilur lormentis.
nitatis, limor potcnlium, ininse crudelium; sed xdi- Hxc animis inhxreant nostris, hoc prudens prse-
fica domum tuam supra firmam petram (Mattk. vn, videat cautcla. Ne illa die inops bonorum mcritorum
24, 25), unde le nullx lcmpestales evellere valeant. lugeat anima ; sed ul de siraplici gaudeat bonitalis
Scd staintrcpidus linguas dclrahenlium contenmens, fructu , maxima cura cogitandum cst. Hoc veslra
et ora laudantium non curans ; et quoscunque pote- meam fraterna solliciludo segniticm, sanctarum lit-
ris, gratia auxiliante [superna] tecum in hunc sta- terarum serie, sxpius admoneat. Nam niex cxhorta-
tum vitx rape precihus, monitis , casligationibus, lionis verba verx dilectionis stylo sunt exarala. Quo-
exemplis, ut cuiii nnilliplici laboris friictu mulliplici tidic opcremur bonum, dum tenipus habemus (Gal.
dignus mercede appareas in conspectu Domini Dei vi, 10); ne nos fenebrx comprchendant (Joan. xn ,
itii, mihique tux salutis consocio assiduis sanctitalis B 35^ llcc imparatos illa melucnda dies inveniat. Tu
tuae precibus subvenire memento : quateiras Salva- vero paslorali pietale ac sacerdotali auctoritate, non
tor omnium me multis peccatorum vulneribus con- solum meam suscitarc litteris socordiam studeas, scd
fossum , larga sux pietatis clementia salvare digne- etiam oranilus le audienlibus pia paternitate, ul vi-
tur ct eonstiluere , licet ext-rcmum, in sorte xtcrnx gilent, prxdicare uon cesses. Si lingua sacerdotalis
beatitudiriis lecum, charissime Palcr, frater et fHi. clavis est coeleslis rcgni, decet ut gutlur illius tuba
» EPISTOLA LXX. sit xlerm Regis, dicente prophela ". Clama, ne cesses;
AD SPERATUM EPISCOPUM. exalta sicut tuba vocem tuam (Isai. lviii, 1). Quis sc
(Anno 797.) parat 73 aa" bellum, si pneco in castris non clamal?
Ilium a ranitatibus hujus vita; dekortatur; inculcal Quis hoslibus succinclus iu armis obsislil introilum,
vero officia episcopis convenientia. si speculalor in celso turris fastigio dormit? Qtiis
Sanctissimo fratri et filio charissimo b Spcrato gregcm a luporum ralie dcfendit, si paslor in silvc-
rpiscopo, humilis Pater Albinus salutem. stribus luxurix dumis latitat? Quis florcntis ruris
Valde me vestrx charitatis amor quotidie reflcit , pascua gregi demonstrat, si ductor vagabundis per
el Gdelitatis mentem ineam certitudo abundanter !;»•- , fovcas vestigiiserral? Lege sacpius, obsecro , beali
tificat, ita ut in primos parvilatis mex amicos, vestrae ' Gregorii prxdicatoris nostri libellum de pastorali
bonitalis nomen et suavitatis facies mcnti mex ra- cura, ul in eo periculum sacerdotalis officii agno-
dicitus inGxum pcrmaneat. Et ob hoc , quanlum scas, et bene operantis servi mercedem non oblivi-
charitalis recordatio Ixlificat , tanlum absentix la- scaris. Iste liber luis sxpius inhxreat manibus ; illivs
cryinosa longinquitas moesliflcat. Sed palicnter fe- scnsus tux firmiter inflgantur meraorix , ut scias
rendum est quod necessario tolerandum esse digno- qualitcr quisquc ad sacerdotalem honorem acccderc,
scitur. Et currens chartula ostendat in litteris quod ct acccdens quanla consideratione seipsum circum-
lingua resonare non valet in auribus, quatenus ocu- spicerc debcat; et quibus exemplis vivere necessc
lorum officio illud agnoscat quod olim aurium iniui- sit; et quanta inlentione prxdicare jubeatur; ct
slerio cordis secrclum cognovit. quid cui personx conveniat, maxiraa discretione dc-
Veslra vero vcneranda sanctilas varios s;cculi scripsit.
cventus sxpitts considcrct , cl qttis casus nobis re- Scis oplime, quanta intentione c rex ille clarissi-
maneat, 11011 obliviosa mente rclinealur : totiusque mus lilium suum [Edit., filio suo] prxparavit, ut
hnmani gcncris cxempla nos tloccant, quam pericu- arbitrabatur, regno hxrcdem : sed, ut rerum even-
losa dies, quam metuenduin judicium incerto tem- p. tns demonstrabat, exemit. Inde poteris sxcularera in
pore nobis innnineat. Prxparemus nos in occursum telligere sapientiam , el quain verum cst , ut Psal-
magni Regis (Amos, iv , 12) , ul pium inveniamus misla canit : iVisi Dominus wdificaveril [custodierit]
quem nullus effugere valcat. Quitl vero inuneris in domum, in vanum vigilant qui custodiunt eam (Psal.
tiiaiiiluis fcrainus , qtiolidie cogitandum esl , dicente cxxvi, 1). Homo cogitat, Deus judicat. Incerla cst
Scriptura : Non appareas vacuus in conspcctu Domini humaiix prudcntix sxcularibus providentia rebus.
Dei tui (Eccli. Xxxv, 6). Nulla ibi melallortim spe- Iloc solum de futuris considerantem non fallat, quod
cies, nullus gemmarum fulgor, nulla veslium vanitas charitas in prxceptis Dci hujus vitx tcmporibus pcr-

• Edit. Quercel. 108 cx ms. (Froben. 56).
k Sperato episcopo. Nemo prodit cujus sedis epi-
scopus fuerit. In Anglia tamcn cpiscopatum obli-
■raisse ex ipsa hac epistola colligi possc videtur; hor-
latur enim : Lege sirpius beati Gregorii pr.cdicatoris
nostri libellum. Vide etiam not. scq.
e Rex ilte clarissimus. Offa, puto, rex Mcrciorum,
<l'ii anno 787 filium suuiu Eijfridum regem coronari
fecit , qui tamen parente mortuo non nisi quinquc
mensibus rcgnum tenuit , morte sublalus « non ob
peccata sua , scd quia palcr sittis pro confirmationc
regni ejus multtim sanguincm effudil, 1 ul alibi lo-
quitur Alcuinus in epislola ad Oshertum patriciuiii,
qtix dcsideratur, ct cx tpta ca verba cilat Malmcsb.
lib. 1 reg. Angl. cap. i. Vid. Alfoitl. Annal. Anglo-
Sax. annis 787 ct 7it(j.
 B. F. ALBI.M SLL ALCIIM OPERUM PARS l. _U
«5
„U Sit tibilarga manus in eleemosynis ; sit stu- A cro , charitatis hortamcnta spernere. Stio[Edit
•jii. an uoi ™ s ' , , ■ j s osse et nerfeciius ope-
< iosa lingua in pradicalione ; sil sohria vita in conver- scito] te hsec omnia melius nosse et perfeclius ope-
satione; sit sacerdotalis auctoritas in casligandis rari. Sed magni amoris affectus me oplima libi sua-
rcprobis ; sil benigna sollicitudo in refovendis bumi- dere cogit. jEqnum est ut quod charitas libenter im-
libus. Sit tibi clara in vcritatis asserlione Dducia, peiidit, humilitas gratanter aocipiat.
nulli parcens personse, quo miuus -.cquitatis prof.ras Summa Dei pielas muitis feliciter annis
Judicium. Sii libi venerabihs quotidianus usus in ec- Conservet cliaros, leque tuosque simul;
clesiasticis offlciis, ut omnia bonoriftce fiant qnx tua Sis memor Albini, memoret te Cbristus in aevum,
dignitas in Dei cultu debeat observare. Quia melius Jam tibi perpetuum sit sine fine decus.
est, sacerdotem Christi in ecclesiaslico ministerio
laudari, quani in convivioium apparatu (Prov. xxiil, EPISTOLA LXXI.
20). Quae laus est lantum accumulare mensam tuam, AD SPEIUTCM F.PISCOPLM.
ul vix portari possit, et Christus ante.ostium esu- Exoptat ittius amicitiam continuam et hortatur ad ti-
rial ? qui dicturus erit in die terribili : Quandiu uni tam episcopo dignam.
ex minimis meit (ecistit, mihi (ecistis (Matth. xxv, Dilectissimo Patri » Sperato episcopo fidelis ami-
40). cus Alcuinus salutem.
Omnino habcas in comitatu luo prudentem dispen- Sempiterna me cogit charitas sa-pius vestrx dile-
satorem, qui pauperum curam sollicita pietate provi- clioni lilterulas dirigere , licct minus videaris nobis
deat. Melius est pauperes edere de mensa tua, quam vicem rependere tuis litleris ; tamen ego non cesso
histrlones vel luxuriosos quoslibel. Ebrietatem se- tibi prosperitalem oplare, el per chartas luoe inuotes-
ctantes, beato Hieronymo dicente, quasi inferni fo- cere sanclitati quod imllatenus mens mea tui habeat
veam devita. Duo mala sunt. Primum : contra pras- oblivionem, sed omnimodis firma radice lui nomiuis
ceptum Dei agere, qui ait : Cavete vot ab omni ebrie- oblineat memoriam.
tate et crapula{Luc. xxi, 54). Secundum : inde Recordor dulcedinem vestram et germanitateiu
laudem qua_rere , unde pocnitentiam agerc debuit. quam habuimus inter nos prasenlia corporali, qua?
Bealus homo qui non respicit in vanitates et ad insa- eliani spiritalitcr observari debet, nec ulla terrarum
nias (alsas (Psal. xxxix, 5). Insania est vestimen- longinquilate deleri, quatenus amicitia olim condicta
torum pompa, et assidua ebrielatis luxuria, propheta perpetualitcr conservctur. Tu vero, sanctissime Pa-
dicenle : Vcv vobis qui potentes estis ad bibendum vi- ler, consideia diligentcr locum nominis tui, ulii ma-
,ium, et viri (orles ad miscendam ebrietalem (Isai. v, ^ nea_ uuJ slalula sil uignitas tua, et quod diceiis ah
nn\ Qui
22). n ' his
__*_. delectalur,
JJ.w.iu* ut nt Salomon
QolAmnn ait,
_iil non
tltni erit
PTlt sa-
_t_2- •■ ■ __ : _*_._. C-_4-._._<_l_ t _.t> t __*■■_ *_-__/■'__
omnibus, hoc opere impleas. Fiducialitcr prccdica
piens (Prov. xx, _). In le enim exemplum sil totius omni peisonte, opportune, importune, idem vol.uti et
sobrielatis et contincntia.. Verba Dci legantur in sa- nolenti (// Tim. iv). In moribus tuis fulgeaul exei.i-
cerdotali convivio. Ibi decet leclorem audire, non pla sanclitatis, et in verbis veritatis pradicatio ni-
citharistam. Angusta est domus ; utrosque tcnere non lescat, quia ha_c duo maxime conveniunt episcopo,
poterit. Non vult rex coelestis cum paganis et perdi- ut boiiis vival moribus el praedicationis verba non
tis nominetenus regibus communioncm habcre, quia taccat, sicul ipsa Verilas ait : Sint lumbi veslri prar-
Rex ille seternus regnat in coelis , ille paganus per- cincli et lucernas ardentes in manibus vestris (Luc.
ditus plangit in in.crno : voces legcnlium audire in xu). In lumbis morum castitas et in lucerna Inmen
domibus tuis, non ridentium turbam in plateis. verbi Dei deinonstratur. Habeas irreprehensibiles so-
Clcricorum tales habcas socios, ex quorum conver- cios, ut ex illis alieni discant viue religionem ; ct
satione tua laudetur auctoritas. Filius sapiens gloria aedificentur quicunque veniant ad te, sive ex te ipso,
est patris, et contra filius slultus ignominia est matris sive ex illis. Leclionis vero studium nullatenus di-
(Prov.
^fTUV. x,x, 1).
_;. Quomodo,
«"""■"""• dicente
- Apostolo
—r (/
\ Tim. ir • mitle,
mille, sed SCU habeas
naueas tales
lait.- juvenes
juicura apudajjuu le,
n_, qui»i". sempcr
--_..)--.
5), curam Ecclesiae poterit babere, qui suam domum ^ tliscanli el magis gaudeant discere quam inebriari ;
nescit regerc? Ovicula qua. qua_ de mensa comedit pasto- Deo _ servire ctet non sa:culi
sreculi secUri
seclari pompas. Talem te le
ris, vagabundis enat gressibus. Quomodo cautun para, qualem te cupias stare ante tribunal Chrisli ;
habet conversationem , qua. libcro pede per campi meique semper rocmor eslo in orationibus luis, qua-
latiludinem discurrit ? Et ex doclrina discipulorum lenus divina clemenlia dies meos ad finem deducat
augetur sapientia doctoris : qui studiose docct quod perfectum, et ut tu habeas mercedem bonam ex me,
novit, sxpe agnovit , divina donantc gratia, quod el ego remissionem peccatorum per le. Fides vero el
ignorat. Malediclus qui abscondit frumenta in popu- dilectio sancta iiunquam frigescat in aniuiis noslris,
l>s (Prov. xi, 26), et beatus qui seminat super omnes sed semper niagis magisque augealur , Christo Deo
ngros. ilane semina semen tuum,et tespere non cesset miserante, qui nobis propilius sit in xternum. Oplo
74 manus lua. Quia nescis quid metius orialur, etti te valere, ct in Christi charitate proficere, dulcissimc
•,'trumque hoc oplimum esl (Eccte. xi, 6). Nullus erit Pater!
in hoc 33-Culo senipilcrnus ; ideo contendat quisque,
ut ibi benc vivat ubi sempilernus eril. Noli , obse-
• Sperato episcopo. Incertx. sedis in Anglia, ad quem eliam exstat epistola 56 (nunc 70).
215 EPISTOL.f: 216
• EPISTOLA LXXU. A animarum solerter intendere, el Chiistiame viitutis
kb SIMEONEM 8ACERUO II M. exercitia sundet.
i Dilcctissimo filio d Calvino prcsbylero Alhiims
(Circa annum 797.)
devolus in charitate Pater salulem.
1'ortatnr ad oflicium episeopale solerter obeuutlum
periculosis in Britannia lemporibus. Quamvis corporali specie amici disjungantur, ta-
men charitalis officio semper prxsentes esse queunt.
Charissimo filio b Simconi sacerdoti Albimts Paicr
Nec lcrrarum longinquitale separantur, qui dilectio-
salutem. nis dulcedine jungunlur. Hxc cst qux nunquam prx-
Si gaudendnm est de ascensu, timendum est de terit , si in verilatc fldeliter habetur.-Proh dolor ! sed
lapsu, quia de altiori loco periculosior est lapsus.
rare inveniuntur, quorum inlcgra fides veram foras
Ideo secundum nomen tuum esto superspeculator non
ostendat charitatem, qux plurimos habet impugna-
solum gregis tibi commissi , sed etiani tui ipsius, ut tores, sed maxime sxculi divilias, qux fallaci specic
in paucis diebus laboris plurimam merearis habere infestant corda quxrenthtm illas ; nt vix anliqux
mcrcedem beatitudinis. Tempora periculosa sunt in dileclionis quxlibet scinlilla eluceat inter caliginosas
Britannia ; et mors regum miserix signum est ; et
terrenorum desideriorum umbras. Hanc vcro pesti-
discordia captivitatis origo ; etfain^ esse B feram ^^ cuniuilalem a tm anim0( cbdrissime
qux saepius audisti a nostro prxdici magistro. Noli lili, miseranle Dco, adjuvante gralia procul expcllc ;
cjipidus esse de auro et argento , sed de animarum qtialenus tranquilla pace in spe suavitalis, et in fide
lucro. Me vero in orationibus et clcemosynis me- veritalis, et charilatis perfeclione Deo Chrislo ser-
iuora quotidie , et le in observatione mandatorum vire valeas , habens sxculum taii<|uam non habeas.
Dei sempcr ; et si tempestas undique immineat, gu- Si vero sentias in animo tuo libi impediinento esse
berna virililer navcm Chrisli , ut quandoque cum pacificae servitutis , qua Dornino Deo deservire dc-
luis nautis in portum pervenias prosperitatis. Nun- beas, saecularis possessio [sajcularcm possessionem],
quam a sancta prxdicatione lingua s-leat, nunquam melius est prajcidere funem iniquilatis illius, quam
a bono opcre mamis lorpescat ; et quocunque vadas, vana spe lamenta in longum proirahcre tempus,
liber sancli Gregorii Pastoralis tccum pergat. Sxpius nesciens quid venlura dies parial. Sunt enim homi-
illum legas et relegas, quatenus teipsum ct tuuin nes qui spe ruunt, longam sibi promillentes vitam ;
opus cognoscas in illo , ut qualiter vivere vcl docere et suliito rapiunlur de hac luce , et quod cogilave-
debeas, ante oculos habeas : speculum est enim pou- runt, non perfeeerunt. Tibi vero a Dco data pru-
tificalis viix ct mcdicina contra singula diabolic;e dentia prtevideat, quo luus te ferat animus; et noli
fraudis vulncra. Nou mollescat animus tuus in adu- Q tardare in eo quod tibi optimum eligas.
latioue principum, itec lorpcscat in correclione sub- Tu vero scias quo desiderio , qua quiele , sxculi
jectorum. Non te decipiant sxculi blanditix ; non possideas honores. Si tibi nihil impedimenti gene-
exaltenl honores transeunles ; non subverunl favo- rant pristince religiones quas [ religionis quam ] ha-
res populi. Esto columna firmissima in domo Dei, buisii , et semper babcre opto in Chrisii servitio.
non arundo vento agilata (Matth. xi, 7). Esto Iiicerna Nil tibi deesse xsiimo in ' cella sancti Stephani
super candelabrum posita, non sub modio abscondita honestx eonversationis, quo ut tibi neccsse [F. «u;.p(.
(Malth. v, 15). Esto omnibus via salutis, non vena non] sit foras per varias terrarum spccies vagari , et
]«rditionis, ut per te plurimi corrigantur, salventur, audire aliorum infi.Jelitates, et contra peccata irasci
etad vilam tecum pervcnianl sempiternam. Vivc, aliena, et mentis tux dulcissimam perderc quietcni.
vale feliciler et noslri memor prolicias semper in Tamen, ut dixi, sapienlia lua considercl quem ha-
opere Dei. beas profectum in habendo res alienas, si sufficiant
e EPISTOLA LXXIH. tibi ad clemosynarum in miscros largitionem ; si
il> CALVI.NUM PRESBYTERIM. scholam lcgentium habcre possis , si paupcres vc-
( Circa annum 797. ) m. stire, si peregrinos recipere, si quiete vivcre, si
pacem cum eis qui foris sunt habere valeas. Plurimi
t orlatur ad con'emptum divitiarum el honorum s<r-
euti : Simeonem summum sacerdolem sccpius ttd'-' sunl impugnatores Ecclesix Christi, qui quotidie
muneri cupit : sibi ab adulationibus cavere, curw aliquid vel prece , vel violentia raperc gcstiunt ;

75 * Ineditam haclcnus producimus ex cod. ms.
Salisburgensi. (Apud Froben. 57.)
t> Simeoni sacerdoti. Eidem , puto , quein in epist.
ad Calvinum summum sacerdotem vocat. De eo Lc-
landus, Script. lirii. pag. 126, ha3C habet : c Si-
ineonis cbram facit meutionem Flaccus Albinus
rpist. ad Calvinum . . . Exstat praHcrea epislola
Albini ad ipsuni Simeonem , qua collaudatum ad-
monet oflkii , ct alioqui sua properaiiiem sponle
concilat. Apud Albinum iiulla dc sede ejus episco-
palus memoria. In Gallia fuissc eum eniscopum mca
([uidein opinio cst. > Ila Lclundus. Mihi tamcn cx
ipso epistohe lextn vero longe similins videtur, eum
luisse episcopum in Britannia ; hortatur cnim ut.
cum ob regum morlem sinl periculosa in Britannia
tempora , si inde tempestas immineat , virililer na-
vem Chrisli gubernct , et communem ulrique fuissc
magislrum, ulique in Britannia, significat.
« Edil. Qnercel. 101 ex ms. (Froben. 58).
d Calvino presbytero. Quis illc sit nemo edicit. An-
glum fuisse ex menlione Simeonis cpiscopi intelligi
potest. Yid. col. scq. not. ».
• Cella S. Stephani. An cella ista sil monasteiiutn
Sancti Stephani Cauciacense {Choisy) propeCompen-
dium, in quod Calvinus ex Anglia venieus forte se-
cesserat ; an veto illud in Anglia quxrendum sit ,
ignoro.
217 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERIM PARS I. 2«
et non suni , nisi verbotenus , amici , faclis vero A amico. Melius esl cauterio sauare vulnus , quam
inimici. blandimentis nutrire , ut pejor [pejus] fiat.
Ilorum perversilas multum inquietare solet cuslo- Consideret sagaciias tua tempus , locum et persD-
des Ecclesiarum Christi , sicut in charissimo fllio nam ; quo tempore, quo loco, cui personx quid
meo o Siineone summo sacerdote iiiielligcre potes , dicendum sit. Quae optime in libro beati Gregorii,
casdem ab impiis palienle molcsiias, quas antecesso- qui Pastoralis dicitur, lcgi et discerni possunl Nun-
res illitis ab inimicis Chrisli perpessi sunt. Quorum quam sacra lectio lemporibus opportunis de mani-
contrarietas debito fine , secundum judicium 76 bus recedat tuis. Yices suas habeant leclio et oratio.
justi Dei perit [./■'., periil ] , sicut et his qui modo Et non nox , neque dies prolrahalur in conviviis vel
adversantur prxdicationi prxdicli filii noslri et ser- ebrietatibus , aut confabulationibus non necessariis.
vorum Dei , quia post vos sunt , certa rcmanct per- Inter pocula sonus et sermo aedificationis audiatur
ditio. Tu tamen illius bonam voluntatem precibus coram admonentibus [F., admanentibus ] vel palam
adjuvare, exborlalionibus admonere, ut viriliter omnibus, v.el cuilibet considenti. Puerilisxlas tuis ser-
agat , nullatenus desiste : quia in salute illius. pro- monibus a flamma servetur vitiorura , quatenus aetas
speritas vestra consislit , et in profcclu volunlatis illorum tibi proficiat in mercedem perpetuae reinune-
bona; nobis omnibus nicrccs apud Deum reputabilur. B rationis. Non tibi sit vilis anima , pro qua Dominus
Quia ego, licet indignus Paler, nulrivi , educavi , et ad omnium mori dignatus est. Ne dicas in animo , quid
perfectum perduxi virum quem vos elegistis in ponti- ad me pertinet , sive bene , sive male faciat ? Ubi cst
ficatus honorem. Sxpius admone illura de precalionis charitas, si errantcm corrigere non curas ? Memcnto
[F., praedicalionisj verbi Dei instantia el patientix Apostolum dicentem : Quis scandalizntur , et ego
bono, quae valde necessaria est illi babilanti inter non uror (II Cor. xi , 29) ? Alterius peccatum , suum
lupos et serpentes. Mcmor sil dicenlis Christi : Con- fecit dolorem. Quid babes Redemptori tuo et Judici
fidite , ego viei mundum (Joan. xvi , 55). Item mente omnium in die magno ostendere , si animas non ha-
sxpissime consideret quid ipsa Veritas discipulis bes, tuo labore redemptas a diaboli servitute, ostcn-
suis prascepisset , dum eos ad proedicationis direxit dendas? Quantas in hoc exsilio tuis doctrinis ab ini-
officium : Ecce ego mitlo vos sicut oves in medio lu- quitate revocas, et in viam veritatis reducis, procul
porum. Eslote ergo prudentes sicut serpenles, el sim- dubio tantas recipies mercedes in die illa. Ideo non
plices sicut columbce. Cavele ab liominibus (Mutth. x, cesset cbaritas operandi bona omnibus : non cesset
f6,17). Admone iUum diligenlius, ne sit sxcul» lingua loquendi de bonis ad omnes, hos precibus
amator, ne adulatoribus consentiens , ne propler persuadens , illos severitate casligans , secundum
propinquorum turbam suum cupiditatibus terramm niodum uniuscujusque xtatis vel personx. Esto lu
vel diviiiarum involvat animum , sed divino rigore cerna in domo Dei , et per te plurimi illuminentur,
regiam viam in omnibus ubique leneat. Melior est et a lenebris vitiorum in viam perpetux lucis revo-
Christus propinquus et auiicus , quam totius sxculi centur. Non deerit tibi gralia adjuvanlis Dei , si in-
numcrosa propinquilas vel amicitia. erit voluntas admonitionis sanetx. Scribe Evange-
Vide quid charitas facit. Dum te admonere fami- lium 77 'n corde tuo, et in memoria maneant mira-
liari stylo exorsus sum , repente me charitatis flam- cula, vel verha Domini nostri Jesu Christi . et sa pius
ma transtulit ad illum. Sed ignosce mihi, quod hxc psalmorum vice canito Evangelium , maxime seeun-
pauca de illius profectu libi destinatis inserui lilte- dum Joannem , ubi altiora legunliir inesse mysleria :
rulis : optans te et in hac paternx fidei felicitate in quo ego de Pairum libellis laboro h Expositionem
proficere coram Deo , ut sis in omnibus illius veri- brevi sermone peragere : opus necessarium, vobls-
talis asscrtor, non falsitatis adulator. Bcne quidam que jticundum, si donante Deo perficiatur, et ad
adulatorem definivit dicens : Adulator est blandus vos pervenire poterit.
inimicus : et verum ait ; plurimi namque sunt adula- Tu vero pacem cum omnibus [F., hominibus] ha-
lores divitum , et pauci admonitorcs. Et melior esl beas, bellum cum vitiis, concordiam cum fratribus,
unus suasor vcrilatis qtiam mille adulatores falsi- ' moresque jucundos cum -eis qui sanctorum moribus
latis. Quaproter hoc vitium omnimodis tibi caveas , consociantur et vivunl : patienlerque tuas suffer in-
charissime fili , et semper sermo tuus veritate vigcat. jurias; vel magis dimitte, ut dimittalur tibi. Esto in
Licet vuritas rugosam habeat frontem, lamen soli- cibo modeslus, iu poculo parcus, in loquendosobrius,
dum habere solet consiuum. Si pro omni otioso in vigiliis devotus, ad omne opus Dei promplus, pius
verbo reddituri erimus rationem ( Maltli. xii, 56), ad pauperes et infirmbs, coiisolator mcerenlium, ad-
quanto magis pro noxio vel fallaci ? Os quod menti- julor laboranlium, compatiens miseriis omnium, lar-
tur occidit animam (Sap. i , H). Pro verilalis officio gus in eleemosynis secundum vires habcndi, memo-
sermo est homini datus, non falsitatis iniquitale. rans evangelicx vidux duo minuta , prophetamque
Nunquam adulator verus esl amicus, sed blandus, dicentem : Frange esurienli panem tuum (Isai. lvhi,
.ut dicilur, inimicus. Gladium raelle lilum porriges 7). Cave te, pravidens discrelionem eleemosyna? iii

• Simeone summo saeerdote. Hunc Wormatienscm nuisse. Vid. cpist. priorem ad ipsum Simeoncm.
rpiscopum vocat Mabill. in Elog. Alcuini, § I2,n.66. b Expositionem. Quam postea circa aunini 801)
Scd vcrius pulo, iilum iu Anglia episcopatum obti- absolvit; caiu vidc iufra parte n Operum.
2*9 EPISTOL^:. «;,0
utroque, et danli et accipienti, solalium esse. Cbique A simi in bello , el juslissimi in judiciis ; morum 110-
discretio oplime valet , qux » inter monachos mater bilitateconspicui , consiliis providi, pietate laudabiles,
virtutum esse dicitur, Salomoue allestante : Palpe- facie honorabiles , vullu venerabiles, et omni digni-
brx tuee pracedant gressus tuos {Prov. iv, 25), id est, tale clarissimi. Hxc vos, viri sapienlissimi.in quibus
discretio actus tuos. Cui senleniix et Apostolus con- modo Cantix decus consistit, diligentcr considerate,
sonat, ubi ait : Omnia vestra honeste cum ordine fiant et longas successiones nohilissimorum parenlum
(I Cor. xiv, iO). Et comicus quidam ail : JVe quid vestrorum imilare studeamini [Jf*., sludimini].
nimis. Iff omni re temperantia servanda est, qux est Primo omnium , qui in Ecclesia Christi Deo deser-
via regia tolius vitx noslrx , nec ad dexieram , nec vi\mt\Ms., deserviant], discant dUigenter quomodo
ad sinistram declinans, sed caute et sapienter ince- Deo placeant (Coloss. i, 10), quomodo fidem catholi-
dens, quasi providus vialor ad supernx civilalis ar- cam.quam primum doclores nostriineisfundaverunt,
cem properans , ambulans de virtute in virtutem , do- oblinere firmiler et prxdicare valeant; quia ignoran-
nee videatur Deus deorum in Sion (Psal. lxxxih , lia Scripturarum ignorantia Dei est : el si cxcus
8) ; id est , in specula xternx bealitudinis, qux est cxcumducit, cadunt amboin foveam (Matlh. xv, 14);
omniura sanctorum merces et retributio laboris sui. et econtra multitudo sapientium salus est populi
Ibi beati mundo corde, quia Deum videbunt (Matth. v, " (Sap. vi, 26). Adducite vobis doctores et magistros
8). Ibi beati qni persecutionem patiuntur, quoniam sanctx Scripturx, ne sit inopia apud vos verbi Dei ;
rpsorum est regnum cmlorum (Ibid., 40). Ibi beati qui aut vobis desit , qui populum Dei regcre valeal ; ne
habitanl in domo Domini, quia in swculum swculi lan- fons veritatis in vobis exsiccetur. Nolite vos contra
dabunl eum (Psal. lxxxiii, 5). ecclesiasticam consuetudinem vanilate vestimcnto-
Hanc habelo charlulam , dilcclissimc fili , sociam . rum ornare , sed moribus vos ostcndite nobiles et
libi, vice paternx charitatis libi Ioquentem in corde, ornatos , et prxdicatione verbi Dei paratos , ul laici
te admonenlem non solum de salute tua , verum et vestri bellalorcs per vos forles efliciantur , ct po-
etiam de multorum profectu ct prosperitate , meque pulus viam salutis incedat.
ipsum tuo pectore quoiidie commendantem , ut vera Similiter nobiles qui sunt in populo suasdignitatcs
nos charitas florere faciat in prxeeptis Christi Dei, cum consiliis regant, et populoper jusliliam prxsinl,
cui laus ct gloriu in sxcula sempilcrna. amantes paterna statuta in judiciis magis quam pc-
78 b EPISTOLA LXXIV cuniani , qux subvertil verba juslorum , ct unanimi
AD GENTEH ET POPULUM CANTUARIORLM.
consilio, quod bonum sit, genti vcstrx virilitcr fa-
cianl ■: el rectorcs vobis prxponite nobilitate claros,
. (Anno 797.)
Illorum fidem ac nobilitatem laudibus exlollit ; sacer- morum dignitate pios, justilix decore honorabiles,
dotes ac nobiles adhorlatur : calamitates deploral ; quatenus divina misericordia vestram genlcni gubcr-
el ul archiepiscopum Aedilhardum a fuga reducere nare, et conservare, et exaltare dignctur.
conenlur, suadet. lmminet vero maximum insulx huic et populo
Nobilissimx genii et populo laudabili , ct regno habitanti in ea pcriculum. Ecce quod nunquam an-
imperiali Cantuariorum humilis levita Alcuinus sa- tca auditum fuil, c populus paganus solct vastare pi-
luleni. ratico lalrocinio littora noslra : et. iili ipsi populi
Vestri decoris et vestrx s.ilutis valde cupidus has Anglorum, et regna et rcges disscnliunt intcr so; ct
paucas litlerulas, ob niroiam veslrx prosperilatis di- d vix aliquis raodo, quod sine lacrymis non dicam ,
leclionem , in commune vobis dirigere curavi. Vos ex anliqua regum prosapia invenilur , el lanto in-
vero principium salutis Anglorum, initium prosperi- certiores sun t originis, quanto minores [ Cod. Ilar-
tatis, portus iutrantium, triumphi laus, sapienlix leianus, incertioris... minoris] sunl forliludinis. Si-
origo, el a vobis impcrii potestas prima processit , et militer et per ecclesias Christi perierunt doclores
fidei calholicx origo exorla est. Apud vos clarissima veritatis; omnes pcne vanitales sxculares sequun-
lumina Britannix requiescunt,
., per
.-. quos
.y lux vcritatis D<,.„
tur , el
^. disciplinas
„,ov..J rcgulares
.vfc „ odio habenl :. et
v,. bella-
per totam Brilanniam emicuit. In vobis utrumque, tores illorum magis avaritix student qu?m justitix.
el philosophicx disciplinx decus emicuit , ct sacrse Discite c Gylbum [Id cod., Giraldum] Bretlonem sa-
religio; is claritas efliilsit. In vobis ver"o fuerunt si- pienlissimum, et videte ex quibus causis parenles Brit-
mul et religiosi doctores ecclesiasticx fidci , et sa- loimm pcrdiderunircgnum et patriam : etconsiderale
pientissimi principes regalis dignilatis, ct viri fortis- vosmetfpsos.elinvobispcnesimilia invenietis. Timete
» Inler monachos. Inde colligas , Calvinum mona- anno 794 obiit) nobile rcgum germen exaruil , genc-
chum fuisse in eadem cella S. Stepliani. rosus sanguis efiViguil. Tunc iinpiulcnlissiinus quis-
b Hanc epistolam nunquam antca editam descri- que, cui vel lingua divilias, vel factio tcrrorem com-
psimus ex cod. ms. Salisb. ; data eodem tempore quo paraverat, ad lyrannidem anhelare, tunc regio in-
illa ad Athclardum, qux sequilur. (ApudFroben, 59.) signi abuti. Quornm Acdilbertus, idemque Pren, cum
« Populus paganus. Dani nimirum, qui littora biennio Canluaritis imperitaret, in Mercios majora
Britannix vaslare ccepcrunt auno 793, saipius postea viribus ausus et ab eisdem caplus, vinculis manus,
redeuntes. corpus caplivitali prxbuit. > *
d Vix aliqu's modo. . . . ex antiqua regum prosa- • Gylbum. Leg. Gildam. Ejus Vitam dedernnt lia-
pia invenitur. Ea de re audiendus Malmesb. libro i giographi Anlwerpiciises29 Jan. Episiola illvusde Ex-
de B,eg. Angl., c. I : € Pos^ illos (Withredi lilieros, cidio Britannix cxstal loni. VIII Bibl. SS. PP., edit.
ct Cautii rcges , quorum ultimus crat Alricus , qui Lugd., pag. 707.
*,! B. F. ALBINI SEU ALCIUNI OPERliM PAUS I. Wi
vobis ipsius Verilatis seiite:itiara, quam in ea Ec- A ritale populo praeesse Chrisliano, et sanctaiu seieui
«leaiam expressit dicens : Omne regnum in se di- dignis exallare honoribus ; quam ad tempus, c pro-
visum non stabit (Luc. xi, 17). Ecce divisio quanta pter impios invasores regni , dereliquisli secundum
est inter populos et gcntes Anglorum , ct ideo in se- consilia sacerdotum Christi, ut prxfalus niihi refere-
ipsis deficiunt, quia intcr seipsos pacem non ser- batpuer. De qua re, quid senlirem, tua me vencranda
vant 79 et fidem. » Revocate ad vos, si vobis vi- per illum auctoritas interrogare ratum putavit. Quid
dealur, episcopum vestrum Aedilhardum, virum ve- mea parvitas aliud habcl dicere, nisi sanclorum
nerabilem et sapientem , el ejus consilio in melius Christi sacerdotum assentire consilio ? s i tamen lan-
regni vestri statum corroborate, emendantes in mo- tum habent auctorilatem illins suggeslionis, ut lupo
ribus qnae Deo displiceant, et ea sludete facerequse veniente paslor fugere debeat, quanta est evangelica
ejus misericordiam supcr vos valeant revocare. Non excellentia , qux 80 mercenarium nominat , non
«st bonum, utsedes sancti Augustini primi praedica- pastorem, qui lupi rabiem timidus aufugit (Joan. x,
loris nostri vacua permaneat; et alius non potesl 12 , 13). Forte objiciunt , Verilate dicente : .Si per-
ullatenus in ejus ordinari locum. Perditio populi est tecuti vos fuerint in hac civitale , fugite tn aliam
ubique, sacerdotibus suis non obedirc, et praedicato- (Matth. x, 23). Discernendum tainen est de cujus
res salutis a se expellere. Subjicite vos humiliter ■ tcmporis fuga , vel de qua persecutione hoc dictuni
pontilici vestro et prxdicalori salulis vestrx , quate- est , et d de quibus iterum ipsa Vcrilas dicat : Bo-
uus divina vos gratia in omnibus operibus vestris nus pastor animam suam ponit pro ovibus suis, merce-
consequatur. Credite mihi , nullatenus aliter Deuin narius autem fugit (Joan. x, 11, 12). Quod oplime
vobis propitium habere polestis : per illiiui potcslis, in homiliis beati Gregorii papx , prxdicatoris no-
credo, pacem babere prxsentern, et salulem sperare stri, per te legens intelligere poteris. Tu tibi ipsi
sempiternam. liiile consilium prosperitatis vestrae, ct couscius es, pro qua causa reliqueris sedem luam ;
virililer facite, quod bonum invenialis , et converti- si timore morlis aut tormentorum immanitate , aui
mini ad preces et oraliones et jejunia, quatenus di- idololalrix exsecratione * sicul olim sanctissimus
vina vobis propilietur misericordia, et conservel vos ejusdem scdis ponlifex Laurenlius velle legitur; qui
i;i laude et salute vestra,etconcedat vobis incolumem tamen apostolica auctoritate casligalus, ab inccpto
Iiabilationem in patria vestra, et gloriosum in aeter- resipuit [.-!/., resipiscit] consilio. Tamen quxcunque
r.a patria imperium. Dextera omnipotenlis Dei vos causa fucrit, bonum vidctur, charitatis mese consi-
protegat et regat, et exaltarc dignelur prxsenti feli- deratione, ut pcenitentia inde agatur. Quod, ut vide-
citate, et xterna beatitudine, viri fratresdesiderabiles tur, honeste fieri poterit, si commbni totius gentis
et venerabilcs. consensu jejunium indicatur (tu propter relictam sc-
k EPISTOLA LXXV. dcm, illi propler acceptum errorem ) ut Deus vobis
AD ATIIELARDUM , CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM. omnibus propitielur. Orationes quoque , et eleemo-
(Anno 797.) synx et missarum solemnia fiant diligeuter ubique,
Iloriatur ut propter fttgam a sede sua poenitentiam ut Deus deleat quidquid inde a quolibet veslrum
ngat , et Ecclesiam ordinet ; clerum a vanitate ve- actum est. Tua quoque veneranda sapientia specia-
stimentorum et immoderato conviviorum usu colii- lilerdeduc.it in domum Dei Icciionis sludium, ul sint
beat.
ibi legenles juvencs el chorus canentium cl librorum
Summx dignitatis viro, atque ecclesiasticx boni- exercilalio, ut per tuam diligentiam renovetur illius
tatis Patri Athelhardo, archiepiscopo , fidelis filius sanclfe Ecdesix dignilas, ut habeant unde in seipsis
Alcuinus perpetux bonitatis in Christo salutem. possint eligcre sibi pontificem. Simul ct prsedicatio
Dulcissima charitatis verba filius noslcr per vos tua in oinnibus locis fiat, sive pro cpiscopis omnibus
revertens relulit, simul et amabilia benignitatis ve- in communi synodo, de justis ordinationibus et prae-
slrx munuscula habuit in manibus; in quibus hcta- dirationis instantia, et olficiis ecclesiaslicis , et ba-
tus , tc olim condiclam etiam agnovi in memoria ptisnii saneiiiiilf* et eleemosynarum largilionc : sive
haberc amicitiam, sicut in viro pcrfeclo veritas sem- D pro pauperum cura per singulas ecclesias atque pa-
per probata fulgescit. Unde lux bonilali gratias ago, rochias, maxime in veneranda genle cui te Deus
ex loto cordis desiderio optans , te longxva prospe- pasldrem praeesse voluit. Ssepe miles vulneralus for-
•< Rewcate.... Aedilhardum. Qui nuper fugiendo se. Inter hos invasores praecipuus forle Aedilbertus
impios invasores regni sedem suam ad icmpus reli- cognomento Pren, qui in Cantiorum regno Alrico
querat. Vide epistolam sequcntem. successit, vei po<ius, ut Alfordus ait, regiam digni-
'.' Epistolx hujus parlem Guil. Malmesburiensisci- talem lunc pra-sumpsit ; is fortassis Aetlielhardum,
tat, lib. i de Geslis pont. Angl. in Elhelardo. Cl. Quer- qni Kcnulfo Mcrciorum rcgi atlhaeserat, durantc sua
cetanus majorem illius partcm inler epistolas Alcui- iisurpationc ultra modum vexalum sede sua cedere
ni n. 97 edidit, scd initio truncatam, et alteri, qux compulit; quem poslca idem Kenulfus anno sc. 798
estad Carolum Magnum, asstitam. lntegram ex ms. expugnato Canlio, regno amovit. Vi 1. epist. priorcm
cl. Usser. dedil David Wilkins, tom. I Concil. Bri- ad Gent. ct pop. Cantuariorum. NB. Corrigeudus Al-
lannix et Hibernix, pag. 159, illamque ascribitanno fordus, qui hanc epistolam anno 790 ad Lamhertum
2 Leonis panse III, quinlo Ailielardi archiepiscopi archiepiscopum Dorovernensem dalam existimavit
Cantuar., Christi 797. (Apud Froben. 6<M («.2-9).
r Propter impios invasores regni. Hinc constat /Ethel- d Qiidr hic scqunntur, in edit. Qucrcct. pag. 1043
hardum, non atlentis prioribtis Alcuini litterisexcon- assuta fuerant epislola? ad Quemdmn. Nempe ad Ca-
silio suorum sacerdotum a sua sedc ad tempus abiis- rolum, rpire est 11 (nunc 17.*.
 sr-5 EPISTOL.E. •'*
tius pugnat, licut bos lassus forlius flgit uugulam. A tuit, melius est ea facere 81 quae suadeo , quam
Sicut diabolus laetatus est de fuga, fac ut gaudeat omittere. Omnino aftecluosa chaiilate admoneo, ut
Chrislus de multiplici animarura a te profectu ; et inslanter pracdices verbum Dei; hoc est offlciuur
tua merces major crescal, dicenle ipsa Veritate : tunm , haec mcrces tua, hi frnctus operis, liyc sacor-
Itajus gaudium est in ccelis coram angelis Dei supcr dolis dignitas, laus et honor; quatenus multipliei
vno peccatore pcenilentiam agente , quam supcr nona- laboris frnclu in conspectu Domini Dei sui appareat,
ginta novem qui non indigent pcenitenlia (Luc. xv, 7). cl digims efficiatur desiderabilem audire vocem :
Haec omnia omnino diligentissime considerans , in Euge , scrve bone et fidelis , quia super pauca (uisti
Cbrisli cbaritale semper proflcias ; amans illum ex fidelis , super mutta te constituam ; intra in guudium
toto corde , tola viitute et lota mente, qui te Domini Dei tui (Matth. xxv, 21,-27)). Omnipotens
exaliavit , honorificavit el conservavil in diem salu- Deus paternitatem vestram ad exaltalionem sanclae
tis tuae. suae Ecclesiae in oinni opere perfeclo mullipliciler
Yanissimum vero vestimentorum cullum, ct con- florere faciat, sanclissime Paler !
vivioruiu immoderatum usum omnino, quantum va- « EPISTOLA LXXVI.
leas, expellere a te tuisque consacerdolibus, vel ma- AD DOMNUM REGEU.
gis omni clero et ecclesiasticse dignitatis gradibus " (Aiino 797, inense Novembri.)
diligentissime studeas. Beatus Petrns, princeps apo- De ratione saltus lunaris.
stolorum, trinam negationis maculam (Joan. xxi, 15) Domino dcsiderantissimo et omni sapienliaedecore
triplici confessionisveritaieabluit; lu fugam simplicis clarissiino David regi Flaccus Albiuus perpeluae pa-
erroris muliiplici praedicalionis bono ablue. Et ut cis et gloriae salutem.
maxime sanctarum Scripturarum lectio per tuam Soleut itaqtic de fontc cbaritatis sa-pius verba
sanctissimam curam renovelur, et ecclesiasiica di- fluere salutationis ; vcl si longinquilas terrarum vo-
gnitas ubique exalletur, et sancta sedes, quae prima cis oflicia negel, apices dilectionis atramento forma-
fuit in flde, prima sit in omni sapientia, elsanctitate, ti multotics recurrant. Idcirco simplici votodcprecor
et honore ; ut ibi interrogans iuveniat, ignorans dis- ul liceat nostrac p irvilalis cliartulam ad vestrae au-
cat quod cupiat, sciens videat quod laudet. Et ut ctoriialis pnesentiam sncpius recurrere, ferenlcm
Ecclesiae unitas, qure partim discissa est non ratio- quae vel vestrae sapientiae jucunda, vel noslrae par-
nabili, ut videtur, consideratione, sed (|tiadam pote- vitati necessaria esse arbitremur : et opportuno ten>-
slatis [Malmesb. , pietatis] cupiditate, • si fieri possil, pore Flaccus vester legalur in litteris, qui quondam
pacifice adunelur, el scissio resarciatur, bonuin vi- audiebalur in verbis d. Nam causa hujus praesenlis
detur esse cum consilio omnium sacenlotum Cbristi chartulae lunaris saltus effecla est, qtii in hacluccnti
ct coepiscopi [Usserius legit, coepiscopis] Eboracen- Luna Novembrii mensis anno circuli decennovenna-
sis Ecclesiae deliberare ; ita tamen, ut b paler pius lis novissimo • certissime inspici polerit. Igitur ha?c
pallio diebus suis non exuatur, licel ordinatio epi- luna Novembrii mensis, quoe per deccm et octo an-
scoporum ad sanctam et primam sedem recurrat. nos tricesima coraputabatur, in hoc anno praesenli
Haec omnia tua sanctissima sapienlia considerel , ut prxfati circuli nono dccimo , undetricesima compu-
charitatis concordia fial inter primos paslores eccle- tari g2 dcbet. Ita ut de viccsima nona, quae flt oc-
siamm Christi. tavas Kal. Decembris, vertatur seplima Kal. in pri-
Si quid ergo superflue in his meis litterulis dicta- mam : et flt die Kal. Decembrium septima, quae jux-
vcrim , tua sancta patientia benigne, obsecro , stis- ta rcgulares epactas sexta computata esl; et erunt
cipiat , nec mihi scribenti iraputet , sed tibi jubenti tres lunae pariler, Octobri scilicet, et Novembri, et
injungat. Nec ego pnesiinipiuosa temcritale egi , sed Decembri mensis undetricenarum dierum. Quod si
humili obedienlia ; considerans , quid multis profi- quis obstinata menie facere neglexerit, et magis re-
ccre poluissct, sive culpa esset, sive non esset in gularibus quam rationi saltus innilitur, et vult No-
fuga. Tamen quantum mea devolio «onsiderare po- rj vembrii niensis lunam triginla habere dies, ct in
• Si fieri possit. Malmcsburiensis ita legit: t Quod melropolitica competit, idest Canluariensem recur-
si fieri possil ut pacilice adunctur, et scissio resar- rat. Vide epistolam priorera.
cialur, bonum videtur esse, cum consilio omnium c Est haec epislola decima apud Canisium, tertia
sacerdotuin Christi et coepiscopi veslri Eboracensis apud Quercetauum (Sexagesima prima aptid Froben.).
Ecclesiae, ul liat; ita tamen, > elc. Eam multo auctiorem edidit Querceianus ex cod.
b Pius pater. Nimirum AlJulfus seu Advulfus epi- ms. Correctiones aliquot adhibuimus ex cod. Vati-
scopus Liccidfeldensis, quem quidem Ofla rex Mer- cano.
cioruni archiepiscopali houore el pallio insigniri cu- d Hic linis epistokc apud Canisium. •
raverat, abslraclis primaii Cantuaricn^i onmibus » Circuli dccennovennalis annus novissimus scu
Merciorura ecclesiis; sedis tamen suae dignitaiem ultimus intra tempus, quo Alcoinus in Francia mnra-
reparavit Alhelardus, negotium promovente scriplis batur, crat annus 797, quo luna quarta deciraa inci-
suo et omnium Britanniae episcoporum nomine ad dehat xv. Kal. Maii, sicut anno sequenti, quiprimug
Leonein III lilteris Kenulfo rege, Oilx et Egfridi suc- erat circuli decennovennalis, incidit Nonis Aprilis.
cessore. (Mabill. Annal. bened. lib. xxvi, n. 65,pag. Qui calculus eliain convenit cum calculo Ven. Bedx,
5o0.) Monet igitur hoc loco Alcuinus, ui Liccidlel- quem vide tom. I Opp. pag. 563 (Patrologim tomt»
densis episcopus metropolilico quid'cm jurc, non ve- XC). Igiiur praesens epistola abs dubio scripta est
ro p.iilio exualur; et episcoporum ordinatio, non ad codcm anno 797, mcnsc Nov.
ipsiini, sed ad primam sedem, cni ncmpe dignilas
2SS B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 250
Kal. Decembris scxlain lunam, inagnu se niox iiu- A adjicere soletseu sulari scu lunari amio, ulxstimo,
plicaverit errori in quarla deciina luua Paschalis diem.
fesli. Si vero Kal. Decembris sexta conipuiabilur Iu- Qualitervero hujus ratio saltus singulis annis
na, necesse erit ut in Kal. Januarias oclava sit luna, [cycli] decennovcnnalis in diminutionem unius diei
et Februario nona, el in Martio octava : et die Ka- accrescat, divcrsis modis computaiur. Sed haec fa-
lendarum Aprilium nona, et quarlas Nonas ejusdcm cilior videtur computalio, ut sciamus, singulis annis
Aprilis decima ; tertias Nonas undecima ; pridias cyclidecennovennalis unam boram etunum punctum,
Nonas duodecima; Nonas tertia decima, quae juxla ct novam [F., nonam] decimain partem unius pun-
ralionem Pasclialis festi quarta decima debet fieri, cti accresccre ad undecim epaclarumdies. Exquibus
sicul ab omnibus in terminis paschalibus verissime horis et punclis colligilur unus per uovem et decem
decantatiir el flrmissime tenetur. Et vitleri potest annos dies. Nam viginti et qualuor horcc diem inte-
diligenter consideranlibus, qwantus crror et quam grum perficiunl; quatuor vero puncli horam faciunt,
perniciosus in Iuna qnarta decima etindie Dominicae scdecim puncti quatuor horas cfliciunt : et tribus pnn-
Pasclue, et in a:tale hinaeejusdera diei oriri poterit, ctis, qui supersunt, addenonas decimas partesunius
si quis non curaverit unum diem in aetate lunae ra puncli, ct fluntquatuor puncli, et eslunaliora. Hanc
tione saltus in Novembrio mense transilire. Etiam ' si addideris 83 qualuor praescriplis horis, fiunt
nec aetas lunaris in Januario, Februario, Martio et qiiinquc horac; ct bas quinque horas si adjunxcris
Aprile, regularibus convenit, qui observari debent decein et novem horis, fiunt viginii quatuor horae,
per decem ct novem annos ad cognoscendaui die- uuus dies inleger in decem et novem annis juxta
lius Kalendarum setatem Iiiiki: in mensibus sin- zodiaci jam [!•'., zodiacicam] solis et Iunae regulaiu
gtilis. plenns ct perfectus. Et ut ccrlius iutclligi possit qua:
Est quoquc aliud in hujus ralione" sallus aliquando sit causa sallus lunaris : hunc vero citior quaedam
difliciliiis computandum, sed necessario sciendunu et velocior hora suoe incensionis gcnerat, sicul el
Notissimum vero vcstrae scio acutissiniae prudentise undecim dies epactarum annuis teniporilius solent
forc, quod in cominuniliusannis sccundum numcrum facere. Ycrbi gralia, si modo hujus Iiifiae No*cmbn
cpactarum, quae singulis annis accrescunt undecim ntensis incensio sexta hora dici facta est, eritsequeu-
diebus; quarla decima luna Paschalis locum prioris ti anno ejusdem lunae unius-borac etunius puncli, ct
quarUc decimae undecim [Al., undecima ; Cod. Vat. nona dccima parte unius puncli incensio ante horam
duodecim] diebus anlicipat.Quodfacilc esl invenire sextam : ila ut lota sexta hora et unus punctus quin-
per anuos communes.Inannis itaque embolismoruin _ t.c horae et nona dccima pars unius puncti cjusdem
decem etnovcmdiebussecundumnumcrum annorum horae anticipetur. Et sic sc crescere solct per singu-
circuli decennovennalis, quarla dccimaluiia Paschalis los annos usque in diem integrum, qui fit horarum
iransponiturpiioris anni quartaedecimie: utidetrimen- vigiutiquatuor.
tum commune anuoriim embolismis suppleatur, ol II ec vcstr.e excellentisslmae' [Cod. Val., extollen-
fiatsequalis nuinerus dierum in deoem et novem sola- tissimac] sapientiae, mi dulcissime David , in me-
ribus, ct in decem eknovem lunaribus annis. Inter moriam revocare curavi , non ignota ingerens, sed
(|uartam dccimam itaquc lunain novissimi anni nola repetenspropter opportunitatem praesenlis lunnc,
circuli saepe nominali, qua: fil quinlas decimas Kal. in qua ratiosaltus, utvidctur, maxime consideranda
Maias, el quartum decimam priroi anni ejusdom cir- est. Licet non ignoremus aliter alios saltum compu-
culi, quce fit Nonas Aprilis; non ut cseteris annis tare, et inscrcre velle ; lamen proptcr rationem Pas-
communibus undecim, sed duodecim invcniuntur chalis lunae, quoe omnimodis inviolabilis el immula-
dies ; quatenus illa dies, quae in Novembrio mcnse bilis permanere debet, secundum anliqua saucto.
lunari aetali adempla est, binc in Apvile inler epac- rum Patrum inslituta, et totius sanctae Ecclcsiac con-
las inveniatur, epactarum vero ralionem undecim suctudinem, bic maxime Novembrio mensc nolandus
diebus singulis annis accrescere. IIoc vcro anno n ^sse videtur. Ego vero vcteris immenior provcr
proptcr saltum, duodccim dies inter quartam deci- bii : Non feres ligna in sylvam, has sub munusriili
mam novissimi anni et quartam decimam primianni nomine Iitlerulas in vestras transmisi divitias : mc-
reperiuntur : quatenus embolismus hujus anni tri- mores vos cssc scicus laudatae viduac, quae curalo
ginta habeat dies secundum rationemembolismonim, [Cod. Vat., auralo] lemplo duo addidit minuta ; et
decem et oclo novissimi anni epactas ; quibus si adr illorum qui pilos caprarum in tabcrnacuii decorem
dideris undecim, qui singulis annis more solilo ac- alluleranl (Exod. xxv, i teq.). Et dum omnibus estis
crescunt, et unum saltus diem, fmnt triginta. Ideo benigni, omnium in vos favorem rcvocatis, el cun-
primo anno circuli saepe nominati nullae scribuntur ctis copiose vcstra benefaciens pietas cunctornm vo-
cpactae, et a pueris de nullis in undecim decanlatur. his divilias attrabit , sicut Apostolus ail : Qui se-
Scd et si a quintis decimis Kalendis Maiis totins minat in benediclione, de bcnedictione metet vitam
ltinaris anni dies compulantur usque in Nonas Apri- aternam (II Cor. \\, 0).
lis, non ut caeteris annis tricenteni quinquagoni qua-
terni, scd iricentcni quinquageni temidicsrepcriun-
tur. Nisi forte bisscxtilis immineat annus, qni unum
«;>7 EIMSTOL.E. s.ns
■ EPISTOLA LXXVll. A num culmen dignitatis pcr te iterum exaltarc digna-
AD eTHELARDUM ARCHIEPISCOrUH CANTUARIEKSF.M. tusest, qiuccujusdam dissensionis scissura, qiiorum-
Anno 798.) dam invidiosa contenlione, ad horam discissa essc
Bommn xturo prosperum Uer precatur, sutque memo- videbalur. Felix qui unilatem pacis fraterno amore
riam rogat apud sanctos aposlotos. conservare stndel ; sed ille multo felicior qui ab aliis
Sanclissirao Patri et in membris Christi valde vc- disrupla charitalis viscera pro labore ad unius com-
nerando Elhelardo archiepiscopo Alcuinus diaconus pagein corporis rcformare nititur. Igitnr nunc, gratia
in Christi charitate salutem. operante divina, incmbrorum unitate adiuerel capiti
Audiens salutem et prosperilatcm vestrim, et proprio, et saccrdotalis dignitas aotiquo gralula-
bconvenluni cuinEanbaldoEboracensi arcbicpiscopo tur honorc, et germana pax inlei summos Britnnnix
Glio meo, salis milu placuit spcranti ex vestrse collo- pontiticcs splcndcscit, et sub duabns metropolita-
quio sanciilalis honorem sancl:c ecclosiic exaltari, et norum civilatibus una pictatis ct concordiie viget
Deo in cas servienlium corrigi vitain. ideo suasi c aliis voluntas, sicut in lilteris vestrx beatitudinis lectum
littcrarummearum apicibus, sanctitatem vesiram per- intcllcxi.
manere in patria.nolens lunirn Britannix exstingui. ' 85 EPISTOLA LXXIX.
Sed tiat quomodo Deo placet ut proliciat Cbrisli Ec- B
AD D0MNUM RKCF.M.
clesiis. Prosperum iter faciat vobis Dcus, angeloquc
«jus comitante prospcre vos ducat alqtic rcducat (Anno 798 vel 799.)
{Tob. v, 20, 21), dulcissime cl aiiianlissimc Pater. Commendul amicos suos ex Anglia liomam profcctos.
Haxime autem prccor, utapud sancios apostolos mci
habeatis memoriain , sicul nos apu J sanclum Mar- Domino desideranlissimo David regi Flaccus ma-
tinum vcstri babere dulce babemus. tricularius, xlernam in Chrislo salulem.
Dulcedo dilectionis vestra, et flducia probatx pic-
& EPISTOLA LXXVIH.
talis, "sxpius me bortatur vcstne aucloritali dirigcrc
AD ETIIELARDUM ARCHIEPISCOPUM CiNTUARIF.NSEM.
liltcrulas, officioque syllabarum indagare, quod fra-
(Anno 798.) giliias corporis obstat voliuitali implere posse. Sed
FeKcem illi redltum ex Romana legatione, ob re-
paratam Ecclesia Cuntuariensis dignilatem, preca- rcrum novitas supcrvenientium, novos iterum cogit
lur. edere apices, ut chartula feral cordis affectum, et
Dom.no sanctissimo atque omni lionore dignissimo fundat preces ad aures piclatis vestrae : quse nun-
Elbelardo archiepiscopo. quam, ut vere faleor, cassatte in conspectu niiscri-
Leclis prospcritalis veslra litleris, et prosperitale C cordiae vestrse fuenint. Nec meas pro vestra stabili-
ilioeris vestri et reversiunis in patriam, ct qualilcr taie et salule cassatas in conspectu Dei ccpdo, quia
apostolica benignitate susccpli fuistis, tolo cordis libenter divina susci|iit gratia lacrymas quae ex cha-
aflectu aniino!|ue ketissimo gratias egi Domino Dco ritatis fonte profluunt.
sempilerno, qui magno ciementiae dono viam vestne Dictum est mihi, aliquos ex amicis Flacci tui,
peregrinalionis prospero direxit ilinere, et dedil vo- gEdcIardum scilicet.DoroensisEcclesix mctropolita-
bis gratiam in conspectu Patris apostolici, et lcga- num, et priinae sedis in Britannia pontiflcem, vestram
tionis eflectu el voti compotem redire conccssil ; et adire vclle pietatem : ministrum quoquc olim Offana;
* priminoslriDoctoris sanctissimam sedemadpristi- regis Ceilmundum de regno Merc'onum [F., Mercio-
34 " Hauc el sequentem epistolam, seu episiola- ficultatum argumenta ideo Romana rursum
niui porliones competentes nohis servavit Mnlmes- sedes appellata et Etbelardus iterum sequenti anno
Iniricnsis lih. l de Geslis ponl. Auglix in Elhelardo. 799 in Urbem rediit. i De utraque legatione lege
Inde illam descripsit Querccianus Opp. Alcuini pag. Westmonasleriensem , Chronologum Saxonem , et
IC7I. Prsesens dala csse videtur anno798, quo Athe- Vigomiensem, citatos a Pagio ad annum 796, n. 27
lardtis nominc Kcnulfl regis, episcoponim et lotius gen- el 28. (Apud Froben. 63.)
tis Merciorum , pricprimis vero pro reparanda scdissuae Primi nostri doctoris. Augustini nempe, Cantua-
lignilale lcgalione funclus est apud Leonem IU pon- D i iorum archiepiscopi et Anglia: apostoli. Aliam epi
liliccm. (Alibrd., Annates Ecclesiw Anglo-Saiconicm, slolam Alcuinus scripsil ad Athelardumdum Romam
ad illmn annum n. 2 scq.; apud Froben. 62.) prnlicisci vellel, ciijus summain Malmesb. lili. i Reg.
'• Convcnlum. Stiasit nempe Alcuintis in epistoki Angl. cap. i recensct hisverbis : « Dc lcnuitale ve-
CO (iiiiiic 75) ul ad scissionem resarciendam cum om- stium clericalium Alcninus Alhclardum archiepisco-
nibussacerdotibusct coepiscopo Eboracensi Eanbaldo pum Ciithberti successorem oblimie castigat moncns ,
consiliuininirei.Exhocloco.i etcx litleris Renulfi rc- iilcuniRoni;ini vadeiisCaroliimMagniimiinperalorem,
gis adLconem lllpnpainsalisconstat, inquii Alfordtis, elc., visilaret, non adduceret clericos vel monachos
Etbelardtuu priusepiscoporum synoduin collcgisse, vcrsicoloribus et pompalicis vestibus indutos, (juotl
quam Romaniiin iler aggredereiur, ul quod ipsc Leo- noii solerent clerici nisi rcligiosis veslibus amiciri. »
ni proponeret, non tnn e suo quainomniuin ordinum ' Edit. Quercet. 18, ex ms. (Froben. 64).
ore sutfr:igiot|Uc loqucrcltir. i 5 Edelardum. Seu Aethilardum archiepiscopum
c Aliis titterarum apicibus. Vid.cpist. 60 (nunc 75). Caniuariensem; qui anno 798, et itcruin anno 799
d Ex Malmesb. loc. cit. Data fuit h;cc epislola pn-t Romam ad Leonem III profeclus cst, pro resarcienda
redilura Alhelardi ex Komano itincre, quem atl scdis su* ilignitate, tcmpore Offa; regis Mercioruin
innum 798 rcferendum ccnscl AlfordHS n. 5, p-ig. plurimum l;csa. Vide epist 60 (nunc 75), ad Adelhar-
086, qui ibiilem n. 4 adtlit : « restilutam quidem Do- ihun. Qua occasione Actliil n ilus cum sociis Carolum
rovernensi» Ecclesia; dignitatein hac prima lcgalione rcgcm adirc potuil.
Ethclar.li. . . sedquia in dies occunvbnnl nova dif-
119 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS I. tSQ
ruin] : sed cl Toihcmundum » Hedilredi rcgis fide- a venerabili aspeclui vcsiro prxsentare. Sciens autcin
ieoi fumulum, virum in fide probalum, slrenuum in scholasticae eruditionis inquisiiionem, et ecclcsiasticae
armis : qui forlilcr sanguinem domini sui vindicavit. disciplinae solcrliam, vestrx clarissimae sapientiae et
tii omnes mihi valde fuerunt lideles, et adjutorcs ili- dulcissimae familiarilali gralam essc ct jucundam ; et
neris mei, vcl meorum defensores puerorum, huc quidquid urbanilatis sale conditum cognoscitur, vc-
illucque discurreniium. De quibus optimam vestram stris inlclleciualibus aurihus favorabile, ci aculissi-
deprecor clemenliam, solila bcnignitate suscipcrc mis scientiae oculis amabile csse proliavimus. Unde
eos, quia mihi nccessarii fuerunt unusquisque in loco quod scholastica tironum juvcnlus flaccidis [AL, flai-
suo. Sacpius cognovi sacerdoles religiosos, et in cinis, jorte Flaccinis, seu Flaccianis, id csl, ipsius
Chiisli servitio devotos ; nec non viros fortcs, ct fide- Flacci] ingercre auribus solet, vcstra sanctissimoe
lcs in saeculari dignitate, veslrae laudabiles esse acqui- prudentiac dirigere ratum duximus, et indc solatia
tati. Nam optimus quisquis, et in sua sibi ipsi pro- responsionis quaerere, unde sophiic flumina manaro
balus conscienlia, bonos diligerc non dubiura est, novimus; lamctsi indoctas has videri interrogationes
edoctus omnipotentis Dei cxemplo, qui summum cst veslne sanctissimae sapienliae possc fatcor. Et ne mea
bonum. Et omnis r.ilionabilis crcalura, quantum aliquid prxsumptuose ruslicitas respondcret [Al.,
boni habet, ejus bonilatc illuminala habere certissi- B mex aliquis ruslicitati pratsumpiuose respondcrel]
mum est. Ipsa Veritalc dicentc : Ego sum lux mundi. veslrum laudabile ingcnium, et prxfulgens erudi-
Qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit tionis acumen consulere tutum esse putavimus. Nam
lumen vita (Joan. viu, 12). veuit vermes fcncstris involant xstivis, sic auribus
Perpetuam Chrisli Iribuat tibi gratia lucem, raeis insidcnt quaestiunculae. Et horum coneuientia
Cum sanctis paritcr, David amate Dco. inmc temporum exciiati de ecclesiastico more inter-
rogant, cur septuagesimus, et sexagcsimus, vel quin-
b EPISTOLA LXXX.
qtiagesimus ordo per dies Dominicos ante quadrage-
« AD IHIMM.1I REGF.M. simum dicalur vel colatur?
(Anno 798, circa tempus Scptuagesimre.) Si respondero, Ecclesiae hanc csse consuetudinem
et Romana aucloritale hujus religionis 'rilum esse
De ratione Septuagesimoe , Sexagesimm et Quinqua-
gesimm. firmatum; minus illis videtur, auctoritatc etconsue--
ludine sola esse responsum, nisi et aliqua ralio adda-
Benedictus sit Detis Pater omnipotens, qtii le crea- tur auctoritati : quia dicunt, nihil esse sine causa in
vit ct honoravil : et bencdictus sil Dominus noster ecclesiasticis consuctudinibus a doctoribus constilu-
Jesus Christus Filius Dei, qui te redcinit et elegit : C lum praecipuis. Maximc autem tituhal illorum scnsus
et bencdictus sit Spirilus Paraclilus, qui te illumi- quod numerus praediclus ordini dieruin non convenil.
navit, et dilatavit cor tuum in omni sapientiae et Ubi dicunt, scptuagesimus. ibi non sunt septuaginla
scientiae claritale, dileciissime David, et dulcissime dics usque ad resurreciionem Domini nostri Jesu
domine! el bcnedicta sil sancta Trinitas, untisDeus Christi. Similiter nec ubi sexagesimus numerus no-
nmnipotcns, Paler, el Filius, et Spirilus sanclus, qui latur in diehus Dominicis, nullatcnus computo dic-
mihi servulo suo, licct indigno, talem conccssit do- rura convenit usque ad Pascha. Iterum si dico, sy-
rainum, amicum, et adjutorem graliae suae; qui mihi necdochice diclum esse, id esl, a parte totum; qua;
g(J per servtim suum, bealae memoriae magistrura quidcin tropica locutio, ut vos optime nostis, Scri-
meura, ministrare clementer dignatus est : et bene- pturis sanctis usilatissima esse dignoscilur; sicut in
dicta sit poteslas et regnum tuum, et fllii tui, et filii tribus dicbus el tribus noclibus, quibus Dominus
filiorum tuorum, usque in generationes saeculi scm- noster Jcsus Chrislus iu sepulcro r^quiescere legilur
piternas ; et veniat supcr te et super luam genera- (ilaith. xii, 40), intelligi necesse est, el roultis aliis
tionem benedictio sanclomm in die Domini noslri in locis : quae omnia si dicanlur, libri exccdunt ina-
Jesu Christi; cujus sanctissiroa voluntas [AL, utque gnitudinrm. Addunt tamen quaererc cur septuaginta,
sanctissima voluntas tua] semper vigeat, floreat et I) vej sexaginta, vel quinquaginta in tali lempore di-
crescat in corde tuo, clarissime Ecclesiac Christi cnntur? [AL, cur Septuagc&ima, vel Scxagesima, vcl
rcctor ct defensor. Quinquagesima in tanlo lcmpore dieanlurj? Audivi,
Replelus sum gaudio vestram audiens prosperila- dum Romae essem, quosdam diccnlcs magistros qnod
tem el exallalionem, eltotus jucundilale cxhilaratus, Orientales popnli novem hcbdomadas, et Graeci octo,
dum vestrx beatiludinis litteras accepi, Icgi el oscu- et Latini septem jcjunare soleant ; et indc consuetu-
latus sum. Undc et aliquid familiarius vestrae dile- dinem Romanam sumpsisse Ecclesiam, scptuagesi-
ctioni scribere praesumo, et illalas quaestiunculas mos, sexagesimos, et quinquagesiraos [.!/., ex con-
« Hedilredi. Seu Ethelredi regis Northumbrisn, qui eam e corpore epistolari eximi volcbat, et refeiri
anno 796 a suis occisus esi. Vide epist. 42 (nunc inter Opera liturgica Alcuini. Ego tamen eamdem, nt'
47) ad Offam regem. (Apud Froben. (i.'i.) totalias de variis ({uaestionibus dogmalicis, morali-
k Hanc epistolam duplici loco exhibuit Querceta- lnis, philosophicis , ac astronomicis disserenles dis-
nus; semel pag. 1141 et iterum ex ms. codice casti- trahi oporteret, hic retinendam esse censui.
gatiorem et aliquibus etiam Iocis auctiorem pag. 1465. r Alia inscriplio pag. 1141 prioris edil. habet :
Data est anno 798, nt cx sequenti colligitur. Vir do- Ad Carolum Magmim Galliarum imperatorem.
ctissimus P. Ildeph. Catelinol in s:ia rollectionc ms.
 SCl EPlSfOL.«. *8
Miclu»iuc Homana Seplu >gesiniam, Sexagesimam, A puenilenliam a<! reinissionem peccaturum noslrorum
et Quinquagesimam] nuncupare Dominicos. Hoc quia nobis fcstinandum est.
a talibus non audivi roagistris, quorum aucloriuili Sed et aliquid roirabile in hac consideratione ct
nie tradere audcrem, omnino conflrmare non fui convcnienlia senarii numeri inveniripotest; et quo-
ausus. Quaproptcr adhuc restat aliquid quxrcndum dammodo principium hujus computationis mirabili
quod lempori convenial et rationi concordel, et nu- fine concordat in regulis nuraerorum. Igitur intcr
mero non adversetur. Yidetur enim mihi septuagesi- sepiuagesimum et sexagesimumsexreperiunturdies:
mus dies dici posse proptcr dccem hebdomadas, qux simililer intcr sexagesimum el quinquagesimum ;
sunt ab ipso die usque ad clausum Paschx [Al., Pa- eliam inter quinquagesimum et quadragcsiinum se-
scha], quo die alba tolluntur veslimenta a nupcr narius invenilur numerus, et flunl ter sex, et faciunt
baptizalis. Igilur et in Aposlolo legimus : Regnavil decem et oclo [At., dies octodecim]. Qui numerus, si
mors ab Adum usque ad Moysen (Rom. v, 14); et rationabiliter consideratur, et dividitur in tres partes
signiflcat, usque ad ultima tempora legis, qux per xquales, erunt ter sex ; et est ratio siropli ad duplurn,
Moysen dala cst, cl deciicurrit in Christi Dei nostri et sfgnificat simplam mortem Dei Chrisli ad duplaro
tempora. Porro sexagesimus inde dici polesl, quia nosiram. Qttia nos duabus mortibus fuimus obnoxii.
sexaginla sunt dies usque ad medium Paschx, quod B id est, animx et carnis [AL, corporis]. Ille vero sim-
erit feria quarta pascbalis hebdomadis. Quinqua- pla morte sua et innoxia, dupiam destruxit nostram,
gesimus vero , qui decurrit usque in diem sanctum et simpla resurrectione sua duplani ostendit nobis
resurrectionis Dominicx. Quadragenarius etiam nu- [Al., nostram], et perdonavit; unam nunc in anima,
mcrus cum 87 Dominica sua currit ad myslicum Pa- alteram in die magno adventus sui in corpore, ut sit
scha Hcbrxorum, quodDominus nostcr Jesus Cbristiis lunc nnus homo gloriosus corpore et anima, qni
cum discipulis suis cclebravit, ct nus dicimus Cccnam prius unus fuit mortalis anima et corpore ; anima
Domini. pcccato, corporc corruptione.
Nec typica interpretalio his discordare vidctur ra- Similiter, et si finis consideratur calculationis ,
tionibus. Nam septenarius Spiritui sanclo convenire convenienter huic ralioni videtur concordare. Nam
raultis in locis sacrx Scripturx noscitur. Unde et post inler quintam feriam ccenx Dominicae, in qna qua-
septem hebdomadas Spiritus sanctus missus est de dragenarius numerus decurrit , usque ad resurrcctio-
coelo in igneis lingnis super centura viginti noinina nem Domini, id cst, Dominicam diem , quo quinqua-
rredentium (Act. n, 3) ; et septem dona sancti Spi- genarius numerus pervenit, duo sunt dies. Item a
ritus leginms in propbeta (Isa. xi, 2, 3). Et tunc ma- Dominica resurrectionis Doraini [Al., dic], usque ad
xime, dum alba tolliintur a baplizatis vestimenla, quartam fcriam, quo sexagesimus numerus pervenit,
per mamis imposilioncm a pontiflce Spirituro san- duo sunt dies. Item a quarta feria usque ad sabba-
ctum accipere conveniens est, qui in baptisino om- tum, ubi sepluagesimus nuroerus impletus est, duo
nitim reccperunt remissionem peccatorum ; et pcr sunl dies. Hi vero dies si junguntur, duo el duo et
sepicm dles in angelico [Al., evangclico] castitalis duo, faciunt sex. Et iste senarius si dividitur in duo
bahilii et luminibus ccelestis claritatis sanctis assi- et qoaluor, eadem simpli et dupli ratio invenielur
stere sacrificiis solcnt. £t senarius numerus pcrfe- in eo. Ita hxc concordia pertinet ad resurrectionem
clioni vitae noslrx concordat, quia in sex diebus om- Domini noslri Jesu Christi : illa prior ad passioncm,
nia opera perfecta fecit Crcator omnipotens (Gen. i, in qua redempli sumvs, et in ista juslificati, sicut
31 , n, 1). El ipsesenarius numcrus, sicut vestra do- beatus Apostolus ait : Christus passus esl propler re-
ctissima novit sagacilas, parlibus suis perfcclus csl. demptionem nostram, resurrexit autem propter justi-
Et quinarius numcrus per docadcs ductus, ad resur- ficxtionem nostram(Rom. iv,23).Poleslis ex hac spe-
rcctionem Domini noslri Jesu Christi concurrit, signi- culaiione veslris demonstrare faroiliaribus, quam ju-
licans nobis remissioncm omnium peccatoruni esse, cunda est et utilis arithmelicse disciplinx cogniiio;
et justiflcationem vitx in Christo. Qiiadragcnarius .. quam et vesirx 88 diligentije benenolam, et pcr
vero per decadas qualcr ductus, poenitentix lypiim vos aliis cognilam esse credimus. Plura hinc [A/. ,
tenere multis in locis constat. Unde et ipsc Dominus pluriina cx hinc] dicere polui.sed nolui charlulx
uoster quadraginta diebus jejunavit ( Matth. n, i) , excedere modum : et maxime quia non ignoranti
cujus pnedicatio prima fuit : Pxnilenliam agite, ap- scripsi, sed ci qui hxc omnia opliroe novit. Ideo pcr-
propinquavit regnum coelorum (Malth. m, 2). El sicut paucis hxc prxlibavi verbis, quia vobis hxc omnia
Moyses legem, Elias propbctiam (Exod. xxxiv, V2X ; cssc notissima scicbam. Et ut dictum est, curo sa-
III Reg. xix, 8), ila ipse Dominus nosier cvangcli- picnle paucis utendum est verbis ( Eccle. v, i ). El ,
cam pnedicalionem quadraginta dierum jejunio dc- Beatns, qui loquitur in aurem audientem ( Prov. xx ,
dica\ it. Et ut vcstra novit ingeniosa et prxclara in 12), id cst inlclligenteni. Mihi itaque in fine epistola:
«•inniliiis pliilosophorum disciplinis prudenlia , quam cum rcgina Saba dicendum cst : Rec.li viri tui, et
nurabililcr quadragenarius numcrus, qui pasiiitenlia.', bcati servi tui : Hi qui stant coram te semper, et au-
ut ciixiinus, convenit, si pcr suas partitur divisiones, diunl sapientiam tuam. Sit Dominus Deus tuus bene-
r t per parlcs su.is crcscit, usquc ad quinquagesimum dictus, cui complucuisti, et posuit te super thronum
pcrvcuit, qui est reniissionis niiincrus; quia per hrael, eo quod dilexerit Dominus Israel in sempittr-
 J05 B- F. ALBINl SEU ALCUINl OPERUM PARS I. ifii
ttam : et constiluit te regem, ut (aceres judicium et A post Pclrum apostolorum principem nonus in sancta
justiiiam (III Reg. x, 8 <?« 9). Romana Ecclesia claruit, scptcm hebdomadae in ab-
• EMSTOLA LXXXI ». stinentia dcdicatrc sunl ; el hoc lempus, quo alio no-
AD AIIIIM M ABRATEM. mine rectius vocari quam Quinquagesima in ordinc
Carolus Magmis respondet priori epistota; de ratione ralionabiiiter debuerit [Al., debuit; Gold. vocare,
'Septuagesima;. quam Qninquagesimam... debucruntj? Ex hinc et
Carolus , gralia Dei , rex Francorum , c imperalor deinceps collecta ralione, qui oclo hebdomadis [Al. ,
Longobardorum, ac patricius Romanorum, dilectis- hebdomadas ; Gold. addit : observare studuerunt,
simo rnagistro, nobisque cum amore nominando AI- Sexagesimam gradatira ] , Sexagesimam gradatim
bino abbali iu Domino nostro Jesu Christo aeternam nominaverunt. Similiter qui novem, Septuagesimae,
snlutem. juxta pncfalam rationem, nomen imposuerunt, et
Pervenit ad nos epistola missa a religione pru- non ob numerum [Al. , ordinem numerorum] hebdo-
dentiae vcstrse, qua: posl laudes et benediciiones om- madarum vel dierum, sed lenorem nominis [AL, nu-
nipotenti Deo debilas, nobis et progeniei nostra», meris] servantes haec nomina censuerunt \AL, com-
benedictionem oplahilem cum summa benevolentia posuerunt]. Velut, siqui nunc fuissent, qui decimam
[AL, summamque benevolentiam] detulit. Post hiec B hebdomadam addere pro aliqua justa ratione voluis
textus illius inquireudo subseculus [ Al. , suhjecius sent, et propter numerum hebdomadariim decagesi-
est, cur Septuagesima et Sexagesima, nec non et mam [AL, Decimagesimam] , seu quolibct alio tio-
Quinquagesima in ordine per dies dominicos ante mine, vel propter numerum dierum Septuagesimam,
Quadragesimam dicalur, vel scribatur. Inde arrepta vel octuagesimam, ordine servato vocabulorum, tra-
ratione per campos arithmeticse artis, quidquid cx mite reclo pergendo nuncupare debuissent.
hac re veslra scnsit induslria, se extendendo nobis Quia igilur, gralia divina opilulante, prout noliis
pleniter signiflcare studuit [AL, statuit]. Sed dum visum fuit, de nomine Septuagesimae et Sexagesima?
mens nosira huc illucquc discurreret, solerti inda- [AL, Quadragesima:] , ac Quinquagesimae, ture cha-
galione consideravimus , non solurn infra [AL, intra] ritati scripsimus , nunc stylo percurrente de obser-
praescriplos a vobis dics, sed eliam per singulas vantia et cultu harum (bebdomadarum) juxla capa-
bebdomadas, ncc non el pcr totum anni circuli cilatem [Gold., sagacitalem] sensus noslri libi scri-
[Gold., circulum] spatium [ Lold. om. spatium], per bere curavimus. Quinquagesima vero ideo diciiur,
intervalla horarum ac punctorum seu momentorum; et observatur a nonnullis, ut et decimas dicrum, jc-
mysteria numerorum posse ab bis qui hujus arlis junando, omnipotenli Deo ofTerre valeant, et imitari
peritia imbuti sunt rcpcriri. Unde quia luae charilati C Dominum nostrum Jcsum Christum, qui quadruginla
placuit nostram rcgalem aulam bac de re consulere, dielms jejunium sacratissimum implevit. A Quin-
quidquid inde senlit [ .1/. , scnsit] nostra sercnitas, quagesiuia namque usque in Pascha septcm hebdo-
sermonc commatico tibi patefacere non negamus [AL, liinilx sunl, (|un; faciunt dies qiiinquaginla : cx
negavimus]. quibus si octo dies dominicos subtraxeris, in quibus
Exigeute igilur inquisitione, et consideralione qme- jejuuium non licet observare, remanent quadraginla
rendum est, cur [AL, considerata , cur; Gold. , con- duo dies, et hi duo dies, quinta [Gold., sexta, men-
siderala ratione cur] alii sex , alii septera , alii octo, dose] videlicet ct scptima feria, qui quadragenarium
nonnulli vero novem abslineant hebdomadas? Argu- numerum excedunt, apud quosdam jejunio dedican-
mentum sensus nostri tuoe familiaritati per hos api- tur; apud quosdam in veneratione [AL, refeclione]
ces signiflcare studemus. Qui enim [Cod. ms. S. Em- propter Cajnam dominicam ct sanctura Sabbatum
merami, Quod sic solvendum est; qui enim] sex habcntur. Sexagesima autem, ut restimamus, pro-
hebdomadas observautcs se absiiuentia} tradunl, sub- pterea a nonnullis obscrvalur, ut et decimas dierum
tractis sex diebus doininicis , in quibus jejunare mi- corporis sui [AL, corporibus suis] omnipotenli Deo
nime licet, decimas dicrum dantes [Gold., dantes dare possint, et Dominum nostrum Jesum Chrislum
dierum] corporis sui, triginta sex dics, sicut beatus D in qua,Iragenario numcro parliculatim jeiunando
. Gregorius niirabilis doctor edocct, jejunant; et hoc imitari, et ut primam, vel quintam feriam a jejunio
tempus, licet in ipso duo superesse videantur dics vacare valeant. A Sexagesima quippe usque in san-
nsqne ad sanclam Resurrectionem, Quadragesimam ctum dicm Resurrectionis dominicse octo hebdomadaj
doctoribns sancla; Dei Ecclesiic g9 nominariplacuit. sunt, ex quibus si de singulis hebdomadibus primam
Religione vero crescente a Telespboro pontifice, qui et quintam feriam subtraxeris, et ipsum diem san-
* llanc epistolam, quamvis jam a nobis intcr excitati. i Ergo scriptx fuere istae epistote temporo
opera B. Caroli Magni recusam, bic cxhibeinus pro- Scpluagesimae cjus anni.
picr arctam ejus cum prx-cedenti et sequcnti epistola c Imperalor. Hanc vocem non habent Codd. mss.
connexionem. (Apud Frobcn. epist. 66.) Edit.
•> Epistola. Edit. Quercetani, pag. 1147. Hic eam- Salisb. et San-Emmeraniianus; nec exslal apud Col-
dem castigaliorem exbibemus ex codd. Salisb. et dastum, qui hanc epistolam edidil Constitut. imp.,
S. Emmerami. Utramquc dc Septuagesima cpistolam lom. 111, pag. 157. Oiuiltitur quoqiie in Cliron. Ccn-
lulensi, apud Pouget., pag. 624, nol. a. Et bene,
si iiptam esse anno 798 existimo, quo eliam Alcuinns nam data est ha:c cpislofa anlcmam Carolus impc-
huic Caroli epistolaj respondit per epistolam sequen- rator fuissct declaratus, ul diximus in not. antcce-
lem. Occasioncm de ea re inquirendi prjeliucrunt (icnlc.
ejns discipuli, « corum tunc tcmpoium convenicntia
gfiS " EPISTOL/E. 2ti0
ctumPaschx, quadraginla lanlum dies remanent in A dicavimus; _/., prohibetur; al., prx.licavinms J.
abstinentia. Melehiades vero natione Afer, vir pcr " De hoc autem, quod charlula prosecuta vestia
omnia apostolicus, tricesimus quartus posl sanctum retulit, quod plurima hinc dici possint, sed noluisso
Petrum, cui successit beatus Silvester in cathedra le excedere modum charlulx, el niaxime quia cuti
[AL, cathedram] apostolicx dignitatis; hic conslituit sapienti paucis ulendum sit verbis, ita et nos versa
al nulla ratione, in prima vel quinta feria, jejunium vicepaucis pauca rescripsimus. Quod autcm usurpa-
quis de fidelibus agere prxsumeret. • Nam cur in stis verba reginx Sabx ad Salomonem dc bcatitudine
prima fcria jejunium ipso tradente solvatur, non est servorum qui nobis assislunt, et audiunt verba sa-
necessitas texendo replicare. Quintam vero arbitrati pientix nostrx, si hoc verum fore scitis, venite, as-
suimis, propter niagna mysteria , qux in ea conti- sistite, audite, et pariter in Domiuo in pralis vcr-
nenttir, ab eo solutam. In ipsa namqtte sanctum nanlibus varictatc Qorum Scripturarum jucundantcs
chrisma conficitur ad abiuendas totius mundi primx delectemur.
originis culpas [Al., abluendam....culpam]; iu ipsa -> EPISTOLA LXXXII.
AD D0MNIM np.GF.M.
reconciliatio fit pocnitentium ; in ipsa Redemptor (Anno 798.)
omnium ccenando [Al., redemptio oninium ccenando] Lespondet ad epistolam prwcedentem, et lunaris
cum discipulis panem fregit, et calicem pariter dedit ** saltus supputationes mitlit,
eis b in ligurara corporis el sanguinis sui, nobisque Opiabilis [Al., et cod. Vat„ optata niihi] ct diu
profulurum magnum exhibuit Sacramentum (Mattli. desiderala vestrx bonitatis litlerarum facics subito
xxvi, 26, 27). Eo vidclicct die, post multa mystcria, effulsit, permulloque temporc avidos videndi oculos
Deus et Doininus noster Jesus Christus, vidcniibus sanclissimi vcslri notninis apices rcfeccrtinl. El, li-
sanclis discipulis suis gloriosa Ascensione coelos pe- cet aliquid reprehensibilc sequenli serie de meis
netravit (Luc. xxiv, 51; Act. i, 9). Sed nc diulius canlitassent lillerulis, lamen onmia mellifiua dulce-
sermo prolrahalur; inulta te lcgisse de hac solemni- dine hausi , dtim hoc desiderabile et mulliim mihi
lalc in sanclorum vcncrabilium orlhodoxorum Pa- amabile in primo capite nomen apparuit. Gratissi-
trum dictis non ignoramus. Sepluagesima deniqtie, mum mihi ctiam fore fateor [Al., fatcbor], ul vcl sic
ul xstimamus, propterca ab aliquibus observatur, ut bcalitudinis veslrx syllabas merercr osculari : ut
ci decinias dierum Deo [Al., Domino] darc queant; quod perpelua ct inviolata non poluit promcrcri
etprima vel quinta, nec non et scptima feria jeju- dilectio, saltcm reprehensionis materia subilo cx-
nium solvere [Cold., observare mendose] possint. torqueret : sciens meliora esse vulnera diligentis,
A Septuagesima vero usque in Pascha, novem hebdo- _ quam fraudulenta oscula odientis. Nec mirum si
madx sunt, qux faciunt dies sexaginta quatuor tardilas aselli sustineat in dorso flagcllum. Ego tar-
[Gold., tres], e quibus, si de unaquaque hebdomada dus, cgo mei ipsius [Cod. Vat., egomct ipsius] in>
ires prxfalos subtraxeris dics, cl Paschalem sacra- meinor, vestrorum forsitan dignc puerorum suslinui
tissimum, triginta scx in abstinenlia [Al., abstinen- flagcllum. Enlellus senior effeto corpore dudum cx-
tix] remanenl dies. Hi vero Sabbatum, in quo Deus slus deposuit suos : xtate fiorentil.tts cedil illos iu-
ab omnilius operilius reqttievit (Gen., n, 2), non so- dui. Ideo aliquis illoruni seniorcm ingenli pugno
lum ob superstitionem Judxorum, nec propter man- percussit , ita ut caligo obvcrsaretur oculos senio-
data legalia Vetcris Testamenti, qux sunt uvnbra fu- ris; et vix resumptis viribus frigidus circa prxcor-
turorum, sed ne cum Judxis scandalizent [Al., scan- dia recaluit sanguis. Et ut ad rem veniam, ac igno-
dalizenlur; Gold., sabbaplizentur], jejuniuin solvere rantix fomentis capul percussi medicari incipiam :
[Gold., observare, mendose] conantur. Ea prxcipue ego imperitus, ego ignarus , nesciens iEgypliacam
causa est, quia vesperascente ipso die, gaudium scholam in palatio Davidicx versari glorix • : ' ego
90 sanclx resurrectionis a fidelibus honorifice ce- abiens Latinosibi dimisi. Nescio quis subintroduxit
lebratur. Sed quia unusquisque in suo sensu abun- e iEgyptios. Nec tam indoctus fui Memphiticx sup-
dat (Rom. xiv, 5), sive hoc, sive aliud sit, salva p putalionis, quam bencvolus Romanx consuetudinis.
fide et religione nihil prxjudicamus [Al., prxju- Annum cum nato Cliristo, et crescente luce initiare

« Sam cur... In Cod. ms. San-Emmeramiano ita
legitur : Nam qunr in prima feria jejunium non /»««
ipso tradente Salvatore, non est necessilas texendo
replicari.
b In figuram. Cod. ms. S. Emmeramianus, et Gol-
d;islus : ln pZgura. Hxc non intelligenda sensti cal-
vinistico, sed catholico, uti explicantnr in operc D.
Arnaldi, de Perpetuitale fidei, lom. I, pag. 705.
c De hoc autein. Hanc clausulam, qux deerat in
Editis, addidimus ex Cod. ms. Salisb., Goldaslo,
loc. cit., pag. 138, et D'Acherio, Spicil. lom. IV.
pag 470.
d Hxc cpistola apud Canisium 15, apnd Querccta-
num 9, (apud Froben. 67) numeratur; i'ii mutila ;
hic integra. Accedunt nunc cinendationes nonnulhe
ex cod. ms. Reg. Vat. n. 226.
Patroi.. C.
e Hic finis est epistolx apud Canisium.
' Ego abiens. E schola nempe palatina Turonos.
93 8 jEgyptios. Quinam fuerint /Egypiiaci illi
pr.eceptores, conjicere mihi videor ex carmine Theo-
dulfi Aurclianensis episcopi ad Angilbertum : quo in
carminc Scottum quemdam in aula degcntem ac do-
centem falsis amarnlentisquc dicteriis impelit. Nam
Scolti ex Hibernia orii olira scquebanttir Paschalcm
circuium Alevandrinorum, qtii Pascha lunx quarta
decima die, si quando in Dominicam incidisset, ce-
lebrabant. Et forsan is eral Clemens Scoilus, quem
in Gallia ad docendum fuisse relictum a Carolo, lia-
dit monaclius Sanct-Gallcnsis itiitio li;.ri primi. M\-
billomil*s Act. SS. sivc. iv parl. i, prxf., pag.
'VXXI.
201 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPER.UM PARS I. «68
sccundum Latinos ,otens, non cum jEgypliis, qni A Vaf., duxistis}, nescio quid flatrtna rusticitas divul
tcnebrje interpretantur, a supervenientibus tenebris [Cod. Vat., Dsmdicx] sapientix ignolum isgcrera
ordiri : quia scio, me olim cum Moysc 91 lenebras valeal. Sed si nota et olim audita non licet inferre,
itgyptiorum relinquere, et modo in terra repromis- quid faciemus de utteris, syllabis eliam, et verbis,
sionis, lucis et tetiliae cum Jesu duce noslro liber- quibus uli noliis necesse est quotidie ; nisi nov»
tate honoralus slare, et nullatenus, secundum quod grammalicx arlis rcgulas excogilare incipiamus?
dux meus, imo et Dominus nosler dixit, ilerum ad Jam mihi rnultum melius fuit, super mensam deli-
yEgyplias redire tenebras. ciarum veslrarum panem manducare mundissimum,
lindc miror cur pueri vestri aDnum legitimum a quam cum Menalca in pistrinio grana trilici coinpu-
mense Septembrio incipere velint, et partem trans- tare, unde panis conficiatur. Si placet, inlrcmu»
acti decennovennalis sequenti connectere circulo, pauJulum calculatorum pistrillas, vel matlieraaliccr-
caudam vertentes in caput : ct non magis omnibus rum fuliginosas coquinas : et proferemus unde oliin
lunse et siderum augmenlis, vel delrimenlis explo- cognita, nunc penc oblila, juxla Virgilii vcslri pro-
sis, ad novum annum et ad caput supervenientis pheliam. Nam
circuli omnino liberc intrare. Libet tamen inlerro- sxpe ego longos
gare hos ipsos pueros, an convenientius videatur B Canlando pucrum memini nie condere soles.
unius anni aetates lunares pro regularibus haberc et Nuiic oblita milii tot carmina, vox quoquc Flaccura
hoc primi anni ; vel etiam duorum annorum, id esl ' Ipsa fugit
novissimi circuli decennovennalis, et primi sequen- Tamen, ut ad inquisila charlulx vestrx rcspon-
tis? Et utrum rationi vicinius sit, in fine circuli de- deani, non sapienlix diviliis suffullus, sed vestras
cennovennalis saltum interserere, vel in medio quo- aucloritalis litleris inslinclus, gremio pielatis veslrx
libet anno? Etiam et hoc velira scire, quomodo com- protegendo, pauca dc ratione multiplici saltus subji-
putare velint aetales lunares a quinlo decimo Kalen- cere curabo. Primum ponam quo;l in doctorum didici
das Maii, ubi quarta decima luna * novissimi anni libris; secundo, quod ratione suadcndo [Cod. Vat.,
fuit, usque ad Septembrium mensem, in quo mense suadcnte] invesligare valui ; lerlio, quod ex mathe-
quinta apud ^gyptiacos pueros canlalur ? Quomodo matica quondam audila meminissc polui 92 disci-
fieri possit ut altera luna semper habeat triginta plina. Quatcnus niulliplici modo lnulliplex lunaris
dies, altera undetriginta, et singulares per omnia in saltus enodetur, Salomone dicenle : Funiculus tri-
illis mensibus firmiter slare valcanl. Et, ul reor, plex difpcile rumpitur (Ecele. iv, 12). llem dum de
quod in Latinis reprehendent, hoc etiam et in £gy- ientia ioquebatur intulit dicens Uade cum tibi
ptiacis inveniunt. Et forte, quod in Novembrio no- Wfe tripHciter ostendi (PraB. xxll 20). Hos ege
lunt fieri, necesse est in alio quolibet mense inve- sensus, sagacissime naturalium reruin inquisiior, et
nire. Nec ego cum quolibet conlentiosum funcm tra- rationis cujuscunque causx devotissime invesligalor,
here velim, nec me quxstiunculis inserere aliorum. domine mi David, veslrx auctoritali dirigere sludui ;
Unusqtiisquc in suo seitsu abundet. non jaclanlix typo clarus, sed luimililatisoHicio dc-
Quod vero in fine epistoko familiariter [et salubri- votus, vestris sanclissimisparalusolicdiie prxceptis.
ter] me admonerc curaslis, ut, si quid humiliter Et si dignum earum litterartun, aculissiine [Cod.
cmendandum sit, corrigatur; nunquam fui, Deo do- Vat., aeutissimis] oculorum obtutibus invenire pos-
naute, in errore meo pertinax, nccde meis confldens sis, gratias Deo omnium donoruro [Edit., douaioram]
sensibus. Nec talis ut meliori sententioe facile ac- largitori mihi agendum scio. Si quid aliler quam
quiescere non valerem, sciens, dictum csse, sxpius meruisli citalim penna perscripscrit, mihi piitunritim
auribns quam lingua utendum. Hocomnino vestram [imputandum] esse fateor : veslrxquc pietaiis [gre-
sentire sapienliam obsecro, non vobis quasi nescienlt, mio] prolegcndo, et eximix bonilatis calamo corii-
sed quasi probanli scribere : nec quasi ignoranti , gcndum.
sed magis corrigenti, dirigere parvitatis meae sensus. D Has vero lunaris sahus supputationes aliquas
Ncc vero evangelica vidua duo minuta injecit gazo- [Add., quas], in b alterius chartulae distincte nolavi,
pbylacio (Marc. xu, 42) propter indigentiam templi, ut prxdixi, ex lectione paternorum sensuum seri-
sed propler devolionem suaro. Ncc nostra humililas psi ; alias ex ralionis conjectura investigavi ; alias
Deo donaria oQert, quasi non habenti, scd magis mathematicomm variis [supputationibus collegi (Ex
omnia possidcnli (// Cor. vi, 40). Ita cliam parvitas Cod. Vat. Al., suspicionibus collexi] ne ad veslrx
mea non indigenli , scd inultum mclius intclligcnli venerand* dignitatis prxccpta taccrem, cl criminis
vobis, si quid scribere tentavero, faciendum veraci- rcus essem, si inobediens tanUKaucloriiati vidercr.
ter agnosco. Gloria palris filius sapiens ( Prov. Sciens vos multoque verius el sagaciits hxcoinnia
xm, i). intelligerc et investigare posse, tamen Flaccina vus-
Quod vcro nota repetere indignum dixislis [Cod. licilatis oOicia non abnegavi , ul faccrem quod jus-

« Noviuimi amii. Nempe proxime elapsi 797, quo >• Alterius charlula. II.tc charlula abs dtibio illa
lana quarta dccima incidebat xv Kal. Maii, juxla cir- esl quam infra intcr Opera philosophica exhibemus
culos decennoveniiales Ycn. Bedse. Ha-c igitur epi- ex ms. reg. Suec. Bibl. Vat. n. 226. Vide etiam infra
slola scripla cst aiiuo 798. epist. 84 (nuac 100).
gca EPISTOL;*; 270
sistis, inercedem obedicnlix exspectaus, non inju- A metica;, el oinnis plrilotopltia:. Ad confutandum Fe-
riara reprohcnsionis sperans, quia assueta vcslri cor- ticem adjutores postulat, el regem ad defendendam
veritatem animat.
dig bonitas nunquam immulari potest, sed inviolata
manet, ct semper ad meliora proficiens, donec ad Deo dileclo alque a Deo eleclo David regi , Fkc-
aeterniuuis, Domino Deo Dei Filio miseranle, cum cus in fidc et charilale perpetuam in Christo sa-
multiplici meritorum laude pervcniat gloriam. lutem.
In arlicilo profectionis scrvorum vestrorum ct Dulcissima [pietatis vestrae (Edit., pietas vestra)]
nostrae devotionis filiorum, venerunt raelliflui dulcis- muncra mihi d Fredegisus servulus vester atlulil. In
simae auctoritatis » apiccs, in quibus rationabiliter ad quibus utrumque, el dilectionem aguovi in me, et
inquisita nostraj parvitatis respondislis, et quasi fa- sapienliam consideravi in le : quasi quodara modo
vum distillans (Cant. iv, 11), ila suavitatis vestroe quatuor dierum munera primordiales quatuor die-
verba legebam, in quibus et hilaritalem ct verita- rum crcationes designarent. El quia prima die lux
tem agnovi, et gratias agens Deo Iaudavi utrumque, condila est (Gen. i, 5, seq.), prima die c lucis raate-
et sapientioe decorem, et humilitatis vigorera , dum riam ostendit mihi. Secunda Creator firmamenti
dignati fuislis nostraB rusticitatis charlulam audire, pulchritudinem extendit inter aquas et aquas : se-
nec solum perlegere, sed etiam et respoudere. Etiam B cunda die in muneribus, veslimenta sacerdotalia di-
et illuJ amabiliter in illis bonitatis vestra: litteris visionem intcr corpora sacerdotum el populi demon-
scriplum reperi, quasi meis verbis dictum, qualiter strare cognovi. Tertia die, terra cum ornamentis
regina Austri venisset audire sapientiam Salomonis suis apparuit : lerlia die, auri kelissima species, quaa
(/// Reg. \) ; et quomodo acclamassem, beatos esse gremio eruitur lerrse, directa est mihi. Quarta die
qui assisterent sapientiie Salomonis; el ex his verbis sol honor sxculi cum sideribus coeli inductus [Cod.
me ad hanc beatitudincm provocare voluistis, quod Vat., indilus] est; quarta dic, clara quaedam et ro-
[gratum, (Al., graliam)] habco secundum valetudinem tunda in similitudinem solis species, ' honor inensa»,
coiporis mei, et Dei gratia praeveniente et dcducen te me allala est mihi, habens viginli septem semicirculos :
prosperc anle conspectum bealitudinis vestrae. Tameu qui si bis ducantur, erunt quinquaginta quatuor,
scial misericordia veslra quod ha^c beati tudo.quam lau- propter horas lunaris cursus, quibus per singula si-
daverat regina Austri, non fuit in terra Philistino- gna currere solet : habens circulum rotundum in
rum, sed in Hierusalem, id est, in visione pacis. Ideo mcdio, propter solis pcrpeluam rotunditatem. De
supplex deprecor ut liceat Flacco tuo ad hanc bcati- cujus cursu pncfatus puer mibi retulit, vestram in-
tudinem in lerra pacis et laetitix pervenirc, non in qu:rere sapicntiam, quomodo g decem horaV el di-
tcrra dissensionis et b belli. Quid valet infirmitas ' ' midia singulis mensibus accrescere soleant? Cujus
Flacci inter arma? quid inter apros lepusculus? quid rei subtilis ralio est, sed vostric sagacitati perfacilig
inter leones agniculus in pace nutrilus, educatus, ad inlelligendum.
non in pncliis versatus? dum praecepta Domini Dei Sol igitur prirao anno post bissextum, in initio
habelis, timidus domi rcmaneat, ne faciat alios ti- priina! horx noctis, intrat in Arietem, et post dies
mero. Et Virgilius Augusto scribcns triginta ct decem seinis horas exiet dc Ariele, hoc
... Tu sectaris apros, ego reiia servo. est , hora undccima noctis n icesinue primx, et se-
Hoe preces, obsecro, veniant in cor pietatis veslrx, cundo puncto. El lcrlio puncto undecimx horx ejus-
ut libeat vobis et liceat mihi, cum ramis palmanw;i dcm noclis intrat in Taurum, el ibi moratur IriginU
(Joan. xii , 13) el pueris cantanlibus occurrcre dies et decera semis horas. Et exiet de Tauro non
triumpho gloriaj veslrx : et Hierusalem optaUe pa- ab hora die [Forte, nona hora diei] plena. Et ibi ha-
trioe cl lemplum sapicntissimi Salomonis arte con- bes unam horam ex quatuor punctis in duobus signis.
struilur [F., constructumj, assistere amabili con- Et fiunt duorum signorura sexaginta dies et viginli
spcctui veslro, et dicere : Benedictus Dominus Deus, ucia hora. El decima hora diei intrat in Geminos.
qui adduxit [et reduxit] David dilectum cum prospe- jj Et exiet de Geminis septima hora plena noctis, ei
ritale et salute ad servos suos. duobus punctis octavx horae. Et tertio punclo oc-
« EPISTOLA LXXXIII. tavx borx noctis intrat in Cancrum. Et exict do
AD HOMNLM IIKOLM. Cancro sexla hora diei plena. Et ibi habes secundam
(Anno 798.) horam et qualuor punctos duorum signorum. Et
De curtu solis per signa zodiaci; et qualiter inde bis- fiunt in Geminis et Cancro dies sexaginta et horas
textus emergat? Laudat studium astrologix, arith- viginti una. Habes [Cod. V<tf.,El habes] in his qua-
■ Apices. Seu epistola Caroli de Septuagesima, incremcuto decem horarum et dimidiae hic proposi-
quam supra dedimus. Ex hac ergo illius quoque an- tum defendit. (Apud Frobcn. epist. 68.)
num, quo data est, cognosciraus. d Fredegitut. An Fridegisus is est , Alcuini disci-
b Belli. Saxontci, ut interprelor, quod hoc anno pulus, quem nomine Nalhanaelis compellavit in cpi-
798 gestura est, et describitur ab Annalista Lambe- stola ad Candidtim el Nathanaelem ?
ciano el aliis, apud Pagium hoc anno, n. i. ' Lucit materiam. Oleum.
' Edit. Quercet. 8 cx ms. ; hic vero cx cod. ms. i Honor mentce. Dolium vino impletum inier-
biblioth. Valicanae n. 226 in-8* quibusdam in locis prelor.
emendatior prodit. Scripla videtur anno eodem quo b Decem hora el dimidia. De hac supputailono
altera quse statim sequitur, in qua calculum suum de quxrit epislola sequenti, quid sit immulandum 1
S7, B. F. ALBINI SEl ALCllNl OPERUM PARS 1. «72
tuor signis horas qua Iraginta duas el dies cenium A erant in mundo, inventores erant harum artium in
viginti. 94 Et intrat in Leonem seplima hora diei. naluris rerum, sicut de sole el luna et stellis facile
Et exiet de Leone quarta hora noctis, et dnobus potes inlelligere. Quid aliud in solc ct luna el side-
punclis quiutx liorx. Et lerlio punclo quintx horx ribus consideramus et mirainur, nisi sapientiani
noctis intrat in Virginem. Et exiet de Virgine lertia Crcatoris et cursus illorum naturales? Fertur itaque,
hora diei plena. Et habes unam horam ex quatuor Abraham palriarcham ex astrologix ratione crealo-
punctis Leonis et Virginis. Et habent sexaginla dies rem Deum intellexisse et vencrasse. Et exinde Ami-
hx'c duo signa, et horas vigirtti unam. [» Et fiunt ho- cut Dei appcllatus est, ct tentalus in fide jam forlis
rum sex signorum dies centum octoginla tres.] Et inventus est. Nam dicunt Hebrxi exisse eum de Ur
flunt, ut dixi , dies centum ocloginta et duo. Et ter- Chaldxorum (Gen. xu , 1, el xv, 7), id cst, de igne
tius, dies dimidius ex duodecim horis et tres horx Chaldxorum. Qui [Cod. Vat., Quia] Chaldxi ignein
supra quadrantiles. Et intrat sol in Libram hora diei pro Deo coluerunt. Solebal c magisler meus mihi
quarta. El exiet de Libra prima hora diei , et se- sxpius dicere : Sapientissimi hominum fuerunt, qui
cundo punclo secundx horoe noctis. Et intrat in has artes in naturis rerum invenerunt. Opprobriuin
Scorpionern lertio punclo secundx horx noctis. Et est grande, ut dimitlamirs eas perire diebus nostris.
exiet de Scorpione duodecima hora noclis plena. Et B Sed nunc pusillanimitas multorum non cural scire
habes unam horam ex quatuor punctis. Et fiunt ho- rationes rerum quas Creator coudidit in naiuris. Scis
rum duorum signorum dies sexaginta et hora vi- oplime quam dulcis est in rationibus arithmetica,
ginti una. El inlrat sol in Sagitlarium prima hora qnam necessaria ad cognoscen.las Scripturas divi-
diei. Et exiel de Sagiltario decima hora diei plena, nas; quam jucunda esl cognitio cceleslium astroruin
et duobus punetis decimx honc. Et intrat in Capri- et cursus illorum. Et tamen rarus est, qui talia sciro
cornum lerlio puncto undecimx horx diei. El exiet curet : et quod pejus est , reprehendunt bxc sciro
de Capricorno hora nona noctis plena. Et habent studentes; et utcunque illa naluralium rerum igno-
hrec duo signa dies sexaginta et horas viginti unam. ralio inculpabilis potuissel illis esse, si divinis so
Has adde ad suprascripta signa. Et habes dies tre- ipsos tradere voluissent Scripluris, el laborare i;i
centos et horas centum quinque. Et inlrat sol in illis in quibus vitx xternx cognitio consideratur. Et
Aquarium decima hora noctis. Et exiet de Aquario ul potuisscnl fidem catholicam veraciter dcfenderf ,
hora octava diei et secundo puncto hora octavx. Et et fiducialiter stare contra adversarios Christi , per
intral terlio puncto octavx diei [Cod. Vat., octavx quoi multimodis diaboli astutia fidem catholicam
hora diei] in Pisces. Et exiet de Piscibus sexta hora impugnare studet. Et sunt modo tcmpora de quibus
noctis plena. Et hx sunt sex hora qux de puuctis C 95 bealus Paulus pradixit : Spiritus autem mani
singulorum signorum accrescunt. Ei habent hxc duo feste dkil, quia in novissimis temporibus discedent
signa sexaginta dies et viginti unam horam. Has quidam a (ide, altendentes spiritibus errorit el do-
adde ad suprascriplos dies vel horas, et flunt dies clrinis dxmoniorum, in hypocrisi loquentes [Cod. Vat.,
duodecim signorum 560, et horx 126. Partire cen- erroris dxmoniorum in hypocriti toquentium, elc.]
lum viginli horas per viginli quatuor, et fiunt quin- mendacium , habentes cauteriatam suam conscicntiam
quies viginti quatuor, quod sunt quinque dies. Et (1 Tim. iv, 1,2).
erunt tolius anni trecenteni sexageni el quinque Si vis srire quomodo accrescant singulis annis [/■'.,
dies et sex horx, quia anlea [Cod. Vat., quas ante] anni] mensibus solaris cursus decem semis hora,
habuisti 126 horas. Hx sex hora per quadriennium multiplica decem per decem, fiunt cenlum, quia una
ductie faciunt viginti quatuor horas, quod est unus hora decem habet miuuta (decies vero 10 minuta fa-
dies, qucm Lalini bissextuin vocant. Et si no» ad- ciunl centum minuta. Da unicuique die 140 [F. ,
derelur in Februario quarto anno hxc dies, inlraret de 30 ] diebus , tria minula , fiant 90 minuia) et re-
iiaque sol quartas decimas Kal. Aprilis prima hora manent dccem minula. His adde quinque minuta,
noctis in Arietem : et post centum viginti annos tar- quae fjUIlt ex dimidia hora : et suut quindecim mi-
ditas solis, dum Arietem intrare debuisset, intrasset nuia, i\xc partire per triginta, faciunl tricies dimi-
itaque in Taurum ; ne dies triginta in centum vigmti dium minutum quindecim minuta : et accrescunt
annis bissextiles augerentur cursu illius. quotiilie in triginta diebus tria minuta el dimidia pars
[Hx ct hujusmodi raliones tam suaves sunt in unius minuti. Et si scire vis quantum quotidie cre-
consideratione scientibus, ut cxtera artes philoso- scat ad bissextum , partire quinqne minuta in tri-
phix solent esse discenti et intelligenti eas] >>. Nam ginta, fiunt sexies qumque. Sexla pars unius miuuti
philosophi non fuerunt conditores harum artium, sed accrcscit quolidie, ut dimidia hora liat per meusein
inventores. Nam Creator omnimn rerum condidil unum. Hanc dimidiam horum duc duodecics ct fiunt
eas in naturas sicut voluit. III i vero, qui sapientiores sex hora. Has multiplica in quatuor ; qualer sex fa-

• Uncis conrlusa cod. Val. onuttit. tcenti et intelliye.ntias.

i> Ita vera lectio reslituitur cx cod. Vaticano. Cor- <• Magistcr meus. Egbcrlus, ao .Elberlus ? archiepi-
rupia enim apud Quercetanum Ulis cral : Ilmc in scopns E'mracensis. Vid. epist. ad Eanbaldum , <;»
hujutmodi rationet lam suavescunt. et contideratio ne- Shlmes'>. lili. i de Gest. fteg., cap. 3.
ss-enliktn, ul eateraf artet philosophia; solent este di-
 «73 epistol*;. 574
ciunt viginli quatuor, quot suiit horae unius diei A cltts, cujus , propter curiosilalcm, cum paucas pagi-
[Sipple qui]. Per quadriennium accrescit, ut bissex- nolas legendo percuctirri , inveni pejores hxreses,
ins fleri possit. Et flunl in quarlo anno 566 dies. vel magis blaspheinias. quam anle in cjus scriptis
Qui senarius numcrus multum valet in circulo anni. legerem. Asseretts Christuni Jesum ncc filium Dei
Nam360 flunt [F. , fiunt ex] sexies scxaginta. Qui esse verum, nec eliam verum Deum esse, sed nun-
scxagenarins, si per denarium partitur, invenies sex.- cttpativum. Non intendcns quid prxdicator egregius
agenarium ntimerum per denarium esse perfectum, dedivinilate9QChi'istiait: Quorum.patres, ex quibut
sicut senarius per unitatem. Nam unum, duo et tres, Clirittus, qui eat tuper omnia Deus benedictus in str-
sex faciunt. Et est perfecius numerus in parlibus cula (Rom. ix, 5). Et spero plura ibi- inveniri posse,
suis. Ita sexagenarius quamdam perfectionem habet, qux fldei catholicx adversari videantur. S: nihit
st partitur per denarium numerum. Nam scmcl de- aliud inveniatur conlra fldem catholicam, hoc solum
oem.ct bis decem, ct ter decem,sexaginta sunt. Nam sufiicit sibi ad perdilionem sui. Yx mundo ab scan-
quaniitm valet in primo versu numerorum senaritts, dalis (Malth. xvtn, 7) ! Ecce ! qui adoratur ab an-
■n pervcuiaUir ad deceni, tanlum valet in secundo gelis in coelis, negalur in tcrris ab hominibus vcrtts
versu numerorum sexagenarius , ttt perveniaiur ad esse Deus. Httjus vero libri. vel magis erroris respon-
centum. Quinque vero dies , qui supcrsunt tri- B sio muita diligentia et pluribus adjutoribus cst consi-
centenis sexagenis diebus in singulis mensibus, est dcranda. Ego solus non suflicio ad rcsponsionem.
sexta pars mensis uniuscujusque. Sex vero horx, ex Prxvidcal vero tua sancla pielas liuic operi tam ar-
quibus qttarto anno sexta dies accrescit, habent per- duo et necessario adjutorcs itloneos , quatenus hxc
fectioncm suam in parlitione senarii numeri , sicut impia hxresis omnimodis cxslinguatur , antequam
paulo anle prxfati sumus. Et sicut Creator xquissi- lalius spargatur per orbcm Cbristiani imperii, quod
mus in sex diebus fecit omnia opera primordialis divina pietas tibi luisque iiliis commisit regendum.
ntttndi, ut significarelur in perfeclione numeri sena- atque gubernandum. Surge vir a Deo elccte, surge
rii, omnia in naluris suis fecisse eum perfecta. Et fili Dei, surge miles Christi, et defende sponsam Do-
illc ipse Crealor magnus, admirabilis, perfeclus esl rainLDei lui. Cogila de sponsa ttta, si quis eam ex-
in natura sua : cui complacuit [Cod. Vat., placuii] honorare velit, quam palienler tuus hoc sufieral ini-
omnia in scnarii numeri perfectione perficere. Unde micus. Considera quoque qttod injuria filii tui in te
et sexta die creatus est bomo, perfectus anima et perveniet ; quomodo non niul.o magis injuria et op-
corpore : proptcr qttem omnia creala sunt, qtiae sex probrium Filii Dei Salvaloris tui, prolcctoris tui, lar-
iliebus condita csse leguntur. Unde el ipse Deus, Dci gitoris omniura bonorum totis viribus vindicanda est
Filius, qui est virtus et sapienlia Dei (/ Cor. i, 24), *" tibi ? Sta viriliter pro ea, quam accepisii a Deo tuo
sexta xtate mundi venit in mundum salvare homi- regendam et coiiscrvandam, quatenus potenlia sxcu
nem, qucm sexta die creavit. Iia senarius numcrus, laris tibi proficiat in spirilalis glorix divitias.
Ct in conditione primordialium creaturamm cl in « EPISTOLA LXXXIV.
successione sxculorum, qux sex xlalibus cucurre- AO HOMNfM REGEM.
runt, et quod sexta xtate venit Filius Dei humanttm (Anno 798.)
genus reparare ad pristinam- dignitatem conditionis Epistolcr Caroli tfaani respondet de carmine confi-
sux, mtillum valet. ciendo, de apparitione stelta? Martis, de libetlo Fc-
Tales ralioncs , o dilectisstme [et dulcissime] Da- licis refutando, de qucestionibu* a filia sibi motis,
de supputationibus secundum jEtjyptios emendandis.
vid, vobis mihi scribendx sunt, non rusticis quibus-
libet, in quibus sapienliam tuarn eruditam esse scio, Domino dulcissimo cl vere dilectissimo David, ma-
cl qux tibi plaeere omnino agnosco : ut gaudeat gnifico atquc a Dto coronato regi Flaccus vcieranus
mens tua in rationibus rerum , sicut mca multum miles perpeluam salutem.
gaudet tibi sxpiiis talia dirigerc. Benedictus Dominus Lxlissima mihi litterartlm vestrarum chartula oc-
Deus in donis suis, qui tibi clarissimam divinx legis currit, febricitantem refocillans, dormienlcm resus-
scientiam, el jucundissimam naturalium rerum con- D citans, imo et inerlix morbo torpenlem ad antiquas
cesMl cognitionem. Cujus ineflabili pietali nobis om- studcns refonnare vires.et dulcem versificalionis me-
nibus continux ex tota voluiitatis intenlionc agendx lodiam inler horribiles annorum strepitus, ct inler
sunt gralix, quod talera nobis perdonavit dominum raucos tubarum sonitus admonuit miscere : quatcnus
et rcctorcm. El assiduis precibus illius piissima po- truces animorum motus aliqua musicx suavilalu
teniia postulanda est, quatenus longxva prosperiiale nielodia 97 mulccrentur : elsi veslrx mentis nobi-
el salute le nobis conservare dignetur, n desideran- lissima stabililas in una eademque solidilatis~arce
lissime David. [At., archa] pcrpetualiter permancat, et intnedio
Nuper veuit mihi b litiellus a Felice infclicc dirc- xquitatis libramine inconcussa fortitudine vigeat.

• Desiderantissime David. Hic linis est epistolx in
cod. Vaticano ; unde suspicio mihi oriri possit , in
siibseqtientibus novam incipere epislolam , qux hic
r x iiicuria scriptoris sulmexa sit priori.
'* Super . . . libelln». Qtio nenipc Felix respondet
r 1« lol.c Alcuini charitatis cahmo scriptx. Pciil bic
Aictiinus, ul pluribus conimiltatur erroris confutaiio.;
prxsertim Leoni papx, Pattlino, Richbono et Tcu-
dulfo, prout habetur in epislola sequenti.
c Hxc cpislola 1 1 cst apud Canistum ; i ?pud Quer-
cclaiiuni, qtti prioris defcctusex ms. supplevit. (ApmL
Fro'-cn. «9.)
2r B. F. ALBINI SEVJ ALCUINI OPERUM PARS I. 476
Tamen ut puerorum sxvilia vestromm cujuslil.et A menstres [Al., per menses IresJ ; . et diverso per-
tamen, ui yu- ...... _., », „onc iiinow r-Mrn.raiam cito lllam ent facturus.
carminis dulcedine mitigaretur , voluistis ; etiam et gens itinere, retrogradam cilo illam erit facturus.
hoc ipsum sapientissimo eonsilio prxvidistis ; quia Addidit se quoque splendida facie Canicula, medicis
sxpe irata; mentis asperitas salubris consilii non in- pramia exspectanlibus mullum amabilis. Cur vero
veniteffectum[A/.,affcctuml, sicut assidua quoque tanto tcmpore sol eam habui9set absconditam, causa
mollilies animi enervare solet fortiludinem. Sed inter est, ul veteres voluerunt, radiorum solis, qui, ut fer-
Iikc morborum genera medio tramite prudens tem- tur, inaequales planctarum cursus efficiunl. El ideo
peramentum consistit, inde lumentem furorem miti- forte erranles dicuntur, quia certum scniper et unius
gans. hinc desidem animum erigens ; el via regia modi cursum non habcre noscuntur. Quod si ita est,
in pacis consilio cuncta componit. Quod militanlibus ut aliquibus placet calculaloribus, dicanl -Egypliaci
virtutis genus maximc necessarium esse, in antiquis pueri, cur sol et luna inter eas numcrentur, duin
bistoriarum libris legimus ; ut cuncta sapiens tempe- certos utrumque liabet sidus cursus in annis, mensi-
rantia, quae agenda sint, regat alquc gubernet. Nam bus, diebus, horis atque momentis. Non enim errant
tria videntur in hosle consideranda, virtus, dolus, in co, ut aiunt, quod contra coelum ire vidcnlur,
oax Primo,
pax. Primo. anpubhca virtute vinci vaieai
an publica virlule valeat «utcim-
adversa dum certissimis r- peragunt
„- temporibus
. sui...
cursus me-
rio.Vsin autem" ad fraudes et ingenia doli res rcfe- B tas : sicut quinque stellarum cursus «eputume raor-
nui i iMu au«,ui .- - o __j:_„i circuli
dinate per zodiaci _:-_,,ii latitudinem,
hi im nom vel n> errando,
p.rranrin.
renda sit. Et si nec hoc proficit, tunc pacis consi
lio jnimiciliarum odia esse delenda videnlur. Tamcn vel stando, vel retrocurrendo feruutur.
si immites animos aliquid Flaccina [At., Flacciana| - De libello vero infelicis non magistri sed subver-
valeat fislula mulccre, omni sollicitudine esse reor, soris, placet mihi valdc, quod vestra sanciissima vo-
secundum opportunitatem lemporis et personse, per- luntas et dovolio habet curam rcsponilendi ad dcfeni-
tlciendum. Ego vero Flaccus tuus interim vado per- sionem fidci catholicx. Sed obsecro, si vcslra piaceat
ficere fidcliter cum omni inslantia quod vestra dul- pietati, ut exemplarium illius libelli domno dir gatur
cissima auctoritas mihi per « Magamfredum [Al., apostolico. Aliud quoque • Paulino palriaichx. Si-
Magenfredum] fidelem vestrum demandare voluit. militer Richbono, et Teudulfo episcopis docloribusel
Et sciat certissime bonitas vestra quod nullus majus magistris, ut singuli pro se respondeant. Flaccus
desiderium habet, sicul justum est, ve»tri auxilii sup- vero tuus lecum laborat in reddcnda ralione calho-
iice fidci. Tantum delur ei spatium, ul qniete 98 el
plementum implere.
Igitur araicus dicitur, quasi animi custos ; id est, dihgenter liceal illi [cum] pueris suis considerare
qui ammuiu
oui animum auuv;i
amici sui cum «.
=>"■ vu... solliciludine fidei Patrum sensus;- quid
omni »«— ■
unusquisquc diceret de scnieiv-
- . _.
studet custodire integrum, quaienus nullatenus sa- C tiU quas posuit prxfatus subversor iu suo liLcllo. fct
crum amicitia3 jus alicubi violetur. Et hoc rari sunt, lempore pncfinilo a vobis, ferantur veslne auctorilati
qui intelbgunt. Pene unusquisque sccundum animi smgulorum responsa. Et quidquid in illo libello, vel
sul quahtatem, non altcrius animi, qui amicus est sententiarum vel sensuum, conlra catholicam fidem
suus [At., hujus], salisfactionem, aniicitiam custodire invenialur, omnia catholicis exemplis destruantur. Et
quxrit. Et si hoc in amico [Al., animo] et coaequali si asqualiler et concordiler cunclorum Ln profes-
diligeatcr observari debet, ul inviolata animi inte- sione, vcl defensione catholica; fidei resonaut scripta,
gritas permaneat illius; quanto magis in Domino, ct inlelligi potest quod per omnium ora el corda unus
in tali persona, quae [Al., qui] suos subdilos omni loquitur Spiritus; sin autem diversum aliquid inve-
hoaore exaltare etgubcrnare amat? Yeterum igitur niatur in dictis vel scriptis cujuslibet, videalur, quis
provcrbialls fulget sentenlia : Amieus diu quceritur, majore auctoritate sanctarum Scripturarum vcl ca-
tix intenitur, diffiale servatur. El in sacra Scriplura : tholicorum Patrum innitatur : et huic laudis palma
Arnieo fideii nulla est comparatio (Eccli. vi, 15). tribuatur, qui divinis magis inhsereat testimoniis.
_ Nunc igitur, quam diu quaesivimus inler Martia De quajstionibus vero, quae f filia mea famula
tela, Marlis stella subito cffulsit, quam sol diulissime vcstra fidelissima interrogavit, non ordinalim recolo,
temiit, sed Nasmei leonis terrore reliquit : qui ob nisi quod de psalmis , quos vespenina prcesentis diei
memoriam Herculese fortitudinis ccelo inditus [Al., in capella cantavimus hora, ut xstimo, interrogavit.
indulus] esse refertur, traditaque est Cancro per bi- De eo itaque primum, ubi aitPropheta : Omnis liomo
« Magamfredum. Idem forte is est de quo in epi- eodem mense anni procedentis 797 hucusque occul-
stolis 57 et 105 (nunc i- ct 133). lata fuisset, contigisse dicendum est ex Annalibus
_ Ejt his colligere licct (ait Canisius) anno /99 scn- Tilianis Loiselianis, quem Engolismensis exscnpsit,
pUm esse hanc epistolam. Tunc enim slellam Martis ct Adonis Chronico. Ob banc rationem pnesenlem
itorum comparuisse sibi gralulati sunt malhcmatici epislolam ad annum 798 perlinere credimus.
illius lcmporis. Neque enim hunc locum Alcuini alior- « Et diverso. Hic finis epistola? apud Camsutm, coe-
tum traho. Engolismensis in \ita Caroli Magni : « Hoc lera ex ms. addita sunl a Quercelauo.
anno, id est, ab incarnalione Domini 799, sidus Mar- & De libello. De eo plura alibi.
tis a superioris anni Julio usque ad hujus anni Ju- • Paulino patriarchcc. Aquileicnsi. Riclibono seu,
Hum nusquam in tolo coelo videri potuit. > Et hoc Richbodo, episcopo Trevirensi, ut videlur Mabillonio»
est quod Alcuinus ait : quam sol dintissime tenuit, Teudulfo cpiscopo Aurclianensi.
sed Nemewi leonis lerrore reliquit. Nam -3 vel 24 Ju • ' Filia mca. Qus illa? exploratum non habca;
hi sol Lconis signum init. Canisius. — Sed delcctio- Gisla foi tassis Ca*roli Magni liha ?
nem stellre Martis anno 798 mcnse Julio, postquam ab
£77 EPISTOL*:. 478
tnendax (Ptal. cxv, 11), quoraodo ille homo men- A defensorem, vel enieiidalorem ebse non crcderem.
i!ax sil qui nunquam loquilur, sicut infanles el muti? Quod vero de sola Martis stella modo evenit, hoc ct
Et ileruni, cur dixisset in codem Psalmo : Quid re- de omnibus quinque stellis erranlibus in his partibus
tribuam Domino pro omnibut , qiuv retribuit mihi saepius solct evenire; ut diutius abscondantur quam
(Ibid., vers. 12)? Quid essetquod retribuit nobis Do- regularis pagina veterum decanlat. Et forte d non
ininus? utique bona pro malis noslris. Item quoedam acqualiter, nobis in liis partibus borealibus conver-
de luna interrogavit ex eo versu, ubi dicit : Per diem santibus , ortus et occasus siderum evenit, sicut illis
sol non uret te, neque luna per noetem (Ptal. cxx, qui in orienlalibus vel meridianis parlibus 99 mundi
C). Et inde de natura lunac aliquid addidit interro- morantur, ubi maxime fuere magistri qui nobis ra-
gare, si frigida: csset nalurce, quomodo ureret ? Quae tiones el cursus cceli et stellarum ediderunt. Nam
omnia vestrac sapientiae nota esse non dubitamus. multa ex locorum diversilate, sicut vestra optime
ideo non est opus nunc mihi inlerpretationes harum novit sapientia, immulaniur. Nunc itaque, ut praedi-
oxponere interrogalionum. Fuit quoque nobis sernio ximus, vestrum servitium salis fideliler implere festi-
• de columnis, quse in opere pulcherrimo et mirabili namus : deprecantes quoque Doniini Dei nostri cle-
ecclesiae, quod vestra dictavit sapicntia, stalutae sunt mentiam, ut citius suos cum honore et laude faciat
De Donato quoque, nescio, quid parvum inlcrro- ™ reverti, sulijcctis omnibus inimicis nominis Domini
gavit. nostri Jesu Chrisli , qui te ubique regat, et custo-
Quod vero sanclissiraa vestra henevokntia nos ad- diat, et victorem faciat omnium inimicorum luorum,
inonere curavit, .'F.gyptiacum puerum percunclari de seu visibilium, seu invisibilium : quatenus cum co-
immulandis quibusdam supputalionibus decem hora- rona gloriae, multis feliciler regnaturum annis, ad
ni ni vel quadrautilis [.■!/., quadrantalis] supputalio- regnum aiternac bcatitudinis pervenirc cum fidclibus
uis, omnino gratissime accepil animus meus ; ut suis concedat.
liccat iulcrregari a vobis ignoratav vel per vos corri- • EPISTOLA LXXXV.
gere errata. Nam inter familiares personas et sacra AD DOSINUSI RECEM.

charitatis nomina observari debel, ul in litteris dis- (Anno 798, mense Julio vcl Augusto.)
currenlibus magis cmendatio sonel quam reprehen- Carolo varia de cursu siderum interroganli ex memo-
sio. Eo medo omnes disccrc, intelligcre, et ad verita- ria retpondel.
tis viam pervcnire valent. Equus quatuor habens Omni virtutum genere nobilissimo, atque omni sa-
pedcs sscpe cadit : quanto magis homo, unam habens pientire decore clarissimo David regi, miles veteranus
linguani, per vices cadit in verbo? Nec me piget pcr- Flaccus salutem.
cunctari,audirc>consentire veritatis taiionibus. Nulla Venit viator volando, qunestionariam auctoritalis
a-tas, ut ait comicus, sera debet esse ad discendam vestnE habens in manu charlam syllabis breviorem,
sapicnliam. Quapropler qusero, et quxrens diligenter quam animi mei placuisset aviditati ; sed quseslioni-
atidire cupiOi quid sil immulandum in suppulationi- bus altiorem , quam ingenioli mei attingere valuisset
bus decem horarum et dimidia per singulos menses : humilitas. Horlans seniorem fragili sensu ccelestia
quid conlra ralioncm naturac invenialur in supputa- scrutari, qui terrenarum necdum didicit rationes
lione, quam b charlula noslra vestrae direxit aucto- stellarura in coalo errantium vagabundos cxponere
riuti. Nisi forle nolaria manus verba , syllabas , vel cursus, qui herbarura in terra nascentium naturas
Hlteras immulasset, quod scepe evenirc solct non so- nequaquam agnoscere valel. Et mirum, quomodo
lnm Lalinis, scd eliam iEgypliacis pueris, sicut in eEralicas illarum semitas ad certum quis valeat re-
priore chartula nostra ,. c de saltus diminulionc pcr ducere ordincm. 100 Qu* ideo errantia dicunlur,
vestram devotissimam inquisitionem factum esse co- quia incerlos habere cursus putantur. Vel quid in
gnovi. Et ita error scribentis quodammodo dictanti quoiidiauis lume laboribus noslra parvitas non valeat
depulahitur. Sed obsecro ut piissima bonitas vcslr.-e invenire, duin invcstigatas catbolicorum doctorum,
sapientixmeum magis emendare cureterrorem, quam |v velvelerum philosophorura multiplici argumentalione
scripta parvitatis mea; in manus miltere reprehen- rcgulares habemus raiioues. Quid enim de concordia
denlium. Sunt enim qui sibi laudem qtuerunt ex al- solaris lunarisque cursus per signa zodiaci iucidius
terius rcprehensione. Et licec est infirma laus, et non dici poterit, quam quod talium inquisitor quaestio-
valdc laudabilis. Melius est amicum emcndare quam num Beda magister in scriplis suis nobis reliquit?
reprehendere, sapienter [A/., sapientem] se ostendere Vel quid acutius quam quod naturalium rerum de-
quam mordaciter alterum notare. Nunquam scripsis- votissimus inventor Plinius Secundus, de coelestium ■
sera talia, si vestram bonitalem nostne insipienlise siderum. ratione, exposuit, invesligari valet? Sed no-

• Dc eolumnis, etc. II.tc intelligo de basilica Aquis-
grancnsi, de qua Eginhardus in Vila Caroli Magni
apud Bouquet pag, 99, n. 26, hsec narrat : < Plurima:
pulchriludinis basilicam evstruxit, auroque et ar-
gcnto adornavit. Ad cujus slructuram cum columnas
*t marmora aliunde hahere non possct, Roma et Ra-
vnna devehenda curavit. >
k Chartula noslru. Priori nempe cpislola.
• In priori chartula, de tattus diminulione. Vide -
epislolam 07 (nunc 82) et notas.
d :\'oii aquatiter. Videtur Alcuino suspicioncra or-
tam de inxqualitate globi terraquei.
• Edit. Quercet. 5 ex ms. (Froben. 70.) Scripta
cst co anno quo stella Martis rursus in conspectuoi.
venit, nempe anno 798. Vid. not. epjst. pncced.
 270 B. F. ALBINI SEL' ALCUINI OPEIUM PARS I. W>
I is • iter agenlibus illurum, in quibus ha>c Icgunlur, A et alits qnntuor habere inveniuntnr. Etiani et ostenta
libroriim deest prxsentia. Nihil de veslraj sapienike aliter cakulalores ponunt, aliter etiam mathemalici
profiinilissimis quwstionibus lemere aiidemus respon- solenl dividerc. Sic etiam et de minut s iiivenimus in
dere : poslulantes clenientiam veslram, tit jnbeatis mathematicorum subtilissimis ai-gumentalionibus ali-
nobis dlrigere pi imos prafati doctoris Plinii Serundi ter poni ; ita, ut etiam minuta mimilamm dicere so-
libellos , in quibus multiplices et obscuras argumen- lent. Sed haec alias. Nunc quod inst;it, agamus.
tationes de vario sidcrum cursu explanare nititur; si Signorum vero partitiones per horas, et quomodo
forte Deo douante, inde vel inde aliqnid eruere va- convenirenl novem hone lunares quinque dicbus so ■
leamus, quod vcslrse sanctissima? praesenlioe dignum laribus, memini me ' in alia vobis dirigere epistola.
ostendi vidcatur. Tamen ne mc ita imparatum vestra ldeo nunc supcrvacuum csse arbilratus sum, aliquid
invenisset chartula, vel somno inertix torpentem, inde dicere. Divisionem itaque horarum pcr uncias
quasi nihil haberet rcpositum sibi in secrcto memc- vobis cognitam esse non 101 ignoramus, sicut in
riaj cubiculo, quod interroganti proferre valcret; di- libro de Temporibus [Forte, Yen. Bedre] legistis. Et
cam, quid subito, quxrendo magis quam exponendo quia operosum esl lunac cursum per uncias horaruin
turbata mcntis acie occurrere potuit ; pleniorem, si dividere, ideo magis calculatores ad horarum vel die-
fortc opns crit, responsionem adprsefatos doctorum " rum mensuras lunae cursus redigere contenti suut.
libros reservans. ne nimia numerositas unciarum legenti fastidio cs-
Prima vero auctoritatls vestrac interrogatio de con- set. Tamen specialiter dictum esse debuisse, quod
cordia trecentarum et sexaginta parlium, et lunaris supercst in singuiis signis, et duobus diebus ct sex
cursus per duodecim signa sic se habuit, ut eadem horis, id est, octo unciis unius horx, putamus in co
ponamus verba : Sicut in solari decursu dierum, ho- loco ubi ail : operosum est in singulis signis boras
rarum, punctorumque divisione facta trecentorum [Cod. miiiutaiim dividere pcr uncias? Ideo duas boras tri-
Vat., divisione facla trecenlarum sexaginta partium et bus signis sublrahendum esse dixit , quia trium si-
treeentornm] sexaginta qninqne dierum et quadranlis gnorum viginti quatuor uncise duas boras iinplent,
est invenla concordia; sic el in lunari per dierum et hora vero integra duodccim uncias habere debct. Qux
horarum parlitionem, viginti septem dies alque horas omnia vestriu sapientixpnccognila essc non ignora-
octo cum trecentis sexaginta zodiaci partibus facias mus.
convenire. Non sublerfugio dicere, quid mihi videalur Quapropler de slella Martis incipimus diccre, mi»
sagacitatcni vestram hic in hac inquisitione sentire, videntur: cujus inquisilio mentes nostras diu fati-
ulique aut augendum esse aliquid per singula signa ( garc solcbat, ila ut ncc apparens nostra? [A/.,nostris]
liinaj cursui, ul possit pervenire ad legitimas et defmi- ' salisfaciebat curiositati. Quse nuper solc morante in
tas tolius anni parlcs, quse in zodiaco notantur, vel Leone nobis apparuit ; propemodum, tit pulamus, eo
eliam minuere partium numcrum, ut concordare lemporc quo apud nos inventa est ejusdcm Mavtis
possit luuaris cursus zodiaci partibus. Quam quae- imago. De qua etiam stclia vestrx venerabili digni-
stioncm prafatus magister Beda in quodam capilulo, tati d in alia epistola mox poslquam a nobis visa fuit,
cujus principium esse arbitror : Quod si quis signo- secondum facultatem [Al , facililatem] iudagalionis
rum nescius, lunaris lamen cursus agnoscere cupidus, nostrx' aliquid dicere curavimus. Sed modo pro ve-
etc, prout potuit, cxponere videtur. Per duodecim stne cpistolx exhorlalione aliquid diligentius de ca
partcs, quibus quotidie luna elongabitur a solc, Pli- scrutati sumus. Nam hujusmodi intcrrogationis verba
nius Sccundus dicit lunam (si rite recordor) zodiacum posuislis : El de Marte, qui aiuie prceterito in Cancro
tredecics in duodccim suis mcnsibus conficerc. In sidcre solis himine liumanis oblutibus inlerceplus est,
suis dicit mcnsibus, non in solis. Addidil quoque duo- quid sentias ; an naturalis sui cursus ratione, an solis
bus diebus, et ses horis, et bisse unius horoe per vi, an prodigio actum sit, ut iterdnorum annorum ttno
singula sigua lunam deeurrere» Quod si verum est, conficeret. Nam nupcr sole Leonem deserente in Can-
trccentarum sexaginla partium numerosilas lunoe . cro nobis apparuit. Si solem comitatus est, quis tam
cursui optime convenire videtur. Quod unius figurx celer cursus ejus ? Si toto anno stationem in Can-
divisionc magis, quam vcrborum multiplicatione, cra fecil, sole in catera signa migranle, cnr in Can-
quia sapienti pauca .siilliciimt, ostendondum essc non cro videri non potuit? Scholastica elacutissima argu-
ignobile putavi. Cujus. figura b formitlam post hujus meiitatio ista, ad quam succincte, quanlum dona-
cpislolae lcxtum ponere melius existimavi quam pcr verit Deus, respondeamus.
tiiim seriem scrmonis noslri dividere. In qua eliam Quod autem ibi dictum est, solis lumine in Canrro
figura et horarum divcrsitas agnosci poteril, si cui tnlerceptam esse stcllam Marlis humanis oblulibus :
diligcntius considerare placcnt, quia aliter solarcs non xstimo solis luminc, tolo anno prx-terilo, Mar-
[Cod. Val , quia aliter horae signorum, aliter sola- lis stcllam in Cancro interccptam csse; scd Caiicrum
ics], aliter lunares computantur. Etiam in quibusdam opportuno tempore el naturali cursns sui ordine,
locis et ipsl punclus alitcr atque aliter compulantur : cum stella Marlis objeclu terrse humanis visibus in-
ita, ut aliis supputalionihus horam quinque punctos, tcrcepluin esse. Igittir anno praeterito non mcmini
« Iier agentibus. Per Belgium? ut in cpist. seq. ' In alia... epistola. Qti.-e in edit. Quercct. -l'i> esi,
t> Figurw formutam. H.inc formulam Qucrcctanus a nohis inter opera philosophica exhibcnda.
omisit, quod in cod-ms., rcor, desidcraretur. 6 In atia epiitota. Nempe priori
2S1 KPISTOL.K. 282
mc iiluiu vidisse iu Cancro, duui Cuucer noclibus A lium vestroruni umabileiii perspexi salutem, lolum
sui cursus ordinem agebal super [/''., subter ul in- me in gratiarum acliones Domino Dco Jesu Cbrislo
fra] terram. Nec enim prodigiosum reor quod tanto contuli, felicia Chrisliano populo lempora in vestra»
tcmpore nobis non apparuit , sed nalurali sui cursus felicitalis cxallatione el salute cerlissime sciens : pro
ordinc. Si enim praHerito anno in sidere Cancri non qua semper Dominum deprecari gaudco, eamdcm
apparuit, el nunc in Cancro apparel ; non uno anno scmpcr audire desidcro, et quasi optatum, a Deoque
cursus sui metam, sed spaiio duorura annorum per- deslinatum munus oaini gaudio veslram incolumi-
agere dignoscitur, dum nunc sccundo anno in altero tatem cupiens semper audire. Quis cniin est qui non
versatur sidere. Quod vero additum est : si toto anno gaudeat de sui capilis perfecta integrilatc? nisi forte
ilationem in Cancro fecit, sole in costera signa mi- furibundus, vel insanus, quem arclissimis Hippocra-
grante, cur in Cancro videri non potuit? Eliam quia tis vinculis alligandum esse censeo [Cod. Vat., cen-
ipse Cancer, in quo stationem fecit, videri non potuit. suil] ? Etsi juxta Apostoli senlenliaui nemo carnem
Mox vero dum Cancer videri potnit, visa est et ilia $uam odio habel, sed eliam fovel et nutrit (Ephes. v,
tum Cancro, qui anno praeterito cursu naturali no- 29) ; quanlo magis in capilis sanilate, in quo est
ctibus sub lerras recessit. tolius corporis perfcclio et gloria omnis, mcmbro-
» In alia chartula scripsi de vi solis, inaequalescur- B rum compago gaudere debet d?
sus crrantibus stellis facientis, ut poeta ail : Sed ut de pulverulenlis Campaniu; glebis ad ccele-
. . . Sol tempora dividit anni, slis culminis nobilissimam aculissimamquc conside-
. . Hutat noctemque diemque, rationem mc subito transtulcris : dcnuo in arcano
, , . Radiisque pelenlibus astra, pectoris mei Pylhagorica; disciplin% scientiam, undc
Ipse velal, cursusque vagos slatione moratur. necdum discessit, renovarc niteris, dum mc in hujus-
modi honcslarum arlium considerationibus nunquam
Quoil STpissime Salnrnus, Jovis et Mars pali vidcn- dcsidem, quamvis minus doclum, invenislis. Nec fa-
lur. Veslra vero veneranda sapientia et acutissima slidiosa scgnitics legentium, benevolenlia; magistri
scientia videal, vel in hac, vel in illa, sl quid di- jusle depulari debet, si plurimis inclylum vestia;
gnum vel verisimile videri debcat ; an aliud aliquid inlenliouis studium sequentibus, forsan Alhenx nova
de taittis qusestionibus crcdendum sit. ISuIlatenus perficerelur in Francia, imo multo exceltenlior, quia
propler ignorantiam vos interrogare sestimavi. Quid- h;cc Chrisli Doinini nobililata magisterio, omnem
quid inde senlialis, obsecro ut benigna voluntate Academicse exercilationis superat sapientiam. llla
nobis innotcscere non dedigncmini. Non sum nimius tanlummodo Platonjcis erudila disciplinis, scplenis
mex scntentias defensor, sed devolus vcritatis secla- *-• :informala claruit arlibus; hsec eliam insuper septi-
lor. Haec vero suhjecta figura in primo versu habet fornii sancti Spiritus plenitudine ditala omncm snc-
horas, in quibus 102 sig113 singula oriuntur, vel oc- cularis sapienlise exccllit dignilaiem. Ex cujus dono,
cidunt, vel deloco movenlur. In secundo habct pun- si quid dignum ad interrogata rcspondere valcam,
ctos in singulis signis dccem. Tertius parlcs com- proferam.
pulat , quot habeant singula signa. Quartus, dies Inquisitio vcro vcslra ingeniosa; et clarissim;e
qiiUts moratur luna in unoquoque signo. Quintus, sapienlix liasc fuit : Ctir spccies Ittnnris corporis mi-
hdras quse adjiciuntur diebus. Sexlus, uncias oclo, nor apparet [Cod. Vat., appareret] oculis cernentium,
quae supcrsunt borarum numcro, et bisse vocanlur. quam catculantium curiositas 103 '" nttmeris no-
Haec omnia propter facililalem cognoscendi cursum ctinm inveniret, vel consitlerarttium sollicitttdo in pnr-
lnna? in unara coacervavi formulam. Si taroen veraci- tibus Signiferi conspiceret ; nec ad easdem septimana
ttr inventa esl ratio, quam vestra excellentissima [Cod. Vat., septem] in quintas decimas Kal. April.
quxsivit sapientia. luna Geminorum in aspectu pervenirct partes, ad quas
t EPISTOLA LXXXVI. illa mulliplicata per punctos sttpputatio perducere de-
AD DOUNUM RF.GF.M. n buit ? Et tres hujus varietatis causas, si quaclibel
(Anno 798.) barum csse pularelur, supponilis \Cod. Yat., sup-
Assignantur cattsiv ob quas luna minor vel major ap- posuistis], ut eadem pouamus verba qxia; nosiris
pareat quam feral astronomorum calculus. veslrae laudabilis sapienlia; chartula insonuit auri-
Det tibi pcrpeluam clcmens in secla salutem, bus : ul sine ullo [Fortc, she illa] dicti Signiferi obli-
Et dccus impcrii, David amate ! Dcus. quitas ; sivc ipsius astrivagus in cethere cursus ; sive
Vencrandae auclorilatis vestrx omni melle dulcio- insolita quwdam, et nunqttam pra-teritis relro swculis
res apices, pcr aridos c Belgica; lalitudinis itcr agenli lucis legilima: [Cod. Vat., locis legitime] visa detractio
rampos occurrcrunt niihi. In quibus, dum veslrx faceret. Quam nos quoque diminutioncm lunaris for-
I eatifiidinis prosperilalcm legens inlcllexi, ct fide- mula; perspicacius intuentes, eadein, qua; vestris
* In alia chartula. II;ec chartula nccdum detccla doci suae cnra a Carolo Iradilam, ct sitam in Delgio,
fsl. de quo etiam vidc epistolam 12 intcr Chesniaiias,
b Edit. Quercet. 10, Canisii 1-i (Froben. 71). Uic nunc 96.
ftUnta curn cod. Yaticano. 104 d Hic.finis cpistola? apud Canisium : rcliqua
' Belgicce. Haec interprelor dc itiuerc ab Alcuino cx ms. cod. a:!didit Qnercctamis.
*us<'t'p:o ad nionaslcrium Wicus, scu cellam S. Jo-
2R5 B. F. ALBIM SEC ALCll.NI OPERUM PARS 1. S84
Uih.-.serai n-.entibus, raolio noslri quoque cordis te- A ritatis posse trahi [Cod. P<.|.,poslse trahatl etsponlc
ligit querclam. Sed tribus a vestra veneranda inda- sequcnlem.
jatione propositis hnjus diminulionis causis alias Veslra, preco., Chrislus coelesiibus inclyta donis
quoque tres probabili ratione invenimus causas, Iidustrel, repleat peclora, pacis amor.
nnde h:ec lanta diminulio juxta veterum indagatio- Dulcis amor vilse, dulcis laus, gloria dulcis
nem maltorum defendi potuisset. Nam ha:c diminutio Sil tibi perpetua, David amate, salus.
aspicienlibus in lunari corpore solet fieri post imple- b EPISTOLA LXXXVU.
tan. saltus supputationem, quic per decem novem AD AIINOXKM.
annos vix tandem implebilur ; ac veluti approximanle (Anno 798, initio mensis Junii).
ultimo anno circuli decennovennalis, quo nnus dies In Hunniam propcitcentem horlatur ad opus apostoli-
sallus suppulalione transiliendus est, sa>pissime ma- cum bene obeundum.
jor luna aspicitur quam a'talis ralio ostendat. Sic Charissimo unanimoque amico Aquikc super-
eiiam post hujus saltns suppntationem, in primis spcculatori in Chrisli charilate salutem.
eirculi decennovennalis annis minor srepe invenitur Quarta feria post sanctam Pentecoslen, litteras
quam calculantiiim decantet memoria. Est quoque et tux bealiludinis accepi, charitate conscriplas, con-
altera causa qua minor videri solet per vices luna silio corroboratas, (ide sigillatas, in quilius sicul
quam calculatio niimerantium illam ostendat : dum optavi [Cod. Mab., hortavi], audivi; sicut speravi,
paulo ante vespcram, vcl unius honc tanlummodo agnovi. Nec me t-pes fefellit consilii, nec societatis
spalio accenditur luna, quse statim transacto solis coopcralio retardavit. Vestrum vero iler ad proban-
occasu prima supputanda est. Nec mirum si minor dam rei veritatem modo in praesentia dispositum est ;
appareat secunda, vel lertia, vel in caneris etia.n forlitudo vero exercitus, qui tecum vadit, ad caute-
xtalibus suis luna, quam, si post unam horara prioris lam ct dcfeiisionem vestri [Al., vestram] directa esl.
noclis accendaiur; ct post viginti duas vel tres ho- El hoc quodammodo ab ipsis processit Hiinnis; et
ras, dum ad vesperam pervenerit, priina compute- ideo in spe voluntatis Dei kctus boc iler perage. Nos
lur. Et uasc poteril esse ratio ut per vices minor ap- vero le, donante Deo, in pace cum certo consilio re-
pareat in specic, quam compiiteiur in ;vlale. Sed et vertenlem spcctemus in his, ut sestimo, regionibiu?.
hajc quoque minoralio iu Ariete, vel circa eum si- [Sed] obsecro, ul mox, le redeunte, dilectionis luse
guis, si lunaris incensio cvenerit, s;vpius consideran- litteras dirigas nobis, ut curiositas noslra certiludi-
libus occurrit; ita ul iu Ariclis signo miro modo ncm rerum per tuum intelligat consilium. Reguum
contingcre soleal, lunam prioris mensis novissimam _ itaque illml diu stabile fuit et forle : sed forlior eis,
uiane vidcre, el subsequenlis novam ejusdem diei qui vicit illud, in cujus manu sunl omnes rcgum ct
vespere apparcre in ccelo, ul polc sexta hora diei regnorum potcstales : et quemcunquc volucrit, esal-
incensa relro transactam manc, et post venicnlem tat (Ptal. lxxiv, 8), et cujuscunque cor voluerit,
vesperc ostendil. visilat, illiimiuat, et ad suum convertit scrviliuin.
Sed si ex illis.quas vestra inscruil aucloritas, cau- Etsi illius gralia respiciet [A/.,respicil] super re-
sis aliqua fuil [Cod. Val., lial], sive cx his quoe gnum Hunnorum, quis est qui se subtrahere audeat
noslra posuil solertia, neccssc esl lamen ul Paschalis nunisterio salutis illorum ? Pauci nobis restant dies
lima stans onmimodis inviolabilis permaneal. Ncc hujus vilas, et valde desiderandum est, Deiquc mise-
cni.n fieri poterit ut hanc diminutionem spcciei lu- ricordia toto corde deprecanda, ut iili in opere Dei
i.aris nemu priorum doclorum vcl sanclorum Patrum finianlur [A/., flrmentur}. Quia pius uniuscujusque
vidisset, et qui in Nicaeno concilio rationem Pascha- [vita] de fine judicatur quam de initio. Iu pcccatis
lis lunse sagacilcr invenerunt ct catholicc ordinave- nasciniur (Psal. t, 7), sed gralia renascimur, quaj
runt : ut omnimodis perpetuo juie sanctissima nos in bono opere currentes comitetur, et usquc ad
resurrectionis Dominica: feslivitas in toto orbc con- finem firn.um perseverare faciaL Tu vcro, Pater san-
corditer colerelur [Al., colitur]. Si qua: vero hujus p cle, amice fidelis, fraler dileclc, fili charissime, cum
diminutionis ratio verior in Plinio possit reperiri, prosperitale bona, divina tccum comitante gratia,
«iive a propler saltum nuper transaclum ; sive propter perge in opus Dei, et cum gaudio reverlere ad nos;
bittextum prope imminentem : deprecor ut vestra ju- et esto prsedicalor pielatis, non deeimarum exactor ;
bcat prudcnlia inquirere, nobisque solila benevo- quia novella [anima]aposlolicxpielaiislactenutrien-
lentix pielatc inlimare sludeat. Quia domi manenli- da cst, donec crescat el roboretiir ad acceplionem
bus nostros oculos nebulosa aquarum exaltalio [/•'., solidi cibi. Decimx, ut dicitur, Saxonum subvcrte-
exhalatio], vel Belgici pulveris itcr agcntibus ven- runt fidem. Quid injungendum est jugum cervicibus-
luosa aspersio caliginare facit. ldeo veitra bonilas idiolarum, quod neque nos, neque fratrcs noslri
adjuvare non dedignctur quxrentem, et in viam ve- suflerre potucrunt? Igitur in fidc Chrisli salvari aui-
« Propler taltum nuper (anno '/!>") transactum; in partes Sclavorum et providere omnem illam regio-
tive propter bittextum prope (anno 800) imminentem. ncm et ecclesiasticum officium colere, populosque in
DaU ergo vidclur hsec epistola anno 798. fide et Cbrislianitate prsedicando confortare, > ul lo-
105 b Edit. Mahillonii 7, Ptzii i collata cum cod. quitur Anonymus Salisb. de conversione Bajoar. et
ms. Salisb. Scripia videlur anno 798 quando nempe Carant. apud Hansizium Germ. Sacr. tom. II, p- 108.
« impcralor Arnoni archiepiscopo praecepit pergcre (Apud Frobcn. epi<'. 72.)
285 EPIS'TOLJE. 286
mas credentium confidimus. Vade modo, dilectissimc A vult facit in coelo. Qui laboriosas piscatoris manus
fraler, in benenedictione Dei, et consolationc Spiri- ab hamo ad ccelestis regui transtulil clavem ; et de
tus sancti. Albinus tuus est tecum in corde, quem pcrsccuiorc sanctorum cflicil pradicatorem populo-
ulinam habe.is cito socium in opere Dei. Nos matri- rum. H.tc vcro considcrans nec dc fratema desperes
culares pro te orare non cessamus, quatenus divina salute, nec de propria dubiles eflicacia. Pauci sunt
le ubique preeveniat et subsequatur gralia, ut cum dies laboris, sed plurimi mercedis. Labora [Al., la-
mulliplici pii operis fructu reverlaris a I nos. lionos boro], labora pro me et pro tc, ut luus labor mihi
et religiosos tecum habes socios, in quoriim ore et proficial; mea volunlas, si quid polest, tc adjuvet.
conversatione nomen Domini Jesu glorificelur. Nos Trahe me post te precibus lux sanctitatis : curre-
semper suspensi erimus de reditu tuo, donec videa- Dius sinml, doncc introducat nos rex in ccllam vina-
nius quem amamus, amplcclamur manibus qucm riam, ordinans in nobis sua? charilalis suavitatera
corde desideramus. * Tertiam vero partem de labo- (Cant. n, 4). Et quia vox veslra? dilcclionis ad nos
ribus tuis per singula loca seu episcopatus, seu mo • pervenire non potest, sxpius charta quam relationis
nastcrii, concessit tibi rex in eleemosynam tuam vocant , currat. Fraler, qui adjuvatur a fratre, quasi
tradere, si dies luus tecum prosequetur [Cod. Sal., civitas firma est. Quam pulchri sunt pedes evangcli-
tc prosequerelur] in via, ct hoc indiculis confirmari " zanlium pacem, cvangelizanlium bona (Rom. x, 45).
praecepit [Cod. S«/., prascipit]. Ecce dcficiente char- [Exalta sicut tuba vocem tuam , et memenlo te di-
lola, non charitate, pennam deponimus, hacc tautum- xit [Ita cod.; forte legendum memento te sequi cum,
modo salutalionis verba suhneclentes : Yivas Deo qui dixii | : Alias ovcs habeo, qiue non sunl ex hoc
feliciler, vadas, ct proficiens florcas in opere Dci ; ovili , qua; vocem meam audiunt , et illas me oportet
et te ubique euntem et redeunlcm summi regis adducere, et fial unum ovile el unus pastor (Joan. x,
dextera protegat, et defendal, venerande, dilectis- 16). Nec te priores ovcs impediunl, quin minus alias
f imc el dulcissime adducas, ct fucias unum ovile. Cugnoscat sapienlia
i> EPISTOLA LXXXVIII. vestra quid significat devotio noslra. De pucro quem
AO AHNONEM. habemus in donio nostra, sicut filium crudicmus, et
(Anno 798, mensc Octobri.) volenle Deo perfeclum faciemus virum ex illo. Eri-
Uorlatur ad munus apostolicum impigre obeundum ; mus ci adjulores secundum causam ct tcmporis ratio-
nec te vet infirmitate corporis, vel cura propriarum ncm ; ct si volente Dco viderimus facies nostras, tunc
vtium impediri palialur. omnia dc illo, sicut dc aliis multis, consilium salulis
Charissimo in Christo Patri [Aquilac Albinus] in- capiainus. Sicul fuil Albinus tuus, ila eril ct in xler-
firauis in dosiderio lolius charitatis salutem. num ; quia qui coepil charitatis bonum in uobis, ille
Fidei veslnc ct fuimc charilalis littera: nie [in perficiat, et ad fidei mercedem, crcdo, magnam per-
domo sanctt Martinij invencrunt [pridie Nonas Oclo- ducat. Qui autem perseveraverit in pnem, hic salvus
)"is] , sed Deo donante melius habentcin. Et te erit (Malih. x, 22). Dominus custodial iolroitum tuum
suiiima Dci gralia nielius ac melius habere concedat, et cxitum tuum ex hoc nunc ct usquc in ictcrnum
et opus Dei quod in manibus habes, crescere faciat (Psal. cxx, 8). Vivas feliciler, el fioreas iu opere,
per iuultam lalitudiuem populi; et ne lcpescat ani- verbo Dci. Vale, fraler, in xternum ; memenlo sem-
mus tmis, nec crebra lc cxtcrreat corporis lui infir- pcr orare pro nobis, ct memor sit sempcr Deus ad-
mitas. Nam virtus ex infirmitate pcrficitur (// Cor. juvare tc.
XII, $■), Felix locus et hora in qua le consliluit sum- «i EPISTOLA LXXXIX.
hius terrarum rcctor. Sed curre currendo, ut cur- AD LIOBRADUSI.
uim luum compleat Deus, el fidem conserves, et de (Anno 798.)
reliquo tibi rcmaneat corona gloria: (// Tim. iv, 7, 8). Liobradi (Leidradi) electi episcopi Lugdunensis amici-
Nos vero peccatorum vincula parlim sicculi calenis, liam exoptat.
partini vinculis mortiorum currcrc abncgant, et quod Ponlilici, fratri, amico « Liobrado cleclo Albinus
in voiuntate promptum est , in carnc infirmalur D salutem.
(Marc. xiv, 38). Sed fiat volunlas Domini : et qui Gratias ago Deo qui lalem mihi perdonarc digna-
cocpil in spirilu, compleat in opcrc. Scianl omnes tus cst ainicum, in cujus fide verilas, in cnjus boni-
geoles, quasi slilo silulai c. Quis cgo nisi pulvis par- tatc bcnignilas, in cujus consilio salus scinpcr in-
vissimus? Tamen qui de pulvere evexit Dominus, venta est. El quanto rariores nunc tcmporis tales
polest dc creatura facere qux vult : quia omnia, qux inveniri possunt, tanlo chariores haberi debent. Sic-
■ Teriiam partem dc laboribus tuis. t Sane memo- ' Hxc verba omissa a Mab. supplcndum ex Isai.
ratu digna est donatio quam rex Arnoni fecit, pcr XI., 15 : Ecce gentes quasi stilla situlir, et quasi mo-
iingula loca qux laboribus aposlolicis cxcullurus mentum statera; reputata; sunt : ecce insula: quasi pul-
essct, partis lertia:. • Hansiz. vis exiguus.
106 b Edil. Mabill. 13 ubi mulila csl. Hic intcgra A Edit. Quercet. 8G cx ms.; Froben. 74.
prodit ex cod. ms. Salisb. Est vero responsoiia ad « Liobrado etecto. Liodrado legcndum putat Ma-
epistolam Arnonis, dum is anno 798 in Hunniam billonius, qui est Leidradus anno 798 cleclus episcn-
abiisset, vcl abiturus essct, dolens quod a propriis pus Lusdunensis ; sequenti vero anno primum ordi-
ovibus abesse cogeretur. Alcuinus respondet ; Nec te nalus. Vide liist. Litt. de la France, tom. IV, pcg.
friores oves impediunt, etc. (ApudFroben. epist.73) 433 seqq.
«37 B. F. ALBIM SEU ALCLINI 01 Lrtl.U PARS l 2S<<
nt gemmnrum fiilgor inter arenosam spleiidescil gla- A nunc lola liilaritale mentis ccepti iiineris cursus per-
ream, ila aniicus probaliis inter mullitudinis circum- agcndns csl; qitia 7111 pcrseveruverit usque i» fincm,
strepenicm turliam gralissinie ertiititr, amplexa'ur, hie satvus cril (Matth. x, 22). Quia si lorpens pigritia
tmcttir. Qtti juxta anliquitalis proverbinm, diu qtuc- clam boni operis irrepserit, mox malitia palam malt
rilur, vix ijivcnilur, difficile servatnr. Cujus parabolx operis sttccrcscit. Origo est iniquitalis, amissio boni-
interpretaiionem facle est ex teipso cognoscerc. El tatis. Etdum sua; voluntatis seqiiiturhomo affecturo,
mirum in modum , quod oinncs invcnire volunt , vix mox divinae scrvitulis perdit effcctum. Inde prima
ullus esse desidcrat. Et hoc ideo, quia pncceptum angeli ruina fuit, qui in sua gaudens potestatc, a
Domiuicum, si apertis audiant auribus, surdo tamen summo declinavit bono. Et qui gloriosior fuit ceteris
corcle parvi pcndunt : Omnia, quxcunque vtiltis, ui in conditione, factus cst miserior omnibus in perdi-
facianl vobit hominet, hirc eadem el faeite illis (Matth. tione. Undc se superbia [Al., superba mens] erigit,
vn, 12). Inter ca?lera virtulum insignia qiue luiic ad- indc maxime dejicitur. Ideo prxcipue necessaria csl
jacent mandato, hoc qupque adjungitur, ut qui ami- Deo servientibus humilitas obedientia;. [Per humili-
cum velit invenire fidelem, sit ille cuicunque homi- talis gradus ad culmen pervcnitur sublimitatis]. Chri-
num amicus fidelis, vel in salute aninwe, vel in stns suis parenlibus legilur esse subditus (l.tie. 11, 51),
suffragio sxculari, quantum ad rem et personam B "l nos humilitalis sute excmplo ad bonttni informaret
cujuslibet perlineat. obedientisc. Qua; est monacborum vila, nisi charitas,
Quod vero mc inteirogarc voluisti de certitiidine humilitas, et obedicnlia? ll;e sunt scmilx, qujc ad
•■clerna; arcem civitatis eunlcm dediicit in eis, si ca-
voluntalis vel loci , nihil tibi certum adhuc reman-
dare habeo, nisi Deo miserante et vita comite, adhuc tholica fiJes, quae per dilcctioncm operatur, comila-
visurus eris faciem mcam ; licet ncsciam proptcr oc- tur currentem in islis.
cupationes meas vel vestras, ubi aut quando. Mullo- Novas vcro, fratres charissimi, Ilispamci erroris
sectas toia vobis cavete intcntione. Sanctorum Pa ■
ties, secundum opportunitalem portantium , littcras
mihi dirigcre salage, ut habeam curam tux charitati Irum in [fidc] scquimini vestigia, et tiniversali Ec-
rcscribendi, ct ctiam demandandi quodcunquc vcniat clcsiae sanctissima vos adjungilc unaniinitatc. (.1/.,
inihi. Tantiim diligenler deprecare Dominmn Jcsum, uniiatt 1 Scriplum est: Terminos Patrttm luorum ne
iTunsyrediurit (Prov. xxn,28).Etd Symbolo catholica:
u l dirigat secundum suam magnam misericordiam
vitam fanuili sui in sanctissima? sua; voluntatis fidei nova [noniina] nohtc inserere ; et in ecclesia-
effoctum, el Christianx rcligionis, juxta faculfalem slicis officiis inauditas priscis lemporihus traditiones
virium noslrarum, profcclum. nolile diligcrc. lVr apostolicx doctrinaj publicam
Pax aeterna regal Chrisli te, pr.rsnl amatc, ' pcrgite slratam ; nec pcr diverticula cujusliltcl no-
l
Seinpcr in xleroum, prasul amate, vale. vilalis in dcxteram vel in sinistram a via regia
dcclinale.
» EPISTOLA XC.
b AD FRATRES LW.DCNENSES. De iidoptione vcro, qnam quidam injuriose Cliristo
Deo ingcrcre contendunt, • ex auctoritale svnodali
(Anno 798.)
Carendum monet ab erroribus Hispanorum variis. Re- habetis responsnm. Unitas vero personsc in duabus
tpondet qttwslioni de obscrvatione tabbati ante Do- Chrisli naturis, naluralem Deo Palri Filium esse
minicam Iiesurrectionis. confirmal. Quia nequaquam in proprio, et in adop-
llcligios% in Cbrislo conversalionis veslrx, pcr tivo [una] potest esse persona. Ideo Christus pro-
e Laidradum electum pontificem Iaudabilem audiens prius [Cod. Sal. , naturalis] est Deo Palri Filitts, et
sollicitudinem , magno esse me gaudio delibutum nos per illum adoptivi, non ille nobiscuin adoptivus.
fateor ; quia Chrislus fons lolius bonitalis, talcs ad- Sicut ille soliis sine peccato, sic ille solus sine adop-
buc in bis diebus, quando multorum rcfrigescil cha- tione; Patrc in baptismo attcstantc : llic est Filittt
rlas (Matth. xxiv, 12), sui sancti noininis habet con- metts dilectus, in quo mihi bene complaeui (Matth. m,
fessores, qui onera sxcularium occupationum abji- 17). Et Apostolo: Qui proprio Filio sno non perperck
cientcs, leve Christi jugum 107 propriis imponere D (Hom. vm, 52). Quhl plura dc his dicimus, de qui
cervicibus gesliunt : ct veiani, qn.e foras timorcm bus sufficicnter diclum habctis; nisi quod qui illmn
mitlit, charilalem (/ Juan. iv, 18) et pectoribus sua- adoplivum Dco Patri esse credit, per ilbim Deo Pa-
vitcr rclincnt , et opcribus veracilcr ostendunt. Sed tri adoptivus essc non credilur?'
111 » Edit. Qucrcel. 69 ct 70. Canis. 8 collata lioqtte, dc qua lunc lcmporis disccplabatur. Milii la-
cuui cod. ms. Salisburgcnsi. (Apud Froben. ep. 75.) men vcrosimilius videtur Alcuinum bic solum Ilispa-
b Ad fralres Lugdunenses. Insula: Barbanv , vcl nici erroris secttts reprobaturum hortari Lugduucn-
Alhanacenses monachos, de quibus vid. Mabill. An- scs, nc Symbolo nova nomina adoplivi , nuiu-upatic:
nal. lib. xxvi , niun. 71. Carel quidem hxc cpislola addant, aut inaudilas traditiones de sale in sacrificio
in codicc ms. omni tilulo, ail Canisius , ex nominc adhibcndo, de omissione triuac immersionis, clc, Lu
tamen Laidradi episcopi Lugdunensis paict scriptam usum deducant.
csse ad eosdem fralres. « F.x auctoritate synodali. Ex actis nimirum coiir
c I.iiidrttdnm electtnn. Qui nimirum nondum ordi- cilii Francofordiensis anni 791 vel forlassis Aquis-
mluscrat, fiu.i- ordinalio primum altero ab electione grancnsis anni 799. Cui tamen obstarc videiur quod
amio 799 facla est. Vid. epist. priorem. Laidradus hic eleclus vocetnr, qui hoc anno jam fua-
* Sumbolo catholica; fidei. Canisius hsee cl subse- rat confirmatus.
q.tcntia vcrba inlerprclalur de addilionc vocis : Fi-
 289 EPISTOL.-E. 200
Audivinius quoque aliquos in illis partibus ailir- A dara. Videlur oniiii Apostolus Imic observationi es»e
nure, salem esse in sacriflciuin corporis Chrisli mit- contrarius in eo loco, ubi ait: Consepulti enim esiis
tcnduin. " Quani consuetudinem nec universalis ob- in Christo per baptismum (Rom. vi, 4). Scimusenim
serval Ecclesia, necRomana cuslodilauctoritas. Tres Christum, licet hoc syiiecdocbice sil inteiligendum,
tunl, juxta apostolum Joanncm, qui lestimonium dant, tres dies et tres noclcs in sepulcro fuisse, ipso dicente
spiritus (et) aqua et sanguis (I Joan. v, 8). Tria sunt ad Jmlxos: Sicut fuit Jonas in venlre ceti tribus die-
qux in sacrificio lmjus testimonii offcrendu sunt : bus et Iribus noclibus, sic eril et Filius hominis in
pants, et aqua el vinum. Sicut enim spirilus vivifical corde terroe tribus diebus et tribus noctibus (Maltlt.
corpus (Joan. vi, 64), ita panis confirmal cor homi- xn, 40). h Possunl tres noctes tres mersioncs, [et
nis. Sicul enim sanguine liberavit nos Christus, ila tres dies] tres elevationes designarc. Sicut Christus
el vino kelificat. llem de aqua: Qui biberit ex aqua, tertia die resurrexit, ita et nos terlio die de fonte
quam ego dabo ei, non sitiet in (eternum (Joan. IV, vitalis lavacri elevati , in novilate vilse cum illo am-
13). Sic [Cod. Sal. , scilicet] et panis, qui in corpus bulemus (Rom. vi, 4). Legimus et in epistola sancti
Christi consecratur, absque fermenlo ullius allerius papae Leonis, quam de baptismo ad omnes Sicilix
infectionis, debet esse mundissimus ; et aqua absque conscripsit episcopos, ubi posl congruam disputalio-
omni sorde purissima, et vinum absque omni com- B nis seriem, ita subjunxit diccns : « Quamvis ergo et
mislione alterius liquoris [nisi nquaV) purgatissi- illa qtue ad humilitatem, et illa quaj ad glorium per-
mum. Igiiur aqua ulrique conveniat. Ex aqua et fa- tinent Christi, in unam concurrant eamdemque pcr-
rina panis fit qui consecratur in corpus Christi: sonam ; totumque qnod in illo virtutis divinac esl et
aqua et vinum in sanguinem consecrabilur Christi. infirmitatis humanaj ad nostrae reparationis tendat
Si enira aqua el sal, sicut hujus secloe dicunt aucto- effeclum, proprie tamen in inorte crucifixi, et in rc-
res, unius sunt nalurse , infunde carnem recentem surreclione mortui, potentia baplismalis novam crea-
aqna, el aliam sale consperge: videbis cito, si unam turam condii cx veterc : ut in rcnasccnlibus et mors
aqua el sal habucrit effcctivnm polentiam. Nunquid Cbristi opereturet vita ; dicenie bealo Paulo apo-
caro Christi computruit in sepulcro, ut nunc sale in- slolo: An ignoratis, fratrcs, quia qtiicnnque baptitati
digeal corpus ejus in sacrificio?Qnod itaque in ve- sumus in Chrislo Jesu , in mortc ipsius baplizati $h-
' teri lege sal pnecipilur in viclimis habendum, signi- mus? cotisepulti enim snmus cum illo per baptismum
licatio tunc fuit futurae rei intelligendae , non obser- in mortem : ut quomodo surrexit Christus a mortuis
vatio in praesenti tempore habendse: sicul omnia Ju- per gloriam Patris , ita et nos in novitate vitar ambu-
daicsc legis sacrificia, quafi juxta Aposlolum in figura lemus. Si enim complantati facti sumus similitudint
conlingcbanl illis (/ Cor. x, H). Scripta sunl autem C mortis ejus, simul et resurrectionis erimus, et cactcra,
[hsec] propter nos. Litlera enim occidit, spirilus au- quse latius magister gentium ad commcndandum sa-
tem vivificat (II Cor. m, 6). Hujus vcro 108 sacralis- cramentum baptismatis dispulavit (Rom. vi.3-5).
simre oblationis flgura in Melchisc.lech praecessit, Et apparct ex hnjus doctrina, regeuerandis liliis ho-
qui vinuin et paneni Deo summo offerre solebat (Cen. mlnum, elin Dei lilios adoplandis, illum diem et
xiv, 18). illud teinpus electum , in quo pcr simililudinem for-
IIujus quoquc mysterii sanctificutio nostne salutis mamquc mystcrii ca qux geruntur in membris, his
portendil effcctnm. In aqua vero popiilus inlclligi- quae in ipso capite sunt gesta, congruerent : dum in
lur crcdentiiim. In granis tritici nn;le farina effici- b.iplismalis regula et mors interiil [Cod. Sal. , intor-
lur ut panis flat , adunatio totius Ecclesiai designa- venii] interfectione peccati, et sepulturam tridunm
Uir, quae igne sancli Spiritus in unum decoquitur cor- imitalur trina demersio el ab aquis clevalio, resur-
pns, ut suo capiti membra coinpngincnlur. Item in gentis insiar [est] de sepulcro i (Epist. 16, cap. 5,
aquis quse vino miscentur, flgura, ut diximus , gen- lom. LIV Patrol. col. 697). Sed et bealus Hierony-
tium designatur. In vino autem sanguis Domuiicse mus in libro sccundo Tractatus in Epistolam sancti
passionis ostcndilur. Alque ila, dum in sacramentis Pauli ad Ephcsios in cxposilione sentcntix : Unus
aqua trilico vel vino miscetur, fulclis populus Christo D Deus, una pdes, unum baptisma: unus Deus et Pater
[incorporatur et jungilur]. Seii de hujusinodi figu- omnium, qui super omnes et super omnia et in omni-
rationibus cpistolaris anguslia diu me disputare pro- bus nobis (Ephes. iv, 5, 6); de trina mersione ita
hibel. Scd et canones Carlhaginenses cap. 24 de sa- ail: • Sienim, ul scstimant Ariani, DeusPater solus
criflcio ccporis et sanguinis Domini : i Nihil am- esl Deus, eadcm consequenlia solus erit Dominus
plius offertur, quam ipse Dominus tradidit; hoc est, Jesus Christus, et nec Paler erit Dominus, nec Fi-
panem el vinurn aqna mistum > (Concil. Carthag. m). lius Deus. Sed absit, ut non sit vel in (.'ouiinatione
Tcrtia quoque nobis dc Hispania, qua: olim tyran- deitas, vel in dcitate dominatio. Unus est Domiuus
iiuriini nutrix fuil, nunc vero schisnialicorum, cnntra ct unus csl Deus, qu!a Patris cl Filii dominalio una
aniversalem sanct;e Dei Ecclesiae co.isueluJinem , de deilas est. Proplereat-t fidcs una [dicitur], quia si-
Lapiismo quiestio delata est ; affumanlcs quidam sub militcr in Pairrm ct in Filium et « in Spiritum sanc-
.lovocalione Trinitatis unam esse inersioncm agen- lum baptizn rur, ct ter mergimur , ut Trinitas [.4/..
* Basnagii in hiinc locum crisin in pr.efalione re- duni injuriosam adnoUilionem ejusdcm Basnagii in
prohavimus. pra:falione nancis-pei slrinximus.
* Posiunl tres noctes. Ineptam et Alcuino admc- c Et in Spiritum sanclum. Supple ex editis sancti
291 B. F. ALBINI SF.U AI.CUM OPERUM PARS I. 292
Trinitatis] iiiuim appareat sacramenium. Et non A generi peecatorum trina videtnr ablulio convenirc :
baptizamur in 109 nominibus Patris el Filii et Spi- vel propter originale peccatum, quod in iufanlibus
ritus sanc.ti, sed in uno nomine, quod inlelligitur valet ad pcrdilioncm, vel propter illa qux in pro-
Deus. Ei niiror qua conscquentia in uno vocabulo, fcclioris [Cod. Snl., perfectioris] sclatis homini-
eodcm opere , et eodem sacramento naturx diver- bus volunlate, verbo, vel faelo adduntur.
sitatem Arius, Macedonius, [et Eunomius] suspiceu- Ut vero cognoscalis hujus sacr.ilissimi myslerii
tur coneordante [in] impietalc discordia , et a crea- significationes, juxla sanclorum Patruin intelligen-
tura in Filio et in Spiritu sanclo ccenosum fontcm liam el stalula ecclesiastica, vestrx charilati eadem
lenemcs, diversos hrereseon rivulos duxerint. Umim sacramcnta calholica intcrprctalione oslendam. Nam
baptisma: cl contra Valenlinum facit , qui duo baptis- magna sanclilate, et venerabili significatione, quid-
mata essc conlendit; et contra omnes hxrelicos, ut quid in eis gerilur, statulum esse, neminem dubi-
sciant se non habere baplisma [Al. , baplismata], tare fas esse arbitraraur. Primo paganus catechu-
sed iu una Chrisli Ecclesia fontem esse vitalem. Po- menusfit, accedens ad baplismum, ut renuntielraa-
test unum baplisma et ita dici, quod licet ler bap- ligno spirilui et omnibus damnosis ejus pompis. Ex-
tizemur propter mystcrium Trinitatis, tamen ummi Milllaiur cliam, ut fugalo diabolo, Christo Dco ncstio
baplisma rcpulelur. Unum quoque baplisma est in B paretur inlroitus. Exorcizalur, id est, conjuratur
aqua, el in spirilu et in igne : et de quo [Domiuus] malignus spiriius, utexeal, cl recedat, dans locum
loquilur : Daplismo habeo baptizari (Luc. xn, 50). Deo [vero]. Accipit catechumenus salem, ut pulrida
Et alibi : Uaptismate meo baptizabimini (Marc. x, el fluxa ejus peccata sapienlix salc, divino munerc,
59). muiidenlur. Vera deinde Symboli apostolici tradiiur
Sunl cliam versus beali a Ambrosii cpiscopi, de ei fides, ut vacua domus et a prisco habitalore dc-
ternarii [numeri] excellenlia nobilissimi,quosadcon- relicta, fide ornelur ct praparetur habitalio Deo.
lirmalionem trince mersionis huic epislolie inserere Tunc fiunl scrutinia, ut explorelur sxpius, quam
placuit. ilrmiter, posl renuntiationcm Satanx», saera vcrba
daue fidei radiciluscordedefixerint.[Tanguntiiretna-
Omnia trina vigenl sub majestate tonantis. res, ut quamliu spiritum naribustrahat, 110 i» fi<te
Tres, Paler cl Verbum, sanclus quoque Spiiitus, accepta perdurel]. Pectus quoquc [eodcm] perungi-
[ uiuim. turoleo, ut signo sancUe crucis diabolo claudatur
Trina salutaris species crucis, una redcmplrix. ingressus. Signantur et scapulx, [ut undique mu-
Tertia lux Dominum remeantem a morlc rccepit. niatur. lteni in pecloris et scapuUr] unclione signa-
Trina dies Jonam lenuit sub viscera ccti. q lur lidci finnitas, el operum bouoruin perseveraniia.
Tres pueri ccrncre [Forte, cecinere] Deuin fla- Et sic in nomiac sanctx Trinilalis trina submcrsione
[grantc camino. bap:izalur. Et recte homo, qui ad imaginem sanclan
Ter Sabaoth sanctum rcfercns benedictio psallit. Trmitatis conditus cst, per invocalionem sanctx
TEIl MERGENDUS AQUA EST, CM GRATIA FUM LA- Trinilatis ad camdem revocalur imagincm. Et qui
[VACRI. lertio gradu peccali, id est, operatione cecidit in
Teslibus [et] stabilis constal trilms aclio cuncta. mortem, terlio elevatus de fonte per graiiam rcsur-
Terno mense suis redeunt sua lcmpora membris. gat ad vilam. Tunc albis induitur vestimenlis, pro-
Tres sunt xtates, flos et robur, regra seneclus. pter gaudium regenerationis, ct castilatcm vitx, et
Tres moduli b in causis, judex, defensor et actor. angelici splendoris decorem. Tunc sacro chrismate
Tres in secla gradus, orlus, transcursio, finis. caput perungilur, ct mysiico tcgitur velamine, ut in-
Tres spcm qux palpant, requies, lux, gloria vitie. telligal se de anathema, regni el sacerdotii dignita-
c Il;ec vero pnccipui doctores et sanctissimi Pa- tcm porlare, juxta Apostolum : Vos estis genus re-
Ires nobis reliquerunt in suis testimonia dictis. No- gale, offerenles vosmetipsos Deo vivo hosliam sanctam
bis vero juxta parvitatem ingcnioli nostri videtur, et Deo placentem (I Pelr. II, 9 , et Rom. ul, i). Sic
ut sicut intcrior horno in fide sanctx Trinitatis ad •* corpore ct sanguine Dominico confirmatur, ut illius
imaginem sui conditoris rcformandus est, ita et cc- sit membrum, qui pro eo passus est et resurrexit.
terior trina mersione abluendus esse : ut quod in- Novissime per impositionem manus a summo sa-
visibiliter Spiritus operatur in anima, lioc visibiliter cerdote septiformis gratise Spiritum accipit, ut ro-
saccrdos imitetur in aqua. Nam originale peccalum borelur per Spiriturn sanclum ad pnjedicamlum
tribus mndis actum est : delcctatione, consensu, cl aliis, qui fuit iu baplismo per gratiam vitse donatus
opere. Itaque et omne peccalum aut cogitatione, seternx.
aut locutionc, aut opcralione eflicitur. Ideo triplici Videtis quam fidclilcr, ralionabililer ct prudcnter

Hieronymi : credimus. Et baptisma unum ; eodem
enim modo et in Patrem et in Filium et in Spiritum
tanclum baptizamur.
» Ambrosii episcopi. Mediolancnsis aii Alexandrini,
incertiiin. inler Opera Mediolanensisisti versus non le-
fintur. Alexamlrinus teste bealo Hicronymo de Script.
cclc.volumcn mullorum versuum scripsit. Cvms.
»> Can., medii, ut apud Sidoniuin lib. u, cpist. 1 :
< Quidquid sperandum est, lieri lemedio,ie prxsule
placet. »
c Hwc vero prwcipui doctores. Ab his verbis inci-
pil cpistola 70. Edit. Quercel. qux membrum est
prioris, cniii ca continuandum, ut in cod. Salisb.
495 EPISTOL.€. «9!
!u>r omnia tradita sunl nobis obscrvanda. Nemo A dcposco : qnia illi meam parvilatem dc litijiismodi
catholicus contra Ecclcsiae auctoritatcni, nemo so- qiueslinnihus iiilcrpcllarc curabant.
brius contra rationalem consiietudincm, ncmo (idc- • EPISTOLA XCI.
Us conira pietalis intelligcntiam ccrlare audeat. Et AD ARNONF.M.
ne schismaticus inveniatur et non calholicus, sequa- (Anno 799.)
tur probatissimam sancLe Komana: Ecclesia± auclo- Eum videre detideral ; lempora periculosa deplorat :
riutem : ut unde calholica: fidei initia accipimus, se ad palatium vocatum, et Felicem a Laidrado ad
iiulc exemplaria salutis nostrce semper habeamus; regem ducendum significat, etc.
ne membra a capile separentur suo ; nc claviger [Aquite] inter omnes Alpinaj celsitudinis aves
regni ccelestis abjiciat, quos a suis deviassc intel- charissimo [Alhinus] salutem.
ligit doctrinis. » Epistolam vero quam a bcato Gre- 0 si mihi translatio Habacuc esset concessa ad lc ,
gorio de simpla mersione dicunt esse conscriptam, quam tenacibus tua colla strinxissem, o dulcissime
in Epistolari suo Libro, qui de Roma nobis allatus fili, amplcxibus? Nec me longiludo [aestivi] diei fes-
est, non inveuimus; alias vero omncs perspeximus sum efflceret, quin minus premerem pcctus peclore
in eo Libro, quem ad occidentalium parlium eccle- [Cod. Sal. pectori] , os ori adjungerem, donec sin-
sias, ponlifices et reges scripscrat. Idcodubii sumus, B gulos corporis artus dulcissirais oscularer salulatio-
an illius sit, an ab aliquo hujus scctx auctnre sub nibus. Sed quia hoc peccata mea inipediunt , ut in
ejus nomine scripla sit. tardo corpore fieri valeat, [quod possum] instantius
De observatione vero, undc interrogaslis, sanctis- cfflciam, pennara charitatis lacrymoso intingens
simi sabbali, quod Dominicx resurrectionis diem gurgite, ut suavissima salutationis verba scribantur
prxcedit, dignissimura nobis videtur ut omni veue- in chartula, ut per manus currentis viatoris vcniat
ralione babeatur jucundus. Et quidquid aliis diebus ad filium charitalis me:c, qui est pater meritis,d fra-
in quadragesiraalibus epulis, seu salutis causa, seu ter charitale, filius aelale ; ut me legat lugentem ,
necessitale qualibet cogente, utendum fiat, in eo quem non aspicit lxtanlem. 0 dura divisio gravi
die non respuendum esse nobisvidelur dignum : non ponderis iu corpore! o dulcis coujunclio in dile-
ad satietalem gulse, sed ad veueralionem sanctitatis. ctionis visceribus ! o vera fraternitas, qu;c nunquam
Non itaque Deus tantum requirit quid manducemus, dividitur, quae non minus in abscnte ardet quam iu
quantum considerat qua facililate abstineamus ab praesenti clarescit ! In hac, obsecro , nostra tccum
interdictis, vel qua modestia utamur concessis. In semper vigeat memoria, ut fragilitas nostra vcstris
omnibus his lemporum ralio, el fralcrui ainoris con- fuicialur orationibus, cl non recedat de corde nomen
venienlia observanda est. Ideo Dominum in Evangc- " diligcntis te; sed in Christo situnitas.sinc quonulla
lio Judxis legimus dixisse, dum de Joannis absti- perfecta cst charitas.
nentia, et de sui ipsitis ad homines convcnientia 112 Multas habemus curiosilatcs de fide catlio-
parabolam puerorum proposuit dicens : Et juslifi- lica, quia plurimi sunt impugnalores. Ideo nobis nc-
cata est sapientia a filiis suis (Matth. xi, 19). Id est, cessarium cst multorum fulciri intercessionibus , ut
filii sapicntix inlelligunt in omnibus rebus ubique muliis divina donante gratia prodesse possimus.
modesiiam rationabilem, et concordiam pacificam Tempora sunt pcriculosa, el tribulatio supcr triln.la-
esse laudabilem. Quse eliam cuncta vestra sanctitas, tionem scmper advenit. Populus in egcslatc, ptinci-
fralres charissimi, in opere melius agnoscit, quam pes in labore, Ecclesia in sollicitudine, sacerdotes in
nos verbis proferre valeamus. qucrelis. Omnia lurbata sunt ; tamen ille , credo ,
\os vero cceptum salulis :elerti:e itcr magna dc- miscrebilur, cujus misericordia speciosa csl in lcm-
votione mentis et corporis peragile, quatcnus ad per- porc tribulalionis ; cujus te laudi et bonori sempcr
petuam ccelestis gloriae coronam pervenire merea- insistere multum gavisi sumus. Iteficit enim spititum
mini. Meque in sanctis orationibus vestris, obsccro, nostrum [Candidus] de rcligiosa vita vcstra , sive do-
ut familiariler habeatis. Multum valet deprecatio jnsti Q> mo, sive in itinere. Ideo non est mihi admonerc fa-
assidua, juxta apostolum Jacobum (Jac. v, 16) : cientcm, nec plena implere, sed congauderc gaudcnti-
quanlo magis multorum fratrum? Deus secreiorum bus, et in tuisprofectibusDeum laudare. Dum potcris
leslis novit, quantum vos proflccre in omni bonitate operare opera Dei (Joan. vi, 28) : et dum lucem ha-
desidero, et dc hujus mortalitatis aerumnosa miscria beas, curre (Joan. xu,35), donec pervenias ad bra-
ad aslernitatis gaudia transire concedat. vium superncebeaiitudinis(PAi7. m,U). [Utinam ci-
b IIiijus vero cpislokc exemplar fratribus, qui in tius superveniente xstaie le mereamur videre. Nam
insula Lirina Dco deserviunt, ut dirigcre faciatis, mcdioMaio.perficiente Deo, adpalatiummc esscarbi-

• Epislolam vero , ctc. lgilur Alcuinus mutilum
codicem cpistolarum sancti Grcgorii habuit , cpisto-
lam enim, itc qua hic Alcuinus duhium movct , ad
Lcandrum Uispal. genuinam essc conslal cx Isidoro
Uisp.il. concilio Tolelar.o iv et Joannc diacono. Sed
dehoc alibi plura dicemus.
11 llujus episiolfr. Ilxc clausiila dcest in rod.
Salisb. Dc Liriiicnsiuui monaclioniin stalulis agtl
Hilarius Arelalensis in Vita sancUHonorali.
c Edit. Mabill. 18 maximam parlcm mutilata.
Intcgram damus cx coJ. ms. Salisb. (Apud Frobcn.
episl. 76.)
<* Frater charitate. Ila etiam scse cxplicat Alcui-
nusinepisl.92(nuncll8)ad eumdem. Yidequsedeca
re in prxralione diximus, ubi iuquirimus, an Aruo
Alcuini frater Germanus fucrit ?
895 B. F. AI.BINI SKU ALCUIM OPERUM PAKS I. S9A
, secundum quoJ domnus rex dcmandavit nobis. A strata publica, qux ducii ad palalium Dei Chrisli. in
Kt " Felix novitatis assertor habet juratum venire ad qtto est pax, laus et gloria , ad qucm pervenientes
domnum regem rationein reddere fidci sux. Ideo dili- nicmores cstote mei.
genliusoratepro nobis].Egovero vernaciilus sanctx [Kalendit Sovembris ' tolemnitas Omnium San-
liei Ecclesix vobiscum stare habeo, ct quod sacerdo- ctorum. Ecce, venerande Pater Arne, habes designa-
luinChristi unanimitas credit et prxdicat, in hoc cgo tam solemnitatem Omnium Sanctorum , sicut dix-
Jaboro, et cum meis loquor, elpro filiis sanctx Dci Ec- mus, quam continue in mente relineas , et seniper
desix aperiam os meum, si ille implebit illud , qui pro anniversario tempore colere non desislas, alten-
ait : Aperi ot tutm , et ego implebo illud ( Ptal. dens illud et intente considerans, quoniam si Elias ,
lxxx, H). Desiderans docere viam Domini , et unus ex illis, in Veleri Testamenlo oraiione sua, du n
confirmare litubantes , et exhortari slanles, et voluit, clauderc coelum potuit prxvaricalorilus , et
trigere jacenles pcreum et in eo, qui erigit elisos et aperire conversis (/// Reg.xwi, etJac.\,H), quanin
tolvit compedilot (Ptal. cxlv, 7, 8). Dominus Jesos magis 113 Oinncs Sancti inNovo Teslamenlo ? ubi
Christus.pro quo niihi, et per quem mihi sermo esl, eis specialiter el patenter claves regni ccelesti com-
ul cum verum Deum, et verum Filium Dei omnihus, nrissx sunt, et claudere coelum possunt incredulis, et
olentibus et nolentibus audire, teslamur. B aperire credentibus, si inlima dilectionc honorifican-
[Libellos nostros, quos >> Hildegarius portavit de lur a fidelibus, et coluntur glorificatione eis condi-
sancto Martino, id est, tancti Ambrosii de fide calho- gna. Quod ut fieri digne possit a nobis , Itimen ve-
lica ad Gralianum imperatorem , et Tractatus in pro- rum, quod illuminat omncm homincm (Joan. i, 9) ,
phetas Joel et Amos; hos vero libellos, si in mona- Christus Jesus , illurainel corda nostra, ct pax Dci ,
sterio rcmansissent, omnimodis tecum affer si vc- qtise exsupcrat omnem scnsttm (PMI. iv, 7), per in-
lercessionem Omniuin Sanctorum ejus, cuslodiat «a
nias; sin autem, rcmittc nobis. Si vero portasset se-
cura, mittatur, ut rcddat, ul benediclionem sancli usqtie in dicm xternitalis. Hanc solcmnilaiem san-
Marlini habeal, quia de illius sunt armario , quem ctissimam liibus tliebtis jcjtinando, ornndo , missas
nihil per nos perdcrc optamus. Illum vero prxfalum canendo, el elcemosf nas dando pro inviccm since»
pjerum bene fecisti, dum dedisli eum sxculo ser- devolione pnccedamus ]
v:re, quia studium ecclesiaslicx vitx noluit insisli « EPISTOLA XCII.
AD ARNORF.M.
[Leg. insisterc] : ct non mihi irascaris contra eum.
Sciebam illum nolle quod vos velle sciebam; sed (Anno 799, mense Marlio.)
nolui, ut per inc a le separaretur , qui ad le san- ^, Epistolam eum muneribus se accepitte ; ac te medio
mense Maio apud regem, quo eliam Felix adducen-
guine pertincbal, limeo, non spiritu. Tamcn non cst dits etl, fulurum significat.
«'.esperandum dc eo, potens csl Deus de lapidibus Dilcclissimo filio Aquilx Alliinus salutcm.
istis suscitnrc filios Abrahx (Matlh. m, 9). Benefac, Acceptis sacerdotalibus dileclionis tux muneribus
obsecro, c Mago meo nigro ; erit enim utilis in domo cum magno gaudio el lxtilia , simul cl suavissimis
Dci. Scniper nobiscuni fuit, bonam habuit vo- lilleris, in quibus omni favo dulcior rc.lolebat milii
luatatem et humililatem , seu in scrviiio Dei , seu charilas, ct quam sxpius probavi, seinper amavi ; et
etlam in lectionis sludio ; el quidquid ille accepisset, quadam familiarilale inlra cordis mci arcana, quasi
fac eum partiri cum plurimis, ut sermo Dei crescal thcsaurum dcsidcrabilcm, tux facici ct nominis me-
in Ecclesia, cui Deo dispensante deservis. Saluta , moria rccondidi [Edit., rccondilur] : ct quod iiigruiu
obsccro, oinnes fratres nostros in pace et charilale , in capillis vidclur, candidum in corde amalur. Sed
Patrcmquc nostrum d Alimum cpiscopum, et caitcros oranimodis obsecro, si ficri possit, hoc anno supcr-
consaccrdoics vestros. Hortare illos scmper ad pnc- vcnicntc vidcam dulcissimos oculos [Aquilx mcx],
dicationis officium. Memento dum * pallium acce- ut amplectar, deosculer non solura ore, scd ctiam
pisti [ab] apostolica sede, majus te accepisse onus tolo corde. [Jam pridcm lux cbarilali longiorem
etdebitorem esss omni personx etdignitali, fiducia- 0 scripsi epistolam , et direxi Chlolario fralri, ut pcr
liler verbura Dei prxdicare]. Noli, noli laccre , scd vcslros homines ad vos pcrvenirct. Ideo paucis modo
clama, et ne cesses. Exalla sicut luba voccm tuam sermonibus loquor in bac pr.esenli chartula. Vcnit
(lsa. lviii, 1) , el ostende omnibus viara salutis enim xiv Kal. April. raihi cpislola vestra cum mu-
xternx, cl dic : Currile, hxc esl via regia, hxc cst ncribus, et cgo s'alini hanc scripsi, dcsidcrans le
» Felix habct jnratum venire. Addueen:lus ncinpe stat, qux ninio 799 paulo post iniliiini dala csl,
per Laidradum ad concilium Aquisgrancnw, ut ex nempe ante menscm Martium. Vidc epist. seq.
senuciile epistola colligiiur; crgo scripta ftiit anuo f Solemnitas Omnium Sanctorum. Ilanc solemni-
799. latem co die , lioc est , Kalcndis Novcmbribus in
b Hildegarius. Discipulus baud dubio aliquis Al- Gallia ei Gcrmania longe posl obitum Alctiini, scili-
cnini in monasterio sancti Rupcrti. Yi.l. epist. scq. cet anno 83.^, cclsbrari cwpisse tradil Quercet. in
c Mago. Ailalberlum boc cognoinine nolat, de qiio Prxfal. ad lieaiuin Alciiimini iium. 17. Qux assertio
alibi. Vide epist. seq. cx lioe. loeo rcfellilur.
d Alimum. Episcopus is fuit Sabionensis , qui u llanc cpi^tolam hactcn.is incdilam damus es
anno 772 synodo Dingolfinganx subscripsil. co.ld. mss. Salisb. ct S. Emmerami; qux ansttlis
o Pallium archiepiscopale, quo Arno priori anno iuclusa suiii, in solo cod. Salisb. habcntur. (Apud
decoratus fuit, ut nunc cx hac quoque epistola con- Froben. epist. 77.)
»7 EPISTOLvE. 298
nmlium videre. Jam, Dco volcnle, incdio nicnse A jungere sludui, cupiens spirilali praesenlia unus esse
Maio apud regem cogilo esse, qtiia » Laidradus lilius ex vobis, et unum esse vobiscum, ut vcstra me san-
noster adducere babct Felicem illimi. cum quo nobis ctilas a terrcnis levarct cupiditatibus. et in ccelesli
sermonis contenlio est. Et uiin.mi Paulinus noslcr vobiscum collocaret desiderio.
charissimus Paler veniatl Si tibi catisa opportuna 0 quaui felix est vila monachorum ! Deo placabi-
li.ii , multum desidero ul te babeamus praesentem] ; lis, angelis amabilis, hominibtis bonorabilis. Qui hic
quia multum tecum bal eo conferre , quae per char- [Cod. Sal., hanc] fideliter vivii inter bomiues, haud
tam. propter infideliialcm porlantium, nolo indicare. dubium feliciter rcgnat iuler angelos. Har.c primi-
Tu vero cautior esto inlcr hosiilia arma. Tuum est tiva per aposlolos in Judaea initiavil Ecclesia, quibus
praedicare, non pngnaie ; pacificarc, non discordarc ; omnia commtinia firsse Iegunlur,ct nemo aliquid
revocare ad vitam, non in mortcm mittere, sicut tua suum csse dicebat (Act. iv, 32). IIoc non soluni in
optime novit sanctitas. s;eculari substantia servandum esse arbitror, sed
114 [Hildcgarius dtios libros sancli Martini se- ctiam in desideriis spiritalibus, ut omnes unum con-
cum portavil, sicut >< in alia epistola tibi designavi. cupiscant, et oliedienlioe bonum magis exsequantur
Rogo ut facias venire ; boc est, suncli Ambrosii De quam proprix voluntatis afTectum. Si Cbristus suam
fide , et Tractutus in Joel et Amos prophetas. Et B non venit facerc volunlatem, sicut ipse in Evangelio
« Magum mcum saluta, et fac illi bcne, bonus est lestatur, scd Patris (Joan. v, 30 ct vi, 58), quanlo
enim frater ; el omnibus liliis sanctae Ecclesiae a Rat- magis monachus suam non debcl facere volunlalem,
bertum facias W.ie , el saluta omnes in nomine AI- sed Christi? Nec segnis in opere Dei, sed studiosus;
bini , et caeteros consacerdotes luos, et orate pro nec tanlum con.-iderare quid jubealur , scd quo-
nobis]. Et Dominus Deus dirigal corda nostra (// modo perficiatur quodjubctur, nc ullatenus murmu-
Thessal. m, 5) el sensus nostros ad salutem pluri- rationis malum crescat in aliquibus. Si aliqui ex po-
morum, ut proficiat cl clarescat verbum Dei in auri- pulo Dei in cremo propler murmurationis perierunt
bus niuliorum, ct in corde recondatur lides catho- peccatum, quanto magis monachus monasterii spiri-
lica. Deus Dei Filius Jesus Chiislus Douiinus noster tali plectalur vindicta, si murmuralionis tnalo men-
te tuosque fideles cuslodiat, et florere farial in cha- lem insolescere non metuit?
ritatis officio , cl fidei veritale seinper in aelernum, 115 Quapropter ctim graliarum aclionc accipiat
dilcctissime lili. quod ci pasloris [Cod. Sal., pasloralis] cura provi-
• EPISTOLA XCIH. derit sufficere. Sit enim sanctx pacis concordia inter
AD FRATRES JUVAVENSIS ECCI.ESt/C. cunclos, vitae castitas in adolescentibus, morum gra-
(Anno 799.) C vitasinseoibus, fcrvor operis in juvenibus: nec quis-
Laudul illorum regntarem conversalionem ; et hor- quam se canonicis lioris vel regtilaribus psalmodiis
tatur ad bene obeunda ojficia monachorum. stibirahat. Melius esl cum angelorum cceiibus Cbri-
Sanctissimis in Christo fralribus Ji.vavensis eccle- stum laudare, quam torpentem segnitia somno de-
six, huuiilis levila Aibinus in C.lnisii cbarilaie sa- lectari, vel vigilando inania exsoqui desideria. Et
lutem. non soluin vcrba sancla: Iectionis rcsonent in ore,
Audiens laudabilem in Cluisio unanimitatis veslrae sed intiina cordis compunctio scquauir verba legenlis
conversationem, multa animus mcus laelitia gavisus vel cantanlis : et nullatenus horis competentibus sa-
est, multoque anhelabat desiderio pracsenltaliter or- craeScripturaelectiorecedatdemanibus, quia diversa;
dinem videre vestrum, et meipsum httmili devolione nunc Iwcrescs, sicut audistis, catliolicx fidei puriia-
vestris sacrosancliscommendareoratiouibus.Sedquia lem maculare nituntur.
hoc hucusque prohibuit variarum eventus rerutn, et Quapropler armate vosmetipsos scientia veritatis,
prolixa terrarum longinquilas [non sinit corporali- sententiis evangelicseaucloritatis, ut resistere valea-
ter ire, ubi mens summo desiderio semper adesse tis contradicentibus veritali. Quomodo pugnal iner-
prxsentialiter cupit],meaeparvitalis litterulas in hoc n mis? vel quomodo docerc potest, qui discere uoluiL?
ofiiciuiu dirigere curavi, ut desiderium cordis mei Spiritales sunt divitiae, sapienlia in corde, ut Salo-
in apicibus cognoscatis , quod et olim pio Patri mon ait: Thesaurus desiderabilis requiescilin ore pru-
Aquilae pontifici, ' germano meo pastori vestro in- dcntis (Proi: xxi, 20).
* Laidradns. . . . Felicem. Inde annum discimus anno 794 datam arbitratur, quando nimirum Elipan-
scripue episloke, nempe 799, quo Laidradus Felicem dus, Felice post synodumRatisboneuscm anni 792 ad
Anuisgranum adduxit, de quo nos alibi. haeresim revocato extra Hispaniam in Gallias elGer-
■> /n alia epistola. Nempe immediale antecedente. maniam virus transfundere studuit; 116 contra
• Magum meum. Adalbertum. Vid. not. c prioris quod fratres Juvavenses sanctarum littcrarumstudio
epist. se arment horlatur. Mihi tamen videtur praesentcm
4 Ratbertum. Rutbertum , abs dubio , seu Ruper- epislolam eam esse, cujus in seqtienti epislola ad Ar-
tnm : et ex conlexlu legendum videtur : omnibus noiHiii, quaeanno 799 scripta est, mcminit, adeoque
fUiis sanctce Ecclesias ad sanctum Rupertum, hoc est ad eumdem annuin, quonou minus quain aliascausj
monaslerii Salisburgensis, (acias bene. Felicis agitata fuil, pertinere.
'■ Edit. Quercet. 78 , Canis. 20, Froben. 78. Collata 1 Aquilm germano meo. Quae Canisins ad hunc lo-
enmcodidicibusmss. Salisburg. etS. Emmerami. Ma- cum adnotavit; ct an indecolligi debcat Aquilam scu
■jilloniuslili. xxviAnnal. num. 58,eamad anniinuOii Arnonem archiepiscopum Salisb. Alcnini fratrem
-eccnset. Hansizius tom. II Gcrm. Sacr. pag. 103, germantim fuissc in prxfatione discussimus
Patrol. C. 10
2__ B. F. ALBINI SEL. ALCLINI OPERUM PARS 1. 300
SancUf lidei verilatem diligentcr discite, ct agni- A b EPISTOLA XCIV
tara cordis recondite tbesauro, et spe flrmissima vos AD ARN0NE-.
retineie ad Dcum, el charitaie fervoniissima illum (Anno 799, mcnsc Martio.)
amate, honorate ct laudute : quia hxc est pars ilittit Paschalia carmina, et admoneri cupil parochia-
optima, quam Maria elegit, sedens sccus pcdes Do- nos, seu curiones stur diaecesis ad vitas probitatem,
ud ofjicia sua bene obeunda.
inini, qux non auferelur ab homine in xternum
Aquilx per Alpes volanti, per campos currenli, pei
(Litc. x, 59, 42). Sed tanto ardenlius post hanc vi-
urbcs ambulanli humilis lerrigena salutem.
tam amatur Christus, quanto perspicacius ejus iulcl-
[Paschalia paci veslrxdirexi carmina, prout dicla-
ligitur bonitas verunt Magi mihi. Vos videte, an placeat ad scriben-
Sed non estopus mcx parvitali vos admonerc de
dum, vel proflciat ad legendum. « Misi quoque fra-
singulis, dum habctissacrx inslitutionis libros notis-
tribus litteras, rogans ul in prxscntia vcslra legan-
simos, et piumPatrem pastorcm vestrum prxsentem,
tur, uti me commendcs illomm orationibus, tuis quo-
qui vos viva voce melius admonere poterit, quam que d parochianis qui solcnl ad dedicationem sancii
niea series lillerarum. Tamen, ut debitam vobis
chrismalis venire. Iflis quoque scripsissem tux causa
ostenderem charitalem, paucis vos apicibus appel- . ...... -
. , ,.,..i» chanlatis, si nimium non esset pncsunipluostim. Ta
lare studui, ad agnosccndam hi vos mex dilectioms B n _, __ _. __, ,
men ] admoneas eos de vilx caslilale, de morum ho-
fidueiam. * Prxfalo itaque Patri cumomni humilitate
nestate, de orationum vigilanlia, de precnlionis in-
obediie (Hebr. xm, 17). Ille habet rationem reddere
staniia; et unusquisque subjectam sibi plebem bene
sollicitudinis sux pro vobis.et vos obedienlix veslrx
in Dei voluntate eruditam habeat, ccclesiamque bene
in illum xqualiler ralioncm reddcre habelis. 111« pro
directam. [Et ut viduarum, orphanorum, el pattpe-
vobis in magno positus est periculo : vos pro illo riiin maxime curam habeant (Eccli. iv, 1, 2 teq.;
magna charitale intcrccdere studele, ut mercedem
vii, 36). Scholares quoque habeant, cl diligenter di-
pro vobis habe.il apud Deum, el vosrequiemcum illo
scere eos faciaut psalmos, et cantilenam ecclesiasli-
habeatis inregnoDei. Filiorum erudilio laus est ma-
cam, tttin singulis ecclesiis cursus agalur quolidianx
gislrorum, et profcctus gregis merces est pastorum.
laudis Dei] . Unusquisque vero suu n inDominoho-
Divina auxiliaulc gratia custodile vos, fratrcs, in
noriflcet ministcrium, ut non sit vituperatio in sacer-
omni castltale, humilitale, concordia et charitate,
dole Chrisli, sed laudatio in prxdicatore veritalis
onera vcstra invicem portanlcs (Gal. vi, 2, 5). Om-
(// Cor. vi, 3). [Elut sanctum baptisma diligentis-
nis sermo malus cX impiidicus, et impatiens, et inuti-
sime exerceant, quia in nullo loco pcriculosius erra-
lis ex ore vestro non procedal (Ephes. iv, 29) ; sed
C tur; sicut nec fructuosius, si bene observatur] . Hor-
qux sancla suiil, pia et jusla, et vestrx condigna san-
tenturqtiesinguli ad confessionis puritatem, ad poeni-
ctilati, ad exliortalionem audienlium, loquimini. El
tentix comptinctioncm: quia hoc secundumbaptisroa
semperDeus honoriflcetur in ore vcslro (ttom. xv, 6),
est in Ecclesia, ut qui post primtim erraverit in ali-
et qux ad pacem perlinent veram, tola seciamini in-
quo delicto, in hoc secundo corrigalur. Sit tibi Deus
tentione, et Deuspacis erit vobiscum : et pax, quce exsu-
ubique adjutor, ut proflcias iu omni bono, et multi-
perat omnem scmxim , custodiat corda vestra in omni
plici dignus mercedc habearis in conspcctu Domini
bonitale et pietatc (Philip. iv, 7, 9). Beati pacifici
Dei lui. Usque in Kalcndas Maias vcstrum in his
[quoniam filii Dei vocabuntur] (ilatih. v, 9). Summa partibtis sperabo adventuro. • Regem speramus in
nobililas est fllittm csse omnipotenlis Dci. Sed bxc
Saxoniam iturum. Dc mea vero causa, volente
nobilitas magna morum dignitale promcrenda esl.
Deo, dum veneris, aliquid cerlins innotescerc habe-
Non enim estis vestri, sed Christi, qui vos magno
mus. Tanlum orationibus adjuva fragilitatem no-
cmit [Edit., cmpsil] pretio, hoc est, suo sanguine.
slram, ut dirigat nos Christus in sux pielalis volun-
Porlate Deum in corpore vestro (/ Cor. vi, 20), ut
talc, ut faciamus qux beneplacila sunt ei (Eccli. n.
Deus dignetur habitare in cordibus veslris : qualenus
ex hac brevi et labonosa vita, ad xternam rcquiem _, 19).
.,,.., , ■ DeusChristtisadprofcciumsuxsanclxEcclesi»,
....... _•
... . .... D bona valetudine bealikidinem litam conservaredigne-
ct bcatitudmem pcrvenire mcreamini, lntercedente , ., , _
..•_._—• v n . •- . __ lur. tlesiderande Paler!
beali Hrotbercti, aliorumque Palrum sanclitale pro
vobis. Divinapietas in omui bono florere vos faciat, 117 f EPISTOLA XCV
fratres oharissimi. AD i>o-num rf.cem.
(Anno 799.)
Gmtias agil pro bouis acceptis : dc perlurbatione

« Prwfato Patri, AquiUe niinirum. Ex quibus pa-
I iiii csl, inquit Hansizius, Anioiiem cliam inonaciio-
rum prxfecluram gessisse.
b Edit. Mabill. II, Froben. 79. Hic magis integra
prodit ex cod. ms. Salish.
c ilisi quoque fratribus litteras. Fralres hi sunt
nutnachi S. Pelri seu S. Ruperli, ad quosepistolam,
quaiii iraraediale antea dedimus, scripsit.
J Parochianis. Curiones seu parochos sux dicece-
%\» intelligit. Vide Gloss. Cangii V, Purochianus.
e Regem in Snxoniam iturum. Carolus rex anno
799 Pascha, pridie Kal. Aprilis, Aquisgrani celehra-
vil; poslea Saxoniam ingressus, Patrisbrunnx con-
sidet cum exercitu, ut tcslanttir Annal. Franrnriim.
Concordat ergo teinpus illius itineris cum lcinpore
scriplx epislolx.
' Edit. Qticrcelani 11, Canis. i, Frobe.i. 80. Et
apud Qiiercetanum quiitein cum hor tilulo : Querimo-
niae dc miseria hujus sa'cnli.
301 EPISTOLvE. 503
Ecclesice et regni conqucritur. Uorlalur regem, ut A b secundae Romsc saecularis potentia. Quam inipie
maximam curam impendat Ecclesim ; remissa non- gubernator imperii illius depositus sit, non ab alie-
nihil teveritate in Saxones^ nis, sed a propriis el concivibus, ubique fama nar-
Gratias agimus clementissimce bonitati vestrac, rante crcbrescit. Tertia est regalis dignilas, in qua
dulcissime David, quod nostrae parvitatis memoriam vos Domini nostri Jesu Christi dispensatio rectorem
habere digneris, nobisque innotescere, quse famulus populi Christiani disposuit : caeteris prsefatis digni-
vester fidelis nostris insonuit auribus. Nec in hoc tatibus potentia excellenliorcm, sapicntia clariorem,
solum [Can., solo] grates ferimus continuas vestrae regni dignilate sublimiorem.
pielati, sed in omnibus bonis quae mecum ex die qua Ecce in lc solo tota salus Ecclesiarum Chrisli
parvitas mea vobis nota facta est, perfecil. Optime inclinata recumbit. Tu vindex scelerum, tu reclor
incepislis sed melius consummastis. Quapropler errantium, tu consolator mocrenlium.tu exallatio
continuis precibus Domini nostri Jesu Christi cle- bonorum. Nonne Romana in sede, ubi religio maxi-
roentiam deprecor, quaienusqui tibi optima quacquc mac [Canis., maxime]pietatisquondam claruerat, ibi
in terrena felicilate concessit, longe meliora scternae extrema impietalis exempla emerserunt ? lpsi cordibus
bealitudinis regna tibi seternaliter concedcre digne- suis excaecati, d excaecaverunt caput proprium. Nec
tur. B ibi timor Dci, nec sapientia, nec charitas esse vide-
Plurima vestrae Venerandoe dignitati prsesens sua- tur. Quid boni ibi csse poterit, ubi nihil horum
derero, si vel vobis opporlunitas essel audiendi, vel trium invenitur? Si limor Dei essel in eis, non aude-
mihi eloquentia dicendi ; quia calamus charilalis rent ; si sapientia, nunquam voluissenl; si charilas,
cordis mei arcana instigare saepins solet, de veslrac nequaquam fecissenl. Tempora sunt periculosa, olini
excellentise prospcrilate tractare, et de stabilitate re- ab ipsa Veritate proedicla , fliiia refrigescil charitas
gni vobis a Deo dati, et de profcctu sanctse Ecclesiae multorum (Mallh. xxiv, 12). • Nullatenus capilis
Christi, qusc multimoda iniproborum perlurbata est cura omiltenda est. Levius est pedes dolerc [Mu-
nequitia, et scelestis pessimorum ansibus maculala , rator., lollere] quam caput. Componutur pax cum
non in personis tantum ignobilibus, sed etiam in populo nefando, si fieri potest. ftelinquanlur aliquan-
maximis et allissimis : quod metuendum esl valde. tulum min;e, ne obdurali fugiant : sed in spe reti-
Nam tres personse in mundo altissimse bucusque fue- neantur, donec salubri consilio ad pacem revoccn-
runt : [id est], apostolica sublimitas, quae beati Pe- tur. Tenendum esl quod habelur, ne propter acqui-
Iri principis apostolorum sedem vicario munere re- silionem minoris, quod majus est amitlatur. Serve-
gere solet. Quid vero in eo actum sit, qui « rector lur ovile proprium , ne lupus rapax devastet illud.
pnefatse sedis fuerat, mihi veneranda bonilas vcstra C Ua in alienis sudetur, ul in propriis damnum non pa-
innolescere curavit. Alia est imperialis dignitas, et tiatur.
» De crudelilate Romanorum in Leonem III pont. patiatur (in illis scilicet quae ad regnum Longobar-
Rom. patrata loqnilur. dicum pertinent. i Ex hac interpretalione celeberri-
'■• Secundm Romw. Constanlinopolis, quse passim mus scriptor ita concludit : < Ex quibus intelligimus,
eliam ab historicis, Socrale Hist. Eccl. lib. v, cap. imperatores Constantinopolitanos urbe Roma hoc
8, etc, atquein ipsis quoque constitutionibus impp. tempore potitos non fuiss;; neque etiam Carolum
Roma dicitur, ab ipso conditore Constanlino nomcn ejns domlnium habuisse ; aut collegam summi ponli-
Novte Romw sortila. El Sidonius in Panegyr. ficis in adminislralione urbis exstitisse : alioquin
non diceret Alcuiniis, tres esse in mundo supremas
SaHe sceplrorum columen, regina Orientis poteslntes, majorcmque fore regni Italici amissionem
Orbis Homa lui. quam Romanae alienwque urbis acquisitionem. Quare
Gubernator imperii. « Scilicet Constanlinus imp. vel ex hac solaAlcuini epistola everliluropinioMarcae
anno 797 a matre (rene et consiliariis captus, et ex- et Cointii , qui volunt dominium urbis ct Exarcha-
caecatus mortuus est, Theophane auciore. » Cajii- lus Ravcnnatensis ab anno 796 penes ponlificem et
shs. Carolum fuissc; et utrumque pari jure eisdem prac-
* Exccecaverunt caput proprium. « In popuhim Ro- fuisse. Si enim hoc ita sc habuisset, Alcuinus Roma-
manum severe et vere hsec dicta , qui iii pontificem nos atienos non appellassct, nec Caroliun monuisset,
summum Leonem III insurrexemnt, pulsatum inuli- D ut caveret ne nropler acquisitionem minoris, regnum
larunt oculis anno 799, tesle Aniistasio Bibliolheca- intcgrum perderct. Bcneveiitanus dux hoc ipso tcm-
rio. » C.vMsirs. — Vide etiam Mabilloniuin lib. xxvl pore in arinis erat conlra Francos, et nova renim
Annal. pag. 337 seq.; Miiratorium Hist. Ital. parl. iv, conversio in urbe Conslanlioopolilaiia timendi locum
ad bunc annum ; et alios. dabat, nc Gracci a Francis alieni tumullus, si in Iia-
• Xullatenus capitis cura omittenda est. Operae pre- lia orircntur, foverent. l'nde Alcuinus Carolo suasit
tiura esse judico liuc transcribere interpretationem, utab illis scopulis caveret. .- Hucusque Paeius. Ve-
quam hujus epistohc texlui inseniit Pagius ad annum reor ne vir celeberrimus longius a mente Alcuini hac
799, num. 3. Ita vero habet :«.... Nutlatenus ca- sua inlcrprelalionc aberraverit. En igitur interpre-
pitis (scilicet Romani pontificis) cura omittenda est... tationem aliam , quam virorum eruditorum juuicio
Componatur pax cumpopulo nefando (Romano nenip:;) subjicio aestimandam : Nultatenus capitis (Romani
%i fieri potest. Tenendum est, quod habelur, ne propter ponlificis) cura omittenda est. Componalur pax cum
acquisitionemminoris quod majus est (scilicet regnum populo nefando (Saxonum , quos codem nomine in
Longohardicum) amittatur. Servelur ovite proprium sequcnti epistola vituperal ; cum quibus 119 ctiam
(ideoque Roroani non erant proprii subdiii [Caroli]), hoc anno /99 per filium suum Carolum de pace eeit,
ne lupus rapax devaslet itlud (id est insurgat aliquis ct ab ipsis tulit muliiludinem hominum cum mulie-
tyrannus, ad quem Roroani, si nimis premantur, ribus et infanlibus, et collocavit eos per diversas ter-
confugianl). lta in atienis sndetur (in componenda ras in finibus suis [Chron. Moissiac. et Ann.it. Lam-
neiiip" republica Romana), ut in propriis damnum non bec.\ Cnm populo vero Romano Carolus eo lcmnore
303 B. F. ALBINI SEU ALCl INl OPEP.UM PAttS I. 504
• Otim veslroc sanelissimse pictaii de exactione de- A runl mihi visitanti roiigiosissimam a sororcm ve-
cimarum dixi, quia forte melius est, vel aliquanto strnm, cxcellentise vestrse dutcissimi apices, in vesira
spatio ut remiliatur publica neccssiias, donec fldes prospcrilate amabiles, ct in divina mis< ricordia lau-
cordibus radicilus inolcscat, si tamen illa patria Dci dabiles, qui nunquam in se sperantes deserit, si-
eleclione digna habetur. Qui foras recesserunt, cut c de domno apostolico nuper actum, per vcstras
uptiihi fuenint Cliristiani, sicut in plurimis notuni suavissimas litieras audlvimus; qui etiam vestrse
est. Et qui remanserunt patria [Can., patrise], in bcatissimse prsesertise gau ict f advenire, ut innotuit
fecibus malilise permanserunt. Nam Babylon propter nobis chartula benignitatis veslroe, de qua multas
peccata populi, dsemoniorum depulata est habitatio boniiati vestrae gr:itias agi:nus, quod solita pielatu
(Apoc. xviii, 2), ut in prophetis legilur. Nihil liorum nostri nominis meinoriam habere dignati estis. Non
tuam lalere poterit sapientiam. Ut pote in sanctis solum de hac prsescnti mcmoria, vestrsc egregine
Scripturis, vel sxcularibus hisloriis tc apprime eru- pictati gralias agimus continuas, sed eliam de omni
dilum esse 1 lg novimus. Ex his omnibus plena bonitate vestra, quam in nnstram peregrinationem
libi scientia data est a Dco, ut pcr te sancta Dei Ec- verbis vel factis semper ostendislis : fidelis in pro-
clesia in populo Christiano rcgatur , exaltetur et missis, verus in perQciendo promissa. Quaproplcr
conservelur. Quanla luse opliinsc devolioni merces B fides veslra, et charilas non ficta, et intercessio con-
cxhibeatur a Deo, quis dicere poleril? Quia nec ocu- tinua, in arcano cordis mei thesauro, vestram jugi-
lus vidit, ncc auris audivit, nec in cor hominis ascen- ler amplectitur beatiiudiuem. 0 duleissime decus
dit , qua: prvparavit Deus diligentibus se (I Cor. populi Christiani! o defensio ecclesiarum Christi!
ii,9). consolalio vitas prsesei.'tis! Quibus luam beatitudincm
Mitis ab acthcrio clementerChr stusOlympo omnibus neccssarium est votis exallare, interressio-
Tc regat, cxallet, prolegal, ornet, amet. nibus adjuvare, qnatenus per vestram prosperitatem
Mens mea congandet, bonitasjam vestra fidelis Christianum tueatur imperium, fides catholiea de-
Optinie quod regem suscipil ipsa senem. fendatur, justitise regula omnihus innotescat.
Hsec precor aspiciat clemenli luminc nostras Ecce quid actum est de apostolica sede in civilate
Litterulas, scripsit qu;e pietalis amor. prxcipua, in dignitate excellentissima, qua; omnia
Sidera sancla poli, viridis vel gramina lernt-, vestro lanlummodo servantur judicio; ut pruden-
Omnia conclament : David ubique vale ! tissimo consilio sapientix vobis a Deo datoe tempe-
Terra, polus.pclagus, homines, volucresque ferse- rata consideralione corrigantur quse corrigenda sunl,
Lque el conscrventur quse conservanda sunt; el qua cle-
Concordi clamcnt voce : Valelo paler ! "-•
mcnler divina gessit pielas, extollantur in laudem
h EPISTOLA XCVI nominis illius, qui salvum fccit servum suum et li-
.11' MIMM VI RECF.M.
beravit a perseculioncexsccrandaeinfidelitalis. Vestra
(Anno 799.) vero sapienlissima animi prudenlia, dum omnia in-
Gralias agit pro sui memoria in epistolis, et plurimis lelligat, quid co conveniat personae, in benefacien-
acceplis bcneficiis. Lautlat et excitat regem ad justi-
tiam reddendam sedi aposlolicai. Eicusat se ab ili- do, sive in vindicando [faciat ei perficial], quod Deo
nere Romum suscipiendo. Optat pacem cttm Saxo- placeal, et omnibus bona in vobis voluntas ostcnda-
nibus. lur, laudetur et anietur. Hoc certissime pietas vestra
Domino in Domino Dominorum dileclissimo David agnoscat, quod nullius hominuin auri vel argenti
regi, Flaccus fldelis orator sempiternse beatitudinis munuscula lantum Iselificanl Flacci vestri animum ;
in Christo salulem. quanlum beatitudinis veslrsc apices omni gaudio re-
Revertente me de c Wicus propter causas neces-
ficiunt. Ideo supplici voto deprecor, ut stcpius jubea-
sarias quas ibidem habuinuis disponere, occurre- tis fieri, quod me semper amare agnoscilis.
nullum bellum gessit : nec integer ille populus, sed _ *> Edil. Quercet. 12 ex ms. (Froben. 81)Scriptaest
aliquot ex primoribus in mortem Leonis consiliati " anlequam Leo papa veniret ad Carolum M. anno 799.
sunt). Relinquantur aliquantulum mince, ne (Saxones) • Wicus. Cella marilima S. Jodoci apud Morinos,
obdurati fugiunt. . . . tenendum est, quod habetur (in hodie S. Josse-sur-Mer. Quod monaslerium Carolus
lerris Saxonicc) ne propter acquistiionem minoris Alcuino tradidit rcgendum, dum ex Anglia in Fran-
Sregni nempe terreni ampliationem) quod majus est ciam rediit anno 792 vel sequenti.
safiis Ecclesise ct capitis illius) amitlatur. Scrvetur d Sororem vestram. Nempe Gisalam, fortean in
ovile proprium (Ecclesia, qusc proprie ovile cujusvis Parthenone Calensi, cujusabliaiissa eral. Mabilu
fidelis appcilatur; nec co nomine Alcuinus rcgnum e De domno apostotico, Leone pontifice, quem di-
Longobardicum, ut vult Pagius, insignirc voluisscl) : vina miscricordia non deseruit; sed prodigiose e la-
ne tupns rapax devastet illud (percusso nempc pa- troiium manibus liberavit, eique oculorum et linguag
slore) ita in nlienis sudetur (in populo nondum ac- usuiu ademplum restiluil; prout ejus lemporis scri-
quisilo), ul in propriis fin iis nempe quse Ecclesia? plores teslanlur, et ipsemet Alcuinus hoc loco insi-
bonum concernunt, quoil cuique fldelium, prseprimis nuat iis verbis : Quai clementer divina gessil pie-
vero supremo illius advocato quasi proprium esse de- Uis, etc.
het) damnum non paliatur, elc. Erudili statuent, quse ' Advenire. Advenit Leo papa ad Carolum, dum
istarum iiitcrprctationum prselcrri aul Alcuini menti is ad Padresbrunna (nunc Padcrbornse) resideret an-
confonnior censcri mereatur.
• Olim . . . de exactione decimarum dixi. In epi- no prsesenii seu 799, ibique regia prorsus magnili-
ccnlia susceptus est, ut tcslalur Anaslasius.
Hnlis28, 31, 57 et 72 (nunc 53, 5G, 42 et 87).
305 EPISTOL.E 30«
120 De illo ilinere vero longo cl laborioso " Uo- A mcB : hortatur ad opus pratdicationis el exercitia
niaiii eundi, nullatenus inftrmum et quolidianis fra- virtutum. Ob pallium adeptum gratulatur, horlando
ad minislerium bene explendum.
ctum doloribus corpttsculum meae fragilitatis perfi-
cere posse arbitror. Desiderium jam habuissem, si Dileclissimo charitalis filio ct vcnerandae sancli
potestas csset pcragendi. Ideo obsecro clementissi- latis Patri, dcvotus in flde amicus salutem.
niam palernitalis vestrae bencvolenliam, ut dimilta- Multa babuissem tecum valde necessaria conferre,
lis me fideliler et instanler orationibus, cum Deo si lempus et locus , et faciei vestrae prxsenlia ades-
servienlibus apud sanctum Martinum, vestrum iter set; sive de generali sanctitatis Ecclesix. statu, sive
adjuvare. Et utinam ut quandoque divina gratia vo- de speciali reiuni ad nos pcrlinentium vicissitudine.
bis concedat libertatem a populo nefando Saxonum Sed hoc erit, dum vult, qui omnia disponit qux sunt
iter agere, regna gubernare, justilias faccre, eccle- in ccelo et in terra ; qui quandoque concedat nobis
sias renovare, popuium corrigere, singulis personis mutua charitatis verba inter nos liabere, et cordis
ac dignitatibus jusla decernere, oppressos defenderc, xslus verbis pacificis palescere. Sed , tu charissime,
leges statuere, peregrinos consolari, et omnibus ubi- et omnium sacerdotum Christi cordi nostrojunctis-
que selalis [Forle, veritatis] et ccelestis vitae viam sime ! obsecro intercessiones facere pro nobis, qua-
ostendere! Ut sit consolatio omuibus in adventu ve- B tenus divina clementia et vos proOccre faciai in omni
strae pietatis, clarissimisque vestrae nobilitatis iiliis bono, et nos regere dignetur ad salutis noslrx pro-
benedictio copiosa per vestra beuefacta accrescat, fectum. Multx sunt hujus sxculi occupationcs , et
sicut per solius homonymi tui David Deo dilectis- diversae varielates, et eventus miserabiles, et Eccle-
simi regis sanctilnlem, ut legitur, omnibus nepotibus sia Christi multis modis impugnalur non sohun a
suis regalis throni polestas conservala fuit. In his paganis, sed ctiam a falsis fralribus (II Cor. xi, 36,
cnim et hujusmodi religionis exercilationibus filio- et Gal. ii, i). Et ubi fons aequitalis et justitiae ad
rum exaltalio, et regni felicilas, et populi sanitas, omnes per rivulos sanctitalis profluere debuit, ibi
et frugum ubertas, cl totius boni jucunditas; tibi- maxime iniquitalis paluslris profunditas exhalatur :
que coelestis regni beatitudo, Christo Dco perficien- sicut forlc a sanctissima sede auditurus eris, quid
le, crescit et augetur, dulcissime David, diebus ibi scclcrum el ■' nimiae atrocilatis ntiper gestum
.elernis. esse referlur. Timendum est non solum hoc impiis-
Det libi consilium pacis, simul atque salutis simae pravilatis scelus , sed etiam majoris niali pro-
David, amor populi, Christns ubique pius : digium. Dum in capite talia aguntur, quid in corporc
Omnipotens cujus defendat dextera semper, ficri possil , formidandum esl. Justilia Ial:oral , ct
Victorem faciens teque tuosque simul. C iniquilas abundat, ct charitas frigescit (Matth. xxtv,
Nomen ut aelernum toto laudetur in orbe 12; // Tim. n, 17),elinfidelitasserpitsicutvcneiium,
lllius ex vobis, pro pielatis opc. et sicut cancer membra Christi maculare nondesistit.
Aspice, cunctorum vilx spes, forma salulis, Ideo dum lempus habeas, Iabora in verbo praedicatio-
Qualiter ad vosmet tota recurrat ovans. nis, in virlule cbaritatis , in exemplo sanclitatis, in
b Qui tristis venit, rcdcat jam lxlus ad urbem, pietalis offlcio, in eleemosynarum largilione.in misc-
Per pia dona Patris, consiliumquc sacrum. ricordiacet pietatis constantia, qualentis ex hujus ra-
Quod pclit inveniens, quidquid speravit adeplus. liginis miseria ad perpetuacbeatitudinis lucem pervc-
Huic quoque laudcs hymnidicas referens, nire mcrearis , et me tuae salutis unanimem filium,
Qui mundo talem tribuit sub tempore noslro fratrem, consocium, assiduis precibus vel admoni-
Rectorem, sacrae regmine juslilia?. tionibus tccttm trahere non dcsistas, ut pariter di-
121 c EPISTOLA XCYH. cere digni efliciamur, donanle astcrnic pictatis largi-
ad "* tore : Introduxit nos rex in cellaria sua, exsutlabimus
(Anno 799.) et latabimur in te (Cant. i, 3).
Kxoplat ejus prcesentiam , deplorat atrox factum Ko- [ c Gavisus sum inultum, dum tuam beatitudinem
• Romam eundi. t Huic enim ohsequio, inquil Pa- Mabilloniusex cod. ms. Sancl-Emmeramiano; inilitim
gius anno799, num.4,Carolusrcx coniplurcs episco- vero illius Pezius ex cod. ms. Benedictoburano edidc-
pos et abbales jam (anno nempe prxscnti) dcslina- runt. Hic plenior prodit ex cod. ms. Salisb., iis nimi-
rat. » Vid. episl. ad Arnonem infra. rum suppletis quae ansulis inclusa vides.
b Qui tristis venil. < Vidctur alludere, ait Canisius, <• iVimJiB alrocitatis. Quae nimirutti in Leonem
ad alteram profeclionem Romanam Caroli Maqni , pont. anno799. vn Kal. Maiiin Lilania tnajorepatrata
qui quaier Roinam profecius cst : anno 774 vindi- est, ut colligilur ex subsequentibtts v»rbis : Dum in
<ans Adrianum et Romanam Ecclesiam ab injuriis capite talia aguntur.
Desiderii Longobard. ; deinde anno 781 solvendi voli e Gavisus sum multum, elc. Haec, quxansulis inclusa
causa ; leUioconlra ducem Benevenlanuni anno 786; vides , in cod. Salisb. inler antccedcniia cl subse-
quarto ut reslitueret Leonem an. 800 quo imperator qiiontia inserta sunt. Novam vero hic incipere ppi-
proclamatus. i Mihi vero videlur , hscc intclligcnda siolam pronum est judicare. Priora enim ve.rba
csse de tristi adventu et laelo redilu ad urbem Leonis clausulam prccsefertint cpislolarem; haec vcro cjus-
pontificis; prout et ullerior contextus carminis cum tnodi sunt , a quibtts cpistola nicrito cxordium su-
ipso textu episiolae hujus comparatus haud obscurc mit; nimirum gratulaloria , ad Arnonetn Salisbur
msinuat. Versus isti apud Canisium subjuncii habcn- gi-nsem pulo, ob iiovain dignitatcm cl pallii arcbic-
turenislote 7 (Froben. 93) qux iiunc est 109. piscopalis dccorem. Ilinc librariomm errorc factuiu
^Froben. 82. Hanc cpislolam, scd non intcgrani, csse puto, quod in cod. S. Emmerami , mio usus vj
 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM eARS I. 508
507
superhumeralis sanctitatem portare audivi, et In A bitorem te habere Deum , quia benelieia pauperum
honoris ecclesiastici sublimissima stare stabilitate. Cbristi retributio compensat , et quod miser non va-
Et uiinam hoc multis proflciat, et tibi maxime pro- let remunerare , hoc oinnium Dominus dignabilur
sit ; ut Dei et Domini nostri Jesu Christi nomen cla- recompensare. Cogitalio assidua tibi sit in Scriptn-
rificetur in te : et memento ministrum te esse magis ris sanctis, et lxtitia convivii laus redemploris. Dum
quam dominum propter eum, qui ait ; Ego sum in corpus cibo pascitur, mens divina lectione foveatur ;
medio vestri , sicut qui ministrat (Luc. xxn, 27). Si ne anima esuriens inebrialo corpore lugeat. Pasca-
ille Deus et Dominus omnium , redemptor et salvalor lur quod xternum est magis , quam quod periturum
huinani generis non dedignatus est veuire ministra- erit. Mens ccelestia rimetur, et futuram jugiler prae-
re, non ut minislraretur ei (Marc. x, 45) ; quanto videat mansionem , ut parvi temporis labore perpe-
magis et nos debemus hiodulum nostrx pensare pau- tua mereatur requies. Plura libi scripsissem , nisi
pertatis , et omnibus ad nos pertinentibus salutis pauca scirem sufficere sapienti. Unum verbum in
ministrare offlcia , et charilatis servire devolione, corde sensati melius proficit, quam muita millia
quia humilitatis passibus ad ccelestis regni celsilu- contemptoris. Non cesses semen salutis seminare
riiuem pervenilur. Ideo Prophela divino instinctus in corda mullorum , ut ex salute multorum multaru
ait : Non veniat milii pes superbite (Psalm. " apud Dei pietatem merearis habere remunerationem.
xxxv, 12) : hoc est, ut nullum vesligiuin superbix Vivefeliciter florens et proficiens in charitate Christi
reinansisset in corde illius. Quanto magis nos de et prxceptis, qux a Deo data sunt ad xternam bea-
stcrcore paupertatis ad sedem glorix sublimaii titudinem generis humani, meique memor, charissi-
(Psalm. cxu, 7), dignitatem nostram humilitatis ofti- me Pater frater. fili. valeas xternis lemporibus in
cio sublevare debemus. Hxc est qux ignobilem facit Christo.
nobilem, et qux terrenum animal ad coeleste elevat « EPISTOLA XCVIII
liiljunal. Cogita semper dum pallio sanclilatis ve- AD ARNONEM.

slicris , et videas sanctx crucis signum sive ante, (Anno 799.)

sive relro in eo fixum , le sequi dcbere illum qui A mundi periculis sibi cavere suadet, suum illi amo~
crucem suam portavit , in qua redemptionis nostrx rem significat.
irophxum paravit. Dum videas, osculare illud et Evangelico Aquila; Albinus salutem.
venerare; sicut decet bujus signi sanctitatem, el te Plurimx sunt hujus sxculi tenlationes , et mull»
sequi debere memento illum , qui ait : Qui vult post pericula sxculum amantibus. Ecce quomodo reces-
tne venire, tollat crucem suam et sequalur me (Matth. « serunt subito b viri fortissimi , qui terminos custo-
xvi, 24) . Ideo Chrislus portavit primuin, et post dierunt, etiam et dilataverunt, Christiani imperii.
illum invenlus Simon , qui super se positam crucem Non solum hoc damnum plangimus , sed majoris pe-
Clirisli portavit , sequens vestigia illius. Et boc in riculi signum timemus. Unde, charissime 123 Pa_
signum noslrx aclionis geslum esse dignoscitur ; Si- ter, omni custodia serva le ipsum, et Iabora in domo
mon enim obediens interpretalur. Omnis enim , qui Dei, ut proflciat libi labor tuus in salutem xternam.
per obedientiam ad J.22 triumphum glorix [Suppte Nibil enim stabile in hoc mundo ficri poterit, nisi cha-
venire cupit, vel simile] , Chrisli crucem portare co- ritas Christi et servitium illius. Pra-.terit enim , Apo-
gitat. Hoc enim humilitatis passibus et patientke stolo dicente, figura hujusmundi (I Cor. vu, 31).
gressibus , vel paratus pro verilate mori, vel scan- Illud solum remanet, quod pro Dei dilectioue, el in
dala fratemx perversitatis pali , vel aflectu compas- prxceptis illius peragimus. Erue le ipsum, quantum
sionis fraternis incommodis condolere]. valeas, de periculis hujus vilx. Sit gultur luum tuba
Excilati animi molus in te tranquilla pace com- super domum Dei. Spiritalis belli signiferesto, et dux
ponantur, ut nihil per iram fiat, sed omnia cum con- in acie Christi , ut ampliflcetur tibi regnum iu lerra
silio : tempus redimentes, donec transeat ira (Eccli. viventium, el non habeas spem in hac teira morien-
xxxn, 24), et lunc dicatur vel agatur, quidquid pro- d tium : sed ubi vita est xterna , illic flat omnibus
vida consilii sapientia suggeral agendum esse. Cla- horis intentio tua , spes et desiderium tuum. Dic
morcs pauperum cordis audiat aflectus , ct larga Deo Chrislo : Anima mea desideravil te in nocle, et
manus miseriam illurum refoveat. Magnum est de- spiritus meus in prwcordiis vigilavit ad te ( Isai. xxvi , 9).
Mabillonius , adhortalio qux ab his verbis incipit : unam duntaxalepistolam esse statuatur; inde tamen
Excitali animi molus : ad hanc novam epistolum hoc contra cl. Hansizium cerlum esse debet, quoil
pcrlinens alteri assueretur; ct quod eidem nova hxc ct Arno ante annum 800 el ante mensem Aprilem an-
epistola in cod. Salisb. absque nova iuscriplione ni 799 quo illa in Leoncm papam atrocilas patrata
connecterelur, quod njhll novi esse in re libraria fuit, dignitalem archiepiscopalem publice assumpse-
veterum perili noverunt, Nolui lamen hoc loco unam ril, et Alcuinus anle illum annum 800, id est ante
epistolam ab allera, elsi meo judicio diversx. el <li- medium anni 799 gralulatoriam miserit. Vid. Han-
versis annis scriptx sint, scparare ob cod, Salisb. siz. tom. IIGerm. Sacr. p. 110.
lidem, cui, an mex conjecturx insislendum sil, eru- ■ Ed. Mab. 10(Frob.83)colIatacumcod. ms. Salisb.
diti judicent. Si mex conjeclurx aliquid tribuendum i» Viri fortissimi. NimirumHenricus scu Ericus dux
rensealur , lunc epislolam hanc novam ad anniim Forojuliensis juxta Tarsaticam Liburnix civitateni
708 quo vetera mominicnla , pallium Amoni conccs- insidiis civium oppressus ; et Geroldns Baioarix prsc-
nini essc, plane consentiunt, pertinere dicendura cst; fccluscommisso cum Avaribus bello Kal. Scplembr.
i\ vtjro fides codicis prxfcralur, ct arabas partcs occisus anno~99. Vid. Annal. Eranc. adhunc amm»: .
 509 EPISTOL.E. >lfl
Qui castra Chrisli cuslodiuiil, vigilare debenl, et A tarius passcr sciret in lecto , qiree cssel convenicu-
1100 dormire. Quia vigilantibus et non desidia tor- tia inler Leonem et Aquilam : el si juventus Aquilx
pentibus pcrpetui regni promittilur gloria. secundum prophetiam Psalmigraphi (Psalm. cu, 5),
Sxpius tibi scripsissem, si vel fama narrasset mi- renovata esset in pristinam hilaritalem ; et si nova
bi , ubi te cbarlula mea invenire valuisset. Tamcn surgerent tecta in palustribus perfidiae lustris, ct si
scripla est in cordc meo memoria nominis lui cum Leo ibices [Ms., hibices] sequens Alpinos medilaret
slylo charitatis, non penna peritura, sed permanente transire colles. Passer aures habet apertas ; sed ut
suavitate saepius ingeminans ex intimo cordis aflectu : video, proverbialis in fabuia lupus gullo lulit vo-
Quando erit illa dies, ut liceat mihi [Aquilam] ample- cem, ne forte cantante illo apostolica negatio rennva-
ctari meum, et dulcibus amplexibus colia constrin- retur in Urbe antiqu* poteslalis, et sit error novis-
gere Patris vcnerandi ! Videsne qualis est charilas simus pejor priori.
vera, qu* nulla longinquitate terrarum dividi polerit, Quid peccavit charitas, quae valen (sic) vidit scrip-
nulla oblivione deleri, sed raagis magisque accrescit. tum, dum perdices per campos currentes ad habita-
Felix anima quae Deum diligit soluta ah bujus sae- tionem galli audio venisse. Perfecta charitas foras
" uli nexibus, ut proficiat iu veritatis soliditate, et mittit timorem (I Joan. iv, 18), qua; fulgentibus ocu-
perveniat ad divina beatiiudiuis visionem, ubi csl B lortun pupillis omnia perspicit, et claro pielatis in-
tranquilla laHilia, et sine ulla perlurbatione vita tuituccrtam salubris consilii scinper inveniet regulam.
perpetua. Ad quam felicitatem, Pater sancle, me lii vidctur gallus versus cst in cuculum, qui aestivo
precibus lecum deducere satage, ut in Christo frua- cancri sideresole ascendentc silere solet, dum nidifer
iuur dulcedine cliaritatis perpetua*. Saluta ex meo passer omni xqualitcr sidere in tcctis tinnit fuligi-
uomine oranes sancUc Dei Ecclesiaj filios, qui vo- nosis, qui modo mense Septcmbrionidum revisere
biscum Deo deserviunt, et scribe nomen meum in volat amalura, ut pullos, avidis hiantes roslris pie-
cordibus illorum pia? petitionis affeclu, quorum no- tatis pascat granulis ; optans ut quandoque super
uiina Deus Chrislus in coelesti libro scribere jtibeat, ripas b piscosi Ouminis galli vocem valere [Forte,
qui ait charissimis sui laboris sociis : Gaudele, quia valide] sonare audiat ; et qui se pennis excitare so-
nomina vestra scripta sunt in ccelis (Luc. x, 20). Ya- let propriis ad matutiuales melodias, passerera in
lete omnes feliciter in Chrisli benedictione, dilectis- pullorum mcdio exhorlari veniat.
simi fratres. 0 quam dulcis charitalis vox ! quam amabilia gcr-
EPISTOLA XCIX maiia; dilcclionis horlaraenta in auribus cordis so-
nare solent ! Noli manus claudcre seminibus plenas,
(Anno 799). *-■ quia qui frumentum abscondit, maledictus eril ; et
Epistola initio amigmatica. lllius charitatem expetit. qui multiplicat, benedictionem rccipiet (Prov. XI, 26).
Priina litlera primae et quinla decima sextx sa- Quale erit judicium, qui peteuti ncgat, quod nolenti
cratus in gradibus numerus perfecto in operibus ingerere debuil ? Quomodo crescil qui non semina-
Dci salutem. tur ? Qnai mcrces speranda est fructuin non facienti?
Quare fraler ille vacuis vcnit manibus ? In lingua Vel quomodo fruclus crescit, si semina non spar-
portavit auribus Ave, in manibus coculos, nil at- guntur? Beati qui seminant supcr omnes aquas,
tulit. Tu vero qui sedes in bivio, quare nil ccr- immitlenles pedem bovis ccclesiaslici ordinis et
tum demandasti illi qui habitat in Maresa ? Corvi asini plcbialis curiae ; et si mane primse actatis non
volitantes per cacumina tcctorum rl.ira.int ; ct co- fecisti, vel modo vespere ullimae canitiei facias. Mc-
luniba in pavimeutis nulrila Ecclesiae tacel, cui cre- lius est dispensatorem esse panis perpetui, quam
derem, si quid dixisset de Aquila, qui uuper Roinaiuc ruslicx negoliationis divisorcm, quia qum semitiat
arcis deserens cacumina, ut biberet Saxonici ruris homo, ha-c et metel (Gal. vi, 8).
fontes, et vidcret Leoncin cunclis dominanlem ani- Eccc quo me perduxit cbarilas ! mei nblitus, pel-
inaiitibus et fcris ; vcl quid merula nostra volitans rj les capraruni ad sacrarium defcrens Christi. Nam
inicr illos gallo dciuandasset mouastico, qui excitare cor tutim Clirisli cognoscitur thesaurus [Ms.y thc-
solet fralrcs ad vigilias malutinas ; ut per eum soli- saiiruin], unde flumina aqua; vivw fluere solent
» Frobcn. 172. Hsec epistola initioprorsusaenigma- torum notavit. Anno namque 797 a Carolo rcge lc-
tica est, nec divinari potest quis galli, quis passeris, galus Romam missus csl, sed inde anno sequenti
quis meruttc, elc, nouiine inlelligatur. Aquila abs dubio illiim rediisse cl. Hansizius, tom. II Germ. sacrsc in
esl Arno archiepiscopus Salisburgensis, ad qiiem for- Arnone, n. 20 cl 22, multis nrobal, et ex epistolis
tassis hsec epistola directa esl; Leo vero pontifex Ko- superiorilnis collijjfi posse videtur. Fortassis idem
nianus, qui anno 799 atrocibus Romanorum manibus anno 799 dtnn odia in Leonem magis ferverent, il-
vix ereptus ad Carolum regem in Saxoniain pro- luc pro dissidiis sopiendis ilerato missus est. Sed
fectus est. EtPquidem Arno quoque venit , et Leoni quis ex his a:nigmalum tenebris lucem excutiat ?
pontifici sua ollicia impendit, euuique poslca Ro- •> Piscosi flummis. Liger-im fluviiim, Turones al-
marn , maudato regis, deduxit. Quod vcro Arno luentem, abs dtibio notat ; dc quo in epistola 29
codem anno 799 duin atrox scelus in Leonem pa- (nunc 51) ait : < Ncscio de nostro ilinere, quid erit
tratuin fuit , Roiii.c adbuc comnioraliis ct illum futurum an Aligercnscm fkivium reverlere, ct
in Saxoniam comilatus sil, (|uod hic Alcuiniis insi- ilii salmones naiando colligerc. > Et in cpistola 87
nuarc vidclur, dnm ait : l>e Aquita, qni mtper lio- (niinc 105) optat, ut < Aqnila (Armi) volasscl tiaque
man<c arcis desereit* cucumiim, ctc, ncmo alius scrip- ad piscationes Ligcri fluininis. »
511 B. F. ALBI.M SEU ALCLINI OPERLM PARS I. ;:!
(Joau. VII, 58). Si luoduin excessi, ignoscat qui A Cujus solium dissipat iniqiNialem ; cujus vultus reve-
[Forle leg. quia charilas] modum non habet, qui renliam conservat usque ad sequitatem. Nam quod
omnia suslinet. Tralic me post te precibus, ut cur- olim apostotici Patres suis scriptis in confirmationero
ramus simul ad bravium supenue vocatioiiis : virtus fldei calholica: diversis mundi partibus peregerunt,
dcfecil, nisi fralcrna consolalio sublevct lassum, et hoc vestra sanctissima sollicitudo implere non cessat.
crigal jacenlcin. Quid est quod charitas non possit, Hoc mirabile et speciale in te pietaiis Dei donum
dum ineoesti|u> omnia potest?Noli negligcre fra- praedicamus, quod tanla devotione Eeclesias Christi
lernain salutom. Cbrisius seipsnm pro peccatoribus a perfidorum doetrinis intrinsecus purgare tuerique
tradidit; quid tu verba subtrahis exhortationis, niteris , qnanta forinsecus a vastaiione paganorum
rui ille sanguiucm suum non negavit? Nunquid ali- defendere vel propagare conaris. His diiobus gladiis
quem peregrinum xslimare debes, dum omnes in [vestram] vencrandam excellenliam dextra Uevaque
Chrislo snr.t cives? Charilas personas non miratur ; divina armavit potestas, in quibus victor laudabilis el
saceos perlusos non hahet, nec congregat densum triumphator gloriosus exisiis. Unde et ad interioris
lutum super se ; sed esl modesla, benigna, miseri- pugnse genus meae parvitatis devotionem provocare
cors et elemens ; in qua te custodiat, qui te in ovile voluislis : cujus certaminis sudori libenter succubui,
congregavit illins, transferens de fluctihus feri ma- B ul c in libello, quem vestrae nuper direxeram pietali,
ris, ut esses aries, cni nulla iniquitatis polcstas re- agnosci potcrit : liccl necdum vestrae auctorilatis si-
sistere valnissel. Adjuva precanlem, ut vincat in eo, gillo eumdem libclli lennrem confirmatum cognove-
qui vicit in te hujus s:eculi vanitales ; qui voce con- rim. Et hoc, reor, vel tarditale portitoris, vel augu-
solatoria suis dixil discipulis : Iltec locuUts sum vo- slia temporis gestum esse. Nullalenus solita bonitatis
bis, til in nie pacem habeatis ; in mundo pressuram vestrae consueludo iu pluribus boc agere liltcrulis
habebilis, sed confidite, qtiia ego vici mundum (Joan. recusat, quod in rarioribus saepius fecisse couiper-
xvi, 53). Chrislus Dei Filius te viclorem faciat et tuin est.
exaudiat in omni prece, charissime fraler. Clwrtulas vero calculationis cursus lunaris, vel bis-
» EPISTOLA C. sextilis praeparationis, quas nostrae dcvotioni tradidi-
AD DOHNTM 1UXEM. stis explorandas, invenimus erga mensurationes dilt—
(Anno 800.) genlissime exquisitas, aculissime inventas, nobilis-
Carolo iteratis lilteris respondet. Laudat religionis ze- sime prolatas. Et quod mea olim devotio de bissexlo
lum, pielalem, regalem potentiam ; memoriam facit paucis inchoavit ratinnculis, vestra sagacissima inda-
de quibusdam chartis computi.
gatio copiose complevit. Quamvis coiisideramioni sit
Benediclo atque omni sapientix decore praefulgido q
cur in quibusdam mensibus, ad eosdem dies in annr>
David rcgi, Flaccus Albinus in Christo salulem.
secundo, tertio vel quarto computus cursus solaris
Licel proximc ad clemenliain veslram gemina
non pervenissct. Ilem facilior et expcditior lunaris
scripta dircxeriin, quorum iinum debitum salulatio-
cursus siippntatio possc invcniri videtur. Licet hxc
nis impleret [oOBcium], aliud cujusdain rcsponsionis
ftpliina et acutissima usque ad iinum scrupulum vcl
j'ira leneret : tamen occasione veslra' bealitudinis
liuerarum accepta, respondere utriiinquc [.•!/., ulris- sllicum [Al. siliculum] distincle et caute currerc in-
telligatur. Direxi excellentiic vestrae stamen qiiarum-
que, forie utcunque] convenit, quas lumine et scien- dam suppulalionuni d de solis lunscque per signife-
liae et veritatis indagalione plenas vcncranter accepi ;
rum cursu : cui si veslri acutissimi scnsus suble-
et magno graliarum actionis sludio Deum benedixi,
ginen addere placuerit, forte pueris palatinis contra
qui virtule fidei et ralionis experienlia vestne pieta-
frigus imperitiae aliquod vestimcnti gcnus texi pole-
tis peclus abundanter implet. Ita ut in eo prarogati-
rit ; sicut in prioris textiira ine [.1/., mea:] etiaui or-
va sacerdotalis doctrinae, volunlalis pietas, el regalis
dinatione optime fecisse proiestaris. Meum est de
polenlia splendescere comprobetur niaxime : quia fi-
terros gremio, vel glcliis pulverulenlis, auri effoderc
des calbolica, qu;c ubique dcbel esse una et in nullo
atomos. Veslruni esl regalc diadema, geramis sa-
dissimilis, per vestram sanctissimam solliciludinem, [>
b sopilis schismatum erroribus, pracdicari et pollere picntiae pracfulgidiiin, venerando gestaic in verlice :
quatenus laudabilis potentia vestra omniuin floreat
dignoscitur. Et quantum regni potenlia praclatus ,
gcnerc virtutum, ct mulliplici meritorum laude ad
tanlura sapienlix decore ct sanctse religionis fervore
coelestis rcgni gloriam, Christo regente atqne donan-
omnibus prsecellis. Felix populus qui lali priucipc
tc, pervcnire mcreatur.
gaudct : 124 '" c»j,ls prosperitale salus cunctorum
consislil; incujiishilaritale omnium animus gaudebit, Vivere me lerris vix vix sinit improba fehris,
ut dictum est : In hilaritate regis vita (Prov. xvi, 15). El me coeleste scandere vullis iter»

» Edit. Quercet. 11, Canis. 5 (Frohen. 84) collata
cum cod. Reg. Val.
b Sopitis schismatum erroribus. ILec inlelligo dc
sopiia haeresi Feliciana per concilium Aquisgranense
i-irca finem anni 799.
" In libello. Libris nempe adversus Felicem, quos
ri>gis examini et approbationi submisit finilo illo
concilio .Vqnisgranensi. Vid. epistolain iis libris prae-
fixam et nostram Dissert. de llaeresi Adoptianorum.
d De solis lunasque per signiferum cursu. Quod
Alcuinus de solis per signiferum cursu scripsit, illud
fortassis est, quod hibeiur supra in epist. 85. Char-
lam vero illam in qua supputationes de lunae cursu
per singula signa continentur, ad epislolam 86 per-
tinere ex utriusque comparatione liquet. Eamdem
charlam inter Opuscula Pliilosopliicu T. li teperics.
sn. EPISTOL^:. 314
Per campos, colles, herbas et prata, virentes A opere plus socpissimc valel, quain proprii aucloris :
Quaerere suggessit dum mihi chara salus : minus lamen quiddam fecislis, quam plcniim postu-
Vestra repente poli jussit me sidera summi lasset charilatis olficium, quod sensus non clocle pro-
. Infirmis pielas scandere jam pcdibus. lalos, vel catbolice exaratos similitcr nolnistis no-
Signaqne zodiaci dislinguere parlibus alti, tare ; dum quaedam suspicio milii , ut seiies sagacis-
Et quis conveniat ordo, locus, numerus. simse chartuUc vestra; nobis innoluit, non omnia
Hippocratis campos nonne esset pollice pluris- I»robanda esse quae ibi lecla fueriiiil, quia defensorcs
Cum pueris Flacco jani peragrare suis ; cidem operi vestroe excelleniise dingere jussistis :
Quam radio arati coeli deseribere signa, dura nulliim magis idoncum meac parvitatis dicla lia-
Vel lunae et solis dinumerare dies ? berc possunt defensorem , vel emendatorem quam
Sed tamen, ut cecinit pracclarus commale vates, vosmetipsos. Nam aucloritas praecipienlis, obcdientis
Omnia vjncitamor; nos quoque vincal ainor. industriam defendere debel.
Descripsi paucis partes et sidera cceli, Quod vero in lilteris vel dislinclionibus non lam
Te mandanle, meo pectore inagnus amor. scholasiice curiit quam ordo et regula anis.gramma-
Nunc videat pietas, si quid sit, vestra probandum, ticac postulat, lioc sa'pins velocilas aninii ellicere so-
Pumice radendum an, pagina quidquid liabet. B lel, dum lcgentis inlenlio oculorum pracurrere fe-
125 Judice te nullum, si nunquam fallit imago, slinal oflicium. Nec ego c.ipitis dolOrc futigatus exa-
Jam metuens, fugiam, David in orbe decus ! niinarc possum, quae subito casu ex ore dictantis
Haw vestro fuerint forsan si digna favorc ; evolanl. Et qui sibi alterius negligentiam imputare
Mox majora, reor, incipit ipse senex, nolit, non imputet alleri.
Si Deus DDternus vitse superadderil annos Disputalioncm itaque Felicis cum Saraceno, nec
Est bonitas cujus , quidquid habemus opus [Al., vidi, nec apud nos invenla est. Imo ncc audivi no-
[opis] men illius antea. Tanien, dum diligcntius quaesivi, si
Cl.artula percurrens colles, camposque Iiquentes, quis ex nostris famam illius audirel \.\l. audisset],
Disticon hoc canlet, semper in ore suo : diclum est mihi, quod apud c Laidradum episcopum
Augeat, exaltet vestram benedictio vilain Lugdunenscm inveniri potuisset. Quaproplcr sub fe-
j€)terni regis, David amale Doo. stinalione direxi missum nostrum ad praelatum epi-
scopiim, si forte ibi invenire potuissel, ul quam cito
« EPISTOLA CI.
vcstrae prxsentio; dirigerettir. (Hic fmis epistola; in
AD DOMNUM BEGEB [Cod. Vttt. , lllPEIUTOREM]. edit. Canisii.)
(Anno 800.) ' 126 ^um d ego adolesccns Romam pcrrexi, et
Gratias agit ob lectum el remissum libellnm adversus aliquanlos dies in Papia regali civilale demorarer,
Felicem ; excusat nonnulla illius errata. Dc disp. quidam Judaeus, Julius nomine, cum c Pclro magi-
Felicis cum Saraceno ; et cnjmdam Jndmi cum slro habuil dispulalioncm. El scriplam csse eamdcm
Pctro blaqislro. Mitlit quasdam species dictio-
num. conlroversiain ineadem civilate audivi. Idem Petrns
fuit qui in palatio vestro grammaticain docens cla-
Domino piissimo el prseslantissimo David regi,
ruit. Forsan ' Onierus vesler aliquid exinde audivit
Flaccus charitatis calamo vulneratus salutem.
a magistro praedicto.
Gratias agimus venerandae pietati vestrae, quod Misi excellenli;c vestrse quasdam « specics diclio-
k libellum, secundum vcslrie jussionis prsecepium
num, cxemplis vel versibus « vcnerandi Patris con-
vobis directum, auribus sapienlia; veslrae recilari fe-
firmatas, el aliquas ' figuras aiithmelicse subtilita-
cislis, et quod notari jussislis errata illius, et remi- tis, lsetitise causa , in chailula quam noids vacuam
sistis ad corrigcndum. Quamvis a vobis melius emen- dircxistis; ul veslila revenirct, quae nuda nosiro se
dari poluissel, quia allerius judicium in quolibel offerebat aspectui. Dignum aeslimans ut nosiris lio-
« Edit. Quercet. 15. Canis. 6 (Froben. 85) collala _ t novcrat eum, quia olim a magislro suo ad ipsum
niuic cum cod. Valicano. v directus fucrat. > Qua occasionc, adolesccns adhuc,
b Libellum . . . vobis directum. Libros vn adver-
sus Fcliccm inlelligit, quos in prioii epistola qnere- Romam quoque adire et Papiae commorari no-
balur sigillo aueiorilalis regise nonduin essc lirma- luit. e Cum Petro mngistro. Pisano scilicet, quem se-
los. Bas.nag. neni Carolus Magnus in discenda granunaiica audi-
« Laidradum. De co nos alibi sscpius.
d Ego adolesccns. Ob boc nomen consenlirc non vit, teste Eginhardo in Vila Caroli Magni apud Bcu-
possum celcbri Mabillonio, qui Annal. Den. lib. xxv, quet Scripi. Rer. Gall. tom. V. pag. 99, num. 25.
f Omerus vester. Hic est Angilbcrtus , de quo
num. 22 ct Act. SS. saee. iv in Elogio Hist. Alcuini alibi.
cap. i, num. 26 judical , disputationem illam con- g Species dictionum. Hsec intelligo de Opusculo or-
tigisse in itinere Romano , qund Alcuinus anno 781 thographico, quod ex cod. Salisb. exbibemus tomo
susceperal ad impetrandum pro Eanbaldo Elwracensi allero Operum.
episcopr. pallium. Vix enim credibile est Alcuinum h VeneranSi Patris. Vcn. Bedc ahs dubio. Vide
voluisse se adolescentem profiteri, dum jam viresset monitum praevium ad idem Opusculum orthographi-
saltem 40 annorum. Suspicor Alcuinum diu anlea curn.
Komam profeclum fuisse, lunc fonassis, quando ' Figuras arithmeticw subtilitatis. Hsec intelligenda
pnmo vcnit in noliliam Caroli regis. Nam referenle fortassis De Arilkmelicis sublilitatibus ad aatcndot
anonymo Vitae Alcuini scriptore, Carolus, anlequam juvenes ; quem libelluro e cod. Augicnsi dcscriptum
illum Roma ctnn p«llio rcdeuiitcm Papi,x excipercl, altero qiioquc tomo profereinns.
315 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 316
noraretur litieris, qu;e veslro sigUlo ad nos nobilitaia A placeat, impleat. Quid est sscculum, nisi miseria, et
pervenit. Et si minus quid exemplorum debeantT. Cod. velut umbra fugax, el seducens delectatio ? Festine-
Vat., habeant] pradictae spccies, * Beseleel vester mus tota mentis intentione ad illam requiem, quam
imo et noster familiaris adjutor, de palcrnis versibus nullus dolor perturbat. Ascendamus per gradus cha-
apponere poterit : nec non et figurarum raliones in rilatis ad illam civitatem, in qua Deus solus rex re-
libello arithmeticae disciplinae considerare valel. gnat in aeternum. In qua lota beatitudo sine ulla mi-
>> Punctorum vero distinctiones vel subdistinctiones, seria vigel et valet. Ul ad illam pervenire mereamur,
licet ornatum faciant pulcherrimum in sentenliis, eodem auxilianle rege, nos invicem exhortemur, et
tamen usus illorum propter rusticitalcm pene reces- velocior charitatis cursu tardiorem admonilionis
sit a scriptoribus. Sed sicul lotius sapienti* decus ct sedulitale Irahat. Tu meam fralerna diligenlia socor-
salularis [Cod. Vat., ssecularis] eruditionis ornatus diani castiga ; vel tuse sanclilatis precibus jacentem
per veslrae nobililatis industriam renovari incipit, releva, ul fralernx dextcrae ducatu non lassescat in
ita et horum usus in manibus scribentium redinte- via veritatis, qui hucusaue in sa:culi se revolvebat
grandus esse oplime videtur. Ego itaque, licet pa- coeno.
riiui proficiens , cum
~— Turonica quotidie
. pugno
. ~ ru- „ d Veniens vcniebam ad sancli Amandi protcctoris
sticitate. Vestra vero auctoritas palatinos erudiat a noslri dnlcissimas mansiones , quaercns amalorem
pueros , ut elegantissime prorerant quidquid vcslri meum, ut ejus dulcissirao alloquio refrigerarera ani-
sensus lucidissima diclaverit eloquenlia : ul ubique mam meam. Sed quia necdum de nido Juvavensi
regalis [Edit., regulis] nominis charta decurrcns, [Cod. Sal., Juuovense] avis optala evolavil , misi
regalis sapieniire nobilitatem ostendat. banc invitaloriam illi chartulam, ut nostram agnosce-
ret prosperitatem, vel suam nobis pisesentiam de-
Floreat sefcerjiis lccum sapientia donis,
monstraret [Edit., designarelj. Fidelis amicus diu
Ul tibi permaneat laus, honor, imperium.
quxritur, vix invenitur, difDcile servalur; cujus dul-
Quot habeas apices, sanclas, mea charta, salulcs
cedoomnes sseculi supcratjucunditates. Quiddivitiaj
Dicito lot dulci David amore nico.
sine amicis? Avarus aurum quajril : Et quid in auro,
« EPISTOLA CII. nisi spccies vana? Nonneunus panis esurienti melior
AD ARNONEM. csl, quara mons aureus? Auriim prodesse potest dan-
(Anno 800.) li , non possidenti. Ideo demus divitias in praesenli,
ut in futuro possideamus illas. Nam pauperis ma-
Siveulum contemnendum , ad wlerna tendendnm docet.
Venitse se ad mansionet S. Amandi, ait, Arnoncm nus ga7.ophylacium est Chrisli. Nulliis melior custos
invisurus; quem tamen dolet ibi non reperisse. ' divitiamm est quani Chrislus. Proficienlem te ,
Charissimo gcrmano meo Aquilx antistiti Albinus charissiinc fralcr, divinaauxilieturgratiainajternum.
salutem. 128 e EPISTOLA CIII.
Si mihi gcrulus gratus occurrissel , sxpius tuac AD ARNONEH.

scripsissem dilcclioni , ut lilleris implercm quod (Anno 800.)

Ex litteris ab Arnone acceptis illius reditum; nihit vero
verbis non polui, et charilalis dulcedinem , lingua de novi populi Chrislianitale , nihil de ipsius commo-
tacente, apices monstrarenl. Hoc dedit Dcus absenli- ratione, nihil de spe mutui colloquii, quod lamen
bus in solalium, ut per chartas loqui potuissent, ct valde exoptat, percipit.
necessaria profcrre in cor alteritis : dum aniimis Sanctissimo ponlifici et dulcissimo filio Aquikc Al-
gravi carcere corporis circumseplus, suac nalune biuus salutem.
vclocitatcm explieare non valet ; indiccs tamen litie- Suavissimas dilectionis veslrre acccpi lilteras, ct
ras fralernus amor sibi mutuo dirigeret. Quid de laetus de agnitione prosperitatis el rcversionis vestne
gloria sanctorum dicendum putas? ubi nulla Urditas iegebam eas ; exspcctans quid illae mihi nuntiarcnl
«arcinae corporalis pi;v voluntati obsislit, quin, quod 1 de novelli populi Christianitale, el de rerum ibi ge-
127 a Beseleel. Hoc nomen adscililium cst a Be- D ° Edit. Qucrcet. 66, collata cuin duobus codd.
scleele architectonic;e pcritissimo, quem Moyses inss. Salisb. (Froben. episl. 102).
coiistruendo labernaculo fcederis pra;fecit (Exod. <t Veniens veniebam. Hansizius censet Arnonem,
xxm, 36, 37, etc). Hic vcro indigitari videtur Egi- anno 799 e Pannonia reversum , consilium ciEpisse
uhardus Caroli Magni nolariiis ci Viia> illius scriptor, ad inonaslerium Elnonense S. Amandi invisendi, id-
qui rei sedilitise in regio palalio pi-oefeclus fuil, ct que anlea per litteras Alcuino significasse, qiiod col-
propterea a YValafrido Strabone eliain noinen Bese- ligi posse putat vir clarissimus ex epistola sequenti.
leelis lulit in carniine, quod de eodcm Einharlo scu ATcuinus itaquc, ail, sc intereaad monaslerium illud
Eginhardo scripsit, ibi : conttilit ; cl quod ibi Arnonem nonilum repereral,
cumdein per hanc cpistolam rursus compeilavit.
Nec minor est magni reverrntia Patris liabenda Ego vcro ulramque epistolam ad annura 800 perti-
Bcspleel falire primuni qui percipil onine nere, et hanc, antcqttam Arno Salisburgo discesse-
Ariiiinuii pra-cvutus opus. rat ; seqitcnlcm vero, dum is jam in monasterio
b Punctorum dislinctiones. Alcuinum quidam au- Elnoncnsi advcnerat, datam esse censeo. Vide notas
clorcm dicunt piinclorum, comalum aliaruraque no- cpislnlie sequentis.
lariun p;o distinguendis in scribcndo sententiis. Ex « Edit. Mabill. 5. Pez. 3. (Frobcn. 87). Emciula-
hov. loco patet eum illas noias diu ncglectas rcvo- tior nunc prodit cx codd. mss. Salisb.
r.are tentassc, el proptcrea sibi rnm Tnronkn rusli- f De novelli popnli Christianitate. I)c Hiiiiiioruni
chatc quolidic puguaiidiiiii fuissc. popttlo ista accipio, qni anno priori 799 a fidc qnam
sn EPISTOL.*. 518
starum profectu. Sednibil de his inveni. Tanien, vo- A tas. Sed quia spero tito vos, miseranle Deo, viderc.
lenie Deo, visurus vos, vel necessitale coactus habes melius bsec colloqucndo pulavi conferre, quam scri-
[Pez., habebis] dicere, quod chartula conticuit [Pez., bendo innolescere. Nec majorem ardorem habet ani-
continel]. Item quaerens in illis, quanto lempore bea- mus vestcr, quam meus colloquii nostri. Ideo rogc-
tiludini tuae in his partibus esset manendum? Sed mus Dei clementiam, ut concedat nobis in sua misc-
neque hoc inveni. Ideo incerlior de colloquio nostro ricordia, et in noslra prosperitale videre nos cito
factus, quid demandarem ? Tamen si usque ad Pascha facie ad faciem. Graiia Domini nostri Jesu Christi te
liceat libi in monaslerio (Eluonensi S. Ainandi ut in- inomni bonitate proficere faciai, fili charissime (Cod.
fra) perraanere, forsitan inlra Quadragesimam visi - ilab., reverentissime paler)! [Amcn.J
temus te in lectulo deliciarum [tuarum] sedentem. s EPISTOLA CIY.
Ego vero ignarus adhuc sum de itinere meo [Pez., de-
AD ARNONEM.
tinere me] proptcr famam, qu;c volitat per ora nnil-
torum, " regem orationis gratia sancli Hartini visi- (Aiiiio incerto.)
larepatrocinia, et mihi necessitas incumbit , illmu Dolet ob frutlra exspectatam Arnonis prarsentiam ;
spectare [F., exspectare?], hospiliumque pra?parare dolorem vero mitigat suspiriis ad patriam ccelestem.
domino ineo dilectissimo. Et ulinam volasset Aquila B Munera ad se missa Urto animo accipit.
inter caeteros sanctarum volucrum ccetus [usquc] ad Dulcissimse dileclionis Palri [Aquihe antisliii|
piscationes Ligeri fluminis ! transmarinus Cygnus in sancUc chariiatis peiinis
Mandavit raihiquoquedomnusrex venire adGyslx, pcrpetuam salutem.
sanctissimae sororis su;e coenobium [Cod. Sul., Gysla Speclavi [Leg. exspectavi], speravi, optabain : et
sorori .... ad coenobium] bGale [Cod. Sal., Calc] ecce ! quem spcclavi, non venil : et qiicin speravi,
obviam Angilberto; sed ignoro adhuc quando [Pez., non consideravi : quem oplabam, non accipiebam.
quomodo] hoc fleri debeat. Si ante regis [advenlum Frustrata cst exspectatio, evacuala est spes. Et uti-
boc erit] condiclum, tunc venies nobis obviam ad iiam pro spe esset presentia! nunc cssel plenum
■ Cnisacam sancti Stephani cellam et [Pez. , vel] ad gaudium. Sed, proh dolor! pro exspectata Ixtilia,
[J Novianlum Curlulum] nostrum. Sed festina rcscri- tristitia inopinata subrepsit. Infclicitas mea vobis
bere mihi, quanlum fieri polest [Cod. Sal., posses], [Cod. Sal., nobis] viam obslruxil venicndi, et mihi
tenipus mansionis tuse apud sanctum Amandum, el hilaritatem abslulit gaudcndi. Quid facies modo
quid • Leidrado [Cod. Sal., Laidrado] demandarc mens charitale vulnerata ? cstne aliquod solalium
velis. Yix vivit, si facics nostras non videbit pariter. quod tanlum vulnus vel aliquod refocillare valeat ?
Fuit enim toto anno infirmus valdc , et dissoluta An spcin quasi falsum oniiiino a te repellis conso-
anima sua [Cod. Sal. , animx susc] consiliare nobis- laloreni ? An inter tenebras tuac miserix , qnasi
cum cupil. Hulta bona, gloria Deo! babet in illis scintillam cujusdam ardcnlis flaminsc, iterum libi
partibus facla. Dubital vero an melius sit laborare in illam assumis? Ecce! flamma charilatis totuni inar-
praedicalionis ministerio, vel quietam ducere vitam? descit peclus, cui si spes collega accessil, feliciler
Sed ccrtius ab illo ipso, perniillenle Dco, hxc audi- ardet, si veraciler illi evenil quod oplal. Bona est
turi erimus. Mandavi pcr lilluras ctiam , cl sxpius enim spes in abscnlia, sed melius est anior in prae-
viva voce , fralribus f sancli Servazii [Cod. Sal. , sentia. Nam spcs nostra quasi ancbora ;ul cnclestis
Servasii] luaeserviie auctoritati, sicut et mihi. nos trahil palriae soliditatem (Hebr. vi, 18, 19) : scd
Plura tibi scriberem de sancta pnedicationis in- tunc eril perfccla felicitas, ciiin plena erit visio amo-
stantia, et de honeslate morum inler paganos ; quia ris, el videbilur Deus in gloria sua, qui nunc amjtur
conversalionis dignitas solel cos erudirc in praedica- in pectore nostro (/ Cor. xm, 12). Sed bujus exilii
toribus [Al., praedicationibus], sicut verborum veri- peregrinalio patienler feratur, donec optala bealis-

regi promiscrat defecit, ut annalislae testantur. Ar- n pliss. toin. I, col.53; Marliniere, Grand Dictionnaire
nouis intercrat providerc, ne simul fidem Deo pro- yeographique.
missam desereret ; quaa res etiam Alcuinum sollici- •■ Leidrado. Qui anno priori ex Hispanhu partilms
tum habuit. Felicem Aquisgranum deduxcrai, paulo posl iienim
■ Regem orationis gralia S. Martini visilare patro- illuc abilurus; saniialis lamen curandae causa nunc
rinia. liluc rex cliam venil anno 800 post Pascba. Turonis morabalur cum eodein Fclice nuper con-
Inde pnesenleni epistolam ad hunc aunuin spectare verso. Vid. episl. 92 [nnnc 108].
conjicio. f Fratribus S. Servuzii. Monasler.um hoc sititm
b Gale. Gallice Chelle ad amnem Marne quatuor eslTrajecti ad Mosam (iVaes<nr/i().olimmoiiachoriini,
milliaribus distans Parisiis. Vid. epist. ad Gyslam so- iiunc caiioiirciiuni. Mabili..
rorem Caroli Magni. 130 g Eitit. Mabill. 17 (Frolien epist 88). Qua? in
c Ad Coisacam S. Stephani cellam. GalliceC/ioisi/. cdit. Mahill. prjitermissa sunt, liicsuppleiuusexcodd.
Yid. cpist. 52 (nuncC5), ad Amonem. mss. Sulisb. ct S. Einmcrami. Ad quem annum re-
129 d Woviantum Curtulum. In cod. Beiicdictobu- ferenda sit li.i-e epistola, incerluin ; saepius enim
ranovox Noviantum dccst, quainHansiziusexconjec- Alcuinus spcm ac desidcrium habuil Arnonis fruendi
tura supplere volens substiliiit Baralla. Sed coil. ms. prassentia. Eg^o illam pnecedemi subjunxi, cui etiam
Salisb. conjecturam evertit. Est vero Noviantum, seu congruit. Desiderio tamen iilius ab Arnone, anlequam
ut in charta Caroli Magui, pro inonasterio Turoncnsi c Galliaabircl, satisfactum luissc, cx scqucnti cpislola
anno 770 dala, nominatur Novientus villa propc I'a- colligi possc videluf.
rbios ad amucni Marnc. Vid. Marlcnu Collcct. aiu-
r,i9 B. F. ALBLNl SEU ALCUINI OPERUM PAHS I. 520
simxpatrix veniat prxseutia. Patientia nobis neces- A lectiouis adventu habere viderer. Scd hreve prx-
saria est (Hebr. x, 56), sive in exspeclalione spe- senlix diu optalx teinpus plangebam ; et quantuiu
ralx beatiiudinis, sive in abscnlia amicorum charis- lxtus fui in aspcctu faciei vestrx, lanlum tristis iu
simorura. Habeamus semper hodie in cbaritale ; in absccssu torquebar. Sedquidad hxc? Tale est hujus
spc vero crastiiium desiderium, ut veniat quod hodie sxculi gaudium, nos ad fulurum [Mab., futuram lae-
ainatur. titiam] lendcre admonens, qux nunquam finem ba-
Ecce ! mens variis flucluat cogitationibus , te bitura est ; sed semel hausta dulcedo semper prx-
consiliatorem quasi porlum Urmae stabilitatis spc- sens esse non desinit, ad quam tola mentis alacri-
rans venire : sed ut video longius a quiete optata tate festinandum est. Qualis cst illa lxtilia, qux
lluclibus rapitur, in salo agilatur, ad quem porlum nihil perturbationis habebit, nunquam flnem habere
perveniet ignoraiis. Assiduis tamen sanctilatis ve- limebil ? Hxc est in spe modo habenda ; post hujus
slrx precibus duhilantem in cogilaliomim discepta- vero viue flnem perpeiualiter possidenda. Quam felix
lionibus amicum , ad firmum , divina concedente est illa dilectio inler fralrcs, qux sine fine vivit, sine
gratia, salulis consilium deducere dignemini. Prxslo fastidio augetur.
est ubique pius sanctarum exaudilor oralionum, qui Horiare, Pater sanclc, fllios nostros commuues
el fraternx dilcctionis prcces exaudirc, et in se spe- B LdAdhclricum leviiam, Adalbertum Magum, et Gun-
rantes spirilu consolationis sancio adjuvare solet larium pedisequum pietatis vesirae], buic se dignos
(Psat. xvu, 51). Ail illius dulcissimam clemenliam prxparare charitati. Suade paternis eos obedire prac-
criganius spem noslrain, simulque de cjus opitula- ceptis ; vere fralrcs esse in Domino ct filios aelerni
lione indubilantcs, qui illuminat omncm hominem Patris, cohaeredes Christi Dei (Rom. vm, 17). Nou
venientem in hunc inundum (Joan. i, 9). lllum tota solum pastorali sollicitudinc vobis his haec suadcnda
cordis intenlioue, lola animi affectione incessanler sunt, sed omnibus gregis tibi commissi ovitius inge-
dcprecemur, ut ilhiininet nobis oculos inleriores, renda sunl, in sancta charitate etcasiiiate permanere.
ne uuquani in mortc ignoranlix obdormiamus (P»a/. Mundus in malvjno positus esl (1 Joan. v, 19) ; et
xn, i). mulii de veritatis via el fidei praeceptis se avertunt,
[Munera dileclionis voslrx lam Iaelo accepi animo, sxculo amplius servientes quam Deo : non conside-
quam plena vos cbarilale dirigere cognovi. Sed quam rantes oculum divinae majeslatis supcr eos ubique
l;elc ex muncribus mens hilarescit, lam trislis ex vigilare, qui unicuique redditurus est secundum opera
nbsenlia vestrae beatiludinis ingemiscil. Sed quid ad sua (Matth. xvi, 27). Quocirca, clarissime vcrbi Dei
hxc?Vivat chaiitas in Cbristo! sit praeseus in spi- ( praedicator, insla opportune, imporlune (II Tim.
rilu, qui abscns csl in facie ! donec, Dco donante, ' iv, 2), quia plurimi sanae resistunt doclrinx, sc
heala venial prxsenlia, quae nunquam flniri valeat. amanles, non sempilerna quxrentes : cx quibus
Dominus Dcus iu sua miscricordia in sua profi- quantos valeas, divina opilulantc gratia, de flammis
ricnlcsvoluntale cusiodiat vos ubique, frater dulcis- erue perpetux perdilionis, et congrega in caulas
sime!] Chrisli ovium, qualenus ex illorum salute tira niulti-
"EPISTOLA CV. plicetur gloria in die Domini noslri Jcsu Cliristi.
AD ARNONEM AIICIl I llHSf.ol I M. Paternitalem vestram pielas divina regerc ct profi-
(Anno 800.) cere facial in domo Dei usque in diem pcrfecliini,
Lalus de Arnonis vishatione, dotet de brcvilate prcr- dilectissimc Patcr.
sentm; desiderium vero ad twtitiam semper manen- 131 • EPISTOLA CVI.
lem eleval. lncilal ad pias hortationes fratribus et
omnibus ovibus dandas. AD DOUNUH REGEM.

Desiderando meritoquc amaiido Aquilx archiepi- (Anno 800.)

scopo, humilis levita Alcuinus salutein.
Mulla mihi dulcedo fuit b ex visitationc venerandae
dilcctionis veslrx. Licet laborem habcres, lamen p triumphatori, xlernx bealitudinis gloriam ct sa-
cgn pietalis tux consolalionc reliciebar ; ita ut, juxla Iutem
beali Bencdicti responsum •, Pascha mc in tux di-
• Edit. Mahill. 25 ; supplela ex cod. Salisb. (Fro-
ben. epist. 89).
b Ex visilatione. Hanc visitalionem Arnonis ad
Alcuinum factam fuisse ccnsel cl. Hansizius anno
800, dum Arno Roma ad regem rediissct, et ad mo-
naslerium Elnonense excurrissel ( Germ. Sacr.,
lom. II, in Arnone, n. 55). Cujus conjecturam hic se-
quimur.
c Ex Vita sancli Benedicli, apud sanclum Greg»-
rium Magnum, lih. n Moralium.
d Adhelricum . . . Adalbertum . . . Guntarium.
Adhelricus fortassis est Aldricus, abbas poslea Fer-
raricnsis, qui etiampost obitumArnonis,anno822 ad
rcgularem disciplinam in monasterio Elnonensi con-
lirmaiidiim a Ludovico iinp. inissus est (Mahill.,
Epitaphium ' Liodgardoe femina! nobilis.
Domino piissimo ct pacifico regi et prxstantissimo
Domine Jesu, spes nostra, salus nostra, consolatio
lib. xxix Annal. n. 50). Adalbertm itcm abhas
Ferrariensis, quem Alcuini et Sigulfi discipulum
fuisse testis est auctor Vitae Alcuini (Mabill. Acj. SS.
smc. iv Bened., pari. i, pag. 167). Is hoc loco di-
serle Magus cognominalur; ut jam duliiuiii non sit,
eodem nomine in cpistolis 76 el 77 (nunc91,92)
hunc Adalherlum indigitaa. Gunlaiius pedisequus
Arnonis, quis sit, cxploralum non habeo.
132 e Fdit. Quercet. 21 ex ms. (Froben. 90.)
'Liodgardw. Seu Liutgardis uxorisCaroli Magni,
qux Turonis, quo ciim imperatore oralionis causa
vcnerat, adversa valcludine rorrepla obiit pridie
Nonas Juiiii anno 800. (Ex Annal. Loisclianis et
aliis.;
 521 epistola:.
nosira. qui demcntissima voce omnibus sub pondere A misertus fueris, miserere, Domine, crcatura; tua;, ul
cujuslibel laboris gemeniibus mandasti, dicens : laudel te crealura tua, et canlet misericonlias luas
Venile ad me, omnes qui laboratis el onerati eslis, el in oeternum : Et anima, qna; superviciura erit, sem-
ego refieiam vos (Malth. xi, 28). Qnid hac promis- per dicat : Laudabo Dsum meum in tila mea, psallum
sione jucnndius? Quid hac spe bealius? Veniat ad Dco meo, quandiu ero (Psal. cxlv, 1).
eum omnis anima moerens, oinne cor conlritum, Scmper in xlernum vivat, feliciter opto,
fundens lacrymas in conspectu miscricordia; illius ; Filia chara milii, sit, rogo, chara Deo.
neqne abseondat vulnera sua medico, qtii ait : Ego
' EPISTOLA CVIL
occidam, el vivere faeiam : percutiam, et ego sanabo AD DOMNTM REGEJI.
(Deul. xkii. 39). Flagellat miris modis, ut enidiat Consolatoria pro morte Liudgaidcr.
filios, pro quorum salute unko non pepercit Filio. Domino desiderabili et vere beatissimo David fegi
Quis contra nos, si Deus pro nobis (Itom. vin, 52, Flaccus Albinus salutem.
51)? Quis contristat, si Dcus ketificat? Nolo, a Deo Dum vesira; polentix gloriosam sublimiiatem, non
dicalur tibi : 0 anima ! quid gemis ? quid plangis periturae Cbald;eis llamniis Jerusalem, imperare scio,
judicia mea? Ego dedi, ego abstuli (Job. i, 21). Qnid sed perpeiuse pacis civitalem prelioso sanguinc Cbri-
l.abes absque me (/ Cor. iv, 7)? Cur tibi displicet, B s[i conslructam regere atque gnbe,nare, cujus lapi
quod mihi placet? Omnia, quae habes, mea sunt be- des vivi de charilatis gluiine colligunlur, et coeleslis
neficia, non tua propria. Te ipsam para, ut possis aedificii aliiiudinem ex diversis virtutum gemmis
particeps esse beatitudinis meae. Propter le descendi, muri consurgunt. Dc qua Psalmista ait : Diligit Do-
el patiehar, qiue legisli in litteris meis, ut tibi praj- minus portas Sion, super omnia labernacula Jacub
parem mansionein in domo Palris mei. Noli tardare, (Psalm. lxxxvi, 2). Et alibi : Mons Sion latera Aqui-
soror mea, sponsa mea, surge, propcra, et veni ad lonis, civitas regis migni (Psalm. xlvii, 3). Umle
epulas gloria±mea; ( Cant. n, 10). Magna sunt, beala ego, minima quxdam hujus civitaiis portio, sub
sunt, incomparabilia sunt qux pra>paravi tibi. Et tcgmine piclatis restrae constitutus, ad jucundilatem
quamvis magna sint, noli tu lamen «stuare, vel du- animi vestri debita servitiile ssepius litterulas diri-
bitarede prelio. Regnum tuum tantum valet, quan- gere sludeo ; officiale devotionis nostrre munus, non
tum tu es. Te ipsam da, el habebis illud. Rex aeter- nccessarium abundantix vestrse ; cupiens vulnerati
nus concupiscit speciem tuam. Non sit in te ruga vel animi moerori, per veslne consolationis benignilatem,
macula (Eplies. v, 27). Si quid pjlveris ex terrena medcri : quia sxpius probavi familiarem mansuetu-
habilalione adhx-serit tibi, lacrymis lava, ut te spe- p dinem sublimilalis vestrse, humilium doloribus com-
«icsam, pulchram et desiderabilem inveniat, qui te pati. Nam el ipse Dominus, totius fons consolationis
concupiscit. Noli dc allcrius ingemiscere felicilate, et salutis cum fleniibus flevil amieum, quem susci-
quaj spinosos finivil Iabores, et volavit ad eum qui taturus venit (Joan. xi, 33, 35). alroriim dolori,
fecit illam. Talis cst, post sentenliam priime damna- juxta humanitatis aflectum, compassus magis, quam
lionis, conditio fragilitatis noslrse. Nascimur, ut amici mortem lugens, maxime, quia eumdem hora
moriamur ; morimur, ut vivamus. Nunquid non feli- victurum prasciebat. Filii Israel Moysen lugebant,
cior esl vitae ingressus quam morlis ? Fertur quem- sed in Lege, non in Evangelio (Deut. xxxiv, 8). Ideo
dam respondisse, dum dc filii sui consolabalur morte: Jesus, propler sacramentiim nominis, non legiiur
Sciebam me, inquit, mortalem genuisse. Cur plangis lacrymis populi proseculus esse ; sed qnasi victunis
quod vitare non possumns ? Saipe dolor tempore iterum post mortem. In exordio Judicum juxta hi-
sanabitur, qui ratione non poterit. Mittamus munu- storiae ordinem, rcprassentatus luctus sapientis unius
scula cbarilatis post charos nostros. Ofleramus mu- est diei ; impii autem omnes dies vit* suae. Sepa-
nus salutis nostne pro illis. Misereamur miseris, ut ralio qiucdam familiaritatis humana?, non pcrditio
misereatur illis Deus. Quod pro illis in flde facimus, plangitur in sapiente. In impio aeterna pcrditio luctu
proficit et nobis. [) prosequenda est perpetuo. Venit vero pater in filio,
Domine Deus, Jesu milis et misoricors, miserere magistcr in discipulo, amicus in amico, si morum
iilius quam abstulisti a nobis. Exaudi nos per medi- dignilas et sapienike nobilitas permanet in po-
cinara vnlnerum noslrorum [Forre, tuorum], quae steris.
pependit in ligno, el sedens ad dexteram tuam in- Qnid si in miseriam humanse conditionis mese
terpellai pro nobis (Rom. viii, 3i). Scio quidem mise- filius moriatur ante patrem in flore juventutis? tol-
ricordiam tuani, rpii vis omnes homines salvos fieti littir justns, ne malitia immutetur cor ejus (Sap. iv,
(1 Tim. ii, 4). Dimitte illi debila sua (Hatth. vi, 12), II). Jndicia Domini abyssns sunt mu'ta (Psalm. xxxv,
quaicunque conlraxit post aquam salutis. Dimitie, 7). Nil sine causa erit in mundo, nec unus passer
Domiue ! dimitte ! deprecamur. Ne intres cum ea in cadet in laquetim aucupis sine Patre nostro, qtii in
judicium ! Superexaltel misericordia in judicio (Ja- coclis esl ; non capillus de capite perit (Matth. x, 29 ;
cob. n, 13). Nam eloquia tua vera sunt, quibus Act. xxvu, 34). Non enim nobis Itictum inculere
promisisli misericordihusmisericordiam (Matlh. v, 7); debet, cum quislibct charus nostcr a peregrinalione
qwod ut essent, dedislis eis. Qui misereberis, cui pergit ad palriam, a morientibus ad viventes, ab
• Edit. Quercet. 22, ex ms. (Froben. 91.)
 32T» ft. F. ALBINI SEL ALCLINI OPERLM PARS I. 5?i
rxsilio ad regrium. Consolalio noslra flanl verba ve- A lione sacriflciiim laudis offtramus , in quo salutein
ritalis : Qui credit in me, si moriuus fuerit, vivet. Et nobis sempiternam per Prophelam suum promisit,
omnin, qui vivit el credit in me, non morietur in dicens : Sacrificium laudis honorificavit me ; illic
a-ternum (Joan. xi, 25, 26). Proinde sciamus, charos iter est, quo ostendit satutare Dei (Psalm. xlix, 25).
nostros in operibus charilalis morientes Dco vivere, llxcest angelica jucundilas, sanclorum lxlilia, con-
et sxculo mori. Qui operibus misericordix quotidie solatio nostra. Niliil cnim aliud ccelestis Jerusalem ,
Christo cum Apostolo dicunt : Cupio dissolvi et esse qux vivis xdiGcatur lapidibus , agit in patria sua ,
cum Christo (Phil. i, 23). Felicius vadit qui amicos dicenle et suspirante ex nostra voce Psalmographo :
relinquit superslites sibi, quam qui supersies erit Beati qui habitant in domo tua (Psalm. lxxxiii, 5).
amicis. Mors boni hominis migratio esl ad meliorem El quasi quis quxsisset, qux essct illa bealitudo ,
vitam, qux non est plangcnda, sed congratulanda habilarc in domoDomini? respondil : /n smculum sm*
(Joan. v, 24). culi laudabunt te> Hxc laus sine faslidio, sine dc-
Lxtemur in miseralionibus Redemptoris nostri. fectu erit ; sine flne dulcis fit in corde et orc caiien-
Abraham anle Chrisli adventum apud inferos fuit. tium. Hxc quoties agimus in terris, angclicam imi-
Post Chrisli passionem latro iu paradiso. Morte tamur vitam. Hxc suavitas omncs <xculi tristilias
Christi mors morlua est, flammea romphea custos B expellit ab anima , omnes mcerores mitigat. Et
paradisi sanguine Chrisli exstincla. Et beatus Petrus quanto quis donorum Dei majori utitur abundanlia ,
homo lerrenus portas aperit, quas xlhereus Cheru- tauto magis se debitorem mediatori omnium bonorum
biiu clausit : El de rele piscatorum manus repcnte qux possidet, agnoscat.
ad claves transtulil 133 reSn' ccelorum. In Che- Si igilur justiini vidctur homini cujuslibet benefi-
rubin iniiltiludo scienlix ; sed in Chrislo multitudo cii vel oflicii reddere grates, quanto magis Deo gra-»
miseralionis. Olim in Judxa notus lanliimmodo Deus, liarum acliones agendx sunt ? Qui omnia dedit, qux
sed nunc omnibus gentibus vox una est Chrislus, qui
in hoc sxculo bona videnlur, qui omnla daturus cst
nos de servis fecil amicos, et de profugis convenit
bona, qux desiderari vel haberi in futuro sxculo
in fllios. Naturam mortalitatis noslrx assuinpsil in
possunt : ubi ipse Dcus erit omnia in omnibus, qui
gloriam divinilatis sux. In boc Ixlctur gcnus hu-
nuuc singulis secundum mensuram sux bonitatis
manum, sciens fragilitatis noslra: naturam super an-
distribuit (Ephes. iv, 7). Tunc crit omnis bonitas ,
gclicos exallatam choros, majestati paternx glorix in
omnis beatitudo, omnis sufficienlia in omnibus. Ad
ccelcslibus considere. Quas condilio mortalitatis ti-
Imjiis vero siimmx beatitudinis et indeficientis glo-
inens htimanx [Locus corruptus} conturbare debes
'. q rix post labores hujus viue felicitalem Dens Jestis
posl lauiam nalurx tua: gloriam? jEqualitas tilii
tc pcrvenire faciat, domine desideranlissime et omni
certissima est ; tantum tcgmine charitatis indue
honnrc dignissime.
pennis, ut volare facias, quo Christus ascendit. Noli
angusliari de morle charorum, sed congaudc lxtitix Tribuat divitias veras libi, David amate,
illorum. Cum sanclis pariter Christus in arce poli.
Christus se ipsum pro le tradidit in morlcm. Cur 134 * EPISTOLA CVIII.
lacrymis tuis conlradicis Christo, rapere charos luos
Al> arnonkm.
de morte ad vilam , dc laborc ad requiem? Felicior
est in bono dies cxilus quam nativitalis. Ille est re- (Anno 800.)
quici inilium, islc laboris. Illc Ixlilix inlroitus, isle . Ilortalur illum ut Leonem pnpam rontra adversarios
doloris. Nasciinur ut moriamur , morimur ut melius defendat. Uunnos ab subjectione defecisse, et pa-
ganus naves liltora Aquitanim infestare querilur.
vivamus. Via est hxc vita pergeuiihus ad palriam. Novam se congregalionem monachorum feeisse nar-
Si aspcra est, si arcta est, virililer gradicnda est. Si rat. Alimo. Remedio et Paulino episcopis salutem
plana, si prospera, cautc currenda cst, quia multos dicit. De Elipanto el Felice qwrdum nuntiat.
habet insidialores. Novit itaque providentia Dei , cui , Domino beatissimo et merito perpetnx charitatis
prodesl longa pcregrinatio hujus vix , cui optimum alis amplcctcndo [Aquilx] episcopo humilis levita
est cilo hujus peregrinationis labores finire. Placeant [Alcuinus] salulem.
nobis judicia Dei. Juslus esl Dominus et recta judida Dulcissima litleraruin veslrarum lcciione ct sua-
ejus (Psalm, cxvin, 457). Illa mens maximc Dco vissiina prosperitatis veslrx legalione lxtificalus,
placet, cui oninia Dei placabilia placcnt. Laudenms, quasi inter febrium ardores refrigerium quoddam
amemus et oremus, ut seuiper fiat voluntas ejus in mihi advenisset, el canicularibus decoclus flammis
nobis, cui scinpcr bona placenl ; el niliil uisi per roie salutationis vestrx refocillalus, totus in spe ro-
eiim boni possunuis baberc, perficerc. Si bonum est, boralus assurgcbam audicns quod scmper optavi ,
si amabile est quod habemus, ilic prxstavit [prxsti- legens in lilleris quod semper desideravi, apostoliex
til] nobis. Illi gralias agamus, illi tota mentis inten- auctoritalis salutem et constantiam religionis sanclae
» Edit. Mabill. Iftubi plusdimidiomulilala et alias Gallix Lilterarix scriptor tom. IV, pag. 329, autuma
imperfecta est. (Frdben. 92.) Integram hicdamus ex vit; nec ad Paulinuin Aquileiensem, ut cl. Madrisius
cod. Salisb. ex quo descripta sunt qux ansulis conli- pag. 251 optabat; sed ad Aquilam seu Arnoncm
nenlur. Inde vero jam conslat eam non ad Riclibodn- scriptam fuisse.
uem Trevironseui episcopuin , ut post Mabilloniuni
5-1-i EPIST0L.4'.
in eo, queni » confessorem Christi nominare et ve- A ct ul illorum talis vila esset, ut poluissen! conlra
nerari omnibus Christi Ecclcsiis xquum arbitrar ; talem auctorftatem siare. Insuper et in aliis legcbam
cujus praesentiam super omnes alios hujus vitas viros canonibus , e apostolicam sedem judiciariam esse,
desiderarem , si mei corpusculi valeludo me sinerel non jndicandam. Hxc omnia ct mullo plura his co
perficere. [Quod maxima animi cupiditaie diu desi- gilavi per cpistolas meas demandare ilii propter ejus
derabam, in lantum ut iu;e vere fateor fidei; si talis catholiram charilatcm. Quis potesl immunis esse iu
meus potuisset apud hujus auctoritatem profeclus Ecclesia Christi pastor, si ille a malefactoriuiis deji-
tieri Ecclcsiis Chrisli qualis mea opiabat devotio , citur, qui caput esl Ecclesiarum Christi ? Suo Do-
praomnibus sxculi deliciis elhonoribusejus prasen- mino stabil, aut cadet. Stabit vero, potens est enim
liae astare proponercm ; si flammas animi sui mitiga- Dominus slatuere illum (Rom. xiv, i).
re mihi indultum esset, et litteris sub ejus sancti Tu vero, fili charissime, fili votorum meorum ,
nominis auctorilale per diversas mundi rcgiones, po- [lili Ecclesiac Christi in ovili intcr oves sanctas illius
pulos, parochias, civitates et provincias hortari ; et enutritus, ad quem omnium paslorum pastor lertio
catholicx fidei ratioues pluribus cxponere pcrsnn s ; dixit (Joan. xxi, 15, 16, 17) : Pasce oves meas], la-
et religiosam admoniiioncni , juxta consuetudincm bora pro capilis tui salule, pro summi pasloris inco-
sanclorum Patrum, charlulis indicere currenlibus. B lumitate, pro sanclac sedis auctoritate, pro calholicx
Sed, ut video, nieis hoc impcdicntibus peccatis fieri fldei integritate, ne lupinis morsibus pastorum paslnr
nccdum poterit propter fragilitatem corpusculi , pateat. Ego vero oplimse vestra pielatis devotionem
imillis molcstiarum sarcinulis subgravali. Insuper lacrymis prosequor, oralionibus assequor , littera-
nec ille aliquid mihi exinde mandavil, in cujus po- ruin suflragiis cnnsequor.Cautuseslocui commcndcs
testate juxta sseculi dignitatem hoc maxime fieri de- consilia tua, proyidus in responsis , verax in judiciis,
buit : per alios vero mihi firmiter hoc mandavit, ut sollicilus discernere , quid cui convcniat , et 135
iieri voluisset ; b per se autem nihil inde dixit noli oblivisci patrem senio, filium meritis, ' traireni
Intelligo quoque multos esse xmulatores ejusdem charilate. Veniat ! veniat [ifab. veniel^enim dies,
pradicti domni apostolici, deponere eum quoerentes dum ei placueril qui omnes disposuit dies, quand»
subdola suggestionc, c crimina adulterii vel perjurii liccal optalos amplexus patri ct filio conjungere , el
illi imponere quxrentes , el tunc [Fort., ulj sacra- inutuis seipsos cxhorlari collationibus [Idem conso-
nienlo gravissimi jurisjurandi ab his se purgaret Ialionibus].
criminibus ordinanles : sic consilio secreto suadentes [Tertia causa tu B fuisli ilincris mei. Prima fuil
ut deponerel sinc juramento pontificatum, el quie Ecclesiarum Chrisli ; sccunda domni regis, quia in
lam in quolibet monasterio agerct vitam, quod om- « lacrymis h lacrymans dimisi eum, cupiens perpetuam
nino fieri non debet, nec ille ipse conscntire, se quo- b'iiii;e illius memoriam anima: mea: inscribere; ler-
libctsacramentoconslringere.aul sedem suam amil- lia dulcissimam charitalis tiue vidcre fiiciem ; sed
tcre. Responderem proeo.si ex lalereejusstetissem : prnhibitus sum usque adhuc ul fierct, quod valde
Qui sine peccato est vettrum, primut in illum lapidem optavi ut fierel. Erit itaque per vestras sanclas ora-
millat (Joan. vill, 7). tiones, dum ei placuerit, sine quo nihil boni fieri
Memini me legissequondam, si rite recordor, d in poterit. > Epislola vero prinr qu;e ad nos sub vcstro
Canonihus beati Silvestri , non minus 72 testibus nomine pervenit, querimonias quasdam habens de
poni.ificem accusandum essc, et judicio prasenlari ■ moribus apostolici, et de periculo tuo apud cum pro-

Confessorem Christi. Niminim Lconem III papam, ad supposita ab Isidore Mcrcatore referunt modcrni
ui ipseconlextusepislokedemoiislrat. Confessor vero critici.
dicitur, quia pro Chrislo perseculionem et loraienta e Apostolkam sedem... non judicandam. Ex syno-
passus est, quamvis deinde tranquillam morlem do, abs dubio, Sinuessana in causa Marcellini pon-
obierit. « Coniessio, inquit sanclus Cyprianus libr. lificis coacta anno 503 Alcuini consilium archiepi-
de Simplicilate Pralat. exordium est gloriae , non me- scopi et episcopi, inter quos Arno fuerat, sccuti pro-
rilum coronx; non perficit laudem, sed initiat di- D iiuiiiiaruut : < Nos sedem apostolicam , cjna- caput
gnitatem. > est omnium Dei Ecclesiarum, judicarc non audemus.
•> Per se autem niliil inde dixit. Ex hoc loco colli- Nam ab ipsa nos omnes et vieario suo judicamur ;
go, quod Alcuinus epistolam rcgis, qua iili t impro- ipsa autem a nemine judicatur, qucmadmodum et
perat, quod furao sordentia Turonorum lecta auratis antiquus mos fuit, elc. > Anast. I. cit. De his ac hu-
Romanorum arcibus pneponeret, > dum prasentem jusmodi canonibus consule Petrum de Marca Con-
scriberet, nondum acceperit. cord. Sacerd. lib. i , cap. 1 1 et alios.
' Concordant, ip refert Anastasius Bibliolh. in ' bralrem charitate. Vid. epist. 7(i (iiunc !)l).
Vita Leonis III lus verbis : Dum in magno honore 6 Fuisti. Legendum forsan, fuisses; itineris, ad
apud se pcr aiiquantum tempus cum (Leniiem) ipse quod superius dixerat se vocatum seu invitatum
serenissimus rex habuisset, ha;c prafaii iniqui fuisse.
moliliisunt falsa adversus sanctissimum pontili- h Lacnjmans dimisi cum. Regem nimirum Turonis,
cem imponere crimina, et post eum ad piaedictum quo sanctum Mailinum veneraturus hoc anno 800
miuere regem, quodprobare nequaquam potuissent; venerat, abeuntem.
quia per insidias et iniquilates eorum, lalia nec di- > Epitiola prior. Ha-c Arnonis ad Alcuinum epi
cenda sanctam Ecclesiam humiliare volenles profe- stola, crimina illa Leoni III papx faiso imposita con
rebnnt. • tinens ab ipso Alcuino, ne inde scandalum apud
137 d '» Canonibut beati Silvcstri. In Synodo Roma- ignaros oriri patuisset, igni tradita est, ut ipse con-
na, pnto, sub Silvestro papa Ctijus tamen decretum lcxlus liabei.
547 R. F. ALBIM SEU ALCLlM OPElUM PARS 1. 3^8
pter Romanos, clericus vcsler, ut xstimo, allulit A in Dei servitio, sed via rcgia gradicndum, ut ad
•cam milii, noniine Baldricus, afferens mihi cappam oplatum aliquando littus divina auxiliante gratia
Romano more consutam, veslilum lineum, laneum- pervcnire possit. [Quidquid vero de lua audio cano-
que. Sed quia cgo nolui ut in alterius mauus perve- nica conversalionc, satis mihi placere fateor. Hoc
nisset eiiistola, Canuidus lanlum illam perlegebat quoquc addatur ad mercedein induslrix vestrae, ut
mecvim, et sic tradila est igni ; ne aliquid scandali fralres qui sub mai.u vestra sunt sccundum sancti-
oriri potuisset propter negligentiam cliarlulas nicas tatem regularis vitx vivant. Nec ego aliler audivi,
servanles [Forte, servanlis]. • Hunnorum vero, sicut ncc eo minus diccre debeo, qux agnosco proficere
dixisli, perditio, nostra csl iicgligentia, laborantium fralcrna charitate]. Populo quoque, ul sxpius depre-
in maledicta ge.neralione Saxnnum, Deoque despecta catus suin, praedica instanter verl^um Dei (// Tim.
usquc huc, et eos negligcntes quos majore mercede iv, 2), nc ullius anima in tuo pendeat [Cod. S. E.
apud Deuin et gloria apud homines habere poluimus, pendatj judicio, vel a tc quxratur. Ostende illis
iit videbatur. Non audeo mci solius causam [causa] viam salutis, hos secreta collalione, illos publica
lantum libi ingercre laborem perpreces etlacrymas, prxdicUione confirmans. Unicuique secunduin sux
quas habeo soepius proptcr vestram absenliam. Ta- conditionis vel persmix modum hortamenta ingerc.
,«en non cst sccundum opportunilalem inanc iler, B Polestatibus et judicibus jusliliam et miscricordiam,
humilitalem el fidem in
ad patrocinia sancli Martini venire, vestramque vi- jnnioribus obedientiam , humilita
lain ejus sanclis commcndarc oralionibus. b Paganx senioribus, oiiiuibus xquitatem , cbarilalein Dei et
vero naves, ut audistis, multa mala fecerunt per proximi, caslilatcm corporis, benignitatem et pie-
insulas Oceani partibus Aquilanix ; pars lamen ex tatem in eleemosynis, quatenus cum mulliplici labo-
iUis pcriit, ct occisi sunt in lillorc, qnasi cenlum ris tui fructu ad xlernx bealiludinis sedem perve-
quinquc viri cx illis prxlaloribus. Castigalio cst nire mercaris, eo miscranlc, qui ait : Sic luceat lux
niagna horum eruplio, antiquis ignota temporibus veslra coram hominibus, ut vidednt opera vestra bona,
populo Cbrisliano ; quia forte voia non scrvant fa- et glorificenl Patrem veslrum, qui in ccelis est (Matth.
muli Dei, qux vovcre solenl. Lleo, dileclissimc fili v, 16). Mei quoque ut 136 habeatis memoriam,
el incrito vcncrande fiatcr, tuos liortare fratrcs re- secundum spem meam et fidem veslram, deprecor,
gularilervivere, et devotioncm primam firniiler ser- cum sanctis fralribus veslris assidua intercessione,
vare, dicenie Scriptura : Vovcie et reddite Dotnino ul prope cursu noslri agonis completo, venlam pec-
Deo vestro (Psalm. lxxv, 12). Itcm : Melius est non catorum mcorum cl aliquam portionem bcatitudinis
vovere, quam vota non reddere (Eccl. v, 1).] r- Prope inter cives coelcstis habiiatiouis accipere merear.
enim estis vos terminis paganonim. Sit salus vestra, C [Plura scriberem secundum animi noslri «desiderium,
protcctio, et misericordia Dominus Deus noslcr, qui si non isle cursor ex veslro mandalo velociter re-
ait : Sim me nihil potestis facere (Joan. xv, 5). Com- vertere habuisset ; tamen ex his paucissiinis litteris
motio niagna est in mundo, et in mcntibus mullo- cbaritatis noslrx ardorem in vos agnoscere poleri-
rum infidelitas, ct in nomine mon&clioritm ncgligen- tis]. Divina vos gratia comitetur ubique, doniine Pa-
lia. Volunt dici, et non fieri, dicente Scriplura : ter et dilectissime amice «.
Vult pitjer, ct non vult (Prov. xm, 4). Id esl, vult [Obsecro humililatem vestram ut meo ofiicio Pa-
bealus esse et non vult Ialiorare, unde beatus fial. trem charissimum f Aclim episcopum salulcs, cum
[<• Noviler congregalionem quamdam feci.quasi octa- cxteris fralribus, et consacerdotibus sanctitalis lua;.
vo milliario a monaslerio sancti Marlini, monachicx SimiIiteretRemediumdecurio[de curia]nobis charis-
vitx ct regularis religionis, primo cx fratribus de simum fidelemque ainicum salulaj. £t si tibi causa
Golhia, ulii Benedictus abba regularem constituit eveniat[ePauIinum patriarcbamj videndi.salulaeum
vitam. At nunc, volente Deo, aliqui veniunt sancla mille millies. Libellum vero catholiex' fidei quem dom-
se devotione mancipantes]. Non est claudicandum no regi direxit, perlegebam. et satis mihi placuit iu elo-.
« Hiinnonim perditio. Qui anno priori defecerant, d a Carolo Turonis agente liltcras obtinuit, ut liceret
ul annales referunl. sihi monachos ibidein constiluere. Vid. eas lillcras.
•» Paganw naves. Normannorum puto, qui teste lom. II in Append.
Eginhardo in Vila Caroli < Gallicum lillus et Germa- '■ In cod. sancti Emmeram. ila in contextu per-
nicum assidua vaslalione vastabanl; quapropter Ca- gitur : /*."( si libi causa eveniat videndi amicum no-
rolus per omnes portusel ostia fluminum , qua naves slrum, taluta eum mille millies. Libellnm, clc., ut in-
recipi posse vidcbantur, stationibus et excubiis posi- tus.
tis, ne qua bostis exire potuissel, tali munitione pro- 1 Aelim episcopum. Is est abs dubio Alimus epi-
hibuit. Classcm quoque inoiitus est contra Nortman- scopus Sabionensis scu Brixineusis. Vid. epist. 91.
niciim liellum, eic. > Quod Annales ad anni 800 men- 8 Paulinum patriarcham Aquilciensem. Hinc jam
sem Martium referunt. patel Alcuinum hic loqui de Libris Paulini adversus
c Prope enim eslis terminis paganorum. Data ergo Felicem Urgellilanum. Mabillonius libellum , de quo
fuit epistola ad Arnonein Elnonx, non Salisburgi hic mentio fit, ex conjeclura, cum in codice quo usus
morantem ; huic e;im a Nnrmannis liltora Gallica et est nomen Paulini exprcssum non haberetur, tribuit
Germanica infeslantibus nullum periculum imminere Richbodoni Trevirensiepiscopo. Sedvirsnmme aliss
potuit. Vid. Hausiz. tom. II Germ. Sacr. pag. 113, accuratus hanc integram opistolam uon vidit; ex epi-
num. 53. stola vero mutila crror facilis fuit. Hinc etiam cor-
* Notiter congregationem qiwmdam feci. Corma- rigendus auctor Hist. Lit. Francix , tom. IV ,
rici iiiiiiiiimi ; hoc cnim anno Nonas Junii Alciiinus pag. 529.
7,1'.) LPISTOL*. 530
quenlia sua etiu floribus diclionura, el in fidei ratione, A subjiciat gentcs ; el sunvissimo suie dilectionis jufo
et in testimouiorum auclorilate, ita ut nihil his addi inChristiana fide fcrocissimos subjiciat animos, ut
de quxslionihus nupcr habitis inter nos ct pnrtes 138 so'us 1)(MIS ct Dominus noslcr Jesus Christus
Felici jnas opus esse arbilrabar. Et felix est Ecclesia credalur, colatur, atquc ametur. Vestra clarissima
populusqiic Christianus, quandiu [cum domno rege [potestas et sanctissima] voluntas in hoc omni labo-
vel] unum talem habebit defer.sorero fldei catbolicx. rel studio, ut Christi nomen clarificetur, etejus di-
[Sedadhuc remanet aliquid faciendum. Namquidam vina potestas per forlitudinis vestra triumphos mul-
Elipandus Tolclanx civiiatis, nomine non dignitate tis terrarum rcgnis innotescat : quatenus non solum
episcopus, in daninata synodali auctoritale el apo- magniludo potcstatis te regem oslendat , scd etiam
stolica censura hxresi pcnnanet. Sciat tamen dile- instantia seminandi verbi Dci in laude nominis Do-
ctio vcUra, quod (ilins noster • Laidradus episcopus mini nostri Jesn Christi pradicalorem cfliciat. Ideo
fraler vester, inagiium profccium in illis parlibus, divina te gratia his duobus mirabiliter ditavit muue-
Deo donante, egit quotidieqiie agit. Ut mihi vere ribus, id est , terrenx felicitatis imperio et spirilalU
ili vi'1-iini ex illis partibus viri religiosi et veraces, sapienlix latiludinc, ul iu ulroque proficias, doncc
usquc viginli millia conversi sunt inter episcopos, ad xternx heatiludinis pervenias fclicitatem. Parce
sacerdoles, monachos, populum, viros et feminas, B populo [luo] Chrisliano, et Ecclesias Christi defendc,
plangcntes pristinum crrorem gaudentesque, quoti- ut bcnedictio superni rcgis lc fortem efllciat Siipcr
die Deo agentes gratias in aguiiione veritalis et in paganos. Legitur quemdam veterum dixisse poeta
calholica fldei flrmilatc. De ipso Felice jam prius runri, cum de laude imperalorum Romani rcgni, si
per litleras nostras, vel magis aliorum relatione, au- rite recordor , cecinisset , quales esse debuisseni ,
disti quid gestuin fuil, ct modofiiil ad Sanctum Har- dicens
tinum apud prafaluni b fliiuni nostrum; ct multum
Parcere subjectN, etdebellarc supcrbos.
amat me, totumque odium quod habuit in me ver-
Qacni vcrsiculum bcatus Augustinus in Iibro De Ci-
sum est in chaiitatis dulcedinem.] Quod rogasti
vitate Dei multa laude exposuit, quamvis magis no-
liiterarum nostrarum scric satpius luam appeliare
bis attendendum sil Evangelicis preccptis, quiin Vir-
sanctilatcm, testis est Deus cordis mei quantum
giliacis versibus. Nam et ipsa Veriias ait : Beati mi~
lioc desidero, ul sxpius fiat sccundum opportunita-
tericordet , quoniam ipti miuricordiam contequentur
tem lemporis el portitoris, optans ut nie habeas pra>
[Mattk, v, 7). Et alibi : Eslote mitericordet , tient
senlem in litlcris meis ut nihil nobis desil in chari •
et Pater vetter mitericort ett (Luc. vi, 56).
latis communionc prxtcr oculorum prxsentiam. Sed
Quod vero nobis veslne bonilatis in Christo pro-
his multo major est et melior perpetua sanctx cha- ** bata voluntas de apostolici pastoris • mirabili sani-
rilatis prascntia in Christo Jcsu Domino nostro.
tate demandare curavit, decet enim omnem populuiv.
« EPISTOLA CIX. Christianum in hac clementia divinx proteclioni-
AH I.I.MM M 1:1 l.I M.
(Anno 800, mensc Augustn.) gauderc, et laudare nomen sancli [Cod. Vat. , san -
Respondet Caroli epistola; nuntiantit victoriam de ho- riiun] Dei nostri, qui nunquam deserit sperantes in
tlibut : et mirabilem sanitalem Leonit papce. Ho- se, qui impias compescuit manus a pravo voluntalis
manum iler prosequi renuit. eflectu, volcntes caecatis mentibus lumen suum ei-
Domino dilectissimo atqne omni bonore dignissimo linguerc, ct seipsos impio consilio proprio privare
David regi Flaccus veleranns miles perpetuam in capitc. Quidquid vero de illis agendum sil , vestra
Christo salutcm. cautissima considcrare habet sapientia, qux oplimo
Lilteras prospcritatis vestrx ct consolationis no- novit, quid cui conveniat personsc , et quid cui si t
strae , magno amore el digno favore suscepimus : faclo retribucndum ; vcl quomodo ille pius pastor,
Dei omnipotentis clemcntiam collaudantcs , qui vos divina ab inimicorum manibus libcratus prolectionc,
ftdclesque veslrns prosperis succcssibus pollere fecit, securus in sua sede Deo Christo deservire valeat.
et inimicos sui nominis vestra potcntix d subdidil d Quod veroveslra benignitatis littera Flacco taci-
pcdibus. Iloc enim faciat Deut, et hoc addat ( / Reg. turnilalis culpam ingcrunt, queiri [Forte, niini] fervor
iii, 17), ut triumpho lerroris veslri inimicas ubique ' mensis Augusti desidem, non voluntatis efficicia
- Laidradut. Laidradum post annum 799 Felice rnnt Annales, vulgo ascripti Eginhardo ipsius Caroli
jam converso non rcdiisse in liispaniam , contendit Magni notario.
cl. Madrisius Op. sancti Paulini pag. 222, num. 62 et '• Mirabili tanilate. Dubilant aliqui, an Leo pont.
65. Sed fallitur, ut ex hoc loco manifestum est, et oculis ct lingua pcnilus orbatus fuerit a sicariis. Scd
•ios amplius monstrabimus in Dissort. de Hxres. Fe» oculorinn et lingux usum cum prospera valetudine
liciana. ipsuin haud sine miraculo recepisse, conveniunt
k Filium nottrum, nempc Laidradum. {ilanc illius temporis scriptorcs. Vid. Anastasius Bi-
« Edit. Quercet. 15, Canis. 7. Nunc alicubi cmcn- ilioih. in Vita Leonis ; Annales Laurcshamenses ;
data ex cod. rcg. Valic. 69 (Apud Frobcn. 95). Poeta Saxonicus; Theodulphus Aurclianensis, ltb.
iii, Carm. 6 ad Carolum Magnum, etc, etc.
d Subdidit pedibut. Carolus anno priori 799 pcr f Memis Augusli. Carolus « Mense Augusto in-
filium suum Pippinum et prxfectos provinciaruui , cboante Mogunliacum veniens, iler in ltaliam con-
nellum Hunnicum complevil; tcste Eginhardo in dixit, i inquit annalisln Loiselianus ad annum 800,
Vila Caroli Magni Brilannos cismarinos domuit, el ideoque eo mense ejusdem anni littcras illas ah \l-
advcrsus Saracenos rem prospere gessil; prout nar- cuino accepil. Pagi hoe anno, num. 8.
Patroi.. C. II
331 B V- ALBLM SEU AI.CUINl OPLRLtl PAR8 I. 3.->^
]>igrnm rfn.ii. D« pueri» vero nostris, quoi pedibut A *■ EPISTOLA CX.
paternisRomam pcrgere praecipis, velim scireqnanilo, AD *BB*TI'.S F.T M0NACU0S COTIH.K.

vcl uhi , vcl quilius comitantilius veslrae bcaliltidini (Anno 800.)

occurrere dcbeant. De quibus in vestrae cxcellentiae Errorem Adoptianorum capit, quemtinqutari libello per
liltcris scriptum invcnimus : « Qui tc, inquis, quic- beatum Benediclum misso, sejtim refutasse, et uiinc
scente, pro te tua muncra inirc valent. i Fateor qni- majori opeie a se refutandum ait.
dem, vobisjubentibusct juvantibus, laboris mei pos- Albinus humilis Christi famulus ct scrvicns sanc.ii
snnt inirc sudorcm. Muncra vcro niea illis necdum Martini , omnibtis ablialilms, fratribus el filiis, qtti
concedo, quac veslra frequentcr largitatc accipere so- siint « Gothia? parlibus in Chrislo cliarissimis.xtonue
lcbam. Nam et Moyscs, qucm nobis quasi ad excm- beatitudinis salutcm.
plum proponitis, pngna pcracta ct Amalecilis ftigatis, Acceptis dulcissimis vestrx bcatitudinis litlcris,
praedam redticlam ipse populo distribuit (Exod. xvn, simul et suavissimis nimiumque nobis neeessariis
43). Et David, Syria pcr Joab principem mililix sub- sanctarum oralionum veslrarum muncrilius, ciiui
jecta, aiirtim et gcmmas preliosissimas ad templi de- omni gaudio ct mcntis alacritatc, ct magnam vero
dicavit ornatum (// Reg. vm, II). Sed et Ammoni- habens fidnciam pcr vostras sacratissimas inlcrccs-
tartim rcgis diadcma proprio imposuit capiti, liccl B siones ad Jesnm Dei Filiitm, qui pro mundi salulo
Joab labores sustinuissct milili;c (■// Reg. xn, 30). homodignalus est ficri : ita ut qui Deus xlcrnaliler
Sed ct dc Iioc, quod mihi improperarc voluisiis , ex Palre natus esl, temporaliter nasccrettir ex vir-
nie fumo sordcntia Turonorum tccta auralis Roma- ginc, et idcm cssct homo qtii el Deus ; el idcm Dcus
iioruin arcibns prxponcre, scio veslram legisse'pru- qui et homo ; et non essct ulla scparalio personx vel
dentiain Salomonicum illud elogium : Melius (esl). in- liliclalis, ne csscnl duo Filii, unus proprius el aller
quil, sedere in angnto domulis, quam cum muliere tili- adoptivus; aut duo Dii, iinus verus Dctts et altcr
ijiosa in domo communi (Pron.xxi, 9). Et, ut cum pace nuncupativus : quod omnino impium est credere et
liicain ,magis ferrum nocct ocutis, quam fumus.Turonis prxdicare. Quia Dei Filius in proprielate porsonx,
cnim fumosis tcctis contenta, Deo donantc, per ve- et Filii dignilatis adunivil sibi hominem, ut csset
strie bonilatis providcntiam in pace pcrmanet. Roma iinus Christus, et unus Deus, ct unus Dei Filius, to-
voro qux fratcrna discordia initiata esl , insitum tus in suis, et totus in nostris, perfectus in divinitato
disscnsionis vcncnum biicusquc tcnere non ccssat : cl pcrfccltis in humanitalc. Quod multis testimoniis
vcslrxque vcucrandnc digniiatis polentiam , ad hujus evangelicis et apostolicis, vel ctiam sanclornm Pa-
pestis compcsccntlam pcrniciem, e dulcibus Gcrma- trum traditionibus comprobari potest; sicut in li-
ni:c scdibns fcslinarc compcllit. Nos vcro lacrymis C bcllo ex parte f.ictum cst, quem direximus pcr bca-
abscntiam, ct precibus iler vcslrum contimtis prosc- ium d Roncdictum, vobis solatium et confirm ilionem
quimtir, divinam bumilitcr olisccranlcs clcincntiam, fidci calholicx. Scd in manibus • majtts modo ha-
quatenus vos vcstrosquc simul , cum omni prospc- bemus opus propter alias causas, qux in libello f ve-
ritatc sanos ducat, cl reducat gaudentes. 139 Ve- nerandi Felicis legimus; ct illum volentc Deo vobis
strx vero pielatis lillcrx nullalcnus conscnlio ut obli- dirigimus, posiquam lectus et comprobalus fuerit ab
viscanlttr mci : sed s.xpius vcniant in spirilu conso- cpiscopis nostris el B donino rege. Inlerim vestra
]ationis, ut osculcnlur, ilcrum itcrumqtic rclegantur, Sanctilas nos adjuvcl sanclis orationibus vestris, ut
ct in cordis thcsauro pcrpciua dulccdinc conscr- Dominus Dcus aperiat nobis agnilionem vcritalis, et
vcnttir. fiduciam prjedicationis ct conslantiam iu fiJe calho-
Tompora conccdat Chrisliis lelicia regui lica. ilullum enim valel deprecatio justi (Jacob. v, 16),
Ilujus et xtcrni, Davidamatc, » libi. qnanto magis et plurimorum.
140 "xc novilas vocum in adoptione, nuncnpa-
tione Cbristi , omnino fidelibus omnibus detestanda
cst, et magnopcro cavenda h.vc divisio in Chrislo
■ Cmleri vertr.s (inquit hoc loco Basnagius), dcsuni I)
in Editione Qncrcettina , in qua duo tiintum priores 290 dictum. Hunc Libellum, qni hucusqiic laliiit, ex cod.
bibl. palat. Vaticanae infra dabimus ante Libros
describuntur. Non adverlit vir erudilits, reliquos vcr- vii advcrstts
sus a Qiicrcelano edilos fuissc ad oalcein epistolx de h:crcsi Adopiiauorum.Fclicem. Vide dissertutionem nostram
t'2, nunc 96, ad quam cliam magis, quam ad islam bas Aniancnsis monastcrii,Porro Bonediclus esl aL-
pertincre videntur; quod ibi agalur de reditu Lcouis monasicriorum Septimannixquod capttt est alionnn
seu Gothix, qux ntinc
ad urbem, qui pimo priori contigit.
h Hanc epist. Raluzius cdidit lib. i Misccll. pag. Langucdoc a Gallis appellalur, quoctim Alcuino amica
577, tuide illain dcseripsimus (Apud Froben. 91). consuctudo fuil.
c Gothicrpartibus. Golliia alio nomiue eliam Septi- e Majus opus. Scilicet l&ros vn advcrsus Fclicem
iuaniiia vocalur. Felix Urgellitanus epis opus « mul- Urgelliiaiium.
tls apud Septimanniam pcstiferum liauslum hxresis ' Venerandi Felicis. Hxc compcllalio amici esl ,
Ado|»(ianorum propinavit, i ut scriliil Jonas Aurelia- non advcrsarii. Epistola igitur prxsens scripla cst .
poslqiiani Felix ab Alcuino in concilio Aquisgranens-i
uensis lib. i de Cull. Imjg. adversus Claud. Taur. anno 799 conviclus fuil, et cum illo in graliam rc-
Qutu res Alcuinum sollicilum habuit, nc illo vcneno diil. Vide, qux fliximus in prxfala dissertalionc.
itwiasteria a bcato Rencdicio Anianensl nuper pariim E Et domno rege. Vide opistolam al Caroluiu Ma-
ercela, partim rcformata inficcrctitur.
* In Librtip!.:. quem diteiiir.us p*r beatum Dcnt- gnuni Libiis vn cojitra Feliccui pr.olUaw.
 23* EPlSTOLiC. 554
Doniiuo nostro. Scimu» duas naluras perfeclas esse A <iam ex apostolo proditorem fuctuiu. Considerate
in Christo, et unaui personam : morlalem immorta- Saulum ex persecutore prsedicalorem effectum. Me-
leraque eumdem esse. Sicut homo mortalis est carne, mentote Malchura monachum, cujus historiam bea-
immortalis auiina; tamen unus cst homo, et una tus Hieronymus nunc edidit epistola, quomodo quasi
persona, et unus Filius patris sui lolus proprius, et pietatis mtuitu egressus est a monaslerio, relinquem
dividi non potest, quod sit parlim nuncupativus homo, patrem suum, et in quales pervenit postea tribula-
el parlim verus homo : ila et Christus, licel sit carne liones, vel qualiter planxit monachum in eremo,
morlalis, et divinitalc immortalis, tamen unus Jesus qtiem perdidit in monaslerio. Raro diabolus apcrta
Christus et unus Dei Filius ; sicut dixi hominem esse fronte pugnat conira servos Dei, sed sub figura pie-
unum iilium, licet carnc sit mortalis, et aniina im- lalis, qtiasi majoris sit ulilitatis exire de monaste-
mortalis : et nullalenus unus Filius, uno Patrc, po- rio quam permanere. Ovis quaj dc ovili egreditur et
test essc utrumque, et proprius et adoptivus. Et si a pastore recedit, lupi patet morsibus. Melius est
est unus Filius Deus Chrislus in una persona, om- non vovcre, quani vota non implere. Dicit Scriptura :
nino aut totus est proprius, aul totus adoptivus. Sed Yoveie et reddite Domino Deo vettro (Psal. lxxv, 12).
meliuscst, ut propter illam excellenliam naturam Verax est Deus in promissionibus bealitudinis, qua»
[l<eg., cxcellentem vet naturee] Dei Filius, qui pro- B diligentibus se promittit (Jacob. i, 12). Et vere dicis
prius el xternus est, sit humanitas assumpta in pro- [Sensus corruplus] : Reddet promissa veritatis. Me-
prietatem Filii, quam propter humanitatem Dei Fi- mentote Apostolum dicentem: Fratres, stabiles estote
lius xternus humilielur in adoplionem. Omnino pro- et immobiles (I Cor. xv, 58). Et iterum : Qui stal,
prius filius et adoplivus unus esse non potest ad unum videat, ne cadat (I Cor. x, 12). Stabat Joannes,
palrcm, ad duos autem polest. quanrlo Christura cernebat. Ideo, fratrcs charissimi,
Haec consideraiiles diligentius, et animo tenete fir- vigilate et state in fide, viriliter agite (I Cor. xvi, 13),
miter, et conslanter pnedicate unum Filium et ttnum et confortelur cor vcstrum in omni opere bono. Et
Deum, eumdcm proprium et verum perfecluinque Psalmista : Exspecta Dominvm, viriliter age, confor-
esse ; quia omnis verilas in Christo cst et uullura letur cor tuum, el sustine Dominum (Psal. xxvi, 14).
figmentum, et tola picniiudo divinitatis (Coloss. n, 141 Quid esl exspecta Dominum, nisi slabili menlc
9), et nulla ininoratio uec defeclio ; " nec cum, sicut cxspecta, donec tibi veniat dies remuneralionis? Fac
in libello prxfali Felicis lectum est, baplismo indi- omnia opera viriliter, el confortetur cor luum iu
guisse, scd inox sine pcccato ct omni labe peccati, permanendo quod ccepisti, et sustine Dominum,
Spirilu sanclo conceptum esse Dcum veruin et ho- quidquid in te tribulationis vel laboris permittit,
ininem verum. Et si beata virgo propriura potuit C susline \irilitor. Multce sunt tribulationes justorum ,
gcuerare sibi lilium, qui fuit ex xterno Dei Filius, et de his liberabit cos Dominus (Psnt. xxxiu, 20).
quomodo non potuit Deus Pater babere bominem Nullus la':or araanli Deum durus videatur, quia ille
Filinm proprium, qui ex tempore natus est ex vir- cst rcmunerator fldelis, qui est auxiliator idoneus,
gine? Uuus omnino esl in utraque natura, ad utrum- qui nunquam deserit speranlcs in se. Respondeat
quc parentem, Chrislus et Filius Dei proprius. Quae homo suggcstionibus diaboli : Dominus auxiliator
omuin plenius, opituiaute eodem Duo, dc quo nobis min esi , non limebo quid faciet homo (Psal. cxvn,
sermo est, lccluri crilis in eodem libello, quem modo 6), id est, carnalis deleclatio. Item : Declinate a me
in mauibus habemus. Tantum in fldei firmilate et maligni, et scrutabor mandata Dei mei (Psal. cxviu,
nil hoesilanlcs [Supple, mancle] : quia sine fidc im- 115). Et itcrura : Auxilium mcum a Domino, quifecit
possibile est placere Deo , ut Apostolus ait ( Hebr. ccclum et terram. Dominus custodiat introitum et exi-
xi, 6). lum servorum suorum ex hoc nunc el usque in saicu-
Charitatem fraternam inslanlissime iuter vo3 ser- tum (Psal. cxx, 2, 8). Haec, cbarissimi fratres, feli-
Tate, et unitatem in omni calholica pace, et flde citer legite, et fldeliler implete, ct Dominus Deus vos
rccta ei humilitate non flcta. El obedientiam vestrara adjuvel el proficere faciat in omni bono; ct exaudiat
secundum propositum regularis vitae omni stu.iio oralioncs vestras pro oranibus, et pro me fideti ve-
servatc, el slabilcs cstole in locis vestris, ubi vos- slro adjutorc, et Dominus Deu» custodiat vos in
metipsos dedistis Dco; ct nolite deserere monaste- .Ttoma pace et charilate perfecta, viri fralres et filii
ria vestra, et vagari per sxculi vanitates. Tempus charissimi.
enim hujus vilse breve esl (/ Cor. vn , 20), et non » EPISTOLA CXI.
sunt condigncc passiones huje.s sasculi ad superventu- VD FR.VTRES IM GOTIIl.V.
ram gloriam (Rom. vm, 18). Non debet veslroe bea- (Anno incerto.)
litudini Christi jugum durum videri vel onerosum, Hortalur ad poenitentiam, ad observantiam titce regu-
sed leve et suavc, sicut ipse ait; Jugum enim mcum laris, et ad fortitudinem in exorta tribulatione.
suave est, et onus meum leve est (Matlh. xi , 50). Sanclissimis in Christi charitale fratribus, Deoque
Non qui cepcrit, sed qui perseveraveril, saivus erit in diversis Goihiae partibus fideiiter servientibus hu-
(Matth. x, 22; et xxiv, 13). Revocate ad mentem Ju- milis levita Aicuinus salutem.
• Nec eum... baptismo indiguisse. Hunc errorem i> F.dit. Qncrcet. 99 ex ms. (Apud Froben. 93).
K-lut.it Alcutnus Lihro n adversus etimdem.
 B. F. Al.UINI SIX ALClllNi OPERLM PARS I. m
Legimus Dominum discipulis pr;ccepisse ui lurbas A Ego vero srecufi tempesialibus lurbaius, casso
per conluberiria discumbere fecisscnt, quinquagenos multis in locislabore desudavi ; sed modo quasi nan-
etquinquagenos; quosomnesoniuspanis sOlidila'.e re- fragus, Deo miserante, ad porttim dejectus quielis :
flci volebat (Luc. lx, \i). Quinquagenarius numerus, in quo me fcssum et vulncralum jacentem, deprecor,
inquolevdalaest,ipse Spirilus Paraclitusa Palre et sanclanim assiduilatc nraiionum vestram iiiianiuiiia-
Filio missns, quiin centum viginti nomina descendit, lem auxiliari, ut quandoque ad florentia virlutum
remissiouem peccatornm significat : quam omnes fi- rura pervenire merear, et bona sccuritatc illi soli
deles in ipsius sancli Spiritus gratia accipiunt, primo servire, hi quo solo esl totius spes salutis , sine quo
iu sacramcnto baptismatis ; secundo in poenitentiaj nec cadens resurgere, ncc bene stans lirmo gradu
lacrymis, quibus anima peccatrix abluta ad visionem starc poterii.
l>ei Salvatoris pervenire merebitur; dicente ipsa Ye- Misi munuscula parva dilcctinni vestrae, sed Dco
rilale : Beati mundo corde, quoniam ipsi Dcum vide- testc, noii parva charitate, qiiantum in peclore pec-
bunt (Matlh. v, 8). Kcce nitnc temptis acceptab le, ecce caloris ejus ignicuhis scinlillare valet. Tamen si Deus
uunc dies saliuis (II Cor. vt, 2). Mundemus nos ab omni mibi vobiscum in sanclitate vitae starc necdnm dedis-
inquinamento carnis et spiritus, perficienles salntem set, tamen piissima illias gratia vestram veraciter
animarum nosiranim(// Cor. vn,1).Haec veroscien- \'< corde mco infudit charilalem, optans atque humili-
tes et oplime intelligenlcs, charissimi fratres, nil ter deprecans, quatenus per vestras sanctissimas
sordUiim in vestra 142 remaneal conscientia, sivo oraliones munus voluntalis mcx Deo acceptabile
de earnis fragililate contractum, sive de spiritus in- csse, ejusque donum in anima mea rccipcre dignc-
quietudine infcclum, ut dignam in cordibus vestris tur, t]iii graliam pro gratia dare solct; dc ciijusplc-
Spiritus sanctus sibi invcniat habitalioncm. Ntillam nitiidinc acecpimus, quidqnid boni babere vidcmur.
malignus hostis in veslra bonaconversationcinveni:it Illius sit semper charitas in corde, laus in ore, et
■,ux maliliae partem. nec aditum quem quaerit, repe- opere bono sigiium pcrfeclae dileclionis.
rial vestris in cordibus ; sed omni custodia animas Plurima veslroe bcatitudini scribcre desideravi,
vestras confirmatc in charitalis muniminc, in lutcla scd » nuntio tribulationis consternatus, hacc pauca
obedientix, in muro humililatis, in caslitalis obser- diclavi. In qua vero tribulatione vos virililer agerc
vatione, in sanctx pacis conjunclione. Yiriliter pu- et conslanli esse animo obsecro, scienles quod Dcus
{tnale contra anti(]iium hostem, el communibus ma- nunquam deserit speranles in se (Psal. xvn, 31).
iribns de':cllate emn, qui rugiens circuit, quarens Et si qualibet tribulatioiie cogente, locum mutare
tfuem devoret (I Petr. v, 8).Porlale in frontibus vexiU «ecesse sit, nunquam regularis vitx observalio mu-
lum crucis, et in cordibus cliaritatis munimenta, et C letur; nec tribulatio corporis animi fatiget constan-
catbolicae fldci flrinamenlum. Spe firma vosmetipsos tiam. Nox et dies vices suas peragunt. Maris tein-
erigile ad Dcum, et niliil contra vcslram valet una- pestas serenitalis trariquillitate miiigatur. Nec pcr-
nimitatem illius insidiosa calliditas. Magis humili pelua prosperilas iu hoc praescnti saeculo inveniri
mentc senioribus vestris obedirc parati, quam mur- valet, quia in exsilio sumus, ct ad laborem nasci-
muralionis vitio dijudicarc, quidquid vobis injunga- mur (Job. v, 7). Et sicul flagella infaiileserudituitail
tur operis. discendum sapientiae decus, vcl bonis assuesccre mo-
Yovislis vos Deo servire, paternisqiie regi consi- ribus, ila et nos laboribus et doloribus admonemur
liis. Nolile vosmclipsos super rectores exallare ve- ad pcrpeluac bcatittulinis properare quielem, qua*
slros, nec conim jndicare acta vel consilia; sed con- iiullo dolore vel labore ftiscatur, nullo fine lermina-
teuli lantiunmodo eslote corum judicio, quidquid tur, sed perpelua jiicunditale et felicitate stabilis
agatis, regularisqiic vitac praeceplis, iu quilnis maxime permanet in aelernum. Ad hanc adipisccndam nullus
hmiiiliuis obedicndi cum charitate praecipitur. Horae veslram sanctain intcntioncm detcrreat labor 143
vero veslrx omncs animabus vestris uliles inveniaii- nullae bujus sxculi blanditiac relrahani; sed foiti
tur, vel in opere manuum, vcl iu leclionis sludio, „ r",in'0' fratres charissiini, estote, in omni operebono
yel in oralionis gralia. Oret operarius cordc, ut du- tfnbiles, scientes, quod labor vester non est inanis apud
plici meroede dignus habeatur. Similiter in refe- Deum (I Cor. xv, 58), et qui plus Iaborat, pltts niei-
ctione corporis aninia rvflcia tur in gratiarum aclione eedis accipiet. Dominus Deus, qui vos in uniiis ovilis
Dco; vcl si corpus labore afficiatiir, mens compun- charilatc congrcgavit , aeterna bcnediclione intra
clione confirmetur. Sic vero armatum monaehtmi mcenia calholicae fldei, et sanctx cbaritalis divilias
duplici suffragio, nil antiquus hottis nocere poleril in bonis operibus adjuvare, perpclualiterque cuslo-
(Apoe. xu, 9), qni quaerit per vagationem menlis dire dignetur, Domini palres, fralres cl fllii desufc-
mercedem minucrc laboranlis. ranlissimi, alque mei aninil charilalc dulcissimi.

» Nunlio tribnlalionis. Qurcnam ftieril baec Iribu-
latio, nos fugit. Eginhardus in Anualibtis ad an-
num 793 Saracenos narrat Seplimanniam iugressos
ciun Francis pngnasse, vietoresque rediisse ; indo
vero monachis Gothiaj seu Scptimanniae periculiini
imminere, ac iribulalio evenire potuit. Igitur bane
epistolam boc anno scriptum esse, vero simile cui-
quani videri possit. At enim eo anno non ad porlniii
quictis Alcuinus dejcetus, sed ad novos laborcs vn-
eatus est. Quam ob caiisam coiisiillius visiim fuil,
cpislolam pncsentcni nullo cerlo anuo alligerc, prio-
ribus lamen iliam conjiingere consnllimi duxi, .ul
eosdeiu exa .itis.
337 EP1STOL.15. 358
• EPISTOLA CXir. A honiini confllcri vohiisses. Superbix hoc gcnns »:sse
AD 1 RATRES 1N PROV1.1CIA COTHORUM. videtur sacerJolem judicem despicerc.
(Anno incerlo.) 144 Si dicis : Bonum est confiteri Domino (Psal.
Errorem refutat eorum qui nolunt tacerdolibus pec- xci, 2) : sed bonum csl hujus confcssionis te liabe-
eata confileri ; et confessionit neccssilatem astruit. re tcslem. Liccl d non scinper confessio poenitcii-
Dileclissimis viris iratribus et palribus in provin- liam signifieel, sed scepissimc laudcin, ul in Evan-
eia •> Golhorum, humilis Ecclesix Chrisli vernacu- gclio ipsa Verilas dixit : Confiteor tibi, Paler cccli et
lus Albiuus diaconus salutem. terra (Matth. xi, 25), id csi, laudo le, Patcr coeliet
Plurima vestr» sagacitalis et religionis laus no- terrse. Et in Symbolo dicilur : Conpteor umim ba-
slris sxpius insonuit auribus, seu propter sacraiis- ptfsma et cartera, quae sequuntur ad idcm respi-
simam monachorum vilam, seu propter religiosam cientia verbum : quod verbum, id cst, confneor, \n
laicorum conversationem : ilum illi ab omni strepilu hoc loco confessionem fidei, non peceaiorum dcsi-
sxcularis inquietudinis soli Deo vacare desiderant, gnat. Erubescis homini in salutem luam ostcnderc,
el isti inter mundanas occupationes castissiniam vi- quod non erubescis cum homine in perditioncm tuani
lam rationabili consideralione degere dicuntur. perpetrare? Ancillam luam iniquitalis lua; consciam
[Quid hac fraternx charitalis vicissiludine jucun- B vis haberc, el sacerdotem Cluisii rcconcilialionis
dius ? ] llli quotidianis suos contribules orationibus tune non vis habere adjutorcin ? Pcr inimicum cor-
adjuvare non desislunt : isti intercessores suos prx- ruisti, et non vis per amicura resurgere? Mulluin
sentis vilae solaiiis sustentare gestiunt : quod quis- offendisli Dominum luum, et alium non vis liabeiu
que gratiam benedictionis sibi a Dco datam inalter- reconciliatorem, nisi le ipsum ? Canfldis per oralio-
ttirum refundat. Undc et nos veslrx pieiatis exem- nes tuas salvari ? Spernis aposlolicum pneceplum
plis edocti, nostri navigii cursum oralionibus ve- dicenlis : Orate pro invicem, ut salvemini ; cl ileruni :
sirx sanctitatis ad portum perpetux quietis dirigi • Si quit peccator esl, orel pro eo saccrdos, tit sal-
precamur. vetur. Quid ad hxc dicitis, qux in eadem cpislola
Nos quoque mutuo charitalis officio vestrx san- lcgunlur: Canfitemini alterutrum peccala veslra (J.a-
riiiati aliquanlulas pix admonilionis litlerulas diri- cob. v, 14, 15, 10), ut deleaulur delicta vestra ? Quiil
gere curavimus, propter quasdam consuetudines, est, quod dixit : alterulrum? nisi homo bomini,
qux vestris inoluisse feruntur regionibus. Dicilur reus judici, xgrotus mcdico ? Ipsa quoque Sapicnlia
vero neminem ex laicis suam velle c confessionem per Salomonem dixil : Qui abscondit scclera ttta,
sacerdolibus dare, quos a Deo Christo cura sanclis non dirigelur (Prov. xxym, 15).; id esl, non iliri-
apostolis ligandi solvendique poieslalcm accepisse getur in viam salulis, qui peccala sua celare sttidet.
credimus (Matlh. xvi, 19, et xvm, 18). Quid solvit Nunquid Dco abscondi possiiut scelera noslra, qiti
sacerdolalis potestas , si vincula non considerat emnia videt, novit et considerat ? Ab homine pos-
ligali ? Ccssabunt opera medici, si vulnera non os- sumus abscondcre qux agimus, at non Deo. Noiuie
lendunl [Cod. Sal., oslenduntur] xgroli. Si vulnera DavLd prxsente Nalhan propheta, qui se argueltat
corporis carnalis medici manus exspcctant, quanio pro peccalo suo dixil : Peccavi Domino (II Reg. xn,
magis vulner-a animx spiritalis medici solatia depo- 13) ? Ecce tantus vir lestem confessionis sikc voluit
scunl ? Deo vis, o homo, confiteri, quem nolens vo- habere prophetam. Et quia non erubuit conlilcri
lens latere non poteris : Ecclesix Chrisli, in qua quod impie gessil, statim audivit : Ecce Domiuus
peccasti, satisfaccre ncgligis. Cur ipse Christus le- transtulit peccatum luum. Horaini palefccil vuliuiii
prosum, quein mundavit, sacerdotibus se jussit os- suum, ct a Dco mox remedium accepil. Nam et iu
'leiidcre (Matlh. xm, 4) ? Cur Lazaruni quatridua- Levitico siepissime, Domino mandaule, peccalor
nuni resuscilatum alios solvere jussit (Joan. xi, 44) ? ad sacerdolem miltilur cum victima, quam oflerens
Nunquid non fasciamenta mortui eodcm vcrbo sol- Deo orel pro eo, ct dimittalur ci (Lev. v, 12). Qiu-
vere poteral, quo mortuum vitx redditum de sepul- ^ sunt nostrx victimx pro peccatis, a nobis cominis-
cro prodire jussit ? Cur interrogavit cxcos ad se sis, nisi confessio peccalorum noslrorum ? Quam
clamanies, quid voluistenl (Matth. xx, 32) ? An igno- pure Deo per sacerdotem offeire dcbrmiis : quaie-
rare cordis corum voluniatem poluit, qui oplalum nus oratio.iibus illius, nostrx confcssionis oblalio
Inmeii oculis illorum reddere valuil ? Forte si Deum Deo acceplabilis fiat, et remissioneiii ab co accipia-
laliTc, sicut hoiniiiem poiuisscs, ncc Dco plus quam mus, cjii.est sacriftcium spirilus contrtbulatut, efcor

» Edit. Quercet. 71, Canis. 26 ( Froben. 9G ) ;
emendata ex cod. ms. Salisb., in quo hunc titulum
habet : Contra eos qui nolunt tacerdotibus dare con-
fetsionem.
b Gollwrum. Canisius hanc voccm in ms. corni-
ptam existimans , lcgi vult Scotorum. Scd nulla cst
ratio ms. corrigendi, cuni conslct Alcuinum alias
eliam epistolas ad monachos Gotbix suu Scptiiiian-
nix scripsisse.
t Confessioncm. Egrcgiuin csl lioc Alcuiiii losti-
moniuni pro confessione auriculari contra modeini
ctiam temporis bxrcticos, qui soli Deo pcrcala con-
flteri sufllcere asserunt. De liac re Alcuinus alibi sa'-
pius, ul in epistolis 13, 39 (nunc 14, 44), elc. Vul.
Mabill. Prxf. ad part. i Sxc. jii Bcned., pag. 9,.
J Sou semper confessio pcenitetitium siijnifical, De
hoc eleganler S. Ang. serm. 8, de Verb. Doiu.
Camsics.
c Si quis peccator csi reslruin. Illud S. Jacobi : In-
fcrmalur qnis in vobis, etc. , ad aniinum peccatotis
accoinino.Uiliiio sensu icfcrl cleganicr. Cams.
 339 *. r. ALBINI SEU ALCLIXI OPERUM PARS I. s;o
contritum et humiliatum non spcrnii (Psal. i, 19)- A et coram te ( Luc. xv, 18 ). Sed semel sacerdoti in
Christus pro noslris scelcribus ab inimicis judi- prxsentia divinae pietatis confessio facienda sufflcit.
rari in bunc inundum vcnit, ut nos rcdimcret a dia- Scmpcr aulem Domino cum lacryniis et cordis con-
boli scrvitute : et nos dedignamur a sanctis Dei sa- tritione faciendam cssc arbilramur. Omnis enim qui
ecrdotibus judicari, ut liberemur a vinculis peccato- male agil, oait lucem, et non venit ad lucem, ul non
rum noslrorum? Ille absque omni peccalo, homi- arguanlur opera ejus : qui autem facit veritatem , ve-
num assistere, et hoc impiorum.judicio non rcnuit: nit ad lucem , ul manifestentur ejus opera , quia in
et nos cum muliis peccalis hominum judicia, cthoc Deo sunt facta ( Joan. iii , 20, 21 ).
sanctorum, subirc contemnimus ? Nonne in sacro Yos igilur, viri fratres , fllii lucis cstis el non (o-
baptismatc sacerdotibus Christi nostra: fidei confes- ncbrarum , populus acquisitionis et nou perditionis :
■ionem et abrcnuntiationem Satanse dare dcbcmus, grns sancta ( / Petr. II, 9 ) : Christi sanguine acqui-
et sic sacerdotali ministerio, divina opcrante gratia, sita. Ambulate ut filii lucis in omni bonitate ( Ephcs.
ab omnibus ablui pcccatis ? Cur etiam ct in secunrio v, 8, 0) , et pietale, et castitale, cxuentes vctcrcm
poenilentiac baptismate, per confessionem humilita- hoinincin cum pcccatis suis , et induenlcs uovum ,
tis noslra, ab omnihus post primum baplisma per qui secundum Deum crealus esl (Coloss. m , 9 , 10).
actis, eadem divina niiseranle gratia, sacerdotali B Sit convcrsalio vcslra coclestis et non terrena. Di-
similiter auxilio non debemus absolvi pcccatis ? ligite juslitiaiu , et odio habetc iniquitatein. Qui sa-
Si peccata saccrdolibus non sunt prodcnda, quarc nus est , defendat se sculo fldei , ne clandeslina an-
in * Sacramenturio rcconcilialionis orationcs scri- liqui hostis sagitta eum vulncrare valeat (Ephes. vi ,
pla? sunt ? Quomodo sacerilos reconciliat, quem pec- 16). Si qnis vero propler frngilitalcm carnis, vel
care non novil? Si consiliis, jnxla Salomonem, tra- proplcr ncgligcnliam circumspeclionis vulneralur,
clanda sunt bclia (Prov. \\, 18), quali audacia sine cilius ad coufessionis medicinam rccunat, ne per
consilio ccclesiasiicoruni ducum pcgnare nos adver- illeccbram mala» consuetudinis vix cradicari [ Cod.
sus diabolum confldimus? Item eodem diccnle, lcgi- Sal., cradicare ] valeal peccatum. Tres enim nior-
mus : Froter, qui adjuvatur a fratre, qvasi civilas tuos Dominum Jesum Christum cvangelica narrat
firma est (Prov. xvm, 19). Queiu adjuvat sacerdos hisloria suscitasse : filiam archisynagogi in domo
Chrisli dux exercilus Dei et rector castrorum illius, ( Marc, v , 38 seq. ) , filium viduae exlra porlam ci-
si nutliis ab eo sux sahitis auxilium quoercre digna- vitali;; ( /,iic vu , 12 seq. ), Lazarum qualriduanum
tur, si neiiio occulta diabolicx [raudis vulnera illius de monumenlo ad vitam vocavit (Joan. xi). Qui sunt
medicinati dextene traclanda ostendil ? , hi tres mortui, nisi tria genera pcccantium, qmc
145 Inaniter itaque posita sunl in Eccleshs rc- ' modo quotidie divina confitcnlibus soscitare soiet
modia.etsynodali auctoritate litleris mandala contra gratia? Filiam suscitat in dnmo, dum cnnscnlicnlcm
oinnis peccalorum nostrorum vulncra , qiioc vel anti- io corde peccare, revocat a peccati perpctratione.
qui hostis versutfa , vel negligcntia manilatoriim Dci Filium vidua: exlra porlam civilatis suscitat , dum
spiritaKter aut camaliter nobis infliguntur ; si non pcccanlem foris in opere ad pnenilcnliae mcdica-
his qui in Ecclcsia Christi staluli sunl ad sananda incnia confugcre facil. Fetcntem vero in mala con-
putrida scelerum nostrorum ulccra , rcvelantur. sucludine peccati, dum lacrymas pccnitcnlia? elicit
Corde enim creditur, dicit Apostolus, ad yustitiam , ex corde, suscitat, et ex ecclesiastica auctoritate
ort- autem eonfessio fit ad salutem ( Rom. x , 10). solverc eumjubet, ut dignus sit communione Do»
Nou solum catliolicse fldei, sed cliam pura peccato- mini , et parliccps sacri altaris cfliciatnr.
nnn confessio [ cum cordis compunciione ] nobis ad Ha;c cogitate, charissimi fralres, ct in quulicunqiio
sahitem proftcit sempitcrnam , diccnte Seiiptura : harum trium mortium gencre si quis jaceai , citius
IHc prior injustitias tuas , ut justificeris ( tsai. xmii , ad confessionis probattssima medicamenta confugial,
Sfi ). Et itcrum : Justus in principio accusator est sui salutifero pcenitentix se abluat medicaminc : ut non
(Prov. xvm, 17). Si justus, quanln magis peccator? p ad judicium damnalionis, sed ad salutem sanctifica-
Si forte dicis cum Psalmista : Df.ri , conftiebor ad- tionis communicet corpore ct sanguine Domini no-
versum me injustitiam tneam Domino ( Psal. xxxi , stri Jesu Christi. Et cum gratiarum aclione scmper
5). Et ego cum codem dicam : Quoniam tacui , iu- rcmemorate quomodo vos divina misericordia de
veteraverunt ossa mea (Ibid. vers. 3). Et ilerum cum terra tcnebrarnm et frigoris , dc rcgionc ignorantiae
alio prophela : Computruerunt jumenta in stercore suo cl iniquiiatis , tianslulit in loca Kicis et lxlitix , in
(J-oel. i , 17). Quid est (autcm) jiimcnta in slercorc tabernacula abundantix ct justitiai : ut clegit vos sibt
suo putrcsccrn, nisi criminosos quosque in putredine in filios pielate palerna , ut pcr vos nomcn illius
pcccatorum suorum jacere? Qui peccat , jacct ; qui nunlieiur iu gentibus. Scquimini vestigia sanctprum
COBAtelttr,sttrgil[Cflrf. Snl. surget]. Qui poenitenliam 1'airiuii, ci nolite in calholica: fidei religionem novas
agit, Kvertitur ad patrem suum, sicul proligus induccre sectas, Cavetc vobis venenosum erraticx
ilius in Evangclio legitur dixisse : Surgam, et ibo ad infcctionis fermcnlum : sed in sinceritate el veritatn
patrcm meum , et dicam ei : pater ! peccavi in cozlum mundissiinos sacrx fidei pancs comedilc: el vinuni.
• Sacramentario. An S. Gregorii Magni Sacramcntarium inlelligit, in quo reconciliatiouis oratio-
ues exstant ? Canie.
M\ KPISTOL.E. 542
quod div.ua electis suts miscuil sapuuiia, bibiu; - A dctn, el liujus perfecli operis apud boinines lau !em.
el cantate 146 Deo ve=lI'o in concordia pacis, el Semper fervenlissima charitas vestra caslra purpe-
uiianiniilale charitatis pcrpetux canticum laudis, et tui regis undiquc inviclissimis fidei clypcis uiuniat ,
cum mililia ccelesli consona vocc laudate Deum et ue antiqui hoslis versutia aliqua cx partc aditum
dicile : Cloria in excelsis Deo , el in terra pax ho- sux nequilix invcnire valeat. Elsi ille rnille habeat
miuibus bona; voluntatis ( Luc. u , 14 ). Divina vos arles uocendi, multo magis nobis necesse 147 csl>
prxveniai gratia , ct subsequatur ubique clemenlia , mille habere artes defcndendi , credeniibus in ciun ,
ct in omni opere bono florere faciat, viri fratres di- qui ait : Confidite, ego vici mundum (Joan. xvi, 35).
lectissimi el sanctissimi patres. Cujus pietas nobis prxvidebal agonis tempus trans-
iiorium , ut rcraunerationis cssct pcrpetuum. Illu
« EPISTOLA CXIII. prior calcavit caput leonis et draconis ; nobisque
it) PAULIMUU PATRIARCIIAM.
dedil poleslatem culcandi super serpentes et scorpioues
( Anno 800. ) ( Luc. x , 19 ) , et omncs hxrcticas pravitales, quui
Ijiuiitil ejns libellum de taxatione fidei : el eicilal suiil porlx inferi, superandi. Tu vcro, vir aposlo-
illum ad debellandos quosdam errores in F.cclesia lice, bac armalus poteslale, viriliter pugna , fortilcr
exorienles.
D vincc, ut feliciler regncs cum Christo. Heu, prob
Domino in Domino dominorum dilectissimo, el pio dolor! mulli solent dcsuper contextam Christi tuni-
Patri Paulino palriarchse salulem. cam hxrclicis scindcre unguibus, ct in pace Ec-
Videor aliquod me refrigerium habere animi mei , clesia: faccre, quod mililes iu passionc Chiislj nou
nt flamma charilatis in corde abscondita aliquam •iitsi sunt facere. Quaproplcr, venerande Pater, cl
forlassc scintillam elicerc valeat : ne lotum lorpc- doclissime alhlela , et dulcissime doclor, simus
scat quod intus igncscit, dum opportmmm mihi semper in castris Christi conimanipularcs , cl in una
tcmpus, aliquid lux scribcre charitati, occurrit. acie, sub vexillo sanclx crucis concordi consilio et
QuiJ ? cum bealitudinis vestrx lilteras omni favo \irtute prxliantcs, ut suos advcrsarios per uos vin-
dulciorcs iniueri inereor, nonne videor mibi inter cat, qui vinci non potcst.
varios paradisi florcs totus conversari , ct avida de- d Nunc itcrum antiquus serpens de dumis Hispanid
sideriiinci dextera spiriiales exiude carpere fructus? iucis, ct dc spcluncis venenatx perlidix coulrilum ,
Quanio magis cum sacratiss-imx fidei vestrx b libel- won hcrculea sed evangelica clava , caput relcvare
lum recensui, calholicx pacis piirilale ornatum, conatur, et prioribus nequitix poculis nova nialc-
cloquentix venuslalc jucundissimum, sensuum ve- dictionis toxica imniiscere. Scd ct frigidissimus
ritale finnissimum : lolius animi mei habenas in I.c- C *- aquilo vcntus alio de latere solidum Ecclcsix impel-
(itiam laxavi. Ubi de uno lucidissimo et saluberrimo lcns parietcm, sacri baplismatis catholicx consuelu-
paradisi fonle quatuor virlutum flumina ( Gen. u , dinis regulam immutare nitens , et sub invocationc
10), non solum Ausonix ferlilitalisprata, sed lolius sanetx Trinitatis f unam asserentcs mersioncm fieri
ccclesiaslicx Lalinitalis rura irrigare conspexi. Ubi dcbere, triduanamque noslri Salvaloris sepulturam
et aurivomos spirilualium seiisutini gurgites gemmis in baptismo imitari negligentes , cum Aposlolus di-
teolasiicx urbanilatis abnndare intellexi. Quam plu- ceret: Conseftdti enim eslis cum Christo in baptismo
liiiiis vero profutiirum , et pemcccssarium fecislis (Ilom. vi, 4 ; Coloss. u, 12). Alii veio trinam volcn-
opus c in catbolicx lidci taxalione, quod diu oplavi , lcs facere mersionem et in unaqnaquc mersionc in-
et sxpius doinino regi suasi , ul symbolum catholicx vocationem sanclx Trinitalis : ac pcr hoc totas tres
fidei planissimis sensibus et sermonibus luculenlis- personas ter nominare sludentes, dum ipsa Veritas.
simis in unam congregaretur charlulam , et pcr sin- prxcipercl : Ile, docete omnes gentes, baplizantcs eos
gulas episcopalium regiminum parochias omnilms in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti ( Matth.
daretur presbytcris legenda memorixque commen- xxviii, 19). Quid opus est terlio replicare». quod se-
danda ; quatoniis , licet lingua diversa loquerctiir, mcl dicliim suflicil ?
tuia tamen fides ubique resonaret. " Est quoque in quibiisdam clancula dtihitatio : an
Ecce ! quod mea optavit humilitas, veslra inipievil animx sanctorum apostolorumclmariyrum, aliorum-
subliinitas. Habct apud salulis noslrx anclorem , quc pcrfcclorum antc diem judicii in ccelestc rcci-
perpetuam scilicet et hujus bonx voluntaiis merce- pianlur regnuin s. Ilisel hujiismotli spiculis, dcpha-
■ Edit. Quorcet. 81, Canis. GO, Frobcn. 9. mo. quod necdurn ■lucem vidit.
b Fidei tesira? libetlunu Noii alium puto quam il- d 148 -Vkbc tlirum.Elipaiiii.posl Felicis conver-
Iiiiii, quem siatim inferius catholicx fidei laxalLonem sionem, pertinaciam arguere vi;letur. Pcrliuct igilur
appellat. Vid. not. seq. cpislola ad annum 800. Vid. cpist. 10i>.
c Calholica; fidei taxatione. Hxc de « Regula lidci « Aquilo ventus. llla conlroversia, dc unica mer-
mctrico promulgata slyli mucrone, > qux inter Opcra sione in baplismo facienda, agitahatur non apud Aqui-
Paulini edit. Madris. exslat pag. 169, iulelligit idem lonares seu Scpionlrionales populos, sed apud Hispa-
rir cl. in Vila sancli Paulini cap. 14, num. 4. Scd nos jam temporc Lcandri ct Grcgorii 1. Figurala esi
caroien illud Alciiimis vix tanti fecerit, ut pcr sin- igitur exnressio, qua altcrum llispanorum errorem
gulas episctipalium regiminum parochias singulis da- indical. uasnac.
rcliir presbyleris legcndum, memorixque mandan- f Lnarn mersionem. Vide epist. 90 ad Lugdiiucnscs
dtini. K.i^o hanc lidoi taxationem , loliusipie Symboli fralres.
explaiiationpin aliud sanrli Panlini opns esse existi- i |)o Iiim- errorc iiouiMiiia lo.lijjiiiiiib iu Pr:i falio"''.
343 B. F. ALB13I SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 314
retris, ul aesiimo , exemptis perfldix, unilatem san- A Ecclesiis Clirisii. S) ca voluntale va.las qua in litic-
ct* et catholicas Ecclesiae, et veritatem universalis ris beatitudinis tu;e legebam, oplimc inihi placere
fidei aiiqui vulnerare niteiiles, etiam et spurcissimis fateor, si lamen invenias, qui vcstrtini bonum impleat
errormn faecibus limpidissima ccclesiasticae fidei po- destderium.
cula iuficiunt, et nuptiale vinum , qnod Christus cx Reverterc, rcvertere, Paler sancle, peracta picla-
aqua Virgini Malri (Joan. n, 3-9), Ecclesiae scilicel tis legatione, ad oves perclilas, ne grex sine pastore
sanctae, salubriter potandum convertit, iteruin in per spineta vitiorum corruens erret, qui vix paslorc
aquas stuttitiae converti conantur. Sed tuum est , o praesente corrigi poluit. Sicut duo oculi in corporc,
paslor elecle gregis, et custos portarum civitatis Dei, sic vos duos [Ms., duo] per lotius Rriiannia? lalitudi-
qui clavem scienlia: potente dcxtera tenes, el quin- nem lucerc credo alquc opto : noli dexlrum palria;
que lapides limpidissimos lacva rccondis, btaspheinan- subtrahereoculutu. Memeuto sanclissimos antccesso-
tes exercitum Dei viventis Philiskcos in superbissimo res tuos, Patrcs et pastores nostros, qua sollicilu-
Goliath uno vcritatis ictu tolos conterere (/ Reg. xvn). dine laboraverunt in verbo Dei et in salute populi
Noslrum est elevatis cum Moyse manibus in coelum, Christiani, ut iilorum sequens vcsligia eorum merea-
humilitalis precibus te adjuvare (Exod. xvn, H) et ris consortio frui in ccelesti gloria.
spectare cum David in munitissima civitatis turrc, Si vero ad domnum rcgcm pervenias, admonc so-
donec speculator ex alto culminis fastigio clamitans cios luos, maxiiiicquc clcricos, ut Iionorifice se ob
nobis luam annuntiet victoriam ( // Reg. xvm , 24 servenl in omni religione sancta, in vestimentis cl iu
teq.). Ad te omnium aspiciunt ocuti, aliquid de luo ordine ecclesiaslico, ul totius bonilalis, iibicunquc
ainiicntissimo eloquio cceleste dcsiderantes audire ; vadas, semper relinquas exemplum. Prohibeeos au.ro
et fervenlissimo sapientiae sole, frigidissimos grandi- vel sericis uti vestimentis c in conspeclu domni rc-
num lapidcs, qui culmina sapientissimi Salomonis gis; sed humili habilu incedant, secundum consuetu-
ferire non metuunt.per le citius rcsolvi exspcctantes.
dinem servortim Dci ; et per omnia loca cum pace
Tu vero Ittcerm ardcns et lucens (Joan. v, 35) ; nos vadas et conversatione houesla cognilo libi more ct
in tua luce cxsultare gaudcmus, nt te mcenteet du-
consuetudkic bujus gentis.
cente ad himen, qnod illuminat omnem hominem ve-
nienlem in hunc mundum (Joan. I, 9), ejusdem Misi tihi, sietit dcmandasti mihi, setlam, qua cgo
xtcrnoc hicis gratia adjuvante, pervcnirc mcrcamur. caballicare solitus siiin, sic paratam, sicul solcnt
ecclesiaruni paslores in hae regione habere; cabal-
• EPISTOLA CXIV >>.
lum quoque, qui portarel selJain, vosque superscden-
AD JF.IHUI.VIUlUJt ARCIIIF.PISCOPUH.. C ics, si ptaceal piclati vestnc. d Puerum mcum direxi,
(Anno 800.) ut noslri lionorifice vos suscipiant, secundom quod
Laudal illum ob eonvenlum cum Eanbaldo pro honore babeam factiltatem, et vcstrac sanctitatis jussin fiat;
Ecclesiarum et cleri reformatione. Suadet ul cito ad per quem potes mihi demandare ilerum tilteris de
gregem peracta legatione revertatur ; mittit sellam et
caballum suum. itinere vestro, utrum ad sanctum Martinum prote-
ctorem nostrum ei inlerccssorem veslnim vestra bo-
Sanctissimo Palri et in membris Christi valde ve- nitas in reverlcndo venire cogitet. Prospcrum iler
nerando £)dilhardo archicpiscopo Alcuinus diaconus
vobis faciat Dcus ; angctoque ejus comilante Spiritus
In Christi charitale salutem.
sanclus prosperc vos ducat alque rcducal ; ct mullos
Audiens salutcm et prosperitatem veslram, et con-
facial feliciter annos in sancla proficerc pr.cdicalione
vcntum cum filio meo Enbaldo [Leg., Eanbaldo] Ebo-
ad salutem mnltorum, et augmentiim mcrcedisvestne
racensi cpiscopo , satis mihi placuit ; sperans ex
in a;terna gloria , dulcissiinc ct dcsiderar.'.:ssime
veslras sanctilatis colloquioEcclcsiarum Christi bono-
Pater !
res cxaltari, el Deo in eis servicntium vitam corrigi,
quas magna cx parte diu corrupta viluit, et pene lai- In fine vcro bujus clvartulye deprecor cbariialcm
eorum vanitate cosequala est, ita ut tonsura tantum- p vestram ut mei nominis habeatis meinoriam in san-
modo dtscreta videatur [Ms., vidctur], caelerum mo- clis orationibus vestris, sicut saepitis rogavi vestraqne
ribus mutta ex parte consimilis, seu in veslimento- promisit benignilas ; sed modo maxime obsecro ut
rum vanitale cl arrogantia, el cojiviviorum super- apud sanclos apostolos et manyres Cbristi mei ha-
fluitate, et aliis rebus quue vestra sancta sagacitas bcalis memoriam, sicul apud sanctum Marlinum ve-
opiime novit. Idco suasi aliis lillerarum mearum stri babcrc dulce tiabemus.
apicibus sanctilati vcslrae, permanere in patria, no-
I mis lnmcn Brilannix exslingui, nec (ubam vcrilatis
tacere; sed factum fial quod Dco placeat et proficial
• Frobcn. epist. 173. c IIiijus admoiuiiotiis .Kdilliar.lo faclae uieminit
k Hujus epistolx fragmentum superius dedi epist. Malinesbiiriensis lib. i Reg. Angl., cap. 4, cujns verlia
63 (nunc 77) ex Malmesburiensi, quae nunc feliciler supcrius epist. 65 (nunc /8), in notis reiulimus.
invenla est integra iti cod. ms. bibl. Harleiensis. d Puerum mcnm direxi. Qui Mdilhardo apud S.
Videquae ibidcm adnotavimus; ubi tanien annuscor- Judocum occurril, illumque ibidcm bcnigtie snscepil,
ttgendus, et haec epistola ad annum 800 reducenda prout scribit inEpistola adEanbaldum, qux' sequinw.
videtur ob ea qux adnotamus in cpist. 116 et 117.
543 KPISTOL.E. 516
• EPISTOLA CXV. A dum, dicit Aposlolus, usque nd sanguinen: restitisiis;
AD b EANBALDUM AIICHIEPISCOPIM EBORACENSIS EC- et oblili estis consoltitionis vtstree ; cnstigat Deus om-
CLESI£, COGNOMENTO SIMONEM. nem filium quem recipit [llebr. xn, l, 5 el 6). Pro
(Anno 800.) paterna: pietatis castigalione filius conlristari uon
Consolalur afjliclum, et ad patienliam hortatur, fu- debel. Impii fremcbant snpcr juslos, dicit Sciiplura,
gam ab Ecclesia sua dissuadet. sed Dominus conteret dentes eorum (Psal. i.mi, 7),
Filio votormn lneorum Simeoni sacerdoti Albinus cl ad nihilum redigit impcliis comm. Lege dili^culer
salulem. quomodo senex Matatbias in ipsa mortc imminenle
Romam eunti viro religioso coepiscopo tuo ^dil- hortntus est filios suos, ul virilitcr agerent el fonitcr
hardo occurrit illi • apud sanctum Idochum missus debcllarenl adversarios Dci ; et qunmodo sancti per
meus. Sicut me [Fortc, a me] per suam volunlatem tribulationcs coronati simt, et qiiam, non dicam
benigne susceptus cst, habcns secum alios duos epi- parva, sed eliam nulla sit gloria pcccatoris, dicens
scopos, amicosque noslros Ceommundum atque To- inter cselcra : .4 verbis viri pcccatoris non tiinueritia,
relmundiim, pro qtiorum solalio littcras meas dircxi quoniam gloria ejus sletcus et vermis. Ilodie cxtolti-
domino meo David regi ''. Inler alia siquidem quae tur, et crus non intestilur; quoninm conversus esl in
mihi ipse prxfatus venerabilis Pater litleris suis B terrum suam, el cogitatio ejus periit[Ms., periet]
mandare curaverat, de veslra tribulatione innotuit (' Mach. n, 62, 65).
nobis; cujus causa has consolalorias litlcras cliaritali NecJonge anliquortim exempla leniporum quaerere
veslne dirigcre sludui, deprccans vos, in conspcclu opus est, dum habcs prsesentia siiflicieiiter. Tu ipse
Dei viriliter agcrc, et forti animo esse. Ncc scmper vidisli quomodo perierunt rcgcs priucipes qui adver-
nox, nec semper dies, sed vices suas agunt ; ita hiijus sali sunt anleccssoribus luis ct Ecclesiiu Christi :
sxculi adversilas vel prosperitas. Hodic lempestas nunquid Deus in horum dormit scelerihus, quia :esli-
imminel, s d cras serenilas arridet. Figatur spei mant se impune possc insaiiire, nec piilanl ociilum
anchora in Christum. Qui loclalur in prosperis, ti- Dei vigilare stiper eontm hisaniain? Slulii facti sunl
meat adversa; el qui adversis fatigalur spcret pro- in sapientia sua, non limentcs Deum judicem. Tua
spera cito advenire. Aurum perfecti decoris non erit, vero patientia et bona volunlas oret pro illis, nc forto
nisi fornace ardoris probetur. Arbitror cx le ipso det Dcus illis poenitentiam, et fiant [Vorie leg. salvi
iure p irtem tribulalionis oriri, qui • forsitan inimicos flant] cx inimicis amici Dei facti; sin aulem illorum
regis recipias, vel inimicorum illius possessiones lu- perditio prxflnila cst [Ms., proditio pcilinilaest], tu»
taris. Si vero jusle paliaris [Ms., paticris], quid tur- siquidem Sanclilas nullatemis erit sine reiiiiincra-
liaris? Si vero injuste, cur non recordcris sanctoruni « lione gclernse felicitatis. Sicut fiiuiiis illorum cva-
tribulationes ? Job audistis , dicit Jacobus aposlolus, nescit superbia, cl lua palicnlia sicul lux splendet iu
et finem Domini vidislis (Jac. v, II). Qui particeps diem perfectum.
esl tribulationis sanctorum, parliceps crit et gloriac. Haruin obsccro lectio lillcrarum animuin itiuin
Noli fugam meditari, sed coronam sperare. confortei viriliter agere, et eoiisiantcr stare in acie
Sta fortiter in acic, qttasi signifer caslrortim Chri- exercilus Chrisli. Quis trepidare dehct Chrislo duee,
sti. Si fugit vexillum ferens, quid facit cxerciltis? Si et prseeunte aginina cerlaminis sui? Prior illeporla-
luba tacet in caslris, qtiis se pneparat ad hellum? vit crucem suam ad passionein, pali pro mundi sa-
Si dux limidus erit, qttomodo salvabilur niiles? Nec- lute paratus, clamans omnibus : Qui vult venirc posl
• Froben. epist. 174. nologus Saxo ct Vigorniensis ad annum 799 qucin
b Cognomenio Simonem. Hunc tiluhim habct ipsc ille Ciiiebrihlum Occidentaliiim Saxonmn episcopiim
COd. ms. Harleianus, ex quo innotcscit Simeoncm hic Kincbertum Venlaiin: civitatis pontiliceiu vocant.
illuin sacerdolem, adqucm scripta estepist. 57 (nunc Allcrius iiomen ncnio piodit. Pagius, anno 706,
72) el quem in epistola 58 (nimc 73) ad Calvinum, n. 28.
charissimum filium el suinmum sacerdoiem nominat, '■ Qui forsitan iuimicos vegis recipias. Narral Roge-
ipsum essc Eanbaldiim archiepiscopum Eboraccnsem, rius Hovedenus apud Alforlinn au aniiuiii 801, n. 2,
cui Alcuinus, more suo, nomcn ascililium Simconis " ijiiinl < illis temporibus Eardulliis rcx Norlbauhuni-
tribuil. Viile nolas mcas ad cpistolas cilatas, itbi broruin (in cujus dilione ecclcsia Eboracensis sila
nondum visa hac prsesenli epistola contra VV. cla- eral [Alfort. 1. c. , n. 5]) duxerit exererliim contra
rissimos Mabilloniuui et Lelandum ex contexlu con- Kcnulfum regem Mercioruni, proptcr susteptioncm
jiciebam, illum Simeonem nccinGallia, nec Worma- inimicorum ejus : qui el ipse congregans cxercitum
li:e. sed in Anglia cssc quajrendiim. scciim aliarum provinciariun promovit anxiha plu-
< Apud S. Idochum. Legeudum ccnseo Jodocum rima. I.nnga inter oos cxpclitiono facta, tandeni euin
eeu J udociun ; cella marilima alio nomiue VVicus, seu consilio episcopornm el principiim Anglorum cx ulra-
inonasteriolum cur:c Alciiini aimo 795 ex Anglia in quc parte pacem inicrunl, prr gmtiam regis Anglo-
Franciam rcvertentis a Carolo Magno tradiliiin; ho- rum. i Euihal lus forlassis in illis lcinporibus quibus
«lie Sainl-Josse-sur mer. Vid. epist. 5S) (nunc ii) et Norlliiiinbri:e regnum, post Etbclredi e:edcm, anno
81 (niiiie 96) inter notas. 796 perpelraiam, cviluit, et reges illius, lesle Mal-
* Vide epistolam 74 (ntinc89) ex qua intelligiliir ineslmricnsi libr. i Ueg. Angl., cap. 26, ad arbilriuin
Geommundum seu Ceilinunduin, fuisse Oflx regis regis Snxoninn Occideiilalium spcctabant, partibus
Merciorum ministrum ; et Torclmiindum seu Torhc- Keniilfi regis Merciortiin adlucsil ; hnslcs Eardullt
mundum Hedilredi seu Elhelredi regis Nortliitmbro- siniililcr reccpil, lerrasque illnrtim iuiatiis esl, ac
rum fldelem famuhiui. Ex hoc porro loco innolescii, propierea hiijns odiuin el persecutionem in se conct-
■*'dilliardmn sncios qiioquc sui Roniam ilineris lia- lavil? Ihee cerle ipsius Alcuini Mt-picio esl.
buisse duos episcnpos; unius soluin memincrc chro-
517 B. F. ALBl.M SEL ALCLLNI OPERLM PARS I. us
me. abnegtt temcliptum, tollut cruccm tvam et tequa- A sed sc cmcndel talia facienlem. Nos vero, sicnt di\i,
tur me (Matth. xvi, 21). Ego sum lux mundi; qui Cuculo, • deposito onere pastoralis curx quieti sede-
sequitur me, non ambulat in tsnebris, ted habcbit lu- mus apud sanctum Marlinum, speclans, quando rox
men vitcc (Joan. vm, 12) : Ego tum via, veritat et veuial; aperi pulsanti, sequcre jubentem, cxaudi ju-
vila (Joan. xtv, 6). His teslimoniis roboralus in:rc- dicanlcm. Sancta sollicitudo veslra adjuvct, ut dicm
pido pcde curre post Christum, ut cjus misericordiam illum, donante Deo, cvadcre valeam, omnesqueami-
inerearis babcre in aeiernum. cos nostros admoiielc, ul noslri babeant meinoriam in
Scio dicm appropinqiiasse meum, et gnudeo tc sanclissimis oralionibus suis, maximequc omnium,
supeisiitcin habere. Tu vcro dc aniina mca ;igc sicut in quo inaximc confido, filiiim nostrum Simconem
(idclis filius dc patre; el sicnt Cuculo prxcepi tux saccrdotcm. Dcus propitius sil in hac vilo, ut futu-
cliccrc beatiludini, factum babeo ; miscrantc Dco in ram merealur ciim sanctis Dei accipcrc bealilndi-
Cbristo quielus vivere desiderans, quiait : Discitc a neiu. Vivitc fcliccs, filii cbarissimi [Ms., (ili charis-
me quia mitis sum et humilit corde, et invenielit re- sime| , in xteruum. Crcduluni cxlerosquc amicos
quiem animabus vettris (Matth. xi , 29). Summa Dei noslros cx noslri nominis oflicio salutaic.
gratia te comiletur in omni via tua, derendat, regat 1 EPISTOLA CXVH.
ci gubenicl, fili mi, flli dileclissime ! B AD AQMI.AM PONTIFir.F.M.

» EPISTOLA CXVI >•. (Anno 800.)

Li.leris ab eo acccplis respondcl , pro mnneribns gra-
,U> CALVINUU ET CUCULUM.
tias agit ; homicidii cujusdam impii et crwlelis me-
(Anno 800.) minil; et qita' in causa Eelicis Urgelitani acta tunl
Suggerit qncc sint Simeoni (Eanbaldo) episcopo in tri- in prascntia regis et Palrum, narral.
bnlalione putito suggerenda. Significal te onut pa- Divinx cbarilalis viro Aquila: ponlifici vernaculus
storalis cura deposuisse. sauclx Dei Ecclesix Alcuinus salutcm.
AlbinusCalvinoetCuctilo cbarissimis (iliis silulcm. Charitas sola est qux abscnlcs conjungit cl prx-
Audivi tribulationes charissinii lilii noslri Simeo- scnlcs lxtificat, qux ubiquc jiicunda [Mt., jocunda]
nis. Vos vero cxhortamini euni, ul fi leliler faciat, ct cst , ubique bonis omnibus congaudel, qux dcxlro
non pusillanimis sit in lentnlionib.is ; talia solcbant Ixvoque, spc, fidc munitur; qua: lemporalitcr incipit,
antecessores sui pali; non solum illi, verum etiam sed pcrpctualitcr pcrmanet; sine qua nulla virlns cst,
oinnes sancti. Joanncs Baptista pro vcriLUis tcslifi- sine qua nulliim bonum cst, sine qua nemini visio r!i-
cationc occisits legitur. Stndeal, ne in s<: sit alia vin-a coiicedilur ; quia si Deus bic non amatur, ibi
causa tcntalionis, nisi vcrilatis pnedicalio. Tirneo ne _ non vidcbitiir.ubisiiisamatoribussumma cslbealiln-
propter posscssiones lerrarum, vel eliam c susceplio- <Jo Deum videre , dicente ipsa Veiitale : Qui auttm
ncs inimicomm rcgis aliqua palialur. Sufliciant sua diligit mc, diligitur a Patre meo; et ego dilitjum eum,
sibi, non appetal aliona, qux in pcriculiim sa-pe ha- el mani[eslabo ei meipsum (Joan. xiv, 21).
benlibus evcniunl. Duin paucis prodcssc sc putai, ldeo, charissimc Patcr, ameaius illuin, cujus visio
miillis obest, pro quibus inlcrcedero opus cst quoli- bcatitudo esl xterna. Scd si forte dicis, quomoiio
dic [Mt., cotidie, ita temper] vel gregi, quem rcgere amandus csl Dcus? Rcspondehil libi, qui et antc :
dcbct, noceal. Si quis diligit me , sermonem ineum servubit (Ibid.,
El quid ci in coiniUilu s'io tanliis niinicriis militiim? vert. 23). Et si adbuc quxris quid sil sermo illius *
De misericordi;c causa cos babcrc vidclur; nocet Eo ipso diccnte [Eorle, docenle] qui est Verbum Dci,
monasterialibus, qui cuin cum suis suscipiunt. Plu- disce, ubi ail : Hoc csl prxceptum meum, ul diligatit
res, sicul audio, iniilto habet, quam anteccssores sui invcem (Joan. xv, 12). Quomodo, a.t EvangclisUi ,
habuerunt. Itom ot illi gregarios, iil est, ignobiles Dchiii diligis, qttein non vidcs; quando [Ms., qnomodu]
inililcs plurcs habcnl, quam dcccat su'.i sc. d Magisicr [ralrcm luum non diligis, qtiem vides (I Joan. iv, 20)?
nosler nciuinein ilimi-.il cx suis satcllilibus plus hn- IIxc vcro mcnlibus noslris radicilus inligalur, bxc
bcre, nisi uniim, prxler rcctoribus familix sux, id n xternx memorix teneatur ; hanc lu, summe saccrdos
est duobus tanlum. Iiiiprudens csl misericordia, pau- Chrisli , in animo tcneas indeflcicnli , ct oinnibus
cis prodesse, ct illis forlc reis; el multis nocuisse, cl prxdicare sludcas; in hac el me, lidelem amaloiein
illis ctiam bonis. Non me accusct lalia suggcrenli, luum, sempcr in salutem auimx mcx admoncas, ct
* Froben. epist. 175. sux curx hactenus coramissorum absolvi , qnod de-
11 Aliam epistolam ad soluin Calvinuni scripsil mum a Carolo rege oblinuit, qui, ut anonymus Vitas
Alcuinus, qua: est 58 (nunc 73), in qua eliam ineiui- Alcuini scrjptor cap. 8 leslatur : < Oncra sa:culi, qux
uit triliulalionis Siineouis suinmi saccrdolis, seu halmerat Alcuinus, discipulis suis, ut pelierat, libcn-
Eanbaldi. tissime ilispertiit. i Quod facluin puto anno 800.
Sutceptionet inimicorum rcgis. Eardulfi forUis- Nain in epislola sequenli ad Arnoncin, qu:e illo anno
sis. Vidc not. * prxcedoiitis cpislolx. ccrtissimc cxarala est, ila scribil : < Deindc nt srias
u Magistcr notter. Egbertus an jfclberlus? utcrque quanta misericordia inecum a Deo omnipolcnli per-
magister Alcuiui ; ulerque archiepiscopus Eboracen- acta csl , nain rebus omnibus, qux babui per ioea
£is. Vide Epislolas 38, 50 el G8 (nunc -i5, 56 et 83). divcrsa, ailjulores mibi ex meis propriis liliis clegi.
c Dcpotiio onere pattoralit cura. Alcuinus anno 796 annucnle por omnia suggcslionihiis niois domino Da-
monasterii Tnroncnsis regimcn adcplus, illuc aul;e vid. i Igiinr biinc nl pr.ecedeiiies tluas epiRlolas *A
ncgoliis relieiis, abiit. Cupicbat vcro ah onere qno- aiininn 1111110 800 rediiecmlas pxistimo.
qne pastoralis riir:n, scu a regimino iinnia.slciioiiiiii ' I rolion. opiM. 176.
349 EPISTOL.*.. 5a0
orationibus adjuves, ut in ea proftciam , tlonec, Deo A periculi esl lioinines oflendere quam Deuni. Si omne
dirigcnte, cursus vilae mex ad perfeclum perveniat bomicidium legibus vindicatur, quid judicanduin est
finem. Ncc mex paniiati opus est, syllabas admoni- d de eo homicidio quod in lali pcrsona, et iu tali loco,
tinnis multiplicare tibi, cum omnia, divina inspiranle ct in tali tempore, tam impie crudeliterque peraclum
gratia, et optime cognoscere et melius perficere tuam cst? Timco ne a paganis quandoquc vindicetur, si *
novi sublimissimam sanctitatcm; el ne me lacilur- Chrislianis ultio non erit lali impictatc coniligna.
nitatis reum esse juste denolares, secundum oppor- Non ego tamen niortem alicujus suadeo, diccnte Dco :
tunitatem portitoris aliquid tibi scribere dulcissima Solo mortem peccaloris; sed ut converlatur ct vivat
me vestri nomiuis cogit cbarilas. {Execk. xxxiii, 11); sed ut sapienti consilio vindicta
• Me vero iler agenlc de palatio scxlo Kal. Jul., liat per alia pocnarum genera, vcl perpetuuin cxsilii
quarta leuuca [leuca] a sancto Amando b in man- damnatiouc , ut omncs agnoscant , zclum Domini
siuncula sancti Martini invenit fidelis vestcr fainulus principcs populi Christiani habcre, el sacer.lotii di-
Dominicus, utrasqtie babeus manus munerc charita- gnitas inviolata pennaneat , et libera sit vox corri-
tis implclas; dexleram roellifluis dileclionis veslrx gentis, ct contumacia colloquenlis [Forte, obloqurn-
litteris; sinistram duplici munerum specic gralissi- lis] oppressa. /Eslimatur <■ luaque (sic) ul cilins
main. Nec me mora lenuit tarditatis, quin minus ea B fiuiatur causa cum Saxonibus, si tamcn in nicnda
ipsa dic, accilo notario, ut tux vcncrabili voluntali ciis veritas inveniri poterit : insuper cl diabolus
salisfarerem, hanc, quain modo inanu tencs, char- habcl quxrere causas omnimodis , ut impediatur
lulam conscribcre jussi; ut ccrtissime cognosccres justilia cl sanclx Ecclesix prolectio. En erit illa dics,
quanta niilii cst festinatio vestri desiderii prxccpla ii! liccat inibi dulcissimam vestrx piclalis facicm
coinplere. Dein !e, tit scias qu.inta misericordia mc- videre, et suavissimum vestri alloquium au.lire.
cnm a Deo omnipolenli pcracta csl ; nam rcbus Cum ' Fclice bxrclico magnam coutenlioncm in
omnibus, qnx habtii pcr loca divcrsa , c adjulores prxsenlia doniini regis, et sanctorum Patrum iiabui-
mihi ex mcis propriis filiis elcgi annucnle pcr omnia mns, se 1 ille diu obduratus niillius consenlit atieto-
tvaggestionibus mcis domino meo David. rilaiem ; nisi sui scclalor sentciilue , xslimans sc
Tu vero prndenti consilio considera Dci omnipo- sapientiorcm omnibtis cssc in eo, quorl stultior fnii
tenlis volunlatem et honorem sanclx Dci Ecclesix , omnibus ; sed divina clemculia visitanle cor illius
ut roelior cligalnr in caput Ecclcsiarum ordinis ; et novissime falsa opinione se seduclum confessus esl,
non sinc vindicta impium scelus obmittalnr. Miunris et fidcm catholicam sc firmiter tcncrc falcbatiir.

» }fe rero iter agente de palatio. In nolis seqncn- anno per lcgalos Caroli rcgis agehalur de novo pon-
libus palam fiel haiic cpistolam anno 800 fuisse scri- tifice eligemlo, quod Alciiinus dissuasit in cnist. 148
plam ; iilo vcro anno Carolus rex circa linciii mensis (ad Arnonem) scd dc Leone in sua scde stabiliendo.
Junii, quando Alcuinus c palatio sc reversum ait, Nemo vcro alius cpiscopus niemoralur al> historicis,
Aquisgrani fuit, quo Turonis post obilnni Liudgardis qui illo anno aul priori crudclitcr fuissct inicrcm-
reginx, qui uhi hoc anno pridic Nonas Jtinii conti- pttts. Anne vcro liscc verba Alctiini de nece Joannis
gil, < per Aurclianos ac Parisios regressus, reversus patriarcbx Gradcnsis, qucin Joanncs dux Venctorum
est, i prout narral annalista Loiselianus, cui Mclen- pcr filiiim siium Mauritium ex altissima tiini prxci-
sis et Berliniantis cum Eginhardo in annalihns con- pitem dari fecit, inlelligcnda sunt? Scd hanc ncccni
senliunt (Bouquet, Scripl. Rex. Franc. toin. V). Hinc anno 802 aut omnino sequcnli contigissc concors
colligo Alcuinnm Carolmn, Turonis Aquisgraiium historicorum scntcntia est, de qn.t vid. disscrt. 6cl.
regressum, comitaluin fuisse. Madrisi Op. sancti Paulini Aquileicnsis.
» ln mansiuncula sancti Martini. Barallam villam '• Tuaque ut citius finialur causa cum Sn.rouihii?..
puto, intelligit, de qua in epist. 66 ad Arnonem scri- Arnoni causam aliquam runi Saxoiiihiis intercessisse
bil : Dispositum habeo ad Baralla villam nostram ncmo dicit. Crcdam in his verbis avslimatur luaquc,
qnniuor aul quinqiie dies remanere, non longe a san- incnilum cubare, et legcndum fonassis astimatur
tto Amando, sed quasi quinto decimo milliario. tulum, vcl simile. Nempe Saxonmn pcrliiiax resi-
c Adjutores mihi ex meis prapriis filiis elegi. Cele- stcntia regi Carolo hoc eliam adliuc anuo niiiltuiu
bcrrinius nosterMabillonius quondani in Elogio bcati ncgolii faccssivit, atque impc.Iimcnto fuit, qno mi-
Alcuini § II, num. 62, credehat, Alcuinum monaste- * nus rcliqua rcgni et Ecclcsix negntia possenl fclicius.
riorum prxfccturas discipulis stiis, Martinianam qui- tractari. Hinc eliam in epistola 95 regi suasit, i ui.
dem Fridugiso, Ferrariensem vero Sigulfo partiluin componatur pax cum populo ncTando (Saxoiiiini). >.
fnissc anno 801, et anno demum 815 diem obiissc; El in epist. 9C ait : < Utinam quandoque divina gra-
banc tamcn siiam sentcntiam vir egregius postea tia volns conccdal libcrlalem a poptilo iicfando Sa-
tevocavit lib. xxvn Annalium, pag. 367, el ad cal- xonum, iler agrre, regna gubcrnarc, juslilias fa-
cem tom. V Actorum. Prxsens vero episiola niillum cere. > Et rursus in cpist. 108 :< Hiiuiiorum nerdiiio-
diiliiuni rclinquit Alcuinum hoc anno 800 adjutorcs nostra est negligentia laborantium in maicdicta gc-
sibi in adminislratione monasteriornm rcrutnqiie nerationc Saxonum cl eos negKgcnles, quos ma-
snarum ex discipulis elegissc. Vid. not. e prxccdcntis jorc mcrccde apud Dcum et gloria apud homines.
cpistolx. habcrc pottiimus ctc. »
d De eo homicidio. Alctiinmn hic loqui de homiri- ' Cum Felice contentiouem liabuimus. Ncmpe in
dio seu necc violenla personx ciijusdam in majori concilio Aquisgrancnsi .imii 799 cxcnnlis. In boc
dignilate ecclcsiastica conslilutx; et in loco celehri en:m anno 52 Caroli gloriosi icgis Alcniiius cum.
inipic et crudeliter perpetrala, ipse contextus satis Fclice pr.cscnle disputanilo rationabililcr conflixit,
osicndit. De crudelitalc in l.concin pontificem anno < illumque veraciter convicit et catlioliciini cflccit, >
l»rxterito a Komanis peracta M intelligi minime po- ul ipsc scribil libr. i adversus Elipan luni. Cerlo igi-
tfst: ii< enim non occisiis, scd ex<-.pcalus lingnaque tur tencndum, pra-scnlcm cpistohnn dalam cssc anno
irnitilains, scmivivus rcli<t'is csi. Nec Ro ii.t hoc pra-scnti 80(1 posl vi Kal. Julii.
351 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPEHUM PARS I. 5.".2
Nos vcro cordis illius secreta nescientes occullorum A scypbum, in quo panis cingalur [forte, lingaluij in
jndici causani dimisimus , danlcs eum * Laidrado mciisa , iu li;i- specics per singula loca mei nominis
episcopo, charissimo nostro filio, ut secum tenercl mcmoriam pcrpelualtier lu» ingeranl sanctitali,
euin, el probarct si vevum esset quod sc ait crcdi- * EPISTOLA CXVIII.
disse ; et b si per epistolas suas damnare voluissci
AD AQUtLAU.
pristinum suum errorem , qtiem antea pertinacilcr
praedicavit. Considcralum antca liabuit domnus rcx, (Anno inccrto.)
ul illum dcstinarct c Riculfo archiepiscopo ad scr- Charilntem suamArnoni, qucm filitim vvcat, siijnificat.
vandum ct casligandum ; et prcshytcrum suum , qui el optima quitqne exoptat.
pcjor fuit magistro, tibi tuaeqiic providcnlisc, dictum Dilectissimo Olio Aquilx Albinus salutem.
esl, dirigendum esse : Scd dum conversos [th., con- Scio le Patrem esse dignitale et merilis, sed ex
vorsus] ad fideni catholicam se c^se fatcbantur, lunc charilat's dulcciiinc nomen [Supple, Glii] libi iinpo-
dati sunt praedicto fratri noslro ad probandos, quid sui, quia nihil debel pairi cbarius cssc quam lilius;
vcritatis esset; et ille [Laidradus] cum J abbalibus inaximc dum filius onnii bonitale cl dignilale excel-
Benedicto.Nifridio missus cst in illas parles occiden- lcntior est palrc. Ingredientem et egredienlem,vigl-
lalesadextingiicnil;isctevacuandashiijuspravissim-i5B1;lIllcmj dormientem seniper te scquUur dulcedo
asserlionis infideliiates; quos nostra parvitas quan- palonuo dilectionis; qucm uiinam babeas in ore el
tum potuit cscriptis ecclesiaslicis adjuvabat, maximc corde, in ofiicio altaris sancli, in lacrymis K antc
co libello quem nupcr cdidimus contra libcllum illius- pedes sanctorum apostolorum : imo ubicunquc va-
Felicis, f quem priore anno nobis direxit. das lccum eat, tecum a;terna maneal momoria, qnia
Tanlum mihi a Candido meo Iaudata est sanclilatis te eunlem et redeunlem illius scmpor conscquitur
veslrae conversalio, et tolius bonilatis studiosa devo- charitalis aflccltis.
lio, et ecclcsiasticx auctorilatis sancta sollicitudo, ut Scias ceriissime quod ncc sic anxia pcrcgriiianiis.
crubescam pene meae pigritia?. mnlcr filii speclat advcntum, qtianlo mei cordis ar-
Litlerulas aliquas adinonitionis , vestne scribcre deutissima voluntas lux facici pnoslolalur afiocium.
venerandse auctoritali tcmerarium duxi, nisi legerem, Pauca scripsi undc tu plurima nosli, et melius in-
liealo Hieronymo dicenle : Auruin in tlerquilinio in- lolligis quid Deo placeat secundum ,%-slinialioucin
ventum laudandnm esse, et llicsanro Dominico inse- kuiiianae conjeclura;. Det tibi Deus in corde consi.-
rendum. Nam bcatus aposlolus Paiilus aiiriim sa- liuin, in ore fiduciam, in opere perfectionem ; ut
pientisu in slercore poelarum inventum in divilias q undique placeas ei qui le de slercore ercxit el po-
ccclesiaslicx translulit prndenlise; sicut onuics san- stiil inter principes populi sui ; sine quo nibil posstt-
ili doclores ejus exeniplo eruditi fcccrunt. Nam rosa miis lioni agere ; in q^uo omnia potest qui in fide et
lnter spinas nata niiri odoris el coloris incompara-
charilate omnia pro cjus noniinc agere vol loqui dis-
bilis gratiam habcrc dignoscitur : ita pietas lua meas
ponil quaBCunque agenda sunl ; cujus charitas per-
litleras legat, sicut rosam de spinis, ul, si quitl l)Oiii
pcluis luceat flammis iu corde luo, ct onines lcrreiia?
odoris in eis inveuias, largitori omnium boitorum ctipiditatis flammas exlinguat, ut solus Deus sempcr
graliaj aganttir, qui potens cst de pulvcro rosani sit in ore, corde, et opere charilatis luai, in quo lou-
creare, et de stcrcorc erigcre pauperem, ut solitim
gaeva prospcritatc fcliciter, opto, vivas, fili charis-
glorix lencat, et sedcat cuni principibus populi sui.
Misi charilati litrc tria munuscula, tentorium, quod
venerandtim capul tuum defcndat ab imbribus; misi
et sagclhnn , quo poclus sacrum foveatur ; misi et

» Laidrado episcopo. Lugdune:isi, qui hoc anno e Scriptis ecclesiastkis. Quse Alcuiutts oiuiiTier.il in
cum Nefridio el Benedicto in Hispaniam misstis cst, _ altera epistola ad eosdem ; et sunt: cpislola ad Elipan-
ad hreresis impietatcm, a Felice ct EUpaudo ibi udum; hujus responsoria adeaiudein; libri quatuor
sparsam pcnitus abolendam ; quod Alcuinus hic con- adversus euindem; epislola Elipandi ad Felicem jam
firmal, et nos alibi elucidavimus.
b Si per episiotas suas damnare voluisset , ctc. couversum, et hujus post couversionein edila (idei
confcssio.
Nondmn ergo Felii confessionein suam quain posioa f Quem priore anna nobis direxil. Conslat inde
ad clertnn et populum Urgellilantim misit, in con- anuus quo Alcuiuus libcllum Fclicis, quom is oxhor-
cilio Aqiiisgranensi, scd serius cdidit. lalioni sux fraternae opposuit, acccpil, qui esl 799,
" Riculfo arcliiepiscopo Mogunlino. Ad illuni binx cui propterea epistobc 83, 8i, 90, quas noiidiiin visa
exstanl cpislolyc in cod. Harlciano, quas iiifeiius prxsenle ad annum 708 reduximus, alliganda: sunl.
exhibemus. 8 Froben. epist. 177.
d Cum abbatibus Benedicto, Mfridio. Ad ipsos h Ante pcdcs sanctorum apostolorum. Arno ergo
el Laidradtnn Alcuinus niisit libros advcrsus Kli- teinporc scripUe biijus opistoLo Honuo fuil; quo ciini
•ainluni; ulii videas cpistolam illis libris prafisam. is sajpius acoosserit, nompc .inno 797 in causa pro-
If
Iliruin voro Nifridium, qui ftiit episcopus Narbo- pri;e ccclesia;, anno 79!» in coinilalii Leonis papa; ;
ucnsis, hic Bcncdicto abbali Anianeusi poslponi, ot ct ibi aniio quoque 8U0 aliquaudo coininoraliis luoriu
alibatem nomiiiari? Fuit is lamcn eliam abbas l'i- iiiccrlum inanel ad quem ox his aimis ha-o cpistoUt
bionensis inonastcrii bcaUe Virginis ilc Crassa vulgo peilincal; jungondam laincu ccustii priori ad eim»
cognoininati. Viil. Mabill. lihr. xwn Amial. iiinn. dem Ainoneiii.
*9, pag. 370. .
555 EPISTOLA.. 554
• EPISTOLA CXIX. A siini palris tui, reclorU el in peratoris populi Chri-
AD C.VROI III REGEM JUVI.NEU. sliani, bcncdiclionctn lc cousequi, Deo donantc , si
Carolo filio Caroli Magni gratulatur ob adejrtum nb nobililalis illius, el pielatis, tl lo.ius modeslise mo-
apostotico reyium nomcn cum corona; et optima res imilari nitaris ; Dominlquc iniscrieordiam, quic
prcebet monila ad bene rcgcndum, ad exemptum melior est toiius sxculi gloria, plcnissime prome-
patris. reri. Ubicunqiie iter habens , scmpcr le vcstigia
Viro illuslri et [cum] onini honore nominando b
pictalis sequanlur, ul laudcm apud homines babcas
Carolo rcgi jnveni ct inclyto, Albinus salutem. et merccdeiu apud Deuin perpeiuam.
Audivi c douinum apostolicum regium nomen,
Semper in oe.ernum niundi spes inagna valeto.
domino excellentissimo David consentiente , cum
Sil libi Christus amor, lux, via, vita, salus.
eorona regia? dignilalis vobis iinposuisse. Unde
gaudens gaudeo de honore nomiuis, eiiam et pote- «lEPISTOLACXX.
statis ; optans vestram dignitalem cl nobilitatem AD ' EL'MDF.11.
nuillis proficere populis, gentibus, ecclesiisque Cliri- Carotum iterum hortatur ad regias virtutcs, el patris
sli in salutcm, et triumphi gloria cclebrc csse in excmplum imitnndnm. Prospcra illi precatur.
mundo ; nec non et lerribilc adversariis Christianx jj Domino merilo insigni, regalique honore diguis-
religionis; longsevaque prosperilate vigere et va- simo Carolo filio Albin triumphalein in Chiisto salu-
lere; etcum Dei benedictione semper nieliora sequi, lcm.
et ad alliora ascendere, et crescere usque in dicm Gaudeo , dilcclissimc fili ! in dcvotione bonai vo-
perfcclum xiernai lieatiluilinis. lunlalis vestrae, quam Osulfo fainulo vcslro narranle
Unde, dileclissime fili ! faciens faciio juslitias et audivi scu de eleemosynarum frequentia, vel de
misericordias in populu Chrisliano, quia hsecsuut, Sa- mandati humililale ; qua: omnia , ceriissimc sciio,
lonione altestante (Prov. xvi, li), qusc exaltant solium Deo multum placerc, pcrpctuamque tihi apud ejus
regni, el laudabilem Dcoque placabilcm regiam efli- miscricordiam promereri bcnedictioncm. Tu ve-
ciunt poleslalcm. Consiliarios habeto bonos , pios , ro flli mi ! fili charissimc ! faciens facilo Dei om-
prudentcs, Deumque timenles, in quibus vcrilas reg- nipotenlis seinper , quantum valcas , linnorem in
ncl, non cupidilas , quia munera excojcant corda $a- cmni bonitate et pielalc ; sequcns excelleniissimi
pieniium , et subvertunt vcrba justorum (Exod. xxm, palris tui excmpla in omni hnnestate et sohrie-
8). Nullalcnus aliquorum improbilas dignilatis luse lalc , qualenus divina Christi Dci clemcntia illius
uonien obscurenl ; et quod lu ipse non vis faccrc, bencdiciioncin tc luereditatio jtire possidcrc conce-
aliosnonpermiltasproptercupiditatemsuam impro- C dat.
ba menle ellicere ; quia sa-pe subjcctorum culpa Esto miserorum pius au.litor , causasquc illoruin
dominis dcputatur. Nevc aliquorum impia volunlas , justissimc discerncns ; neque subjecios tux poiesta-
snb luuc beatiludinis nomine, sacculos suos impieat • ti judices permiltas per spoitulas vcl pramiia judica-
iniquiiaiis mamraona. Non sunl tibi exempla longe re, quia munera, ut in Scriplura legitur, excwcanl
quxrenda ; habes cnim in domo in qua nutrilus corda snpienlum, et subverlunt verba jusiorum (V.xod.
fuisli, optitna tolius bonitatis exempla ; et crede, cer- xxin, 8). Honorahiles habeto faumlos Christi, qui
lissime illius excellenlissimi et omui decore nohilis- veri sint servi Dei, quia quidani veniunl in vestimen-

«Froben. cpisl. 178. gcm, Ilalisc scilicel. At enim Pippinum in rcgem Ita-
k Carolo regi juveni. Qui fuit Caroli Magni filius liu: jau diu antca ab Adriano papa iincliim fuisse
natu major ex Hildegarde regina, natus anno 774, mox diximus. Auasiasius cigo dc Carolo Caroli fllio
posthac relras bene gestis et victoriis clarus. Obiil inlelligendus esl, qui natti niajor minc in r. g»i fulu-
vero aute palrem anno 811. ruin succe sorem coronatus est a pontifice Leone. Et
« Domnum apostolicum regium nomen... cum coro- de eodem Frodoardum qtioqtie ccciuisse pnlo, apud
na...imposuhse. De hac regia coronalione Caroli per Mahil. Acl. SS. Ord. S. Bened. part. u,sa:c. m, pag.
aposlolicmn allum apud scriptores silcntium. Pippi • 50i, inhisvcrsibus :
niiiii miideinelLudovicumflliosCaroliMagni juniores D
aiuio 781 ah Adriano 1 papa in regcs fuisse inunclos Su nil apostolii.a aii/nslam rex ?odi> cnronatn
constal ore oinnium illius xvi annalislarum ; de Ca- <'<iii<:'a:na!ur lioiins Itouruiis paniliii<i anclui,
rolo nalu inajore tacenl oinnes. Illustre nunc niilli- linpeiiiqnc uilenl Kranrornm sceptra dwore,
Hijgis el ad rutjuuui geniuis sacro un ^uiiie surglt.
<|uedubiosubjcctuni hujus facli testimonium Alcuini
habemus ; quod ad hunc annmn 800 el diem, quo Quis magis ad rcgnum genitus , qttam primngeni-
Carolus quoqne paler corona imperiali a sumino pon- lus? quaproptcr Siniiondus immerilo corrigi voluil
tificc Leone III insignitus fuit, refcrendum exi«limo; inscriplionem rarminis 25 libri iv cann. Theodiilfi
illuni enim Alcuinus hic vocat recloreni et impera- episcopi Aitrcliancnsis , ad Carotnm regcm, niagni
torem populi Christiani. El sanc conjecturam meam scilicet Caroli liliuin. Rcx siquidem, ul Alctiimis liic
firmarc videtur lesliinoniuin Anastasii Bibliothecarii asscril, fuit nou tantum honore nominis, sed etiam po-
in ViU Leonis III papse, qui ail : « Illico sanctissi- lestatis.
inus anlisles <H pontilcx unxit oleosanclo Carolum, * Frohen. epist. 179.
etcxcellent ssiimim liliuin ejus regem ipsodic Natalis « Hanc epistolam priori ad ciimdcm Carohun jmi-
Domini nostri Jesu Christi. > Scio virum clar. D. gimus, quanivis ex textu illius liatnl admodnni con-
Marlinum Bouquet lom. V Scrip. Rer. Gall. pag. stare possit, an codem , aul quo alio anno scripla
4G'tj, inler nolas el alios hxc ititerpretari de Pippino ftterit. Ex illis lamen verhis : Ncque subjertos tmr
< ;n nli lilio , qui relicio cum exercilu Winegiso dnce potestali judices pcrmi/ln.i, elc.,eo!ligi p: ssc vi,'elur.
Spolelaiio in liiheni vcuciit, et ihi imctiis srl iti rv- Carolmn jam tuiir rcgia poicstate 1'uissc pnediiuin.
555 B. F. ALBIM SEU ALCUM OPEKUM PARS I. 53«
tis ovium, inlrintecut autem tunt lupi rapacet ; scd A nerans fllios, priores dispersos gemens ; sed quid
Veritas ait : Exfructibuseorumcognotceiiteoi (Matth. non cflicil auri sacra fames ! Fiat tamen spirilalis
vii, 15, 1(5). Habelo consiliarios sapientes, Deum ti- prxsentia, ubi corporalis cst separatio ; veslrumque
mcntes, non adulalorcs ; quia adulator, ut dicitur, genitorcm in liminibus sanctorum aposlolorum
blandus cst inimicus, et sxpe seducit consenlienles profusis lacrymis recordamini ; prospera precantes
sibi. Eslo prudens in cogitatione, et cautus in elo- animx peccalrici, ut liberetur a vinculis scelerum,
quio ; spem habens semper in Deum, qui nunqiiam qux a prima die usque ad ultimum luijus vilac per-
dcserit sperantes in se. egcrit.
lliinam milii liccat sxpius admonilionis chartu- Q.iid fuit, fllii ! quare non volavil charlula ultra
lam dirigere Almilati vestrse , sicut nobilissimus Alpiiioscollespermanus rcdeuntium Saxonum usque
• Clilodwicus germamis luus me rogavit sxpius mit- ad d Trecassinx civitatis sacrum sacellum ; ct inde
terc admonitorias illi lilteras, quod jam et fecl, ct volaret per manus nostrorum usque ad Turonicx ci-
volcnte Duo faciam ; quas eliam cum magna huinili- vitatis templum venerandum ?
tate lcgcrc solcl. Hoc mihi maximum est gaudium, • EPISTOLA CXXII.
quando bonos, sicul dignum cst , morcs de vobis
*i> RICUI.FCM ARC.IIIEPISCOPUM ' COC.NOMENTO DA-
andiam ; hoc eniin Dci donuin csl cl prosperitas UUETAM.
regin , Jominos populi Cbrisliani elegantissimis vive- (Anno incerto.)
re moriluis, Dcoque placenli vila conversari intcr Horlatur ad labores, et virtutes apostolicat.
bomincs. Indc bcnedictio ccclestis gcnli et rcgno
Damcelx piscatori magno AlLinus salutem.
pervenire cerlissimiim cst , qtiam Dcus veslrx
Qui juxta mare Galilex gradicns piscantilius pari-
nobililati xlcrnalilcr concwlcrc dignetiir. Florcas,
ler fralribus prxcepit, dicens : Venite pott me, fa-
valeas, el vigcasprolicicns inomni bono et prosperi-
citm vot fieri pitcatores hominum (Matth. iv, |;l) ;
latc ad exaltationem sancta; sux Ecclcsire, dulcissimc
ipse te in pelago hujus vilx laboranlcm ad portiun
flli !
perpeiux quielis, cum multiplici laboris tui frucln,
>> EPISTOLA CXXI.
perducere dignelur. Mitte rete in dexteram navigii
Ali FILIOS « APUD DOMINUM IMPERATORF.M IS PALATIO
CONMOBANTES. (Marc. i, 17) , nt dc profundo bujiis sxculi implealui'
(Anno 800.) magnis piscibus; quorum nomina scribantur in ccelis
Affectum tnnm erga ftlios ostendit, suique memoriam (Joan. xxi, C). Mon lc lerreat proccllosa tempestas,
ud timina apostolorum commendat. quam Dominus supergradiens siccis calcsvit pedi-
Charissimis in Clirislo flliis palcr perpeluam salu- C nus, cl Petrum mergenlem pietalis intuitu respexif
tein. [Forteleg., intuitu liberavitsicul negantcm rcspcxit,
Plurima babuissein vobis scribcre, si milii colum- ut, eic.j , ut trinx negationis maculam trinx confes-
ba vcl corvus adcssct, qui fldeli volatu mcas vobis sionis gloria dilueret (Matth. xiv, 25, 30). Memento
direxissel lillerulas. Tamen has paucas in auras di- Salomonis prxceplum dicentis : Quodcunque manm
rexi, ut vento ferenlc in vestras pervenissentmanus; tua operaripossit, instanter operare, quoniam non esl
nisi forte zephirus mutelur in subsolanum. Surgat opus vel ralio apud inferos (Ecc.le. ix, 10), id est, in
t.imenaqiiilovel auslrum, el feraulcharlulam ineam, sepulcro, quo caro propcrat.
ul dicat vobis vale, nostramque vobis nuiiiict prospe- Sil tibi manus in elcemosynis apostolica, lingtia
riiatem, nnimiqiie mci magnum dcsidcrium videndi prxdicaiionis oflicio dcvota. Memenlo Domiiium di-
vos citius in ea salute, quam patcr flliis optat. Ego ccnlcm : Aperi os tuum, et ego implebo ittud. Sinl
turbalus ct liinidiis spcclo, quando hoc fial , vcl quid tibi cum omni sobrietate convivia Domiuo prxci-
de vobis auditurus sim. picntc : Atlendite, ne graventur corda vestra iu cra-
0 quam felix dies fuit, quando in laboribus nostris pula et ebrietate (Luc. xxi , 5-i). Sit manus dcxtcra
pariter lusimus lilteralitcr scria [Ms., sera]. Sed sxpius evangclicis oncrala paginis, ut cibis spiritur.-
uunc omnia mutata sunt. Remansit senior alios ge- O libus pascalur animus. Sint pr;c oculis exempla
« Chlodwicus gcrmanus tnus. Ex hoc loco inno- • Froben. epist. 181.
lescit, Alcuinum plnres quoquc epislolas ad Ludovi- f Cognomento Damcetam. Hanc inscriplionem ha-
cuiii , lertium Caroli Magni ex ilildcgarde fllium , bet ipse codex llarlcianus. Anlequam hxc episiola
p isiea impcralorem, scripsisse, quarum tamen nulla sub oculos meos vcnissei, credebam cum D. Iiasna-
liactenus detegi poluit. gio, inscriptionem epistolx iO aptid Quercelaiium :
« Froben. epist. 180. Ad Iliculfum urchiepiscopum Magensis civitatis, co-
c Apnd Dominum imperatorem in palatio com- gnomento Dammtam, essc mcndosam; ct cognoinen-
morantes. Inferius rogat ul sui recordentur in limini- i ii in illinl Damcctw non ad episcopum aliquem, scd
but sanctorum Aposlolorum , e.l chartuta volet ultra ad virum sxctilarem, qui et bello gerendo et juri
Alpinos colles; scripsil crgo has litteras, iliim impcra- dicundo prxesset, pcrtincre; quod colligi posse exis-
tor Roiii.t: agcret, Alcuinus vero Turonis csset, anno limabam ex aliis duabus epistolis, 44 neinpe ei 16,
videlicet 800 vcl scquenli. prxserlim, quod illa inscnplio dcesscl cl apud Ca-
d Tricassinw ciiilalis tacrum sacellum. Hoc inlelli- nisium, ct in codice vclusto Salisburgensi, qui mihi
gcndum censco dc ccclesia sancti Lupi seu coenobio .-. I manus fuit. At nunc ex hac ct sequenti epistolis
in suburbio Tricassino (Troyes) curic Aicuini a Ca- plane consial , Hiculfuin archicpiscopmn Mognn-
iolo Magno crcdilo, de quo menlionein quoqiic facil tiacensem Dainoctam quoque ab Alcuino appellatum
iii epistolis 6(i, 67 et alias fllissC
 5S7 EMSTOL.+:. ( .v;s
«aiictoiuin.qui niunduni fortiter ucerunl, elfclicitcr A ut ullissinia; dignilatis iioiuini upeia rcclissima con-
regnanl cuni C.hristo. Non sis mis inferior anteces- vciuant, et mores in omiu sequitalc sanciissimi sa-
soribus, ut quorum tencns calhedram, illorum mcri- ccrdotalis supcrhumeralc honoris cxorneiit, ut quod
lis sequiparari digntis efliciaris in coclis. oculis liiuliorum vidclur in humcro , omniuin ore
Non sittihi durum charitatis legere littcmlas, nec praedicetur, alque ainctnr in morihus.
eas reris essc supervacuas, quia cognita ingcrunt. Si Olim te cum bealo Pclro tota nocte in undis la-
eogniti placeanl ohryzi inuniiscula ; placcanl spirita- boranlem agnovimus; scd moJo jam janiquc jubenle
lis sapientix solatia : in illo vana est oculoriim tlelc- Dco in dexlerain navigii,cum bealo principc aposto-
rtalio; in isio indcficicns animi thesaurus. Dicilenim lorum, rele millcndum cst (Joan. xxi, ii), ut capias
Vcritas : Omttia quwcunque vultis ut faciant vobis ho- sine scissura rclis, idcst, in perfectione caiholicx
inines. Iicec eadem et vos facile illis (Maith. vil , 1-2). fidci, magnos pisccs centum quinquaginla trcs, quo-
f.um magno mcns mea exspcclat desiderio in;c rum me minislerium olim vcstnc sanclitati d expo-
healitudinis apices, ideo meos tuai auctorilati srcpius nere recordor. Scd, heulproh dolor! quod lanla
dirigere studco , optans te non solum in mcis pro- scissura apostolici retis subito facta est, nbi ille
Ccere, sed etiam luis me multotics exhortari. maximus animarum piscator sacratissimo rcquicscit
B corpore; ut vis convenientc sanctorum ex tiiversis
• EPISTOLA CXXHI.
ir.undi parlibus magistrorum turba impia: dissensio-
AD DVH0ETAU ARCHlSACEnDOTEM.
nis scissura pix charitatis rcsarciri potuit filis. Insu-
(VllIIO 800.) per, sicul audivi, quod sine dolorc cordis non dicam.
Damaetam lionue existenlem hortatur, ut scissuram in ipsos male iuter se dissentirc magistros. Quidam
Ecclcsia reparare studeat, argnil dissensum inter pa-
cificatorcs ; non nova statni, sed vetera reparari cupit. vero volenles rudipannis [Leg. , rudis pannij assu-
menlum veleri immittere vesiimento , et pejorem
Venerando Patri ct in Christi mcmbris magnifi-
fucere scissurani (Matth. ix, 16; 3farc.ii, 21);
ro t> Daniceia: arcbisacerdoti bumilis magistcr Albi-
quidam vero meliori consilio vclera reformare, el in
ims salulcm.
antiquum reponere ordiuem ; cum quihus vcslram
Secundum opportunitatem portitoris cognila men-
sanclissimam sollicilu.lincm laborare audivimus; ct
libus noslris charitas meam impcllit linguam aliquid
placuil mihi multum pia: pacis alque ccclcsiasticne
palernx salulalionis vestrx dictarc dileclioni, ut
concorduc vos sccunJum Dcum seminatores cssc,
sciatis inlegram antiqui amoris flammam nostro in qua vcstram benevolentiam scinper sudare ex-
splcndesccre in pectore; ct qucm scmper fidclem opto; recordantcs dulcissimam Domiiii largilioncm
probavi, ?*mper amarc non desistam, quia charitas, q iu suos , diccnlis : Pacem tneam do vobis , pace»i
juxta vetus proverhium, quac dcseri po.cst, nun- tneam relinquo vobis; non quomodo mnndus dal, ego
quam vcra fuit.
do vobis(Jonn. \iv, 27). Alilcr sancli in omni hono
Audicns itaquc veslrara prosperilatem, et conver- pacifici inler se esse dcbent : aliter sxpissimc pcc-
saiioncm kiudubilcm , cl veritatis inslanliam, e et
catorcs pacem inter sc habere noscunlur, sicut in
quomodo slctisli cum donmo apostolico, sccuudum sanclo Evangelio de Herode ct Pilato Icgitur (Luc.
me:c pctiliouis chartulam, mox ctiam arcana cordis xxiii, 12). lllam vero pacem, quas inter sauclos solet
mci cubilia, rcsolutis tristilhc habcnis, in gaiiJitim essc , propbela ex mandato Domini prxdixit, ubi
apcrtis ostiis prosilueruiil , plena voce cuiii apo- ait : Pacem et veritatem diligite, dicit Dominus omni-
slnlo dccantare: Mujus mihi gaudium non esl, quum potens (Zach. vm, 19). Et egregius Pr.-edicalor • Pax
l »( j filios meos in fide et veritate andiam atnbu- Chrisli , qurn exsuperat omnem sensum , custodiat
lure (III Joan. i) ; miratusquc siim , quoinodo qui- corda restra in charilate et sanctitate (Philipp. iv, 7).
tl.nn sapientes surda pccloris aure apostolicum le- Hanc vcstra religiosa pietas et venerahilis aurtoritas
gisscnl proocniium : Non est potestas, nisi a Deo ; et cum omnihus Dco servientibus semper sequatur.
qui polestali resisiit, Dci ordinalioni resistit (liom. Hanc angelicus nato Doniiuo cecinit ccctus, dicens :
xiii, I, 2). Quoniam oinnia qux a Deo sunt, ordinatu D lUorin in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonaj
fiunt. Ergo locns mibi suflicicns fuil disputandi du voluntatis (Luc. II, 14). In hac ctiam et in omni
bac causa; sed scicns prudcnliam vcsiram optiine l.ono vestram bcatitudiiiem, divina adjuvanle gratia,
h.i-c omnia nossc, el velocissiiuo pcrcurrere scnsu prolicere opto, Domine vencrandc, ct dcsiderantis-
littcrarum menrum seriem, hoc lantum admonco simc lili'.
« Froben. cpist. 18-2.
b Dammta? archisacerdoti. Riculfo MngunUno tificis interfuissc, quainvis ncmo alius illius lcmporis
scriptor id de Riculfo prodideiit. Sufllcial vero bocci
scilicet, ad quem pr;cccdcns cpislola cxaruta est, Alcuini lcsiimonium ninni exccptione superius.
ciijus nolam legas. 11 Exponere recordor. Vcrbis an littcris id feceril
• Et quomodo stelisli cum domno aposlolico. Ex Alciiinus cx his non clucct. Iu priori quidem cpistnla
bis vcrhis et reliquo lenore hujus cpistoiic induhium liunc locum Joanuis evangelistae atligil; mystcriiim
csse censeo, Danicclain scu Riculfiini, cum Hildc- tamen niimcri illius, magnorum piscium. intacluni
baldo Colonicnsi, Arnone Salishurgcnsi, aliisquc rcliquit; nisi suspicari quispiam vclit, illam episto-
t:;iiscopis ac miss;s regiis Lconein III papam, Romam laui cssc inulilatani. l.lcin lamcn myslcriuin Alcuiniis
aiiliiinno anni 799 uli aula Caroli Magni reversum, cxposuil iu commcnlario in Evangelinm saucli Joau-
cumita.iiin luissc, et hoc alque seqiicnli anuo judicio nis, in cap. xvi, 1 1.
aJtci»iis in.pios ad\cisaiiiis cjiistiein suuclissimi pon-
3W B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPEMJM PARS I.
» EPISTOLA CXXIV. •>
AD • 8K0RCIUM PATRIARCHAU CRBIS MEROSOLYM.C.
Gevgio gratulatur ob dignilatem inloco sanclisrimc ;
hortalur ad patientiam in persecutione infidelium.
Se suosque iltius orationibus cummendat.
Bcnediclus Dcus ct Dominus nosler Jesus Christus,
qni visitavit plcbem suain, ct clegit civilalem Jcru-
salcm, sanguine rcdemplionis noslrrc sanctissimam,
ct gloriosissimam ejusdem Dei et Domini nostri re-
surrectionc; clbencilicla roisericordia ejus, qua lc,
sanclissiinc patriarcha Grorgi, elcgit in locis san-
clissimis &193 habitalionis , ac noslra redemptionis
inlercessorem pro sancta sua Ecclesia , quae in lati-
tuiline lolius oflcndit [Forte, ostendil], laudat, colil
et ailoral nomen Domini Dei aHcrni; utesset [Forte,
ut esscs] in eo loco beatissimoe pacis pradicator, in
quo ipse omni mundo sanclioribns ambulavit pedi-
bus, qui ait : Pacem meam do vobis, pacem menm re-
linquo vobis (Joan. xiv, 27) : ut sis reclorpopuli sui et
prxdicator vcritatis omnibtis sanctorum visitatori-
bns locoruin. Beali eslis, quihus concessnm esl la-
ciymas ad ojus fundcre vestigia, qui clemcnli vulln
mulieri peccalrici, qurc lacrymis sanctos abluit pf-
dcs.ail :Qui multum dilexit , multa dimitluntur ei
peccata (Luc. vu, 47).
Horlare piis prccibns, palcrno affcclu, sancto de-
sidcrio consocios tribulationis tuoc, forti animo in
lidc pcrmanere Chrisli Dci, el patienlcr sustinere
varias infidelium perscculioncs.recogilantes eum, qui
pro salule illoruiu in palibulo suspcnsus ail : Pater,
: iin ;.. :.._. :j /.-:.._. /r...
ignosce illis, qniit ncsciunt qnid faciunl (Luc. xxm, C
WO
A Mei quoque ul in sanclis oralionihus veslris ha-
bcatis inomoriam per cjus miscricordiam obsecro,
qui ait : Ubi sunt duo vel tres in nomine meo congre-
(jati, ibi sum in ntedio conim (Matih. xvm, 20). Haee
prcmissio in illis oplime impletur, qui non corpori-
bus tanlum, sed charilale juiignnliir perfccta.
Albinus habeo nomen inter nolos [3/*., notes; (ort.
>eg. , nnstros vel nostratcs], et fllios sancUE Dei Ec-
clesia;. Vestri qiioqne nominis nobiscum esse memo-
riam, inter officia sacri ailaris scitote. Conforlamini
viri fratres in Christo Jesu, el in poleiuia ejus; et in
fide cathnlica fiducialiter agite. Paticnics estote ad
omnes, scientcs quod labor vesler non cit inanis in
Domino (I Thes. v, 14; / Cor. xv, 58); sed qui plus
laboral, plus inercedis acripiel. Ascendite mcnlc et
B desiderio sancto ad eum, qui ait : Volo,Paler,ut ubi
sum ego, et isti sint mecum (Joun. iyii, 24).
Oplainus in vobis impleri, Christi graiia coope-
ranie, quod olim Propheta ail : De Sion exibit lex,
et verbum Domini de Jerusalem (Isa. n, 3) ; Inde lu-
ceitt lux vcstra coram hominibut , ut videant cpera
vestra bona,et glorificent Patrem vestrum, qui in coelis
est (Multh. v, 16).
Sanclitalcm vcslram, pro saucta Dci Ecclesia in-
lcrcedenlcm.Domimis nosler Jesus Chrislus cxaudire
dignetur,ctiu omni bono ad muilorum proBccre facial
[Deest salulem vel simile]. Dominc patriarcha Ijo-
norande ct desiderantissime Paler! sed ut pro no-
stris filiis intercedere digneris dcprecor ; pro Sy meone
episcopo, pro Onie et Marlino stcerdolihus, ct Na
.1 i_..i: archidiacono
llunahdi 1:1: j ct
d, _. caHeris
.. _:. qui: nobiscum
i.:

51). Non sunt ilaque condigna; hujus temporis passio- stint, qui pro vestra bealitudine intcrcederc non de-
iics, ait egregius Prxdicalor, ad supervcnturam glo- sistunt. Opto valcte in nomine Domini Dei Jesu Chri-
riam, quo? revelabilur in nobis (liom. viii, 18). Nulhis sti in aetcrnum.
milcs coronabilur, nisi qui Icgilime ccrlat. Brevis • EPISTOLA CXXV.
AI> GUNDRADAM VIRGINEM ' COGN0MKNT0 EOI.ALMK.
esl lalior tribulationis hujus viUE, sed merces perpe-
(Anno 800.)
tua inioc vincentibus dahitur. Non sit cuilibet fideliuin
Cundrailam imtrnil quomodo in avla virtnote vivat.
in oblivione jucundissima promissio Doraini noslri Per illam regi commendari, et quod ad ipsum p-r-
JV-.ii Chrisli, qui ait : Ecce ego vobiscum sum omni- venire nequeal, excutari cupit.
bus diebus nsqne ad consummationein tceculi (Mutth. Yeneranda. in Cbrislo lilia: Eulalix Albinus salti-
«vin, 20). lem.
« Froben. epist. 183. vero Iliibc.T v.illis Sergium appellari ; censclque vir
i> Epistolam hanc incdilam ct haclenus ignotam eruditissimus hunc Georgiuni circa annum 799 ordi-
ex cod. regio Paris. n. 2826 notalo eruil, el henc- nalum fuisse, el esse patriarcham illum Hicrosoly-
vole meeum communiravit vir doctissinius , mihiquc mitanum, rx cujus parle « monachus qnidam de
amirissimusD. LiehleBenediclinuset bibliothecarius D Hierosolymis venicns anno 799 benediciioiiem et
C.,., T_.. ....... „o..t.;i .,,,,..., I.,,,.l,,i,,. _.i:_. .:..„ j_ i .. .:_ ... r* • : ■
San-Germanciisis supra laudalus rcliquias de loco s incto resurrcclionis Dominica. a I
« Ad Ceorgiiim piitriarcham, etc. Unjiis noliliam, Carolum regem atlulii, i ut lnquunlur annalist e
suggerenle pradaudato D. Licble, accepi ex praestanti Eginhardtis, Meltensis et aiii ; qui pncterea leslanlur
Tr.ictalti piu-liiuinari dc cpiscopis et patriarchis san- procfatum motiachum anno 800 a rcgc, post pcractmu
cUc Hierosolymilanae Ecclesiac, ad loui. III Maii Act. Aqui«grani Natale Domini , absoluliim, et cum Za-
SS. pig. 40, nuni. 174, auctorc D. Daniclc Pape- charia palatii sui prcsbytero cum miilla |>ccunia per
hrochio S. J., qui ibidem lestalur, nonicn Georgii sancta illa loca.ct inler panpcrcs atque malis inultis
in Vita sanrli Slcphani SahaiUc (ediUi tom. 111 .lulii alllictos distribuenda, dimisii. Consulo etiam K. P. Mi-
ad diem 13) cerlissime habcri e.pressmii ; ita cniin chaelem Le (Jiiien Ord. Pracd. tom. III Orienlis
ihidem cap. 5, niim. 49 legitur : < Sanclissiinus pa- Christiani, pag. 317. Ilac igilur opportuna occasione,
triarcha doiiiiius Elias cum gaudio alque honoriiico Alcuinum hanc cpistolam ad Georgiinn palriarcham
n-.liiii propriam scdem posilimimo rcpcliit, diuliir- per Zachariam presbylcrum misisse, uou est quod
naque dignitate patriarchali ad annos salis mulios dubitem.
gavisus est : el cum hinc ad Deiim sancle migraret, J De Symeone, Onia, cl Nalhanabeli, Alcuini disci-
dnmnum Gcorgium syncelluin suum in calheJram pulis, alias plura obs-rvavimus ; quis Ma rtiiius fucrit,
Teadelphicam sticcessorein reliqiiil. i Notat deinde ignotiiin.
Papebrochitis Georgium hnnc in nis. Bnigensi Cre- • Frohcn. epist. 181.
gorium, virino ci laeile alternabili nonilnc; iu ms. f Cognomento Eulaliam. Cnnstat nnnc ex hac
361 EPlSTOLiE. 3G2
Saepe familiaritas noniinis inimulaiionera solet A milis, in oraiione pervigil, in eleemosynis larga ,
facere, sicut ipse Dominus Simonem mutavit in Pc- et in omni bonitatc laudabilis.
trum; et filios Zebedeei fitios nominavit Toniirui Pro mc quoque, obsecro, tux prosperilatis inler-
(Marc. iii, 16, 17), quod cliara anliquis vel liis 110- cessore loquerc domino meo David, ne irascatur fa-
-vellis diebus probare poteris. mulo suo, • quia venire non valui, sicut voluit, con-
Tu vcro, virgo clarissiina et sponsa Deo dignis- tinua prxpcdilus infirmitate. Opus meum aliud non
sima, tc ipsam in omni castitalc custodi corporis ct csl, nisi orationibus instare, et prxparare mihi ha-
animx ; quia juxla Apostolum virgo Dei dcbet [Ms., hilaliones xternas, secundum Domini noslri Jesn
dccet] esse corpore casta el animi (I Cor. vn , 3i). Christi misericordiam, qui non deserit sperantes in
Esto cxteris in palalio virginibus tolius bonilatis se. iElerna felicilale valelo, filia chaiissima!
exemplar, ut ex tna discanl sancla convevsaiionc '> EPISTOLA CXXVI.
seipsas custodire, vel cadentes resurgere. Prxvc- kt> S0B0REU CDARISSIHAH.
nianl [Ms., pervenicnt] in conversione faciem judi- (Aimo 801.)
cis. Sint- nobilcs in nioribus, sicul snnl uobiles ex Landat iltiits pietalem , el ad laborem pro wternitate
parentibus. Non servianl carnali desidcrio , scd exhortatur : gra ias agit pro cruce donala.
Chrisli magisterio. Vivant coram homiiiibus honc- B Charissimx in Christo c sorori.
ste, et corain Deo dignc. Vere fateor quod valde desidcravi ad vos venire
Agant de prxterilis poeiiilcnliam, ct caveaut se proptcr aliquas necessitates, quas vobiscum conferro
de futuris, quia Scriplura dicit : Dcus dal pxniten- volui. Scd me impcdivit acerbiias fcbrium, quae me
tibus partem justitia; (Eccli., xvn, 20). Nola suntDo- adhuc per vices fatigat. Quapropter citius antc hiber-
niino cuncta qux in occullo gerimus; quod si non nale frigus rogi obviara propcrarc curabo. Placet
direxit [F., dixcrit] lingua, non poterit celare con- rnihi valde labor vester in sanctx d Dei Genilricis
scientia. Patet Deo oinnc quoJ clausum est. Credat Ecelesix exaltatione, et in librorum consideratione.
homo, tolum quod p;?ccat vcniabile csse, si in con- Unde in his laboribus, quantum poterimus, vestrara
fessione prvtieniet (uciem Dei (Psal. xciv, 2 ) ; sed solectiam adjiivare gaudemus. Et puer • Fridegisus
rntilta dicuntur in publico quac geruntur in occulto , secnndum lemporis opportunitatcm vobis f-ral auxi-
auia non potesl civ las super montem posita abscondi lium. Vestcr vero prolectus in Deo mei animi cst
(Mattlt. v, 14). Vilis paupcrum persona scelera abs- magna voluptas. Ideo quod ccspisii perficere, Dei ad-
condit immania ; dignilas creberrima vix celat qtix juvante miscricordia, diligentissime studeas. Unus-
geril. Currunt [Jfs., cuirilj per ora singulorum qux quisquc secundum suum laborem prxmium acceplu-
infra parietcm gcruutur. Agnosie quid dicam, et «* rus erit. Et qui plus laborat, plus mercedis accipiet
iguoscc dicenli. Nunc tempus est operandi : veniet vcro tempus rc-
Bonum castitatis alque honcstatis quod de te au- munerandi. Qualcs lunc esse optcmus, tales nosmct-
divi, a le non recedat ; securitas te non decipiat ; ipsos nunc praparemus. Sapienti pauca siifJDeiunt.
nec laus muiualur, sed magis augcatur; felicilas Scio sagacitatem animi veslri hnec omnia melius in-
procsens libi ad perpeluam proficiat fclicilatem. Me- tellexisse quam me scripsisse ; el operibus implere
mento lc parvi# temporis hospilem esse. Esto sola- quod vix verbis explicare valeo.
tium miseris, et consilium limidis; vas sanctarum Utinam c.ito adveniat lempus, ut tecum cordis mei
nobile Scripturarum, et coeleslis cubilc sapientia;. Qonferam anguslias , ut consolctur animus meus ex
Evangelicis onia animam prxccptis; in orc moilisia. vestrae pietatis consolationc [AL, perfectione]. Pluri-
in consilio prudens, in convicio paticns, in orc hu- mum mihi placet crux quam vestra mihi benignitas

inscriplioue codicis Harleiani, Eulaliam, cui Alcui- soror cst Caroli Magni.cujus eiiam rogalu Alcuinus
nus inscripsit libellum De ralione animse, a nohis commenlarios in Evangelium Joannis aggressus est.
inter opuscula moralia inferius exbibendum, vero Alia Gisla erat filia Caroli , quam non sororem , scd
nomine Gundradam esse , sororein cerle sancii filiara Alcuinusappcllaresolebat. Mabill. Annal. libr.
Adalhardi abbalis Corbeicnsis, de qua Pascliasius D xxvi, num. 93.
Ratbertus in Viia sancli Adalhardi, Act. SS. ord. S. & Dei Genilricis Ecclesia. t Gisla Calensis Parthe-
Bened. sxc. iv, part. i, pag. 321, n. 55, scribil : nonis abbalissa hoc tempore, anno 800, novam illic
i Virgo nobilium nobilissima, qu.c inter vencreos basilicam in honorem sanctx Dci Genitricis Mariac
palalii arde.res el juvenum vcnustates, eliam inlcr exstrucndam curavit, euque sanctimoniales e basilica
uiulcenlia deliciaruin, el intcr omnia libidinis blan- san :ta: Crucis transtulit : Post aliquot inde annos
dimenta sola mcruit, ut credimus, reportare pudi- corpus sancla: Balhililis e crypta sanclx Crucis trans-
cili.c palinam, et poluit, ul dicitur, carnis spurcilias laiiiin est in camdcm ecclcsiam sanctx Marix, quant
illxso calle trausire. > Alcuinus hic testatur hanc domna Gisla a fuudamentis struxerat, ut legitur in
castilalis et honestalis laudem ad suas quoque aures Hisl. Translat. sanclx Dathildis apud Mabill. Act.
pervenisse. SS. sxc. iv Bened. part. i, pag. 452, num. 8. » Vide
• Quia venire non valui. Vocatus nempe a rege, etiam Annal. Mabill. libr. xxvi, num. 95. Prxsenlem
Roroam anno 800 profecturo, ad suum comilalum ; tamen epistolam non eodem anno 800, sed sequenti
cujus itincris molcslias, ob corporis infirmilalcm ct datam fuisse exislimo, quia Alcuinus anno 800 Carolo
amorcm quictis in monaslerio S. Marlini, a se amo- regi ante hibernale teinpus occurrcre non poluisset,
litur in epist. 95 (nunc 109), ad regem. Vide eliam rege quippe post mcnsem Augustum ejus anni jam in
cpist. 92 (nunc 108). ad Anionem. itinere Romam versus constituto.
" Edit. Quercct. 56, (.lanis. 55. (Froben. ep. 98.) 149 e Fredegitus, Alcuini discipnlus ejusquc postca
« Sorori. Spirituali, Gislnc nimirum, qn.-c naturalis successor in regimine monaslerii Teroncnsis.
Patroi.. C. 12
 B. F. ALBINI SEU ALCCINI OPERUM PARS I. SGi
383
direxit. Et credo vos xlernam halere a Dco mnrce- A Corporalis infirmitalis incommodalioc maxime ani-
deui pro illius opere, et assiduas « sancti Lupi intcr- nuim conlristant palernum, quod domini mei |DaviJ
cessiones , ct laudabiles gratiarum aeliones ab eis cl veslrrc] dilectioni sic cilo, sicut volui, pncsentari
qui ad illius patrocinia confugere solent. non poiui. Credo tamen in cjus clementiam, qui allisos
solet erigere, et infirmos curare, quod meam adhuc
Nunc soror alina vale, soror o charissima noVis !
impleal voluntalem in videndo facicrn Domini mci
Et nunc et sempcr, dulcis amica, vale.
[tlilectissimil, vestrxque familiaritatis alloquk). Tu
bEPlSTOLACXXVil. vero, filia charissima, honcstis niisericordix operi-
AD BILECTISSWAH SOROREU.
hiis, vitx sanctitalc oinire 150 memcnlo dignitatem
Pro cappa et aliis donis gratias agii ; Angilberli, Avai
liiam.utmagisprobitaslaudelcoiiveisionisqnanf. spe-
toreris, et Columbx meminit.
«ies auri fulgentis. Siquis diligenlius consideret pra?-
Dilectissimcc m Christo c sorori. cepladivina, invenietin il'is [utrumque, et] laudis in
Prospera, donanlc dco, his sauclissimis dicbus prccsentivita inlerhomines.etmercedis oelernx gloriaj
habuimus solemnia, el lxtus fuit domnus rex, et
apud Deum. Hxc tu.nobilissima puclla, diligentissime
omne palalium in gaudio. Et ego, frater vester, ma-
discere et devolissime implere salage, ut digna efO-
gnum habui gaudium de prosperilate et salutalionc fi
ciaris a Deo amari el ab hominibus landari. Tunc
vcslra, de gratissiroo munere Psalmpdix el Missarum
habet Flaccus omni lxtilia gaudcre, [cl more senis
celebrationis, quod mihi magna charitale direxistis.
Enlelli saltarc], totisquc viribus tripudiare.
Sed el d cappa quam mihi aplissimam raisistis, valde
Moribus egregiis virtutum el vita coronis
animo meo piacet. Veniente vero Angelbcrlo fortc
Floreat et vigeat, filia chara.lihi.
aliquid certius vobis rcmandare habemus. Vos ani-
i EPISTOLA CXXIX.
mum vestrum firmate in serviiio Dei el in saluteani-
AD DOMMiM IIECEM.
inae vestr*. Virililcr domum xdificatc voliis sempi-
ternam in ccclis, ut paralam habeatis heatitudinem (Anno 801, circa finem Maii.)
cum Chrislo et sanctis ejus, quani plurimi verbis Gaudium suum ob reditum Caroli ex Italiasignipcat,
cui cnm muneribus obviam miltit Candidum.
oplant, sed rebus non perficiunt. Tu vero labora die-
Domino desiderantissinio et omni honorc dignis-
bus, horis ac momenlis, ut abundantcr habcas quod
simo David patri patrix, Albinus matriculaiius prx-
felicitcr diligas. senlis et futurx bealitiiMiiis salutem.
Credo te de oralionibus • Avx [Al., Evx] sororis
Benediclus Dominus Deus, et benedicla perpelu^
nostrae fideliter facere. Sed ex mea pclilione aliquid illius misericordia super servos suos : pro quoruui
superadde, quia mihi fidclis fuit. Et ubi plus fides q prospcritateetsalute vos, dulcissime David, prosperc
innolescit, quam post mortem auiici? Dic f Colum-
duxit et pacifice reduxit, conscrvavil, honoravit et
bse, ut mcmorise confirmet quod accepit, donec veniat exaltavit; atque in omni loco ailveulus vcstri lumen
qui suiieradjiciat. Beati qui esuriunt et siliunt justi- jnstilix, pietatisque ante faciem vcstrx bcatitudinis
liam, quoniam ipsi salurabuntur (Malili. v, C). Desi- splendescere fecit. Quatenus totius caligo iniquitatis,
derium vestrum impleat, ct cor charilate illuminct, nebula perversitalis, serenissimo sapienlix vestroe
qui venit mundum illuminare, ct ignoranlix tenc- splendore disenteretur. Beata gens cni divina clc-
bras de cordibus in eum expellere credentium. Yita mentia lam pium elprudentemprxvidchatreclorem.
el salus, Christo donantc, vos comitetur in sevum. Felix populus qui a sapiente et pio regitur principe ;
« F.PISTOLA CXXVIII. sicut in illo Platonico legitur proverbio, dicentis :
AD GISLAH FH.IASI CAROLI MAGNI.
Felicia esse regna, si philosophi, id esl, amatoros
sapienlix regnarent, vel reges philosophix stude-
Dolet se ob infirmitatem non posse regis [aciem vi-
dere, et Gisilee frui colloquto; quam ad virlutes rent : quia nihil sapicnlix in hoc mundo comparari
exhorlalur. poteriu Hxc est namque qux humilem cxaltal, et
Charissinia in Christo " filix fidelis in charitate polentem gloriosum eOicit, ct in omni persona lau-
Pater perpetuse prosperitatis salulem [et costera]. ** dabilis exislit; in qua decus est et pulchritudo vit.-e
" Sancti Lupu Ex quo intclligimus, ait Mabil. loc. f Columba: Cui cum Gisla ultimos duos libros Coni-
<\l. Annal. hanc crucem Alcuino missam fuisse pro menl. in Jnan. Alcuinus inscripsil.
Trecensi S. Lupi basilica, cui is proefcclus fuerat a b Mabill. 8 emendata alicubi ex cod. ms. Si-
Carolo. lisb. (Froben. epist. 100.)
* Edit. Quercel. 60, Canis.56. (Froben. ep.99.) •> F.lia;. Gislx tcrtix Caroli Magni filix ex Hilde-
* Sorori. Gislaj itidem Caroli Magni sorori, ut vult garde, nt scribitEginhardus in Vita Caroli. Mabill.—
Mabillonius. Cerie Gislam Ca,roli sororem xtate jani proveclioren.
d Cappa. Siniilis illi quam Witlafius rcx Merciorum puellam hand appellasset Alcuinus.
tionans ait in donatione, qiuc exstat in historia In- t Edii. Qucrcct. 23 cx nis. Quae ibidem ila inscri-
(pilfi : t OBero etiam secretario dicti monasterii in bitur : De laude sapienlia: et de uta; desiderio quiclcr.
iniiiisteriumsanelissimi aliaris chlamydem coccineam, Principalis tamen illius scopus cst significalio gaudii
qua indutus eram in coronatione mea, ad cappam sui ct gratulatio ob reditum Caroli ex Italia post
inde seu casulam faciendam. > Canisiis. atlcptos imperii Romani fasccs, qui reditus coiiligit
° Avat. Hioo illa fuisse videtur ancilla Dei, rpix nnno 801 post Pascha vn Kal. Maii. Post diem sancti
libros Novi et Veteris Testamenti studiosc describi Joannis reversus cst in Galliam. Annal. Franc. T>
curavecat, qua de re Alcuinus illam laudat carmine liani. (Froben. epist. 101.)
olim "l'M, nunc '■>.
3fi5 EPISTOL.E 5G6
praesentis, ncc non el gloria pcrpetux bealitudinis : A subjicere consilio decrevi. Quia, ut verc fateor,
qtiia solummodo vera cst sapientia qux heatos et quidquid per Dei miserantis gratiam milii vestra
xternos eflicict dics. Ilaec enini vcstram optimam sol- pietatis providentia disposuil agcndum, omniinodis
liciludinem, Domine mi DaviJ, semper amare ct prospere mibi pervenisse probavi. Nam fere c anle
prxdicare agnoscebam ; omncsque ad eain disccn- hoc quinqucnnium sxcularcs occupaliones, Deuiu
dam exhortari, iran cl prxmiis honoribusque solli- testor, non flcto corde declinare cogitavi. Sed ve-
citare, atque ex diversis mundi partibus amatores strse pix providcntix consilio , translatus sum in
illius vestrx bonx voluntati adjutores convocare stu- servitium sancti Martini, fidei calholicx et ecclcsia-
«luislis. Interquos me ctiam infiraum ejusdem sanclx sticx sanctioni , donanle Deo, proficuum. Non re-
sapienlix vemacubim, de ultimis Brilaunix finibus cessit tamen de corde prioris voluutatis aflectus, sic-
adsciscere curastis ; atque utinam lam aiilem in douio ut transacto auno vestrx pietati jam prxdixi.
Dci servulum, quam proinplulum vestrse obcdire vo- Hxc omnia vcstra ccnsideret bonitas, el pia pro-
IitntalilQuiadiligensdiligebaminsacralissimo peclo- missione disponat, quia, ut pncdixi, tota mex nien-
re veslro, quod in me vos velle invenire intelligcbam. lis intentio ad bonitalis veslne verissimc rcspicit
Unde quotidie avida cordis intenlione, suspcnsis in consilium. Nec alio se quolibel [Forte , alii se cuili-
verba venieniium auribus, sollicitus eram, quid niilii " bet] credit; quia in le tola iufirmitalis seueclutis-
nuntiarenl de douiino nico dulcissirao David : qunndo qne mex consolatio inleiidil. Inler fratrcs in eccle-
domum rediret ; quando patriam reverteretur. Tan- sia sancli Martini Deo lidelitcr scrvienlcs vivere vel
dem aliqu: ndo, quamvis scro, vox opiala concurren- requiescerc, Dco miserante, sine ulla dubilalione
tium desiderii mei insonuit auribus : Jam jamque dcsidero; ejusdemquc beatissimi peeloiis [ Forle
veniet; » jam Alpes transivit, quem lanto animi lui prolectoris] vestri participcm csse iu \iia xterna
fervore, o ALine, adcsse optasli. Tum ego repetens veslram dileclionem perpelualiter opto. Ilocque
iterum atquc iterum lacr/mabili voce clamavi : ODo- Deum assiduis precibus obsccro, ul prxsens vila
mine Jesu! quare non das mihi pennas aquilx?quare excellentix veslrx ejtis sancti intercessionibus adju-
non translalioncm Habacuc prophclx una dic, vel vctur, prolegatur, et consistat; ct posl hanc xterna
ctiam hora concedis, ut amplectar et osculer vesligia cum eodem bcatiludine perfrui merearis, domine di-
151 illius charissimi mei, et super omnc quod in lectissimc et desiderantissime David.
hoc mundo amari polest, dulcissimi oculos videani 152 d EPISTOLA CXXX.
clarissimos; verba audiara jucundissima? Yel quid AD ARNONEM.
tu iiiimica, lcmpore impnriunu, meopprimis, febris, et p (Anno 801.)
non permitlis me solila corporis mei alacritate fungi, Epistolw respondet ; sinislram suspicionem a se amo-
ul vel tarde Gat, quod cito non valct? Attanien boc vet. Regi se suasisse , ait, quos missos eligeret, ad
advcnlus vestri gralissimo Ixtus nunlio, confeslim justitias faciendas. Pro se Deum orari , et Leoni
b Candidum nostrum veslrx obviam sanctissimx di- papw, Paulino patriarchce, et Petro Mediolanensi se
commendari cupit. Ilortatur demum ad pacis inter
leclioni dirigere studui, habens iii iiiaiui munuscula, ecclesiasticas personas rcstituendw sludia.
gralia senioris, certus clientelli [Forte, grala senio- Venerando Pairi Aquilx evangelicxAlbinussalutem.
ris vestri clienlelli], et in ore necessarias magistri Venerunt mihi veslrx dileclionis apices melle dul-
voluntatcs, quem benignitas vcslra, ut clemeiiter au- ciores, auro obi yzo graliores , munusculis sigillatx
diat, obsecro. suavissimis : in quibus perpeluum sanclx cbaritalis
Tempus est ut agnoscat infirmilas fragilitatem vigorem in cordis veslri arcano agnovi , quam nec
suam, et tota se conferat in stabilitatem animx sux: Alpina frigora , nec Italici xstus subvertere potuc-
ut quamvis cxlerior homo annorum numcro velmor- runt; scd inlcr omues hujus sxcidi diversilates et
borum moleslia conteratur, taraen renovetur dcsi- caliginosas lempestales quasi matulinus Lucifer,
derio salulis xlernx interior de dic iu diem. Quod semper nova exoritur. De qua et ipsa Veritas ail :
qualilcr fieri xicbeat , mens mea vestrx pietatis ex- \) Mandatum tiovum do vobis (Joan. xm, 34). Novum ;
spectat consilium. Nam si prxceps pugnantium quia evangelicum : vetus ; quia legale : in quo lola
prxsumplio sxpe in periculum cadit , quanto magis lexpendetet prophetw (Matth. xxn, 40) ; in quo lo-
qui spiritale inirc cogitat certamen , si consilio non lius gratix summa consistit. Novum : quia foras mit-
regitur prudctiti , per viccs incerta stidat victoria ? lit timorem (I Joan. IV, 18). Quia quod grave fuit
Quod ne licret, sancta probibuil Scriplura, dicens : per timorem , leve eril pcr amorem, testaute chari-
Oniiiia fac pcr consilium, postea non pcenitebis tatis lonle : Jugum meum suave est, et onus meuni
(Eccli. xxxn, %i). Hoc oplime sciens, mei ipsius leve est (Mattli. xi, 50). Ex hujus favo tolius char-
minus confidens disposilionc veslrx prudentix mc tulx tux resplenduit series. Credas velira, Palcr
• Jam Alpes transivil. < Ipsc vero (Carolus) cele- c Ante hoc qninquennium. Ncmpe anno 796. Ex
brato natali sancli Joannis iiaptistx apud Eporeiam hoc loco igitur colligilitr temptts initi ab Alcuino re-
(Ivrte, urbs Pedemonlii) Alpes transgressus in Gal- giminis monasterii sancti Marlini.
liam reversus est. > Annal. Loiscliani ad aun. 801. & EiJil. Mabill. 1C ubi inscriptio talis est : Vene-
•> Candidum. Hic ille est Witsp Alcnini discipaltis, rando Palri, evangelicce leclioms doctori. Sed integra
qnem Peziusperperam coiifuudit cumaltero Candido el emendata hic prodit ex cod. ms. S.ilisb. fFroben.
Ftildensi monaclio, de quo in Hist. Lit. Francix cpist. 10:'.)
U»m. V, psp. 10. Cvtfi inot.
3<;7 B. F. ALBINl SEL' ALCUIM OPERLM PARS I. 36S
dulcissimc, qtiod non tanla suavitate « fralrum vel A incedere valet. Ego vcro lardissirae vulncra mca
sororum littcrulas legerc polui ullramarinas, quanla agnoscens, circa limina beati Martini Palris nostri et
tu* dilectionis b transalpinas : nec tale post eos ta:- protectoris vestri discuVrens , vestrum nomen intcr
ilium faligat cor nieum , qualc post lurc facici visio- charissiiuas quolidie ingeminans personas ; nec so-
nem amabilem. Sed palienter fevendum estqnidquid lum veteris vilae mullis debilitatus «icatricibus, sed
jubet Siipientia divina , qute omnia disponit suaviter pcr singula momenta pejores prioribns iilecriini a«t-
(Sap. Tin, 1), et in cordilins faitiiilorom dilTundit dens dolorcs. ] Quapropter obnixius deprecor fami-
stiorom per saneli Spirilus graliam dulcissimajcha- liarcm vesluc dilectionis charilatem ul mihi, licol
ritalis dona , quai intcr adversa forlis, et inter pro- indigno, 153 assiduis sanctilalis veslrse precibns
spera humilis esse congaudct : in utrisque in eo apiid clemeiuissimum Salvatorem perpcluae sanilalis
polens, qui omnia potest : secura de se , sollicila de medicinam deposcere studeas , cl quoscunque Deo
silis. Dc qna plurima tuas rcvcrenli» scribere super- Christo fidcles invenies famulos, tuxque reverenlia;
vacuum dirxi, qiria te tolum in ea esse multis proba- sacra; dileclionis vincnlo conjnnctis me commendarc
mciilis agnosco. In qna virililer vincere advcrsarios curam haheas ; [ct maxime domino meo dilectissimo
habcs, el foriiler pugnare coitlra iiiimicos Ecclesia; Lconi papx, Paulinoquc patriarchse, el Petro Medio
Christi, ul corona laudis in die Domini noslri Jcsu & Ianensi arcbiepiscopo , nec non aliorum religiosu;
Christi te luosque consequatur. vitae virorum, quorum nomina scripta sunt in eoelis
Quaidam apologelica verba tnis inserta legebam (Phil. iv, 3)], ut nostrae parvilalis nomen in cordi-
litleiis , xstimans me irasci pro quodam fratre, bus conscrihas deprecor, qualenus ex plurimonim
quorl omnino non feci : [vel ab aiio audire quo:l precibus sanctorum , pkirima mihi pcccaiorum sol-
scripsi, quod nullatenus verum fuit. Sed ut rei libi vantur vincula. Tu vero, sanclissimc Pater, pacifica?
veiitalcm ostendam, occasio hujus cogitationis mihi ramum olivse ore ferens in arcam Domini (Gen. vm,
fuit cx eo qnod alterum abslraxisli a me, qui pro- II), alienas iniquorum dissensiones luas fac esse
fectum facere potuit. Salva certissime charilate mercedes, revocans eos ad sanclsc pacis concordiam,
aperui suspicionem meani , nihil sinistri sestimans ut populus reclori , et grex pastori , ct filii proprio
tuam de meis litteris bencvolcntiam suspicari , quasi obediant Patri, et Paler filiis praesit in pace et man-
alter propter meam non proficerct ncgligentiam ; ] sucliidinc, ut in omnibus una sit charitatis concordia,
dum vcrissime eum meum esse putarem , si tm:s nc qua radix ullra amaritudiuis ramos veuenaine
cssc voluisset, cavensillud Senecxsapienlis clogium : ilissensionis pullulare possit d inler sanctissimas
Mcum el tuum mundus deslrnxit. [Nihil tam fami- _ ecclesiasticas dignitatispersonas. Sit in ore tuo tuba
liare in quoquam tuorum sentias apud nie; nihil veritalis, ut pax ct veritas ex luis seniper audianlur
alienum ex meis sciens apud le.] Quia quod Deus labiis; et quod Psalmisla cccinit, non solum in le
conjunxit, liomo uon separet (Matth. xix, 6); nec lo- Mnpleatur, sed etiam per te in mullos proficiat, ubi
cis dividatur, qnod menlibus conjungitur. Lbi un:i ait : Misericordia et rerllas obriaverunt sibi, pax el
estcharitas, ibi diversa non est volunlas. [Quod justitia complexw sunt se (Psal. lxxxiv, H). Hoc
vero tna bona pro multorum salule provirlenlia, sua- csl opus tuiiiii in hac prsesenti lnce; lisec esl merces
dcndiini milii censuil dulcissimo meo David, c de toa in selerna gloria. Ait enim quidara poeta de
missonrm electionc , qui discurrere jubenlur (ad) opere carminis evangelici :
juslilias faciendas, scias certissime et hoc me ssopius Hocoptts tioc eienim forsan me subtrahet ipie :
Tunc cum flammivouia jutlex desceittlel ab arie.
fccisse, cl suis quoque sua'cre consiliariis. Sed
Dicam ego :
proh ilolor! rari inveniuntur, qunruni ingrala [/'.,
Hoc opus Iioc etenira non solinn sulnraliei igne,
finnata] in Dei timore mens omnem respuat cupi- Te jain, sed facijt Ctvli consceudere in arcem.
ditatem, et via regia inter pcrsonas diviluin el pau- Lege feliciler , et humililcr agnosce , et veraciler
perum miscrias pergere velit, Salomone attestante : perfice, qttse charitas scrhpsit, et Chrislus demanda-
Munera exccecant corda prudentum, et subvertunt ver- y\it ut fiant.
*a;iisforum (Eccti. xx, 31 ; Exod. xxm, 8). Si ta- « EPISTOLA CXXXI.
inen justi sunt , quorum verba scelerata cupiditas Ml DOMNLli 1.1 GFM.
subvertere poterit : vel prudenles recte dici possunl, (Anno 801.)
qiiorum corda muneribus cxca;cantiir. Rudix , ul Mittil per famulum suum sacros libros a se in unum
Apostolus ait , omnium malorum cupidilas (l Tim. corpus colleclos el emendatos.
vi, 10), quam qui sequitur, nullo modo viam justitise Domino desiderantissimo raeriloquc amabiliDavid
• Fratrum et sororum. AlcuinushoclocoArnonem chicpiscopos et reliquos episcopos et abbates cum
e fralrum suorum nuraero satis aperte excludere vi- ducibus et comitibus, qui jam opus non habeant su-
iletur. Videnoslram prsefalionem. per innocentes munera accipere, etc. i
li Transalpinas. Arno igilur tnnc trans Alpes in <• Intir sanctissimas ecclesiasticm dignitulis perso-
llalia, imo Romae fuit, quod ex aliis etiam hujus epi- nas. Romse utique causa Leonis III dissidenlcs, et li -
stolae verbis innotescit. nito licet conlra parricidas judicio , nondiim integro
c De missorum electione. Hoc Arnonis el Alcuini concilialas; quas res Arnnni poiissinium commendala
consilitim Carolus sccutus videtur anno 802. < Piis- fuit, ut cx hac epistola plane constai. Pertinel erjto
simus cnim imperator, ut loquilur Chronicon Mois- hxc cpistola, meo quidem jtulicio, ail annum 801.
siacensc, noluit pauperiores vassos suos transmitlere c Elit. Querccl. 20, cx nis. (Froben. epist. \QZ).
ad justitias facicnilas. proptcr muncra ; sed clegit ar-
:><;o F.PISTOL.E. r.70
n-gi, AlL>inus praesentis prosperilulis ei i.teni.e bea- A in conle, fas esse videtur opportunis vicibug littera-
tiiudiuis in Ciiristo saluiem. rum foras scintillare ofiieio : ne tacitttrtiitala vile-
Diu deliberans quid meniis tneae devotio ad splcn- scat, qure novis semper bcncflciorum fomentis nulri-
dorem iniperialis poteulix vcstrx atque augmentum lur. Eccc Flaccus ellelo corporc , milifaiis cingtilo
opulenlissiini lliesauri vestri , muncris condignum luboris deposito, secuii(Juni piissimmn domini sui Du-
reperire potuissct , ne ingeniolum animi mei, aliis vid consilium , devote Dco soli quicla pace servire
diversa diviliarum dona offereniiiiiis o!io torpuissct totoelegit dcsiderio: quid [Edit., quod] iterum pu-
inani, et vacuis manibus parvitalis 154 "iex m's~ gnarc cogitur, et sub fasce armorum desudare, qu*
sus anle faciem beutiludinis vestrx venissel : tandem inOrini corporis denegat fmgilitas de terra tantum-
Vpirilu sanclo inspirante inveni, ijiio.I meo nomine modo levarc. Nisi forsan subsequenti tcmpore ejui
..ompelerct offcrre, et quid vestne pruJentiaj ama- misericordia , qui allevat elisos , solvil compeditos
bile esse potuisset. Ergo in vestrae pietatis sacratis- (Psat. cxi.v, 8), vires ei pr.estarc dignolur.
kima sollicitudinn non duhie patct quM pcr vos in Forte quidatn dicturus cst dialecticus : Consilio
toiius Ecclesia; sulutcm Spiritus sanctns operclur : valet, cui forlitudiiiem annosa negat infirmitas. Scd
et quanlis universorum (idelium precibus sit optan- illi etiam verissima opponi poterit rcsponsio : St quid
tlum, ut in oinncm gloriam vestram extonJalur im- ™ dignum in corde viguerit Flacci, boc lottim in sacra-
perittm, et ul inlus sil omnibus Dco lidclibus ama- tissimo pcctoris tbesauro pius possidet David. In tan-
bile, et foris sanctissimis [F., cunctisj Domini ad- liim , ut ulii ille est, ibi etiam cl Flaccus. Respon-
versariis tcrribile. S«d quaerenli niihi ct consi.leranti deat pro utrisque amboruni divitissimus sapientue.
nihil diguius pacilissimo honori veslro inveniri Et ut simpliciter J55 dicam, quod mibi sirapliciter
posse , quain » divinoruni muncra librorutn : qui dcprccari nccesse est ; ne quoeso sancla meus Do-
Spiritu sancto dictantc, ct Chrislo Deo minislrante , niini mei iiascatur tarditati me«, quod modovenire
ad salutem totius huinaui gencris , ccelestis gratix non valearo. Erit iterum, si Deo placuerit , tempoia
calamo conscripli sunt, quns in unitis clarissimi cor- opportuno. Nec meam reor devoiionem vcstrae cxcel-
jKiris sanciitatcm connexos, atqtte diligenter erocn- lenli;e iti aliquo loco plus prodesse posse, quam assi-
datos vestne clarissimue Auctoritali (per) hunc cla- duis apud sanctum Martinum orationibus , quatenus
rissinumi filium vestrum, vobisfiue ftdelem famulum, divina clementia, quae vos per singulos magistratus
dirigere curavi : quatenus plenis manibus jttcundts- <■ in allissinium sajcularis potemioe evexil honoreni,
sim» vestne dignilalis adstaret servitio : Qui longa eolongseva prosperitate uti concedat, atque ex hujus
fessus infirmitale, Dco miserante, dum aliqiiantulttm _ sublimitatis dignitate ad apicem aslerni regni ascen-
convaluit, affatim vestram adire feslmabat^pietatem dere faciat. Quo misericordia et justitia, Doo mtse-
Scd et lacrymaruin iiiimnseula mcarum in orationi- rante, veslram deducat bcatitudinem. Ule homo re-
bus apud sanctum Murtinum , pro desidcranlissima cte felicilcr felix dici poterit, qui de hac prsesenii
Aticloritatis vestra prosperitate vobis ftdeli trans- felicitate ad aeternuro mcrebitur pervenire felicita-
niilto sponsione. Ille servial, sicut decet , Domino icm. Et implebitur in eo pulcherrima illius versiculi
piissimo : Ego orabo pro Domino dilectissimo, qtto- promissio : Ambulabunt sancli de virtute in virtu-
modo sancti Spiritus visitatio cor meutn illuininarc tem, donec videatur Deus deorum in Sion (Psal.
dignabitur. Si quid igilur inelius mentis nteae devotio lxxxiii, 8).
iuvenire valuissel , tttique prona voluntateih aug- Alma Dei Christi trihuat tibi regna potestas
menluin honoris vcslri olTcrrem. Aurea cum sanclis, David, in arcc poli.
b EPISTOLA CXXXII. Discindat chartam mitis, rogo, dcxlera Davidt
Yiclricem faciat qiiam Deus oninipoicns.
Mi IHIMM M P.IH.FM.
i EPISTOLA CXXXIII.
(Anno 801.)
AD DOMM.M RF.GEH.
Ad aulam vocatns se ob senectutem excusat ; nec suo D (Anno 80i'.>
cnnsiliu indigere sapientissimum regem profitetur.
Significat obilum Maganfredi. tntercedit pro frutri-
Doinino tncrito lattdabili.et omni charilatis officio bus et ecclesia sancti Pelri urbis Beneventana1; cum
atnplrctendo, nobisque nimium desideranlissimo Da- Benevenlanis clementer agi supplicat.
vid regi, huinilliinus snncUe Dei Ecclesiae vernaculus Gloi ia et laus Deo omnipotcnti pro salule ct pro-
Albinus perpetuam xternae gloria; saltttem. speritatc veslra , dulcissirne mi David , ntque pro
Quia flamma perpeluse charilatis jtigiter ardescil otnni honore et sapientia, in quibus te speciali gratiu

• Divinorum mnnera librornm. Loqnitur dc codicc casione, offerenlibus. Perlinet crgo cpislola ad i»i-
S. Scripturae vulgalac edilionis, quam bortante Ca- tium anni 801.
rolo Magno a multiplicibus exscribcnlium liurario- i> Edii. Quercet. 17 ex ms. (Frobcn. 101.)
run vitiis purgavit. Dc uuo codice alibi diximus. c In altissimum scccularis potentiw erexit Itonorem.
\iJ. Mab. lib. xxvt Aniiul., n. GI.Pulo hoc niiiims Ex his verbis conjicio Curolum tunc dignitalem im-
ab Alcuino oblutiim fuisse Curolo, impcraloria co • pcratoriam, qu?3 super onincs alias s:cculares digni-
rona ntiper rcdiinito : Ad splendorem imperialis. po- tales eminet, jain adcplum fuisse. Epistola igilut
ientice, atiis ctium divcrsa divitiarum dona, eudeni oc- scripta
ripla-■ csl Qucrccl.
id Ed:l. anno 801 vcl' aliquo
" posteriore
-1 ex ms. (ftoben. 1(105.).
 371 B. 1". ALBINI SEU ALCUINI OPEIU M PARS I. 37$
omnibus supercellerc fecit. Perpetua graliarum aclio A Acl. xm, tl). 1<I est, milii scrvatc vindictam, et ego
resonel, ct assidua sanctarum inlerccssio orationum pugnabo pro vobis. Nam David, de quo ipse Domi-
ad Deum dirigalur, quatcnus longaeva prosperitate nus tam sublimcprKulit testimonium ; Jnveni David
feliciter vivas , valeas et regnes ad correciionem ct plium Jesse virum secundum cor meum (JJ Reg. xix,
exallalioncm sancloe su;e Ecclesiae , ut sub prote- 25). Ipsc igitur Semei sibi malcdicentem prohibtiit
ctione luae venerandse polcstatis secnra quiete Dco ocridi , opians sihi pro patienlia humilitatis suoc a
dcserviat. Effudi pridem preces supplicationis mcas Deo daii bcncdictioncm.
per Candidum famulum vestrum, quas precor clc- Ilacc eliam acutissimac sapicnliae investigatio dis-
menti animo vestram suscipcre pietatem. Quidquid ponat , secundum rationis vivacitatem et secundum
animus suggessit mcus milii, totum misi in aurcs salulem fi 'eliuin tuorum considerans quomodo ani-
ejus, ut conservaret in corde, vestraequc veridico ore mus illorum sine prscseulia heatitudinis tuae longum
patesceret pietali. sufferat laborcm. Deum invoco lestem cordis mei ,
Sed novi rcrum evenlus novos ilcrum, charitalis haec pl- na flde, et pcrfecto prosperitatis veslroe in
penna , cxarare meam devotionem apiccs exhortan- omnilius desiderio seripsisse, obsecrans supplici de-
tur. Audivi siquidcm, quod sine dolore et lacrymis votione, haec eadem patienier vestram lcgere beali-
non dicam, » Maganfrednm li ielcm veslrum nobis- " ludincra, nec aliquid iracundiae in mcam babere
que charissimum amicum in Beneventana diem praesumplionem, talia vestrae ingcrentis sapicntix.
obiisse patria. Undc rogatus sum a fratribus b sancli
Licet cbaritas mea slulla videri valeat, tamen nun-
Petri litlcras dirigere bonitati vestrae , pro cellulis quam infidelis, nec iu minimo nec in maximo inve-
ad eam aniiqiiilus pcrtinentibusecclesiam.ut merces niri potcrit. Fiducia cnim probatissimse humilitatis
vestra essct cx illarum aliquibus, si vestrae videatur vestroe hocc scribere praesumpsit.
providentioe ; similiter et pro atrio intra muros civi-
latis , nnde fratribus sancti Pctri habitalio honesla Forte quisliliet dicil : quid ille liomo atienis se
conslrui potuisset. De his omnibus vestra consideret ingeril rebus? Non agnoscit nibil mihi alienum
bonitas, quid Deo placeat , vestroque nomini hono- vestrne prosperilalisessedehere, quam super salutem
rabile llat, ct bonilali amabilc. corporis mei vcl vitac meae longaevitalem diligere me
Sed nmlto major et plus nccessaria populo Chri- lestor. Tu prosperitas regni, tu salus populi, lu de-
sliano causa occurrit, preces prostrato effundere cor- cus Ecclcsiae, tu omnium protectio fidelium Christi ;
pore ante pedes pietatis veslrae. Primo , ne irascaris nobis igitur sub umbra polenliae, et sub tegmine
lidelissimae charitati meae , qua mc maxime debilo- pielatis luoe , divina concessit gratia religiosam du-
rem l>enigni[ati vestrae verissimc agnosco. Secundo C cere vitam , alque secura quiete Deo Chrisio deser-
cliam Ioco, ct hoc intimo cordis affectu deposeo, ut vire. Ideo sollicita mente et pia intenlione, pro tua
sanclissima sapienliae veslroe consideratio provideat, prosperitate et salute curam habere et inlercedere
quid Deoplaceat, vel quid populo proficiat Chrislia- justum et necessarium habcmus, domine desideran-
no c de expedilione hoslili in Beneventana terra, ne tistime atipie omni honore dignissime David rex !
inajus sibi eveniai damnum de fiilelibus tuis. Optime 157 « EPISTOLA CXXXIV.
156 nosli quomodo divina pro te pugnabat provi-
Al> IMIMM M RECr.H.
dentia. Patrcm , fralremque hujus d impiissimi ho-
niinis in brevi tulit articulo. Sic etiam, sic facict , (Anno 801.)
credimus , si illius sancla volunlas disponil , ut et Cralias agit pro benefactis ; el ut ob corporis in/irmi-
isle pereat.sine aliquo lidelium damno liiorum cve- tatem apud S. Martinum sibi requiescere liceal,
supplicat.
niat. Talia possunt fere melius ex consilio , quam
aperla expugnatione, per lempus finem habere. Quo Domino piissimo David regi, Albinus perpelua;
plus humiliat se homo sub manu omnipolentis Dei , bealitudinis salutem.
co cilius vindicat injnrias servorum , qui ait : Mihi •Siimnia Deus Trinitas vestra bonitati , omnium
vindictam, ego retribuam (Rom. xn, 19 ; Hebr. x, 30; D dileclissime David , ;clerna resliluat bealitudine,

• HTaganfredum. Hmic cumdem esse cxislimo, ad
quem scripla est epislola H.
b Fratribus S. Petri. Hoc dc monaslcrio Beneven-
tano S. Petri ad Corpus dicto, quae modo Ecclesia*
fiarcecialis est, interpretandum videtur Mabillonio,
ib. xxvn Annal. num. 6.
e De expeditione hoslili, etc. Hoec intelligcnda exi-
sliino de expedilione hostili quam Pippinus jussu Ca-
roli, dum anno800 Romam pergeret, ct ilerumdum
anno 801 rediret, adversus Beneventanos suscepit.
Vid. Annales Francorum Tiliani, Loiseliani et alii.
d Impiissimi hominis. Grimoaldum abs dubio notat
dncem Beneventanum , qui patri Arigiso , consen-
ticnte Carolo Magno, successit anno 788, postea vero
rehellis faclus diu cum Pippino conflixit. Vid. Er-
thcmperti Hist. Longobard. Bencvenli apud Muratj
Script. R r. Ilal. tom.II, parl. i,pag.238. Grimoaldi
pater Arigisus, et frater Romoaldus in brevi, quod
Alcuinus hic iusinuat, sublati sunt arliculo. Nempe
nno eodemque anno , ac pene eodem niense mortni.
Concordat Adrianus papa in epist. 88 Cod. Carol.
ubi ad Carolum scribil : t Qni venientes (Aihalgisus
cum exercilu) Dei nutu, per suffragia aposlolorum ,
malignantium cotisilia dissipata repercrtinl, eo quod
Arie.liisum ducem vel ipsius liliuin Waldonem (Ro-
nmaldiim le^endum existimat Coinlius anno 787 ,
niiin. 10) defunclum invenerunt. >
" Edit. Quercet. 19 ex ms. Froben. 106. Scripta
fnit eo t;>mpore quo jam vircs scnsim deficere et
«•grituilincs invalescere sensit, ut in prioribtts epi-
slolis etiam conqiieritiir , data igilur eodem anno
801 vel aliquo posleriori.
375 i:pistola. vu
quidquid pielalis vcl bcuignilalis in lue fauuilum A ceut lux rcstra coritm hominibus, ttl videant opera
vestrum , sicut prima cognilione advenlus nici ad vettra bona, ct glorificcnl Patrem veslrum qui in cojlis-
vos miscricordiler promisislis ; ita omnia fideliler est (Matth. v, 16).
iuiplestis, cl ad cumulum plenissimx vcritatis qux David in xlernum tscum sil gratia Ciirisli,
scmper vcstri pectoris insidet thesauro, ceniuplum Ut vigeas, valeas, viclor in orbc potens.
adJidistis ; ut cunctorum lucc clarius oculis pale- Post haec et teneas ccelestia regna beatus,
scit, auribusque per longinquas lerraruin resonat Cum sanctis pariler seniper in arcepoli.
rnullorum. Quid cnim addi poiuit fclicilali peregri- Multiplici Christus reddat tibi munera mitis,
nationis mex, vcl vcslrx bonilatis jn.lieio, super n<e In me quol bonitas conluIU ecce tna.
niinus digno his omnibus donorum iargilionibus ? vel Cramina quot tcllus habeat, vel littus arcnas ;
qi.iles graliarum actiones vestrx misericordix con- Tot miseranle Deo, David, habeto valc.
tlignas persolvere possuni, nisi perpetua pix oratio- Inclylus aiternis David feliciter annis,
nis sedulilale misericordissimi Dei omnipotcntis clc- In Chrislo mcritis vivat uiiiquc sacris
njcntiam deprccari, qualenus aHerna rcmuneraiione
in ccclesti beaiiiudine omnia mulliplicilcr reddat in » EPISTOLA CXXXV.
meam vestrx lnrgissimx boiiitatis benefacta parvi- ' b AD NATIUNAELEM.
tatera ? Quod ut meam liceat apud sanctum Marli- (Anno 801.)
num quotidie instanliam agcre, supplex supplicilcr,
Excital ad pietatem ; commendat illi curam in in-
humilis humilitcr , devotus dcvote obsecro , quia struendis virginibtts Lucia et Columba. Commitlit
valde infinnalus corpore nil aliud itineris vel labo- illi epistolam cum sacrai Scriptura: munere porri-
ris perficere valeo. Omnis igitur corporis mei, ut cjendam regi Carolo.
vere fateor, tlignitas el forliludo recessit, abiit, et Albinus Nalbanacli salutem.
quoiidie fugiet : nec in hoc, ut revereor, sxculo re- Cognoscat te in benedictione, qui aguitus est a te
vcrtelur. bcato prxdicante Pbilippo, qui te sub ficu veteris,
Speravi atque optavi me transactis diebus vestrx delicli vocavit ad virum dc Nazarelh ; qui le sina
a Ihuc vel semcl bcatiiudinis faciem viderc. Sed in- dolo Israclilain cvse concedat , ut dignus efliciaris
gravescenle infinni corporis flc1 ililate, omnimoJis non solum verbis diccre. sed et opere implere :
hoc idcm ficri 110:1 posse probatum habeo. Quapro- Rabbi, lu es Filius Dei, tu es Rex Israel (Joan. i, 45-
pler deprecor vcslrx invictx bonitatis misericor- 49). Hunc sequerc, douec videas eum cum heato Pe-
diam, ul nullatenus nieus sancia , voluntas bcnigna tro et filiis Zebedxislanlem in littore et clamantcm :
quae in vobis est, mcx irascatur infirmitali, sed pia C ilittite rete in dcxleram navigii, et invenielis (Joan.
compassionc fessum concedat requiesccre, orationi- xxi, 6) ; uti post hanc piscalionem ad convivium vo-
Iuisqne pro vobis instare, el prxvenire facicm xterni catus dicatur lihi intcr cxteros sanctx piscationis
judicis in confessione et lacrymis. Ul si quoqtio socios : Veni et prande (Ibid. vers. 12). Quid hoc
modo, Deo Jesu mi^erante, metucndas anliqui hostis convivio dulcius ? Qnid hac prxscntia beatius? Ubi
accusationes evaderc valeam, ct aliquem sanctorum seiBpiternum nullo fine claudilur gaudium, ad quod
habere adjuiorem merear , inecum slantem, pro lantummodo magni pisces seligcnlur, qui non scisso
mcaque iniercedenlem fragililate, nc tradar in ma- reli apostolica capli sunt prxdicalione. Crescente
nus inimicorum meorum (Eccti. iv, 22). numero ab uno usiue ad decem et septem, propter
0 qtiam limendus cst omni homini dies illc, ct dccalogum el septem sancii Spirilus dona : de cnjus
quani nccessarium esl unicnique prxpararc se in oc- numeri mira divisione ct significatione olim me scri-
cursum Domini Dci sui ! borlante nos ipsa lucc, qiuc psissc raemoro, dominoque meo David dixisse, calido
illiiminat omncni hominem, ntquc clamanle : Ambu- charitatis cordc, c in fervente naluralis aqux [Ms.,
late, dum luccm habelis, ne vos tenebra; comprehen- atque] lialnco, ubi te, alumne, prxsenlem essc non
dant (Joan. xu, 35). Sed ct quomodo in ea lucc am- D ignoro.
julare debeamus, alio ostcnJit loco, diccns : Sic lu- Saluta J Luciam sororem nostram et filiam Co-

» Froben. epist. 185. Hir nlii Uiermas calidas reperire laborant,

1 Ad Sathanaelem. Qui vero noniinc appellatus
esl Fridigisus sen Frcdcgisus, prout notavi ad cpisl.
118 (niinc 157). E\ hac epistola novimus hiinc ISV
tliaaaelem esse missum illum Alcuiui,. clarissimum
filium et fulelem famulum Caroli regis, pcr quem ni-
niiruin Alcuinus eidem Carolo, < ad splendorem im-
pcrialis poteuti;e obtulit divinorum niunera librorum
a se diligenter einendatnrum atque in unius claris-
simi corpovis sanctitatem connexorum, > utloquilur
in episl. 103 (nunc 131). Vidfi infra, col. 375, nol. <>.
• /n (ervenle . . . balneo. Quod Carolus Magnus
Aquisgrani extruxil, leste poeta anonymo, seu ipso-
niet Alcuino in poemate de Carolo Magno et Leonis
papee ad iltnm adventu, vers. 106, quod vide in tom.
II hujus cdilionis inler opcra dubia. lbi :
llalnva sponle sua fervenlia mole redudunt,
Marmoreis gradibus sperktsa sedilia panginTl.
Fons nimio piilleutis aquae fervere calore
Non cessat : parlcsiivosdcducit iuomncs
Lrbis.
Et Eginhardus in Vita Caroli Magni d&eo scriliit:.
< Dclectabatur etiam vaporibus aquarum naturaliler
calentium, frequenli natatu corpus exercens ....
Ob hoc etiam Aquisgrani regiam cxstruxit. t Apud
Bouquet. Script. Rer. Gall. tom. V, pag. 98, n. 22.
d Luciam el Columbam. Exstal aa casdem in cod.
Harleiano epislola, scripta, dum commentarium in
Evang. S. Joannis jam iniegre absolUlum ad illas
mitlit, quam proplcrea eidenr commentario prxftxi-
mus, ubi illam consulas.
373 IJ. F. ALBIM SEL ALCUIM OPEKUM PARS I. 376
lumbam : deprecare eas niemoresesse senectutismea; A silentia considerata ; et cui dicas, diligenter exaim-
in sacris oralionibus, et salutissuae in bonis operibus ; nalum. Nec te alicnis iinmisce dissensionibiis, nec
nec illis tua; decorem sapientix abscondas, sed irriga te prartereat horarum psalmodia sanctarum; nec
florenlesbonajvoluntatisincisarecJas. Quidpulchrius missarum maxima virtus in corpore Chrisli, nec eha-
gapicntix floribus, qui nunquam marcescunt ? Quid ritas desit.
scientix divitiis locupletius, quae nunquam exhau- Legatur ante te lcctio sancla, per quam fieri pos-
riuntur? Ad has cxhortare eas ; vivant in medilatione sint ad conviras verba prxdirationis. Sil luum velle
legis Dui die ac nocte, ut eum invenianl quem scripsit et nolle ad menlis arcem constilutum, ne puenitcre
Moyses in lege et propheiac. Teneant eum, nec dimit- cogaris de quolibct faclo. Eslo pauperum pater, ut
tant,donec inlroducantttr in cellaria regalis glorirc, dc pane tuo manducent, quia in paupere ChrisUis re-
ut ordinata charitaie floiibus seternse beatitudinis ficitur. Quam felix mensa, in qua est conviva Chri-
fulcianlur, mittentc Sponso de thalamo stio pr.esen- stus. Esto irreprehcnsibilis et morumdignitate, ma-
lis prosperitatis lsevam sub capite earum, et dextera gniflcus in sanctilatc, laudabilis in ralione dali et
iclernae bcalitudinisamplcxetiireas. accepti, jucundus in verbis, gaudens in aspecm,
Epistolam vero parvitatis meae, cum sanc<issimo ketus ad miseros, Iargus ad paupcrcs, omnibus om-
divina? Scriptura munere, die Nalalis Domini, et B nia [Ms. odorante, nulto tensu] factus, ut ex om-
verbis salutationis paciflcis redde domino meo Da- nibus, Christi gratia consequente, mercedem liabere
vid cui lantas grates et laudes agimus pro omnibus merearis.
bonis quse mihi meisque filiis faciebat, quantas ha- « EPISTOLA CXXXVII.
AD CHRODGAMUM COMITEM.
bet liber ille syllabas; et lantas a Deo dari benedi-
ctiones illi oplamus, quanUe in co littenc leguntur (Anno80I.)
script.T. Infanlulum et (ratrem erudiendos se suscipere signi/i-
cat. Hortatur ad fidele serritium, et consilia regi
Vive Deo fclix, fili ! florentibus annis, prwstandi. Cavere sibi, ad vaslandam urbem Bent-
ventanam abiluro, suadet a noxio Itainv aere.
Ut te conscrvet Jesus ubique luus.
Viro laudabili d Chrodgario comiti Albinus diaco-
Quo sine nil prodest cuiquam vaga gloria saecli ;
Natc memor Patris semper amatc vale. nussalutem.
Litterarum legatio non est sperncnda, ubi lingiiae
»> EPISTOLA CXXXVI. offlcium ob amiciliam conjungendam longinquilas ter-
AD EUHDEM. rarum abstulil. Unde ego lihi, venerandeamicc, hos
Adconversalionem honestam et religiosam animal; et Q aDices mex devolionis dirigere curavi, obsecraus
vitari suadet columbas coronatas volilantes per ca- ut fideli charilate orationes meas inter spiritales ami-
meras palatii. cos ruos, quocunque perrcxeris, commendarcsludeas.
Dulcis6imo lifio meo Nathanaheli Albinns Pater Bonum infantulum nobis ad erudiendura direxi-
salutem. . stis, etiam ctim fratre valJe laudabili, cujus mores
Obsecro tc, flli rai charissime, ut vita tua flat et nobis oplime conveniunt, in omni religionc et sancti-
conversatio honesta, ct religiosa, atque sine omni tale ; et necessarium est infantulo, quem velim, ut
reprehensione, in quantum fleri possit, coram Deo et cilins remittas ad nos.
coram horainibus, ut inteltigatur quanta eruditione Ncc libi, deprecor, onerosum esse Iitlerarum ad-
edoclus fuisti. Sanctilas tua et venerabilis religio monilio (Ita cod. ms.) mearura, quoniam opio te in
laus est mihi aptid homines et merccs apud Deum. Dii volunlate proficere, et salutera operari aniinx
Non veniant coronaUe cotumbae ad fenestras tuas, tux in eleemosynis ad pauperes, et justiliaad omnes,
quae volant per cameras palatii : Nec equi indomiti et misericordia ad miseros et consiliis bonis, quae
irrumpant ostia camerae : nec tibi sit urs^rum saltan- domno impcratori et rcgno Francorura proficianl ad
tiumora [Forte, hora], scd clericorum psallentium; salutem et prospcrit;item.
sintverba in veritate modesta, et vox lemperata, et Audivi, vos ituros esse e ad vastandam Benevente-
* Episiolam tero parvitatis mea;. Hiec e<t epistola Magnus e Anno 800 Mognntia Romam profeclus,
103 (nunc 131), ad domnum regem, quam illi una exercitum cum Pippino liho in Benevenianonim ter-
cum sanctissimo divincv Scriptura! munere per Na- ras praedatum ire jussit, > ut habent Anualcs Tiliani,
thanaelem, qni superata longa inflrmitate ad impc- ■ Loiseliani et Metenses, apud Bouquet., tom. V
ratorem Romae coronandum affatim fesiinavit , ipse Script. Rer. Gall. Sed quo minus Alcuinum hoc lo-
die natali Domini, quo ipso Carolus imperii coronain co de ista expeditione inlelligendum censeam, facit
a Leone IUsummo pontifice accepit, Iradi el oflerri nomen imperatoris, quod Carolo hic tribuit, admo-
euravit. nens Chrodgarium, uthonis consiliis suis consulat tm-
h Froben. cpist. 18fi. peratori et prosperitati Francorum . Narrant vero iidcm
c Froben. cpist. 187. annalistaj, imperatorem , anno 801 omnibus Romae
d Chrodaario 'Comiti. De illo silcni veteres scri- bene dispositis, « itebitii missa in Beneventanos ex-
pediiionc, cum Pippino filiosuo, postPascha vii Kal.
ptores: fuisse vero illum in comilatu Pippini Italia? Maii Roma profcctum, venisse Spotetom, elc. > etde
regis, a Carolo patre, postquam is Romx imperator hac expcdilione loqui Alcuiniim exislimo. De eadem
coronatus cl proclamalus fuit, et dum inde ;umo80l vide cliam epist. 10S (nunc 135). ( ' ) Chrodgarius
InFranciam reditum pararet, ad devastandam lerram forte esl Rolharius (llotherius, seu Rolgeiius), dtix
Bcneventanam cum exercitu mifsi, ex hae epislola
innotescit. Virl. not. scq. (■) Ilre in calce volnmiiii», arl liunc locum, in edit. Fro-
* Ad vastnndam Bcncvcntanam patriam. Caroltis bcuii, inttr l.rraui et Addai 'a, Irguntur.
577 EPISTOL.C.
nani patrtam. Scis opiimc quale periculum ibi iin- A cum Pippiuo dixit; aposlolicum suos superarc adver-
minet tibi, • propter pestilenicin illius terrae acrcm.
ldeo nihil dimillas inconsideraiuin reruin tuarum ;
maxime ne ulla retro supcr te clamet injustiiia, vel
cujuslibet culpx negligenlia. Ulere sapienua tua ad
salutem tibi sempiternatn, quia illa tantummodovera
est scienlia, quae perpeluamliominibus praeslitbeati-
tudinem. Opto te feliciler vivere in haec tcmpora at-
que in fulura, vcnerande amice !
b EPISTOLA CXXXVIH.
AD SOROItl.M ET FII.IAM.
(Anno80I.)
Signi/icat quantum ailimet illarvm amiciliam. De fe-
lici nuntio Roma accepto cerliore* reddit. ilittit
quosdam tractatus Ven. Beda? deicribendot. De pro- „ restat niaximus limorde jtidicio Dei, q'icm nullus
pria sua taletudine illas instruit.
Charissimae in Christo « sorori et filise gratissimae, perpctui Patris bonitas , et non tradat nos in manus
Pater perpetuoe bealitudinis salutcm.
Quanlum intcr nos reruni eventus probare poluit,
gemper ab initio cogniiionis nostrae optime nostris
pariibtis vcstram bonitatem fidelem invenimus. Pro-
inde gratias et laudes Deo omnipotenti perpetnas
agere aequum habemus, qui nobis, quamvis indignis,
tam clanc dignitalis et tam probatae fidci concessit
amicitiam, et, quodraro inter consanguineas pcr-
sonas inveniri poterit, in peregrinis nominibus repe-
rire perdonavit; quainvis, qiiantum ad Christianae
fidei societatem nulltts ilici dehenl peregrinus, qttan-
tnmvero ad s:vcnli exsilium omnes peregrtni sumus,
dicente Psalmista : Heu milii, quia peregrinatio mea C
578
sarios rcferebat, et in magna essc gratia cum ilomino
imperatore.
Traclatus qnos rogaslis direximus, deprecantcs tit
quantocius scribanlur et reiuiltantur, quia nuhis
valde .neccssarii sunt propler legentium utilitatem,
quos dominus Beda [Ms., Boeila] magistcr noster
sermone simplici sub sensu subtili composuit. Ideo
ejus opuscula vobis dirigere cnravimus, quia ejus
maxime dicta vos dcsidcrare intelleximus .
De mea vero sanilate scito quoil parlim febris re-
cessit, partim remansit. Ad casligamlum permanct;
sed mintis merilis mcis pepercit mibi pietas divina
et intercessiones sanctorum suorum. Se I ailliuc
effugerc valet. Tantuin castigct nos pia miscrationc
inimicorum nostroruin : Cui saepius dicam : Erue a
frumea animam meam,et de manu canis unicam mcnm
(Psal. xxt , 21). Item : 0 Domine, libera animam
meam, misericors et miserator Dominus (Psal. cxtv, &),
ut fieri possit quoJ dicitur: Benedic,anima mea,Do-
minum (Psal. cn, I). Atque iterum : Lauda, anima
mea, Dominum (Psal. cxi.v, 2). Sit nomen Domini be-
nedictum ex hoc nunc et usqite in swculum (Psal.
lxxi, 17). Perpetua henediclione divina vos gratin
coronarc dignetur, dilcctissimx in Domino do-
minae !
« EPISTOLA CXXXIX.
Ali SOROREM ET FII.IAH.

prolongnta est (Psal. cxix, 5). Exsilium est habi- (Anno incerlo.)
talio hujus vitae, quoniam cogit nos ad Patriam pro- Charitutem et tectioncm sanctar Scriplum cum ora-
perarc, ilc qua dicilur : Beati qui habitant in domo lione commendat.
tua, Domine, in strculum swculi laudabunt te (Psat. Dilcctissimis in Cbristo pcrsonis* sorori et filia?
lxxxiii, 5). Felix t.il qui de labore ad requicm pcr- sempiternam supernae beatitudinis salutem.
veniet, in qna sine omni perturbationc animivelcor- Quid est quod vestra tanlo temporc tacuit chari-
poris vivet in aelerntim. tas? Nunquid verba defeccrunt salutaiionis , seu
Placido animo vestrae pielatis suscepimus eulogias, causae non supervenerunt quarum notionem charta
devoto deprecantes animo Dei clementiam , longaeva nec deferretad aures noslras? Nunquid longinquitas
pro*peritate vos feliciter in hoc saeculo vivere , et ad tcrrarum charitatis dulcedinera separare debet, cujus
aelernam beatiiudincm post hujus labores vitae per- flammam nec profunditas fluiiiiiiiiin , nec pelagi im-
venire. mensilas, juxta Cantici sermonem , obrui poteral
Candidus noster de Roma rcvcrsus est , omnia (Cant. viit, 7), in qua sola qui offenderit, factus est
prospera inde refercns de domino meo David et om- omnium reus (Jac. u, 10). H i c est quae super bonoa
nibus fidelibus suis ; filiolos nostros d remansisse D et malos splendcscere debct, ut sit homo terrenus in

maximus, Pylhagorea? linguw probatus, et signifer
egregius: ortus ex Francorum genere, clariorque aga-
memnonio germine in curia Pippini regis altus nobili-
ter, etc, ut legitur in Vita sancti Auslremonii apud
Itouquet., tom. V Script. Franc, pag. ioi et 47U.
De eo etiam, tanquam conditorc monasterii Carollcii-
sis Theodulfus Aurelianensis carm. vm, ibid., pag.
421, ita canit:
Denique Rotlnrins comea ingens, inrlyms heros,
Conjnge ciun Eufrasia condidit islud opus.
" Proplerpeslilenlem illius temt aerem. Hunc anno
793 exercilus Krancorum expertus est, ul legitur in
Annalibus Moissiacensibus ad illum annuin : •Inipsa
hieinc transmisit rex Carolus duos lilios suos Pippi-
imin el Ludoviciim cum cxercitii niajjno in lcrra
Bcntveutaiia. Et f.icta csl ibi fames vahdissima ....
snper eicrcitum qui advencrat, ila ttt aliquanti nec
ipsa Quadragesima se ab csu camium abstinere pos-
sent. >
b Froben. cpist. 188.
« Sorori et filia". Gislx sorori et Riclrudae filiae
forttssis , quibiis commcntarium in Evangelium s.in-
cti Joannis dicavil; el quas in alia epistola codicis
Harleianl, quam iniiio ejusJem commentarii exhibe-
bimus , l.uciam el Coluinham appellat. Ad easdeui
scriptas fuisse alias duas cpistolas cod. Harlciani exi-
siimo, anno inccrto; quas propierea huic conjun-
g< ndas csse censui.
d Hcmansisse cum Pippino. In Italia scilicet a Ca-
rolo anno 801 Roma in Franciam redettnte , pro ex-
pe tilionc bellica in Bencventanos rclicto. Vide iiota»
rpistnlas proximc anteccdentis.
« Fro!:en. cpist. 189.
579 B. F. ALBINi SEU ALCLIM OPERUM PARS I. ^SO
ea peifeetus , sicut Pater qui in ca-lis est, perfectus A gencri misertus esl ; et quidquid boni cgcriuius ad
«*< (Muith. v, 48) illius scmpcr referre benignitatein , sine qua , ipsa
Ergo Filius charitalis, filius cst Dei, quia Deus Vcritate attcstanle, nihil eflicere valemus : in qua
chatHus esl (1 Jonn. iv, 10), cujns lux corda vestra bonitaic vestra scmpcr unauiinitas l.eia remaneat;
suflkieuler irradiet; cnjus dukeJo peclora vesira nec adversitatibus sajculi , vcl iiifidclitaliinis mundi
abundantcr reliciat. ILee est summa oiniiiuni liono- amaiomni frangi debel , nec Irislitiam habere, licet
runi ; lwec est optima pars. qux nunquam aufereuir, nobis multa eveniant adversa. Sic esl hujus prxsen-
scd niagis atque magis in peeiore habentis ardcscit; tisvitx varictas, ut prospera semper misceautur ad-
da qua duodixcruul discipuli, cognita Domini lacie in versis, sicut dics nocte mutatur; sicul sanitas corpo-
fractione panis : Nonne cor nostrum ardens eral in ris morbis supervenientibus aflicitur; sicut flos ju-
uobis, dum toqueretur in via, et aperiret nobis Scri- ventulis senectute superveniente marcescil; sicul
piuras? (Luc. xxiv, 52.) Vos eam in Scripturis qux- xslalis tranqiiillitas liibernali! us alteritur tempesta-
rite sanclis , inienlissinie scrutantes eas, ut cogno- tibus. At nihil horum rcligiosam mentem fatigare
scalis Dominum vobis ioqueiitciu in cis. dcbet, scd semper stabili tenore erccta spe ad Deum
Quid dulcius csl quaai Dei omuipotentis frui con- lirma solidilate immobilis permanerc. linde el tesli-
fabulatione? quia qui legit sacratissimos sernioncs ■ ficalione ipsius Verilatis Joannes Raptista Imnlauir,
Domiiii, pcr saucios suos nobis traditos, Deum io- quod non esset arundo venlo agitaia (Luc. vn, 2i),
qucntem audiet ; el qui oral, Dco loquitur. Ila: sa- id cst, nec adversilalibus sxculi, ncc rcprebensione
cratissiin.c vicissiludines diem et noctem ducant in invidiosa ; vel eliam adulalione subdola, vcl prospe-
jubilalionem ; nec sxcularis occupatio spiritalcm ritale arridciite a stabiliialis rcctiludine raenlein de-
subrual jucunditatein ; quia vanilas vanila tiini est, dinare voluil [Ms., valuit];sed scmpcr xquali menlis
hujus sxculi delicix el falsi amores; quia onincs soliditale qux adversa perlulil, vel lxta tcmperavil;
liujus vilui jucuudilates velut unibra transeunt , et cujus cxemplo vestrx firmetur in Deo, dileclissiinx
veJul spuma supcr aqnam facile dissipantur. Ideo, personx, exercitatio menlis. Proficiunt enim sxpe
dileclissimx cl nobilissimx virgines, animasveslras leiitationes, ut probata palicntia in mcrcedem xtcrux*
in omiii sanctitate ct religione lcctionisque sludio rctributionis crescat.
exercele, ut Spiritus sanctus de coelo vestrx devo- Sicut aurum igne probalur , ita tribulalionibus
tiouis corda sxpius visitare dignctur, qui pectora mens Chrisliana examinalur, dicenleScriptura: / "ili,
iiihabilare dignoscilur charilatc plcna , et in sancta accedens ad servilutcm Dei, prapara animum luum ad
sapicntia sollicila mcnte sudantes. _ tentalionem(Eccli. n, i), nou ad securitatem. Robo-
Hxc inlerim sanclx dilcclionis calamo prxlibare ratc vosmelipsas cxemplis sanclorum, legcntes pei
curavi. Cselerum si paternx voluntatis cffcctum scire viccs illorum vitx dulcissima cxcmpla, et sanctorum
curain habetis, scitote quolidie iiilirmitales crescere, verborum horlameiita ncccssaiia ; sit illorum vita
et variis corpus debilitare doloribus, et Dominum vobis in spcculum. Nam Icssx meiitis acimien levio-
pulsantem januas, si vigilantem invenial famulum ris leclionis inlerposilio sxpe reficit. Idco difliciiior
suum; vigiliasque veslris adjnlus inlercessionibus in apostolica aucloritate sensus vos procul dubio
custortire sanctas, ne me in sxculi occupatioRilms sxpius faligare habet; sed tcncle nunc in raanus vel
riormienlcm inveniat, qui aposlolis suis prxcepit di- Vitas Patrum, vel miracula sanclorum , quorum iu
cens : Vigilate et orate, ne intretis in tentalionem; dialogis bcati Gregorii, docloris noslri, multa inve-
spirilus quidem promptus est, caro [Ms., cor] autem niunlur lucidissima exarata eloquenlia, el scnlentiig
infirma (Malth. «vi, 41). Vcstram sanclitalcm in sanctx Scripiurx semper confirmala. Il.ec et inler
omnihus bonis florcre , ct ad pcrpeluam Deus Jcsus vosconferre, ct in conviviis aliis ederc jam sic con-
proficere facial felicilalem , soror in Chrislo cliaris- suctudinem i.icipietishabcre, valdc vobisesse jucuuda
sima ! arbilrantium. Sicut divcrsilate ciborum fastidium
• EPiSTOLA CXL. U manducanli lollilur, ila varietate lectionis inens refi-
AH SOROHF.lt ET FILIAM.
citur Icgeniis : quorum omniiim vcstra charitascon-
Suadet in prosperis el adverss servare wquaniiniliitem siderata providentia videat, quid cui lempori vel
exemplo sanctorum, quorum vilas vult eas legere ex
Dialogis suncli Gregorii papa". qua persona conveniat , ut plurinii vcstris oplimis
ln Chrislo charissimis personis sorori et filix pie- admonilionibus ad saluicm auimarum suarum pro-
las palerna salnlem. ficiant.
Cratias agimus divinx clcmentix de veslra pro- Hxc scripsi palerna admouiiionc, utdilectio vestra
speritste et salutc , et de omnibus bonis , qux illius in hanc cbarlam meain sxpius habeat prxsentiam,
incfTabilis ini jericordia vobis condonavit; ctiara ct sicut cbariias vcslra nostrx mcnli lirmiter infixa
illius co ilinua voluntate laudamus pielatcm , qui manebit. Vidcle quam planum est inlclligere in cha
nobis licet indignis lam fidelc solalium , et lain dul- ritate mulua, quod in Evangelio ipsc Dominus dixil :
cem charilatem in vcstra dileclione contulil : unde Vbi sunl duo vel tres congreguti in nomine meo , ibi
el nccessarium esl omnibus in Christo pie vivcntibus sum in mcdio eorum (Maiih. xvm, 20). Non lantum
illius supcrcmiitciilciii laudare graliam, qua hiimano hoc dc prxscnlia corporali dictum putcmus , scJ
» Frobcn. cpisl. 190
38 1 EPISTOL/E. 58?.
niagis de praesenlia sanctac chariiatis, quw dijfusa \ liono cmn gregc libi subjeclo in oelernac bealitudiiiii
esl per Spiriium sancinm in cordibus nostris (Rom. v, regno.
5). Habenles ihesaurum vcrae dileciionis in peclori- De mca vero prosp^rilate gaudeat paternitas tua,
busnostris, inde unusquisque alium adjuvel secun- quoniam Dominus Dcus, 17111 mortificat et vivi/icat,
dum meusuram donalionisChrisli, sivc in solatio sae- vulnerat et medctur (I Rcg. 11, 6), castigavit mc per
cularis uecessitatis , sive in communionc spirilalis Pascba multa fcbrium fl.igellatione, et pene ad despe-
doclrinx : Et ubi haec Ganl , ibi cerlissimum cst ralioiiem vitae dcduxit. Scd misertus est mihi ob pre-
Christum esse in medio, qni dc corde religioso in cor ces servorum suorum ; sed remanct quolidianus la-
allerius cbarilalis suavil.ilem tliffundit, ul sit una bor cjusdem osligalioiiis, non tamen usquc ad peri-
concordia oiunium Deum diiigcnlium, ct una pielar, culum vilae, sed usque ad cniundationcm, ul opto,
invicera se adjuvantium. deliclorom meorum. Te vcro qnotidie mca mcns
Haec vos assiilua considerantes dulcedine, nostri- Dci omnipotentis clementiac commendarc sludet, op-
que memorcs, Chrislo miscrante, semper dc die in tans ut prolicias i:i omni bono in conspectn Dei. Cor-
diem in charitate crcscite, in fide confirmamini el in pore vero propemodum eniorttio vivida charitalis
spc divina? bonilalis indeficientes aeterna prospcritale virtus vivil in petlore , amaus te, frater mi Aquila,
valete, charissima et jucundissima dileclionis sancta: B ut Palrem , quoniam fiilclcm te semper probavi ; et
nomina ! quoil rari lialicnt, in prosperis et adversis ocqualiler
« EPISTOLA CXLI. ojusdem animi esse in amicos; nec de hoc lui cordis
M> AQUH.AM Si:i; ARNOXEM. thesauro cnilibet du!;itare las esse fateor, quia cha-
(Anno 801, post P.ischa.) ritas Dei diffusa cst in corde luo, simul otiam et pro-
Iteminil atm gaudio de prosperilatc el exaltatione re- ximi, per Spiritum sauclnm , qui datus est nobis , nt
qis. Cupil inslrni de cnusa domni Apostotici , de diligamus invicem , sicut et Christus dilexit nos
Bcneventana conlroversin, el de actis »n convenlu (Rom. v, 5).
episcoporum. Refen stalum sua; valeludinis.
Dcsidcro multum vcslroe dilectionis faciem videre,
Yenerando Palri, et in membris Christi excellen-
el consolalionis tuae solatio foveri. Tempus eslaHernis
tissimo AquiUc archisneculatori Albinus devotus in
providere dicbus, quoc sola pene sapieulia reclcdici
charitate frater indcficicns [Forte, indeficienlis] glo-
potcril. Sa-cularium rerum providentia pauco prode-
Tix salutem.
ril tempore ; perpetuoe vero prosperilalis providen-
Gaudens gaudebo dc fu!e et charilate beatitudinis
tia nullo flne claudetur; quae fratema colloculione
vestrae ; de pruspcritate, salute el exaltalione pii
mulium
principis triumphaloris uiagni,etbgloriosi imperato- q '.' proficerc nemini dubium esse debet, dicente
ipsa Verilate : Ubi sunt duo vel tres congregati in no-
ris, ct nobilissimac prolis illius, fideliumque omnium
mine meo , ibi sum in mcdio eorum (Matth. xvm, 20).
ejiis incolumitate : nisi duo defucrunt in lilteris ve-
Quid deerit boni consilii, ubi tantus mediator inier-
strisdedoinnoapostolico patrenostro, qualiier longa
ccrtatio pastoris et populi lerminata esset; et de Be- esse dignoscilur? Incolumem bcatitudinem luam, cl
pluriniis prodcsse inconsiliisctexemplis, nmlto tem-
neventana conlroversia. Quoniam sollicitus sum
pore divina cuslodire dignctur gralia, domine paler,
valde de Gliis meis, quorum mihi vitam, et salutem,
fili, frater ct amice !
el benefacta pernecessaria csse tu ipse optime nosli.
Et miror cur sapientia el consilio c conventus mul- * EPISTOLA CXLIl.
AD FRATRES FULDENSES.
torum ohrcgni isliiisinlcgrilatcm quoquo modo causa
disceplationisimpiae non Gniretitr : simul eliam solli- (Circa annum 801.)
llortalur ad retigiosas virlules. Mittit palliiim slo~
citus sum audire quid in lar.o lamque prxclaro con- racium pro corpore sancti Bonifucii, cl chartulam
ventu dc staiu sancloe Ecclesioe ordinaretur, et dc mi*salem.
catholicoe fulci flrmilate ; nec tam diatino lempore Snnclissimis, nobisque ctim omni charilalc coleu-
advenientium convcrsalio sinc magno quolibet pro- dis • fralribus sancti Bonifacii Palris cl protcctoris
fectu Cbristiani populi fieri debuit. Tua vcro sancti- D iiostri, humilis lcvila Alcuinns, oclernoc bealitudinis
tas, pastor dignissime, gregcmChristi, tuae sollicitu- in Chrislo salnlcm.
dini commendatum, omni cura per pascua perpetuae Memor ihilcissimac dilectiouis vestra , qua mc be-
vitae ducat, qualenus mulliplici gaudeas remuncra- nigiiissinie cum omni gaudio olim ' s-.iscepistis : ct
» Frobcn. epist. 191. niialus fnit, ul rcfcrunt Annales Francorum Loise-
* Gtoriosi imperutoris. Ilinc palct praesenlem 1'ia'ii otalii apml lioiiqnet., tom. V s.opius laudato.
epistolam posl aeecptam a Carolo in Natali Doniini A Froben. cpist. I9"2.
anni 800 iinpcralonani digniiatcm ; et quidciu, post- • Fratribus sancti Bonifucii. Fiilileiisibus, quod
quam Alcuimis ab infiriuitate, qua se per Pascba moiiasteriuni sanctiis Bonifaciusfiiudavit; ibidemquc
afllictum fuisse asscri!, nonnihil respiiavit, scriptam posl gloriosum marlyrium stpultus cst.
fuisse, id est, anno 801. f Mc oiim suscepislis. Alcuiiiiiin aliquando Fuld;c
c Conventus multorum. « Fecit > namquc Orolus fnisse hinc qnidcm constat ; inccriiiin tamcn rc-
Bomoe&nno 800 « convenlum maxiraum episcoporum, linquitnr utruni ibischoIamapcrucrit1itt.jrasqueipsc-
seu abbatum cum presbyteris, et diaconibus, etcoiui- inet docuerit, prout Tritheniio aliis<iue visum est.
tibus, scu rcliquo populo Christiano ; 1 ad cxamiuan- - Crcdam nihilominus Alcuiiiuui ibi baud otiosum
ciain scilicet et dijudicandam causam Lconis pap;e fuissc, cl pro suo iu soienliis promovcndis fcrvorc,
III et alia tam in publicis quam ecclesiaslicis rcbus Fuldcnsibtis saltcm oplima ad bonas liltcras exco-
ordinunda. Qui convcnliis iu allcrum aiinum conti- lcndas consilia suggessissc. Hoc piofecto ofliciura
583 B. V. ALBl.NI SEU ALCUINI OPERUM PARS 581
quaiiltira lunc Lutalus siira in pr.-esentia vcstra, tan- A litas vcstra notae sint oimiibus, ut plurimi veslris
lum nuiic torquetur animus in absentia , quaerens bonis exemplis erudiantur, et proficiant in salute
videre quos anial, et brabere prasentes quos diligit. aniinarnni stiarum. Sivero vcnerandus Paler » Bonul-
SeJ quia hoc carnalibus non cst concessum oculis, ftts, dilectissimus meus aniicus, non valeat pro infir-
lial spirilali prxscntia pcrpetua dilectio; quia cliari- niitate sua implere regularis viUc duriliam, vos il-
tas quxdeseri potesl, nunquam vera fuit.Quapropter lum judicare nolite, sedexcordcobeditc illi, et amate
tendamus ad illam , quac nunquam flncm habilura ut Patrem, quia ipse ralionem redditurus erit de
cst, in qua beata tpiernilas est, el aeterua bcatitudo : auiinabus veslris. llle pro vobis laborat vagamio et
ut ad hanc pervenire inereamini, iiullus labor vos curreiido, ut quiele vivere [valeatis] et regiilareui
terrcat ; nulUc saeculi hujiis blandiliae retrahanl, sed vitam vestram cuslodialis, el corpori vestro neces-
seiuper illius anior ardcal in cordibus vestris , qui saria habeatis. Vos vero facite sicut fllii charissimi ;
tcrlius in via coines apparuil duobus discipulis ; qui Deum timete, Deum ditigite, et curam sancttssimi
sublalus ab eorum oculis carnalibus dixeruut : Num Palris vestri baliete in orationibus vestris, quate-
cor noslrum ardens eral, dum loqueretur in via et ape- nns longxva prosperitate vobiscum vivat fericher,
rirel nobit Scripturns (Luc. xxiv, 52) ? In litteris ct vobiscum vosquc cum illo vitam habere merea-
*aiiclorum Patruiii quaeramos illum quem illi nccduni B mj„i sempilernain
docti iu Scripturis intcllexcrunt. Modo aperta sunt
Adolescentulos vcstros admonete, instruitc, doccle
oiitnia ; modo ipse aperuit sensuni, de quo dicfeini
in omni disciplina sancla et doc.trina ealholica, ut
est : Tunc aperuit ill s seiisitm, ut inlelligerenl Scri-
digni habeanlur in loco vestro starc, et oralionum...
pluras (Ibid. 45). Nuncevangelica veritastoto resplcn-
vobis dirigere, ubicunque maneatis. Adinoncle corde
detin orbe ; nunc prophetaruiu amigmata sole Inci-
[de] cnsliiatc corporis, de confessione pcccaiorum
dius fulgeut in ecclesiis Christi. Hanc Iucem vcritatis
siionim, de leclionis studio el labore maiuram siue
loia anima seclemini, et Christum inlelligile, in illa
murmuratioiic, et de omnibus rclius qtuc lali aetate
Christum ainate , Christum sequamii;i , quatciiiis
nccessaria viJeantur; et illi subditi flant scnioribu!»
ejus vesligiis sacralissimis inhaercntcs vilam ;eter-
ct magistris suis, humilitate bona, in.religione piis-
nain in ejus sanclissima prxscntia habere mercami-
sima. Et vos scniores qui cstis, bona eis prxbete
ni ; meraores aposlolici mandati dicenlis : Fratres,
exempla, ut non solura verbis, sed viue rcligione
stabiles estote et immobiles in opere Domini semper,
vcstrae erudiantur. Non sint luxuriosi, non elirietati
scientes quod lubor tester non est inani* in Domino (l
servientes, non conlcmpluosi, non inanes scqucntcs
Cor. xv, 5<S). Stabiles estole in loco vcstro , el in
C ludos, seddiscant officiales esse boni in domo Dei,
dcvoiione proposili veslri. Nolile dcrelinqucre san-
ut benediclionem et gratiam, pcr inlerccssioneni
clissimum Palreui vestrum ; stale circa sepulcrum
sancti Bonifacii Patris sui, a Duo Chrislo recipere
cj:is, quatenus ille preces vestras offerat oimiipotenli
mereantur, incquc dcprccor ut perpetua incmoria
Deo. Nolile concupisccre saeculares vanitates, sed
habeatis vobisctim in sanctis orationibus vcstris ;
c s lestes auiale beatitudines ; et nolite , sicut Doctor
lcinpiis ciiim appropinquat, quod nuiius effugeru va-
geiitium ait, conformari huic sacitto, sed reformamini
let * praeparet sc unusqnisqiie, ul veslilus bonis mo-
innovitate sensusvestri (Iiom. xni,2). Ttirpc est cnim
ribus, non nudtis apparcat in conspeclu Domiiii
inoiiacho militiam spiritalcm ainittere, et sxcularibus
Dci sui.
se implicarc negotiis.
Non sint niunnurationes iuler vos, non odia, non Dircxi ununi h pallium sloracium ad corptis san-
invi.lia-, non detractiones ; et nolite judicare alter- cii Uonifacii Palris nostrl, de cujus sancta inler-
ulruni ; sed in humilitate et concordia omncs vcslne cessione pro peccalis raeis magnam habco fiduciani ;
fiant aclioncs : Obedientes praipositis vestris, non ad quatenus cgo pcccator vcl veniam habere merear
oculum taiitum, sed excorde,quasi coram Deo (Ephes. ca dic, qua veslra sanclilas coronam rceipiel beali-
vi, 5, 6). Obedieniia vesira, charitas vestra, hunii- n ludinis asternx.
fuil viri , qui non Turonis lanlum, sed in universa riler inscripta, quamvis eadera siraul ad omnes epi-
Francia magisterium exercuit, ut loquilur Allfridus scopos et monasteria anno 787 missa fuerit. Exhor-
libr. i de Viia sancli Liudgcri, num. 9. lalur ihi rex Carolus omncs ad excolcnda et restau-
» Bonulfus seu, ul alii scribunt, Baugulfus, qui randa tam in ecclesiis cathcJralibus quam in n ona-
lioc tenipore prxfuil raouasterio FulJensi, Slurmii sleriis lilleraruin sludia. Mabillonio verisimile e>t,
seu Slurraionis, qui anno 779 obiit, successor. Is < Alcuinum ipsum, qui lum in Caroli cninilalu crai,
vero anno 802 < potestalem, quam habuit, reliquit, eidem auctorem fuisse ut hauc epistolam ad univcr-
ct successorem Raigariiim accepit, > ul referl an- sos cpiscopos et abbatcs millerct, qnani forsaiv
nalista Fuldensis. Causa ob qtiam Baugulfus abba- Alcuinus ipse diclavcral. i Edita primum fuit a cl.
tiatn dimisit, fortassis infirmilas fuil, qti.eiilum ad Sirmondo ex cod. ms. inonasleni sancli Amulli
soffcrcndam regularis vita duritiam inepluin reddi- Mellcnsis; qux etiain integra exhibelur apud Bou-
<iil, de qua illum Alcuinus bic a suis fratribus judi- quet., tom. V Script. Rer. Gall. paa. 621. Negai
cari noluit. Hinc mihi videtur, tempore scriptae quidem Carolus Cointitts ill.un Baugulfo abbati fuissc
hujus cpislol.c seu ah ipso Baugulfo, seu a suis mo- inscriniam, levi prorsus argumemo; quod refutal
nachis cogiuilum fuisse de abdicalionc abbaliae ; cl Mabillonitts libr. xxvAnnal. num. (il. pag. 279.
proplerea camdem cpistolam p.ittlo aute annuni 802 •> Pallium storticinm. Dicluin t a colorc sloracis,
esse collocandam exislitno — Ext>tal cpistola Caroli qux gutta similis est mali cydonis, i imiuit Papias.
M.igni Baugulfo lolique illiut congregniioni singula- Vid. Du Cange Glo^s. vocC Stax:racium.
335 EPISTOLiE. 580
Misi charltilam Missalcm vobis , o sanctis- A *"> 5) ; lunc vera probaliimr amicilia , ilum falsa
siini presbyteri, nt babeatis singulis diebus, quibns cessabil adulatio. Mulli prnniiltunt socioiatem, seJ
nreces Deo dirigere cuilibet placcat ; quando in pauci cuslodittnt. Nec mirtim ; quia multi sunt vo-
honorem sanctx Trinitatis; quando de amore sa- cati, pauci vero electi (Matth. xx, 16). Scd quid ad
nienlix; quandode pcenitentiae lacrymis; quando hsec? Jur.gal sc lionio Deo, et habebit cuncta quse
<Je cbaritate perfecla, vel quando ad suffragia ange- necessaria sunt. Quwrite primum reynum Dei et jitsli-
lica postulanda, vel omniuin sanctorum cuilibel po- tium ejus, et omnia adjicicnlur vobis (Mutth. vt, 55).
stulare placel; vel eliam si quis pro peccatis suis; Dolores et tribulalinnes bujus vila>, nos i|uolidie ad-
vcl pro quolibcl amico viventc; et etiam pro amicis monent Deo jungi, terrena fugere, ccelestia amare.
plurimis; vel etiam fralribus de boc saeculo rccc- Sed heu.proh dolor ! his optamu> miscriis diu intcr-
dcntibus faccre vclit orationes ; vcl quando speciali- esse, et tninus pcrpctuam qtiasrimus rcquiem ; no-
ler bcatse Mariae gcnitricis Dei virginis perpetna? stris inhiamus cupidilatibns, riinus Dei prseceptis in-
deprecari velit interccssiones ; vel etiam sanciissimi hajrentes, qui palerna pietale nos casligat, tit animo
Palris vcstri Bonifacii cantarc quis vclit, ct prsesen- ha^c lemporalia fugiamus , et ad selcrna fe.-tinemus,
tiam illius piissimam advocare prccibus. Ha;c omnia ubi vera est bealitudo. Ut al hanc perveuirc mc-
charitatis inluitu vobis dirigere cttravimus, depre- H rear, Deo iniseiante , tua me ssnctitas oraliomim
canles htunilitatem veslram, benigne suscipere, suffragiis adjuvct. Periculum mcum novi, pcccala
qnod plcnissiina charitute vobis dirigimtts. Facial mca agnosco. Lleo supplcx servorum Christi dcposco
qnislibel de cis, quodcunque placeat, et ne me re- intercessiones, ut mei raiscreanlur. Spes et con-
prehendat in charitalis ofiieio. Unusquisi(ite eniiu solatio mea omniuin Redemplor Dcus Chrislus, cui
in suo scnsu abundet, et scmpcr facial Dco placita, laus et gratiarum aclio pro omnibus bonis, qiuc mihi
et omnibus sanclis, qiiatcmis cum illis perpelua vi- gratuila pielale concessil in hoc saecnlo.
sionc Dotuini uoslri Jesu Christi frui digni invc- Vive Deo folix, niuii lo nam viverc mors est ;
niaiitiir. Vera quidem est homini vivere vita Deo.
Mei meinorem sanclam beatiludincm vcslram Do- « EPISTOLA CXLIV.
minus Dcus in omni postulalione sancta exaudial, AD ARISONEM.

el prcesentera fclicilalem, fnturamque beatitudinem (Anno 801.)

vobis condonare dignelur, dilcclissimi fralres. Dc- Arnonem ad S. Martinum videre , et cum illo de vitw
precor ul nobis pcr lilteras beatiludinis vcstrx no- sitw rationibus consilia inire desiderat, aniequam
ex hac vila deccdere cogatur.
tdin faciatis, si hx ad vos pervcnerint liltcrx, ct
1 Domino merilo amabili Aquilx pio prasuli el pa-
quid exinde vestnc placcat prudcntite. Qtiod mcum
ciflco, Albinus salutem.
csl feci, charitalis implcns ollicium in amore ct ho-
Perpelua charitas occasionem semper inveniet sa-
ttore Domininoslri Jcsti Cbristi.
Itilationis ad aniicum, ut gaudcal in lectione littera-
158 b EPISTOLA CXLIII. nim aniraus ftdelis, cui non est datuin l.ciari in pra>
AD AIl.NONEM. sentia oculorum. Sed melior est lidelis animi aspe-
(AllllO 801.) ctus in charitate , omni inlnitu pnpillarum. Lleo
Illum, ul ad S. Murlinum vcnint, invitat : ad caele- animo spirilalilcr Deus inspiciendus csl, i:on oculis
stia uspirat, et pro se orari cupit. carualibus, quos communes habemus cum vermicu-
Opliino prxsuli Aquike Albinus salutem. lis : cujus visio onmiscst beatitudo, qu:c sauclis pru-
Occurrat chartula, charilatis calamo conscripla, mitlilur in sempiterna gloria, a qua tolliiutur impii,
vestra; reverenlise, frater dcsidcranlissime, tttis su- ne videant gloriam Dei. Ad banc pcrpctiuc beatitu-
surraus auril-us, ul vcnias, si fieri possit, ad limina dinis visioncra nos invicem cxborlcmur, quia fraler
beati [Marlini] Patris noslri, proiectorisque vestri, ut a [ratre adjulus, civitas est firma (Prov. xvtti, 19).
tuus lccum familiari collalione [Albinus] sodalis [Tamen si hxc vera , qux dixi de animi visione,
agerc exlreraa salutalionis verba valcat : quia fesli- f) valde vera videri debcani] queJdam mihi dispendium
nat bora divisionis inter fralres, scparalionis iuler esse in absenlia faciei veslra; video , [non propter
amicos. Funii Iwmini in domum wternitalis suw, et nigros in capite capillos, sed propter oculos dulcissi-
circumeunlibus circa eum in plalea ptangentibus (Eccl. mos, et amabilcm charitatis loquelam, quam intcr
•■' Miti cartulam Mixsalem, ctc. Similcm misil ad exercilalos : non rogatu sancli Bonifacii, quocnni
luonachos Vedastinos. Vid. episl. 51. Auclor Micro- Alcuinus vix consueiudinem babuit; sed excbarila-
Ingi dc Eccles. obscrv. cap. 60, tom. XVHI Biblio- te crga fralres sanclo Bonifacio servientes, et in hu-
Jhecas SS. Palrum pag. 489, Edit. Lugdttn., ait : « Al- jus honorem.
cuimnn rogatu sanctt Bonifacii archiepiscnpi Mogun- b Froiien. 107. Edit. Mabill. 14, ubi inscripla :
tini missales orationes composnisse, nt presbyleri Optimo prwsuli cvunjciicoque doclori, omisso nomine
itlius temporis, nuper ad fidem conversi, nondum proprio. Mahilloiiius e.v conjcclura ad Liudgerum Mi-
ecclesiasticis officiis inslructi, nonlum eliam libro- migardefordenscm cpiscopum dalam censuit. Sed
rum copia pradili, vcl aliquid haberent, cum quo hicc conjectura ex cod. nis. Sulisb. cvertiiur, ex
oflicium suum qualibet die possent explere. » Sed quo hic emendaiioi' prodit. Hanc cpistolam cum aliis
in his plttrimiim allucinatur auctor prxfatus, prout jungo, in quifcus c.reura, ob iugravescenlem morbum,
ex hnc epistola manifesltim esl; non enim has inis- moriis mcinoria est.
sales orationes misil ad presby teros nnper conversos ; Edil. Mabill. ir>. Fioben. 108. Integrior bic »[>■
i»ed ad presbyieros monacbos diu in ofliciis diviiii» paret ex coJ. Salisb.
 387 B. F. ALBIM SKU ALClINI OPEFIKM PARS I. 588
nos firieliter babcre consucvimiis. Ego siquiriem A Currenti legatione, litterie bealitudiiiis tux venc-
• vocalus al palathim, propter inflrmilalera eorpus- runt ad mc,suavissiinxsalutationis asserentes verba,
culi niei venire ncqueo, te 159 spectans, vita co- quibus laeio perlectis anirao noia agnovi, desiuerala
mitc, in riomo Dci et sancti Martini]. Si quo mo.:o consideravi, kcta [Mab., lxlus] lcgubam in ouiuibus
[Coil. Mab., Si aliqnando] desiileriura lioc mihi ania- vcslri animi sanclis&tniam de nobis devo:ionein vigi-
biie, Deo miseraute, evenire valeat ad invicem con- lare. [Ad quas accilo notario propter fcslinalionem
tcinplari, anteqnam rumpatiir villa aurea, et conte- portiloris pauca rescribere curavi; maxime quia pcr
ratur rota super fontem (Eccle. xn, C), et eal bomo Candidum filium noslruro, fidelera fair.ulum vesirum
exterior in rioiiiiun aitnrnitalis sux plangentibns r duas autc dircxi cliarttilas, unam ad d Candolfo-
circa eum amicis ; et spirilus reverlatnr ad judieium villam, aliam ad Aquis palatium; quem reor, mise-
illins, qui dcdit eum (Eccle. xu, "). Hujus vero jucli- ranle Deo, le c revertentem ibi invenissc, qui omnia
cii tcrrore lolus eonlrcmisco , srccularisque negotii de uobis tibi viva voce pandere potuit, quoraodo Di i
deposilo onere Deo soli servire, licet pigro corde et clementia super infirniilatera el scncclutem nostrara
imposiiogradu,eligam,ncmerainiisparalura diesilla respexit, ct nos pacifice a slrepilu hujus sa-culi libe-
per omnia inveniat. Scd Deo miscranle, vitaque co- ravit; ut quieta conversatione spectarera diem c.\-
mitc vulnera qrac bujiis saeculi miseria mihi infclii i- B tremuin, qui pene nemini limge est, sed maxime li-
ter inllixerat, secundum consilia vestnc sanctiialis memlus csl ei cui prope cssc agnoscilur el jam in
medcri aggrediar : hisque transactis inter nos consi- januis slare.] Tua vcro sanciilasvigilct supergregeui
liis (quod sinc lacryrais non dico) ulliraum vale fial Chrisli, ne lupinis morsibus aliquis \)ln!>., aliquii:]
[inler Aquilam et Albinmn]. Et ego perpetiialiler tuis 160 desit gralix Chrisli tuis suljcctis [F.,abjectis]
sanctissirais corroboratus consiliis alque oralionitas, admoniiioniljus ari tc respiciens, quia pcrdilio cujus-
spectans spectabo [in loco pnefinito], quando rercr- libet auiiiKC pastoris est deirimentum. [ f Vocalus fui
tatur Dominus meus a nuptiis pulsare jtinuam (Luc. ad doniinum raemn DaviJ, scri infirmitate tardaius
xn, 36), an cuslodem doimis vigilantcm invenial ; non veni, seu et volunlale fui delcnttis.] llle fclix esl
hujusque timendse hora raoniento peraclo, utinam qui casligatione Dei catenatus est, etab liujus sxculi
tuam beatitudincm propter necessarias pro peccalis lurbatis liberalus proccllis. Nec uuquam tanluradiri-
meis intercessiones superstitem relinquam. Quia tiis sxculi circ.umfusus lxtal>ar, quantum cousiuera-
fidcs m extrerais probatur, qu;c pene rara invenilur lione quieta vilx raeaj gavisus sum. Oplo, Deo mise-
in bominibus. Oiuncs enim valdc ca indigent, sed rantc, ut pcr tuain ellieiatur dileclionem, quod pcr
pauci habere videnlur. [Has le non pigcat sxpius le- meam segniticm fieri uon polcril, id est, ul aniple-
gere litterulas, quas lacrymis dictavi obortis ; qua- G xiluis etalloquiis charilatisveslrxliccal raihialiqiiain
tenus in mcinoria habeas, quid maxime a le meum horam pcrfiui. Non est episcopus, cujus magis velira
spectet desideriuin ; et quod vix inveuitur in quain- prxsenlia uli, secundum Dei miscratiouem, quain
pluriniis, in tc eertnm mibi habere agnoscat anima vestra. Quod ut fiat, ille cfliciat, qui ait : L'bi sunt
mca in loco prsedeslinato sibi.] Te vcro divina cle- duo vel trcs congregati in nomine meo, ibi sum in mc-
mentia, Pater desideranlissime, mullo tempore in dio eorum (Matth. xvui, 20). Periculiim esl fiMgili
servitio sancUe Ecclesix et multarum profeetu ani- anirao in liiijus sxculi permanere lempestate. Mariba
mariira prolicere faciat, ut-cum multiplici laboris tui minislrabat Cbrislo, sed lameu circa plurima occu-
frtictu ad aeiernam laudabiliter pervenire merearis pata, Doniino dicente, legituresse : Maria vero opti-
bealituriinem. Iterum atque ileruni dico, et cum lacry- mam partem elcgil, qiiiv non auferelur ab ea in m.er-
mis riico, mei memor esto. Omnipotens Deus te cu- num (Luc. x, 40, 42).
storiiatet in onmi bouitate florere concedat, dnlcis- [Si placet Deo, ut venias ad Iimina S. Martini
sime et oinnimn riilcclissimc pra-sul. miillum dcsiricro, oplo atque deprecor. Sin autein,
» EPISTOLA CXLV. vel littcrx vestne veniant loqucntes in aures Alliini
AD AR.NONEM VIII '.IIU'1'lM.ill'l M.
lui, uli per porlitorem illarum loiigiorcm cbartulx
(Amio 8U1.)
Epistolas ad se missai respondet. liursus prccsenlia Ar- seriem vobis dirigere valeam.] Mirabar in quariaiii
nonis frui desiderat, impeditus ipse venire ad pala- cbartula dileclionis veslrx quoddara verbum, quod
lium. ibi legebam in eo ; ubi posl competentcs et animo
Domino merito iu membris Chrisli araanlissimo meo dcsiderabiles sensus dixisli, quod proplcr occu-
[Aquikc archiepiscopoj Albinus malricularins sancti paliones nil mihi transmittcrc poluisscs raiimisculi ;
Martini sempitcriiara salutem. quasi in auro vel argento charitas nostra consistal ;
« Vocatus ad palatiiim proptcr infirmilales, elc. seu Cundam-iillam ex Mirxo ad pagum Tullenscin
Vid. episl. 134 ad Carolum paulo ante descriptam. relert, el de Gondrevillc ad Mosellara prope Tullura
Scripla cst epistola , dinn Arno Roma rcdirel amio iuterpretatur; quamvis cclebermnus Yalcsitis in
801. Vide eti-.m epistolam bic sequenlem. Nol. Calliarum, p. 259, id dc Coiutecour in p igo Va-
b Edit. Mabill. 40 (Froben. 109). Hic vcro magis brensi propc Conflans doclarei.
inlegra prodit ex cod. ras. Salisb. c Hevertentem, Horaa, pulo, per Cundolfovillatn ad
c Duas.... chartutas. Duas priorcs , immcdialc Aquis paiatium.
hanc prxcedenles forlassis? ' Vocalus (ui ad dom.num meutn Ihivd. Vid.
d Ad Gundolfoiillam. Kev. aticlor Prodromi Chro- epist. priorcm.
niei Cottwicensis, pait. n, p. 819, Cundulphi rillam,
 580 kpistof..*:. 7,'JO
dum lanla est, ut vere fateor, in aniino meo : vel A tiones. Sed hcu , proh dolor! nmlii snnt amniores
etiam , ul crcdo, el in tuo : ut in comparatione cjus hujus decepiionis, et pauci cullores verarum divi-
charilalis omnis divitiarum species vilesc.il. Illa esl tiarum (// 7iin. m, i) , dicenle ipsa Veritalc, Mulii
vera, de qua modo scripsisti, pericula flumiiiuin non sunt uocati, pauci vero electi (Matlh. xx, 16). Sed
subire.dequibus dicitur: tlumina mutta non obruenl inter paueos contemlamus esse, ut intcr eleclomm
charitatem (Cant. vm,7). Ha:c vigeat incordibus no- numerum meveamur deputari.]
slris, non vana auri vel argenli species : qux non De can'>nica vita et regulari inslilutionc, quiil mea
prosunt possidenti! us illa, scd magis obsislunt, nisi ignavia scribere, vel vcstra occupalio implcre pote-
eisqui illauti ad salutein animx suae in largii.ionii.us rit? vel quid sanctis canoiiibiis addere, vel regulari
paupcrum didiccrint et opere perfecerint. Oinnipo- discrelioni niea suflicit in peritia, vel te iiiile admo-
tens Deussanctitatem tuam ad mullorum profeciio- ncre, undcab infanlia erudilus fuisti ? Yel quLl sciro
nem salute perpetua, benedictione felici incolumem valel de jiuliciosseculari mea socordia, inter qu:e inm-
prolegere et custodire dignetur, doininc Pater dilc- quam fieii volui? tamcr. si mea diligentia aliquid
ciissimc el desideranlissime , atque bonore in Deo inJe agnoscere poteiil, duni certus sciam quid quaj-
«lignissimc. ras exinde, segnis non ero quid scntiam ostendere.
• EPISTOLA CXLVI. " c De calholicx (idci vero ratione tempore opportuno,
AD JKMIM..H ARCHIF.IMSCOPIM SAMSBURGEItSEM. diviuo inspiranle Spiritu, non me abnego aliquid inilo
(Anno 802.) considerare secundum catholicorum scripta Patrum,
Signi/icat sttum erga Arnonem affcctum. Ad quffsita alque ad veslrce augmenlum sanciiUlis transcribere :
respondere parlim recusat , partim promiltit. Regis quod valde necessarium multis video, qui magis sa>
justitim amorem laudnt : ministrorum avaritium cularia quxrunt quam spirilnalia , nescientes quod,
carpit. Mittit cum muneribus opusculum in Eccle- seciiudum Aposloli dictum, impossibUe est sine fine
siaslen Salomonis ad describendum.
Deo placere (Hebr. xi, C). LDe orationibus vero pro
Reverendissimo Palri Aquilae archiepiscopo bumi- vobis nullatenus inea mens oiiiivisci polest, sed qua-
lis malricularius Albinus salulem. dam suavi rccordatione in conspectu Dei luai bca-
Nono Kal. Junii hora tertia hcatitudinis vestrse titudinis con.en cordi raeo inflxum teneo,niaxime
Eaissus ail nos pervenit, horaque nona ejusdem diei anle sepulcrum confessoris Clirisli atqne inlcrcesso-
necessario se revcrsurum pradixit. Quapropter, in ris vestri beati Harlini, inter sacrificiaquc sanclo-
lam angusto lcmporis articulo me constituto, alia rum Christi sacerdolum illud scribere feci]. De slalu
dictare non potui, nisi gratias taiitummodo agere pro vero inlirmitalis ine.c et voluntatis, candidus meus
dulcissima charitalis veslraj munificentia, et de san- C libi omnia dicere potuil. Quapropter superfluum est
ctse fldei probalione, quam seinper vestro inessepc- aliquid inde scrilere, nisi hoc tantum dicere. ul ora-
ctori \Q\ veracitcr agnovimus. Sed multum niese nis corporis mei dignitas reccssit, et sxcnlaris dele-
nocet devotioni infidelitas accipientium lilteras meas ctatio procul aufugit. De bona siqiiiilem volunlate
vobis dirigendas. Nam memini me anno transacto, domni imperatoris valde certus stim , quod omnia
b volis de Italia revertcntibus, duas dirigcre cbartu- ad rectiludinis normani iu regim sil.i a Deo dato dis-
las; similiter modo obviam veslro adveutu duas poni desiJerat : sed tantos non babet jiislilix adju-
transmisi ad palalium ; scd ncscio quae ex illis ad lorcs, quantos eliam subversorcs; nec taiitos prardi-
Testram pervenerunt praisenliam. [Quia sicut mihi calnrcs,quantospr:edalorcs; qnia plmcs snnt, f/«i sua
suave fuit veslrae allocutionis collatio , sic niibi ju- desiderani ,quam Dei (Philip. u,2l).Tuavero sanctitas
cundum est salislitteraria salutationesxpius vestram a neminemunera suscipiat pro causis, quia optime no-
appcllare auctoritatem ; atquc in acripicndis veslne sti in lege dictum, munera excacant corda sapicntum,
dilectionis lilteris, niultum mc gaudcrc certissime et subtertunt verba justorum (Exod. xxui,8). Quod
scito, quia non cst pontifcx in hoc regno, cujus mc malum nimie inter Cbristianos viget, quia qui propria
niagis fldei crediderim, aut magis ejus salutem opta- spernere juhentiir, alicna cum iniquitate rapiunt. Uoc
rem in Domino, vel illius sancta consolalione frui, D veromaxime tua bona provideniiaprohihcat omnibus
vcl in loqucla, vcl in litt<>ris desiderarem. SeJ mi- lu:e veneranda: verilatis legationem spectantihus.
seria hujus mundi disjungit charos, et convcnientes Munera vero dilcctionis vestrx suavissima cnm
scpar.it aniiuos, alque ardenlius eximle nos docet ad omni mentis alacrilate suscepimus, licet nullius
eam festinare vitam , ubi nunquam charus deeril, nunc mens mea desideret munusctila propter animi
nunquam inimicus adcrit; cujus vil* bcalitudiceni mei rcquiem; tua tamen mihi sunt semper dulcia.
qui agnoscit, facile hujus sxculi spernit delicias, qiue n axime in veslimenlis, qux mco corpori satis op-
uon sunt dclicix, scd dcccptioucs ; non dulcediues, pnrtuiia seinper fuerunl. Direximus benedictionis
sed amaritudines; non verx divitix,sedfalsx adula- g*ratia charitati vcstrx duo capita, propler duo pr;c-
• Hanc cpist. bactenus ineditam damus (nunc 1 10) sione Arnonisex Italia inlelligi possit, ratio est quod
ex duobus cod. mss. , uno Salisburg. , altero Sanct- hrcc epistola directa sit ad Amonem legatione pu-
Emraeraraiano. Qux uncis inclusa sunl in solo cod. blica adfaciendasjustilias.atque adeo missi regii
Salisb. bahcntiir. munere jam occupalum, quod deinnm anno 802 fa-
b Vobis de Italia rcvertenlibus. Nimirum anno 807. cliira esse, diccmus infraad cpistnlam 112 (nunclSl).
Quod vc 1 1> Alcuinus bic non dc priori aliqua revcr- c De cntholiccv fidei ratioue. Vide notas epist. 152.
591 R. F. ALCtNI SEU ALCUINI OPEUUM PARS I. 591
ccpla charilalis; et iimtm sagellum album sublilc, A personas ture lieatitudinis forel convcrsalio. Etiam
proptcr pcrpetmc pacis concordiam, quna sempcr una quain pia et religiosa sedulilate eeclesiaslica colere»
eadem debcbii es:.e inter nos. Direxi quoqiie ad oflicia ; vel qnalitcr impias disceptaiiones odio ha-
transcribemltiiii, si placet, nobisque iterum redden- beres; qiioniam omnia certissimum cstDeo placere;
tlum (quia aliud non balico, nisi illud lanlum) 162 el Sancli Spiritus gratiam tno pcctori abundanter
opusculum in Ecclesiastcn Salomonis. Cujus opusculi influcre demonstraiit, et illam tuo corde ardcscere
causam ct rationcm cx ipso prologo inlelligcre poleris. flammam, quani ipsa Veritas testatur se mittere in
Sed dcprccor ul cilius trauscribatur, si dignum du- tcrram, ut ardcret (Luc. xn, 49), quoniam nullis po-
cas, atque mox remitlalur nobis, nc pereat pueris lciit fluminibus cxtingui.
noslris lalioris nostii devotio, qnia aliud, sicut dixi. Gaudens gaudebo de augmento bonoris veslri et
non habeo, nisi istud lantummodo. [ Omnipolens <> de s:giIIo sacerdolalis dignilalis, quod apostolica vo-
Deus perpclua te prosperitate custodirc dignctur, bis superaddidit auctorilas; sed sciens scito quod
atque in oinnibiis saiictarum divitiis virtuttim florcre bujus honoris clarilas prscdicalionis poscit instan-
concedat, domine Paler el dcsiderantissime fralcr.] tiam. Palliuin sacerdotale diadcma esl. Sicut regium
diaclema fulgor gcmmarum ornat, ila iiducia prcedi-
« EPISTOLA CXLMI. j[ cationis pallii ornare debcl honorem. In hoc cnim
AD TIIEODULFUH ARClllKHSCONJll.
hoaorem suum habet, si porlilor veritatis prxdica-
(Circa annum 802.) tor cxistit. Meinor esto sacerdotalis dignitalis lin-
l.nu.Uit illius virtutes : gratutalur dc oblenlo ub apo- guam ccelestis essc clavcm imperii, et clarissimam
sloltca sede pallio; horlatur ud iiuluntem prmdi- caslrorum Chrisli tul am ; quapropter ne sileas, ne
calionem. Itinerunti fausla precutur. taccas, ne formidcs loqui, habens ubique operis tui
Pio Patri et prudenli magistro, nobisque cum omni itincrisque Cbristuiu sociuin el arijulorem. Nec enini
amore amplectcndo b Theodulfo archiepiscopo, hu- fas est tam clari luminis, tam aflluentis sapientiac
milis levila Alcuiuus salulem. lucernam sub modio abscondi, sed in honorem lar
Solent ex abtindanti charitatis fonlc verba fluere gitorrs omnibus splendescere liimine vcritaiis, qui
dulcedinis, quia quoddam refrigerium est xsluanlis doinuni Dei ingrcdiiinlur; quia messis quidem mulla
in amore cordis scrmonibiis oslendere, quod mente est, operarii aulem puuci (Mattlt. ix, 57). Sed quo
maximc tenelur. Unde ego privatse charitatis instin- rariores, eo instantiores qui suiil esse necesse est.
ctu condiclum ainicitiae jus pictalis inluitu rcnovare Exalla, ait Prophela, sirut tuba vocem titam (lsai.
cupiens, his litlerulis vestrse sanctitati fldein meam LViil, 1). Aliusqiie : Sit guttur litum sicttt aquila
in mcmoriam revocare volui, ne thesaurus memo- c tnba rita mj. |egc . /„ gultHrc s;t lHba qmt; aquita.
ii;e longa oblivionis rubigine vilescat : maxime quia etc.] super domum Dei (Osem vm, i). Mulli occupant
filius uoster Candidus, vesler fidelis famulus, plu- lcrram, sed quaerenti Cliristo frucium non aflerent.
rima bonitatis insignia nobis de veslrac bealitudi- Tua vero, vir venerande, sanctitas honoret ministe-
nis nominc narrare solel ; vel quam libera voce in c rium tuum; prnedica opporlune, imporiuiie, ct ul tra-
conventu pnblieo veritalis lcstimonia pertulisset; vcl pezeta sapiens multiplica pecuniam Domini, ut dena-
quam honcstis moiilius inler majores minoresque ria mercede dignus efliciaris.
« Froben. enisl. 193. cl tunc dcmum archiepiscopum diclum fuissc. Scd
•> Theodnlfo archiepiscopo Aurelianensi. Ubi no- hxc opinio ex hac epistola peuitus evcrlitur, cum
tandus est litulus archiepiscopi, qui illi non ratione cerium sit Alcuinum vilam suam ad illum anniim
scdis snae, qu.c nunqiiam metropolitica fuil, sed ho- non produxisse.
nore personali, ob adeptum asede apostolica palliiim, Occasioncm crrandi viris celeberrimis praebtiit
ut inferius dicam, compelcbat. Scripsit vcro Alcui- carmcn ipsius Theodulfi ad Modoinum (Sirmondi,
nus hanc epistolam, prout cx illius contextu liquci, tom. II, pag. 825), quod ad annum 817 referunt, et
ex nionastci io Turonensi posl annum 796 quo sc illuc hisce vcrsibus concluditur :
recepit; et eo quidem lempore, quo jamjain virc.s Solius illnd optis Romani prxstilis exslat,
corporis ob conlinuam febrcin fracte csscnt, et sen- Cujus ego accepi patlta s.incia maua.
sini dcflccrcnt, de quo in aliis quoque epistolis, anno D „ , , ., ... ,,.,
800 et serius scriptis, ingciniscit : pr.csentcm vero V".'.'0 er&? ^™™ d-e. Stephano IV papa, cui Tlieo-
scriptam esse aono 802 in notis sequentibtis obser- dulfus a Ludovico Pio obviam missus fueral, inter-
vabimus. pretati sunt viri laudati, quamvis Theodulfus ponti-
* In conventu publico. Hoc non dc synodo dioecc- ticem ibi haud nominavcrit. Enimvero Theodulfus
sana, sed de convcntu totius regni seu impcrii in in co carminc conquerilur, se culpa neque probata,
praesenlia regis seu imperatoris celebrato intelligen- ncque unqiiam a se confessa, exsilio damnalum fuis-
duin censeo. ilic vero, meo (luidem iudicio non alius sc, addilque, quod in.se ctiam confcssum nemo judi-
fuit, quocum iler Tbeodulh Aurclianensis, de quo clum exercerc potuisset, nisi Romanus pontifex, scu
Infra, combinari possit, quam convcnlus illc Aqnis- scdes Iloiiiaua, a qua ipse pallium accepisset :
granensii snni 802 in quo imperator Carolus Magnus Eslo forcm fassus, inqnit, cujus censura valeret
« archiepiscopos, episcopos, abbales et comiles clc- Dedere judicii congrua frena inilii?
git, qtios in universuiii regnum suum dircxit, t proul Solins illml upus, etc., ulsupra.
narralchronicon Moissiacense.Vid. infra, col. 595, n.«. Tcncndum igilur Thcodulfum, vivcntc adhucAI-
d» De
ue sigillo
stgtllo sacerdotalis
sacerdotaits dignitatis,
dtgmtatis, etc.
etc. Virorum
Virorum cuino, non a Stcpliano IV, sed a Lcone III, et proba
uoctissimorum, Raronn, Pagii, Sirmondi, Mabillonii bilius qnidciii, prout slaiim dicemus, anno 802, durn
ct aiortim opimo haclenus fuit, Theodulphum a lanqiiam missus dominiciis legalionem in provincia
Mepliano IV papa, duin is anno 8IG Rhemis Lndo- Narbonensi obiret, ct honore pallii et liiulo arcLi-
vicum impcratoroni coronasci, pallium accepissc, cpiscopi fuisse dccoraliim.
593 EPISTOL.f). 501
Hoc opus, hoc ntpnim fumn te subtrahit i^nl A perum dividil solali.i, sciens pauperimi manns gazophy-
Iloc opus, lim: eleniui ctclesli le ioscril aul;t.
lacium esseChristi, qui selestabiiur in die magno acct?-
Uoc poeta. Sed aposlolica auctoritas boc ubique pisse, quidqtiid minimis suis in hac crogaHlur luce.
adtuonere probalur; hoc ct ipsa Veritas prxcipit di- t EPISTOLA CXLVUI.
cens: lte, doceie omnes gentes (Matth. xxvm, 19).
AD ELMDF.M.
Item Psalmisla beatum esse refert, qui meditabitur
Episiola penitui atlegorica, in qua comparatur Ilico-
in lege Domini die ac noete (Psal. i, 2). dulfus Patri vinearutn.
Plurima forte vestrx videlur prudentix mearb Pontifici magno et Patri vinearum Theodulfo Albi-
garrire imperitiam ; sed majora opto vobis divi- mts salulem.
nx pietatis gratiam spiritalis beatiiudinis conferre Legimus in Paralipominon cellis prxesse vinariis
tnunera. (gitur ea fiducia has dtclavi lilterulas, quia Zabdiam lempore David, Deo dileclissimi regis (/ Pur.
sciebam vesiram sanclitatem pix charitatis donis xxvn, 27); niodo, miserante Dco, meliori populo se-
divitem esse, et libenler susiinere verborum ponde- cundiis prxest David, el subco nobilior Zabdias cel-
ra, qux ex veri amoris fonte fluere noscuntur. Sed lis prxest vinearum , quein ordinaia chai ilale intro-
boc maxime supplici deprecor pcctore, ut me famu- duxit rex in cellam vinariam, ut scolastici floribus
Imn vestrx sanctitatis in sanclis oralionibus commcn- B fulcirent eum, el stiparent malis amorc languemium
datum habeas, co magis quo appropiuquat dies re- illius, qui Ixlificat cor hominis. Jam si desit qui con-
tributionis. Nam me tacilo pcde curva senectus fe- firmet, forte non deest qui lxtificel in cellis Aurclia-
stinare cogit ad prxsenliam judicis mei ; sed et viam nis, dum spes est in vlnea flofente, non in ficuhiM
itineris mei, quasi latro rabidus, continua febris arescente. Quapropter Joathan consiliarius David ,
obsidet, spoliatis me oplatx salutis vestimentis, ut homo littetatus (Ibid., 32), miltit ad Zabdiam dicens :
vix aliquod servitium in domo Dei explere valeam. Mane surgamus, videamus, quam benc vinea florcat
Unde me major compulit necessitas ad famulorum Sorech, cantahtibus celcuma super eam deriventnr
Chrisli currere suffragiiim, ut me sanctis sataganl fontes cellarii foras. At nunc aperlis apotecx chari-
adjuvare inicrcessionibus, ne anima mea tradalur talis clavibus a procuratore vinex celebretur versicu-
inimicis Domini mei Jesu Chrisli. Tu vero, vir cla- lus iste per turrcs Aurelianas : Comedite, amici mei,
rissime, cui est xlas florida et vividx virtus sapicn- bibite et inebriamini (Cant. v, 1,2). Ego dormio in
tix, et sancii honoris sublimitas, sacrx prxdicatio> dulcedine, et cor meum vigilat in caritate ; venite, at-
nis floribus a vias itineris lui rcplere memento, In cipiteabsque ulla commutalionevinumet lac(ha. lv, I).
omni ioco vesligia tui adventus relinquens, tuusque Gultur meum sicul vinnm oplimum, dignum dilecto mco
tecum, supplici deprecor voto, vadat Albinus in ore C ad potandum, labiisque illius ruminandum (Canl. vn,
et in corde quocunque eas , qui te apud sanclum 9). Ego dilccto meo et dileclus meus mihi (Cant. vi, 2)>
Marlinum sui pectoris portat in arca, et oralionibus Non est dicendum : Exspollavi me tunica mea , quo-
iter tuuro prosequilur, oplans angelum Dci bonum modo induar illa? Lavi pedes tneos, quomodo iit-
tecum ire, ut cum prosperitate eas, et cum gaudio quinabo iltos (1 Rcg. ix, 7)? Non possum surgere ct
feliciter revertaris ad nos. dare tibi (Luc. xi, 7). Si fortn tres panes non sunt aJ
Utere sorte lua feliciler, ut fruaris mercede tuaxter- manum , qui defccerunt in sitarchiis Gabaonitarum ;
naliter. Via est h.cc. vita ; beatus qui pralorum varie- Chrislo benedicente septera hydrix plenx sunt vini
tale non tenebilur in via, quo minus festinet ad patrix oplimi (Joan. n), quod scrvabatur usqiie adhuc ; ex quo
pulchritudinem. Felix, qui sarcinam divitiarum in pau- arcIiitricIinoTuroi)icxcivitatis,mandantefiliovirginis

• Vias itinerit tui. Hunc igitur locum interpretor 99 describil, narratqtic qualitcr ipse, variis Iket
de ilinere a Theodulfo suscepto post convenium annd quercliantium dnnis lentatus, munus judicis absque
802 mense Oclobri, nt narrat chronicon Moissia- corruplione ubiquc exsecutus fuerit , prorsus niini-
cense , Aquisgrani cclcbraiiuu» in quo Carolus impc- rum ad mentem imperatoris in illo conventu decla-
rator t clcgit ex oplimatibus suis prudentissimos et ratam.
sapienlissimos viros, tam archicpiscopos, quam et D Scio ccleberrimum Mabillonium libr. xxvi Annal.
leliquos episcopos... ct direxit in universtim regnum Bened. num. 71 et 72 hanc legalionem rcferre ad
suum. > Capitulare cjusdem anni apud Balnzium annuin 798 statim atque Laidradus, legaiionis so-
tom. I Capitul. pag. 345. Huic concordat citatum cius, ordinalus est cpiscnpus Lugdunensis. Scd pace
chronicon Moissiacense , ubi sequenlia leguntur : viri summi dixerim id nullo veleri leste comprobai i ;
i Recordatus piissimus Carolus imperator in die sua neque satis constare quo auno Laidradus, quamvlt
de pauperibiis, qui in universo imperio ejus erant, et illo anno foHassis eleclus, iu sede sua fucrit ordina-
justitias pleniter hahere non poteranl, noluit de imra tus; quem cliam Theodulfus in ck. carm. v. 119
palatio suo pauperiores vassos suos transmitterc ad futurum vocal Lugdunensem episcopum.
justitias faciendas; sed elegit in regno stto archiepi- His igitur non obstaniibus, ex prxmissis niibi vero
scopos et reliquos episcopos ct abbales, cum ducibus videtur simillimum convcnlum illutn publicum, et
et comitibus, qui jam opus non habebant super in- iter Tbeodulfi ct pallii honorem, quod fonassis Thco-
ir> enies munera accipere, et ipsos inisit per univcr- diilfiis pro majori dccore amplissimi sui muneris a
sura regnura, ut ccclesiis, viduis et orphanis et pau- sede apostolica adeplus esl, el de quibus tanquam
peribus et cuncto poptilo justitiam facerent. > eodem lemporc factis Alcuinus in liac ipistoli inen-
Niilliis dubito quin in hoc conventu publico Theo- lionem facit, cum anno 802 coinbinari debcrc, ct ad
dulfo demandata fuerit legatio illa el pncfcctura io eumdem annum hanc cpistolam pertioerc.
provincia Narboncnsi , quam ipse libr. i carminum b Froben. epist. 19-1.
•«i in Pararnesi ad Ju.lices apud Sirmondum a vers.
Patroi.. C. 13
 B. F. ALBIM SF.L ALCLIM OPERLM PARS I. 39C
misceuduui quis ignorat, et hoc servandum est, ne A culpas iu accusalores suos, cur eos lanto proscquan-
millalur vinum novum in ulres vetcrcs; et nemo bibens lur odio. Et mirum, quid se in alienam coniraedi-
vetus statim vull novum , dicit enim , velus melius est ctum legis niessem miltere velint, hoc idem prohi-
(Luc. v, 57, 39). Beatus qui loquitur in aurem au- bente egregio doclore, nbi ait : Tu quis es, qui alic-
dientem. Valeto in pace, charissime fraier! num servum judicas ? suo Domino ttabit aut cadet ,
» EPISTOLA CXLIX. stabil quidcm, potens est Dominus statuere eum (Rom.
xiv, 4). d Habet enim Tyronica civilas paslorem in
»> AD CAROLUM EXCELLEKTISSIlll'11 IMPERAT0RF.U.
(Anno 802 vel 803.) inoribus eleclum , in prxdicalione devolmn , qui tri-
tici mensuram familke Chrisli optime minislrare no-
Deprecatur pro fratribus S. Martini; illosque, el se-
tpsum a calumnia defendit conlra accusationes in vit. Vigilct unusquisque paslor super gregem suum,
causa asyli cterico Aurelianensi prtesliii, et veram ne quis in eo gratjse Dci desit, ut cum paslor omuium
causam orli tumultus pandit. adveniat, dignos eos invcniat perpetua remuncrari
Domino excellentissimo alque omni lionore dignis- mercede.
simo Carolo regi, imperatori atque Augusto, viclo- De coucursu vcro et tumultu qui orlus est in ec-
riosissimo, maximo, optimo alque serenissimo Alhi clesia beali Marlini, vel foras in atrio, in conspeciQ
nus ma tricularius, pra;6entis prosperitatis et futurse B illius leslor qui singulorum corda considerat, quod
beatitudinis acternam in Domino Deo Christo salulero nec me exhorlanle, vel praesciente, vel eliam volcntc
In prima harura facie lilterarum miiii ex tolo corde faclus esl ; nec unquara mc majori esse anguslia in
gratiarum actioncs Domino Deo nostro agendas esse alienis peccalis, quam tunc temporis rae fore fateor;
video, pro sospitale et salutc vestra, non solum nec quantum inlelligere polui, vel audire, fratrum
milii , sed omnibus Chrislianis valde necessaria. consilio quidquam inde gestum est; imo nec volun-
Deiudc a pietale vestra bonilalis misericordia cor- tatem eorura agnoscere polui, ut fieret; nec ullui
poro proslrato, corde contrito, voce lacrymabili de- Deum timens, vel sua: salutis curani habens, ul non
precanda est pro fratribus sancti Marlini, in quorum dicam facere, sed cliam nec cogitare debcre non
me servilium veslra bonitas quamvis minus dignum dubiuni est.
delegavit. Nunquid non missus aucloritalis vestra, vir vcne-
Deum tnvoco testem conscienlioe mese, quod nun- rabilis Teotbertus dccem ct novem dies pro bac inqui-
quain eos tales intellexi , quales audio illos a quibus- siiione inter nos fuit ; etiam et per vices aceusatores
dam denotari, qui paratiores sunt accusare quam nostricum eo?quosvolebal flagellavit, quosvolebat in
salvare. In quanlum vero videri poterit et cognosci, calenam misil, quos volehal jurare fecit, quos placuit
digne Deo faciunt oflicia in ecclesias Christi, sicut, C a<jvesiraro vocavitprajsenliam.Frusiraegoianlolera-
verissime teslor, perfeclius non vidi alios in quolibet pore servicbam Doniino meo Jcsu Cbristo, si in lan-
loco celebrantes, nec diligentius, consuetudine quo- tum illitis me misericordia ei providenliadeseruit, ut
tidiana, pro vestra incolumitate, el Chrisliani impcrii in tam impium scelus in djebus seneclulis metc cade-
stabilitate inlercederc. Illorum siquidcm conversalio rem ; sed verissime absque omui dubitatione falcor,
et vita a viro pcrfecto, el judice incorrupto, et misso nec lantum mereri velle auri quanliim lota habet
fldeli « Vuidone audiri polesl, qui eorum omnia scru- Francia, ul ex mco consilio vel prxparatione tain pe-
tans agnovit quid egissent vel qualiter vixissenl. riculosus tumultus in Ecelesia Cbrisli essel adunatus.
Mec ego tardus fui eos admonere de bonestatc mo- Ego vero pauper et pcregrinus in hoc sa?culo Deuin
nasterialis vitx, sicul illi ipsi tesles sunt, si quis eo- timeo, perpetuxsalutisaiiimx me;e quantulamcunque
ntm testimonio credendura putat ; ncque illorum scio curam babens, qtiaiiquam miuus pcrfecle hoc in vila

• Froben. epist. 195. aperit; semetipsum deuique inilio lotius rei iguartim
t> lste est titulus ipsius codicis Harleiani. Jungenda fui-se, postea vero ad tumultum sedandiiin nihil
csl prsesens epistola dqabus aliis, in causa clerici sui officii intermisisse gravissime contesiatur; et
Aurclianensis, qui ab episcopo suo in carcerem con in horum oiniiiiim lilcm ad te.iliinon:um provocat
jectus inde elapsus est, ct ad sancli Martini basUi- » rcgiorum miss irum Widonis et Teotberti. Maximi
cam lanquam ad asylum oonfugit, scnp.is, quas propterea ha3C epislola habenda est, quod per eam
iiiferius col. 408 et seq. exhlbemus. celenris illa conlroversia episcopi Aurelianensis cum
Senscral Alcuinus ex epist. 119 (nunc 138) Caroli Turoncnsibus in pleniori luce constilualw, ct inno-
impcratoris animum adversus fralres Turonenscs, a centia istoruin (gravissima Alcuini testiflcatione) vin-
Tbcodulfo dc inhonoralione homiutim illius, im<> ipsius dicelur.
cpiscopi atque imperialis sua3 jussionis, accusalos, c Vidone. Coinile, qui in marca Britannise Cis-
acriter esse commotum, scque ipsuin quodammodo marina: prxsidebat, quem illtini ipsmn fuisse cxi-
in suspicionem neglecti oflicii adilucttim fuisse. Qua- stimo, cui Alcuinus lilirum De virtvtibus et viliis
propler in liac epislola primo cum niaxima submis- inscripsit, inferius inter Opuscula Moralia exhiben-
sione imperaloris aiiimum placarc et ad clcmcnliam dtim, ubi videas iiioiiiiiim pr.evium,
commovere conatur: deinde fratres stios ab injusla d llabet en m Tqronica civitas pastorem, elc. De
adversariorum delatione ricfendit, illnsque in oflir.iis Josepho episcopo Turouciisi loquiliir, qui nocte illa
divinis celebrandis sedulos et assiduos, millius erga qua Alcuinus deccssit, < inscslinin, ilem splendoris
cpiscopum Aurelianensem injuriae, milliiis erga man- clarrtatem super ccclesiam S. Martini , ct beatam
dala regia inobedicntiae, nullius ad reum defenden- illius aminaiu in ccelum penelrare vidil, corpusijue
dum couspirationis reos esse ostendit ; insuper veras defuncti, pias lacrymas fnndens, deo«culaius est, >
ttimultus ct commol.-c adversus homines episcopi, ut narrat scriptor Vitaj Alctiiui, nnm. 30 et seq.
rcura ad j.riora vincula raperc volcntes, plebis causas
397 EPISTOL.C. 598
elaruisset mca ; et maxime nunc in dicbus senectu- A «Hri polesl quid cgissent, qui cl ipsi juraverunl,
tis et infirmitatis meae praecavendum milii. Novi lam nullius se hoc ipsum egisse horlatu, nisi ex impetu
immanissimura scelcris pondus , qui jtidicium vitx stultitia; suse. Nec ullus ex vassis sancti Harlini ibi
mc:c mihi appropinquassc non ignoro. Hujus judicii fuit, nisi unus Amalgarius nomine qui mecum cadcm
timore a lumultu hujus sxculi vestrx beatitudinis fuit hora, quem statim misi cum aliis fratribus ad
consilio me liberavi, ut quietus Deo soli scrvirem, sedandum tumullum , homincsquc venerandi epi-
pro vobisque in remunerationem omnium bonorum scopi cripcre de manibus populi, nc quid mali in eos
quae mihi Deo propitianle egistis, quotidianis iuter- gcstum esset ; qui sedato tumultu ducli sunt in mo-
cederem lacrymis. nasterium, ubi salvi esse potuisscnt ; qui tanto odio
Cxterum hujus tumultus rationem secundum vc- exarserunt in me, ut bonum quod eisjussi facere,
ritalem, quantum inielligere valui, vestrae excellentix in malum verlerint dicenies, me in opprobrium illis
pandere non erubesco, nemini parcens quo minus eulogias direxisse, quod omnino falsissimum esl, nc-
verilati testimonium proferam. Videtur enim mibi scientes siquidem me Dominico imbutum esse prx-
nullum plus peccasse in hujus impictalis facto, quam cepto, qui ail : Ilcnefncite his qui oderinl vos (Matlli.
custodem illius scelerati, ex cujus negligcntia tanta v, 4.1).
niala poslea exorta sunt, Ut cum pace corum dicam B Haec sancla pietas vestra, Doniine piissimc, consi-
qui has litteras legerc audiant, juslius cestimo esse deret, verumque cognoscat, et propitietur famulis
illum, cujus negligcnlia ille reus lapsus est de vin- sui; in Dei onniipolcntis amore, ct sancti Marlinj
culis, eadem pa!i vincula, quain eumdem reum fugi- inlercessoris vtstri honorc, qui sempcr honorattts
livum ad Christi Dei uostri et sanctorum ejus patro- fuit in regno el a regibus Francorum. Solcinus Dco/
cinia, de ecclesia ad eadem reddi vincula ; nec hoc dicere in coiifcssione peccatorum noslrorum : Si
cx mea dicam aestimalione, scd Domini roboraius iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis susti-
sermone, qui prophetam rcgi Israelitico, qui dimisit nebit (Psal. cxxtx, 5)? Dicamus cl libi, quia no-
regem Syrix de manibus suis, jussil dicere : Hcec bilissimum ejusdem capitis te membmm esse novi •
dicit Dominus, quia dimisisti virum dignum morte. erit mus : si iniquiiatcs observaveris, domine impcralor,
anima tua pro anima ejus (III Reg. xx, 42). quis sustinebit? Maxime, quia specialis virtus boni-
Deinde secuudo loco incilatorcs essc bujus lumultus tas, alquc laus imperatorum semper fuit clemcntia
iutelligo, qui armati venerunt majori numero quaai in subjectos suos, in tantum, ut Titus nobilissimtis
opus essel, de civilate Aurcliana in civilatem Tyro- imperator ait : Nemincm ab imperatore tristem dc-
nicam. Maxirae quia fama ....... r aures ,popuK,
cucurrit per . bere recedere. Lxtifica animos servorum tuorum pcr
a.l hoc eos venisse ut violenter rapuissent eum, qtii " misericordia: tuae munus aliissimum ; superexahct
confugeral ad patrocinia Ecclesix Christi et beali misericordia judicium, qtii maximus perlidise culpr.s
Martini. Illud eliatn [Forte, eniin] commune est om- in veslram peccaverunt [Forle, p.-ccaniium] auctori-
pibus ubiquc, quod molcste fcranl, suos debonorari latem laudabili pielate perdonare potuistis. Ignoscc
sanctos. Foriassis ct illc miser hortatus est ad man- infelicilati nostra secundum piissimam sanctisslma;
$ionem suam rusticos vcnjcntes inler pocula, ut de- mentis vcslrre nobilitatem, quam semper agnovi in
fenderent Ecclesiam sancli Martini, ne violentcr ra- anhno sapientix veslra mirabiliier yigcrc ; ct sictit
peretur ab ea. David Patrem Christi laudatum legimus in miseri-
Tcrtia fuit hujus tumultus instigatio, dum sanclus cordix magnitudine et ;cquiiate judiciomm ; ita ve-
Pater et pontifex noster nimis inopporiune, populo stram beatitudinera semper in his mcritorum tilulis
pnesente, intravit ecclesiam cum hominibus qui ad laudabilem atque prxdicabilem , Cbristo donanic ,
rapiendum vcnisse reum putabantur; sed forle hoc cssc cognovimus.
fccit corde simplici, nibil mali cx hoc accidere posse Omnipotens Dcus Pater per unicum Fillum sumn,
sslimans. Ihcc videns vulgus indoctum, qui semper Dominum nostrum Jesum Clirislum, in Spiritu Pa-
res inconvenientes sine consilio agere solet, concla- rv raclyto omni benediciione et sapienlia cor beatiiudi-
marunt, ad fustcs cucurrerunt, aliqui impigri a foris nis vcstrae illuminet, repleat, atque Ixtilicet, nobi-
venerunt , dum signa sonare audierunt , quorum lissimxque proli vestrx pcrpetuam, in salutem populi
rnotio per indoclorum manus minislrata est, sicut Christiani, prosperiialem perdonare dignetur, do-
«\quisitum csl a vestne aiclorilaiis missis, imo et mine desideranlissime, optime aiqtic augiislissimc
ab ipsis accusatoribtis nostris. Nam illis prsesentibus patcr palria; !
sanctum allatum cst Evangelium, ligno sancta; cru- Floreat et vigeat sophia virlutc triumphis
ris superposito ; quoscunquc jusserunt jurare ex Rex David magnum Magnus in orc dcctis.
fratribus , fccerunt. Fratres vero audientcs signa » EPISTOLA CL.
prosiluerunt de refcctorio ad sciendtim pro qua so- AD HACRUM.
nuissent causa : qui venientes quanttim potuerunt, (Annn 802.)
ut audivi, sedaverunt tumultuni; uisi qui invenii I'eiit a Mauro (Rabano) libellum sibi promissum.
sunt ut aestimo infantes, qtii vcsirx ducti sunt prx- Benedicto saucli Bcnedicli b nucro Manro Albinnn
i^ntis, in illo peccaverunl concursu, a quibus au- salutcm.
■ Edit. Qncrcet. 55, Cnnis. 48, Froben. 111. b P.uero Mauro. (n cditiQnc Qticrcctani hsec epl ■•
399 B. F. ALBINI SEli ALCUINI OPERliM PARS L 400
« Lilicllum quem me rogante scribi promisisti, A foras temporibos opportuuis fulgorem exerat, ai lu- '
fogo iil lua faciat promissio firma et mea impleatur ceat omnibus qui in domo Dei sunl (Matth. v, 15) ; qui
Ixtitia. flullis haurientibus fons non siccalur venx non sunl ececi ad videndum vel surdi ad audiendum
vivx, ila nec vcstra miriuitur sapienlia , tametsi (Isa. xiii, 18). Quid est tui officium nomiuis, nisi
nostra inde hauriat indigcntia. Noli spernerc me ro- apcrtum habere os ad onmes in veritatis testifica-
gantem, nec te promittentein alnuere ; sed vcrilas tionc, per eum qui ail : Aperi os tuum, et ego im-
lua fiat satietas mea. Dilige diligentem te, et da pe- piebo illud (Psal. lxxx, 11). Non neglige gratiam
tenli, b ut omnia. Quia lex mandat parenli placere. quoe data est tibi (I Tim. iv, 14) ; sed ut magis et ma-
Valcas feliciler cuni pueris luis, et in c populo cha- gis proficiat, intende. Multce sunt tribulationes justo-
ritatis oranles pro me fratres saluta. rum (Psal. xxxm, 20), quia inter liinltos vocalos
163 d EPISTOLA CLl. pauci elignnlur : et quo rariores inveniunlur, co iu-
ID AHIKONEM ABCHIEPlSCOPtK. stunlius verbum Dci eis prxdicare necesse est. Pene
(Anno 802.) omncsqtwrunt quw sua sum (Pliilipp. n, 21), et pauci,
Conqueritur de mtermisso responso ad pturcs episto- qux Chrisli esse videntur. Paslorcs [Al., Pastorales]
las. Dotet amicum swcularibus negoliis impticitum, curx turbanl s;eculares, qui Deo vacare debuerunt.
el pastores animarum curis sxculuribus turbari. In-
firmum se corport et animo precibus Arnonis cum- B Vagari per terras, el milites Christi sxculo miiitare
mendat, et ad calum suspirat. coguntur, et gladium verbi Dei inter oris claustra,
Venerando Palri ct verx cbarilalis aVis ample- qualibel cogcnte necessitate, recondunl : quem, heu,
clendo, colendo el desiderando Aquilx arehiepiscopo, proh dolor ! perpauci possident, quamvis plurimi se
humilis inatricularius Albinus in Cbristo salutcm. promittant eum habere : sed in dic certaminis iner-
[' Annivcrsario tempore plurimas vestrx sancUe cenarios se osienduut, non utilites.
dilcclioni direxi lillerulas, secundum charitalis affe- Ilis consideratis ditigentms, dilcctissime Pater, le
ctuni cxaralas ; sed nescio si ad vestram venerandx ipsum considera, circumspice et intende, quis sisr
dignilatis pervencrunt faciem , quia necdum mertii vel quo vadas (Gen. xxxh, 17), vel quid dicas in judi-
rescripta solilx fawiliaritalis : sive negligentia por- cio, in prxsentia illius qui te spcculatorem posuil po-
litorum fuit, sive occupatio veslrx sanctitatis impe- ptili sui. He vero scrlo sxcoiarihus prbpemodum ei-
divil ul non scriberes.] Scio iotcgram in pectore pie- leiiu» negoliis liberatum , sed malc interius lmiltis
Valis veslrx dilectionem non solum apud me, sed faligatiiin occnpationibus atqne inanissimis cogitatio-
apud omnes amicos firniiter permanere, qux proba- num turbis, qux me prohibetit puro corde clamarc :
bitur in adversis,, latidabilur in prosperis
, . : ln cujus
„ Jesu,, ,---
/5/i David,■ miserere mei (Marc.
v x,
-> 47)
--/ !• qux
-t-~ tuis-
""■
pcnnis sanitas, in cnjus gresMus scala, quam som- ,J sanctissimis oratinnibus, frater difeclissime, ul abi
niavil Jacob patriarcba (Gen. xviu, 12 wt/.), ascensio gantur aliqiianlulum, supplici dcprccor obsecratione.
ad euin, qui ail : in hoc cognoscent omnes quia mei A'4juva laborantem, erige jacenlem, porrige iuannni
discipuli estis, si dikciionem habueritis ad invicem pietatis fratri pcne in salo procellosx cogitationis
(Joan. xiu, 55). Eccc sigmim discipulatus Christi I submerso. Nec xsiimer hxc fruslra prccari, scd leste
ccce ccelestis regni janua! ecce vitx noslrx funda- Deo dicam : qi:od salis indigeo dc lnijtis tcntationis
mentura et culmcn! sed vix ibi crcdilur firma esse, molestia tux sanctitatis prccibus suhlcvari. Corpns
ubi indicio quolibcl non apparcl, sive in solatio pau- coarctare utcunquc valeo, sed non cordis vagabun-
pcrum, sive in exlioi Ulione ad fralres qtii proximi dos gressus constriugcrc, quia coelestia lanttim desi-
sunl, sive in scribcndo ad longinqiios corporc, pro- derare debuissem. Terreni pulveris caligine pene
ximos siquidcm spirilu. Doleo le, fraler! doleo ex oculos cordis excxcatos habco, nisi ille gratuho pie-
inlimo cordis moerorc ' proptcr ncgolia sxcularia, tatis sux muncre illud illuminet adqucm mibi sxpius
qux impediuntquadam nubium concretione charilatis cuin Prophela clamandum cst : Quohium tu illuminas
radios, qui ex pectoris vestri fiamma multos irra- lucemam meam, Domine : Deus mens, illumina tene-
diare poluisscnt, si non caligine tcrrenarum occupa- bras metis (Psal. xvn, 29). Item : Itlumina oculo»
tionum obscurarcntur. Tanicu vigilet in cordc, ct meos, ne unquam obdormiam in morle (Psal. xu, 4).

stola perperam inscribitur : Ad Benedictum. Est is valeas. Feliciter vire, clc

Rabanus Alcuini discipulus, cui pro more illius tcm-
poris coguomcn Mauri imlidit, testante Rabano ipso
m prxfal. Conimeul. atl Libros liegnin prxfixa. Ma-
bill. lib. xxvi Annal. num. 59. Data viiletur ad Ha-
banum e scholis Turonensiiuis jam Ful.l.im rever-
snm, circa annum 802. Mai.ill. Annal. lib. xxvn,
num. 13.
11 L bellum De laudibus sanclx Crncis , <(ucm Al-
cuino promisit et anuo xla is 50 absolvit , a'que
Alcuiiu jam defuncli nomii.e, anno 806 suiclo Mar-
tino minciipavil prxvio cirminc, cui tiiiilus : Inter-
cess o pro Mauro. Uivelus llist. Liltt!r. de la Franct,
tora. V ; Maliill. 1. c. num. 29.
b Ut omnia. Locus corruptus. Cod. nis. Qiicrce-
Uni hibct : Omnia, uw /iirc maniat, habenli placere
r Populo. In Cod. San-Gallensi apud Canisium
lcgitur poculo. Legendum fortassis in osculo.
il Edil. Mabill. 21. Cujus initinm restituimus ex
Co.l. ms. Salisb. (Froben. epist. 112.)
c Anniversario lempore. lulra lcmptis unius anni,
ut inlerprctor.
f Propter neyotia sa:cu(ar',a. Postquam Arno anno
801 floina, rebus ibi pacilicatis, rediit, inlcr missos
doniinicos scu juitkes publicos ai.lectns est, qtioruni
qiiidemisprii.cepsii)Ba,oaria fuit, ut cx phiribiis pu-
blicis iiistrtinieiilis anni 802 cl sequenlium icgere csl
iu liisl. 1'rising. lom. I. Arno boc uuiiius lanquaui
aposlolico muncri pltirimum dcroga.is haud libculcr
tulil. ViJ. infra cpist. 114 (nuiic 1£>5),
*«J EPISTOL.E. m
.464 Ex parte vide*, ubi cst requics mea, ubi silis A tatis, qoje raagis atque magis crescentes, pena apo-
inese saluritas. Ubi? nisi in eo ad quem Prophela stolicam irrcpserunt seclem, ex qua palma pietalis
clamavit : Sitivit anima mea ad Deum vivum : qnando dactilico florens fructu crescerc debuit^ intte rancor
veniam et apparebo ante faciem Dei (Psal. xli, 5)? invidise ebullivit. Ignosce dicenti, vel magis timenti,
Et ad seipsum conversus in alio dicens loco, quasi cur supcr caput suum alrquid cogitare audeat. Uti-
bnjus petilionis rcsponsum invcnisset : IIxc requie$ nam qni hoc dicat, fallax inveniatur, ut innocens sit
mea in swculum swculi, hic habilabo, quoniam prpetegi qui alios debet innoccntes facere per sanctx praodi-
eam (Psal. cxxxi, 14). In banc se exltorlans alio cationis verba !
versu inquit : Convertere anima mea <n requiem tuam, [Rogavit me b Magus meus in lilteris dilectionis
quia Domimts benefccil tibi (Psat. cxiv, 7). Pro quo stiae, 6ive vestra mandante aucloritate, vel propria
benefacto magni inuneris [ilab. , Pro quo benedicto instiganle voluntate, c episloiam de Confessione vel
monere] seipsum ad laudandum Deum exciiat alibi : pcenitentia dictare. Sed illam direxi, quam pridem
Lauda, anima mea, Dominum (Psal. cxlv, 2). Et tiabni, filiis sancii Marlini, qnnrum est mnltiludo
quasi ipsa resppndisset, subjungens : Laudabo Deum magna, dictiitam atque conscriplam; qune sola ve-
meum in vita mea, psallaui Dco meo, quandiu ero siris qttoqne jnvenilms sttfficere posse arhilror. Ull-
(Ibid.). Quia semper ero, semper laudabo Deum B nam venias, si ficri possit; sin autem, vel Magum
memn diccns • Laudent eum catli et tcrra, mare el tcmpore opportnno dirige, propter lectionem nnius
omnia <rt«r in eis sunt (Psalm. lxviii, 35). Hos versus libelli qticm noviter seripsi & de catltolica Fidc, ct
sic jnrctim posui, qui nihil mihi dulcius videiur can- domno imperalori per bunc puerum direxi. Qui libel-
tandum in orationis compunctinne, quara hos ita lus nnHatemis vcstras cfftigiat manus, sed omnimodis
compositos; deprecans, ut mex devotionis admoni- scribatur, ut babeatis; quia necessarius esl valrie
tione eos sanpius cura magno animi gaudio dccantare fidem volentibus scire catholicam, in qua summa sa-
in consueludine habeas, pro xternx bealitudinis me- lutis nostr.-e consistit.] Renedictns Deus benedicat te
moria; meique nominis qiiantulacunque recordatione luosque tecum xterna bcnedictionc , domine Pattr
in hac et in ornni saltttiferae pctitionis prece. Divina dileclissime !
te exaudire gratia dignelur, domine Pater dcsideran- ■ EPISTOLA fXIH.
tissime, et noslri eordis amori dulcissime ! AD AKNONF.M ARCniENSCOPVJM.

» EMSTOLA CLTJ. (Anno 803.)

»D ABNONEM.
Significat se accepisse Htteras charitatis- per Adahoi-
num episcopum venientem ad S. Martinum. Odul-
(Anno 802.) C fum de facienda justitia ; capellanos de taudabiti
conversatione, fratret monasterii S. Rhodberti de
Commendat Arnoni curam canonicorum, monachorum sineera charitale, etc, admoneri optat.
tl tertii gradus, inter Ulos medii. Queritur de pra-
vitate simoniaca, qna etiam in sedem apostolicam Sanctissimo Palri [Aquihr:] archipontificatus ho-
irrcpxit. F.pistola? de eonfessione, et tibelli de catho- nore sublimato, humilis [levita Albinusl scternaj pa-
liea fide mentionem facil.
cis et prosperilatis salutem.
Venerando pontiOci Aquilae Alhinus salutem. Veniente dulcissimo fratre [f Adaluuino episcopo]
Pridem plura scripsi, quapropler modo pauca scri- orationis gratia [ad sanctum Martinum], suavi sima
bere ratnm duxi, hoc solum suadcns, vesiram sanctam vestrse salutalionis profercns nobis verba, et optatx
auctoritalem in Deo el pro Deo loqui, et in Deo con- prosperitatis vigorem annunlians valde, ut fateor,
fidere, ut diligenter cxaminetur quid cui conveniat lsetati sumus in ejus adventu : et ut vestra deman-
personae : quid canonicis, quid monachis, quid tertio davit dilectio, privata mente suscepimus ciim, dul-
gradui qui [Cod. S. E„ quid] inter lios duos varia- cissimaeque familiaritatis alloquio usi sumus. Est
lur, superiori gradu canonicis, et inferiori monachis enim, ut agnovi in eo, vir valde fidelis, et in sancta
stantes. Nec tales spernendi sunt, quia tales maxime devolus religione [Mab., devotione]. Vestris quoquo
in domo Dei inveniuntur. D syllabis, qua; attulit, perspeciis, invenimus eas cha-
Et hoc prajcipue intendilc, ut simoniaca haeresis ritalis penna perscriptas, cujus etiam charitatis mel-
funditus snbvertatur, qttne male dominalur in mtiltis, liflua dulcedine refecti sumus semper a vobis ct in
radicem a judicibus sa»culi sumens, ramos usque ad vobis, qn:c nos duabus dilectionis alis ad ccelttm
ecclesiasticas tendcns personas : ita ut qui spinas usque, Deo miserante, portare poterit. Et ha;c est
eniere avaritiae debuerunt, spinis punguntur acerbi- optima pars, quam elegit beata Maria ad pedes se-

» Hanc epistolam hactenus ineiitam producimus
ex cod. mss. Salisb. et Sanct^Emmeramensi. Uncis
Inclnsa in solo Salisb. habentur. (Apud Froben. epist.
116.)
b Magns meus. Hoc nomine Adalbertum appellat.
Vide epistnlam 89 (nunc 501).
- Epistolam de Confessione. Quam infra dabimtts
inter npera moralia.
* LibeHi... de Fide eatholica. Libros, puto, intelli-
fil de Fide sanclae Trinitatis, etc., inscriptos, el anno
02 Carolo imperatori pnefisa epistol» dedicatoria
oblatos. Vide supra epistolam 110 (nunc 140), not c.
• Edit. Mabill. 24, nunc integritali sttaerestituta ex
cod. ms. Sal sb. data vidctur panlo anle sequenlem,
cujus notam b col. 405 videas. (Froben. epist. 113.)
' Adaluuino episcopo. Ralis' onensi, qui htlic sedi
prxfuit ab anno 792 nsqtie ad annum 817 ut testan-
tur chartae veteres biblioth. S. Emmerami , ubi legi-
tur : DCCXCII Sinpertus obiit. Adalwinut successit.
DCCCXVII Adatwinus obiil, Uaturicus tuecesserat.
Vid. epist se^.
403 B. F. ALBIM SEU ALClIM OPERUM PARS 1. 401
dens Saivatoris, ititenta verbum salulis audire ab eo A admoncas de salute animarum suarum, orationibut-
(Luc. x, 39, 42). Proinde maneamus jugiler in ehari- quc meis , quos Christus ubique conservare digne-
tate pcrfecta, cujus una pars ad Deuin tendit in fide lur.]
et vitx honcstale; altcra Tero proximos amplectitur « EPISTOLA CLIV.
in palientia el benignilate. Hoc vero quadruvium ve- AD .YI.NONEM ARC.IUEPISCOPCW.
•tra, frater charissime ! intentio pacilice pcrgat, do- (Anno 803, die Ccenx Domini.)
nec videatur Deus deorum in Sion (Psal. lxxxiii, 8)
Consotalur afflictum propter swculares occupationes.
summx beatitudinis. In his morare prxceptis, alios- Lilteras per Adalivinum episcopum mittit. Pro ca-
que erudire sludeas; ut (idem discant catholicam, sula gratam spondel memoriam.
eamque sobria operum conversalionc ostendant, pa- Domino deslderabiliter honorabili ct honorabilitcr
tientesque atque benefici esse contendant [in socias desiderabili [Aquilx] archiepiscopo , humilis TLevita
iiujus laboris animas. Albinus] salutem.
Nec aliquid novi de palatio veslrae sincerilati de- Acceptis vestrx charitatis muneribus omni auro
mandaia habuimus]. Vestrx vero devotionis sancti- amabilioribus, et apicibus omni favo dulcioribus, in
tas [prxdicet « Odulfo nostio olim amico verbum quibus lectum erat dc angustia mentis vestrx d pro
vitx sxpius, ut sit justus in judiciis, et misericors in B senitio sxoian adversus sanclilatis veslrae digiiila-
pauperes, 165 'l"'a scriptum legimus : Misericordiaet tem, ita ut non liceat meliorihus instare ofilciis, nec
veritas custodiunt principem (Prov. xx , 28), et exal- animarum gregis lucris inservire. Vestra cogitet, ob-
iant ambulantcs in eis. Recordetur sempcr, quem secro, beatitudo, quis unquam sanctorum hoc saecu-
velit habere id periculis defensorem, euiuque diligat; lum sine tentatione iransigeret. Solus , ut ait beafus
et opere, quantum valeat, illius impleat prxcepta. ilicronynins in qnadam 166 epistola, Salnmon scni-
Nec se inconsulte tradat periculis , quomodo b qui- per in deliciis, et ideo forte peccavit. Exhoriahs nos
dam sui antecessorcs fecerunt, et ideo improba morle ad patientiam bealus aposiolus ai( : Su/ferentiam Job
perierunt. Sit illi Christus in corde, et praecepta ejus audistis, et finem Domini vidistis (Jac. v, 11). El ips(*
m ore ct opcie, ut vivat feliciter in hoc saeculo, ct in Dominus in Evangelio inquit : /n patientia vestra pos-
futuro bealam ohlincat gloriam. Vestros vero disci- sidebitis animas vestras (Luc.xxi, 19). Recurramus
pulds e( capellauos mco, prccor, officio saluta, admo- ad Christum tota intentione , assiduis precihus , qu>
nens cos honcste vivcre coram hominibus , ut vestra estunicumdeomni tribtilatione rcfugium. SicutPsal-
ex corum conversatione laudetur dignitas. Fratrcs mista praecipil : Jacta i» Dominum [Cod. Sal., Deum)
quoque sancti RhoJlierti confessoris Christi hortare curam tuam, et ipse te enulriet (Psal. i.iv, 25). Di-
sxpius, ut in sincera charitate et devota reiigione et "-• camus Deo cum Prophela : Esto mihi in Deum pro-
sanctx humilitalis obedienlia Deo fideliter deserviant tcclorcm et in lociim munitiun , ut salvum me faciu»
respicientes in perpe(uae bcatitudinis remuneratio- (Psal. lxx, 5). Dcus est, in cnjiis manu cor regis,
nem. Mili(au( [Cod. Sal., militent] enim in castris et quocunque voluerit, vertct illitd. Qui niinquam de-
Ecclesix [Chrisli] militiam, quatenus in ccelestibus scrit speratHes in se, qui alt vera promissione et for-
cum co sedibus sempiterna felicitale gaudeant : mci- tissimo solatio : Omnis enim qui petit accipit , et qni
qtie ut memores sint, non solum eos oplo admoneas, qxurrit invenit , et pulsanti aperielur (Maltlt. vil, 8),
sed omncs regionis vcstrae famulos famulasque Dei, et cxtera quae in eodem loco profunde satis dc spc
quorum et quarum multiplicet Dominus Deus nnme- accipiendac [F., accipiendi] petiUonis effeclus dtspu-
rum , et nomina jubeat perscribi in ccelesti bihlio- tat, cl e.xemplis confirmat. Ab initio mundi, vel eliani
Iheca. Divina vos gra(ia proscqua(ur omnes , e( ad hascenlis Ecciesia; sempcr Dco servien(es tribtila-
gloriam perpclux bealitmlinis pervenire vos facia(, tionibus faligati suut. Si legcris in divinis libris se
Domini deleclissimi ! [Scripsissem ad singulas pcr- culi eventum, eliain hocqnod dico, verumprobabis;
sonas supra nominatas exhortalionis litteras, nisi me velexlerius fanmlosDei aperlatn pa(i perseculionein ,
festinatio prohibcrel hujus venerandi portitoris. _ vel interius in pacc Ecclcsix clandestinis aflici in-
Vestra vero bonitasfiat, obsccro, vivens epistola et comrandis. Con(ra hxc omnia sola valetin Dei nomi-
Deo placabilis, ut nostro nomine singulos quosque ne paticniia, ipso dicenle Domino, victorc mundi
• Odulfo. Cum hdc nomen abesset in cdd. ms. S. (estibus iisilcm Annatibus Ratisb. cum multis aliis
Emmerami, Mabillonius hxc de Geroldo Bajoariorum aiitio 802 interfecti suht ad caslellum Gunlionis.
prxfecto : Hansizius vero de Goteramo primo conti- « Edil. Mabill. 23. Auctior nunc proditex cod. nis.
nii comite inlclligenda censtierunt. Sed certnm no- Salisb. Scripta videtur post episl. 146 et 148. In bis
men nunc tcnemus ex cod. ms. Salish. Odulfus inter enim conqtieritur, nihil suis lilteris anniversario lem-
missos regioS cuih Arnone comparet in instr. 118 et pore scriptis responsum fuisse; hic vero fatelur, se
128 Hist. Vrising., tom. I, part. it. De co etiam vide apices omni favo dulciores accepisse. Hoc veroposito,
cipitulare 2 anni 805, tom. 1 Capit. Balnzii, pag.323, neccssc cst pneseiilem cpistoiam post annum 802,
n. 7, etc, Patrotogia: tomo XCVH. Ohiit anno 819 , qud epist: 146 scripta est, collocari, cum illa data sit
tit testantur Breves Annales Ralisb. a Mabillonio ex nono Kal. Junii, haec vcro in die Coenx Domini. Quae
eod. ms. S. Emmerami editi, Analect. pag. 368. causa est quod huic aiinuin 805 ascripserim (Froben..
b Quidam sui antecetsores. H:ec de Geroldo ct Eri- cpist. 114).
co, qui bello Hunico anno 799 occisi sunt , intelligi d Pro servitio *a?culari. Quod nimirum Arnoni nu-
VuH cl. Hansizius. Recentius tamen exemplum alle- per inter judices pnblicos adleclo frcqnenter snb1-
ijare potuit Alcuinus de Cadatoc et Gotheramo , qni eunduni ftiit.
 m EPISTOL.E. 400
hujus, ad discipulos suos. vcl magisadeorum succes- \ dilecliouis deferens syllabas, cui charlidam noslrte
sorcs : In mundo pretsuram habebilis ; sed confidite, responsionis posuimus in manu. Quod me tarditalis
eao xici mundum (Joan. xvi, 53). Memores esse dc- vel negligentiu} scribere [F., in scribendo] vobis ac-
beinus , quid ipsa Vcritas tentatoribus suis respon- cusaslis, ul faleor juste ; cl hoc propter inopiam por-
dit : Reddite Cirsnri quii> Cwsaris sunt , el Deo qum titorum, 167 qui v'x fideles inveniunlur. lgitur
Dei sunt (Matth. xxh, 21). Si aposlolico exemplo longinquilas terrarum prohibel ex his parlibus ad
vivannis. el pauperem agamus vilam in terris, sicut vos quemiibet , nisi raro , transire. Tamen scial di-
illi fecerunt, sxculi servitium jusle abdicamUs : nunc lcctio vestra quod nemini , post domnum imperalo-
rero saeculi principes habeut juslam, ul videtur, cau- rem, sudare plus meum ingeniolum optarcm, quia
sam Ecclesiam Cbristi servilio suo opprimcre. Dum nulli plus debitor sum propter semper vestrae beati-
beatus Paulus aposlolus Titum dilectum iilium suum tudinis probalissiraam fidera ct dileclionem. Unum
de singulis ecclesiasticae dignitalis ofQciis instruit , quiddam legebalur in epistola, quam modo direxit
ait intercaetera ; Admone illos (quos, nisi Christia- reverenlia veslra; quod noluissem, ut scriberelur,
nos?) principibus et poteslalibus subditos esse , dicto vel unquam factum esset : id est , quod vobis uilra
obedire : ad omue opus bonum paraios esse (Tit. m, nou essct spes videre faciem meara. Hoc graviter
1). Et bealus Pelrus consentanea, ut pote eodem spi- B animus meus ferebat, quia prcesentem rogavi, ut me
ritu, scripsit dicens : Dominis carnat bus obcdite, non sub spe revertcndi ad sanclum Martinum dimisisses.
tantum bonis el modestis, scd eliam discolis (1 Petr. Fiat voluntas Doraini. Vel si hic in hac temporali
ii, 18). Si etiam discolis, quaulo inagis sapienlissimo luce iieri non valeat, flal , Deo miseranle, in perpe-
priucipi, el rcligione sancta devoiissimo debemus lua. Casula, quara roisisti , ob veslrce charilatis me-
pronipta voluniate obedire. Nec hoc dico, quod non moriam, utar in missarum solemniis.] Gloria et laus
inagis optem te cum luis discipulis Deo vitam in Deo! apud nos orania prospera sunt, et apud filios
sancta rcligione quiclain duccre atque oplimara nostros, quos nosti, qui una mente vestram saiutant
cum felicissima femina, quae sedens ad pedcs Domi- beatitudinem, eamque raulio valere tempore optant
ni audire verba coelestia, elegerat partem quae nun- in Domino. Scilo cerlissime quod tui norainis memo-
quam auferclur (Luc. x, 39, 42). Sed vereor forlas- riara dulcissimam babemus in orationibus apud san-
sis, i\ moveatur causa, nec veslram beatiludinem ad clum Martinum : et si quando Spiritus Doraini in
desioerala pervenire posse,nec graliam habereimpe- compunclioiic visitat cor, semper recurrerc in men-
rialcm. Ideo, sicut superius dixi, sola videtur salu- lem facit vestri nomiuis recordationem. Deus, qui
bris causa, Deo totum precibus in angusto siiu [Ms., dives est in misericordia (Epltes. n, i), misereatur
situs] noslri dcsiderii commendare eventum , ul sua C perpelua pietale vobis Pater, frater, fili charissime in
sancta clementia et pietale provideal nobis, quomo- asternum.
do paciflcc ad nostram pervenire valeamus volunla- « EPISTOLA CLV.
lcm. Si tamen nobis nostra quxrenda est volunlas, All ARNO.NEU ABCniEPISCOrUH.
eo quod ille, id est Dominus Jcsus de seipso dixit : (Anno 803.)
Son veni facere voluntatem meam, sed voluntatem ejus Commendal se tanquam infirmum senem sacree me-
qui me misit (Joan. vt, 38). Nam voluntas Dci omnc morue. Duo vascula mensalia mittit; et ileratas
I oiiiini est, quae ut sempcr in nobis flat, omni mcntis pro casula missali gratias agit.
intcniionc et omni operum bonorum exsecutione pos- Dilectissimo filio Aquila; archisacerdoti Albinus in
tulandum est. Domino salulem.
Hxc intcrim sub festinalione propler occupatio- Solct charitas olim germanilate fldeli compacla no-
nem diei fcsli dictavimus. Ulique missus bealitudi- vis saepius litteris reformari, ut flrma agnoscatur in
«lis vestroe ad nos die sanctissima Dominica: Cccnae fide, quse est dulcis in consuetudine. Unde ego char-
veneral, exigcns a nobis litleras, ne vacuis reverle- tuiam cbarlukc onjungo, ut legatur io pagina, quaj
retur manibus. Pleniorem, Deo niiserante, respon- est in cordis tabulis [Mabill., tabula] conscripla, non
sionem spcrare habetis : sive de consolalione laboris D atramento periluro, sed spiritu sempilerno, qui ge-
vestri , aut etiam angustia menlis, nec nou et de mitus excitat inenarrabiles pro sospitate vestra in
iuquisitionibus, quas « emb olim habuit ex persona meo corde. Vestra vero dileclio, ut certissime novi,
cbarissimorum nobis vestr» charilalis discipulo- nostri nominis non obliviscatur : quia crebra infirmi-
rurn. tas cogit nos amicos admonere de sanctarum oratio-
[Saluta, obsecro, Dei famulam sororera vestram niim suffragio, ut propilietur peccalis meis pielas di-
meo oflicio : suadc ei meis verbis religiosam in lerris vina, et renovetur vita mea in melitis, sicut aquilx
duccre vitam , ut beatam possidere digna inveniatur juvcntus (Psal. cn , 5) : Nec me judex meus et tc-
iii cd lis. Venerabilis Pater '' Adaluuinus episcopus stis meus judicet secundum merita mea, sed secun-
eum inagno et mulliplici venit ad nos honore, vestrcc dnm suara magnam misericordiam parcal confllenti
« Emb. Ita lcgitur in codd. mss. Lalerc sub hac in ejus manu posuisse. Inde vero inferimiis illam
voce abbrcviala Emb. nomen aliquod proprium mil- quoqiie epistolam ad hunc annum 803 pcrtinere.
lus dubito. r Edit. Mabill. 26. Coireclior nunc prodil cx cod.
b Adaluuinus. De eo vide epislolam priorem , qurc nts. Salisb. (Apud Frobcn. epist. 115.)
fortassis illa chartula rcsponsionis fuil, quam hic ait
407 B. F. ALBLNI SEL ALCUINI OPERUM PARS I. 40»
sibi servulo se esse peccalorem : ncc derelinquat A natio ejus prseveniret me, M non habebam tcmpus
eum in diebus senectutis suse (Ptal. i.xx 9); sed eum ordinare sicut disposilum habui. Valeto pro-
solalio sancti Spiritus fovcat eum, et misereatur illi. sperc, et feliciter legens illum, meique memor tn
Haec cadem verba vestra recordetur de seipsa san- orationibus semper sine fine vale. Obsecro clcmeu-
ctissima mens et arutissima prudenlia : in ijna dum tissimam benignitatem veslram, o dileclissime Aqui-
lempus habeas (Cal. vi, 10), labora opus Dei, ut in la, ut fllitim meum Fredcgisum benigne suscipi.itis
die magno Domini noslii mercedcm lahoris tui sor- et familiariler, eumque adjuvetis secundum possibi-
tiaris cum sanctis Dei sempitcrnam. Divina vos ve- litalem vestram, habeatisque illum fratrem in Chri-
strosque filios vestramque familiam 168 gratia sto, qui vos conscrvet in .otcrnum.
sempkerna protcctione custodiat, pracveniat, donis i< EPISTOLA CLVII.
augeat et meritis in aHornnm. [Duo vascula direxi » AD CANDIDUM ET NATIIANAELEM.
vestrae charitati, Pater sancto, qn» dcprccor ut bu- (Mabillonio an. 802,Baluz. 805.)
militer accipias habeasque aliqtiantum temporis ante Monet nJ .apienler in aula agant. Instruit eos dt dis-
oculos tuos in mensa, veluti ego • casiilam in missa- ceptatione cum Theodulfo episcopo Aurelinnensi.
rum sokin» 'is habiturus sum.] Carissimls in Chrislo filiis Candido et NathanaeH
169 b EPISTOLA CLVI. " Albinus salutem.
AD ARNONEM. Cura meaet charitas mea vobiscum, filii, omnibui
Millil per Fredegisum varia opuscula, et illi huuc suum vigilat horis, optans vos moribus et religiosa vita
filitim commendnt. Deo placerc, et domino meo David, et ut exemplo
Venerando cvangclistie Aquflaa Alhinus salutem. [Mabitt., exemplum] sitis boni operis aliis in palalio
Direxi dileclioni vestrae, per Fredegisum filium viventibus. Gratia est [Mab. et Cod. Vat., juveni-
uieum, manualem libellum mulla continentem de bus ; gratia enim...] patris filius sapiens. Sapientia
diversis rebus, id est: Breves expositiones in psalnios vera est, quae ad vitam ducit aHernam. Nec nobis
septem poenilcntiae, in psalmum quoque cxvni, siuii- ignobilia qurcdam slatuitpnecepta, sed valde nobilia,
liter el in psalmos xv Graduum. Est quoque In eo el orani honore dignissima ; in quibus ad vitam pos-
libello Psalterium parvum, quod dicitur beati c Bedse sumus promereri [Mab., pervenire] pcrpetuam, el
presbyteri Psallerium, quem ille collegit [Ms., col- inter homines laudabilem habere honorem. De quibus
lexit] per versus dulees in laude Dei, et orationibus siquidem prxceptis sa?pius vos admonui 170 in
per singulos p.salmos juxta Hebraicam veritatem. Est schola emditionis vcstrx [Mab., auditionis nostra?].
[uoque & bytnnuspulcherrimus de scx dierum Opere, _ Sed nuper de nido patern.-c educaiionis educli, ad
etA de
I . — -._. AlmtlL.Jll . . . kbJI , 17.. 4 A< !•> . . . . n .-..1 i ■• I -.1 . • ,\.\
scx /Elatibus mundi : Est el in eo ° epistola de publicas II" 1 _-_ -.__ au_M
evolastis l..l.>1li»<.(llI1 I>1
auras. Inlclligatur 1'. .1 1 1 C /1ll/\/1
in vobis quod
Confessione, quam fccimus ad infantes et pueros : audislis a nobis. Vivat pater in liliis, qui modo trc-
Est et in eo f Hymnus vetus de xv psalmis Graduum. pidus diem exspeclat mortis suae. Opto, vos habeat
Ilabet et alias oraiiones ; et hymnum quoque nobi- [Mab., opiat vos habere] supers,lites, quos habuil in
lissiraum elegiaco melro compositum de quadam re- servitio Dei laboris sui comniilitones. Pluriina mihi
gina 8 Edildryde noniine ; quem libellum posui in essent scribenda, qua: vobis nceessaria sunt obser-
manus Fredegisi filii mel. Tu qu:ere illum ab eo ; ne vanda ; sed scio me de honestate vila; sxpins vc-
forte in oblivioue hahcat propler alias occupationes slram admonuisse charilatcm, litterisque monila mea
tibi enm reddero, et nullalenus permillas, nisi ba- sxpius prosequi et renovarc. Quaproplcr dicamus
beas illum ob memoriam nostri, sive in doino [Cod., qu;c modo nobis et vobis nccessaria esse vidcntur.
domu], sive in itinere, ut audias ilhim quasi me tibi Igitur venerabilis Pater i Theudulphus episcopus
loqucnlem in cor. Plura inisissem in eum, nisi fcsii- qnibusdam confratribus [Mab., cum confratribus

• Casulam. Cujns etiam meminil in epislola priore;
unde istam ad etimdem annum rotulimus.
b Inedila hacteuus prodit nuuc ex cod. ms. Salisb. D
(Apud Frobcn. cpis!.H7.)
< lieda?. . . . Psalterium. Q'iod habelnr infra inter
Oflicia per ferias sub litulo : Collectio Psallerii lleda-.
<* Ilijmims de sex diermi} opere, etc. Quis ille, et
an Ven. Bed.e, an Alcuini sit, ignoro.
• Epistola de Confessionc. Quam nuper ad Hagtroi
sumn direxil. YiJ. episl. priorem, inter nol.is.
1 Hijmnas vetus, eic. Ilune vide posl Comment.
iu psaunos Graduaies.
• Ilijmnum de regina F.dildnjde. Exstat inter car-
miiia Alcuino snpposila et lom. III Opp. Ven. Beda;,
pag. 159. Incipit :
Alma DetisTrinilas.qtii stcuU ritncta gubernat
Annue jam coeplis, :dina Duus Tiiuit-S.
'■ Hanc epistolam , ctijus iiiitinm Mahillonitts
jaai anlea, Act. SS. s:cc. IV Ben. part. I, pag. 187,
vntgaverat, cl. Baioziua cx cod. ms. brbHotfiecae Col-
beilina. ubi vetustiss-ima habelur epistotarvm Alcuini
collectio, tomi I Capitul. pag. 14.2, locupletiorem ex-
hibuil; cnjus in fine defeclum nunc ex cod. ins. bibL
regi.e Vatican:c supplcviiims , el ex alio cod. ms.
Salisburgensi optinia: nota; dilTerenles lecliones ad-
didimus (Apud Frohcn. cpist. 118).
I Ad Candidum et Nathanaelem. Id est, ad Wtzo-
nem et Fredegisum, utdocet vctus elenchns in fronte
rodicis Colbcrtini poslus, in quo sic legitur : Fpistor
la ad Candidum, id est Wizonem el Natanahel, id cst
Fridigisum. Baixz.— Ambo erant Alcuini discipuii,
et tunc in aula principis versabanlur.
i Theodulphus De eo cjusque opcribus vide Jac.
Sirmondi, loin. U oj.erum, pag. 606 et seq. et Ilist.
I.itt. de la France lom. IV, pag. .59 et seq. Illum
pallio a Siephano papa IV Rhemis commarante or-
natiun liusse anno 816, ct deinccps archicpiscopum
Aurelianeiisem diclum essc, Coinlius hoc anno iium.
20 ex diplomaiis Ludovici Pii asscruil; ita Pjgius
eodem anno num. 10 : sed haec opinio penitus cvcr-
lilur cx epislola ad Theodiilphum, 1 17 hnjus cdi-
tionis. not. h.
(09 EPISTOLjE. 410
iancii Marlini, fldelibus vestrae prosperitalis inter- A tes, episcopovememe.locumdefensaudi et disputandi
ressoribus, de quodam reo fugilivo habet discepta- cum eo : si justum sit, ut vi raperetur de ecclesia
tionem. Qui reus », posl plurima pcenarum gcnera, ad easdem poenas reus, de quibus aufugit? et an
«ubito de vinculis elapsus [per negligcntiam custo- aiquum sit ' , ut qui Cxsarem appcllat, ad Ccesarem
Jum], ad ecclesiam confngit S. Martini praecipui non adducatur? et utrum fas sil, ut pcenitens et con-
confessoris Chrisli, confitens peccata sua, reconci- fitens scelera sua spolietur omnibus bonis usque cor-
Batinnem [Cod. Sal., veniam] deposcens, Caesarem rigiam calccamenli? vel si bcne custodiatur illud
appcllans, viam ad ejus snnctissimam praesentiam Dominicum verbum, quo ait : Superexaltat misericor-
flagilans, quem reddidimus [ministris] ejusdem proe- diajudicium (Jac. n , 13). In t:ili siquidem facto e
faii episcopi ; propter insidias b sibi paratas in via, contrario snperexaliat judicium miscricordiam. Et
nt fertur, abeuntes eum dimiserunt anle fores ec- ubi est muUoties latidata misericordla ab ipso Dn-
clesi.-e stantem. Sed ejusdem venerandi episcopi, his uiino nostro Jesu Christo, quse inter cvangelicas le-
transactis , hostililer [Cod. Sal., pontificls posl tem- gitur beatltudines : Beafi misericordes, quoniam ipsi
pus hnstililer...] venerunt hoinines quamplurimi, ut misericordiam consequenlur (Uatlh. v, 7); item prje-
compertum csl [Mabil., ut conjectura est]. Sed oclo ceptum Dominicum : F.stole misericordes, sicut et
primates homines [intraverunt] c cum episcopo no- B Poler vester misericors est (Luc. vi , 36) ? Itcm cau-
slro die Dominico in ecclesiam. Non illi octo, qni in telam providam consideremus, ubl ail : Notite con-
propheta leguntur in gladiis et lanceis pascere ter- demnare, et non condemnabimini (lbid. vers. 37) ; et
ram Nemroth (Mich. v, 6) ; sed rapere reum, et alia mulla qii.u in Evangeiii lcguntur auctoritate de
unctitatem d domus Dei profanare, et 3ancti confcs- misericordia et ipsius Domini vcrlio, ubi ait : Non
soris Christi Martini imminuere honorem. Irruentes veni s vocare justos, sed peccatores (Matth. ix,I3).
siquidem intra cancellos altaris, quos [Mab., forte, Quapropter peccatricem mulierera, quae sanctos teti-
noslros] expulerunt fratres ante faciem allaris. Si gU pedes, nou abhorruit, [quae non] ex tactu oppro-
aliud dir.unt, omnino falsum ferunt, qttia illornm briura contulit Christo, sed insignia virlulis ejus
nnllus caput tunc temporis inclinavit ad altare Dei. elicuit. Neqtie enim immunditiaejus polluil mundum,
Sonuit siquitlem ante civilalem venisse hoslem Au- sed puritas mundi purificavit iinmundara. Recorde-
relianensem ad profananda sancli Martini suflragia, niur nos illius esse servos, qui dtictus ad crucem,
quia sciebant commanentes in villulis homines exinde pro crucifigentibus oravit (Lnc. xxin , 34). Et quo-
vcnienles. Concursus fuit in civilate subito mendi- modo venerabilis Pater dicit, reum peccatorem [iuj
cortim ex omni parte, suum parati defcnsorem de- r ecclesia non deliere rccipi? Si ecclcsiam peccatorcs
fendere. Timor et tumultus ubique increbuit, de non intrant, fortassis sacerdos non inveniclur qui
quorum manibus fratres nostri eripuerunl prufati missas canlct in ea, neque qui cantanli respondeat,
episcopi homiues, ne quid mali paterentur, popu- nisi quislibel nuper baplizatus, dicente Joanne apo-
lumque foras ecclesiam expuierunt. Sed scio antc stolo : Si dixerimus quia peccatum non habemus,
nominatum ponlificem multas diccndas esse accu- nosmelipsos seducimus, et verilas in nobis non est
sationes conlra fratres nostros, et quac gesta sunt (I Joan. i, 8). Sed eumdem reum diabolum nomi-
exaggerare, et plurima adden; qune gcsta non erant, nari in vencrabilis episcopi litleris invenimus, non
bicut in ejns [Cod. Vat., ets] legebatur litleris ■•. hominem. Non cogilas quid Apostolus ait : Nolite
171 Qnapropter, filii charissimi, praecipiendo prae- judicare ante tempus (I Cor. iv, 5). Nunquid prac-
cipio voliis, ut proslraii veniatis anlepedesdomini mei scribimus poientioe [Cod. Vat. , perscribimus polen-
David imperatoris acquissiiniet sereuissimi, postulan- lia] Dei, ut misereatur cui vult, qui ait : Erunt no-

« Cod. Sal : « Thcodulphus archiepiscopus ex fra- lium. Hoc pnptilus partim videns, partim audiens fuit
triniis S. Martini quamdam habet disceptationem stibito clamor ingens et concursus populi, maxime
fidelibus vestris de quodam reo fugitivo, magis, ut pauperum, cx onini parte civitatis. Sontiit siqiiidem
arbilramur, ex pelitione suorum, qnam sanctoe men- D ante in civitate venisse hostem Aureliancnsem ad
tis illius perturbationc vel iracundia. Qui reus, > etc... profananda S. Martini sitffragia, quia sciebanl ma-
* Cod. Sal : i Qui rcddilus ejusdem prsefati episcopi nere plurimos de civitate pr.ndicta homines per vil-
missis, ut saiv.ts dednceretur ad prxscnliam domui lulas. Timor cl lumultus ubiqnc increbtiil ; dc quorum
archicpiscupi snli fidc illorum ad canon cam poeni- manilnis fratres nostri eripucrunt praefati cpiscopi
tenliam. Quo accepto non ausi sunt euin dticere pro- hotnincs, nc quid mali paterentur, populttmqiie foras
pter insidias, > etc. ecclesiam cxpulerunt. Sed sui pluritna diciint, qusc
« Cum episcopo nostro. Turonensi videlicel, ut ili gesla non erant, audacia, ct quae gesta sunt exag-
habet Mahillonius lib. xxvn Annal. Dcncd. p g. 361, gcrare verbis superfluis. Vestra sanctilas consideret,
n. 16. si jusltim sit ut vi rapialtir fugilivus reus ad ecclcsiam
A Cod. Sal : < Principalus homines inlraverunl cc- Chrisii, el an xquum sit, > etc.
rlcsiatn die Dominka cum sanctissimo episcopo n6- * Cod. Sal. : « Calccamenti. Certum est eumdem
stro, ut vistim est, rapere reum jacentem ante se- reum multa perpetrasse peccata ct scelcra impia
pulcrum S. confcssoris Christi,et sanctilalem, .- etc. valde; testes habet presbyleros viventes adhuc, qui-
' lluc usque Fragmenlum Mabillonii. bus suam dcdit confcssionem, Chrislianura de mona-
1 Cod. Sal. Altaris : < timentes ne inter altare et slerio S. Bcnedicli, et Adalbcrtum de monasterio
s«?pulcrura sanctissimi confcssoris Christi sanguinis S. Martini, antequam deprehcnderetnr, vel vincuDs
rrfusio foret. Raptus est quidam homo illitis fugitivt ronstringcrelur, vcl pccnis torqueretur. Quid est
mcdio popttli, ttt duccrctur foras, qui clamavit auxi- qno'1 ipsc Doinintis Jcstts atl : Non vcni, » clc
.4H B. F. ALBIM SLU ALCLTXt OPERLM PARS 1. 4r2
vissimi primi, etprimi iwrissimi (Malth. xix, 30). Cu- A te, dc debiliiate ct omui pucnarum gencre siul se-
jus sapienlix intcrprctationcm in Juda ct latrone curi. > 0 ! Aurelianensis ponlifex contra Aureha-
[Stippl. liabcmus]. Ille dc apnslolatu pependit in la- nensem synodum facere audet, in qua fuerunt epi-
rjued, iS'c de cruce in paradisum inlravit (Luc. scopi, ut lcgilur, septuaginta duo. An xquum el ho-
xxut, 43). Duo siint, dicit bcatus Gregorius dc hac ncstum videri polerit cjusdem civitalis ponliliccm
eadem sententia, qux sollicite pensarc debcmus, sux proprix civitatis auctorilatem infringere? Item
qux enim? Multi vocati, sed pauci elecli sunl (Matth. synodo Aureliancnsi (iv), cap. 21 : c Si quis neces-
xxvn , 5). Priiniiih cst, ut dc sc quisque minime sitatis compulsus ad ecclesix septa confugerit, et
jJrxsumat , quia etsi jam ad lidem vocatus es', sacerdote seu prxposito ecclesix prxtermisso atque
utrum percnni regno dignus sit, nescit. Secundum contempto, eum quisque de locis sacris vel atriis,
vcro, ut unusquisque proximum, quem Tortassc ja- seu Vi seu dolo abslrahere, aut sollicitare fortasse
cere in vitiis conspicit, desperare non audcat, quia prxsunipscrit, ut inimicus ecclesix ab ejus limtnibus
divinx misericordix divitias ignorat. Nunquid ali- arceatur, quousque juxta pontificis discretionem di-
qmspcccalor talis est, qui Chrisli sarguine purgari gna per indictam pocnilenliam emendatio siibsequa-
non possit; et tam [Edit., quam] profutvla scelerum tur; eo tamen, qui a se raptus cst, prius ecclesix
voragine demersns, ul misericorilia Christi eum me- B restituatur [Forte, restitnto]. i hem sanctus Silve-
deri non possit? Quid aliud ait qui hoc dieit, nisi ut ster in lilulo 21 (Conc. Aurel. v) : < De servis qui
Christus fruslra morluus sit? Frustra aulerii mor- pro qualibet culpa ad ecclesix sepla confugerini,- Id
tuus est, si aliquos non potest vivificarc, qui nobis statuimus observandum, sicut in antiquis conslilulio-
vcniam quotidic donat. Nunquid [Edit., nunquam] nibus tenetur scriptum. Pro concessa culpa, datis a
justum cst eam aliis denegare, quam nobis sedulis domino sacramcntis, quisquis ille fuerit, egredialur
nptamus votis dari' Ad ecclcsiam confugimus, ut in de venia jam seeurus. Eiiimtero si immemor fidei
e.i exaudianttir preces nostrx, et aliorum preces iri dominus transcenilissc convincilur quod juravil, ul
ea exaudire dedignemur? Nobis per sanctorum pre- is qui veniam acceperat, probatur, tanlummodo
tes in ecclesia peccata ilimiiii confidimus, et confi- [Cod. Sat., postmodum] pro ea culpa qualecunque
fmti peccata durO corde in eadem ligariiiis ecclesia ? supplicio cruciatur, domintls ille qni immemor fuit
At Apostolus prxcipit, deiinquentes corripere in datx fidei, sit ab omnium communione suspensus. »
tpirilu mansueludinis (Cal. vi, 1). Et apostolus Ja- Item synodus Agathensis (Conc. Aurel. i, cap. I) i
cobus : Si ulum amarum Itabclis, el contentiones [« Placuit ut homicidx a foribus ecclesix non cito
sunl in cordibas vcstris, nolite gloriari (Jac. iii , 14), pellantur, et ab ornni genere pcenarum sint liberi ;
et coetera, qiire ad sequentibus [F., in sequerilibus] " ita lamen, ut eis quibus rci sunt, sulisfacianl »]*
terribili rensura Icgiiniur de his qui zeluin habent Item synodus Agathcnsis : « Omnis fidelis qui in si-
aniarum. Zt-liis siquidem 172 bonns [Edit., zelum num ecclesiae confugerit, horj est matris, nou facile
bonum] est, si spiritu mansuctudinis mitigetur. C.n- repellatur, sed in ea ecclesia, quantum judices veri-
randum est ut rectorem subditis et matrem pietas tatis judicaverint, satisfaclione sanelur. » Sed et de
[ Forte leg. , nt rector subditis se matrem pietate, etc.] Conslantino imperalore legimus , dum baplizalus
et palrem exhibeat disciplina, atque providendum fuerit, ut die quarla [Cod. Sal., fuil, ut die qujnla]
ne aut districtin rigida, aut pietas sit remissa. Nam hujusmodi slatuisset legem, ut in quocunque loco
disciplina vel misericordia multum destruitur, si fuerit fabricata ecclesia, consecratlonis hanc virtu-
una sine altera teneatur. Idcirco in arca et virga et tem obtineal : ut quicunque reus m eam fugerit,
manna fuisse legitur (Hebr. ix, 4); ul in pectorc judicis periculo, qui in pra?senti fuerit, deren-
rectoris cssel virga dislririionis, et manna dulcedi- setnr. Sed et perspcctis cautissimis Romanoium
nis, ut Psalmista : Virga tua el baculus luus, ipsa me libris ita de fugitivis ad ecclesiae cujuslibet sulTragia
conxolala sunt (Psal. xxn, 4). Sit zelus, sed modc- invenimus scriptum, vel de eis qni Caesarem sppel-
rale saeviens [Cod. Vat., scvCrus]. Sit pietas. sed Iant.vel ad principem seduciflagitant. Theodosius et
non plus-quam expediat parcens. " Valentiuianus Aug. Anliocho prajfecto praelorio data
Scd videanius quid dc fugilivis ad ecclesiam san- x Kal. Aprilis Constanlinopolim [Cod. Vat., Consluii-
c.ti canones censeant ». In canone Aurelianensi linopoli] Anliocbo et Basso consulihus, inlerprelalio
(Conc. Aurel. i) cap. I , legilur : « De homicidis et (Lib. iv Cod. Theod., De his qui ad eccl. confug.):
adulteris et furibus, si ad ccclesiam confugcrint, id « Ecclesia et loca Deo dicata, rei qui ibidem com-
constituimus [Cod. Sat. , slatuimus] observandum pulsi limore confugcrinl, ita tueanlur, ul nullis locis
quod ecclesiastici canones dccrcverunt et lex Ro- sanctis ad direplioncm rerum vira ac manibus afferre
mana constituil, ut ab ecclesise atriis vel domo epi- prxsumat [Cod* Vat. et Sal., reorum vim ac morli-
scopi cos abstrahi omnino non Iiceat, nec alteri bus . . . prxsumant]. Sed quidquid spatii vel in por-
[Cod. Sal., aliubi] consignare ; nisi ad Evangelia ticibus vel in atriis vel domibus, vel in areis ad co
[Cod. Sal., ad ecclesiam] datis sacrameulis de mor- clcsiain adjaccntibus pcrlinet, velul intcriora lempli
* Cod. Sal. i immundam : Hoc ideo dico quia sunt morietur. Sed videamus quid de fugitivis ad eccle-
quidictinitalcspcccatoresnon debcre ecclesiam Chri- siam sancti canones censeant, elc. > Intcrmcdia
sli intrare. Fortc rari inlrant. Inquacunquedic, dicit omittit codex Salisb.
prophcta : convcrsns fuerit pcccator, vita rirct ct non
413 EPISTOL.E. Hi
;>»xcipimus custodire, ut reos liuiuris uecessitas non A gitivorum civitatibus prxcepla, el iutclligat div-ni-
conslringat circa altaria manere, et Idca vencralione tus esse statutum, ul rei et peccatorcs, Doinino Dco
iligna polluere. > Imp. Honorius et Tbcodosius Aug. demandantc, loca dcfensalionis dehuissent habere
Ciciliano prxposito post alia dalunx Kal. Febr. [Cod. ubiprolegerentur a persequenlium insidiis".Nccnon
Vat., dala. Cod. Sal., Non. Sepleuibris] Ravenna, ct ipsam Romam, aliasqiic per mundum civitates
llonorio vu et Theodosio secundo Augustis consuli- asylum staluissc ad rcorum defensalioncm Icgitur,
uus, intcrpretatio (Lib. 111 Cod. Theod., De custodia ut per lllius loci vel templi, qiii apud eos sanctus
reorum) : « Omnibus Dominicis diehus judiccs sub habebatur, severa legnm caulione [Cod. Vat., cau-
fida custodia de carceribus reds educanl, ul eis a tio] mitigaretur. An fas est apud Chrislianos mino-
Chrislianis vel a sacurdolibus subslanlia prxbeatur, ris esse honoris Ecclcsiam Christi, quam lcmpTum
ol ad balneum prxdiclis diebus sub custodia, rcli- Jovis apud paganos; vel bealx Marix genilricis Dei
gionis conleinplatione, ducantur. Si quis de cusio- domum, quam impix Junonis asylum ihferioris ve-
dibus hoc implere ncglexerit, poenam, qua.n lex nerationis habert * aut ipse bcatus Martinus, verus
ipsa constituil, cogatur implcre. > Lege Julia de vi Dei fclillor in Chrisliano iinpcrio niiiius venefari fas
publica daninaiiir, qui aliqua potestate pra?dilus ci- Ost, quam Scolapius falsator, in paganorum potestalc
vem, Roraamim iniperaioreni appellanlcm (Lib. n 6 habuit?
il xv Cod. Tbeod., de Appellat.)\ necaverit [necartve IIxc siquidcm omnia, si domino meo David impc-
jusscrit, lorscrit, vcrlxraverit, condcmnavcrit] in ratori Christiaiiissimo et omni honore Dei devoiis-
via publica vincla duci jusserii ; cujus rei 173 sihlo legantur, vel verbis pacificis dicantur, scin,
pcena in humiliores capile [Edil., capiln] ; inhoneslio- sanctissimum itlius animum et pielalc plcnissimum,
res iusulx deporlalione coerceatur. Legc Julia de- et in custodia mandaiorum Dei caulissimum, qui
cielum est, ut pro violentia [Cod. Sal., pzr violen- nullis polerit muncribus de via veritatis averti qui
liam publica] damnelur, quicunque judex appellan- dmnia ita decernit et iudicnt [Cod. Vat. , dejudicat],
i.-in, ut ad principis prxsenliam diicamr, ingenuum sicut Domino Deo Jcsu Christo placueril, et sanclis
liomincm vel civcm Rumanum [faclum] torserit, oc- cjus *, et sibi efit merces perpetua in xtcrna bea-
cideril, vel occidi jusserit, vel iu vinculis publicis titmline et filiis suis benediclio scmpilerna.
aslrinxerii, vel flagcllis ceciderit, aul daninare prx- Ecce sanctorum censura [Cod. Vat., censurse] ba-
sumpserit. Pro qua re humiliores personx capite nonuin, ecce lcgalium scila litterarum firmissime ho-
puniuntur [Edit., pununlur], honestiores in insulam norem ecclesiarum Cliristi in palrociniis fiigilivorum
rclegantur. Lcgiiur in Orosio, libro vn, de Alarico c conservari julient. Nunquam credimus ul Chrislia-
rcge, qui Romani obsedit, irrupil, vaslavil, quali nissimus et screnissimus impcrator domnus Carolus
inientione locis sanclis idcm paganus rex parcerc Auguslus aliter prxcipial, nisi ut sanctorum censurx
jussit, ut eadcm verba ponamus [Edit., ponimus] canonum et Iegalium [edicta litterarum se hahcnt, et
qux idem hisloricus vir posuil, qui post congruam ut antecessorcs sui siatiicrunt, ncc sanclX Dei Ecclc-
rerum gcstarum scriein lillcris sulijunxit : « Adest six honor, ncc sni magni nomiliisrevCrenlia el timor
Alaricus, trcpidara Romam obsidcl, turliaUiinque minor debet esse in rcgno excellenlissimo et impcrio
irrumpit, dato tamcn prxccpto prius, ut si quis iu potenlissimo, vel in aliqua dignitate et honore minui,
«ancla loca, prxcipuc in sanclorum aposloloriim Pe- sed senipcr augeri, ad laudem cl gloriam Domini no-
tri el Pauli basilicas confugissct, hos imprimis invio- slri Jesu Chrisli, qui enm super omncs alios rcges ct
latos sccuros csse sinerent. > Et quo honorc vasa imperatores sapientix decore honoravit, et regni po-
snncta reporlare jnssisset invcnta ad ccclesias, ille tentia exaltavit c j d.
[Codd. Vat. et Sal., ibi], qui scire desiderat, legere
polerit. Si [quis] hxc qux posuimus canonum ct le- 174 ■ EPISTOLA CLVTli;
gum tcslimonia minores esse aucloritatcs [Cod. Ali \1.UIM'M MACISTRCU ET AD CONGREGATIONEM
Sal., de canonibus vel le;,'e Romana . . . minoris D MONAMKHII SAKCTI MARTIM.

csse auctoritalis] xslimel, legat ipsius Domini de fu- Cohgregalxohem S. Martini reprehendit ob de\ensio-
• Cod. Salishurgensis hoc loco ita pergit : i In tan-
tum, ut de servis fugitivis in Deuteronomio legitur
demandasse, ut nou reddcrentur dominis prnptcr ti-
rnorem lormcnloruuu Eadem verba, qux ibi legiin-
tnr t fion tradet servum domino sno, qut ad le con-
fugerit, sed habilubil tecum in loco, qui ei placuerit,
et in ttna urbinm tttarum rcquicscet, liec contriste»
eum (Deul. xxm, 15, i6). Hxc Domini suul verba,
non alicrius, qux omni vcneratione intclligeiida smit
ad observandum seciindum lempnris opportiinitatcm.
Sed et in historiis veierum legitur in civilalilius pe-
ne ubique asylum esse propter rcfugium sceleralo-
nnn, et lioc apud paganos quanto inagis apud Chri-
Stianos misericordix causa Ecclesix dcbent habcre
honorem suum in fugitivorum solalium ? > llic finis
rst epitlola; in cod. Sali*bvrgensi.
'• Hiat sensus.
• Uncis inclusa ex cod. Yal. restituuntur, qux
dccrant in codice quo usus est Baluzius.
d Juvat huic epislolx, ob nexum historicum, subji-
ccre responsoriain Caroli Magni imperaloris.
c Magni mnmcnli, inquil Baluzins in nolis suis ad
Capilularin tom. II, pag. 1062, est ista Caroli cpisio-
la, a magno principe el jurium sacerdotii et impcrii
pcritissimo scripta. Hic vi.les clericum ab episcopo
suo secundum cajiones juiiicnlrim, ct incuslodia pro-
ptcr sua mcrita inclusum, ruplis, ul ila dicam, car-
ccris vinculis, in ecciesiam sancli Martini confugissc
et abusum sanctiialc loci , ut posnara cvaderet, qux
in eum optimo judicio constituta fucrat. Vides deinde
monachos, ul asyli sui religionem et anctoritatcm
ven^liiaicnl, latebris illuni suis occullassc, ojusque
 4)3 B. F. ALBINI SEL1 ALCLINT OPERL.M PARS 1. 416
ncm mjusdam rei clerici adipsos eonfugicntis, con- A tnissus est, etde 175 cujus custodia evasit, prxci-
tni sententiam sui episcopi, et contra mandatum piinus, ut reddatur, ct illc eum ad nostram atidicn-
ipsius rcgis, ctc. tiam, sivc vera sive falsa dicenlem, adducat, quia
In uomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Caro-
non dccct, ut propter talcm boininem noslrx primx
Ius, el reliqua, Albino vencrabili magistro et omni
jussionis iiila fiat immutatio. Sed et valde miramur ,
congregationi monastcrii sancli Marlini. cur vobis solis visum sit nostrx aucloii'.alis sanctio-
Priilie quam ad noslram prxsenliam a vobis missa ni et decreto contracundum, cum liquido pateat et
vcnisselepistola.allatx nobis sunl litterx a Tbeo dulfo ex consuetudine veteri , et ex cnnstitutionc legum
episcopo raissx, querimonias continenles de inlio- [regum] decreta recta [F., rala] esse debere, nec
noralione bominum suorum, et non tam illoruni cuiquam pcrmissttm illorum edicta vel statuta con-
quam episcopi bujuscivitatis, vel conteinptu jussionis temnere. Et in hoc satis mirari nequivimus, quod
imperii noslri; quarn jussioncm dereddiiione cujus- illius scelcrati hominis precibus, quam nostrx au-
dam clerici de custodia ipsius elapsi, et in basilica ctoritatis jussionibus obleuiperare maluistis , cum
sancti Marliui latilantis sub nostri noininis auctori-
nunc clarissime liqueat, cum eodem homine amorem
latc conscribere jussimus; cujus cliam nobis exem-
discor.Jix ex irruptione charitatis de hoc loco vetuit
plaria misistis [F. vobis misimusl, tn qmhus nos r . . , ., ,.»»■. . ,
1^.«,«:«« „i ™>,u vicm l^- vcmtlJ egrcdi. Ipst quippe nostis , qui congre-
tiequaquam injustc aliquid decrevissc, ut vobis visum
galio hnjus monasterii ac servi Dei [et uttnam vere !]
fuit, pulamus. Sed cum utrasque epistolas, vestram
diciinini, qualiter jam crebro vila veslra a multis
scilicet, et Theodulfi, nobis relegere fecissemus,
dilfamata est, el non absque re. Al;quando enim
asperior multo nobis et cum iracundia composita
monachos, aiiquando canonicos, aliquando neutrum
vcstra, quam Tbeodulfi videbatur epistola, elin nul-
vos esse diccbalis. Et nos consulendo vobis, et ad
lo erga illum charitatis condimento respersa; sed po- malam famam abolendam c magistrum et rectorem
tius quasi reum defendens, et episcopum accusans,
idoneum vobis elegimus, et de longinquis provin-
et sub vclamine quodam celati nominis continens vel
ciis invitavimus, qui ct verbis et admonitionibus
posset vel admilli ad accusationem deberet; cum hoc
rectam vilam inslruere, et, quia religiosus erat, ho-
omnino el divina el huinana legc sancilum sit, * nul-
nx couversationis exemplo poluisset informare. Sed
li criininosn alterum accusandi dari licentiam, quan- proh dolor ! aliorsum cuncta conversa sunt ; et d dia-
quam n vobis ad hoc defensus et conservalus sit sub
bolus vos quasi minislros suos ad seminandara diseor-
obtentu jnssiotiis noniinis nostri, ttl qui jam accusa-
diam, inter quos minimc dccebat, tnvenit, scilicet
tus, ct b in conspectu populi civilatis sux judicatus
intersapientes et doctores Ecclesix, et qui pcccanies
est , accusatidi locum hahere Cxsarei nominis appel- C
corrigere et castigarc debtterunt, cogitis ad pecca-
lationc dcberet, a I exemplum beati Pauli aposloli,
tum invidix alque iracundix proruinpere. SeJ illi,
qui apud principes .Iu !;r:i' a gcnte stta accusaltis, sed
Deo miserante, nequaquam assensum vestris malis
nonduin ju.licaltis, Cxsarem apptdlavit, ct ah cisdem
suggestionibus prxbituri sont. Vos autem , qtii con-
principibus ad Cxsarcm judican Jus missus est (Act. temptores nostrx jussionis exstitistis, sive canonici,
xxv. 10, 1 1), quod iiequaqttam prxsenli negolio con- sive inonacbi vocamini, ad placitum nostrum, juxta
venil. Paulus cnim aposlnbs a Judxis accusatus, sed
quod prxsens niissus noster vobis indixerit, nobis
non judicatus, Cxsarem appellavit, et adire permis-
vos assistere scitote. Et quamvis ad nos missa bic
sus est. Hic vero infamis clcricus, et accusatus et
factx sedilionis vos excuset epistola, venite et con-
judicalus, et in custoilia missus, et de custodia ela-
digna satisfactione inusium crimen eluite.
psus, basilicam, quam nisi posl prcnilcntiain ingrcdl 176 • EPISTOLA CLIX.
iioii dcbuerat, contra legem ingressus, et a.lhuc, ut AD ARNOMEM.
fertur, pcrverse vivcre non cessans, ut dicilis, sicut Commendatilti disciputum tjrammaliece , quem vitulum
Paulus apostolus Cxsaremappellavit.sed ncquaquam, vocai.
ut Paulus, Cxsarcm aditurtis est. Illi eniin, apud Dilectissimo Aquilx Albinus malricularius perpe-
quem accusatus, et a qtto judicatus atque in custodia " tux bealitudinis in Christo salutem
defensionem ila susciperc ausos adversus episcopum, ct: tns. bibliolhecx Colhertiiix edidit lotn. • CapituL,
ut etiam ei plurimas contttmelias pnblice iuipnue- fiag. 413, eamque scriplam ptilat annn 803 ; Mabil-
reni. Qux res adeo demens el stolida visa est sa- nnius vero aiino prxcedenti. (Auud Frobeu. epist.
piciitissimo principi, ut non solum eorum stullitiam 119.)
eastigaverlt asperioribus verbis, sed etiam clericum • Nulli criminoso. Legitur istud in Capitulis Aiv-
illuin episcopo suo reddi jusserit, monachos porro ad gilramni, cap. 43 ct inde in Iibr. v Capilulariuin,
se venire, ut condigna salisfactione inustum crimen cap. 187. Vide etiam libr. vtt, cap. 85. Baluz.
eluerent Cxlerum quod hic Theodulfo Aurelia- >' In conspectu popu'i. Hic locus valJc illustralur
nensi eplseopo accidil sub imperio Caroli M. idem ex can. 370 lib. v Capitular.
ferme Hincmaro Rhemensi archiep'scopo postea eve- c magistrum. Alcmnum utiquc?
nit, ut docet Flodoardns , libr. tn Hist. Rbem., cap. a Diabolus vos quasi ministros suos. Ivo Carnoten-
21, ubi recensens epislolas Hincmari ait: i Eboni sis episcopus, cpist. 260, loqucns de monachis nw-
episcopo Ecclesix Rhemensis alurano pro quodam joris moiiasterii Turoncnsis : i Monachi daxnoniaca
fratre ab hac ecclesia fuj,'a lapso el apud ipsum invidia moti. » Baluz., ibid.
commorante, ut quantocius illum diiigcnti cura re- 0 Ineditam bactcnus dcsi:ripsimus ex duobtis co«Id.
mittere studeat. > mss. Salisb. ct S. Eoimerami. Uncis inclusa iu soio
Haluzius hanc epistolam piiiuum e\ vetcri Codi- priorc hab-ntur. [Apud Frobcn. cpist. 120).
417 EP1ST0L£. 418
Dircii Uo [Al., o] animal vitulum Encheridion A nalurani : Scieudum 177 cst '1U01' esseutia proprie
uieuni, ul adjuves illum et eripias eum de manibus de Deo dicitur, qui sempcr est quod est, qui Moysi
inimicorum suorum, et adjuva quanlum valeas [quia ait : Ego sum qui sum (Exod. ui, 14); Dcus ciiim
venerabilis episcopus multum ardct super oos, id solus vcre est, quia incoinmulabilis est; quidquid
est, * Tbcodulplus]. Misi quoque in ora pucri Inijus, enim mutabile est, quodam modo vcre non est, quia
quamvis vitulus contra naturam ralionalc sit unimal, essc potcrit quod non est, vel non esse quod cst. Sub-
quod ipse in auribus sanctitalis vestrx habcl mugirc. slantia vero communc est nomcn omniuin reruin
[Habeo [Habui] enira illum ad crudiendum Deo nie- qux sunt : coelum, sol, luna, lerra, arbores, herbx,
cum in domo mea et polerit proQcere, Deo dante, animalia, vivenlia quxque, bomines eiiain, subslan-
in lectionis stuilio seu grummaticx artis disciplina in ti.e (iicuiitur; nam, quod nulla substanlia csl, nihil
domo sancti Martini]. 0 Aquila ! /n' in curribtu et hi oiiinino est, subslanlia ergo aliquid esse est : Deus
in equis, nos autcm in nomine Domini nostri tna- igilur subslantia est, et sumiua subslanlia el prima
gnificabimur (Psal. xix, 8). Valeas, vigcas semper substantia, et omnium subslantiai uin causa, quia
in xternum. oninium rerum creator esl. Unde contra venenum
k EPISTOLA CLX. Arianx perfidix solemus dicere, Patrem, et Filinm,
AD "" " ct Spiritum sanctum unius esse substanlix : quia
Amici charitali se commendat. P.itcr, et Filius, et Spiritus sanctus uua cst subsian-
Dil-ctissimo Patri, egregio pontifici. Leve jugum tia, nam substanlia dicitur, quia subsistit. I.lco Grxci
portare cupiens, iu cujus unitale optal vobis salu- solent dicere de Deo : una Usia, tres hypostases
tciu. [tls., Yposlalis], id cst, una substantia, tres subsi-
Omni melle dulciores nobis per fratrem nostrum sienlix [Ms., subsistentias] : quod beato Hicronymo
lillerx delatx sunl , quarum seriei dum respondere non placuit, mclius essc dicenilum arbitranti [Ms.,
paravi, supervenit filius meus, cujus gratissima vi- arbitralus] Latino cloquio : una substantia, tres
silatio a longioris responsionis sermone paululum personx. Dicuntur enim [Leg., etiam] usilato nomi-
me suspendit. Non tamen ulla soeculi ambitio a cha- ne divilix subslanlix, sicut dc prodigo legitur in
ritatis suavitale cor meum suspendere poterit. Quin- Evangelio : Dissipavil substanlittm suam [Luc. xv, 15),
irao magis atque magis crescat de die in diem, et id est divitias. Naluram vero Dei libera voce dicimus.
pleno charitatis mei modio cumulum quotidie adJit. qnia omnis natura natura cst, et maxime illa quie
Oranipotens Deus, qui prxsenli nos cbarilate coujun sola vera est natura, quia semper est quod est, quia
xit, perpetua nos charilate conjungere dignetur in q nullalenus de ea natura, qua semper esl, mutabilis
aeternum. cst in aliam quamlibet naturam : quod sa-pius in libris
'■ EPISTOLA CLXI. calholicorum Patrnm invenilur, Patrem, cl Filium,
AD AI'.NO.M-.M.
et Spiritum sanctum unius esse nalurae. Hoc vcro
Exponit qnomodo sttbslanlia, essentia , sitbsistenlia quod vos legisse dicilis dictum in opusculis sancti
et natura de Dco dicanlur. Augustini, quod Deus nec nccessitatc, nec voluntnlo
Albinus Aquikc salutcin. Filium genoisset, sed natura : bene arbitramur di-
Miror quoniodo inc sub unius momcnti angustia in ctum, quod natura Pater gcnuissct Filium, quia ejus-
brevi tabella vilx xlcrnx formam dcpingere poscis. dem naturx estPaler, et Filius, non necessilate,
Quid cst catholica fldcs, si pcr dilectioncm opcratur, nec voluntate : quod quemdam hxreticnm impie in-
nisi vita selerna? Aliquid inde, ne inobcdiens pra>- lcrrogare legimus Chrislianum, utrum Deus Filium,
ccplis tuis viderer, d brevi sermone dictavi. Quod volens, an [Ms., ae] nolens genuisset? ut, si diceret
vero me interrogare vestram sanctitatem placuit, nolens : necessilas in Deum caderet ; si vcro volens
quid sil inler subsutntiam, essentiam, et subsisten- diceret, statim responderet, voluntatis esse Filiuin,
tiam? aut, si dici fas sit sanclam Trinitalem esse non naturx. At Cbristianus vigilanlissime vicissiin
" Thcodulfus. Vid. epist. priorcm ad Candidum " d Brevi sermone dictavi. Hxc verba intelligo de
et Nalhanaelem. An vitulus is'e sit ille reuspro quo opusculo ab hac cpistola, inqua uon depingitur for-
a Turonensibus contra episcopum Aurelianensem ma vitx xtcrnx, scd ad aliam ab illa longe diversam
disceptatum est, ut in prioribus epislolis vidimus, ex quxstionem respondetur, distincto. Id ipse Alcuinus
brevi hac charta decerni haud polest. insinuare vidctur, duin ita pcrgil : < Quod vero me
b Hxc epistola ultima est in cod. ms. Emmeramia- intcrrogare vcstram sanctitatem placuit, quidsit intcr
nn, prxtermissa a Mabillonio. Alcuini pennam slylus subslantiam, t ctc, ubi profeclo Alcuinus haud obs-
prodil; an vcro ad Aquilam seu Arnonem, an ad cure signilicare voluit, binas sibi ab Arnone fuissc
alium ainicum scripta sit, incerlum. (Apud Froben. propositas quxstiones, et alteri se satisfecisse brcvi
epist. 121). serninne; alleri vero rcspondere in epislola prx-
c Hanc episiolam hactenus ineditam e codice ms. sentc. Quapropicr haud nccesse esse judico, quod
bibliothecx Cxsarex Vindohoncnsis sxc. xi , qui in laurialus D. Kieberer voluit, ut vel in verbis mox
classe theolo^ica u. 131 notatusesl, cruit ct niccuin ci.atis particulx vero siibsiiiiiatur ergo; vel ut texlus,
communicavit vir cl. D. Malhias Heibercr collcsii S. verbis quihnsttam traiispositis, aliis suppletis, ita le-
I. Viennx biblioihecarius ct historicus, a cujus in- gatur : i Miror, quomo !o me sub nuius mnmcnli an-
dustria respublica liltcraria continuationem Gcrnia- guslia, in hrcvi tabclla, viixxlernx forinam dcpin-
ni:e sacri', a viro ccleberrimo D. Iijusi7,io jani insi- cereel sacralissima dirinhalis adtjta reserare poscis.
cmiior omatx, magnis desideriis cxspcclat. (Apud Aliquid indc, nc inobcdicns pra;cep'is luis vidcrer ,
froben. epist. 122.) brcvi scnnoiicdiclavi. Quiu cslcalliolicalides, » clc.
JI<) D. I\ ALBINl SEU ALCVINI OPERLM PARS I. «0
qu.vsivll ab co utrum Deus Paler volens an nolens sit A aliqui<i. Sed modo videanius horum dislanliain no-
Deus?ut, si responderet nolens, scquerclur miseria minum. Immortalis eniin illa dicitur natura quae
nccessitatis, quam de Deo credere magna insania mori non potest, non came.n semper immutabilis, id
est;siautem diceret volens, responderelur ei, ergo est, quae mutari non ppssit : sicut anima humana ,
elipsc Tolunlate sua Deus est, non nalura. Quid crgo qu;e immortalis crcata esl, sed immutabilis procul
restabat [Ms. rcslabit], nisi ut obmutesceret, et dubio non csl, qnia de pejore in mclius, vel de mcliori
sua interrogatione obligatum insolubili vinculo se in pejus, et de pejore in pejus vel de meliore in mc-
vi.leret? Igitur Deus naiura est Deus, el Filius na- lius inulari potesl, sicul dictuin est : Ibunt sancti de
tura est Filius, et Spirilus sanctus nalura est Spiri- virtute in virlutem (Psal. lxxxiii, 8). Solus Deus
tus sanctus, el est una nalura horum trium, sicut vcre immortalis et immutabilis, quia solus vere et
una est essentia, et una omnipotenlia, et una divini- proprie aeternus, et quod scmper est, de quo Aposto-
tas. Caeterum pro diversis eventibus mullae sunt tri- lus : Qui solus habet immortalitatem. (I Tim. vi, 16).
bulationes fidelium , et unaquacque pcrsona tenta- Immorlalem posuit pro immutabili ; quia quod muta-
tionibus subjacet in hoc mundo, quia exsilium esl, bilc csl, quodammodo moritur eo quod est, dura
ubi viviinus, non patria; adinonent enim nos hoe aliud aliquid incipit esse quod non erat. Sed alra-
molestia: tentationum patriam qu;ererc, et quietam B sivc S3ePe «tenum legitur diclum, quod tempori vcl
yilam, quae nullatenus hic inveniri polerit, nisi in spe mutabilitati o'. noxiiun est , nec semper ejusdcm
acternx quictis viveuti. Explicit. niodi cst, et ideo wiernum non recte dicilur. Quod
178 • EI1ST0LA CLXIJ. cnim mutalur, uon manet : Idque, ut supra diximus,
AD PliMNI M REGEM.
inter immortale ct wternum est discriminis, [qciod]
(Anno inccrto.) omnc aelernum, imraortale est; et non omrac im-
Eyponil quce sit differenlia inter wternum et sempiter- raortale, salis subtilitcr, etiam aeternura dicitur : quia
num, perpeluum el immortale, swculum , wvum et ctsi aliquid semper vivat, tainen [si] mutabilitateni
temput. patitur, non proprie oelernum appellatur; quia non
Domino David, rectori optimo, victori maximo, semper hujusmodi est, quaravis immurlale, qnia
Flaecus Albinus optat salutem. semper vivit, recte dici possit. Vocalur taincn acter-
Dc quorumdain nominum proprielatc, revcrlens a num, interdura eiiam, quod immorlalc est : aeler-
no jis [Al. vobisj b Candidus nosler, qusestiones nobis num cnim cura propric dicilur, neque quidquam
proposuit : de quibus ul c\ tempore diligentius, per- praeterilum habet, nec fulurum; scd quidquid est,
scrularctur, inlerim tacerc disposui. Scd ille vestrae semper cst, quod solus esl Deus ; et ideo solus Dcus
voluntatisnimius exactor et iraportunus inquisitor , C acternuseslsecundumproprietatem octeniilalis. QuoJ
mpras me facere non sinebat. Quapropter paucas vero de aeterno dixiraus, hoc idera licet inlelligi dc
eoruindem nominura rationes repenlino et inculto sempilerno. Sed quid est quod Apostolus dicit : Anle
[Edit. in qccullo] notavi serraonc ; vestrura dc his tempora wterna (Rom. xvi, 25, etll Tim. i. 9)? Si
quae dicta sunt, sicut el de meis oranibus diclis vel cnim tcmpora, quomodo wtcrna ; cum tempora non
scriptis, spcctans judicium. Nam obediens devolio siint, nisi in creaturis ? nisi forte ante omnia tempora
laudanda est, $i aiictoritale jubenlis probatur. Hacc inlclligi voluil. /Etcrna autem maluit dicere quam
ergo esl inlerrogalio , quae nohis ab eodera oblala omnia, fortasse ideo quia tempus non cccpit ex tem-
est, scilicet : quid sit discriminis inler wternum et pore ; aeterna enim tempora aevum significant. Inter
sempilcrnum , perpetuum et immorlale , swculum , «evum aulein et tempus hoc distat quod iilud slabile
cevum et lempusf Primum cnim sciendum est quod idera est, tempus aulem inutabile. Swculum vero dicitur
[Cod. Fa(.,unum] significare videtur wternum et sem- posl creatas [.-1/., dicuntur primo crealae] rcruin
piternum; et siinplex esse nomen aternum; scmpiter- species, et in divcrsas teraporum mutabilitates dts-
num verocomposiluin ex adverbio semper, el nomine linclae ; videlurque swculum et lempora simul coc-
aelernum. ldeo omne aeternum potcsl dici et sempiter- pisse. Sed mullis locis, swculum etiam in sancta
numjeconversoordineomnescmpiternumetiamaeter- •* Scriptura legitur pro scmpiierno, ut dicitur : 179
nuro.Perpeluum vero videtur (derivatum) esse ex eo Quoniam in swculum misericordia ejus. (Psal. cv, i,
quodest pcrpes, etsignificare quod nullodirimitur in- et cxvn, i seq.) In swculum, scilicet in perpctuuin clicit,
lervallo, sedsempercodem niodo perslat quoesl. Inter quoniam misericordia ipsius aelerua et indcficicns
wternum autem et immortale hoc dislarc vidctur, est. Swculum est eliam mundi ordo decurrens, qui
quod omne aelcrnum immorlale, non tanien omne ad fulura teudens praeterita desorit, et ideo swcula
iramorlale aeternum rectc dicilur. Inter wvum cl dicta esse putatur, quia in se jugiter rcsolvuntur
swculum ita disccrni potest, quod irnci» quiddam | /•'. rcvolvuntur] lenipora. Scd differcntia esl, dum
ic.iernum potesl intelligi, swculum vero leinpoialc dicitur, a swculo : 'et dum dicilur, in swculo} ; ot

* Hanc epistolam Quercetanus inter opcra Alcuini
dogmalica primo edidit pag. 765, postea lectiones
diuerentes ct mcliores addidit p*g. 1512. Gallix- lit-
tnrariae scriptores censent eamdem rectius inter alias
cpistolas Alcuini quam inter dogmatica coilocari.
Q>ioiiim monilum seemi siinius. Fxstai cim emenda-
lionibus in cod. rcg. Vat. 69. (Apud Froben. cpist.
125.)
i> Candidus. Cujus opera saepius uli solcbat Alcui-
nus, ut patct cx pluribus epislolis, in quibus illura,
aliquolies vocat VYiionem. De quo vid. Gall. ljlt.
tom. V, pag. 10 seq.
 421 EPISTOL.E. 422
iliiin dieilur, in safculum swcuti. Ad.un namquc « A xlcrnx non sunt , scd illml quod islx syllahx signi-
wcuto fuit; id est in principio sxculi. Cxteri vcro ficant, omnimodis xternum cst. Vcrba enim quibua
palres, Noe, Abraham in smculo, sed non a tteculo ioquimur, nihil aliud sunl nisi signa rerum earum
fuerunt : sicut oinnes humani generis series in sa> quas mente concipimus, quibus ad cognilioncm alio-
culo fuerunl, vel sunt, vel futurx sunt. ln sivculum rum vcnire volumus : qux verba nunquam recle
vero steculi. futurum est sxculum, quod post hoc proferunlur, nisi veritatem significcnt. Yerilss enim
er:t sxculum, quod et in sacula sarculorum {Tob. ix, omni homini naturalis est in tanlum , ul nullus un-
11) dicitur. Nam quibusdam iu locis in sa;culum sx- quam pro vcrilale falsum audirc velit, eo modo ut
culi xternitaiem Domin.i absolute significat, quo- ipse verum putet quod falsum est, nisi ipse nimium
niam illc ct etiam ante sxculum, et in sxculo, et varius \Cod. Vat. vanus] sil et ab omni verilale
post iilud sxculum misericors esse monstratur. Et aversus.
ideo dicilur de eo : Misericordia aulem Domini a Sed qtiia ad finem charlulx propnrat series, vidc-
tteculo et usque in saculum super timenies eum. lur ralum aliquid de ipso line dicerc. Est enini locus
(Psal. cn, 17.) Item : In swculum steculi (Psal. ix, ubi finis quod sine fine est significat, ut in Evangelio :
0, et x, 10, etc.) propter duo Testamenta sxpe legi- Cum dilexisset eos, qui erant in mundo, in fincm di-
tur positum, qnia hoc Novum Testamentum prioris B lexit cos (Joan- XIU> *). i" est, in xternum clilcxil
sxculi sxculum esl, sicut et fulurum islius prx- eos. Est eliam ubi perfeclionem siguificat, ut : finis
sentis erit. Invenitur quoque saculum pro cujus- enim legis est Christus (Rom. x, 4), id est, pcrfectio
libet lemporis fine poni. Nam in Lcge Domini legis. Esl quoque, ubi ipsum signilicat Chrisium, ut
diciliir : Sit tibi servns in smcutum (Exod. xxi, G), in quibusdam psalniorum litulis : i» finem David
id est, usque in jubilxum annum. Sed scicndum (Psol. i.i, i.n, et al.), id est, in Cbrjstum. Aliquanil >
est quod aternum tribus modis in sancta Serip- etiain finis significat finem cujuslibet rei vel tcmpo-
lura legi solet. Primo, quod vere cl proprie ster- ris ; ut in Daniele : in fine aulem dierum iltorum
nitn dicilur, omni [mutabililate] carens, sicut sohis (Dan. iv, 31). Nec inihi mulliludo verborum et char-
Deus est. Alter vero modus est, cum ea res xlerna ttihe longitndo olij ciemia cst, quia longitudo lcm-
dicitur, qux ipsa quidem per se xlerna non est, sed poris, vel magis illud quod lempus non habet, pjurinia
quod significat, xlernumesl; veluii hoc quod Abra- poscil verba, quibus demonslrelur quod vix demon-
hx dicilur : Dabo libi et semini tuo terram hanc in strari 180 possit. Scd calamus in fonte charitatis
possessionem telernam (Cen. xvii, 8). Cum nec ipsa ter- linclus, dulce habcl cum eo loqtti , cui omni.-i bona
ra, nec ejus habilatores xterni"csse poluisscnt, sed dulcia sunt; cui Deus ;rti-..»iam concederc dignotiir
lcrra viventium, qux per banc terram signilicalur, C dulccdinem.
xterna esl; et habitatores illius xlerni, de qnitiiis [Det libi perpetuam clem-ns in sxcla salmeni
dicitur : Beati milef, quoniam ipsi possidebunt terrum. Et decus imperii, Dav i imatc, Dens.]
(Matth. y, 4.) Terlius modus est, quando ea i«» «EPISTOLa CLXIH.
xterna appellalur, cui finis non constituiiur, aul ita AD CAROLUU.
fit uldeinceps non sil facienda, quantum ad curam Exponit textiim S. Lnca; cap. xxn, 3(5. etc, de duobus
vel ad poleslalcin facientis, aut diccntis pcriinet, eo gladiis. Conqueritur de quibusdam episcopis , qui
gencre loculionis, quo quidam Poeta dicit : presbyleris et diaconis munus pra>dicalionis inhibere
volunt ; et de profanatione altarium.
Serviet alcrnum, qui parro nesciet uli. Domino desiderabiHler venerabili et vencrabiliter
Non cnim polcst xternum servire, cujus ipsa vila desiderabili David regi , iu fide et charilate Flaccus
xterna csse non potest. Sed mira [At„ magis] qux- [Albinus] salutem.
dam differentia est inter essentiam omnipoteniis Dei, Litteris vcstrx nobilissimx pielaiis acceptis , in
et volvenlia humanx vitx tempora. Lcgimus enini quibus vestram nobis valde amabilem sanitatein, et
tria tempora esse, id est, prxterjlum, prxsens, el cuncto Christianiiatis imperio pcrnecessariam prn-
fulurum; sed ila ut pene nihil nobis prxsens sit, D speritatem cognoscens [F., cognovi], lotum cordis
sed omnia prxlcrila cl fulura. [Verbum eniin dum mei affecltim in gratiarum aciiones Chrislo clemen-
dico, priorem dum dixi] syllabam [At., Vcrbi enim tissimo regi effudi : illius sediila orationc dcprecans
cum dixi priorem syllabam, etc.], poslerior futura pietatem , cum omnibtts noslrx devoiionis coopnra-
fuit : et dum posteriorem dico, prxteriit prior. Dco loribus, quatcnus veslrain pacificam ct amabilem
vero niiiil prxleritum et futurum , sed oinnia prx-
potcntiam, ad exallationem sanctx sux Ecclesix ct
senlia sunl , qui servo suo Moysi ail : Ego sum qui b sacratissimi gubernacula imperii longxva prospc-
sum. Et : Dices filiis lsrael : qni est, misit me ad vos ritalc custodire, regere et dilatare dignettir. In qui-
(Exod. iii, 14). Sed si sullilius quxrerc incipias, bus laudabilibus quoque veslrx sapientix apicibus
«•liam ipsx dux syllabx , dum dixi : Deus wternus,
mcam , ut solili estis, segnitiem per inierrogationes
« (Froben. epist.124.) Edit. Quercet. 6, Canis. 12. iHtHC, duo gladii hic.
Ilicaiiiemmiiltis locis castigatior protlit ex cod.ms. b Sacratissimi imperii. De Romano, exislimi, im-
bibliothecx Salisburgensis, ubi hic prxfigitur litu- pcrio hxc. essc intelligenda. Unde hanc epistolam
lus : Explanatio alariiorum qiti dicuntur in passione. noi! anto ainiiini Christi 800 dalam fuisse cense-
In editis vero : l)e co qnod in Evangelio dicitur : l)o- nnis.
PK H. F. ALBINI SE13 AI.CUINI OPERCM PARS I. 4*4
pnidcntissimas sagaciter [Cod. SaL, prudcntissima A allegorias, ut studiosis leetoribus faeile est invenire.
sagacitate] cxcitarc vclle inveni. Imo per inquisitio- Abyssus, immensiias at]uarum ; abyssus, profunditas
nes [magis docerc, quam ignorata discere] agnovi ; Scripturarum ; [abyssus, ineflabiliajudicia Dci (Ptal.
quia tapienter inlerrogare, docere est, vcluli in vestnc xxxv, 7, et Rom. xi, 35)] ; abyssus, sapientia ; abys-
auclorilatis pagina scriplum rcpcrimus ; ubi post sus, corda hominum significat; et multa talia in
congruam scntenliam vcridico sermone exaratum Scripturis sanctis inveniuntur, qux sccun.lum qua-
pcrspeximus » : « Cognoscat igitur industria tua , iitates locorum varias habent intclligentias. Sermo
»> charissime in Christo prxceptor, proposilam nobis Domini oculosus cst, et undique perforari polest , et
a quodam non clerico, sed laico de Evangelio qux- alla profundilas lnysteriorum Dei. Quis omnia se-
stionem, cui tunc lamen a nobis usque [m] prxsens creta illorum invcsiigare potest? Igilur el gladius
esl dilala rcsponsio : Non quia juxla quod interro- multifarie significare vidctur. Nam et vencnalas Ju-
gavit , respondere non valuisseinus, » et reliqua. da-orum maledictiones in Chrislum [significal], ubi
Vere et valde gralum habeo laicos quandoque ad dicit : Qui exacuerunt ut gladium linguas suas (PsaL
evangelicas effloruisse inquisitiones , dum qucmdam ixiii, 4). Etiam et mortem significat, ubi dicil : Qui
audivi virum prudeutem aliquanJo dicere : clerico- liberasti David servum tuum de gladio maligno (PsuL
rum esse Evangelium [discerc (Edit., discernere)] , B cxliii.10). Scilicel et tribulationem passionis Christi
non laicorum. Quid ad haic ? Ontnia tempus habent significat, ubi dicil; Et tuam ipsius animam perlrans-
(Eccle. iii, I), ct soepo poslcrior affert hora quod ibit gladius [Luc. n, 35) ; id est, tribulalio passionis
prior non poterat. Tamen is-ie laicus, quisqois fuit , illiiis tuam torquebit animam. Divisionem quoque
sapiens est corde, etsi manibus miles, quales vestram significat, ubi dicit: Non veni mittere pacem, sed
sapicntissimam auctoritatem plurimos habere [decet giadium (Mutth. x, 34) ; id est , separare bonos a
(Edit., debet)]. Sed ad responsionem interrogalionis nialis. Sed [et] vindicta gladii nomine intelligitnr,
vertamus stylum, ad satisfacicndum inquisiloris ani- ubi legilur : JVon enim frustra gladium portat; vindex
mo, si lamen noslra parvilas tam prxclaro ingcnio est enim in eos qui operantur malum (Rom. xm, 4).
satisficere valet. Judicium quoque Dei gladii nomir.c legitur designa •
Nodus vero proposilx quxstionis, veluti in veslrx tum : Inebriatus est in coeto gladius meus (Isai.
excellentia; litieris inveni , hujusmodi constrictus xxxiv, 5). Item quia , Exacuam ut fulgur gladium
fuit, ut eadem ponamus verba qux in illis legebam : mcum, et aget judicium manus mea (Deut. xxxn, 41).
i Est enim locus Evangelii secundum Lucam (Cap. Et juxta Aposlolum, verbum Dci intelligilur gladius.
xxn, 56, 38, 50), ubi Dominus Chrtstus ad passionem , Sed forsitan ille laicus, qui in uno solebat pugnare
venturus, tunicam ac peram venderc, gladiumque ' gladio, unam eum putabat habcre interprctalionem,
emere discipulos jussit. Cui cum responsum esset non considcrans ilkim ipsum, quem manu lenet ,
binos ibi esse gladios, dixil, satis esse. Quorum uno ancipitem esse : in quo ei inimico vilam auferre ni-
Petrum in abscissione auricolae Malclii usum fuissc titur, et suam defendere gaudet. Ideo secundura
putamus : Cui et tunc a Domino dictum cst : Con- aliam significationcm in Matlhxo Dominus dixit :
verte gladium tuum in vaginam. Omnes enim qui ac- Omnes qui acceperinl gladium, gludio peribunl (Mallh.
ceperint gludium, gladio peribunt (Mallli. xxvi, 52). xxvi, 52). Juxta aliam vero in Luca : Sed nunc qui
Qaomodo sibi convcnit [Cod. SaL, coiiveniat], ul qui habet sacculum, tollul similiter et peram. Ef qui non
tunc vendere tunicam, einere gladium jusserat, is habet , vendnl tunicam suam ct emat gladium (Luc.
statim accipientes gladium gladio diceret esse peri- xxii, 36). Iste vero gladius vidclur ci placuisse, ille
turos? Si gladius est verbum DA (Eplies. vi, 17), cl itaque displicuisse. Meo illum converti in vaginam,
Dominus 181 quando gladiura emcre prxcepit , istum einr prsecepit. Idcirco diligenlius considcran-
verbum Dei significavit ; qnomodo congruit, ut omnis dum est quid ulerque significet : et sacri sanctorura
qui accipiat verbum Dci, verbo Dei pcreat ? » Sed Palrum profercndi sunt sensus, ne quid nostra [par-
facilis est solutio, si singulorum consideratur evan- n vilas (At., pravilas)] prxsumptuose dicere videatur
gclistarum huic loco circumslantia, ct divcrsx intel Ille vero gladius secundum Matthxum vindictam in-
ligunlur gla !ii significationcs. Non enim avpialiter juriarum nostrarum inlelligitur designare, quam qui
ubique gladius signilicat. [Itaque, sicut Leo aliler cxsequitur, in suis periturus erit sceleribus, ipsa
significat,] ubi dicitur : Ecce vicit leo de tiibu Juda dicentc Verilate : si non remiserilis hominibus pee-
(Apoc. v, 5) ; aliter ubi dicitur : Circuit quasi leo, cata sua, nec Pater vester coclestis dimittet vobis delicta
qiKcrens quem devoret (I Pelr. v, 8). Ille leo Christus vestra (Marc. xi, 26). Quapropter et hunc converti
est; iste, diabolus : etsi eisdem scribatur liltcris leo, in vaginam cordis prcscipit, ut ibi, juxta evangclicam
non lamen eisdem congruit signiflcationibus. Nam duorum servorum p:iraboIara (Luc. vn, 41 seq.),
et abyssus in Scripturis sanctis multifarias habet unusiprisque rcmittat fratri suo de corde suo. Et bxc

'Hic flnis estcpistoke apud Canisium.
b Charissime tn Christo prwcejnor. Ex bis, ipsius
Caroli imp. confessione, confinuatur tcslimonium
Eginliardi, narrantis Carolum in ceteris disciplinis
(pr.«terquam in grammalica) Alcuinum habuisse
pr.eccptorcm. Qno etiam sprcla t vci-s-.is epigramiua-
tis 260 (alias 199) Alcuini ad fratres Eboracenses,
ubi ita canil :
Talia nimque placent vestro quia imincra Palri,
y ul nunc eprcglas ro jalibus iusouat art. •(,
Aurihu!!, el Patr m ducil pei* prata .lequcnleui, etc.
it; EHSTOL.F.. m
csl iioslromm iudulgentla dclicUirum, ut in nos pec- A est, cur auriculam abscidit adversautis, dum verbuin
cantibus dimittamus, ipsa attestante Veriiate : Di- Dei ex auditu ad secreta cordis cubilia pervenire
mittite et dimittetur vobis (Luc. vi, 57). solel ; ut ibi lidei fructum centesimo, sexagesimo,
Sed videamus quid ille secundum Lucse Evange- vel triccsimo ferat effcclu (Mattli. xm, S)? Quid ista,
lium gladius significare possit, de quo totius inquisi- obsecro , significal abscissio , nisi ut [infidelitatis
lionis oriebatur series. llle est nimirum verbum Dei, (Edit., infaeditalis)] auricula abscindatur, ut divimc
qnem venditis omnibus saecularis vilse impediuientis lactu gratiae nova sanelur, el veteris hominis cxspo-
nobis emere necesse est, et viriliter in eo pngnare liatio in novae reformationis transeat gloriam ? Unde
conlra omnes antiqui serpenlis insidias. Quem gla- et iste servus Malchus dicebatur. Malchus in Latinain
dium Salvator noster cum triumpho glorue ad paler- linguara vertitur rex vel rcgnaturus. Quomodo rcx
nam rediens sedem , discipulis suis dedit dicens : et servus, nisi quia in vclcre hominc servi fuimus
Ite, docete omtiei gentes (Matth. xxvm, 19). Non pcccati; in novo itaque Domini Dei [sanali (Edit.,
igitur ad hujus gladii ictum, sicut exlraordinarisc sancti)] gratia , reges et regualuri erimus cum Chri-
hujus inquisitor qi\sestionis arbitrabatur, Dominus sto ? Quid est quod ipse Dnminus persecutorem suum
respondit : Converte gtadium in vaginam suam, sed sanavit , nisi quod omnis praedicalor in Ecclesia
ad illius qui in Matthaeo legitur. Ad istius [itaque p Christi nec suos verbo pielatis sanare inimicos de-
(Al., alque)] dixil: Sinile usquehuc [Cod.Sal., adhuc] sistat ? Unde et ipse Dominus lempore passionis suse,
(Luc. xxni, 51). Quatenus uterque suam propriam opera etiam in suos persecutores non deseruit sani-
habere potuisset significationem. Nam aliquolies in talis. Ac ideo forsitan permissus est Malchus vulne-
uno facto aliorum \S2 sallis et aliorum perdilio rari, ut Petri ostenderelur constantia et Domini cla-
[provenit; Al., pervenit]. Lt in lotaChrisli passione resceretpietas,et nobis ad omncs boni operis daretur
Judaeorum est perdilio, nostra autem salus : ila et exemplum, quatenu» salutis aelenue [medicamenta
factum apostolicae audaciae juxla allegoriae subtilita- (Edit., munus)] etiara inimicis praeslaremus nostiis.
tem dupliciter ex ipsius Domini verbis intelligi potest. Cur duo gladii in Dominica [tantumraodo (Edit.,
Qua?.ratque ilte, quisquis est, cur in alio evangelista postmodum)] passione inventi sunt, et in uno aposio-
Dominus praeciperet virgam portandam, in alio prae- lica pugnavit fiducia ; alium vaginae cxemphira nou
ciperet non portandam : et tunc iutclligat , gladii lcgiraus? diximus duos gladios corpus ct aiiimam
diversas esse significationcs. significare : quae ambo per unam fidem operari de-
Sed considerandum est, secundum vesirae sapien- benl, ut fides, quoc in anima latet, foras pcr corpus
lix venerabile praeccptum, « quid significet hujus ostendalur in opere. Ex abunctanlia cordis os loqui-
[emptio ; (Edit., exemptio)] gladii, quid sacculum , C tnr (Malth. xii, 54). Unde et discipuli dona sancli
quid pera, quid tunica, cur postremo in duobus gla- Spiritus in igneis linguis accipientcs loqui dicuntur
diis satis esse dicatur ? > De conversione itaque gladii magnalia Dei (Act. n, II). Quia ubi charilas pcr
in vagAnam suam et de perictilo accipientis, loco suo donum sancti Spiritus intus ardescit in animo, mox
diximus. Emplio siquidem hnjus gladii est sacculi foras in verbo clarescil praedicationis. Possunt quo-
renuntiatio , de qua ipse Dominus dixit : Qni non que iion inconvenientcr duo gladii , fides et opus
renuntiaverit omnibus quai possidet, non polest meus intelligi : illa in corde latens, islud in faclo in palam
esse discipulus (Luc. xiv, 33). Hoc est : avaritite procedens. Et diligentius cousideranli par priori
seclator non potest veritatis esse praedicator, quia significalioni li.i:c quoque inveiiilur, quia fides animae
quod ore praedicat, opere destruit. Igitur in sacculo cst, opus vcro corporis. Unde et unusquisque ad
occulta divitiarum substanlia : in pera, publica desi- cordis sui penelralia dirigat intentioncm , et videat
gnari potest. In tunica carnalis deleclatio dcmon- in eo, quantiim diligat Deura, ct eamdem Dei dilc-
stratur. Quae omnia funditus vendenda, id esl abji- ctioncm proferat in opns. Et maxime prajdicatores
cienda snnt, ut dignus [in] gladio verbi Dei sectator Ecclesiae Christi charitatcm Redemptoris nostri per
Christi efiiciatur miles. Quod autem discipuli id vcrba scdulae praedicalionis populis ostendaut. 183
dixerunt : Ecce duo gladii hic sunt, ct Dominus re- j) Sint lucernaz ardentes (Luc. xn, 35) in domo Domini :
spondit : satis est ; duo gladii sunt corpus et anima, sint civilates firmae in montibus virtutum consitac, et
in quibns unusquisque secundum sibi a Dco dalam contra omnes insidias hosiilis exercitus munitissiman.
gratiam in Domini Dei voluntate pncliari debet. Et Sint pastores providi , gregem Christi per pascua
salis erit voluntati Dei, si corpore et animo illius im- vitae aeternoe ducentcs, quatenus cum multiplici ani-
plebuntur praecepta. marum fructu gaudia Domini Dei sui mereantur
Sed et haec proposita quaestio alteram advocal , ingrcdi. [Hos tua (Edit., hostia, mendose)] excellen-
quia ahjssus abtjssum invocat (Psal. xli, 8). Et dum tissima dignitas ct sanctissima in Christi charilate
"nodum (Edit., moduro)] valid»2 complexioms solu- volunlas semper admoneat , imo suavissimis exhor-
tum aeslimavi , ccce [alterum ex latere occultae ron- tationibus ad praedicationis impellat oflicia, quatenus
strictionis (Edit., in alteram ex latere occultam in die magno Domini nostri Jcsu Chiisti tu quoque
ronstructionis)] ofTendi , quem non laico prioris amabiJem merearis audire seutentiam : Euge, serve
inquisitionis auctori, 9ed vestra; venerand* dignitati bone et fidelis, quia supcr pauca fuisli fidelis, supra
ex^olvam. 9i glaiius iste, nt dhimus, vcrbum Dei multa te consiituam, inlra in gttudium Domini tvi
Patroi.. C. 14
 B. F. ALBIM SEU ALCIIM OPERUM PARS I. 4»
147
(U„ttli. xxv, 81). Ncc enim hoc solis sacerdotibus A Etnon evangelicum : Quod in aure nudistis, prtrdi-
vel clericis audienchtm ibi arbiirctis, sed etiam bonis cate super tecta (Matth. x, 27)? Dicil enim beatus
laicis et bene in opere Dei laborantibus dicendum llieronymus in epistola (52) ad Nepotiantim presby-
nsse credas, et maxime his qui in sublimioribus po- teram, ubi eum de pnedicationis oflicio rastituit :
Kiti sunt sseculi dignitatibus , qnortim conversatio « Pessimae consiictudinis cst, in qttibusdam Ecclesiis
bona et vitae sanctitas et admonitoria seternae salutis laeeie presbyteros, et prmsentibus episcopis non lo-
verba, suis subjectis praedicatio powrit esse. Nam qtii : qttasi atit invideant aut non dignentur audire.
unusquisque de pecunia domini sui, quam accepit, Et si alii, lnquit Patihts aposlolus, fuerit rerelatvm
rationem reddilurus erit in die jttdicii. Et qui plus scdenti, prior taceat. Potestis enim per singulos
htborat, plus mercedis accipiel. Qnapropter dileclis- prophetarc, ut omnes discant [Edit., et omnes dicant j,
sime et honorande Ecclesiarum [Christil defensor et el omnes consolentur (I Cor. xiv, 50, 31). Et : Spi-
rcclor, tu« sanctissimae sapientiae venerabile studium ritus prophelarum prophetis subjectus est ; non enim
alios admonendo exhortelur, alios casligando corri- dissensionis est Detts, scd pacis (Ibid., vers. 52, 35).
gat, aliosvit* disciplinis erudiat , ut omnibus omnia Gloria palris esl filius supiens (Prov. x, 1). Gaudcnt
factus (I Cor. rx, 22), ex omnibus mercedem habere cpiscopus judicio suo, cum tales [Christo] elegerit
'. Ut cum magna et laudabili po- B sacerdotes. 184 [Docentc te in ecclesia (Edii., Do-
merearis perpctnam
pulorum multiludine gloriosus in conspectu Domini centes in ecclcsia) ] non clamor popttli sed gemittis
suscitctur. Lacrymac audilorum laudes tuae sint. »
Dei tui apparcas.
Audio etiam per Ecclesias Chrisli quamdam con- Hacc tantus et admirabilis doclor huic tam malre
suetudinem non satis laudabilem, quam vestra prn- consueludini opposuit. Plurima exmde dici possunt,
dentissima auctoritas facile emendare potest, si ta- sed sapienti panca sufficiunt. Nec nostra ruslicitalis
men vera esl opinio, et non magis fiilsa excusalio, est, vestrae laudabilis sapienliae aures phirimis ag-
ut quod facerc non volunt presbyteri, suis injiciant gravare verbis ; sed lantum supplici denrccari dcvo-
cpiscopis. Nam dicunt ab episcopis inlerdictum esse tione, ut talia palerna provisione jubeatis, si vera
presbyteris et diaconibus prsedicare in ecclesiis, sint, emendare. <luatenus sublime rcgalis potentia»
.lum jn Apocalypsi [legitur: Spiriru» etsponsa (Edit., regimen omnibus ubique proficiat ad saintem, et tibi
legatur episcopis et sponsae, etc. ) ] dicunl : veni. Et cuin Christo Domino Deo nostro et sanctis ejus prre-
qui audiat, dicat, veni. Qni silit, venial, qui vult, mia pcrpetui honoris augeantnr.
atcipiat aquam vila: (Apoc. xxn, 17). Nec non et \idimus quoque aliquibus in locis [negligentes]
Apostolus : Quod si alii revelatum(uenlseienti,prior altaria Dei absque teclo, avtum sterconbus vel ca-
. . . (/»/-__
laceaU Potestis enim per singulos proplietare 1 Cor ^1 num mictu foedata. Quod facile vestra veneranda in
xiv, 50, 31), id est docere. ltem ad Timotheum : Qui Deo voluntas per episcopos emendare valet : ut cmn
bene prwsunt presbyteri, duplici honore digni habcan- honore condigno maneal mensa Domini in loco sno,
tur : maxime qui laborant in verbo et doctrina Dei vel portetur in ecclesiam majorem, secundum san-
(I Tim. v, 17). Dicant enim in quibus canonibus in- clam sacerdotum Dci providentiam ; et honorifice
terdictum sil presbyteris praedicare? Quin magis le- tractelur seu altare Christi, seu consecratio corporis
gant et intclligant, ab initio nascentis Eeclesi.T, ct sangtiinis illius, et prascipuufn salutis nostnc sa-
quanti etquain mirabiles ex diverso clericorum or- cramenttun omni vcneratione consecretur, habcalur,
diue pcr totam mundi lalitudinem fuere pradicato- et cuslodialiir.
res, ctiam et apostolica in divcrsas parles transmis- « EPISTOLA CLXIV.
ad caholim nirr.RMORtM.
si auctoritate : ct desinant speciale haberc, quod ad llespondct ad interrogata de hymno post coznam dicto
iuajus animarum lucrum plurimorom polerit esse. apud Hallhwum et Marcum.
Nam ct ipseDominus nosler Jesus Christus apostolis Regi [Leg. Rege] regum Deo Christo douante Ca-
suis ad praedicationis officia secundi ordinis viros rolo rcgi, imperatori Augusto, optimo, maximo, per-
subjunxit, nt in Luca apertissime legitur : Pos- hwc f) petuo; humilis matricularius Albinus senipilernam
autem designavit Dominus et alios septuaginta duos, ccclestis gloria: salutem.
et misit iltos biiios anle faciem snam (Luc. x, I). Et Mirabilis sapienlise vestrae liltcrarnra scric pene-
patilo post : Qui vos audit, me audil; et qui vossper- cla, invcnimus eas eloqueiilia: nitorc splendidas, et
uit , me spernit ; el qui me spernit, spcmit eum qui profundilatc sensuum subtilissimas, et iiupiisiiionis
ue misil (lbid., 16). El caetera qu:»: ibi de dispcn- gratiajucundissimas. Unde palenter agnosci poterit,
salione verbi Dei legiintur. Quare in Ecclesiis ubi- non tantum impcraloriam vestr35 prudcntiae pole-
qiic ab omni ordine clericorum hoinili;c leguntiir? statem a Deo ad solum mundi regimen, sed maximc
Qitid est homilia, nisi prxdicatio ? Miram cst quod ad Ecclesiie prjesidinm et sapienliae decorem coila-
legere licct, et intevpretari non licet, [utjabomnibtis lam, el jtivennm mentes qtta Jam inertia: rtibigine
inieUigalttr ? Quiil est aliud , nisi ut audicntes sinc obductas ad acnmen ingenii per vestrara sanctissi-
fructu liant, et impleatur Yirgiliaiium illttd : mam solertiam elimandas. Si qnidem pr.eler impo-
D.it sinfi nieiHc soiios.. .. .*".' riales etpublicas curas, evangelicas qiucstiones aca-
• H.ec epistola in edifronc Qucrcetani 106 cst, ;tb num 800 ad Carplum jam jinperatorem. <Apud r ro-
ip»o piimo e !ita ex codice ms. Scripta est post an- bcn. epist. 12$.)
<20 EPISTOL.E. 430
denitcis rcstri? a iionis enneieMdisinquirilis. Quan- \ Quod vero Evangelista: dixemnt : Ei Injmno dicto ex-
quain venr.E prudentiae, ut id epistola dignilalis iernnt (Matlh. xxvi, 30 ; Marc. xiv, 20), a plerisque
veslrce dicii.nr, easdein quaestiones notissimas esse simp.iciter traditur ita : Laude Deo dicta exierunt.
sciamus ; tamcn ne senilis taceat scgnities, quibn sdain Quidam itaque pulant , xxi psalmi versum eos can-
interrogatiomim stiinulis somnigeram illius socor- tasse : Manducaverunt et adorarerunt omnes pingues
diam excitare voluistis. Unde etiam nunc magis do- terrce (Psal. xxi, 30) ; et hoc ex commentario san-
cere vestris insitionibus [Leg. inquisitionibus] intel- cti Iiieronymi suspicantur, qui ait : < Et hymno di-
Jigo, quam vestrse aliquid aflluentissimas sapientiaj cto, hoc est, quod in psalmo leginms : Manducaverunt
ex mea addi posse responsione. Nam sapientcr in- et adoraverunt omnes pingues lerra;. i Sunt etiam qul
terrogare, docere est. Igitur prudcnter quajrerc via in priore versu hanc laudcm aptare volunt, ubi dici-
cst inveniendi ; veluli fertur, Pythagoram ordinalis lur: Edent pauperes el saturabuntur , et laudabunt
interrogationibus puerum quemdam de geometrica Dominum, qui requirunt eum (Ibid. vers. 27). Sed
magis docuisse, quam discere quid ab eo vellet. Sic- fieri potest, Juiteos habere in consuetudine aliquando
ut et Dominum in Evangelio quibusdam parabolis hymnidicam post ccenam decantare laudem , sicut
egisse Iegimus. solebant transeuntes viara in agro laboranles hoc
185 Sed ul ad inquisila respondeam, prout meas B veisu ueneuicere : Benediclio Domini super vos, be-
inspiraverit mentj gratia illius, Jc cujus sermone hu nediximus vobis in nomine Dotnini (Psal.cxn\m,8).
jus inqnisitionis orta est intcrrogalio : quamvis vc- Sed his atque bujusmodi opinionibus quorumdam,
stnc claritati vix mca aliquid dignum parvitas con- qnamvis spernendaj non sint, ut videtur, omissis,
ferre valeat, quia non lalis inihi inesl formaj vel co- 1 quidam veritalis paBdamus intcrprctationem.
gitalioiium Dducia, sicnt legitur de Zenoerate archi- Consuetudo ilaque est evangeli->tarum quajdam
tcclo, qui populea fronde coronatus, et pelle leonis plenius dicere quae alii omnino laciieri.nt. Quod ma-
vestitiis intcr turbas pnpuli inccssit conlra tribunai ximc beatum fecisse Joannem evangelistam coinpro-
Alexandri Magni , et quasitum est ab eo quis vel banl. Cujus rei idoneus lector in eis sufficienler ex-
unde csset? Al ille, « Zenocrates , inquit, ego archi- cmpla repcrire poterit, quaj nos epistolaris brevitaf
tvctus Macedo, qni ad te cogitationes et formas luaj tangere prohibet, nisi quaj hujus inlerrogatinnis rc-
clariiati condiguas affcro. > Sed talem niihi inesse sponsioni nccessaria esse videntur. Igitur dc bac my-
voluntaiem de vcstraj cxccllentiae Platonicis video, ulica Veteris vel novi Testamenti coena toti qualuoi
qualis in Aristippo philosopho scribitur, qui naufra- dixerunt, vel quid in ca gestum esset vcl dictum,
gio perditis omnibus vix vivus evasil ad litlus, di- p parliin similiter, partim dissimiliter prolulerunt, qucr
xisse suis legilur : < ltu Athcnis, et dicite discipulis lamen omnia vcra esse necessario creduntur. Quod
noslris eas congregarc divitias quae naufragio perire illi itaque tres de panis calicisque consecratione di-
non possunt; i sapientiam volens intelligere. Nec xerunt, hoc Joannes omisit, maxime nioratus in hu-
etiam ha;c veteris monimenta histori* profcrrem, «tilitate Cbristi ostcndenda, qua pedes discipulorum
nisi vestra; auctoritatis apices ad philosopborum me Biiortim lavarc dignatus est : alque longissimo sacra-
nomina provocarent. tissimoque scnnone, quem, exeunte filio perditionis,
His praelibatis , ad inteirogationem litterarum ve- illis undecim eleclissimis secreta et spiritali loquela
niamus vestrarum, in quibuspost congruani cpistolx disseruit. Qua loaitione terminata idem bealus evan-
prefationem scripiuin invenimus , ut eisdem ulamur gelista subjunxit dicens : Hvc locutus est Jesus , et
verbis : i Hymnum posl coenam myslicam vel disci- sublevalis oculis in ccelum dixit (Joan. xvn, 1) ; non
ptilos vcl potius ipsum Dominura dixisse , ex ipsius solum illa dcsignans verha qux ipse Joannes Jgfi
sacrae historias lectione [et] auctoritate coUegimus ; Dominum dixisse refeit, verum etiam et ea qu* alii
ac propter boc suinus non mediocri stuporeperculsi, sciipserunt, eum in illo sacrosanclo convivio locu-
cur lantsc dulcedinis bymnus vel ab ipso Doinino , tura esse. Quod vero beatus evangelisla Jesttm ele-
vel, si a discipulis, in prasentia tamen Doinini, di- D vatis ocuJis in ecelum dixisse subinfcrt : Pater, clari-
ctus, ab evangelUis omnibus sit pralermissus? i fica Filium tnum, ul Filius tuus clerificet le (Joan.
Hsc esl lotius suinnia interrogationis ; cur tacitus sit xvii, 1 ) . . . usque in cum locum, ul;i hac hymnidica
ab ouuiibus lanta; dulcedinis hymnus cvangelislis ; terminata laude et sanctissima oralione finita : nt
dum certissime ex verbis sacrx historiaj constat, dilectio, qua dilexisti me, in ipnis tit, et ego in ipsis
hyranum post ccenam myslicam dictum csse a disc.i- (Jbid., vers. 26); quam pro se suisque discipulis, imo
pulis, vel polius ab ipso Domino? Cujus itaque oinnis ct omnibus fldelibus, qui usque ad consummalionera
[F., nominis] intcrpretatio primo dicenda est. Igilur saeculi venluri cssenl, pius Salvator Deo Palri pro-
Grascum nomen est hymnus, et Laline intcrpretari fudit.
potest, laus carminis. Sivc, ut beatus Isidoius ait : Isie est hymnus sacralissimus et pulcbcrrimus, et
< Bymnus est canlicum laudantium, quod ex Giaeco ciinctis pernccefcsarius credcntilius , qitcm advocatvi
in Latinum laus interpretatur, pro eo quod »it car- noiter (l Joan. n, 1) Dominus noster Jesus Chrislus,
r.ien laclilias et laudis. i Propric aulein hymni sttnt pcracto nostrx salutis cl sua: pictatis convivio, ma-
coniinentes laudem Dci. Unde et libcr Psalmorura a gna dulcediiie ct mirabili suavitate pracsentibus suis
plcrisque docloribus Liber hymnorum nppellatur. discipulis decpntavit. Iste est hymnus quem sancta
 **1 B. F. ALDIM SEU ALCLINI OPEllUM PARS I. Ki
sollicitudo sapicutuc veilrae iuquiril. Istiim pcrpetua, A 187 'H' peccalo quideiu dispulans Aposlolus hoc
dulcissime mi David, in lauttem Domini et Salvatoris subinferl tesiiiiioniniii dicens : Iiegnuvit tnors r.b
noslri et in spe xternx bealitudinis, teneatis meino- Aduin usque ud Moysen. Si de morie carnis soliiiu-
ria. Potuit enim haec eadem verba bymnidicae laudis niodo intelligendum pularet, uliquc dixisset : Regna-
et orationis Filius Palri silenter dicere , sed oralio vit mors ab Adam usquc ad illum diem, de quo [alio
Filii doctrina est discipiilorum , iino ei omnium qui loco] idem ait : Novissima inimica deslruelur mors
in oralione laudis Domini dcprccari consucscunt. (I Cor. xv, 20), quam adhuc in carne nostra regnare
Nulla oratio dulcior est quam quae in divinx bonita- dolcmus. Unde et ipse Apostolus ait : In hoc enim
tis laude profunditur. Unde et ipse Dominus per Pro- ingemiscimus prccgravati , quia nolumus exspoliari,
[.hetam ait : Sacrificium laudis honorificabil me,el sed supervestiri , ut absorbeatur hoc, quod mortale
illic iter ; quod ostendam ei , salutare Dei ( Psal. est, a vita (II Cor. v, 4). Proinde aliud quoddam ge-
au.ix , 23). nus mortis his vcrbis Apostoluni significare putamus,
» EPISTOLA CLXV, quod regnasse diclum est ab Adam usqne ad Moy-
sen : id est, usque ad ultima tempora legis et ini-
AD CAROLIH HAGNliH.
tium gratiae, quae hoc regnum mortis dcstruxit.
Tiespondetur ad [nterrogatumemde prelio salutis hu- B Morg ver0j de qua ^^ . RegmvU Rorj flft ^^
manoe, cui daretur
illa est sinc dubio, de qua propheta ait : Animu,
In nomiife Dei Christi Salvatoris mundi. David quce peccavcrit, ipsa morietur (Ezech. xvm, 4). Hujus
Chrislo Domini Albinus pcrpetuae pacis et prospcri- vero regnum mortis gratia adveniente destructum
tatis in Domino salutem. cst, postquam Christi sanguis chirographum, quod
Sapicntia est, ut philosophi dclinierunt, divinarum peccata noslra scripserunt, delevit (Col. n, 14), affi-
liumanarumque renun scientia, quam, excellentis- gens illud cruci : inlerficietis inimicitias in semetipso
sime imperator , religiosissima vestra? humilitatis (Ephes. II, 16), quae erant inler Deum et hominem.
prudentia diligenter ab hominibus requirere assue- Sed hoc mortis genus nullum habuit in Cbristi anima
scit , ut omnium sensus proprio cordis thesauro in- Redcmptoris nostri regnum, quia nunquam illa pec-
fundat, quatenus de hoc abundantissimo divitiarura cavit; ideo nec moriebatur. Si vero Christus pec-
gazophylacio juxta evangelicum scribam nova et ve- catum nonfecit, qnod esl mors animx; etcaroejus
tera (Maith. xm , 52) proferre valeat. Quocirca cu- damnato morlis aculco cum triumphi gloria sur-
jusdam sapientis Grceci interrogationem, de pretio sa- rexit de sepulcro : cui mors ultra, ut dicilur, non
lulis kumatue, cui darctur, inquirentis nostrse parvi- dominabitur (Rom. vi, 9) : ubi est pretium, quod
talis ingenio [Cod. Vat., ingeniolo] dirigere studui- f, mors sibi traditum esse gloriatur? Quare non lentiit,
mis, non, ut aptime novi, ignorando, sed probamlo, si jure emptionis accepit illud? Nec statim conse-
quid nostrse parvitatis inlelleclus exinde sensisset , quens est ut pretium illi detur, a quo aliquid re-
•vel a magistris diilicisset. Quod pretium, cui daretur,
demptum esse dicitur. Propheta enim prccatus est
sapiens ille prsedictus a quibusdam eathoJicae erudi- Deum ut se redimerel ab angustiis (Psal. cxvni,
lionis Dliis in palatio inquirere dicitur ; et, ut visum 143), nec tamen aliquid Deo, undc angusliis, quibus
est ejus sapientiam audientibus , velle eum astruere Propheta angebatur, pretii tradidisse dicenduin est.
inijus pretii acceptricem esse mortem ; putans, re- Item dicitur in alio psalmo : Dicant nunc qtti redempti
deinpiionem esse non posse, nisi forle esset, qui pre- sunt a Domino, quos redemit de manu inimici, de
litiui recepisset ab emptore , atque aliquid sui juris regionibus congregarit eos ( Psal. cvi, 2 ). Neque
emptori pro pretio tradidisset acccpto ; boc ipsum enim Deus omiiipotens tolies [Cod. Vat., totis] pre-
quoquc aposioli«e auctoritatis senleiitia confirinare tium dedit genlibus vel regilms [vcl inimicisj quo-
iiisns, quia dictum est : liegnavit mors ab Adam ns- lies populum suum redemit ab eis. Item in alio
que ad Moysen (Rom. v, 14). Ad ctijus qusestionis psalmo : Et redemit nos de manu inimicorum no-
profuuditatein, ne quid temere dicam , sensibus Pa- strorum (Psal. cxxxv, 24). Si ad hisloriam atten-
trumrespondereingrediar.a^ueejusobscuritatemi-, D das, nullum preiium jEgyptiis dedit, quando He-
m respondere vel , in [F. Icg. , vellem] magnitudine braos de manibus eorum , sanguine mystici agni,
Ubri optis erit, tamen ita temperabo calamum , ut liberare dignatus esl (Exod. xn, 15). Alque hic con-
longioris epistolx modum non exccdat. sideraiidum esse putamus cui isle agnus in redemp •
Primo qiKcreiitliiin esse ^ideo de qua morte beatus tionem populi Dei immolatus essct, Domino Deo
Apostdlus testimonium protulisset, sive de diabolo, misericordissimo, vel Pharaoni regi impiissimo? vel
qtti saepe mortis nomine designatur ; vel de peccato, quos sanguis illius superliminaribus illitus defendis-
quod est mors anima; ; aut etiam dc nwrte carnis , set ab angelo percuticnlc (Ibid.. vers. 25)? Nun-
qua?. est pama peccati (Rom. v, 12, et vi, 23)? Deinde quid carccr propriam habet in puniendos pcr se po-
de pretio salutis nostra, quiuV|uid ejus gratia noslro testalem? aut aliquis carceri dat prctium redimendi
suggertt animo, qui pro nobis illud pretium obtulit, vinctos cx eo? aut gladio ultori scelerum muner.i
«Jicemus. non nocendi occidit [Cod. Vat., munera non occidil;
• Hanc epistnlam ex ms. Colliertino vulgavit Ba-
luzuis lib. l Misc, pag. 365; addidimus nonnullas (Apud Froben. episi. 126.)
• Lal>orat sensus.
lectiunrts variantes ex cod. mi. bibl. regias Vaticanx.
 453 EPISTOLiE.
forte teg., non uocenli inunera accidunt], cl non
magis judici, qui habel polcstatem ligare vel sol-
vere, occidere et vivilicare? Si igilur propter nomen
redemplionis, quod sancla solet Scriptura sa?pius
pro noslra ponere liberalione, vull ille sapicns, ne-
cessariam esse in salute noslra veiriitionem, atque
cmptionem cum morle dicere, ubi prior emplio essct,
ut ex ea priore secunda reemptio (ui ille interpreta-
lur) juste dici valeat? (Quod vero dicimus recreatio,
vel reformatio, ideo dicimus quia fuit prima creatio
et formalio, quando bomincs creati sunt alquc for-
mati.) Nullatenus ita inlelligi potest redeinptio, quasi
quxdam esset emptio ante : nec etiam hoc, quod di-
citur redcmptio , ad emplionem tantum pertinet,
quanlum ad liberalionem, sicut superius oslcndimus;
quod et ipsius Domini verbis probari polest, ubi
ait : Filius hominis non venit ministrari, sed mini-
ttrare, et dare aninr.am suam redemptionem pro mul-
tis (Matlh. xx, 28). Quis audet dicere animam illam
sanctam, immaculatam, scgrcgatam ab oinni pec-
cato, morti datam esse? Magis videamus cui ha;c in
redcmptionem nostram daretur. Referl bcalus Lucas
evangelista Deum Jesum in cruce clamassc : Pater,
in manus tuas commendo spirilum meum ; el hwc di-
cen» exspiravii (Luc. xxm, 46). Spiritus el anima
diversa sunt nomina ; scd his tcstimoiiiis Domini una
esse res agnoscilur. Non igitur aliqua necessitatc
coactus, scd propria volunlale, tradidit, dum voluit,
spiritum. Sive animam sive spirilum dicamus : Palri
commendavit, et tradidit in redemptioncm nostram,
sicul anle prcedixit, ubi ait : Potestalem habeo po-
nendi animam meam , et poteslatem habeo iterum
sumendi eam (Joan. x, 18). Animam vero suam Chri-
stus pro nobis posuit, et quando voluit, posuit; et
quando posuit, Patri 188 commendavit ; ct iterum,
quando voluit, sumpsit eam. Ponere ergo animam,
mori est. Caro posuit animam, et caro itcrum sump-
sil cam potestate inhabitantis Yerbi Dei in eo. Quod
liic dicit: Potestatem habeo ponendi animam meam; ibi
[Edit., ubi] dictum est : Inclinalo capite tradidit spiri-
lum (Joan. x\x, 30). Qui spiritus anima est, quam pc-
suil Chrislus dum voluit. Inse enim potestas erat, non
in morle, quando poneret animam, quando iterum
sumeret eam. Quid vero in Redemptore nostro mors
poteslatis habuit, dum omnia propria voluntate per-
fecit, qux nostrx salulis causa coutmuni cum palria
[P., Patre] voluntate, gercie disposuit? Igitur de
dormienlis Adam latere Eva, qux interpretatur vita,
formata esl (Gen. n, 21) ; sic de Christi latere dor-
mienlis hrcruce prolatum est Ecclesix pretium.
Unde et ipse per Prophetam : Ego dormivi, inquit,
et somnum cepi, et resurrexi, quoniam Dominus sus-
cepit me (Psal. iu, 6). Nisi forte quislibet audeat
dicere quod sanguis Chrisli, qui effusus esl lancea
militis in terram (Joan. xix, 34), morte [F., morlij
remansisset quasi prelium. Audiat quid beatus Au-
gustinus in libro iv pulcherrimi operis de sancta
Trinitate (Cap. 3) sentiat. Dicil enim post con-
eniara de morte Chrisli disputationem : « E» umis
IM
A ex discipulis, etiam cicalrices ejus contrcctans, ex
clamavit diceus : Dominus meus et Deus meus (Joan.
xx, 28). Et cum illius carnis tota integritas appare-
ret, demonstratum est in ea, quod suos exborlans
dixerat : Capillus capilis vestri non peribit (Luc.
xxi, 18). Veruni si capilli sanclorum non peribunt,
quanlo magis nec sangnis Chrisli?» Similiter bea-
tus Fulgentius (Lib. m adTrasimundum regem, cap. 34)
de tota humanitate corporis Christi ascendenlis .in
coelum lestimoniiim talc in libro de fide Christiana
proferens : i Postea, inquit, quam posuil animam, et
resumpsisset secundum tolam humanilaiem suam,
in ccelum ascendit, et in dextera Dei sedissel [s«*-
det] . > Rcdemit enim nos diversas suslincns in-
jurias et passiones, vincula passus, alapis cxsus, fia-
" gellis verberatus cst. Redemit utique sanguine pas-
sinnem. Ad poslremum redemil nos, miiacula resur-
reclionis ostendens , sicut dixit Aposlolus cuncla
compleclens : Magno pretio redempti estis (1 Cor.
vi, 20). Quis vcro illud accepissel tam polens pre-
tium, audiamus quid Cassiodorus cximius interpres
Psalmorum dixisset de eo versu : liedemplionem mir
sit Dominus populo suo (Psal. cx, 9). i Convenienter
enim, ait, dicilur, Redemptionem misit, quoniam hoc
vidcbantur indigere caplivi. Sed tale prelium fuit,
quod non tyrannus sumeret, sed ille qui absolveba-
tur acciperet. Lucratus est captivus rcdemptionem
siuiiii, et ipsc magis inde ditatus, qui tenebatur ob-
noxius, et lyrannus damnatus, qui lenebat cum. >
, Sed quaerenduni cst diligentius alque mcrito inluitu
" inspiciendum, an juslius dicatur mortcm a Salvator»
nostro suscepissc pretium, an ipsam mortem pre-
tium esse redemptionis nostra;. Audiamus quid bea-
Uis Auguslinus inde dicat [Cod. Vat., indical] in
libro quarto de sancta TVinitate (Cap. 12, in fine),
ubi plurima disputabat de poenali etjuslissima mi-
seria: nostne, et non debita Domini nostri Jesu Chri-
sti inorle. i Ad mortcm, inquit, pcr peccatum veni-
mus, et ille per justitiam. El ideo cum sit rnors
nosira pcena peccati, mors illius facta esl hostia pro
peccatis. > Similiter alio capilulo ejusdem libri do
morte Christi ita dicit (Cap. 13, n. 17) : « Ncqu»
enim cujusquam jure potestatis exutus est carnalilcr
[Leg., carne], sed ipsc se exuit. Nam qui possel uon
mori si nTjlIct, [procul dubio] quia voluil, moriuu*
est. Et ideo principalus et poleslatcs exemplavit fldu-
eialiter triumpbans eas in scmetipso. Morte sua
quippe uno verissiino sacrificio pro nobis oblato ; > el-
cxtera quoe mirabiliter prosequitur de cadem re.
Item post pauca, in co capitulo, cui talem proposuil
Itilulum] : De sacrificio perfecto et vero quod ipse pro
nobis Satvator effectns est, lucidissimc oslcndit qui.
essel sacerdos et quod sacrihcium, pro quibus, vcl
a quo oblatum esset. Ait enim (August., loc. cit., cap.
14) : i Quis ergo tam justus etsanctus sacerdos quam
unicus Dei Filius, qui non opus haberet per sacrifi-
cium sua purgare peccata, nec originalia, ncc c\
humana vita qure addunlur? Et quid tam congruen-
ler ab hominilnis sumcrctur, quod pro eis offorre
 4j.j D. F. ALULM SEU ALCULM OPEUUM PARS I. 4r.i;
liir, qunm huinaiia caro? Et quid lam aplum im- A 25, 26) pro suis. Idcm ipse potens cum Deo Patre et
molationi, quam caro morlalis?» Et paulo post : Spiritu sancto vilam credenlibus in se. Idem Deo
< Quid tam gratc offerri et suscipi possit, quam caro et vivo unigenitus Dei Filius Dominus noster iestis
«acrificii noslri corpus effecttun saccrdotis nostri; Cbristus, cujus laus cl gloria in sajcula sempitcrua.
ut quoniam quatuor consiJcrantur in omni sacrifi-
In Patris el Nati, Paraclili et nomine magno
cio, cui offeratur, a quo offeratur, quid offeratur,
Sit tibi prosperiias, gloria, vita, saius.
pro quibus offeratur, idem ipse unus vcrusque me-
0 mi dulcis amor David, inssecla valeto.
diator per sacrificium pacis reconcilians nos Deo
Sit laus, Itix, virtus, Chrislus ubique libi.
unum [Cod. Vat*, unicum] cum illo foret, cui
offerebat, unum ii> se faceret, pro qiiihns offeiebal, Fortassis Alhcnicnsis sophistaex academica schola
unus ipse esset, qui offerebat et quod ofterebat. > hujusmodi prolulit qiuesiionem ; cum quo Platonicis
Nonne perspicuum est liis X89 verbis beati Angu- paulisper liceat argumentis verba conserere. Porro
slini bene intellectis, cui lioc sacrificium obuilil? bcaluin Paulum lcgimus cum stoicis disputare, ut
Nisi forte quis audeat dicere, aliud esse sacrificmm eorum cos disciplinis ab crrore in viam veritalis
uiiii:] Deo Palri oblatum csl, aliml pretium quo re transduceret. Nam et populus Dei, rediroendus a
dempti sumus. In omnibus injuriis, opprobriis ac B scrvilute durissima, ^gyptiacis dilatus divitiis, du
passionibus, qtias unicus Dei Filitis suslinuit pro cem a Deo directum seculus, ex quibus in taberna-
nobis, quid gestura est, nisi oblatio pro pcccalis culi xdificationem plurima Deo dona obtulit. Cur
nostris, nisi pretium redemptionis nostrse? El su- non tam prxclaris eruditus cxemplis dialeclicos illi
perftuum videtur quacrcre quis hanc oblalioncm vel quxstionario proponimus syllogismos , ut suorum
hoc prelium accepisset, dum beatus Paulus in ter- sauciatus armis in calholiri exercitus libens castta
tium raptns coelum tale de eo, qui cst saccrdos ct recurrat. Dic , rogo , dic , doctor prudentissime !
hostia , pretiam et oblatio , profcrre tesiimonitim utrumne mors sit subslantia ? Qualenus videamus,
non tiiuuit, qui temetiptum, dicens, pro nobit oklu- si digne dici debeat tanlum eam susccpisse pra>
lit tacrificium Deo in odorem tuavitalis (Ephes. v, 2). mium [Cod. Vat., suscepit pretium]. Igitur si mors
Et quod vita venerit ad mortem tcstatur idem Au- subslantia est, creatura Dei est, quia nulla est sub-
guslinus in qtiinquagesimi octavi psalmi tractatu stantia, nisi aut ipse sit, aut a se creala. Si vero a
(Serm. 2, n. 4) : i Quid aulcm fecernnt, inquit, iu Deo crcata mors est, inler opera sex dierum eain
Christo? Non vitam, sed mortom occidemnt. Ex- esse creatam nemini dubitarc licet ; quia ipse crea-
stinela quippe morle, vila resurrexit. i Ipse veroSal- tor, ut sancta refcrt historia, sexto dicconsummavit
vator nostcr, iu quantnm medicina est ct salus, nobis c opera 8ua el in scPliino requievit ab omnibus opc-
dams e&t, sicul dicitur a propheta : Eiliut dalus est ribus suis (Gen. n, 2). Si igitur inter illos sex dies,
nobis, et faclus est principalus ejus super humcnim mors creata esse non invemtur, utique creatura non,
ejus (Itai. ix, 6). Scilicet Isaac crucem portavil in est. Et si creatura non est , ergo nec aliquid sub-
humeris ad iinmolatioiicm sui. Idem sacerdos et slanlia. Nec plaue, quidquid nomine mortis signili-
sacrificium Deo Patri a scmetipso oblalus pro salute cari videtur, prius fuit quam homo peccasset. Qiuo
uostra inodorem suavilatis. De quo Prophela Domi- cst origiualis pecrati pccna, inter originales crealuras
num jurasse dicit : Tu es sacerdos in aternum tecun- condita ? Atque ideo nec recle crealura dici posse
dum ordinem Melcliisedech ( Psal. cix, i ). Qtiod probatur. Si vero 190 nac dialcctica prxfatus ma-
testiinonium beatus Cyprianus doclor egregius et gist,rr ratione credendum non xslimct , morlem no»
martyr gloriosus ita intelligi voluit (Episl. 65) : « Nam esse creatam, Dci vel sancuc Scriptune lcstimonio
quis magis, inquit, sacerdos Dei sunimi quam Do- credat, quaj dicil, ut legilur : Dominus mortcm non
minus noster Jcstis Chrislus, qui sacrificium Deo fecit (Sap. i, 13). Igilur si Dominus eam non fccit ,
Patri obtulit, et obtulit hoc idem quod Melchise- utique, ut diximus, nec creatura est. Nec aliud vide-
dech obtulcrat, id esl panem et vinuni, [suom] scili- lur esse morlem, nisi absentiam. Quia ubi vita aju-
cct corpus et sangiiinem. i Pro nobis oblulit, ut nos D vcntute[F., vivenle] reccdet, ibi eritilludquodmors
ee redimeret sacrificio. Utrumque, et pro nobis ob- dicitur; sicut tenebne nil aliud sunt, nisi absenlia
tulit hoc sacriucium, et nobis dedit in memorialc lucis. Al si niors crcatura non est.ut vere divinarnm
sempilernum, sicut in Evangelio lcgitnr : Et accepto lcstimonio litterarum, vel argumentonim ralionabili
pane, inqnil evangelista, gratias egit et fregit, et dedit neccssitate probatum est, quomodo accipere potuil
eis dictns : Hoc est corpus meum quod pro vobis da- pretium omnibus creaturis excellentius. Quidquid in
tur. Hoc facile in meam commemorationem. Sitniliter Domini Salvatoris nostri passione diabolica invidia
et calicem poslquam ccenavit diccns : Hic est calix vel Judaica perfidia gestum esse legitur, hoc tolum
Movi Teslamenti i» snnguine meo, quod pro vobis fun- fuil divinae pietatis dispensatio , usus eorum malilia
detur (Luc. xxn, 19,20). ldem itaque victor et victima, in se [F., suae] bonitatis effectum nostraequc salutis
et ifleo victor qtiia viclima. ldem ilaqur sacerdos ct profedum. At quidqnid diabolus per eoruui carni-
sacrificium, et ideo saccrdos quia sacrificium. ln ca ficas manus suis [/•'., juris] gcssisse putavit, hoc to-
quippe natiira sarerdos, quia sacrificium, excelsior tum illius qui passus est, voluntariu fuil pcrmissio ,
calis faclus, semper vivus inlerpellassc (Hebr. vu,. vel disposilio , non raoitilis ^ominalio necessilatis.
437 EPISTOLiE.
El miruin qiiomodo morti dare preliura pulurctur , A sislenles aulem viriliter obviandi; dubii vcro vri
qui morti niliil debuil? nec niurs , sicul dictum est , rationabiliter altrabeuili, \el circumspccle dissimu-
snbslanlia esl, ut lale pretium jurc exposcerc po- laudi ; cunctisque monstrandum , nec auctoritalem
luisset. posse corrumpi, nec ratiouem vinci , nec veritatem
« EPISTOLA CLXVl. penilus superari.
tii capitulari: adho.mtioms au 1:1 mi>i..« carolum. IX. Populus juxla sancliones divinas duccmhis cst,
Capitula qum tali convenil in ttmpore memorari. non sequendus; et ad testimonium pcrsonac magis
I. Testumentum in mortuis confirmalur, Apostolo eliguntur honestac. Ncc audiendi qui soicnt dicerc :
protestanle (llebr. ix, 17). Ideoque post obilum lc- Vox populi, vox Dei. Cum tumulluositas vulgi sem-
iialoris oranimodam firmilatem obtinuit. Quod eliam pcr insanix proxima sit.
ante mortem consensus omnium confirmavit. Non X. Vulgare proverbium est : De duro superalur
iiaque postea valel infringi quod anlca nullo modo - aliquid, dc molli vero remanet nibil. Dubet lamcn ct
potuit improbari. sapicnlia ministrare constanliara , ct constantia per-
II. Quicunque lestatori reperitnr ingratus, insuper ficere sapientiam, ut sit constantia sapiens, et sa-
el contumeliosus existat, ipse sibi teslis est quia pientia constans.
testamenlo dignus non est. Verbi causa : Chanaan B XI. Sic exercenda est praedicatio pacis, ne sul>
patris inexhonoratio servura constituit; Esau propter nomine pietatis inducatur asserlio falsitatis. Nam
intemperanliam primogenita perdidit; Ruben junio- sicut pacem rumpere pessimura est , ita veritatem
r.bus fralribus contumelia patcrna postposuil. Ad ■ negare blasphcmum. Muitum sibi denique concinunt
postremum qnoque : 0«« maledixerit patri (Exod. verax unitas et pacifica veritas.
xxi, 17 ; Lev. xx, 9) , el reliqua. XII. Haec el ejusmodi, reor, inculcanda simplici-
III. Benedictiones patrum in filio haereditare ge- bus ; eo quod ignorantia veritatis cogat errare quam-
nuinum est. Contra leges- aulem naturae pugnant, plurimos. Porro veritate manifestala contrarii con-
qui parentibus inobedientiam seu contumaciam pa- fundentur, amici solidabuntur, universi vero pariler
nnt. Legitimns igitur haeres erit , qui praefixos or- excusatione carebunt.
dines erga parentes tenuerit. Ista, supplico, dignanter ac diligentcr inspicit*.
IV. Aliud est indebite deme#ter admitti, aliud ex Vestrse siquidem fidelitatis iramensitas parvitatem
dcbito compelenler ascribi. Nec possunt ex debito meam reddit impatientem pro vobis , facit etiam
repeti, quse prorsns indebite concessum est adipiscf. supra vires audentem. Enim vero fidcm non perdit,
Diversitas siquidem meritorum diversitates exigit nisi qui nunquara habuit. In cujus manu sunt rege»
prxmioruro. C et jura regnorum , ipsc coronas vestras multiplicet ,
V. Quod optime natus, el hxredilatcm legitime tucatur, obumbret.
consecutus, neque legis«ntiquae seu novae conteniptor b EPISTOLA CLXVII.
inventus, nec adversus patrem saucius, neque conlra AB PETRUM ARCHUiWSCOPliM.

populum vulneralus, magnam debeat hxredilandi Commendat se paternisaffectibus et sacris orationibus.

gerere, Domino miseranle, fiduciam. DileclissimoinChristoPatri « Pelro arcliiepiscopo,
VI. Fracto capile subjecta quxque languere perspi- Albinus scternse beatiludinis salulcm.
cuum est, cum de finnilate capitis tolius proveniat Memordulcissimae humilitatis et dileclionis vestrse,
incolumitas corporis; nec possunlea sanilate mem- ingemisco absentiam illius, cujus charitalis flamma
bra subdita gloriari, quam constat in capite non ha- in corde ardescit filii. Quanta est hujus sacculi infe-
licitas, quae Um charos disjungit aniicos, qus filiuin
bcri.
VII. Hic si veritas quxrilur , non est incognita ; separat a patre. 0 si pennas aquite habuissera , ut
si ralio, non est ambigua ; si auctorilas, non est in- altiludines Alpium velocior Euro transvolare valuis-
certa. Quoniam et auctoritas supercminet , et ratio sem ! quam cito ante paternos stetissem pedes, «t
patet, et verilas abscondi non potest. . refrigerarem ex paterna visione pectoris mei ardo-
191 ^NI. Triparlila dislributione videutur ista * rein. Sed quia hoc fieri non valet, induamur nos
oinnia includi, consulcntium scilicet, ac nocenlium , duplicis charilatis pennis : simus in Christo semper
et eorum qui sic inter utrosquc semper ambigui sunt, prxsentes, qui sumus in saeculo absenles. Quid cst
ul quos olitinere perspcxerint , eis se continuo so- charilas, nisi unitas animorum, dicente ipsa Veri-
cient. Sunt ergo consulentes nliliter adjuvandi, re- tate , dura pro suis oraret ad Patrem : Patcr, con-
» Hoc capitulare idem cl. Baluzius loc. cit. pag. « Petro archiepiscopo. Mediolancnsi, ad quem sc-
575 sub nomine Alcuini edidit. Quod cum ad Caro- quentem scripsit epistolam. Rexit Ecclcsiam Medio-
lum Magnum simililer direclum sit, epistolx pnori lanenscm ab anno 783 usqne ad annum 804 , quo ad
ex eodein codice descriplx snlijuugere placuit ; ee superos abiit. Coint. et Uchell. — Exstnt bnjtis
rpiod inler alia Alcuini opuscula congruentem loctim Pelri, qui et Oldradus dictus est, epistola elegantis-
habcre vix possit. Est vero, ut autumo, hoc capilu- sima ad Carolum Magntim de translatione sancti
lare responsio ad puncta quaedam ab imperatore Augusiini Papiam anno 725 facta. Canisius. — Nihil
«•nnsultalionis cansa proposila ; hxc fortassis magi» in hac epistola rcperilur qtto Angilberliis Romam
prxcisa fuere ; rcsponsio vero est generalis. ( Apud pergens comraendetur huic archiepiscopo , quorl la-
rroben. epist. 127.) mcn Mabill. asseruil lib. xxvi Annal. Beii., pag. 318.
•> Edil. Qnercet. ftt), Canis. 31. (Froben. 128)
■139 B. F. ALBINI SF.L ALCUINI OPERLM PARS I. 4*0
serva eos in nomine luo, quos dedisti mihi , ul sint A rum infigcret memoriam. Sanctilutis vestrac auctori-
unum, sicut et nos unum sumus (Joan. xvii, II)? Ego tatcm divina pietas ad cxaltationem et gaudium
vero filius tuus obsecro tc per ejus misericordiam , sancia: suae Eeclesiae longaeva prosperitate custodire
qui haec dixit , ut in sanctissimo palcrnae memorise dignetur, Pater dilectissime !
thesauro Glii tui Alcuini nomen habeas reconditum , » EPISTOLA CLXVIII.
el inler dignissimas Deo oblationes oralionum tua- AD PETRUH ARCHIEPISCOPLU.
Mim, vel semcl, ore profcras. ■» (Anno incerto.)
Quanta tibi, Pater optime ! apud pietatis remune- Gratitudinem suatn significal ob paternam benevoten-
ratorem Dominum Chrislum remanet merces, si me liam ; Liudgardam commendat , a qua ei dona
mittunlur.
peccatorum ponderibus praegravatum ab iniquilalis
Sanctissimo Patri Petio archiepiscopo humilis tuae
192<>neribus paterna? misericordiaj precibus suble-
vare coneris. Fateor me tantae auctoritatis degene- chariialis Albinus filius salutem.
Dulce mihi est ssepins tuse scribere reverentiae ,
rem cssefilium; tamen jtinioris filii qui a paire in
Pater optime, si portitorum fides et opportunitas ad-
longinquam recessit regionem , roboratus exemplo
fuisset; tamen si charta non currat, chariias non
audeo dicere : Pater peccavi in ccelum et coram te ;
B dormitat, sed suaviler vigilat, et salubriter memorat
idec non sum dignus vocari filius tuus (Luc. xv, 21).
palcrnitatis vcstrjc pietatcm , qua me , licet minus
Et te credo patemx memorem pietatis , Isetis re-
dignum, in filii dignitatem suscepisti , familiarilate
vertenli occnrrisse amplexibus : prudenliain quoque
fovisli, admonitione roborasti ; qux omnia pius cun-
tuam recordari beatissimi Job pro filiis dilectionis
ctorum remuneralor bonorum anerna sibi mercede
[Al., devotionis] , qui quoiidie pro illorum prosperi-
relribuere dignetur.
tale Deo sacrificia oflerre stndnit (Job. i, 5) , valde
b Liudgarda vero femina religiosa, Deo fiilelis et
desiderans, quos saeculo genuit Deo enutrire. Ideo
regi.-scutellam argenteam et unum c storacem in
in omnibus tentationibus, tanquam aurum in fornace
probatus inventus est (Sap. m, G). Laus enim patris elymosinam sui vestrae sanctitati direxit, ut videa-
in salule exstal filiorum, et merces pastoris in mul- tur dividendum , secundum voluntatem Dei : et quia
tiplicatione gregis accrescit. Nam et ipse princeps ego filius tuus mediator in hac legatione sum , ob-
secro ut eara in liliae^lilectionem suscipere digneris;
paslorum post resurrectionis gloriam bealo Potro,
habet eniin voluntatem bonain prodessc servis Do-
ob confessionis trina? in suo amore soliditalem, pa-
mini et sanctae sua: Ecclesia?. Quaproptcr diligentius
scendas oves , quas pio redemit sanguine , com-
deprecamini pro salnte et prosperitate illius, ut di-
mendavit (Joann. xxi).
C vina illam gratia longreva custodiat sospitate.
Tuum est, Pater sancte, absentcs precibus adju-
J EPISTOLA CLXIX.
vare, pnesentes verbis erudire, exemplis confortare,
AD PONT1F1CF.M RIGBODUM TREVIREIVSIS CIVITATIS
ut paterna pietas et pastoralis devotio omnibus pro-
COGNOHENTO HACHAIUUM.
sit in salutem. Patres igilur filiis thesaurixare solent
Conqueritur de absentia amici, et inlermisso commer-
(II Cor. xni, i-i) ; tu vero beatittidinis thesauros tuis cio epistolico. Reprehendit in eo nimium amorem
relinque ncpotibus , ut per longas ecclesiasticoe crti- Maronis.
dilionis series ccelestis regni gioria tibi semper au- PioPatri et amico charissimo e Machario monacho
gealur. Opto, si ficri valeat, quatenus mc luae pater- et ponlifici, Flaccus [Cod. Sal., Fllius] Albinus in
niiatis liltcris reficias , ut aviditaiis meoe oculis charitate Christi salulem.
li^gam, quod auribus audire voluisscm , si forle fieri Quod Dcus conjunxit, sa?ciiliim non scparct [Can.,
poluisset [Al., valuisset]. Concessum est enim hu- separat]. Ecce qui venit ignem mitlere (Matth. xix,
mauo generi pcctoris arcana chariis mandare , et 6) in corda suorum.ille faciat ardcrc quod inccndil:
litteris innotesccrc tacentibus quod lingua non valel nec flumina infidelitatis obruent ignem, qui in altari
ioquente. Nam et beatus Paulus apostolus absentes Dci die noctuque ardere praecipitur : nec alienum
filios piis admonilioiiibus [Al., pietale admonitionis] D quishbet audeat ignem porlare in tabernaculum spi-
snepius erudire solcbat , ut quolidiana litleraruin ritale, nc occidatur ab eo qui suum semper ardere
lcclio xlcrnam palris proeceptorum , mentibus filio- jussit (Luc. xii, 49). Quis est ignis Dei, nisi cbaritas
» Frobcn. epist. 196. Canisium fefeliit titulus, in codice quo usus est de-
>> Liudgarda. Regis Caroli conjux , ciijus in aliis pravatus, qui talis eiat : Ad ponlificem Iiichbodum
quoque episiolis socpius meminil. Treverensis civitutis et convenlum, cujus vocis loco
« Storacem. Pallium puto storacium, quale ipse- legendum fuil : Cognomento Macharium, ut apud
met Alcuinus Ful 'ensibus 1'ratribtis misit ad tegen- Qttercelanum. Porro Richbodus antea monacbus el
dum corpus sancti Bonifacii , de quo vid. nol. ad abbas Mediolacensis (anLaurisheinicnsis?) anno 791,
cpist. Wi. ad episcopaium Trevirensem promotus fuit, ut kabet
dEdit. Quercet. 54, Canis. 18; collata cum codd. cod. ms. synchronus coenoliii S. Maximini apud
mss. (Apud Froben. epist. 129.) Hontheim Ilist. Trevir. lom. I, pag. 63. Alcuino igi-
■ Machario. Hoc cognomen fui Richbodi Trevi- lur praeceptore usus est, quando is prinio iu Fran-
rcnsis episcopi, ut ex tilulo hujus epislolae, quem ad ciam venit. Is etiam est cui Alcuinus libcllum Felicis
aliam epistolam, qu.e intercidisset, pertinere per- Urgellitani ad refuUndum tradi voluit. Obiit Rich-
peram Canisius credidit, colligitur. Ita enim ibi so- bodus anno 80i, ul babenl cjus temporis Annalistae
nat : Ad pontificem Ricbodum Treverensis civitatis, Loisellianus, Fuldensis ct alii. Vid. Mabill., Hs, xxv,
etc. Idem deinde in insrriptionc vocatur Macharius. Annal., n. U, etc.
 ui EPISTOL.E. iH
(Canl. vui, 7) ? Et quis ulienus, nisi amor sxculi ? A vel rae offendere , ut inlclligam studium , in quo
Ueo duo servati sunt ex filiis Aarof) propter duo prse- otium istius- anni cxercuisli; et quo lliesauro cor
cepta charitatis ; et duo perierunt propter saeculi implcris luum, pande nobis, ut tecuin gaudeamus in
amorem et amatorem illius (Levit. x,l, 2). Optimam bono tuo. Utinam Evangelia qualuor, non /Eneadcs
partem elegit sibi Maria, qnce non auferetur ab ea duodecim , peclus compleant luum, ut ea te vebat
(Luc. x,<»2). Amemusquod non auferetur [Cod. Sal., [Edit., et te avehal] quadriga ad coeleslis regni pa-
a<ifertur],fugiamus quod auferri polest. Impium est, laliura, ubi est honor indeficiens et regnum sempi-
diligentem non diligere, ct retribnenti non retribue- ternum, ubi pro me inlercedere, credo, memor eris;
re. Quid retribuit nobis Deus? Retriboit nobis pro quia te, ut illuc veniies, exhortari gaudebam.
malis nostris bona sua : 193 retribuamus ei pro « EPISTOLA CLXX.
bonis suis bona nostra. Qiue sunt bona noslra , nisi AD RIGBODUM EPISCOPUH QUl ET UACHARICS.
ut diligamus eum, et maudata ejus observemus ? quae Dolet de amici absentia.
sunt mandata illius, nisi ut diligamus invicem ? In Dilecto Patri Machario, huinilis levila Albinus
his duobut praceptis tola lex pendet et propheta; salutem •>.
(Matth. xxn, -10). Charitatis dulcedinem lilterarum officia implere
Cur ista tam longo repelita principio, nisi ut scias B non possunt, tamen qualecunque [Cod. Sal., aliquod]
ardorem cordis mci ? Pene milii melius esset, te luiuen illius ostendere nituntur. Sicut digito pra;-
pauperem habere prresentem, quam divitem absen- sens homo oslenditur, ita litteris absenlis charitas
tcm. Quid mihi divilix, si non habeo qucm amo; si demonslratur. Fateor, meas mcnlis dilcctio tui tx-
non considero quem desidcro? lua potcntia inilii est det absentiam : essclque aliquod amoris refrigerium,
miseria. Ubi est dulcissimum inter nos colloqttium? si vel 194 tui cordis affectum per allcrius [Cod.
Ubi sacrarum lilterarum studium desiderabile ? Ubi Sal., aliius] audirem os; vel cum liiteras legerem,
laeta facies, quam conspiceie solcbam ? Ubi commu- quem ardentius cuperem, intelligerem. Non disjun-
uio cliariuals, quam fraternus amor hinc inde exer- gal sxculum quos Christi charitas conjnnxit. Et ve-
cuil? Ubi saltem memoria nominis nostri? Ecce to- niat per eum optata dies videndi [Conis., vivendi],
tus prseteriil annus, quo nec litterarum consolatio qui omnes dies creavit ad videndum. Multa lecum
oculis advenit, nec salutationis ofticium auribus in- habuissem [ utilia ] conferre, si lux colloculionis
sonuit. Quid peccavit patcr, ut a lilio oblivisceretur? [Cod. Sal., conlationis] familiaritate uli valuissent.
Quid magistcr, ut discipulus neglexerit eum? Forte Veniet tcinpus, dum vult illc qui disponit omnia
exallatio sxculi dedignata est nomen magistri in tempora, [ul tc] cum omni charitatis dulcedine [vi-
illo? Aut peregrinatio mea viluil in oculis tuis? Aut ** dere valeam]. Valeas fili, frater et amice
amor Maronis lulit mcmoriam mei? 0 si mihi no- « EPISTOLA CLXXI.
men esset Virgilius ! lunc semper ante oculos ludc- d AD RICBODUM ARCHIEPISCOPUH COG.NOHENTO MA-
CUARIUH.
rem tuos, et mea dicta lota pertractares [Can., per-
scrutareris] intenlione, et jtixla proverbium illius (Anno incerto.)
essem apud te Queritur de inlermisso commercio lilterarum. Ad
horam expetit qucrdam scripta sancti Leonis et Veu.
Tanc fe ix nimium, quo non felicior u!lu«. lieda. Ad sanctum Martinum intitat.
Quid faciam? An meam doleo infelicitatem, quia Machario c patriarchse Albinus salutem.
non sum qucm diligis? An tuam laudo sapientiam, Quid proficiunt sapientia abscondila vel thesaurus
quia diligis illum, qui non esi? Flaccus [Cnnis., (i- invisus (Eccli. xx, 32), vel charilas muta ? Num ignis
lius] recessit, Virgilius accessit, et in loco [Can., lo- in silice, nisi excutiatur, flammifacit? Qttare tua ,
cum] magistri niilificat Maro? Hoc dolens dictavi, frater charissime, charitas tacilurnitate obmutescit?
vel propter oblivionem mei, vel propter absentiam Cur non movebis linguam ad dictandum , manum ad
lui, paululum ferociori pumice charlam terens, ut scribendum ? Quid talentum humo obruis ? Qttarc
vel iratus aliquid rescriberes : quia bos lassus [Can.t U admonitoria non currit cbarlula ? Legat quid desi-
besus] fortius figit ungulam. Incipe vel defendere le, derat ; consideret qtiid faciat. ' Timeo ne mus l cnse
• Edit. Quercct. 40, Canis. 19; collata cum cod. IJem vero titultts nonnunquam tribuitur a privatis
ms. Salisb. Vid. epist. priorem. (Apud Froben. sctiploribus primarum sedium archiepiscopis, maxi-
eptsl. 130.) me illis qui primatum quemdam in alios episcopos ,
b Cod. Sal., Dilecto Palri saltttem , omissis reli- seu ipsos etiam archiepiscopos exercebant ; qua pr;c-
quis. rogaliva pneprimis antiquitus. fulgcbant episcopi
c Froben. episl. 197. Trevirenscs in tota Gallia et ulraqtte Germania : Et
d Hanc inscriptionem habet ipse codex Harlcia- sanctns Hildulfus in recensu privilegii , monasterio
ntts , cui omnino similis esl illa epistolx 167 ubi vi- S. Deodati concessi (apud Sunum die 19 Junii) vo-
deas qux de Ricbo !o adnotavimns. catur « sanct;e compassionis vir, archiepiscopus, imo
~- Patriarchce. Himc nominis honorem Alcuinus patriarcba. i Vid. Prodromum llist. Trevirensis. De
etiam tribuit Arnoni arcbiepiscopo Salisburgensi in disciplina et doctr. Eccles. Trev. snb Romanis §6,
carmine quod epistolx, qua eidem inscripsit com- pjig. 132, § 7, pag. 153, 156, et de cadem sub Francis
mentaritim itt Psalmos Poenitentiales , subjungit, in §5, pag. 515.
«ltirao vcrsiculo : 1 Mus l cnse bacha. Vox fortassis Ihoodisoa dcsi-
gnans aliqnem minoremfluvium Genn. Bac.ii. — Sic
Te 'lucente palcr, P»»lor, p»triarcha sacerdos. in ms. in qno voxmiti crucc snpcrposita notatur.
U3 B. F. ALBI.M SEC ALCUIM OPERUM PARS I. i-i
bncka litleru; submcrsaj sint : tamen si tua taceal \ fama prosternatus , inflrmitatis veslne lotis dolens
inihi fislula, aliis obsecro resonet, ut excitcntur pnccordiis spectari [cxspcctavi], quando mihi oplata
donnicntes , cl sancntur languentes, et aures suriio- legalio sanitaus vestr* veniret; quando, qui erigit
mm audiant , ct claudi viam diseiplimc currere cer- elisos, sanaret contrilos corde, et vcrteretur tristitia
tent, ul fiat inerces [Ms., mirus] monstranU viam vc- niea in gattdium, quod nunquam utinam auferatur a
ritatis. Scriptum est, qui audiat, dicat verum. corde meo , in quo semper vobis perpetuam oplo
Vocatus fui, sed itilinnitas praepedivit iter meuin. prospcritatem et saltilcm : quam audiens a narran-
Vos loquimini qwc Deo placeant, et ad sanam pei- libus , vobis reddilam cssc, inagna me fateor lastitia
lineant doctiinam. Omeliam sancti Leonis, et Tra- affectatum esse, quia quod diu optabam, Deumque
ctatum beati Bed* in Tobia dcprecor ul ad ho- devolius deprecatus stim, audire mertii.
ram pnestes nobis. Sed ut video porrectam habcs At ntinc, charissime fili, frater, pater, et amice,
manum ad accipiemlum, et collcctam ad dandum. Dco gralias agamus assiduas pro omnibns bonis, quas
lter vero quoJ restat viae noslrae , deprecor, sanctis nobis largitus est, te sanitati reslituens, et me gaudio
oiationibtts veslris atljuvate, ul ad portam perpetuae perfundens. Facienles faciemus voluntatem illius, in
quo solo salus est, et vita, indeficiensque fehcitas.
civitatis pervenire merear.
Si veniens vene.is, excipiet te dextera Dei Patris, » Hunc amemus, pnEdicemus et colamus quia bax
ct si juvaverit [Forte, sic juvabit] teintercessio sancti est vita aeterna. Igilur in carnali desiderio mundo
Marlini. Florentem le in omni bono , et proflcientem vivere mors esl, non vita. Sola lantummodo vera est
in sanclo sapientia; studio divina comitetur et pro- vita, vivere Deo, sicut ipse de sc ait : Ego sum via,
veritas, et vita (Joan. xiv, 6) : via, per quam itur ;
vehat gratia, dilectissime fraler !
veritas, ad quam pervenitur; vita, in qua statur.
• EPISTOLA CLXXII.
Feliciter vivas, fili, frater, pater et amice in aiter-
AD EtMDESl.
(Anno incerlo.) num !
t EPISTOLA CLXXlil.
Dolet de absentia, et gaudium sigiiificat ob nuntium AD JOSEPPUM.
restitulce Machario sanilalis.
Condolet ob infirmitatem corporis, et excUal ad pa-
Sanclissimo nobisque cum summo honore nomi- tientiam.Commendat se orationibus ; horlatur ad re-
nando Patri Machario humilis lcvita Albinus sa- novationem domus Dei, elc.
lutem. Dilecto lilio c Joseppo, Albinus salutem.
Ex quo veslra mihi innoluit charitas, familiari Doleo de dolore corporis lui, scd gaudeo de feli-
([uadam flamma in corde meo eflicacius ha>c eadcm citate anima: lua;. Quia flageltat Deus omnem (ilium
ardebat , ita ut mens mea respondebat mihi : cha- quem recipit (Heb. xn, 6). Occidit ct vivificat; vul-
ritate vulnerata sum ego : sed nunc quodam modo nerat et medetur (Job. v, 18). Spes pramii solatium
amarum cst, quod olim dulciter sapuit in pectore libi sit laboris. Hi dolores cito finiunlur, pramia
meo. Nam ionga absentia dulcissimi vultus vestri patienlia; nunquam. Non sunt condigna? passiones hu-
torquet animi mei secretum, et collocutio sapientia: jus lemporis ad superventuram gloriam, qucr revela-
vcstrao suavissima meam fatigal inemoriam, non au- bitur in sanctis (Rom. vm, 18). Quapropter cum
diens desideratissimum oris veslri eloquium, el sua- graliarum actione iinmola Deo sacrificium laudis
vissimam cordis fraternitatem, qus spirare solcbat (r*el. xlix, 14). Non est bsc tribulatio paenalis,
in auribusnHs verba salutiferje collocutionis,memor sed propiliatio venialis.Aurum in fornace per iguem
iilius comniatici elogii : Quid dulcius estquam habere coqttitur (Prou. xxvn, 21), ut purius exeat : sic
amicuin, cum quo possis omuia loqui, sicut lecum ? antma corporali tribulatione, ut mundior procedat
Sed recedanl querimonia: , ubi emeudatioiiis effica- ad vitam. Disciplina Domini non debct ctiiquam esse
cia fieri non asslimatur; patienter stipportetur, quod disciplina ; sed hilariter accipial quod pius medicus
human;c necessitalis fiagilitas cogit sufferri, el fiat salubriter immiltit. Inter flagella pietatis, orationes
mentittm dulcis prxsentia , ubi est facierum tristis q humilitatis ad Deuni diriganlur, ul qui misericorditer
absenlia, et volet sacpius charta charitatis alis pcn casiigat, clementer ignoscat, ul salus aelerna patienti
nata, iniplens ofliciutn lingtia;, pandens fraterni amo- provcniat.
ris secrctum , et palcrni affeclus filio deraonslralura Nostri quoque memor sedulas pro nobis fundcre
dulccdinem, ne longa tacilurnitas oblivionis rubiginc preces non cessa , quatcnus divina nobis provideat
maculetur. clementia perpetua; conversalionem prosperitatis.
Dum semper cupidus veslram audire prospenta- Adhuc dubio stamine pacis sub teginine causa lexi-
tem, advenientesqne sxpius inlerrogans , quid de tur, el dum plenum perficilur vestimenlum, mox ad
meo raihi nuntiarent Machario, subito pne tristi induendum vestraj dirigetur fralernitali.
• Froben. epist. 198. Hujus Josephi Alcuinus etiam meminit in ejiislola 5,
»>Edit. Quercel. 67, Canis. 39. (Froben. 151.) ad Colcum ; et mortuum commendat Uemigio epi-
c Joseppo. Hic fuit discipulus Alcuini in schola scopo Curiensi epistola sequente. Desideratur alia
Eboracensi ; et abs dubio ipse est Josephus qui, Alcuini epislola ad eumdem Josephuni, oliin in »nti-
liortante Alcuiuo Commentaria sancti liieronymi in quissimis Coitonianse Bibliothecse codicibus servau.
Isaiam prophelam compendio redegit; exstal hav. in qna, leslc Usserio, scribit : • Sanus est niagisler
Joscphi Epilome in cod. ms. S. Germani, nnm. 585. vcstcr Colcu ct sani amici lui qui apud uos sunt. »
(Maljill.. Act. SS. sxc. iv, part. t, pag. 188 et seq.)
4:5 EI1ST0L.-E. 41(5
Valde placet quod Uoiuum Dei renovure ccopisti: A felicitas et nulla pcrturbatio, stimma requies ct seni-
slude ut et islam perflcias, et alteram, de qua pr;e- piterna Lealiludo. Vestram oinnipolens Deus sancti-
scns dixi. facias consccrari : ut pro duplici Dei ho- taleni in oimii l;ono florere fuciat, vcnerande Pater !
noris labore ruulliphcem merearis aecipere merce- ' EPISTOLA CLXXVI.
dem. Vivas, vigeas et valeas feiicilcr, lili cliaris- AD III.MI.lill M LPISCOPUM Cl'RIENSKM.

sime ! (Aimo incerio.)

195 » EPISTOLA CLXXIV. Commerutat se ob vetercm amicitiam illius oralio-
AD REUIGIUU EPISCOPUM. i ll'.bllS.

Commendat illi negotialorem in Italiam proficiscen- Desidcrantissimo Palri Remedio cpiscopo Curiap
tem : animam vero Joseppi illius orutionibus. civitatis, hurailis levila Alcniiius salulcm.
Dulcissimo Patri •> Remigio episcopo, Albinus hu- Memor dilcctionis vestne et foederatse olim amici-
milis lilius salutem. tiae inter nos, bas tuse revercnliae, optime frater, lit-
Hunc nostrum negotiatorem, Italix mercimonia lerulas dirigere curavi, ob recordationera prioris
ferentem, his littcris tuse paternitatis commendo pact), quodintcr nos pepigimus, obsecransper sumuii
protectioni, ut pcr vias vestrae patrix tulus eat et rcgna tonantis, ut nostri nominis, juxla vcslnepro-
redeat ; et in montium claustris a nostris non tenea- B missionis veritatem, in sacrosanclis oralionibus me-
tur teloneariis constrictus, sed per latitudinem cha- moriam babere digneris ; etiam a servis Dei hiter-
rititis latam habeat eundi el redeundi semilam. Ju- cessiones prome fleri jubeatis, qui sunt in monaste-
beas, obsecro, orare pro anirna « Joseppi discipnli riis per vestra dioecesis latiludinem. Nam egi) plu-
mei. Floreas et proflcias de virtute in virtutem (Psal. rimis hujus saeculi jaculis vulneralus diem trepi 'o
lxxxiii, 8), donec vidcas laetus el gaudens Dcuin animo exspccto, quo duci ad j«dicium vocer iguo-
luum in Sion. Memorque sis mei, sanctissimePaier, rans, quid habeam respondere judici meo Jcsu
obsecro. Christo, qui milii tanla tribuit in hoc sseculo bona ;
i EPISTOLA CLXXV. et ego quasi his omnibus ingratiis pluriraa feci, qna:
AD REMEDIUM 1.1'ISC.OI'LM.
non debui.
Cratias pro charitalis muneribus agil : ad bonas actio- Tu vcro, sanctissimc Patcr, secundumcliarilatem,
nes siimulut. quam habes in membra Chrisli, et fidem probatam
Venerando Patri e Remcdio episcopo humilis le- in salvatorem nostrum, me assiduis orationibus ad-
vita Alcuinussalutem. jnvare digneris, ut misericordcm invcniam Dominum
Acceptis charitatis vestrae muneribus multum lae- Dcum meuin. Te quoque ipsuin, juxta sapienliam
lali sumHS de prosperitate vestra, scu quod niemo- C tibi aDeo dalam, in omni bonitate pra?para ad occur-
riam nostri habelis ; sperans me misericordia divina sum illius, ut dignus habearls, cum mulliplici laboris
parlicipem esse pcr vestras sanctissimas orationes. tui fructu, gaudcns ct gloriosus stare ante tribunal
Charitas vero interamicos melior est auro, et fides Cliristi, atque ex brevissimo hujus vite laborc seter-
inter absenles pretiosior est gemmis, ubi Deus tan- nam, donanle Deo, bealitudinem cum sanclis orani-
tummodo consideratet remunerat. Vos quod vestrum bns intrare merearis. Dominus Jesus, qui ail : Per
me siquis intraverit, salvabitur; ingredietur et egredie-
est, diligentissimc exsequimini, et accepta Domini-
tur (Joan. x, 9), custodiat introitum tuum et exitum
c.c pccuni;e talenta mulliplicale, ut cum gaudio ante
tuumexhoc nunc el usquc in saiculum (Psal. cxx, 8),
conspectum summi regis venire digni efflciamini, et
sanclissime Pater.
vocem illam audire desiderabilem : Euge serve bone
el fidelit, intra in gaudium Domini tui (Mallli. xxv, h EPISTOLA CLXXVII.
All EUMDEM.
21). Nunc tempus est laborandi, lunc quiescendi ;
nunc promerendi, tunc remunerandi. Fac utsis, ut Coiifidentiam suam signifieat in ejus orationibus, et ad
bene obeundum episcopale ojjicium hortaiur, sub spt
li!;i veniat, quod vis. Dilige diligenicin te, quatenus alernw mcrcedis.
a 1 beatissimam illius scssionem pcrvenire merearis D Beatissimo Pairi Remedio episcopo biimilis leviu
et dicere : Sicut audivimut, Ua et vidimus in clvi Alcuinus salutcm.
tate Dei nostri ( Psul. xlvh, 9 ), in qua est tota Accepti8 amabiliter vcnerandae dilectionis vestiae
• Edit. Quercet. 7i cx ms. (Apud Froben. cpist. <! Edit. Quercet. 56. ex ms. (Apud Froben. epist.
132.) 433.)
i> Remigjo episcopo. Vixit tcmpore Alcuini Remi- « hemedio episcopo. Non dubito, quin idem sit ac
gius, seu Remedius episcopus Argcntoratensis, qui Remigius Cunensis episcopus, de qno supra. Iliec
obiit anno 803 ; Mabill. Aimal. lib. xxvn, num. £i. euim nomina ejusdem personx variant apud scri-
Eodem qnoqne temporc vixit Remigius seu Reme- plores.
dius alius episcopus Curiensis, ciijus canones eccle- f Froben. epist. 200.
siasticos, ex epislolis pontificuni Roinanorum suppo- 8 Remedio episcopo Curitc. Vide epislolas 17i et
sitiliis ab lsidoro Mcrcatore sparsis colleclos, ciiilit 175 ad eumdem, et notes velini Remcdium illum Dc-
Goldastus Rer. Aleman. tom. I, part. i, pag. 121. curio, quemAIcuiniisper Arnonein salutari voluit in
De hoc altero Alcuinum intelligo. Curieusis eniin, epist. M8 himc ipsum esse episcopnm, et locovocis,
non Argentoratensis cpiscopus in montium claustris Decurio, quam haliel cod. ms. Sali b. Icgendum cssa
Mercatoribtts Ilaliam petentibus auxilio esse potuit. (te Curia, seu Curicnsem.
« Joteppi. Illius certe, ad quem cst epistola pra- » Froben. epist. 201. ,
ceucns.
*n B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 4,S
li.turis, quce me multo gamlio la.-ificaverui.t, dc pro- A dorera aeterna pace fruuntur, qui nostrum ue super-
_|.eritate dignitatis vestrse, seu de recordatioue no- nis sedibus exspectant agonem, desiderantes ex nc-
minis vestri, quoniam multum conliilo perDei gra- bis augeri nuraerum suum, quo luproperans, beatis-
liam de inlcrccssionibus sanclitatis veslrae ; etquanto sime Pater, meque precibus tecum rapere, secundum
me plus peccalorem agnosco, tanto magis me indi- fldelissimaspromissiones tnas, satage ut corona glo-
gere sanclas orationcs vestras novi. Non solum me riae tuae mihi proficiat, Chrislo donante, in pcrpe-
aliquiJ venix mereri non dubito per vestrae charita- tuam miserationisDei salulcm. Divina gratia te, tuos-
liscoutinuassupplicationes, sed vosmetipsosmagnam que fideliter inEcclesiaChrioli servientes, inomnibus
habere mereelem pro iulegritate sanctae fidei congra- proficere faciat, dilectissime. et sanctissime Pater.
tulor; nam et promissionem verissimam ipsius Vcri- 196 « EPISTOLA CLXXVIH.
lntis linbcmus, quae aii: Ubi sunt duo vel tres con- AD /EDILBERTUM EPISCOPUM.
gregati in nomine meo,ibi sum in medio eorum (Mallli. Orationibut omnium el singulorum se commendat
ivin, 20). Congregatio.nostra est in spiritu charita- hortatur ad patrum suorum sequenda vestigia, ad
lis, nou in corporis praesenlia ; ct cui omnia praeslo lectwnem santtm Scriptura;, ad juniorum instru-
ctionem.
sunt,, non lulet
._. eum
_ charitatis nostra:
— ,, purilas, sine
„„, „„.-, Praicipue
I-IAXlplle dignitatis
aignuatis pastori >>" vEdilberlo
^dilberlo episcopo
qua n.l placet Deo, nec munus ad aram. Hanc ergo B ct omni congregalioi)i in ^,^ £"
sequamur
Rf*n\1 .imnr inlimo cordis
i ii 1 1 ivia _-•_"*»>_! _ __- affectu,
•. fl.w.i n ul
11 1 ad
nA illum
_li, .... perve
• ____--_.__ r»_ _ •.. ...
Deo servientium, Alcuinus vestra. clientellus chari-
.......

nire mereanmr, qui est vera charitas, et indeficiens tatis [Canis., sanctitati] in Christo salutem.
bcatitudo, et beala ajternitas : ut labor non sit inanis, Specialis [Cod. Sal., spiritalis] amicitia. cupidus,
sed ad perfecta. retributionis perveniat gloriam. vestra: sanctilati parvitatis mea. litterulas dirigere
Ad hanc vicissitudinem sollicita litterarum tuarum curavi, ut et pactum anliqua. famUiaritatis innova-
dilectio meam segnitiem hortari nullatenus immemor rcm, et rae vestris sacratissimis commendarem ora-
esto, quatenusadillambealissimamvisionem Domini tionibus. Et si uniu/, juxta Aposlolum, multum va-
nostri Jcsu Christi pervenire mereamur, ubi esl lu- lct deprecaliojusti(Jac. v, 16), quanto magisetto-
men aelernum et quies perpetua? pacis lrelissima. Ad lius sanctissima. congregationis in Christo, quorum
bujus beatitudinis pacem onmes ad te venienlcs, vel quotidie canonicis horis pacifica. unitalis [Cod. Sal.
etiam pertinentes exemplis optimac vita. trahere et Can., unanimitatis] postulationes coelum penetra-
non desistas ; nec adraonitionibus dulcissimis corda re credendum est. Etiam et singularis uniuscujus-
arentia irrigare segnis esto, ul culmen nominata. di- que in secreto oratio ad aures omnipoientis Dei per-
gnitatis in te subhmitatem mentorum habeat in con- venire non dubitandum est [Cod. Sal., essel]. Qua-
spectll Dci
spectu I)CI. " propter
nrnntfir cura
rnm omni
nmni petitionis
•,.->;• ;,.-,:.- humilitate
i :i:.... meipsum
__•__.
Sint verba tua sale sapientia. condita, ut dc tevc- ctiam unicuique, et commimibus omnium et spe-
rissime dicalur : Ecce sacerdos magnus, qui in diebus cialibus singulorum , quantum mea valet apud
suis placuil Deo ; qui multiplicatis dominicaj pecuniaj veslram pietatem deprecatio , commendo oratio-
talentis Domino suo occurrere dignus habeatur, et nibus ; ut per veslrae sanctitatis preces, meorum
audire vocem desiderabilem : Enge serve bone et fide- catenis peccalorum absolutus vobiscum, fratres cha-
lis, intra in gnudium Domini Dei tui (Mattli.xw, 21). risskni, vitre januas ingredi merear.
Properat enim dies ultimus, et tacito pede fessa se- 0 nobilissima sanctorum progenies Patrum ! illo-
nectus ingreditur cubile nostnim ; stat ad oslium qui rum honoris veoerabilisque vitae successores et
pulsat, si l;_to animo adventum ipsius suscipiamus. * pulcherrimorumhaliitaiores locornra vestrorum se-
Dies sunt pauci laboris nostri, sed bene laborantem quiminivestigiaPatrum, utde his pulcherrimis ha-
sequitur merces sinc numero dicrum, ejus ordi- bitalionibus ad eorum, qui vos genuerunt, selernje
natione qui ordinat diem a_ternnn. secundum me- bcatilHdinis consortium, in ccelestis regni pulchri-
riu singulorum ; in cujus domo mansioncs multe tudinem, Deo donante, pervenire mereamini.
sunt; sed heeomnes divitiis felicitatiset gloria beali- Dcl discite scire et implere pracepta, ilto dicente :
tudinis sunt plense, ubi sancti post hujus vitse su- Si vis ad vitam ingredi, scrva mandata (Matlh. xix,
• Edit. Quercet. 32, Canis. 16 collata cuni codd.
mss. bstlisb. et S. Emmerami. Hujus fragmentum, mesb. centiam a_mulari velle videbatur, Wilhel. Mal-
ab illis verbis : 0 nobilissima progeniet usqiie ad cmta ab1. Eboraco ciU Hagulstadehem vocatur locus quinqua-
milliarihus disparatus ; fisco regio
haec : pervenire mereamini recenset \VilheImus Mal- famulabatur, quando eam beata. memoriae Wilfridns
mesbur. De Poniif. Angl. lib. m. (Apud Froben abeatissima Etheldritha regina pro aliis possessioui-
epist. 13 i.
b 1|97 JEdilberto episcopo, elc. Nomen jEdilberli bns commutavit. Ibi .edificia minaci altitudine mu-
rorum erecta, ct diversis anfraclibus per cochleas
deest incodd.mss.etapudCanisium;iIlud lamenpro- circumducta, mirabile quantum expolivit, arbitratu
ditur a Malmesb. I. cit. In cod. Salisb. abestquoque quidem multa proprio, sed et ca.mentariorum, quos
nomen Alcuini, cujus loco exstant hae Iiltcrfc : lcii?i
omissis nimirum vocalibus aui, quarum additione fit ex Roma spes muuificentiae altraxcrat, m:igisterio.
alchuin. jEdilberlus vero fuit episcopus Hagulstal- Ferebaturque tunc in populo cclebre, scriptisque
densis in Northumbria, qui in ca sede anno 789 Til- icdiGcium. Nunc qni nusquam eliam est lnditum,
Roma
circa Alpes tafe esse
veniunt idcm alleRant,
hero succcssit, et anno 797 obiit. Hovede.n. ct ut qui Hauguslaldensem fabricam vident, ambilio-
BIalv. nem Komanam se imaginari jurent : adeo tot lem-
« Pulcherrimorum habitatores locorum. Dc Hagul- porum et beHornm injuria. vetuslatem acdificiis non
ttaldensis ecclesia. fabrica, qn:c Romanani magnifi- tulere. Camsiiis.
419 l-PISTOL.F. . 4j0
17). Idco necejsaria est sanclorum leciio librorum, A ovicula. Tua liiigua claviscsl rcgni coelorum; qua-
quatenns in eis quisque intelligat [Al., inveniat), propter nunquam a bonis sileat, nunquam ab admo-
quid sequi, vel quid cavere debeat. Mancat vero nilionibus cessel. Supcrbos et contumaces duris in-
in vobis lumen scientke, et pcr vos aliis luceat ec- crepalionibus castiget; humiles elquietos piis exhor-
clesiis, ut vestra laus in ore rcsonet omnium, et vo- talionibus refoveat; talentum quod accepisti, quasi
bis in ccelis merces mancat rclerna. Unusquisque devotus negotiator snperaugmenlare conlende. Non
proprii laboris mercedem accipiet. Pucros adole- tardat Dominus qui dedit revenire et rationem exi-
scentesque diligenter librorum scientiam ad vitam gere pecunia; soac. Vide et intentius considera quan-
[.1/., in via] Dei docete, ut digni vestri honoris fiant las animas in periculo aniime tuoe regendas acce-
snccessores, etiam et intercessores pro nobis. Suf- pisti. Fac libi lucrum ex illis, non damnum. Ad ex-
fragia vero viventium prosunt morientibus vel ad emplum Domini Dei lui recurre, quomodo per civi-
veniam peccatorum, vel ad majoris gloriae aug- tales, castella, vicos etiam et domos singulas proedi-
mentum. candocucurrisset(ilfaHA. ix,5S) ;' imoconvivia publi-
Qui nou seminat, nbn metet, et qui non discit, canorum et peccalorum non abhorruit, quatenus cx
non docet. Et talis locus sine doctoribus aut non, familiaritatis communione praedicationis occasionem
aut vix salvus fieri poterit. Magna est eleemosyna B haberet. lta tu ejus roboratus exemplis, ubicunque
pauperem cibo pascere corporali ; sed major est ad convivia venias, ibi praedicationis officia agere
animum [Cod. Sal., animam] doctrina spiritali sa- non cesses, ut pro carnalibus, quse ministrantur tibi
liare esurientem. Sicut pastor providus gregi suo luisque sociis spiritalia sibi suisque commanipidari-
optima providere pascua curat, ita doctor bonus bus accipiant (Rom. xv,-27, etlCor. ix, 11). Memor
suis subjeclis perennia pascua vitae omni studio pro- quanla seipsum districtione pius prtedicator Paulus
curare debet. Nam multiplicatio gregis, gloria est obligavit dicens : \'a mihi! si non evangelizavero
pastoris, et multitudo sapienlium, sanitus est orbis (I Cor. ix, 16). Et iterum, quam terribilia commi-
(Sap. vi, 28). natus est Dominus ipse Ezechieli prophetse, dum prae-
Scio vos, sanctissimi Patres, haec optime scire dicationis ei ollicia ingessit : Fili hominis, specuta-
et volunlarie implere. Sed charitas dictantis ab ore torem posui le doinui Isruel. Et jiosl pauca : Si enim
rapuit verba, credens vos pia velle humilitate lege- non annuntiaveris iniquo iniquitatem suam, et ilte
re, quoe sobria in Dei dilectione dictavi devotione. morietur in peccatis suis, sanguinem efus de manu
Iterum iierumque obsecro ul mei nominis inter fa- tua requiram (Ezech. m, 17, 18). Et itcrum per Isaiam
miliarcs veslros memoriam habere dignemini. Almi- p prophetam de tacentibus dicitur pradicatoribus :
latem vestram pro lota Dei intercedentem Ecclesia Canei muti non vatentes latrare (Isai. lvi, 10). Qui
ipse Deus Cbristus exaudiat, vosque ad ajlerna: bea- suntcanes mtiti, nisi pastores tacentcs, contra dia-
titudinis gloriam pervenire concedat, charissimi fra- bolicas insidias per prredicationem latrare non va-
tres. lentes? Idcirco, dilectissime frater, te diligentius
« EPISTOLA CLXXIX. obsecro ut omnes ad luam pertinentes dicecesim
AD QLEMDAM EPISCOPUM.
198 verba vitae audire facias, vel per leipsum, vel
per tuos adjutores presbyteros, ut subjectorum tibi
Ad wlerna suspiral. Hortatur ad oflkium pastorale
diligenler obeundum. Auguria, avium cantus, et salus, tua sit gloria apud Deum. Si quis vero, quod
tternutaliones aboleri vutt. absit, poslea... sanguis ejus sil super caput suum :
Dulcedinem dilectionis brevitas chartse non expli- tu vero immunis a perdilione illius inveniaris, qui
eat. Sed spero, fides vestrae pietatis tenet quod meae praedicasli ci, licet uon obedissel tibi. Raro eniin
imperitue littera non sufficit proferre. Utcunque enira aperta fronte apud Chrislianos ptignat antiquus ho-
memoria charitatis abscniioe trislitiam consolatur: stis : sed sub praetextu pietalis venena mortiferae
etquem sibi praesentari per singula momenta oculus suggestionis occultat. [Auguria quoqne et avium
qtixrit, hunc animus absentem semper amare non cantus, et sternutationes et tajia plurima omnino
desistit. Heu ! quam dura cst hujus mortalitatis con- D vetan,la 9unt> <IU8e nihil valent- nisi aPuu eos qui ea
ditio, quse variis eventibus toties amicos disjungit , aliquid valere credunt, ut secundum fidem suam
nec patiturscrnper vldere amantem amatorem suum. fiat illis. Permissum est enim maligno spiritni ad
0 quam felix esl oelerna beatitudo, ubi semper vide- deccptionem ista observanlitim facere , ut aliqqid
titr quod amatur, et nunquam cernitur quod non auguria saepe verum pnedicent. Igitur et in lege ve-
amatur! Ad hanc nos feslinare oporlet, ut illam in- teri auguria observantes morteptiniri jubentur (Deu-
irare mereamur. Nulius nos labor deterreat, nulla ter. xviu, 10, 12), ut sciamus sub gratia viventes
deleclatio rctardet : scd tanto avidius totis viribus quali poena plectendi sint animae, qui hoc malum
lendamus ad illam, quanto beatius illam habere po- in consuetudine habent]. Uxc vero et hujusmodi pe-
terit qui intrat. Me tecum, dilectissime fraler, obse- sles quasi pio paslori et prudenti medico convenli
ero, continuis precibus attrahe. Tu vero aries, cui tibi commisso pnccavere gregi, uti eum in conspeclu
jnxta Salomonem nullus resistere valet (Prov. xxx. a:terni judicis imraaciilatum adducere merearis, et
31) : ego morbida inter grcgcm cvangelicae pascuae voccm desiJerabilem audire dignus efflciaris : Fug»
Edit. Mabill. 22 cnjiis defcctiim in fine supplevimus ex cod. ms. Salisb. (Aptid Fi-ohen. cpisl. I3S).
451 B. F. ALBINI SEU ALCUINT OPERUM PARS I. 452
serve bonc et /idelis, iutra in tjaudinm Domini tui \ nnm, et omnia qiiaeciinqnc facias prospera tibi sinl
(Mattlt. xxv, 21). ad salutem. Et memor mci valclo, sanclissime Pater.
• EPISTOLA CLXXX. i» EPISTOLA CLXXXl.
c Al) (JIEMIUJI.
AD OI'!.Mli.\M EPISC0PUH.
Ilortatur ad pictatem , reliquasque virtutes : com-
Dolel de amici agritudinc ; kortatur ad palienttatn, mendat curam divinat laudis in ecclesiit iili coin-
ad virtutes, ac curam scholarium. missis.
Lilteris veslrae bcatiiu Jinis acceptis satis me Iaeti- Pars mea, dixit Dominus animae uicjb (Trcn. m,
ficavit facies illaruni, et sensus ouinia gaudiis perfu- 2-i). Pars mea, dixit pater filio suo, cui sit pars cum
<lit viscera, nisi lantum infirmilas vcstra meas per- sanclis in aelernum. Tuae hcatiludinis perleclis litleris
turbavit venas. Sed juxla Apostolum iiilirniitas gaudcbam de lux prosperilatis salute, cujuspraesens
corporis fortitudo esl aiiimi : gaudeal iilius, ut eru- quantum valui fautor fui ; etiain et nutic absens
diatur a palre. Aiirum examinalur in fornace, ut cupidus. El titinam, ut litleris promisisti, memor sis
purior splendescat ex flammis (Prov. xxvn, 21) ; et aniiquae paternitalis ct dulcedinis inter nos in Do-
homo in dolore corporis cxcoquitur, utpurior exsiliat mino, qui scmper nos in sua piovehat voluntale, et
ani.na de ergastulo carccris sui. Placeat tibi casUga- B Proficere facial in suis mandatis. Memores simus
lio paterna, quia flagellapatris proGciuntadsalulem. qnod nos de stercorc erexit, et posuil inler principes
Pauci sunt dies laboris : et pcrpetuae [Forte perpe- populi sui (Psal. cxn, 7 et 8); non nostris meii-
ini j mercedis. Idcirco instanter laborcl lingua in lis, sed sua gratuita misericordia; cui sem er gra-
pracdicalionibus, maiiiis in elccmosynis, pes in cir- tias agamus in omni vita noslra, ut illc, qui exalta-
caendogregem Chrisli. Animus vigilclinorationibus, vit, etiam conservet.
ct in psalmodiis solidelur, et iulaiuie Dei ketilieetur. Omncs vero ecclesias , quas , Deo donanle, ad
Q;tod semper erit acturus hoino in ccelis, hic saepius regendum accepistis, diligcnlissime in Dei laude
agat in tcrris. Sacrificium laudis honorificavit me, exorna. Sinl in eis canonicis horis Psalmorum me-
dicit Dcus per Prophetam, illic iter est, quo osten- lodia, oralionum instanlia, missarum solcmnia et
dum illi salutare Dei (Psal. xlix , 23). Sit huinili- intercessiones pro te luisqiie amicis. Sinl libi, Gli mi,
tas in corde et in corporc ; sit palieniia in moribus mores [Canis., Glii minores] cum hone-tate et tem-
et vcrbis ; sit servus Domini fervens in menle ; si t pcrantia, vestimcntorum modcralus cultus, convivia
non in luxuria et ebrietate, sed in sobrielate et con-
pax in ore, et in corde cbaritas ; et semper suavia
verba misceaulur durioribus, quia facilius durum gmentia temporibus et pcrsonis. Uhique Dei limc-
cor pcnetraut mollia verba quam amara. Sit discre- C lem a»te oculos habeas- »umir'tas te e*aItct> et ve~
tio quid cui conveniat tcmpori, personae, aelali el ritas honorabilem faciat, et misericordia amabilem.
operi. Sit lectio crcbra, et jejunia sobria et convivia Sit tua niainis pauperibus larga, amicis Lenigna.
modesU, et lionorbospiluni, et ordinalio pauperum, Esto fldelis dijpensator domui Dei.Esto forma salutis
et cura farniliae, et diligculia in populo. Quid agam , omnibus tccum habilanlibus (1 Thessal. i, 7). Et quia
et quid est quod scribo , nisi quia charitas tacere Deus te honorc nobilem fecit, esto quoque et mori-
nescit, et quoddam refrigerium cst verbis proferre , bus nobilis. Luceat lux tuae bonitalis coram omnibus.
iu quo mens inflammatur? Et scio tc ruslicitatem Glorificetur in te Pater coelestis, qui te in hac prae-
nieam patienter ferre, el familiaritatis litterulas non scnti vita cuslodiat, et in futura vita gloriam tibi
abhorrescere. Ideo non erubcsco prius dicta rescri- ciini sanctis concedat seternam.
bere, el ilerarc quae ante direxi. Elsi imracmor siin Pars mea, pars, valeas ; semper sil pars lua Chri-
quid prius scripserim, non tamen immemor sum [ StllS.
charitatis a>.lern:c. Eslo mcmor palris, pars, precor, alma tui.
Nutic velim te properare in patriam et ordinare d EPISTOLA CLXXXH.
puerorura lecliones, quis grammaticam discal, quis AD III CIISTAM M PRF.SBVTF.RUJI.
cpislolas et parvos libellos legat, quis sanctam Scri- " Hortalur ad virtutes : et orntionibus amicorum cupit
pturam sobria mcnte haurire dignus sit. Tu vero, se commendari.
sancte Pater, evaugclicis maxime studeas lectioni- Filio meo charissimo c AliapeVa Albinus salutem.
bus, et canonicis sanctarum Scripturarum inservire Ulinam juxta nomen tuum liat merces lua alta et
cruditionibus, quia te decet meditatio divinae legis, firma. Hoc vero, ul, Deo donante, lial, labora in-
Ut dicalur de te : /n lege Domini meditahitur die ac stanter ; curre, dum lucem habcs ; ascende quolidie
nocte (Psal. l, 2), ut fructus tuus vigeat in aeter- per singulos gradus virluium, ut de le dici possil :
199 a n.nc cpislola primo nunc prodit ex cod. d Edit. Quercet. 45, Canis. 36 collata cu:n codd.
ms. Salisb. Caret ibi inscriptione; Alcuini tamen mss. Salisb. et sancti Emmcraini. (Apud Froben.
esse ipsa styli conditio nos ignorare non sinit; ad episi. 138.)
quem vero episcopum data fueiit, nullo certo in;Ii- « Alta pctra. < Reperio, ait Canisius, in divisione
cio innotescit. (Apud Froben. epist. 136.) Ludovici et Caroli Altam petrtim nonieii loci post
b Edit. Quercct. 53, Canis. 31. (Apud Froben. sanctum Ursum in Saledoro el Grandivallem. i Ast
epist. 137.) hic nomcn proprium est non loci, sed hominis Lalinc
c Ad quemdam episcopum certe, atque Alcuini reddilum , quod tbeodisce sonal Hcchttanu» scu
discipjil.iin, ut conlextus loqiiilur, caetera ignolum. Hechstainum, forte Hochensiein.
T>5 EPISTCL/E. *g|
lbunt tcincli de virtute in virtutem, ttt qtiod sequiuir A rnemor cslo mei et tui in oraliooilms, ut divina nos
(teri possit hoc, tit a te videatur Deus Deorum in clementia perpetuo munere in sahite sempilerna
Sion (Psal. i.xxxui, 8). Vigiliis et orationibus in- cunservarc dignctur. A"ale , vale fili in aHernum.
3ta,caslilalcelhtimilitate, dilectione Dei et proximi,
« EPISTOLA CI.XXXIH.
el aliorum mandatorum observatione leipsum exor- AD MliVN VNI PRF.SBYTF.RUM ET FRATRF.M EJDS.
na. Qtiae lamen omnia ad charitaLis firmameiiluni Ilortatur ad swculi conlemptttm , ad humilitalem.
respicient, in qua lota lcx pendet et propheta' (Mat h. Dilectissimis in Christo amicis fratri ct filio d An-
xxii, 40). Si nondum adbuc annis, ordine tamen thropo el Slratoclei humilis levila Alcuinus salutem.
Mtfi ministerii [Can., sacro ministerio] senior esse Snlet charitas Iilleris appellare quos octilis ccr-
crcpisti. Nam presbyter, senior in Latina interpreta- nere non valet : quia apic^s chartarum amoris ma»
tur lingua : ut significet, moribus esse deberc senes, gniludinem exprimere conanttir, ut oculis legalur in
constanlia perfcclos, prjedicationi verbi Dei inten- syllabis quod videri non potest in mentibus. Ideo
tos, ita ut orc intpleant quod ore doceant. vestrse, charissimi, mcmor germanitatis hanc char-
200 Tu vero fili charissime, vigilanter tibi prse- tam vobisin commune direxi.utcognoscatis quantam
para bonis merilis douiiim perpetuara in ccelis. MoJo pro vobis habco sollicimdinem, quam nec terramm
est tempus laboran.li et promerendi Deum : tunc erit B longinquilas, nec temporum diuturnitas delere vs-
tempus judicandi , ct pro bonis operibus vivendi luit, quo minus admoneam, quos magis 201 •'"'"
Deum ; quia tunc judicabilur unusquisque sccundum gam ; desiderans salutis vestrae prosperitatem et in
opera sua (Matth.wi, 27). Non tibi sit saeculi pompa Deo credere et in ssecttlo scire. Ut utrumque fiat,
suavior quam salus xterna ; nec delectatio [Canis., tiiiuin cst studendum, id est, Deo placendum. Pwe-
dilectio] carnalis dulcior qttam dileclio Dei. Qui hic lerit quidquid amatur in mundo, et solttm permanet
Denm diligit , ibi cum Deo etiam Uetabitur [Cod. quidquid agitur in Deo. Ideo temporalia non tardei.t
Sal., cum Deo esse laelelur]. Quara jticttnda est bea- iter ad selcrna lendcntiiim, dtcente discipttlo quem
titudo aeterna : ct quam niisera perdilio serapiler- diligebat Jesus : Notite rfiligere ea, qua; in murulo
na! qualis in vita futura fieri velis, talera te prapara snnt (I Joan. n , 1$). Nunquid cx umbra panis
in praseiiti. Parvi temporis hospes perpetuam libi esuriens se saturare poterit? Umbratica est swculi
promerere [Canis., promereris] mansionera. Hodie felicitas, vera tantummodo in hituro exspectatur.
tc cngita cras csse moriturum. Omnis dies quasi Nolite vinculis ssectili teneri, nec Iaqueis diaboli
ultimus est habendus. Ideo semper homo debel esse ligari. Et vincula quse per confessionem et pceniten-
paratus, ut quacunque die jttdcx pulsaverit ostiuin, tiam prsecidislis, nolite refbrmare, ut liberas manus
aperiatur ei cum lrelitia (Luc. xn , 36). Rapietur valealis relevare ad Deum, et puro corde deprecari
• ad judicium anima, dum ducetur de corporc. qnem loto corde amare debetis. Vigilia; et orationes
Quid tunc ebrietas, quid tunc luxuria carnalis, sint assiiluie vobis. Beatut tertut ille, quem, cum re-
quid porapa veslimentortim, quid annulus in digilo, nerit Dominut, invenerit vigilantem (Luc. xn, 37).
quid aurum in sacculo? Dives moritur simililer sicut Vigilandum est in bonis opcrihus, non dormiendum
et pauper, et una cst amborum condilio , nisi forte in delectationibus carnatibus. Ebrielalem quasi per-
jiiis melior allero fial. Bonus in vitam vadit sempi- ditionis foveam fugite, qni? juxta Prnphetam : Vinum
lernam , impius tormenlis traditur ;ctcrnis. Eslo el ebrietat auferl cor(Osea; iv, 11). Pompas vestimen-
filius viUe et non morlis. Eslo haeres coeli cum Chri- torum non sectemini. Beatut homo, qui non retpicit
sto, non csca ignium cum diabolo. Pcr singulos dies in vanitalet et intaniat faltat (Ptal. xxxix, 5). Me-
semper esse melior sludeio, ut semper cum Deo lius est animam ornare qure pennanet, quam corpus
esse merearis. Saluta meo nomine b Sacen et Be- vestimentis , quod putrescit in pohrrrm , diccnte,
gnod Dei famulos , amicos nostros , filios viue quodam philosopho : « Ridiculum est in vanilate
;eternae. Roga [Can. , Rogo] eos nostri esse me- laudem quserere; > volens veslimcnlonim superva-
mores in oralionibus suis cum sua familia, quam p cuas curas vanilatcm intelligere [Canit., intelligi].
diligenter in Dei servitio erudiunt [erudiant] : Quod si plurimi hoc facinnl, scriptnm est : Non te-
qnatentis mercedem ex illis habcant et non po querit turbam ad faciendum male (Eccli. xvin, 32).
nam, laiulem el non contumeliam. Qtiia profectus Melius [enim esl], cum paucis salvari quam cum plu-
subjectorum salus est prfelatorum, ct pastor bonus rimis perire.
ex grcgis mitliiplicatione coronabitur. Et tu, fili mi, Scitote cujus exempla diligentius sectamini, eju9

• Ad judicium. Apud Canisium lcgilur : ad ima-
licium. « Scriverius in nolis nis. legebat mallum ;
ct quidcm mallns est conventus , in quo majores
causre olim (Tijudicabantur. Ne mutta publica , (dici-
Uir enim mallum et mallus) vcl placila in cxitihus
vel alriis ecclcsiarum teneantur, vetat synodus Sucs-
sionensi? s»b Carolo Magno eo circitcr tcmpure, quo
nortiit Alcuintis, habila, ctc, > inquit Busnasqins.
Sod dubium sustulere codd. m*s. in quibus legitur :
AJ judicittm, (piam lectionem ipse eiiam contextus
pustiilat.
b Sacen et Begnod. Haec nomina solum in editiono
ynercetani habentur, desunt vero in nostris codd.
mss. et quos homines denotent , ignoratur.
• Edit. Qtiercel. 46, Canis. 37 collata ctim codd.
mss. (Apud Froben. epist. 139.)
'' Anthropo et Stratoclei. Ilac nomina, sicut et
inscriplio ad Monnam a Quercetano allala, destint
apud Canisium et in codd. mss. quos ad mamiin ha-
huimiis. Monnam Graeca foriassis appellatione An-
thropum vocal ; Monn enim seu Mann theodisca lin-
gua Ivmxinein significat.
435 B. F. ALBLNI SEU ALCUINl OPF.RUM PVRS I 4o<>
ineritis maxime adhaereatis. Christns per humilita- A Da le, supplex obsecro, ut dupli.-em habens merce
temviam noliis fecil ad ccelum ; quid superbiam pra- dein : unam tui ipsius, alloram fratris tui. Utiuam
vorum sequiinur? Angelus per superbiam proruil e ut nierear tc videre cnm laelilia illic, si hic lieri non
ccelo; quid superbit homo terra et cinis? Quis snper- possitl Divina te gratia comitelur, et in omni houo
bienli homini locus depuietur, si angelo superbienti florere faciat, ut cum multiplici bonorum operum
infernales pcenx prseparatsesunt? Nou est opus vos fructu vitam merearis ingreili sempilernam.
quasi finsipientes vel] inscios admoncre, dum Evan- « EPISTOLA CLXXXV.
gelinm Cbrisli ante oculos habelis. Legite et intelli- AD QUEMDAH MSCIITIXV ■
gite, quid sil cavendum vel qurd observandum. Quid- Caudel ob disciputi prosperilatem et litterarum ttn-
dium ; hortalur ad poenitentiam et ad pugnam
quid ibt scriplum est, necesse [esl] ut fiat, dicente conlra hostes animm. Ornalum corporis reprehendit.
ipsa Verilalc : Ceslum et terra transibunt,verba autem Dilectionis veslrae litteras grata suscepi dextera,
mea non transibunt (Uatth. xxiv, 55). Item : Si quis el loeto legebam animo, intelligens ineis vestraevitaj
diligit me, sermones meos servabit (Joan. xiv, 23). prosperilatem et litteralis cxercitii studium, ex quo
Indicium dilectionis Dei est mandala ejus observare ; dictanlis eloquentia claruil. Hoc mihi maximum esse
et prasmium dileclionis, visio [6an., visitatio] [csl] R gauilium constat, ut filios [meos] florere videam in
diviuitatis ; eo ipso promittenle quem diligere juhe- conversationis purilaie el profectus diligenlia. Iste
mur, [qui dicil] : Qui aulem diligit me, diligelur a est ornatus quem optavi in eis [.4/., meis]. Isue sunt
Patre meo, et ego diligam eum, et manifeslabo ei deliciao quibus illos desideravi vestiri. Isia est mun-
meipsum (Joan. xiv, 21). Pro nie oranles valete, viri dilia quam concupivi in illis. H;e sunt epulae in qui-
fratres, charissimi iu Cbristo. bus illos jucundari amavi. tlis eliam anima reficitur
«■ EPISTOLA CLXXXIV. esuriens et sitiens justitiam. Hoc est viiium quod
AD PRESBYTERUJt EADA. miscet sapienlia invitatis ad mensam suam, dum
Pro mnncribus graliai agit ; doiet se de gradu pau- septem columnis subnixam sibi domum construxit
perlatis raplum esse in voraginem divitiarum ; ora- (Prov. ix, 5, 1). In hac divina domo, Trater [Cod.
tionibus se commendat.
Sal., fili] carissime, te habitare semper ohsecro;
Dilecto amico b Eada presbytero Albinus saluleni.
illins te epulis pasci deprecor; hoc [Al., hujus] te
Dilectionis luae munera magna devotionis helitia calicis mero incbriari exopto ; non vanas saeculi pom-
suscepi. desiderans, donante Deo Christo, prosperi- pas, non noxias corporis deleclaliones exsequi, quse
latem vos et praesenlem habere alque futuram, non proderunt ambulantihus in eis, sed suos sequace»
agnoscens antiquae in vobis munificentiae largitatem. q in sniernae perditionis voraginem dcmerserunt.
Quapropter et in nobis antiqua; fidci reformastis Tu vero, amor animx meoe, si quid sordium ex liis
amicitiam. Ulinam divina clementia in vobis usque contraxisti, lacrymis lava, pceniteniia ablue, et vilre
ad finem vilae perseverare faciat, quod ab ineunte melioris manu dele ; memor tui, memorque mei ;
setate in vobis operari dignata est. Prwterit enim ftgu- animam meam laetificans, tuas parcens : quia salus
ra hujus temporis (1 Cor. vn, 31). Idcirco neccsse est tua consolalio mea est. Noli patrem sua mercede
ut nos dies extrema in dilectionis geminae sobrietate fraudare de te. Noli filii nomen delere in te. Si pro
veslilos inveniat. Quia qui offenderil in uno, id est,
te non vis, vel pro me fac. Si vel me non curas, et
in uno charilatis prsecepto, (actus est omnium reus
te negligis; Deum time, dilige, honora. Ille est verus
(Jac. n, 10). pater, ille redcmplor, ille omnium largilor bonorum
202 Habelo nos, obsecro, socios beatiludinis tune, suscitat dormienlem in deliciis animam.
sicut te cupimus socium habere prosperilatis nostrae. Contra tres libi quotidie pugnandum est inimicos :
Et orationibus devolionis veslrae deduc nos in eum- contra diabolum, conlra sxculum, contra carnem.
dem paupertatis graduin, in quo, perficiente Deo, sa- Quomodo poteris secure dormire? Te vero dormiente
lubriter consistis. Tu tenes in manibus quod nosolim vigilant, qui te occidere quaerunt. Quomodo non tiines
tenere cogitavimus. Sed fluctus sreculi nostram navi- D flammi)S ^^ perdilionis? Quid lU( parvi temporis
culam procellosis ventis in voraginem diviliarum ra hospcs, palriam quaeris in peregrinatione, et illam
puerunt. Sed te precor utme pietatis precibus inpor- oblivisceris in qua civis conscriptus es in baptismo ?
tum quietis revocare studeas. Cupio, sed non facio. Cogita quis pro te pependit in cruce [patienter susli-
Tranquilla est paupertas, quam feliciter olim amasti. nensprobra invidorum], cujus latuslancea perforalum
Ileuti pauperes spiriiu, quoniam ipsorum est regnum tuoe sangulnem redemptionis emanavit. Noli parvi-
calorum (Matth. v, 3). Sed paupertas haac humilitatis pendere pretium tuae [Cod. Sal , propriae]salulis. Pro
gnbernaculo regatur, et charitatis velo, flante sancto te traditus est, qui te fecit : imo omnium 203 wca"
Spiritu in eam, ad xicnuc bealiludinis porium per- lor ad redemptionis tuae pretium seipsum expendit.
veniet, ubi mei nominis memor intercedere pro me Cur te ignobilem facis, nobilissimo emptus pretio?
[Canis., pro mca infelicitate te supplex] mereatur. Noli ex Olio Dei facere servum diaboli.
• Edit. Quercet. 37, Canis. 42. (Apud Froben. abfueril a divitiarum cupiditate, i ob quam alicui
cpisl. UO.)
b Eada presbylero. Hunc monachum fuisse Mabil- fortassis reprchensionc dignus videri potuisset.
« Edit. Quercet.36, Canis. 38 cllata cum codd. mss.
lonio verisimile est lib. xxvn Annal. num. 31. «Hax (Apnd Froben. epist. iU.)
vero epistola, alt, tosiatum facit, qiianlum Aicuinus
4S7 F.P1ST0L.€. 4.*
Quid * pompaiicis carncm indtiis veslimcnlis, et A f>«it. 0 »i mihi vox ferrca essct, et omncs pili verte-
ornamcnta animrc non quxris? Deatus vir, cujut est renlur in liuguas, ut vel sic ad aurcs tui cordis vcrba
nomen Domini spes ejus, qui non respicit in vanitates dilectionis mex pervenlre valuissent; vcl in tuo pe-
et insanias falsas (Psal. xxxix, ;>)'. Mclius csl collo ctorc spiritus esset prophclix, ui perspicere cordis
sapientix raonilc otispcndi , quam scrico vanitalis mei arcana poluisses! crcdcrcs utiqtie quam suavis-
involvi (Eccli. vi). Melius est caslilalc lumbos cir- simo sapore tui amoris pectus n>eum 204 implerc-
ctiracingi, quam numcrosis pomparum cingujis con- Uir. Sed nunc, quod vajeo, faciam. llos parvos api-
stringi, ct ardenles bonorum operuin in manibus ces, magmc indices charilatis, tjbi dirigo, nl pcr hos
porlare lucernas, quam digilos annulis ostentationis intelligas quod vix intelligi polest. Sicut flamma po-
radjare (Luc. xn, 35). Satjus est pedes ip Evange- tcsi vidcri, langi autem npn potcst, iia charitas in
lium pacis expedilps esse, quarn longo fasciarum li.tteris ccrnj polest, sed vix iu animo scribenlis scn-
nexu ligari (Ephes. vj, 15). Hcu! quod corrumpitur tiri valet. Quia sicut scinlillx dc igne sparguutur,
tanla diligentia ornatur; ei qnod permanet, tanta ita djlectio lillcrarum ollicio volat. Sed pltirimi sunt
socordia negligilur! Jllud onini cura ornatur, pasci- in quorum corde cxstinguitur : iJeo gratius luccscit,
lur e.t vestitur : hoc quasi vilc supellcclilc nullo de- ubi vel aliqua ejus fiammula ardescil. Quia in tr,
core dignum dticitur ! Terrenum colilur, et cceleste B fraler sanctissime, veram invcni riiarilatem , idco
non curalur! Dci imago vilcscit, et terrx species ho- nulla terrarum spalia me probibcnt, scctinduni op-
noralur! Non itt, fili, no:i ila in te sil. porlunilalcin porlanlis [viscre], cupicns (c in Chrjsto
Tu sacri altaris minister, tu sumrai hoporis socius, pcrenniter frui , cujus amor nosj,ra utinam implcr.t
tu sapienlix vas, flos adolescenljx, dignitatem tuam corda ut per ejus dileclioucm nobis iuviolabilis per-
attende, et esto quod nominarjs. Cogiia corpus luum iiiancat fraternitas, cujus charitalcm sicut sacerdos
inpulverem revcrti et animam luamad judicium rapi. Dei Miiiimi, sicut tuba eoelestis, sicut prxco salutis
Qualis tunc esse cupias, taleui te nunc exhibc. Nunc cunclgrum ingcrere cordibus studcas. Quidquid iljius
tempus esi laborandi, tunc remunerandi ; nunc promc- rcspuit sanctilas, instanUssime proliibc; quidquid
rcndi, ttinc accipicndi.Qui pluslaborat,plus mercedis illius diligit bonitas, ardenlissimc prxdica. Non ter-
accipiet. Curre, dutn lucem habes (Joan. xn, 35). Qui rcnx fragilitatis terreat potestas, uon sxculai is ain-
hodie cst, cras non cril, dicente Scnplura : Noli tar- bilio sacerdotalem scveritalem compcscat. Nptite
dare cpnverli ad Dominum, quia nescis, qu',d vcntura [Cvid. ms. Noli] limere eos qui corpus possunt occidere,
parial dies (Eccli. v, 8). Omnis gloria sxculi quasi flos animam aulem iwh possunl (ilatth. x,28).
feni decidet. Aiescit fenum et flos ejus deperit (I Esto omnibus viUe Jucerna, pncvius viarum Dei ,
Petr. i, 24). Memento creaioris lui, aiitequam veniat C cxemplum honesiatis. Esto miseris consolatio, mc
tempus afllictionis. Pugnemus fortitcr, et vincamus djcina vulneralis, alllictis coiisolatio , pastor, non
perniriter [Ms., viriliter; al., pertinacjler] , ut coro- mercenarius , domus Dei, non spelunca lalronum ,
nemtir felicitcr. Illtim habemus adjutorem, quem ct putina florent,oliva scmper vircns (Jonn.x, 12; iluith.
remuuera:orcm. Ille prior hostem yicit, ut nos vincere xxi, 13; Psal. xci, 13; Gen,\fu, il). Noli coltimba;
possimus. Tritiinphavit in cruce, ul nos rcgneraus in Dei vcndere. Gratis da, quod gratjs accepisti (Matlh.
cudo. \d nos dcsccndit in terram, ut nos ascendamtis x, 8). Irrcpreheiisibilem teipsum in omnibus cxhibc,
ad ilhim in coelum. Filitis bominis factus cst, ut nos tit vita ttta doclrina sit populi, ut cx bona conversa-
lilii Dei essc mereamur, cui laus et gloria in onines lione tua xdiuccntur plurirai (/ Tim. m,2). Lcge
xlcrniUitcs. Amcn. diligcnlcr, obsecro, Evangejium Chrisli, libros quo-
i> EPISTOLA CLXXXYI. que alios canonicx aiiclorijUlis. 8eJ cl Pastorale
AD AUICUU FIOELEU. bcali Qregorii papx sxpissime perscrutarc. His epu-
Ardorem charitatis sum significat; hortatur ul om- lis animam tuatn pasce, ut Jiabcas tinde alios quoqtie
nibus sit exemplum vil(P. Commendat lectionvm reficere yaleas. Mei ([tioqufi, obsccro, ut mcmoriam
sancli Evangelit , et Libri Pastoralis sancli Grc- habcas int.er missarum solcmnia ct sacras orationes
gorii. D tuas, ut diyina clcmentia vcniam mihi pcccatorum,
Dtilcissimx dilectionis fratri ct amico in Chrisli ct coronam tibi mcritorum prxstare dignetur.
charitatc salutem. • EPISTOLA CLXXXVII.
Amieo antiquo novus non est similis (Eccli. ix, 14). AO QUEUDAU FILIUU.
Amiriis quj fortunam scquitur, el tempus observat, Laudal discipuli devolionem et tapientice studium.
qtii juxta qualitatem loci mulalur, nuuquara verus Non suos morcs, ted exlwrtaiionet el sanctorum
• Pompaticis vestimentis. Eum, quem Alcuimis hic convalescat. i Ubi noian.Iiiin esl, veleres Francos
ob air.-ciatum vestium splcndorem reprchendit, fuisse astrictis vestibus u$os. De quibus Sidouius carm. 2 :
clcricum , palet ex his verbis : Tu sacri alturis mi- Sirictius »ssiii't:c vcsles procera coercent
nisler, elc. Audiamus Sidonium , nitorem cttltus i:i Ueinbra virum.
ecclesiastico homine reprchendenlein : i Habilucullu- Sicut et de Gothis Sidonitis lib. iv, cpist. 20. Hxc
que conspicuo, inquit epistuta 13, lib. iv, non juvc- Canisius qiii plura hoc loco de Romanorum ac vclcT
nescit solum, sed quodammodo repuerascit. Enim- rum FrancorUra vestimentis ex codcm Sidonio »d-
vero vestis a&lricta, tensus cotburnus, crinis in rotx notavk.
sjtecimen accisus, barba intra rtig.mim latebras mer- fc Edit. Quercet. 47, Canis. 29 collata cura codd,
sis ad cutcm secta forcipibus, elc, professipne reli- mss. (Apud Froben. epist. 142.)
gionis anvpia, virihus potitis re.tirgcniis iimoccntix « Qtiercet. 102 ex ms. (Apud FroVen. rpist. 143.)
riTnoi., C. J5
430 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 460
exempla sequi horlalur; commendat lcctionem san- \ ct honorificet inlcr homincs, Cl viiam tibl praslet
— J—• — ..:,>..>..„ •~»>'ii»« curam ado-
cia: bcripturcB virtutum exercitium , sempiternam.
lescentum, elc De libris vero quos rogasti, id est, in Epistolas
Dilectissimo filio atque amabili mco Albinus sa- Apostolorum beati Bcdae tractatum, ■ soror mca
iutcm. Gysla habet. Dum illa remittet cum mihi, dirigam
Litterarum series tuarum laetificavit oculos meos, vobis. De b Benedictione Patriarcharum, de quibus
aspicicns in cis bonx dcvotionis intuilum, ct sanclae rogare tibi quoquc placuit, composui olim epistolam
sapienliac decorcm, atque in eam discendi amorem ; sub nomine tuo c Samuelisque condiscipuli tui. Ne-
quod maxirae tuis modo compelit annis, vel pro scio si de ea postulasli, sive de quolibel alio auclorc.
aetcrnai viUe beatitudine, vcl pro saecularis honore : De epistola interrogasli , quid esset? Nam lm super,
qma nihil landabilius est in homine quam sapicnliae o-ToXa liabilus Groece dicitur. Unde Adrianus impera-
dccus et charilalis affeclus. Quod vero poslulasti tor •• Epiclelum philosophum intcralias inquisitioncs
mcos tibi inscribcre mores, mirum videtur; dnm die interrogavit, quid esset cinctum ? At ille videns eura
noctuquc mecum fuisti, nec aliquid tibi cclatum epislolam manu tcnentem, rcspondit : Quod manu
fuit, quid nobiscum agcretur. Nec dignum videtur, tenes. Volens intclligere, quasi supercinclorium csset
mea multum te sequi vclle vestigia, nisi forte admo- B epistolx sigillum, quo a foris vesliatur charlula. Hanc
nitionis vcrba, quse socpius audisti. Scd etiam magis habeto interprelationem, donec meliorcm invenias
sanclorum le instruanl excmpla, quae in sanctis le- vcl veriorem.
guntur Scripturis, et nostrae vitae stabilimenlum di- • EPISTOLA CLXXXVHI.
gnoscitur esse. Tu vero, Dli charissime, in charitate AD FILIUM .CCROTTM.
teipsum exeree, et in ecclcsiaslicis ofllciis ornare Sotaturillum, et hortatur adconfessionem peccatorum.
viiam tuam mcmento; vigilias et orationes frequen- Charissimo Filio unicae dilectionis in Christi bene-
tans et in leclionis studio die noctuque dcsudans dictione salutcm.
quaerere [Forte, quaere] Christum in littcris prophc- Festinavi obviam vestnc dulcedinis praesentiae, et
tarum praedictum.et in evangelica ostcnsum auclori- eccemutuata [mutata] viceprolaelilia visionis veslrae,
tate. Et dum invenias cum , non amittas eum (Cant. tristiliae chartula advenit, vestrara denumians lacry-
in, i) ; sed iniroduc cum in domum cordis tui, et ha- mabili lextu infirmitatcm, propemodum te in limine
beto cum rectorcm vita; tuac. Ama eum sicut redem- hujus vilae suspirare; scd quanlum de tuo conlristor
ptorem , gubernaloremque tuum , omniumque tibi labore, lantum de divina Ixlificor pietale, qui tc tara
largitorem bonorum. Custodi mandata iltius (I Joan Jiuturna inflrmitate decoxit, ut purior appareas con-
v, 5; Matth. xix, 17), quia in illis vita est aelerna. C spcctui illius. Bcatusbomo, qui corripitura Domino;
Et raagna discrclione tcipsum circumspice, consi- flagellat vero omnem filium, quem recipil (Hebr. xn,
dcrans quiJ agendum, vcl quid 205 cavendum 6). Hsec spes le consolctur, charissime fili, el si quid
praecipiatur libi. Et qnidquid accepisli a magistro, saxuli in tuam devenial poiestatem, quasi obsides pa-
vcl Spiritu inspirante sancto intelligis, trade diligen- cis praemille \Ms. promittcre] ad Dominum, ct diligen-
tissimc, el doce; ul tibi semper augeatur intelligen- ter minutissimas quasque vcrborum el cogitalioiium,
tiae donura, quia oroni habcnti dabitur (Mattli. xm, imo et factorum sordes apud confessorem fidclem
12), id cst, docendi studium habenli augclur iiitelli- et prudentem, sccundum tuam conscicnliam, puri-
gcndi scicnlia. fica, ut nihil rcmaneat, in quo malignus te apud
Esto paupcribus et miscris quasi patcr, humilis in suramum Judiccm habcal accusare. In Domino Jesu
ministrando, largus in dando, quatcnus illorum bene- forlissima spe confide, qui ad unam confessionis vo-
diclio vcniat supcr te. Admoneasque adolescenlulos cem lalroni paradisum promisit : et si illius clemcn-
qui tccum sunt dc castilate corporis sui, de confes- tia, quae occidcrc solet et viviflcare, te in prislinura
sionc pcccatorum suorum, dc assiduilate discendi, de sanitatis officium revocare vclit, talis cslo moribus,
convcrsalionc sobria, dc ebrietale cavenda, de Iuxu- qualis nunc voluntale; et talis tunc operc, qualis
ria fugicnda, de vanitate hujus saaculi non sequenda. ' nunc cogitationc, ut tibi in salutcm proflcial perpe-
Scd discantinadolesccntia, uthabcant, quod doccant tuam, sive infirmitatis labor, sive sanitalis cffecius.
in scnectute. Defcrani enim honores scnioribus, Habcsme, quantum valeo, fidelem sive in iter illud
ament vcro ccclesiaslica officia. Ergo praevide ut terribilc adjutorem ; sive in vilse pracsenlis solatium
bona vidcant in te excmpla cum sanctorum cxhorta- consiliatorem.
tione vcrborum. Pro hujusmodi religione et devolione Quod vero tua inquisivit charitas de duonim di-
Dei omnipolcnlis te gratia consequatur etexaltet, stantia locorum, id est, sive in canonica sede, sive
* Soror tnea Vysla. Hoc de Gisla intelligo Caroli Qnonilam namque mcom gaoitebam te es>ie soJalem, cic.
Magni sororc ; non dc Gisla illius filia. Vid. notas in Ouoil quondain docuil Alhinus rile magislcr
cpiat. 120 ad Gislam. Hoc pectus icncai, etc.
b Constat igilur Alcuinum scripsisse De Bened. Pa- * Epiclelum. Respicit Alcuinus quscstionem Adriani :
triarch. ; sed epistola , cujus hic meminit, inlercidit. Quid erit nobis, si cinctnm solvas? Cui Epicletus re-
c Samuelis. Illius forlassis, qui postea factus Wor- spondit : Epislola cst. Vide Altercalionera Adriani
matiensis cpiscopus, Kabani Mauri, ad quem tiaec Augusli etEpicteli, Bibliotheca? Graeae Fabricii tom.
enistola dari potuit sub Alcuino condiscipulus. Dequo Xlfl, pag. 5G0, et pag. 565 inter notas.
idem Rabamis carm. 21 : • Froben. cpist. 251.
 m EPISTOL.S.
ta
in monacbica sanctkate mclius csset uliimi dici ex- A Jnvenles aiium, sl le lilc faslidit Alexls.
spectare spiraculum? ubique Dens est, ijui nicrito-
rum magis, quam locorum considerat quaiitatem ; ct Putavi me venire ad te, et nnica» [uni] auricul*
si sab orario plus laborasti, quam sub cncula in ser- suavia susurrare, et altcri dura decanlare; sed pro-
vitio l)ci, quid causse est, in articulo mortis tui labo- Iiibuit me Komanus comes ingrato tcmpore. Si illius
ris insignes [loco insignia] abjicerc, et alterius qua;- insurgat contra me prwlium, in hoc ego sperabo
rere judicium? ISisi forte sub cucuia, [si] Deo mise- {Psal. xxvi, 5) ; quia virtus ex infirmilale perficitur
rante ab hac convalescas infirmilalc, militare dispo- (II Cor. xii, 9).
nis : tamen quamdiu vivas, in majorcm sanctoe Dei Vereor, ne <> Homerus irascatur conlra chartam
Ecclesiae profectum lua; cogitationis dirige vohinta- prohibentem spcctacula et diabolica figmcnta, qu.i>
lem : oralionum igitur causa ct [ob] fratcrncc inter- omnessancta? Scripturx prohibeni.in tantura ut legc-
cessionis solalium cum raonachis corporis requies bam sanctum dicere Augtistinum : « Nescio homo, qui
optanda esse videlur. histriones et mimos ct saltalores introducil in domura
Si quid perpcram dixi, non mala voluntate, sed suam, quam magna eos immundorum sequitur lurba
luipcnua me
imperitia iuc arinuLTib loqui :: ui
arbitreris loqui vero consiliarios
tu vero consuianos sPirituuHi.»Sed absit, ut in dorao Cbristiana diabolus
lecum, scio, pios et prudentes habes, quorum con- B na°eat potestatem.
silio ad sajutem animae tuse uti ratum esse videtur; 0lim tibi de his scriPsi' optans salutem charissimi
mea vero parvitas nunquam a vestra recedit chari- fiIii toU) c(>rdis affectu; volens pcr te lieri, quod pcr
tate, el si, ut decet, intclligere nequeat, tamcn, ut me non posse fieri agnovi. Tuus vero aniiims, fili
debet, desiderare non cessat. Rogo ut quidquid de charissime, congaudcat in servitio Dei et in salutc
tua eveniat vita, citius mc cognoscere facias, ut sive fralerna, ut tibi cx profectu aliorum merces accrc-
abenntem lacrymosis prosequar interccssionibus «. scat meritorum. Ideo sxpius desideravi exhortato-
Deo miserante dies aeternos vel temporales habeas rias dilectionis vestraj Iitteras. Scd nescio quse causa
semper felices in Christo. vel me rapuit ex mente tua, vel te ab exhortatione
J» EPISTOLA CLXXXJX. ccssare compulit. Bcaf.is qui loquitur in aurc atidien-
tis. Utinain omncs tali te desiderio audircnt, sicut
AD AKTONIUM.
cgo unanimus tuus ! Vel castigatus scribe, ul vindiccs
Conqueritur de sui oblivione, speclacula reprobat, et le, quia rogatus noluisti, ut confortarcs mc. VaJeto
Homero se de iis scripsisse dicit, etc.
in pace perpetuae beatitudinis, fili charissimc.
* Antonio Albinus salulem.
Quam plana via fuisset pcr d bellica rura ad cur- Q ' EPISTOLA CXC.
rcndum vel ad volandum charitatis pennis ! Timeo AD ANTOXICU.
ne forte fracfcc sint alae, quae ex eis, ut aliaj, potuis- Nuntial fralres insula Urinensis advenisse, et fratrcm
sent inseri. Ideo nidus palcrnus non visitatur, nec Adalhardi vocatum ad palatium /uisse, etc.
saltem columba pcdibus, ut quondam in Graecia lcga-
Pio, prudenti atquc reiigioso lilio «Antonio Alhi-
tis, affert littcrulas. Quid ad hajc sic ilurus Or-
nus matricularius saiutcm.
pheus?
Quidam pnediealor juxta apostolum importunus
Orphcns... inler del( hlnas Orlon.
Veriitur oenofori fundus, senteutia nobii. debct esse; sie etiam quajdam cbaritas importuna
206 Eg° Iudo, ego scrie [Forte, serio] dormien- se minimc grato ingerit auditori : nec sprcta tacero
tem sxpius suscitarc nisus. Sed nec cantante salta- novil, quce etiam nec fiuminibus obrui valet, necteni-
tum est, ncc plangentc lamentatum. pcstatibus exstingui, ncscmcl accensa subito exstin-
guatur. [Hsec] causa fuit hujus chartulce, quam sub-
Orcnia vel medlum Bant mare, vivile silvic,
ncclera calamus meus curavit.
Dixit amans spcrnenti sc. Idcm in eodcm Pocta - Igilur fratres venerabiles et religiosi dc »> mona-
• Ilic aliquid dcessc videlur. ]
h Edit. Qucrcet. 107 ex ms. (Apud Froben. epist, ' s' Froben. epist. 212.
Antonio. Qui vcro nomine appcllatur Adalhardus,
144.)
e Anlonio IIoc nominc ascitilio appellat Adalhar- abbas Corbeicnsis, cujus patcr itiit Bernardus, Caroli
Martcllt filius , Pippini regis fratcr, palruus Caroli
dum abbatem Corbeiensem, ut Pascasius jn Vita Magm, fratrcs duos habuit Walam ct Bernarium ;
AdaJhardi num. 21 teslatur his verbis : « Ob hoc duasque sorores Gundradam et Tbeodradam , qui
autem Adalbardus ab aliquibus, ut cpistohc magistri omnes a Carolo Magno , summo loco semper habiti ;
Albioi feruot, Anlonius vocahatur. i Mabill. Act. post illius vero obitum omnes prreler Thcodradam a
Sanct. ssec. iv Bensd., part. i, pag. 316.
d Per Belgica rura. Ita Jegendum puto loco bellicu. Ludovico imp. anno 8U in exsilium pulsi fiiernnt;
Ibi enim Corhcia vctus; ibi patrimonium Adalbardi cujus rei causam non aliam fuisse creditMabillonius,
quam qttia homines polenlia et ingenio prcediti sn-
Mab. J. cit. Acl. SS., pag. 307, n. 3.
• Homerus. Aogilbcrlus, quocum Adalhardus in specli fuere Ludovico, pio quidem Augusto, sod
suspicioso c: mctiCTi!r.»o. Consulc Vitam sancti Adai-
aala Pippini rcgis Italiae versabatur. Ilanc epistolam hardi Act. SS. Ord. S. Ben. sajc. iv, part. i, pasi 306
Mabillonius anno 791 rccensct et observat, quaj tune elscoq. D
piorum hominum mcns fucrit de theatricis specta- »J i% monnsterio IHHrinw insulce. Lcgc^dum loco
culis, qti.-c ne quidcm in homine curiali, qualis tunc nitirince , Lirins seu Lirinensis insulce , ut pat<J>it
Angilbertus fucrat, ferre aut dissimulare Alcninus ex epislola ad Uillirienses fralrcs paulo post exbi»
poiucrit, Annal, Bcncd, lib, xxvi, num. 13. fcenda,
 ♦55 B. F. ALBIM SEU ALCUINl OPERUM PARS I. m
slerio llilit in.e insulae anlc paucos dies venerunt ad A tuse, quia valde ex die cognitionis luorum iniimo
nos omnia nai i antes de illis prospera parlibus : sed cordis aflectu amavi eos, quamvis non aequaliler ut
et lioc addiderunt quod lilius mcus » fratcr vestcr te , quia aequaliler ad me non pertinebanl; te spe-
cum abbatc palalium adire jussus esset, secundaquc cialius ex omnibus fere amicis unum. Gratias quod
hcbdomada post Pascba iler incepisse. Hoc le scire tandem aliquando reiloruisti, apcrire os, appellare
volui, ulprovideas bono consilio fratri tuo, quid sil Palrcm, sive charitatis , vcl eliam hospilalilatis
agendum. Quantum meajparvitalis consideratio per- gratia.
spicit, valde necessarium ei vhlerelur, ul rcvertatur • Mandavi Hubone qui praeest rebus sancli Mar-
ad fratres suos, et ea vita vivat, in qua salvatus fuit lini ad satisfaciendum animo tuo, condiclo die ob-
de pcriculo mortis, in quo pene periit. Quid iterum viam tibi esse. Quod de emcndatis moribus Homeri
regredilur, ubi propemodum perditus fuit? mei scripsisii , salis placiiiioculis-im-is; licetseinper
Non sit libi durum cum b Iloraero noslro consi- honorahiles habuissel morcs, tamcn uulius est talis
lium inire salutis perpeUue de fratre tuo, et mitlere in hoc sxculo qui non babeat oblivisci , qux retro
ad amicos veslros, qui sint in palalio, qui illuin bonis sunt, et se extcndere in antcriora, donec perveniat
crudiant consiliis, el revertendi ei lieenliam inqui- ad perfeclionis coronam. Unum fuil de f histrioni-
rant; liuerisque vestris illum admoncre, ne dubitcl 8 bus, quorum vanitatibus sciebam non parvum anim.-e
animo, ne tilubet gressus illius; sed unanimiler pic- sure periculum imminere, quod niilii non placuit,
latcm imperialem poscat regrediendi facultatcm. quapropter scripsi aliquid exinde, ut integram amo-
Credas vclim has litlerulas ex charitale dictatas ris mei illi ostenderem solliciludinem ; mirumque
esse , ut lu habeas mercedem, et fraler luus salu- mihi visum est , quomodo iam sapiens animus non
tem xlernam. Vive feliciter in charitate Christi , et intellexisset reprchcnsibilia digniiati suae facere, et
omni rcligione sancta, fili charissime. non laudabilia.
« EPISTOLA CXCI. Suadeo dilcctioni tuoe , ut ubicunque vadas , ver-
'! AD A\ HIMINI MONACHUM. bum Dei fulgeat iu ore tuo, secundum opportunitateni
Antonioad seinvisuro significal animisui lcetiliam. Ho- temporisvel loci, quatenus bona convcrsationis tu*
meri vanitalem in histrionibus carpit; conqueritur fama prxdicationis instantia adornclur.
deintermisso litterarum commercio, quod ait non Quod iu prima pagimiix tuae frontc parafraslicas
esse contra regularem vitam. 1'ost obitum sui memo-
riamexoptat. apologetici sermonis excusationes legebam, para-
digmatico calamo conscriptas, grate suscipiebam
Filio charissimo Antonio Albinus salutem. eas , quamvis minus necessarias aestimarem illas.
Laetatus sum m lect.one chartute quam m.hi tua C ^^ cordium nostrorum ^^ ^.^
direxit cl.ar.tas, scd amplius in solatio germanitatis mterarum consolatioilis tuarum dcsiderarem . vel

» Frater vester. Habuit sanctus Adalhardus fra-

trem, ut paiilo superius diximus, Bernarium nomine,
de quo Pascasius Radherius in Vita sancti Adalbardi
iiiim. 54 scribit : Isle Christi discipulatus nobiscum
(Corbeiie scilicel) habens formam ; idem vero infc-
rius num. 55 teslatur , quod Bernarius a Ludovico
Aug. una cum fratribus et sorore Gundrada in exsi-
lium aclus, Lirinum remissus fueril : Bernarius no-
s'er, ait, Lirinum remitlitur, ubi nempe statum mo-
nasticiim prius assumpserat. Ex epistoia siquidem
praesenti indubium est, fratrem Adalhardi, Berna-
rium utique, in insula Lirincnsi monaclium fuisse.
Is, agentibus fortassis fratribus , sororibiis ac pro-
pinquis, summo loco apud Carolum habitis , ad pa-
latiiim fuit evocatus : quo audito suasit Alcuinus ,
it^^^ri^T^r^ o essenSrffir^ a^as
scu S. Pctri. Vide
qaibus nescio, periculis, qusc ibi raonachum iiiduii.s
evaserat, involveretur. Hoc consilium effectu caruit ;
Bernarius siquidem, ut ex Badbcrto cit. colligitur,
in nionasierin Corbeiensi cum fiatribus suis , usque
ad obiliim Caroli Magni commoratus fuisse videtur.
Excituta deinccps in hanc familiam invidia ad pro-
prium siiiini monaslcriuin Lerinense rcmissus (i.it.
Auclor Vitse Ludovici Angusli scribit : i Adalbardum
quondam abbatem monaslerii Corbeiae, magisterio
priori rcstitutum ; ilidcmque fralrem ejus Berna-
rium a monastcrio sancli Bencdicli cvocatum et re-
concilialum cidcm cum fratrc restiti.it loco » fortas-
sishic loco : a monaslerio sancli Bcnedicti legendum :
« monasterio sancti Honorali, seu Lirinensi , unde
Bcrnarius post reconciliationcm revocalns sit , et
dcinceps in mon,islerio Corbeiensi cum fratribus
euis, eidem pariler restilutis, degere permissus. Ad
takem Bibliothccaj Lerinensis, a Vincentio Barrali
Salerna Bernarius , frater Adelhardi , inter sanctos
Lerincnses referlur, non exprimit tamen auclor, an
colalur. Bollandus ad diem n Januarii in Catal. San-
ctorum praetermissorum.
b Homero. Angillierlo , quocum Adalhardus ati-
quandiu in aula Pippini regis Italix conversabatiir.
Hic enim, teste Vita; scriptore Radberto, Pippino
regi adjunctus fuit , ut regnum ipsumque regem ju-
niorem ad statum reipublicai et ad religionis culluin
rite informaret ; Angilbertum vero Alcuinus in cpist.
26 primicerium seu primum consiliarium palatii Pip-
pim regis appellat. Vid. episl. seq.
c Froben. episl. 215.
d Ad Antonium monachum. Hic csl liliilus epislolaj
col. 165, not. «
« Mandavi Hubone. Leg. Huboni, sed potius Wi-
doni, ul arbitror, illi nempe n.isso regio, ad ci.jus
teslimoniiim pro innocentia Tiironensium provocat
in epist. 166 qui nimirum secreta quacque de vita et
moribus frairum illorum noverat, lanquam rerum
S. Martini, regia aucloritate, defensor et advocatus.
f De histrionibus. Homernm sen Angilbertum hi-
strionicis ludis ac spcclaculis admoduin addiclum
fuisse Alcuimis jam raeminit in episl. 144 ad Anio-
nium nostrum; ibique ait, se de liis olim scripsisse,
optando salutem charissimi filii; quod in prasenti cpi-
stola factum pulo. Dcsideratur vero etiamnum epi-
stola, cujus et bic et ibi meminit, scripta ad ipsum
Angilbertum, qua illum admonuit, ad vitanda hujus-
modi spectacuta et diatotica figmenta , quce omnet
sanctm Scripturceprohibent, elc.
«_ EPISTOL.E. m
quo liraore calamum suspcndisses in paricte regula- A b EPISTOLA CXCII.
ris domus. Aul ego forsiian lanto indignus fui con- AD ANTOMIM MONACBUHt

solatore, aut magis spem posui in hominc quam Deo Desiderat mullum oratimes Antonii, «t Deum semper
placuisset : lamen nolim tuam bonitatem dc aliis kl amare possit et laudare.
egisse, sed omnibus omnia factus, ut ex omnibus Antonio Albinus , mansionario matricularius sa-
mercedem mercaris habere apud Deum. Christus, ut lutem.
in hisloriis lcgitur, Abagaro regi pagano scripsit epi- Ideo dico mansionarium te, quia mulla; sunt man-
stolam : aut bealus Paulus inler eos non fuit, de qui- siones in domo Patris sterni (Joan. xiv, 2), quanrm
bus Scriptura dicit : Eral iltis cor unum et anima te non solum habitatorein, sed etiam inter apostoli-
ana, el erant itlis omnia communia (Act. IV, 52), et cam auctoritatcm judicem esse opto, quis, in qua di-
uenefecil scribendo amicis? Aut si fecit, male fecit gnus habilare discernalur. Deprecor tola cordisin-
tantas amicis scribendo epislolas? \el quomodo tentione, ut habeas Albinum luum in ore et corde,
meas ausus fuisti legere litterulas, et tuas mihi non dum animam offers tuam in conspectu Spirilus san-
dirigere ? Si contra regulam est aliis scribcre, utique cti, deprecans ut erual nie Spiritns Paraclitus de
contra regulum est et aliorum legere. Opto ex ma- spirilalibus animi mei tentalionibus, quatenus digna
gno cordis mei desiderio, nullatenus te plus peccasse B su anima mea summum bomrm, id cst Deum verum
in cuslodia regularis vilae quam evhortatorias volen amare et laudare ; quia hxc csl angellca vita; sem-
tibus edere charias. \ulnerasti siquidem cor meum per et hoc agunt jiigiler, quod nobis nccesse est sx-
sed si tempus medendi adhuc fieri valeat, sana vul- pius agere : El qui plus amat Deum in terris et lau-
nus charitatis calamo, ne putrescat in pejus. Non dat, magis eum habel in coelis. Infelix esl bxc vita,
enim tibi sunl indiga pigmentorum genera magno ct tota xrumnis plena ; non est nobis salus nisi in
emenda pretio, nec cum periculo cor leonis extra- DominoDeo Christo, quem lua semper devotio aniei,
hendum ; sed aperi cor charilatis tux, et irriga cce- laudet et prxdicet ; et in oralionibus tuis sanclis con-
leslis rore benedictionis arentia cordis mei rura, ut servos tuos semper adjuva, et me maxime peccato-
semper generare incipiat piioris pacis et concordix rem, quem Patris nomine, Iicet indignum, dedicasti ;
[deest fructus, t'e/ simile]. Nunqnid non me » familia et saluta fralres noslros, commililones tuos , ex no-
sancti Petri le hortanle et deprecante, in gremium stri nomiuis officio , et specialiter eos, quos familia-
fraiernilaiis suce suscepit , quasi unum ex illis? Si rius nos dilexisse scias. \os vero omnes in fratcrna
ainico proilesse timuisti, quare non fratri et consocio charitate et in unitate pacis sanclx divina gralia,
germanitatis tuae ? Nunquid regularis constriclio pro in perpetuum cuslodire dignetur , dileclissimi fra-
hibet te fratrem exhortari tuum ? Aut falsum est C lres ;
quod promisistis , aut verum est quod tu de fralre ' EPISTOLA CXCIII.
bene non fecisti. /Enigmatica.
Sed cesseni quxrimonix , fiant charitatis solalia d Anlonio Paulus.
i nvr fratres, sine qua nihil Deo placere poteril ; et Venerunl mihi lillerx sexto Idus Quintilis ad >■ Uui-
si sit in corde, agnoscalur opere : si inlus ardeat, cos, gaudio plense de meo et de luo, et de nonter-
foris fulgeat. Ideo Spiritus sanctus missus est in spe- mino [Ita ms.; (., nominis termino], quae in me
cic ignis ei linguarum, ut quod intus ardet in corde, usque modo manserunt, et mansura crunt, crcdo,
fora* ferat in verbo charitas, ut poela cecinit : licel durissime passus esscm prxsenliam absentiae,
et absentiam praesentiae. De visitalione vero fratcrna
Menlibusinstal amor, sermonibus aesluat ardor.
saepius volui secundum opportunitatcm iiinoris; scd
Ego militaris cingulo laboris deposilo quietus Dco secunda in pronomine persona oplimc novit, unde
servire desiderans, nimium trepidus exspectans, qua remansit ; imo necdum agnosco, quomodo ficri possit
hora dicalur mihi : aperi pulsanti, festina ad tribu- faoc. Scito, quod littene tantummodo non sufficiunt
nal •judicis tui ■, ut audias quidquid opcralus
——■»-■• • [Ms.,
■■ ad meum et tuum ,^-
.-__—_——— (quia h;ec sunt,, quae
-, mundum
opcrasti] in vila lua fuisti. Si ic, fili mi , superslite u destruunl) si non aderunt cgo et tu. Hucusque trcs
hxc hora adveniat Patri , lu vero cum luis omnibus litterx in tristitia fuerunt, duolius [/"., diiahusj hoc
fidelis inlercessor adesto, ut diras accusantium facies facientibus ; sed septem omnia sufferunt, doncc sex
evadere, Dco Jesu miscrante, valeam, cui laus et glo- clocto simul gaudeant, et seplem stent in loco suo,
ria omnium bonorum suorura, quoe non solum mihi, quia a senarii numeri perfectione pcr scptenarii gra-
sed omni humano generi mira conlulit pietate. Tu tiam ad octonarii beatitudincm ascenditur ; et fiat
vero, fili charissime, prospere proficiens et feliciter unitas primi et extremi per medietatem, quia cuncta
vivens valelo in xternum. in creaturis tribus islis terminis ad unilatem perve-
niunt; et si tolluntur de medio unum, de ullinio duo,

» Familia S. Petri. Hoc cst monasterium Cor- 11 AtUonio Pautus. lhee nomina ct ipsum epislolx
beiense velus tn Gallia hi dioeccsi Ambianensi, D. argiimenliun mere xnigmatica sunt, <]uibus evolven-
Petro sacrum; cujus Adalhardus primo monachus, dis immorari operx pretium haud fuerit.
dcinde abbas fuit. ■ Uuicos. Seu Wicus, cclla maritima S. Jodoci.cu-
* Froben. episl. 21 i. re Alcuini in Galliam venicnlis a Carolo Magno con-
• Frobcn. epist. 232. . - cicdilum. \id. notas epistolx 59 (nunc 4i) ct alibi..
 457 B. F. ALBLM SLU ALCllM OIERLM PARS I. 438
ennit tres tcrmini xquales, mirabiles in perfectione A angelis exaudiatur et a Clu-islo accipiatur concen-
omnium crcalurarum, quic a Iribus personis in uni- tus psalmodix veslrx. Modcstia vestra, juxla Apo-
tatcui polcstatis condilx sunt. slolum, nota sil omnibus hominibus (Pltitip. iv, 5);
Hxc lcgens inlelligat et laudet sublilissime largito- quatenus el prxsens vita exemplum sit in salutem
rcm sapienlix, et vival in eo feliciter. Salula fralres ; multis, et fulura pro laudabili pielntis conversatione
pueros ct perfectos, legentes et intelligenles, aman- a Deo remuneratore omnium bonorum recipialur.
tes ct benefacientes, Christum colentes et cliarita- In fine vero linjus chartulx veslram deprecor almita-
tem babentes; et hi omnes valeanl, vigcant, Qoreant lem, ut inter veslras orationes mel nominis memo-
in omni perfeclione vitac et laudis Dei icternaliier. riam habcrc dignemini : el ea charitale mihi salu-
a EPISTOLA CXCIV. tem deprecamini perpeluam , qua vos per hanc epi-
AD CONGREGATIONEM SANTT.E MARl.E ET P-ATREM slolam de veslra admonere studui ; hosque legenlc»
MOROALDUM. apices in Clnisto valele sempcr charissimx.
Cupit eorum societate [rui, et amicitia.
Beatissimx et sanclissimx Dei genitricis semper- * EPISTOLA CXCVI.
que virginis Marix congregationi, et pio Palri b Mo- AO EUGENIAH FHIAM.

roaldo, uliimus sanclx Ecclesix clicntcllus Alcui- n Rortatur ad fortitudinem in tribulationibus , quat
ipsa innocens cum Dei servis patitur ab iniquis re-
nus in Cbristi cbaritalc salutem. gibus.
Sxpius vestrx sanctitatis audicns famam , el ideo Albinus • Eugcnix filix virgini charissimx in
rne vcstrx familiaritati adjungere desideravi. Sed
Christo salutcm.
inoJo tempus opporlunum occurrit , pcr prxscnlcm
Litleris dilcctionis vestrx acceptis, et dulcissimis
fralrem obnixis precibus mcipsum vobis commen-
cum gratiarum aclione muneribus, valde IxtatuS
4ire.Quapropler pcr sanctx Yirginis Filium vestram
sum in fide ct cbaritate vestra. Auditisquc tribu-
suppliciter obsccro unanimitatem , ul nie, licet indi-
laliouibus quas non solum vestra innocentia pa-
gnum, veslris animis atquc manibus actipere dignc-
litur, verum cliam pene omnis servorum Dei mul-
mini, 207 non Quasi ignolum, scd quasi fratrem.
Quia Iicet oculis carnis non vidissem, t.imen oculis liludo : quia regcs vobiscum tyranni facti sunt, non
rectores; nee ut olim reges a regendo, sed a ra-
cordis vos videre videor, el valde diligo ; honestalem-
piendo dicuntur. Sed forti animo csto ; mttltK sunt
que vilx vestrx animo compleclor siudioso, cupiens
enlm tribulationes justorum (claraal Psalmisla) ut
vestram beatitudinem u' ique proficere in Domino ,
conseqtii valeas, qnod^equitur : Sed de his omnibus
et ad perpetux pacis pcrvcnire lxtitiam. Orantes pro
u. i ... • m • . r . i-i .■ r Merabtt eos Dunumts ( Psal. xxxin, 20 ). Et Domi-
nobis, vos semper Yalete in Christo, fratres dikclis- I* . _ .,«;.. '
. ., nus in Evangcbo : 7 radel frater fratrem m mor-
• EPISTOLA CXCV. tem, elc. (Mattlt. x, 21). Sed in patienlia vestra pos-
AD HATREM ET FILIAM. sidebitis animas veslras (Luc. xxi, 19). Aurum non
Ilortatur ad bona opera ; et precibus earum te splendescil, nisi 208 'f5ne prolielur. Job laleret oc-
commendat. culius, nisi tribulalionibus probaretur; de quoiaco-
Albinus matri et filix in Chrislo salulcm. bus apostolus, dum nos ad patientiam hortaretur,
Lxlante animo salulalionem acccpi vcslram, sup- ail : Job attdislis, et finem Domiiii vidistis (Jac.\, 11).
pliciter dcprecans ut Deus Christus miscricorditcr Tribitlalio patientiam operatur, ait Apostolus, pa-
dcvolionem respiciat vcstram; magis nmgisque fa- lientia aulem probationcm, probatio vero spcm (Rom.
ciat in sua proficerc voluntate, et ad coronam glo- v, 5, i). Qualem spcm, nisi perpetuse beatiiudinis? Si
rix veslram deducat conversalioncm. Filia sit matri margaritam invenisti preliosam, vendilis omnibus
in omni bono obedicns ; mater sit in salute filix dc- eine illam : teneas, nec dimillas eam (Malth. xm,
vota : ulraque in Dei servilio semper sludiosa , in •46). Sxculum hoc iu maligno est positum (I Joan.
castitate facienlcs qux sunt Deo placita. Suhjeclam- v, 19). Sunt homines seipsos amantes, Evangelio
quevobis filiam [Videtur /e</. familiamjinomni timore j) Christi non obedientes. Cnusquisque viam voluntatis
Dei cducate, quasi rationem rcdditurx pro singulo- 8ux graditnr, non scquens eum, qui ait : Ego snm
rum animabus. Quapropler ul filios filiasque cum Ittx mundi, qui sequiturmc, non ambttlat in tenebris,
omni diligenlia eos eruditc, ut non solum carnale scd Itabebit litmen vilas (Joan. vm, 12). Item : Qui
solatium , sed etiam spiriiale gaudium haberc me- vult post me venire, abneget semtipsitm, tollat cruccm
reamini. ln pannoso paupere Christus non despicia- suam et sequatur me (Malih. xvi, 2i). Crux tollitur,
tur, scd in domum deducatur, foveatur et reficiatur; dum per patienliam trlbulatio vincilur. Nemo milcs
quia refectio egeni salus est divitis. Canonicas horas cofonabilur, nisi qui legitime certat (11 Tim. n, 5).
in laude divina omni studio peragitc, quatenus ab Legitime certarc cst virgini, ui sit sancta corpore et
• Edit. Quercet. 80, Canis. 45, Fioben. 14S. ' Edit. Qucrcet. 100 ex ms. ( Apud Froben.
b Moroaldo. Haud dubie abbati Farfensis bcaUc epist. 147).
Marix monaslerii. Vid. Mabill. libr. xxvi Annai., 0 Eugenia. Qux illa virgo fuerit ignolum. Angli-
num. 8. canam rui-.sc colligo cx iis cpistolx vcrbis : Reget
vobiscum tyranni fucti sunl ; qux dc Anglix regibus,
c Edit. Qucrcct. 33 cx ms. (Froben. U6). Qux quorum tyrannidcm Alcuinus in aliis etiain epistolis
hrter illa, qux filia? nullo indieio proditur. accusat, intclligcnda ccnsco.
400 EPISTOLjE. 470"
anima (/ Cor. vn, 54), el sit digna Chrislo sponsa; A sed larga mente in menibra sui distribuat sponsi.
canlans quolidie : Dilectut meut mihi el ego illi, qui Gcminis , charitalis scilicet et castilatis pennis, ad
patcitur inler lilia (Cant. H, 16) ; id est, inler cando- alla coelorum regna transvolcl. Ncc virgo, carnis
rera virginitatis. Mcmor eslo virgines esse prudentcs coucupiscenlioD vinculis libera, avarilke laqueis con-
et fatuas. Si antiquus bosiis in te ipsa, id est, in sti ingatur, sed sui ipsius viclrix, etiam sxculi igna-
corpore tuo teutationis locum non invenit, omnino via, cupiditali [Cod. Sal., ignava cupidilatej non
exterius quoeril, quomodo animi fortiludinem encr- succumbat : sed sibi miscricordioe operibus, quasi
vare valeat ; cui forti animo resislendum est. Non ramis virentibus , in arcem cceleslis Hicrusalcm
tunt enim, ait Doclor egregius, condignce passiones viam sternat , ubi laudibus cxcepta angelicrs magni
hujus temporis ad supervenluram gloriam,quce revela- iroperatoris thalamum oelerna inlroducatur kelitia.
biturin nobis (Rom- vm, 18); dum revelata facie vide- Ut hoc fieri valeat, vigilare debet bnjus inquisitor
bitur Deus deorum in Sion (Psa<.LXXxin,8).El virgo, margaritx, non inertkc sopitus sorano dormitare :
quocunque ierit, agnus sequilur eam (Apoc. xiv, 4). iroo sxpius oralionibus nocturnis vel diurnis pulsare
0 iiimiuui felii, cui nec felicior uilus. januas perpetux civitatis; el veniens apertas inve-
Quce bea:a Dei Genitrice ducente omnia secrcta coe- niet, quas quisque ab hoc carnali carrere dcdu-
lestis regni intrare merebitur penetralia. Non nocet ctus, nimium inlrare cupict; qucd ante surama
mulium quod iier perficcre non valuisli quod coepisti, diligenlia prxvidcre debet , ut portas tunc invc-
Deo aliquid melius providcnle libi. Expende in pau- niat pateuics , angelicosque choros suscipientes ob-
parum solalia, quo.l in lanti ilineris viaticum lilii viis manibus animam ad dcducendura in cubiciilur.i
praparasti. Da quod babes, ut accipere merearis regis xternis fruituram gaudiis; perpetuumque lau-
quod optas. Habeto ejus pleniler in corde charitatem, dis carmen decanlabit inpraesenlia sui sponsi dicens :
quem defensorcm libi petis in tribulalione. Non esl Benedic, anima mea, Dominum et omnia opera ejus :
dfabolo facilis vastatio domicilii, in quo est habitalio in omni loco dominationis cjus, bencdic anima mca
Curisti ; a cujus tatere cadent mille et decem mitlia a Dominum (Psal. cn, 1 et 24). Vivas, valeas ct flo-
dextris ejus (Psal. xc, 7). lllum habeas op'.o conso- reas, virgo nobilissiina, iu Christo.
iatorem in oinni tribulatione tua, quem habebis re- »> EPISTOLA CXCVIII
muneratorem tutius poenilenlise lu:c. Ilespice in euni, AD HUNMtCDEM FEMINAM
qui ait : Confidile, ego vici mundum (Joan. xvi, 33).
Jlortatur ad derotionem el vitam exemplarem in
Utius te oelerna polestas in omni tribuhtione vincere palatio regit. SaJutem precalur regina1, et Egfrido.
faciat, el palmam perpetux bealitudinis accipere con- q
Deo devotx fciuiiuu * Hundrudx Alcuinus dia-
ccdat, qui ait : Dabo ei manna abscondilum (Aport n,
conus salutem.
17), quod nullus novit, nisi qui accepcrit. Valeto, in Benignitatis tua: salutalioncm et inunuscula gra-
orani virlute et sapientia florens, charissiraa filia. lanler accepi; iu quibus te agnovi conditx olim
« EPISTOLA CXCVII. amicitise bonam abundare [Forte, habcre] ineino-
AD FILIAM SP1R1TALF.M (eUGE.WAM). riara ; credens quoque tuam similiter non oblivisci
Catlitatem cum eleemosynarum largitate commendat. prudentiam, qualitcr dcvotio mea te jara prjcscntem
Charissima! in Christo filiac Eugeukc Albinus sa- decharitale Christi, et honeslate vita* diligentissimo
liitera. admonuit. Ideo non opus esse arbitror, mullis illa
Placet mihi sscpius in parvis [Cod. Sat., tamctsi in reiterare serraonibus , sed paucis deposcere litteru-
paucis] litteris, non lamcn parva officia salutationis lis ; ut omni hora vel momento dics in mmte ha-
tttoe dirigere germanilati, et tuis ingerere cogilatioui- beas a!tcrnos, et praepares te in occursum Domini
bus admoniiionis meoe , vel promissionis tuoe [Cod. Dei tui (Amos iv, 12), ut sine timore videre valeas
Sal., sancloe] sulutiferas collationes, quatenus nobi- Judicem viue tux , quem tota virtule dilexisti in pe-
lissimura virginitalis decus integro conservare cor- ctore luo. Sil cogitatio tua in pncsentia Dei, in so-
pore coneris, rememorans gloriosam cnstilatis mer- ■* brielate vitse, et sermo tuus in modestia verilatis, et
cedem. Ecce in coelis per magna aHerni rcgis palalia opera tua in castitatis honestale, ut cxemplis luis
agnum sequuntur, quocunque ierit (Apoc. xiv, 4). adolescentiores erudianlur, seniores congaudeant,
Quid hac gloria beatius, vel hac bcatiludine glorio- omnes xdiQcentur, ut in palatio regis rcgularis viix
sius? Ubi naturaj [Cod. Sal., natura] victor omnium devolio in tua videatur conversatione. Qualcnus
condilori crealurarum consociabitur. suromi regis pietas in oroui te cuslodiat prospcri-
209 Nec labor quolidianus deterreat, qucm spcs late, et in bonis operibus usque ad linem vitae per-
lantiu remuneralionis consolabilur. Paucorum labor severantem, oeterna te reraunerari gloria dignelur.
dierum oeternis reraunerabitur pnemiis. Sit quoqtic Saluta , obsecro, domnam rcginam ex meoe parvi-
virginitas eleemosynarum largitate fcrlilis , nec sibi talis nomine. Scripsissem exbortatorias illi lilteras,
caducas divitiarum gazas avida congreget mami : si illi proptcr occupationcs regis [Forte, regias]
• EJit. Quercet. 44, Canis. 57 collata cum cod. « Uundrudw. Matronam Anglicanam vocat Mabil-
ms. Salisb. (Aptul Froben. episl. 148.) lonius lib. xxvi Annal. num. 14. Quoe instar monia-
210 b Edit. Qucrcet. 89 cx ms. (Apud Frobcn. lium feminarum vclata in palatio rfgis Oflbe dcgebai,
episl. 140). ut ex scqticntibus conjici potcst.
471 D. F. ALBliM SEU ALCUIM OPEKUM PARS I. m
mcos apiees legcrc licuisset. Sciat tamcn certissimc A suo. Scire d:'bent praelati quOJ quanto plus labofanl
sibi quoque domiiue, quantum valeo, fidelcm cssc. in salute subjcctorum suorum, lanto majorcm acce-
Tamen gcstttm est de monasterio « Inmercum, pturi erunt gloriam, dicente in die judicii Oomino
sicut de illnrmn non spcravi bonitate. Faciaiit de Deo illis : Euge, wrve bbne et fidelis, quia super pauca
ine, sicut illis placeat. Nam fides raea apud illos non fuis:i fidelis, supfa mulia te cbnstiluam, intra in gau-
violabitur, crcdens tanto meliorcs faabere illoS , dium Domini lui (Matth. xxv, 21, 25). Quid hac vute
quantum meliorcs sunt merilis et dighitale. Onini- jucundius? quid hoc auditu bealius ?
pntens seterna protcctione eos ubique cuslodiat, pro- Hanc [Suppl. ul] vocem audire merearis, charis-
legat et regat cum omnibus fidclibus suis. b Egfri- sima soror, omni instanlia tibi suljectos instrue,
ilnm filium mcum diligenler salula. Opto, ul floreat verbis admone, cxcmplis erudi : quia illorum salus
in volunlate Dei, et prosperitatemultis feliciter annis. tua cst remuneratio. Noli propter bominis lcrrorcm
Valeto scmpcr, dulcissima soror. tacere, sed propter Dei amorcm loquere. Argue, in-
» EPISTOLA CXCfX. crepa, obsetra (II Tim. iv, 2) ; publice peccanles
1D ADILTHYDF.M FAWUI.ASI DEf , IILIM REGIN.VM. palam castiga, ut carteri timotem habeanl (I Tim.
Instruit optimis vitce documenlis. v, 20) ; alios in spiritu maiisuctudinis admone ; alrOs
Dilectissimx in Chrislo sorori d jEdilthydae malri ■ in virga paslorali corripe , diligenter considerans
humilis lcviia Alcuiftus snlulem. quid cui conveniat. Quidam itaque maligni morbi
Veslnc benignitatis munera grafanler sdscipiens, per dulcia, quidam per amara sanaiilur pocula. Anus
vestne dilectionis sahitaioria verba libenter auiliens, et senes quasi matres el patrcs honora; juvenes
faleor magna me dulcedinc esse gavisum, cogno- quasi fralres et sorores dilige ; minores sciate quasi
scens fidelcm m veslro pectore permansisse charita- filins filiasqne erudi, et omnium curam nabeio in
tera , quam nec terrarum longinquilas inlerriimpefe Christo , ut omnium raerecdem habcas a Chrislo
potcrit, ncc fluclivagi maris aestus proceilosis undis (/ Tim. v, \i 2). Fidelis vero dispensator pecuniam
oliruere valet, quo minus ad me usque bcneflciosa Dommi sui, id est, animas sibi commissas augere
munificcnth pervolasset. Sicut legitur : Aqnw mulla? stmlcal per diligentiam, non minuere per pigriliam ;
non potuerunt exstingtiere charitalem, nec flumina quia servus bouus coronabitur a Domino suo, malus
obruent illam (Cant. vin, 7). Igiturcharitas qux de- vero 211 damnabitur , sicut in Evangelio dici
scri potcst, nunquam vera fuit. Nil homines ila Deo a lcgentibus iiitelligi polcst. Tu vero labora dili-
appfoplnquare facit , sicut chariLis. Qui in charitale gcntissime in opere Dei, ut relributionem magnam
tnanet, in Deo manet, sicut dicit Scriptura, quia , accip:as in regno Dei. Eleemosynoe lux praecedant te
Deus chariias est (l Jvan. iv, 1(5). Dc qua ipse Sal- ' el viam lil.i faciant. Munera enim dilatant viam ho-
vator ait : In his ditobus praceplis tota lex pendet et minis, et spalium ei ante principem faciunt (Proi.
propheta! (Matilt. xxu , -40), id est, in charitate Dei xviii, 1G). Hospites et peregrini sumus in hac terra
ct proximi. Per charitatem proximi ad Dei dileclio- (Hebr. xi, 13). Patria nostra iu ccelo est. Non cst
ncm pervenitur. Dicit ciiim Joanncs evangelista : Si bonura transitoria diligere, et sempiterna negligerc.
fratrcm , quem rides, non diligis, quomodo Dcum, Unusquisque sicut opcrabitur, sic accipici a Dcosuo,
qtiem nort vides, diligere potes (I Joan. iv, 20)? Sed qui reddel unkuique secundum opera sua (ilatth.
fratcrna charilas in admonilione spiritali el in so- xvi, 27).
latio sasculari ostcndcnda cst. Sicut enim corpus ciho Vigilix el oraliones tibi sint frequenles, el psalmo-
pascifur , ila anima sacris doclrinis alitur. ldeo dia in ore, non vaniloquia in lingua. Scd dilectio
utruraque facere debct qui polcst : et pauperi larga Dci in corde, et non ambitio sxculi in mente. Pne-
porrigerc manu quod indiget, et csurientcm animam terit enim quidquid amalur in mundo : permanet
salulifcra adinontlione rcficerc : maximc qui pra> quidquid diligilur in Christo. Voleolcs nolenies
siint aliis ct mullorura curam babere vidcntur. De ajlerui erimus. Omni inlemione studeamus, ut fide-
hoc sliidiosc vigilard [Forte, vigila] pro singulis ani- j) liter vivamus, ubi semper raansuri erimus. Sancto
mabus, quasi ralionem redditurus pro eis in die ju- rum festivitatcs cum laude divina, ct paupemm elee-
dicii. Qui ncgfigcnler talentura servat acceptum, mosyna frequcnter honora,quatenus eorum mcrearis
pccnam patietur sux negligcntix condignam; qui intercessione illorum csse particeps bealitudinis.
vcro mulliplicat diligcntcr pecuniam Dominicam, Sint tibi sermones vcritate laudabiics; sint morcs
baagnam acccpturus erit mcrcedem a Domino Deo sobrietate et modestia amabiles; sinl manus largilalc
» ilonasterio Inmercum. Hoc niouaslerium a ne- Annal. num. 29, Act. SS. «ec. iv, part. i, pag. 565).
inine prodilur; abs dtibio iu Auglia quxrenduiii. Alfordus hanc putal fuisse Etheldritara, qttam Wesi-
>> Egfridum. (HV.e regis Mcrciorum filiuin , ad monasteriensis Etheldredam vocat, Ethelwaldi Ncr-
qucm Alcuinus scripsit cpislolam 50. thumbria; regis uxorem, de qua Hovcdetiiis.au:
« Edit. Qtiercct. 30 cx ms. (apud Froben. cpst. « Anno 762 Ethelvraldus rex accepit reginam Ethel-
150.) i dritam Kalendas Novembris in cataracta. • Annal.
» vLdiltltyd(V matri. Dubius cst Maliillonius, an Anglo-Saxon. ad illuni annutii n. 1 el scq. Certe ma-
h:cc sit Alfrida, seu Ethedrila Olhc rcgis Merciorum gnaj illam familia; virorum aC mulierum prxfuisse
filia, quam Elhelrcdus regni Orientalium Anglorum ex textu liquet, reginam non ilcm ; hisi cx iiiscrl*
hieres conjugcm haberc volens, palatium Oflic acccs- piione Qitcfcctani.
»it, ibi vcro perfidc capitc truncalus cst? (lib. xxvi
 ili EPISTOLiE. 471
honorabHes : sil lotius vitse conversalio cxemplum A 20); sed majorcs sunt consolaliones Chrisli. In quo
in omni bonitate aliis, ut dignilas pcrsonx tux lau- dcbet homo sxcularis miscrce eventu contrislari, qui
dettir ab omnibus, ametur a pluribus , et per (te) fontem lotius consolationis, id est, Chrislnm habiia-
Dei nomen gloriOcetur, ipsa diccnte Veritalc : Sic torem possidet in pectore? Imo magis gaudendum
luceal lux vestra coram hominibus, ut videant opera est in tribulalionibus propter spem seternnc bcalitu-
vestra bona, et glofificcnt Palrcm vestrum qui in ccelis dinis, dicente Apostolo : Per mitltas tribulationes opor-
est (Maitli. v, 16). Magnum babemus Patrem, Deum tet nos inlrare in regnum Dei (Act. xiv, 21). Item :
scilicet omnipotentem. Quam nobilis in moribus, Flagellat Deus omnem filium quem recipit (Hebr^xu,
quam modestus in verbis, quam castus in corde , 6). Item de apostolis legitur : Ibant autem gaudentes
quam misericors omnibus debct essc fllius Dei , ipso aposloli a conspectu concilii, quoniam digni habili
pracipicnte : Estote misericordes, sicul et Pater vesler sunt pro nomine Jesu conlumeliam pati (Act. v, 11).
cxleslis misericors est (Luc. vi, 36). Imitemur quan- Sciat dilectio tua quia fllius tuus sp.rilalis Dominus
tum potcrimus illius bonitatcm, ut setermtm beatitu- Jesus non est mortalis; vivit, vivit, et in dextera
din&n cum illo haberfi mereamur : ait enim non so- Dei Patris vivit et regnat. Ideo de carnali filii tui
lum apostolis, scd eliam e"t nobis : Exemplum etvm morte non contristcris; imo magis nec tle tui corpo-
Uedi vobiii ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos B risahso(sic) :sedlaboraomnibuslioiisetmoirientis, ut
■'aciatis (Joan. xm, 15). Item : Qui sequitur me non anima feliciter vivat cum Christo , et in spem boni-'
ambulat in tenebris , sed habebit lumen vitic (Joan. talis illius consolare, quia miiltrc miseraiioncs Dei.
viii, 12). Quid superbit homo in soeculi divitiis? Te vero superstitem reliquit filio carnali, ut per tuas
Christus pauper factus est pro nobis (II Cor. vm, 9), intcrcessiones et eleemosynas miscrealur et illi.
ut per illius paupertatem, quam pro nobis accepit in Forte in peccatis suis morluus est, sed in miseri-
tctta, nos divites essemus in ccelo. Cilo enim pu- cordia potest fieri ul vivat divina. Nam lalro, qui in
Irescit caro in terra, quam tanta diligentia ornamus scelere suo suspensus est cum Christo, sed in niisc-
in deliciis. Insupcr et de sepulcro cogilamus ornando; ricordia salvatus est Christi. Noli lugere cum, qr.ein
vanitas haec vanitatum est. Melius esl his opibus ani- rovocare non poteris; et si Dei est, non illum do-
Inam vestire, quam spurciliain carnis ornare. Chri- leas amissum.sed tibi in rcquiem gaudcas priemis-
stus sepultus esl in spclunca, non in templo. Hoc gum. Si duo sunt amici, felicior est mors prxcedenlis
ideo dico, quia aliqui viventes suam solent fabricare quam subsequentis, habet enim,qui fraterno amore
sepulturam. Quid mibi , ubi vermi putrescat esca ? pro se quotidie intercedat, et lacrymis laval pristinx
Tantum ut anima requiem habeat , studendum est, „ errores vitx. Nec dubites prodesse piae sollicitudinis
ut illa vivat feliciter, quae mori non potest. Vcniet curam, quam pro anima illius geris. Tibi proficit, et
enim tempus, quando corruplibile hoc induelur incor- illi. Tibi itaque , quae in fide facere dilectione [Ita
ruptionem (I Cor. xv, 53) , et resumet anima quoJ Cod. mendosc; f. leg., quia in fide facis et dilectione]:
reliquit in lerra. Ttinc homo pariter anima el cor- illi, ut vcl poena levigetur, vel bealiludo angeatur.
pore regnabitcum Christo, qui hoc totius [Forle, nunc Larga est et insestimabilis pictas Domini noslri Jesu
totus] anima el corpore, serviebal Christo. Chrisli, qui vult omnes homines satvos fieri (I Tim.
212 * EPISTOLA CC. n, 4), et neminem perire. Noli, ut praedixi, in tribu-
Al> EDILTIIRIDAM. lationibus tuis contristari, sed, si majorcs tili supr-
ConsolalUr matrem de morte filii veniant, gandeas in illis, dicente Apostolo : Non sunl
Dileclissimx in Christo matri b Edilthrudx humilis condignx hujus temporis passioncs, ad supervenluram
lcvita Alcuinus salulcm. gloriam, qtta; revelabitur in nobis (Rom. viii, 18).
Quia prcesentialiter vestram dulcissimam dileclio- Sicut aurum in igne examinatur, sic homo in camino
ncm, ob longitndinem habilationis noslroc, admonere tribulationis comprobatur. Dum potestatcm habcas
nequeo, ideo liiteramm oflicio implere non cesso, rerum tuarum , fac ex eis eleemosynam, quia nescis
quaj linguae ministratione dcnegatur, desidcrans loto p q„id ventura pariat dies (Prov. xxvn, 1). Nullus tibi
cordis mci affectu, le ubique, charissima mattr! in dispensator fldelior potest cssc quara tu ipse; el li-
oinni proficcre bono, ut digna efliciaris in eorum benlius munera praecedentia nos, quam subsequcntia
ccnseri numer6 de qililius in Evangelio Dominus Dcus accipiet. ln multis enim o/fendimus oinnes (Jac.
noster Jesus Clirislus respoiv.lit : Omnis qui fccerit in,2), sicul Jacobus ait apostolus. Item Joannes evan-
toluntalem Patris mci qiti in cce'.is est, ipse mihi ma- gelista dixit : Si dixerimus quia peccalum non habc-
ter ei frater (Matth. xn, 50). Quomodo mater, nisi mus, nosmetipsos seducimus (I Joan. i, 8). Et juxla
sancta cbaritate in visccribus cordis pcrfecli quoti- Salomonem : Redemptio viri propritc divitix (Prov.
die generatur? Ecce qualem filium potcril pia maler xiii, 8). Et qui plus habel, plus exigclur ab eo. Dis-
habere , eumdem ipstini Dcum regem ac redempto- pens.ttores sneculi debemus cssc non posscssores :
rein; eliam et in omnibus tribulalionibus consolalo- exsulcs enim cl pcregrini siimus in hac vila, sicut
rcin. Multa; sunt tribulaliones justorum (Psal. xxxill, omnes patres nostri ( I Paral. xxix, 15, et Psal.

213 ° Hactenus inedila hic prodit cx coil. ms. thydis, quam Ingulfiis etiam Ethcldi itain vocat, ct ad
Sallsh. (Apud Frobcn. cpist. 151.) quarn prior csl epistola, ignoro.
b Mntri F.diltlmtdw. An li.xc cadcm sit ac .'Edil-
47.1 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. *7G
xxxvni, 13). Illorum mors nobis nostram omni hora A Tuis quoque diligenter prcccipe subjeclis, ut jusli
oculis opponal ; et illorum bona conversatio in Chri- sint in judiciis, misericordes in miseros, Dcum limcn-
sto, nostrce sit erudilio vita;; qualenus illorum in fidc tes , Ecclesiamque Christi honorantes : ut illoruui
et cliaritatc atque omni opere bono scquenles vesti- bonitas libi in mcrcedem [Cod. Sal., mcrccde] coin-
gia in ccelesti bcatiludine vilam habere mereamur puletur. Sccpe subjcclorum peccata rectoribus impu-
sempitemam. tantur [Canis., implicantur], si minus diligenler eos
» EPISTOLA CCI. adu.onent prxlali, quomodo facere debeut; sicut
AD JIAGEMIAKIUU COJIITEM SESOMCE CIVITATIS. corum bona domiuis prosunt ad praemia, qui eos
Ilortatur ad virtules ; curamquc sui olficii. sludiose erudiunl Deum limere, ejusque obedirc prav
Dilecto in Chrislo b Magenhario comili , humilis ceptis.
levita Albinus salutcm. Obsecro ne me prxsumptuosum esse arhitreris,
Audivi vos, vir vcnerande, noslrafi parviiatis oi>- liccc tilii scribentcm. Charitas Chrisli et vestrce salu-
lasss colloquia ; et ut vere faleor, vestram valde dc- lis ainor, et veslrx bonitatis fiducia, hccc me monui t
sideravi pnesentiam , ut dulci colloculione vestrce scribere; oplans vos [Cod. Sal., te] et prcesenlera
prudcnlice consolarer. Sed quia rerum eventu hoc liabere prosperitalem , et futuram promereri beali-
fieri non valuit, visum est mihi condignum litleris B tudinem. Divina vos gralia in omni bonitate florcre
iinplere quod verbis non pntui , el meam in vos faciat, vir dilectissime.
ostendcrc dilcciionem, el vobis utilia per charlam 214 d EPISTOLA CCII.
suadere, ut vester profectus meus esset fruclus. Ut AD AMICUM.
qui in subliini dignilate positus es in terris, per opera Charilnlem suam amico significat.
justitice et misericordi.e cceleslem tibi mcrcaris ho- Diteclo amico salutem.
no.°em. Cogila quod [Cod. Sat., quam] transitoria Placuil caniliem veslram parva salutalionis thar-
sunt hxc omiiia qnae in hoc sccculo habemus : et quia tula appellare, scd non parvo charitaiis oflicio ; ut
DCcessarium est unicuique hominum [Cod. Sal., ho- sciatis, ticct longe posilum, vcslri tamen haberc mc-
inini] ceternam sibi per temporalia benefacta prome- moriam, et familiaritaiis non oblivisci, quam prce-
reri gloriam r. Quaproptcr, ut ad perpetuam perve- scntes suavissima dilcclione ct consolalione nos inter
nias, Deo donante , beatiludiuem, nulla te sccculi habuimus, firmam semper inter nos permanere in
delectatio, nulla carnalis concupisccnlia impediat. Christo charilalem , nec quolibet venlo falsiloquii
Sed esto in judiciis justus, in operibus iniscricordix deslrui, sed solida firmitatc inter omnes hujussxculi
pius, viduis ct orphanis qnasi paler, defendens [Ca- adversitates immobilcm semper consistere. Noslri
nis., defendas] cos ab omni violentia. C meinor in orationibus luis seniper valelo, fratcr tlia-
Esto quoquc Ecclcsiis Christi quasi frater, ul per rissime.
oralioncs servorum Dei, inter pericula hostium,flmni- • EPISTOLA CCIII.
num, viarum, iufirmilatum, divina te prolegal dexlcra, AD GALLICELLULAM.
regal atquc conscrvct semper ubique. Facutquolidie De comparatione numerorum Veteris et Nori Testa-
pauperes de pane tuo comcdant, quia miserorum con- menti.
solalio libi erit xlerna remuneratio. Eslo quoque in Dilecto filio meo f Gallicellulce Albinus salutem.
consiliis providus, sapiens in cogitalionibus.modeslus Quia mc rogasti de numerorum ratione, vel magls
in sermone, Deum semper habens prxsentem, qua- comparalione. qui in Veteri Lege inveniunlur, arl
tcnus illius loquens volunlatem [Al., veritalem],ejus aucloritatem Novi Testamenti referre; quia non oc-
dignus eODciaris protectione. Corpus timm in castilale, currit nobis iter agenlibus plura scribcre ; a dcnario
et animam in sobrietale conserva : fidelis csto ad tamen incipiamus, donec usque ad unitatem perve-
dominos quos dedit libi Deus, ad amicos benignus, ad niamus, ut cum pcdibus gradienlis calamus currat
omnes homines ccquus et miseris Iargus. Debiloribus scrihentis.
[luis] vel in tc pcccantibus culpas ignoscc, ul tibi II Dccem prcccepta sunt Legis, quce dala sunt in dua-
ignoscat Dcus.si quid conlra ejus fecisli voluiitalem. u„s labulis per Moysen et Aaron populo Dei (Exod.

» Edit. Quercct. 55, Canis. 5\ ; collata cum cod.
ins. Salisburg. (Apud Froben. epist. 152.)
b ilagcnhario. Scriptor Vilse Ludovici Pii inccrlus
(Toni. VI Iier. Gall. Script., pag. 90, n. 7), Megina-
rium vocat; virum sapienicm el streuuum, gnarum-
que utilitatis et honestalis regice : quem Carolus Ma-
gnus ad Ludovicum, ut ejus consilio ulcreltir, miscrit.
Eginardus nominat Megmherum comitem inier eos
qui Carolo Magno lestamcnlum condcnti adfuerunt.
UASNAGE.
c Apud Canisium : < Veni im sibi pcr tcmporalia
benclacla promereri et gloriam. i
d Edit. Quercet. 115, Canis. 05 ( Frobcn. epist.
153).
c Hanc epistolam ex cod. ms. S. Gcrmai-i cdidit
Lticas Achcrius tom. III Spic. nov. Ldit. p.ig. 521.
Et post illum Bernard. Pcz. tom. II Anecdot. part. i
cx cod. ms. S. Emmcrami, quam contulimus cum
codd. mss. Salisburgcnsi, et binis San-Emmeramen-
sibtis. < Hanc epistolam, ac duas alias (de deeem rer-
bis Legis, et de tribus qeneribns lisiomtm ad Fridugi-
sum) ait Acherius, Alctiiiii nomine insignitas, inter
varia ejusdcm auctoris opuscula nactus sum in scri-
pto codicc pervetusto, qucm dono mihi dedil solers
cl ertidittis bibliogrola Parisicnsis Ludovicus Billaine.
Certone has epislolas Alcuino ascribere debucras?
dicet aliquis. Ila sane, cum cuim cas stylum el ge-
ninm tanti viri spirare animadvcrtissem, ctir non
tribuerem, nihil caus:e fuit.i (Froben. episl. 154.)
' Galticeltulce. ( odd. niss. habcnt : Galticcllute.
Nomcn ascititium ctijusduni discipuli Alctiini.
477 EPISTOL;*. 478
xx). Decem mnas dedit Chrislus utriusquc populi A partibus tribus modis colitur [Codd. »«., colcndt.s
pnedicatoribus (Luc. xix, 13). est] Deus, fide, spe et charitate.
Decem plagis percussa est jEgyptus, ut populus Tria prsecepit Deus Abraham dicens ; Egredere de
Del liberarelur (Exod. xu, 3). Per decem persecu- lerra lua, et de cognalione tua, el de domo palris tut
Uones coronata est Ecclesia Christi. (Gen. xii, 1). Tria promittuntur nobis- resurrcclio,
Decima die mensis prlmi lenendils fuit agnus vita et gloria.
pasclialis, qui immolandus fuit xiv die mensis ejus- Du;e fuerunt tabulx teslamenti , in quibus decalo-
dem. Decima hora [Nona utique] pro mundi salulc gus digito Dci scribcbatur (Exod. xxxi, 18). Duo sunt
agnus paschalis, id est Christus, in cruce emisit pracepta charitalis, qtiae digito Dei, Id est, Spirilu
Spirilum (ilallh. xxvu, 46, 50 ; el Marc. xv, 34, sanclo in cordibus scribunlur fidelium.
37). Duo fuerunt Cherubim in templo : Chenibim mul-
Dccima gcneralione venil diluviuin, et perdidit titudo scieniia; interprelatur ( Num. vn , 89 ; ct
impios (Gen. vu). Post decem reges novissimi lem- /// Reg. vi, 23 seq.). Ideo dua; partes sunt scientia? ;
poris nascitur Anti-Christus, cum quo pcrcunt omnes una est diabolum relinquere, altera Deum diligere.
impii (Apoc. xvn, 12). Una fuit arca, in qua mtindo perennie fideles sal-
Novem lapidibus opertus est archangclus, qui cc- B vati sunt. Una est [sancla Dei] Ecclesia, qua pereun-
cldil de cajlo. Novem ordines angelorum reuiansc- tibus peccatoribus salvantur fideles.
runl in ccclo. Unus fuit transitus Israelilici poptili per Mare Ru-
brum, ut promissam acciperent terram (Exod. xiv).
Octo anima; aalvw factx sunl in arca (/ Petr. 111,
Unum est baplisma, per quod transeundum csl ad
20). Octo beatitudinibus salvantur anima? Gdclcs in
vilam selernam (Ephes. iv, 5).
Ecclesia (Matth. v, 3 seq.).
• EPISTOLA »> CCIV.
Oclavo die in populo [Dci] circumcidendus fuit
AD FRIDUGISUM.
[omnis] masculus puer (Levit. xu, 3). Octavo die
De tribus generibus visionum.
circumcisus est Christus (Luc. 11, 21), per cujus cir-
Trla aunl genera visionum : unum corporale, aliud
cumcisioncm oclo prineipalia viiia deslruuntur.
spirituale , tertium inlellcctuale. Corporale est quod
Septima die requievit Deus ab omnibus operibus
corporeis oculis videtur [Cod. Sal., videre solemus].
«uis (Gen. 11, 2). Septima xtale requiescunt sancii a
Spirituale est quod, remota corporali visione, in spi-
laboribus hujus sxculi.
ritu solo per imaginationem quamdam cernimus,
Seplem cotumnas excidit sapientia ad construen- sicillcum forU, quidlibet ignotum oculis perspicimus
dam sibi domum (Prov. ix, 1). Septem donis sancti ** slatim
. .. ejus
• rei. imago
• /■ .... :-
formatur _:-!... , sed
in spirilu -~j —:...
prius
Spiritus Christus domum suam, id est Ecclesiain, non apparet illa spiritualis imaginatio quam corpo-
confirmavit. ralis allala sit intuitio. Intelleclualc est quod sola
Sex diebus fecit Deus coelum et terram , et omnia menlis vivacitate consideramus, vcluti cnm scriplum
qux in eis sunt. Sex aetatibus omnia currunt hujus legimus : Diliges proximum tuum sicut te ipsum
sjeculi tempora. (Matih. xix, 19). Lilterat autcm corporali visione
Sexta dic creatus est homo de immaculala lerra. lcguntur, et proximus spirituali imaginalionc reme-
Sexta xlate Filius Dci de immaculata Yirgine factus moraiur, et dilectio sola mentis intclligcntia.
est homo. Primum autem genus visionis omnibus notissi-
In quinque libris Israelitico populo Moyses detlit mum est. Secundum a?que omnibus consucliini.
pnccepla vivendi. Quinque talenta Christus ad coelos Tertium a plerisque ignoratum, quia disccrnere nc-
rediens fideli tradidit servo (Mat:h. xxv, 15). queunt, quid sil spirilualc, quid inlellccluale : quaj
215 Quatuor de uno paradisi fonte ad irrigan- duo Apostolus una senlentia et hac brevissima
dam profluunt flumina lerram (Geu. 11, 10). Qtiatuor optime discrevit : Orabo spiritu, orabo el mente
Evangelia de uno fonte, qui est Christus, procedunt npsallam spiritu, psallam et inente (I Cor. xiv, 15).
ad irriganda corda arida, ut virtuttim floribus ver Spiritum occultas significaliones, qua: sunt in Scri-
nent. piuris sanctis, nominavit; etmeiilem manifeslas ha-
Qualuor suiit elementa , quibus mundi ornatus rum inlclligenlias appellavit. 216 Voluil euim nos
maxime constat. Qtiatuor sunt virtules, quibus mi- cum intelligenlia eorum qua: dicimus, vel orare vcl
nor mundus, id est, homo ornari debct. psallere. Unde et in allo loco dicit : Si oravero lingua,
Tribus moJis Adam teutalus est, et siiperatus, id spiritus meus orat, mcns mea sine fruclu est (Ibid. 14).
est, gula, jactanlia et avarilia. Tribus his raodis Hic autem lingua obscuras et myslicas signilicalior.es
(iterum) Christus tcnlalus esl, et vicit viclorem qux solcnt tantuinmodo spiritu ccrni dcsignavit ,
Ada; (Malth. iv). quarum si intelligentiam ignoramus, mcns noslra
Toltis orbis in trcs dividitur partcs, Europam, infructuosa remanct.
Africam, Asiam [Codd. ms., el Indiaui]. In quibus II.cc quoque duo gencra visinnum in Pharaonc et
• Hanc ct priorem epistolam edimus post Lncam bus mss. codd. monastcrii S. Emmcrami ; cl uno
d'Achcri Spic. tom. III, nov. Edit. pag. 322, cx duo- Salisburgensi.
* Apud Frobcn. cpist. 155.
479 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 4S0
Juseph miiabilitcr dislinguunlur (Gen. xli). Illi cnim A ambabus accusationibus in illius sanetissina praesec-
in spiritu futura oslcndebantur, isti in mcute borum tia dijudicari, si non confunderemur de dissensionis
revelalio facta. lliiiis spirilus informatus est ut vide- nota. Quod vero te nesciente perrexi , necessitas hoe
ret, istius mens illuminala cst ut intclligeret. Simili- fecit, non voluntas.
ter et Daniclis excellenlia tentata est et probata, qui 217 Quare oblilus fuisti, fili mi, quomodo cura
el somnium futurorum, quod rex videbat spiritu, lacrymis et inclinata cervice te pro pace et concor-
intellcxit , ejusque inlerpretationem regi oslcndit dia, pro Christi amore prccalus sum, cujus debitor
(Dan. ii et iv). Ideo magis ille fuit prophela qui es omni homini, etiam non rogatus. Et si fratreitt
niente intellexit, quam rex qni spirilu ccrnebat. Sed tuum occidissem, utique ob Chrisli prxceplum igno-
li;rc tria qr.oque genera visionum in illa Scriptura, scere debuisses : quanto magis, dum nihil ei nocui,
qux coram rege Ballhazar in pariete est depicta, sed omnino benefeci. El ob hoc bencfactum in illum,
ostcnduntur (Dan. v). Nam corporali visione rex cer- inimicus factus cs amico tuo. Nec tibi plus est, in
ucbat in paricte litteras perscriptas, cujus nec spiri- regcneratione sancti Spiritus, fratris [Forte, frater|
tus informatus fuit, ut eas, licet videret, legcre po- cjiiam mihi. Et si in prima mansissct generatione, ex
tuisset ; nec mens illuminata intelligere cas. Accessit qua orta est discordia iuter charissimas personas; et
autcm et propheta, qui utrumque ct in spiritu obscu- B in qua plus illuin amas quam me, nec tibi nec mibi
ritatem scriptune perlegcbat, et o*i;sciirissimas ejns esset fratef.
significationcs menlis vivacitate intellexit. Hacc tibi, Revertere, reverterc, licet non pro meo, sed pro
cbarissimc fili a Fridugijsc, citato sermone dictavi, illius amore, qui cum inimici essemus, recancitiavit
ne ignarus hujus tripartita; rationis esscs, qna: om- nos Deo in sanguine suo (Cotoss. i, 20). Sit ille nobis
nibus usitala cst, sed a paucis intellecta b. nunc rocdiator ad pacem, qui fuit anle medialor ai
' EPI5TOLA d CCV. vitam. Si has humilitalis raeae preces dura mente
AO QUF.UDAM IHSCII'1 II M.
contemnis, et nocere cupis (cui pro lesse fas esse ne-
Causam dissensionis a se amolilur, et in amiciliam gare non potcris, nisi palermim i.oinen et m.igislralc
redire postutai. de pectoris tui arcano, vel oris eloquio delere velis ;
Charissimo in Christi cbaritate filio satntcm. quoJ impium esse nemo est qui nesciat, qui bene-
Obsecro ut solitoe piclatis dilectione has palernae ficia cbaiilalis inter nos uni|uam agnovit) tamen eo
devolionis litterulas legere digneris. Cur, dulcissime prolegeute, pro cujus amore haec tam supplicilcr de-
lili , contumeliam dissensionis nostra: in aures pala- posco, credo nocere non poteris. Absalon patreui
tinas milterevoluisli?Ecce ibisonat : < Quid nosspe- suum regno cxpulit, sed seipsum vilaprivavil(fV Reg.
rare debemus de illorum amicitia, qui nec inter *• xve' *vul); et quoJ illa dissensio carnaliter i>eipessa
seipsos fidem vel concordiam scrvare potuerunl? i cst, timeamus ne nos spirilaliter patiamur, si ad cha-
Magis haec potest esse confusio quam laudalio, de- rilatem Christi non reverlamur. Cliaritas puliens esl
speratio fidci nostrae quam confirmatio causae tuae. ad sufferendum, benigna ad prsestandum; non agit
Et qua fronte rcprehendere poleris eum quem toties perperam, id est, non superquaerit fratrem suum in
laudare solebas? Scio quod libi ira tua justa videtur; negotio; omnia sperat, omnia credit (I Cor. xm, i
quia hx>c est natura humani furoris, ul hxc, quid- seq.). Quse raeliora suut, sperare debemus et optima
quid agit vel dicit, justum sibi esse videatur. Irasci- cre:!ere.
inini et nolile peccare (Psat. iv, 5), id est, nolite per- Utinam hsec chartula in locum me apuJ te reraittat
manere in ira. Concessit quod naturse est; tulit quod prislinum ; et si hoc perficere non valeat, vel excusa-
culpse est. Idcirco et Apostolus ait : Sol non occidat tum habeatapud judicem meum; quia feci quoJ po-
snper iracundiam vestram (Ephes. iv, 26). Sccpe me- tui , si oblinere non valuissem quod voluissem. Pos-
lior est defensor quam accusator; quia ille ad pacem sum, possum, credo, pcr eum, qui inspiravit peclus-
defendit, iste ad discordiam accusat. Nec in mea ctilum meum, ut peterem quod pium pulavi. Inspiret
diffiJo causa, licet in prccsentia regis ventiletur. eliam pectus tuum, ut concedas quod deposceris.
Teslis est mihi renium scrutator (Psal. vu, 10), D Conditio vero pacis non puer sit pater dissensionis,
quam fideliter te semper amavi, et quam bene cupivi seJ puer Patcr futuri scvculi (Isai. ix, 6), de quo
de fratre tuo, quem video te plus carnaliter amasse dictum est : Ecce pver meut quem elegi, clecius meus,
q;:am palrem spiritaliter, licet ille de me superbe in quo bene comptacuil animw mem (Matth. xn, 18) :
egisset [Locus corruplus]. Testis cst mihi doninus ut digni habeamur inter eos nominari, et esse pueros,
rcx, Dei cssc causa, an illius pietas prius alterum de quibus antea ille per prophctam pncdixit : Ecce
nominaret, an ego prccarcr. Et non erubcscercm dc ego ct pueri mei, quos dedil mihi Deus (Isai. vm, 18).
• FridugVse. Ita habcnt codd. mss.; secl nulliis du- c Hanc epislolam descripsiinus ex cod. Sal:sb.
bito, quiu legendum sit, Fridugise seu Fredegise, Alcuintim auclorem ex slylo novimus, el ex ordine,
cujus gralia responsiones dedit ad quccstiones dc qucin illa in prajJicto codicc tenet, racdium inter
Trinilale, etc. certas ct indubitatas cjus epistolas. Discipuhim vei-o
b In codice ms. San-Erameramensi in fine hujus illum qui qucrelas contra Alciiinnm ad palatium ric-
rpistoke, ha<c verba addunlnr : Explicit Liber Albini tnlit, cl quocnm in paccm rc lirc cupit, nullo vesligio
Magistri, jussil quem prassul Daluiicus scribere dr- dcprehcndcrc potuimus.
gnum. Baliiricus nempe cpiscopus Raiislioncnsis, 11 Apud Fiobcn. epist. 150.
qdi Adalwino svcccssit anuo 81".
(81 EPlSTOLiE. m
» EPISTOLA CCVI. A tibi, de longinqua rcgionc rcvcrtenli, occurrere, si
AD DISCIPUIXM. tu non tardaveris surgere ct dicere : Pater, peccavi
Reprcliendit illtim ob vitee pervertitatem , et ad emen- in ccetttm et coram te, ideo non sum dignus vocari
dationem liortatur. filiiis tiius (Luc. xv, 31). Et non solum obviare, sed
1 Dilectissimo filio. eliam amplectari, osculari, optimaquc induerc stola
Dulcissime fili , fratcr et amice, cnjus nomen opto et annulo ornare et calceamcntis munire, insuper et
ut cceleslis bibliolheca teneat in xlernum. Olim le dcducere dignabitur in domum dcliciarum suarum,
genui, nutrivi, alui, et ad perfectum virum usque, qua angelicis conjunctus coelibus, bcila xternitato
Deo donantc, perduxi, arlibus sludiose eruditum, sa- et xlerna bealiludine dccar.tabis : Beati, qui habitant
pienlix sole i.luiiiiualum, moribus apprime ornatum; in domo tua,Domine, in saculum tacu.i laudabunt te
ila ut tuam laudem tota penc decanlet regio [Codd. (Psat. i.xwiii, 5).
ms. Satisb., Britannia], et latior cst fama nominis <= EPISTOLA CCVH.
tui quam noiilia faciei tuae. Hujus ego tibi decoris AD FILIUM PRODIGCM.
devotus, Christum oblcslor, adjutor exstiti, el pro Rcprehend.l discipuli pervertot morct, et ad emenda-
virium mearum portione le, si non idoneus, tamcn ttonem vilw provocat exemplo cujutdam nunc cpi-
voluutarius, sicut polui, cl adhuc abscnlcm obuixc B tcopi, otim sui condiscipuli.
rirationibus proseqnar, quem quondam prxseulem d Filio prodigo Pater lugens salutem.
sacris disciplinis provexi. Sed per ejus te misericor- Qtiis dabit capili meo aquam et fontem lacrtjmarum
diam inlenlius deprecor qui nos rcdemit , illuminavil oculis meis (Jer. ix, 1), ut plangam, non imaginaiiam
et exallavit, et sux agnitionis participes efiecit ne civitatem Chaldxa perilurani flamma, scd aniroam,
charitali me;e, qux nic non sinit tacerc, irascaris, iuiaginem Christi inclytam , ct infiuiia perniaiisuraiu
ti aliquid durius tccum loquar. Urgel enim me pater- selernilate? Hcu! beu ! infclix aniuia ! ex prctio san-
nitalis afTeclus fari, quod pennigero rumore narrante guinis Cbristi nobilis , sed ex pcccati contagiouc
didici, quia quxdam agis qiuc nec tux convciiiunt ignobilis : quarc dcreliquisti fon.em riia- et fo isti
218 dignitati, nec mcx placent dilectioni : quia no- libi cisternat dissipatas (Jercm. n, 13)? Cislernus, iu
iim faniam claritatis tux n:aculis fuscari nigris, ne quibus non cst aqua salutis, sed vclutabrum porco-
alius tibi debitum subripiat locum, ut sit novissimus rum [Edit., pecoruin]. Quare dimisisli patrcm, qui lc
primus et primus norissimus (Mattlt. xix, 30). ^uid ab iufanlia crudivit, qui tc disciplinis libcralibus iir.-
esl, (ili, quod de te audio, non uno quolibet in an buit , moribus inslruxit , perpctux vite prxceptis
gulo susMrrante, sed plurimis publice cum risu nar munivit, et junxisli te scortorum grcgibus, potato-
rantibus : quod pucrilibus adhuc deservias immun- C rum conviviis, superbientium vanilalibus? Nonne lu
ditiis, el qux nunquam facere debuisses, nunquam es adolcscentulus ille, omnium ore laudabilis, om-
dimittcrc voluisscs [velis]. Ubi est nobilissima eru- nium oculis amabilis, omnium auribus desiderabilis?
ditio tua? Ubi cst clarissima in Scripluris sacris in- Heu! beu! nunc omnium ore rcprchensibilis, om-
dustria tua? Ubi morum exceUenlia? Ubi animi for- pium oculisexsccrabilis, omnium auribusdetestabilis.
litudo? Ubi timor geheniue? Ubi spes gloikc? Quo- Quis le sic subvertit, nisi ebrielas et luxuria? Quis le,
nio.Jo illa pcrpelrare non boirescis, qux aliis probi- formose puer, filius Ecclesise, venerabile luinen, per-
bere dcbuisses? Couvertere, obsecro, Ltra animum suasit porcos pascere, de siliquis eorum edere? Surgc,
tuum [Cod. Sal., in te], et dic cum propheta : Quis fili , surgc et revertcre ad patrciq luum , et dic sa>
dabit capiii meo aquum et fontem lacrtjmarum ocutis pius, non scnicl : Pater peccavi in cojlum el coram te,
tneit, ut plangam die ac nocte (Joan. ix, 1), non et ideo non sum dignus vocari filius luus (Luc. xv, 21).
Jemsalcm Babylonio ignc usturam , sed animam Adhuc ntod.cum 219 Inmen est in te, curre, dum
Sodomitanis flauunis arsuram. Per singula momenta lucem habes, ne modo mtetnoe perditionit tenebrw le
properat dirus exactor, qucro nullus vilarc polcst. apprehendant (Joan. xn, 35). Crede in perpeluam
Quid respondebis tunc aequissimo judici tuo, si nunc miscrationis lucem, ut filius lucis fias. Pius est Pa-
non corrigis foedissima facla tua? Obsecro te, dilc- ter, statim occurret rcvertenti tibi, et in amplexus
ctissime fili, pcr terrorem illius juiiicii , quoJ onmes tuos ruet. Slolam primam tibi aflcrrc jubebit, etan-
suliirc cogimur, ul ab hac die, qua hanc pcrlegas nulo imagiiiis sn;c dcxleram dccorabit tuam. >o!i
pagiuulam, intimo dolore dictalam, pura charitate diulius per veprcs viliorum vclul ovis pcrdila ober-
conscriptam, sancta fide sig.llalam, conslanti animo rarc, seJ revertere ad cum qui nonaginta novem oves
incipias calenam hujus diabolicx siiggcslionis et im- in coclesli altitudine dimisit, ut unam, quae in teni;
jii.e consensiouis disrumperc, et procul a te abjicere, erravit, invcniret, reportaret, el collocarct cum cx-
quatenus puras et liberas manus ad Dominum Deum teris ad gaudium angclorum in ccclcsli palria (ilatlh.
luum Icvare valeas (/ Tim. n, 8), qui prxslo cst xvui, 13; Luc. xv, 4, 7). Cogitans cogita, quanta sil
• Apud Mabill. episL 9. collata cum binis codd. nia vocatnr. Ad cumdem puto, perlinent sequenles
Salisburg. etS. Emmerami. fApud Froben. cpist. 1 57.) dux epistolx, et carmen De Cuculo.
* Dilectissimo filio. Osulib fortassis, qucm Alcui- « Quercet. 103; collata cum codd. mss. Salis-
nus nb moriiin pravitatem sxpius corripuil, el ul se burgensi et S. Emmerami. (Apud Froben. epist.
corrigerct, monuit; prout narratur in Vita Alcuiui. 158.1
IUuui Brilannum fuisse constat cx cod. Salisb., in quo >' hitio prodigo. Hoc nomine Osulfum nolari ctiam
regio, ci»jits iiiitium bujns epislohc memirit, Britan- Mabillonio videtur. Vid. epist. priorero.
4S3 B. F. ALBISt SKL ALCUIM OPERUM fARS I. Ui
Ixlilia angelorum supcr unum pcccalorem pcenitcn- A et patcr : fiat vobis nunc quoquc una eoncordia, et
tiam agcntem, et quam pius et inisericors sit ille, unuon salutis lux consilium, eiuna ecclesiasticx pie-
qui ail : Nolo morlem peccatoris, scd ut convertatur et tatis lialilatio. Seio illum tuis multum gaudcre profccti-
vivat. Et itcrum per prophelam inquil : In quacunque bus. Noli preces patcrnas contcmnerc, noli lacrym: s
die cowersus fuerit peccator, vita vivet ct non morie- magislerii ntci negligere. Consolare me de lua salute,
tur (Etech. xxxm, 11, 12). ne diabolus glorietur conlra me in pcrditioue tua.
Noli fili, noli vocantem spernere, nec miserantem Ego le lilium charissimum nutrivi, alui, erudivi.
[Cod. Sal. el S. Emmerami, miserantis] negligerc Non sis mihi in confusionem et libimetipsi in conlu-
pietatem. Uecordare xlemorum nammas tormenlo- mcliam, ct coxtaneis luis in opprobrium : fac virili-
riiin, vcrminm vcncnatos dentes, frigoris immen- teret conforiarc in Doinino, et vince omncs adver-
silalem, plangenlium luclus, immitissimas torlo- sarios tuos pcr cuni qui ait : Conjidite, cgo vici
rum facies [Cod. Sal. elS. Emmerami, lormentorum mundum (Joan. xvi, 53); ut gaudium nitum plcnum
faccs], infinita miserix spalia. Considcra item bea- sit in le, et gaudium tuum nemo tollal a tc. Filius
tissimas angelorum cohorles, gloriosas sanctorum sapiens gloria est patris. Non tantum mihi, qui te
turmas, el ipsius omnipolentis Dei ineffabilem bea- genui, gaudium facies incfTabilc, sed cliamjuxta
tam visionem, qua sancti fruituri sunt in xternum. B 220 evangelicam parabolam, quam paulo ane in
Adhuc polcris illa devitare tibi, ct ista eligere. Ad hac eadem epistola proposui, omnibus angelicis sau-
illum linem impiorum limiria ct iniquitas perveniet dium facies dignitatibus. Noli subtrahere illoiura
tua : ad istam itaque sanctorum gloriam et laurla- lxtitix et lux bealiludini. Si modo in prxsenti fa-
bilem bcalitudincm conversio [Cod. Sal. et S. Em- cias illos lxtari in tua pccnilciitia, cum illis in gloria
merami, conversalio] tua et pccnilentia poteril, Deo tribuel te Deus Ixtari in xternum.
niiseranic, pervenire. Suflicit tibi prxleritura lem- Hxc tccum maneat chartula, ct sxpius legalnr,
pus in luxuriis et deliciis transactum. Rcsipisce ali- douec perficiatur [Cod. Sal., perficiat] quod optat
quando ab hac perditione lua, et diabolicx sugge- qui diclavii illani. Credo facicns faciet Dcus quod
st oni noli diutius o.')tcmperare. Sed confitere pcc- paterna charitas quxrit in filio. Sed tu noli tardare
cata tua, et in spe venix popnilenlirim age. Quis scit, converti ad Deum, quia ncscimus quid ventura pa-
*t convertatur et ignoscat Deus (Joel. n, 14)? Multx riat dies (Prov. xxvn, 1). Dcus hodiernam recipit
sunt enim miserationes illius, et infinita pielas certissimc poBnitcntiam, sed long.evitatem prxscniis
super eos qui peccata sua plangcrc curant, non atl- vitx non promisit. In dubio ultimi diei nos dereli-
dere; ahjicere fascem iniquitatis, non angerc crimi- quit ut semper paratos inveniret cu.n bonorum laiq-
nosinn onus. ** padibus meritorum obviaresibi.
Memento latronem in cruce pendcnlcm, et Niut- b EPISTOLA CCVIU.
vitas in cinere scdentes, et impium Manasscn rc- All l:l MDI.M.
gem de Bahylonia revertenlem captivilale. Sicut Deplorat discipuli perversos mores, et illum ad meliora
illis pielas divina post pccnitentiam miscrata fuit, revocare conatur timore gehennw.
ita et libi erit ccrtissimc, si in illum lola intentione ' Charissimo Ulio.
cordis, et conversione vitx, et posnhentix lacrymis Quem sero genui, ct cito dimisi. Nec bene sb-
revcrtere vis. Vide condiscipuluui tuuin, qui omni lactatus raptus est ab uberibus meis. Iniinicior quam
dcvolione cordis Deo scmper adhxsit, et modoepi- noverca, tenera de paterno grcmio per libidinura
scopiilu prxsidet noljilissimo *, omnibus amabilis, vorlices caro rapuit. Ileu, proh dolor! quid faciam,
hudabilis et dcsiderabilis. Tu vero, miserrimc, er- nisi plangam pereuntem, si forte calidis lacryma-
rabundus per vitiorum frutcta, ncmini honorahilis, rum fomentis resuscitari possit. Vx carni, qux non
scd omnibus reprehensibilis. Memento quanto fuisti timct sulphureos quinque urbium ignes, vel pcenx
clariorindonis, meliorinerudilione, acutior in scnsn, infernalium tormcntorum flammas Stringe teipsum,
ct omni ecclesiaslica doclrina prxcelicntior. Sed D obsecro, hiijus timoris catenis, et tenla quomodo
nunc quasi tugurium in vinea dereliclum, vulpibus vel unam ardoris scintillara sufferre possis : et co-
ct feris habitatio, qui depascere solent vincam Chri- gita quid sit, si totuni corpus xlerno crucietur in-
sti. 111« vero tuus quondam compar et erudilionis cendio. Rcspice tandem, ct noli consentire ei qui
parliceps, templum Dei vivi, et sancli Spirilus ha- libi talia parat incendia : scd magis castiga tcipsum,
bilatio, Deo dilectus cl hominihus, xlernas sibi in et paternis acquicsce obsecrationibus : el Dci ocu-
coelo quotidic prxparat mansiones, dum tu terrcnas lis te semper prxsentem essc cognosce, et anle
sequeris fccditales et lugubre pcrdilionis ilcr per vi- sanctorum angelorum aspcctus. Erubesce in con pe-
tioriim prxcipitia ruilurus recurris. clu illorum facere qux borrescis in conspectu cti-
Surge, obsecro, lili mi charissime, surge et vade juslibct hominis perpctrarc. Scio quod judicinm
ad fratrem [tuum ], de quo anle dixi, quia vos unn credis omnibus csse fuluram, cl te credis inter illos
genuil Ecclesia, una erudivit disciplina, unus instruit esse qui talia egerunt quaiia tibi qnotidie diabolus

» Si bic filins prodigus in Anglia qnxrendus, Alcuini fuit, npte inlelligi possnnt.
nroul ex epistola priori conjicere licet, tnnc isla de »> Quercet. 114, Canis. M (Frobcn. 159).
Eanbaldo episcopo Eboracensi, qui dLscipulus qnoqoe « Charissimo filio. Osulfo. M*u»-J..
ifW FJPlSTOL.tf. m
suadet. Eccc hcri fecistl volunlatem carnis ms A ravit Beus pcriculis. Iilnm ama, cl ad cjus miseri-
hodie vadis in Incendium ignisxlerni. cordiam convcrlere, ut deleantur delicta tua, et me-
» EPISTOLA CCIX. rearis locum refrigcrii, lucis ct pacis recipere cum
AD AHICIH. snnctis Dei. Meique mcmor cum Dco scrvientibus,
Comeenum ad meliora, hortalur ad conslaniium. pro tcquc iiitercedcntibus, valcas perpetua prosperi-
Dilectissimo amico lotius prosperitatis pnesenlis tatc, dulcissime amice.
et seternne bcaliludinis perpetuam salutem. * EPISTOLA CCX.
Magna mihi laelitia est de bona voluntato vestra COMMENDATITIA AD AMICOS.

quam audivi a fratrc nostro Benedicto in vobis csse. Commendatitia cujusdam presbyteri Fordradi ad
amicos.
Opto, alque Deum deprecor, ut citius cum omni Fraternae dilcctinnis f amicis per diversas nomi-
convenicntia perflciatur. Scriptum esl cnim : Ne
num dignitates, Albinns conservus in Christo vesler
tardes converli ad Dominum Deum, quia nescis quid
saluiein.
ventura pariat dies (Eccli. v, 8). Erue le de harum
Licet tcrrarum longinquitas diversas Cbrisliano-
carcere iribulalionum, quae in hoc mundo Cdelium
rum faciat habitationcs, lamcn sanctx charitalis
animos lorquere solet, sicut scriplum cst : ilutta;
socielas, sub uno paslore Cbrislo, unum cos facit
tribulaliones justorum ; ul quod sequitur libi evenire B
esse gregem. In cujus fiducia vestrae picali per pre-
merearis : Sed de his omnibus liberabit eos Dominu»
catorias nostrx parvilatis liltcras hunc presbyte-
(Psal. xxxi ii, 20). Et cave diligentissime, ne qua le rum, d Fordradum nominc, diligentissime com-
aratru.n Domini tenentem iujustitia rctro revocet.
mcndo, ut dileclionis vestra; juvainine sulfultusfa-
Nemo miles sarcinis alienis onuslus ad hella bene cilius sanctx peregrinationis viampcragat, et vestrx
procedit, nisi armis tanlummodo victricibus, vel ad
bonitatis merccs anteoculosomnipolentisDei 221-
defensionem sui, vel ad lsesionem adversarii. 267dd augeatur. Qui esl via, vita el veritas (Joan. xiv,
Omnia quse vobis neccssaria videbantur mibi fidc-
6), vobis viam veslrae salutis ostendere, et veritalem
lissimo fratri Benedicto dixi. Loca adjutorium ct
[Edit., requiem] ajternoe glorise tribuere, et bealissi-
animi conslantiam [locus corruptus]. Sed scire dcbes
mam vilam concederc dignctur. [Proficientein le, cha-
quod in omni loco ubi hominum conversatio est
rissime frater, divina auxilietur gratia in xternum.J
p!u; imorum, ulrumque ct boni et mali inveniuntur :
• EPISTOLA CCXI.
Sed sapiens animns utrorumque utatur magisterio ,
AD OMNES AMICOS.
id cst, nl malorum caveat malitiam, ct bonorum se-
Commcndalilia Noroberet presbyler' peregrinantis ad
(jnaliir juslitiam. Mens rationalis qux homini data amicos.
cst, disccrnere debet quse sint cavenda, et quaj sinl C Omnibus in Chrisli charitate amicis, humilis lcvita
seqiienda ; nec multum de loco diflidere, vel etiam Alcuintis salutem.
confldere, quia si locus adjuvare potuisset, nunquam Ubicunque iste presbyter, Noroberel [Al., Norbet]
angelus de coelo cecidisset, vcl bomo in paradiso po- nomine, in vcslram pcrvcnerit prxsenliam, obsccro
situs peccasset; sed regnum Dei, ut ipsa Yeritas ait, ut benigne cum suscipere dignemini, in quocunquo
intra nosmclipsos quserciidum est (Luc. xvn, 21). El ncgotio vel ncccssiiate opus habcal. Certissime IXum
Psalmisla : Timete Dominum omnes sancli ejus, quia hubebiiis bonilatis vcslrae remuneratorem, qui di'
nihil deest timentibus eum (Psal. xxxm, 10). Timor cturus crit in di2 judicii : Hospes eram, et collegislis
Domini peccare velat, dum homo ubique Dei sibi me (Malth. xxv, 55). Et si mea quiJ parvitas poterii,
pnesentiam agnoscitet timel, quia quiconscium ha- vobis graliarum acliones in quantalibet causa repen-
bet cogitationum, verborum, vel opernm suorum, derc, studiose et fidelitcr facerc curabo. Hunc vero,
hunc habiturus est et judicem ; ncc eum qnidqnam vel alios pro Cbristi nomine peregrinantes, in sua
effugit nostri, nec aliquid injudicatum dimiscrit, mansione suscipientcm, illuin divina in coelcsli balii-
quia, sicut diclum est, unicuiquc rcddct sccundum tatione suscipiat clementia. Valete, viri fralres in
opera sua. Christo.
Dum tempus habemus, operemur bonum, quia ' EPISTOLA CCXII.
< OMMI-.Ml.XTlTIA AD AMICOS.
posl mortem non cst tcmpus operamli, sed lempus Commendatio ad amicos pro peregrinantibus ad limina
niercedcm rccipiendi. Ilacc cogitans, cbarissime fili, apostolorum.
tui ipsius curam habcln, mcmor dc quantis tc libe- Omnibus venerabilibus viris, et diversarum pote-
• Frobcn. epist. 2M. diclarc potucrit hujusmodi lilteras. i (Alford, Annal,
* Edit. Quercet. 45, Canis. 07 ; coll.ila cum codd. Anglo-Sax. ad cum annum, n. 1.) Scd eae liiicne
ross.JApud Froben. epist. 160.) scrius dari potucrunt, aut Fordredus alia etiam vice
c Fraterna dileclionis amicis, clc. Hacc ct sequen- Komam adire. Yid. eliam notas cpist. 22 (nunc 27.)
tcs du.r cpislolse commendalilix sunt amicorum pcre- ■i<i lntermcdii nuincri omitlunlur propter epistola-
grinaniium, et ad loca sancla tendentium.
J Fordradum. Hoc nomen oiuitiitur in aliis codd. rum intervcrsioncm. Epit. Path.
• Edit. Quercet. 51, Canis. 52(Froben. 161).
mss. < Fordrcdi abbatis, qui ad liinina BB. aposio-
lorum et ob causam sui monasterii Romam venit, f (Froben. epist. 162.) II:cc epist. comroendatilia,
menlio fil in litleris Pauli 1 ad Ecgbcrtum archie- hactenus incdila, prodit ex cod. ms. Salishurgcnsi.
piscopnm Eboracensem, cl Eadbertura regem Nor- Exsl.it quoque in cod. ms. bibiioih. reg. Paris., qiiam
tbiiinbrke anno 757, ut vidclur, datis. S:'d eo anno indc dcscriptam ad mc inisit D. Licble bibliolhecarins
Alcuinus cjus xtatis vel auclorilatis baud fuerit, ut San-Gcrmnncnsis, poslbac copiosius laudandus.
487 D. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERLM PAB.S I. i>.&
statibus digniiatum ct sanctx cliaritalis filiis kumilis A T»d ecclesia peccavil? Quare non memoranl tui ju-
levita Alcuinus sempilernx beatiludinis sahitem niores quam terriLiliter beatus Pctrus princeps apo-
Scimus itaque vestrx bonilalis pictatem pro Cbri- slolorum vcnditores gralix in primo hujus hxresisin-
sti amore et futurx glorix relributione peregrinos et ventore percellit, dicens : Pecunia tua tecum sit in
bospilcs et maximc eos qui pro ecclcsiastica neccs- perditione (Act. vm, 20). Deprecor, clcmcnlissime
sitale vel pro salute animarum suarum, sacra san- Pater, in ea charitalc qua Dcus nos conjunxjt; et in
ctorum aposlolorum hmina visitare solent, benigne ea fitie qua condiximus, nc qujd novi millasin ecclc-
suscipere. Qui hos rcccperit in domo sua, Chrislus sias sancti Martini et in rcs illins. Potcns esl sanctus
cum rcceplurus erit in gloria sua ; quia [ila] in la- Martinus apud Deum defcndere rcs suas, si ncccsse
libus Chrislus receptus erit ; ut ipsa Verilas in esl illi clamare ad Dcum. Dimitte, si placeat, et si
Evangelio ait : Hospes {ui et suscepistis me (Matth. fieri possit, sic esse ecclcsiis Chrisli, qux sunt in
xxv, 35). Tamen pro porlitoribus charlulx hujus ego immunitate sancti Martini ; et in parochia veslra, do-
Alcuiflus fidelis vester amicus, o Patres optimi et nec colloquamur. Quidquid tnim juslum cst tuam
fratrcs sanclissimi, et filii dilcctissimi ! veslram sum- rccipere ab eis auctoritatem, non rcnuo.sed omnino,
mopere depreccr charitalem, ut benigne eos susei si libi obedienles non erunt, ego tccum cpnstringo
piatis, in quocunque ncgotio vel necessitate illi opus B eos; ad tuam enim synodum venire debent, et ralio-
habeant. Habetis Ddom remuncratorem, meque debi- nem reddere de olTiciis spiritalibus, ct tu gratis dare
torem secunduin opportunitatem teniporis, ut ve- illis qu;c Dei s-.int, sicut ante prxdisi, Domino Jesu
slrx voluntati salisfaciam in Christo. dcmandanle ul gratis spiritalia dona dentur ab om-
» EPISTOLA CCXIII. nibus; et majorem tibi prospcritatcm prxstat inter-
AD b lUGANBERTIJSI EPISCOPIM. cessio sancli Martini ct sancti Aredii , quam illorum
(Annoinccrto.) concilium qui hanc hortantur cxaclionem et tribiita
Conquerilur de novis exactionibus , quibus ministri solvere : cl si aliis facere voluisses, nunquam Umen
episcopales vexabant prcsbijteros in ecclesiis tancti nostris hanc ncccssitatem imponere te velle putavi,
Marlini servientes. proptcr amicitiam inter nos coiuiictam.vcl magis ho-
Dominovencrando, nob'sque Christi amore colendo
norcm sancti Martini, qucm Dcus lanta honoravit
Ragerbcrto cpiscopo, Alcuinus levita salutem.
aiictoritate, ut omnibus auxilium sanctis suis inter-
Memor condiclx amicitix inter nos quantam mihi
ccssionibus prxstare polcrit. Incolumem et feliceua
fiduciam prxsiat aliquid scribendi ad vos, quod no bcatitudinem luam, recleque prxdicanlcm <ii\iu.i
bis ex ulraque parte neccssarium videtur. Diclurn
clemenlia protegere et exaltare dignetur, domine
est mibi, quod vestri juniores aliquam novani con- C sanctjssime.
sueiudincm mis:ssent super ecclesias et preshyleros
sancli Martini: Imo et de vobismelipsis dixerunt; « EPISTOLA CCXIV.
tamcn de vestra sancliiate hoc non credebam, xsli- 1D MFRIDIUH EPlSCOrUU.
mans vos canones optime servare, et maxime Domini
(Anno inccrto.)
nostri Jesu Christi evangelicam sententiam, ubi ait :
Gratis accepistis, gratis date (Matth. x, 8). Dicunt Memoriam sui in oralionibus exorat ; Bevediclum a se
digredienlem commendal.
enim : vestri missi mandassent presbyteros nostros
Dilecto Palri d Nifridio cpiscopo Alcuinus salu-
de pane modio cl dimiilio: de vinomodio; de an-
nona ad caballos modia qnatuor, casios 6, ova 100, tem.
pisces el orlo et legumen adsuflicienter ab unoquo- Sit memor mei, obsecro, charitas tua in sacro-
que presbytero ; et si hoc non reddidissent, cx ve- sanctis orationibus tuis cum fratribus nostris. Tem-
stra aucloritale intcrdietum haherent, missas uon pora enim sunt pericnlosa, et solus ille feliciter vivit,
cantare in ecclesiis noslris; ncc etiam alios preshy- qui Deo serviet in charitate perfecta, et fide recta, ci
teros in ecclesiis sancti Martini cantare licilum ha- spe bona, qux sunt summx veritales servientium Dco.
bcre. O ln histua se exerceal sanctitas, ut Deo auxiliante dc
Mirummihi videtur, quaautoritatcccclesiasChristi hujus vilae labore ad perpetuoe quiclis beatitudincni
excommunicare voluisti ; si prcsbyteri pcccaverunt, pervenire mcrcaris.

« Froben epist. 199. chos in ecclesiis exlra dioecesin Turonensem sitis, el

* Conquerilur Alcuinus in hac epislola de
nova atque insolita exactionc quam ministri episco-
palcs inlentabant presliyteris ct ecclcsiis sancti Mar-
tini. ILijiismoili exactiones, qux noraine procuratio-
niiin aut synodalici veniunt, oliin minime, nisi in
c.asu necessitaijs, fieri pcrmittcbant canoncs et de-
creta conciliorum, prout videre est apud Thomas-
sinum Vet. et Nov. Discipliiue Part. m, lib. u, cap.
32 et seq. — Cnjus sedis Raganbcrtus seu Ragerber-
tus (utrumquc enim habct ms.) episcopus fuerit,
raihi incompertum est ; sedi enim Turonensi nulluni
hujus nominis, Alcuini xtate, prxfuisse cpiscopum
reperio ; evislimo vero prcsbytcros illos fuissc paro-
ad raonasterium sancti Mai tini pcrlinentibus ; qiii
tamen visitationi episcopi subjecti fuerant, et in sy-
nodis comparerc dehebant.
c Froben. episl. 202.
d Nifridio episcopo. Est is Ncfridius episcnpus
Narbonensis, qui alibi quoquc Nimfridius et Nibri-
bridius appellatur, qui ui causa hseresis Felicis et
Elipandi, cum sociis Laidrado Lugdunensi episcnpo
et ltenediclo abbate Anianensi missus est Urgellas :
qua occasione Alcuinus eisdem libros adversus illam
hneresin scriptos, prafixa epistnla, inscripsit, de q^i^
suo loco. Vidc not. f, col. 489.
iS9 EPISTOLjE. 190
Fraler vcro a Bencdiclus mca omnia tibi innote- A ut optimo regi optime scrviatur. Qui bona elo«;.t
scere potuerit, quem cum lacrymis dimisi. Tu vero [Forte, eligit, vel elegil] , bona cuslodiat, bona non
cum gaudio rccipias eum ; vos vero ambo laboratc derelinqual, sed pcrpelualiter bona retineat. Parum
quasi boni paslores in grege Cbristi ; nibil hxsitan- est incepisse bona, nisi ut pcrsevcret in bonis, qui
tcs demercedeperpctua, quae dabitur fideliler gre- bona eligit. Quid est laborem frucluosum derelin-
gem Christi pascentibus. Omnes vero episcopos et qucre, et labori infructuoso mancipari? Labor ita-
Patres fratrum nostrorum ex nosiri nominis ofTicio que monachica: vita: fructuosus est ; labor vero sx1-
in charitate et prosperilate salulate, rogantes eos culi infructuosus est. Sine labore nemo vivil in
nostri essememores assidua intercessione, ut de mca mundo; et felix nimium, qui de laborc venit in re-
salute illi mercedem habeant sempiternam. qtiiem, et infelix qui dc laborc venit in toimenta ;
268 "l'"s omncs illos perpetua protectione ru- laborat enim ut male habeat, el non intelligit quid
stodiat el faciat eos in omni opere bono proflcere, ut lacit. Intelligentia enim opus cst in vila, ut sciat
multiplicato talentorum mimero mulliplici reinune- homo ad quem linem tendat retributio laboris sui.
ralione dignielliciantur apud Douin. Vivant omnes et Parvus labor in bono bominc perpelua remunerabi-
floreanl fcliciter in Christo Domiuo Deo nostro. tur quiele. Omnipolens Deus ad multorum salu-
i> EPISTOLA CCXV. B tem voslongaevaprosperilateproficereconcedat, cha-
AD DILECTISSIUOS PATRES. rissimi Palres.
(Anno incerlo.) d 269 EPISTOLA CCXVI.
Hortatur illos ad cliarilatcm el ad labores vita< mo- AD CLMBEllCTLM EPISCOPUU.
nuslica?. Commendat memoriam contractai olim nmicitiw. Ad
Dileclissimis in Christo patribus perpeluam sa- opus pra'dicationis hortalur, nulla swculi poteslate
lutem. aut vanitate impediendum.
Quos flila scmper scquitur charitas, sxpius littera- Venerandoe dignitatis Patri <> Cunibcrcto cpiscopo,
rum sequaturetseries, quiaquoddam est amantis rc- humilis Levita Alcuinus salutcm.
frigerium, sestuanlis animi fcrvorem vcrbis vel lilte- Olim f iu synodali sanciorum Palrum convenlu
ris explicare, quia ve.rba data sunt ad veritatis de- vestra bonitas nobiscum pepigit pacta charitatis,
monstralionem, uli quod cor veraciter concipit, lin- quae propter opportunitatem hujus portiloris liis lit-
gua non fallaciter proferat, ct suum cor frater alle- terulis humilitalis noslra renovarc studeat, ne forte
rius infundat cordi, et fiat unanimilas animorum, in longa absentia oblivionem nostri nominis vobiscum
qiiibusestcommunio
^ cbaritatis;, nam aniiua sinccha- fecisses. Cbaritas obliviouem non patitur,
r , et verilas_
ritate mortuaest, nonhabens divinx Bonitatis ima- u nulla temporis longitudine maculabitur , maxime in
ginem, ad quam creali sumus ; etiam et renovati per lali persoiia ct lam praclaro sanctitatis viro, cujus
bonilatem Salvatoris noslri, qui ail : In hoc cogno- lalissimus melliflui pecloris sinus multitudincm spi-
scent omnes, quia mei disciputi estis, si dilectioncm ritalium congregare amicorum solet ; inter quos par-
habueriiisad invicem (Joan. xm, 35). De cujus dul- vitalis racx nomen aliquem, deprecor, mveniat lo-
cedinc non mihi opus csse arbitror plurima scribcrc cum , et vcstra nobilissima lidelitas quondam , ut
vestrx sanctilali, quam olim didicislis, et habere iu- prxdiximus , proiniltcre non abhorruit : nec non
notuislis. Superest ut usque ad linem iirmum reti- supplici obsccratione, Pater mi ! deposco, ut sanctis-
ncalis, quoniam qui perseveraverit usque tn finem hic simis vestri reginiinis fralribus eamdem de nobis spi-
sahus erit (Matth. x, 22). rilalcm curam babcrejubealis.
Saluta quoque, c sanctissime Pater Infridii fra- Fateor tibi, sanctissime prxsul ! quod venerabilcs
tres nostros servientcssiquidem saneue M.vr.i.i:. Opii- fi-alruin congrcgationes studiosc amavi, quas in illLs
mam vere elegcrunt dominam, ct oplimum sponsum rcgionibus Deo deservire dignis moribus , narrante
ejusdem dominx et reginx ccelorum; et dignum cst fama, audivimus ; licet nobis datum non esset tor-
Fratervero Bcnedictus. Abbas Anianensis, san- I) lonius Annal. libr. xxiv, num. 86, pag. 244.) Igitnr
ctitale celebris, qui sub Carolo Magno et Ludovico ad monachos liujus monasterii hanc epistolam scri-
Pio monaslcriorum, prsescrtim Aquitanisc, discipli- ptam fuisse exislimo.
nam reformavit, ac saipius pr'>pterea aulam atque d Froben. epist. 204.
ipsum Alcuinuin accessit, multaqne necessiludine « Cunibercto episcopo. In Britannia, nt ex verbis :
illi adhxsit;ejusVitam consuleapudMabillonium Act. El nostra celeberrima; insula: Britannia- habitatori-
SS. Ordinis S. Ben. sa;c. iv, part. i.pag. 191 et seq., bus, ctc, colligo. Est isabsduhioKinebertusVentanx
et apud Bollandum ad dicm 11 Fcb. civitatis ponlifex socius Aedilhardi in itinere Ro-
•> Frobtsn. epist. 203. mano. Yide not. Epist. 115. Cuniberli etiam cujus-
c Sanctissime Pater Infridii. Legendum ccrlc A'i- dam nieininil Anaslasius Bibliothecaiius in Vita Leo-
fridii, commulalis in primasyllaba litlcrisi etn,quod nis 111 inter missos fidelissimos ad dijudicandam
frequens esl in vetcribus scripturis. « Is paulo ante causam ejusdem summi ponlificis anno 799 Bomam
annum 778 primus auctor, idemquc prinius nbbas legalos. An hie idcm cum nostro sit, incertum.
fuil insignis monasterii Beaue Marke de Orbione seu 270 ' ^" synodali sanctorum Palrum cenventu.
Urbionc sic dicti a fluvio proximo, quod aliquando Quis hic convenlus fuerit, et in quo Ioco, in Anglia.
Beat» Marix de Nuvaliis, ab amcena valle, in qua an in Gallia celcbralus, pariter igiiotuin est. Anno
situm cst; postrcino BeaUe Marioe de Crassa nuncu- 785 quidam Chumbcrchus episcopus decretis concihi
palur; dcinccps factus fuilarchiepiscopiis Narbonen- Calchulhensis subscripsit. WUkjns Concil. Magw.
sis, ul ex veteri loci Necrologio discimus. > (Mabi!- Britannia' vol. I, pag. 151.
Pathol. C 16
 «91 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPEBUM PABS I. 4.1-2

porali visione illos aggredi ; quera [Forte quae] ve- A viva?, id esl, doclrinae sacra3, sltul iu Evangelio ipsa
stra potcst pietas pro atnore Christi pro nobis loqui, Verilas ait (Joan. vn, 38), suOicienler fluere videan-
nec uUatenus Deus decril in remuneralione veslrae tur.
devotioni , vir optime ! Decet enim sacerdolalem 271 Vestrum est omnibus praedicare vcrbum
dignitalem omnibus se deprecantibus pietatis pne- Dei, omnibus lucere in domo Dei, ut omnes per vos
stare aflectum, absentes sacris orationibus adjuvare, verilatis lumen agnoscant, ct per pascua pcrpeiuae
praesentes evangelicac prsedicationis instantia confir- beatitudinis deducantur. Os vestrum luba dcbet esse
raare. Scis optime quanta necessitas est populo Chri- Dei Chrisli, quia linguae auclorilatis veslrae claves
sliano, ut praedicator verbi Dei non taceat, et nostrae sunt coeli habentes polestatem apcrire el claudere ;
cdeberrimae insulae Britannix habitatoribus , ubi poenitentibus aperire, resislcnlibus verilali clauderc.
quondam multitudo dociorum verba vilae pcrpetuae Quapropter tantae excellentiae vosmetipsos dignos bo-
coniinua praedicaverunt instanlia; sed nunc, pecca- nis moribus eflicite, scicntes laudem esse sacerdolum
lis facientibus, rari sunt operarii in messe Domini : prsedicationis assiduitalem. "Non est ludus saecula-
sed quo rariores inv«niuntur, eo magis necessc est ris sacerdolalis honor ; sed magna diligentia in man-
nt iili qui sunt omnimodis jugi sanctae prxdicationis dalis Dei scipsum exercere debet sacerdos Cbrisl»,
studio ab errore vilaeet superflua mullarum consue- B ut exemplis simul ct verbis populum erudiat Chri-
tudine vanitaturo ad modestiam sobrietatis et casti- stianum.
latis exercitium revocare studeat. Laudabat mecum vestrara bonam conversationein
Non laceat os sanclitatis tuae evangelicae veritatis venerabilis frater « Lullo abbas. Ideo supplcx ego
verba, nec aposlolicae doctrinae seriem, nec sancto- vestrae sanclitali meipsum commendare curavi , de-
rum Patrum mores nobilissiinos , ut multi per luam precans ut jubeatis nostri nominis per vestras eccle-
sanctissimam devotionem erudiantur, et libi multi- sias aliquanlulam fieri rncmoriam. Non pro meis
plex, Deo Christo donante, merces maneat in aeter- meritis, sed pro Christi charilate hacc ipsa flagitare
num. Non potestas regalis, nec arrogantia cujuslibel praesumpsi. Facite exinde, sicut de veslra bona pic-
saecularis sublimitalis tuam probibeat a veritate vo- tate confldo. Deus Dominus augeat vos meriloruni
cem ; non adulatio subsequentiuro , non saecularis graiia, et proficere faciat in omni sanctilatc ct pne-
luxuriae pompa, non deceplibilis auri species, nec dicatione verbi Dei, charissimi el dcsiderabiles Pa-
olla terrenae delcclationis voluptas cor sanctitalis tres.
luae a fiducia studiosi laboris sublrahat ; sed omni- * EPISTOLA CCXVUI.
bus in te lux veritatis luceat , et via salutis ajternae AD ARDBEBTIM.
ostendatur. Pauci sunt hiijus vitae dics laboris, ct fj Bortatur ad vpera juslilia et misericorttue ; lcndnt
qui plus laborat, plus mercedis accipiet ; sed coelestis illius bonitatem , eique commendal causam Litlli
beatitudinis remuneratio temporibus permanel aeter- abbalis,
nis. Omnipolens Deus tuam sanctam et venerabilem Alcuinus sancli Marlini famulus ' Ardberto viro
palernilatcm ad exaltationem sanctac suae Ecclesiae illustri perpetuae beatitudinis salutcm.
mullis feliciter annis vivere el proficere concedat, Audiens veslram laudabilem conversationem, sicut
charissime Pater ! decct veslrae personae, valde me gavisum esse fateor.
• EPISTOLA CCXVH. Tu vero, vir optime, semper qua; Dco placeant fac
AD ALCIIARDUM ET TIFREDUM EPISCOPOS.
aliisque suadeas ut benediclio Dei le ubique comilct
Hortatur illos ad ofjkium pradicalionis implendum. [comiletur], ct proficias in consilio salutis tuae, inul-
torumqueprofcctupopulojustitiasfacicns, pauperilms
Sanctissimis et venerabilibus palribus •' Alchardo
misericordiam, ccclesiis Christi honorcm, ut servo-
et Tifredo episcopis Alcuinus levita salulem. rum Dei inlercessio Domini Jesu clementiae te qtio-
Deprecor piissimam bonitatem vestram, ne parvi- tidie commendet, quia mullum valet deprecatio jusii
tatis me;e litteras praesumptiosas aestimetis. Vestrae (Jae. v, 16), quanto magis plurimorum.
igitur charitalis fiducia casdem scribere ausus sum, n Habelo pauperum curam qui ante ostium convivii
quia humililasChristiananullum spernere debet, scd tui slare solent, quia in pauperibus Christus susci-
omncs benigne suscipere pio dilectionis gremio ; pitur, qui dicturus est in die judicii illis qui eleemo-
quam in vobis opto abundanter per Spiritum san- synam pauperibus diligenler faciunt : Quandiu uni
ctum splendescere, ut flumina de ventre veslro aquac ex minimis fecistis, mihi fecislis (Matth. xxv, 40).
• Frobcn. epist. 206.
c Lullo abbas. Decreto Alhelardi mox memoraio
»> Alchardo et Tifredo episcopis. Hos pariter epi-
scopos in Anglia quaerendos credo. Et revera me il- post inter abbates ad Dammacanam dioecesin perlinenles
los ibi reperisse existimo ; inter episcopos enim, qui Tidfritum episcopum, subscripsit Luua ab.
d Froben. epist. 207.
concilio Cloveshoviensi anni 803 ac decrelo Aihe-
lardi archiepiscopi subscripserunt, nominatur Al- 8 Ardberto viro illustri. In Anglia , quod conjicio
cueardus seu alio nominc Ealehard Elmhamis eccle- ex nomine Lul abbatis, de quo in priori epistola. In
siae episcopus ; Tidfrith Damacae civitatis episcopus. bino diplomate Egfridi regis Merciorum anni 796 pro
Witkins loc. cit. pag. 167 et 168, ubi eliam pag. 152 monasterio S. Albani, apudAlfortum Annal. tom II,
ab Olia rege recenscntur inter episcopos Orientalium ad annum praedictum, n. 5, pag. 678, subscribit rfiii-
Anglorum, quos ecclesiae Lichefeldensi, in archiepi- dam tleardberlus dux. An idem sit ac Ardbertus is*e
scopatum a se erigcndae, subdi voluit. vir illustris, majori indiget examine, quod a mealiis
viris erudilis relinquendum est.
 403 EPISTOL/E. 404
Quos sequitur illa felicissima senlcnlia quam Domi- A lantium arniis ullatenus immisccre conscntias. Fugc
nus dicturus eril illis qui in boc sxculo [Forte deest ad Christum, jacens anle eum clama : Misericordia
ergaj pauperes, peregrinos, miseros el infirmos be- mea cl refugium meum ; snsceplor meus et liberatnr
nignc fecerunt, dicenlis : Venite, benedicli Patris mei, meus , in ipso speravit cor mcum. Valeto in omni
percipite regnum qnod vobis paratum esl ab origine prosperitatc.
mundi (Matlh. xxv, 54). •EPISTOLA CCXX.
Nostri nominis memoriam per ccclcsias ditionis ' AD BF.NKDICTIJH.
vestrx, deprecor, illis ut jubeatis ficri. Gaudeo siqui-
Quemdam fratrem, quem filium suum vocat , chari-
dem de vobis semper meliora audire, sciens multo- lati ; se vero in snruti fluctibus jactatum precibus
rum esse prosperitatcm luse bonitatis pielatcm in illius commendat. Pro herbis medicinalibus gratiat
scrvitio Christi. refert, elc.
Plura siquidem scripsissem dignitati tuse, si (alis Benedieto Patri, utinam in Chrislo benedicto pcr-
cognitio inter nos esset, ut pKesumptiosum non vi- petuam salulcm.
derelur, me subito veslne excellenlia? ingererc. Sed Valde mihi placet fides vestne devolionis et cba-
quod cum Christi charitate scripsi, obsecro ut hu- rilatis in fraircm vestrum et filiuin nostrum, quia
militer legere digneris ; nam 272 prasens hujus in- B amicus in necessitate comprobatur, quo maxime de
diculi porlitor * LuJ, vencrabilis abbas, vestram so- hac vita quisque transiens indiget, ut fratcrna in-
lebal apud nic laudare bonilalem ; ea fiducia has tercessione judicis sui faciem videat clcmcnlcm. Tu
eliam lilteras scripsimus, quem benigne in suis cau- illum, quautum valcas, verbis consolare et factis, do-
sis ut suscipialis deprecamur tali pietate [ifs., pieta- ncc videas quid de illo faciat Deus.
tisj, qualem nobis de vobis referre solebat. 273 Mc vero sxculi fluctus diversis agitat mo-
Opto ul feliciter longaeva prosperitate in hoc soe- tibus; tu vcro cum fratribus tuis, sicut promisisti ,
culo vivas, el post hujus viue tenninum, Deo do- orationibus adjuvare non cessa, nc cujuslibet cupidi-
nante, ad perpetux beatitudinis regnum pervenire tatis vel pcccati mc vorago submergat; causas vcro
merearis, vir nobilissime nobisquc amantissime ! et rationes hujus mei eventus tibi viva voce, volente
i> EPISTOLA CCXIX. Deo, pandara, el quod petisti faciam temporibus op-
AU LEUTFREDim EPISCOPUM. porlunis. Semper mex parvilalis lilterulas vestras
Solatur iltum in tribulalione. dirigere charitati recordor, vestrasque r.iutua vice
Sanctissimo Patri ct amantissimo filio c Leulfredo accipere deprecor; obsecro ut fiducialiler mihi stu-
episcopo Albinus salutcm. deas de vestris profet tibus vel prosperitatibus inli-
Verc falcor quod tribulalio tua torquet animum C mare.
meuni , dum audio le in periculo esse statulum, nec Herhas medicinales quas direxisli, gralanli animo
oflicii lui implere pnsse ministeriura, scd bellalor spi- accepi, ct sicut corporali me sanilate providere cu-
ritalis, bellalor cogilur esse carnalis. Tamen spcm rasti, ita tuse spiritali saluti provideri semper desi-
habclo in Deo, et consolare teipsum in Dei miseri- dero, optans te in eo strenue perficere opere quod
cordia, sperans in illius perpeluam bonitatem, quae coepisti, et B gregem gnbcrnare fidelitcr quem con-
uunquam deserit sperantcs in sc. Tribulatio super gregasli. Nullatciius fatigeris vcl cogitationum desi-
iribulationem incumbit, quia pcccatum super pecca- dia, vel abaliquorum negligeutia. Qui plus laborat,
lum accrescit. Quid vero [inj ea tribulatione quam plus mercedis accipiat. Multum te isto anno prxsenti
patcris agcndum sit, d Benedicto fratri dixi ; quid vidcre dcsidcro, si fieri polest, quia familiaritas hu-
verode me aclum sit, omnia charitati luxille ostcn- militatis vestrx multum animo meo coiuplacuit.
dere potcrit. A^qualitas animorum dulcedinem gencrarc solct dilc-
Deprecemini Dei clcmcntiam supcr nos, ut dirigat clionis, et si disparia sint operum merita, tamen par
vias noslras , quod sux bonx voluntali placeat, et polest esse desiderium salulis; nam infirmus suara
nobis ad pcrpctuam proficiat salutem. Nec te bel- desiderat sanitatem, sicut et medicus, licet il!ea:gro-
Lul vencrabilis abbas. Vid. notas prxrcdcntis cpi- multa cl familiari usus est amicitia. « Is enim audiUi
siolae. expertaquc viri Dei sanciiiatis fama, inviolabili so
«■ Frobcn. epist. 208. illi charitatc conjiinxil, ila ut ex suis epislolis ei
' Leutfredo episcopo. Leidrado, abs dubio episcopo saipe directis, aggregatis in unum, unus conficere-
Lngdunensi ; varie enim hoc nomen a scriptoribus lur libcllus, i ut testatur Ardo seu Smaragdus loc.
veteribus minus accuratis exprirailur ; Laedredus cit. Dolendum vero maximam epistolarum hic me-
vocatur in cpist. 2, Liobradut el Liodradus in epist. moratarum parlem intercidisse, ncc nisi duas hasce
89, alibi Laidradus. in cod. Harleiano repcrtas superesse.
* Benedicto fratri. Abbati Anianensi , de quo in * Gregem quem congregasti. In monasterio sciliccl
seqiientibus epislolis ; a quo Laidradus viginti mo- Anianensi, quod sanclus Bencdictus suis impcndiis
nacbos accepit pro raonaslerio lnsuke Barbarx a se excilavit: < E monasterio siquidem sancti Scquani,
fundalo, ut testatur Ardo seu Smaragdus in Vila ubi capitis comam deposuit, et veri monachi habitu.11
ejusdem sancti abbalis, num. 36 apud Mabill. Act. sutnpsit, egressus, postquam annos aliquot in cella,
SS. sxc. iv, part. i, pag. 203, prope Anianura exstructa, vixit cum discipulis suis,
• Froben epist. 209. grande cmnobiuin, Anianam dictum, xdificavit, cl
' Ad Benedictum. Abbatem Anianensem, fama san- basilicam Salvaloris ac beatae Maria^ nuncupari jus-
ctilatis ac doclrinx atquc reslitutx disciplins mona- sit. > Mabillonius Observat. prxv. in Vi(. S. Ben.
siico-Bcnedicliiia! ccleberrimum, quociim Alcuinus Anian. num. 4.
w5 1). F. ALBIW SEU ALCUINI OPERUM PARS I. W»
lusjaceal el Itte sano vigea. corpore. Tuan. patcn.i- A idcirco studiosius meam 279 pa-viuion. sancti*
l,lsJ' ' , .. „„,..; .:..„ji...c .ncii-ic rnniniptiilarf riirnmus. dnnrecan-
lalem pro nobis inlercedentcm ptus Dcus m omm oraiionibus vestris commendarc curamus, deprecan-
tcs ul noslri nominis habere digneinini mcmoriam ;
bono proficere faciat sicut beata: memoria: e Pater vcster vcnerandus olim
« EPISTOLA CCXXI. mihi perdonatum Iiabcre credimus , quod his liitc-
AD EUMDEM. ris horumque simul fralrum suggeslione rcnovare
Fpistolas mittit regi et aliit a Benedkto tradendas ; sludemus ; quia magnam , ut faleor, f.duciam de
optat sa-pius accipere ab ipso epistolas. Deo servientium intercessionc in cordis dukedino
Benedictus Deus Benedicto Patri benediclionem habemus; quia quod mihi deeslin merilis , illonmi
det aUernam. precibus, largienlc divina gratia, possidercoplamu;..
i> Scripsi epistiunculas aliquas, sicut intelligcrc Quid est quod pia unanimilas sanclae congregationi*
earum lcctione potcris; si tibi dignum vidcaiur. non valeat iinpetrare apud cum qui ait : Vbi duo
Redde singulis singulas; regi vcro suam cum mullis vel tres congrcgati in nomine mco , ibi tum in medio
salutationis^verbis : ct melius mihi visum est te di- eorum (Matth. xvin, 20) ? Quid csl dulcius quam
ccre ejus pieUlidenobisnostraquevoluiilate.ct ttlio Christum sempcr haberc pnescntem ; quam filii Dci
nostro, quam indc Sliquid scripsissem, quia liltcrae B vocari, ipsa Veritate dicente : Beati pacifici, quo
per manus currunt muliomm; verba vero in corde niam filii Dei vocabuntur (Matlh.y, 9)?Ideo pi>rne-
1. . — -.1. .-. »AaUK 1 n aob/Ia ■ f I •' F l " — I .. I . . » / lf r*l»t* 1! (\ \ *) 1 .Ia/I V\ 1 1 <■ ■ I i»

permanent fidoli. Epistolam vero ad fratres noslros cessarium est omnibus, sed magis in sacro ordine
communiter scripsi ; «i dignum quid in ea invcnies, rcgularis vKte degentibus , concordia1. bonum oiuni
jubeam [Forte, jubeas] melius perscribere, et si studio obsorvare, et pacis unanimilatem ; quia qui
quid addendum a*timas, fac secundum consilium , verilalem sanclse pacis non cuslodiunt, dignitaiem
quia sub feslinatione dictata fuit ad rememorandum filii perdcrc cerlum cst : tidete , dixit egregius do-
araicitix jucunditatem, et orationum pro nobis sedu- clor, si invicem mordetis, ne.invicem consummamini
litatem , sicut scis magnum nos babcre desiderium , (Gal. v, 15). Non potest reclc filius Dti dici, qui pa-
rnagnam etiam necessilatem, spemque bonam de il- cem non vult amplecti. Pax concordiam fiaiiun. ct
lorum haberc sacralissimis orationibus. Ubi tu, ibi charitalem copulat proximorum. Pacem meam, dixit
et cgo, et Deus nobisc.m in aslernum. Dominus, do robis, pacem meam relinquo robis (Joasi.
Secundum opportunilatem portitoris saepius litterx xiv, 27), id est, in pacc dimisi vos, in pacc invenian.
veniant, ncc rusticilas, de qua le cxcusarc soles^ vos. Proliciscens voluit dare , qua: desiderabal rc-
charitatem tacerc faciat, nc minus flamma lucesc.it diens in omuibus iuvcnirc.
illius, sed fulgeat in charlulis, quie in corde perpe- C De hac pia: pacis bonitate idco diligentiiis suggero
tualiter incensa ardet. Vadens vadc, Deo miserante, vobis, charissimi fratres, quia maxime fraus diabo-
cnm omni prosperitate. Videat te oculus meus, ante- lica raurmurationis sagittam inler fratres inimillere
quam rooriar, non semel, sed sa:pius, donante Deo solet, sciens pcrfectam ibi non csse cbaritalcm, ubi
semper in ajlemum valeas. murmurationis tclo charitatis unanimitas vulneraliir.
278 c EPISTOLA CCXXII. Charitas est quoniam cooperit mullitudii.cm peccatn-
d AD IIILLIRIESSES FIUIRES. rum (/ Petr. iv, 8), sine qua ctiam peccata non
Commemorat famam bonm illorum conversationis : dimiltuntur : quam beatus Aposlolus in tantuin lau-
precibus eorum se commendat : Iwrtalur ad mu- davit, ut nec martyrium , nec sa:cun coiilcmplum,
tuam charitatem et pacem. nec flammarum inccndia sine illius bonitate prodesse
Religiosas congrcgationi sanctissimi Patris Ho- testetur; In hoc enim, inrmil, dixit Dominus Jesus,
norati, Alcuinus diaconus salutem. cognoscent omnes, quia mei discipuli eslis, si dileclio-
Congaudeo multum de oplima fama convcrsationis nem habueritis ad invicem (Joan. xiii, 55). Omnis
vcslra:, el regularis vilae observatione, et pia: pacis obcdientioe, vel humilitalis subjectio in monastciiis
unanimilate, quam testimonio nostrorum vel aliorum charitatis muniminc roborari debet, qiue «inc simn-
audivimus. Sed certius horum fratrum relatione lationc falsse cxtrinsecus ostenlationis in corpore,
ojwic bonuin, sicul desideramus, de vobis audientes, fieri necesse est; sed cx corde diligere nos dcbomus,

<■ Froben. cpist. 210.
274 b Scripsi epistiuneulas quasdam. Ex his so-
hiii) mcmiiiil epistote cujusdam ad rcgem, et alterius
ad fralres. Tres snpersunt cpistole ad abbates et
monachos Golhise, nimirum 152, 153, 154. Insuper
el ad illos per bealum Benedictum misit libellum ad-
vcr&us hajresin Fclicis , in illorum solatium et confir-
mationem /iddcaJAo/ictf.proutlcgiturinepislola 152.
An dc una ex bis, an de alia aliqua epistola , adhuc-
dum latente, loquatur, ex hoc loco erui haud polcst.
Fortassis hac occasione etiam misit epistolam ad
Leutfredum inox anlea exliibitam ; el ad an.icum
nuiic exhiliendam, quas proplerea liisce ad Bcncdi-
Cti.m jungere placuit.
f Apud Frobcn. epist. 210'.
<i Ad ttillirienses fratres. Ila quidem hic titulus
legitur in cod. ms., sed ex sequenti inscriplionc ma-
nifestum esl, legendum csse, ad Lirinenses. In insnla
siquidem Lirinensi illud monastcrium est, seu i!!a
cougregatio, quam initio sxc. v ibi fundavil, atquc
vita; sanctiiate illustravit sanctus Honoratus episco-
pus Arelatensis : Lirincnscs monacbi aliquotics de-
votionis causa venerunt ad S. Marlinum, proul ex
epistolal90et ex sequenli conslat. Sicpius quoque
Alcuinus cum illis egit per epistolas ; et exemplar
quoque cpistola; 90 de Hispanorum variis crroribiis
dirigi a Lugdunensibus voluit.
• Patcr rcster. An Teotgarius, ad quem epistola
sequens, an lnijus anlccessor aliquis, incompcrlum
Inbco.
 497 EPISTOL.E. 498
«pereque oslemierc, quoJ in cordis tlicsanro recon- A pro illis, nl recipianlur in locum suum; et ego man-
ilitum habcmus. Angelicam vitam vivil in tcrris, qm ilavi illis lirmiter, lacere apud omnes homines dc
pacifica charitalc, ct sancla dileclionc viverc intcr causa negligcnlitc suae, nolens aliquid foras venire
bomines studcl; etquod hic cx parte habere incipit, a sanctissima congregatione veslra, nisi oplima qua>
iii beatiludinc coelesli plcnitcr possidcre gaudebit. que; quia multi sunt rcprehcnsores vitae nostrae ma-
Ujcc est optima pars, quae non auferctur ab co, qui gisquam scctatores, cupienlessua criminosa peccata
vestigia Christi in charitalis oflicio in hoc sxculo monasterialium reprehensione abscondi. Scd quidquid
omni studio amplecti intcndit. Intcrccdcntcm pro secus agamtis.quam rcgularis vila definiat, remaneat
populo Chrisliano sanctitatem vcstram divina cle- apud nos tantum, et reconcilietur, ct in concordiam
incntia cxaudire dignclur, dilectissimi fralres. revocetur grex Chrisli, ne gaudeant inimiei super
nos. Non est homo qui non peccet; et bonum est
280° EPISTOLA CCXXIII.
errantem ovem rcvocare in ovile Chrisli, ejus exem-
b AD TEOTGARIUM ABBATEM ET FRATRES, QLIBliS PRli-
plo qui de ccelo dcscendit ut ovem perditam require-
ESSE VIDETUR.
rel in lerris.
Remittit fralres ad S. Martinum peregrinanles cum Patientiapraelatorum salus debetesse subjcctoruni.
epistola : veniam illis ob inobeaienitam et negli-
gentiam exorat. Erranles op:<it revocari, non B Mclius est ignoscere delinquentibus quam expeilere
abjici. peccantes; quia si tantum justi remancnt et sani,
Sanctissimo Palri Teolgario et omni Deo elecUe forsan solus paslor solus remanet absqne grege. Quid
ctiain et bcneJicta; familiac, Alciiinus famuhis sancti si ipse pastor peccat, quis remanel in loco Dco con-
Martini cum fratribus in ejus monasterio Deo deser- sccrato? Memores debcmus cssc apostolum Joannem
vicntibus, pcrpetux beatiludinis salutem. diccntcm : Quia si dixerimus, peccalum non liabemus,
Misi vestra; pietali per Sizimarium fratrem vc- nosmetipsos seducimus, el verilas in nobis non est
slrum verba salutationis, et nunc iterum secundo (I Joan. i, 8). Sed si agnoscimus peccatores nos esse,
cadem rvpelere propter opportunitatesi horum fra- et confllcmur iniquitates nostras, cum Publicano di-
irum, qui vcnerunt ad nos, ut sc commcndarcnt centes : Deus,propitius esto milii peccatori ILuc. xviii,
sancti Martini intcrccssionibus, idem repctcre fas et 15), habemus advocatum, id est, propitiatorem Do-
necessarium esse visum csl;nnde et has litteras minum Jesum apud Palrem, qui semetipsum Iradidit
vobis dirigcre stndui, quia praefato fratre abcunte pro peccatis nostris (Tit. n, 14), ut nos redimerct
magna me febrium molestia fatigare coepit. Unde in sanguine suo, et acquirerel Deo populum acce-
ebnixius deprecor clcmcntiam vcstram , ut me adju- ptabilem.
vare digncmini in sanctissirais vestrse unanimitatis C Haec considerantes, fralres charissimi, rccolligile
orationibus, quia scio vestram religiosam, Dco devo- oviculas errantes cum gaudio , recordantcs ejns
tam sanctilatem multum valere in precibus apud pietalem, qui nonaginta novem ovcs dimisit in mon-
superni regis... dicenle ipsa Vcritate : Quodcunque tibus, ut unam errantcm invenirel; et humeris suis
petieritis credcnles accipietis (Matth. xxi, 22) ; Cre- imposuisset , rcportaretque ad domum gloriae suae,
ilentes dixit, quia impossibile est sine fide placere Deo ut angcli congauderent de ove inventa (Matth. xvm,
(Uebr.n, 6). Quarc calholica intcgritas veslris ma- 12; Luc. xv, 4). Haec omnia in mcnte haben-
neat in cordibus, quatcnus quidquid petieritis in no- tcs ignosciic, ut ignoscat vobis Dcus; quia hacc c<st
mine Jesu, accipere mereamini, seu pro stabilitate viaet coelestis regni culmen; aut non peccare, aut
vilae vestrae ct persevcrantia boni operis usquc iu peccantibus ignoscere. Considera, dicit Apostolus,
lincm; sivc pro amicis vestris, qui fidem habeant dc teipsum, neel tutenleris; alter alterius onerainvicem
vestra bonitale et charitalc. Charitas enim cooperit portate, et sic implebitis legem Christi (Gal. vi, 1,2).
mullitndinem peccalorum (I Petr. iv, %);etqui in Divina vos gratia in charitate obedicntiai et humi-
charitalemanet, in Deo manet, quia Deus charilas est litate scmper conservare dignetur , Domini Patres,
(l Joan. iv, 16). fratrcs et filii.
D 281-283 c EPISTOLA CCXXIV.
In hujus vero charitatis sanctilatc hos fralres ve-
AD FRIDUINUM.
slros, ctiam nostros, ad vcstram pictatem dirigcrc
ruravi, qui oralionis gratia sancti Martini rcliquias Gratnlatur adeptam curam mwiasteriorum SS. Dene-
dicli et Ceolfridi hortatur ui praisit gregi suo bono
visitarc voluerunt; sed et mihi secretissime aliquid exemplo. Precibusse commendat.
de sua inobedientia vel negligentia dixerunt, precan- Sanclissimo Patri d Friduino, olim nolus cl sem-
tcs nos cum sancti Martini pietatc intercessorcs esse per amicus Alcuinus salutem.
• Apud Froben. epist. 217. Tcotgarii cujusdam abbatis mcmoriam quoque exstat
k Ad Teotgarium abbatem. Cujus coenobii abbas in Vita S. Eigilis abbatis Fuldensis, Act. SS. Ord.
fucrit Teotgarius ex hac epislola cquidcm haud satis S. Bcn. saec. iv, part. i, pag. 255, qni anno 819
Hquet ; quoniam vcro mcntio hic fit de fratribus qui dcdicationi ecclcsiae Fuldensis et translationi corpo-
»<l monastcrium Turoncnse venerunt devolionis gra- ris S. Bonifacii interfuit ; sed nec ibidem aliud quid-
tia, el ut se commendarcnl sancli Martini inlerccs- piam de illo habctur, praeler solum nomen. Vid.
sionibus, hinc conjicere pronum cst, ct fralrcs illos ctiara lib. xxvm Annal. Ben., pag. 454, n. 13.
fuisse monachos Liriuenses, quos iu cpistola 212 c Apud Frobcn. cpisl. 220.
(iuinc I!M)) dixit, antc paucos dios illuc vcnisse; ct <i triduino. Ciatiilatur Alciiinus liuic suo vclcri
Tcoiguriuin ftiissc Lirincnsium alibatrm. Cxlerum amico de adepta paterna cura ovilis Chrisli, inona-
499 D. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS I. 500
Audiens paleroam curam ovilis Chrisli vobis dcle- A j„ qu0 modo Deo deservis, vivebanl in conversalione
gatara, multum me gavisum esse fateor, vel dc exal- sancta ; et quam cito rapti sunt de hac vita, qui pri-
latione tantx dignitatis, vel de commoditate boni morum parentum aliquantulum scindebanl slatuta.
operis, quia habes, unde lc sauclis Palribus nomine Rccordnre quam feliccs sunt illi, qui apud Deuni
r.l merilis coxquare valeas. Ideo, sanctissime Pater, gaudent in coelis : hoc non luxuria vilne, non vesti-
diligentius regularem vitam in loco optimo erigere inenlorum vanitas, non sxculi pompa promeruit, sed
studcas ; nec nova te cudere suademus, sed vetera zelus Domini, ct regularis vitx cusiiidia, et major
omniinodis renovare , quia fundator et renovator animx cura quam corporis, et fraterni profeclus
cjusdem raercedis esse possunt apud Dcum. Nou tibi sollicitudo in cliaritate. Facquod [/•'., ul] tibi proli-
per inanes adulationes nomen quxras, sed Deo, per ciathonorprxsenlis horxadfuturi temporis gloriam;
sanctas admonilioncs, laudem. Exemplis sanctorum meique, obsecro, cum fratribus semper memoriaro
Patrum Benedicli el CeolfriJi vivas, quatenus illo- habeas, sive in speciali orationc sanctitatis tux, sive
rum uerita sequens, illorum merccde dignus inve- in generali fraternx interccssionis communione, qua-
niaris. tenus Deus dirigat cursum vilx mex ad salutem ;
Nonpermillas ullatenus vanilates veslimentorum, non solum mei solius, sed, Chrislo Deo donantc, sa-
et luxuriantes ebrietates, et libidinosas voluplatcs B 1|I|em muUorum- Vos ver0 divina c|cmentia cura
iu te, vel in tuis dominarc fratribus , sed onmia ve- om.-iibus fratribus, b bealissiniis aposUilis interce-
stra regulari moderaraine fiant in cibo, potu, vesti- dcntibus, semper in omni bono proficcre faciat, et in
uicnlo et caslilate. Et sicut tu primus in dignitate , omni sanciitate ultiiiuini ex«pectare diem, ut digni
ita primus esto io totius bonitatis conversalione. efliciamini starc antc tribunal Christi , et audirc
Quid crit de grege, si pastor oberrat? Sanitas grcgis beatam vocem : Venite, bencdicti Patris mei, perci-
et multiplicatio, gloria et merces est pastoris. Non pite regnum, quod vobis paratum esl ab origine mundi
te carnalia decipiant, sed spiritalia exaltent. Esto (Matth. sxv,54).
lucerna in domo Dei, et in omni loco forma salutis.
« EPISTOLA CCXXV
Angeli vero visilantes oflicia ccclesiastica et opera
d AD FRATRF.S QUl IN HIRERNIA 1NSHI.A PER DIVERSA
fralernx unanimitatis, te vero in primis stautem, LOCA DEO DESERVIRE VIDENTUR.
284 m primis operauleni , in primis intcrccdentem Ob famam optimm conversationis ad se dclulam Iwta-
pro populo Christiano omnimodis inveniant. Non te tnr : qua? bona ipsorum Palres olim in liritannia,
specialia auri vel argenti pondera decipiant, sed Gallia et Italia gesserint, deprwdical. Hortatur ad
generalis et sancla eonversatio Deo amabilcm effi- vitam regularem ; docet qutc debeat esse vita prin-
cipum, monuchorum, moniaiium et omnium Cliri-
eiant. Sit thesaurus tuus Ecclesiaet ornamenta illius, ^ tlianorum.
non arca singularis. Ne damnet te tua conscienlia Nobilissimis sanctae Ecclesiae filiis, qui per latitudi-
habentem, quod habere non debeas, nedicalur tibi : nem Hiberniensis insulae Deo Chrislo religiosa con-
Medice, cura lemetipsum (Luc. iv, 23). Vel quomo !o versatione et sapientiae studiis 6ervire vidcntur, hu-
alios doceas, qua: tu ipsc non facis? Error vitx clau- milislevita Alcuiiius perpctuaeprosperitatisiii Domino
dit os magislri. Mclius est le Deum habere in arca salutem.
cordis, quam auruin in arca cubilis. Confusio cst Audiens per fratrem venerabilem, vestrce crudi-
vitx lux digilos auro railiare, collum siricis [F. , tionis doctorem , ° Dungal episcopum religiosam
sericis] ornare vestimenlis ; ornet pectus tuum * ora- Deoque placentcm rcgularis vitx vobiscum conver-
riimi sanctitatis, non inanis vestimcntorura cultus. sationem vigere, valdc me gavisum fateor, quod Do-
Melius est animam virtutibus decorari, quam corpus minus Jesus in hoc ruinoso cadentis soeculi fmc Uin-
coloratis vestibus ornari. tos sui sanctissimi nominis laudatores, 285 et
Cogita quam pauci tibi supersint dics, vel quam veritalis prxdicatores, et sanctx sapientix scctato-
longxva prosperitate primi fundatores monasterii, res probatur habere, quantos audio inclytam Hibcr-
steriomm scilicet Girovcnsis et Wirmulhensis, san sapientix prxdicationis
studium , doctrinx catliolioc
ctorum Benedicti etCeolfrili. Scripsit quoque Alcui- D p,lrilas el' apostolicx zelus. Fidem ae
nus aliam epistolam ad Eadbaldum abbatem Gyro- vilam monasticam in illa insula sanclum Palritium
vensem, cujus fragmentuni in notis ad epistolam 13 propagasse, circa aiiniim '»30 scribit Probus in ejus
(nunc U) ex Reinero dedimus. Credam ergo Fridui- Vita. Mabillonius ex teslimonio Ven. Bedae probat,
nurn Eadbaldi fuisse succcssorem. Hibemos poslhac eaindem cum Anglis monachis re-
» Orarium. Id est, stola. i Dicitur vero orarium gulam fuisse professos, id cst sancli Benedicli. (Prw-
eo quod oratoribus, id est prxdicatoribus, conceda- fat. adsxc.m Ben., n. 16, et ad swc. v, n. 82elseq.)
tur. Admonet illnm, qui illo induitur, ul memor sit 8 Dungal episcopum. Quisnam Dungal isle fueril,
sub jugo Christi, quod leve et suave est, se esse con- ct cujus sedis cpiscopus, mihi ignotum, nisi sit Dun-
siitutum. • (Auctor libri de divinis O/ftciis, intcr opu- gal ille reclusus seu monachus S. Dionysii, qui intcr
scula suppositilia Alcuini, cap. 39.) '
b Deatissimis apostolis intercedenibus. Scilicet Pe- alia librum sci'ipsit adversus Claudium Taurinensem
pro cultu sacrarum imaginuin. Is cnim semetipsuni
tro et Paulo, qiiorum honoribus monasteria Giro- Percgrinum vocarc solebat , et initio ejusdem libri
vense et Wirmuthense, qux Friduinus regenda su- testalur, se dudum in lianc terram ( Galliam ) adve-
scepit, dcdicala sunt, proul nolavi ad epist. I3el2I9 nisse. Hunc Hibcrnum seu ScolUun fuisse Mabillo-
(nuncl* et 16). nius I. cil. conjicil, et ex ipso nomine fil vcrosimile.
c Apud Froben. epist. 281.
4 Hxc cpistola illustresaiieteuimoniumest.qiian- (Mab., Annal. libr. xxx, n. 3. — Hist. lil. de la
lum iu Hibcrnix monasteriis florucrinl regularis ob- France, tom. IV, pag. 493.)
631 EPISTOLJE. 50*
olae insulain usque hodie possidere. Quapropler , A humanum fundemlum sanguinem , quia viri tangui-
excellentissimi Patrcs el rcligiosissimi fratres, et no- num, sicut sacer psalmus cantat, non dimidiabunt
bilissimi filii, vestram piam unanimitatem tota cordis diessuos (Psal, liv, 24). Si felicitatem prxsenlis
mei affeclione deprecor, ut antiquam sanctx religio- cupiant habere regni et poleslatis , sciant se alitcr
nis consueludinem , et sanctx sapientix studium habere non posse, nisi Deo prxstanle; nec futurx
assiduis admonitionibus, exhortalionibus , increpa- bealiludinis gloriam possidere,. nisi Domini nostri
tionibus renovare studeatis, ut lux veritatis et scien- Jesu Chrisli misericordia donante. Idcirco omni
tix per congregationes Ecclesiarum Chrisli consueto intentione evangelicis inhxreant prxceptis, ut bene-
more per vos et a vobis niullis mundi partibus uber- diclione divina confirmentur in regno prxsenti, et
rime fulgeat. perpetimm cum sanctis Dei recipere digni inve-
Igilur antiquo lempore doclissimi solebant magislri nianlur.
cl Hibernia Britanniam, Galliam, Italiam venirc et Quicunque vero monachicoe vitx conversalione
nmllospcrEcclesiasChrisli fccisse profectus ; etquan- Deo [ servirc ] promiserint, scianl se dcbitores essc
to magis periculosa nunc esse lempora noscuntur, et implere, quod promiserunl, dicente Scriptura : Vo-
plurimos, secundum aposlolicam prophetiam , a via vete et reddite Domino Deo vestro (Eccle. v, 3). Et
veriiatis avertentes, tanlo inslantius ipsa cntholicas B iterum : Melius est non vovere quam votitm non bn-
fidei verilas ubique inter vos discenda est et docen- plere. Fiat illorum conversalio casta et honesla,
da, ut habeant orlhodoxx fidei prxdicatores, quo absque omni reprehensione, Deoplacabilis, homini-
possint conlradicentibus vcritati resistere, el palnm busquc honorabilis, non tn comestalionibus 286 el
vincere adversarios apostolicx doclrinx. Erumpunt ebrietatibus, non in cubilibus et in impudicitiis (Rom.
subito apostatica seducti calliditatc pseudo doctores, xiii, 13), sed induant seipsos exemplis Domini nostri
uovas et inauditas introducentes sectas , qui dum Jesu Christi , lucentes inter sxculares, sicut stellx
novis dogmatibus sibi laudem acquiri putant, inve- in ccclo fulgcntes, ut illorum lumine illustrati mulli
niunlur rcprehensibilcs , omnibusque odibiles esse, exhortentur mundi hujus fugere voluptalcs, et nume-
sicut in Hispanix partibus vidimus factum. ro illorum seipsos congregare sludeant.
Unde , sanctissimi Palres , exhortamiui juvencs Feminarura siquidem monasleria sinl in caslitate
vestros , ut diligentissime catholicorum doclorum virgiuali Deo, caslo corpore , in pudicilia et humili-
discant traditiones, et catholicx fidei rationes omni tate servientes. Si ccelestem Regem elcgerunt [Ms.,
intentione apprehenderc sludeant, quia sine ftde Dco eligerent] sibi sponsum, ccelesti sponso debilam slu-
impossibile est placere (Hebr. xi, 6). Nec tamen sx- Q deant custoJire castitatem, quatenus cum beatissima
cularium lilteranim contemnenda esl scientia , sed genilrice Dei, scmperque virgine sanota Haria pcr
quasi fundamenlum tencrx infantium xtati traden- supernas habilaliones Agnum scqui, quocunque ie-
da est grnmmalica , alixque philosophicx sublilita- rit, mereanlur.
tis disciplinx , qualenus quibusdam sapientix gradi- Omnes siquidem commune [communiter] sanctaj
bus ad altissimum evangclicx perfcctionis cuimen charitatis prxcepta inlegra perfectione conscrvare
ascendere valeant, et juxta annorum augmentum conentur, in qua signum discipulatus sui Deus Chri-
sapientix quoque accrescant divilix. Nec ferventem stus conslituit, dicens : In Itoc cognoscent omnes quia
adolescentix flammam sinite per prxcipitia vitiorum mei discipuli ettit, ti dileclionem habuerilis ad invi-
corruerc , quia Spiritus sanctus , sicut scriptum est, cem (Joan. xm, 55). Singuli humililatcm habeanl iu
non habitat in corpore peccatis subdito (Sap. 1, i, 5); discendo, et devolionem in docendo, et diligcntiam
sine cujus gratia nihil humanum proficcre valel in- in misericordix opcribus ad pauperes et miseros :
genium ; sed si quid doni adolescens habere videlur, nullusque senior sive junior, sxcularis vel monastc-
auferetur ab eo, si se in castitatc conservare non rialis, vir aut femina sua erubescat confiteri pccca-
curat. Serenus , sanctus et mundissimus Spiritus ta, atque per pcenitentiam emendare, quidquid con-
mundam et castam ingrcditur animam. Non solum D ira Dei voluntatcm fecisset. Melius cst habcre unum
scniores verbis adraoneant juniores suos , verum hominem lestem peccatorum suorum in salutcm ani-
eliam bonis exemplis erudiant illos. Ergo magistri iiku suse , quam speclare accusationem diabolicx
minuitur aucloritas, si doctrina ejus dcstruitur ope- fraudis anle Judicem omniura sxculorum, et ante
re : sapientia doctoris fulgeat in honestate morum, angclorum choros, et totius humani generis mullitu-
ut videalur in factoquod audiaturex ore. dinem. Dum vcro homo vivit in hoc sxculo, fru-
Si quid, quod absit, contra Christianx auciorita- ctuosa est confessio et pcenileiitia ; in futuro sciliccl
tem religionis principes agere inter vos sxculares judicio poenitenlia erit peccatorum, sed non fructuo-
inveniantur, admoncant eos sedula sacerdotcs Cliri- sa, quia unusquisque judicabilur secundum opern
sti pradicatione malas amitterc consuetudines, et sua. Meluant criminosi ct peccalis onerati xternorum
bonis poteslatcm suam ornare moribus, et ut vivant flammas tormcntorum. Gaudeant justi, etiam et poc-
in casiiiaic, unam habentes uxorem secundum evan- nilenles de pcrpetux beatitudinis gloria cum Cbri-
gelicse pneceptum aucloritatis; justissimoque judi- sto, qui ait: Ibunt impii in ignem wternum; jusli
cio causas discernanl populi , et inis riinrtliam fa- antcm in vilam aelernam (Matih. xxv, 46). El alibi -
ciant in paupcres et miseros. Non sint vcloces ad Jitsii fulgebunt ticut sol i/i regno Patriseorum (Malth.
 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS I. r;oi
B03
45) Oranlcm pro nobis bealiludincm veslrara A (// Tim. n, 5). Nullalenus lcgilimc ccrlal, qui lo-
XIII
Deus .'* Christus
Cliristus pcrpetua
pcrpetua prosperitalc
prosperitalc custodire di- cum certaminis sui derelinquit, ct signa suac militiae
gnctur, domini dcsiderantissimi Patrcs Glii et dcponit. Tenlalio est ha;c vita ; in lentalionibus for-
tcs estotc, in tribulalionibus constantcs, nihil dubi-
'" 288 a EPISTOLA CCXXVI. tanlcs de remunerationc. Pauci sunt dies laboris,
b AD FRATnfiS IN ECCLESIA BEATl JOANNIS BAPTIST/E sed pcrpetiii sunt retributionis dics. Nolitc lurbari
DEO SEUVIENTES. dc paucitate vestra, dicente ipso ducc nostro : Nolitc
Abbalem et fratres monasterii Montis-Olivi in fami- limere pusillus grex, quoniam complacuit Patri vcstro
liaritatem suscipit, et illos hortalur ut mthtenl pro
fidc catlwlica, et perseverenl in observanlta regulart. dare vobis regnum (Luc. xn, 32).
Religiosis fratribus, Deoetsanclo Joanni pnccur- Tantum absque murmuralione el laedio-servile Deo
soriChristiservienlibus, humilis servulus ejusJem in confessione regularis vilae ; nunqnam decrit rc-
Christi et praecursoris ejus, Alcuinus salulcm. mnnerator Dcus , si veslra non deerit vobis devolio
Nsm prima congregalio quam, Dco dispcnsantc, in scrvitute illius. Si quidquam pio Patri congrcga-
gubcmandam accepi , beato Joanni Baplislae consc- lioni vestrae placeat immutare , vel renovare congre-
crata est c. Quapropter fas aeslimo, vos fralrcs agno- galionis vestrae (ita ms.), nolitc murmurare indc ;
WTo ,t ,,,m...iliio...-s. um.m habentes Domfnum B sicut enim prudcntissima apis dc multis floribus
Deum, ol unum patronum, cujus inlerccssio nostrum unam colligit dulcedinem , ita providus Pater ex
hinc indc numcrum augere dignetur. Patrem vero mullorum colligcrc debet convcrsationc unum opli-
vcslrum d Olomundum in Christo, et fratrem no- mae religionis mcl. Nullatenus in uno campo omnia
strum incharitalc, familiari pietate acccpimus, quasi florum genera colliguntur , ita nec in uno quolihct
unius familiae gcrmanum, et unius Domini cuttorem, omnis morum dignitas inveniri polcrit; quidam cnim
ctunius protcctoris conservum; cl in eo ipso vos charitate abun.lat, qnidam humHitate micat, qui.lam
omnes rccipiens quasi fratrcs charissimos, dcpre- deemosynis fulgel, quidam sapientia claret, quidam
cans ut me meosque per ejus manus familiariter in sanctarum Scripturarum cognitionc laelatur. I.leo
sanctas oraliones vcstras recipcre digncmii.i. Optimc sapientr de singulis singula eligenda sunt, ut flat
cnim scitis quanta esl verae charitalis communio, unius coronae splendor in animo Deum possidente,
(iux absentcs corpore , praesentcs cflicit in spirilu. qui dividit unicuique secundum mensuram snae vo-
luntalis , vel possibililatem accipienlis. Omnia pro-
lNiliil vcro noccl absentia corporalts, ubi cst pracscn-
bate, quod bonutn est tcnctc (I Ihess. v, 21); id est,
tia spiritalis,
Vos vero, f.lii,fratres et Palrcs, in Cbrisli clemcn- . plurima considcrate optima q.u-rque eligilo.
lia deprecor, unanimes cstote in fidc catholica, idem C ^, *™m™ deprccor, ul vestcr numerus au-
.
sapienles .,
, ldcm , ,
volenles; r ., . perniancntcs
firmitcr ,„.,„„,„„:„ cealur, et sanclis virtut.bus semper florescat , quale-
m fl
nus multi vestris bonis erudiantur exemplis, 289 ct
loco cerlaminis vcstri, nit tela antiqui hostis mc-
vos mulla mcrccde in conspeclu allissimi judicis di-
lucntes , communibus manibus pugnatc contra eum.
gni habeamini, beato Joanne inlercedenle.elChrisio
Mclius in acie cnm pluribus pugnat miles, quam si
Deo miscrante , «lonanle. Gratia cmleslis vos pro-
solus foris invcniatur in campo. Campum vero dico
BSeculi Iatitudincm. Quid vero vobis cum sacculari vehat el in omni bono proficcre faciat, fralres cha-
consuctudinc? Chrislum elegislis, Chrislo certare rissimi.
« EPISTOLA CCXXVII.
vosmelipsos conslrinxislis, perseveranlcs in agonc
' AD QDOSDAU MONACIIOS.
regularis vilx. Nil vobis durimi videatur i» manda- Ambil eorum famiiiaritatem et oralioncs. Hortalur ad
trs Dci; spc perpetuae rcmuncrationis consolamini, charitatem , humilitatem , obedientiam , ad curam
scicnles quod non coronatur nisi qui legitime eerlat regularis disciplinx et taudis divince.

8 Froben. cpist. 217. cinio bcatissimre Virginis Mariae consccralum fuisse

i> Ad fratres S. Joannis Baplistw. Hoc est, ad fra-
Ires Monaslerii Montis-Olivi, cujus auclor pri.imsqiie jj
reclor fuil Olomundus scu Olemundus ; quod olim
appellabalur monasterium _S. Joan. Baplistac de
Castro-Malasli, in dioecesi Carcassonensi , sit.un in
Vallcsecura ad ripam Durani ( la Durance) fluvii :
nunc tantum notum cst sub nominc Montis Olivi
( Monloliou ) supcreslque etiam nunc , post varias
vices, sub celeberrima Benedictina congregaiioue
SDi.cli Mauri. ( Mahill. , libr. xxv Annal. pag. 2ol,
nu m. 6. )
c Ilanc congrcgalioncm , quam primam Alcuinus
giibemandam susccpit, fuissc cellam maritimam,
sitam in provincia Norlhumbraiia , et quidcm in pro-
monloriis mari Oceano el Humbri fluvio proximis,
•ibi sanctus Wilgisus patcr sancli Willibrordi hu-
mntns est, quispiam exislimare posset ; hanc enim
cellam sc per smcccssiones legitimas gubernundam
sitscepr.ae Alcuinus ipsc testatur, in Vila prosaica
fjusnem sanrli Willinrnrdi cap. I. Ohstare lamen
liuic npinioni vidctur, quod monasterium illud patro-
Alcuinus teslelur, in elegia de eodcm sancto Wilgiso
prope finem in his versibus :
Corpns in Ecclesia corarnnt condere fralros,
Quaj consirucu maris*l»l prope littoribus,
Atqne sacrala Dei genitrix clarissima ('.hr.sli,
Nomine fnlgescil , Virgo Maria, luo.
Sed forlassis cadem cella sanctum quoque Joan.
Biiptislam patronum coluil ; plurcs enim ejusdem
loci sanctos patronos cssc, admodum frequens esl.
<t Olomundum. Dc (i»o supra , not. k , qui oliiissc
dicilur anno 827, in Idus Deccmbris, apud Mab.
libr. xxx Annal., num. 21.
• Frobcn. epist. 224.
f Nullo indicio proditur cujusnam monastcrii vcl
congrcgationis fralres fuerint, ad quod scripla csl
h:ec cpistola ; documcnta vcro egregia , ct hic et
alibi aflalim ab Alcuino sparsa , de mutua charitale,
humilitate, obcdienlia, de vigili cura laudis divinae ,
dc regulari disciplina , ctc. , monachi omnes ad so
pertincrc el dirccla csse existimcni.
503 epistolj;. :iOC
Venerando Palri , ct sanclissiniis fralribns in con- A dignctur, el ad xlernum regnum pervenirc conce-
grcgalione bealisslml confcssoris Christi lmmilis lc- dat , cujus laus sil scmper in orc cl in cordu cha-
vita Albinos salulcm. rilalis veslrae ; quia Imcc est sanclorum vita , laus
Gaudens vestrse beatiludinis audivi prospcrilatcm, bonitatis Cbrisli ct cbaritas in prxsentia illius , qnan
cl rcligiosam vitain ctDco condignam, atquc honiini- nunquam cxcedit [ Forte, cxcidit] , nunquam prnc-
bus laudabilem ; quapropler mere parvilalis noincn tcrit , nunquam faslidit ; ct quicunque sxpius in liis
diligentius sanclis vcstris oralionibus commendo, ut in hac mortali vita versalur, majorem saiiclnriiin an-
mc habeatis quasi unum cx vobis. Ego vcro pcccalor, gelorum similitudincm habct ; angcli vcro Dci scm-
miilium indigens sanctorum intcrccssione , scicns pcr in vigiliis Dcum laudant; ct qui vigilarc sludet
iiniliiiiii valere deprecationcs justoruin, juxta apo- ad laudes Dci, angelicam vitam agit in lcriis ; et
stoli Jacobi tcslimonium, nihil de meis confidcns quod omncs sancti acturi sunt in coclis , tcmpo-
mcrilis, sed lotum me per famulorum Christi inter- ribus sccnndum humanam fragilitatcm stalulis agit
ccssioncs divin;e gralias commcndans ; ct licel pcc- in terris. Non somnus , non sxculare desidcrium ,
catis mcis impcdientibus non sim dignus inler eos nec vana cogitatio iinpcdiat cursnm rcligionis ve-
numerari , tamen , Dco miserante , Dco ilios diligere stnc , ct laudcs divinas, ut angclicae visitationcs in-
scio ct illis honorem iiopendere debituni [Ila ms. cor- B veuianl unumquemque vestrnm in loco suo stanlcm ,
rupte[. Quaproptcr obnixe deprccor, ut me ea chari- Dcumque laudanlcm. Igilur qui in bac morlalilalc
tale recipialis , qua vos humiliter deposco. Cbaritas Deum laudare sludent, in felicitate pcrpetua cum
enim benigna cst, in qua tota servorum Dci vila con- Psabuisla canlare habenl : Deati qui hubitanl in
sislil, quam veslra iinaiiiinitas, sicul au.lio , optime domo tua, Domine , in smculum sa?culi laudtibunt tc
lia':et, per qucin fForte, quam] vitam aeteinam habc- ( Psalm. Lxxxm , 5 ).
bil, quicunquc habcre dignus erit ; quam tolo corde Sanctam vero unanimitatcm vestram , charissimi
scquiinini , charissimi fratres , quia tota monacho- fratrcs, Dominns Deus in onini prolicere faciat bo-
rum vila in charilalc , bumilitate cl obcdicntia con- no,et ad aetema: licaiiludinis fclicilalcm pervenire
s'slit ; ct quia vestra pietas Deum elegit sibi domi- conccdat , dilcclissimi fraties.
niiiii ct rcgcm, tota viriutc Deum amale, ct pracce- « EPISTOLA CCXXMII.
plis cjus obedire sludclc. Unusquisque allcri sil ma- AD AHNOI.DIM ADIUTEM.
gisler in opcrc bono, ct unusquisquealtcridiscipulus Laudat eorum conversalioncm ; Itorlutttr nd rirlutes
iu humililatis obedicntia , dicentc Apostolo : Si vero religiosas , prwsertim paupertttlem in conviviis, in
juiiwri revelatum fiat , prior taceat ( / Cor. xiv, 50). nummis , in veslimenlis , ctc.
Spiritut cnim ubi vult spiral (Joan. iu , 8). Dei cnim Vcnerando Patri b Arnoldo abbali el sanclac con-
donura cst, si quis recta intelligit, si quis juste grcgationi , bumilis levita Albinus salulem.
amal; Dei donum in nulla aHate, in nulla pcrsona Saiis mihi placuil rcligiosa convcrsalio vcstra in
contemncndum esl. Domino, ct charitalis humililas, ct Ecclesiac orna-
Seniores inler vos juniores erudianl, ut digne lus , et domorum, quas in transilu ccrncbam , con-
[ Forte, digni] habcaulur pro se in suo stare loco ; slitutio , ct dulcissima susccplio , qua mc cum ma-
doccle cos in omni mansiicludine, erudicnles in ti- gna familiarilale suscepistis ; cognoscens in cordibus
more Dei; ut discant ab incuntc octalc Dco servirc, veslris illum babere prxparatam habilationem qui
ct pneceptis regularibus infonnari. Juniorcs 290 dixit : /n hoc cognoscent omnes , quia mei discipuli
dcbitum honorem senioribus impendant ; silis enim estis, si dilectionem habuerilis ad invicem (Joan. illl,
sicut unum corpus, altcr altcrius metnbra, ut in om- 55 ). Ideo supplici deprecalionc cxhortans fraterni-
nibus lionori/icetur Dcus ( Iiom. xn , 5 ) , ct omnes talcm veslram ut in perfccla permancatis fulelilcr
asdificentur, et omncs ad gloriam perpelua? bcatitu- charitatc, et concordia pacis inter vos vigeat, et
dinis pervenirc mereantur ( / Pelr. iv, 11 ). obedientiae dccus resplcndeat in convereatione veslra,
Scripsi vobis has paucas lillerulas ex charitatis n et bumililatis honeslas videatur in omni actu vcslro.
fontc, non quasi ignoranlibus, sed quasi li;oc oinnia et corporis caslitas quasi lilia floreat in conspectu
melius scicnlibus, et in Deo diiigenlius perficienti- Dci , cl silis iiiianiir.es in omni opere perfccto , obc-
bus ; et ut mcam circa vestram salulem , imo ct om- dientes Palri spiritali absque omni conlradiclionc ,
nium servorum Dei cognoscatis voluntatem , et ut quia ipse rationem rcddituriis erit pro vobis in die
familiarilalcm animx mcae sciatis apud vos. Vcslra niagno Doniini , et vos similiier obcdicntiac vcslrae
vero bonilas et fraterna humilitate legat , cl solita plurimain in die illa acccpluri critis mcrccdcin.
piclate recipiat, quaa vobis scribcre curavi. Deus Non est regnum Dei esca el pottts (Ilom. xiv , 17),
vcro totius consolalionis Patcr vos ubiquc consolari scd charitas in conscientia pura ; han sunt itaquc vi-
• Froben., epist. 225. qnod dc rcstilulo ordinc monastico in monasterio S.
b Arnoldo «fr6o(i. Cujusmonastcrii, mihi baud com- Iiionysii confecit. Apud Mabill. Acl. SS. s:ec. iv, pag.
perlum est ; ideni enim essc nequit cum Arnulfo abbatc 218. Arnulfus enim isle regimcn hnjus monaslerii su-
inonaslerii Glonnensis et S. Florcntii ad Ligcrim in scipcre nnn pntuitanie annum 800quo anno Albaldug
dieecesi Andegavensi, qui sancto Bencdiclo Anianensi cjusdcm loci abbas, cui Arnnlfus succcssil, adhuc in
pro rcformatione monasteriorum sociusel adjutor ad- ^ivis fuil. Ma'n. loc. cil.
hibitus fuil, tcslante Ludovico Augusio iu diploinaic,
 507 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PAUS I. SC8
ttim:c, quas monachi singulis lioris Domino Deo A tux, ila tu curam habeas de salule mullorum. Noli
offcrre dcbebunt ; liis hosliis placabitur majestas di torrem de incendio raptum disperare, sed poeni-
vina ; pcr has semilas regni ccelestis porlx apcriun- lentix fontc exstingui, quatenus qui in flamma libidi-
lur. Hoc cogitatc jugiter, hoc remcmorate seniper, nis exarsit, in flamma charitalis et mundilix luceat
in his 291 conversamiui deliciis ; hxc sunt nu- in conspectu Dei. Tu scis fragilitates adolesccntix ;
piialia vestimenla, in quibus superni regis convivia tu nosti flumcn iniquitatis , quomodo per prxcipitia
possiderc digni efflciamini. Nullus ex vobis avarilix rapiunlur mulii in voragines diversx luxurix. Qua-
sludcat , ncc caducas congrcgare divitias quxrat ; propter sollicila menle labora, Deo adjuvante, ul
nec unum habeat absque Palris sui licentia num- qitamplurimos per admonitiones dulcissimas ab er-
inum ; sufliciat unicuique communis vitx jucundi- rore iniquilatis revoccs. Erit tibi maxima mcrces
las, seu in vcslimentis, scu iu cibi potusque religio- apud Deum, si salutem fraternam non neglexeris.
sitate; tantum Pater spiritualis provideat, ne jnstam Plurimi sunt nominctcnus doctores, sed pauci
<|uislibet habcat iiiurmuralionem ; nec quarumlibet cbaritatis officio. Non cesses seminare Verbum Dei;
indigentia rerura regularis vilx deslruat ordinem, Deus novit , ubi vult , ut cadat. Nullatcnus libi ejus
sed unusquisque contentus, secundum facullatem bonitas deerit in remuneralione. Qni converti fecerit
luci et lcmporis, stipendio quod ci administratur, el ° peccatorem ab errore viat sum, cooperit multitudinem
ijuo majore suffcri huinililalc indigenliam , si subito peccatorum suorum (Jac. v, 20). Vivas utinam in
cveniat, eo majorem a Deo accipiat niercedem. Qui mansueludine 292 patientix, et humilitate obe-
pvo rcgno Dei ceitare desiderat, non debel pro uno dientix, et charitatis dulcedine intcr fratres , quale-
calice vini contcndcre. Nobilissimus oninium creator nus misericordia Redemptoris nostri te florere faciat
Palcr nobilcs habere filios cupit : inagna generosilas in vario virtulum genere, et ab omni adversitate cle-
cst filium cssc Dei , sed hxc dignitas, ta.n alta ct menler cuslodire dignetur.
prxclara , magna morum ct conversalionis nobili- Salula, obsecro, fratrcs nostros, qiioscunquc scias
tate obscrvari debebit. aliquo charitatis officio mihi essc conjunctos, ctsera-
Qno I charilale cogente scripsi , vestra humilitas per admoncas de oralionibus nieis, quoscunque ha-
patienter relegerc dignetur, et si quid memorix di- beas amicos, vel Deum timentes, vel sanclx conver-
gnuni ex his meis litleris invenietis , ob inleutionem sationis socios. Vivite in omni charitate, et valete in
salutis vcstrx, ct recordalionem nominis noslri, in xternuro.
ihesauro cordis veslri recondite, qualenus divina ' EPISTOLA CCXXX.
pietas vos in gaudium supernx beatiludinis deducat, p VII OMVM SACERDOTEM.

cl mihi peccatori veniam peccatorum meorum per Charitatem in prwsente dnlcem , in absenle amaram
s uiclas oraliones vcstras concedat. Vestram sancti- dicit. Horlatur ad rirliites.
latem supcrni rcgis piclas in omni bona conversa- Albinus <• Onix saccrdoti salutcni.
lione proficere faciat, fratres charissimi. Mirabile est quod dulce versum est in amarum.
« EPISTOLA CCXXIX. Nam charitas dulcis est in pnesente, sed extrema
AD EAKCLFUM PRESBVTERUM.
[Forte, amara] quodam modo in abscnte, dum non
Commendat te ejus orationibus : ad conversationem videt quem amat, angustialus in absentia ejus; qux
fraternam et regularem vitam , ud curam anima- siquidem in bealis et regno Dei semper dulcis erit ,
rum, etc, hortalur. quoniam prxscns illi qui amatur; cujus visio omnis
Dulcissimo fralri b Eanulfo preshylero Alblnus sa- cst beatiludo.ad quamutperveniremereamur.omnia
lutem. dura dulcia per palientix donum videri debcnt; el om-
Quia charitas roeraor est tolius bonitalis, ideo te nia hujus sxculi dulcia quasi nihil reputanda sunl.
obsecro, ul mei habcas roemoriam in sanclisorationi- IIoc memor, fili charissime, ut vivas feliciter sub
lius tuis, et le ipsuin in omni caslilalc conscrvare timoreDei, in charilate Chrisli , in onini sobrietate,
Ktudeasin conspeclu DominiDei allissimi; et humilem tj castitatc el charitate, proficiens de die in diem in
habeas conversationem inter fratres , et solliciludi- omni opere bono, ut dignus efficiaris ad eam perve-
nem magnam regularis vitx, quia qui majus portat nire charitalem, qux nunquam mulabitur, nunquam
judicium, majorem accipit honorem [Leg. quia ma- finem habilura est. Vive feliciler in charitate Chrisli
jus portat judicium, qui, clc.].Quid tibi sxculi digni- cl oiniii religionc sancta, fili charissime.
tas, qux sicut flos feni decidit? Nolo te vagabunduiu • EPISTOLA CCXXXI.
esse per loca, sed stabilem in servilio Dei, ubi electus AD EUMDEM.
cs in servitium Christi. Vivas inter fralres quasi Lu- Charilatem erga Deum et erga pauperes, miseros et
cifer inter stellas, ut pluriini luis bonis exhortentur peregrinos commendal.
exemplis. Sicut ego curam habui de salule animx Albtnus Onix sacerdoli salutem.
• Froben., epist. 226. <= Froben. epist. 227.
* Eanulfo presbytero. Hujus nulla alibi habelur no- d Onia; sacerdoti. Hic idem abs dubio est, ac Onias,
lilia. llliim lameii monachum, fortassis in Anglia, et cui simul et Nalhanaeli et Candido Atcuinus suum
inter monachos sacerdotem fuisse, cui publicum mu- Coinmentariiim super Ecclesiasten inscripsit ; dc quo
nus docendi, aUjue verbum Dei seminandi commissum ctiam alibi quxdam annolavjmus.
csl, cx hac epistola discimus. • Apud Frobcn. epist. 228.
609 EPlSTOL,£. SiO
Prosperilas et gaudium animi veslri mullum mihi A crymis abluere lnemenlo, ne iliu sinc sponsi tui ma-
placere fateor, quae charitas , sicut Apostolus ait, neas amplexu, quia promplior esl te rccipere quain
nunquam excidit (I Cor. xm, 8), quae semper nova et amiiterc : lanlum ne tardaveris de die in diem re-
antiqua; nova ex praesentia, anliqua ex memoria : verti ad illum. Hiec enim duo mala maximc odit bi
quain semper ulinam fideliter sequaris cum omni lio- hominibiis, negligenliam reverlcndi, ct desperatio-
mine, quantum in te est, et quantum ad Dci hono- nem salvanlis. Tantum haec absint a cogitalionibus
rem honestum ct utile videaris. Non est charitas quas procul noslris, et ille lunc animis prope eril nostris.
in ebrielate tenclur, vel in peccatis conjuncta con- Ideo habet nomen Salvalor, quia semper salvat ct
glutinatur, sed inipia voluntas, non bona suavitas. salvare cupit, sicut scriptum est : Qui vult omnes
Ama Deum semper, qui amantem se amat , et dili- homines salvos fieri (I Tim. n, i).
gentem se diligit. Habelo illum amicum, qui unicui- Noli dc terrena nobililale gloriari, sed gratias age
que amicus est secundum sc. Pauperum memor esto ei qui, dum te homincm csse voluil, tam sublimes ct
in eleemosynis, et miserorum in defensione, et pere- claros tibi perdonavit parentes, quovum nobililalcm
grinorum in solatio, ul Deus tibi reddat in die ma- non superbia, sed humiliiate prosequere; etmaxime
gno, ubi dividet omnc humaiiiim genus in duas parli- in eo gaude, quia allerius noluil \<: essc sponsam, ni
tiones; aliis propler duritiam cordis indeficientes B suam. Quae tibi major esse gloria polcrit, vel subli-
lirmentorum flammas; aliis propter misericordiac niior honor, quam ejus Regis csse sponsam qui super
opera et charitalis oflicia perpctuae bcalitudinis Oiiincs reges csl : el quanlo ille sublimioris cst po-
regnum. Hoc faciens feliciter, vive, flli mi charis- tcnliae in virlule, tanlo lu majoris esto diligcnliae iu
simc. sanctitatc; sanctitas vero iu juslilix operibus con-
293 • EPISTOLA CCXXXII. stat, juslitia vero duobus modis impletur, hoc cst, ut
AD CISLAU. qune prohibita sunl a Deo, non faciamus, etquaejussa
Cliaritatem suam illi significat : ad omnia virtutum sunt ab eo , fttciamus, juxta Prophetam : Diverte a
?\enera horlatur, et commendat sanclm Scriplura; mulo et facbonum (Psatm. xxxiii , 15). Dc quibus
ectionem. sapientise vestrse me scriberc supcrvacuum oesiimo ,
Dileclissimae in Christo virgini b Gishe Alcuinus quia in ulrisque ab optimis ac nobilissiniis magislris
lmniilis levita salutem. a prima celale abundanlius imbula cs , el exccllens
Valdc enim tuis , clarissima Dci famula , alloquiis naturaleque animi tui ingeuiiiin lc ubique doccl;
gavisus suin, et tua familiaritatis piciatc consolatus, insuper omnis sanctorum librorum scries hoc maxi-
ila ut cx eo die quo paclum charilalis tecum inivi , me auribus tuis indicat, ilerum ilerumquc replicat,
dulcedine dilcctionis tuse per singula pene momcnta C qUij sit onlni hoinini cavendum vel sequcndum, in
pascebar, feliccm aeslimans me, dum sanclissiiiice quorum lectione leipsam exci'ce,'quoniain pcr illoslibi
orationis munimine , secundum promissioncm ve- loquitur ipse Deus et Dominus nosler, et pisc volun-
slram fruar; at nunc maxime assidua precum vestra- latis tibi demonstrat cflectum. Recognosce ct cogiia
rum protectione muniri indigeo, dum fluclivagi maris quali honore nobis illius legalio sil asstimanda : quid
inccrtum iter lentare compellor [Ms., temptare con- si a rege legatio et indiculus ad te veniet , nunquid
pellar], ut divina clementia mc ad porlum salulis non mox aliis curis postpositis prompta et cum omni
perducere dignetur, alque vestris iterum conspecli- dcvolione ejus lilteras accipis ct legis.et implere sa-
bus gaudentem aslare condonet. Sed rogo suppliciter tages? Ecce de coelo rex regum, imo et Sponsus luus
te, Deo devolissima virgo, ne aures prudentiae luae per prophetas, apostolos, doctores [Ms., apostolorum
apiccs insipientix meae oflendanl ; et quod me dile- doctores] libi, o virgo, dignatus est dirigere littcras
ctio vera scribere admonet, te humilitas sancta do- suas, non ul aliquod servilium sibi necess •irium de-
ceat pcrlegere; nec stylura raeum pnesumptiosum mandasset, sed qux ad salulem et gloriam tibi
pules, officiosum agnoscens; et qucm in Deo diligit, nccessaria sciebat esse, innotuisset. Harum le litle-
aJmonentem accipit [F., accipiat]. rarum sedula reficiat ieclio , quia in illis agnoscitur
Primo omnium le de Dei charitale admoneo, et D Deus, in illis vitae aelcrnae gloria adnunliatur, in illis
nobililalem imaginis illius serva ; et cujus viri sponsa quid ciedere, quid sperare, quid amare, vel quid fu-
csse coepisti, sempcr remcmora. Inclytus est valde gere debeamus, ostenditur.
et gloriosus sponsus luus, qui alium ornatum in le Hacc scripsi, non ignorantem inslrucns, sed chan-
non quaerit nisi spirilalem ; non tortas crinium alli- tatis ollicium implens , maxime rogans ut teipsain
gationes, sed rectas morum bonorum conligatio- immaculalam in diem Domini noslri Jesti Christi
ncs; ncc vesiimenlorum vanum exterius nitorem, serves; et alios tota intentione, monitis seu exemplis
sed sanctitatis et caslimoniae nobilem interius splen- trahe tecum . et curre mullis comitala postillum,
dorem ; cave nc aliquid in te inveniat quod oculos donec inlroducat vos in domum Patris , el in cubile
illius offendat; et si forsan, ul solet humanoe fragi- genitricis suce (Cant. m, i), ut edalis et bibalis su-
Ittatis conditio aflerre, aliquam ncgligentiae maculam per mensam ejus in regno suo (Luc. xxn, 30), ubi est
io te malignus spirittts iuflgat, citius pocnitentiae la- cibus sine faslidio, etpolus sine siti, et vita sine

• Apnd Froben. cpisl- 229. . .

k Gisla: Sorori, an filise Caroli Magni, an allcri cuidam viigini magnae nobilitatts mcerlum.
SII B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS I. 5'.2
i.ioiic, ci gaudium sine iristilia cl gloria sine flne. A cientis miracula sanclilatem pcr ca, quce ibi lcgc-
liuc, ovirgo, propcra , ut semper sanclx gcnilrici bam.
Virgini conjuncta Agnum sequens pcromnia ccelestis FRAGMENTUM II.
regni pcnelralia transcas. Sanditatem tuam.inomni- AD EBORACE.VSES.

btis bonisflorcntem,promeinterccdentcin DcusChri- (Apud Wilhelmum Malmesburiensem, lib. i de Geitis

Reg. Angl. cap. 3.)
stusconservarcclcxamlire dignelur, domina virgo.
Non pro auri avaritia (lcslis csl mci cognilor cor-
294-297 FRAGMENTUM I. dis) Franciam vcni, ncc rcmansi in ca, scd ccclc-
" AD FRATKES SANCTl M.NIANI CANDID.E C»S.E.
siaslicx causa ncccssilalis.
(Apud Usserium de Primordiis Brilan. Eccles. pag.
GGO.) FRAGMENTUM III.
Vcncrandae dilcctionis fratribus in loco Dco servien- AD osderti;m patricium merciorum.
tibtts, qui dicilur b Candida Casa Alcuinus diaco- (Apud eumdcm loc. cit.)
nus salutem. Nostrum rcgnum Northanimbrorum pcne periit
Dvpreeor vcstra; pictatis unanimilulcm, ut no- propler intestinas disscnsiones et fallaces jurationes.
slri nominis haheatis mcmoriam, et inlercedere pro
FRAGMENTUM IV.
mea parvitale dignemini in ecclesia sanclissimi Pa- _ AD EUHDEM OSBERTUM PATRICIUM.
tris '• Ninix episcopi, qui mullis claruit virlutibus, (Apud eumdem ibid. cap. ■!.)
sicut mihi nupcr delatum est per J carmina metrica: Non arbilror quod nobilissimus juvenis Egfertus
artis, qusc nobis pcr fideles nostros discipulos Ebo- proplcr peccata sua mortuus sit; sed quia Pater suus
raccnsis ccclesiie scholaslicos dirccta sunl ; in qui- pro confirniatione rcgni multum sanguincm cu*u-
bns ct facientis agnovi cruditioncm, et ejus perfi- dit <■'.
■ Hanc cpislolam ignoravit D. Quercelanus. rium Ilistorico-Criticum habes Acl. SS. Scpt. lom.
*> Camlida Casa. De silu hujus loci et nominis V, Edit. Antuerp. pag. 518 seqq.
ctymo Ven. Bela Hist. Gent. Angl. libr. m , cap. i d Carmina. Utinam (ila nplaiidum cum commen-
h:ec habet : < Qui locus, ad provinciam Perniciorum latorc Anluerpiensi) ad nos pervenissenl carmina
perlinens, vulgo vocatnr ad Candidam £asam, eo illa! Cum enim auctoreorum ad sancli Niniani a?la-
quod ihi ecclesiam de lapidc, insolito Brittonibus tem accedat propius, ccrliora lniberemiis montimenla
inore, feceril. > Et Polyilnrtis Verg. libr. i Hist. ad illustranda ejusdein gcsli ; quas enim nunc stiper-
Angl. , pag.G, nuni. 10 : t Ad Hibcrnicam oram sep- sunl, non nisi dubiam uolitiam aclorum sancli cpls-
teinbrioncm vcrsus Nidisdalia . . . Ad meridicm ad- copi subminislranl.
hxret Gallovidia, pabulo pccoris qiiam tritico me- • Vid. sttpra epist. 63 inter notas. Reliqua Frag-
lior : ibi Cundida Casa , tcinpliimquc pervetustum mcnta cpisLolartim Alcuini, qux cl. Qtiercelanus ad
divo Niniano sacrum, ct episcopali sede ornatum. » r finem suac collcclionis cx Malmcsburiensi adjccil,
c Ninia; episcopi. Niniam quoquc nominat Ven. hic omilterc oporluit, quia quasdam cpislolas, qua-
Itela. Malmcsburicnsis Ninam; alii iMnum aut i\t- rum fragmcnla erant, inlegras superiiis dedimus ;
nianum. Is Pictorum, quonim nunc tcrram Scolos reliqua vcro notis aliarum cpistolarum inspersimus.
tencre ceiiselur , aposloius. Cujus vil;e commenla-

ORDO ALPHABETICUS PERSONARUM

QUIBUS B. FLACCUS ALCUINUS INSCRIPSIT EPISTOLAS SUAS.

Adilliar.lo abbali Corbeionsi. Vid. Anlonio. Calwino presbytero. Epist.73, 200.

Ailriauo I papa.-. Episl. 18.
/Kdilborlo episcopollagulslalclensi. Episl. 178.
/-dilhardo an hiepis' opo Oorovernensi. Kpist. 10, 57,
73, 77, 78, 1 II.
/lvlilredo regi Norlliumbriae. Epist. II, 12, 13.
/E. Iilthy.fi regina?. Episl. 109.
/Krdmilfo rej;i Norlliiiinbria.'. EpiM 00.
/Erico rtuni K< rojtiliriisi. Kpist. 1.
/Elliilredo. Vid. .folillisrdo
Agino episcopo incerlx sedls. Episl. 31.
A rlmr.io episcopo lorte Elmhaiiiensis ccclesiaj in An
glia. Episl. 217.
302 Altapetrse preshylero. Epist. 182.
Ainiog. Eplst. 186, _()4, 209, 210, 211, 212.
Angilberio [Homero]. Epist. 23, 20, 27, 28.
Ainonio | Aaalliarao] abbati Corbeiensi. Kpist. 189, l'J0,
101, 192, 193.
Aquila?. v ii(. Arnoni.
Ardberlo viro illuslri. Episl. 213.
Arnoni \Aquilir} archlepiscnpo SalUbnrgensi. Episl. 2,
3i. 55, 5H, 60, 67, 68, 69, 87,88, 01, 92, 91, 97, 98, 102,
103, 101, 1115, 108, 118, 150, 141. 143, 144, 14">, 110,
131, 152, 153. 151, 155, 156, 139. 100, 101.
Amoldo abbali monaslerii forle Gloneusis. Epist 228.
Atlielardo. Vid. /Edilbardo.
B Ivmibaldo archicpiscopo Eboraceo^i. Episl. 36, 64, 65,
Benedivlo abbali Anianensi. Epist. 210, 221.
Beoruuitio prcsbylcro. Episl. 8.
Candids Casas fratribiis. Eragm. I.
Candido et Nulhanaeli. Epist. 137.
Cantuariensibus. Epist. 74.
Carolo, Caroli Magni lilio. Epist. 119, I2D.
-. C.arolo Magno regi et imperatori. Episl. 17, 33, 37, 43,
" 70, 79, 80, 82, 83, 81, 83, 86, 93, 96, 100. 101, 106, 107,
109, 129. 131, 132, 133, 134, 149, tth>, ItiS, Ifit, 103, 166.
Caroli Magni regis cl iuiperatoiis ;i.l Albmum ahhaieui.
Epist. 81, 158.
Chrodgario comill. Kpist. 137.
Cienulvo regi Mcrriorum. Epist. 03.
Col :o lectol. Episl. 3.
C.orbeieoslbus fralribns. Vid. Morhacensibus.
Cnculo. Vid. Calwino.
Cudrado presbylero. Epist. 5.
Cuidiim. Epist. 22, 35, 181.
C.uiiiliercio Yciilaiix civiulis io Biilinnia e|>iscopo
Epist. 216.
D
Damrcte. Epist. 41, 45, 40, 152, 123
David. Vid. Carolo.
Dhcipulis. Epist. 183, 205, 200.
E
Kadae presbytero. Epist. 184.
73, 113.
Kanulfo presbytero. Epist. 2.9
513 ErlSTOI.E. 514
Kboracensibus fratribus. Epist. 6, 7, "21, 54. Mauro (llahauii). Episl. 130.
Kriilllirudac matri. Episl. 200. Migenfredo regalis palalii arcliario. Episl. 42.
Kdilburgae abbalissse io Anglia. Episl. 69. (Hoiiachis. Epist. 227. Videetiam litnl s : Caiididas fasie
Eegfrido iilio Ollie regis Muri-iorum. Epist. CO. (aiiluariensilius, Elio acenstbus, Farfonsilius, Fuldeusibus,
Episcopo cuidam. Episl. 62, 179, 180. Colhiae fralrilms, Gyrvensibus , Hihernensib.is , Jiivnefi-
Etbelardo. Vid. jEdilbardo. sihiis, Liiiriislarnensibus , Liriiieiisilms , l.ugdunciisihiis ,
Eugeniae virgini. Enisl. 196, 197. Moutis ■ Olivi, Orbionis Monaslerii , Morbaceusibus, Salis-
Euialia'. Vid. Gundradae. burgensibus, Turouensibus, Vedasliuis.
Y Monnx' presbylero. Epist. 183.
Mnrliaceiisiuus. Epist. b'2, 53.
Farreosilius. Vid. Moroaldo. Monlis Olivi fralribus. Episl. 326.
Felici episcopo Urgcllitano. Episl. 4. MuroaMo abbali Farfensi. Episl. 194.
Filiis. Epist. 187. 188.
Filiisin paljtio imperaloris commoranl ibus. Episl. 121. N
Filio prodigo. Episl. 207, 2(18. Nalhanaeli seu Fredegiso. Eplst, 135, 136, 157.
Friduino Gyrovensiuni cl Wirrensium abbali, Epist. 221. Nilridio cpiscopo Narbonensi. Episl. 21 1, 215.
Fridugiso. Epist. 204. S. Kiciaui IV.tiibus. Fragm. 1.
Fuldeusibus Irainbus. Epist. 143. O
OlTae regi Mercioruni. Episl, 47, 48, 49.
Gallicellulae. Epist. 203. Oniae sacerdoii. Epist. 230, 251.
Georgio patriarchae Hierosolymilano. Epist. 124. Orbiouis seu Urbiouis monasterii frairibus. Epist. 213.
GisUe liliae. Episl. 128. Osbaldo paliilio. Epist 11,6/1.
H Osberclo duci. Kpist. 11.
Gislas sorori. Kpist. 12ti, 127.
Gislae virgiui. Epist. 252. P
Goihiae fratribus. Episl. 132. 135, 134. Paulino pali iarclirc Aquileiensi. Epist. 29, 30, 39, 40, 41,
Gundradae virgini, cognoiuenlo Kulali«u. Epist. 125. 1 15.
Gyrvensibus fratribus. Episl. 14, l.'i, 16. Petro Mediolanensi archiepisco; o. Epist. 167, IG3.
H S. Petri fralribus. Vid. Gyrvensibus.
1'ippii.o regi. Epist. 58.
llccbslanum presbylero. Vid, Allapelrae.
Hiberniaefralribus. Episl. 223. Q
Millirensibus fralribus. Episl. 222. Quibusdam. Episl. 21. Vid. Eboraceiisibuc.
Hincbaldo. Vid. Hugibaldo. K
Hoiuero. Vid. Augilberlo.
Hu^ibaldo episcopo Lindisfanieiisi. Epist. 9. Raganberto episenpo inrcrta) sedis. Episl. 213.
Uundrudi Matrouao Anglicauae. Episl. 198. UeincUio seu ltcinigio Curiousi epiacoiKJ. Epist. 174 ,
175, 176, 177.
I Hiculfo archiepiscopo Moguiilino. Vid. Dan-oslae.
lllierio abbali Turonensi. Episl. 32. Rigbodo arcliiepiscopoTrcvireus . Epist. 11.9, 170, 171,
172.
J S
II. Joan. Baptislae fratribus Moulis-Olivi. Episl. 226. Salisburgensibus. Vid. Juvavensilius fratribus.
Joseppo. Epist. 173. Siuiconi episcnpo, Vid. Eanbaldo.
Juvaveusibus fralribus. Epi.it. 93. Sorori ot filiae. Epist. 158, 139, 140.
L Sorori. Vid. Gislae.
Laidrado episcopo Lugdunensi. Vid. Lculfrcdo ot Lio- Speralo episco.o incerlae sedis in Anglia. Episi. 70,71 .
brado.
Leoni III papae. EpisL 21.
Lindisfarnensibns. Episl. 9. Teotgario abbali, forte Lerinensium Epist. 223.
Lerinensibus. Vid. Hillireusibus. Theodiilpho aichiep. Aurelianeini. Episl. 147, 1 18.
Leutfredo (Leidrado) episeopo Lugdunensi. Epist. 219. Theopliilo i-piscopo fortas-is Tiidertino. Epist. 19.
Liobrado (Leidrado). Episl. r>9. Tifredo episeopo Daiuacu: in Anglia. ViU. AlcharriC.
S. I.iiidgi'1-i fralribus. Vid. Morbacensibus. Turoneusibus fratribus. Epiau. 23.
Lugduuensibus fralribus. Epist. 90. U
M Usualdo abbati incerti loci. Episl. 20.
Macario. Vid. ltigbodo. V
Magenhario comili Seuonensi. Epist. 201. Vedasliuis monachis. Epist. 51.
S. H.irimi fralribus. Vid. Turonemibiis. W
Malri. Epist. 58.
ilalri ct Filiae. Epist. 193. D Wirrensibus. Vid. Gyrvensilms.
 B. F. ALBIM SEU ALCUINl OPERUM PARS II. «16
nis

BEATI FLAGGI ALBINI

SEU

ALCUINI
CAROLI MAGNI MAGISTRI

OPERUI PARS SECHDA. — OPUSCUIA EIEGETICA,

SEU

COMMENTATIONES 1N SACRAM SCRIPTURAM.

3040PUSCULUM PRIMUM.
INTERROGATIONES ET RESPONSIONES IN GENESIN.
M03UTUM PRJEVIUM. illum sacrse Scriptura; scnsum huc illucque, sursum
deorsum, veluti austri nimboso impetu fcninl ct ver-
De Sieuulfo scu Sigulpho, cujus mterrogationibiis tunt, absint, intelligeres. Nec est ut auctorem com-
Wcuinus hic respondct, in prxfatione generah , ubi mendem ; commendat ipsum antiquitas, conditioaue ,
el tlc aliisAlcuinidiscipulis actumcst, nonnulla dixi- quippe Caroli illius Mugni pra?ceptor fuil in disciplinis
mus. Causam, finem, modumqne hasce quxstiones liberalibus . . . Hoc exemplar cum mihi insignes pie-
de libro Gencseos movendi, traclandi , alque resol- tate et humanitale viri Joannes Euolfus decanus, et
vcndi ex ipsa epistola ad Sigulplium , commentano Pancralius Thiel scholasticus regalis ecclesia; divi
hnic prxlixa, lector inlelliget, ex qua simul manife- Ciriaci prope Vangionum Wormatiam coramodato
stum est, vcrum hujus opusculi auctorem cssc Alcui- dedissent (pertinct enim ad ejusdem ecclesise biblio-
num. De ultima nihilominus quxstione , quae de Be- thecam),ut avidusfeneratornolui monetam vetustam
nediclionibus patriarcharum instituitur , ahquandiu condere . . . Possem ex scribentibus qiiibusdam quos-
(lubitatum fuit utrum Alcuino tribui dcbeat vel possit. dam integros locos hinc sumptos demonstrare : seJ
Cum enim illa quxstio cxteris multo prohxius dedu- h&c nolim sic accipi, quasi diiigentiam illorum reprc-
cta sit, atque tam secundum historicum quam secun- hendere vel cornicem cum suis plumis cxornaium
dum spiritualem sensum exnminetur; in nonnulhs dcnudare velini ; sed ut veiissimum agnoscamus ,
quoque codicibus mss. a reliquo corpore avulsa, pro- quoir ille ail: nullum esse jam dictum, quod i.on di-
prioque litulo dcscripla habeatur, facUim est ul po- ctum sit prius. Proinde nil lam accurate scrihilur,
slea subalieno.nunc sancti Augustini, nunc Eucheni b quoil a vetcribus illis viris , utique emuncta; naris.
Luedunensis, nunc aliorum noinine compareret ; a g cxactissimo judicio, et cxtrcmis censurarum limis
novissimis tamcn Operum sancli Auguslini eduonbus non fuerit scriplum expolitumque. » Hxc Molthems.
Bencdictinis congr. sancti Manri eadem conimcnta- Ex laudata hac editione Mollheriana opusculum
tio, tanquam partus huic sancto Patri suppositus, 111 hocce in vcterum quoruindam thcologorum elen-
appendiccm toin. III Operum rejecta , veroque suo chum, cui litulus : mikpoupesbttikon, edit. Dasile*
auctori Alcuino restituta est. Vid. supra cpist. 143 anno 1550 rclatum est, et ihidem pag. 445 et seqq.
(nunc 187) , et illius nolas. Ipse vero Alcuiniis illius habetur. Riirsus post annos quinque in eadem urbe
commentalionis prion-m pnrtem, qure magis htterahs insertum fuit Orthodoxographiaj vcteruin sanctorum
et historica est, pcnc inlegram ex Quxstionibus san- Patrum. Posthac Magarinus de la Rigne illud lom. IX
cti Hicronymi in Genesin ; postremum ex libris Mo- Bibl. Patrum editionis Parisiensis de anno 1579 in-
ralium sancti Grcgorii Magni papx muiuatus est, seri curavit, ac demum Cl. Andrcas Quercetanus
prout suis locis annotavimus. Ex cdilione Augusti- opc codd. mss. VV. CC. Thuani el Puleanorum fra-
niana in fine addidimus, qu.-c alibi desiderantur. trum emendalius et auclius reddidit.
Primus, qucm scimus, has Intcrrogationes et Re- In nostra hac editione duos optim:c nofcfi codiccs
sponsiones dc Gcnesi publici juris iecit Mcnardus mss. sa;c. ix in nostra sancti Emmerami biiiliolbeea
Mollherus anno 1525, in 8° Haganoa; ; ubi iteratis servatos prx manibus habuimus, eorumqne ope va-
lypis anno 1529 in eadem forma comparuilsub hoc rianles lcctioncs adnotatx ; mcnda plurima piiomni
titulo : Albini, Caroli Ulins Magni olim prccceptoris, editionum sublata , et non paucx hcunx cxpleta;
in Genesin Qucestiones. Huic suse editioni Molthcrus sunt. Variantes lectiones et supplcta in tcxtu nncinis
epislolam dedicatoriam praifixit ad cl. virum D. Lau- _ inclusimus.
rentium Truchsess a Bomersfclden sanctse Mogunti- « 305 PRjEFATIO ALCUINI.
nensis Ecclesia: decanum. Inde qiue ad comnienta-
tionem tum hujus opusculi, tum ipsius auctoris perli- Dilcctissimo in Christo fratri Singuulfo prcsbytero
nent , huc ob illius cdilionis raritatem transcribcre Alcuinus salulem.
operae prelium fueril. Quia individuus el fidclis mihi, charissime frater,
« Videbatur mihi non indecens, inquit editor cru- socius tanto temporc [A/.,tantopere] fuisti.cl quia te
dilus, ut ad te, cui ingenium dextrum et seinper ex- sacrx lectionis studiosissimum esse novi, paucas in-
promplum est, Albini in Genesin Quxstiones milte-
rentur, ut quanto intervallo a prisca illa studiorum lerrogationes de libro Gencscos, quas, ut rccordor,
simplicitate nostro sxculo quidam , qui simplicem pcr vices a me exquisisli , paritcr congregatas tuo
' • In cod. ms. Vaticano 289 hic opusculi titulus cst , >> Eucher. in Gcn. lib. m, pag. 183-188.
Qucrsliuncula: Atbini in Genesin.
 SI7 EXEf.ETICA. — INTERROG. ET RESPOXS. IN GENES. ETC. .'.18
nomini dicavi, ul liaberes unde luam posses memo- A ruptibilis esset, utcbalur [Ms., utcretur]: ligno u».
riam recrearc, quae sa-pe perdit quod servare dcbet, teni scientiac boni ei mali, quasi ut vener.o, ul mo-
nisi in thesauro litterarum reconditum teneat, maxi- reretur.
me nobis, qui saeculi occupationibus distrahimur , Inter. 7. Quare Adam mundi dominus legem acce-
et diversis itinerum molestiis fatigamur. Et quod pil ? — Resp. Ut non tanto extollerelur dominio, se.1
[Ms., quia] pondcra librorum nobiscum portari nc- in obsenratione mandati sciret se subjeclum Creatoi i
queunt, ideo aliquoties brevilati studendum est , ut [Ms., Conditori] suo.
sit levi pondere pretiosa sapientiae margarila, et ba- lnter. 8. Quid est, quod Deus inspiravit in faciem
beat fessus cx iiiaere viator quo se recreet, licet ex Ada spiraculum vita? (Gen. n, 7)?— Resp. Inspiralio
ponderc porlantis manus non gravelur. Sunt in eo- Dei [in] faciem hominis tradilio [J/s., conditio] est
dem libro difflcillimse quacsliones plurimsc , quas ad animae rationalis.
praesens tangcre non libuit, vel etiam non Iicuit; vel 306 Inter. 9. Cur homo sexto die creatus csl ,
quodde illis menon interrogasti. Hae etiam maxime cum propter rationem nobilior cacteris essel crealu-
bistoricse sunt et simplici responsione contentae : illae ris, quse ante [Edit., se] [sex diebus] facUe sunt ? —
vero majoris inquisilionis, longiorisque tractatus in- Resp. UtprimumCrealormundum quasi domumpra--
digent [Cod. ms., et longiorem habere indigent tra- ' pararet, et post introduceret habitatorem, id esl,
clatum]. His tantum, dilectissime frater, esto conten- domimim domus. — !'
tns : et siquid in eis perpcram dixerim , tu fratcr Inter. 10. Quare Creator in Adse [delicto (Edit.,
[Ms. , fraterno stylo] nos corrigere studcas ; siqnid maledicto) ] terrac maledixit et non aquis (Gen. hi ,
vero bene, non mihi, sed largitori gratias age ; qui 17)? — Resp. Quia de terrse fructu [Ms., de lerra
et le proficere, et me tibi sufficere ex donis suis fa- fructum] conlra interdictum manducavil homo, noo
ciat, sine quo nihil possumus, in quo omnia possibilia de aquis bibil ; et quod [Ms. , quia] pracdestinavit
sunt credenti ; qui creditam suse nobis pecunice lar- Deus in aquis abluere peccatum, quod de fruclu terru;
gitionem, in laudcm nos ct gloriam sui nominis mul- contraxit bomo.
tiplicare faciat. Inter. 11. Quare terreslria animalia plds maledi-
: — Interrogatio 1. Quomodo convenit quod in Genesi ctionis habent quam aquatilia ? — Resp. Quia plus
legilur : Requievit Deus die septimo ab omnibus ope- dc maledicta lerra vivunl quam aqualilia ; et idon
ribus suis (Gen. n, 2), et in Evangelio • Paler meus Christus post resurrectionem de pisce manducare
— usque modo operatur et ego operor (Joen. v, 17) ? — voluit, non de aliquo animali terrcslri (Ltic. xxiv,43).
Responsio. Requievit a novarum conditione » et crea- Inter. 12. Quare ipse Creator hominis pcccalum
tione creaturarum, non a conditarum gubcniatione. per seipsum expiare voluit, et non per angclum? —
Et ideo Deus [tuuc] creator in sex dierum creatione Resp. Quia non sufficiebat unius angeli mcritum ad
putandus est, nunc vero gubernalor in totius mundi rederoptionem totius generis humani ; nec lanfcim
creaturis [Ms., naturis]. sceleris [J/».,scelus] incurrisset diabolus in nece an-
Jnter. 2. Quot creaturas rationales [Ms., rationa- geli, quantum incurrit in nece Creatoris.
biles] condiditDeus?— Resp. Duas. Angelos et ho- Inter. 13. Cur diabolus lam infestus est hominum
mines : et ccelura angelis, et terram hominibus ha- saluti ? — Resp. Propter odinm in Creatorem et in-
bitationem. vidiam in hominem, et desperationem suse salulis.
Inier. 3. Quare angelicum pcccatum silenlio in Inter. 14. Quare Deus in principio [humano gc-
Gencsi absconditum esl et hominis patefactum ? — neri] legem non dedit quam postea per Moysen tra-
Resp. Quia angelicum vulnus Dcus non prscdeslina- didil? — Resp. Qnia in hominibus primis diu lex
vit curare, hominis vero sanare prsedcstinavit. bonae naturae servabatur ; at ubi naturalis lex eva-
Inter. 4. Cur summi angeli peccatum insanabile nuit, oblata consuetudine peccandi, data est lex lit-
fuit, el hominis sanabilc ? — Resp. [Quia] angelus terse pcr Moysen, ut bona qusc sciebanlur auclorila-
sui sceleris invenlor fuit, homo vero aiterius fraude D tem haberent, et qusc latere cceperant, manifesla
seductus [fuit]. Item , quanlo sublimior angelus in rcntur ; et ut terror disciplinse corrigcret delinquen-
gloria, tanto major in ruina : homo vero quanto fra- tes, et fldem reformarct in Deum.
gilior in natura, tanto facilior ad veniam. Inter. 15. Ut quid Abel sacriflcium susceptum est,
lnur. 5. Cur homo suae potestatis auclor est crea- et Cain refulatum (Gen. iv, 4) ? — Resp. [Quia] Abcl
tus? — Resp. Ut sibi ipse auctor esset [sive] ad vi- Deo oplima et naturalia oflerebat, Caiu vcro viliora
tara, sive ad mortem. Si vero necessitate [Ms., ne- et bumana invenlione excogilala, ul putatur.
cessilaii] esset subjeclus, tunc nec boni operis habe- lnter. 16. Cur Abel in Evangclio singulariter jusUis
ret gloriam, nec mali pcenam : sed esset quasi nnus nominatur (Mallh. xxm , 35) ? — Resp. [Quia] tria
[Al., unum] ex pecoribus. maxima [Al., maximse]-justilisc prcconia in eo esse
Inter. 6. Cur [enim] in paradiso lignom vitse etli- leguntur, virginitas, sacerdotium [ et ] martyrium
gnum scienlise boni et mali creatum est ? — Resp. Ut [Al., virginitatis saccrdotum et martyrum], in qui-
per illud potuisset homo immortalis esse , per hoc bus primus Cbristi figuram gessit, qui fuil virgo, sa-
vcro morlaiis; ligno vitse quasi medicina, ut incor- cerdos et marlvr.
■ Verba et creatione omittuntur in codd. mss.
filO B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. B20
Inler. 17. Quare Enocli lanlo timpore servabalur A incomposita (lbid. ex vers. LXX)? — Resp. Invisibi-
a moru; (Gen. v, 23) ? — llcsp. Ut ostencleretur quid lis propter obscuritatem ; incomposita propter defor-
omnes homines potuissent, si non peceassent. mitalem.
Inter. 18. Cur idem Enoch morilurus csl (Apoc. Inter. 31. Quid est quod dicilur : Dixit Deut,
X1( 3) ? — Resp. Utdebitum solvat humanx naturx, fiat lux (vers. 3)? — Resp. Dixit, pro fecit, scriptor
cl (|tio;l Chrislus voluit [Ms., noluit], nullus possit, id posuit, ut celcritatcm vel facilitatem operis Dei osten-
rst, non rnori. derct.
Inter. 19. Quot modis esl operatio divina? — Resp. Inter. 32. Quid csl : Appellavit Deus lucem diem
Quatuor. Primo , quod in verbi [Dei] dispensatione (vers. 5) ? — Resp. Id esl, appellari fecit.
omnia xlerna sunt. Secundo, quod in materia informi Inter. 33. Quare. prima die lux creala legitur? —
qui rivit in atemum , creavit omnia simul ( Eccl. Resp. Congruit operibus Dci, ut prima die a [Ms., de]
xviii, 1). Tcrtio, quod per opcra dierum sex varias luce aeterna lux tcmporalis priuio fieret.ut esset unde
distinxit creaturas. Quarto, quod cx primordialibus cxtera qux crearet, apparcrent.
seminibus non incognitx oriuntur naturx, sed noUe Inter. 34. Q.iid esl : Factum est vespere et tnanc
sxpius, ne pereant, reformantur. dies unus (vers. 5) ? — Resp. ld cst flnis operis per-
Inler. 20. Qux creaturx de nihilo faclx sunt ? — 8 fecti, et initium operis incoepli.
Resp. Ccclum, tcrra, angeli, lux, aer, aqua [et] anima Inter. 35. Quid est : Vidit Deus quod esset honum ?
hominis. — Resp. Id est, in ea bonitate placuit ut mancrct, in
Inler. 21. Quot elementis mundns constal? — qiia placuit ut lieret, quod fccit.
/n(er. 36. Quare de solo homine dictum est : Fa- ■— ~F
Resp. Quatuor: ignc, aere, aqua, terra.
Inter. 22. Quae cst singulorum natura elemenlo- ciamus hominem (Gen. i, 26) ; de aliis autem creatu-
rum » _ neSp. iguis calidas el aridx cst naturx ; aer ris legitur : Dixit Deus ? — Resp. Ut videlicel, qu»
[vcro] calidx et httmidx ; aqua humidae et frigidae ; [Ms., quia] rationabilis crealura condebatur, cum
tcrra frigidx ct aridx [Ed., aquex] est naturx. consilio facta videretur, et ut ejus nobilitas osten- <-
Inter. 25. Cujns nattirx coelum essefertur? — deretur.
Resp. Igneae, rotundx atque volubilis. Inler. 37. Cur plurali numcro dixit : Faciamus ?
— Resp. Ut oslcnderetur trium una operatio perso-
Inter. 21. Si volubile [est] cur non cadit ? — Resp.
Rueret [vcro] propler uiiniam celeiitatem, ut sapien- liarum.
lnter. 38. In quo cst homo conditoris sui imago?
lcs mundi dixerunt, si non planctarum occursu [Edit.
— Resp. In interiori homine.
hoc cursu] modcraretur. Q
lnler. 59. Cur ulrumque, iraago et sitniliiudo?
Inter. 25. Cur Deus senario numero mundi crea-
— Resp. Imago in aetcrnitatc , simililudo in mo-
tioncm [Ms., crealuras] perfecit? — Resp. Quia illc
numerus perfeclus juxla arithiuelicx disciplina; ra- rlous.
Inter. 40. Cur iterum dixit : Creavit Deus homr-
tionem legitur esse ; et ut ostendcret Deus omnia pcr-
nem c.d imaginem suam (vers. 27) ; cum anlea djxis-
fecla el valde bona se condidissc.
scl : ad imaginem nostram? — Resp. Ut utrumque,
307 Inter. 26. Quid est : In principio creavit
e.t pluralitas personarum, et unitas substantix insi-
Deus catlum et lerram 1 — Rcsp. ln Filio perfccit
nuarctur.
[Ms., fecit] Deus coelum et terrain ?
Inter. 27. Cur dictum est, plantaveral Deus para- Inter. 41. Quare de solo homine creato non dici.ur
disum aprincipio (Gen. n, 8)? — Resp. Hieronymus singulariter : Vidit Deus quod esset bonum, sicul dc
vult [quod] ante conditioncm cneli ct terrac paradi- «eteris crcaluris dictum esl? — Resp. Quia postquam
»um planlatum csset [Edit., esse]. homo crealus est, dicebantur omnia vaide bona,
lnter. 28. Quid in coeli terracquc nominc signilica- quasi antc essent singula bona : proplcr hominem
tur , quando dicilur : In principio fecit Deus caelum autem omnia valde bona, quod [ Ms., quia ] om-
et terram (Gen. i, 1)? - Resp. Informis illa materia, D nia in "^01-^ ,,omi,,is creau esscnl [»*., sunt];
quam de nihilo fecil Deus, appellata est primo coclura homo vero in gloriam et laudcm Coiidkoris sui fa-
ct lcrra : non quia jam hoc crat, scd quia jam hoc ctus est.
essc potcrat. Nara secundo dic coelum islud sidcreum Inter. 42. Quid est qttod lcgitur [Ms., dixit] : Rc-
facluni esse legitur, et tertio die tcrrain apparuissc quievit Deus dic seplimo ab omnibus operibus suis
ct vesliri floribus cocpisse. Sive, in coeli et terrae (Gen. n, 2)? — Resp. Si [enini] dividas septcnarium
nomine spirilealcs et terrenae crcaturx inlclligi pos- numerura in unura ct sex , erunt duo primi numeri
sunt. perfecti : unitas vcro in scipsa nalura et potestalc
Inter. 29. Quid est : Spirilus Domini [erebatur su- perfecta est; scnarius vero numcrus primus opere
per aquat (Gen. i, 2)? — Resp. Non pcrvagatione et actu perfcctus cst, ct parlibus suis iinpletur : nani
\Edit., per vagaiionem], sed polestate, ct regentis unum, duo, tria faciunl sex. Signilicalur ergo [Ms.,
impcrio, ad formandum el vivificanduin informcin vero ] [in] requie diei seplimi, quod Deus anlc crea-
matcriam, quae hoc loco aqux noiniuc signiflcatur lioncm mundi in seipse natura cl potestatc pcrfectus
\Ms., gtgniflcari poiest]. est.et xternalitcr in seipso habel rcquiem; crcatura
Inter. 59. Q.iid esl : Terra autcm crat invisibilis et vero actu ab ipso cre.-.tionis accepto habent per ip-
521 EXEGETICA. — l.YJERROG. ET ilESrO.NS. 1« GENES., ETC. m
suin in suis naturis perfectionem quanulam, et [J/s. A quse Deus creaverat humaui optrh adjutorio Ijjtius
omittit et] requiem in operatione 308 obetlienlisB, et feraciusque [Mt., veracius] provenirent. Et custodi-
maxirae rationabilcs creaturx in [Ms. om. in] eo ret illum, ut custodiret euindem paraJisum sibi ipsi<
bono beatx sunt, ut in conditore suo requiescant. et [Ms., ne] si aliquid amillcret, ut inde mcreretur
lnler. 43. Cur de die sabbali dicitur : Denedixit expelli. • ,
Deus diei septimo et sauctificavit iUum (vers. 5), cum Inter. 52. Cur dicaim est : Lignum scicntia; boni
de aliis diebus non legatur boc eum dixisse ? — Resp. et mali (Gen. n,9)? — Rcsp. Nou quod ipsum-
Ut osteuderet sanciorum requiem posl sex bujus sx- liv.nuiii in sua natura rationale esscl, vel sciculiam
culi xtalum lalores, in leterno sabbato ct benedicta boni ct mali habuisset; sed quod homo in eo expo-
requie quieturain [Ms. , quicturos], sicut dicturus riri el scire poluit quid esset iuter obedientiae bouuai
est : Venite, benedkti Pairis mei, percipile reynum et inobedienti;e malum. |\
(Matlh. xxv, 34). Ideo et ille dies sine vespera legitur, In'er. 53. Quid signiflcat in eo quod dixil : Morle
quod iiliiina requies sanclnrum senipiterna est. viorieris (vers. 17)?—Rcsp. Duplicem bominis mortem
Inter. 44. Cur dixit : Ista; sunl generaliones cceli designai, id est, aninia; et corporis. Animse mors est,
et lerras (Gen. u, 4)? — Resp. Contra eos [facit] qui dum proptcr iicccalum quodlibet auimam Dcus de-
mundum sinc initio et seniper fuisse aflirmaut. B serit. Corporis mors est, dum propter nceessitalcm
Inter. 45. Cur [dixil : ln\ die quo fecit coelum ei quamlibet corpus deseritur ab anima. Et hanc
terram (vers. 4) , et non : in diebus ? — Hesp. Dieni duplam hominis morlem Christussua simpla [morte]
(vero) pro toto tempore primordiaUs crcaturce po- destruxit. Nam sola carne mortuus est ad tempus,
suil,sicut et Apostolus : Ecce (nunr) dies salulis anima vero nunquam, quia nunquam peccavit.
(IlCor. vi, 2), diem totum tcmpus intelligi voluil, lnler. 54. Unile dicitur : Adduxit eu ad Adam , ut
qno sancti in liac vita pro selerna salulc laborant. videre: quid vocarel ea (Gen. n , 19)? — Resp. Non
lnter. 46. Quid esl [quod dicit] : Omne virgultum circuiiu locali adducens, sed occulto nutu suoe po-
agri (Gen. n , 5) anlequam orirelur in terra? — tcctias voluit ul venircnt.
Hesp. L'i celcritatcm opeiis Dei iusinuarct; id est, 309 Inler. 55. Cur voluil Dcus ut homo cuiicim -~*~~~ > '
antequain aliqui fructus ex lerra crescendo orircntur aniniantihus nomina imponerel? — Retp. Ut liomo
aul germinarent, repente omnes campi et colles her- intelligerei scipsum.quanlo meliorgsset cunctis ani-
bis erant et arboribus cooperti. maniibus ex rationis discrelione, el eo magis condi-
Inter. 47. Quid est : Non enim plueral Dominus torem suuni diligeret, quo se meliorem aliis vivenli-
Deussuper terram (vers. 5)? — Hesp. Ut inlelligerctur bus intelligeivt.
:uanlum prinia teme germinalio a moilerna dista- ^1 Inter. 56. Cur dicilur : Adoe vero non inveniebatur
bat, quae morulis ad pluviarum irrigalionera vix lan- adjutor similis ejus (Gen. n, 20)? — Resp. Qui3 in-
dem et tarde perficilur : illa vero ad jubentis impe- ler omnia animantia terrne nullum ratiouale invenie-
riuin mox exorta apparuil. baiur, nisi ille solus.
Iiiler. 48. Quid est [iterum, quod dixil] : Fons Inter. 57. Curmulier de latere viridormienlisoedi-
ascendebat de terra irrigans universa super faciem ficata legitur, el non de terra plasmala , sicut vir
[Ms., universam superficiem] terrm (Gen. n, 6)? — (vers. 22)?— Resp. Certe mysterii causa signilirans,
Resp. Aut de solo dicit paradiso, qui uno fonte irri- quod Christus propler Ecclesiam in cruco dormivk,
gari creditur ; aut, si de tota lerra intelligendum est, ex cujus latere fons salutis nostra: manavit
omnem aquarum abundanliam intelligi voluit. Inter. 58. QuomodoconvenitChristo quod diclnm
Inter. 49. Formavit igitur (Dominus) Deus homi- csl : Propler Iwc relinquet homo patrein et matrem, et
nem de limo lerra (Gen. n, 7). Quid igitur? Numnon adharebit uxori sum (Gen. u , 24)? — Resp. Reliquit
ante, die sexlo, hoino legitur esse creatus? — Resp. patrem, quia non in ea forma apparuit hoininibus,
Jam stricte [J/«.,strictini, al. omilt.} prius per anti- qua oequaiis esl ratri. Reliquil matrem dum synago-
ripationem de hominis creatione dixit, quam modo rj gam deseruil Judxorum, de qua secundum carncm
per recapitulationem plenius cxponcre aggressus esl. natus esl, ut adhaireret Ecclesisc, quain ex gentibus
Inter. 50. Qnid esl, quod dixit : Formavit igitur congregavit.
Dominus Deus hominem de limo lerrw, ct inspiravit Inter. 59. Quare non erubescebant Adam et Eva,
in fnciem ejus spiraculum vita?? — Resp. Quia vide- dum nudi erant (Gen. n,25)? — Resp. Quia nullamle- — L"
licei in corporis et anim;c substunliam facttis esl , e gein secserunt in membris suis repugnantem legi men-
<;uibus corpus de limo (tcrrae) formatum est; anima lis suse : nihil enim putabantvelandum,quiaiiihil sen-
vero dc niliilo Deo inspirante creata. serunt rcfrenandum. Nam in peenam pecca.'i evenit
Inier. 51. Quid esi, quod dixil [Ms., dicitur] : F.t homini , ut ipsa stia caro rebcllis ei esset in molibus suis,
posuit Deus homincm in paradiso voluptatis, ut opera- quia ipse rebellis erat creatori suo in actibus suis. -
retur et custodiret itlum (Gen. n, 15)? [Nunquid ho- Inter. 60. Unde serpens rnllidior diciiur cunclis ani-
mini laborare in paradiso opus fuit] ; aut a quo mantibus terroe (Gen. in,l)? — Resp. Non cx sua ua- -
custodire illum [Edit., illuil; ul. custodiri ille] de- tura , scd ex diabolici spirilus inflatione. Utebatur
buil? — Rcsp. Non enim [homini erat] laboris aflli- cnim serpente diabolus quasi organn ad perpev.att*
r.l":o in paradiso. sed voluntatis exhilaralin ; nim ea dnm c:i!li'.ii'atis snsc malitiam.
P*tbol. C. 17
 523 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 521
ln'.cr. C\. Cnr tcnlari Dcus hominem permisit, a Inter. 72. Cur Deus quasi nesciens interrogavii ,
quem conscnlire praescieLat? — Resp. Quia magnx ubi esset Adam (Gen. m, 9)? — Rcsp. Non utique
laudi [.Us., laudis] non esset, si ideo homo non pec- ignorando quxsivil, sed increpando admonuit ut at-
casscl , quia malefacere non potuisset. Nam et hodie lenderel ubi esset, et iinde cecidisset.
sine intermissionc [per universum] genus humanum Inter. 73. Unde [se] a Domini praesenlia aliscondi
cx insidiis diaboli [liomines] tentantur [Edit., ten- posse putaliat? — Resp. Htcc ei insipientia de pec-
talur],ut ex eo virlus tenlati probelur, et palma non cati poena accidit, nt eum hoc Iatere pulet [Jtf«.,eum
consentienlis gloriosior appareat. latere vclle quem], qucm lalere nihil polest.
Inter. 62. Si serpens sonnm verborum ejus qui per Intcr. 74. Cur Adam pcccatnm in mulievem detor-
cnm loquebatur inlelligere poluit? — Rcsp. Non sit (Gen. in, 12) ? — Resp. Ad cumulum pcccati sui su-
est credibile eum inlelligere potuisse quae per eum perbe respontlit, [el] non humililer; quasi querimo-
<!iabolus agebat ; sed sicut daemoniaciis el menteca- niam in Deum dirigeret cur ei lalem dedissel sociam,
plus loquilur quae nescit, ita serpcns verba edebat unde ei pcccati occasio essct. Similiicrcl mulier su:c
qn:c non intelligebat. culpse causam in creatorem refert, quare [/!/., quia]
"" Jnter. 63. Cur mulier ad interrogala serpcnii re- serpcntcm , per quem decipcretur [ in paradiso ]
spondet [Ms., respondii] (Gen. iu,2)? Resp. Ut H creaverit.
pravaricatio ejus esset inexcusabilis, cum nullo Inter. 75. Quare non est intcrrogatus serpens cnr
modo dicere poluit se oblitam esse mandali quod ser- hoc fecerit? — Resp. Quia forle id non sua natura
- penti prodidit. vel voluntate fecerat, sed diabolus de illo et per illum
lnwr. 64. Cur homo factus esl in liberum arl.i- fuerat operatus. lileo dicilur ei : Super pecius tuuin
trium? — Resp. Quia noluit crcalor hominem cujus- gradieris et terram comedrs (Gen. m, 14), siquidcm in
libct scrvum creare, quem ad imagincm suam fecit, pectore calliditasnequitiarum cjus indicatur; qui et
quatenus ex voluntario bono laudabilis apparerci, terram devorat, dum luxuria et libidine pcccantium
•vel appeiitu malo damnabilis. pascitur et delectatnr [Al., dilalatur]. Nam [el] sicut
Inter. 63. Quae est libertas vera? — Resp. Maxima diabolus per serpcnlem loquebatur, ita ct in serpente
| autcm] lihertas est scrvire juslitix, et a peccato esse maledicitur.
libcrum. • Inter. 76. Quid esl semen mulieris, vel [semcn]
Inter. 66. Quomodo potuit mulier credere ser- serpentis (vers. 7)?—Rtsp. Semen mulieris esttotum «-
penlis sermonibus, quod divinitus a re bona fuissct genus humanum; scmcn serpentis.originalis peccali
prohibila? — Resp. Quiaforte anle inerat menli illius primordium : qnaj duo semina ex prseceplo divino
amor quidam propriae potcstatis, et qusedara de [se] C continuum inter se odium gerere debent, ul non fa-
guperba praesumptio, quae per illam tentationera fue- ciamus qnae diabolus vult, quia ille nunquam vtll
rat vincenda et humilianda. nohis profutnra.
Iitter. 67. Cur mulier considcravit lignum post ser- Inter. 77. Quid esl caput serpentis et calcaneum '
penlis persuasionem (Gen. m, 6)? — Resp. Ut ex- mulicris (Gen. m, 15)? — Resp. Caput serpeniis est -~
ploraret si quid in eo raorlifcrum csset ; dum autem illicitre suggesiionis cogiiatio, qnod nos omni inten-
nihil in eo tale reperiret, confidentius gnstavit ex eo. tione contcrcre atque alli.Icre debemus ad petram,
Inter. 68. [Sed] unde vir consentit feminas? — qui est Christus. Calcaneum mulieris est exlremum
Resp. Quia forle illam eo cibo mortuam non esse vita; noslrae tempus, quo diabolus nos acrius impti-
cernebat; el poiuit fieri, ut putaverini alicujus signi- gnare satagit, cui si viriliter resislimus, victoriam
ficalionis causa dixisse creatorcra : Si manducave- perscverantiae cum salute nostra accipiemus. * \'
ritis ex eo, morle moriemini (Gen. n, 17). Inler. 78. Quaeritur, dum dicitur : Et sub viri po-
Inter. 69. Ad quid aperli sunt oculi eorum (Gtn. lestate eris (Gen. iii,16; Gal. v,6; I Jonn. iv,18),si
m, 7)? — Resp. [Quo] nisi ad invicem concupi- ante peccatum [quoque] mulier sub potestaie viri
scendum? quod cis ad poenam mox post pcccatum essel? -- Resp. Fuit utique, sed ea si-rvilule, qurc
evenit. per dilcciionem operatur, ct foras mitlit limorem;
310 Inttr. 70. Cur ad folia ficulni [Ms., ficul- posl vero, conditionali scrvilutis timore, quae pcr
neae] turbali cucurrerunt [Ms., concurrerunt] (Gen. disciplinam opcralur.
III, 7) ? — Resp. Quia gloriam simplicis caslilatis Inter. 79. Cur spinas et tribulos germinavit terra
amiscrunt, ad dupliccm libidinis pruriginem confu- (Gen. m, 18) ? — Resp. Per peccatuin enim hominis
gcrunt. [Ideo Dominus Jcsus dixit Nalhanaeli : Gum lcrra maledicta est, ut spinas parerct et venenosas
esses sub pcu, vidi te (Joan. i, 48), id est, cum esses herbas ad pnsnam vel [ad] cxerciialionem mortalium,
sub ficu originalis peccati, per miscricordiam vidi te, utanteoculos homo scmper habeal originale cri-
ct idco dcsccndi liberare te.] raen el vel sic admonitus [aliquando] se avertat a
Inier. 71. Quid est quod posl mcridiem abscondit peccatis.
seAdam cluxor ejus (Gen. in,8)? — Resp. Id est, Inter. 80. Cur Deus fecil homini lunicas pelli-
post beatam [Edit. , betlx] paradisiacc feliciiatis ceas (vers. 21)? — Resp. Ut eos mortales fuisse
luccminhujus saiculi caliginosam miseriam [Edit., insinuarct.
caligine a miseria] se abscondernnt. Inter. 81. Quomodo Dominus Deus dixit de homine
 K3 EXEGETICA. — l.NTERROG- ET RESPONS. IN GENES., ETC. 526
post peccalum : Ecce Adam factus est quasi unus ex \ Inler. 91. Quomodo septuplum punielur, qui occi-
riooi* (vers. 22) ?— Resp. Propter sanclam Trinilalem derit Cain (vers. 24)? — Resp. Solet [enim] septena-
plurali numero dixit ei nobis ; sicut et in creatione rius numerus in Scripturis sanctis saepissimc pro
ejus : Faciamus hominem ad imaginem (Gen. i, 26). pleniludine cujuslibct rei poni : quasi dixisset gra-
Hic utitur voce delerrcntis, ad incutiendum aliis, ne vissima ultionc puniendum esse, qui [necj tanfce
peccarent, timorem ; vel sensu exprobrantis, quia nen damnationis accrbilate admnnitus a sanguine effun-
solum non fucrat factus qualis fieri volueril, sed ncc dendo [voluil(Ei/if., nollet)] manus cohibere.
illudquod faclus fuerat, conservaverit. Inter. 02. Quid est, quod legitur Lamech dixisse,
Inter. 82.Quid est Cherubin,vel/7ammenm gladium cum occiderel Cain : Septuplum de Cain vindketur, de
atque versaiilem, ad cuslodiendam viam ligni vii<c po- Lamcch autem septuagies septies (vers. 24)?— Resp.
suit (Gen. m,24)? — Resp. id est, per angelicum Quia hoinicidii peccatnm [Ms., realum] septima ge-
311 ministerium ignea quasdam custodia : qu% ta- ncralione diluvio vindicatum esse legitur; adulterii
men bene, quod versatilis dicilur, significat quando- vero scelus, quod primus omnium Lamecii in duabus
que illam removcndam esse a paradisi januis. commisit irxoribus, non nisi sanguine Christi expian-
Inter. 83. Unde noveral Caiu Dominum ad inunera dum esse, qui scptuagesima et septima gencratione
ejus non respexisse, et ad munera Abel respexisse " venit in niundum
(Gen. iv, 5)?— Resp. Igne misso dc calis, ut creditur, Inter. 93. Unde evenit diaholo prima [Ms., pnmoj
hostiam Abel suscepit, ut saepissime factuin offe- mala voluntas? — Resp. Cum [vero] causa miscricc
reutibus viris sanctis legimus; Cain vero ipse sacri- malorum angelorum quacritur, ea merito occnrrit,
ficium suum consumere ignc debebat. quia noluerunl ad illum custodire foriitudinem suam,
Inter. 84. Quid est, [quod] Domiuus tlixil ail Cain : qui est summum bonum, sed aversi sunt ab illo et
Nonne si bene egeris recipies , sin autem male, statim ad seipsos conversi sunt [et] sua propria deleclati
in (oribus peecatum tuum aderit (vers. 7)? — Resp. Id potestate. Et iste primus defectus est et prima ino-
est, si pura mente obtulcris sacrificium, recipies, pia ralionalis crealurse. Et hoc vilium quid aliud,
respiciente Deo ad te et ad sacrificium tuum; sin nisi superbia, nuncupatur?
autem male °geris, intrantem te vel exeuntem sein- Inter. 94. Quid est malum? — Resp. Malum [vero]
per peccalum tuum comitabitur, el desinet Dominus nihil est per se, nisi privatio boni : sicut tenebrae
custodire inlroitum tuum et exitum tuum. iiihil sunt, nisi absentia hicis.
Inter. 83. Quomodo intelligendura [sit] sub te erit Inter. 95. Cur per tres fllios Noe secunda origo
appetitus luus [Ms., ejus], et tu dominaberis illius saeculi surrexit (Gen. vi)? — Resp. Ut tres partes
\jaers. 7)? — Resp. Tu quia liberi es arbitrii, non ba- C mundi a trium generaliooe implerentur. Porro Sem
bet peccatum super le dominium, sed lu superillud; in filiis suis Asiam, fet] Chara Libyam, J>t] Japhet
et in tua poteslate est sive compescere, sive concu- Europam possidebal.
piscere illud. , Inter. 96. De quibus dixit : Cum caepissent homines
Inier. 86. Quare Dominus interrogavit Cain : Ubi multiplicari supcr terram et /S/ias procreassent. [Et
«I Abel frater tuus (vers. 9)? — Resp. Non tanquara iterum] videntes Filii Dei filias hominum quod 312
ignarus, sed lanquam judex rcum, quem puniat. Cui essent pulchrw (Gen. vi, 1, 2)? — Resp. Filias homi-
Cain ad cumulum peccati sui fallaciter ac superbe num, progeniem Cham; et filios Dei sobolem Scth
respondit. [Ms., Sem] appellare Scriptura voluit. Hi avita be-
7wer 87. Quomodo vox sanguinis Abel clamat ad nedictione religiosi; illre paterna maledictione impu-
Dorainum (vers. 10)? — Resp. [Id est] homicidii il- dicse [Ms., illi ... impudici] : sed postquam lilii Selh
lius reatus in conspectu [justi] judicis apparebat. [Ms., SemJ concupiscentia victi ex filiabus Cham
Inter. 88. Unde Cain maledicitur in peccato suo, connubia junxerunt, ex tali conjunctione hominesim-
[m peccato vero Ad« terra maledicitur] [Edit., cum menso corpore, viribus superbi, moribus [incomlili],
prius lerra in opere Ad* sit maledicta]? — Resp. quos Scriptura gigantes nominat, procreali sunt.
Quia Cain sciebat damnationem prxvaricalionis pri- " Inter. 97. Quid est, quod dixit : Non permancbit
uwe, et non limuit originali peccalo fralricidii [Edit., spiritus meus in homine in aternum, quia caro est
bomicidii fratris] superaddere scelus; ideo majore (Gen. vi, 5)? — Resp. Spiritus [enimj hoc loco iram
malediclionc dignus babebatur. signilicat, et caro fragilitatem humanse ualura;
Inter. 89. Quod est signum Cain, quod posuit [eij quasi dixisset : [quia] fragilis est in houiinibus co:i-
Deus, ut non occideretur (vers. 15)? — Resp. Ipsum ditio, non ad sctcrnos [eos] sen-abo cruciatus, sed
videlicel signum, quod tremens ctgeraens, vaguset hinc \Ms., hic] rcstituam quod merentur.
profugus semper viveret ; nec audere eum uspiam or- Inter. 98. Quid significal prafinitus ille immcrus :
bis terrarura sedes haberc quielas. Et forte [idcircoj Eruntque dies illius cenlum viginti anni [Ms., anno-
civitatem condidit, in qua salvari posset (vers. 17). rum]?— fie*p. Datus est ille nuracrus ad agendam
Inter. 90. Cur ipse sc morte damnavit dicendo : poenitenliam humano generi ; sed conlemptorcs pnE-
Omnis qui inveniel me, occidet me (vert. 14)? — Resp. venit vindicta:nampostcentumannosvcnitdiluvium.
Desperando dixit, vel ut eompendio mortis crucialus Inter. 99. Quid est, quod Deus dicil : Panilet me
evariVrot prasentes. fccisse hominem. Et itcmm : Tactus dolorc cordis \stti\
«527 B. F. ALBIM SEL ALCUINI OPERUM PARS II. S28
intrinsecut (vers. 6). NuuquiJ iu Deum pcenileiilia A in ca esse adverlamus; infcriora 313 ejus lc-ca
aut dolor cordis cadere polcsi? — Resp, Non Deum slercoribus ct spurcitiis csse deputaia, ne animalia
de facto suo poenilct, nec [Ms., aut] dolet Deus sicut et praicipue bomiues finii fetorc vexarentur. Huic
honio, cui est de oinnibus rebus tam fixa sententia, aulem superior et conligna caraera conservaiulis
quam ccrta prxscienlia : sed utilur Scriptura sancla pabulis auimalium depiilarelur. ln hos crgo usus in-
usilalis nobis verbis inlelligibilibus, ut coaptet se fcriores partes, qox bieameralx dicunliir, tradunt
nostrx parvilali, quatcnus ex cognitis incognita co- fuisse dislinctas : supcriores vero parlcs, qu* trica-
gnoscamus. uicrata; dicui.tur, ad babilaculum primo bestiis vel
Inter. 100. A'oe virjusluset perfectus erat (vcrs. 9). aninialibus immitioribus, vel scrpcnlibus di pulalas
Si nullus sine pcccato, quomodo aliquis perfeclus [esse]. Ab bis vero congrua in superioribus loca
csse potest? — Resp. Perfecti bic [Edit., hinc] [ali- mitioribus animantibus , stalulaque fuissc : supra
qui] dicuntur, non sicut perflciendi sunt sancii in omnia vero in excelso hominibus sedcin locaiam ;
illa innnortalilate, qua xquabunlur angelis Dei; sed ut pote sicut honore et sapienlia anlecedit, ila et
sicutcsse possunl in hac peregrinaiioneperfecti. loco cuncta prsecellcret animalia. Et sic quinque
luler. 101. Quid est, quod dixit Deus ad Noe : mansiones in ea esse iiitelliguntur; prima, sterco-
Finis ttniverste carnis venit (vers. 15)? — Resp. [Uni- Brina; secunda, apolhecaria; lerlia, feris animanti-
versx carnis] significat omnium mortalium [Edit., bus; quarta, mansuctis; quinla, hominibus.
omnes mortales], prxter illos qui in arca salvandi Inter. 107. Quoniodo de ostioquod in lalcre arrae
cranl. llii igitur quasi seminarium secunda: originis a:dificabalur, inlelligeiiduiH est? — Resp. Tradunt
servati sunt. [autein eliani] ostiuin, quod ex lalerc faclum est,
Inier. 102. Disperdam eos cum terra. Quomodo eo loci fuisse, ut inferiora, qua: divil bicamerata in-
cum terra, dum terra postea remansil ? — Resp. fra se haberet; et quiedivit tricamerata, superiora a
Tradunl [eniin] doctores terrte vigorem et fecundi- loco ostii appellata sunt. Et inde ingressa animalia
tatem longe inferiorem esse post diluvium quam univcrsa, per sua quxque loca, secundum qux su-
ante; el idcirco honiinibus carnem [Ms., carnes] pra diximus, congrua discretione distincta [Ms., dis-
edere licentiam esse dalam ; et ante [etiam] diluvium repta] sunt.
fruclibus tcrrx bolummodo victitasse homines. Inter. 108. Qnid liabct niyslerii mensura arcx? —
Inter. 103. Qux sunt ligna levigala, de quibus Resp. Flabet [enim] niyslerium perfectum corporis
srca prxcipilur fieri (vers. 14)? — Resp. Forlia et Chrisli. Sexies eiiiin treccnli habent intra se quin-
insolubilia, de quibus alia translalio dicit, quadrala, quaginUi, el deiies Iriginta. Sic eniiu huinanum cor
ul arca nec venlorum vi, nec aquarum inundatione pus, si jaccnlem metiaris hominem, sexies habc-t
solverelur. longitudo latiludincm, et decics altitudiiiem. Nana
Inter. 101. Et bitumine linics. Qux est natura bi- longitudo jaceulis hominis a vertice usque ad vesti-
tuminis? — Resp. Bilumen ca fcrvcnlissimum ct gia metienda est, et a latere usque in latus, et alii-
violcnlissimum glulen, cujus est ha:c virtus, ut ligna, tudo a dorso in vcntrem. Qux figura aple Cbristo
[qua: cum bilumine] ol linila [fuerinl], nec vermibus convcnirc noscitur, propler longaniniitatcm oniuia
excdi, nec solis ardorc, nec fl ilibus veiitoruin, nec sufierentis fidei et amplitudinem cbaritatis, et subli-
aquamm possint inundatione dissolvi. mitatem spei xternae.
Inter. 105. Qualem ergo arcoc speciem vel formam Inter. 109. Ad quid fenestra in summitalc arras
debeinus intelligere (vers. 15)? — Resp. Ut vidclur jubetur fieri? — Resp. Ut baberet unde emittere po-
habuit qiialuor angulos ex iino assurgenles, et iisdem luisset [.!/., emilti possout] aves ad explorandam
paulatim usque ad summum in angustum altraclis terrae siccilatem.
in spalium unius culiiti fuit collecla [Ms., ut videtur Inter. 110. Quid sibi vult : Duo et duo, septena et
qualuor angulis eam cx imo adsurgentcm ... fuissc septena (Gen. vu, 2). An quaiuor ex immundis et
colleclam]. Sic [enim] rcferlur quod in fundamenlis n quatuordccim ex mundis animalibus inlclligere de-
trecenti cu'.i;i in longitudine ct in latitudine quin- bemus introducenda esse? — Resp. Non duo et duo
quaginla sinl ; ct in altitudine triginla, sed collccta propter quatuor, sed propter masculum et feminam.
in cacumcn anguslum , ila ut cubilus sit longitudinis Nam de immundis lanluinmodo iino, et de mundis
ct lalitiilinis. Et vore nulla poluit tam conveniens et solummodo seplein.
congrua arcac specics dari, quam ut summo velut Inter. 111. Cur immunda pari numero po-uii.
[o] tecto quodam anguslo culniun [.¥«., culminc] dif- munda vero impari? — Resp. Ut haberel Noe uudc
funderet imbrium minas, et inia in aquis quadrala hostias Deo immolarct ex mundis.
stabililate consistens ncc •impulsu ventorum, ncc
Inter. 112. Unde pulchriora [Ms. pluriora] fueruot
impctu fluctuum, ncc inquieludine aninialium, oua> munda, quam immunda? — Resp. Propter fulurum
intrin$ecus erant, aut inclinari posset, aut niergi. humano generi usum, quia ex mundi ■ dcbebalur ho-
Intcr. 106. Quomodo eam bicameralam et trica- minibus, ut pulchriora [Mt., plura] essent qux pro-
meratam intelligcre debcmus (vers. 16)? — Resp. Bi- dessent quam qux nocercnt.
cameralmn iu inferioribus, tricameratam vero in su- Inter. 113. Quxri [eiiim] solet, utruin in tanta ca-
perioribus, it.i ut quinque hahitalionum disliiiciioi.es pacitate arca dcscribitur [csscl, ul animalia tanla el
5» EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS. IN GENES. ETC. 5o0
lot, cum mansiunculis convenicntibus sibi el escis A piente vei Deo dcmonslrata [Ms., demonstrante]
eorum, ferre polueril? — Resp. Hanc quseslionem quae talium quoque animanlium escis convenirent ;
Origenes solvit cubito gcomctrico, asserens cubitam quod magis crcdibile est.
geometricum t-.intum valere, quantum noslri cubiti lnter. 118. De quibus animantibus diclum est : /»
sex valent. quibus erat spiritus vilm (vers. 15)? — Resp. Non
Inter. 1 14. Quid est quod dictum est ingressa esse solum de bominibus, sed etiam de caeteris omnibus,
omnia animalia [ad Noe] in arcam (»er*..9)? — Resp. quae vitali aura vescunlur.
Non Noe colligente, sed Deo jubente. Sicut diclum Inter. 119. Si [enim] aqua [Olympum] transcendit
est in prima crcatione : Adduxit ea ad Adam, ut vi- quindecim cubilis, cujus alliludo hunc aerem lurbu-
deret quid vocaret ea (Gen. 11, 19). Sic divino nutu lentum, ut fertur, transcendit, ubi dicilur ncc nubes
coacta animalia, sponte praeiinilo numero veniebant videri, nec venlos sentiri? — Resp. Si [enim] lerra
ad arcara. spatium illius tranquilli xlberis invadere potuit, cur
Inter. 115. Quid de piscibus vel alilibus [Ms., vola- non et aqua crescendo? Sunt lamen quidam qui pu-
tilia], quse in aquis vel super aquas vivere possunt, tanl ncc tcrrse inaequalitatem talem [essc], nec mon-
intelligi debet; si in arca essent, an non ; vel de tium altitudinem tantam ante diluvium fuisse sicul
soctibilibus minutissiniis, quales [suiii] sciniphes et nunc est.
muscx et caetera talia ? — Resp. Hanc [vero] quae- Inter. 120. Quid de pace et concoruia, el unde se
stioncm sanctus Augustinus, libro xv (Cap.27, num. inviccm nou debellarenl diversi geneiis animantia,
4>De Civitate Dei, ita solvit : f Quajri solet de minu- scntiendum est? — Resp. Sicut [enim] Dei nutu ad-
lisiimis bestiolis, non solum quales sunt mures et ducebantur in arcam, ita et Dei nutu conservabantur
stellioncs, verum eliam quales IociisUte, scarabaei, in. arca. Sive enim mansiunculis secundum genera
rouscx denique et pulices, utrum non ampliori nu- sua dividcrenlur, sive junctiin manerent, Dei [tamen]
mero in arca illa fuerint, quam qui.est definitus cum potentia guberuabautur.
hoc imperaret Deus. Prius admonendi sunt quos lucc Inler. 121. Qnid dc potu auimalium senliendum
movenl, sic accipiendura quod dictum esl : Quw esl, de quo uihil dicil Scriptura? — Resp. Sunt [qui-
reptant [Ms., repunt] super terram (Gen. vi, 20); ut ilain] qui pulant unius dioi escam in arca vel potum
necesse non fuerit conservari in arca, quae possunt in multos profuissc dics animanlibus, vel fnrsitan
in aquis vivcre, non 314 soluni inersa, sicut pisces, in toluni aununi. Scd dimitlamus incertas conjectu-
vcruin etiam supernatantia sicut mullae alites. Deinde ras ct conccdamus diviua; polentice facere de crea-
cum dicitur, Masculus et jemina [crunt], profecto in- luris suis quod voluit.
lelligilur ad reparandum [sexum]. Quis non videat Inter. 122. Quterilur ubi corvus requieverit, si
quaolum [ad gcnus (Edil., quantum genus dici per columba non invenit ubi requiescerel? — Resp. Po-
hoc potesl. Nec) dicilur pertinere (Apud S. Aug. luit corvus cadaveri cujuslibet animantis insidere,
1. cit. : ad reparandum genus dici, ac per hoc) ; ac quod columba naturalitcr refugit.
per hoc nec] illa necesse fueral ibi essc, quae pos- Inter. 123. Quare magis terrena animalia perierunt
sunt sine concubitu de quibusque rebus vel rerum cum homine quam aqualilia ?—Resp. Propter male-
corruptionibus nasci ; vel si fuerunt sicut in domibus dictiouem lerra:, de qua vescabantur animalia terra.
consueverunt esse,. sine ullo numero definito esse Inier. 12i. Quid dc animalibus senliri debet quo-
potuissc. Aut si mysterium sacratissimum quoil agc- rum nalura nec semp.or in aridis, nec semper in lui-
batur, et tantae rei figura etiam veritate facti aliter roidis vivere polest, sicul sunt lutri [et] vituli mari-
non possct iinpleri, nisi ut omnia ibi certo illo nu- ni, et multa avium genera, qiue in aquis viclum re-
mero essent, quae vivere in aquis, illius nalura pro- qiiirunt, scd in aridis dormiunt [nulriuntj et requic-
hibenle, non possent, non fuit ista cura illius homi- scunt?— Resp. Poluit [enim] virtus divina ulramvis
nis vel iilorum hominum, sed divina. Non enim ea corum naturam, donec diluvlum transiret, tempe-
Noe capiens inlromittebat, sed venientia et intrantia rt rare, ut aut in humido tantum, aut in arido lanluin
permillebat. Ad hoc enim valet quod dictum est, in- vivere posscnt : nisi forie extra arcam in aliquaejus
trabunl ad le, scilicet non in hominis actu. sed Dei parte loca illis prseparata essent, unde et in aquis
[Ms., diviuo] nutu. > vivere et in aridis requiescere potuissent.
Inler. 116. Quomodo [enim] posteaquam clausum 315 J*ter. 125. De quo spiritu dixit-: Adduxil
est osluim et nullus hominum extra arcam fuil, in- Deus Spiritum et imminutw sunl aquce (Gen. vm, 1) ?
cludi et bituminari exirinsecus ostium potuit? — — Resp. Bene [enim] de illo spiritu inlelligi potest,
Besp. Hoc sine dubio divini [Ms., divinaj virtutis de quo dictum est : Spiritus Domini [Ms., Dei] fere-
opus] operis fuit, ne ingrederentur aqu* per aditum, batur super aquas (Gen- 1, 2). Tunc enim ferebatur,
quod [Forie, quem] humana non munieral manus. ut congregatis aquis iu suum locum terra appareret :
Ituer. 117. Quomodo Lcones in arca vel aquilse, nunc antem adductus dicilur, ut ablatis c medio
qui consuerunt carnibus vivere, pasci potuerunt? — aquis diluvii faciem terrae revelaret. Potest et spi-
Resp. Forte et alia animalia [prxter numerum defi- rilus nomine venlus intelligi juxta illud Psalmista? :
niiuiii] propter aliorum cscam, in arcam luerunt. [Et] stetit spiritus procella? (Psal. cvi, 25), cujus
missa; v«J aliqua cibaria prxter carnes a vinvsa- crebris flatibus aqua cogeretur recedcre.
 531 B. F. ALBIM SEU ALCUINl OPKRUM PARS II. S5i
Inter. 126. Quo [eiiimj reversae sunl aquae, dum A videlicct facti, et altcrius faciendi, id est, quia niun
dicilur : Reversm sunt aquce de terra, euntes et rece- dus judicii igne cremabitur, [nam] aqua diluvli non
dentes [Ms., redeuntes] (Gen. vm, 5)? — Resp. Vi- dclebitur.
detur juxta lilleram quod omnes Ituviorum ac rivc- Inter. 136. An- pluviac aule diluvitim essent ? —
rum decursus per oecultas lerrae venas ad matriccm Resp. Yidelur non esse, quia arcus non erat nisi ex
abyssum redeanl, juxla illud Salowonis : Ad locvm ratKis solis et humida nube. Potest atiiem ficci, ut
unde exeunt flumina revertunlur, ui Uerum fluant ex. roris et fontinm [sicnt in- jEgypto-] inigattona
(Kccle. l, 7). terra fecundaretur.
Inter. 127. Cur quadragenario numcro pluvia mun- 316 l*ter. 157. Post ililuvitnn quarcvir justus Noe
dabat, et iterum post quadragint» dies dicitur Nne inebriatus esse logitur [.!/*-., Anle diluvium quare
feucslram [arcae] aperuisse (vers. 6)? — Resp. Qua- Noe vir jnstus incorialus esse non legitur.] (Gen.
dragenarius [vero] nuraerus tribulationcm posniten- ix, 21)? — Resp. Forte, ut bealus Hieronymus dicit,
liae ostcndit. Quod vero post (|uadraginla dies fcne- vino incbriari posse nesciebat. Nec enim ante dilu-
stram [arcaj] aperuil Noe, significat jejunio coelum vium legilur, vino bomines usos. Ideo de Noe spe-
reserari. Ideo Moyses et Elias, [etiam] et ipse Sal- cialiter dicilnr : Plantavit [auiem] !ioe vineam.
vator quadragenario numero jejunia consecrarunt, B Inler. 138. Cur nudatio femorum post ebrietatein
tanquam tribus temporibus necessaria, ante legem, secuta est ? — Resp. Quia saepius satietatem libido
sub lege, sub gratia. subsequitur.
Inter 128. Quare columba rainum olivae reportal In.er. 139. Cur Cham in postcris maledicebatur
(vers. 11)? — Resp. Columba Spiritus sancti, expulso (vert. 25)? — Resp. Quia peccanlihus et non pceni-
alite teterrimo, ad Noe post diluvium, quasi ad tentibus futura imminet poena. Ssepe quidem rcpro-
Christum post baptismum devolat, el ramos [Ms., boriun nequilix hic [quidem] inultae proficiunt, sed
ramo, omitt. portans] refcctiouis ac luminis portans, in poslerum feriunlur. Prophetatum quippe [Ms.,
paccm orbi annuntiat. quoque] est, quod lerram Chanaan, ejectis [inde] et
Inter. 129. Si Dcus omnia fecerat bona, et etiam dcbellatis Chananaeis accepluri forent filii Israel, qui
valde bona (Gen. t), quid est quod munda et immunda venirent de seniine Sem (Gen. v).
nominavit animalia : nunquid immundum bonum es- Jnter. 110. Quem hominem vult fralrem intelligi,
Re potest ? — Resp. Eliam quod immundum dicitur, dum dicitur : Sangttinem homink requiram de manu
in sua natura bonum est : ad comparationem vero fratris sui (Gen. vi) ? — Resp. Gmnem bominein vo-
allerius naturae melioris quasi immundum pulalur. _ luit [Ms., vult] fratrem intcHtgi,'secundum cogna-
Inler. 130. Cur bos melior esf leone? — Resp. tionem ex uno ductam.
Quia ejus natura melius convenit hominis necessitati Inter. 1-11. Quomodo divisus est orbis a filiis et
subvenire, propter quem creala sunt omnia ani- nepotibus Noe ? — Rcsp. Sem. tit aeslimatur, Asiam,
malia. Cham Africam, [et] Japhet Earopam sorlitus est.
Inter. 131. Cur [enim] homo in terrorem caeteris lnter. 142. Quotgenlcs singuli eortim procrearunt?
animantibus posilus est (Gen. ix, 2) ? — Resp. In — Resp. De Japbet nati sunt filii quindecim, de
solatium transaclse vindictae, et ne pauci homines a Cham triginta [Ms., xxxvi], de Sem viginti septem :
pluribns opprimerentur bestiis ; et ut scirent se ir- simul septuaginta duo, de quibus ori:e sunt gentes
rationabilibus dominari debere, non ralionabilibus. sepluaginta dute, intcr quas misit Dominus disci-
Unde et primi palres nostri paslores pecorum, non pulos septuaginta duos.
rcges hominum fuisse leguntur. Inter. 145. Cur dictum cst : Dilatet Deus Japltet,
Inter. 132. Cur esus carnium post diluvium ho- et habilet in tabernaculis Sem (Gen. ix, 27) ? — Resp.
mini conceditur et non ante (vers. 3)? — Resp. Pro- De Sem Hebraei, de Japhet populus geniium nascitur.
pter infecunditatem terne, ut aestimatur, et hominis Quia igitur lata est mulliludo credcnlium, a lalitu-
fragilitatem. D dine [Edit., altitudine], qtiae Japhet dicitur, latitudo
Inter. 133. Cnr arcus in signum securitalis datur nomen accepit. Quod addilur, Habilet in taberna-
(vers. 13) ? — Resp. Quia pryescivit creator forini- culis Sem, de nobis prophetatur, qui in eruditione
dabiles [hominum animos] ne iterum diluvio dele- scienliae Scripturarum, ejecto Israele, versamnr.
rentur, duro saepius inundationes pluviarum cerne- Inter. 144. Quid est quod dicitur in Gcnesi : D«
rent. terra iltaexivit [Ms., cgressus esl] Assur, et cedifi-
v Inler. 134. Cur idem signum securitatis in coeky cavit Niniven et Roboolh civitalem [Vulgata : el plateas
posilum est ? — Resp. Ut ab omnibus inspici po- civitatis] (Gen. x, U)? — Resp. Non duas significat
tuissct ; et ut pro qtiacunque tribulatione oculos cor- civitates. Robooth namque plalea dicitur. Esl autem
dis ail eum attollamus qui babitat in coelis. sensus : bic oedificavit Niniven et plateas civitatis.
Inter. 155. Cur signum illud diversi coloris datur Inter. 145. Quomodo Nemroth gigas venator ro-
hominibus ? — Resp. Propter securitalem el timo- bustus contra Dominum dicitur (Gen. x, 8, 9)? —
rem : unde el in areu idem color aqtiae et ignis [simiil ] Resp. ld est, bomimim terrenorum suppressor et
ostenditttr, quia ex parte est cajrulens ct ex parte exstinctor. Erigebat ergo cum suis populis lnrrem
rubicundus. Ergo utriusque jttdicii tcstis est unius contra Dominum, in qua est impia significata sttper-
 535 EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS. IN GENES., ETC. 534
liia. [Quoiiiam dominalio imperanlis in lingua cst, \ cendi modos el formas iu diversis loquelarum [Mt.,
ibi est dominaia superbia] ut non inteliigei-etur ju- linguarum] geueribus divisit. Unde easdem syllabas
bens homini, qui noluit inlelligere ul obedirel Deo et cjusdem potestatislitteras, [licet] aliter coujunctas,
jubenli. Sic illa conjuratio dissoluta est, cuin quis- in diversis gcntium linguis inveniemus; saepe etiatn
que ab eo quem non intelligebat, abscederel ; uec [et] eadem nomina vel verba aliud quid significantia
se, nisi ei cum quo loqui poterat, aggreg:iret. Ita- in alia lingua, atque aliud in alia. Ubi dicinms iu
que per linguas divisx sunl gentes dispersaeque per Psalmo : In virga ferrea (Psal. n, 9), in Graco habe-
terras. tur, ev f'a€8wai5i7j5a. lgilur in Lalino sidzra non ferrea
lnler. 146. Cui dicit [Ms., dix.it J Deus : Descen- signiiicat sicul in Graco, sed astra.
damus et confundamus linguas eorum (Gen. xi, 7)? Inier. 152. Quid est quod lcgittir de Aran tratre
— Resp. Descendere Dci est huiuanos actus inspi- Abraham : Moriuus est Aran ante Thare palrem suum
cere, vel eorurn sensibus propinquare. Quod vero in II r Chalda-orum (Gen. xi , 28)? — Resp. Ur [vcro]
plurali numero dixit : descendamus,-tt iterum [sin- ignis dicitur, et Chaldsei ignem coluul pro Deo;
gulari] Confudit Deus labium universe terroe, dislin- Tharevero, ui Hebraji tradunl, cum Gliis suis in
ctione personarum sanctam Trinitateiu, et opera- ignem missus esl a Cliald;eis , quia ignem adorare
tionis unitatem in majestale divina voluit ostendere. B nolebal, in quo igne Aran consumptus est. Et hoc
Sicut in cxordio humanse crealionis dictum est : Fa- est quod nunc dicitur : Morluus est ante conspectum
ciamus hominem ad imaginem et simiiiludinem no- Tharc patris sui, sicut HierouymusinLibroHebraica-
ttram. Et iterum : Fecit Deus hominem ad similitu- rum Quxstionum referl (Patr. tom. XXIII, col. 957),
dinem suam (Gen. i, 26, 27). Ut Trinitas in personis, ita dicens : « Veraest[igilur] llebraeorum illa tradi-
el unitas in polcntia esse credatur. lio , quod egressus est Thare cnm filiis suis de igne
Inter. 1 17-^Vii credibile est tantae stulliliae fuisse Chaldaiorum, et quod Abraham Babylonio vallalus
homines, ul in ccelum alliludinem scdilicii cujuslibet incendio, quia illud adorare nolebat, Dei sit auxilio
erigere se posse putarent (Gen. xi, 4)? — Resp. liberalus. Et ex illo tempore ei dies vike et teinpns
Solet [enim] superbiam stultilia sequi et humilitalem reputatur aetatis, ex quo confessus est Deum sperneus
sapientia. Ideo turris hic supcrbiae loco posita est. idola Chaidaeorura. > Et ita solvilur obscurissima
Fecit ergo superbia diversilates linguarum [humi- qna-siio de Abraham. Legitur enim Tharecum septua-
litas Christi congregavit diversitates linguarum] et ginta [Mt. lxxv] esset annorum, genuisse Abraham,
vjuos turris dissociaverat, Ecclesia collegit. et vixisse, postquam genuit Abraham , centum tri-
Inter. 148. Quis primo omnium hominibus doini- ginta quinque annos, et fuisse omnes [dies] Thare
nari et rcgnum dilatare studuit ? — Resp. Nemrolh C ducenti quinque anni. Item legimus in Genesi : Erat
gigas, ut in sacra legitur bistoria, qui exslrucndae uutem Abraham septuaginta quinque annorum, cum
turris et condendoe Babyloniae auctor exstiterat. egressus esset ex Charra (Gen. xn, 4) ; viclelicet mor-
317 /wier. 149. An unum opusest turrisetcivitas tuo patre ejus Thare. Igitur nb anno nativilatis Abra-
[Ms., civilatis],vel duo? — Resp. [Veluti]aestimatur a ham, usque ad aunum , quo egressus estex Charra,
pluribus [arcem (Ita restituitur lectioex mss.)esse ci- anni sunl centum triginta quinque : sed ei non coui-
vitalis Babylonise tunem illam]. Et ideo civitas illa pulantur anni qui transacti sunt antequam exiret de
Babylon dicitur, id est, confusio, quia confusum est igne Chald&oruin Dei liberatus prolectione. Hxc Ilic-
|ibi] labium universx tcrra, et in linguas varias lo- ronymus.
qucl.i hominum divisa. Hujus [eniuij civitatis, id Inter. 153. Quoinodo intclligendum est quod dici-
est, Babylonis admirabilem constructionem genlium
tur : Pater Melchae ipse est Pater Jeschw (Gen. xi, 29).
commendat historia ; cujus nimia disponebatnr alti-
Vel qui [Ms., qua;] fuit Jescha? — Resp. Thare ge-
rudo, sive unius turris [ejus] quam pracipuam mo-
uuit Abraham, Nachor et Aran : Aran vero genuii
licbantur inter alias erigere in coelum, sive omnium
Lot, et Melcham et Sarri, cognomento Jescbam, ct
lurrium, quse per numerum singularem ita significa-
acceperunt uxores , Abraham Sarri , Nachor vero
te sunt, ul dicitur miles, et inlelliguntur millia mili- D
Melcham. Nccdum aulem intcr patruos et fratruni
tnm [Querc, cum multos mililes intelligimus]. fiiios nuptiae lege prohibitx fuerant.
Inter. 150. In qua familia illa permansillingua, quae
primitus Adam [Edit., a Deo] data fucrat? — Resp. Inter. 154. Quid in tribus illis egressionibus intel-
L't putalur in familia Heber, ex qno Hebrai dicli ligendum cst, in quibus praecipitur a Domino Abrah.-e
6nnt in ea parte hominum, quae Dei portio permansit, ut egrediatur de terra sua et de cognalione sua, et de
in qua et nasciturus erat Christus. Oporluit enim ut domo patrit sui (Gen. xn, 1) ? — Resp. Nihil aliud,
ni ea lingua salus mundo primo pradicaretur, per nisi nobis [Edit.y non] egrediendum esse de terreno
quam primum mors intraverat in mundum. Ostendit hominc, et de cognatione vitiorum nostrorum, ct de
quoque titulus in cruce Salvatorisscriptus, hanccsse domo palris, id est, mundo, qui diaboli domus diei-
oiunium linguarum primam. tur, ut in Psalmo : Obliviscere populum tuum et do-
Inter. 151. Si Deus requicvit ab omuibus operibus mum patris tui (Psal. m.iv, II).
suis in die septimo, undc subilo tanta apparuit diversi- 318 Ittter. 155. Quanfce promissiones Dominr
taslinguarum? — /tMp.Noninhacdivisionelinguaram fuernnl ad Abraham ? — Resp. Dux. Una scilicet
Movuin qiiid condere Creritorem jestimatur, sed di- qnodterramChanaan possessunis sil in st-mine sno :
 8S3 B. F. ALBLM SEli ALCUItt OPERUM PARS 11.
quoJ significatur cum Jictum cst : Yaete interram, A potuisset. Significabatur aulcm ea tcrra, quam car-
quam demonstravero [Ms., monstrarero] tibi, etfaciam nale semen ejus accepturum eral ; [nam iilud spiri-
U in gentem magnam (Cen. xn, 2). Alia vcro longe tale totius mundi latitudinem possessurum erit.]
pneslanlior, quoJ palcr est non unius gentis Isracli- Inler. 461. Quid [dum dixit Deus] : Ad Orientem
licac solum, scd el omnium gcniium, qtirc filei cjns et ad Mare [At. meridiem], dielum est?—Rexp. Solet
vesligia sequimlur, qtiod liis verbis promitlitur : F.t [enim] Scriplura sancta , dum de plagis terra; pro-
benediccntur in te omites gcntes [terra; illi scilicel in missionis loquilur, Marepro Occidenle ponere.abco,
seminc Abraliaw beneJicentur} qui Abraluc fiilem quod Paleslinre regioMareinOccidcntisplaga liabeat.
imilant.ir. Inter. 162. Qui sunt expediti , de quibus dictum
Inter. 156. Qnomodo Sarra, cum aPharaone rapta esl : Nmmeravit espeditos vimaculos suos (Gcn. xiv.
fuisset, consequens est, ut violala non fuerit (rers. 14)? — Resp. Expeditos dixit [jovenes] ad bellum
15)? — Resp. Quia, juxta librum Esther, qu.nccunque promptoSr et qui non fuerttnt uxorati, de quibus iu
raulieTum placuisset regi apud veleres, sex mcnsibus sequenlibus dicil : Exceptis his qua; comcderunt jure-
nngcbalur oleo myrleo, et sex mensrous in pigmenlis ne*(vers. 21).
variis erat ct curationibtts femiiiarum, et tum: de- Inter. 165. Et perseculus est usqite ad ftan. (rcrs.
mum ingrcdiebatur al regem (F.sihcr. n, 12). Atqtie & U).Q<" locus eMDan? — Resp. Uan Piwniccs op-
ita polest [Al., poterat] fieri, ut Sarra , postquam pidum est, quod nunc Paneas dicilur , ubt unus dc
placuerat regi , dum per anniun a 1 rcgem ei prapa- fontibus Jordanis oritur, qui dicitur Dan ; alter vcro
ratur iutroitus, Abrahac Pharao m;tlta donaverit, ct Jor : et his duobus fontibus, qui haud procul a so
Pharao postea percussus sit a Domino, itla adhuc in- distant , in unum rivulum feeJeratis, Jorrianis ap-
tacta ab ejusi concubitn permanente. pellatur : 319 el sicut p* duolnis fontibus unus flu-
Inter. 157. Utrnm convenerit Abrah.T tam sanclo vius, ita ex nominibus una appcllaiio procreaiur.
viro, ut cdarelSarram essc uxorem suam, ct non ma- Inler. 164. Quis est isle Melchisedech rex Salem,
Kis poneret in Deo spcm suam, ne occideretur a rege qnem Aposlolus dicit sine patre el sine malre esse
(Gen. xir, 45)? — Resp. Oslenditur [eniin] in isto (Gcn. xrv, 18; Hcbr. vn, 5)? — Resp. ldeo dixit Apo-
rjus facto quod homo non debet tentarc Bwuintaa stolus eum absque patre et absque matre, quia genca-
Deum suum, quando habet quid facmt cx rationabili logiam ejus sancta Scriptura non narrat. Aiunt cnim
< onsilio. Fecit enim quod potttit pro vita sua ; quod Hebrai, hunc Melchisedech nrutato nomine Sem esse
yitcin non poluit, illi commisit in quem speravit, cui filium Noe, et supputanles annos vitx ipsius ostcn-
rtiam pudiciliam conjugis commcndavit. Nec cnira P dunt, eum usque ad Isaac teinpora vixisse; omnesque
(irics [ac spes] fefellil. Namque Pharao a Deo territus primogenitos ponlifices fuisse, [ei] hostiasDco immo-
multisque propter eum [Ms., cam] malis aflliclus, ubi lasse usque ad tempora Aaron et legis crcrcmoiiias ;
ejus uxorem [divinitus] esse diJicit, illxsam cum ho- el hxc esse primogcnila, quac vendidit Esau fralii
nore rcddiditviro suo. suo Jacob. Qui ctiam Melchisedcch jure dc triiimphii
Inter. 158. El erit semen tuum sicut stellw ccrli abnepolis [Ms., ncpotis] sui dccimas accepissct [Edit.,
rt sicnt artna qiur esl in liltore maris (Gen. xil, 17). accepil]. Porro Salem eam ipsam esse volunt, qiur;
Qui significati sunt in stellis, et qui in arena? — postea Jerusalem uicta cst. H.ec eliam primo Jebus,
Resp. In stellis [coeli] pauciorcs firmioresque [el] ut rcferunt, poslea Salem, deinde Jcrusalem dicta
clariorcs inteiliguntur; in arena autcm marilimi lillo- est. Iste autem Melchiscdech figuraliter Cbristum si-
ris, magna nitilLitudo infirmorum atque carnalium. gnificat secundum apostolum, quia Christus sinc
Inter. 159. QuiJ esl Razim et Zozim \Ms. Raphim; matre in coclis, et sine patre in terris, oflerens Dco
al., Rafim Zuzim] (Gen. xiv, 5)? — Resp. Raxim pro nobis in terris sui corporis pancm ct sui sangui-
gigantes, Zozim terribiles interprctautur , [signifi- nis vinum ; a J qucm dicitur : Tu es sacerdos in irter-
canl] robuslos quosquc in Arabia. num secundum ordincm Melchisedech (Hebr. v, 6;
Inier. 160. Dixit [ergo] Deus aJ Abraham : Lera D p$al- cl*' ^-
oculos tuos et vide a toco in quo tu nunc es, et ad Aqui- Intcr. 165. Qnis fuit Damascus Eliezer, de qtio
lonem et ad Auslrum, ad Orienlem et ad Mare [Vul- dixit Abraham : Hares me.us erit (Gen. xv, 2,3)? —
gata, Occidentem], quia omnem lcrram, quam lu vides, Resp. Filius procuratoris Abrahae, qui postea, irt
tibi linbo, ct semini tuo (Gen. xm , 11). Si enim terra aitint, Damaseum condidit, ct nomen civitali dedit,
lautum promitlcbatur [ci], quam ttiuc in uno-Ioco regnttinqiic in ea obtinuit.
slans videre poluit per quatuor climata mundi ; an- Inter. 166. NunqtiiJ convenit fidci Abrah.-c ul si-
^usta videlur cssc terra promissionis? — Resp. Non gn;im quasi Jubitis qu;crerct a Domino Jiccns : Do-
lioc [loco] solmn lerra [ei] promissum cst, qnod vi- minc fteus, undc scire possum quod possessurus sum
dcre potuil. Non cnim Jicium cst , tantum terrx tibi cnm (Gen. xv, 8)? — Resp. Non quasi dubius, Je pro-
tlabo quantum viJes; scJ : Tibi dabo tcrram, qunm missionc Dci, anne fierct, se 1 quomn.lo fiilnrum es-
vides, eum ct ulterior unJique Jabatur. Et iJciico set cxquirebal.
subjunxit :Snrge ct perambuta terram in latiludincct Inler. 167. QniJ igititr in illo mvstito signo de
lomjitudine [ejus] (rers. 17), ut pcrambtilando perve- poslcritate gcneris sni Abraha' intclligendiim crat?
' i;irct :>J ca. qua: nrulis uno loco slans viriere wm, vcl cur trium annorum animalia illi cra::t svnicn 'a?
57.7 EXEGETICA. — INTEIUIOG. ET RESPONS. IN GENES., ETC. 53«
vel cur animalia diviJit et volucres non dividit (vem. \ ut in ^Egypto populus Dei duram perageret servi-
9)? — Resp. Triuni [cnim] annorum animalia tres tutem.
tcmporum articulos designant, quibns populus aJ Inler. 169. Quare dictum est in Genesi de filiis
8iimmum honoris culmen adolevit. A temporibus vero Abraham : Quarta progenie revertcntur liuc (Gen. xv,
patriarc'.ia> Abrahne per repromissiones usquc ad 16) ? Et in Exodo legitur : Quinta generatione ascen-
tempora Moysis conj-inctus est Deo. A temporibus derunt filii Israel de terra jEgypli (Exod. xm, 18,
aiitem Moysis legislaloris, a Deo legis acceptione, et juxta LXX)? — Resp. Egressi sunt fiiii Israel quarta
miraculortim ostensione, triumphisque et terraj re- generatione de terra ^gypti. Replica generationem
promissionis ingressione glorificatus ; a temporibus Levi. Levi genuil Gath; Gath genuit Amram [Ed.,
vero Davi I regio honore, et templi civitalisqne Je- Abram]; Amram genuit Aaron [Edit., Aran] ; A:iron
rusalem instructione elevatus est. Porro aries regiani [genuit] Eleazar; Eleazar fgenuil] Phinees. Gath
et sacerdolalem dignitatem ; vacca sub legis littera cum patre suo Levi ingressus est /Egyptnm ; [nir-
servientem ; capra etiam eamdem gentcm peccatri- sum Eleazar cum patre suo Aaron regressus est ab
ccm csse designat. Aves vero spirituales et Dei ele- -Cgvpto]. A Galh usque ad Elcazar computantur
ctos prajfigurabant. Divisiones itaqiie [Ms., namque] quatuor gencrationes. QuoJ autera secnndum Exo-
ammalium, scliismata inter carnales semper esse B dum quinta generatione egressi sunt filii Israel de
oslendunt; in eo [vero] quoJ aves non divisit, pax terra .'Egypti, tribus Judae ordo [ibi] numeratur [Ed.,
et unitas spiritualium intelligitur. Quod circa vespe- nurneretur]. Judas genuit Phares; Phares [genuit]
ram pavor irruit super Abraham, terrorem significat Esron; Esron genuit Aram; Aram [genuit] Amina-
in die judicii, qui separabil spiritales a carnalibus, dab; Aminadab [geuuit] Naasson; Naassun [genuit]
alios slatuens ad dexlram, alios ad sinistram (Matlh. Salmon. Phares cum patre suo [Juda] ingressus esi
xxv). Aves vero quse super cadavera volitant, da> ^Egyptum ; Naasson princeps Juda in deserto de-
monia [Ms., dxmoniacc potestates] sunt, qua: car- seribitur, cnjus filius Salmon terram promissionis
nalibus insidere quaerunt : quas devotus doctor se- inlroiit. Computa a Phares usque ad Naasson, et in-
dula admonitione abigere debet. venies generationes quinqiie.
Inter. 168. Quid cst quod dictum esl ad Abraham : Inter. 170. Semini tuo dabo lerram hanc, a /luvio
Seito pnvnoscens, quod peregrinum futurum sit se- ASgypli usque ad flumen magnum Euphraten (Gen.
men tuum in terra non sua, et subjicient eos serviluti xv, 18). De quo dixit ^Egypti fluvio? — Resp. Non
[et] affligent quadringentis annis (vers. 15)? Umle isti [ergo] a fluvio magno jEgypli, hoc est, Nilo; sed a
quadringenti anni computati sunt servitutis?— Resp. parvo.qui dividit[inter] jEgyptumelPakestinam,[ubi
Non sic accipiendum est, tanquam in illa durissima '■- cst civilas Rinocurura].
servitute quadringcntos annos Dei populus fueril, Inter. 171. Quomodo defcnJitur Abraham adullerii
sed quia scriptum est : In Isaac vocabitur libi semen reus non esse, dum vivente Icgitima uxoie sua con-
(Gen. xxi, 12). Ex anqo nativitatis Isaac usque ad junctus est ancillx sua; (Gen. xv) ? — Resp. Nondum
annuin egressionis ex /F.gvpto compulanlur anni promulgata erat unius uxoris lex evangclica. Habe-
quadringcnti quinque. Cum ergo de quadringentis bat quoque promissionem a Deo multiplicandi se-
triginla delraxeris viginti quinque, qui sunt a pro- minis sui, sed necdum sciebat, ex qua uxorc, quia
missione usque a ! natum Isaac, non mirum est si postea dictum est ei, de Sarra haberc filiura. Nam
quadringentos et quinque annos summa solida qua- proplerea sic propagandi voluntas pia fuit, quia con-
ciringenlos voluit appellare Scriplura, quse solet cumbendi volunlas [4/., voluptas] libidinosa non
tempora ila nii. cupare, ut quod de summa peifc- fuit. Etiam et Sarra, cum prolem de se habere non
ctionis numeri paululum excrescit , aut infra est, poluit, de ancilla habere voluit. Consenlicbat [uter-
non compuletur. Non ilaque, quod ait, in servitutem que] in faclo, quia [ulerque Sarrani] slerilem [Edil.,
redigenl eos et nocebunt illis, ad quadringentos annos quia se slerilem] esse sciebat.
referenJum est, tan juam pcr lol annos 320 eos Inter. 172. Quomodo maniis omnium contra Is-
habuerint in servitute : seJ referendi sunt quadrin- " raaelcm, et manus ejus contra omnes (Gen. xvi, 7,
genti anni ad id quod dictura est : Peregrinum erit 12)? — Resp. Incenit [enim] angelus Domni Agai
semen luum in lerra non propria; quia sive in tena super (ontem aqua: in deserto ad fontem in via Assur,
Chanaan, sivc in /Egypto peregrinum crat illud se- qusc per eremum ducit ad jEgyptum, [ire festinabat] :
meii. anlcquam hseredilalc suincrcnt terram ex pro- Et voearit nomen ejus Ismael, quia exaudivit Domi-
missione Dei, quod faclum esl postquam cx ./Egyplo iius humililalcm [ejus] (Ismael interpretatur exau-
liberati suut, ut hyperbaton hic intelligatur, et ordo ditio Domini [Ms., Dei]): Ilic eritferus homo, manus
sii vcrbnriim : Sciendo scies, quia peregriuum erit se- ejus super omnes, et manus omnium super eum , ct
men tuum in terra non propria quadringentif aimis. conlra faciem omnium fratrum suorum habilabit. Si-
Ulud autem inlerpositum intelligalur : El in servitu- gnificat autem semen ejus habitaturum in eremo,
lem redigent eos, el nocebunt illis, ita ut ad quadrin- id est, Sarracenos vagos, incertisque sedibus, qui
gentos annos isla interpositio non perlineat. In ex- nniversas gentes, quibus desertum ex latere jungitur,
trema enim parte [annorum] summa? hujus, hoc cst incursant ct impugnant, [ct impugnantur ab om
[Ms., lioc intcresl], post morlcm Joscph, faelum est nibus].
5:9 D. F. ALBINI SEU ALCULM OPERLM PARS II. «0
Inter. 175. Qtiae liitera adjecta est noraini Abra- A gelio : Beati qui tugent nunc, quoniam ipsi ridebunt
hara et Sarrai ; vel quoc mutalionis nominura iliis (Matth.\).
causa fuil? — Resp. Dixil Dominus aii Abraham : Inler. 170. Quare [autem] Sarram riJentem re-
Ecce lestamentum meum tecum, et eris pater mullitu- darguit Doniimis, (cum Abraham nserit et illum
dinis gentium, et non vocabiiur nomen tuum Abram; non redarguit) ((ien. xvm, 15)? — Iiesp. [Quia] risus
sed erit nomen tuum Abraham, quia patrem [mutta- Abrahu; admirationis et kelitiae fuit : Sarra: aulera
rum] gentium posui te (Gen. xvn, i et 15). Dicunt dubitationis et diflldentix, quod ab illo dijudicari
autem Hebraei quod Deus ex nomine suo, quod apud il- potuit, qui corda hominum novit. L'n;le ha;c eadem
los telragramum[i/s.,tetragrammaton]est, n[M».,e] Sarra ridens corripitur, correpta protinus feeun-
litteram Abrahse et Sarrae addiderit. Dicebatur enim dalur, et contra spem ex divina promissione acce-
primum Abram, quod interpretatur pater excelsus ; pit, quod habiluram se ex humana ratione dubi-
et postea 321 vocatus est Abraham, pater mulla- tavit.
rurn. Nam gentium non habetur in nomine, sed sub- Inter. 177. Quot in Veteri Testamento propriis no-
auditur. Nec mirandum quare, cum apud Graecos et minibus nominati sunt, anlequam nascerenttir? —
quosdam alios a littera videatur addita, nos n [Ms. , e] Resp. Quatuor : Ismael, Isaac, Salomon et Josias,
lilleram Hebr;eam additam dixeriraus; idioma enim g certis quibusdam ex causis
linguae [illitts] esl per n [Ms., e] quidera scribere, Inter. 178. Quaeritur, cum tres viri essent, qui
sed per a legere; sicut e contra a litterara saepe per Abrahae apparuerunt, quomodo singulariter Domi
e proiitni tiant . Et dixit Deus ad Abraham : Sarri [ms., num appellat dicens : Domine, si inveni gratiam anle
Sarrai] uxor tua, non vocabis eam Sarri, sed Sarra U (vers.o)'!— Resp. Igitur in angelis Dominum
eril nomen ejus (Gen. xvii,15). Errant [Ms., Et sunt], senliens, Domino potius, qtiam angelis loqui elegit.
qui pulant priinum Sarra per uiiuiii r scriptum Et quidem aliquando imaginibus, et anle corporeos
fuisse, et postea ei alterura r additum, quia r apud oculos, ad tempus ex aere assumplis per angelos lo-
Graecos centenarius numerus est. Sarri [Ms., Sarrai] quitur Deus, sicut nunc Abraham non solum tres
ergo primum vocata est per n» [Ms., per sin, res, viros videre potuit, sed etiam terreno habitaculo
joth] sublato jod, id est, iota elemento, adilitum est rccipere et eormn usibus etiam cibos adhibere. Nisi
e, quod per a legitur, et vocata est Sarra. Causa au- enim angeli, cum qu;cdain nobis in terra nuntiant,
tem nominis mulati hacc est quod antea dicebalur ad tempus ex aere corpus assumerent, exterioribus
princeps [mea], unitis tantummodo domus materfa- profecto nostris obtutibus non appareient. Nec cibos
milias ; postea vero dicilur absolute princeps. cum Abraham sumerent, nisi propter nos solidum
I
Inter. 174. Quare Abraham circumcisionem acce- aliquid ex ccelesti elemenio gestareni. Nec mirum
pit (vers. 24)? — Resp. Idcirco Abrahae commendata quod illi ipsi qui suscepti sunt, modo angeli, modo
[Ms., dala] est circumcisio, ut sub lege esset, sicut Dominus [Edit., DominiJ vocantur; quia angelorum
[etj Adam, ne de ligno raanducaret, ut compro- vocabulo exprimuntur, qui exterius ministrabant,
baretur, si complcret hoc, an non? Crcdens enim et appellalione Domini ostenditur, qni eis interius
fllium se habiturura, per cujus generationera omni- praeerat : ut per hoc praesidentis imperium , et per
bus gentibus benediclio futura esset, el in cujus ne- illud claresceret oflicium ministrantium.
potibus castitatis et sobrielatis unicum mansisset 322 ln,er- *79- Q»id est clamor Sodomorum ; vel
exemplar : unde in ea parle corporis signum fidci quid est, quod Dominus dixit : Descendam et videbo,
accepit, unde [etj filius fidei [Edit., Dci], iion carnis utrum clamorem qui vcnit ad me, opere compleverint
nasciturus erat ; nec truncata corporis parte defor- (Gen. xviii, 20, 21)?— Resp. Peccatum cum voce
mior, sed fidei in Deum signo gloriosior. Igitur pro est culpa in aclione; peccatum vero cum clamore
Deo aliquid perdere lucrum est, non damnum. Ita est cnlpa cum liberlate et jactantia. Qtiod autem
Abraham fidei suae signum accipiens non deformatus dixit : Descendam et videbo, et [caetera] hujusmodi,
est, sed melioratus. Si enim Adam pactum Dei cu- D omniPole,,s Dommuset omnia sciens; cur ante pro-
stodisset, Abraham hoc pactura non accepisset. Sed bationera quasi dubitat, nisi ut gravitatis nobis
quia ille in hoc membro culpani inobedientiae primo exemplum proponat, ne mala hominum anle praesu-
agnovit, decuit ut isle in hoc membro signum obe- mamus credere quam probare? Et ecce ut per an-
dientite secundo [Al., secundus] acciperel; ut osten- gelos ad cognoscenda mala descendit, mox facino-
deretur obedicntes quandoque generasse filios ad rosos percutit. Atqne iUe patiens, ille mitis, lille,]
vitam, dum olim praevaricatores generaruntad mor- de quo scriptum est : Tu autem [OomineJ cum tran-
lem. quillitate judica» (Sap. xii, 18). Hle de quo rursum
scriplum est : Dominus patiens est, cuin [m] Unlo
Inter. 175. Nunquid [dubitanti animo] dixit : Pu- criniine involulos inveniens, quasi patientiam prse-
tasne centenario natcetur filius, et Sarra nonagenaria termisit, et diem extremi judicii exspecmre ad vin-
pariet (vers. 17)? — Resp. Non verba haec dubitantis diclam noluit, sed eos igne judicii ante diam judicii
diffidentiam ostendunt, sed admirantis gaudium. Ideo praevenit. Ecce malum.et quasi cum difficullate cre-
prae gaudio ridentis Ahrahae filius dicebatur Isaac. didit cum audivit; et tamen sine tarditate percussit,
[Nam] risus iste in bono accipi debet, ut in Evan- cum vcnim cognosccndo reperit : ut nobis videlicet
Mi EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS. l.\ GENES.. ETC. 542
unrel cxerapliim, quia majora crimina ct tarde cre- A non poteril liberari? Et hanc occasiouem iuQdelila-
iienda sunt cum audiuntur, et cilius punienda, cum tis, eliam in fllias coitus principium dedisse cerliim
wraciter agnoscuntur. est. Qui enim casleras 323 viderat subrui civitates,
Intzr. 180. Quare Abraham dixit : Pulvis sum et et hanc [stare, seque auxilio Dei erutum (/« edit.,
ciius (Gen. xviii, 27), cum lantas promissiones a Deo tnendose, el hanc fuisse, qua: Dei auxilio eruta est)] ;
accepisset? — Iiesp. Sublimitatcm promissionum hu- utique de eo quod sibi concessum audierat, ambi-
mililatis temperavil subjectione. Apte [Ms., apene] gere non debuit.
enim inleiligilur in quo loco se posuerat, qui pulvc- Inter. 183. Cur igilur angcli.qitasi hospites coacti,
rem se ac cinerem eliam tum cum Deo loqucretur, domum Lot introisse dicuntur ? — Resp. Ut ten-
aistiinabat. Si igitur se ila despicit, qui usque ad ho- tata esset charitas Lot, probata et remunerata :
norein diviiuB collocutionis [Ms., conleuiplationis] et ut ostenderetur quantum esset hospitalilatis bo-
ascendil, sollicita intentione pensandum est, qua nuin. Hospitalem vero domuni angeli ingressi sunt
poena illi feriendi sunt, qui ad summa non proficiunt, ad liberandum hospitcm suum : clausas autem ho-
ei lamen de minimis exlollimtur. spilibus domosignis ingressus [est] ad perdendos pec-
lnter. 181. Quaeri solet utrum quod de Sodomis calores ineis. Idcirco hospiles non sunt evitandi, sed
dixit Deus, non se pcrdere locum, si invenirentur illic B ultro invitandi.
cenlum vel decem justi (vers. 26, 52) , speciali qua- lnter. 186. Quxritur quare de coelo vindicta daia
dam sententia de illa civilate, an de omnibus intcl- esl super habilatores impios civitatum illarum (Gen.
ligendum sit generaliler, parcere Deum loco, in quo- xix, 24) ? — Resp. (Juia clamor peccanlium in cce-
cunque vel decem, justi fuerint? — Resp. Non est Ium ascendisse dicitur ; idcirco de ccelo punicndi
[quidem] necesse, ut hoc de omni loco accipere erant.
compellamur. Verumtamen de Soilomis potuit sic Inter. 187. Cur sulphnreo igne puniehantur ?
dici, quia sciebat Deus, ibi non esse vel decem, et — Resp. Ut putidissimus libidinis ardor pulidissimo
ideo sic respondebatur Ahralix, ul signiflcarelur nec fiamniarum ardore puniretur.
tot ibi posse inveniri, ad exaggerationem iniquitatis Inter. 188. Cur [autem] uxor Lot in statnam sa-
illorum. lis conversa esl ( vers. 26 ). — Resp. Ad condi-
Inter. 182. Quare Abraham in tribus viris illis, si mentum fidelium ; quia punitio impii erudilio est
Dcum intellexit vel angelos, et iterum Lot in duobus, justi.
eos humano cibo vesci pulabat? — Resp. Forlasse Inter. 189. Quo consilio filia» Lot concubitura
prius eos homines esse arbitrati sunt, in quibus r paUris pctierunl ( vers. 31, 53 ) ; vel ab inceslu
Deum loqui inlcllexerunl; quibusdam diviiue maje- purgari possunt, dum hoc scientes fecerunl ; ille
slatis existentibus el apparentibus signis , postea vero [quasi] nesciens? — Resp. Videtur [uamquej
fuisse angelos cognovernnt, cum eis videntibus in filias Lot qu;«Iam didicisse de ssculi [Ms., iiumdi]
ccelum issent. Sed intuendum est hic quantum bo- consummatione, que immineret pcr igucm : sed
num sit bospitalitas. Ilospilalem domum ingressi lanquam puellx non intelligebant perfecte, quse didi-
sunt angeli, clausas hostium [Ms., hospitibus] domos ccraiit. [Nescienint] quod Sodomilicis igne vasta-
ingressus est ignis. lis mullum adhuc spatium integrum rcsideret in
Inter. 183. Si judiciiim Dei justum est, quare in- mundo suspicatai sunl, tale aliquid faclum, quale
fanles in Sedomts [simul] cum parentibus cremati in temporibus Noe audierant, et ob reparandara
sunt? — Resp. IJt nimis impium facinus Sodomita- mortalium posteritatem solas se esse cuin parente
rum possit adverti, peccatum eorum pervenit usque servatas. Recuperandi igitur humani generis desi-
ad necem niiorum, ne de origine illorum aliquod si- derium sumunl, alque instaurandi sxculi ex sese
gnum remanerct. Nonne provisum est illis, ne diu dandum opinantur exordium. El quanquam grave
vivenles exempla sequerenUir patnim ; et Ievius in eis crimeii [videatur] furari concubitum patris, gra-
futuro crucienlur, vel omnino non, aliena causa oc- -t\ vior tamen eis impietas vidcbatur, si humana:, ut
cisi. Parentes [enim] tam pro se quam pro his rci putabant, poslerilalis spem servata caslitale deles-
sunt. Ergo mors filiornm crimen est parentum, et seut. Propter hoc ergo consilium ineunt, minore, ut
ideo futuri sunt accusatores parentum. Est quale- arbitror, culpa [spe lamen] argumentoque majore,
cunque bencAcium renm non esse, qui gloriosus non patris moestiliam vel rigorem vino molliunt et resol-
cst : prodest enim pauperem non esse, qni rex esse vunt : singulis ingressx noctibus, singula: suscipiunt
i.oii potest. ab ignoranle conceptum ; ultra non repelunt, nec
Inter. 184. Quaeritur quare Lot cum jnssus essct rcquiruut. Ubi hinc libidinis culpa, ibi incesti cri-
:.d montem fugere, Segor praetulerit, ut ibi salvare- men arguitur ; quomodo dabitur in vitio, quod non
lur; et rursum de Segor ad montem migrasset (Gen. ilc.ramr in faclo ?
xix, 20)? — Rnsp. Tradunt Hebrsei quod Scgor fre- Inter. 190. Si Lot [quasi] incestus [Al., incertus] in
quenlcr terrae motu subruta, Bale priinum, et posiea hoc facto culpandus est, an non ? — Resp. Cuipan-
Salissa appellata sit, timueritque Lot dicens : Si dus est quidem in hoc facto Lot, quantum ebrieta-
rum eaelerse adhuc urbes starent, ista saepe sub- tis [Ms., ebrietas] ignoranlia mereUir. Nam et hanc
vcrsa esl, quanto magis nunc in communi ruina lex ;eterna condemnal, quse cibum ct potum non
 515 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS U. 54«
nisi ail salutem corporis sumere mandat. Et hinc A — Resp. Inier llebneos [auteni] varia opinio esl ,
dilifreiilius intendendum est, quanlum sit ebrietatis assercntibus aliis quinto [Ms., quarto] anno ; aliis
malum ; et valde timendum est illis, quibus hoc duodecimo ablactationis tempus impleri
inalum in usu esl. Nam in crimine ebrieias decipit, Inter. 198. Si tredecim [At., qualiiordecim] an-
quem Sodoma non decepil. Uritur ille flamma mu- norum erat Ismael quando natus est Isaac, adjun-
lierum, quem flamma sulphurea non ussit. Erat ciisque aelati [Ms., hac oetate] ablaclationis annis,
ergo Lot arte, non voluntale dcceplus ; ideo medius quomodo convenil tantaj xlatis adolescentem matris
quidam [Ms., quidem] inter pcccalores et juslos : scdisse in cervicibus, dum dicittir : Sumpsii Abra-
quippe qui ex Abrahre cognatione [Ms., stirpe] de- ham panes el utrem aquw el dedit Agar, ponens super
■cenderat, in Sodomis lamen halitaveril. Nam et humerumejus ctparvulum, et dimisil eam (Gen. xxi,
hoc quoJ eva il e Soilomis, sicul. Scriptura indicat, 14)? — Resp. Oranis [igilur] lilius secundum idioma
magis ad honorem Abralue, qu-am ad meritum perti- linguai Hebraeorum.ad comparationem parentum, in-
net Lot. fans vocalur el parvulus. Et est sensus : Posuit
Inler. 1S>1. Quare diebus Noe peccatum mundi Abraham panes et utreni super humcrum Agar, et
aqua ulcisciiur, hoc vero Sodomitarum igne piinitur? hoc faclo dedit puerum inatri, hoc est, in manu
Resp. Quia illud naturale libidinis cum feminis B ejus eum tradidit, commendavil, et ila emisit e
peccalilm quasi lcviori elemento damnatur : hoc domo. Quod in sequentibus declaralur, dum dicitur:
vero contra naturam libidinis peccalum cum viris, Surge, lolle -puerum, et lene manum ejus (Ibid. t.
acrioris elemenli vindicatur incendio : et illic lerra 18) ; non ut cum de terra [velut] jacentem tolleret^
aquis abluta revirescit ; hic flammis cremata aeterua sed quasi comilem nwnu teneret. Quod autem inanu
slerilitalc arescit. parentis teneliir, sollicitus inonslralur afleclus.
Inter. 192. Cur Abraham Snrram uxorem suam, Inler. 199. Quid esl quod dicilur, malrem fle-
«ororem suam secundo esse dixit (Gen. xx, 2) ? — visse, ct Deum vocem pueri exaudisse (lbid. v.
l(e$p. Quia cx priori Pharaonis correptione certus 16, 17) ? — Resp. [Quia] maler non suam morlem,
erat de Dei defensione, quod violari non poluil; sed lilii deplorabat, pepercilque Deus puero, pro
mcertus de sua vila , an illorum evaderet manus. qno fletus malris erat [Ms., fuerat].
El miranda cst Sarx pulchritudinis forma, qux in Inter. 200. Quomodo ad puleum juramenti agrum
l nta aHate tantum amari potuit [Ms., poterat], ul plantaverat Abraham (Ibid., v, 29 seq.), si in lerra
vir suus propler ejus pulcbiitudiuem se pcriclitari illa, quemadmodum Stephanus ail in Aclis (vu, .r>) :
nielueret. Non acceperat hxreditatem nec spalium pedis?
324 /«'cr. 193. CurdixitDeus ad Abimelech : Pe- C Resp. Ea est intelligenda hajreditas quam Deus
perci libi, ulnon peccaresinme (Gen.xx,6)? — Resp. fuerat munere suo graluito daturus, non ista qu*
Ut adverlerctur, in Deum peccari, quando laliacoin- pretio empla csl. Inlelligilur autem spatium circa
niittunlur, quse puteut homines levitcr habcnda, piilcura ad illud emptionis pactum perlinere, in qno
tanquam in carne peccala. fuerant agnx seplem data;, quando Abimelecb et
Inter. 194. Cur non [mox] Abimelech mortuus Abrabam sibi [eliam] juraverunt.
est, dum dixit ei Deus : Ecce lu morieris (Ibid. Inter. 201. Quid illud : Tentavit Deus Abraham
v. 3) ? — Resp. Utique Deus pr;cili\it, quod sine (Gen. xxn, 1)? El Jacobus apostolus dicit : Deus ne-
dubio futurum fuissct, si in hac admonitione, a pec- minemtental (Jac. 1,13). Quomodo utrumque intelli-
calo abstinendo, non caveretur. gcndum est ? — Resp. Duobus [enim] modis lenta-
Inter. 195. Quare Abraham in die ablactalionis lio in Scripturis solct intelligi. Una cst qux per
Isaac, et non in die nalivitatis vel circumcisionis Deum fii probationis causa, ut jusliflcelur homo et
fecit convivium gramle (Gen. xxi,8)? — Resp. Prop- coronctur ; de qua et dicilur : Tenlat vos Dominus
ter significationem spiritualem : lunc enim gaudium Deus vester, ut sciai si diligatis eum (Deui. xm, 3),
habendum est de uuo viro spirilu.ili, quando solido _. hoc est, ul scire vos faciat. Alia cst, de qua Jacobus
veritalis cibo, [et] non lacte carnalis inlelligeniioe dicit : Deus neminem lenlal (Jacob. i, 15) ; qua pec-
pascitur. cato implicamur. De illa Aposlolus dicit : iVe (orte
Inter. 196. De quo ludo arguit Sarra Ismael filium tentaverit vos is qui tentat (1 Thess. iu, 5). Igitur
Agar (Ibid. v. 9, 10)? — Resp. Dupliciter [itaque] Abraham a Deo lenlalus esl, ul probarctur, juslifi-
hoc ab Hebrxis exponilur ; sive quod idolothytum caretur, coronaretur, el ut ejus obedienlia tali pro-
fecerit ; juxta illud [quod alibi scriptum est] : Sedit bata examine posteris innotesceret.
populus manducare et bibere et surrexerunt ludere Inler. 202. De quo dixit [Deus] Abraha; : Sitper
(Rxod. xxxn, 6) ; sivc quod adversum Isaac, quasi unum montium,qucm monstravero tibi(Gen. xxn,2) ?
majoris aitatis, joco sibi et ludo primogenita vin- — Resp. Aiunt [ergo] Hebra?i hunc monlem esse, in
dicaret : quod [Edit., quando] quidem Sarra au- quo postea lcmplum condilum est, [in area uin.c
diens non tulil. Et hoc ex ipsius approbatur ser- Jebusaeij.
rnone [dicentis ei] : Ejice ancillam hanc cum filio suo ; 325 Inler. 203. Cur in tentalionc Abrahx Deus
uon enim crit hwres /ilius ancillm cum tilio mco lsaac. dixit : Tolle filium tuum charissimum, quem diligis,
'Inter. 197. Post quot annos puer ablaclari solet? Ismu (Gen. xxi, 12)?— Resp. Ut ex charitatis ad-
,1MR EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS. IX GENES., ETC. «3
monitionc, et noininis recordatione tentationis pon- A et in signum dati arielis solent etiam niinc comu
dus accumularetur, et palernus affectus torqueretur clangere.
ex memoria promissionis : cum anTe Deus dixisset Inter. 208. Vocavit [autem] angehis Domini Abra-
ad eum : In Isaac vocabiiur tibi semen. Quasi [Ms., ham secundo de coelo dicens : Quia fecisti rem hane
quia] si ille occideretur, lota spes promissionis [Ms., et non pepercisti filio tuo unigenito propler me (Ibid.,
promissionuiii] frustraretur. v. 16). Nunquid Abraham propter angelum non pe-
lnter. 20i. Et cur non statim licuil ei occidere percit filio suo, et non propter Deum?— liesp. [Aut
filium, sed iriduaiiJltineris mora, eum immolaturus, enini] angtli nomine Dominus Christus significatus
secura ducere jussus est? — Resp. Quatenus longitu- est, qui sine dubio Deus est, ei manifes*e a propheia
diiietemporis.tenlationisquoqueaugereturincremen- dictus est, magni consilii angelus. Aul [quia] Deus
tum. Nam.pertriduum iier protenditur, etper totum [erat] in angelo; el [Edit., aut] ex persona Dci ange-
triduum crescentibus curis palerna viscera crucian- lus Ioquebatur, sicut in propheiis eliam fieri solaf.
tur : ul omni boc spalio tam prolixo inlueretur 11- Nam in conscquemibus hoc magis videtnr apparerc,
lium patcr, cibum cum eo sumeret, ut [lol] noclibus ubi legitur : [Ei\ vocavit angelus Domini Abraham
puer penderet in amplexibus patris, inhxrcrel pe- iterum de ccelo. dicens : Per memetipsum juravi, dicit
ctori, cubitarct in gremio ; quatenus per singula ^ Dominus
aioinenta in paterno afleclu dolor occidendi lilii ac Inter. 209. Quid est quod secnndo ad Abraham
*:umularelur. eaidem el non aliaj promissiones factae sunt (lbid.,
Inter. 205. Si Abraham indubilanter et firmo v. 17)?— Resp. Significat duplex semen Abrahai
animo cogitabat mactare puerum Domino in holo- futurum esse, unum carnale, aliud spiriluale. Ueo
caustum, quiJ est quod dixil pueris suis : Vos exspe- dixit ei Dominus : [sic] erit semcn tuum, sicut stclhc
ctate hic : ego el puer, cum adoraverimus, revertemur cceli, ct sicut arena maris : in siellis coeli, spirilua-
advos (Gen. xxii, 5)?— Resp. [Igitur et dubitanti les; in arcna maris, carnales [volcns intelligi (Edil.,
animo maciare puerum cogitabat , et indubitanti intelliguntur)].
animo iu Dcum resuscilari credebat eum.] ldcirco Inter. 210. Cur [enim] nominavit Scripiura filios
ulrumque Iaudis [Ms., laudabilis] est et in constanlia Nachor fratris Abrahoe (Ibid., vers. 20) ? — Resp.
offcrendi, et in fide resuscitandi. Sciebat certissime Quia dc illis, vel de illorum stirpe aliquid cclebre
Deum falleie non posse : et licet puer occideretur, postea gestuin esse legitur. Itaque Hus [Ms. , .Chus]
promissionem tamen Dei salvam permanere. Unde unus erat, de cujus slirpe Job descendit. 326 Sic
et Paulus aposlolus per Spiritum sanctum didicerat, C enim scriptum esl in exordio voluminis ejus : Vir
quid animi habuisset Abraham inlra se, dum fidem fuit in terra Hus [Ms., Chus] nomine Job. Male igitur
cjus laudat [Ms., laudavit] dicens : Fidc Abraham aestiinabanl [Ms., scstimant] quidam, Job de generc
non hsesitavit, cum unicum offerrct.in quo acceperat Esau nalum, in cujns genere est Balam [Ms., de
promissionem [J/s.,repromissiones], [cogitans] quia gente Esau. Secundus natu cst de Melcha Buzi, ex
a morluis eum resuscitare polens est Deus(fiom.iv, cujus genere eslBalam, etc.] ille divinus, ul Hebrai
20). Iradunt, qui in libro Job dicitur Hel.u : prinium vir
sancius [et] propheta DeL, postca pcr inobedieiiliani
lnter. 206. Unde aries isle, qui pro Isaac immola- et desiderium munerum excaecalus, dmn Israel ina-
-liis est (G«i. xxn, 13), venerit, solet quieri : an [de] • ledicere coepit, divini vocabulo nuncupatus. [Dicitur-
terra ibi subito creatus esset, vel aliunde ab angelo que in eodem libro : Et iratus Heliu filius Barachiel
allatus ? — Resp. Aries iste non pulalivus [Ms., pn-
Buzites. De hujus videlicet Buzi radice dcscendens
tatus], sed verus esse credendus est. Ideo wagis a
Chain vel pater ejus Damasci. lpsa enim vocalur
docloribus xstimalur, aliunde eum angelum attu-
Aran, quse hic pro Syria scripta est et ipso nomine
lisse, quam ibi de terra, post sex dierum opera,
legitur in Isaia. Caseth quoquc quarlus est, a quo
Dominum procreasse.
„ Casiadei, id est Chaldsei, postea vocali sunt. Ba-
Inter. 207. Quare appellavtt Abraham nomen loci thuel, de quo Rebecca el Laban pater Li.c et Ra-
illius : Dominut vidit (lbid. v. U) ; cum nusquam sit chel.]
quod Dominus non videat? — Resp. Vidil pro appa- Inter. 211. Cur una civitas Hebron tribus appel-
ruit dixil : hoc est, videri fecit, sicut ibi : Et nunc lata est nominibus, videlicet, Hcbron, Arbe, [et]
cognovi quia limes Deum, id esi, feci ut cognoscaris Mambre (Gen. xxiii, 2) ? — Resp. Hebron [civitas] a
[Ms., cognoscatur; al., cognoscar], eo genere locu- Gigantibus, a quibus quondam condila esl : et Arbe
lionis, dum per efficientem significalur id quod cffi- a numero, videlicet quatuor, [habet nomen], quo.l
cilur : sicut pigrum frigus dicimus, eo quod [pigros] ibi qualuor patriarcluc sepulli sunt, Adam magnus
faciat. Illud aulem quod dixit : Unde usque hodie humani generis paler; Abraham, [et] Isaac [el] Ja-
dicitur Dominus in montem videbit. Exinde apud He- cob. Hxc eadem a quodam amicorum Abraham
braeos proyerbium venit [Ms.. exiit] ut si quando in . Mombre vocata esl.
anguslia consliluli sunt, [et] Domini quoque optant Inter. 212. [Quxrilur] quid significal qtiod Abra-
auxilio sublevari, dicant : /n monte Dominus videbit, ham puero suo dicit : l'one manum tuam super femur
Uoc est, sicut Abrahx, miserebitur et nostri. Unde meum, et jvra per Dominum Deum cce'i (Gen. xiiv,
547 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS H. 5-18
itb)1—Resp. Tradunt Hebraei quod in sanctificatione A uxor]. Et sic videtur [depositi jam] Abrahx aetas
ejus, hoc est circumcisione, juravcrit. Sed melius excusaTi, ne senex post mortem uxoris vetulae novis
4ntelligendi»m est jurasse in seminc Abraha?, hoc est ntrptits arguatur lascivisse. [Fertur] -quoque quia
Chrislo. Quia ipse Dominus Deus conli in ea carne filH Abrahae, qui ei de Cethura nati sunt, [occupave-
tum venlurus erat, qax de illo femore propagala runt terram quae Arabia vocatur, usque ad inaris
est. Rubri] litlora. Dicitur aulem unus ex postcris Abra-
Inter. 213. ■Quomodo servus Abrahac in petilione hac, qni appellatur Asser [Ms., appcllabatjur Assur].
signi augurationis vitio culpandus non est (vers. 14)? riuxisse adversus Lubian [Ms., Laban] exercitum,
— Resp. Aliud est [enim] mirom aliquid petere, et il>i devictis liostibus consedisse, eju-que posteros
qnnd ipso niiraculo sigiiificatttr [Ms. , qtiod pro ipso ex nomine Atavi Africam nuncupasse. Atios quoquc
mirnculo signumsrt]; aliud |est criam] humaflos cr- filios Abrabae ex Ccthura occupasse Judcx regiones
rores supcrstitiosa vanitate in auspiciis, 3uguratio- [Ms., Indiam regionem] xstimatur.
nibus [et] divinationibus observare. Quseflam enim Inter. 220. Quontodo convenit AbraTix tam sancto
pacta [M*., facta] snnt diaboHcac familiaritatis, et viro quod dicirur : Et deficiens mortuus est (Gen.
non sine grandi peccato fiunt, quando fiunt. ITIud xxv, 8)? — Resp. In Hebrxo non habetur deficieiu.
igitur superius pctilionis genus comprobatio [Ms., B sed a Septuaginta Interprelibus additum csl.
compulalio fi!ci] seu conjunctio fidei est ad Deum; Inter. 221. Quid [est] quod plenus dieruin dicitur?
hoc postcrius infiiJelilatis conjunctio ad diabolum. Resp. Quod lucis ct diei operibus plenus occubue-
Inter. 214. Qtiid hoc, proliciscente Rebecca : Soror nt.
nostra es, crescas in millia millium et hmreditatem Inler. 222. Quid est quod dicil Scriplura de filiis
oblineat [Ms., possideat] semen tuum portas intmico- Ismael : Habilaverunt ub Ebila usque ad Sur, qux ett
rum suorum Ivers. 60)? Num prophelx fuerunt, quia •contra faciem AZgypti (vers. 18)? — Resp. Ebila est
[Ms., qni] hoc dixerunt quod in futuro factum est regio quam circumfluit [Ms., circuil] Pbison ex para-
[Ms., quod fnturum factum fueral]? — Resp. Non diso fluens, dicta a quodam Ebila ncpote Noe : ct
prophetx fuerunt, aut vanilate lam magna optave- est solitudo conlra faciem jEgypti. Sur quoque cst
runt, scd eos, qux promiserat Deus Abrahx, lalcre solitudo inter Cades el Barad , extendens dcsertuin
non potuerunt. usque ad mare Rubrum cl ^Egypii confinia.
Jnter. 215. Qune est exercitatio Isaac, qua se Inter. 223. Quid cst quod dicitur de Ismaelc (rers.
cxercere dicitur in campo ad vesperam (t>er«. 63)? 1G), quod duodecim generasset principes, vel duces
— Resp. Significat [autem] illa exercitalio oratio- [qui regionibus vel tribubus nomina dederunt (omista
nem , secundum illud quod Christus orabat in ** in m*.)]? — Rcsp. Significat quod singuli Gliorum
monte : ut etiam hinc Isaac typum Domini gesserit Ismaelis [rcgionibus vel tribubus nomina dederunl],
(vers. 62). e quibus primogenitus ejus fuit Nabaioth [Ms., Na-
Inter. 216. Qnx esl illa terra Austri, ubi habilabat baolh; al., Nabeoth], a quo omnis rcgio ab Eu •
Isaac, revcrtente servo patris sui cumRebccca? — phrate ad mare Rubrum Nabathena usque hodie di-
Resp. [Terra Austri] significat terram illam [Ms., citur, qux pars est Arabix. Nam et familix eorum
Cerara] unde a palre ad immolandum [quondam] oppidaque et pagi ac niunita caslella, el tribus horum
fuerat adductus (t>ers. 65V appcllalione celebrantur. Ab uno ex his Cedaar in
Inter. 217. Quid est theristrum, quo se operuU deserlo, Eoduma alia regio, et Hemanea [Ms., The-
Rebecca? — Resp. Pallii genus est, ut nunc sunt mana] ad auslrum el Cedema ad Oricntcm dicitur.
Arabica vestimenta [Ms., teristrum palliuin dicitur, Inter. 224. Quid est quod dicitur de eodem Ismaele:
genus etiani nunc Arabici vestimenti], quibus mu- Coram omnibus fratribus suis obiit(vers. 17)?vel qui
lieres provincix illius velantur. sunt fralrum nomine dicli [Ms., censiti]? — Resp.
Inter. 218. Cur Abraham posl promissum sibi ct Id est, in manibus omnium Iiberorum [Ms., filiorum]
natura Isaac, in quo ei mulliplicaiio prolis, et bene- D suorum raorluus est, superslitibus omnibus liberis,
dictio gcntium promissa est a Deo, aliam voluit du- et nullo prius morie prxrepto. Fraires aulein pro
cere uxorem (Cen. xxv, 1)?— Resp. Non propler filiis appellari, ad Jacob Laban dcinonslral diccns :
inconiinentiam, cum jam esset grandxvus; 6ed sic- Ponatur coram [fratribus meis et] fralribus tuis. ut
ut Agar et Ismael significant carnales Veteris Te- judicent inter nos (Gen. xxxi, 37). Nec enina legimus
stamenli ; sic Celhura et filii ejus significant hxreti- alios fratrcs Jacob ibi habere, exceptis liberis suis.
cos, qui se ad Novum Teslamentum pertincre existi- Inter. 225. Quanritiir quo ierit Rebeccn inlerrogare
inant. Sed utrxque concubinx dicuntur ; sic enim Dominum, cuin parvuli [ejus] in utero collidebanlur
dicitur : Filiis [autem] concubinarum targitus est (Cen. xxv, 22)? — Resp. Forte ad Iocum ubi aram
munera (vers. 6). Sola Sarra uxor scmper vocalur. constiiuerat A*raham, orare Tenh : vel |etiam] erant
/n/er.219.—Quxest[isla]Celhura, aul unde genus aliqui [utles] ta eo temporc homines Dei, in quibtu
duxil[Jf«., ducens]? — Resp. [Cethura intcrprelatur posset Deus intorrognri.
copulata, aut vincta; quam ob causum] suspicanlur /n«i*r. 226. An secundum historiam vel ctiam
Ilebrxi 327 camdem esse Agar qux, Sarra mortua, allegoriain irtlcnigcndum est quod Dominus respon-
cx conrubina transierit in uxorem [.!/., facta sit dit Rchcccx : Di«r gentes sunt in utero tuo ct dtto
Ci9 EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS LN GENES., ETC. PNO
populi ex ventre tuo dividentur , populusque populnm A iilolohiiria [.Vs., non idololalrix fecil simile] : nec
superabit, et major terviet minori (vers. 25)? — Retp. enim tunc, nec postea frcquentavit lapidem adorando,
Secundum ulrumque modum : spiritualiter vero sic aulei sacrificmdo; sed signum fuit propbetiae evi-
sohjt intelligi quod diclum esl, [ul] in Esau figuralns denlissima; [Ms., in propbclia evidenlissima] consli-
sil major populus Dei, boc est, Isracliticus secun- tulum, quod [JVs.,quae] pertinel ad unctionem. Undc
Uum carnem ; per Jacob autem figuralus est ipse Ja- el Chiisli nomcn a chrismaie esl.
cob in popuk) Chrisliano, secundum spiritualem pro- Inteir. 251. [Quserendum est] quoinodo dictum sil:
geniem propagato [Ms., quam propagavit]. Sed Servivit Jacob pro Rachel septem annis, et vidcbantur
eiiam historica proprietate invenilur hoc responsum illi pauci dies (Gen. xxix, 20); cnm magis [eiiam]
csse completum, ubi populus Israel, boc esl, Jacob breve tempus longum esse sole;it amantibus? —
minor filius superavit Idumaeos, quos [Ms., hoc est, Resp. Dictum esl [ergo] proptcr laborein servilulis,
gentem quam...] propagavit Esau, cosque fecit tri- quem facilem ct levem amor facietal.
butarios per David, quod diu fecit scilicet usque Inter. 252. Post servilulem scptem annorum Ja-
[Ms., quandiu fuerunt usque ...] ad regem sub quo cob, soceri sui fraude deceptus, copulatus esl Liae ;
Idnmxi rehellaverunt, et jugum Israeliiicum a cer- an eliam pnst alios septem servilutis annos Rachel
vice sua deposuerunt. B accepturus erat? — Resp. Non [igilur], ut quidam
Inter. 227. Quae sunt primogenila qurc Esan ven- male aeslimant, post septem annos alios Rachcl acce-
didit Jacob fratri suo (vers. 51)? — Hcsp. Tradunt pit iixorem; sed post sepiem dies iuiptiarum primse;
Hebraei omnes primogenitos fungi solitos officio sa- nam sequitur : El ingressus est ad Rachel, et dilexit
cerdolali [.V*., sacerdotum] antcquam Aaron in saccr- Rachel magis quam Liam, et servivil ei septem annis
dotem [Ms., sacerdolium] eligeretur ; ct habuisse ve- nliis (vers. 50).
stimenla saccrdolalia , quibus induti viclimas Deo Inter. 255. [An] dux ancilla: Bala et Zelpha uxc-
oflerebant : et hsec essc vestimenla 328 Esau, qui- res, an concubinae dicendae sunt (Gen. xxx,4,9)? —
bus Rebecca induit Jacob lilium suum, quorum Retp. Forte omnis concubina, uxor; non autem
odore pater obleclatus beneiliclionis initium astruit [omnis] uxor concubina, more loquendi in Scriplu-
(Gen. xxvil, 15). ris [itfs., Scriplurarum], appellalur, id est, ul Sarra
Inter. 228. Si viri jiisti voluntas bona est, quid est el Rebecca, [Lia] et Rachel conciibinse dici non pos-
quod Isaac non Esau, qtiem voltiil, sed Jacob, quem sint : Agar vcro et Ccthura, et Bala et Zelpha et
noluit, benedixit? — Itesp. Justi hominis, quantum uxores ct concubinae.
ad conscienliam pertinet, voluntas bona est ; quan- p Inter. 251. Quomodopro aspeclu virgarum varhv
tum atilem ad pnescientiam [Ms., prascntiam] im- rum varii pecorum fetus nascebafltnr (vers. 58)?
raunis est ab adversis. Deus enim solus est qui de — Resp. Observabat Jacob tempora quibus pecora
fuluris judicat. Ac per hoc Isaac justus, quantum ad asccndebanlur, et post calorem tliei ad potandum
praesentcm statum [Ms., humanita'em] pertinet, di- avida pergcbant : discolores virgas hic ponebat \n
gnum esse majorem filiura benedictione putabat [ma- canalibus, etadmissis arietibus et hircis in ipsa po-
gis]. Sed Deus, occultorum coguitor, minorem rae- tandi aviditale oves ct capras faeiebal ascendi, ul ex
reri benedictionem ostendil, [ul in benedictione non duplici desiderio, dtim avide bibtint et ascenduntur
horainis ostenderit esse beneficium, scd Dei (Edit., amaribus, tales fetus conciperent, quales umhras
ut benedictionem non hominis, sed Dei oslenderct)]. arietum et hircorum desupcr ascendeniiiim in aqua-
Ideo dictum est in Numeris ad Moysen el Aaron sa- rum speculo conlemplabantur. Ex virgis enim in
cerdotem : Ponite nomen meum super filios Israel, cnnalibus positis varius [etiam] erat imaginum color.
ego Dominus benedicam eos (Num. vi, 27). Sacerdc- Ncc mirum hanc in concepiu feminarum essc nalti-
lis est benedicere , Dei est effectum tribuere Leneili- ram, ut quales pcrspexerint, sive raenle conceperint ,
clionis. Unde intellexitlsaac per spiritum prophetiai, in exlremo voluptatis oestu, quo concipiunt, talcm
a Deo benedielionem super niinorem filium prsedesli- •» sobolem procreent, cum hoc ipsum cliam in equa
naiam , dicens : Renedixi ei, et erit benedictus (Gen. rum gregibus apud Hispanos dicalur fieri. Et Quin-
xxvii, 55). tilianus in ea controversia : in qua accusabalur ma-
lnter. 229. Quid est quod Jacob dixit : Terribitis trona quxdam, quse yUtliiopein pepererat [,Vs.,
est loeus iste, non est hic aliud nisi domus Dei et porla quod... pepererit], pro defensione illius argumente-
eceli (Gen. xxvm, 17)? — Resp. Hsec verba ad pro- tur, in hoc conceptu [Ms , banc conceptus] esse ua-
pheiiara pertinent, quod [Ms., quia] futurum erat in turam, qnam supra 329 diximus. Et multa dicun-
lerra promissionis, Deum verum timcre et colere, tur similia [Ms., simililer] (ieri in animalium felibus.
labernaculumquc ei fieri : eumque, qui est super [Sed] el mulieri accidisse traditur, ut scriptum rcpe-
omnia benediclus Deus, pedibus [suis] ambularc in rilur in libris antiquissimi et perilissirai medici Hip-
ea. Portam aulem cceli sic intclligerc dcbcmus, tan- pocratis, qux suspicione adullcrii fuerat punienda,
quam inde fiat aditus credentibus ad capcssendum cum pulcherrimum puerum peperisset, utriusque
regnura coelorum. parcntis gcneri [Ms., utrique parenti generique] dis-
Inter. 230. Cur Jacob oleum fudit super lapidcm, similcm, nisi memoratus medicus solvissct quxstio-
qticm erexil in tiwliim (rers. 18) ? — Resp. Non cx ncm, illis admonilis. quxrerent, si forte aliqtta talis
861 U. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS H. u32
oictura essel in cubiculo; qua inventa, mulier a A quidem tantum timuit Esau fratrem suum (vert. 7U
suspicione liberata est. Resp. Satis in verbis ejusdem Jacob, qune sequun-
lnter. 235. Quare Jacob primi temporis sua esse tur, et liumnnn inflrmitas, ct fldcs pietatis apparet;
voluit, tt scroliua Laban? vel [Ms., el] cur hac arte ut et Deus liberarcl oiitn et qiuc promisit implerei.
non sua magis orania csse fecil? — Resp. Jacob Admonendi suinus tamen [Ms., cnim] hoc exentplo,
pruJcns et callidus jusiitiam et sequilalem in nova ut quamvis credamus in Deum, faciamus tanten quse
arle servabat. Si enim omnes agnos et luedos varios facienda sttnt fab hominibus] in proesidium salu-
pecora procreassent, eral aliqua suspicio [dolil, et tis : ut praHermiltenles ea Deum tetrtare non videa-
aperte huic rei Laban invidus contraiisset. Ergo ita mttr.
omnia temperavit, ut ipse fructum sui laboris acci- Inier. 212. Quomodo ergo Jacob ab eo postulat
peret, et Laban non pcnitus spoliaretur. Si quando benedici, ctti luclando pnevaluit (tcrs. 2G)? — Resp.
oves et caprae primo tcmpoTe ascendebanlnr, quia Magna [luoc] csi de Chrislo prophetia. Duplex enim
vernus est fetus, ante ipsas ponebat virgas, ut varia 330 [hic] Jacob intelligilur, id est, carnalis et spi-
soboles nascerelur. Qtioecunqiie oves et caprse sero rittuilis. Praevaluit enim Jacob Christo, vel polius
quserebant mares, anle harum oculos non ponebat, prxvalcre visus est supcr eos Israeliias, a qnibi.a
ut unius coloris pecora nasoerentur : et quicquid ° cmcitixus est Chrislus; et ab eo benedicitur [Isiae
primttm nascebatur, suum erat, qnia [discolor el] lilicus] in eis qui crediderunt in Christum ; ex quibes
varium erat : quicquid postea, Laban : unius eniin, erat qui dicehat : Et ego lsraeiila ex genere Abraha",
tam nigri qiam albi coloris, pecus oriebatur. ex tribu Denjamin (Rom. xi, 1). Uitus ergo atque
Inier. 256. Cur ncc Jacob fraudis in hoc [facto] idera Jacob ct claudus et l>cnediclus : clau;lus in 1j-
arguendus est? — Resp. Per hoc cogit inquiri pro titudine femoris, lanquam in multiludine generis,
phctiam, el aliquam Gguratam signiflcaliencm i<es de qtto dicttim csl : el claudiaiverunt a semilis sui$
isia, quam sinc dubio ut propheta fecil Jacob, Non (Psul. xvii, 26). Benedictus autcm in eis, dc qui-
enim lale aliquid, nisi rcvelalione spiriluali cum fe- hus dieltim csl : Reliquiw per clectionem gratiw salva
cissc credendum est. factce sunt (Rom. xn, 5).
lnier. 237. Quomodo decem vicibus dicit Jacob
Inter. 243. Quae est causa immutati nominis J.tcob,
socero suo, mulasse eum mercedcm suam (Gen. xxxi,
•41)? — Resp. Hic est sensus, quod per singulos fetus ut Israel vocaretur (Gen. xxxn, 28)? — Resp. Varia
hujus nominis inlerpretalio xstimatur; 6cd beattts
scmper Lab.m conditionem mulaverit. Si videbat
variuiii nasci pecus [post fctum] dicebat : Nolo [F., HiKiouymus taliter dc ejus interprelaiione dix.it :
volo] in fultirum varia mihi nascanlur. Rursum cum C seusus itaque hic est : non vocabitur nomcn tutun
vidissel unius coloris nasci pecora [Jacob quoque, supplantator, hoc esl, Jacob; sed vocahiturprinceps
hoc audito, virgas in canalibtis non poncbai] dice- cutn Dco, hoc csl, lsracl. Quomodo cnim ego prin-
bat : futuros fctus unius coloris pccora mihi pro- ceps sum, sic [ei] tu, qui mecum luctari potuisti,
prioceps vocaberis. Si autem cum Deo sivc .ingclo
creabunt. Et qttid plura? tisque ad decem vices seni-
(quoniam plerique varie interpretantur) pugnar: po-
per [a Laban pecoris sui] Jacob mutata condiiio esl :
ct quodetinque sibi proposuerat Laban, tit nascere- tuisli, qiiaulo magis cum hominibus, boc est, [cum]
Uir, in conlrarium colorem vcrtebatur. Nc cui aulem Esau, [quem] formidare non debes.
in sex annis decem paricndi vices incredibilcs vi- Inter. 244. Quid [sibi vull] qtiod Jacob ait [frntri
dcantur, lege Virgiliuni, in quo dicititr : sno] : Sic vidi faciem tuam, quasi viderem facicm Dci
Bis gravitl33 pecudcs (Gen. xxxiii, 10). Utrum paventis et perltirbali animi
Natura autem Italicarum ovium et Mesopolamiae una vcrba nsquc in hanc adulationem prorui»ertinl? —
csse perhibctur. Resp. Hscc verha fraterna sunt ct benigno animo
lnter. 238. Quare consliluit Jacob lapidem super dicta, quoniam posl benignam susceptionem mctus
tilulum (veis. 45)?^- Resp. Diligenter animadvcrieii- ipse transieral. Et forassis Dci nomine angelonim
dum cst quod istos titulos in rei cujttscunqtic testi- aliqucm vel sanctorum [Ms., vel aliquem snnctum]
monium constilucbant, non ut cos pro diis colercnt, hoc Ioco intelligere debemus, secundum Apostolum,
sed tit cis aliquid sigtiificaienl. qui dixil : Etsi sunt qui dicunlur dii, sive in caslo, sive
Intcr. 239. Qttid cst qnod Jacob juravit per timo- in terra, quemadmodum sttnt dii multi et domini multi
rcm piilris sui Isaac (vers. 53)? — Resp. Per Deiiin (I Cor. viii, 5).
utique, quem timcbat Isaac pater cjus, jurare in- Inter. 215. Quomodo promisit Jacob fr.ilri stio, ut
tclligitur. Qucm timorcm eliam supcrius commcnda- seqticretur vestigia cjus cum alio iiinere tcnderet
vit, cum diccret : Deus patris mei Abrahw, ct limor (Gen. xxxin, 14)? — Resp. Forte ad horam scque-
%>atris mei Isaac (vers. 42). battir.Vel primo [veraci animo] promiscrat, sed aliud
Inter. 240. Quoe stinl castra Dei, qtiae vidit Jacob postea [cogilando [Edit., cogitabat] dclegit].
ia itinere (Gen. xxxn, I, 2)? — Resp. Nulla dtibi- Inter. 2iG. Quomodo duo fllii Jacob tantam exdcm
tiilio cst <[uin angelorum fuerit imillitudo. Ea quippe et depredaiionem per se in tcrra aliena facere po-
in Rcripiuris militia cx-li nominari solet. ttierttnt (Gen. xxxiv, 23)? — Rcsp. Mulliiudo [enim]
Inter. 211. Qitoroo !o flijem !ia' uit Jacob, quanr-o- non parva crat cum Jacob, qni pltirimnm rfitatus
 EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPONS. IN GENES., ETC. 551
fnfl : »ed filii fjus in hoc fccto nominantur, qui ejus- A noluit habitarc cum parenlibus snis, [sive] cx illa
dcm facti principes et auctores fuerunt. commutatione [Ms., commotione] qua dolebat se
Inter. 247. Quid est quod Jacob dixil domui suae : benedictione fraudatum ; sive causa uxorum stia-
Projicite deos atienoi qui in medio tunt vestri (Gen. rum, quas odiosas videbat esse parenlibus, et cca-
xxxv, 2)? Et ilerum : Dederunt ei omnes deot aiie- perat habitarc in nionte Seir. Deinde post redituiti
not, quot habebant, et inauret quce in auribus eorum Jacob fratris sui, facla inter eos concordia, rever-
erant (vert. 4). Qux si ornamenla erant, ad idolola- sus est et ipse ad pnrentes ; et cum mortuum pa-
triam non pertinebant? — Resp. Intelligendum est, trem simul sepelissent, quia eos plurimum ditatos
has inaures phylactcria fuisse deorum alienorum. terra illa, sicut scriptum cst, miuimc capiebat, abs-
Nam Rcbeccam a servo Abrahx inaures acccpisse cessit rursus in Seir, et ibi propagavit gentem Idu-
Scriptura testatur : quod non fieret, si eis inaures maeorura.
habere ornamenti gratia non iiceret. Ergo illae in- Inler. 255. Erant [autem] filii Jacob duodccim
aures, qusecunque [Edit., qucc cum] idolis ilatae sunt, (Gen. xxxv, 22) ; et computalis omnibus, Benjamin-
nt diclum est, idolorum pliylacteria fuerunt. que, et addidit: Hi filii Jncob, qui nati sunt eiin Me-
Inter. 248. Quare secundo dicitur ad Jacob (vers. sopotatnia Syria; (vers. 26) ; • dum conslat Benja-
10) : Non vocaberis Jacob, ted Israel eril nomen B n-i» natum esse in Chananaaa, quomodo lunc duode-
tuum : el appellavit eum Israel ? — Resp. Dudum ne- cim nasci dicuntur in Mesopolamia ? — Resp. Nulla
quaquaro ei ab angelo nomcn iraponitur, sed quod est [ergo] facilior solutio hujus quicstionis, qunm
imponenrium sit ei a Deo praedicitur. Quod igitur ut per synecdochen accipialur. Ubi enim major pars
[ibi] futurum promillilur, hinc dicilur expletum. Ni- est aut foriior [Ms., polior], solet ejusdcm uoniine
mirum nomen hoc ad illara recte intelligitur perti- ctiam Hlud comprehcndi quod ad ipsum nomcu
nere promissionem, ubi sic videbitur Deus, quomodo [non] pertinet.
uon est ante a patribus suis visus. Inter. 254. Quomodo impletum gomi.ium Josepli,
Inler. 249. Quoc est Effrala, ubi Jacob Rachel uxo- quo dicil se vidisse solem et lunam, ct undccim 6U'I-
rem suam condidisse dicitur (vert. 19, 20)? — Resp. las adorassc sc (Gen. xxxvn, 9) ; dum coiistat.ro
Effrata et Belbleem unius verbi vocabulum est sub regnanle in ^Egypto, raatrem ejus Rachel mul o
interpretaiione consimili : siquidem iu frugiferam antc esse deftinctam ; imo nec patrem [cjus] legi-
domum, et domura panis vertitur, propter eum pa- mus eum adorasse ? — Resp. [Ergo] in Christo fa«
nem qui de ccelo dcscendisse dicitur. cilius [Edit., facile] est somnii inlelligere perlcciio-
/ni«r. 250. Ubi est turris grcgis, juxta quara dici- n nem : huic cnim datum cst nomen, quod est super
tur Jacob babitasse (vers. 21)? — Resp. Juxta Beth- omnenomen, ut in nomine ejus [Ms., Jesu] flectalnr
leem, ubi [vel] angelorum grex in Domini ortu ceci- emne genu coelestium, terrestriumct infernorum (Phi-
nit : vel ubi Jacob pascens pecora sua loco nomen lip. n, 10).
imposuit : vcl, quod verius est, quod vaticinio futu- Inler. 255. Quasrilur qnarc Ismaelilas Scriplura,
rorum lunc myslerium monstrabalur [Mt., quia quibus a fratribus vendilus est Josepb, etiam Ma-
vaiicinatio fulurorum jam tunc [ter mysterium mon- dian tas vocel (Gen. xxxvu, 28) ; cum Ismaelsiti!o
strabatur]. Agar filius Abraha?, Mailianit:e vero dc Celhnra ?
lnttr. 251. Quid esl quod de Isaac dicilur : Et — Resp. Quia Scriptura de Abraham dixerat (Gen.
eonsumptus anale mortuus est, el appositus populo xxv, 6) quod munera dedisset flliis concubinarura
tuo (Gen. xxxv, 29)? Quomodo consumplus, vel cui suarum, Agar scilicet et Cethurac ; ct divisit [Ms.,
populo apposilus? 331 — Resp. Consumptus selale, dimiscrit] eos ab Isaac filio suo in tcrra [Ms., tcr-
id est, perfectus aotate. Verum angelorum populo ve.l ram] Orientis. Itaque unara gentem fecisse intelli-
sanclarum animarum apponuntur, qui hanc vitam gendi sunt.
Deo ulacentes flniunt. Tuncdicuntur appmii, quando Inter. 256. Quomodo intelligendum illud [quo.ij
nulla jam remanel sollicitudo tenlationum, et peii- n Jacob [dicilI : Descendamad filium meum lubcntin
** :..rA-....M //".,.. .......... -*:\ n il_. i .: _.
cnlum peccatorum. Quod intucns Scriptura ait : Ante infemum (Gen. xxxvu, 55). — Resp. Perturbati ct
morlem ne laudes hominem quemquam (Eccli. XI, dolenlis verba sunt, niala sua ctiam hinc cxaggc-
30). rantis. Vel cliani inferni nomine sepulcrum signifi-
Inter. 252. Quomodo Scriptura dlcit, post mor- cavil, quasi diceret : In luctu manco, donec me ter-
tcm Isnac palris sui, Esau absccssisse de tcrra Cha- ra suscipiat [sepullum], sicut illum.
naan, cl habitasse in inonte Seir (Gen. xxxvi, 8) ; Inter. 257. Qualiter bistoria de Juda et tri'us
cum veniente de Mesopolamia Jacob legalur (Gen. filiis ejus et uxorc ejus Thamar (Geu. xxxvin) in-
xxxii, 5) eum misisse nuntios ad fratrem suum in tra tam paucos anr.os compleri potuit? [Cnm erg»
terra Scir, regionls Edom, cum ibi habilaret tunc anno -> xiv rclalis su;e venditus fuisse crcdatur ;
i:mporis [Mt., eumque ibi habilasse tunc temporis] ? xni annos peregerat in vEgyplo ignotus Pharaoni ;
—Resp. In promplu est cogitarc quod scilicet Esau, ad bos cnira tredecim annos accessenint v» anni
posleaquam in Mcsopotamiam fralcr ejus absccssii, uberlatis, ct facli sunt anni xx : his addiuitur duo;

• Locus hic sanatus cx ms. -> Ambigua Icctio : fortc xv».

PiTnoL. C. 18
^iW B. F. ALBIM SEL ALCU1N1 OPERIM PAUS 11. 556
■quia sccundo a.ino famis Jacob introivit iu jEgypiuni A Intcr. 266. Quomodo de viro sanclo Jusepti iulet-
cum filiis suis, ei inveniunlur xxn anni, quibus ab- ligere dehemus, quod incbriassct fratres suos (Gen.
fuit Joscph a patre et a fratribus suis. Quo medio xlih, 54) — llesp. Ebrielas secundum Hebrxam
lempore quomodo fieri potueruntl ? — Resp. Solct linguam [Ms., idioma Hcbraicx lingux] pro satieiate
[enim] Scriptura sancta per recapilulationein multa ponilur, sicut in psalmo : Visilatli terrum et inebria-
proferre. Aliquol ergo annis ante venditum Joseph sti eatn. El iierum : Inebriabuntur ab uberlate do-
>haec ficri coepisse inlelligi dalur. Eiiam mox, nt mus tuce.
adolcsccret Judas, incidil [Ms., ccrpil incidisse] in lnier. 2G7. Quid sibi vult quod Joseph toties fra-
amorem cjus, quam duxil uxorein, nondum vendilo tres suos ludificavil, el lanta cxspeclalione suspen-
dil, anlcquam nianifeslare se voluissei ? — Resp.
Joscph in AJgyptum.
/;ii«r. 258. Cur dixit de Thamar : Depositis ve- Tribulabat eos, non ul se vindicaret [in eis], sed ut
slimentis viduitatis sux (vers. 14) 1 — Resp. IH iu- illos purgaret a criiniuc transacli sccleris in eum :
telligatur [il/s., quatenus intelligercs], ex tcmpori- vcl niagis, ut hac dilatione accumularetur gaudium
bus patriarcharum certa etsua fuisse vestimenta eorum, duin vidcrent tantam gloriam ejus, quem
viduarum, non uliquetalia qualia conjugatarum [a se] exstinclum esse arbitraljaniur.
332 l»ter. 259. Quare dixit Judas : Juslior est B Inter. 268. Quomodo dicitur : Filii ejus el ftlitc
Thaniar quam ego (Gen. xsxviu, 26) ? — Resp. descenderunt cum Jucob in jEgyptum (Gen. slvi*
Thamar in bivio sedcns vel capeto ; ubi diligentius 7), cum Jacob plures non habucrit filias, quam Di-
debet viator aspicere, quod iler gradiendi capiat ; nam lantummodo ? — Resp. Aut [cliam] nepies fi-
non ut vagam tuipiludinis Hbidincm implcret, sed liarum nomine intelligere dcbenius; aut pluralis nu-
utliberos a socero suscipcrel, jusiiore causa, quam merus pro singulari positus est, sicut ibi : Misit in
«ocer : illc enim libidinis, illa liberorum gralia : et eis muscnm caninam.
idco in comparationc ejus minus male fecerat. Inter. 269. Quod dicil Scriptura : Omnes animee
Inler. 200. Si Pbares indc sortitus cst nomen quce egrcssa; sunt de (emoribus Jacob (vert. 26) :
divisionis, quia diviscrat membranam sccundam quid respondcndum esl eis qui hoc lestimonio con-
[Ms., sccundaruml, unde Zara [sic] nomen accepit firmare niluiitur, a patciililuis simul aniinas cuin
(vers. 29, 50) ? Resp. Zara inlerprelralur Oriens. corporibus propagari ? — Resp. [Animas dicUis pro
Sic igitur vocatur, vel quia primus apparuit , vel boiniuibus, a parle lotum significante [Edit , signili-
quod plurimi ex eo nati sunl justi, sicut in Paralipo- cata] loculione, nullus debel dubilare].
mcnon legimus(/ Par. n,4). Inier. 270. Ili filii l.iiv, quos genuit in Mcsopota-
Inter. 261. Cur genliles homines qui fuerunl In |j »«'« Syrix cum Dina, animce filiorum et filiarumtn-
carcere cuni Joseph, pnesagia fulurorum viderunt ginia ircs (vcrs. 15). Nunquid istx omncs triginla el
(Gen. xl, 5) ? — Resp. Non pro suis lnerilis, sed trcs animx cx Lia in Mcsopolamia Syrix nalx sunt,
ut magnilicarelur Joseph, ct manifcslaretur qui la- dum ibi Jacob non plus [quani] viginli annis cum
tebai. socci'0 suo moraius cst, ct septem aiini transierunl,
Inter. 262. Quid [sunl] tres propagines (vers. 10)? anlcquain Liam uxorein duxissct ? — Rcsp. Ideo
— Resp. Trcs [propagines sunl tres] rami. [igitur] Scriplura sancUi bos onincs in Mesop itamia
Inter. 265. Cur Pliarao et Hcrodes dies nativiia- ortos csse dixil, quouiain co:-um palres ibi orli
lis sux honoribus fesiivos habucrunt (vers. 20) ? sunl.
— Resp. Eo quod pulaverunl quod hora nalivilalis Inler. 271. Si sexaginta et sex animx stinl qme
eorum cos [Ms. sc] ordinasscl in regnum : similem ingressx sunt cuin Jacob in .lEgyptum, et ilii Jo-
iem facicnlcs adorationc, ut quorum erat par im- scph cum duobus filiis suis inveiitus est (rers. 26,
pielas, cssel una solcmnitas. 27), quoinodo 333 scpluaginta poslca dicmitur
lnler. 204. Quid csl quod Pharao dixit : Puta- csse animx doniu:» Jacob ? — Resp. Ipso palre J;icob,
bam me stare super ftumen (Gen. xli, 1)? — Resp. n quasi radice, adnumerato, septuaginui essc noscun-
ld [Ms., ldeiii] est quod in alio Ioco Icgilur : Ecce tur.
ego super [ontem aqutv sto (Gen. xxiv, 15). Hoc gc- lnter. 272. Dum hic [in Gencsi] leginius septua-
nere loculionis ct in psalino dicilur : Qui fundavit ginia esse aniuias domus Jacob, quomodo in Actibus
tcrram super aquam [Ms., aquas]. [Non cogun- apostolorum (vn, 14) dicilur, iu animabus seplua-
tur homincs putare sicut navem natare terram su- ginla quinque dcsceniiisse Jacob in /Egvplum ? —
peraquas]. Secundum banc[cnim] Ioculioiicm[rcctc] Resp. Non poterat Lucas [aliquid] contrarium scri-
iutelligilur, quod allior sil teria quam aqua. Allius bcrc advcrsus eam Scripturani , qux jam fuerat
quippe ab aquis suslollitur, ubi liabilant lcrrcna gentibus divulgata : ct utique majnris opinionis, illo
auimalia. dunlaxal lemporc, scpttiaginla luterprctuni babcba-
Inter. 265. Quomodo mulliludo [frugum] arcnx tur aucloriuis, quani Lucas, qui ignotus et vilis, ct
[multiludini] comparatur (Gen. xli, 49) ? — Ilesp. non magnx fidei in nalionibus diiccbalur [Al., crat].
Quia sictit arcna innumcrabilis csl, ita muitiludo Hoc aulem gcucralitcr observamlum esl quoil ubi-
ft-ugiiu; usitato nunicro coniprehemti non polcst cunqiic sancli aposloli vel aposiuVci viri loquunlur
[.!/*., potcral]. a;l populos, his pleruuique icsiimoniis abiilimlur.
557 EXEGETICA. — INTERROG. ET RESPOXS. IX GENES., ETC .'^S
qux j .iiii fuerant in gcntibus divulgata ; Iicet plcri- A Scilicct postquam juravcrat ci lilius [securus] dc pe-
quc tradunt, Lucam [evangclistam], ut proselytum, titione quam rogavcrat.adoravit Deum [tls., Domi-
Hcbrjcas litteras ignorassc. num coepit adorarc] contra caput Iccluli sui; sanclus
Intcr. 273. Filii Jacob inlerrogati quid opcris ha- quippc et Deo obediens [lls., dcdilus] vir, oppressits
berent, respnndcrunt : Pastores ovium sumus, sicut scnectutc, habebat lcctulum ita posilum, ut ipse ja-
et patres nostri (Gen. xlvii, 3). Quare patriarchas ccns [habilus] absque ulla difficultatc ad oralioncm
primos, pastores ovium.et non [rcgcs] gcnlium fuissc esset paratus.
legimus? — Resp. Quia sine ulla dubitalionc justa 334 Inter. 278. Quid cst quod Jacob dicit : Duo
servitus, et justa cst dominatio, cum pccora bomini (ilii lui Effrem et Manasscs, sicut Rubcn et Simeei:
serviunt, et homo pecoribus dominatur. Sic cnim di- erunt mihi (Gen. xlviii, 5)? — Resp. Significal : [sicut]
ctum esl homini cum crearelar : Faciamus hominem Ruben et Simeon duie tribus erunt, et suis vocabulis
ad imayincm et simUiludinem notlram, et habeat po- vocabuntur; sic Effrcm ct Manasses dux tribus crunt ;
teslatem piscium maris et volatiiium cceli, el omnium duos quoque populos procrcabunt, ci [sic] hxredita-
quce sunl super terram (Gen. i). Ubi insinuatur ratio- bunt promissionis tcrram, sicul ct fllii mei. Reliquns
nem debcre dominari irralionali viue. Scrvum autcm autcm filios, quos post mortcm meam gcmicris, tui
hominem homini vcl iniquitas fccit, vcl adversilas. B erunt : [el] in nomine palrum suorum vocabunlur in
Iniquitas qui !cm, sicul diclum cst : llakdictus Cha- hxreJitate sua ; [qui] non accipicnt separalim lcr-
naan, eril servus fralribus suis (Gcn. ix, 25). Adver- ram, nec funiculos liabcbunt proprios, ul reliqux tri-
sitas vero, sicut accidil ipsi Joscph, ul venditus a bus : In tribu Eflrcm [Ms. Effrairn] ct Manassc quasi
fralribus servus alienigenx ficrct. Itaque primos ser- appendices populi coramiscebunlur.
tos, quibus hoc nomcn in Lalina lingua inducium Inter. 279. Cur Jacob filio suo Joscph, quasi nc-
est, bella fecerunt ; cum [Ms. , qui] enim horao ab ho- scienti, indicare voluit, ubi ct quando sepelicrit ma-
mine superatus, jurc bclli possil occidi, quia servatus trem ejus (vers. 7)? — Resp. Forte prophelice com-
est , servus esl appellalus. Inde ct mancipia , quia mcmorare voluit, ibi scpultam mairem Joscph, ubi
[sunt] manu capta. Cbristus fuerat nasciturus.
Inier. 211. Qux cst terra Gcrsen [At., Gesen] tcI lnter. 280. Qux csl pars una quain Jacob dcdit
Ramessc? — Resp. Judxi aulumant eam, qux iiunc Joseph fllio suo [cxtra fratrcs suos], quam tulisse se
Tbebaida appcllatur, Ramessc pagum ; Arscnatcm de manu Amorrhxorum dicit in gladio et arcu suo
sic oliiii vocalum putant. (vers. 22)? — Resp. Significavit urbcm, qux Hcbraice
Inter. 273. Quxritur quomodo in lerra .Egypli pa- Sichem dicitur, el secundum Grxcam ct Latinam
scua pccoribus inveniri potuerunt, cum ea tcrra plu- « declinationcm Sichiina appellalur; et corruptc a plu-
Tiis non irrigatur ; et fratres Joscph ideo lcrram Cha- rimis Sichar nominatur : qux el [.4/., ul] nunc Nea-
naan reliquisse [se] dicunt, quod berbas gregibus polis urbs Samarilanorum dicitur. Sichem [in] He-
suis non invenissenl (Gen. xlvii, 4)? — Resp. Pcr- brxa lingua transfertur in humerura [4/.,numcniin],
hibctur ab cis qui loca sciunl, in multis .Egypti pa- unde Septuaginta [prxcipuc] intcrprelali sunt. Quod
ludibus potuisse pascua non dcesse, ctiam cum famcs autcm dicit se eam [M«.,jain] in arcu ct gladio posse-
essct fruraenlorum, qux solcnt Nili lluminis inunda- dissc, arcum hic et gladium justitiam vocat, pcr
lione provenirc. Magis enim dicuntur paludes illx quam mcruit, peregrinns ct advena, interfecto Si-
feraces [Ms., feracius] pascua gigncrc, quando aqua chcm et Emor, de periculo libcrari. Tiniuit [cnim],
Nili minus cxcrescit. quod supra Icgimus, nc vieina oppida alque caslclla
Inler. 276. Quid sibi vult, a tanto viro et tali pa- •b eversionem fccdcratx urbis advcrsum se consur-
triarcha tam sollicita corporis commendalio, ut non gercut, ct Doininus non dcdil eis ut nocerent illi.
in tcrra ^Egypti scpelialur, sed in tcrra Chanaan [Vcl certe sic intelligendum : dabo tibi Sichimara,
Juxla palres suos (vers. 30)? — Resp. In his [figurx] quam in fortiludinc mea, boc cst, in pccunia, quani
sacramenta libi quxrcnda sunt, et [majoris] admira- mullo labore et sudore quxsivi. Quod autcm ait :
tionis gaudium invenics. Cadaveribus quippe mortuo- super fratres tuos, oslcndit, absquc sorte eam dcdisse
rum peccata signiflcari in lege non est dubium. Hinc tribui Joseph, et mausoleum ejus ibi hodicqiic rer-
illa sententia ducta [lls., dicla] esl : Qui baptizatur a nilur.]
mortuo, et iierum langit illum,quid proficitlavutioejus ? DE BENEDICTIONIBUS PATBJARCHARUM.
sic et qui jejunat super pcccata sua et iterum ambulans
ktec eadem facit, ctc. (Eccle. xxxiv,30, 31). Scpultura Inter. 231. Quid intelligendum cst de bcnc.:iftio-
ergo mortuoruin rcmissioncm significat pcccatnrum. nibus quibus Jacob patriarcha bcncdixit filios suos :
Eopertinelquod dictumcst: Beatiquorumremissce sunl an hislorice vcl allegorice intclligcndx sunt, dum di-
iniquitatet et quorum tecta sunt peccata ( ' sal. xxxi, 1). xit : Congregamini /ilii Jacob [aadite , lsrael , patrcnt
I ibi ergo sepelienda erant hxc signiflcantia cadavera vestrum], ut annuniicm cobis qua venlura sunl tn no-
patriarcharum, nisi in ea terra ubi ille crucifixus cst tiuimis diebus (Gen. xlix, 1) ; ct videtur ex his ver-
cujus sangninc facta cst remissio pcccatorum. bis magis allegoriam sonare quara liistoriam? —
Inter. 277. Quid esl quod Jacob conversus ad caput fttsp. Utnimque [vcro] ct bisloriam ct allcgoriam.
lectuli sui oravil Doininura (Gen. xi.vn, 31)? — Rcsp. Ilistoriam, de divi:>io;ie lcrra' promissioiiis, qusc [di
 5."»U B. F. ALBINI SEU ALCIINI OPEKL.M PARS H. 5C0
viiionubj dividendx eraut nepotibus illorum. Item A altum, ei captivam duxisse caplivilalem (F.phes. iv,
allegoriam, de Christo et Ecclcsia in novissimis quid 58) ; sive, quod mclius pulo, caplivitas passionem
fuluium [Ms., futuram] lemporibus. Sed prius histo- ascensus resurreclionein significat. Allignns ad vl-
ii;c fundamenla ponenda sunt, ut aptius allegorix neam pullum suttm et ad vitem asinam suam (Gen.
culfflen priori struclurx superponatur. xlix, 11). Quod videlicet pullum asinx, cui superse-
kuben primogeniius mcus, tu furtitudo mea, prin- dit Jesus, hoc est, gentilium populum, vinex aposto-
cipium doloris mei, prior in donis [major imperio], lorum, qui ex Judxis sunt, copukiverit, et ad vitem,
ejfusus es sicut aqua, non crescas : [quia] ascendisli sivc, ul in Hcbrxo babetur [ad Soreth], id est, ele-
eubile palris tui, el maculasti stratum ejus (vers. 3, i). ctam vitem alligaverit asinam, cui tupersedit, Ecclc-
» Esl autem liic sensus : lu es priniogenitus meus, sia ex nationibus congregata. Quod autem dieit : Fili
major in libris, et debebas, juxta ordinem nativitalis mi; conversio est «ttoot/.ojhJ ad ipsum Judain \AL,
tux, hxreditalem, qux primogenitis jure debebatur, convcrsionem ad Christum de ipso Juda facit], quo.l
habere, nempe sacerdolium accipere et regnum [hoc Christus lncc omnia sil faclurus. c Quod autcm ail :
quippe in porlando onere [Al., honore] et prxvalido Non auferetur sceptrum de Juda et dux de [emore
robore deinonstratur]. Verum quia peccasli, etquasi ejus donec venial ille, qui millendus est ; et ipse eril
aqua, [qux] vasculo non tenelur, voluptalis [ils., B exspectalio gentium. Significal, quod uon dcficcreni
voluntaiis] elTusus cs impctu, idcirco prxcipio tibi ut piincipes de tribu Juda, usque ad tempus, quo natua
ullro non pecccs, sisque in fralrura numero poenas est Christus, qui missus a Palre exspectatio est geu-
peccati lugens [Al., luens], quod primogeniti ordi- tium.
nem perdidisti : '» principium aulem doloris est om- [Zubuton in littore mnris habitabit, et in statione
nis primogenitus, quia pro eo primum commoventur navium, pertingens usque ad Sidonem.] Isachar asi-
viscera parentum. nus forlis, accubuns inler lerminos, vidit requiem,
Simeon et Levi fratres, vasa iniquitalis lietlantia, in quod esset bona, et terram quod oplima, et supposuit
eonsilium eorum ne veniai anima mea et in coetu ilto- hurnerttm suum ad portandum, factusqae csl tributit
rum non sit gloria mea ; quia in furore suo occiderunt serviens (vers. 15). d [Quia] supra de Zabulon dixerat;
[viritm] et in voluntate sua suffoderunt murttm. iiate- [quod] maris inagni littora esset possessurus ; Sido-
diclus furor eorum, qnia pertinax, et indignutio itlo- nem quoque et reliquas [Phcenices] urbes [conliiige-
rum, quia dura. Dividam eos in Jacob, et dispergam ret], nunc ad mediterraneam provinciam redit; et
ittos in Israel (vers. 5-7). Signiflcal aulem non sui Isachar, qux [Al., qui] juxta Nephtaliin est pulcher-
fuisse consilii, quod SichemclEmor 335 foederalos riraam [in Galikea] regionem possessurus est, bene-
viros interlicercnt [Al., interfecerunt], et[quia] con- dictione sua habitatorem fecil. Asinum autem osseum
tra fas, in pacis et amicitiarum tempore sanguinem vcl fortem vocat, et humerum [dicit supposuisse] a J
fudcrunt iimocenluin, ct quasi quoJam furore sic portandum, quia in labore terne el vehendisad mare
crudelitate repleti [Al., raptati] muros hospilx urhis [oneribus], qua; in fmibus suis nascebantur, pluri-
everlerunt [Ms., everlerent] (Gen. xxxiv). Unde di- riiimi laborarct, regibus quoque tributa comporlans.
cit : lluledictus furor eorum, quia pert nax,el reli- Aiunl Ilebrxi , per metaphoram significari , quott
qua. Et dispergam eos in hrael. Levi enim hxredi- Scripturas sanctas die ac noclc ineiiilans studiuin
tatem propriam non accepit, sed in omnibus sceptris suum dcderit ad laborandum, et idcirco ci orane^
paucas urbes ad habilaiuliiin [Edit., inhabitandas] serviunt, quasi magistro doua portinlcs.
habuit. De Simconc vcro iu libro Jesu (xix, 1, ->) Dan judicabit poputum suum , sicul alia tribus in
scriptum esl, quod et ipseproprium funiculum non Israel. Fiat Dan coluber in via, cerastes in semila,
acceperit, sed de tribu Juda quiddam habuerit. mordens ungulas equi, ttl cadat asccnsor ejus retro
Juda te laudabunt fralres tui, manus tuai in cervici- (Gen. xi.ix, 16-18). Saltitare tuum exspeclabo, Domi-
bus inimicorum luorum : adorabunt te fitii patris tui. ne. Samson judex in Israel de tribu Dan fuit. tloc
Catulus leoitis Jttda, ad pra:dam, fili mi, ascentHsti _ ergo nunc dkit videns in spiritu, comam nulrire
(Geu. xlix, 8, 9). Sivc, ut in Ilebneo scriptum est Samson Nazarxum, et de cxsis hostibus triumpliare :
de captivitate, fili mi, ascendisli : reqttiescens accit- quod in similitudiiicm colubri rcgulique obsidentis
buisti ut leo, et quasi leiena qttis susciiabil cum ? Quia vias, imlliini per terram Israel transire permittal;
Juda confessio sive laus intcrpretatur, rcctc scribi- scd eliam si quis lemerarius virtule sua, quasi vela-
lur : Juda conftlebuntur libi fratres tui, vcl laudabunt citate equi confisus, eam voluerit pradonis morc
le. El licet de Christo grande sit mysterium, lamen populari, non illuin etlugere valebil. Totura autera
secundum lilteram significat quod per stirpem David per metaphoram serpentis et equitis loquitur [Edit.t
generantur rcges, el quod adorarent cum omncs tri- quod loquitur, ad foruiam scrpeutis cl equi pertinel].
bus. Non enim ait, filii raatris luse, sel, ftlii patris Viiiens ergo [Ms., autem] tam forlera Nazarxutn
tni. Et quod sequilur : Ad prmdam, fili mi, ascendisti, liium, quod ipse propter [ Edit. , per ] meretricem
ostenditeum captivos populos ducturum esse, eljuxta morluus est , el moricns nostros occidit inimicos,
intclligentiam sacratiorem, Christuni asccndissc in putavi, o Deus! ipsum esse Chrislum Filium tuum ;
• Ex Hieronymo, lib. Qmcst. in Gen. c Scquentia non sunt Hieronymi.
t Seqiicntia nou sunt tlieroiiynii. Ilieron. Qu^st. in Gen.
S61 EXECETICA. — INTERROG. ET RESPONS. 13 GENES., ETC. SCl
ve-rura quia morluus est, et non resurrexit, el rur- A lccia sunt, lupiim sanguinarium, lupum voraccro su-
suni ductus captus est Israel, alius mihi Salvator per altaris lnterpretalione poncnles, ct spnliorum
{Ed., verura, qui mortuus est et resurrexit, ille igi- ■divisionem super sacerdotibus, qui servientes altari
tur mihi salvator, etc.] mundi et mei generis prxsto- vivunt de altari [Hucusque ex Hieronymo.]. Haic
landus est, nf venial, eui repositum est, el ipse erit hactenus [Ms., aulem] historice.
exspectatio gentium. Spiritualiter autem [in] Rubcn prioris populi Ju-
336 Gurf accinctus prwliabitur ante eum, et ipse daeorum ostendit personam, cui a Dnmino pcr prc-
accingetui retrorsum, (vers. 19) significat, quod ante phetam dicitnr : Isracl primogenitus meus (Gen. xlix,
Ruben, et dimidiam tribiun Manasse, et filios, quos 3). Elenim juxta quod primogenilis debebatur, ipsius
trans Jordanem [Ms., filios suos trans Jordanem] in erat accipere sacerdotium et regnum. Additur :- T»
possessionem ilimiserat, posl quatuordecim annos re- rirtus mea. Utiquc quoi huic populo fuiulauieutiiui
vertens, pnelium adversum eos gentium vicinarum fidei ex ipsa virlute Dei [Ms., quia ex ipso pc-
gramle reperit et \iciis hoslibus forlitcr dimicavit. pnlo fundamcntum fidei ; ex ipso virtus Dei], qui est
I^ege librum Jesu Navc (xm, 7)et Paralipomenon Cbristus, advenit. Quomodo autem ipse sit princi-
(!,▼, I.H). pium dolorum, nisi dum Palri Deo semper irrogal
Nephtalim cervus emissus , dans eloquia pulchritu- ^ injurias, convertens ad eum dorsum [el].jion faciem?
dinis sive Nephlalim ager irriguus (Cen. xlix, 21). Iste prior in donis, quia ipsi priraum credita sunt
lltruroque enim significat Ilcbrxum verbum Aiala eloquia Dei, et legislatio, et testamenturo [sive pro-
Selvba [Edi!., Silvam]. Significat autem quod aquoe missio]. Iste major impcrio, utique pro magnitudinc
calidx in ipsa nascuntur tribu, sive quod supcr lacum virium, quia copiosius caneris in hoc saeculo regna-
Genesar fiucnta [Al., fluento] Jordanis esset irriguus. vit [Erf., Deura negavit, mendose]. Effusus esl autcm
Uebrxi autem volunt propicr Tiberiadem, quse Iegis sicut aqua, peccando in Christo, qua?. vaseulo iiou
viJebalnr habere nolitiam, agrum irriguuro hic ia- tenctur ; voluntalis [Al., voltiptatis] eflusus est iin-
tclligi eloquia pulchriludinis prophetarum [Ms., irri- pctu : et idcirco addidit ultra non crcscas. [Quia pec-
guum et eloqtiia pulchritudinis prophetari]. Cervus cavit, et Christum negavit], quapropler ipse post-
autem emissns temporaneas fruges et vclocitatem quam in universum orbem dispersus est, valde immi-
terrsc uberioris ostendit. Sed melius, si ad doctrinam nutus cst. Sed quare talia meruit, ila subjecil : quia
Salvaloris cuncta referamus, quod ibi vel mavime asccndisti cubile patris tui, et niaculasli slralum
«locucrit Salvator, ut in Evangelio qtioquc scriptum ejus ; quando [Edil., quoniam] corpus Domiuicum, iu
cst (Matlh. iv, 15). quo plenituiio Divinitalis requiescebat , rapluin in
Filius meus accrescens Joseph, filius meus atcre- ** cruce suspendit.et ferro commaculavit.
scens et decorus aspectu. Filia; decurreruut snper Simeon el Levi (ratres vasa iniqnitatis betlantia
murum, sed cxasperaverunt eum, et jurgati sunt, in- (rers. 5). Per Simeonem el Levi scriluc, ct Pharisxi,
vidixque [Ila Ms. ; Al. inviderunlque illi] habentes et sacerdotes Judaici populi intelligiintur. De Simeone
jacula. Sedit in forti arcus ejus, el dissolula sunt enim scribte erant Judxorum; detribuvero Levi
vincula braehiorum ct manuum ejus per manus poten- principes sacerdotum, 33T <!""' consilium fecerunt,
tis Jacob. Inde pastor egressus est, lapis Israel (Gen. ut Jesum doh lenerent et occidcrent. De quo concilio
xlix, 22-21). 0 fili Joscph, qui tam pulcher es, ut te dicit : hi concilium eorum ne teniat anima mca. Hor-
lota de muris et turribns, ac feneslris puellarum rebat enim tot scelera qua? in novissimis lemporibus
^Egypti turba prospeetaret [Ms., prospeclel]; invi- facturi erant Judxi; quia in furore suo occiderunt
derunt tibi [ct te ad iracundiam provocaverunt] fra- virum, id est Christum, de quo dicitur : Ecce vir
trcs lui , habentes livoris sagittas et zeli jaculis vul- oriens nomen ejus (Zach. vi, 12). Et alibi : Femina
nerali : veram [tu] arcum tuum et arnia pugnandi circumdabil virum (Jer. xxxi, 22). Suffoderunt m«-
posuisti in Deo, qui forlis est propugnator ; et vincula nim, id est, spiritualem illura fortissimum murum,
lua, quibus te fratres ligaverunt, ab ipso solula sunt qui cuslodil Israelcm, lancea confoderunt. Maledictus
et disrupla. Ul ex tuo semine tribus nascatur EflVaiin furor eorum, quia perlinax. Utique quando furoro
fortis, stabilis, et instar lapidis durioris invicta, im- accensi in ira obtulerunt Christum Pontio Pilato di-
pcrans [quoque] decem tribubus Isracl. cenles : Crucifigc, crueifige eum (Joan. xix, 6). Et
lienjamin lupus rapax, mane comedit prtedam et indignatio eorum, [quia] dura. Dum Darabbam latro-
vespere dividet spolia (vers. 27). Quam de Paulo apo- nem peterenl, et principem vitx crucifigendum po-
stolo manifeslissima sit prophctia omnibus palet. Iu stularent (Matlh. xxvn, 21). Dividam eosinJacob,
ailolescentia enim persccutusestEcclesiam (Act. vin, et disperdam [Ms., dispergam] [illos] in lsrael, quia
3); in senectutc prxdirator Evangelii factus cst nonnulli cx illis crediderunt, quidam autem in infi-
(Gal. i, 13). Ilehrxi autem ita dixerunt [Ms., dissc- delitate permanserunt. Dicuntur enim divisi [hi, qi:i
runl] : altare in quo immolabanlur hoslix, et victi- ab cis] separantur, et veniunt ad fidem ; dispersi au-
marum sanguis in basiin illius fundebatur, in parte tem [Al. crgo] sunt, quorum patria et tcmplum sub-
tribtis Benjaroin fuit [Al., fuissc] : Hoc inquiunt, cr^o vcrsum est, ct per orbem terra gens incredula [Ms.,
siguificat quod saccrdotcs immolant mane hostias, ad incrcduliim genus] spargitur.
vcspcram dividunt ea, irux sibi a populo ex lcgc col- Juda tc landabunt fratres ttd (Geu., xlix , 8). Pw
 563 B. F. ALBINl SEU ALCUINl OPEKUM PAR.S IL 5«
lmnc Judam verus confcssor exprimitur Christus, A quorum praxepla [Al., seripta] austeritalcm vini
qui ex cjus tribu 9ecundum carnem est genitus. priscx legis superant, quia longe lcviora snnt. Et
Ipsum laudant fralres sui, apostoli scilicet et omnes denles lacte candidlores. Dcntcs pneccptores sunt
cohaeredes ejus, qui per adoptionem Filii Dei Patris sancti, qui praecidunt ab crroribus homincs, el cos
cl Cbrisli fratres effecti sunl per graliam, quorum ipse quasi comedendo in Chrisli corpus transmittunt.
cst Dominus per naturam. Manus tuw in cervicibus Candidiores aulcm effecti sunt doctorcs ccclesiae
inimicorum tuorum. lisdera enim manibus et eodem lacte veteris legis.
crucis trophseo et suos texlit, et inimicas adversa- Zabulon inlittorc maris, et in statione naviitm habi-
riasque potestates dcvicit [Ms., curvavit]. Juxta tal [Ms., habitabit] (vers. 15). Zabulon iulcrpreialur
quod el Paler promittit ei dicens : Sede ad dexteram habitaculum pulchritudinis [Al., fortitudinis], et Ec-
mcam, doncc ponam inimicos tuos scabellum pe lum clesiam significat, quic in littore 338 maris habitat,
tuorum. Adorabunt te filii patris tui, quoniara multi [et] in stationc navium, ut credcntibus refugiiim
cx flliis Jacob adorantes f eum] per electionem gratix [sit]. et pcriclitantibus demonstret fidei portum.
salvi facti sunt. Catulus leonis Juda (vers. 9), quo- Haec contra omnes turbincs socculi inconcussa firmi-
niam nascendo parvulus factus est, sicut scriptum tate solida exspectat naufragium Judaeorum , et
cst : Parvulus natus est nobis. Ad prmdam fili mi B hxreticorum procellas, qui circumferunliir onini
ascendisti , id est, ascendens in crucem , caplivos vento doctrinac, quorum etsi tundiltir fluctitms, non
populos redemisti [et] quos adversarius [ils. , con- tamen frangitur. Pcrlendit aulem usque ad Sidonem,
trarius] ille invaserat [tu moriens eripuisti. Deni- hoc est, usque ad gcntcs; lcgitur etiam in Evangclio,
que rediens ab inferis ascendisti] in altum, captivam inde assumplos csse aliquos apostolos; in ipsis locis
duxisli captivitatem. Requiescens accubuisti ut leo. Dominum s;cpe docuisse, sicul scriptum cst : Terra
Manifcslissimc Cbristus accubuit in passione, quando Zabulon, ct terra Nephtalim, populus qui scdcbat in
inclinalo capite tradidit spirilum, sive quando in tenebris, vidit lucem magnam. (Mutth. iv, 16; Isai.
sepulcro [securus] velut quodam corporis somno ix, 1,2). Sidon interpretattir venator vcl vcnatrix.
quievit. Sed quare ut leo et [velitt] catulus leonis ? In Venalores vero qui sunt, nisi apostoli? qui, ul supra
somno suo leo fuit, quoniam non necessitate, sed diximus, cx illis locis assumpti sunl; t!e quibus di-
potestaie hoc ipsum implevit, sicut ipse dicit : cilur : Miltam venutores muttos , el venabunlur vo*
Memo tollet a me animam meam, sed ego ponam in omni monte [XI., toco] (Jer. xvi, 16).
eam. Quod vero addiJit : Et ut eatulus leonis; im!e Isachar asinus fortis (Gen. xlix, 14, 15), Isachar
enim moitttus esl, unde L[ct]J natti9. Bene , [ergo] T quod interpretatur merces, refertur ad populum
r-r— gen-
o—
Christus ut leo requievit, qui non solum mortis " tium, qucm Dominus pretio sangtiitiis stii mercatus
neerbitatem non timttit. sed cliam in ipsa mortc esl. Hic Isachar asinus fortis scribitnr, quia prius
mortis imperium vicit. Quol atilcm dicit : Quis poptilus gentilis, quasi bruttim et luxuriostun ani-
suscitabit eum ? Qtiid est alitid nisi quo J ipse dicit mal [egerat] nullaquc ratione subsislens; nttnc vero
[Ms., quia nullus, nisi ipse, jtixta quod ipse ait] : forlis Redemptoris dotninio collum submitiens atl
Solvite temptum hoc , et in triduo suscitabo illud. jugtim disciplinae Evangelicoe pervenit [AL, sed pnst-
Son deftciet dux de Juda [et reliqua] (vers. 10). Hoc ino lum jtigum. . . libentcr portavit]. Hic accttbans
manifcstissimc ad Judam rcfertur. Diu cnim fuit ex inter lerminos vidil requicm, quod cssel bona ; ct ter-
seminc illius intemerala apud Jud;cos successio re- ram, quod oplima. Iitlcr lerminos [atitem] accubarc,
gni.donccChristus nasccretur : et hocsupra diximus. cst prxstolato mumli fine reqttiescere, nibilqtic eo-
Alligans ad vineam pultuni suum (vers. II). Pullus rum, quae versantur in mcdio, quoerere, scd ultinia
suus, popultts cst ex genlibus, ctti adhuc nttnquani desiderare. Et fortis asinus requiem et terram opti-
fuerat onus legis impositum. Hunc alligaverunt apo- mam vitiel, cum simplex gentililas [ideirco] se atl
stoli, qni cx Juikcis snnt, ad vincam de qua dicitur : robur boni opcris erigit [qnia] ad aeterna: viuc prae-
Vinea Domini Sabaoth [Al., coptilavit ad vineam, aJ r» mium tendit. Unde ctiam apponit humerum sttum ad
apostolos scilicet, qui ex Juiltcis sunt. Nam vinea portandum, quia dum ad promissam requiem perve-
Domini Sabaoth domus Israel cst] : El ad vitcm , nire desidcrat, ctincta mandalorum onera libenter
quae dicit : Ego sum vilis vcra. Ad hanc ergo vilein portat. Uiide factus cst tributis seniens, hoc cst, rcgi
:i!lig;tt asinain suam, hoc cst synagogam gravidam Christo suo fidei dona et opcrum bonorum offcrcns
\Ms., lar.Hgralam scilicet] et gravi legis pondere munera.
tlcpressam. Lavit in vino stolam suam. [Sive] car- Dan judicabit populum suum, sicut alioe tribus
nem s:iain in sanguinc passionis; sive sanctam Ec- Israel. Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita,
rlesiam illo vino, qttod pro multis cffunditnr in re- [ct reliqtia] (vers. 16). Dicunt quiJam Anlichristum
inissioncm pcccaloruro. Et in sanguine nvw patliitm per hx>c verba praedici de Iribu Dan futurum, pro co,
sunm. Pallitim, gcntcs sunt, qtias corpori suo junxit, quoJ hoc locoDan ctcoluberasseritiiretmonicns. Un-
«ictil scriptum cst : Vivo ego, dicit Dominus, nisi hox de intcr tribus Israel primus Dan ad Aquilonem castra
omnes induam sicnt vcstim,'ntum. Pulcliriores oculi inctaluscsl, illum significans, qni scin latefibus Aqtii-
ejus vino (vers. 12). Oc;ili Christi aposloli stint ct lonis scdere dicit, et de quo figuralitcr prophela di-
Evangelist:c, qui luincn scienti.T Ecclrsix pr.Tstant cit : A Dan anditus cst frcmitus cquorimi ejits (Jcr. vill .
 5G5 EXEGKTICA. — IN GENES. I, VERS. 26. 806
16) : qui uon solum coluber, scJ eliam cerastcs, sivc A Uonem suam in cursu labcntium tcTOpwriinrspumat.
cornutus vocatur. Ceras enim Grxcc coriiu dicilur Et quia Anlichrislus extrcma mundi apprehendet
csse [AL, tiptx.TK cornua dicunlur]. linde ser- ( J/s.,apprchcndcrc iiiiitur],ccrastcsillo cqtii uugulas
pens illc cornutus essc pcrhibctur, pcr quem dignc mordcre pcrhibelur. Equi cnim unguks- mordere esl
Anticbristus asscri.ur , qui contra vilam fldelium extrcma sxculi [ fericndo ] coiilingcrc. Vt eadat
cum morsu pcstifcr.c pr.c dicatinnis armaliitur etiam ascensor ejus retro. Asccnsor hujus equiest, quifr-
cornibus potcstalis [Edit., et eliam rornibus contra quis iniqiiitalibus mundi [hujus] c.vtollutir, unde ct
potestales]. (Juis autcm ncscil semilam anguslio- retro cadere dicitur.
rcm esse, quara viam? Fit crgo colubcr in via, licec commcntaliuncula inter Opern S.Aug. Edit.
quia in pr.esenlis vitx lalitudine eos ambulare pro- Bencd. S. Mauri tom. III, Append. pag. 28, ita
vocat, quilms quasi parcendo blanditur. Sed mordet, finitur.
<um eos quibus lihcrtatem tribuit, crroris sui vc- Ut cadal ascensor ejus retro. Plebr mfidelis Ju-
neno consumit. Fit itcrum cerastes in scmita, quia d*a, erroris suis laqueis capta pro Christo Anti-
quos (iileles repcrit, ct sesc intcr angusla itinera chrislum cxspecl.it. Bcne Jacoh coJem loco repente
prxcepli coeleslis conslringere vi.let, non soium nc- tn electorum vocem conversus est dieens ; Salutare
quilia calliJx persuasionis impciit, vcrum etiam ter- B tuum exspectabo, Vomine (vers. 18). Id est, non sicut
rore potesialis perimit [Al., prcmil], [cl] in pcrse- infidcles Antichristum, sed eum , qui in redera-
-cutionis angorc, posl bcneficia ficta [Ms., ficta'] dul- ptionem nostram venlurus esl, verum credo . fideli-
•ceJinis,exercelcornua potestatis. [In quo loco]equus tcr Chrislum. Amen.
(iste] hunc raun Jum insinuat, qui [Mt., qiio.lj pcr cla-

339 DICTA BEATI ALBIM LEVITjE

Super illud Geneseos : Faciamus hominem ad imaginem el similitudinem nostram (Gen. i, 26).

MOMTUM PR.«VIUM. ad imagincm ct simililudinem suam ipse Crcator

Ranc commcntaliunculam in ms. cod. J. Sirmundi omnium eum creavit, quod nulli alii ox crcaturis
sub priori litulo reperlara Qnxstionibus in Gcnesin donavit. Qux imago diligcntitis ex intcriom homi-
vibj^inxit cl. Qucrcetanus. E lita jara olira fuerat
inter Opera sancti Ambrosii sub hoc tilulo : De di- nis nobilitate est consideranda. Primo quidem, ut
gnitate condilionis huinanw libellus. Et sancti Au- C sicuti Deus unus semper irblquc totus est, omnia
gustini, cim hac inscriptione : De creatione primi vivificans, movens et gubernans, sicut apostolus
hominis. Habetur nunc in Ambros. et Aug. Opp. Ap-
pen d. Nos illam invenimus in codd. mss. Salisbur- confirmat, quod in co vivimus, et movemur, et sumua
gensi.FrisingensietS. Emmerami, absqne lituloqui- (Acl. xvii, 28) : sic et anima iii suo corporc ubiquc
dcra aucloris, atlamcn inter alia Aicuini opuscula com- tota viget, vivificans illud, movtnset gubcrnans. Nec
prehensam. ln eoJem cod. Salisb.,n.67notaU>, habe- enim in majoribus corporis suimembris majorcsl,ct
lur simul opusculura in quo tractatur de operibus sex
dierum et aliis juxta disputationem puerorum cum inminoribus minor; sedinminimis totaelin maximis
interrogalionibus et responsionibus. Ibi agitur de na- lota. Elhxceslimagouniiatis Dci omnipoienlis, qunni
tura hominis, atque illud Gen. i, 26, Faciamus homi- anima habet in se. Qux quoqtie quamdam sanctaj
nem, etc., dialogice examinatur, responsiones vero
reJduiiltir per eadem vcrba qux in hac, quam prx Trinitatis habel imaginem. Primo in co quia, sicut
oculis habcs, commentalinncula uno contextu Icgun- Deus est, vivit et sapil; ita anima scrundum suum
tur. Incertura sane ulrum bxc verba prius, quod modum est, vivit et sapit. Est quoqtie et alia Trini-
pronum cst crcdere, dialogice disposita, postea per tas in ea, qua a J imaginem sui Conditoris, perfectx
modum unius dissertationis inde avulsa fuerint ;
ulrum vero prius uno contextu prolala, deinde am- quidem ct summx Trinitalis, qtix [est] in Patrc, ct
pliori dialogo incerla. Perstiasum tamen raihi habeo, Filio, et Spiritu sancto [Al., qtix ex Patre, cl Filio,
bcattim Alcuinum non tanlum bujtisce comroenla- D et Spiritu sanclo], condita cst. Et licct iiuiiis sil illa
tiunculx, sed etiam integri illius dialogi , seu dispu-
talionispuerorum verum esse auclorem. Illam tamen naturx, trcs [tamen] in se dignitalcs habet, id cst,
dabimus inter opuscula dubia , ubi videas monitum intellectnm, voluntatcm el mcmoriam. Quoil idem,
prxvium. liccl aliis verbis, in Evangelio designatur, cum dici-
Tanta [Edit., tota] dignilas human.-c conditionis lur : Diliyes Dominum Deum tuum ex loto corde tuu,
csse cognoscittir, ut non solo jubentis sermone, sicut et ex tota anima tua, et ex lota mente tua (Matth.
alia sex dierum opera , sed consilio sanclx Triniialis xxii, 57); i.I cst, et ex toto intelleclu, et ex lola
et opcre majcstalis divinx crealus est [Al., sit] ho- voluntale, et ex lota memoria. Jam [Ms., Nam] sicut
rao ; ut ex primx conditionis honore intclligeret, quan- ex Patre generatur Filius, ex Patre Filioque procc-
t':m deberet stio Conditori , dum tanliim in condi- dit Spiritus sanctus ; ila cx intellcctu gcneralur vo-
lione mox dignitalis privilegium prxstitit ci ConJi linilas, ex his iiem ambobus proccJit mcmoria, bic-
tnr, ut tanto ardcntius araaret Conditorcm, quanto ut facile [a sapicnte quolibet] intelligi potcsl. Nec
mirabilius se ab eo essc conditum intelligerct. Nec cnira anima pcrfecla potct rsse siue bis iribus, nec
ob hoc solum quod consilio sanctx Trinitntis sic horiiin n iiiin unum aliqtiod, qtianlum ad suam prr-
cxccllcntcr a Conditorc condilus cst, scd ctiam quod tiuct bcaliludincm, sinc aliis duobus inicgrum conr
f.67 B. F. ALBINi SEU ALCLIM OPERUM PARS II.
s!;U. El sicul Deus Palcr, Deus Filius, Deus Spirilus A
i.aiicttis cst, iHin lamcn trcs dii sunt, sed uuus Deus
treshabens pcrsonas; ita ct anima intellcctus, anima
voluntas, anima mcmoria ; non lamen animx tres in
uno corpore, sed una anima tres habens dignitates;
340 alque in his tribus ejus imaginem mirabiliier
gerit in sua nalura noster inlerior liomo : ex quibus
quasi excellcntioribus animoe dignitatibus jubemur
diligereConditorem, ul quantum intclligatur, diliga-
lur[A/., intclligilur diligitur]; el quantum dili-
galur, scmper in memoria habeatur. Nec solus sufli-
rit de eo inlellectus, nisi fiat in amore ejus volun-
tas : imo ncc haec duo sufliciunt, nisi memoria ad-
datur, qua semper in mente intelligentis et diligen-
lis maoeat Dcus; ut sicut nullum potest esse mo-
mentum, quo homo [non] utatur, vcl fruatur Dei B
bonitale ct misericordia ; ila nullum debeat esse
momentum, quo prxsentem eum non habcat in me-
moria. Et hoec de imngine habeto.
Hoc vero nunc de similitudine aliqua intellige, quae
in moribus [Al., minoribus] cernenda est : ut sicut
Dcus Crcator, qui bominem ad similitudinem suani
ereavit, est charitas, est bonus et juslus, patiens
atque milis, mundus, misericors, et cxtcra virtutum
sanctarum insignia qux de eo leguntur : ila homo
crcatus est ut cbaritatem baberet, ut bonus esset et
jtistus, paliens atque miiis, mundus et misericors
foret. Quas virtules quanto plus quisquc in seipso
568
habet, tanto propius est Deo, et majorem sui Coti-
ditoris gerit similitudinem. Si vero, quod absit, ali-
quis per devia vitiorum ct divortia criminum ab hac
nobiiissima sui Conditoris similitudine dcgcner aber-
ret, tunc fiet de eo quod scriptum est : Et homo ,
cum iu honore csset non intellexil , comparatus ett
jumentis insipienlibus et simitis factus esl illis (Psal.
xlviii, 15). Qui major honor poluit hominiesse,
quam ut ad similitudinem sui Factoris conderelur, et
eisdcm virliilum vestimentis ornarelur, quibus Con-
<litor, de quo legilur : Dominus regnatit, decore in-
dutus (Psal. xcn, 1) , id est , ornnium virluium
splendore et tolius bonilatis dccore ornatus? Vel
quod majus homini potest cssc dedecus, aut infeli-
cior miscria, quam ut hac similitudinis gloria sui
Conditoris amissa, ad informem et ad irrationabilem
hrutorum jumenlorum dilaberctur simililiuiinem ?
Eaproptcr quisque diligentius attendat primx con-
ditionis sux excellentiam , ct venerandam sanctx
Trinitatis in seipso imaginem agnoscat, honorenir
que similitudinis divinx, adqucm creatus cst, nobili-
tate morum, excrcitio virlutum, diguitate merito-
rum haberc conlendat : ut quando apparcat qtialis
sit, tunc similis ci apparcat qui se mirabilitcr ad si-
militudinem suam in primo Adam condidit, mirabi-
liusqne in [secundo Edit., mendose, sxculo] rcfor-
niavit.

DE DEGEM VERBIS LEGIS SEU BREVIS EXPOSITIO DECALOGI.

MOMTUM PRiGVlUM. C sanctiflcavit Dcus : in aliis enim diebus, opemm non

Hanc brevissimam Decalogi expositionem D. Lucas estnominata sancliiicatio, nisi in sabbato, ubi dici-
iVAcueri e cod. ms. S. Germani a Pratis cum aliis tur : Requievit Deus. Proinde igitur hoc mandatuiu
duabus epistolis B. Alcuini : De comparatione Veteris perlinetad Spiritum sanctum, tam proplcrnomen san-
ac .Vori festamenti, et : De tribus generibus visionum
(Vid. epist. 203 et 204), edidit tom. III Spicil., pag. ciificationis, quam eliam propter oeternam rcquiem,
521. Unde illam huc transcripsimus ; tum , quod ad donum sancii Spiritus pcrtinentem. Dicilur enim
forma epislolari careat; tum, quod materia cum ibi : Slemento, ut diem sabbati sanctifices. Sex die-
Quxstipmbus in Genesin connexa git. bus operaberis, et facies omnia opera tua. Scptimns
Dat igitur Dominus Moysi legem innocenlise no- aulem dies subbalum cst Domini Dei tui, non facies
strx ct cognitionis sux, eamdemque in decem vcrba omne opus in eo (Exod. xx , 10 ). In sex dierinn
conslituit, ct saxcis labulis digito suo scripsit. Et opcre scx millium annorum opcralio conlinctur :
hxc quidein praecepta ita sunt distributa, ul tria in septimi vero reqtiie, beali illius rcgni tempus
nortineanl ad dilectioncm divinx Trinitalis ; septem ostcnditur, qtiod carnaliler Juda-i cclebranlcs cx-
vero ad amorem fratcrnum, quibus societas humana spectant. El hoc ne nos ad fitlem mendacii fallentos
non Lcdilur. Primum Decalogi mandatum ad Deum aptemus, clamat per propbctam Deus : Neomcnias
Pairein pertinct , dum dicit : Domintu Deus tutts D el sabbata vestra odiril anima mea (Isai. i, 15). Quo-
iieus unus ost (Exod. xx, Dcut. v), Ulique ul haac modo ergo sanclilicala sunt vel crunt sabbata illa
audiens unum Deum Patrem colas, ct in mullos Deos quae odivit Dcus? Ergo sabbatum est sanclificatiim,
fornicationem tuam nnn effundas. Sccundum pra;- ubi postbona viUe biijtts opcra requies nobis ailcrna
crtptum perlinel ad Filium, dum dicit : Non assumes promitlitur. Ideoqttc quidquid agimus, si proptcr fu- f
nomen Domiui tui tn vanum, id cst, ne scstimes crca- turi sxculi requiem agimus, veraciler sabbaium ob-
turam cssc filium Dei, quoniam omnis 341 trca" servamus.
lura vanilali stibjccta esf, scd creclas eum scqualem Post h:cc tria pracepta septcnarius sttccedit nume-
esse Patri, Denm deorum, Verbum apud Deum, pcr rusinandaloruin.addileclionem proximipeuiiiens, et
«iucrn omnia f:\cta siinl. Tcrlium mandaium dc sab- inripit ab bonore parentum, duin dicitur : Hoi.ora pa-
bato ad Spiritum sanclum pcrtinct, cujus donum re- trcin tr.um ct malrem luam (Exod. \\, 12) ; quod in
quics nobis scmpitcrna promittilur. ^am quia Spt- oidinc qoariiim cst. A parcntibus enim suis honio
rilus sautlus dii-ilur, proptcrca cl septinmiji dicm apcril oculos, cl Ikcc vita ab corum dilcctionc sq
5«9 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. POENITENTIALES, ETC. 570
mit exordiuin. Inde hoc mandatum primum est, A facics (vers. 15), quod cst vitium rapacitatis. Ocia-
sicut et Dorainus in Evangelio dicil : Honora palrem vum : falsum testimoninm non dices (vers. 16),
tuum et matrem tuam, quod esl mandatum primum. quod est crimen mendacii, el falsitatis. Nonum :
(Malth.w, 4; Eplie». vi, 2). Sed quomodo primum, Non concupisces uxorem proxhni tui (vers. 17). In
nisi sicut prxdictum est in scptenario numero, quia hoc prcrcepto velat intentioncm adulterinx cogita-
pertinetad dileclionem proximi, primum est inallera tionis. Nam aliud est facere aliquid tale prxter uxo-
tabula. Nam idcirco duse tabule legis datse sunt. rem, aliud non appetere alicnam uxorem; ideo duo
Jubelur ergo in boc prcecepto liliis bonorare paren- prnecepla sunt : Non mcechaberis, et non concupisces
tes, neque contumeliosos aut protervos illis exisiere, uxorem proximi tui. Decimum : Non concupisces rem
sad officio pietalis et humanitalis debilam revereu- proximi tui. In quo prxccpto damnat ambilionem
tiam proeslare. Nam qui parenlibus honorem differt, saeculi, et refrenat conciipisceiitiam rerum. Itaque
quibusparcere poteril, qui suos odit? Qiiintum ! Non horum primum prohibet superslilionem, sccundum
tnaechaberis(Exod. xx, 14), id estne quisquam preeler errorem, lertium sxculi amoiem, quarlum impiela-
matrimonii foedus aliis feminal.us misceatur ad ex- tcm, quinlum allidil fornicalioncm, sextum crudeli-
plendam libidiuem.Nain spetialiler adulterium facit, tatem, seplimum rapacitatcm, oclavum perimit fal-
qui pneter suam ad alteram accedit. • Sextum :
sitatcm, nonum adulteiii cogitationem, decimum
Non occides. Etenim non solum opere perpelrans Ctipiditatcm. Et nolandum quia sicut decem plagis
homicidium facit, sed eliam qui incurril in euin percutiuntur -Egyptii, sic decem praecepta conscri-
esnrienlem vel nudum, qui mori possit, nisi indu- buutur labulx, quibus regilur populus Dci, el das-
mentum, cibumque porrigendo subveniat, et ideo mones occidunlur.
tiomicidii rcus habebitur. Septimum, «on [urtum

• Quinlum debuit diccre, sicut prius scxlum.

OPUSGULUM SECUNDUM.
342 ENCHIRIDION
SEU
EXPOSITIO PIA AC BREVIS IN PSALMOS POENITENTIALES, IN PSALMUM CXVIII
ET GRADUALES.

MONITUM PR^VIUM. C ginta regina;, etc, prout narrat auclor Hist. Lit.
Gallise, tom. IV, pag. 304. Cl. Qiiercclanus integrum
Triplex hoc opusculum scribendi occasioncm opusculum cx editione Nicolai Divitis transcripsit.
Alcuino prschuit frequens cum Arnone archiepiscopo In omnibus his editionibus desideratur prxfalio,
Balishurgeusi, dilccto suo Aquila collalio de divinis seu epistola, qua Alcuinus prxsens opusculum Ar-
Scriptuns. Cum enim de septem psalmis pcenilen - noni inscripsit, qune primo edila fuil a viro celehcr-
lialibus, de psalmo cxvin el de quiiideciin psalmis rimo D. Luca dAcbeii anno 1669, Spicil. tom. IX,
Gradualibus, qiiorum semper cclebris in ecclesias- pag. 111,116, veleris, seu tom. III, pag. 523, novaeedi-
lico oflicio usus fuil, colloquerenlur, Arno flagitavit tionis. Nos eamdem reperinius in duobus codd. mss.,
ut Alcuinus de iislem breves cxpositiunculas, quasi uno bibl. illustrissimi capiluli ecclesia; nielropolitica;
quoddam Enchiridion, id esl, manualem librum con- Salisburgcnsis, altcro bibl. S. Emmcrami. In quibus
ficeret, prout ex epistola dedicatoria, slatim sultji- simul triplex hic comincnlariusconlinetiir, quibuscum
elenda, cognoscilur. Consensit Alcuinus, et hasce edita contiilimus Iocisque plurimis emendaviimis.
Expositiones postea ad Arnoncm per Frcdegisum In cod. S. Emnierami cxpnsilioni gradualium
direxit.una cum aliisquibusdamlibellisqui recensen- psalmorum annexi sunt versus, seu rhythmi latini cx
tur in epistola 117 (nunc 153,) adeumdrm Arnonein. iniliis singulorum pra;dictoriim psalinoruni compositi,
Porro Enchiridion istud prima vice, quanlum qui- qui etiam in quodam ms, cod. bibl. monasterii ccle-
dem deprehendere potuimus, typorum beneficio berrimi divitis Augia: rcperittntur quos mecum
prodiil Parisiis anno 1547 in-8°, apud Nicolaum le c). D. P. Ilernardus. Liebherr, tunc insigni biblio-
Uiclic, seu Divilem. Post anuos vero oclo, hoc est ,, theco: prscfcctus cominunicavit , brevi anle trislem
afino 1553 inlcr Orthodoxographos Theologos seu " migrationemveteruininquilinorum.lloruin rhythmo-
Sacrosanclos ac sinccrioris fidei doclores, Basilcsc rum sub nomine h;imni, meminit Alcuinus in cit.
editos, pag. 1085-1 122, locum meruit. Rursus in epist. 117 (nunc 153), ad eumdem Arnonem arcbie-
prjedicta urbe Parisiensi commentarius in psalmos piscopnm scripla his verbis : Est in eo (manuali
paenitentiales, siGuil. Crowco, in Elenclio Script., libello ad Aruonem misso) htjinnus velus de xv psal-
ag. 41, lides est, separatiin et absque reliquis duo- mis graduum. Dum vetcrcm ;ipp llai, simul non se,
iis Commentariis prodiit anno 1563 in-8°. Ant. scd alium aliquem illius hymni auctorem csse iu-
I ossevinus tamcn in Appavalu s.icro, tom. I, pag. sinuat.
35, eidein editioni adjungjt etiam commcntarium in * PP..EFATIO.
psal. cxvin atque cxpositioncm illius Cant. Scxa- Sanctissimo Patri ct siunnio pontifici Arnoni cpi-
" In Spicil. d'Acherii loc. cit, h;ec nota legitnr : sod minus accuraie, ut dcprchcndil Bahizitis cx apo-
< PneTaliotittn hanc sanc luciilcntani c ms. co:!ice grapbo .lacobi Sirniondi ex codem codicc desuniplo.
S. Claudii dcscripserat Pelrus Franc. ChiiHct S. J., cujus opc liaud pauca eincndaviinus, qiuc profccio
f,:\ «. F. ALBIM SLL ALClilM OPEHUM PAUS II.
scopo humilis Icvita AJcuiuua [.!/., Arehcinus, mcn- \ ntm oslendui.U Lnde est cl iilud Salnmonis : Sa-
dose\ salulcm. pientia wdificatit tibi domum , excidit columnas
Duin vcslrani, vencrandc Patcr, sanctissimnm vo- seplcm (Prov. ix, 1), qux longiorem noscunt scrmo-
luntatem calholicx lidci fervore fulgentcm, ct sanc- nem ; si tamen est noslri Umporis quis idoneus, uni-
tx charitatis a Deo donis ahundanlem agnovi, ita, ut vcrsa cjusdcm numcri explanare mysleria : quietiam
me, iniuiimiiii divine Scripturx vcrnaculum, de in principio creaturarum ipsius Crealoris rcquie
inultis eccb siaslicx dignitatis consuetudinibus quasi consccratiis est, cl minc ordo sxculorum per eum-
Palrcni consulere voluislis; ne forlasse aliquid ve- dcm iiuineriim decurrere constat; qui etiam. si in
strx prudeulix iiicognitum remancret, quid,a quihus duo dividitur mcml.ru majoris ponionis hahiludinis
Patribus, de 343 qualiiiel resancitumessct. Proindc sux, id est in tres et quatuor, u.irabile universitulis
suhito sermo inter nos habitusde poenitentia; psalmis, habet arcanum. Nam in tribus sancla Triuilas crea-
qui rsscnt, vel qualiter inlclligemli, vel usilandi trix omnium qux sunt, designalur; el in quatuorsci-
fuissent, inquirebat ; quos septem esse cx vcnerabi- licet, universitas demonslratur crcaturarum; seu ob
lium Palrtim discrctione mox invenlum esl : Ncc qualuor mundi plagas; sivc propler quatuor elemcn-
non unde psalmus centcsimus decimus oclavus tam toriim originein ; aul eiiam lcmporum distribmionem,
cclehri laude ; vel, cur lam perpelua consueiudine B quac quadrifariecurrere noscunlur:quocirca propter
canonicis horis decantari solilus sit : aut unde psal- perfeciam remissionem peccatorum, quam inbaptismo
ini graduum dicerentnr, quorum quindecim esse accepimus, vel eliam lacrymis confessionis, et poeni-
nemini, librum lectitanli ,i Psalmorum, dubium esse tenlix, psalmi poenilcnlialcs septenario numero con-
reor. De quihus vestrx sagacissimx sanclilati breves sccrantur. Sic etiam et psalmi novissimi in Psaltei io,
cxpositiunculas quasi qtioddam Enchiridion, id est in laudcm Doniini Dci xlerni, eadcm perfectionis
manualem librum, Geri flagitastis [Al. flagilatis]. Cui regula scptcnario numcro dedicantur. Psalmus siqui-
pelilioni [.1/., qua pctilione] almilatis vcstrx litens dem centesimus atque oclavus dccimus, cui ad pro-
annui, arrcptisque sanclorum Patrum tractalibus, halioncm [tls., purgalioncm] auimx, inhxrcndo sa-
qui copiosc de singulis in Psalmorum libro versibus cris orationibus Deo, nulliis xquiparari posse puia-
scrutali sunt; quatenus de his quoque, quid dice- tur, juxla alphabelum Ilebraicx lingux composilus
rcnt, adnolarem, floresque colligerein dulcissiinos est, qui secundum numcrum lillerarum ejusdem lin-
ad vcstrx volunlalis salisfaciendum desidcrio. gux viginti duohus pcriodis constare videtur : quo-
Sed primo omnium numerorum eruendas raliones rum quisque octo versus habet, seinper secundum
ratum putavi, id cst. ctir etiam psalmi popnilentix ordincm alphabeli ab eadem incipientes Iitlera, for-
scptenario numcro consecrati essenl? aut quarccen- C tassis propter evangelicas octo beatilndines, in qui-
tes mus decimus octavus viginli duahus periodis di- hus legalium constat esse perfeclio prxccplorum :
videretur, quorum singuli octo habcrent vcrsus? Aut sive propter oclavain circumcisionis diem, qux in
quid ralionis sil, quindecim csse psalmos, qui cantico novo hominc cxspoliationcm carnalium designal vo-
graduum titulo prxsignaremur? Nolissimum quippe luptalum : cujus psalmi vcrsus sunt simul aggrcgatl
cst, in sancla Scriptura magnam habere perfeclionem bis Lxxxviu, quasi pcr dcccni lcgalia prxcepta ad
scpicnarium in signiflcalione ubique numerum, vcl octo evangelicx pcrfcctionis bealiludiiics asccnsus
ex eo maxime, quod sancli Spiritus dona, prophe- palesceret. L'nde mihi modo locus essct idonens
tali deflnitione, in Christo esse, ab Isaia summo pro- dispulandi de mirahili numerorum congrucnlia cum
phelarum diclum Ms., prxdictum] est, ubi idem sc- salulis noslrx mysteriis, si alibi oralio non iuten-
crctorum Domini conscius ail : Egredietur virga de derct.
radice Jcsse, et flos de radice ejus ascendet : et re- 344 Simililervcroet de psalmis graduum qttin-
quicscet snper eum spiritus Domini, spirilus sapienlia: dccim pulcherrimus asccnsionis ordo dcsignatur
et intelleclus, spiritus consilii et fortiludinis, spiritus usque ad cocnaculum, in quo Spirilus sanclus in
scientiwet pietatis, et replebit eum spiritus timoris Do- gneis linguis cum flaivmatu [Ms., flaiti] vchcmcnli
mini (lsai. xt, 2). Ipse quoque Dominus scptem nos " Sliper nomina virorum ccntum viginti veneral. Ergo
petilionilius informare voluit (Malth. n, 9) ; et in si computare b incipies singulos numeros ab uno
Apocalypsi Joannis (i, i, 13, 1G) seplem candelabra usque ad quindecim, ct omnem summam eorum in
vidisse; septemque stellas, ac septem se scripsisse unum congregabis cumulum, cenlum viginli rtpc-
Ecclesiis tcstatur, el multa alia sparsim in divinis ries, id est, dc ter quinis lcr quadragenos nasci ; nn-
reperiuntur lihris, qux septenarii numeri perfcclio- merum videlicet, in quo Moyses jcjunando legem me-
adnolarc essi^t inutilissimum. In eo codice h.rc scri- vitii. Idem vcro editor ille existimat, loco delictante
pla eranl : Yoto bomv mcmoriw Mannonis liber ad lcgcndum csse deleclanti, eo.lem nimirum sensu quo
sepulcrum S. Angcndi oblatus. » Fnit rrgo liber iste verburn detectare accipitur in narratione Trausl.
monastcrii S. Augcndi miI ;o Eugenili in Jurensihus corporum SS. Hagnoberli ct Zenonis cap. 5, lom. II,
locis, quod moJo S. Claudii dicitur et quidem ohla- Spicil. In utroqtie codice Salisburgensi ct San-Em-
lus a Mannonc, ejusdem coenobii prxposito, ait Ma- meramcnsi habetur, Leclitanlem , qtiod dubium nul-
bill. Amial. tom. II, Kh. xxxn, pag. 6i9. luni relinquit Icgendum csse Uciitanii.
* LectitanU apud Achcrium bat.etiir : Libritm de- '■ Sic resiituit ex ingenio Baluzius; nam in corl.
lictante, quod portenlum Acherium (inquit novissi- S. Claudii, periiulc ac in priori editioite, irgebatnr .
mus Spicilegii edilor) ila lerruil , nl iu ejus locuin sicnt piUnri. .
piincla ciidcrit, quihus indicarcl hic nontiihil esse
 S75 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. POENITENTIALES, ETC. 574
ruil recipere, vel Elias prophelali spiritu cxallatus A Mundi sunt videlicct corde, quos niilla cujuslibet
cst; vel eliaiu ipse Dominus noster Jcsus Chrislus malitix macula conturbat, qui casta mcnto Dcum
post jejunium quadraginla dicrum tcnlatorem glo- laudare toelestiLus hymnis assucscunt. Ili angelicam
riose vicit malignum. in tcrris ngunl vilam, qui in Dci laudihus lxtantur,
(lis omnibus consideratis, quanta sit numcrorum et psalmodix puro corde delcctantur. Nullus morla-
excellcnlia iu divinis Scripluris, cl quam nccessa- Iium virlutem psalmorum pleniler explicare polerit.
rium sil cas legenlibus illorum nosse scientiam, In his confcssionespcccatorum, in his pccpitenliales
perspicuc palel : pcr quos cliam sxculoriim on!o lacrymx excilantur, in his compnnclio cordis reno-
decurrit, et nostrx vitx ralio conslal. Undeinsancla vatur, nam tolus Psalmorum liber coelcstibus redolct
Scriplura lcgitur, Dcininum Creatorcm omnia in mysleriis, spiritalibus abundat prxccplis, divinis re-
numero, pondere, et mensura fecisse (Sap. zi, 21). plelus est laudiims. Quicunque psalmns intcnta menle
Quocirca fas esse videtur, sanctam auctorilatcm dccantare, et scrutari didicil, inveniel iu eis omncm
veslram juvenes cxhortari ingeniosos, in talibus se salutis nostnc dispcnsationcm prxdiclant, miras coa-
cxerceresludiisdiscant fervcntia xlatis ingcnio [Ms., le^linm jucunditates gaudiorum.
fervcnli xtalis ingeniol, ul habeant maluro annorum 345 Proinde, sanclissime Pater, hnrlarc fratrcs
tcmpore quid doccanl discipulos suos; quatenus B sanctos, eorum diligcnler discutere [Ms. , discerc]
vcstra sanctitate diligcnlerprxdicante plurimi eru- scusus; ut sciant et intclligant corde quid orc ct
dianlur in lege Domini. Sacerdotis quippe est cx allo lingua rcsonent, npostolico imbuli excmplo , qui de
cuiminis fasligio prxdicare [Ms., prxviderc] qnid seipso dixisse legitur : Psallam spirilu , psaltam et
cui conveniat personx, quibus pascuis nulriat gre- tnenle : orabo spiritu,orabo et mente (1 Cor. xtv, 15).
gem sibi commissum, nc fortc quxlibet cx grcgc Verba siquidem cantantis mens meditetur intciligen-
ovicula crrans, pasloris ncgligenlia lupiiiis pateat tis [Edit., intclligentes], quia Domino palescunt co-
raorsihus. Unusquisque equidem doctor rationem gitationcssingulorum, qui corconlritum et humilia-
acccplx pccunix rcddilurus cst doinino suo, ncc tum in prccc ad se clamantium non spcrnit. Siqui-
parvum sibi quislibcl pastor fingat in animo immi- dem [Ms., sicut] quidam sapienlium ait [humiliati
nere periculum, multa millia animarum in ralionem precesccelum ascendunt]. Iliiiuiliiatc el misericordia
animx suscepisse sux : laborct studiose in domo Dei Chrisli salvati sumus, qui ait : Discite a me quia mi-
doctor honus, ut roereatur gloriose coronari in regno tis sum ct linmilis corde, et invenielis requiem anima-
Dci : tempus itaque laboris transiet cito, beatx vero bus restris (Matth. xi, 29). Qui misericordiam lacit ,
retributionis nunquam Gnictur. Si cnim feliciler vi- misercbilur illius Deus, ipso Domino diccnte : Estole
vere qusramus, illuc animo tendamus ubi vera est misericordcs, sicul et Pater vcster cxleslis misericors
feKcitas, ad quam non nisi charitatc suflullus neino est (Luc. vi, 36). Imago Dei, ad quam rcrormamurin
pcrvcnire poterit, qux nos dc tcrrenis tollat ad coc- incate, in misericordix maxinie stat operibus, pro
Icstia. Nihil sxpius in hac vila nostrx peregrinatio- quibus sanctis et justis rcgnum promittitur xter-
nis auimo meditcmur, nisi qualiter Redcmplori el niun, dum disccrnentur agni ab hxdis , ad audien-
Judici noslro placcamus, scientes quod hic scmper dr.m voccm dcsidcrabilcm summi Regis et Judicis in
non erimus, sed in alia quadam vila scmper erimus. scde patcrnx majcstalis sedenlis : Venite, benedicli
Qu.im miscr est, qui dc hujus mortalitatis laborc, in Patris mei, percipite rcgnnm quod vobis paratum est
inajorcm mortalilalis [Ms., inmortalitatis] perveniet mb origine mundi (Matlh. xxv, 54).
l.iborem; etquamfelix est, qui delioc laliore transiet Hxc lcge sancte Patcr [» felix] fcliciler, alquc
in requiem, cujus niiilus erit unqliam finis. Proinde Sis memor Albini pcr tcmpora longa magistii ,
non transitorias amemus divilias, sed scmpcr ma- Dtim sacris Domini supplcx altaribus adstas [ Ms.r
nentc*. Dominus Jesus non nobis promisit honores [ adsis ] ,
transcuntes, sed perpetuos; non gloriam tcrrcnam, Ut pius omnipotcns solila pietate relaxet
setl coeleslem; non hic longxvilatem vitx, ubi pec- j. Vincula criminibus, cujus condigna nefandis,
cato nascimur, labore vivimus, dolore morimur; sed Ut valeat lccum gaudens laudare tonanlcm,
in bealiludinc perpctua [.-!/., perfecla] xternam no- Post hujns Domino vitx miseranle laborcs.
bis promisit vitam ; ct non pcrituras spopondit divi- Angclus almipotcns coeli direclus ab arce ,
tias, scd semper manentes : hujus vero sxculi divitix Pcr tcrras, silvas, colles comitelur cuntem.
Iionis malisque communes esse vidcnlur, quibus boni Per castclla, vicos, per forlia flumina terrx,
hcne uluntur ad augmenlum salulis sibi scmpiternx, Semper ubique, precor, ducat siinul atquc reducal
mali vero roale uluntur cis ad perditionem sui. Illn I Gaudentem, sanctx cum prosperitale salutis,
vcro promisit Dominus Deus charitate fervcntibus, Te [AL, Tu] Pater alme! Deo Chrislo donantc, per
qtio nihil beatius esse polcrit, id est, perpcliiam sux [xvuin.
hcatitudinis visionem, ad quam mundato cordc fesli- Tu valeas, vigeas semper, charissime prxsul!
nandum est, sicul ipsa Verilas ait : Beati mundo cor- Cumque tuis cunctis ovibus, per pascua vitx
de, quoniam ipsi Dcum videbunt (Matth. ix, 8). Qux currant, sanctos virtulum carpcre llorcs ;
■ In cod. qno Achcrius usiu cst , vox felix , hie plendo, cx conjectura addita fuit vox : saccrdos. Nos
uncis inclusa, fuit omissa, cl in line, pio versu roin- illam voccm fclix c\ co:l. Salisburg.-^iisi resliliiimus.
S75 B. F. ALBINI SEU ALCIJINI OPERUM PARS II. 576
Te duccntc, Patcr, paslor, palriarcha, sacerdos ». A impossibili, sed pro raro posuit] cl subaudiendum
346 PSALMUS \I cst ad veniam : quia in hoc niumlo proprie coufes-
Vers. I . — Tilulus psalmi esl : In finem David in sio dicilur, ubi et venia reporitur.
carminibtts pro ociava : quo in finem , id est, Chri- Vicns. 7. — Laboravi in gemitu meo. Hlc pcenilentix
stuni, David respiciens hymnos ct carmina canta- sux modum cxponit. Lavabo per singulas nocles le-
hat : prooclava; id esl, pro desiilerio fulurx rcsur- ctum meuttt. Lectum, delectaiionem corporis intclli-
reclionis. Pcccatricem vcro animam hortalur hic gamus. Lacrymis stratum menm rigabo. Rigare ube-
suo exemplo David, ut non stalim despcret, eliamsi rius aliquid significat quam lavare. Sttalum autcm
graviier peccarit : scd abluto lacryinis pecnitenlise siguifical cumulum peccatorum.
conscienlix sux lecto, ad inedicum Dcum recurrat , Veivs. 8. — Turbatus est pra; ira ocutus meut.
qui ulcera peccaiorum suorum sanct b. Propter iram Domini oculum [ cordis sui profiletur]
Vehs. 2. — Domine, ne in furore lno arguas me, esse tiirbatum. 0 Deus pcr quem mibi suppticia [li-
neque in ira tua corripias me. Ira cst longa indigna- nieo] prxparata, lurbata est mens mea , et totum
tio : furor vero rcp:ntina menlis accensio; sed ira principale cordis mci conlrcmuit. Inveteravi inter
xternam inipiorum significat poenam, furor ignem omnes inimicos meos. Invctcravi [id est] in Tcteris
purgalori.im : el dc ulraque [ Ms., de qua ulraque] B hominis A(to «niquiute permansi, intcr omnes ini-
vir poenitens libcrari se a Deo postulat. micos meos, sive inler spiritus diabolicos, srve intcr
Vers. 3. — Miserere mei, Domine, qnoniam infir- nostra peccata.
mus sum: sana me, Domine, quoniam conlurbala Veiis. 9. — Discedite a me omnes qui operamini
sunt ossa mea. Valida est miscricordix prccatio, iniquitalem. Poslquam [ipse] niisericordiain conse-
pcccati confessio. llle misericordiam Dci inveniet culus est, et cxleros docet vel cohonalur, uti [a se
qui se miscrum confitetur. Quoniam infirmus sum , alieant : non cnim] vull [Edit., uli se habeant, quos
sana me, inquit, Domine : ac si dicat, infirinus sum non vult] iniqiiorum habere consorlium. [ Simiil au-
per peccatum, sana me per misericerdiam : Quoniam tcm et illud nolandum est, qnod jain superius dixi-
coniurbala sunl ossa mea, onmes, inquam, virtutes , mns, quod non cos qui operati sunt iniquiialem, sed
qux proplcr sui soliditalcm ossa appcllantur. qui operantiir, a sejubeat recedere.]
347 Vers. 10. — Discedite ergo , inquit, a me
Vers. 4. — Et anima mea turbata est valde : ted
maligni , quoniam exaudivit Dominus vocem fletus
tu , Domine , usquequo ? In primo quidem honiine
mei. Exaudivit Dominus deprecalionem meam, Domi-
transgrcssa anima mea virtulcs oniiics perdidit , et
ntis orationem meam sttscepit. Unam eamdcinquerem
indc lurbala cst per pcenitcnliam, ut emundclur. Et Q
mullipliciier rcpctil, quod solent laccre gaudentes
tu, Domine , usquequo? Subaudi : [usqucquo] ani-
et laetanies.
mam meam, qux vehcmentcr conturbala est , non
Verr. II. — Convertantur el erubescant inimici
eripis, non corrigis, non cmendas
mei, convertantur et erubescant valde velociler. Non
Vers. 5. — Converlere, Domine , et eripe animam
coutra inimicos, sed pro iiiimieis orat, ut couvertan-
meam, salvum me fac propter misericordiam tuam.
tnr a peccatis suis, ei erubescant non leviier, sed vc-
Nisi enini animam nostram anle convertcrit , ncnao
hcittcnter ; nec crastino, sed cilo ac prxscnli tem-
eatn cruel [Ms„ converteret... erueret] de periculo.
porc. Amcn.
Vel : conveiicre, Doniine, et dirige nos per mise- PSALMUS XXXI.
ricordiam luam, atque aspice [Mt., dignarc... aspi- Tiuilns psalmi est, intellectus David : quia scilicct
cere], qui propter pcccata nostra faciein luam aver- intellexit Davi.l, et nos suo juhet inlelligere cxein-
tisti a nobis : et eripe animam meam, ab imminenli plo, nullum esse tam grave peccalum, quod non
scilicet supplicio, ct salvum mc fac non mcis meri- graluito nohis Deus remittal , si parati simus illud
tis, scd lua misericordia. oonfileri el a pravis viis abstinere c.
Vers. 6. — Quoniam non est in morte qui memor Vers. 1. — Beati quorum rcmiss(c sunt iniqnitn-
sil lui. Non enim mortui laudabunt le, Domine, sed D us, et quorum tecta stint peccata. Illoruin scilicel re-
nos, qui vivimus [Ms., vivcntes sumus] : quia non mittuntur iniquitates, quorum peccala per confessio-
cst mortuorum Deus, sed vivorum. nem a Domino Deo diluunlur ; ct quorum lccla sunt
/n inferno autem qttis confitebitur tibi. [ Non pro per cbarilalem pcccaia, juxta illud : Cliaritas operit
a Ex hoc carmine Cointius argumcnlum sumpsit nilatis melri alicujuslegc composita : pro octava vero
ad probmdum Arnonem et Alcuinum non fuisseger- Domini significat adventum , quando finita sxculi
inanos fratres , licel in quadam epistola Alcuinus hebdomada ad judicandum vcnoril iiiunduiu. Lu:'c et
scripserit: Dulcissmo fratri et cliarissimo germano psalmus istc cnm trcmorc niaximo fecit iuilium. In
Aqitiltc, etc. Sed has cpistolarum inscriptiones, assc- bnc | salmo bumaiium postulal genus corrigi quidem
rit, titulos esse amicilix, non agnalionis. Ea de rc et judicari a Dco, scd non in ira et furorc.
iios in praefatione his operibus prxlixa egimus. Sixtus « Codd. Mss. : Psalmus David huic itUelleetut.
Sen. vocat Alcuini in psalmos pcenilcnlialcs anno- Psalmus David vocem continct propbclx osleudcmis
tationes, iuxtasensum moralem tuccinctas, artjutaset bominem non ipsius merilis , scd Dei gralia posse
mirc sigmficanies. salvari, si confileatur. Hoc cst aulcm quoJ dicil in-
b Codd. mss. hanc prxfatiunculam iia ponunt : teltecttis, ut nos intelligere Divinitas pra-stittiit pcc-
Jn finem in liymnis pro oclava psalmtis Davia. In fi- cata uoslra, ut pro cis dilucndis studiosisbiinc sup--
nan xlernitatcm signiflcat : Hymnus cst laus Di^i- pliccmus.
K7 EXEGETICA. — EXPOSITIO IX PSAL. POEXITEXTLVLES, ETC. 578
tr.ultiludinem pcccatorum (I Petr. iv, 8). Vcl qnorum A ad orandum pro peccatis bxc vita est, in qua ideo
tecta sunt pcccala, ul hic per pamilentiain velcntur, sancti orant, quia non est a peccalis iiiimiinis aliquis.
neinjudicio revelentur. Iniquilatcs qiiidam appel- Verumlamen in diluvio aqttarum muttarum ad eum
lant, qux ante baplismum fiunl ; peccala, qux poslca non approximabunt. Multi fluctus diluviornm in ju-
perpelrantur. dicioimpios volvent, qui sanclis nocituri non erunt;
Vers. 2. — Beatus vircui non imptttavit Dominut neque ad eum approximabunt tormenta, qui pro suis
peccatum, nee ett in ore [ Ms., in spiritu \ ejus dolus. bic peccatis orare non cessat.
Quod tegiuir non videbitur, quod non imputalur, nec Vers. 7. — Tu es refugium a tribulalione quce
punietur. Nec est in ore ejus dolus, lioc csl, in illius circumdedit me, exsuliatio mea erue me a circumdan-
ore, qui se confileiur esse peccatorcni : sicut Publi- tibus me. Mihi in isto diluvio uon est refugium, nisi
canis, qui dixit, Domine, propitius estomikipeccatori lu. Exsultatio mea, inquit, redime me. Sed jam ex-
(Lttc. xvin, 13). Quia qui sibi displicet , ipse Deo sultas, quid vis redimi? Exsullatio mea redime me.
placcl; nec est in ore ejus dolus, sed in verilate crc- Gaudes, et geinis? I;a, inquit, gaudeo et gcmo. Gau-
dens Deo, quod in corde habebat, ore confitebatur. deo in spe, gemo adhuc in re. Ideo subdit , redimo
Vers. 5. — Quoniam lacui invetoraveritnt ossa mea, me a circumdantibus me, sive vitiis carnalibus, sivo
dum clamarem lola die. Non [protuli (EdiU, prxtuli)] B spiritibus immundis, qui nos perdere prxcipiti vclo-
confessionem ad salutcm, ideo omnis fortitudo mea citate festinant.
in carnis infirmitate consenuit. Dum clamarem [ id Ver;. 8. — lntellectum tibi dabo et inslruam te in
est] clamant multi, si quid boni habent, ac per va- via hac qua gradieris, firmabo sttper le oculos meos.
nitatem demonstrant. Taccnt siquidem impii et cla- Vox Domini, vox intellectum dantis. Ipse cst enim
mant. Tacent quod loqui fas est; loquuntur quod ta- inlellectus, quem psalmi litulus verc [Ms., tituli veri-
cere debent. Tacent, dum sua abscondunt peccala ; tas] indicavit, quem poenitentibus potcslas Domini
clamant, dum sua prxdicaut meriia. Tacent pecca- clementer infudit [Ms., infundil]. Addidit autcm, et
loriim roiifcssicnc.ciamaiiliiicriloruiii prxsumptionc. instruam te, id est , nescienlem docebo salutarem
Quid aulem est, dum clamareni tola die, nisi dum in viam b. Via est enim quam ingressus fuerat, scrvire
clamando perseverarem »? Deo prioris aclionis pravitate damnata. Sequitur :
Vr.ns. i. — Quoniam die ac nocle gravata est super Firmabo super te oculos msos. ld cst, dirigam in la
me manus tita : Conversus sum in mrumna mea, dum lumen intelligentix mex.
conpgiiur ntihi spina. Peccatori gravisesl manusqux Vers. 9. — Nolite fxeri sicul equus et tnulus , in
flagellal, ct ponderosc vindical [Ms., ct ponderosa, quibus non est intellectus. Qui non Dei voluntate, scd
qu* vindicat ). Die ac nocte, continuum lempus si- C proprio se molu regere volunt, effrenes in luxuriam
guilic.it. Alitcr autcni feliciter humiliatus non csset, decidunt. Hos Propheta cocrcet verbis terribilibus
nisi eum manus divinitalis comprimeret. Conversus dicens : ln cliamo et freno maxillas eorum constringe,
sum iu xrumna mca , id est , intcllexi peccalum qui non approximant ad te. Freno et cbanio ino.le-
liicuin, postquam xrumnosum me fecisti sub lux po- rationis sux Deus coercet impiorum supcrbiam, qui
tcntix aggravalione. In xrumna, id est in miscria. jaclant meritn sua, et tacent peccala sua. Qni, in-
Quid est aulem spina qux conflgiiur, nisi slimulus quit, non approximant ad te, a quo per supcrhiam
conscienlix peccatricis? eloiigantur [Ms., scd superbia elongantur].
Vers. 5. — Delictum meum cognitum tibi feci, et Vers. 10. — Mttlta flttgella pecculorum [(juia pocni-
injustitias meas [Ms., injusliliam mcam] non operui. tentiam agere noliierunt] , sperantes autem in Do-
Idcm cst cognilum facere et non operirc, hoc cst , mino misericordia circumdabit. c [Illa miserlcoidia,
couflleri. Quia si liomo peccatum non agnoscit, Deus ut vilam mercantur sempiternam. Qui rectam spcm
non ignoscil [Us., si homo agnoscil, Deus ignoscit]. ct fidem in Deo habent, ipsos misericordia Dci cir-
Delictum vero quidam putaverunl leve peccatum : cumdal], ut non sit relictus locus , unde possit aj
injustiliam autem immane aliquod [sxvumquej com- eos diaboli bostilitas inlroire.
missum. Dixi pronuntiabo adversus me injnstitias Vers. H. — Ltetamini in Domino et exsullate ju-
meas Domino, et tu remisisli impietatem peccati mei. sti, ct gloriamini omnes recti coriie. Prophela horta-
Pronuntiabo dixit , hoc est, publicc confllebor, ut tur Ecclcsiam hctnri dc spe vitx xternx et rcgcnera-
alios scil cet ad imilalionem trahat. Impietas autem tionis. Tamen Lctalur el hic in tribulalione. Glorin-
cordis fucrat, qua [Ms., quia] tacere decreverat. mini omnes rccti corde, ut ait Paulus : Qni gloria-
348 Adversum me, inquit, pronuntiabo, id est, me tur,in Domino glorietur (I Cor. i, 31). Recli cordo
ipsum accusabo. Et tu remisisli impielatetn peccali dicuntur, quibus oiunia Dei judicia placent, et se ac-
mei, quando qux prius gesseram misericorditer in- cusant dc suis peccatis, cl Deiun sive in advcrsis
dulsisli. sive in prosperis semper laudant.
Vers. 6. — Pro hac [impictate] orabil ad te omnis PSALMUS XXXVII.
tanclus in tempore opportuno. Tcmpus opporlunum Vers. 1. — Titulu» Psalmi : Infinem psalmus Da-

» Codd. mss. : Tacent confcssioiicm,clamant prx- h Codd. mss. : Quasi nescienlcm doccam , quasi
sumptionem. Quid est ergo clnmando tota dic? Pcr- crmem gladio vitx salutaris accingani.
severando in defcnsionc peccatorum suorum. « Sic edita cmendantur codd. mss.
g:<) B. F. ALMNI SEU ALCllM OPEKIM PAKS II. SSO
rirf in reuumoraiionem diei sabbati. Sabbalum rcqnics A confessionc cl inceslitia non dimittunlur pcccala.
intcrpretatur, quia requicscunt [ils., lioc cst quando Tota die conlrislalus ingrediebar, indignum me csse
requiescuni] sancti , id cst sancia Ecclesia [de illa judicans qui vel oculos ad ccelum levare audcrera ;
requie paradisi quani perdidil iu Adam]. Admonet scd percutiens pectus meum aiebam : Deus, propi-
auiem nos psalmns, ut si cuiquam accidat infirmitas lius esto mihi peccaturi. Tota die autcm , conlinua-
corporisquc fragilitas, non desisiat cccleslem requi- lionem doloris significat [ilft. ostendit].
rcre medicinam, inqua requicscat. In lioc veropsalmo Vers. 8. — Quoniam lumbi mei impleti sunt illu-
corporis sui causam Chrislus agit , non quod ipse sionibui,et non est sanitas in carne mea. Illis illcsio-
peccaium haberet, sed quod pro nobis peccatum fa- nibus se profilelur esse repletum atque infirmatcm,
ctus cst, ut nos a peccalo liberarci : qui aliquando quibus diabolus humanum genus illicit ul delir.qu.it.
ex persona solius capitis loquilur, quod est ipse Sal- Vers. 9. — Affliclus sum et liumitiatus sinn nimis
\ator natus ei Maria virgine ; aliquando ex persona usquequaque : rugiebam a gemitu cordis mei. Possu-
corporis sui, quod csl sancta Ecclcsia , diffusa tolo mus [anicm | corpore curvari , et animo non luimi-
orbc terrarum : idcirco quod corpus Ioquilur hoc liari. Ideo hic utrumquc conjunctum cst. i^uia mnl-
idem el caput. Erunt igitur duo in carnc una [lioc tiplcx calamitas liberum nil relinquit, hic cliaiu
est] Christus ct Ewlesia. B aliquid majus adjecit dicens, usquequaque, id esl, es
Vers. 2. — 349 Doinne nc in ira tua arguas me, omni parte, ut cum copiosa calamitas undiquc pro-
neqtte in fttrore tuo corrijtias me. [Tolus psalmus ex barctur ambisse. Rugiebam a gemitu cordis mei : ut
pcrsona pomiitenlis est , sed ad Chiistum referri virlutem patientix magnx raonstraret, in gcn.ir.ni
potest, sicut el sexagesimus octavus.] Domine, ne in se asserit, non in vcrba prorupisse.
ira tua, Ira , ut jain diximus , commotio est animi ; Vers. 10. — Domine, ante te omne desidcrium
fuior vcro vinJicia irrationabilis cum fellis amaritu- meum. Tale fuit desiderium ejus, ul ante Deum esse
dine. IJeo iste , qui sc peccatorem scit, non in ira , mererelur. Nam qui peccalis veniam pctit , ante
sed per misericordium, nec in furore, sed per pa- Deum ponit desiderium suum. Jam quod antc ipsum
tientiam argui se poslulat. Sunt tamen qui iram est, consuevit audiri. Et gemitus meus a te non est
uucrnam inlclligant gcliennam , et furorem purgalo- abscondilus, id est, quidquid babet hoir.o, Deusscit.
rium igncm, a quibus [Ms., de quoutroquc] liberari Quidquid deliqui , quidquid male gcssi , oinnia tibi
vir sanclus poscit. cum gemitu rcseravi : sciens quia libi non occul-
Vers. 3. — Quoniam sagittw tuw infixw sunt mihi, tantur occulta.
et confinnasti super me manum luam. SagitUB verba CVers. 11. — Cor meum conlurbatttm est, et dcre-
doctrinx tuaj sunt, quaj ut jaculum transverberave- liquit me virlus mea, el lumen oculorum mcorum et
runt cor meum, ut agerem pocnitcntiam. Kt confir- ipsum non est mecum. Propter iram quam supcrius
masti super me manum tuam, ut tanquam bonus memoravi , el [quam] incurrere expavcsco. Luincn
rnagisler, casligalionis vcrberibus afllictum, rcdde- oculorum meorum non est mccuin, quia poslj.osiio
res cincndaliim. veritatis Iumine in tenebras decideram pcccaloruui.
Vers. i. — Non est sanitas in carne mea a facie A principio psalmi Christus cgerat causam sui cor-
irw tuw, non esl pax ossibus meis a facie peccalorum poris, nunc vero suam propriam incipit peroraro
meoru m. Vldi facicm irse luce et non ipsam iram , passionem.
hoc est, inlcllexi per Scripluras sanclas, quanta mi- Vers. 12. — Atnici mei et proximi mci udversum
nabaris peccantilius, ct extabui petens ne ipsa supcr me appropinquaverunt ac stelerunl. Amici dicti Jud.i;1
me ira desccndcret. Quia non est pax ossibus meis a propter Abraham. Proximi, eo quod ab eorum gene-
facie peccatorum meorum. Nullara quietem indulsi ratione carnem Chrislus sumpserit [Ms., assumpso
vcl os>ibus meis vcl membris nieis , donec ca [pce- rii ], qui appropinquavcrunl ei, ut comprehenderctur.
nitendo] purgarem. 350 Quod vero ait, amici mei el noti mci conlra me
Vers. 5. — Quoniam iniquitates mew supcrgrcssw sleterunt, potest et de discipulis accipi , qui in pas-
sunt caput meum. Invalucrunt enim milii, nt sequi- sione metu territi longe reccsserunt, in lantuni , ut
tur ; sicut onus gravatw sunt super me. Non esl enim ctiani Pclrus dcnegaret ; vel stetcrunt causanics
milii leve pcccatum meum, sed recognosco quia gra- contra eum. Et qui juxta me eranl , de longe sie.e-
ve pondus judicii imposuil , et super verticcm capi- runt. Apostoli scilicet el reliqui discipuli, dc quibus
tis mei excrevit. Sicut pondus grande, sic peccata ail Evangelisla : Cum apprcliendissent cum, stabant
uiea supcr me. omncs noti ejus a longe (Luc. x\i:i, 49).
Vers. 6. — Computruerunt et corruptw sunt cica- Vers. 13. — Et vim faciebant, qui quwrebant ani-
trices mew a facie insipienliw mew. Nam mihi fetent mam meatn. Vim faciebanl uon noti , >ed Judxi ; vcl
et computrescunl vuloera peccalorum, desideran- Petro , cum dicerent : Xonne et tu Galilwus es ? vel
terque exspecto mcdicum. Et cur, inquis [Ms. , in- Joanni [Ms. , Jacobo] , qui cum [trahcrctur] relicla
quit], r-utruerunt a facie insipicntia; mcae? Quia sindone nudus profugit ab eis; vel ipsi etiam Chri-
nolcbam agere pamilcnliam. sto. [Etvimfacicbant, qui quasrcbanlanimammcani,
Vers. 7. — Miser factus sum et turbatus usque in hoc cst, Judxi, quasi illorum forliludo esscl, ct a
finem , usque dum confilcndo purgarer : quia sinc Dco ipsam potestalcm non accepisscnt]. Et qui in-
 ISi EXEGETICA. - EXPOSITIO IN PSAL. POE.NITENTIALES, ETC. S82
quirebant mdamiU , locuti sunt vanitates, et dolos A me inique. fQuia non sunt statim ul.ionc divina m
lolti die
tola dte meditabanlur.
meditahantur. Multos
Mnlt.w quidem
mil/lnm dolos
Anlnc ineJitati
...» :>«■: ..:.: r.. ,. . ■
niti. Et confirmasti super me mtmum tuam. Confir-
sunt, cum inlcrrogarent, si debcrent censum darc mati sunt in legis litteram, in qua spiritaliler ntm-
C;csari (Matth. xxn, 17) ; aut si mulier depreheusa tiatum non intellcxcrunt. Et multiplicaii sunt qui
iu adultcrio lapidaretur (Joan. vm, i). Sed lunc oderunt me inique.] Cerle inique et non rationabi-
aperie dolos ingcruiit , cum falsos tcstes adiiucunt liter faciunt, qui ex hac littera semcn suum, ut astra
(Matlh. xxvi , 60). Locuti sunt autcm vanitales , coeli, multiplicari credebant.
quando dixcrunt : In Beelzebub ejicit dwmonia (Luc.
Vers. 21. — Qui retribuunt mala pro bonis, de-
XI, 15).
trahebant mihi, quoniam sequebar bonilalem. Nam
Vers. 14. — Ego autem lanquam surdus non audie-
me, dulcedinem acicrnaj vitse oflerentem , aceto ac
bam,et sicut mutus non aperiens os suum. Semper, in-
felle potabant , ct detrahcbant mihi dicentes : Alios
qiiil, exprobranles sustinui etjugitersilui. Hoc etPila-
salvos fecit , seipsum salvum facere non potest
tus manifeslat, cum dicit : Mihi non respondes ? an ne-
(Maith. xxvn, 5-1 ; Marc. xv, 31). 351 Delrahebant
scis quia potetlalem habeo dimiltere te (Joan. xix, 10)?
aulcm mihi, quoniam subsecutus sum justitiam. ut
Ego autem lanquam mutus non aperiens os suum.
implens voluntalem Patris pro vila populi suscipe-
Cerle et apud Pilatum non est Deus nosler locutus; B
rem mortem.
et de eodem loquilur Isaias atque ait : Tanquam
Vers. 2-2, 23. — Ne derelinquas me, Domine Dcus
agnus ad victimam ductus, non aperiens os suum.
meus, ne discesseris a me : intende in adjulorium
Vers. 15. — Ei factus sum sicul homo non audiens,
meum, Domine Deus salutis mece. Manifcstum est,
et non habens i« ore suo redargutioncs. Nam cum
Domine Jesu , quia Pater suscitans te a mortuis die
me spuiis linirent, ariindine verberarenl, illuderent-
tertia, collocavit ad dexteram suara in coelcstibus
que genu ilexo, niliit motus iis omnibus, factus sum
super omnem principatum et poteslaiem, dans tibi
non habens in ore increpationes. Sic tacui accusa-
nomen quod est super omne nomen. Ergo quia gra-
tus, quasi uon habens quod pro me responderem.
ves sunt pngntc carnis, lu, Dnmine, intende kn ad-
Ei in onmibus iis exemplum Christus dedit, ut homo
jntoriiiiu noslrum, et esto nobis sulus in tcmporc
flagelia correplionis palienter porlct [Ms., portare
tribulaliouis.
debcat].
Vebs. 10. — Quoniam in te Dominc speravi, lu PSALMCS L.
exaudies me, Domine Deus meus. Ut mc resusciles. Tilulus psalmi [est , quem explanare nilimur] :
Vel : [Tu exaudies me] , hoc est, vide illorum super- In finem psalmus David, cum venit ad eum Nathan
biam ct meam humililatem. c propheta , dum intravit ad Bethsabee. Notissima est
Vers. 17. — Quia dixi : Nequando supergaudeant peccati David gravitas ex Regum historia [Ms., ma-
mihiinimici mei, el dum commovenlur pedes mei,super
gnifici regis hisloria] : nota etiam humillima pro
me magna locuti sunt. Pcdes Christi sancli apostoli peccato deprecatio [Ms. , supplicatio] qu.-e in hoc
dici possunt, qui firmi in passione, tanquam pcdes psalmo coulinetur. Est aulem psalmus iste in ordinc
corpus, sustinereeumdebebant,sedcommoli suiit dc
psalmorum quinquagesimus, quia quinquagesiimu
fidc ad inOdelitatem. Vcl de Christo ait : commo-
numerusin jubilxoanno usque ad veram sancti Spi-
veri possunt pedes mei a slabilitate sua, el inimici
ritus super apostolos missionem consecralus esl ,
niihi insultare, si hac in crucis morte humiliatus
sine cujus gralia remissionem [Jf»..atque in advenlu
non resurrexcro. In me autem magna loculi sunl
sancti Spiritus super apostolos remissione consecra-
dicentes : Si Filius Dei es, descende de cruce.
tus est, quia nemo sinc gralia sancli Spiritus rcmis-
Vers. 18. — Quoniam ego in flagetla paratus sum,
sionem...] accipere nemo poterit. Habemus auiem
et dolor meus in conspectu meo semper. Praeparo me,
exempla in sancta Scriptura de peccalis sanclorum,
inquit, ad sustinendam crucem , lanccam, fel, ace-
et de poenilentia eorum et de remissione peccaloruin
tum, ut per hanc mortem [meo sauguine] redimam
_ illis a Deo data. Nemo igitur dubitet dc Dei miseri-
populum pereuntem. Christus enim ad hoc venit, ut
cordia, quamvis maximis involutus[esset]scelciibus;
passionem sustincret. Dolor meus ante me est sem- nemopeccatum confiteri erubescat, cuin Davi.l pro-
pcr, doncc eliam victoriam in judicio conscquar pheta , mullarum rex gentium , promissionibus de
[Ms., donec ejiciam victoriam in judicio]. Christo gloriosus [peccans] pcccatum suum non
Vebs. 1 9. — Quoniam iniquitutcm meam annun- erubuii publice confileri , et ad Domini poenilendo
tiabo et eogilabo pro peccato meo. Sicut enim malc- confugere clcmentiam. Petrus trinam negaiionem
dictioui subjacuil. ui nos a maledicto legis crucret , amarissimis abluit lacrymis ; publica:.us pccnitendo
ila et peccalorem se profilelur, fqui] pcccata noslra justificauis recessita templo; peccatrix femina san-
portarct et fpio] cogitatu ac [misericonli] consilio cios Domini pcdes lacrymis [poenitcndo] abluit , et
nos ab eis eripercl. Et cogitabo pro pcccuto meo. auJirc meruit, quia mullum dilexit, multa illi di-
Peccatum Chrisli , huinani dclicla sunt gcncris , milluntur pcccata (Luc. vn, 38). Talibus roboralus
propter qua- el Palri nunc dicilur cssc subjectus. cxemplis nemo dc Dei misericordia dcsperet, nemo
Vers. 20. — Imu.ki aulem mei vivunt , et confir- stia quamvis sinl ingenlia, erubescat confiteri scc-
ma/i s»»( super me , et multiplicati sunt, qiii oderunl li-ra, ncmo tardus sit lacrvmis iniqtiiialcm suan»
583 B. F. ALBINl SEU ALCLINI OPERLM PARS II. 581
«blnere, el qniaomncspcccatoios sumus , unusquis- A carc? In qno dcmentiam suam arguit, qui non ex-
que nostrum dicat cum Proplicia : pavit tanto Judice praesenle peccare. Scquitur : Ut
Vers. 3. — Miserere mei, Deus, secundum maijnam justificeris in sermonibus luis et vincas cum judicarit.
misericordiam tuam. Miscrcre, quia miser suni ; mi- Sermones Domini merito juslificari dicunlur, quo-
sererc, quia magna esl misericordia tua. Nullus uiam sine dubio semper ejus dicta con.plentur : in
noslrum cum Adam ad noxias confttgiat excusatio- cujus conspectu non justificabitur omnis vivens. Id-
ncs, sed aperie proferat quod inique sc gessissc circo oimii bomini dicendum esl : Non inlres in ju-
agnoscil. Befugium faciat ad clementissimum Judi- dicium cum seno luo (Psal. cxlii , 2). Dominus
cem, prxveniat faciem ejus in confessione. ne expc- bellalor nosler atrocissiinum hostcm huinani geueris
riatur in fuluro judicio iratuin, si modo contempse- judicalus vicit, el mundtim damnatus absolvit. Prsc-
rit eum miseiicordcin. Misericordioe tempus est videns ergo [in spiritu propheta (Edit., in spirilus
omni homini modo pcanitenti : in fuluro vero judicio prophetia)] non nisi in sanguine Chiisti pcccala redi-
tempus eril jusliliae, u!)i unicuique rcddetur secun- ii: i posse, laudat justitiam ejus, qua diabolum damna-
dum opera stia. Quis eOfari poterit quanta sit mise- vit; etmisericordiam,qua mundum redcmit. Proinde
ricordia [Dei] in bomines , qune mundi Crealorcm non solum praescns sui ipsius pcccatum, sed paren-
niortali induit carne, ut semper vivcns in suo, pto B tum suorum, in quibus ipse conceptus est et natus,
nostris peccatis mori posset ex noslro. confilelur dicens :
Secundum muUitudinem miserationum tuarum dele Vebs. 7. — Ecce in iniquitatibus cottceptus sum el
iniquilalem meam. 0 Domine ! quamvis magna sit in delictis concepit [Ms., peccatis peperil] me mater
iniquilas mea, tamen major est multitudo miseralic- mea. Quis me polest ex immundo semine conccptum
nis tuaj, in qua ut deleas , deprccor, iniquitales mundum facere , nisi tu Deus solus , qui sine pec -
meas, quas contra me scriptas [esse] horresco : ut cato es? Quid mirum est autem , si fecerim, in qui-T
to miscrante mercar scribi in libro vita. tuaj : quia bus me peccatorem confileor , qui jam cx originali
nemo ibi scribitur, nisi cujus hic omnes iuiquitates pcccato in iniquilaiibus scio me esse conceptum ?
deienlur. qui anle peccala contraxi , quam viue principia ha-
Vebs. 4. — .4mp/iiis lava me ab injustitia mea et a berem? 0 Domine Jcsu, quibus misericordiara luam
delicto meo munda me. Muncre misericordiae tuae lava laudibus efferimus , quas tibi graliarum aclioncs
me, Domine, ab injustilia. mes maculis : nec solum dignas exsolvere possumus, qui nos de httjus chiro-
lava, sed ctiam munda [Ms., emunda] , ne quid sor- graphi debito in sanguine tuo liberasti , delens In
didum remaneat in vila mea. Sordidare me potui , cruce nostras peceatorum cautioncs, quoc contra
sed emundare ncqueo , nisi tu Domine Jcsu sancli C nos a prjmis parentibus conscriptse sunt nostris ?
sanguinis tui aspersione mundum me facias. Vebs. 8. — Ecce enim veritatem dilexisti , ineert*
Vebs. 5. — Quoniam iniquitalem meam ego co- et occulla sapientim lu<e manifestasti mihi. Sicut su-
gnosco, et delictum meum contra me est semper. periori versu pcr commune delictum probavil quod
Nostrum est peccata nostra cognoscere[iVs., agno- nemo peccatis reddcretur exemptus [Ms., exceptus];
scere] , ct humiliter confiteri. Dei esl non imputare sic ilerum in confilendo peccala verilatem dixit ,
nobis, sed misericorditer ignoscerc. Plurimi scire sua quam plus Dominus Deus, ac super omnia sacrificia
peccala possunU, sed soli illi bcne ea agnoscere pro- rcquirit. Non enim Deus dcleclatur pccnis noslris ,
bantur, qni illa videntur propria exsecratiene dam- scd confessionem quaerit erroris. lncerta ergo et oc-
nare. Perfecta enim poenilcntia cst fulura cavcre cttlta sapientifr tuce manifestasli mihi ; nimirum ea
peccala et lugere prsetcrita. 352 Addit autem qux Deus [illi] in Filii sui manifestaiione revclavii.
David : El delicium meum contra me esl semper. De- Primuni ut agnosccrem habere eum filium ; deinde ,
lictum noslrum contra nos ponimus, vel coram nobis ut ipsum nossem ex meo semine in carnis assum-
semper habemus, quando in memoria iliud jugitcr ptionc venlurum, eumque prsedicarem , et resurrc-
tenemus ad supplicandum pro eo , donec vincalur a ctionis gloriam nuntiarem ». Sequitur
■ • -___*• .1 . __. __>__•_>! * n .... rrt > nn !t___tn ill
nobis mortique detur seinpiternsc ; ne iterum 11nos 11_ mw __
Vers. 9. I
— Asperges I
me hyssopo et mundabor ;
debellare valeal, sicut priJem fecit. Nam toties pec- lavabis me , et super nivem dealbabor. Sicul enim
cata rcspicimus, quotics coinmissa deploramus. hyssopus [Ms., hy.sopum terrenum aptuni] ter-
Vers. 6.— Tibi soli peccavi et malutn coratn te feci. rcna curandis pulmonibus apta est, ut avertat infla-
[Soli Deo se] peccasse conlitctur, quia Bex potens lionem : ita ccclesli quis respersus hyssopo, id cst
alium nou metuit ultorem peccati sui. Et ul majus humililate cordis, ab omni .tiperbkc malignita;.-
iniquilats scelus ostenderet, adjunxit : malum coram purgatur. Lavabis ergo me et super nivem dcalbabor,
te (eci. Dum enim ubique te praescnlem sciebam , cumque peccata mca pbocnicio sint similia , qnasi
fcur] in praesentia tanli Judicis non mctuebam pec- nix dealbabuntur b. Super nivem autem albiun de

• In codd. mss. priora ita legimtur : » Primum, ut
agnosceret habere eum filium ; deindc ut ipsuni
nossel, ex quo seminc in carnis assumptionc venlu-
rus esset , ut passionis quoque figuram pncdiceiet ,
el resuirectionis gloriara nunliarct : et dcinde non
se, dicit, debuisse peccare, cum talia meruisset agut-
scere. >
b In codd. mss. « lTt quia peccata mea phcnniro
sunt similia, quasi nix dealbcnlur. >
 ;;s." EXEGETICA. — EXrOSITiO IX PSAL. POEMTENTIALKS, ETC. 586
corporibus niliii potesl invcnirj. Scd idco supcr ni- A Vers. 16. — Libera me de tanguinibtu, Deus, Deus
vero dixit, quia spiiitalis anima longe supra corpora salutis mece, et exaltabit lingua mea justitium tuatn.
mundata resplendct. Humilitas Clirisii solvit [Ms., Liberari se pctil Prophcla de sanguinibus, id est,
salvavil] peccata nostra, humillimx hcrbx hyssopo carnalibus delictis, ut jam desineret in ista fragili-
bene comparata : qux , sicut et hxc a corporibus , late peccare. Sanguis enim pro corpore humano po-
ab animis noslris inflalioncm tollii superbix. nitur, quia inter cxteros humores ejus ipse potior
Vers. 10. — Audiiui meo dabis gaudium et Iwlt- videtur existerc. Quod vero ait, Deus salutis mea\
tiam , et exsttltabunt ossa humiliata, Auditui datum signiflcat Dominum Salvalorem, per quem salus pic
e&t gaudium , qtiando dixit ei Nathan, dimissum est credenlibus datur. Addidit etiam, exaltabit lingua
peccatum luum (// Reg. xn, 13). Gaudium peninct meajustitiam tuam, id cst, si me liberaveris de san-
ad absolulionem , Ixtitia ad perpetua prxmia possi- guinibus, quod intelligitur de peccatis, laudem tuam
denda. 353 £' exsultalnnit, inquil, ossa humiliata, lingua mea juste loquelur, vel prxdicabit lingua ima
virtules, quse prius fuerant peccalo huniiliatx. Yel : mandata tua.
xlerniUlis spes [Ms., xtcrnitas spei mex] , qu» me Vers. 17. — Domine, labiu mea aperies, et ot meum
peccante bumiliata fuerat, te indulgeute exsultat. annuntiabit laudem tuam. Labia Propbetx, qux clau-
Vers. 11. — Averte faciem tuam a peccatis meis, et B sa fueranl conditione peccati, benelicio absolulionis
omnes iniquitates meas dele. Ne mea pcccata sic ac- aperienda pronuntiautur. Os autem dicitur el cordis
i-ipias [Ms., aspiciasj , ut revertantur ad memoriam arcanum , unde eflicitur laus divina. Merito ergn,
luam. Avcrte faciem luara; ac si dicat, ne videas, post absolutioncm peccati, et labia sua aperienda
ne recordcris illa. El omnes iniquitates meas dele, esse pronunliat, et os suum dicit annuntiare posse
prxterilas, prxsentes el fuluras. prxconia et laudem ejus qua recreatus cst.
Vers. 12. — Cor mundum crea in me, Deus, et spi- Vers. 18. — Quoniam si voluisses sacrificium, de-
ritum rectum innova in visceribus meis. Pelit Pro- dissem utique; holocaustis non delectaberis. Signili-
phela mundum cor sibi crcari, id esl reslaurari, [ut cat bic Propheta ritus sacrorum per iramolalionrs
Denm videat] : ita et unusquisque debet facere. [Cor pecudum, qui erant in advenlu Domini respuendi.
mundum crea in me Deus, propterea rogabat, ut mun- Unde constat Prophetam sic ad Deum lota nient"
dus fieret a peccato.] Et spiritum rectum innova in vis- translatum, ut non se sacriflciis qux illo tempoi-c
ceribus meis , quo [te] recte confilear ; vel spiritum gercbantur, crcderel cxpiaudum, sed illa magisobla-
rectum ad videndum et discerncndum , sicut anlea tionc, qua dicit consequcnlcr [Ms., inferius]:
reclus fuit in me, innova, quia vetus factus est pro Vers. 19. — Sacrificium Deo spiritus contribufatus :
peccato. Innovari postulal per gratiam, el addit, in C cor contritum et humilialum Deus non despicies. Quasi
tnsceribus meis, undc noverat adullerii dcteslabile dicat, o bonio, si peccayeris, noli extrinsecus pccus
crimen exiisse. Ltrisque cnim partibus remedium quod macles inqnirere: habes intus quod occidas.
petebat, quoniam de utroque pcccaverat. Postquam enim dixit qux sacrificia Deus respuit, nnnc
Vers. 13. — .Vt: projicias me a facie tua, et ijpiritum dicit illa qux poscit. Istud enim damus sacrilicium
sanctum tuum ne auferas a me. Ne projicias rae, ne Deo, spiritura scilicel superbix, confessionis humili-
sicut Cain exsul a le efliciar. Projicitur a facie, qui a tale mactatum, 354 ""'l'" non !>anguis egrcditur,
patre conlemnilur. Sciebat cnim ab illins facie sani- sed lacr)-marura lluenla dccurrunt. [Sequilur : Cor
tatem roenlis, et Iumcn venire sapientix, et crede- contrilum et Itumiliatttm Deus non spernit]. Cor con-
bat se inimico tradj, si a vulm Domini judicarelur tritum vocat pccnitentix laboribus vcbeincnler aflii-
expelli. Deinde vero spiritum prophclix petit sihi non ctum. Ilumiliatum , Qeo scilicet, ut quod ante fuc-
auferri, qucm pretiosum supra cuncta rex linlmii . rat elatione supcrbum, foret pia ponfessione dcvolum.
Vers. 14. — Redde mihi lirtitiam salutaris tui, illam [Xon spernit] : constat enim tales oblationes Deum
scilicet Christi tui exsultationem, quam in eo habui non spernere, sicut illa cognoscitur priora sacrilicia
priusquam peccaverim. Salutare Dei Pairis Christus respuisse.
cst, ac si dicat, sicut ante prxvidebam per Spiritum " Vers. 20. — Benigne fac, Domine, in bona volun-
sanctum eum in carne venisse, et modo sic faciam. tate tua Sion, ut mdificentur muri Jerusalem. Sion
Et tpiritu principali confirma mc, ut ipsa in me vitia specula inlerprelalur, significatque Ecclesiara, quam
non principcntur [Ms., Ut ipse in me, non viiia prin- sanctus Propheta loto orbe terrarum xdificari postu-
cipentur]. Conlirma roe [dixit] ne iteruiu peccem, uc lat. ^erusalem visio pacis intcrpretaiur. /Edificen-
a te anirox mutabilitale discedam. Hic sancla Tiini- iiit ergo muri Jerusalem, id est, inonumenla consirii-
tas inlelligenda est : in spiritu principali Paler ; [in antur inimortalitatis nostixc in flde [ct spe] et cha-
spiritu] Spirilussanctus; in spirilu reclo Filius. ritale.
Vf.rs. 15. — Docebo iniquos vias tuis, et impii nd tc Vers. 21. — Tunc acceptabis sacrificium juslitiir,
convertentur. Docebo, inquam, illos, ut dcclinantes a oblaliones et holocattsta, tunc imponent super altare
viis pravis el poenitentiara agentes miscricordiam tuum vitulos. Patri dicitur : 7une acceptabis sacrifi-
conseqnantur, sicut cgo a tc misericordiam consecu- ciiun justitiir., id est, Eilii gloriosissiroampassloncm,
tus siiin : hoc est, proponam mc ipsum, ut incmn qui se sacrificium pro o.i.nibus obtulit, ut salutem
< Aomplum alii imilentur. innndus, qiiam snis oporibus non mcrehatiir, aroipc-
P.IIHOI.. C. 19
537 B. F. ALBINI SLU ALCUINI OPKRUM PARS II. E8S
rei. Q.iod vero ait, oblationes et holocausta, ad fiJeles A <!at, postulat auxiliura in oinni angustia diviuum.
etiam pertiuet Cbristianos , qui erant post adventum Ideo subsequenter ait : Inclina 355 '"' me ourem
Domini credituri, signiQcatquc immolanda corda ho- tuam, id cst, benignum praebe auditum. ln quacun-
minum vivenlhim, non inembra pecudum monua- que die invocavcro le, id est, in die tribulationis
rom. Tunc imponent snper attare tuum vilulos, sacer- mcrc. Dies tribulalionis et tcnur.ionis tuec vita est,
dules scilicet, quando Ecclesia calholica fucrit Domini in qua vclociter sc iste pcenitens exaudiri deprecatur,
passione constructa. Vilulos quippe posuit pro inno- nc morte pravcnientc indignus sit cxaudiri. Qnia in
centibus adullis, quorum sctas prima cst, et a jugo hac vita lcnipus cst miscriconliae, in fulura vcro ju-
peccati cervix p obatur aliena. Aul illos pncdicatorcs dicii, dum reddet Dcus unicuique sccundum ope-
Evangclii promittil, qiiorum imaginem in viiuli Q- ra sua.
gnra l.ucas [evangelisla] susccpil : nisi foric niagis Vers. i. — Quia dcfccerunt sicut fumus dies mct.
illos [3/«., sive illos magis] vitulos dehcmus iiiielli- Sicnl fumus veniente venlo in auras dispergilnr , ila
gcre, qui animas suas in hostium suavitatis sacris [oinnis] supcrbia hujus vitae mone prxvcnicnic [!/«.,
altaribus obtulerunt. veiiiente] evanescit. Qui hodie cxtollitur, cras non
Nos quoque famuli tui, Domine Jesu, suppliccs de- erit : quod iste pocnilens agnoscens, miseriarum sua-
prccamur, ut pietatis consilio magns faeinoribus B rum dics plangil, fumo esse similes.
noslris iinmcnsam misericordiam largiaris, nosque Vers. 5. — Percussus sum ut fenum, ct aruit cor
per cordis conlrlliouem huinilialos in mactando vitia, meum. Vcnit isle poenitens ad Qcbilem narralioiiem
jugulando delicta, dignum et acccplabile prxpares miseriarum humuiue fragililaiis (qux ut fcnum cito
holocaustum. Amcn. dccidit, ubi aliquo casu arcfacta fucrit) ut fesiinan-
PSALMUS CI. ler divinx remedium miscricordia; accipcrct, dum
Yeiis. 1. — Psalmi [hujus] lit .lus : Oratio pauperis miscriam suam pio mcdico non taceret. Qui in man-
tum afflixerit, et coram Domino effuderit precem datis Domini proficit, feno [viridi el Qorcnti aequabi-
suam. Vox est aflligentis et gemenlis pauperis in hoc tur, pcccator vero aiesceiili fono] coinparabilur.
psahno, el miserias suas piissimu judici cmn magna Quia oblitus sum comederc [Ms., manducare] ptimrn
humilitate offerenlis, sicut in titulo Psalmi praescri- meum. Panis enim nobis viue cst praceptoruni D;i-
bitur, quo ab orationc, quae ad Deum [clamore valido] mini obscrvatio, quem p^ccntor obliviscitur edere,
dirigitur, incipit paupcr istc, ita dicens : duin iniquilalibus vcl peccalis sc suis obligavcrit.
Yebs. 2. — Domine, exaudi oralionem meam et cla- Hic enim exprimitur nalura pcccanlium, quia [Ms.,
mor meus ad te veniat [Ms., perveniat]. iiaec cnim qua] dum dclictum appelitur, conteinplalio Doniiui
vox est poenitcntis, Deique clcmentiam pro pcccalis C non habetur.
suis deprecantis, ac pnmo oninium ut cxaudiatur Vers. 6. — A voce gemitus mci adharserunt ossa
postulantis : quod magnx spei cst in orationiLuscre- mea carni m«r. Dignum esl gemere eum qui perdit
dor<>, sc possc a Deo cxaudiri. Idco onniis peniius juslitiam, ut lucrum acquirat, vel peccato cuilnet se
humiliet scipsum, el humilialo coutritnque corde cla- subjiciat. Adlncserunt , inquit, ossa mea carni inar,
inet ad Doininum : quia, sicui in alio dicitur psalino, id est, fortitudo mea carnalibus desideriis, qu.c mili-
cor conlritum Deus non spernil. Oralio est suavis tant advcrsus animani [incam], in qua forlimdo de-
animi, cum compunctionc cordis [deprecalio ; clamor bet csse rcgcndi et comprimcndi illiciios rarnis
est vocis prolata, cum iuteiuione cordis] confessio. motus.
Primo autem posuit orationem, nunc adjecit clanio- Yeks 7, 8. — Similis facttts sum pclicano in solilu-
rera, ut studia supplicationis crevisse cognosceres, dine, sicut nycticorax in domicilio. Yigilavi et factu»
cujus oralionem in clamorcm maximum prorupisse stitn sicut passer solitarius in tecto. Tri i genera
iutelligeres. Ilunc vcro modum sancue orationis ser- avium posuit, el tria loca habitationis iliannn, per
vandum devotissimus Christianus inlclligat, ul [id- quai diversa nobis poenitentium genera dL-nionstran-
ipsum] cogitatioue prosequatur [quod verbis eiTudit tur. Pelicanus csi avis iEgyptiaca, nalurali macie
(Edit., ut ipsum cogitationc prosequatur; ct cum scmper aQecta, solitudinihus se delecians ; sicul in
vcrba cQundil)] : Ipsum respiciat mcnte, cui suppli- crcbris jejuniis p i-nileiiies esse convenit. Per hoc
cat; omncs superQuas cngitationcs excludat, qunc ab crgo avium genus pulcherrirae significanlur eremiue,
inimico ingcruntur, ut cftlcax oratio cx cordis clari- qui hominum con^orlio derelicto, [timore Domini
tate peneniat ad Deum, sicut Aposlolus ait : Orabo commoti] se multa afiliciionc discruciant. Nycticorax
spirilu, orabo et mente; psallam spiritu, psallam et Laiino vocabulo noctis corvus dici potesl, amans le-
menle (1 Cor. xiv, 15). Tunc cnim a Dco aecepta est nebras, non lucem ; quem sibi escas noctibus quxre-
oratio canentis, si pura mens idera gerit, quod cxpli- re conslat : ila poenilcns debet nocturno tempore
cat orc. escas animx sollicita curiositate perquirere , licct
Vers. 5. — Ne avertas factem tuam a me, in qua- coininuui convcrsatione in domicilio mnltorum habi-
cunqtie die tribtilor. Facics Domini pro miscricorilia lare vidcatur. Vigilavi et factus sum sicut passer :o-
Dci dicitur, quam iste pauper, geiuens et poenitens litarius in tecto. Passer avis esl acutissima, qiue in
a se non averti deprecatur. In quacunqve die tribu- tcttis haliilarc solet , humana gau;!ens vicinitale :
lor. Quailibct setcntalio [ils., tribulatio] apprchen- huic mcrito comparalur, qui diabolica? callidilatis
 539 EXEGETICA. — EX.POSITIO 1N PSAL. POENITE.NTIALES, ETC. £00
fraudes fugieiis, vigiliis et orationibus, et poenitentix A siam optantium advcutum Doniini. Subjunxit] quia
iacryiuis intra sancla Ecclcsix scpta sc niunire fe- vcnit tempus miserendi ejus : hoc esl, lcmpiis <!e quo
stinat. Apostolus ait : postquam venit plenitudo temporis, »;;/-
Vf.rs. 9. — Tola die exprobrabant mihi inimici mci, sil Deus Filium suum (Gal. iv, i). Sciendiim est vc-
eiqui laudabant me, adversum me jurabant. Ore Iau- ro, quod poenitcns iste non sui solius tantum cans:im
dahanl, ct corde insid.as prxparabant. Laudabant, agit, verum etiam totius humani gencris optat sala-
ut deciperenl; pnedicabant, ut subvcrlcrenl : el hoc tcm, qux nisi adveniinle Filio Dei ficri non potuir.
a diabolo, qui si puMxis pcccalis servum Christi Vers. 1S. — Quoniam placuerunl senis luis lapidcs
subverlcre non polerit , opprobriis et reprehensioni- ejus, et tcrrm ejus miserebuntur. Vidcnduin esl, quam
bus circiirahabilantium a via veritalis eum dclerrerc propiieverba rebus aptenlur. Lapides dixit benepla-
nitilur. Sunt plurimi bnna facere erubesccntes, ne citos, qui sunt apostoli et martyres, prxcipuiquc ^c-
dissimiles sinl multitudini inala [ils., male] facieri- rilatis prxdicatorcs in Sion, id cst. in Ectlesia. Tcr-
tium. IIoc quoquc pcccatuni poenilens istc commisisse ra autem pcccatores significat, quibus in sangiiinc
fatctur [$!$., profilelur]. salularis \Ms., Salvatoris] nostri miserlus csi Deus.
Vers. 10. — Quia cinercm tanqaam pancm mandti- Lapidcs Domino miserantc [dicunlur, qui] solidi
cabam, et potum meum cum (letu miscebam. Pa'iii- I! sunt in xdilicaiione Domini ct lirmitate sua securi.
tenlis, hujusque s;eculi despicicnlis conviviu Iugens Tcrra autem pcr mis-ricordiam munda eiit, ut di;;na
isie exprimil : quia pcr hujiismodi convivium pervc- sil in xdilicalioiic Domini poni.
nire sc speraut ad mensam Domini. Quapropjcr, Vers. 16. — El limebunt gentes nomcn tuum, Do-
o peccator , noli dcsperare dc indulgentia peccalo- mine, et omnes reges terrx gloriam tuam. Quos supc-
rum, In quacunque die fuerit conversus peccalor, vila riorc versu terram nominavit, cosdem hic genles
tivet, et non tnorietur. Sed noli tardare converli ad Do- appellal tcrrcnis actibus invigilantcs. Reges sunl ,
minum. Indulgcntia tibi convcrlenli a pcccalis cerla quicunque seipsos benc regunt, aliisquc prxcsse bo-
esl, sed crastinus dies libi incertus est. Hodic con- nis exemplis, vel verbis prxdicalionis norunl : qui
vertere, ne forte cras inoriaris. Si mate vixisii heri, raaguum nomcn Chrisii Dci , servis suis, quos supe-
benc vive jam hodie, memor illius de quo Veritas rius l.ipides a; pellavit, prxdicantibus gloriam cjus,
ail : Stutie hac nocte moricris (Luc. xn, 20). Corrigc timcnt.
le, ut in corpore Chrisli hanc vocem habcre valeas : Vers. 17. — Qttoniam ardificavit Dominus Sion, ct
Quoniam cinerem tanquampanemmanducabam, ctc. videbilur in gloria sua. Ideo timebuut Dominum oni •
356 Vers. II. — ,1 facic im indignationis lutr, nes gentcs, et rcgcs spiritales gloriam cjus formiJa-
quia elevaiu allisisli me. Exponil isthic gemendo, buni, quia xdificata est a Doinino Sion, malcr scili-
cur se lanla aQliclionc in pocnilcnlia faligct : quia cet Ecclesia, de vivis lapidibus construcla, iu qua
scilicetcum ira ct indignatione Dei nascimur, qux salus [ils., laus] sine (ine permanct. Qui vcro nunc
peccalis supervenientibus gravior cdicitur , idco ad- v!sus cst in humililaie, ipse vidcbilur, coulinnala ct
dit : Quia elevans allisislime. Elcvalus esl homo ho- constructa civitale sua [ils., consummata slructuia
nore imaginis Dci et libero arbilrio nobililatus : scd civitatis sux], in gloria sua ; cum vcnerit in majcsta-
tioc male usus allisus csl ct dcjcclus in hanc conval- tc Patris ct sanctorum angelorura, disccrnerc inier
lcm lacrymarum. agnos ct hxdos.
Vers. 12. — Dics mei sicut umbra declinavcrunt : Vers. 18. — Respcxit in orationem pauperum ei
ct ego sicut fenum arui. Quia homo a Dco dcclinavit, non sprcvit prccem eorum. Veniente Salvatorc noslro
declinavit ab eo dies felicilatis cjus : qui fuit lux iu in lnun.liim, lunc exanditx sunt preccs hujus paupe-
Domino, umbra faclus csl in peccato; et flos vitx il- ris, qux sa^pius [anlc] recitatx sunt in conspcctu di-
lius sicul fenum aruil : nec unquam rcviresccrel, nisi vinx piclaiis. lsle pauper unus csl, ct mulii sunt;
sanguine Cbristi irrigarctur. unus in charitatc, multi in latitudinc tolius orbis,
Veus. 13. — Tu au.em, Domine, in ceternum perma- ~ quibus est una fi.les, unum baptisma, unusDeus.
nes, et memoriale tuum in generatione et gcncratio- Vers. 19. — Scribanlur hwc in generaiione altera,
nem. Qui se nsque ad ciuerem poenilcndo dcjecit pro et populus qui creabitur, laudabit Dominum. Scripla
j-.-cc.uis suis, Dcum laudando in bcneficiis suis se sunt bxc prophetarum dicta, qux modo lcgunlur in
crcxil dicens : me arcscenle lu permancs in xter- gcneratione altera. Illa fuit prima generatio, in qua
num; quapropter oplime nb advenlu Doinini salulis hxc Scriplura cdita cst, quam nunc lcgit in ista gc-
bux, el laudis divinx fecit initium, pcr qucin niun- neratione sequenti populus, quia crcabitur a Domi-
(iuiii novcrat essc salvandum. Memoriale aulcm hic no de multiludine gculium, laudans [Domiuuui] in
tiictum Cat salutare promissum de Domini incarna- vcritale lucis, non in figuris umbrarum.
tiooe veniuri [SIs., vcnlurum], quod nuila obiivionc 357 Vers. 20. — Quoniam prospexit de exceko
dclcbitur. sancto suo, Dominus de ccclo in lerram aspexil. De coj -
Vers. 14. — Tu autem, Dominc, exsurgens miserebc- loDominus pcr unicum Filiuni suum prosp^xil intor-
ris Sion, qula tempus miserendi cjus,quiatcnit tempus. ram iniserix nostrx (Vers. 21). Utaudirel [sicutSi1
Quasi diccrct : Quid lardas dc saluic Sion? Sion vcro qiicns versus ostcndit] gemilus compiditorum, bumaiii
ir.Tns est, uhi templum Domini est [signilicans Eccle- scilicet ge«eris, quod nHa.boIi vinculis in piimo parcnte
 594 B. Y. ALUINl SEU ALCLIM OPKRLM PARS II. .'.<)*
ligaiuru csl morliquc pcrpctua: pcriliiioitts addic- A [vel] generaiio hujus geueralionis, quje in Erangrliu
tum : hoc de coelo prospiciens Dominus vcnil sol- dcsignatur , uhi Dominus ait : In regenerationc, cuin
verc vinclos el vivificare intercmplos. sederil Filius[liominis]in sede mijestatis suw (i/nfiA,
Vlrs. 22. — Ul annuntielur in Sion nomen Domini, xix, 23).
ti /«iis ejus iu Jerusalcm. Quia de Sion, ul ail pro- Vers. 2(i. — In initio tu, Domine, terram fundasti ,
phela, exibit lex et verbum Domini de Jerusalcm (hai. et opera manuum tuarum sunl caili. Hoc cst, quotl
ii, 3). Ibi quippe prinuiin prxdicalum esl per apo- in capite sanctarum Scripturarum legitur : In prin~
stolos nomen Domini ; sic (Ms. , sicut) legilur in Ac- cipio creavit Deus ccelum el terram. Hoc ideo ait isio
tibus aposlolorum , multiludinein credentium ibi lauJator Domini, ut inlelligerelur nos eumdem ha-
••ssc ; ct ipsum Dominum pracepissc iu Evangclio bere Re.lemplorem [quem crealorem]. Qiii vero
constat , pracdicare apostolos pcenilentiam et remis- initio coeluin et lerrara creavit , sine initio essc
sionein oninium peccalorum in omnes genles , inri- manifesium est. Opera manuum tuarum sunt cceli,
pienlcs primo ab Jerusalem (Luc, xxiv, 47, 53). De id esl, virlutc Dei et sapienlia facla sunt omnia
quibus paulo post ait Evangelisla : Kt erant semper [Ms., id est, virlules lux, quia per verbuin Dei , id
in templo laudantes el benedicentcs Dominum. est, virtutcm Dei, sapienliam Dei facta sunt omnia].
Vf.rs. 23. — In conveniendo populos in unum, et « Vers. 27. — Ipsi peribunt, iJ est, caslum el lerra,
rcgna ut serviant Domino. Ad hoc euim gemitus piiupe- sicul in Evangelio legitur , [transibunt], verba autem
i iim cxaudilus est, scilicet ul coiiveniens populus in mea non transibunt. Tu autem permanes ; et omncs
iinuiii laudcs Domiui peisonaret. In eo, quod ail, sicut vestimentum teterascent. Solum Dominum [Mt.,
populos in unum, virlus catbolicse unitatis signalur, Deum] immutabilem esse dcclarat, dum omnia sicut
quia omues unum sumus in Christo : veluti ipse Do- vesiimenta velerascent. Carnis vero humanx fra-
mimis Pairi pro suis supplicans ait, ut sint unum gilitatem hic videtur ostendere. Ipsum enim vete-
in nobis. Et regna ul servianl Domino. Ista servilus rascit, quod more vestis [mone] consumitur. 358
Domini vera lijcrtas est hominis , per quod scrvi- Sicul operlorium [Ms., coopertorium] mutabiseos,
tium Dci iu lanlam [gloriam] cxallata est Ecclesia, et mutabuntur. Fortassis coelum intclligitur cooper-
ut eliam rcgna scrviant illi, qnac eliam ante persc- torium terrae esse, quod in melius niulandum esse
iiiu-b .ntur eam. alia Scriptura designat , u: i dicilur • Et erit caelum
Yers. 24. — Fiespondit ei in via virlutis suw. Quis? novumet terra nova (Isai. lxv, 17)?
Cui rcspondU ? Populus Christianus Deo suo , Eccle- Yers. 28. — Tu autem idem ipsc es et anni lui
gia Cliristo capili suo. Quid rcspondil? ut facialquae non deficient. Omnia esse nniia ilb prjeler solutn
jubet qui se redeinit. Ubi respondit? in via scilicet « creatorem designat, qui semper idem est quodesl.et
virtulis sux. Quae esl v'a virtutis sux , nisi Christus anni seternitalis illius nunquam defiuenl. Nou quod
qui ait : Egosum via et vcritas ct vila, sinc quo nibil in Deo anni intelligendi sinl , ut unus veuiat cl iJlcr
possumus in bonis operibus rcspnndjsse pr:eccptis transeat, sed xternitasillius, qua; seniper eadcm cst,
Domini ? Paucitatem dierum meorum nuntia mihi. annorum nomine designalur.
Vox [est] Ecclesia; de fine mundi per apostolos Do- Vers. 29. — Filii servorum tuorum inhabjtabunf
ininmn deprecantis [Ms., interrogantis]quidixcrunt: ibi, id est, habitabunt annos ajlernilalis [sancti]
Dic nobis quando luvc erunl, el quod signum adventus sanctorum patrum lilii , propbelarum si ilici-l et apo-
tui et consummaiionis swculi (Mutth. xxtv , 3) ? Qui stolorum vel doctorum Ecclesi;c. Nec neslimanduui
rcspondit : Primum pradicabilur hoc Evangelium est ibi non esse paties, ubi fiiii futuri sunt : quoJ si
in lolo mundo ; el coelera qux ibi leguntur de signis filii ibi, quanto magis el patres ? Si discipulus bouus
ronsummalionis sxculi. (;uod lempus paucilatem no- [quauto magis] el magister , melior discipulo ? F.t
iuinat dierum iste poenitens, qui [Ms,, quia] ab ini- semen eorum in sa'cutum swculi dirigctur. Quoruin
lio mundi usque in finem lotum tempus in compara- semcn, nisi doctorum sanctorum [Edit., suorum] ,
tionemxternitatis, quasi unum et parvissimum com- , qui in xterna dirigentur beatitudinc? Qui rectani
putit [Ms., computalur] momenlum. Op.at isle pqe- hic tenucrunt vimn, beatiludinis [Ms., reciitudinis|
nitens [cito] pervenire ad asternae bealitudinis felici- pr.cmia ibi possidebunt. Ideo uon tardet quisquc
tatcm ; sicul evangslicus semper servus jubetqr esse pcccalor posnitentiam agere , qualenus ad huj.is
paralus. prxmii gloriam pcrvenire mcrcatiir. Recordclur jii-
Vers. 2S. — Ne rcvoces me in dimidio dierum meor giter primam Dominicx prxdicalionis voccm , qua
rum ; in swculumsxculianni lui. .Eicniiiaieiii istcpau- dictum est : Pwuilenliam agite, appropinquabil cnim
per dcsiderans non vult revocari ad incdios vitae sua; regnum coclorum (Matth. m, 2). Amen.
dies, id est, ad juveiitulis annos, iu qiiibus maxime FSALMUS CXXIX.
lcrvore carnis peccarc solent homincs. Ad hos dics Psalmus istc inter canlicos Graduum undccinius
noii cupit rcgrcdi, ul ad xternos Domini annos , qut cst, qui numerus quamdam diminutionem perfectio-
niutabiles nnn sunl, pervenirc merealur, ubi varietas nis demonstrat ; sed scxlus est in ordine poeniten-
temporum non erit, sed stabilis quaedam seniperque lia?, quem numerum, id est scx, suis partibus con -
eadcra [qux esl] vita pennanet mutitioni non oli- stal esse perfcclum : in quo ipse creator condMit
noxia. [Inquo lirr-c sun|, hujus saeculi] sxculum est, omnia , ut ostenderet omnia csse pcrfccla qu.e
 £93 EXEGETICA. — EXPOSITIO LN PSAL. POEMTENTIALES, ETC. 594
creavit. Iste vero poenitcns per poenileiHi.-elacrymas A per Verbum Dei Filium hominis. !n hac enim [ Mg.,
ad perfectionem indulgcnliai pervenire nititur, di vcro ] promissione speret Israel in Domino. Spe enim
cens : salvi facti sumus. Quod nunc spei dulcedine habc-
Vers. I. —■ De profundis ciamavi ad te, Domine. De nuis, tunc rei veritate tenebimus. Noli lu, Israel, id
profundis, id est, nimietate peccatorum , de quibus est, vir videns Deum, dubitarc de bac promissibnis
11011 cslalia salus illi, nisi ad Dominum clamare etm felicilate.
ejus sperare clemcntiam. Idco postulat suiini exau- Vers. 7. — Quia apud Dominum misericordia et
liiri clamorem, quam de profundo peccatorum eruc- copiosa apud eum redemptio. [Quia] quamvis pecca-
tavit dicens : lor peccatoruin mole prematur, adest misericordia
Vers. 2. — Domine, exaudi vocem meam. tpsi enim Dei in Christo, qui sine peccato venit, ut peccata sol-
siuii Allissimo viciniores, qui de sancke humilitatis veret. Apud quem copiosa est redemptio, quia ubi
visceribus erupcrunt, se confltentes esse peccatores, abundavit peccatum, superabundavit gratia.
ei de profundo clamasse iniquitatis dicentes : Fiant Vf.rs. 8. — Ipse est qui redemit Israel ab omnibus
aures lux intendentes in orationem servi tui. Quis est iniquitatibus suis [Yts., ejus]. Ideo lu peccator noli
qtii clamat ? peccator scilicet. Undc clamat ? etiam de cessare: clama [Ms., clamare] dc profundo, expclle
profnndo. Quo jam profundo , nisi pcccatorum ? B » te omnem despcrationem ; dic, dic: st iniquitatem
Qua spc clamai ? [Quia] qui venit solvere peccata, observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit t 01>
dedit spem etiara in profundo posito peccatori cla- serva illum, exspecta illum propler Icgcm ipsius,
mandi , veniamque sperandi. Quid vero iste clamet quam legem tibi dedit ih oralione, qua deprccaris
peccator, audiamus. pro pcccatis tuis dicens : Dimitle notis dcbita noslra,
Vers. 3. — Si iniquitatem [Ms.,iniquitates] obser- sicut et nos dimittimus debitoribus nottris. Spera te
taveris, Domine, Domine, quis sustinebit ? Eccc appa- resurrecturum, et tefulurumomni modo sine peccalo,
ruit [Ms., aperuit], de quo profundo clamaret. Cla- quoniam ille surrcxit, qui primus fuil sine peccalo.
mat sub fluctibus , quasi in profundo demersus ini- Noli dicere : Non sum dignus misericordia illius
quitatum siiarum, accusans seipsum in cogitationi- propter peccala ; cogita apud eum inultam csse rc-
bus, verbis et factis : intelligens totam vftam huma- demptionem, qui seipsum tradidit, ut te rcdimerct.
nam tentationibus subjacere. Sequitur in qua spe Liberatus pcr poeniientiam, noli iierum ligari per
clamaret, dicens : peccalum. Servi Domino quasi filius , non quasi
Vers. 4, 5. — Quia apud te propitiatio est. Quae servus : quia oinnis qui facit peccalum , servus
cst isla propitiatio, nisi sanguis Christi, sanguis in- , est peccati. Servus autem non manet in domo, filius
nocens, qui eflusus est in propitiationem peccatorum 1 autem manet apud Patrem suum in seterna beati-
noslroruni ? Ergo, o Doraine, apud te cst propiliatio tudine. Amen.
qux me excitat ad te clam.tre : qoia si jitdex tan- PSALMUS CXLII.
lum, et non propitialor fieri voluisses, observares Titulus psalmi : Psalmus ipsi David, quando eum
iniquitates nostfas , et ncmo sustinercl. El propter filius suus persequebatur. In Lihris Rcgum hanc hi-
legem tiam suslinui te, Domine. Exspectavi te, Do- storiam legimus, quomodo ALsalonpatrem suum Da-
niine , qui mihi in lege promissus fuisti : qua: me vid expulit de rcgno. Sed alius est David verc mauu
lex reum fecit , et comptilil me ad te clamare, qui fortis : in bello fortis, qui percussit hostem snpcr-
cs legislator el Redemptor sub lege faclus Filius bissimum, Dominus nosler Jesus Christus. Agno-
lioniiiiii. Suslinuit anima mea verbum tuum. Quod scendus est ilaque David isle, quem perscquebaltir
verbum ?quod erat in principio apud Deum. Hoc ver- filius suus Judas tradens eum in mortem ; habebat
bum exspcctavi ut caro fleret et liberaret animam enim filios, de quibus dicebal: Non possunl (ilii
mcam, in quo suscepimus remissionem peccalorum sponsi lugere, quandiu sponstis est cum eis, veniel au-
ct promissionem regni coclorum. In quo verbo spe- tem dies quando sponstis auferetur ab eis, tunc luge-
raverunt prophetae : quod verbum apostoli Iracla- p bunt (Matth. ix, 15). Lugendnm est animis peccan-
verunt et viderunt : in quo verbo beati sunl etiam lium, si sponsus auferatur ab eis propler peccaia :
credenles, quamvis ipsum carnaliter non vidissenl. el primo omnium posccndum, ut exaudialur oralio
Iu hocverbo [Ms., verbum] omnes aniraa? sauclorum eorum ; deinde ne inducantur in judicium ; poslremo
sperant. ut eripiantur ab inimicis suis, quorum polcslati a
359 Vers. 6. — A custodia matutina usque ad semetipsis traditi sunt propler peccala sua.
noctem speret Israel in Domino. Custodia matulina Vers. 1. — Domine, exatidi orationem meam, au-
cstmanifestata resurrectioDominiSalvaloris, quando ribus percipe obsecrationem meam, Hoc est exaudi,
[Edit., quoniam] septilcrum custoilienlibiis Judxis, quod et percipe auribus. Repetitio magna esl clepre-
resumpli corporis veritate, resurrexit. Usqtie ad no- cantisintentio: humilitasIacrymarum,alisnlulio[.Vs.,
ctem, id cst, usqtic ad lerminum hujus saiculi in hac ablutio] est peccatorum. lnvcritale tua exaudi me
spe nobis vivcnduin cst, nt modo restirgamns in in tuajustitia. Commendatiogratixest, nc unusqnis-
anima, et in novissimo die resurgamus in corpore. quc noslrum juslitiam suam essc putct, qua libera-
Qui vero a morle anini.e modo resurgitper verhum, litr: sed justitia Dci cs|, quam ut babcat, Dcus de-
Piliij.tfs. filium] D>>i, tnnc feltciler resnrget in caine dlt. lu tna onini, dicmvis [ Ms., dicamus] justitia,
ry5 B. F. ALMNI SEU ALCLLNl OPERUM PARS II. JWi
exandi me. AJ me enim unum cum respicio, nihil A quia si averleris facicm misericordire tuae a me ero
aliud in me nisi pcccalum invenio. Tota liberalio similis descendentibus in lacum. Lacum veroinferio-
uca, lua esljuslilia. Unde sequitur: rcm locum inferni designat, nbi impii perpetua tor-
Vers. 2. — Et non intres in judicium cum seno quentur angustia, de quo [ nemo ] liberabitur, nisi
luo. Noli crgo mccum inlrare in judicium, Domine, gratia Dei prxvenienle tempus judicii. Potest quo-
quantumlibet mihi rcctus vidcar. Prodncis tu de que lactis intelligi profundilas peccatorum, ad quam
Ihesauris luis [Ms., tbesauro luo] regulam aiqui- si peccator vcnerit, contemnet satutem despcrando
tatis: judicas me secundum meain justitiam, et pra- aninuesuae; a qua libcrari sc, sicut ab infernali,
vus invenior. Quarc? Quia non juslificabitur in con- islc pcenitcns deprccatur, et subjungil :
spectu luo omnis vlvens. Omne gcnus lminaimm signi- Vers. 8. — Audiiam fac mihi mane misericotdiam
iicat originali peccato o'. noxium. ldeo nullus, nisi tuam,Domine, quiain te speravi. Eccein noeie sum,
tfralia liberatus lua, justilicari poterit. Quod si nul- sed in te sperabo, donec nocturna transeat iniquitas,
lus juslificabitur, de radice vitiata natus, quanlo cl maue miserationcs tuas quasi aurora lucis veniant
magis ego [proprio] pcccatorum mcorum pondere mibi. Notam (ac mihi viam n qua ambulem. Id cst
cpprcssus? nolam fac u ilii viam pr.eceptorum tuoruin, ut anibtt-
360 Vers. 3. — Quia perseculus est inimicus ani- ** lcm in ea ; illuminatus ab eo, qui illuminal omnem
inam meam. Judas animamCbrisli, diabolus animam hominem venientcm in hunc mundum. Quia in te $pc-
nieam pcccatorum persuasionc pcrsecutus est, atque rtvi, Domine. Certa confitentis est consolatio, sprs
humiliavit in terram vilam meam, dum lerrenis con- in bonitate salvanlis Domini.
tagiis aspersit animam mcam, el viliorum pulvcrc Vers. 9. — Eripe me de inimicis meis, Domine, ad
sordidavit eam. Collocavil me in obscuris sicul mor- te confugi. Qui [ sunl] inimici, nisi dxmoncs, nisi
luos sceculi. [Collocavil me inimicus in tenebris pec- s:cculi ambitiones, nisi carnalia desideria? quibus rc-
catorum, sicut mortuos sxculi. Morlui sunt sae- liclis ad tc confugi, non a te, sicut Adam ad um-
culi] qui in pcccatis suis nioiiunlur, retiibutio- bras post meridicm fclicitatis. Non babeo , ad
iietn [Ms., murcedcm] recipicntes iniquitatis stix, quem faciamconfiigium.nisi ad teDomineDeusmeus.
ideo Vers. 10. — Doce me facere voluntalem tuam.
Vers. ■*. -• Et anxiatuscst in me spiritus meus, in Quia voluntas tua mea cst salus, qui vis omnes ho-
me turbalum esl cor meum. Anxi.itus csl in mc per mines salvos fieri et ncminem perire. Quia lu es Deut
IKcnitcnliam spirilus mcus, et totum cor meum pro meus. Quia tu es totum boiium mcum, tota salus mea.
scelcrum enormitate meorum contiirbatum esl, ti- Dominum quaeram propier rcdemplioncm ; palronum
incns, nc curti sxculi morluis damnct mc judex C qunTo prnpicr libcrtalem [JUs., lilerauonem ]. Tues
justus. Deusmeiis,tucrcasli me; peralium recrcari nequeo,
Vers. 5. — llemor fui dierum antiquorum. Dies nisi pcr te, per qucm crcalus sum. Creasli me pcr
antiqui sunt, iu quibits sccundum vclerem bominem Verbum Detim, manens [ Ms., manenlem] apud te:
vivcbam in pcccalis, quorum memoria me torquct. rccrcas ine per Verbum carncm factum proptcr
Medilatus svm in omnibus operibus luis, in factis ma- nos. Spiritus tuus bonus dedticel me in terram re-
nuum tuarum mcditabar. Vidi, inspcxi omnia cpcra clam. Quia spii ilus meus malus deduxit me in ter-
tua, quia nibil Loui in nobiscssc polcst, nisi tuaopc- ram pcrversam, spirilus luus bonus dcducal mc in
rante gralia fiat, qui nos fecisti. IIocc iiitcnliiis con- terram rcctam. Spiritns tuus bonus scmper est,
siderans quidfeci? scilicct mcus vero scinper malus, nisi per tuum efliciatur
Vf.rs. C. — Expandi manus tneas ad te, animamea l.onus.
sicut terra sine aqua tibi. Expandi manus mcas in 3S1 Vers. II. — Propter nomen tuum, Dotninc,
oralionibtis: ct in sanctx crucis snlalio, in qua Sal- viviftcubis me in wquitute tua. Sic [ Ms., Hic] clc-
valoris mei mamis expansa: sunl, orabo. Seqnitur mcntissima Dci gratia commcndatur, cujns misera-
comparalio, in qua dicil pa>nitcns, sic aniinam suam tionc in nomine Salvatoris, non nostris mcrilis vivi-
desiderare Dcum, qucinadmodum tcrra sitiensplu- licati sumiis. Etluces de tribulatione animam meam.
vias cxspeclal, ut fructus germinct dcsidcrabiles. Educcntur de tribulatione, tanquam de carceribus,
Sine nqua libi. 0 Deus! tibi sit aninia mca irrigata, aninuc sanctx, qnando a lcntationibns inimici libe-
ct a lc irrigata, ul libi facial rruclum. rabuntur, ct ad requiem pervenicnt, uhi nulla crit
Vers. 7. — Vclociler exaudi me, Dotnine, quia de- ullra tribulatio tentanlis inimici. Ita fmis viue pra>-
fecit spirilus meus. Velociter deliciel spiritus anima- scntis, terminiis est laboris sanclorum.
lis, ct revcrtetur caro in lcrram siiam, elnon agno- Vers. 12. — Quoniam disperdet Deus inimicos ec~
scct amplius locum cjus. Qtiia semcl nascitur homo, rum, et perdet otnnes qui tribulant animas servorum
ct scmel renascitur ; scincl morilur, ct scinel resu- suorum. Hic cnim tri! ulantur justi, ibi vcro in rc-
scitabitur; idco, Domine, miserere dum est temptts quie bcatitudinis gloriabuntur cl consolabunlur [om-
miscrendi, et tempus acceplabile et dies salutis. Scio nes] pcrsccutioncm pro Christi nomincpaticnlo,
cilissime venirc diem, in qua judicabor sccundum diccnte ipsa Yeritale : Beati qui persecutionem pa-
opera mca. Misercre nunc, Dominc Jesu, ut miscrea- tiunturpropterjuslitiam,quoniamipsorum esl regmuu
ris tunc in jndicio. iVo» arertas faciem tuam a me ; ecelortm [Matih. v, 10), in saeeula srcculorum- Amcn.
597 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. CXVm. fOS

MAGISTRI ALBINI FLACCI ALCUINI EXPOSITIO IN PSALMUM CXVIII.

PRJEFATIO. A verilas. Qui ambulant in tege Domini, hoc est, in

Ccnte.simus decimus ociavus psalmus magnum in mandalis ejus.
se mysterium continet : sed quoniam coniineniur in Vers. 2. — Beali qui tcrutantur testimonia ejus,
eo lex, mandala, jusiinca'iones, tcsiiuionia, judicia, in lolo corde exquirunt eum. Ut inlelligant cum pcc-
qua utii|ue inier se distenl, <ii-c- 1 ncre necesse est. caverini, se corara teslibus deliquisse : [ait autem,
Lex ergo esl, qux per Moysen dala esi. In Chrislo qui] in toto corde exquiruut eum, ct non leviter,
spiriialiicr debel intelligi, quia Aposlolus, cum il- ncquc segr.itcr.
lam sanctam vocet, umbram tamen eani fulurorum Vlks. 3. — Non enim qui operantur ir.iquitalem.ln
«sse describit. Mandala snnt, in quibus prxcepto- riis ejus ambulaverunt. Vix euim aposloli sunt et
rum DominicoFiim cuslodia dcputatur, juxla illud : proplielx, per quos venilur ad illam vitam [Ms.,
Non occidcs, non mcechaberis, et reliqua. Juslifica- viam], qui dixil : Ego sum. via et veritas et vita
tiones sunt, quibus Deus pcr suam dilectionem ct (Joan. xiv, C), sinut jam diximus. In hac cnim via
proxinii. zizania odii ab hominu n corde jubel evelli. non incedunt impii, quia Salanae viam scquunlur.
Tetiimonia sunt, in qiiorura prxsenlia nobis obscr- Vers. 4. — Tu mandasti mandata tua custodiri ni-
vationum sanclarum ordo comminitur : sicut Moy mis. Non tepido corde, nequc dissolulo animo, sed
ses coelum et icrram invocat testes, et Paulus ad ° forliter et attente nos sua mandata edocet custo-
Timoih um, Tcstificor tibi, inquit, in conspeclu dirc. Nimit posuit pro valde. Valde ilaque prxce-
Dei viventis et in conspcctu clectorurn angelorura pilhocDeus.el valdc oportct Dei custodire mandala.
ejus, et reliqua. (/ Tim. v, 21.) Judicia aulem sunl, Vers. S. — Utinam dirigantur vix mea:, ad cuslo-
cum aut justus splcndidis honorabitur merilis, aut diendas justificationes tuas. Nisi cnim ab ipso Do-
xlernis daiiinabuniur [Ms., justos honoraliit... dam- mino dirigantur vias nosir.c, ad ejus custodicndas
nabit] snppliciis transgressores. Vix [eiiim] sunt juslificationes infirmi erimus, propler fragilitatcm
apo toli ac propheuc, per quos venilur ad veram vi- carnis. Djdisti, inquit, mandatum et custodire illud
tam [Ms., viam], qux est Chrisius. Totus hic psal- prxccpisti ; sed ulinam prxbcas auxilium, ul possini
mus est scriplus secundum ordinem Iilterarum, facere, te jubente, quod faciendum didici le docente.
ila ul ab una liltera octo versus incipbnl, ct rursum Vers. 6. — Tunc non confundar cum perspexero in
a sequenli octo alii complcantur, et hoc similiter omnibus mandaiis tuis. Cum, itiquit, direclx fuerint
ad fincra usque lexilur. vix mex per gratiam tuam, tunc inspeclione man-
Ab exordio suo magnus psalmus iste, charissimi, datorum luorum non confundar, dum respicio in
exhorlalur nos ad beatiludinem, quam nemo cstqui p omnia mandala tua. Non enira alia prxiermillcre
non expelat [Edit., ex-peclat]. Quis enim uni|uam et alia observarc, scd omfiia xqualiler custodircopor-
vcl potest, vel potuil. vel polerit inveniri, qui nolit tet, ne in fuluro ju.iicio confundamur.
csse beatus ? Quid igitur exhortalione opus cst ad Vers. 7. — Confitebor tibi, Domine, in directione
eain rcm, quain sua spoute appelil animus huma- cordis, in eo quod didici judicia juslitim luw. Con-
nus? Nam profecto qui exhorlaiur, idagit ut exci- fitelior si direcium fuerit iter meum et cor mcum :
telur volunlas ejus cum quo agit [ad illud] propter te prxciicabo, Domine, tc laudabo, et lui essc operis
quiid exhorlaliouis adbibelur alloquium. Ut quid hoc coufiicbor.
ergn nobiscum agitur ul vclimus quod nolle non Vers. 8. — Juslificaliones tuas cuslodiam, non me
possumus, uisi quia omucs quidem beatitudinem derelinquas usqucquaque. Hoc est, faciam quod ju-
concupiscunt, scd quonam ino.lo ad eam pervenia- bes, si me adjuveris usquequaquc. Ac si aperle di-
tur nesciunt? Ideoque hxc [ Ms., hoc] docel istc, ceret, a bono opere errare me non sinas, ne dura
qui dicil : amitto ordinem hene vivcndi, rectitudinem perdam
ALKril, 1D EST D0C.TR1.NA. loquenJi. Hoc petil ne penitus deseratur, sed ita po-
Vi.i.s. 1. — Beati immaculaii in via, qui ambu- tius, ul ab eo nunquam et nusquam divinum absce-
tant in leye Uomini. Beali esse non possunt nisi iin- I) dat auxilium.
niaculati; immaciilati aiitcm nou sunt, nisi qui in via Vers. 9. — In quo corrigit junior viam suamt in
ambulant : via vero non esl, nisi lex Domini. Qua> custodiendo sermones tuos. Inlerrogalio est, in quo
rensergo bealitudinem, immaculaius in via sit, et junior viain suam corrigat ; et respondetur, quod
in lege D.miiui, qux beatorum via est, ambulel : correctio hxc sil, ut Dci verba custodiat. Juvenera
non sit oliosus, sit sine raacula, boc est, sine mor- enim dixil omncm homincm qui, vetusto peccati ho-
tali crimine. Sed lanien discrelionem facit intcr ma- mine deposilo, fit novus [Ms., qui de veleris peccati
culam el inaculam. Quia si sine minulis esse non homine fial novus] in Christo.
pussumus, vel in majora incidcre non debemus [Ms., Vers. 10. — ln toto corde meo exquisivi te, ne re-
dcbeamus]. Beati ergo immaculati in via, qui am- pcllas me a mandutis tuis. Fecisli, inquit, ul totocorde
bulant 362 i" leSe Doinini : in via [in Christo meoexquirerem te ; fac ut in mandatis tuis maneam :
(Edit., in via Chrisli) ] ut ipse ait : F.go sum via et quac ut niihi possibilia sint adjuva rae, ct noli nie
533 B. F. ALBINI SEl ALCUI.N1 OPERUM PARS II. 600
kb eis repellcre, id est, uoli inihi auxiliura luum sub- A Vers. 19. — Incola ego sum in tcrra : nou abscon-
trabere. dus a me mandata tua. Ibi quisque cst peregrimis,
Vers. 11. — Incorde meo abscondi eloquia tua, ut ubi abscns a patria sua. Iste ergo, qui snpernac Hic-
hon peccem tibi. Continuo divinum quxsivit auxilium, rusalem civis ascriptus esl, peregrinum se confite-
ue in corde ejus Deieloquia siuc fructu absconderen- tur [Ms., profitetur] in terra , qui.i ccrtos esl de hae-
(ur, nisi opera justitiae sequerentur. Cum enim hoc reditate juomisa. Scd quia tenlalio est vila bumana
dixisset, adjunxit : super terrara, petit ne in tcmporc tribulationis et
Vers. 12. — Benedictus es, Domine, doce me ju- incolatiis stii abscomlaniur ab eo mandala Dci.
siifieationes luas. Ut quid cnim dicit, doce me ju- Vers. 20. — ConcupiiiJ ahima mea desiderart jus -
slificationes tuas, nisi quia eas vult faciendd discerc, tificationes tuas in oinni lempore. l't sive manduccm,
tion loquehdo, vel memoria reiincndo tantummddo? sive bibam, sive aliud quid faciam, ea semper desi-
Vers. 13. — In labiis meis pronunliavi omnia ju- derein, meditcr, apprchendam. Tu enim nie justifi-
aicia oris lui. Nihil, inqnit, judiciorum iuorum tacni, cas, tua me facit gratia justum, et bonum niihi est
spil omnia prorsus in labifs meis cnunliavi, ea scili- sempcr hoc desiderarc, et in hoc tuo prxsidio de-
cet; qii.-e mibi orc tuo, id esl, eloquiorum luorum lectari. Alioquin justus non ero, si defuertl mihi gra-
prjcdicalionc dixisti. B tia lua.aiu inflavcrit me superbia.
Vers. \i. — /n ttia teslimoniorum tuorum delecta- Vers. 21. — Increpasli superbos, maledieti qui dt-
tus sum, sicutinomnibus divitiis. Via teslimoniorum clinarit a niandutis luis. lncrepatio hxc intelligenda
Dei Christus est, in quo sunt omnes thesauri sapien- est, quam primi hominum genitorcs sua transgres-
tiae et scienlia» abscondili. In hac ergo via quasi in sione merueruni; declinahtcs a mandato Dei pcr stt-
bmnibus divitiis deleclalur, qui vadit per illam. pcrbiam, qua concupierunt, non quod Deus diligen-
Multa erga rios sunl testimonia divinae dilectionis im- dum praecepit, scd quod diabolus inridendo persua-
pieta, nbn diibium quin exspectcntur implenda [Ms., sit. Omnis itaque superbus huic increpationi subjcc-
Iion dubitat, qua> exspeclanlur, implenda] . tus est, sive hxreditario merito, sive voluntatis ar-
Vers. 15. — In mandatis luis [Ms.,add. me\ exer- bilrio. Superbi enim dcclinant a mandalis Dei. Aliud
eebor, et considerabo vias tuas. Exercitatio assidui- eslquippe mandata ejus per infirmitatem vel igno-
las operis csi : et iste nisi exercitatus in mandatis rantiam non implcrc, aliud ab eis per superbiam
Dci fuisset, lioh poterat corisiderare vias ejus, id est declinare. Tunc omnes impii plenam accipient ma-
aposlolicas propheticasque doctrinas. lcdictionem, cumaudierint : lte, maledicli, in igneiri
383 Vers. 46. — /» justificationibus tuis me- c xlerntim:
dilubor: non obliviscar sermones tuos. Ea medilor, Vers. 22. — Aufer a me opprobrium et contem-
ln his exerceor, ut illa oblivioni non tradens, pos- ptum, quia testimonia tua exquisivi. Non otiose nec
sim ea integrc perfecleque complcre. somnolenler, sed strenue vigitanterque sancti tcsti-
inonia divina exquisicrunt, ut talia patercnlur ; tit
GIMEL VOX. est prxceplum Domini : Beali qui perseeutionem pa-
Vers. 17. — Retribue servo tuo, vivifica me: et cus- tiuntur propter justitium, etc. (Mutlh. v, 10). Se;l
todiam sermones luos. Quatuor enim sunt relribu- h;i'c oralio pro persecutoribus fundilur non irro-
iienes : aiit mala pro nialis retribuuntur, sicut Deus gando ullionem poencr, sed ut, dum conversi fuerint
ignem xlernum retribulurus est impiis. Aut bona ad Dominum, martyribus lollaturopprobrium, quando
pro bonis , sicut regnum aeternum retributurus est ct illi ipsam religionem coluerint.
justis. Aut bona pro malis, sicut Christus per gra- Vers. 25. — Etenim scderunt principes et adver-
tiam justiucat impium. Aut mala pro bonis, sicut sum me loquebantur, servus aulem luus exercebatur
Judsei pcr maliliam persecuti sunt Christum. Ha- in justificalionibus tuis. Quod in hoc versiculo Pro-
rum quatuor retribuiionum duae priorcs pcrtinent ad phcta in se loquitur, futurum in apostolis reliquis-
justitiam , ut rctribuaiitur mala pro malis, bona pro r 1ue niartyribus videt, qui multa coram regibus et
tidnis. fertia pertinet ad misericordiam, ul retri- prxsiililius , Domino Iioc cliara pronuntianie, per-
Imantur bona pro malis. Quariam autem Deus nescit pessi sunl, qui licet sint diversis poenis aQecti us-
[.Vi.,Quarta vero non pertinet ad Christuin] , nulli que ad scciioncm cervicum , lamen semper se in Dei
ciiira nialuni pro bono retribuil. Ha;c aulem , quam cxercuerunt juslificationibus.
lertio loco posui, primilus necessaria est : nisi enim Vkrs. 24. — JVam et testimonia tua meditatio mea
Dl'us relribuerct bona pro malis, nullo modo essent, cst, el consilium meum jusiificationes lum sunt. Sic
quibus rclribueret bona pro bonis. Scicns ergo verba ergo exercebatur servus Christi, ut contra perse-
1K i non posse custodiri per obedientiam, nisi vi- quentes [delectatio teslimonioroni] decertaret. Con-
deantur per intelligenliaro, lioc quoque oralioni addit siliura persequcntiiim principtlm fuit inventos mar-
et dicit: tyres perdcre ; consilium paticntium martyrum fuii,
Vers. 18. — Itetela oculos meos et cohsiderabo mi- iniraicos perditos invenire. Reddebant illi roala pro
rabilia de lege tuu. Da, inquit, mibi intellectum, quo lonis, isti bona pro malis. Quid ergo mirum, si isti
possim roirabilia tuac legis inspicere, ctvirtutempra!- occidcndo defecerunt. illi moricndo [viccmnt (l'.dit. ,
coploruin tuorum vidcre. vivlficavcrtmt).]
 601 EXEGETICA. — EXPOSITIO 1N PSAL. CXVllI. 602
IULF.TH. A constitui acquisilam «. Prius jam dixit Ei in legc
364 Vers. 25. — Adhwsit pavimcnto anima mea, tua miscrere mei, hoc cst, in Veteri Testsmcnio.
tivifica me secundum verbum tuum. Corpori mor- Nunc autcm novam legem [cupit] sibi poni , veniente
t ili animam conjunclam inlelligo ; ideo ne deliclum scilicet Domino Christo in carne; ut Chrislianorum
invalescat, a te peto vivificari, sciens quoniam con- fules flrmarclur. Jugiter se [eam] dixil exquircre ;
cupiscentia carnis mortem operatur. illud enim exquiritur, quod magnis precibus postu-
Vebs. 26. — Vias nteas enuntiavi et exaudisti me, latur indesinentcr.
doce me juttificationes tuas. Vias vocat actus huma- Vers. 34. — Da mihi intellectum et xcrulabor te-
uos: Sine duhio actui ipso vix nomen impohit. Vias gem tuam et cuttodiam iltam in toio corde meo. Ec-
peccali mei confessus sum ct remisisti ; nunc doc- clesia rogat ut intelligat discretionem inter boniim
trinam indulge, qua me jusliflcationcs luas cdoceas ctmalum, intervitara el raortcm, inter liltefam et
[Mt., qua in juslilicationibus edocear]. sensum. Ul inlelligam, et prxdicem, et opere im-
Vers. 27. — Viam justificationum luanim inslruc pleam, et custodiam illam in toto corde meo, id est,
me, et exercebor in mirabilibus tuis. Merilo cohors ex tola dilectione. Qnara pulchro ordine dixit ? Prlus
sancla justilicationum viam intel igere quxrebal, petit, ut Iex ei poneretur, hoc est, Novum Testamen-
qux viassnas, id est peccala, prodiderat : quia nisi lum; deiride, ul legis ipsius iuteniionem cognoscefc
illas damnemus, ad istam pervenire non possumus. meruisset; quatehtis eam tota inlegritatc cordis
Instrue me ad intellectum, id est peninentem a.l bea- servaret.
tam vitam : et exercebor in mirabilibus tuis ; utique Vf.rs. 35. — Deduc me in iemita mandatortim t'u'6-
sensu et prudeulia, ut Vclus Tesiamentum ad spi- rum, quia ipsam tolui. Semila minor cst quairi via,
ritalem trahat intellectum. Mirabilia vocat ipsas, hoc est arcta et angnstn via, hoc est allinra man-
quas superius vocat, justiflcaliones. data, qux ducuut ad vitam. Mandala ista Xovi Tes-
Vebs. 28. — Dormilavit anima mea prx tmdio : tamenti debemus accipere, ubi se perduci magno-
confirma me in verbis luis. In hujus hal.itaculi mor- pere precahatur. Ipsam volui, boc esl Novi Testa-
talis slatione pr.e txdio imbecillilatis corporex con- menti graliam divinam, per quam se ad coelorum
firma me in verbis tuis , ut ablato peccati somno in- regna noverat pervcnire.
stantcr in his vigilem.
365 Vebs. 36.—Inctina cor meum in testimonia tua,
Vers. 29. — Viam iniqnitatit amove a me et in lege et non in avanttam, dicitEcclesia, iil cstin humililate,
lua miterere mei. Ad illam contemplalionem verila- ul illud ■ Discite a me quia mitis sum et linmilis corde
tis cveclus petit, quod in isto sxculo necessarium r (Matlh. xi, 29). Testimoniis quippe suis agil nobis-
fuit, ut via iniquitatis, boc est diaboli [Mt. , diabo- cum Deus, ut eum gratis colamtis, qiiod impedit
lusj ab ejus iufeslalionibus tolleretur. Et iu lege tua avaritia, radix omnium malorum. Ergo non habea-
miserere mei ; apud te enim lex hxc inslituta cst, mtis inclinalum cor in avaritiam : non colamus Dd-
ut semper miserearis. minum, nisi prbpter Dominum, ut sui cullus ipsc
Vers. 50. — Viam verilatis elegi, judicia tua Uon
sit merces.
sum oblitus. Viam veritalis elegi, ubi currerem ; ju- Vers. 37. — Averte ocnlot meot, ne videant vani-
dicia tua non sum oblitus, ut currerem. Viam veri- taiem, in via lua vivifica me. Averte oculos meos, id
latis elegi Christum Filium Dei, quem prxvidens ven- est scnsus meos, ne videant vanitatem, id esl de-
turum in mundum audio dicenlem : Ego sum via, ve- feclionem. Ac si dicat, in ista vanitale, quod est
ritas et vita. Judicia tua non sum oblitus ; illa judi- defeclio, non babeam oculos mebs, id cst sensus
cia quoe in Evangeliis proferens ait : lloc cst judi- mcos, dcfixos, sed, inquit, in via tua vivifica mc, hoc
eiuin, ut oimtis qui credit in Filium hominis, habeat csl in tcmetipso [Edii. temctipsum] vel in Uiisman-
vitam «lernam.
datis viviflca ine in anima.
Vers. 31. — Adkwti testimoniis tuis , Domine, noli
Vebs.38.—Slalue tervo tuo eloquiumtuumintimore
me confundere. Et quia his adhxrens anteriorum
facinorum indulgentiam merui , quxso ne me patia- D tuo. Stabile f.t eloqnium Doraini in corde nostro, cum
ftt quod eodem jubetur eloquio ; et avellitur, cum con-
ris de te ratione peccati conTundi.
trarium opus agitur. Petit ergo servus Dei, ut in co
Vers. 32. — Viam mandatorum tuorum cucurri;
confirmetur obedientia perseverans, qua [Ms., qux]
cum dilatasti cor meum. Conlis dilatatio veritatis est
de statu suo nullo malx aclionis moveatur im
dileclio, quod Dci munere lit, ut ei non timore pcenx,
pulsu : Quod per spiritum et limorem fil castum, quo
sed amore justitix scrviatur, cum charitas Dei dilTun-
cavelur ne offendalur charitas, non quo mctuitur
dilur iu cordibus nostris pcr Spiritum sanctum , qui
datus cst nobis. Ideo crgo [iste (Edit., istam)] viam [Ms., mctuatur] ne damnetur impietas.
uiandalorum Dei cucurril, qtiia cor cjus Dominus Vebs. 39. — Amputa opprobrium meum quod sutpi-
dilatavit. calus sum, quiajudicia tua jucunda. In senlcnlia ista
Vers. 33. — Legem pone mihi, Domine, riam jus- maximum [vitium (Edit., exempluin)]huroanitatisex-
(ificationum tuarum, et exquiram eam scmper. Hic ilc- ponitur. Mulli enim in opprobrium cadunt aliler quam
fum plebs proccdit btrata, in q»a sibi lcgem petit habcat verilas suspicando : quam culpam rogat a se
Codd. mss. : « Ad quintam lilteram plcbs protulit bcata, in qua sibi lcgcm pclit conslitui
C03 B. F. ALBI.NI SEU ALCUlJil OPERUM PARS II. GOi
amp.ilari. Suspicio enini s.epissiine probatur incerta, A Vebs. 46. — Et loquebar de teslimoniis tuis in con-
quse viro non convcnit Cluistuno. Ilasc ergo suspicio speclu regum, et nonconfundebar. I.oqucbaliir [Edit.,
ducii ad opprobrium, quod ex pcccalo nascilur. Me- loquebar] de tcslimoniis Domini, quoniam [Ms., quo-
rito sibi jucundum Domini dicebat esse dccrelum, modo] peliverat et accepcrat, ut responderel cxpro-
per quod se ct requiein reperissc novcrat, ct coro- branlibus sibi verbum ; qua fivmilnle roboratus nnle
nain perpeluam. reges sxculi dicil se non essc confusum, seJ verita-
Vebs. 40. — Ecce concnpivi mandala tua, in «'17111- lein iutrcpidis sermonibus exercebat.
tate lua vivijica me. Fecisli nie, inquit, cupidum Vebs. 47. — Et meditabor in mandalis tuis, quat
man !alonini luorum, fac el cffieacem. Adjuva ut dilexi. Ilie oslcndil frequeiilaUE mrditalioiiis ardo-
faciarn quo.l comraendas, dona ipse quod mandas. reni. Mcdilari enim mandata non potcrit, nisi qui
1. 11 11 iii est, Domine, tuse miserationis douum , ut ea assidua leclione percurrerit. Qum dilexi, iuquit ;
eloquia sancta cuslodientes in tua xquilate vivificc- ncgligere eniin nunquam polest bomo qu;e diligit,
111:11 , hoc csl, ul leqiialuii. 'e Patri et Spiritui sancto Addit, nimis, supra qiirim milla polest dileclio reperiri.
fateamur [.!/«., cum xqualcm fateracr } Vehs. 48. — Et levabo [Ms., levavi] manus ineas
Vers. 41. — Et veniat super me misericordiu Ivia, ad mandata lua, quw dilcxi, et exercebor in justifi*
Doinine, salutare tuuni secundum e'.oquium tuum. Ad B cationibus luis. Superiori versu dixil, medilabor in
scvtam litteram conversalio sancta pcrvenit, in qua mandatis tuis, e;'ind arl virtutem respicit inspcclivain ;
sibi pnsttilat salntarcm Domiuum debcrc conce i, modo autem dixii, levabo manus meas, quod ad par-
qui est miscricorJia pcccatorum, et vita fidelium, lem pcrtinct nctualem. Levare cnim maniis la 11011
pcr qucra salus gen.ibns vcnit. Secundum eloquium quasi a recordatione excidcrit, adninnel : cl] siguifi-
tuuin, dixit, id est [secundum] promissionem luam, cal bonis operibus occupari. Qui in malis acliunitius
quam per prophetas promisisli. delinetur, nou levat manus suas. Et exercebor in
Vers. 42. — Et respondebo cxprobranlibus tnihi justifuationibus tuis. Ilii 11 editabutur, ubi mcntis
verbum, quia speravi in sermonibus tais. Haec nobis fuit iiitentio [Edit., Ubi medilubar, nbi eni:ii mentis
iniical absolute senlenlia, respondendum essc viri- est inteniio] ; hic exercebatur, ubi quxrebat opcris
liter adversaniibus, ne [sibij malignanli::m prae- frequentaiione prolicerc.
sumptio superinr csse videalur. Exprohranl enim Vers. 49. — Memento verbt ."'» serro tuo,inquo mihi
verbum [Ms., vcr' 0] qui Filium dicunt esse minorem spem dedisii. Memenio. Quod [Ms., cum] dicilur Deo
Patre. Qiiia spcravi, conslanler Iiis rcspondebo, qui memento, orantis desiderium, quo promissum acce-
vanam dicuiil spein meam quam in te babco, quia leiari poscit, ostenditur; [non Deus, quasi a rccor-
illorum spcs inanis csl. C d lione excideril, a Imoiiclur.] Memeiuo ergo, inquil,
Vers. 45. — Et ,te auferas de ore meo vcrbum vcrbi lui serto luo: Hoc est, imple promissiim 11111111,
veritulis usqueqnaque, quia in judiciis tuis superspe- in quo mihi spem dedisli, i.<c esi, in quo verbo spe-
ravi. Rogat ut coiifessionem veritalis de ejus ore rare me fccisti.
nullae pa-nse, nullus lerror, exlorqueant. Cum ilicit, Vf.rs. 50. — IIwc me consoteta est in humilitale
usquequaque, signilicat vcrbum verilalis ad tcmpiis mea, qui.i eloquium tuum vivificavit me. CousoJal 0-
aliquibus fuisse sublatum : Lt Petro conligii, qui ante ncm inter nerumnas sxculi dedit spes [Ms. Consola-
galli caiitnm ter Dominum negavit : Et ipsc tamen tum inter xriunnas saeculi se dic.it spe. ..] futurae
illud peccatum flelibus -lelevit, ct sang :iniB cffusione vitac. In humiliiate, quia sancla probuiur luimililas,
mun !avit. Quia in judiciis ihis supcrspcravi. Jtulicia omnia suslincre patienter. Quia eloquium lirum vivifi-
cnim Domini crant, quo.l lurke marlyrum diversis cavil me. Causam reJdil quarc huniililas ejus fuerit
crucialibus agcbanl.ir [Ms., crucialionibus argeban- consolala, quia spes consolaliouis vivifical eum af-
tur] ail rcgna ccnlorum. flicium.
Vkrs. 44. — El custodiam lcgem tuain sempcr in Vers. 51. — Suyerbi inique agebant usquequaqnt,
swculum et in swculum swculi. Isle et alii versns a lege •mtcm tua non declinavi. Superbi inique. Su-
usque aJ finem lilierjc non habent deprecationem, ^ perbos int. lligi vuli perseculores hurailium, hoc csl.
s d narralionem. Superius petit ul acciperel, hic dc impios persecutores piorum, el ideo subjecit : A lege
pcrceptis gratias agit. Semper omne tempus vita> aulem tua non declinavi, quia hoc eum facere eorum
praescnlis ostendil : i« swculo vcro futurum saeculum persccutio coinpellebat.
monstrat. [Lcx (Edit., H;ec)] autcm, qnam perpcluo Vers. 52. — Memor fui judiciorum luorum a t<t-
ciisto;iire dcsiJerat, cliaritas accipienda est, quia culo, Domine, et consolatus tum. Memor ftii, ex quo
ipsa est plenitu !o legis : ct ccssnntibus eaeleris man- gcnus humaniim sumpsit exorJiuin. Memor fui judi-
dalis sola permanct in xtermim. cioruin tuorum : Et quia probavi quod omncs vix lux
366 Vers. 45.— Et ambulabnm in latiludine, quia misericordia et veritas, consolationem accepi ; auxi-
mandata tua exquisivi. Dilatatus enim sum in eusto- lio gratise tuae consolatus suro. Intellexi pcr spi-
dia legis liiae.quia mandata lua exquisivi. Diligcnter ritum sanctum queJ tu venturus eras in carne.
ca perscrutans ad hoc exquisivi, ul crcdcrcm ct in- Vers. 53. — Defectio animw [Ms., animi] tcnvit
t^lligerero. mc pro pcccaloribus dcrelinqnenlibut lcgcm luam.
" Ms., Salislmrgensis omittit vcrba unris conflusn.
C05 EXEGETICA. — EXPOSITIO LN PSAL. CXYill. cns
Vox Ecclesise aflectum miserationis ostendii, ut do- A mus. Funes peccatorum.non aii co quod simt pcccaia
leat super preevaricationes iniquorum. Necesse est declinaium est.sed ab eo quod sunt peccaiores. Funes
ut 6anctum virum allerius culpa contrislet, dum ani- ilaquc peccalorum iwpedimenta stinliiiimicorum, sive
iuiis pius salvos fleri universos desiderat. spiritalium, sive carnalium. [Sed (Edt7.,qua!)] si im-
Vers. 54. — Cantabiles milii eranl juslificationes plicant corpns, non impliccntanimam. Ob quaj impe-
tua?. in loeo peregrinalionis mece. Cum dicitur, Can- dimenla istu legis Dei nou esl obiilus [lls., In quo islr
tabiles, signiflcal psalmodiam cum magna delecta- legis Dci non est oblilus. . .], quia scrmo Dei non est
tione peragcndam. Canl is enim superelevat labores alligalus.
et anfert animo Uedium. Iu loco incolatus mei, sig :i- Vers. 62. — Media nocte surgebam ad confilen-
fical bunc innii limi, ubi peregrinalur oninis qtii in ditm tibi super judicia justi/icalionis tua>. Media nox
Domino Christo devotus est : Expulso q idem A.lam pr funda tribulatio esi, quia i.on sic affligebatur
depara.liso, in liac teira iiicolalum gerimus. [Edil., elTngabatur], ut surgere non valeret. Stirge-
Vers. 55. — Memor fui noae nominis lui, Do- bat atilem ut coiiflteretur Deo, justo jttdicio ejus da-
mine, el custodivi legem tuam. Oportet e..im fragili- lam peccalori us potestatem, qua saticios perseque-
tatcm Iiumanam, cum scmper, tuni impetishs in reniur, quos atljuval gratia Dei, ut hujusniodi exer-
noclurno tempore, memoriam f.icere Doiuinici no- H citia facerent clariores.
minis, cuin aut recordalione diviiiarum premflur, Vers. 65. — Parliceps ego sum nmnium timentium
aut concupiscentise igne torquetur :et pracipuc hoc te, et custodientium maudata tua. Modo ecclesia par-
exorare, ut si legem Dei custodire coepit, ne ab ea- lici ps est ad illos qui Deum limenl timore sanclo, et
dem iu aliquo divellatur. sua mandala iinpleul : particeps csl cum illis in spe,
Vers. 56. — Hwc milii facta est, quia justipcatio- flde et charitale.
nes tuas exquisivi. Facta est mihi hsec lex consola- Vers. 64. — llisericordia lua, Domine. plena est
tio et [non] scandaltim, ut diligentius jusliflcationes terra, jusiificaiiones luas doce me. Misericordiam fe-
tuas scruiari valerem. cit, quando vcnil nos redimere ; inde est plena terra,
Vers. 57. — Portio mea, Domine, dixi custodire inde cst sancla Ecclesia. Justificaliones luas doce me ;
legem tuam. Portio a parte dicla esl : Illius cnim lloc esl tua man la:a, ul illa iiuciligam ei pr.cdicem,
partis suuius, cujns volnnatibiis obe.timus ; unde et opcre impleam.
mcrito porlio piorum 367 Deus dicilur, quia regni Vers. 65. — Bonitatem fecisli cum servo tuo, Do-
ejus siinl pii et sancti. Dixi cuslodire lcgem tuam. mine, secundum verbum tuitm. Vox Propheix in
Dixi, iil est, statui atqtie decrcvi. Felix qui portio- persona Ecclesix. Bonitalem fecisti , quando ia
nem non habet aliam, nisi Dominum : qui ho;.ores, C carne venisli> el nos rcdcmisli. Cum servo tuo, po-
divilias, cupidilates non amal, sed lanlummodo P'i!o Clnisiiano. Seatndum verbnm tuum ; Verbum
Deum. Palris Filius esl. Sectindum verbiim tuum, ut pec-
Vers. 58. — Dcprecatus sum facicm lunm in tolo ca les [iuV,pcccanlem me] non in ira punires, scd
corde meo, miserere mci secundum eloquium luum. misericordia consolareris.
Benc Propbeia [in loto corde] depiccaltir faciein Vers. 66. — Bonitatem, et disiiplinam, et scien-
Dei, qui munJinii cor se no' il haberc. Deati enim liam doce me, quia mandatis tuis credidi. Docet crgo
mundocordc, quoniam ipsi Deum vidnbunt. Hiscrere Deus bouitatcm, inspiraiulo cbaritatis dulcediuem ;
inei secundum eloquium luum, perquod promisisii ul docct discipliuam, cum in Iribulalionibus palienliam
peecalorcm in morlem non obrucres, sed misericor- dcdit: doccl scieuliain, cum saltitarium inandalorum
dilcr consolareris. ipsc cognoscilur tribulor [lls., adtributor], quia
Vers. 59. — Quia cogilavi vias meas, et converli in mandatis tui: credidi me vitam liabcre xternam.
[Ms., averli] pedes meos in teslimonia tua. OrdLem Vers. 67. — Priusquam humiliarer, ego deliqui,
humanx coiivcrsationis exponit : prius est enim ut proplerea cloauium luum custodivi. [Propler primttm,
nosmelipsos arguamus, ct sie ad mandata Domini inquit, delicUim liumilialus sum, et ne rursum liu-
migremus. [Cogitavit] vias sttas [Edit., meas], id " milier, elo<|uium tuiim cuslodivi.] Ila pcr graliam
est, aclus humanos, sed ei omnino dispiicebant ; lnam profuil experiri poenam, ul acquircrem obc-
[ideoquc] pedes suos convcrlit ad teslimonia Do- dieniiam.
mini gradicnda, in quibus si quis ambulat, Grma Vers. 68. — Bonus n lu, Domine, et in bonitatc.
luhet vcsligia. tua doce me jusii/icatwnes tuas. Quia ncmo bonus,
Vers. 60. — Paralus sum et non sum lurbatus, ut nisi Dcus solus. Vcre vult autem facere justiflcatio-
custodiam mandata tua. Paralus sum ad prxdican- nes Dei, quando eas sine ejus suavitate non vull di-
i'um, non sum turbalus ad tribulationcm susliticn- sccre.
dam proplcr Christum , ut custodiam mandaia Vers. 69. — Multiplicata est sttper me iniquiuis
tna. Non me conlurbaverunt iniqua exprobrantium superborum, ego autem in loto corde meo scrutabor
jactila. mttndata tua. Multiplicalam super se dicit persc-
Vf.rs. 61. — Funes peccatorum circumplexi sttnt qtientium iniquitatem, ct 368 i,,co Petu> nc macti-
me, et legem tuam non sttm oblitus. Cum dicit, funcs, laretur ab cis. Ego autem in toto corde meo scruta-
Oftcndit tot osse laqtieos, quot peecala coinmilli- tor mandata lita, ut q'iatitiim illi contendebant se.Hi
607 B. F. ALBINI SKIJ ALCLIM OPEHLM PAKS II. 608
ccre [Edit., reducere], lantum iste wderelur ihan- A mur vilara ceternam ; illa autehi incditaliu bcatos
tlaiis Dominicis adha?rere. racit, qui operibus sanclis ccclornm regna conqui-
Vers. 70. — Coagulatum est slciit lac cor eorliin, runt.
cffo vero legem tiiam meditatus sum. Coagnlalum in Vers. 78. — Confundantur superbi quia injuste
bono et in malo ponitur ; hic aiitem in malo ponitur, iniquitatem fecerunl in me, ego autem exercebor iu
boc esl stiperbia malorum : de qua superius dixil, mandatis tuis. Confundanlur. Quamvis sasvianl su-
qiise more laclis in crassiorem subs'.antiam constricla perbi, et ihiquitatcm operantur in sanclos, charitas
csl ; sed istum non potuerunl a Iegc Domini segre- tameii piorum non refrigescit, et mandatorum Dei
gare, quia ipsepiasapicntia [Ms., patientia]superavit exereitatio non desinit.
eoS: Vers. 79. — Converlahtur mihi timentes te, et qui
Ykrs. 71. — Uonuin mihi quod humiliasti me, ul hoverunt testinwnia tua. Hoc est , ut me docenle
discam justificationes tuas. Bonum mibi, qtiod pce- cognoscenles ea ad te conversi fiant. Et qvi noverunt
nani convertisti niilii ad disciplinam, et bumilialin- teslimonia tua, quos leclio quidem divina imbuit, se*I
nem ad cri. lilioneui ; quia justificationcs tuas ita necuum opus salmis instruxit.
cupi; noscere [Ms., uosse], ut faciam. Non enim est Vers. 80. — Fiat cor meum immaculatum. Hic
vcra scienlia in bonum [Ms.\ boni], nisi arf hoc ■ corpro anima ponitur, ac si dicat, fial anima mea
cognoscalur [ut agatur]. sine pcccato morlali. In tuis justiHcationibus, ul non
Veiis. 72. — Ilortum mihi lex oris tui super millia confundar. Hoc est ut non babeam ceufusioiicni
attri et argenti. Lex oris Dei Christus est, qui non aeteriiam.
venil legera solvere, sed adimplere ; quem praevi- Veks. 81. — Defecit in salutare [Ms., salutari too\
dcns prophela super omnes thesauros concupiscit, tuum anima mea, et in verbum tuum supersperavi.
qiii [Ms., quia] non solum amicos diligi, sed etiam Iste defectus, non lide se defecisse, significnt, scd
iiiiraicis prxccpit ignosci. in tanta desiderii magnitudine se faligatum mon-
JOD, ID EST PRINCIPIUM. slrat, ut ad defectum felicissimum perveniret. /n sa-
Vers. 73. — Manus tuce fecerunt me et plasmave- lutare , quod Hcbraice dicitur Jesus : el in Ver-
runt me, da mihi intelltclum, ut discam mandata tua. bum tuum, id est, in Unigenilum, qui est virtus
Magnum est enim, ut se homo inleliigat manu Dei Dei.
faclum plasmalumque, ct ad ejus imaginem esse 369 Vers. 82. — Defecerunt oculi mei in eloquium
compositum; quod si agnoverit, scientiam poscere tuum, dicenles, qnando consoluberis me. Ecce rursus
debct, ul mandata ejus intelligat el cuslouial. Manus inoculis, sed utique inlerioribus, laudabilis el felix
Doniini virlus el sapienlia inlelligenda: sunt. Fece- ille defeclus, non veniens ex infirmitale animi , sed
runi ad animam, plas«iaverunt ad corpus pertinet. ex fortiludine desiderii in promissum Dei ; boc enim
El quia aninia preliosior est corpore, ideo prius po- ait in eloquium tuum : tamliu enim dicil se dcfeclum
siiit fecerunt. pertuiisse, donec exspeclata incarnatio Domini cor-
Vers. 74. — Qui timent te, videbunt me et laita- dis aspeciibus apparerel. Quando consolaberis me, id
buntur, quia in verba tua sUpersperavi. Vox Ecclesix est, quando veniet, quod promisisli ?
Ikvc [Ms., boc] est, ut illi qui Dominum tiiiient, Vers. H7>. — Quia factus snm sicut uter in pruina,
vi-Jeantsuum intelleclum et hviitiam haheant; quia justificaliones tuas non suin oblitus. Supcrius petive-
Ecclesia, quando videt alios mandata Dei observare, rat consolari, nunc causam reddil subveniendi. Uler
m.ignam hclitiam habct : poslea in invicem sic lx~ enim corpus mortale significat , pruina bcnelicium
tabunlur, et hic el in fulurum. Quia in verbo [luo] conversionis [Edit., conversationis] ostendit. Sicut
spero, id est, in Christb habeo spcm. autem uter frigore glaciali contrahilur , sic carnis
Vers. 75. — Cognovi, Domine, quia aquilas judicia nostra incentiva vitiorum affliciione pcenilentix te-
tua, el in veritale lua humiliasti me. Quod dicit, nuantur, ut justificationum Domini non obliviscan-
cognovissc se judicia Domini, illud significal, [ut] q tur.
hominem animi tumore peccantcm humiliatum cor- Vf.rs. Hi. — Quot sunt dies servi tui, quando [a-
rigat, el supphcantem sibi divina misericordia reci- cics de persequentibus me judicium ? Sciens sanclo^
pial. Quis euim dubitet suramae aequitatis esse judi- rum coclus usque iu finem sxculi lentationibus dia-
cium, ut qui per superbiam deliquit, devota humili- bolicis mcmbra Domini subjacere, interrogat, quando
tate purgetur. mundus isle finiretur, ut de persecutoribus, id est
Vers. 76. — Fiat nunc misericordia lua, ul con- diabolo, cum minislris prxparata ultio complealur :
soletur me, secundum eloquium tuum servo luo. Fiat ct celerilatero futuri judiciioptabat, in quojam bra
ergo misericordia tua secundum promissioncm tuam, lis eril rcquics, et gaudium sine finc mansurum.
ui praesentibus muneribus accipiat inorlalis vila so- Vers. 85. — Narraverunt mihi iniqui fabulationes,
lalium, et futura aeternilalis bona paticnter ex- sed non ut lex tua , Domine. Narraverunt. Fabulas
spectet. vanarum opinionum, delectabilis cloquii arle compo-
Vers. 77. — Veniant inihi miserationes tiur , et silas ab iniquis, dicil esse narratas ; scd nibil sc in
vivam, quia lex tna mcditatio tnea est. Suflicientcr eis utilc reperisse, sicut in legc Doniini, in qna eiiin
exprcssum cst, quod per miscrieordiam conseqiia- verilas, non vcrba dclocianl.
m EXEGETICA. — EXPOSITIO I\ PS.VL. CXVffl. «|0
Vtus. 80. — Oiuiiin mandata lua veritas , iu\- A ut perdcrent me, testimonia ttia inlelleii. l.oiigo 111«
aui perseculi ttini me , adjuva me. Contra Iiuto- cerlaminc advcrsx potestales iinpugiiaiil, sed ego
ticomm fabulaliones dicit omnia mandata Domini inlcUigcns tcslimonia tua consolalioncm recepi ex
essc yeritatcm, lniqui persecuti sunt me, scilicel do- eis.
ccndo perversa, suadcndo falsa ; ergo adjuva nie, Vers. 9G. — (hnuis consummalionis vidi finem, litr
ul cerlem pro vcrilale tua usque ad morlem. tum mandaium tuum nimis. Consummationcm Jicit
Vers. 87. — Paulo minus consnmmnverunt me in omnium virtulum complciivam perfeclioncm, ctijus
terra , ego aulem non dereliqui mandata tua. Valile flnis est Chi islus , qiicm credcnrip prxvidil vcntu-
me corporalia vitia in lerram huniiliasscnt, nisi cu- rum, ciijns et mandati latiludincm uiir.Unr. ln quq
stodisscui mandala divina. nimirum charilaiem significal , qux sua laliludi •:
Vprs. 88. — Secuudum misericordiam tuam, Do- omnia mandata in se complectitur. Nani cum omnia
mine, rivifica me : in xternam vilam, quia jam non mandata finientur, ipsa sola in xicrnum manebit.
niilii vivo, vivit vero in mc Chiistus. Ut cnslodiam Vers. 97. — Quomodo dileii legem luam, Do-
lestimonia oris tui. Vcl ea qux in lege niandasli, vel mine ? tota die meditutio mea ett. Quomodo dilcxi
illa qiuc in Evangeliis proiulisli. legem tuam? Sic, inquit, dilexi legem fidei, qux per
Vers. 89. — In eetermm, Domine, verbum tuum B dileciioncm operalur, ut tola die, id est tpto le:n-
permanet in coelo. Dicit vcrbum Domini permanerc poiv, medilatio mea slt.
in ccelo, id est in sanctis, quos de morii: facit vi- Vers, 98.— Superinimicotmeot prudentem me feci-
vere, et de Iribulalione gaudere ; sive in coelestibus tli mandalo tuo, quia in wternum mihi est. lnimici
virtuiibiis, qiu: ejus semper insistun.t ininislorio. prophelx Jndxi sunt, qui spirilualitcr non intelligunt :
Vers. 90. — In sxculum sirculi veritas tua, fun~ quibus pru Jentiorem Prpphcia se dicil , quia in his
dasti terram et permanet. Swculum legcm el prophe- mandalis qux, in xlernuni servat, venturum Domi -
tas; soeculi signiflcat Evangelia et apostolos, in qui- num prxvidet.
bus esl veritas, qux est Chrislus Dominus : terram Vers. 99. — Super omnes docenfes me intellexi,
autem, hoc est humanam naturam, ex parte loium quia tcslinwnia tua meditalio mea est. Quos supe-
signilicans, in sanctis fundavit, ut in sua creduliiatc riori vcrsu inimicos dixit , hic doctores app •llat,
permaneant : quia nisi ipse fundasset, non crede- magislros sciliccl Pharisxos designans, qui se ad lii-
i i-nt, ncc penqanerent : fundasti terram et perma- teram lenentes spiritalem inteliigentiam negligebant.
net. Talihus crn-o doctoribus cohois evangclica melius
Vers. 91 . — Ordinatione tua perteverai dies, quo- intelligit, quia, praviialihus eoruni repudialis , sin-
niam omma serviunt tibi. Quotics singulari numcro (* ceram doctrinam Doinini per meditalionem testimo-
dies ponitur, vcnlurus ille sempiternus, qui sine no- niorum ejus sccundum vcritatem intellcclam [Mt.,
cte est, significatiir ; lunc illi omnia suijecla ser- intcllectus] accepit.
viunt: scrviunt et adversarii, licet non sponte, dum Vers. 100. — Super tenioret intellexi, quia man-
damnati pcenas percnnes suo jussu meriio sustine- dala tua quwtivi. Melius ulique populus novus in:cl-
bunt. lexil, qui suscepit Chrisluin ejus mandata perqui-
Vers. 92. — Nisi quod lcx tna meditatio mea est, rendo, quani Judaicus, qui ciiin mortificando occidit
ittne (orte periissem in huinilitate mea. Beala plcbs \Ms., moniflcanduin credidit].
mai lyriiin in tanta tormenlorum humiliatione afflicta Vers. 101. — Ab omni via mala prohibui pede*
asserit, se posse perire, nisi lcgis medilalio suhveni- meos, ul custodiam verba tua. Ab oiuii via mala ;
rct consolando, qua: djxi.t : Beali qui persecutioncm lnembrorum est hxc vox, non capitis. Non enim
patiuntur. Lcx isla fldcs est, qux per dileciionem' ipse Salvator corporis ullis concupisccntiis pulsaba-
operatur : in cujus meditalionc perrnanens, per auxi- lur, ut ei necesse essel pedes suos custodire. Sic
liinn graiia: tux promcretur, ut in tribulalionum hu- enim verba Dci possumus custodire, si post malas
mililale non pereal in xlcrnum. nostras concupiscenlias non eamus.
Vers. 93. — In mternum non obliviscar justificatio- Vers. 102. — A judiciis tuis non declinavi, quia
nes tuas, quia in ipsis vivificasli me. Jusliflcaliones tu legem posuisti milii. Tu legem Evangelii posuisti
dicit lcgales pbscrvationcs sub uinbra, qux verilalis milii : illa cnim Mosaica lex pxdagogus fuit ; ista
indicio [}Is. , indicia] venluraj perfcctionis benefi- totius [F.dit., Lex Evangelii libcrtas tolius] plenitu-
cium pr.cstabant. Has crgo jusliflcationes non debc- dinis donavit cffectnm. Mcrito ergo sanctus populus
inus oblivisci , qux nobis fldei ct viue primordia de hac lege gaudebat , qnam credendo suscepc-
prxsliterunt. rat.
Vers. 9i. — Tuus sum ego, talvum me fac, quo- Vers. 105. — Quam dulcia faucibus meis eloqtiia
niatn justificuiiones tuas exquishi. Egn luus famulus, tua, Domine , tuper mel et favum ori mco. Kauces
••i tu 1'i-iis meus, a te posco salvari : quia vanitas onim cordis arcana significant, ubi cloquia Doaii-.i
non cst mihi [Mt., quia venlcr non est mihi Dcus], spiritaliler inlclliguntur ct diliguntur. Mcl cst .iper'a
nec sum inani glorix dcditus, scd juslificaiionibus doctrina, favus sccrcla.
luis. Vf.rs. 101. — /1 mandalis tuis inlellexi fquia hon o
370 Vers. 95. — Me exspectaeerunt peccatorcs, ad occultorum sapientiam per oliediontiam pervruit
6M B. F. ALBiM SEU ALCUINl OPERLM PARS II. Cli
mandalorum] Propterea [inquitj odiu habui omnem A data. In a-ternum proptcr rctributionem viix xtcrnK,
riam iniquitatis. Neccsse est enim ut oderit iniqui- ut illam mercar percipcre.
tatem amorc justiiix. Vebs. 115. — Iniquos odio habui el legem tucm
Vf.rs. 105. — Lucerna pcdibus meit rerium tuum, dilexi. Cum dixisset. iniqnos odio habui , posuit cl
Domine , et lumen semilis meis. Si in hujus scctili quare. addcndo, et legem tuam dilcxi, ul demonslra-
noclibus in nobis verhi Dei luccat lumen, non inci- ret non se in bominibus iniquis odisse naturani, qui»
denl [Mt., incedunt] pedes nosiri iu laqueos fiiiiium homincs sunt ; se I tniquitatcm, quia legis, quam di-
ac prxcipitia fovearum, qux manus artis diabolicx ligil, iuimici sunt.
in nostris oflendiculis prxparavit. Et lumen semitis Veas. 1 14. — Adjutor et susceptor meus es tu, et
meis, ul boc lumine prxeuiite, dum vitx islius semi- in verbum tuum tupersperavi. Aijutor in prxsenti.
tas gradimur , ad illain qux vcra via cst , pcrduca- suscep or in itituro. Et in Verbo tno sperabo, boc
mur. esl, in Chrislo, quia Verbum Palris Filius est.
Vers. 106. — Juravi et stntui custodire judicin Veiis. 115. — Declinale, ame maligni, et scrutabor
juslitia; lutr. Juravi aulcm appcllavit juramentuni manduta Dei mei. Maligni bic sunt dxinoncs, vitia ct
quod statuit per sacramenlum, quia iia debct esse peccata , vel adversarix polestules : Qnia dum ipsi
mcns fixa in cuslo liends jmliciis juslilix Dei, ut sil B tibi lendiculas prxparant, et suggi-stiones pessimas,
omnino pro juratione qtiod statuil. non poles scrulari mandala Dei tui, ul illa benc in-
Vers. 107. — Humiliatus sum usquequnque, Do- telligas. Sed si volucris pceiiiienliam agerc, scgre-
mine, vivificame tecmtdum verbum tuum. Didicit hu- gare te bales ab illorum consnrtio.
mililatcin, qtiam Christus docuil, qtii mitis csl et Vers. 116. — Suscipe me, secundum cloquium tuum
lmmilis cordc. Ideo nunc drpiecaiur, ut sicul ille et vivam , et non confundas me ab exspcctatione mca.
post bumilitaiem formx servilis exal;atus esl in glo- VoxEccIesixoptanlisulveniatsponsusetsuscipialcam
riam Dci Palris, ila et is e ab hac huraililale corpo- sponsam sibi, sicul promisil in eloquio prnpbetarum.
rca in vit.im transferatur xtcrnam. Et vivam in jusliiia, quia modo morluus sum in pec-
Vkrs. 108. — Volunlaria oris mei beneplacita fac, calis. Et non confundas mc, si ille qucm cxspecto et
Domine, et judicia lua doce me. Vox Ecclesix ; ac si promisisli, veiii.il mibi.
dicat, vola mea, qux tibiofTcio, beneplaciia [libi] Vf.rs. 117. — Adjuva me. Auxiliiim rogal ; et tal~
sint, id esl, accepiabilia et delectabilia. Et judicia vus ero in anima, si veneris et me adjuves, et nudi-
tua doce me, hoc est, tua manJata, ui intelligam ct Ubor in tuis justificationibus semper, sine line.
linpleam. Q Vehs. 118. — Sprevisli omnes disccdentes a justi-
liis luis, quia injutta cogitntio eorum. Declaraium est
371 Vers. 109. — Anima mca in manibus meis cur assunicbatur justilicalionum Domini frequcns
[Ms., tuis] semper, et legcm luam non sum oblilus. mcditalio, quoniam spernunlur a Domiuo, qui ab
Juslorum enim animx in manu Dei sunt, in cujns cjus jusiificalione discedunt. Justificatio est pecca-
inanu sumus [Ms., sunl] et nos ct scrmoncs nostri. torum pura confessio Domino : Qui tali se remetlio
Et legem tuum, inquil, non sum obliius. Tanquam ad salvari [tls. , sanarcj despiciunt, injusta cogitatio eo-
non obliviscendam Dci legcm in manibus ipsius ad- rnm cst.
juvctur ejus mcmoria. Vers. 119. — Prwvaricatores reputavi omnes pcc-
Vers. 1 10. — Posuerttnl peccatores laqueot mihi. calores terrm, ideo dilexi omnia testimonia tua. Hxc
Quos laqueos? secns viam positos et [Ms., quod la- cnim dicit Propheta in persona Ecclesix, qiiia antc
queus secus viam ponitur ei...] si egressus fueris de adventum Chrisli prxvaricanies erant, quia sub de-
via, cadis in laqueos. Quid stint isti laquci, nisi re- bito tencbantur, propter prxvaricaiionem primi bo-
tiacttla [Ms., lcndicula] diaboli , vcl suggestiones minis Adx. Non oinncs pecealores prxvaricalores,
dxmonis? Vitia eiiam et peccata possmit intelligi. sed omnes prxvaricatores pcccalores. Ideo dilexi
/.'( tn mandatis tuis non erravi. Vox Ecclesix. Non q testimonia tua , ne in his prxvaricator apparcam.
crravi a mandatis tuis , sed consisto in opera- Vers. 120. — lnfige timore tuo carnes meas, a ju-
tione. diciis enim tuis timui. Metuo futurum judicium, idco
Vers. 111. — Hwredilate acquisivi testimonia ttta cruci tux configcns omnes concupiscentias carnis,
in atternum, quoniam exsultutio cordis mei sunl. Tua tibi convivere, tibi [commori, tibi consepeliri pnint.is
testimonia ct tua prxccpla, hoc est, mea hxreditas sum, ul in futuro tibi] vivere mcrear.
in xterniim, et hic el in fuluro. Quia cxsultatio cor- Vehs. 121. — Fecijudicium etjustitiam, nt trada»
dis mci sunt tua lestimonia , hoc cst , mea cxsul- mc perscquentibut [Ms., catumnianlibus] tne. Facit
talio , quia Ecclesia in mandatis Dci deleclatur et autcm judicium, quisquis contra sejudicat, et pra-
exsultat. vilales suas anle examen Domini justa exsccratione
Vers. 112. — lnclinavi cor meum. Non fui super- comlcmnat : et justitiam facimus quando perjusli-
lms, sed humilis : cl ideo inclinavi cor meum, ut te tiam no5 judicamus, qtiando dcliclorum [nnslrorun.]
intclligcrem ; quia supcrhi non inclinanl cor in hu- judiccs [ils., vindices] sumus. Pelil vcro ne tradatur
inilitatcm. Ad quid incliuavi cor meum? Dicil Eccle- pcccatoribus, qui peccala damnavit. Pcrsequeotes
sia : ad [aciendas jttstificationcs tuas, hoc est, inan- autcm sunl diabolus 372 cum niinistris stiis, qu»
 G!J EXEGETICA. — EXPOSITIO 1N PSAL. f.XVIIl. GM
nos indefessa malitia persequuntur. Hinc ctiam quo- A ncm factum , Virgiuein peperisse, mutos locul.u
lidic rogamus admoniti dicentes : Ne inducas nos in csse : bicc aulcm oninia parvulis, id est bumilibns
tcntationem. prxstant purum inlellcclum.
Vers. 122. — Suscipe [Ms., etige] scrvum tuum in Ve«s. 131. — Os meum aperut et attraxi tpiriium,
bonum, non calumnientur me superbi. Suscipe me, id quia mandata ttta desitlerabam. Osmeum apcrui cou-
est, ne illi impcllanl ut cadara in malum, tu suscipe filendo, sine tc nil mc possc ; ct attraxi in me spi-
in bonuni [ils., in bonn]. i !i calumniantur [Ms., ritum graiix, pcr quem confiilo [Edit., considero]
calumnieniur] in supcrliia, tu in huinililale defende, implere me possc qux dcsiderabam, id cst mandala
ul nnn niihi noccanl calumnix superboruin. tua.
Vers. 123. — Oculi mei defecerunl in salutare Vers. 132. — Aspice in me et miserere mei, secun-
tuutn, et in eloqaium justitite tna?- [Oculi mei] in olo- dum judicium diligeniium nomen tuum. Id est, secun-
ijniiiin justilix Dci, hoc cst, in promissionem Chri- dum judicium quod in cos fecisli qui diligunt uoraen
sti. Defeci-sc dixil oculos cordis sui : non quia in- tuum. Quoniam ul diligeremus [Ms., diligerent. . .]
tcntio desiJeramis animi victa sutculiuerit, sed quia te, prius dilexisli nos [Ms., eos]. Judicium quippe
in exspectatioiiemgraiixDeiloiomenlisardore trans- csl Doinini, ut noincn suum palam faciat, et mise-
ierit. Jusliiia autem [Dci] quam dixil , Cliristus est, B ricordiam largiatur.
qui justos facil. Virs. 135. — Gressus meos dirige secundum elo-
Vers. 124. — Fac cum servo luo secundum mise- quium tuum, et non dominetur mei omnis iitjitstitia.
ricordiam tuam, ul ipse vola n.ea perficiat : Et justi- Grcssus quid, nisi [ut] Dei prxcepta, qux [iinponii]
ficaliones tuus doce me, ul eorum humilitatcm, sicul jubendo, impleri facial ai!juvando? Gressus signilicat
sfcpius opiavi, possiin advcrlere. molnsanimx : hos sancla cohors secundum cloquium
Vers. 125. — Servus luus sum ego, da mihi intcl- Domini postulat dirigi, qui rectmn iler monsirant ct
lectum, ut sciam testimonia tua. A te ea discam et i.ianianl ingreJi. El non dominelur mei [Edit.. ut...
non ab hxretids vel Judxis. Quia nullum inihi tem- ineis] injustitia ; scivit enim quod in hac vita peni-
pus cst ab exercitatione [Edit., exsjieclalior.e] lux tus excludi non potcral, cujus videlicct dominum
servitutis otiosum. [Ms., dominium] sibimct subdere prccatur.
Vers. 120. — Tempus bene faciendt, Domine, dis- Veks. 134. — Redime tne a calumniis hominum,
sipaverunt legem luam. Judxi uliquc, qui eam spi- ut custodiatn mandata lua. Tu age [Edit., tange] in-
ritaliter nnn intellexcrunt. Sed veniet lempus, fuso spirilu tuo, ne me culumnix hominuin lcrrori-
quando occnlta illius Dominus facicl prxdicatione bus viucant, et a luis mandatis 373 a(' s,,a m'^x
evangelica rcserari. C facienda [Ms., f.cta] traducant. Si enim hoc me-
Vers. 127. — Ideo dilexi mamlala lua super aurum cum cgcris, iuter ipsas calumnias custoJiam 111:111-
et topazion. Sicui enim auruni cuuctorum metullo- data lna.
rum prxcellil prelium, ila topazius, omnium gem- Vers. 133. — Fuciem, inquil, tuam illumina snper
iiiarum iii se contiuens pulchritudinem, omniura vin- servum tuum, i j csl, luam manifesta, subvcnicnilo ct
cil bonores. Ideo Proplicta super hxc omnia Dei opilulando, prxscnliam. V.t doce me justificalioncs
mandata diligit, quia iu his advcntum Domini, qui luas; docc, utiquc ul faciim.
mundum redeinpiunis csl , prxnuntaium inlelligit. Vers. 150. — Exitus aquarum deduxeriint oculi
Vers. 128. — Propterea ad omnia mandata tua di- mei, quia non custodierunt legem tuam. Veram sem-
rigcbar, omnem vium iniquum odio habui. Qui super per agit poeniler.liam bic sanctus, ct uon cessal flu-
aurum et gemmas legem Douiini diligebat, nccesse cnlis lacrymarum antiqua delicta ciluere,ut lu intcl-
fuit ut ad omnia mandata ejus rcclissimus appare- ligas, nisi veram pqcnilcnliam egeris, libi facile non
ret, ct odisset perversam viam, quia meruil amare dimitti qux gesseris. Vera cst eiiim posnitcnlia jugi-
rectissiraara. Iniqua siquidem via est, qux nos per- ter flelibus commissa diluere, ei ablula non ilerarc.
ducit ad vitia ; recla aiilcm virtutum, qux nobis in- D Vers. 137, 138. — Justus es, Dominc, el rectum
dulgentiam et salutein tribuit. judicium tuum. Mandasti jusliliam testimonia tua,ct
Vers. 129. — Mirabilia teslimonia lua, Domine, verilatemtuam nimis. Magna est enim in ulroque ju-
ideo scrutata est ea anima mea. Vidc in bis aliud agi, slitia Dei, rcctumqne judicium, quo ct peccalori
aliud figurari. Idcoque, quod niihi mirum est, dili- pama iltH'. rnilnr, et pocnilcnti juslilicatio non denc-
gcnlius perscrutor, ut cuncla te dcclarantc cogno- gatur. .Vimi.s ad utrumque perlinel, sive ad jiistitiam,
scam. sivc ad veritatem.
Vers. 130. — Declaralio sermonum tuorum illu- Veiis. 159. — Tabescere me fccit zelus domus tuor,
minal mi, et intellectum dat parvulis. Sancta plcbs quia obliti sunt verba lua inimici mei. Zelus isle amu-
dicil se illuminatam declaratione sermonum Domini, ris cst, non laboris : sancta enim xmulatione inimi-
utique prophetarum Domini, qui diu absconditi sunt: cos suos vult esse correctos ; doleus et tabcsccns,
L"t cst : Ecce virgo concipiet, etc. (Isa., vn, 14.) Et : qnod obliti sint verborum Dei.
Yidebit omnis caro salutare Dei , elc. (Luc. m, 6). Vf.rs. 140. — Ignitum eloquium tuum vchementcr,
Nunc pcr advcnlum Domint, illis scrmonibus actis el servus luus dilexit illud. Quia sicut peccatnm con-
el complelis, illuminata cernit omnia, Vcrbum car- sumit, ila pcccanlera, si convcrtatur, illuminat. Iste
c,5 II. F. ALlilNl SEU ALCUINI OPEttUM PARS II. 616
ignis sernio Clirisli est, dc quo dicil : lgnem venimit- A «s bcalos facit, ex captivis liberos, es morluis n-
lerc in lerratn ; quid auiem volo, nisi ut ardeat (Luc. vos. Secundum judicium tuum, quo supplicantibus,
xn, 49)? Hunc ignera dicit sc dilexissc, quia vitani parcis : vivificari enim non polest, nisi quUnsepro-
confert, et honorem remediumque gcneri humano. priam non habet vitam.
Vebs. 141. -rr Adolescentior sum egoetcontemptus, Vers. 150. — Appropinquaverunt persequentes me.
juslificationes tuas non sum oblitus. Bene hic duorum iniquitati [Ms., iniquitate], a lege aulem tualonge [a-
populorum inlelligilur significaiio : quia jimior po- cti sunt. Tunc appropinquant [persequenles], quando.
pulus contempius esl a majore, qui laraen, Dei gra- usquc ad carnem cruciandam pcrimendamve pcrve-.
lia donante, mandata ejus non est oblitus. niunt : scd quanto. viciniores sun\ persequentcs isti,
Vers. 142- — Justilia tua justilia in celernum, et tanto longiores sunt a lege justitiae.
tex tua veritas. Justitia Domini manct in aelcrnum, Vers. 151. — Prope es tu, Domine, et omnes vim
ct qui custodit ejus veritatem, aeterna felicilate gau- tuwveritas. Conlra illam pioxiniilalernperscculionis,
debit. Hanc populus Christianus intellexit, el idco vicinilatem Domini sibi dicit remedium, unde salutis
veritale complelus est, quae est Chrislus Dominus, auxilium noverat venturum, non[per]ilincrislocuni,
qui dixil : Ego sum via, verilas et vila. sed per vcritalem mandatorum Dei cordibus sancto-
Vers. 145. — Tribulatio et angustiainveneruntme, B rum illapsam.
manduta lua medilatio mea est. S.ivilia inimicorum Vers. 152. — Initiocognovi detestimoniistuis,quia
inlcrt biiicjunioi'i tribulalionem, sednonamitlilcha- in aternum fundasti ea. Quae sunl isla teslimonia,
riiaicm. Meditatio enim ipsius mandala sunt Dei : nisi quibus tcstatus est Deus, daturum se [rcgcm]
ex quibus his, qui eum oderunt, dilcclioncm re.r regniimquc filiis [suis] scrapitcrnura ? Et ideo ipsa
pcndet. testimonia in aetcrnuni fundata : quoniain id quod
Vers. 144. — jEquitas testimonia lua in tcternum, promisil, acternum est; quoniam fundamenluni pro-
intelleclvm damihi, et vivam. Pulchre post [Ms., con- missionis esl Chrislus, in quo hujus spcitcslimonia
IraJ iribulaiiones et angustias, quae lemporalia sunt, vera sunt , qtiae hic ab initi" cognovisse se dicit,
posila est aequitas in aetemum csse mandatorum quia vcrbis Ecclesiae loquilur, qux ab initio gcneris
[Edit., mandatum] Dci, ut tali spe unusquisque humani exorla nullis generationibus defuit.
contemneret, quae lcraporalia esse scnlirel. Da mihi Vers. 153. — Vide humililatem meam, el cripe
intelleclum, ulique, ut mundi islius pericula trans- me, quia leyem tuam uon sum oblitus. QuoJ hic vide,
itura et temporanea intelligam. Vivifica me, spc sci- ail, ad martyrcs pcrtinet [Ms., quod hic vidclur ad
Hcet fuluraretribulionis. marlyres pcrlinere], quorum corpus ainigiiur ul vi-
Vers. 145. — Clamavi in toio corde meo, exaudi £■ litas pecudum. Sequilur : Et eripe.me, undc scilicci,
me, Domine, justificutiones tuas requiram. Hunc cla- nisi de pocnarum urgentiuin nccessiialc et dc pcri-
morem non corporcie vocis, scd mcntisspiritalisesse culo mortis? Legem vcro hic illam scnlciitiam dicit,
saepe memoravimus, pcr qucmjusti a Deo exauditin- quae ait : Omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se
lur : qui praecipue eorum [Ms., vel ille precibus co- humilial, exaltabitur (Luc. xiv, 1 1). Hancsedicit non
rum 1 pium pandit atfectum. Justificaliones autera di- oblitum usque in fiucm vitae.
cit, non saeculi divitias seexquirere; neque ad nos- Vers. 15-4. — Judica judicium tneum, et redime
ecndas tanlum, sed ad implendas eas. me, propler eloquium tttum vivifica me. Judicavi ego
Vers. 146. — Clamavt ad te , salvum me fac, ut nihil mc scirc nisi [Jesum] Christum.qui ad redcm-
custodiam mandata tua. Nunc demonstrat clamorem ptionem mundi venire promissusest : juxta hoc ergo
siipcrius ad Deum elfusum, hoc est, utanimam sal- judicium ego a le vivificer in eloquiis tuis. Redime
va ftdei ratione roboraret, el corpori praestaret sani- j»c, qucm rcdimercnon poleras, nisicredentctn. Pro-
littcm, rcvcra ulique, ul Domiui mandata custodirc pter eloquiunt tuumvivifica me. lllud sciliceteloquium,
possil. ubi promitlil : Qui credit in me , non morietur in
Vers. H~i . -r Pratveni in malurilate, et clamavi, irternttm.
in verba tua supersperavi. Immaturitasitaque noctur- Vers. 155. — Longe est a peccatoribus salus, quia
iiu ni tcmpus est, quod non cst niaturum, id est op- jtistificationes tuas non exquisierunt. Hoc specialitcr
porlunum, ut agant aliquid vigilando, quod etiam intelligendum aestimo de Judaeis, qui salutem, idest.
vulgo dici solet, hora importttna. Vetera vitia pudi- Dominum Salvalorem, a se longius efleccrunt nou
citia juvcnili prxvenit, qui per maluritalem vivacis crcdendo ei; qui lestimoniis non crcdidcrunt, inqiti-
aniiui nunquara spem suam a vcrbis Dei removct. bus practiguratus est adventus Domini Salvaloris.
Vers. 148. — Prwvenerunt oculi meiud tediluculo, ldeoa saltttelonge factisunt, qtti respuerunt auclo-
til meditarcr eloquia tua. Non cum lux soporatum rem salutis.
rcperit, sed vigilanlem strenue, et circa divina elo- Vers. 156. — Misericordiw tux multcc, Dotnine,
quia, oculoruin spiriialium intcntione, meditantem. secundum judicium tuum vivifica me. [Miserationes
374 Vers. 149. — Vocem meam exaudi, Domi- sunt Domini, per quas afllietis et sauciatis diversia
ne, secundum misericordiam luatn, et secundum jtidi- modis subventre dignatus est.] Secundum judicium
cium tuntn virifica me. Defiuit in nullo homine esse luum vivifica me. Judicium utique est, qnod pclcre
pr.Tsumendum, nisi in snla Dci piotatc, qturcx misc- dcbcmus, qiiandn humililatis salisfaclionc nos pro
 *" EXEGETICA. - EXPOSITIO IN PSAL. CXVIH. 618
sternimus, el r.eccala noslra confitemur . tunc enim A velimus advertere, septemill.ssigi.ificatviccs[E<«r.,
judicium Domini est talibus misereri in confes- voces], quibus se monachorum pia devotio consola-
sione. tur, id est, Malutiitum, Tertia, Sexla, Nooa. Lucer-
Vers. 157. — Multi qui persequuntur tne et tribu- naria, Completorium, Nocturnum [Matutinos Com-
lant me, a testimoniis tuis non dectinavi. Vox ista est pletorios, Nocturnos]. Si vero spiritaliier intendas,
Exlesiae inmartyribus suis, qui inter tormenta et conlinuationem magis dictam sapienter advertis, ut
multiplicata supplicia persequentibus noncesserunt: est illud : Benedicam Dominum in oinni temporc.
iude et numerosa multitudo martyrum palmam inve- Septies Deum per diem laudat, quia mcns ejns in
nit ; quia a testimoniis Domini se nullatenus decli- pleno splendore perdurans, ad illum septimum diem,
nare testati sunt inter tormenta varia. id est, sabliatomm sabbatum, qui est requies aeter-
Vers. 158. — Vidi non servantes pactum, et tabe- na, festinat.
scebam, quia testimonia [Ms., eloquia] lua non custo- Vf.rs. 165. — Pax mulla diligentibus legem tuam,
dierunt. Qui sunt qui pactum non servaverunt, nisi Domine, et non est illis scandalum. Pax multa mentis
qui Iribtilationes multorum persequentium non fe- puritas et fidei copia declaratur, quae contra vitia
rcntes, a Dei testimoniis declinaverunt? Haec ergo.
~'Dv» decenter■ opponimns
«rf«"«"»a :. nam
naiii Deum
in-inii falso
miM) amore dili-
inquit, cum viderem, tabescebam, dolens eosa tanta B git, qui scandaluatur in fratrem [Ms., fratrel.
gloria decidisse Vers. 166. — Exspectabam salutare tuum,Domine,
Vers. 159. — Vide, quia mandata lua dilexi, Do- et mandala tua dilexi. Jesum Dominum omniuui sa-
mine, in misericordia tua vivifica me. Ipsa est fru- Ititare exspectamus [Mx., Salvatorem exspectavi],
ctuosa tolerantia, quae saevitiam persequentium dile- etea, quae in legc etprophetismandata fuerunt, feci.
ctione suscipit mandatorum. Spes praemii dilectionem generat mandali.
Vers. 160. — Principium verborum luorum veri- Vers. 167. — Cuslodivit anima mea testimonia
tas, et in wternum omnia judicia justitim lua. A ve- tua, et dilexit ea vehementer. Custodivit ad toleran-
ritate tua, inquit, verba procedunt, et ideo vera tiammarlyiis pertinet; ditexit vero ad charitatem
[Ms., veracia] sunt, et neminem fallunt; quibus pro- tormentis omnibus fortiorem : et ipsa dilectio ve-
nu Uiatur[Jf*., praenunliatur] vita justo.poenaimpio. hemenier augenda est, quia totius amicitiae ibi expli-
Vers. 161. —375 Principes persecuti sunt me gra- catur charitas [Ms., agenda cst, quia totius animi
lis, et a verbis tuis formidavit cor meum. Terreni reges nisihtts explicalur].
Ecclesiam Chrisii [gratis] persecuti sunt, millam Vers. 168. — Servavi mandata tua et testimonia
causam persecutionis habentes, cum eos Christiani lua, quia omnes via; meaz in conspectu tuo, Domine.
in nullo laederent. [Cum autem (Edit., et ipsi)] Chri- • Servat autem praecepta et teslimonia, qui vias Dei
stianis negationem veritatis cxtorquere nonpossent, incedit, nec quidquam in actu vel cogitatu agit, quod
habnerunt verba minantia, intulerunt saeva suppli- divina contemplatione habeatur iudignum.
cia : sed ipsi martyres verbi Domini meminerant : Vers. 169. — Appropinquet oratio[}ils., Adpropiet
Nolite timere eos, qui occidunt corpus (Matth. x, 28). deprecatio] mea in conspectu tuo, Domine, jttxta elo-
Vers. 162. — Lcetabor ego super eloquia tua, sicut quium tuum da mihi intelltctum. Proximam tibi fle-
qui invenit spolia multa. Martyres, quaravis humili ri orationem meam deprecor, Domine, ut a te iutcl-
sorte morerentur, inveniebant spolia multa, quando Iectum capiens, nil aliud nisi quod oportet, exorem.
pramia divina recipiebant; ipsos quoqtte persccuto- Verb. 170. — Intretoratio meain conspectu tuo,
res conversos ad Dominum gaudebant, ut ipsi magis Domine, secundum eloquium luum eripe me. Crada-
fierent spolia, qui vitas adimerent [Edit., adjuverat] tim ascendit sancta pctitio nostra : qui ante dixit :
irmocentium. Et ideo lajtari se dicit in eloquiis Do- Appropinquet [Ms., Adpropiet], nuncdicit intrrt.Pnus
mini, id est, in admonitionibus sacris, sicut victor fueral, ut appropinquaret, deinde ul in conspectum
prxdam accipiens. Domini intrare posset. Et superius dixit, secundum
Vers. 163. — Iniquitatem odio Itabui et abomina- fj eloquium tuum [da mihi inielleclum, hicdicil.secun-
tus sum, legem autem tuam dilexi. Mentecontuendum dum cloquium tiium] eripe me, ulet :bi supcrna videat,
[Ms., condendum] est, quod [amorem bonarum.ma- quae desiderat.et hic [ab] aeternae concupiscentiae labe
larum rerum odio comprobavit, quoniam (Edit., purgetur.
amor est bonarum malarumve rerum, ideo compro- Vers. 171. — Eructabunt tabia meahymnum,cum
bavit, quomodo)] animus noster, si iniquitatem reci- docueris me justificaiioncs luas. Si per puram con-
peret, nequaquam se legi dominicx sub integritate scienliam reserata fuerint a te labia mea, tunc dignum
cunjungeret. Non dicit hominem iniquum, sed ini- laudationis proferent hymnum : et illum scilicet
quiutem se dicit odisse, et (ijuod fas est) eam abo- hymuum , quem a tuis justificationibus imbutus
minalum fuisse, quod a lege sit aliena ; seqtic legem edocear.
Domini perfecta voluntate diligere. Qui sttnt qui Vers. 172. — 376 Pronuntiabit lingua mea elo-
tliligunt Dominum [Ms., DeumJ, nisi qui oderunt quium tuum, quia omnia mandata tua wquitas. Nihil
iuiqnitates ? est enim aliud in eloquiis tuis, Domine, nisipax,nisi
Vers. 164. — Septies in die laudem dixi tibi super xquitas, nisi vita : hoc corde credam, hoc labiis elo-
judiria justitim tva>. Si ad litteram hunc ntimermn quar, hoc lingua pronuntiabo [Ms., pronunliem].
P.trol. C. 20
 «10 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 6-20
Vebs. 173. -»— Fiat manus tna, ut salvet me, quo- A judicia tua adjuvabunt me. Ad ipsum loquitur, quein
mammandata tua elegi. Cum dicit : Fiatmanustua, desiderat intueri, promittens animam suam in aeler-
dcaignat Dominum Salvatorem, qui facius ex semi- num vivere , quam salubriter noveral credidisse.
ne David secundum carnem, per quem facta sunt Lattdabit te, cantico scilicet novo pcr Adera purara.
universa, ct rcguntur. Manum enim hic dexteram Judicia aulem dicit, qua: famulis suis Dominus dic-
debemus accipere. PostulatautemvenireSalvalorem, turumseproiniltit, ut est : Venite,benedicti.
per quem se noverat salvandum. Quod autem dicit : Vers. 176. — Erravi sicut ovis, qua periit ; qturre
Elegi mandata tua, omnia se pericula amori Domini servum luum, Domine, quia mundata tua non sum
postposuisse testatur. oblitus. Una ovis, est congregatio sanctorum et flde-
Yers. 174. — Concupivi salutare tuum, Domine, et lium ; et unus esl pastor Dominus Chrislus eorum.
tex tua meditatio mea est. Ipsum videre concupive- Et respice quam inlinw rei comparali sunt homines,
ram, quem de utero virginali illis adhuc temporibus quando Christi graliam deserunt : ovi videlicet er-
credebam esse venturum; etut sibi hanc scientiam ranti, quse pericula palitur \Ms., periculis patet]
de Scripturis divinis pervenisse demonstraret, se- luporum ; et bene dictum est, qua: perierat, ut co-
quitur : El lex tua meditatio mea est. In prophetis gnosceres misericordia Domini fuisse reperlam. [Ipsi]
enim concupivcrat Cbristum Dominum nasciturum, B gloria cum xterno Patre et Spiritu sancto in saecula
de quo Iex et prophetae loquebantur. sseculorum. Amen.
Vers. 175. — Vivet anima mea , el iaudabii te, et

MAGISTRI ALBINI FLACCI ALCUINI

EXPOSITIO IN PSALMOS GRADUALES, QUI ET CANTICUM GRADUUM DICUNTUR.

Gradus sunt ascendenlium vel descendentium :
sed bi gradus xv ascendentium sunt , quem nume-
nim, id est [quintum decimum], si a primo usque
ad ultimum computes , liunt [Edit., sunt] centum
viginti. Super quem nuraerum Spirilus sanctus in
ccenaculo , id est , loco ascensionis vcnit, ul nobis
monstraret, per hos xv gradus ad summ;c perfectio- C
nis alliludinem ascendendum esse. Ideo Dcus [ Ms.
Dominus] de coelo desccndit ad nos in lerram , ut
nos de terra ascendamus in coeluni. ldco ille descen-
dit in vallem lacrymarum nostrarum, ut nos ascen-
damus in beatiludinem ketitiae illius. Sed audiamus
uude iste, qui bos psalmos nobis ad salutem decan-
lavit, initiiiin ascendendi inchoarit, vel quomodo nos
ascendere voluerit. Siquidem primusgradusascensio-
nis noslraeestliuinilitas, ut intelligamusnospeccato-
res, el ad Dei gratiara nobis convolandum csse, ideo ait :
PSALMUS CXIX.
Vers. 1. — Ad Dominum, cum tribularer, clama-
vi, et exaudivit me. Tribulalio est haec vita, ex qua,
qui humilitcr ad Deum clamant, sicut Publicanus
qui ait : Deus propitius esto mihi peccatori (Luc.
xvni, 13) , cxaudiuntur. Sed videamus quid iste
poenitens clamet :
Vers. 2. — Domine, libera [animam mcam] a la-
biis iniquis, et a lingua dolosa. Labia iniqua sunt,
qux nos suggerendo ad iniquilatem sollicitare nilun-
lur ; lingua dolosa est, qux nos averlere vull de via
juslitiae. llla nos ad peccandum suggerunt; isla nos
a benefacicndo retrahit. Sed consideremus, quid no-
bis ad has preces rcspondeat Doininus.
Vers. 3. — 377 C/»"' delur tibi , aut quid appo-
natur tibi ad linguum dolosam ? Ecce quid libi dabi-
tur ad respondendum linguae dolosx, qua; solet, non
cousulendo tibi, sed subvertendo te, dieerc : Non po-
tes saeculum dimittere, non potes tam arclam [viam]
et tam angustam portam ingredi.
Vers. i. — Sutjitttr potentis acuta> cum carbonibus
desolatoriis. Id est, quod in Evangelio dicitur : Apud
homines hoc impossibile est, apud Deum omnia possi-
biliasunt (Malth. xix, 26). Sagitt* potenlis verba
Dei sunt, quse transfigunt corda nosira ad contemnen-
dum sicciilum, et ad amandum Deuiii : ex quibus sa-
gittis amor excitatur , non inleritus comparatur.
Cum carbonibus desolatoriis , id est vastatoriis. Sed
si parum est verbis sagittare, sufficiat exerapUs dc-
monstrare. Qui fuerant [Ms., fuerint] peccatis nigri
et frigidi, iterum charitate Dei accensi vastaverunl et
deslruxerunt opera diaboli in cordibus suis, ut prae-
pararcnt habitationem Deo in semelipsis , et post
multa peccala mullum dilexerunt Deum : ideo multum
dimittetur [Jft.mulla diiuittuntur]eis. Scquitiirvoro:
Vers. 5, 6. — Heu me! quia incolatus meus pro-
longalus est , habitavi cum habitantibus Cedar, mul-
tum incola fuit anima mea. Ecce iste a lingua dolosa
Iiberatus , verbo Dei sagittatus, exemplis multorum
roboralus, quid proficiat , quove ascendere quaerat.
videamus. Heu me! iuquit, quod incolatus meus pro-
longatus est ! Vox dolentis et miseriam [suam] plan-
gentis, quod diu [in ] peregrinatione hujus mortalitatis
incolatus cjus prolongetur. Incolu vero esl qui tcrrani
alienam colit. Unde iste se plangit, et ad patriam su-
spirans redire, addidit : Habitavi cum habitantibu»
Cedar. Cedar tenebne inlerprctantur. Signilieat au»-
tcm peccatores, inter quos in hoc soeculo justi pere-
grinanlur, necdum extremo judicii venlilabro area,
id est Ecclesia, purgala et segregata : unde iste tl<_v
siderans asceudere ait : Muttum incola (uit anima
mea. Corpus locis, et anima affectibus peregrinalur.
Unde istc sagitla charilatis vulneratus toto desiderio
ad ccelestem anhelat patriam. Sequitur :
C2I EXEGETICA. — EXPOSITIO DH PSAL. GRADUALES. G-22
Vers. 7. — Cum hisqui oderunt pacem, erampaci- A stare .etprni Judicis, ct audire desiderabilem senten-
ficus, cum toquebar illis , impugnabant me gratis tiam : Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum,
Qui sunt qui oJerunt pacem, nisi qui scindunt uni- et reliqua. Adhuc quasi quaerenli respondetur, in quo
tatem Ecclesioe , volentes doctores veritatis videri, custodietcum Dominus?
cum sint magistri erroris ? Dum loquebar illit, impu- Vers. 6. — Per diem tol non uret le , neque luna
gnabant me gratis. Qui impugnare contendunt doclo- per noctem. [Dominus] custodiet te, id est, in fitle
res ecclesiasticae fidei, et hoc gratis : quia illos cor- recta scrvabit te , sivc in aeternis , sive in tempora-
rigere quaerunt , et unitali [Edit. , unitalem] sanctae libus; sive in fide sanotx Trinitalis, qiuc hic solis
Ecclesiae conjungere. nomine designalur ; sivc in fidc saucue Ecclesise,
PSALMUS CXX. quae hic lonae nomine demonstratur : ut non erret
Primus gradus ascensionis nostrae [est] humilitatis vel scandalizetur fides tua. Nam molio [/•'., ustio]
nostrae contribulatio, secundus estfides. Et scicndum scandalnm significat. [Item duo sunt praecepla cha-
est quod nihilaliud sunt hi gradus ascensionis nostrae, ritalis, id esl Dei el proximi.] Quisquis igitur errat
nisi salutis nostrx profectus ; ideo in his canlicis in ipsa subslanlia veritatis, a soleuritur; ct per diem
docemurascendere, sedascendere incorde, inafleciu urilur , quia in ipsa sapientia errat. Quisquis in Ec-
bono, in fide et spe et charitate, et in desiderio per- B clesia et carne Chrisli, qui est caput Ecclesiac, non
petuitatisel vitae aeternx. Unde in hoc sequente psal- scandalizatur, a luna non urilur. Per diem sol non
mo dixit : urel te, neque luna per noctem. Quare ? Quia
Vers. i. Levavi oculos meos in montes , unde veniel Vers. 7. — Dominut cuslodit te ab omni mtilo, cu-
auxilium mihi. Montes isti, sancti sunt in altitudinc tiodiat animam luam Dominut. A scandalis in sole,
posili, clarilate illurainati , sed ab illo qui cst lux ela scandalis in liina. Ab omni malo te custodit, id
vera , quw illuminat omncm hominem venientem in est, auimam tuam ab omni infidelitate, ut ipsa non
hunc mundum. Unde conscqueuler pcr fidem inlel- cedat infidelibus, non frangatur Iribulationihus.
lexit iste ascensor ab hoc monle [Edit., ad hunc Vers. 8. — Dominut custodiat iniroitum luum et
montem], qui est super verticem montium elevatus, exiium tuum, ex hoc nunc el utque in scvculum. Quando
auxilium sibi esse petcndum, spcrandum accipien- tentamur, intramus ; quando vincimus [tentatio-
dumque; ideo ait : nem], oximus [Edit., a tcnlalione eximus] : cuslodiat
Vers. 2. — Auxilium meum a Domino , qui fecit ergo nos intrantes ad fidem, cuslodiat nos exeunles
ccelum et terram. Et subsecutus adjunxit, loquens ad ad praemia, et hoc in s.T-culum ubi sancti regnaturi
illum montem a quo stbi imkum speravit au- . suntcum Christo.
xilium : PSALMUS CXXI.
Vers.5. — Non det in commotionem pedem meum, Pervenililaque vir iste ad lerlium ascensionis gra-
neque dormitet qui custodit te. Fac firmum stare pe- dum, id est in desidcrium ccelcstis Hierusalem, a.l
dem [Us., me firmo stare pede] meum in ascensione quam [in] spe ascendere se gaudehat, licet adhuc hic
salutis meae, in humilitatis vel rectae fidei gradu. in terrenis lahoraret ; ideo ait :
Ad proficiendum charitas pedem movet [ad caden- Vers. 1 . — Lwtattis sum in his qua: dicta sunt mihi,
dum superbia movet]. Recte ergo iste audiens, ut in domum Domini ibimus. Lactatus sum in prophetis,
ascendatet non cadat, ut incola in valle [Ms., ut a hclaius sum in aposlolis, imo et in omnibus sanctis,
convalle] plorationis proficiat, non in tumore super- qui mihi dicunt : In domum Domini ibimus ; qui di-
biac deficiat, ait Domino : Ne det in commotionem cunt, currite, fcstinate in domum Domini, id est, iu
[Ms.,id movendum] pedem meum. Et Deus ait illi : coelestem Hierusalem properate.
Seque dormitet qui custodit. te : crede in eum qui Vers. 2. — Stantes erant pcdes nottri in atriis
nunquain dormital [Ms., dormiet] [ct ille custodiet tuit, Bierutalem. Stantes, id est pcrmanentes ; pe-
te]. Quis est ilie 378 qui nunqnam dormiut, nisi det nostri, id est, prsemia bonorum operum : in atriis
ille de quo Aposlolus ait : Mors illi ultra non j) tuis, Hierusalem , id est, in coelestibus habitalioni-
dominabilur (Iiom. yi , 9) ? Ideo conscquenter ad bus. Atria dicit plurali numero , ipsa Vcritate di-
didit : ccnte : In domo Patrit mei multw tunt mansionet
Vers. 4. — Ecce non dormitabit, neque dormiet, (Joan. xiv, 2). Quasi isle amator quairat, qux sit
qui custodit Israet. Esto Israel, id est vir videns ista Hierusalem , dictura est ei :
Deum , in fide et charitate , et nunquam illius dor- Yr.ns. 3. — Hierutalem quae cedipcalur ut civitat,
miet gratia a custodia tua : el quasi isle inlerroga- cujus pariicipatio ejut in idipsum. Ilierusalem, quse
ret se [Ms., interrogasset], quis eslqui non dormi- ex vivis lapidibus conslruitur ; quse sedificaturut civi-
lat ? Dictum est ei : tas, non terreni rcgis, sed ccelestis; non temporalis,
Vers. 5. — Dominus custodit te. Et quomodo cu- sed aeterna Hicrusalcm. Cujus participatio ejus in
stodiet le? Dominus protectio tua super manum idipsum. Quod semper idein est, idipsum est. Quis
dexterw tux. Manus potestalem , dextera aeternam est, qui semperidem est[E<fif.Quidestquodsempcr
felicitatem significat. Dominus [est] protectio tua su- est], nisi Deus, qui dixit : Ego sum qui tum; qui dc-
permanum dextera; tuce, id est, si credideris in eum, scendit, ut ascenderemus ; qui participavit nostrx
proteget le , ut potestatem habeas in dextcra parte morlalilati [Ms., nostra mortalilate] (nam Yerbum
m B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS IL 624
earo (actum est , et habitavit in nobis) ut pariicipare A illis quatenus] banc pacem percipianl, et pcrmaneanl
possemns sux xternitati [Ms., sua xternitate] ? in illa.
Nam de plenitudine ejus omnes accepimus. Qui Vers. 9. — Propter domum Domini Dei mei qux-
sunt autem qui ascensuri sunt in islam civila- sivi bona libi. Id est, ut augeatur numerus Glio-
tem, ad istam participationem , consequenter expo- rum tuorum, utomnes ad te currant, el dical unus-
suit, dicens : quisque alteri : eamus in domuin Domini [ilem] :
Vers. 4. — Muc enim ascenderunt tribus, tribus Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad do-
Domini, testimonium lsrael ad confilendum nomini mum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, quia de Sion
Domini. Non tribus lerrx , de quibus dicilur : Et exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem (Isai.
plangent eum omnes tribus lerrw, sed iribus Domini, n,5).
quas duodecim apostoli judicaturi erunt , 379 sc" PSALMUS CXXII.
cernentes eos ab iilis , qux sunt tribus diaboli : Videamus, quid iste ascensor in domo Dei stans,
harum enim lestimonium in Israel, id est, in illis et in quartum [Edit., quantum] flducix gradum pcr-
ijui vident Deum. Ad quid ascendunl? Ad confitendum veniens dixit :
nomii.i tuo, Domine : sicut dictum esl : Confessio et Vers. \. — Adte levavi oculot meos, qui habitas
vulchriiudo in conspectu ejus {Psat. xcv, 6). " in coelo. Levemus oculos nostros a terrenis ad cce-
Vbrs. 5. — Quia illic sederunl sedesinjudicio, se- lestia, a nobis ad Dominum [i/s.,Deum]; displicea-
des super domum David. Qux sunt hx sedes, nisi musnobis, ut placeamus Deo, qui habital in ccelo,
sancti apostoli et prxdicatores mundi, in quibus boc est, in unitate sanctorum. Sicut spirilaliter
sedet ipse Deus ad judicandum orbem? N.irn ipse oculos levare, ita spirilaliter coelum intelligere de-
Deus dixit : Coelum mihi sedes est (Act. vn, 49). Et bemus. Ubi habitat Deus, ibi [ ocnlij cordis nostri
in Psalmo Cosli enarrant gloriam Dei (Psal. xvm, 1): in charitate levandi [Edit., ibi corda noslra levan-
Qui sunl isti cceli, nisi sancti apostoli, quorura so- daj sunt. [Hoc ut firmius intelligatur, exemplo iste
nus exivit in orbem lerrx? Unde diclum est, anima amator se roboravit.]
jusli sedes est sapientix, id est, in anima justi sa- Vers. 4. — Ecce sicut oculi servorum in manibus
pientia sedet. Hxc sapienlia Deus est qui dixil : Et dominorum suorum : et sicut oculi ancillai in tna-
habitabo in illis, et illi mihi erunl in populos, et ego nibus dominx sutv , ila oculi noslri ad Dominum
ero illis in Deum (II Cor. v, 16). Sedes super domum Deum nostrum, donec miserealur nostri. Cum ergo
David, id cst, super familiam David [Ms., Christi] : audis Christum, leva oculos tuos ad DominumDcuin
domus David Ecciesia est. „ tuum : cum audis Dominum, leva oculos tuos ad
Vers. 6. — Rogate quce ad pacem sunt Jerusalem, [DeiJ sapientiam et Dei virtutem. Leva oculos tuos
et abundantia diligentibus te. Rogate, duobus modis ad dominam tuam, quia servus et ancilla es : ser-
intelligitur : vel interrogate, vel precamini ; id est, vus, quia populus es; ancilla, quia Ecclesia es.
interrogale vel precamini, quomodo possitis habere Sed ipsa ancilla spousa facta est. Unus loquitur,
pacem in Jerusalem. Vel ad illas sedes sermo diri- et omnes in uno loquuntur, quia oinnes unum sunt
gilur, ul illi in judicio inierrogent qui sunt qui ad Je- in Christo : unus populus, una Ecclesia, unus grex
rusalem pertiiieant, de quibus diclum esl : Beati ad unum pastorem pertinens. 380 Donec mise-
pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur (Malth. v, 9). reatur nostri, id est, donec ab hujus vitx tribulatio-
Iterum sermo ad illam dirigilur Jerusalem : Et abun- nibus, et ab bujus vix molestiis liberet nos, et in
tlantia diligentibus te, id est, omnium bonorum abun- xicrna patria constituat, quos hic per lentationes
dantiara habent, qui coeleslem diligunt Jerusalem : varias erudire non desinit. Et quid iste clamel au-
hic abundantiam in spe, illic abundantiam in re. diamus.
Unde consequenter ait : Vers. 3. — Miserere nostri [Ms., nobis], Domine,
miserere nostri, quia multum repleti sumus despectione.
Vers. 7. — Fiat pax in virtute tua, et abundantia
p Miserere nostri, ut fidem rectam teneamus; mise-
m turribus tuis. Id est, in dileclione tua; virtus
rere nostri, ut opera fidei convenientia pertlciamus.
enimtua, o Jerusalem, dilectione Dei et proximi
Quia multiim rcplcli sumus despectione, id est, hu-
constat [Ms., dilectio est Dei et proximij : per istam
jus sxculi tentationibus.
pacem, et per istam virlutem abundantia erit in
Vers. 4. — Et [multum] replela est anima nostra
lurribus luis, id est, in excelsis tuis, qui paulo
opprobrium abundantibus et despectio superbis. El
ante sedes dicebanlur. Mulli sunt in dextera stantes,
qui sunt qui opprobrium [nobisj faciunt, conse-
eed pauci in judicio sedentes. Sedentes ideo in lurri-
quenter exponit : opprobrium abundantibus [his
bus tuis, o Jerusalem, dixit hujus pacis ct hujus
qui hujus sxculi felicitatibus gaudentj ; et dcspectio
civitatis amalor :
superbis, qui in divitiis suis [superbiunt clj do-
Vers. 8. — Propter fratres meos et proximos meos spiciunt pauperes Cbristi, de quihus dicitur : Beati
toquebar pacemde te. Non propter ine, non propter pauperes, quoniam ipsorum cst regnum coelorum.
terrenos honores, non propter divitias sxculi, sed
propter fratres meos et proximos meos, scilicet PSALMUS CXXHI.
tllios tuos [hanc pacem loquor, banc pacem prxdico In quinlo Graduum, hoc est, in palicnti» solidi-
 628 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. GRADUALES. «£«
tate, amator ista stans, haec dlcendo decantat : A servavimus : el melius quod [Mi., quam] perdidimu»,
Vebs. 1,2. — JVisi quia Dominus eratin nobis, inventi sumus, ipsa dicente Verilate : Qui perdiderit
dicat nunc Israel, nisi quia Dominus erat in nobis. animam suam propler me inveniel eam. Et hujus ad-
Vox isia sanctorum sive martyrum, sive tribula- bortationis et palientiae, et roboris quis est auctor
tiones in hoc sseculo patientium existit ; quasi dice- [Ms., actor] 381 in nobis, nisi ille qui fecll
rct : nisi Dominus nobis esset adjutor, nequaquam coelumei lerram? Ipse qui fecit, ipse redemit; et ipse
has tribulalioues, et has passiones, ct has persecu- qui redemit, ipse remunerat : ipsi dicimus semper :
tiones susiinere potuissemus ; sed quia ille in no- Adjutorium nostrum in nomine Domini, qui ftcit
bis est, facile omnia pertransire valemus, quae in ccelum et terram (vers. 8).
hoc soeculo dura videntur. Hoc dicat Israel, hocest, PSALMUS CXXIV.
virvidens Deum hoc cogilet, quia Deus hoec opera Modo incipit de stabilitate aeternse Jerusalem di-
[Ms., hoc opere] in illo complet. Dum insurge- ccre, et de illorum fiducia et stabililate [Jfi., solidi-
rent homines in nos, forte vivos deglutissent noi. tate], qui ad eam toto desiderio festinant, dicentes:
Ad devorandum nos, et quasi vivos glutiendum in- Vers. 1. — Qui confidunt in Domino sicut mons
surgebant. Quis horum tam immanes el tam immi- Sion, non commovebitur in wternum , qui habilat in
tes persecutiones sustineret, nisi Dominus adjuvis- B Jerusalem. Fides quae ad Deum est, stabilem facit vi-
set eos, qui nunquam derelinquit spcrantes in se? tam; nec ullis tentalionibus tnoveri potest, qui supra
Igitur in primo psalmo Graduum de dolosa liugua firmam petram suam construit domum. Quis est mons
et blanda seductione se liberatum esse testatus est; Sion nisi Chrislus, qui est in vertiee monlium, et ele-
nunc autem [in] hoc psalmo de aperta persecutione tabitur super colles , et fluent ad eum omnes gentet
«e redemptum esse per Dei et Domini misericordiara (hai. ii, 2) ? Sion est Ecclesia, in qua speculum vitae
enarrat, quatenus ei spirilales, et corporales vin- et auernitatis visio, cujus caput est Christus. Ecca
ceret persecutiones, vel in occulla tenlatione, vel in qucerit iste ascensor spiritalium graduum, qualis sit
aperta persecutione. Quod vero in antecedentibus ista Jerusalem, in qua sanctorum chorus habitat, et
psalmis quasi una persona loquitur [Ms., loquatur], respondetur ei :
hic vero plurali numero dicit : illud signilicat pro- Vers. 2. — Montes in circuitu ejus, et Dominus m
pter unitatem corporis Christi : hoc etiam, quia mul- cireuitu populi sui, ex hoc nunc et usque in saculum.
ta sunt membra ad caput illud, quod est Christus, Isti montes sunt angeli [sunl apostoli], sunt pro-
pertinentia. plieue , et praedicatores sancli , qui muniunt istam
Vebs. 3, i. — Dum irasceretur furor eorum in Jerusalem. El ne hoc tibi parvum vidcretur , quod
nos, (orsitan aqua [Ms., vclut aquas] absorbuisset C lales montcs habct in circuitu, statint subjunxil: Et
nos. Yox martyris est truculentum persecutoris Dominus tn circuitu populi sui. Ecce quales haberaus.
animumoslendenlis : forsitan velul aqua [Ms., aquas] muros, quales munitiones , quales defensores ! Ma-
absorbuisset nos. Aqua populum impium significat, neanius intra sepla Jerusalem, et non tiraeamus in-
qni quaerit [Ms., aquas hic populos impiorum si- sidias diaboli, nec sagitlas ejus, tales habentes defen-
gnificat, qui quaerunl] sanctos devorare. sores ; et hoc non ad tempus, sed in auernum, idco
Vers. 5. — Torrentem pertransivit anima nostra, dicit: Ex hoc nunc et usque in sccculum. Sequitur :
forsitan pertransisset anima nostra aquam intolerabi- Vers. 3. — Quia non derelinquet Dominus virgatn
lem. Immanitatcm persecutionis significat torrenlis peccatorum super sortem justorum : ul non extendanl
nomine. Aquam intolerabilem, hoc est, incredibi- justi ad iniquitatem manus suas. Sors justorum cst
lem rabiem iniquorum perpessi sumus; et nisi Do- stare ad dexteram Dei in die judicii ; super sortem
minus esset in nobis, nullatenus evadere potuisset vero illorum, id est, super congregationem illorum,
fragilitas noslra has immanissimas persecutiones. non venit virga impiorum , id est, senlentia illa ter-
Ad laudem [se] liberatoris sui ista victrix adversa- ribiUs : Ite, maledicti,in ignem tetemum. Vt nonexten-
riorum [cohors converlit (Edit., concorditer converea danl justi ad iniquitatem manus suas. Quare hoc, *t
est)], dicens : D non extendant justi ad iniquitatem manus suas .' Ut
Vers. 6. — Benedktus Dominus, qui non dedit ad tempus ferant justi iniquos dominantes, etintelU-
nos in caplionem dentibus eorum . Benedictus Deus gant non esse sempiternum ; sed praeparent se ad
qui vicit mundum ; per quem nos vincimus, per quem possidendam haereditatem sempitemam ; tunc enim
uos liberati sumus a persecutorum dirissimis [Edit., deslruetur omnis potestas iniquitatis, ut sit Dominus
a persecutione et dirissimis] dentibus : el hoc, quia omnia iii omnibus. Hoc cogitent, qni recto sunt cor-
Deus erat in nobis. de, quod non scmper dominantur injusti, sed aufc-
Vers. 7. — Anima noslra sicul passer erepta ett de retur polestas illorum ab eis, et regnabit Dominus
laqueo venanlium. Passer iste Christus est ; et sicut [solus] super sanctos suos.
ille liberatus esl ab omni iniquitale, et a persecu- Vers. i. — Et benefaciat bonis et reclis corde. Hic,
tione impionim, et victor gloriosus ad palernam re- ut in fide et bono opere permaneant stabiles, et in
diit sedem : sic nos per illum liberati sumus, et futuro gloriam accipiant sempiternam.
non sumus dati in laqueos diabolic* fraudis, nec in Vers. 5. — Declinanlet autem in obligationem ad-
manus venantium. Nos vitam perdidimus, sed fidem ducet Dominus cum operantibut iniquitntem, pax tnper
627 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 62S
ltraet. Qui operantur iniquitatem , id est, quorum A ix, 6): quantum enim quisque seminat, lanluiu re-
facta iraitati sunt, qui [Ht., quia] eorum praesentera cipiet. Nam ipsa vita, in quam intravinius, misera
laetiliatii amaverunt, et fulura supplicia non credide- est, Iacrymosa est , Iaboribusque plena. Ideo homo
runt. Qui ergo recti sunt corde , et non declinant , natus flere novit, ridcre non novit , ijtiia ad laborem
quid habebunl ? Jam veniamus ad ipsam haeredita- natus est, non ad Uetiliam.
tem. Quas est illa hsereditas ? Pax super rsrael. Quae Vers. 6. — Euntes ibant, el flebant , mitlentet se-
pax? Illa, quse exsuperat omnem sensum. mina sua. Iste Gradus canlicorum ad opera nos mi-
PSALMUS CXXV. sericordiae exhortatur , ut earaus et quaeramus cui
PsalmusisteGraduum redemptionis noslrae laudem bene faciamus et compalienles simus miseriae alio-
decantat, quomodo liberati sumus de captivitate dia- rum ; sicut Apostolus dicil : Flere cum flentibus (Rom.
bolicae potestatis, et peccatorum uostrorum vinculis : xu, 15). Millamus semina nostra super transeuntes
cantat [enim] iste amator libertalis nostrse : aquas, quia in niulio tempore inveniemus illa. Ideo
Vers. 1. — In eonvertendo Dominus capiititatem sequitur : Venientes autem venient in exsultatione ,
Sion, [acti tumus ticut consotati , id est, gaudentes porlantes manipulot tuos. Quo venient, nisi in pnc-
Sion in angelis auerna, iu hominibus captiva cst sentiam summi Judicis? [Quid] porlant? opera mise-
Unde captiva ? Quia venundati sub peccato. Unde ve- ° ricordiae. Esuriti enim, ait Dominus, et dedistis mihi
nundati, nisi consentientes peccato ? Liberi faclisu- manducare ; sitivi, et dedistis mihi bibere. Quid ergo
mus, sed nosmetipsos vendidimus peccato [propter audituri erunt? Venite, benedicti Patris mei, percipite
consensionem peccati in primo parente noslro (Edit., regnum quod vobis paratum est ab origine mundi, etc.
consortes facti peccato primi parentis nostri) ]. Sed (Matlh. xxv, 51, 55). Tunc illis hoc dicetur, qui opera
in secundo liberati sumus et ideo consolati. Non enim misericordiae modo ditigenter volunt seminare in
omnes illius civitatis cives captivi sunt, sed qui inde patiperes.
peregrinantur, captivi simt : consolatio vero misero- PSALMUS CXXVL
rum est et gementium ; 382 se(l niodo haec conso- Haec cantica, ut saepc diximus, ascende.ntium sunt.
latio est in spe, tunc erit in re, dum videbimus facie Qualiter ascendentium ? Scilicet amando Deum. Qui
ad facicm : usque nunc in fide crcdimus, et in spe Deum amat, ascendit ; qui saeculum amat, cadit. Scd
amamus. hujus psalmi titulo additum est : Canticum Craduum
Vers. i. — Tunc repletum est gaudio os nostrum , Salomonis. Videamus, cur nomen Salomonis in hoc
et lingua nostra exsultatione. In hac consolalione hu- tantummodo [loco] additum sil. Salomon inlerpre-
jus redemptionis nostrae repletum est os cordis nostri r> latur pacificus. Quis [est] iste pacificus, nisi verus
gaudio , et lingua cordis exstiltatione : os cordis et Salomon Dominus nostcr Jesus Chrislus, qui coelestia
lingua cordis, qtto [Ms., qua], ore carnali clauso, et terrestria pacilicavit in sanguine suo, et fecit
dum oramtts, clamamus ad Deum : Tune dicent inter utraque unum , dtios sibi parietes conjungens in se-
g-enles, magnificavit Dominus facere eum illis. Id est, ipso, summo angulari lapide. Nam Ecclesia [de] duo-
misericordiam facere cum omnibus gentibus : quia bus populis, id est, circumcisionis et praepulii copu-
non lantum nolus in Judaea Deus, sed a finibus terrae lavil in unum ovile , ut sit unus pastor et uniim
laudes audivimus justorum diccntcs[.Vs., justi dicen- ovile. De isto vero Salomone in capite hujus psalmi
lis] : Exaudi nos, Deus salutaris noster, spes omnium dicitur :
finium lerra>, et in mari tonge (Psal. lxiv, 6). Dica- Vers. 1. — Nisi Dominus wdificaveril domum, in
iiiiis [Ms., dicunt] itaque omnes : vanum laborant [Ms. , taboraverunt] , qui cedificant
Vers. 3. — Magniflcavit Dominus facere nobiscum, eam. Nisi Dominus aedificet Ecclesiam absque macula
facli sumus Iwlantes. Misericordiam fecit nobis, ideo et ruga, in vanum laborat omnis praedicator. Qtii
facli sumus laHanles. sunt qui in vaiium laborant, nisi hxretici qui labo-
Vers. 4. — Convertet Dominus [Ms., Converte, Do- rant Ecclesiam congregare, sed absque Dotnino ; ideo
mine], captivitatem nostram sicut torrens in auslro. jj vanum est opus illorum. Ex qtto populus fidelisaedi
Torrentes dicuntur flumina hicmalia ; magno enim ficatus cst, custos est ipsius Dominus noster Jesus
impelu repentinis aquis impleta currunl. Auster vero Cbristus, qui aedificat, qtti conscrval , qui protegit,
ventus calidus est, et glacies solvens : significat vero qui remunerat ; ille solus in omnilius et aedificator et
Spiritum saucuim qui duriliam peceatorum nostro- custos. ldeo dixit in sequenti versu : Nisi 383 &°~
rum, quae zelo [Forte, gelu] infidelitatis censtricta minus custodieril civitatem, frustra vigilat quicustodil
est, solvit «t slccat, et convertit captivitatem nostram eam. Ista est civitas, dc qua sxpius in his Graduum
in bntitiani. psalmis cantatur, spiritalis utiquc Jerusatcm.
Vers. 5. — Qui seminant m lacrymis, in gaudio Vf.rs. 2. — Vanum est vobis [Ms. , in vnnum esl
metent. Beati qui lugent, quoniam ipsi contolabuntur. vos] ante lucem surgere. In vanum est cnim intus ho-
ltcm : Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam mini absque divina gratia laborarc. [Praeveniat gra-
consequentur (Matth. v, 5, 7). Seminanl in lacrymis, tia, sed subsequatur obcdienlia , tunc non laborat in
qui lugent sua peccata ; seminanl in valle, qui mise- vaniiiii]. Surgile postquam sederitis, qui manducatit
xicordiae opera faciunt, diceute Apostolo : Qui semi- panem dolorit. Si vultis in excelso cssc , estote hic
n:it in bvncdiclionc, de bencdictione accipiet (II Cor. humiles, ubi humilis fuit ille, qtii pro nobis paupcr
629 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. GRADUALES. 630-
fuil factus, ut ibi excelsi sitis, ubi illcsedetad dexie- A volentibus et nolentibus audire verbuni Dei, ciiam
raiu Dei Patris. Surrcctio exaltationem signiflcat , aroicis et inimicis. Ille stat [in porta (Edit., impor-
sessio humilitatem designal. Aliis locis sessio intelli- lune)] ut omnes audiant, et omnes aedificentiir.
gitur ab honore judicandi, ut illic : Sedebitis vos tu- PSALMUS CXXVII.
per sedes duodecim (Matth. xix, 28). Item sessio hu- Venit ad canticum bealitudinis istorum ascensor
militatem signiflcat , ut iltic : Jesus fatigatus ex iti- Graduum , et ait , unde sit ista beatitudo [ sibiqu*
nere sedebat sic super fonlem (Joan. iv, 6). Nam et in dixit]:
alio psalmo dicilur : Domine, tu cognovisti sessionem Vers. I. — Beati omnes, quiliment Dominum, qui
meam, et resurrectionem meam (Psalm. cxxxvm, 2), ambulant in i<iis ejus. Haec vera [Ms., vero] bealitudo
id est, huroilitatem meam et exaltationem meam. in timorc Domini consistit, et in observatioue prae-
Ul ergo intelligerelur, ad quam perlineret haec sessio ceplorum illius. Iste est tlmor, de quo in alio psalmo
formam, addidit statim : Qui manducatis panem do- dicitur : Timor Domini sunctus permanens in su-cu-
lor $. Handucant panem doloris, qui geraunt in hac lum smculi (Psal. xvm, 10). Alius est timorproptcr
peregrinatione. Ccelestem ergo desiderio anhelemus pcenam , alius est 'propter amorcm : 384 'ste est
patriam : hic humiliatio, illic exaltatio ; bic peregri- beatus, qui propter charilalem tiroct Dominum, et
ualio, illic palria. Humiliemur sub potenti manu Dei, B in cbaritate ejus praecepta observat. Ut ille ipse ait :
ut nos exaltet in lempore visitationis. Quasi quaere- Si diligilis me, mandata mea servate (Joan. xiv, 15).
rct isle amator, quando esset ista resurrectio, id est, Vers. 2. — Labores fructuum tuorum manducabis
exaltatio, respondelur ei : [Ms., fructuum manuum tuarum], beatus es, et bene
Vers. 5. — Cum dederit dileclis suis somnum , eece tibi erit. Non labores manducat quisque, sed quod
hotreditas Domini : filii merces fructus ventris. Som - ex labore nascitur, id est , fructus. Sancti niartyres
nus hic mortem signiflcat. [Sicut] Christus non esl laboraverunt in hoc saeculo, ul fructum vilae anernae
exaltalus nisi post mortem, ita nostra exaltatio non acciperent, ut impleatur in illis , quod dictum est :
erit [Edit., est], nisi posl mortem : quia illius re- Vot eslis, qui permansistis mecum in tentationibus
surrectio non fuit nisi antea moreretur , nec noslra meis, et ego dispono vobis regnum, sicut disposuit mihi
erit resurrectio nisi antea moriamur. Quasi vero Pater meus [regnum], ut edatis el bibalis super men-
quxreres iterum [et diceres] : Quibus dilectis ? Ait : sam meam in regno meo (Luc. xxn, 28). Beatus es et
[llccc est] hmredilas Domini , filii merces fructus ven- bene libi eril. Hic beatus in spe, iHic bene tibi erit in
tris. Quse est haereditas ista ? Illa utique, de qua di- re, dum videbis facie ad faciem, quem hic amas in
citur : Postula a me, et dabo libi gentes hoereditatem _ corde.
- / n. / .. a\ /\..z ■ cm r»# G v-.
luam (Psal. II, 8). Qui sunt filii merces [Ms., mer- Vers. 3. — Uxor tua sicut vitis abundans in lateri-
cis] ? Sancti scilicct omnes , quos Christus suo san- bus domus tuoe. Uxor Cbristi Ecclesia esl [Ecclesia ,
guine acquisivil. Fructus ventris, id est [fructus Ec- quae] et sponsa, quae abundat fructu boni operis. ln
clesiae. Hxreditas et filii et fructus unum significant, lateribus domus luoe. llla sunt latera in domo Dei,
id est], omnium sanctorum congregationem [Edit. , quae adhcerent Christo firmius. Filii tui sicut novellat
congregatio], filii merces, fructus ventris. Deinde ad- olivarum in circuitu mensm tuct. Non est alia in Chri-
jungit : sto uxor, alius filius, sed omnes unum in Christo.
Vers. 4. — Sicut sagittcr in manu potentis, ita filii Quam ante uxorem nominavit , nunc nominavit et
excussorum. Sagiltse apostoli sunt, quorum sonus exi- filium [Ms., filios], quia uxor et filii Ecclesia est
vit in omnein terram, de manu potentis missi, id est, Christi. Sicut novellce olivarum. [Oliva] pacem signi-
Christi ; Ita filii excussorum [illi ipsi apostoli filii ficat. ldeo filii in novitate spiritus non in vetustale
sunt excussorum], id est, filii prophetarum, qui se- lilterae in pacem Chrisli transeunt [Ms., transcant] :
creta el mysteria incarnationis Christi, et sanctse In circuitu mensoe tum. Mensa Christi Scriptura san-
sacramenta Ecclesia?, Dei dono [Ms., de idoneo], cta est, unde pascimur, unde intelligimus, quid ame-
coelestis tliesauri excusserunt et in lucem produxe- j) nuis, et quid desideremus, ad quem habeamus oculos
runt a sxculis mysleria : horum filii sunt [ Ms. levatos.
erant J aposloli, quia quod illi in aenigraate pronun- Vf.rs. i. — Ecce sic benedicelur omnis homo , qui
tiaverunt, hoc apostoli in Christo quasi bistoriam timet Dominum. Recurrit ad principium psalmi, ubi
praedicaverunt. ait : Beati omnes, qui timent Dominum. Nunc cxponit,
Vers. 5. — Beatus vir qui implevit desiderium suum quae sit ista bcatitudo , qux timenti Deum debelur ,
ex ipsis : non confundetur cum loquetur inimicis suis vel quomodo benedicendus sil, qui Deum timet. Ait
in porta. Ex ipsis, id est, ex apostolorum praedicalio- enim :
nibus, qui tolum suura desiderium ex illa [ .W.s.,illo- Vers. 5. — Benedical te Dominus ex Sion. et vi-
rum] praedicatione implet, et amat ccelestia, non deas, quw bona sunt in Jerusalem omnibus diebus vitai
terrena ; aeterna, non temporalia. Iste non confun- luce. Ex Sion , dixil, benedicat te Dominus , id est
detur, cum loquetur inimicis suis in porla. Porta vero spcculatione vilas aeternae. Illa est vera benedictio ,
Cbristus est : qui Chrislum praedicat , qui in Christo qux nos facil vitam desiderare xternam. Ideo adjun-
loquitur, qui in Chrislo manct , non confundetur in xit : Vt videas bona, quos sunt in Jerusalem omnibus
3'tcrnum : sed praedicat opportune importune, id est, diebus vitm ti«r, id est, aeterna bonn, non lemporalia :
C31 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 63i
peroiansura, uon transitoria, qux suut in Jerusulcm A priusquam in judicio puniantur, arescun! , nou ha-
cceiesti. Omnibus diebut vitoe luce, semper eris gau- bentes bumorem boni operis.
dens, semper videbis bona , id est , lotius bonilatis Vers. 7. — De quo non implebit manum suam qui
auctorem Christum. melet, et sinum suum qui manipulos colliget. Messores
Vers. 6. — El videas filios filiorum tuorum, pacem suiit angeli, dc quorum operihus non implent sinus
super hrael. Filii tui sunt opera bona , quoe facis ; suos, quia zizania sunt, et non triticum : sed in fasci-
filii filiorum tuorum, fructus bonorum operum, qux eulos ligantur et igne comburuntur xterno.
videnda et recipienda sunt in futura vita , ubi pax Vers. 8. — Et non dixerunt, qui praHerierunt :
erit super omncs Deum videnles : et hxc pax est Benediclio Domini super vos, benediximus vobis in
Christus, qux exsuperat omnem sensum. Illa pax nomine Domini. Transeuntes sunt per hujus sa>cuK
cusludiat corda nostra in perpetuum. viam prophetx, patriarchx et apostoli : quorum be-
PSALMUS CXXVIH. nedictio proficit in filiis Ecclesix, non in falsis fra-
Vers. 1 . — Decimus iste psalmus Graduum ita Iribus, qui expugnant Ecclcsiam : non danl enim
incipit : Stepe expugnaverunt me a juvenlute mea, di- benedictionem super perituros, sed super mansuros ;
eat nunc Israel. Vox esl Ecclesix sustinentis falsos et quam benedictionem dant? Benedicunt [inquit] in
fialres, et in exempla priora respicientis [Edit., B nomine Domini, quia omnis benedictio et omnis
exemplo . . . respiciens] , et super ipsa exhortantis sanctificatio per nomen Domini roboratur et confir-
exemplis Patrum invincibiliter suslinere : quia olim matur.
expugnala [est] Ecclesia, et non noviter, sed semper, PSALMUS CXXIX.
ab inilio, quo ccepit esse. Nam Abel Eeclesia fuit Vers. 1.— Sequitur vero psalmus Graduum, cujus
Chrisli, sed a fratre expugnatus est; siiniliter Jacob principium est : De profundis clamavi ad le, Domine :
Ecclesia Christi fuit, sed a fratre Esau expugnatus Domine, exaudi vocem meam. Ad istum itaque psal-
est; etiam et Moses in Ecclesia Christi sxpisshne mum [Ms., ab isto ... psalmo] considerationis gradns
expiignatus cst a populo, cui prxfuit. Occisus fuit est, et cujusdam querelx statio, ut intelligamus ita,
Christus a synagoga, sed non superatus [Edit., se- in quo profundo sumus , et unde clamare nobis ne-
puralus]. Ecce enim exemplis docebat nos adversus cesse est. [Profundum [Edit., profunda) enim] est
falsos fratres fortiter suslinere. Dicant omnes qui nobis vita isla mortalis. Quisquis se in profundo in-
Demn pleno corde diligunt Deumque videre cupiunt, tellexerit, clamet, gemat, suspirel, donec de profundo
et dicant iterum : eruatur, et veniat ad eum, qui super omnes abyssos
Veiis. 2. — Scrpe expugnaverunt me a juventute sedel( et super Cherubim et super omnia qux crea
mea, etenim non poluerunt mihi. Sive in Vetere, sive vit, non solum temporalia, scd etiam spiritualia : sed
iu Novo Testamento, et nunquain potuerunt prxvalere inde usque ad profundum hujus vitx pervenit, ut nos
niihi, ut consenlirem eis. liberaret ab hoc profundo miserix, et nos incitaret
Vers. 3. — Supra dorsum meum fabricaverunt ad eum clamare, qui est Salvator verus et dicere :
peccalores, prolongaverunt iniquitates suas. Fabrica- Domine, Domine, exaudi vocem meam.
verurit toleranti mihi supra dorsum; posuerunt mihi Vers. 2. — Fiant aures tuce intendentes in oratio-
tribulaiiones, sed ego portavi eas, donec corrigantur, nem servi tui. Geminalio clamoris , significatio esi
et sic desinant persequi me, et vel in 385 ''ne cx~ deprecationis intiinx. Sequiiur vero :
culiantur a dorso meo : ego usque in finem tolero, Vers. 3. — Si iniquilatet observaveris, Domine,
sed usque in llnem persequentur. Prolongaverunt ini- Domine , quis sustinebit ? Aperit de quo profundb
quitates suas, quia non est tempus in hoc sxculo, clamaret, id est, de peccatorum suorum abysso, quas
quo Ecclesia Chrisli perseculionem non patiatur a inundaverunt super caput ejus : intelligens omnem
falsis fratribus. vitam hanc tentationibus plenam. Ideo dixit : Quis
Vers. -4, 5. — Sed Dominus justus concidet cer- tustinebit ? Sl justitiam tantummodo judicas nobis,
vicet peccatorum ; confundantur et convertantur re- D et non miserationem prxstes, nullus est qui sustinere
trorsum omnes, qui oderunt Sion. ld est, superbiam possit , quia omnes [sunt] fiUi irx : sed magis nobis
illorum conteret. Per cervicem superbiam istorum spes est de miseralionibus tuis , et non de meritis
dcsignat. Confundantur et revereantur omnes, qui nostris.
oderunt Sion. Confundantur in judicio, revereanlur Vers. 4. — Quia apud te propitiatio est, et propter
in profundis. Qui oderunt Sion [Sion est Ecclesia] : legem luam sustinui te, Domine. Propitiatio [hxc] est
id est , qui oderunt Ecclesiam , et nolunl obedire sanguis Christi, qui nos liberavit a servitute timoris,
verbo Dei. Suntenim in Ecclesia, sed ficti fratres, et qux in lege fuit veteri. Suslinui te, Domine, id esi,
odio habenl bene operantes in ea. [Vide (Edit., \Jnde) speravi in te, Domine, sicut in alio psalmo dicit :
quid] sequitur de his, qui odemnt Ecclesiam ; Exspectans exspectavi Dominum, el respexit me (Ptal^
Vers. 6. — Fiant tanquam fenum tectorum, quod xxxix, 2) : exspectavi per spein, et rcspexit me per
prittsquam evellatur, arescit. [Perit enim omnis gloria miscricordiam.
miperbientium in hoc sxculo ;] et sicut fenum lecto- Vers. 5. — Sustinult anima mea in verbum tuum,
rum sine radice est, et cito arestit, sic illi cito per- Domine, spcravil anima mea in Domino. In qnod
ennt : quod priusquam evellatur, arescit; id est, verbum sustinuit? In Verbum, quod caro factum
<J33 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL. GKAOUALES. G34
est, speravii anima mea ; pcr quod Vcrbum mihi A verllatis ; ideo relribuetur eis in animabus \F.dit.,
orania dimisisti peccata. Sed adhuc sperat anima manibus] illorum : Quia proptcr infldelitatem schis-
lnea in Domino. Quid sperat? Kemissionem pecea- matis in anima recesserunt u flde, ideo in anima re-
tornin recipere. Sed 386 adhuc vitam seternam non ccpturi erunt, quidquid meruerimt.
tcneo : et quia fccisti quod promisisti, spero te factu- Vebs. 3. — Speret hraet in Domino, qui estspes
ruiu esse quod adhuc reslat , ul post resurrectionem oinnium Deum videntium. Ex hoc nunc et usque in
umnium vitam aetcrnam accipiam. sempiternum , id est, usque ad aeternitalem , in qua
Vebs. 6. — A custodia matutina usque ad noctem videbimus, in quem nunc speramus.
tperet Itrael in Domino. Custodia matulina [Christus PSALMLS CXXXI.
resurrexit (Edit., est Christus, qui resurrcxit)], in Venit hic pnevius nostrae [Ms., noster] asccnsio-
quo omnes resurrecturi sumus; ideo ex illa resur- nis, el ad gradum mansueiudinis, in qua exemplum
rectionis suae vigilia usque ad noctera , id est, finem nobis sanclissirai David proposuit, quasi ex sua per-
mundi omnes sancti sperent in Domino ; et luec spes sona dicens :
inde cerlissima est , Vebs. 1. — Memento, Domine, David, et omnit
Vebs. 7. — Quia apud Dominum misericordia est, mantuetudinis ejus. David manu fortis interprelalur,
et copiosa apud eum redemptio. Per illum itaque re- B qui juxta historiam pepcrcit inimico quaerenti ani-
dempti sumus, per illum resurrecturi sumus. mam suam : significans Chrislum nostrum bellato-
Vebs. 8. — Ipte redimet Itrael ex omnibut tniqui- rem, qui superbissimum Golialh proprix forliltidinis
tatibut tuit. [Ubi superabundavit peccatum] super- lapide prostravit , et nobis , cum inimici essemus,
abundavit gratia : gratia enim Dei salvali sunt pcr mansuetus est factus, ut nos ejus exemplo edocti
fidem, ab omnibus iniquilatibus suis. Omnes fidcles raansueti simus et mites.
nomine [Ms., noineii] Israelis dcsignat, quia omnes Vebs. 2-5. — Sicut juravit Domino, votum vovit
per copiosam redemplionem Doraini Jesu Chrisli Deo Jacob. Jurare Dei , cst promissionis suse votum
redempti sunt ab omnibus iniquilatibus suis. Scire ostendere [ Ms., promissiones suas ostenderc]. Votum
debemus quod in aliquibus locis in his psalmis so- vovit Deo Jacob. Quid est votura Christi , nisi ut re-
naut verba quasi de multis, sicut ubi ait : Miserere dimeret humanum genus? Ilnde ait in Evangelio :
nostri [Ms., nobis} , Domine, miserere nostri, quia 0pu<387 consummavi, quod dedisti mihi (Joan. xvn,
muttum repleti sumus despeclione (Psal. cxxu , 3). i). Votum vovit Deo Jacob. In sequentibus demon-
In aliquibus sicut de uno, ubi ait : De profundis cla- stral quid vovisset Deo, id est, ut inveniret [Edit.,
mavi ad le, Domine. Et hoc [ideo] quia nuilii sumiis invenerit] tabernaculum Deo Jacob, id csl, Ecclesiam
in membris, unuin autcm in Christo : et omnes in C ssnctam, dc qua dicitur in alio psalmo : Quam ama-
uno loquunlur, ct unus in omnibus loquitur. Dicit bilia sunt tabernacula tua, Domine (Psal. l.xxxm, 2).
enim isle ascensor : Sed nos, si bene egerimus, tabcrnaculum erimus
PSALMUS CXXX. Dei , et templum Dei vivi , sicul dixit Apostolus :
Vebs. 1. — Domine, non est exaltatum cor meum, Templum Dei estis vos. Nulla nos [Edit., vos] dor-
neque elati sunt oculi mei. Sacrilicium Deo humilitatis mitatio, nulla oblectalio carnis, nulla ambitio saeculi
oflert in his verbis , sicut in alio psalmo legitur : delerreat, ut labernaculuiu Deo non inveniaraus in
[Sacrificium Deo] spiritus conlribulalus, id est, hu- nobismetipsis.
railiatus (Psal. l, 19). Magis itaque audila est huiiii- Vebs. 6. — Ecce audivimus eam in Ephrata, inre-
lianlis [Ms., humiliati] publicani oratio, quam supcr- nimus eam in campis silvce. Ephrata spcculum intcr-
bienlis PharisaM. Neque elati sunt oculi mei. Oculos prelatur; in speculo imagines conspiciuntur; signi-
cordis elalos non esse dixit, scd humiliatos, quia flcat prophelas, qui per imaginem loculi sunt de
omnium bonorum custodia est bumililas. Keque am- futura domo Dei, quam invenimus in campis silvae,
bulavi in magnis, neque in mirabilibus super me. Nec ibi audivimus de domo Dei, id est, in lalitudinc
quxsivi, ut magnus essem inter homines, aut mira- [Edit., altiludinc] gentium , quas vepribus et spinis
bilis faciendo signa et miracula : quia signa propter peccatorum olisitx sunt : sed ibi est inodo domus
infldeles data sunl, non proptcr fidcles, ut per signa Dei , et Ecclesia Christi , de qua prophetoe praedixe-
crederent , qui per praedicaliones non crediderunt. runt.
Unde subdidit : Vebs. 7. — Introibimus in labernaculum ejus.
Vehs. 2. — Si non humiliter sentiebam , sed exal- Cujus? DeiJacob. Quomodo inlroibimus. Per fidcm.
tavi animam meam : sicut ablactatus est super matre Adorabimus in loco, ubi steterunt pedes ejus. Cnjus?
tua , ita retributio in anima mea. Videntur maledi- Cbristi Domini nnstri , ubi vesligia conspiciuntur
ctionem sonare hi duo versus, et ad haereticos per- ejus, et ibi miracula illius narrantur, et redemplionis
tinere, qui non volunt humiliari in pace Eecleske, nostrae lirmitas : quia absque htijus domus charitate
sed exaltari in schisma doctrinse suse. Noluerunt salus [Edit., solus] non inveniretur : ibi adorandus
raatris Ecclesiic lacte nutriri , ut ad solidum cibum, [Ms., adorandum] est, ubi fides rccla esse diceretur.
qui Cbristus est, pervenirenl. Ideo ablaciati sunt et Vers. 8. — Exsurge, Domine, in requiem tuam ,
a matre repulsi , quia a lacle pietatis nutriri nolue- tu et arca sanctificationis tuw. Christo dicitur, tit
runt : «-t sunt doctorcs erroris, cum non sint discipuli exsurgat a morluis, ct iulret in rcquicm suam : id
«3:i B. F. ALBINl SEU ALCLl.M OPERUM PARS U 636
est, posl laborem passionis in requiem coelestis glo- A hic habitabo, quoniam elegi eam. Ista Dei verba sum;
rise. Tu el arca sanctificationis tum. Arca Christi haec requics mea, hic requiesco. Quantum [Edit.,
Ecclesia cst Christi. Resurrectio praecessit in capite, quoniam] nos amat Deus [fratres], ut quia nos re-
quae secutura [Edit., sccuta] eril in membris, ut flal, quiescimus, se dicat rcquiescere. Non enim ipse ali-
quod ipsa Vcrilas ait : Volo, Pater, ut ubi ego sum , quundo turbatur, aut sic requiescit : sed ibi se dicit
et isti sint mecum. requiescere, quia nos in illo reqiiicm babemus. Ilic
Vers. 9. — Sacerdotes tui induanlur [Ms., induant] inhabitabo, quoniam elegi eam.
justitium, et sancti tui Imlentur. Sacerdotis esl jusli- Vers. 15. — Viduam ejus benedicens benedicam,
liam praedicare, et exemplis ostcndere ; populi est pauperes ejus saturabo panibus. Omnis anima quse se
gaudcre in justitia , et sacerdotum praedicationc intelligit desertam ab omni auxilio, nisi solius Dei ,
[Edit., gaudium praedicaUoJ. Ilem : induanlur vidua est sccundum saeculum , quia saeculum eam
sacerdotes flde et spe, sanctiquc laelentur ; quia sicul descrit - nou tamen exindc vidua est, quse Cbristum
Christus surrexit in gloria, ita et sancti cum Cbrislo babel virum ; idcirco sancta Ecclesia in omnibus
surrecturi suut in gloria. membris suis vidua esl, a saeculo derelicta atque
Vebs. 10. — Propter David servum tuum non aver- conlcmpta , a Chrislo aulem electa et sponsala. Et
tns faciem Christi tni. Vox est ad Deum Patrem 8 pauperes ejus saturabo panibus. Pauperes Chrisli
dcprccantis [Ecclesios : non avertat faciem Cbristi sunt, qui non amant hoc sxculuni, sive babeant di-
sui , propter victoriam quam fecit de inimicis suis, vitias, sivc non habcant. Aliquibus enim datae sunt
ul cst, ut avcrtit eam a Judsis* ]: et post plenitu- divitiae ad dispensandum egenis , non autem dat:n
ilincm gcntium omnis Israel salvus flct, qui inodo sunt eis ad possidendum : neque spem in illis debent
[ils., quo modo] in apostolis et reliquis salvus est. loiiere, nec satietatem in illis habere; sed in noroine
Vers. 11. — Juravit Dominus David verilatem, et Christi confidere, et in justilia, et in charitatc Dei
non frustrabilur eum. Juratio Domini confirmationem et proximi : haec est saturitas sanctorum, non saeculi
scntentiae significat, nec frustra jurat, nec sine fructu divitise.
erit [¥*., ncc frustriim erit] quod promittit, sed ve- Vers. 16. — Sacerdotes ejus induam salulari, et
ritatem jurans veritalem implet , quia veritas falli tancli ejus exsultatione exsultabunt. Qui sunt sacer-
non potest. De fructu ventris tui ponam super sedem dotes? qui seipsos obtulerunt [Ms., oflerunt] Deo
tuam [Ms., meam], id est, de utero virginali nasce- hostiam vivam, Deo placentem. Et induam salutari,
lur, quera ponam super scdein meam. Exiet virga id est, Christo Jesu, qui esl salus omnium crcdcn-
de radice Jcsse, et flos de radice ejus ascendet (Isai tiuni ut Apostolus ait : Quotquot baptizati estis ,
xi, 1). Virga de radice palriarchae exiet, et flos, id ** Chrisium induislis (Gal. m, 27).' Et sancti ejus
est, Cbristns de venlre virginis asccndet. [Sed] alia sultatione exsultabunt. In qtio exsultabunt ? Ut in-
habet translatio : Jurabit Dominus, et non pcenitebit duantur Christo; ideo sulgecit :
eitm. Non alicujus Deum pocnitet, sed aliquid immu- Vers. 17. — llluc producam cornu David, paravi
tare eum significat, dum dicitur, poenitet Deum. lucernam Christo meo. Ut de Christo intelligatur,
Jitrabil Dominus, et non pmnitebit eum, id esl, immu- non de solo regno [Ms., ut de Christo pracsumatur,
tabile vnlt conservare, quod facit [Ms., fiat], quod non de soeculo]. Cornu regnum et altitudinem signi-
slaiuil. cum David servo suo. ficat ; David regcm Christum. Paravi lucernam Christo
Vers. 12. — Si custodierint filii ttti testamentum meo. Ipsa Veritas in Evangelio de Joanne dicit :
meum, et testimonia mea hmc, qum docebo eos. Et Jlle erat lucerna ardens et lucens , ille paratus fuit a
fi'ii eorum usqne in smculum sedebunl super sedem Deo Palre, ut prmiret faciem Christi sui, sicut dictttm
meam. Utique et filii [tui et filii] filiorum luoruni , esl : Ecce ego mitto angelum meum, qui prayarabit
si cnslodierint praecepla mea, scdcliunt super scdem viam tuam ante le.
bcatitudiuis lu:« : quia omnes fideles filii [sunt] in Vkrs. 18. — lnimicos ejtts induam confusione, su-
Christo David et filii Abraham, de quibus ipsa Veritas per ipsum autem efflorebit sanctificatio mea. Super
dicil : Potens est Deus de lapidibus istis suscitare ipsum, id cst, Chrislum, efflorebit sanclificatio mea.
filios Abraham (Matth. m, 9). Jn ipsius vero baptisraate remissio peccatorum est ,
Vers. 13. — Quoniam elegil Dominus Sion, prmele- et sanctificatio et Spirilus sancti donum, ipso Joanne
git eaminhabilationemsibi. Sion univcrsaliscstEccIe- altestanle [qui ail] : Hic esl , qui baptitat iit Spiritu
sia, inangelis beala, in habitatoribus [Edit., habilatin- sancto, et ego vidi, et teslimonium perhibui, quia hic
nibus] terrse peregrina, qu:e et ipsa in parle ventura est Filius Dei (Joan. i).
esl [Ms., pars futura est] bcatitudinis angelicae. Et PSALMUS CXXXH.
lixc esl habilatio Dei 388 '" neternum. Quos clegit Pervenit jam ad psalmum [quarti decinii (Edit. ,
in Cbristo Deus, prseelegit, id est, pncdestinavit ante quartum decimum) gradus], in quo unitatem sancto-
ronslitiilionem sxculi juxta apostolum, [dicentcm] : rum laudat iste ascensionis amator : gaudet se ad
Qitia quos vocavit, hos el prmdestinavit (Rom. viii, 50). unitalem fraternae charitatis pervenire, ideo ait :
Vers. 14. — Hmc requies mea in smculum smculi. Vers. 1. — Ecce qitam bonum et quam jucundum,
*Edit.: Deprecantis pro Ecclcsia : Noit avertas faciem Christi tui, propter victoriam quam fccit David
dc iniinicis suis, avertc iram a Jud;uis.
 Cr,7 EXEGETICA. — EXPOSITIO IN PSAL GRADUALES. G38
habiture fralres in unum. Quid pulchrius est, quidve A PSALMUS CXXXIII.
jucundius est, imo quid melius, quam unitas et cha- Yers. 1. — Ecce nunc benedicite Dominum, onmes
ritas in Clnisti membris, quae fratres nominare pla- serti Domini. Ecce nunc, id cst, in hoc tempore, in
cuit ; et cui rei similis sit hxc unitas , in sequenti quo congregavit nos Dominus per unigenituin Filium
paradigmate exposuit, dicens : suum in domum dileclionis sua: , benedicamus Domi-
Vers. 2. — Sicul unguentutn in capite , quod de- num, non transitoria sed permansoria laude, alteru-
teendit in barbam, barbam Aaron. Quis est iste Aaron? trum hortanlcs, nos stare el permanere in laude Dei.
Utique Christus, qui solus inlravit in Sancta sancto- Qiii slatis in domo Domini, in alriis domus Dci no-
rmn in sanguine, non alieno, sed proprio, interces- stri. ld esl, qui permanetis in catholica fide, in uni-
surus pro nobis apud Deum Patrem. Sicut unguen- tate charilatis, quse alrii nominc in hoc loco desi-
tum in capite : Unguentum boc Spirilus sanctus est, gnatur. Atrium autem lalus est locus, et apertus ad
quod a capite Chrisli defluil ; nam caput nostrum solem : ita mens nostra, lalitudinc cbaritatis illumi-
Christus est. Descendit inbarbam, idesl, fortes et nata, omnibus aperta debet esse ad benefaciendum.
invincibiles pugnatores pro Christi nomine, aposlolos Addidit :
primum et sanctiflcatores [Ms., sanctificatos] mar- Vers. 2. — In noclibus exlollite manus vestras in
tyres , et sic in omnes fideles pervenit , ideo ad- B sancta, et benedicite Dominum. Noctes itaque tribula-
junxit : Quod descendit in oram veslimenti. Hujus tiones significant bujuS s.-eculi, in quibus admonetur
vestimentum sacerdotis sancta [est] Ecclesia, qua? in manus ad bona opera levare, ct Dominum benedi-
finem mundi ejus sanguine consecrata est, et in ccre, non solum verbis, sed et operibus bonis. Fa-
vestem sibi contexla. Ideo dixit in oram veslimenti , cile esl Deum in prosperis benedicere, sed multum
suhjungensque ait aliam simililudinem sub eadem neccssarium est, eum in adversis laudare cum Job,
significalione : qui oranibus ablatis quae habere potuit, ait : Sit no-
men Domini benedictum ex hoc nunc et utque in sm-
389 Vers. 3. — Sicut ros Uermon, qui descen-
culum (Jub. i, 21). Sequitur :
dit in rnpnlem Sion. Hermon dicitur interpretatum,
Vers. 3. — Benedicat le Dominus ex Sion, qui fe-
noracn exaltatum, quod est Christus in cruce exalta-
cit cwlum et terram. Sion specula [Edit., speculumj
tus, et postea in coelum elevatus, cujus graiia, id est,
dicitur, in qua benedicendi sunt sancti, qui ad quin-
ros illius, descendit in montem Sion, id est, sanctus
tum decimum gradura pervcniunt, ct in coenaculo sub
et perfectus in Ecclesia Christi. Quod enim barba vel
numero decies duodenario Spiritum sanctum rece-
ora vestimenti signiflcat, hoc etiam mons Sion sigui-
perunt. Ergo si omnes numeros ab uno usque ad
Ocare videtur. Sequitur : Quoniam ibi mandavit Do-
" G quindecim aggregabis, fiunt ccntum viginti, qui nu-
minus benedictionem, et vitam usque in sceculum. Ubi
mandavit? In fratribus videlicet qui habitant in merus, sancti Spirilus adventu consecratus, signifi-
unum, ibi pracepit bcnerlictionem , ibi benedicunt cat, veteri testamenlo novum designari, et novo ve-
Dominum, qui habitanl concorditer, ibi etiam et vi- tns adimpleri. In primo gradu tribulati claroavimusad
tam a?ternam percipiunt [ils., ibi etiam vita aelerna]. Dominum : in quinto decimo liberati a tribulationi-
bus, Dominura benedicere jubemnr, non alium nisi
Hucusque per gradus canentes ascendebamus ad
eum, qui fecit coclum et terram : Ccelum cceli Do-
domum Dei. Videaraus quid agendum sil iu ea. Quid
nrino , lerram autem dedit /iliis hominum (Psal.
igitur? nisi Dominum corde, et ore in charitate bene-
cxin, 46), qui de terrenis ad coelestia ascendere ju-
diccre, cum Propheta dicentes :
bcntur.

HYMNUS VETUS
DE XV PSALMIS GRADUUM.

MO.NITUM PR.CVIUM.

Hujus hyrani auctorem non esse Alcuinum, diximus snperius in prsenotatione ad trinum Commeniarium
Psalmorum hucusqiie recensitura. Hoc tamen loco illum apte collocari ccnsuimus, quod s;ilteni ab Alcuino
scnptus, vel dictatus, suoque dileclo Aquil.e directus fuerit, prout ex epist. 153 constal. Hunc ipsum vero«
wcum ctiam occupat in pervetusto codice ms. bildioihecoe nostrx S. Emmerami. Lecliones diffcrentes inter
uncos inclusimus cx cod. Reichenaviensi, seu Divitis Augia;.
Ad Dominum clamaveram, dum [Cod. Reich., cura] tribulutus fucram,
Et exaudivil Doininus scrvum suuni quantocius.
Levavi meos oculos, statim ad inont.es prislinos,
Unde erit allissimo auxilium a Doinino.
390 Lalatus sum in omnibus, quae dixit mihi Domiuus :
Ad domum Dei [Id., Domini] ibimus, in qna sempcr manebimus.
Ad te meos levavi oculos, o Deus [ld., Dominalor] inlcr nosr
Qui es in coeli culmine, cum angelorum agminc.
Nisi qnia allissimus erat in nobis Dominus,
631) B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. «0
Dicat Isracl, omnibus infirmiores fuimus.
Qui confidunt in Domino, dominatore maximo,
Lt mons Sion perpetuo non movclur ab aliquo.
In convertendo Dominus caplivitalcm protinus
Sion, satis in omnibus consolati nos fuimus.
Nisi Deut [Id., Doininus] cediicaverit, alque nos conservaverit,
Vanum est opus omnium, domus xdificantium.
Bcali filii hominum [Id., omnium], qui suum liment Dnmiuum,
Quique in via angusta, fide ambulant robusta.
Sa?pe me expugnaverunt, nec potuerunt adversarii,
Sed cessaverunt coutinuo, confortante me Doinino.
De profundis suppliciter ac fideliter clamavi,
Ad te Deus [Id., Dominus] vicloriae, Pater perennis gloriae.
Non est elatum in me cor meum superbia,
Neque interius altus fui sensibus.
Memenlo mei, Domine Deus [Id., DominatorJ, cceli de vertic»,
Cui aslant millia millium minislrantium,
Ecce quam bonum, sublime, et quam jucundum uliquc,
Fratres in unum vivere, summaque vila sedere.
Ecce nunc omnes famuli, slantes in domo Domini,
Denedicite Dominum dierum omnium.
Patrem preror potcnliae, principernque scienlix,
Ut per bos ter quinos gradus, ccelos possim conscendere.
Et per loca oelheria, vehar ad refrigeria,
Ll inerear praemia possidere eximia

391 OPUSCULUM TERTIUM.

COMPENDIUM IN CANTICUM CANTICORUM.
MONITUM PRjEVIUM. A canlicorum. i Pag. 1342 : « ln bibl. abbatiae Saviuia-
nensis ord. Cisterc: Alcuinusin Cantica canticorum.t
ScripsissebealumAlcuiiuimbreveminCanlicacan- Pap. 1561 : i In bibl. monast. S. Michaelis in peii-
ticorum commcnlaritim ipse ejus Vitoe scriptor diserlis culo maris : Expositio Alcuini super Genesin. in Can-
verbis testatur : < In Proverbiis, inquiens, Salomonis, tica canticorum. i Demura in Ecloga Oxonio-Canta-
et Ecclesiasle, in Canticisque canlicorum (scripsit) lu- brigiensi, seu calalogo mss. Angliae, Alcuino tribuitur
culenta sub brevitate. i ldipsum confirmant aliquot Compendium super Cantica canttcorum, quod fortassit
mss. codices, in quibus similcm commentarinm sub idem est cum Cornpendio a cl. Patricio Junio edito,
nominc Alcuini contineri industrii quidam bibliothe- quod hic exhibemus.
carii fidem faciunt. Sic in catal. mss. collectionis Har- Huic mss. codicum fidei pondus addunt celeberrimi
leiana;, vol. I, nolatnr cod. 212 membr. in 4», conli- scriptores, Helinandus apud Vincent. Bellov., lib.
nens n. 2 Commentaiium Alcuini in Cantica cant., xxiu Spec. Histor., cap 173; Trithemins, lib. de
qui fol. 100 b, ab his verbis inilium capit : Incipit Script. eccl. et lib. u de Viris illustr. 0. S. B., cap.
liber Cantici canlicorum, i. e. meliora meliorantlum, 26 ; Joan. Baleus, centur. n Script. Brilan. ; Conrarl.
sicut Sancti sanctorum. Similiter in catal. mss. An- Licostenes in Epitome Bibl. Conradi Gesneri ; Posse-
glia; ct Hiberniae, edit. Oxonii 1679 fol. inter codd. vinus in Apparat. sacro, tom I.
mss. bibliolhecne Jacobaeoe n. 8676 recensetur, Atbini Mirum eruditos Hist. Litt. Francia scriptores haec,
Commentarius in Cantica canticorum. In bibliotheca qua; prsemisimus, testimonia insuper habuisse ac ne-
San-Laurentiana Leoilii ord. S. Bened. exstal : At- gasse » quod e penna Alcuini integer aliquis com-
cuinus seu Albinus super Ecclesiasten el Canlica canti- mentarius in Cantica canticorum fluxerit, et quod
corum. Clarissimus pariter ac celeberrimus Monte- " omnis ejus labor in nrxdictum librum intra exposi-
fauconius, tom. I et II Bibl. bibliothecarum, plures tionem unius versicufi 6 capitis VI in epist. aa Da-
codices, eumdem commentarium continentes, summa nhnin suum discipulum, in tine hujus opusculi exhi-
fide recenset, tom. I, pag. 628, scribit : « In biblio- benda, contentam, constiterit. Hancenim interpreta-
theca regis Angli:c : Alcuini in Canlica. i Tom. II, lionem adducta testimonia, qua? non de expositione
pag. 1202 : In bibl. Gemmeticensi : Alcuini Expositio unius tantum particulae seu vereiculi Cantici cantico-
in Cantica canticorum. i Pag. 1222 . « In bibl. S. rum, sed de coramcntario in Cantica canlicorum, hoc
Albini Andegavensi : Expositio Alcuini in Canlica canli- est, integrum hunc librnm loqnuntur, minime admil-
corum. > Pag. 1250 : < In bibl. Monasl. S. Amlonei Ro- tunt. Magis falluntur iidem viri, alias doclissimi, dumt
thom. : Alcuinus in Cantica canlicorum. i Pag. 1253 : admodum confidenter asseverant, loc. cit. pag. 536.
< In bibl. monast. B. V. de Becco : Brevis Expositio Compendium illud in Cantica cant., quod anno 1638
in Canticu canticorum, nomine Ecclesics et Synagogce. Londini cura commentariis Gilbcrti Foliot, a Patricio
Est Alcuini abbatis, ut ibidem notatur. i Pag. 1284 : Junio edilum est, nihil aliud esse quam eamdem ad
« Iti bibl. Divio-Bcnigniana : Albini Expositio Ctmtici Daphnin epistohun. Prseceps enim hoc judicium solo
« Tom. IV, p;»g. 305, 555 el 356.
 611 EXEGETICA. COMPENDUJM IN CANT. CANT. G42
ejus eJilionis, cujus quidem prsefatis viris alias sanc A Qui tenet rgregias Sponsi Sponsxqiie camenas,
egregiis copia non fuit, intuitu refellitur Ecclesix ct Christi laudes hinc inde canentes;
Certum igilur, fide sallcm historica, esse debet,
Alcuinum noslrum non tantum aliquain particulam, Et thalami mcmorat socios sociasque fideles.
scd integrum librum Cantici canticortim brevi stvlo, Has rogo menti lux, juvenis, mandarc memento,
sen, ut Vitae ejus scriptor loquilur, lucutenla sub bre- Cantica sunt nimium falsi hxc meliora Maronis.
vilate exposuisse. Nunc inquirendum rcstat, utrum
Compendium hocce , quod ex editione Londinensi , a Hxc tibi vera canunl vitx prxccpta percnnis;
Patricio Junio curala, exhibemus, sit ille ipse labor Auribus ille tuis male frivola, salsa [F., falsa] so-
quem Alcuinus in illo libro exponendo pnsiiil? Pro nabit.
Alcuino pugnal, auctorilas viri cl. Palricii Junii bi-
bliothecirii regii, et vcterum monumentorum scruta- CAPUT PRIMUM.
toris seduli, qui iliud Compendium sub nomine Al- Vers. 1. — Osculetur me osculo oris sui. Synngoga
cuini, absque li;esit:itioiie, e bibliotheca regia, priino
in publicum protulit »; quod eum haud facturum Deum incarnari desideral, ac veniculi devota chari-
fuisse merito prxsumitur, nisi flde cujusdam 392 tate occurrit. Hujus vox prima sonat in Cantico amo-
codicis ms., omni novitatis aut corruptionis suspi- ris; cui cum prophetx sancti viam vivendi crebro
cione carenlis, fuissct suffiillus. Iluic auctoritati ro-
bur addit codex ms. 69 bibliothecx regix Vaticanx, demonstrarent, ejusque advenlum, qui lar.quam Spon-
in-8°, sxc. v exaratus, cujus mihi copia facla est ab sus procedens e thalamo mundum nova benedictione
em. D. cardinali Passioneo, tunc illius bibl. prxfecto, ditarct, ostenderent; vocibus prxconum transitis,
etiam posl fata in republica litteraria suminis laudi- ipsius regis ac Salvatoris coepit desiderare prxscn-
bus celcbrando : iu quo codice idem Conipendium,
paucis, qux nolamus, mutatis, non quidcin prxfixo tiam, dicens : Osculelur me oscuto oris sui, quod est;
nomine, inter epistolas tamen Alcuini cnmprebendi- non semper ad me erudiendam angclos, non prophe-
tur. Stylus dcnique quo iste commentarius exaratus tasdeslinet; veniat ipse aliqiiando, qui lam diu pro-
tst a stylo Alcuini minime abhorret, quamvis idem
in suis comrnentationibus, ubi plerumque, more illius missus t st, pracsentix sux me luce illustret, ac velut
sevi, priorum Patrum senlentix deflorantur, constan- osculum inferens, proprio alloqucns ore me confor-
tem characlerem, ut in epistolis e proprio genio, scri- tet, id cst, me intcrrogantem de via salulis erudire
ptis, non servet.
Et hxc quidem fundamcnta sat firma esse nemini non spernal. QuoJ esse implelum legitur in Evange •
non videbuntur, ut hoc expositionis Cantlci cantico- lio : Sedente Jesu in monte accesserunt ad eum disci-
mm Compendium Alcuino, tanqnam vero auctori, puli ejus. Et aperien» os suum doccbat eosi diccns :
altribui absque allucinationis pcriculo possit. Fateor Beali pauperes spirilu, quoniam ipsorum est regnnm
equidem, mihi de vero hujus commentjtionis auctore
qnoddam dubium injccluin fuisse, dum Angelomi ab- ccelorum (Mallh. v, 1). Dicit ergo : Osculetur me
batis Luxoviensis Slromata in Cantica canlicorum, osculo oris sui. U est, tangat me dulccdine prxsenlix
tom. XVBibl. SS. PP. edit. Lugdunensis, pag. 41S et ,, sux, quam sxpius a prophetis promissam audivi •>.
seqq., pervolvendo rcperissem, ibidein hanc nosiraui C
Expositionem, maximam parlem, quoad sententias et 393 Q"'" meliora sunt ubera tua vino. Dulcedo
ipsa eliam verba contineri. Animadvertens tamen evangelicx doclrinx austeritate legali melior est.
Angelomum omnia pene qux seu in libros Regum, seu • Vinum fervorem scientix legalis; Lac dicil rudi-
in Canlica canlicorum, commenlatiis est, ex aliorum
dectorum et expositorum dictis muluasse, atque a di- menta fidei evangelicx. Unde Paulus : Lac vobis po-
terlissimo magislro (ipso Alcuino fortassis) aure ac- lum dedi (I Cor. ui, 2), id est, escam. Meliora sunt
commodanle, didicisse, prout ipse in prxfatione apo- ubcra sponsi vino, quia quoscunque rudimcnta fidci
logetica in libros Regum profiletur ; perpendens prx-
terea , Angelomum initium quoque sui in Cantica ex aqua et spiritu regenerant, vitx coelestis introilu
canticorum commentarii ab illis verbis : Tribus no- aperto cducant, quoJ longa legis observatio facere
minibus vocatum fuisse Salomonem Scriplura; mani- non valebat, Apostolo teste, quia ail : Kihil ad perfe-
festissime docent, etc, ex initio commenlarii Alcuini
in Ecclesiasten accepisse, facile cnnccptum antea du- clionem duxit lex (Hebr. vn, 19). Per ubera doctores
bium excussi ; ut jam minime dubitem quin ea qux intelligunlur, qui nos polant lacte scienlix.
in commentario Angelomi cum hocce Compendio Vers. 2. — Fragrantia unguentis optimis*. Ideo
concordant, ab eodem quoque mutuala sint; ct nihil
me moreiur quominus Alcuinum vcrum hujus in Spiritus sanctus unguenlis comparatur, quia sicut
Canticmn canticorura Compendii auclorem censeam ; ungucntum sanat vulnus, ita Spirilus sanctus fugat
fretus nimirum scriptorum superius citatorum tesli- JJ vitja, animas fovet el sanat. Bona erant unguenla
monio, et fideplurium codicum mss.,prxprimisVati-
cani, quo hic utor; et Anglici, quo usus est celeber- quibus prophetx et sacerdotes ungebanlur in lpge,
riinus D. Patritius Junius. sed meliora, quibus aposloli et successores corum
CARMEN invisibiliter sunt uncli ; de quibus Paulus : Et qui nos
/n Codice Vaticano pratfixum sequenti commenla- unxit Detts, el qui signavit nos beut (II Cor. i, 21).
riolo. Et Joannes : Vnctionem, quam accepittis ab eo, in
Uunc cecinit Salomon mira dulcedine libmm, vobis maneat (I Joan. n, 27). Olettm effusum nomen

» Titulus libelli rarissimi, a viro illuslri et bono rei
litterarix nato, D. Christiano Friderico Teinlero Haf-
niensi, potentissimo Danorum regi ab epistolis san-
clioribus, dono accepti, csl : Gilberti Foliot episcopi
Londinensis Exposiito in Canticum canticorum , una
cum Compendio Alcuini; nunc primum e bibtiotheca re-
gia in lucem prodiit, opera et studio Patricii Junii bi-
btiotheearii regii. lbi.lcm pag. 275, incipit : Alcuini
Compendium in Canticum canlicorum. Lomtini, ex ty-
pographio reqia' majeslatis, 1658.
■ Codex Vaticanus post texlum osculelur, etc., so-
luni ultimam hanc exposilionem habet : id est, tangat
me audivi.
« Cod. Vat. sequentia a verbo vinum usque ad ft-
nem omittit.
d Cod. Vat., Donis sancti Spiritus. Omissis eatl*-
ris, usquc, Oteum effusum.
655 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS n. 644
tuum >. Redditio causx est; non enim mirum cst, A tnr tenebm. Dicit sancta Ecclcsia se nigram utKe-
si membra illius unguenlis redoleant, cum ipsc ab dar, quia aflliclionibus infidelium ila est obscurala,
nnguento nomen acceperit. A chrismate Christus, id quasi tolius mundi fierct inimica. Salomon et no-
est, ab unctione unclus, quod nomen cum gralia mine, et vita pacificus erat, qui sibi lentoria de
Spiritus sancli in baptismate funditur in cunctos mortuorum animalium pellibus faciebat; ita Domi-
fldeles. Unde Petrus : Quomodo unxit eum Deus Spi- nus Ecclesiam de illis aniinalibus sibi crcat qux de-
ritu tancto et virtute (Act. x, 38). ElinPsalmis: sideria carnis in se mortilicant ; ergo esl Ecclesia
dnxit le Deu» oleo gaudii prce consortibus tuis (Psal. similis pellis Salomonis f.
xi.v, 7). Oleum dicit : non stillatum, sed effusum; Vers. 5. — Nolite me considerare, quod fusca tim,
non enim dal ei Deus ad mensuram spiritum, quia quia decoloravit me sol. Id esl, nolite mirari si ho-
ipse est plenus Spiritu sancto. Ideo adolescentulce minibus despccta sim, quia xslus nimix perseculio-
dilexerunt te. Id est, electorum animx gralia baplis- nis, vel amor Christi me decoloravit B. Filii matris
matis rcnovatx. mecc pugnaverunt contra me : posuerunt me cnsto-
Vers. 5. — Trahe me post te *. Synagoga prius dem in vineis ; vineam meam non custodivi. Accrbitas
Deum venire, et osculum pacis sibi oflerre postula persecutionis filiorum Synagogx me fecit vineam
lial ; nunc Ecclesia jam venisse, jam ad coelos sciens B Hierosolymis non custodire, sed multarum [esse]
rediisse, ut illum possil sequi, dcsiderat. Quod quia vinearum , id est Ecclesiarum , per orbcm custo-
per se ipsam iniplere non potest, ejus, ad quem dem k. Mater primilivx Ecclesix Synagoga est, cui
venire cupit, ductum implorat. Trahe me post te. per prophetam dicilur : Sion, tu vocaberis civitas, et
1.1 cst, quia sine le nihil possumus facerc, precamur, maler chitatum (Zach. vm, 3).
nos ad te currentcs tux protectionis dexlra susten- Vers. 6. — Indica mihi, quem diligit anima mea,
les. Currere eniin vel cursum consummare non ubi pascas, ubi cubes in meridie, ne vagari incipiam
possumus, nisi te duce el adjutore curramus. Undc posl greges sodalium tuorum. Indica mihi pastorem
Paulus : Plus iltis omnibus laboravi, non lamen ego, meum, quem tota anima diligo, et in quibus pascua
sed gratia Christi (I Cor. xv, 10). Curremus simul in [Cod. Vat., pascuam] et requiem habeat, ne xstu
odoreiu unguentorum luorum. Id esl increincnlo lentalionum lurbata, post sodalium, id est hxretico-
donorum Spirilus sancti bcne operando tecuin, ad rum conventicula, eum quxrere incipinm.
consortium coelestis Jerusalcm feslinemus , ut te Vers. 7. — Si ignoras te, o pulcherrima [Cod.
asccndenlem in ccclum sequamur. Introduxit me rex Vat., pulchra] inter mulieres, egredere et abi post
in cellaria sua. Id est, in gaudia coelestis patrix ^ vestigia gregum. Si ignoras le sub hujusmodi tenta-
xleraa c. Cellaria regis xterni gaudia sunt coelestis tionis ditione [/•'., conditione] niihi esse sponsatam,
patrix, in qux nunc Ecclesia inlroducta est pcr fi- egredcre a meo consortio, et varios errantium actus
dem, introducenda plcnius per rem. Exsultabimus et sequere. Et pasce hcedos meos juxta labernacula pa-
lcetabimur in tc, memores uberum tuorum super vi- storttm. Id est, pcrdilos nutri auditores, qui seculi
nunu I ii te, non in nobis, memores per omnia fidei insipientium doctrinas lnagistrorum, a sinistris sta-
gratiam super legis doctrinam d, quod est dicere: turi sunt.
ncquaquam nos dc perceptis extollimus, sed in Vers. 8. — Equitatui meo in curribus Pharaonis
omni , quod bene vivimus , de tua misericordia assimilavi te, amica mea. Sicut priorem populum
exsultabimus, memores, quanta pietate nos recreare, de jEgypiio liberavi timore ; sic te , sponsa mea !
qualiter ausleritalem legis, gratia cvangelicx fidei de pcrsequeniium, si in me confideris, liberabo ma-
dignalus es mitigare. Recti diligunt te. Nullus le nihus.
diligit nisi rectus * et iiullus est rectus nisi qui le Vers. 9. — Pulckrx sunt gence tuce ticut turturis
diligit. [Cod. Vat., turris]. Tanta le verecundise salutaris
Vers. 4. — Nigra sum, scd (ormosa, filice Jeruta- virtule decoravi, ut castitalem prumissx mihi fidei,
lem. Nigra suin in pressuris persecutionum , sed fj nulla pravorura doclorum seductione corruinpas.
formosa in decore virtulum '. Quod cst, nigra qui- Colttim tuum sicut monilia. fn cotlo saucti predicato-
dem in oculis persequcniium appareo, sed ante res, qui, quod verbo docent, operibus ostendunt,
Deum ornala decore virtulum refulgeo. Sicut taber- dcsignantur : in monilibus opcris eonim perfeclio
ttacuta Kedar [Cod. Val., Cedar], sicut pellis Salo- exprimitur '.
monis. Kedar filius Ismaelis, quod 394 inleipreta- Vers. 10. — Murcenutas aureas faciamut tibi ver-
■ Cod. Vat. : 1 cfiriima Christns, id est, ab unclione * Cod. Vat. sequenlia hanc nolam omittit, usque,
unctut, quod nomencum gralia sancti Spiritus in ba- Sii-Hi tabernacula.
ptismale funditur in cunctot fidelet. Caelera omissa { Cod. Val. post lexlum : In templatione obteura
sunt, usque : Ideo adolescentulw. da-monum, formota in mortificando carnalia deside-
b Cod. Vat. : Ut te ascendentem in ccelum sequar; ria, cxieris omissis.
aliis omissis, usque, Curremus simul. ' Cod. Vat. posl tcxtum : JVo/il« mirari, ti homini-
* Co<r. Vat. oiuiltit ea qux hanc not. scquuntur, us- but dispecta sim (oris ob lcmplulionum irsttit.
que, Extullabimut. k Cod. Vat. ea qua» notain hanc sequunttir, oiniltit.
d Cod. Val. : Intende in nobis memor per omnia fi- • Cod. Val. : In collo doctores sancti detignantur.
dei gratiam super legis dotirtnam. Cxtcra desuiit, In monilibus opera exprimiinlur, quia qttcc. ctc.
usquc : Recli diligvtnt le.
G« EXEGETICA. — COMPENDRIM IN CANT CANT. Cifi
mieulatat argento. In murxnulis Scriplura sancla A caput n.
ostenditur, qux auro spiritualium sensuum fulgct Vers. 1. — Ego flos campi el lilium convalliiiin.
inlerius, ei argento ccclestis eloquii nilet. Egodecus mundi, et lilium convallium. [Cod. Yat.,
Vers. II. — Dum etset rex in accubitu suo, nardus Ego decus mnndi el gloria humilium.]
tnea dedil odorem suum. Regc Christo in beatitudine " Vf.rs. 2. — Sicut lilium inter spinas, sicumicu mea
coelestis secreli quiescente [Cod. Vat., Rcgi... quie- inter filias. Tu requiem qnocris et laudes lectuli. Re-
scenti] sanctorum virlus in Ecclesia magnx nobis cordare quod candidior tribulationum aculeis rlTi-
gratiam suavilatis administrat. cieris; et major est fructus prxdicalionis [F., perse-
Ykrs. 12. — Fasciculus myrrha; dilectus meus mihi, cutionis] quam quietis.
inter ubera mea commorabitur. Mors dilccti mei, Vers. 3. — Sicut malus inter ligna tilrarum, sic
dilectus meus inter filios. Sicut inalus visu, odorc et
quam pro mea salutc subiit, semper in mca memo-
gustu anteccdit ligna silvcstria, sic Christus anteceliil
ria commorabitur.
omnes sanctos [Cod. Val. , omnibus sanclis] qni filii
Vers. 13. — Botrus Cypri dilectus meus mihi, in
Dei dicuntur ex [Cod. Vat., sed] gralin, ille solus
vineis Engaddi. Qui [Edit., quid] fuit fasciculus myr-
, . .... ... .,.,.•• natura. Sub umbra illius, qucm desideraveram, sedi.
rluc lii amaritndine passioms, lpse estbotrusCvpn in r. 7 , . .
dulcedine resurrectionis. Mvrrha tristificat, vinum B Eodc,n P™»egenle, quera sempcr adessc quxsm,
quicsco, et secura permaneo. Et fructus ejus dutcis
Ixtificat . In vineis Engaddi, propter charismata divina, gutturi meo. Quia gralix sux ccelcsti clulce ■linc me
qux post resurrectionera Iargitus esl in baplismo suis
relicit [Cod. Yat., refecil].
participibus. F.ngaddi, fonshxdi, baptismum signifieat.
Vers. 4. — Introduxil me rex in cellam vinari m.
Vi.rs. 14. — Ecce (u pulchra es, amica mea, ecce tu Cella vinaria Ecclcsia debel intclligi, iu cujus unitatc
pulchra es. Pulclira es operibus mundis, quibus so- solummodo Spiritus sanctus dari solct et accipi,
brie in hoc sxculo conversaris. Pulchra es in sim- cujus gratia hoc loco vini nomine designatur. Orili-
plicitate cordis, quia pro sola xternitatis intenlione navit in me charitatem '-', in qua cella oidinala clia-
bonis actibus insistis. Oculi tui 395 columbarum. ritas est, ut quisquc Deum tolo corde, plus quani
Oculi cordis tui mundi ac simplices, et ab omni seipsum ; proximum lanquam s?ipsum diligat.
duplicitate fallendi immunes; vel, sensus tui spiri- Vf.rs. 5. — Fulcite me floribus, stipate iiie malis,
tuali sunt intellectu prxditi >. quia amore langueo. Consolamini mc exemplis scu
Vers. 15. — Ecce tu pulcher es, dilecte mihi [Cod. incipienlium, seu lerminantium. Viain salutis mihi
Vat., mi],et decorus b. Audiens sancta Ecclesia ge-
ostendile, dum adhuc iu Imjus peregrinationis txdio
minam sibi a Domino pulchritudinem, operis videli- n aniorc superux visionis languesco.
cet et intentionis, cum simplicitate puri cordis, esse Vers. 6. — La:va ejus sub capite meo , et dextera
attributam , devota voce respondet : Ego quidem illius amplexabitur me. In lxva Cbristi temporalia
quidquid pulchritudinis, gralix, simplicitatis, spei ejus dona, in dexlraperpetux vilx bealitudosignaliir,
habeo, te largiente percepi; tu autem veraciter qnia hic per spem mentem roborat, et illic per rc-
et sine comparatione pulcher es, et decorus divinx munerationem glorificat.
perpetuitate naturx, et assumptx humanilalis mira- Vers. 7. — Adjuro vos, filix Jerusalem, per ea-
bili dignilate. Lectulus noster floridus. Requiescit preas cervosque camporum, ne suscitetis, neque eri-
sponsa cum sponso in leclulo, cum tempore pacis gilare faciutis dilectam, quoudusque ipsa velit. Conle-
florido «, pax sanctx Ecclesix, et virtulibus sanctis stor pacificas fidelium animas per su.is quamque
florescit, et spirituali prole multiplicalur. [Cod. Yat., quasque] virtules, qux per munda et
Vers. 16. — Tigna domorum noslrarum cedrina, ruminantia 396 animalia signai» sunt, ne pia fra-
laquearia noslra cypressina. Tigna et laquearia clocto- triun sludia aliqua importunilate impcdianl; sed sic
res sanctx Ecclcsix, propter munimen [Cod. Yat. , quisque de proximorum profectu quasi de suo gau-
munimentum] et decorem; cedrina et cyprcssina deat f. Per capreas et cervos virtulura opera si-
propter eximias eorum virtutes, et odorem bonx vilx D gnantur, qux quanlum munditia prxeminenl, tan
signant d. Quorum verbo et exemplo Ecclesia susten- tum violentas auliqui hoslis insidias coiilciiinere,
tatur, ne hxretica pravitatc discutiatur. Odor cedri imo disperdere consueverunt. Caprea monlcm ascen-
serpenles fugat, quod convenit illis qui in virtute dit, acumen visus habet, meliora pascua eligit.
verbi ccelestis venenata hxrelicorum dogmata solent Vers. 8. — Vox dilecli mei. Subauditur, hxc est,
exstirpare. Cypressus, qux sux venustatem comx quam audivi adjurantem filias Jerusalem, ne mc
nullo venlorum impulsu dcponit, constanliam corum in ejus amplexu quiescenlem snscitarent. Ecce iste
cxprimit qui sanctara Ecclesiam altioribus virtutum tenil talient in montibus, transitiens colles. T.ilcs
ornamentis, utlaquearia, decorant. enim saltus fecit dilectus raeus ; de ccelo venit in ulc-
■ Cod. Vat. : Ecce tu putchra es, amica mea, ecce Lectulus noster.
tupulchra et, oculi lui columbarum. Pulchra in sim- c Cod. Vat. verba, Requiescit sponsa, etc, omiltit.
plicitate eordis et mundilia operum, quia tensus tui ■• Qux hanc notam sequuntur, omissa inCod. Val.
tpiritnles sunt inlelligenlia prxditi. < Cod. Vat. huuc el priorem texium jungit.
b Cod. Vat., post texlum : Tu tolut naturaliler ' Cod. Vat. ea qux nolam sequuntur omillit.
pulcher, ego ex te pulchra. Rcliquis omissis usque,
 W1 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPEKIM PARS II. ws
rum, de utero in pnesepe, de prxsepi in crucem, A ceria valet ad munitionem vincse, et de lapidibns
de cruce in sepulcrum, de sepulcro rediil in coelum. hic exponitur, unde Isaias : Vinea facta esl dilecto in
Ipse est qui elevatus est super omnes montes et col- cornu, in loco uberi, et maceria circumdedil (Isai.
les, id est, sanctorum nltitndincs. v, 1, 2). Quie maceria eustodiam significal, quia
Vers. 9. — Similis [ett] dilectus meut caprex hin- Dominus circumdat Ecclesiam, ne immundnruin spi-
nuloque certorum. In assumplione carnis, et humili- rituum incursu vastari possit. Ostende mihi faciem
late [Cod, Vat., humanitate] capreae; in varietale tuam. Qiim; in abdito secretx quietis, quasi columba,
virtutum, et innocenlia hinnulo cervorum Christus delitescere cupis c, precor in publicas acliones pro-
comparatur, id est palriarcharum. £« ipse stal post cede, ct ex opcribus ostende faciem [Cod. Vat., (1-
parictem nostrum, respiciens per feneslras, prospiciens dem] tuam. Sonel vox tua in auribus meis. Vox vi-
per cancellos. lndutus pariete nostrx morlalilatis delicet laudis el prxdicationis. Vox enim tua dulcis,
latuit; sed prospiciens ad nos per cancellos et fene- et facies tua 397 decora. Hlius namque vox Domino
strns, dum miracula fecil, vel [Cod. Vat., ut] ex mi- dulcis est, cui duke est verba Domini proximis
raculis appareret, qui ex passionibus latuit. enunliare, vel ipsi Domino laudes resonare; et ilia
Vers. 10. — Et dilectus meus loquitur mihi. Ad fides decora est qux, operibus ornata, adversa pali
prxdicandum me hortatur, dicens : Surge, propera, B non metuit [Cod. Val., non timetj.
amica mea [columba mea] formosa mea, et vem. Vers. 15.— Capite nobisvulpesparvulas, queedemo-
Surge de strato quietis, in quo tuimel solius curam liuntur vineas. Id est , vincile hxreticos el schisma-
agere qurr.ris. Propera et veni ad inaplendam etiam ticos , parvulos [Cod. Vat., pravos] fide, et dolosos
proximis caram salutis per sludium scdulx prxdi- verbo , qui dente pravx doctrinx rudes fidelinm
catiuuis. mentes lacerare solent. Nam vinea nostra floruit. 1,1
Vkrs. 11. — Jam enim hiems transiit, imber abiit cst, late electorum plebes germinant.
et recessit. Jam frigus infidelitatis, ct iraber iniqui- Vers. 16. — Dilectus meus mihi. Id est, solus mihi
tatis recesserunt, qux totum orbcm usque ad tem- dilectus, ct solus mihi adjutor esl. Et ego illi. Sola
pus Dominicx incarnationis tcgebant. sum dilecta, quia nulla alia [Cod. Vat., nullus alius]
Vers. 12. — Flores apparuerunt in lerra. Id est, recte diligit Christum, nisi unica Ecclesia, et nulla
initia fidei et juslilisc floruerunt in mundo, crescente alia ab eo diligitur. Qui pascilur inter lilia. Id est,
Ecclesia. Tempus putationis advenit. Id est, ampula- mundilia fidei et candore virtulum.
tis inutilibus vanae rcligionis sarmentis futuro fidei Vers. 17. — Donec aspiret dies, et inclinentur um-
fructui prxparanlur [C. V., prxparenlur] corda ho- brw. Donec venluri sxculi lux oriatur xterna, et
minum. Vox turturis audita est in terra nostra, id ** umbne, id est crrores prxsentis vitx, transeant. Re-
est, Christi Salvatoris nostri dicentis : Peenitentiam vertere, similis esto , dilecte mi, caprea? aut hinnulu
agite, appropinquavit enim regnum ceelorum (Matth. cervorum super monles Bethel. Obsecro, dilecte mi,
iii. 2). ut sxpius dulccdine tux visitalionisrevertaris ad mc,
Vers. 13. — Ficus protulit grossos suos. Veteris quia cum carnc , quam de palriarcharum origine
legis praicepla ceciderunt. Vinece florentes odorem sumpsisti, super altitudinem omnera caelestium mon-
dederunt, id est, evangelicus populus seu vites flo- tium ascendisli, ut laborem peregrinationis mex
rentes sanclx conversationis odorem longe laleque speculatione xternx patrix releves [Cod. Vat.t reve-
dedcrunt. Strge, amica mea, speciosa mea », et veni. les].
0 sponsa et amica mea, cui lanta obluli bona, surge CAPUT III.
elveni, et accinge te ad cerlamen, undc xternam Vers. 1. — In lectulo meo per noctes [Cod. Vat.,
quietem accipias. noctem] quwsivi, quem ditigit anima mea; qua-shi et
Vers. 14. — Columba mea ; per infusionem Spiri- non inveni illum [Cod. Vat., qucesivi iltum et non tn-
lus sancli. In foraminibus pelra:, in cavernis mace- veni]. Jam dudum, inquit, mullo studio quxsivi Dp-
rict. Id est, vulneribus, qux pro salute sponsx Spon- minum, sed qux \Cod. Vat., quia] adhuc illecebris
sus accepit; et caverna macerix, idest, custodia carnis mex subdita fui , et tenebris profundx igno-
virtutum coelcslium b. In foraminibus petrx co- ranlix obcxcata, non inveni lumen veriutis, id est
liiinlia sedens nidificat, cum in passione Dominica Dominum.
spem sux salutis ponit Ecclesia, cum in Sacramento Vers. 2. —Surgam etcircuibo civitatcm, per rieos et
inortis ejus, ab insidiis hostis antiqui, quasi a raptu plateas quceram , quem ditiyit anima mea. Quarsivi
accipilris, sese lutari confidit, el in eodem spiritua- illum, et non inveni. Proposui animo mco, de lcclulo
lium filiorum, id est virluium, sobolem creare sata- carnalium voluplalum surgere, terras ac maria cir-
git. Unde Jercmias in pcrsona Moab hxrelicos ad cuire, et philosophorum adire magisleria [Cod.Vat.,
unitatem invilans ail : Relinquite civilates et habitate minisleria]; sed nec sic inveni illmn.
in petra habitatores Moab ; eslole quasi columba nidi- Vers. 3.—Invenerunt mecustodes [Cod. Vat., vigi-
flcans in summo ore (oraminis (Jer. xi.viii, 28). Ma- lcs] qui custodiunt civilatcm. Num quem dilexil ani-

« Cod.Vat., Surge, sponsa mea, amica meu.et veni. c Cod. Vat., Ostende mihi faciem tuam. Precor, ete.,
'• Ea qiue hanc notam sequuntur Cod. Vat. oiniilit. prioril.us omissis.
usque, Ostende miki.
 BW EXEGETICA. — COMPENDIUM IN CANT. CANT. 650
ma mea vidistist Vigiles sunt, qui custodiunt Eccle A gratiam sancti Spiritus nova nascitur ; in quibusdam
siara, apostoli et doctores, qui gentilitatera ventatis ut in anle natis , ad coelestia colligitur. Non fumo ,
indagine sollicitam (Cod. Vat.i sollicitantcm] inve sed virguloe fumi assimilatur, ut unilas fidei Ecclesias
ncrunt. significclur. Myrrhm et thuris , et univerti pulveris
Vers. i. —Paululum cum pertransissem eos, inveni pigmentarii. Ex raortiflcalione carnalium voluptalum,
qvem diligit anima mea. Dum me illorum magiste- et puritate orationum , et omnium virtutum odore.
rio tradidi, mox lumen veritalis, quod diu qurcsive- Vebs. 7. — En lectulum Salomonis sexaginta fortes
ram [Cod. Vat., quod qnaesivi] , inveni. Tenui eum, ambiunt ex fortissimis hrael. Lectulus Salomonis
nec dimittam, donec introducam illum in domum ma- est conversatio quieta sanclorum. Sexaginta fortes
tris mem et in cubicutum genilricis mew. Tenui [Cod. sunt sancti prrcdicatores et fortissimi bellatores, qui
Vat., teneodonec...] illum firma fide ci tenebo, do- mundo corde digni sunt Deum videre.
nec in fine saeculi per officium praedicationis intro- Veiis. 8. — Omnes tenentes gladios, et ad betla
dticam illumin domum , et cubile Synagogae, quas doctissimi. Tcnenl enim gladium spiritus , quod est
me genuit in Domino , et fiet unum ovile et unus verbum Dei , qui, quod [ Cod. Vat., quidquid] orc
pastor. docent, opere complent. Uniuscujusque ensis super
Vers. 5 Adjurovos,filimJerusalem,percapreas^femt"'suum?"'0Pter "m<"'« noclurnos. Noclurni ti-
cervosque camporum, ne suscitetis neque evigitare fa- mores sunt insidiae lentationis occultae. Ensis autem
eiatis dilectam, donec ipsavelit. In superioribus spon- estcustodiavigilans, carnis concupiscentias premens,
sam non invenimus ad quielem somno pervenisse; ne verbum praedicationis immundiiia vitae maculet.
sed potius de lectulo exsilienlem , labore maximo ad Vers. 9. — Ferculum fecit sibi Salomon rex de li-
inventionem dilccti sui properasse ; et quomodo di- gnis Libani. Ferculum Salomonis est sancta Eccle-
leclus, ne eam exagilent, adjurat filias Jerusalem. sia, quae credentes ad aeternse beatitudinis cpulas
Sed forte anima illa felici sopita sopore, quD3 in di- levat, quoc de fortibus animo, quasi lignis imputribi-
vino amore novit quiesccre, claudit oculum in exle- lilms, constructa est.
rioribns cordis, et apcrit in interioribus. Merito ergo Vers. 10. — Columnas ejus fecit argenteas. Cv-
adjuraotur filice Jerusalem , ne suscilcnt dilcctam, Iumnae argonteae sunt doctores eloquii luce fulgentes.
id est, ne meniem Deo devotam ab intentione desi- Iicclinatorium aureum. Reclinatorium aureum est
dcrii ccelestis importuna irruptione pwepediant ». spes perpeluse quietis fidelibus promissac [Cod. Vat*,
Rcpelilur hic locus in Cantico amoris, ut non mino- perpetua... promissa]. Ascensum purpureum. Ascen-
rem se Dominus curam Ecclesiae de gentibus gerere r suspurpureusquid aliudest, nisi martyrum sanguis,
designet , quam Ecclesiae collectae de Judaeis. Quod et passio Redemptoris noslri ? Quia non ascenditur
enim adjurat filias , ne suscitent dileclam, ita potest ad cpulas vi:ae, nisi per mystcrium passionis Christi.
accipi , quod prxcipiat eis , qui de Judaeis in fidem Media charitate conslravit proptcr filias Jerusalcm.
prsecesserunt, ne inquietent eos ; heque quieti eorum Omnis cnim qui charitalem hanct Dei et proximi ,
conlradkant, qui de gentilitalis errore ad fidem per- ad hanc requiem , ad has epulas laetus perveniet.
venerunt. Hxc omnia ornamenlaEcclesiaepraslitit Christusob
398 Vers. 6. — Qum est ista qum ascendil per niiriiamcharitateniqua dilexit nos el tradidit seipsum
dtsertum ? Miratur Synagoga quomodo gentium po- pro nobis.
pulus, nullo circumcisionis ministerio emundatus, Vers. ii. — Egredimini et videte,(ilim Sion, regem
nulla prophetarum admonitionc crudilus, subilo ab Salomonem. Egredimini mente et actu de turbulenla
inlimis voluptalibus per desertum gentilitatis, etido- mundi conversatione, ut Regem pacis valeatis videre.
lolalriie ad alta virtulum culmina el Sponsi amplexus In diademale, quo coronavil eum mater sua. Videte
ascendisset b. Cujus fides eo majoris est miraculi , Dominum Christum in humanitate, quam de virgine
quo hanc
-f-w ..-..*. superne
.?*.ij,w iiv susceplam
ouoii.piuiii invincibiliter
inviiiuiuiiiicr servat,
sei vui, malre
umnt; susceptam
3UM. tjiuiiii in
iii majestatis
iu.ij»:M.ms patcrnae
(liiu-riiu: dextra
ut:\n a collo-
»:(iihi-
tcstante Joanne, qui ait : Scio ubi habitas; ubisedes D cavit. Indie dispensationis[Cod. Vat., disponsalionis\
est Satanv,
(St SalanCT- Pt et tenes
tPflPS. nomen meum , et
«nm^n iMMim non negasli
/tt annv Mnmn.fi fi
C illius. In
iflifit In tempore
IpmnnfO incarnaiionis illius, quo
inripnilmnic tllinc ad aa,t\*i
mi/\ nA copu-
dem meam (Apoc. n, 15). Per dcsertum ctiara signari Iandam sibi Ecclcsiam sponsam ex virginali utero
polest ea conversatio quae , a mundi illecebris sepa- processit. Et in die Imlitim cordis ejus. Id est, re-
rala , Dei tantum legi scrutandaj cl ccelestium prae- dempiionis humani generis , quae fuit dies Iselitiae
ccptorum observationi dedita est. Sicut virgula fumi Christo.
ex aromatibus. Igne amoris accensa omni nisu virlu- CAPUT IV.
tum ad coelestia tcndit c. Fumus eodem tempore VerS; i. — Qnam pulchra es, amica mea,quam
partim solct oriri, parlim ad sublimia ductus dispa- ptilchra es ! Pulchram dicil Ecclesiara ; et pulchram
rerc. Sic et Ecclesia in membris quibusdam suis per repelit, quia hanc et actione et prsedicatione vidit

« Cod. Vat., post vcrsum : e Ideo hunc versum
repelit Sponsus, ut non minorcm cum Ecclesiaede
geniibus congregatas, quam de Judaeis habere sollici-
tudmcm putares, sed ut sit de utrisque una sponsa,
Patrol. C.
et illa dilectissima. > Antenora et posleriora hic
omittuntur.
•> Cod. Vat. scqucntia usque, Sicut virgula, oinittit.
e Cod. Vat. soqucntia omiltit usque, Murrlue.
21
CM B. F. ALBINI SEli ALCl INl OPERUM PARS 11. 653
esse iaudaoilem • ; actione videlicet, quia ticut fnmi A currentes oinnia obslacula uiundi transcunt. Qui pa-
tirgula ex aromatibut ascendil : et prxdicalione, quia scuntur [Cod. Vat., pascunl] in liliis, hoc est, can-
td suirm consortium ctiam proximas venirc satagit didissimis sanctoruin Palrum excmplis. donec prx-
tlicens : Egredimim et videte. Oculi tui columbarum. senlis [Cod. Vat. , prxsentes] mortalitatis uinbras,
Sensus tni spiritualimn rerum 399 contempluliono xterno die aspirantc, transcamus. Vadam ad monicm
sunt excellentes. el verecundi [Al., venerandi] b, qui- mgrrhai et ad cotlem thuris. In myrrha morlificatio
bus mea dona, quoe nupcr exposuisli ; meum diadcma, carnis ; in thure devolio orationis exprimitur. Quasi
quod nuper pncdicasli, videre et cognoscere meroi- diceret Sponsus : Frequentabo eos, et pia propitius
sti. Absque eo quod intrinsecus lalet. Magna est illustralione glorificabo, quos in passionis, sive ora-
quippe gloria aperli operis, sed longe incomparabi- tionis virlule sublimes csse suspicio.
lior merces xlernx retributionis, qux, dum in terris Vers. 7. — Tota pulchra es, amica mea , macula
peregrinamur, videri non potest [Cod. Vat., quae nec- nen est in te. In omnibus, scilicet, Dcum tiinenlibus,
dum videri potest]. Capilli tui sicut greges caprarum. pusillis et magnis c.
Possunt in capillis populi fideles accipi , qui maxi-
Vers. 8. — Veni de Libano , sponsa mea, veni d*
mum decus sua numcrositate prxbent Ecclcsiac. Qum
n Libano, veni. Libanus candor interpretatur , id est ,
ascenderunt de monte Galaad. Galaad acervus tesli-
anima bonis actibus caudidata, quam terlio bortalur
monii intcrpretatur, qui bcne convonit adunaue mul-
Spousus , ut veniat : primo, viventem [Cod. Vat.,
titudini sanctorum.
viventes] in carnc per bona opera. Secundo , abso-
Vers. 2. — Dentestui sicut greget tonsarum. In
iuta carne ad percipiendam vitam beatam. Tertio,
capillis fragiliores, in dentibus vero perfectiores qui-
recepto corpore ad frucnda post resurrectionem gau-
que, et ad regendam Ecclesiam apti dcsignanlur.
dia perfecta. Coronaberis de capite Aman [Cod. Val.,
Qucc atcenderunt de lavacro. Id est , fonte sacri ba-
Amana], de vertice [Sanir] et Hermon, de cubilibut
ptismatis , qui et tonsi ct loti sunl , hoc est, nudati
leonum , de montibus pardorum. Lcones propter su-
tenuntiamlo [Cod. Yat., renuntiantes] sxculo, et vit.c
perbiam , pardi proptcr crudelitatera maligni sunt
nvacro mundati. Omnes gemellit fetibus. Id est, ge-
spiritus. Montium vero nomine superba infideliuut
mina charilatc fecundi. Et sterilis non est inter eat.
corda, ubi immundi spiritus sedem liabent, desi-
Non est, qui fetus lioni operis non agat.
gnantur. Dum sancli prxdicalores talcs ad viam sa-
Vem. 5. — Sicut vilta coccinea [Cod. Vat., cocunea] lutis convertunt , coronantur de capile et verticc
lubia tua , et eloquium tuum dulce. Vilta coccinca montium, id est, principibus iniquorum , quia de la-
dectrina vcritatis inlelligitur. Labia sponsx cocco as- q hore certaminis crescit corona glorix.
similantur, quia Dominici sanguinis, quo rcdcmpta
Vers. 9. — Vulnerasli cormeum, soror mea, sponsa
est, prctiiim prxdicare non ccssat Ecclcsia ; vel quia
mea , vulnerasti cor meum. In vulneralione cordis
prxdicalio sancta charilatis ardorc flammcscit. Sicut
magniludo amoris Christi in Ecclesiam intelligitur.
fragmen mali punici , ita gena tuce, absque eo quod
ln uno 400 oculorum tuorum, et in uno crine colli
intrinsecut latet. In genis verecundia, in malo punico
tui. In unitate sancta doctorum , id est oculorum ;
passio Chrisli exprimitur. Habcl ergo ruboiem in ge-
et in unilate pia subjectx plebis, id est crinium.
nissponsa roali punici, cum sacramentum Dominicx
passionis vcrbis fatctur ct factis probat. Vers. 10. — Quam pulclira! sunt mammatuce, soror
Vebs. 4. — Sicut turris David collum tuum. Turris mea sponsa. Itcm mammx nomine sancti doclores
David Ecclesia est, collum prxdicalores, quorum fidc propter consolalionem infirmorum , ct parvulorum
ct constantia in eadem civitate firma cst, et undique susteutationem , quac lacle fit, exprimuntur. Pul-
incxpugnabilis. Qum ardificala est cum propugnaculis. chriora nbera tua vino. Suavilas gratiae pulchrior cst
Propugnacula autcm ejusdem civitatis, Scripturarum austerilatc lcgis. Et odor unguenlorum tuorum super
sanctarum munimina sunl , vel Patrum praeceden omnia aromala. Fama suavissima diflusa [Cod. Vat.,
tiuro exempla. UUle clypei pendent ex ea. Quia quot D diflusat] per orbcm totum fldei, lalior est quam ve-
in divinis iibris prxcepta suot, tot suul nostri peclo- teris legis et Patrum [in ea] , qux in sola Judrea
ris munimina, quibus contra omncs insidias dcfen- coangustatur.
diraur. Omnit armatura fortium. Omnis instructio Vers. H. — Favus distillans labia tua, sponsa.
est vel operationis, vel doctrinx coeleslis, per quam Favus mel in cera est : mel autcm in cera spirituaKs
non solum evadimus, sed et superamus. esl divinorum eloquiorum sensus in iittera. Mcl stil-
Vf.rs. S. — Duo ubera tua sunt duo liinnuli caprae lans, quia multiplices sensus pene singulx sentenlix
[Cod. Vat., caprea'] gemelli, qui pascuntur tn liliis. liabent. Labia sponsx sunt doctores , qui multifarios
Vers. G. — Donec aspiret dies et inclinentur umbrw. sensus sacris lillcris incsse pandunt. Mel et lac sub
Duo ubera duo sunt sunt populi ex circumcisione lingua tua. In lacte eruditio parvulorum, in melle
venientes et gentililate, qui pcr humilitatem quidem fortior doclrina perfcctorum signatur. Sub lingua,
parvos ae intelligimt et peccalores; sed charitate id est, in meditatione cordis. Et odor vestimentorum
■ Qux hanc notam scqnuntur omissa sunt in Cod. t scqucnlia, usquc, absque eo, omiltit cod. VaU
Vat. usque, Oculi tui. c Hxc glossa dcest in cod. Vat.
 653 EXEGETICA. - COMPENDIUM IN CANT. CANT. 6C4
tuorum , stcut odor thuris. Vestimenta Ecclesiae A benler inspiciat gratanlerque accipiat opera saucto-
opcra sunt ejus, quse odori thuris comparantur, rum suorum.
quia cuncta quae sancta pro Domino agit Ecclesia , 401 CAPUT V.
orationum per ea vicem reddunt. Vebs. 1 . — Veni in horlum meutn, soror mea, sponsa.
Vers. 12. — Hortus conclusus soror mea , sponsa , Veni, inquit, saepissime in Ecclesiam meam : et ve-
hortus conclusus , fons signatus. Hortus conclusus nio ut corrigani, adjuvem, confirmem. Messui myr-
Ecclesia est, quae multifaria spiritualium operum rham meam cum aromatibus meis. Per myrrham
germina gignit. Fons est, quia doctrina salutari re- passio vel mortificatio, per aromata omnes virtutes
dundat ; conclusus, quia Domini protectione munita exprimuntur. Metitmyrrham cum aromalibus.quando
persislit ; signatus, sermone fldei. martyrescum caeteris electisad maturitatem pracmio-
Vers. 13. — Emissiones tuw paradisus malorum rum perducil. Comedi favum cum melle meo, bibi vinum
punicorum cum pomorum fructibus. Per irrigationem meum cum lacte meo. In favo et vino praedicatorcs,
sacri baplisraatis sancta Ecclesia paradisum ex se in melle et lacte audilores intelliguntur ; et utrosque
emittit malorum punicorum, id est, sanclorum mar- internus Judex approbat et remuncrat. Comedite,
tyrum. Cum pomorum fruclibus, id est, sanctarum _ amici> bibite et inebriamini, ckarissimi. Amici, facien-
_■ — .— iv....- *» do quae praecipio; charissimi, me integra charitate
virtutum fructu
amplectendo. Obsecro, ita factfs sanclorum, quasi
Vers. 14. — Cypri cum nardo , narduset ctocus.
epulis praecipuis, praecordia veslra replete.
Cyprus arbor aromatica cst, significans ccelestis gra-
Vers. 2. — Ego dormio. DonantegratiaDei,inpace
tiae benedictionem. Nardus Dominicae passionis ty-
prxsenlis vilse fA/.,Ecc1esiac] eum colo. Et cor meum
pum, crocus charitatis fervorem exprimit. Conjun-
vigilat. Quo tranquillius ab incursibus externis vaco,
gitur cyprus nardo, cum divina gratia confortat nos
eo altius internis visibus video [Cod. Vat., eo altius
pro Christo pali. Item nardus croco jungitur, cum
intus video], quam bonus est Deus. Vox dilecti mei
charitate Christi mortem libenter suscipimus. Fi-
pulsantis. Pulsat ostium cordis, cum Dominus nos
stula et rtnnamomnm. Fistula , quae et cassia [Cod.
ad profeclum virtutum excitat. Aperi mihi, soror
Yat. , casia] arbor aromaiica [est], sed modica, et
mea, amica mea, columba mea, immaculala mea. Id
ideo hnmiles spiritu designat. Item cinnamomum,
est, pande cor mihi. Soror mea, quia cohaeres mea.
qui se ipsos despiciunt, signat, qnsc et ipsa est brevis
Amica mea, quia arcanorum mcorum [Cod. Vat.,
arbor , sed odorifera et dulcis ; sed humilitas ma-
arcanis meisj conscia. Columba mea, quia spiritus
gnam habet laudem et dulcedinem apud Deum. Cum
mei dono illustrata. Immaculata mea, quia sola aspe-
umversis lignis Libani. Sicut fistula et cinnamomuro Q
ctu mco digna. Quia caput meum plenum est rore et
humiles sanctorum cogitationes, sic et ligna Libani
cincinni mei guttis noctium. Caput Christi Deus;
sublimes eorum actiones demonstrant. Myrrha et
aloe , arbores sunt aromalicae , quoe continentiam cincinni sunt fidclium eollectiones. In rore et guttis
carnis exprimunt. Cum omnibits primis unguentis. noclium, frigens charitas in multis oslenditur, quam
Id est, charismalibus virtutum excellentioribus. Et in Deum et pmximum habere debuerunt. Ideo ne-
pulchra est conjunctio harum arborum cum ungucn- cessario excitat Dominus fidcles qtiosquc ad praedi-
tis , quia dum carnem a lascivia refrenamus, conse- calionis studium [Al., oflicium]. Cui, provocata ad
qnens est ut majora spirilus dona percipiamus. laborem doccndi, respondet Ecclcsia :
Vers. 5. — Exspoliavi me tunica, quomodo induar
Vers. 15. — Fons Iwrtorum, puleus aquarum vi-
illaf Ac si aperte dicat, descrui ncgotia saecularia tni
ventium, qua (luunt impetu. Utrumque Ecclesia est,
causa, quomodo repetam illa? Lavi pedes meos, quo-
el fons hortorom, quia spirituales gignit fructus; et
modo inquinabo illos 1 Jam sccreta: compuuctionis
puleus aquarum viventium, propterocculia mysteria,
fletibus ablui cogitationes terrenas, quomodo mundi
quae sanclis pcr revelationem sancti Spiritus [solis] [/!/., immundis] sordibus iterum polluar? quia prae-
panduntur. Aquarum viventium prop.er eloqma di- ^^ officium 8me ^^ [A/.,pne0Ccapa.
vina, qu* de invisibmbus dmnaj graliae thesauns D tione] . ^ saeculari
Urf vix psa/> potest.
vix esse
procedunl. De Libano. De ipsa Ecclesia dicit, quse et Vkrs. 4. — Dileclus meus misit manum suam per
candida est per munditiam fidei , et alla per virtu- foramen. Manum quippe suara dilectus per fbramen
tum gloriam. misit, cum nos Dominus occulta invisibiliter com-
Vers. 16. — Surge, Aquilo, et veni, Auster, et perfla punctione ad opus virtulum accendit, nobisque in
hortum meum. ln Aquilone adversa mundi, in Auslro memoriam rcvocat quomodo et quanta de sinu Pa-
blandimenta designantur, quia geraina expugnatione tris dcscendcns pro nobis essct passus. Et tenter
probatur Ecclesia. Surge , permittentis vox , non meus intremuit ad taetum ejus. Haec recolens inlima
imperanlis est. Et fluant aromata illius. Id est, vir- conscientia sponsa, tota expavescit, pigritiam quic-
tulum constantia miros odores dispergat. Veniat di- tis accusans, ad laborem praedicalionis festinans.
lectus meus in horlum suum. Veniat Dominus in Ec- Vers. 5. — Surrexi , ut aperirem dV.ecto meo. Id
clesiam suam , ac eam ipse conservct ubique imma- est, verbum Domini praedicarc. Manus mea distilla-
culalam, et fidei fruge fecundct [Cod. Vat. , fecun- verunt myrrham ; digiti mei pleni myrrha [probatis-
dam]. Et comedat fructum pomorum suorum. Et li- sima]. In manibus enirh opera, in digitis discrctio
 656 B. F. ALBINI SEU ALCUINJ OPERUM PARS IL 656
designatur ; in myrrha cominentia et passiones ; q»:e A pter dcspectionem apud homines. Vel , elal» ob
tunc probalissimaest, cumsoluramodo procharilale victoriam ; nigrx ob pressuras.
Dei et proximi, vcl conlinentia [fit], vel passiones Vers. 12. — Oculi ejus sicut columba; super rivnlos
fiunt. aquarum, sancti doctores sunt, per quos Ecclesia
Vers. 6. — Pessulum ostii mei aperui dilecto meo. videt qux recla sunt ; qui bcne columbx, propter
Pessulum sponso aperit, qui templum sui pectoris innocentiam [Cod. Vat. om. inuocenliam] et simpli-
divina [inspiratione adveniente pandit, id cst «], citatem ; et rivulis aquarum proptcr charismala di-
visilatione et inhabitalione dignum fecerit. At ille vina comparanlur. Qno; lacte sunt lota>, et resident
inclinaverat alque transierat. Quia nulli in hac vita juxta fluenta plenissima. Lacte lolas dicit, id est,
plcna visio Dei, sicut in fulura, conceditur, ideo graiia dulcissima mundatas. Et resident juxta fluenla
Iransire dicitur dilectus, id est, in futurum se viden- plenissima, id est, omnium donorum spiritualium
dum et perfruendum plenius ostendit. Anima mea abundantiam. Potest in rivulis vetcris legis ermlitio;
liqutfacla est, ut locutus est. Quanto suavius, inquit, et in fluenlis plenissimis perfectio evangelicx do-
vocem aiquc viciniam dilecti mei accepi, lanto su- ctrinx designari, quin prxdicatores de thesauris suiss
blimius, qtiidquid in me erat frigidum, charilale in- proferunt vetera et nova (Maltlt. xm, 52).
caluit [et liquefactum est (Cod. Vat. el quidquid B Vers. 13. — Gena; illius sicut areola; aromatum.
rigidum liquefuit) ]. Quwsivi et non inveniillum; In genis Salvatoris nostri ejus modeslia [Cod. Vat.,
vocavi et non respondit milii. Quia donum compun- modesta pietas] simul et severitas exprimilur. In
ctionis el dulcedinis ralirax nonin arbitrio est volen- areolis aromalum virtutes, et dulcedo, et fama glorix
tis, sedin miserationc dantis; ideo non semper ha- ejus designantur. Consita; a pigmentariis : labia cjus
bent illud xqualiler , quia non ila se offert Dcus in lilia distillantia myrrham primam. Prophetis et
exsilio laboranlibus, quomodo -in.patria regnanti- apostolis ; hi fulurx [Cod. Vat., futura] incarnatio-
bus. uis ejus arcana; illi facta narrantes. Lahia illius
verba sunt doclrinx ejus; lilia , quia charitatem
Vers. 7. — Invenerunt me cuslodes, qui circuie-
runt civitalem, percusserunt me, et vulneraverunt cceleslis regni promiltunt; disiillanlia myrrham pri-
me, tulerunt pallium meum milii custodes murorum. mam, quia per contemptum voluptatum prxsentium
Custodes civitalis, id est Ecclesiae, sancti [sunt] do- ad hanc perveniendum cssc prxJicant.
ctores, qui sedula prxdicatione circumcunt 402 Vers. 14. — Manus illius tornalites aurea: Mantis,
corda singuloruin, et spiculis amoris ccelestis vulne- id est opera; quia <jux verLis docuit , factis imple-
j-ant, et ut magis ardeant, inflammescunt, et vctustx vit. Tornatiles, quia in se omncm regulam jusliliae
conversalionis tegmcn eis subtrahunt. C tenent, ut dicitur : Oportet me omnem justitiam im-
plere (Matlh. iv, 15). Sunt et manus aurex, quia
Ve«s. 8. — Adjnro ros, filicc Jerusalem, si invcne-
oninia qux in hoinine gessit, divinitalis gloria perfe-
ritis dilectum meum [Cod. Vat. om. meum], ut nun-
cit. Plenm hyacintliis. Qux ad spera nos ccelestium
tietis ei quod [Cod. Vat. quia] amore langueo. Merito
atque amorem excitant ; quia hyacinlhus [Cod. Vat.,
languet sponsa, cum gladio verbi Dei percussa tcrre-
in hyacinlis] aerii coloris gcmma est. Venter ejus
num exuit amictum ; et filias Jerusulem, id est, Dco eburneus distinclus sapphyris. Venter ergo dilecti fra-
dignas adjurat animas, ut sui amoris magniludinem gilitatem humanitatis ejus designat; ebur decorcra
ad Deum referant, et pro ejus videnda gloria super- castitatis; sapphyrus sublimilalem ccclestium virtu-
num sibi poscant auxilium.
tum. Distinclus sapphyris, quia partim humana fra-
Vers. 9. — Qualis est dileclus tuns ex dileclo, o gilitas esurie, tcnlalioiie, faligaiione, niorle; pariim
pulckerrima mulierum , qualis est dilectus tuus ex di- divina ceisiludo, miraculis, rcsiiiTcciione ct ascen-
lecto, quia sic adjurasti nos ? Obsecro te, quia sic ad- sionis gloria intelligilur.
jurasti me, ut amore, quo te languesccre dicis, ine Vers. 15. — Crura illius columnce marmorex,
quoque per verbum prxdicationis facias ardescere ; Crurum vocabulo itioera [Al., munera] incarnationis
el mihi ostendas qualis sit dilcctus tuus ex ea parte D Christi insinuantur, qux columnis marmoreis pro
qua possit diligi, non tiineri, quia perfecta charitas pler firmitalcm et reciitudinem comparantur. Qua;
foras mittit timorem (1 Joan. iv, 18). fundanv sunt super bases aurcns. Quia quidqnid
Vers. 10. — Dilectus mem candidus et rubicun- per eum vcl de eo gestum esl, omnia riivinx prxvi-
dus, electus ex mitlibus. Candidus, quia sine pcccato ; sionis [Cod. Vat. , provisionis; a/., promissionis]
ntbicundus sanguine passionis; clcclus ex millibtis, consilio anlc lcmpora sxcularia disposita sunt. Spe-
quia solus mediator Dei et hominum. cies ejus, ut Libani; elcctus, ut cedri. Ul Libanus
Vers. II. — Caput ejus aurum optimum. Caput celsitudine et gratia arborum alios montcs , sic Do-
Christi Dcus, qui solus bonus et optimus. Comm minus Christus omnes sanctos meritorum cclsittidine
ejus sicut elala; palmarum, nigrm quasi corvus. Comx et gratia virtutum anlcccllit. Elcctus ut cedri.Sictit
catervx sunt sanctomm , qux Dco fideli famulatu alias arbores qux in Libano nascuntur, superat dig
adhxrent. Elatx palmx, propler cminentiam [Cod. nitate sua, ita Chrislus omnes qui in Ecclesia ad
Yat. om. eminentiam] apud Deum. Nigrx , pro- vitam nascuntur, sna Iranscendit gloria.
« Uncis conclusa omittunlHr in cod. Vat.
 «57 EXEGETICA. — COMPENDItiM IN CANT. CANT. 653
Vers. 16. — Guttur itliut tuavittimum In gutiure A pelitio firmitalis est indicium. In capillis populi, io
Interna dulcedo verborum illius memoratur, quam dentibus doctores , in gemellis felibus duo praecepta
qui sapit, non esurit. Et totut detiderabitis. Quid charitalis intelliguntur.
amplius 403 quxris ? Totus desiderabilis cst, quia Yers. 7. — Sicut cortex mali punici gence luw abs-
tolus Deus et tolus homo, in quem desideraot et an- que oculis tuis. Genae sancloe Ecclesia?. spirituales
geli prospicere. Deus in majestate Patris ; horao in sunt Patres, qui virlulibus sunt mirabilcs, ct moribua
virginilale matris; in illo Creator, in hac Salvator. venerabiles , et in Christi cruce gloriari non erubc-
Talit etl dilectus meut, el talis est amicus meus, filice scentes. Et haec magna sunt valde quae videntur in
Jerutalem. Quanlo devotius quisque diligit Deum, ea, sed multo majora quoe non videnturet in fulurum
tanto familiarius habet amicura Deum ; et talem ne- reservantur.
cesse |esl] ut intelligas eum, si vis eum habere Vers. 8. — Sexaginta tunt regina: , et octoginta
amicum. concubinm, et adolescentularum non est numerus.
CAPUT VI. Regiiwe sunt, quae amore sponsi et coelestis pracmii
Vers. \. —Quoabiit dilectus tuus, o pulcherrima iiituitu per prsedicationem veritath et fidei , et sacri
mulierum ! Pro decore enim carminis \Cod. Vat., car- baptismatis fontem, sobolem aeterno Regi [spiritalem]
nis] variantur personae loquentium ; sed tamen Chri- ™ generant. Coneubinae sunt, quse camalibus solum-
sli Ecclesiam, quac sponsae vocabulo exprimitur, de- modo [Cod. Vat., quae carnali sohimmoJo commo-
signant. Pulcherrimamulierum. Pulchrae sunt singulae do] Christum praedicando vel baptizando docent. Et
sanctorum Ecclesiae , sed pulchcrrima universitas ideo illoe perfectione senarii numeri, per decalogum
totius sanctae Ecclesiae pcr lotum orbem. Quo decli- [Al., denarium] multiplicatae ; hae octonarii imper-
navit dilectus tuut, et qwsremus eum. Qui aliquando feclione non sinceriter decalogum servantcs desi-
In terra corporali specie versatus est, dic quo declina- gnantur. Adolescentulae sunt animae nupcr Christi
rit ille, ut illum seqtiamur [Al., quaeramus] tecuin. gratia renata?, quamm summa, propter multitudinom
Vers. 2. — Dilectus meus descendit in hortum suum [Cod. Vat. , prae multitudine] civium coelcstinm nu-
ad areolam aromatis. Quasi dixisset, illuc ascendit, mcrum transcendit.
uude desccndit. In hortum, id est in Ecclesiam suam, 404 Vers. 9. — Una et [Cod. Vat., ett], columba
ut eam fonte graliae suac, quasi areolam aromatum mea, perfecta mea. Saneta videlicet et universalis per
irrigarct, ut virlulum floribus germinaret. Ul pasca- totum orLemEcelesia. Una est malrimeie, electa geni-
tur in hortis, et lilia colligat. Pascilur in hortis, dum trici [Cod. Vat., matris... genitricis] sh.t. Id est, coe-
piis sanctorum laboribus delectatur ; et liiium colli- , lesti Jcrusalcm, quae est mater omnium nostrum, un-
git, dum ad perfectum [Cod. Vat., perfectorum] mc- ' de ad uos gratia sancti Spiritus descendit, per quaui
rilorum candoreni pervenientes ad ccelestia regna renascimur Deo. Viderunt eam fitiw Sion el beatissi-
perducit. mamprffdicaverunt : regin<e et concubina; laudaverunt
Vers. 3.— Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi, eam. Quas prius dixit adolescentulas, nunc filias no-
qui pascitur inter lilia. Ego dilcclo meo locum habi- minat. Reginae et concubinae idem sunt qux ante,
tationis praeparo in me ; et ipse mihi apud se , qui quae omnes catholicam laudant Ecclesiam.
semper inler sancta desideria mentium castaruni pa- Vers. 10. — Qua: est ista quce progrcdilur quati
scitur. Hactenus sanctse Ecclesiae vox est, laudantis aurora consurgens? Progreditur Ecclesia quasiauro-
ac quaerenlis sponsum ; nunc quid quxsi tus respon- ra, quia jam vcri luminis in ca sol ortus, mutido post
dcat, subinferlur. tcnebras longae ignoranliae monstratur. Pulchra ut
Vers. 4. — Pulchra es, [amica] mea , suavis et de- luna; quia sole justitiae illustrala noctem mundi illn-
eora ticul Jerusalem. Sancta Ecclcsia suavis et de- minat. [Electa ut sol], quia imaginem sui condiloris
oora ut Jerusalem dicitur, quia ejus vitcc desiderium in omni justitia, sanctitate et pietale [Cod. Vat., vo-
visioni jam pacis intimae assimilatur. Terribilit ut ritate] portat. Terribilis ut castrorum acies ordinata.
eastrorum acies ordinata. Id est, charitate unita [AL, ~ Terribilis aeris [Cod. Vat., aereis] potestalibus- in
juncla] et compacta, ut nullus locus hosti per malum unitate charitatis, fidei et spei.
discordiae aperiatur, quia solummodo in unitate pa- Vers. 11. — Descendi ad hortvm nucum, utvide-
cis terribiles sumushosti. rem poma convallis. Hortus etenim nucum est Ecclc-
Vers. 5. — Averte oculos luos a me, quia ipst me avo- sia pnesentis saeculi [Cod. Vat., Ecclesia praesens],
lare [ecerunt. Id est, oculos mentis luae. Noli quaerere ubi nostras conscicnlias altcrulrum minime videmus,
Sn luae peregrinationis itinere perfecte me cogno- sed fracta per tentationem testa corporis, apparebit
scere, quodfieri non potest; quia quo intentius me inlernx dulcedinis gustus. Poma convallis fruclus cst
agnoscere quxris, eo certius me incomprehensibilem humilitatis. Descendit sancta Ecclesia per doctorcs
esse intelliges; et non quaeras in via praemium, quod sanctos, qui proficiunt ad fructus bonos, quive adhuc
tibi in palria reservatur. Capilli tui sicut grex capra- indigent docirinao irrigatione. Ut inspicerem si flo-
rum, quoe apparuerunt de Galaad. russset vinea. Inspicerem si virtutum sludia floruis-
Vers. 6. — Dentes tui sicut greget orium, qurn atcen* sent. Et germinassent mata punica. Si qui ad exem-
derunt de lavacro, omnet gemellit [etibut etsterilit non pium Dominicae passionis praeparati essent suum
ttt in et». Hi versiculi prius expositi sunt , sed re- fundere sanguinero.
659 B. F. ALBLM SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 660
Vers. 12. — Nesctvt, anima mea conturbavit me A propter providenliam, sicut collum propter nulrimen-
propter quadrigas Aminadab. Nescivi dona gralige tum. Et recte piscinx comparanlur, quia fluenta do-
spiritualis in te esse, sponsa , sed anima mea con- ctrinae suis auditoribus praebere non cessant. Esebon
turbavit me propter inlroduclionem \Cod. Vat. , in- cingulum moeroris interpretatur, quia sancli pro vaua
duclionem] Novi Testamenti , et evangelicce quadri- kctitia carnis cingulo abstinenliae constringuntur. El
gae, qua [Cod. Vat., quia] Aminadab (qui inlerpre- bene in portis filise multitudinis, ob abundanliam po-
tatur , populi mei spontaneus) id est, Christus, per pulorum concurrenlium per portam fidei in Eccle-
totum vehitur mundum ; cui Ecclesia consoiando siam. Nasus tuus sicut turris Libani. Item in naso
mox respondet. verbi Dei dispensatores, causa discretionis, desi-
Vers. 13. — Revertere , revertere , Sunamitis, re- gnantur. Turris, quia eminentissimum locum leneot
vertere, revertere, ut inlueamur te. Noli turbaia esse, in Ecclesia. Qucc respicit contra Damascum. Id est,
sed revertere ad agnitionem tui Redcmptoris , qui sanguinarios et impios; quia Damascns sanguinem
tibi loties in prophetis et lege promissus est. Rever- bibens interpretatur. Significat carnates et crudeles,
tere puritate fidei, operum perfectione. 0 Sunamitis, contra quos sancti doclores in turre Libani, id esi,
id est, captiva, jam vinculo infidelilatis penitus ab- firmitate Ecclesiae, semper vigilant.
raso [ Verba penitus abraso omissa in Cod. Val.] , B Vers. 5. — Caput tuum ut Carmelus, et coma ca-
revertere ad tuum Redemptorem, ut salveris. pitis tui [sicut] purpura regis vincta canalibus. In ca-
CAPUT VII. piie mens designalur ; in comis cogitaliones ; et sicut
Vers. 1. — Quid videbis in Sunamite, nisi choros capite membra, ita mente cogitationes reguntur, ut
castrorum? Tu doles Synagogam obduratam ; prope in Carmelo (qui interpretatur conscienlia circumci-
est tempus quo choros bellanlium adversus malignos sionis [conclusa semicirculis omissa In Cod. Vat ]). Id
spiritus , et laudantium Deum videbis in ea. Quam est, sublimibus, et passione , quse nomine purpurae
pulchri sunt gressus tui in calceamentis, ftlia principis! exprimitur , versentur. Canales pracordia sunl san-
Nunc laudcs Ecclesiae ab ipso Sponso proferuntur : ctorum, in quibus alligantur lales cogitaliones.
et primo operum constanlia, et mortificalio volupta- Vers. 6. — Quam pulchra es et quam decora, cha-
tum laudantur in ea, quam et filiam principis, id est rissima in deticiis. Puichra fide et opere decora.
Christi, ob graliam baptismatis et nobilitatem vir- Charissima in deliciis, id est, spiritualibus virtu-
tutum nominat. Juncturcc feminum* tuorum sicut mo- tibus.
nilia, quct fabricata suut per manum artifieis. Duorum Vers. 7. — Statura tua assimilata est palma. Id
concordia populorum spirituali prole fecundanlium est, rectitudo operationis bonae semper ad victoriain
in junctura feminum designatur; quac sicut monilia C tendit. Et ubera tua botris. Uberihus doctores Eccle-
labrieala sunt manu artilicis, id est, ineflabili largi- siae propter lac primae eruditionis comparantur, el
tale Condiloris nostri firmata : in monilibus bona botris aequantur propler mysteria dulcissimae [Coi.
opera exprimuntur. Vat., dulcissiraa] xternitatis.
Vers. 2 — Umbilicus tuus crater tornatilis , nun~ Vers. 8. — Dixi, ascendam in palma, apprehendam
quam indigens poculis. Umbilicus, id est , fragilitas fructus ejus, et erunt ubera tua sicut botri vinea'. Apte
infiraiiiaiis nostrae contra lidem [Cod. Vat., om. quidem crux victrix [Cod. Val., victoriosissima crux|
verba : contra fidem]. Crater fit tornatilis, cum con- palrnae comparatur, in quam Cbrislus ascendens ap-
scientia morlalilatis, atque infirmilalis nostrae admo- prehendit fructus ejus, id est, dona quac largitus esl
niti calicera verbi salutaris proximis prompta mente sanctae Ecclesiae, quae ex illo tempore botros vineae
propinare satagimus. Venter tuus sicut acervus tritici germinavit, id esl, sanctos doctores, qui majore
vallatus liliis. Acervus tritici vallatus liliis est, cum scientia et gralia, post crucem et resurrectionem Sal-
abundantia boni operis sola spe perpctuic lucis colli- vatoris, abundabant. Et odor oris tui [Cod. Vat., el
gitur. In ventre, memoria; in tritico, multiplicatio odores tui] sicut malorum.
boni operis ; in liliis, castitas spei exprimitur. Item Vers. 9. — Guttur tuum sicut vinum opttmum ad
in tritico, panis; et iu cratere potus, qui pauperihus D potandum. In gutture vox prseseutis doctrinse; io
datur, exprimilur. odore fama absentis designatur : et ideo vino illa
Vers. 3. — Duo ubera tua sicut duo hinnuli gemelli propter fragrantiam virtutum, haec malis ob suavi-
caprece. De hoc versu superius dictum est. Duo ube- latem absentis famae comparatur. Dignum ditecto
ra doctores sunt utriusque populi ; hinnuli gemelli meo. Rapuit enim sponsa verbum ex ore sponsi, quia
duo testamenta sunt invicem concordantia b. ille vino optimo eam comparavit et subjecit ; Dignum
405 Vers. i. — Collum tuum sicut turris ebur- dilecto meo, id esl, tanta sublimitas est evangelicae
nea [Cod. Vat., eburneae]. In collo item doctoresde- prajdicalionis, ut ipse dilectus primus, per banc in
signati sunt, qui turri eburncae pro firmitate [Cod. carne apparens, mundo iler coelcste aperuerit. La-
Vat., propler firuiitalcm] et pulchritndine compa- biisque et dentibus illius ruminandum. Id est, aposto-
ranlnr, quia civitati Dei et robur prsestant et decus. lis praedicaloribusque maxime [Cod. Vat., maxiinis]
Oculi tui sicut piscinie in Hesebon, quw sunt in porla dedit ad meditandum.
ftlitr mullitudinis. ltem oculi Ecclcsiae doctores sunt Vers. 10. — [Ego dilecto meo, et non alteri, cui
*Cod. Yat., i hinnuli gemclli propter unam concordiaui..i
» Vulg., femornm.
 661 EXEGETKA. — COMPENDIUM IN CANT. CANT. 602
iHam curam servitulis el dileclionis impendo]. Et A Vers. 3. - Lceva ejus sub capite meo, et dexttra
Li me conversio ejut. Me solam diligit, et adjuvat, ne itlius amplexabitur me. Laeva incarnationis Chrisli
Ceficiam in via. dona designat; et dextera futura sanctorum eum
Vers. II, 12.— Veni, dilccte m{, egrediamur in Chrislo gaudia exprimit.
rgrum, commoremur in villis. Mune surgamus nd
Vers. i, S.—Adjuro vos, filice Jerusalem, »
vineas, videamus si floruit vinea, si fructus parluriunt,
susciletis, neque evigilare faciatis [dHectam], donti
si floruerunt mala punica. Quia nullalcnus sancla
ipsa velit. Qum est ista, qum aseendit de deserto,
Bcclesia, vel ad bene operandum egrediendo proce-
deliciis affluens? Vox Synagogae miraniis, quomodo
dere, vel ia exercitio bonaj operationis persislendo
Ecclesia de deserto gentilitalis in sponsi subito am-
commorari, vel saltem ad propositum bene agendi
plexus ascendisset. Deliciis agluens, id est, omnium
assurgere, vel animos audkorum suorum, quantum donorum pulchritudinc. Itinixa supcr dilectitm suum.
profecerint, discernere suflicil, nisi Dei gratiaadjuia
Omnia quae habet, ad gratiam dilecli, illi soli inni-
qui dixit : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus,
tendo, referens. Sub arbore malo suscitavi te. Respon-
vsque ad consummalionem sceculi (Malth. xxvm, 20).
dit pro sponsa Synagogse ipse sponsus. Sub arbore
Ilera in agro Cbristiani in viilis pagani, in vineis maloexcitavi te, id est, sub arbore crucis a perr.ctu'.
Ecclesix, in floribus fides, in fructibus virlutes, in B „,„„,„ :'r/,_., ;. . uuus A !Klf" lua
morte revocavi [Cod. Vat., renovavi] te, ut aposto-
mafis punicis martyrium designalur. In his cnim siu- los et caHeros elcctos ex hidx». Ibi corrupta est ma-
gulis sponsa dilecti sui praesentiam quaerit. Ibi dabo
terlua; ibi violuta cst genitrix lua. ld est, niajor pars
tibi ubera mea. Id est, parvulorum meorum pae-
plebis Chrislum negando, et Barabbam eligendo, ad
dagogos, quia in his omnibus proficiiint doclores
cruccra reprobala csl
sancti.
Vers. 13. — Mandragorce dederunt odorem in por- Vers. 6. — Pone me, ut signaculum supcr cor luum,
tis nostris. Mandragora, proplcr multimoda medica- ut signaculum super brachium tuiim. Signaculum bra-
minum genera, sanctornm virlutibus comparatur. chio vel digilo ob memoriam cujuslibet rei ligamus.
Portae Ecclesi.-e 406 doctores sunt sancti. In hu- Pcr cor cogilaiio, et per brachium designatur ope-
jusmovli portis mandragone dant odorem, cum spi- ratio. Si me velis habere sponsum, intus sit charitas
rituales quique ex se virtutum famam [Cod. Vat., iii fide non ficta, et foris operalio devola. Quia forti*
palmam] longe Iateque spargunt. Omnia poma nova ut mors dilectio, dura sicul mfernus (emulalio. Forlis
ei velera, dilecte mi, servavi tibi. Poma nova ct ve- est usque ad mortem mea dilectio in te, o Synagoga I
tera, prsccepta sive promissa sunt novi et veteris sed tua aannlaiio dura in me fuit, sicut infernus. Sed
lesdmenli, quse orania ad ejus gratiam refert Ec~ C wrteaanutationemindttcctioneiii.eterismiW sponsa
clcsia. ct soror ci amica. Lampades ejus lampadcs ignis
atque flammarum. Dilcctionis lampades corda sunt
CAPUT VIIL
fldelium. Ignis, propter fervorem cordis; flamma-
Vers. I . — Quis mihi det te fralrem meum, sugen-
ram, propter operaiionis [Cod. Yat., orationis] efli-
tem ubera matris mem. Voxista-est antiquorum juslo-
caciam.
rum, optantium advenlum Christi in carne. Sugentem
ubera malris meae, id est, in synagoga nasci ac nu- Vf.rs. 7. — Aijum mutta; non potuerunt exstinguere
triri. jnxta humanae conditionis naturam. Vt inve- charitatem, nec flumina obruent itlum. Aquas niullas
niam le foris. Intus erat dilectus, dum in priucipio et flumina, tentationum dicit incursus, quae visibi-
erat Verbum; foris, dum Verbum caro factum est. liter vcl invisibiliter animas fidelium impugnare non
Et deosculer te. Id est, facie ad faciem videam, et desinunl, quibus charilas non cedit. Si dederk homo
ore ad os loquar. Etjam me nemo despiciat. Autead- omnem subslantiam domus suw pro charitate [God.
ventum Christi intra angustias Judaeae tantum fuit Vat., dilectione], quasi nihil despiciet eum. Sanctl-
Eeclesia ; post ascensionem, in toto raundo dilatata vero lolius mundi substantiam pro dilectionis magni-
fuit et vcnerabilis. tudine relinquentes, nisi eliam se ipsos abjiciant,
Vers. 2. - Apprehendam te. Prompla ac f.ddi l> nihil proficiunt <
devotione venientem excipiam. Et ducam te ad do- Vers. 8. — Soror nostra parva, et ttbera non habet,
mum matris meae. Peracta carnis dispensatione rc- quid faciemus sorori nostres in die, qtiando alloquenda
deuntem, lxlis ducam luminibus in doraum matris, esl 1 Prima nascentis Eeclesiae dc genlibus tempora
ubi coelestis Jerusalem matcr est nostra. lbi me do- significat [Cod. Vat, et al., designat], quando adhuc
cebis. Facies me potiora sperare dona, quam in lege et parva fuit numcro, et miuus idonea praedicare
habuissem. El dabo tibi poculum ex vino condito. Id verbum 407 Quas' Sponsus Synagogas dixisset do •
esl, fcrvenlcm araorem, variis virtutum pigraenlis ea : Quid faciemus sorori nostrce in dic, qnando allo-
ornatum. Et mustum [Cod. Vat., mislum] malorum quenda est ? ac si apertc dical, parva quidem numero
granalorum meorum. Id est, gloriosum sanclorum esl Ecclcsia gcnlium, et necdum [Al. add ad ] verbi
oiartyrum Iriumphum, qui ferventissima charitate mysterium [Cod. Vat., ministerium] subirc sufficit;
per ferrum flaromasque ad te transire non dubi- quid ergo tibi videlur, o Synagog», de sorore facien-
tant. dura nostra, quando alloquenda est, id est, per verbi
• Cod. Vat. ; < Saneti vcro totius substanliam pio dileclionis magnitudine quasi nihil despiciebant.
 063 B. F. ALBINI SEU ALCUINJ OPERUM PARS D\ m
ministerium ducenda [a fidem? Synagogae tacenti A omnia reliqult. Argentei pro omni pecunia acci-
ipse Sponsus, quid fieri debeat, respondit : piunlur.
Yers. 9. — Si tnurus est, a-di/icemus super eum Vers. 12. — Vinca mea coram me est. El haec vox
propugnacula argentea. Ac si diceret, si aliquos habet Sponsi cst. Verum etsi te aliis commendem cuslodi-
in se forles in fide, vel claros ingenio, vel philosophia Lus, tamen te semper in mea habeo prxscnlia, vi-
inslruclos, addemus illis propugnacula argentca, id dens et remunerans laboris lui devolionem in omni-
est, scientiam divinaruni Scripturarum, ut eo facilius bus. Slille tui pacifici. Mille tui, subaudilur, argentei;
possint tulari infirmos alque indoclos. Si oslium est, quasi dixisset, qui pro amorc meo cuncta sua dimit-
compingamus illud labulis cedrinis. Si sint simplices, tunt, in pace habenl rescrvata, significans simpli-
tamen docendi studio inbianles, proponamus illis ciores in Ecclcsia, qui omnem substanliam suam,
priorum exempla justorum, quo ceilius ct eflicacius miilcnario numero designatam, pro charitalc Dci
docendi opus implere possint. Cedri.viiuitessancto- amiltunt. Et ducenti liis, qui cuslodiunl fruclus ejus.
rum, et tabulso latitudinem charitalis designant. Ad Id est, argcntei his, qui custodiunt fructus ejus; qui
h;ee ipsa respondct Ecclesia. sunt doctores sancli, qui omnia mundi dimiltunt, ct
Vers, 10. — Ego murus. Ego de vivis conipacta in verbo prsedicalionis laborare non ccssant. Iii du-
sum lapidibus, et glutino charitalis adunala, et su- ■» plici remuneralione, quae ducontario designatur, do-
per fundamentum immobile cedificata. Et ubera mea nantur upud mc.
sicut ttirris, ex quo facta sum coram eo, id est, doclo- Yers. 13. — Qui habitas in hortis, amici auscul-
res babens forlissimos ceu lurris, qui et parvulos tant. Quia loeutio nostra finienda est, hoc ullimuni
nutrire sciunt el omnia maligni jacula expellcre. Et vale a me audito. Semper habitat [Cod. Vat., ha-
hoc mihi accidit ex eo tempore, quo Christus me bita] in hortis virtulum, et scito quod amici, id est
rcconciliavit, [ct pacem per eum reperi]. Quasi pa- angelici spiritus et animae sanctorum, sempcr te cnn-
eem reperiens. Quia ipse est pax vera, faciens utraque siderant et tuo gaudent profectu. Fac me audire
unum. vocem tuam. Id est, vox pnvdicalionis, quantum va-
Vers. 11.— Vinea fuit pacifico in ea, qiuv httbcl les, semper audiatur a mc. Ad luec sponsa res-
populos. Yinea, id est, catholica Kcclesia fructu abun- pondil :
dans fidei, fuit paciOco, id cst Cbrislo, qui omnia Vers. 14. — Euge, dilccte mi, et assimilare capreas
paciiicavit in coelis et in terris in ea congregalione, hinnuloque cerrorttm supcr montes aromatum. Ac si
quac multos populos possedit ex loto orbc, non in apcrte dical quoniam in carne apparens pnccepta ac
Juikea solum. Tradidit eam custodibus, prophetis et _ dona vitae mihi lulisti, nunc his peraclis revertere in
*...~~t-.l:-
apostolis, _~.
vcl _aogelicis
l* * j* •- .•!.
dignitalibus. ir- /r .
Yir affert pro _ sinum
. t, . • r • j*l . • •! i •
Patris [o mi dilecte, assimilare caprece liinnu-
fructu ejus mille argenteos. Id cst, pro relributione loque cervorum supei montcs aromatum]. Lt lioc mihi
tetcrna liujus vinese, affert miile argenteos; id est, sit solatium, quod cum continua visione non queam
pro acquisitione regni ccelestis, qui est fruclus vinese, [Cod, Vat., ncqueo] te cernere, saltem crebra vUi-
cuncta, qusc mundi sunt, reliquit. MiUenarius nume- talione me consolari dignari velis [Cod. Vat., saltim
rus pro perfectionc ponitur, id esl [/•"., illius], qui crebra visione me consolari memento].

408 EPISTOLA AD DAPHNIN.

De illo Cantico canticoruni loco : « Sexaginta sunt regina et octoginta concubina
^Cant. vi, 7).

MONITUM PR/EVIUM. stolain censent scripiores Hist. lill. Francfcc , tom.

IV, pag. 305, n. 6.
Prassentem epistolam, seu cominenlatiiinnilam ci- De Daphni seu Daphini omnia nobis ignota, nisi
tati ex Canlicis loci, primo Canisium tom. VI Lect. quod Alcuini fuerit discipulus, cui suuni dolorem dc
Antiq., pag. 3G6-5G8, seu tom. II cdit. Basnagii, perversa vivendi ralione, cui alter discipulus, Cucu-
parl. i, pag. 340, ex bibliolheca celeberriiui monaste- fns nomine, se dederat, significavit, quem planeit
rii S. Galli, edidisse creditur ; quamvis Antonius Pos- singulari carmine, suo quoque loco ex Analeclis Ci.
tevinus, lom. I Apparat. Sacri, pag. 33, antiqiiiorcm Maiiilionii exhibendo.
editionem, faclam anno 13G8, una cum couimenlaria Dileclissimo filio meo Daphini [ Vs., Daphni], Albi-
in Psalmos, recenseat. Cl. Quercclanus ediiionem nus Paler salutem.
Canisii seculus est, illamque inter Opera U. FI. AI- Qula pridem de numerorum ratione meeuni egisti,
. cuini rccensuit pag. 30G. Quam editionem nos quo-
i que sequimur, collalam cuin veteri codice ms. Sa- interrogans (inomodo in exoellenlissimo Cantico Sa-
lisburgensi, unde quasdam diffcrenies lccliones ailno- lomonis sexagenarius numerus reginis conveniret, et
tavimus. Juvenis, ni fallor, ait Rasnagius loc. cii., oclogenarius conculjinis, et cur adolescentul v, sine
erat adhuc, cum hanc epistotam scripsit Alcitinus;
quippe inter familiares latitare cupiebat, doctorumju- numero cssent : igitur et si noverim te plenam [Ms.,
dicta reformidans, nec eorum conspecui sese praesen- plenariam] hujus rationem in sanctorum Palrum tra-
tare audebat. Parvi quoque momenti essc hanc epi- clatihus legisse, tamen ne tuam contrislcm sollicitui
• In Cod. ms. Salisb. litulus : De scrngcnarjo ntimcro reginantm, et octog,-nario concitbinarum.
 665 EXEGETICA. -COMMENT. 1N ECCLESIASTEN. Plt.EFATIO. m>
dinem, dicam quod uie* videlur imperiliae posse A dccem tisqttead ceutum. Teniaa cenlenario usque ad
convenire, et quod tantum inter familiarcs aures Ia millenarium. Et eamdem regulam perfcctionis [vel
titare velim, quia me publice [Ms., publico] magno- impcrfeclionis], qnac [Leg. quam] prima unitas in suis
rum doctorum judicio prsesentare non audeo. numcris pro [Ms., sub] dcnario servat, camdcm et
Legimus enim in mimerorum sublilissima ralione, secundam in suis denaiiis sub centenaiio servare
alios numeros esse pares, alios impares ; et item pa- nccesse est. Nam sicut senarius numerus in suispar-
rium numerorum alios esse perfeclos, alios esse im- libus per unilatem positus [Ms., positis] pcrfectus cst
perfectos : ilem et imperfectorum alios esse super- in seipso, ila et sexagenarius pariibus suis positis
fluos, alios cxiguos. Pares autem numeri suni, qui per denarium perfectus esse noscitur, iia ut semper
in duoxqualia dividi possunt : ut octo in bis qua- in sexagenario dcnarius locuin obtineat unilalis in
tuor, et quatuor in bis duo. Impares sunt, qui in dio senario, et sit illius divisio per partes suas ejusmodi:
a:r;ualia dividi non possunt, ut scptcm vel novem ; medielas sexagenarii est tricenarius, sicut lernarius
quos si dividas, duas seqnales in eis [partes] invcnire scnarii ; et est terlia pars vicenarius , sicut binarius
uoq poteris : iiem ipsorum parium numcrorum alii in senario ; et denarius in eo locum teneat unilalis ;
siinl perfecti, alii imperfecti. Perfeclus numerus est quse summa si colligitur cumdem implcl scxagena-
qui parlibus suis impletur, nec diminutione frangi- B rium. Decem itaque, et viginli, et Irigiiita, sexa-
tur, nec multiplicatione partium superabundat, ut ginta sunt, sicut et tres, ct duo, et unum, sex.
senarius numerus. Habet enim scnarius numcrus Poteris et per le ipsum , juxta eamdem rcgulam,
dimidiain sui partcm tres, et lerliam duo, et sextam octogenariiexplorare diminulionem.Nam octogenarii
unam, qui simul juncti eumdem implent senarium ; quadragenarius medietas est, et viginti qtiarta pars ,
nam unum, duo, trcs, faciunt [scx] qui partibus suis et denarius octava : quae simul ducta septuaginla
impletur. Nec diminutione frangitur, ncc abundantia faciunt non octoginta, nam decem, vigimi, quadra-
supercrescit ; idcirco perfeclissimus Creator, qni uni- ginta, septuaginta sunt [Ms., faciunt].
versa valde bona creavil, in eo ntimcro originalis Sexaginla vcro reginx et octoginta concubina: rc-
raundi crcaturas condiuit, ut ostendercl, omuia in ctores sunt sancUc Ecclesiae. Sed alii ex illis propier
suo genere esse perfecta, qua: condidit. solam Chrisli charitalem docent; alii, terrena scquen-
Itein octonarius[Edit., octogenarius] numerus, si tescommoda, laboranl in Ecclesia, non ncelcslis pa-
eum in partes a se ipso nomiiiatas dividas, uiinor se iriaj labore [Ms., ardore], sed terreni lucri gralia
ipso ipse invenitur, halscl cuini diniidiam s:ii parlem dcsudant in docendo. Hi sua in perfectione [F., im-
quatuor, et quarlam duas, et octavam unam : quse pcrfcctione] octogenario numcro comparantur : illi
simul ducta oclonai iuin non implent, sed sepiena- *-• perfecta bcatiludine sexagenario designanlur, ul re-
rium; unum, duo el qualuor septem efticiunt, non ginarum nomine digni efliciantur, quia spirilualein
oclo : et 409 idcirco secunda hujus generis [/<'., hu- sobolem propter amorem solummodo Sponsi , et
mani generis] origo ab oclonario numcro crescere ccc- mulliplicandis liliis in coolestem patriani, feliccm
pit. Yidelicel octo animas in arca esse lcgimus, a quibus prolem baplizando, seu praedicando generare non de-
iciiius bumani generis niuliitudo pullulavit, ul ostcn- sistunt. Illi vero concubinarum noinine denotantur,
deretur, secunda origo esse imperfcclior, quam pri- quia sxculi ambitione, vel temporalis honoris gralia,
ma, qu:e senario numero creata est. Inde et Re- pivcdicando scu baplizando nobilcs quidem generant
demptor uoster et Reparator prima: perfectionis, ssepe filios, sed illi ignobiles in semelipsis perma-
sicut Adam sexta die ex virgine tcrra crcalus est, ita uenl. Quorum contubernium , fili charissime , fuge,
ille sexta attate ex virgine Maria faclus est homo, obsecro, et si te quandocunque Dei misericordia do-
ut senarii numeri perfectionem suo dicaret adven- ctorem dignelur eflicere, tu pro ejus amore laborare
tu, quam in priini homiuis monstravit condi- non cesses, qui pro tua salule sanguinem suum fun-
liyne. dere non dubitavit, ut libi sint mercis [Ms., sit mer-
Item progressionem niiinerorum arliculis, quasi ces] tion peritura: divitix , sed pcrpetua gloria in
--- ' "i ,-, ■— j — i— * ■ . . .

quibusdam unitatibus, ad iufiuita crescere per quas- cuelesti thalamo Domini [noslri] Jesu Cbristt , rui
dam fmitas formas videmus. Nam prima progressio laus et gloria in omnes aelernitates. Amen.
numerorum est ab uno usquc ad decem. Secunda a

410 OPUSGULUM QUARTUM.

COMMENTARIA SUPER ECGLESIASTEN.
MONITUM PR.«VHJM.
Prresens coramciilariiis pnblicis lypis pnmo, quan-
tumscitur, prodiil Argcnlorali , vcl (ut in Bibl. Balu-
jiana, tora. II, pag. 005, nolalur) Basileie apud Joan-
Leiu Bebeliuni, anno 1331, in-8". IndeCl. Qucrceta-
nus illum in suam collectionem transcripsit. Editioni»
prxterea Parisiensis de anno 1589 mentionem f»-
ciunt compilatorcs magna; Bibliothecse ecclesiastica^ ,
niifc tnmen ab omnibus aliis eruditis ignoratur.
Editionem Cl. Quercclani contulimus cum cod. ms.
CC7 B. F. ALBINl SEU ALCUINl OP£RUM PARS 0. 608
bibliothece nostrse, inonasterii scilicet saucli Einnie- A genium , ne niniio amore studealis caducis, et cilo
rniniani; cujus etiain opc pr.cfalara edilionein in transiloriis inbiare diviliis, quae citissime vel \l vu-
aliquibus locis emendavimus, ac diircrenles et alibi latiles recedunl umbrae, el ut, si quid supersit in eis
delicicntes lcctiones adnotavimus , vcrsusque in fme
epistolse adjecimus. Eidem codici nostro bic liluliis necessario vitac veslrse 411 slipendio , pauperibus
prsefixus est : Incipit Expositio Albini stipcr Eccle- crogare studealis : quia, ut idem Salomoti ait : Re-
siasten ; in fine tamen tres aut qualiior ultimre pagi- demptio anima; viri, propriw diviliiv ejus (Prov. im,
nse eicisse sunt ; quem defcctmn infra suo loco uo-
tabimus. 8). Sedula mente ipsius Domini sanctum consideraie
PRJLFATIO. prseceptum, quo nosadmonuit coelesttbus magis quam
Dilectissimis in Cbristo filiis, Oniie sacerdoti, Can- terrenis inbiare thesauris,dicens : Thesaurizate vobis
dido presbylero, et Nathanaeli [Ms., Nathaheli] dia- thesauros in ccelo, ubi neqite mrutjo, neque tinea de-
molitur, et ubi fttres non effodittnt, nec furanlur ,• itbi
cono, Albinus perpeluoe prosperitatis in Domino Deo
salulem. enimest tliesattrus tum, ibi est el cor luum(Matth. vi,
Postquam de paternse pielatis nido in puMieas sse- 20). Ilunc siquidem librum siipradictuin senipcr pro
cularium negotioram evolastis auras, mentis mese magistro habeatis in manibus, ut discatis terrena non
sollicitudo veslram, omnibus pene horis, occupatio- amare, sed coelestia ; dominari diviliis , non servire ;
ncm comitata cst, optans vos, divina donanle gratia, " laudem non quserere terrenam, sed a judice Cbristo,
in cbaritatc pnrfecta, sanctarum litulis virtulum Deo miserorum consolatore, amabilem audire sentenliaat
placerc, honeslisqucvivere moribuscoram hominibus, inler eos quibus dicturus crit : Venite, benedicti Pa-
et quod didicistis sub alis palernae crudiiionis, nobili- tris mei, percipite regmtm, qttod vobis paratum est ab
bus oslendere moribus. Nec veliin sapienlise decus, origine mundi (Matth. xxv, 54).
quod habctis in corde, srcculi obsctirari vanitatibus, » Flumina qui mciiiat modica sulcare earina
inter quas religio vestrse conversationis fulgeat , Crandia, ne mergat turbidus Auster eam :
quasi claritas Iucis iu tencbris. Memciilote vos alie- Iste suo placidas lembo pernaviget undas
na dispensarc, non propria possidere; de quibus Currentes inter florida prala pie.
ipsa Veritas ait : Si in alieno ftdeles non fuistis, quod Sic qui magnorum sensus rimarc profundos
veslrum est, quis dabil vobis (Lue. xvi, 12)? Aliense Doctorum timeal pecloris ingenio,
sunt a nobis hiijus soeculi facullales, id est, extra Nostra legat felix animo commenta sereno ,
nostrain sitse naturam. Nihil enim inlulimus in hurtc De gazis velcrum quae lulit unca manus.
mundum, haud dubium quia nec auferre quid possu- Vos vivete (sic ms.) Dpo semper, nam viveremors est
mus (I Titn. vi, 7). Noslra autem possessio regmim q Huic raundo ; vera est vivere vita Deo.
coelorum, noslra vila Christus est, nostrse opes sunt Vos, rogo, conservcl felices gratia Christi,
spiritualium operum fruclus : quas congregare vos, 0 dulces nali, sancta salutis ope b.
filii charissimi, omni intenlione exbortor : nec in in- CAPUT PRIMUM.
certo divitiarum sperare, quse aut deserunt possi- Vebs. 1. — Verba Ecclesiaslis fttii David regis Hie-
dentem, aut a possidente dcseruntur. In quas, mcntis rusalem. • Tribus nominihus vocatum fuisse Salorao-
nostne intentionem Spiritus sanctus pcr Propbetam nera Scripturse manifeslissimc docent : Saloraonera,
anhelari [Ms., anhclare] prohibuit, dicens : Divitict id est, paciflcum; et Ydida [Ms. Edida], hoc est,
si affluant, notite cor apponere (Psalm. lxi, 41). Qua- dilectum Domini ; et quod nunc dicitur Coelelh , id
rum copia, est aliorum inopia. De quibus [et] Domi- est, Ecclesiasten. EccIcsiastesautemappellaturGrae-
nus in Evangelio ait : Facile vobis amicos de mam- co sermone, quod coetum, id est Ecclcsiam , congre-
mona iniquiiatis (Luc. xvi, 9). Idcirco iniquas nomi- get; quem nos appcllare possumus concionatorem ,
navit hujus sxculi divitias (quia mammona Syra est qui loquilur ad populum , et sermo ejus non specia-
lingua, et Latine divitise dici possunt) , quia divitire liter ad unum, sed ad universos generaliter dirigitnr.
aut per iniquitalem congreganlur, vel inique pau- Porro pacificus, et dileetus Domini, ab eoquod in
perilius subtrahuntur. De quarum vana possesslone D regno ejus pax fuerit , et eum Dominns dileierit,
in bujus saeculi deliciis pene sapienlissimus Salomon appellatus esl. Nam et psalmus quadragesimus quar-
totum composuit librum, cui titulus est Ecclesiastes, tus, el septuagesimus primus, dilectiet pacifici titulo
dicens in capite libri : Vanitas vanitatttm , dixit Ec- prxnotantur. Qui tametsi ad prophetiam Christi et
ciesiastes , et omnia vanitas. Si omnia vanitas , quse Ecclesuc pertinentes, felicitalem et vires Salomonis-
utilitas est divitias relinerc caducas? In quem li- excedaut, lamen secundum hisloriaro super Salomo-
brum, ei sanctorum opusculis Palrum , ac maxime ne conscripti sunt. Is itaque juxla numerum vocabu-
de beati Hieronymi commentario, parvum composui lorum suorum , tria volumina edidil : Proverbia ,
Breviarium , vestri causa , filii charissimi , qualenus Ecclesiasten, Cantica canticonim. In Provcrbii* par-
paterna sollicitudine admonerem vestrura nobile in- viilum docens, et quasi de officiis prxscntibus [Hit-
• Hoc carmen, exceplis quatuor ultimis versibus, Pontiflci magno hunc Amoni reddite librum
ex vetustissimo ms. codice depromptum , suum in Ul lcgat, Albino moxque remittit eum.
locum restituendum indicavit Cl. Frobenius inter Pax libi, vita, salus semper sit, sancte sacerdos,.
Addenda ad suam editionem. Atque memor nostri jam sine fine valc.
b Ad hoc carmen forte pertinenl versus in cod. c Ex sanclo Hieronyino.
prcefato sequentes ; '
669 EXEGETICA. — COMMENT. 1N ECCLESIASTEN. 670
ron., per sentenliasj erudiens, unde ad filium crebro A cantatur in psalmo : /n omnem terram exkit sonus eo-
scrmo repelitur. In Ecclesiaste vero, maturce virura rnm, el infnics orbis terrm verba illorum {Psal. xvui, 3).
a-tatis inslituens, ne quidquam in mundi rebus putet Male igitur quidam opinantur, nos ex hoc libro ad
esse perpetuum , sed caduca et brevia universa quae voluptatern et luxuriam provocari, cum e conlrario
cernimus. Ad extremura jam consummatum virum , omnia quae cernimus in mundo vana esse doceanlur,
et calcato saeculo prceparatum, in Caulico cantico- nec debere nos ea studiose appetere quse, dum tenen-
rum, sponsi jungit amplexibus. Nisi enim prius re- tur, intereant ".
linquamus vitia , et pompis [Ms., pompae] sxculi Tradunl Hebrsei hunc iihrum , quem modo in ma-
renuntiautes expeditos nos ad advenlum Clirisli prae- nibus habemus, Salomonis esse paenitentiam agen-
paraverirous, non po&sumus dicerc : Osculetur me tis : qui quia in sapienlia divitiisque confisus , per
osculo oris sui (Cant. i, 1). Ilaud procul ab hoc ordine mulieres offenderit Deum, nunc secum reputat, om-
doctrinarum, et philosophi sectatores suos erudiunt , nia vana esse hujus sseculi delectamenta, quae ad
ut primum ethicam doceant, deiude physicam iuler- ullimam miseriam devolvunl eos qui in eis ponunl
pretentur, et quem in his profecisse perspexerint, ad spem suam. Sed et beatus Gregorius doctor mirabi-
theologicam usque perducant. Nec non et hoc dili lis, et sacrae Scripturae lucidissimus expositor, in
geulius atlendendura, quod per tres libros aucloris, B quarto Dialogorum libro (cap. 4), quomodo iste liber
diversusest tilultis.In Proverbiisenimadnotatur : Pro- legendus sit vel intelligendus, optime exposuit, de
verbia Salomonis filii David regis Israel. In Ecclesiasle nominc hujus libri, sic dicens : i Ecclesiastes autcm
vero : Verba Ecclesiastis filii David regis Hierusalem. proprie concionator dicitur : in concioue vero , sen-
Superfluura quippe est hic, /srnc/.quod m^Ie inGrec- lentia promilur, per quam tnnmltuosx turbae scdilio
cis et Lalinis codicibus invenilur. ln Cantico canti- comprimatur, et cum multi diversa senliant , per
corum, ncc filius David , nec rex Israel, sive Hieru- concionaniis rationem ad unam sentcnliam perdu-
salem praescribitur, sed tantum : Canlicum canticorum cunlur. Hic igilur liber idcirco Concionator dicitur,
Salomonis. Sicut enira Proverbia, et rudis institutio, quia Salomon in eo quasi tumulluantis turbae suscc-
ad duodecim tribus, et ad totum pertinent Israel ; et pit sensum, ut ea per inquisitionem dicat qua: for-
quomodo contemptus mundi , non nisi metropolitis tasse per tentationem imperita mens senliat. Nam
convenit, hocest, habitaloribus Hierusalem; ita et quot sentenlias per inquisilionem movet , quasi tot
Canticum canlicorum ad eos propriefacitmentionem, in se personas diversorum suscipit. Sed concionator
qui tantum superna desiderant. Ad incipientes et verax, velut exteosa manu, omnium tumultus sedat,
proflcientes, et paterna dignitas, ct regni proprii eosque ad unam sententiam revocat, cum in ejusdem
merilo judicatur [Ms., indicalur; al., vindicatur] libri tcrmino ait : Finem loquendi omnes pariter au-
aucloritas. Ad perfectos vero, ubi non limore eru- diamus : Dominum lime, et mandata ejus observa, lioc
ditur discipulus, sed amore, proprium nomen suf- esl enim omnis homo (Eccle. xi, 15). Si enim in libro
ficit, et aequalis magistet est, et nescit se esse re- eodem per collocutionem [Ms., loculionem] suam
gem. mullorum personas non susciperet [Ms., susccperal],
412 H*c interim juxta litteram. Cxterum per cur ad audiendum loquendi finem secura paritcr
intelligentiam spirilalem, pacificus et dileclus Dei omnes admonebal? Quia igitur in fine libri dicit :
Patris, et Ecclesiastes nosterChrislus est, qui medio Omnes pariter audiamus , ipse sibi testis est quia , in
pariete destructo, et inimicitias in carne evacuans , se mullorum personas suscipiens, quasi solus locu-
fecit utraque unum, dicens : Pacem meam do vobis , tus non est : unde et alia sunt quce in libro eodem
pacem retinquo vobis (Joan. xiv, 27). De quo Pater ad per inquisitionem movenlur, atque alia quse per ra-
discipulos : Uic est, inquit, Filius meus dilectus , in tionem satisfaciunt ; alia quae ex tenlati profert ani-
auomihi bene complacui, hunc audite (Matlh. xvn, mo, atque adhuc hujus mundi deleclationihus dediti ;
5), qui est caput Ecclesise. Et ncquaquam ad syna- alia vero, in quibus ea quae ralionis sunt, ilisserat,
gogam Judaeorum, sed ad genlium multiludinem lo- P atque animum a delectatione compescat. Ibi namque
queos, vivis lapidibus exstructse; non illius de qua ait : Hoc itaque mihi visum est bonum , m comedat
ipseait : Hierusalem, Hierusalem! qiuv occidis pro- quis et bibat, et fruatur Iwtitia ex labore suo (Eccle.
phetas, et eccerelinqueturdomusvestra deserla(Matth. v, 17). Et longe inferius subjungit. Meliusest ire a4
xxm, 37, 58), sed illius per quam jurari vetat, quia domum luctus, quam ad domum convivii (Eccle. vn,
sit civitas magni regis. Hic est iilius David, ad quem 3). Si enim bonum cst manducare et bibere, melius
caeci in Evangelio clamabant : Miserere nostri, fili fuisse videbatur ad domum convivii pergere quam ad
\David (Malth. xv, 22); et omnis turba consonabat, domum luctus. Ex qua re ostenditur quia illud ex
el una voce respondebat : Hosanna filio David (Matlh. infirmantium persona intulit , hoc vero ex rationis
xxi, 9). Denique non ad eum fit verbum Dei , sicut dcfinilione subjunxit : nam ipsas prolinus rationis
ad Hieremiam et ad cceleros prophetas ; sed quia di-
causas edisserit, et de domoluctus qmc sil ulili.as
ves est, et rex potens, ipse est siquidem verbum, et
ostendit, dicens : /n illa enim finis cunclorum admo-
sipientia caeterseque virtutes. Verba loquitur ad Ec-
nelur hominum, et vivens cogitat quid futurum sit
clcsiae viros, verba insinuat apostolis , de quibus (Eccle. xi, 9, 10). Rursum illic scriptum est : Lwtare,
■ Hucusquc ex sanclo Hleronymo.
C71 B. F. ALBINl SEU ALCUINl OPERUM PARS n. «71
juvenit, in adolescentia lua. Et paulo post subditur : A et semper idem est quod est, et noo aliud. Quod
Adolescentia enim el voluptat , vana sunt. Qui dum enim mutabitur, quodammodo evanescit, et non est
hoc postmodum vanum esse red-irguit, quod prius quod eral. IJcirco ad comparationem Creatoris omnts
admonuisse vidcbatur, palam [Ms., palenter] indicat crcatura vanitas dici potest, et quidquid in hoc cir-
quia ilia quasi ex desiderio carnali verba 413 '"- culo continelur, pro uihilo compulari in compara-
tulit, hscc vcro ex judicii verilale suhjunxil. Sicut tione xternx majestatis.
ergo dtlcctationem prius carnalium exprimens, curis Vers. 5. — Quid superest homini , in ornni laborc
postposilis dcnuntial bonum esse manducarc et bi- suo, quo laborat sub sole? « Post generalrm senten-
bere , quod tamen postmodum ex judicii ralione liain ad vanos hominum labores convertil sermonem,
reprebeudit, cum esse melius dicit ad domum iuctus qui frustra in istius niundi labore desudant, congre-
ire quam ad domum convivii : et sicut laetari debere ganles divilias perituras, ambicnles bonores, quibuj
juveuem in adolescenlia sua, quasi ex deliberaiione subiio dicitur : Stulte , hac nocle morieris, cujui
rarnalium, proponit , et tamcn poslmodum pei defi- erunl qmecongregasti?
nitionem sententi* adolescenliam etvoluptalcm vana Vers. 4.—Generulio vadit, el generatio venit, terra au-
esse redarguit. Similiter et conrionalor iste, diversas tem in sxculum stat. Aliis morientibus, nascuntiir alii ;
cogilationuni lenlaliones cxponens, alio ait in loco, B et quos vidcras, non vides; incipiesque videre eo»
cuni dicit : Unus interitus [est] hominis et jumento- qui ante non eranl, sed subito nascunlur. Quid vj-
rum, ct atqua utriusquc condilio : sicut moritur hotno, nius hac vanilate, quara tcrram manere, quae homi-
sic et illa moriuntur : similiter spirant omnia, et nihil niim causa facla esl, et ipsum hominem, lerrjc do-
habet homo jumcniis amplius (Eccle. m, 10). Qui la- minum , in pulverem repente dissolvi? Signantcr
men cx deflnitione rationis suam postmodum senten- dixit, terra in saculum stat, non in soeeula sxculoruiu,
liam prolulil, dicens : Quid habel amptius sapicns a quia coelum et terra transibunt, et ecce facta erunl
slulto ? et quid pauper? A'isi ut pergat illuc , ubi est omnia nova.
vita (Eccle. vi, 8)? Qui igitur dixit : A'i7«i/ habet ho- Vers. 5. — Oritursol, et occidit,et ad locum suum
mo jumentis amplius, ipse rursum definivit quod ba- revertilur, ul iterum oriatur. Ipse sol, qui ad lucem
beat aliquid sapiens non solum amplius a jumcnlo, mortalibus datus cst, ortu suo et occasu quotidie
sed eliam ab homine stulto, videlicet ut pergat illuc interilum mundi dcmonstral, qui per incognilas vias
ubi cst [Ms., erit] vila. Quibus verbis primum indi- nobis ab occasu ad ortum regreditur , expletoque
cat quia hic hominum vila non est , quam esse alibi noclis cinulo, de thalamo suo novus exorilur. Hoc
tcstalur. Ilabet ergo homo [hoc] amplius jumentis autcm tolum idcirco dicit, ut doceat mutalionibus
quod illa post mortcm non vivunt, hic vero tunc vi- C tcmporura et ortu occasuque siderum , huraanam
vere inchoat, cum pcr morlcm carnis banc visibilem xlatera labi, et interire dum nesciat.
vitam consummat. Qui etiam longe inferius dicit : 414 Vlhs. 6. — Vadit ad Auttrum, el gijrat ad
Quodcunque potest manus tua facere, inslanler opera- Aquilonem, gyrans gyrando vadit spirilus per circulos
re, quia nec opus, nec ratio , nec sapienlia , nec scien- suos. lpsum solem spirilum nominavit, quia aniinct,
tia eril apud inferos, quo tu properas (Eccle. ix, 10). el inspiret, et vivificet omnia, sicut veris lempore,
Quomodo ergounus interitus est hoininis et jumenli, in quo principium mundi seslimalur esse, singuiis
et xqua utriusque conditio? aut quomodo nihil liabet annis videmus : obliqua enim linea est zodiaci cir-
homo jiimentis amplius , cum jumenla posl morlem culi, et zona [Ms., circuli zona], per quam cursus
carnis non vivunt, hominum vero spirilus, pro malis cst solis. Ideo brumali tempore ad auslralia, devexo
suis operibus, post raortem carnis ad inferos dedu- tramite vergit sol, et iterum asslivo circulo se tollit
cti, nec in ipsa mortc moriuntur. Sed in utraque tam ad borealia, ne si uno modo curreret, alia calor, alia
dispari sententia demonstratur quia concionalor ve- frigus consumerel. Aliter vero : Sol Christus Dcus
rax, el illud ex tentalione carnali intulit, elhoc posl- omnia vivificat et illurainat spiritalis grali* splendore
modum ex spirilali veritale definivit. > Has vero di- et virtute, in cujus pennis sanitas est : qui credenti
versas humame mentis opiniones dilignnler hujiis in eura [ils.. in eol oritur, el infideli cuilibet oc-
libri lector inielligat, quid cui conveniat personx: cidit,
Pl caveat ne in Epicuri dogmata cadat cx hujus libri Vers. 7. — Omnia flumina intrant in mare, et mare
Icctione, si diligcntius non discutiat quid ex cujus- non redundal, ad locum unde exeunt flumina rever-
que personse tenlatione concionalor iste dixerit. tuntur, ut iteruin fluant. Dicunt philosophi , aquas
Vers. 2. — Vanilas vanitatum, dixil Ecclcsiastcs, dulces quse in marc infiuunt, vcl ardente desuper
vanitas vanitatum,et omnia vanitas. Si juxta Psalmo- sole consumi, vel salsuginis maris esse pabula. Sed
graphisententiam, omnishoinovivens vanitas, quanto [el] Ecclesiastes nosler, id est Chrislus ipsarum con-
niagis irrationabiles creaturac recle dicuntur vanilati ditor aquarum, dicit [Ms., ducil] eas per occultas
subjacere, sicut Aposlolus ait : Vanilati enim crea- terne venas ad capita fonlium regredi, et dc raatrice
lura subjecta est (Rom. viu, 20)? Quidquid cnim abysso in sua semper bullire principia. Possumus
routabile cst, et non essc polerit quod est, vanitas taraen, sub flurainura et maris noraine, per mela-
appellari recte potest : nam Dcus solus immuiabilis, phoram homines [Ms., humanum genus] intelligere,
• Ex sanclo Hieronymo, ut pleraque sequentia.
 C73 tXhOLlitA. — LUMMEINT. 1N ECCLESIASTEN. 674
qui in ternm, unde sumpti sunt, redeunt, postquam A Hane occupaiionem pessimam dedit Deus filiis homi-
in primo audierunt peccatore : Terra es, el in terram num, ut distendantur in ea. Dedit vero, dixit, eo lo-
ibis ; nec tamen terra impletur multitudine mortuo- cutionis genere quo Apostolus ad Romanos ait : Tra-
rum. didit eos Deus in reprobum sensum (Rom. i, 6). Id
Vers. 8. — Cunctce res dificiles , non potest homo est, permisit eos, propler prxcedentia peccala, in
eas explicare sermone. Non saturatur oculus visu, reprobum cadere sensum. Proposuil ergo Ecclesia-
nec auris impletur auditu. Nullatenus valet sermo stes, primo 415 omnium cor suum ad sapieiiliam
eiplicare causas naturasque rerum; nec oculus sa- requirendam , et ultra licilum se cxtendens, voluit
turari, ut rei possit dignitatem intueri [Ms., nec ocu- causas rationesque cognoscere, quare parvuli corri-
lus, ut rei posc.it dignilas, intueri); nec auris, insti- perenlur a dxmone, cur naufragia pios impiosque
tuente doctore, ad summam rerum notiliam perve- pariler absorberent : ulrum hxc et his similia causa
nire. Nam modo omnia id xnigmate ccrnunlur, et [Ms., casu] evenirent, an judicio Dei et providentia.
cx parte intelliguntur, donec perfecla veniat scientia, Si non judicio, ubi providentia Dei •? Hxc, inquit,
quae in hoc mortali corpore esse non polerit. Tamen nosse desiderans, intellexi snperfluam curam, el sol-
hxc sentenlia maxime contra eos agit qui, sine la- liciludinem per diversa crucianlem, a Deo homini-
feore et discendi studio, sanctarum Scripturarum sibi B bus datam , ut scire cupiant quod scire non licitum
notitiam promitiunf, xstimantes se sapienles, cuin est. Et hoc propter curiosilatem , in quam se sua
sunt insipientes. sponte injecerunt, permisit eos Deus [in eis] laborarc
Vers. 9, 10. — Quid est quod fuil ? ipsum, quod eventibus vitae hujus, in quibus nullam rationem in-
[uturum est. Quid est quod factum est ? ipsum, quod venire valuerunt.
faciendum est. Nihil sub sole novum, nec valet quis- Vers. 14. — Vidi quce fiunt cuncta sub sole, et ecce
quam dicere, ecce hoc recens est. De naturis in pri- universa vanitas , ct afflictio spiritus. Aliter [In ms.
mordio mundi crealis videtur dicere, et de successione aliter omitt.] est sensus : Consideravi universa quae
earam, quomodo veniunt, et quomodo transeunt. in mundo sunt, et nihil aliud deprehendi quam vani-
Verbi gratia : dum homo moritur , homo nascitur. tatem et malitiam, id esl miserias spiritus, quibus
Eadem natura fuil morientis, qux et nascenlis erit. animus diversis fatigatur cogitaiionibus. Laborat
Simililer de avibus, piscibus, serpentibus et omnibus [Ms., labor] sapicns cognoscere quod humanx non
animantibus, intelligendum est, nec non in herbis et est datum sapientix scire.
arboribus cxterisque rerum naturis, nihil novum Vers. 15. — Pervcrsi difficile corrtguntur, et stul-
invenitur quod ante non esset : nihil periturum, quod torum infiniius cst numerus. Sanctorum numerabilis
postea non fiai [Ms., fiel]. Ideo dicit Scriptura : Re- C esl mullitudo, slultorum vcro congregalio non est
quievit Deus die septimo ab omnibus opcribus suis, numero digna. Tale quid ct Psalmista ait : Dinume-
id est, a novarum crealione naturarum cessavit, non rabo eos, id est sanctos , snper arenam maris (Psal.
a guhcrnatione, de qua ipsa Veritas ait : Paler meus cxxxvm, 18), id est slultos qui arenx comparantur.
usque modo operatur, et ego operor. Unde ex primor- Sicut ad Abraham Dominus dixit : El erit scmen tuum
dialibus creaturarum seminibus lolius sxculi tempus sicut stella; coeli, et sicut arena maris (Cen. xxn, 17).
naturali cursu peragilur. In stcllis intcllige sanclos, de quibus Psalmista ait :
Vers. 11. — Jam enim prwccssit in sccculis, qua; Qui numerat multiludinem stcllarum, et omnibus eit
fuerunl ante nos. Non est priorum memoria, sed nec nomina vocat (Psalm. cxlvi, 4). In arcna, pecca-
eontm quidem qucc post futura sunt, erit recordalio tores, dc quibus dicitur : Perdentur peccatores de
apud eos qui fuluri sunt in novissimo. Sicul prxterita lerra.
qux olim fuerunt, apud nos abscondit oblivio, sic Vers. 16. — In corde meo locutus sum, dicens :
ea qux nunc nobiscum prxsenfialiter fiunt, hi qui ecce magnus effectus sum, el prmcessi sapienlia omnes
nasci habent, scire non poterunt. Quia cuncla silentio qui fuerunl ante me in Hierusalem, et mens mea con-
peribunt, et quasi non fuerint, abscondcntur, et com- templata cst multa sapienter, el didicit. Legimus et in
plebitur illa scntenlia : Vanitas vanitalum, omnia va- ^ Regum libris, mtiltse sapicntix fuisse Salomonem, et
nitas. [ Vanitas vanitatum] quia omnia transeunt, et hoc a Deo speciale donum prsc cxtcris sxculi divitiis
more flucntis aquse vaduni, ct non redibunl. Cui vel honoribus postulasse (/// Reg. m). Mundi ergo
senfentix totus mundus leslis cst, et maximc huma- cordis oculus mullam sapienliam et scientiam con-
nnm genns. tuelur. Ideo non ait, multam sapientiam et scientiam
Vers. 12. — Ego Ecclesiastes fui rex Israel,in sum loculus, sed [multam sapientiam et scientiam]
Bierusalem. Hucusque prxfatio gcneraliter dc hujus vidit cor meum : non enim possumus eloqui omnia
sxculi vanilatibus disputat. Hinc ad semetipsum rc- qux seutimus : lalior est enim cordU intelligentia
dit, et quis essct, ostendit ; vel quomodo expcrimenlo quam oris interpretalio.
omnia cognoverit et docuerit. Ideo consequentcr sub- Vers. 17. — Dedi quoque cor meum, ul scirem pru-
junxit : dentiam, atque doctrinam, erroresque et stultitiam, et
\ers. 13. — Et proposui in animo meo quocrere et agnoti quod in his quoque esset labor et afflict:o spiri-
intestigare sapienter de omnibus qua; fiunt sub sole. tus. Contraria contrariis intclliguntur, et sapientia
• Lege ex sancto Hieronymo in hunc locum : < Et si casu, ubi providentia? Si judicio, ubi justilia? i
 675 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS IL 676
prima est stakiiia caruisse. Stullitia autem carere A minantium; possedi servos et ancillas, multamque fa-
non potest , nisi qui intellexerit eam. Unde et plura miliam hatui ; armenta quoque et magnos ovium gre-
sunt in rebos noxia creata, ut, dum vitamas ea, ad ges, ultra omnes qui fuerunt anle me in Bierusalem ;
sapientiam erudiamur. yEqualis ergo studii fuit Sa- coacervavi mihi argentum, et aurum, el substantias
lomoni scire sapientiam, errorem et stuititiam, ut regum et provinciarum ; feci mihi cantores, et canta-
] in appetendis aliis, et aliis declinandis, veracius sar- trkes el delicias filiorum hominum, scyphos et urceolos
pientia probaretur. Et agnovi quod in hujusmodi co- in ministerio ad vina fundenda : et supergressns tum
gitalionibas afilictio spiritus et perturbatio animi opibus omnes, qui fuerunt ante me tn Bieruialem.
esset. Sapientia quoque perseveravit mecum. Et omnia qum
Vers. 18. — Eo quod in mutla saptentia multa sit desideraverunt oculi mei, non negavi eis ; nec prohibui
indignatio; et qui addit scienliam, addit dolorem. cor meum, quin omni volupiate frueretur, tt oblectaret
Quanto magis quis sapienliam fuerit consecutus, se in iis quai prxparaveram; el hanc ratus sum par-
tanto plns indignatur subjacere [Ms., subjicere] se tem meam, si uterer labore meo. Cumque me conter-
vitiis, et procnl esse a virlutibus quas requirit : do- tissem ad universa opera qum fecerant mantts meir,
let ignoranliam, dum quaerit scientiam. Intelligit se et ad labores in quibus frustra sudaveram, vidi in om-
ex parte agnoscere, et ad plenum intelligendi lumen B nibus vanitatem, et afflictionem animi, et nihil perma-
rerum occultarum se non posse pervenire videt, ideo tiere sub sole. Transivi ad contemplandam sapientiam,
addit dolorem, qui addit scientiam. erroresque et stulliliam. Quid est, inquam, homo, ut
CAPUT II. sequi possit regem factorem suumt Et vidi quod tan-
Vebs. i. — Dixi in corde meo : Vadam el affluam tum prwcederet sapientia slultitiam, qnantum differt
deliciis, et fruar bonis , et vidi quod hoc quoque esset lux a tenebris. Sapientis oculi in capitt cjus, slultus is
vanitas. Hic concionatoris modo, communi sententia tenebris ambulat. Et didici quod unusutriusque esset in-
vulgi loquitur, quam tamen vanam ostendit. Et est ttrilus. Videturmihi utilius esselcgentibus haec omnia
sensus : Poslquam in multitudine sapientiae, et adje- quac Ecclesiastes de sua gloria subinfert.brevi cuncla
clione scientia:, dolorem et laborem esse compre- sermone comprehendere, et quasi in unum corpu-
hendi, et nihil aliud nisi cassum lahorem et inane sensum redigere, ut possint facilitts intelligi quae di-
certamen, transtuli me ad laetitiam , ut luxu fruerer, cunlur. Igilur ea quae pulantur in soeculo bona, quasi
et congregarem opes, et ut divitiis abundarem, et rex et potens habui. ^Edificavi mihi patatia , vitibus
perituras voluptates caperem , antequam morerer. colles monlesque consevi, et ne quid deesset de luxu
Sed et in hoc vanitatem ipse perspexi, dum practerita velvoluptate [Ms., ad luxumet voluptatem], horlos
voluptas praesenlem non juvat, et exhausta non sa- C mihi pomariaque planlavi, diversi generis arbores
tiat. Ideo intellexi carnalem luxuriam esse vanitatem, instiluens , quas collectne aquae in piscinas desuper
ct adjeci dicens : irrigarent, ut longus viror [Ms., Iongius vigor] hn-
416 Vers. 2. — Bisum putavi errorem, et gaudio more perpeti nulriretur. Servorum quoque sive
dixi: Quid frustra deciperis? Hoc cst quod in Evan- emptorum sive ancillarum sive vernaculorum mihi
gelio lcgitnr : Vw vobis qui ridelis , quia lugebilis fuit innumcra muliitudo , et quadrupcdum greges
(Luc. vi, 25). Decipiuntur vero qui carnalia in hoc multi, boinii scilicet et ovium, quantum nullus alter
sacculo sequuntur desideria, et magis carnaliier vi- ante me rex habuit in Hierusalem. Nec non et Ihe-
vunt quam spiritualiter, restimantes perpetuum csse sauri argenti et auri innumerabiles condebantur,
quod velut umbra citissime transibit [Ms., transiel], quos diversorum rcgum et gentium tributa contule-
el labor dolore punietur. Potest hoc et de haereticis runt. Undc et accidit ut ex nimiis opibus ad roajores
accipi, qui falsis dogmatibus acquicscentes, lnela sibi dclicias provocarer, et musicorum chori mibi tibiali
et prospera promittunt, dum sint filii perpetuoe per- voce [Apud Bier., tibia, lyra, voce] concinerent, ut
ditionis. ulerque sexus in conviviis mihi ministraret. Sed
Vers. 3. — Cogitavi in corde meo abstrahere a vino quanto ista crcscebant, tanto sapientia deerat. Nam
carnem meam, ut Iransferrem animum meum ad sa- " in quamcunque voluptatem cupido traxissct me, in
pientiam, devitaremque stullitiam, donec viderem quid frcnis per praeceps fcrebar, putabamque hunc esse
esset utile filiis hominum, quo [Ms., qnidj facto opus fruclum laborum meorum, si ipse in luxuriae [Ms.,
est sub sole, numero dierum vila; sum. Elegantcr au- luxuria] libidine consumcrer. Tandem in me rever-
tem voluplatcm ebrietali comparavit, siquidcm ebrie- sus, et quasi de gravi somno evigilans aspevi. et
las evcrtit animi vigorem : quam [Ms., quem] qui manus meas, et opera mea plena vanitalis, plena
potuerit sapientia commutare, et (ut in quibusdam sordium , plena spiritu erroris intuitus suro. Nihil
codicibus habctur) obtinere lxtiliam spiritalem, is enim quod in mundo putatur bonum, bonum potui
poterit ad scientiam rei istius pervenire, quid in hac reperire. Reputans igitur quae esscnl sapientiae bona,
vita appctcndum, quidve vitandum sit. et quae stiiltitiae mala, consequcnlcr in laudem iUius
Vers. i-H. — Magnificavi opera mea , «dificavi hominis erupi, qui post vitia se refrenans, viriutum
mihi domos, et planlavi vineas; feci hortos et pomaria, possit esse sectator. Magna quippe dislantia est inter
et consevi ea cuncti generis arboribus, et exstruxi mihi sapientiam et stullitiam, et quanlum dies distat a
piscinas aquarum, ut irrigarem silvam lignorum ger- nocte, tantum virtutes a vitiis separantur. Videtur
 C77 EXEGETICA. - COMMENT. IN ECCLESIASTEN. €78
mihi itaque qui sapienliam sequilur, oculos ad ccclum A disse, Regum libri testantur, qul Roloam insipienti
semper erigere, et in sublime os habere erectum, filio laborcs suos rcliquit. Sed melius inlelligendum
eaque quae super verticem snnl , conlemplari : qui est [tls., ocstimo] de spiritali labore, in quo dicbus
vero stultitise et vitiis deditus 417 sit, versari in ac noctibns vir sapiens in lcge Domini mcditatur, ct
tenebris et in rerum ignorantia volntari. Cumque Scripturarum sanrtarum dcsudat interprctalionc, et
haec ila se habeant, inter s ipicntem et stultum ca libros componit mullos, ut mcmoriam sui posteris
dislantia est, quod altcr diei, alter tenebris compa- [Ms., suis posteris] relinquat, et nihilominus laborcs
retur : ille oculos ad coelum levat , iste in terram illius in manus slultorum perveniunt , qui frcquentcr
deprimit. Repente autem mihi cogitatio ista subre- secundum perversitatem conlis sui, ex sinctorum
psit, quare sapiens et stultus communi pereant in- Patnim dictis , iwcreticoe pravitatis semina capiunl,
teritu ; cur eadem plaga, eodem eventu, eadem morte et alienos labores calumniantur.
premantur; cur csedem sint utrique angustia;. Sunt Vers. 20-23. — Unde ccssnvi, rcnuntiavitque cor
vero qui haec verba Ecclesiastis ab co loco ubi ait : meum ultra laborare sub sole : nam cum alius labornt
Magnifieavi opera tnea, usque ad hunc locuin in que in sapientia, et doclrina, el sollicitudine, homini olioto
ait : Sapientis ocuti in capite ejus, de Chrislo inter quwsita dimitlit; et hoc ergo vanitas ct magnum ma-
pretari conantur. Sed quibusdam in locis laboriosa B lum. Quid enim proderit homini de universo labore
esl interprelatio, nisi forte de membris illius intelligi suo, et afflictione spiritus, qua sub sole cntcialus cst ?
possint. Ideo nos hisloriali tantummodo intelligentia Cuncli dies ejus doloribus el a?rumnis pleni sunt, nec
in hoc loco contenti sumus, maxirae quia nobis non per noctem mcnte requiescit ; et hcec, nonne vanitas ?
est propositum omnia dicere quae a diversis inve- Hic ut supra de incerto hxredc loquitur, utrum
niuntur aucloribus dicta, sed ea commalico sermone, stultus an sapicns fulunis sit, qui labore allcrius
qus ad sensum planiorem pertinere videnlur, paucis fruiturus sit : et in eumdem circulum res rcvcrtitur
perstringere verbis. ut labores niorienriuin delicia: sint vivcntiuin.
Vers. 15, 16. — Et dixi in corde meo : Si unus et Maximc tamen de labore sapiciitix disputat , in
stuUi et meus oecasus erit, quid mihi prodest quod quo studiosi [Ms., studiosej vel rerum spirilalium
majorem sapientia; dedi operam ? Locutusque cum vel visi. ilium, die ac nocte laborant, ignorantcs in
mente mea , animadverti quod hoc quoque esset vani- quorum manus perveniant opuscula sua, utrum sa-
tas. JVon enim erit memoria sapientis similiter ut pientes de Iitteris disputent suis, vel eliam stulli et
ttulti in perpetuum, et futura tempora oblivione cuncta otiosi. Esl quidquam tam vanum? quia ncc noclibu?,
pariter operient : moritur doclus similiter ul indoclus. nec diebus ccssal a laborc, ct ncscit ad qucm profe-
H;ec enim diligentius considcrans dixi : Sapiens cl " ctum fuluro tcmpore labores evenicnt stii.
stultus, justus ct impius , xquali morle moriuntur 418 Vers. 2i-26. — Nonne mclius est comc-
[Ilier., sortc morientur] , ct omnia in hoc sxculo dere et bibere, el ostendere anima; sua; bona de labori-
mal.i eventu simili sustincbunt. Sicut enim impius btts suis ? F.l hoc de mnnu Dei est. Quis ita vorabit ct
iribulationes patitur, ila cliam et justus : nec quem- deliciis affluet ut ego ? Ilomini bono in conspeclu suo
libct in hoc sxculo sua adjuvabit juslitia, scd omnia dedit Deus sapientiam et scientiam et Iwtitiam : pec-
incerta sunt, pro quo quid cui evcniat. Si ila est, calori autem dedit affliclionem et curum superfluam,
dixi in corde meo : Quid mihi ergo prodest quod sc- ul addat et congreget et tradat ei, qui placuit Deo :
cutus sum sapienliam, et plus cselcris lalioravi, si sed et hoc vanitns, et cassa sollicitudo menlis. Aiiud
meus occasus et stulti xqualis crit? Scd rursnm co- cst ex consideraiione rationis, aliud est ex infir-
gitans, diligentiusque considerans, non similem sa- mantis vulgi tentalione disputare. Hic quid indoctum
pientem et stultum habcrc in futuro mcmoriam vulgus scntiai videtur definire. Ubi vero ait : Me-
quando consummatio veniet universilatis; et ncqua- lius esl ire ad domum luclus quam ad tlomum convirti,
quam pari exilu injustus et justusjudicabitur.quia hic e.v rationis discretione ostendit se loqni. Dicamus
ad refrigeria, ille pergit ad pcenam : ideo priorem sen- -. tamen secundum consequentiam superioris dispula-
tcntiam meam damnavi,el me stultc locutum esse in- tionis. Postquam universa tractavi, et nihil in istius
lellexi, et errassc, qui [Ms., quia] antea sic senseram. mundi labore perpeluum inlellcxi, posterioremquc
Vers. 17-19. — Idcirco twduit me vitce mea;, vi- gcncralioncm prioris frui laloribus, lum mihi visum
dentem mala esse universa sub sole, et cuncla vanila- est, hoc in rebus esse justissimnm, et quasi Dei do-
tem atque afjlictionem. Rursum detestatus sum omncm num, ut suo quis labore fruerctur, bibens et come-
industriam meam, qua sub sole studiosissime laboravi; ricns, el pro tempore parcens [Al., pasccns] opibus
habiturus hmredem post me, quem ignoro utrum sa- congregatis. El hoc siquidem Dei donum [Ms., mn-
piens an slullus futurus sit, et dominabitur tn labori- nus] cst , lalem juslo dari viro menlem , ut ea,
bns ineis, in quibits desudavi et sollicittts fui ; et est (|u;v curis vigiliisque quxsivit , ipse consumat.
qnidquam tam vanum ? Videtur quidem de divitiis et Sicut e contrario ir.-e Dei est, ut peccator diebus ac
opibus retractare, quia sccundum Evangelium re- noctibus opcs congreget , et nequaquam eis uiens,
pentina morle subtracli, quali moriamur b;crcdc, derelinquat his qui in conspectu Dei justi sunt. Sed
r.escimus utrum sapiens an stultus sit, qui nostro la- ct hoc, inqnit, diligcnter inspiciens, et videns omnia
iore est fruiturus. Et hoc Salomoni malum acci- morte finiri, vanissimum judicavi. Hjcc interim supc*
e73 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 680
littjeram, ne videamur penitus siraplicem prteteiirc A iUura locum in quo ait : temput belli, et temput pacis.
ser.sum; ct dum spirilales divilias seqtiimur, histc- supcr Israel intelligunl. Tempus fuit nascendi in pa-
riae coniemncrc paupcrlalem. Bonum cst ilaquc triarcbis populo Dei, tempus moricndi tempore Vc3-
veros cibos et vcram sumere poiionem, quos de pasiani el Titi. Tempus plantandi in terra repromis-
agni carnc et sangninc in divinis voluminibus inveni- sionis sub Jesu Nave, tempus evellendi, dum ducti
mus, de quibus dicilur in Canlico canticorum : Co- sunt in caplivitaicm a praefalisducibus. Tempusocci-
mcdile, amici mei, bibile el inebriamini (Cant. v, 1). dendi eos in jEgypto, et tcmpus liberandi de iEgypto.
Ad quos ipsa vocat Sapienlia, dicens : Venite, come- Tempus deslruendi [Adde ex llier., templi] sub Nabu-
dite, panem meum,el vinum, quod miscui vobis. Relin- choiionosor, et lempus aedificandi sub Dario. Tempus
qnitc infantiam et vivite, et ambutate pcr vias pruden- plangcndi eversionem urbis, et tcmpus ridendi atque
lia: (Prov. ix, 5, C). Quis enim vel comedcre, vel cum sallandi sub Zorobabel, et Esdra, et Neeraia. Tempus
opus esl, parccre [Al., pasccre] potest absque Deo, dispergendi Israel per diversaSjgcnles, et in unum con-
qui praecipit sanctum canibus non esse mittendum, grcgandi, quando reducli sunt de captivitate in pa-
et docet quomodo in temporc sint danda cibaria? triam. Tcmpus amplexandi, dum coclcsti auxilio cin»
Pulclirc enim homini dat Deus bono sapientiam, gebantur; tcmpus longe fieri a complexibus, dum pro
et scienliam", et kciitiam. Nisi enim bonus fuerit, el B pcccatis suis derelicli sunt a Deo. Tcmpus quaerendi
mores suos, Dei adjuvante gratia, proprio arbitrio de Babylonica captivitate, tempus perdcndi cos in
[Ms., pro arbilrio] ante correxerit », sapientiam, et excidio urbis sub Romams. Tempus custodiendi le-
scienliam, et lcetitiam non merebitur. Ut ergo bono galia mandata, lcmpus abjiciendi laciniosx legis pnr-
coram se dedit Dcus sapientiam et crcicra, sic pec- cepta. Tempns scindendi, quando in duo regna post
catorem suo arbitrio derelinqucns , facil congregare Salomonem divisus esl populus, cl tcmpus consucndi
divilias, ct hinc inde perversorum dogmatum con- lempore Machabteorum. Tempus tacendi prophelas,
suerc cervicalia : qna: cum vir sanctus et placens uunc in captivilate Romana, et lempus loquendi
Deo viderit , intclligit quia vana sunt, et pnesum- aposlolos, dicente Domino : Ite ad oves perdiUis
plione spirilus composita. Nec mirandum quod dixe- domus Israel (ifatth. x, C). Tempus dilectionis, quo
rit, peccatori dedit sollicitudinem, elc., dedit enim \llirr., qua] eos sub patribus anle dilexil : el tcm-
pro dimisit, intclligendum est. Propterea dat ei sol- pus odii, dum Clirislo intulerant manus. Tempus
licitudincm sive afflictionem, quia peccator fnit; et belli modo, non agcnlihus cis pcenitenliam ; tempus
non cssc causam affliciionis in Deo, sed in illo qni pacis in futuro, quando inirat plcnitudo gcnlium, et
sponlc sua anlc peccaverit. ( , sic omnis Isracl salvus erit. Aliter altiori sensu :
CAPUT III. ' Tempus occidendi, et tempus sanandi, sicut ail :
Vr.ns. I. — Omnia tempus habcnt, et suis spaliis Ego occ':dam,et cgovivificubo (Deut. xxxn, 59). Sanat,
transcunt universa sub ccelo. lncerlum el fluctuan- ad poenitentiam provocans : occidit juxta illum sen-
tcni stalum conditionis humanaa in supcrioribus do- sum : In matutino interficiebam omnes peccatore*
cuit. Nunc vult omnia ostendere sibi in mundo esse terrm (Psalm. c, 8). Tempus deslruendi, el lempus
contraria, et nihil stare perpetuo, eorum duntaxat rcdificandi. Non possumus aediiicare hona, nisi prius
quae sub coelo sunt, et lempori obnoxia sunt ; quia destruxerimus mala. Tcmpus ploraudi , et lempus
coetera; subslaniix spirilales ncc coelo, ncc tempore ridendi : nunc flendi tempus est, et in fuluro ri-
continentur. dendi, Domino dicente : Beali (lentes, quoniam ipsi
Yers. 2-8. — Tempus nascendi, et tcmpus moricmli; ridebunl (Luc. vi, 21). Tempus plungendi, et tempus
tempus planlandi , et tempus evellendi quod planta- sallandi. Eodem scnsu quo supra. Plangendum est
tum est ; tempus occidendi, et tempus sanandi ; tcmpus imprxscntiarum, ut in fuluro sxculo spiritali salla-
destruendi, el tempus wdificandi; tempus flendi, et tionc gaudeamus. Tempus spargendi lapides, et tem-
tempus ridendi; lempus plangendi , et tempus sal- pus colligendi : quia tempus fuit gentilis populi dis-
landi ; tempus spargendi lapides, et tcmpus colligendi ; |, pergendi, et tcmpus rursum in Ecclesiam congre-
lempus amplexandi, ct tempus longe fieri ab amplexi- gandi. Tempus amplcxandi, dum dictumest, Crescile
bus; tempus acquirendi, et tempus perdendi; tcmpus et multiplicamini (Cen. i, 2S) ; lempus longc ficri n,
custodiendi, el tempus abjiciendi ; tewpus scindendi, complexibus, ubi ait, Dabo spadonibus locum in
et tempus consuendi ; tempus tacendi, et tempus lo- domo mea metiorem a filiis et filiabus, locum sempiter-
quendi; tempus ditectionis, et tempus odii; tempus num. Aliter : Tempus est sapienliam ainplexandi,
bclli, et tempus pacis. Nulli 419 dubium est, quod id cst, de ccelestibus cogitandi, et tempus cst iterum
/ ortus et inicritus hominum Deo notus sit et prxfini- curam corporis ngcndi. Tempus acquirendi populum
tus; et idipsum csse parere quod plantarc; mori, cx gentibus, et tempus perdcndi populum Judaso-
quod plantatum est evellere. Haebrxi omnc hoc quod riiin. Tcmpus custodiendi credcntcs ex nalionibus,
de contrarietale temporum scriptum est, usquc ad et tempus abjiciendi incredulos ex Isracl. Tempus

■ Apud Hier. in hunc locum : i Nisi enim honus catholicx doctrinx sensum , qni posl Hieronymam
fuerit , et mores suos proprio arhilrio ante corrcxe- clarius ubique terrariiiii dcfinilus est, ita ex ingenio
rit. Quam sancli Palris sententiam, qux quidpiam temperavit. (Editor Veronensis Operum S. Hier.)
Pelagiani arroris redolere videri possct, Alcuinus ad
CSl EXEGETICA. — COMMENT. IN ECCLESIASTEN. CC«
scindendi, et lempus consuendi. Sub diversis sernio- A est- Non ut ad desperationem ct luxuriam provocc-
nibus idem nunc i;n i supra sensus est , in eo , quod mur, sed habentcs victum et vestilum his contenii
ail, lempus destmendi, et tempus xdiflcandi; ac de- simus, et quidquid plus est nccessilale corporis, in
inde lemptis scindendi, et tempus consuendi : modo pauperum expendalur solatia. Quia sicul caro cibo
enim Synagoga destruitur, ut xdiflcetur Ecclesia, et alitur et potu, ila anima eleemosynis pauperum, et
alligant scissiones lcgales, ut Evangelii gloria con- solaliis miserorum. Juxla anagogcn, verus cibus est
suanlur [Ms., ut Evangelia consuantur]. Quod evan- caro Chrisli, et verus potus sanguis cjus, sicut ipse
gelisUe singuli perpetrarunt, de lege et prophctis ad- Dominus ait : Qui munducat carnem meam, ct bibil
ventus Dominici teslimonia consuentes. Tempus ta- sanguinem meum, i/i me manel, el ego in illo (Joan.
cendi, ul discarnus qure sint docenda ; tcmpus lo- vi, 57). In hac cibi et polus spiritali jucunditatc lrr
quendi, ut doceamus quoe recte didicimus. Nihil tari debeinus, non soliiin in mysterio, sed etiam in
nobis videatur rcciuin esse, nisi quod discimus, ut leclione sanctarum Scriplurarum, ubi pascamur et
posl multum silentium, de discipulis efliciamur ma- potemur de ligno vilae, quod plantatum est sectis de-
gistri. Tempus amandi legem.et ea qure e.v lege fuc- cursus aquarum.
rint imperala : circumcisionem, lioslias, sabbala, Vers. ii. — Didici quod omnia opera qiue
ncomenias ; et tempus odiendi ea , Evangelii gratia B fecit Deus , persererent in perpetuum , non possu-
succeJente. Tempus beili, ct tempus pacis. Quan- mus eis addere quidquam, nec auferre, qua; fecit
diu in hoc sreculo sumus, lempus est belli : cura mi- Deut , ul timeatnr. Nihil cst in nmndo quod no-
graverimus autem de hoc saeculo, pacis lempus ad- vum sit. Solis cursus ct Itinse vices, et terra! arbo-
veniet : in pace csl laus Dei [Hier., locus Dei], et rumque siccitas vel viror, cum ipso mundo nata stmi
civitas noslra Hierusalem de pace sortita vocabulum atque creata, et idcirco Detis certa rationc cuncta
esl. Nemo ergo nunc se pulet esse securum in tem- moderatus est, cl jussit humanis usibus elemenla
pore belli, ubi certandum est, el apostolica arma servire, ut homines videnles hrcc inleiligant esse
tractanda , ut victores quondam requiescamus in providenliam Dei, ct timeant a facie Dei, dum ex re-
pace. rum acqualitate, cursu, ordine atque constanlia, intel-
420 Vebs. 9-H. — Quid habethomo ampliusde ligunt Creatorem. Pulchre aulem temperavit diccns,
labore suot vidi afjliclionem quam dedil Deus filiis ho- ut limeant a facie ejus : vultus qttippe Domini super
minum. Cuncta (ecit bona in lempore suo, et mundum facientes 7nala (Psat. xxxin, 17).
tradidil disputalioni eorum, ut non inveniat hotno Vebs. 15. — Quod factum est, ipsum permanel :
opus quod operatus esl Deus ab ini:io usque ad finem quw fulura sunt , jam fuerunt : et Deus instaurat
Plerique putant hoc de magislris esse dictum, qui- G qWd abiit. Vel praetcrita , vel prsesentia , vel fu
bus Deus dedit sensum, tit qusererent naturas re- tura, ipsa [el] fucrunt, et sunt, ct erunt , universa
rum, et Creatorem laudarent ex eis, ne forle otiosa qux cernimus. Sol qui nunc oritur, et antequam
mens lorpesceret et in vitia corrueret. Prius enim nos cssemus, in mundo fuit, et pnstquam mortui fue-
disputavit de diversilate temporum et varietate mu- rimus, oriturus est. Quod de sole diximus, hoc de
tabilium rerum, nunc dicit : Quid habet amplius omnibus cognoscendum est creaturis. Terra singulis
homo de labore suo, nisi ut sapienter intelligat Crea- annis arescit, iterumque virescit in germine suo.
torem laudare in crealuris suis nec quicquam in hoc Mare fluit, et reccdit ut refluat. Animalia moriuntur,
sreculo perpetuum putare? Quid enim amplius habere et renascuntur iterum ejusdem generis. Homines
possmnus in hoc sreculo laborando, quam ut nos morte flniuntur, et alii pro eis oriunlur. Et ca lege
erudiamur ex diversitatc crealurarum Creatoris creaturarum nihil novum inveniri poterit, sed Deus
agnosccre magnitutlinem, et omne bonum esse quod per succedentia lempora omnia rcslaurat quse fue-
Deus fecit, qui dedit mundum hominibus ad inhabi- runt.
tandum, ut fruanlur eo et varietates inlelligant tem- Vers. 16,17. — Et vidi sub sole in loco judiciiimpie-
porum , nec qtirerant quomodo creala sint omnia, tatem, et in loco justitia; iniquitatem. Et dixi in corde
quare hoc vel illud ab inilio mundi usque ad con- I) meo : justum et impium judicabit Deus, tempus omni
summationera fecerit crescere, manere, mutari. rei lunc erit. Sub sole, inquit, islo veritatem et judi-
Vers. 12, 13. — Ei cognovi quod non esset melius, cium requisivi; et vidi in judiciis non verilatem va-
nisi laitari, et facere bene in vita sua. Omnis enim lere, sed munera. Aliter : arbitratus sum aliquid
homo qui comedit et bibit, et videt bonum de labore justitioc in prresenti sreculo geri, et vel pium pro suo
suo, hoc donum Dei est. Propterea colonus et hospes nunc merito recipere, vel impium, pro 421 su0 sce-
mundi horao datus cst, ut brevis vitre frualur lem- lere damnari. Postca vero cum corde meo collo-
pore, et, spe prolixioris rctalis abscissa, cuncta qtire quens et reputans , intellexi , non per partes Deum ,
possidet quasi ad alia cilo profeclurus aspi«iat, et et per singulos semper judicare, sed in futurum tein-
quantum polest, bene faciat in vita sua ; nec fruslra pus servare judicium, ut omnes parilcr judicentur,
congregando magnas opes, cogitationibus torquea- ct recipiat unusquisque mcrilis suis digna, sccundoui
tur : neque se ptitet plus de suo labore lucrari posse quod gessit in hoc sreculo ; et tunc pcrspexi tempus
quam cibura et polum ; et si quid de opibtis suis in riiscretionis esse omni rei.
bonis operibus expenilerit , hoc solum Dei donum Vers. 18-21. — Dixi in rorde ni'o de filiis homi-
Patrol. C. 22
8S3 fi. F. ALBLM SEU ALCIINI OPERUM PARS II. m
t, ut probaret eos Deut, et ostenderet similes esse A voluptalem : ncqne enim cum seinel nos dissolverit
bestiis. ldcirco unus interitus est hvminum, et jumen- interilus, posse his peifrui a quibus recediinus in-
torutn, et <equa utriusque conditio. Sicut morilur ho- grati. Sed melioii sensu de kelilia honorum operum
mo, sic el itla moriuntur. Similiter spirant omnia, et intelligendum est. Nihil est ergo melius in vita isl?,
nihil habet homo jumento amolius. Cuncta subjacent nisi quod kctetur homo in opere suo, faciens eleemo-
eanitati, et omnia pergunt ad unum locum. De terra synam, et futuros sibi tbesauros in regno coelorum
facta sunt, et in terram pariter revertentur. Quis novit prxparans. Hanc solam habemus veraciter porlio-
si spirilus filiorum Adam ascendat sursum, el si spi- nem, quam nec fur, nec latro valet, nec lyrannus
ritus jumenlorum descendal deorsum ? Non miran- auferre, qu.x nos tantummodo posl mortem se-
dum cst in prasenti vita, inter justum et impium quetur.
nullam cssc distanliam, nec aliquid virtulis valere CAPUT IV.
[Uier., nec aliquid valere virtutes], sed incerto Vers. 1. — Verti me ad alia, et vidi calumnias qum
eventu omnia volutari, cum etiam inter pecudes, ct sub sole geruntur [Ms., generantur], et lacrgmas in-
homines secundum corporis vilitatem nihil differre nocentium, et consolatorem ncminem, nec posse resi-
videatur. Sicut eadem conditio est nascendi, ila sors stere eorum violentia; cunctorum auxilio desiitutos.
una morien di. Similiter procedimus ad lucem, a:que ° Post hanc cogitationem illuc mentem meam oculos-
dissolvemur in pulverem. Si autem videlur hsec esse que converti, ut viderem calumnialores, et caluni-
distantia, quia spiritus hominis ascendat in coeluin, niam sustineiitcs. Et ecce vidi eorum qui a poten •
ct spiritus pccoris dcscendat in lerram, qua istud tioribus opprimuntur lacrymas, quas solas habere
ccrta aucloritatc [Ms., quo istud certo auctore] co- possunt in calamitatibus, 422 l>e> invidiam proto-
gnovimus? Quis potest scire utrum verum an falsum stantes, qui consolalorem nequeunl invenire. El quod
sit quod speramus ? Hoc aulem dicit, non quod ani- malorum miserrimum sit [Ms., quo major miseri.i
mam pulct perire cum corpore, vel unum bcstiis et sil], et inconsolabilis dolor, calumniatores vident in
hoiiiinibus pracparari locum, sed quod ante adven- suis iniquitatibus fortiores : el hxc cst causa, quo.l
lum Christi omnia ad infcros pariler descenderunt non valent consolari. Plenius hunc locum in scptua-
| ils., ducerenlur]. Unde et Jacob ad inferos descen- gesimo secundo psalmo David ; et Jercmias in suo
surum se dicit (Gen. xxxvi). El Job pios et impios volumine exquirunt.
queritur apud inferos detentari (Job. vii, 17). Et Vers. 2, 3. — Et laudavi magis mortuos quam vi-
revera antequam flammeam illam rolam, et igneam vcntes, et feliciorem utroque judicavi, qui necdum
roniplueam ad [llier., el] paradisi fores Christus cum p natus est, nec vidit mala quw fiunt sub sole. Ad com
latrone reseraret, clausa erant ccelestia, et spirilus parationem miseriarum quihus in hoc mundo nior-
hominis pecorisque ajqualis vililas coarctabat. Et taies premunlur, feliciores judicavi mortuos, ab hu-
licet aliud videtur [ils., videretur] dissolvi, aliud jus miscrix labore liberatos, quam viventes. Mclior
rcscrvari, lamen non multuin intererat, perire cum est itaque his duobus, vivente videlicet et defuncto,
corpore, aut infemi tenebris detincri. Quod vero ait, qui necduin natus est ; in eo feiicior est, quia nec-
de lerra facta sunt, et in terram revertentur, hoc dum malum mundi expertus est. Hoc autem dicit,
cum dc corporc diccrc manifcstum est, quia corpus non quia animse sint hominum, secundum quorum-
dc terra creatum est, non anima ; sicul vindex pec- dam errorem, antequam nascatur homo in mundo ;
cali sententia homini intulil : Terra es, et in terram sed quia melius sit omnino non esse, nec sensum
ibis (Gen. m, 19). Ifoc interim juxta litleram. Quan- habere substantiae, quam infeliciler vel esse, vel vi-
tum ad spiritalem inlelligentiam pertinet, quis scit vere. Quo modo et de Juda Dominus loquitur, fulura
utrum spiritus, qui hominis appellalione dignus est, cjus tormenla significans : Melius eral non nasei ho-
asccndat in cceluin, et utrum peccator, qui jumen- mini illi (Matlh. xxvi, 24) : quia mclius fuerat ei
tum vocatur, dcscendat in terram ? Fieri enim po- omniuo non esse, quam oeternos cruciatus perpeti.
test utrumque pro incerto vilae hujus et lubrico sta- jj Vers. 4. — Rursus contemplatus tum omnes labores
tu, ut justus cadat, peccator resurgat ; et nonnun- hominum, et industrias animadverti patere invidia;
quam eveniat, ut ralionabilior et erudilus scripturis, proximi, el in hoc ergo vanitas et cura superflua est.
id est homo, non circumspectc et ut scientia sua Converti me rursus ad alia, et vidi omnem foriilu-
exigit, vivat, et ducalur ad inferos ; et siraplicior dinem et gloriam laborantium, et deprehendi bonum
quisque atque rusticior, qui jumentum homiuis com- allerius esse alterius malum, dum invidus aliena
paratione dicitur, mclius vivat, et martyrio coro- fclicitate torquetur, et patet insidiis gloriosus. Quid
nalus paradisi sit colonus. enim vanius quam homines non suas flere miserias,
Vers. 22. — Et deprehendi nihil esse melius quam nec propria lugere peccata ; alios judicare, seipsos
Ixtari hominem in opere suo, et hanc esse partem il- oblivisci ; et melioribus tantum invidere, aliorum-
lius. Quis enim adducet eum, ut post se futura cogno- que benefactis torqueri ?
scat f Superiori errorc lurbatus, quod putarcm inter Vers. 5. — Stullus complical manus suas, et comeait
homincs et beslias nihil esse, in hanc senteiAiam carnes suas. Tolum quod disserit, hoc est ut osten-
prava opinione seductus [ils., deductus] sum, ut dat eum qui laborat el aliquid habet in mundo, pa-
nihil aliud dicerera bonum, nisi prasenlcm capere tere invidix ; et rursum eum qtti vivere vult quielus,
 C85 EXEGETICA. — COMMENT. IN ECCLESIASTEN. G86
inopia opprimi ; et essc ulrumque miscrabilem, dum A rede se cruciat, nunc ad sodalitatem sermo confer-
alius propter opes periclitatur, alius propter inopiam tur, et dicitur quid boni habeat amicorum contu-
egeslate conficitur. Aliter : Manus crebro pro ope- bernium, et commune solatium, quia et alterius rus
ribus accipiuntur. Stultus retrahit manus suas ab na alterius auxilio sublevatur ; el curas domesticas,
opere bono, et non vult viriliter agere, sed comcdit ipsius quoque noclis requiem melius exigit ille, qui
carnes suas, id est, sccundum carnalia vivit desi- fidum amicum habet qiiam qui solis opibus incubat
deria, labescens in volupiatibus suis, donec consu- acquisitis. Quod si robustior quis inimicus contra
iriantur [Ms., consummatur]. unum surrexerit, allerius imbecillitatcm amici so-
Vers. 6. — Melior est pugillus eum requie, quam latio suslentari dicit. Et quanlum duo uno differunt,
plena utraque manus cum laiore et affliclione animi. si amore conjuncti sunt, tanto etiam trium contu-
Melius est raodicum habere justo, quam divilias pec- bernium plus valerc. Etenim vera charitas, et nullo
calorum muitas. Eleganter jtisiilia requiem habet, violata livore, quanto augeiur numero, tanto crescit
iniquitas laborem ; et quia singularis numerus in et robore. Et ha>c interim simpliciter dicta sinU Cae-
bono sempcr accipilur, et duplex in raalo, propterea terum quod in superiori loco super Christo quorum-
uuus pugillus habet rcquiem, et du;e manus labore dam intelligenliam posuimus, et [Ms., etiam] reliqua
sunt plense. B codem ordine disserenda sunt. Melius esl enim duos
pariter esse quam unum : nielius est enim habilan-
Vers. 7, 8. — Considerans reperi et aliam vanita- tem in se habere Christum, quam solum [Apud Bier.
tem sub sole : unus est, et secundum non habet, non solum habitare el] patere insidiis adversantis. Merces
filium, non fratrem ; et lamen laborare non cessat, quippe contubernii statim in ipsa societatis utilitatc
tiec satianlur oculi ejus divitiis, nec cogilat dicens, monstratur. Si enim ceciderit unus, Cbristus eriget
<ui laboro el fraudo animam meam bonis ? In lioc participem suum. Vce quippe ei, qui cum corruerit,
vanitas est, et aflliclio pessima. Conversus sum ad Cbristum in se non habet erigentem. Quod si et [Ms.,
alios, et vidi eos plus quam necesse csset, laborare, etiam] dormierit unus, hoc est, si morte fuerit dis-
■congregare opes per fas et nefas, et non uti congre-
solutus, et secum Christum habuerit, calefactus ci-
gatis ; habcre omnia, incubare divitias, sorvare aliis lius reviviscit ; et si adversus hominem robustior in
[Mi., incubare divitiis easque servare alteri], et suo expugnando diabolus exstiterit, slabit homo, stabit
latiore nou perfrui ; maxime cum nec iilium nec el Christus pro bomine suo, pro sodali suo : nou
fratrem habeant, nec propinquum, ut videatur pius quod solius Christi adversus diabolum virtus infirma
labor necessariis reservatus. Nihil itaque vanius esse sit, sed quod liberum homini relinquitur [Ms., reiin-
deprehendi, quam cum hominem qui divitias con- C qua(U,] arbitrium, et adnitentibus nobis, ipsein pra>
gregat, cui eas relinquat ignorans. Quod quidem liando fortior fiet. Quod si et [Jifs., quod si eiiara]
possumus secundirm priorem [Ms., superiorem] in- Paler et Filius et Spiritus sanclus advenerint, non
terpretalionem et de his inlelligere qui libros conscri- cito corrumpetur [Ms., rumpilur] ista sodaliias. De
bunt et eos fastidiosis lectoribus relinqnunt. Quidam hac sodalitate in Evangelio dicilur : Et pater meus
hunc locum ab eo, quod ait, unus esl, et non est se- ditiget eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud
cundus, super Salvatore inlerpretantuf : quod solus eum faciemus. Et paulo posl : Paracletus autem Spi-
et absque ullo comile ad salvandum mundum descen- ritus, ipse vos docebit omnia (Joan. xiv, 23, 26) ; si-
dit ; et quanquam multi DIK Dei sint, el fratres adop- gnificans trium, id est, Patris, et Filii, et Spiritus
tione dicantur, lamen nullus dignus exstilit qui in sancti, unum esse opus, et unam raansionem in corde
hoc ei opere jungeretur. Cujus laborum non estfinis, diligentis Deura. Quod superius dixit, si unus dor-
portantis nostra vitia atque peccata, et pro nobis mierit, quomodo caiefiet ? Nisi igitur nobiscum Chri-
dolet ; et oculus ejus non satiabitur divitiis, semper stus dormierit, et in morte requieverit, calorcm
nostram cupiens salHtem, et quanto plus quem pec- xternae vitse accipere non valemus.
care viderit, tanlo magis ad poenitentiara cohortans Vers. 13-16. — Melior est puer pauper et sapiens
[J/s.,coarclans]. Eo genere locutionis dicimus, Dolet, O tme rege n stult0 qui nescit providere in potterum .
quo Apostolus ait : El ipse spiritus postulat pro nobis quod et de carcere catenisque interdum quis egrediatnr
gemitibus inenarrabilibus (Rom. viii, 26), id est, nos ad regnum, et alius nalus in regno, inopia consu-
gemere facit. Ita et hic dolet Christus, quia nos do- matur. Vidi cunclos viventes qui ambulant sub so!c,
Iere facit pro peccaiis nostris. cum adolescente secundo qui consurgit pro co. Infini-
423 Vers. 9-12. — Metius ergo est duos simulesse lus est numerus populi omnium qui fuerunt ante eum ;
quam unum : habent enim emolumentum societalis et qui posteu futuri sunt, non lartabuntur in eo. Sed
suee ; si unus ceciderit, ab allero fulcielur. Va; soR, et hoc vanitas et afjlictio spiritus. Hebrsei hunc lo-
quia cum corrueril, non habet subtevantem. Et si dor- cum ita disserunt : Melior est interior homo, qui
tnierint duo, fovebuntur mutuo ; unus quomodo ca- post quarlumdecimum pubertatis annum in nobis
lefiet ? Et si quispiam prwvaluerit contra unum, exoritur, exteriore homine, qui de matris utero [Ms.,
duo resistunt ei. Funiculus triplex difficile rumpitur. alvo] natus est, qui nescit recedere a vitio, et qui e
Post solliciludines et miserias, in quibus corruptus domo viliorum [Ms., vinctorum], de utero videlicet
est ille qui in opibus conquirendis absque certo hae- malerno, ad hoc exivil ut regnaret in viliis, qui ei
£S7 B. F. ALBIM SEIJ ALCULM OPERUM PARS II. C3?
in iiaiurasua pauper faclus est, non habcns sapien- A CAPUT V.
tiam, mala omnia deserendo [itfs., desiderando]. Vkrs. 1,
i,i.
i. — Ne teinere quid toqttaris, ncqtte cor
Vidi eos qui in priore homine vixerunt, et cum se- luuin sil velox ad profcrendum sennonem coram Deo.
cundo homine poslea versati sunl, eo videlicel, qui Deus enim in ccclo, et lu supcr lerram ; idcirco sint
priore decedcntc generatus est ; intellexique ho- pauci sermones tui. Mullas curas sequuntur somnia,
mines in homine priore peccassc, anlequam secundo et in multis sermonibus invenilur stultitia. Plcrique
nascente, tempore legilimo duo homines fuerint, arbilrantur hxc in prxsenli sxculo [Apud llier., iii
alter carnalis, allcr spiritalis. Qui vero ad meliora pncscnti loco] praecipi, ne coram Deo facile aliquid
conversi fuerint, el interiori homiui, id est, secundo promittamus, et sine considerationc virium vovea-
se subjicere sciunt, non laHantur in priorc qui in mus ca qnx explere non possumus. Adcsse quippe
vitiis regnabat. Hos duos homines doctor egregius prxscnlem Deura ; et licct illc in coelo, nos esse vi-
unum interiorem, et allcrum exteriorcm nominare deamur in terra, tamen audire quae loquimur, cl
solebat. Nos vcro melius a:stimamus haic intelli- insipieniiam nostram argui ex multiplicatione ser-
genda de diabolo rege stulto, et de Chrisio paupere monum. Alii vero melius intelligentes, hscc pnc-
sapiente, qui egressus est dc virginali utero in mun- cipue [Jtfs., pr.ccipi] aifirmant, ne aul Ioquentes
dum ut contereret ct subverterct imperium stulli B cogitantesve, plus de Deo quam possumus, opinemur,
regis, qui ei ostemlit omnia regna nmndi ; coquc sed sciamus iinbcciilitatcm noslram. Quantum cnim
victo, vasa illius caperel, et doraum subvcrteret, ca- ccelum dislal a terra, lanlum noslra opinalio a na-
plivaraque captivarel captivitatem. Puerum vero tura illius separatur ; cl idcirco dcberc verba nostr.t
424 prophetico spirilu nominavit Christum, et pau- esse moderata. Sicut cnim qui in multis cogilulio-
percm, sicut dictum est : Ecce puer meus quem elegi nibus cst, ea somniat fiequenler dc quibus cogilal,
(Matth. xn, 18). Item Apostolus : Qui cum dives ettet, ila qui plura volueril de divinitate disserere incidit
pauper factus est pro nobis (11 Cor. vm, 9). Et sa- in stullitiam. Vel certe verba nostra pauca idco esse
pientera eum Evangelista teslalur dicens : Et Jesus debere, quod [etiam] ea quse nosse nos seslimaiuus,
proficiebat cctale et sapienlia et gralia coram Deo [et per speculum videmus, et in amigmate, et veluti
hominibus] (Luc. n, 52). Isle nalus cst in regno senis somnium comprehendimus quod lenere nos aesti-
et stulti, optimus, pauper, et puer admirabilis, ut de maiiiiis ; cumque plura, ul visuin nolris fuerit, dixe-
domo vinculatorum procederet in rcgnum, abiens in rimus, finem disputationis nostne esse stultiliam :
regionem longinquam, juxta parabolam cvangelicam, ex mulliloquio enim nos non effugerc peccaium.
accipere sibi regnum et reverti, eos post aliquantum Vers. 3, i. — Si quid vovisti Deo, ne moreris red-
temporis, qui super se eum regnare noluerunt, in fj dere : displicet enim ei infidelis et slulta promissio.
judicio damnaturus. Tamcn erunt quam plurimi qui Sed quodcunque voveris, redde. Multoque melius est
non Lctabunlur in Chrislo, recipientes Anlichristum non vovere, quam posl votum promissa non reddere.
pro eo. Sed et illi non lxtantur in co, qui carnalia Simplex inlelligentia, inlerpretatione non indiget.
desideria, id est, exterioris hominis vitia scquuntur Melius est non promillere quam promissa non facere,
magis quam interioris sapientiam. lii sunt qui na- quia displicent [Ms., displiciunl] Deo vota infiuelium,
scuntur pcr graliam sancti Spiritus, et sacramentum qui non implent qua3 promittunt Deo. Deus uisi ve-
baplisini in regnum, sod non permanent in eo, re- rax est et veritas, eosque amat qui vcritalis opera
verteutes ad vitia, ideo consuinpli inopia tabe- faciunt. Considcrel liomo quod [Ms., quid] Deo vo-
scent. veat, an implere possit quae vovere cogitat. Sed gene-
Vers. 17. — Custodi pedem tuum ingrediens in do- raliler omni prxcipilur Chrisliano, ut fidem oper^
nium Dei, et propinqua ut audias. Muho enim melior compleat, et non sit similis Judxorum, qui sponclcnt
est obedientia quam stultorum victima:, qui nesciunt se omnia facere, qu« Dominus prxcipit, dicenles :
quid faciunt mali. Proecepta dat vilse, et non vult Omnia quacunque prwcepit nobis Dominus faciemus
oflcndere euntes ad Ecclesiam. Non enim ingredi (Exod. xxiv, 3) ; poslea vitulos facienlcs, adorave-
domum Dei, sed sine oflensione ingredi laudis est. jj runl idola.
Et si esset omnium qui sunt in Ecclesia Dei, audire 425 Vers. 5. — iVe dederis os tuum, ut pcc-
sermonem el divina mysleria, nunquam addidisset, care facias carnem tuam, nequc dicas coram angelo :
Appropinqua ut audias. Denique Moyses solus prope Non est providentia, ne forte iralus Deus super ser-
accedebat ad audiendum Deum : cxleri acccdere non mone luo, dissipet cuncta opera mattuum tuarum.
valebant. Quod stulli nescientes rcmcdium esse pec- Hebrai ita sentiunt : quod non potes facere, nor»
cati, xstimantesque pro oblatione [Ms., per obla- promittas; noncnim in ventum dicla transeunt, sed
tioncm] munerum Deo satisfacere se posse, [ct] igno- a praesenti angelo, qui unicuiquc ai!h:uret comes,
ranl hoc malura esse atqne peccatura, non obedi<-n- statim proferuntur [Hier. perferuntur] al Dominum.
lia [Edit., non ob obedientiam] prxceplorum Dei El tu qui putas ignorare Deum quod pollicitus cs,
[el] Lonis operibus, sed donis el victimis emendarc provucas eum ad iracundiam, ut omnia opera taa
vclle, qure iniipie fccerint. Huic congruit illud, quod dissipentur. Nos vero ita intelligimus, quod his ver-
in Evangelio ipsa Veritas ait : Discile quid esl, mi- bis arguanlur qui necessitatecarnisetnalurxsepcc-
sericordiam volo, et non sacriftcium (Maltlt. ix, 13). carc coiiteiiilunt, Creatorique inscribunt, cur cos
 C89 EXEGETICA. — COMME.NT. I.\ ECCLESIASTEN. 690
lales fccerit, ut c irnali dcsidcrio superati cogantur A segetes messores venire jussurus est, ut separetur
peccare; el lioc est, quod ait : Nedederis os tuum triticum et in horreum coelestis regni condatur, Io-
ut peccare fucias carnem tuam. Noli ilaque, [ail,] lium aulem ajterno tradalur incendio; ideo nunc
vanas excusaliones quairere, el dare occasionem exspectat et differt sententiam, donec in fine mundi
carni tu;e ad peccandum, et dicere : Non ego pecco, iniqui puniantur et jusli coronani recipiant justitiic.
sed quod habilat in mea carne peccatum. Si enim, Vers. 9, 10. — Avarus non implebilur pecunia, et
inquil, haec dixcris, Deum provocas quasi auctorem qui amat divitias, fructtis non capiel ex eis : et hoe
tnali atque pcccati, ul iratus sit; ct si quid videris ergo vanitas. Vbi multie sunt opes, multi et qui co-
boni habere, auferet de manibus tuis; vel certe talia medunt eas : el quid prodest possessori, nisi quod cer-
sentientem, tradet le in rcprobum scnsum, ut facias nit divitias ocutis suis ? llic vero avarus describitur,
ea quae non conveniunt. qui nunquam opibus explelur ; et quanto plus capit,
Vers. 6. — Ubi multa sunt somnia, plurimm sunt laiilo plus cupit : sicut hydropicus, quanlo plus bi-
vanitates et sermones innumeri. Tu vero Deum lime. bil, tantuin sitis addita crescit.. Flacci quoque super
Et huuc locum Hebraei ila edisserunt : nec supcriora hoc concordat sententia, qui ait (Epist. 1, ad Lol-
facias, de quibus jam diclum est, nec facile somniis lium) :
credas. Cuni enim diversa videris per noclurnam B Semper avarus eget
quietem, et variis anima fucrit exagitata terroribus Nihil divitue prosunt ergo (inquit Ecclesiasles) pos-
sive incitala promissis, tu contemne. quia somnia sidenli, nisi hoc solum, ut videat quod 426 possi-
?unt, et solum Deum time; qui enim somniis credi- det. Quanto cnim major fucrit subsianlia, tanlo plu-
derit, vanilalibus et ineptiis se tradet. Aliler : quia res ministros habebit, qui opes devorent congregatas :
dixi atque pnecepi, non des os tuum, ut peccare d.oiiiiiiiis autem earum videat lanlum quid habcat,
facias carnem tuam, ct qmcras vanas [Ms., varias] ct plus quam unius hominis cibum capcrc non possit.
excusaliones; hoc nunc infero, quod in somno vitae Vers. II. — Dulcis est somnus operanti, sive pa-
istius, et in imagine umbrx nubis, qua vivimus, rum sive mullum comedal : saturitas autem divitis
multa possumus invenire qux nobis verisimilia vi- non sinit eum dormire. Adhuc de divitc el avaro-
deanturet nostra excusare pcccata. Proplorea ad- sermo est, et comparantur operanti, et absque solli-
moneo, ut id omnimoJis caveas, ne putes absentem citudine dormienti, sive parum sive multum comc-
Dcum ab operibus tuis, imo et cogitationibus per- derit, quod ille Iabore opcris, et sudore quemvis ci-
versis, scd cum limeas, ct scias in cunctis operibus bum digerit, et dulci somno perfruitur. Dives vero
tuis ejus providentiam essc, tequc libero arbitrio distentus dapibus, in diversa laceratus, dormire non
[Ms., liberi arbitrii] condilum, non cogi, sed [Ms. « valet, redundante crapula, et incocto cibo in sto-
om. sed] vclle, quod facias. machi angustiis ajstuanlc. Porro quia somnus, com-
Vers. 7, 8. — Si vidcris calumnias egenorum, et munis de hac vita exitus appellalur, melior erit re-
violenta [Ms., violata]judicia, et subverti justitiamin quics ejus qui operatur in praesenti, et secundum
provincia, non mireris super hoc negotio, quia [excel- vires suas in bonis opcribus conversatur, quam eo-
so] excelsior esl alius, et super lios quoque [Ms., et rum divitia; de quibus scribitur : Va; vobis divilibus,
hoe quoque] eminentiores sunl alii, et insuper universa; quia recepislis consolationem vestram (Luc. vi, 24).
terrce rex imperat servienti. Unum disputalionis ser- Vers. 12-16. — Est et alia inftrmilas pessima,
vemus texlum, et cumrfem sensum et ordinem se- quam vidi sub sole : divitiai conservatw in malum do-
quamur. Supra dixit : Ne dixeris coram angelo, non mini sui. Pereunt enim in affliclione pessima. Genc-
est providentia, ne forte irascatur Deus super vocem ravit filium, qui summa in egestateerit ; sicut egressus
tuam et reliqua. Adversusque eos locutus est, qui est nudus de ulero matris suw, sic revertetur, et
negarent per providentiam Dei res humanas regi. nihit auferel secum de labore suo. Miserabilis pror-
Sed hic intellexit oriri possc hujusmodi quaestio- sus infirmitas ; quomodo venil, sic revertetur. Quid
nem : si a D>jo auctore res regitur humana [*/«., L ergo prodest ei quod taboravit in venlum ? Cunctis die-
res regnnlur humanoe], quare justi calumniaiu pa- " ous ^tee suce comedil in tenebris, et in curis mullis, et
tiuntur, et quare iniqui sunt judiccs, et non Deus in mrumna atqne tristitia. Cum superiori junge quod
ulciscitur in eos qui iniqua faciunt et judicant? Nunc sequitur. Ecclesiaste divitem describente, quod nec
inferl, el solvit quxstionem qmo poteral opponi, di- ipse possit suis divitiis perfrui, ct crebro propter eas
cens : Si videris calumniam pauperis, qui bealus ia in discrimen veniat, nec haeredi quod congregavil,
Evangelio praedicalur, et res vigere, non justiliam rclinqual, sed et ipse et Dlius suus, sicut venerunt
[Hier., etres vigeri non juslitia], non [Ms., ne] mi- nudi, ita nudi revertantur in terram, et nihil eos la-
reris, nec libi novum aliquid esse videatur, quia ex- borum suorum comitetur. Nonne enim languor cst
celso alius excelsior est, et orania rcspicil Deus, qui pessimus, pro diviliis cogitalione lorqueri, et peri-
angelos suos supcrjiidiccs el reges terrse prseposuit, turas opes, quas nobiscum non possumus auferre
qui possunt utique prohibere injustitiam, ct magis morientes, in trislilia, in gemilu, in indignationc,
in terra valerequam qusevis liominum poteslas [Ms., in lilibus, casso labore conquirere. Possumus ha?c
poicstates]. Sed quoniam servat in finem judicium, eadem vcrba de philosophorura dogmalibus vel hae-
cl in consummalioncm mundi, quando in maiuras reticorum perversitatibus intclligcrc, qui in malum
 691 B. F. ALBIXI SEL ALCflNI OPERUM PARS II. 692
sui divilias diversorom coDgrcgant dogmatum, nee A el niliilominiis slullissima parciiate sc crucial, aliis
aliquam in eis utililatcm habent [Ms., habebunl] ; devoranlibus [ llier., dcvoranda] conservans. Necnon
nec sectatoribus suis fructum relinquunt perpeluum, el illud hyperbolice addidit , quod ctst liberos een-
sed et ipsi, et discipuli eorum nudi, ahsque ullis lum procreaverit , et non ut Adam prope mille, seil
merilis [Us., bonis meritis] reverlentur in terram, duobus millibus vixerit annis, ct anima ejus cupidi-
non habentes lucem vera; sapientix, sed in tenebris late et avarilia contabescal , multo deterioris condi-
ignorantiae, verique luminis expertcs, omnes labores tionis sit aberlivo illo qui statim ut natus esl inte-
suos perdent illius judicio qui ait : Perdam sapien- riit : ille enim nee mala vidit nec bona ; iste vero
liam sapientium, et prudentiam prudenlium reprobdbo cum bona possederit, semper tristis el cogitalione
[I Cor. i, 19). excruciatus est ; magisque requiem habehit abor-
Vers. i "-19. — Hoc itaque mihivisum esl bonum, tivus quam avarus ille longsevus ; cl tamen ainb»
ut comedat quis , et bibat, et fruatur Iwtilia ex labore pequali line rapienlur, dum et bic ct ilte subtrahuntur
suo, quo laboravit ipse sub sole, numero dierum vilw simili morte. Potest hoc [et] de Israel accipi , quod-
suw, quos dedit illi Deus. El hwc est pars illius, et dederit illi Deus legem et prophelas , testamcntnm et
omni homini cui dedit Deus divitias, atque substan- repromissionem , Salvalore dicenle : Auferelur a to-
tiam, polestatemque ei tribuil, til comedat ex eis; et bis regnum Dei, et dabilur geitti facienti fructum eju;
fruatur parte sua, el Iwtetur de labore suo, hoc est (Matth. xxi , 43). Haec omnia ad alienum el peregri-
donum Dei. Non enim satis recordabilur dierum vitw num gentiura translata sunt populum , ut videant illi
suw, to quod Deus oceupet deliciis cor ejus. Qui la- bona sua, et non fruantur. Multoquc nos condilionis
boribus suis in curarum tenebris vcscitur, et cum esse melioris, qui quasi abortivi et novelli putaba-
grandi viuc tsedio peritura comporlat, meliorem di- mur ab eis, quam illi qui sibi in antiquitate applau-
cit eum esse, qui prasenlibus fruilur bonis in lseti- debant , de patribus gloriantes alque dicentes : Pater
lia et jucunditate. Hic enim vcl parva voluptas est noster Abraham (Joan. viu , 39). El tamen ad unum
in frucndo, ibi vero solliciludinis tantummodo ma- locum et nos cl illos properare , id est ad judicium-
gniludo. Et reddit causas quare donum Dei sit, Dei. Quod aulem in medio ait : Et quidem sepulerunt
frui posse divitiis ; quoniam non multum recordabi- non fuit ei , sive hoc signiflcat quod dives ille de sua
tur dierum laboris sui, ideo non erit in tristitia, morte non cogilel, cl cum omnia possideat, [etiam]
non cogitatione vexabitur, abductus lxtitia et vo- in exsiructione sepulcri avarus sit ; sive quod saepe
luptate praesenti. Sed mclius est juxta Apostolum propler islas divitias occisus insidiis , insepullus
(/ Cor. x, 3) spiritalem escam et spiritalem potum « abjiciatur ; sive, quod melius puto, nihil bonum
spiritalemque Letitiam a Deo dari intelligi, et viderc honorificumve [M«.,nihilboni facti honorisque] ege-
bonitatem Dei, et jucunditatem cordis sui in omni rit, ex quo sibi queat apud posteros memoriam compa-
labore suo, quo spiritaliter in bonis laborat operi- rare, vitain silentio velut pecus transiens, cumhabue-
bus, spe consolatus fuluros retributionis : et hsec ritmaleriamperquampoluerit apparerequod vixerit.
est pars noslra, ut Letcinur in studio bonorum ope- Vers. 7, 8.— Omnis labor hominis in ore ejus, sed
rum; qusc lxlilia, licet bona sit, nec lamen plenc anima ejus non implebitur bonis. Quid habet amplius
bona est, doncc manifestetur Christus, cujus visio sapiens a stulto, el quid pauper nisi ul pergal illuc ubi
perfccta bonitas est et jucunditas. Notandum quo- est vita ? Omne quod Iaborant houiines in hoc mun-
que est quod occupatio in hoc loco in bono intelligi do, ore consumilur, et, altritum dcntibus, venlri
debet, pro inlentione spirilali veraque Lelitia, quam traditur digerendum : sed non implebitur anima co-
divinainspiratgraliahicinpraeceplislaborantibusDei. medentis , quia rursum desiderai quod comedat. Ei
427 CAPUT VI. cum tara sapiens quam stullus absque cibo nequeant
Vers. 1-6. — Est et aliud malum quod vidi sub sole, vivere , et pauper nihil aliud quxrat nisi quomodo
cl quidem frequens apud homines. Vir cui dedil Deus possit organum sui corpusculi sustenlare, ideo illuc
tlivitias, et substanliam , et honorem , et nihil deest p properat pauper, ubi opes esse perspexerit. Sed me
•mimtt ejus ex omnibus quce desiderat ; nec tribuit ei lius est hoc intelligere de ecclesiaslico viro qui, in
Deus poteslalem ut comedat ex eo, sed homo extraneus Scripiuris coelestibus eruditus, omnem laborem ha-
vorabit illud. lloc vanilas, et magna miseria est. Si ge- bet in ore suo , id esl in doctrina spiritali ; cl anima
nuerit quispiam centum liberos, elvixerit multosannos, ejus non implebitur, dum semper cupil disccre quod
el plures dics wtalis habueril, et anima illius non ula- doceat ; el in co plus habet sapiens quam insipiens,
lur bonis substtintitv suw , sepulturaque careal , de hoc quia cum pauperc illo qui in Evangelio beatus dici-
cgo pronuntio quod metior illo sit abortivus. Fruslra tur, properat ad ca comprehendenda quae vitae sunt,
enim venit , et pergit ad tenebras, et oblivione delebitur ct ambulat arclam et augustam viam qusr ducit ad
nomen ejus. Non vidit solem , neque cognovit distan- vitam. Et paupcr cst ornatus opcribus [Ms., etpau-
tiam boni et mali ; et si duobus millibus annis vixerit , per est a malis operibus ] , et scit uhi Christus , qui
et non fuerit perfruitus bonis : nonne ad unum locum vita est, commoretur.
properant omnia 1 Describit avarum divilem, ei hoc Vers. 9. — Melius est videre quod cupias , quam
inalum frequens esse in hominibus asscril , quod dcsiderare quod nescias. Scd ct hoc vanitas est, et
uihil eorum qux in mundo pulantur bona ci desil , prwsumptio spiritus. Melius csl , juxla sensum el pro
<M3 EXEGETICA. — COMMENT. l.N ECCLESIASTEN.
videntiam cuncla agerc, quia sensus oculus est ani- A
m«, quam volunlatem carnis sequi, qux nescien-
tera ducit ad perdiiionem. Vel certc superbum ct
sibi placentem arguit, et mcliorcm dicit csse eum
qui cuncta providcrit, quam illum cui nihil prodest
[Hicr. , cui nihil plarct] nisi quod ipsc fcccrit , quia
h:vc est mala menlis afflictio , ct prxsumptio pessi-
ma , eo quod Deus dissipat [ Ms., dcspicial ] ossa
hominum sibi placenlium.
428 Vers. 10. — Qui futurut est , jum vocatum
ett nomen ejut, el tcitur quod tit homo, et non pottit
contra forliorem te judicio contendere. Apcrte de Sal-
vatoris prxdicatur advcntu , quia [qui] futurus csl,
untequam in corpore ccrnerelur, jam vocatum in
Scripturis nomen ejus ; et cognilum esl prophetis
ct sanctis Dei ut homo sit , ct ju.vta hoc quod homo **
est, non possit se conferre cum Patre, ut in Evan-
gelio ipse ail : Pater qui me misit, major me esl
(Joan. xiv, 28). Verba sunt plurima , multamque in
disputando habentia vanitatem.
CAPUT VII.
Vers. 1. -*- Quid neceste est homini majora se
quarere, cum ignorct quid conducut sibi tn vita sua,
nnmero dierum peregrinalionis suar , et tempore, quo
ut umbra prcvteriit. Aut quis ei polcril indicare quid
post eum futurum sit sub sole ? Vidclur adhuc dc
Salvalore dicere, el prohihere nc curiosc quxramus
qualis, vel quanlus, vel quomodo venisset, sed tan-
tum credere quod Scriptura sancta de co teslatur.
Cum enim de sUUu noslro ignorcmus, ct vila noslra p quem justum virum alque sapientem videamus ca-
quasi umbra pcrtranscat , et fulura incerla sint r lumnias suslinere, et turbari de iniquilate judicis ,
non nobis expedit ut majora quam possumus inqui-
lanms, sed silenlinm imponamus ori nostro, cre- Multx tribulaiiones sunt juslorum, quia refrigcscit
dentcs cum venisse qui prxdiclus est.
Vf.rs. 2. — Melius est enim nomen bonum quain
unguenta pretiosa , ct dies inortis die nativitatis. Con-
sidcra , inquit, o homo, dies tuos breves, el quia
cito sublatus carne in hac vita esse cessabis. Fac tibi
in bonis operibus famam longiorem , ul quomodo
narcs unguentorum odore delectantur, sic ad tuum
nomcn [Ms., vocabulum ] cuncta posteritas dele-
ctetur. Et hoc cst quod in Proverbiis dicitur : Me-
moria justorum cum laude , nomen autem impiorum
putretcit (Prov. x, 7). Quod autem ait : Et dies
morlit tuper diem nativitalis ejut, hoc ostendit, n Melior ett patiens arrogante. Quia superius iram
melius esse ire ex boc sxculo , et carere laboribus
hujus vitx, quam ad tribulaliones laboresque tan-
tummodo nasci , et omnia [Ms., et hxc omnia mala]
suslinere qux in hoc mundo hominibus supnrvenirc
videntur. Vel certe quia in morte, quales simus,
notum sit ; in exordio vero nasccndi , quales futuri
simus, ignoretur.
Vers. 3. — Melius est ire ad domum tuctus quam
ad domum convivii ; in illa enim finis cunctorum ad-
monelur hominum , et vivens cogitat quid futurum sit.
Ctilius est ad exsequias funeris irc quam ad domum
convivii , quia ibi recordatione conditionis nostne et
frugililalis humanx cx prxscnli cadavcrc commone-
mur. In conviviis aulcm ct Ixlitia, ctsi quid timoris
C9i
habere videamur vel compunclionis in corde , amil-
timus , cl quid futuri siraus non cogitamus.
Vers. i. — Melior est ira risu , quia per tristitiam
rultut corrigitur animus dclinquentit. Risus dissolvit
sapientcm, ira corripit et cmendat peccantcm. Ira-
scamur et nobis, quia peccavimus ; irnscamur aliis
quoque peccantibus , ad cmendationein sui , non ad
ultioncm nostri.
Vers. 5. — Cor tapientium ubi tristitia, et cor.
stuttorum ubi tatitia. Beati , inquit Salvator, lugcn-
les, quoniam ipsi consolabunlur (Matth. v,.ri) : igitur
sapiens vir vadat ad domum lugentis, et seipsuni
corrigcntis aliosque admonentis, ut plangant peccata
sua ; non ad domum adulatoris , qui plausus quxrit
audientium, non lacrymas delinquentium. Talis do-
ctor plangilur dives in sermone, non divcs in ope
re. Ideo mox in sequonii versiculo adjmigii:
Vers. 6, 7. — Melius est a sapiente corrigi quam
slultorum adulatione decipi, qnia sicut sonitus spina-
rum ardentium sub olla , sic risut stulti. Sed et hoc
vanitas. Huic scntentix simile est illud : Meliora sunt
vulncra amici, quam frauduienta oscuta inimici (Prov.
xxvu , 6). Sicut enim sonilus spinarum sub olla ar-
denlitim , slrepitura reddunt insuavem, sic et pal-
pantis magistri verba non prodcrint audienii , vcl ad
curas sxculi , qux spinx interpretantur, auditores
suos cohortantis, vel fuluro eos incendio prxparanlis.
Vers. 8. — Calumnia conturbat sapientem, et per-
dit robur cordis illitts. Utamur hoc vcrsiculo , si
ncc Deum [statim] periclitanti subvenire prxsenlem.
charitas multorum, et abundat iniquitas, pro qua
conlurbabitur cor sapientis Deumque limeniis.
429 Vers. 9. — Melior est finis orationis quam
principium. Meliores sunl in dicendo epilogi quam
cxordia, quia in islis inchoatio esl locutionis, in illis
consummatio. Qui ad prxceptorem vadit, melius iu
Gne verbi intelligit qux dicuntur, quam in princi-
pio : ita melior est consummala justitia quam in-
choata; illa vicloriam prxstat, isla cerlare incipit.
Hicenimexpartecognoscitur;cumautemveneritquod
pcrfectum est, non erit necesse illud quod ex partc est.
concesserat, dicens, meliorem iram quam risum; ne
putaremus iram qux est in passione laudari , nunc
prxcipit irain palicnlia esse tollcndam. Ibi enim
pro correctione in peccantes, et eruditione in mino-
res iram posuisti [Ms., posuit], hic vero patientiam,
qux non solum in angustiis, sed et in lxtioribus nc-
cessaria est, ne plus quam decet exaltemur.
Vers. 10. — Ne sis velox ad iratcendum, quia ira
in sinu stnlti requiescit. Incousiderate irasci vetat ,
quia repentinus furor consilium non habet, et nihil
viro sapienti sine ralione agendum est. Idcirco comi-
cus quidam ait : Ne quid nimis , quia omnis intem-
perantia cadit in viliuin. Ira in tinu ttulti requietcit.
Semper iracundia superbix juncta ultionera quxrit,
r»-jj B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPEKUM PARS H. 6:6
qaia quauivis aliquis potens videalur, et sapiens aesli- A 430 Vers. 16. — llmc quoqtte vidi diebtts vanilalis
raelur, si iracnndus sine ratione est, insipiens argui- mew;justus perit injustitia stta, et impius mullo vivit
lur. Et in Evangclio : Qui irascitur fratri suo, illa lempore in malitia stia. Hoc idem et Propheta in scp-
vel alia [Ms. illa]aestinialionejudiciidignusefficielur. tuagesimo secundo psalmo deleslando miratus est. El
Vers. 11. — Ne dicas : Quid pulas causa estquod Habacuc propheta [Ms., in propheiia sua] deplorat
priora tempora meliora fuerequam nunc sunl? Stulta quare impii felicia habeant tempora, et jusli plu-
enim est hujusmodi inlerrogatio. Ne dicas ergo melio- rimis torqueantnr adversis. [Sed] Dei in occulto pa-
res fuisse dies sub Moyse et sub Christo quam modo tientia est, tribulari nunc sanctos, ut rccipianl mala
sunt. Nam et illo tempore plures fuerunt iocreduli , in vita sua, et peccatores non visitare pro scelere
et dies eorum mali facti sunt ; et nunc crcdenies suo in hoc saeculo praesenl i ; ut et illis possit aeterna
multi reperiunlur, de quibus ait Salvator : Beatinres bona reslituere, et his mala aeteriia [Ms., perpelua]
sunt, qui me non viderunt, et crediderunt (Joan. xx, inferre, sicut de Lazaro et de divite legitur. Unde el
29). Aliter : debes sic vivere, ut semper praesenles praefatus Psalmista respiciens finem malorura, qui
dies meliores tibi sint quam prx-teriti, ne cum pau- hic feliciter vivunt, exclamavit dicens : Exislima-
latim decrescere coeperis, dicatur tibi : Currebatis bam ut cognoscerem hoc, labor est anle me, donec
bene, quis vos impedivitveritatinonobedire (Cat. v, 7)? B intrem in sancluarium Dei , et intetligam novissima
Vers. 12, 13.—Utilior est sapientia quamdivitim,et eorum (Psal. lxxii, 16).
magis prodest videntibus solem. Sicut enim protegit Vers. 17. — Noli esse justus mullum, necplussa-
sapientia, sic protegit pecunia. Hoc autem amplius piasquum necesse est, ne obstupescas. Qui vero nun-
luibet eruditio et sapientia, quoa vitam tribuunt pos- quam fraternis ignoscere peccatis vult, sed omnia
sessori suo. Majoris est glorioe sapientia cum divitiis. vindicare sccundum furorem animi sui, plus justus
Alii eniin sapientia indigent, alii opibus : et melior est, est quam decet. Cum enim Salvator ait : Nolite ju-
qui utrumque praestatutroque indigenti. Qui sapiens dicare, ut non judicemini (Luc. vi, 37 ; et : Si dimi-
est, et non dives, polest quidem docere quod bonum seritis hominibus peccata eorum, dimittet vobis Pater
est, sed interdum non potest prsestare, quod petitur; vester ccelestis delicta vestra (Matlh. vi, H). Nec ni-
idco ail : quomodo protegit sapientia , ita protegit mis rigidus, aut anirao [Ms., nimis] solutus magister
et pecunia : sed in eo major est sapientia diviliis debet esse, sed via regia ingredi, et considerare dili-
quod absquc ullis opibus hujus saeculi vitam tribuit genter quid cui conveniat ad salutem animae suae.
habenti eam. Sciendum est tamen quod hoc de Quod autem ait : Noli quwrere amplius, ne obstu-
vera-dicitur sapientia, quoe ail vitam tendit aeternam, pescas; mentem nostram scit perfectam non posse
cl deducit ad solem jusliliae sequentem se. Unde ait : u coniprehendere sapicntiara, et mensuram fragilitatis
Videntibus solem, id est, intelligentibus qui sit sol noslrae jubet nos scire debere
justilix, cl quomodo pervcniendum sit ad eum. Vers. 18. — Ne impie agas multum, et noii esse
Vers. 14. — Considera opera Dei, quod nemo pos- slulius, ne moriarisin tempore non tuo. Cura Dominus
sit corrigere quem itle despexerit. In hocversiculoper- laquatur : Nolo raorlem peccatoris, sed tanlum ut
spicue ad studium nos horlatur sapienliae et scicn- revertatur et vivat (Ezech. xvni, 32), semel peccasse
tiae; ut considcremus opera Dei, quam magna et sufllciat, debemus nos erigere post ruinam. Si enim
quam mirabilia sint, et quomodo alium gratuita pie- juxta eos qui de physicis disputant, novit birundo
late elegerit, alium justo judicio despexcrit, sicut de pullos suos dc sua oculare chelidonia ; dictamnum
Jacob et Esau dicitur : Jacob dilexi , el Esau odio capreae appetunt vulneratae ; cur nos ignoremus
habui (Rom. ix, 13). Dicitur et in psalmo : Universa; medicinam poenilcntiae propositam esse peccantibus?
viastuw misericordia el veritas (Psal. xxiv, 10). Quod autem ait : Ne moriaris in tempore non tuo,
Vers. 15. — Jn die bona fruere bonis, et malum scimus Chore, elDalhan, ct Abiron propler seditio-
diem prmcave. Sicut enim hunc, sic et illum fecit nem adversus Moysen ct Aaron repentino terrae
Deus, ut non inveniat homo conlra eum justas queri- U hiatu devoralos (Num. xvi), cl ad emendationem
monias. Hoc enim ait, signiflcans omnium csse re- aliorum ante diem judicii [eliam] in liuc vita pluri-
tributionera : ideo admonet nos, diem malura, id est mos jiidicutos. Quod ergo dicit lale est : Noli peccatis
iliem vlndictae, prascavere. Bene vero facienti bonus adjicere pcccata, ne provoces Deum, et hic tibi infe-
est hujus vitae dics, ad promercndum aeternoe beati- ral [Ms., etiam hic libi infcrre] supplicium.
ludiuis diem. Sicut eniin Deus fecit istum, ut bene Vers. 19. — Bonum est te sttstentare justum, sed
vivamus in eo, ita el illum male facientibus fecit. ab illo ne sublrahas manum tuam : quia qui limet Do-
Aliter : Bona, inquit, et mala, id cst prospera ct ad- minum, nihil negligit. Bonum est juslis bene facere ,
versa, prout venerint [Ms., evenerint] tibi, viriliter non injuslum est tantum domesticos fldei sustinere »,
susline, quia ulraqiie Dei judicio evenient semper sed [et] omni petenti tribuere, praeceptum est. Ti-
justo, quamvis saepe occulto. Probibelque querimo- mensquippe Dominum, et iraitator Conditoris sui,
nias contra Deum, cur alii felicilatem alque alii qui pluit super justos et injustos, absque respectu
miseriam in hoc habcant sasculo. personarum omnibus benefacere feslinat. Aliter :
» Hspc ex S. nier. ita supplcnda sunt : < Bonum non injustum est. Bonum cst domcsticos (idei susti-
est justis benefacere, sed et peccaloribus benefacere ncrc, » etc.
 EXEGETICA. — COMMENT. IN ECCLESIASTEN. C08
Quia vita hxc miserabilis diversis quotidie varialur A vincula sunt manus illius : qui placet Dumiiw, cffu-
cventibus, tam ad adversa quam ad prospcra jusii giet eam ; qui autem peccator est, capietur ub itlu.
animus prccparetur, el poscat Dci misericordiam, ut Quia supra Ecclesiastes dixeral omnia se in sapien-
quodcunque cvenerit, libera mente suslincal. Qni tia tentassc, et quanto cam plus inquisierit, tanto
[enim] limel Dominum, ncc prosperis [Edit., poste- illam longius refugisse : nunc ait, cl illud in sua in-
ris] elevatur, nec opprimitur adversis. venisse sapientia malum, quod m rebus humanis
Vebs. 20, 21. — Stipienlia confortavit sapieniem omnia viuceret mala, id est, mulicrem onmium esse
super decem principes civitatis. Non est enim homo malorura caput, quia per illam niors in orbem lerra-
qui faciat bonum el non peccel. Sapientia vcro, sicut rum inlroivit, et pretiosas animas \irorum capit, et
alio loco legitur, mclior est fortitudinn, quam dicit «'liiii i.-i menlcm miseri amaloris inciderit, trahit
decem principibus csse fortiorem in uno sapiente. eum in prxceps, nec ante pedes suos respicere pa-
Aliter : decem qui polcstatem habcnl et in urbe titur, sed quasi luqueus et sagenx cor adolescenlis
consistunt, angeli sunt, qui ad pcrfeclum numerum innectit. Yincula sunt manus illius. Id est, suadere
pervcnire possunl denarium [Hier., numerum per- potest, vim facere non potest, nec ad se r.oleules
venere denarium],et auxilianturhumanogeneri. Sed compellere. Justus qui fuerit et bonus coram Deo,
si quis consideret oninia auxilia, majus est auxilium B eruelur ab ea : peccalor vero caplus deducetur ad
sapientix, id cst Domini noslri Jcsu Chrisli, omnium mortcm. Non pulcmus hinc [Ms., banc] Salomonem
angelorum, quia nullus ex angelis redimerc poluit de omni genere mulierum protulisse scnlentiam :
bumanum genus peccatis obnoxium. Tum Dominus quod expertus est loquitur ; ideo quippe oifendil
angelorum descendit, cl respersos nos sanguine suo, Deum, qtiia captus fuit a mulieribus. Et hxc secun-
sanavit ab omni infirmitale peccatorum nostrorum. dum liltcram. Cxlerum secundum inlelligenliam
Sicul cnim per unum homincm intravit mors in spiiitalem, hxretica pravitas mulieris nomine desi-
inumlum (Rom. v, 12), ita per unum, id est, Jcsiiin gnatur, qtix mollibus incaulos sxpe ligat scrmnni-
Cliristum, redcmplio venit in munduni. bus, quia panis abscondilus et aqux furtivx dulcio-
Vers. 22, 23. — Sed et cunclis sermonibus qux di- res insipienlibus solent esse.
cuntur ne accommodes cor tuum, ne forte audias scr- Vers. 28-30. — Ecce hoc inveni, dicit Ecclesia-
tum tuum maledicenlem tibi. Scit enim lua conscien- sles, unum et alterum, ut invenirem rationem quam
tia quia et tu crebro maledixisli aliis. Docct igitur sa- adhuc quccrit aniina mea, et non inveni. Virum de
pienlem maledicorum liuguas non auscultari, sed mille unum reperi, mulierem ex omnibus non inveni.
sapientix auxilio confortatum magis morcs vanos Solummodo hoc inveui, quod fecerit Deus hominem
parvipcnderc, magisque conscientix 431 uono 1*~ rectum, et ipse se infinitis miscueril quwslionibus.
tari quam malediclis alienis contristari : maxime Oiniiia diligentcr tractando consideravi, ut ratio-
qui seipsum novit aliquoties aliis dctraherc; et si nem unius alteriusvc rei, id est cujuscunqtie rci
sibi ipsi ignosci desideret alios reprehendenti , aliis invenirem, vel eliam inler homincs corumque mo-
quoque se reprehendentibus ignoscat. Si cnim cu- res discretionem, quis perfccte bonus esset. Sed cx,
riosus est quispiam quid alii de se loquantur ct ju- onmibus viris unnni invcni perfecte bontim, id est,
dicent, semper in tribulatione erit, quia imllaienus Chiislum : sicut Propheta dicil : Non est qui faciat
nec servorum suorum mussitationes compeseere va- bonum, non est usque ad unwn (Psal. xm, 1, 3).
let; ct simul docel non facile judicanilum, et habenti Solus Chrislus sine omni labe peecali inventus est
trabem in oculo, dc festuca altcrius non loqucndum. bonus. Millenarius vcro numcrtis pro sanclorum
Vers. 24, 25. — Cuncla tenlavi in sapienlia. Dixi : discrelione a peccatoribus, qui mulieris nomine de-
Sapiens efficiar, et ipsa lonrjius recessit a me multo signanlur, hoc in loco ponitur. Vir igittir a virtule
magis quam erat ; et alta profunditas, quis inveniet dicilur, et mulier a mollitie. Potest quoque mulicr
eam ? Dicit se, ut Regnorum quoque lestanlur libri, pro carnalibus accipi operibus, et vir, qui a virlute
ultra omncs bomines quxsisse sapientiam, et ten- n dicitur, pro rationalis animi excellenlia. Sed nc vi-
tasse ad finem illius pervcnire : sed quanto plus deretur his sermonibus communem humani gcncris
quxsierit, lanto minus repcrisse, et in media demer- nalttram damnare, et Dcum auclorem facere mali,
sum caligine lenebris ignorantix circumdatum. Ali- dum talium conditor sit qui maliim vitarc non pos-
ter autem : Qui eruditus fuerit in Scripturis, quan- sunt, argule prxcavit et ait, bonos nos scimus a Dco
to plussurgere [llier., plus scire] coepcrit, tanlo ei creatos, sed quia libero sumns arbitrio derclicli, vi-
in his quotidie oritur major obscuritas : quia in spc- lio nostro ad pcjora labi, dum niajora quxrimus, ct
culo et imagine videmus, donec venial, quod pcrfc- ultra vires noslras varia cogitamus.
etum est ; ideo hxc sapientia mortalium parva est 432 CAPUT VIII.
ud illam, qux sanctisdatur in futuro regno Dei. Vers. I . — Quis talis ul sapiens est, ct quis co-
Vers. 26, 27. — Luslravi unirersa animo meo,ut gnovil sotulionem verbi ? Sapienlia hominis lucel in
scirem, et considerarem, et quarerem sapientiam, ct vuliit ejus, et potcnlissimus facicm ejits commulavit.
ralionem, el ut cognoscerem impietatem stulli, et crro- Supra docucrat dilHcile bonum hominem iuveniri,
rem imprudenlum ; ct inveni cimariorem morte mulie- ct vciiiciilciu conlra cluscral qtixslioncm dicens, a
rcnt, qucv laqucus vcnatorum cst, et sagnuv cor cjna, Dco bonos homincs conditos, scd sponlc sua in pcc
6D9 B. F. ALBINI SEU ALCLLM OPERUM PARS II. 700
calum lapsos. Nunc quiJ bono bomini Jcderit Dcus, A Nescia mens hominis fali sorusque fulura.
quasi gloriabundus cnumerat, sapienliam scilicet, Viro. .*n«d. x.
rationcm prudentia:, occulta Dci nosse mystcria, ct Quamvis nemo sit conscius fulurorum, tamcn
arcana ejus sensu cordis intrare. Oblique autem de scire debet omnia a Deo ad utililatem bominum fieri,
sc loquiiur quod nemo ita fuerit sapiens ul ipse, ct ct non absque ejus volunlate disponi, sine cujus dis-
nullus sic sciret problemata et solutiones ; et sapien- positione nec unus passer in laqueum cadit.
tia ejus a cunclo laudata sit populo, quae non so- Vers. 8. — Non est in hominis ditione [Ms., eon-
lum intrinsecus latuerit, sed et in superficie corpo- ditione] prohibcre spirilum, nec habet potestatem in dit
ris cl speculo vullus cluxeril, uliraque omnes homi- mortis, ncc sinitur quiescere ingruenle bello, neque
iies priidenliam mentis iu facic sua pinxeril. Mulli salvabil impietas impium. Non est ergo lugendum si
siml qui pro.nitlunt sapicntiam et solutioncm se scire ftitura scire non possumus, et saepe ab iniquis po-
divinae Scrbturae, sed pauci sunt qui veram inve- lenlioribus opprimamur, cum morteomnia finiantur,
uiant solntioncm meam. Scd ct hoc scicndum est, et superbus ct potens qui cuncla populatus est, non
quod sapiens saepc moribus agnoscitur bonestis, ct valct animam suam retinere, cum cxire jubetur de
visu discemilur a siullo. corpore ; nec eum salvabit impietas sua, sed magis
Vers. 2-4. — Ego os regis observo, et pra-cepta B aggl.avat j„ dje exjlus su-lt <junl meritis aequalia reci-
juramenli Dei. Ne [estines recedere a [acie ejus, ne- pit suis, el ingmente super se bello miseriae pecca-
que permancas in opere malo, quia omne quod volue- torum suorum, salvari non poterit, eo quod neglig.l
ril, faciel, el sermo illius potestate plenus est : nec [Ms., qui neglexit] tempus pcenitenlia!.
dicere quisquam potest, quarc ila [acias ? De co si- 433 Vers. 9-11. — Omnia liwc considerati, el
quidcm videlur dicerc, de quo in Psalmo canlatur : dedi cor meum in cunctis operibus qum fiunt sub sole.
Domine in virtule tua Iwlabitur rex (Psal. xx, I). Inierdum dominutur homo homini in malum suitm.
el in alio loco, ut Palris et Filii regnum unum si- Vidi impios sepultos, qui eliam cum adhuc viverent,
gnificctur, Scriptura commemorat : Deus judicium in loco sancto erant , et laudabantur in civilate quasi
tuum regi da, et justitiam tuam [ilio regis (Psal. justorum operum. Sed et hoc vanitas est. Etenim quia
LIXI, 4). Non enim judicat Pater quemquam, sed non profertur cito sementia operum contra malos,
omne judicium dedit Filio (Joan. v, 22). Qui rex absque ullo timore filii hominum perpetrant mala.
filios, Dei Palris regis est filius. Ilujtis itaque cu- Hanc sentenliam beatus Hieronymus ita interpreta-
htodienda sunt praccpla, qui ait : Si vis vitam in- tus cst : Dedi, inquil, cor meum, ut omnequod sub
qredi, serva mandata »(Matlh. xix,■ 17).
■»--—• i Admonet ■•—quo- c sole geritur intuerer, et — hoc [vel] maximc, quod—
quc non esse discutienda prxccpta Dei, quarc hoc homo in homincs accipil potcstatcm, ut quoscunque
vel illudpraeceperit, sedqtiodciinque vidcrit csso man- vult , afJQigat atquc coiiJemnei. Cum ilaquc mentem
tlatum, boc pia mens hominis implcrc feslinet, ut lncaiu aJ bxc inlucnda dirigerem, vidi impios cum
sit in Icge Domini volunlas ejus dic ac nocle. Jura- tali opinionc morluos, el sic sepullos, ut sancti sesti-
mentum Dei dicitur pro affirmalione sentcntix ejus, marentur in terra, quoJ, cinn vivercnt, putabantur
quai nullatcnus immulari poteril. Idcirco consilium digui esse Ecclesiaj principes, et lemplo Dei ; et in-
dat ne slemus in opere malo, quia nescit liomo super ambulantes tumidi laudabantur in malis suis,
quid venlura pariat dies. Igilur poenitenli [Ms., pa- sicut scriptum est : Laudalur peccator in desideriis
tienti] indulgentia promissa cst, crastinus dics vcro aiiimtv suee, et qui iniqua gerit, benedicitur (Psal. ix,
nemini certus est. IJco dicit Scriplura : Ne tardes 2i). Hoc autem propterea evenit quod nemo peccan-
eonverti ad Dominum (Eccli. v, 8). tibus episcopis audet contradicere ; nec slatira Dcus
Vers. 5. — Qat cuslodierit mandatum [Ms., prw- ob scclus ulciscilur, sed differt poenam, cum ex-
eeptum], non experietur in futuro quidquam mali. spectat pocniicniiam. Peccatores autem qui non sta-
Qui in boc sxculo prxceptum Domini custodit, non tim arguti atque correcli sunt, pulantes nequaquam
experietur quidquam mali. tempus ct responsionem fiiturum esse jiulicium, in scelere perseveranl. Pos-
cor sapientis intelligil. Prsecipit aulem ct regis iuipe- sumus boc testimonium accipere adversus episcopos
rium, id est Chrisli, conservandum, et scirc quitl, i|ui acccperunt in Ecclesia potestatem, et scanda-
ct quare, et quo tcmporejtibc.it. lizant m.igis eos quos docere el ad meliora debuerant
Vers. 6, 7. — Omrn' negotio tcmpui est, et oppor- incitare. Ili frequcnter post morlem laudantur in
luitilas, et multa hominis afjlictio, quia ignorat prcr- Ecclcsia [Ms., in saeculo], cl bcati in his quae non
lerita, et fulura nullo scire potett nuncio. Omni nc- probabililer feccrunt publice sive a successoribus
j.otin, ait, tempus cst, iJem [Ms., iJ csl] quoJ in su- sive a populis pneJicantur. Et hoc quidem vanum
pcrioribus dixit, omniaopportunitatem habere : quon- est, quod non sicul egerunl, sic audiunt, nec statiu»
dam fuit lempus circumcisionis, scd modo lcmpus gra- corripiuntur in pcccalo suo. Nemo quippe audet ac-
lise. Etenim [Ms., est enim] magna afflictiogcneris hu- cusarc majorem. Proptcrca quasi sancti et beati in
mani, quia ad laborcm homo nascitur, ct variis affiigi- prxccptis Domini ambulantcs, .uigenl peccata pecca-
tur tribulationibus, cui sxpe aliud cvcnit, ct aliuJ spc- tis. Dillicilis csl accusatio in cpiscopum : si cnim pcc-
rat ; ab altcro sibi vcltil ab bostc cavet, et allcriusja- caverit, non crcJilur; el ^i convictus fucrit, non
culovulncraturjqiiiancsciiisrstfutuii, siciilpoctaail: piinitui'.
 701 EXEGETICA. — COMMENT. IN ECCLESIASTEN. 702
Vebs. 12. — Altamen ex eo quod peccator centtes A esse dixit : necnon esurientes et silieiiles beatos essc
facit malum, et per palieiv.iam sustentatur, ego co- ibidcm testatur. Sed melius est de spiritali cibo et
gnovi quod erit bonum limentibus Dominum, qui ve- potu sapientia? ha>c intelligere, de quibus el in psalmo
renlur faciem ejus. Ex co quod impius plurimum legitur : Vinum laetiflcal cor hominis, et panis con-
peceat (hoc quippe significat quod ait, centies), dat firmat (Psal. cm, 1S). Quod autem hsc spiritaliter
Deus locum poenitentia?, et non [eum] statim punit in sentienda sunt, sequens versiculus demonstrat, in
scelere, sed exspectat ut convertatur ab iniquitate quo ait :
sua et agat poenitentiam : quia [Dcus] non vult mor- Vers. 16,17.—Et apposui cormeum ut scirem sapien-
tem peccaloris, sed ut convertatur et vivat, ego in- tiam, et intelligerem disscnsionem [Ms., dislentionem]
telligo quia benignus et misericors super eos futurus quce versalur in terra. Est homo, qui diebus ac nocti-
sit Deus qui habent timorem illius, et ad verbum bus somnum oculis non capit, et intellexi, quod omnium
ejus contremiscunt, et agun^poenitentiam de praete- operum Dei nullam possit komo inrenire rationem eo-
ritis, et de futuris sibi cavere incipiunt, quia pecca- rum quw ftunl sub sole : el quanto plus laboraveril ad
tor post pcenitentiam, si revertetur iterum ad pec- qttwrendum, tanlo minus inveniet : eliamsi dixerit sa-
cata priora, cani comparatur qui rcvertitur ad vomi- piens se nosse , non polerii reperire. Testatur scilicet
tum suum. ■ inelius esse in meditatione Scriptura: sanctne versari
Vers. 13. — Non sit bonum impio, nec protongen- dic ac noctc, quam in epulis carnalibus perdere tem-
tur diesejus, sed quasi umbra transeant, qui non ti- pora sibi a Deo dala ad proficiendum in sapientias
menl faciem Dei. lmprecatur male his qui non habent studiis, ut cognoscat mirabilia Dei, ct laudet Crcato-
timorem Dei, et optat ne diu differantur a poena, sed rera in operibus suis : quamvis occulta sunt [Ms.,
statim morte subtracti cruciatus recipiant quos me- sint] judicia Dei, tamen miranda sunt, el Creator in
rentur. Simile quid et Apostolus loquilur : Utinam eis laudandus est. Et quid de slulto dicendum est ,
prwcidantur , qui nos [Ms., vos] conlurbant (Gal. v, dum studiosus sapientiac scrutaior invenire non valel
12)! Et alibi : Alexander wrarius multa mala mihi quare hoc vel illud factum sit, et quare mundus va-
ostendit, reddet illi Deus secundum opera ejus (II Tim. riis gubernelur eventibus, cur alius caecus, alius de-
iv, 14). Et maKs quidem qui converti non volunt, sed bilis, alius videns et sanus nascatur : hic paupcrla-
in malitia sua pcrmanere, melius est mori quam vi- tem habeat, ille divilias ; iste sit nobilis, ille inglo-
vere, quia quanto plures vivit dies, tanto atrociorem rius. Subostendit itaque liis vcrbis, esse causas rc-
sibi pracparat pcenam. Undc ct comkus ait : rum omnium rationabiles per juslitiam Dci quaie
Quid mali imprecer liomini, nisi ul diu vival? unumquodque fiat, scd in occulto eas latcrc, ei nou
Vers. 14. — Est et alia vanilas quw ftt super ler- posse ab hominibus comprehendi.
ram : sunt justi quibus mala [Ms., multa] proveniunt, CAPDT IX.
quasi opera egerint impiorum; et sunt impii qui ita Vers. 1,2. — Omnia ha:c tractavi in ccrde meo, ttt
suvt securi, quasi justorum facla habeanl. Sed et hoc curiose inlelligerem. Sunt justt el sapicntes, el opera
vanissimum judico. Inter cseteras vanitatcs qua? in eorum in manu Dei, el lamen nescit homo utrum
lnundo vario feruntur eventu, etiam hoc deprehendi amore an odio dignus sit , sed omnia in fttturum
quod justis ea frequenter eveniunt qux impiis evenire servantur mcerta, eo quod universa wque evcniant.
debuerant, et impii tam felicitcr in hoc mundo de- Porro hic sensus cst hujus sententix : in boc dedi
K-nit [Ms., degunt], ut eos putes esse justissimos : cor meum, et scire volui quos Dcus diligcret et quos
qiiemadmoduni de divite purpurato, et Lazaro men- odisset. Inveni juslorura opera in manu Dei esse ; et
dico legitur in Evangelio (Luc. xvi). Septuagesimus lamen utrum amentur a Deo an non, scire nequeo,
quoquc secundus psalmus dc hac re dispulat, cur et ambigo fluctuans in cogitalionibus mcis, utrum
juslis interdum mala et impiis evcniant bona. Sed sustineant ad probationem justi tribulationes in hoc
Ifebrxi uoc de filiis Aaron inlelligunt, qui Deo sa- sxculo, sicut Job ; an per odiura, ut pmrimi pccca-
crificanles perierunt; et de Manasse, qui post tanta r» tores. Sedhocnunc habetur oninimo.le incertum.
inala reductus est de caplivitale, et restitutus in re- Vers. 5. — Justo cl impio, bono et malo, mundo et
giiuin, ut dies suos feliciter finiret. immundo, immolanti victimas et sacriftcia contem-
434 Vers. 15. — Laudavi igitur twlitiam, quod nenli. Sicttl bonus, sic et peccator : ut perjurus
non esset homini bomtm sub sole, nisi quod comederet, [Edit., periturus], ita et ille qui verum dejerat. Hoc
et biberet , atque gauderet , el hoc solunt secum aufer- est pessimum inler omnia quw ftunl sub sole, qttia
ret de labore suo in diebus vitw, qttos dedit ei Deus sub eadem cunctis evcniunt. Ea qux pcr se nec bona ncc
sole. Concionalor noster, qui multas in se transfigurat niala sunt, el a sapicnlibus hiijus sxculi media nun-
' personas, modo vulgi vcrba profert, quod nihil aliud cupanlur, quia sequatiler justis cveniunt et injuslis,
Imnum xstimat, nisi kelari manducando et bibendo, simpliccs quosquc conturbant cur ita cvcniant, ct
ct sxculi serviendo [Ms., scrvire] dcliciis, summam proptcrca non pulant cssc iudicium, cum omnium
accipere fclicitatein. Sed hxc sentcntia, si sic intelli- rerum in fuluro discrimen sit. Tale quid [ ct ] hi
gitur sicul scripta cst, miseros approbavit quos in Evangclio ipsc Doininus ait : Eslote perfecli sicut
Evangclio (Matlh. v) Dominus bcatos asseiil [Ms., Puter vester pcrfectus esl , qtti solcm suuin oriri farit
dixitj, id est paupcics, qiionun rcgnum codorum sttpcr boims ct malos, ct pluit supcr jitstos ct in-
703 B. F. ALBIM SEL ALCLINI OPERLM PAKS II. - \
juslot (Mallh. v, 45, 48). Quo.l atitcm ait, evcnlus A zclns, et iavidia, et xmulutio, i|uara hatiuerunl co.v
est unus omnibus, justo ct impio, sive angiistiarum tra Christum et aposlotos, pariler periit.
sive mortis signiflcat evcnlnm. Ueo nec chuiilale Vers. 7. — Vade ergo et comede in Urtitia panetn
Dei dignos vcl o lio seip-os esse intelligunt. Hoc enim luum, el bibe in gaudio rinum tuum, quia placent Deo
pessimum esse oinnium qnac sub sole sunt dixil, quia opera tua. Melius hxc omnia, sicul ssepe diximus,
nulla discrelio hic esse vi iclur inler bonos el malos, spiritaliter inlelliguntur quam camalilcr, ne forte in
et hoc apud cos qui cum Propheta non intrabunt in Epicuri dogma ruamus, qui beatam xslimavit vi-
sanctuarium Dei, ul iiitctligjnt novissima eorum. lam, corporis delcctalioniiuis frui : nisi lorte concio-
uatoris more xstimemus Salomonem vulgi verba, el
Vers. i. — Undc el corda filiorum hominum im-
sensus ex sua persona proferre. Dicamus altinri
plenlur malitia el contemplu in vita sua, et post Iwc
s nsu : Quia didicisti priori sentenlia, quod morte
ad inferos deducentur. Nemo est qui semper vivat , el onmia finiuntur, et in inferno non sit poenitenlia
qui hujus rei habeal fiduciam. Eumdem sensum re- fructuosa» nec uliquis virtutis recursus; dum in islo
plicat qucm anle posuit, quia commnncs argnslix
sxculo es, festina, conlende, age poenitentiam; dum
435 jnslos et injustos premunt. I.U-o sine respeetu
habes lempus, laltora ; libcnter enim Djus suscipit
hoinines pcccarc non mcluunt, qiiia in pncsenli jn- B pocnilentiam ; et comede pansm charilutis, et vinuni
dicium Dei non vident supcr impios, qui snhito ta-
sapienlix bibe, ut Deo placeant opera tua, sicut vcrus
piuntur pro peccatis ad inferos, diim nec semper vi-
Ecclesiasles in Evangclio dicil : Qui sitit, veniat ad
vcre potcstalem habcnt, nec ulliis tam potens esl in
tnc et bibat (Joan. vn, 37). Et in Proverbiis : Venitc,
sxculo, qui hujus rei, M cst, siue morte vivcrc,
comcdite panem , et bibile vinum , quod miscui vobis
raculialcm habere valcal. Undc in seqiientilws niox
(Prov. ix, 5).
adjungil : Vkrs. 8. — Omni tempore sint veslimenta lua can-
Vf.rs. 5, 0. — Heliorest canis vivens leone mortuo; dida, et olcum de capite tuo non deficiat. Halcto, in-
viventes enim sciunt se esse moriluros, morlui vero quit, corpus mundum et castum, et csto misericors :
nihil noverunt amplius, nec liabenl ultra mercedem, hoc est, quod in Evangelio ipsa Veritas ait : Sint
quia oblivioni dala esl memoria eorum. Amor quo- lumbi vestri prwcincti, et lucernce ardentes in manibus
que, el odium, et invidia simul perierunt, nec habent vestris (Luc. xn, 35). Iu prxcinctu caslilaiem corpo-
partem in sceculo, ct in opere quod sub sole geritur. ris significat, el in lucernis ardentibus, qux oleo
QuoJ aulcin snpra dixerat, cor flliorum hominiim alantur bonorum operum, candorem et pr.e licationis
imptcri maliliu ct iniquitalc, ct post hxc omnia r.icem. Hoc oleo vultus nosler exhilarandus esl : hoc
nioiie finiri, imnc eailem complet et repclit, doncc C j<; juiiantes ungucntum iu capilc habeant , quod pec-
vivanl homincs, posse eos justos fieri, post mortcm calores habere non possunt, quorum vir jusius oleum
vero nullam boni operis orcasioncm dari. Peccator dcteslalur, ubi ail : Oleum peccatoris non tmpinguef
cnim vivens, qucm cani comparavit, potest melior caput mcum (Psal. cxl, 5). (juod oleum hxreiici ha-
esse juslo mortuo, qucm leoncm ilixit : quiu vivens bere solcnl, ut perfundant capila deccplorum, id es!,
proficcrc potcrit in opcre bon;>, morluus vero nihil vcrba suavia, sed fullacia; plena.
potcst addere merilis suis. Possmnus quoqne canem Vers. 9. — Perfrucre vila cum uxore quam diligis,
paupercm juslum iiilcllig tc vivenlera , et leonem cnnctis diebus vitcc instabilitatis lua, qui dati sunt tibi
morluum potentem hujiis s;vculi, qui nihil secum tub sole omnibus dictus vanilaiis tua?. Hicc es! enim
bonorum exiens <lc hoc mundo mcrilorum abstulit. pars in vilti, el in labore tuo, quo laboras sub solc.
Sed et dilcclio corttni, et odimn, et immolutio, ct SapicnLiam scqucre, et scicnlium Scripturarum ,
omne quo:l in sxculo habere potuerunt, mortis fini- 436 et 'ianc l''" '" conjugium copula, de qua in
tur adventu , ncc juste quklpiam possunl agcre, nec Proverbiis : Ama illum et servab.t te, amplexare eam,
peccare; ncc virtules adjicerc, ncc viiia. Spirilaliter et circumdabit le (Prov. iv, 8). Dies cnim [Ms., au-
cliam intelligamus Chananxam illam, cui diclum est : rv tcm] vanilatis, dics hujus sreculi nequam significat,
Fidet lua te salvam fccil (Mallh. ix, 22), canemjuxla de quibus et Apostolus nou tacet. Pulchre pnvcipii
Evangclium esse; leoncm [vero] morluum circum- nl in diebus vanitalis nostrae veram vilam cum su-
cisionis populum, sieul Balaam propheta dicit : Ecce picntia uxore qiucramus : hxc cnim pars noslra cst,
populus, ut calulus leonis, exsurget, ut leo cxsultans ct hic laboris frticlus, si in hac vita umbratili sa-
(Sum. xxin, 2i). Canis vivens nos sumus ex nalio- pienliam veram, qme ad vitam nos ducat ailernani,
nibus, leo vero mortuus Jiidicorum populus a Deo invcnire valeamus.
derelicliis. Et mclior cst apud Dominum [Ms., Deum] Vers. 10. — Quodcunque facere polcsl manus lua,
isle canis vivens, quam ille lco mortuus. Nos vero instanter operare, quiu nec opus, nec ratio, ncc scien-
vivcnles cognoscimiis Putrem, ct Filium, ct Spiritum tia, nec sapientia crnnt apud inferos, quo lu properas.
sanctum, illi vcro mortui uiliil sciunt, ncc asslimant Fac quodcunque lioni operis valeas; nunc laboran-
aliquam repromissioncm ;>tquc incrccdcm , sed coin- dum [Ms., laboiu] : habcs tcmpus taborandi , quia
plcta est corum niemoiia : neque memincrunt ipsi mors libi, qmc infcrni nomine designatur, tcmpus
qiuc scirc debucrunl, ncque illorum Doniinus jum lollct proficicndi, Prophcla diccnlc : Piunquid monuis
rccordatus csl, qui pcricrunt in scclcrc sup. Quorum fncies tnirabilia, aut in infcrno quis confitcbitur tibi?
 703 EXEGETICA. — COMMF.NT. iN ECCLESIASTEN. 7C6
Nunquid enarrabit aliquis in sepulcro miscrkordiam A viriulum irnitaiio, pcr qtiaj laqueum ponunl anima-
tuam (Psal. vi, 6; i.xxxvii, II, 12)? Simile quid Sal- l.us simplicium, nt capiant eas, sicut pisces sagena
vator in Evangelio dicil : Operamini dtim dies est, capiuntur, ct avcs laqueo. Seiendum csl ecclesiasti-
veniet nox, quando ncmo poterit opcrari (Joan. ix, i). cos quoque viros, qui filii hominum appellantur, et
Vers. 11. — Verti me ad aliud, et vidi sub sole ncc sunt modicre fidei, cito possa cormere. Notandum,est
velocium esse cursum, nec fortium bellum, ncc sapicn- [SIs., etiam], quod pcr toliim librum, ubicunljue di-
tium panem, nec doclorum divilias, ncc arlificum gra- citur, filii hominum, in Hebraeo habetur filii hominis,
tiam, sed lempus casumque [Ms., sed cassum tempus] hoc est filii Adam ; et omnis pene Scriptura boc idio-
in omnibus. Epistola ad Komanos huic loco convcnit, mate plena cst, universum genus humanum Adam
ubi (iicit , non csse volenlis ncque currcntis, scd Dci filios vocans.
miserantis (lloin. ix, 16) : quia siuc gratia Dei, ncc 437 Vers. 15-15. — Hanc quoque vitli sapientiam,
volunlas bona erit in bomine ; neqiie cursus boni el probavi maximam. Civilas parca, et patici viri in ea,
operis sine Deo fieri valet. Et hic locus Peiagianara el venil rex contra eam magnus, et vallavit eam, et
sectam opiimc dcslruit. Qui gravi pnccatorum pon- exstruxit munitiones per ggrum, et perfccta est obsi-
dcre premilur, non est apius ad cursum illuin de dio,inventusque esl iu ea vir pauper, et liberavil ttrbcm
quo dicilur : Cursttm consumnutvi , fidem scrvavi B Per sapienliam suatn, et niiUtts deinceps recordalus est
(II Tim. iv, 7). Qui aulem lcvis est, ct anima illius hominis illius pauperis. Aliis omnia incerta dicentibus
non gravalur, iiihilomimis et ipse absque adjutono ctjustum ab injuslo amplius nihil habere, ego sa-
Domini non potesl ad caluin pervcnirc, qma quan- pientiam in hoc maximam comprohavi, quod crebro
diu sarcina carnis anima aggravatur, bcllum sibi ad- evcnit, ut parva sit civitas, et habilatores in ca pauc',
versum aerias rcstat potestates : licct cnim sit [il/s., et innumerabilium hoslium cingalur exercitu , ct
quas licel sil] robustus, propriis viiibus vincerc non obsidione el faine populus intusnecetur; et repenle
poterit, nec coelestcm ct vivcntem pancm habere contia oiiiHiuin suspicionem iuveniri virum humilcin
poterit, nisi per sapientiam cohortantem : Venite, et pauperem, qui haheret s: pienliam majorem eun •
comcdite panes meos (Pror. ix, 5). Sciendum quoque ctis divitibus magnis et poleiilibus ; et superLis in
csl virum pruJentem ('ivilias salutis et sapienlisc na- periculo positis et obsidioiiem paventibus, cogitatet
bcrc non posse, nisi eas a Deo acccperit, cujus ipsa: inquiri!, ul inveniat quomocio a malis eruat civita-
divilix sunt, de quibus et alibi scriptum est : Re- tem. Et ingrata hominum oblivio, poslquam fuerinl
demplio animx viri proprim diviliiv (Prov. xm, 8). liberlati dedili et soluta caplivilas, el reddila patrke
Cratiam quoque, nisi scienliam comilata fucrit, ct libcrtas, nemo meminil sapientis illius pauperis.
concessa a Deo, quis eruditus vir poterit invenire «? C uemo panperi rcfert gralias pro salute, sed omnes
Quod Paulus sciens, plus, inquit, omnibus laboravi : honorant diviles, qui in periculo nihil subvcnire po-
non autem ego, sed gratia Dei, qucc mecum est (I Cor. terant. Aliter : Parva civitas, et viii in ea pauci, ad
xv, 10). Et iterum : Gralia ejus in me vacua non fitit. comparationem totius mundi, Ecclesia cst. Advcrsus
Et ad extremum nescitur ab bomine, quando lempus eam sapc consurgii rcx magnus diabolus (non quod
adveniat, in quo varius evenlus, ct finis oinnium magnus sil, sed quoJ magnuni sc esse jactilet) et
subsequatur. circumdat eam ol.sidione, sive persecutione, sive alio
Vers. 12. — Nescit homo finem suum, sed sicut angusliarum generc, ct invenit in ea virum paupcrem
pisces capiuntur hamo, el sicut aves comprehendunttir et sapienlem, Dominum nostrum Jesum Christum,
laqueo, sic capiuntur homines tempore malo, cum eis qui pro nobis faclus est paupcr (II Cor. vm, 9), el
extemplo supervenerit. Ncsciiml homines, sicut supra liberat urbem in sapienlia sua. SeJ, proh dolor ! cum
dictum esl, tribulaliones vel repenlinas miserias, urbs per hunc pauperem sapientem liberata fucril,
quse superveniunt eis inccrto Dei judicio, ssepe oc- vix aliquis ejus meminit, vix illius mandata co:isidc-
cnllo, sed nuuquam injusto; ncc etiam ipsius morlis ral; sed tolos se luxuria; et voluplatibus concedenles,
horam nossc polerunt, quoe sicut fur veniet, ut vastet qiucrunt divitias, qu;e tempore necessilatis el angu-
domum pcregrinationis noslrae. Sicut pisccs capiun- D sliac non lilieranl eos
lur reli , vel aves laqueo, ita lilios hominum repen- Vers. 16. — Eldicebam ego, mcliorem esse sapien-
tinae involvent angusiiae. Porro secunduin allegoriam liam fortiiudine. Quomodo ergo sapienlia panperis
sciendum esl , rcgnum coelorum simile esse sap;ena) contempta esl, et verba ejtts non sunt audiia ? Qiiando
missas in mare : hoc est, cvangelica prajdicalione nullus meminit sapientis pauperis illius, cum lana
missa in hujus mundi fluctivagas lempestates, unde sunt omnia, sed universi divitias, cl polentiam ad-
Dominus in vocalione aposlolorum ait : Venite post mirantur [Ms. , quanquam... meminerit... admiren-
me, faciam vos fieri piscatores hominttm (ilalth. iv, tur.] Ego tamen per omnes supra interpretationej
19). El e contrario, sagcnam babent harctici mahe magis honoro contemptam sapicntiam, et verba quse
prDcdicitionis, qua capiunt animas innocentes ad in- null:;s audire dignalur.
teritum. Sagcna eorum esl sermo affabilis, blandum Vers. 17. — Verba sapiemitim audiuntnr in silen-
cloqiiium, simulata aul coacta jcjunia, veslis humilis, lio, pttts quam clamor principis inter stullos. Verba
« Ms. cl llier : Gralia quoque, nisi scientia comitata fucrii, et concessa a Dco, quis erudilus vir cam
non polciil invcnire?
 707 B. F. ALBLNI SEU ALCIIM OPEULM PAUS II. J08
quippc sapienlhim in quiete, cl modcralo autliuntur \ a peccalo maximo, ne scilicet cogitalionem opcre
silcntio; ct qni non qu;crunl plausus excitare vulgi, compleamus : quia aliud cst cogilatione peccare, aliud
seJ salutem desiderant audienlium. Qui vero insi- opcre. Dc quo grandi peccato in psalmo legitur : Si
picns cst, quamvis sil polens, ct clamorem sive s;i;c mei non fuerinl dominati, tunc immaculalus ero, el
vocis, sive populi habeal acclainantis, inter insipien- emundabor a delicto maximo (Psal. xvin, 14).
les computatur, qui sibi laudem quxril huiuanam, Yers. S-7.—Est et malum, quod vidi sub sole, quasi
non profcctum populi audicntis. per errorem egrediens a facie principis, positum stul-
Vers. 18. — Melior est sapientia quam anna bellica, tum in dignitate sublimi, et divitessedere deorsum. Vidi
et qui in uno peccaverit, tnulta bona perdet. Nisne servos in equis, et principes quasi servos ambulantes
quoque sapienliam praefcrt forliludini , et dicit eam super terram. Hanc ergo iniquitalem se in s;eculo
plus valere in prxliis quam arma pugnantium ; et perspexisse commemorat, quod mali douiinantur
crebro evenit, quod pcr unius insipientiam opes ma- justis, et saepe pejores qui sunt, sublimiores facli
gn;e atque divitise pcreunt. Quod vero ait : Qui in [sunt] melioribus. Nec solum in sxcularibus poiesta-
uno peccaverit, multa bona perdet. Similc quid el Ja- libus, sed et in Ecclesiae dignitale multoties eligun-
cobus apostolus ponil, ubi ait : Qui [autem] in uno tur sacerdotes, non ex virtutum meritis, scd ex favore
peccaverit, factus esl omnium reus (Jac. u, 10). Qui in B populi, et principum voluntale, suggerente diabolica
sola peccavcrit cbarilate, omnium expers bonorum fraudc, et Dei justo judicio permittente ob merila
invenictur. populi ; ut dicilur in Propheta : Sacerdotes mali, pec-
CAPUT X. cata populi, ut cceci duces habeant ca-cos donec pariter
Vrns. 1. — Muscat morienles perdunt suavitatem corrtiant in foveam perditionis. In bunc sensum facit
ungueuti : pretiosior est sapienlia, et gtoria parva ad et illud quod sequitur : Vidi servos super equos, et
tempus slu/iifia.Exemplum superiorissensusdedit, in principes ambulantes quasi servos super terram : ul hi
quo ait, per unum slultum multa bonaposse subverli, qui servi sunt viliorum atque peccati, sive tam hu-
quod sic malus mixtus bonis contaminct plurimos, miles, ut servi ab hominibus computentur, subita a
quomodo muscx si moriantur in unguento, perdunl diabolo dignilate per flagitia publica, vidcantur exal-
[et] odorem ejus et saporem. Et quia s;rpc mixta est tari ; et magislros bonos Deumque timentes opprimi
sapientix calliditas, et prudentix malitia, pracepii et humilia [Ms., humiliari] officio servorum.
tit sapienliam simplicem rcquiramus, mixtaque sit Vers. 8. — Qui fodit foveam, ipse incidet in eam,
eura innocenlia columbarum prudentia serpentina ; et qui dissipat sepem, mordebit eum coluber. Ex parlc
et ut prudentes simus ad bonum, simplices autem ad , simplex, et ex parte mysticus est intelleclus. Si qui-
maliim. Aliter : Prctiosior est humilis gloria quam 1 dem et alibi ipsc Salomon ait : Qui slatuit laqueum,
superba elalio; et ad tempus stultura vidcri, id est, capieturin illo (Eccli. xxvii, 29). Et in Psalnio sepli-
simpliccm, quam gloriosum et supcibum. mo : Lacum aperuit, el effodh eum, et incidit in fo-
438 Vers. 2, 3. — Cor snpientis in dextera ejus, veam, quam fecit (Psal. vn, 16). Sepis autem conlir-
et corslulti in sinistra iltius. Sed in via slullus ambu- malio [Ms., iufirmalio] ecclesiastica et apostolica
lans, cum ipse insipiens sit, omnes stultos oeslimat. Et sunt dogmata, quae qui dissolverit, et voluerit praeter-
in Evangelio prxcipitur, ut nesciat sinistra quid fa< irc, in co ipso quod negligit sanclorum statuta Pa-
eiat dextera sapienlis (Matth. v, 39; vi, 3). Et quan- trum, a scrpente percutilur, id est, a diabolo vulne-
do percutimur in raaxillam dexteram, non jubcmur ratur. De quo serpente in Ainos scriplum est : Si
sinistrara genam percutienli prxhere, sed alteram. descenderit in infernum, mandabo serpenti, et morde-
Juslus autem [Ms., enim] sinistram in se non habet, bit eum (Amos. ix, 3).
sed tolum in eo dextrum est. Qui aulem sapiens Vers. 9. — Qui transfert lapides, afjligctur in eis;
cst, semper de futuro sxculo cogitat, quod ducit ad el qui scindit ligna, vulnerabitur ab eis. Volvuntur et
dcxtram ; qui vero insipicns est, de prxsenli, quod in Zacbaria sancli lapides super terram (Zach. ix, 16) ;
positum est in sinislra, semper inquirit. Sequens au- jj non enim flrma ratione consistunt, sed prxtereunt,
tcm versiculus in quo ait : Sed in via slultus ambu- ct semper ad altiora nilentes, binc abire festinant.
lans, cum ipse insipiens sii, omnes stullos ceslimat ; De his vivis lapidibus, ct in Apocalypsi urbs Salvato-
hunc sensum habel : slullus, ut ipse pcccat, sperat ris exstruitur (Apoe. xxi, 18), et Ecclesiam xdiflcari
omnes peccare siinililer, atque cx suo ingenio uni- Apostolus meminit [Ms., non tacet]. Qui vero hos la-
versos judicat. pides vivos de xdiflcatione [Ms., xdiflcio] Ecclesix
Vers. i. — Si spiritus poteslatem habenlis ascendit transfert hxrelica qualibet pravitate, xlerno dolore
[Ms., ascenderit] super te, locum tuum ne dimiseris, aflligetur pro eis, ligna quoquc scindens pcriclitabi-
quia curatio cessare faciet peccala maxima. Principem tur in eis. Hxretici ligna infructuosa sunt, et sallus
mundi istius, et rectorem tenebrarum harum, et ope- absque iilililalc pomorum ; pro quorum schismalica
rantem in flliis diffidentix , cujus et Aposlolus raemi- divisione prudcns, et ecclcsiasticus doctor animo
nit, nunc Scriptura signiflcal : quod si in cor no- vulnerabitur, Apostolo dicente : Quis scandaliiatur,
slrum ascenderit, et animus malx cogilalionis vulnus et ego non uror (II Cor. xi, 29)?
acceperit, non dcbemus locnm ullro tribuere, scd Vers. 10. — Si retusum fuerit ferrum, el hoe non
pugnare conlra cogitationem pessimam, et liberari iil prius, scd hebetatum erit, multo labore exacuetur :
 700 EXEGETICA. COMMENT. IN ECCLESIASTEN. 710
tt posl iiiditstriam sequetur sapicniia. Si se, inquit, A tem, si verba mullipliccl. Potest lioc de lueicticis
aliquis viderit propter negligentiam Scripturas di- accipi, qui pnidcntium virorum dicta non capiunt,
scendi sanctas, obtusum liabere sensum, et nequa- sed se ad disputaliones contrarias pnrparantes,et ini-
quam taiem se [mansisse] intellexerit, qualis ante tium, ct fineni loquendi vanitatcm, cum niulto errore
fiiit, dum spiritales diligenter 439 sensus in divinis cumulant, et cum nihil sciant, loquuntur plura qnam
libris consecutus cst : quia evenit interdum ut cum norunt.
modicum sapicntia; quis babuerit, elatus in super- Vers. 15. — Labor stultorum affliget eos qui ne-
biam discere desistat ; pauiatim vero quod sciebat, sciunt in urbem pergere. Hos ctiam versiculos junge,
ex eo quod oihil ei additur, detrahitur, et vacuum ci Ieclor, cuin superioribus. Aut gcncraliler de onini-
disciplinis pectus remanct; ferrum quod aculiun fue- bus stultis qui ignorant Dcum, et ncsciunt in civita-
rat, hebetatur olio ; et desidia, quasi quamdam rubi- tem catholica; pacis pergere; aut specialiter de hae-
ginem sapientix palitur. Si igitur hoc quis passus rclicis disputanlibus intellige, qui cxierunt de civi-
fuerit, non desperet remcdium sanitatis, sed vadnt tatc Dei in perversas munitiones, quarum civitalem
ad magistrum, et rursum instruatur ab co, et post juxta Psalmistae vocem Dominus dcstruit. Qui enim
laborem et industriam sudore nimio valebit sapien- legerit vanos pbilosophorum labores, probarepoleril
liani recipere quam amiserat. B verum esse quod dicitur : Labor stultorum affligct
Ycrs. 11. — Si mordeat serpens %n silenlio, nihil eo eos. Veritalem quidem illi omni sludio quxsicrunt,
minus habet, qui occulte delraliit. Simplex hic sensus sed quia non habuerunt duccm, et prxvium itineris,
est. Serpens et detractor xquales sunt. Quod modo et humanis sensibus rati [sunl], se comprchenderu
enim ille occulle mordcns venenum inserit, sic isle posse sapicnlku allitudinem, ad civitatem Dei mi-
clam delrahens, virus pectoris sui infundit in fra- nime pcrveucrunt. De qua et de quibus in psalmo
trem, et nihil habet a serpente minus. Cum enim scribitur : Domine in civitale lua imagines corum ail
lingua hominis ad bcnedicendum, et xdifrcalionem nihilum rediges (Psal. i.xxii, 20). De bac et Isaias
proximi sit creata, ille cani aequalem serpenti facit, propheta : Ego ciritas firma, civitas qtia; oppugnalvr
ilnm virlulibus ejtis in perversum abutitur. Aliter : [Ms., quce non opptignattir] (Isni. xxvn, 5, sec. LXX).
Si quem serpens diabolus in occulto momorderit, et Siquidem hanc verilalis et sapientise civitatem, cuiu
nullo conscio etnn peccati vcneno infecerit; si la- firma sit et robusta, omnes sapicntes saeculi, et ha-
cuerit qui percusstts est, et non egerit pcenitentiam, relici impugnare cognoscuntur [conantur]. Et quod
nec vulnus suum magistro voluerit confiteri, magi- de philosophis diximus, hoc idem de hxreticis sen-
ster, qui linguam habet ad curandum, facile ei prod- timus, quod fruslra laborent ct alHiganlur in slu-
esse non poterit. " dio Scripturarum, ctim verilatem invenire non va-
Vers. 13. — Verba oris sapientis graita, et labia leant.
insipientis pra?eipitabunt eum. Stullitia, si sua esset 440 Vers. 16, 17. — V<c tibi, terra,cujus rex
rusticitate contenta, minus aliquid haberet mali : puer est, et cujus principes mane cowiedunt. Beata
nunc attlem contra sapicntiam bellum gerit, et quid- terra, cujus rex nobilis est, et cujus principes vescun-
quid prudentioo in docto viro viderit, zelo stimulata tur in tempore suo ad reficiendum, et non ad luxu-
non recipit. Loquitur en;m vir sapiens verba scien- riam. Videtur quidem reprolare jnvenum principa-
ti;e, verba gratiae, quse utililatem possunt pracbere tum, et luxuriosos judices condemnare, quod in al-
audientibus; ct aures slulti non ita audiunt qux di- tcro per xtatcm infirma sit sapientia, et aliis [Ms.,
cuntur, ut dicta sttnt, sed e coittrario virum pru- et in aliis eliam] matura setas deliciis enervetur; el
dentem supplantarc stultus conatur, et sui similem e contrario probare principcm bonis operibus libera-
facere. Et revera pnecipilalur vir sapiens, quando liter institutuin; et eosjudices praedicare qui nequa-
in aurem loquitur imprudenlis, et verba ejus in pro- quam negotiis civium volunlatem [Forte, voluplatemj
fundo (ut ita dicam) gurgite pereunt. Unde beatus ille prseferanl, sed post multum laborem et administra-
cst, qtiiin aurem audieiilisf.W.s., audieiitem]loquitui'. n lionem reipublicae cibum capere, quasi necessitate
Vers. 13, 14. — lnitium verborum ejus stullilia, et cogente, non luxuria instigante. Aliter : V* terrse,
novissimum oris illius error pessimus. Stultus verba id est, carnali bomini, cujus diabolus rex, qui sem-
mulliplieat. Ignorat homo quid anle se (uerit ; et quid per rerum novarum cupidus est, qni judices et prin-
post se futurum sit, quis ei poterit indicure? Adhuc cipes habet eos qui amant hujus sreculi voluplates,
ei de stulto disputatio est, cujus labia pracipilant qui solcnt dicere [vel etiam opere implere] : Mandu-
sapientem. Sivc juxta aliain interpretalionem, stul- cemus et bibamus, cras enim morimur (Sap.u, 6;
tum ipsum corruere faciunt, et initium sermonis il- Isai. xxn , 13). E contra, beata Ecclesia est, cujus
lius et flnis stullitia est, et crror pessimus, dum ipse rex Christus est , filius nobilium et sanctorum pa-
stultus non manel in sentenlia prudenlium, sed pulat renlum, Abraham videlicet, Isaac, et Jacob, David
in multiplicatione verborum se doctum esse, et effu- stirpe descendens, in quibus peccatum non fiicrat
gere posse peccatum. Cum enim nec prseterilorum dominatum, et ob id vere fuerunt liberi et nobilcs;
meminil [Ms., meinineril] , ncc futura cognoscat, ex quibus nata est beata virgo Maria, nullum babens
ignorantiae tenebris involulus, solum sibi scientiam fruticem, nullum germen ex latere, sed totus ejus
repromittens, in co se docltim esse putal et sapien- fructus ernpit in florem loquentem in Cantico Canti
 711 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS H. 712
corum : Ego flos campi, et lilium convallium (Cam. A mere loquendum , vcrum eliam in arcanis cordis,
ii, 1). Principcs quoque ejus sunl apostoli, et omncs quamvis vaiiis coarctamur tribulalionibus , nihil
sancti, qui ivgem iiabent fllium nobilium, Abrah* blaspliemum, nihil impium scntiendum sit. Et quia
scilicet, non de ancilla Agar, seJ de Sara libera ge- dileclionem quam Cliristo exbibcmus, 441 debe-
nitum [Ms., Sara libertale generatuni] : nec come- mus et provimo; Dilige quippe Dominum Deum, sed
dunt raane, nec velociter; nec enim in prasenli sae- et proximum luum tanquam le ipsum ; et nunc [Ms.,
culo voluntatem quserunl, sed tcmpore suo mandu- etiam nunc] jubet ne post regem de sanclis quoque
cabunt, cum relributionis tempus advenerit, de qui- facile delrahamus, el eis quos vidcrimus sapientia,
bus et ipse Salvator ait in Evangclio : Et eijo dispono scientia virtutibusque ditatos, lingua mordaci [Ms.,
vobis regnuin, ut edatis el bibalis super mensam meam Iingua3 mordacitate] derogemus, quod angeli, qui
in regno meo (Luc. xxn, 29, 5U). terram circumeunl, et sunt a.lministraloresspirilus,
Vers. 18. — In pigritiis humiliabitur conlignalio, et et in Zacharia loquuntur, circuivimus lerrnm, ecce
in inftrmitate manuum persliltabit domus. Donius no- omnis teria habitatur, el silet (Zach. i, 1 1), ad instar
stra quae cum stalu Iiominis creata esl, aut habitatio avium ad coelum noslra verba perferant, el cogita-
quam habemus in coelis, quia pigri sumus, et ad tiones, et quod clam cogitamus, scieniiam Dei non
Iwna opera tardiores, hurailiabitur; cl oninis con- B latere.
tignaiio, qiue deljet culmen portare in sublime, ad CAPUT XI.
terram corruens habilatorem suum opprimit; cum-
que auxilium manuuni virtiitunique torpuerit, omnes Vtns. 1. — Mitlepancmluuiiisuperlransciinlcsaqnns,
desupcr potestates et nimborum ad nos lurbo erum- quia posl multa tempora invenies illum. AJ ekemosy-
pit. Porro quod in uno liomine intcrprctati sumus, i.am cohorlalur, quod omni petcnli sit dandum, et
mclius polest super Ecclesiam accipi, quod pcr ne- indiscrete [Ms., discrete] faciendum bene. Quo modo
gligentiam principum omnis ejus corruat altitudo; et enitu qui super irrigua seminat, fruclum scmenlis
ibi vitiorum illecebra sunt, ubi legmcn pulabilur exspcclat, ila qui largitur egentibus, non granum
[ils., putabaturj esse virtutum. seminis, scd ipsum pancm scrit, fenore quodam
Yers. 19. — In risu faciunt panem ac vinum, ut mulliplicationem illius praslolans, et cura dies judi-
epulcntur bibentes : et pecuniw obediunl omnia. De cii venerit, miilto amplius quam dederat reccplurus.
supei iorilius hujus sententise pendet intelleclus. In Aliter : In quocunque homine illam aquara videris,
pigritia enim dixil et socordia magislrorum humiliari de qua dicitur : Flumina de ventre ejus fluent aqute
Ecclesiam, et culmen ejus conciderc, et tigna per- vivai (Joan. vn, 58), ne te pigeal panem sapienliaj.
fluere [Mt., perflui] pradixit. Nunc autcm dc eisdcm panem rationabilcm prastare sermonis. Et in mul
magistris loquitur, accusans eos deliciis sxculi ct litudine dierum invenies illum, id esl, invenies longi-
luxuriu;, epulisque magis servire quam saluti, in tudinera dierum vilic aeterna? in rctribulione ccclc-
pradicatione verbi Dei, grcgis sibi commissi, dum sii. Si enim hoc feceris frequenler, invenies le non
episcopi el presbyleri non laboranl in Ecclesia con- incassum doctrinarum jecisse sementem. Tale quid
stituti in sermone et doctrina ; vel etiam ea docent, in Isaia dicluiu pulo : lieaius qui seminat super
qufe sinl populo dclectabilia audire, ut gratiam ha- aquam ubi bos et aiinus calcant (Isai. xxxn, 20).
beant audienlium magis quam illorum profeclum : Onoil illc magister bcatitudine dignus habeatur, qui
sic in risu vitae aeternae panem, et vinum sapienlia? super irriguum pectus seminat audieniium, tam ex
populo ministrant, non ad salulem, scd ad perniciem. Judxis quam ex gentibus populo cougregato.
Sic ipsi qui docent, divitias et opes, ct cibos per de- Vers. 2. — Da parles septem, nccnon el oclo, qttia
leclabilia promissa couquirunt, et ad honores perve- ignoras qnid fulurum sil mali supcr lcrram. Praci-
niunl saeculares, quihus subjecti [J/s.,el subjecti] sa?pe pit ergo utrumque Tcstamenlum, id est Vetus, quod
perdunt coelestes. seplenario numero designatur, et Novum, quod in
Vers. 20. — In cogitalione tua regi ne detrahas, et ry octonario intclligitur, digna veneralione haberi san
in secreto cubilis tui ne maledixeris diviti, quia avcs ciissimum. Judxi dederunt parles septcm, credcnies
cxli poriabunt vocem tuam, cl qui habct pennas an- sabbalum ; sed non dederunt octo, resurrcclionem
nuntiabit scnlentiam. Simplex praceptum xdifical die Dominico [Ms., dici Dominica;] in Christo dene-
audicntcs ne ira et furore superati in raaledictura el ganlcs. E conlrario ha?relici Marcion et Manichxus,
in detractionem rcgum el principura erumpamus ; et omnes qui veterem legem rabido ore dilaniatit.
quia contra spem inicrdum evenit, ut si his quibus dant partes oclo, suscipienles Evangelium ; sed eani-
maledicimus nuntielur, incurramus periculum in dem scptenario mimero non tribuunt, velerem legem
immoderatione lingu;c. Quod aulem ail : Aves coeli respuentes. Nos vero utraquc, qua? ponit, credanms,
auferenl vocem, et habens pennas annuntiabil verbum, ct utrumque vcneremur. Non cnim possuraus cru-
hyperbolice inlelligendum est. Modo [Ms., quomodo] cialus diguamque pcenatn jam nunc mcnte compre-
solemus dicere, etiam ipsos parietes, quibus cou- hcnderc, quse reposila csl his qui vcrsantur in terra
sciis loquimur, qux audierunt non celaturos : scd inlidclilatis, Judxis scilicct et haircticis, e duobus
meliusesl sic audire praccptum, ut sciamus cssc no- allcrum denegantibus. Hebrai itaque [Ms., Hehrai
bii mandatum, non solum contra Cbristiiin nibil ti'- ilal hunr lociim iiitclligiinl : El sabbalum et circum
71X EXEGETICA. — COMMENT. IN ECCLESIASTEN. fU
(inionera servare [Mt., serva], ne si hoc forte non A snpra diximus, judicandum, cum suo (erapore el
fcceris, inopinatura tibi superveniat raalum. cursu dcbcat sator spargere, et eventum Domini
Vers. 5. — Si repletce [uerint nubes, imbrent effun- sentenliic rcservare. Non est enim volentis, neque
dent super terram. Si ceciderit lignum ad austrum currenlis, sed miserantis Dei (Rom. ix, 16).
aut ad Aquilonem, in quocunque loco ceciderit, ibi erit. Vers. 6-8. — Mane semina semen tuum, et vespere
Serva mandata quae libi superius sunt praecepta, ut nu- non cesset manus tua, quia nescis quid magis oriatur,
bessupertefundant inbenediclione Dei imbrem suum. hoc an iliud : et si utrumque simul, melius erit. Dulce
Ubicunque enim tibi locum praeparaveris, futuram- lumen, et delectabile est oculis videie solem. Si annis
que sedem, sive ad austrum, sive ad aquilonem, ibi multis vixerit homo, et in his omnibus Iwtatus fuerit,
cum morluus fueris, permanebis. Aliler : Propterea meminisse debet tenebrosi temporis, et dierum multo-
supra diximus : Mitle panem tuum super faciem aqum, rum : qui cum venerint, vanilatis arguentur prwterita.
ct omni petenti tribue, quia et nubes cum plenae Horlatur omnibus benefacere, nec eligere personam
fuerint, divitias suas mortalibus largiuntur. Et [tu] [cui benefacias], aut lempus in quo [lantummodo]
quasi lignum fructuosum, quamvis longxvus sis , henefacias, nunquam enira te vult a bono opere de-
uon eris in perpetuum, sed suliita vi ventorum ita sislere ; sed matulinara jusiitiam vesper inveniat, et
mortis tempestate subversus, ubicunque cecideris , B vesperis raisericordiam solis ortus accumulet. Incer
ibi jugiler permanebis : sive te rigidura ct trucem , tum cst quod quidem magis placeat opus, et ex quo
tive clementem el miserieordem ulliraum inveneril tibi fructus justiiiae praeparetur. Potest autem fleri ut
lempus. Aliter : Nubes siquidem sunt prophetae et non unum, sed utrumque placeat Deo. Alitcr : de
doctores , qui cum multas habeant in corde aetate hominis inlelligi poterit, ut arqualiter sive in
sacrae Scriplurae raliones , tunc valebunt prsecepta adolescentia, sive etiam in senectute bona faciamus,
pluere doclrinarum, et dicere : Exspectetur sicut quia nescis utrum in juventute, an in aetate longaeva
pluvia cloquiuni meum (Deut. xxxn , 2). Quod magis placeas D.'0. Nec prodcst adolescenliae « fru-
vero ait : sive ad Austrum,sive ad Aquilonem lignum galilas, si senecta ducalur in luxuria; qua enim dic
ceciderit, quantum acstimo, scmper in bonam partem jnstus erraverit, veteres eura justitiae a morte libe-
accipitur Auster, et Aquilo in malam. Unde in Can- rare non poierunt. Quod si juxta utramque interpre •
lico canticorum dicilur : Exsurge, Aquilo, hoc est re- tationera semper benefeceris, et orani aelate aequa-
cede et abi, et veni Auster (Cunl. iv, 16). Nec est ali- lera cursum habueris, videbis Deum Patrem dulcis-
quod lignum quod vel ad Aquilonem non sit vel ad simuin lumen , videbis Christum solem justitiae.
Austrum, quia omnis lioino malus vel bonus mo- Porro et si annis multis vixeris, et omnia bona
rielur. C habueris, vel bona opera peregeris, et scieris te
442 Vers. -i. — Qui observal ventum, non semi- semper moriturura, et ante oculos tuos lcnebrarura,
nal, et qui considerat nubes, nunquam melil. Qui con- id est mortis, semper versetur ailventus, prsesentia
sidcrat cui benefacial, et non omni petenti tribuit, quasi fluxa, et fragilia, et caduca contemnes; et qui
sxpe praeterit cum qui meretur accipere, vel miseri- hoc fecerit, videbit Christum solem juslitiae sem-
cordix solatium, vel verbi Dei scmen. In ipsis enim per in aelernum. Aliter : lux est doctrina sapien-
prosperis, dum nescimus, adversa consurgunt. Qua- tiae ccelestis : et bonum oculis videre solem, id est ,
propler opporluno vel importuno tempore pracdi- sensibus cordis videre Christum.
candus est sermo Dei, nec bonus seminator adversa- Vers. 9-10. — Latare ergo, juvenis, in adolescen-
riorilm vcnto territus, vel nubibus blandientium ob- lia tua, et in bono sit cor tuum. Ab hoc loco usque in
umbratus, cessare a praedicationis semine dehet. finem libelli varias doctores ponunt interpretationes.
Absquc considerationc ergo nubium et ventorura li- Hebraci ad Israel populum Dei putant dicta essc, cui pr £-
more in raediis lcmpeslatibus seminandum est ; nec cipitur ul fruatur divitiis, antequam eis captivitatis
diccndum : Illud tempus commodura est, hoc inulile, lempus adveniat, vel adolescentiam senectute com-
cum ignoremus qnae via ct volunlas sit spirilus uni- mutet; ila tamen, ut in I.ono, id est lege Dei, sit cor
vcrsa riispensanlis. Unde sequilur : D ejus. Admonet quoque, ul in diehus prosperitatis et
Vers. 5. — Quomodo ignoras qum sit via spirilus, salulis, in viis cordis sui, et intuitu oculorum, id est,
et qua ratione compinganlur ossa in ventre prwgnanlis, consideratione mandatorum Dei arabulet, magis
sic nescis opera Dei, qui gubernator cst omnium. Sic- quam in carnalibus desidcriis ; et ut sciat se pro
iit nsscis viam spirilus, ct aniraoe ingredicntis in omnibus qnae gesserit, sive bonum sive malum sit,
parvulum, ct iguoras ossium ct venarum varietates a Deo essejudicandum; et ut auferat iram a corde, et
in ventre praegnantis, quomodo ex vili elemento malitias a carne sna, id est, cogitationes malas, et
corpus hominis in diversas efligies artusque varietur, libidines carnis suae : quia desideria carnis, adole-
et de eodem semine aliud mollescat in carnibus, scentix, voluptatumque carnalium vana sunt : recor-
aliud indurelur in ossibus, aliud in venis palpilet, deturquc semper Creatoris sui, antequam veniat dies
aliud ligctur in ncrvis : ita Dei opera scire non po- tribulationis, id est, Babylonicac vel Romanoe capti-
teris, qui factor est omnium. Ex quo docet contraria vitatis 443 raiseria, quibus non poterit haberc vo-
non limcnda, nec leraere de venlis et nubibus, quas luntalera. Et totum hunc locum in quo ait : Ante-
• Finis codicis ms.
■J-i
Pathoi.. C
'■■„ 11. F. ALBIM SEU ALCUl.Ni OPERUM PARS U. Tlt?
uuam tenebrescanl sol, el luna, et stellm, usque ad A e.vercere, noa in malo. F.t i« bono sit ttr .uum in
< iim locum, iu quo Scriptura commemoral : Et con- dicbus juvenlutis lum. Vnlt vero florcnlem setalero
vertelur pulvis in tcrram unde erat, el spiritus rever- fiorcre virluluin decore ; et in cordis contempfatione,
tetur ad Deum qui dedit illum (Eccle. zu, 2, 7), su- id est, sapienticc, quam oculorum nominc designat,
per siatu su_e condilionis explauanl, et aiunt, S.1I0- potius ambulare quani carnis dcsideria scqui, qt.ia
moncm diligenter hortari populum Dei, ut hxc om- caro concupiscit adversus spiritnm, el spirilus advcr-
nia faciant, antequam tollatur ab eis omnis honor ct suscarnem (Galat. v, 17), quoriun opera Apostolus di-
decus, duces et judices, et sacerdotes, templum et screvit. Et hxc agenda admonet esse, antequam in-
sacrificia, polestas et regnum, et sancti, quos in sole, gruat nox xternae mortis, in qua nihil operari poteril
ct luna, et slellis intelligi volunt, auferaniur ab co, homo. Sic in Evangrlio ipsa Verilas ait : Ambulule,
Miitoqiiam veniat Nabuehodonosor, sive TitusVespa- dum lueem habctis, ne tenebroe vos comprehendanl
siani filius, accilus a prophelis, ut eoruin valicinia (■!'>■ n. xii, 55). Admonct nos Scriplura in hoc loco
compleantur ; in dic qua angeli templi prajsides rc- sempcr, dtim vivimus, de futuro cogilare judicio in
cedent, et curvabuntur robustissimi qui in exercitu quoomnia qua: gcssimus,judicabuntur.
luo sunt, et oliosa erunt eloquia magistrorum, et Vers. 10. — RepeV.e iram a corde tuo, et anfer
prophctae qui de coelis solebant visionum suarum Iu- B nm/i/iom a carne tua , quia adoiesccntia el roluptc*
inen acciperc, contenebresccnt; quando claudentur vann sunt. In ira omnes perturbationes animi con.-
lempli januae, et humiliabilur Jerusalem, et Chal- prchcndii, in carnis malilia universas significat cor-
tlaeus veniet, quasi cantu volucris, ila Jeremi* voci- poris voluptates, relinqui suadens juvcntutis vitia ,
bus prophetalus ; et conticescent filim Cantici in tem- quia juventus insipienlix copulata est, et noxias gc-
jilo, et psallentium chori; illo lempore quando adve- ncrarc solet voltiptales.
nientes Hicrosolymam ipsi quoquehostos Dei magni- CAPUT XII.
ludinem pertiraesccnt, et in via formidabunt au- 444 Vers. 1-5. — Memenlo creatoris tui in dielus
(iientes interitum Sennacherib regis Assyrioruin ct juventutis tum , antequam veniat tempus afflictionis
exercitus sui (Isai. xxxvn). Hoc enim dictum pu- tum, et appropinquent anni de quibus dicas : JS'on mihi
uut : Ab excelso, id cst, a Deo Hebraeorum (ormida- placent ; anlequam lencbrcscanl sol , et lumen,et stelLv,
bunt. ln illis dicbus florebit amygdalum, ille baculus el luna , et reverlantur nubes post pluviam ; quundo
et virga, quam Jeremias in prophelise sua; vidil commovebunlur custodes domus , et mutabuntur viri
exordio (Jerem. 1, 11). Et impinguabilur locusta, Na- fortksimi, el oliosmerunl molentes inminuto mimero,
buchodonosor cum suo exercilu. Dissipabilur cuppa- el tenebrescent vidcntes per (oramina. Semper me-
ris, amicitia Dei cum Israel. Hoc autem totum evenit C mento crealoris lui, et sic adolescentia; viain gra-
Israel ; quia abiit homo in domum mternitalis sum , et dcre, ut recorderis \iani luam morle esse finien-
praesidio Dei ad ccelestia reversus est. Quo habitanle dam, el omnia qnx gesseris, jtidicanda. Tu ven
in labernaculo suo, circuibunt in platea plangentes memcnto creatoris tui, antequam tibi advenialtcm-
atque flentes, et hostium obsidione vallati. Laetare pus tristiliae ct senectutis, e'. anni qui tilii non pla-
ergo Israel in juventute prosperilatis tuee, antequam cebunt. Anlequam tenebreseat sol, el lumen, et luna ,
■ rumpatur (uniculus argenteus ; hoc est, dnncc gloria etslellm, et reverlanlur nubes post pluviurr . Suut
.rcstra vobiscum est. Anlequam recurrat vitta aurea, cnim qui solem, lunam ct slellas ad oculos auresqts
id.esl, antequam arca teslamenli auferatur. Prius- ct capitis sensus coaptant , quse omnia senectutis
quam hjfdria conteralur ad (ontem,et convolvatur rota moleslia debilitanlur, quia inferiiis videntur de bu-
xiiper iacum, id est, donec in Sancto Sanctorum pra> mani corporis membris hscc omuia dici ; el cuslodcs
ccpta legis, et sancli Spiritus gralia est, et ante- domus costas signiftcare putant , qtiod ab ipsis in-
quam revcrtaris in Babylonem, unde egressus es in testina vallcnlur, et tola ventris molliiudo servelur;
lumbis Abrahae; et incipias in Mesopotamia conteri, viros vcro (ortes crura xstimant. Quod vero ait :
tmde quondam profectus es, omnisque gralia pro- Otiosm eruitt molentes minuto numero , ad dentium
;<lictix
I .«- qua quondam fueras ImmlnAllte
1__ f..«-An inspiratus, ,*nVi.|'t'»l
revertalur ad "_._#
II I' -ul .
referuntur _IV>_?_
officia, quod1 cum cx',rcma
_ . .
scnectus ■
ad-
riatorem suum. Nos vero melius, ad superioris dispu- vcnerit, dentcs aut dcteruntiir , aut dejiciuntur , a
taiionem ordinis reverlentes, singula conabimur cx- quibus permoliti cibi in alvum transmittuntur ; qni
planare. Juxta tropologiam , ad superiora respicit sunt otiosi, quia forlitudincra corpori non submini-
hujus capituli sensus, ubi ait : Mane semina semen slrant, sed lanturamodo ad horam cito perituram
.itum, et vespere ne cessel manus tua. Quod intelli- paululum sustentare vidcntur vitam. Tencbrescere
gendum est in omni aitaie bene esse faciendum, ct autcm videnles in foraminibus putant oculos, qnol
in omnibus operibus nostris Dei esse judicium limen- niinia seneclute nullis dubium est caligare acies , et
dum.Dicitenim hic : Lmtare, juvenis, in adolescenlia ronluilus obscurari.
tua ; el mox addidit : Et in bono sit cor tuum, ne Vers. i, 5. — Et claudent ostia in plalea in /itt-
nos ad luxuriam carnis horlari vidcretur. Tale ct militate vocis molenlis, et consurgent ad vocem votu-
Apostolus ail : Gaudete in Domino sempcr : iterum cris , ct obmutescent omnes filim earminis : excelsa
dico 'jatuhic (Philip, iv, i). Fclix homo qui l_eto quoque limebunt et formidabunt in via. Clattsas in
uinnio iKinum facit, et gaudet in bono cor suum plaleis januas pro inGrrais scnuin grcssibus accipi
717 E.XEGETICA. -■ COMMENT. IN ECCLESIASTEIX. 713
vuliuit, quoJ scmper sedeant, el ambulare nou pos- A ex puif is levantur aquae, si confracla fuerit , earuui*
sint, qsc congaudeant iuclis juvenum, qui in plateis usus intercipitur : ita et cum funiculus argenti fue-
solcnt esse, sed clauso oslio illos fugiant videre. In rit interruplus, et aniimc rivus recurrit ad fontem ,
iiumilitate autem vocis lnoienlis, de manibus [Hier., inleribit liomo, utque manifestius scquiiur, conver-
de mandibulis] interprelantur , quod cibum labore telur pulvis in lerram suam unde sumplus est, et spi-
proprio invenire nonvaleant, etspirilu coarctato, vox ritut revertetur ad Dominum qui dedit illum. Ex quo
in senili corpore vix tenuis audiatur. Porro consur- salis ridendi sunl qui pulant animas cum corporibus
gere eum ad vocem volucris oslemtit, quod frigescente seri, el non a Deo, sed a corporum parenlihus gene-
sanguine et humore siccato, quibus materia soporis rari : cum enim caro reverlatur in lcrram suair , et
alitur [Ilier., quibus materiis sopor alitur], ad levem spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum, manifestum
souilum evigilet, noctisquc medio , cum gallus ceci- cst Dominum palrem animarum esse, non homines.
nerit, festiuus exsurgat, nequaquam valens in strato Post descriplionem autem interitus huroani, pulchrc
s;cpius membra couvertere. Obmulescere quoque , exordium libri sui rcpetens, ait : Vanitus vanitatum,
sive ut melius habetnr in Hcbraeo, turdetcere filias dixit Ecclesiastes, omnia vanitat. Cum cniin cunclus
carminis, aures signiQcat, quod gravior seni auditus mortalium labor, de quo inlolo voluminc dispulalum
fiat, ei nulla inter voces scire valeat discrimina, nec B est, huc perveniat, ut revertatur pulvis in lerram
a carminibus delectari. Excelsa timebunt et formida- suam, et anima illuc redeat unde assumpta cst, ma-
bunt in via, id est, ardua ingredi non valebunt , et gnae vanitatis res esse videtur, in saeculi deliciis at-
lassis poplitibus ac tremescenlc vestigio cliam in quc luxuriis carnis tota laborare intcnlione , qua;
plano ilinere fluctuantes , offensa gressum [llier., cilissima morte (iniunlur ; et homo ad judicium fe-
oflcnsam gressuum] formidabunt. stinat pro omnibus vanitalis su;e erraiis. De se ipso
Florebit amygdalum, impinguabilur locusta, et dis- quoque subjunxit, quis essct, dicens :
sipabitur capparis,quoniam ibit homo indomum wter- Vers. 9,10. — Cumque Ecctesiastes esset sapien-
nitutis suoe, el circuibunt in plalea plangentes. Per tissimus , docuit populum , et enarravit qum fecerat ;
metaphoram eliam nunc de membris nostris Eccle- et investigans composuit parabolas multat , qucesivit
siastis sermo est , quod cum senectus advenerit, ca- verba utilia , et conscripsit sermones rectissimos ac
pillus incanuerit , intumuerint pedes , libido refri- veritate plenos. Nunc etiam his verbis provocat le-
guerit, et bomo fuerit dissolulus, tunc revertalur in ctorem , allegoriam quaerere in libris suis magis
terram suam aelernitatis sii.t, ad sepulcrum , cxsc- quam simplicem historiam : et doctriuam populo
quiis rile celebratis atque finitis, plangentium in pla prodesse suam, si myslice inlclligerenlur proverbia,
lea circa sepulcrum lurba praecedenle. Ilsec vero C aliud habentes in medulla, aliud sttperficie pullicen-
nomina, amygdalum, locutta, et capparis, per figu- tes. Proverbia quippe non hoc sonare quod scri-
ram soni conveniunt; amygdalum pro canilie, locu- ptum est, et in Evangelio edocemur, quod Dominus
sta pro crurum dolore ac pedum lumore, et capparis populo in parabolis et in proverbiis sit locutus, se-
pro frigescente libidine, secundum etymologiam He- creto autcm apostolis dissolverit ea {Matth. xm, 15).
hraicae interpretationis, ut diximus, seni conveniunt. Ex quo manifcstum est et proverbiorum librum non,
Hactenus Ecclesiastes plurima senectutis mala pro- ut simplices arbitrantur, patenlia habere praecepta,
secutus, de Gne uniuscujusque bominis ait : seJ quasi in terra aumm, in nuce nucleus , in hirsu-
Vers. 6-8. — Antequam rumpalur funit argenteut, tis castanearum operculis absconditus fructus inqui-
et recurrat vitta aurea, et conteralur hydria tuper fon- ritur, ita in cis divinum sensum altius perscrulan-
tcm, et confringatur rota tuper lacum, el revertatur dum. Post hsec addidil etiam causas nalurasque re-
pulvis in terram suam ticul erat, et spiritut redeal ad rum , et Dei dispositionem, et prudentiam, quare
Dominum qui dedit illum. Vanitas vanitatum , dixit unumquodque, vel quo modo factum sit, se voluisse
Ecclesiattet , univerta vanitat. Uevertitur ad supe- cognoscere.
riora, et post grande hyperbaton (quod ab eo loco Vers. 11. — Verba sapientium ut ttimuli, et quati
interjecerat, in ijuo ait : ilemento creatorit tui in clavi tn altum defixi, qum per magislrorum ccmilium
diebus juventutis tuw, untequam veniant dies malilite, data sunt a pastore uno. Ne videretur posl legcm
et antequam tenebrescant sol el 445 luna, et ttetlte, Dei temerarius subito in prxceplum erumpere, et
etc, in die qua movebuntur custodet domus) , nunc sibi vindicare doctrinam, quod [Hier., quam] Moy-
coeptam sententiam simili fine concludit dicens : ses non lam sua sponte quam a Deo, jubente pri-
Anlequam rumpalur funiculut argenti, hoc vel illud mum dehinc inspirante, susceperat , dicit sua verba
ft.it. Fur.irulus autem argenti, candidam hanc vitam vere esse sapientium, quae in similitudinem slimulo-
et spiramen, quod nobis e ccelo tribuitur , ostendit : rum corrigant delinquentes , et pigros mortalium
recursus quoque viltat aurem , animam significat , gressus aculeo pungente commoveant , sicque sint
qi:aj illuc rccurrit unde descenderat. Porro duo rc- firmi, quasi [clavi] in altttm solidumque deflxi , nee
liqua quae scqmintur, conlritio hydriacsuper fonlem, auctoritate unius , scd consilio atque consensu ma-
et confractio rotse super lacura , pcr metaphoram gislrorum omnium proferautur; et ne contemnere-
mortis aenigmata sunt : qno modo enim hydria quri' tnr hominum scientia, ait, eam ab uno pastore con -
contrritur cessal liaurire; cl rota, per qiiam de lacu cessnm : td est, cum plurimi doceant, tamcn doctri
 719 U. F. ALMNI SEU ALCULNI OPERUM PARS II. 720
' nx hujus auclor esl Doiuiuus. Simulque notandum \ cibum autem, et potum, et delicias transeuntes pi j:-
ca iiuo:l dicantur verba sapientium pungere, non ferret omnibus, ex uno capitulo merttis e auctorila-
palparc, nec molli manu atlrahere lasciviam , sed tem ut in divinorum voluminum numero ponerctur,
erraptibus et (ut supra diximus) tardis , poenileniiie quod totam dispulalionem suam , el omnem catalo-
dolores et vulnus infligere. Si cujus igilur sermo gum sub hac recapitulatione brevissima coarctave-
non pungit, sed oblectationem facit audientibns, iste rit, et dixerit , omnem sermonum suorum auditum
non est sermo sapienlis. Verba sapientium ul itimuli, esse promptissimum , nec aliquid in se habere diffi-
quoniam ad conversionem provocant delinquenlcm, cile, ut scilicct Deum timeamus, et ejus praecepia
et firmata sunt, et a consilio sanctorum data , atque faciamus. Ad hoc cnim esse hominem creatum ut,
:ib uno paslore concessa, et solida radice fundata. Creatorem suum intelligens, veneretur eum metu,
Vers. 12. — His amplius, fili mi, ne requiras, facien- et honore , et opere mandatorum. Siquidem cum
di plures libros nullus esl finis, frequensque meditatio, judicii tempus advenerit , quidquid a nobis geslum
carnis afflictio est. Exceptis bis verbis quae ab uno est, stare sub judice, et ancipitem Domini exspeclarc
pastoresunt data, cl aconsilio alque consensu sapien- scnlenliam , et unumquemque recipere pro opere
tium, nibil facias, nihil tibi vindices ; majorum 446 suo, sive mali quid gesserit, sive boni, judicii aequi-
sequerevesligia et ab corum auctorilate ne discrepes, B tate permansura in «lernuni ».
ulioquin quaerenti multa, inflnilus librorum numenis Albini in Ecclesiasten commentarioli finis.
nccurret , qui te perlrahat ad crrorcm et legentem EJUSDEM AD LECTOREM.
frustra faciat laborare. Vcl certe docet brevitatis Iste liber vario sensus sermone patescit
Miidium , et sensum magis seclandum essc quam Diversos hominum, quid cuinam placeat.
verba adversus philosophos et saeculi hujus rectores Quem tuus, o juvenis ! tanto modcramine sensus
[llier., doclorcs] , qui suorum dogmatum falsilates Pcrlegat, Epicuri ne ruat in fovcam.
conantur asserere varietate ac raultitiidine sermo- Albinus Palrum gradiens per prata piorum,
num. Et contra, Scriptura divina brevi circulo Carperet ul flores, per pia rura sacros ,
coarclata est, cl quanlum dilalatur in sensibus, tan- Fingere [F., Cingerej serla volens puerorum cet:-
tum in sermonc constringilur, quod consummalum [grua fronte,
breviatumque sermonem faciat Dominus super ter- Grandia quorum aetas pondera ferre nequit.
ram, et verbum ejus juxta est in ore nostro et in 447 Has r°g° Hlterulas nostri perdiscite nali ,
corde noslro (l)eut. xxx, 14). Ilunc igilur sensum Et tota aeternos mente tenele dies.
arbitror nunc praeceptum, ne plureslibri fiant : quid- Omnia fluxa fluunt scclorum gaudia longe
quid
nniil enim
imiiii rlivpric
dixeris, ci
si nit
ad flnm
eum rnfi-rnlnr
referatur mii
qui in
in «r»«_
prin- ^ Ncc
M 1
redeunt • :. n .:_
iterum, more fluentis aquae.
cipio erat Verbum apud Deum , et Deus erat Verbum Pectora nec nimium vanis incessile rebus ,
(Joan. i, l);unum volumen est, innumerabiles li- Sed confirwale semper amore Dei.
bri; una lex, unum Evangelium nominatur. Quod si Mors properat horis mox omuibus atque momeiit f,
(liversa et discrepantia disputaveris , et curiositate Ut rapiat nosmet, judicis ad facicm.
nimia huc atque illuc animum adduxcris, et [Hier., Quo constat nostris, ccrlo discrimine, factis
ctiamj in uno libro mulli libri sunt , unde diclum Judicium cunctis, ut libcr iste canit.
cst : Ex multiloquio non e/jugies peccatum (Prov. QlioJ limeat dives, patiper, juvenisque, senexqi:e,
x, 19). Talibus igitur libris non esl finis : bonuni Tum recipit meritis proemia qtiisque suis,
enim et omnis veritas certo fine concluditur, malitia Praemia perpcluis semper mansura diebtts.
alque mendacium sinc fine sunt ; talis siquidem me- Moxbonaquisquebonus, raox malaquisquc malus:
dilalio carnis esl afflictio, id est carnalis sensus, 1:011 lmpitts in tenebras cum daemone pellitur atras,
spiritalis. Cum Chrislo regnat lucis in arce bonus.
Vers. 13, 14. — Vinem loqnendi omnes pariler Accipitc hfcc animis paschalia munera laetis,
audiatnus : Deum lime, et mandala ejus observa : hoc r» Miltentis memores silis, el ore pio.
en omnis homo : el cuncta quw fiunt adducet Dcus in Hoc opus, hoc cru:!um rapuit portator abigne,
iudicium pro omni errato, sive bonum, sive malum Ignivomo coctum nec benc sub camino.
sit. Aiunt Hebraei, cum inler caetera scripta Salomo- Vestra, precor, fili, pietas errata repurget,
nis qua. anliquata sunt nec in memoria duraverunt, Dens illud pulridus rodcre nec valeal ;
et hic liber oblittcrandus videretur, eo quod vanas Aut oculus nigro suffusus felle, per auras
assereret Dei creaiuras , el lotum esse pro niliilo ; Contendat palulas, spargere morc suo.
* Animadvertent Iector cruditus quod Alcuinus in sed doctrinis ct exposilionibus antiquorum Patruni
hac sua Expositione commentarium S. Hieronymi in in Ecclesia approbalorum magis insistere volebant,
Ecclcsiasten fere ad verbum descripserit et in sua ut tali ratione oiniie periculum uovilatis, qux Eccle-
translulerit, raro vero adinodum suis propriis luini- si-e semper pemiciosa fuit, evitarent. Cceterum do-
nibus usus fueril. Sed hic nios fuit sui s;eculi , quo ctissinius Vallarsius, Operum S. Hieronymi novissi-
btudium sacne Scripturae, ut aliarum scientiarum, mus edilor, lom. III, pag. 381, nol. , profitelur se
quidem reformari cuepit , nomluin tamen ad eam commentarium hujus S. Patris in Ecclesiastcn, cum
perfectionem pervcnit , ut viri docii , in sacris libris hoc Alcuini ex intcgro contulissc, liuicque meliorcs
exponendis, proprise scientiae facile se permitterent, leciiones passim acceptas referri debcrc.
-n EXEGETICA. — COMMENT. 1N ECCLESIASTEN. 75»
ORATIO SALOMONIS;~ A rubigo , et afflixerit eum iniinicus ejus portas obsi-
Q'JAM UABUT IX DEDICATIONE TEHPLI (II PaT. VI,
dens, omnis plaga, universa inflrmitas, cuncta de-
volio, el imprecatio, qux accidcrit omni honiiiii do
14 seq.).
populo luo Israel, si quis cognoveril plagam cordU
Doinine Deus Israel , non esl similis lui Deus in sui, et expanderit manus suas in domo hac, tu exau-
co:lo desuper, et super lerram deorsum ; qui custo- dies in coelo, in loco habitalionis luae , et repropitia-
dis pactum et misericordiam servis tuis , qui ambu- beris, et facies , ut des unicuique secundura omnes
lant coram te in toto corde suo ; qui cuslodisti servo vias suas, sicut videris cor ejus , quia tu nosti solus •
tuo Daviil, patri mco, qux loculus es ei. Ore locutus cor omnium filiorum hominum , ut timeant te cun-
cs, et manibus perfecisti , ut lucc dics probat. Nunc clis diebus qnibus vivunl super faciem terne, quam
igitur, Domine Deus Israel, conserva famulo luo Da- deilisti patribus nostris. lnsuper ct alienigena, qui
vid patri ineo quae locutus es ei, dicens : Non aufe- non esl de populo tuo lsrael, cum venerit de terra
retur de te vir coramme, qui sedeatsuper thronum Ionginqua propler nomen tuum (audietur enim no-
Isracl, ila tamen, si custodierint fllii tui viam suam, men tuum magnum, et manus lua fortis, ct brachium
ut ambulent coram me, sicut tu ambulasti in con- tuum cxtentum ubique), cum veneril ergo, et ora-
spectu meo. El nunc, Domine Deus Israel, ftrmentur g verjt ,n \l0C ioco> tu exaudies in cotlo, in firmamcn-
verba tua quaj locutus cs servo tuo David palri meo. to habitaculi tui, et facics omnia pro quibus invoca-
Ergone putandum est quod vere Deus habitet supcr verit le alienigena , ut discant universi populi terra-
lerram? Si enim coelum et ccoli coelorum te capere rum nomen tuum timere sicut populus tuus Israel,
non possunt, quarito magis domus hsec, quam xdifi- et probenl quia nomen luum invocatum est super
cavi? Sed respice ad orationcm scrvi tui, et ad pre- domum hanc quam a:dificavi. Si egressus fuei it po-
ces ejus, Domine Deus meus. Audi hymnum el ora- pulus tuus ad bellum contra inimicos suos.per viam,
lioucm , quam servus tmis orat coram te hodie, ut quocunque miscris eos, et orabunt te contra viam
sint oculi tui apcrti supcr domum hanc die ac nocte, civitatis quam elegisli, el contra domum quam asdi-
supcr domum , de qua dixisli : Erit nomen nieum ficavi nomini tuo , lu exaudies in coelo oraliones eo-
ibi : ut cxaudias orationem quam orat ad te ser- rum, et preccs eorum , et facics judicium eorum.
vus luus in loco isto , ut exaudias deprecatio- Quod si peccaverint tibi (non est cnim homo qui
nem servi lui , et populi tui Israel , quodcunque non peccct) , et iratus tradideris eos inimicis suis,
oraveiint in loco isto , et cxaudies in loco habita- etcaptivi ducti fuerinlin terram inimicorum longo
culi tui in coalo , et cum audicris , propi tius eris. Si vel prope , et egerint poenitentiam in corde suo, m
peccaverit homo in proximum suum, et habuerit C ioco captivitatis, et conversi te deprecali fuerint in
aliquod juramentum quo teneatur astrictus, et vene- captivilate sua dicentes : Peccavimus , inique cgi-
rit propter juramenlum coram allari tuo in domum mus, impie gessimus ; et reversi fuerinl ad te in uni-
tuam, tu exaudies in coelo, el facies, et judicabis verso corde suo, et tota anima sua , in lerra inimico-
servos tuos , condemnans impium , et reddens viam rum suorum ad quam captivi ducti fuerint, etora-
suam super caput cjus , justificansque justuni , et verint te contra viam terrae suas , quam dedisli
retrihucns ei secundum justitiam suam. Si fugerit patribus corum, et civitas, quam elegisti, et lempli,
populus tuus Israel inimicos suos , quia peccaturus quod xdiflcavi nomini tuo, exaudies in coeio, in flr-
cstlibi; et agentcs paenitenliam, et confitentes no- mamento solii tui oraliones eorum , et preces eo-
inini tuo venerint, et adoravcrint, ct dcprecali te ruro; et facies judicium eorum, et propitiaberis
fuerinl in domo hac, cxaudi in coelo, et dimitle pec- populotuo, qui peccavit libi, etomnibus iniquitati-
catum populi lui Israel, ct reduces cos in terram bus eorum quibus pravaricati sunt in le, tt dabis
<]uam dedisli patribus eorum. Si clausum fuerit coe- misericordiam coram eis qui eos captivos habuerint,
lum, et non pluerit proptcr peccata corum, et oran- ut misereautur eis. Populus enim tuus est, ct hnere-
tes in loco isto poenilentiam egerint nomini tuo, et a ditas tua, quos eduxisli de terra jEgypli, de raedio
peccalis suis conversi fuerinl propter afflictionem D fornacis ferresc, ut sint oculi tui aperli ad depreca
suam, exaudi eos in coelo, ct dimitle peccata servo- tionem servi tui, et populi tui Israel, et exaudies cos
rum tuorura , ct populi lui Israel , 448 ct oslende in universis pro quibus invocaverint te. Tu cnim
cis viam bonam, pcr quam ambulent, et da pluviara scparasti eos tibi in haereditatem de univcrsis popu-
super terram, quam dedisti populo luo in possessio- lis terra:, sicut locutus es pcr Moysen servum luum,
i.em. Famcs si oborta fuerit in terra , aul pestilen- quando adduxisti Palrcs nostros de jEgvplo, Do-
lia, aul corniptus aer, aut crugo, aul locusla , vel minc Deus.
723 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS lf. 7*4

W9 OPUSCULUM QUINTUM.
INTERPRETATIONES NOMINUM HEBRAICORUM
PROGEMTORUM DOMINI NOSTRI JESU CHRISTI.
Ex cap. i Evangelii S. Matthm.

MONITUM PR.EVIUM.

Pracscns opusculum, in quo Alcuinus nomina He- A gnarus quam facilis sit crror dum de vero auctore
liraica progcnilorum Salvatoris nostri Jesu Christi, cujusdam vetusti operis , debitis characteribus ap-
Rccundum triplicem sensum, litteralem, allegoricum, tisve testimoniis destituti , sententia statuenda est.
ct moralem inlcrprelaliir, cx veteri cod. ms. biblio- Quamvis igitur commenlalionem de nominibus He-
tliccae monasicrii S. Enimerami, saeculo ix haud in- braicis patriarcharum, seu progenitorum Christi ge-
fcriore, descripsimus, et nunc primo vulgamus. nuinis opusculis Alcuini accensendam esse scntiam ,
De illius auctore versus qui cidem sulijiciuntur, quo minus lamen idem de reliquo , qui in eodein
nos dubitare haud permittunt ; Alcuinus enim, solito codice sequitur , commenlario slatui possit, obslal
sibi morc, ilii canil, nomen suum pandit, ac scriptum primo, clausula ejusdem commentationis, seu cnr-
hocce regi, Carolo Magno utique , muneris loco of- men illi subjectiim, quo insinuari videtur, toium
fert. Nullus eliam dubilo quin eamdem commenta- Alcuini laborem illa interpretatione fuisse absolutum.
liunculam pralixa, ut solebat, epistola dcdicatoria , Obstat secundo quod apud Balseum, cenluria n Script.
cidem rcgi inscripserit, quae tamen in codice nostro Brilannix ; ct in Bibliotheca Mcnarsiana sola com-
desideratur, nec alibi uspiam comparuit. mentatio de Genealogia Cbristi , non vero integer
Concordat hoc scriptum cum homilia in Nalivitate aliquis commentarius in Evangeliura Mattbxi inter
B. Marix' Virginis , inter homilias xstivales Ven. Alcuini opuscula reccnseatur. Obstat tertio silentium
Beilac tom. VII Oper., edit. Basilecnsis anni 1565 , tum ipsius Vitae Alcuini scriptoris , tum virorum
pag. 185 (Patrologia; tomo XCJY), ct inter Opera eruditorum qui in conquirendis vulgandisque opus-
Alcuini a Quercelaiio edita, pag. 1197, quodscriplo- culis Alcuini summam diligentiam impenderunt.
res Hisl. lit. Franciae , tom. IV, pag. 541 , inler B 450 At enim, ais, Alcuinum in totum Evange -
scripta Alcuino snpposiia rejecerunt, eo quod nullum lium sancti Matthoei commcntatum fuisse , luculeu-
illis pro Alcuino argumenlum suppeleret , nondum turn testiraonium exstat sancti Anselmi Luccnsis ,
viso carminc, nunc piimum vulgando. Ulrum vero qui in tractatu conlra Guibertum antipapam e.r lib. n
simililer concordet cnm illo opusculo quod Alcuinum Albini super Matlhaium bina loca aflert ad demon •
de Genealogia humanitatis Christi scripsisse memo- slranduni , inquit Canisius ( Vet. Monumenl. , edit.
rat Joan. Alberius Fabricius , lib. l Bibliotbecse La- D. Basnagii , tom. III, part. i , pag. 589 - 491)
tin:c, pag. 156, decidi haud potest, donec hoc ipsum facultates Ecclesiae non esse in potestale regis
nliquando repcriatur , et prodeat ex Bibliotheca Me- aut C&saris. Scripsit igitur Alcuinus super Mat-
narsiana, ul.i pig. 157 recensetur. tlia-um ; idcmque opus , in plures Hbros divisum ,
Porro in laudalo cod. ms. S. Emmerami Ralisbo- adhuc exstabat setate sancli Anselmi Lucensis, hoc
n;<\ post illas noininum Hcbraicorum interprelaliones est, ad finem saec. xi. Et hoc quidcm judicium est
(interjeclo tamen unius paginae spalio vacuo) conli- celeberrimorum scriplorum Hist. litt. Franc, lom.
niiatur commentarius in inlegrum Evangclium S. VI, pag. ix. At euim viros alias doctissimos iu hoc
Mallhaei, hnc modo : « Christi autem generalio sic suo judicio fuisse deceplos, cerlissimum habco. Primo
erat. Siculpraedixil, deinceps dicturus erii. Cum esset namquc praedicta loca Alcuini non reperiuniur in
disponsuta[desponsala\materJesu Maria Joseph. Cur tractalu sancti Anselmi conlra Guibertum,sed in col-
bic sponsum dicit , cum superius virum nominavit ? leclancis eidem tractatui subjeclis, quae num Anselmi
El quomodo dicitur vir , cum eam non cognovit? Lucensis sint, dubital ipse Canisius, lectorem his
Quia consuctudo est Scripturx nominare sponsum p verbis monens : i In ms. codice quo usi sumiis suli-
viriim , et sponsas mulieres appellari ; sicul leginius jiciebantur sequentes sentcnliae ab ipso , ut videtur,
in Gencseos de flliis Noe et uxores [Sic ms. Leg., Ansclmo ex variis auctoribus eollccue. i Secundo ,
uxoribus] eorum. Aliter : Cum esset disponsaia. Cur loca illa, in illis collecianeis ex Alcuino allata , imc-
Maria disponsata fuit ? Quid neccssc fuit ul dispon- gra ac verbo tenus lcguntur libro u Comrnentarii
sarelur ? Pro duabus causis; ut Mariae origo per ejusdein in Joanncm, cap. n, vers. 14-17. Hinc vero
virum Joscph ostenderelur ; el nc discordaret a scri- manifeslum esl ex incuria scriptoris eorumdem Col-
plura lcgis, qure dicit, Ncmo copulelur in conjugium, lectaneorum exaratum fuisse : Albinus in lib. usttper
nisi in sua tribu , etc. > Et ita porro per inlcgrum Matlhwum , cum scribere debuissct : Albinus in lib.
Evangelium ; quod opns Alcuino in praefalo codice u super Joannem. Quapropter teslimonium hocce ,
nostro, manu rccentiori sxc. xv et in anliqiiiorc ca- ex sanclo Ansclmo Lucensi allatum , nullius mo-
lalogobibliothccne nostrae, anno 1500 confecto, asori- mcnti cst pro commentario quodam in Evangelium
Iiitur , his verbis : Albinus super Maltlucum. Qna- sancti Matlhaei Alcuino vindicando. Nos ergo rcm
propter baud lemcre quispiam exislimare posset , duhiam relinquentes ab eodem ex codice nostro
non has tanliim, quas hic edimus , interpretaliones, edendo hic auslinemus ; neque etiam eidem intcr
sed inlegriim quoque hunc commcnlaiium genuinum dubia nunc quidem Iocum dari volumus, donec opc
cssc Alcuini fetum. Et sane , quisnam alius brevc alterius codicis, suo tempore forlassis rcpcriundi , a
solum hujus laboris iniliuni ab Alcnino mutuare vo- mcndis plurimis, quae sane lccloribus nauseam mul-
luisset, et non potius idem qtioque de suo addidisset? tolies moveanl , purgatus , emcndatior, quort opta-
Stylus quoquea stylo Alcuini non nbhorret, quamvis mus, prodirc possit. lntcrea hoc loco non nisi inter-
non ita elahoralus , comptus cxpolitusque sit, ut in " prctationes nominum progenitnrum Christi ex laudato
commentariis suis in S. Joannis Evangelium : quod codice , cum additamenlis et leclionibus varianlibus
fortassis inde evenit quod Alcuinus eidem ultimam pncdicuc homiliae de Nativitate B. Mariae virginis ,
niaiium non adbibuerit , sed variis aliis lahoribus , iju.r texlui, uncis conclusa , inseruimus , vel inlcr
senio morbisque impeditus , imperfectum reliquerit. notas snhjccimus.
Kolim lamen de hac re judicium pr?ecipitare, optime
 EXECeTICA. — LNTERPRET. NOMINUM HEBRAIC. 73*'

LIBER GENERATIONIS JESU CHRISTI

FILH DAVID, FILII ABRAHAM, ETC.

[» Bcalus Matlhseus cvangelista, dilectissimi , non A generis, et vasa ejus diripuit. In Juda confessio, qui
iiuuierito, inler csetera ccelestiom sccretorum ani- dixit [Edit., quia ipse dixit] : Confitebor tibi, Domine,
oialia, facie hominis dcscribitur : quia longe ab an- Pater coeli et terrw (ilallli. xi , 25). Ih Phares divi-
tiquis Palribus exordium Evangelii sumens, lucidius sio, qui segregat oves ab hoedis (Mattn. xxv, 35),
cusleris genealogiara Dominicse bumanitatis proeno- [id est, bonos a malis, eleclos a reprobis]. In Zara
tavit. Sed sciendum est quia horum omnium nomina oriens ad nostram salutem, sicut dictum est : Ti-
allegorici cl moralis sensus pleniter in sc contineant menlibus nomen Domini orielur sol justitiw [Eiiit.,
Inlellectus.] vcut scriptum est : Visitavil nos oriens ex alto] (Ma-
INTERPRETATIO LITTERALIS. lach. iv, 2). In Esrom sagitla salutis Domini, sicut
dictum est : Sagittw potentis aculaz (Psal. cxtx, i).
Abraham , patcr mullarum [gentium]. lsaac, gau-
In Thamar palma victorise, [sicut ipse dixit : Con/i-
dium. Jacob, supplantator. Judas confessio [inler-
dite, ego vici mundum (Joan., xvi, 33)].lnAram elc-
prelalur]. Phares divisio. Zara, oriens. Esrom , ctus, de quo Pater loquilur : Ecce puer meus, qucm
8;igiltam videns. Thamar, palma [dicitur]. Aram , elegi, electus meus , dedi spiritum niriim super etim
electus. Aminadab , populus spontaneus. Naasson , (Isai. xlii, \). In Aminadab populus spontaneus, quin
nugur forlis. Salinon, sensibilis [accipitur]. Booz, in ,,
sponle posuit animam suam pro saluie noslra , ut
ipso fortiludo. Raab, lalitudo. Obed, serviens. Rulh,
nos efficeret sibi populum spoutaiieuin , Dcoque ac-
feslinans [subauditur]. Jesse , incensum [Edil., In- ceptabilem. In Naasson augur, id est, prophela,- for-
cen iium]. David, manu fortis, vel desiderabilis. Sa-
tis,cumdicil : Ctmi venerit Filius hominis in majestate
lomon, pacificus. Urias, lux mea Deus. Bersabee,
sua; tunc sedebit in sede majestatis suic (ilattli.
filius juramenti [subintelligitur]. Roboani , ltitudo
xxv, 31), ul judicet orbcm in xquitate. In Salmone
populi. Abia, Patcr Dominus. Asa , aitolleiis. Josa-
sensibilis, id est intellectualis, [de quo scriptum esl :
phat, Dominus judicavit [cxpiimiiur]. Joram, excel-
Ipse autem, ut vidil cogitationes eorum (Luc. xi, 17),
sus. Amasias , populus elevatus [ Ed. otn. Ama- et iterum : Dominus novit cogitationes liominum (Psal.
sias, etc.]. Ozias, robustus Doinini. Joathan, per- xcin, 11). Et : Scrtttans corda , el renes Deus (Psal.
feclus. Achaz , apprchensus [Beda, apprchcndens] vii, 10)]. Qiii dixit Judxis : Quid cogilatis in cordi-
[dicitur]. Ezechias, fortis Dominus. Manasses , obli- btts veslris (Luc. v, 22) ; qui praterila et futura, «l-
viosus. Ainon, fidelis. Josia , salus Domini [inter- praesenlia agnoscit. In Booz robur virtulis ejus ex*
pretalur]. Jcchonias, prxparalio Domini. Salalhiel , primitur, ul ait : Omnia traham ad meipsum (Joan.
pelitio mea Dcus. Zorobahel , iste magister. Abiuth, xn, 22) b. In Raab latitudo imperii in Ecclcsia desi-
patcr meus iste [subaudilur]. Eliachim , Dei resur- C gnatur c. In Obcth serviens, quia non venit mini-
reclio. Azor, adjutus. Sadoc, justus. Jochim [Leg. slrari, sed minislrare, sicut Apostolus dixit : For-
Achim], frater meus [subintelligitur]. Heliuth, Dcus mam servi accipiens. In Ruth fcstinans ad salniem
meus. Eleazar, Deusmeus adjntor. Mathan, donum. nostram [qui festinanter vult omnes homines salvo»
Jacob subplantator [exprimitur]. Joseph , appositus , fieri , et ad agnitionem veritatis vcnire, dicens in
sive auclus. Maria , illuminatrix , sive stella maris. Evangelio : Poenitentiam agite , appropinquabit enim
Jesus, Salvator. Chrislus, unclus [interpretalur]. regnum ccelorum (ilatth. iv, 17) ]. In Jesse incensum
451 INTERPRETATIO ALLECORICA. [Edit., incendium] agnoscilur, qui ait : Ignem veni
Per hos cnim [Edit., igitur] patriarchas Christus mittere in terram [el quid volo , nisi tit ardeat (Luc.
[Domiiuis Deus noster] veniebat in mundum ; et ho- xii, 49)]? Et ilem Joannes dixil de co : Ipse vos ba-
rura omnium iu seipso allegorice gerebat officium ; ptizabit in Spiritu sanclo et igni (Matth. iii, 11). In
«t in horum interpretatione nominum nostram desi- David desiderabilis, quia diclum cst : Spcciosus form t
gnare voluit salutem. In Abraham ille pater esl om- prce fitiis hominum (Psal. xliv, 5). [In eodem niar.i
nium credentium, ad quem omnibus clamare licitum forlis, quando flagellum defunicnlis in manu tencn'.,
esl, et dicere : Abba Pater (Ilom. vin, 15) ! In Isaac j. immensam vendentium et ementium multitu:'ineiii
gaudium omnium fidelium, de quo angelus cecinit : ejccit de templo (Joan. n, 15)]. Item fortis bcllalor,
Ecce annuntio vobis gandium magnum, quod erit omni dum diabolum vincebat, et humiliavit \Edit., vicit ct
populo (Luc. ii, 10). In Jacob supplanlator, quia ipsc contrivit] calnmniatorem nostrum. In Salomone pa-
subiiervavitelcontrivildiabolum v;.stalorcm hurnani cificus, sicut dixit : Pacem meam do vobis, pacetn

* Ex homilia dc Nalivitate beata; Mari;c virginis,
apud ven. Bedam.
b Edit. : < In Booz fortiludo in ipso rst, quia a nc-
niine fortittidinem accepit , de quo diclum csl : Vo-
mintts fortis ct potens; Dominus potens in prwlio (Psa!.
xxm, 8). »
<• Euit. : i In Raab latiludo polcntinc rjus exprhri -
Hir, qiicm lotus non capit orbis, cl cnjus rfgni nsu-
ciit finis. »
727 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERU.U PAKS II. r:z
meam relinquo vobis (Joan. xiv, 27). Ilemque Apo- A resurreclio et vita,] qui credil in me , non morielur in
slohis inquit : Ipse est pax nostra , qui fecit utraque wternum ; sed ego resuscitabo eum in novissimo die
unum (Ephcs. n, 14). In Bethsabea, filius juramenti, (Joan. xi, 25). In Azur [Azor] adjutus, ut ait : fion
c!e quo dictum est : Juravit Dominus, et non pwnile- sum solus, quia Pater mecum est (Joan. vm, 16, 29) ;
bit eum; tu es sacerdos in wternum (Psal. cix, i). In ipse est adjutor omnium sperantium. [Et : Qni misit
lioboam latitudo lidelis populi, cum ait : Multi ab me, mecum est, et non reliquit me sotum]. Et ilercm :
oriente et occidenle venient , el recumbent cum Abra- Opera quae ego facio, a mcipso non facio ; sed Paler,
tutm, Isaac et Jacob in regno cwlorum (Matlh. vni, qui mecum est, ipse facit opera (Joan. xiv, 10). In
1 !). In Abia Paler Dominus, qui ail : Nolite vocare Sadoch juslus, sicut scriptum est : Vt sil ipse jmtus,
vobis patrem in terra; unus enim est Paler nostcr etjiistipcans eos qui infide sunl Abrahw (Rom. iii,26).
[Edit., vester], qui in cwlis est (Matth. xxm, 9). In Iu Jocliim [Leg. Achim] fraler meus, ut ait : Quicun-
Aza attollens, de quo Joannes : Kcce Agnus Dei, in- qne feceril voltiiitatem Patris inei, ipse esl \ratermeus,
quit, qui tollil peccata mundi (Joan. i, 29). In Josa- ct niuler mca, et soror mea (Matth. xn, 50). In Eliuth
phat judex, quia ipse judicabit orbcm terrai in aqtii- Detis meus, qui ex noslra infirmilate dixit ad Palrem :
tate (Psal. xcv, 13) [et ipse est judex vivorum et Deus Dens meus, ad le de lucc vigilo, ul ad te resur-
mortuorum). Iieiuquc ait : Puter non judicat quem- B gam *>. In Eleazar Deus meus adjulor, et omnium in
quam, sed omie judicinm dedit Filio suo (Joan. v, se crcdenliuin protector, qui dixit : Qui misit me Pc-
22). In Joram excelsus, quia ipse ascendit super coe- ter mecum est , el non retinquit me sotum " (Joan.
los coelorum [Edit., super omnes coelos], [ul adim- viii, 29). In Mathan donum, quia pcr ipsum DeusPa-
pleret omnia : el sicul Psalmista dicit : Escelstts su- ter omnia debila perdonavil nobis ; et ipse ascendent
per omnes genles et super cwlos gloria ejus (Psal. in altum [captivam duxit caplivitatem] dedit dona ho-
cxn,4)]. ■ In Amasia populus elevatus, quia pereum minibus (Psal. lxvii, 19; Ephes. iv, 8). ln Jacob,
Ecclesia Dei elevata est, cui dedit potestalem ligandi quod antea dixi, supplantator anliqui hostis noslri ;
452 solvendique. In Ozia robuslus Domini, quia quia suis fldelibus dedit polestalcm calcandi super
captivum humanum genus [in robusta manu] caplivi- serpentes, et scorpiones, el super omnem virtulcm ini-
latc [Edit., captivitatem humani gcneris] liberavit, mici (Luc. x, 19). In Joseph auclus, [cui dedil Pater
ct in alta ccelorum deduxit. In Joaihan , perfectus, genles in hwreditatem sttam, et in posscssionem sitam
sicut in Evangelio dicit : Nos enim decet implere om- terminos terrw (Psal. n, 8)] vel, augmenlum viiae
nem justitiam (Matth. m, 15). In Achaz, apprchen- seternse, ul ipse dixit : Ego veni, ul vitam habeant, e\
dens, qui cwlum patmo ponderavit (Isai. \i., 12), et abundantius habeanl (Joan. x, 10). In sancta autem et
terram pugillo concludit [Edif., conclusil]. In Eze- C pcrpelua virgine Maria, de qua natus est, stella ma-
chia, forliludo Domini, qui ail : Confidite, quia ego vici ris, et lux hujus soeculi [ipse esl, sicut ipse ait : Ego
mundttm (Joan. xvi, 35). Item juxta Apostolum : sum lux mundi (Joan. vm, 12)] qui illttminat omnein
Christits est Dei virtus, etDci sapientia (I Cor. i, 21). hominem venientem in hunc munduin (Joan. |, 9). ln
In Manasse obliviosus iniquitatis noslrsc , sicut in proprio nomine Jesu salutaris vel Salvator cst, an-
Ezechiel legilur : In quacunque die conversus fueril gelo exponente, qui ait : lpsc cnim salvum faciet po-
iieccator ab injustilia sua , omnes iniquitates ejus obti- piilum suum a peccatis eorum (Matlh. i, 21). Idcni
vioni tradenlur [Edit., omnium iniquitatum ejus non vero Chrislus, id est unclus, appellalus est , qucm
recordabor] (Ezech. xviii, 21, 22). In Amon ftdelis, unxit Deus in humanilate oleo lueliliae, id est, un-
qui ait : Petite et dabilur vobis. Itcm Paulus : ut ctione sancti Spiritus, in sacerdotem, et regem scm-
misericors ficret, et fidelis pontifcx ad Deum (17e6r. piternuin : qualenus Christianos, ex suo nomine vo-
ix). Itera Joannes ; Qui testis est fidetis (Apoc. i, 5). caios, per id quod Salvalor est, a peccatis salvaret ;
In Josia salus Domini, quia omnis quicunque invoca- per iil quod sacerdos esl, Deo Patri reconciliaret ; per
veril nomen Domini, salvus eril. In Jechonia praepa- id quod rex est, in regnum sempiternum collocaret.
ralio Doraini, qui ail : Si abiero, et prwparavero vo- Ipse [Ipse enim, et caetera, usque : Amen, omissa in
bis locum (Joan. xiv, 5). In Salalhiel pelilio mca 1) Edit. Querc.] enim per istas quadraginta duas man-
Deus, qui ait : Pater sancte serva eos , quos dedisti siones venit in mundum, ut nos per istas quoque in
milii (Joan. xvu, 11). 1 ii Zorobabel magister peccato- terram viventium , aeternae promissionis inlroducat ;
rum et publicanorum , ut eos ab errore vitae [Edit., ubi in coelesti Hierusalem, perpetua pnce gaudenles,
viae] suae revocarct, [Et sicut ipse ail : Nec vocemini regnaturi erimus in saecula sxculorura. Amen.
magistri,quiamagisler vesler unus est Chrislus (Matth.
453 INTERPRETATIO MORALIS.
xxiu, 10) ]. In Abiulb paler meus iste, quia dixit :
Ego el Pate* unum sumus (Joan, x, 30) ; el qui [Edit., Moraliter hae quoque interprclaiiones nominum
quia ipse] est Pater et caput omnium credentium. ad nostram xdificalionem multimodis perlinere no-
ln Eliachiin Domini resurrectio, ut ail : [Ego sun> scuntnr. Sicut Christus ubique nostrx salulis gc-
■ Edit. om., In Amasia solvendique. meus (Matth. xxvn). »
b Edit. : i In Eliud Deus meus, quia ipsc est Deus • Edit. : < In Elcasar Deus meus adjutnr, quia ip-e
ex substanlia Patris ante saccula genilus, qui iu paii- adjulor in opportunitatibus, in tribulalione, ci pr< le
tiulo crucis dixil : Eli, Eli, hoc cst : Deus mcus, Deus ctor omiiimn sperantium in se (Psal. i\). >
 729 EXECETiCV - IXTERPRET. NOMINUM HEBRAIC. "50
rcliai causam, ita elpa.riarcbarum nomina uostrum A et viriliier agamus, in Cluisto triumphantes aercas
designant profeclum. In Abraham, ul patres simus polestatcs « [In Ualiab, ut latum mandalum Do-
r.iuliarum virlutum ; et liaoreditatis jure multipli- mini nimis diligenter observantcs, Dominum Deum
calionem bonorum operum possideamns. In Isaac ex loto corde, tota aninia, lota virtute diligamus,
gnudium habeamus in Domino [et non in lioc rnuii- ct proximum sicul nosmetipsos amplectamur]. In
do, juxla hor, quod ipsc dixit : Guudete, quod no- Obelb, ut serviamus in roctilia per spiriuim amoris,
mina vesira scripta sunl in cozlo (Luc. x, 20)]. Et ct dilectione sancta i> [In Ruth, ut festinantes in-
juxla Apostolum : Gaudele in Domino semper; iterum gredi in illam requiem, id est, in cceleslem Jerusa-
dico gaudete (Pliilip. iv, 4). In Jacob, ut supplan- lem, dum tempus habemus, operemur bonum ad cmnes
lalores siinus vitiorum noslrorura, et carnaliiim do- (Gal. VI, 10) : quia tton habemus liic manenlcm civi-
sideriorum ; et diaboli potestaiem victrici pedc cal- tatcin, scd fuluram inquirimus (Ilebr. xm, 1-1)]. In
cemus [Edit., et carnale dcsiderium vivaci pode a J.ssc, ut inccnsum oralionum noslrarum in aia
(iiaboli poteslate calcemus]. In Juda ut [secundum cordis noslri [in spirilu contribulato, ct humilialo]
Psalmislam], praeveniamus faciem Domini in confes- off.ramus Deo, diccnte Propheta [Edit., cum Psal-
sione, etconfiteamur nomisusancto ejus, etlaudemus inisla dicenlcs] : Dirigalur oratio mca sicut incen-
ciuu in ssceula sxculorum (Psal. xciv, -2). In Pbares, B sum in cons;icciu tuo (Psal. cxi., 2). In David, ul
ii t dividamus nos ab iinpiis, ut actus nostros ab desiderabiles cfiiciamur Dco nostro; et foites si-
corum societale secernanuis [et abstrahamus ab mus rnanu contra Goliam spiritalcm pugnanles «.
omni fralre ambulante in quiete; et non coinmuni- Iu Salomone, ut, quantum ex nobis cst, cum om-
cemus operibus ejus malis]. Ia Zara, ut Lucifer ve- nihus hominibus pacem habcamus [illud domini-
rus oriatur in cordibus nostris, et Sol jusliiia? cum interidcnlcs], quia bcati pacifici, quoniam filii
splendeat ubiquc in cordibus nostris [Edit., ubique Dei vocabuntur (Mallh. v, 9). [In Belhsabee, nl
i:i nobis], [et luceat lux noslra coram hominibus, juramentum omnimodis custodiamus, ne perjurL)
ttt vldeanl opera nostra bona et glor.ftcent Patrem no- incidamus in laqueum diaboli. Iu Uria, ut lux no-
sirum qui in caclis esl (Matllt. v, 10)]. In Esroin, ut slia Deus sit, videlicet, uteum scquenles non am-
sagittx simus salulis Domini, ut de nobis dici pos- bulemtts in tenebris mortis, sed habcamus lumeii
sii : Sagitla; potentis acutai (Psal. cxix, 1). [In Tha- vitaj]. InUoboam.ullalumcharilatis 454 trantfa-
mar, ut cum palma viclorise pompas diaboli, et con- lum complentes, iu lalitudine spiritaliuui dono-
cupiscentias mundi supercmus, propter euin, qui rum gaudeamus *. In Abia, ut fralres simus, ha-
dilcxil nos.] In Aram, ut elecli Dei simus, et si- benles Patrem Deum ; et ha:redes simus Dei, co-
mus genus electum [gens suncla, populus acquisitio- C lueredes quidem Chrisli e. In Asapli [Leg., Asa],
itis; et annuntiemus virtutes ejus, qtti de lenebris ul tollamus inlenlionem nostram a viliis ad virlulcs;
nos vocavit in admirabile lumen suum (I Petr. II, 9)]: a lerreuis ad coelestia r. In Josaphat, ul rectc ju-
regale sacerdoiium Christo ; ct cxcelsi siiuus mc- diccmus omni personae [sicut scriplum esl : Recte
lilis. Iii Aminadab, ut spontancvs Doinini populus jttdicate filii Itominum (Psal. lvh,2)] ; et quodcunque
siinus, in xdiOcatione corporis sui [Edit., corporis volumus, ut facianl nobis homincs, faciamus el
Christi]. In Naasson, ut mundanis auguriis geu- illis similiter, scientcs quia mensura qua mensi
tilium derclictis, promissisdivinis (idem adhibeamus. fueiimus, remetielur nobis (Matth. vii, 2). In Joram,
In Salmon, ut scnsibiles, idest, inlcllectuales vc- ut superna sapiamus, effecti in Domino sublimes,
ritalis Dei, et docibiles [et factorcs] inveniamur : nostram conversationeni habentes in ccelis ». In
[quia non audilores legis, sed faclores justificabun- Ozia, ut confortemur iri Doniino, et in polenlia
tur (Rom. n, 15)]. In Booz, ut confileamur Deo, virlutisejus b. In Joathan, ut perfecta opera fa-
<> Edit. : < In Booz, ut juxla Apostolum conforte- coelis, qui nos voluntaric gcnuit verbo veritatis,
mur in Domino, et iu potenlia virtulis ejus; suc- ut simus inilium aliquod creaturse ejus (Jac. i, 18) :
ciucti lumbos noslros in veritate ; induti lorica justi- et benedictionem hxredilate possideamus, et glorie-
lise, sumentes scutum fidei, el galeam salutis, et gla- 0 mur in spe gloriae filiorum Dei i (Rom. v, 12).
uium spiritus, quod est verbum Dei » (Eplies. vi, 10). ( Edil. : < In Asa, ul lollamus membra nostra de
h Edit. : i In Obeth, ul serviainus Domino per luto, et sterquilinio viliorum, ne servianl immundi-
spiritum timoris el dilectione sancla, quatenus ra- tia> el iniquilati ad iniquitatem ; sed jnslitiaein san-
tionabile sit obsequium nostrum, et acccplabilc fiat ctificalionem : quia non vocavit nos Deus in im-
sncrificium nos'rum. i mimdiliam, sed in sanctificationem i (Rom. vi, 19).
« Edit. : < In David , ul manu forles contra s Edit. : < In Joram, ut excelsi et sublimes efle-
I ioliam spirilualem pugnantes, et exhibentes cm-pora cli, quaj sursum sunt, quseramus, ubi Christus est
nostra hostiam viventem, sanctam, Dco placenleni indcxtera Dei sedens; ciuae sursum sunt sapiamus,
(Rom. xn, 1), desiderabile lempliim efiiciaiuur Spiri- non qua; super lerram (tol. m, 2) ; quoniam omne
mi sanclo. i datuin oplimum, et omne donum perfectum de
d Edit. : < In Roboain, ut longe lateque per or- sursum est, descendcns a Palre lmniniim i (Jae.
bem lerrarum populus dispersus, unitatem spiriiuc
in vinculo pacis el charilalis liabeamus ; unum Do- ij Edil. : < In Ozia, ut robusli in Domino efle-
iiiiuum, unain fidem, unitm baptisma profileaiiiur cli, inonmibus perseculionibus nostris, et tribula-
de corde puro, ct conscicntia bona, et lide nou lionibus quas sustinemtis, cxemplum accipiamus la-
licla » (Ephes. iv). boris et paticnlix prophetas, qui loculi sunt in
• Edit. : < In Abia. ut charitale fraterna inviccm iiomine Dumini Jesu > (Jac. v, (0).
diligcntcs unum Palrem habeamus, Dominum in
731 B. F. ALLUNl SEIJ ALCUNI OPERLM .PARS II.
cienlcs, juxla Evangelium : Estote perfecli, sicut Pa- \ pcr ot tuum; tu vero odisti ditciplinam, el projecitti
ter vester calestis perfectut esl (Matth. v, 48) [in scrmones meos retrorsum (Psal. xux, 16, 17) ]. Iu
omnibus nosipsos exemplum prasbenles, et docen- Abiuth, ut sit nobis Deus in Patrem, et nos illi in
tcs omncra horainem in omni sapicnlia, ut exhibea- filios cl filias , [liabentes spiritum adoptionis, tn quo
inus omncm hominem perfectum]. In Achaz, ut ap- clamamus, Abba Pater ! Si autem fitii, et hwredes ;
preliendanius viam salulis nostrre, quac est Chri- harcdcs quidem Dei, coharedes autem Chrisli (Itom.
stus, qui dixit : Ego sum via, veritas et viia a vni, 15, 17)]. Iii Eliachim, ut rcsurgamus a mortc
(Joan. xiv, C). In Ezechia, ul laudemus forlitudinem pcccati, et vivamus Deo in Spirilu sanclo «. ln
Doniini pugnanlis pro nobis; et ut ille nos confor- Azur, ul adjuvanle Deo inimicos salulis noslra vin-
lel flagitcmus b. In Manasse, ul obliviosi simus camus h. In Sadoch, ut justiflcari mereamur ab co,
injuriarum nostrarum c et praelerita obliviscentes, qui justiflcat impiuin '. In Joachim, ul fratrcs Chri-
scmper in antea tcndamus. In Amon, ul stemus in sli, matrcs et sorores simus, in eo ut (aciamus ejus
fidc, in qna possimus omnia tela ignita diabolicae volunlalem i . In Eliuth, ut nullum habeamus Deum,
fraudis extinguere d. In Josia, ut salutem Domini, nisi Dominum Jcsum Chrislum, [cui omne genn fic-
quam ille nobis prastare dignatus est, toia virlute cti:ur, el omnis lingua confilelur (Philip. n, 10, 11) ;
et fortitudine sequamur «. In Jechonia, ut in ad- B ct ut ipsi soli saeriiicium laudis immolemus, el vola
vcntu Domini [secundo] parati [Edil., praeparali] nostra rcddamus, ipsumque solum adoremus, qucm
simus, vigilantcs et 455 orantcs, ne incidamus in oportel adorari in spirilu et veritate (Joan. iv, 23)].
lenlationem [scd cum illis intrare ad nuplias me- I n Eleazar , ut couflteamur, salulem noslrain iu
reaniur, dcquibus ipsedicil :Iieatisuntserviilli,quos, Domino Jcsu tantummodo conslare k. Iu Mathan,
cum veneril Dominus, invenerit vigilantes (Luc. xn ut donum sancti Spirilus accipicnles, non siinui
57)]. In Salalhicl, ut unara petilioncm pctamus, id coiictipisccnles nialorum, sicutgcnles '. In Jacoh,
est, ul inhabiteraus in dorao Domini omnibus diebus ut rcctorts lcnebrarum haruni, cum vitiis nostris
viue nostrx f. lu Zorobabcl, ulsimus magistri ve- spiriuiali fortitudine supplanlcmiis m. In Joscph, ut
rilatis, prohibenles magisleria , et hxreticorum deflcicnte cxlcriore homiiic intcrior augeatur de
confiisiones [et quae verbis doccmus , cxemplis 456 (''e '" diem, donec spirilualilcr iu nobis cniilii-
commendeinus, nc de nobis dicat Deus : Quare tu inelur Christus n, cl pcr Mariam, id est, lumen fiJci
enarras justitias meas, el assumis teslamentum metim et divinx gralix, ducamur ad incffabilem omnipo-
o F.dit. : < In Achaz, ut apprehendamus discipli- num adjutorem nostrum cum Psalmista collaudc-
nani, ne qnando irascalur Dominus, ct pereamus de nms , dicenles : Dominus adjulor et protector tnens
via jnsta (Psal. II, 12), quse Christus est, qui dixit : C et in ipso speravit cor meum, et adjutus sum > ( Psal.
Ego stim via, veritas et vita. > xxvn, 7).
» Edil. : « In Ezechia, til forles Domini resisla- > Edit. : < In Sadoch, ut jusli apparcamus ante
mus adversario nostro diabolo, qui tanquam lco ru- 1). -11111, inccdcntes in omnilius mandalis et juslilica-
gicnscircumit, qusrens queni devoret ; non in nostra tionibus Domini sine querela, ut cuin juslis merc i-
virtute confiilenics, seJ Domini fortitudinem cum mnr andirc vocem dicentis : Vcnite, benetlicti Patris
1'salmista collaudanles : Fortitndo mea et laus mea mei, percipile regnum quod vobis paralutn esl a con-
Dotninus, el fuctus est mihi in salutem > (Psal. slUtitione tniindi > (Matlh. xxv, 54).
cxvn, 14). i Edil. : < In Joachim, ut fratres Jesu Chrisii
c Edit. pergunt : < ct cis qui contra nos agunl, mereamur appellari ; non per cognationem carnis,
propler nomcn Domini ignoscamus : ne illud maledi- sed per itnctioncm Spiritus sancti , qucm effu lit
ctnm incurramus : Dimitte nobis debita noslra sicul iu iios abunde : ut facicntes voluntalcm ipsius,
el nos dimiltimus dibitoribus noslris. » sohrie , et justc , el pie vivcndo in hoc sacculo ,
d Edit. : < ln Ainmon, ul fldcles , in flde radicnti ad Patrcin suiim , cl Patrem nostrum ; et Demn
cl fttndali, in omnibus sumanius scutum fldei, in suuin ct Deum noslrmn ascendere possimus in
quo pnssimus tcl.i nequissimi ignca cxstinguerc > futuro. »
(Epltes. vt, 16). k Edit. : < In Eleazar, ut nulliim quferamus adju-
■' Edit. : < Iu Josia, ut salutcm Domini, cl anima- lorem, nisi Dominiim noslrum Jesum Cliristmn, qui
rum semper deposcamus, ne obcxccmur in infldeli potcns est omnia facerc superabundanler, quara pe-
tate; ne claudicemus in viis mandatorum cjus; ne .. timus et intelligimus : et ut quodcunque facimus in
snrdi adaudicndiim verbum Dei efficiamtir; ne mo- vcrbo, aut in opere, omnia in nomine Doinini facia-
riamur in peccatis : sed tit sernper salvcmur ab co nms (Coloss. m, 17), diccntes cum Propheta : Ailju-
qui salvos facit sperantes in se. » torium noslrumin nomine Domini, qui fecit cojlum tt
1 Edil. : < In Salalhiel , quatcnus pclitio noslra terram > (Ptal. cxxiii, 8).
ad Dcuin semper dirigaiur, ut gaudium nostrum sil 1 Edit. : < In Malban, ut donum superna? gr;ili:p,
plcmim; non hujus saeculi inoarore pcrmixtum, sed spirittim scilicet sapientia; et intcllectus ; spiritum eor,-
mfliiita bealitudine scmpilcrnum ; ct hoc in no- silii et fonitudinis ; spiritum seientim el pietatis, spiri-
inine Salvaloris, ul impetrarc possimus, quod pcti- tumque timoris Domini retinentes (Isai. xi, 2, 3), dis-
IIHIS. » crctionem habeamus inter bonumcl raalum, quae esl
B Edit. : < In Eliachim, ul rcsiirgamus a tiiniii- mater omnium virlutum. >
lis viliorum ad celsiludinem virtiitum, dc^ tcrrenis m Edit. : < Iu Jacob, ut supplanlcmtis a nobis li-
ad coeleslia, de morte ad vitam, dc GazaW Gali- zania vitiorum, ct plantcmus in nobis aroinat i virtti-
laeain, id est, de inferno ad xlernara trarrsmigra- tum : ut sicul cinnamomum ct balsamum aromati-
tinncm, uhi sancti ibunt de virlute in virlntem, zans, cl quasi myrrha clecla oJorem demus; ot
douec videbitur Deus deorum in Sion > ( Psal. planlati in dorno Domini florcamus in xtcrnum anie
lxxxiii, 8). Domintim. >
h Edit. : < 1 ii Azor, ut adjttti divina gralia cuncla n Ivlit.: < In Joscph, tit dc die in dicni virluli viriu-
nobis advcrsanlia patienler supporlemus, et Doini- tcm, sanciilicaiioni sanctilicalionem appourmts^me-
 753 EXEGETICA. - COMMENT. 1N JOANN. — MOMTUM. 73«
tentis Dei visionem, iu qua gaudentes, ab oroni tri- A Nc vacua In sacris venisscl dextra diebus,
slitia sseculi liberali, in oeterna beatitudine regnabi- Ante piam faciem, rex vencrande, tuam ;
mus cum Cbristo. Nomina sanctoriim signavi sancla parenlum
Suscipe, rei, parvuin magni niodo munus amoris, Hebrea, depromcns ore latinc luo.
Quod tuus Albinus obtulit ecce tibi.
Magna fcrunt saecli gazarum dona potcntes, (Finis in cod. ms. Sanct.-Emmeramiano.)
Fcrl mea pauperies . ista minuta duo.
rito et numero atigeamur, ct in eo crcscamus in lndincm pcccalorum (Jac. v, 10). In Cbristo aiiicm,
galntcni; ct ul per scalam in cccluin ereclam quo- ut iln Chrisliani simus, quatenus sicul illcambulnvit,
tidie de gradu in gradum ascendamus, doncc spiri- ci nos ambulcnuis : cl sicut ille pro nobis animain
taliler formctur Cbristus in noliis (Gal. iv). In gancla suam posuit, ila ct nos pro fratribus noslris animas
el perpetua virgine Maria, qua» slclla maris, vel illu- ponamus (/ Joan. n ; m): et sicut ipse bomm no-
minttrix inlerpretatur; ut illuminatores mundi, id minum interprclationes in se naturalitcr gercbat,
esl, doclores sanctx- Ecclesi* simus.ctin coidibus ita ct nos in omni activa cl contemplaliva vita, ut
credenlium lumeii fidei et amorem Cliristi, pcr doctri- dictum est, spirilualiter recolamus. Ad hoc cniin
nam vcritatis ct exempla sanctitatis, oriri facianius, Cbristus passus est nobis exemplnm rclinquens, ut
et Deo habitaculum pr.cparemus. In Jesu Domino sequamur vestigia ejus (I Petr. u,21); cl abncgcmus
nostro, ut salvatores aiiimarum noslrarum esse va- g nosmetipsos, ct tollamus crucem noslram, cl sequa-
lcamtis, manifeste declaralur. Quisquisenim in fidc, nuir eiim (Luc. ix), perducenl m nos ad gloriam
spe et cbaritate, vigiliis, jejuniis ct oralionibus, ca- seinpilernam, qnam oculus non vidit, nec auris audi-
stitate, sobrietalc, elecmosynariim Inrgilione, dile- rit, ncc in cor hominis ascendit, qiiam privparavit
rtioneque Dci ct pioximi, usque in finem persevera- Deus diHgenlibus se (I C.or. n, 9). Ipsi honor, lausct
verit, et convcrli fccerit peccatorcm ab crrore vi;p impcrium per inlinita sxcula sxculorum. Amcn. >
siijc, snlval.il aniinam cjus a morle , ct opcricl nv.ilti- (Einis Homilia: ita dictm apud Quercetanum et Dedam.)

457 OPUSCULUM SEXTUM.

COMMENTARIA I IV S. JOANNIS EVANGELIUM
MONITUM PRJEVIUM. Ilornm igitur codicum mss. bciieficio coimiicMia-
Pra;sens Evangelii sancii Joannis exposi:in, quaj rios hosce, diligcnter cttm cdilis collalos, muliis in
inter opuscula cxcgclica Alcuini ob stylum difiusio- p locis emcndaliores reddidimus. De novo vero nunc
rem, et doclrinarum, ex anliquioribus Palrilius col- accedit cpistola Alcuini ad Luciani et Columbam,
lectarum, seleclum, primum locum meretur, typo- tunc scripta cnni intrcgriim opus, cujits anlea non
rum beneficio primum , quanlum scimus, prodiit nisi parlcm miserat, pcrfecit, el ad easdem virgincs
Argcnlorati sub hoc titulo : Albini diaconi Angli in direxit. Debemtis hoc prctiosum litteraritim inomi-
D. Joannis Evangelion commenlariorum libri septem, menlimi inJustrix ac benevolentije viri eriidilissimi
Chrisliuna [ruge refertissimi. Argentorali, apud Jonn- D. Brcquigny rcgix inscriptionum el humaniorum
ncm Ilervagium, mense Januario, unno 1527, i«-8°. littcrarum Acadcmi.Te Parisicnsis socii, qtii eamdem
Hac editione cl. Qiiercelanus in sua Operum Alcuiui Ciim aliis pcrquaiii mullis Alcuiui cpislolis, quas parle
collectionc ususest; eam tamen , prout ipscmet te- i Opcrum B. Patris cxhibuimus, c codice Bibl. Ilar-
statur, opc antiqui ms. bibliothccae noliilissimi ac or- leianai in Anglia eruit, et vulgandas nobis humanis-
nalissimi viri Jac. Aug. Tliuani castigavit ct auclio- sitne concessit. Hanc igilur epistolam in capite tolius
rcm reddidit. Nobis quoque in hac nostra cdilione cominentarii anle epislolas Gislx et Bichiruiiis ad
illa Argenloratensis ad maniis fuit, qiiam ab illtislri Alciiiiiuni, elhujiisadiilas, secundum ordincm abipso
ac muliiplicis eruditionis viro D. Fclice Oefclio Mo- Alcuino ibidcm conslilulitm, collocandam pulavinuis.
nacensi, e bibliolheca electorali Boica benevolc com- Porro cx hac epislola primo discimus, Alcuinum jam
municatam habuinms. Pncterea vero nonntillas va- ab annis triginla, adcoquc iluin adbucdiim in Anglia
rianles lectiones codicis reg. Vaticani , srcctilo xiii degerel, propositum liujiis operis conficiendi coepisse,
exarati, jtis.su clarae memoria; eminenlissimi S. R. E. a qtto tamen calamum suum quievisie nil, qui.t non
cardinalis Dominici Passionci notalas, Koma acce- fuit, qui excilaret illum, donec illum pr:edictnrum
pimus. D virginum bona intcntio ad studium scribendi revocatit.
Meliorem vero prse reliqnis in vera rcslilucnda Disciintts secundo, opus hocce demum coinplcluni,
leclionc, et mendis residuis corrigendis, opem no- alque ad easdem virgines eo lemporcdirecttini fnisse,
bis tulil coilex ms. bibliothecx nostra: sancti Emme- quo nuntium de exaltatione excellentissimi Domini sui
rami, oplim:c sane nol:e, et ante annos omiiiuo non- Davidis ; et de prosperitate apostoHci viri, Leonis ttti-
gentos scriplus, tcmporc sciliccl Balurici cpiscopi quc papse III et de legatione sanctw civitatis Jerusalem
K.itisbonensis, qui sedem illam ab anno 817 usque accepit. Qu c omnia in annum 800 conveniunt, qiio
ad annnm 843 lenuit, el sic Alcuino nostro contem- Lco papa ab inimicorum suorum insidiis et injuslis
poranetts fuit. ln fine eteniin codicis eadem, qua to- vexalionibus liberalus, suaique sedi reslilulus; qtio
tum volumen exaralum csl, manti bxc vcrba scripla etiam Carolus Magnus impcratoria majeslate insigni-
lcgere csl : Isanberti s xviin Kal. Aug. Iiunc scribendo tus; quo dcmum Zacharias presbyter cum duobus
putravit librum, obsecrans legenlibits (ita codex), ti( monachis, a patriarcha Jerosolymitano missis, Ro-
tui meminisse dignenlur, pruut dignum est, qui in alte- mam venil claves sccum defcrens scpulcri Domini,
rius reftciuntur labore. Patericcs episcopus dedil ad civitalisque cl monlis Sion, una ctnn urbis vcxillo,
smictum Emmeramum, et pro remedio anime sue. ut narranl Annales Francorum, Pctavii, Loisellii,
« In cod. ms. bibl. Kcg. Valicanoc tilulus est : Ex- meramiano ita inscribilur : Expositio Albini magitiri
ccrptiones Albini magistri ex diclis Patrnm in Joan- super Johanncm.
ucm einngelistam. In codicc vcro nostro Sancl-Em-
735 n. F. ALULNl SEU ALCUINT OPERUM PARS II. T3G
Moissiaccnses, Eginhardusei alii adannum eumdem. A tus : homilia? quoque ipsius Bedx el sancli Gregorii/
Ex cadem liac cpislola discimus, lcriio, Alcuinum Magni, qux in iisdem ullimis duobus Alcuini libris
anno priorc seu 799 partem hujus commenlarii ad integrx inserlx habentur, ibidem desiderantur, et
illas virgines prxmisisse, qnam illam fuisse cxisti- illarum loco alix cxpositiines siibslilutx sunt; quam-
mamus qux uliimis duobus libris conlinetur. ubi Al- vis multolics in hac ciiam Bedx editione senlenliae
cuinus in brevi, qnod prxmisil, epislolio profitetur sc occurrant quas Alcuinus in ciimdem locum protulit.
totius Evangclii expositioncm dirigcre voluisse, nisi Hxc quamvis ila sint, nemiuem lamen virorum
labore a rege sibi demandato , pro emondaiione Vc- eruilitoruin foro cxisiiniainus, qui de vero et genuino
tcris Novique Tcstamenti, fuisset occnpalus. hujus commentarii auctore seu compilatore qua-stio-
458 Equidem haud ignoramus, viros celeberri- nem movere, atiiue hoc opus industrise Alcuini sub-
mos D. Rivet, Ilist. lit. Francix, tom. IV, pag. 307 ; trahere, aul Ven. Bedx tribuere velit. Et profecto
n. Remigium Ceillier, Ilisl. gCn. des Aucteurs sacris, corlissimis armimontis convincimur, commentariuni
tom. XVIII, pag. 289, et alios sentire, initio quinque illuni genuinum Alcuini partum esse , Bedx, nescio
libros priores hujnscc commcntarii ad prxfatas vir- quo crrore, suppositum : superlluum tamcn fore crc-
gines fuisse directos ; deinde vcro duos residuos, ap- uimus erudilis idipsum fusius deinonstrare velle ; iis
propinquantibus festis Paschalibus, addilos. Nobis enim cliaracteribus opus hoc iiisignilum est, quibus
lamen nxc opinio probata mmquam fuit; cum, quod evidcntiores ad veruni auclorem dignoscendum nemo
Alcuinus in prxfaliuncula duobus libris poslcrioribus exigerc possit, nimirum propriis Alcuini cpislolis,
prxfixa priorum librorum a se antea missorum ne quas huic commenlario prxmisit, ubi suo labore ct
crboquidcm memincrit; tuin, quod ex ipso ojusdem g industria ex SS. Palruin, prxprimis Augustini, Crc-
prxfatiunculx contextu sat clare nobis innuere vido- gorii ct ipsius Von. Bedx, ccllariis, quidquid iu eis
retur, se lunc nondum integram ejiisdem Evangelii invenire valuit, plena fido et secundum memorix in-
cxpositionem absolvisse ; ait enim ibidem se loliiis tegritatom somet collcgisse profiletur. Prxteioa illud
Evangelii expusitioncm dirigere voluisse, occiipaUiui qiioquo evidentissime demonstrat, hunc commcnta-
vero mandato regis in emendatiope Veteris Novique rium Bcdx nullatenus tribui posse, quod in cap. vn.
Testamenli opus cocplum explorc nondum p.ilnisse; v. 13, in cap. x, v. I-G, et in oap. xx, v. 31, cm>r
inlcrea vero se pro opporlunilale sacri temporis Pas- Adoptiiinorum roprcbendatur, qui non nisi post obi-
chalis appropinquanlis hanc parlein sui commcntarii tum Von. Bcdx in Ilispuuia exorlus est, ct in Galliain
milterc, ii t in lcclione illius suam dcvotionem illis postmodum propigari cccpit.
sacris dicbus exerccrcnt; promittit eliam se intogram Non igitur qiiemqiiam in Bcdx favorcm niovcro
cxposilionem ad cas niissurum, poslquam illam so- dcbel teslimonium Jonx Aurclianonsis, Ludovici Pii
cundum opporlunitalem lemporis complcverit, ct xqualis, qui libro i dc Inslit. Laicali, cap. 13, apud
consummaverit. Scimus viros erndilos supra laudatos Lucam d'Achcry, Spicil. lom. 1, pag. 270, cdit.Paris.
illa Alouiiii vcrba : Totius (orsan Evangelii expositio- 1723 cx Bedx homilia Evangelii vigesima plures ver-
nem direxisscm vobis, interpretari de exposilionc non sus citat qui in prxdicliscommcntaiiis legiintur cap.
tanlum Evangelii sancli Joannis, sed et reliquorum n, ut proplerca Mabillouius siispiooiur Icgonduin esse
cvangelistarum ; sed nulla nccessitas nos cogit ut in apud Jonam non liomilia vigesima, scd, liomilia se-
hunc sensum verba illa trahamus; et longc naturalius cnnda. Texlus enim illi, a Jona Aiircliancusi nllati,
illa dc solo et intogro Evangelio sancti Joannis inlcl- £ I'» 'cl.o i|iiiilcin sunt: non laincn cx inlcgro qiiodam
liguntur, dum certo conslat Alcuinum commentarium illins in Joannem 459 coramcnlario doprompli, sed
hunccc non inlegrum simul, sed snccessive et per cx homilia quadam ejusdem in illum locum cap. n
partes misisse : et ccrtc, dclccta nunc hac ad Luciam .lo iimis, ubi agitur dc emcnlibus cl vendenlilnis in
ct Columbam epistola, illa conjectura suslincri haud tcmplo, a Chrislo indc ejectis. Et hxc liomilia intor
amplius potest; si enim Alcuinus duos ullimos libros cas quidem qux in oollectione Operum Ven. Bedae
completi jam commentarii ullimo quoque loco mi- exstant, desideratur, ac propterea cel. Maliillonio in-
sissct, non illis breve illud epistolium, sed prxsentem cognila esse poluil; nunc aulem edila habclur cx
epistolam, ut pote opere integro jam absolulo, prx- cod. ms. Turoncnsi in Thesauro Anecdol. D. Mar-
misisset. tcne tom. V, pag. 543, cl illa ipsa est qux in capilu-
Quarlo demum, ex nnva hac epistola innotescit lalione libri i. Homiliarura Bcdx apud Mabil.. Act
noniina Cislxel Lucix, Richlrudis et Columbx, non SS. Ord. S. Ben. sxc. m, part. i, pag. 556, vigcsima
diversarum, sed caruinilem personarum esse, ad eas- secunda, qux lcclio iu Jona Aurclianensi restituenda
dem cnim virgines, qnx in epistola mox sequcnli, qua videtur, recensetur.
cominentirium in Evaugeliuin sancti Joannis postu- Commcntarius igitur illc in Evangelium Joannis c
lant, semet Gislx et Richtrudis nominibus propriis ccnsu Operum Ven. Bcdx omniuo exiniendus cst, cu-
patriisque compollant, Alcuinus commentariura desi- jus eli.tin ipsemet nullain mcntioncm facit in indice
dcratum miilit, illasque, more suo, Latina et ascititia suorum opusculorum, quem quatuor antc obilum
appellalione Luciam ct Columbam nominat. De his suum annis, nimirum 731, confecit. Alcuinus tamen
virginibus, earumque conditione atque genere, vide omnes Vcn. Bedx homilias, in quibus nonnulla capi-
qux dicimus in prxfatione generali, ubi simul osten- D tula S. Joantiis exposuit, in suum commenlarium
«limus eas non Anglicx, ut Allbrtus autumabat, sed translulit
Francicx et illuslris quidem fuisse originis; profcs- Cujus vero auctoris sit ultima pars commenlarii
sione vero, ut videtur, sanctimoniales. apud Bcdam editi, nempc a cap. xm Joannis nsque
lliiiim adhuc supcresl quod hoc loco nioneamus, ad fincm, quem ab Alcuini expositione multum dif-
nemini hucusque, noslra opinione, observatum ; ni- ferre supra diximus, diflicile est divinare; ad Alcui-
mirura intcr Opera Ven. Bedae presbyteri, tom. V num illam quoquc poriiiicro, et sccundis curis refu-
edit. Basil. anni 1563, pag. 519 et seqq. {Patrologim sam ab eo ruisse nobis vero haud dissimile vidctur,
lomo XCII), editum haberi coimnentanum in Evan- si verba epistolx ad Luciam et Columbam bene per-
geliura sancti Joannis, qui ab initio capitis primi pendantur, ubi ita scribil : < Obsccro, utjubeatis, si
usque ad finem cap. xn non quoad sententias solum, tligninn ducatis, transcriberc banc partom (ncinpe
sed quoad ipsa quoquc vcrha cinn hoc, qui Alcuino pnores quinque libros) quam modo diroxi scri-
tribuitur, commentario penitus concordat, ila ut nul- ptamque ciiius remittere nobis ; simul ct eam partem
luin, nisi in diflercntibus quibus lam leclionibus, dis- (duos ultimos lihros) quam vobis anno transaclo <li-
crinicn intersit : a capitc vcro xui, a quo liber vi rexi, ut ordinclur pcr numoros, ct capitula, cl lilno-
apud Alcuinum initium capil, usquc ad finein magna rum initia : ct si quid addcndum sil in line, ut im-
iitriusquc dirferentia cst; Expositio cniin Vcn. Bcdx plealur. Cogitavi aliquid adhuc adderc quod vix in
ibi multo fusior est, textusqiie evaugelicus proprio aliis invenitur opusculis. i Hic postulat Alcuimts ut
uiagis studi», quam aliorum Patrum verbis cnuclca- utraquc par» divisim missa, describatur sibique rc
 EXECETICA. -- COMME.NT. l.\ JOAN. EPIST. PR.€V[^ 753
mitlalur; ul in fine, seu, ut inlerprel.iinur, in ultiina A ineus, quia non fuit qui excitaret eum, donsc veslra
rjus coinmenlarii parte, aliquid addalur quod in aliis bona intentio illum rcvocavit ad studium scribcndi.
opusculis vel SS. Patrum, vel in his ipsis anlea mis-
s:s, non invenitur. Pionum igiturest conjiccre Alcui- Si quid digiium meo sudore elaboratum inveniatis,
num alleri sui commenlarii parti novaiu curam ad- dale gloriam Deo, qui dedit, vobisque mercedem spe-
hibuisse, et in eam lormam transfudisse, qualis inter rate, qui impulistis torpens ingenium, ut miitcni
Opera Bedse reprscsenlatur. Et hsec quidcm noslra
conjectura est ex allegalis Alcuini verbis enata ; quam manuin in gazophylacium Christi; ut aliquid inde
tamen virorum eruditorum limatiori judicio lubenter protulisset in solatio famulamm suarum. Scio omni
submillimus. habenti esse dandum; item, qui habct dcsiderium
Caeterum Alcuinus ipsemet, pro suo candore, in i.iscendi, dab.lurei gralia inlciligendi : sed suntqui-
epist. ad Gislam et Richlrudem ingenue profileiur se
rion ex proprio prato flores proferre, sed, utsuae tenui- dam magis mordere aliorum dicta parali, quam sua in
tatis conscius, sine periculo sui nominis, pra.licla- publicum proferre; quorum denles vitandi sunt, vel
rum virginum salisfacerel voluntati, miiltorum Pa- eliain parvi pendundi. Facile enira columbina cbari-
trum florida rura peragrando, inde flores sparsim ibi
repertos collegisse, « medicorum exemplo, qui so- tas seipciitinum non curat dcnleni. Saepe unde chari-
lent, inquii.ex multorum speciebus pigmentoriim, in tas proficit, inde invidia labescit; el lacteam dulce-
salutera poscenlis quoddam inedicamemi componere dinem nigro inficit veneno : quos vestra parvipendat
genus, nec seipsos fateri prsesumunt creatores her- _
barum vel aliarum specierum , ex quarum composi- *" prudentia, magis proficcre studentes, quam curare
tione salus efficilur aegrolantium ; sed ministros esse invideiilcs.
in colligendo, et in unum pigmentaria manu confi- Obsecro ut jubeatis, si dignum ducatis, iranscri-
ciendo corpus. > Postea etiam fonlcs designat e qui-
bus pene omnia sua hausit, nimirum traclatus S. bere banc partem quam modo vobis direxi, et capi-
Augustini, homilias S. Gregorii el Bedae Venerabilis; lula singttlis periochis cum numero adnotarc, libro-
opuscula S. Ambrosii, et aiiorum SS. Patriim, < raa- rumque initia diligenter dislinguere, scriptamque
gis, inquicns, horum omnium sensibus el verbis
utens, quam meac quidpiam pracsumptionis commit- citius remittere mihi ; simul et eam partem, quam
lens ; velut legentium curiositas facife probare pote- vobis ani:o transaclo direxi, ut ordinctur per nume-
rit; caulissimo stilc pnevidens ne quid contrarium ros et capitula, et librorum initia : et si qttid adden-
sanctorum Patrum sensibus ponerera. > Hsec ideo dum sit in fine, ut impleatur : cogitavi aliquid adhuc
a:.ciipsiinus ne quispiam, perlustrando hunc com-
mentarium, a capite ad calcem pene ex aliorum Pa- addere quod vix in aliis inveHilur opusculis.
irtim senientiis et verbis compilatum, existimet Al- Litteras vero quas direxisli [F., direxistis] mibi,
cuiuum aliena pro propriis venditasse. Nos quse ex benigne suscepi, gratias agens Dco de exaltatione ex-
Augtistino, Gregorio et Beda deprompta stmt, suis
locis adnotamus. cellenlissimi domini mei David; et de prosperitate
aposlolici viri ; et de Iegalionc honesta sanelac civita-
EPISTOLA c
tis, in qua Salvalor noster rnundtim suo sanguine re-
AD SOROREU ET MLl.V.M.
demere [pro redimere] dignatus est, et gloria resur-
(Anno 800.) rcciionis ascensionisque coronari et exaltari. Vos
Ex codice bibliolhecce Rarkiancc. vero, filia! charissimse, illius semper habete charila-
Dileclissimis in Christo personis Lucirc cl Columbrc lcm in corde, laudem in ore et opus in manibus.
Albinus fraler etpater, in solatio sancti Spiritus, sa- Prapparate vobis sedcm inter sponsas ejusJem Rpgis
lulem. actenii, ul dignctur vobis seipsum ostcndcre, qui suis
Memor pelilionis vestrae et promissionis mese, amatoribus seipsum promisit ostendendum esse : in
quamvis tardius implerem propter occupationes pltt- ctijus visione beala est acternitas, et jclcrna beati-
rimas, tamen nullatenus obliviscebar quod me spon- ludo; meique memores estote inter sacras orationes
dere recordabar. Opus arduum et difficile , el ineae veslras famularumque Christi vobiscum Deo deser-
parvitati pracsumptiosum injunxistis, sed charitati vientium, ut benedictio Domini nostri Jesn Chrisli
nihil negare ratum duxi, quia nihil impossibile eo me famulum suum proficere facial in domo sua, pcc-
[F., in eo] qui est charitas vera, optime sciebam. catoruinqtte meorum indulgentiam perdonare digne-
Devotus sanctorum Patrum cellaria peragrans, quid- ttir. Florere vos faciatet vigere divioa pietas, in omni
quid in cis invenire valui, vobis ad guslandum altuli; D stttdio sanctitalis, et sapientix sensibus, multo felici-
ut probetis, si saporem habeat calholicum, vel secus, ter tempore, Deus Dei Filius, Jesus Christus Domi-
quod absit. Quod legebam, plena ftde, sccundum me- nus noster, charissimse filise.
■norisc integiilatem, protuli ; praeponens etiam httic EPISTOLA
operi epistolam petitionis vestrae, ut in posterum CnRISTI F.UILI.ARLM GISL.-E ATQUE RECTRUD.E AD ALL-I-
agnosceient lcgcntes vestrae devotionis studium et NUH HAGISTRUM.
mese obedieiilirc occasionem. 460 Adjunxi qtioquc Venerando Patri nobisque citm summo honorc
epistolam, annuentem voluntati veslrsc, quam etiam [Al., sludio] amplectendo Albino magislro, humil-
qnasi prologum anteposui opusculo noslro ; rationem- limae Christi famulae Gisla et Rectruda [ih., Richtru-
que evangelistae, qua necessitale compulsus Evange- da] perpetuae beatitttdinis salutem.
litim scriberet, ct caetera quse in ea epistola legere Postquam, venerande magister, aliquid de raelli-
polestis et agnoscere, quam necessaria esse videatur. fiua sanctac Scripturse cognitione, veslra sagacilatc
Fateor siquidem, propemodum anteannostriginta me cxponente, bausimus, ardebat nobis, ul falemur, dc
vuluntatem hujus habere operis ; sed quievit r.ilamus die in dic n dcsiderium hujus sacratissima» leclionis,
733 B. F. ALBINI SEli ALCUIM OPERLM PARS II. 740
in qna puii/lealio csl animx , solalium morUililatis A Rcx in cellaria sua, exsultabimus et latabimur in co
noslrx, et spes perpetux beatitudinis. In quabeatus (Cant. i, 5). Memento clarissimum in sancta Eccle-
vir, juvia Psalmistam , quolidiana scipsum excrcet sia diviux Scriplurx doctorem, beatissiimini siqui-
medilatione : intclligens onmibus sxculi divitiis dcm Hieronymum, nobilium nullater.us spcrnere fe-
hujus esse agnilionem [Ms., cognitionem] prxfcren- minaruin preccs, sed plurima nominibus illarum ia
dam ; neque aliam csse veram sapientiam , nisi qux prophcticas obscuritates dedicasse opustula, sxpius-
bumano generi secundum dispensalionem 461 *^v'~ que de Belhlchcm caslello , Christi Domini nostri
nx providentix , ccclestis gralia administravit. Hoc nativilali consecrato , ad Romanas arces epistolari-
est manna, quod [tls., qux] sine fastidio satiat, sine bus iisdcm pctenlibus volare charlulis [Al., episto-
dcfeclu pascitur. Hxc suntdivinxscgelis grana, qiuc lares . . . cbarlulas], nec terrarum longinquitate,
apostolicis fricala manibus, atque pcr eos fidelium vel procellosis Adrialici maris fluclibus terriium ,
epulis animarum apposita sunt. Sed duo valde nobis quo minussanctarumvirginum petitionibusannueret.
contraria quolidiana trislitia parvitatis noslrx men- Minori vadosum Ligeri flumen, quam Tyrrheni maris
lem fatigant. L'num, quod lardius hiijus oplimi stu- latitudo, periculo navigatur. Et multo facilius char-
dii diligcntiam habuimus; aliud, quod modo magnam tarum porlalor [Ms., porlitor] luarum de Turoni3
habentibus devotioncm , veslra longinquitas deside- B parisiacam civitatem, quam illius de Belhlehem Ro-
rio nostro satis obsistit. Sed vestram , charissime mam pervcnirc poterit «. Noli tux devolionis nobis
doctor, deprecamnr pictatem , ne nos litterarura subtrahcre scientiam , noli accensam in le lucernam
tuarum solalio deseras. Polcris teipsum nobis quav modio supponcre (Matth. v, 15), vel torpentis lectuli
rentibus per litterarum oflicia ostemlere, ut intclli- quiete abscondere ; sed prxcelso superpone eam
gatur vox tua in arcano cordis noslri desiderio. Nam candelabro, ul luceat omnibus qui in domo Dei sunt.
sicut loquentis lingua in aurc audicntis, ita scriben- Inlra sanctorum gazophylacia doclorum , et profcr
lis calamus proficil in oculo legentis : ct a 1 interiora nobis, veluti doctissimus scriba , et a Domino lauda-
cordis pervenit scnsus dirigentis, sicul vcrba in- tus nova ct velera (Matth. xm, 52). Aderil libi irt
struentis. Quapropter, beatissimePatcr, nolite ipsum itinere hujus laboris illius gralia ; qui duobus diici-
nobis negare. Irriga salutiferi [A/., salutaris] fontis pulis eunlibus in via, tertium se socium addidii, iilis-
unda, peclora noslrx parvitatis arentia. Scimus in te que sensus aperuil, ut sanctas intelligerent Scriplu-
csse fonlem vivemis aqux, qux [Ms., qui], Domino ras. Quomodo poteris teipsum a culpa lacilurnitaiis
diccntc , saliet in vitam xternam (Joan. iv, 14). apud cum excusare qui ait : Omni petenti te da (Lue.
Nohimus [ut ] ad le perlineat quod Salomon ait de xxiv, 32 seq.), maxime dura nullatenus tibi minuetur
his qui suam solent cclare sapienliam : Thesaurus C quod dederis , scd datum magis augeiur? Spiri.js
occultatus , et sapienlia abscondita , qum ulilitas in paraclilus omni vcritatis doctrina et perfectx cbari-
ulrisque (Eccli. xu, 17)? Sed magis Domino dicenle talis scientia vestra implcat pectora , magistcr dul-
pcr Prophetam : Aperi os luum.. et ego adimplebo cissime.
illud (Psal. lxxx, 1 1). Aperi confiilentcr os tuum in 462 EPISTOLA
sacratissimam , Spirilu sancto inspirante , bcati ALDIM MAGISTRI AD GISLAM F.T lill.HIT.I !• \M.
Joannis cvangelislx expositionem , et venerabiles Nobilissimis in Chrislianx religionis sanctitate et
sanctorum Patrum pande nobis scnsus. Collige mul- in sapicntix studiis devotissimis, Deoque dicalis vir-
torum margaritas in spirilalis thcsauri cubili , et ginibus, Gislx sorori, el Richtrudx fllix [.!/., Gis! -
pasce ex eo paupcrcs Chrisli. Noli nos jejunas dimil- el Richtrudx filiabus], humilis fraler et paler Albi-
tcrc, ne deflciamus in via. Habemus siquidcm cla- nus, perpctux bcalitudinis salutcm.
rissimi doctorisAiignstini homcliatico[A/.,omeliaco] Quantum in sanctissimo sapienlix sludio oplimam
sermonc explanaliones in eumdcm evangclistam, sed in vobis laudo dcvotionem, lanlummeam [Ms., mei]
quibusdam in locis multo obscuriores, majorique ipsius plango imperiliam ; meqiie ipsum longe im-
circumtocutione dccoralas, quam nostrx parvitalis parem vestrx laudabili devolioni agnosco. Alque
ingcniolum intrarevaleat. Suflicil nobis veslrx devo- D utinam tanta esset in meo pectore facultas scribendi,
tionis [/1/., melius, suflicit vero nostrx devotioni] de quantum [Ms., quanta] est in vobisvoluntas lcgendi.
rivulis dulcissimx aquxpotare, non profundissimis Proinde duabus coarctor angusliis : hinc cbaritati
gurgitum fluminibus nostras immittere carinas. Scis quidquam negare, cui omnia prxstare debitor sum ;
enim optime, parvisparva sufllcere, nec ad mensam illinc alliora petere, modulumque mex parvitati?
magnalorum pauperem turbam acccdere posse. Nec transcenderc, dicente Scriptura : Altiora te ne qu<e-
nostrum est, altissima cedrorum cacumina ascendere, sieris (Eccli. m, 22). Nisi forle in vobis sitculpa, qnia
ked cum Zachxo, pro brevitate staturx noslrce, in diflicilia petistis, ct in me ratio justx cxcusationis,
sycomorosiare, Jesumque cernerc Iranscuntem (Luc. qui infirmitales meas considcrans , allissimum meo
xix, 4), conlinuisque deplorare precibus ut nos suis [Ms., altissimo meum] operc calamum abstinerc
dignas eflkiat conviviis , vobiscumquc dulcissimum decrcvi. Scirc dcbetis omnibus divinx Scriptune pa-
epithalamii paradigma dccantarc : Introduxit nos ginis merito evangrlicam cxcellere auctoritatem ,

Hic flniturcod. Yatic, omissis qnx s-qiiiinliir

 FXEGETICA- — COMMENT. 1N JOAN. — EPIST. PR.EVLE. 7ii
qniu, qnod lex el prophetx ftiturum prxntinliavcnmt, \ ea, qux prxtcrierant priorcs, ante tradilioncm Joan-
hoc redditum alque completum in Evangelio deinon- nis Salvaloris gcsta describeret. Et ideo dicit 111
iLraltir [Al., Evangeliwn demonstral]. Atque inter Evangciio suo : IIoc fecit inilium iignorum suoruvi
ipsos Evangeliorum scriplores valdc bealum Joannem, Jesus (Joan. n, 11). Et ilerum in alio loco indicatdi-
in divinorumprofunditale mysteriorum eminentiorem ccns : Nondum enim Joannes erat missus in carcercm
■ sse : quem etiam tradunt , sicut lcgilur in ecclesia- (Joan. iii, 2i). Ex quibus conslat quod ea qux an-
slica historia, usque ad ultiraum pene vitx sux lem- tequam Joanucs traderetur, ab Jesu fuerant gesta,
pus, absque ullius Scripturx indiciis, Evangelium dcscribit. Sed procul dubio maxime divinilalem Do-
(inro sermone prxdicasse. Siquidem a tempore Do- mini noslri Jcsu Cbristi, qua Palri esl xqualis , in-
minicx passionis, resurrectionis et ascensionis, us- lendil declararc , eamqne prxcipue suo Evangclio,
que ad ultima Domiliani principis lempora, per an- quautum inler homines sutGcere credidit, commen-
nos circiter sexaginta el quinque, absque ullo scri- dure cnravit. Ilaque longe a tribus supcrioiiims
liendi adminiculo, vcrbum Dei prxdicabat. At ubi a evangelisiissublimius clcvatus es', it.i ut eos quodam-
Domitiano , qui secundus posl Neronem Chrisliano- modo videas in terra cum Chrislo homine co.ver-
rum persecutor exstitil, in exsilio Pathmos [Beda, sari, ilium autem transccndisse mbulam qua tegilur
exsul in Pathmos] missus est ; nacta occasione illius B omnis terra , et pervcnisse ad liquUum cocli liinien,
pii Palris abscntia, irrtinipentes in Ecclesiam hxre- unde acie mentis aculissima atque firmissima vidc-
lici, quasi in dcstitula pastoris [Beda, pastore] ovi- ret in principioVerbum, Dcum de Deo, lumen de lu-
lia lupi , Marcion, Cherinthus et Hcbion, cxterique minc, per quem facla sunt omnia , et ipsum agno-
Antichristi, qui Christum fuisse ante Mariam nega- sceret carne [Ms., carnem] fuctum , ul habitaret in
banl, simplicitatcm Gdci evangelicx perversa macu- nobis : quod acceperil carnem, non quod fuerit rau-
lavcre doctrina. Sed dum ipsc post occisiouem [Edii., tatus in cainem. Nisi enim carnis assumptio, sevvata
occusionem ] Domiliani , permiltente pio principe incommulabili divinilate, fucta esstt, non diccrelur :
Nerva, rediret Ephesum, compulsus cst ab omnibus Ego et Pater unum sumus (Joan. x, oO). Ncque enim
pene tunc Asix episcopis, et multarum Ecclcsiarum Pater et caro unum sunt. Et hoc de sc ipso Doinini
legalionibus, de coxterna Putri diviniiale Cbrisli al- testiir.onium , solus idem Joannes conunemorawi.
tius facerc sermonem , eo quod in trium cvangeli- Et , qui me videt , videl el Patrem. Et, Ego in P.ilre,
slarum scriplis, Matlhxi videlicet, Marci ct Lucx, el Pater in me. Et, Vt sinl unum ; sicut et nos unum
«le humililale [Ms., humanitale] ejus, ac de his qux swnus. Et, Qum Pater [acit, ha'c eadem et Eilius
per hominem gessit , sufliciens sibi vidcrentur ha facit similiter (Joan. xiv, 9, 10); Et si qua alia stint
bere testimoniura. Quod ille se non aliier aclurum C qux Christi divinitatem , tn qtia xquaiis est Palri,
rospondit , nisi indicto jejunio omnes in commune rccte inlelligentibus intimcnl, plenius solus Joanucs
i oiuinum precarentur [Ms. deprecarenlur], ut illo in Evangelio suo posuit, tanquain dc peclore ipsius
dnnanle digna scribere posset. Et hoc ita patralo, in- Domini, super quod discumbere in cjus convivio soli-
siructus revelationc ccolesti , ac sancti Spiritus gra- tus erat, secrelum divinitatis ejus uberius ct quo-
tia ebriatus , omnes hrcrelicorum tenebras , pate- dammodo fsmiliarius biberel. Proinde, cum duai vir-
faela [Al., patefaclas] subito verilatis Iuce, dispulit tules proposita; sinl aninuc humanx, una acliva, al-
«.icens : In principio erat Verbum , el Verbum erat lcra contemplativa : illa qua ilur, isla qua pcrve-
npud Deum, et Deuserat Yerbum (Joan. l, 1). Atque r.itur; illa qua laboratur ut cor mundetur a.l vider.-
< um trium Evangeliorum, Matlhxi scilicet, Marci et dum Deum , ista qua vocalur ct videtur Deus : iil.i
Lucx, ad eum nolilia pcrvenisset, probasse quidem est in prxceptis excrcenda; vitachujtis lemporalis, is:a
tlicilur fidem et veiitalem dictorum ; deesse tamcn in doctriuavitaB illius scmpitcrna [Ms., sempitcrna;].
vidit aliqua rerum gestarum historise, ca maxime quse Acpcr hocilla operatur, ista requiescit : quia illa
prirao prxdicationis su.-c tcmpore Dominus gesscrat. est in purgationc peccalorum , ista in luminc pur-
Certtim est enira quod in supcrioribtis trilms Evan- galorum : ac pcr hoc , in hac vita mortali , illa csl
geliis hscc videnlur sola contineri quse gesla sunt D in opere bonse conversalionis, ista vero magis in fide,
poslquam Joannes Baplisia tradilus et inclusus est et apud per paucos per spcculum in xnigmatc, el ex
in carccre. Denique si observes slatim in initio nar- parte in aliqua visione incommutabilis Veritatis. Ex
ralionis, posleaqnani refert Mallbxus de quadraginta quo intelligi datur , si diligenter adverlas, tres evan-
dicrum jejunio et dc tcntatione ejus, continuo subjc- gelistas , temporalia facta Domini ct dicta , qua; ad
cit dicens : Audiens autem quia Joannes tradilus est, informandos morcs vitae prxsenlis maxirac valerent,
discessit deJud.raet venil inGalil&am (Matlh. IV, 12). copiosius prosecutos, circa illam aclivam fuisse ver-
Sed clMarcussimiliter, Posteaquam , inquit, traditus satos; Joannem vero facta Domini mullo pauciora
eslJoannes,venitJesus in Galilwam(Marc. l, 14). Lu- narrantem, dicta vcro ejus, ea prsesertim quae Tiini-
cas vero etiam, priusquam incipiat aliquid de actibus titis unitatem et vitsc xlenioe felicitalem insinuarcnt,
referre Jesu, dixit : Quia adjecil Herodes super omnia diligentius et uberius conscribenlcm, in virlule con-
463 mala, qux gesserat , et conclusit Joannem in templativa commendanda , suam continualioncm
carcere (Luc. m, 20).Quia, inquam, ab his ha*c vide- [Ms., intentionem] atque pra-dicationcm tenuissc.
bantiir omissa, rogalns dicimr Joannes Apostolus ut Istc cst siquidcm Joannes, unusex discipulis Christi,
745 B. F. AI.DINI SEU ALCUINl OPERUM PARS II. 7U
quem Dominus de fliiclivagit nupliarum tempestate A lionis. Quapropter; forsan lempcramenlum quoddam
virginem vocavit. Cujus virginilulis in lioc duplox inter meam ncgationem , veslramqne petilionem in-
teslimonium in Evangelio datur, quod et pr:e caele- venire possc video , neomnino vel charitas vestra
ris dilectus a Deo dicitur; et huic matrem suam dc tacilurnilate mca spernatur, vel temeritas mea in
throno crucis commendavit, dicens [Beda, commcn- veslrae petitionis obsequio rcprelicndatur. Solent
davit Dcus], ut virginem virgo scrvaret. Qui singu- namqtte medici ex nniltorum speciebus pigmentorum
lari privilegio mcruit castitatis , ut cseteris omnibus in salulem poscentis quoddam mcdicamenti compo-
miracnlonim Christi scriploribus allius divinae ma- ncre genus , nec seipsos faleri praesumunl creatores
jcslalis simul caperct acpatcfaceret arcanum. Nequc hcrliarum vel aliarum spccierum ex quarum compo-
cnira fruslra in coena mystica supra pectus Jesu re- sitionc salus efflcitur acgrotanliuni , sed ministros
ciibuisse perhibetur ; sed pcr lioc vcrissime docetur csse in colligendo ct in uoum pigmcnlaria manu
quia ccelcstis haustum sapienlia? caeteris exccllcnlius conflcicndo corpus : sic eliam, si forsitan me;e devo-
dc sanclissimo ejus:lcm pecloris fonte potaverit. tionis labor aliquid vestrae charitati proficcre valet.
linde et merilo iu figura qualuor animalium aquikc Ncc ex quolibet palenue posscssionis pralo mihi flo-
volanti comparatur ; cunclis quippc avibus nquila res colligendos esse ccnsco, scd muliorum Patrum,
celsius volarc, cunctis animantibus clarius solis ra- fi huinili corde, prona ccrvice, fiorida rura peragranda
diis infigere consuevit oblulus. Iia beatus Joannes mihi esse video , ut sinc periculo nominis mei satis-
stiblimius aelerna; nalivilalis Chrisli mysleria con-' faciam sanclissimse voluntati vestroe. Primoque om-
spexil. Isle prior [Pelro] lahorantibus in piscationc nium sancli Augustini suffragia quxrens, qui majori
discipulis, Chrislum in littore slanlem, relcque in studio hujus sancli Evangelii cxponcre nisus esl sa-
dexteram navigii niiltere jubentem agnovit, diceris cralissima verba. Deinde ex opusculis sancti Ambro-
Petro : Dominus est. Iste cst unus de illis de quibus sii sanctissimi doctoris aliqua trahens ; necnon cx
Prophela praedixil : Cwli enarrant gloriam Dei (Psal. homiliis pr;ccipui PatrisGrcgorii papse, vel ex homi-
xviii, 1). Unde filius tonitrui ab ipso Domino appcl- liis lieati Bedoe presbyleri , multa assumens, alio-
latur , quia hoc mirabile et omnibus sxculis 464 ruinque sanctorum Palrnm , sicul inveiiira potui,
iitaudilum, ex ccelesti claritate intonuil proocmiun inlerprelalioncs posui : magis horum omnium scn-
tlicens : In principio eral Verbum , et Verbum erat sibus ac vcrbis utens , quam mex quidquam pra>
apitd Deum, et Deus erat Verbum (Joan. i , 1). Quos sumptioni committens, veluli legcntiuin curiosilas
verba semper sunl pura fidc vencranda ac perpetua facile probare poleril : cautissimo planc slylo pr.c-
religione colenda, non hunianx conjecliirse ratiuncu- videns, divina opilulantc gralia, ne quid contrarium
lis nimium disculicnda , qux in plcrisqtic fallitur, C sanctorum Palrum scnsibus poncrcm. Igitur et omne
dum se putal agnosccre qusc humani scnsus exce- opus sccundum capilttla ojusdcm Evangelii distinxi,
dunt ind galionein. Tamcn quidquid indc pia chari- ac sub numcro scplcm librorum consummavi. Op-
tas el huniilis inquisilio inlclligerc potuit, in sacra- lansvos, seplifonnisSpirilus graliainspiranlcpcclora
lissimis sanctorum Palrum scriptis, licct sparsira, vestra , variis in Ecclesia Christi florerc deliciis, ct
diela invcniuntur : sicul cliam et in toto cjusdcm ambulare quoiidie cum sanctis de virtule in virlu-
Evangelii lcxlu, plurima a catholicis docloribus le- tem, (ioncc videalur Dcus deorum in Sion, ubi pcr-
guntur exposita, pro opportunilate loci vcl lemporis, petua dulcedinc inter choros cocleslium agntinum
vel coufirmatione orlhodoxx lidci , ncc non contra dicalis, Deati qui habilanl in domo lua, Domine, in
lnerclicas pravitatcs , in defensione aposlolicai tradi- stvcitlum saruli laudabnnl le. Amcn,

4«? COMMENTARIORUM IN JOANNEM LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMLM. D animalium aqiiil.t volanti comparalur (Ezeeli. i).

Iupnncipio eral Verbum apud Dcum,per quem fucla Cunctis quippe avibus aquila celsius volare, cunctis
sunt omnia. Joannes missus est unte eum, qui reci- nnimanlibus clarius solis radiis infigere consucvit
pientes se facit filios Dei per graliam. oblulus. Et coclcri cvangelistx quasi in terra ambu-
Vf.bs. I. — In principio eral Verbum, el Verbum lant cuin Domino, qui , lemporalem ejus generatio-
erat apud Deum, ct Deus crat Verbum*. t Ncquc nem pariter ei lcmporalia facla siiflicicnler expo-
cnim frustra healus Joanncs , dileclus Domini disci- nentes, pauca de divinitate dixerunl. Hicautem quas.i
pultis, in cocna supra pcctus Jcs-u recubuisse perhi- ad ccclum volat cum Domino, qui, perpauca de tem-
botur. Sed per hoc typice docetur , quia ccclcsiis poralibus ejus aclis edisserens, «ternam divinitalis
haustum sapienlioc caileris cxcelsius [lieda, exccl- ejus potcnliam, per quem [Ms., quam] omnia facla
lenlius] de sanctissimo ejiisdem pectoris fonlc pola- sunl, sublimius menlc volando et limpidius specu-
verit. Unde ex [Mt., ct] incrito in figura qualuor lando cognovit , ac noliis cognosccndam scnbenrio
« Ex homilia Vcn. Bcd;c in Natali Domini. — et Cregorii, dum inci;»iiint ct liniuntur, notavi in hoc
Wota. Dicta Ven Bedx, simililer n SS. Augiislini opere hoc signo « >.
713 EXECF.TICA. — COMMF.NT. IN JOAN. — LIH. ». 715
cotitradiJil. Ergo alii evangelistac Christum ex tem- A qnando ct qualis crearelur , scmpcr fuisse ilisposi-
pore natum dcscribunt, Joannes enmdcm in princi- tnm, et hoc est qnod ail :
pio jam fuisse testatur discens : » Yers. 4. — Quod factum est, in ipso vita erat. Id
« In principio erat Verbuni. Qnod duobus modis est, quod lacnm in tempore, sive vivum , sive viu
intclligitnr. Nahi Patcr principium est, qnasi dixis- carens apparuit, omne hoc in spirilali facloris ra-
set : In Palre. In Patre est Fllius , quem Verbum tione quasi sempcr vixerat , el vivit ; non quia co-
noininavit isle cvangelista. Ncc nos nlovere debct sctcrnum cst Crcatori quod crcavit, scd quia corrtcr-
quod ih seqnentibushujusEvangeri, Judacis Intcrro- ha est illi ralio voluntatis sure, in qua ab rclerno ha-
gantibns quis esset ipsc Deus , Dei Filius 468 re~ buit ct hahct quid et quando creavil [Ms., crearei] ,
Spondit, Principium, qui et loquor vobis (Joan. vrn, qualiter creatum gubernct, ut maneat; ad qucm fi-
25). Si enim Filius principium est [Al., Sienim Fi- nem singula qnre crcavit perducat. i Iileo ita distin-
lius generatus non esset a Patre] , qui habcl Pa- guendum ct subinferendum est, quasi alia vocc , In
trem , quanto facilius Deus Patcr lntelligendns esl ipso vita erat. Quia qnidquid per ipsum factnm est,
csse principium, qui habet quidem Filiurn, cui Pater eliam et in ipso vivit. Sicut ars in animo artificis vi-
sit; Filius enim, Patris est Filitts; ct Patcr utique vit.licet arcavelaliud aliquid ab ipso facttim, pereat.
Filii Patcr csl, et Patcr Deus, sed non de Dco Dens; B Scquimr : « Et vita erat lux hominum. Quo verbo
Filius verus [Ms., Filius vcro] Deus de Deo est. Et aperte docclurquodipsa vitalis ratio, pcr quam om-
Pater dicitur lumen , sed non de luminc : Filius nia disposiln sunt ct reguntnr, non omnem creatu-
dicitur lumen , sed lumen de lumine. Sic Pater ram, sed rationabilem tantum, ut sapcre possit, illu-
principium , sed non de principio : Filius princi- ininat. Homines namqne, qui ad imaginem Dci fact!
piura, sed a principio principium. Quod enim erat sunt, percipere sapientiam possunt, animalia non pos-
in principio, non finitur tempore, nnn principio in- sunl. Scd et animalis quicunqne est homo, non pcr-
choaliir [3/*. et Deda, nec principio prrevcnilur, om. cipil ea qnte sunt Spiritus Dei (/ Cor. n, H). Undc
/»'». seq.]. Filius principium nonfinitur lempore, non bene cum dixisset : Et vita eral tux hominum, snb-
principio praevenitur, sivead creaturanim principium junxil et de his qui, ab humanae con 'itioi.is honore
vel temporum velis referre quod ait : In principio procnl rccedcntes, comparati sunt jumenlis insipien-
erat Verbum. Quidquid creatnrarum , quodcunquc tibus, et similes facti sunt illis, atque ideo recte vc-
principium hahuil utcssct, erat luncVerbumDei,per ritatis luce privantnr.
quod facta sunt orania. Ideo quaier dicit evangelista, Vers. 5. — Et lux, inquit, in tenebris lucet, et te-
F.rat, eral, erat, erat , nl intelligeres omni tempore nebrm eam non comprehendcrunt. Lux quippe cst
' Jfi., omnia tcmpora] prrevenisse corefernum Deo C hominum Christus, quia omnia, qtiac illnminari me-
Patri Verbum. rentnr, corda hominum susc pncsenlia cognilionis il-
« Alii evangelistae inter homines subito apparuissc lustrat. Tcneln-a; autcm stnlli sunt et iniqui qunrum
Dei Filinm demonslrant [ Deda , commemorant] ; caeca pracordia, lux auternaj sapieniitc, qualia sint ,
beatus Joannes apud Dcum semper fuisse declarat, manifcsie cognoscit, quamvis ipsi radios cjusdem lu-
tlicens : El Vcrbumerat apud Dcum. Aliictim vcnmi cis nequaqunm capere per intelligentiam possint ;
liominem , ille ipsum verum confirmat esse Deum, veluti si qnilibet cnecus jubare solis perfundatur, ncc
dicens : Et Deus erat Verbum. Alii horainem eum tamen ipse solem, cujtts luminc perftindilur , aspi-
apud homines lemporaliler conversatura, ille Deum ciat; t talibus divina consuluil misericordia, qualilcr
apud Dcum in principio manentem oslendit, dicens pervenire possint, ut illam vcram lnccm cerncrcnl,
( Vr.its. 2) : IIoc erat in principio apud Deum. i Si et 469 cssent filii lucis, qui fucrunt filii tenchramin.
.•tiam superius principium ad Patrem referri [Ms., El hujus rognitionis inititim fuit , quod sequitur :
referre] placct, et hoc sequens principium ad creatu- Vr.ns. 6, 7. — i Fuil homo missus a Deo, eui no-
ras, inlelligitur aeternaliler Verbum, id est Filium, men erat Joannes ; hic venil in testimonium, ut tesli-
essc [Ms. et Ileda, Filium Dei essc] in Patre, etomne monium perhiberet de lumine, ut omnes crcdcrcnt
creaturarura principium sua essenlia praeirc. « Alii D per illum. Non ait, ut omnes crederent in illum. Ma-
magnalia quac in homine gessit perhibent, illc quod ledictusenim homo, qui confidit in homine, et ponit
omncm creaturam visibilem cl invisibilem per ip- carnem brachium suum (Jerem. xvn, S). Sed ut om-
sum Dcus fecerit, docet, dicens (Vers. 3) : Omnia nes, inquit, crederent per ilTunj , hoc est , ut per il-
per ipsum facla sunt , et sine ipso faclum est nihil. lius tcstimonium credcrcnt in luccm, quam necdtiin
Si enim nihil crcaturarum sinc ipso factum est , pa- videre novcrant, Dominum videlicct JesumChristum,
tct profccto quia ipse crcatura non cst , per quem qui de seipso testalur : Ego sum lux mundi : qni sc-
omnis crealura facta est. El nc quis audicns factam quitur me, non amoulabit [Ms., ambulat] in tenebris,
per Dei Filium creaturam , mutabilcm credat cjns sed habcbit lumen vitm (Joatr. vm, 12). Sequitur :
voluntalcm, quasi qtti subito vcllct facere crcatu- Vers. 8, 9. — Non erat ille lux, scd ut tdtimonium
ram, quam ab srterno nunquam ante fecisset; ma- pcrhiberel de lumine ; erat lux vera , quce illuminai
nifestc docet Evangelisla, factam qttidcm in lem- omnem homnem venienlem in[hunc] mundum. Ei
pore crealuram, sed in acterua Crealoris sapienlia , sancti quidem homincs lux sunt recte vocati , rfi
* In edilione Argcnloralensi hic inseritur caput primum.
•:v
 717 H. F. ALBlXi SF.L ALCLIM OPEItLM PARS H. 7«
-#entead eos Domino : Yos cttislux muiuti (ilalili. v, A siuc legis doclrinam coululerat, ex quilms se incar-
14). El aposlolo Panlo : Fuistis aliquaudo lenebrce , nandum promiscral, el in quibus sc incarnatum, tU
nunc aulem lux iu Domino (Eplies. v, 8). Scd mul- promiscrat , oslendil, ipsi eiun recipcre venieutcm
lum disiat iulcr lucem quai illuniinatur , et luccm magna cx parle reciisarunl. Ncque cuiiu omnes re-
quae illuminat; inter eos qui par.icipatiouem vcras cusarunl; alioquiu nullus esset salvus, et superva-
lucis accipiunl ul luccant , el ipsam luccm perpc- cua ejus cssct incarnatio. INunc autem mulli cuiu ex
tuam, quaa non solum in se ipsa lucere, sed et sua ulroque populo nou credendo [respueriiiit, mulii cre-
prxseiitia, quoscunque alligerit, illustrare suflicit. Ad dendo] recepcrimt : dc quibus evangeli&ta conse-
lnijiis comparalioncm vcrse. lucis, non tanlum miuo- quentcr insintiat dicens :
rcs.quilibelelecti, vcrum etiam ipse Joannes, quo 470 VtRS. 12. — Quotquol aulem tecepcrunt
major inler [nalos] raulicrum nemo surrcxit, lux non eum, dedil e:s potcstalem fxlios Dei fioi , kis qui cre-
esse asseritur, ut videlicet Christus non esse , quod duni iu nomme ejus Consideremus , (ralres cliaris-
puliibatur, monslrctur. Illc enim [.!/., Joannes cnim], siini, quanla gratia Rcdcmploris nostri, quam niagua
ut scrjptum esl : Erat lucerna ardens , et lucens sil muliiiudo dulcedims ejus Uiiicus ex P.itre ua-
(Joan. v, S5). Ardens scilicet fide el dilcctione, lu- tus cst, ei noluil remanere unus. Desccudil ail ler-
cens verbo et actionc. Graiiam vero lucis pectori- B ram, ubi fratres siiii, quibus reg;ium Palris sm dare
bus infundere, solius cst ejus de quo dicit : Erat lux posset. acquireret. Deus ex Deo uatus es>, et iiolml
vera, qux illuminat omnem hominem venienlem in Dei lantum Fihus mancre; horaims quoque CJius
[hune] mundum; oinnem videlicet, qui illurainatur , fieri dignalus esl, uon amitiens quod eral, sed assu-
sive nalurali ingenio , seu sapienlia divina. Sicut mens quod uon erat ; ui per iioc Lomines in Dei filins
euim nemo a se ipsocsse, ila eliara nemo a se ipso transfcrret, glorueque sux facerei cohaeredes , qui .
s.ipiens csse jpotest, sed illo illustranle, de quo scri- quod ipse scinpcr liabcbal pcr uaioram , incipcrent
piuin cst : Omnis sapicntia a Domino Deo esl (Eccli. habere per graliam. Cousiileremus, quanla virius.esl
i, 1). Cujtis ulramquc naturam, ct divinam videlicet fidei, cujus merilo poicstas datur hominibus filios
qua serapcr uhique tolus manet , el bumanam ex Dei fieri. Unde bene scriplum est, quia justus ex fidt
qua in temporc naius , loco inclusus apparuit, con- vivit (lieb. n, 4; Rom. i, 17). Vivit justus ex flde,
seqtienter evangelisla descripsit, dicens : non illa qua> labioruin lantum confessione profcrtur,
Vf.bs. 10, 11. — ln mundo erat , el mundus per sed ea qux per dileclioncm operalur. Alioquin fides,
ipsiun fucius esl, el mundus eum non cognovit. In si non habeat opera, morlua est in seiiictipsa (Ja-
rpropna
-r- venit,
- ■ el sui eum non receperunt.
r- In mundo P cob. n, 17). Ntillus scipsum despiciat, millus de sua
jqiiippe] crat, et imimlus per ipsum factus cst, quia ** saluie desperet, curramus \Beda, curremus] omncs.
Deiis crat, quia tolus ubiquc, quia sux prxsentia curramus singuli, m qtti eramus longc, mereamur
majestalis , sine labore regcns ct sine oncrc conli- fieri propc in sang line Christi. Vi.ieamus quol di-
nciis quod fecit. Et mundus eum non cognovit. Quia cilur : Quia quolquoi receperunt eum , dedil eis po-
lux in teaebris lucet, el tenebrw eam non comprehen- lesiatem filios Dei fieri ; Quotquot, inqtiit, receperunt
derunt. Mimduni namque boc in loco dicil homincs, eum. Non est enim personarum acceplor Deus , seil
inundi amore deceplos, atquc inhxrendo crcatune , in omni gcnlc, qui limei cuiu ct operatur juslitiani,
ab agiiosccnda crealoris sui majestalc reflcxos. In acceptus cst illi. Qno aulem ordine credentes filii
propria vcnit, quia in mundo , quem pcr diviuiialcm Dei possunt lieri, et quantnm hsc generalio a car-
fecit, pcr humanitalcm natus apparuit. In propriavc- nali disici, subsecutus cvangelisla designat.
nit, quia in gcnle Judaca, quam sibi prx- cieteris na- Veks. 13. — 0«' »o» ex sunguinibus, inquit, nequc
lionibtis spcciali gratia copulavcr.it, incarnari digna- c.c voluntate carnis, neque ex votuntate viri , sed ex
tus csl.ln mmido crat ergo, ct in mtiiuliim venil. In Deo nali sunt. Carnalis qnippe noslra singulorum ge-
mundo erat pcr divinitatcm : in miindum vcnit pcr ncratio, ex sanguinibus, id est, es semine maris et
incaniationcm. Vcnire quippc et [Us., vel] abire, hu- fcmiiue, a conjugii duxitorigincm complexu. At vcro
manilatis esl; manere et esse, divinilatis. Quia crgo, D spiritalis Spirilus sancti gratia ministratur,quamcar-
cuin in miindo essct pcr dirinitalem , niimdus cum naliler dislingticns Dominus ail: .Visi quis renatus
noii coguovit, (lignaliis cst vcnire in mundum pcr fneril ex nqua et spirilu,non polcsl introireinregmtm
. liiimaiiiiatcm , ut vcl sic eum inundus cognosccrcl. Dei. Quod nalum est ex carne, caro est, et quod na-
•* Sed vidcamus qtiid seqtiilur: twn est de spiriln , spiritus est (Joan. iii, 5, 6). Ve-
/n propria venil, et sui eum non receperunl. Queni rum nc quis hominum dubitcl filium sc Dei cohxre-
f nim in potentia divinitatis cuncta crcnnlcm regcn- dein Chrisli possc ficri, dat cxemplum cvangclista ,
I teinque cognovcrant [Deda et ms. , non cognovc- quia cl ipse Filius Dei homo ftcri, et habitare inter
; runl], ipsurn iu carnis infirmilate , miraculis coru- homincs dignatus sit, ul humannc particcps existendo
scaiiieni rccipcre noluerunt. Et quod gravius csl, sui fragililatis, homincs divinx virtutis sux donarel esse
eum non receperunt , homines scilicel , quos ipsc parlicipcs.
crcavit; Judxi, quos peculiarem sibi clegcrat in plc- Vlrs. 14. — Et Verbum, inquit, caro factum cst,
beni, quibus stise cognitionis revclaverat arcanum , et habitavit in nobis. Quod est diccrc , ct Filius Dei
quos mirificis patruin gIorificaver.it actis , quibus homo facttis cst , cl inlcr hoinines conversaius csl.
 719 EXEGETICA. — COMMEXT. IX JOAN. — I.IB. 1. 7o0
Solcl naiuquc Scriplura modo auinix, uiodo carnis A insinual. In eo vero quod subjiiugit , ante me faclus
vocabulo, lotuni designare hominem ; animx videli- est, sublimiiatem ejusdem buaianilalis , qua cxleris
cet, ut scriptum est : Quia descendit Jacob in JEgg- ornnibus crcaturis erat merilo prxferenda, designat .
ptum, in animabus scptnaginta (Deni. x, 22); carnis Quod eniin ait, ante me , non ad ordinem temporis,
vero, ut rursus scriplum est : Et videbit omnis caro sed ad dislanliam pertiuet dignilatis, juxta quod dc
salutare Dei (Luc. m, 6). Ncque enimvcl animx sinc Joseph liliis benedicente Jacob scriplum est : Con-
corporibus in .'Egyplum desccndere , vcl caro sine stituitque Ephraim ante Manassen (Gen. xtvui, 20),
aniriia videre aliquid polcsl; scd hic pcr aniniani , ul»i rcctcpotuit diccre Manasses, qui post me venit,
totus homo, ibi signalur pcr carnem-. Sic crgo hoc in ante me faclus cst, id cst, qui post nic natus est, po-
loco, quod dicilur : Et Verbum caro factum est, ni- tentia me regni antecessit. Qucniadmodum Joanncs
hil aliud debet intelligi, quam si dicerctur : Et Deus de Domino, qui post me, inquit, venturus est, ante me
homo factus est, carnem videlicet iuduendo et ani- faclus est, id esl, qui post mc ad prxdicandum vcu-
mam. IU sicut quisque nostrum unus homo ex carne turUs est , culminc me regni ct sacerdolii peren-
eonstal et anima, ita unus ab incarnationis tcmpore nis antecellit. Quare autem is qui post cum ven-
Christus ex divinitatc, carne ct anima constat : Dcus turus crat , cum dignilatc anlccellcret , apeiuil,
ab xterno in xlernum exislcns verus, ut erat, homi- jj cum suljunxit : Quia prior me erat; id esl , quia
nem ex tempore assumens in unitalcm sux per- xternus anle sxcula Deus erat , proptcrea me licet
sonx verum, qucm non habucral. Scqiiitur: posterior nalus , gloria majesiatis etiam in assumpta
Et vidimus gloriam ejm, gloriam quasi unigeniti a humanitate prxibil. Exposito autem evangelisla prx-
Palrt; plenum graliw et veritatis. Gloriam Christi cursoris Domini tcslimonio quod de illo perhibuerat,
quam ante incarnationcm videre non poterant liomi- rcddit slatim sux quoquc assertioiris , quod cccpe-
nes, post incarnationcm viderUnt, aspicientes liunia- rat, illi tcstimonium dare. Nam sequilur :
nitalem miraculis refulgentem, ct intelligentes divi- Yeiis. 16. — Et de plcuitudine ejus nos omnes ac-
iiitateni intus lalitantem ; illi maxime , qui et cjus cepimus graliam pro gralia. Supcrius namque dixil :
claritatem , ante passioncm iransfigurati in monlc Quia Verbum caro faclum esl , et habitavil in nobis,
sancto, contemplari meruerunt, voce delapsa ad eum et vidimus gloriam ejus, gtoriam quasi unujcniti a
hujuscemodi a magniflca gloria : llic est Filius meus Patre plenum graticc et veritatis. Quod curn prxcur-
dilectus, in quo mihi complacui (Matth. xvn, 5). Et soris [Ai., prxcursor] quoque ejus leslimonio coh-
post passionem, resurrcctionis, ascensionisquc ipsius firmasscl , dicenlis : llic erat quem dixi vobis, qui
gloria conspceta, Spiritusejus sunt dono mirifice rc- post me venturus est, ante mc factus est , quia prior
fecli. Quibus omnibus manifesle cognoverunt-, quod C me erat, rursus ipsc , quod coepcrat exscquitur &i-
bujusmodi gloria non cuilibet sanctorum, sed illi soli cens : Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus
boniini, qui esset iu divinitatc unigenitiis a Patre, gratiam pro gratia. Plenus quippe eral Dominus
convenirel. Quod aulem sequilur : Plcnum gratitc Spirilu saucto , plcnus gratia et verilate, quia sieul
et veritatis. Gratix plenus eral et est, homo Christus Apastolus ait : In ipso habitat omuis plenitudo divi-
Jcsus, cui singulari muncre prx cxlcris mortaiibus nitalis corporaliter (Coloss.u, 9); de cujus plenitu-
471 dalum csl, ul staiim ex quo in utcro virginis dine nos omnes (ju.xla modum noslrx capacilalis)
concipi ct homo lieri inciperct, verus esset el Dous. accepimus, quia unicuiquc noslrum data est grctia,
Unde et eadem gloriosa semper virgo Maria, non so- secundum mensuram donationis Christi (Eplies. iv, 7);
lum hominis Cbrisli, sed et Dei genitrix rccte cre- Dc solo namque mediatorc Dei et bominum, homino
denda ct confitenda cst. Idcm vcritatis plcnus erat Jesu Christo vcracitcr dici potuit : Et rcquieseel su-
ct est, ipsa vidclicet Yerbi divinitatc, qux homincm per eum spirilus Domini, spiritus sapiemia; et intel-
illum singulariter elcctum, cum quo una Chrisli pcr- leclus, spiritus consilii el (ortitudinis, spiritus scientias
sona esset, assumere dignata est ; non aliquid sux et pietatis , et replebit eum spiritus timoris Domiui
divinx substanlix, ut hxrctici volunt, in faciendam (Isai. xt, 2). Omncs vero sancti non plenitudine;n
hominis naturam commutans; scd ipseapud Patrem " spirilus ejus, sed de plenitudine cjus, quantuin illu
mancns, totum quod crat, totam de scmine David na- donat, accipiunt. Quia alii per Spiritum datur sermo
turam vcrihominis quam nonhabebat, suscipicns0. > sapientiw , alii sermo scientice , secundum eumdem
Yers. 15. — i h Joannes testimonium perhibel di Spiritum. Alteri fides in eodem Spiritu , alii gratia
ipso. Uedemptoris nostri pvxcursor tcstimonium dc sanitatum in uno Spiritu. Alii operatio virtutum , alil
ipsopcrhibens, celsitudinem humanitalis ejuspariier prophetalio [Ms., prophetia], alii discrelio spirituumt
el divinitalis xternltatcm manifesta vocc pronuntiat. alii genera lingttarum , alii inlerpretatio sermonum.
Clamat enim diccns : lllc eral, quem dixi vobis, qui Htvc autem omnia operalur unus atque idein Spiritus,
post me ventutus est, ante me factus est, quia prior me dividens siugulis proul tult (1 Cor. xn, &-il). Quhi
erat (Joan. i, 15). In eo namque quod ail, ^wi post me crgo dc plcnitudine condiioris nostri , non quidani
venturus est , ordiuem humanx dispcnsationis , qua [lieda, non quiddamj , sed omnes , quidqukl boni
post eum natus , post eum etiam prxdicaturus, ba- accepimus, babcmus, curamlum summopere esl-no
ptizaturus, signa facturus, et mortem erat passurus quispiain de bona sc sua actione vel cogrttatione in->
• lluc usque ex Be.lxhom. cit. b Ex hom. 1 Bcdxi
 B. F. ALBINI SEU ALCllM OPERUM PARS II. 73
eanlus cxtollat ; nrt si ingralus largitori rcraanserit, A lutaribusinslituit, quae si scrvarel [.!/., insliluhsiluec
perdat bonuni quod accepit. Cum aulem dixisset servaret], terram repromissionis intratnrum et in ea
evangelista, nos omnes de pleniludine Chrisli acce- perpetuo victurum promisit; sin alias, prosternendum
pisse, confeslim subjunxit el ail : Craliam pro gra- abhoslibusprsedixil.Gralia et veritas pcr JesuinChri-
lia. Gcminam ergo nos graliam accepisse testatur, stum facla est , quia dato spiritus sui dono, et legem
tmam videlicel in praesenti, alteram vero in futuro. spiritaliler intelligi ac servare posse donavil : et eos
In prsesenli quidem fidem, qupe per dilectioneui ope- qui servant, in veram coeleslis vitsc bealiludinem ,
ratur; in 472 futuro aulem vitam .Tiernam. Fidcs quain terra repromissionis signabat, introducit. Qux
quidem [Ms., quippe], quce per dileclionem opera- sil aulcm summa gralisc et veritatis, qnae p i Jesum
lur, gratia Dei est, quia quod credimus , et|*f*., Clirislum facta est, cvangclisia sulidendo manifestat :
quia ut crederemus , ut] ut diligamus, m opereniur Vers. 18. — Deum nemovidil unquam; unigenitut
bona qusenovimus, non ullis prsecedentibus merilis Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Nulla
noslris, sed ipso largiente percepimns, qui dicit: cliam gratia major hominibiis dari, nulla veritas al-
A'on roi me elegistis, sed ego elegi vos , el posui vos, tior pntest ab hoiniuibus cognosci , quam ea de qu»
ui eatis et fructum afferatis (Joan. xv, 16). Et ul unigenitns Filius Dci suis fldelibus narrans : Beati,
vitam, propter fidem eldilectionem, pcr opera bona [$ inquit, mundo cordc, quoniam ipsi Dominum [Ms.,
percipiamus selcrnam , gralia Dci cst ; quia nc a bo- Deum] vidcbunt (Matth. v, 8). Et de qua Patri sup-
no deviemus itinere , ipso duce semper opus habe- plicans ail : llac esl autem vila wterna, ut cogno-
mus, cui dicitur : Deduc me, Domine, iit via tua, et scanl te verum, el unum Deum, el qucm mitisti Je-
ambulabo in veritate tua (Psal. lxxxv, 11). i Nolan- sum Christum (Joan. xvn, 5). Quae nimirum beatis-
dum est quod quidam libri habent , Nos omnes acce- sima perceptio graliae pt veritalis, quoniam in hujus
pimns de plenitudine ejus, el gratiam pro gratia. Ali- sicculi vila lieri non polesl, reclc dicitur : Deum ne-
quid primo de plenitudine ejus acccpimus; et postea mo vidit unquam (I Joan. iv, 2), id esl, nemo cor-
graliam pro gratia, id est, de plcniludinc ejus acce- ruplibili adhuc , et morlali carne circumdatus, in-
pimus rcmissionem pcccatorum; et gratiam, id est, circumscriptam diviuitatis potesl luccin conlueri.
vitam oetcrnam, pro gratia fidei, quac per dileclioncm Undc manifcslius dicit Aposlolus : Quem nemo vidit
oporatur. Quse nmnia ex uno fonte plenitudinis Chri- hominum, nec videre potest (I Tim. vi, 16). Nemo
sli nobis provenire cerlissimum esl. Quid ergo accc- enim honiinum dicilur, id est, nemo humano adhuc
pimus de plenitudine bonitatis illius? Scilicet rcinis- habilu aggravalus, huniana conversalione caducus.
sionem peccatorum, ut jusliflccmur in flde. Insupcr Hinc est enim, quod Moyses, qui Dcum, quem in
quid? Et gratiam pro gralia, id cst pro gratia, in qi a, G angelo videbat, in ipsa cjus nalura vidcre desiderans
cx fide vivimus, rccepluri sumus aliam. Quid tanicn, oral al : Si inveni gratiam in conspcctu tuo, oslende
nisi gratiam ? hoc cst, vitam xternam. Scquilur : mihi g'oriam luam, audivit : non poleris tidere fa-
Vers. 17. — t » Quia lex per Moscn data est, gra- ciem meam, non enim videbit me homo et tiivt (Exod.
tia el teritas per Jesum Chrislum (acta est. Lex qui- xx, 18-20). Qua autem ralione ad visionem incom-
dcm pcr Moyscn dala cst, in qua quod agenduin, mulabilis el aeterni luminis pervenirc debeat, evan-
quod vitandum sit, coelesli jure dccernitur. Scd quod gelisla consequenter exposuil, dicens :
illa pnecipil, non nisi gralia Chrisli complelur. Ula 473 Unigenitui Filius, qui est in sinu Patris,
siquidem monstrare peccalum, justiliam docere, el ipse enarravil. Cui simile cst, quod Pominus ait :
transgressores sui reos ostenderc valebat. Porro gra- Xemo venit ad Pnlrem nisi per me (Joan. xiv, C) ; cl
liaChristi diffusa per spirilum charilalis in cordibus alibi : Kemo novil Filium nisi Pater, neque Palrem
lidelium facit, ut quod lex praecipit implealur. Unde quis novit, nisi Filius, et cui rolueril Filius revelarc
Ulud quod scriptum est, iio» concupisccs , lcx cst pcr (\faith. xi, 27). Ipsius quippe ducalu ad Palrcm vc-
Moysen, quae jubet [A/.,quia jubetur]; sed per Chri- nire, ipsius magisterio Patrem et Filiuin, nec non
svtmfit gralia, quando quodjubetur, inipletur. Veri- et Spiritum sanclum [uiuiiii] Deum et Dominum
las autem facta esl pcr Christum, quia umbrani habe- D nossc debemus : quia nimirum ipse homo faclus
I at lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rc- pro nobis, in hominis habitu loquens nobis, quid
rum. Et sicut alibi dicit Aposlolus : Omnia in figura dc sanctx Trinilalis unitate recle sentienditm, quali-
contingebanl Hlis (I Cor.x, 11). Sed pro unibra lucem ter ad ejus contcmplalionem fidclibus propcrandum,
veritalis , pro figura lcgis ipsam iinaginem rcrum quibus actibus ad hanc sit perveniendum, clara
quae figurabalur, exhibuit ChrisUis , quando dala luce revelavit. Ipse sacramcntis surc incarnationis
spirilus gralia, aperuit discipulis suis scnsum ut nos irabuens, sui nos spiritus charismatihus sancti-
inlelligerent Scripturas. Lex per Moyscn dala osi , ficans, ul ad hanc ver.ire valeamus, adjuvat. Ipse
cuni populus aspcrsionc sanguinis agni mundari peraclo in hominis forma judicio, novissime |.l/s.,
praceptus cst. Gralia el vcritas qux in lege figuraba- judicio novissimo] ad visionem nos divinx ma-
iii', per Jesum Chrislum facUt est, cum ipse passus in Jcslalis sublimiter inlroducet [Ms., introducit] at-
cruce, lavit nos a peccatis noslris in sanguine suo. que arcana nobis regui ccelcslis mirabiliter enar-
Lex per Moysen data est, quia popuhim prscccptis sa- rabit [Ms., cnarravil]. Sanc quod ait : Qui est in
• Beda, Ioco citato.
 733 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. - - LIB. I. 754
sinti Patris, in secrelo Palris significat. Nequc A humiliier auditur. Via Dotnini , ad cor dirigjtur.f |
enini sinus Patris puerililer est cogitandus, in simi- cum ad prxeepttiin vita pra-paralur. Ijide scrip- '
liluJinem uostri sinus, qucm habemus in veslibus ; tum esl : Si quis diligit me , 474 sermonem
aut putandus est Deus, qui humanorum forma mem- tneum tervabit, et Pater metis diliget eum, ct ad
brorum compaginatus non est, sic sedere quemad- emn teniemut, ct mantionem apud eum faciemut
inodum nos. Sed quia sinus noster intus est, more (Joan. xiv, 23). Quisquis ergo in superbia tuen-
nostro loquens Scriplura, in sinu Patris esse dicit tem elevat, quisquis avaritia: xslibus anhelat, quis-
I Jf*., dicitur] quem in secreto Patris, quo humanus quis seluxuriaj inquinalionibuspolluil, coiviis oslium
iiiluilus pertingere non valet, semper manentem conlra veritatem claudit ; elnead seDominus veniat,
vult inlelligi. Non tunc autem solum enarrabit [Ms., claustra animi seris vitiorum damnat. Se.I adhuc qui
«■narravit] unigenilus Filius Deum, id esl, sancta; missi sunt, percunctantur [Greg., percoiilanlur].
rt individux Trinitatis, qusc est unus Deus, gloriam Vers. 25. — Quid ergo baptizas, si tu non cs
manifestabit [Ms., manifestavit] hominibus, cum Elias, neque Christus, neque propheta? Quod quia
post universale judicium omnes pariter electos ad non studio cognoscenda! vcritatis, sed malitia exer-
visionem claritatis ejus inducet : sed et quolidie cend;c a^mulaiionis dicitnr, evangelista tacile inno-
narrat, cum singulis quibusqtie fidelium perfcclorum B mji, cuin subjunxit [diccns]
niox a carnis corruplione [Edit., incorruptione] so- Vf.ks. 2i. — El qux missi fuerant, erant ex Phari-
lutis, implere cceperit, quod promisit : Qui diligit me. sais. Ac si aperle dicat : Illi Joannem dc suis acli-
diligetmr a Patre meo, et ego diligam eum, et mani- bus rei|iiirunt, qui doclrinam nesciunt quxrere, scd
ftstabo ei meipsum. Meipsum, inquil, manifestabo invidere. Sed sanctus quisque, eliam cum perversa
dilecloribus meis, ut quem in sua cognoverunt mor- inenle rcquirilur, a booitalis sux studio non mula-
talem, in mea tamen [Ms., et Beda, in mea jam] na- lur. Unde Joatmes quoque ad verba invidix, prxdi-
tura, Patri et Spiritui sanclo vidercpossintxqualcm.i camenta respoitdit vilx. Nani prolinus adjungit :
CAPLT II. Vers. 2G. — Ego baplizo in aqua : medius autem
Joannes negat se esse Chrittum, sed misstim se anle vestrum slelit, quem vos nescilis. Joannesnonspiritu,
tpsum, vocemque clumantis iu deserto secundum
tsaiam enuntiat. sed aqua baptizat, quia peccata solvere non valens,
Vers. 19. — lloc esl leslimoninm Joanms, quando baplizatoruni corpora aqua lavat, sed lamen per ve-
miserunt Judcci ab Uierosolymis sacerdotes et levitas niam [Greg., menlem per veniam] non lavat. Cur
ad eum, ut interrogarent eum : Tu quis es, etc. crgo baptizat, qui peccala pcr baptisma non rclaxal.
1 *Ex his verbis Joannis humilitas commendatur, qui -, nisi ut prxcursionis sux ordincm servans, qui nas
cum tanta; virtutis esset, nt Cbristus credi potuisset, citurum nascendo prscveneral, b:iptizaturum quoqtte
elegii solide subsislcre in se, nc humana opinionu Dorainum baplizando prajvenirel ? Et qui prsedican(!«>
raperetur inanitcr super se. faclus est praicursor Christi, baptizando etiam pra--
Vebs. 20. — Et confessus esl, el non negavit, et cursor ejus fteret, imilalioitc sacramcnli ? Qui inler
confetsut est, quia non sum ego Christus. Sed quia haic niystcrium Redemptoris nostri aununlians, hunc
dixit, Non sum, negavit plane quod non erat, scd in tue.lio lioniinum ct slelisse asserit et nesciri ;
non negavit quod erat ; ut veritalcm loquens, cjus quia per carncm Dominus apparcns, et visibilis stc-
uieinbrum fieret cujus sibi nomen fallacitcr non titcorpore ct invisibilis majestate. De quoetiam sub-
usurparct. Cum ergo non vult appcterc iioineii didit : Qui post me venil, ante me factus est. Sic nam-
Chrisli, factus est inembrum Christi : quia diim iti- quc dicitur : Anle me factus cst, ac si dicatur, ante
firmitatem suam studuit biiiniliter agnoscere, illius [me] posilus. Post rae ergo venit, quia poslmodttm
celsitudincm meruit veraciter oblinere. Qiiisnain natus ; ante autcm factus esl, qtiia niilii prelatus.
sit, coRlinuo exprimit, cum sulijungil : Sed bxc paulo superius dicens, etiam pradationis
Vers. 23. — Ego vox clamanlis in deserto. Scilis cjus causas aperuit cum subjunxit : Quia prior mc
quia unigenitusFiliusVerbum Patrisvocatur, Joanne fj erat. Ac. si aperle dicat : inde me etiam post nalus
alteslanie, qtti ait : Inprincipio erat Verbum, et Ver- supcrat, quo eum nativitatis sii;i: tempora non augu-
bum eral apud Deum, et Deus eral Verbum, ctex ipsa stanl. Namqui pcr matrem in tcrapore nascilur, sine
vestra locutione cognoscitis , quia prius vox souat, tempore cst a Patre gcneratus : cui quantx reveren-
ut verbum postinoduiii possit audiri. Joannes crgo vo- tixhumililatem debeat, subdendomanifcstat. cum ait :
cem se esse asserit, qtiia Verbum prxcedit. Advcn- Vers. 27. — Cujus non sum dignus solvere corri-
tum itaquc Dominicum prxcurreus vox dicitur, quia giam calceamenli. Mos apud vctcrcs fuit, ut si quis
per ejus minislerium, Patris vcibuin ab homitiibus eam qu;e sibi compcleret, accipere uxorem nollct,
[Us., omnibus] auditur ; qtti etiam in descrto cia- ille ei caiceamentum solveret, qui ad hanc sponsus
mat, quia derelict.-c ac destituta; Juduae, solatium jure propinquitalis veniret. Quid igilur inler homi-
redeinploris aniiuitliat. Quid autem claraet insinuat, nes Christus, nisi sanclx Ecclcsix sponsusapparuit?
cum subjungit : Dc quo el idem Joannes dicit : Qui habet sponsam,
Dirigite viam Domini, sicut dixit Isaias propheta. sponsus est (Joan. 111, 29). Sed quia Joannem homi-
Via Domini al cor dirigilur, cum verilatis sermo ncs Clirislum esse putavenmt, qttod idera Juanncs
• Ex Honv. sancti Gregorii papas lib. i,.hom. 7.
 TCX B. F. ALBIM SEU ALCILM GTERLM PARS n. 75«
ttegat, rcclc sc iridignum cssc ad solvendum corri- A juslifieandi habct potcslnlcm. Qtiomodo autcm pec-
giam cjus calceamenli deminliat. Ac si apcrle dicat : cata niuinii toliat, quo orJine justificet inipios,
Kgo Redemptoris vesligia denmlare non valeo, quia aposlolus Pelrus ostendit, qui ait : Non corruptibili-
sponsi nomen mihi immeriuis non usurpo. Quod la- but, argenlo vel auro redempti estis de vana teslra
inen intelligi et aliter poiesl. Quis cuim nescia.t convcrsalione paternai tradilionis, sed pretioso san-
quod calceamenia cx morluis animalibus fiant? In- guinc, quasi agni incontantinali, et immnculati Jesu
carnatus vero Dominus vcniens, quasi calceatus ap- Clirisii (I Petr. i, 18, 19). Sequitur :
paruit, qui in divinitate sua morticina [>!$., morlici- Vi:i:s. 50. — Joannes tcslimonium perhibet deDo-
nam] nostrx corruptionis assumpsit. Unde eliam pcr inino. llic esi de qno dixi, posl me venit vir, qui ante
Prophetam dicit : In Idumeam exlendam calccamen- me faclus est, quia prior me erat. Post me yenit vir,
tummcum(P$al. ux,10). Pcr Idumcani quippc gcn- posl mc nalus cst in mundo, posl mc pradicare inci-
tililas designatur. In Idumeam crgo Dominus calcca- pict mundo ; qui an.te me factus esl, qui me potcntia
mcnlum suum se extendere asserit, quia dum per niajeslalis tantum, quantum praconemjudex, quan-
carncm gcntihus innoluit, quasi calccala ad nos di- tuin sol Luciferum, licet post apparcns, antecellil,
vinitas venit. Scd hujus incarnalionis mysterium lm- Quia prior me crat, quia in principio erat Verbum^
manus ocnlus penctrare non sulficil. Invcsligari cniin B ct Vcrbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum.
nullalcnus potest, quomoJo incorporalur [Greg., l'ost me venit vir, tcmpus humanae nalivitalis dc-
corporatur] vcrbum ; quomodo siimmus ct vivifica- signat, in quo Joanne posteriorcm Clii-isttini inleU
tor spirilus inlra utcrum malris anima.tiir ; quo- lige ; Qui ante me factus est, primalum regiae pot£-
modo is qui inilium non habct, cl exislil cl conci- slatis, quo etiam angclis prasidel, inlucre ; quia.
pllur. Corrigia vero calccamcnli est ligatura myste- prior me erat, aHernitatcm ilivina? majestalis, qua,
rli. Joannes itaquc solvcrc corrigiam calccamenti Palri cst xqualis, inlellige. Posl me venit vir, qui
ejus non valct, quia incarnalionis myslerium ncc ante mc factus est, quia prior me crut. Post me venit
ipse invcsiigarc sufiicit, qui hanc pcr propheiiac spi- humanitate, qui ideo me praccllit diguilatc, qnia
ritum agnovit. Quid est crgo diccrc, Kon sum di- prior me crnt divinitale.
grius solvere corrigiam calceamenti cjus, nisi apertc ct Wrs. 51. — Et ego nesciebam, inquit, eum. Cer-
humililer suam ignorantiam profilcri ? Ac si pa- tum cst quia sciebat Dominum Joannes, cui tcstirtio-
Jcntcr dical : Quid mirum, si mihi ille pralatus csl, nium perhiberc missus cst, qnem judicem omnium
queni post me quidcm natum considero, scd nati- vcnturiim pra:dicabat, diccns : Cujus vcnlilabrum i"»
viians ejus myslerium non apprehendo manu sua, et permund.ibit aream suam (Matlh.
475 Vers. 28. — IlavinBetltaniafacla sunttrans « m,12) ; a quo Spiritum sanclum dari dehere lesta-.
Jordanem, ubi erat Joannes baptizans. Rene prjecur- batur, ipse vos baplizabrt, inquiens, Spiritu sancto ;
sorDomini noslriinBethaiiia diciltirbaplizassc ; nam a quo sc ipsum ablui desiderabat, dicens : Ego de-
Bclhania domus obedicntix inlcrprctattir ; ut dc- beo a tc baptizari, et tu venis ad me 1 Quomodo crgo
monstrarel pcr obedicniiain fidei omncs ad Christi dicit, el ego nesciebam eum, nisi quia cum qucin el
haptisma debere pervenirc. Sicut Magis mandatum antca novcrat, pcrfectius jam cum baplizareiur
cst per aliam viam reverli in patriam, ita nobis pra- agnovit ? Quem mundi Salvatorcm el judicem nove-
ccptum cst pcr aliam ad paradisi gaudia pervenirc : rai, hujus poteutiam majestalis altius, Spirilu sancio
nam nostri parenlcs pcr inobedicntisc culpam inde supcr cum dcscendenle, cognovit. Nequc enim dtibi-
cjccti sunt ; nos vcro per obedientix bonum el obser- landum cst, quia beatus Joannes, cum Spiritum
vationem manJatorum Dei, ad xternaj bcalitudinis sanclum, licet corporali spccie videre ; cum vocem
paradisum pcrvenire debcmus. Patris, licet corporaliter sonantem, meruissel au-
Vens. 29. — Allera die vidit Joannes Jesum cd se dirc, miiltum cx hoc visu ct audilii profecerit; mnl-
venientem. Joanncs interpretatur gratia Dei. Altcra tum de divinnc potestatis cxcellenlia, revelatis oculis
diespopulo Christ.iano [Ms., pnpultis Chrislianiis] csl r. mentis, scientix coelcstis acccperit : adeo ul [Beda,
sub gratia, qui prelioso sangiiinc Chrisli redcmptus acccpcril a Dco, ut] ad comparationem intelligen-
cst. Allera dies fuit populo priori sub lege, qui my- l\x qua tunc illustrari coepcral, catcnus illum quan-
slice sanguine agni redemptus cst a servitutc ^Egyp- tus cssct, omnimodis sihi viderctur ignorasse. Qui
liaca. llle agnus significabat istum agnum, qucm lestimonium, rn qno [Beda, in qtiod] missus est,
p^sentembcatus Baplista digito ostcndebat, diccns: Domino diligentcr pcrhrbens adjungit :
• t> Ecce Agnus Dei, ecce qui tollil peccala mundi. Sed ut manifestaretur Israel, propterea rent ego
Kcce agnus Dei, ccce Innoccns et ab omni pcccato in aqua baptizans. Quod est aperle dicere : non ideo
immunis, ut potc qui os qtildem de ossibtis Adam, vcni in aqua baptizans, quia peccata mundi bapti-
et carnem [Beda, et caro]dc carne Adam, scd nnl- zanJo lollcre possum, scd ut esim haptizando ac
lam de carne peccatrice traxil mactilam culpns. prncilicando manifeslarem populo Israel, qui in Spi-
Ecccqui tcllit pcccata mundi ; cccc q;ii justus hiter rilu sancto baptizans, ad tolIcnJa peccala non so-
pi-ccalores, mitis intcr impios, hoc cst, quasi agnus Inm Isracl, scd et tolius mundi, si ei credcre volue-
ijiter lupos apparens, etiam pcccatorcs ct hnpios rrt, idnneus est. Proptcrea 476 ,Tm co° 'n "pia:
1 yucusqu.e C\ Grrgorio. •> Bcda.hom. in Epiphania Domini...
757 EXEGETIC.V. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. I. 73r
[Al., In poenitcnliam] baplizans, ut sic baplizando, A fugeret, uliam invenit. Mansit aulcm toius in illo,
1111 viam pararem, qui baptizarct in rcmissioucm non ex eo solum temporc quo hunc Joanncs super
peccatorum. eum vidit dcscendentem ; sed ex quo homo [fien]
Vers. 32. — Et testimonium perhibuit Joannet di- incipiens, ejus ministerio et opcre conceplus cst.
ctnt,quia vidiSpiritum descendentem quasi columbam Idcirco autem super cum, in quo scmper maneb.it,
ieceelo, ttmansil supereum. Beneautem[in]columb3e baptizatum descendcre Spiritus ostenditur, ul ct
specie descendit super Dominum Spiritus, ut discant Baptista ipsc [Jf*., ipsum] celsius jam qucm prsedi-
8delcsnonaliterse membra ejus fieri ; non alilerejus caret, agnoscerct ; el credentibus darcturindicium,
Spiritu se posse repleri , nisi simplices fuerint , ncquaquam se nisi baptizalos aqua, Spirilus ejus-
nisi veram cum fratribus habuerinl pacem, quam dem posse baptisma mereri. Quxrendum est iri-
significant oscula columbarum. Habent autem os- terea quomodo speciale filii Dei agnoscciuli si-
cula et corvi, sed laniant, quod columboe omnimodo gnum fucrit, quod snper eum dcsccndcril, ct mansc-
non faciunt : siguilicantcs eos, qui ioquuntur pacem rit Spirilus? Cum eiiam discipulis ipse promittal,
cum proximo suo, mala autem sunt in cordibus co- dicens eis : Ego rogabo Patrem, el alium paracletum
ruin (Psal. xxvn, 5). Colurabrc aulem nalura, qu:e dabil vobis, ut maneat vobiscum in wtermim, Spirituiu
laniatu inaocens est, illis aptissimc congruit, qui pa- B veritutis (Joan. xiv, 15). Et paulo post : Qitia apud.
cem sequunlur cum omnibus et sanctimoniam, sol- vos manebit, et in vobis erit. Si cnim apud scrvos DCi
licitiservareiinitatemspiritusin vinculo pacis (Ephes. clectos manct, el in illis erit Spiritus, quid csl
iv, 3). Alque idoo Spiritus in columbre specie de- magnum [Ms. et Beda, magni cst] Filio Dci, quo.1
scendeudo, non suam tantummodo, vel ejus in quem in ipso manere Spiritus astrualur? Notandum
descendit, innoccnliam simplicitalemque designat, quoquc quod semper in Domino manscrit Spiritus
sed coruni rcquc qui scntiunt de illo in bonilate et sanctus : in sanctis autem hominibus, quandiu mor-
In sirnplicitate cordis quecrunt illum (Sap. i). Et tale corpus gcstaverint, partim mancat in rcternum,
ego, inquit, nesciebam eum. Subaudis, lam subtiliter, parlim rediturus seccdat. Manct quippc apud cos, ul
quam Spiritu in ctim deseendenle \Beda, spirilum... bonis insistant aclibus, voluntariam paupcrtalem dili-
desccndentem], cognovi. gant mansuetudinem sequantur [Beda, consequan-
Vers. 53. — Sed qui misil me baplixare in aqua, tur], proaHernorum desiderio lugeanl, esuriant, ct si-
ille mihi dixit : Super quem videris Spiritum descen- lianl jusliliam, misericordiam, munditiam cordis, ct
dentem, et manentem super eum, hic est qui baptizat tranquillitatem pacis amplectantur. ScJ ct pro ob-
in Spiritu sanolo. Baplizaf Dominus in Spiritu servatione justitix, perseculioncm pali non vcrcan-
sancto, per Spiritus sancti gratiam peccala dimil- C iur> eleemosynis, orationibus, et jejuniis, crelcri
tendo. Sive eniro tpsc aqua aliquos discipulorum que spiritalibus [Ms. et Beda, Spirh\us]477fr,lel'-
suorum primus baptizavcrit, per quos ad crcteros bus insistere desiderenl. Reccdit autcm ad tempus,
fideles rivus baptismi proflucret, cosdem etiam spi- ne semper infirmos curandi, morluos suscitandi, Ie-
ritu baptizabat, peccata illis relaxando et Spirilus prosos mundandi, dsemones cjiciendi, vcl ctiam pro-
sancti dona minislrando ; sive fidcles cjus, invocato phelandi possinl habere virlutem. Manet scniper,
nominc ipsius, aqua baptizent eleclos, et chrismalc ul mirabiliter ipsi vivant «: venil ad tcmpus, ut .
sancto pcrungant, eosdem nihilominus ipse Spiritu etiam aliis per miraculorum sigi a, qualcs sint iri-
sanclo baptizat ; quia ncmo praiter ipsum pcccato- lus, efiutgeanl.
rum ncxus solvere, ct Spiritus sancli valet dona Yers. 34. — Ego, iuquit, vidi ct tcstimonium per-
tribuere. Sed diligenlius inlucndum est, quia cum hibui, quia hic ett Filiut Dei. Supra dixerat : Post
dixisset : Super quem videris Spiritum descendentem, mevenitvir, qui ante [me] factus est : nunc lcslimo-
adjecit : et manentem super eum. El in sanctos cnim nium perhibct, quiahic eslFilius Dei: ulriusquc na-
tyus spiritus desccndil : verum quandiu sunt in tura? verilatem, ct bumamc videlicct et divinse, in nna
corpore, peccato carere ncquennt, quia coelcsiium cadcmqueChrisliperson.i,manifeste designans. Eru-
contemplalioni scmper oculHm mcnlis intcnderenon " bcscat Manicbrcus, audiens: Venit vir. Conticcscat
sufflciunt ; sed srcpius hunc ad terrcnre curam con- Pho'iiuis, andiens: Hic est FiliusDei. Audiant man-
versatiorris inflectunt : in eorum procul dubfo cor- sueti ct bctentur, quia vcnil vir post Joanncm, for-
dibus Spiritus aliquando venit, aliquando recedit. tior Joanne, qui baptizat in Spiritu sancto, ct quia
Unde diclum est, Spiritus, ubi vult, tpirat, et vocem hic est Filius Dei. Quia cnim per superbiam rcccs-
eju4 audis, sed non scis, unde veniat, et quo vadat simus omnes a Dco, Filius Dei per misericordiam fa-
(Joan. in, 8). Yenit quipps ad sanctos, vadit a s.in- ctus est homo, ut idem ipsc ct per diviniialcm Palri
clis Spiritus, ut quem sempcr [habere] idonei non ct per humanilalem congrucret nobis; ac perbunia-
suut, ejus per lcmpora rcdeuntis crcbra luce refi- nilalcm noslri similem pro nobis cum hostc confli-
ciaiitur. In solo aulcm mediatorc Dci et hominum ho- gcre, per divinitalem Patriconsubslanlialcm, ad ima-
mine Jesu Cbrislo Spiritus pcrpctuo vcraciter nianct, gincmnos Dci el simililiidincm, quampeccando ami^
in quo nec sordidac cogilationis m.iculam, quam rc- simus, possct diguc recreare; [ut]]'cr morlcin re—

* Beda: Mancl scmpcr, ut ppssinl habere virtntm, qua mirabiliter ipsi viranL
 59 B. F. ALMNl SEU ALCULNl OPERUM PARS II. TCO
slrae fragilitalis deslrueret eum qui bahebat mortis A Vos autem , qui diseipuli estis Joanuis , qui ex
impcrium, et per impassibilem suac divinilatis polcn ipso nomine coufessionem vestram demonstratis, et
tiam reconciliaret nos Deo Patri ". » dicitis: Rabbi, venile et videte [Ms.add. ubi maneo].
Vers. 35. — Stabat Joannes et ex discipulis cjus Veneruntet viderunt ubi maneret, el apud euntman-
duo. Slabat Joannes, quia credcbat in Domino , et serunt die illo. Quia credebant, non in oocte man-
duo ex discipulis ejus; statim cnim crediderunl, et serunt, sed in die. Nox illa lenebras non habebat, ubi
secuti sunl Jcsum ambulanlcm. eral fides veri luminis. /."( apud eum manserunl dte
Vf.rs. 36. — Et respiciens Jesum ambulantem. illo. llora erat quasi dccima. Ex Lege veniebant ad
Debemus singulaScripturarumverba tractare, qu;ire Evangclium ; ad fldem Cbristi miltebal illos lcgis de-
Joannes stans, et Jesus ambulans dicilur : Et aspi- calogus, qui per Joaiinem siguificabatur.
ciens Jesum ambulantem, dicit: Ecce agnus Dei. Lex
CAPUT III.
dat lestimonium : ecce agnus Dei, agnus imniacula-
Quod ex duobus Joannis discipulis, qui seculi fuerant
tus, agnus anniculus, agnus qui tollil peccata mundi, Dominum, unus Andreas adduxit frutrem suum ad
a;;nus qui exterminatorem .'Egypti populum Isracl Jesum, qni Pelrus ab ipso nuncupatur. Pliilippus
perculcre non sinit. Ecce agnus Dei. quoque vocutus Nalhanaeli indicat. Qui mox inter
ccelera Dei Filium confitetur. Hinc Jesus aquam
Vers. 37. — Et audierunt eum disciputi. Quarc convertit in vinum , creduntque in eum discipuli
voluit dicere, ecce ? Quando dicitur ecce, quodam- ejus.
uiodo ille qui ostendilur, digito dcmonslratur. Dicit Vers. 40. — Erat autem Andreas frater Simonis
wgo ad discipulos suos : Quid me sequimini? Quid Petri, unus ex duobus, qui audierant a Joanne, et se-
uie pulatis magislrum babere ? Ecce agnus Dei. Illum cuti fuerant eum. lu fide non est ordo: ubicunque
saquimiui, illum oportel crcsccre, me aulem ininui. fidelisest aniina, ibi annorum muliiludo non quaeri-
Nemo prudcnlum cum qui ininuilur,sequilur, et re- tur, ncc paucitas. Andreas minorerat SimonePetro,
Unquiteum qui crescil. Et audicrunteumduo disci- ettamennon qiuerilur a:laiis ordo, sed fidei : Jesuiu
puli loqucntem magisiruin : Magislri imperiuin sunt primus invenit. Eral aulem Andreas frater Simonis
sccuti. Tcslimonium Joannis fides esl discipulorum. Petri, unus ex duobus. Nisi forle et uscc dignilas cst
Et secuti sunt Jesum. Scquenles Jcsum, rcliqucruni Andrcae, quia Petri appcllalur fraler, super quem
Joannem ; sequenles Evaugelium, Lcgcm amiserunt. eral fundala [ils., posiea fundanda] Ecclesia. Qui
Sic tamen secuii stinl Evangclium, ul tcslimonio audierant a Joannc, cl secuti fuerant Dominum.
uierenlur e Legc. Conversus autem Jesus, et videns Vers. 41. — Invenit hic primum fratrem suum.
eos. Discipuli Joaunis comiiius, el coram, et ante- q 0 vera pietas! slalim ut invenil Jesuni, statirn ut
ccssu Jesum vidcre non polcraut, scd tergum illius iiivemlmargaritam, statiin ulinvenit itiesaurum, fra-
sequebanlur ut vidcrent. Ergo | illi j discipuli (a- tri nuntiat. Fralrem suum Simoncm vocat; fratrem,
ciem Domini vidcre nonpoteranl. Convertil se et quo- non tam sanguinc quain spiritu. Quem fralrem ha-
dammodo de sua majestalcdcscendit, ut possent di- buliat gcrmanitale, ctsanguine, voluil habere el lide
scipuli contemplari facicm illius : convcrtil se ut ex germanum. Et dicit ei : Invenimus Messiam. Nemo
Lcge a discipulis cernerctur. ' invenit, nisi qui qiucril. Iste qui invcnisse se dicil,
Vers. 58. — Conversus autem et videns eos sequen- ostendil, quia diu quxsivil. Invenimus Messiam,
tcs dixil : Quid quwritis ? Non quasi ignorans inler- quod esl inlerprelatum Cbristus, Diu quxsivimus
rogat; scd interrogat, ut mcrcedoin habeant respon- Chrisliim inMoyse,el in oinnibus proph.iis; el quem
dentes. Quid quwritis ? Nec dixit quem quajritis, nc invcnirc cupiebamus, ipse nos invcnit, el inventi in-
se videretur ostendcre. Quid quwritis ? Reni inter- veiiiiiius.
rogat, ul illi pcrsonam sJgnificent. Quid quwritis ? Vers. 42. — Et adduxit eum ad Jesum. Non dc-
Qui dixcrunt ei: Rabbi. ipsa appellalio responsionis dignatur major minorem sequi, quia non eral ordo
indicium csl fidei. Quando enim dicunt Rabbi, quod xtatis, ubi erat mcvitum fldei. Intuiius autem Jesus
intelligitur magistcr, ct sequuutur euin , ulique ma- |) eum dixit: Tu es Simon filius Jona : tu vocaberis Ce-
gistrum sequuntur el dicint : plias, quod inlerpretalur Petrns. Nccdum aliquid
Vers. 5D. — Vbi habitas ? Dicit eis : Venile et vi- Pctrus fecerat, etjam meruit noincn mutari [Ms.,
dete. Voluiit habitaculum nossc Jcsu, volunt sibi niularc]. Nunquid plus ab Andrea crcdidcrat? Quid
osteudi qualem babilalionem habeatSalvator, utcum majus fecit, ut a fratre plus accipcret? [Quid majus
ille ostendcrit iu quibus Christus habitel, tales sc fcccral? ] Minorcm fralrcni scculus esl, cl quem ba-
exhibcaut, iu quibus Dominus possil habitarc. Et bebal discipuhim , uon dedignatus est habcre ma-
dixit eis: Venile elvidele. Vultis vidcre babilacu- gistrum. '/',•( es Simon filius Jona. Jona lingiia
lum meuui ? Sermone explicari non potcst, opcrc uoslra dicitur columba. Tu cs ergo filius Jona, tu
dcmonstratur. Venile et videte. Isli 478 'lll'a ^e le- es lllius Spirilus sancti. Filius ergo dicilur Spi-
stimonio legis venerant, qui [ Forte, Isli, qui a te.- rilus saucli, quia Uuni Iitatem de Spiritu sancto ac-
stimonio . . . veuerant, statim ] stalim in ipso no- ceperal.
uiiue confiteiilur, et dicunt : Rabbi, quod inlcrpre- Vers.43. — In crastinum voluit cxirc inGalilwam.
talur magister. Jesus aulcin rcspoudit cis, et dixit : Iu crasiinuin, inquit, voluit Jesus exirc iu Galihcam,
» Huc usque ex Bed.'.
7GI EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. I. 7fii
et invenit Philipyum, el dicit ei :Sequerc me. « <> Jam A ordiiiaretur a Domiuo, quuiitum capieudis ad vilam
patet ex superioribus, unde volucril Jesus exire iu animabusesset intciitus, niox sponte praedicando mou-
Galikeam, videlicel a Judaea, ubi erat Joannes ba- stravit.
plizans, et testimonium illi perhibeos, quod esset Vkrs. 45.—Invenit enim Nathanael, et dicil ei : Quem
agnus Dei. Duos ex discipulis suis ad eum scquen- icriptit Moses in lege, et propheta:, invcnimus Jesum fi-
dum provocavit, e quibus unus Andreas, ntl illum lium Joseph a Nazarelh. [Videamus] qiianluin rele fldci,
cliara fratrcm Petruin adduxit. Patet juxta sensum quam capacibus devoUc prccdicalionis miraculis [Ms.,
spiritalein, el crebra expositione veslrae fraternilali maculis] intextum invento fralri circumdet, quein
jam cognitum csl, quicl sit Douiinum sequi [Ms., ad xlernam cupit providus captare salulem. llliim
quod Dominiun sequitur?]. Scquiiur namque Domi- dicit inveutuin, quem Moses et prophetx vcnturum
num, qui imitalur; sequitur Doniinum, qui quan- suis scriptis signaverunt, ut cunctis sequentibus in-
lura fragililas liumana palilur, ea qua; iu homine telligatur quod ipsesit cujus advenlui prsrconaudo
monstrat Filius Dci, buinililaiis excmpla non desc- universa vclcrum scripta scrviunt [Al., servicrint].
rit; sequitur Dominuni, qni socius passionum exi- Jesum nuncupat, quod noraen Christi futurum, pro-
slendo, ad consorliuni resiirrectionis ejus, el ascen- phelarmn oracula concincbant. Filium Joscph appel-
sionis 479 perlingere sedulus cxoptat. Sed non B lat, non nt hunc ex conjiincliouc inaris ct fcmiiue
sine cerli ratione myslerii refertur, quod dicturus natum asseverel, quem de virgiue uasciiurum in
esl Philippo Jesu, sequere me. Voluit exire in Cali- prophetis didiccral, scd ut de domo ac familia Da-
laiam. Galilsea namque transmigralio facta, vcl reve- vid, uiidc Joseph ortum novcrat, secundura vatici-
l.ilio inlerpretatur. In eo quippe quod transinigratio nia prophetarum, eum vcnisse doccrel. Nequc cnini
fcicla dicitur, profectum fidcliuni designal : quod mirandura siPbilippus emn lilium Josrph vocet, cum
[vel ] de vitiis ad virtutum celsiludinem transmi- cl ipsa geuitrix illius intemerata semper Virgo Ma-
grare, vel in ipsis virtulibus paulalim proficere, ac ria, qiue viruin non noverat, consuctudincm vulgi sc-
i!e miooribus ad majora quolidic subire conlendunt, queus sic locula legatur: Fili, quid [ecisti nobis sic T
quousque de hac convalle lacrymarum ad arcem ke- Ecce paler luus el eyo dolentes quivrebumus le (Luc.
titkc coelestis, Domino auxilianle, perveniant; in eo li,48). Addil cl patriam a Nazarelh, ut ipsum esse
autem, quod revelalionem sonat, ipsam viUeaeternaj signaret dc quo legcrat in prophclis, quoniam Na-
bcatiludiiicm, pro qua in prassenli sancli laborant, zarceus vocabitur. Non ergo mirum si mox ad consen-
insinuat. Cujus utramque inlerprelatioiiein nomi- suni credcndi ac venicndi ad Chrislum captavil Phi-
nis Psalmista uno versiculo comprehcndit, ubi ait: lippus Nathanael, cui lautas uudique veritatis cas-
Ambulabunt de virtule in virtutem,videbitur DeusDeo-^ ses prtutendil. Quem scripsit Moses in lege, et pro
rum in Sion (Psal. lxxxih, 8). Haee esl namqiic phcttv, inveniinus Jesum (ilium Joseph a Nazareth.
visio, dequadicit Apostolus: Nos autem revelata facie Ncque iinmerito a Dclsaida, id est, domo vcnatorum
gloriam Domini speculanles, in eamdem imaginem oriuiidus asserilur, qui lanlam Deo dilectxvcnationis
transformamur, a gtar.a in ijloriam, lanquam a Do- curain pariter , et gratiam atcepisse monstralur.
mini spiritu [Al., a Domino pnesenti] (// Cor, m, Nam scquitur :
18). Bene ergo vocalurus ad sequcndum se discipu- Vers. 46. — El dixil ei Nathanael : A Nazarelh
lum, Jesus voluit exire in Galihcam, id est, in trans- potest aliquid boniessc? Na/.areih, iminditia sive flo»
wigrationem factam, sive revelationem, ut videlicct ejus, aut separata intcrprclalur. Annucnscrgo ver-
[ sicul] ipse tesle Evangeiio proficiebat sapienlia ct bis cvangelizantis sibi Philippi Nalhanael, a Naza-
xtate, ct gratia apud Deum rt homines (Luc, u, 52) ; reth , inquit, potest aliquid boni esse ? Ac si patcnter
sicul passus est ct rcsurrexit, ct ita inlravil in glo- dicat: Potest fieri, ut a civilale lanli nominis ali-
riam suam : sic eliam suos sequaccs oslcndercl pro- quid summx gratiac nobis oriatur, vel ipse videlicct
ficcrc virtulibus, ac per passiones transitorias ad mundi Salvalor Dominus, qui singulariler480san~
aclemoruin dona gaudiorum transmigrarc debere. ctus est, iimocens, impollutus, scgregatus a peccar
Sequilur : toribus , quique loquitur in Canlicis canlicorura :
Vers. 44. — Erul autem Philippus a Betsaida, ci- Egofloscampi, el lilium convallium (Cant. il, 1). Et
vitate Andrea et Pelri. Non est pulandus evangelista de qiui Prophcta : Exiet, inquit, virgade radiceJesse,
fortuito et absque ratione mystica nomcn civilalis, et Nazareus, id est, flos de radice ejus ascendet (lsai.
de qua esset Pbilippus, el quod eadem Andrca? quo- xi, 1). Vel cerle aliquis doctor eximius, qui ilorera
que et Petri essct, voluissc monstrare : sed per no- nobis virlutum munditianiquc sanctitalis pradicare
nicn civitalistypice,qualis tunc jam animo Philippus, sil missus. Possumus htinc locum ct ila recte intelli-
qualis oQicio esset fulurus, qualcs etiam Pelrus ct gcrr, quod dicente Pbilippo : Qnem scripsil Moses i»
Andrcas, ostendere curasse. Betsaida quippe doinus lege et propheiiv, invenimus Jcsum filium Joseph a
venalorum dicilur, et vonalorcs utique erant futuri, Vfl«oret/i,Nathanael csclera quidcm bcne intellexeril,
qui audiebant a Domino : Venite post me, et faciam miratus sit autem quomodo a Nazarelh Cliristum vft-
vos fieri piscalores hominum(Mallh., iv, ld). Vena- nisse dixcrit, quem de domo David, ct de Bellileem
tor et illc, qui el antcquaiu ad prxdicationis oflQcimn civitate, ubi erat David, venturum prophelie cana-
* Deda, hom. 4.
7K B. F. ALIHM SEU ALCUM OPEUUM PAttS If.
banl; adeoquc a.lmirando rcsponderit: aSazareth? \ quimur Isracl, juxla illud Aposloli : Non enim omnc$
»ed continuo reminiscens quantmn etiam vocabu- ^iiicr lsrael, hi sunl Israelita;; neque qui semen surtt
lum Nazarelh mysieriis Christi congruerct, caute Abrahw, omnes filii : sed in lsaac vocabitur tibi te-
assenscrit prxdicanti ; Poiesl, inquiens, aliquid boni men (Rom. tx, 6). ld csl, non qui filii carnis, hl fllii
etse. Ulrique auicm sensui polest convenire quod Dci ; sed qui iilii sunt rcpromissionis, aestimanlur in
scquitnr: scminc. Scquitur:
Dicil ei Pltilipptts, veni etvide. Ipsumnamque ve- Ver». 48, 49. — Dicil ei Nathanact : Vnde mc
nire et videre monebat, ut si quid ci verbo [Beda, nosii? Respondit Jesusel dixitei: Priusquam te Phi-
ad verba] prrcdicantis ambigui in corde resedisset, lippus vocaret, cum esses sub ficu, vidi te. Respondit
tolum hoc visio et alloculio praesens cjus quem prae- ei Nathanael et ait : Rabbi, tu ei Filius Dei, lu es
dicabat, abstcrgcrcl. Ncc distulit pius auditor pra> rex Isract. Quia cognovil Nalbanael vidisse ct nosse
dicalum sibi lumen vcritalis sollicite quxrendo ac Deum [Ms. el Beda, Dominum] qtix alio in loco ge-
pie pulsando , ut pcrciperc mereretur, insislere. rerentur, id est, quomodo ct ubi vocalus sit a Phi-
Unde mox Dominus satiare in bonis desiderium ejus lippo, cum ipse ibi corporaliler non esscl, divinre hic
accelerans, salularia ejus ccepla provida laudatione majestalis intuilum 481 considerans, prolinusenm
remuncrat, ut hunc paulalim ad aUiora quxrenda B non solum Rabbi, idest magislrum, scdet Filitim Dei
gimul et capienda provehat. ac regem Israel, id cst Christum, confessus est. El
Vers. 47. — Yidit namqne eum venientem ad se, libel inlueri quam prudcns laudantis servi confessio
et dicit dc eo : Ecce vcre Israelita, in quo dolus non respondcat Domino [Ms. el Beda, laudanli Domioo
est. L'bi notaiidttm quod laudans homincm qui novit confessiorespondeatscrvi]. Illehuncvere lsraeliiam,
corda Deus, n- n eum absqnc pcccato, sed absque id cst virum qui Deum vidcre pnsset, co quod dolum
dolo cxstitisse confirmat. Non csl enim homo justus ininime haberct, astruxil ; iste eum non magistrom
in lerra qui faciat bonum el non peccet : multi au- laniimmodo, qui ulilia prxcipcrct, verum cliam Fi-
tem sine dolo inccssisse, id est, simplici el mundo liumDei, qui coelestia dona tribueret, et rcgem Isracl,
corde convcrsati esse leguntur: imo etiam cuncli id est populi Deum videntis, religiosa devotionc fa-
fldelcs tales vivcre doccntur, dicente Scriplura : Scn- tctur: ut hac confessione suumquoque hunc regem,
tite de Domino in bonitate, et in simplicilate cordis ei se ejus regni militem significct. Potest etiam Do-
quwrile illum (Sap. i, i). Et ipse Dominus: Estole, miiii ha;c sententia, quadixil se Nalhanael, prius-
inquit, prttdenter sicut scrpcntes, et simplicts sicut co- quam vocarelur a Philippo, cum essel sub fic.u, \i-
lumbw [Matth. x, iG). Talis eralexemplar palienlue disse, supcr eleclionc spirilalis Israel, id est populi
Job, dc quo scriptum esl: Erat autcm virille simplcx C Chrisliani, mystice intclligi, qncm Domraiis iiecdnm
et reclus (Jot i, l). Talis Jacob palriarcba, dc quo se videntem, necdum per apostolos ejns ad fidei gra-
scriptum cst: Jacob, vir simplex, habitabat in laber- tiam vocatum, sed sub tegmine adliuc peccali prc-
naculis (Gen. xxv, 27) ; qui qiioniam puritate con- mentis abditum, miscricorditer vidcre dignatus est,
scienlix simplicis videreDeum meruit, etiam Israel, Paulo attestanle, qui ait: Qui benedixitnos in omni
id esl virvidcns Dcum, appellalus cst. Talis isteNa- benedictione spirilali, in ccelestibns in Christo, sicut
thanacl, quem Dominns oh parilitatem innosix con- clegil nos in ipso ante mundi constitutionem, ut esse-
versationis ejusdem patriarchnc meritis simul et no- mus sancti et immaculati inconspedu rjus incharilate
mine dignum ducit, Ecce, inquiens, verc lsraelila, in (Ephes. i, 5). Et quidem fici arbor aliqiiando in
quo dolus non est. Ecce qui vcre a palriarcha Deum Scripturis dulcedinem supernae dilcciionis insinuat;
vidcnte gcnus ducil, cui, sicnt el ipsi palriarchae, unde scriptum esl : Qui servat ficum, comedel fruclum
doli duplicitas niilla inessc probalur. 0 quam pul- ejus: elqui custosest Domini sui, gloriftcabilur (Prot.
chrum auspi<'iuni venicndi [Beda, vcnienli] ad Domi- xxvn.18). Sedquiaprimi parenlcs nostri, reatuprjc-
num, ct videre illnm cupienti! Ecte vere Israelita, varicalionis confusi, de fici sibi foliis succinctoria fe-
in quo dolus non est. Bcati mundo corde, quoniam ccrunt (Gen. m), potcst arbor fici non incongrue
ipsi Dcum videbunl (Mallh.y, 8). Et hic videre Dcum male dulcoratam generi humano consuctudinem pec-
desiderans, non ab alio, sed ab ipso, quiscrutattirrc- candi signarc, sub qna posilos adhnc electos suos,
nes et corda, Dco mimdus cordc laudatur, et Israc- scd necdum clectionis sux gratiam cognoscentes,
lita, id est, a viro Dcum videnli generatus, astrui- quasi suh ficu coiistitulum, nec se jam videntom,
lur. 0 quam magnus nobis quoque, qui de genlibus Dominus videt Nathanael ; novit enim Dominus, qui
ad fidem vcnimus, in hac sententia nnslri Redcmplo- sunt ejus (I Tim. n, 19). Quoruni salvalioni ipsura
ris spirilus [Bcda, quam magna spcs] apcrilur salu- quoqtie nomcn Nalhanael aplissimc convenit; Nalha-
tis. Si enini verc Israclila csl qui doli ncscius ince- nacl namque donum Dei interpretaltir, et nisi dono
dit, jam pcrdidere Judaei nomcn Israelilarum, quam- Dei quisque vocalus fucrit, nunquam reatnm primae
Vi8 carnalitcr fnati] de Israel, quotquol doloso cordc transgrcssionis, nunqiiammalcblaiidicnlia augescen-
a simplicitalc patriarcbae sui dcgcneraverunt ; el ad- tium qnotidie peccalorum umbracula evadil, nun-
scili sumus ipsi in semen Israclitarum, qui quamlibet quam salvandus venirc mcretur ad Christum. Unde
aliis de nationibus gcnus carnis babcntcs, fide lamcn dicit Aposlolus : Gratia enim csiis salvati per fidcnt,
vcrititis cl mun litia corporis ac mciitis vcsligia sc- ci Itoc non cx robit Dci doiinm at : non cx cp:ribvs.
7C5 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. - LIR. I. 7C5
ut ne quis glorietur (Ephes. n, 8, 9). Seqttitiir : A pnsuissct , vidit in somnis scalam sla:ilcm super
Vers. 50. — Respondit Jetus et dixit ei : Quia dixi tcrram, el cacumen illius tangcns ccelum ; augclns
fibi : Vidi tc tub ficu , credis ; majut hit ridebis. quoquc Dei asccndcntcs, ct descendentcs snper eam,
[Quid &'A majus] dc quo dicit, ipsc subseqiicnter et Dominum innixum scalx diccntem si!)i : Ego tum
aperit, futuram crcdenlibus spondcndo aperlionem Dcus Abraham patris lui, et Deus Isaac: surgensque
regni cmlcslis, ct prxdicandam mundo ulramquc manc dcbilo cum pavore laudes Domino referens,
unius sux naturam personx, quod revera multo cx- tulit ipsum lapidem, ct erexit in titulum, fundcns
cellenliiis est arcanum, quam qnod nos in peccati olcum desuper. Hujus crgo loci Dominus facil mrn-
adhuc umbra positos a sc illuminandos prxvidit. tioncm, ct dc seacsuis fidclibus figuratum manifes-
Hajus esl enim qnod nos salvatos gralia sux cogni- tissimc tcslatur «. >
tionis imbuit, qnod cceli nobis gaudia pandit, quod C\v. ii, Veiis. 1 . Et die lertio nnptice factar sunt in
prxdicalores sux (idei in mundo dispersit, quam Cana Galilara:, el eral mater Jesu ibi b. t Nec vacat
quod nos salvandos potenlia sux majestalis ante a mysterio quod die tcrtio, post ea qux superior
sxcula prxscivit. [Ms., supcrius] sermo Evangelii descripserat, nup-
Vers. 51. — Amen,amendicorobis, tidebilisccclitm tix factx rcferuntnr. Sed tertio lempore sxculi Do-
apcrlum, et angclos dei ascendentes et descendentes su- B minum ad aptandum sibiEccIcsiam venissc dcsignal.
pra filium hominis. Jam complelum cernimus promissi Primum quippe sxculi tempus ante legem patriar-
linjus effeclum. Videmus ctcnim ccelum apcrtum, quia charum exemplis, secundum suh lege Prophctarum
postquam ccelum Deusliomo pcnctravit, eliam noMsin scriptis, terlium sub gratia prxconiis evangelisla-
eum credenlibns, supcrnx palrix palefactum cogno- rum, qunsi terlia diei lucc mundo refulsit, in quo
scimtis ingrcssum [At., introitum]. Vidcmus angclos Dominus et Salvator noster, pro redcmpiione gcnc-
Dciasccndentes el descendentes supra (ilium hominis, ris humani in carue natus apparuit. Sed et hoc quod
quia prxdicalorcs sanctos novimus sublimilalem di- in Cana Galilxx, id cst in zclo transmigrationis per-
vinitalis Christi simul ct humanilatis cjus inlirma petratx, cxdcm nuplix faclx perhibentur, typicc
nuntiare. Ascendunt super filium hominis angcli, dcnuntiat, cos maxime gratia Chrisli dignos cxislere,
cnm doccnt prxdicatorcs, quia in principio erat Yer- qui zelo fervoris ac pix devoiionis [licda, qui zelo
bum, et Yerbum erat apud Deum, et Deus erat Yer- fervere pix devolionis], ct xmulari charismata ma-
bum (Joan i, i). Dcsccndunt snper lilium hominis jora, ac de vitiis ad virlutcs, bona operando, de ler-
nngeli, cum adjungunt iidem [Ms., id est], quia Yer. renis ad xtcrna norunl sperando ct amando trans-
bum caro (actitm est, ct habitavit in nobis. Ncque migrarc. Discumbentc autem ad nuptias Domino vi-
immerito prxdicatorcs sancli typice angeli vocanlur, nnm defccit, ut, vino mcliorc per ipsum mirabili
quibus consuetc derivatum ab angelis nomcn evan- ordiuc facto, manifestarctur gloria lalcntis in homino
gelistarum concedilur; ut sicut hi nunlii, ila et illi Dei, el credcntium in eum fides aucta proficeret.
proplcr idem summx prxdicationis ofllcium, boni Quod si mysleritim novimtis [Ms. et Beda , quxri-
ntnilii cognominentur. Et notandum quod Dominus mus], apparente in canie Domino, ineraca illa lega-
seipsum filium hominis nunrnpat : Nathanacl cum- lis scnsus suavilas paulatim cocpcrat, ob carnalem
ilem Filitim Dei prxdicat. Cui simile cst quod apud Pharisxorum intsrprctalioncm, a prisca sua virtute
alios cvangelistas ipse discipnlos intcrrogal : Qttem deficcre. Qui mox ca, qux carnalia videbanltir, man-
tlirttnt homines csse ftlium hominis ? Al illi dixcrunl : dala ad splrilalem converlit doctrinam, cunclam-
Alii Joannem Baptistam, alii Elinm, elc. Dicit illis que litterx legalis supcrficiem evangclica ccelcstis
Jetut : Yos aulem quem me csse dicitis ? Rcspondit gratix virtute mulavit, quod est vinum fecisse de
Simon 482 Pctrus : Tu cs Christus Filius Dei vivi aqtia. Scd primo videamus quid sil quod, deficiente
(Matlh.xvi, 15-16). Et quidem justx dispensatio- vino , dicit [Beda, cum. . . diccret] mater Jcsu atl
nis moderamine actum est ut cum utraquc cjusdcm eum :
mcdialoris Dei ct Domini nostri vel ab ipso Domino •> \"F.ns. 3, i. — Yinum non habent. Bespondit .
vel ab homiue puro esset commcmoranda substan- Quid mihi ct tibi est, mulier ? Nondnm vcnit hora
tia, Dcus bomo fragilitatem assumptx a se humani- mea. Neque enim inatrem suain inhonorarel, qui
tatis purus homo virtuicm xlernx in eo divinitalis nos jubet honorare palrem et malrem ; aut cam sibi
astrucrct : ipse suam humilitatem, illc ejus falerctur esse malrem negaret, cx cujus carne virgine [Ms.,
aKitudinein. Nolandum quippcetiam quod Domintis, virgincam] carnem susciperc non dcspexit, Apostolo
qni bealiuii Nathanael verc Iiraclilam ntmctipat , in cliam tcstantc, qui ail : Qui factut ett ei ex scmini
hoc quoquc ver'.io quo ait : Yidebitis cwlum apcrlum, David secundum carncm (Rom. i, 3). QuomoJo cnim.
et antjelos Dei ascendentes cl descendentcs super filium ex scmine Davii secundum carnem, si non ex cor-
kominis (Joan. i, 33), visionem Jacob patriarchx (Gen. pore Marix secundum carncm, qux cx David seminc
sxvin), qui per bencdictioncm vocalus est Israel, descendit? ssd in co quod, miracultim facturus, ait:
ad memoriam rcducit. Is namqtie cum, volcns in Quid mihi et tibi est, mulier ? signifirat sc divinilatis,
ruodam loco requiescere, lapidem capiti suo sup- qua miraculiim crat pntrandum, non principium tem-
" Hucusque cx honiilia Bctlx ciiata.
* Ex hpmil.i.a Bcda». in Dominica secunla po^t Kpiphaiiiam.
767 B. F. ALIJIM SEL ALCUIM OPLKIM PARS II. 168
poralitcr acccpissc de itialre, sed aelernilatem sem- A nistri prophcfcc, modo de Patre tantum loquunlur et
pcr habuisse tle Palre. Quid mihi, inquil, et libiest, Filio, ulestillud: Omnia in sapieniia fecisli (Psat.
mulier ? Nundum venil hora mea. Quld divinilali, cm, 24), virtusenim Dei et sapientia Cbristus esi :
ifuara ex Palrc scmper habui, cum tua canie, cx qua modo etiam Spiritus sancli faeiunt mentionem, juxta
carnem susccpi, commune est ? Nondum venit hora illud cjusdem Psalmographi : Verbo Domini eceti fir-
ut fragilitatem sumplx cx le humanitalis moricndo mati sunt , et spiritu oris ejus omnis tirtut eurum
demonstrem. Prius est ut potentiam aelernae dcitatis (Psal. xxxn, 6). Yerbum, Dominus, el Spiritus, tc-
virlules operando patcraciam. Veniet autem hora ut tusquc unus Dcus csl inlclligcndus in Trinitate [ it t.
quod ubi el matri commune esset, oslendcret , cum et Deda, Vcrbum, Dominum, et Spirilum totam,
cam morilurus in crucc discipulo virgini virginem qux unus Deus est, intellige Trinitatcm]. Sed quan-
coinmcndare curavit. Caruis naraque infirma pcrpes- lum inler aquam cl vinum, lanlum dislat inler sen-
sus, matrcm, de qua h;cc susccperat, pie cognilam, sum illum quo Scripiurae ante adventum Salvatoris
eidcm, quem maximc diligcbal, discipulo conimcn- intclligebantur, et eum quem veniens ipse revelavit
davit : qiiam, divina faclurus, quasi incognilain se apostolis eorumque discipulis perpeluo sequenduni
nosse dissimulat, quia lianc 483 divinx nativitalis reliquit. Et quidem poluil Dominus vacuas impicre
auctricem non essc cognoscil. > Hujus vcro [Al., B hydrias vino,qui in exordio mundanse creationis
ergo] horae dominus in crucc pendens coniiiicinorat, cuncta creavit ex nihilo ; sed maluit de aqua faccre
cum dixit [ils., coinmemorans dixit] malri : ilater, vinum, quo typice doccret, non se ad solvendaui
eece filius tuus ; quasi dixisset : eccc hoc quod ex itoprobandamque, sed ad implendam polius legciu
te sumpsi modo osleiulitur, moriendo quidem ; quae prophelasque venisse, neque alia supcr [Deda, se
lamcn nalura postmoJuni clarificanda erat in resur- per] evangclicam gratiam facere ct docere quam
rcclionis gloria. quac lcgalis et prophetica Scriptura eum factuniui
Vers. 5. — Dixil inater ejus ministri* : quodcun- doclurumquc signaret. Videamus ergo sex hydrias
qne dixerit vobis, facite. Sciebat quidcm matcr cjus Scripturarum aqua salutari replelas, videamus earo-
bumanilatem filii sui, licct quoquomodo vidctur dem aquam in suavissimum vini odorem guslumque
[ils., hoc modo vidcretur] negatum quod poscebal, convcrsam. In prima selate s.eeuli , Abel justum fra-
mater lamen sciebat pictalem filii, quod non esset ter iuvidens occidit (Gen. iv), el ob hoc ipse perpe-
negalurus [ils., negare noluit] quod petebatur : luamartyrii gloria bealus, cliam in evangelicis et
ideo fiducialiter mandavil ministris ul mandata im- aposlolicis litleris jnslitiie laudciu accepit (Uatth.
plerent filii jubentis. xxin, Luc. xi). Fralricida vero impius oelernaj ma-
Vkrs. 6. — Erunt autem tapidece hydrix sex po- C lediclionis pcenas luit. Quicunque his audilis, me-
sitai, sfcundum puri/icationem Judaorum, capientes luentes [Deda, mctuunt] cum impiis damnari , cu-
singulw melrelas binus vel lernas. < Hydria? vocanlur pienlcs benedici cum piis, omnem odiorum ct invi -
vasa aqiiaruiu rcceplui parala, Greece enim aqua dise fomilem abjiciunt, Dco placcre per sacriftcium
ZSwp dicilur. Aqua aulcm Scripturx sacra scien- jusliiix; modesiia> et innocentiac, virtuteque [Ms„
liam designat, qu;c suos audilores el a pcccalorum modesliam, innocenliam , virtutem] patieniiie cu-
sorde ablucre el divina; cognitionis solet fonte po- rant, vas profeclo aqua; in Scriplura invenerunt,
tare. Vasa sex quibus aqua conlinebalur, corda sunt unde salubriter abluti potatique gaudeant. Scd si
dcvota sanctorum , quorum perfectio vita: et fidei inlellexerinl in Cain homicidam Judaeorum ess«
ad exemplum recle credcndi ac vivendi proposila perfidiam ; occisionem Abel passioncra esse Domini
cst generi humano pcr sex sxculi labentis cclates, Salvaloris; terram.qucc aperuitos suum ct suscepil
id est, usque ad lempus Doininica3 prsedicationis [cjus] sanguinem de manu Cain, Ecclesiam csse,
[Deda, passionis]. Et bene lapidea sunt vasa, quia qux effusum a Judxis Cbristi sanguincm in myslc-
fortia sunt pnccordia justorum, ul potc illius fide ct rium suai rcdemptionis acccpit; nimirum aquam in
dilcctionc lapidis solidala quem vidit Daniet praci vinum nuitatam repcriunt [Beda, repererunt], quii
Kiim de monle sine manibus, factumque in moutcin " sacnc dicla legis sacratius inlelliguut. Secunda a>tate
inagnum, et iniplcsse oninem lerram (Dan. u, 3i). sxculi inchoanle, dclclus esl aquis diluvii mutidus,
Et dc quo dicit Zacbarias : In lapide uno septem ocuti ob peccalorum magniludinem ; sed solus Noe per
sunt (Zach. m, 9), id est, in Christo univcrsitas justitiam cum domo sua libcratus in arca (Gen. vn).
scientix spiriialis inhabitat ; cujus et aposlolus Pe- Hujus plaga: 484 ;ul||i|;i vastatione horribili, pan-
trus meminit iladicens : Ad quem accedenles lapi- corumquc liberatione mirabili, quisquis emeudatius
dein vivum, ei ipsi lanquam lapides vivi supera:difi- vivcrc c ipcril, liberari desidcrans cuin eleclis, li-
camini (I Pelr. u, A). Bene secundum purificalio- mcns exterminari cum reprobis, hydriam profecto
nein Judxorum [Beda add. lauluiii] posilx erant aqux, qua mundctur vcl reficialur, accepit. At dum
hydrix, quia Judaeorum tanlum populo lex per Mo- altius sapcre [Beda, aliius respicere] cocperit, et in
sen dala est ; nam gralia et verilas Evangelii non arca Ecclesiam, in INoe Chrislum , in aqua diluente
minus genlibus quam Judacis pcr Jcsuiii Cbristum peccalores aquam baptismi quu? pcccata diluit, in
facla est. Capientes, inquit, singulce meiretas binas hominibus et in animalibus quse arca continebat,
rel ternat. Quia Scriptur» sanclsc auctorcs et mi- mullifariani bapti/.alorum dillV-renliam, in columba.
 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. I. ;to
qux post diluvium ramura olivae inlulit in arcam, A lioc quotidie ficri, alios niinirum a diabolo de Eccle-
unclionem Spiritussancli, quo baplizati imbuuntur, sia peccando raptos , alios gratia Spirilus sancti per
inlellexerit, vinum profcclo de aqua factum libat Jesum resipiscendo acpoenitendo rcconciliatos [Ueda,
\Beda, factum miralur] ; quia in vcleris historia aliis . . . raptis . . . reconciliatis], vinum de aqua fac-
facti \Ms., historix faclis] suam ablutionem, sancti- lum habet, quia ad se pertinere qnx scripta sunt in-
Gcationem, juslifirationem prophetari contcmplatur. lelligens, magno mox compunctionis quasi muslo
Terlia sxculi xtalc, Deus tcntans obedienliam Abraluc, incalescens, quidquid sibi peccati caplivantis inesse
filium unicum, quem diligehat, in holocaustum sibi deprchenderit[^;., intellexeril], per Christi gratiam
offerre praccepil (Cen. xxu). Non differt Abraham fa- liberari deposcit. Sexta inchoante sneciili aetate, Do-
cere qux jubelur, sed pro Glio immolatur aries; ipse minus in carne apparens, octava die nativitatis, juxia
tamen, pro obcilienlix virtnte eximia, pcrpctux be- legem cireumcisus est. Triccsima et lertia post hxc
nedictionis hxreditate donatur. Ecce habes hydriam ad lemplum delatus, et legalia pro eo sunt munera
lertiam. Audiens enim quanla virlus obedieniix oblala. Hxc intuentes ad lilteram, aperte discimus
[quanta] mercede remuneretur , el ipse obedientiam quanta nobis diligentia sunt evangelicx fidci sub-
discere atquc habere satagis : quod si in immola- eunda niysteria, quaiido ipse benedictionem grali:c
lione filii unici dilecti passioncm ejus intelligis de Q affercns, qui legem litlerx dedit, vetcrum primoc-c-
quo dicit Pater : Hic est Filius meus dileclvs, in quo remoniarum rilu consecrari, qui [Beda, quo] cuncta
tuihi complacui (Mallh. xvn, 5), in qua quia, divini- divinitus consecrat, et sic nova gratix sacramcnla
tate impassibili permanente, sola humanilas monem suscipere simul et tradere curavit. Ecce hydria sexta,
passa est °t dolorem, quasi lilius offertur, scd aries ad abluenda peccati 485 contagia, ad polanda vitae
mactatur. Si inlelligis bcnedictionem qux promissa gaudia, mundiorem cxteris afferens undam. Verum
estAbrahx, in te, qui de gentibus credis, munus si in octava [Beda, octavi] diei circumcisione bap-
esse completum, nimirum dc aqua vinum fccit tihi, tisma, qnod in mysterium Dominicx resurrectionis
t|uia spiritalcm sensum, cujus nova fragranlia de- a peccatorum nos morte redemit, intelligis ; in in-
briaris [Ms., ebriaris; Beda, inebriaris], aperuit. ductione in tcmplum ct oblatione, oblalionem hoslix
Quirtx setatis iniliis, David pro Saule regnum Is- purificanlis figiiratum cognoscis, fidelcs quosque [Ms.,
r*eliticx gentis sortilur, buiAflii innocens et mitis, in inductionc in templum et oblatione hosti.c puri-
cxsul : porro ille, cujus injusta diu persecutione cru- ficanlis figun.lum cogiloscis, fideles quosque] de
ciabatur, ahjectusest [Beda, exsul pfo illo cujns in- baptisteiio ad altare sanctum ingreJi, acDomiiici
justa diu peiseculione cruciabatur]. Ecce hy:lria corporis ct sanguinis viclima singulari dehere con-
quarta fonte salulari repleta. Qtiisquis hxc audiens C secrari, vino quidem de aqua facto et quidem me-
bumilitati atque innocenlix sluderc, et superbiam racissimo donatus cs. Porro si circunnisionis diem
cceperit atque invidiam suo de corde repcllere , quasi ad gcneralcm humani generis rcsurrectionem, quando
Iiaustum aqux limpidissimx, quo rcficiatur, invenit. reortalis propago cessabit, mortalitas vero lota in
Al si in Saule Judxos persequentes, in Davide Cbri- immortalitalcm mutabitur, inttrpretaris ; el circum-
stum et Ecclcsiam significare cognovcril, illorumquc cisos induci in tcmpium cum hcsliis intellexeris,
perfldia [Beda, ob perfidiam], et carnale simul ini- qu.indo post resurrectionem, univcrsali expleto judi-
perium cl spiritale destructum, Chrisli autem et Ec- cio, sancli jam incorruplibiles facli, ad conlemplan-
clesix regnum semper esse mansurum, poculum uti- dam perpetuo spcciem divinx majestatis cum bono-
que vini [Ms., non solum utique vinum] de aqua fac- rum operum muncribus intrabunt ; tunc prolecto
tum scntiel, quia se suaraquc vilam et regnum, sed vinum dc aqua ficri videbis, cujus conditori rccte
cl ipsum rcgem ibi scriplum legere novit, ubi prius ]initcstcris, et dicas : /■.'( poculum luum inebriant
quasi de aliis velerem legebat hisloriam. Quinta xlate quam pra-chrum est (Psal. xxn, 5) ! Ergo Doniiims
sacculi, populus pcccans, captivanlc [Beda , captivi- vibinn in aqua [Al., in gaudio ; Ms. et Beda, in gau-
tale] Nabuchodonosor, Babyloniam transmigrat. Sid dia] nupliarum, non dc nihilo facerc voluit, sed hy-
post scptuaginta annos pcenitcns et correctus ad pa- " drias sex impleri aqua prxcipiens, hanc mirabilitcr
triain per Jesum saccrdotem magnum reducilur, ubi convertit in vinum, quia sex mundi xtates sapien-
(loiuum Dei, qux incensa est, et civiiaiern sanctam, tix salutaris largitate donavil, quam lamen ipse
qox destmcta est, rcxdificat. Hxc lcgens sive au- vcniens, sublimioris sensus virtute fecundavit. Nam-
«liciis quisqne pcccandi metum corripil, ad pccni- que [Beda, Nam quo] carnales camalitcr tantum
tcndi remedium confugit, aqua hydrix purificantis sipicbant, ipse spiritalibus spirilaliter senlienda re-
ablulusest. Si vcro inlclligere didiccrit Hicrusatem scravit. Vultis scirc qualiter de aipia vinum fcceril?
et templum Dei Ecclcsiam Christi, Babyloncm con- Apparuit post resurrcclioncm suam duobus discipu-
rnsio:iem pcccatorum, Nabuchodonosor diabolum, lis ambulan:ibus in via,ibalque cu<m illis, etincipiens
Jesiiin saccrdotcm magnum , verum xternumque a Moyse et omnibus prophelis, interprctabatur illis
pontificcm essc Jesum Christum, sepluaginta annos in oninibus Scripluris, qux dc ipso crant (Luc. kxiv).
bononim plenitudinem opcrum, qux pcr Spirilus Yultis iterum audirc quomodo eodem sint vino ine-
sancli dona largiunlur, videlicet propter dccalogum briali ? Poslmodum cognoscenles, quis esset qui eis
cl septiformem rjiisdcm spiritus graliam, viileritquc verbum vitxpropinabat, dicebanl ad inviccm: Nonne
 771 B. F. AI.BINl SEl! ALCC I.NI OPERUM PARS II. 772
eor nostrum ardcns erul in nobii", cum loqucrclur m A delicet, cohtinentiuiri , et doclorum. Primus on!o
tia, el aperiret nobis Scripturas f discumbeniiiim ad nuptias sponsi cceleslis, id est,
Vers. 7. — Dicit ergo ministris Jesus : Implete in Ecclesia Dde ct operatione gniidciiiiiim, gradus
hydriat aqua. Et impleverunt eas usque ad summum. est conjugatnrum fidclium. Secundus continentium.
Quid per ministros qui hxc facere jubcninr, nisi Supremus pr.edicatorum. « b Unde convenicnter
Chrisli signnntur discipuli, qui impleverunt hydrias perbihctur, quod arcbitriclinus vocalo sponso dixe-
aqua? Non quidem ipsi prxteritas mundi xlnles le- ril : (Vers. 10) Omnis homo primutn bonum vinum
gaVibns ac proplieticis scriptis implendo, sed intelli- ponit. el cum inebriati fuerin' , tunc id, quod deterius
gendo ipsi prudenler et aperiendo fideliter : quia est. tu autem servasti bonum tinum usque adhuc.
Scriplura, qux a prophetis ministrata est, et salu- Quia doclorum est cognoscere dislanliam Legis et
bris esset ad haustum supientix coelestis et ad ope- Evangclii, veritalis cl umbrx, cunciisque vcteribus
rum cnsligalioncm ulilis. Impleverunt autcm cas us- instilutis, cunclis regni terrcni promissis, nova.ni
que ad summum; quia recle inlellexcrunt nullum evangelicx fidei gratiam, et perpelua caclestis patrix
fuissc lempus sxculi a sanctis alicnum doctoribus, dona prxferre [Beda, proferre].
qui sive verbis, sivc exemplis, sive etiam scriplis, Vers. 11. — 11 oc fecil initium sigtiorum Jesus m
viam vitx mortalibus panderent. * Cana Galilmw, et manifestavil gloriam suam. Mani-
Vers. 8. — Et dicit eis Jesus : Haurite nunc, et feslavit hoc signo, quia ipsc essel rex glorix, et idco
ferte architriclino. Et lulerunt. Architriclinus aliquis sponsus Ecclesix, qui ut bomo communis veuircl ad
k^gispcritus illius temporis est, fortasse Nicodemus nuplias, scd quasi [.!/<., quia] coeli et terrx Dnmi-
vel Gamaliel, vel discipulus tunc ejus Saulus, nunc nus, elementa, proul voluissct, converterel. Pulclira
aulem magister tolius Ecclesix Paulus apostolus. Et aulem rcrum convcnientia. 486 Qm initio sijno-
dum talibus Verbum evansrelii crcdilur, qnod in lit- rum qux morlalis adhuc morlalibus erat ostensurus,
tera legis, et prophelx \Ms., prophelix; al., pro- aquam converlit in vinum; ipse initio signorum, qui
phctia] latcbat occullum, vinum utique architriclino [Bcda, qux] immorialis jam pcr resurreclionem ef-
de aqua Tactum propinatur ». > Et benc in domo feclus, immortalis vitx studia sola scclanlibus oslen-
harum nnptiarum, qtix Christi et Ecclesix sacra- dcrct, carnalem prius, ct quasi insipidam mentem
menta figurarent, triclinium, id est, tres ordincs eorum, sapore scicnlix ceelestis imbuit : c > post v&-
discumbcnlium, altitudine disiantes [Al., distentos] rx [Al., vero] resurrectionis gloriam, majnri cos
inessc describuntnr; quia nimirum tres sunt ordincs spirilalis gratix muitcre compkiurus.
fldelium, quilius Ecclcsia constnl : coDJugalorum ri-
• Hiicusqtic Bcda. c Ilucusque ex Betla.
b Beda iteruni.

LIBER SECUNDUS.
CAPUT IV. tarcnl ex alia uxorc gcnuisse eos, quos fratrcs Do-
Appropinquante Pascha Judirormn, ejicit vendentes, mini Scriptura appellnt. Alii majore perfidia hos
ct ementes de templo. eum ex ipsa Maria, posl nntum Dontinum, generasse
Sequitnr namque hujtis prxraii signi mirabile sa- pularunt. Sed nos, fratres charissimi, absquc iillius
eramenluih, quomodo ipse Jesus curo matre et Tra- scrttpulo quxstionis, scire et confiteri oportet, noti
Iribus ascendisset Ilierosolymam, et ibi invenisset t.uitiiiii beatam Dei genitricem, sed et beatissirrmm
vendenles ct emcntes in lemplo, eosquc qualiter inde cnstilatis ejus tcstcm aiquccustodem Joseph, abomni
i-Jeccrit, diccntc cvangclisla : prorsus actione cohjugnli mansisse semper imnm-
Vers. 12, 13. — Descendit Jcsus Capharnaum, ipse " ncm ; ticc hatos, sed cognatos eorum, more Scriptn-
tt mater ejut, et [ratres ejns, el discipuli ejus, ibique rx usitnto, fratrcs, sororesve Salvatoris vocari. De-
manserunt non multis diebus , et prope erat Pascha niqtie Abraham hoc modo loquitur ad Lot : fie qua-sn
Jndccorum, et ascendil Jesus Merosolymam. Benc sil jurgium inter me et tc, el pastorcs meos et pastores
nutem evangelista ait, dcscendissc Jesum in Caphar- tuos, fralres enim sttmtts (Gen. xttt, 8). Et Laban ad
naum. Capharnaum vero villa pulcherrima interprc- Jacol) : Nttm quia fraler mens et, Qralis servies mihi
tatur, significans liunc mundum, quo Domimts noster (Gen. \\\\, lo)? Et quidem cons:nt qtlia Lot filiw*
Jesus Christus pro salute humani generis a paterna Aran fratris Abrahx fuit, ct J.icob ftlius Rcbeec*
sede nnnquam recedens dcscendisse dicitur. • » Sed sororis Lnban. Sed propter cognalionem sunl fratres
solet movcre quosdam, qttod in exordio lectionis hu- nuncupnti. Hac ergo regula, in Scriptttris sattciis, m
jus evangclicx dicltim est quia desccndcntc Caphar- dixi, frequcntissima, etiam cognalos Marix vel J<*-
naum Domino, non solum matcr et discipuli, sed rt scph, rralrcs Domini appcllatos oportet intcllijri.
fratres ejus sccuti sunt ctim. Nec dcfuere hxretici Quod aulcm propinquanlc Pascha, Jesus ascenrfit
qtii Jnseph virum bcatx sempcr virginis Marix pu^ Hiorosolymam. nobis profciio dai exemplum quanta
« Ex Homl. G Ycn. Belx.
775 EXEGETICA. — COMMENT. l.N JOAN. - i.V.i. II. 77*
aiiimi vigilanlia Dominicis subjici debeamus impc- A Judxis : Dileelus meus in domo mta fecxl seelera
nis, cuin ipse in bominis inflrmitate apparens, ea- multa {Jer. II, 15). El quidem gaudendum cst, quia
dem, qux ex divinitatis auctoi itate slatuil, decrela ipsi sumus iu bapiisnio tcmplum Dci facti, tesie
cuslodiat. Ne enim putarent servi, absque erebris Apostolo, qui ait : Templum Dei sanclum est, quod
oraliouum bonorumque acluum victimis, vel flagella estis vos (I Cor. m, 17). Ipsi civitas regis magni, de
evadere, vel prxmia se posse percipeie, et ipsc inter qua canitur : Fundamenta ejus in monlibus sanctis
servos ad adorandum [Beda, ad orandum] immolau- (Psal. i.xxxvi, 1), id est, fiindamenta Ecclcsix in so-
dumquc [Dei] Filius asccndit. Qui venicns Hieroso- liditate fldei apostolorum et prophetarum. Scd non
lymam, quid ibi gercnles invenerit, quid ibidem ipse minus [Ms., nimis] tremendum, quia prxmisit Apo-
gesserit, videamus. stolus diccns : Si quis autem templum Dei violarii,
Vers. 14, 15. — » El invenit, inquit, in lemplo ven- disperdet illum Dens (I Cor. iii, 17). El ipse judex
dentes oves, et boves, et columbas, et nummularios justus, Disperdam, inquit, de cititale Domini omnes,
sedcntes. Et eum fecisset quasi flagellum de funiculis, qui operanlur miquitalem (Psal. c, 8). Gaudcndum,
omnes ejecit de templo, oves quoque, el boves, et num- quia in nobis Paschx solemnitas agitur, cum de vi-
mulariorum effudil <r», el mensas subverlit. Boves, liis ad virtutes transire satagimus. Pascba quippc
487 oves< et columbx ad hoc emcbantur ut offer- B transitus dicitur. Gaudendum qtiia Doininus uostra
rentur in templo. Nummularii ad hoc sodebant ad pcctora, civilatem videlicet suatn visitare, quia idem
mensas, ut inler emplorcs venditoresquc hostiarum Pascha nostrx bonx actionis, prxsenlia suac pietatis
prompta esset pecunix taxalio. Yidebanlur ergo liciie illuslrare dignalur. Scd timendum satis, ne nos in
vendl in templo, qux ob hoc cmebantur ut in eodem civilale sua aliud quam ipse diligit, agentes inveniat,
teniplo oflerrentur Domino. Scd nolens ipse Domi- et ipse qualem non diligimus nobis districtus rcdditor
nus aliquid in domo sua lerrenx negotiationis, ne ostendatur [AL, el ipse se nobis, qualem non diligi-
ejus quidem quae honcsta piitarctur, exhiberi, dispu- mus, districtus redditor oslcndal] ; ne nos in templo
lit negoliatores injuslos, et foras omnes simul cum nummularios, nevcnditores boum, ovium, columba-
his qux negotiabantur, ejecit. Quid ergo, fratres rumve reperiens damnet (Malth. xxn). Bovcs quippe
mei, quid pul.imus faceret Domiuus? Si rixis dissi- doctriuam viuc ccelestis, oves opcra mundilix et
denlcs, si fabulis vacantes, si risu dissolutos, vel alio pielatis, columba: sancti Spiritus dona designaui.
quolibet scelere reperiret irretilos? Qui hostias qux Quia niminim boum juvaminc solel ager exerceri ;
sibi immolarcntur cracntes in tcmplo vidit, et elimi- ager autcm cst Domini , cor coelesti excultum do-
nare fcstinavit? Haec proptcr illos diximus qui cc- clrina, et suscipiendis verbi Dei prxparatum ritc
clesiam ingressi non solum iuteniioncm orandi ne- C seminibus. Oves innocentcr sua vcllera vesliendis
gligunt, verumetiam ea pro quibus orare debuerant, hominibus prxstant. Spirilus super Dominum in co-
augenl; insuper ct argucntes se pro hujusmodi stulti- lumbx specie descendit. Vendunt autcm bovcs, qui
tia, conviciis odiisque, vel eliam detractionibus insc- verbum evangelii non divino amore, sed terreni qux-
quuutur, addenles vidclicet peccata peccalis, et quasi stus intuitu audientibus impendunt; quales rcpre-
funem sibi longissimiim incaula eorum augmcnta- hendit Apostolus, quia Cbristum annunliarent uon
tione lexentes, nec timentes ex eo districli judicis sincere. Vcndunt oves, qui hmnanx gralia laudis
examinalione damnari. Nam bis quidem in Evangclio opera pietalis cxercent, de quibus Dominus ail : Quia
sancto lcgimus quod venicns in tcmplo Dominus bu- receperunt mercedem suam (Matth. vi, 2). Vendunt
jnsmodi negotiatores ejecerit ; nunc vidclicel, id est, columbas, qui acceptam Spiritus gratiam, non gra-
tcrtio ante passioncm suam anno, sicut cx biijus tis, ut prxceptum est, sed ad prxmium danl; qui
evangelistx sequentibus scriptis agnoscimus ; el ipso imposilionem manus, qua Spiritus accipitur, etsi
quo passus est anno, cum anle quinque dics Pascha? non ad quxstum pecunix, ad vulgi tamen favorcni
sedcns asino, Hierosolymam venissel. Sed el boc tribuunl; qui sacros ordincs non ad vitx mcrilnm,
ilem eum in lemplo sanctx Ecelcsix examine quo- _ sed ad gratiam largiuntur. Nummos mutuo dant in
tidianx visilatiouis agere, oninis qui recle sapit, in- lcmplo, qui non simulate cceleslibus, sed apertc U;r-
telligit. Unde multum tremenda sunt hxc, dilcctis- rcnls rcbus in 488 Ecclesia descrviunt ; sua qua1-
siini, et digno expavescenda timore; sedulaque prx- renlcs, non qux Jesu Christi (Philip. n, 21), Veruui
cavendum industria, ne vcniens improvisus perver- hujusmodi opcrarios fraudulenlos qux nierces ma-
sum quid in nobis, undc merito flagellari, ac de Ec- neat, ostendit Dominus, cum, facto de funiculis fla-
clesia ejici debcamus, invcniat. El niaxime in illa, gcllo, omnes ejecil de templo. Ejiciuntur enim [Ms.,
qux specialiter domus orationis vocatur, observan- aiitem] de partc sorlis sanclorum, qui inler sanctos
dum ne quid incptum geramus, nc cum Corinthiis positi, vcl flcte bona, vel apertc faciunt opera mala.
audiamus ab Apostolo : Nunquid domos non habctis Oves quoque el boves ejecit, qui taliuiu vitam pariter
ad agenda vel loquenda temporalia (7 Cor. xi, 22)? et doctrinam ostendit cssc rcprobam. Funiculi, qui-
aut Ecclcsiam Dci contcmnitis? Et a Propheta cum bus flagcllando impios dc tcmplo cxpulit, iremenda

" Hxc, qux sequuntur, in collectaneis Anselmi exlibr. ii Albini super Mattharum; cujus tamen loco
Lueensis apud Canisium Lect. Anliq. edit. Basnagii legendumesse : tnper Joannem,\am in.Monito prar\i«
tom. m.part. i, pag. 589, cilantnr et describuntur, advcrtimus.
775 B. F. ALBINI SEU ALCUI.Nl OPEftUM PARS ll. 76
[Ms. el Beda, cremcnta] sunl actinnnm malarum, de A si iracundia turbiilum, si alio culqtiam viliosu!;stra-
quibus maieria daiiinainli reprobos districto judici tiiui, studeamus, in qtianium faciiltas sttppetit, casti-
datur. Hinc etenim dicit Isaias : Vce qui trahitis ini- gare, polhtta ac perversa cOrrigcre, ct si quid de
quitalemin [uniculis vanitatis (Isaia;, v, 18)! Et in (alibtis emendare nequivimus [Beda, ncquimus], non
Provcrbiis Salomon : Iniquitates, inquit, sua; capiunt sine acerrimo mcnlis sustincre dolore. Et maxime
impiuin, et funibus peccatorum suorum conslringilur in ipsa domo oralionis, ubi corpus Domini consecra-
(Prov. v, 22). Qui enim pcccata peccatis, pro quibus tur, ubi Angelorurn prxsenlia semper adesse non
acrius damnetur, accumulat, quasi funiculos quibus dubilatur. ne quid ineptttm fial, nc quid, qnod no-
ligetur ac (lagelletur, paulatim augcndo prolongat. slram fratcruamvc oralionem impcdtat, lotis viribus
Nummulariorura quoque qiios expulerat [Beda, ex- aganuis b. Sequilur :
puls.it], cffudit aes et mensas subvertit, quia damna- Vers. 18, 19. — Respondarunt ergo Judiri, et dixe-
tis in (inc reprobis, etiam ipsarum quas dilexere runt ei : Quod signum oslendis tiobis, quia lurc jacis?
rerum tollet figuram, juxta hoc quod scriptum est : Bespondit Jesus, et dixit eis : Solvite templum hoc, ei
Et mundus transibit et concupiscentia ejus (I Joan. in tribus diebus excitabo illud. Dc quo lemplo dicerct,
II, 17). cvangclista post apcruit ; videlicet de templo corpo-
Vers. 16. — Et eis qui columbas vendebant, dixit : " ris sui, quod ab iliis passionc solutum, ipse posl tri-
Aufcrte isla hinc, nolite facere domum Patris mei, dtiiini excitavit dc moric. Quia ergo signura quaere-
domum negotiationis. Vendilioncm columbarum de bant a Domino, quare solila commercia projicere
templo auferri praccipit, quia gratia Spirilus gratis debuerat [Ms. et Beda, debuerit] e lcmplo, respon-
nccipi, gratis debet dari ■ (Matth. x). Unde Simon dit; idco sc rcctissime impios 489 exterminare de
iilc magtis, quia hanc emere pecunia voluit, ut ma- tcmplu, quia ipsum lcmplum significavcrit lemplum
jore prctio venderet, audivit : Pecunia tua tecum sil corporis sui, in quo nulla prorsus esset alicujus ma-
i/i perditione, non cst libi pars, neque sors in sermone cula peccati. Neque immerito typicum purgaverit a
lioc (Aet. viii, 20, 21). Notandum autem quia noi. sceleribus tcmplum, qui verum Dei lemplum ab ho-
soli vcnditores sunt columbarum el domum Dei fa- minibus morte solutum, divinae poteulia majestatis
• iunt domum negoliationis, qui sacros ordiues Iar- excilare posset a mortuis.
fcientes [Beda, largicndo], pretium pccunix, vcl lau- Vers. 20. — Dixerunt ergo Judcvi : Quadraginta et
dis, vel etiam honoris inquirunt : verum hi quoque sex annis a-dipcatum est templum hoc, et lu tribu»
qui gradum vel gratiam in Ecclesia spiritalem, quam diebus exciabis illud ? Quomodo inlellexernnt, ita
Domino largiente perccpcre, non simplici intentionc, responderunt. Sed ne nos qtioque spirilalem Domini
sed cujuslibet humana; causa retribulionis cxercent, u sermoncm carnaliter sentircmus, evangelista subse
oontra illnd aposloli Pclri : Qni loquitur quasi sermo- quenter, de quo templo loqucretur, cxposuit. Quo J
ites Dei, qui ministral tanquam ex virtute, quam ad- autem aiunt templum qnadraginta et sex annis sedi-
ministrat Deus, ut in omnibus honori/icelur Deus per ficatum, non primam, sed secundam iilius ae lifica-
Jesum Ckrisium (II Pelr. iv, II). Quicunqtie crgo lionem significant. Primus cnim Salomon lempluru
talcs sunt, si nolint venicnle Domino de Ecclcsia au- in maxima rcgni sui pace decentissimo [Beda, citis-
ferri, anferant ista de Suis actibus, ne faciant do- simo] seplem annorum [Ms., xx seplcm annorura]
nram Dei donium negoiialiouis. Nec praitereundum operc pi;rfecit, quod dcstruclum a Chaldxis, post
qnia sollicitc nobis Scriplura ulramque Salvaloris septuaginta annos ad jussionem Cyri Persae laxala
uoslri naturam, et humanam vidclicet commendat captivilatc, rcaidificari coeptum est. Sed filii trans-
el divinam. Ut enim verus Dei Filius intclligalur, migralionis opus , qnod sub principibus ZorobslK'1
audiamiis quod ipse dicit : Nolile facere domum Pt- et lesu facicbant, propler impugnationem gentium
(ris mei, domum negoliationis. Aperle namque se vicinarum, ante quadraginta el sex annos implcre
Frlitnn Dci Patris oslcndit, qui tcmplum Dei domum nequiverunU Qui eliam numerus annorum perfe-
sni Patris cognominat. Et ut rursurn verus hominis ~ clioni Dominici corporis aptissime congruit. Tradunt
iilius sciitialur, rccolainus quod in liujus capilc lc- elenim naturalium scriplorcs reruni, formam corpo-
r.lionis descendcns in Caphamaum, matrcm comi- ris humani tot diemra spatio perfici : quia videlicct
tem [Bedu om. comilcm] habuissc pcrhibclur. Se- primis sex a conceptione diebus, laclis habeat simi-
quitur : litudinem, scqucntibus novem converlatur in sangui-
Vers. 17. — Becordali vero sunt discipuli ejus, quia nem, dcinde duodecim solidetur, reliquis deccnr ct
scriptum est : Zelus domus tntv comedit me. Zelo do- octo formetur usque ad perfecta lineamenla omniuiu
mus Pairis Salvator ejecit impios de templo. Zelc- membrorum; et hinc jam reiiquo tcmpore, usque ad
mus ct nos, fratres charissimi, domum Dei, ct quan- tempus partus, magnitudine augcalur. Sex aulem, et
tum possumns, ne quid in ca pravum geratur, insi- novem, et duodecim, et decem, et oclo, quadraginta
Ktamus. Si viderimus rratrcm qui ad domum Dei quinqtie faciunt; quibus si uniim adjecerimus, id
pertinet, silperbia lumidum, si dolractionibusassue- cst, ipsum diem, quo discretum per membra corpn»
lum, si ebrielali scrvicnlcm, si luxuric enervalum crementum sumcre incipit, tol niminnn dicsin wdi-
• Beda : Quia gratiam Spiiirus, qui gralis accepit, 1 Ilucusque Anselmus Luccnsis.
gratis debet dare.
 777 EXEGETICA. - COMMENT. 1N JOAN. - I.IB. II. 778
ficatione corporis Domini, quot in fabrica leiupli A eorporis el sanguinis Clirisli. Ex his aulem inuliis,
annos invenimus. El quia lempluni illud mannfa- qui credebaot in Jesum, unus erat Nicodemus isie ;
cliiin, sacrosanclam Domiui carnem, quam ex virgi- et ideo nocte venit, non die, quia necdum illumina-
ne sumpsil, ut ex boc loco discimus, figurabat, quia tus vcnit coelcstis gratiaj luce.
;eque corpus ejus, quod est Eeclesia, quod [Beda,
CAPUT y.
quia] uniuscujusquc fidclium corpus, animamque
Nicodemo inter multa dicit, nisi renatum in regnum
dcsignabal, ut in plerisquc Scripturarum lncis in-
Dei intrare non posse : ut quod twn judicare, sett
venimus ". > Adam vero primus posl peccalum audi- salvare veneiil mundum. Et manifestari dicit opera.
vit : Terra es, el in terram ibis (Gen. 111). Secundus quw in Deo sunl acla.
vero Adam de se ipso ait : Solvite templum hoc, et Cai>ut in. Vers. 1,2.— Erat homo ex Pharisais
in iribus dicbus excilabo illud. Sparsus vero fuit pri- Nicodemus nomine, princeps Juda?orum, hic venit ad
mus Adam per universum miindum, qui in sccundo Jesumnocte. « h Princepsscilicet Judaeorum venitad
colleclus est; quod significat nomen Adam, qui qua- Jesum nocte, cupiens secreta ejus allocutione plenins
tuor litteris scribitur, id est : Alpha, Delta, itemm discere mysteria fulei, cujus aperla ostensione signo-
Alpha, el My : qtite quatuor liltera, quatuor parlcs rum aliquatenus jam rudimenta perceperat. Qui quo-
orbis designant, in quas sparsus est Adam in filiis B niam prudenler ea qua; db illo fieri videbat, inlelli
suis. I.leo in principiis nominum partium miinifi hae gere curavit, subtiliter ea quae ab illo qnairehat,
quatuor lilleraj Ieguntur ; nam apx-o;, quod est Se- investigare promeruit. Rabbi, inquit, scimus quia a
ptentrio, ab Alpha incipit ; et 8io-i,-, quo.l est Occi- Deo venisti magister; nemo enim polesl ho?c signt
dens, a De ta incipit ; el «vhto^, quod esl Oriens, ab facere quce tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. A Deo
Alpha incipit; pt7nu.f'>pio;, quod est Mcri.lies, a My igitur Jesum ad magisleriuin cceleste mundo adhi-
incipit . qua3 sunt quatuor partes orbis, ab his qtia- bendum venisse confessus est, Deimi cmii illo fuisse
ttior lilteris incipientes. Quce lillerce si in compnto miraculis prodenlibus [-4/., prudcntius] inlellexit,
Grieco coiisidercntur, quadraginta sex faciunt. Nam necdum tamen ipsum Deum esse cognovit. Sed quia
Alpba unum, Delta quatuor, cl iterum Alpha unniii, quem magistrum noverat veritatis studiose docendus
My quadraginta, quse simul ducta faciunl qtiadra- adiit, merito ad cognitionera [Beda, agnitionem] di-
ginta sex. Qui numerus mystice designat quadraginla vmitatis ejus perfecle doctus subiit; merito utiius-
sex dies, quibus templum corporis Christi in uiero que nativitalis ejus, divina; scilicet el human», sed
virginali xdificatum est, sicul superius diximus. Caro et passionis [ejus] atque ascensionis ipsius arcana
auU'ui Christi, rinre de Adam sumpla est, deslrucla percepit ; nec non etiam modum sccundaa gencratio-
esl a Jud;cis, el a seipso iteium awlificata secundum C nis, ingressum regni cceleslis, aliaque perplura do
Scripiuras pro|)betariiin ; el ideo dicit evangelista : ctrinre evangeli&c sacramenta, Domino revelanle,
Hoc enim dicebat de templo corporis sui. didicil.
Vers. 21, 22. — Cum ergo resurrexisset a moriuis, Vers. 3. — Respondit enim Jesus, et dixit ei : Amen
recordati sunt discipuli ejns quia hoc dicebat, et cre- amen dico vobis : Nisi quis rcnalus fucrit denuo, non
diderunl Scripiitra:. Id cst, prophetarum, qui praedi- potesl videre regnum Dei. Quoe sententia tanto aper-
xenmt Chrislum terlia die resurgerc. Et sermonem, lius cuuctis fidclibus lucct, quanto constat qtiia sine
qttem dixit Jesus, id cst, quod ail : Solvile lemplum hujus luce fideles esse nequcunt. Quis etenim sine
hoc, et in tribits dicbits excilabo illud : hoc cst, ter- lavacro regeneralionis , remissionem peccatoium
lia die resusciubo, quod vos solveiis in cruce. Se- consequi, et regnum valet intrare ccelorum? Sed Ni-
quitur : codemus, qui nocte venil ad Jcsum, necdum lucis
Vers. 23, 24. — Cum autem esset Jcsns Hieroso- mysteria capere noverat; nam et nox, in qua venit,
hjmis in Pascha in die fcsto, multi crediderunt in eum, ipsam ejus qua premebatur ignorantiam designat;
ipse aulem Jesus non credebat semetipsum eis, quia necdum enim eorum numero sociatus erat, quibus
ipse scicbat qnid esset in homine. Non enim sic cre ait Apostolus : Fuistis aliquando tenebra', nuncautem
debant in eum ut digni essent Chiistuni babitarc in 'UI *nDomino (Ephet. v,8); sed inter eos poliusre
eis, quoriim fides catechumenis comparari polcst, mancbat, quibus Ioquitur Isaias : Surge, illuminare
qui credunt in Christum, sed Christus non credit Jerusalem, quia venit lumcn tuum, et gloria Domini
seipsum eis, quia, nisi qnis rcnatus fuc.rit ex aqua et super te orla est (Isai. i.x, 1). Respondit ergo Donii-
Spiriiu^QQsanclo, non polesl inlroire in regmttn Dei. no, et ait :
Nemiiii vero se credil Clnistus, nisi qni dignus est Vers. 4. — Quomodo potest homo nasci cnm scncx
introire in regniiin Dei ; nullus vero dignus cst in- sit ? Nunquid potest in ventrem matris stue iterato in-
troire iu regnum Dei, nisi qui renatus est ex aquo troire et nasci ? Quia secunda? nativitatis adhuc ne-
et Spirilu sancto. Inde et ecclesiaslica consuetudo scius perseverabat, de salute aulem sua jani sollici-
catechumenis corporis ct sanguinis Christi coniinii- tus exsliterat, necessario de una quam noveral na-
nioneni non tradit, quia non sunt renati ex aqua et tivitale, an posset ilerari, vel quo ordinc regeneratin
Spirilu sanclo, quibus tanlum credilur participalio posset impleri, quxrebat, ne hujus expers reraanen-
" Hucusque ex homilia Bedx citata. b Ex Bed« homilia in feslo lnventionis Sanctje
Crucis.
Patrol. C. 23
 77:> B. F. ALBINl SEU ALCUIM OPEHUM PARS U. 7W)
dft, viUc eoilestis pailieeps esse nequiret. Notandum A cnm le prxscnte loquitur is qui Spiritu sancto reple-
aiKcm quia quod de carnali ilixit, hoc eliam de spi- tus est; sed non scis, unde venial, ei quo vadat, quia
rilaii est regencratione sentiendum ; nequaquam 1'ii.imsi t>- prjescnlc qucmpiam Spiritus ad borain im-
vidclicet cam, postquam semel cxpleta fuerit, possc pleveril, non potcsl vi.Icri [.!/., non potcs videre], quo-
rcpeli : sivc enim hserelicus, sive scliismalicus, sive modoeiim ii.lraveril, vel quoniodo redieril : quia na-
facinorosus quisque in confessionc sanetx Triuitatis tura cst invisibilis. Sic est oinnis qtti natus esl ex Spi-
liuplizet, non valel ille qui ilu baplizatus est, a bonis ritu : et ipse enim invisibililcr agente Spiritu incipit
catbolicis rebaplizari , ne confessio vel invocatio csse quod non erat, ita utinfldcles nesciant, nnde ve-
tanli nominis videatur annullari. Ei quia Nrcodcmus niat et quo vadal, id est, quia a gratia regencrationis
ad primam Domini responsionem sollicitus, quoinodo venit in adoplioncm filiortim Dei; etvaditin perce-
sit intelligenda diligcnier inquirit, merclur jam pla- plionem regni coelestis. Quicrente aulem adbnc Ni-
nius instrui, et qnia secunda nativitas non carnalis colemoquomodo possinl haec fieri (Vebs. 9), subjun-
cst , sed spiritalis, audire ; respondit namquc illi git Dominus, dicens :
Jesus : Vers. 10. — Tu es magister in Israel, et herc igno-
491 Vers. 5. — Amen amen dico libi, nisi quis ras ?Non quasi insullare volcus ei qui magister vo-
renaius fuerit ex aqua et Spiritu, non potest imroire K cctur, cum sil ignarus sacr.imenlurum coelestiiim ;
in regnum Dei. Cujus nativitatis modum subseqnen- sed ad humilitatis illum viam provocans, sine qna
ler exponcns, prorsusque a carnali distinguens ait : janua coeleslis non polesl inveniri.
(Vers. 6) Quod natum est ex carne, caro est ; et quod Vers. 12. — Si terrena dixi vobis, el non creditis,
n itum est ex spiritu , spirilus est. Nalura spirilus quomodo, si dixero vobis cmlettia, credetis? Terrena
invisibilis, carnis est visibilis; atque ideo camalis illis dixil.ul in supcriorc leclione invcr.imus, cum dr
genoratio visibililcr adminislratur visibilibus incre- passionc cl de resurrectione stii corporis, quod de
inenlis. Qui in carne nascilur, per xlaltim momenta terra assumpserat, loquerelnr dicens: Solvite tcnt-
proficir; spirilalis autem gencratio tota invisibiliter plum hoc, el in tribus dicbus t-.rcitt.bu illud (Jonn. n,
aglttir. Nam videlur quidem baptizatus [Beda, bapti- 19). Non lamen credcbant verbo qtiod dixil, sed ne
/..uidiis] in fontem dcsccnderc, vidciur aquis inlingui, boc quidem intclligere valebanl [Beda, volebanl],
vidctur de aquis asccndere; qui aulem in illo lava- quia non de alio, quam de lemplo corporis sui dice-
r.rum regcnerationis cgerit, minime potest videri. ret. Qui ergo lerrena audientcs non capiebant, quanto
Sola aurem [Beda, sola hoc] lidcliiiui piclas novil, minus ad cceleslia, id est, divinae generationis [Ms.,
quia peccator in fnntem descendii , sed purificatus regeneralionis] capienda mysleria sufficiunt? Addtt
ascendit. Filius pnevaricationis descendit, sed (ilius C aulem Doininus adhuc, et de ccclestibus sacramentis,
rcconciliationis asccndit ; filius mortis descendit, sed et dc tcrrenis instruere eum, quem vidit sapicntcr
lilius resurrectionis ascendil; filius ir;c descendit, ac diligentcr bis qu;e auJil , intendere. Ccelestis
sed filius misericordix ascendit; filius diaboli de- n.imquc est ascensio ejus ad vitam semniternam ;
scendil, sed filius Dei ascendil. Sola hxc Ecclesia lerrcna vero exaltatio cjus ad mortem lcmparaleni.
matcr, qiiaj generat, novit. Cacterum, oculis insi- Dicit ergo de cocleslib.is :
pienlium vidctur talis exire de fonte qualis intra- Vers. 15. — El nemo ascendit incalum, nisl rtui
vil, totumque ltidus esse quod agilur. Unde in descendit de ccelo, Filius hominis, qui est in ca>'o.
linc vidcnles gloriam sanctorum diccnt gementes Subjiingil vero de terrenis : (Vers. 14) Et sicut Moy-
in tormenlis : lli tunt, quot aliquando habuimut ses exattavit serpentcm in deserto, ita exaltari oporlet
in derisum et in timilitudinem improperii , quo- Filium hominis. Merito autem qua:ritiir quomodo di-
modo computati tunt inler filiot Dei (Sap. v, 3)? calur Filius hominis, vel dcscendisse de ccelo , vel eo
Apostohis Joannes, charissimi, inquit, nunc filii Dei tempore quo hxc in lerra loquebalur, 492 jai"
tumut, et nondum apparuil quid erimut (I Joan. m, fuisse incoeIo?Nota est namque confessio fidei ca-
2). Q ioiI ergo nalum cst ex spiritu, spiritus est; quia tholica;, quia descendens i'e cceloFilius Dei, Filium
qui cx aqua el Spirilu rcgencralur, invisibiliter in hominis in titero virginali suscepit, eiimqnc com-
novum mtjlalur liominem, et de carnali eflicitur spi- pleta dispcnsationc passionis stue resuscitavit a inor-
rilalis. Qui idco rocte non solum spiritalis, sed etiam luis, et assumpsil in ccoltun. Non ergo caro Christi
spiritus vocalur; quia sicut substantia spiritus invi- dcsccndit dcccelo, neque ante tempus ascensioni*
sibilis cst noslris aspcctibus, ita is qui per gratiam eral in cgbIo. Et qua rationc dicitur : Nisi qui deseen-
D.:i rcnovatur, iuvisibilitcr fll spiritalis et Dei filius, dit de caelo, Filius hominis, qui esl in caelo, nisi qnia
cum visibilitcr omnibus caro el filius hominis appa- Christi persona tina esl , in dtiabus existens nawris?
reat. Scquitur : atquc i.lco Filius hominis recte dicitur, el descen
Vers. 7, 8. — iVo'i mireris quia dixi libi, oportet disse de ccelo, et anlc passionem fuisse in coelo; quia
vot nasci denuo. Spirilut, ubi vull, tpirat, el vocem quod iu sua natur.i habcrc non potuit, hoc in Filio
tjus audit, sed non scis, ande venial, el quo vadnl. Dci, ■ quo asstimpius esl, habuit. Sicut proptcr
Sic esl omnis qui nnlus est ex Spiritu. Spiritus, ubi cam Iimii unius Christi pcrsonam, qua3 ex duabus
vull, spiral, quia ipse habcl in potcstate, cujus cor existit naturis, Apostolus ait : Yos Spiritua taneiut
gratia sua> visilalionh illustret. l.i vocem ejut audit, pMnh episcopos regere Eccletimn JM, quam acquiti-
 m EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. II. 7p2
vilsanguine suo (Ael. xx, 28). Neque enim Deus A plagas et mories plurimoram, cum damaro.t a.l
in sua substantia, sed in homine assumpto sangui- Moyscn, el ille orarel pro eis, jussit eum Dominus
nem, qui pro Ecclesia funderetur [Beda , quem facere serpentem xneuro, et ponere pro signo. Qui
fiinderci], habuii. llinc enim Psalmista dicit : Ascen- percussus, inquit, aspexerit eum, rivet. El ita factum
dit Deus in jubilatione (Psal. xlvi, G). Quomodoenim est (Num. »«). Plaga [Ms. et Deda, Plag*] igjtur
Deus nisi in homine ascenderet, qui in suse natura serpenlium ignitoru.n, vcncna sunt, ct incentiva vi-
majestatis semper ubique prxscns adesi? Sed ct hoc tiorum, qua» animain quam tangunl spiritali morte
quairendum est quomoJo dictum sit, et netno ascen- penmunt. Et bene murmurans contra Dominum po-
dit in cmlum, nisi qui descendil de ccelo, cum omncs pulus serpentium morsibus sten.ebatur, ul cx ordine
elccti se veraciter confidant ascensuros in coelum, flagell, cxterioris agi.osccrct quantam inlus pcrni-
promittente sibi Domino, quia, ubi ego sum, illic et cem murmurando paiereiur. Exaltatio aulem scr-
minister meus erit ? Cujus lamen nodum quxstionis pe.U.s xnei, qucm dum percussi aspicerent.sanaban-
aperlissima ratio solvit, quia videlicet mediator Dei tur, passm est nostri Redemptoris i„ crucc, in cujus
ct hominum, homo Christus Jesus, eleclorum om- soluro fidc493 regnum monis etpeccati supcrTr
nium caput cst. Itemque omnes electi, ejusdem ca Rece elenim pcr serpcntcs peccala, qu* animam
pitis membra sunt, dicente Apostolo : Etipsum dedit B stmul ct corpus ad inZZZ trahu^ '?!!*■ ^™
taput super omnia Ecciesim TMs. et Be.h. nmn,m
caput super omnia Ecctesim [Ms. et Beda, omnem uon solum ...... c„...~ _..:. L?,. trahunt' exP™u..tur ;
qu.a igniti, q„ia virulenti, quia ad pe^
Ecclesiam} (Ephes. . , 22). Et rursum : Vos enim nmendum sunt asluti, verum etiam quia per ser-
estis corpus Christi et membra de membro (I Cor. xn, pentemprimi parenlcs nostri adpeccandum persuasi
27) Nemo ergo ascendit in coelum, nisi qui desccndil ac dc .mmorlalibus sunt pcccando mortales effecu'
de coelo Filius hominis, qui est in coelo ; quod est necte pcr serpe.uem xneum Dominus osienditur, quj
aperte dicere : Ne.no ascendit in ccelum, nisi Chri- ven.t >n similitudinem [Beda, similitudine] carnis
stus in corpore suo, quod est Ecclesia, qui in seipso
peccat. : quia sicut ajneus serpens effigiem quidem
quidcm primum ccrnentibus apostolis, eminentiori-
ignitis serpcntibus similem, sed nullum prorsus in
bus nimirum men.bris suis, ascendit, et exinde in
suis membris habuit ardorem venei.i nocentis- quin
membris suis quotidie ascendens se colligit in cos-
potius percussosaserpentibus.sua exaltatione sa-
lum. Hinc est enim quod ipsum corpus ejus, inlra
nabat : sic nimirum, sic Hedcmptor humani gcneris
adversa prcescnlis sxculi deprehensum gloriatur ct
tion carnem peccati, scd similitudincm induii carni«
dicit : Nunc autem exaltavit caput meum super inl-
pcccati, m qua mortem crucis paiic.do, credente«
micos meos (Psal. xxvi, G). Ac si palenler dicat : Quj
c m se abomni peccato ct ab ipsa ctiam morte libe-
occisum a Judxis Christum, caput videlicet meum raret. Stcut ergo Mogses exaltavit serpentem in deser
suscitavit a mortuis, ac frnstralis omnibus inimico-
lo, tta [mquit] exaltari oporiet Fitium hominis. Quh
rum insidiis, sublevavit in coclum, spero [quod] me
s,cut illi quiexaltatum pro signo serpentcm seneum
eliam de pnesentibus periculis eruens, meo capiti asp.c.ebant,sanabanlur ad lempus a temporali morte
jtingal in regno suo. Quia ergo nemo ascendit in cce- et plaga quam serpentium morsus intulerat, ita et
lum, nisi qui dcscendit de coelo, qnisquis in ccelu.n
qui n.ystcrium Dominicje passionis credcndo, confi-
ascendere desiderat, ci qui de ccelo descendit et [est]
tendo, sinceritcr imitando aspiciunt , salvanlur in
in coclo, se vcra fidei et dilectionis unitate conjungat ;
perpeluum ab omni morte, qunm peccando in anima
aperte inlelligens quia nullo alio ordine, nisi per eum
panter et carne contraxerant. Unde recle suhiun-
qui descenilit de coelo, potcst ascenderc in coelum.
g.tur : Ut omnis qui credit in ipsum [Bcda, in ipso
Unde alias ipse dicit : Nemo venit ad Patrem nisi per non pereat, sed habeat vitam cclernam. Cujus quidem
me. Hax ideo Nicodemo et [Ms., vel] cunctis dicun- vcrbi patet sens.is; miia qui credit in Christum, non
tur catcchuincnis, ut discant ejus membris renasccn- sdum perdilionem cvadit poenarum , sed ct vitam
do incorporari, pcr quem possint ascendere in rc- percipil seternam. El hoc inter figuram distat ei
gnum Dei. Et quia ascensio vel ingressus regni fieri n ^1"T " T imer ',gUram dis,al e(
non pouast absque
non polest absque fide
fide el
et sacramenlis
sacrLentis Dominicae
SZiZ D \T22 ^^.^""^l»***
tclabatur] temporalis, per hanc viu donatur sine
passionis, rccte infertur : Et sicut Moyses exalta- fine mansura. Sed curandum solcrler est, ut quo I
vit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium iiuellectus bene sentit, operatio condigna perficiat,
hominis. qtialenus confessio recta; nosirx fidei, pie et sobrie
Vers. 15. — Ut omms qui credit tn tpsum, non conversando, ad perfectionem [Beda, ad perceptio-
pereat, sed habeat vitam mternam. Mira magislerii
nem] promissx nobis vitae mereatur attingerc Verum
coeleslis arte Dominus magistrum legis Mosaica;
quia ha?c de Filio hominis dicuntur, qiii exaltari in
ad spiritalcm lcgis ejusdem sensum inducit, recor-
cruce, et mortem potuit pati, ne putaret Nicodemus
dans bistoriae veteris, et hanc in figuram sua> pas- Filium tantum curn hominis esse, a quo vita essct
sionis atquc humaux salvalionis factam edisserens. cxspe. tanda perpctua, curavit ei Dominus ctiam di-
Narrat quippe liber Numcrorum, quia perlxsus in vinitatis suffi patefacerc sacramcntum, unumque et
eremo populus Isracl itineris longi ac laboris, mur- enmdem Filium Dei, et Filium hominis muwli ostcn-
muravit contra Dominum et Moysen ; idcoque Domi- dcre salvalorem. Nam s«quitur :
nus immiserlt ln illum ignitos serpentes, ad qiiorum
Vers. 16. — Sic enim d.lexit Bcus m ndum. ut
7S3 B. F. ALBIM SEU ALCLIM OPERIM PARS II. ^S*
Filium tuum unigenitum darel, ul omnis qui credit in A sua, jam cum Dco facit. Acctrsal Dcus peceata iua :
eum, non percat, sed habeat vitam wternam. Unde si et tu accuses, conjungeris Deo. Quasi dnx res sunl,
nolandum quod eadcm de Filio Dei unigenilo repli- homo et peccator. Qnod audis homo, Deus fecil;
cat, qux dc Filio hominis in cruce exallalo prxmi- quod audis peccator, ipse bomo fecit. Dele quod feoi-
scral, dicens : Vt omnis qui credit in eum, non pe- sti, ut Deus salvet quod fecit. Oportel _l odcris in to
reat, sed habeat vilam aternam. Quia profecto idem opus luum, et ames in te opus Dei. Cura aulem ecc-
rcdemptor 61 eonditor noster, Filius Dei anle sscula perit tibi drspHcere quod feeisti, inde uicipiunt bona
existens, Filius hominis faetus est in line sxcuiorum, opera tua, quia accusas mala opera tua. liiitkim bo-
ul, qui per divinitatis su;c poteiitiam nos creaveral norum operum, confessio esl operum malorum. Fa-
ad pcrfruendam vilx bealiludinem perennis, ipse per cis verilatem, el venis ad liicem. Quid est, facis vc-
fragilitalem humanitalis nostrx nos reslaurarct ad rilaiem? Nou te palpas, uon libi blandiris , non le
rccipiendam quam perdidimus vitam. " » Scquilur adulas; nondicis : juslns suin.cum sis iniquus, et
autem : incipis faccrc veritatem. Venis aulem ad kicem, ut
Vers. 17. — Non enim misil Deus Filium suum in manifeslenlur opera lua qnia in Deo suut facl», quia
mundum, ut judicet mundum, sed ul salvetur mundus el hoc ipsum quod tibi displicuit pcccatum tunm,
per ipsum. t t> Ergo quanlum in medico est, sanare B non libi displicerct, uisi Dcus tibi lucerct, et cjus
venit xgrotum. Se ergo interimil, qui proecepla veritas tild osiendcrel lucem [In Aug. deesl, luccm] ;
medici observare non vult. Venil Salvator in mun- scd qui cliam admonitus diligit pvccata sua, odil ad-
dum : quare Salvator dictus cst mundi, nisi ut sal- moncutem lucem, et fugil cam , ut non arguantur
vet mundum, non ut judicet mundum? Salvari non opera ejus mala qux diligit. Qui auiem facit verita-
vis ab ipso, ex te judicaberis. Et quid dicam judica- tem, accusat in sc mala sua, non sibi parcit» non
heris ? vide quid ail : Qui credit in eum, non judica- sibi ignoscit, ut Deus ignoscat; quia quod vult ut
bitur [Al., judicatur]. Qui aulem non credit : quid Deus ignoscal, ipsc agnoscit, et venit ad lucem, cui
dicturum sperabas, nisi, judicatur? Jam, inquit, ju- gratias agil quod illi, quid in se odissel, ostenderit.
dicatus esl. Nondum apparuil judicium, sed jam fa- Dicit Do:nino : Averte facicm tuam u peccatis meis. Et
rium esl judicium; Novit enim Dominus, qui sunt qua frontc dicil, nisi iterum dical? Quoniam facinus.
ejus, (II Tim. it, 19); novit, qui perraaneanl ad co- meum ego agnosco , ei peccaium nteum contra me est
ronam, qui permaneant ad flammam; novit in arca seir.per (Psnl. i., 5, 11). Sit ante le, quod non vis
sua triticuin suum, novit et paleam; novit et segc- csse anle Dominum [Aug., Deum]. St attlcm post te
tem, novit zizania. ]am judicalus esl qui non credit. _, feccris pcccatum luum , retorquet tibi illud Dett*
C . . . _, , __. ......
Quare judicatus? Quia non credit in nomim unige- anle oculos luos : et lunc retorquet, quande jan»
niti FiliiDei. (Vers. 19.) Hoc esl aulem judicium, powilentix fructus iniHus erit. Curritc dum Jueen
quia ht.T venil in mundum, el dilexerunt homines ma- habelis, ue lcnebrx morlis vos coinprehendant. > Se-
gts tenebras quam lucenx : erant enim mala opera quitur autem :
eorum. Fratres mei, quorum opera bona invenit Vers. 22. — Posl harc autcm vcmt Jesns el disci-
Dominus? Nullorum. Omnia [Aug., Omnium] enim puli ejus in Jitdmam terram. Et illic demorubatur cnim
mala opera invenit. Quomodo ergo quidam fecerunt cis, et illic bapihabat. • c Baptizatus baplizal; non
veritalem , et venerunt ad lucem ? IIoc enim scqui- in eo baptismate baptizat quo baptizatus esl. Dat
tnr : baptismum [i/..,baplisma] Dominus baplizatus a
Vers. 21. — Qui autem facit veritatem, venit ad servo, oslendens bumilitatis viam, et pcrduccns ad
lucem, ut manifeslentur opera ejus, quia in Deo facta baplismum \Mt., baptisma] Dnmini. Hoc cst ba-
sunt. Quomodo ergo quidam bonum opus fecerunt, ptisma suuui, prxbendo humilitalis excmpliim, quis
ul venirent 494 -"' I|ICI>111 > 'd est , ad Chrislum? El ipsc non respuit baptisma servi ; ct baptisraatc servi
quomodoquidam dilcxerunltenebras? Si enim omnes via prxparabatur Doniino : et bapiizalus Dominus,
peccatores invenit, et omnesa peccato sanat; et ser- _) >iam se fecit ad se Ivenicmilms.l Ipsmii audiamus
pens ille ,in quo Ggurata est mors Domini,eos sanat Ego sum via,veritas et vila (Joan. xiv, 6). Si verita-
qui morsi fucrant; ct propler morsus serpentis cre- tem quxris, viam tenc : nam ipse est via, qui est
ctus est serpens, id est, mors Domini, propter mor- veritas. Audiamiis Joannem ; Baplizabal Jesns. Dixi-
tales homines, quos invenit iujuslos; quomodo intel- mus quia bnplizal Jesus. Quomodo , inquit, Jesus,
ligilur, hoc est judicium, quoniam lux venil in mun- quoniodo Dominus, quoinodo Dei Filins, quomodo
dum , et dilexerunt homines magis tenebras qitam Verbum; sed Verbum carofactumest. »
lucem : erant enim mala opera eornm? Qnid enim est CAPLIT VI.
lioc? Qtioriim enim erantopera bona? Nonnevenisti
til justiflces impios? Sed dilexerunt, inquit, tenebms Joanui itt .Enon baptizanti a sms discipulis dicitur,
magis quam lucem. Ibi posuit vim ; multi cuim dile- qnod, cni ille testimonium perhibebal, hic baptiiet,
et quod ontnes ad eum veuiant. Quem iile snonsum
xerunt pcccata sua,[mulli confcssi suntpcccata sua] : esse, et oportere crescere, se autem minui. Itlumqne
<_uia, qui conflletur pcccata sua et accus.it peccata desursum,ct sapra omncs essc. Credcntemque in
" iliicusque cx Redx homilia citata. e Ex sancto Auguslino , Tract. xni , num i, 6.
b KxsaiictoAuqustino.Tract. xnin Joan.,n. 12, 15.
 EXECETICA. CGMMK.NT. 1N JOAN. — LIB. II. 7S6
eum habere vitttm tvternam. Super incredulumvero A euarrarc mjsterioiu. Audislis lesliinonium meum;
irum maneie confirmat. credile lestimonio meo. Concurrile ad illum,in cuju»
Vers. 43. — *•>«* uutem Joannet baptizttnt in .Enon, baplismo est remissio peccatorum Isle Joannet
ju.tta Salin. Locus quidem [Forte, lacus quidam j cx UiuUu auclorilalis babebatur, ul a populo Cbrislus
noiiiine intelligiiur, quiaaquaj mulue eranl ibi. Jinou pularelur; sed ille falsum respuit lionorem, ut soli-
juxta Saiim locusest, uLi baplizabat Joannes, etosten- daiu potuisscl babere vcritatem. Noluit de se jactars
diliir nutic usque locus, in ocUivo lapide 495 Seylc- quod iion fuit, ne siue eo esset qui seuiper fuit.
poleos ad ineridieiu , juxU» Salim et JorUanein. Vers. 29. — Qui habet sponsam, sponsus est. Ego
<Vkrs. 24.) Sondum enim misstts [uerat Joannes in non sum sponsus. Scd quid siini ? Ainicus sponsi,
carcerem. Quare baplizabat Joannes? Quia oporlebat gaudcnsin voceui illius. Quis est spoiisus? ille dc quo
ul baptizarelur Dominus. Quare oporiebal ut Doiui- dicilur : Rex omnis lerrw Ueus ; et adorttbunt eum omncs
mis baplizarclur? Ne aliquis magua licet prasdilus reges terrar, omnes genies servienl ei (/'*«/. lxxi, 11).
gratia vel potesUite, conlemnerel baplizari. Ipse Do- Ule sponsus verus ; spoiisa vero saucla Ecclesia, ex
uiinus iiom contempsit baptismi sacraiuentuni, quani- omnibus congregala gentibus, de quu Aposlolus ail :
vis in illo noii essct quod mundaretur in baplisiuo, Desponsuvi vos uni vi<-o, virtjinem castum exltibere
<pii niillum habiiil peccatuin, quod diinillcreliir in U Cltristo (11 Cor. xi, 2). Virgo esl ct spoiisura habel,
baptismi lavaero. Baplizalus esl a servo Douiinus,iie quse quolidie gencral et virgo perpeiua permancl.
scrvus Dontini baplismum contemnercl. Xondum Virginitas lixc iiitegritas csl lueulis, cbarilalis per-
cnim missus [uerul Joannes in carcerem. Ideo hocdixit feclio, uuilas catbolic* fidei, pacis concordia, caslilas
evangelisla, ul intelligeretur [ Iuec miracul i ] , quaj m cordc el anima ; quia iiilnl valet corporis caslilas
ante posuit, primo aiino docliinx Domini noslri Jesu sine calholicaa (idei inlegrilate; cujus virgiuis, id
Chrisli,qua?incipic!!ata!>aplisniosuo,actaesse;cujus est, universalis Ecclcsix, aiuici sunt prutdics ores
anni gcsta, niaxitue alios intellcxit evangelislas laccre. evangelicui veritalis. Et ideo dicit isle Joauues,
Vers. 25. — Facta est autem qutvstio ex tlitcipulit amicus sponsi : Qui slat el audit, guudio gaudet pro-
Joannis cum Judwis de purificatione. Zelantes vcro pter vvceut sponsi. SUit eniin, qui in fide recta pcr-
discipnli Joannis magistrum, quia pltircs audiebant manet, ct quod credit, prxdical. i " Quare siat?
concurrere ad baptisma Cbrisli , ct prjeferrc Judicos Quia non cadit. Quarc uoii cadit? Quia buiuilis cst.
baplismo Joannis baptisimun Cbristi, iia m nov ssinie lsle praicursor Domiui in solida pclra stabat, diiiu
vcnlum cst ad ipsum Joanncm, ut solvercl quseslio- ait : Nou sum ego Clirislus, uon sum ego sponsus,
nnm quam habuerunt discipuli illius cum Judaeis, de scd aniicus spousi. Qui gloriaiu illius quasrit qui
discretione inter baptisinum Christi et baplisiiium C misil eu,n> ,neiil° no» cadil> ,nt',Uo sla,> ineri,°
Joanuis, et dixerunt ei : audil voccm sponsi, ct gaudio gaudct propter vocem
Vers. 26. — Rabbi,qtti crat ttcuni trans Jordunem, spousi. i Vox ergo sponsi est : Ite, doceie ontnes
cni tu lestimonium perltibttisti, ecce Itic bttptizttt, et genles, baptizanles eos in noinine Putris, et Filii, et
omnes veniunt ad eitm. Quasi indignautcs quodplures Spiritus sttncli. 496 ' '' Confcssus est ergo Joannes,
vcnisscnt ad baplismum Cbrisli, dixeruut : Omnes sicut superius audistis, quia non sttm ego Christu* :
veniunt ad eum, et le diniiltttni, dum luo baptismo quia cuin discipulos nuillos faccrel Jcsus, et perfer-
baplizalus est iliV, ad cujiis baplismum omiics iuodo retur adcuni, vcluli [ulj instigarctur, quasi invido
coiteurrunt. cniin narraverunt : Ecce ille [ucil plures discipulos
Vers. 27. — Respondit Joannes et dixil : fion po- quuin lu, ille coi.fessus csl quid esset, cl inde meruit
lest homo accipere qttidqumn, nisi [uerit ei dalum de pcrtiuere ad eum, quia non csl ausus su diceiv,
crnlo. Vos mihi (esliinonium perhibetis, quod dixe- quod est ille. Uoc crgo dicil Joannes, Non potvst
rim : Non snm ego Chrislus. Si meo teslimonio cre- homo accipere qnidquam, nisi [uerit ei datum de cojIv.
ditis, scitote me non esse Christuui, sed illum; el Ergo Cliristus [daij, lioino accipit.
illius baptismum esse in quo est rcmissio peccato- i» Vers. 28, 29. — Jpsi vos mihi testimotiium pcrhi
rum et Spirilus sanctus dalur; non meum in quo betis, quod dixerim : Ego non sum Clirislus ; sed qui i
lantummodo posnitentia dabatnr, et fides in eum in inissus sum ante illum. Qtti habel sponsnm, sponstti
quo [Ms., de quo] querimoniam nunc habelis. iVou esl , atuicus uutem sponsi,qui stat et attdil ettm, el
potest homo aliquid accipere, nisi fueril illi dttttim de gttudio gaudet propler vocem sponsi. Non sibi gaudium
caelo. Ministerium accepi quod mihi dalum fuil dc faeit de se. Qui vull gauderc de sc, liistis erit; qui
coelo. Prceco sum, ille judex ; ego servus, ille Domi- aulem de Deo vull gaudere, scmper gaudebit, quii
nus; illcsponsus, ego amicus sponsi. Jllum opoitet Deus scmpiternus esl. Vis [ergoj habcre gaudiuut
crescere,me aulem minui. Venicbam illi viam parare, sempiternuni? inhaere illi qui seinpilernus est. Talcui
non nic cxaltare. Ego rox clainantis, ille Verbum pa- se dixit Joanncs. 1'ropier vocem sponsi gaudet amieus
tris. Qtti posl itte venit, anle me [actus esi, id est, sponsi, ail, non propter vocem suam ; et stut et audii
(lignitate pra-lalus esl inihi. Cttjtts ego non stim di- ettin : si crgo cadil , nou audil eum. De illo [cnini j
gnitt corrigiam cnlceamenti [ejtti] solvere, id esl, na- quondam [Aug. , quodamj qui cecidit , dicium est :
(ivitatis illius qui ex virgine nattis venit in mttndum F.l in verilate nan slelit (Joan vin, 44). De diabolo
• Sancltts Attgustiniis loc. cit. nuin. 12. ■' S. Ang. Tiact. xiv. nun; 2, 3, 5.
 7S7 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 788
dictum est. Ergo stare dcbetamicussponsi.elaudire. a 497 Vers. 31. — <» Quidesursum venii, superomnes
Quid est stare? Permancrc in gratia ejus quam acce- est, etquide terra est, de terraloqnitur. Quide sursum
pil.etaudire [Aug., etaudit] vocemadquamgaudeat. ventt, supei omnes est, ld esl Chrislus. Qui aulem est
Sic eral Joanncs. Noveral, undc gaudebal. Non si! i de terra, terra est, et de terra loquitur, iij cst Joan-
orrogabal, quoil ipse noverat [Aug., quod ipse non nes. i Quomodo crgo de terra loquilur? Oinnis homo
crat] : scicbat illuminatiim se , non illuniinatorcin. lerrenus est, et dum terrena loquilur, de terra loqui-
Erat enim lumen verum, ait evangelisUi, quod illumi- tur; qui vero illuminatus est ab eo, qui est lumen
nat omnem hominem venieniem in litiuc mundum verum, de divinis loquitur. Ergo seorsum [M$., sur-
(Joan. l , 9). Si ergo omncm hominem, el ipsum sum] est gralia Dei, seorsum natura hominis. Car-
Joanuem, quia et ipse de hominibus erat. Sequitur tialis carnaliter xstimat, carnaliter suspicalur. Dum
ct dicil Joannes : Hoe ergo gaudium meum impletum venit gratia Dei illuminans homiuem , coeleslia lo-
est. Quod est gaudium ipsius? ul gaudeat ad vocem quilur, sicut dictum est : Qui illuininas lucernam
spnnsi. Multi cnim ideo facti sunt insipientes, quia meam, Domine, Deus meus, illumina lenebras meas
dixcriiul sc csse sapientes ; quos arguit Aposlolus in (Psal. xvn, 29). i lloc est, illuni oportet crescere, me
Epistola ad Rouianos dicens : jEstimantes se esse aulem minui. Ergo Joannes, quod aj Joanncm pcrti-
sapienles, stulti facti sunt (Rom. i, 20). Ergo Deus B net, de terra est, et de lerra loquilur : si quid divi-
quod dat gralias agenlibus, tulit non agcntibus. No- num a Joanne audisli, iUumiiiantis est, non reci-
Iuit csse hoc Joannes ; gratus esse voluit. Confessus pientis.
esl accepisse se, et gaudere se dixit, propter vocem Vers. 52. — Qui de coelo venit, super omnes est , et
t>ponsi,et ait : quod vidit el audivil, hoc testificalur, et teslimonium
Yers. 30. — Hoc ergo gaudium meum xmpletum ejus nemo accepit. Qui de coelo venit, super omnes
est. Illum oportet crescere, me autem minui. Quid cst, Dominus noster Jesus Christus, de quo superius
est hoc? illum oportel cxallari, me autem humiliari. diclum est : Nemo ascendil in coelnm, nisi qui desccn-
Magnum hoc sacramenlum est : antequam veniret dit de ccelo, Filius hominis, qui est in coelo. Est aulem
Dominus Jesus, homines gloriabantur de se : venit super oinncs, et quod vidil et audivil, hoc loquilur.
ille homo, ut minucrelur illius [Ms., hominis] gloria, Habct cnim et Patrem ipse Filius Dei; habet et ina-
el augeretur gloria Dci. Etenim venit ille sine pec- treiu [Aug., et Palrem], cl audivit a Patre. Et quod
calo, ct invcnil omncs cum peccato. Si sic venit audivil a Patre, quid est? Quis hoc explicet? Quaudo
ille, ut dimitterct pcccala, Deus largiatur, homo con- lingua mea, quando cor meuni sutliccre poiesl, vel
fiteatur. Eleniin confcssio hominis, humililas ho- cor ad inteiligcndum , vel lingua ad proferendura ?
minis; miseralio Dci, altitudo Dei. Si ergo venil C Qiiid est quod Filius audivit a Patre ? Forle Filius
llle dimittere peccata [Aug., homini peccata], agno- Verbum Patris audivil ? Imo FJius Verbum Palris
scat homo humilitatctn suam, et Dcus faciet mise- esl. Cum ergo Vcrbum Dei Filius sit, Filius auleni
ricordiam suam. Illum oportel crescere, tne autcm loculus est nobis; non verbum suum, sed Verbmm
minui : hoc est, illiini oportet dare, me autem acci- Palris se nobis loqui voluit, qui Yerbum Patris lo-
pere ; illum oportet glorificari, mc autem conflteri. qiiebalur. Hoc crgo, quomodo decuit el oportuit,
Intelligat homo gradum suum, et conflteatur Deo, dixil Joanncs. Qui de cmlo venit , super omnes est , et
ei audiat Aposiolum dicentcm homini supcrbienti et quod vidit et audivil , illud testalur, et testimonium
elato cl exlollere sc volenti : Quid cnim habes, quod ejus nemo accepit. Si nemo, ut quid venit? quorum-
non accepisi? Si iiulem accepisti, qnid gloriaris, dam enim [.!/., ergo] nemo. Est quidam populus
quasi non accepens (I Cor. iv, 7)? Intelligat crgo prxparatus ad iram Dei, damnandus cum diabolo,
homo, quia accrpit, qui volebat suum dicere quod horum nemo accepit [Aug., accipit] testimonium
uon est ejus, et minuatur. Bonum est illi enim ut Christi. Nam si omnino nemo, nulius homo; quid
Deus in illo gloriflcelur ; ipse in sc ininuaiur, ut in ergo est qtiod scquitur?
Deo augcetur. H.-cc lcslinionia, hanc [Aug., et hanc] Vers. 33. — Qui accepil testimonium ejus, signa-
veritatcm, etiam passionibus suis, significaverunt vit, quia Detis verax est. Cerle crgo nemo, sed tu ipse
Christus el Joannes. Naiu Joanncs capile ininoratiis dicis [Aug., non nemo, si tu ipse dicis] : Qui uccepit
esl, ct Christus in cruce exallatus csl, ut cl il>i ap- leslimonium ejus, signavil, quia Deus verax esl. Re-
parcret, quid est, illum oportet crescere, me autein sponderet ergo fortasse iuterrogatus Joannes , cl di-
minui, > hoc est, illum oporlel exallari, me autem ceret nobis, quid dixerit [Aug. , novi quid dixerim ,
Immiliari. Iloc cnim significat ct ipsa crealura lucis. nemo] nemo [Ms., Certe ergo nemo, si lu ipse dicis,
Nam Chrislus natus est diebus crcscentibus, Joannes Qui accepit, etc..., et diceret : Novi quid dixerim :
vero decresccntibus ; ut oslcnderetur quid esl Chri- ncmo cs! qnidain populus]. Esl quidam populus na-
stus, hoc esl lumcn verum ; et quid cst Joannes, hoc lus ad iram Dci , et ad hoc pnecognitus. Qui sinl
estilluminalusab eo. Crescamus [nos] in illo, el per enim credituri , et qui non sint creililuri, novit Do-
illimi, ul ille crescal in nobis, doncc perveniamus niinus; qui sint perseveraturi in co quod credide-
ad pcrfeclum diem. Audiamus adhuc quid Joanucs rint, ct qui sint lapsuri, novit Deus; el numerali
dc Chrislo dixerit, vcl quid dc seipso. Dicit cnim : sunl Deo onincs futuri in vitam icteiii nn. i Testi-
» S. Aug. loc. cit. num. 6, 7, 8.
?sd EKECETlCA. — COMMENT. 1!« JOAN. — LIB. II. ::o
iimnlum rjus qui vcnit de coelo, nemo accepit ; qui A slus, qui dat, non ad mensuram accipit. '• Audi enini
aiitem accepit testimonium ejus , signatit, quia Deus adhuc , quod sequitur , quia de Filio dixeral JVon
teras est. Signatit, dixit; boc esl, signum posuil in enim ad menturam dat Deus Spiritum.
corde suo, quasi singiilare el speciale aliquid, hunc Vers. 35. — Pater diligil Filium , et omnia dedit
esse Deum verum , qui rr.issus est ob salutem hu- in manu ejns. Addidit : Et omnia dedit in manut ejus,
inaiii gencris. « Quid esl , tignavit, quia Deut verax ul nosseset hir quamdistincle [Aug.,quadislinctione]
est, uisi quia omnis homo mendax, Deus auiem vc- diclum est : Pater diligit Filium. Quare? Ergo Pa-
rax esl? Quia ncmo hominum polest dicerc , quod ter non diligit JoannemTet tamen [non] omnia dedit
veritas [Aug., vcritatis est] est, nisi illuminetur ab inmanu ejus; Pater non diligit Paulum? et tamen
eo, qui mentiri non potest. Dcus ergo verax, Christus [non] omniadedit inmnnuejus. Paterdiligit Filium:
autem Deus. Vis prohare? Aecipe tcslimoniuin ejus, scd quomodo Pater Filium , non quomodo Dominus
et invenis. Qui enim accepit testimonium ejns, signa- servum; quomodo Unicum, non quoinodo uiloptatiuii.
tit quia Deut verax ett. Quis? Ipse qui dc coelo ve- Ilaque omnia dedit in manu ejus. Quid est omnia ?
nit et descendit, et superomnes cst, Deus verax esi. i Ut tantus sil Filius , quanlus est Paler. Sequitur :
Quem enim raisit Deus, verba Dei loquitur; ipse est Caput iv. Vers. 1,2,3. — Ut ergo cognovit Jesus
Deus vcrax, ipse esl Dcus, et Doininus noster Jesus B q"ia audierunt Pharitai, quia iesus plures discipulos
Chrislus, de quo Aposlolus ait : Postquam renit ple- facit quam Joannes, et baptizat : quanquam Jesus non
nitudo lemporis, misit Deus Filium tuum fuetnm ex baplizarei , sed discipuli ejus : reliquit Judwam ter-
muliere , fnctum sttb lege (Gal. iv, 4). ram, et abiil in Galilwam. < c Ulique Dominus si sci-
Vers. 34. — « » Quem enim misit Deus, verba Dci ret Pharisxas ita de se cognovissc quod plures disci-
ioquitur. Hoc ulique de Clnisto dicebat, ul se ab illo pulos faccrcl et quod plurcs baplizaret, ut hoc eis ad
dislingiieret, Quid enim? Joannem nonne Dcus nii- salutem perlineret [Aug. , valeret] sequendi eum,
sit? An non ipse dixil : Missus sum ante ettm : et ut et ipsi essent discipuli , ct ipsi vellent ab eo bapti-
qui me misit btiptizare in aqua : et de illo dictum esl : zari; magis non relinqueret Judxam lerrani, sed
Ecee ego mitlo Angelum meum ante te, et prayarabit propter illos inaneret ibi : quia verocognovit eorum
viam luam (ifalach. m, 1). Nonnc et ipse verba Dei scientiam, siinul cognovit el invidentiam , quia non
loquitur, de quo ettaut dictum cst quoil sit amplius hoc proplcrea didicerunt ul sequercntur, sed ut pcr-
quam propheta ? Si ergo et ipsum Deus misit, ct sequercnlur , abiit inde. Poterat quidcm ille et prae-
verba Dei loquilur , quomodo ad dis:iiictionem de sens ab bis non leneri, si nollet; non occidi, si uol-
Chrislo euin dixisse acccpimus : Qttem enim misit let; qui [Aug., quia] poluit, et non nasci, sinollet :
Deut , verba Dei lat/uitur? Sed vide, quid adjimgat : C sed quiain omni re quam gessit ul lioiuo, homiiiibus
498 — ^ u" e""n "'' mensuram dat Deut Spi- in se credituris prxlcbat excmplura (qtiia unus-
ritum. Audi Apostolum dicentem : Secundum men- quisque servus Dei non peccat, si secesseril iu alium
turam donationit Christi (Ephes. iv, 7). Homini- Iociiin , viilens furorem fortenj [Auq., forle] persc-
bus ad inciisuram dat, unico Filio non dat ad men- quenlium se aut quxrentiuui iu malura aniinai.t
snram. Quomodo hominibus dal ad niensuram? Alii suam ; viderelur autem sibi servus Dei peccare si fa-
quidem datur per Spiritum sermo sapicnlix, alii cerct, nisi in facicndo Dominus prxcessissei) , fecil
seruio scicntia: secundum eumdem Spiritum ; alii fi- hoc ille magister bonus, ut doceret, non quod lime-
des in eodem Spiritu, alii prophetia, alii judicatio ret. Fortassis etiam hoc raoveat , ctir dicium sit :
[Aug., dijudicatio] spirituum, altcri gcnera lingua- Baplizabal Jesus plures quam Joannes, cl postea-
niin, alii dona eurationum (/ Cor. xu, 8). [Aug., quam dictum esl, baptizat [Ms., baplizabal], sub-
Nuiiquid omncs apostoli ? ] Nunquid omnes pro- jcclHm sil : Quanquam Jesus non baplizaret , scd di-
phelae ? Nunquid omnes doclores ? Nunquid omnes scipuli ejut. Quid ergo? Falsum dictuin erat, et cor-
habent virtutcs? Nunquid omnes dona habent sa- rectum esl cum addituin est , quanquam Jesus nan
iiitalum ? Nunquid omncs linguis loqutiiitiir? Nun- baptizaret , sed discipuli ejus ? An ulrumque verum
quid omnes iuterpretantur ? AKud habet ille, aliud " est, quia Jesus et baptizalat, et non baptizabal ?
iste; et quod habet iste, ille non hal.ct. Mensu- Baptizabat enim, quia el ipse mundabal; non bapli-
ra , divisio quxdam donortnn est. Ergo homini- zabat, quia non ipse tingubat. Prxbebnnt discipuli
lius mensura [ldem, ad mensuram] dalur ; et con- ministerium corporis, prajbebat illc adjulorium ma»
cordia ibi ttnum corpus facil. Quomodo aliud ac- jeslatis. Quando enim cessaret a baplizando, qui uon
cepit maniis ut ojieretur ; aliud ocutos ut videal ; ccssat a mundando, de quo diclum est ab eodem
aliud aures ut audiat ; aliud pedes [Idem , oculus, Joanne per Joannis Baptisln: personam [dicentis] :
auris, pes] ut ambulet : anima tamcn ima est, quai Ilic est qui baptizat? Ergo Jcsus adhuc baptizal; ct
agitomnia; in manu, ut opcretur ; in pcde, ut am- quousque baptizanlur, qui bapti/.andi sunt [Aug.,
bulet ; in aure, ut audiat ; in oculo, ut videat : sic quoustpte baptizandi sumus], Jcsus bapiizat. Secu-
sunt etiam diversa dona fldelium , tanqiiam membris ms homo accedat ad inferiorein mitiistrum, halcl
ad mensitram cuiqtie propriam dtstributa. Scd Chri- cnim superiorem niagislrum. Sed fortc dicnl aliquis :
" S. Ang. Ibid. num. 10. « S. Aug. Tract. xv in Joan. num. 2, 3, 4.
fc Idem, loc. cit. num. II
791 B. F. ALBIM SLl ALCUINI OPEilUM PAHS II. 792
Baptizat quidem Cliristus in spiiilu, non in corpore. A ritanorum credunl in eum, dicentes Vere hic est
Quasi vero alierius dono quani illius, quisquam eiiam Salvator mundi.
sacramento corporalis et visibilis baplismalis imbua- Vnrts. 5, 6. — Venit Jesus in civitatem Samaria' ,
tur. Vis nosse quia ipse baplizal non solimi spirilu, quee dicitur Sichar, juxla pra?diitm quod dedit Jacob
scd cliam aqua? Audi Aposlolum: SicutCltrislus, in- Joseph filio suo. Eral enim ibi fons Jacob. Jesus ,
quit, 499 dilexit Eccleswm suam, etseipsum tradidit inquit, (atigatus itinere, sedebat sic supcr fontem.
pro ea, munduns eam lavacro aquie in vcrbo, ttt exhi- Super fonlem videlicct pulei, [qui ciat in prx-din,
berel sibi ipsc gloriosam Ecclesiam , non habcnlem quod] sanclus Jacob Joseph lilio suo dereliqucral :
maculam uut rugum, aut aliquid ejmmodi (Epltcs. v, quod pradium non tamJoscph quam Christo arbilror
25). Muntlans cam, unde? Lavacro aquae in verbo. derelictum, cujus figuram sanclus Joseph patriarcba
Tolle aquam, non est baplismum. Similiter verbiun porlavit, quem vcre sol adoral et luna, ct omnes
si tuleris, baptismum non fit [.V*., baptisma, tolle slrllie benedicunl. Ad hoc prxdium idco venil Do-
verbum , non est baplisma]. » i Qtixri eniin solet si minus, ut Samarilani, qui ha:rediutem sibi patriar
in boc baplismo discipulorum Chrisli, Spiritus san- cha; Israel vindicare cupiebant, aguoscerenl posses-
ctus daretur , proptcr verba quan in sequenti hujus sorein suum, et converlerentur ad Christuin qui lcgi-
Evangelii loco legiiiilur, ubi dicitur : Spiritus sanclus B timUs patiiarchx lueres est faclus. Dicilevangelista
nondum fuerat dutus, quia Jesus nondum fuerat glo- Jesus autem fatigatus ex itinere, sedebat sic super fon-
rificatus (Joan. vn, 50)? Profeclo dal;alur Spiritus tem [Ms., supra putettm]. Evangclica sucramenla
sa:ictus in hoc discipulorum Christi baptismo, licct in Domini noslri Jesu Christi diclis factisque signa-
non ea manifestatione, qua post ascensionem Chrisn la, non omnibus patcnl; et ea iionniilli uiimis dili-
deciina die in igneis linguis datus cst. Qtiod quaedam gcnter rninusque sobrie interprclando affcrunt ple-
latenler, quaedam vero per visibilem creaturam , vi- rumque pro salute pcriiitieni et pro cognilione vcri-
sibililer Deus operatur, pertinel ad giibernalionem talis eirorem. lnlcr qux illud esl sacramcuiuni quoil
prndenlioe, quia omnes divinx acliones, locorum, scriptum esl Dominum bora diei sexta venisse ad
lemporumque ordinis [Ms., ordine] distinclione pul- putcuin Jacob , fessumquc ab itiuere resedisse , a
cherrima aguntur. Quomodo autem ipse Dominus muliere Samaritana potura petisse, et caelcra qua:
secum habebat utique Spiritum sanctiim in ipsoho- in eodera loco Scri[ilurarum disculienda cl perlra-
inine quem gercbat, quando ul baptizarelur vcnit clanda dicuntur. De qua re id primum 500 tenen-
ad Jordanem [il/s., amnem]; et tamen posteaquam dum est, quod in oranibus Scripluris sumnia vigi-
baptizatus est, desccndere in eum in columba? specie lanlia custodire oportet ut secundum fldem sil sacm-
idem Spiritus [sancius] visus est : sic inlelligcndum mcnli divini exposilio. Hora igitur dici sexta venit
est, ante manifesttim et visibilem adventum Spirilus ail pulcum Dominus nostcr. Video in puleo lenebro-
sancti quoscunquc sanclos eum latenler habere po- sini profuiidilatcm. Admoneoergo inlelligi [.'/»., in-
tuisse. Ita sane lioc diximus ut intclligamus etiam telligere] mundi hujiis infirmas parles, id cst, terre-
visibili demonslralionc Spiritus sancli, qui advcntus nas, quo venit Dominus Jcsus hora scxta , id est,
ejusdicitur, inefTabili vel etiam incogitabili modo sexta aetate gcneris humani , tanquam senectute ve-
largius in hominum corda plenitudinem ejus infusam. lcris homiuis, quo jubcmur exui, ul iuduamur novo
Sequitur : Reliquil Judieam, et abiit iterum inCali- qui secundum Deum crealus esl (Ephes. iv, 24). Nam
tceam. Quid esl, reliquit Judmam, nisi reliquit infi- sexla xtas sencclus est , quoniam prima cst in':inii.i.
dclilatcm illorum qui eum recipere noluerunt; et sccunda pueritia, lerlia adolescenlia, quarta jtivcn-
lapidera quem aedificarc dcbuerunt, reprobaverunt ? tus, quinta gravilas. \eteris ilaque bominis vita ,
El abiil pcr apostolos in Galilaeam, id est , in volu- qux secunduin carncm tcmporali conditione pcr-
bililatem islius mundi , praecipiens apostolis : Ite, agilur, scxla sctalc, id esl, sencctule coiicludilur,
doceteomnes qentes, baplizantes eos in nominePalris, quia scneclule, ul dixi , bumani generis Doininus
et Filii, et Spirittts sancti(Matth. xxvm, 19). noster creatoi nol.is ctreparatoradvenit, ul raorieute
Vers. 4. — Oportebat enim eumlransire per Sama- scilicet velcrc boinine, novum in se conslitueret,
riam. In leclione vcro Evangelii, infirmitatem hu- qiiriii exutum lulo terrcno in coelcstia regna irans-
inani gcneris susccpissc Dominum Jesum Christum fciret. Ergo nunc putctis, ul diclumcst, mundi hujus
plenissiuie nobis sanctus evangelisla monslravit ; si- tcrrcnum laborem et errorem tenebrosa profundilate
quidem cum dixisset venisse Dominum in civilatcm significat. Et quoniam exlerior esl homo vetus, et
Samariae, qna; dicitur Sichar, juxta pracdium quod noviis intcrior, dictum est ab Apostolo : Et s: extc-
dedil Jacob fllio suo Joseph, in quo pracdio erat fons rior homo nostcr corrumpitur , interior autcm rc-
Jacob, addidit : Jesns, inquit, faligatus ex itinere, novatur dc die in dicm. Beclissime omniiio, quu-
tedebal tic tupra fontem [ Ms., supra putcum]. niam omnia visibilia ad cxteriorem honiincm perli-
CAPUT VII neni, quibtis Christinna disciplina rcnuntiat. Hora
Ad puteum Jacob mnlieri Samaritaiuc Christus te ma- scxta venil Dominus ad pulcum, id esl, mcdio dic,
nifestans pturtma mijstice loquitur , ct mnlti Sama- undejam incipit sol i.-.te visibilis dcdinare in occa-

* Hncusque Aiigusiiiius.
 795 EXKOETICA. - COMMENT. 1N JOAN. — LIB. II. 19i
Miiu : quoniam el nobis vocsi-s a Cbristo ad invisi- A Spiriltim sancUiin dare cupiebal. Uanc cniin rocto
bilium ainorcm, liomo interior recrealus, nil interio- inlelligiinus aquam vivam, quod cst donum Dei, sie-
rein hir.em qux nunquani occidil, reverlatur; se- ii t ipse ait : Si scires donum Dei ; el sicul idcm
ciimlum aposlolicam disciplinam, nou quxrens qu;e Joannes testalur alio loco dieens : Quoniam siubat
videntm-, sed qux non videntur. Quae enim videntur Jesus, el clamubat : Si quis sitit, veuiat [ad me\ et
leniporalia sunt, quaj autem non videntur xterna bibat. Qui credit in me, sicut dkit Siriptura, flumina
sunt. Quod autem faligalus vcnil ad puleum , infir- de vcntre ejus fluent aqux vivai (Joan. vm , 57 , 58).
milatem carnis signiflcat ; quod scdit, humilitatcin , Consequenter oiimino, qui credit in me, inquit, flu-
quiact imbccillitalem carnis pro nobis susccpit, el mina de ventre ejus fluent aquw vivar, quia primo cre-
bomo hominilius tam humiliter apparere dignatus dimus, ul luec dona uicreamiir. llxc ergo fluuiiua
est. De hac inQrmilate carnis Propheta dkit : ilomo aqux vivae, quac illi mulicri volebal dare, nierccs cst
in plaga positus et sciens ferre imbecillitatem ; dc fidei quam prius silielial. Cujus aquas viva: intcr-
huiiiilitale vero Apostolus loquitur dicens : Humilia- pretalionein ita su jicil : Uoc uutemdicebal, inquit,
rii se, factut subdilv.s usque ad mortem (Philip. n, 8). de Spiritu, quem accepturi erant ln qui i« eum credi-
Quaiiquam illud quod seilit, qunniam solent sedere luri eraiu. Noiidum autein eral Spiritus datus, qnia
doctorcs, possit alio intellectu non humililalis mode- B Jesus nondum fuerat clariflcatus. Hoc iiaque doiiuni
stiam , sed magistri demonstrare pcrsonam. Sed Spiritus sanctus est, quod post suam clarificalionetn
quxri polest quarc a muliero Samaritana, qua> aqua; dedit Ecclesix, sicul alia Scriptura dicit : Astendens
iinplen :l;e gratia veneral, hilicre postulaverit , cum in idtum captivam duxit captivitalem, dcdil dona ho-
ipsc poslea spirilalis fontis affluentiam se pcleuiihiis minibus (Ephes. iv, 8). Sed adhuc illa mulicr carna-
daie posse prajdicavcrit? Sed scilicet siticbat Deus liler sapit. Sic enim respondil : (Vers. II, li) Do-
uiulieris illius fldem, quoniam Samarilana erat, et mine, neque Itauritorium habes, et puteus altus est
solct Samaria idololalri:e imaginem sustincre ; ipsi Unde mihi habes dare aquam vivam ? Xunquid lu
enim separati a populo Juilxorum, simulacris mulo- major es Patre nostro Jacob, qui dedit nobis hnnc
rnin animalium, id est, vaccis aureis animarum sua- puteum, et ipse ex eo bibil, et filii cjus, et pecora ejus?
rnm dedccus adduxerant [Ms., decus addixeranl]. Nuiic vero jam Dominus exponil quid dixeiil :
Veneral aulem Jesus Dominus noster ut gentium (Yers. 15, 11) Omnis, inquit, qui biberil deuqna isla,
n,iiUitudinem , qure simulacris scrvicrat, ad muni^ siliet ilerum. Qui aulem de aqua, quam \eyo] dcdero,
inenium fldei Chrislianae et incornipUe religionis biberit, non sitiet in sempiternum. Sed aqna illa quam
adduceiet. Son enim est, inquit, sanis opus mcilicus, dedero, ftet in eo fons aqua; salientis in vitam ccter-
sed male hubentibus. Ergo eorum fidem sitit, pro nam. Sed adhuc mulier prudentiam caruis aniple-
quibus sanguinem fudit. clitur. Quid enim respondil? (Vers. 15, 16.) Domine,
Vers. 7. — Dixit ergo ad eam Jesus : Mulier, da da mihi hanc aquam, ul neque sitiam, neque veniam
milii bibtre. Et ul noveris qtiid siliehat Dominus no- huc haurire. Dicit ei Jesus : Yude, voca viriim tuum,
stcr post pauliihtm vcniunt discipuli ejus, qui per- el veni huc. Cum sciret cam viruin non babcre, cur
rexerant m civitaicm, ul eibos emerent, et dirunt ei : hoc dixerii, qusoritur; namque cum mulicr duerit :
Rabbi, manduca. Ilte autem dixil eis : F.go aliam ha- Non habeo virum,
beo escam mandncare, quam vos nescilis. Dicnnt ergo Vers. 18. — Dicit eiJesns : Bene dixisti non habere
discipuli ejus ad alterufrum : Nunquid aliquis attutit te virum. Quinque enim riros liabuisti, et nunc , quem
ei manducare? Dkit eis Jesns : Meus cibus est, ut fa- habes,non est luus vir. Ilocvere [Ms., t-erum] dixisti.
eiam voluntalcm ejus qui mc misit, el ttt per/iciam Sed non siinl liax carnaliter accipienda, ne huic ipsi
opus ejus. Niinquid hic intclligitur alia volimlas Pa- adiiucimiiieri Samarilanx similesesseviileamur : sed
tris qui eum misit, et opus ejus quod perficcre velle de illo dono Dei si aliquid jam guslavimus, spirilali-
respondit , nisi ul nos ad fidein suam a pnrnicioso ler ista Iraclemus. a Quinque viros, quinqtie libros
nnindi errore converteret ? Qunlis est ergo cibus q qui per Moysen minislrati sunt, nonnulli aceipiunt.
ejus, talis et potus. Quaproplcr hoc in illa muliere Quod autem dictum est : Kt nunc quem habes, non
siiiebal, nt faceret in ea volunlalem Palris, el perfi- est tuusvir, dese ipsoDominum dixisse intcliigtml, ut
ccret opus ejus. Sed illa carnaliter inlelligens re- iste sit sensus : Priino quinquc libris Moysi, quasi
spondil : (Vers. 9.) Tucnmsis Jnda-its, qnomodo a qiiinque viris servisli ; nunc aulem hic quem hahes,
me bibere poscis , cum sim mulier Samarilana ? Non id est, quem audis, non est tuus vir, quia nondum
enim coutuntur hulni Samaritanis. Cui Dominus no- in cuiii crcdidisli. Scd quoniam nondum credens
ster dixil : Christo, adhuc utiquc illorum quiiique viroruin,
Vf.rs. 10. — Si scires donum Dei , et quis est qui id cst, quinque librorum copulatione lenebatur; po-
dicit tibi, Da mihi bibere, lu magis petisses ab eo, ut tcst movere quomodo dici potucrit, quinque viros
dedissct libi aquam vivam. Ut binc ei osteiidcrcl non habitisti, quasi nunc eos jam non baberet, cmn
se lalcni 501 aquam petissc, qualem ipse intellexe- adbuc uliqiic ipsis suhdila vivcret? Dciudc cuiii
rat ; scd quia ipse sitiebal fidem ejus, eidem silienti qiiinque Ubri Moysi nihil aliud quam Cbiistmn in;c-

Vidc sanctum Amhrositim in Lur. rap. li et 20.

793 B. F. ALBIM SEU ALCUINI OPERUM PARS IL 706
dicent, sicuiipse aii Si crederetis Moysi, crederetii \ ininis, dc quo Apostolus dicil .\i'iuo sdit tfuid est
fortitan et mihi ; ille enim de me scripsil (Joan.y, in homine, nisi spiriius hominis. Nam ille Spiiiltis
46) , qnomodo potest intelligi a quinque illis libris sanctus, Spiritus Dei est, de quo iterum dicil : Sie
recedere homincm, ut ad Christiim transeat ; cum el qutr Dei sunl, nemo scit , nisi Spiritus Dei. Hlc
ille qui crcdit in Christum, non rrlinqucndos qtiin- ergo spirilns hominis cmii prasens cst, id est, inten-
quc illos lihros, scd spirilaliler iiitclligendos niulto Uis esl et se piclate subjicit Deo, intelligit honio
bcatius ampleclatur? " Esl ergo alius intellcctus, ut qn:c spii ilaliler dieuntur ; cum aiilcm ilialioli error,
quinque viri intelliganlur quinqiic corporis scnsus; laiiqnaiii abscnte intellcctii in aniuvi «lominatur,
nnus, qui ad oculos pcrtinet, quo luccm istam visi- adnlter est. Voca ergo, inqiiit, rirumtujm, id est,
bilem, et quoslihet colores, formasque corpomm ccr- spirilum, qui cst in le, quo potcst hoino intelligcre
niniiis; alter cst aiirimii, quo vocum et o iiimii so- spiritalia, si cum lnx veritatis illuslret. Fpse adsrt
noriim momenta sentimus ; tertius narium , quo cum loquor tibi, ut spiritalem aquam possis accipere-.
varia odorum suavitalc delcclamur; quarliis in ore Et eum illa dicerel : Non habco virum; Bene, inqnii,
guslus, dulcia ct amara scnlit, ct omniuni saporum dixisli. Quinque enim viros hubtiisli, id est, qninque
hahet cxamen; quintus per tolnm corpus tangendo scnsus carnis te in prima aHatc rcxerunt, et nuncv
dijudicat calida et frigida, mollia ct dura, lcnia et B qncm hahes, non est tmis vir , qnia non in le
aspcra, et quidqiiid aliud est quod tangendo scnti- est spirilns, qui intelligal Dcnm, cun» quo kegitimum-
mus. Istis itaque carnalibus sensibus qiiinque priina potes habere conjtigium; sed crror dialoti potius
hominis a:tas inibuilur, necessilale nalura mortali-, ilotniiiatiii, qui te adulleriiia-eonlaminatinne cor-
qua ila p.isl pcccalum priini hominis nati sumus, ut rumpil. El forlassc ut intelligcniihus indicaret quin-
iiondum reddita luce menlis , carnalibus sensibus que ineinoralos corporis scnsus qiiinqiie viromn»
sulnliti, carualem vilam sine ulla vcritalis inteiligen- noniiiic signifirari, post quinque carnalcs rcsponsio-
tia transramus. Talcs neccsse est csse infanles cl nes isla niulicrscxta responsione nnminut Chrislum ;
parvulos pucros, qui nomlum possunt accipere ra- nam pritna cjus responsio est : Tn cum sit Judirut,
lioncm. Et qnia nalurales stinl isti senstis, qui pri- quomodo a me bibere pclis ? Sccunda : Domine, neqite
niam u-Uitcm regunl , ct Dco ariifier nohis trihuli in quo huurias, habes, et puleus altus est. Tertia :
Bimt, rrctc ilicunltir viri, id est marili , 502 la"" Domine, dti mihi htinc aqutim, ut neque siliam, neque
quam legitimi, qiioniam non eos error vilio proprio, reninm huc huurire. Quaila : Son habeo virum. Quinla :
scd Dei artiflcio natura conlribuit. Ciiin autem quis- Video quiu propheta es lu, patres noslri in monte hoe
que veneril ad eam aHalem cui vita possit capax esse adoraverunt. Nam isla responsio rarnalisest; rarna-
ralionis, si verilatem stalim coinpielicndere pottierit, libus cniiii datus fuerat iocus terrenus, nbi orarent :
non jam illis sensibtts rectorihtis tititur ; sed hahebil gpirilales autein spiritu el vcrilalc oraturos Domlmis
virimi spirilum ralionalein, ctii scnsns illos in fa- dixcrat; quia poslcaquam loculus est, scxla niulieris
miilalum redigat, servituli suhjiciens corpiis stuini ; responsio Chrisluni falrttir omnitiui istorum esse
ctim aniina non jam viris qtiinque, id cst, qiiinque doclorem. Dicit eniin : Srio, quia Messias renil, qui
corporis sensihus suhdila est, sed Ycrbuin divinum dicilur Chrislus. Cum ergo venerit, ipse nobis annun-
hahct lcgitimuin virum, ctii copulata inhxrens, cuin tittbit omnia. Scd adhuc erral, quia euiii quem ven-
et ipsc spirilus hominis htcserit Chrislo, qtiia caput turiim spcrat, vcnissc non videl ; verumlanicii mi-
viri Chrislus cst (/ Cor. xi, 3), amplcxtis spiritalia, tericorJia Domini iiiinc error isle Uiiumaiu adultcr
sine ullo separalionis liinorc ajterna pcrfruilur vita. cxpellitui. Dicit euini [ci| Jesus :
Quis nos enim separare potucrit a charilalc Christi Ego sitm , qui lecum loquor. Quo audilo, ill.i non
(liom. vin, 35)? Scd quoniam illa mtilier errore respondit; sed slalini rclicta hydria sna, abiil in ci-
lcncbalur, qu;c siguifieabat multitudinera stcculi va- vitatem feslinans, ut evangelium et Domini advcn-
nis stiperstilionihtis subjugati [Ms., suhjugari], post tum iioii taiilum crrdrrrt, sed etiam prccdicaret. Nec
lcmpora illa quinque canialiuin sensuum, quilms hor, quoJ rclicta hydria discessit, ncgligeuter pra-
prima tctas, ul diximus, regitur, non eam vcrbum lcreundum esl; Iiydria enim forlassc aiuorera saeculi
Dei acceperat in conjtigium.scd complexu adiillerino hujus signiOcat, id cst cupiditatem, qua silii homi-
diabolus ohtinebat. Ilaque illi Domiuus dicit , videns nes de tenebrosa profundiiale, cujus iroaginein pu-
eam esse carnalem, id esl, carualiler sapere : Va- tcus gcrit, Iioc est, de lerrena conversalione liau-
de , toca virum lunm, et veni huc. 1 1 est, removc lc ab ritinl voluputein ; qiia pcrccpla ileruiu in cjus appr-
aflectione carnali , in qua ntinc constiltila cs, undc tiUi inarJcscuiil, sicut de aqua illa qui bibcrit, si-
non potes intelligcrc qu:c loquor : Et voca viritm tiet iierura. Oporlebat autein ut Chrislo credcns
tuum, id est, spiritu intclligcnti:c prasens esto. Est sivculo renuntiarct , el rclicla hyJria , cupidita-
enim aiiiin;e quasi maritus quolammodo spiritus tein s:cenlarcni sc reliquissc 503 nionstrarct, imn
bominis, qui animalem afleclionem tanquam con- soluin corJc crcdrns ad justiiiam , sed etiani ad
jugera regit : non ille Spiriltts sanctus, qui ctini Pa- salulcro ore confesstira cl pi r liraiura quoJ cro-
tre ct Filio incommutabilitcr dalur, sed spiritus ho - didit.

" Vidc sinctum Atigustintim, Tract. xv, num. 21.

79T EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. II. 798
Vers. 19.— Dicii ei mnHer : Domine, ut video, A reus esl motis ; oportebal eum adorari in templo,
quia propheta es tu. i « Coepit venire vir, sed non- quia corporeum csl lemplum. Spiritus est Deus, et
dum plene venit. Prophelam Dominum putabat. Erat eos, qui adorant eum, in spirilu oporlet adorare. So*
qnidem et propheta ; nam de se ipso ait : Non e$t adoramus quod srimns, ros adoratis quod nescilis,
propheta tine honore, niii in pntria sua (Lnc. iv, 21). qitia salus ex Judwis est. b MulHim dedil Juda-ts;
Itcm de illo dictnm est ad Moysen : Prophetam eis scd noli islos reprolios accipere. Parietem illum ac-
suscitabo de fratribus eorum similem tui (Deul. xvm, cipe, cui adjunctus esl alius, ut pacali in lapide an-
18); similem scilicet ad formam carnis. non ;ul cmi ■ gulari, qui est Cliristus, copularcntur. Unus enim
«entiam majestatis. Ergo invcnimiis Domimini Je- parics a Judxis, unus a Gcntihus : longe a sc isti
suin dictuni prophetam. Proinde jam non multiim parietes distabant, douec in angulo [Al., Chrislo]
errat mulier ista, Video, inquit, qitia propheta es tu. conjiinguntur. Alienigcnuj aulem et hospitcs erant
Incipit virum adultcrum cxcludere, cum ail : Video Gcnles, el peregrini a tcstamenlo [Ms., lestarncnlis]
quia prppheta es ; et incipit qnserere quod illain sole- Dei. Secundum ergo lioc dictmn cst : Nos adora-
liat movere. Contentio quippe fuerat inter Samarita- mus quod scimus. Ex pcrsona quidem Judxorum di-
nos et Judxos, quia Judxi in templo a Salomone clum est, sed non omniuni Judaiorum, non reprobo-
fabricato adorabant Deuin : Samariiaiii longe inde B rum Judxorum : sed de qualibus fuerunl apostoli.
positi, non in eo adorabanl; et eo Juda:i mcliores quales fuerunt prophetsc, quales fuerunt illi omnes
se essc lxtabantur, quia in templo adorabant sancii, qui oimiia sua vendiderunt, et prelia rcrum
1'etim. Non enim coutuntur Juda:i Samaritanis ; quia stiarum ad pcdcs aposlolomm posuerunt (Act. iv, 54).
dicebanl eis : Quomodo vos jactatis [Al., helatis ; al., Non repulit enim Deus plcbein suam quam prascivit.
Ia:tamini], et ideo vos nobis meliores esse perhibe- Audivit hoc miilicr ista, ct addidit. Jam dudiiin pro-
tis, quia templiiin habetis, quod nos non hahemus? phetam dixerat : vidit alia [Aug., vidit lalia] dicere
Nunquid patrcs nostri, qtii Deo placuerunt, in illo eum, cumquo loqueliattir, qtii etiam [.l/s., jamf plus
templo adoraverunt? Nonne in isto monte adorave- esset quam prophcta. Et quid rcspondil, vidcie :
nnit, ubi nos sumus? Melius ergo nos, inquiunt, in Dicit ei mulier : Scio, quia Messias veniet, qui dicitur
lioc monte Dcum rogamus, ubi patres nostri rogave- Cltristus; cum ergo venerit, ille nobis omnia demon-
riuii. Contcndebanl utrique ignari, quia virum non strabil. Quid est hoc? Modo, inquit, de teniplo con-
haben'es, illi pro templo, isti pro monte inflamma- lendunt Judici, ct nos 504 ,le monte contendimus ;
banlur [Ms. et Aug., inilabaiilur] advcrsus se invi- cum ille vcncrit, monlem spcrnet, ct templiun ever-
ccm. Dominus lamen modo quid docet mulierem. tet. Docebit nos iste omnia, nt in spirilu et verilale
tanquam cujus vir coepcrit pr.csens esse? Dicit ei « oportet [Ms., noverimus] adorare. Sciebat, quis cam
iiiulicr : Domine, video quia prophela es tu. possel docere, sed jam docenlem nondum agnosce-
Vers. 20,21. — Patres nosiri inmonte hoc adorave- bat. Jam ergo digna erat, cui iuanifestaretiir. Mes-
runt, et vos dicitis quia Hierosolymis adorare oportet. sias autein unclus est : uncliis enim Grxce Cliri.-lus
D.cil ei Jesus : Mutier, crede milti, quia veniet hora, cst, Hcbraice Mcssias. Ergo dicil ci mulier : ( Vi.ns.
quando neque inmonte hoc, neque in llierosolymis ado- 25) Scio quia Messias veniet, qiti ditilut Christu*.
rabitis Patrem. Venict enim Ecclesia, sicut dictum Cum ergo veneril, ille nobis annunliabil omnia.
cst in Canticis cauticorum : Dileclus meus loquitur Vebs. 2(5. — bicit ei Jesus : Ego sum, qui loquor
milti : Surge, propera, amica mea, sponsa mea,columba tecum. Vocavit virum suum, factus esl vir caput
mea, immaculata mea, et veni : jam enim hiems mulicris, factus esl Christus caput viri. Jam mulier
transiit, imber abiit et recessit; flores apparuerunt ordinatur in lidc, et rcgitur beue victura [Al., du-
interra, tempus putationis advenit, vox turturis au- clura]. Poslcaqtiam audivit hoc, Ego sum , qui lo-
dita esl tn lerra nostra (Cant. II, 10, 12). Mcrilo jam quor tecum, jam ultra quid diceret, quando Chrisius
pr.csenle viro audit : Mulier crede mihi, jam eniin Dominus nianifestarc sc voluit mulicri, cui dixeral,
esl in le qui crcdat, quia prasens est vir tuus. Cas- cretle milii '.' (Vers. 27.) El conlinuo venerunt disa-
pisii adessc intellectu, quando me prophetam appel- puli ejus, el mirabantur,quia cum muliere loquebalur.
lasti. Mulier, crcde mihi, quia ni.ii credideritis, non Quia qu;crebat perdilam, qui venerat quxrere quo 1
inlclligclis : Ergo mulier crede mihi, quia veniel perierat, boc illi iiiiraliaiilur. Itonuiii eniiii miralian-
hora, quando neque in monte hoc, neque in Hieroso- tur, iion nialiim suspicabantur. (Vers. 28.) Nemo
lymis adorabitis Palrem. (Vers. 22, 25.) Vos adora- Itiniendixil, quid qutrris? aut quid loqueris cum ea?
tis quod nescilis, nos adoramits qitod sciimts, quia Rcliqitii ergohydriamsuam mulier,el abiiladcivilatem.
salus ex Judtcis esl. Scd veniet hora, [qtiando?] et Audiio Ego sum, qui loquor tecum, cl rccepto in cor-
nttnc esi, [quae ergo hora?] quando veri adoratores dc Christo Domino, quid faceret nisi jam bydriam
adorttbunt Pairem in spirilu et veritale ; non in montc dimilleret, et evangelizare curreret? Projecit cupi-
isto, non in templo, sed in spirilu et veritate. ditatem, et properavit annunliarc vcrilalcin. Discant
Veus. 2i. — Spiritus est Deus. Si corporeus esset qui volunt cvaiigclizare, projicianl liydi iam ad pu-
Dcus, oporiebat eum adorari in monte, quia corpo- leiim. Recordamini quid superius dixerim dc hydria.

■• S. Ang. Loc. cit. num. 23, 2i. b Ibi I. ntiin. 2«, 27, 28, 29, 30, 51, 52, 53.
 B. F. ALBIM SEU ALCUINl OPERUM PARS IL 8(H)
"«19
Ilydria vas er;U, umte aqua hauriebalur; Grceco no- A Chrisli; el itleo seminatores. Moyses cl caHcri pa-
mioe appellalHf bydria, quoniam Cracce, aqna, ZSi>/> triarclia.', etomncs propbelse, quanta pcrtnleriiiit in
dicilui', latiqnam si aquarium diceretur. Projee.tt illo IVigore quando scminabanl? Ergo jain in Jui!a.\i
ergo hydriani, qo:c mm jain usui, scil oneri fuit, messis parala crat. Merito ibi tanquam inaiura se-
avi.la quippe desiilerabat aqua illa satiari. Ut nun- gc6 fuit, qitando lot millia bomioum prclia rerum
tiarcl Cliristum, onere al>jecto cucurrit a I civita- suarum aOerehanl; et ad pedes apostolorom pouun-
tcm, el dicil illis hominibus : (Vkrs. 29) Veuiie, et tcs, expedilis hunicris a sarciois sa-cularihiis, Chri-
videte hominem, qui dixit mihi onmia qwcunque slnoi Dominum tequebanlur (Act. iv, 35). Vere
(eci. Projecil bydriam, el abiit, el nuntiavil civitali matora messis! Quid inde factum esl? De ipsa messe
pedctcolim, nc illi quasi jam irasccrcntur, ct iudi- cjccla sunt pauca graoa, el seininavcruot orbeni
goarentur, ct persequerentur. Ait enim : Vettile et tcrrarum, el snrgit alia mcssis qna: in fine saecu^t
videie liomincm, qui dixit milii omnia qitarcnnque metcnda esl. De ipsa [Aug., iski] messe diciuir :
(eci : nunquid ipse est Christus ? Qni seminant in lacrymis, in gaudio meteut (Psal.
Vf.rs. 50, 53. — Exierunt de civitate, et veniebant cxxv, 5). Ad islam crgo mcssem non apostoli, sed
ad eum, et rogabant enm discipuli dicenles : Itabbi, angcli iiiiMooior [Ms., miUenlur]. Metsorct, inquit,
manduca. leraot eoim emere cibos, et veoeraol. B anndi sml (Matln- SI">59)- Ista ergo mcssis cre-
llle aiilem dixit : Ego cibum liabeo manducare, quem scil inter zizania, et exspeckit in iide purgari. llla
tos netcilis. Oicebant ergo discipuli ad invicem: Nitn- ergomessis jam malura erat, qno prius missi sunl
siiid aliqttis altulit ei manducaret Quid mironi si discipoli, ubi propheke laboraverunt. Sed lauieu,
inolier illa non intelligal aqoam? Ecce discipoli noo- fratres, videte quid diclum sil : Simul gaudeal el
qiti seminat, et qui metit? Disparis tcmporis labores
dnm inlellignnt cscam. Audivit aniem cogilationes
illorum, el jam iostrtiit, ut magislcr, non per cireui- habniTunl, sed gaudio pariicr perfruenUir, uierce-
tum, sicol illa cujns adbuc virum requircbal, sed deio simul acccpluri sont vilam xternara.
Vi.iis. 59-42. — Ex civilate autem illa multi trt-
jam apertc dicil eis Jcsos : (Vfrs. 34.) Meus, in-
diderunt in cum, propler semionem ejut, non propttr
qnil, cibu» esl, ut faciam volitntatem ejns, qui me
verbnm mulieris teslimonium perliibenlit : Quia disil
misil. Ergo et potus ille [Ms., ipse] erat in illa mu-
mihi omnia quacunqite (cci. Cutn veuistent aulem ud
bere, ot faceret volonlatem ejns qoi eum misit.
Meo dicebat : Sitio, dtt inilti bibere : scilicet, ut lidcm illttm Samaritaiti, royaverunt ul apnd eos manerel ,
in ea operareuir, et lldem ejus biberet, el eam in et niansit ibi ditos d.es, ct mullo plnrcs credideruM
corpos siioin trajiceret : eorpns eniin ejns est Ecclc- propler sermones ejus ; et mtilieri dicc.banl : Quia jaut
sia. (Vers. 35.) Ergo, inqnii, ipse est cibns meus, «l C ""» propterluam loquelam credimus, ipsi enim audi
faeiam voluntalem ejus qui me misit. Nonne vos di- vimiis et scimus quia hic. esl vere Sulvator mundi. Et
citis, quod tidhnc qntilitor menses snnt, et messis [ve- hoc patiloliiin aoiniadvertendum esl, quia l.;cUo ler-
nit]? In opos fcrvebat, ct operarios miitcre dispo- minata esl. Mulicr prima luinliavit, cl ad uiulieris
ne'iat. Vos qnainor mcnses computatis ad mcssem, testiinoiiium crediderunt SamariUini, el rogavemut
ego vobis aliam inessem albain et paratam ostcndo. eom ol apud cos maneret ; el mansil ilo biduo , < t
Ecce dico robis, levate oculos vestros, et videte quia plttres crediderunl. El cuiii credidissenl, dicebant
jam albtv sunt regiones ad mcssem. Ergo mcssores mulicri : Ao» jum propter verbum tuum credimus, ted
missuros cst [Ms., snm]? In hoe enim est verbitm ipsi cognovimus et scimus quia liic ett vere Salvator
terum, quia alius est qni melit, et alitts qui seminat, mundi. Primo per famam, postca per pncscoiiaiu.
Ut et qui seminat, simul gaudsal et qui metit. Sic agiltir hodie cum eis qui furis sunl, et iionduio
Vers. 38. — Ego misi vos melere quod vos non laoora- sunt Christiani. Cbrisius iiuoliatur per Chrislianos
siis. Alii laboraverunt, et vos in eorum laborem introi- amicos ; Uinquam ilia mitlicrc, hoc csl, Ecclesia an-
stis. Qoid ergo?.Mcssoresmisit, non seminalores. Quo iHinliaolc, ad Christum vcniunt. Credunt per islam
inessores? ubi jam alii laboraverunl. Namubi jainla- fainam ; manel apud eos biduo, hoc est, dat illisduo
I oralumerat.utique semioatiim erat; etqnodsemina- D pnecepla chariUitis; et mullo plures in eum credunl
tom erat, jam maturum factom, falccm ct trituram de- urniius, quoniam vere ipse csl [Ms., csselj Salvator
siderabat. Quo ergo crant messoresmittendi? ubi jam mundi «. i
prophcke pnedicaverunt : ipsi eiiim scminatores. Nain Vf.rs. 45-44. — Post dnos autem dies exiit inde, et
m ipsinon scmioalores, scd inessorcserant, nnde ad abiil in Galiltvam. lpse enim Jesns testimoniitm perhi-
illam mulierem porvenerat, qu;e ait : Scio quia Mcs- bnil : qnia prophela in sua patria honorem non habet.
sias venit? Jani i>la mulier iruclus maturus erat, et Confirmaiis vcro in (idc et charitate SamariUnis, W
crant alb;e messes, el falcem qiwerebant. Misi tot : est Gentibus , rcverlitur novissimis diebus hitjus
quo? Metere quodr non seminastis : alii scminavcritni, sxculi in palriaio, in qua necdum honorem habuil.
et vos in eorum labores introistis. Qui laboraveruot? Dc qua ipsc io hoc loco lestalur, quia propbcta m
I|>sc Abraham, 505 Isaac, et Jacob. Legite labores soa palria bonorem non habel. In patria vero mira-
illoitun : in omnibus coritm laboribus cst prophetia cnla fccit, et non crediderunt in ohiii ; in S.iniaiu

* Hucusque ex sancto Aognslino.

 801 EXEGETICA. - COMMENT. IN JOAiN. I.IIi. II. 8ir»
110:1 fecit, lamen crediderunt, unius leiiiiruu losiimo- A jussti suluu-m reddidil, qui voluntaie omnia creavit.
nio incilali. Mundus credidit aposiolica- Ecclesix Qua in re lioc csl noliis solerter inluendum, quoniani,
pra-ilicalione, qnaj est una columba, incilalus; palrue sicut, alio evangelisla atlestanle, didicimus, cenlurio
vero lerrena*, nec ipsc Chrislo pncdicantc, nisi pauci ad Doiniuuiu venit dicens : Domine, puer meus jacet
craiiuerunt. Et hoc est quod in alio loco cjnsdem paralyticiis in domo , et male torquetur. Cui a Jcsu
\}h., hujus] Evangelii ait : Qni credil in me, opera prolinus respondelur : Ego veniam, et curabo eum
qucf ego (acio, el ipse (aciel, el mnjora horiim faciet (Matlh. vin, 6, ~i). Quid est quod rcgulus rogat ul
(Joan. xiv, 12). Majnra opera fuerunt lolius mundi ad cjus liliiiiu veuial, et taincn corporaliter ire recu-
G.k-s per nposiolicam praedicationem, quam Chrisli ; sal ; ad servum vcro ceuturionis non invitalur, et la-
qui in Judaia paucos admodum salvavit , in lanlum men se corporalitcr ire pollicetur ? Reguli filio per
paucos, ul discipuli sui peneomncs, pra-u-r duode- corporalem prajsentiam non dignalur adesse, cemu-
rim, dimiserint euiu, sicut diclum cst: Ex hoc mulli rionis servo non dcdignatur occ-urrere. Quid est hoc,
discipulorum ejns abierunt relro, et jam cum illo non nisiquod supcrhia noslra relundilur, qui in honii-
ambulabnnt (Joan. vi, 67). (Veks. 43.) Ciim ergo ve- nibiis 11011 naturam, qua ad iniaginem Dci facti suul,
nisset in Galilaram, exceperunt [eum] Galilwi, cum sed honores et divitias veneramur ? Cumquc pensa-
omnia tidissent qutr fecerat Hierosolymis m die feslo, •* mus qiue circa eos sunl, profecto interiora minimc
et ipsi asceiidcrunl ad diem festum ; forle miraculo- pervidemus. Dum ea co. sideramus qu* in corporihus
nim curiosilate incitali, non voluntate praedicationis dcspecla sunl, negligimus pensare quod sunl. Redem-
au iienrUe. (Veiis. 40.) Venit ergo ilerum Jesus in ptor vcro noster, ut ostenderet quia quae alia siinl
Canu Galilwa', ubi aquam vinum fecit. Quasi dicercl: hominum, sanclis dcspicienda sunt; ct quae dcspecta
Quamvis plcna donius essct iliscumbentium, ubi mi- sunl hominum, despicienda non sunl sanclis, ad fi •
raculum in conspectu illorum fecil Christus, tamen lium ivguli ire noluil, et ad servum centurionis iie
pauci crciidcriiul in euiii, dicenle evangelisla : Et paralus fuit. Increpaia est ergo superhia nostra, quae
crediderunt in eum discipuli ejus. Et forsilan ad vc- nescit pcnsare honiines propter liomines. Sola, ul di-
rccundiain diclum cst riviuin suoruin , et ad laudcm ximus, quse circumslant hominibus, pensat, naturam
alicnigenarum ; nam GaliLei eives fiienmi Chrisli, cl non aspicit, hotiorcm Dei in hominilius non agnoscit.
Sauiariiani alienigen» fuerunl, ut in sacra iegilur Ecce ire non vult Filius Dei ad filiutn rcgtili, et ta-
liisloria. men venire paralus cst ad salutem servi b. » Hoc csi
506 CAPUT Vlll. qi;od Aposlolus ait : Infirma mundi elegit Dcus, ut
Regnli cnjusdum /ilius ivgrolans absenlis Domini xocc _ confnndat forlia (I Cor. 1, 27).
Iunatur- • Vers. 50, 51 , 52. — Credidit homo sermoni, quem
Vers. 46. — Erat autcm quidam reguhts, cujus /i- liixit ei Jesus, ct ibat. Incipit enim jam fidem li.bere
lius in/irmabulur Cttpliarnaum. Regulus vero dimintt- in sermone Jcsu , et ideo sanilatcm mcruil filii ; >••
livum i„iinen csl a rege ; et irfeo forsilan reguliis di- (|ui cx partc dubius venit, fidclis recessit, et ideo sa -
citur iste, qni salulem poposcit filio suo, quia plenam niialcin mcruit filii. Jam autcm co dcscendente, tervi
iioi- 'abuit IWem. Ilalinit, el non habuit, ideo audi- occurrerunt ei, nuntiantes qnud filins ejns vivcret.
vii : (Vkhs. 48.) Xi.ii signa et prodigia videritis, non Inlerrogavit ergo horam nb eis, in qua melius habuc-
crcditis. t " Qui eniin sabilem quaerebat pro filio, rut. Dixerunt ei : Quia heri hora septima rcliquit cum
pioeul dnbio credebal : neqtic eniin ali eo qunereret febris. Sepienarius nuincrus sanclificalus csl in donis
s:.lutem, qttein non credcret Salvaloreni. Quare ergo Spirilus sancti, in quo sanitas omnibus credentibus
dieitur, nisi signa et prodigia videritis, non crcditis, conslat, quia in sancto Spirittt, qui est donum Dei,
qui antc credebat quam signumviderel? Sed memen- remissioest omnium peceatorttm crc lenlibus. Septc-
tolc quod petiit, et aperte cognoscctis qnia in fidc narius quoque ntimcrus, si dividitur in Iria ct qua-
dubitavit. Poposrit namque ut desccnderet et sana- litor, sanctam TriniUitem signiftcat in trinario nu-
ret filinm ejns. Corporalem ergo praesentiam Domini j) mero ; ctomninm creaturarum perfectionem in qua-
uwaercliat, qui per smritum nusquam deerat. Minus lernario, propler quatuor clementa plcnaria [.W*.h
itaque in illo ercdi<lil, quem nou putavit posse salu- plenalia], et quatuor plagas mnndi, et quattior anni
tem dare, nisi prsescns essct el corporc. Si enim per- tempoi-a. Qu;e omnia ex ipso, et per ipsura, et in
fcctc credidisscl, prorul dubio scirel quia non cssel ipsocreata sttnt, constant et gubemanttir, quomodo
locus, ubi non essel Deus. Ex magna crgo parte dif- \}h., qiioniainl in ipso vivimus, movcmur et sumux
fnsus [.»/«. , difiisus] est, quia honorem non dedit (Act. xvn, 28).
majestati, sed prxsentiic corporali : et saluiem itaque 507 Vers. 53. — Cognovit ergo pater quia UTa
filio petiit, et tamen in fide dubitnvit, auia eum ad hora erat in qua duril ei Jcsus : Filius tuus vivit. Et
■]uem vencrat et polcnlem ad curandum credidit, et
crcdidil ipse, el domus ejus tota, quia nuiilia tus est ei
tanien morienli liiio csse ahscutem putavit Dcum filius ejus sauus. Ad solum crgo seruiouem eredide-
(Apud Grcg. deest, Deum). Sed Dominus qtiirogatur mnt plurcs Samarilani ; ad illttd aulem miraculum
tit vadal, qnia non dcsit ubi invitalur, Indirat : s«to stda domus|illa1ercdidit. Qu.-c res ptotendit \Ms.,

• Ex sanrto Gicgorio, bom. 28, 1111111. I, 2. k Hucusquc cx sancio Grcgorio.

803 B. F. AI.niM SEU ALCUINI OPERUM PARS n. 804
portendit] in mtillitiidine fidem Gentium, et in pau- A vero signa viderunt ipsnm Dei filium facienlcm, el
ciiatc fidem Judseoriim. Gentes vero solo sermone, tamen pauci credidertint ex eis.
id est, praedicatione apostolica crediderunl ; Judaei

LIBER TERTIUS.
Delectatio [Bed., Dileclio] divinomm eloqnioriim, fertur appellata, quod in ea sacerdotes hostias lavare
et dulcedo intelligendse sanctse Scriplurae, el maxi- consuevcrint. Multitudo languentium, qnae in memo-
me humilis evangelicsc veritatis, in qua vcrborum raiis porlicibiis jacebat, aquae motum exspecians,
honesla simplicitas palciet sensuum alta profundi- signilicat eorum calervas, qttae [Beda, qui] legis
las lalct, adjuvante ipso Domino qui dat suavitatem verba audicntcs, suis se hanc viribus implcre non
nt terra nostra dot frucliim suum, cl nos ad loqucn- posse dolebant, atqite ideo Dominicae auxilium gra-
diim ct vos ad audicndum exhortattir. Atqne uti- litc totis animse aflectihus implorabant. Cfrci eram,
nam tam efficax nobis esset loquendi scnsns qnam ■ qui nccdtim pcrfoctnni fidei lumen haheliant ; daudi
vobis studiosa [Ms., sltidiose] audiendi dala esl di- crant, qui hona qna: novcrant, operandi gressibus
ligentia ; dum vidco sine fastidio vos audire, el gau- implere nequihant ; aridi, qui quamlibel ociilnm
deo palato cordis vestri, a quo id quod salubre est scicntia; hahentcs, pinguedine Liincn spci et dile-
iion respuilur, sed cum aviditatc percipitur el ulili- ciionis cgehant. Tales in qitinqtte porlicihus jace-
ler continetur. Loquamur ergo vobis cl nunc de bant, sed nonnisi in piscina angelo venicntc sana-
evangelica lectione in qua duo pariter miracula hu- bantur ; quia per legem cognitio peccati, gratia au-
manae sanitalis leguntur, unum invisibililer pcr an- lem remissionis nonnisi per Jesum Christnm facta
gelicam administralionem, alleruin per Dominicam cst (Bom. in, 21, seq.). Hnnc dcsignat angelus, qui
praescnliam visibiliter cxhibiltim. Sed utriusque no- invisibiliter desccndcns in 508 piscinam, ad sug-
bis sunt breviler exponenda mysteria, ne prolixse gerendam vim sanandi movchat aqnam. Descendit
lectionis prolixa quoque explanatio cuiquam forle enim carne indutus magni consilii angelus (Isai. ix,
gravior existat. 6), id esl, palerme voluntatis ntintius, in popukim
CAPUT IX. Jud;i'onmi, et movit peccatores factis ac doctrina
sua, ut occideretur ipse, qui su i morte corporali
Hominem trirjinta octo annos habentem in infirmita- C
tt tua Jesus dicendo : Tollc grahaliim lunm, et non solum spirilaliter langucnlcs sanarc, sed el
amhula, in snbbato curavit, eequatem se, qui erat, mortuos vivificare sufficeret. Molus ergo aqux pas-
faciens Deo. sionem Domini, qua [Ms. el Beda, qu;w mola turba-
Caput v Vers. i, i, 3, 4. — Post hccc erat taque Judxorum genle] mota lurba a Judxomm
iies (estus Judteorum, et ascendil Jesus Ilierosoly- gente facta est, insinuat; et quia pcr eamdem
mam. Est aulem llierosolymis Probatica piscina, quw passionem redempti sunt credcntes a maledicto le-
cognominalur Uebraice Belhsaida, quinque porticus gis, quasi descendenles in aquam piscinx turhatam
hibens. Jn his jaccbal multiludo magna tanguentium, saaabantur, qui eatenus jacebant in porticibus
circorum, claudorum, aridorum, exspeclantium aqux segroti. Lcgis siquidem littera, qtiac nescientcs qnid
•notum. Angelus autem Domini secundum tempus agendum, quid vitandum esset , docuit ; nec ta-
descendebat in piscinam, et movebalur aqua. Et qui irien edoctos, ut sua decrela complerentur, adjuvit,
prior descendisset in piscinam post motionem aqutr, quasi eductos de sedibus ignorantix prioris, in por-
sanus fiebut a quacunque detinebatur infirmitate. ticibus suis continebat, nec sanabat ianguidos : gra-
i • Probalica piscina quae quinque porticibus cinge- lia autem Evangelii, quse per fidcm ac niystcrium
batur, populus est Judxorum, legis undique custodia Dominicac passionis sanal omnes languores iniqni-
ne peccare debeat munitus. Recte etenim lex, quse " talum nostrarum, a quibus in lege Moysi non potui-
quinque libris Moysi descripta est, quinario nuincro mus justificari, quasi electos de porticibus legis
figuraliir ; recte populus, qui in quibusdam mundi- aegrolos in aquam piscinae turbidam, ut sanari pos-
tiam vitae servare [Ms., munditisc vilae scrvire], in sint, immitlil, quia a peccatis quae lex ostaiderat
qtiibusdam vero solebal immundorum spirituum ten- per aqnam baptismalis abluit, testante Apostolo :
tamentis agilari, pcr aquam significatur piscinsc, Quia quicunque liaplizali sumus in Christo Jetu, m
qn;c niinc. placida vcnlis stare, nunc eis irrucnlibus mnrte ipsius baptiiali sumus ; consepulti «nim sumus
titrhari cousucverat. Et hene piscina eadem proba- cum illo per baptismum in mortem, ut quomodo sur-
tica vocatur : probala quippe Grsece oves dicuntur. rexit Christus a mortuis per gloriam Palris, ita ei
Quia crant nimirum in illo populo, qui dicere Do- nos in novitaie vitce ambulemus (Bom. vi, 3). Bene
mino nossent : Nos autem populus tuus, et oves gre- autem dicitur quia qui primus descendisset post
gis tui, confitebimur tibi tn s&cula (Psal. lxxviii, motum aqiue, sanus fiebat, a quocunquc languore
13). Vulgo aulem probatica. id cst, pecualis piscina tenebatur ; quia unus Dominus, una fides, iinum ba-

» Ex Bcd;c hom. 7.
 80 'i EXEGETICA. COMMENT. IN JOAN. — LtB. III. 80C
piisma, unus Deus (Ephes. iv, 5). Et qui in unilale A proximuin, cl ambula exspeclando beatam spem rt
calbolica Christi mystcriis imbuilur, sanus lii a adventiim glori* magni Dei (Tit. n, 13). Sedomiia
quocunque peccalorum languore detinebatur [lieda, perfidorum demenlia ! qui ad tam inopinalam diu
delineatur] ; quisquc autcm ab unilale discrepat, languentis sanationein credcre ac spiritalilcr sanari
salulem qu;e ab uno cst, consequi non valct. Il;cc debucrant, e conlra scandalizantur, el salvato pari-
de primo evangelic;c lcctiouis miraculo quod Do- ler ac Salvalori calumnias struunt. Salvato quidein,
uiinus dedit loculi, nuuc de secundo quod ipsc dc- quia sabbalo grabalum tulcrit ; Salvatori autem,
derit, fratcrnilati veslrse loquamur, in quo etiam quia sabbalo illum salvari, et grabalum tolli pncec-
ipso unus commcndalur sanalus : non quia omnipo- perit, quasi niclius ipsc dicm sabbati [Ms., ipsi de
lcntis pictas Salvatoris omncs quos ibi langiienlcs sabbalnj quam lanta divinitatis potenlia nosscl.
invcnit, sanare nequit [Beda, ncquivcrit], sed ut do- (Vebs. 10.) Dicebnnt, inquit, Judtei illi qui sanus
ccret, pr.eter unilatcm catholicac fidei nullum cui- [Ms., sanatus] [uerat : Sabbatum est, non licet tibi
libet locum patcre salulis. tollere grubatum tuum. Liltcram legis slulte dcfende-
Yr.ns. S. — Erat autem quidam homo ibi, inquit, bant ignorando dispensalionem ejus, qui lcgis quon-
Iriginla et oclo annos habcns in in/irmitale sua. Ilo- dani edicta per servum deccrnens, nunc ipse advc-
ino isle inultorum infirniilate delenlus annorum si- B niens eamdem legcm gratia niutare disposuil ; ut
gnificat pcccalorcm queralibet , cnormi scelerum quo.ljuita litteramdiu carnalcs carnalilcr observa-
flaagniuidiiie vel numcrositate depressum, cujus si- bant, deinceps spiritales spiritaliler obscrvandiim
gnificando reatui, etiam inotus [Beda, modus] tem- cognoscerent. Sahbalo quippe [Al. quidem] carnali,
poris, quo isle languebat, congruit ; nam duodequa- quod juxta litlcram custo iicbatur, populus [Edit.
draginta annos babebat in infirinitale : quadrage- cusiodiebat populus] ab omni opcre scrvili dic sc-
narius autein numcrus, qui deuario quater ducto ptima vacare pncceptus esi ; spirilale aulcm sabba-
conficitur, pro pcrfectioue rcct;u conversalionis solet tura est in luce gratia; spirilalis, quae septiformis
iu Scripturis accipi ; quia quisquis perfcctam con- accipilur, quia non una, sed omni die nos ab inquie-
versationem [Ms. el Beda, perfectaj convcrsationis ludine viliorum mancre feriatos oportcl. Si enim
opera] egcrit, legis profcclo decalogum per quatuor juxla vocem Dominicam, omnis,qui [acit peccatum,
sancli Evangclii libros implet : ad quam nimirum servus est peccati (Joan. vm, 34), palcl liquido quia
perfectionera \Ms., aqua. .. perfeclione] duo mi- peccala recte opcra servilia intclligunlur, a quibus
nus lia! et, qui a Dei cl proximi dileclioue, quam quasi in die seplima in prxceplione [Beda, pcrce-
legis paritcr et Evangelii Scriptura commendat, ptionc] gralioc spirilalis, immuues incedere jubeniur.
vacuns incedil. Quod etiara raystice Doiniuus sanans C ncc soluin a pravis contiuere, sed el bonis insistere
iiifirinum docuit, cum ait : factis. [Quod] in hac quoque lectiune Dominus ly-
Vebs. 8. — Surge, tolle grabalum tuum, el am- pice ostendit, cum eum qui duodcquadraginla annos
bula. Surge enira dicitur, viliorum lorporem, |in| languebat, in die sabbati non solum surgere, vcrum
quihus diu languebas, exculc, et ad exercitium vir- cliam grabalum lollcre et ambulaie pr:cccpit : vidc-
tutuin, quibus perpetuo salveris, crigcre. Tolle gra- licel insinuans eos qui longo vitiorum languore ta-
batum luum, id est, purla. Diligis proximum tuum ? bescunt, et Dei ac proximi dilcctionc [Ms., dilcclio-
Patienter ejus infirma lolerando porta » , qui te nis] in.ines, quasi a perfccla virlulum sumina duo
adhuc tentationum fasce depressum diu paticuter- minus habent, jam per donum sancii Spiritus a vi-
que sustinuit. Alter, enim. allerius onera portate, et liis posse resurgere , eorumque discusso lorpore,
tic adimplebitit legem Christi (Gal. vi, 2). Et sicut cum fratcrn:c dilectionis onerc ad visionem dcbcre
alibi dicitur : Supporlantes inticem in charilale, sol- sui properare condiloris. Nam scquitur :
liciti servare unilatem spiritus invinculopacis (Ephes. Vers. 14. — Postea invenit eum Jesus in templo,
iv, 2). Ambula aulem ; toto cordc, tota anima, tota et dixit ei : Erce sanus factus es, jam noli peccare,
virtute Deum dilige, et ut ad ejus visioncm pertin- ne deterius tibi aliquid conlingal. Quod autcm is
gere merearis, quolidianis bonorum operum passi- " qui s.inaius est Jcsum non in lurba adhuc posilus,
bus de virlute in virtutem progredere, nec fratrcm sed post in templo eognoscit, mystice nos instituit
quera sufferendo ducis ob amorcm ejus ad quem ul si vcre condiloris nostri graliam cngnoscerc, si
pergis, deseras [Ms., deserens] ; nec ob fratris amo- cjus amorc confinnari, si ad ejus visioncm pcrve-
rem, ab illo quycrendo cum quo manere desideras, nire dcsideramus, fugiamus sollicile turbam, non
intcntionem recti incessus averlas [Ms., avertcns] ; solum lurbantium nos cogitaiionuin anectmimqiie
sed ut perfecte possis salvari, surge, lolle grabalum pravorum, venim etiam hominura nequam, qui no-
tuum et ambula, id est, relinque peccata pristina, slr.c sinccritalis possunt impedire propositum, vcl
necessitatibus fratrum succurre, et in universis mala vidclicct exemplo suo monslrando, vel bona
qu:c agis, vide ne 509 '" ',oc sicculo mcntein fi- nostra opcra deridendo, aul eliam prohibendo. Con-
gas, sed ad videndum faciem tui feslines Uedcmpto- fugiamus seduli ad domum nralionis, ubi secreta
ris. Surge bona operando, porta graliatum diligendo liberlalc Dominum invocantes, el de perceptis ab oo
■ Deda et ms. r i Totle grabatum luum, porta diligcns proximum iiium, palientcr ejus infirma lole-
raudo, qui te, etc. »
807 B. V. AI.MM SKl! Al.Cl IM OPKRl M PAUS II. 8u8
lieneficiis gralias agamtis, el de pcrceplionis [Ms. et A Vebs. \~. — Pater meus usqne modo operutur,
Beda percipicndis] humili devotione precemur. Imo et ego operor. Operalur Palcr el Filius, ul naltira-
eliam ipsi lemplum Dei sanctum, in quo venire et rum diversilas perni.incal, qusc in prima condilioue
mansionem facere dignetur, exislere curemus, au- niuiHli conditoc stmt. Idoo dictiiin esl in Psaltno :
dientes ab Apostolo : Quia corpus vestrum lemplum Qui finxit singillatim cordti eorum (Psal. xxxn, 15),
est Spiritus sancli, qui in vobis est (I Cor. \i, 19). noii incognila aniinartnn generj, sed ejnsdein sub-
Inter qna2 diligcntitts intucndura, fralres mci, quod Mami.r aiiiraas, qux* in priino honiine condila est,
inyeniuns in templo qucin sanaverat, Dominus ait rcformat. i b Quapropter Psalmisla cum non solum
illi : Ecce sanus [actus es, jam noli peccare, ne dete- primordialem inttndi crcalioncin, scd el quotidianam
rius tibi aliquid contingat. Quibus vcrbis aperle mon- crcatune gubernalioncm ad laudom crealoris refer-
stralur qnia propter peccata languebat, nec nisi di- rct, ait inler cactcra : Omnia in sapientia (ecisii
missis cisdcin pcccatis polerat sanari ; scd qui foris (Psal. cni, 24). Si aulem Chrislum Dci virluiem
ab iuflrmilatc, ipsc cliam iiitus salvavit a scelcre. et Dei sapienliain recle confitcmur, ct omnia in sa-
Unde el caule prjcraonuit ne amplius pecoando gra- pientia fccit ac regit Deus, constal nimimm qnia
vioris sibi sententiam dainnaliouis contraheret. Pater usque modo operalur, operatur el Filius ;
Quod non ila seuticnduiii est, quasi omnis qni infir- B ergo Pater meus, inquil, non soliim sex, utpttlalis,
matur, ob pcccata infirmelur. • S.xpc infirmalur ho- diebus primis operntus est, vertnn usqne modo ope-
mo nc extollaltir in donis Dci, sicut de Paulo apo- ratur, non noviiin creatnra; goniis instiliiciidn, se>l
stolo legitur (// Cor. xn, 7) ; sa^pe ut probctiir, qiuc in principio crcaverat, ne ilclicianl propagando.
tribulatur, sicut bcati Job palicntia tribulata et pro- El ego operor, siibaudilur, Jt.sr/ne modo, ciiin eo otin-
bata est ; sxpe infirmitas pro casligationc dalur, cta disponcns, rogens, acciimulans; ac si aperte ui-
ut illud : Flagellat Deus omnem filium, quem recipil oat : Quid niihi invidetis ? Cnr me vituperatis, csr-oi
(Hebr. xn, 6) ; quibusdam vero infirmitas pro glo- legis leclores [Beda, legislalorcs], qnod in forn a
ria Dei datur,ut de ccco nato, vel de Lazaro legitur. boininis sabbato salutem unius lioaiinis op.-i. m>
Novit Dominus pro qno quemlibet juhcat infirmari, sim, qui in nalura divinitalis una onm Dco Palre
vel diniillal sxpe occulto hoiniiiihus judicio, scd lotum gcnus humanum, imo lotani ninnli maolii-
nunquam injuslo. i Sed discamus flagellis piissimi nain, et cuncla visiliilia el invisibilia quiolus scinpor
Redcmptoris nostri humiliter subslcrni, arbilrantes operor ? Sod ipsi laiis ac lanti mystcrii niinus ca-
nos minus paii quam mercmur, scmper 510 >">us pacos, proptoroa raagis qua?rcbant eim inlerfioero,
senlenlix meniorcs : Quia beatus homo, qtti corripi- qtiia non soliun solvebat saitbatum, snd el Palrcm
tur a Domino (Job. v, 17). Et ipse in Apocalypsi : ** suutn diccbat Dcnni, a:qiialcin se faoiens Deo. In oo
Ego, inquit, quos amo, arguo et cnstigo (Apoc. m, maxinic dolebant, quia is quom voruni o\ infiimilalc
19). Longxvo autem languenti, interius exteriusque oarnis boniincra oognovcrant, vertiin sc Doi Fir.um
sanalo, id est, et a flagellis apcrtse casligalionis el creili vohtissot, id est, non gratia adoplaltiin, ut cx-
a peccaiis quibus lucc merebalur crepto ; Judxi e loros sanctos, quibus loquitur Prophela : Fgo dixi,
conlra male intiis languidi jam dclcrius a>grotarc dii estis, el ftlii Excclsi omnes (Psal. lxxxi, (i) ;
inciniunl, pcrscquendo videlicct Jcsum, qui hoc fa- scd nalura Palri per oninia xqtinlem «. >
ceret in sabbato. Pcrsequcbantiir aulcm eum quasi Notandum sanc quod tliolnin csl, aqualem sc fa-
icgis aiicloritalcm simul cl divina? opcrationis exem- ciens Deo, a Judxnrum pcrsona diottiin, qui pnlabaiit
pla secuti ; quia ct Doniinus scx dieljus mundi pcr- Domiiiura Jcstitn prjjdicando sc faoerc quod non os-
focla crcalione, septinio requievit [Ueda, requic- set, et non veraciler intiniarcqno.l ossot. • A Comnwti
veril] ab onmibus operibus suis, ct populum sex igitttr Judai, et indignati snnt. Merito qtiidem, quod
die!)iis opcrari, scptinio vacarc prxceperit ; non ln- aude!;at hoino seqHalcm se facere Dco ; sed ideo im-
tulligcntes quia carnalia lcgis dccrela paulatim crant mcrilo, quia in lioiiiine non inlelligcbant Deum. Car-
sp.rilali inlerprelationc mutanda, apparente illo qui r. ncm videbant, Doum nescicbaiu ; habiUiculum ccr-
non lanliim legislator, scd el finis legis e%l Cliristus, nebant, habitatorem ignorabanl. Caro enim illa lem-
ad justiliam omni credcnli (Roiu. x, A) ; ncqiicani- pluiii erat, Detis inhabitalmt iritus. Non crgo Jesns
niadverlenles quia conditor in die septinia non ab carnem aiqtiabat Palri, non formaui servi Domjno
opere mundaiue gubcrnationis cl annux, imo qnoli- comparabal : non quod faclum esl propter nos, scd
diana [Ms., collidiaiue. . . substitutionis] rerum quod eral quando fecit nos. Quis namque sit Chri-
crealarum substilutioiic, sed a nova crcaluraruin slus, (calholicis loquor,) uostis, quia benc crcdidi-
inslilutionc cessavit ". > Quod vero dicitur, Requievil sus : non Verbum tanluin, non caro laiitnm ; sod
Deus in die septimo ab omnibus opcribtts suis, ita Ycrbum cnro factum est, et Itabitavit [Aug., ut Itabi-
inteHigcndiim est, cessasse Deum a novarum condi- laret] in nobis. Recensele de Verbo, quod nosti».
tione creaturarum. Quid vero hic ipsa Veritas ail ? ln principio eral Yerbnm, et Yerbttm eral apud Dcum,
■ Ilio. non obscure Heda niinime contradicente liic do. Mahtf.ne.
Alcuino vidctur ncgarc quniidianam animarum croa- b Ex cadem homilia Bed;e.
tinnem : quod paulo post ol.irius declarat his vor- r Uiiiusqne ex honiilia 7 Beda:.
l is : Non nnvuin crcatuw. gentis insiiiucndo, sed * S. Aug .Tract. xvin in Joan., nuffl. 2.
«juje a principiocieavcr.il, ne dcliciant, propag.in-
 8,9 fcXtLLllLA. — LDMMENT. IN JOAN. — LLU. III. 810
511 et Deus erat Verbum. Hic xqualitas cum Pa- A subjunxit : (Vehs. 20) Pater eniin diligit Filium, et
tre. Scd Verbum caro factum est, et habitavit inno- omnia demonstrat ei quce ipse faeit. Ut ostenderci
bis : hac carne major est Patcr. Ita Pater et xqua- omnem hanc Patris demonslrationem fidei nostrx
lis ct major : xqualis Verbo, major carne ; xqualis esse doclrinam. Ul scilicct el Pater nobis in con-
d per quem fecit nos, major eo qui factus est pro- fessione essct et Filius ; et ne qua ignoralio in Fi-
pter nos. > Commolis vero el lurbatis Judxis, quia lio posset inle!ligi, cui Pater opera omnia quas
se xqualem Cbristus Patri fecit, qui hominem tan- ipse faceret, monslraret, cominuo ait : Et majoru
tummodo inlellexerunt, non Deum ; carnem vide- horum opera demonstrabit ei, ul vos admiremini.
iuui, diviniiatem non crediderunt ; dixit enim :
Vers. 19. — NonpotestaseFiliusfacerequidquam, CAPUT X.
Kis! quod viderit Putrem facientem. t « Non aiia opera Quod sicut Pater suscitat mortuos, sic et Fiiius; et
quod aqualiter cum Palre sit honorandus; et in
facit Pater qux videat Filius, et alia Filius cum quod credenles transeant demortead vitam. Yen-
[ ifs., quxj viderit Patrem facientem ; sed eadem opera turani quoque pronunlial horam, quade monumen-
ipse Pater ei Filius facit. Secutus enim ait [Ms., tis boni malique resurgenl.
sequilur enim] : Qucecunque ille fecerit, ha?c [et] Fi- Vers. 21. — Sicut enim Pater suscitat morluos.
Uut similiter facit.Non cum ille fecerit, aliaFilius si- B et vivificat, sic et Filius quos vult viuificat. Ea cnim
militer facit : sed quatcunque ille feceril, hoecet Filius si- Patrem dcmonstraturum Filio dicit qux mirentur.
mililer facit. Si hxc facil Filius qux fecerit Paler, Et qux eadem essent illa, mox docuit : Sicut enim
per Filimn facit Pater ; si pcr Filium facit Paler Paler suscital mortuos, sic et Filius quos vult vivificat.
qux facit , non alia Pater, alia Filius facit, sed Exxquata virtus est indissimilis per naturx [Ms.,
eadem opera sunt Patris et Filii. Et quomodo ea- per naturx indissimilis] unitalem, et demonstratio
dem f.irit Filius, eadem et Paler similiter h. Ne operum non ignoralionis instructio esl, sed nostrae
forlecadern, seddissiir.ililer: Eadem, inquit, et simi- fidei quae 512 n°" Filio scientiam ignoraloruin,
li.er. Et quomodo possit eademnonsiiuililer, « > dum sed nobis confessionem nativitatig invcxit. Demon-
omnia, qux Pater facit, per Filium facit ? Sicut di- strare enim Palrem, esl per Filium facere quoe factu-
ctum est . Omnia per ipsum facta sunt, el sine ipso rus est. Nam majora opera sunt resurrectio mortuo-
factum est nihil. Ideo simililer dixit, quia eadem rum quae erit in novissimo die, quam istius languen-
facit Filius, quce facil el Pater : quia una Patris et tis sanitas, qui Christi verbo sanattis esl. Ex qtio
Filii in divinitale substantix est [A/s., subslantia eij nata est hujus occasio ^ota sermonis ; dicit enim :
operatio, una voluntasetpotcstas, una vitaet essen- Vt vos miremini. i f Et hoc difficile est videre, quo-
Ma, etxqualia omnia sunt. in Patre el Filio, nisi modo tanquam temporaliter Filio corcterno aliqua
quod Pater pater est, et Filius filius est. Scparatio demonstraret aetcrnus Pater, orania scienti qux sunl
est inpersonis, sed unitns in natura. Non enim po- apud Patrem. Quce sunt tamen illa majora? Hoc
lest Filiusa se facerequidquam,nisi quod viderit Pa- enim facile cst intelligere. Sicut enim Pater, inquil,
trem facientem. Non debemus carnaliter intelligerc snscitat mortuoset vivificat, sic et Filius quos vult tj-
hanc sententiam, i J quasi duorum hominum Patris vificat. Majora ergo sunt opera mortuos suscilarc,
et Filii, unius ostendentis, alterius videntis; unius quam languidos sanarc. Scd sicut suscitat Pater
loquenlis, alterius audientis; qux omnia phanta- morluos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat,
Sfnata cordis sunt. > Talis cogitatio procul a perlo- Non alios ergo Pater, alios Filius : scd omnia per
ribus Chrislianis expellenda esl. Ergo de Filio et ipsum ; ipsos ilaque Filius quos et Pater : quia non
Patre prxseutis docet lectionis exemplum, quia nec alia, nec aliler, sed hccc Filius similiter facit. Ita
Pater minorem quam Filius, nec Dci Filius majo- planc intelligendum cst, et ita tcnendum : sed me-
rem, quam Pater habet personam *, cum.Patri et mentotc, quia FUius quos vult v.vificat, Tenetc hic
Filio nulla distantia divinitatis sit, sed una majestas. crgo nonsolumpotcstatemFilii, vevum etiam volunU-
QuoS enim ait Filium nihil facere, nisi quod vide- D tem [Ms„ et voluntatemPatris]. Filiusquos vult vivi
rit Patrem facientem, non corporaliler intelligen "cati etPater quos vull vivificat : et ipsos Filius,
dum est, quia non corporalibus modis Deus videt : quos ct Pater : ac pcr hoc eadem Patris et Filii [et]
scd visus ei omnis in virtute naturae esl; neque enim notestas est el voluntas, > eadein quoque vita et vi-
partitio esse polerit in simplici natura divinitalis ; vificalio mortuorum. Et ideo dicit : Sirut Pater sus-
sed [idem esl] Filio videre Patris opera, cum Patre citat morluos, et vivificat quos vult, sic et Filius quot
xqualiter facere, quia idem est Filio videre ct esse. vult vivificat. Non enim alios Pater, alios Filiusvi-
Ideo subjecit : Omnia enim qu<ecunque facit Pater, vificat; sed una potestas unara vivificationem facit;
eadem et Filius facit similiter. Significationem unius qusc etiam poteslas uno honore honoranda est [AL,
natur.c ostendit et unius operationis, quia commu- veneranda]. Et ideo consequenter snbjiinxit .
nis [est] operalio Patris et Filii, quorum est una Vers. 22, 25. — Pater enim non judicat qn<m-
natura, una etiam et operatio. Ideo consequcnter quam, ted omne judicium dedit Filio, ut omnes hono~
S. Aug. ibidem num. 8. « Ex S. Aug. Tract. xix, num. I.
b Ms. et Aug. : i Et quomodo eadem facit et Fi- • Ms. i Quia nec Paler minorem habet, nec tna«
lius? et eadem et similiter. > jorem Dei Filius : ctim... >
« Hucusqne sandus Augustinus, loco ritaio. i Ex S. Atig. Tract. xix, num. 4, 5.
Patrol. C.
20
811 B. F. ALBINI SEU ALCULV OPERUM PARS II 812
rifieent Filium, sicut ItonorificanlPatrem. Qui nonho- A Yers. 21. — Amen amen dico vobit, quia qui ver-
norificat Pairem, non honorificat FiHum. Pater non lnuii meum audit, el credit ei, qui mitil me, habel vi-
judicat quemquan), quia Patris persona hominem lam ceternam, el in judicium non veniel. ted trantiet
non suscepit, nec in judicio videbitur : sed sola Fi- a morte ad vitam. Non nunc transit, jam transiit a
lii persona, in ea forina qiue judicata est injuste, et morle in vitam. El hoc attendite, qui verbum meum
jusle judiiaiiit vivos ac morluos. Nec enim Fiiius audit : et non dixit : credil mihi ; scd, credit ei, qui
viJebitur in judicio in ca natura qua consubslanlia- mitil me. Verbum ergo Filii audiat, in Patre credal
lis cst Deo Pairi, sed in ca qua consubstanlialis est [Ms., et Aug., ut Patri credat]. Quare Verbum audit
matri, et homo faclus est. Ita intelligendum est : tuum, elcredit alteri ? Nonne curn verbum alicujus
Paier nonjudicat quemqunm, sed omne judicium de- audimus, eidein vcrbum proferenti credimus, loquen-
d.t Filio ; ac si diceretur : Patrem nemo videbil di nobis fidem accommodamus? Quid ergo voluitdi-
in judicio vivorum et mortuorum, sedomnes Filium; cere, qui verbum meum audit, et credit ei, qui mitit
quia et filitis hominis est, ut possit et ab impiis me, nisi quia verbum ejus est in me? Et quis esl, qui
vidcri, cuin et illi videbuiil in qucni pupugerunt. audil vcrbum meum, nisi, qui audit ine? [Aug.: El
Quod ne conjicere potius quam aperte demonstrare quid cst, audit verbum meum, nisi auditme?] Qui
videamur, profcrinius ejusilem Domini certam ma- 6 credit in me, credit etiam ei qui misil me : quia cum
nifestamquesententiam, quaostendimusipsam fuisse illi credit, verbum [Aug., verbo] ejus credit; cum
causam ut diceret : Pater nonjudical quemquam, sed autem verbum ejus credit, mihi credit, quia Verbum
omne judicium dedit Filio, quia judex forma filii Palris ego sum.
hominis appareliit. Qua? forma non est Patris, sed b Non enim transiret de morle ad vitam, nisi pri-
Filii, nec [ea] Filii in qua aequalis est Patri, scd mo esset in morte, et non esset in vita. Cum ergo
in qua minoresl Patre : ul silin judicio conspicuus transierit in vitam, non erit in morte. Mortnus ergo
bonis ct malis. erat, et revixit, perierat, et inventus est (Luc. xv, 32 1.
Ut omnes honorificent Filium, tieut honorificant Fit proinde jam quaedam resurrectio, et transeunt
Patrem. Quinon honorifical Palrem, non honorificat homines a morte quadam ad quaindam vitam ; a mor-
Filium. < » Quid est enim honorificare Patrem, nisi te infidelitatis ad vitam fidei; a morte falsitatis ai
quod habeat Filium? Aliud esl enim cum libi com- vilam veritalis; a morte iniquitatis ad vitam jusli-
mendatur Deus quia Dcus est, et aliud, cum tihi ti;i'. Est ergo et ista [Aug., et isla quacdam] resur-
commcndalur Deus quia Paler est. Cum tibi Deus rectio mortuorum. Aperiat iUam plenius, ct luccscat
quia Deus est commendatur, crealor libi cominen- nobis, ut ccepit. >
datur, omnipotens tibi commendalur, spirilus qui- ** Veks. 25. — Amen amen dico vobis, qitia venit liora,
dein [Aug., quidamj summus, selernus, invisibilis, et nunc etl, quando mortui audient vocem Filii Dei, et
incommulabilis tibi commendatur : cum vero libi qui audierinl, vivent. Hoc proprium est piorum, qui
Pater quia pater est commcndalur, nihil libi aliud sic audiunt de incarnatione ejus, ul crcdant quia Fi-
quam el Filius commendatur, quia Pater non dici lius Dei est, id est, sic eum propter se factum acci-
polest, si Filium non habet; sicul nec Filius, si Pa- piunt minorem Palre in forma servi, ul credant quia
trem non habet. Scd ne forte Patrem quidem ho- a?qualis est Patri in fonna Dei. Et ideo sequilur, ct
norifices tanquam majorem, Filium vero tanquam hoc ipsum commendans dicit : (Vers. 26) Sicut enim
minorcin, ut dicas mihi : Honorifico Patrem; scio Pater habet vitam in temetipto, ita dedit el Fitio gra-
ciiim quod habealFilium, et non erro in Palris no- liem [Ms., vitam] habere in semetipto. < c Quod ergo
mine, nonenim Patrem intelligo sine Filio, bono- ait, bedit Filio vitam habere in semetipso, brevi-
rifico tamen et Filium lanquam minorem : corrigit ter dicam : Genuit Filium, vitam in se habentcm.
te ipse Filius, et revocal [le] dicens : Ut omnes ho- Neque enim erat sine vita, et accepit vitam, sed na-
norificent Filium, non inferius, sed ticut honorificant scendo vita est. Pater vita esl non nascendo, Filius
Patrem. Qui ergo non honorifical Filium, nec Pa- i\ vita est nascendo. Pater de nullo palre, Filius de
trem honorifical, qui misit ilium. Ego, inquis, majo- Deo Patre. Paler propter Filium est, Filius vero et
rem honorem volo dare Patii, minorem Filio. Ibi lol- quod [Filius] est, propter Patrem est ; et quod est, a
lis honorem Patri, ubi minorem das Filio. Quid Patre est. Hoc ergo dixit : Vitam dedi Filio, ut ha-
cnim tibi aliud videtur ista sententia [Aug., ita sen- berel eam in semetipso, tanquam dicerct : Paler qui
tiendi], nisi quia Pater ocqualem sibi Filium gene- est vita in semetipso, genuit Filium, quiesset vita in
rare aut noluil aut non poluit? Si noluil, invidit ; semetipso. Pro eo enim, quod genuit, voluit intelligi
513 si non poluit, defecit. Non ergo vides, quia ita dedit. Tanquam si cuidara diceremus : Dedit lilti
cst seniiendum : Ubi [Aug., quia ita sentiendo, ubi] Deus esse. > Sequitur cnim el dicit :
majoremhonorem vis dare Patri, ibiesconlumeliosus Vers. 27. — Et dedit ei potestatem (acere judicium,
in Patrem. Proinde sic honorifica Fiiium, quomodo quia Filius hominit est. Puto nihil esse manifestius ;
honorificas Patrem, si vis honorificare et Filium et nam quia Filius Dei est, sequalis esl Patri ; nun aeri-
Patrem. pil hanc potestatcm judicium faciendi, sed habet il-
• S. Aug. loc. cit. num. 6, 7. « Ex codem, num. 13.
•> Ex S. Aug. loc. cil. num. 8.
815 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. 111. $A
lam c.um Palrc iu occullo. Accipit autem illam , A resurrectio animarum, ista sequens resurrectio cril
ut boni vel mali eum videant judicantem, quia Glius corporum. Qui vero in bac prima resurgit, in secunda
hominis cst. Visio quippe Glii liominis exhibetur et resurget ad gloriam. Qui vero in bac prima non re-
malis. Nam visio formx Dei non nisi mundis covde , surgit, in secunda tamcn rcsurget, sed ad pcenam.
quia ipsiDeum videbunt (Matlh. v, 8). Id est, solis Ulramque facit Deus per Christum. Qui bic rcsurgit
piis, quorum dileciioni hoc ipsum promittit, quia per eum, ibi resurget ad eum. Qui hic per cum non
ostendet suipsum illis. El ideo vide quid sequatur : resurgit, nec ibi ad eum vesurget. i « Hora autera
(Yeiis. 28) Nolile mirari hoc, inquit. Quid nos probi- nunc est, ut resurgant raortui; bora eritin fine sae-
hct mirari? nisi illud qiiol revera miratur omnis qui culi, ut resurganlmorlui. Sed resurguut [Aug., rc-
non intelligit? ut ideo diceret Patrem dedisse ei po- surganl] nunc in menle, tmic in carne. Rcsnrgaut
testatcm judicium facerc, quoniam Filius bominis nunc in mente per verbum Dei, Filium Dei : resur •
est, cum magis quasi boc exspectarctur ut dicerel genl tunc in carne per Verlrom Dei, carnem facltira
[AL, judicaret], quoniam Filius Dei est. Sed quia Glium bominis. Neque enim ad juilicium vivorum ct
Filium Dei secunduin id qued in forma Dci aequalis mortiionun Pater ipse venturus esl ; nec tamen recc-
cst Palri videre iniqui non possunt, opovtcat [Ms., dit a Filio Pater : qtiomodo crgo non ipse venturos
oporlet] autem et judiceni vivorum et inortuorum, Best? quia non ipse viricfeilur in juditio. Videbanl
cum coram eo judicabuntur, et jnsti videant et iniqui ; in quem compunxerunt (Joan. xix, 57). Forma illa
Nolile, inquit, hoe miruri. (Vehs. 29.) Quoniam vt- eril judex, qux stetit sub judice ; illa judieal.it , qiix
niel hora, in qua omnes qui in monumentis sunt , au- judicata est : judicala cst enim inique, judicabit ju •
dienl vocem ejus : el procedenl, qui bona fecerunU in ste. Talis apparebit judex, qnalis videri possit et ab
resurreclionem vitm, qui vero mala gesserunt, in re- eis, quos coronalurus est, et ab eis qnos dainiiaturus
surrectionem judicii. Ad hoc ergo oporlebat ut ideo est. » Distinctio est inter illud vrrbum quod superius
acciperel illam potestatem, 514 'l"';l *i'',ls hominis dixiL, quod morlni nudient vocem FHii Dei, et inter
est, ul resurgentes omnes vidcrent eum in fonna in illiul quo J hic ait : venit Itorn, in qua omncs qui in
qua videri ab omnibus potesl, sed alii ad damnatio- mommenlii sunt, audient vocem Filii Dei. Ibi vero
uein, alii ad vitam xternam. Quae est autem vita ait : audienl, id cst, obedient. Ideo ista rcsurrectio
jRterna, nisi illa visio quse non conceditur impiis? cslad vitain, illa vero qua» futura est, de qua dicil,
l't cognoscant te, inquit, unum verum Deum, et quem audieut vocem Filii Dei, audient ut resurgant ad jurii-
misisti Jesum Cliristum (Joan. xvu, 5). Quomodo et ciura; uon addit bic ad vilam, quia omnes ad glo-
ipsum Jesum Christum , nisi qiiemadmodiim uinim riani non resurgent, sed imilti ad poenam. Ideo ad-
verum Deum, qui ostendet se ipsura illis, non quomo- " didit dc futui a resurrectione : Qtii bona fecerunl, in
do se oslendel eliam puniendis in forraa lilii homi- resurrectionem vitce ; qui mala egerunt, in resurrectio-
nis. Secuudum autem illam visiouem bonus est, se- nem judicii, id est, damnationis, quia hic judicium
cunduin quam visionem Deus apparet mundis cordc, pro pcena posuit. Tunc eril ultima pala [Ms., paleaj,
<|!i:iDi[iiam [Ms., quomodo] bonus Deus Israel reclis qu;c separat bouos a malis, triticum a palcis. Tunc
rorde. Quando autem judicem videbunt mali , nnn iliiini impii in ignem a?ternum, justi autem in vitam
eis vidcbitur bonus, quia non ad eum gaudebuut cor- :ci"i iiam. Sequitur aulem :
dc, sed tunc se plangent omnes trihus terrse : in nu- Vers. 30. — Non possum a me ipso facere quid-
inero itaque [Forte, ulique] malorum omnium et in- quam, sed sicut atidio, judico, et judicium meum ju-
fiiMimn. Propter hoc etiara illi qui cura dixerat ma- stum esl. Fortassis ideo dixit, non possum a me ipso
gistrum bonum, quserens abeo consilium consequen- facere quidquam, quasi dixisset : A me ipso non sum,
<be vita» xternae, respondit : Quid me interrogas de sed a Patre. Pater enim a nullo alio est, Filius enim
bonot Nemo bonus nisi unus Deus (Luc. xvm, 19). a Palre esl. ldeo dixit : Sicut audio , judico , quia
Cnm ct hominem alio loco dicat bonum ipse Domi- iKiiini opus est Palris, etFilii, ct Spirilus sancti. Sic-
■uis : Bonus homo, inquit, de bono thestiuro cordis ul audit, judicat ; audit videlicet per unilatem sub-
tui profert bona, et malus homo de malo thesauro cor- stamiae et proprielatem scientix. Nonjudical a se-
dis sui profert mala (Matth. xu, 35). Sed quia ille melipso, quia non esl a semetipso. Pater quippe
vitam scternam qincrcbat, vita autera aelerna est in solus de alio non est, Filius a Palre genitus esl, ut
illa conlemplatione, qua non ad poenam vidctur Deus, diximus. Ab ipso enim audit el Filius, a quo genitus
sed ad gaudium supernum [Ms., sempiternum] : duas est, quia nou esl a se ipso, sed ab illo, a quo genilus
hic resnrrectiones ipsc Dominus Chrisius in his ver- est. A quo illi est intelligenlia, 515 UD '"" uliquc
nis nobis demonslral. Primam quaj in Gde est resur- et scientia. Ab illo igitur audientia , qux nihil est
gendo a peccatis, <le qua ait : Amen amen dico vobis, aliud quam scienlia. Polest quoque hoc ipsum quod
quia vemt hora, el nunc esl, in qua mortui audient dixit, sieut audio, judico, de bumanitatis nalura in-
vocem Filii Dei. Alteram ubi ait : Amen amen dico leliigi, quam Dei Filius ex virgine sumpsit. Cum
robis, quia veniel hora, iu qua omnes qui in monu- ageret de rrsurrectione animarum, non dicebat, au-
meniit sunl , audient vocem Filii Dei. Illa prior est dio. sed judico. Audio enim, tanquam praccipienlis

S. Au^. loc. cil. niiin. I(>.

'«15 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II 8;fi
Palris imperium. Jam' ergo sicut homo, sicut quo A lio suo. Et scio quia tesiimonium ejus rerum est.
major csl Patcr; jam ex fornia scrvi, non ex lorma Omne verum, a veritate verum est : Deus enim veri-
Dei. Sicut audio, jttdico, el judicium meum justum las est. Et quidquid verum osl, a Deo vcrurn est.
rst. Umle est judicium justum hominis ? Qnia scqui- t ■ Atque id lestimoniiim dixit, quiJ sit : Opera, in-
lur : Non quwro volunlnlem menm, sed voluntatem quit, qurn ego facio, testimoniuin pcrhibi-nt de mc.
cjus qui misit me. Isla missio, incarnalio esl Christi, Deinde adjunxit, Et teslintonium perhibet di me, qv.i
quoc ad hoc facta est ul palerna volunlas in saltiiem misit me Pater. Ipsaque opera qtiSR f.tcit , a P..tre se
luimani generis per eum efficcretur. Videtur enim in accepisse dicit. Testimoiiium ergo perhibent opera,
hoc loco ex his verbis Salvaloris nostri, vclle eum lestimonitim perhibctPaler qui misiteum. Perhibuit
insinuare nobis duas naluras in sc esse, et veram Joannes lestimonium de Christo tanquam lucerna,
haberc animam, in qua sola voluntas cst [Ms., solet non ad sanandos [Aug., satiandos] amicos , seJ ad
volunlas esse] ; quae eliam lanta conjunctione com- confundendos inimicos. Jam anlca praedietum eral
niisla csl divinitati, ul lota voluntas in ea spiritalis a persona Patris : Paravi lucernam Christo meo ;
fuerit, non animalis, id est, carnalis. Nam conse- Inimicos ejus induam confusione, super ipsnm aulem
quenler subjunxit : florebit sanclificatio mea (Psal. cxxxi, 17, 18). Eslo
Yers. 31. — Si ego testimonium perhibeo de tne •' lanqtiam in nocto posilus, attendisli in lucernam, et
ipso, leslimonium meum non cst veruln. Sicul in con- iuiratus esluccrnam,et exsultasli ai lumcn lucernre.
sequeutibus dixil : Si gtorifico me ipsum, gloria mea Sed illa luccma dicil esse solem, in quo exsultare de-
nihil est ; sed qui misit mc Pater, ipse me glorificat : beas; et quamvis ardcat in nocle, diem te jtibet ex-
sic et bic dictum est : Si ego testimonium perliibeo de speelare. Non ergo, quia illius hominis testimonium
me ipso, testimonium meum non esl verum. Et paulo [Aug. , leslimonio ] non erat opus. N im nt qnid
post : Qui misii me Paler, ipse testimonium perhibel mittereiur, si non erat opus ? Sed ne in lucerna
de me. Nunc in se naturam hominis demonstrat; [remancat] homo, et lumen lucernae sibi sufiicere
iitinc in Dei majestate acqualem se signilical Patri ; arbitretur; ideo Dominus nec lucernam Hlain super-
iiiiiic unilalem sibi divinitalis cum Deo Patre vindi- fluam dicit fuissc, nec tamen dicil in lucerna debere
rans, nunc fragililatem humanx carnis oslendens; 516 remanere. Dicit aliud teslimnnium Scriptnra
iiiuic doclrinam suatn se non dicere, nunc volunta- Dei, nbi utique Dcus pcrhibuit lestimonium Filio suo ;
tem suam se non quxrere : nunc lesiinionium suuni el in illa Scriptura Jtidaei spem.posneranl, in lege
verum non esse, nunc verum cssc significans. Nara scilicet Dei, ministrata sibi per Moysen famulum Dei.
hic ait : Si ego testimonium perhibeo de me ipso, lesti- Scrulamini, inquit, Scripturam (Joan. m, 59, 16), in
mnitiuin nteum non est verum; ct paulo posl : El si qua vos pmatis vitam aelernam habere. Ipsa lestimo-
ego tesiimonium perhibeo denie, remm esl testimo- nium perliibet de me, ct non vultis venire ad me ut
nium meum. Quomodo ergo non [Hs., nunc] esl ve- vitam haheatis. Quid vos pulaiis habcre in Scriplura
rum testimonium tuum, Domine, nisi secundum fra- vitam xternam? Ipsum inlerrogate cui perhibet le-
gilitalcm carnis? Nam el illud quod dixit : Non veni stimonium, ct intclligitc quae sit vila xtcma, Etquia
facere voluntatem meam, et Filius a se nihil potest fa- proptcr Moyscn videbantnr [Aug., volebanl] rcpudia-
cere, el alia mulla hujusmodi; quae omnia non infir- re Christum tanquam adversarium institutis et pne-
mant Filium , neque depreciant , nec a Patre disjun- ceplis, quse Moyses tradidit, rursus eosdem ipse con-
gunl : siquidem et hoec ideo sunt posita, ut vcra in- vincit lant[iiani de alia lucerna, dicens :
carnatio noscatur. Nam quod dicit : Ego de Patre CAPUT XI.
exivi, ego in Patre , et Pdler in me ; ego et Pater Joannem Incernam appellat. Patrem qunquc, et Scri-
unum sumus, et qui ine videl,videt et Patrem; et sic- pluras de se leslimonium perhibere. Judtros se non
recipientes vementem in nomine Patris , alium in
ul Pater suscitat mortuos, et vivi/icat, ita et Filitts nomine suo vewurum recepturos. De se aulem Moy-
quos vult vivificat : vera ejus divinitas approbalur : sen scripsisse testatnr.
quiavo1untasPatriseiFilii,unaoperatio,uiia deniquc q Vf.rs. 53-56. — Vos misistis ad Joannem, et lesti-
gratia, eademque gubernatio esi, sicut magister gen- monium perhibuit veritali. Ego autem non ab homine
tium docet ita scribens : Gratia vobis, et pax a Deo accipio teslimonium ; sed htrc dico, ul vos salvi sitis.
Patre nostro, et Domino Jesu Christo (Rom. i, 7). Ille erat luccrna ardens et lucens. Vos autem voluistis
Vers. 32. — Alius est qui testimonium perhibet de exsultare ad horam in luccm ejus. Ego autem haben
me. Iu sequenlibus oslendit quis sit ille alius, qtii testimonium majus Joanne. Omnes enim hominos
lestiraonium perhibet de se, ubi ait : Qui misit me lucernoe sunt, quia el incendi [Aug., accendi] possuni
Pater, ipse leslimonium perhibet de me (Joan. v, 37). et cxstingui. Et lucenuequidera cum sapiunt, luctni.
Testimonium Patris est de Filio in baptismo, ubi vox et spiriiu fervent. Nam et si ardcbant, et exslinctx
facta esl de ccelo : Hic est Filius meus dilectus, in quo sunt , etiam putent. Permanserunt autem servi Dei
mihi bene complacuit [Ms., complacui] (Matth. xvn, lucernac bonae ex oleo misericordiac illius, non ex vi-
5). Simile quoque testimonium in nionte sanclo ribus suis. Gratia quippe Dei gratuita , illa oleum
ucrhilniit Pater, audientibus tribus discipulis de Fi- luccrnarum est. Plus enim illis omnibus laberavi

S, Au^'., Iracl. xxin, num. 2, 3.

8rr KXEGtriCA. — COMMEM. 1N JOAN. — L1B. 11/.' 818
(1 Cor. xv, lUi,»iiqu;rJam lucerna : el ne viribussuis A per illum liabere salulein. Oinnis enini Scriplura
ardere videretur, adjunxit: Nonego autetn, ted gratia sancla leslimonium perhibuil Chrislo , sive per figu-
Dci mecum. Omnis ergo prophela ante Domini adven- ras, sivc per p:ophetas, sive per angelorum ntiniste-
tum lncerna est, dc quo apostolus Petrus dicil : Ha- ria. Ergo et Moyses perhibuil tcslimonium Christo,
bemns certiorem prophelicum sermonem ; cui benefaci- cl Joannes perhibtiit teslimoiiium Christo, et cxleri
lis intendcntes, quemadmodum lucernce lucenli in ob- prophcbe, el aposloli perhibuerunt tcstimonium Chri-
tcuro loco, donec dies lucescat, et lucifer oriatur in st<>. Ilis oninibus testimomis piaponit testimoniuui
cordibus vestris (II Pelr. i, 19). Luccrnx ilaque operuin suorum, quia pcr illa non nisi Deus perhi-
propheLe, et oninis prophelia una magna luccrna. buil testimonium filio suo.
Quid aposloli, nonne lucernx ? Etiam ipsi luecrnx Vers. 41. — Claritatem ab hominibut non recipio. 1J
plane. Sol [Ms. et Aug., solus] enim ille, non lucer- e-t, laudem humanam non quxro,. quia . non veni
na. Non accenditur et exstinguitur, sed est lux vera, niinislrari, sed minislrare ; M est, non veui ut lio-
qua? illuminat omnem hominem venienlem in hunc norem ab hominibus acciperem carnalem, sed ut
muiidum. De Joanne dicitur : Non erat ille lumen, honorem hominibus darcni spiritalem. (Vers. 42.)
sed ut testimonium perhiberet de lumine (Joan. i , Sed cognovi vos, quia dilectionem Dei non hubctis in
8,9). > DeChrisloantem : Eral lux vera, quas illumi- B vobis. ldeo dilectionem Dei non habueruiit, quia noo
nat omnem hominem venienlem inhunc mundum. Quid credidcrunt in eum [Ms., in eo], qui non vcnit fa-
est, quod de Aposlolis ipsa Veritas dicil? Vos eslis care voluntatein suani, sed voluiilatein cjus qui misit
lux mundi (Mallh. v, 14). Et Joannes [Et de Joannej illum. Ileo su')junxil : (Vers. 43) Ego veni in nomine
evangelista : Non erat ille lumen. Nec Joannes par Patris mei, et non snscepistis me. ld est, non credi-
se eral lucerna, nec aposloli per se lumen, sed a lu- dis'is in me, quia ideo veni [Ms., venicbam] iiimun-
mine Christo ille lucerna, et illi illuminali ab eo, qui dum, ut glorificaretur nomen Palris. Si alius venerit
e.sl sol verus oriens in cordibus fidelium [Al. creden- in nomine suo, illum accipietis. Quis est qui venit
liiini]. Ego uutem habeo leslimonium majus Joanne. in nouiiue suo, nisi ille qui gloriam propriam quae-
Opera enim,quie dedit mihiPater, ipsu opera qucc ego rit, et uon iiiius qui misii illum ? Quis cst qucm ac-
facio, teslimonium perhibent de me, quia Puler me cepturi erunt Judxi, nisi Anlichrisluin, qui venlu-
misit, (Vers. 37.) Et qui mis.t me Paler, ipse testi- rus est gloriam propriam qu.erere ? Ei hoc erit illis
inonium perhibuit de me. Superius dixit : Testimonium pcena peceati, quia nolueruul veritati credere, ul
non accipio ab homine. Hic causam reddit, quare ab crederent mendacio [Ms., et credent mendacium]
homine tesliinonium non accepisset, quia habet le- (/7 Thess. ii).
stimouium Palris , et opcrum leslinionia quse sunt C Vers. 44,— Quomodo polestis vos credere, qui gloriam
inajus quam homjnum. Ergo hacc niissio incarnatio ad invicem nccipitis ; et gloriam, quce est a solo Deo, non
esi Chrisli ; incaruatio vero Chrisli, rcdemplio est quceritis ? Considerandum est intcntius quanlum sit
noslra ; redemptio vero noslra est ipsa Veritas , qine jactantia et humanx lauJis ambitio malum, pro quo
ail [ils., in ipsa veritate, qua ait] : Ego veni, ut vitam ipsa Veritas ait, credere non posse quosdam, quia
habeant, et abundantius habeanl. Subjunxit vero huic sxcularis gloris: cupidi eranl. Qux est huinana: lau-
teslimonio Patris de ipso Patre, quod Judxi vel iua- dis cupiditas, nisi superbx menlis elatio ? V.ult de se
gi, omnesque infideles, excsecatis mentibus verila- honio aestimari, quod in se habere non sludel. Alter
lem divinitalis non possunt accipere, diccns : esl interius, alter Ibris [Ms., lbras] videri desiderat..
Vers. 38. — Neque enim vocem ejus audislis un- Humilitas vero gloriam quseril a solo Deo, superbia
quam, neque speciem ejus vidistis; et verbum ejus iwn ab hominibus. Inde Joannes Baplista ab ipsa Veri-
habetis in vobis manens. Dicit aposlolus : Non enim late tam excellenter laudalus est, ut non essel arundo,
aitdilores legis juslificati sunt, sed faclores verbi Dei venlo agitata (Matlh. xi, 7) : quia non humanx lau-
(Rom. ii, 13). Id est Filius Dei non manct in eorum dis, nec odiosx viluperationis aura fiante, flexibilis
cordibus , quia non servant qu;e auditmt. Quod vero fuil. Ideo gloriam habuil a Deo Christo, quia glo.riam
ail : Neque vocem ejus audislis , neque speciem ejus ** npn quxsivit humanarn. (Vers. 45, 46.) Nolite pu-
vidistis. In hoc oslendil subsianliam divinilatis in- tare, quiu ego accusalurus sim vos apud Patrem. Est,^
comprehensibilem esse, et invisibilem, et vocem cjus qui accusat vos Moyses, de [Ms., *n] quo vos maxime
non carnalihus audire 517 P°'uisse auribus, sed. tperalis. Si enim crederelis Moysi, crederetis forsitan
spiritali intelligentia per gratiam sancli Spirilus in- elmihi; de me enim ille scripsit. Ideo non accuso,.
telligere vel amare, secundum quod unicuique dalum quia non veni damnarc, sed salvare ; Moyses vero
erit. (Vers. 39.) Quia , quem misit ille , huic vos non accusat, quia increduli estis voci illius. Dc me illo
credilis. Scrutamini Scripluras, quia vos putatis in scripsit, dum ait : Prophetam vobis tuscitabit Dominut
ipsis viiam cvternam habere, el illce sunt quce testimo- Deus de [ratribut vetlrit, tanquam me iptum audietit
nium perhibenl de me, (Vers. 40) et non vultis venire eum (Deut. xvm, 15; Actor. m, 22, 23). Quid vero
ad me ut vitamhabeatis. Non vultis venire, id est, non sequatur, atlendite. Ef erit omnit anima, qum non
vullis credere, quia impossibile est sine fide Deo pla- obedierit Prophelce illi, exterminabitur de populo Dei.
cere (Hebr. xi, 6). Venire noslrum est ad Cbrislum, (Vers. 47.) Si enim illtut litterit non creditit, quo-
id est, credore illum rerum Filium Dei, et veram nos modo mtis credetis verbis ? Quidquid enim lex ct
«Ifl B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERLM PARS II.. 8*0
[Ms., vel] prophetae scripscrunt, oiunia Chrislum A, Vers. 3, 4. — Subiit ergo Jesus in moittem, et ibi
vcnturum esse designabant. Si enim Judiei legi sedebat euin discipulis suis. Eral aulem proximum
vcl p-ophelis credidissent, [credidissenl] utique et Pascha dics festns Judwerum. Quod antem siiliiens
Christo. in montem Jesus, ibi sodebat cum discipulis suis ;
Post lisee verba myslica, et profundissima: intel- scd venientc ad eum inuliiliidine descendit, alque
ligi-nti.c Domini noslri Jcsu Christi, quilws partim hanc in superioribus \Ms., inferioTihus] refleit, qnam
suoe diviuitalis, partim et humanit:itis arcatia n;y- in inferioribus paulo anlc ctiraveral, nequaquara
sferia, vel tunc audienlibus, vel nunc lcgiiiiiUis de- frustra facluni credamus, sed ad signiflcandum my-
monslrare voluit, quir.que panum miraculo seipsum stice quia doclrinam el charismata sua Dominus
oslendere, quis esset, studuit. Ucirco cousequenier jtixla percipientium capacitalem dislribuit, infirmis
evangelisla atljunxit : quidem adhuc mentibus ac parvulis spiritu simpli-
ciora monita couimittens et apcrtiora credens sacra-
518 CAPUT \1I.
menla ; celsioribus autein quihusque, el perfecliori-
Appropinquanle Judwomm Pascha de qninque pani- bus sensu, secretiora suae majeslalis arcana reserans,
bus, et duobus piscibus quinque millia Itominum
satiavit. Pro quo signo cum reqem vetlcnlenm facer arctiora devotae conversatiouis iiinera suggerens, et
fugit in montem. Dehinc ambulans sttper mare pa- B alliora prxmiorum ccelestium dona promittens. De-
ventibus ait discipulis : Ego suni, nolile timerc nique cuidam sciscitanli quid fatiens vitam xternam
Capct vi. Vers. I, 2. — Post Itac abiit Jesus trans possideret, quasi inferius adhuc posito communia
m.ire Galiloccc, quod esl Tibcriudis, et scquebatur il- su:c dona largitalis impendit dicens : Non occides,
lum multitudo maxiina, quia videbanl signa qwr fie- tton ma:cliab?ris, non furtum facies, non falsutn tt-
bant super Im qui infinnabantur [Ms., quv fticiebut s'imonium d.ces, honora palrem luum el malrtm.
tuper infirmos]. Abiit Jesus trans mare Galitwa-, qnod Cui postmod'im majora quxrenti, et velnt ad mon-
tsl Tiberiadis. i a Primo dicendum juxta hislori.ini, lcin virlulum ascendere cupienti, si vis, inquil, per-
quia mare GaliLca?, quod mullis pro diversitate cir- fccius e se, vade, vende qute habes, el da panperibus,
cumjacentium regionum vocabulis distinguitur, iilis et habebis thesattrum in coelo, et veni, sequere me
lanlum in locis mare Tiberiadis voeabatur [Ms., vo- (Mattli. xix, 18, 19,21). Cujns discretionem raode-
catur], ubi Tiberiadem civilalera aquis, ul aiunt, ratninis, non per se solum Dorainus in carne docens
calidis salubrem habitaiionem ab occidente praemon- exhibuit, verum nunc quoque per verbi sui mini-
slrat. Siquidem inlerflucnle Jordane, duo de viginti slros exhibere non cessat Unde de eisJem suh unius
passuum miliibus in longum, ct quinqiic extendilur _ lioni servi persona testattir quia dare debeant con-
in latum. Mystice autem mare, turbida ac lumen- servis in tempore tritici mensuram, id est, pro captu
tia sxculi hujus volumina signiflcat ; in quilms pravi audicntiiim, opportunc et mensurate verbi dapes sug-
quilibet injuste deleclali, quasi profundis dediti pi- gerere (L«c. xu, 42). Quod vero propinquante Pa-
sces, raentc [Ms., mcntem] ad superna gaudia non scha Dominus turbas docet, el sanat, et reficit, pos-
inlendnnl. Un;le benc idem mare Galilsese, id est, sumus ita mystice interprctari, qnia Pascha t' ansi tu >
rola cognominatur, quia nimirum amor labentis sa> dicitur ; et quoscunqiie Dominus in lerra munerum
culi quasi in vcrtiginem [Al., voragincm] corda mit- siiorum 519 suavitate recuperat, ad salubrem pro-
tit, qua ad perennis viuc desideria non pormittit feclo transitum pra?parat, ut carnales videlicel con-
erigi. De q;ialibus Psalmista : /« circuitu, inquit, cupiscenlias mentis sublimitate transcendant ; infima
impii ambulant (Pstil. xi, 9). Se.l abcuntem trans inundi desidcria, prospera pariter et adversa, coj-
inarc G;ilil;ea: Jesum mullitudo maxiina scquebatur, lesti spe el amore conculcent ; et si necdum anima
quse doctriiue, sanationis et refectionis ab eo cce- vcl carne ad superna valenl pertingere, quia hoc
lestis muncre sunima [Deda, suinma muuera] perci- nimirum in futuro promittilur ; quidquid lamen
peret. Quia priusquam Doniinus in carne apparerel, carnales quasi altum amplecti conspiciunl, compa-
sola illum gens Judaca sequebatur crcdendo ; post- q ratione a'lernorum, quasi nihili despiciant, juxla
quain vero per incarnalionis susc dispcnsationrm excmpla [Ms., cxemplum] illius, qui videns impicm
llucltis viuc corruptibilis adiil, calcavit, transiit, superexaltatum et elevatum super cedros Libani,
maxiina mox eum multitudo credentium secuta est transiit temporalia, contcmplando seterna, el qnasi
nalionum, spirilaliter instrui, sanari, ac satiari desi- jam non esse videbal, quem cito lollendum pravi-
(icntns, ct cum Psalniista deprecans : Domine ad te deliat (Psal. xxxvi, 55).
confugi, iloce me factrz voluntalem lutim (Psal. cxlii, Vers. 5, 6, 7. — Cnm sublevasset ergo ocutos Jesus,
!), 10). El iteruni : Mine.rcre milti [AI., mei], Domine, el vidissel qttiti multiludo maxima venil ad ettm, dicit
quoniam iiifirinus stim, sana mc Domine, quoniam ad Philippum : inde ememus panes, ul manducer.:
conturbuta sunt omiiia ossa mea (Psal. vi, 3). Et hi ? lloc atttein dicebat, tcntans eum ; ipse enim scie-
itcrum de percipiendis ab eo vila; perpetua! alimo- bat quid esset factnrus. Respondcns autcm PhiHppus
niis conflsa : Doininus, inquit, pascit me, et niliil milii dhit ei : Duccnlorum denariornm panes non sufficiunl
dcerit, in loco pascutv ibi mecollocavit (Psal. xxn, 1,2). eis, ul unusquisque inodicum quid accipiat. Quod

• Ei Bcd.-c hom. 21, in Quadragcsima, Palrol. tom. XCIV, col. 110.

 8ir EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. III. 822
sublevassc oculos Jesus, el venienlem ad se multi- A figurale, seil proprie solus implevil. < Puer, qui quin-
tudinem vidisse perbibettir, divinse pieiatis indicium que panes et duos pisces Iiabuil, nec tamen hos
est : quia vhlelicet cunctis ad se venire quxrentibus, esurientibus turbis distribuit, sed Domino distri-
gratia misericordue cocleslis occurrere consuevit ; ct buendos obtulit, populus est Judacorum, litterali sensu
ne quaercmlo errare possint, lucem sui spirilus ape- puerilis, qui Scripturaruin dicta clausa secum te-
lire curreulibus [Ms., quaerenlibus]. Nam quod oculi nuit, quae tamen Dominus in carne apparens accepit,
Jesu dona Spiritus ejus mystice designent, testalur et quid intus haberent ulililatis ac dulcedinis, ostcn-
in Apoca'ypsi Joaiines, qui ligurale de illo loquens : dil ; quara multiplici spirilus gratia, qucc pauca ac
Et vidi, inquit, agnum siantem tanquam occisum, ha- despecla videbantnr, 520 extiberarent, patefecil ;
bentem cornua septem, el oculos septem, qui sunl se- et haec per aposlolos suos, aposlolorumquc succes-
ptem Spiritus Dei inissi in omnem terram (Apoc. v, 6). sores, cunctis nationibus miuistranda porrexit. Unde
Quod tentans Philippum Dorainus, unde, inquit, bene alii evangelislse referunt, quia panes et pisccs
ememus panes, ut manducenl hi ; provida utique Dominus discipulis, discipuli autem ministraverunl
dispensatione facil, non ut ipse, quse non noverat, turbis (Matth. xix ; Luc . ix ; Marc. vi). Cum enim
discal, sed ut Philippus tarditatcm suae fldei, quam niinisieriiim htiinaiue salulis initium accepisset enar-
magislro sciente ipse nesciebat, tentatus agnoscat, et B rari pCr Dominum, ab eis qui audierunt in nos con-
miraculo facto castiget. Neque enira dubitare debuerat firmatum est. Quinque siquidem panes, et duos pisces
praesente rerura crealorc, qui educit panem de terra, fregil, el distribuit discipulis, quando aperuit illis
cl vinum [Deda, vino] lactificat cor hominis (Psal. sensum, ul intelligerent omnia quac scripta essenl iu
ciii, 15), paucorum denariorum panes suflicere tur- lege Moysi, et Propbetis, ct Psalmis de ipso (Luc.
barum millibus, non paucis, ut unusquisque sufli- xxiv). Discipuli apposuerunt turbis, quaudo profccti
eienter acciperet, el jam saturatus abirct. praedicaverunt ubique Domino cooperante, el sermo-
Vers. 8-il. — Dicil ei unus ex discipulis ejus, An- nem confirmante sequentibus signis (Marc. wi, 20).
dreas frater Simonis Pelri : Est puer unus Itic, qui Fenuni, in quo discumbens turba reficilur, concupi-
habet quinque panes hordeaceos, et duos pisces. Sed scenlia carnalis inielligitur, quam calcare ac premerc
llivc quid sunt inter lantos ? Dicit ergo ei Jesus : Fa- debet omnis qui spiritatibus alimentis satiari desi-
cite homines discumbere. Erat autem fenum multum derat. Omnis enim caro fenum, et omnis gloria ejus
in loco. Discubuerunl ergo viri, numero quasi quin- tunquam flos feni (Isai. xl, 6). Discumbat crgo su-
que millia. Accepit ergo panes Jesus, el cum gralias per fenum, tlorcm fcni conteral, id est, casligct cor-
egisset, distribuil discumbenlibus. Simililer et ex pi- pus suuin, et servituli subjiciat (/ Cor. ix, 27) ; vo-
scibus, quantum volebanl. Quinque autem panes, *■■ luptatescurnis edomet, luxuria: tluxa restring-it, qui^
quibus multitudinem populi saluravit, quinque sunt quis panis vivi cupil suavitate refici, quisquis su-
libri Moysi, quibus spiritali intellectu patefactis, et piTiue graliic dapibus renovari, ne infima vclustale ■
abundantiori jam sensu multiplicatis, audilorum fi- deficiat, amet. Qtiinque millia virorum qui ntandu-
delium quotidie corda reficit. Qui benc bordeacei caverunt, perfectionem vitae corum qni verbo refi-
fuisse referunlur, propler nimirum austcriora legis ciuntur [Beda, pei feclionem eorum, qui verbo vitx
edicta, el integumenla litterx grossiora [Beda, gros- reficiuntur], insinuanl. Virorum quippe nomine so-
sioris], qnae interiorem intelligcnliam spiritalis sen- lenl in Scripturis perfectiores quique figurari, quos
sus quasi medullam celabant. Duo autem pisces quos feminea mollities nulla corrumpil: qualcs esse cupit
addidit, psalmistarum non inconvenicnter et propbc- cos, quibus dicit apostolus : Yigilate, state in fidt,
tarum scripta significant, quorum uni canendo, al- virititer agite, et conforlamini (I Cor. xvi, 13). Mil-
leri [Beda, unum... alterum] colloquendo, suis au- lcnarius autem numerus, ultra quem nulla nostra .
ditoribus futura Christi, et Ecclesise sacramenta nar- computalio succrescit, pleniludincm rcrum de quibus
rabaiit. Etbene per aquatilia animantia figurantur agilur indicare consuevit. Quinario vero numero
illius arvi praecones ; in quo populus fidelium sine quinque notissimi corporis nostri sensus exprimun-
aquis baptismi vivere nullatenus posset. > Sunt, qui tur, visus videlicet, auditus, gustus, olfactus et ta
putant, duos pisces qui saporem suavem pani dabant, ctus. In quibus singulis quicunque viriliter agere, et
duas illas personas significare, quibus populus ille confortari salagunt, sobrie, et jusle, et pie vivendo,
regebatur, ut per eas consiliorum moderamen acci- ut coeleslis sapientix mereantur dulcedine recreari ;
peret, regiam scilicet et saccrdotalem ; ad quas etiam hi nimirum quinque millibus virorum, quos Dominus
sacrosancla illa unclio pertinebat ; quarum ofiicium myslicis dapibus saliavit, figurantur. Nec prxter-
erat procellosis fluctibus popularibus nunquain frangi eundum quod refeciurus multitudinem gratias egit.
atque corrumpi ; et violentas_ turbarum contradi- Egit qttippe gralias, ut et nos de perceptis coelitus
ctiones tanquam adversantes undas sa;pe disrum- muneribus gratias scmper agere doceret, et ipse
perc, intenlum eis custodita sua intcgritate cedere ; quantum de nostris profectibus graluletur, de noslra
prorsus more piscium, tanquam in procclloso mari, spirilali refectione gaudeat, intimaret. Vultis elenim
sic in turbuleuta populi administratione versari. nosse, fralres, quantum Salvator nostcr nostra; gau-
Qu* lamen duae personse Dominum nostrum praefi- deat saluti? Narrat evangelisla Lticas, dcdisse etim
giirahanl ; ambas enim solus ille sustinuit, et non discipulis potestatcm calcandi supra oiniicm virtu-
 825 8. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERIM PAKS II. 8*1
tcm inimici, eorumque nomina scripta indicasse in A erat [Beda, qui mundum implel] divinitale, cl muu-
ccelis (Lttc. x, 19, 20) ; et slatim infert : /n ipta hora dus per ipsum factus est; qui in propna venit hu-
extultavit Spirilu tanclo, el dixit : Confiteor libi, Pa- manitate, quaerere et salvare quod perieral (Joan. i),
ter, Donune coeli et terrm, quia abtconditti hcec a sa- ac recreare mundum quem fecerat; qui cum suis li-
picnlibus el prudentibus, et revelasti ea parvulis (Luc. delibus per pnssentiam divinitatis esl in nuindo, om-
x, 21 ; Matth. xi, 25). Clarel ergo, quia saluti ac vitac nibus [diebus] usque ad consummationem saeculi ».i
fidelium congratulelur, qui Patrem gratias agendo (Vkbs. 15.) Jesus autem cum cognovisset quia venluri
collaudat, quod ea quso superbienlibus abscondit, estent ut raperent eum et facerent eum regem, fugil iic-
Itumilibus spiritu secreta rcvelavit. rum in montem. iptesolus.i bDatur ergo intelligi qood
Vers. 12. — Vt autem impleti sunt, dixil discipulis Dominus cum sederet ininonte cuni discipulis suis et
tuit: Colligite quw superaverunt fragmenta, ne pereant. videret lurbas ad se veuientes, dcscenderat de uiont»
Quod nulem saturala mulliludine, jussit discipulos et circa inferiora loca turbas paveral. Nam quomod»
colligere-quse superaverunt fragmentorum, ne peri- lieri potest ut rursus illuc fugeret, uisi anle de monic-
rent, hoo profeclo signat quia pleraque sunt arcana desccnderet? SigniQcat ergo aliquid, quod Dominus
divinorut» eloquiorum, qusc vulgi sensus non capit ; de alto descendit ad pascendas turbas. Pavit el ascen-
nonnutla, quae per se quidem minus docti assequi B dit. Quare asccndit, cum cognovissel quod vellcnt
nequeunt, sed a doctoribus exposila mex inielligere eum rapere et regcm facere? Quid cuim? Non erat
queunt. Hicc ergo necesse est, ut qui vatent, dili- rex, qui timebat fieri rex?Erat omnino; nec talis
genter scrutando colligant, et ad eruditionem niino- rex qui ab horninilius fieret, sed talis qui hominibus
rum suo dicto vel scripto faciant pervenire, ne ali- regnum daret. Nunquid forte et hic aliquid significat
menta verbi illorum desidia pereanl, plebibusque nobis Jesus, cujus facta verba suni ? Ergo in hoc quod
tollantur, qtii hsec Domino donanle interprctando voluerunt eum raperc et rcgem facere, et propter hoc
oolligere nonmt. Sequilur: (Vf.rs. 15) Collegerttnt fugil iu montem ipse solus, hoc in illo [Ms., ipso]
ergo, inquit, et impleverunt duodecim cophinos frag- factum tacet, nihil loquilur, nihil significat ? An forte-
menlorum ex quinque panibus hordeaceis, quw super- hoc erat rapere cum , pravenire velle tenipus rcgni
fuernnt hit qui mandvcaverunt. Quia duodenario nu- ejus? Etenim venerat modo, non jam regnare, quo-
mero solet perfectionis cnjusltbet smiiina figuiari, modo regnalurus est in eo quod dicimus : Adveniai
recte pcr duodecim cophino9 fragmentorum ptenos, regmtm tuum. Scmper quidem ille cum Patre rcgnal.
omnis doclorum spiritalium cliorus cxprimitur, qui secundum quod est Filius Dei, Verbum Dei, Verbum
obscura Scripturarum, quaj [pcr se] turbae nequcunt, per quod facta sunt omnia. Praedixerunt auioni pro-
et meditando colligere, [et meditala] et mandala lit- C pnela, regnum ejus, etiam secundum id quod homo
leris suo parrter ac turbantm usui conservare juben- factus est Christus, et fecit fideles suos Christianos.
tur. Hoc ipsi lecere apostoli et evangelisUc, non Erit ergo rognuni Christianorum, quod modo colligi-
pauca legis et prophetarum dicla, mystica suis inter- tur, qnod modo commoralur [AL et Aug., compara-
pretatione addita inscrendo opusculis; hoc sequaces lur], quod modo emitur sanguine Christi; erit ali-
eorum Ecclesioe lolo orbe magislri, eliam inlegros quando manifestum regnum , quando crk aperta
nonmtlli ulriusque 521 Testamenti libros, diligen- clatitas sanctorum ejus, post judicium ab eo factum :
liori explanatione discutiendo : qur quamlibet hoini- quod judicium superius ipse dixit, quod Filius hnmi-
nibus dcspecti, ccelestis tamen gratix sunt pane fe- nis facturus sil ; de quo regno etiam Apostolus dicit :
cundi. Nam servilia cophinis solent opera fieri, unde Cum tradiderit regnum Deo et Patri (I Cor. xv, 24).
de populn, qui in luto ac lateribus serviebat in .'Egv- Unde etiam ipse dicil : Venite benedicli Patris mti,
pto, dicit Psalinisla : Manus ejut in cophino tervie- percipite regnum quod vobis paratum ett ab initie
runt (Psal. lxxx, 7). mundi (Matth. xxv, 34). Discipuli aulem et turbs
Vers. 14. — Illiergo homines cum vidissent quod credentes in eum, putaverunt illum sic venisse ut jam
fecerat signum, dicebant : Quia hic esl vere propheta. rcgnaret : hoc est velle rapere et regem facere, pra-
qui venturut est in mundum. Recte quidem dicebant •' venire velle tempus ejus, quod ipse apud se occulla
Dominttm prophelam magnum, inagiuc salutis pra> liat, ut opportune proderet et opportune in fine sae-
conem jam mundo futurum. Nam et ipse prophetam culi declararet. c Quare autem diclum est, fugit ?
sc vocare dlgnalur, ubi ait : Quia non capit prophetam Neque enim si nollet teneretur, si nollet raperetur,
perire extra Jerusalem (Luc. xiii, 35). Sed necdum qui si nollet, nec agnoscereltir. > Sed hoc signitica-
plena fide proficiebant, qui hunc eliam Deum dicere tive factum est. Soius fugit, ne carnalitcr regnaret.
iiesciebant. Ergo illi videntes signum quod fecerat quia solus ascendit in coelum, unde spiritaliter rc-
Jesus, dixerunt : Quia hic est vere propheta, qui ven- gnaret in sanctis suis (Hebr. ix). < Fugit in montem
turus est in mundum. Nos certiori agnitione veritatis ipse solus, primogenitus a morluis, ascendens super
et (idci, videntes mundtim quem fecit Jesus, et signa omnesccelos.etinterpellanspronobis.iQtiemsaccrdos
quibus illum replcvit, dicamus : Quia hic est verc significat semel in anno sancta sanctorum iugrediens,
mediator Dei ct homtnum (/ Tim. n, 5), qui in mundo non sincsanguino, utinterpellaretpro popttlo. Sk rar-
■ Huousqiic Bcda. 1 Ibidcm, num. 4.
fc S. Aiir., tract. xxv, nnm. I, 2.
825 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. - UB. III. ant
giij I Ms., sursum] posilo solo in monie magno.qui in- A peraddilo [Ms. et Aug., faciunt viginii quinque, qiw-
travit in interiora veli, foris populo constitulo. Sed vi- dralum quinarium]. Sed huic legi, anlequam Evan-
deamus quid illo intra velum coelestis aliiludinis mo- gelium veniret , deerat peifeclio. Perfectio autcm in
rante, quid discipuli in naviculapatiebantur? Quid est senario numero comprehenditur. i Nam senarius
navicula quse a fluctibus jactabalur, nisi Ecclesia, quae numerus perfectus est, ct paiiibus suis implebitur
persecutionibus faligaturet foriset intus? Foris a pa- [Ms., impletnr]. ld est, unum, duo, ties. Nec aliae
ganis aperta persecutione : inlus a falsis fratribus parles in co inveniri possunl, nec illa- partes con-
occulta seditione. Ideo addidit : juncUe aliud quid [Al., aliquid] conficere possunl,
522 Vers. 46, 17. — Ut autem sero [actumest, nisi senarium numerum. Propterea sex diebus Deus
deseenderunt discipuli ejus ad mare, et cum ascendis- niundum perfecit, et quinque ipsi pcr sex mullipli-
senl naviculum, venerunt trans mare in Caphamaum. cantnr, ut lex pcr Evangclium adimpleatur, ut fiant
« « Cito dixil finilum , quod postea factum est. Ve- sexies quini, triginla. Ad eos ergo [Al., igitur], qui
nerunl trans mare in Capharnaum. Et redit, ut expo- implent legem, venit Jesus. Et quomorfo venil? Cal-
nat quomodo veiierunt, quia per stagnum navigantes cans fluctus, omnes lumores mundi sub pedibus ha-
transierunt. Et cum navigarent ad eum locum quo bons, omnes celsitudines saeculi prcmens. « c Et ta-
cos venisse jam dixit, recapitulando exponit quid ac- 1$ men lanlcc sunl tribulaliones, ut etiam ipsi qui crc-
ciderit : (Vers. 18) Tenebroe jam factie erunt, et non diderunt in Jcsum, el qui conantur persevcrarc ,
vtnerat ad illos Jesus. Mare autem vento magno flante expavescant nec [M*. et Aug., ne] deficiant, Christo
rxsuraebat. Merilo tenebrx, quia lux non venerat. fluctus calcante sxculi. Cur timet Christianus, duui
Tenebrae jam facte erant, et non venerat ad illos Je- Christus loquitur? Ego sum, nolite timere. Confiditc,
tus; quia, quantum propius accedit finis mundi, lanto ego vici mundum (Joan. xvi).
vehementius crescunt errores, crebrescunt terrores, Yers. 21. — Voluervnt ergo eum accipere in navi.
crescit iniquitas, crescit infidelitas. Lux denique qu* Agnosccnles ac gaudeutes, securi facti. Et statim fuil
charitas apud Joannem ipsum evangelislam satis navis ud terram , in quam ibant. Faclus est finis ad
aperteque monslratur, ila ut dieeret : Qux odit fra- terram, de humido ad solidum , de lurbato ad fir-
trem suum, in tenebris est (I Joan. n, 1 1), creberritne inum, ile itinere ad finem, i id est, ad perfcclam
exslinguitur • refrigescenle charitate, abundante ini- tranqmllitatem, quse non erit nisi in portu xlermc
quitate. Ipsi sunt fluctus navem turbanles : lempe- serenilatis. Ibi tola charitas, et nulla iniquilas , lota
stas et venti clamores sunt maledicloruin. Inde chari- fclicitas, et nulla perturbatio, ubi sine fine regna-
tas refrigescit, inde fluctus augenlur. Turbabatur bunl.qiiihicfortiterusquein finem \itae snrelaborant.
navis, vento magno fljnte mare exsurgebat; tenebrre G Vf.rs. 22, 25. — Altera die turba quee stabat trans
crescebant, intelligenlia minuebatur, iniquitas auge- mare, vidil quia alia navicula non esset ibi nisi una, el
balur. Tamen inter haec omnia navis ibat ad lerram, quia non imroiisset Jesus cum discipulis suis in na-
properabat, portum quserebat. Ita interomnia lenla- vem, sed soli discipuli ejus abiissent. Aliai vero super-
menlonim genera, Ecclesia proficit; laborat, sed non venerunt naves a Tiberiade, juxta tocttm ubi niandu-
mergitur. Chrisium exspectat , quando pcr eum ad cavcrunt panem, gratias agentes Deo.
porlum perveniat tranquillitatis.
Vers. 19, 20. — Cum ergo remigrassent stadia vi- 523 CAPUT XIII.
ginti quinque aut triginta, vident Jesum ambulantem A turbis qiticsitus, el inventus ait : Operamini cibum,
super mare, et proximum navi fieri. Et timuerunt. non qui perit, scd qui permanetin vitam xlernum.
Ille autem dicit eis : Ego sum, notite timere. « b Cre- Et panem de coetis se dicit verum, vitamque mundi.
scuntfluctus, augentur lenebrce, sa:viunt tempestates ; Vers. 2i. — Cum ergo vidissel turba , quia Jesus
sed tamen navis ambulat, quia qui perseveraverit in non esset ibi, ncque discipuii ejus, ascenderunt in no-
finem, bic salvus erit {Matth. x, 22). Nec ipse sta- «ic«/os, et venerunt in Capharnaum quwrentes Jesum.
diorum mimeruscontemncndus esse videtur. Et quare d Insinualum est tainen illis tam ma"iium miracu-
dixit[.Vs., dixissel] evangelista : Quasi stadiis viginti D |um_ vjderupt cnml qU0(i cliscipuli soli ascendissent
quinque aut triginta? Sufflceret dicere : tiioinf» quin- in navcm, el quia navis non crat ibi. Venerunt au-
que, aut triginta; nisi quod hos numeros ajstimantis tcm inde, et naves juxta locum illum ubi manduca-
vocc, non alfirmantis protulit idem evangelista. Quse- verunt panem, in quibus eum hiilia- sccuta; sunt.
ramus ergo numerum. Viginti quinque unde constant, Cum discipulis ergo non ascenderat : alia navis illic
«nde fiunt? De quinario. Quinarius ille numerus ad le- non crat. Unde subiio trans mare factus est Jesus,
gem pertinet. Ipsi sunt quinque libri Moysi, ipsi sunt nisi quia snpcr mare ambulavil, ut miraculum mon-
quinque porticus illi [Ms., illae] languidos conlinen- straret? Et cum invcnissent eum turba;. Ecce prasscntat
tes, ipsi qninque panes quinque millia hominum pa- se lurbis, a quibus rapi timuerat, et in monlem fu-
sceutes. Ergo legem significat immerus viginti quin- gerat ; omnino confirmans ct insinuans nobis in my-
quc, quoniam quinque per quinque, id est, quinquies sterio dicta esse illa omnia : et facta in raagno sa-
quini, faciunl viginti quadrato numero, quinario su- cramcnlo, ul aliquid significarent. Ecce adest illc qui
' S. Augustinus, loc. cit. num. 5. r Ibid. num. 7.
b ll>id. nnm 6. * S. Aug. l»c. cit. num. 8, 9, 10.
 D. F. ALBIM SEL ALCUIM OPEKUM PAKS II. 8-:s-
fcil
in monteiii fugcrat turbas; noiine cum ipsis lurbis a ramini non cibum qui perit, sed qui permancl tn vitum
loquitur? modo teneant, modo regem faciant (rternam. Carnalis cibus perit, spiritalis vero perma-
Vers. 25. — Et cum invenissenl eum trans mare, nct, quem Filius bomiuis vobis dabit.
dixerunl ei : Rabbi, quando huc venisli? Ule post mi- 524 Hunc er9° Paler significavil [AL, signavit]
raculi sacramentinn , el sermonem infert, ut si fieri Dcus. « " lslum filium liominis nolite sic accipere,
potest, qui pasti suni, pascantur, et quorum satiavit quasi alios filios bominis, quibus dictum est : Filii.
panibus ventrem, satiel sennonibus mentem, sed sic, autem honiinum in protcctione alarum luarum spera-
ut capiant; el si non capiunt, sumant quod capiant bunt (Psal. xxxv). Isle filius bominis sequestratus
[Aug., sumatur quod non ci-piunt], ne fragmenla pe- quadam gralia Dei est a caelcris filiis hominum. Iste
reant.LoquaturergoDominus.etaudiamus [quod se- filius hominis, exceptus a numero hominum, filius
quiturj : (Vers. 26) Respondil Jesut, el dixit eis : Amen hominis esl. Isle filius hominis el Filius Dei est, isle
amen dico vobis, quarilis me, non quia vidislis signa, homo, eliain Deus est. > Unde et ipsa Verilas quae
sed quia manducaslh ex panibus meis,el saturali estis. tunc liiqxiebatur ad Jud.vos et nunc omnibus loquilur
Propter carnem me qiucritis, non propter spiritum. p;r evangclicae praedicalionis verba, el quis sil oslen-
Quam multi non quicrunt Jesum, nisi ul illis faciat dil, non qualem esse plurimi tunc aestimaverunt, vel
bene secundum lempus! Alius negotium habet, quaj- R e;iam nunc ceslimant. Subjunxil vero : Hunc enim
rit intercessionem clericoruin ; alius premitur a po- Dcus Pater significavit [Ms., signavit]. « Signare
tente, refugit [Ms., a potentiore fugil] ad Ecclesiam ; quid cst, nisi proprium aliquid ponere? Hoc est si-
alius vult pro se inlerveniri apnd euin coritra quein cnare, ponere aliquid, quod [Ms., quo] non coufun-
[Aug., apud quein] parum valel : illc sic, iste vero datur cum caeteris. Signare est signum rei pouerc.
sic; impletur quotiilie talibus Ecclesia : vix quaerilur Cuicunque rei ponis signum , ideo ponis signura ne
Jesus propter Jesum. Qua-ritis me, non quia vidistis confusa curn aliis a te non possit agnosci. Pufer ergo
signa, sed quia manducastis ex panibus meis. eum signavit. Quid esl signavit ? proprium quiddam
Vers. 27. — Operamini non cibum, qui perit, sed iHi dedit, ne caeteris compararelur homiuibus, iJeo
qui permanet in vitam aternam. Quxrilis me propter dictum esl : Vnxit le Deus, Deus tuus oleo exsultatio-
aliud, quaerite me pro,ter me. Seipsum enim insi- nis, prw participibus tuis (Psul. xliv, 8). Ergo signare
nual istum cibum, qui [Al., quod] in consequcntibus quidest? exceptum habere; hoc esl prae panicipibus
illucescit, quemFilius hominis dabit vobis. Exspecla- tuis. Ilaque nolite, inquit, me conlemnere, quia filius
bas, credo, ilerum panes manducare, ileriim discum- hominis sum, et quanile a me cibum, non qui perit,
bere, iterum saginari. Scd [AL, semelipsum] dixe sed qui permanet m rifum aternam. Sic ciiini filius
rat, cibum non qui perit, sed qui permanet in vitam C hominis sum.ut non sim unus ex vobis; sic sum
tcfeniam.) Superius dixinius navem Ecclcsiam Christi frlius hominis, ut Deus Pater me signaret. Quid cst
significare, qux leinpestalibus hujus saaculi turbatur, signarc? proprium aliquid mihi dare, quo non con-
et laboranles in se portat [Ms., in ea hortatur], ut funderer cuni genere humano, sed per me liberaretur
viriliter laborent, donec Chrisliis comprimat fluctus genus humanum.
persecutionum, et reddat serenitatem. Hic vero dicil • Vers. 28. — Dixerunt ergo ad eum : Quid facie-
Altera die turba, qua: slabat trans mare, vidit quia mus, ut operemur opera Dei ? b Dixerat enim illis :
alia navicula non eral ibi nisi una. Quid cst allcra dic Operomini escam, non qua? perit, sed quo? permanet in
turbam stare super mare , nisi posl ascensionem vitam wternam. Quid faciemus , inquiunt? quid ob-
Christi turba slans in operibus bonis , non jacens in servando, hoc praeceplum implere poterimus? (Yers-
terrenis volutabris, scd exspectans unde veniat ad 29.) Respondit Jesus , el dixit eis : Hoc est opus Dei,
eos Jesus? El hic una navis dicitur, sicut prius una ut credatis in eum quem misit ille. Hoc est ergo man-
fuit Ecclesia Christi, in qua ille pnesentialiler cor- ducare cibum non qui peril , sed qui permanet in
pore versabatur : nunc quoque una esl, quoe simililer xternum [Ms., in vitam asternam]. Ut quid paras den-
in spe exspcctat adventum illius. Sed quid est quod tem et ventrem? Crede, et manducasti. Discernitur
aliae naves venerunt a Tiberiade, nisi haereticorum quidem ab operibus fides, sicut Apostolusdicil.jrufi
convenlicula, quae Jesum non sincera fide quaerunt ; ficari hominem per fidem, sine operibus legis (Rom.
quae sub dolo calliditatis sua quserunt, non qna: sunt iii, 28). Et sunt opera quae viilentur bona sine fide
Jesu (Philip. u, 21). Unde consequenter respondit Cluisli, et non sunt bona, quia rron referuntur ad
eis Jesus : Amen amen dico vobis , qumritis me , non cum finem cx quo sunt omnia bona. Finis enim legis
quia vidistis signa, sed quia manducaslis ex panibus, Chrislus ad justitiam omni credenti (Rom. x, 4). Ideo
el saturati estis. De illis vero qui saturati sunt, in alio noluit discernere fidem ab opere , sed ipsam fidcm
dicit Evangelio : V<r vobis, qui salurati estis (Luc. dixit esse opus. Ipsa est enim fides, quae per dileclio-
vi, 25). De esurientibus vero vitx panem et justiliue nem operatur (Gal. v, 6). Nec dixil : Hoc est opus
cognittonem, dicitur : Reali qui esuriunt et sitiunt vestrum; sed dixil : Hoc est opus Dei, ut credatis m
justitiam (Matth. v, 6) ; ad quem crbum hortabalur eum quem misit ille, ut qui gloriatur, in Domino glo-
cos in sequenli mox Cbristus sermonc dicens : Ope- rietur (I Cor. i, 31). Quia ergo invilabat eos ad ft-

* S. Aug. loc. cit. num. 11. k Ibidcm, num. 12, 13.

m EXEGETICA. — COMMENT. LN JOAN. LIB. III 8~»0
dem, illi adhuc quserdbanl signa quibus crederent. A cipiens, sed lamen carere iudigeiilia volens; Da, in-
Vide si non Judsei signa pelunt? (Vers. 30.) Dixerunt quil, milii, Domine, de hac aqua ; sic ct isti, Dotnine,
ergo ei, quod ergo tu facis signum, ut videamus et cre- da nobis panem hunc, qui nos reiiciat, nec dcficial.
damus tibi? quid operaris? Parumne erat quod de
CAPUT XIV.
quinque panibus pasli sunt? Sciebant hoc quidcm,
Panem viltB se dicit, et resurrecturos credentes in ae
sed huic cHw manna de coelo praeferebant. Dominus in novissimo die.
autem Jesus talem se dicebat, ul Moysi praponere- Vers. 35. — Dixit ergo eis Jesus : Ego sum panis
tur. Non enim ausus est Moyses de se dicere quod vita! [Ms., vivus]. Qui venil ad me, non esuriet, et qui
daret cibum, non qui perit, sed qui habet vitam ater- credit inme,non siliel unquam. « Qui venil ud me ,
nam [Aug., qui permanet in vitam celernam]. Aliquid hoc estqnod ait, el qni credit in me : et quod dixit,
plus promillebatDominus quam Moyses. Per Moysen non esnriet, hoc inlelligendum est, non sitiet unquam,
quippe promiltebatur regnum, et terra fluens lac et Vtroque enim illa significalur seterna salietas, ubi
niel, temporalis pax , abundanlia filiorum, salus cor- nulla esl egcslas. Panem de col'1o desideratis, antc vos
poris, et caelera omnia temporalia quidem, in figura habetis, et non manducatis. (Vers. 36). Sed dixi vo-
tamen spiritalia, qui [Us., et quia] veteri hornini in bis, quia et vidislis me, et non credidistis (Rom. m,
veleri teslamento promiltebatur [Ang., promilte- H jj ggj non jdeoeg0 p0pUlum perdidi . NunquiJ eiiim
liantur]. Altendebani autem promissa per Moysen infidelitas vestra fidem Dei evacuavit? Videamus
\AL, perCbristum Moysi], ct attendebant promissa enim quod seqtiitur : (Vers. 37) Omne quod dut
( cr Jesum. llle plennm ventrcm promittcbat in leira, mihi Pater, ad ive veniet, el eum aui venit ad me non
sed cibum [Aug., cibo] qui perit; iste promitU;bat ejiciam foras. Quale est illud intus, unde non exilur
cibum, non qui perit, sed qui permanet in vitam wter- foras? Magnum penetrale et dulce sccrelum. 0 se-
nnm. Attcndcbaiit enim [AL, autem; ms. et Aug., crctum sine twJio, sine am.iriiudine malanim cogi-
c:;m] plus promitientem, et quasi nondum videbant talionum, sine inlerpellatione tentationum ct dolo-
majora facientcm. Attendebanl utiquc qualia fecissel riim! Nonne illud sccretum est quo inlrabit ille cui
Moyses, eladhuc aliqna majora volebant ficri ab eo, dicturus est Deus : Euge, serve bone et ftdelis, intra
qui lam magna pollicebalur. Quid, inquiunt, facis, ut in gaudium Domini lui (Matth. xxv, 25)? Et : F.um,
credamus tibi? Etut noveritis, quia miracula illa huic quiveniet <td me, non ejiciam foras. (Vers. 58.) Quia
ltiiraculo comparabant, et ideo quasi majora ista ju- descendi de cce!o, non ul faciam voluntatem meam ,
dicabant, quam [Ms. et Aug., qnasi minora ista jndi- sed ejns qui misit me. IJco crgo eum qui vcniet a J
cabant, quae] quae faciebat Jesus, le non ejicies foras, quia desccndisli de coclo non fa-
Vers. 31. — Patres noslri, inquiuiit, manna man- C ccre voluntatem tuam, sed voltintalem ejus qui te
dttcaverunt in deserto. Sed quid cst manna? forte misit. Magnum sacramentum esl, quod ait : Qui ve-
contemnitis; sicut scriptum est : Dedit illis manna nit ad me non ejiciam foras. Causain mox siibjnn-
manducare. Per Moysen patres noslri panem de coelo gcns [Ms., subjunxit] quare loras non ejecerii ad se
acceperunt, et non eis dalum \Ms. et Aug., diclum] venientem, id est, in se credenlem dicit [Ms., di-
cst a Moyse : Operamini cibum, qui non perit, sed qui cens] : Quia non veni facere voluntatem meam , sed
permanet in vitam wlernam, el tu non talia operaris, voluniatem ejus qui misit me. i Quis est qui ejicilur
qualia Moyscs. Panes hnrdeaccos ille non dedit, sed foras, de illo dulci el suavissimo secreto, quo in-
nianna de 525 coe,°- (Vers. 32,35.) Dixit ergo eisJe- trare pracipitur servus faciens volunlatem Domini
sus : Amen amen dico vobis , non Mogses dedil vobis sui, nisi superbus, nisi anima in sc ipsa confidens et
punem de coelo, sed Pater meus dedil vobis pancm de sua>. poiestalis esse quxrens, ncc cum propheia ha-
cce'o. Verus enim panis est, qui de ccelo descendit, bens dicere : Nonne Deo anima mea subjecta est
et dat vitam mundo. Vcrus ergo ille panis est, qui (Psal. lxi)? Anima vero per humilitatcm Dei sub-
c!at vitam mundo, et ipse cibus est, de quo paulo jccta gratiee, nunquam ejicietur foras, sed intrat in
antc loculus sum : Operamini cibum, qui non perit, gaudium Domini Dei sui. < Igitur ut causa omnium
sed qui permanet in vitam tvternam. Ergo et illud morborum curaretur, id est superbia, descendit hu-
manna hoc significabat , et illa omnia signa mea militas, id est, humiliavit se Filius Dei. Quid super-
crant. Signa mea dilexistis; quod significabant [Aug., bis homo? Deus humilis propler te faclus est. Pude-
qui significabatur], contcmnilis. Non crgo Moyses rct te fortasse imitari humilem hominem , sallem
dedit pancm de coclo; Deus dat panem; sed quem imitare humilem Deum. Venil Filius Dei in homine, et
panem? forle manna? non; sed panem, quem signi- humilis factus est : pracipilur libi ut sis humilis, non
ficavit manna, ipsum scilicet Dominum Jesum. Pater tibi prascipitur utex hominc facias [Ms., fias] pecus.
rnetts dat vobis panem verum. Panis verus Dei est, qui Ille Deus factus est homo, tu bomo, cognosce quia es
descendit de coelo, et dat vilain mundo. homo. Tola humilitas tua est ut cognoscas te. Ergo
Vers. 54. — Dixerunt ergo ad eum : Domine, sem- quia huroilitatem docet Deus, dixit : Non veni facere
perda nobis panem hunc. Quomodo mulier [illa] Sa- voluntatem meam, sed ejus qui me misil. Hxc cnini
maritana, cui diclum est, Qui biberil de hac aqua, commendalio humilitatis est. Supcrbia quippe facit
non sitiet unquam, continuo illa secundum corpus ac- voliintatem suam, humilitas facil voluntatcm Dei.
* Vide S. Aug. loc. cit.,nnm. 14, 15, 16, 18, 19.
831 B. F. ALBIM SEL ALClilM OPERUM PARS il. 8-1«
tdeo qui ad me venerit, non ejiciam foras. Quare? A CAPLT XV.
Qtiia non veni facere volunlalem meam, sed volunla- Murmurantes Pharisa-i filium Joseph eum dicunl. Et
lem ejus qui me misit. Humilis vcni, hnmililatem do- ipse inler plura carnem suam panem se dalurum di-
cere veni, magisler tuimilkalis veni. Qui ad me ve- cil pro mundi vita. Et cwtera his similia plurima dt
pune et carne sua testatttr.
«il> 526 incorporetur [Ms., incorporatur] mihi ;
qui ad me venit , lium lis fit ; qui milii adhseserit Vf.ns. 41, 42. — Mutmnrarunt Judwi, el dixennt
[A/., aderil; Ms., adhaercl], humilis erit, quia non ei : Hic est [Jesus] filius Joseph, cujus nos novimus
faciet voluntalein suam, sed Dei : et ideo non ejicie- patrem el matrem. Quomodo ergo dicil hic , quia de
tur (oras, quiaAdam, cum supcrbus esset, projecms coelo descendi? ldeo murmurabant quia bunc panem
est foras. » Chrislus vcro humilis factus, exaltalus non intclligebaut, bunc panem non esuriebant, hunc
est supcr omne nomen, quod nominatur vel in ccelo, panem non amabant. Si amarent , ulique non mur-
vcl in terra (Philip. n). « Qui doctor humilitatis ve- murarcnt. i » Ideo a pane coelesti longe erani, nec
nit, no:i facere volunlatein sttaiii , sed voluntatem eum esurire noverant. Fatiees cordis languidas ba-
ejus qui misit illum : veniamus ad eum, iulremus ad bebant, auribus aperlis surdi crant: videbanl, ci
eum, inrorporemur ei, ut nec nos faciamus volunla- caeci stabant. Panis quippe iste, interioris hominis
tem nostram, sed volunlalem Dei ; ct non nos ejiciet g qucerit esuriem : unde alio loco dicil : Beali, qui esu-
foras, quia membra ejus sunius, quia caput nostrum riunt et titiunt juslitiam , quoniam ipsi saturabuntnr
esse voluit docendo humilitatem. » Ad qucm venire (Matlh. v, 6). > Dixerunt : Cujus [nos] novimus pa-
iioi potest nisi humilis, a quo non mitlitur foras , trem et matrem. Matrem sciebaut lerrenam , palrcm
nisi superbus. nesciebant ccelestem ; quia a Patre coelesti ntlracti
Vers. 39. — lla-c est voluntas ejus qui misit tne non fuerunt ; quod mox ipse Domimis sequenli verbo
Patris, ul omne quod dedit mihi non perdum ex eo , innotuil, dicens : (Vers. 43, 44) Solile tnurmurare
sed resuscitem illud in novissimo die. i Ipse ille datus invicem. Nemo polest venire ad me, nisi Pater, qui
est. Qui servat humililatein, hoc accipit; qui non misit me , attraxerit eum. Quid est, Neme polest ve-
servat [Aug., Ipse illi datus est, qui servat liumilka- nire ad me , nisi quia nemo potest credere in me,.
tem; liunc accipit : qui non servat] htimilitalem , nisi Pater, qui tnisit me, atlraxeril eum ? Ille venit ,
longe cst a magistro humilitatis. Ut omne, quod de- quem gralia Dei pracvenit, cui cum Propheta 527
dit mihi Paler, non perdam ex co. Sic non esl volun- dicamus : Misericordia ejus praveniet me (Psal.
tas in conspectu Patris vestri ul pereat unus dc pu- i.viii). Et ilerum : misericordia ejtis subsequetur tne
sillis istis. De tumentibus potcst perirc, de pusillis (Ptal. xxu). Praeveniet velle, subsequelur perficere.
nibil perit ; quia nisi fueritis sicut pusillus iste, non (] i Trahil Pater ad Filium eos qui propterca credunl
intrabitis in regnum ceelorum (Matth. xvm, 4). in Filium, quia eum cogilant Patrem habcre Deum.
Omnc, quod dedit mihi Pater, non perdam ex eo, sed Deus enim Pater aequalem sibi genuit Filium : el qui
resuscilabo ego eum in novissimo die. Videlc quemad- cogitat alque in fide sua senlit et ruminat aequalein
modum et hic geminam ilhm resurreclioticm deli- esse Patri eum in quem credit, ipsum trahil Pater
neat [Ms., delinict; Aug., delinecl]. Qui venit ad me, ad Filium. > Qui enim de Cbristo dicit , Non est
modo resurgit humilis factus in membris meis; sed Deus verus, non trahil eum Pater, sed sua perversa
resuscitabo eum in novissimo die secundum carnem. cogitatio trahil eum veritati non consenlire. « llle
Vers. 40. — Haic eslenim volunlas Patris tnei qui tractus est a Palre , qui ait : Tu es Christus Filius
tnisit me, ut omnis qui videt Filium et credit in eum , Dei vivi. Cui Dominus inquit : Beatus es, Simon Bar-
habeal vitam aternam. El ego resuscitabo eum in no- Jona, quia caro et sanguis non revclavit tibi, sed Pater
vissimo die. Supcrius dixit : Qui audit verbum meum, meus quiincxlisesl(Matth. xvi, 16, 17). Isla reve-
et crcdit eiqui misil me; modo autem : Qui videl Fi- latio ipsa cst attractio. Dum enim dixit : Jiemo
lium, et credit in eum. Non dixit, videl Filium et cre- potest venire ad me, nisi Pater qui me misit, attraxerit
dit in Patrem : hoc esleniin credere in Filium.quoJ eum, continuo subjunxit : Et ego resuscitabo eum iu
et in Patrem. Quia sicut habet vitam Pater in semet- D novissimo die. Credendo quod sperat, videbit quod
ipso , sic dedit et Filio vitam habere in semetipso adhtic non videndo credidil; manducabit quod esu-
(Joan. v, 26). Vt omnis, qui videl Filium, et credit riil, saliabitur eo quod sitit. Ubi? in resurreclione
in eum, habeal vitain wternam. Credendo et trans- morluorutn. Quia ego resuscitabo eum in novissimo die.
eundo ad viiani, tanqtiam primam iilam resurrcctio- Vers. 45. — Scriptum csl enim in prophetis : El
tiem [Atig., prima illa resurreclione]. Et quia non erunt omnes docibiles Dei. Quare hoc dicit [M$.,
est sola , et resuscitabo , inquit, eum in novissimo dixit; Aug., dixi] o Jttdaei? Pater vos non docuil:
die. » Sequitur : Ego sum panis vivus,qui de coelode- qtiomodo potestis me cognoscere ? Onines regni illius
scendi. Ideo panis, qui vita ; ct ideo vila, quiade coclo homincs docibiles Dei erunt, non ab bominibus au-
descendil.dicente ipso : Ego sum via, vcritas,et vita. diunt; et si ab hominibus audiunt, lamcn quod in-
Ille est panis supersubstanlialis, qui ut nobis detur telligunlintusdatur, intus coruscat, inlus revelatur. >
quotidie deprecari jubemur, cuin Dominus noster Je- Homines foris verbum sunaru possunt, sed in vanuni
sus Christus pancm se dicebat de coelo desccndisse. laborant, nisi intus Deus docens aperiat sensus. Ille
Apud sanctum Augustintim, tract. xxvi, num. I, 5, 6,7, 9, 10, 11, 12, 15, 15-20.
835 EXEGET1CA. — COMMENT. IN JOAN. - LIB. III. 831
ist Dei docibilis, qucm Deus intus verilalis instruit A patres infldrlium; murmuratorcs patres niuriuurato-
agnitione et amore. Omnis qui audil [Ms., audivit] a rum]. Nam dc re nutla raagis Deum oflendisse ille
Palre, etdidicit, venit ad me. Quomodo trahil Pater? populus dictus est, quam contra Deuiri murmur.nido.
Docendo delectat, non necessitalcm imponendo; quia I !co et Dominus eos volens oslendeie talium filios ,
nemo necessitale credit, sed voluntale. Filius dice- hinc ad [Ms., hinc cautc eos] eos coepit, Quid mur-
bat, Pater docebat ; homo qui videbalur, loqueba- muratis in invicem, murmuralorcs, filii murmuralo-
tur, sed ut Dcus in corde audienlis inlerius docebat. rum ? Patres vestri manna manducuverunt , et mortui
ldeo sul junxii : sunt : non quia malura erat nianna , sed quia malo
Vers. 46. — Non quia Palrem vidit quisquam, nisi raanducaverunt. i
is qui est a Deo, hic vidit Patrem. Nolite putare Pa- Vers. SO. — Hic esl panis, qui de cceto descendit.
irera esse visibilem vobis; nemo viditPatrem, nisi < Hunc panem significavit manna , hunc pnnem si-
isqui est a Dco; bic vidit Patrcm. Ego sum a Pa- gnificat allare Dei. Sacramenta illic [Ms., illa] ftie-
tre, et ideoPatrera video. < Quid est autem vos trahi runt : in signis diversa sunt ; in rc qua signilican-
a Patrc, nisi discere a Patre? Quid est discere a Pa- tur [Ms., quse significatur], paria sunt. Apostolum
.tre, nisi audire Patrem [ils. , a Patre]? Et quid est audi : Solo enim, inquil, vos ignorare [ratres , quia
audirca Patre, nisi audireVerbum Patris, id estme? B patres nostriomnes sub nube fnerunt , et omnes per
Ne forte ergo cuin dico vobis : Omnis qui audivit a mare transierunt , et omnes in Moijse baptizati sunt
Palre et didicit , dicalis apud vos : Sed nunquam in nube et in mari, et omnes eanutem escam spirila-
vidimus Patrem, quomodo autcin discere poluimus lem manducaverunt (/ Cor. x, l seq.). Spiritnlem
a Patre? A raeipso aiulite. Non quia Patrem vidit utique, non corporalem. Alleram [Aug., spiritalem
quisquam, sed qui est a Deo, hic vidil Palrem. Ego utique eamdcin : nam corpoi alem alteram] , quia
novi Patrera, ab illo sum ; sed quomodo verbum ab illi manna, nos aliud : spiritalcm vero quain nos;
illo cujns est verbum : non quod sonal et transit, sedlJf*., el] patres nostri, non patres illoruin, qui-
sed quod manct cum dicente , et trahit audientcm. bus nos similes sumus , non quibus illi similes fue-
Sequilur: (Yr.iis. 47) Amen amen dico vobis, qui cre- runt. Hic est ergo panis de ccelo descendens, ut si quis
dit in me, habet vitam wlernam. (levelarc se vo- ex ipso manducaverit, non moriatur. Sed quoil perti-
luit, quid csset : nam compendio dicere potuit : Qui net ad viitutcm sacramenti , non quod perlinet ad
credit in me, habet rae. Ipse enira Christus vcrus est visibilc sacrameutuin ; qui manducat intus, non fo-
Deus, et vita xlerna. Qui ergo credit in me, inquit , ris; qui mauducat in corde , non qui premil (ienle.
it ad me, et qui it ad rae, habet me. Quid est autem (Vers. 51 .) Ego sum panis vivus, qui de cielo descendi.
habere me? Habere vitam xlernam. Morlem assum- C ldeo vivus, quia de ccelo descendit. De coelo desccn-
psit vila selerna, et mori voluit; sed de tuo, o homo, ditet raanna, sed manna umbra erat, isla veritas cst.
non de suo : accepit a te, ubi morerelur pro le. As- (Vers. .72.) Si quis manducaierit ex hoc pane, vivet in
sumpsit [At., Accepil] ergo vita mortem, ut vita oc- aslernum; et panis quem ego dabo, caro mea est pro
cideret raorlera. Nara qui credil, inquit, habet vitam mundi vita. Hoc quando caperet caro, quod dixit pa-
xternam ; non qua: patet, sed qux lalet. Vita enim nemcarncm? Vocatur caro, quod non capit caro :
selerna, Verbum in principio apud Deum erat , ct et idco magis non capit caro , quia vocatur caro.
Deus erat Verbum, et erat vita lux hominum. Mori Hoc enim exhomierunt, hoc assimulatum [Ms., as-
venit, sed lertia die resurrexit. similatum; Aug., ad se multum] esse dixerunt, hoc
Vers. 48, 49. — Ego sum, inquit, panis vitw. Et non possc lieri putaverunt. Caro mea est, inquit, pro
tinde illi superbiant? Palres, inquit, veslri manduca- mundi vita. Norunl Udelcs corpus Christi , si corpus
terunt manna, et mcrtui sunt. Quare manducaverunt, Chrisli csse non negligunt. Fiant corpus Christi , si
el morlui sunl? Quia quod videbant, credebant : volunl vivcre dc spiritu Cbrisli. De spiritu Christi
quod non videbant, non intelligebant. Ideo palres vc- non vivit, nisi corpus Christi. » Quisque vivere vult,
stri , quiasimiles estii illorum.Manducaverunl Moy credat in Christum, manducet spiriialiter spiritalcm
sesei Aaron, et cxtcri sancli qui fuerunt in populo ** cibum. Incorporetur corpori Chrisli, ct non sil pu
inniina, et non sunl nvirlui, quia spiritaliler visibi- tridum membrum, quod resccari mereatur [Al., de-
lem cibnm intellexerunt, spiritaliter esuriunt [Ms., bcat]. Sit pulchrum, sit sanum, sit aptum capiti suo.
csurierunt] ; » alii vero manducaverunl el perman- (Vers. 53.) Litigabanl erqo Judwi ad invicem dicen-
serunt in infidelitate; sicut Juikei audierunl loqucn- tes : Quomodo potest hic nobis carnem suam dare ad
tera Christum,sed non spiritaliter verba ejus intellc- manducandum? < Litigabanl uiique ad invicem, quo-
xerunt; ideo dixiteis: Patres vestri manducaverunt niam panem concordia; non intelligebant, nec sumere
manna in deserlo, et 528 m">'1"' sunt. Qua morte , volebant : nam qui inandutant lalcm panem, non li-
nisi infidelitatis? Nam communi morle mortui sunt tigant ad invicem ; qnoniam unus panis unum cor-
et sancli qui fucrunt inter eos. Ideo signavit [Ms., pus multi sumus, cl per hunc facit Deus unius moris
significavit] Dominus his verbis raortcm spiritalcm , habitare in domo (/ Cor. x,il ; Psal. lxvh, 7).Quod
non carnalem. < Patrcs ergo istorum, id est , roali autem ad invicem litiganlcs quxrunt, quomodo pos-
patres malonim, infideles patrcs, infidelcsmurmura- sit Dominus carnem suam darc ad manducandum ,
tores, pntrcs murrauratorum [Ms. et Aug. , infi leles non stalirn edunt [Ang., audiunt], sed adhuc cis dici-
 8". B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPEHIM PAHS li. 85t.
tur : (Vers. 54) Amen amen dico vobis, niti mandu- A "lcr cjus carncm, licet carnaliter et visibililer pie-
caveritis carnem Fitii hominis, et biberi.is ejus sangui- rnat [denlibus] sacramentum corporis et sanguinis
nem, non habebitis vitam in vobis. Quomodo quidem Christi; sed niagis tantoe rei sacramcnluin ad judi-
detur [Aug., edalur]et quisnam modus sil mandu- cium sibi manducat el bibit, quia immundus prce-
candi istum panem, ignoralis : verumtamennisi man- sumpsit ad Christi accedere sacramenta, quae alius
ducaverilis carnem filii hominis et ejns sanguinem [Aug., qmc aliquis] non digne sumit, nisi qui mun-
biberitis, non habetis vitamin voMs». Hacc non ita- dus esl, de quibus dicitur : Beati mundo corde, guo-
que [Aug., utique] cadaveribus , scd viventibus lo- niam ipsi Deum videbunt (Matlh. v, 8).
quebalur. Unde ne istara vitam inlelligcntes de liac Vers. 58. — Sicut misit me, inquit, vivens Pater,
re liligarent, sccutus adjunxit. et ego vivo propter Patrem. Et qui manducal me, et
529 Vers. 55. — Qui manducat meatn carnem, et ipse vivit propler me. Non enim Filius parlicipa-
bibit rneum sanguinem, habet vitam aiternam. Hancergo tione Patris lit inelior, qui csl natus aequalis; sicul
non habet, qui istumpanemnon manducat, nec islum participatio Filii per unitalem corporis ejus et sun-
sanguinem bibit ; nam teinporalem vitam sine illo, ul- guinis, qux [Ms. , quod] illa manducatio potaUoque
cunque homines in boc saeculo, qni non sunt per significat, efiicil nos meliores. Vivimus ergo nos
fidem incorpore ejus, haberc possunt ; seternam au- B propter ipsum, manducantes eum, id est, ipsum ac
lem, quae sanctis promiltilur, nunquam. Ne autcm cipientcs oelernam vitam, quam non habemus [Al.,
putarent sic in islocibo ct polu [eis qui (Ms., ejus habebamus] ex nobis. Yivit autem ipse propter Pa-
tyvx) carnaliter sumunt (Al., sapiunl), et non spirali- trem , niissus ab eo, quia semetipsum exinanivii,
ter iiitelligiinl in fide] , promilli vitam aeternam, ut factus obediens usque ad signum [AL, morlem] cru-
qui eam sumerent jam nec corpore morerenlur; cis (Philipp. ii, 8). Sictd mtsit me vivens Pater, et eg«
huic eiiam cogitalioni eit dignalus occurrere. Nara vivo propter Patrem, et qui manducat me, et ipse rieit
c.ini dixissel : Qui manducat meam carnem, et bibit propter ine ; ac si dicerel : Ul ego vivam [Ms., vivo]
meum sanguinem, habet vilam a;lernam; continuo propter Palre:n, id est, ul a 1 illum tanquam ad majo-
subjecil, ei dixit : Et ego resuscilabo eum in novis- rem referam vilam meaiii, exinanilio mea fecit, inqua
simo die. Ut habeat inlcrim secundum spiritum vi- me misit ; ut aulcm quisque vivat proptcr me, parti-
Kiiii teternam in requie, quae sanctorum spiritus cipalio facit, qua [Al., quia] munducal me. Ego ila-
suscipit:quod autem ad corpus altinct, nec ejus vila que humiliaius vivo propter Palrem , ille rectus
nelcriia fraudelur [Ms., nec eos. . . fraudat] , sed in [Aug., erectusj vivit propter me. i Non de ea na-
resurreclione mortuorum, in novissimo die caro » lura dixit, qna serapcreslsequalisPalri, sed de ea, in
viva resurgat [Ms., caro suscitabitur]. (Vers. 56.) ** qua minor factuscst Patri. Quiaflfs., Qui] etiamsu
Caro enim mea , inquit, vere est cibus , el sanguis perius dixerat : Sicut Paler habel vilam habere in se-
meus vere est potus. < Cum enim cibo et potu id melipso, ila dedil Filio vilam habere in semetipso ; 1 1
appetant hoinines, ut non esuriant neque siliant ; cst , genuil Filium viiam hahentem in semetipso.
boc veraciter non praestat nisi iste cibus et polus, Vers. 59. — Uic esl panis, qui de cwlo descendit,
qui eos a quibus sumilur immortales ct incorrupti- < ut illum manducando vivamus, quia njternam vi-
biles facit, id cst, socictas ipsa sanctorum, ubi pax lam ex nobis habere non possumus. Non sicut man-
erit el unitas plena alque perfecla. Propterea quip- ducaverunl, iuquit, palres vestri manna, et mortui
pe , sicut eliani hoc ante nos intellexerunt ho- sunt : qui manducat hunc panem, vivet in a^lernum.
mines [Deij, Dominus noster Jesus Cbrislus corpus Quod ergo illi mortui sunl, ita vult intelligi , ut non
ct sanguincm suum in eis rebus commendavit, quse vivant in aelernum ; nam lcinporaliter profecto et !.i
ad unum aliquid rcdiguntur ex mtiltis. Namque aliud morientur qui Christum manducant ; sed vivenl in
in unum aliquid ex mullis granis conficitur ct con- selenium, quia Chrisius est vita seterna. •■ Signum
stat [Aug., confit], aliud in unum ex multis racemis ejusquia manducavitet bibit, hoc estsi manetetma-
[Al., acinis ] confluit. Denique jam exponit quo- netur, si habitat et iuhabilatur, si sic lircret, ut non
modo id fiat quod loquitur, et quid sit manducare deseratur. Hoc ergo nos 530 docuit, et admonuit
corpus ejus et sanguinem bibere. (Vf.rs. 57.) Et qui mysticis verbis, ut simus in ejus corpore, sub ipso
rr.anducat, inquit, meam carnem, el bibit meum san- c.piie in membrisejus, edenles carnem ejus, non
guinem, in me manet, et ego in eo. Hoc est ergo relinquenles unilatem ejus. Sed qui aderant plures,
nianducare illam escam et illum bibere potuni, in non intelligendo scandalizati sunt : non enim cngi-
Ciiristo manere, et illum manentem in se habere : tabant hxc audiendo, nisi carnem, quod ipsi eranU
ac per hoc, qui non manet in Christo, el in quo non Apostolus aulem dicit, et veruni dicit : Sapere se-
inanct Christus, procul dubio nec manducat spirita- cundum carnem, mors est (Rom. vni, 6J. Camem
a Edil. Argcntorat. de anno 1527 ila prosequilur : celani, nec in Augustino, quem Alcuinus nic descri-
« Hanc itaque carnem, bunc iiaque cibum el polum psit, reperilur. Inlrusaergoest a quodam uialevolo, ut
societatem vult inlelligi corporis et membrorum suo- subdole mentem Alcuini de veriiate corporis et san-
ruiii, quod est sancia Ecclesia, quae corpus est Chri- guinis Chrisli in Eucharistia corrumperet; quod et
sti, etde hac re liligarunl. Seculus arijunxit, etc. » alii lueiciici in alioruin Potrum scriplis tentarunt.
Sed hax senlenlia huc prorsus est imperlinens, ncc h Kx S. Aug. Tract. xxvn in Joan. num. 1-5.
in codd. rass. quosconsului.ncc in edilione Cl. Qucr-
8T.7 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. III. 855
suam dat nobis Dorainus ad manducandum, el sa- A carnem, et quid inter camaliter Cliristum manuu-
pere tamen secundum carnem mors est; cum de care velle, vel spiritaliler accipere ; ait enim : (Vers.
carne sua dicat, quia ibi est vita xlerna. Ergo nec 64) Spirilus est, qui vivificat, caro non prodest quid-
caniem debemus sapere secundum carnem , sicut quam. Paulo ante dixit : JVisi manducaverilis carnem
in bis verbis : (Vf.bs. 61) Mitlii itaque audientes, Filii kominis, el biberilis ejus snnguinem, non habc-
non c\ inimicis, sed ex discipulis ejus, dixerunt : Du bilis vitam in vobis; et modo dicit : Curo non prodest
rus cst hic sermo : quis potesl eutn audire? Si disci- quidquam, id est, si carnaliler vullis intelligere qiuc
puli durum bubuerunt istum sermonem, quid ini- dico, caro non prodcst quitlquain , si sic carnem in-
mici? Et tamen sic oportebal, ut diceretur, quod telligetis manducandam sicul alium cibum, sicut
non ab bominibus [Ms. et Aug. , omnibus] intellige- carnes quoe emuntur in macellis. Spiritus est ergo
ietur. Sccretum Dei intentos debet facere, non aver- 911» vivificat , per spiritum prodest caro , qua; pcr
sos [Ms. et Aug. , adversos]. Isti autem cilo defece- seipsara non prodesl , quia littera occidil, spiii-
runt, talia loquente Domino Jesu : non credHerunt, tus autem vivificat. 1 Nara per carnem spirilus ali-
aliquid roagnum dicente , et verbi illius aliquam quid pro salute nostra egit. Caro vas fuil, > quod
grati.im cooperiente [Aug., non crediderunl aliquid habebat, per quam spirilus salvabit [ Ms. , salva-
magnum dicentem, el verbis illis. . . cooperientem]. B vit] nos, utens organo carnis ad salutem liumani
Sed prout voluerunt, ita intellexerunt ; et more ho- generis : quia diabolus ulebalur sorpenle quasi or-
minum, quia apud eos erat Jesus, aut hoc dispone- gano, ad subversionem primi parentis noslri. 1 Spi-
bat Jesus [Ms., et more hominura quia hoc asserue- ritus esl qui vivifical, caro autem non prodest quid ■
.ratJesus; Aug., ei more hominum quia poteral Je- quum : sicut illi inlellexerunt camem, non sic ego
sus] , carnem qua indulum erat Vcrbiuu, velut in- do ad manducandum meam carnem. t
coiicisain dislribuere credentibus in se. Durus est,
531 CAPUT XVI.
inquiunt, hic sermo, quis potesl eum audire? (Vers.
\erba sua spiritum vilamque pronunliat, et unum ex
62. ) Sciens autem Jesus apud semetipsum , quia duodecim diabolum appeliut.
murmurarent de hoc [Aug. et Ms., de eo] discipuli 1 • Proinde verba, inquit, qua; ego locutus sum vo-
ajus. Sic euim apud se ista dixerunt, ul ab illo non bis, spiritus et vita sunt. Diximus euim, fratres, boc
andirentur. Sed ille qui eos noverat in scipsis, au- Dominum commcnilasse in manducatioue carnis sua
diens apud semetipsum, respondil et ail : Iloc vos et polalione sanguinis sui, ut in illo maneamu.s, et
scandalizat. Quia dixi, carnem meam do vobis nian- ipse in nolis. Manemus autem iu illo, cum suinus
ducare et sanguinem meum biberc , hoc vos ncmpe membra ejus; manet aulcm ipse in nobis, cum su-
scandalizat. mus templum ejus. Ut autem simus mnmbra ejus ,
Vers. 63.— Si ergo viderilis Filium hominis ascen- unitas nos compaginet; ut enim compaginet nos uni-
denlem nbi erat prius. Quid est hoc? Hinc solvil tas, quid hoc facit nisi charitas Dei? Unde? Aposto-
quod illos moveral? hinc aperuil [Ms. , eruit] unde lum [Ms. et Aug. : lniias nos compaginat : ut com-
fuerant scandalizati ? hinc plane , si intelligerent. paginet unilas.quae facit uisi charitas? Cliarilas Dei
Illi enim pulaverunt illum erogalurum coipus suum, unde? Aposloluni] interroga : Charitus, inquit, Dei
ille autem se dixit ascensurum in coelum, utique di/fusa est in cordibus nostris pcr Spirilum sanclum,
integrum. Cum videretis Filium hominis ascendentem qui datus est nobis (liom. v, 5). Ergo Spiriius est qui
ttbi erat prius, certe vel lunc videbilis, quia non eo vivificat : spiritus enim facit viva membra ; nec
iiioiln quo putalis, erogat corpus suum. Certe vel viva membra spirilus facit, nisi quae in corporc,
tunc intelligetis quia gratia ejus non consumitur quod vegetat ipse, Christus [Aug., ipse spiritus] in-
morsibus. i In his verbis perspicue inlelligilur Chri- venerit. Nam spiritus qui est in te, 0 bomo, quo
slum esse unam personam, dum dixit Filiuin homi- conslas, ut homo sis, nunquid viviflcal membrum
nis esse prius in coelo. 1 In terra loquebatur, et in quod separatum invenerit a carne tua? Spiritum
coelo se esse dicebal. Quo pertinet, nisi ut inlelli- luum dico anjmam tuam. Anima tua non viviflcat,
gamus unam personam esse Christum Deum et ho- nisi membra quae sunt in carne tua ; unum si lollas,
rainem, non duas, ne fides nostra non sit trinitas, jam ex anima lua non viviGcalur, quia unitati cor-
sed quaternitas? Christus ergo unus est , verbum, poris tui non copulalur. H;cc dicuntur ut amemus
anima et caro unus Christus; Filius Dei, et Filius unitatera et timearaus separationern. Nihil enim sic
hominis unus Christus; Filius Dei semper, filius debei formidare Chrisliauus, quam separari a cor-
hominis ex tempore ; tamen unus Chrislus , se- pore Cbristi. Si enim separalur a corpore Chrisli ,
cundum unitalem personic. In coelo eral, quando non esl membrum ejns, si non esl membrum ejus,
in terra loquebatur. Sic eral Filius hominis in cce- non vegetatur spiritu ejus. Quisquis autem, inquii
lo, quomodo Filius Dei erat in lerra Filius Dei in Apostolus, Spiritum Christi non habel, hic non esl
tena in suscepta carne ; Filius Dei [Ms. et Aug., ejus (Rom. vm, 9). Spiritus ergo est qui vivificat,
Filius hominis] in coclo in unitate personx. » Quod caro non prodest quidquam. Verba qu<v locutus sum
mox latius exponit quid intersit inter spiritum et vobis, spiritus et vita sunt, Quid est, spiritu* et vita

' Ex S. Aug., iract. xxvn in Joan. num. 6, 7, 9, II).

s:9 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 6-10
tunt, nisi spirilalilcr intelligenda sunt? Inlellesisti A gnovimus. Crcdidimusenim ulcognosceremus; natn
spirilaliler? Spiritus et vita sunt. Intellcxisti carnali- si prius cognoscere, el deinde credere vellemus.
ter? etiam sic illa spirilus et vita sunt, sed tibi non nec cognoscere, nec credere valeremus. Quid cre-
snnt, > o liomo, qui spiritaliter ea non intelligis, nec didimus ct quid cognovimus? Quia tu es Christut
fide ea vcnerari nosti. Filius Dei. Id cst, quia ipsa vita xterna ta es, e»
Vers. C5. — i Sunt enim quidam in vobis qui non non das in carne et sanguine luo, nisi quod es. >
credunt : et ideo non intelligunt, quia non credunt. Vehs. 71, 72. — Respondit eis Jesus : Nonne ego
Propheta enim dixit : JVisi credideritis, non intellige- vos duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus esi 1
tis (Isai. vn, 9, sec. LXX). Per fidem copulamur, per Dicebat aulem de Juda Simone Scariolis. Hic enim
imellectum vivificamur. Prius hajreamus per fidem, erat eum traditurus, cum esset unus ex duodecim.
ul sic posl vivificemur [Aug., nt sit, quod vivifice- Unus cx duodecim erat, non fide, sed numero; non
lur] per inlcllectum. Sciebat enim ab inilio Jesus , veritate, sed simulatione. Sed quomodo mleHigen-
quicssenl credentes, etquis traditurus esset eum. Nam dum est, nonne ego vos duodecim elegi, dum ille unus
ibi Judas erat inler eos qui scandalizali sunt, qucm fllius diaboli dicitur esse : nisi quia aliler electi smt
Chrislus nec siluit, nec apcrte monstravit, ut om- illi undecim, aliter et ille unus? Elecli sunt illi ut
nes limerent, quamvis unus pcriret. Sed posteaquam B manerent in Christo , et ul sonus illorum exiret
dixit et dislinxit credenles a non credenlibus, ex- per orbem tcrrarum ; elcctus est ille uuusut dispen-
pressil causam quare non credebant. > (Vers. 66.) satio divinx miseiicordiae in salutem humani gr-
Propterea dixi vobis, inquit, quia nemo potest venire neris implerelur per eum. Unde bonitas Dei bene
ad me, nisi (uerit ei datum a Patre meo. Dabitur cnim utebatur malitia illius, sicut in venditione Joseph
a Patre credenlibus fides, ut nemo gJorietur in fide bene usus est Deus malitia fratrum (Gen. xxxvu) :
sua, qux a se non est quasi propria, sed a Deo nt ex opere malo illorum bonitas Dei oslenderetur in
data, quasi gratia. {Vers. 67) Ex hoc mulli discipu- salutcm [Ms., salute] multorum. Sic malum Juda*
lorum ejus abierunt relro, eljam non cum illo ambu- iu bonum versum est nostrum. Quod facit malus
labaiit. Abierunt relro, non post Cbrislum, sed post male utendo bonis Dei , sibi nocet, non bonitatem
Satanam. Isti autem sir, abierunt retro, quomodo Dei destruere poterit. Quare duodecim elegit Cbri-
proccis' a coipore Chrisli, nec ultra redientes ad stus? < Duodenarius numerus sacralus est. Non
cum, quia forlcs [Ms., forlc] fideliter in corpore ejus enim qnia periil inde unus, ideo illius numeri ho-
non fucrun'. Et hi non pauci, sed mulli. < Audia- nor ademptus est ; nam in loco pereuntis alius sub-
mus ergo, quid ad paucos dixerit, qui remanscrtint. rogalus est. Mansit numerus consecratus , hoc cst,
(Vers. 68.) Dixitergo Jesut ad duodecim : Nunquid et numerus duodenarius ; quia per universum orbem .
vos vultis abire ? Non discessit nec Judas : sed quare hoc est, per quatuor cardines mundi, Trinitatem
inauebat Domino jnm apparcbat [nobis] poslea ma- fuerat annuntiaturus [Ms. et Attg., fuerant annunlia-
nifestalus est. Respondit Pelrus pro omnibus, unus iurij. Ideo terquaterni > elecli sunt, ut sancla Tri-
pro mullis, unitas pro uniJis [Aug., universis] He- nitas per quatuor partes orbis praedicaretur. Nam et
spondit ergo Simon Pelrus : Domine, ad quem ibi- annus duodenario numero currit, et ordo signorum
mus? Ripellis nos a te, da nobis alieruui [te] simi- in culis, per quse solel luna currere, noscuntur, duo-
lem lui, ad quem eamus. Si a te recedimus, ad dcnario numero disiinguunlur : ideo hoc numero
qucm iiiimus? [Aug. : Da nobis allerum le. Adquem primos pradicalores Dcus Chrislus direxit in mun •
ibimus? si a te recedimus, ad quem ibimus?] dum. Ncc numcrus Juda pereunte violatus est, scd
Vers. 69. — Verba vitce alernm habes. Videte , alius ejus loco subrogalus. De cujus nuineri sacra-
quemaduiodum Pelrus , dante Domino, recreante tissima significalione ipse Chrislus in Evangelio alt,
Spiritu sancto, intellexit. Unde, nisi quia crcdidil de excellenlissima sanclorum gloria : Cum autem
verba viue 532 aeternse? Vitam enim selernam sederit Filius hominis in sede majestatis suas, sede-
babes in ininislratione corporis et sanguinis tui. q bitis et vos super sedes duodecim, judicantes duode-
(Vers. 70.) Et nos credidimus , el cognovimus. Nob cim tribus Israel (Matth. xix, 28).
cognovimus ct crcdidimus; sed cretlidimus et co-

LIBER QUARTUS.
CAPUT XVII.
Judicis inter/icere eum quo?rcnlibus , ascendit occulte
ad diem festum Scenopcgiw, ubi diversa de eo et ab
eo dicuntur. Et quarentes eum apprehendere. ne-
quiverunt, quia nondum venerat hora ejus.
Capct vii, Vehs. 1. — Post hwc, inquit cvangc-
lista, ambutabatJesusinGalilwam. Noncnim tolcbat
in Judatam ambulare, quia quatrebant eum Judcri
interficere. • " Hoc infirmitati nostra; pncbebat
exemplum. Non ipse perdideral polestatera, sed no-
stram consolabatur fragilitatem. Futurum enim erat,
ut dixi, ut aliquis fidelis ejus absconderet se, ne a
perseculoribus invenirctur; et ne illi pro crknine

«S.Ang., tract. xxvm, num. 2-*, 6, 8, 10-12.

 8U EXEGKTICA. - COMMENT. 1N JOAN. - LIB. IV. &l2
objiceretur latibulum , pr.eccsSit in capite, quod in A glorix, quia q..i venit in hui.iiiitale, veniet in allitu-
merabrisconlirraarclur. i Poluit enim Christus am d.ne; qui venit jud.candus, veniet judicaturus ; qui
bularc in Judaeam [Ms., inter Judicos] ct non occidi, vcnit occidi a mortuis, veniet judicare de vivis et
qui ail : Polestatem habeo ponendi animam meam, ct morluis. (Vers. 8.) Vos ascendite ad diem festum
poletlatem habeo ilerum sumendi eam (Joan. x, 18). hunc. < Quid est hunc ? Ubi gloriam humanam
llanc poteslatem ostendit dum voluit, cum ad vocem quaeritis. Quid est hunc? Ubi extendere vultis car-
illius retro ceciderunt qui cum cum armis venerunt nalia gaudia, non oetcrna cogitare. Ego non ascendo
appreliendcre. (Vf.rs. 2.) Erat autem in proximo dies ad diem festum hunc, qnia meum tempus nondum
festus Judworum Scenopegia [Ms., Scenophagiw]. implelum est. In die enim festo hoc gloriam vos huma-
Scenopegia est dies festus qao Judaei men6e septimo nam quaerilis, meum vero lempus, id est, glori* mea.,
in tabernacnlis sub ramis arbormn Iiabilare diebus nondum venit.Ipse erit dies festus meus, non diebus
scplcni jiiliebanlur ad memoriam habilalionis 533 istis percurrens [Aug., pracurrens] et transiens, sed
illoium in crenio. Iste erat dies festus quem Judaei permanens in asternum. Ipsa erit festivitas, gaudium
raagna solemnitate cclebrabant, velut reminiscen- sine fine, seternitas sine labe, serenitas s ne nube.
tes
r
beneficiorum
,• rv- i- .
Domini, qui
. ,
eos eduxit
...
de terra Vers. 9. — llwc
.—».._. .... 1 cum dixisset, ipse mansit
i,uu ui.ussei, mnnsit min Ua-
Ga-
iEgypli. Dies festus more Judauirum d.c.tur, non B lilwa. Ut autem ascenderunt fralres eius tunc et
unus dics, scd quolqtiot illius feslivilalis fuerunt , ipse ascendit ad diem festum, non manifeste , sed
quasi unum diem festum propter unius festivitatis quasi in occulto. < Ideo non ad diem feslnm bunc ,
«.iisueludtnem nominare solebant. (Vers. 3.) Dixe- quia non gloriam [Ms., gloriari] temporaliter cupie-
rirnt ergo ad eum (ratres ejus : Transi hinc, et vade bal, sed aliquid docere salubriter, corrigere homi-
..•. Judwam. » Fralrcs Doraini usitatissimo suncla.
nes, de die festo a.tcrno admonere, amoiem corum
Scriptura. more consanguinei sanctD3 Marix semper ab hoc saiculo avertere, et in Deum convcrtcre.
Tirginis dicebanlur. Nam Abraham et Lot fratrcs Quid est autem quod quasi lalenter ascendil ad diem
sunt dicti, cum Abraham patruus esset Lot; et La- fcstuin? non vacat et hoc Dei [Ms., Domini] opus. 1
ban et Jacob fratres sunt dicti, cum esset Laban Nam omnes dies fesli Juclxorum in figura fucrunt.
avunciilus Jacob (Cen. xiv, 14, el xxix, 15). Cum hleo Cbristus lalentcr ascendebat in eis, quia Chri-
ergo audieritis fratrcs Domini, Mariae cogitale con- stus latuit in illis. Populo vero priori occultus,
sangiiinilatem, non iterum paricntis ullam propagi- modo vero meliori populo manifestus ; quia illc po-
nem. 1 Diximus fratres qui fuerint; audiamus quid pulus in umbra agebat, nos vero maniresla lucc fa-
dixerint.
...... Transi hinc, et vade in Judwam,
.._»«. ut et disci- cimus.
w...Mo. Licet
__.«.u_ quidam
4uiuain intelligcre
imeuigeiL' velint
\eiini hanc
nanc Domini
Uoiiuni
pultiut mdeant opera lua quw facts. Opera Domini C responsionem, qua ait : Ego non ascendo ad diem
discipulos non latebant, sed islos latebant. Isli enim festttm hunc, ad passionem illius perlinere, qua
fratres, id est consanguinci Cbristi, consanguineum [.»/«., qtiia] Chrislus non in fesliviiate Sccnope-
Christum habere poluerunt, credere autem in eum gia;, sed in festivitatc paschali, qua agnus oceidi so-
ipsa propinquitate fastidierunt. Ideo continuo evan- lcbat, cruccm ascendit. (Vers. H.) < Judwi autem
gelisla secutus est : (Vers. 4.) Neque enim fralres quwrebanl eum in die fes:o , antequam ascenderet.
ejus credebanl in eum. Quare in eum non credcbant? Priores eniin fratres asceiidcrunl, ct non tunc asceu-
Quia humanam gloriam requirebant, i dicentes ad dit ille, quando illi putabant et volebant : ut etiam
eum : Transi hinc, et vade in Judwam, ut et discipuli hoc implcrctur, quod ait : Non ad hunc, id est, ad
tui videanl opera tua , quw facis. (Vers. 5.) Nemo quem vos vultis, primum vel secundum diem, 534
quippe in occulto aliquid facit, et quwrit ipse in palam Ascendit autem postca, ut Evangelium loquilur, me-
esse. Si hwc facis, manifesla teipsum mundo. Nam dianle [Aug. et Ms., mediato] die festo, id est, cum
his verbis ostenditur gloriam illins carnalitcr qu;c- jam illius diei festi tot dies pr_eteriissent, quot rc-
rere eos; quasi dixissent : Facis mirabilia, sed abs- mansissent. Ipsam enim festivitalcm, quanlum inlel-
condis te ; liansi in Juda_am, ut principatus gentis ligendmn est, diebus plurimis celebrabant.
elcivitas caput regni videant mirabilia tua. Inno- D Vers. 12. — Dicebant ergo : Vbi est ille? Et
lesce, apparc omnibus, ut laudari possis ab omnibus. murmur multum de eo erat in lurba. Uiulc muriniii?
Quidcrgo ad h:cc Doininus Jesus dicit? (Vers. 6.) De conlenlione. Qiue fuit contenlio? Quidam enim
Tempus ineum nondum advenil, lenwus autem t'e- dicebant : Quia bonus est. Alii autem dicebant :
slrum semper est paratum. Apostolus dicit, postquam Non , sed seducit turbas. Dc omnibus ejus scr-
renil plenitudo temporis, misit Deus Filium snum vis hoc dicitur modo , quicunque cminent in ali-
(Gal. iv, 4). Tempus vcro gloriae Cbristi necdum qua gralia : alii dicunt, bonus esl; alii, non, sed «-,
venit, cum h_cc locutus cst. Quod ilii vidcbantur ducit turbas. Unde hoc? Quia vita noslra abscondita
quaerere, qui ei suadebant irc in Jud.caiii , miracu- est cum Chrislo in Deo. • Hoc patitur CJiristus
lum facere, mundo innotescere, ne latens ignobilis [Ms., coipus Chrisli] usque in finem saxuli a mund.
pntaretur. Scd illc voluit altitudinem hutnilitate amatoribus, quod lunc passus est a Juda;orum mur-
pracedere, et ad ipsam celsitudlnem per humilitatis muratoribus. Necdum frumentum a paleis scgrega-
viam pervenire. « Tcmpus autem vestrum, id est, tum est, ut grana frumenti congregenttir in horrea,
lhundl gloria, semperest paratum. Eril enim tempus et palea_ comburantnr igni xlcrno, < Quod dfctuti.
Patcm)_.. C,
27
 815 U. F. ALMNI SEU ALCUINl OPERIM PARS II. 8U
cstergo de Doinino, v:.lel ad consolalioncm, ue quo- A videtur Domiuus Clirislas, mea doctrina non ctt
cunquc hoc diclum fueril Christiano. (Vf.rs. 15.) mea; ac si dicerct : Ego non sum a meipso : quam-
Nemi tamen palam loquebatur de illo propter metum vis enim Filium Palri dicainus ct credamus sequa-
Jndtcorum, qui dicebant : Bonus esl; non [Ms., lem, ncc nllam in eis esse nalurcc vel subsianii.i.
nam], qui dicebant : seducit lurbas. [Qui dicc!;ant : distauliam, nec inler gener intem atque gencratiim
scducit turbas], sonitus eorum apparebat, Unquam aliquod inlerfuisse intervalluiu [Aug., temporis in-
aridorum foliorum. Seducit turbas, clarius sonabanl; tervallum] : tanien hoc seivato ct custodilo ista di-
,bonusest, prcssius susurrabant. Modo autem, fra- cimus, quod ille Pater est, ille Filius. Palcr aotem
tres, quainvis nondiun venerit illa gloria Christi, non est, sinon babeat Filium ; Filius non csl, si non
quse nos sctcrnos factura est; modo tamen ila crescil habeat Patrem : sed lamen Filius Deus dc Pairc ;
Ecclcsia cjus, ila eam dignalus esl per cuncta dif- Patcr aulem Dcus, sed non de Filio. Palcr non Dcus
fundcrc, ut cliam susurretur : Seduclt turbas; sed de Dco, Filius vero Deus de Deo, himen dc lumine.
clarius personet, bonus est. i Nam nova haeresis in Pater lumcn, Filius lumcn. Non duo lumina, sed
angulis occulle susurrat : Christns cst adoptivus. S:d unum lumcn. i Palcr Deus, 535 Filius Deus. Ntm
clarius univcrsalis sanctse Ecclesiae vox rcsonat duodii, sed unus Deus Pater et Filius. Spiritus
Christus Filius cst Dei proprius. Sibilant quoquc B sanclus de Paire et Filio procedens, et ipse Deu-.
serpentino orc : Christus nuncupatus [Ms., nun- Sicut Paler Deus, sieut Filius Deus, sic eliarn Spi-
cupativus] esl Deus; sed pressius finniusque lide- ritus sanclus Deus. Non tres dii , sed unus Dcus.
lium omnium unanimilas clamal : Christus bonus Unum lumcn, una substantia, una nalura, una nia-
est Deus, vt.rus est Deus ; lcsle egregio pradicatorc, jestas, una xtcrnitas, una magnitudo , una poten-
qui ait : Quorum patres, ex quibus Cliristus, qui est tia, una bonitas. < Vidit itaque ipse Domiims Chri-
super omnia Deus benedictus (I\om. i\, 5). stus, Dei sapientia, hoc tam profundum arcanum
VtRS. 15. — Ascendit ergo Dominus ad dicm fe- non omnes inlellccluros : in consequenli dedil consi-
slum medianie die festo, et doccbat. Et mirabantur lium. Intelligere vis? crede. Deus enim per prophe-
Judcei dicentes : Quomodo hic litteras scil, cum non tam dixit : Nisi credideritis, non intelligetis (Isai.
didicerit? i a Ille quia (AL, qui] ktebat, docebat; vn, 9, sec. LXX). Ad hoc p erlinet quod hic etiam
ct palam loquebatur , et non tcncbatur. lllud cnim Dominussecutus adjunxil :
ut lalcret, [erat] exeropli, hoc polcstalis. Sed cum Vers. 17. — Si quis voluerit voluntatem ejus facere,
doceret, mirabantur Judaii • omnes quidem, quan-
cognoscel de doctrina mea, utrum ex Dco sil, an cyo
tum arbitror, mirabantur, sed non omnes converte- a me ipso loquar Quid est hoc> Si quU toiunlaUm
1.<.«!.•■•
bantur. ITn.ln .. .1 .i . i i <. I i n V Quia
Unde admiratio? 0.1.'* multi
tilillli noverant
nnvUPIfll ulii
11. II ^~* ._ _■ • -, .
ejus volucrit (acere ? Sed ego dixeram , si quis credi-
natus et quemadmodum fuerat educalus; nunquam derit; cl boc consiliiim dederam, si non intellcxis.i4
c;im vidcrant litleras discentcm , audiebant tamcn inqtiani, creile. lntellectus enim inerces est fidci.
de lcge disputantem, legis testimonia proferentem , Ergo noli qua:rere inielligcrc ut credas, sed crede ut
qme nemo potcst profcrrc.nisi legisset, nemo Iegcie, inlelligas; quoniam nisi crcdidcrilis, non intclligitis.
nisi iitleras didicisset; cl idco mirabanlur. Eorum Cum crgo ad possibiiitatcm intelligendi consilium
autcm admiratio, magislro facta cst insinuandx al- dederim obcdientiam credendi, et dixerim Dominutn
tius vcritatis occasio. Ex corum quippe admira- Jesum Chrislum hoc ipsum conjunxisse [.ln:;., ad-
tionc cl verbis, dixit Dominus aliquiil profundum et junxissc], in consequenti sentcnlia invenimus eum
diligcnliiis inspiciendum. « Quid ergo respon:!it Do- dixisse : Si quis voluerit voluntatem ejus facere, hoc
ininus cis admirantibus, quomodo sciret litteras, esl, credere, cognoscet de doctrina. Quid est cogno-
quas non didiccral? (Vers. 16.) ilea, inquit, do- sccl? IIoc est intelligel; sed quia cognoscet, hoc est,
cirina non cst mea, sed ejus qui me misit. Ua?c cnim intelliget , omncs intulligunt. Quia vero ait : Si quis
piofundilas [ils. el Auq., llccc est prima profundi voluerit voluntatem ejus facere, hoc pertinet ad civ-
las]; videturcnim paucis verbis quasi contraria lo- D dcre; ut diIigentius intelligatur, opus est [¥«., opus
cutus. Non cnim ait : isla doctrina non est mea ; esse] nobis ipso Domino nostro exposilore, ul indicet
scd : mea doctrina non est mea. Quomodo mea etnon nobis utrum revera ad credere perlineat facere vo-
rnea? Quxslio cst quomodo fieri possit ulrumque, et lunlalem Patris ejus. Quis nescial hoc esse faccie
mea, ct non mea. Si enim diligenter intuemur quid voluntatem Dei, operari opus ejus, id esl, quod illi
ipsc in exordio dicil sanctus cvangclista : /n princt- placet? Ipse autem Dominus apcrle alio loco dicit :
pio eral Verbum, et Verbum crat apud Deum, et Hoc esl opus Dei, ut credatis in eum quem ille mh.i
Deus erat Verbum : indc pendel hujus solulio quae- (Joan. vi, 29). Ut crcdatis in eum , non ul credatis
stionis. Qux [est] ergo doclrina Patris, nisi Veibum ci. Non autcm conlinuo, qui credit ei, crcdil in cmn.
Patris. Ipse [est] ergoChristusdoclrina Patris, si Ver- Nam ct dsemones crcdebant ci , et non credebant io
bumPatris. Sed quia verhum non potest essenullius, eum. Itursus etiam de apostolis ipsius possumus di-
sed alicujus : et suam doctrinam dixit, seipsum ; ccre : Crcdimus Paulo, scd non crcdiinus in Pau-
et non suam, quia Vcrbum Patris csl. « Huc dixisse liini; credimus Pctro, scd non crcdimus in Pclrum.
■ Ex S. Aug., tracl. xxix. nmn. 2, 5 S, 6, 8.
815 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — LIB. IV. 84ti
C.redenti in cum qui jusliilcat iuipium, dcpulaliir \ lis. El illi rcspondcrunl : Respondit enim turba, ei
fides cjns ad justitiam (Ilom. iv, 5). Quid est ergo dixit. Rcspondit quasi lurba, non pertineutia ad or-
credere in eum? Crcdcndo aniare, credendo diligere, dincm, scd ad perturbationcm. Dcniquc turba tur-
credendoadeumirc[/lui/.,incumirc],ciejusinerabris bala, vidcte quid responderil? Dccmoniitm kabes, quis
incoroorari. Ipsa est ergo fldes quam dc nobis exigit le qucerit occidere? quasi uon fuil [Al., fuerit] pcjus
Deus, qua: per dilectionem opcratur. Si iiiiclligis diccre, dxmonium habcs, quam cum occidere. Ei
vcrba Dei, intcllige quia Christus [est] Filius Dci, quippc dictum est, damonium liabes, qui dxmones
qui est doclrina Palris , non ex seipso . scd Filius expellebat. Quid posset aliud diccre lurba turbu-
Patris; > non ex niliilo, non ex aliis subsistenlibus, leuta? Quid possct aliud olere coenum comrnotum,
scd ex Palre tanlum in Palre manens xqualis Patri. nisi pulidum? Turbalur lurba, unde? A veritaie.
Yers. 18. — Qtti a semelipso toquilur, ijloriam pro- Turbam lippitudinis lurbavit claritas lucis. Oculi au-
priam quanit. « Hoc erit [Ms., quxrit], qui vocatur tcm non liabcnles sanilatem non possunt fcrre lumi-
Anlichrislus, extollens se, sicut Apostolus dicit, super nis claritalem. « Doniinus aulem non planc turbatur;
omne quod dicitur Deus et quod colitur (II Thess. II, sed in sua vcrilatc tranquillus, non reddidit malum
4). Ipsum quippe aimunlians Doiniuus, gloriam suam pro malo, nec malcdictum pro malediclo. Quibus si
quxsilurum, non gloriam Palris, ait ad Judxos : Ego B diceret, dxiuoniuni babetis vos, verum utiquc dice-
ieni iii nomine Patris mei, et non suscepistis me. Alius ret. Unde audcrent dicere Veritati [3Is., unde hoc
veniet in nomine suo ct hunc suscipielis (Joan. v, 43). dicerent de Vcritale], damonium liabes, nisi eos
Significavit cos Anlicliristum snscepturos, qui glo- diaboli falsitas irritarct? Quid ergo respondeat tran-
riam nominis sui quxsilurus est , inflalus, non suli- quillus, audiamus, et tranquille vivamus [Aug. I. cit.,
dus ; ct idco non stabilis, sed ulique ruinosus. Domi- Quid ergo respondit? Audiamus tranquille, et tran-
nus autem noslcr Jesus Cbrislus magnum exemplum quillum bibainus]. (Vers. 21.) Vnum opus feci, et
nobis prxbuit bumililalis : nempe xqualis Patri; omnes admiramini. Tanquam diceret : Quid si omnia
nempc, in principio erat Verbum, ct Verbum erat opera mea vidcretis? Ipsius enim opera erant qux
fipud Deum, el Deus ertit Verbum; nempe ipse dixit, in mundo videbant, el ipsura qui fccit omnia, non
et verissime dixit : Tanlo tempore vobiscttm sum , et videbanl; focit unam rcm, et lurbali sunt, quia sal-
non cognovislis me. Philippe, qui me videt, videl et vam fccil bominem in sabbato. > Non intelligenlcs
Patrem (Joan. xiv, 8). JNempc ipse dixit, el verissime Dominum essc sabbati fllium hominis, qui sabbaluin
dix.it : Ego et Pater unum sumus (Jotin. x , 50). Si proptcr bominem conslituit, non liominem propter
ergo cum Patre unum, xqualis Palri Deus de Deo, sabbatum. Ncc sabbatum destruxit, qui sanum fecit
Deus apud Deum, coxternus, immortalis, pariter in- ** Iiominem in sabbato, quia ad salutcm hominum, ho-
commulabilis, pariler [sine tempore, pariler] crca minibus sabbati custodia data cst.
tor, dispensator lemporum, lamen quia venit in tein- Vers. 22. — Propterea Mogses dcdit vobis circum~
pore, et formam servi accepit, ct habilu esl inventus cisionem. « Bcne faclum esl, ut acciperetis circuin-
(it liomo, quxrit gloriam Pat.ris, non suam : quid lu cisionem a Moyse, non quia cx Moyse cst, sed ex
homo facere debes, qui quando aliquid boni facis, patribus. Abrahain quippc primus accepit circumci-
gloriam luam quxris; quando autem aliquid mali siohem a Domino (Gen. xvli, 10). Et in sabbato cir-
facis, Dco calumniam mcdilaris? Intcndc libi, crea- cuinciditis hominem. Convincit vos Moyses. In Icge
Hira es, agnosce Creatorem ; servus es, ne conlem- accepistis ut circumcidatis octavo die; accepistis in
nas Dominum; adoptatus es, sed non mcrilis tuis; lcge, ut vacctis scptimo dic ; si octavus dies illius
quxre gloriam ejus a quo habes hanc gratiam, 536 qui natus est occurrerit ad diem scplimum sabbali,
o homo adoptatus, cujus gloriam quaesivit, qui esl ab quid facietis? Vacabitis ut servelis sabbalum, an cir-
iiln unicus nalus. Qtii autem qumril gloriam ejus, qui cumcidetis ut impleatis sacramenlum diei octavi?
tnisil illum, hic verax est, et injustitia in illo non est. Sed novi, inquit, quid facictis : Circumcidelis homi-
In Aniichrislo aulem injustitia est, el verax non est; r. nem. Quare? Quia circumcisio perlinet ad aliquod
quia gloriam suam quxsilurus esl, non ejus a quo signum salutis, et non debcnt Lomines sabbalo va-
missus est : non enim est missus, sed vcnire pcr- care a salule. Ergo nec mihi irascamini, quia talrum
niissus. Omnes ergo perliucnlcs ad corpus Christi, [eci totum hominem in sabbato.
ne inducamur in laqucum Antichrisli, non quxra- Vers. 23. — Si circumcisionem, inquit, accipit
mus gloriam nostram; scd si ille quxsivil gloriam hoino in sabbato, ut non solvatur lex Moysi. (Aliquid
ejus qui eum misit ad nos, quanto magis nos cjus enim per Moysen in illa constituUone circumcisionis
qui nos fecit? Sequilur : (Vi:ns. 19, 20.) Nonne salubrilcr institutuin est) inibi operanti salutem in
Moijses, inquit, dedit vobis legem, et netno ex vobis sabbato quare indignamini? « Forle enim illa circuni-
facit legem? Quid me qttccritis interficere? « ° Ideo cisio ipsum Dominum signiflcabat, cui isti curanti et
cniiii me quxritis interflcerc, quia ncmo cx vobis sananti indignabantur. Jussa estenim adhiberi octava
facil legem : nam si legem fecissetis, in ipsis litleris die : et quid est circumcisio, nisi carnis exspoliatio?
Christum agnosccrciis, et prxsenlem non occidere- Signiflcat ergo ista circumcisio exspoliationcm a.

Ex S. Aug., tract. xxx, iiiini. 2-7.

 8« B. V. ALBINl SEU ALCUINI OPERU.i PARS il. SiS
corde cnpidilalum cavnalium. Non crgo [Al., cnim] A Nttnc vero cognovtnnl priucipct quia lik ett Clirittut t
sinc causa daia est, et in eo membro ficri jussa; Qui noveranl qua soevilia qumrebalur, mirabanttir
quoniam pcr illud mcmbrum procrcalur creatura qua pntentia non lenebalur. Deinde non plene [ J/s.,
mortalium. El pcr unum homincm n.ors, sicul pcr plane] inlelligcnles illius polentiam, putavcrunt esse
[uniim] hominem rcsurreclio mortuorum (/ Cor. xv, principum scienliam, quod ipsi cognoverint eumdem
21); et per unum hominem peccatum introivit in esse Chrislum; ideo pepercerunt ci quem lanlo tem-
imitultim, ct per peccatum mors (Rom. v, 12). hlco pore occidendum quxsierunt. < Deinde illi ipsi qui
quisque ci.in prxputio nascitur, quia omnis homo dixeranl apud semetipsos : Nunquid cognoverunt
<'iim vilio propaginis nascitur : el non mundat Deus, principet quia liic est Cliristus? fccerunl sibi qusc-
sive a vitio, cum quo nascimur, sive a viliis qiitc stionem, qua eis viderelur non csse Chrislus [Ms.,
maic vivendo addimus, nisi per cultcllum pctritium, Christum] : adjungenles enim dixerunt : (Veiis. 27.)
id cst, Dominum Jesum Chrislum. Petra enim cral Sed istum novimus, unde sit; Chrittut autem cum
Clirislus (/ Cor. x, i). 537 Cullellis enim petrinis venerit, nemo tcit unde sit. > Quid cst quod dixenint
circumcidebanl, et petrce nomine Christum figura- Judxi : Christus cum venerii, nemo scit tindt sil, dnm
banl : el prasentcm non agnoscebant, sed insuper euin Herode inlerrogante locum nativiiatis ejus, dcmon-
occidere cupiebant. Quod vero circumcidilis homi- B slravenml jttxta prophetiam Michex propheta:, el ex
ncm in sabbato, intelligile hoc significari [Ms., signi- hoc certum est locum nativiiatis illius eos nosse?
licarc] opus bonum, quod ego feci totum hominem sal- Sed coiisiderandum est quid se nosse pularcnt, ci
vumin sabbato: quia et curatusest ul sanuscssel incor- quid se non scire dixemnt. Locum vcro nalivitalis
porc,elcredidilul sanus esselin menie[.l/., inanima]. illius sciebanl per prophctarum riicla : sed divinam
Vers. 21. — Piolite judicare personaliter, sed re- ejtis nalivitatem, qua ex Deo Palre sclernaliler natns
clum judicium judicate. t QuiJ est hoc quia cum est, propter impictalcm cordis sui nesciebani, Isai.-i
|.l/., modo quasi per] per legem Moysi circumciditis dicente^ Cencrutionem ejus quis enarrabil [Isai. liii,
in sabbalo, non irascimiui Moysi; et quia ego die 8)? Deniquc ct ipse Dominus ad ulrumque respondit,
sabbati salvum feci homincm, irascimini mihi? Per- et dc humilitatis fragililate, et de nativitate majesta-
soualitcr judicalis; veritaicm attendile, et justum tis (J/s., de divinitatis majestate], dicens : (Vebs. 28.)
judicium judicate. Si secundum veritatem judicatis, Clamabat ergo docens in templo Jesns : et me sciiis, ei
ncque Moysen, neque me condcmnabilis : et veritale nnde sim, scitis. Itecte ergo dixii, et me nottis, el uade
cognita me cognoscctis, quia cgo sum veritas. > IIoc sim scilis. id est, secundum carnem nativilatei»
vitium, fratres, quod Dominus nolavit hoc loco, eva- meam nosiis, et nobilitatem parentum meorum, et
dcrc in hoc sxculo magni laboris est, non personali- ef"giem vultus mei nostis : secundum divinitatem
ler judicaie, sed reclum jtulicitim rctinerc. Admo- antcin non nostis, quia a me ipso non veni, sed esl
nuil quidem Dominus Judaios, scd monuil nos ; illos verus qui me misit, quem vos nescilis. • Sed ui curr»
convincit, nos inslruxil; illos redarguit, nos exacuil. sciatis, crcdite in eum quem misit, et scielis quo<J
Non piiicmus hoc nobis ideo non dictum, quia tunc nemo vidit Deum unquam, nisi unigenitus Filius qni
ibi non fuimus. > Nos itaque sic audiamus Evange- est in sinu Patris, et ipse narravit : et Palrem nemo
liuui, quasi prxsentem Dominum. Ne dicamus : 0 illi cognovit, nisi Filius, et cui voluerit Filius revclarc.
felices qui eum videre potuerunt ! Mtilti in eis qui vi- « Denique cum dixisset : sed est verut, qui misit me,
derunt eum carnalitcr, occidenmt : multi autem in quem vos nescitis, ut ostenderet eis, unde possiiit
nobis, qui non viderunt, crcdiderunt, de quibus di- scire quod nesciebant, subjecit : (Vehs. 29.) Ego tcio
ctnm est : Deati qui non viderunt et credxderunl. Quis eum. 538 Ergo a me quserite, ut sciatis eum. Qnare
est qui non judicat personaliter, nisi qui xqualiter autem scio eum? Quia ab ipso sum, et ipse me misit.
diligit? Qui xqualiter omncs diligit, xqualitcr dc Magnifice ulmmque monstravit. Ab ipso, inquit, imn,
omnibus judicat. Nec hoc dictum putemus de illis quia Filius de Patre : et quidqnid esl Filius, de illo
quos pro honore gradutim diverso modo honoramus, _. est cujus est Filius. Ideo Dominum Jesum dicimus,
sed dc illis quorum causas dijudicare jubcmur. Deum de Deo ; Patrem non dicimus Deuni de Deo,
t » Dominus igitur Jesus non manifeste, scd oc- sed tantum Deum : et dicimus Dominum Jesum , lu-
cullc ascendit ad diem festum, non quia limcbat ut men de lumine; Patrem non dicimus lumeii de lo-
[Ms., ne] teneretur, cujus potestas crat ut non tcne- mine, sed tantum lumen. Ad hoc crgo perlinet, quod
rctur; sed ut significarct, jam [Ms., etiam] in-ipso dixil : Ab ipso sum. Quod autem videtis me in canie,
dic festo, qui celebrabalnr a Jud;eis, occiiltandum ipse me mitit. Ubi audis, ipse me misit, noli intelli-
[Aug., se occultari] et suum esse myslerimn. Sed gere nalurx dissimililudinem, sed generanlis ancto-
nio\ apparuit polcstas, qux putabalur limiditas : lo- ritatem. >
quebatur cnim palam in dic festo, ita ul mirarentur Yebs. 30. — Quarebant ergo eum appre/iendere, et
lurbx, el diccrent, quod audivimus, cum leclio nemo misit in illum manus, quia nondum venerat hora
legeretur : > ejus; hoc est, quia nolebat. Qui cnim voluntate r.a-
Veu8. 25, 26. — flonne hic est quem qutvrebant in- tus est, volunlatc passus est, sicut horam pnevidii
terficere ? Et ecce palam loquitur, el nihil ei dicunt. sibi nativitatis siian, ita horam pnedestinnvit passio
» Ex S. Aug., tract. xxxi, mim. 1-4.
»10 EXECETICA. — COMMENT. IN JOA.N. — LIB. IV. 8"ft
nis sux. Si hora morlis nostrx [.!/., sux] illiiis est A iiurus est , et doclnrut gentes? Non eniin sciebant
voluntas, quanlo magis Iioia passionis sux in aibi- quid dixerint [Ms., quod dixerunl]; scd quia ille vo-
trio voluntaiis sttae venit? « Magna igitnr misericor- luit, prophctaverunt. lturus enim erat Dominus ad
dia Domini nostri Jcsu Cbrisli, factum esse eum gcntes, non prasenlia corporis sui, > ser) potestate
proptcr nos in tempore, per qucm facta sunt tem- divina in discipulis suis, de quibus dixit Prophela :
pora ; factum esse inter omnia , per quem facta sunt Quam pulcliri 539 sunt pedes evangelizautitim pa-
omnia : factum esse quod fecit [Ms., quod factus cst], cem, evangelizantium bona (Rom. \, 15)? In his pe-
ul salvarel quod fccerat. Faclus est enim horuo qui dibus Christns iturus crat ad gcntes, et per cos do-
hominem feceral, ne periret quod fecerat. Secundum cturus gentes, ut fidem accepisscnt genles, quain
hanc dispensationcm jam venerat hora nalivitatis, et Juda?i sprevcrunt. Qui verum nescienles, propheia-
natus erat : sed nondum venerat hora passionis ; ideo veiunt, qui [Ms., quia] el ignoraverunt Christum di-
nondum passus crat, > quia necdum vcneral hora, in centem : Et ubi ego sum, vos non potestis venire.
qua pati voluisset. Ideo in cruce lcgilur eum dixissc, Quare non potestis venire? quia non vultis credere.
dum omnia perfecta fuerant sccnndum Scripturas Quid est quod dixit, ubi sum ego, nisi in sinu Patris,
rjrophctarum , consummatum est. Et inclinato capite consumpilemus Palri sum? In terra loquebatur, scd
tradidit spiritum (Joan. xix, 50). Dum vero voluit, * in Patris sinu se csse monstrabat.
consummala fuerunt quse de eo scripta sunl : et con- < b Intcr cxteras dispensaliones Domini nostri, ct
summatis omnibus, potestale propria eniisit spirilum. doclrinas salmis noslrae, et dubiialiones Judaeorum
deDomino Jesu Christo quaj dixit, quibus aliiconfun-
CAPUT XVIII.
derenlur, alii docerenlur ; novissimo festivitatis illius
tlultis de lurba credenlibus plurima hquilur, inter
qux ait : Qui sitit. veniat ad me, ei bibat. Nico- die (tunc enira ista agebantur, qu;e appellantur Scc-
demo quoque de audientia ipsius resislilur a Pha- nopegia, id cst, tabernaculorum constrttctio) , [de]
risasis. qua festivitate jam antca meminit charilas veslra
i ■< De lurba autem multi crediderunl in eum. Hu- fuissc disscrtum, vocat Dominus Christus, ei hoc
niiles et pairperes salvos faciebat Dominus : principcs non utcunque loquendo, sed clamando, ut qui sitit
insaniebant, et ideo medicum non solum [non] agno- veniat ad eum. Si sitimus, veniamus; et non pedi-
scebant, sed etiam occidcre cupiebant. Erat quxdam bus, sed aflectibus ; nec migrando, sed amando vc-
turba, qux suam xgritudinem cito vidit, et illius niamus. Quanquam secundum interiorem hominem,
medicinam sine dilalione cognovit. > Qnx commola et qui amat niigrat. Sed allud est migrare corpore,
miraculis credidit, principibus in infidelitatc mancn- aliud corde : migrat corpore, qui motu corporis mu-
tibus. (Vers. 32.) Et audicrunt Phariswi turbam tat locum ; migrat corde, qui motu cordis mulat af-
murmurantem de illo ha-c. ltleo audila mullitudinis fcctum. Si aliud amas, aliud amabas, non ibi es, ubi
fidc murmurabant, quia Christus gloriabatur. Et cilo eras.Clamabalergonobisbominus: S<a6af£fc/ama6ar;
miserunt ministros, ut eum comprehenderent, qucm Vers. 58, 39. — Si quis sitit, vcniat ad me, et bi-
;ipprehendere non poluerunt adhuc nolentem ut bat. Qui credit in me, sicut dicil Scriptura, flumina
comprehcnderctur; sed audierunt docentem, qui ve- de ventre ejus fluent aqua; viva;. < Quid hoc esset ,
ncrant apprehendere. (Vers. 33.) Dixit ergo Jestts : quando evangelista exposuit, immorari non debemus.
Adltuc modicum tempus vobiscum sum, et vado ad Unde enim dixerit Dominus : Si quis silil, veniat ad
eum qui misit me. < Quod modo vultis facere, facturi mc, ct bibat; et Qui credit in me, flumina de venlre
cstis, sed non modo, quia modo nolo. Quare adhuc ejtis fluenl aqutv vivce, consequenler exposuit Evan-
modo nolo? Quia adhuc modicum tempus vobiscum gclsla, dicens : Hoc autem dixit de Spirilu, quem
sum, ct tunc vado ad eum qtii misit me. Implere de- accepturi erant credentes in ettm. Hoc tantum scia-
beo dispensationem meam , et [sic] pervenire ad mus, quod dc cbaritate hoc clamabat Dominus Jc-
passionem meam. (Vers. 54.) Quwrctis me, et non sus. < Clamat ergo ct dicit, ul vcniamu6 et bibanitts,
tnvenietis, et ubi sum ego, vos non potestis venire. si intus silit animus [Aug., si intus sitiamus], quia
< llic jam rcsurrectionem suam pnedixit : noluerunt " cum biberimus, fluraina aquse vivaj fluent de ventre
rum agnoscere prxsentem, et postea quxsierunt, noslro. Yentcr interioris hominis conscientia cordis
ctim viderent multitudinem jam credentem. Magna est [Mt„ ejns]. Bibilo ergo islo liquore, reviviscit
enim signa facta sunt, etiam cum Dominus resurre- purgata conscienlia, et hauriens fonlem habebit;
xit cl ascendit in coelum. Tunc per discipulos facta etiam ipsa fons erit. Quid est fons, vel quid est flu-
sunt magna ; scd ille per illos, [qui] et per se ipsnm : vius qui cmanat de vcntre interioris homiuis? Bene-
ipse quipoc illisdixerat : Sine menihil poteslis faccre > volentia qua vult consulere proximo. Si enim putct
(Joan. xv, 5). Quarc non potuerunt vcnire? Quia quia quod bibit soli ipsi debet sufllcere, non fluit
nolueriint crcdere, quia millus sine fide salvari po- aqua viva de ventre ejus : si autera proximo festinat
lest. (Vers. 35.) < Dixerunt ergo Juda-i, non ad consulere, ideo noa siccat, quia emanat. Vidcbimus
ipsum , sed ad seipsos : Quo hic iturus est , quia non quid nunc sil quod bibunt qui credunt in Deuin :
inveniemus eum 1 KunqiM in dhpcrsioiiem gentivm quia utiquc Clirisiiani suinus, ct si crcdimus, bilii-

» S. Aug., loc. cit. iium. 7-10. * Ex S. Atig., liact. xxxn, num. I, 8.

S.M B. F. ALBIM SEU ALCUIM OPEIiUM I»AUS II. R'r2
mus. Et unusquisque in sc debct cognoscere, si biliit. A ipsa Ecclesia, qux est corpus Cbristi, oinniimi gcn-
El si bibit, largialur ex co quod bibil [Aug., ct si tium linguis loqtiitur. Qttod tunc in primilira Ecclc-
vivil ex eo, quod bibit] ; non cnim nos dcscrit fons, sia prxsignaiuin est, qtiie in Judxa una tanlummodo
si non deseramus fontcm. i Exposuit evangclista ct gcnte initiata est, nunc vcro cx omnibus gcntibus
dixit, undc Dominus clamasset, ad qualcm poltim congregata. Quomodo vero untis ttinc homo loquc-
inyitassct, quidve cx bibcnlibus [ils., quid bibenli- batur omnibus linguis, ila modo unitas sanclx Ec-
bus] propinasset, dicens : IIoc aulem dicebat de Spi- clcsix oinnibus loquitur linguis. i Accipimus crgo el
rilu, quem accepluri erant credenles in eum. Non- nos Spirilum sanctum, si amamus Eccicsiam, si
dum enim eral Spirilus dalus, quia Jesus nondum charitate compaginamur, si calhollco nomine ct liJc
fuerat glorificalus. Quem dicit spiritum, nisi sanclum gatidemus. Igitur quantum quisque amat Ecclesiani
[Spiritum?] Nam unusquisque bomo babet in sc pro- Cbristi, lanlumbabetSpirilumsanctum.IIabcmusergn
pritim spirilum, id est, animam. Anima [Ms., ani- Spiritum sanctum, si amamus Ecclesiam; amamus
muin. Animus] enim ciijusqtic ejus cst spiritus. Dc aulem, si in ejus compage et charilate consenlimns
quo dicit Paulus aposloltts : Quis enim scil hominum [ilfs.,consislimus],quamAposlolusomnibusvirlutihus
qum sunt Iwminit, nisi spiritus hominis qui in ipso est ftducialiter prxposuit. Quicunqtie ipsam liabet, cuncta
(/ Cor. ii, U)?Scd quid cst qtiod ail : Nonertim erat B habcbit bona; qtiia sine illa nihil proderit, qtiidquid
Spirilus datus, quia Jesus nondum erat glorificalus ? habere poluerit homo i (/ Cor. xiii). Dc qua bcatus
Nunquid non spiritus ftiit in sanciis Dei prophclis Jacobus aposlolus ait : Qui autem offenderit in uno,
ct patriarchis, qui mulla pcr Spirittim sanctum fu- faclus est omnium reus (Jacob. n, 10). De hac ctiam
tura prxdixertint? Igitur et Elisabclh legitur Spiritu ct ipsa Ycritas ait : In hoc enim cognascent omnes,
sanclo replela esse, ci Zacharias simitilcr, dicente quia mei discipuli eslis, si dileciionem habueritis ad
cvangclisla : El Zacharias paler ejus repletus est invicem. Cum ergo hxc loquebalur Chrisius in die
Spiriiu sanclo, el prophetavil (Luc. i, 67). Quid est, novissimo festivitatis, qttx modo proposuimus, el ut
quod dicit : Spirilus snncius necdum fuerat dalus 1 polttimus, tractavimus,
i Mulla crgoindicia prxccdentis [Aug.,prxcedenlia] Yers. 40, 41. — Ex illa ergo lurba cum audhsm'
Spirilus sancti hahcmus, antequam Dominus glorifi- quidam dc lurba sermones Jesu, dicebant : Hic esi
caretur rcsurrecliouc carnis sux ; non enim alium vere prophela. Alii dicebanl, hic est Christus ». i >>Na(a
spiritum eliam prophetx habucrunt, qui Christum csl dc illo in turba disseusio, aliis putanlibus, quod
venturum prxnunliaverunt. Sed modus quidam fu- ipse esset Christus; aliis dicentibus, quia de Galikca
turus crat donalionis [Aug., dationis] hujtts, qui . non cxsurget Chrislus. Qui vero missi fuerant ut
omnino anlca non apparuerat : de ipso hic dicitur. ' cum tenerent, rediemnt immunes a crimine ct pleni
Nusquam cnim legimus antea congrcgalos homincs admixitionis. Nam cl testimonium perhibueriml di-
acccpto Spiritu sanclo, linguis omnium gcntium lo- vinx doclrinx ejus, cum dicerent, a quibus missi
cutos fuisse. Post rcsurrcclionem aulcm suani pri- fuerant : ( Vers. 45.) Quare non adduxistis eum?
muin, qtiando apparuil discipulis suis, dixit illis : Rcsponderunt cnim nunquam sc audivisse homiuem
Accipile 540 Spirilum sanelum (Joan. xx, 22). De sic locutum. (Vers. 4C.) Non enim quisquam sic ic-
hoc crgo diclum cst : Non erat Spirilus datus, quia quilur homo. Ule autem sic loculus est, quia Dcus
Jcsus nondum erat glorijicatus. Et insufjlavit in faciem cral et homo. Tamcn Pharis.-ci teslituonium corum
eorum {Gen. II, 7). Quo flatu prinium hominetn qucm repellcnles, dixerunl cis : (Vr.ns. 47, 48.) Nunquid
fecit, vivificavit, et de limo erexit; quo flalu aniniam el vos seducli eslis ? Vitlcmus enim dclectalos vos esse
membris ejtis dodil; significans enim eumdem csse scrmonibus illius. Nunqui l aliquis de principibus
spiritum, quem insufllavit [Aug., significans eum sc credidil in cum, aut ex, Pharisais? Sed lurba harc.
csse, qui insufllavit] in facicm corum, ut a luto ex- qua: non novit lcgcm, maledicli sunt. Qui non novc-
surgcrenl, cl luteis operibus rcnuntiarent. Tunc pri- ranl lcgem, ipsi credcbanl in cum; ct qui docebant
miini post resurreclionem suam Dominus, qtiam di- rv Iegcin , eum qui miserat legem, contemnebanl : ul
cit cvatigclisla glorificalioncm, dcdit discipulis suis impleretur quod dixerat ipse Dominus : Ego veni, w.
Spiritum sanctum. Deindc commoralus cum eis xl non videnles videant, et videntes cmci fiant. Cxci
dicbus, ut liber Acltium aposlolorum dcmonstrat, cuim facti sunt Pbarisxi doclores, iliuniinati sunt
ipsis vidcnlibus, el videndo deduccntibus, ascendit popuii lcgem ncscienlcs, et in auctorem legis creuen-
in ccelum (Act. i, 3, 9). Ibi peraclis decem dicbus, tes. i Nicodemus lamen [uniis] cx Pharisxis, qui ad
die Penlecostes misit desupcr Spiritum sanctum, qui, Dominum nocte venerat, et ipse quidcm non incre-
sicut dixi , fucrant uno in loco congregali. Quo ac- dttlus, scd limidus; nam idco et nocle veneral al
ccpto Spirilu sancto, omnium genlium linguis lo- lucem, quia illuminari volebal ct sciri timebat. Rc-
cuti sunt. Quxril aliquis fursilan, si baptizali in spondil [Judxis] : (Vers. 51.) Nunquid lex noslra
Christo, et in charilate prxceplorum cjus viventcs, judicat hotninem, nisi audierit ab ifso prius, ei co-
quare omnium gcnlium linguis non loquanlur, dum gnoveril quid facial ? Volcbanl enini illi penrersi
ccrtum cst Spiritum sancluni cos acccpisse? Quia [Aug., pcrvcrse] anle esse dainnalores quam cogui-
0 Hic lextus in cod. ms. ct aliis cdit. omittitur, et tur sic : traclavimus, nala cst, elc.
qux prxccdunt, ctim seqtienlilius uno sensu nectun- >> Ex S. Atig., Irart. xxxin, ntim. I, 2.
8.N3 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. I?. 85*
torcs. Seiebat aulcm Nicodemus, vel polius crede- A dccerneret, deriderent eura,quasimisericordixquam
bat, quia si lantummodo eum patientcr vellcnt au- semper docebat oblitum; si lapidari vetaret, stride-
dire, forte similes ficrenl illis qui raissi sunt tenere rent dentibus suis in eum, et quasi faulorem scele-
eum, et maluerunt crcdere illi quam lencrc illum. rum legisque contrarium , velut merito damnarent.
Kesponderunt ex pr.TJmlicio cordis sui, quod et illis : (Vf.rs. 6.) Jesus autem inclinans se deorsum, digito
(Veks. 52.) Nunquid et (u Galilaus es? ld est, quasi scribebat in terra. Per inclinationem Jesu humilitas,
a Galilxo seductus. Dominus 541 cmm Galibeus di- per digilum, qui articulorum compositionc flcxibilis
cebatur, quoniam de Na/arclh civitate crant parcn- est, sublilitas discrelionis exprimilur; porro per tcr-
tcs ejus. Secundum Mariam dixi parenlcs, non sc- ram, cor humanum, qnod vel bonarum vcl malarum
cundum virile semen : non enim qusesivit in tcrra aclionum solet reddcre fruclus, oslcnditur. Posluh-
nisi matrem, qui jam habebat dcsuper Patrem. Nam tus ergo Dominus judicare de peccatrice, non statim
itlraque ejus nativitas mirabilis fuit; divina sine ma- dat judicium, sed prius se inclinans deorsum, digito
tre, humana sine Palre homine. Quid ergo illi quasi scribit in terra, ac sic dcmum quod obnixe rogalur
logis doctorcs ad Nicodemum ? (Vebs. 53.) Scrutare [Ms., quam cnixe rogalus], jndical : nos vidclicet
Seripturas, el vide quia propheta a Galilcca non sur- lypice instiluens [Jl/s., inslruens] , ut cum qttxlihci
get. Sed Dominus prophctanun iiule surrexit. Re- 13 proximorum erraia conspicimus, non hxc anlea re-
versi sunt, inquil cvangelista, unnsquisque in domum prehendcndo jtidicemus, quam ad conscienliam no-
tuani. i stram humiliter revcrsi, digito eam discretionis so-
CAPUT XIX. lerler exctilpamus [Ms., cxsculpamus], et quid in ca
conditori placcat, qttiiivc displiceat, scdula examina-
Uulierem in adulterio deprehensam, adduclamque ad
se, ncc ab accusaloribus condemnalam , ipse sub tione dirimamus, juxta illnd Aposloli : Fratres, et si
conditione, qua ulterius non peccaret, absolvit. prxoccupatus fuerit liomo in aliquo deliclo, vos qui
Caput viii, Vers. 1, 2. — Inde Jesus perrexit in spiritales eslis, instruite hujusmodi in spiritu mansue-
montem Oliveti, et diluculo iterum venit in templum. ludinis, considcrans leipsum , ne et lu tenteris {Gal.
c • Mons quippe Oliveli sublimilatem Dominicx pie- vi, I).
lulis et misericordix designat. Quia et Grxce n.sot Vers. 7. — Cum autem perseverarent inierrogantes
misericordia, olivctum vocatur D.uiin; cl ipsa uiiclio eum, erexit se et dixit eis : Qui sine peccato esl ve-
olei fessis ac dolentibus membris solet aflcrre leva- strum, primus in illam lapidem miltat. Quia hinc et
n-.en. Sed et hoc quod oletim et virlute ac puritate indc Domino Scribx et Pharisxi tendcbant laqueos
prxcminct, et quemcunque ci liquorem sttperfundere insidiarum, putanles ettm vel immisericordem futu-
volueris, confeslirn hunc transcendere, eique super- C rmn in judicando, vel injuslum : prxvidens ille do-
ferri consucvit, graliam misericordix conlcstis non los, quasi 542 llla Iransit aranex, el judicium justl-
inconvenienler insinuat, de qua scriptum cst : Sua- tix per omnia et lnansueludiiicm pictatis ostendens.
vis Dominus universis, el miserationes ejus super om- Ecce temperantia miserandi , 7111 sine peccato est ve-
nia operacjus (Psalm. cxliv, 9). Tempus quoqtie di- strum; ecce iterum juslilia judicandi, primus in illam
luculi exortum ejusdem graiix [At., cjnsdem gratiam lapidcm miltal. Ac si dixisset : Si Moyses mandavit
exortam], qua remota lcgis umbra, lux evangelicx vobis mulierem hujusmodi lapidarc, videle quia non
veritalis erat revclanJa, dcmonstrat. Pcrgit crgo boc peccatores, sed justos facere prxcepit. Primo
Jcsus in montem Oliveii, ut arcem misericordix in vos ipsi juslitiam lcgis implete, et sic innoccnles ma-
sc constarc dcnunliet. Venit ilerum diluculo in tem- iiilms et mundo corde, ad lapidandam rcam concur-
plum, ut camdcm miscricordiam, curn incipiente lite. Primo spiritalla legis edicta, fidem, misericor-
itovi tcslamenli luniine fidclibus, leinplo viJelicet diarii et charitalem perficite, ct sic ad carnalia judi-
suo, pandendam pncbcndamque significct. Et omnis, canda divertiie. Dato autem judicio, Dominus iterum
inquit, populus venil ad eum, et sedens docebat eos. se inclinans scr.bebat in terra. Et quidem juxla mo-
Sessio Domini huniililalem incarnalionis ejus, per rem consuetudinis humanse polest inlclligi, quod
quam nobis misereri dignaltis est, insinuat. Benc au- D ideo Dominus corara tentatoribus improbis inclinari,
(em dicitur qnia cum sedens doceret Jesus, omnis et in terra scribcre voluerit, ul alio vullum inlea-
populus venit ad cum : quia postquam humilitate dens, libcrlatcm cis daret exire [A/., liberum eis da-
suae incarnationis proximus hominum factus est, li- ret exitum ; Beda, exire arbilriuin], quos sua respon-
lTiitius cst a multis ejus sermo reccptus; a multis, sione percr.lsos citius exituros, quam plura interro-
imtuam, cst [ejus] scrmo receptus; namque a plu- gaturos cssc praevulcrat.
ribus cst superba impietate contcmptus. Audicrunt Vers. 9. — Denique audienles unus post unum ex1-
euira raansucti, ct lastati sunt (Psalm. xxxm, 5). banl, incipientes a senioribus. Sed figurate nos ad-
{Vers. 3.) Deniqtie Juda;i lcnlantes, adduxerunt mu- monet in eo, quod et anle datam el post datam sen-
lierem in adullerio depreliensam , inlerrogantes quid tentiam inclinans scripsil in lerra ; ut et prius quara
ile ea fteri juberet. Quoniam Moyses lalem lapidare peccantem proximum corripiamus, ct postquam de-
mandavcral (Levit. xx), ul si ct ipse hanc lapidandam bitae casligationis illi ministeriura reddiderimus, nos

• Ex hom. 5 Von. Bcdx.

&.•;:; B. V. ALB1.N1 SEli ALCUiM OPtMJM PAKS H. 8j5
Ipsos digna huniiliiatis investigatione perpendamus, A 543 ait : Q"« sequitur me, non ambulabtl in tene-
iie forle aut eisdem, qua: in ipsis reprehendimus, aut bris, sed habebit lucem [Ms., lumen] vilee. Qui meis
aliis quibuslibet simus facinoribus irrelili. > Sicut modo jussis et exemplis obsequitur, non limebit in
forie fieri polest, ut ipse qui homicidam reum mortis futuro tenebras damnalionis, scd lucem polius vitx.
esse judicaverit, ipse in scipso pcr odium Iraternaj ubi nunquara prorsus moriatur, habebit ». >
morlis rcus cssc ante oculum conditoris inveniatur. < b Itaque, fralres mci, sequamur Christum lumeti
Similiter qui fornicationis crimen in fratre accusat, mundi, ne ambulemus in tenebris. Tenebra: metucn-
in se ipso superbiae facinus non videat. Ideo jubelur ila- stint morum, non oculorum ; et si oculorum, non
jmlex alieni criminis digito discretionis in corde suo exteriorum, scd interiorum , unde discernilur non
describere, ne forte iu seipso reus inveniatur. < Quid album et nigrum, scd justum el injustum. Cum hoc
igitur nobis in hujusmodi periculis remedii, qnid re- ergodixisset Dominus noster Jcsus Chrislus, rcspon-
stat salutis, nisi ut cum peccantem conspicimus denmt Jud.vi : ( Vrns. 13.) Tu de te testimonium dicis
alium, mox inclinemus deorsum, id est, quam de- [.M.,perhibes], testimoninmtuum nonest verum. Ante-
jecti ex noslrre conditione fragililatis sifnus, si non quam venirct Dominus noster Jcsus Christus, mullas
hos divina pietas suslineat [Al., suslentel], humiliter ante sc luccrnas prophelicas accendlt et misit. De his
inspiciamus? Digilo scribamus in tcrra, id esl, discri- erat etiam Joannes Baptista [ cui tam magnum
mine solerii pensemus, an cum bcalo Job dicere ipsum lumen , quod est Chrisltis, perhibuit lesti-
possimus : Neque eiiim reprehendit nos cor noslrum monium,quale nuili homimim; ait enim : In natit
in omni viln noslra (Job. xxvn, 6). Bene qui incli- tnulierum nonsurrexit major Joanne Baptista (Hatth.
natus scripsit in lerra, erectus misericordix verba xi, 11)]. Hic lamen quo ncmo erat major in nalis
depromit, quia quod per kumansc infirmitatis socie- mulierum, dicit de Domino nostro Jesu Clirislo : Ego
tatem promisit, per divince virtutem polentiae homi- quidein baplizo vos in aqua , qui autem venit post me,
nibus donum pietatis impcndit. fortior me esl, cui non sum dignus corrigiam calcea-
Vers. 10, 11. — Erigens, inquit, se Jesus dixil ei : menti solvere (Joan. i, 26). Videte quemadmodum
Mulier, ubi sunl, qui le accusabant? Nemo le con- se lucerna Dei [Al., dici] submillat. Luccrnam vero
demnuvil ? Quw dixil ; Nemo, Domine. Ncmo con- ipsum Joannem fuisse, Dominus ipse testatur : llle
demnare ausus esl peccalricem, quia in se singuli erat, inquit, luctrna arderis el lucens, et vos voluistit
cernere ccepcrant quod magis damnandum cogno- ad horain exsultare in lumine ejus (Joan. v, 53).
sccrcnl. Sed quia accusantium turbas prolato jusli- ( Rcsponderunl ergo Ju la:i : Tu de te lestimonium di-
lias pondere fugavit, videamus accusatam quanlo mi- cis , teslimonium tuum non esl verum. Yidearau»,
sericordiaj munere sublcvet. i Scquitur : Dixit autem ' quid audiunt : audiamus ct nos , sed non sicut ilik
Jesus : Nec ego le condemnabo. Vade, el amplius noli llli contemnentes, nos credentes; illi Christum occi-
peccare. Quoniam misericors et pius csl , praeterila oere volenles , nos Cliristum [Aug., per Christum]
peccala relaxat. Quoniam juslus est, el jusiitiam vivere cupientes. Interim ista distanlia distinguat au-
diligii , ne amplius jam peccet, interdicit. i Verum res mentesque noslras, cl audiamus quid Judrcis re-
quia polerant dubitare aliqui an possct Jcsus, quem sponderil Dominus :
rerum hominem novcrant, dimiltere peccata, di- Vers. 14. — Respondit Jesus, et dicil eis : Et siega
gnatur ipse apertius, quid divinitus valeal, os- testimonium perhibeo dc meipso , verum esl testinio-
lendere. Post repulsam namque tentalorum nequi- nium meum; quia scio unde veni et quo vado. Lumen
tistm, post solulam peccatricis culpam, itcrum lo- ct alia deinonstrat et seipsum. Chrislus et se oslen-
euliis est. dit et Patrem 03tendit, et de Judaiis quid essel ven-
CAPUT XX.
Lucem mundi se dicit. Phariswos de proprio testi- lurum. Ergo ait Dominus , et verum ait : El si ego de
motiio refulans arguil. Judicium suum verum ipse me testimonium perhibeo , veruin csl teslimonium
confirmat. meum, quia scio unde veni el quo vado. Patrem vole-
Vers. 12. — Eyo sum tux mundi. Qui sequitur D bat intelligi, Patri gloriam dabal Filius ; aKUialis glo-
me, non ambulabit in tenebris, sed habebil lucem vilx. rificabat eum, a quo est missus : quanlum debct
Ubi manifeste docet non solum qua aucloritate mft- homo glorificare eum, a qnoest creatus? Scio «nde
licri peccala dimiserit; sed ctiam, quod ipse sit vera veni et quo vado. t Iste, qui in prxsentia vobts loqui-
lux, qna: ilhtminat omnem hominem venienlem in tur, habct quod non deseruit, sed lamen venit; non
hunc mundnm : cujus perpetuum splendorem hu- enim venicndo inde discessit , aul rcdieudo nos derc-
rnana fragilitas videre non potuisset, nisi nube car- liquil. Quid miramini ? Deus cst. Non potest hoc
nis legeretur, per quam quasi per quoddam lucidis- ficri , sed ab homine : non potest hoc fieri ab ipso
siraum specuhim divini luminis claritas humanis sole oriente. Sol oriens pergil ad occidcntem , et
mentibus innotesceret, quie fide purganda est, ut deserit orientem. Non eo more Dominus noslcr Jesus
Unti luminis aspectui digna eflkiatur. Unde sccultis Christus e : el venit enim, et ibi esl ; cl rcdiit, et

* Ilucusque cx homilia Ven. Bcda:. • Aug. : ( Non potcst hoc fieri ab homiue : non
'■ Kx saiirlo Aiigustino, Iract. xxxv in Jo.m., num. polcst hoc fieri ab ipso sole. Quando pcrgil ad occi-
I, 2, i-0. dentem, dcserit oricnteni, ct doncc oriturus redeat ad
fcl EXEGETICA. — COMMENT. 1« JOAN. — LIU. IV. 8i8
hic cst. Audi ipsum evangelistam alio loco diccntcm, A judicare mundum, sed salvareniuiulum, dixit : \Et;o,
etsipotes, cape; si non potcs, crcdc. Deum, inquit, non judico quemquam ; sive quemadmodum commo
nemo viiiit unquam , nisi unigenitus Filius, qui est in moravi , quoniam dixerat : Vos secundum carnent
sinu Patris, ipse enarravit (Joan. i, 18). Non dixit : judicatis , addidil : Ego non judico qvemqucm, u\
Qui fuil in sinu Patris. Hic loqucbatur, et ibi sc csse intolligainus Cbrislnm, non secundum carncm judi-
dicebat : qui et binc disccssurus dixil : Ecce ego care, sicut ab bominibus judicatus est. t Nam ut
vobiscum sttm omnibus diebus ttsque cd consummalio- cognoscalis jam et judicem Chrislum , audite quid
nem satculi (Mattlt. xxvm, 20). < Ergo vcrum esl sequilur : (Vers. 16.) El sijudico ego, judieium meum
lestimonium iuminis, sive se oslcndal, sivc alia : vcrum est. Ecce habetctjudicium [Aug., etjudicein...
quia sinc lumine non potest videri lumen ; ct siuc ne sentias judicem] , sed agnosce Salvatorcm , ne
lumine non polest videri quodlibet aliud quod non <:.■ t senlias judicium. Quarc autem dixit judicium suum
iumen. > Itaque el lumcn ct scipsum oslendil, ct qure verum esse? Quia solus, inqnil, ho» sum , sed ego,
circa sesunl; ila el Christus, et seipsumoslendit, ct et qui me misil Patcr. » Quiii est missio Chrisli , nisi
ulios illuminnt qui cbaritate circa se suni , et scquunlur incarnatioejus? Missus cst Chrislus , idcin est ut si
illuin non pedum gressibus , sed cbarilatis oBiciis. dicas, incarnatus cst Chrislus. Et a Palre missus
Duos advcntus Domini nostri Jesu Chrisli legimus " erat, el a Patre nunquam recessit : et hic fuil per
in Scripturis sanclis a prophelis essc pnedictos, incarnalionem , et hic est modo pcr divjnilatem.
uinim misericordia; qui peraclus est, allerum judicii Fides ergo mundet corda noslra , et intellcctus im-
qui venturus est. c « Primaergo dispensatio Domini pleal corda nostra, ut inteHigamus mystcrium sahilis
nostri Jesu Chrisli mcdicinalis, non judicialis ; nam noslra. Altum esl , profundum est , secretum cst.
si primo venisset judicaturus , neminem invenisset Una estsubstanlia, una divinitas, una majeslas Patris
cui prcemia justitise redderet. Quia crgo vidit omncs et Filii. Pater non passus csl, sed solus Filius. Ergo
poccatores , et omnino esse neminem immunem a intelligamus missionem Filii nominatam incarnalio-
inorle peccati , prius cjus crat misericordia praero- nem Filii : Palrera auicm incarnalum esse non cre-
ganda.ctpost cxerccndum [Aug., exserendum] ju- dainus. Unde crgo verum [csl] judicium ejus, nisi
dicium : quia de illo cantavcrat Psalmus : iliseri- quia verus est Filius Patris? Idco dixit : Judicium
cordiam et judicium cantabo tibi , Domine (Psalm. meum verum est , quia solus non sum , inquit, sed
c, I). Nonenim ante judicium et posl misericordiam : ego, et qui me misit Pater. Idcm ergo in alio loco
nam si primum csset;udicium, liuHa esscl 544 n,'~ dixil : Egoet Pater unumsumus ; unum insubstanlia,
sericordia; scdprimo miscricordia, postea judicium. _ duo in persona. Unum dixit, propler substantiaj uni-
Qucc esl primo [Ms., prima] misericordia? Creator latem, sumus dixil, propter pcrsonarum dislinctio-
hominis homo.esse dignatus est, factus quod fece- nem. Audi [agnosce], quid dixit, Ego et qni me misit
rat, ne perircl quod fecerat. Quid huic miscrieordia! Pater. Distingue personas, et agnosce quia Pater
addi potest? Addidil lamen. » Narn rcprobatus cst pater est, el Filius Qlitis est, ne in barallirum Sabel-
ab omnibus [/1/., hominibus], pro quorum saluie liani pervenias. Et noli dicere : alius [Ms., aliud]
venerat in mundum, irrisiones sustinuil, flagclla, et aliud, sed dic, alius el alius. Non aliud in suhsian-
sputa, opprobria inimicoruni , turpissimam morlcm lia, sed alius in persona. Non Pater mnjor, non
crucis. Hiec omnia sustinuit quia voluit, ut salvaret Filius minor in divinitalis gloria ; sed crede, unum
homincm quem creavcral. Nullum genus mortis inlo- sumus. t In eo quod dixit ipsa Veritas unum, liberat
leraliilius fuit cruce, propter longos cruciatus : sed le ab Ario ; quod dixit sujhhs, liberal le a Saliellio.
uihil nunc gloriosius quam signum crucis porlare in Si unum, non crgo diversum ; si «umws, non ergo
fronle. UndeApostolusait,gloriamcrucisprscdicans: unus. > Dejudicio dixerat, dum dixit : Ego nonju-
Milti autem absil gloriari, nisi in cruce Domini noslri dico quemquam ; de leslimonio nunc vult diccre, ut
Jesu Clnisli, per quem milti mundus crucifixus est, et intelleclus impleat corda nostra.
cgo mundo (Galat. vi, 14). U Vers. 17. — In lege vestra , inquit, scriptum est.
Vebs. 15. — Quia venit neminem judicarc, conse- Vestram dixit, tanquam diceret : In lege quae vobis a
qucntcr Judreis rcspondit : Vos secundum carnem Deodata est; sicut dicimus : Panem nostrum quoti-
judicatis, ego non judico quemquam. t Perlulit inju- dianum, quem a Deo nobis dari poscimus. Quid est
Hlum judicium , ut ageret justum. Sed in eo quod quod in lege vestra snriptum est , quia duorum Itomi-
pertulit injustum, misericordice fuit. Denique ita num teslimonium verum csl ? Nunquid sempcr dtio
humilis faclus est, utpervcnirct ad crucem ; dislulit homines vcrum dicunt testimonium? Nonnc duo falsi
quidcm potentiam , sed publicavit miscricordiam. lestes conlra Susannam falsum prolulerunt teslimo-
Unde distulil polentiam ? Quia dc cruce noluit de- nium (Dan. xin, 36)? Et Judreis qusercntibus falsum
scendcrc, qui potuit de sepulero resurgere. Unde pu- testimonium conlra Christum, dicit Evangelisla
blicavit misericordiam? Quia pendensin cruce dixit : Novissime venerunt duo falsi testes. • Nunquid quia
Pater ignosce itlis, quia nesciunt quid (aciunt (Luc. duo crant, ideo falsi leslesnon erant? Quid deduo-
ixin, 21). Sivc cvgo propter hoc, quia non venerat hus dicimus vcl tribus? Universus populus mentitus
orientem, non est in orienle : Domimis aulcin nostcr » Ex S. Ang., tract. xxxvi, nura. 4, .'>, 0, 10.
Jesus Chrislus d vcnil, elc. >
859 B. F. ALBIM SEU ALCIIM OPERLM PAHS II. SCO
est conlra Chrislum. Si cigo lolus populus, 545 (lm A vcrbum dubiUlionis, cum Doiuino [Ms., Deum] nihil
couslat ex niagna hominum mulliiu Jine, falsum tesli- tiiique lalcat , illa dubilalionc arguiiur infidelitas,
niomum diccre invcnlus cst, quomodo accipiendum non opinatur divinilas. Hoinines cnini de his rebus
cst, In ore duorum vel trium lesiium stabit omne ver- quas cerlas habcnt, aliquando incrcpalione \auc.,
fciim, nisi quia hoc modo pcr mysterium Trinitas increpalive] dubitant , id est, vcrbum diihilalionig
commendata est, in qua perpctua stabililas verilatis ponunt, cum ccrdc non dubilanl : velul si indigne-
cst? Si vis habere bonam causam , habcto duos vel ris m t\ o tuo, ct dicas : Contemnis me ; considcra ,
tres tcstes, Patrcm et Filium, ct Spirilum sanctum. forsitan Dominus tuus sum. Iliuc el Apostolus ad
Dcniquc quando Susanna casta femina fidelisque quosdam contemplores suos loquens ail : Puio au-
conjux duohus falsis tcstibus urgebalur, Trinilas illi tem, et cgo Spiritum Dei liabeo (I Cor. vn, 40) .Qui
in conscicntia alque in occulto suffragabalur : illa dirilputo, dubitarc vidctur; sed ille increpabai, w«n
Trinitas de occullo unum leslem Danielcm excilavit, dubilabat. Et Dominus Jesus Christus alio locoincre-
cl duos convicit. Ergo quia in lege vestra scriplum pans infidclilatem futuram gencris liumaui : Cum
est : Duorum Iwminiim testimonium verum esse, acci- venerit, inquit , Filius hominis, putas inveniet fidem
piteverum teslimonium, ne scntiatisjudiciuni. Ego superterram (Luc. xviii, 8)? « Scit crgo omnia, per
enim, inquit, non judico quemquam, sed teslimonium " quem facta sunt omnia, et tamen dubilamio increpa-
pcrliibeo de me ; differo judicium , non differo tcsti- bat. Si mc sciretis, (orsitan et Patrein meum scirelit.
uionium. i Eligamus, fratres, teslimonium Dci ; quia Inrrcpabat infidclcs, admonet fidelcs; i ut sciant
teslimonium Dei vcrum est ; ct qui modo tcstis esl unnm esse cogiialioncm Palris ct Filii , quatenus
omnium qux agiinus, judcx cril omnium qux feci- scianl cognilioncm Filii cogniiionem essc et Palris.
inus. El alium non quxrit lcslem nisi scipsum, quia Idco discipulo electo posccnli ul ostcndcret eis Pa-
oninia secrcta cordis nostri considerat, et quid efex trem , rcfpondit : Tanlo temporc vobiscum sum, el
quo fontc procedat. Idco lcstis, quia non quxrit non cognovistis me. Pliilippe, qiti vidct me, videl et
alium unde cognoscal quis sis vcl qualis sit vila tua, Patrem meum (Joan. xiv, 8). Si dissimilis esscl Fi-
qui reddel unicuique secundum opcra sua. « Bespon- lius Palri, nunquid diceret discipulis suis : Qui me
derunt crgo Judxi Domino loquenti de Patre suo, et videt , videt et Patrem ? nur.quid diceret Judxis : ji
dixcrunl : (Vf.iis. 19.) libi cst palcr tuus ? Patrein mcscirclis, forsitan et Palrem meum sciretis?
Chrisli carnaliler acceperunt , quia verba Christi 546 Vers. 20. — i Hac vcrba locttlus esl Jcsns
secuudum carncm judicaverunt. Erat autem qui lo- in tfazopltijlacio docens in templo. Magna fulucia sine
qucbatur in aperto caro, in occullo Verbum ; homo timore. Non cnim paleretur, si nollct ; quia nec
inanifestus, Dcus occullus : videbant indumentum, nasceretur, si nollet. » Quid csl quod ha-c vcrba
ct contcmncbant indulum. « Videamus ergo quid ad [Jcsus] in gazophylacio docens in lcmplo locutos
hx-cDominusrespondit: Ubicst, \nqimml, pater ihhs? esl? Gazophylacium locus cst ubi thesauri con Itin-
Audivimus cnim le dicere : Solus non sism, sed ego, lur. Jesus in gazophylacio loqucbatur Judxis, dum
etquime misil Pater. Natn solum le videnuis, Palrem in parabolis locutus cst turbis. N:im gazopbylacium
luum lecuni non vidcmus : quomodo te dicis solum fuil Chrislus, in quo oninia laliicrunl mysteria tnnc
non esse, sed cuni Patre luo cssc? [aul] ostem!e apcricnda, dum ipsc, qui laluit in lillera, loquebatar,
nobis lecum esse Palrem tuum. El Domimis ; Nun- non in proverbiis, scd pnlam omnia fidcliLus suis
quid me videlis, et Palrem liiciim non videlis [Aug., ennrrans. Nam ct gazopbylacia adh;crcbanl templo,
til Palreni ostcndam vobis] ? IIoc eniin sequitur, hoc qtiia ipse Chrislus templiim est, de quo ipsc ail :
suis verbis ipse respondit, qiiorum vcrborum cxpo- So!vile templum Iwc (Joan. n, 19), cui omnia tsrf-
sitioncm nos ante prxmisimus. Videle cnim quid stcria vclcris lrgis adhxrcbant, et ad cum omnia
dixerit : Ncquc me scitis, ncque 1'alrem mcum. Simc rcspicicl:ant, donec vcnirct nd aperienda singulorum
uirelis, forle et Palrem meum scirctis. Dicilis ergo : gazophylacia mystcrionim, aperienlc co sensus fide-
ibi cstPater iiii/s?Qiiasimejam sciatis; quasi lotum p lium suorum.ul inlclligerent qux lalcbnnt, sicntcvan
hoc sim quod vidclis. Ergo quia me non nostis, ideo golisla ait : Tunc aperuil illis scnsum, ut intcHigercnt
vobis Patrcm ineum non ostendo. Me quippe homi- Scripturas (Luc. xxiv, i5). Denique quid scquilur ?
ncm putalis, ideo Patrem meiim homincm quxrilis , AVmo appreliendil cum, quia necdtim vcncral Iwra
quia secundumcarnem judicalis. Quin vero scciindum cjus. Scilicet omnia dispositionis sux,oninia voluntatis
quod videlis aliud sum, cl aliud secundum quod non sux. Quia qui volunlalc nalus esl, voluiilale el passns
videtis, Patrem mcuni loquor occultum [Aug., occul- esl. i Si ergopati nollct, non palcrcliir; sinon patcro-
lus occulttim] ; prius cst ut mc noveritis, tunc et tur, sanguis ille non funderelur, mundus non rcdi-
Patrem meumscietis. < Si enim me scireiis, ct Patrcm mcrclur. Agamus itaque gralias et polcstati divini-
meum forsitan scirelis. Illc qui omnia scil, qiiando lalis ct miseralioni iiifirmitatis cjus, de occulta po-
dicil forsilan, non dubilal , sed incropat. Atlcnde lenlia qiiam Jui!;ci non novcranl; undc illis moilo
enim quomodo incrcpalivc dicatur ipsum forsitan , diclum cst : Xeque inc noslis, ncquc Palr;m mcunt
quodvidetur esse verbum dubitationis. Scd dubita- (Joan. viii, 19); ct de carne suscepla, quam Judxi
lionis vcrbum esl , quando dicilur ab hominc, ideo noveranl, cl cujus patriain scicbant ; undc illis ali •
dubitante qiiia ncscicnlc ; cum vcro dicitur »■ Dco Inro dixit : Kt mc noslis, ct undc sim sritis (Jonn.
 SGI EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — Lll) IV. S.I2
vii, 28). Ulrumque noveiimus in Chrislo, et unde A quo ego vado dixil, non quo ilur ad moriem, sed qtio
acqiiulis [est] Palri, et unde illo majorest Pater. lllud ibat ipse posl inortcm, ut occidercl mortem. i Ulis
Verbum est, illud caro ; illud Deus cst, illud bomo. itaquc non inlelligenlibus ista, respondit Dominus ' :
Sed unus Chrislus Deus et bomo. > Modo dc sua pas- Yos deorsum estis. Ideo terram [Al., terrena] sapitis,
sionc, quid loquatur Christus, audiamus. quia sicut serpens tcrram manducalis. Quid cst, tcr-
rain manducalis, nisi tcrrcnis pascimini, tcrrcnis
CAPUT XXI.
Dicit Jndceis quod in peccato suo morientur. A qnibus delectamini, lerrenis inhiatis, sursum cor non ba-
cum esset inlerrogalus quis esset, respondil prin- betis? Vos de deorsum estis, ego de supernis sum; to%
eipiuin sc essc, addens hoc : Cum exaltavcrilis Fi- dc mundo hoc eslis, ego non sum de hoc mundo. Quo-
lium bominis, lunc cognoscelis quia ego sum. moJo ergo non erat de hoc mundo, per quem factus
Vkrs. 21. — < a Ego vado, et qtiwreiis me, et t» cst mundus, ci semper ubique est ? Scil omnes dc
peccalo veslro moriemini. Quo ego vado, vos non po- imindo : sed prius mundus, poslca liomo. Se:I Cbri-
lestis venire. Ego vado, inquit, ct quxretis me : non stus ante mundum, ante Christum nihil. Quia in
desiderio, sed odio. Nam illum, posicaquam absces- principio erat Yerbum, et omnia per ipsum facla
sit ab oculis bominum, inquisierunt, et qui oderanl, snnt. Sic enim eral ille de supernis ; de quibus su-
cl qui amabant : illi persequendo, illi babere cupien- B pernis Christus ? Ab ipso Patre, nibil illo superius ;
do. Bonum esl animam Cliristi quxrerc, sed quo- quia Pater Verbum genuil xquale sibi, coxlernum
modo discipuli eam quxsiertint ; et malum esl qu:e- sibi, unigenitura sibi, sine tempore, per quem con-
rere animam Christi, sed quomodo eam Judxi qux- deret lempora. > Ideo Chrislus ante omnes creaturas,
sierunt ; illi enim ut haberent, isti, ut perdcrent. ct ante omnia lcmpora, quia de Palre coxlcrnus
Dcnique isli, quia sic qtncrcbant more nialo, corde Patri genitus est. F.go de supernis sum, vos de lioc
pcrvcrso, quid scculus adjunxit ? Qucerelts mc ; ct mundo estis ; ego non sum de lioc mundo.
nc puletis, quia bene me quxrctis, in peccato vestro Vers. 21. — i Dixi ergo vobis, quia moriemini in
moriemini ; hoc csl Cbristum malc quxrcre, in pec- peccalis veslris. Exposuil nobis, fratres, quod [Ms.,
cato suo mori. > In peccalo suo moritur, qui in pcc- quid] intelligi voluit, vos de mundo Itoc estis. Idco
calo pcrmanct usquc ad inorlem. Ille Clirislum non quippc dixit : Vos de hoc mundo cstis, quia pecca-
quxritqui salutem anim;e sux per pocr.ilcnliam non lores crant, quia iniqui erant, quia infideles erant,
quxril. Ad qucm Propheta clamal : Qucerite Domi- quia terrena sapiebant. > Nunquid apostoli et sancli
num, ditm inveniri potesl (Isai. lv, 6). Modo qui Dei de hoc mundo non erant? Erant siquidem, quia
misericordcm, dum tempus habet, non quxrit, in- de Adam nati sunt, scd ipsa Veritas de eis ail : Ego
vcniet cum iratum. Judxis dixit : In peccato vestro elegi vos de mundo (Joan. xv, 19), id esl, de carnali
vioriemini, quia prxsciebal eos in peccato suo per- couversatione, qux mundi nomine boc loco signifi-
manerc. Singulari [vero] numcro dixit in peccato, cari videtur. i Qui ergo crant de mundo, facti sunt
et plurali numcro moriemini, quia omnibus illis ad non de mundo, et pcrtincre cocperunt ad cum per
quos loquebatur, unam esse voluntatcm, xqualem quem factus cst mundus. Isti autem remansenmt
mahTiam perdcndi eum [sciebat], qui salvare cos esse in mundo, quibus dictum est : Moriemini in pec~
vcnerat. i Alio vero loco discipulis suis dixit : Quo catis vestris . « Nemo dicat, de hoc mundo non sum.
cgu vado, [vos] non polesiis modo venire (Joan. xxi, 22), Quisquis es, o homo, de hoc mundo es : sed venil ad
Non abstulit eis spem, sed prxdixil dilalionem. Quan- te qui fecit mundum, el liberavit le de hoc mundo.
ilo enira hoc discipulis Dominus loqucbalur, tunc non Si deleclat te mundus, semper vis esse in mundo
polerant venire quo ille ibat, sed postea vcuturi [Aug. et Ms., immundus]. Si autem jam non delc-
crant : isti aulem nunquam quibus prxsciens [Ms., clat te hic mundiis, jam non eris [3/*., jam tu eris]
prxscius] dixit : In peccato veslro moriemini. < His mundus «, ct non audies, quod Judxi audiernnt :
aulem audilis verbis, quomodo solcnt carnalia cogi- Moriemini in peccalo veslro. > Et qui plus peccat,
tantes, ct secundum carnem judicantes, ct tolum q plus est [in munJo ct plus] iinmundus ; ct qunnlo
carnaliteraudienlesctsapientes, dixerunt: (Vf.rs. 22.) quis se mundat a peccalo, tanto se elevat dc mundo
Nunquid interficiel semetipsum, quia dicil : 547 Q"° non esse. < Merito audicmnl Judxi : Moricmini iit
ego vado, vos non potestis venire ? Slulta verba et peccatis vestris ; quia non habere peccatum nullo
omnino insipienlix plena. Quid enim ? Non poterant modo poluislis, qui cum peccato nali eslis ; sed l?.-
il!o venire quo ille perrexisset, si interficcret scmet- men.st in me, inquit, credideritis, cura peccalo qui-
ipsum ? Nunquid ipsi non erant moriluri ? Quid est dcm nati cstis, scd in peccalo vestro morituri non
orgo, nunquid interficiel semelipsum, quia dixit : Quo cstis. Tola crgo infelicilas ipsa erat, non peccalum
ego vado, vos non potcstis venire 1 Si dc morlc ho- habere, scd in peccatis mori. Hoc cst quod debet fu-
miiiis dicerct, quis hominum non morilur ? Ergo, gere omnis Chrislianus ; proplcr hoc ad haplismum
■ S. Aug., tract. xxxvm, num. 2-8, II. immundus ; si autcm jam non te delcclal hic mun-
k Al., « Illi itaque non intelligonles, ista rospondit dus, jam tu es mimdus. Verumtamen si per aliquam
cis Dominus, qui lcrram sapiehant. Quid aii ? Di- infirmitatem adhttc te delcclat mundus, habilet in
rcbat eis : \os, elc. > lc qui mundat, et eris mundiis ; si autem fueris
r S. Aug. : < Si dolcrlat le mundus, soniper vis csse mundus, non rcmancbis in nnindo, nec audics, eic. >
 805 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS H 8t5i
curriltir, propicr lioc qui .-vgriludine vel aliundc peri- A cnim in eo quod dixerunt : Tu quit et? nihil aliui
cUtatur, sibi dcsideral subveniri ; propter hoc etiam dixcrunt quam quid le cssc credemus? Respondit :
suppns parvulus a inalre piis manibus ad Ecclesiam Principium mc esse credilc, ct addidii : quod et lo-
fertur, ne sinc baptismo cxeal, et in pcccalo qui na- quor vobit. Id csl, quia hnmilis propter vos factus
ius est, non moriatur [Aug. et Si$., quo natus cst, ad ista verba dcsccndi. Nam si principium, sicuti
inorialur]. Adjunxit enim diccns : Si non credideritis est, ita mancret apud Palrem ut non acciperet for-
uuia ego tum, moriemini in peccatis vestris. Ergo si mam servi, cl bomo loqueretur hominihus, quomodo
credidcritis quia cgo sum, non moricmini in peccalis ei crcdcrcnt, cum infirma corda intclligibile verbum
veslris. « Rcddila est spcs despcranlibus, excilalio sine voce scnsibili audirc [Al., sine voce, scd scnsi-
facta est dormienlibus ; cordibus evigilaverunt, inde bili, videre] nonpossenl? Ergo, inquit, credile mc
plurimi creiliderunt, sicut Evangelii ipsius conse- esse principium, quia ut credatis non solum sum,
qucnlia lestalur, ubi ait : llcec illo loqnente, multi sed et loquor vobis.
crediderunt in eum. In hoc ergo populo cui Dominus « " Vcrba Domini nostri Jesu Cbrisli qutc habuil
loqucbatur, crant qui in peccato suo fueranl mon- cum Judxis, ita moderans loquelam suam, ut cxci
luri : crant cliam qui in ipsum qui loquebatur fuc- non viderenl et fidcles oculos aperircnt [Adde : isla
ranl crcdiluri, el ab omni peccato libcrandi. « Ta- : suul]. Dicebant crgo Jttdwi : Tu quis es? quia dixe-
uien boc atlende, 548 quod ait Dominus Cbristus : rat supra Dominus : Nisi credideritis qttia ego tum,
Si non credideritis qnia ego sum, moriemini in pec- moriemini in pcccath vestris. Ad hrec ergo illi : Tu
calo veslro. Qnid est, si non credideritis quiaego sum ? quises? veluli qurcrcnles nosse, in qucm debercnt
Quid? Nihil addidit. Mulluni est quod commcnJavil. i credere, ne in suo peccato morcrentur. Responnit
Dixil, ego sum, ct non addidil quid, sivc Christus, dicenlibus : Tu quis es? ct ait : Principium, quod et
sivc Filius Dei, sive illc quem propbetaj pradixc- loquor vobis. i Quarc se dicit Dominus Jesus prin-
runl, sive Salvalor muiidi, Mve [aliud] aliquid, quod cipium ? Quia omnia per ipsum facta sunl, sicut
de co in Scripturis legilur. Multum est, quod ait, Psalmus [Ms., Psalmista] dicit : Omnia in sapientia
ipse \Ms., ipsum] : Ego sum. Quia dixerat Deus fecisti (Psalm. cm, 24). Si igilur omnia in sapienlia
Moysi : F.go sum, qtii sutn (Exod. m, U) ; et hic mo- fecit Deus, id est, in Filio suo coaclcriio sibi el con-
do: Nisi crcdideritis quia ego sum, eodem verfco cs- substanliali, Filius utique oinniuin principium csl.
scnlix seinpiternae usus est ad populum Judscorum, Nunquid et Pater polesl dici principium ? Uliquc
quo lunc ad Moysen per angclum in rubo flamime recle dicitur fel] Pater principium, et Filius prin-
ignis, qucm missurus cral ad liberandum populum cipiura ; non lamcn duo principia. Sicul Patcr Deus,
suuiii. Quid est quod hic dixit : Ego sum, nisii ille ^ el Eilius Deus, non lamen duo dii, scd unus Deus
ipse qui lunc venil in angelum [Ms., veni in angelo] diceodus cst; sic Pater principiuni, et Filius prin-
mittere Moysen servum meum ad liberandum popu- cipium, non lamen duo principia, sed unum prin-
lum meum ; cgo ipse modo pcr meipsum veni in- cipium falcndum esl. Ergo ct Spiritus sancius prin-
carnatns, homo faclus libcrare homincs quos creavi; cipium est, non tamcii tria principia, Palcr et Filius
salvare qui pcrditi fucrant. Quidquid cnim aliqno ct Spirilus sanctus, sed untim priucipiuin ; s°cut
modo mutari potcsl, vcl in mclius vcl in dolcrius, Puter Deus, Filius Deus, Spiritus sanctus Deus, non
quodammodo moritur eo quod fuil ante, dum incipit lamen Ircs dii, scd unus Deus. Pater omnipotens
aliud csse, vel alilcr csse qiiam fuit. Solus vero Filius omnipotens, Spirilus sanctus omnipotens, non
Dcus scnipcr idem est. Immutabilis [vcrilas], im- tamen tres omnipotenles, sed unus omnipotens. Id
mutabilis bonitas, innnulabilis scmpilernitas, immu- enim quod Pater [ad] se est, Deus est ; quod ad Fi-
tabilis natura, immulabilis subslanlia. El quidquid lium est, Pater est ; quod Filius ad seipsum, Deus
de eo dici potesl, semper idcm cst quod fuil et quod est; qtiod a Patre est, Filius est. Et Spirilus san-
cril. Prorsus nihil aliud mclius vidctur intclli<ri in ctus quod ad se est, Deus est ; quod a Patre et Filio,
hoc verbo, quod ait Dominus : Ego sum, nisi ego D Spiritus sanctus esi : quia Patris et Filii Spiritns
sum Deus. Moriemini in peccato vestro. « Sed illi cst, cx Patre et Filio 549 procedens, unius snb-
semper terrcna sapicntcs, et semper serundum car- slantuc, poteslalis, majcstatis ctim Palre et Filio.
nem audientcs et respondentes, quid ei dixemnt? Atidiamus ergo principium, quod loquitur noVis.
Vers. 25. — Tu quis es ? Non cnim, cum dixisti : (Vers. 15) Mulla, inquit, habeo de vobis loqui etju-
iVisi credideritis, quia ego sum, addidisti, quis esses dicare. In alio vcro loco dixit : Non judieo quem-
[Aug., quid esses]. Quis es, ut credamus ? El ille : quam, pnesentem ejus ostendens adventum, quo ve-
Principium. Ecce quod est, csse. Principium rmilari nit salvare, 11011 judicare : quia venerat, ut salvaret
non potest ; principitim in se manet et innovat om- mundum, non ul judicarcl mundum. < Quod autcm
nia ; principium est, cui diclum est : Tu autem idem nunc dicitur [Ms., dicil] : Multa hnbeo de vobis loqvt
ipse es, el anni tui non deficient (Psalm. ci, 28). et judicare, judicium futurum dicit. Idco enim as-
Principium, ait, quod et loquor vobis. Principium mc cendil, ut venial judicare vivos et mortuos. Nemo
trcditc, nc moriamini in pcccatis vcstris. Tanquam justius judicahit, qtia:» qui injuste judicattis esU

» Ex S. Aug., Iract. xxmx, num. 1, C, 7.

8o.N EXFXETICA. COMMENT. I.N JOAN. — LIB. IV. 866
Mulla hubeo, inquit, /oi/ui e/ jtidicare de vobis ; sed A ligno; sed iila exullalio, huniilialio fuil. Tunc ciilui
qui me misit, verax est. Vidcle, qucmadmodum Patri factus est Pairi obcdiens usque ad morlem, mort; m
det [Ms., dat] gloriam xqualis Filius Patri. i Exem- aulem crucis (Philipp. n, 8). Propter quod cxaltavil
plurn enim nobis prajbel gloriam dare Deo, gloriam illiiin Deus. i Allera cxallalio fuil, quamlo elevalus
Dei quxrere, non noslram, quasi diceret : 0 bomo esl in cruccm ; allera dum asccndit in ccclum. llla
fldelis, si ego Filius Palris icqualis Palri, consub- kumilialionis, isla glorificaiionis. « Exaliationein cru-
slanlialis Palri, coajlernus Patri, do gloriam ei a cis oportcbat impleri pcr eorum manus qui poslca
quo suin, quomodo tu supcrbus es apud eum cujtis fucrant crediluri, quibus dicit : Cum exaltaveritis Fi-
es servus : Multa, inquit, habeo de vobis loqui et ju- lium hominis, lunc cognoscelis quia eyo sum. Quare
dicarc, sed qui me misit, verax est ; tanqnam dicerel: lioc, nisi ut nemo despcraret in quocunquc scelere
Ideo vcnim dico, quia Filius veracis, vcrilas suni. . niale [sibi] conscius, quando vidcbal eis donari lioini-
Paler verax est, Filius verilas. « Ait cnim aperlis- cidium, qui occideranl Cbrislum? i Addidit : Tuiw
sime ipse Dominus : Ego sum via, et verilas, et vila. cognoscetis quia cgo sttm. Quid est, ego um, nisi
Ergo si Filius verilas, Pater quid, nisi quod ait ve- unius subslantix cum Patrc? Sicut et ad Moyscn su»
ritas : 0'"' '"« »»'*''. verax eil • Filius veritas, Patcr perius diximus, dictum esse : Ego sttm, qui sum.
ver.x. » Sicut a Patre Filius, ita a veraci verilas. B Verbo subslantiali ulilur de seipso Dominus, ut in-
1'aier vevax cst, sed non a veritale ; Filius verilas, lelligalur a;ternam esse substanliam, et unam 550
s< d a Patre, quasi [At., quia] Filius a Patre, non a esse substantiam Patris ct Filii. Tamen ne ipse inlcl-
seipso. El iilco [ail] alio loco : A me ipso non veui, ligcretur Pater, continuo adjunxit : Et a me ipso /'«-
id est, a ine ipso non sum. Palcr ulique verax csl, cio niltil, sed sicut docuit me Pater, hac loquor. Quod
non parlicipando vcritali [Ms., verilatem], sed gene- veio ait : A meipso facio nihil. Quid csi, A meipso
rando veritatem ; quia Pater genuit Filium, qui de facio nihil .' Id csl , a meipso non sum. Quod aulem
se ipso ait : Ego sum via et veritas. Cuin aulcin addidit : Sicul docuit me Paier, hwc loquor, scnsus
dixisset Dominus Jesus, verax est, qui me misit, non allissiinus est. Cor enim mundandum, ul intclligatur
intcllexerunt illi, quod de Patre eis dicebat, necdum quod ait : Sicut docuit me Paler, sic loquor; non
habuerunl oculos cordis apertos, ut intelligere pos- cniin ita inleUigcndum est, quasi bomo Palcr hoinini
sent a:qualitatcm veracis ct vcrilalis. Filio loqueretur : scd cxcellentius cl sacralius. Alitcr
Vers. 28. — Dicebal Jesus turbis Judaiorum : Cum ver»intelligendumcstquodaitevai)gelisla : Jnpr.nci-
exaltaveritis Filium hominis, tunc cognoscelis qttia pio erat Verbum; el aiiler intelligendum, Yerbum caro
ego sum, et a me ipso facio niltil : sed sicut docttit factum est. Alitcr de diviuitale Cbrisii, in qua xqua-1
t«e Pater, hac loquor. i » Qui.l est lioc? Niliil eniin C lis est Dco Palri; alilcr dc humaniUite ejus, in qua
aliud videlur dixisse, nisi eos posl passionem suam cnnsimilis cst nobis. Cogilaudum esl non uno modo
cogniluros quid esset [Aug., quisesset]. Procul dubio Inlelligendum esse,quod ait Domiuus : Ego et 1'utct
crgo videbat ibi aliquos quos ipse [noverat, quos unum sumus (Joan. x, 50), et illud quod dixit : 1'ater
ipse] cum cxteris sanclis suis ante mundi conslitu- major meesl(Joan. xiv,28). i Ergo incorporaliter co-
tioncm prasciendo elegerat, post passionem suam gitetur Pater loculus Filio, quia incorporaliter Pater
esse crediluros. Ipsi sunt illi quos assidue commen- gcnuitFilium.Ncccum sicdocuil, quasi indoclum ge-
damus et ad imilalionem cinn magna exliorlatione nuerit: sed hoc esl eum docuisse, quod est scienti-m ge-
proponimus. Misso desuper Spiiilu sancto post nuisse; et boc est, docuit me Pater, quod scientem
Domini passionem et resurrectionem ct ascensio- inePalcr gcnuil. Si enim, quod pauci inteiligunt, sim-
nem, cum miracula ficrent in ejtis nomine, quem plex est natura verilatis, hoc est Filio esse, quod nossc.
tanquam morluum persequenles Judaii contcm- Ab iilo ergo habct quod noverit, a quo habet ut sil;
pserunt, coinpuncti sunt corde (Act. n, 57); et non ul prius ab illo esset, et ab illo poslca nosset :
qni ssevicntes occiderunt, mutati crediderunt ; et sed quemadmodum illi gignendo dedit ut csset, sic
quem sangninem sseviendo fuderunt, credendo bibe- _ gignendo dedit ut nosset ; quia simplicis indicium cst
runt (Act. iv, i); illa tria millia, et illa quinque natur.-e vcritatis [Al. veritas] est b, esse et nosse :
millia Judseorum quos ibi videbat, quando dicebat : non esl aliud atque aliud, sed boc ipsuin. i Dixit
Cum exaltaveriiis FUium hominis, tunc cognosceiis ergo isla Judxis et addidit : (Vtr.s. 29.) El qui me
quia ego sum; lanquam dicens : Differo cogniiioncm misil, mecum est. Jam hoc anlea dixerat, sed rem
veslram, ut impleam passionem meam; ordine vestro niagnam assiduc commcinorol : Misit me, et mecum
cognoscetis qui sim. Non quia omnes tunc erant crc- esi. Si ergo lccum est, o Doinine, non unus ab alio
dituri ex bis qui audiebant, id est, post Doraini pas- missus est, sed ambo vcnistis. El lamen cum ambo
sionem : nam paulo anle [Leg., paulo post] dicit : simul sint, unus missus esl, alter inisil : qnoniam
//<re eo loquente multi crediderunt in eum ; el non- n.issio, incarnatio est; ipsa incarualio Filii lanlum
dum exaltaius erat filius hominis. Exaltationem csl, non el Patris. Misit ilaque Patcr Filiura, sed
quippe dicit passionis, non glorificalionis ; crucis, non recessil a Filio. Ergo, inquit, qui me misit, non
uod coeli ; nam ibi exaltalus est, quando pependil in reliquit me solum : cujus auctoritale tanquain paterna
• Ex S. Aug., tracl. xl, num. 2, 5, 6, 8, 9. ritas est. i Aug. : Quia simplici, nt dictum est, natu-
* ilt. : i Quia simplicis, ut dictum cst, nainra? ve- ra? verilatis esse el nosse non est aliud, etc.
,£7 B. F. ALBINI SEU Al.Cll.NI OPERUM PARS II. 8-8
incarnatus snm, mecum esl, non me dereliquit. A cis : Verilas liberabit vos : indignaii s.wt servos se
Quarc mcnon dercliquit? Nondereliquit me, inquii cssc significatos. Et vere servi erant. Et exponil illis
xohtm, qnia sgo qum placita sunt ei, facio semper. qux sit servitus, ct qux sit futura libertas quam ipse
Jpsa cst xqualitas semper, non ex quodam inilio et promitlit. i Nihil eniin aliud esl diccre : Et veiita»
ileinccps , sed sinc initio et sine Dne. Dei enim gene- liberabit vos, nisi liberos vos faciet, sicut nibil est
ratio non habct inilium temporis , quia per genilum salvabit, nisi salvos faciet. Audivimus crgo quid li-
facta sunl lcmpora. » (Vers. 30.) Uac illo loquente bcra veritas drxil : audiamus quid superba falsilas
mnlii crediderunt in eum. Multi crediderunt, necdum rcspondeat. Dixerunt ergo Judxi : (Vers. 33.) « « Se-
in omncm terram exivit sonus eorum , necdum om- men Abralim sumus, el ncmini servivimus unquain.
nihusprxdicalumcst.necdumdiclumest: (Vers. 31.) Quomodo tu dicis, liberi eritis? Non cnim dixerat
Ite, docete omnes gentes. Ergo Dominus ad eos, qui Dominus, li: eri eritis, sed : Veritas liberabit vos. In
crcdidcrunt in eum, ait Judxos : quo tanicn verbo, illi nihil aliud intellcxerunt, nisi
CAPliT XXII. liberlatem caraalem, et extulerunl se quod scmen
essent Abrahx, et dixerunl : Semeit Abralim sitmus,
Judceis credcniibits ait : Si manseritis in sermone meo,
veritas liberabit vos. Quibus respondemibus se esse el nemini servivimus unquam, quomodo lu dicis : Li-
tiberos,dicil .Quifacitpeccatum.servusest peccati. B beri eritis? 0 vana superbia! o falsa jaclanlia! quo-
Vers. 31. — < Si vos manseritis in verbo meo. Wco modo verum dixistis : Nemiiu servivimtts unquam ?
mvuerUis, quia initiati cstis, quia csse ibi ccepistis. Joseph non est venundatus? Prophetae sancti non
S't manseritis, hoc cs!, in lide qiinc in vobis cssc crc- sunt ducli in caplivitalem ? Denique iionne ille ipse
denlibus cocpit, quo pervcnietis ? Vide quale inilium, est populus, qui in ^Egypto lateres faciebat, et ope-
quo perducilur ' [A(. perducil]. Amasti fundamcn- ribus duris [Aug., regibus duris], non saltein in
tum, culmcn altcnde, ct ex ista humilitatc aliam ccl- argcnto et auro, sed in lnlo servicbat? Si ncmini
siludincm quxre. Fidcs enim humilitatem habct ; servistis unquara.o ingvati, quid cstquod vobis assi-
cognitio ct immorlalilas cl xlernitas non babet hu- due iiupulal Deus, quoraoJo vos de doino servitulis
militatem, sed celsiludinem, et crcclioneiu, nullam libcravit? An foite patrcs vestri serviemnt, vos au-
defectioncm; xternam stabililalcm, nullam ab ini- lcni qui loquimini nulli servislis unquam? Quomodo
mico cxpugnationcm , nullum dcficiendi timorem. crgo solvcbatis iribulum Romanis? Undc et ipsi vcri-
Magnum cst quod incipit a fide, » scd majus quo per- tati laqueum quasi caplionis proposuistis, ut dicere-
venilur per fidem. Audi igitur quo pcrvcniat, cl vidc tis : Licet reddere tributum Cmsari? ul si dixisset,
qttanla sitfides. (Vers. 32.) Errjo et vos, ait, siman- licet, teneretiseum.quasi malam oplassel libertatci»
seriiisin verbo meo inquocredidislis,verediscipulimei L semii.i Abrahx [Aug., quas. malc optassct l.bertau
seminis Abralr.v]. Si auiein diceret, nonlicet, caluuv-
eritis; siibjunxitqiioque : et cognoscelis verilatem. Qui
niaremini apud reges terrx, quod prohiherel regibus
cognoscitveritatem, cognoscit Deum, quia Dens vcri-
tribula persolvi. Deinde • prolato nummo vicli estis,
tas est, diccntc ipso Domino : Kgo sum via, et veritas, et
el caplioni vestrre vos ipsi cstis respondcre compulsi.
vita (Joan. xiv, 0). CreJatnus crgo, ut cognoscamus
vcrilatem, quia sineSSl»116 a'' cognilionem verita- lbi eiiiin vobis est dictura : Hediile Cwsari quas Cm-
tis nullus pervenire polerit. « Quid eognituri sumus? sxri* sunt, et Deo qum Dei sunl (Mallli. xxn , 21);
Illud quod nec ocultis vidil, nec auris audivit, nec in cum vos ipsi rcspondisselis, quod numraus babet
cor hominis ascendit (Isa. lxiv, i; I Cor. n, 9). imagiucm Cxsaris : quia sicut quxril Cxsar in num-
Quid est cnim fides, nisi crcdcre quod no:i vi Jes ? mo imagincm suam, sic Deus quxril in homiue
Fides ergo est quod non vidcs creJcre; veritas, quoJ suam. > Nec alieuum quid quxril Dcus ab boraine,
credidisti videre. Quid est, qnod videre nobis pro- scd quod condidil in homine. ldco Deus homo faclus
inittitur? Dicil enim Domiuus in alio loco quid essct est, ut in homiue reformaret, quod in horaine fcr-
qnod visuri erimus : Qui autem diligit me, diligilur a mavil. Ergo menlienlibus et de vana libertate iiinitu-
Patre meo, el ego diligam eum, et manifestabo ei me D libus. *aii respondissel Dorainus Judxis, audiamus.
ipsum » (Joan. xiv, 21). Hxc est promissio, hxc est Vers. 3i. — Amen, amen dko vouis, quia omiiisqui
merces fidei qux per dilectionem operatur. Hxc esl facit peccalum, servus est peccati. Quis non sub his
saticlas quam Psalmisla optavit, dicens : Satiabor, verbis conlremiscat? Si omnis boino peccator, onrais
dum manifestabitur gloria tua (Psalm. xvi , 13). 0 bomo servus peccati. Sed inteulius audiamus, quali-
Domine, fac nos digneamarc le, et non ainare sx- ter liberemur de bac servilute. Terrorem inculit,
culum, ut valcamus ad illam liberlatem pervenire, ad mcdicinara adhibct. Nam ait Don.inus : Amen, amen
quam per cognitionern veritatis pervenilur ; de qna dico vobis : Quid est, amen, amen, nisi verura, verun.
Bubjunxisti, diccns : « Et veritas liberabit vos. Quid dico vobis? Quod vcrbum ncc Grxcus interpres, nec
cst, liberabit vos ? Liberos faciet. Deniquc Judxi car- Latlnus ausus cst in aliam transfcrre lingnam, ut
nales, et secundum carnem judicantes, non hi qui bonoieni haberet velamento sccreti teslificatio vcri-
crcdiderant, scd in illa turba qui eranl qui non crc- tatis in Christo. Veritas dicit : Verum verum dico
debant, injuriam sibi factain putaverunt, quia dixit vobis, iiigenninat, replicat vcrbum vcritalis, ul exci

« Ex S. Aug., tract. xi.i, nura. 2, 3, 4, 8.

8li'J EXKGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — Ll!5. IV. fc*,0
taret donnieules, inlns [Ms. el Aug., inlenlos] f:ice- A « u Non scrvus, sed iu foruia soni Doiniuus. Fnit
rct audientes, nec contemnerelur, qui ail : Amen, quippe illa carnis foraia servilis, sed quainvis esset
amen dico vobis, quia omnis qui facit peccatum, servus similitudo carnis pcccati, non eral caro peccali. Li-
ist peccati. i 0 mirabilis [Autj., miserabilisj scrvilus, bertatem promisit credenlibus in sc ; Judxi vero tau-
servire peccato, servire diabolo, qui peceali cst au- quam dc sua liberlalc supcrbicntcs, dediguati sunt
ctor ! Plerumque homines cum dominos malos pa- fieri libcri, cum essent scrvi peccati. I;!co aulcra se
tiuntnr, venales se peiunt; nou quxrcnlcs dominum libcros esse dixerunt, quia scmen Abrabx crant. Quid
non babere, sed saltem mulare. Servus peccali quid crgo eis ad b:cc rcspondil Doiuiuiis , audiamus :
552 faciat, quem interpellet, apud quem interpellet, (VbrS. 57.) Scio, inquit, quiu filii Abrulia; esiis , sed
apud quem venalem se pelal? > Sxpc homines malos quairitis me interficere. Agnosco carnis originem, non
dominos fugiunt ne serviant malis, et non fugiunl cordis fidem. l"i/ii Abrahni estis, scd sccr.ndum car-
peccatum, cujus survus est qui pecc.ttor est. Et nem. Ideo quxrilis nie occidere, inqiiil; sermo cnim
quanto felicius esset fugcre peccalum, el servirc bo- meus non capit in vobis, id est, noii habet locum in
miiii libcra conscienlia? < Deinde servus bominis ali- vobis. Si sermo mcus caperetur a vobis, caperet
quando sui domini duris imperiis fatigalus, fugieiido utique vos. Qnid cst ergo, non capilur a vobis? Id cst,
requiescit : scrvus pcccali quo fugit ? Seciim trahit jj non capit cor veslrum, quia uon recipitur a coide
peccatum quocunque fugerit. Non fugit seipsam mala vestro. i AuJistis Domiiium ccrle dicentcm : Scio
conscicntia, non est quo cat, sequitur se; imo non quia jHii Abraha: estis. Audite quid postea dical : Ego
rccedit a se : peccalum cnira quod facit, intus est. quod vidi upud Patrem mcum loquor; el vos, quod au-
Fecit peccatum ut aliquam corporalcm caperel vobm- dislis apud patrem veslrum, facilis. Quid atilcra fa-
tatem : voluntas [Ms., voluptaiera : voluplas] transiil, ciunl ? Quod eis dixit : Quaritis me occidere. Hoc
peccalum remanet ; prxleriilquoddeleclabat, reinan- apud Abraham nunquam videriint. Dicit : Qua: vidi
sit quod pungat. Mala servilus. Aliquando fugiunlho- apud Patrem meum loquor. Veritatcm vidi, veritatera
mincsimprobosdominos, volentescareredominis, qui loquor, quia verilas sum. Si enim Domiuus vcrita-
nolunt carcre pcccatis. > Quanto felicius si deserat ho- tcm loquitur, quia ipse cst vcritas Palris, quain vidit
mo peccalum, fugiat ad Christum.Deum liberalorem apud Palrem [se vidit, sc loquitur, quia ipse esl vc-
interpellet? Liberat ergo ab bacservitute peccali solus rilas Palris, quam vidilapud Palrcin]. Ipsc eslcnini
Dominus, quiillam non habuit, qui solus sine peccalo Vcrbum , quod Verbura erat apud Dcrxii. Isti ergo
\ enit in mundum. lllc solus liberare polest dc peccato, malum quod faciuul, quod Dominus oljurgat clccr-
(|iii venit sine peccato, ct factus esl sacriflcium pro ripit, ubi viderunt? Apud Palrem suum. Cv.sn audie-
peccalo. < Cum ergo omnis qui facitpeccalum servus C rimus in consequenlibus apcilius dictum quis sit
sit pcccati, qux sil spcs nobis liberlatis, audile : eorum pater, lunc intelligemus qualia viderint apud
(Vers. 55.) Servus autcm, inquit, no;i manet in domo lalcm palrem : adbuc eniin non nominat palrem ip-
in aiternum. Ecclesia est domus, servus est pcccalor. > soruni. Paulo superius 553 Abiaham conimemora-
Non maneat homo in peccato, ncc [Al., ne] sil scr- vit, sed carnis origine, non vitx similitudinc : dktu-
vus peccali, ul possit manere in domo, id cst, in Ec- rus altcium patrcm illorum, qui ncc genuil eos, nec
clesia. Maneal in corpore capitis sui.ut silfilius, non crcavil, ul boniines essent ; sed tamcn lilii cranl ejus,
servus. Longc aliud esl peccarc, aliud manere in pcc- in qiiantum mali crant, non in quanlum bomincs
cato. Qui manet in peccato, servus est peccati ; qui [craut], in quo imitati, non in quo crcati.
fugit a pcccato, servus erit justitix. < Terruit ilaquc, Yers. 59. — licsponderunt et dixerunt ei : Puter
et spem dedit : terruit , ne peccalum amaremus ; noster Abruham csl. Quasi : Tu quid dicturus cs con-
spcm dedit, ne de peccati solulione difllderenius. Om- tra Abrabam? aut si aliquod potes audcrc, repre-
nis, inquil, qui facit peccatum, servus est peccati. Scr- bcnde [Aug., audc rcprehendere] Abraham. Non
vhs autem non manel [in domo] in mlernnm. Qux ergo quia Dominus non audebat rcprebendere Abrabam .
nobis spes esl , qui non sumus sine peccato?Audi sed lalis erat Abrabam, qui non reprebenderelur a
spein tuam : Filius manet in Rlernum. D Dominu, sed potius laudarclur. Tamcn isli vido-
Vers. 56. — Si ergo filius vos liberaverit, tunc vcre bantur eum provocare ut aliquid male diceret de
liberi eritis. Haec spes csl nostra, fralrcs, ut a libero Abrubam, et cssel occasio faciendi quod cogitabant.
libercmur, cl Iiberando scrvos nos faciat; servi enim Pater noster Abraham est. < Audiamus, quomodo
eramus cupiditalis, liberati cfficimur scrvi charilalis. eis respondit Dominus , cum illorum damnalione
Prima libcrtas est non permanere in pecca!o, servire laudans Abraham. (Vers 40.) Dicit eis Jesus : Si fitii
jnstilioe, dicente Aposlolo : C«m servi essetis pcccati, Abrahw eslis , opera Abrahw facite. Nunc autem
lib:ri eratis justitiv (Rom. vi, 20). Nunc autcm babe- quitritis m« inter/icere, hominem qui veritatem locutus
tis fructum vestrum in sanclificatinne, fincm vero sum vobis, quam audivi a Deo. Boc Abraham non jc-
vitam xteniam. > Perfecta vero libertas est [Deo] cil. Ecce ille laudatus, isti damnati : Abraham non
Christo sen-ire, illum diligere qni verc nos libcravit, erat homicida. Non dico, inquit, ego Deus aim
qui verus cst Filius Dei, et Dominus in forma servi. [Aug., Dominus sum] Abrahx : quod si dicerein,. *♦>

■ Ex S. Aug., tract. xi.ii, niim. 1-14.

R7| B. F. ALBINI SEL ALCLINl OPEULM PAUS H. 8"*
ruin diccrem. Nain dixil de alio loco : Aute Abraham A aitdire. Scd unde audire non poteranl , nisi qoia
tgo tum. Tutic eum illi lapidare voluerunl. Non dixit corrigi credendo nolebant? Et hoc unde? Yos es
hnc. Interiin quod viJetis, quod aspicilis, quod me patre diabolo estis. Quandiu patrem commemoralis?
solum putaiis, lioino sum. Homincm dicenlem vobis Qnandiu patrem 554 mulalis, modo Abraham,
quod audivit a Dco, quare vultis occidere, nisi quia modo Dcuni? Audilc a Filio Dui, cujus lilii cslis-
non cstis filii Abrahx? El tamen superius ait : Scio A patre diabolo estis. i Dcus ilaque creator omniuni
quia filii Abrahce estis. Non negavil eorum originem, crealurarum creavit homincm. Quomodo hic dicit:
sed facta condemnat : caro eorum ex illo cral, sed Yos a patrediabolo estis ? Quidquid a Deo creatumest.
vita non crat. « Ergo Christiani facti sunt semen bonum est, elomnis homo, quanttim creatura Dei cst,
Abrahx gratia Dei. Non de carne Abrahx facli illi bonus cst: quanlum vero se subjicil per liberam arbi-
cohxrcdcs : Deus illos exhxrediUtvit, istos adopta- trium diabolo, a patre diabolo est. « Bona est enim
vit. i Isli stinl dc quibus alio loco a Joanne Baplista bominis nalura, sed vitiata erat per malam volunia-
dicttim est : Potens est Deus de lapidibus islis susci- tcm, et inde a patre erat diabolo. Quod fecit Dcus
tare filios Abrahce (Matth. m, 9). llli erunt filii non potesl esse malum, si ipse homo non sil sibi
Abiahx, qui fidem Abrah:c imilanlur. Ideo subjun- malus. lnde ergo Judxi dicti sunt lilii diaboli, non
xit Dominus, dicens : Si filii Abrahce estis, opera " nascendo, sed imilando. Consnelui!o vero sanctx
Abrahcv fncite. Factis probatc nobililalcm, non vcr- Scriplurx est ex imitatione vel siniiiiiutlinc opcrum
bis. Sed quxritis me inlerficere, homiiicm qui ve- filios sxpe nominare, ut Propheta ad Judxos ait:
rilalcm loculus sum vobis quain audivi a Deo, hoc Pater tuus Amorrhams et mater tua Cethea (Exeeh.
Abraham non fecit. Vos facitis opera Patris veslri; xvi, 5). Amorrhxi gens erat quxdam, unde originem
ot adhuc non dicit quis est istc palcr eorum. « Modo Judxi non ducebant; Cethei ct ipsi gentem suain
illi quid rcspon.terniit ? Ccepemnl cnim ulcunque habebant omnino alieni a genere Judaeonim. Setl
cognosccre, non de carnis generatione Dominum lo- quia cranl impii Amorrhxi et Celhei ; Juckci auleiu
qui, scd de viUc institutionc : et quia consuetudo imitali siinl impietatcs illorum ; invcncrant filii
Scriplurarum cst quam legebant, fornicationcm spi- [Aug. , invenerunt sibi] parentes, non de quibus
ritalitcr appellari, cum diis mullis et falsis anima nascerenliir, sed quorum mores seclando pariter
tanquam proslituta subjicilur, ad hoc responderunt : damnarenlur. Quxritis atitera fortasse, unde ipsc
(Vers. 41.) Dixerunt ilaque ei : Nos ex proslilnliove diaholus? Inde utique, unde et cxleri angeli. Cxteri
non sumus nati, unutn Palrem Itabemus Dettm. Jam angcli in sua obedicntia perslilcrunt : ille inohc-
viluit Abraham : repulsi sunt enim, quomodo repelli « diendo et supcrbicndo lapsus est angelus, et faclus
dcbuerunt [Ms., voluerunt] ore veridico; quia erat est diabolus. « Sed inodo audite quid dicat Doininus :
talis Abrabam, cnjus factum non imitabantur, et de Yos, inquit, a patre diabolo estis, et desideria palrts
illius genere gloriabantur. Et mulavcrunt responsio- veslri facere vultis. Qucrritis me occidere, hominem
nem, credendo [Aug. et Ms., credo] dicentcs apud qui veritalem robis dico. Et ille invidit homini, rt
seipsos, quotiescunque nominavcrimus Abraham, occidit hominem. Diabolus aulcm cum inviderct
diclurus est nobis : Quare non imilamini eum de homini, serpentem indulus, locutus est mulieri, et
cujus genere gloriamini ? Nos sanctum, juslum, in- de muliere venenavit et virum. Mortui sunl diabo-
noccntem, tantiim virum imitari non possumus : lum audiendo, quem non audisscnt si Deum audire
Dcum dicamus Patrcm noslrum ; videamus quid no- voluisscnt : positus enim homo inter Dcnm qui crea-
bis dicturus esl. « Nunquid si falsitas inveuit quod vit eum, qui [Aug. addit : ct cum, qui lapsns est]
diceret, et verilas non invenirel quod respontleret? olitemperare debuit crcalori, non deceplori. Ergo
Audiamus quid dicant , audiamus quid audiant : ille Itomicida eral ab initio. Videte genus bomicidii
Vttum, inquiunt, Patrein habemus Deum. (Veus. 42.) fratres. Homicida dicitnr diabolus, non gladio ar-
Dixit ergo eis Jesus : Si Deus Puter resler esset, dili- matus, non ferro accinctus. Ad hominem venit, ver-
geretis me utique : Ego enim ex Dco processi et veni. rj bum malum seminavit, et occidit. Noli ergo putare
Neque enim a meipso veni, sed ille me tnisit. Dicilis te non esse homicidam, qu.tndo fratri tuo mala per-
Deum Patrem, agnoscite vel fratrem veslrum [Aug., suades : si fratri tuo mala persuadcs, occidis. Audi
agnoscite me vel fralrem]. Hic tetigit quod sxpius so- Psalmistam : Filii liomiitum dentes eorum arma tt
let dicere : Non a meipso veni , sed ille me misit , a sngittce, el lingua eoruin macltcvra acuta (Psal. lvi, 5).
Deo processiet veni. Christi crgomissio, incarnatio est Vos ergo desideria patris vestri faccre vultis, ideo
ejus.Quod vero de Dcoprocessit Verbum, xternapro- sxviiis in carncm, quia non poteslis in mentcra.
rcssio est, non habcns tcmpus per quem faclum est ///(• homicida erat ab iniiio; ulique in primo hominc.
tempus.Ergo ab illo processit ut Deus, ut xqualis, ut Ex illo, ille horaicida, ex quo poluit fleri homicidiiiDi
Filius unicus, ut Vcrbum Patris ; venit ad nos, quia [Aug. addit : ex illo potuil fieri homicidium], ex quo
Vcrbum caro faclum est, ut babilaret in nobis. Adven- factus cst homo. Non cniin posset occidi homo, nisi
lusejus, humanitas ejus; mansioejus, divinilas ejus. prius ftcret homo. llomicida ergo ille ab initio. Et
Vers. 43. — tQuare, \nqn\t,loquelamineam non co- uiifle homicida? El in veritate non stetit, quia vcritas
gnoacitis? Quia non polestis audire sermonem meum. non est in co. Non qnomodo in Christo, sic est veri-
Idco non poterant cognosccre, quia non poterant Uis.iitCbrisliisipse silveritns. Sl ergoistein vvritate
873 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. IV. 871
stctissel, in Chrisio slelisset. Sed in veriiate non stc- A rilatis ; filii iliaboli non nalnra, sed imitatinue?
til, quia veritas non esl in eo. Reddidilque [/1/., retulilqiie] causnm cur veivati
Vers. 44. — « Cum loquitur mendacium, ex propcii* non crederent, cum dicit : (Veiis. 47.) « >• Ideo vos non
loqnilur, quia mendax est et pater eju$. Quid est hoc? audiiis, quia exDeo non estis. Iterum noli atlenders
Audislis verba Evangelii, inlenli aci epislis : ecce naluram, sed vitium. Sic sunl isli ex Deo, el non sunt
repcto, ut agnoscalis ijuiil exigalis. Dc diabolo Do- ex Deo, natura ex Deo, vitio non ex Deo. Natura
minus ea dicel:at, qu:e de diabolo dici a Domino vero bona qure ex Deo esl, peccavit volunlate, cre-
meruerunl [Aug., debucrunt]. Ille homicida erat ab dendo quod diabolus persuasit , el vitiata est : ideo me-
initio. Verum est : nam primum hominerc occ!dit ; dicuni quaerat, quia sana non est. Agnoscatur natura
et in verilale non stetit, qtiia de vcrilale Inpsus est. unde Creator laudetur; agnoscalur vitium propter
Cnm loqiiitur mendacitim, ulique ipse diabolus, de quod medicus advocetur. Terribile est quod subdit : 1
proprio loquilur, quia mendax est et paicr ejus. 1 • Qui est ex Deo, verba Dci audil : propterea vos
< Diabolus autem a senielipso mendax 1'uii , et men- non auditis, quia cx Deo non estu. Si enim ipse verba
dacium suum ipse genuit, a nemine audivit prius Dei audil qui ex Deo esl, cl audire verla ejus non
mendacium. QuomodoDeus Pater genuil Filium veri- potest quisquis ex illo non est, interroget se unus-
tatem; sicdinbolns gcnuit qunsi filium mendacium. > B quisque si verba Dei in aure cordis percipit, et in-
Mendaciuin genuit , quia in vcritate non stetit. lelligit unde sit. Cceleslem patriam dcsiderarc Veri-
Omnis enim qui in Deo manet, in verilate manet, las jubci, carnis dcsideria conleri, mundi gloriaui
qnia Deus veritas esl. Si quis vero a Deo recesscril, declinare, aliena non rapere, propria largiri. Pensct
mendax eril, diccnle Psalmographo : Omnis homo ergo apud se unusquisque vcslrum si ha:c vox Dei iu
mendax (Psal. cxv). In quantum vcro homo a Deo cordis ejiis aure conv.iiuU, et quia [jam] ex Deo sil,
recedit, in tantum mendax erit, duin se a veritatc agnnscit. Dlxernnt ergo Judaji : (Vem. 48.) Nonne
declinaverit, et inde peccalor erit : quia omne pec- bene dicimus nos, quia Samaritanus es tu, et dwmo-
ealiim non est verilns, sed mendacium, quia rcce- niuin habcs f Acccpla aulcm tanta contume lia, qnij
dendo a Dco non habet vcritatem. Diabolus vero Doniinus respondeat, auJiamus : (Vtas. 49.) Ego
1.0111:3 crualns est, sed per seipsum malus factus damonium non habeo, sed honorifico Patrem meutn,
est, declimndo se a siiniino bono. Ideo ex propriis et vos inlionoralis me. Qaia enim Sainarilanus inter-
loculus est mcndaciiim, quia in seipso inveuit unde pretatur cuslos, et ipse veraciter custos est, de quo
csset mcndax. Ilonio vero deccpius a dinliolo, fa- Psalmisla ail : Nisi Dominus custodierit civitatem, in
clus est a diabolo mendax. Ideoque filius diaboli, vanmn vigilant, qui custodiunl eam (P&alm. cxxvi, 1).
11011 natura, sed imitalione. Rccedamus ergo a patre C Et cui per Isaiam : Cusios quid de nocte 1 custos quid
555 inendacii , curramus ad Palrem veritalis. de nocte (Isai. xxi.ll)? Respon lcre noluit Domi-
Amplectamur veriiatem ut accipiamus verain liber- nus, Saniaritanus non suin ; sed ego dwmonium non
tatem. 1 Judici apud patrein suuin viderant quod lo- habeo. Duo qnippe ei illata fueranl, unum ncgavit,
quebantur : quid, nisi mcndacium ? Dominus aulcni et aliud lacendo conscn^it. Custos namijuc luimani
apud patrein suiiiii vidit quod loqueretur : quid, gcneris venerat ; ct si Samaritanum se non cssc
uisi seipsum? quid, nisi verbum Palris aHernum diceret, esse se custodem negaret. Sed tacuil quod
elPatri coxicrnum? 1 Ideo subjunxil : (Vi.ns. 45.) recognovit, et patienter repulil quod diclum fallaci-
Kgo veritatem dico vobis, et non creditis mih1. ~hm ler nulivil, diccns : Eqo dwmonium non habeo. Ilic
siendax menducium loquitur, sed veriias verilatein vero in semetipso nobis Dominus patienlse prabuit
proferl. Diabolus inendax, Christus vero veritas ct exemplum ; quia si respondere voluissel Judajis, Vos
veritalis asserlor : quia ex veritatis ore nihil ai'"d dsemonium habetis, verum ntique dixisset : quia nisi
poteril procedere, uisi veritas. Sequitur crgo : impleti dxmonio, tam perversc [Greg., tam perversa]
CAPUT XXIII. de Deo loqui non possent. Scd accepta iujuria, eliam
Qni sermonem suum servaverit , eum morlem non vi quod vcrum erat dicere Veritas noluit, ne non di-
surum in a-ternum dicit. Et inter ctrtera plurima, " xisse venlatem, sed provocatus contumeliam reddi
aitle Abraham se esse afjirmans exivil de !emp!o. disse videretur. Ex qua re, quid vobis innuitur, nisi
Vers. 40. — Quis ex vobis arguel me de peccato, ut eo lcmpore, quo a proximis cx faUtaie contw»
sicut ego arguo vos, vestrumque palrem dc peccaio melias accipimus, eorum etiam vera mala taceamus,
et mendacio? Ecce qualis est mansuetudo Christi. ne minislerium justaj correptionis in arma vertamus
1 0 Relaxare p ccata venerat, et dicebat : Quis ex furoris? Sed quid nobis ad isla faciendum sit, adhuc
vobis arguet me de peccato ? Non dedignatur ex ra- exemplo nos admonet, cum suhjungit : (Vers. 50.)
tione osicndere se peccalorem non esse, qui ex vir- Ego non quwro gloriam meam, est qui 556 7"'"""'
lute divinitatis poterat peccatores justificare. 1 ln- et judicet. Scimus certe qtiod scriptum est, quia
terrogat eos quare veritatem non velint credere di- Pater omne judicium dedit Filio (Joan. v, 22) : et
centem : Si vcritatent locntus sum vobis, quare mn tamen ecce idem Filius injurias accipiens, gloriara
creditis mihi, nisi quia filii diaboli estis, ct non ve- suam non quasrit. Illatas contumelias Patris judicio
• Ex S. Greg. hom. 18, nirm. 1. c Ex S. Greg. loc. cit. nimi. 2.
1 Ex S. Aug., tract. xi.n, mim. 15, 1G.
Patrol C. 28
 B. F. AI.BINI SKL AI.CUIM OPERUM PARS II. 870
nuerviil, ul nobis profeclo insinuel (|iiaiitum itos A Si dixero, non novi eum, ero timilis vobit meudai.
csse paiienlcs dcbemus, dum adliuc se ultisci nou Ergo arroganlia non ita vitalur, ut veritas rclinqua-
vuli ei ipse qui judical. Cum vero malorum perver- tur. Sed sclo eum, el sermonem cjus servo. Sermo-
siias crcscit, non solum frangi praedicatio non debet, nem Palris lanquam Filius loquebalur, et ipse erat
sed eiiam augeri. Quod suo Dominus exemplo nos Yerbum Palris quod hominibus loquebatur.
admonet, qui postquam habere dajmonium diclus Vers. 56. — t b Et notandum quod vidit eos Do-
est, praedicalionis suse bencflcia largius impendil minus apcrta sibi impngnalione rcsislerc, et tamen
dicens : (Vers. 51 .) Amen, amen dico vobis : si quis eis se iterata non desinit voce praedicare, dicens:
sermonem meum servaverit, morlem non videbit in Abraham paler vcster exultavil, ut videret diem meum :
a-ternum. Sed sicut bonis necesse est ut meliores et vidit, et gavisus est. Tunc quippe dicm Domini
ctiam per «jniumelias exislant, iia semper reprobi Abraham vidil, cum in flgura summx Trinilatis tres
de beneficio pejorcs flunU Nam accepta pracdica- angclos iiospitio recepil : quibus profeclo susceplis,
lione, iterum dicunt : (Vers. 52.) Piunc cognovimus sic tribus quasi uni locutus est, quia elsi in personis
quia dvmonium habes. Quia enim seteriue morti in- numcrus Trinilatis est, in natura unitas divinilatis
h.-eserant, et eamdem mortem cui inhseseranl, non est. Sed carnales mentes audieutium oculos a carne
videtanl, dum solam morlis carnem [A/., mortcm B non sublevant; in eosolarn carnis sclatera [Al., sola
carnis] aspicerenl, in verilalis sennonc caligabanl, carnis aetate] pensant, dicentes . (Vebs. 57.) Quin-
dicenles : Abraham mortuus est, et propheta, el /« quaginla annos nondum habes, et Abraham viditti?
dicis : Si quis sermonem meum tervaveril , mortem Quos bcnigneRedemptor nosler a carnis sua- intuitu
non gustabil in celernum. Unde el ipsi veritali enm- submovel, et ad divinitalis contemplationem traliit
dem Abraham el prcphelas quasi venerantes pr.efe- dicens : (Vers. 58.) Amen, amen dico vobis, ante-
runt. Scd aperta nobis ratio ostendilur, quia qui quam Abraham fierel, ego sum. Ante enim prxterili
Deum nesciunl, Dei quoque famulos false veneran- temporis est, sum, prsesenlis. Et quia prxterilum
lur. > Vos, inquil, diciii* : Dcemonium habes. Ego lempus et futurum divinitas non habet, sed scmper
vos ad vitam voco : servatc sermonem meum, et esse hahet, non ail : Ante Abraham ego fui : sed,
non raoriemini. Illi audiebanl, morlem non videbit in anle Abraham ego sum. Unde ad Moysen 557 '''^-
wternum, qui servuverit sermonem meum, ct irasce- tur : Ego sum, qui sum; el, dices (iliis israel : Qui
bantur, quia jain niorlui erant illa morle quae vi- est, misil me ad vos (Exod. iii, 14). Ante crgo vel post
tanda erat. Nam illam mortem vilare non potuerunt, Abraham habuit, qui cl accedere potuit per exhi-
qua morliius esl Abraham, el propheta:, id est, car- bitionem praseuiiae, et recedere per cursum vita?.
nis mortem ; nam Abraham spiritu vivebal : et ideo Q Veritas vero semper esse habet, quia ei quidquam
de eo ipsa VeriUs ait alio loco : Non est Deus mor- ncc pnorc tempore incipitur, nec subsequenii ler-
luorum, sed virorum. ° Quid esl quod dicit, morlem minatur. Sed sustinere ista xtcrnilatis verba, mcn-
non videbit in wternum? (MattL kii.) Id csl, mor- tcs infldeiium non valentes, ad iapides currunl, et
lem damnationis cum diabolo el angelis cjus. Nam quem intelligere non poterant, obruere quxrebant.
ista mors corporis, migratio quaedam est sanclis ad Quid autem contra furorem lapidantium Dominus
meliorem vitam : impiis vero ad pcenas perpetuas, fecit, ostcnditur cum protinus subinfertiir : (Vers.
quas hic mortis noinine Veritas designare voluit. 59.) Jesus autem abscondit se , et exivil de templo.
Sed isla morte, quam Dominus voluit inlelligi, nec Mirum valde est, fratres charissimi, cur perseciito-
Abrahain mortuus est, nec prophetae morlui sunt. res suos Dominus sese abscondendo deciinaverit, qui
Illi i-iiiui mortui sniit, et vivunt, isti vivebant, et si divinitalis su;e potcntiam exercere voluisset, (aciio
mortui erant. nutu mentis in suis eos ictibus ligaret, aul in poena
Vers. 53. — c Quem leipsum facis, inquiunl, ut mortis subilae obrueret. Sed quia pati vcnerat, exer-
dicas, mortem non videbil in wternum, qui servaverit cere judicium nolebat. Certe sub ipso passionis lem-
termonem meum ; cuin scius et Abraham mortuum porc, et quantum poterat oslendit, et tamen hoc ad
et prophetas morluos? Respondil Jesus : (Vers. 54.) D qU0(j veneral, pertulit. Nara cum persecutoribus
Si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est. Est suis se quxrentibus dicercl : Ego sum, sola hac voce
Pater meus, qui glorificai me. Hoc ait propter iliud eorura superbiaraperculit, et omnes in lerram stra-
quod dixerunt : Quem teipsum facis ? Refert enim vit (Joan. xvm, 6). Qui ergo hoc in Ioco potuit ma-
gloriam suam ad Patrem, de quo est quod Deus est. nus lapidantium non se abscondendo cvadere, cur
Dicit Palrcm suum Dominus Jesus Cbristus, quem abscondit se , nis! quod bomo intcr homines facius
illi dicebant Deum suum, et non cognoverunt; »i Redemplor nosler, alia nobis verbo loquitur, alia
enim ipsum cognovissent, ejus Filium recepissent. exemplo? Quid autem nobis hoc exemplo loquiliir,
(Vers. 55.) Ego autem, inquit, novi eum. Secundum nisi, ut etiam cum resistere possumus, iram supci-
carnem judicantibus, potuit et hinc arrogans videri, bicntium humiliter dcclinemus c ? >
quia dixit : Ego novi eum. Sed vide quid sequitur:

■ Vide S. Aug., tract. xliii, num. 13, 15. Hucusqiie S. Gregorius.

>> S, Uieg. loc. cit. num. 3, 4.
877 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. I.IB. V. 87S

LIBER QUINTUS.
CAPUT XXIV. A generispermeagendumsit.[Dcindeseculusadjunxiil:
Ccrco a natitilate iltuminato, multaque Phariscris Me oporlet operari opera ejus qui misit me, doncc dies
anxietate turbatis , mundi lucem se dicit. Postea est. i Memenlo quomodouniversam gloriamiili dat do
cognitus ab illuminato circo adoratur. quo est; quia ille habet Filium qui de illo sit, ipse non
Capot ix,Vers.1. — PostquamexiissetDominus de habet de quo sil. » Quae snnt opera Domini propler
templo Judseorum.quid fecisset in populo gentium, imo quae venit Filius Dci in mundum, nisi csecilatem hu-
totius humani generis, audiamus. Sequilureuim cvan- mani generis illuminare , vulnerala quseque sanarc,
gelisla, et dicit : Prateriens vidit hominem cmcum a na- perdita i equirere, deformia refonnare? Sed quid csl
tivitate. • * Ea quippe qune fecil Dominus noster Jesus quod dixit ? (Vers. i.) Me oportet operari opera ejus
Christus stupenda atque miranda , et opera el verba qui misit me, donec dies est. Venit enim nox, quanda
sunt : opera, quia facta sunt, verba, quia signa sunt. nemo potest operari. • Constat exprcssum ac defini-
Si ergo quid significet hoc quod factum esl , cogi- tum diem commemorasse Dominum in hoc loco sc-
temus, genus humanum cst iste csecus : lui'c enim ipsum, id est, lumen mundi. (Vers. 5) Quatidiu, in-
cxcilas comigit in primo homine per pcccatum, de quit, suminhoc mundo, lumensum mundi. Ergoipse
qun omues origincm duximus, non solura mortis, operatur. Quandiu esl autem in hoc mundo? Tuta-
sed eliam iniquitalis. Si enim racitas est infidelitas " mus, fratres, cum fuissc hic lunc, ct modo non hic
et illuminatio fides; quem fidelem, quando venit, esse? Si hoc pulamus, jam ergo post ascensum Do-
Cbristus invenit? » Ideo evangelista de Christo dicit : mini facta est nox isla meluenda , ubi nemo possit
Et pra-teriens. Sic pra-teriit cnim Chrislus, et non in operari. » Si post ascensionem facta esl nox ista,
via peccatorum nostrorum stetit; sicul in qtiadam quid est, quod ail discipulis suis ascendens in cceliim :
parabola ipse Dominus ait : Venil enim Samarilanus Kcce ego vobiscum «itm omnibus diebus usque ad con-
secus vium (Luc. x, 35), qui venit sanare vulneratum summalionem scpculi (Malln. xxvm, 20)? Qui tunc
scmivivum : prseteriil crecum illuminare [Apud corporali prxscnlia fuit in mundo, nunc divina po-
Bedam, prseteriens csecum illuniinal], qui vulneratus tentia prasens est ubique in mundo. Audivimus
in parabola dicitur, hic in re gcsta crecus illuminatur. diem, audiamus qna; sit nox ista. i Quid igiiur?
< Vidit ergo hominem cwcum, non utcunque csecum, Quid dicemuB de nocte isla? Quanilo erit, quamlo
sed cajcuni a nativitate. > Omnes enim homines pra- nenio poleiit operari ? Nox ista impiorum eril; nox
ler illiiin solum qui ex virgine nalus est , originali ista eoruni erit, quibus in fine dicetur : Ite in ignem
peccato cacci, id est, cum peccato nati sunt, quod ex eternum, qui paratus est diabolo el angelis ejus
radice peccalrico primi parentcs traxerunl. (Vers.2.) _ (Matth. xxv, 41). Sed et nox dicta est, non fiamma,
Interrogaveiunl eumniscipuliejus : i Rabbi. Scis[Af«., non ignis. Audi, quia el nox cst. Dc quoilam sorvo di-
scilis] , quia habbi magistcr esl. Magistrum nppella- citur : Ligate illi manus et pedes, el projicite eum in te-
bant , quia discere desiderabant. Quseslionem quippe nebrasexteriores(Matth. xxn, 15).Opcreturergo homo
Domino proposuerunt, tanquam magistro : [Aug. add. dum vivil], ne illa nocte pravenialur, ubi
Vers. 3. — Quijt peccavit, hic aul parentes ejus, ut nemopossit operari. Modo est ut opcrelur fidcs per di-
cwcus nascereturf Respondit Jesus : Neque hicpecca- lectionem; et si modooperamur, hic cst dics, hic est
vil , neque parentes ejus \ut cwcus nasceretur]. Quid Christus. Audi promittentem, et ne arbitrcris abscn-
est quod dixit? Si nullus homo sine peccalo, nunquid lem : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque
parentes hujus cseci sine peccato eranl? Nunquid ad consummationem swculi. Ibi enim erit nox ulii
ipse sine pcccnto originali natus erat , vel vivendo nemo possit operari, sed recipere quod opcralus est.
nihil aJdiderat? Si ergo ct parentes ejus habuerunt Aliud est tempus opcralionis, aliud receplionis : rc:l-
peccatum, et iste habuit peccatum , qtiare Dominus dct enim unicuique secundum opera sua. » Audiamus
dixit, Neque hic peccavit, neque parenles ejus, nisi sollicita mente Apostolum exhortanlem nos opcrari,
ad rem respondil, de qua interrogatus est, curcoecus dum tempus habemus. Dicit enim : Dum tempus ha-
nasceretur? Habelianl 558 enim peccatum paren- j) bemus, operemur bonum ad omnes (Galat. vi, 10)
tes ejus, sed non ipso peccato factum esl ut racus Quid enim Christus dixerit , admoncndo bonos , tcr-
nasceretur. Si ergo non peccato parentum factum rendo malos, audivimus ; sed videamus quid fecerit.
est ut ciccus nasceretur, quare cxcus natus est ? (Vers. 6, 7.) Hwc cum dixisset, exspuit in terram, ct
Audi magistrum docentem : quxrit credentem, ut fecit lutum ex sputo, et linivit lutum super aculos ejus,
faciat inlebigeniem. Ipse causam dicit quare sit ille et dixit ei : Vade et lava in natatoria Siloe, quod in-
cecus natus : Neque hic peccavil, inquit, neque paren- terpretatur missus. Quid fecil Dominus, pcrspicuum
tes ejus, sed ul manifestentur opera Dei in illo. » Non est. Illuminalio facta est in cxco, sed magnum n;y-
solum quid in hoc tantummodo caeco acturus sim, sterium commendatur in humano genere. i Exspuit
sed ut manifestelur quid in cxcitate tolius humani in terram , de saliva lulum fecit, qnia Verbum cai o
* Ex S. Aug., tract. xnv, num. 1-17,
879 B. *\ ALBIXl SEL ALCIJM OPERLM PARS II sst)
faclum cst. El unxil oculus cxci. Inunclus cral, et \ Ecce sunt inuncti. Et scliisma erat in eis. Dies ille
nondum videbat. Millit illum ad piscinam, qux vo- divisuseral [Aug., diviseral] inler lucem et lcuebras.
calur Siloe. Pcrlinuit autem ad evangelislam com- Vi.ks. 17. — Dicunt ergo cwco iterum : Tu quiii
mendare nobis nomen hujtis piscinx, et ail : Quod dicis de eo qui aperuit oculos tuos ? Quid de illo sen-
interpreiatur missus. Jam quis est missus, agnoscilis: lis ? QuiJ exislimas ? Quid jutbcas ? Quxrebanl
jiisi enim ille fuissct missus, nemo nostrum fuisset quemadmoJura bomini calumniarentur, ut de syna-
ab iniquilate dimissus. Lavit ergo oculos in ea pis- goja pcllerelur, sed a Cbristo invenirctur. Sed ille
cina, qux interprclalur mitsits, baplizalus est in constanter quod senliebat , expressit. Ait enim :
Christo. Si ergo quando eum in se ipso quodammodo Quia propheia esl. Adhuc quidem inunclus in corde,
baplizavit, tunc illuminavit, quando inunxil, for- nomluin Dei Filium confu •tur, nec mentilur tanicn.
tasse catecbumenum fecit. Polesi quidem aliter atque Ipse Dominus de seipso ait : Non est propheta sine
aliter tanti sacramenti exponi el pcrtraclari profun- honore, nisi in palria sua (Malth. Xlll, 57).
ditas; sed boc suflicial cbaritati vestrx. * Ungitur Vers. 18. — i Non credideruut erge Jttdivi Je illo,
catecliumenus, id est, doceiur ul credat in Chrislum ; quia cmcus (uisset [et vidisset], donec tocatcrunt pa-
luitlitur aJ piscinam baptisini, ut illuminelur, ut renles ejus qui viderat. Id est, qui cxcus erat et vi-
lumen verura agnoscat, ut remissiouem peccato- B derat. (Vers. 19, 20, 21.) Et interrogaverunt eos, di-
runi accipial, ul ex filio irx elliciatur filius Dei, iliu- centes : llic est filius vester, quem vos dicitis quia
tninalusque veniat prxdicare Christum. cacus natus est? Quomodo ergo nunc videt? Re-
559 V«8. 8, 9. — Itaque vicini, el qui videbant sponderunt cis parentes ejus, et dixerunt : Scimu*.
eum pr.us, quia mtudicus erat , dicebant : Nonne hic quia hic est filius noster, el quia cwcus nalus ett.
es! qui sedebat et mendicabal ? Alii dicebant, quia hic Quomodo ttutem nunc videal, nescimus. Et dixerunl '
e$i : alii aulem nequaquam , sed similis est ejus. Ipsum inlcrrogate : wtatem habel, ipse de se loquatur.
i Aperli oculi vullum mutavcrant. llle dicebat, quia Scimus aulem quia filius nostcr csl; scd jusle coge-
egos'.tm. Vox grala, ne damnarelur ingrala. (Vers. reniur loqui pro infante, quia ipse pro se loqui non
10, 11.) Dicebant ergo ei : Quomodo aperti sunt posset ; olim loquilur, modo videt ; cxcum a nativi-
oculi tui? Ilespondit : Ille liomo qui dicitur Jesus tule novimus, loquentem olim scimus, viJenlcm
[Ms., Christus] lulum fecil, et unxit oculos meos, et modo viJemus : ipsum interrogate, ul iiisiruaniini.
dixit mihi : Vade r.d nalatoriam Siloe, et lava. Et (Vlks. 2-2.) Hacdixerunl parentes ejus, quia limebant
abii, el lavi, et vidi. Kcce annuntialor faclus est gra- Judxos. Jam enim conspiraterant Judai, ut si quis
tix; ecce cvangelizal, confitetur videns. Cxcus eum confiteretur Christum, extra sgnagogam fieret.
illum confitebalur, et cor impiorum ringebatur [Al., G Jam non eral maiuni extra synagogain ficri. llli cx-
slringebatur; Aug. frangebalur], quia non babebant pellebant, sed Cbrislus excipiebat.
in corde quod ille jam habebat in facie. (Vers. 12.) Veiis. 23, 2i. — Proplerea parentes ejits diienmt :
Diieruntei: Vbiestille? Ait : Piescio. ln his verbis quia tvtatem habet, ipsum interrogale. Yocaterxnt
animus ipsius adhuc inuncto similis crat non- crgo rursum homiiiem qui fuerat ca-cus, et diierunt
flmn videnti. Sed pon raus , Iralres, lanquam ei : Dagloriam Dco. i Quid est, da gloriamDeo?
illam unclionem in aniino habujril. Et prajdical, Ncga quod accepisti. Hoc plane non est Deo gloriam
et ncscit quem pr.icdicat. (Vers. 15, 15.) t Ad- dare, sed Deum potius biasphemarc. Da, inquiunt,
ducunt eum ad Pharisxos, qui cwcus fueral. Erat gloriam Deo. Nos scimus quia hic homo peccator est.
antem sabbatum, quando lutum fecit Jesus, et apernit (Vers. 25, 26.) Dixit ergo ille : Si peccator est, ne-
oculos ejus. Iterumergo interrogabant eum Phariswi, scio ; unum scio, quia coecus cum essem, modo video
juomodo vidisset? Ille tttiiem dixit : Luium posuit Dixerunt ergo ilti : Quid fecit, quomodo aperuit libi
super oculos meos, et lavi, et video. Dicebant crgo e.t oculos ? Et ille jam stomacbans adversus duritiam
Phuritccis quidam. Non oranes , sed quidam : jam Judseorum, et ex cseco videns, nou ferens caecos,
enim inungebanlur quidam. Q;iid ergo dicebaut, respondit eis : (Vers. 27) Dixi vobisjam, et audistis :
ncc videntes nec uncti? (Vers. 16.) Non esl iste " quid iterum vultis audire ? Nunquid e: vos vultis disci
homo a Deo, qtti sabbaltnn non custodit. Ipse potius puli ejus fieri ? Quid est, Nunquid et vos , nisi quia
cuslodiebat qui sine peccalo erat. Sabbalum enim ego jam sura? Nunquid et vos vultis? Jam video,
spirilale boc est, non habere peccalum. Denique, 560 se<l non video vos videre [Aug., sed non invi-
fratres, hoc admoncl Deus quando commendal sab- deo]. (Vers. 28.) < Maledixerunt ei, et dixerunl : Ttt
batum : Omne opus servilc non facietts (Levil. xxiii, discipulus ejus sis. Tale malediclum super nos et
8). Hscc sunt verba Dei sabbatum commendanlis : supcr lilius noslros. Maledictum est enim si cor di-
Omne opus servile non facietis. Jam superiores le- scutias, non si verba perpendas. (Vers. 29.) Not
ctioncs interrogale, quid [Ms., quod] sit opus ser- aulem Mogsi discipuli sumus. Nos scimus quia Moysi
ilc , et Dominum audite : Omnis, qui facil pecca- loculus est Deus. Utinam sciretis, quia Moysi locntus
rom, scrvus est peccali (Joan. vm, 54). Scd isli nec est Deus; sic sciretis, quia per Moysen prxdictus
videntes, ut dixt, nec inuncti, sabbatum carnaliter [Xug., prxdicatus] est Deus. Habelis enim Deum
' liscrvabant, spiritaliter violabant. Alii dieebant : diccnlem : Si crederetis Moysi, erederetis etmihi; de
Quomode potcst homo pecttttor horc signa facere ? mccnim scriptit(Joan.\,A6). Ilanesemiiminiservum,
S8I EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — LIB. V. SSi
et dorsum ponilis contra Dominum? Sed nec scrvum A orate ut vobis proflcienlibus ipsa deficianl. Tamen
sequimini ; nsin per illum ad Dominum duceremini. nolite desperare, et peccatores orate. Quis enira non
Vers. 30, 31. — Respondit ille homo , et dixit eit : peccavit? A saccrdotibus incipe. Sacerdotibus <!i-
/n hoe mirabile etl, quia vos nescitit unde sit, et ape- clura est : Prtut o/ferte sacrificia pro peccatit vestris,
ruit oculos meos. Scimus autem, quia peccatores Deut ettic pro popnlo (Hebr. vn, 27). Sequitur :
non exaudit, sed qui [Ms., si quit] Dei cullor est, et Vers. 59. — In judkium ego m hunc munduiu
voluntatem ejus facit, hunc exaudit Deus. < Adliuc veni, ut qui non vident, videant, et qui vident, cwci
inunclus loqnitur. Nain et peccatores cxaudit Deus. fiant. Quid est, quod dicit, In judicium ego in hunc
Si enim peccalores Dcus non eiaudiret, frustra ille mundum veni, dum alio loco dicit : Non enim veni,
publicanus oculos in terram dimittens , et pcctus ul judicem mundum (Joan. m, 17, 18)? nisi quia
suuin perculicns dicerct : Domine, propitius esto mihi aliud est juilicium discrelionis , aliml est judicium
peccatori (Luc. xvin, 13). Et ista confessione meruit damnationis, de qno ipse Dominus ait alibi : Qui non
justificalionem , quoraodo iste cxcus illuminatio- credit in me,jam judicatus est, id csl, ilaiiinalus. Ilic
nem. i Sed peccatoribus lavandum est cor poenilcn- enim in boc loco , sicut in sequcntibus verbis patut,
lire lacrymis, ut exandianltir; et fiat [Ms., el ficl] in jmlicium discretionis significat, dum ait : I i qui non
corde illorum quod factum est in facie cxci bujus; B vident, videant, et qui vident, cwci fiant. < Quid cst, ut
et senliunt Deum illos exaudire, qui ul pcccatores qui non videnl, videant? Qui se non videre confilen-
salvarct venil in hunc miinriuiu. tur, et medicum quxrunt ul vidcant. El qui vident,
Vers. 32, 33. — A swculo non esl auditum, quia cwci fiant. Quid est, qui videni, ca-ci fianl ? 1 1 esl, qui
aperuit quis oculos ca^ci nati. iViji esset hic a Deo, sc putant vidcre, et mcdicum non quxrunt, sed in sua
non poteral facere quidquam. Libere constantcrqne cxciiale 581 perinancut [Aug., permancanl]. Ergo
confessus est verilatem. Hxc enim qux facta sunt a istam discretionem vocavit judicium ; > quia disccruit
Domino, a quo fierenl nisi a Deo? Aut quando a humiles a superbis, credentes a non cre Jentibus, me-
discipulis talia fierenl, nisi in eis Dominus habitaret? dicum quxrentes ab eis qui medicum quxrere con-
(Vers. 34.) < Responderunt et dixerunt ei : In peccalis temnunt. 0 Domine, venisti, utqui non vident, vi-
natut et lotus. Quid esl totus? Cum oculis clausis. deant; recte, quialumenes; recte, quia dies es ;
Sed qui aperuil oculos , salvat ct lotum : ipse dabit recte, quia dc tenebris liberas homincs. Hoc omnis
in corde resurrectioncm, qui in facie dcdit illumina- anima accipiat, boc omnis anima intelligat , ut non
tionem. In peccatis totus natus es, et tu doces nos ? El maneat iu tcnebris ; sed illuminetur ab eo , qui illu-
ejecerunt eum foras. Ipsi iliiim magistrum fecerant, minat omnem hominem venienlem in hunc mundum.
ipsi ut disccrent ; tolies interrogaverunt, ct ingrali ^ Vers. 40. — Cummoti sunt enim verbis istis qui-
doccntcm projecerunt. Sed ut dixi jamdudum, fra- dara ex Pharisxis, et dixerunt ei : < Sunquid et nos
tres, illi pcllunt , Dominus suscipit : magis enim, cccci sumus? Audiant [Ms., audi jani] quid est quod
quia expulsus cst, Christianus factus est. > Certe movel.at : Et qui vident, carci fiant.
projectus est isle de synagoga. Audivit Jesus, et in- VEns. 41. — Dixit eis Jesus : Si cxci cssetis, non
venit eum, et dixil ei : (Vers. 3S, 36.) Tu credis in haberetis peccatum. Cum sit cxcitas ipsa peccatum.
Filium Dei? Et ille : Quis est, Domine, ul credam in Si ca-ci essetis, id est, si vos cxcos adverteretis, el
eum? Videbat, cl non videbat, vidubat oculis tan- ad medicum curreretis ; si ergo ila cxci essetis, twn
lum, sed corde adlmc non videbat. Ait illi Dominus: haberelis peccatum. ISunc vero dicitis, quia videmus,
Et viditti eum, quando illuminalus fuisli, hoc est vestrum peccatum manet. Quare? Quia dicendo, Vidc-
oculis; Et qui loquitur tecum , ipse est. < Dum ergo mus, medicum nonquxriiis, in cxcitate vestra rema-
audivil Jesus , quia ejecerunt eum foias, el cum inve- netis. i Sequitur :
nisset eum , dixit ei . Tu credis in Filium Dei? Modo CAPUT XXV.
lavat faciem cordis. Respondit ille, et dixit , quasi Qui non intral per ostium in ovile ovium, furem esse,
adbuc inunctus : Quis esl, Domine, ut credam in _ ostiumque se et pas'orem ovium, pro quibus se ani-
eum ? (Vers. 37.) Et dixit ei Jesus : Et vidisti euin, D " mam positurum suam, et aliat oves adducturum, ul
et qui loquitur tecum, ipse est. Tunc proslratus ado- fiat unum ovile et unus pasior, d.cit.
ravit eum. Tunc [AL, Nunc] lavit faciem cordis. De- Caput x. Vers. 1-6. — Amcn, amen dico vobis, qui
nique jam facie lola cordis, el iuii: lata conscientia, non intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit
agnoscens illum non Filium hominis tantum, quod aliunde, ille fur est, a latro; [usque in eum locum] :
anle crcdideral , sed jara Filium Dei , quem videbat Hoc proverbium dixit eis Jesus : Illi autem non cogno-
[Aug., Filium Dei , qui carncm suscepcrat], ait : verunt quid toquereiur eis. < » Propter Pharisxorum
(Vers. 38.) Credo , Domine. Sed parum est dicere, qui se vidcre jactabant cum cxci erant, venenataro,
credo. Vis videre qualem credal? Procidens adoravit ct superbam, et insanabilem arrogantiam, Dominus
eum. > Si Doininum Dei Filium uon credidisset Jesus ista contexuit, > qux in hac parabola Icguntur,
queiu videbat, nullatenus adorasset eum. Incumbite quam ipse illis non intclligentibus cxponere dignatns
ergo orationibus, peccatorcs , confitemini pcccaU est; iu qua nos salubriler, si adverlamus, admonuit,
vcslra , oralc ut deleanlur, orate ut minuaniiir, iion gloriari in snpicntia humnna, non in monim di-
* E\ miicIo Auguslino, tract. xi.v in Joni , iiiuii. 2,3,5, 6,8,9,14, 15.
 RS3 B. F. AI.BINI SEC ALCUIM OPERLM PARS II. 88 1
gnilate, si humilitas Gdei calholicx in Chrislum de- A est, et non verus. i Quid esl opus multa percurrerc?
sit. < Multi enim sunt pagani, qui secundum quaro- et multa vana hseresum dinumerare? Hoc tenele; in
dani vitae hujus consueludinem dicuntur boni homi- ovili Chrisli Ecclesiam catholicam esse, credite [Aug.,
nes, innocentes, et quasi nbservantes ea quoe in lege Hoc tenete, ovile Chrisli esse catholicam Ecclesiam].
prxcepta sunt; deferentes honorem parentibus suis, Quicunque vult intrare ad ovile, per ostium inlret, id
non moechantes, non homicidium perpetrantes, non csl, per Christum inlret, et Chrislum verum Deum,
fiirlum facientes, non falsum adversus quemquam et verum Filium Dei praedicet. Non solum Chrislum
lcsiiraoniiim perhibentes; et csetera, quae in legc man- praedicel, scd Cbrisli gloriam qurerat, non suam :
data sunt, velut observant [Jf*., velut oliservanles], nam mulli quaerendo gloriam suam, oves Christi
et Christiani non sunt ; et plerumque se jactant, quo- sparserunt potius quam congregaverunt. Humilis est
ino lo isli Pharisaei, dicentes : Nunquid el nos cceci enimjanua Chrislus Dominus Deus nosler : qui in
tumus? > Sed Ii.tc omnia iuaniler faciunt, quia non tratperhanc januam, oportet humiliet se, ut sano
intrant pcr ostium, scd aliunde, tumido faslu quasi capitepossit intrare. » Hi sunt qui vocem veripasto-
per se ipsos asccndere quaerunt. < Quapropter Domi- ris audiunt; bi sunt quos proprias oves nominaiim
nus similiiudincm proposuit degrege suo, et de oslio verus paslor vocat. De his diclum est : Gaudete et
qno intratur ad ovile. > Quid enim prodesl vana ja- ™ exsultate, quoniam nomina vestra scripta sunl in ccelis
< ctantiiuii de bene vivendo inflatio, dum ad finem per- {Luc. x, 20). Hinc enim eas vocat nominatim. < El
petualiter bene vivendo vita eorum non perveniat? quis eas alius emitlit, nisi qui earum pcccata diinittii .
< Ad hoc enim debcl unicuique prodesse bene vivere, ut eum sequi duris liberalx vinculis possint ? El quis
ul detur illi semper bcne vivere ; nam si cui non eas pr.vccssit, qno eum sequautur, nisi qui resurgcm
datur semper bene vivere, quidproilesteibene vivere a mortuis jam non moritur, et inors ilii ultra non
:id tempus? Igitur ncc Lene vivere dicendi sunl, qui dominabitur (Rom. vi, 9)? > Has vero educit a fnle
finem Lene vivendi vel cxcitate ncsciunt, vel infla- ad specicm, et anle istas vadil, quia prior omnium
tione contemnunt. Non est autem cuiquam spes vera ascfndil in coelum : et qux sunt oves sux, illim. se-
el certa sempcr vivcndi, nisi agnoscat vitam qure est quunlur, quia sciunt vocem doctrina: ejus ; alienos
Christus, etpcrjanuam intrct in ovile. > Sunt cnim vero doctores non scquunlur, sed fiigiunt ab eis, quia
quidam homines qui in suis gloriantur morihus, ct non novcrunt voccm, id cst, doctrinam alienomm.
alios post se trahere quxrunt, non de Christi prae- Sed loqucnle Doniino Jesu non iiitellexentnt qui au-
ceptis inslruentes suos scctatores, sed suis excmplis dierunt. Incrassatum cnim habueruntcor, et graviler
vivere eos suadenles, de quibus alio loco ipsa Veritas «i audierunt. < Nominat oslium, nominat ovile, nominai
ait : Docenles doctrinas hoininum (Matlh. xv, 9), ct oves : commendal hscc omnia, sed nondum cxponit.
mandala Dei contemnenles. < Hi per aliam partem Lcgamus ergo, quia venturus cst ad ea verba, in
ascendere quaerunt, rapere el occidcre ; non ut paslor, quiijus nobis aliqua, qu.-e dixit, dignelur exponere :
salvare alque conscrvare. > De talibus hic dictum cx quorum cxpositione dabit nobis forlasse [cliam]
est : Sed ascendil aliunde, ille (ur est, el latro. Non illa q 1 1 .v non exposuit intelligcre. Pascit cnim mani-
solum vero lales inveniuiitur doclorcs intcr eos qui fcstis, exercct obscuris. < Audiamus exponentem,
sine nomine Chrisii sunt, sicul mulli philosophorum qui audiviinus proponcntem.
qui suam sapientiam buccis crepantibus vcntilabant, Yers. 7. — Dicit ergo eis iterum Jesus : Amen,
el vitam beatam [suis] scctaloribus promiserunt; amen dico vobis, quia ego sum oslium ovium. Ecce
vcrum eliam plurimi 562 (l"' Christiano nomiue ipsum oslium quod clausum posuerat, aperuit. Ipse
censebantur, et illuminalos a Christo se esse jacla- est ostium : agnovimus, intremus, ut nos intrasse gau-
bant, flngentes sibi nova quajquc nomina de Cliristo, deamus.(VERS. 8.) Omnes, quotquot venerunt, furessunl
et fidei catho!ic;c conlrari.i, sicut innumerabiles hae- et latrones. Quid est hoc, Domine, Omne», quotquot
relici faciehant, teslimantes se falso nomine per venerunt? Quid enim, lu non venisti? Sed intellige :
jnnuam, qux Chrislus est, intrare. < Sabellius dicit : \) Omnes, quotquot venerunt, dixit [Aug., dixi], utiquc
Qui Filius est, ipse est Patcr : sed Filius [Aug., si procter me. Recolamus ergo. Ante advenlum ipsius
Filius] non est Pater. Non inlrat per osliuin, qtti venerunt propbetoe : nunquid fures fuerunl et latro-
Filiuni dicit Patrem. Ariauus [Ms., Arius] dicil : nes? Absit. Non praeter illum venerunt, sed cum ilk»
Aliud est Paler, aliud Filius. Recte diceret, si diceret venerunt. Venturus praecones mittebat, sed eoruni
alius, non aliud. Quando enim dicit aliud, ei contra- corda quos miserat, possidebat. Cum illo ergo vene-
dicit a quoaudit : Ego el Paterunum sumus (Joan. x, runt, quia cum verho Dei venerunt. Ego sum, inquit,
50). Nec ipse ergo intrat per ostium : prxdical eniin via, veritas et vita (Joan. xiv, 6). Ipse est veritas ;
Cbristiim qualem sibi pingit [Aug., fmgit], non qua- cum illo venerunt, quia veraces fuerunt et veriiaiem
lcm veritas habct [Aug. , dicil]. Photinus dicit : prjedicaverunt. Quotquot autem praeter illtim vene-
Christus homo taiiium est, non Deus. Nec ipse intrat runt, fures fuerunt et latrones. > Per se venerunl,
per ostiutn, quia Chrislus et homo et Deus cst. > quia per eum missi non fuerunt, dicenle Apostolo :
Iluic eoim nova hxresis qux nostris temporilms orta Quomodo prwdicabunt, nisi mittantnr (licm. \. !."•) *
c.4, consentire vidctur aflirmando ct prxdicando : Et qui [Ms., quia] per se vcnerunt, el non sttnl ah eo
Chrisus, sicut quilihct sancms, nuncupativus Detis missi, fttres sunt et latrones. Nam anle adventnm
8*5 EXLGETICA. - COMMENT. IN JOAN. - LIB. V. 8S6
Clirisli falsi fuerunt in populo Dei prophetx, falsi A (Vsns. 10.) Fnr non venit, nisi ut funtur el maetet.
doclores. Sicut post adventum illius subnomineChri- et perdat. Egv veni, ut vitam habeant, et abundantius
stiano, qiiamplurimi falsi fuerunt doclores, nec do- habeant. Videturenim dixisse, ul vitam habeant in-
Ctores, sed seductores; non praxiicatores, sed falsi gredientes [In Attg. add. : et abundanlius habeant
praedicatores [Jfi., sed prredatores], latrocinia exer- egredientes] : non auiem polest quisque per ostium,
centes, non sanae doctrinrc inhxrentes. De quibus id cst, per Ciiristura cgredi ad ivlernam vitam, qux
dictum est : Fures sunt et lalrones, id est, ad furan- crit in specie, nisi per ipsum oslium, hoc est, per
duni 563 et occidendum venerunt. Sed non audie- eumuVm Christum, in Ecclesiam ejus, quae est ovile-
runt eos illoe qux verae suntoves, non sub pelle ovina ejus, intraveril ad vium temporalem quoc est in fide
lupiiuim cor abscondenles. Igitur qui ante adventum [AL, in Jiuexii]. Ideo ait : Ego veni, ttt vitatn Itabetint,
Christi pradicaverunt, eodem spiritu prxdieaverunt hoc cst, lidem quae per diteclionem operalur (Cal. v,
quo apostoli et sancti doclores, qni post advenlum 6), per quam fidem in ovile ingrediunlur, ul vivant,
Cbristi veritatisviammundoostendernnt. « Quolquol quia justusex fidevivit (Habac. n, 4); et abundunlius
autem illo tempore crediderunt vel Abraham, vel habeanl, qui perseverando usque in finem, per illud
Isaac, vel Jacob, vel Moysi, vel aliis patriarchis, ostiuni, id.est, per fideni Christi egrediunlur; quo-
aliisque prophetis Christum prsenuntiantibus , oves B »'ain veri fideles moriuntur, et abundantius habe-
erant, el Christum audierunt : non alienam Yoccm, bunt viiam, veniendo quo paslor ille praecessit, ubi
scd ipsius Christi audiernnt. Nam judex ciamat in nunquam deinde inoii.uiiur. Quamvis crgo cl hic ia
praceone, dum prxco judieem annuntiat venturam. ipso ovili non desint pascua [Ms., pascux], quoniam
Alii sunt ergo quos non audierunt oves, in quibus non ad ulrumque possumus inlelligere quod dictum esl :
erat vox Christi, errantes, falsa dicenies, inania gar- Elpascua [Ms., pascuum, et ita porro] inveniet,\d cst,
cienles, vana fingentes, miseros seducentcs, » sicut et ad ingressuin et ad egressum : lamen vere pascua
pseudoprophetx, sicut Scribae cl Pharisaei tempori- invenienl, ubisaturenlur quiesuriunl et sitiuntjustU
bus ipsius Domini. 111 sunt qui venerunl per se, ci tiam (Matth. v, G). Qualeni [Ms., Talem] pascuam
non sunt a judice niissi. His vero cum doctrinis suis invenit,cui dictum cst, hodie mecum eris in paradiso *
procul expulsis, videamus qno nos pastor bonus vo- ( Luc. xxin, K> ). Sequitur de boni pasloris pcr-
cat. Dicit cnim : (Vk.rs. 9.) Egosum ostium : per me fectione sententia Domini, ct dc mali pastoris fuga
*? quis inlroierit, salvabitur, et ingredietur, et egredie- quem mercenarium nominat.
tnr, el pascua inveniel. « El hoc evidenler ostendit Vers. 11, 12. — Ego sum pastor bonus, inquit.
non soluin paslorem, sed etiam oves intrare per Paslor bonus anmam suamponilpro ovibus suis. Mer-
oslium. Sed quid est, ingredietur et egredietur, et C cenarius aulem fugit, quia mercenarius est, et non per
pttscua invcnietf Ingredi quippe in Ecclesiam per tinct ad eum de ovibus. « « Loquens Dominus Jesus
ostium Chrislum, valcle bonum est : exire autem de ovibus suis, et pr.-esenlibus el fuluris, qua> tuuc ad-
Ecclesia, sicul aitipse Joannes evangelista in epistola erant, quierant [Ms., nderant]ibi. Jam [inpraescntia]
sua : Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis oves eju» eranl, qnae futurse eranl oves ejus b. Ilem :
(I Joan. ii, 20) ; non est utique bonum. Talis ergo prxsentibus et fuluris, et illis et nofts, el quolquot
cgrcssus iion posset a bonopastore laudari, ut dice- 564 eliam post nos fuerint oves ejus, [suasjam]
rei : Et ingredietur et egredietur, et pascua inveniet. ostendit. Omnes ergo audiant [Attg., audiunt] vocem
Est ergo aliquis non solum ingressus, verum eliam pasloris sxii dicentis : Ego sum pastorbonus. Non ad-
^gressus bonus per ostium lionuni, quod est Chi istus. deret, bonus, nisi essenl paslores niali. Scd pastores
Sed quis est ille laudabilis et beatus egressus ? Pos- mali, ipsi sunt fures et lalrones : aut certe, ut mul-
sim quidem dicere ingredi nos, quando interius ali- tum, mercenarii. Omnes enim hic personas quas po-
quid cogitamus : egredi aiitcm, quando exterius ali- suit, requirere, distinguere el nosse debemus. Ape-
quiil operamur; et quoniam, sicut dicit Apostolus, ruitenimjam duas res Dominus, quas quodammodo
per fidem habitat Christus. in cordibus nostris (Ephcs. clausas proposuerat. Jam scimus quia oslium ipsc
iu, 17), ingredi pcr Christum, essct secundum ipsam est, scimus quia pastor ipse est. Fures et latrones
li.lcin cogitare; egredi aulem per Chrisium, secun- qxii sint, priore sententia patefactum est : nunc au-
iliini ipsam ftdcui etiani foris, id est, coram homini- tem audivimus mercenarium, audmmus et lupum,
bus operari. Unrle el in Psalmo dicitur : Exiet homo nominatus est et osliarius. In bonis ergo ostium est,
ad opus suum (Psalta, cm, 23). Et ipse Dominus di- ostiarius, pastor et oves : iu raalis, fures et latrones,
cil : Lnceant opera vestra coram hominibus(Mallh. v, mercenarius et lupus. Ostium Dominum Christum
16). Sed plus me delectatquod ipsa Veritas lanquam accipimus, pastorem ipsum ; osliaiium qiiem? Ila-c
paslor hoiuis, et ideo doclor bonus, quodamraodo nos enim duo ipse exposuil; ostiarium nobisquxrendum
admoiiuit : secundum quem moduro intelligere de- reliquit. Et quid ait de osliario? Huic, inquit, oslia-
beamus, quod aii : Ingredietur, et egredieturet pascua rius. apcrit. Cui aperit? Paslori. Quid aperit paslori?
imeniet. Tunc [Aug., Cum] secutus adjimxil : Ostium. Et quisestipsum ostium?Ipseeliam pastor.i
^ » Ex S. Aug., tract. xlvi, num. 1, 2, 4. erant, ubi jamoves ejus crant, quae futurse erantejus
*• Apnd Atigl: « Loquens Dominus Jesus ovibus suis, oves.
ei priescnti' us et futuris, qiue tuncadcrant; quia
«S7 B. F. ALBLNI SEU ALCllNI OPEKLM PARS II. 8SS
Divcrsa suut nomina, pastor, [ostiumj, ovis, unum A alim lupus qui sine cessatione quotidie 11011 corpoia,
aliquitl sigiiificantia. Nam ipsius Domini verba paulo sed iiienies dilaniat, malignus videlicet spiritus, qui
anie audivimus : Ego sum ostium; et hic modo le- canlas fldelium insidians circumit, et inortes anima-
ctiim est nobis : Ego sum pastor. Qni cliam ab amico rum quaerit. De quo lupo mox subditur : Et luput
bponsi Agnus nominatur, sicut in hoc prsesenti Evan- rapit, et dispergit oves. 567 Lupus venit et mercc-
gelio aiulivinius : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit pec- nariusfugit; quia malignus spirilus mentes fidclium
cuia mundi (Joan. i, 29). De quo mullo anle Pro- in tentalione dilaniat, el is qui locuin pastoris lcnel,
pheta praedixil : Tanquam ovis ad occisionem duclus curam sollicitudinis non babet. Animae pcrcunt, et
est (Isai. liii, 7) : quamvis totum corpus suum, oves ipse de terrenis commodis laetatur. Lupus rapit et
illius inlclligantur. Potest et ille osliarius intelligi, dispergit oves, cum alium ad luxuriam pcrtrabit,
quia nemo ingredilur velegredilur, nisi eo aperienle, alium in avariliam accendit, alium in superbiam
1 1 ui babet clavem David, qui aperit, etnemo claudit; erigil, alium per iracundiam dividit, bunc invidia
claudit, et nemo aperil (Apoc. m, 7). < Non ergo slimulat, illum in fallacia supplantat. Quasi ergo
pigcal nos secundum quamdam similitudinem, ipsum gregem Iupus dissipat, cum fidelem populum diabo-
osiiarium accipere, quem et ostium. Quis est ostia- •us per tcntationes necau Sed contra hsec mercen».
rius, nisi qu i aperit? Quis aperit, nisi qui se evponit? ^ rius null° «lo accenditur, nuilo fenore dilectionis
dicente seipso de seipso : Ego sum via, et veritas, et excitalur ; quia dum sola exteriora commoda requi-
vita. Si forte tibi voluntas est aliam quserere pcrso- rit, interiora gregis damna negligenter paiitur. Unde
nani ostiarii, Spiritus sanctusest, de quo ipse Donii- et mox adjungitur : (Vers. 13.) Mercenariut autent
nns discipulis suis ait : Ipse vos docebit omnem veri- fugit, quia merccnarius est, et non perlimt ad eum de
tatem (Joan. xvi, 15). Ostiuro quid cst? Chrislus. ovibus. Sola crgo causa est ut inercenarius fugiat,
Christus quid est? Veritas. Quis aperit ostium, nisi quia mercenarius est, Ac si aperte diceretur : Stare
qui docet nmnem veritatem? > Dum Dominus honi in periculo ovium non potesl, qui in oo quod ovibus
pasloris opus oslendere voluit, seipsum proposuit in praeest, non oves diligit, sed lucrum lerrenum quae-
exemplo dicens : Bonus pastor animnm suamponitpro rit. Dum enim honorem amplectitur, dum tempora-
oeibus suis. Fecit quod monuit, ostendil quod jussit : libus commodis lxtatur, opponerc se contra pericu-
animam suum posuit pro ovibus suis. Ostensa cst no- lum irepidat, ne hoc quod diligit, amittat. Sed quia
bis de contemptu mortis via quam sequanmr, appo- Redemplor nosler culpas ficli pasloris innotuit, ile-
sila forma cui imprimamur. Primum nobis est exte- rum formam cui debeamus imprimi, ostendit dicens :
riora nostra misericorditer ovibus ejus impendere; _ (Vkks. 14.) Ego sum pastor bonus : atque suljungil :
postremum vero, si neccsse sit, etiam mortem uo- Et cognosco meas, hoc est. diligo, et cognoscunt me
stram pro eisdera ovibus minislrare. Qui non dat pro mex. Ac si palenter dicat : Diligeutes obscquuniur.
ovibus substantiam suam, quando pro eis daturus esl < Unde mox sulijunxil : (Vers. 15.) Sicut novit me
animam suam? Evposuinius, vcl magis, Domiuo do- Pater, et ego cognosco Patrem, et animam meam poiw
cenle, intelleximus, quis sit p.islor, quis oslium, quis pro ovibus meis. Ac si patenler dicat : In hoc constai
ostiarius, qui^gliam et ovis : nec non qni sinl fures quia et cognosco Patrem et cognoscor a Palre, quia
et latrones cognovimus. Sed modo de' mercenario et animam meam pono pro ovibus meis; id est, ea rha-
lupo consideremus, de quibus ipse Dominus dixit : ritate qua pro ovibus morior, quantuin Palrem dili-
tlercenarius autem, et qui non est paslor, cujus non gam ostendo. Quia vero non solum Judaeam, sed
tunl oves propriw, videt lupum venientem, et dimittit etiam gentilitatem rcdimere venerat, adjungit : (Vebs.
oves, et fugit. t « Nou paslor, sed mercenarius vo- 16.) Et alias oves habeo, quw non sunt ex hoc ovili,
calur, qui non pro amore intimo oves Dominicas, et illas oportet me udducere, el vocem meam audient,
sed ad temporales mercedes pascit. Mercenarius et fiet unum ovile et unus paslor. Redvmptionein no-
quippe est qui locum [quidem] pastoris tenet, sed slram qui ex gentili populovenimusDomiiiusaspexe-
lucra animarum non quaerit : terrenis commodis D rat, cum se adducere et alias ovcs diccbat. Iloc qno-
inhiat, honore praelationis gaudet, temporalibus lu- tidie fieri, fratres, aspicitis ; hoc reconciliatis genti-
cris pascitur, impensa sibi ab hominibus reverentia l;iis factum hodie vidclis. Quasi ex duobus gregibus
Letatur. Istae sunt etenim mercedes mercenarii, ut iinum ovile efiicit, quia Judaicum et gcntilem popu-
pro eo ipso quod in rcgiiuine laborat, hic quod quae- lum in sua fide conjungit, Paulo atteslanie, qui ait :
rit, iiiveniai, et ab hacredilate gregis in poslerum Ipseest pax nostra, qui fecit utraque unum (Ephes. n,
alieuus existat. Lupus enim super oves vcnit, cum 11). Dumenimad aeternam vilam ex utraque nationc
quilibet injustus et raptor fideles quosque atque hu- simplices eligit, ad ovile proprium oves deducil. « De
miles opprimit. Sed is qui pastor esse videbatur et quibus profecto ovibus rursum dixit : Oves mea- vo-
non erat, relinquit oves et fugit ; quia dum sibi ab cem meam audiunl, el ego cognosco eas, el seqnuntm
eo periculum metuil, resistere ejus injustitia? non me, el ego vitam mlernam do eis ; de quibus et paulo
praesumit. Fugit autera non mutaudo locum, sed sul>- supcrius dicit : Per me si quis introieril, satvabilur, ei
trahendo solatium; fugit qui injustitiam vidit et ingredietur, et egredietur, et pascun inveniet. lngre-
tacuit; fugit qui se sub sileniio abscondil. « Sed est dielur quippe ad fidem ; cgredictnr vero a fide ad
» Ex S. Creg. Homil lib. i, homil. 14, num. 2-5.
889 KXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. LIB. V. 8Hft
spcciem, a crcilulilale ad contemplalinnem; pasc.ua A ponatn (Joan. xiii, 57), iJ cst, propter te moriir
autcm inveniet in xlerna refcctione.t Oves ergo ejus carnc. Caro posuil animam siiam, ct caro ilcriini
pascua invenient, quia quisquis illiun cordc simplici assumpsit aniinam ; non lamen poicslate sua caro,
sequilur, aetenias viridilatis paltulo nutritur. Qux au- sed potcstale inhahitantis > Verbi Dei. Verbum vero
tem sunl istarum ovium pascua, nisi xtcrna gaudia Dei nunquam posiiil animam ex eo quam sumpsil
sempiterne virentis paradisi? Pascua nanique elccto- eam in iinitalein persoiuc sibi, sed a carne anima
rnm simi, vuliiis praisens Dei, qui dum sine defectu posila est, et iterum resumpia pcr poteslatcm divi-
conspicitur, sir.e flne mens vitai cibo saliatur. > «Se- uilalis. Caro ergo ponit animam suam exspirando.
quilur : Viile ipsum Dominum in cruce, quid dixit? Sitio
Vers. 17. b — Propterea me diligit Pater, quia ego (Joan. xix, 28, seq.). Qui aderanl, linxenmt spon-
pono animam meam, et iterum sumoeum.t Quid ailc: giam in accto, alligaverunt arundini, et apposMcrunt
Proplerea me Pater diligil ? Qnia morior, ul resur- ori ejus : quod cum accepissct, ait : PerfcctHin est.
gam. Ciuii magno enim pondere dictum est : Ego. Quid est, Perfeetum est? Implela sunt omnia qua1.
Qnia ego, inquit, pono animam meam. Ego pono. ante morlem fuiura fde mc] fueraut prophctata. Kl
Quiil esl : ego pono? Ego, inquit, illam pono. Non quia potcslalem hahebat quando vellet ponendi ani-
glorientur Juda:i : saevire potucrunt, polestalcm ha- B mam suam, posteaquam dixit, Perfeclum est, ait
bere non poluerunt. Sseviant quanlum possunt : si evangelisla : El inclinalo capite tradidit spiritum. •
ego noluero ponere animam ineam, quid sxviendo Quod ihi dicitur tradidil, cl hic dictum est ponit,
facturi suiit? Lna responsione proslrali sunt, quamlo quia unum esl tradcre et ponere. i Quis trailidit?
eis dictuni est : Quem quwritis (Joan. xvm, 6)? Di- Quein tradidit? Spirituni tradidil, caro illum tradi-
xerunt, Jesum; et ait eis : Ego sum : redierunt rc- dit. Quid cst, caro illuni tradidil? Caro illuin emisit,
tro, et ceciderunt. Qui ceciderunt ad unam voccm caro illnm exspiravit. Idco cnim dicitur exspiraic,
Chrisli morituri, quid facient sub vuce [Ms., sub exlra spiritum licri ; quomodo est cxsulare, cxtra
vocem] judicaturi? Ego, inquit, por.o animam meam. solum (icri. i Quod hic dicilur : Potestaletn luibca
Non glorientur Judxi, quasi qui prxvaluerinl : ipse ponendi uniimim mcum, ibi diclum est : Inctinato ca-
posuit animam suam. > Sicut potcstalem baliuil po- pile tradidil spirilum, quia spiritus aniina esl. t Cum
nendi, ita polcslalem resumciidi. Quod aliis ver. is crgo exit anima a carne, et remanet caro sii.c ani-
in hoc ipso Evangelio ostendit, diccns : So'vite lem- nia, tunc hoino ponere aniinam dicilur. Quando
p!um hoc, et in tribus diebus excilubo illud (Joan. il, Christus animam posuil? Quando Verhum voluit.
19, 21) : quod evangelista 568 secnlus exposuil Principatus enim in Verbo crat : ibi potestas crat,
Hoc enim dicebat de templo corporis sui. Et a.ljunxil C qnando ponerel caro animam, quando sumerel. Sic
ditcipulos suos luec verba rcmemorasse, cuin resnr- ut enim unus homo anima et corpus, sic unus Cfcri-
rexisscl Christus a morluis. lloc suscitabatur, quo.l slus Verhum et homo. Aniraa et corpus dux res sunt,
inoriehatur; nani Verbum mori non potuit, nec sed iiiiiis horao. Verbum et horao dua* res sunt, sed
auima illa niortua luit. Caro tantuin inorlua esl, et unus Christus. Nemo eniin liliihct in fide, quamlo
resurrexit tertia dic. Scd qiuercndiim cst quid sit audil D.minum dixisse : Potestalem habeo ponendi
quod ilixit : « Ego pono unimum meam? Quis posuil? animam meam. Ponit eam caro, sed ex poicstale
Qucm posuit? Q.iis esl qui posuil? Quid est Chrislus? Verbi; sumit eam caro, sed ex potcstatc Verl.i. >
Verbum el Iiomo. Nec sic liomo, ut sola caro : sed Verbuni, anima, caro, unus est Chrislus. El dum
quia hoiiio conslat cx carnc et aniina, tolns aulcin caro occisa fuit, Chvistus occisus fuil; ct dum caro
homo in Chrislo. Non enim parlem deteriorem animam resumpsil, Chrislns animain resumpsit. Quia,
suscepisset, et parteui melioreni deseruisset : pars quidquid ihi factum est in dispensalione huinanse.
quippe hominis niclior est anima quam corpus. Quia salutis, tolum unus Christus egit, unus Filius Dci
ergo loins hoino in Christo, quid csl Chrislus? Ver- proprius et perfcctus, unus Deus vcrus et omnipo-
hum, iiiqiiaui, el homo. Verbum caro fuctum esl, id tcns, homo propter Verbum Daus, Deus propter ho-
est, Deus homo factus est ; dicit enim : D minem homo, sicut diclum cst : Ycrbiim caro factum
CAPUT XXVI. esl. Sed ha:c omnia undc implcrcnlur, snbseqiienti
Potestntem kubere se dicit ponendi ac resnmenili am- verbo osteudit. « Hoc, inquit, mandatum accepi a
mam suam. Fuctu quoque encwnia in Hierosalumis, Patre meo. Verbum non verbo acccpit iriandatuiii,
et inter multu Pliarisivis sciscitantibus uil : Ego el sed in Verbo unigcnito Palris est oinne mandatum,
Paler unum sumus. El mulli crediderunt in enin. Cum a>itc ii dicitur Filius 569 a Patre accipcrc,
Vers. 18. — Potestatem habeo ponendi animam quod substantialiler habet, quomodo dictiim csl :
meam , et polestatem habeo ilerum sumendi eain. Sicut habel Pater titam in semetipso, sic dedit Filio
i <> Chrislus autcm, et pro nobis posuil, et quan.lo vitum hubere in semetipso (Joan. v, 2G), cuni Filius
voluit [posuit, cl quando voluit] sunipsit animiin ipsc sit vita : non potcstas ininiiitnr, sc-.l geneiatfo
suain. Poncre ergo animam mori est. Sicut aposto- ostenditur. Qiipniam Paler non quasi ci Filio, qui
lus Pelrus Domino dixit : Animam mcam propter te iinpcrfectiis (.4/., iinpcrfoclo] nalus est, atiijiiicf :\d-
• IliiciiS'|iic S. Gregorius. I:i col. rthpinonsi hie incipil cap 27,
b E\ S. Aue., Iiait. xi.vn, iimii. '.». S. Ang. kic. cit., nuni. ll-Ii.
 801 B. F. ALBINI SKU ALCUINI OPLIUM 1'VKS II. 8?2
didit, scd eiquem perfectum genuit, oiiinia gignenilo A letnpluin ejus appellemur cl sinius, cum iiianifciie
dcdit. lta deJit iili suani xqualitatem, qucui non ge- dicat Aposlolus : Vos estis templum Dei tivi, sicul di-
nuit inxqualem. Sed hxc loquente Doniino, quoniam cil Deus : Inhabitabo in eis, et inter illos ambulabo >
lux luccbat in tencbris, ct tenebrx eam non com- (// Cor. vi, 16). Oslendii vcro evangeiista, cur
prehendemnl. dixisset : Hiemis temporc. (Vers. 24.) Tunc, inquit,
Vers. 19, 20. — Dissensio iterum facta esl inter circumdederunt eum Judtvi. Circumdederunt itaque
Judtcos propter sermones hos. Dicebanl autem multi euin lentationis graiia, non veiitalis agnoscendx vo-
ex ipsis : Dcemonium hubet. insanit : quid eum audi- lumale,et dicebant : Quousque unimum noslram tollist
tisf Islx ftierant densissimx tenebne. (Vers. 21.) Si tu es Christus, dic nvbis palam. « Hxc vero non
Alii dicebanl : Hwc verba non sunt dcemonium lia- veritatem fldei inquirendo, sed illi quem interroga-
benlis : nunquid dtemonium potest oculos ccecorum bant, insidiando ct calumniam inslruendo dicebant,
aperire? Jam istorura [Ms., justorum] oculi ccepe- ul invenirent quomodo accusarent eum , nolentes
rant aperiri ; i ■ et aliquid lucis videre, et verilalis eum credcrc Dcum, sed hominem purum lanlum-
agnoscere. Audivimus patientiam Dei [Ms., Dominij, modo fuiurum, et regem cxtcris omnibus excelsio-
et inter opprobria Judxorum salutis prxdicalionem, rem esse venturum. Qua etiam dementia posleriorum
scd illi obdurali, ntagis eum tenlare aggressi sanl, B [Beda, posleri eorum] usque in prxsens, et doncc
quam vcrbis illius obetlire. (Vers. 22.) Facta sunt, Antichrislum pro Chrislo suscipiant, errare non ces-
Inquit evangelista, encccnia in Hicrosoltjmis, et hiems sant. Et si se Dominus Jesus Christum essc respon-
eral, et ambulabat Jesus in templo in porticu Salo- dcret, cogilabant eum tradere poteslati prxsidis
monis. i b Encxnia autein vocabatur solcinnitas de- punienduin, quasi contra Auguslum repugnaus, illi-
dicalionis templi, quam populus Dei ex anliqua Pa- citum sibi usurparet iraperium. Sed ipse nostrx sa-
Irum tradiiione pcr annos siugulos celehrare con- luti consulens, propter quos hxc scribcnda eranl,
sueveral. Sed uotandum esl quod hxc encxnia, qux ita responsum temperavit stiuin, ut et calumniato-
hic legunlur, non ad primam templi dedicalionem, rum ora concluderet, et quia Christus esl [Ms., es-
sed ad ultimam pertinent; quod ex eo facile colligi- set], 570 lidelibus aperta voce panderct. Illi cnim
tur, quia hieine facta rcferuntur. Prima siquidem de homine Christo quxrebant : ipse autem tliviniia-
ejusdeni icmpli dedicalio a Salomone tempore au- lis sux, qua aequaiis est Palri, palam mysteria nar-
tumni (// Paral. vn) ; secunda autem a Zorobabel rai. i Quid ergo Judxi circumdantes Dominum dixe-
el Jesu sacerdote tcmpore veris (// Esdr. vt) ; lertia ruut videamus. Quousque, inquiunt, animom nostram
a Juda Machabxo tcmpore hiemis esl facta, qtiamlo tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam. Non venit
specialiter constitutum esse lcgilur, ul eadem dedi- 1 Christus in se credentibus animam lollere, sed ani-
catio pcr onines annos in memoriam soleninibns re- mam vivificare. Sed ipsi sibi Judxi animam per fn-
novarctur oiTiciis [Mach. iv). Qux etiam ad lemptis fidclilalem lulerunt, qni lenlare Christum, non in
usque Dominicx incarnationis obscrvata fuissc, sicut Chrislt.m credere congregati sunl. (Vers. 25.) He-
modo, cum legerctttr Evangelium, audivimus. > Qux spondit eis Jesus : Loquor vobis, et non creditis. Pro-
etiam dedicalio salubri consiictudinc in Ecclesiis prie ostendit quis essei, dum dixit : Loquor vebis,
Chrisli servari moderno tempore dignoscilur. Con- id est, Verbum Dci coxterntiin Palri : quia opera
sideraudnm est quare evanselista dixcrit, hxcen- qux facit in nomine Patris teslimonium perhibeul
cxnia biemis lempore facta esse? Omuiuo proptcr quod est Filius Dei, qui gloriam suatn non qujesivil,
duriliam Judxorum el infidelilatem, qure frigoris sed ejus qui raisit illura, quia una est gloria Palris
nomine sxpe designari legilur. et Filii. Sed hanc fldem corda iiifidclium accipere
Veiis. 23. — Et ambulabat Jesus in templo in por- nequiverunt, de quibus ait : (Vers. 26.) Sed vos non
licu Salomonis. < Si ergo Dei Filius auibulare voluit creditis; causamque reddit cur non crcdercnt : Quim
in lemplo, in quo caro et sanguis brutorum anima- non estis ex ovibus mcis. t d Oves sunt credendo.
lium offercbatur, multo magis nostram orationis n oves s,lllt pastorem sequendo, oves stint rcdemplo
domum, ubi carnis ipsius ac sangiiiiiis sacramcnta rem non contemnendo; oves sunt per oslium intraii-
celebranlur, visilare gamleiit. Si perainbulare non do, oves sunt exeundo, et pascua invcniendo. Quo-
despexit porlicum, in qua rcx quondam mortalis ac modo ergo istis dixil : Non estis ex ovibus mexs ? Quia
tcrrenus, quaravis potenlissimus ac sapientissimtts videbal eos ad sempilernam futuros perdilionem
ad orandum slare solebat, quanto magis penetralia [!«;/., ad sempitcrnum intcritum prxdestinatosj ,
cordium nostrorum invisere atqtie illuslrare dcside- non ad vitam xtcrnam sui sanguinis prelio compara-
ral, si taincn ea porlicum essc Salomouis, hoc est, tos. > (Vers. 27, 28.) Oves mea; vocem meam au-
si ea timorcm suura qui cst inilitim sapientix habere diunt, et ego cognosco eat, el sequuntur me, et ego
perspexeril? Neque cniin pulandum est quia domus viiam mternam do eis. Dicit enim : Cognosco eas.
solummodo in qua ad orandum vel ad mysteria cc- Consucludo sanctx Scripturx est dicere Dominum
lcbranda convenimus templuni sit Domini, et non nosse, quidquid elegit, Apostolo diccnte : iSovit Do-
ipsi qui in nomine Domini convenimus multo amplius minus, quisuut cjus [II Tim. u, 19); et illud ncscirc.
" Hucusque ex sancto Augustino. c Ex Beda, loco citato.
b Ex Bcdx homilia in Dedi< atione Ecclcsix. d Ex S. Aug., tract. xi.vhi, nuin. i, 6.
893 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — L13. V. 8'U
quod non approbat dignmn vitx xlernx. Unde et ad A execranda monstravit. i Conl cescat Sahellius au-
impios dicturus erit : Kon novi vot (Matth. vn, 23). diens : Ego et Pater, qui iinam personam Palris el
Scquilur de ovibus : Et ego vitam wternam do eis. Filii prava doctrina dUseneit; nam ego et Paler, dux
Hxc sunt pascua qux supcrius promisil ovibus suis, sunt personx. Item erubescat Arius audiens : 1'viiyn
ubi nulla herba arescit, lotuin viret, tolum viget, sumiis, qui duas naturas in Patre el Filio astruit,
tolum integrum pennanet; et quidquid semel acci- dum unum unam naluram significal, sicul sumus,
pitur, seinper habctur. Et non peribunt iu wternum. duas pcrsonas. Scquamur apostolicam liiiem, quam
Hic subaudiendum est, quomodo vos peribitis, quia teatus Petrus princeps apostolorum confessus esl :
non estis ex ovibus n.eis. Et non rapiet eas quisquam Tu es Christus Filius Dei vivi (Malth. xvi, 16). « k Ju-
de manu mea, id est, de polestate mea. dxi videlicet verba Domini audicnles, et hucusque
Vebs. 29. — Paler meus, quod dedit mihi, majus suslinuerunl; dum vero ait : Ego et Patcr unutn su-
est omnibus. Quod dedit Pater Filio inajus est omni- mus, non perlulerunt, sed more suo duri ad lapides
bus, ut ipse illi esset unigenilus Fiiius, xqualis, cucurrerunt, sicut cvangelista dicit : (Vers. 31.) Tu-
consubstanlialis. Quid esl quod declit? Utique gi- lerunt lapides, ul lapidarent eum. Dominus qui [Ms.,
gnendo dedit, quia non minorem sibi genuit, non quia] non paticbatur, quo.l nolebat pali, et non est
tcmpore posteriorem , sed coxternum, siue iniilio " passus, nisi quod voluit pati, adhuc eos lapidare cu-
temporis semper Deum. t Non cst dicendum , non picntes alloquilur. Sustulerunt Judari lapidcs, ut la-
crat, aiitequain nalus erat : nunquain enim uon na- pidarent illum.
tus erai, qui Patri coxlernus cral. Qui sapil, capit; Vkrs. 32, 33. — Respondit eis Jesus : Multa opera
qui non capit, credat : nutriatur fide, ul possit ca- bona oslendi vobis cx Patre mco, propter quod eorum
pere Verbum Dei, quia Verbiim Filius. Scmpcr crgo opus mc lapidatis ? Et illi respondcrunt : De bono ope-
Filius, el seinper xqualis. Non enim crescendo, sed renon lapidamus te, sed de blasphemia,quia tu homo
nascendo xqualis est, qui semper natus de Palre cum sis, facis te ipsum Deum. Ad illud hoc responde-
Filius, de Deo Deus, dc xterno coxlernus. Palcr rMnt, quod dixerat : Eqo et Pater unum sumus. Ecce
aulem non de Filio Deus : Filius de Paire Deus. Judxi inlellexerunt quod Ariani non inlelligmit. Idco
I !eo Paier Filio gignendo dodit ul Deusesset; gi- cnim irati sunl, quoniam senserunt non posse dici,
gnendo dedit ut xqttalis esset, hoc <sl, quod majus Ego et Paler unum snmus, nisi ubi xqualitas est Pa-
est oiiinibiis. > Idco transcendit isle Joannes onines tiis cl Filii. « Dominus aulem vidit quid rcspondcret
aliiludincs crealurarum, et millia exercitns angelo- pravis. Vidit cos non ferrc splemlorem veritatis, et
runi, et magna omnia, i et pervenit ad illud quod eos tenlavit in verbis [Aug., et er.m temperavit in
inajus e;t omnibtis, cl dixil : In principio eral Ver- verbis]. Nonne scriptum cst in lege vestra ; iii cst,
bum, et Verbum erat apud Deum, el Deus erai Ver- vobis data : Quia ego dixi, dii es'is ? Deus dicit per
bum (Joan. l, I). Iloc est, quoil majus omnibus est, Prophetam in psalmo hominibns : Ego dixi, Dii estis
i I est, utsim Vcrbum cjus, ut siin unigenilus Filius (Psatm. lxxm, 6) ; ct legem appcllavit Dominus ge-
ejus, ut sim splendor lucis fjns. Ideo neino rapiel neraliler oinnes illas Scripturas : quainvis alibi spe-
ovcs de manu inea, cl nemo polest rapere de manu cialiler dical legem, a prophetis cam dislinguens,
Palris mei. > Manus Palris et inanus Filii, una ma- sicali est : (Vebs. 34.) Lex et propliela: usqne ad
nus cst, id est, una poteslas : quia una divinitas, una Joannem (Luc. xvi, 16). Et in his duobus pnrccptis
inajeslas, una xtemilas, nna xqualilas. Quam vide- tota lexpendetel prophetw (ilattlt. xxn, 40). Aliquan-
licet xqualilatem, ipsc Dominus in divinitale habuil, do aulem in tria dislribuit easdem Scripluras, ubi
priusquam mundus essel apud Patrem, ipse in hu- ait : Oportebat impleri omnia quce scripta sunl in lege, et
uiililale [itfs., huinanitale] ex tempore incarnalionis prophclis, et psalmis de me (Luc. xxiv, H). Nunc vero
accepit. ctiain psalmos legis nomine nuncupavit.ubi scriptum
Et nemo potest rapere de manu Ptiiiis mei. < " Aperle est : Ego dixi, dii estis. (Vers.35, 30.) Si illos dixit
dans inlelligi unain atque indissimilem essc manum, jj dcos, ad quos senno Dei [aclus est, et non potest solvi
hoc est, virlulem suam et Patris; atqne idco Chri- Seriplura : qtiem Pater sauciificavit et misil in mun-
stiim se esse crcdendum, quia non sicut cxteri sa«- dum, vos dicitit blasphemare, quia dixi, Filius Dei
cli factus [Beda, sanclificatus] per gratiam ex tein- tum ? Si sermo Dei factus est ad bomines, ut dicercn-
porc, scd verus semper exsliterit Filius Dei. Quod tur dii, ipsum Verbum Dei, quod cstapud Deuin.quo-
ctiam sequenli senleniia luce clarius aperit, dicens : modo non est Deus? Si per scrmonem Dei fiunt bo-
(Vr.RS. 30.) Ego el Paler unum sumus. Uiiiiin, iiiquil, mines dii ; si parlicipando fiunt dii ; undc partici-
suinus, una nobis subsiantia, una est diviuitas, una pant, [quomodo] uon cst Deus ? Si lurnina illumina-
aHernitas, pcrfecia 571 xqualilas, dissimilitiido ta dii sunt, lumen quod illuminat quomodo non cst
nulla. Quibus profecto verbis non prxsentem solum- Deus?Si calefacti quodammodo igne salutari dii
inodo Judxorum quxstionem, qua an ipse essel Chri- efllciuntur , unde calefiunt , non est Dcus ? Accedis
stus inlerrogabanl, explicavit, sed etiam hxretico- ad lumen, illuminaris, et inter filios Dei numeraris ;
i .nii perfidiam quam futuram prxvidit, quantuni sit si recedis a Inmine, obscuraris , el in tcncbris coin-

« E\ B da, hoinilia citata. ft. Aug. loc. cit., num. 8-1-2.

895 B. F. ALBINl SEU ALCUINl OPERLM PARS II. 896
putaris : illntl Uitnun |)umen] nec accedit ad se, A dere discedenlcm, apprehenderunt isti pernianen-
quia non recedil a se. Si crgo vos deos facil ser- tcm. Denique quid sequilur ? Et multi crediderunt tit
mo Dei, quomodo non esl Deus Verbum Dei? Pater eum. >
ergo sauctificavit Filium suum , et niisit in mun- caput xxvn.
dnm. Forle aliquis dicat : Si Paler emn sanctificavit,
Lazarum amicum suum jam quatriduanum mortuum
aliquando non sanctus '.' Sic sanctificavit, quomo- dormire dicit. Quem magna voce clamando resusci-
do genuit : ut cnim saiicttts esscl , gignendo ei lans, solvi jubel simul et abire, plurimis credenlibu*
dedit, quia sanctum eum genuit. Nam si quod ex Jv.dwis.
sanctificalur, ante non erat sancliim, quomodo dici- Caput xi, Vers. 1 . — Erat aulem quidam tanguens
iniis DeoPatri : Sancti/icetur nomen tuum ? Lazarus a Bethania de custello Marim et Murihcr.
Vebs. 37, 38. — Si non fach opcra Patris mei, < « Plurima vero in hoc miraculo rcsusciuii Laza i
nolite credere mihi. Si autem facio, el si mihi non manifesta sunt. Expositionem in singulis non qu.e-
vultis credere, operibus credite. Vt ngnoscatis et cre- ramus, ut liberius neccssaria pertractemus. In supe-
datis, quia in me esl Pater, etego in illo. * Quoino lo riori lectione meministis quod Dominus exiit do
possunt dicere homines. Si enim bene cogitcinus, iiianilius corum qui lapidare cum voluerant, et dis-
in Deo suuius ; el si bene vivamus, Deus in nobis cessil trans Jordanem ubi Joannes baptizabal. Ibi
est : fideles , participantes ejus gratiam, illuminali ergo Domino constituto, infirmabatur in Beihania
ab ipso, in illo sumus, el ipse in nobis. Sed non sic Lazarus, qttod castellum erat proxiinum Hierosoly-
unigenitus Filius : ille in Palre, ct Paler in illo, lan- mis. (Vers. 2, 5.) Maria autem erat quce un.rcT.it
quam aeqtialis in co cui est a:qualis. Denique nos ali- Dominum unguento, etextersit pedes ejus capillit si<i>,
quando possumus dicere : In Deo sumus, cl Dcus in cujus frater Lazarus infirmabatur. Miserunt ergo
nobis ; nunquid possumus diccre : Ego et Deus unum sorores ejus ad eum dicenles. Jam intelligimus qu»
sumus ? In 572 Dco es, quia Deus te continel ; miserunt, ubi erat Dominus : quoniam absens erat,
Deus est in te, quia templum Dci factus es. Sed trans Jonlanem scilicet. Miserunt ad Dimiin.uit ,
nunquid quia in Deo es et Deus est in te, potes di- nuntiantes quod aegrotaret fraler carum, ut si digna-
cere : Qui me videt, Deum videt : quomodo 1'nige- retur venirei , et eum ab ;t'gritudine liberaret. IUe
nitus dixit : Qui me videt, videt el Patrem. Ego et distulil sanare , ut possct rcsuscilare. Qttid crgo
Paler unumsumus (Joan. xiv, 9)? Agnosce proprium nuntiaverunt sorores cjtts ? Domine, ecce quem amas
Domini, et niunus servi. Proprium Doniini cstaequa- infirmatur. Non dixeruut, Veni : amanli eiiim lan-
litasPatris ; munus servi est participatio Salvaloris. p lumraodo nuntiatum fuit. Non ausse sunt dicere,
(Vers. 39.) Quwrebunl ergo eum apprehendere. Uti- Veni et sana ; non sunt ausoe diccre, ibi j;:be,
nara apprehendcrcnt, sed credendo et intelligendo, et hic lict. Cur euim nnn et islud [At., iste ?J,
non sxviendo et occidendo. Quxrebant ergo eum ap- si fides illius ceuturionis inde laudatur? Ail enim :
prehendere ; dutn eum apprchendcre voluerunt, quid Non sum dignus ut intres sub lectum meum, sed
eis fecit ? Exiv.it de manibus eorum. Non ettm appre- tantum dic verbo , et sanabitur puer meus (Malth.
henderunt, quia manus fidei non habuerunl : > el viii, 8). Nihil horum ista>, sed lanlunimodo : Domine,
quia noluit qui poteslatem habuit animam suam po- ecce quem amas infirmatur. Sufiicit tit noveris ;
nere, non apprehenderunt eum ; dum autein voluil, non ciiim amas el deseris. Dicil aliquis : Quomodo
apprehensus est ab eis manibus iniquitatis. (Vers. per Lazarutn pcccatorsignificabalur, et a Dominosic
40, 41.) Et abiit iterttm truns Jordanem ad eum locum amabatur? Audiat eum dicentem : Non veni tocare
ubi erat Joannes baptizans primum ; et mansil ibi, el justos, sed peccatores (Matth. ix, 15). Si enim pec-
multi venerunt ad eum, el dicebant : Quia Joanncs catores Dominus nou amaret, de «elo ad terram
quidem signum fecit nultvm. < Meministis vo-.is dic- non descenderct [Ms., nequaquam cos vocaret; al.
tum de Joanne, «jriita lucerna erat (Joan. v, 35), et non eos vocarc venisset].
diei teslinioniiim perhibebal. Qttid ergo isli dixe- |D 573 Vers. 4. — Audiens autem Jesus dixU illis :
runl aptid se ? Nullum, inquiunt, miraculum oslcndit Infirmitas ha-c non est ad mortem, sed pro gloria Dei,
Joatines: non d;emonia fugavit, non cxpulit febrem, ut glorificetur Fitius Dei per eam. < Talis glorifica-
non cxcos illuminavil, non niorluos suscitavit, non tio ipsius non ipsum auxit, sed nobis profuit. Hoc
tot millia hoiuimim de quinque vel seplcm panibtis ergo ait : Non est ad mortem, quia ipsa uiors non est
satiavit, non super mare ambulavit, non ventis et ad morlein, sedpotius ad miraculum : quo factocre-
fluctibus imperavit ; nihil horum fecit Joannes ; et derent homincs in Christum, et vilarent veram mor-
totum quidquid diccbat, huic leslimonium perhibe- tcni. Sane vidcte quemadmodum tanquara ex obliqno
bat. Per luceniam veniamus ad diem. Joannes nul- Dominus Deum se dixit, propler quosdam qui negaut.
lum signum fecit. (Vers. 42.) Omniaenim qwrcunque Nam sunt haerelici qui hoc ncgant qttod Filius Dci
dixit Joannes de hoc, vera erant. Ecce quid appre- sit Dominus [Ms., Deus]. Ecce audianl : In/irmitat
hcnderunt, non quomodo Judaei volebant •> apprehen- ergo A<rc, inquit, non e»t ad mortem, sed pro gtoria
* Hic dcfectum supplc cx Aug : < Non sic dicit b Apud Aug. : < Eccc qui apprchendcruiil , noo
Filius :fn me est Pater , ct ego in illo, quomodo pos- quomodo Jud:vi. Judxi volcbant, etc. •
sunt, ctc. » c Ex S. Aug., tract. xt.ix, num. 4-io.
897 EXEGETICA. - COMMENT. IN JOAN. — Llli. V. C03
Dei. Qua gloria? Cujus Dei?Audi quid sequiiur : A illihora.quidibiJudas; ct ipse iiiterditodecinihoras?
Vl glorificelur Filius Dei. Infirmitas ergo hwc , in- Si bora crat, lucchal; si lucobat, qttomodo diem a.l
quit, non e*t ad morlem, sed pro gtoria Dci, ut glo- mortem tradebal? Sed Dominus in lioc vcrbo, iioii
rificetur Filius Dei per eam. Per quam ? Per iliam ipsum Judam, sed successorein ipsius prxvidebat.
infirinitatein. (Vehs. 5.) Diligebat autem Jesus Mar- Juda eniin cadenle, successit Malthias, et duodcna-
tham et sororem ejus Mariam, et Lazarum. < Ille lan- rius numcrus mansil (Act. i, ii>). Non cnim frustra
gucns, illae tristes, omnes dilecli. Sed diligebat eos, duodecim discipulos elogit, nisi quia ipse spiritalis
et langucntium salvator , imo etiain morluorum sus- est dies. Soquantur eigo hora; diem, proedicent horas
cilalor, et trislium consolalor. (Vers. 6.) Ut ergo au- dicm, lione illuslrentur a die, honc illuminenlur a
divil quod infirmabatur, lunc quidem mansit ineodetn die, et per horarum praedicalionem credat mundtis
locoduobus diebus. Nuntiaverunt ergo ilkc, mansit illic in dietn. Iloc ergo ait de compeudio : Me sequimini,
ille. Tandiu tempus ductum est, quousque quatri- si non vullis errare. ( Vers. II.) El post hoc dicit
duuiii compleretur. Non frustra, nisi quia forte, imo eis : Latarus amicus noster dormil, sed vado, ut a
quiacerte,et ipsenumerus diemminlimat aliquodsa- somno excitem eum. Voriim dixit. Sororilms mortuus
cramentum. (Vers. 7.) Deinde post hirc dicit disci- erat , Domino dormiehat. Hominibus morluus erat,
pulit suis : Eamus in Jud&am iterum ubi pene l'ue- B qui eum suscitare non polerant : nam Dominus lanta
rat lapidatus ; qui proplerea inde discessisse vide- facililale suscitabat de sepulcro, quanta tu non exci-
liatur, ne lapidarelur. Discossit enim ut homo, sed las dormientem de looto. Ei-go secundum potontiam
in redeundo quasi oblitus infirmitaiem, ostcndit po- suam dixit dormientem, quia et alii mortui dieli sunt
testatem. Eamus, inquit, in Judwam. Dcnique hoc in Scripturis sxpe dortnionles,sicut Apostolus dirit :
dicto, vidctc qiicmadmodum discipuli territi fuerunt. De dormientibus autem nolo 574 l'M ignorure, fratres,
(Vers. 8, 9.) Dicunt ei discipuli : Rabbi, nunc quw- ut non conlristemini, sicut el arteri, qui spem non
tebant le lapida re Juda-i, el itervm vadis illuc ? Ues- habenl (I Thess. iv, -22). ltloo el ipse dornuenles ap-
pondit Jesus : Nonne duodecim horce sunt diei 1 Quid pcilavit, quia resurreeturospronuntiavil» [Aug., prse-
sibi vult isla rcsponsio ? Illi dixerunt : Modo te vo- nuntiavil]. Et in alio loco : Omnes quidem dormie-
lebant lapidare Judtri, et ilerum vadis illuc, lit te la- mus, ted non omnes resurgemus » (I Cor. xv, 51) ;
pidenl ? Et Dominus : Nonne duodecim horw sunt moriom noslrnm dormitionis nomine Hgnifieans.
diei ? Nam oorpus diiin d -scritur ab anima, dormit in
Vers. 10. — Si quis umbulaverit in die, non o/fen- sopulcro, resuscitandum in novissimo die : « Animx
dit, quia lueem hujus mundi videt. Si autem ambula- f, vero, dum deserunl corpora, divcrsas receptiones
rerii in nocte, offendil, quia lux non est in eo. t De liabenl : gnudium honse, nialx lornicnta ; sed cuui
die quidem locutus esl, scd ad nostram iiitelligon- facta fueril resurrectio, et bonornm gaudium am-
liam |A«g.,in nostra inlelligentia], quasi adliuc r.ox plius eril, et malorum tormonta graviora, quaiu'
esL lnvocemiis diem, ut repellal noclem, el cor lu- cum corpore lorquobiintur. i Duni Djminus dc dor-
raine illuslret. Quid enim Dotninus dieere voluil? milione amici dixcrat disrpnlis, t respouderuntquo-
QuanUun mihi videtur , quantum suljacct [Attg.., Riotlo iiilellexeruni. (Vf.rs. 12, 15, I i, 15.) Domine,
siiblucet] altitudo, profundilasque scnieitiiic , redar- ti dormit , salvus erit. Solcnt cnim csse somni xgro-
guere voluit dubilationem illorum el iiifidelilalcm, taniiuiii salutis indiciutn. Dixerat uutem Jesus de
voluerutit enim cousiliuin dare Domino ne morerc- morte ejus ; illi autem pntaverunt quia de dormitione
tur , qui veneral niori , ne ipsi inorcrontur. Sic somni diceret. Tunc ergo dixil eis Jesus manifeste.
etiam quodam alio loco Pcirus sanclus diligcns Snbobscure enim dixerat , dormit. Ail crgo ma-
Dominum, sed adhuc non plene intelligens cur ve- nifeste : Laxarus mortuus est , et guudco propter
nissel, timuit ne moreretur , el vitas displicuil, id ros, ut credalis quia non cram ibi, scd scio quia
cst, ipsi Doinino (Matth. xvi, 22)-. Ctim ergo vellcnt moi ttius cst. JDger cnim , non morluas fuerat
dare consilium homincs Deo, discipuli inagistro, 0 nuntiatus. Sod quid lateret ouni qni creaverat cl
servi doinino, xgruli uicdico , corripuit eos et ait : ad cujhs manus aniina morienlis exiorat ? Hoc est
Sonne duodecim horce tunt dici ? Si qnis ambutaveril quod ait : Gaudeo propter vos , ut credatt quia non
iit die, non offendit. Mc sequimiui, si non vultis of- ibi eram : ul jam incipercnl admirari , quia Do-
fcndere ; nolitc inilii consilium dare^ quos a me con- minus pottiil dicere morluum, [quod] nec vidorat,
silium opertct accipcrc. Quo ergo pertinel : Nonne nee audierat. Ubi sane mcminisse debemus. quod
duodecim lionr suut diei ? Quia ut diem sc cssc os.oti- adlmc etium ipsorttm diseipulorum qui in eum jani
deret, duodecini discipnlos elogil. Si ergo sum, iu- eredidcrani, miraculis sedificabatur fidcs : non ut ca
quit, dios, et vos hor.e, mmqiriii hoi-o diei oonsiliiim «jiiac non erat , osse inoiperet, sed m oa quoe jam
daiit ? Uonu diem scqiiuntur, nou horasdies. Si ergo cssc curpcrat, eresceret ; quamvis lali vcrbu ustis

• In Vulgata ila tegilur : Omnes quidtm resurge-
mut, ted non omnes immutabimur. Alcuinus hic soo.u-
lus ftiisse videtur quosdara codices Gr.co.os ac Lali-
nos, in qiiibus ctiam loco omnes quidem resurgemus
legilur : Omitcs quidcn dormicmus. \'id. Hiermi.
opisl. If9ad Minorvium ct Alexandvuni , et Augus-
linuni lilir. xxdc Civit. Dei, cap. 20. Mendum lamcn
bio eubal in vcriiis : Non ontnes resurgcmus. Lcgoii-
dum »ora : .Von omnes immutab.mur.
8<)9 B. F. AI.BIM SEU ALCIJIM OPERUM PARS [I. 90O
sit, quasi lunc crcdere incipereut. Non eniin ait : A Vers. 23-25. — Dicil illi Jesus : Itcsurget frater
Caudeo propter vos , ut vestra fides augeatur sive tuus. Dicit ei Martha : Scio quia resurget in resur-
firmetur ; sed ut credatis : quod iiiielligeudiiin est, reclione in novissimo die. De illa resnrrectione secura
ut amplius robustiusque credatis. sum : dc hac incerta sum. Dicit ei Jesus : Ego sum
Vers. 16,17. — Sed eamus ad eum. Dixit ergo Tho- resurrectio el vita. Dif.is : Resurget frater meus in
mas, qui dicilur Didymus, adcondiscipulos suos : Ea- novissimo die ; verum est : sed per quem tunc resur-
mus <•' nus, ut [Al., et]moriamur cum eo. Venitituque get, potcst et inodo resurgere, quia ego sum resurreetio
Jesus, et inveniteumquatuordiesjam in monumenlo hu- et vita. Ueo resurreclio, quia vita : [quia] qui credit
bentem. • De quatuor diebns mulla quidcm dici pos- in me, non morietur in ceternum. • Quid est hoo ?
sunt, sicutsehabenlobscura Scripturarum, quscpro Qui credit in me, etiam si morluus fuerit, vivet : sicnt
divcrsitateintelligentiummultossensuspariunt. i Di- Lazarus mortuus est , elvlvit; quia non esl Dens
camuset nosquid nobis videatur siguificare mortuus moriuorum, sed vivorum. De olim mortuis palribus,
quatriduanus. Quomodo enim in illo caeco intelligi- hoc est, de Abrahara, de Isaac, de J;ico'>, tale re-
nius quodammodo humanum genus, sic forlc el in sponsum Judxis dedit. Ego sum Deus Abraham ,
isto morluo multos inlellecturi sumus : diversis enim [et Deus Isaac] et Deus Jacob (Exod. m, 6). Non esl
modis una res significari potest. Homo quando nas- l\ Deus mortuorum , sed vivorum (Matth. xxn, 32)
cilur, jam cum morle nascitur, quia de Adam pecca- omnes enim illi vivunt. Crede ergo, et si mortuns
liini trahit. Undc dicit Aposlolus : Per unum Iwmi- fueris, vives; si autem non credis, et cnm vivis,
nem peccatum inlravit in mundum , el per peccatum morlmis es. Unde est ergn mors in ai.ima ? Qnia
mors : et ila in omnes homines perlransiil, in quo non est fides in ea. Unde est mors in corpore? Quia
omnes peccaverunt (liom. v, 12). Eccc lmbes unum non cst ibi anima. Ergo animx tux vita [Ms., anima]
ilicui moriis, pcccatum, quod homo trahit de mortis fules est. i Sir.ut anima corporis vita est corporis,
propagine. Deindc crescit, incipit accedere ad ralio- ita fides anima? vita est «nimap. i Qui credit in mr,
nalesannns, ut legem sapial natiiralcm, quain homi- inquit, etiam si morluus fuerit' in carne, vivet in
■ics [Ms., omr.es] hahent in corde fixam : quod tibi anima, donec resurget caro, nunquam postea mori-
ficri non vis, alii ne fcceris. Nunquid hocde paganis lura. Hoc esl, qui credil in me, licet moriatnr, rirri :
dicilur [Aug., de paginis discilur], et non in nalura ct omnis qiti vivit in cnrne, et credit in me, et si
ipsa quodammodo legllur? Furtum vis pati? ulique nioi-ictiir ad tempus propter mortem carnis, tson
i.on vis. Ecce lex in corde luo : quod non vis paii, morietur in alernum propter vitam spiritus et im-
f.uere noli. Et hanc lcgeni transgrcdiuntur homines : mortalilalem resurrcctionis. Hoc est quod ail :
ecce alter dies morlis. Data est etiam lex divinilus C (Vers. 20.) Et cmnis qui vivit et credit in tnc, ,on
per fainulum Dei Moysen : dicium est iliis [Aug. et morietur in a-iernnm.
Ms., illic] : Nott occides ; non moechaberis ; non fitl- Vers. 27.-— Crcdis hocf Ail itli : Vlique, Domine.
sum leslimonium dices ; honora palrem et matrem ; Ego credidi quia tu es Chrislus Filius Dei , qni in
non concupisces rcm proximi lui (Exod. \\, 13, seq.). Itunc mundum venisti. Quando hoc credidi [Aug. re-
Ecce lex scripta esl, et ipsa contemnitur : adde pelit voc. credidi] quia tu es resurrcciio, credidi quia
[Aug., ecce] tertium diem mortis. Quid restat? Ve- tu es vita, credidi quia qui credit iu te, et si moria-
nit ad Evangelium, praidicalur regnum c.uelorum, tur, vivet ; et qui vivit et credit [in te], non moriet:ir
diflamalur ubique Christus, minalur gebennam, vi- in aHcrnum. (Vers. 28.) El cum hxc dixisset , abiit
tam promittil selernam , et ipse contemnilur. Traus- et vocavit Mariam sororem svam silentio, dicens :
grediunlur homines Evangclium : ccce quartus dies Magister adesl, et vocat te. Advertendum est, quem-
miiriis. Merilojain pulel. Niinquid et talibus ueganda admodum supprcssam vocem silentium nuncupavit.
esl miscricordia ? Absit. Eliam ad tales Dominus Nam quomodo siluit, qua; dixit : Magistcr adest, et
excitaudos non dedignalur accederc. (Vers. 19, 20.) vocat te ? Adverlendum esl eliam quemadmodum
Multi aulem ex Judtvis venerant ad Marlham el evangelista non dixerit, ubi vel quando vcl quomodo
Mariam, ut consolarentur 575 eas de (rctlTe "">• D Mariam Dominus vocaverit. Ut hoc iu verbis Martlue
Martha trgo, ut cognovit quia Jesus venit, occurrit potius intelligeretur, narrationis veritatem senai
illi. Maria aulem domi sedebat. (Vers. 21, 22.) Dixit [Ws.,veritate. AHj.,brevilateservata]. (Vers. 29-51.)
ergo Marlha ad Jesum : Domine, si fuisses hic, fraler Illa ut audivit, surgil cito, et venit ad eum. Xondum
meus non esset mortuus. Sed et nunc scio, quia quce- venerat Jesus in caslellum, sed erat adhuc i» illo toco,
cunque poposceris a Deo , dabit tibi Dcus. i Non ubi occ.urreral ei Marlha. Judwi igilur qui erant cum
dixit : Sed et modo rogo le, utsuscitesfratrem roeum. illa in domo, et eonsolabantur eam, eum tiditseut
Undc cnim sciebat si frater ejus resurgerel, quod Mariam. quia cilo surrexit et exiit, secuti tunt eam,
utile fucrat [Al., ut si ille adesset. Aug.,s\ fratri dicentes : Quia vadit ad monumentum, ut ploret ibi.
ejus resurgerc utile fueril] ? Hoc tantum dixit : Scio, Quare hoc pertinuil [ad] evangelislam narrare ? [Ul]
quia potes ; si vis, facis : utrum autem facies [Ms., videamus qua; occasio fecerit nt plures ibi essenl ,
facias], judicii tui est, non prcesumptionis mex. Scd quando Lnzarus rcsnscitatus csl. Putantcs cnim
et nune scio, quia qua;cunque poposceris a Deo dabit Jiidiei, proplcrea illam festinare, ul doloris sui soia-
tibi Deus. lium lacrymis qujereret , seruli sunl eam , ot U^o
9(1 EXEGETICA. COMMENT. IN JOAN. — LIB. V. 90-2
grnnde miruciilum qiialriiluani mortui rcsurgeutis A iUe ueseil? Sed quasi nescit. L'mle hoc piobamus?
tesies plurimos inveniret. (Vers. 32-51.) Maria ergo Duiiiiiiiiiii audi dicturum in judicio : Non novi vos,
cum venittet ubi tralJetut, videns eum, cecdil ad discedite a me (Mutth. vn, 25). Quid est, Non vo*
pedet ejut, et dixit ei : Domine, ti kic fuisses, frater novi 1 Non vos video in luce mea , non vos video in
meus non esset mortuus. Jetus ergo, ut vidit eum illa jnstitia quam novi. Sic et hic tanquam nesciens
plorantem, el Jttdmot qui cum illa erant plorantes, talem pcccalorem, dixit : Ubi posuistis cum? Talis
fremuit spiritu, et turbavit semetipsum, et dixii : Ubi est vox Dei in paradiso, posteaquam peccavit Adam,
posuisiis eum ? Aliquid nobis insinuavil fremendo Ubiet(Gen. m,9)1
spiritu, et turbando seipsum. Quis enim eum possct Dicunt ei : Domine, veni et vide. Quid est, ttirfe ?
nisi ipse [Jf*., seipsum] turbare? Itaque primo bic Miserere. Videl enim Dominus, quando miseretur.
attendite potestalem, et sic inquirite significationem. Unde iili dicilur : Vide humilitatem meam, et laborem
Turbaris lu nolens , turbatur Christus , quia voluit. meum, et dimitle omnia peccata niea (Psal. xxiv, 18).
Esurivil Jesus , veruin est , quia voluit ; dormivit (Vers. 35, 36.) Lacrgma.ut est Jesus. Dixerunt ergo
Jcsus verum est, quia voluit ; contrislatus esl Jesus, Judwi : Ecce quomodo amabat eum. Quid est, ama-
verum est, scd quia voluit ; morluus est Jesus, verum bat eum ? Non veni vocare justos, sed peccatores in
est , sed quia voluit. In illius potestale erat sic vcl B pocnitentiam. (Vers. 37.) Quidam autem dixerunt ex
sic affici [vel non sic aflici]. Verbum [Al., Veram] ipsit : Non poterat hic qui aperuit oculot caci, facere
enim 576 aniinam suscepil, et carnem, totius ho- ut hic non moreretur ? Qui noluit facere ut non niorc-
minis sibi coaptans in person» unilate naturain. rctur, plus est quod facturus cst, ut moiluus susci-
Nam et animx apostolorum Pauli et Petri verbo telur. (Vers. 38.) Jesus rursut frement in semelipso,
Uluslralae sunt »; aliorum aposlolorum, sanctorum, venit ad monumenum. Fremil et in lc, si dispnnis
prophetarum Verbo illustratx sunt aniin;e : sed de reviviscere. Omni homini dicitur, qui prcniilur pcs-
nulla dictum est : Verbum caro factum est ; de nullo siina consueludine : Yenit i.d monumenlum. Erai
dictum est : Ego el Pater unum sumus. Anima Christi autem spelunca, et lapis superpositus erut ei. Morluus
et caro Chrisli , cum Verbo Dei una persona cst , sub lapide, reus sul» legc. Scitis enim quia lex, qua;
unus Christus est. Ac per hoc ubi summa potestas, data est Judscis, in lapiile scripia rst (Exod. xxxi, 18).
ibi secundum voluntalis nulum turbatur infirmilas. Oinnes autem rei sub lege sunl : bene viventes enim
Hoc est , turbavit semetipsum. Dixi polcstatem , al- in lege non sunl [Aug., cum lege sunt]. Justo lcx
lende significatioiicm. Magnus rcatus est, quem mor- posita non est (J Tim. i, 9). Qui.l csl ergo lapiJcm
lis quatriduanse illa significat scpuitura [Aug., Ma- removere ? Graliam pradicare. Apostolus enim Pau-
gnus reus est , qucm mortis qualriduum , et illa C lns minislrum se dicit novi testamenli, non littenc,
significat s?pullura]. Quid est ergo quod turbat sc- sed spiritus. Nam littera, inquit, occidil, tpiritut au-
metipsnm Christus, nisi ut significel tibi quomodo lem vivificat (II Cor. iu, G). Littcra occidens, quas>
turbari tu debeas, cum tanta mole peccati gravaris lapis esl premens. (Vers. 39, 40.) Removele, inquil,
et prcmeris? Attendisli enim le, vidisti te renm ; lupidem. Removete lcgis pondus, graliam prae.^icaic.
computasli libi : lllud feci , el pepercit Deus ; illu I Dicit ei Marlha, soror ejus qui mortuut fueral : Do-
commisi, el distulit me ; Evangelium audivi, et con- mine,jam felet, quatriduanut enim est. Dicit ei Jesus .
lcmpsi. Dic, dic lacrymando, baplizatus sum, et iie- Nonne dixi tibi, quoniam si credideris, videbis glo-
rum ad cadem revolulus sum : quid facio? qoio eo? riam Dei ? i Quid est, videbis gloriam Dei ? Quia et
iiuile evado ? Quando isla dicis, jam fremit Christus, pulentem et quatriiuanum suscital. Omncs enim
quia fidcs fremit. In voce fremenlis apparel spes pcccaverunt, et egcnt gloria Dei (Hom. m, 23). Et
ivsiirgeniis. Ubi ipsa fides intus, ibi est Christus ul i abundavilpeccatuin,superabundavit gratia(/iom.
fremens; si fi ics in nobis, Christus in nobis. Quid v, 20).
enim aliud ait Apostolus : Habitare Christum per (Vers. 41-43). — Tulerunt ergo lapidem. Jetut
fidein in cordibus vestrit (Ephes. m, 17) ? Ergo si aulem elcvatit tursum oculit,dixit : Pater, gratiat ago
fides lua in Chrislo [Ms., de Christo], Christus est " tibi, quoniam audisti me. Ego aulem tciebam, quia
in corde tuo. » Ergo fremat Chrislus in corde tuo. semper me audis, sed propter populum qui circumttat,
Flevit ergo Christus amicum mortuum , qiiem vcnit dixi, ut credanl quia tu me misisti. Ilwc cum dixisset,
resuscilaturus. Quare enim flevit, nisi quia bominem 577 voce "tagna clamavit. • Fremuit , lacryiuavit ,
flcre docuil oppressum pondere peccalorum ? c Quare voce magna clamavit. Quam diflicile surgit , qmm
fremuit et turbavit semetipsum, nisi quia fides ho- molcs nialic consuetudinis prcmit. Scd tamen surgi t,
minis sibi merito displicenlis fremcre admodum de- occulta gralia intus vivificalus : surgit post voccm
bel in accusalionem malorum operum , ut violeulia? magnam. Quid est factum ? (Vers. 44.) Voce magna
poenitentis [Aug., pcenitendi] cedat consueludo pec- clamavit: Laiare, veni foras. Et statim prodiit qui
candi ? El dixit : Ubi posuistis eum ? < Scis quia fueral mortuus , ligntus pedes et manus inttitis , et
mortuus sil, et ubi scpultus ignoras ? El ista signifi- faciet illius sudario erat ligata. Quomodo processil
catio esl. Non ausus suni diccre, nescil : quid cniin ligatis pcdibus miraris, ct non miraris quia rcsur-
• Ms. : i Nam et anima Apostoli verbo iltustrata esl, anima Pauli el anima Petri verbo itliistrata
esl.
90". B. F. ALBINI SEU ALCIINI OPERIM PAUS II. 904
rcxitqtiatridiianus? ln utroqiie polenlia Domini erat, \ dixit eis : Vos nesciiis quidquam, nee eogitatis quia
non viresmortui. Processit, et adhuc ligatus ost : expcdit vobis ut unus homo moriatur pro populo, el
adhtic involutus , tamen foras jam processit. Quid non tota gens pereat. Hoc aulem a scmelipso non
significat? Quando conlemnis, mortutts jaccs ; et si dixii, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit.
tanta quanta dixi contemnis, sepultus jaccs : quando Hic docuit etiam per bomines malos prophethe spi -
confiteris [surgis] , lunc procedis. Quid cst enim ritum futura pncdicere : quod tamen cvangelisla
procedere, nisi ab occultis velut exeundo manifeslari? divino tribuit sacramento, quia ponlifcx fuil, id est,
Sed ul confilearis, Deus facit voce magna clamando, summus sacerdos. Potest autem niovere quomoilo
id est, magna gratia vocando. Ideo cum processissel dicatur pontifcx anni illius, cum Dominus staluerit
mortttus adhuc ligatus, confitens et adhttc retts, ut uimm summiim saccrdotem, cui mortuo unus succe-
soiverenlttr peccata ejus, ministris boc dixit Domi- dcret? Scd intell gendnra per amhiliones et conten-
nus : Sotvite illum, et sinile abire. Quid est, Sotvite, tiones inter Judxos poslca conslitutum , ut plures
et sinite abire ? Qu;e solvcritis in tcrra, erunt solula esscnl, el per annos singtilos vicihus 578 minislra-
et in coelis. • Poluit cnim ligamenta solvere , qui rent. Nam de Zacharia hoc dicitnr : Factum est
mortuum resuscitavit : sed proplcr tinitatcm sancta? autem , cum sacerdolio fungerelur in ordine vicis sua:
Dei Ecclesix, et individuam charilalem, dicitur mi- B anie Deum , secundum consiitutionem [AL, consuetu -
nistris, id est, discipulis Christi : Solvite eum, quia dinem] sacerdotii, sorte exiil ut incensum poneret,
sinc unilate calholicx fidei el charilaie ecclesiastice ingressus in templum Domini (Luc. i, 18). Hinc ap-
sanctitatis , peccala non solvuntur. (Veks. 45, 46.) paret plurcs eos fuisse, et vices suas hahuisse : nam
Mulli auiem ex Jmtiris, qui vencrant ad Mariam, et incensum non licehat ponere, nisi summo sacerdoti.
viderunt qum fecit Jesus, crediderunt in cum. Quidam Et fortc ctiam unum annum [Ms., uno anno] plures
autem ex ipsis abierunt ad Pharisa'os , et dixerunt administrahant , quihus alio anno alii su cedebant,
qum ftcil Jesns. « Non omnes ex Judxis qui conve- cl quibus sorte exibal qui incensum ponercl. (.uid
neraut ad Mariam , crediderunt : scd lainen mulii. esl ergo quod prophelavil Caiphas ? Quia Jesus mo-
Quidam vero ex eis, sive ex Jml.ris qui convenerani, riturus erat pro gente : non tanlum pro gente, sed ut
sive ex eis qui crediderant , abierunt ad Pharisxos, filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in nnum.
et dixerunt eis quai fecit Jesus; sive :'nminli»ndo, ut Hoc evangelisia addidit; nam Caiphas de sola Ju-
ct ipsi crederent; sive potius prodendo, ul sxvirent. dxorum gente prophetavil, in qHa erant oves, de
Scd quomoilolihel, et a quibiislibet , ad Pharisxos quibus ait ipse Dominus : Non sum missns /itsi ad
ista proluta sunt. oves, quat perierunt domus Israel (ilattti. xv, 21).
i
8ed novcral evangelista alias oves qnx uon erant de
CAPUT XXVIII.
hoc ovili , quas oporlcbal adduci , ut cssel [Ms., os-
Ponlifices adversns eum eoncitium colligunt, in quo sent] unum ovile et unus pasior. Haec aiitcm secun-
Caiphas, unum debere pro populo mori, ne cuncli
penrent , prophelizat. Kt anle sex dies Pascha: de dum prxdestinationem dicla sunt ; quia neque oves
ungnenti snper pedes Domini profusi pretio murmur ejus, nec filii Dei adhuc crant, qui nondtim credide-
arguitur Judw. rant. (Vers. 55, 54.) Ab illo ergo die cogitnverunt, ut
Vers. 47. — Collegerunt ergo pontifices et Phariso?i interficerent eum. Jesus ergo jam non palam ambu-
concilium, et dicebant : Quid faciemus ? « Nec tamen labal apnd Judffos, sed abiit in regionem juxta deser-
diccbant, credamns. Plus enim perdili homines cogi- tum in civitatem, quas dicitur Ephrem, et ibi mora-
tabanl qttomodo nocerenl ut peiderent , qnam quo- batur cum discipulis suis. Non quia poteniia ejns
modo sibi consulerent ne perircnl : et tamen time- defecerat, in qua utique, si vellet, ct palam cum
bant , et quasi consulehant. (Vers. 48.) Dicebunt Judxis conversarelur, et nihil ci facerenl ; sed in
enim : Quid faciemus ? Quia hic homo multa signa hominis infirmitate vivendi exemplum discipulis de-
facit : si dimiltimus eum sic, oinnes credent in eum, mnnstrabal , in quo apparct et non essc pcccatum,
et venienl Romani, et tollent nostrnm locum el gentcm. I» si fideles ejtis qui sunt memhra ejus oculis perse-
Tcmporalia pcrdere noliiernnl [Aug., limucrunl], et qucntium sese subtrahcrent, el furorcm sceleralorum
vitam rcternani non cogitaverunt; ac sic utrumque latendo polius dcvitarent. >
nmiserait. Nam el Itomani post Domini passionem Scicbat Jesus lempus appropinquasse passionis
ct glorificalioncm tiilemnt cis locum et gentcm , et sux et redemptionis noslnc. Appropinquantc lem-
pugnando [Aug., expugnando] ct liansferendo ; et porc in quo pali disposuit, appropinquavit ille et loco
illud cos sequitur quod alibi dictum est : Filii autem in quo ejusdem passionis dispensationem perfiwre
regni hujus ibunt in tenebras exteriores (Matlh.vm, i%). voluit. Dicitenimevangelista : (Vebs. 55.) « "Proxi-
Hoc autem timucrunt, nc, si omnes in Christtim cre- mum autem eral Pascha Judaorum. Illtim diem fe-
derent, neino remaneret qui adversus Romanos civi- siiiin Judici cruentum habere Domini sanguine vo-
tatem Dei templumque defenderct : quoniam cnntra liierunl. IIlo die feslo occisus est Agnus, qui nohis
ipsum templum et conlra suas patcrnas leges, do- eumdem diem festum suo sanguine eoiiserravit.
rlrinam Christi esse sentiebant. (Vers. 49-51.) Vnus Consilium eral inler Jndxos dc occidentlo Jcsu : ille
uutem cx ipsis Caiphas, cum csset ponlifex anni illius, qui dc coelo vcnerat fpatil, nropinquarc voluit loc«»
« Ex S. Aug., tract. l, num. 2.
905 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LI». V. 00 !i
passionis, quia imminebat liora passionis. Ascende- A divina suscilaniis viriulc perlerrili, animos ab m-
ntnt ergo mutti in Hierosolymum de regione anle jnsta cxde rctraherent. > Nec transitorie legendum
fascha, ut sanetificarent seipsos. Hoc faciebant Judaei est quare ante sex dies Pasch» vcnisset Jesus Be-
secundum pncceptum Domini, per sanctum Moyscn thaniam : magna vero dignitas scnarii liumeri est
iu lege dalum , ut die festo quo Pascha erat , omnes in sanctis Scripturis, et mulla opera Domini I). i
undique convenirent, et illius dici celebraiione san- nostri in senario numero perfecta esse demonslran-
ctificarentur. Sed illa celebratio umbra erat fuluri. tur; quia senarius numerus in seipso per suas pro-
Quid est umbra futuri ? Prophetia Christi venturi , prias partes divisus vcl conjunctus, perfeclissiiuus
prophetia pro nobis ilto die passuri : ut transirct esse constat ; habet cnim partes trcs in seipso de-
nmbra , et lux veniret ; ut transiret significatio , et nominatas, id est, unum, duo, et tres. Nani scxta
veritas tencretur. Habebant ergo Judxi Pascha in -cjus pars uimiii cst; terlia vero, duo; dimidia
nnibra ; nos in luce. Quid enim opus erat ul Domi- itaque, tres. Unum vcro et duo, et tres, sex essc
nus eis prxciperet per ipsum diem festum ovcm dignoscitur; nec aliud ex his tribus partibus con-
occiderc, nisi quia ille erat de quo prophetatum est: junctis confici potcst, nisi sex lantum ; nec in alias
Sicul ovit ad immolandum duclus est {Isata; i.m, 7)? partes senarius numcrus dividi potcst, nisi in has
Sanguine occisi pecoris Judxorom postes signati sunt " tres, id est, unum, duo, tres. Nam ipse Dominus
{Exod. xii , 2-2) : sanguine Christi frontes noslrx crealor omnium, hujus mundi creaturas sex die-
signantur. Et illa signatio, quse erat signlficaiio, bus perfecisse notissimum est, el sexla die homi-
dicla est a domibus signatis extcrminatorem prolii- nem fecisse constat; qucm serpentina fratide per-
bere : signum Christi expellit a nobis exterminato- dituin, ante sex dies Paschx venit ipse Filius Dei,
rem, si cornostrum rccipiat Salvalorem. » « (Vers. 56.) per quem creatus est, Belhaniam ad liberandum ; ut
Quxrebant, inquit evangelista, Jesitm, et coltoque- qui sextadie creatus est, sexta feria liberarctur;
bantur ad invicem stantes in templo : Quid putatis, uaiii sexta feria Christum csse passum, nemini
quia non venit ad diem festum ? t *> Quxrebant ergo ignotum essc reor. Igilur et mense sexto annun-
Judxi Jesum, sed male : qnxrebant enim, ut venien- tiante archangelo virgo sacra inspiratione Spiritus
tem ad diem festum inlerficerent. Quxramus autcm sancli euradem Redemptorcm nostrum concepisse
nos iUum stanles in templo Dei, et perseverantcs legitur; qui etiam sexta hora, perfecla xtate, super
nnanimiter in oratione, et colloquamur ad invicem puteum sedens mulieri Samarilanx divini fontis
psalmis, hymnis, canlicis spiritalibus {Ephes. v, 19), fluenta aperire ilignatus cst : sexla quoque xtale
in gratia postulanles ipsum, ut veniat ad diem festura , mundi, ipse crcalor ai redcmptionem mundi juxla
nostrum , et sua nos prxsentia illustrare , sua ipse ' fidem sacrx hislorix venisse jam legilur. Habcnt
nohis dona sanclificare dignctur. » Dederunl autem quoque bx trcs partes, id est, unum, et duo, et
pontifices et PharitaH mandatum, ut si quis cognoverit tres, ex quibus, ut diximus, senarius cnnslat, ali-
ubi tit, indicet, ut apprehendanl eum. Mandatum ergo quid mysterii in dispcnsatione salutis humanx. Pri-
Judxorum peccalum est iliorum. Quxrebant Chri- mo itaque tempore sub lege naturx, veluti in qua-
stuin occidere, non in Chrislo vivere. Quxramus nos dam unilate sancli Patres Deo serviebanl ; secundo
in Christo vivere, quem illi quxrebant occidere. Illi vero tempore lex addita est ad naturam, ut quod
male quxrebant, nos bene quxramus; nam nunc est mala consuetudo vitiavit in natura, lex reformaret
tcmpus qnxrendi Dominum , sicut Propheta ait : in littera ; el fuerunt duo, natura et lex ; lertio ita-
Quarite Dominum, dum inveniri potest {Isttice lv, 6). que tempore venit gratia coelestis per Jesum Chri-
Qui misericordem eum invenire voluerit in judicio, stum ; et sunt tria, natura, lex, et gratia. Sicut
quxrat eum modo in humilitatis el charitatis ofiicio. nec lex natunn bonum destruit, nec gratia legera
579 Caput xh, Vers. 1. — Anle sex dies Pa- solvit, sed adimplevit, naturamque prislinx reddi-
tchai venit Jesus Belhaniam, ubi fuerat Lazarus mor- dit nobilitati : natura tamen etlex sinc gralia im-
tuutquem suscitavit. < Sciensautem Dominus conspi- _ pleri non potuit, nec sic bomini liberum arbitrium
rasse de se occidendo Judacos, non fugit insidiantium datum est, ul legis praecepto [Mt. vel legis praece-
manus ; sed certus de gloria resurrectionis primo ptum], ut gratias non indigeret , sicut Pelagiana
vcnit Bethaniam, proximam Hicrosolymis civitatem, hsercsis aflirmat. < « Et ne dicerenl machinatores
ubi Lazarum suscitaverat a mortuis ; deinde etiam calumniarum phantastice suscitatum fuisse Laza-
Hierosohmam, ubi ipse paterelur et resurgeret a rum, facta ibi Domino coena, et ipse unus erat ex
morluis : Hieiosolymam quidem, ut ipse ibi more- discumbenlibus cum eo : ul dum viventem, loquen-
retur; Bellianiam vero, ul resuscitatio Lazari cun- tcm, cpulantem, cum suis familiariter conversan-
ctorum memorias arctius imprimerelur, et magis tem viderent, sive audirent, vel slc suscilantis po-
magisquc confunderentur, atque inexcusabiles con- tentiam agnoscerent, et acciperent gratiam. Mystice
vincerentur impii principes, qui occidere non time- autem ccena haec Dominica, ubi Marlha ministra-
rent eum, qui suscitare [Al., suscitari] posset a mor- bat, et Lazarus inter alios discumbebat, fldcs est
tuis ; etnec bencficiis suscitationis provocati, nec Ecclesia», quoe per dileclionem operatur. In qua
» Hucusque ex Aug. •■ Itcriun ex Beda, iiom. citata.
» Ex Bedae hom., fer. n post Palmarum.
PATROL. C. 29
907 B. F. ALBIM SEL ALCLIM OPERIJM PARS II. 908
ccena Maitha minisirat, cum anima quaeque fidelis A merentur, proximis qui habent, invidcre non ccs-
opcram Domino suce devotionis impendit. Lazarus sani ' Et quidem pulare possemus, Judam cura pan-
vero unus fil ex discumbentibus dhm Domino, cum pcrum hacc fuisse locutum, scd prodil mcntem illius
etiam hi qui post [primam] peccatorum morlcn» teslis verax, qui ait : (Vers. 6) Dixit autcm hoc,
resuscitati ad justitiam sunt, una cum eis qui iu non quia de egenis pertinebat ad eutn, sed auia fttr
sua permansere justitia, de prascntia veritatis erat,el loculot habens, ea quai mittebanlur, portabal.
cxsultant ; pocnitentes simul cum innocentibus ccc- Non ergo tunc Judas periit, quando pccunia corru-
Icstis gratiae inuneribus aluntur. Et bene eadem ptns Dominum perdidit [A/., prodidit] ; sed jam
ccena in Betbania celebralur, quse est civitas in la- pcrditus Dominum sequebatur, qui loculos habens
tere montis OlivetL, el interpretatur domus obe- dominicos, ea qua> mitlcbantur, portabal in mini-
dientiae. Domus namque obedientiae Ecclesia est, sierium paupenun, qucc etiam infideli menle furari
qux fideliter Domini jussis oblemperat : et ipsa solebat. Vidcns ergo Dominus cor illius cupidita-
estcivitas quac super monlem misericordia? consliiuta lis jam sorde pollutum, praevidens pejori proditio-
nunquam potest abscondi, ipsaque [Ms., ipsa quae] nis sorde polluendum, commisit ejus fidei, quidquid
de siii
ae sui laiere
latere umsuuiki
constructa Redemptoris, id —
..*.Uv....K.....~, -- 580 habchant
est ww [Beda, habebat]. in sacculis, eumque
-—«.--. -
de
aqua ablulionis, et sanguine sanctificationis, qu* B his quaj vellet facere permisit, ul vcl collali ho
de ipsius latere pro se morientis exiere [Beda, exie- noris, vel habitse memoria pecuniae, mentem ab
rit], imbuia est; ubi etiam altera soror Lazari ipsius vendilione revocaret. Verum quia semper
Maria in magnie indicium dilectionis, sicut sequen- avarus egct, neque unquam beneficiorum perlidus
tia monstrant evangelica; lectionis, accepit libram meminit, impius a furto pecuniai quam porUbat,
unguenti nardi pistici preiiosi, et unxit pedcs Jesu, pervenit ad traditionem Domini, qui pecuniam sibi
el extersit capillis suis pedes ejus. Quo facto non servandam commendabat.
solumsuse dat indicium devotionis, scd et aliarum Vkrs. 7. — Dtxit ergo Jetus : Sine illam ut in
fidclium Deo animarum signal pietatis obsequium. > diem sepultttrcv mea; servel illud. Quasi innocenter
Vers. 3. — Maria autem accepit libram unguenti intcrroganti Judae, Dominus simpliciter cl mansucte,
nardi pistici preliosi. Quid namque per libram un- quo ministerium Marise pertinerct, exposuil : quia
guenti nisi perfeclio justitise exprimitur? Quod un- ipse videlicet moriturus, et ad scpeliendum arouia-
guentum ex nardo pistico dicilur esse confectuin : tibus esset ungendus. Ideoque Marijc, cui ad unctio-
quid cnim per unguentum, nisi bonus odor opi- nem mortui corporis ejus quamvis multum dnside-
nionis insinuatur ? Et hoc unguenlum ex nardo pi- tanti pervenirc non liceret, donaliim est ut vivenli
stico [Al., pislica] conftcitur, id esl, nardo fldcli. u adhuc impeudcret obsequium, quod post mortem,
Nam pislis Gracc, fides Latine dicilur ; sioe fide celeri resurrcclione praeventa, requirerel [Ms., et
enim Deo placere impossibile est, ncc bona fama Beda, nequirel]. Unde bene Marcus Dominum dc
sine fide catholica (ieri poterit. « • 0 homo, unge illa dixisse testatur : Quod habuit, hrec fecil, prir-
pedes Jesu bene vivendo, Dominica sectare vestigia, venit ungere corpus meum in sepulturam (Marc. xiv,
el capilliscxterge, ac si habeas superflua, pauperibus 8). Quod est apcrle dicere : quia corpus roeum jani
eroga. Hoc est capillis pedes Jesu tergere. Qua> tibi defuncli tangere non poterit, solum quod potuit feciu
supcrflua sunt, pedibus Domini necessaria sunt, » Pnevenit vivum adhuc, funcrandi officio donare.
id est, minimis quibusque in Ecclesia ; de quibus (Vers. 8.) Pauperes enim temper kabebitit tobitcunt,
in finedicturus erilDominus : Quanditt fechtisuni me aulem non temper habebitit. Et hic magnse tno-
ex minimis hit, mihi feeistis (Matth. xxv, 40). Domus deramine paiieniia: Dominus non Judam arguitava-
aulem repleta est odore id est, Ecclcsia vitae reli- riliae, et non pauperum gratia de pecunia loqui,
giosx fama [bona]. Nam odor bonus cst vita bona. sed ex ratione demonstrat non esse culpandos cos
Audi Apostolum : C/iri*(i bonus odor sumus, inquit, qui ei inter homines convcrsanli de facultatibus
tii omni loco (II Cor. a, 15) ; et in Canlico cantico- .v suis ministrarcnt, cum tam parvo tcmpore ipscapud
rum : Unguentum effusum nomen tuum (Cant. i, %. Ecclesiam corporaliter 581 mansurus; pauperes
llcm : Dum estet rex in accubitu suo, nardus mea de- autem, quibus cleemosyna fieri posset, in ea sem-
dit odorem suum. Ubi aperte quid Maria semel fe- per essent habendi. (Vers. 9.) Cognovil ergo tarba
cerat [Ms., fecerit], lypice aulem quid omnis Ec- mulla ex Judeeis, quia illic est, el venerunt non pro-
clesia ; quid anima quasque perfecta semper faciat, pler Jesum tantum, sed ut Lazarum viderent, quem
osiendilur. tuscitavit a morluis. Curiositas hos, non charilas
Vers. i, 5. — Dicit ergo unus ex discipulis ejus Ju- adduxit ad Jesum : sed nos vcrsa vice, fratres cha-
das Itcariotes, qui erat eum traditurus : Quare hocun- rissimi, si cognoscimus ubi Jesus est, ubi mansio-
guentum non veniil trecentis d.-narii», et datum est nem facit, ubi Belhaniam, id est, domum animx
egenis t i b Vae impio tradilori ! Vcr- complicibus ejus obedientis, in qua habitet, invenit ; veniamns illuc
nequilisc, etiam nunc membra Christi persequenti- contemplatione, non propter hominem tanlum, quem
bus, qui famam virtulis, quam ipsi habere non a morte animae suscitatum spiritaliter vivere dona-

• Ex S. Aug., tracl. l, num. u\ •> Ex Ven. Bcdae hom. feria n post Palmarum.
 009 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — LIB. V. 910
vit, sed nl Itonam hoininis vilara imitando, pcr hoc A tim] scribatur, sed sensu loqiienlium salvo funditus
ad visionem Jesu pertingere mcrcamur : quia pro intermittatur. ,
certo cognovimus ubi Jesus cst; resurrexit enim Benedictut qui venit in nomine Domini rex Israel.
postmortcm, et ascendil in ccelum, ubi habet man- < Sic accipiendum est ut in nomine Domini in no-
sionem pcrpeluam : ipsa est vera Bcthania, civitas mine Dei Patris intelligatur, quamvis possil inlel-
scilicet coelestis, quam nullus valet nisi obediens in- ligi ciiam in nomine suo, quia ct ipsc est Dominus.
trare. (Vers. 10, 11. ) Cogitaverunl autem principes Unde alibi scriptum est : 1'luit Dominus a Domino
sacerdotum,ut et Lazaruminterficerent, quia mulli (Gen. xix, 24). Verba ejus melius nostrum dirigunt
propter illum abibant ex Judans, ct credebant in Je- inlellcctum, qui ait * Ego veni in nomine Patris mei,
sum. 0 caeca cseeorum versutia, occidere velle susci- et non suscepisiisme. Atius veniet in nomine suo, Itunc
tatum! quasi non posset suscitare occisum, qui suscipietis (Joan. v, 45). Humilitatis cnim magister
potcrat defunctum. Et quidem se utrumque posse est Chrislus, qui humiliavit semelipsum factus obe-
docuit, qui et Lazarum defunctum, et seipsum sus- diens usque ad mortem, monem aulem crucis (Philip.
citavit occisum. > a ii, 8). Non ilaque 582 amitiil divinitatcm, quando
Postquam Dominus qualriduanum mortuum sus- nos docet humilitatem. In illa Patri est xqualis,
citavit, slupentibus Judaeis, et aliis corum videndo B in hac nobis similis; per quod Patri esl oequalis,
credentibus, aliis invidendo pereuntibus, discubuit nosut essemus, creavit; perquod nobis est similis,
in domo Jesus recumbente quoque Lazaro, qui ne periremus, redemil. Has ei laudes turba dice-
fuerat a morte suscitatus : post unguenlum diffu- bat : Osanna, benedictus qui venit in nomine Domi-
sum super pedes ejus, unde domtis odore completa ni rex Israel. Quam vocem menlis invidentia prin-
cst, de quibus :n superioribus, quantum potuimus, cipes Judseorum perpeti non poterant [Aug., quam
traclavimus; nunc videndum est, quid ante Domini crucem mentis invideutia principum Judaeorum
passionem gestum est. Dicit cnim Evangelista : perpeti poterat], quando regem suum Chrislum tanta
CAPUT xxrx. raultitudo claraabat. Sed quid fuit Domino re-
Turba cum ramis palmarum occurrens, clamat, Osan- gem esse Israel? Quid raagnum fuit regi sseculorum,
na. lpse vero super pullum sedit, Pharisceis rft- regem Ceri hominum ? Non enim rex Israel Chrislus
cenlibus : Totus raundus post eum abit. ad cxigcndum tributum ; vel ferro exercitum arman-
Yers. 12, 13. — In crastinum autem turba multa, dum hostesque debellandos : sed rex Israel, quod
qute convenerat ad diem festum, cum audissent, quia mentem regat, qnod in aeternum consulat, quod in
venit Jesus Hierosolymam, acceperunir ramos-rpalma regnum
„ coelorum credentes,-, sperantes,
^ - — , amantesque
,
et processerunt obviam ei, et clamabant : Osanna, K' perducat. Dei ergo Filius aequalis Palri, Verbum
benedictus qui venit in nomine Domini rex Israel. per quod facta sunt omnia, quod rex esse voluit
« b Bami palinarum laudes sunt, signiGcanles vi- Isracl, dignatio cst, non promotio ; miserationis in-
ctoriam, qua erat Dominus roortem moriendo supe- dicium cst, non potestatis augmentum ; qui enim
ralurus, et trophseo crucis diabolum mortis prin- appellatus esl rex Judaeorum, in coelis cst Dominus
cipem[Jf«., de diabolo... principcj triumpbaturus. i angelorum. (Vebs. 14.) Et invenit Jesus asellum, et
Osanna, benediclus qui venit in nomine Domini. sedit super eum. Hic breviter dictum cst ; nam qtiem-
Notandum sane quod Osanna verbum Hebraicum, admodum sit faclum, apud alios evangclislasplenis-
compositum est ex duobus, corruptoetintegro. Salva sime legilur. Adhibetur autem huic facto prophe-
namque sive salriftca apud eos dicilur [Osi. At licum testimonium, ut apparerct quod maligni prin-
vero anna] interjectio est deprecanlis, quomodo cipes Judxorum eom non inlelligebanl, in quo im-
apttd Latinos interjeclio est dolenlis, hcu ! et inter- plebantur quae legebant : Invenit ergo Jesus asellum,
jectio admiranlis, papce! Denique in Psalmo, ubi et sedit super eum.
LXX inlerpreles transtulerunt, o Domine, salvum me Yers. 15. — Sicut scriptum est : iVo/j timere, filia
fac, in Hfbraeo scriptum est, Anna, Adonai, Osanna Sion, ecce rex luus venit sedens super pullum asinm
[Ms., Osianna], quod interpres noster Hicronymtis '' (Zach. ix, 9). Haec filia Sion, cui divinilus isla di
diligcntius elucidans Iransltilit : Obsecro, Domine, cuntur, in illis erat ovibus quae vocem pasloris
salva, obsecro. Idem namque signiflcat, o Domine, audiebant; in illa crat multiludine quae Dominum
per interjectionem obsecranlis, quod, obsecro, Do- venienlem lanta dcvolione laudabat, tanto agmine
mine, per ipsum verbum ohsecralionis. Osanna ita- deducebal. Eidictumest : Nolit.mere; illum agnosce,
que, salva, obsecro, significal,consumptalittcra i vo- qui ecce [Ms., qui a le] laudatur; et noli trepidare
cali, quoe verbum prius terminat, cum perfecte di- cum patitur, quia ille sanguis fundetur per quem
citur osi, per virtutem lilter.e vocalis Aleph, a qua tuum deliclum delcatur el vita redimatur [Aug., red-
verbum sequens incipit anna, quod metrici in versi- datur]. Sed pullum asinae , in quo nemo sederat (hoc
bus scandendis synalepham vocant : quamvis [illi] enim apud alios evangelistas invenilur) intelligimus
scriptara litteram scandentes transiliant. In hoc au- populum gentium, qui legem Domini non acceperat;
lcm verbo Osanna, iota littera, nec saltem [Ms., sal- asinam vero (quia utrumque jumenttim Domino ad-

» llttcusque ex Bedse homilia cilala. b Ex S. Aug., tracl. li, nnm. 2-13.

911 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPEP.UM PARS II. 912
ductum esl), plebeni ejus, qux veniebat ex populo A eeliat ipsura essc granum iiiorlificaiidum et muliipli-
lsrael, non indomita tamen, sed qux prxsepe Do- candum : mortificandum inQdelilate Judxorurn, imil-
mini agnovit. (Vers. 16.) Hocc non cognoverunt di- tiplicandiim fideomnium populorum. Jam vero rxhor-
scipuli ejus primum, sed quando glorificalus est Je- tans ad passionis sure sectanda vestigia, Qui amat,
susAd est, quando virtutem sux resurrecttbnis osten- inquit, animam suam , perdet eam. Quod duobus
dit. Tunc recordati sunt , quia hcec erant scripta de modis inlelligi potest : Qui amat, perdet , id est,
eo. Becolentes quippe secundum Scripturam , qux si amas, pcrdes [Ms. et Aug., perde] : si cupis vi-
aflte passioncm vel in Domini passione complela sunt, lam lencre in Chrislo, noli limcre mori pro Christo.
ibi et hoc inveiierunt , ut secundum eloquia prophe- Ilem alio modo : Qui amat animam suam, perdet eam.
tarum in pullo asin;e sederct. Noli amare in hac vita, ne perdas in xlerna viu.
Vebs. 17-19. — Testimonium ergo pcrhibcbat turba Uoc aulcm quod poslcrius dixi, magis haLerc videlur
qttx erat cum eo, quando Lazarum vocavit de monu- cvangclicus sensus; sequilur eniin : El qui odit ani-
mento, et sutcilavit eum a mortuis. Proplerea et ob- miim sttam in hoc mundo, in vitam trternam custodil
viam venit ei turba, qui audierunt, eum (ecisse hoc eam. Ergo quod supra dictum est : Qui amat, su!>in-
signum. Phariswi ergo dixerunt ad semetipsos : Vide- telligilur, in hoc mundo; ipsc ilaquc [Attg., utique]
lis, quia nihil pro/icimus, eccc mundus lotus posl eum B perdel : Qui autem odil, utiqne in hoc mundo, in vi-
abiit. Turba lurbavit turbam. Quid autem invides, tam xtcrnam ipse custodil cam. Magna et mira sea-
ceca turba, quia post eum vadit mundus , per quem tenlia, queraadmodu.n sil hominis in unimuui suam
f-n-iiis est mundus? amor ul pereat, odium ne pereat ! Si male aniavris,
Uinc odisti : si bene oderis, tunc amasli. Feliccs qui
CAPUT XXX.
oderunt custodiendo, ne perdanl aniando. > llic ani-
Nuntiatus gentibus eum videre volenlibus, horam suce mx nomine vita prxsens dcsignalur; vel etiam hujus
clarificationis esse dicit , et granum (rumenti mor-
luum multum fruclum pronuntiat allaturum. Mini- vitx delectalio, qux perdenda est ut feliciler inve-
strantem quoquc sibi honorificandum promiltit. nias voluntatem tuam in regno Dei, quam forliter
Vers. 20-22. — Erant autem gentiles quidam ex vicisli in hoc sxculo. Nam sancti martyres odio ha-
his qui ascenderant ut adorarenl in die festo. Hi ergo buerunl hanc prxsenlem vitam pro Chrisli nomiue,
accesserunt ad Philippum, qui erant a Bethsaida Gali- dum raagis voluerunt banc pncsentem vitam perdere,
lcrcr, et rogabanl eum dicentes : Domine, volumus Je- quam Chrislum ncgare, implenles quod sequitur :
sum videre. Venit autem Philippus , el dicit Andrcece. Vers. 26. — Si qms mihi tninistral, me sequatur.
Andreas rursus el Philippus dixerunt Jesu. Videa- i Quid esl, mc sequutur, nisi me imitetur? Chrislus
mus quid Dominus ad ista responderil. Ecce volue- C ***** Pr° nobis passus est, ait Apostolus Pelrus, re-
runl eum Judxi occidcre, gentiles videre : sed eliam linquens nobis exemplum, ut sequamur vcstigia ejus
illi ex Judxis erant, qui clamabant : Benedictus qui (7 Petr. n, 21). Ecce quod dictum cst : Si quis mihi
veuit in nomine Domini rex Israel. Ecce illi ex cir- ministrat, me sequutur. Quo fruclu, qua mercede ,
curacisione, illi ex prxputio, velut parieles de diverso quo prxmio? Et ubi suin, inquit, ego, illic el mini-
venientes , et in unam fidem Christi pacis osculo ster meus erit. i Merces est amoris, et opcris pre-
concurreules. Audiamus ergo vocem lapidis angula- liuro, quo ministralur Chri -to, csse cum illo cui mi-
ris. (Vers. 25.) Jesus autem, inquil, respondit eis di- nistrat. < Ubi cnim bene eril sine illo ? Aut quomodo
cens : Venit 583 hora, ut clari/icetur Filius homi- [Aug., aut quando] [mulc] esse poleril cum illu?
nis. Hic quisquam forsitan putat ideo se dixisse Audi cvidenlius : Et si quis mihi ministraverit, hono-
glorificatum, quia gentiles eum volebant videre. Non rificabit eum Pater meus. Quo honore, nisi ut sit cum
ila est : sed videbal ipsos [Ms., ipse] gentiles posl Filio ejus? Quod enim superius ait : Ubi ego sum,
passionem et resurrectionem suam in omnibus genti- illic et ministcr meus erit : hoc intelligitur expo-
bus credituros ; quia, sicul dicit Apostolus : Ccecitas suisse , cum dicit : Honorificabit eum Pater meus.
ex parte Israel facla est, donec plenitudo gentium in- j. Nuin quem majorem honorem accipere poterit ad-
trarel (Rom. xi, 25). Ex occasione igilur istorum oplutus, quam ut sit ubi est unicus ; non xqualis fa-
gentilium qui eum videre cupiebant , annuntiat futu- ctus divinitali , sed consocialus [Ms., consocius]
ram pleniluiiinein genlium, et promittil jam jamque xternilali ? Quid sil aulein ministrarc Christo, cui
adesse lioram glorificalionis sux, qua fucla in ccclis, operi merces lanla proiiiilliliir, considerandum est :
genlcs fuerant crediturx. Undc prxdiclum esl : Ex- Si qttis niihi ministrut , me scquatur, hoc intelligi
altare supcr ccelos Deus, el supcr omnem terram glo- voluit, ac si dicercl : Si quis me non sequitur, non
riam tuam (Psal. cvn, 7). Hxc cst genlium plenitudo, iuihi ininistrat. Ministrant ergo Jcsu Christo qui
de qua dicil Aposlolus : Ccvcittts ex parte Israel (acla non sua quxrunl, sed qux Jesu Cbrhli (Philip. u,
est, doncc plenitudo gentium inlraret. Sed altiludinem 21). Hoc cnim cst, mc sequatur, vias ambulet meus.
glorificationis oportuit ul prxcederet humililas pas- iion suas : sicut aliii script>jm cst : Qui se dicit in
sionis. Idco seculus adjunxil : (Veiis. 24, 25) Atneit, Christo manere, debet, sicul ille ttmbulavit, et ipse
amen dico vobis , nini graiuav frttinenli cadens in ter- ambulare (I Joan. u, 6). Etiam si porrigit esurienti
r.tm mortuum fuerit, ipsttm sotum manet. Si autem panem, dc misericordia fncere debet, non de jactan-
iuorluttm ftterit, multum fructum affcrt. Se aulem di- tia ; non aliud ibi quxrct quam opus bonum, nesciente
913 EXECETICA. — COMMENT. IN JOAN. — I.IB. V. nu
sinislra quid faciat dexlcra (Matth. vi, 3), id csl, ut A inflrmilalis neccssilate tiirbantur, ne desperando
alienetur intenlio cupiditatis ab operc charitatis. Illi pcrcaut, consolaris. Audi ergo, o nailesChristi.quid
dicitur : Cum uni ex minimis meit fecisli , mihi fecitti dcinde subjungat, cum. dixisset: Nunc anima mea
(JfaMA.xxv,40). Nec ea tantum qusc ad misericordiain lurbulaest. Et quid dicam, inquit? Puter salvifica me
pertinent corporalem, sed omnia opera propter Cliri- ex hac liora. Sed proplerea veni in horam hanc :
stum faciens, (tunc erunt bona, quoniam finis legis Pater, clarifica tuum nomcn. Docuil tc quid cogiles,
Cbristusadjustitiamomni crcdenli[Aom.x,<l]) 584 docuit quid dicas, quem invoccs, in quo spcres ,
credens \Aug. om., credens]ministerestChristi usquc cnjus volunlatem certam atque divinam tux voluulaii
ad illuil opus magnse charitalis, quod est animam suam humanx, infirnurqiie proponas [Aug., praeponas].
profratribus ponere ; hoceslenim, el proChristo po-,- Noiv ideo tihi videatur ex alto deficere, quia te vult
nere : quia et hoc propter sua membra diclurus est : ab imo prospicere [Aug., proficere]? Nam et tenlari
Cum pro istis fecistis, pro me fecislis. De taliquippe dignatus csl a diabolo, a quo ulique, si nollet, non
opere etiam se ministrum facerc, et appellare digna- leutaretur : el ca rcspondit diabolo, quse tu in ten-
tus est, ubi ait : Sicut Filius hominis non venit mini- tationibus debeas respondere. El ille quidem tenta-
ttrari, sed minittrare, et animam suam ponere pro tus est, sed non periclitatus : ut doceret le in tenla-
multis (Malth. xx, 28). Hinc ergo cst unusquisquc B tione periclitanlern, tentatori respondentcm, et post
minister Christi, unde est ct minisler Cbrislus. Sic lenlaiionem non ire [Ms. et Aug., respondcre et post
inJDistrantemChristo bonorficat Pater ejus, honore tentatorem nou ire], scd a periculo tentationis exi-
illo magno, ui sit cum Filio cjus, nec uuqiiam defi- re. Sicut autem hic dixit : Nunc anima mea turbata
eial fides ejus [Aug., felicitas ejus]. ) Communiter est, ita etiam ibi dicit : Tristis est anima mea usque
vcro de omnibus ait : Si quis milii ministrat ; omnis ad mortem. Et : Pater, si fieri potest, transeat a me
enim quicunque bene agit,Christo ministrat. i Unde calix iste. Hominis suscepit infirmitatem, ut doceat
unusquisque pro modulo suo ministrelChristo, bene sic cenlrislatum et conturbalum, quod sequitur di-
vivendo, eleemosynasfaciendo, nomen doctrinamque cere. Verumtamen, non quod ego volo, sed quod ln
cjus,qiiibuspotuerit prscdicando. i Qui vero bene vi- vis, Pater (Malth. xxvi, 38, 3!)). Sic enim bomo ab
ventes exborlatur ut permaneant in bene vivendo, humanis in divina dirigitur, cum voluntali humanse
ininistrat Christo; qui vero humiliter adraonenti se voluntas divina prxponitur. Quid est autem, clari-
obedit, ministrat Christo; etqui fidelitcr in hoc sx- fica tuum nomen, nisi in sua passionc el resurrectio-
culo ministrat Christo, feliciter in futuro sseculo re- ne? Quid est ergo aliud, nisi ut Pater clarificet Fi-
gnabit cum Christo. lium, qui clarificat nomen suura, eliam in similibu»
CumDominusJesuspra5dixisselingranofrumcnliC585 passionibus servorum snorum? (Veiis. 28.)
[Mt., sinapis] passionem suam , etsuos hortaretur Venit ergo vox de ccclo dicens : El clarificavi, et ite-
ministros ut scquercntur eum, ad nostram rursum rum clarificabo. Et clarificavi, anlequam facercni
infirmitalem suum lemperavit affcctum, et ait : mundum ; et iterum clarificabo, surgenlem a mortuis
et ascendentem in coslum. Et aliler intclligi potesi :
CAPUT XXXI. Et clarificavi; cum de virgine nalus est, cum dc
Animam suam turbatam esse dicenti, ct clarificari te coclo indice stella a magis adoratus est, cum a san-
a Patre potcenti vox de ccelo ait : Et clarificavi, et ctis sancto Spiritu plenis agnitus cst, cum descen-
ileruin clarificabo. Pott hrec mullaprosequitur, in- dentc Spiritu in spccie columbx dcclaralus, cum
ler qmv se non ad judicandum, sed ad talvandum voce de ccelo sonanle monstralus, cum in monte
mundum venisse testatur.
transfiguratus, cum miracula mulla fecit, cum mul-
Vms. 27. — Nunc anima mea lurbata ett. Unde tos sanavit atque mundavit, cum de paucissimis pa-
turbala est, Domine Jesu, anima lua? Nunquid non nibus tantam multitudinem pavit, cum venlis et flu-
iJco animam accepisti, ct hominem perfeclum, ut etibus imperavit, cum mortuos suscilavit. El iterum
patereris in eo? Video te, Domiuc, nostram infirmi- clarificabo, cum rcsurgcta mortuis, cum morseiul-
latem in le transferre el in le causam susciperc tra non dominabitur, cum exaltabilur super ccclos
noslram. Ideo turbalus es, quia voluisti; sicut natus Deus, et super omncm terram gloria ejus. (Vers. 29,
fuisti, quia voluisti. Nam paulo antc de te dictum 30.) Turba ergo qua: stabat et audiebat , dicebat toni-
est , ubi Lazarum suscitasti : Turbavit temetipsum. truum esse factum : alii dicebant, angelus ei loculus
Nam his verbis ab infirmitate nosira rapuit nos ad est. Respondit Jesus ct dixil : Non propter me vox
iulirniilatem suam. Vox est enim fortitudinis Do- hwc venit, sed proptcr vos. Hic nstendit illa ivoce non
inini, ubi ait : Venil hora,. ut clarificelur Filius ho- sibi indicatum quod jam sciebal, sed eis quibus in-
minit : vox esl onim infirmitalis nostnv, dura ail : dicari oporlebat. Sicut autcm illa vox non propler
Nunc anima mea turbata est. t » 0 Domine mediator, cuim, scd propter illos a divinitale facta est : sic
Pcus supra nos, homo propter nos, agnosco miseri- anima ejus non propler eura , sed propler alios vo-
eordinm lnam. Nam quod tu tantus, tiur charitatis luntate lurbala cst. i
voliintale turbaris, multos in corporc luo, qui suae Vf.rs. 31. — Nunc judicium est mundi. Non cnim

• fcx S. Aug.Ktract. lii, num. 2-1 1..

 B. F. ALBLNI SEU ALCLI.NI OPERUI PAUS H. •J16
m
dc fuluro judicio hoc dictuin esse pulemus quod in A csl. Ilac zeriba vobis, ul non peccetis; ita qui vulnc
fine niundi futurum est, ubi boni et mali separabun nerantur, quod sequilur, audiunl : Et si peccaveritis,
lur scterna divisione, scd dc judicio quod quolidie advocatum habemus apud Patrem Jesum Christum
in s:incla Dci Ecclesia solet esse. « Possidebat ergo justum, ipse est propitiatio peccatorum nostrorum (l
diabolus gcnus humanum, et rcos suppliciorum lc- Joan ii, 1). Quid enim oramus, cum dicimus : Di-
nebat cbirograpbo peccatorum; dominabalur in mitte nobis debita nostra (Matlh. vi, 12), nisi ut vul-
cordibus infidelium, ad creaturam colcndam descrto nera noslra sanentur?Et quid aliud pelimus, cum
creatore, deccplos caplivosque trahebat : pcr Cbristi dicimus : El ne nos inferas in tentationem, nisi ut ille
autem fidem qux morte cjuset resurrectione firmala qui insidiatur, vel cerlat extrinsecus, nulla irrum-
esl, pcr cjus sanguincm qui in remissionem fusus pal ex parte , nulla nos fraude dccipiat, nullis nos
estpeccatorum, millia credenlium a dominatu dia- subverlatmachiuis? Quando non tenet locum cordis,
lioli liberantur, Chrisli oorpori copulantur, et swb ubi fldes habitat, ejeclus cst foras. Sed, -Vt»i Domi-
lanlo capite uno ejus spiritu debilia [Attg., fidclia] nus custodierit civitatem, in vanum tigilat, qui cuslo-
membra vegetantur. Hoc vocabat judicium, hanc dit eam (Psal. cxxvi, 1). Nolite ergo de vobis ipsis
discrctinnem, lianc a suis redemptisdiaboli expulsio- praesuinere, si non vultis foras ejeclum diabolum
nem. Deniquc attende.quiddicat, quasiquserercmus B imro iterum revocare. Absit autem ul diabolum
quid essetquod ait : Nunc judiciumest mundi, so- mundi principem ita dictum exislimemus , ut eum
culus exposuit, ait cnim : Nunc princeps hujus coelo et terrae dominari posse credaraus. Scd mundus
tnundi ejicietur (oras. Audivimus quale dixerit esse appellatur in malis hominibus, qui toto terrarum
Judicium. Non ergo illud quod in fine venturum est, orbe diffusi sunt : sicut appellalur domus in his a
ubi vivi et morlui judicandi sunt, aliis ad sinistram, quibus habitatur , secundum quod dicimus : Bona
aliis ad dexteram scparaiis : sed judicium quo prin- domusest, vclmala domusest; nonquando reprehcn-
ceps hujus mundi ejicielur foras. Quomodo ergo in- dimus, sive laudamus aedificium parielum atque te-
tus erat? Quo eum dixit ejiciendum foras? Nunc, ctorum ; sed quando mores vcl bonorum hominum
inquit, princeps hujus mundi ejicielur foras ; hoc vel malorum. Sic ergo dictum est, princep» hujus
inlelligendum est qnod nunc fit, non quod tantum mundi, id cst, princeps malorum hominum [Aug.,
[Aug., taiilo| posl futurum est in novissimo die. malorum omnium], qui habitant in mundo. Appella-
Praevidebat [Aug., praediccbal] ergo Dominus quod lur etiam mundus in bonis, qui simililei tolo lerra-
sciebat, post passionem et glorificalionem suam per rum orbe diffusi sunt : inde dicit Apostolus : Deus.
universum mundum multos populos crediluros, in , erat in Chrislo, mundum reconcilinns sibi (II Cor.
quorum cordibus diabolus inlus erat; cui quandoex ' v, 19). Hi sunt ex quorum cordibus princeps mundi
flde renunliant , ejicictur foras. Sed dicit aliquis : ejicitur foras. Cum ergo dixisset : Sunc princcps
Nunquid de cordibus patriarcliarum et prophela- hujus mundi ejicielur (oras :
rum, velerumque juslorum non est ejeclus [foras? Vebs. 52. — Et ego, inquit, «i exattalus [uero a
Ejeclus] est plane. Quomodo ergo dictum est, Nunc terra, omnia trahampost me. Qaxomnia, nisi ex qui-
ejicietur (oras ? Quomodo putamus, nisi quia lunc bus ille ejicitur foras? Non autcm dixitomnes, sed
quod in hominibus paucissimis factum est, nunc omnia; non enim omnium est fides (II Thess. m, 2).
in multis magnisque populis jam futurum esse prae- Nonitaque hoc ad uoiversitatem hominum retulil,
dictum est? Sicut illud quod dictum est : Spirilus scd ad creaturse integritatcm, id esl, spiritum et
aulem nondum erat datus, quia Jesus nondum erat animam ct corpus; et illud quod [Aug., quo] inlelli-
glorificutus (Joan. vn , 59), potest similem habere gimus, et illud quod [Aug., quo] videmus, et illud
quacstionein cl similem solutionem. Non enim sine quod [Aug., quo] visibiles el conlractabilcs sumus.
Spirilu sanclo futura praenuntiaverunt prophclae ; Qui enim dixit : Capillus capitis vestri non peribit
aut non eliani Dominum infanlem in Spiritu sancto (Luc. xxi, 18), omnia trahit post se. Aut si omnia
Simeon senex etAnna vidua cognoverunt; etZacha- ^ ipsi homincs intclligendi sunl.omnia pra;destinaia ad
rias et Elisabeth, qui de illo nondum nato, sed jam salulem possumus diccre : cxquibusomnibus.ait, ni-
concepto tanta pcr Spiritum sanctum praedixerunt. hilessc periturum, cum supra desuis ovibus loqucrc-
Sed Spiritus noiulum erat datus, id est, illa abun- tur (Joan. x, 28). Aul cerle omnia hominum genera,
dantia gratiai spirilalis, qua congregati linguis om- siveinlinguis omnibus.sive in aeUtibus omnibus, sive
nium Ioquerenlur, ac si in linguis omnium gentium in gradibus honorum omnium, sive in diversitali-
futura proenuntiaretur Ecclesia , qua gratia spiritali bus ingeniorum omnibus, sive in arlinm licitarum ct
populi congregarentur, qua longe latequc peccata utilium professionibus omnibus, etquidquid aliud dici
dimittercntur, et millia millium Deo reconciliarentur. potest , secundum innumerabiles differentias quibus
Quid ergo, ait quispiam, quia diabulusde credenlium intcr se, praeter sola peccata, horaines distant, ab
cordibus ejicitur foras , jam fnlelium neminem ten- cxcelsissimis usquc ad humillimos, a rege usque ad
tal? lmo vero tenlare non cessat. Sed aliud est in- mendicum : Omnia, inquit, traham post me, ul si»
trinsecus regnarc, aliud est forinsecus oppugnare; caput corum, et illa membra ejus. Sed si exaltatus,
aliud est vulnerarc, aliud occidere. Sed si vulnerat, inquil, fuero a torra, hoc est, cum cxallatus fucro :
adcst qui sanat. Quia sicul 586 pugnantibus dictum non cnim dubitat futurum cssc quod vcnit implcre.
917 EXEGETICA. — COMHE.NT. IN JOAN. — LIB. V. 018
Hoc rcfertur ad illud, quo snpcrius ait : Si autem A Prxnuntiala Dominus Chrislus passione sua in
mortuum fueritgranum, muttum fructum affert (Joan. exaltalione crucis (quod Judxi inielligentes, quxslio-
xii, 24). Nam cxaltalionem suam quid aliud dixit , nem proposuerunt quomodo diceret se esse morilu-
quam in crucc passionem? Quod el ipse evangelista rum, cum ex legc audicrint, quod Cbrislus manet.
non tacuit; SHbjunxit enim, ct ait : (Yers. 53, 54.) in xteruum) , deinde inlulit evangelista, et ait :
Hoc autem dicebat, tignificans qua morle csset mori- (Vers. 57, 58) Cum autem tanla signa fccisset coram
turus. Respondit ei turba : Nos audivimus ex lege , tis, non credebant in eum. Ut sermo Isaiw prophela
quia Christus manet in asternum, et quomodo tu diis : impleretur,quem dixil : Domine, quis credidit auditui
Oportet exallari Filium hominis ? Quis est iste Filius nostro ? Et braehium Domini cui revelatum est (Isai.
bominis? Memoriter tenuerunl quod Domiuus dicebal liii, 1) ? Quis, pro raritaleposuit.quiaquodsanclipro-
assidue Filium hominis se esse. Nam hoc loco non phclx a Dco audierunl cl populo prxdicaverunt, pau-
ait : si exallatus fueril a tcrra Filius hominis : sed cissimi crediderunt. In co quod ait, Drachium Do-
sicut superius. dixerat, quando nuntiati sunt gentiles mini cui rerelatum esl? « » ubi salis oslcndil bra-
Uli, qui eum videre cupicbant : Yenit hora, ut glori- chium Domini, ipsum Dei Filium nuncupalum ; non
ficetur Filius hominis. Hoc itaqtie isli animo reti- quod Deus Palcr figura dclcrminetur carnis buinanx,
nentes.et quodnunc ail : Cum exaltatus fuero aterra, B eique Filius tauquam mcmbrum cotporis hxrcal,sed
mortem crucis intelligentes, quxsierunt ab illo, et quia omnia per ipsum facta sunt, i Jeo brachium
dixerunt : Nos audivimus ex lege, quia Christus ma- Domini dictus est. Sicul enim tuum bracbium pcr
net in xlernum : el quemodo lu dicis : Oportel exat- quod operaiis, sic Dei brachium dictum est cjtts
tari Filium ItottUnis ? Si enira Chrislus cst, inquiunt, Verbum, quia per Verbum operalus est Deus mun-
manct in xternum : si manet in xternum , quo- dum. Cur enim homo brachium, ut aliquid opcrclur,
modo exaltabitur a terra? Id esl, quomodo cru- extendit, nisi quia non conliuuo fit quod dixeril? Si
cis passione morietur? Hoc enim eum dixisse in- aulem tantapoleslateprxvaleret, ulsineullocorporis.
tclligebant, quod facere cogitabant Non ergo eis motu sui quod diccret, fieret , brachium cjus csset
verborum istorum obscuritatem aperuil infusa sa- verbum ejus. Sed Dominus Jesus Dei Patris unigc-
pienlia, sed stiinuiala conscienlia. (Vers. 55.) Dixit nitus Filius, sicut non est paterni corporis mcmbrum ,
ertjo eis Jesus : Adhuc modicum lumen in vobis est. ita non est cogitabile , vel sonabile ac transilorium
ilinc est, quod intclligitis \Ms., intclligelis] , quod verbum : quia cum omnia pe.r ipsum facta snint,
Cbristus manct in xtemum. Ergo ambulate, dum Deus erat Verbum [Aug., Dei Vcrbum erat]. > Qucm
lucem habelis, ut non vos tenebra; comprehendant. evangelista Verbum nominavitesse apud Deum, hunc
Arabulate, acccdite, totum 587 intelligite, et mo- propheta bracbium Domini nominavit. Dum bra-
riturum Cbristum et victurum in xternum ; el snn- chium Domini audiamus, Dei virtutcm.et Dei sapicn-
guinem fusunim quo redimat, et ascensurum in su- liani Christum agnoscnmus, per qucm facla sunt
blimia quo pcrducat. Tenebrx autem vos cojnprc- oninia. Omnia enim in sapientia fecisti (Psal. cm,
bcndent, si co modocredideritisChristixtcrnitatera, 24), dicit Psalmisia. i Non est enim ipse qui Palcr,
ut negetis in eo inortis humiiitalcm. Et qui ambulat sed unum sunt ipse ct Pater , et xqualis Patri, ubi-
in tenebris , nescil quo vadat. Sic potcst offcndere que totus. Hic quxstio diflicilis oiilur quid fecisscnt
i:i lapidem offensionis, ct petram scandali, quod fuit Judxi mali ; vcl qux culpa illorum csset, ut non
Dominus cxcis Judxis (7 Petr. n, 8); sicul creden- crederent, si necesse cral ut sermo Isaice propheta'
libus lapis qucm rcprobaverunt xdificantes, faclus impleretur, quem dixit : Domine quis crediitit auditui
est in caput anguli (Psal. cxvn, 2-2). Hinc indi- nostro, et brachium Domini cui.revelatum est? Cui .
gnali suul crcderc in Christum, quia eorum impictas quxslioni respondemus, Dominum prxscium futuro-
eontempsitmortuum,risitoccisum :et ipsaerat mors rum per prophctam prxdixisse infidelitalcm Judxo-
grani multiplicandi, cl cxaltatio iraheulis posl se rum : prxdixisse tamen, non lecisse. Non cnim pro-
omnia. n pterea quemquam Deus ad peccandum cogit, quia
Vers. 36. — Dum lucem habetis, credite in lucem, futura hominum peccala jam novit. Ipsorum enim
ut filii lucis sitis. Cum aUquid veri auditum babctis, prxscivit peccala, non sua; non cujusquam alterius,
crediie in vcritatem, ut renascamini in veritate. Hatc sed ipsorum. Quapropter si ea, qux ille prxscivil,
locutus est Jesus , et abscondil se ab eis. Non ab eis ipsoium non sunt, ipsorum non vera prxscivit h.
qui credere et diligere coeperant ; non ab eis qui cum Scd quia illius prxscientia falli non potest , sine du-
ramis palmarum et laudibus obviam vencranl; sed bio non alius, sed ipsi peccant, quos Dcus peccatorcs
ab eis qui videbant et invidebant, quia ncc videbant, [Aug. , peccaluros] esse prxscivit. Feccrunt ergo
sed in lapideni illum cxcali [Aug. , cxcitate] oflen- peccatum Judxi.quod eos facere non compulit, cui
debant. Cum aulcm se abscondisscl Jesns ab eis qui peccaium non placet : sed facluros esse prxdixit,
illum occiderccupiebanl, (quod sxpe propler obli- quem nibil latct. Sed ea qux sequunlur Evangelii
vioncm commonendi estis),nostrx infirmitali consu- verba plus urgent, et profundiorem quxstioncm fa-
hiit, non sux polestati derogavit. » ciiiiil. Dicitur enim 5gg bic, quasi causa sit Dens
• Ex S. Aug., tract. liii, num. 2-13. « Quapropter si ea, qux ille prxsciyil ipsormn, noo
«> Apud Augiislinuni hxc verba iia inlerpiingiinlnr : sunt ipsorum,. non vere ille prxscivit. >
9I9 B. F. ALBINl SEL' ALCUINI OPERLM PAP.S 11. 92»
incredulilalis illorum , qui iliorum oculos cxcxcavil A non potemnl crcdcre, culpa est voluulatis bumanx.
et cor induravit. Hoc oninino de Deo dicilur, non de iloc de Judxis qui exc;ceati et indurali sunt , Deus
diabolo. Sed causa quxrenda est cur propheta dixis- prxscivit, atque in ejus spiritu prophela prxdixit.
set hoc Deum fecisse : quam co donante quantum Quod vero addidit : Ki convcrtanlur , et sanem eos,
poterimus, exponemus. Non poterant credere, quia ulrum subaudiendum sit [Mig. add., non],id est, non
lioc propheta prxdixit : [hoc autem propheta prx convertanlur, conncxa desuper scntentia, ubi dictuin
dixit], quia Deus hoc futnrum csse prxscivit. Quare est, L't non videant oculis, et intelligant corde : quia
autem non poterant, si a me quxratur, cito respon- el hic utiquc diclum est, ut non inlelligant; et ipsa
dco : Quia nolebant : malam quippe eortini volun- cnim conversio de illius gratia est, cui dicitur : Deus
tatem prxvidit Deus, et per prophelam prxnunliavit virlutum converte nos (Psal. lxxix, 4). An forle et
illc, cni abscondi futura non possunl : et hanc excte- hoc de supernx medicinx misericordia facluni in-
cationem vcl indurationem malam eorum mermsse telligendum cst, quoniam perversx et superbx volun-
volunlatem [Ms., mala.... volnnlate]. Sic enim ex- latis erant, et justitiam suam conslituere volebant,
cxcat, sic obdural Deus, deserendo et non adju- ob hoc [Ms., ad hoc] desererentur, ut cxcarcntur;
vando, quod occulto nobis judicio facit, sed nunquam ad boc excxcarentur,ul offenderent in lapidem offen-
injusto.Cum ergo Apostolus hanc ipsam diflicillimam B sionis, et implerenlur facies eorum ignominia : ita
quxstionem tractaret, ait : Nunquid iniqttitas est humiliati quxrerent nomen Domini, et non suam
upud Deum (Rom. ix, 14)? Absit. Si ergo absit ut justiliam qua inflatur superbus : sed justitiam Dei
slt iniquitas apud Deuin, sive quando adjuvat, mi- qua justificalur impius? Hocenim multis eorum pro-
sericorditer facit; sive quando non adjuvat, juste fecil in bonum, qui de suo scelcre compuncti, in
facit; quia omnia non tcmcriiate, sed juslo judi- Chrislum postea crcdidcrunl, pro quibus cl ipse ora-
cio facit. Porro si judicia sanclorum justa sunt , verat, dice\\&:Pater, ignosce illis, quia ncsciunl quid
quanto magis sanctificantis ct juslilicantis Dei? faciunt (Luc. xxm, 34). i Sequitur :
lusta ergo sunt, sed occulla. Idco cum quxsliones Vebs. 42, 45. — Verumtamen et cx piincipibus
hujusmodi in medium venerint , quare alius sic , cl multi crediderunl in eum, sed propter Pharisa-os non
alius sic judicelur ; quare illo Deo deserente cxc.e- confilebantur, ul de synngogn non ejicercntur : dilexc-
cetur , illc Deo a.ljuvante illuminclur : non nobis runt enim gloriam homimim magis, qunm glorinm
judicium dc judicio tanli jndicis usurpemus, sed con- Dei. f Videle quenia 'modum nolaverit evangelUta
tremisccntes exclamemus cum Apostolo : 0 altitudo et improbaverit [quosdam] quos lamen in eum dixii
diviliarum sapientia; et scientiw Dei! Quam inscruta- credidisse : qui in hoc 589 ingrcssu fidci si proli-
bilia sunt judicia ejus, et invesligabiles viai ipsius C cerent, amorem quoquc humanx glorix proficiendo
(Rom. xn, 33)! De talibus vero quxstionibus vel ju- swperarent, quem superaverat Apostolus dicens
diciisDei, admoncntem audiamus Scripturam atque llihi autem absit gloriari nisi in cruce Domint nostri
dicentem : Attiora te ne quwsieris, et fortiora te ne Jesu Chrisli, per quem mihi mundus crucifixus est,
perscrutatus fueris (Eccte. m, 22). Perveniamns ergo cl ego mundo (Galat. vi, 14). Ad hoc enim ct ipse
in viam fidei, banc perseverantis9ime teneamus : Dominus crucem suam, ubi cum demcnlia superhx
Ipsa perducit ad cubiculum rcgis, in quo sunt omnes impietalis irrisit, in eonun qui in illiiin credcrenl,
thesauri sapientix absconditi. Non enim Domintis frontibus fixit, ubicst quodammodo sedes vcrecun-
ipse Jesus Christus suis itlis magnis et pr.rcipuc dix, ul de nomine ejus fides non erubescal, cl magis
eleclis discipulis invidebat, quando dicebat : Multa Dci glortam, quam hoininum diligant. >
kabeo vobis dicere, sed non polestis itla porlare modo < » Loqucnte Domino Jcsu C.luislo apud Jutkcos,
(Joan. xvi, 12). Ambulandum est, proficiendum est, el lanla miraculorum signa facienle, quidam credi-
crescendum est, ut sint corda noslra capacia earum derunl, pmedestinati in vilam xlcrnam , quos etiam
rerum, quas capere modo non possumus. Quod si vocavit oves suas ; quidam vero non crediderunl, ncc
nos nllimus dies proficienles invenerit, ibi discemus, _ Poterant creue,'e- eo auod occulto ncc tai,,e" ««»*••
quod hic non poluimus. Non itaque mirum est quia UJudicio Dci fueranl cxcxcali; , alii vcro palam crc-
quod hic non poluimus. Non itaque mtrum est qu
oon poleranl credere, quorum voluntas sic superba dcnlcs, ct cum ra.i.is paltuarum oceurrentcs; alii
erat, ut ignorantcs Dei justiliain , et suam volentes vcro occultc crcdentcs, scd propter PharLsaeos nou
constitucre [Ms., vellentstatuerc], sicutde illis dicit confiientcs, quos cvangelista notavit, cum dixit :
Apostolus, justitix Dei non essent subjecli ( Rom. x, Dilexerunt gloriam hominum magis quam gloriam
5 ). Quia enjm non ex fide, sed tanquam cx operibus Dei. Gloria Dei esl ptildice conftteri Ciirisiiuu, sicu'
liimucrunt : ipso suo tumore cxcati, offenderunt in marlyres sancti feccrunl, de qnilms alio. in loco ipse
lapidem offensionis. Sic autcm dictum est, non poie- Dnminus ait : Qui me confessus fneril coram liomini-
mnt credere, ubi inlelligendum est, quod notebant : bus, confitebor et ego eum coram Patre meo (Matlk.
qiicmadraodum diclum cst de Domino Deo : Si non x, 32). Qiii confiletnr Cbristum in confessioue l.iudis,
creaimus, ille pdelis permanet, negare seipsum non confitebitur, id cst laudabitur a Christo coram Deo
rotcst (II Tim. ll, 13). Sicut laus est voluntalis Patre. Ilis ila sc habriitilms, cl sua jam propiiiqnante
«♦ivinx [quod illos salvos fieri voluit], ita quod ilK passionc.
» Ex S. Augnslino, tract. liv, num. 1-8.
921 EXEGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. — LIB. V. 932
Vens. 44, 45. — Jesus clamavit et dixit : Qui credil A qu* venit in liunc mundcin, quia pcr illam facius
in me, non credit in me , sed in eum qui misit me ; et est mundus.
qni ridet me, videt eum qui me misit. « Jam dixerat Veks. 47. — Et si quis audierit, inquit, verba mra,
quodam loco : Mea doctrina non esl mea, sed ejus qni ei non custodieril ea, ego nonjudico ettm. « Audiie,
me misit (Joan. vn, 16). Ubi intclieximus eum doclri- quomodo dicit Filius, ego non judico eum ; cum dicat
nam suam dixisse Verbum Patris, quod eslipse; et alio loco : Pater non judical quemquam, sed omne
lioc significasse dicendo : Doctrina mea non est mea, judicium dedit Filio (Joan. v, 22) , nisi quia inlelli-
sed ejus qui me misit, quod a seipso ipse non cssct, gcndum est, quod sequitur : Non enim veni, inquit,
sed baberet a quo esset. Deus eiiim de Deo, Filius ul judicem mundum, sed ut salvificem mundum ? Nunc
Patris : Pater autem non Deus de Deo, sed Deus Pa- ergo lempus cst misericordi;c, poslea crit judicii.
ter Filii. Nunc autcm , quod ait : Qui credit in me, Quia misericordiam, inquit, et judicium cantubo tibi,
non credit in me, sed in eum qui misit me, quomodo Domine (Psal. c, 1). Sed de ipso ctiam fuluro no-
intellecluri sumus, uisi quia homo apparebat homi- vissimoque judicio videte quid dicat : (Vers. 48) Qui
nibus, cum lateret Deus? Et ne pularent hoc eum spernit me et non accipit verba mea, habet qui judicet
csse lantummodo quod videbant, talein ac tantum eum. Sermo quem tocutus sum, ille judicabit cum in
se volens credi, qualis et quantus est Pater, qui cre- B novistimo die. Non ait: Qni spernit me et non accipil
dit in me, inquit, non credit in me, id est quod videt, verba mea.ego eum nonjudicoin novissimo die. >
sed in eum qui misit me , id est in Patrem. Sed qui Venit eniin Filius Dci ad salvandum, non ad judi-
credit in Patrem, necesse est ut eum credat Filium canduin. Ideo dixit, non judico cuin, id cst uiodo, in
habere; > ct dum eum Palrem credit aeternum, cre- pnesenli, sed judico eum in novissinio die. « Cum
ilal et Filium habere coaeiernum sibi, et consubslan- enim dixissct : Qni spernit me et non accipit verba
lialera sibi. Propterea dixit : Qui credit in me, non mea, hubet qui judicet eum ; exspectanlibus aulem
credil in me : nolens ut totum quod de Christo crc- qiiisnam ille esset, secutus adjunxit : Sermo quem
clitur secundum hominem crederetur. Ille bene credit locutus sum, ille judicabit eum in novissimo die, satis
in me qui secundum id quod videl mc non tantum manifestavit seipsum judicaturuin in novissimo die.
credilin me; sed secundum id quod videt me oequa- Seipsum quippe loculus est, seipsum anuunliavit,
lem esse Patri ; « ac ne putaretur sic voluisse intel- seipsum januam posuit, qua ipse ad oves paslor in-
ligi Patrem, tanquam patrem inultorum filiorum per trarct. Aliler itaque judicabuntur qui non audicrunt,
gratiam regcneratorum, non uniciVerbi icqualis sibi,
et aliter qui audierunl et contempserunt. Qui enim
londnuo subjccit
¥T ' : ,Et• qut
' . vtdet me, videt eum qut mi-. C «nelegepeccaverunl,a]l\poslolus,smelege
.,.,!...., . , penbunt;
•tl me. > Usquc adeo cnim nilnl distat inter eum et u . . , ; * r ,
1 et qui tn lcge peccuverunt, per legem judicabunlur
me, ut qui me videt, viJeat cmn qui misit me. H;cc
(Rom. ii, 12). (Vebs. 49.) Qaio ego, inquit, ex me
visio, inlelleciualis, non carnalis debet intclligi, qu.c
non sum locutus. Idfo se dicit non locutum ex seipso,
niodo in laude est sanctorum, po«t resurrectionis
quia non est cx scipso. > Jam hoc sa?pe diximus
ultiinx diem in specie [ Ms., in rc] a:ternoe beatitu-
quod Filius a sc non est, sed a Palrc; ideo adjunxit :
«linis erit, de qua alibi ait : Beati mundo corde, quo-
Sed qui misil me Patcr, ipse milii mandatum dedit
niam ipsi Deum videbunt (Mattlt. v, 8). Attcndamus
quid dicam et quid loquar. Non enim Iocorum spatio,
taHera. non syllabarum expressione, non vocali sono Patcr
Veiis. 46. — Ego lux in mundum veni, ut omnis qui
Filio loquitur, ut Filius mandatum Patris audial :
credit in me, in tenebris non maneat. Dixit quodam
sicul filius honiinis ab bominc audirc solet , quid
loco discipulis suis : Vos estis tumen mundi : non ;>o-
Pater inandet illi. « Sed unicus Filius est Verbum
tesl abscondi civitas super montem constituta. Neque
Palris el sapienlia Palris : in illo sunt omnia man-
accendunt lucernam et ponnnt eain sub modio, sed
super candelabrum ut luceat omnibus qui in domo data Patris. Ncquc ciiim mandatum Patris aliquaudo
sunt. Sic tuceat lumen vestrum coram hominibus, ul Filius nescivit, ut eum neccsse esset cx tempore
lideant opera vestra bona , et glorificenl Patrem ve- D habere quod accepit, ut nascendo acciperet, dederit-
strum quiinccelis est (Malth. v, 14). Non tamen dixil: que illi Pater gignendo a, qnod non haberet : scd
Vos lux venistis in mundum, ut omnis qui credil in eum genuit vitam habentem. Sicul supcrius ait :
vos, in tenebris non maneal. Nusquam hoc legi posse Sicut Paler habet vitam, sic dedit et Filio vitam lia-
confirmo. Lumina ergo sunt omnes sancti : scd cre- berein zemetipso, id cst genuit Filium, vilam baben-
dendo illuminantur ab eo, a quo si quis recesscrit, tcm in scmctipso : sic dicit hic, sicut mondatum dedit
tenebrabilur. Lumen autem illud quod illnminat, a mihi Pater. Et quia oHerna ipsa nativitas, nunquain
sc recedere non polest, quia incommutabile omnino non fuit Filius, qui cst vila : et sicut est vi'.a aelerna,
est. Cum autem dicil : Otnnis qui credit in me, in sic csl qui natus cst, vila xterna. Ila et mandalum,
tenebris non manet, satis manifestat onines sc in tc- non quoJ Filius non habcat, Paler dedit; sed sicut
nebris invenisse : sed ne in eis lenebris reinaneant dixi, in sapicnlia Patris, quod est Verbum Palris,
in qnibus invcnti snnt, dchcnt 590 credcre in lucem oinuia mandala sunt Patris. Sequiturenim:
a Aug. : « l!t eum necesse esset cx lempore ha- habct accepit, ut nasccndo accepcrit, dcdcritqne illi
bere, quod anlca non habcbat. Ila cnim a Patre,quod gigncndo. >
923 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPERUM PARS II. 9H
Vehs. 50 — El scio,quia mandatum ejns vita \ valerent, cx orc carnis verba sonuerunt el abierunt
ccterna est. Si ergo vita aHcrna csl ipsa Filius, et transvolantibus sonis; strcpuerunt [Aug., transvo-
vita a;terna est raandalum Patris, quid aliud dicium lautcs soni strcpuerunt] peraclis morulis temporum
cstquam cgo sum mandalum Patris? Proinde el id suorum : scd rcs ipsa;, quarum signa sunt soni, tra-
quod adjungit ct dicil : Qua; ego loquor, sicul dixit ctx quodammodoin eorum inemoriam qui audierunt ,
mihi Pater, sic loquor : non accipiamus, dixil miAi, ctiam ad nos per lilteras, quoe visibilia signa sunt,
quasi per verba [Ms., quasi verbo. Aug., quasi Pater pcrvenerunt. 591 Non sic loquilur veritas : intelli-
verba] locutus sil unico verbo, aut egebat Dei verbis gentibus mentibus intus loquitur, sine sono instruit.
Dci verbum. Dixit ergo Paler Filio, sicut dedit vilam inlclligibili voce perfundit. Qui ergo potest in ea
Filio : non quod nesciebat, vel non habebat, sed quod viderc nalivitalis ejus xlcrnilatcm , ipse illam sic
ipse Filius erat. Quid est autem : Sicut dixit mihi, audit loquentcm , sicul ci dixit Pater, quod loquere-
sic loquor, nisi verbum loquor! Ita ille dixit ut ve- tur. Excilavit nos ad magnum desiderium interioris
rax, ita iste loquitur ut veritas. Verax autein gcnuit dulcedinis suce : scd crescendo capiamus, arabulanlo
verilatem. Quid ergo jam dicerel veritati ? Non enim crcscamus, proficiendo ambulenuis, ut pervcnire
i mperfecta erat verilas, cui verum aliquid adderctur. possiinus i per scipsuni ad seipsum, seipso docente
Dixit ergo vcritati, quia gcnuil veritatcm. Porro ipsa B nos ct promillente nobis : Ego sum via, ct reritas, et
veritas sic loquitur, ut ei dictum est : sed intelligcn- vila. Via quxrcnlibus, veritas invenienlibus, vita
tibus, quos docet ut nacla [Aug. et al., nata] cst. 1 1 pormancntibus.
aulem credercnt homines, quod intelligere nonduin

LIBER SEXTUS.

Charissima: in Chrislo sorori Gisbc [Al., Gislanae], Pascha:, scieiuJesui,quia venit hora ejus, ut tranteut
et lili.i" Deo votae Cohiniba:, humilis lcvita Alcuinus ex hoc mundo ad Patrem. t b Pasclia, fratres, noa
salutem ". sicul quidam exislimant Grecum nomen est , sed
Ad solatium sanctilalis vestrae hunc libellum di- p Hebrceum. Pascha transitus dicitur in saa lingua,
rexi, comatico sennone dictaluin , ut eum habeatis propierea quia lunc primum Pasdia cclcbravk popu-
liis diebus, ad exercendam in eo vcstram sanclam lus Dci, quando ex vEgyplo fugientes Rubrum mare
devotionem : quia optimum est in lali studio hos transierunt (Exod. xiv, 29). > Qua; figura in Christo
sanctissimos peragere dies , et maximc iu beati sccundum veritatcm impletaest,dum perpassioncm
Joannis evangelistoe Evangelio, in quo sunl altiora crucis transiret ex hoc mundo ad Patrem. Iia nobis
inysteriaDivinitatis; illius quoque Evangelii sanctis- transcundum cst ab hoc mundo ad Patrcm , a tcin-
sima vcrba Domini nostri Jesu Christi, quse locutus poralibus ad xterna, ab iniquitate ad jusliliam, a
est ea nocle qua tradi voluit pro mundi salute. To- deceplorc diabolo ad salvatorem Christum. Cum di-
lius forsitan Evangclii expositioncm direxi [direxis- lexisset suos qui erant in mundo, usqne in finem dilexil
sem] vobis, si me non occupasset domini rcgis pra:- eos. i Utique ut el ipsi de hoc mundo, ubi eranl, ad
ceptum in emendalioue Veteris Novique Testamcnti. sumn caput, quod hinc transiissct, 592 eJus dile-
Tamen, Dco auxilian'.c,et vita comilc, coeptum opus clione transirenl : > In finem, id esl in xlerimni, di-
secundum opporlunilatem temporis cxplevero, vestro- lexit eos. t Vel in fiuem, in Chrislum, quia finis Icgis
que nomini consummatum dedicavcro. Nunc vcro in Cbrislus cst. (Vers. 2.) El coena jam facta. Non ita
pnescnti deprecor ut nostri nominis habeatis memo- j) debemus inlclHgere ccenara factam, veluli ]am con-
riam in sauctisacris [Forte, sacrosanclis] orationibus sumptam [Aug., consummatam] alque transaclam :
vcslris ; et hoc tenipus sanclissimum in servitio san- ailliuc enim cccnabatur , cum Dominus surrexit eL
ctilatis , et rcligione castissinue vita\ el in Iectionis pedes lavit discipulis suis. Nam postea recubuit, el
studio prospcre peragalis , quatenus ad sanclum bucceUam suo traditori dedit. Cocna ergo facta, di-
Pascha pervenientcs, condignis laudihus resurrectio- clum cst [Ms., coena crgo dicta csl], jam parata, >
nem Domini nostri celcbrare valeatis. Opto vos convivantibus discipulis cum magistro. Cum diabolus
scmpcr valere , et in omni piclalis excrcilio florerc, jam misisset in cor ul traderet eum Judas Simon
charissima: domina:. Scariothis. < Si quxris quid missum sil in cor Juda;?
CAPUT XXXII. Hoc utique, ut traderet eum. Missio ista spirilalis.
Surgens a coena lavil pedes discipulorum, txtmplum suggcslio cst : > non in aurcs corporalibus sonis, sed
se dedisse dicens, ul ipsi conservis faciant, quod in cor conscnlieutis iuiqua; sicut eiiim bonas cogi-
omniitm Uominum [ecisse probantur. tationcs benignus Spirilus immiltil, sic etlam malas.
Caput xiii, Veks. I. — Ante diem autem festum cogitationes malignus spirilus suggerit. < Sed in-
■ Dc hac epistola cl de temporc quo scripta est, misso. Hanc non habet cod. ms. S. Emmeramni.
ivcnlc qii.c dixuuus in monilo his commeiitariis pra>- b Ex S. Aug., tract. i.v, num. 1-7.
925 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. VI. 92C
tcrest, quibusnam carum mens humana consenliat, A lus. Quomodo utrumque ct mundus totus, tamen ct
divino auxilio vel dcscrla pcr mcritum, vcl adjuta peilcs ci lavandi sunt, > nisi quia mundus lotus est
per gratiam. > Sine ii.le proditor iste vcnit ad convi- in lavacro sancti baplismatis, iterum pulvere tcrrenae
vium, non credens Deum esse, quem tradere cogita- babilalionis sordidalur? Unde cl necesse habclilerur.i
bat. < Videbalur et tolerabatur : in co qucm falli lavari per graliam [lavacri] divina? pictatis, licet
putabat, fallebalur; > cujus malilia bonitas Dei ulc- prius eadem gralia csset totus munrialiis, apostolo
balur ad salutcra aliorum. Joanne altcstante : Si dixerimus quia jteccalum non
Vers. 3. — < Sciens quia omnia dedit ei Palcr in kabemus, nos ipsos decipimus, el veritas in nobis non
manus. Ergo et ipsum traditorcm. Nam si cuin in est (J Joan. i, 8). t Quolidic igilur pedes lavat nobis,
manibus non haberet, non utique illo ulerctur ut qui inlerpcllal pro nobis : et quotidie nos opus lia-
vcllci. Sciebat enim Dominus quid faccret pro aini- bere, ut pedes lavemus, iu ipsa orationc Dominica
cis, qui patienter utebatur inimicis. Sciens etiam confitemur, cum dicimus : Dimitte nobis debita nostra,
quia a Deo exivil, et ad Deum vadit : ncc Deum, cum sieut et nos dimittimus 593 dcbitoribus noslris (Matth.
mde exirel ; nec nos deserens, cura rcdircl. (Yers. 4.) vi, 12). > /'.'( vos mundi estis, sed non omnes. Quod
Surgit a ccena , et ponit veslimenta sua. Loculurus evangelisia seqticniibus verbis cxposuil. Ideo trans-
evangelista de tanta Domini humiliiate, prius ejus B camus ad cxtera.
celsitudinem voluit commenJare. Ad hoc pcrtinct Vers. 12. — Pofquam ergo lavii pedes eorum, id
quod ait : Sciens quia omnia dedit ei Pater in manus. cst, impleta redeinplionis noslnc purgalione per san-
Ciun ergo ei omnia deriisscl Paler in manus, non guinis sui effnsionem, acccpit vestimenta sua, tertio
Dei Domini, sed hominis scrvi implevil oflirium. die de scpulc.ro resurgens, el codem corpore quo mo-
Tanta est quippe humame hiimililalis utilitas, ul riebatur in cruce , immortalis faclus est et vestitus.
eam suo commendarct cxcmplo cliam divina su'. Ii- Et cum rccubnisset iterum, ascendit in coelum, in dcx-
mitas. > Suigit a cccna , desccndit de cceleslibus ; po- tera Dei sedens, et in majcstatc palemte divinitatis
suit vestimenta sua, id cst scinelipsura exinanivit. recumbens, unde itcrum vcnturus est, judicare vivos
(Vers. 5.) Cum accepisset linteum, prajcinxit se, for- ct mortuos. Scquitur cnim : Dixit eis : Scilis quid
mam servi induens. Mittit aquam in pelvem, id csl, fecerim vobis ? Hoc enim :iit quod anle pramiserat
fudit sanguinem stium in terram, ut mnndaret in se [Ms., promiscrat] , duin Petio apostolo rcspondil :
credentium vestigia , qux tcrrenis pcccalis sordida Quod cgo facio, nescis modo, scies autem postea. Nunc
fueranl; et exlergeret linteo quo eral praccinctus, id esl illud post, quod ante promisit.
est corporis sui linteo quo eral pracinctus.purgarel : Vers. 13. — Vos vocatis me Domine et magister,
quia tota illa ejus passio, nostra est purgatio. Dixn ** et bene dicilis. Utique, quia vcrum dicitis , sum et
formam servi accepit, non quod habebal dimisit, scd enim. Non arrogantix lypo, sed veritalis obseqnio di-
quod non habebat assumpsit. xit, ego sum : (Vers. 14) Si ergo ego lavi vestros pc-
Yers. 6. — Venitergo ad Simonem Petrum. « » Non des, Dominus el magister, el vos debelis alter alterius
ita inlelligendum est, quasi aliorum pedibus lavatis, lavare pedes. Si cgo Deus ct Domiuus dimisi vobis
vcnissct ad prinium apostolorum, sed quia inde pri- peccata vestra, quanto magis et vos dcbetis alter al-
mum cccpit. » Uco expavescit Petrus, ut Dei Filius terius peccata dimittere ? < b El boc est quod Apo-
pedes ei lavaret, Dorainus servo, Deus homini. Stolus ait : Donanles vobismctipsis , si quis adversus
< Quando crgo pcdcs discipulornm lavare coepit, aliquem habet culpam (Coloss. m, 13), sicut et Domi-
vcnil ad euni a qtio coc-pit, id esl ad Petrum : et tunc nus donavit nobis, ita ct nos \Aug. , donavit vobis,
Petrus, quod etiam quilibet eorum expavissel, expa- ita et vos]. Invicem itaque nobis delicta doncmus, el
vit atque ait : Domine, tu mihi lavas pedes ? > Tu Deus, pro nostris deliclis invicem oremus ; alque ita quo-
ego homo ; tu Dorainus, ego servus ; tu Rcdemplor, dammodo inviccra pedcs nostros lavaraus [Ms. et
ego peccalor. (Vers. 7.) Quod ego facio, lu nescis Aug., lavemus]. > Licet et hoc corporaliter charitatis
nwdo : scies autem pestea. Hujus facti myslcrium ofllcio, et humilitatis exemplo aliquibus utilitcr fa-
tiecdum intelligis, scd posiea intellecturus eris, quia cerc placcat, tamcn spirilalilcr in cordc omnibus
si le non lavero, non habcbis partem mecum. (Vers. 8.) agendum est, ut debita uostra in invicem dimiltamus
Dixtt autem Pelrus : Non larabis mihi pedes in wlcr- nobis, sicut a Deo noslro nobis debita dimilti dcpre-
num. JEternum , pro nunquam posuit : scd lerritus camur. Sequitur enim :
responsione Domini subjunxit : (Vers. 9) Domine CAPUT XXXUI.
non tantum pedes, sed et capul, et manus. < Quando
Pion essc scrvum majorem domino dicens. posl tesli-
quidcm sic minaris, lavanda lil.i mea mcmbra, nnn monium Scriplura; a Juda se tradendum iniinctt
solum ima non sublraho, veruin etiam prima sub- panis porreclione significat ; el discipulos multipli-
sterno. Non [Ms., Nc] mibi neges capiendam tecum citer exhortalur.
partem , nullam libi nego ablucndam mci corporis Vers. 16, 17. — Amcn, iimcn dico vobis : Nou est
partem. Respondit Jcsus : (Vers. 10) Qui lotus est, scrvus major domino suo , neque apostolus major eo
non habet opus nisi pedes tavare, sed est mundus to- qui misit illuni. Si Iwc scitis , bcati eritis si frceritis

a Ex S. Aug., tract lvi, num. 1-4. h Ex S. Aug., tract. lviii, iiiiui. f6.
927 B. F ALBIM SEL ALCLIM OfERlM PAKS II. 9-28
«,. . • Hoc ideo dixit, quia laverat pc 'es discipulo- A Ihil unicuique sun coDscienUa, .......sed allenus .ncogn.ta
rura, magister huniilitalis el vcr. o et excmplo : » ut Vers. 25. — Eral autem recumbens unus ex ditci-
verbo et exemplo_ _i_ eos iiistrueret
„■__,# in
:„ cliaritalis nfTioin. pulis ejns in sinu Jesu , quem diligebat Jesus. Quod
..l><.i-iii.iic oflieio
(Vers. 18.) Non de vobit omnibut dico, id esl, non dixerat, in tinu, paulo post dicit, siiprr pectus Jesu.
vos omnes beatos dico. Ego tcio quot elcgerim , ad Ipse esl Joanncs, cujus cst hoc Evangeliuin , sicul
hanc bealitudinem, ul meorum sint sequaces pra.ce- postea manifcslalur. Erat enim haec eorum consue-
ptorum. Sed ut impleatur Scriptura : Qui manducut tudo.quisacras nobis liiterasministrarunt, ut quando
panem mecum, levabit contra me calcaneum tuum. Id ali aliquo eorura divina narrabalur hisloria, cuin ad
est , calcabit me [Aug. , conculcabit me]. Manducal seipsum veniret, lanquam de alio loqueretur ; et sic
panem, non ad salutem sibi, sed ad pcenam: quia se insererct ordinalioni [Aug. , ordini] uarralioni..
manducavil, ut lalerel proditor, non ut proDceret sua_,lanquam rerum gestarum scriplor, non tanquam
amator. Quid esl quod alio loco dicit : Nonne ego sui ipsius pricdicalor. Hoc fecit el beatus Moyses ;
vos duodecim elegi, el unus ex vobis diabolut est {Joan. itade se ipso lanquam de alio cuncla narravit [Add.
vi. 71)? et bic dicil: Ego scio quos elegerim? Electus ex Aug., el ait : dixit Dominus ad Moysen] (Exod.
esl ilie Judas, ron ad beatitudinem, sed ad prodiiio- vi, 1). » Diligcbat, non prae omnibus unum , sed fa-
nis pcrfidiara ob salutem mundi, non suara, quia di- B miliarius in omnibus unum. Quiddam in eo dilexit,
ctum est _e eo : Melius esset homini illi, si non fuis- quod iti aiiis non dilexit, id est, ut per pacem trans-
setnatus (Malth. xxvi,24). lsli vero de quibusmodo iret [ex hac vita, uon per passionem finiret] hanc vi-
dicitur [Jlfs., dixit] : Ego tcio quos clegerim, ad bea- tain. In tinu Jetu, id est, in secreto , de quo illud
titudinem seternae gloriae electi sunt. (Vers. 19.) mirabile et omnibus sacculis inaudilum eructavit sa-
i Amodo, inquit, dico vobit priusquam [iat, ut creda- cramentum : In principio erat Verbum , et Verbum
tit, cum faclum fuerit, quia ego tum. Id est, [ego] erat apud Deum, et Deus erat Vcrbum..
sura, dc quo illa Scriptura praccessit, ubi dictum est . Vers. 2i. — « Innuit autem huic Simon Petrut, et
Qui manducat mecum panem, lcvabit super me calca- dicit ci. Innuendo dicit,. non loquendo ; significando,
neum (Psal. xl , 10). » (Vers. 20.) Qui accipit, si non sonando. Quid dicit innucndo ? Quoi scquitur :
quem mitero, me accipit : qui aulem me accipit, acci- Quit est, de quo dicit? llxc verba Fetrus innuil: non
ait eum, qui me misit. « Cum hacc dicebat, non uni- sono vocis, sed motu corporis dixit. (Vers. 23.) Ita-
latem naturce divisit, sed niillenlis auctorilatem os^ que cum rccubuisset ille supra pecttts Jesu. Hic csl
lendil. Sic utique [Aug., sic itaque] unusquisque cum utique pccloris sinus, sapienliae secretum.. Dicil ci :
qui est missus, accipiat, ut in illo eum qui niisit, at- Domine, quis est [qui tradet te]l (Vers. 26.) Respon-
tendat : si ergo allcndas Christum in Petro, invenies dit ei Jesus : Ille est, cui intinctum panem porrexero.
discipuli pra.ceplorcm. Si aulem atlcndas Patrem in Et cum inlinxisset panem , dedil Judce Simoni Sca-
Eilio, invenics Unigcnili Gcnilorem : ac sic in eo qui riolhit. Post panem, tunc introivil in illum Salanas.
missus est sine ullo accipis crrore raittenlera. » Expressus est traditor, nudatae sunt latcbrac lene-
(Vers. 21.) Cum hwcdixisset Jesus, lurbatus est spi- brarum : bonum est quod accepit , sed malo suo ac-
ritu, et protestatus est , ct dixit : Amen, amen dico cepit, quia malebonum malus acccpit.» « d Hinc euim
vobis, quia unus ex vobis tradet me. c •> Turbavil enm docctur quam diligenter nobis cavendum sit, sic male
immincns passio el periculum proximum,etlraditoris accipere bonum. Mullum quippe interest. non qnid
impcndens manus.cujus fucrat pwcognilus animus. » accipiat, sed quis accipiat : nec quale sit quod dalur,
594 Turbatus cst itaque spiritu, tanlo scelcrc tra- scd qnalis sit ipse cui dalur. Inlravit ergo posl hunc
ditoris. Turbata est in eo nostra infirmilas, non sna panem Satanas in Domini Iraditorcin , ut sibi jam
polestas. Sicul pro nobis passus est , ita pro nobis tradilum plenius possideret, in quem prius inlrave-
turbatus est. Qui ergo potestate mortuus est, [pote- rat, ut dccipcret. » Auxit cnim peecaturo tradilionis
stale turbatusest] ne noslra perturbatio in despera- pncsumptio sacramenli, cum hominis ingrati intias-
lioncm cadat : scd [in] miserationem proximorum , -, set panis in ventrem, hoslis in mentem : fortassis
■ • r n ... *m ■ • _. -._-._- A-i -_-.-_. _-.-L _. -_»-»-__ -_-.-_----.*_* . . l « '. _ , . j « -. -....-.. . . ! 1 1 ', i , ■ r>i/.i.i(./in nr* fi/ili_\i.i.m

vel in [veram1 pcciiitentiam peccatorum nostrorum per panis intinctionem , illius significans fictionem,
vertatur ; qma illius perturbatio nostra est consola- qui fictus ad coenam venit amicus, el falsus acl ina-
tio. Amen, amen dico vobis, quia unus ex vobis hodic gistrum [vadit] discipulus.
Iradet me « c Unus nnmero, non mcrito ; specie, non « Quod facis, fac citivs. Non prxcepit facinus, scd
virUilet commistione corporali, non vinculo spiri- pracdixit Juda; inaluiu, nobisbonum. Quid cnim Judsc
tali ; carnis adjunclionc, non cordis socius unitate. pejus, et quid nobis mclins, quam tradilus Christus
Qti id est ex vobis, nisi, ex vobis cxitnrus csl, qui ab illo ? Ci.itw : hoc [verbum hoc] est plus parati ad
tradct me ? (Vers. 22.) Aspiciebant ergo discipuli ad passioncm, quam irati ad vindictani. Non cnim tam
invicem, hccsitantes de quo dicerel. Sic quippc in eis ad pcrnicicm pcrfidi saevicndo dixit, quam ad salu-
orat crga magistrum suum pia charitas , ul tameii lem fidelium festinando, quod [acis, fac citius : non
cos hmnana alterulrum de altero sininlarct [ Ms. el quia iu tua potestalc cst, qucm tradas, scd quia boc
Ang., allcmm de altero stimularct] infirmilas. Nola vult qui on.nia potesl. (Vfjis. 28, 29.) Hoc autem

» E\ S. Aug., tract. i.ix, num. 1-3. c E\ S. Augustiiio, tract. lxi, niim.2-6.

t< E\ co'cm, tract. t.x, num. I. rl Ex codem, liacl. i.xn, iiuni. 1,2, I, ii.
929 EXECKTICA. - COMMENT. IN JOAN. — l.in. VI. 850
itemo scivi discumbentium,ad quid dixeril ei. Quidam A autem dixisset, Nunc clarificatus esl Fitius hominis.
enim pulabant quia loculos habebat Judas, quia di- a-'junxit : Et Deus clari/icatus esl in eo. lpsa enim
xissel ei Jesus : Eme ea qua? opus sunt nobis ad diem esl clarificatio Filii bominis, ut Deus clariflcctur in
(cstum,aul ut egenis atiqtiid daret. Habebat ergo ct eo. Non enim ipse in seipso [Aug., si cnim nnn ipse
Dominus loculos, et a fidelibus oblala coiiscrvans, ct in seipso], sed Deus in illo clarificatur, tunc illum
suomm nceessilatibus elaliis indigentibus tribuebat. Deus in sc clarificat. Dcniquc lanquam ista cxponens,
Tunc primum ecclesiasiicse pecunia? forma est insti- adjungit ct dicit : Si Deus clarificalus est in eo, et
luta, ubi intelligercmus, quod praecepit non cogilan- Deus clarificabil etim in semetipso. Hoc est, ti Deut
duin esse de craslino ( Malth. vi , 34) , non ad boc clarificatus est in eo, qui non venit facere voluntatem
fuisse praceptum, ul nihil pecunix servaretur a san- suam, sed voluntatem ejus qui misit eum : (Vf.rs. 52)
ctis; sed ne Deo pro ista serviatur, et propler iiiO- Et Deus ctarificubit eum in semelipso, ut nalura hu-
pise limorcni jiistitia deseratur. > mana, in qua est Filius hominis, quaj a Verbo seterno
595 Vers. 30. — Cum aulem accepisset ille buc- susccpta est, etiam iramortali seierniiatc donetur.
cellam, exiit conlinuo, cral autem nox. Erat autcm Et continuo, inquit, clarificabit eum : Pcsurrcctionem
ipse nox, qui exiit , et filius lcnebrarum , et opcra scilicet suam, non sicut noslram in finc sa-culi , sed
facicns tcnebrarum. Exivit crgo ad su;c perditionis B contimio fuluram , hac attestatione pradiccns. >
miuisterium, et ad nostra: salutis [dispensalionem ; (Vers. 33.) Filioli , adhuc modicum vobiscum sum.
non nostrse salulis] eonsideraiione, scd stnc negatio- Cum autem pradixit de clarificatione futuri regni
nis [Ms., negoliationis] inlentione. Hinc impletur sui, et de clarificatione resurrectionis su;e, qua: mox
quod Psalmista ait : Dies diei eructat verbum, id est, futura eral ; < h ne putarent ergo quod sic eum ela-
Christus discipulis promehat verbum salutis : Et nox rificalurus esselDeus, ut non eis conjuiigerelur ultc-
nocti indicat scienliam (Psal. xvtn, 3) , id est, Judas rius ea conversalione, qua in tcrra erat cum cis ;
Judaeis proditoris \Mt., proditionis] malitiam oslen- adhuc, inquii, modicum vobiscum sttm ; lanquam di-
dii. Nunc niajore intenliono verba Doraini conside- ceret : Continuo quidem resurrectione clarificabor ,
randa sunt, qua; ipsa nocle ante tradilionera coram non tamen coiiliuuo ascensurus in ccclum, sed adliuc
[Jf«.,anle tradiiionis boram] discipulis singulariter modicum vobiscum suin : i significans qiiadragiuta
loquebatur. Profundissima sunt in mysteriis ; ideo dics, quibus erat cum discipulis, temporibus oppor-
ubi mulium laboraturus est dispulator, non remissus tunis apparcns illis. Potest tamen intelligi, quod par-
cssc debet auditor. Allius consideranda sunt Aliis- vum tempus illius lanlummodo noclis, usque ad pas-
siuii dicla, qui occultat ut qmcramus, et manifeslal sionis horam cum discipulis se esse. « • Est ct alia
ut inveniamus. Ipse cst qui claudit, ct aperit : elau- C divina prasentia, sensibus ignola morlalibus, dc qua
dit ul quoeramus: aperit ut inveniamus, ul inquisilor item dicit: Ecce ego vobiscum sum, usque ad consuin-
fruclum accipiat sudoris sui ; et largitor laudem et mttionem swculi (ilallh. xxvm, 20). Hoc certe non
gralias bonitatis suae habeal. est, adhuc modicum vobiscum sum ; i sed esl modi-
Vers.31. — Dixit Jesus : Nunc clarificatus est Filius cum vobiscum, vcl ante passionis horam, vel post re-
hominis, et Deus clarificatus est in eo. Hic aliquid surreclionem usque ad asceusionis gloriam. < Quid
magnum significat in hac clarificalione. < a Exivit est quod post resurreclionem alio loco dixil discipulis
Judas, et chrificalus est Jesus ; exiit tilius perdilio- SuU : Hwc sunt verbaqux loeulus sum vobis, cum
uis, et clarificalus est Filius hominis. Exeunte itaque adhucessem 596 vobiscum (Luc. xxiv, 44), nisi cum
imiiiiimlo omnes mundi remanscrunt , ct cum suo adhuc essem in carue morlali, in qua cslis et vos ?
mundalorc manserunt. Tale aliquid erit, cum victus Tunc cnim, cum haec diceret, in eadem carne susci-
a Christo transiet [Aug., transierit] hic mundus, et tala [Aug., resuscitalus] cral, scd cum illis in cadem
nemo in populo Chrisli remanebit immundus : cunt, mortalitate jam non crat.
zizaniis a trilico separalis , jusli fulgebunt sicut sol Quaritis me, et sicut dixi Juda'is, qno ego vado,
in regno Palris sui (Matth. xm, 45). i De hac cla- ros non potestis venire : et dico vobis modo. Hoc est,
rificatione futura sanclorum loculurus, vcrbo proete- modo non potestis. Judseis aulcm cum hx-c dicerel,
rili temporis est usus ; quia quod futurum in sanclis non addidit, modo. lsti ilaque non polerant venire
cst, hoc in pradesiinalione Dci factum esse dicitur. tunc, quo illc ibat, sed potcrant poslca. Ideoque do-
< Nunc darificalus est Filius hominis; lanquam di- cens eos, quomodo idonei esse possent pergere, quo
cerct : Ecce in illa mea clarificatione quid cril, ubi ille antecedebat : (Vers. 34) Mandatum, inquit, no-
malorum nullus erit. Hic aulera [Aug., Sic aulem] vutn do vobis, ut diligntis invicem. Hi sunt gressus
non est dictum : Nunc significata est clarificalio filii quibus scquendus est Christus ; > boc mandatiim
hominis ; sed dictum est, Nunc clarificatus est Filius cbaritatis. < d Innovat quippc audienleni, vcl potius
hominis : quemadmodum non csl dictum : Petra si- obedienlem, non omnis, sed ista dileclio , quam Do-
gnificabal Christum, sed, Petra erat Christus. Cum minus, ut a carnali dilcctiune distinguerct , ad-Jidit :

« Ex eodem, tract. i.xm, num. 2, 3. vum tempus illius lantummodo noctis, usque ad ho.
b Ex eodem, tracl. i.xiv, num. 1-4. ram passionis, quo cum discipulis esset. i
« Locus mntilus lam in Edil. quam Mss., qui ita d Ex S. Aug , tract. lxv, num. 4,2.
fortassis restitui possil: < Potesl lamen intelligipar-
 931 B. F. ALBINl SEl AI.CIIU OPERlil PARS II. DZi
Sicul dilexi ros. Dileclio ista nos innoval, ut siinus A 597 CAPUT XXXIV.
homincs novi, scil hxrcdes Testamcnti Novi.Hxc di- Xon turbetur cor vcstrum, ait discipulis. Ego sum
leclio populum novum colligil Chrislo. i Hxc et ati- via, veritas, et vita. Qui videt me, vidct et Pa-
liquos Patres innovabat, ut essenl in Christum crc- trem. Ego in Patre, el Pater in me. Quodcunque
pelieritis in nomine meo, hoc faciam.
denlcs , qui venlurus crat redirncre eos. i Audiant
tsnitn alque custodiant : Mandatum norum do robis, Camjt xiv, Vers. I. — Non turbelur cor vestrum.
ttt vos inricem diligalis i omncs qui volunt fiatres Creditis in Deum, elin me eredite. « b Ne morteni
cssc unici Filii Dci, qui seipsum in hac dilcctione tra- lanquam homines limerenl [Beda, ne mortcm sibi
didit pro nobis. Nam et in hoc mandalo illud man- tanquam bomini limerenl], el idco lurbarentur,
datuin cst, quod prins ponitur: Diliges Dominum consolatur eos, eliain Dcum sc esse contestans.
Dcum tuum ex toto corde tuo , [el ex tota anima] et Consequens est enim, ut si in Deum creditis, «;t in
tota mente lua (Mallh. xxit, 39, seq.) : « sed benc in- me credere debealis : quod non esset conseqncns,
telligcntibus utrumque invenitur in singulis. Nam ct si Christus non csscl Dcus. >
qui diligit Deum, non eum potcst cobibere prxci- Vers. 2. — In domo Patris mei mansiones mul-
pientem, ul non dilignt proximum [Aug., coniemn^rc ta; sunt. Quia merita eorum [Ms., s:inctorum] di-
prxcipienlcm , ut diligat proximuml ; et qni sancte B versa sunt, ideo in domo Palris mansiones mulue
atque spiritalitcr diligit proximutn, quid in eo diligit, sunt. « Nullns corum aiienabilur ab illa domo, ubi
nisi Dominum [Aug., Deum] ? Ipsa est dilectio , ab mansionem pro suo quisque acceplurus cst merito. >
omni mundanadilcctionc discrela, quam distinguendo Ideo non lurbctur cor vestrum. Nam unus dcnarius
addidit Dominus : Sieut dilexi vos. > nnmihus in vinea laborantibus dalur, id est, omni-
« • Cum Dominus Jesus sanclain dileclionem, qua bus in Ecclcsia per fldem laboranlibus vita dalur
seinvicem ddigercnt, discipulis commendaret, dicit actcrna. « Sed mullx mansiones, diversas merito-
ei Simon Petrus : Domine, quo vadis ? Sic uliqur* hoc rum in una vita a?tcrna significant dignitales, erit-
dixit magislro discipulus, el Domino scrvus, tanquam quc [Deus] omnia in omnibus, quia Dcus charilas
scqui paratus. Proptcrea quippe Dominus , qui cjus est. Sic enini quisquc etiam ipsc habei, cum amat
nnimum vidit, quare hoc interrogaveril , sic ei rc- in allcro quod ipsc non habct, quia rcgnal in omni-
spondit : (Vf.rs. 36) Quo ego vado , non potes me bus unilas charitalis. i Scquilur : Si qtto mimis
modo sequi ; tauquam diceret : Propler quod inlcr- dixissem vobis, quia vado parare vobis locnm. Si ali-
rogas, non poles modo. Non ait, non potes ; sed non cubi, [nisi] in domo Patris mansiones multx es-
poles modo ; dilationcm intulit, non spcmtulit, ct sent, dixisscm utique vobis. Sed modo vado parare
eamdcm spem, quam non tulit, sed polius dedit, se- u vobis locum. [Quomodo ad illas mansiones membra
quenti voce firmavit, addendo alque dicendo : Seque- pervenissent, si caput non prxcessissel ? Paravil
ris autem postea. (Vers. 57.) Respondit Petrus : Quarc nobis locum], dum pro nobis morluus esl et rcsur-
le non possum sequi modo ? animam meam pro te rexit, inio et ascendil in ccelos : hxc omnia pro no-
ponam. Quid in animo ejus esset rupiditatis.videbat ; bis fccit, ut nobis pararcl locum in regno Patris sui.
qnid vcro [virium] non videbat. Volunlalem suam (Vers. 3.) Et si abiero, et pra?paravero robis locum,
jactabal infirmus, scd intcndebal [Ms., impendebat ; iterum veniam ad ros. Si abiero per carnis absen-
Aug. , inspiciebat] valeludinem medicus ; iste pro- tiani, veniam per divinitatis prxsentiam, in qua ro-
mittcbat, ille prxnoscebat ; qui ncsciebat, audebat ; biscum ero usqne in finem [Ms., in consummalio-
etqui prxsciebat, docebat. i (Vers. 38.) Respondit nem sxculi]. Vcl etiam : Si abiero ascendendo ad
Jcsus: Animam luam pro me pones?Quodpromittis, ccclos, veniam iterum judicarc vivos et mortuos,
modo non potes. Prius cst anima pro te poncnda, ut quod angcli atlestati sunt dicenlcs : llie Jesus qui
possis postca animam tuam pro mc ponere. < Quid assumptus esl a robis, sic veniet, quemadmodum ri-
tantum prxsumis? Quid de tc sentis? Quid essc lc distis eum euntem in ccelum (Act. i, U). Sequitur :
credis ? Audi quid sis : Amen, amen dico tibi : Kon n Et accipiain vos ad meipsum : ut, ubi sum ego, et vot
cantabit gallus , doncc me ler neges. Ecce quomodo sitis. Hoc est, quod in seqiicntibus dixit : Volo Pa-
[tilii ] cilo apparebis, qui magna loqucris, et te par- ter,ut,ubi egosum, et isti sint mecum. (Vers. 4.)
vulum nescis. Qui mihi promiltis mortcm luam, ter Et quo ego vado, scitis, et viam scitis. Quo vado, id
negabis vilam luam. Nam timcndo mortem carnis est, ad Patrem, scitis ; el viam, qua venilur ad Pa-
lux, mortcin dabis animx tuse. Quantaenim estvita trem, scitis. (Vers. 5.) Dicit ei Thomas : Domine, ne-
confileri Cbristum, tanta mors cst ncgare Christuin. i scimus quo vadis, el quomodo possumus viam seire?
Hinc admonere oporlet,nc quis dc suisviribus confi- Videbalur ei ncscire, quod Christus convicit eum
dat, dum ad unius ancillx vocem lanta titubat co- scire, dum ait :
Imnna ; ncc de suis desperare peccalis. Nam Petrus Vf.rs. 6. — Ego sum via, et veritns, et tila. Qua-
mortuus est negando, rcvixit plorando ; mortuus , si dixisset : Si me scitis, et viam scitis ; et cgo sum,
quia superbe ipse prxsumpsit, revixit autcm humiii- ad quem iiur, id cst, veritas ; et ego sum vita, in
tcr plorando, qnia benigne respexit cnm pietas Sal- qua statis [Al., statur]. Si me scitis ct viam scitis,
valoris. Sequitur cnim : ct quo ibo scilis, et ubi mansuri [AL, manseritis]
» E\ S. Aug., tract. t.xvi, num. 1. b Ex codcm, tract. t.xvit, num. I, 2.
933 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOA.Y - Llll. VI. 034
crilis, scilis. Qui ad Palremvadunl, pcr me vadunt ; A majora quam ipsc facil, dixit eos esse fncliiros ; i
et qui ad Patrem veuiunt, ad me veniunl, quia ego sed sine illo, utiu sequenlilus dixit, quid potue-
et Pater unum sumus ; et in mc manent, qnia lurc runt faccre ? < Sed qux sunt landem ista majora ?
est vitamterna, ut cognoscant te soluin verum Deum, An fortc quod xgros ipsis transcunlibus, ciiam eo-
et quem misisli Jesum Christum {Joan. xvn, 3). Undc rum umbra sanahat ? Majus cst enim ul sanel um-
seculus est dicens : JVemo venit ad Patrem nisi per bra, quam fimbria : illud per se, hoc per ipsos, scd
me. Exponens quid sit, quod ait : Ego sum via, sta- utrumque ipse. > Vel majorasunt aposlolorum opcra
lim subjungens : (Vers. 7) Si cognovissetis me, uti- in omnium gentium salutc, quam Cbrisli tantum-
qtte et Palrem meum cognovissetis : quia ego sum modo in salute Judxorum, et hoc in paucissimis?
verilas, in vero Patre. Et amodo cognoscetis eum, Tamen utruroque et ille fecit, et salulem aliquorum
et ijdistis eum. Si me spirilaliter cognoscitis, et vi- in Judxa [per se]; et salutcmgcntium per aposlolos,
distis, [illum cognoscitis el videtis] quia ego et Pater sed et [per] alios quoque prxdicalorcs. Unde subjun-
unum sumus, unum natura, non unum persona. (Vers. xit, ctail : Qui crcdit ir. me, opera qum ego facioet ipse
8.) Dicit ei Philippus, hoc non inlelligens : Domine, faciet, [et mujora horum faciet]. < « Non quo ma-
ostcnde nobis Palrem, et sufftcil nobis. Quasi aliquid jor sit magislro discipulus, vcl Domino servus, vel
ineliusesset Pater quam Filius, in cujus esl visione [$ adoptatus unigenilo, vel homo Deo : sed quod per
sufficiens beatitudo. Quam vocem discipuli redar- illos [ipse] dignarclur cadcm majora facere. >
guit niagister dicens : Unde majora faccre potuisscnt, mox oslendit ;
Vers. 9. — Tanto tempore vobiscum sum, ct non dicens : Qui credit in me, opera, quiv ego facio, et
cognovislis me. [Non cognovistis mc] esse in Patre, ipse faciet, el majora horum faciet, continuo sccu-
et Patrem in me. Philippe, qui videt me, videt el Pa- lus adjunxit: Quia ego ad Palrem vado. (Yi:i;s. \~>.)
trem. Qui me inlelligit, utique et Patrem meum in- Et quodcunque pelierilis in nomine meo, hoc faciam.
telligit. i « Sed ideo magister discipulum argucbat, Qui dixit faciet, post ait facium, tanquam diceret :
quoniam cor poslulantis videbat. Tanquam enim me- Non vobis boc impossibilc vidcalur, non enim po-
lior Pater esset quam Filius, ita Philippus Palrem lerit esse inajor nie, qui credil in me. Ideo majora
nosse cupiebal : ct ideo nec Filium 598 sciebat, non pcr se faciet, sei per me, quia in me creJit :
quo melius aliquid esse credebat. Ad bunc sensum nec est defcctio potcslatis, sed miscralio piclatis.
corrigendum diclum est : Qui videt me, videt ct Pa- Dives ergo, qui ab eo recessit trislis non rccipicns
ircm. Quomodo tu dicis, ostende nobis Palrem .' Vi- verba salulis d . Aposlolis igitur prxdicanlihus,
deo quomodo a te dicltim : non allerum quxris vi- multi divites paupericm voluntatc [Ms., volunlariain]
dere similem, scd illuni pulas esse meliorem. C secuti sunt. < Ita quod ab illo audiens unus non fe-
Vers. 10. — Xon crcdis, quia ego in Patre, et cit, feceruut mulli, cum loqueretur per discipulos
Pater in me est ? Cur inseparabiles separatim desi- magister bonus. Eccc majora fecil prxdicatus a
deras nnsse ? Deinde non ad solum Philippum, sed credentibus, quam locutus audientibus : > sed hoc
ad eos pluraliler loquitur : Verba, qum ego loquor per prxdicalorcs. Nunquid omnes, qui credunt in
louis, a meipso non loquor. Pnter autem in me ma- euni, prxdicatorcs sunt ? Tamen dicil, qui creduut
nens ipse (acit opera. > « b Quid est, a meipso non lo- in eum, opera facerc majora. < In hoc opere fiJei
quor, nisi a meipso non sum, qui loqnor ? Ei quippe facimus opera Chrisli, quia et ipsum crcdere in
iribuit quod facit, de quo est ipsc qui facit. Pater Christum opus est Christi ; Cbristus boc cperatur
enim Deus non est de aliquo : Filius autem Deus iu nobis, non uliquc sinc nobis. Prius cgo facio
esl quidem Patri xqualis, sed de Patre Deo ; ideo prxvcniens graliam [Ms., mel.us, graliaj ; deinde
ille Deus, sed non de Deo, et lumen, scd non de lu- et ipse faciet [Ms., facit] subscqucns gratiam, quiu
mine : iste vero Deus de Deo, lnmcn de luminc. > ego facio, ut fial [Ms., faciat]. Qux opera, nisi ut
Denique adjungit, et ait : (Vers. II, 12.) Non cre- cx impio juslus fiat ? > Fortassis majus est opera
ditis qnia ego in Patre et Pater in mt est ? Alio- salutis nostrse nos pcr ipsum faccrc, quam vcrba
quin propter opera ipsa credite. < Antea solum Pbi- salutis pnedicare, quod ipse fecil sine nobis. Dum
lippum arguebal , nunc aulem non ibi eum solum hxc dixit, scquitur : Quia ego ad Patrcm vado, et
fuisse qui esset arguendus, ostcnditur. Propter ope- quodcunque pctieritis in nomine meo, hoc faciam. In
ra ipsa, inquit, credite, quia ego in Patre et Pater in his verbis magnam spem promisit orantibus. < e Sic
me est. Neque cnim si scparati essemus, insepara- ergo perrexit ad Patrem, ut non relinquerct indi-
biliter operari ulla ratione possemus. > Sed quid est, gcnles, sed cxaudiret petentes : > lamennon omuia
quod scquitur ? petentes, sed qux ad salutem perlincnt pelcntium :
Amen, amen dico vobis : qui credit in me, opera
quce ego (acio et ipse faciet, et majora horum [aciet, ideo dixit : (Vers. 14) Si quid petieritis Patrem
quia ego ad Patrcm vado. < Non se exlollat scrvus in nomine meo, hoc faciam. Quid est, in nomiuc mco,
tuper Dominum, nec discipulus super magistrum : nisi in nomine Salvatoris ? Si pelieritis qux ad
» Ex S. Aug., tract. uxx, num. 5. d Lociis corruptus. Lcg. S. Aug., loco citaU).
b Ex eodem, tract. i.xxi, num. 1-3. « Ex codem, tract. i.xxm, num. 1-4.
« Ex eodein, tracl. lxxu, num. 1, 2.
955 B. F. ALBIM SEU ALfXINI OPEHLM PAHS II. 950
599 salutem pcrlineni vobis, in no-nine meo pe- A non potest acciperc, quia nonndet euin, nec tctt eum.
tieritis [ils., petilisj. « QuanJo cniiu nos tlele- Miiiulum aulem appellat bomincs, mundi hujus amo-
ctant mala, el non delectant bon.i, rogare potius ri deditos. > Mundus ergo eum accipere non poten,
debemus Ucum, ut nos dcleclent bona, quam ut id est, mundiales homines, quia non babcnl invisi-
conccdantur mala, ul dclccient mala. Qui ergo cre- biles cbaritalis oculos, quibus solummodo Spiritus
dit in cum, quoJcunquc petierit in nomine [ejus], sanctus videri polcst ct sciri, et scicndo inlelligi.
quod prodest illis qui crcdunl in eum, boc facit : Vos autem cognoseetis eum, quia apnd vos mancbit,
quoniam boc sicul Salvalor facit. Si autcm, qui in et in vobis erit. Erit, ut mancat in aHernum. « Do-
cum crcdit, aliquid per ignoranliam contra salutem iniiium namque Salvatorcm et infideles ante pas-
suain petit, non in nomine Salvatoris pelit : quia sioncm in carne viderunl ; sed quia Filius Dci csset,
Salvalor ei non erit, si quod ejus salulem impedit quia Paraclitus a Deo missus in mundum, non nisi
fccerit. Novit enim Salvalor mclius qnid nobis pro- fideles scirc poluerunt : Spiritum autcm sanctum
dest quam nosmetipsi. Ideo pelendum csl ut fiat vo- neque oculis viderc infldeles, neque animo valebant
luntas ejus in nobis. > Conlinuo subjecit : cognosccre, quia non indulus humanilate discipulis
Ut glorificetur Pater in Filio. « Nullo modo igitur apparuit, sed ita ad eos venire, ita apud eos maluit
sine Patrc Filius facit, nec Filius sine Patre. Facit B manere, ut in ipsis corum cordibus gralissimam sibi
ergo Paler in Filio, ut Filius glorilicetur in Patre : sedcm consecraret ; hoc esl euim, quod ait : Vo*
et facit Filiiis inPalre, ut Pater glorificetur in Filio, autem cognosce is eum, quia apud vos manebit, et in
qiioni m iiiiiim simt Palcr cl Filius. > Scquilur : vobis erit. Qui aulcin invisibililer in hac vila manet
cum clectis, visibiliter utique [Beda, invisibiliter
CAPLT XXXV.
ulique] eis gratiam su:e cognilionis exhibel. 600
Diligeittibus se discipulis, mundataque scrvantibut, (Vr.ns. 18.) Non relinquam vos orphanos, veniam ad
Puraclilum a Putre mitlcndum promillit, mansu-
rumque cinn eis in eeternum ; seque pacem darc vos. Videbatur infidelibus quia nioricns in cruce
eis, paeemque reUiuiuere pollicetur. Dominus, discipulos rclinquerel oipliano, ; sed non
Vers. 15, 1G. — Si diligilis me, mandata mea ser- rcliqnit eos orphanos, quibus cl praebuil scipsum vi-
vate, et egorogabo Patrem, et alium Pararlitum dabil vim post passionem suam in multis argumcntis,
vobis. Quid est quod dicit, quod diligentibus Deum per dies quadraginta ; cl posl i!ies decem assumplio-
et servantibus mandata ejus Spiritus paraclitus da- nis siuc Spiritus sancli illis dc coelo charismala do-
relur, dum Deus diligi et manJata ejus servari non navit ; ubi ipsum Christum aJ cos venisse nullns
possunl, nisi per Spirilum sanctum ? Quid csl aliud, fidelium ambigit, qui inseparabilem sanctx Trinita-
iiisi ul qui per Spiiluni sanctum diligit Deum, me- C »>» naluram virlute ct operatione [Beda, virlutcm
rctur diligendo ul plus babeat, ct plus habendo plus el operationem] essc cognovit.
diligat ? « a Paraclitus quippc consolator interpre- Vers. 19. — Adliuc modicum, et me jam mundus
tatur, el Spirilus sanctus rccle Paraclitus vocatur, non videt, vos autem videtis me. Modicum crat usque
quia corda lidclium, rie inler hujus sa?culi advcrsa ad tempus explcnJa; [Beda et Ms., explelae] pass o-
deflciant, coelestis vilae dcsideriis sublevat ac rcfl- nis, ex quo illum reprobi videre non valebant. Soli
cit. > Habcbant itaque discipuli Spirilum sanctum, clcnim jusli, qui morte illius crant conlristati,
sed occulta quailam inspiralione, per queni Domi- gaudium resurreclionis ejus viJcre meruerunt. >
num Jiligcbant, scd nondum habcbant, sicul Domi- Qhio ego vivo, el vos vivetis. « b Quid est, quia ego
nus promittcbat. Habcbant siquiJcm occulte, quem vivo, et vos vivetis ? Cur de praesenti se dixil vivere,
poslca quaJam manifcslatione habiluri crant : id illos autem de futuro esse vicluros, nisi quia vilam
esl, Jiiin in igncis linguis vcuil, ct scJit super cos, cliam carnis, utique resurgcntis, qualis in ipso prae-
et linguis loquobantur magniflcanlcs Deum. Rogabo ccdebat, et illis est pollioitus secuturam ? Et quia
Putrem meum, et alinm Paruclitiim dabit vobis, ipsius mox fulura fuerat resurreclio, pncsentis po-
oslenJens scipsuni csse Paraclitum, « Habebant au- suit temporis vcrbum, propler signiflcandam celeri-
tem et prius Paraclilum, ipsum videlicct Domiuum D latem : illorum aulem quoniam in sxculi diflertur
3eciim in carne commoranlem, cum [Beda, cujus] finem, non ait, vivilis, scd vivetis. Duas ergo resur-
cl iniraculorum duIceJinc el opc prredicalionis, nc rcctioncj, suam scilicet mox fuluram, et nostram in
propter infldelium persccutioncm scandalizari pos- saeculi fine secuturam, duobus verbis, praesenlis
scnt, erigi et confortari 6oIebant. > Rogabo, dixit, lemporiset fnturi, eleganler breviterque promisit. >
propter humanilatem, qui dat cum Patre pcr divi- (Vers. 20.) In illo die, inquit, vos cognoscetis, quia
nilatem. Ut maneal vobiscum in cvlernum. « In aetcr- ego sum in Patre mco, et vos i/i me, et ego in vobis.
num namque manet cum sanctis, quos el in hac In quo Jie, nisi de quo ait : Et vos vivctis 7 « c No-
vita sempcr invisibilitcr inlus illustrabat, ctinfu- verant tunc apostoli esse Chrislum in Patre per uni-
luro ad contemplandam perpeluo spccicni su.ne ma- tatein indiviJuie divinilatis ; noverant se esse in Chri-
j.-slalis introJucit. slo, por siisceplionem fidci et sacramentorum ejus;
Vers. 17. — Spiritum veiitatis, quem mimdus noverant veraciter vere tunc esse Chrisl':m in Pa-
» Ex Beitoe bomilia in Jie Penlecosies. c Ex BoJa: hom. citata.
b Ex S. Aug., tr.ict. i.xxv, num. 5.
 937 EXEGETICA. — COMMENT. IN J0A5. — LIB. VI. 033
tre, cl in se csse Ciirislum pcr dilectionem et olscr- A faciemus. Qui enim vere diligil Dcum, nec lentatio-
vanliam mandatorum ejus ; novil el hoc sancla Dci nis lempore reccdil ab amore Dci, ad hunc veniunt
Ecclesia, sed longe melius ct plcnius in illa die de Pat. r ct Filius spiritali accessione , et mansionem
qua dixil : Et vos vivetis : in qua veracitcr vivere apnd cuiii habent. Ille enim verc ainal, cujus vidcll-
incipiunl, hoc cst, in die resurrcclionis, quando eo cet mcnlem delcctalio prava ex conscnsu suo non'
pcrfcctius cuncla quaj soienda sunt, sciunt, quo ip- supcrai. Nam tanlo quisque a superno amore dis-*
sum scienlix fontcm vicinius sinc finc conspiciunt. > jungitur, quanlo inferius dcleclatur. e J Dilectio1
L't autem omnibus liiijus promissioncm heatitudinis sanctos disccmit a mundo, qux facit unanimcs hn-1
promilterel, non solummodo apostolis, mox suhjun- bitaie in domi'. In qua domo facil Palcr ct Filius'
xit : (Vers. 21.) Qui hubct mandala mea , el scrvct inaiisionem : qui donanl ct ipsairi dilcclioncm , qui-
ea , ille esl qui me diligit. Qui dutem diligit me, dili- bus douent in fine cliam suam nianifcstationcm. i
'gelur a Patre meo, etegodiligam eum, et manifestabo De qua manifeslalione disci^ulus intcrrogavit, ct au-
ei meipsum. < L°bi omni intentione considcrandum divit ad hanc manircstalionem pcr dileclionem ve-
Vst, quia Christum vcrc diligere est ejus mandala nieniium esse. (Vers. 24.) Qtii t:on diligit mc, ser-
servare : non ipsam dilectioncm [solum] labiis proli- mones nieos rion scrvat. « Ili sunt qtji Patrcm cl
teri, sed mandala Clnisti, (|u.t, disrendo habcmiis, B Spirilum sariclum nunquam vident : Filium autom,
opcrando servarc : » Qui liabet, inquit, mandata non lit beaiificentur, sed ut jndicentur , ad uiodicurri
mea , «I sefvat ea, ille cst qui me diligit, « » qni ha- \idenl : i;cc ipsum in forma D?i, ubi cst cum Patrc
bct in Inemoria, ct scrvat in vila ; qui habet in scr- et Spiritu sancto p:iriter invisibilis : sed in forma
inonibuS, et serval in mdribus ; qui babet auilicndo, hominis, ubi [Ma., inqua] essc mundo voluit paiicndo
pl scrvat facicndo; aul qui habel facicndo , ct scrvat contemplibilis, judicando lerribilis. » Et scrmo qnetii
perseverando, ipse est, inquit, qui diligit me. » « i> No- audistis, non est meus; scd ejus qui misil me , Patrh.
tniidimi quia ciini prxscnlis temporis verbo dicerct : Quidestquod prius plurali numero senhones dixlt ,
Qvi nniem diiiijii me , adjecil de futnro : Diligetur a nunc autem singulari sermonem? Forlassisut prxiii-
Patre mco, et cr;o diiigam cum, et manifestabo ei Cationis [Ms., prxdicationcs] ilii sermoncs monslra-
meipsum. Diligii namque etiam nune dilectores suos rCi; hic vero scipsum, qui est Verbum Palris. El
cum Patrc Filius, sed nunc dilgit ad hoc, ut rectc Hco dixit non suum , quia a seipso noti est, scd a
vivant cx fiJc , qux pcr dileclinnem opcraiur : tunc Patrc : sicut nec sua cst imago, scd Palris; nec
"ad hoc diligel, i:t pcrveniar.t ad visionem veritatis, su-,is Filius, bed Patris. i Recle Igttur auciori tribuit
ipiam per fidem guslavcrant. Non autcm frustia qui Iquid facit xqualis, a qiio ba' et boc ipsum qtiod
n.Ididil : El manifesiabo ei meipsum. > Sc vero sc- C i!li est indiflcrenlcr xqualis.
cundum humanilalem cui.ciis in judicio manifestahit : Vers. 25. — llwc locutus stun vobis apui vos ma-
solis vero juslis cl sanctis divinitatis gloriam , in nens. Illa mansio, dc qua supcrius dixil , spiritalis
rpia ccqualis est Patri ct Spiritui sancto , ad bea- est, qua; solis sanctis datur : ha'.c vcro dc qtia ntint:
Utudinem xtercam percipiendam manifcstaturus dicit , corpnralis est. Dc sua pra-scntia corporali
erit. tantuinmodo dixit , quam ulrique, eljuSti et i.Tpil
Vers. 22. — bicit ei Judas , non iile Scariothis " vidcre potucnint. » < • Illa in xternum bealiflcat ii-
Domine , quid faetum est, quia nobis manifeslaiurus heralos , hfflc in tempore visitat liberandos. /iVr,
es teipsunt; ct non huic mundo ? Ioterrogavil discenifo inquil, locuiua sum vobis, apud vbs manem. Utiqno
rauSam verilatis. Isle esl Judas cujus Epislola lcgi- pncsentia corporali, qua cum iilis visilililer Ioquc-
tur in ccclesiis Christi, non ille traditor. Ideo aliler balur. » (Vers. 26.) Paraclitut autem Spiritvs saM-
inlcrrogavit istc, aliter illo proditor, dum ait : Nun- ctus , quem mittel Paler in hornine meo , ilte ros dc-
quid tgp sum ? Ille simuialor accessit ad mensam cebit omnia, et suggeret vobis omnia, qutccunque dixc-
magistri , iste veritatis inquisitor interrogavit Domi- ro vobis. Multa dixit audicntibus inGdelibus, qux in
num. Cui respondit Jesus : (Vers. 23.) Si quis dili- corum cordibus locuni non ihveriertihl, quia Spiritu3
git me , sermones meos servabit. « c Probalio crgo saiictus intus cos non docebat. Mnlla dicit quolidio
dilectionis, exhibitio cst operis. Hinc in Epislola pcr sanctos prxdicatores ; qnx andientes inlcrius
sua idtem Joannes dicit : Qui dicit quia diligo Deum, non recipiunl, quia Spiritus sanctus non suggcril cis
et rhandata ejus non custodit , mendax est (I Joan. interius, qux atidict-urit exlerius. De quo recle pro-
iv, 20). Vere cnim diligim-.is Deum, si mandata ejus millilur : Ipse vos docebit omnia, « f quia nisi idem
observamus, et a nostris »801 nos ad mandala illins Spirilus cordi arisit audicnlis , otios.is cst scrmo
voluntatibus [Jlfs., voluptalibus] coarctamus. > Et doctoris. Nemo enim docenli homini tribuat quod
Pr,ter meus diliget eum. Quia opcra qux Pater facit, cx ore docenlis inlclligit, qnia nisi inlus sil qui <'o-
Iiaec ct slmililcr Filius facit; ct qui diligit Filium, ceat , doctoris lingua exterius in vacuum laborat. »
diligit et Patrem ; et qui diligitur a Filio, diligitur a Aliter itaquc prxdicantem Christum atidicrunl Ju-
I"atre. Et ad eum vcniemus, ei mansioneih aputt euih dxi, alilcrapostoli. Illi ad judiciuin, isti ad salutrni :
* Ex S. Aug., loc. cit., num. 5j A Y,K S. Ang., tract. i.wvi nttm. 2, 4, .".
fc E\ Bcda, loco ciiato: ' K\ codcm, tract. lxxvii, niini. 1.
c Ex S. Greg., hom. 30, num. I. ' Ex S. Greg., hsinil*:; citala, nuni. 3.
PtTIlOl. C. 3<J
9^9 B. T. ALBIM SEU ALCLINI OPERLM PARS H. W
miia hos «irilus in animo docuit, quod foris audity A inferno ? Christus Jesus, sed iu anima sola. Quis
rcsurreclurus triduo jacuit in scpulcro? Chnslus
ruiil in aure.
Vebs. 27. — Pacetn relinquo vobis , pacem meam Jesus, sed in carne sola. Dicitur ergo et in his sin-
do vobis. In pacc relinquo vos , in pacc veniam ad gulis Chrislus ; verum hsec omnia non duo , vel tres,
vos. Hic relinquo , illic do> Sequentibus relinquo, scd unus csi Chnslus. Idco ergo dixil : St diligeretit
pervenienlibus do. i « Pacem relinquit nobis in hoc me, gauderelis uliquc, quia vndo ad Patrem : quo-
sseculo, pacem suam dabit nobis in futuro saeculo. niam naturse humansc gratulandum est , eo quod sic
Pacem relinquit nobis , ut nos invicem diligamus : assumpta est a Verbo unigenito, ut immorlalts con-
pacem suam dabit nobis , ubi nunquam invicem dis- slilueretur in coelo , atque ita fierel tterra sublimis.
sentire possimus. i Quid est quod dicit : Pacem ut incorruptibilis pulvis sederet in dexlcra Palris.
meam do vobis, et non dixit : Pacem meam relinquo Hoc enim modo se iturum dixit ad Patrem : non pro-
vobis? Forlassis quia aliternunc, aliterlunc pax crit; fecto [Aug., nam proreclo] ad illum ibat qni cuin
liic vero bclla cum vitiis habemus , idco non addidit illo erat; sed hoc erat ire ad eum, recedere a no-
meam : illic vero in seterna pace, seterna erit tran- bis; mutare alque immorlale facere quod mortalc
quillitas ct concordia, et talis pax, qualem ille habuit susccpit cx nobis, et ad dexteram constiluere Pairis,
cum seipso qui nullum habuit in seipso peccalum. B et levare in ccelum , per quod fuit in lerra pro no-
Non quomodo mundus dat, ego do vobis. Id est, non bis. • Deinde ipse Dominus Jesus subjunxit :
quomodo in mundo [Ms. , immundi] homines ssepe Vers. 29. — Et nunc dixi vobis , priusquam fiat,
sibi in sua malitia concordant, sed quomodo qui sibi ut cum (actum (uerit, credatis. « c Hlud utiquc dicit,
in sauclitate concordant , et in Christi se charilale cnm (actum (uerit , quoJ eum post moriem visuri
erant viventem , el ad Patrcm ascendentem : qno
oonjungunt.
602 Vebs- 28> ~" ^0" ,ttroetur cor vestrum netlue viso, illud ftierant credituri quod ipse esset Clirisuis
[ormidet. Audistis , quia dixi vobis : Vado et venxo FiliusDei, qui potuit hoc facere cum prscdixisset , et
ad vos. i b Hinc turbari et formidare poterat cor prsedicaret [Aug., et procdicere], antequam faeerct. >
illoruin , quod ibat ab eis , quamvis venturus essct Poterant enim dubitare si Filius Dei essct, cum ci.ni
ad eos : ne forsan gregem lupus hoc intervallo in- viderunt moriturum : sed cum viderunt eum surre-
vaderet, pastore absentc. Sed a quibus homo absce- xisse, credebantin quo anlea dubitabant, cl confir-
debat, Deus non relinqnebat : ct idem ipse Christus, mata cst fldes in cordibus eorum quam illis pnedi-
ct homo et Dcus. Ergo ibat per id quod homo erat, xerat , qui et ore promisit quod faclurus eral, el
et manebat per id quod Deus erat; ibalper id quod opere complevit quod ante prsedixil. Deindc quid
in uno loco crat , et manebat per id quod ubique C dicit : (Vers. 30) Jam non mutla loqnar vobiscum
Deus crat. Igitur Deus, qui nullo continclur loco, venit enim princeps mundi Itujus : « Cuis, nisi diaho-
discedit ab corum cordibus qui eum rclinquunt mo- lus ? Et in me non habel quidquam ; millum scilicel
ribus , non pedibus : ct venict ad illos qui conver- omnino peccatum. Hic enim [Aug., Sicenim] osten-
tuntur ad eum non facie, sed fldc, et accedunl ad dil, diabolum principe:n esse p:ccatorum hoininuni,
eum non carne , sed charitate. > Si diligeretis me, non creaturarum Dei. Et quotiescunque mundi iigurj
gauderetis ulique, quia ego ad Patrem vado, quia Pa- in mala [Aug., in mali] signilkationc ponitur, non
ter major me est. Tanquam si diceret : Gaudere de- oslendit nisi mundi istius araatores , et non Dei.
bctis, qnia porlo mecum consccrandam fragilitalcm Absit enim ul crcdamus principem esse coeli et lcr-
vestram. « Per quod igilur Filius non cst a:qualis ne, etcrealurarum omnium qux gcncraiiter uwndi
Patri, per hocerat iturus ad Palrem, a quo venlurus [Suppl. , mundi nomine] appcllantur. Totus ilaquc
csl vivos judicaturus et mortuos : per illud vero mundus scrvil suo creatori , non deceptori; reJera-
quod esl xqualis Patri , nunquam recessit a Patre, ptori, non interemplori : > et regiuir dispensaiione
sed cum illo est, ubique tolus, pari divinitatc, quam divina, non inimici versntia subvertitur, pncler bo-
i.ullus
i-.ullus continet
coniinei locus. Agnoscamus bv.
iocus. > « «gi.u^umu» geminam sub-
— mines
.u...v.„ partis
P-.— illius qui
- - propria
r r voluntate, non»™.«
neces-
unntiam Christi, divinam scilicet, qua a^qualis est D siute aliqua se subjiciunt diabolo. Undc et Aposto-
Palri; humanam qua major cst Pater : utrumque lus ait : Non cst nobis colluctatio adversus carnem et
imtem simul , non duo, sed untis Chvistus , ne sit sanguinem, id est , aJvcrsus homines, sed adversu*
quatcrnitas, sed Trinitas Deus. Sicut enim unus est poteslates , et rectores tenebrarum harum (Ephes.
bomo, anima ralionalis et caro , sic unus est Chri- vi, 12), id cst , pcccatorum, qui in tenebiis mancr.t
sius Deus et homo : ac per hoc Christus est Deus, iniquitatis. Quos rcclores, angelos 603 «^5* deser"
nnima rationalis ct caro : Christum in his omnibus, tores designat. Sed sunt qui per gratiam Dei r.on
Christum in singulis confitemur. Quis est ergo per propriis meritis in.Ic eruuiitiir, de quibus ail Aposto-
quein factus cst mundus? Chrislus Jesus , sed in lns : FMisii» atiquando tenebrcc , nunc autem Inx iu
forma Dei. Quis est sub Pontio Pilato crucifixus ? Domino, ut filii lucis ambutate (Ephes. v, 8). Scdgrs-
Christus Jesus, sed in roima servi. Item de singulis tias Deo qui eruit nos , sicut ii.cm dicit Apostolus, de
quibtis homo conslat. Quis non esl derelictus in potestate tcnebrarum , et translulil in regntim clarila-
» Ex S. Aug., loc. cil., num. 3. » Ex codem, tr.irt. lxxix, num. 1, 2.
«> Kx S. Aug., tract. ___vii, uum. 1-J.
941 EXECETiCA. COMMENT. IN JOAN. — L13. VI. 912
tis Filii sui [Ms., Filii clariiatis siiw} (Ciloss. i, 13). A et ut plus feral, purgabitur : cl hoc non a se, si'd a
« In quo princeps liujus mundi, hoc csl, tencbrarum Deo, qni niundal corda nostra ul fructum ferre pos-
harum , non habebat quidquam : quia ncquc cum sint, ct purgat spirilu cliarilatis ut plus fruciilicare
peccato Dcus venerat, nec ejus carncin de pcccati valcant.
propaginc virgo pepercral. Et tanquam ei uicerelur : Vers. 5. — Jum vos mundi estis; pnptcr vfrbutn,
Curergo morieris, si non habes peccatum, cui dc- quod locutus Mira vobis. Ilic se oslcndit agricolam
bebatur mortis supplicium? coiitinuo subjccit : cssc, durn dixi:, muniii esl s propler sermonem, qnem
(Yf.rs. 31) Sed ut cognoscat mundus, quia diligo tocutus suvi vob.s. t Quare non all , Mundi cs'is
Palrem, et sicut mandatum dedit milti Paler, sic fa- proptcr baplisinum quo abluli estis; sed ail : Pro-
cio. Surgite, eamus hinc. Discumbens cnim discum- ptcr verbuin , quod loculus suin vobis ; nisi quia ct
benlibus loquebatur. F.amus autemdixil; quo? nisiad aquam vcrbum mundat? Delrahe verbum , el quid
illum locum, unde fuerat tradcndus. Esl igitur morli cst aqua, nisi aqua? Accedil verbum ad elemcntum,
traditus, qui nullum habebat merilum mortis :[sed] ct fit sacranientum. Lnde ista tanla virtus aquie , ut
habebat ut morerelur. mandatum Patris. > Sequilur corpus tingal [Aug., tangal] et cor abluat, nisi fa-
enim : ciente verbo, non quia sokim dicitur, sed quia crc-
CAPUT XXXVI. B ditiir? i 604 -^1111 ll'a '" Laplismo visiLilia sunl,
id cst, corpus, aqua et sacerdos : tria invisibilia,
Se ipsum titem, Patrem vero agricolam dicens, disci-
pulosque palmites, ac sine se nihil eos facere posse anma, fides el Spiritus Dei [3/*. , Spiiitus sar.clus),
teslatur. Et mullis tocnlionum modis alleram eis di- qui lucc omr.ia operatur; ut fial spiiitualitcr Filius
lectionem inculcat , cttjus merito possent, quodcun- Dci renalus cx aqna ct Spiiitu , qui fuil carnaliter
que pelierint, impetrare. filius pcecali nalns ex Iradm-.e priinorum parcntum
Cajut xv, Yers. 1. — Ego sum vttis vera, et vos carne. Ego suih vitis vera, el ros palniiles.
palmites. Hanc similitudinera dicit per hoc , quod Vers. 4. — Munete in me, et cgo in vobis. Non co
esl caput Eeclesiae, nosquc membra ejus. Cum essct modo illis in ipso maucnduin est , sicul ipse in illis.
iu forma Dei icqualis Palri, factus est in forma servi < J Ulrumque cnim prodest non ipsi , scd illis. lta
hiedialor Dei et hominum homo Christus Jcsus a sunt quippc in vite palmiles , ut viti non conferanl,
(/ Tim. u, 5). t b tJnius quippe natura sunt vilis ct sed inde accipiant uiide vivant cl fruclificarc pos-
palmites • propter quod cum esset Deus, cujus natu- sint : ita vero vitis esl in palinilibus, ut vilale ali-
rae non sumus , factus est homo ut in illo esset vitis menlum submiuistret eis, non sumal ab eis. Ac pct-
humana natura, unde nos homines palmilcs illius hoc ulrumque prodcst credentibus iu Cbristum; ina-
esse possemus. > Sicut enim ovis, agnus, lco, pelra, nere in Chrislo , et Chrislum in iliis. Unde secutus
lapis angularis pcr similitudinem dicitur Christus, est, el ait : Sicut palmes non potesl fcrre fructum a
ila et vitis pcr similitudinem diclus est. Sed quid semetipsq, nisi manserit tn vite, sic nec vos, nisi in me
est hoc, quod dixit, vera, nisi quia est et vilis falsa, manseritis. Qjii enim a semeiipso se fruclum cxi-
dc qoa in Prophela legitur : Quomodo conversa es in slimat ferre, i:i vile non cst; qui in vitc non esl, in
mnaritudinem vitis alienw (Jer. n, 21; Isa. v, 4)? Chrislonon est; qui in Chrisio non est, Christianus
b,use dum facere uvas exspectala est, fecit labruscas. non est. » Omnis eniib fructus boni operis ab illa
[ Vel ita : Ego sum vitis vera, id est sapicnlia , inno- radicc proccdil , qni nos saa gratia likeravit, et suo
cenlia , justitia vera] c. Ego sum viiis rcra ; Paler a.ixiiin provehit , ut fructum plus afferrc valcamus.
meus agricola est. < Secundum hoc ergo vitis Cliri- (Vers. 5.) Ego sum vilis vera, et vos palmites. Qui
stus, sccnndum quod ait, Paler major me est : se- mr.nscrit in me, cl ego in eo, hic ferl fructum tiiultum,
cundum id vero , quod ait , ego et Patcr ttnum su- quia Sine ine nihil potestis facere. < Non dixil : Par-
irius, et ipse agricola est; nec lalis quales sunt qui vum aliquid lioni potestis sine me facere, scd omni-
exirinsecus opcrando exhibcnt mimstcrium ; sed no tiihil. Sive enim parvum bonuih , sive mullum,
tarrs ut det etiam intrinsecus incremcnlum. Nam ry sinc illo fieri non potest [sinc quo nihil boni Oeii
ncque qui plaotat , est aliquid, nequc qui rigdt ; scd polesl]. Quainvis enim Chrislus vitis non esscl, nisi
qoi incrementum dat Deus (/ Cor. ni, 7). Et utique homoesset, t.racn istam graliam palmitibus non
Deus csl Cbristus; quia Deus erat Vcibum , » et prxherct, nisi etir.ni Deus essel. >
Verbum caro factum est. Faclum estquod non erat, Vers. 0. — Si quis iit me, inquit, aon manscrii,
inansit qudd erat. (Vebs. 2.) Omnem palmitem in milteliir foras sicut palmcs , et arcscet et cottigcnl
nkt non ferentem fructum, tollel eum Pater. Huc cst cum, ct in igncn Wllciit, cl nrdel. < Ligna itaquc vi-
cjuod alio loco ait : Jam securis ad radiccm urborum tis lanto i tint conicniptiliiliora si in vitc non inan-
posita esl, omnis enim arbor non ferens fructum, c.r- serint , (juanto gloriosiora si manscrint. Ummi e
eidelur et in ignem milletur. Eum vero palmilem qui duobus palmiti congruit, ant vitis, aut ignis : si i'i
ferl fructum, purgabit eum, ut fructuM pltts affcral vilcnon cst, in igneerit: ul ergo iu ignenon st,
(ilatth.i», 10). Fert fructum, quia mundatus esl ; mancatin vite. (Vers. 7.) Si manscritis inmc, inquit,
0 Ms. : < Factug esl in forma servittilis, unde nos b Ei S. Attg., tract. lxxx, num. 1, 2, 5.
palmites illius esse possimus. Sicut enim ovis. etc: t '■ Ansnlis inclusa desunt in ms.
hilermedia Ibi nmissa snnt. • Ex S. Aug. Tract. lxxxi. nuro. 1-4.
9i3 D. F. ALBIM SfX ALCLIM OPERIM PARS II. 9il
tt terba mea in robis manserint , quodcunque volueii- A hoc soietis qiiod in dilectione mea qna vos diligt> ma-
lit, peletis, et fiet vobis. Manendo qnippe in Chri- nebiiis , si mea praccpia scrvabitis? Sed quid est
slo, quid velle possunl nisi quod convcnit Christo ? illud qitod aiijungit : » Sicut et ego prarcepta Patris
Quid vellt possunt mancndo in Salvatorc, nisi quod mei servavi, et maneo in ejus dileclione. Qux sunt
sslienum non est a salule? • Nec enim peterc volunt, prxccpta Patris, nisi qux anlc tlivit : Et ticut man-
uisi quod expedit ad salutem. < Manentcs aulem in dalum dedit mihi Patcr, sic facio? Quo 1 Aposlolus
co, cum vcrba ejus in nobis manent , quodcunque exponens ait : Christus fuctns est obediens Pjtri usque
volucrimus, petamus, el fiet nobis. Quia si pclimus, ad moriem , morlem autem crucis. Propler quod et
el non fit, non hoc petimus quod habet mansio in eo, Deus exaltavit illum, el dedil illi nomen, quod ett su-
nec quod habent [Ms , non hoc pelimus , quod ad per omne nomen (Philip. n,8). Scquitur : Elmanto
illud pertiuel, ut maneamus in co; nec qnod suadent in ejus dilectione. « De hac dilectione dixit , qua
verbaj verba ejus qux mancnt in nobis : seil quod diligil cum Pater. Sed nunquid et hic gratia iniclli-
habet cupiililas cl infirmilas carnis, qux non est in genda cst qua Pater diligil Filium, sicut gralia est
co, et iu qua non mancnt verba cjus. Tunc eniin qua nos diligit Filius , cum simus filii gralia, non
diccnda sunl verba ejus in nobis manerc quando natura [Mt., gralix non naturx] : unigenitns autem
facimus qu;c prxcepit, et diligimus qux promisit. " natura, non gralia? v Manet ergo Filius in dilcdioue
• Magis magisque Salvalor gratiam qua salvamur, qua eum dilcxit Pater, et ideo servavit prxcepta
discipulis loqnendo commendans, (Vers. 8) ln hoc, ejus. i Nam dicendo, ticul dilexit me Pater, et ego
inquit, clarificatus esl Pater meus , ut fntctum pluri- dilexi vos , gratiam mediatoris ostcndit. Mediator.
tnum afferatis, el efficiamini mei discipuli. Si cnim aulem Dei ct hominum, non in quantum rcusest,
hsec gloria cst Patris , ul frucium pluriinum afiera- sed in quantum homo esl Christus Jesus. Dcus enim
toiis, et simus discipuli Christi , non hoc nostrnc glo- erat Vcrhum, unigenitus gigncnti coxternus h : sc !
riae tribuamus , tanquam hoc ex nobis ipsis habea- ut mc.iiator darclur nobis , per ineffabilcm gratiam
mos. Ejns cst enim lixc gratia, ct idco [ in ] hoc non Verbum caro factum est, ct habitavit in nobis. »
■nostra, sc.l ejtis est gloria. A quo efiicimurut simtis Vers. 11. — Htrc locutus tum vobis, ut gaudht:?
-disciprili Christi, nisi ab illo cujus misericordia prx- meum in vobis sit , et gaudium restrum impleatur.
•venit nos, » ut velle subsequatur ct possc , qux ad [In vobis sit verbum meum, impleatur gaudium vii-
iJ pertinrnt, ul perpetualiier maneamus in vile? strum]. Quhl csl , gattdium meum in robis sit , nisi
Vers. 9. — Sicut dilcxit n:e Pater, et cgo dilexi verbum meum in vo':is impleatnr? Quid est gaudiimi
ros,manetein dilectione mea. i Eccc unde sunt ik>- f, Chiisti in nobis, nisi salus noslra , proptcr quam
l>i6 opcr.i bona. Nam iinde [nobis] csscnt, nisi qnia factus est homo? i c Et quid est gaudium noslriim ,
•lldes per dileclionem operatur? Unde autem diligi- quod diclt implen Jnm , nisi ejus haberc consor-
rmis, nisi prins diligcremur? i Et undc illa dilectio tium, » sicut in consequentibus dicit : Volo Pater,
Dei in nobis enset, nisi prius nos sua pr.tveniret i(i itbi ego sum, et it:i sint mecum ? « Gauuium i g:U'.r
gratia in qua nos dilexit, ctrai ess?mus in pcccatis, cjns dc sahite noslra, quod in illo sempcr fuit, cum
•t convlvificavit nos Christo? i Quod antem ail : prxscivit ct prxJcslinavit nos, cccpil esse in no'_is,
Sicut dVexi! me Patcr, et ego ditcxi vos , non xqvati- qnando vccavil nos : ct hoc gaudium , mcrito nc-
latcm natur.c i scnJit nostrx el sux , sicut cst Pa- strnm dicimus, quo et nos bcati futuri sumus. i
tris et ipsius; scd gratiam , qua est mcdiator Dei Illius vero gaudium semper perfcctum est, nec mi-
t't hominum , homo Christus Jcsus (/ Tim. n, 5). nui potesl , ncc babcl quo crescat. • Hoc vero gau-
Mtv.liatorem sc ostendit, cum dixit : Mc Pater diligit , dium nosrnim inchoalur in fide renasccntium, im-
et ego ros. Nam Pater utique diligit et nos , scd in plebitur in prxmio resurgentium. » (Vers. 12.) floe
■ipso : quia in hoc clarificatnr Pater, ut fructum esl prwceptum meum, ut diligatit inricem, ticut dilexi
nffcramus in vilc, hoc est, in Filio, ct efficiamur vot. i Nam in superioribus dixit, dum de dilcctione
rjiwdiscipuli. Manete, inqnit , in dilectione mea. fj prxcepit : Mandatum novum do vobit , modo dixit :
Qtiomodo 605 manebimus? audi , quid sequatur. Prarceptum meum. Novum dixit , ne in vetustate
(Vers. 10.) Si prwcepta mea , inquit , servaveritis, nostra persevercmus : hic dictum est , meum , nc
manebilis in diieelione mea. In hoc enim apparcbii, contemnendum putemus. > Repelilio vero hujtis man-
qnod in dilectionc mea manebitis, si prxcepta [mea] dati [commcnJatio] cst, quia sine charilate nullum
sorvabilis. Nemo se fallat dicendo quod cum diligat, prxceptum Deo est acceptabile , de qua et Aposto-
si cjus prxcepla non servat. Nam in tantum eum lus ait : < Pleniludo legis est charitas (Rom. Jlll,
«'.iligimus , in quanlum cjus prxcepta servamus : in 10). Ubi ergo charitasest, quid est quod possit
ipiantum aulem minus servamus, lanlum minus dili- deessc? l'bi autemnon est, quid estquod possitpro-
pimus. Quidest quod dixit : Manete in dilcctionemea, desse (/ Cor. xm, 13)? Nemo diligit qui non crcJit,
nisi manete in gratia mea? Et quid cst : Siprrcepta ncmo tlesperat qui diligit. » Et hxc tria sunt, spcs,
mra servabilh, manebilis in dilcctione mea, nisi cx lides ct charitas , in quibus Cbristiana rcligio con-
a Ex eodcm, tract. i.xxxii, mim. i-4. iinigenitus Dei Patris Filius. Se.l ut, ctc. » Vid. Aug.
b Al,, « Quitl cjt crgo illo liomo cx virj;ine natns, 1. cil. n. i in fine.
liiii quod Uetis susccptnr est fjus? Dcus enim erat c Ex S. Aug., tract. i.xxxin , num. 1-5.
SiS EXEGETICA. COMMENT. IN JOAN. LIB. VI 946
sistit sed majus bis cbaritas , quia non pralerit, A tatis dulcedmem , quasi patri serviat. Yos au'em
sed permanet. Hic incipit, sed illic perficietur , ubi dixt amicos, quia omma quacunque audivi a Patre
pcrmanet. « Hoc ergo praceptum Domini teneamus, meo , nota feci vobis. Qua: sunt omnia qu;c autiivit a
ul nos invicem diligamus, et sic quidqnid aliud pra> Palre suo, qna; nola fieri voluit scrvis suis, ul cos
cepit, faciemus; quoniam quidquid estaliud, halic- perficcrcl amicos suos, nisi gaudia intrrnx charila-
uius. » Hujus dilectionis in seipso excmplum osten- tis, nisi illa festa superna: patria; , qua; nostris quo-
dit, et ideo subjunxil : Vt diligalis invicem, sicul ego lidic mentibusper aspiralioncm sui nmoris imprimil?
dilexi vos. Ut quid cnim nos dilcxil Christus , nisi Scd Iikc cognilio, quae nunc ex parte proficil, in
ut possimus regnare cum Cbristo ? Ad boc nos dili- illa plenitudine scientia; perficietur, dc qua Aposlo-
gere dcbemus, ut habcamus Dcum, et mancamus in lus ait : Cum autem venerit quod perfeclum est , cva-
Dco; etsic, qui se dilignnt, Deum diligunt. Et cuabitur quod ex parte est (/ Cor. xin, 10). Hoc
hxc csl dilectio, qua Ot Deus omnia in omnibus, enim Dominus discipulis se fcci :sc dixit , quod cum
Sequitur : facturum essc sciebat.
£06 Vf.rs. 13. — Majorem hac dileclionem nemo Vers. 16. — Non vos me elegistis, sed cgo elegi voi.
kabet, quam ul animam suam ponat quis pro amicis Hxc esl ineffabilis [AL, aflabilis] gralia qurc pravc-
suis. Quid est quod Dominus noster Jesus Cbrislus B nit nos, ut simus amici ex servis. Idcoquc nobis noi»
toties cbaritatis pracepla iteravlt , nisi quia omne subrcpat superbia , quasi pro r.oslris merilis aiiquid
praeccptum et omrie opus bonum in sola cl.ai iiate acceperimus , dum fllir rrse fuimus. Nunc autem Fi-
solidatur? c « Pracepla ergo Dominica , et mulla lii Dci per graliam effecti sumus, sine qira nihiK pos-
sunt et unum : multa sunt per divcrsiialcm operis, sumus facerc, ut paulo ante ipsa Veritas ail : Sini-
unum in radicc dilectionis. Hanc ilaquc cbaritatcm me nihil potestis facere. Etposui vos, ul catis, et frv-
veracitcr habct, qui et amicuni diligit in Deo, el ini- ctum afferatis. t b Posui ad gratiam, planlavi ul er.-
nilcum diligit proptcr Dciini. Ideo subjunxit : Sicut tis volendo , fructus afleralis operando. Ealis enim
ego dilexi vos, id est, ad boc amatc , ad quod amavi volendo dixi, qtiia vellc aliquidfaccre, jam menle ire
vos. i Unde ct in cruce posilus oravit pro inimicis est. Qualem vero fructum afferre debeant, subdendo
suis diccns : Pater, ignosce illis (Luc. xxin, 3i). manifeslat : Et fructus vcster mancat, ui quodcunque
Majorem hac dileclionem mino habet, quam ut ani- petieritis Patrem in nomine meo, del vobis. t Nomen
mam suam ponat quis pro amicis suis. \n boc Cbrisli fllii, Jesus est ; Jesus autcm Salvator vel eliam salu-
dilectio supcr, minrt in nos , quia vcnit ut animam laris dicitur. Ille ergo innominc Salv.itorispetit, qui
suam poneret pro inimicis suis ; ad boc tamen ut ev illudpctitquod ad vcram salutem perlinet; nam si id
iniinicis faceret amicos. Scd non omnium cst marly- ' quod non expcdiat pctimus , non in nomine Jcsu
rium, tamen omnium bcneficium est in fratres. Qui petimus.
vero substaiitiam suam fratri in nccessitate posito 607 CAPUT XXXMI.
non tribuit, quomouo animam suam in persecutionc
Eamdcm dilectionem instanlius commendans, contem-
daturuscst pro fratre suo? Virtus vero liiijus clnri- nendum dicit odium mundi. Prardicens quoque qua-
tatis est, in pace sua dislribucrc pro Christi amore, lia pro eius nomine sint passuri, elarguendum mun-
ulpossitinpcrturbationeseipsum tradercpro nomine dum a Paraclito de peccalo, etdejustiia, et dc judi-
cio manifeslat.
ejus. (Vers. 14.) Vos amici mei estis, si feceritis ea
quce ego prcecipio vobis. Magna cst dignitas amicum Vf.rs. 17. — Ilccc mando vobis, ut dlligatis invicem.
esse Dei. Sed videndum est quibus gradibus ad hanc « c Merito itaque magister bonus dilectionem disci-
celsitudinem perveniatur. Subjungit : Si feceriiis ea pulissicsx-pccommendat, tanquam sola pracipienda
qua? cgo prcecipio vobis. Ac si aperle dicat : Gaudctis sit, sinc qua non possunl prodesse cnclera bona , ei
de culmine, pensalc quibus laboribus vcnitur ad cul- qnsc non potest baberi sine caHeris bonis quibus
nien. Magna est misericordia largitoris nostri : servi homo eflicilur bonus. !n [AL, ProJ hac autem dilc-
non fuimus digni, ctamici vocamur. Ideo [AL, Unde] . ctione , patientcr debemus pro Domino mundi odia
subjungit : (Vers. 15) Jam non dico vos servos, quia suslinere. Necessc estenim ut nos oderit, quus cer-
servus nescit quid faciat dominus ejus. Aliud est ser- nit nolle amare quod diljgit. Sed non paruni nos de
vitium timoris, aliud amoris; quae [duo] gcncra ipsa scipso Dominusconsolatur, qui cum dixisset : (Vers.
Veritas in hoc eodem Evangelio exprimit, dicens : 1&) Ha-c mando vobis ut diligatis invicem, adjecil
Servus non manel in domo iit ceternum, filius autem atque ait : Si mundus vos odit, scitole quia me prio-
manet (Joan. vm, 33). Filius vero servit palri pror rem vobis odio habuit. i Non est discipulus super
pter amorem, servus autem propter timorem. De magistrum, adtucreant capili rnembra ; ut quod captu
quo servilio modo Dominus dixit : Jam non dico vos paliebatur prius, membra pali non recusent. (Vers.
servos, sed amicos , quia filii , non servi , ideo et 19.) S» demundo essctis, mundus quod suum erat di-
amici. Quia servus nescit quid fuciat dominus [ejus] : ligeret. Aliter cnim roundus inlelligilur in sanclis,
Nescit enim voluntatem domini sui, qui per tiir.oris aliterin pcccatoribus; aljterqiiidiligiinlDeuin, atque
auiarittidinem scrvit domino suo , et non pcr chari- aliterqui diligunt boc s.cculiim. < Nam mun ii hnjus
« Ex Greg., honi. 27, num. 1, 2. ' Ev ?. Aug., trart. txxxvu, mim. 3.
i' t'.\ coilcin, loo. rit., num. 5.
c,;i «.. F. ALRINI Slilj ALCLl.M OPERLM PARS II. "J*8
iio-.iiiiu', sxpc Eeclcsia desigimUir, sicnti est illad : A siroe indicat Evang.Jiuro ; Judxis [ergo] loculus cu
l.eus erat in Christq, mundum reconcUians sibi (// [Cbristus], non aliis gentibus : in eis ergo voluit
C.or. v, 19). Itemque illud : Son enim venit Filius iulelligi inuiidum, qui odit Chrislum ct discipulos
hominis ut judicci mundum, sed ut salvetur mundus ejus. Quid est ergo , Si non vcnissem, peccatum non
ptr ipsuin (Joan. m, 17). Totus niundus Ecclesiacst, haberent ? Nunquid sine peccato erant Judxi, anle-
el lotus muadus o:Iit Ecclesiam. Hundus igitur o 'it quam Chrislus ad eos in carne vcnisset? Quis hoc
miindum, inimicus reconcilialuiu , d:\mnaliis salva- vel stullissimiis dixerit? Sed niagmira quoddam peo
iiim. inquinalus niundatum. Sed isle muiidus quem calum, non omne peccatum, quasi sub gcncrali no-
Oeus in Chiislo reco.nciliat sibi, et qui per Chiislum mine vult intelligi. Hoc est enim peccatum, quo le-
salvalur, ct cui per Cliristum peccatuin onme per nentur cuncta peccata, quod unusquisque si non ha-
corpus [.41(17., peccalum omne doualur] donatur, de beat, dmiiUuntur ei cuncla peccata : hoc est autcm
niiindo elecliis cst. Deniquccum dixisset, Si de mttn- quia non crediderunt in Christum , qui proplerea
do esselis, mundus quod snum erat, diligcret, continuo venil ut credalur in eum. Iloc peccalum , si non ve-
s'.il jecit : Quia vero de mundo non entis , scd ttjo nissel, non ulique haberent. Adventus quippe ejus
elegi
— -»- vos— dc— mundo"', propterea
r-i odit vos muitdus. > n quanlum credcnlibus salularis, tanlum non cre;!en-
Erant itaquc dc inmi.lo. sed per gratiam electi suut " libus exitiabilis faclus est. JVnnc autem excusationem
ib) niundo, ul non esscnt in mundo, in quo naii suut 110« Itabent de peccato suo. > De quo peccato , nisi
<lo pcccali ra;!icc : sed in quo reuati suntper gra- quod non credidcrunt in Chrislum Filium Dei, qui
l.iani , ut npn csscnt in mundo , sed electi de eis ante promissus est, et multls in lege Cguratio-
linmdo. Elegi vos de mundo, dixil, ne quisin suis nihus dcmonslratus ; el quasi hxc omuia inania es-
gloriclur meiilis ; se.l qui gloiiatur, in Domino glo- sent, ita contcmpscrunt, et non crediderunt in Chri-
tielur (// Cor. x, 17). stum, quia venit in plenitndine temporis faclus sub
Vers. 20. — Mcmeitlote scrmonis mei quein cyp lcge, ul eos qui sub lege eran: redimeret Ifi.alat. iv,
tfixi vobis : Non est servus mnjor Domiito suo : si me 4, 5). (Vers. 23.) Qni tne odit, et Palrem meum odil.
perseculisunt, et vos peiseqttcnlur ; si sermonem meitn\ Sicut qui diligit Filium, diligit et Patrem, quja una
nervaverunt, el vesrum servabunt. Perfectus magisler dilectio esl Patris et Filii, sicut unanatura; ilactqui
vevocat discipulos ad exempliim quod in se osten- Filium o.dit, odit el Patrem.
debat , ut i» prioribus lcgimus. Nunc autem exhor- Vers. 2i. — Si opera non fecissem in eis qua nemo
tatur eos qiialcnus habeaut in menioria sermonein ulius fecit, peccatum nonlutbercnt. « c Supra dixeral:
magislvi : Son cst icrrus major Vomiito suo. Hic Qui me odit, el Palrem mettm cdit. Utique eniin, qui
servum significal , qui s:\nct11111 habel limorem, el C 0<Jit veritateni , necesse est oJeril a quo et veritas
permanet in s;ecilum sxculi, et in quo ost iiiiliim nala est. Nunc dicit: Si opcra non fecissem in eis
sapicntix, et iiitellectus bonus omniljus facientibus qiur nemo alius fecit, peccatum non haberent ; pecca-
cum (Psal. r.x, 10) : ibi in snpciioribus illum de- tnra illud scilicet magnum, de quo et superius ail :
n.onslral servum, de quo ct dudum ail : Servus non Si non veuissein, et locutus (uissem eis, peccatum non
inanet in tlomo in ariernttm. Ille cst servus qui perti- kubereiit, hoc est, peccalum, quod in eum loqueu-
net ad limorcm, quem foras liiilljt charitas, ct non lem. et operanlcm non crediderunt. » Quod dixil:
permanet in domo in xternum. (Vers. 21.) Sed htvc Nemo alius fecit in eis, tanquam si aliqui miracnVi
omnia facient vobis propter nomen meum, quia ne- sanctorum non fecissent ante in populo Dei : aul
sciunt eum, qtti misit me. < " Qiue omnia facient, sic ut Elias vel Elisxus mortuos non siiscit3.reiit.
tiisi qux preilixit, odio hubebttnt vos scilicet, ctppr- Nemo tamen ta.nta fecit miracula, vel tanta salulis
scquenlur, scrnioiieinque con-emnent veslium?Ad- insvgnia humanx fecil, sicul Christus fecit in con-
junxit, propter nom, it mettiii. (,iuul est aliud diccre spectu illorum : quxcuncta facile intelligil qni Evan-
quam me in vohis odio habebunt, me in vobis persc- geliura legit. Idco opus non est illa enumerare, qux
qiicnlur, et sermonem vestnim, quia meus cst, ideo Evangelium narrat , et lotus mundus clamat : < Ni-
1*011 servalmnl? S.ed luvcvmuia fttcient propter nomen miruin illa sunl opera, qux in eorum valeludine tania
meum, non vestrum, sed meum. Tanto igitur mise- saluiis auctor ostendit, quanta illis antea nemo dona-
ribres sunt qui propier hoc nomen ista faciunt , vit. Hxcenimilli viderunt, el hoc eis exprobrans ad-
quanto bealiorcs qui propier hoc nomen ista patiun- jungit, et dixit : iVi/iir atttem et viderunl , et oderunt
tur : sicut ipse alio loco dicil : Beuti, qui persecutio- el me, el Patrcm meum. > Quo sensu hoc inlelligen-
nem patiuntur p/opterjustitiam (Uatth. v, 10), hocesl, dmn sit, paulo ante exposuimus. (Vers. 25.) Sed ul
propter nomen mcum. 1 Sequitur : (Vers. 22) Si non impleatur sermo, qui in lege eorum scriptus est :
venissem . et loculus fuissem eis, peccalum non haberent : Qitia odio hubuerunt me gralis (Psal. xxxiv, 10).
nunc autem excusationem non habent de peccato suo. < Eorum legcm dicit non ab ipsis inventam , se J ipsis
Judxos oslendit exprcssius [quibiis missus esl], el dalam. Gralis videlicet odit, qui nulliim ex odiocon-
quihus prumissus cst antea per prophetas. < b Juda>i ccssnm qiixrit, vel.ad coinmohim lendil [/l«j., qui
crgo persccuti sunt Clirisluni. quod 608 evidnilis- nullum ex oilio commodum quxril, vel incommodum
« Ex S. Atig., tract. i.xxwiii, num. ' 1 Ex S. Aug., tract. xr.i, ouiu. 1, i.
b Ev eodem, Hai l. 1 XXXIV , lllllll I.
W9 EXEGETICA. — COMMENT I.N JOAN. — LII5. VI. 930
fugit]. i Ili vero de quibus hoc dixil, pro benefiriis A C.vplt xvi, Vers. 1,2. — Iltrc loculits sum vobis,
reddidcruut mada ; et propter nimiam cordis mali- ut non scandatizcinini. Absqne sijnagogis facienl vos.
liam oderunt diligcntcm eos , et benefacienlem illis. « c Cnravit namquc pius magistcr, fulura discipulis
( ViiRS. 46.) Cum autem veneril Paraclitus, quem ego pravorum bella procdicare, quo minus cos venieniia
mittam vobis a Patre, Spiritum veritalis qui a Palre possint turbare. Solenl enim levius fcrri advcrsa,
procedit. t » Ex multis saiicli EvangelH locis inveni- quse pncsciunlnr, > quam quae subito cx inspcrato
mus, quia discipuli ante adventmn sancli Spirilus superveniunt , sicul i» saeculari lilteratura legitur,
minus capaces erant ad indulgcndum [Ms. , intelli- scepe repcntini casus pcrturbationis forlissimos quos-
gcndum] arcana divinse snblimHatis , minus fortes que in bello milites fatigare. Sed venit hora, nt om-
ad loleranda adversa liiimai ,-c pravitatis , sed cis nis. qui inlerficil vos , arbitretur obsequium se prw-
adveniente Spirilu, cum augmento divinse agnitionis, slare Deo. < Arbitrabanlur anlem ohseqtiium se Deo
dala est etiam constanlia vincendi humanx persecu- prxstare Judsei in co quod minislrosNovi Teslamcnl»
tionis tentamenta. i Unde eos Spirilus sancti advenlu odiis insequebantur ct morte. Scd sicul illis testi-
promisit roborandos esse , vel ad fiduciam prccdica- monium perhibet Aposlolus : jEmtttalionem Dei lut-
tionis, vel ad conslantiam passionis : sicul in ipso bent ; sed non secttndiim scienliam (Rom. x, 2). Ar-
principe apostolorum fuctum esse cognovimus, qui B bitrantur crgo legis xmulationc [Ms., aemulalores]
piiiis ad unius ancillx voccm Christum limuit confi- obsequiuin se prxslare Deo, dum prxconibus gratix
leri, quem postea palam el in omnibus cxteris con- neces inferunt ; sed frustra legem quac pcr faniulum
slanlius , sanclo Spirilu roboralus, mullis Judxorum data est dcfendunt, qui gratiam quam ipse Filius of-
millilius prxdicavit ; ita ut ad ejus prxdicalionem fert accipcre renuunt ; incassum se Deo Palri pla-
tria millia virorum Icgamus credidisse et baptizatos cere xstimant, quiDeiFilium conlemnere, imo eliam
cssc; ct non post multum temporis ctiam quinque persequi ac blasphcmarc laborant. i Duo dixit illis
millia credidisse (Act. n et iv). 1'nde et ipse Chri- esse vcntura a Judtcis, idcst, ut extra synagogam
*lus, ul audivimus, promisit eis, diccns : Cum autem eos facerent, et ut eos interficcrent. Qu:c eliam ad
venerit Spirilus Paraclitus, quem ego mitlam vobis a cumulum daninalionis illius popnli pcrtincbant, ct
Patre Spiritum veriiatis. Utrumque dixil , et Spiri- ad salulcm gcntium profulura fuisscnt, sicul Paulus
tum Paraclitum, hoc est spiritum consolationis , et in Actibus aposlolorum illis Judaeis dixit : Quia in-
Spiritum veritatis, ut et fiduciam habuissent prxdi- dignos vos verbo Dei fecistis, ccce conrerlimur ad gen-
cntionis in Spiritu verilalis, et consolationem gratise tes : Sic enim prtrcepit nobis Dominus : Ecce ttedi te.
in eodcm Spirilu. Quo.l vcio ait : Qui a Patre proce- in lucem gentium, ul sis salus mea tisqne ad crtremtim
dit, 609 slalim subjunxit, quem ego mittam. Signi- " terrtv (Actor. xm, 46). Sequilur : (Veiis. 5.) Et htvc
licat enim quod acqualitcr idem Spiritus sanctus a facient, quia non noverunt Patrem niqtie me. « d Quia
Palre et Filio procedil, et xqualiter a Patre et Filio cnim Filius in Patre est ct Patcr est in Filio, ct qui
miititur; sed proptcr disiinctioncm personarum , videt Filium videt ct Patrem : patet profeclo qnia
hic dicitur a Patre proccdere , el a Filio mitti ; et in quicunque Filii credulitatt m ohstinala mcnlc reji-
cadcm distinclione personarum unam esse opcralio- ciunl, nec Patrem nossc probantur. » (Vers. 4.) Sed
nem ac voluntatem suam cum Palris volunlate de- hac locutus sum vobis , ttt cum venerit hora eorum,
nuntiat. Venit etiam et sua sponte, quia coxqualis reminiscamini quia ego dixi vobis. Magna consolatio
est Patri et Filio, ut cognoscatur unam esse volunla- cst discipulorum, rcminisci ante praedicta csse a ma-
tcm atquc operationetn sanckc Trinitalis, gistro qua; passuri esscnt, et eumdem se scirc ha-
Vers. 27. — Ille, inquit, testimonium perhibebit bere adjutorem ct remuncvalorem, pro cujtts nominc
tte me, et vos testimonium perltibebilis. « b Quia quoc talia passuros se cssc prxdiclum est illis.
Spirilu intus docenle perccperunt, haec ahjeclo li- Vers. 5. — Ilmc ab initio vobis non dixi, quia vo-
more pristino, foris loquendo ct aliis niinistrnndo biscum eram. Qua: sunl quoeab inilio illis non dixil?
protulerunt. Ipsc aamquc Spiritus corda ooiiun ct D Etiam de Spiritu sancto, quem niissurus erat illis a
ad scientiam vcrilalis illustravil, cl ad doccnda qua:
Patre, et de cousolatione et confoitatioite [Ms., con-
nossent, culminc veritalis erexil. » Cnm aittem venc-
rit Paraclilus, ille teslimoniuin perhibcbil de me. firmatione] ejtisdem Spirilus , quo consolandi cl ro-
« Tanquam diccrel : odio me babuerunt ct occide- borandi fuissent, ut omnia mundi adversn vel J.inico-
runt videntes; scd tale dc me Paraclitus lcslimonium rum scandala et persecuiiones, libero aniino formi-
perhibebit, ut eos faciat in me credere non viden- darc non debuisscnt. Hac ab initio non dixi , qnin
tes. Et vos, inquit , tcstimonium perhibetis, qtiia ab vobiscum eram, quia mca prxsentin consolabaltir
initio mecum estis, perhibcbit Spirilus sanctus, per- vos ; el nunc vadcns ad Patrcm, necessarium habclis
htbebitis et vos, quia ab initio mecum estis. Poicslis Spiritum sanclum, qui vos consoletur et coiifirmct
pmedicare, quod nostis : quod ut modo non facialis, in onuii tribulalione ct passionc, quani passuri eri -
illius [Ms., qnod amodo non facitis, qnia illius] Spj- tis. El [AI., At\ nunc vado ad eum qui me misil, ct
ritus plenitudo nondum adcst vobis. » nemo , inquit , ex vobis intcrrogal me, quo vadis ?
» Ex hom. Ven. Bedre Doin.. Kxandi. '• Ex S. Atij.' , tract. xcu, mim. I, '2.
h Ex Bcda, ibidem. •< Ex Beda, loc. cit.
 551 B. F. AJ.B1M SEL A^tl.M OrERL.M PAKS U. '«}\
i •' Sigiii/leul sic se ilurum ud cuin qui misil illuui, A seJ mu&dum. In quo argnit? Iu eo quia per Spiri-
ul nullus intcrrogaret quoil patani fleri visu corporis lum sanctum charilas diflusa est in cordibus coruro
cernercnt : nam superius interrogaveranl eum quo (Rom. v, 5) , qune foras miltit limorcm, ut non nic-
610 csset iturus, dum ad passioncm properavil ; et tuerent mundum, id est , amalores mundi arguere.
responditeo se iturum quoipsi lunc venire non polc- De peccato, et de justitia, etdejudicio. Quam scn-
rant. Nunc vero ita sepromisit iturum, ut nullus, 9110 tenliam ipse Christus exposuil diccns : (Vers. 9.) De
vadis , interrogcl ; nubes enim suscepil eum quando peccalo quidem, quia non credunt in me. > 1 -': Peeca-
nscendilab eis ; et cuntem in ccclum non verbis qua> tum incredulitatis quasi speciale posuit, quia sicut
sierunt, sedoculisviderunt[yl«3.,dedu.xeruni].(VF.Rs. Ijdes origo virtulum, ila solidamenlum cst viiiorum
6.) Sed quia hwc locutns sum robis, inquil, trislUia i.n inc^cdulilalc persislerc, Domino terribiliter alte-
im-.tlevit cor vestrum. Yidebat ulique quid illa sua stante, qui ajt : Qui autem ijon credit, jam judicatus
verba in corum cordibus agerenl ; spiritalcm qnippc est (Joan. 111, 18), quia uon crcdit in nomine unige-
nonduin habcntes interius consolationcm, quam pcr niti Filii Dei : > judicatus dixit, id est, damnalus.
Spiriluiu sanctum fuc.rant habiluri, id quod cxlerius (Vers. 10.) Dejustilia vero, quia ad Palrem vado, ei
in Chrislo videbant, amitto,rc metuebant. > (Vers jam non videbitis me. « Justilia discipulorum Christi
7.) Sed ego veritalcm dico vobis, expedjt vobis ut ego " erat [lieda, Christi confessio cratj. quod Dominum
r.idam. « b Expedil ul fornia servi vcstris subtra- quem verum hominem cernebant, verum.quoqueDei^
hatur aspectibus, quatenus amor divinitalis aplius Filium csse credidcrunt ; et qucm sibi corporaliler
yestris infigalur menlibus. Expcdit ut noiam vobis a.blatum noverant , certo sempcr araore coIebanL
£ormam ece'o inferam, quatemis per hoc majore dc- Juslitia cxleroruni fidclium, iJ est, corum qui Do-
siderio illuc suspirelis. Si autem non abiero, Pnra- minum in carne non viderunt, haic esl : quod eum,
ciiitis non veniet ad vos : si autem nbiero, mitimn euin quem corporali intultu nunquam viderunt, Dcuni et
ad vos. Non quia non poteral ipse iu lerra posiius bominem verum corde crcJ:int ac diligunt. De q::a
<'are Spiritum discipuis, haec loquUur ; cum apcrto profecto jnstiiia fldei arguuiilur infidelcs , cur ipsi
legatur, quia post resurreclioneni apparens eis, in- vidclicet, cum similitcr verbum viue audirent, no-
Mifllavil cl dixit cis : Accipite Spiritum sanclmn lueniiit ei credere ad juslitiam. Nequc enim nequi-
(Joan. xx, 22) : sed qnia ipso in lerra posito, et tia malorum ex sua solum pravitate [Beda, torlilu-
i.orporaliler conversante cum cis, non valebant a J diue], verumeliam ex comparatiooc reetorum, quam
ilhiiii erigerc menlem, ad silicnda munera graii;e sit dainnanda, dcnunti.it. Arguil ergo mi.iidum, i I
cceleslis. Asccndeiitc autem i?Io ad ccclos, el illi pa- est, infidclcs, Spiritus sanctus de pcccato, quia 11011
riter omnc dcsidcrium suum iilo transferebant. ldco " crediderunt in Chiisliim ; arguil de justilia creden-
capaces Spiritus sancti jam facli erant, non ultra de tium, qnia exemplnm coruni scqui noluerunt, qi:i
morle ejus contrislali , sed dc promissionis ejus hunc ad Patrcm ascendissc, nequc ullra ccrporaliler
L-"*., Spiri.lus sancius] nuinere [eranl] laetali. lMet in terris conversaliirum csse, scietanl ; 611 nec
aujciii, nec laboriosa exposilio;!C indigcl, cur eum- tamen ab ejus dilcclionc polerant ulla ra.tione sepa-
dem Spiijium Paraclilum, id est , consolalorem rari ; lioc est enhn q;iod ait : Quia ad Palrem vado.
cognominaverit ; quia nimirum corda discipulprum, etjam non vidsbitis me. Non videbitis me, poslquam
qua; recossus ipsius racesta reddidissel, linjus con- ascendero, qualem nunc viderc soleiis, carne.mor-
solarctur et rccrearet advcntus. 1 Non quod antea tali ct coinprclicnsibili \Bcda, cnrruptibili] circuin-
Spiritus sanctus non esset in cordibus discipulorum, datum : sed in majeslate a;I judicium venientcm, ei
yel eiiam iu anliquoruni sanctoruni, sed manifesta peracto jidicio, in majore gloria cum sanclis apna-
pbnitudine ante sic non fuit dalus, miomodo posl rentem. Sequiiur •. (Vers. 11.) De jndicio autem.
nscensionem die decima in cenlum vigintj nomina qnia princeps liujus innndi jtidicalus esl. Princi|iem
trausmissus Iegilur. Sed in nullo opere cujuslilict mundi diabolum dicit, quia pnmalum in cordiiuis
pcrsonx, Palris, vel Filii, vel sancli Spiritus tolius ,. infidelium tenuit, quos liic mundi nominc voluit in-
sancta2 Trinitatis operatio defuii ; sed opoi lebat ita telligi ; qui ordine perverso, munduin polius qnani
insinuari Trinitatcm, ut, quamvis nulla essct diver- mundi creatorem diligunt ; qui juJicalus est a Do-
siias substnnlix, singillalim tanien eomincndarctur mino, qui ait : Videbjim Satanam sicut [ulgur caden-
dislinclio pcrsonarum. lem de ctvlo (Luc. x, 18). Judicatus cst ab eo, ciim
Yers. 8. — Ctim autcm venerit ille, arguet mnn- et ipsc d;cmoiiia ejicerct, et discipulis daril polcsta-
dum. Quid est, quod dixii, ctim veneril ille, arguct tem calcaudi snpra oinnem virtulern ioimici. Argui-
mundum ? t « Munquidnam Christus, dum esscl in tur itaquc mundus de judicio, quo dialiolus esi judi-
mundo, 11011 arguit mundum dc his omnibus qiire sc- calus, quandq homincs, nc Dei volunlati resislere
quuntur? Sed Cbristus solam Judseoriim gentem praesuiiianl, exemplo damnati p.ropler siiperbiain
arguit ; Spiritus vero sanclus, in discipnlii, ejus toto lerrentur arclmngcli. > « e Crcdant itaque homines
orbe diffusis, non unam gentem intelligitur arjuisse, in Christum, ne arguantur de in-ccato infuleliiaiis
• Ex S. Aug., tract. xciv, niim. 5. * Fx Bed;c hom. citata.
,J Ex Med;e bqm. p.oin. Cantate. e Ex S. Aujr., tract. \c\\ umn. i.
' Y.\ S. Aug., traci. V.r, ns m. I.
935 EXEGETICA. — COMMENT. LN JOAN. — LIB. VI.
sure, quo pcccala omnia tenentur [Ms., quo peccato A ctione [Ms. elBeda, deleclalionc] prxsentium abslra-
omnia deiiucntur] ; transcant in numerum fidelium,
ne arguaniur de juslilia corum, quos ju-lificatos non
imilantir ; caveant fuiurum judiciuui, ne cum muudi
principc judiccntur, qucm jtulicatum imilantur ; et-
enim nc sLi cxistimet parci superbia dura morla-
lium, dc superborum supplic.o lerrcnda cst angclo-
rum. • Sequitur :
Vers. 12, 13. — Adltuc tnulta liabeo vobis dicere,
sed non polestis portare modo. Cnm aulem venerit
Spiritus veritatis , docebit vos oinnem verilatem.
i n Ccrlum est aiilcm qtiod veniente desupcr Spi-
rilu , apostoli majorem mullo scicntiam vcritalis
quam carnalcs eaienus potucro, consecuii sunt, ma-
jorc desidcrio certanli pro vcrilaie succensi sunt.
Non tamen pulandum est in hae vita qucmpiam om- B lotmn ad fidcm Chrisii converterent , tot ac lanla
uem vcritatcm possc comprebendere. Unde ct ipse
beatus Panlus apostolus, qsii ad lerlitim cooliim ra-
ptus cst, cl ibi audivit arcana vcrl.a , qux non licct stiis diflundit , et setcrnsc patrice amorem inspiral.
lw:nini loqui (// Cor. xil, 4), ait : Ex parte, inquit,
cognosciiiius, et ex parte proplietamus ; cum autem
venerit, quod perfectum est, evucuabiliir, quodex parte
est (I Cqr. xm , 9). InlcUigcndum cst crgo, quod ait
de Splriiu, docebil vos omnem veritatcm, quasi dice-
ret : EXifTmtdeL in veslris cordilnH charilaleni, quce
vos omnem vcrilatem facict amarc : cujiis magistc-
rio intus cdocti, proficialis de virtutc in virtutem,
digniquc clliciamini pervenire ad vilam, in qua vo-
bis xlerna claritas siiinm c veritatis ct vcrra sublimi-
talis , id cst , contemplalio veslri cnnditoris appa-
real. » Sequitur : JVon enim loquelur a semelipso, sed
quxcunque audiet, loquetur. Non cnim Ioqiiilur Spi-
ritus a semetipso, forlassis quia non est a semetipso,
sed aPalre. Nam Filius natus esl a Patre, et Spiritus
sanclus proccdit a Psitre : non enim loquilur a sc-
metipso, id est, sine Palris et Fiiii communione [Al.,
coinmotione]. Non enim divisus est Spiritus sancttis
a Patre et Filio, sed unum opus cst Patris ct Filii ct
S.piiiltis sancli. « Scd qusccunquc auiliet, loquetur :
asuliel videlicet per unitalem subslantix ct proprie-
talem scjejiliae. Non loquilur a semetipso, quia non
est a scmctipso. Patcr quippe solus dc alio non cst,
Filius a Patre genitus, et Spiritus sanctus a Patre
proccdit. Ab ipso enim audiel Spirilus sanctus a quo
proccdit , quia non est a scipso, sed ab illo a quo f) gelicsc scrics illis con.venit, qui eam prsescntcs au
procedit. [A quoest illi inlelligenlia (Bcda, cssentia),
nli illo iul.jiu: et scicntia]. Ab illo igitur audienlia,
quod nibil est aliud quam scicnlia. Quod vero ad-
junxil : /■.'.' qna: vcnlura sunt, annuntiabit vobis. Con- aptissimc congruit. Quod autem ait : Mod.cum, et
stat eniin nonnullos sanctorum in Spirilu saucto fu-
lura prxdixi.sse ; » sed lamen altius sunl bxcvcrba
Domini coiisidcrainla, ijnsc omnibus sanclis commu-
ui.i csse possuut. « Igitur SpiiLliis adveniens, qute
venlura sunl aniiunliat, cum gatidia nobis palrise
Cteleslis ad memoriain rc.iucit, csim fcsta illsi su-
pernse civitatis pur donum nobis s'i;c aspiraiionis
imioiiiii. Venlura nobis annuntiat, cum nos a di!c-
• ExBedse hom. cil-.il:>.
* Dcficinnl, qurcVBeda suppl-anliir
051
hcns promissum in ca'!is rcguum nostris cordibus
desideriis [Beda, promissi ki ccclis regni dcsideriis]
inflammat.
Vers. \\. — Ille me clarificabit, quia de meo acci-
pict, ct annuntiabil vobis. Spirilus clarificavit Chri-
stum, quia pcr eum taula charilas iu cordibus disci-
pulorum accensa est, ut abjecto limore carnali cffe-
clum resurreclionis ejus constauler pracdicarcnt,
612 1"' pa^lo anle lempore passionis pavidi frgc-
rant. Unde scriplum est : Et repleti sunt omnes Spi-
rilu suncto, et loqtiebantur verbum Dei cum fiducia
(.-lcfor. iv, 51). Spiritus clariftcavit Christum, cum
impteli gratia spirilali doctores sancti, tot ct tanta
miracula in nomine Chrisli feccrunt, quibus orbem
pro Christi nominc passionum certamina perlule-
runt ''. i Clarificat, dum charitatem in cordibus no-
Quia de meo accipiet, et amtuntiabit vobis, id est, de
mco Patre. De Palre accepit Spirilus sanctus, quia
de Palre procc.dit, de quo el Filius natus est : qui
vero dc nullo natus sil, <!e nullo proccdit, Pater est
solus. (Yers. 15.) Omnia quwcunque Itabcl Pater,
mea sunt, propterea dixi quia de meo accipiel, el an-
nuntiabii vobis. DehisdixitqmcadipsamPatrisdivini-
ta.tem perlinent , in quibus ille est .vqualis Patri ; in
qiiibtis est ct Spiritus sanclus xqualis Patri et Filio,
quia una suh;tantia, una notura, una majcstas, una
gloria, una xternitas [est] Patris, ct Filii, ct Spiri-
tis sancti, el est unus Deus omnipotens, invisibilis,
incoroprehcnsibilis omni creatunc, Pater ct Filius e:
Spiritus sanctus. Sequilur ;
CAPUT XXXVHI.
Modicum se ab cis ridcndum dicit- :■ et iterum modi-
cutn, et non ridciiduin. De quo quwrenlibus disci-
pulis, similitttdinem mutieris post partum pnr gau-
dio trislilia: non rcntiniscentis inducit. Et quos a
Palreamari significat. corroborat relicturtts aicens:
In mundo pressuram habcbilis, scd confiditc, ego
vici mundum.
Vers. 1G-19. — Modicum, et non videbitis me, itertim
modicunt , et videbitis me , quia vado ad Palrcm.
« c Nolandum autem, quia tota lectionis hujus evan-
dieruul a Domino : pcius aulem illis [Ms. ei Beda,
Pars aulcin illius] etiam ct nobis, qui post passioncm
el rcsurrcctionem Dominicam ad fidem vcnimus,
non videbitis nte, iterum modicttm, et videbilis me,
quia vado ad Patrcm , ad illos specialiter pcrtinct,
qui ejus discipulatui prsedicanlis in carne adhxrcre,
cl post tristiliam passsonis visa rcsurreclione cl
ascensionc ejus laetificari mcruerunt. » Modicum
eliam fuil ab illa hora illius noctis qua traditus est,
in horam passionis sux, qnod eum discipuli carnsi-
liter videbant ; e t ilerum modicum fnit ipiod clausus
r Ex Bedsc lioin. Dom. Jubilate.
<~
<X5 B. F. ALillNI SEU ALCUM OPEniM PARS II. 1)56
i.i sepulcro, lerlia die rcsurrecturus jacuit, et illo- A raundo spiritalium virtutum profectibus tnsistit, nun-
ruin aspeclihus viileri non poluit. Hoc est quod ait : quam mundi tentalionibus exerceri desislit : at cum
Modicum, el non videbitisme ; quod vero ail : Iterum deviclo laborum certamine ad palmam pervcnerit,
modtcum, et videbitis me, siguificat lempus post re- jam non meminil pressurx prxccdenlis, propicr gau-
sunvctionetn , quo cum discipulis conversalus est, dium perceplse rctributionis. Nonsunt enim condionat
el illis mullimoda ostensione apparuil, usque dum passiones liujus temporis ad supervenluram gloriam,
asceuilit in cirlnm illis videntibus, ut in Evangelio quaj revelabitur in nobis (Rom. vm, 18). Non memi-
Ljcc el Aclibus aposloloruin legilur : et lioc est nit, inquil, pressura: propter gaudium , 1711111 natut esi
(Hin 1 ail, quia vtido ad Patrem. c Ac si palcntcr di- homo in mundum. Sicut cnim niulier, nalo in hunc
cat : Quia posl modicum a vestris aspeclibus in mo- muudum boniine, lattatur , ila Ecclcsia nato in vitam
numcnti clauslra aUscoixior, el iterum post niodi- fuluram Qdclium populo, digna exsullatione repletur ;
cum deslruclo inonis imperio vobis intuendtis appa- pro qua ejus nalivitate multum laborans et gemens
rcbo. Quia terapus est , ut explela dispensalione in prxscnti, quasi parluriens dolu. Nec novuro de-
assuiuptsc ir.orlalitalis, cum resurreclionis Iriumplio bct cuiquam videri, si nalus dicitur qui ex hac vita
jam rcverlar ad Patrem. > Baec vero verba Domini migravcrit : quomodo enim consucte nasci dicilur.
ut dixi, illis speciaiin» qui ejus resurrectionem videre B cum quis de utero matris procedens hanc io lucem
potueruul, conveniunt ; qux apostoli ttinc lemporis ingrcdilur; ita ctiam rectissime polest natus appeila-
non pottierunl iutclligere. Et lianc illormn ignoran- ri, qui soltrius a vinculis carnis ad luceni sublimaltir
tiatn pius magister intelligens, subseqnenter secun- %iemam. Unde mos oblinuit ccclesiaslicus, ul dies
dum animi illorum dubitationem rcspondit , quasi beatonim martyrum sive confessoruin Christi, qui-
cxposilurus, quid esset, quod dixit : Modicum, el bus de sxculo transierunt, natales vocitemus, corum-
noii videbitis me, et ilerum modicum, et videbitis me. quc solcmnia non funebria, scd natalia [lieda, nata-
Vkrs. 20. — Amen, amen dico vobis, qnia plora- liii.i j dicanlur. Sequiiur Dominus exponens ipse pa-
bilis et /lebitis vos, mundus aiilem gatidcbit, vos aulem radigma, quod de muliere proposuit : (Vers. 22) F.t
contristabimini, sed trislitia vestra verlelur in gau- vot igilur nunc quidem tiislitium habelis; ilerum au-
dium. 1 Et ipsorum, et totius Ecclestas slaltii con- tem videbo vos, et gaudebit cor veslrum, el gaudimn
gruit- Plorabant qnippe el flcbant amatorcs Chrisli, vestrum ncmo tollel a vobis. Quod de ipsis quideni
cum illum comprehcndi, ab hostilms ligari, ad conci- discipulisfacilc intelligitur, qula trislitiam Iiabtierunl
lium duci, 613 damnari, crucifigi, mori et sepcliri passo ac sepulto Domino ; sed peracta resurrectioni»
viderent. Gaudecaitl mulli [M>s. et Beda mundij ama- r gloria, gavisi sunt viso Domiiio, ct gattdium corum
lores, quos propler infimas cogitaiiones mundum vo- nemo tollet ab cis. > Licet pressuras ac perseculiones
cat Domimts, cum morte lurptssinia condcmnarent passi 1'sonl in hoc mundo, semper in spe gaudebanl
illum, qui gravis erat eis cliam ad vidcnduni. Con- fuiuiM' relributionis, pro eo quod digni essent pro
tnstabantur discipuli posito in morlc Domino ; sed nominc Jesu conlunielias pali (Aclor. v, 41). Iternm
agnila ejus resurrectione, tristitia illorum vcrsa [est] aulem videbo vos, ct gaudcbit cor vcsltnm; et gaudium
in gauctium ; visa ascensionis poleniia, jam majorc veslrum nemo loHet a vobis. «Vidct ilaque eleclos
gaudio sublevati, laudabant et bencdicebant Domi- pnst tristitiam Dominus , cunt cormn paiienliaai
num, ut Lucas evangelista teslatur (Aclor. 11). Scd damnalo inipugnatore remunerat. 1 » Yidebo vos, id
ct cunclis fidelibus hic Domini scrmo convcnit, qui est, cum assumpsero vos ad meipsum, ul ubi ego
per lacrymas prcssttrasque pnesentes , ad gaudia sum, el vos sitis, et in illa visione perpelttx glorue
;cterna pervenire contcndunl : 1 Qui seminant in la- gaudebit cor veatrum, el gaudium vestrum nemo tollet
crymis, in gaudio metent, euntes ibanl ct flebant a vobis : quia ibi nullus advcrsarius , nullus persecu-
(Psal. cxxv, 5, 0), quatonus in astcrna beatitudine tor, nemo qui trislitiam ingeral animis vestris, dum
laboris sui mcrccdem recipiant. Mundus aulcin, i<l videtur [Ms., videbitur] Dcus deorum in Sion (Psal.
est, mundi amalores gaudebant, qui ad iclcrna gau- ^i.xxxni, 8); et cum apparuerit Cltristns, tunc et vos
dia se praparare per lacrymas et affiictiones despi- apparebitis, ut Apostolus ait, cum illo in gloriu (€0-
ciunl : vos autem conlristabimini per labores et pres ■ loss. 111, i). Sequilur : (Vers. 23) Et ilia die me uon
suras; sed tristilia vestra vertc: ur in xterna; bea- rogabilis quidquam. «. b Hoc enim vcrbum, quod est
titudinis lxtitiam. Sequitur : rogare, 11011 solum pelere, sed etiam interrogarc si-
Vers. 21. — Mulier cum paril , trislitiam hubet , gnificat, sicut ct in Graco habet, unde hoc Evangc-
quia venit hora ejus. « Mulicrem dicit sanctam Eccle- lium translatum cst. > Significatvcro, quodait Domi-
siam, propter fcctinditatcm bonornm operum ; ci quia nus, illud tempus quo gaudium noslrum nemn tollet
spiritales Deo filios gignerc niinquam desinit. H;ec a nobis; ubi jam niliil rogeinus, nihil interrogeuius :
mulier, cum paril, tristiliam habet , quia venit hora quia nihil desidcrandum remanebil, nihil quacrcndmti
ejus. Cum autem pepererit puernm , jam non meminit lalcbil.
pressura; propter gandium , quia nalus esl homo in Yehs. 21. — Lsque modo noti petislis quidquam in
laitndum. Quia nimirum sancta Ecclesia quandiu in nominc meo. « c Diiolitismodisinlclligipotesl; vcl quin
" Hucusquc e\ homilia Bt»il:»> citnla. •• Ex cotetn, liact. cn, ntitn. 2, i.
b E\ S. Aug., trai t. 1.1 , nmn. i.
 857 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. — Lin. VL 958
Ooii in nouiine uieo peiislis, quoJ nomen non , sic.it A cuin signiflcasse arbilror, ubi ail : Et non dico vo-
coguo.svenUum Q14 es!> cognovistis : vel non peii- bis, quia ego rogabo P<ttrem de vobis. Potesl enim non
stis quidquain, quoniam in comparalione rei quain incouvenienter accipi quod ail • Et non dico vobis,
pctere dchiiislis, pro niliilo liabendum est quod peli- qttia ego royabo Palrem de vobis : quia non c!e prx-
«.is, » quia qni petil, qtiodadsempitcrnani [Afs.,su- senti, rogo; sed de fuluro [lempore] posuit rogabo,
rvniam] saluleia el g.iudium xlernum non pertinet, quod saiiclisadin'eiiiampaccni[iUs., in interna pace]
ln iiil pctcrc videlur ad comp.iralionem illius pciitio- rceeptis, iiGn opus sii jam aliquid rogare [<le] illis,
uis, qnam petere del.uil. Vsque modo nan pttistis quia riuiiruin tanla beaiiludiuc donandi sinl , qiuc
quidqitum i» iiomine ir.co. Vel Ua intcUigrndum esl : amplior essc non possit. (Vers. 27.) Ipse enim Pater
Non pi-tieruiit ealemisinnoniir.eSalvatoris,quia.duin aviat vos, quia vos me amatis, et credidistis, quia a
ipsius Salvaloris visibilem prxsentiam conleniplaren- Dco exivi. Non ila intclligemUim est , qaod dixit :
l r, ininus ad invisibilia salulis dona nientis inluitum Quia. vos nw amatis, quasi priores illi aman ni Chri-
crexcrant. Qui vcro contra rationem saluiissuicpslit, slum : sed i;a polius quia Paler illos graiuilo aino-
uun pelit in noininc Jesu. Hinc et Doniinns sequen- re prxvcnerit, alque ad amandum credendumque Fi-
tcr ait : Petite et accipietis , ut gattdittm vcstrum sit lium, a muu.lo sustulcrit; ct quia ipsi agnilam Filii
ptcnum, significans,qtiid sit nolus petendum, id est, B diicuioneni ac fidem pio et sollicito corde servave-
iilplenumsit gaudium nostruin : undeail.ci' accipietis. rint, niajoribus eos donis palernx dileclionis cssc rc-
Si illa pelimus quae ad pleniludincm laborum perti- muncratos, una cum Filio et Spiritu sauclo ainaie,
neant etgaudiorum, accipicmus. Plenum ergo gau- quos amore dignos judicat. Quod vero adjunxit, <;uia
■ iinm, bcatiludinem pcrpetuuc pacis appellat. Ait ita- vos me amatis, eadem ralione sentiendum est. Qua-
que : Petite el accipietis, ut gaudium vestrum sit ple- propler quicunque Filium recte amat [Ms., recle lia-
uum ; ac si palenlcr dical : Non fluxa sncculi gau.lia, bet], bunc cum Palre et Spiritu sanclo amcl [Mt.,
cjtue el mcerorc semper mixla tt dolore fmienda sunt ; amai] : quia quoruni iuseparabiUs est nalura divi-
scdillud singulare gauiium a Palre prtiie, cujusple- nilatis, borum una cadeuique sunt dona virtulis : boc
ii-tudo nullo [nnquani] cujuslibet inquicludinis atla- esl, quod amatis et crcditis [Al., credidistis] quia a
ctu minuatur, xlcrnitas nullo unquam termino dis- Deo exivi.
solvatur. Si ergo lalia petendo perstiteiiiis, talia pe- 615 Vehs. 28. — ExiviaPatre,etveniinmundttm,
tendo procul dubio qux pelitis accipictis, si mores iterum relinquo mundum, et vado ad Patrem. Exivila
nienti concordant petenlis; parum enim ulilitalis af- Patre, et venit in mundum, quia visibilis mundo ap-
fert bene orando supcrna quxrere, qui non desistit paruitin humanitate, qui erat invisibilis apud Patreui
perverse vivendo infimis implicari. (Yers. 25.) Hcec C ;,, diviniiale; exivit a Patre, quia non in ea forma
in proverbiis tocutits sum vobis. Venit■ hora, cumjam qua xqualis est Palri, sed in assumpta creatura mi-
non in proverbiis loquar vobis, scd palum de Patre noxapparuit. Et venit in mundum, quia in ci forma
annuntiabo vobis. Nam adbuc parvuli fuerant, nccdum scrvi quam accepit, etiam mundi hujus amatoribus so.
intelligerepotuciant, quomodo Pater cssct in Filio, ct videndum prxbuit. Iierum reliquit mundum.etrc-
Filius iu Patre; et cxtera qux ad profunda myste- diil ad Patrem, quia ab aspectu amalorum mundi,
riorum divinitalis pcrlinebant, necdum scire potuc- quod viderant, abstulit, et se amatoribus suis xqua-
runt. Ideo in provcrbiis, quasi in xnigmate, loqui il- Icm Patri essc credendum docuit. Reliqirt mtinduin,
lis videbalur Dominus; sed promiltit ille boram, in et rediit ad Patrcm, quia htimanilatem quam induit,
qua palam illis do Patre loqucretur. lllam nimirum per ascetisioncm ad invisibilia palernx majestatis
boram signiflcnbat, qua eis, peracta sua passione ac adduxit. Hxc quidemyerba Domini myslica, ct sicut
resurreciione, Spiritus sancii crat gratiam daturus. ipse testatur, in proverbiis sunt dicla. Sed discipuli
Tunc eteniin spiritaliter intus instructi, spiritali dcle- quibus diceiiantur adeo carnalcs adbuc eranl, ut co-
ctatione su-jccnsi, quo perfectius omnia qux dc agni- rum profunditaiem minime capcrept ; et npu soluni
tjone divinilatis mortalibus erant capienda, cepenint ; arcana diclofuni, sed nec ipsam ignoranliam siiaiu.
eo ardentius sola qu-K ad ejus visionem promerendam intelligercnl, piitantcs simpliciter et diluciJe prolata,
jiivarciii, appetere ac desiderare curaverunl. qux non inielligenlibus provcrbia erant : cl contiiiuo,
Vers. 26. — Illa die in nomine mco pete.is, id est, rcsponderunt : (Vers. 29) Ecce nunc palam loqueris,
qux ad saltitem tantummodo animarum vestrarum. et provcrbittm nullum dicis. Palam igitur eum loqui
cl qux ad gaudia xlerna pcrtinere videanlur, pelerc xstimabanl, cujus mysleria dictorum necdtim cont-
incipietis. Et maxime ut intelligatis, quid sil quod prehendere valebant. Quod autem adjungunt : (Vers,
«Jixi : Ego et Pater ttnum sumus, vel quomodo Pater 50) Nunc sc.itus, quia scis omnia, et non opus est fh-
sil in me, et ego in Patre. « Tunc in ejus noniine pe- bi ut quis te interroget. In hoc credimus, quia a Iho
tunt, qui petunl, quia in solo cjus noiiiine [Aug., in exiisti : aperle ostendunt quia loquens ad eos Domi-
sono cjus noniinis'] non aliud quam rcs ipsa est, qux nus, de his maxime disputabat, qux illos dclecla-
hoc nominc vocatur, intelligunt. Hi possunt utcunque bat audire et qux illi interrogare volcbant. H;ec ipse
cogitare Dominum nostrum Jesum Clirisliim, in quan- prxveniens eos, ujtio proferebal, unde merito illtim
tum homo est, pro nobis inlerpellare Patrcin ; in scirc omuia i|tiasi Dcuin, ct qttasi Dei Filitim a Dco
q laniiiiii Dctib cst, nos exaudirc cuni Patrc, » qnod \enisse creduiit et confitciitiir. Apcrtum nainquc di
959 B. F. ALBINI SEU ALCU.NI OPEBUM PAR.S II. »«0
viuilaiis indicium est cogitationum nossc secrcta. A mepacem liabeatis. Non lanlum ad bxc verba respicit
Vers. 52— F.cce venit hora, et jum venit, ut di- qtix hic in sancto convivio loculus esleis, scd ad omnia
tpcrqttmini unusquisqus in propria. Venil ilaqtie hora quxab initio discipulalus eorum vel loquebalur, vel in
passionis mcx, qua solus torcular calcare habeo, ct prxsentia illorum agebat : hxc omnia ad boc perti-
neiiio [nec] sallem ex vobis mecum remanebit, sed ncnt, ut pacem habeamus in illo, licet pressuras et
dispergemini in propria, id est, vestrx infldelitatis perseculiones patiamurin mundo. [Et] in magna spe
timorc. Quasi diceret : Ita pcrturbabiniini, ut ctiam cpnsolalionis concludit hxc vcrba : Sed confidite, ego
quomolo vos moilo credere pulutis, omnino relinqna- vici mundum. Non cnim caput in sc solummodo, sed
tis. Venerunl enim ad tantam desperationeni et sux eliam in membris suis vicit mundum. Ideo non U-
Cdei oblivionem, ul ncc quid ante crcderent recor- mcndx sunt persecutiones hujus mundi. Et hsec om-
dati sint. Ecce quomodo eum reliqucrant, deserendo nia sunl agcnda, ut pacem habeamus in illo. i b Hanc
ctiam ipsam fiilem qua in eum credidcrant. In ea ve- enim causam commendavii sermonis suj, ut in illo
ro pressura quam post ejus glorilicationem accepto pacem haberent, propler quam Chrisliani sumus.
Spirilu sancto pcrttilcrunt, non cum reliquemnt : ct II.ec cnim pax finem lemporis non habebil ; et omni*
quamvis fugerent de civitate in civitaicm, ad ipsum pix nosiiM' inlentionis aclionisque finis, ipsa erit.
refugcrctur [Ms., ab ipso non refugerunt]. Dalo B Propler hanc sqcramenlis ejus imbuimur, propter
quippc illis Spirilu sancto, factum est in cis quod hauc mirabilibus cjus operibus et sermonibus eru Ji-
nunc dictum est eis : Confidile, cgo vici mundum, mur, propler hanc Spirilum ejus pignus accepimus,
« » Confi.Ierunt el vicerunt. In quo, nisi in illo? Non proptcr banc in eum credimus et speramus, ut cjns
cniin vicisset [illc] mundiim, si niembra cjus vinceret amore, quanlum ipsc donat, eflicianiur digni ; per
mumlus. Unie ait Apostohis : Gralias Deo, qui dal hanc pacem in pressuris omnibus consolamur; per
nobis victoriam ; conlinuoque stilijccil : Per Dominum hanc et a pressuris omnibus libcramur ; propler hano
nostrum Jesum Cliristum (I Cor. xv, 57), qui dixerat onincm Iribulalionem fortiicr sustineinus, ut in bac
snis : Conftdite, quia ego vici inundum. > Sermonem sinc ulla (ribulalione regncinus. i Sequitur.
ita concludil : (Yers. 53) ttwc lociilnssuin vobis, ut in
■ Ex S. Aug., tracl. ciii, num. 5. k Ex eodem, tract. civ, nura. t.

616 LIBER SEPTIMUS.

CAPUT XXXIX. C quam dedisli ci. Sic enim dedisli. (Vers. 3.) Lt om-
Ad Ptttrem de clariftcatione sua loquens, discipulos ne quod dedisti ei, det eis vitam ceternam. Hccc cst vi-
prolixa et multimoda proseculione commendat, pas- ta wtcrwi, ut cognoscant te solum verum Deum,et quem
sione prolinus imminente. misisti J.esum Christum. Ordo vcrborum esl , ul le et
Caput xvii, Vr.ns. 1. — Sublevatis Jer.ts ocuiis in qucm misisti Chrislum Jcsum cognoscant solum
eoelum dixil : Pater, venit hora, clurificu Filium tiium. Deum verum. » Plcna cognitio Dei Patris cl Filii et
Potuit silenler hxc cadem verba oralionis Patri Eilius Spiritus sancti plcna cst et pcrfecla vita a itrna ;
dicere; sed oratio Filii doclrina csl discipulorum, ncc pcrfccla vila xterna, summa beatitudo est ; sumnia
non el eorura qui illorum cxempla sequi voluissent bcatitii.lo non est, nisi in vita xterna. IJeo dix.t :
[Ms., voluerint], vcl eorum scripta legere. Dixit : llac est vita xtertia, ul cognoscant te, et quem misi-
Venit liora. Hora ilaquc passionis appropinquat. Cla- sti Jesum Cliristum solum et verum Deum.
rifica Fitium luum, id est, lvsurrectionis gloriam Vers. i. — Ego te clarificavi super terram , opus
praecedat humililas passionis, ct subsequa;ur cito rc- consum/nuvi quod dcdisli mihi ut faciam. Quid esl
surrcclionis clarificalio. Scqiiilur : Ut F.lius tuus quod pncterilp lcinpon: posuit, clariftcavi et consum-
clurificel te. Clarificalio Palris xlcrna esi, qux nec mavi, ct stalimsubhjnxil futuri lcnipo/is verbum fa-
augeri ncc miimi polcst. Sed hxc clarificalio ad no- " ciam, nisi quod oinnia D.eo sunt prxsentia, et in divi-
titiam Dei Patris perlinet, ut resurreclionis gloria in ua prxdeslinatione fulura quasi transacia. csse cre-
Filio peracla, innotesccret Deus Patcr in loto orbc^ dcnda sunt ? Quod cnim ftituriim fuit ut ficret, hoc
qui anle in JuiUcis lantiimmodo noliis erai. < • Cla- quasi transactum fuit. Ego te clarificavi, quasi dixis-
rifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet tc, quasi set : Ego te clari.ficabo pnedicationis gloria, qnam in
dixisset : Uesuscita mc, ut innole-cas in toto orbeper discipulis suis lolamunJoeflicit; dum opus consum-
nie. iSeqnilur : (Vers. 2.) Sicut dedisti eipotcstatem om- mabo passionis nicx el rcsurrectionis, quod dedisli
nis carnis. Id est, omnis bominis, a partc tolmn, caro inilii utfaciam. (Vi rs. 5) Sed nuncvero clarifica me, tu
pro honiine. Hxc ait ut ostcnderct magis ac niagis Paler.t Dicendocnim.fec/ari/icaft^nperferram.scau-
qnomodo clarificaturus csset Patrem. « Sicnt crgo tcin a Patre apud eumdcm Patrem poslulat ciarifican-
•li> listieipolestatcm, inqiiit, onmis carnis, ita lc cla- dum, modum profeclo utriusqiic clarilicationis osten-
lilicct Filius; id esl, notum !•• facial nmni carni, dit. lp=(> quippePatrcm clarificavit super tcrraiji» euni

Ex S. Aug., tract. cv, num. I - S.

Stfl EXEOETICA. — COMMENT. 1N JOAN.— Llli. VII.
genlibus prxdicando . Paler vero ipsum apud semel- A ovietn ad le venio, cum [ Aug. , und inanifestutn
ipsum , ad suam dexleram tollocando. Subjunxil : cst eum de corporali sua di\isse prxscnlia : Curn
Clatilate qttam Itabui priusquam mundus fieret apud essem cttm cis, ego servabam cbs ; vclnti j.un cum cis
ie. Ordo verborum cst, quam liabui apud le prius- ca prxscntia non cssct. Eo mo ,'o eniin signilicaro
quam niundus essct. In hoc valet quod ait : F.t uunc voluil asccnsioneiu niox fuiiirain , dc qua dicii :
tlarifica me, Iioc est, sicut lunc, ila et nunc; sicnl Mitnc auiem ad le vcnio : iiurus utiqnc ad dcxlcram
tiinc prxdcstinalione, ita et nunc perfectionc ; fac Patris ; uiidc vcnlurus csl ad vivos cl inorlnos jn-
[ils., slatuc] in muiido quod apud te fuerat anlc dicandos, prxscntia ilidcin rorporali scciiudiim li-
mundiim ; fac [Ms., slaltie] in suo lempore quod an- dei regulam saiiamquc doclrinani. Nain prxsentia
le omnia icmpora staluisli. Convenit nos inlellige- spirilali cum cis crat semper, ct cum toia Ectlcsia
re in boc loco prxdeslinationem clariialis hunianx sua in hoc iniindo ttsqttc in coiisuninialioncm s:c-
qtix in illo cst naturx, cx morlali immorlalis apud culi. > Quoil vcro ail, tit ad superiora rcdcaiuus,
Patrem futtirx ; el lioc jam prxdcstinando facliim Manifeslavi noinen tiium hominibiis , qtws dcdisli
fnissc, anlequam mundus cssct, quod in mundo etiam tnilii, non illud nomcn quod Dctis cs, scd illud i o-
suo tempore lieret. Si enim dc nobis dixit hic videns nien qiiod Palcr nieus es : quod nonien manifcstari
prxdestinalioncin Filii Aposlolus : Sicul eiegit nos in B non potcsl siuc illius Filii manifeslalione. Nam vcro
ipso ante mundi constiluiioncm (Eplies. i, i) ». i Ncc illud nomcn quod Deus cst, nulli naturx ralionabili
formidarc dcbemus prxdeslinatum diccrc Filiiun Dei incognilum nnininiodis cssc pulavil. llax csl ciiiin
sccundum hunianilalem, qui in lc.mporc suo vcnit verx vis divinitalis, ut creaiurx ratiouali non om-
627 'n niundum, antc tamen omnia lempora prx- nino incognitiis possit abscondi , cxccptis pancis in
drsiinalum esse [Ms., prxdeslinalus cstl. i Illud au- quibus naluia ralionalis nimiiim dcpravala est. Pro-
tem prxdesiinalum fuit, quod nondiimcrat, ul neret, pemolum omncs genlcs Deum csse facniiir, licct
qiiod Deus voluit ul cssct. Dc qua prxdcsiinalione diversis enoribiis vertini Deum agnosccrc impcdian-
ait Aposlolus in priucipio Epistolx ad Komanos : Qui tur. Qiio.l vero in Ps;ilniis legitur : Notus in Jitdaa
factus est ei ex seinine David secundum carncm, qui tanttim Deus ( Psal. i.xxv , 2), quia lcgilimo cullu
pradestinatus est Filius Dei in tirtute (fiom. i, 2). Sc- tantiiinmoJd Dctim vcrtim cogiioveninl cl colucrunl:
tmidum hanc prxdeslinationcni eliam clariflcaius csl in hoc vcro quod Paler est Chrisli pcr qticm lollit
antcquam mundus cssci, ut cl clarilas ejus cssct cx pcccata , ignoiiim fuit anlcquam vciusscl Christiis iu
rcsurreclione morluorum apuJ Patrem ad cujns dex- mundum ; nisi tanliim quibus Dcus pcr spiriium pro-
tcram sedel. » pbelix rcvclavil hoc mystcrium niagnum ct abston-
Vf.bs. 0. — Manifcslavi uomcn tuum hominibus , diliim, qHod post a Ivcnlum rjus in niundum , prx-
qnos dcdisti mihi de mundo. Quod crgo factunis dicaluin cst gonlibus, crcditum cst iu boc imindo,
rrat per doclorcs sanclos in tolo orbc post gloriam assmnptum csl in gloria. QuoJ vcro addidil : Quos
resnrrectionis el asccnsionis rflix , ct posl Spirittis dcdisli milii, hoc csl, quod paulo anlu dixil : iScmo
cancli dona, qux in dis^ipulos dclata sunt, lioc potest vcnire ad mc , tiisi 1'aler, qui mitil me , al-
quasi facitim csse dixit. « b Tale est hoc, qualc ct traxcrit atm. Qttos dcdisti tuihi de mttndo , hoc cst ,
illud quod Paulo ante dixil : Ego le clarificavi stiper quibtis per rcgcncralioncm hr.c prxstilit, non quibns
tcrram : pro tcmporc futuro ct illic ct hic prxlcri- n.ttnra pcr nalivilatem conlulil. Quid csl quod scqui-
lum ponens lcmpus , sicut qui scircl prxdcstinaluin tnr: Ttti erant , ct milii cos dcdisti ? In humanilate
csse ut id (lerct, ct idco fecissc se dicens quod crat hanc polcilatcm fe accepisse a Patrc dicit, ul cos
sinc ulla diibilatione facturus. Scquitur : habcrcl quos Pater clcgit et prxdcstinavil ante con-
Vers. 7, 8. — Tui eranl, el milii eos dcdisli , el stituiioncm n.undi ; non solum Patcr, scd et Filius
termoncm luum servaverunt. Nune cognovernnt quia ct Spirilus sanctus, ut sil uiiiim opus sanclx Trini-
omnia qua dcdisti milii , abs le sunl , quia verba qtta: tatis inseparabilis et oimiimodo xqualis. Percal hic
dedisli milii , dcdi cis , et ipsi acceperunt el cognove- D carnalis cogiialio. Dc mundo sibi a Patrc dicit Filius
ruiil vcrc quia a le exivi , ct crediderunt quia ttt tnc datos csse homines, quibus alio loco dicil : Ego vos
misisli. Qiianqnam ct h:cc omnia dc omnibus fu- de mundo clegi (Joan. xv, 19). Quos de mtmdo Dei
tnris fldclibus dici potucrint rc imperfeeta [Ms. spc Filins clcgit cum Palrc , idem ipse homo Filius de
perfecta; Aug., spc jam pcrfecta], cum adlmc csscnt ninn !o cos accepit a Patre. « Scquilur : El sermo-
fulura, tamen et hxc specialiier ilc discipiilis dici nem luum scrvavcrunt : ntinc cognoverunt , 618
posstint ad quos tunc pncsentialiter loquebatiir, quia quia omnia gua' dcdisti tnilti, abs le sunt. U est,
illud quod sciiuittir: Cum esscm cttm cis, cgo scrva- cognoverunt, qux abs lc sunt [Attg., cogiiovcrunt ,
bam eos in nomine tuo ; qtios dedisli mihi, custodivi, quia abs le sum]. Simul cnim Pater dedit omnia, cmn
ct itcmo ex liis periit , nisi filius perdilionis ( Jmiani gemiil [etim] qui habcret omnia ; > sicul in prinribus
signiflcans , qui tradidil eum, qui untis fuil de duo- hujus Evangelii ipse Dominus dicit: Sieut enim Patcr
(leciin) magis huic sensui convenil, ut apostolis spc- habet vitam in semelipso, sic dedit cl Filio vitam habere
cialiter hxc loqucretitr. Dcindc subjungit : Xunc ir, scmeiipso, id cst, gcnuit Filium vitam habentctn in
« Suppleox Aug. loc.cit. : « Cur abhorrcrcpmaiiir qnando nos in ipso, ut membra cjus essemus, elegit* »
a vcro, si ttir.c Pater caput noslmm gloriliiavit, h F.\ S. Ang., tract. cvi, ntmi. 1, 2, i, 5, G,
 <!t>3 B. F. ALBINI SEL ALCLINI OPEULM PARS II. QGi
scmetipso. « Qttia verb.t qux deditti milti, dedi eis , \ Vers. II. — Eljam, inqiiit, moh sum iit tnur.do,
el ipti acceperttnt , id est, inlctlexerunl aique tenue- et Iti in mundo sunt. Significat horain in qua transi-
rnnt. Tunc enim vcrbum accipitur, quando mcnte per- lurus crat ex hoc mundo , el verbo prxscnlis lem-
cipimr et tenetur, ne oblivione pcreat. Et cognoverunt, poris usus est pro fuluro, quia cito eral fuiunim ,
inquit ; vere quia a te exivi , ct crediderunl quia lu me quasi factum essel ditit. Quod autem ait : Et hi sunt
misisii. Et hic subaudiendum est , vere. Quod enim in mundo, significat eniin eos ad quos loquebaiur,
dixit, cognoverunt vere, exponere voiuil adjungcndo; lardius transire ex hoc mundo, diini illo abeunte ex
el crediderunt. IIoc itaque crediderunt verc , quod hoc iniuiilo necesse esset , ut illi remanereut, per
cognoverunt vere : id enim est , a te exivi , quod est, quos prxdicaretur nomen ejus sanctum in mundo.
f» me misisli. Sed (amcn adhuc non eranl discipuli Pficvidensque quid eos movere posset , qui audirent
tales , quales eos dicit futuros esse , verbis pncleriti hocc qiia: Iegercnt , adjecit : Nunc autem ad le remo.
temporis usus: quasi jam cssent, pronunlians quales Ascensionis gloiiam designat, per quam ilevatus eil
futuri essent, accepio scilicet Spirilu sancto, qui homo super alliiudinem ccelorum , et onmium angc-
cos, sicut promissum est, docerct omnia el indu- licarum poteslatum dignitalcs, ita ul in dexlera Dcl
ceret ens in omnem verilalem. Dedit eis verba, sicut Palris collocaretur : commendalque eos Patri , quos
dixit, quoe dedit ei Paler : sed quando illa non foris B corporali abscnlia relicturus esldicens^Paterjoiic/e,
in auribtis, sed inlus in cordibus spirilaliter accepe- serva eos in nomine tuo , quos dedisii milii. « Nempe
riint, tunc vere acceperunt, quia tunc vere cognove- sicul homo Detim togal pro discipulis suis qnos ac-
rtinl; vere auicm cognoverunt , quia verc crcdiJe- cepit a Dco. Ait-nde quid sefjuitur : Ut sinl, inquit ,
vunt.i Sed hxc verba, qux dicit Filius sibi dcdisse, Unum, sicut et nos. Non ait, G19 ul nobiscum sint
si ad divinitatis unitaicni intelligilur perlinere , eo unum ; aut ut simus unum ipsi et nos, sicul unum
modo dedit vcrba Paler Filio, quo genuit Verbum surous nos ; scd ait , ut sint unutn sicut et nos ; ipsi
cooelernum sibi. Si vero ad humanilalcm respiril, utiqiic in nalura sua sint ununi , sicul et nos in no-
quis intclligit qnomoJo dcdissct , vel quomodo accc- slra untim sumus. Quod procnl dubio non diceret .
pisset Deus homo factus ex virginc , quando eliam nisi secumium hoc diceiet, quod F'ilius sequalis est
ipsam, qu.E de virgine facta cst, generationem quis Patri , sicut in alio loco dicit : Ego el Puter unutn
cnarrabit? Sequllur : sumus (Joun. x, 50) ; non secundum id quod homd
Vers. 9. — Ego pro eis rogo , «oii pro mttiido est : r.ani secundum hoc dixit : Paler major me etl
rogo, sed pro Ms, quos dedisli milii. IIxc Cnirn dixit (Joan. xiv, 28) ; sed quoniam una cademque per-
inler alia, dum orarct pro cis, quos dedit ei Pater. sona esl Deus et homo , intclligimus hominem in co
« ° Mundum vult modo inlelligi , qui vivunl sccun- quod rogat : inlclligimus autem Deum iti co quod
dum concnpiscenliam mundi , et non sunt in ea sorte uniim sunt, et ipse et ille quem rogat. Sequitur :
gratiae ut ab illo eligantur ex mundo. Non itaque pro (Vers. 12) Cum essem cum eis, ego servabam eos irt
inundo, sed pro eis quosPater dcdit, rogare se dicil : nomine tuo. Me, inquit, venicnte ad te serva eos
per hoc enim quod eos illi Pater jahl dedit , factum in nomine tuo , in quo eos , quando cum cis crnm ,
est ut non pertineant ad eura mundum , pro quo non ct ipse servabam. ln nomine Patris scrvabat disti-
rogat. Deinde subjungit : Quia tui suttt. Ncque cnim pulos suos Filitis hominis in humana praesentia co:i-
quia Pater eos Filio dcdit, amisit ipse quos dedit, Slituins : scd ctiam Patcr in nomine Filii servabat ,
cum adhuc Filius sequalur ac dicat : (Vers. 10) Et quos in nomine Filii petcnlos exaudiebat. His quippc
mea omnia lua sunt , el lua mea. Ubi salis apparet idem Filius dixcrat : Amen, amen dico tobis, si quui
quomodo unigeniti Filii sint omnia quse sunt Palris ; petieriiis Patrem in nomine meo , dabil vobis ( Joan.
per hoc utique quod etiam ipse Deus est, et de Pa- xvi , 23 ). Simul enim nos custodiitnt Paler, et Fi-
tre Patri nalus scqualis [Aug., est nalus aiqualis]. i lius, ct Spirittis sanclus. qui est unus, verus, bea-
IIoc enim dictum esl de sancta et rationabili crea- tus Detis. Intelllgamus [ /1/. , qucm unum verum ,
ttira, quam elegit Deus, ct qux Suhdita esl Palri et p ^31""1 Deum Intelligamus ] cnm ita loquitur, sicut
Filio , et aequaliter est Patris et Filii. « Ha3c ergo '»c locutusest, personascum dislinguere, non sc-
eum sit Dci Palris, non simul cssetet Filii, nisi Pa- parare naturam [Aug., naturas]; i licet ablaU ab
Iri Filius csset sequalis. Nec fas csl ut sancti, de eis corporali pra;scntia Filii. SeJ nunquam spiritalis
quibus hoec locuWs est, cujusquam sint, nisi ejus a custodia dcerat, dc qua dicit : Ecce ego vobiscum
quo creati et santificali sunt. Ergo cum et Patris ct sitm omnibtis diebus,tisque ad consummationem nrculi
Filii sunt, scquales esse demonstrant, quorum aequa- (Malth. xxvtn , 20). Quos dedisli mihi , cuttodiv ; ct
liter sunt. i Et ctarificatus sum , inquit, in eis. « Nunc nemo cx his periit , nisi ptius perditionis , ul Scri-
suam clarilicationem tanquam facta sit dicit; cum ptura impleatur. « Filius perditionis dictus traditor
adhuc esset futura. » Clarificatus sum in eit, id est, Christi , de quo in psalmo centesimo octavo maxime
por eorum pnedicationem clarificatus sum in toto prophclatur. ( Vers. 13. ) Nunc auiem ad te venio ,
huindo. Et quia pncdestinatum est ut fieret , ccrtum et hosc toquor in mundo , ul habeant gaudium meum
voluit esse quod fulurum erat. ldeo prsetrriti tcm- impletum in semetipsis. « Ecce in mundo loqui sc di-
poris verbo usus est. cil , qui paulo ante dixerat : Jatn non tum in mundo.
* Ex S. Aug., tract. cvn , niim. I - 8.
965 EXEGETICA. — COMMENT. IX JOAN. — LiB. VII. o:;g
Ergo et quia non natura ibal [ Attg., quia nonJum A mundnm, el eijo misi eos in mundum. Quos misit,
abierat]» bie adhtic eral ; et quia fueral aliiturus, nisi apostolos suos ? Nam et ipsum nomen apostolo-
hic quodammodo jam non erat. Quid sit aulem hoc rum , quod Grmcum esl , nihil nisi missos signilicst
gaudium , de quo ait : Vt habeant gaudium meum in Lalino. Misit ergo Dominus [AL, Deus ] Filium
impletum in temetipsis, jam superius expressum est, suum absquc pcccato concepttim et nnlum ; misit
f ubi ait ] ut sint unum stcul el nos. Hoc gaudium ergo Filius discipulos suos quos ipse sanctilicavit ,
suum , id est a se in eos collatum i in cis dicit im- vel per baplismi sacramenlum ; vel pcr sanguinis
plendum , propter quod loculum se dixil in mundo. sui rcdemplioncm , ut prxdicarent mundo sancllfi-
Hsec est pax illa et beatitudo in fitturo saeculo, pro- calionem et ablutionein remissionemque peccatorum
pter quam consequendam lemperantert el jtiste , el suoruni. linde et sn" jecil : ( Vf.rs. 19) Et pro cis
yie vivendum esl in hoc sxculo. » ego sanctifico mcipsvm. Id esl , in co quia non vcni
Vebs. 14. — Loqnens adhuc Dominus ad Palrem , facere volunlaleni meam , scd voluntaicm ejus , qui
et orans pro discipulis suis : Ego dedi eis sermoncm misil me Palris. Sanclificatio fidelium esl obedientia
tuum ; in prioribus expositum est. Et mundus cos Filii , qui obediens Patri usqtte ad morlem , mortem
odio habuit. Signilicat passiones quas in mundo ha- anlem crttcis : proplsr tjuod et Deus exaltavit illum
biiuri erant a persecutoribus , quos hic muniii no- ( 1'hi'ip. lt , 8, 9). Qnod vero ail : Vl sint et ipsi san-
mine demonstrat. Deinde caiisam subjiciens, cttr eos ctificuti in verilnte. Hoc esl , in me:pso ; sicut et cgo
oderit mundus , quia non sunt, inquit, de mundo, sanclificalus suni in Verho Dei. Vl ct ipsi sim in ve-
sieut et ego non sum de mundo. Sed alilcr illi , aliter ritate, qux cst Verbum Dei , sanctificcti. Nam stisce-
ego. Illi regeneratione , ego generatione. Illi egue- ptio humaniiatis sanclificata est in unilale personx
runl secunda nalivitate , quia in peccalis nati sunt : Verbi Dei ; el quia llle caput est omnium sanctorum,
ego quia sine peccato natus sum , non egui rogene- cl illi membra , cl membra quoqtic per capitis san-
ralione. Donatum est ergo eis ut de mundo non es- Clificationem sint sancla in ea vcritale , qua caput
senl ; ego vcro nunquam fui dc mundo , quia niin- csl sancliflcatum : ideo el in sequcutilus non pro his
qnani in peccalo. « « Ipse autem de mundo ntinquam [.intuni se rogare dixit qui tunc corporali prxscnlLa
fuit i quia cliain secundum formam servi, de Spiritn cuni eo erant , scd ctiam pro omnibus fidclibus qui
sanClo natus cst, dc quo illi renali. Si ergo illi ideo per eorum verbum crcdiluii erant per cos. Igiiur
non dc mundo, quia renali sunt de Spiritu sancto, si bjecit , el ail :
proplerea ille iiunquani de mundo, qui nalus csl de VEns. 20. — Non pro his rogo lanlum. « t> Id esl j
Spirilu sancto. (Vers. 15, 16.) Non rogo, inquit, Ut _, pro discipulis, qui citm illo ttinc erant. Sed et pro eis
tollas eos de mundo , sed ut serves eos ex malo [ Ms. qiti credituri stinl per verbum eorum in me. libi om-
a malo]. Adliuc enim necessarium fuit, quamvis ncs suos iutclligi voluit , non solum eos qui tunc
jam non esscnt dc mundo, esse tamen in mundo ; i erant in carne, sed eliam qtii futuri erant. Cuotqttot
ut impleretur, quod dictum cst : J>* omnem terram cnim postea credideritnl in eum , per verbum apo-
e.xivit sonus eorum, el in fines orbis terrw verba siolorum sine dubio credidcrunt , et donec veniat ,
e.orum (Psal. xviu , 5). crediliiri sunt : ipsis cnim dixeral : Et vos lcstimo-
Vers. 17. — Sanctifica eos in veritate. Sic enim nium perltibetis , quia ab initio mecttm eslis , et per
servaniur ex malo, quod superius oravit ut ficret de vos Evangelium minislratum est (Joan. xv, 27 ) , et
malo pcrfidirc in quo cccidit Judas proditor. i San- antcquam scriberclur ; ct utique quisquis in Clni-
ctificantur itaque in verilate ha^redes teslamenti no- slum crcdit , per Evangeliitm credit [.l»(/.,Eva!:ge'io
vi, cujus veritatis ttmbne fuerunt sanclificalioncs credil]. Non itaque [Ms., titique] bi tanlnm inletli-
Vetcris Testamenli ; et cum sanctificantur in veriiate, genrii snnt quos ail in se crediluros pcr verhum
utique sanctificanlur in Christo, qui veraciter dixit : cortim, [qui ipsos cuiii in carne vivcrent apostol.s
F.go sum via, et verilas , et vita (Joan. xvi, 6). Ve- audierunt, sed et post obitum eortim] ct nos Ionje
ritas liberabit vos. Paulo ante exponens Jesus quid fj post nati j per verbuin eoruni credidinms in Cliri-
dixerit, Si vos Filius, inquit , liberabit [ Al., tibcra- stum : qudniam ipsi qni ctim ipso tunc fueiunl ,
terit ] , vere liberi eritis ( Joati. viu , 52 , 36 ) : ut quod ab illo acceperunt cxl-eris prajdicaverunl. »
ostenderet hoc se pritts dixisse veritatem, quod Ilaquc per verbum eorum factum esl ul etiam nos
poslmodum Filittm. Quid ergo aliud ct hoc [loco] crederemus , imo el omnes usqtie in fincm mundi ,
dixit : Sanciifica eos in veritate , nisi sanctifica eos in ubicunque Ecclcsia Christi erit , pcr verba aposlo-
me? Denique sequitur, et hoc apertius insinuare lieae prxdicalionis crediluri crunt. Scquilur : (Veiisj
non desinit, Sermo etiam luus^ inquit , verilas est. 21) Vt omnes unum sint. Enum in charitate, untini
Quid alittd 620 d'xil> Quam e8° veritas sum? San- in (ide, unum in pacc ; quia in unum rcgntim fuluri
r tiflcat itaquc Pater in verilate , id est , in Verbo sunt. Licet in eo regno mansiones diversae sini ,
suo , in unigenito suo, suos hscredes , ejusque cohae- propter mcrila sanclorum diversa : tamen quiruti-
iv. !es. Sed nunc adhuc de aposlolis loqttitur, nam que in eo regno crit , beatus erit , ct sufTiciet silii
setutus adj.injil : ( Vkrs. 18) Sicut me misisti in quod habuerit , el in eo gaudct quod possidel. Scul

Ex S. Auj., ttact. cvm , num. 1-4. >> Ex S. Aug., tract. cix , num. 1.
937 B. F. AI.BIM SF.L ALCli IXI OPLRLM PARS II
tt tu Pater in mt , et ego in le. Hoc cst , quoJ paulo A
anlc dixit : Ego in Patrc , et Pater in me. Nam tolus
Patcr in Filio est, et lolus Filius in Palre : et qui Fi-
liiim babet, habel ct Palrcni ; el qui Palrcm habet ,
habet ct Filiiun. Unde subjecil : Vt et ipti in nobis
unum sint. Id cst, una charitatc nos diligant, ct una
fide nos crcdanl, ct in una spe in nobis confidanl ;
Ut sil unilas corporis in capite , cl sit unus Deus
omnia in omnibus. Qui enim orat pro nobis , mor-
luus cst pro no!iis , et vivil pro nobis , ut nos viva-
mus in illo l Afs., cum illo]. Potest et ita inlelligi ,
ut in nobis unum sint, id est, in charitate unum
sinl nobis lcmplum. Undc diriltir : Quia factus est
in pace locus ejus , cl Itabitalio ejus in Sion ( Psai.
i.xxv, 5) , qux nos sumus. Et mundus credat , quia
lu me misisti. Duobus modis , ut diximus , mundus B
inlelligitur : aliler in peccaloribus , aliter in sanctis.
llic nominat mundum , eos qui crcdituri erant, vcl
qui tunc credebant Christum Filium Dei esse , ad
salulcm humani generis missum csse a Patre in
mundum.
Vers. 22. — Sed et ego claritalem quam dcdisti
milii , dcdi eis. Qux cst ista clarificalio, nisi illa de
qua paulo anle dixit, clarificavi nomen tuum ? Isla
clarificatio, cognitio est nominis omnipotcntis Paliis
in Filio. Hanc clarilatem dedit Filius 621 lidclibus
suis , id est , hanc prxdicationcm , ul prscdicarcnt
euni Patri esso oequalem in divinilale , et Palre esse
minorcm in forma scrvi , in qua factus esl Filius
hominis, ut nos csscnv.is Filii Dci : in qua nativilate
uniim debemus essc, dc qua el subdidil : Vt sint^
ununi , sicui et hos unwn sitmus. III i in sua nalui a
uniim in chariiate ; nos in nostra unum sumus in
vinilale substaniiae ct gloriaj. (Vebs. 23.) Ego in eis,
et tu in mc. Ego in cis , sicnt rapul in mcmbris ; et
tu in me, sicut Pater in Filio. Vl sint consummati
in unum. Id est, perfecli , quod perficiet qui nos vo-
luit unum esse in se ct pcr se. Vt cognoscat mundus
quitx tu mc misisti , et dilexisti eos sic:tl et tne dile-
xisti. Dilexisti eos, ut esscnt quod non erant; dilo-
xisti me , ut esscm quod semper fui ; dilexisti mc
sicut unicum ; illos itaque slcut adoplivos. Dilcxistl
eos , ut pcr nie in te essenl : dilexisli mc , ut per tc
in te cssem. Sequitur : ( Vers. 21) Pater, quos de-
disti mihi , volo ul ubi sum ego , et i.li sinl mecum. rv
i a Nunc per fldcm , tunc ergo Gcl per spcciem. Cum
Christus appamerit vita nostra , tunc el nos cum illo
apparebimus in gloria (Coloss. lii, i). » Tunc ap-
parcbimus quod tunc erimus ; quia tnnc apparcbit ,
anlequam essemus , quod tunc erimus >'.
Vl videanl claritatem meam, quam dedisti mihi.
Fortassis crgo dc illa claritate dicil, in qua sedet ad
dcxteram Dci Patris. Conlinuo subjungit : Quia di-
lexisti me ante constitulionem mundi. i In illo cnim
dilexit ct nos anle conslilutionem mundi, ct lunc
pnedeslinavit quod in fine facturus est inundi. (Vers.
* Ex S. Aug., tract. cxi, num. 4-6.
b Ang., loc. cit. : i Tunc apparebiimis quod lunc
crimus : quia tunc apparcbit, non inauiler nos id
OCS
25.) Pater juste, mundus te non cognorit. Quia jusljs
es, ideo te non cognovit. Mundus vero, qui damnan-
dus estper justitiam, le non cognovit; ille vero,
qui salvandus erat pcr in scricordiam, te cognovit :
mundus vero, qucm per Christum reconciliavit sibi,
non mcrito, sed gratia cognovit. Quid est enim eum
cognoscere, nisi viia .ttcrna? quam mundo damnato
utique non dcdit, reccnciliatio dcdil; et ut cognosce-
ret, non ci mcrilo, scd gntia subvenisli. Deniquese-
quitur : Ego autem te cognoti. Ipse fons gratix est
Deus natura; homo autem dc Spirilu sancloet vir-
gine, ineflabili gralia, » in unilalcm personx Filii
Dei assumptus est. Per illum cognovcruiu hi; et om-
ncs per eos credituri. Quia tu me misisti. t Qui» tu
me misisli, ideo cognovcrunt : igitur pcr graliam
cognoverunt. (Yers. 26.) Et notum feci eis, inquit,
noinen tuum, el nohtm (aciain. i Nottim feci prr fi-
dcin, notum faciam pcr spcciem. Notum fici in [hoc]
s;cculo pcrcgrinaniibus, notum fariam in ccelo rc-
gnanlibiis. Vt dilectio, qua dilexisti me, in ipsis si.',
et ego in ipsis. Qnomodo autem dilcctio, qua dilcxit
Palcr Filium, est et in nobis, nisi quia memhra ejns
sumus, ct in illo diligimur, cuni ille diligitur totus,
id esl, caput et corpus? Idro suhjr.nxit : Et cgo i«
t/)sis, lanquam dicerel, quoniain eqo sitm et in ip-
sis. >
Terminato m.gno prolixoque sermone, qiif m post
ccnr.ain Dominus de funJcndo pro nobis sanguiiur
proximus passioni ad discipulos habuit, qui c :i.: i!lo
tunc erani, adjuncta oralione, quam dircxil ad Pa-
trcm pro suis; deinceps ejus pissionem loanncs
evangelista sic orsus cst :
CAPUT XL
Truditionia ac passiouis ejus per ordinem ref.a nar~
rantur.
Cm-vt xvih, Vers. 1. — Harc cum dixisset Jesus,
erjressus eit cum discipulis suis tratu torrenhcm Ce-
dron [Ccdron]; Geniiivus pluralis in Gracco, quod po-
te«t Latine Cedrorum dici. Tunc nppropinquavit tem-
pus, de quo in Psalrao legilur : De torrente in via 61-
bit. In via hujus viia» dc torrente passionis l-.ibii :
proplerea exaltavit caput (Psal. cix, 7) : qnod Apnsto-
lus ila cxposuit : Christus obediens Patri utque ad
mortem, morlem autem crucis. Propter qttod ct Dev*
cxaltavit illum (Pltilip. n, 8, S). Vbi eral liortit.i, in
qitem introivil ipse el discipuli ejus. Bene in borlo mi-
serix nostra: comprehensus est, nt nos in hortum
bealitudimsstix imluceret.Igitur in horto deticiarum,
id est, in 022 paradiso, primus [Paler] buniani gei:eris
peccavit, et inde ejcctus est in hanc vallem lacryma-
rum. Idco Christus sccundus Adam se in horto com-
prehendi voluil, ut peccatum, quod in horlo paradisi
(nam paradisus horiusdeliciarum interpreiatnr) pri-
miis homo cnmmisit, deleretur. (Vers. 2.) Sciebat
ntttem et Judas, qui tradebat eum, locum, quia fre-
juenter Jesus convenerat iltuc cum discipulis. i ' Hoc
credidisse ac spcrasse, antequam esscmus, >
< Ex S. A"g., tract. cxn, num. 1-6.
 309 EX.EGETICA. — COMMENT. 1N JOAN. - LIB. VII. 070
«juotl narrat, ingressum Doniinum cum discipulis suis A Ego sum, dicit, et impios dejecit. Quid judicatui us
in horium, non continuo factum est, cum ejus illa faciet, qui juilicandus hoc fecit?Quid regnaturus
fmita csset oralio, de cujus verbis ait : Ilac cum poterit, qui moriturus hoc poluit ? Et nunc ubique
dixissel Jesus; sed alia quxdam sunt interposita, per Evangelium, Ego sum, dicit Christus : et a Ju-
qux ab isto prxtermissa, apud alios evangelistas le- dxis exspectatur Antichristus, ut retro redeant, et
juntur : sicut apud hunc invcniuntur multa, qux i III in terram cadant. > Quare qui venerunt ad compre-
similitcr in sua narratione tacuerunt. Ad hoc vero hendendum, non tcnuerunt quem, si noluisset ille
valet, quod diclum est : Hcec curu dixisset Jesus, ut qui ait Ego sum, non tenerent «. Illi quscrebant eum
non eum ante opinemur venire in hortum, quam illa apprchenderc [et occidere], ille quxrebat eos [redi-
verba fniiret, > et illani oratiouem, qux leguntur in mere] et vivificare, propter quod venit ad nos. Os-
prioribus post ccenam sanctam eum dixisse, vel tendit quxrentibus potestatem, quia habuit in po-
orasse. i Sciebat aulem, inquit, et Judas, qui trade- testate animam suam ponere, quam posuit horapas-
bat eum, locum. Ordo verborura est : sciebat locum, sionis ; ostendit quod [Ms., ut] nostrx redemptio-
qui tradebat euni. Quia frequenter, inquit, Jesus con- nis implereturmysterium. (Vers. 7.) Iterum ergo eot
venerat illuc cum discipulis suis. Ibi ergo lupus, ovina inlerrogavit : Quem queeritis? Si quxritis, quare non
pclle contectus, inler oves alto Patris familias con- ■ apprehcnditis, nisi quia in vestra non est potestate
silio toleraius, didicit ubi ad tempus exiguum disper- apprehendere [Ms., apprehendendi hora], sed in ejus
gcret gregem, insidiis appelendo pastorera. qui venit ut apprehendatur.
Vers. 3. — Judas ergo, inquil, cum accepisset 623 Vers. 8, 9. — Illi autem dixeruni ; Jesum
cuhortem, et a principibus et Phariscvis minislros, ve- Nazarenum. Respondit Jesus : Dixi vobis, quia ego
nit illuc cum lalernis et facibus et armis. Co- sum. Si ergo me quairilis, sinile hos abire. Vt adim-
liors non Judxorum, sed militum fuit. A prxside ita- pleretur sermo, quem dixit : Quia quos dedisti mihi,
que intelligalur accepta, tanquam ad lenendum non perdidi ex eis quemquam. « Si me qumritis, in-
reum, servato ordinc legitimx poteslatis, ut nullus quit, sinite hos abire. Inimicos videt [Ms., jubet], «t
tenentibus auderet obsistere. > Ideo lanta ma- hoc faciunt quod jubct : sinunt hos abire quos nou
nusJnimicorum congregata est, ut nullus apprelien- vult perire. Nunquld autem non erant postea mori-
dentibus vel contradicere, vel dcfenderc Jesum au- turi? Cur ergo, si tunc morerentur, perderet eos,
deret. < lta quippe ejus abscondebatur potestas, nisi quia nondum in eum sic credebant, quomodo
[et] oblendebatur infirmitas, ut hxc inimicis neces- credunt quicunque non pereunt ? (Vers. 10.) Simon
saria viderentur adversus eum, in quem non va- ergo Pelrus habens gladium eduxit eum, et percussit
iuissent, nisi quia [Ms., nihit valuisscnt nisi quod] C principis servum [Sic et in ms. ; Al., servum principts
ipse voiuisset : bene utens bonus malis, el faciens sacerdolum] et absctdit ejus auriculam dexteram. Erat
bona de malis. > Jesus aulcm, sicut evangelisla se- autem nomen servo Malchus. Solus hic evangelisla
culus acljungit : (Vers. i) Sciens omnia, quoe ven- etiam nomen servi hiijus exprcssit : sicut Lucas sc-
tura erant super eum. Sciebal et voluit ut compre- lus, quod ejus auriculam Dominus tetigerit et sana-
benderetur ; qnia ad hoc venil in mumlum, ut veril cum. Malchus autem interprelatur regnaturus.
hoc fieret quod voluit, et lunc implerelur quando Quid ergo auris pro Domino amputata, et a Domiuo
voluit. Processit et dixit eis, quem qutvritis? Pro- sanata significat, nisi auditum amputata vetustate
cessit, paralus ad passionem, et interrogans quem renovatum, ut sit in novitate spiritus, et non in ve-
quaererent ; non quasi ignarus eorum volunta- tustate litterx? Quodcui prxstitum fuerit a Christo,
tis, sed ut scirent ipsum esse quem quxrercnt. quis dubitet regnaturum esse cum Christo? > Servus
{Vers. 5.) Respondcrunt : Jesum Nazarenum. Jesus dictus est propter servitutem legalem, sanus [lf«.,
Naznrenus dicebatur, quia in Nazareth nutritus est, sanatus] autem dicitur propter evangelicam liberta-
<it iinplerelur prophetia : Quoniam Nazareus voca- tem. i Faelum tamen Petri Dominus improbavit, «t
bil*r, Dkit eis : Ego sum. Non abscondit se, sed os- progredi ultra prohibuit dicens : (Vers. 41) Mitte
tendil ; quia qui voluntatc sua venit in mundum, " yladium in vaginam. Calicem quem dedit mihi Paler,
voluntate sua posuit animam suam pro mundo. nonbibamillum? > Non bibamillum, interrogalive
(Vers. 6.) Stabat aulem et Judas, qui tradebal eum, vel increpative legendura est, quasi dixissct : Non
cum ipsis. Ut ergo dixil eis : Ego sum, abierunt re- bibam illura calicem quem Pater mihi dedit bibere ?
trorsum, ei ceciderunt in terram. t Ubi nunc mililum Quare resistere vis voluntati omnipotentis Palris ,
coliors, et ministri principum ac Pharisxorum ? imo etsalutistuxcalici?In suo quippe facto ille di-
Ubi terror et munimen armorum ? Nempe una vox scipulus magistrum defendere voluit, nescius adhuc
dicentis : Ego sum, tantam turbam odiis ferocem, dispensalionem paternx voluntatis [Ms., pietatis] ,
armisque terribilem, sine ullo telo percussit, repu- quid ex hoc fieri venturum voluissct. i Quod atitcm
lit, stravit. Deus enim latebat in carne, et sempiter- a Patre sibi dicit datum calicem passionis , profeclo
nus dies ita mcmbris occultabatur humanis, ul la- illud est quod ait Apostolus : Si Deus pro nobis, quis
tcrnis el facibus quxreretur occidendus a tenebris. conlra nos? qui Filio proprio non pepercit, sed pro
• Ms.: t Quare, qui venerunt ad comprehenlen- Q;iia ante non potucrunt, quam voluisset ille, qui
duin, non lenuerunt, a quo audierunt : Ego sum ? ait :F.go sum. >
Patrol. C. 31
971 B. F. ALBINI SEU ALCUNI OPERUM PARS H. 9~*
nobis omnibut tradidil eum (Rom. vm, 31,52). Ve- A missima ad unius aurae impulsura lota conlremuit.
rum auctor calicis hujus est , eliain ipse qui bibit. Ubi est illa promitlentis audacia, et de se plurimum
Undeidem Aposlolus ilem dicit : ChrUtus ditexit nos, praesumenlis? Ubi sunt verba illa, quando ait : Quare
el tradidil semelipsum pro nobis, oblationem et ho- non possum sequi te modo ? Animam meam pro te pc-
stiamDeoinodoremsuavitatis. (Ep/ies.v,2)(VERS. 12.) nam (Joan. xm, 37) ; hoc non esl sequi magislrum,
Cohors ergo, el tribunus, et ministri Jud&oritm com- sed se negare discipulum esse. Sicne pro Domino
prehenderuntJesum,et ligaverunt eiim.Comprehende- aninia ponitur, ut hoc ne fiat , vox ancilke formide-
nint, ad qucm nou accesscrunt [quoniam dies ille , . tur? i Sane in hoc [loco] considerandum est, quam
illi vero tcnebrae permanserunt] ; nec audierunt : pcriculosum sit Christiano se Christianum esse ue-
Accedite ad eum, et illuminamini (Psal. xxxm, 6). gare. Non enim Petrus in hoc loco dixit se Chrislum
Nunc autem quando eum illo modo comprehende- negare, sed discipulum Christi : tamen ipse Chri-
runl, tunc ab co longius recesserunl : et ligaverunt stus ante procdixit : Ter me negaturus es. Qui cnim
eum, a quo solvi potius velle debuerunl. i discipulum se Chrisli negavil esse Chrislianuin [sc]
« » Postcaquam perseculores Iradcntc Juda com- negavit : similiter qui se Christianum negat esse
prehensum Dominum ligaventnl, qui nos dilcxit, et propler aliquem limorem , etiam Chrislum negat.
tradidit semelipsum pro nobis oninibus, ct cui Paler B (Vers. 18.) Stabant autem servi et ministri ad prunas,
non pepcrcit, sed pro nobis omnibus tradidit eum quia frigus erat, et calefaciebant se. Friguserat infi-
(Rom. viii, 52), (Yers. 13) Adduxerunt eum ad An- delilatisin cordibus illorum, in lautum eliam ul ille
nam primum. Nec eniin Joannes istain tacct cau- princeps apostolorum in eo frigore torpesceret, quh
sam, quare hoc ita faclum sit [Ms., quarc hoc fecis- necdum calorc sancli Spirilus inflammalus fuil : ia
sent], dicens : Erat enim, inquit, soccr Caipliaj, qui quo non solum ipse ilcruin posl acceplum sancli
erat ponlifex anni illiits. » Spirilus (lonuni non tiimiil Cliristum coram irapera-
Vers. 14. — Erat autemC;iiplins,qui consilium dedit tore ct populo Romano confiteri ; sed eliam pueri im-
Judceis, quia expedit itnum hominem mori pro populo. berbcs et puelke, sancti Spirilus calorc iullammalx,
Ductus est acl Annam primuiii, ct poslea ad Caipham, Christum publicc usque ad morlem confilebantur, et
ut cognatio sanguinis et sceleris eos faccret consor- pro eo mori non metucbant, quem claviger cocli con-
tes. Moyses Dco jubenle prxceperat ut ponlifices pa- filcri ad unius ancillac voccm formidavit.
tribus succedercnt, ut goncralionis in sacerdotibus Vr.RS. 19. — Pontifex nutem interragavit Jesttm dt
scries conservarctur.Refert Josephus istum Caipham discipulis ejus, et de doctrina ejus. Non cognoscendx
iinius tanlum anni ab Hero;le pretio redemissc saccr- verilalis amore inlcrrogavit, sed ut causam inveni-
dotium. Non ergomirum, si iniquus pontifcx inique rct qua etiam eum accusare poluisset, el tradere Ro-
judicaverit. Sxpc qui per avaritiam ad saccrdoiium mano prxsidi ad damnaudum. (Vers. 20.) Respondit
cccedit, per injustitiam versatur in eo, ct scelera- Jesus : Egopalam loculus summundo: cgo sempcrdo-
tum initium funcsto fuic consumilur. cui in sgnagoga et in templo, quo omnes Judu-i conve-
Vers. 15. — Sequebatur autem, inquit, Jcsiiin Si- niunt, el in occulto locutns sum niitil. Quid esl quod
mon Pelrus et alius discipulas. « Qiiisnain sil isle palam se dicil Ioqui, ct in occullo niiiil loqui, dum in
discipulus, non temere alfirmandum cst, quia tace- alio loco aposlolis dicil, dum perpaiabolas turbislo-
tur. Solet autem se idem Joannes ila signiflcare , ct quitur : Yobis datum est noise mysterium regni Dei ,
addere : quem diligebat Jesus. Forlassis ergo et hic civteris autem in parabolis? « Inlclligciidum esl iu
ipse est, > qui juxta crucem Jesu stabat, cui ille ma- eum dixisse, palam locuius suin mundo, ac si diris-
tris commendavit custodiam. Dkit cl Matthaeus dc set : Mulli nie loquenlcm auJierunt. Ipsum autem
Petro : Petrus seqttebatur eum a tonge (ilalth. xxvi, palam , quodammodo eral palam, quodammodo au-
58). A longe sequebatur [Dominum] , qui eral euin tcm non erat palam. Pala:n quippe eral, quia rauhi
negaturus , ut videret finem, vcl amore magistri, vel eum audiebant : ct rursus non erat palam , quia non
humana ouriositate scire cupiens, quid pontifex judi- D intclligcbant. El quod seorsam discipulis loquebaiur.
caret [de Jesu, ulrumeum neci addiceret], an flagellis non in occullo ulique loquebatur. Q.iis namque inoc-
ciesum dimitteret. (\f.ns.iG.)Discipulusaulemille,\n- culto loquilur, qui coram loth miinibus loquitur, cum
quit, erat notus ponli/ici, ct inlroiil cum Jesu in atiium scriplum sit : In ore dttonim vel trium testium sl.tbit
poniificis. Petrvs autem slabat ad ostium foris. Foris omne Ycrbum (Deul. xix, 15) : prasiTlim si [sic] lioc
aiilemslabat.quia negaturus eralDominum : neccrat loquilur pauc^s, quod per eos vcllet innotescere et
in Chrislo, qui Christum confiteri non 624fui' ausus. mullls? Ergo et lioc ipium , quod ab eo dici vidcba-
(Vers. 17.) Exiit ergo disciputus alius, qui erat notus tur occulte, quomoJo [.l«3.,qiioJammodo] nou dice-
ponli/ici, et dixit osliariw, et introdurit Petrum. Dixit batur in occulio? Quia non ita diccbalur, ut ab
ergo Petro ancilla ostiaria : Nunquid et tu exdiscipulis cis quibus dictum fuerat tacerelur , sed ila pc-
es hominis istius? Dicitilte : Non sum. Hic agnoscitur lius, ut usqucquaquc praedicaretur. » (Vers. 21.)
quam verum sit quod ipsa Verilas paulo ante dixit : Quid me inlerrogas? Inlcrroga eos qui audierwl
Quia sine me nihit potestis facere. « Ecce columna fir- qnid locutus sum ipsis : ecce Iti sciunt qnx dirrrim
■ Ex S. Aug., tract. cxiii, num. 1-6.
 973 EXEGETICA. — COMMEXT. IX JOAX. — LIB. VII. 971
tgo. Quasi dixisscl : Quid me interrogas, a quo veri- A xm, 38), sed faclum cst , quod illc proedixcrat : Ter
tatem audire non dcsidcra3, sed quem damnare cu- ine negabis. » Sed lucc trina negatio timoris , trina
pis? Interroga magis eos dc quorum dictis non ha- confessione amoris diluilur. Xecdum fttit amor in
beas invidiam. Jta tempcravit Dominus responsionem eo, qui foras mitteret limorcm : scd adlmc liraor
suam, ut nec veritalem lacerct, nec se defcndere vi- servilis valuit in corde cjus, sed nccdiim respexit
deretur. (Vers. 22.) Hwc autem cum dixisset, unus cum qui haec prxdixit ei. Sed el hoc magna Dei dis-
assistens minhlrorum dedit alapam Jesu dicens : Sic pcnsalione gestum esse credere debcmus, qualenus
rcspondesponiifici? Hic implctur, quod prophetatum ille, cui oves suas ad Patrem rcdiens Christus com-
«st de co • Dedi mnxillam meam perculientibus. Per- mcndaturus erat, per suam disceret fragilitatem aliis
cussit eum quasi reum responsionis, scd ille injuste inisercri, et fratrum culpas ignoscere, dum suum re-
percussus, manstietc rcspondit : (Vers. 25) Si male cordarelur peccatuin, et aliorum compati posset fra-
loculus sum, tcstimonium pcrhibe de malo. Omnis gilitati,qui sui casus ignarus non esset. Pcracta ila-
itaque qui contra veritatem loquitur, male loqui- quc trina hac ncgatione Pctri, revcrsusest cvangclisla
tur : si autem veritatcm non dixi, da teslimonium ad ordinem narrationis sua; , ubi eam rcliqucrat.
contra me, in quo mendacium dixissem ; si autcm Vers. 28. — Adducunt ergo, inquit, Jesum ad Cai-
bene, id esl, vcre, quid me cirdis? Quid ista respon- B pham in prwtoriuin. « « Ad Caipham quippc ab Anna
sione verius, mansuetius , jnstius? i Si cogilcmus collega et soccro ejus dixerat missum. Seil si ad Cai-
quis acceperit alapam, nonne vellemus eum qui pcr- pham, cur in praetorium? Quod nihil aliud vull in-
cussit, aut coelesti igne consumi , aut terra dehi- telligi, miam ubi prasses Pilatus habitabat : » aut
scenie sorberi, aut corrcptum dxmonio volutari? damnationis causa Christi Caiphas perrexit in prae-
Quid enim horum per potcrtliam jttberc non potuis- torium adPilatum : aut Pilatus in domo Caiphsc prse-
set, per quem faclus cst mundus , nisi patienliam torium habebat, et tanta fuit amplitudo, ut utrosque
nos docere maluisset, a quo vincitur mundus [Aug., caperc poluissct, et seorsum habitantem Dominutn
•qua vincitur mundus]? » Forle aliquis 625 mc <Ii- suum, seorstim judiccui fcrrcl. Ecce quanta esi solli-
cit, quare alteram maxillam pcrciitienti non daret citudo saccrdotum in malum [Ms., in malo]! « Tota
sccundum pncceptum stium (Matth. v, 59)? Xon so- nocte vigilarunt, ut homicidium faccrent. Erat autem
lum itaque alteram dedil maxillam pcrcutienli , sed mane, el ipsi, id cst, qtii dttcebant Jcsum, non introie-
eliam lotum corpus suum adcrucifigendiim tradidit, ritnt in prwtoriuin. Hoc cst in eam partem domus
et magis vult proccepla sua Dominus in cordis tran- quam Pilatus tenelial , si ipsa erat domus Caiphse.
quillitatc servare , quam in corporis ostcntationc Cur aulem non introierunt in praMorium? Exponcns
demonstrare. ^ causam, ul non conlaminarentur, inquil, sed mandu-
Vers. 24. — Et misil eum Annas ligatum ad Cai- carent Pascha. Dies enim agi cceperant azymorum :
pham pontificem. Hi duo Annas ct Caipbas principes quibus diebus conlamiuatio illis erat in alicnum ha-
fuerunt sacerdottim, et per viccs annuas sacerdotium bitaculum intrare. 0 impia ct stulla cxcitis! ul Iia-
ministrabant ; et erat tunc annus Caiphae, cnm pas- bitacttlo videlicct conlaminarentur aIicno,et non con-
sus est Christus. Et credendnm est secundum volun- taminarcntur proprio scclere b. Alicnigcnx judic.is
talem Caiplue factum esse ut prius duccrctur ad An- domo contamtnaii timcbant , ct fraltis innoccnlis
nam, ut minoris culpsc vidcretur, si allerius quoquc sangttine non timcbant? » Scicndum est qitid silin-
consacerdotis stii damnarelur sententia. « Scd cum tcr Pascha ct dies azymorum. Pascha direbalur pro-
dixissel cvangelista qnoil cnm ligatum misit Annas prie dics illa qna agnus ad vespcram quarla decima
ad Caipham, reversus cst ad locum narrationis, ubi luna occidebaliir; scptcm vero dics scqucnlcs , dies
veliqucrat Peiriim.ut explicaret, qnod in damo Annaj azymorum dicebanlur. Dics azytnorum fuerunt , in
dc trina ejus negalione conligerat. (Vers. 25.) Eral qnibus nihil fermenlali in domibns illorum dcbuit
aulem, inquit, Simon Petrus stans et calefaciens sc. invcniri; sed tamcn dics Paschalis invenitur inter
Hoc recapitulal qnod antc eliam dixerat. Dcindc dies azymorum nominari, ut in alio Evangelio legi-
qusc secula sunt, jungit : Dixerunt crgo ci : Nunqnid tur : Prima atttcm dic azijmorum accesscrunt ad Je-
el tu ex disciputis cjus es ? iSegavil ille ct dixit: Non sum discipuli dicentes : Vbi vis , pureinus libi Pascha
sum. Jam scmcl negaverat ad ancilloc vocem : ecce manducarc (Malth. xxvi, 17)?
itcrum eodem limore perterritus negavit. Deimle, ut 626 Vers. 2i), 50. — Exivit ergo Pilatus ad eos
tertia quoque negalio perficcretur, ct Vcrbum Domini foras, el riixit : Quam accusationem a/ferlis adversus
pradicenlis impleretur, (Vers. 2C, 27.) Dicit units ex hominem hunc ? El responderunt , et dixerunt ei : Si
scrvii ponlipcis , cognalus ejus, cnjus abscidit Pctrus non esset hic malcfactor, non tibi tradidissemus eum.
auriculam : Nonnc ego te vidi in horto cum illo ? Hnnc enim habcbant morcm Jtiilxi, ul qtiem morte
Jterum sicut antea negavit Pctrus , et statim gallus dignumdijttdicarent, vinctum ctitn prasidi tradcrcnt.
cantavit. Ecce mcdici est complela prxdictio, xgroii « Intcrrogcnturalque respondeant ab immundis spi-
convicla pncsumptio. Non cnim facttini est , quod riiibus libcrati, languidi sanati , Ieprosi mtmdati,
iste dixcrat : Animam mcam pro te ponam (Joan. stirdi audientes, muli loquenics.cxci vi.lcntes, mor-
" Ex S. Atigustino, Iract. cxiv, ntim. 1-5. taverttnt, et non proprio sccl re inqitinar: se vide-
h Ms.: « Habilaculo videlicet alieno se violari jhi- baut. >
 973 B. F. ALBINl SEU ALCUIM OPERUM PARS H. 9:6
tui rcsurgcnies, utrum sil malefaclor Jesus. Sed ista A (Vers. 35) Quid fecisli ? satis ostcndit illud ei pro
diccliant, dc quibus per Prophetam ipse praedixerat : crimine objeclum, tanquam diceret : Si regem te nc-
Retribuebanl mihi tnata pro bonis (Psal. xxxiv, 12). > gas , quid fecisli ut tradercris niihi ? Quasi rairwm
(Vers. 31.) Dixil ergo eis Pitatus : Accipite eum ros, non esset, si puniendus judici traderelur, quid se di-
et secundum legem vestram judicate eum. Jusiior fuil ceret regem esse : si aulem hoc non dicercl, quae-
illis judex gentilis, quasi diceret : Legem habetis, et reiidum ab illo esscl quid aliud forte fecissct, unde
sccundum legem vestram judicate eum : vos melius tradi judici dignus esset.
noslis quid de talibus vestra lex judicel; secundum Vers. 36. — Respondit Jesus : Regnum mevin
quod juslum sciatis, judicate. Dixerunl ergo ei Ju- non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum
itifi : Nobis non Ucet hiterficere quemquam. i (Juid meum, ministri mei utique decertarent,ul nontrade-
est quod loquitur insana crudelitas? An non interfi- rer Judtris. Nunc autem meum regnum non est hinc.
ciebant, quem interftciendum offcrebant? > An nou Hoc est quod bonus magister scire nos voluil ; sed
forle interftcicbant.dum clamabant : Crucifige,cruci- prius nobis demonstranda fuerat vana bominum dc
fige ? Quid est quod dixerunt, Nobis non licel interfi- regno ejus opinio, sive Gentium, sive Jndxorum , a
cerc quemquam, dum lcx mandat bomicidas, adulte- quibus id Pilatus audierat : quasi proplerea fuisset
, ct taliuni reos scelerum occidere vel lapidare? B morteplectendus.quod illicitum affectaverit regnum;
nisi forte hoc ideo dixissent , propter sanclitatem vel quoniam solent regnaturis invidere regnantes,
diei fesli [et vencralionem], ut non liceret eis secun- Poterat autem Dominus , quod ail : Regnum meum
dum legem in die festo occidere hominem, ob cujus non est de mundo hoc , ad primam interrogationem
dici fcsti venerationem,etiam pnctorium judicis in- prxsidis respondere,ubidixit : Tu es rexJudaiorum 7
. trare noluerunt. Quomodo, o Judxi, o falsi Israe- Sed eum vicissim inlerrogat, utruiii hoc €27 a se-
lilx, non occidisiis eum, quem apprehendislis, quem metipso diceret, an audissct ab aliis; illo respon-
duxistis , quem prxsidi tradidislis , quem crucifigi denle, ostcndere voluit, hoc sibi apud illum fuisse a
poposcistis? i Audite, quod conlra vos eliam Pro- Judxis velut crimcn objcctum : palefaciens uobis
phela clamat : Filii hominum, dentes eorum arma et cogilaliones hominum quas ipse noverat quoniam
sngitltf, et lingna eorum machwra acula (Psal. i.vi, vanx sunt. > Quod vero ait : Regnum meum non est
5). Ecce quibus armis, qtiibus sagiltis, qua machxra de hoc mundo, id est , in hoc miindo. Audite ornne*
juslum interfecistis. Deinde sequitur : (Vers. 32) reges lerrx; non venit Christus regnum tollere, sed
Hoc autem dixerunl, ut sermo Jesu impleretur, quem dare ; non minuere, sed augere ; regem se non coa-
dixit, significans qua esset morte moriturus. i Itaque tradixit, sed carnaliter in hoc mundo se regnare non
inielligendum est Dominum hic significare non mor- (j dixil. Quod est ejus regnum, nisi ciedenles in eum,
tem crucis, sed illam mortcm quaJudxieum gcntilms quos irailet regnum Deo Palri in fine sj-culi (/ Cor.
tradebant ad nccidcndum , hocest, Romanis; uam xv, 24), id csl, adducet ad Deum Palrem , ul sirte
Pihtus Romanus civis fuit , licel genere Pontins , finc regnent cum illo? Sed ul hoc probaret , ul re-
eiimque in Judxam Romani prxsidcm miserant. il gnum cjus de hoc mundo non essct, adjecit : Si dt
crgo isle sernw Jesu imptcrelur, id est, ut eum sibi hoc mundo esset regnum meum, ministri mei decertu-
tradilum Gentes interficcrent, quod Jesus futurum rent ut non traderer Judwis. Non ail : Nunc autem
esse prxdixerat, hoc impletum est, dum Judxi eum regnum meum non cst hic , sed non cst hinc; liicest
Gentibus tradiderunt occidendum; minore tamen cnim regnumejus,usque infinem sxculi, sed in san-
scelere, quam Judxi, qui se islo modo ab ejus in- ctis suis, de quibus dixit in alio Evangelio : Regrmm
terfectione velut alienos facerc voluerunl , non ul Dei intra vos esl (Luc. xvn, 21). Nam regnum ejus
eorum innocentia, sed ut dernentia monstrarclur. > sancta Ecclcsia est. Unde et ad Mariam virginem an-
Vers. 33. — Inlroivit iterum in prwtorium Pila- gelus ait : Et regnabit tn domo Jacob in ceternum, et
tus, et vocavit Jesum , el dixit ei : Tu es rex Judato- regni ejus non eril finis (Luc. i, 32, 35), spiritale rc-
rum? In his verbis oslendil Pilalus hoc Judseos obje- _ gnumquo in sanctis regnai demonstrare volens
cisse ei criminis, ut diceret se regcm esse Judxo- carnale quod saepe impii habent in hoc mundo. Dc
rum. (Vers. 34.) Respondit Jesus : A temetipso hoc regno quippe suo dicit paulo ante : De mundo wi
dicii, an alii tibi dixerunt de me ? i » Sciebat utique estis, sed ego vos de mundo elegi.
Domious, el quod ipse inlerrogabat, el quod ille re- Vers. 37. — Dixit ei itaque Pilatus : Ergo rex es
sponsurus fuil [Ms. addit : et quid illi Pilalus re- tu ? Respondit Jesus : Tu dicis, quia rex sum cgo. Non
sponsurus erat. Sed hoc redundal] : et tamen dici quia se regem timuit confileri, sed, (u dicis, ait. Sic
voluit, non propler se qui oninia sciebat, sed pro- respondit, ut verum dicerel, et scrmo ejus ealumnhe
pter nos, ut scriberetur quod nos scire voluit. Re- non paleret. Dictum est, tu dicis, carnaKs caraalitcr
spondil Pilatus : Nunquid ego Judtvus sum ? Gens dicis. Deinde subjungil : Ego in hoc natus sum, el
tua et pontifices tradiderunt te mihi. Quid fecisti ? Abs- ad hoc veni in munditm, ut testimonium perhibeam
lutit a sc suspicioncm qua posset putari a scmctipso veritati. i Non est producenda hujus pronominis syl-
dixisse quod Jesum regem dixerat cssc Jiidxorum ; laba, quod ail : In hoc nalus sum, tanquam dixerit
'jd se a Judseis accepisse demonstrans. Dicendo • [in hac re natus sum ; sed corripien.la, lanquam di
■ I.\ S. Aug., tract. civ, num. I , i. i>.
977 EXEGETICA. — COXMENT. IN JOAN. — LIB. VIL 978-
xeril] in hanc rem nalus suni, vcl ad hoc nalussum, A idem prseses cohnrtem suam permisil facere qu;e '
sicul ait : Ad hoc veni in tnundum. ln Graco namque sequuntur. (Vers. 2, 5.) Et mililes pleclentes coronam •
Evangelio nihil est hujuslocutionis amhiguum. L'nde de spinis, impotuerunt capitiejus, et veste purpurea .
manifestum esl eum temporalem nalivitalem suam circumdedentnt eum , et veniebanl ad eum et dUcbant :
liic commemorasse, qua incarnatus venil in nmn- Ave, rexJudarorum; et dabant ei palmas [Ms. alapas]..
dum : non illam sine initio, qua Deuscrat, per quem Sic implebantur, quae de se pranlixcrat Christus; sic
Pater condiiiii mundum. In hoc ergo se dixil natum, martyres informabantur ad omnia, qna; persecutori-
id est, propleihoc nalum, et ad hoc venisse in niun- bus libuisset faccre, perfercnda ; sie paulisper occul-
dum, ulique nascendo de virgine, ut testimonium tata tremenda potentia, commendabatiir prius imi-
perhibeat verilati. Sed quia non omnium est fides, landa paticntia ; sic regnum, quod de hoc mundo
adjunxit alque ait : Omnis qui est ex veritate, audit non erat, superbum mundtim non atrocitate pugnan-
vocem meam. Audit utique interioribus auribus, id di, sed paliendi humilitate vincebat; sed [Aug., sic]
est, obaudil meae voci; quod tantumdem valeret illud granuin miiltiplicandum seminabalur horribili
quasi diceret, Credit mihi. Cum itaque Christus conlumelia, ul mirabili pullubiret in gloria
lestimonium perhibet veritali, profecto lcslinionium Vers. i, 5. — [Exiil iterum Pilatus foras et dieit
perhibct sibi : ejus quippe vox est, Ego sum veri- " eis • Ecce adduco eum foras, ut cognoscatis quia in
tas (Joaft. xiv, 6). Hic commendat graliam.perquam co nullam causam invenio.] Exiit ergo Jesus [oras
vocati sumus. Ait itaque : Omnis qui est ex verilate, portans spineam coronam, et purpureum restimentum,
avdit vocemmeam (Joan. vm, 18) : niiii ideo cst ex el dicit eis : Ecce homo. Ilinc apparct non ignorante
veritate, quia ejus audit vocem, scd idco audit, quia Pilato ha:c a militibus facta, sive jusseril ea, sive
ex verilate est, [id esl] quia boc illi donum cx veri- permiserit;-illa scilicet causa quam supra diximus,
tate collatum cst; quod quid cst aliud, quam donante ut haecejus ludibria inimici libentissime viderent, et
Christo credere [in Christum] ? ullerius sanguinem non sitirent. Egreditur ad eos
Vers. 58. — Dicit ei Pilatus : Quid est veritas ? Jesus porlans spinenm coronam et purpureum vesli-
Nec exspectavit audire, > quid responderet ei Jesus, inentum, non clarus impcrio; sed plenus opprobrio;
quia fortc dignus noii fuit audire. ( Vi-.rs. 59.) Sed et dicilur eis : Ecce homo. Si regi invideiis, jam
cum hoc dixisset, iterum exiit ad Judceos, et dixil eis: parcite, quia dejcetum videtis : flagellatus est, spinis
Nullam invenio in eo causam. Est autem consueludo coronatns esl, Itidibriosa veste amictus cst, amaris
vobis ut unum dimillam vobis in Pasclia ; vultis ergo convilhs illusus est, alapis ctesus est : fervet igno-
dimittam tobis regem Judxorum ? < Credo, cum dixis- , minia, frigescat invidia. Sed non frigcscit, inarde-
set Pilalus, quid est veritas, in inentcm illi venissc ' scit potius, ct increscit. (Vers. 6, 7.) Cum enim vidis-
conlinuo consuetudinem Jud:eorum, qua solebat eis sent eum pontifices el ministri, clamabant dicentes :
dimitti unus in Pascha : ci ideo non exspectavil, ut Crucifige, crucifige. Dicit eis Pilatus : Accipile cutn
responderet ei Jesus quid cssct vcritas, ne mora vos, et crucifigite; ego enim non invenio in eo causam.
Oeret, cum recoluisset morem quo possit eis per Pa- Responderunl ei Judtri : Nos legem habemus, et secun-
scha dimitti. > Hsec vero consuctudo dimittendi, for- dum legem debet mori, quia Filium Dei se fecit.
tassis propter Pascha apud Judxos remansit, ob Ecce altera major invidia. Parva quippe illa vide-
memoriam liberationis illorum ex jEgypto, qua in balur, velut afiectata: illicito ausu regise potestatis;
Pascha liberati sunt a servitute. Scd hoc audicntes : et tamen neutrum sibi Jesus mcndaciter usurpavit ;
(Vers. 40.) Clamaverunt rursum omnes dicenles : Non scd ulrumque verum est, et unigenitus est Dei Filius,
hunc, sed Barrabam. Erat autem Barrabas latro. et rex ab eo [Ms., a Deo] constittitus super Sion
Barrabas fste filius magislri corum interpreiatur, id montcm sanctum ejus : et ulrumque nunc denKMi-
est, diaboli, qui magister fuit vel huic latroni in strarct, nisi quanto crat polenlior, lanto «naUcl esse
scelere suo, vel Judaeis in impietate perfidire su:e. patientior.
i Non reprchendimus, o Judaci, quod per Pascha p Vers. 8. — Cum ergo audisset Pilatus lioc rerbnm,
liberatis nocentem, sedquod occiJitis innocentem : magis timuit : et ingressus pr&lorium iterum, dicit ad
quod lamen nisi fieret.verum Pascha non fieret. Sed Jesum : Vnde es tu ? Jesus autem responsum non dedit
umbra veritatis a Judxis 628 errantibus tenebatur, ei. Hoc silentium Domini nostri Jesu Chrisli nopi
ul mirabili dispensatione divinx sapienlia?, pcr ho- semel factum, collatis omnium evangelistarum nar-
mines fallaces, ejusdem umbrae veritas implerctur, rationibus rcperitur, et apud principes sacerdotum,
quia ut verum Pascha fieret, Christus vehit ovis im- et apud Herodem l>. > Tamen propter itla, quibus
molabatur. > noluit rcspondere, ad hoc data est de agno simili-
Caput xix. Vers. i. — Tunc apprehendit Pilatus tudo, ut suo silenlio non reus, sed innocens habere-
Jesum, et flagellavit. i « Roc Pilalus non ob aliud tur. (VeR8.li.) Respondit Jesus : Non haberes adver-
fecisse credendus est, nisi ut ejus injuriis Judxi sum me poteslatem ullam, nisi tibi esset datum desu-
saliati, sufiiccre sibi exislimarent, el usque ad ejus per. Preptcrea, qui tradidil me tibi, majus peccatum
uiorteni saevire desisterent. Ad hoc pertinet, quod habet. t Ecce respondil, et tamen non ubique respon

» Ex S. Aug., tracl. cxvi, uum. 1-9. Dcfeclum supple cx sancto Augustino loc. cit.
 879 B. F. ALBLNI SEU ALCULM OPERUM PARS II.. 980
dit »; iion sicut reus sive dolosus, sed sicul agnus, A nali sedissel Pilatus, dicii Juduis : Ecce rex rester.
hoc esi, sicut simplex atque innocens, non aperuit (Vers..15.) Illiautem clamabanl : Tolle, tolle, crucifige
os suum. Proinde ubi non respondebat, sicut ovis eum. Dicil eis Pilatus : Regem vestrum crucifigum ? Ad-
silebat ; ubi respondebat, sicut pastor docebat. Di- huc terrorem quem de C;csare ingesseranl superare
scainus ergo quod dixit, quod et per Apostolum do- conalur, de iguominia eorum volens eos frangcredi-
cuit, quia non est potestas nisi a Deo (Rom. xui, 1) : cenilo : Regem vestrumcrucifigam ? Quos de ignominia
ct quia plus pcccal qui polcstali innocentem occi- Cliristi mitigare non potuit: sed tinioremox vincitnr.
dendum livore tradit, quain poteslas ipsa, si enm Vers. 10. — Responderunt aulem ponlipces : Non
cum limore alterius majoris potcstalis occidit.Talcm habemus regem nisi Ca'sarem. Tunc ergo tradidit eis
quippe Deus Pilalo dederat potcstatem, ut essct illum, ul crucifigerctur. Apcrtissime quippe eontra
eliam sub Cxsaris polestalc. Quaproptcr, non habe- Cxsarein venirc videretur, si regem se non habere
res, inquit, adversum me polestalem ullam, id est, nisi Cxsarcm profileutibus, alium regem vellel in-
quantulamcunquc hubes, ttisi hoc ipsum, quijquid lelligere [Aug., ingerere], dimittendo impunilum,
esl, libi esset datum desuper. Sed quoniam scio quem propter hos ausus ei tradiderant occidcndum.
quantum sit, (non enim tantum esl, ut libi oiiiui Tradidit ergo illum eis , ut crucifigeretur. Sed nun-
niodo liberum sit), propterea qui tradidit me libi, " quid aliud ct anto cupiehat, cum dicehat : Accipite
majus peccutum habel. llle quippe nie lux poteslati eum vos, et crucifigite; vel cliain supeiius : Accipite
tradidit invidendo, tu vcro eamdem potestatem in eum ros, et secunditm tegem vestram judicale eitm?
roe exerritnrus es metuendn. Nec liitiejjdo auidem Cnr autem illi lantnpere noliienmt, dieeitles : Sobis
prxserlim 629 innocentem, horao homincm dehet non licet interficere quemquam, et omni modo in-
occidere : sed tamcn id zelaudo facere, mullo magis slantcs, ut non ah eis, sed a pneside occiderclur,
malum cst quam timendo. Et ideo non ail verax et ideo eum occidendum accipere recusanles, si
magister : Qui nie tibi tradidit, ipse habet peccatum, iuinc cum accipiunt occidendum? Aut si hoc non
lanquam ille non habcret : sed ait, majus habei pec- fit, cur diclum cst : Tunc ergo tradidil eis illum, nt
calum, ut eliam sc habere inlelligeret. Neque eiiim crucifigeretur ? An aliquid interest? Planc inlerest,
propterea iltud nullum est, quia hoc m >jns esl. non est enim dictum : Tunc ergo tradidit eis ilttim, ul
Vers. 12. — Exinde qucerebat Pitatus dimittere crucifigerent eum; sed ut crucifigeretur, id est, ut
eum. Quid est hoc quod diclum est, exinde, quasi judicio ct potcstate prxsidis crucifigerclur. Sed
antea non quxrebal? Lege supcriora, et inveuiea idco illis traditum dixit Evangelista, ul eos crimine
jam dudum eum quxrere dimittcre Jesum. Exinde r 'inP"cat0S> a I110 a'ieni essc conabantur, ostende-
llaque intelligendura est, propter hoc, id est, ex hac ret : non enim Pilalus boc facerct, nisi ut id quod
causa, ne haberct peccalum occidendo innocentem cos cupcre cernebat, impleret. Quod ergo scquitur:
sihi traditum , quamvis minus peccans quam Judxi Susceperunt autem Jcsum, et eduxerunt, polest ad
qui illum ei tradiderant occidendum. Exinde crgo, militcs jam rcfcrri apparitorcs prxsidis. Nam postea
id est, ideo, ne hoc peccatum faceret [Ms., fieret], evidentius dicitur : SliHtes crgo cum crucifixissent
non nunc primo, sed ab inilio quxrebat eum di- eum : quamvis evangelista, etiamsi lotum Judxis
miltere. Judai autem ctamabant, dicenlcs : Si hunc tribuit, merito facit; ipsi enim susceperunt quod
dimittis, non es amicus Cwsaris : omnis enim, qui se avidissime flagitaveruut, et ipsi feccrunt quiJqnid
regem facil, contradicit Cauari. Majorem timorem ut fieret extorserunt. >
se ingerere putaverunt Pilato, terrendo de Cxsare, Vf.rs. 17.— i b Judicante atque damnantc Pilalo
ut oecideret Christum, quam superius, ubi dixerant: pro tribunali Domiuum Jesum Christum, hora quasi
Nos legem habemus, el secundum legem debet mori, sexta suscepcrunt eum et eduxcrunt. El bajulans
quia Vilium Dei se fecit. Eorum quippe legem ille sibi crucem, exivit in eum, qui dicitur Calvarim locum,
non timuit ut occidcret, sed magis Filium Dei timuit Ilebraice Golgolha, ubi eum crucifixcrunt. Quid est
ne occideret. Nunc vcro non sic poluit contemnere D ergo, quod Marcus evangelista ait, Erat aulem liora
Caesarem , auctorem potestatis suoe , qucmadmo- tertia, el crucifixerunt eum (Marc. xv, 25), nisi quia
dum legem gentis aliense. (Vers. 13, 14.) Adhuc hora tertia crucifixus est Dominus linguis Judxo-
Pitatus, cum avdisset hos sermones , adduxit foras rum, hora sexla manibus militum ? Ut intelligamus
Jesum, cl sedit pro tribunali in loco, qui dicitur litho- horam quintam jam fuissc transactam, 630 '-' a''~
strotos, Hebraice autem gabatha [Ms., Golgotha]. quid de sexta cosptum, quando sedit pro tribunali
Erat aulem parasceve Pascha: hora quasi sexta. Qua Pilatus; «jii.i- dicta est a Joanne hora quasi scxla;
hora sit Dominus crucifixus, propter evangclistaj el cum duceretur ut io ligno cum duohus lalronibus
alterius leslimonium, [qui dixit] : Erat autem Iwra configerctur, et juxta crucem ejus gerercnlur, qux
tcrtia, et crucifixerunt cum; quoniam magna disce- gesta narrantur, bora scxta integra compleretur: ^
plalio solet oboriri , cum ad ipsum locum, ubi cru- ex qua hora usque ad nonam sole obscurato tene-
cifixus narratur, ventiim fuerit, ut potuerimus, si bras factas, trium evangelislarum, Matthxi, Marci
Dominus voluerit, disscremus. Cum ergo pro tribu- el Lucx contestatur aucloritas. Sed quoniam Judxi
« Aug. : « Eccc respondit, el tamen ubicunque b Ex S. Aug., tnict. cxvu, num. 1-5.
non rcspondit, rton sicut rctis, etc. »
 W» EXEGETICA. - COMMENT. IN JOAN. — LIB. VII. 98i
facinus inlerfecti Chrisii a se in Roinanos, id est, A 91«' filii carmt, ait Apostolus, hi fifii Dei : sed quifilii
Pilatuni et ejus milites transferre conali sunt, pro promissionis, deputantur in semine (Rom. i\, 7, 8).
plerea Marcus subpressa ca hora, qua Chnstus a Et gentes erant, quibus dicebat : Si autcm vos Chri-
iuilitibiis crucifixus est, quae agi sexla jam cceperat, sti, crgo Abrahw semen estis, secundum promitstonem
terliam poiius horam recordatus cxpressit, qua hwredcs (Galat. 111, 29). Rex ergo Judacorum Chri-
hora inteliigutilur apud Pilatum clamare potuisse, stus, sed Judteorum circumcisione cordis; spiritu,
Crucifige, cruci/ige : ut non illi tantum reperiantur non littera : quorum laus non cx hominibus, sed ex
crucifixisse Jesum, id est, milites qui euin ligno Deo esl; perunentium ad Jerusalem libcrara matrcm
sexla bora suspcnderunt, verura etiam Judxi, qui, nostram (Gal. iv, 2G), seternam in ccelis, Sarain spi-
ul crucifigeretur, hora tertia clamaverunl. Bajulans ritalcm, ancillam et filios cjus de domo libcrtalis
ergo sibi crucem, exivil in eum qui dicitur Calvariw ejicieiUera. Ideo cnim Pilalus quod scripsit, scripsit,
locum, Hebraice autem Golgotha, ubi eum crucijixe- quia Dominus Jesus, quod dixit, divit.
runt. Et cum eo duos hinc et hinc, medium autem Vers. 23. — J/i/i.'es ergo, cum crucifixisscnt eum,
Icsum. lsti duo latroncs erant , sicut aliorum accepcrunt vestimcnta ejus, et fecerunt quatuor par-
evangclistarum narralionc didiciiuus, cura quibus tes, unicuique militi partem, et tunicam. 1 " Undc
crucifixuseslChristus; et inter quos fixus csl Chri- B apparel quatuor fuisse militcs, qui in eo crucifi-
stus, de quo prxmissa dixerat prophetia : Et inter gendo pnesidi paruerunt. Mauifeste quippe ait : Sli-
iniquos depulatus esl (Isa. liii, 12). lites crgo cum crucifixissent eum, accepertmt vesti-
Vers. 19, 20. — Scripsit autem et litulum Pilatus, meitta ejus, et fecerunt quutuor partes, tinicuique mi-
et posuit super crucem. Erat autem scriptum : Jesus liti parlem, et tunicam; subaudicndum est, accepe-
tfazarenus rex Judworum. Uunc ergo titulum multi runt: ut islc sit sensus : acccpcrunt vestimenta ejus,
legerunt Judworum, quia prope civitatem erat locus, et fecerunt quatuor partcs , unicuique militi partem;
ubi est crucifixus Jesus. Et erat scriptum Uebraice, accepcrunt ct tunicam. Et sic loculus est ut de cse-
Grwce, et Latine. Ilie quippe trcs lingux ibi prw leris631 vesliraenlis nullam sortem miss.im essevi-
eajleris emincbant : Hebnca, propler Jiulxos in lcgc deamus : sed de tunica quam simul cuin cxteris ac-
gloriantes; Grxca, propter genlium sapieutcs; La- ceperunl, sed non simul [Ms., similiter] diviserunt.
tiua, propler Romanos, multis ac pcnc omnibus jam De bac cnim scquilur exponens : Erat autem tunica
tunc gentibus impcranles. (Vi.us. 21, 22.) Dicebanl inconsutilis, desuper conteHa per totum. Cur autem
ergo Pilato ponlifices Judworum : Noli scribere, rex de illa sortem niiserint narrans : (Vers. 24) Dixe-
Judrorum ; sed quia dixil ipse : Rex sum Judworum. riinl crgo ad inviccm, inquit, Xon scindamus eam,
Rezpondil Pilatus : Quod scripsi, scripsi. 0 ineffa- ^ sed sortiamur de illa , cujtis sit. Apparet itaquc i
bilem \im divinoc opcrationis , cliam in cordibus aliis veslibus a;quales eos habuisse partes, ul sortiri
ignoranlium ! Nonnc occulta vox quxdam Pilalo in- necesse non fucrit : in illa vero una non eos habere
tus quodam, si dici potest, clamore silentio [ .! '',•/., poluissc singulas partes. i Qux-rat forle aliquis quid
clamoso silentio] personabat, quod tanlo ante in significet in tot partes vestimentorum facta divisio,
Psalmorum littcris prophetalum cst, Xe corrumpas et de tunica illa sorlitio? Quadripartita vestis Domiui
tituli inscripiioitcin (Tit. Psal. lvi). Nunquid cnim nostri Jcsu Cbristi quadripartitam ejus figuravit Ec-
propterea non crit veruin, quia [Ms., quod] Jesus ail : clesiam, tplo scilicet qui qualuor partibus constat
Rex sum Judworum ? Si corrumpi non potest quod tcrrarum orbe difTusam, et omnibus eisdem parlibus
Pikitus scripsil, corruinpi potest quod Veritas dixil? sequ.diter, id est, concorditer distributam. Propter
Scd Jutkcorum tantum rex est (lliristus, an et gen- quod alibi dicilur, missurum se Angelos suos, ut col-
liuin? imo el gentiura. Cura enim dixisset in Pro- ligant clcctos suos a quatuor venlis (Marc. xiii,?") :
phclia : Ego autem constitutus sum rex ab eo supcr quod quid cst, nisi a qualuor partibtis mundi, orien-
Sion montem sanctum ejus, prwdicans prwceptum le , occidente, aquilone, et meridie ? Tunica vero illa
Domini (Psnl- 11, C) : ne propter Sion montem, so- q sortita omnium partium signiticat unilatem , qu»
lis Judxis eum regcm [quisquam] diceret constilu- charitalis vinculo continctur. De charitate auteiu
tura, continuo subjecit : Dominus dixit ad me: Filius locuiiii us Aposlolus : Supereminentiorem , inquit ,
meus es tu, ego hodie genui te : postula a me, et dabo viam vobis demonstro (ICor. xn, 31). Et alio Ioco
tibi gentes, el csetera. Cur ergo magnura vpluraus in- ait : Cognoscere eliam supereminentem scientiw cha-
telligi in boc lilulo sacramenlum, in quo scriplum ritatem Christi (Ephes. 111 , 19) : Itcinquc alibi : Su-
erat, rexJudworum, si rex estChristus el Gentium? per oinnia aulem hwc charitatem , quw est vinculum
Quia scilicet oleaster factus est particeps pinguedi- pcrfectionis (Coloss. 111, 14). Si ergo charilas et super-
nis oliva; [Aug., oleae], non olea particeps facta emincnliorem habet viain, et supereminet scienlia?,
amariludinis olcastri ? Nam in eo quod de Chrislo ct supcr omnia pracepta cst, mcrito vestis, qua si-
veraciter sciiplns est titulus, rex Judworum, qui gnificalur, desupcr conlexla pcrhibetur. Inconsutilis
sunt intelligeodi Jiukci, nisi semen Abrahx, filii re- autcm, ne aliquando dissuatur; et ad unum perve-
promissionis, qui sunt etiain filii Dci ? Quoniam non nit, quia in uuum omnes colligil ; sicut in apostotis

• Ex S. Aug., lrac(. cxvin, |imn. 2,

9g3 B. F. ALBINI SEL ALCllM OPERLM PARS II. 981
cum essel eliam ipse numerus duodenarius. id est, A tur, nihil eorttm riie perftcitur. Quomodo ergo per
tjuadripartittis in lemos, et omnes essent interro- id quod mali faciunt, nibil boni signiflcatur, quando
gali , solus Petrus respondil : Tu es Christus Filius per crucem Christi quam fecerunt msdi , in celebra-
Dei vivi, et ei dicitur : Tibi dubo claves regtti catlo- tionc sacrameulorum cjus bonum nobis omne si-
rum (Mattk. xvi, 16, 19); tanquam ligandi et sol- gnatur? >
vendi sotus acciperet (tts., acceperit) poteslatem : < ■ Crucifixo Domino, postquam divisio vestimen-
cum et illud unus pro omuibus dixerit , et hoc torum ejus eliam missa so? te completa est , quae
cum omnibus tanquam personam gerens ipsius deinde narret Joannes evangelista, vide.nniis. i Vkrs.
unitatis acceperft ; ideo unus pro omnibus, quia 25-27) Et milites quidem hwc fecerunt. Stabanl au-
unitas est in omnibus. Unde et hic cum dixis- tem juxta crucem Jesu tnater ejus , et soror ma-
set, desuper contexta, addidit, per totum. Quod tris ejus Maria Cleopha; et Maria Magdalene. Curn
si referamus ad id quod sianificat, nemo est ejus vidisset ergo Jesus matrent et discipulum stan-
expers , qui perlinere inveniatur ad lotum : a quo lem , quem diligebat , dicil malri suce : Mulier,
toto, sicut Gneca hidical lingua, Catholica voca- en filius luus. Deinde dieit discipulo : Ecce ma-
tur Ecclesia. In sorie autem quid , nist Dei gratia ler tua. El ex illa hora aecepit eam discipulus in
commcndala est? Sic quippe in uno ad omnes per- B sua. Haec nimirum est illa hora, dequa Jesus aquam
venit , cum sors omnibus placuit , quia et Dei conversurus in vinum dixerat malri : Quid mihi et
gralia in unilate ad omties pervenil; ct cum sors libi est tnulier? Xundum venit Itora tnea (Joan. n, 4).
mitlitur, non persona; cujusque vel meritis, sed oc- Hanc itaque horam prsedixerat , qu:»- lunc nondum
culto Dei judicio ceditur. Ncc ideo ista non aliquid venerat, in qua dcberet agnosci a matrc ntoriturus,
boni signilicassc quis dixerit, quia per malos facta dc qua fuerat raorlaliter natus. Tunc ergo divina
sunl; non scilicel per eos qui Christum secuti, sed facturus, non divinitalis, sed inlirmilalis matrem,
qui sunt persccuti. Quid enim de ipsa cruce dicturi velut incognitam refeliebat [Aug., repellebal] : nunc
sumus, qiw; certe similiter ab inimicis atque impris autem bumana jara palieits, cx qua fuerat factus
Christo facla et impacta esl? Et tamen ea signifl- horao, affectu commendabat humano. Tunc enim
Cari recte inlelligitur, quod ait Apostolus : Quw est qui Mariam creaverat , iiinotescebat virtute; nunc
tatitudo , et longitudo , et altitudo , et profundum vero quem Maria pepererat.pendebat in cruce. • Mor-
(Ephes. iii, 18). Lala esl quippe in transverso ligno, talis igitur insinttatur loeutus \Ms. el Aug., Morali»
quo exlenduntur pendentis manus,etsigniflcat opera insinuatur locus]. Facit quod faciendum admonet, el
bona in latiludine charitatis ; longa est a transverso exemplo suo suos inslruxit pra;ceplor bonus , ut ;■
liguo usque ad terram, ubi dorsum el pcdes figun- filiis piis impendatur cura parenlibus : tanquam li-
tur, fct signilicat perseverantiam in longitudine tcm- gnum illud ubi eranl fixa meinbra morientis, etiam
poris, usque ad finem ; alta est in cacumine , quod a cathedra fuerit magistri docentis b. Ex illa hora ac-
transverso ligno sursum rursus extendilur [Aug. cepit eam discipulus in sua, de semelipso dicens. Sic
quo transversum lignum sursura versus excodilur], quippe commemorare se solet, quod euin diligebat
el significat supernum finem quo cuncla opera re- Jesus : qui ulique omnes, sed ipsum pnc cxleris
feriintur, quoniam cuncta qu;e latiludine aclongitu- et familiarius diligebat , ita ut in convivio super
dine bene ac perseveranter flunt , propter altitudi- pectus suum discumbere faceret : credo, u( istius
nem divinorum facienda sunt prxmiorum ; profunda Evangelii, quod per eum fuerat prsedicalurus, divi-
cst in ea parte, qua in lcrra figitur : ibi quippe nam excellentiam hoc modo aliius commendareu
occulta est, nec videri potesf, sed cuncta ejus appa- Vers. 28-30. — Postea sciens Jesus quia oinnia
rentia et eminentfa inde consurgunt; sicut bona consummala sunt, ut consumtnaretur Scriptura, dicit :
nostra de profunditate gratiae Dei, quae comprebendi Sitio. Vas ergo posilum erat acelo plenum. Illi aulem
ac dijudicari non polest, universa procedunl. Sed spongiam plenam aceto hyssopo circumponentesobtule-
et si crux Chrisli hoc —solura
— significet, u^uavva
_.g-.>..wv-f quod ...v
ait ^^ runt
- — -ww ori
««■ • • ejus.Cum
.^...-. unill ergo
VI«« accepisset
II \s \st t/ » UO H Jesus
V l. H » 0 acetum,dixit
lllllHIII, :
Apostolus : Qui autem sunt Jesu Christi, carnem Consummalum esl. Et inclinalo capite tradidit spiri-
suam crucifixerunt cum passionibus et concupiscentiis tum. Quis potest quae facit iia disponere, quomodo
(Gal. v, 24) , quam raagnum bonum est? Nec tamen disposuil homo iste qui passus esl [Aug., qux pas-
hoc facit, nisi concupiscens adversus carnem spiri- gus esl] ? Sed homo mediator Dei ethominum; bo-
lus bonus, cum illam crucem Christi fecerit inimi- mo, dequopradictum legilur, et homo esl, et quis
cus, id est, spiritus raalus. Postremo quid est quod agnoscit eum? Quoniam oinnes per quos hxc fie-
omnes noverunt signum crucis Christi [Aug., signum bant, videbant hominem , sed non cognoscebant
Cbristi], nisi cruxChrisli? Quod signum, nisi adhi- Deum c. Honio namque apparebat, qui Deus Iatebat,
beaiur sive frontibus credentium, sive ipsi aquae ex patiebatur han; omnia qui apparebat, et tdem ipse
qua regenerantur, sive oleo quo charismate [AL, disponebat baec omnia qui latebat. Vidit ergo quo-
crismaic] (J32 unguntur, sive sacrificio quo alun- niam consummata sunt omnia quae oportebat ut
• Ex S. Aug., tract. cxix, num. 1-6. Et ex illa hora, etc. »
b Supple ex Aug. loc. cit.: « Nam cur hoc fece- e Aug. : i Quoniara homines , per quos haec fie-
nt , quod sequitur indkat ; ait enim Evangelista : bant, non agnoecebant hominem Deum. »
ggg EXEGETICA. — COMMENT 1N JOAN. — LIB. VII. 980
fierenl, anieqnaiii acciperel acelum el traderel spiri- A crucibus, magnum diem feslum sui diulurni crucia-
tum. atque ut hoc cliam cunsummaretur, quod ait tus horrore focdarcnl.
Scriplura : El in siti mea potaverunt me aceto (Psal. Vers. 32-34. — Yenerunt ergo milites, et primi
lxviii, 22). Sitio, inquit ; tanquam diccret : Iioc nii- quidem fregerunt crura, et atterius qui crucifixus eral
ims fecislis, dale quod estis. Judxi quippe ipsi eranl cum eo. Ad Jesum autcm cum renissent, ut tiderunt
acelum, degenerantes a vino patriarcbarum ct pro- eum jam morluum , non fregerunt ejus crura. Sed
piietarum ; ct tanquam de pleno vase, de inUpjilate unus militum Inncea latus ejus aperuit , et eontinuo
mundi luijus impleti , cor habcntes velul spongiam exivil sanguis et aqua. Eleganti vigilautique verb»
cavernosis quodamraodo atque tortuosis lalibulis evangelisla usus cst, ut non diccret : Latus eju»
fraudulenlum. Hvssopum autem cui circumposucrunt percussit, aut vulneravit, aut quid aliud ; ierf apt-
spongiam aceto plenam, quoniam berba hmnihs cst ruit : ut illic quodainmodo vilsc oslium panderelur,
et peclus purgat, ipsius Chrisli humilitatem con- unde sacramenta Ecclesix manaverunt, sine quibus
gruenter accipimus : quam circumdeilerunt, el se ad vitam quae vera viia esi, non inlralur. Ille san-
circumvenisse pulaverunt. Unde illud in Psalmo : guis in rcinissionem fusus est peccatorum ; aqua illa
Asperges me hyssopo, et mundabor (Psal. l, 9). salutarc temperavit poculum : hxc el lavacrun»
Christi nainque bumilitale mundamur : quia nisi prxslal et potuni. Hoc prxnuniiabat quoJ Noe in
Immiliasset semelipsum, faclus obediens Palri usque latere arcx oslium faccre jussus est, qua intrare:ii
ad mortem crucis, utique sanguis ejus in peccatorum animalia qux non erant diluvio perilura , quibus
retnissionem, hoc est, in noslram mundalioncm non prxfigurabalur Ecclesia (Gen. vi, 16). Propler boc
fuissct effusus. Nce moveat quomodo spongiam ori prima nuilier facta est de viri latere dormicn-
cjus potuerint admovere, qui in cruce fuerat exal- tis, et appellata cst viia malcrque vivorum ( Gen.
tatus a terra. Sicut enim apud alios evangelistas u , 22 , seq.). Magnum quippc sigiiificavit bonuni,
legitur, quod hic prsclcrmisit, in arundine est fa- ante magnuni praevaricalionis muluin , in hnbilu
etum, 633 ut spongia talis potus ad crucis subli- jaccntis ac dormicntis. Et bic sccundus Adam hi-
inia levarctur. Per arundinem vero Scriplura signi- clinato capite in cruce dormivii, ut inde fonnaretur
ficabatur, quae implebatur hoc facto. Sicul enim ei conjux quje de latere donnicntij ellluxit. 0 mors,
lingua dicitur vel Grreca, vel Latina, vel alia qurc- unde mortui reviviscunl! (Vehs. 36,37.) Facta cnim
Irbet sonum significnns qui lingua proinitur , sic sunt liwc, inquit, ul Scriptura impleretur : Os non com-
arundo dici potest littera, quse arundine scribitur; minuetis ex eo. Et iterum alia Scriptura dicit : Vide-
sod significantius sonos [Aug. , sonos significantes] q bunl, in quem transfixeruni. Duo lcslimonia de
vocis humanx usitalissime dicimus linguam : Scri- Scripturis reJdidit singnlis re'.ius, qnas factas nar-
pturam vero arundinem dici quo minus est usitatum, ravit. Nam quia dixerat : Ad Jesum auiem cum ve-
co magis est myslice figuratum. Cum ergo accepis- nissent, non fregerunt ejus crura, ad hoc pertinet
set Jesus acetum, dixit : Consummalum est. Quid leslimonium : Os non comminuetis ex co : quod pra>
nisi quod propheta tanto ante [Al., paulo ante] tem- ceptum esl eis qui celebrarc Pascba jussi sunl ovis
pore prcedixerat? Deinde quia nihil remanserat , immolalioiic in veteri lcge, quse Dominicae passionis
quod antequam moreretur fieri adhuc oportebat, umbra pra;cesserat. Unde Pascka nostrum immola-
tanquam ille qui poteslatem habebat ponendi ani- lus est Cliristus (I Cor. v, 7) : rie qua [Ang., de quo]
mam suam et itcrum sumendi eam , peractis omni- et Isaiaspropheta pnedixeral :Sicut ovis ad immolan-
bus qux ut peragerentur exspectabat, inclinato ca- dum duclus esl (Isai. i.m, 7). Item [qnia] subjunxe-
yite tradidit spiritum. Quis ila dormit quando vo- rat dicens : Scd unus militum lancea latus ejus ape-
merit, sicut Jesus morluus est quando voluil? Quis ruit, ad hoc pertinet altcrum lcstimonium . Virfe-
ita vcstcm deponit quando voluerit, sicut sc carne bunt, in quem compunxerunt : ubi promissus est
exuit quando voluit? Quis ita cum volueril abit, Christus in ea qua crucifixus cst carne venlurus.
quomodo cum voluit obiit? Quanta speranda vel ti- Q Vers. 58, 39. — Post hcec autem rogavit Pilatum
menda potestas cst judicanlis, si apparuit tanta mo- Joseph ab Arimathia, eo quod esset discipulus Jesu,
rientis? » occultus autem propler metum Judworum , ut tollerel
• • Posteaquam Dominus Jesus, peractis omnibus corpus Jesu : el permisit Pilatus. Venil ergo et tulil
quae ante suam mortem peragi oportere prxsciebat, corpu* Jesu : Venit autem et Nicodemus, qui venerat
quando voluit tradidit spirilum, quse dcinde secuta ad Jesum nocte primum , ferens mixturam myrrha: et
sint evangelista narrante videamus. (Veks. 31.) aloes, quasi libras centum. Non ita distinguendum
Judwi ergo, inquit, quoniam parasceve eral, ut non cst, ut dicamus, primumferensmixturam myrrha;; sed
remanerent in cruce corpora sabbato (erat enim ma- hoc, quod diclum cst primum, ad superioremseiisuin
gnus dies ille sabbati), rogaverunt Pilatum ut fran- pertinct, venerat enim Nicodemus ad Jesum nocte
gerentur eorum crura, et tollerentur. Non crura tol- primum : quod idem Joanncs narravit in priorihus
Iercntur, sed hi quibus ideo frangebanlur ul morc- Evangelii sui 634 partibus (Joan. m, 2). Hic ergo
reutur, et auferrentur ex ligno : ne pendentes in intclligendum esl, ad Jesum non tunc solum, scd
" Ex S. Ang., tract. cxx, num. 1-7.
»137 B V. ALlfl.M SEU ALCUINI OPERUM PARS 11. 333
lunc primum venisse Nicodenuvm; ventilasse [Ms., A tuum quaerebot in monumento; et quia nunc [.4/.,
venil] aulein postea, ut fieret audicndo discipulus hunc] minime invenit , fiiralum credidit. Adhuc
quod modo certe in revclatione corporis beatissimi ci'go erant tenebne, cum venit ad monumentum. Cu-
Stenhani fero omnibus genlibus tleclaralur. (Vers. currit citius, discipulis nuntiavit : sed illi prae caete-
41 ) Erat autem in toco ubi crucifixus est, liortus, et ris cucurrerunl, qui pra; coeteris amaverunt, vide-
in horto monumentum novum,in quo nondum quis- lieet Petrus et Joannes. Currebant autcm duo limul,
qunm posilus fuerat. Sicut in Mariae virginis utero sed Joannes prwcucurrit citius Petro, et venit priorad
ircnw ante illutu, ncmo posi illmn conceplus est, ita monumentum , et [Greg. , sed] ingredi non pnesum-
itihoc monumento nemo anle illam, nemo postillum psit, venit vero poslerior [Petms], et intravit. ►
bepnltus cst. (Vf.rs. 42 ) Ibi ergo proplcr parascevem lste vero cursus duoium Uscipulorum- magnum l»a-
Judivorum, quia juxtn erat monumenUim, posuerunt bct mysterium. Qnid eni:n per Joannem, qui prior
Jesum. Acceleratam vitlt intelligi sepuluiram , ne venit ad monumcntum, el non intravit, nisi Syna-
a-Jvesperasceret : quando jam propter parascevem , goga significatur? Quid per Pcirum, nisi Ecclesia
qiiam ccenam puram Julaci Latine, usilatius praepa- ex gentibus congrcgala demonstralur, quae posterius
rationem apud nos vocant, facerc tale aliquid non \ccata, et prior intravit? Cuciirrciunt cnim pariter
Iiceb.it. i 15 Gcntilitas et Synagoga per hujus sa;culi successio-
CAPUT XLI. ncs , sed non pari intelligentia veoiebant. 635
R:surrectionis simililer manifestatio declaralur, qua « Vcnit Synagoga prior ad monumcnlum, sed minime
Mnria Magdalene Petro et Joanni nuntiat sublaium intravit : quia legis quidem mandata pcrcepit, pro-
corpus de momtmento. Quibus occurrentibus ac pbetias de incarnalione ac passione Dominica audi-
reversis , ipsa pos>. angsiicam vitionem visnm a se vit, sed creJcre in moriumn uoluil. Vidit enim Joan-
Dominum wstiimns hortutnnum, proprio mox ab eo
revocatur ex nomine. Quem cogniium jubetur pro- nes posila liuleamina, non tamcn introivit, quia vi-
tinus discipulis nunliare. dclicct Synagoga et Scrip:ime sacrae sacramenla
Ciputxx, Veiis. 1. — Una aulem sabbali, Maria cognovit, et lamcn ad fiJem passionis Dominicx
Magdalene venit mane, cum adhuc tenebroj essent , ad credemlo intrare distulit; queui diu longe lateque
monumentum; et vidit lapidem sublatum a monu- propbetavit, prsescnlem vulit et rcnuit; hominem
mento. i Una sabbati. qnam jam di?m Dominicam csse despexit, Dcuiu canie luortalein factum credere
propler Domini resurrectionem mos Christianus ap- noluit. QuiJ crgo cst, nisi qtiia ct cilius cucurrit, et
pellat : quem Matthxus solus in evangelistis primam (ameii ante monuweiUum vacua stetit? (Vers. 6.)
sabbati noxinavi*. > (Vers. 2.) Cucurrit ergv , ct venit Yeitil aulcm Simon Petrus subsequcns eum, ei i»
ad Simonem Petrum , et nd alium discipulum quem C '«<«* '" 'nonumcntum. Quia secuta poslerior Ec-*
amabal Jcsus, el dicil e's : Tv.teruiit Dominum de clcsia Gcntiiiiii, mcdiatorem Dei et hominum, ho-
monumenlo, et nescio ubi posuerunt eum. Amore ni- iiiinew Cbristum Jesum , et cognovit carne mor-
niio turbata, •..iira quem qnxsivit non invenit, cu- tiuiui, et viventem crcdidit Deum. (Vf.us. 7.) Vidil
covrit discipulis nuntiare, ut aut secum qu.rre- liatea.itina positu , et sudurium quod fueral super
rcnt, anl secum dolerent ablatum Domiuum : caput ejus, non eiim linleaminibus posilum, sed sepu-
qucm Dominum nominare non mettiit , dnm cor- riitim involutum in uno (Al., in unum locum] loco.
pus illius lanlummodo qtiaereret in scpulcro. (Vf.rs. Quitl cst quod sudarium capitis Domiui cum linlca-
5,4.) Exiit ergo Petrus et ille alius discipulus, minibus non invenitur in monumento, nisi quia at-
et venerunt ad monumentum. Currebant aulem duo tostante Paulo : Caput Cluisti Deus est (I Cor. xt, Vy,
simu! , et ille atius discipulus prorcucurrit citius el divinitalis inconiprchciisibilia sacramcnla ab i:.-
Pelro , et venil prior ad monumentum. < Ailver- firmitalis nostrae cognitione disjuncla sunl, cjusque
tsmla hic et commendanda est recapitulatio , quo- poleniia creaturae transcendit paturam? Et nolau-
niodo reditum est ad id quod fuerat praetermissum : du:n quod non solum separatim, sed etiam involu-
ct tanquam, si hoc [Aug., et tamen quasi hocj sc- lum inveniri dicitur [Greg. addit : in uuum loeumj.
querelur, adjunctum cst. Cum enim jam dixisset . D Linteum quippe quod involvitur, ejus nec initiuiu,
Venerunt ad monumentum, regressus est ut narrarct nec finis aspicilur. Recle ergo sudariuin capilis in-
quomodo venerunt, atque ait : Currcbant autem duo volulum invenlum est, quia celsiludo divinitatis nec
simul , etc. Ubi ostendit, quod praecurrcns ad mo- ccepit esse , nec desinit. Benc aulem additur, in
numenlum prior vencrit ille alius discipulus, qncm imo loco, quia in scissura meutium Deus non esU
scipsum significat ; sed tanquam de alio inore sancUe Dcus quippe in unitate est, et illi ejus babere gra-
Scriplurae cuncta narrat a. » liam merenttir, qui se ab invicem per sectaruui
Vers. 5.— Etcum se inclinasset, inquit, vidit posita scandala non dividunt. > Potesl quippe LAf*., quo-
Unteamina, non tamen introiit. t i> Quod vero Maria que] per sudarium passio Christi Domini noslri de-
Magdalene venil ad monumcnlura, cum adhuc tenebrse signari, cujus passionis sacramcnU iiifidclibus sual
csscul, juvta lti.storiani nolalurbora; juxta inlelleclura involula : i quia qucm vidcbanl came mortalcm,
veromyslicum.requirentis signalur intelligentia. Ma- Deum essc immortalem non creJebant. Sudariunx
ria cnim auclorem omnium quem carne vidcrat mor- ergo quod super caput ejus fueral seorsum inveni-
« llucusque cx S. Augtislino. i> Ex S. Greg., hom. 22, num. 2-5.
989 EXEGETICA. — COM.MENT. IN JOAN. — LIB. YIL 090
lur, quia ipsa passio Redemptoris nostri longe a no- A bam (Joan. i , 1 ). Et quasi ati pedes seJel angelus,
stra psrssiorie disjuncta est ; quoniam ipse sinc culpu cum dicilur : Et Verbum caro factum ett, et habitavil
pertulit, quod nos cum culpa loleramus. Ipse spoiKe in nobis. Possumus autem [Ms., eliam] per duos an-
Biorti siiccumberc voluit, ad qnam nos venimus in- gelos duo tcstamenta cognoscere, uiuim prius, et
viti. Seqnitur : (Yers. 8) Tunc ergo introhit et ille aliud sequens. Qui videlicet angeli per locum Domi-
liiscipitlus, qui verieral prior ad tAonumenlunt. PoSt- nici corporls sibimetipsis sunl conjuncti, quia nimi-
quaiti hitrbivit Pelrus , ingressus est el Joannes. rura ulraque lestatnenta, duin pari sensu incarnatum
Posterior intravit, qui prior verierat. Noitnit cst qno;l et mortoum , ac resurrexisse Dominum nuntiant,
in fine immal, a'd Redemptoris fidem etiam Judsca quasi lcstamentum prius al caput, et testamentum
eolligetuf, Paulo altestante, qui ait : Donec pteni- posterius ad pcdes sedet. Requirunt Mariam angeli
tndb gentium intruret, et sic omnit Israel satvus tlicentes : (Vers. 15)' Mulier, iruid ploras ? Dkit eis :
fieret (Rom. xi, 23, 28). Quia tulerurit Domiitum meum a monmnento, ct nescio
Et vidit et credidit. Quid ergo vldit, et quid credi- ubi posuerunt eum. Ipsa namque sacra eloquia, quav
dit? Vidit linteamina posila, et credidit quod mulier in nobis lacrymas amoris escitant, proptor boivta-
dixerat, de monumento Dominum fuisse sublatum. tem Salvatorts nostri et mcmoriam inoiiis illius
» Adhuc enim tenebroe erant in monumento, id est, B quam passusest pro noslro amore, easlcm lacrymas
in mentibus illorum : ideo sequilur et dixit : (Vers. consolanlur, dum nobis Redcmptoris nostri spe-
9, 10) Nondum enim sciebanl Scripluram quia opor- ciem proinitlnnt. » Angeli interrogavcinnt r Quid
tuit eum a mortuis resurgere. Abierunl ergo ilerum plora» ? Quasi dixissent : Non est opus mortuum plo-
discipuli ad semetipsos ; id cst, ubi habitabant, et rare, quem vivenlem credere debes. At illa ait : Tu-
unde ad monumentum cucurrerant. (Vers. 11.) Ma- ierunt Doihinum meum, et nescio ubi posuerunt eum.
ria autem stabat ad monumentum foris plorans. Hscc Doiiiiiiinu Miiiin vocans Domini sui coipus exanimc,
Maria t b postquam venit ad nionumenlum , ibique a parte lotum signilicans; sicut omncs confitcmur
eorpus Dominicum non invcnit, sublatum credidit, Jesiun Chrislum Kilium Dei unicum Doiiiinum no-
alque discipulis nontiavit : qui venientes viderunl, strum, quod utique siinul est et Ycrbum, et aitima,
atquc ila esse, ul mulier dixerat, crediderunt, et de et caro : crucifixum trmen et sepultum, cum sola
his protinus sCriptnm cst : Abierunt ergo discipuli ad ejus scpulta sit caro. Et netcto, inquil, ubi posuerunt
temetipsos. Ac deinde subjungitur : Maria autem sta- eum. Hoec crat causa major doloiis, quod nesciebat
bat ad monumentum foris plorans. Qua in re pen • quo iret ad consolandum dolorem ; sed propc erat
sandum esl hujus mulieris mentem quanta vis amo- hora qua tristitia ejus verteretur in gaudium. Undc
ris acceuderat, qiue a monumento Domini, etiam " sequilur (Vers. 14) Hxc cum dixisset, reversa [Al.,
discipulis recedentibus non recedebat. Exquirebat conversa] est retrorsum, et vidit Jesum slantem, el nc-
quem non invcncrat , flebat inquirendo, et amoris sciebat quiaJesus csset. t Nolandum qtiod Maria qunft
sui igne succenSa ejus, quem ablatum credidit, ar- adhuc de Domini resurrcctione dubitahat, rctrorsum
debat dcsiderio : > el oculi qni Dominum quxsicrant conversa esl ul videret Jesuin : quia videlicet per
et rion invenerant, lacrymis jam exundabant; am- camdem dubitationem suam, qtiasi terga [Greg., ter-
plius dolentes quod fuerat ablalus de monumento, gum] in Domini faciem miserat, quem resurrexisse
quam quod fuerat occisus in ligno : quoniam ma- niinime credebat. Sed quia amabat ct tluhiluhai, vi-
glstri tanli, cujtis ci vita sublracta fnerai, ncc me- debat, et non cognoscebat, eumque illi et amor os-
Bioria remanebat. t Unde contigit ut eum sola lunc tenderat et dubietas abscoiidchal. Cujus adhuc igno-
\ideret, qua; remansit ut quajrcret : quia nimirum rantia exprimitur, cum infertur : (Vebs. 15) Et ne-
virtus boni operis pcrseverantia est : ut voce Veri- sciebat qttia Jesus esset. Qui dicit ei : Mulier, quid
tatis dicilur : Qui autem perseveravent usque in finem, ploras ? Quem qmvris? Inicrrogalur doloris causa, ut
Ifis saivus erit (Matth. x , 92). Isla itaque qtuc sic augeatur desiderium, quatenus cum nominaret quem
amabat, qua; se ad montimentum quod perspexerat, , quxrcret , in amore ejus ardentius xsiuaret. Jlla
Uerum iuclinat, videamus quo fructu vis amoris in ea existimans quia horlulanus esset, dic.it ei : Domine, si
ingcminal opuS inquisitionis. Scquilur : tu sustulisti eum, dicilo mihi tibi posuisti eum, et ego
636 Vers- 12- — v'd'1 duos angclos in albis se- eum tollam. Forsitan nec errando lnec mnlicr erravit,
dentes, unumad caput,et unum ad pedes, ubi positum qua; Jesum hortulanum credidit. An non ci spirita-
fuerat corpus Jesu. Quid est quod in loco Doininici liler hortulanus erat, qui in cjus pectore per amoris
corporis duo angeli videntur, unus ad capul, atquc sui scmina virtutum virentia plantabat sata? t Sed
alius ad pedes sedens, nisi quod Latina lingua ange- quid est, quod viso eo, quem horltilamim crcdidit,
lus nuntius dicitur, ct ille cx passione sua nunlian- cui nccdum dixeratquem quseiebat, ait ei : Domine,
dus erat, qui el Deus cst ante ssccula, et homo in situ snslulisti enm, dkito mihi, etc. i Nemo calumnie-
fine sa:culonim? Quasi atl caput sedet angelus, cum lur mulicrem, quod hoiiulanum dixerit Dominnm,
per Aposlolum dicator «, qnia in principio erat Ver- et Jesum magislrum. lbi enim rogabat, hlc nosccbat
bum, el Verbum erat apud Deum, cl Deus eral Ver- [AL, agnoscebal]; ibi honwabat homincm a quo l:e-
" Hucusque cx S. Gregorio. c Greg. : i Cuin per apostolnm Joamiem pra:di-
'• Ex S. Grcgoiio, hom. 23, nmn. 1-7.
catur.i
 931 B F. ALBINI SEU ALCUINI OPERLM PARS II 5»»
neflciuiD postulabat, hic recolcbat doctorem a quo A annunlians ditcipulis : Qnin viaH Domiiium. Et kae
ilrscernere humana et divina disccbal. Appcllabat dixit mihi. Ecce humani gcneris culpa ihi abscindi-
Dominum cujus ancilla non crat, ut pcrveniret ad tur, unde processit. Quia enim in paradiso niulier
Dominum cujus erat. Aliter ergo Dominum dixit : viro propinavit mortem, a sepulcro mulier viris an-
Sustulerunt Dominum meum: alitcr autem : Domine, nuntiavil vitam, et dicla sui viviflcatoris narrat, quae
si tu suslulisti itlum, ibi ex veritate, hic ex honore. mortiferi serperitis verba narraverat. Ac si humano
Quxrebat ilaque, el non dicebat, qux eum dixit : generi non verbis Dominus, sed rebus dical : De qua
Domine, si tu sustulisti eum. t Hoc habet vis amoris, manu vobis illatus est polus mortis, de ipsa susci-
hoc agere solet in animo, ut quem ipse semper co- pite poculum vitx. Ilxc de expositione leclionis
gitai, nullum alium crcdat ignorare. Recte ct hxc evangelicx succinctc transcurrimus : nune opitulante
inulier, quem quxrit non dicit, et tamen dicit, si tu codem de quo loquiraur Domino, et resurrectioni»
snslulisti eum, quia alteri non pulal incognitum, quein [ejus] gloriam, et pielalis viscera consideremus. Ci-
sie ipsa continuo plangit desiderio. tius enim a morte voluit resurgere, ne noslra diu
Vers. lfr. — Dicit ei Jesus : Maria. Poslquam eam anima in infidelitatis morte remaneret. >
cenununi vocabulo appellavit ex sexu, et agnitus non
CAPUT XLJI.
cit, vocat ex noinine. Ac si aperte ei dicat : Reco- B
gnosce eiiin a quo rccognosceris. Perfccto quoque Ctim fores essent clansw, veniens ad discipulos pacem
infert, manibus latereque monstrato. Quibus etiam
vii o dicilur : Novi te exnomine(Exod. xxxm, 12);637 per insufflationem signi/icat Spiritum sanclum. Item
quia homo, commune omnium nostrum vocakulum post dies oclo Thomas inspeclu vel lactu laterii ac
cst, Moyses vcro proprium, cui rccte dicitur quia ex manuum in fidem confirmatur audiens : Beali qui
non viderunt, et credidcrunt.
nomine scitur : ac si aperte Dominus dicat, non te
gcneraliler ut cxteros, sed specialiter scio. Maria Vers. 19. — Cum sero faclum essel una sabbulorum,
ergo, qux vocatur ex nominc, rccognoscit aiiclorein, el fores essenl clausw, ubi erant discipuli congregati
aique eum prolinus Rabboni, id esl magislrura vocat, propter meltim Judworum, venit Jesus, el stetit in
qaia et ipsc erat qui quxrebalur cxterius, et ipse medio eorum. i « Quid mirum si clausis januis post re-
cam interius ut quxreret, doccbal. Jam vero ab surrectionem suam in xtcrniim jam victurus intravit,
cvangelisla non subditur quid roulier fecerit, sed ex qui moriiurus vcniens non apcrto utero virginis exi
co inmiitur quod audivit, cui dicilur: Noli me tan- vit? Sed quia ad illud corpus, quod videri polerat,
ijere, nondum enim ascendi ad Patrem meum. ln his fides intucntium dubitabat, ostendil eis prolinus ma-
namque verbis ostenditur, quod Maria amplecli vo- nus ac latus : palpandam carnera prxbuit, quam
luit ejus vestigia, quem recognovit. Sed ci magister ' clausis jauuis introduxit. » Clavus enim manus fixe-
dicit : Noli me langere; non quia post resurrectio- rat, lancea latus aperuerat; ubi [Ms., ibi] addubiian-
uem Dominus lactura renuit feminarum , cum de tium corda sananda vulnerum sunt servata vesligia.
dualius ad sepulcrum ejus [venientibus] scriptura • Qua in re duo raira et juxta humanam rationem
sit : Accesserunt et tenuerunt pedes ejus (ilattlt. sibi valde conlraria oslcndil , dum post resurrectio-
xxxviii, 9). Sed cur tangi non debeal, ralio quo- ncm corpus suum et incorruplibile, el tamen palpa-
que additur, cum subinferlur : Nonduin enim as- bile demonstravit. Nam ct corrumpi necesse est quod
cendi ad Patrem meum. In corde etenim nostro lunc palpatur, el palpari non potcst quod non corrumpi-
Jesus ascendit ad Patrem, cum xqualis credilur Pa- tur. Sed miro modo atquc inxstiroabili Kedemptor
tri. Nam quisquis eum xqualem Palri non credil, noslcr et incorruptibile 638 Posl resurrectionera ,
aJhuc in ejus peclorc ad Patreni Dominus non ascen- et palpabilc corpus exhibuit, ut monslrando incor-
dit. llle ergo Jcsum vcraciter tangit, qui Patri Filiura ruplibile invitaret ad prxmium, prxbendo palpakile
coxlernum credit. formaret [Greg., flrmaret] ad fideni. Et incorrupli-
Vade autem ad fralres meos, et dic eis : Ascendo bilem se ergo et palpabilem demonstravit, ui profect»
ad Patrem meum et ad Patrem vestrum, ad Deum esse post resurrectionem ostcnderet corpus suuin et
tneum el Deum vestrum. Cum me.um dicat et vestrum, ejusdcm nalurx et altcrius glorix. >
cur non communiter dicit nostrum? Sed distiiicte Dicit eis : l'ax vobis. Pacem offcrcbat, qui propler
loquens indicat quia eumdcm Patrera et Deum simi- pacem venit; et quibus ante dixil : Pacem meam re-
liler habel ipse, quem nos [Ms. melius : dissimiliter linquo todis, pucein meam do vobis, raodo dicil : Pax
habet ipse, quam nosj. Ascendo ad Patrem meum , vobis. Quam pacem nasceutc Cbristo angcli prxdica-
videlicet pcr naturam; et Patrem veslrum per gra- veruul in mundo. Et iterum secundo ait : Pax vobis,
tiam; ud Deum meum, quia descendi, ad Deum ve- ut monstrarel paciiicata esse qux in coelis sunl et
strum, quia ascendctis [Ms., ascendislis]. Quia enim qux in lerrissunt, per sanguincm suum. (Vers.21.)
cl cgo homo, Dcus milii cst; quia vos ab errore li- Dicit eis : Pax vobis. Iteralio, conlirmatio est. Sicmt
berati estis [Ms., libcral], Deus est vobis. Distincie misit me Pater, et ego mitto vos. < Pater Filium misit,
crgo mibi Paler et Deus est; quia qucm ante sxcula qui hunc pro redemptione gencris humani incarnari
Deuni genuit, hominem in linc sxcudorum me [Ms., constiluit; quera videlicet in raundo [Greg., in mun
inccuni] creavit. (Vers. 18.) Yenit Maria Magdalene duin] venire ad passionem voluit ; scd lamcn amavit
' Ex S. Greg., hom. 2G. num. 1-5.
993 EXEGETtCA. — COMMENT. IN JOAN. — LIB. VII. 001
Filium quera ad passiouem misit. Electos vero apo- A >»*> '" »oliis vulnera sanarcl iiifidclilulis. Plus eniin
stolos Dominus non ad mundi gaudia, sed sicut ipsc nobis Thoina: infidelitns ad fidem, quam fidcs cre-
missus est , ad passioncs in mundum mitlil. Q:iia dentium discipulorum profuit : quia dum illc ad fl-
ergo et Filius amatur a Putre, et lamen ad passlo- dem palpando reducitur, nosira mens omni dul.iia-
nem mitlitur, ita et discipuli amantur a Domino, qui tione postposita in fidc solidalur. Sic quippe disci-
taraen ad passionem miltunlur in mundum. ltaqtie pulum posl resurrectionem suam dubitare permisit,
dicitur : Sicut misil me Pater, el ego mitlo vos : id nec tamen in dubitationc deseruit, sicut anle nativi-
esl, ea charitale vos diligo cum inter scandala perse- latem suam habere Mariam sponsum voluit, qui ta-
cutorum initlo, qua me charitate Pater diligit [Ms., men adejus nuptias non pervenit. Nam ita factus est
dilex.ii] , quem venire ad tolerandas passiones fecit. discipulus dubitans et palpans, testis vera: 639 re-
(Vebs. 22.) Hoc cum dixisset, insufflavit et dicit eis : surrectionis, sicut sponsus matris fuerat custos inte-
Aceipite Spiritum sanctum. Quxrendum nobis est, gerrimae virginitatis. Palpavit autem, et exclama-
quid est quod Spiritum sanctura Dominus noster et vit : (Vebs. 28, 29) Dominus mcus et Deut meus.
semel dedit in tcrra consistcns, et semel ccelo pra:- Dicit ei Jesus : Quia vidisti me, credidisli. Cum Pau-
sidens? Neque enim alio in loco datus Spiritus san- lus apostolus dicat : Est enim fides sperandarum sub-
ctus aperie monstratur, nisi nunc cum per insullla- B slaniia rerum, argumentum non apparentium (Hebr.
tionem percipitur, el postmodum cum de coelo ve- xi, i) : Profecto liquet quia fides illarum rerum ar-
niens in linguis variis demonstralur. Cur ergo prius gumentura est , qiue apparere non possunl. Qux cl-
in lerra discipulis datur, postmodum de ccelo mitli- cnim apparent jam fidcm non habent, sed agnitio-
tur, nisi quod duo sunt pnecepta charitalis, dilectio nem. Dura ergo vidit Thomas, dum palpavit, cur ei
videlicel Dei et proximi? In terra datur Spiritus ut dicitur : Quia tidisti me, credidisti ? Sed aliud vidit ,
diligalur proximus : e ccclo datur Spiritus ut dili- aliud credidit. A morlali quippe homine divinitas vi-
gatur Deus. Sicut ergo una est charitas et duo pnc- deri non potuit. Hominem igilur vidit, et Deum con-
cepta, ita unus Spiritus et duo data. Prius a consi- fessus cst, dicens : Deus meus et Dominus meus. >"i-
stente Domino in terra, postmodum e coelo ; quia in dendo ergo credidit qui considerando hominem, ve-
proximi amore dicilur quaiiter perveniri debcat ad rum \Greg., qui considerando verum lioininein] liunc
amorem Dei. > Hoc cura dixisset, insuOBavit et dicit Deum quem videre non poterat, «xclamavit. Laeti-
eis : Accipite Spiritum sanctum, insufllando signifi- ficat valde quod sequilur : Beati qui non viderunt, et
cavit Spirilum sanctum non Palris solius esse Spi- crediderunt. In qua nimirum sentcntia nos specialiier
ritum, sed et suuro. (Vebs. 23.) Quorum remi- signati sumus, qui ciiin quem carne non vidimus,
teritis, inquit, peccata, remittuntur eis ; et quorum C menle retiuemus. Nos signati sumus, sed si fidem
retinueritis, retenta sunt. i » Ecce charitas qux per nostram operibus sequimur. Ille etenim vere credit
Spiritum sancium dilfiindilur in cordibus nostris, qui exercet operando qaod crcdit. > [Quia autem] ait :
participum suorum peccata dimiltit, eorum autem Reati qui me non viderunt, et crediderunt, t « prceter-
qui non sunt ejus participes, tenet. Ideo posteaquam iti tcmporis usus cst verbo; tauquam ille qui id
dixil : Aceipite Spiritum tanclum , hoc conlinuo de quod crat futurum, in sua noverat prxdeslinalione
peccatorum remissione ac detenlione subjecit. > jam lai-iiini,) sed his verbis propriegentium, ut dixi-
Sciendum vero est quod hi qui primo Spiritum san- mus, fides signatur.
ctum habuerunt, ut et ipsi innocenler viverent, ct Vers. 50. — Multa quidem et alia signa fecil Jesus
in prxdicalione quibusdam prodessent, idcirco hunc in conspeciu discipulorum suorum. Significat evangc-
posl resurreclionera Domini patenter acceperunt, ut lista plurima [Ms., plura] fccisse Jesum signa et mi-
prodesse non paueis, sed pluribus possent. racula salulis et prsedicationis, qux non scripta cssenl
Vebs. 2i. — Thcmas autem unus ex duodecim, qui propter multitudinem illarum rerum quae gestrc fue-
dicitur Didymus, non erat cum eis, quando venit le- runt ab eo. Sequitur aulem : (Vebs. 51) Hcec autem
tus. f '■ Isle unus discipulus defuit, reversus quod tcripta sunt, ut credatis quia Jesus est Chrittus Filiut
gestum est audivil, audita crcderc renuit. Venit ite- ' Dei, et ut credentet vitam habeatis in nomine ejus.
iTiin Dominus, et non credenli discipulo lalus pal- Quid dicunt qui asserunt Jesum Christum Filium Dei
pandum proebuit, manus ostenilit, et ostensa suorum non esse, dum iste evangelisla Deo dilectus et a Dco
vulnerum cicatrice, iufidelitatis illius vulnus sanavit. electus [Al., doctus] dixit hanc sibi esse occasioncm
Quid, fratres charissimi, quid intcr hsec animadver- scribendi hoc Evangelium, ut crederetur quia Jesns
tilis? Nunquid casu geslum creditis, ut electus illc est Christus Filius Dei? Ule qui ab angelo nunliaius
discipulus lunc dcesset ; post hacc venit ut audirel est, el nomen illi impositum csl Jesus, dum venit ad
[Greg., post autcin veniens audiret] , audicns dubi- virginem dixit : Paries (ilium, et vocabis nomen eju*
taret, dubitans palparet, palpans crederet? Non hoc Jetnm (Luc. i, 31): hic autem Jesus, qui nalus est
casu, sed divina dispensatione gestum est. Egit nam- ex virgine Maria, Filius est Dei, sicut iste evange-
quc miro modo superna clementia, ut discipulus lista testatur, cl ut omnes in hac fide vitam possiut
dubilans, dum in inagistro suo vulnera palparet car- habere sempitcrnam in nomine ejus. Quid dc illi»
• Ex S. Aug., tract. cxxi, num. 4. • Ex S. Ang., loe. cit. nuni. 5.
b Ex S. Greg. homilia citala, nuin. 7-9.
995 fl. F. AI.BIM SEU ALCUINI OPERUM PABS II. 906
xstimandum csl qui eum non crcdunt Filium Dei A rectioncm suam Oumjntis in Ittlore stelit, qui anle
esse verum, scd adoptivum, nisi fortc ut nunquam resurreclioncm suam coram discipulis suis in flucti-
habeanl vilam xternam? Dicunt ilaquc assumptio- bus maris ambulavit? Cujus rei raiio festine cogoo-
nem et adoptionem unum csse ; ci Jcsum Christum scitur, si ipsa qua- tunc incrat causa penselur. Quid
sccunduin quod homo est, proptcr assumplionem enim mare, nisi prxscns s.cculum signiflcat, quod
htimanitalis neccssarie adoptivum csse, non inlclli- sc causarum liimullu ct undis vitsc corruplibilis illr-
genlcs quanta cst haec absunlitas qiue scquitur cos dit? Quid pcr solidilatem Iitloris, nisi ill.i perpe-
[Ms., eis]. Nam si adoplivus e.sl proplerassumptio- tuilas quiclis xtcrnx flguratur? Qtiia igilurdiscipuli
nem, igilurFilii persona adoplivus cst, quia Filius adhuc fluclibus morlalis vitx ipcrant, in mari labo-
assumpsit homincm, et est lunc ncpos Dco Patri : rabanl. Quia aulcm Itedeinptor noster jam corm-
quod quam iinpium sil, nullum mslimo fidelium igno- ptionem carnis cxcesscrat, poslresurrectionem snam
rare. Tantummodo credamusJesum csse [Chrislum] in liltorc slabnt. Ac si ipsum rcsurrcclionis sux-
Filium Dci verum in utraque natura. Et sicul Filius myslcrium rchus discipulis loqucrclur dicens : [Uicj
Dei vere est Filius hominis, ita Filius liominis verc jam vobis in mari non apparco, quia vobiscum ia
est Filius Dei. Sed hxcalias pleuius ; nunc vcroquoc pcrturbationum fluclibus non sum. Facta est autem
sequunlur vidcamus. B discipulis piscationis magna diflicultas, ut magisTO
< oSedboccapitiilum velutlibrihiijusindicalfinem : venienlc ficrel admiraiionis niagna sublimilas, qoi
lamcn narratur hic deindc qticmadmodiim se mani- protinus dixil :
fcstaverii Dominus ad mare Tilicriailis , et in ca- Yi.ns. C. — Slillite in dexleram navigii rete, et tV
ptura piscium commendaveril Ecclesia: sacramcn- venietis. Dis in sanclo Evangelio lcgitur quia Do-
tum, qualis fuliiraest ullima resurrcctio [Aug., ultima iiiinusjiisr.it ul ad piscandum rctia miltcrenlur, aute
resurreclione] mortuorum. » Idcoquasi abalio incipit passioncra vidcliccl ct posl rcsurrcctionein. Sed
principio, quia vita fldeliumab alio Itinc incipit prin- priusquam Rcdcmplornostcr palcrclur et resurgeret,
cipio, ubi nihil hujus perlurbationis fiilurum erit, mitli quidem rctc ad piscandum jubet, sed utrum
quas bic patimur in hac vita. Undc ct ila incipit in dextram, an in sinislram milti dcbuissel, non
qualiter baec manifestatio essct acla. Dicilcnim: jubet : post resurreclionem vero discipulis apparens,
640 CAPUT XLIH. mitli rete in dexleram navigii jubct. In illa piscatione
Manifestat se iterum ail mare Tiberiadis sepfem,di- lanti capli sunt, ut retia rumpcrentur: in isUiaulem
scipulis in eapiura piscium centum quinquaginta et multi capli suiil, cl rclia rupla non sunt. Quis
trium, cum resurrexisset a morluis. vcro nesciat boiuis in dextcra, et malos in sinisir.i
CxriiT xxi, Vers. 1-5. — Manifesiavit se iterum *■' flgurari? Illa crgo piscatio, in qua specialiter in
ad mare Tiberiadis, manifes'.avil aulem sic. Erant quam partem milii rete dcbeat non jubetur, praescn-
simul Pelrus et Tliomas, qui dicitur Didymus, el iYn- tcm Ecclcsiam designavit qux bonos siinul ac malos
thanael, qui crat a Cana Galila'a^, ct filii Zebcdui, colligit ; ncc cligil quos trahal. quia el quos eli-
el alii ex discipulis ejus duo. Dicil eis Simon Pelrus: gcre possil ignoral : hacc autem piscatio post Doraini
Vado piscari. Dicunlei: Yenimusel nos lccum. Exic- rcsurrcctionpin facla, in solam dexleram missa est,
runt et ascenderunt in navem, et illa nocle nihil cepe- quia ad vidcndam claiitatis ejus gloriam sola electo-
runt. < b Quscri cnim potest cur Petrus, qui pisca- rum Ecclesia pertinget quac de sinislro opere nihil
tor anle convcrsionem fuit, post conversioncm ad babcbit. ln illa piscatione pr;e mulliludine piscium
piscalionem rediit? Et cum Vcrilas dical : Nemo retcrumpilur, qaia nunc ad confessionem ftdei.eliam
mitlens manum suam in uratrum, el aspicicns k- rum elcclis rcprobi lanti iiilrant, qui ipsam quoque
tro, aplus est regno Dei (Luc. ix, 62) ; cur repetiil Ecclesiam h.cresibus scuidanl: in ista vero pisca-
quod dercliquit? Sed si virtus discrctionis intcndi- lione ct mulli pisces ct magni capiuntur, el rete non
tur [Ms. <■: (-rcg., inspic.itui-] , citius vidclur, quia rumpitur, quia sancta clectorum Ecclesia incontinua
nimirum negotium quod ante convcrsionem sinc pcc- n auctoris sui pacc reqniescens, nullis jam dissensio-
cato exslitit, boc etiam post conversionem repelere nibus dilanialur. Captis aulem tam magnis piscibus,
culpa non ftiit. Nam piscalorem Petrum, Matthxum (Vf.rs. 11) asccndit Sinwn Petrus, el traxit rete in
vcro teloneariuin scimus ; ct post convcrsioncm terram. Jam creilo quod veslra Charitas advertat
suam , ad piscalionem Petrus rcdiit , Matthxus quid cst quod .Petrus rcle ad terram trahit. Ipsi
veroad lelonci negolium.non rediil [Greg. , non rese- quippe sancta Ecclesia esl commissa, 641 'Ps' SPC"
dil] ; quia et aliud .esl vicluin pcr piscalionem qu;p- cialitcr dicitur : Simon Joannis , amas me ? Pasee
rere, aliud lelonei lurris cxercitia [Greg. pecunias] oves meas (Joan. xxi, 15, 1G). Quod crgoposlmodum
augcre. Sunt cpim pleraque ncgolia qu;e sinc pcc- npcritur in voce, hoc [nunc] signatur in opere.
catis exliibcri aut vix aut nullatenus possunt. Qux Quia igilur prxdicalor Ecclesix nos a mmidi [vike]
crgo ad peccalum implicant, ad liscc nccesse est ut hujus fluctibus separat, nimirum nccesse est nt rete
post conversionem aniinus nnn recurral. Qnasri po- plcmim piscibus Pelrus ad lerram ducat. Ipse enim
lesl cur discipulis in mari l.iboraniibus post resnr- pisccs ad soliditalcm liltoris pertrahit, quia \Ms.,

" Ex eodcm, iracl.cxxu, num. I. >> Ex S.Grcg., hom. 2i. num. 1-G.
097 EXEGETICA. — COMME.NT. IX JOAN. — UD. YIL ftr.8
qui] sanetas prasdicalionis voce stabilitalcm aoternx A in Jenario [et graliic in septcnario], satis congrucnler
palriac fidclibus ostcndit. Hoc cgit verbis, hoc epi- convcnit. Sed plura possunt indc considerari admi-
stolis. hocagit quotidie miraculorum signis. Quoties ratione digna, quae hujus leir.poris angtistia prohibet
per eum ad ainorcm quietis seternse converlimur, nos omnia dicerc.
quoties [a lerrenarum] rcrum lumuliibus separamur, Sed qtiidestquodRedemptornosterpiscem assum
quid aliud quam missi inlra relefidei pisces ad littus post resurreclionem manducavit; et in alio Evangelio
trahimiir? Sed cum rele piscibus magnis plenum di- dicitur, cum pisce asso favum mellis, in islo vero
citur, additur cl quantis, scilicet centum quinqua- panem cum piscc? « Quidcnim piscis assus significat,
ginta tribus. A magno mysterio isle numcrus non nisiChristum passum? Quid favus mellis, nisi tlivi-
vacat, sed intentos vos lanti myslerii profunditas ex- nitalis dulccdinem? Piscis est, quia ipsc latere di-
speclat. Neque elonim quantitalissummam solerter gnatus in aquis gencris humani, capi voluit Iaquco
cvangelista exprimeret, nisi hanc sacramenlo plc- morlis noslrse, et quasi trihulationc assatus est tcm-
nam csse judicasset. Scitis namque quod in lcsta- pore passionis suae. Sivd qui piseis assus fieri digna-
mento veteri omnis operatio pcr Decalogi mandata tus esl in passione, favus mellis nobis cxstitit in re-
pracipitur : in novo autem cisdemoperationis virlus, surrcctione. An qui in pisce asso figurari voluit tri-
per sepliformcm gratiam sancti Spiritus multipiica- B bulationcm passionis suse, in favo mcllis utraraquc
tis fidelibns datur : qucni Propheta denuntians dicit : naluram expriu;eicvoluilper$ona;suce? Favusquipre
Spiritus sapientiw el intelleclus, spiritus consiiii el [orli- mel 642 i" ccra csl : mel vcro in ccra cst divini-
tudinis, spiritus scientice elpietalis, et replebil eum spi- las in humanitale. Quod ab hac quoquc lectionenon
ritus limoris Domini (Isai. xi, 2). Sed ille in hoc spi- discrepat : nam comedit pisccm ct panem. Qui enim
rim operationein percipit, qui fidemTrinitalis agnoscil, assari utpiscis poluit ex humanitatc, pane nos reficit
utetPatrem, eiFilium, el cumdcmSpiritumsanctum ex divinilatc, qui ail : Ego sum panis vivus, c/ui de
imius virtutis crcdat, unius substanliue esse fatealur. ccclo descendi (Joan. vi, 41, 52). Assuni crgo piscem
Quia igilur septem, qucc superius diximus, per No- comedil et panem, ntipso suo cibo nobis ostcnJeret
-vum Testamentum lalius data sunt, deeem vero pcr quia et p.issionem ex nostra humaniiale pcrtulil, cl
Tetus prxcepla, omnis noslra virtus et opcratio per rcfectionem noslram ex sua divinitate procuravit.
dcccm et septcm plene potest comprehendi. Duca- Notandumquoque quod ultimum convivium Dominus
mus ergo per trigonum decem et seplem, et vcniunt cum scplcm discipulis habuissc oescribilur. Pclrus
quinquaginta el uunm. Qui profcclo nuinerus a namque ct Thomas, Nalhanael ct filii Zebedaei, et
magno mysterio non vacat, quia in Testamcnlo Ve- alii ex discipulis ejus duo in co fuisse menioraulur,
teri legimus, quod anmis quinquagcsimiis jubifccua C Ctir cum seplem discipulis ullimum convivium cclc-
Tocari jussus esl, in quo videlicet cunclus populus brat, nisi quia eos tantummodo, qui septiformi gra-
ab omni opere rcqiiicsccrct (Lcvit. xxv, 11). Sed tia sancli Spiritus pleni sunt, futurossecum in jelerna
vera requies in unitateest. Dividi quippe unum non rcfeclionc dcnunlial? Seplem quoque dicbus omne
potcst: ubi cnim scissura divisionis est, vcra requies hoc tempus cvolvilur: et sxpe scplenario numero
non est. Ducamns cvgo per trigonum quinqiiaginta pcrfectio dcsignatur. llli ergo uliimo convivio do
ct unum, et fiunt ccntum quinqnaginta tria. Quia prrescntia vcritalis epulantur, qui nunc perfectionis
igilurct omnis opcralio noslra etvirlus in fide Tri- studio tcrrcna transcendunt, quos raundi hujus amor
nitatis exhibita a;l rcquiem tcndit, septem et deccm non alligat, quibus elsi utcunque per lentamenla ob-
tcr ducimus, ut ad quinquaginta ct unum venire dc- strepit, cocpta lamen corum desideria non rclundit.
heamus. Et vera nosira requies tunc est, cum ipsam De hoc extremo convivio alias per Joanncm dieitui :
jam claritatem Trinitatis agnoscimus, quam in Uni- Beati qui ad camarn nupliarum Agni vocati sunl (Apoc.
tale divinitalis esse certum tenemus. Quinquaginta xix, 9). Mcirco cnim non ad prandium, sed ad cce-
ct unum tcr ducimus, et elcctorum summam in su- nam vocalos narrat, quia nimirum in finc dici con -
pcrna palria, quasi cenlum quinquaginta trium pi- viviuai coena cst. Qui crgo finito prjescnlis vilx tem-
scium numerum tenemus. Post resurrectionem vero " poreadrcfeclioncm supcrnoeconteniplalioiiis veniunl,
Domini missum rctc digniun fuit, ul tot pisccs ca- non ad Agni prandium, scd ad cccnam vocaulur.
pcret, quot solummodo eleclos cives supcrnx patrix Qux videlicet ccena hoc ullimo convivio cxprimiiur,
designarcnl. s Est quoqtie alia stipputalio hujiis septe- cui scplem discipuli adesse mcmorantur, quia illo»,
narii [ct denarii] numeri. Nam si ab uno omncs nu- ut diximus, tunc intcrna rcfictio [jVs.,refeclione]re-
meros computes usque ad decem ct seplem hoc modo : parat, qui plcni nunc septiformi gratia in amore Spi-
mium, duo, tres fiunt ; adde trcs, fiiint scx ; his ad- ritus anhelant. >
junge quatuor, fiiint decem ; his quinquc, et habebis i » In eo quod tertio Dominus post rcsurrectionem
quindecim ; et sic crescenlibus numcris et mullipli- manifestavit se discipulis suis, beali Joannis evan-
calis usque ad deccm etseplem, lit omniutn nume- gclistac Evangelium terniinatur. (Vers. 12.) Dicit cis
rorum summa istorum, qui miiHiplic.tntnr abuno us- Jesus: Yenite, prandele. Kt nemo ardcbat discum-
que ad deccm et septcm, cenlrnn quinquaginta tria. benlium interrogarc eum : Tu quis cs ? scicntes quiti
Qnae computatio superiori significalioni, id csl, Icgis Dominusest. Sensus ergo hic est: Tanla eratcvideir
» Ex S. Aug., tract. cxxm, num. 1-5.
 993 B. F. ALUIM SEU ALCUINI OPERUM PARS II. • 1000
tia verilatis, quia [Aug., qua] Jesus illis discipulis A »ia : i sicut isle idem Joaunes lestalni. mulla euin
apparebat, ut eorum non solum negarc, scd nc dubi- fccisse quse non sunt scripta.
tare quidem ullus auderet : qnoniam si quisquam [Invcnimus] collatis Evangeliorum teslimoniis de-
dubitaret, utique inlerrogare deberet. Sic ergo di- cies Dominum vi-um esse ab hominibus, a die prima
ctum est: Nemo audebat interrogare: Tu quis et, resurreclionis suac usque ad diem quadragesimiim
ac si diceretur : Nemo audebal dubilare, qtiod ipse ascensionis suoe. Primo quidem Marise Magdalcnae
esset. (Vebs 13.) < Et venit Jetut, el accepit panem, flenti ad monumentum ; deinde cidem Mariae, et al-
et dedit eit ; et pitcem timiliter. Ecce dictum est el iam teri ejusdem nominis leminse, regredienlibus a mo-
qnid pranderent, de cujus significatione in supcrio- numento nuntiare discipulis qua: ibi viderant, occnr-
ribus diximus. Snperius quoque narralum est quod rens apparuit ; tertio Simoni Pelro, licet hoc non
discipuli, quando descenderunt in lerram, vidcrunt legatur, ubi csset factum, lamen factum esse ex
prunas posilas ct piscem siiperposilum, et panem. Evangelio Lticae invenimus, ubi ait discipulos dixisse :
Ubi non est intelligendum eliam panem fuisse super- Quia vere turrexil Dominut,el apparuit Simoni (Luc.
positum pruiiis, sed lanluin subaudiendum, riderunt. xxiv, 34). Quarto, Cleopha; el socio ejus, cum qui-
Quod verbum si rcpclamus coloco ubi subaudiendum bus ipse gradiens in Etnmaus, inibi in panis fractione
est, ila totum dici potest: Viderunt pmnas positas, B cognitus est . qui mox reversi Hierosolyraam, inve-
el piscem supcrposilum [viderunt], viderunt et pa- nerunl discipulos loquentes, Quia turrexit Dominut
nem. Vel ita potius: Viderunt prunas positas, et rere, el apparuit Simoni; nam plene alibi, quando
piscem superpositum, viderunt etpanem. Juhenle Simoni apparuerit, non legitur. Quinto, apparuiteis
eliam Domino attulerunt cl de piscibus quos ipsi in eodem loco januis clausis, ubi non erat Tliomas ;
ceperant: quod cos fecisse quamvis a narranle non sexto, post dies octo,quandoerat cumeisetTbomas,
sil exprcssum, lamcn Dominum jussisse non lacitum cui manus et lalus Dominus palpandum ostcndit;
est. Ait enim : Afferte depitcibut quot apprehendittit seplimo, piscanlibus ad mare Tiberiadis, et convi-
nunc. Et utiquejubenle illo, cos non fecisse quis vantibus cum eis, ubi el Petrum, an se diligerel,
credal ? Hinc ergo fecil prandium Dominus illis se- tertio interrogavit ; oclavo, in monte Galilxx illis
ptcmdiscipulis suis : de piscc scilicet, quam prunis undecim apparuit, sicul conslituil eis ante passiouem
superpositum viderant, huic ailjungens ex illis quos suam ; et iniilieribus praicepit eis dicere ut irent in
cepcrant, et de pane qucm nihilominus eos vidisse Galilaeam , ubi eum visuri esscnt. Nono, regredienti-
narralum cst. Piscis assus, ut diximus, Christus est bus illis undecim apparuit [in monte], de quo ascen-
passus, ipse esl et panis, qui de ccelo dcscendit. dit in coelitm, sicul Marcus refcrl. Decirao, videmnt
Hoc corroboravil Ecclesiam [Aug., Huic incorporatur ^ enm ipsa die, non jam in terra positum, scd elcva-
Ecclesia] , ad parlicipandum heatituilincm sempiter- tum in aera, coelosque penetrantem dicenlibus sibi
nam; > qux eiiam in his septem discipuls signilicala angelis : Sic reniet, quemadmodum vidittis eum eutt-
est, qtt:e cum Cbrislo in aHcrna ticatitudine posl la- tem in ccelum (Act. i, 11). Quid vero actum sil vel
bores hitjus sxculi regnatura eril. i Hiuc [/l«j.,Hic] dictum in illo couvivio Domini noslri Jesu Cbrisli
eiiim Ecclesia, qualis in solis bonis fulura est, signi- novissimo riiin discipulis suis, conscqucnter expo-
ficatur per capturam ccntum qtiinquaginla trium suit Evangclista, dicens :
piscium : ct in eis qui haec crcdunt, sperant, diligunt, CAPUT XLIV et XLV.
participatio tantae bcatittulinis per hoc prandium de- 1'sque lerlio dicil Petro, Amas me? quia terenm ne-
monstratur. gaverat ; et pascendas oves crque lertto commendant,
643 Vers. 14. — IIoc jam lcrtio, inqnit, manifexta- extentione manuum significat ei, quod crucit mortt
foret marlyrio coronandut. — Dicil Simoni Petro
lut ett Jesut ditcipulitsuit, cum surrexittet a morluis, Jetut : Simon Joannls, diligis me plus his?e7c.,
Quod non ad ipsas demonstraliones, sed [ad] dies usque clarilicaturus esset Deum.
referre debemus : id est, primo die, cura resurrexit ; Vers. 15. — Dicit Simoni Petro Jesut : Simon
et post dies octo, quando discipulus Thomas vidit et .. Joannis diligit me plut liit? Dicit ei : F.tiam.Dominc,
credidit; el bodie quando hoc de pi-eil>us fecit; post tu scis quia amo te. < ■> Virtuteni nobis perfecta; dilc-
qtiot autem dics id fecerit, hic diclum non est : nam ctionis prxsens Domini noslri inlerrogalio osiendil.
ipso primo die non semel visus est, sicut evangeli- Perfecta enim dilectio esl,qua Dominum [Jfs.,Deuui]
starum omnium leslimonia coliata demonstrant, sed cx tolo corde, tola anima , tota virtutc , proximuui
sicul dictiiin est, seeundum dies ntimcrandx sunt autem tanquam nosipsos diligere jubcmur : et neulra
nianirestationes ejus. ut isla sit terlia ; prima quippe harum dileclio sine altera valel esse perfecta ; quia
habcnda est eadem una [Aug. , habenda sit , cadem- nec Deus vere sine proximo, nec sine Deo vere po-
quc una] propter unum diem , quotiescunque se et tcst proximus amari. Unde Dominus tolics inierro-
quibuscunque in illo quo resurrexit, ostcndil; se- galo Petro an se diligeret, et illo rcspondente quod
ciinila pn-t dics oclo, et Ii.it terlia; et deindc quo- eum ipso tesle diligcret, adjungebat per singula ita
lies volnit, ti-qiie ad diem quadragesimum, quo concludens : Patce 644 oret m*at> s'v° Patee agnot
asccndit in ccelum , quamvis non scripla sint om- meos. Ac si apeilc dicerct : Ha?c sola et vera esl
• Ex hom. Ven. Bed-c in vigiliis sancloriim Pelri et Pauli.
1001 EXEGETICA. — COMMENT. IN JOAN. - LIB. VII. r.o-2
probalio inlegri in Dominum amoris, si crga fratres A nosse quam ipsa se conscientia nllatenus nosse sufli-
Studueris curam solliciii exeicere laboris; nam qui- ceret; de fraterni quidem cordis occultis nibil pror-
cunque fralri opus pietalis quod valet impendere sus audel delinirc : de sui autem amoris intcgritale
negligit, liiinus juslo sc conditorem diligere osten- non sniinct solius, sed et ipsius qui interrogahat Do-
dit, cujus mandata in sustentanda proxinii necessi- mini testimonium pandit, Etiam , inquieus, Domine,
tale contemirit. Qux profeclo charitas, quoniam sine tu scis quia amo te. 0 quam felix ct pura conscienlia,
divinx gralix inspiralione [Beda, sine divinx gratia qux conditori suo, cujus nuda oculis et aperla novil
inspiralionis] minime possit liaberi, tacite quodain- omnia, dicerc non metuit : Domine, tu scis quia amo
iiidiIo Dominus insinual, qui Petruin de illa intcrro- . te ! Quam casta ac sancla aiiinia, qtix et suam cogni-
gans, Simonem eum Joannis, quem nunquam [ Ms. tioncm Domino patcrc non dubitat, ct se nil aliud
et Beda, quod nusquam] alias, cognoroinat : Simon, quam ca qux Dominus approbat, cogitare non igno-
inquit, Joannis, diligis me plus his? Ubi quamvis et rat ! Provida autem pielate Dominus terlio Pelruni
simpliciler mentio facla terreni parcntis ejus possit an se diligat interrogat, ut ipsa trina confcssione
intelligi, non tamen ab rc est , si quis nomine Joan- vincula, qua: illum ter negando ligavcrant, absolvat;
nis donum superna: generationis mystice indicatum ot quoties territus ejus passione, qua illuin nosse
velit accipere; de quo Joannes apostolusadmonendo B [Beda, quod eum nossel] negaverat, tolics ejus rc-
testatur : Charissimi, diligamus invicem, quoniam cha- surrectione recreatus, quod illum toio amct cordc
ritas ex Deo est :et omnis qui diligit, ex Deo nalus est, testetur. Provida dispensatione tertioconfitcnti amo-
el cognoscit Deum (I Joan. iv, 7). Simon namquc rcm, tertio xque pascendas suas oves commcndat;
obediens, Joannes dicitur Dei gratia : et propterea quia deccbat ut quoties in pastoris fide litubavcrat,
recte primus apostolorum, cum de amore suo rcqui- toties cum renovata fide pastoris mcmbra quoque
ritur, Simon Joannis, id est , obediens Dei gratia ejus pasloris jubeatur curare.Quod enim hic dicit ei :
[Beda, gralix] vocatur : ut liquido cunctis ostenda- Pasce oves meas, hoc est utique, quod ei anle passio-
tur, hoc quod majore prx cxteris obedientia Domini ncm apcrtiiis dixerat : Ego aulem rogavi pro te, ut
jussis obsequilur, quod . ardenliori illum charitate non dc/iciai fides tua : et tu aliquando conversus, con-
amplectitur, non humani ineriti, sed muneris esse firma fratres tuos (Luc. xxu, 33). Pascere ergo oves
divini. Dnde et apostplus Paulus eadem gralia con- Cbristiest credentes in Cbristum ne a fide deficiant
forlatus aiebat : Quia charitc.s Dei diffusa est in cor- confirmare ; et ut 645 ln m'e magis magisque pro-
dibus nostris per Spirilum sanctum, qui dalus est no- ficiant, Inslanter operam dare : > sxcularibus quoque
bis (Rom. v, 5). Qui ergo cxleris flagrantius Domi- subsidiis eos quantum valeat adjuvare, cogilantes
num amare probatur, filius Joannis cognominalur; C superflue de caducis corrigere [li*.,adjuvare, erran
quia nimiruin virtus ejusdcm amoris non nisi pcr tes corrigere], moerentes consolari , omncs magna
gratiam Spiritus percipiiur. Qui tamen ipse notandum pietatis cura ad pcrpelux viix perducere pascua.
quam caute et circumspecle testimonium suo rcddit t Scd hoc pastori est fixo corde lenendum , ut eos
amori, cum Domino sciscitanti an se plus aliis dili- quibus prxest non quasi suos proprios, scd ut Do-
geret, non ausus est respondere : Tu scis quia amo mini sui gregem tractare meminerit, juxla illud quo.l
te plus his, sed temperata ac simplici voce, Etiatn , Pelro dicitur : Si diligis me, pasce oves meas. Meas,
inquit, Domine, lu scis quia amo t». Quod est apertc inquit, non tuas ; meas libi oves commcndalas scito,
dicere: Scio quidem,quia ipse te.ut tu melius nosti, et has quasi meas regere, si me perfecte amas, re-
integro cordc diligo ; quam vere [Beda, quantum cole : ut meam videlicet in eis gloriam, meum domi-
vero] te alii diligant mihi quidem ignotum, sed tibi nium, mea lucra, non tua propria quxras. Veri
siuit omnia nota. Cujus cautela responsionis noslrx autcm pastoris, ct cui sincera est cura de ovibus,
profecto est institutio locutionis, simul etcognitionis evidcns ac speciale indicium cst, cum quisque non
[Beda, cogitationis] ; ut videlicet ejus exemplo disca- solum commodis omnibus vitx temporalis carcre ;
mus minus de nostrx conscientix puritate prxsumere ; sed ipsam quoque vitam pro grcge Christi ponere, in
minus temere de fratcrnx conscientix occullisjudi- u promptu habct. Unde nunc ipse, poslquam pasccn
care.indubiis inaxime rebus.qiiod qua intentionc vel das suas oves Petro, hoc est, plcbes docendas gubcr-
necessilate gerantur inspicere nequimus qux ab illis nandasque commisit, subscquenler addit, diccns :
agi conspicimus. Siqui lcm et ipse Petrus idcirco se Vers. 18. — Amcn, amen dico tibi, cum esses ju-
in hac Dominica inlerrogatione caulius respondendo nior, cingebas te, et ambulabasubi volebas : cum autem
cohibebat, quia meminil se pridem , imminente ejus senueris, exlendes manus tuas, et alius te cinget, et
passione, plus sibi constantix tribuissc quam habc- ducet quo non vis. In exlensione etenim manuum,
ret, spondendo videlicel se essc paralum ct in carce- posilioncm membrorum ejus, qua cruci erat aptan-
rem el in mortem ire cum illo, qui necdum erat ido- dus, insinual; in cinctione allerius, impositionem
neus instanle periculo salicm confilcri , quia nossct vinculorum, quibus a persecutore erat arcendus, ex-
illum, vel quia fuisset abquando cum illo. Instructus primil; in ductu quo noilet, ipsam morlis ac pasiio-
ergo periculo priore caulius loqui cum Domino, nis accrbitatem indicat, quam corporalis cjus inlir-
qucm bene didicerat humanx conscientix [statum roitas horrebat, cujus aniroi firmilas spiritalis etiam
( Edit. , conscientix constantiam stalim ) ] melius advcrsa pro Domino hrtahatur cuncta sufferre. Non
Patbol. C. 32
1005 B. F. ALBINI SEU ALCUIXI OPERUM PARS II. I0<U
enim volunlaiem suam , sed voluntatem quaerebal A ille discipulus quem diligel.at Jes.is ; Joa»n»s vidc-
ejusqui misiteum, Christi. Praemissa igitur Dominus licet ipse, qui hoc scripsit Evangelium, atque ideo
ovium suarum pastione.subjungit mox, eidem primo suam personam maluit indiciis rerum accidentium,
pastori insinuans etiam passionis suae triumphum, quam proprio designare vocabulo. Diligebat autetn
Extendes, inquiens, manus luas, et alius te cinget, et eum Jesus, non exceptis crcteris singulariter solum,
itucel quo non vis; ac si palenler dicat : Quanta me sed prae caeteris quos diligebat familiarius unum,
charitate diligas, hinc liquido probabis, cum pro par- quem specialis praerogativa caslilatis ampliori dile-
vulorum mcorum vita usque ad mortem certando ctione fecerat dignum. Omnes quippe se diligere pro-
perveneris ; et ut illi in corpore possint pariter et bat, quibus ante passionem loquitur : Sicut dilexit
mente salvari , ipse tormenta corporis omnia quae me Pater, et ego dilexi vos, manete in diledione mea
adversarium infligere libet, forli mentis constantia (Joan. xv, 9). Sed hunc prac omnibus diligit, qui
lolerabis [Beda.toleraveris]. Quod ipse quoque evan- virgo electus ab ipso, virgo in aevum permansit. Tra-
gclisla subsequenter insinuans ait : Hoc autem dixit, dunt namque historiae quod eum de nupliis voleo-
sitjnificans qua morte clarificaturus esset Deum. Cla- tem nnbere vocaveril; et propterea quem a carnali
rificavit quippe Petrus morle sua Deum, quando hoc voluptate relraxerat, potiore sui amoris dulcedine
indicio cunctis quantum Deus esset colendus aman- B donavit. Denique huic inoriturus in cruce matrera
dusque demonstravit, dum ipse data oplione mallet commenJavit suam, ut virginem virgo servaret : et
crucis subire lormenlum, quam a ccelestis verbi prae- ipso post morlem et resurrectionem coelos ascen-
dicatione cessare. i dente, non deesset ejus genitrici filius, cujus casta
vila ejus caslis tueretur obsequiis. Ponil et aliud su:e
CAPUT XLVl. persona: beatus Joannes indicium subjungens : Qmi
Dicit Dominus Petro : Sequere me, usque ubi dici- et recubuit in ccena super pectus ejus, et dixit : Domi-
tur : ct scimus quia verum esl testimonium ejus. ne, quis est qui tradet te? Hoc quomodo gestum sit,
Vers. 20. — Dixit Jesus Petro : Sequere me. Con- superiora lmjus Evangelii loca plenius oslendunt :
versus autem Petrus, vidit illum discipulum, quem di- quia videlicet in coena, quam ultimam anle passio-
tigebal Jesus, sequentem, qui et recubuit in coena super nem cum discipulis Salvator habuit, in qua eorum
pectus ejus. t " Commendat enim nobis beatissimus pedes lavit, eisque corporis et snnguinis sui tradidit
evangelista et apostolus Joannes privilegiura amoris mysteria celehranda; discipulus ille, quem diligeb.il,
praccipui, quo cacteris amplius meruit honorari a supcr peclus ejus recubuerit ; el cum dixisset eis :
Domino ,; v«
irviuuiv commendat lestimonium evangelicae
v- -" descri- ,,
Amen, amen dico vobis, auia unus ex vobis tradet mt.
ptionis, quod verilate divina subnixum nullus fide- ^ responderit ille discipulus, innuente Petro ut inter-
lium dubiiare permittitur; coramendat placidam suse rogaret, etdixerilei : Domine, quisest ?\it Domi-
carnis absolutionem , quam Domino specialiier se nus : IUe est, inquit , cui ego intinctum panem por-
visitante percepit. Poslquam enim Dominus Jesus rexero. Quod autcm discipulus ille super pecuis ma-
signilicavit Petro qua morte clarificaturus esset gistri recubuit, non prsesentis solummodo dileclionis,
Deum, prolinus adjungit : Sequere me. Ac si aperte sed el futuri erat signum mysterii ; figurabatur et-
dicat : Quia ipse prius pro tua redemplione crucis enim jam tuncEvange!ium,quod idem discipulus erat
supplicium subire non limui, quid tu pro mei con- scripturus, uberius atque altius coeleris sacrac Scri-
fessione nominis crucem pati formides, qui eo glo- pturse paginis arcana divinae majestatis esse compre-
riosiore martyrii palma glorificaberis, quo in hac bensurum. Quiaenim inpeclore Jesu sunt omnes tbe-
promerenda magislri iter sequeris? Jam vero ab sauri sapienliae et scientiae abscondili (Colost. n, 3),
evangclisla iioii subditur quid post haec dicta Domi- meriio super peclus ejus recubat, quem majore cx-
nus et discipuli fecerint; sed ex eo tamen innuitur, teris sapientiae [et scientioe] singularis munere donat.
quod subjungil: Conversus Petrus, vidit itlum disci- Cxleros quippe evangelistas novimus plura de mira-
pulum, quem diligebat Jesus, sequentem. Patet nam- r. culis nostri Salvatoris, pauciora dedivinitate locutos:
que quia [cum] dixisset Petro : Sequere me, id est, Joannesautem perpauca de humauis scribens actibus,
646 cruccm paliendo me imilare, surrexit de loco polius se cxponendis divinae nalurac indidil arcanis;
convivii ei abire jam ccepit. Seculus est autem Pe- patenler insinuans quanta de peclore Jesu fluenta
trus eliam incessu pedum, cupiens implere quod au- doctrinae coelestis, quae nobis ruclaret, hauserit. Sc-
divit : Sequere me ; seculus et ille discipulus, quem quitur : (Vers. 21) Uunc ergo cum vidisset Petrus ,
diligcbat Jcsus : neque enira arcendum se a conse- dicit Jesu : Domine, hic autem quid ? Quia se beatns
ctalu Christi pulabat, qui non minore se gralia dile- Petrus audierat pcr passionem crucis clarificalnram
ctionis a Christo complexum noverat. Neque incredi- esse Deum, voluit eliam de fralre el condiscipulo
bile cst ideo utrumque discipulum corporali gressu cognoscere, qua esset ipse morte perpetuam trans-
vesiigia Domini secutum, quia necdum inlellexerunt iturus ad vitam.
quid significaverit in eo quod Pelrum se sequi pra> Vers. 22. — Dicit ei Jesus : Sic eum rolo manere
tepit. Notum autcm uovi vestrae fraternitati quis sit donec venio, quidad te? Tu mesequere. Non, inquii,

* Ex hom. Ven. Bedae in die sancti Joannis aposloli et evangelistae.

 IWB EXEGETICA. — COMMENT. IX JOAN. — l.IR. VII. 100C
eum per passionem marlyrii volo consummari, sed A exercetur, aciivam scilicet et conlcmplativam, dcsi-
absque violentia pcrsecutoris diem exspectare novis- gnatas accipcre, quaruni activa commiuiis populo
simum, quando ipse veniens eum in xlerna beatitu- Dei via vivendi est : ad conlemplativam vero, per-
tiiiinis mansione recipiam : et quid hoc ad le? Tti pauci , el hoc [Beda, el in hoc] sublimiores quique
tantum crucis patibulum subeundo mca te vestigia posl perfectionem piae actionis ascendunt. In eo et-
sequi debere memcnto. Et quidem hanc Domini enim qiiod ait Petro Dominus : Extendes manus tuas,
responsionem fratres tunc temporis ila tractabant, et alius te cinget, et ducel quo non vis, perfectionem
quasi Joannes nunquam esset morilurus ; quod non cxprimit activx conversationis, qux tentalionum so-
ita esse intelligendum, ipse Joannes admoncrc cura- let igne probari. Unde alibi dc ea dicit aperlius :
vit, qui cum pramisisset exiisse scrmonem istum Beati qui persecutionem patiunlur propter juslitiam
inter fratres quia discipulus ille non morilur, solertcr (Matth. v, 10). Cui recte subjungit dicens : Sequcre
adjecit atque ait : (Vers. 25) Et non dixit ei Jesus, me. Quia nimirum juxta ejusdem Pclri vocem : Cliri-
non moritur, sed sic eum volo manere , donec tenio, slus passus esl pro nobis, relinquens nobis exemplum,
quid ad le? Non ergo putandum, quia discipulus iile ut sequamur vestigia ejus (J Petr. n,21). Quod autem
non sit mortuus in carne, quia nec Doininus 647 dicit de Joanne, Sic eum volo manere , donec venio,
hoc de illo futurum prxdixil. El Psalmista ail : Quis B staium conlemplalivx virlutis insinuat, qux non per
est homo, qui vivil, et non videbit mortem ( Psal. mortem finienda ut activa ; sed post morlem est per-
i.xxxvm, 49)? Sed ita potius intelligendum quod cxle- fectius Domino venientc complenda. Aclivus namque
ris Chrisli discipulis per passionem consummalis, labor cum morte deficit, mercedem post mortem ac-
ipse in pace Ecclesix adventum supernx vocationis cepturus xlernam : speculativa autem fclicitas, qux
exspeclaveril, et hoc esse quod ait Jesus : Sic eum hic inchoa tur , illic sine fine perficilur. quando et
re/o manere, donec venio, non quia non et ipse mul- supernorum civium,ct ipsiusDomini prxsentia, non
los antea laborespro Domino pressurasque malorum per speculum et in xnigmate sicut nunc , sed facie
toleraverit , sed quia ultimum in pace senium finie- ad faciem videbitur (/ Cor. xm, 12). Sequitur :
ril; ul pote ecclesiis Christi pcr Asiam quam regc- Vers. 24. — Hic est discipulusille, qui testimonium
bat, jam longe lateque fundatis. Nam et in Actibus perhibet de his, et scripsit hwc : et scimus quia verum
apostolorum, cum cxieris apostolis flagellalus inve- est ttstimonium ejus. Jam manifeste beatus Joanncs
nitur, qui [Ms., quando] ibant gaudentes a conspeclu suam personam designat ex oflicio, quam designare
eoncilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu vital ex vocabulo. Non autem pratereuntcr intuen-
contvmeliam pati (Act. v, 41); et a Domitiano Cx- dum, quod dicitur : Qui testimonium perhibet de his.
sare in ferventis olei dolium missus in ecclesiastica G et scripsit hwc. Perhibuit quippe testimonium verba
narratur bistoria ; ex quo tamen divina se protegente Dei [Ms. et Beda, verbo Dci] prxdicando ; perhibuit
gralia, tam intactus exierit, quam fuerat a corru- scribendo ; perhibuit denuo, eadem qu;c scripserat
plione concupiscenlix carnalis extraneus. Nec multo docendo ; perhibet etiam nunc, Evangelium quod
post ab eodem principe, propter insuperabilem evan- descripsil in Ecclcsiis legendum pandendo. ■ [Siqui-
gelizandi constantiam, in Patbmos insulam exsilio dem a tempore Dominicx passionis, resurrectionis
relegatur, ubi liumano licet destilulus solatio, divinae ct ascensionis in ccelum, usque ad ultima Domitiani
lamen visionis el allocutionis meruit crebra conso- principis lempora, per annos circiter sexaginta ct
laiione relevari. Denique ibidem Apocalypsin , quam quinquc , absque ullo scribendi adminiculo verbum
ei Dominus de statu Ecclesix prxsenli, vel fuluro Dei prxdicabat. At ubi 648 a Domitiano, qui se-
revelavit, manu sua conscripsit. Unde constat pro- cundus post Ncroncm Christianorum persecutor
uiissionem sic manendi, donec veniret Dominus, non exstitit, in exsilium missus est, irrumpentes in Ec-
co perlinere quod sine labore cerlaminis victurus in clesiam hxretici, quasi iu destituta a pastore ovilia
mundo, sed illo potius, quod sine dolore passionis lupi, Marcion, Ccrintlius, Ebion, cxterique Antichri-
transilurus esset de mundo. Sicut cnim in Patrum sti, qui Christum fuisse ante Mariam negabant, sim-
lilteris invenimus, cum longo confectus senio, sciret " plicilatera fidei evangelicx perversa maculavere do-
imminere diem recessus sui, convocatis discipulis ctrina. Sed dum ipse post occisionera Domitiani,
suis per monita [Beda, post monita] exhortationum permiltente pio principe Nerva, rediret Ephesum,
ac missarum celebrationem, ultimum eis vale fecit : compulsus est ab omnibus pene tunc Asix episcopis
deinde descendens in dcfossum scpulturx sux locum, et mullarura Ecclesiarum legalionibus, de coxterna
facta oratione, appositus est ad patres suos tam liber Palri divinitate Christi allius facere sermonem, co
a dolore mortis, quam a corruptione carnis inveni- quod iu trium evangelistarum scriptis, Matthxi vi-
tur alienus. Atque ila completa cst veridica illa Sal- delicet, Marci, et Lucx, de humanitate ejus, ac de
vatoris sententia, quia sic eum voluerit mancre, his, qux per hominem gessit, sufBciens sibi vide-
donec ipse veniret. Possumus autem mystice in his reniur habere testimoiiium. Quod ille se non aliter
qux Pelro et Joanni a Doraino pradicta atque in eis facluriim respondit, nisi indicto jejunio omnes in
sunt gesla, duas Ecclesix vitas, quibus in prxsenti commune Dominum precarentur, ut illo digna scri-
■ Qux hic sequuntur uncinis inclusa, superius col. 740, etiam inserla habentur in Epistola dedica-
toria ad Gislara et Richlrudani.
 B. F. ALBINI SEU ALCUINl OPEBUM PABS H. 1008
K>07
bere posset. Et hoc ita patrato, instructus revela- A Jesus, qtim si scribantur per singula, nec iptum, ar
tione, ac sancti Spirilus gratia ebriatus, omnes hae- bitror, mundum capere eos qui scribendi sunt librot.
reticornm tenebras, patefacta (Beda, patefacla?) su- i * Non spatio locorum credendum est, munduni
bito verilatis luce dispulii : ln principio, inquiens, capere non posse, qux in co scribi quomodo possent,
erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus si scripta non fcrret, sed capacitatc iegcntium com-
eralVerbum.] Similemque iniliis totum sui sermonis prehendi fortasse non possent, quanr;is, salva re-
ciirsuni faciens, Doniinum nostrum Jesum Christum rum lide, plerumque verba excedere videanlur fidein.
sicut verum hominem, vere ex homine temporaliter Quod non fit quando aliquid quod erat obscurum Tel
faclum, ita eliam verum Deum, vere ex Deo Patre dubium, causa el ratione reddita, exponitur, sed
»ternaliler natum, vere cum Patre et cum Spiritu quando id quod apertum esl, vel augetur, vel eile-
sancto semper extstcntem, clarissima asserlione per- nuatnr ; nec tamen a tramite significandx veritatis
docuit : imo-omnia divinae veritalis et verae divini- erratur, quoniam sic verba rem quse indicatur ex-
Ulis, quantum alteri morialium nulli licuit, arcana cedunt, ut voluntas loqucntis, nec failentis appareat,
reseravil. Et hoc virgini priviiegium recte reserva- qui novit quousque credatur, a quo nltra quam cre-
batur, ct ad scrutanda Verbi incorruptibilis sacra- dendum est, vel minuitur loquendo aliquid, vel au-
menla, incorrupto ipse non solum corde, sed et cor- B getur. Hunc loquendi modum Graeco nomine non
pore procederet. De cujus dictorum veritale, quam solum Graecarum, vel ctiani Lalinarum litteraruni
sit nemini ambigendum, ipse quoque curavit oslen- magistri Vperbolen vocant, qui ir.odus, sicut hoc lo-
dere : qui cum dixisset : Hic est discipulus ille, qui co, ita in nonnullis aliis divinis litteris invenitur : ut
testimonium perhibet-de his, el scripsit hmc, continuo est : Posuerunt in cmto os suum (Psal. vn, 9) ; et :
subjecit et ait : Et scimus, quia verum est lestimonium Verticem eapilli perambutantium in deliclis suis (Ptat.
ejus. Quia ergo et nos cum caeteris fidelibus scimus lxvii, 22) : et multa hujusmodi, qux Scripturis san-
quia verum est lestimonium ejus, curemus pcr oni- ctis non desunt, sicut alii tropi, hoc est, locutionum
nia ut recta fide intelligendo, recta operatione exer- modi. De quibus operosius disputarem, nisi evan-
cendo qux docuit, ad dona perveniarnus sempilerna gelista lenninnnte Evnngelium suum, etiam ipse
quae promisit. i - compellerer meum terminare sermonem. >
SUPPLETA EX MS. S. EMMEBAMI.
Vr.ns. 25. — Hunt autem et aiia mulla, quoe [ecit C Explicit liber vn.

■• Ex S. Aug., tract. cxxiv, num. 8.

649 OPUSCULUM SEPTIMUM.

TRACTATUS ALBINI MAGISTRI
SUPER TRES S. PAULI

AD TITUM, AD PHILEMOSEM ET AD HEBR^OS EPISTOIAS.

MONITUM PRiEVIUM.

Beatum Fl. Alcnimim scripsisse commentarios in D censeo, atque dicendum Alcuinum quidem in aliquas,
quatuor sancti Pauli Apostoli Epistolas, Vitai illius non tamen in omnes sancti Pauli Epistolas commen-
coxvus scriptor fide dignissimus testatur his verbis : tatum fuisse.
i Scripsit et in quatuor Epistolas Pauli, ad Ephesios Laluit vero boc opus in hunc diem, et necdum
scilicet, ad Titum, ad Philemonem et ad Hebraos. i integrum apparct. In insigni quidem bibuotheca cele-
Scriptores quidam posterioris aetatis, Sixtus Senensis berrimae abbalix Eiitsiedlensts servatur codex ms.
Bibl. Sanctae libr. m, Trilhemius libr. De Script. membraneus saec. ix, notalus litteris B, 9, quo con-
Eccles. et libr. n De Script. Ord. S. Ben. cap. 36, tinetur : Tractatus Albini magislri super tres sancti
Joannes Baleus Cent. u Script. Brit., Antonius Pos- Pauli apostoli Epislolas, id ett, ad Titum, ad Phile*-
sevinus in Apparatu Sacro tom. I, referunl Alcumum monem et ad llebrmos. Ita enim ibidem titulus tnatiu
scripsisse libros oranino quatuordecin» in omnes eadem qua integer liber scriptus esl, exaratus est.
sancti Pauli Epistolas : verum unde hoc didicerint, Deficit ergo Tractatus in Epistolara ad Ephesios, qui
et quaenam sit illorum librorum seu commentario- primus esl inter quatuor a Vitai scriptore recensitos.
rum conditio, minime indicant ; quo ipso satis pro- Quse vero causa sit hujus defectus in codice Einsie-
dunt, quod nullus eonim commentarios illos vel vi ■ dlcnsi, divinare baud licet. Fortassis idem hic Tra-
deril, vel cui auctori, quos viderunt, deberentur, ctatus in Epislolam ad Ephesios separatim a reliquis
satis examinaverit ; afias certe, quod in aliis sibi tribus ab Alcuino edilus 1'nit ? Cerle in vetusto cata-
bene cognitis Alcuini opusculis faciunt, illorum sal- logo celebcrriina: bibliothecx Fuldensis singulariter
tem initium dedissenl. Fidei igitur scriptoris Viue recensetur apud Schannat part. i Hist. Fuldensis
Alcuini, eklem pene contemporanei, insistendum pag. 64. Tres igilur illos Tractalus e prselaudata bi
1009 EXEGETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PALLI AD TlTlH. io:«
bliotheca Einsiedlensi, benevolentia viri clarissimi A polationes uncinis discrevimus in commodum tu-
D. P. Meinracii Prenzer ejusdem principalis coenohii ctornm.
alumni accepimus, et ex ipso cod. ins. nobis perbe- Porro hisce Tractalibus fragmenta quxdam addcrc
nigne communicato descripsimus ,* atque boc loco non imporlunum erit, ex pervetusto cod. nis. biblio-
tanquam genuinum Aicuini nosiri parium hucusque ihecx illustrissimi capituli metropolitani Salisbur-
ineditum cura enidilis communicamus, fidem codicis gensis notato num. 71 descripla, ubi Albino altri-
pene coxvi, per ejusdem xlalis scriptorem confirma- biiuntiir breves Expositioncs qiiorumd-tm singularium
tam, secuti. textiiuui, Epislolarum sancli Pauli apostoli ad Co-
Cauerum sicut Aicuinus in reliquis suis in libros rinthios, ad Ephesios, ad Titum et ad llebrxos. Nul-
sacrx Scripturx eommentariis pauca ex suo ingenio, lus enim dubito, Albinum illmii esse Alcuinum no-
sed maximam pariem ex aliorum sanctorum Patrum, strum, cujus xtati codicis quoque xlas concordat,
ab Ecclesia diu approbalorum scriptis deprompsit, el slylus stylo Alcuini similis est, ut ovum ovo. Nou
prout jam aHquoties monuiimis, ila et bos quos in tamen, inquis, concordat expositio islhxc cum illa,
manibus liabemus Tractaius ex iisdem compilavit ; qua; ad eosdem texlus legilur in ipsis prioribus Tra-
nimirura duos priores cx Commentariis sancti Hie- clatibus in Epistolas ad Tiium et Hebrxos. Respon-
ronvmi ; ullimum vero ex sancti Joannis Chrysosto- deo differentiam non esse, nisi quod ibi alio modo
mi homiliis in Epistotam ad Hebrxos ; secutus ibi pene idem dicatur, ul conferenli patebit. Hinc vi-
versionero Mutiaui scholastici, quaiis exslat inilio detur hxe fragmenta non ex prioribus commenlariis
tom. XII Operum sancti Joan. Cbrysost. edit. D. excerpla fuisse, sed singulares fortassis esse respon-
Bernardi de Montfaucon. Textum igiiur ciira editis g sioncs ad qua>stiones super illos lexlus ipsi propo-
illorura sanctorum Patrum Operibus contuliinus, le- sitas, quales eidem sxpius fieri solebant.
ctioncs variantes et Alcuini addiliones atque inter-

650 EXPLANATIO IN EPISTOLAM PAULI AD TITUM.

PRiEFATlO sunt, sed electi. Eleclorum quoque ipsorura magna

Hanc epislolam scribil Aposlolus a Nicopolis civi- diversitas est, pro varietate operum, sensuum alquc
lale, qu;e sita est in Ilactiaco [Actiaco] littore, ad sermonum. [Ideo addidit : Secundum agnitionem ve-
Titum discipulum suum et in Christo filium, quem ritatis, id est, qui secundum fidcm babent scienliam
Cretx insulx reliqucrat ad ecclcsias instruendas. No- veritatis. L't utrumque concordet, et fides vcra et
luit enim sua absentia Cretenses in antiquo errore cognilio verilatis, addidit : Quce secundum pietateni
permanere, a quibus primuni idololatrix scmina pul- est ; quia qiuedain vcritas non est secundum pieta-
lularunt. Et dum Titum rogavit propter prxdica- tem, ut grammalica, dialectica, geometria alque
lionis necessitatera ad se venire, prxcipit ibi venire C arilhmetica :] habent enim bx artes verara scien
Artbcman aut Tichicuro, quorum doctrina et solatio tiam recte loquendi, sed non est scientia illa pielatis.
foverenlur Crelenses, Scientia pietalis est nosse legem Dei, intelligere pro-
phetas, Evangelium credere, aposlolorum dicta non.
CAPUT PRIMUM. ignorare, [et quantum bonum sil, Deuin ex toto cor-
Vers. 1. — Paulus servus Dei, apostolus autem de, ex tota anima et oinnibus viribus diligcre.] Hxc
Christi Jesu. « In Epistola ad Romanos ita exorsus autem veritas, cujus cognilio secundum pielatem
est : Paulus servus Jesu Christi, vocatus aposlolus : est, ( Vf.rs. 2) in spe vitas aternx posita est, quia
in hac autem servum se Dei dicit ; apostolum vero statim ei qui eam cognoverit, prxmium tribuit im-
Christi Jesu. Si enim Pater et Filius unum sunl, et mortalitalis ; absque pietate vero notitia veritatls
qui crediderit in Filium, credit in Palrem, servitus deleclat ad prxsens, sed xternitatcm non habet prx-
quoque indifferenter apostoli Pauli [et omniura san- miorum, qunm promisit non mendax Deus ante sacula
ctorum] ad Patrem est referenda, vel ad Filium, xlcrna : el (Vers. 5) manifestavit eam temporibus
[quia unus Deus est Pater cl Filius, et una servitule suis in Christo Jesu. Cui aulem antc promisit, et post-
colendus est. Hxc autem servitus charitatis est, non ea fecil perspicuam, nisi sapientix sux, qu.-e erat
legis littene qux occidit, sed spirilus qui vivificat.] p semper cum Patre, cum lxtaretur orbe perfecto, et
Servus Dei ille est, qui non est servus pcccali ; quia gauderet super filios hominura, et repromisit eis qui-
omnis qui (acit peccatum, servus est peccati (Joan. cunque in illa credituri essent, habituros esse vilani
vin, 34). xternara ? Antequam orbis jacerel fundamenta, an-
Apostolus autem Jesu Christi. Grandem sibi Paulus tequam maria difTunderet, montes statueret, coeluni
iuler Chrislianos vindicat auctorilatem : apostolum suspenderet, terram dejecta mole solidaret, hxc
Christi titulo prxnotavit, ut ex ipsa lecturos nominis repromisit Deus, in quo mendaciura non est : non.
auctoritate terreret, [et excitaret ad timorem sux quia possit menliri, si nollet [Hier., et nolit] in fal-
prxdicationis :] indicans omnes qui in Christo cre- sitatis verba prorumpere ;.sed quia qui Pater sit ve-
tlerent, debere sibi essc subjectos. Secundum fidem rilatis [et ipse verax], nullum in se potest haberc
eleclorum Dei et agnitionem verilatis. Referendum mendacium.
est ad superiora, quod intulit : Puulus servus Dei, Non absque re videtur breviter perstringere cur
apostolus autem Christi Jesu. Secundum fidem ele- Deus solus verax, et omnis homo mendax Apostoli
ctorum Dei, id esl, eorum qui non tantum vocati voce dtcatur ? Et nisi fallor, quomodo solus habere
• Ex S. Hieronymi Commcnlario in Epist. ad Tilum.
 1011 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS U. 1012
dicilur iinmorlalitatem, cum ct angeloset multasra- A mundo, et liominibus nota fieret, juxia impcriuni
tionabilcs fecit creaturas quibus dederit immorta- Salvatoris Dei, qui nos salvos esse voluit, id, quod
litatem ; ita et solus dicitur esse verax, non 651 <1IK) poliicitus fueral, implendo. [In prcedicatione qute ere-
[Hier., quod] et ca-teri non iinmorlales et vcritalis dila e$t milii tecundum prceeeptum Sahatorit nottri
sint amatorcs, sed quo ille solus naluraliter sit et Dei. Legimus in Actibus apostolorum, qtiomo.lo Pnu-
immortalis et verus : cxtcri vcro immortalitatem lus in via Damascum pergens subito vocalus est , ei
ct veritatem ex iargilione illius consequantur ; et quomodo Ananix dicitur : Iste esl mihi vat electionit
aliud sit verura esse habere [per naturam et] per (Act. ix, 15). Et ilerum : Segregate miki Pautum el
semetipsum, aliud in poleslale donantis esse quod Barnabam (Ibid. xm, 2). Hoc est prxceptum Salva-
habeas. Sed nec hoc silentio prxtereundum quomodo toris, ul prxdicent gentibus Christum.l Sermo i>
non mendax Dcus, ante xterna sxcula xternam spo- quippe et sapienlia cl doctrina, qua Titus Christi ec-
ponderit vitam. Ex quo, juxta historiam Genescos, clesias instruehat, efTiciebuiit eum proprium apostoli
faclus est mundus, el per vices noctium ac dierum, filium, et ab omni aliorum consortio separatum. Yi-
mensium pariter et annorum, tempora constituta deamus post hxc quod sequitur : Secundum commu
sunt, in hoc curriculo et rota mundi tempora labun- nem fidem. Utrumnam omnium qui in Chrislo crede-
tur, et veniunt, ct aut futura sunt, aut fuerunt. Unde B bant, communem dixeril fidem, an communem suam
quidam philosophorum non putant esse tempus prx- tantum et Tili? Quod quidem mihi melius videtur,
sens, sed aut prxteritum aut futurum ; quia omne apostoli Pauli et Titi fidem fuisse communem, quam
quod loquimur, agimus, cogilamus, aut dum fit, prce- omnium credentium, in quibus pro varietate men-
lerit ; aut si nondum factum est, exspectatur [Hier, tium fldes communis esse non poterat , sed di-
exspectamus]. Ante hxc ergo mundi tempora, xter- versa.
nitatem quamdam sxculorum fuisse credeudum est, Ad extremum prxfatio epistolx et salutatio prxfa-
quibus sempercum Filio et Spiritu sanclo fuerit Pa- lionis Apostoli ad Titum tali fine eompletur : (Vebs.
ter : et, ut ila diram, unum tempus Dei, est omnis i) Gratia et pax a Deo Patre et Chritto Jetu Salva-
xlernitas : imo innumerabilia lempora sunt, cum tore nottro : sive quod et gralia et pax tam a Deo
inflnitus sit ipse, qui ante lempora omne tempus Patre sit, quam a Chrislo Jesu, et utrumque ab utro-
excedit. Sex millia [Ilier., sex mille] necdum nostri que datum possit intelligi ; sive quod gratia ad Pa-
orbis implentur anni, et quantas prius xternitates, trem , et pax referatur ad Filium. (Vebs. 5.) Hujus
quanla tempora ante sxculorum origines fuisse ar- rei gratia reliqui te Cretee , ut ea qum deeranl 652
bitrandum est, in quibus angeli, throni, domina- corrigeres. [Apostolicx dignitatis fuit fundamenlum
liones, cxterxque virtutes servierintCreatori [Hier., C ponere, sicut sapiens arcbitectus; Tili vero et alio-
servierint Deo], et absque temporum vicibus atque rum discipulorum ejus superxdificare.] Postquam
mensuris, Deojubente, substiterint ". Ante hxcita- dura Cretensium Paulus ad Christi fidem corda mol-
que omnia terapora, qux nec sermo eloqui, nec lierat, et tam in sermone quam signis edomuerat «
mens comprehendere, nec cogitalio tacita audet at- eos, ut in Deum Patrem et in Christum crederent,
tingere, promisit Deus Pater sapientix sux verbum reliquit Titum discipulum Cretx, ut rudimenta na-
suum, et ipsam sapientiam suam, et vitam eorum scenlis Ecclesix confirmaret, et si quid videbatur de-
qui credituri erant, mundo esse venturam. Diligen- esse, corrigeret, ipseque pergens ad alias naliones,
ter attendite textum et ordinem Vectionis, quomodo ut rursum in eis Christi jaceret fundamcntum : qui
[Hier., quoniam] vita xterna, quam non mendax licet ab Apostolo correcti fuerant, tamenadbuc indi-
Deus ante sxcula xterna promisit, non alia sit abs- gebanl correctione. Omne aulem quod corrigilur, im-
que verbo Dei. perfectum est. Et conttituat per civitatet pretbyteros ,
Manifestavit enim, inquH, temporibus suu Verbum ticut tt ego dispotui tibi. [Sunt autem episcopi quidam,
suum : id est , quam promisit vitam xternam , ipsa non merita singulorum examinantes, scd eorum vel
est Verbum suum , quod iu principio erat apud Pa- oflicio deliniti, vel sanguine juncti.] Ex quo manife-
trem ; et Deus eral Verbum ; et Verbum caro faclum l stum est, eos qui Apostoli lege coutempla ecclesiasli-
est, et habitavit in nobis. Quod autem Verbum Dci, cum gradum non merito voluerint alicui deferre, sed
boc est , Christus ipse sit vita , in alio loco testatur gratia, conlra Chrislum facere, qui qualis in ecclesia
Jicens : Ego tum vita (Joan. xiv, 6). Vita vero non presbyter constituendus sit, per Apostolum suum in
brevis, non aliquibus circumscripla temporibus, sed sequenlibus exsecutus est. [Super hxc omnia maxi-
pcrpelua, sed xterna : qux manifeslata est in novissi • raum malum est, qui muneribus clericatum oblinent :
inis sxculis per prxdicationem, qux credita est Paulo omnes beatus Petrus princeps apostolorum initio
doclori gentium et magistro , ut annuntiaretur in Ecclcsix in Simone Mago lcrribiliter perculit.] Opor-
• Opiniouem de angelorum creatione antc hujus cum terra ac luce prima die mundi conditos fuisse.
mundi visibilis conditionem , an sanctus Hieronyinus Edit. Yehon.
ex propria, an aliorum veterum menle referat, dubi- b Hic omissum in ms. videtur initium Epistolx,
tare lieet. Vide ejusdem epist. 18 ad Damasura num. quod supplendum ex Hier. ibi : scribit autem Apo-
7. Oppositum dogma longe plurium Ecclesix Pa- slolus Ttto chariuimo filio.
trum aucloritale suffultum mvaluit ; nimirum angelos c Hier addit : i et edocuerat eos non vernaculum
Jovem, sed in Deum Patrem et in Christum credere >
 1013 EXECETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PAULI AD TITUM. loit
tet enim episcopum titie crimine esse, tanquam Dei A scopis non licere transire de ecclesia aut de civiiale
dispensatorem. Idem cst ergo presbyter, qui el epi- ad ecclesiam quxstus causa. Quia rarus est qui de
scopus « : ct antequam diaboli inslinctu sludia [di- majori et 653 ditiori transire cupiat ad minorem
versaj in religione ecclesiaslica flerent, et diceretur ct pauperculam.] Filios Itabens fidetes, non in accusa-
in populis : Ego sum Pauli ; ego Apotlo ; ego autem tione luxurice, aul non subditos peccalo. Non itaquo
Cepha (I Cor. i, 12), communi presbyterorum consi- justus polluitur ex vitiis flliorum, sed libertas [casti-
lio ecclesix gubernabantur. Postquam vero unusquis- gandi alios] Ecclesix principi ab Apostolo reservatur.
que eos quos baptizaverat, putabat suos, non Cbristi, [Quomodo festucam allerius de domo allera (Suppl.
in loto orbe decretum est , ut unus de presbytcris tollere) polest, qui trabem habet in flliorum peccatis
electus superponeretur cxlcris, ad quem omnis cura in sua domo? Talis enim debel cpiscopus esse, ul non
Ecclesix pertineret, et schismaium semina tolleren- timeat propter vilia liberorum extraneos reprehcn-
tur : [quod ex episloiis aliis ejusdem apostoli probari dere, ne forte quislibet tacitus frater respondeat,
poterit; vel etiam ex Actibus apostolorum, ubi di- quare proprios liberos non emendare curam habes?
citur, vocasse Paulum de Epheso presbyteros,] qui- Si enim peccata flliorum ab episcopatu juslum pro-
bus postea inter cxtera sit locutus : Attendite vobis hibent, quanio magis propria peccala removcrc cum
et omni gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit epi- " debenl ab aitari Chrisli ?] Ad extremum hoc dicen-
tcopos pascere Ecctesiam Domini, quam acquisivil per dum est, in Scripturis fllios Xvytapovt , id est, cogi-
sanguinem suum (Act. xx , 28). [Quos ante presbyte- tationes, filias vero jrpaijiir, id esi, opera inlelligi
ros, nunc autem episcopos appellat.] Et Petrus , qui debere : et eum nunc episcopum prxcipit debero
ex fldei flrmitate nomen accepit , in Epistola sua lo- fieri , qui et cogitationes et opera in sua habet po-
quitur, dicens : Presbyleros ergo in vobis obsecro teslate, et vere credat in Cbristo, et nulla subripien-
compresbyter et testis Christi passionum ; pascite qui tium viliorum Iabe maculctur.
in vobis est gregem Domini (I Pelr. v, 1). [Olim vero Oportet ergo episcopum sine crimine esse, tanquam
omnis presbyter episcopus rectc dicebatur : at nunc Dei dispensatorem. Quxrilur ergo inter dispensalores
omnis episcopus presbyter potest dici, non omnis ut fidelis quis invenialur, et non comedens et bibens
presbyter episcopus ; quia , ut dissensionis plantaria cum ebriosis, percutiat servos et ancillas [Domini
excluderentur, ad unuin omnis sollicitudo Ecclesia- sui]; sed incertum Domini [Hier., Dei] [cautus] ex-
rum, quasi ad Patrem, delegala est, qui quasi Glios spectet adventum , et det conservis in lempore [do-
diligat, et gubernel subjectos sibi, non tribunitia clrinx catholicx] cibaria. Sciat autem episcopus et
potcstate , sed pietate paterna : iidemque et quasi _ presbyter sibi populum conservum essc, non servum.
AK! -!---•— 1! ~w.nA..., ? — -.~._l~-!!_ ■___ — _:/t * !___ *~* IOn<irif -mla* •..».. nnn-l ..^ .. l ....... -> ■»_.<■.. ...H-. „___!
filii , singuli gradus in ecclesiis, lionoriflccnt episco- [Quapropter non opprimal eum quasi vile manci-
pos suos.] Videamus igitur qualis presbyler sive epi- pium, sed erudiat eum cum omni charilate quasi
scopus ordinamlus sit. filium.] Non superbum, id est, non tumenlera aut
Vers. 6,7. — Si quis est sine crimine, unius placentem sibi quod episcopus sit , sed opus [bonum
uxoris vir, fitios habens fideles, non in accusatione lu- amplectentem el] id requirentem quod plurimis
xuriie, aut non subditos pcccato. Oportet enim episco- prosit. Non iracundum , [id est , levi vento quasi fo-
pum sine crimine esse , tanquam Dei dispensatorem. lium pendcns in ramo movealur.] Et revera nihil est
Primum enim sinc crimine sit [ejusmodi dispensator fcedius prxceptore furioso : [non enim qui aliquando
Ecclesix Christi] ; quod apud Timotheum irreprehen- irascitur, iracundus est ; sed ille dicitur iracimdiis,
sibilem dicit. Quomodo enim potesl [prxesse Eccle- qui crebro hac passione superalur.] Non vinolentum.
six, et] auferre malum de raedio ejus, qui in deli- Sed hoc nunc dixisse sufliciat, quod secundum Apo-
clum simile corrucrit? Aut qua lir.erlate poterit stolum in vino luxuria est : el ubicunque saturitaa
corrigere peccantem, dum novit se eadem,quxcasti- atque ebrietas fuerint, ibi libido dominetur. Miramur
gal in alio , admisisse [Hier., cum tacitus sibi ipse autem aposlolum in episcopis sive presbyleris dam-
respondeat, eadem admisisse, qux corripit]? Quod n nasse vinolentiam, cum in veteri quoque legeprxce
autem ait, unius uxoris vir, sic intelligere debemus, ptum sit sacerdotes, cum ingrediuntur templum rai-
[ul honorabile connubium habeat, qui in episcopatu nistrareDeo, vinum omnino non bibere (Levit. x).
eligendus est : non vaga libidine inquinatus altari [Nazareos quoque ab omni vino et sicera , quandiu
Dei assistere audeat.] Non tamen omnimodis omneia sanctam comam nutriant, abslinere (Num. vi). ] Nou
monogamum digamo putamus esse meliorem; sed percussorem : quod quidem et simpliciter intellectum
quo is possit ad monogamiam ct continentiam co- xdificat audientem, ne facile manum porrigal ad cx-
horiari , qui suum excmplum prxfert [Hier., pnefe- dendum [vel ad arma prorumpere : sed altius con-
rat) in docendo. [Sunt qui ita intelligunt hoc man- sideratum melius xdificat, ne aliquid episcopus effl-
datum Apostoli : unius uxoris virum, id est, catholicx ciat, quod mentes intelligentium et videntium offen-
Ecclesix doctorem, ne per hxrelicas pravitales effe- dat , sed sit mansuetus in sermone , et moribus
ratur foras per lupanaria diversarum sectarum. Sed honcstus , ne perdal eum quem temperanlia vilx et
et xstimant quidam, ex hac apostolica sententia epi- verboruin erudire potuit ]. Non turpis lucri, etc.
• De hac sancti Hieronymi sententia, de episcopo- 146 ad Evangelum, et editoris Veronensis annott-
rum supra prespyleros dignitate, vid. epist. ejusdem tionem.
 1015 B. F. ALMNl SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1016
[Turpis lucri ■] appctilio, esl pfus de procscntibiis A destruerc. Sana autcm doctrina dicilur ad distinctio-
cogiiarc quam dc futuris. Episcopus qui imitator csse ncni languidae infirma:que doetrinas. Talis quoquc s: t,
Apostoli cupit, Iialicus victum ct vestitum , his tan- ut contradicentes [libera voce] arguerc valeat haere-
iiini debel csse contcntus (/ Tim. vi). Qui altario ser- ticos , sive Judaeos et saeculi islius sapientes. Supc-
viunt, dc allario vivant (/ Cor. ix). Vhant, inquit, riora quidem , quse in episcopi virtutibus posuit , ad
i-t non , dhites fianl. Hucusque quid non debeat ha- vitam perlinent [honestam]; hoc vero quod ait, ut
bcre episcopus sive presbylcr, Apostoli sermonc prae- potens sit eonsolari in doctrina sana, et contradicentes
ccptum est : nunc e contrario , quid habere dubeat arguere, referendum est ad scientiam [perfectam] :
explicatur. quia si episcopi tanlum sancla sit vita, sibi polesl
Vt.us. 8. — Sed hospitalem, benignum. Ante omnia pro.lcsse sic vivens ; porro si et doCtrina et sermone
hospitalilas futuro episcopo praecipitur [Hier., de- fucril eruditus, potcst caeteros quoque instruere; el
iiiintiaiur]. Si eninTomnes illud de Evangelio audire non solum instruerc et docere suos, sed et adversa-
dcsiderant : Hospes fui, et suseepistisme (ilatth. xxv, rios repercutcre.
35), quanto magis episcopus, cujus domus omnium Veiis. 10, 11. — Sunt etiam multi inobedientcs,
commune debet esse hospitium [et satis peregrinorum vaniloqui , sedttctores , maxime qui de circumeisione
atque venientium benigna susceptio in ea, ita ut hu- B sunt, quos oportet argui, qui universas domus sitbver-
niili ofTicio etiam pedes laventur eorum] ? Pudicum, tunt , docentes qua non oportet, turpis lueri gralia.
justum , sanctum. Si autem laicis impcratiir ut pro- Qui Ecclesix futurus esl princeps, habeat eloquen-
plcr orationem abslineant se ab uxore [Hier., ab tiam cum vitac integritate sociatam, ne opera absqoe
uxorum] coitu, quid de episcopo sentiendum est, qui sermone sint lacilar, et dicta factis delinquentibus
quotidie pro suis populique peccatis immaculalas [Hier., factis deficientibus] erubescant. [Sunt pkirimi
[llier., illibatas] [orationes sanclorum (Leg., oralio- et non pauci qui bonam sementem Verbi Der] inani
iniiii sanctarum) J Deo oblaturus est victimas? [Nam persuasione corrumpunt ; [hi etiam perversis doctri-
Abimelech sacerdos propositionis panes renuit David nam sanclarura Scripturarum scnlenliis confirmare
el pueris suis dare, nisl audiret pucros esse mundos nittinlur : ideo doclorem Ecclesise decet Scripluras
a mutieribus, non ulique alienis, sed propriis.] Tan- sanctas discere diligenter, ut si percussus fiat in
tum intercst intcr proposilionis panes et corpus dexteram maxillam, mox proebeat percutienti alte-
Christi, quantum inler umbram et corpora, inter ram. ] Hi sunt de circumcisione Judaci, qui lunc tem-
imaginem el veritatem, inler exemplaria fuUirorum poris nascentem Christi Ecclesiam subvertere conati
et ea ipsa quoe per exemplaria prxGgurabantur. Quo- sunt [llier., nitebantur], et introducere praccepta le-
modo igitur bos.pitalii.is, bcnignilas praecipue debcnt galia , [circumcisionem scilicet et sabbata et caetera
essc in episcopo, sic etiam et castitas proprie, et, ut legispnecepla.] Tales homines doctor Ecclesiae, cui
654 'la dixerim, pudicitia saccrdotalis est, ut non animae populorum creditae sunt, Scripturarum debet
solum ab opere immundo abslineat, sed etiam a tactu ratione superare, et sitenlium lestimoniorum pondere
illicito et cogitatione erroris [Hier., a jactu oculi et iinponere : qui non unam aut paucas domos, sed
cogitalionis errore] mens Chrisli corpus confectura universas cum dominis familiasque subvcrtunt, do-
sit Tibera. Justus quoque episcopus esse debet et ccntes de ciborum diflerentiis , [cum oninia munda
sanctus, et justitiam in populis quibus pneest exer- sint mundis.] Verum quia Dcus est venter ipsorum,
cere , nec personas respicere in judicio , [sed omni turpis lucri gratia volunt proprios facere discipulos,
pcrsonae justa discernens (Forte, decernens). Et san- ut quasi magistri a sectatoribus suis fallantur [Hier.,
etum, ad suam vilam; ut non solura verbis doceat, alantur] [et lionorificcnttirj. Omnis ilaque haerelieus,
sed etiam exemplis erudiat populum sibi commis- qui quibusdam pnestigiis bomines fallit, et fallilur,
suui. (Vers. 9.)' Continentem, amplectentem eum, qui Ioquitur quae non oportet turpis lucri gralia ; [lucralor
secundum doctrinam est, fidelem sermonem. Absli- est perversus ad mortem animarum, non ad vitam ;]
nentem enim decet episcopum esse, non solum iu jj e contra qui errantem fralrcm suum juxta Evange-
carnali desiderio, verum etiam in verborum modera- lium corripuerit [et correxerit], lucratus est cum;
tione ; imo et praecipue in cogilatione , ut habeat in quod enim magis tucrum potest esse , aut quid pre-
potestale quid cogitet, quid loquatur, et quid faciat.] tiosius quani si htimanam animam quis Iucrctur Deo?
Ad extremum oblineat cum , qui secundum doctrinam (Vi.ns. 12.) Dixit quidam ex illis proprius ipsorum
est, fidelem sermonem; ut quomodo sermo Dei Adelis propheta : Crelenses semper mendaces , malee bestiac,
cst et omni acceptione dignus , sic et ille lalem se ventres pigri. Videte [Hier., videlur] hoc esse dupli-
prxbeat, ut omne quod loquitur, fide dignum cxisli- citer legendum, ut hoc quod ait, dixit quidam ex illis
inetur, et verba ipsius sint regula veritatis. Ut potetts proprius eorttm proplieta, cum superioribus copulelur,
tit exhortari in doctrina sana, el eos qui contradicunt, Hujus rei gratia reliqui te Cretce , ul ea quat deerant
argucre. Hoc est, potcns sit eos qui sxculi istius corrigeres ; [et ad hunc sensum respiciat, quod ait : j
lurbinibus exagilanlur, consolari, el per sanam do- Dixit quidam ex illis proprius eorum propheta, id est,
ctrinam [id est, catholicam, haereticas pravitates] Crclcnsium. Aut cum vicinioribus jungendum est.ut

■ Il.tc veiba qux in ins. dcsunt, addimus cx conjcctura ob inlegriiatcm scnsus.

 10!7 EXEGETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PAULI AD TITUM. 1018
Iegamus : Sunt eliam mulii et non subdiii, vaniloqui A inquinataesteorummensetcojiscientia.Vropterc&eliam
et menliuin deceplores, maxime autem qui de cir- quaemunda suntper naturam, eis immunda fiunt [per
cumcisione sunl : quos mullos etnon subditos, vani- culpam] ; non quod vel mundum sit aliquid vel immun-
loquos .:t menlium deceptores cum his qui de circuin- dum, sed pro qualitate vescentium. [Legilimuscibus et
cisione sunt, oportet 655 refrenari ; qui universas a cathoiica Ecclesia usitatus, mundus est mundis; im-
domos subvertenles, doccntes qnae non oporlet, turpis mundus coinquinalis.quorum menset conscientia im-
lucri gralia ; [talium enim , id est , qui lurpis lucri munda est : ] ideo infideles quosque atquc pollutos eliam
g4-alia docent,] dixit quidam ex illis proprius ipsonmi panis benediclionis, et calix Dominicus non juvat, [sed
propheta : ul id quod ait : propriut eorum propheta, magis pollutos facit,] quia qui indigne comederit de
non specialiler ad Judxos, et eos maxime qui de pane illo, el de calicc biberil, judicium sibi mandu-
circumcisione sunt, sed ad multos referatur, qm non cat et bibit (/ Cor. n). In nobis itaque est vel mund.i
subdili sunl, et vaniloqui et mentium deceptores comedere vel immunda. Si enim mundi sumus ,
sunt, quorum utique [ llier., qui utique], quia in Crete munda nobis est creatura ; si autem immundi el inli-
erant, Cretenses esse credendi sunt. Dicitur enim ille deles, sunt [Hier., fiunl] etiam nobis univcrsa com-
versiculus in Epimenidis Cretensis poctae Oraculis munia ; sive per inhabilantem in cordibus noslris
reperiri, quem in prsesenliarum sibi [Forle, ibi] lu- B haeresin , sive per conscientiam dclictorum. (Veiis.
dcns propbetam vocavit; quod scilicet tales Chrisiiani 16.) Confitentur, inquit, se nosse Deum, factis autem
tales mereantur habere prophetas, quomodo et pro- negant, cum sint abbminati et incredibiles, et ad omne
phefcB erant Bahal [Baal] [et idolorum , ut Iegilur in opus bonum reprobi; sccundum illud, quod in Isaia
ltcgum libris]. Denique ipse liber, [unde Apostolus dicit : Poputus hic tabiis me honorat, cor autem eorum
h;vc tulil,] Oractttontm titiilo praenblatur; quem quia longe esl a me (Isaia: xxix ,13). Quomodo igilur la-
videbatur divinum aliquid rcpromittere, proptcrea biis quis honorat ct corde procul rccedit, ila quis
Aposlolum arbitror inspexisse, ut videret quid genli- Deum sermone confilens, operibus negat : ncgans au-
lium divinatio polliceretur : et in tempore ahusum lem Deum operibus, confessione simulata, recte exe-
esse versiculo scribentem ad Titum , qui °eral Crcte, crabilis et profanus esl; et nulla veritatis ralione
ut falsos Cretensium doclores proprio insuke auctore persuasus inobediens, et incrcdulus recte appcllatur.
contereret [llier., insuhe doctore convinceret], Lquod [Nec in marlyrio mente corruptus , quis solummodo
eumdem Aposlolum in aliis locis fecissc invenitur; Christum ncgabit;] sed quoliescunque vincimur vi-
sicut in Actibus apostolorum tilulum invcniens de tiis atque peccatis , [el Dei mandatis contraria agi-
ignoto Deo , et cxinde sumpsit prsedicationis ofli- mus] toties Deum negamus; et e coutrario, quolies
cium.] ■ bene quid agimus, Dominum conflteraur [et lau-
Vers. 13. — Testimonium, inquit, verum e$t ; non danius].
tolum carruen , de quo testimonium sumptum est, 656 CAPUT II,
non universum opus, sed tantum hoc testimoniuai.
Quam ob causam increpa illos dure, ttt sani sinl in Vers. 1. — Tu vero loquere sanam doctrinam.
fide. (Vers. 14.) Non intendentes Judaicis fabulis et Aliud est sanam doclrinam loqui, aliud ea quae sanae
mandatis Iwminum se aversantium a veritate. Ait conveniunt docere doctrinx; quia in altero simplex
enim : Incrcpa illos acriter; mendaces quippe sunt et tantum institutio est, in altero cum ea quae doceas
malae bcstke et ventris pigri , qui falsa suadent , qui [Hier., cum eo, quod doces], vitae quoque correclio;
ferarum ritu sanguinem sitiunt deccptorum; et non iini enim solverit untttn de mandatis minimit, et doctte-
cum silentio opcrantessuum panem manducant, quo- rit sic homines, minimus vocabitur in regno cwtorum
rum Deus venter est , et gloria in conftisione eorum. (ilatth. v, 19). [Eril autem doctor qui verbo docet,
IIos talcs increpa , ut sani sint in fide : de qtia fldei et opere destruit quae docet, sed minimus : qui autem
sanitate in consequentibus loquitur; senes sobrios fecerit et docuerit sic Itomines , magnus vocabitur in
esse, honestos, pudicos, sanos in fide et charitate et . regno ccelorum , quia opere implet quod ore docet.]
patientia; [de qua sanilate fldei ct ad Timotheum Hoc enim nunc Aposlolus Titum filium in Cbrislo et
scribit :] Si quis aliter docet et non acquiescit sanos discipulum docet , ut ea loquatur quae sanae conve-
sermones [Leg. sanis scrmonibus] Domini nostri Jesu niunt doctrinac; quia tunc doclrina est sanitas , cum
Chrisli (I Tim. vi, 3). [Sanos scrmones vocat, et quod doctoris doctrina pariter et vila consentiunt. (Vers.
observanlibus eos sanitas operetur in cis.] Non in- 2.) Senes sobrios esse, honestos, pudicos, sanos in fide
tendentes Judaicis fabutis et mandntis hominum aver- et charitate el palienlia. Nunc vero per singulas aeta-
santium veritatem, [de quibus ad Galalas etRomanos tes et pcrsonas sic dccenler praecepta constituit, ut
plenissime disputalur, qui putabant inter cibos esse sermo ejus vitae morum sit regula. Senes igitur to-
distanliam, cum aliqui mundi, aliqui viderentur im- brios, [in bonis moribus;] honestos, ut xlatis graliam
mundi. Propterea nunc infert :] (Vers. 15) Omnia [Hier., gravitatcm] morum gravitas decoret. Pttdi-
munda mundis; his videlicet qui in Christo credunt, cos , ne in aliena aetate luxurient, ne jam frigido a
ct sciunt omncm creaturam bonam esse, et nihil ab- libidinc sanguinc exemplum sint adolcscentibus ad
jiciendum quod cum graliarum aclione percipitur. ruinam. Sanos in fide; non tantum in fide, etiam in
Coinquinalis autcm cl immtindis nihil est mundum, sed charitate ct palientia [et omni generc virlutum], ul
1019 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERIM PARS II. 102O
cum primam fidei habuerint sanitalem , audianl a A Dei oculus et sanctorum angelorum peragere. Filios
Salvatore : Fides tua te salvum fecit (Marc. x, 52). autem ila diligant, sieoserudianl in Deidisciplina.Cae-
[De bujus fldei iniegritate plenius cum exemplis in terum nolle eos conlristare, 657 docendo qu;e bona
Epistola ad Hebraeos idem beatus apostolus disputat.] sunt; cl libertaiem tribuere peccandi non est amare
Quomodo igitur est fidei sanitas, ita et eadem sani- fiiios, sed odisse. [Erudiantur quoque, ut domus; id
tas in charitale est. Quis autem sanilatem possidet est, servorum ct ancillamm habeanl in benignilate
charilatis , nisi ille qui primum Deum dilexerit ex curam.] Addidit, benignas, [ne austerilate regeretur
tota anima sua, et ex toto corde suo, et ex lotis viri- familia. | Addidit, et subditas riris suis, ne forte divi-
bus suis, dcinde Christi praeceplum audiens in proxi- tiis et nobililale perflalae Dei sententix non memi-
mum compleveril charitatem [Hier., diviserit chari- nerinl, per quam suhjcctne sunl viris. Ait quippe
tatem] ? Quia in his duobus mandatis tota lex pendet Deus ad mulierem : Ad virum tuum erit contersatio
el prophetae, [plcnitudo vero legis charitas cst,] quia [Le%., comersio] tua; et ipse tui dominabilur (Gcn.
qui sanus est in fide et charilale, sanusquoque sil in iii, 16). Dicilur enim : Non cst creatus vir propicr
patienlia , quae maxime in lenlationibus comproba- mulierem , sed mulier propler virum. Et cum capul
tur. (Vers. 3.) Anus similiter in habitu sancto , nvn muiieris vir sit, caput aulein viri Chrislus, quaecun-
criminalrices, non tino multo servientcs: bene docenles, " que uxor non subjicitur viro [Hier., virosuo] [reli-
ut prudeniiam doceanl. Tametsi apostolus Pelrus gioso et Deum timenti], hoc est , capili suo, ejusdem
proeceperit ut viri uxoribus suis (anqiiam iitflrmiori criminis rea est, cujus et vir si non subjiciatur Chri-
vasculo lionorcm tribuant, non tamen arbitran luiii sto capiti suo. Ne verbum mei blasphemetur ; vel dum
est quod uxor, quac corporis vasculuiii habel iniir- contemnitur Dei prima senlenlia et pro nihilo duci-
mum, slatim et anima iiifirmior sit. Unde et nuuc tur : vel Chrisii infamatur Evangclium , duro conlra
praeeipilur eis, ut in ipsis quoque illud Apostoli com- legem (idemque naturae ea quae Chrisliana est el ex
pieatur : Virtiu tninfirmilatc perjicitur (II G'or.xn,9). Dei lege subjecta , viro imperare desiderat suo; cum
[Quod vero ait : Anus similiter, etc, eadem prsecepta etiam genliles fcminae viris suis servianl communi
vull illas observare quaa superins senibus viris sta- lege naturae. (Vkrs. 6.) Juvenes similiter exhortare
luit,] id est, ut sobrioe sint, honestte, sanae in fide, et ut pudici sinl. Proprium aulem adolescentularuin
charitate el patientia; et pro seiu suo hoc habeant hoc posuit, ut pudicae sinl [Hier., adolescentulorum...
proprium, ut sint in habitu sancto. Non criminatrices, ut pudici sint] in omnibus, lam scilicet mente qoam
non tales, ut aliis placeant, dc aliis delrahant. [Si corpore, tam opere quam cogitatione, ut uulla sit in
quam juvencularum videant indigne facerc, ] non tam - adolescente suspicio turpitudinis. Sciendum quoque
apud caeteros debel accusare, quam ipsam in secrelo, hoc quod continentia non solum in carnis opere etm
Christi charilate, corripere; et magis docere nc fri- animi concupiscentia, sed in omnibus rebus necessa-
ciat , qtiam iu publico accusare quod fecerit. Non ria sit : ne honores indebilos appetamus , ne accen-
vino multo servientes. A vini vero nimio potu anus damur avaritia, ne ulla passione superemur. In om-
prohibentur; quia quod [Cod., qnotquot] in adole- nibus , ad superiora est referendura , id est , hortare
scentibus libido , hoc in senili actate ebrietas perpe- ut pudici sint in omnibus. (Vers. 7.) Te ipsum pratbt
trat [Hier., hoc in scnibus ebrielas est]. ldeo expresse exemplum bonortim operum. Nihil prodest aliquem
dicit, non vino multo servientes ; servitus oiiim quoe-
exercitatum cssc in discendo , et ad loquendum tri-
dam est et extreraa conditio, vino sensus hominis oc- visse linguam, nisi plus excmplo docuerit quam
cupare [Hier., occupari]; non suum esse, sed vini.
verbo. [In doclrina, in integritate. In doctrina, ail, ut
Talibus consequenler doctrinis eis frena immillit
opere impleas quod ore doces. Integritas vero ad vir-
[Hier., doclrinac cis frena permittit] , ut cum lales
ginitatem proprie pertinet; unde et alia translatio
fuerint , docendi habeant libertatem , ut scilicet do-
ait : In incorruptione ; nam virgines dicuntur incor-
ceant ea quae bona sunt. Licet enim alio loco dixe- ruplx.] (Vers. 8.) In gravilale, in verbo sano et irre-
rit : Docere autem mulieribus non permitto (I Tim. p
prehensibili. [Doctorem ecclesiaslicum gravitatem, id
ii, 12); sic intelligendum est, ut in viros illis sit
est, honestos mores decet habere. De serraone itaque
doctrina sublata : caeterum adolescenlulas doceant,
quasi filias suas, primum castitatem; quia adversus sano superius dictum esl.] Et irreprehensibili. De ir-
hanc magis in aelate florenti pugnat inimicus, et vir- reprehensibili dicimus, non quo ulliis tanlae facundis
lus ejus contra feminas in umbilico venlris est. et pnidentiac sit ut a nemine reprehendatur, sed quod
Vers. i, 5. — Adolescenlulas [Cod., Adulescentu- nihil dignum reprehensione dicat aul faciat, Iicet ad-
las et adhulescentulas] , ut viros suos diligant, /ilios versarii sint ad reprehendendum parati. Ut is qui ex
ament. Prudentes , sobrias , castas , domus curam ha- adverso est , vereatur, nihil habens malum dicere de
bentes, benignas, subdilas viris suis, ut non blasphe- nobis. [Ex adverso , id est, adversarius nihil babeat
metur verbum Dei. [Anus vero vult admonere adole- veri vcl verisimile , quamvis paratus sit reprehen-
scentulas ut diligant viros suos, non in passione dere, contradiclionis locum.] Potest autem hic, qui
desiderii carnalis, sed in Christi charitate]. Vult eas ex adverso est , diabolus intelligi , qui accusator e.-t
amare viros suos caste, ut inter virura ct mulierem fratrum nostrorum, ut Joannes evangelista pnedirat ;
casta sit dilectio, et opcra liberorum se credant ante qui cum nihil habuerit mali quod nobis objiciat, era
1021 EXEGETICA. — EXPOS. 1N EPIST. S. PAULl AD TITIM. 1022
bescit, el criminator non polcrit crituinari. Diubotus A bus. Non est enim aliqua dificrentia liberi et servi,
autcm in Latina lingua criminator sonat. Grxci et Barbari, circumcisi et liabentis pra?pu-
Vers. 9, 10. — Servos dominis suis subditos esst , tium, mulicris ct viri ; sed cum Cliristo unum suinris
in omnibus placenles, non contradicentes, non frau- univcrsi, ad Dci regnum vocamur omnes. Posl offen-
rfanles, sed in omnibus fidem bonam oslendentes; sam Patri nostro reconciliandi sumus, non per mc-
quoniam Dominus et Salvaior nostcr, qui in Evan- rita uostra, sed pcr gratiam Salvatoris : vcl quod
gelio ait : Venite ad me omnes, qui laboratis et one- Dei Patris vivens vel subsislens gratise [Hier., gratia]
rati estis, et ego reficiam vos (Malth. xi, 28), nullam ipse sit Cbrislus; vel quod Cbristi Salvaloris Dci
conditionem, xlalem, sexum a beatiludine arbitra- li;cc sit gralia : et non nostro merilo salvati simus,
tur alicnuiii : proplerea nunc Apostolus et servis secundum illud quod in alio loco dicitur : Pro nihito
prxcepta constituil; [scilicet ut facli Ecclesix niem- salvabis eos (Psal. t.v, 8). Qux gratia omnibus ho-
brum, qux corpus est Christi, et ipsam salutem miuibus ideo illuxit, ut erudiret nos abnegare impie-
consequantur xlernam.] Et quoinodo superius senes, tatem, sxcularia dcsideria, pudice et juste et pic
anus, adolescentulas, juvenes, quid Tilus erudire viverc in hoc s:cculo. Quid sit auiem abncgare im-
deberet, edocuil, ita nunc servis apla prxcepla con- pielatera, quid sxcularia desidcria, ex eo quod supra
siituii. Primum ul subdili siul dominis suis in om- 15 exposuimus : Deum confttentur se scire, factis au-
nibus ; in his autem omuibus qux non sunl contra- tem negant, intelligi posse confido. Sxcularia igilur
ria Dco; ut si dominus eos jubet qux non sunt ad- desideria sunt, qux a mundi hujus principe sug-
versa Scripturis sanclis, subjiciantur servituti do- geruntur ; ct cum sint sxculi liujus amalores,
mini [llier., subjicialur servus domino); sin vero ciiiii sxculi nube pertranseunt. Nos autem cum
conlraria prxcepla, magis obediaut spiritui quam pudice el jusle , uec corpore scilicet nec mente
corpori [llier., magis obediant spiritus, quam cor- peccantes, vixerimus in Christo, pie quoque vi-
poris domino] : [Placentes, duobus modis intelligitur ; vamus in hoc sxculo : qux pietas exspeclat bealam
boc cst, sibi placentes in suo servitio : aul etiam do- spem el advenlum gtoriw magni Dei et S'itvatoris
niinis placentes, omnia fideliter et humililer impleii- nostri Jesu Christi. Sicut eniin impietas magni Dei
tesqux jubcntiir.] Kon conlradicentes : hoc ideo ait, reformidat adventum, ila secura de opere &uo et de
quia inaximum vitium cst scrvorum dominis contra- fide illuin pictas prxstolatur. Ubi est scrpcns Arius,
dicerc, et cum aliquid jusserint, mussitare. Si enira ubi Eunomius coluber [lortuosus]? Magnus Dcus
quae dominus imperal necesse habet servus implere, Salvator Chrislus dicitur, non primogenitus oinnis
cur hoc ipsum non cum bona faciat volunlale? JVon creaturx, non verbum Dei et sapientia, sed Jesus
(itrantes. Hoc aliud vitium servorum doctrina Chri- C Christus ; qux vocabula assumpti hominis sunt. Ne-
sti corrigil ; fur autem non solum in 658 majori- quc vcro alium Jesum Christum, alium Verbum di-
bus sed el in minoribus judicatur. Non enim id quod cimus, ut Nestoriana hxresis [Hier., ut nova hxre-
furlo ablalum est, sed mens furanlis attenditur. Siut sis] calumniatiir ; sed eumdcm et anle sxcula et in
ilaque servi subditi dominis suis in omnibus ; sint sxcula et ante mundum, et per Mariam [Hier., post
complaccntes conditionis sux, ut non ferant asperc Mariain], imo ex Maria magnum Deum appellamus
servitulcm, ut non conlradicant dominis, non furen- Salvatorem nostrum Jesum Christum, qui dedit se-
tur, et posl hxc in omnibus fidem bonam ostendant, metipsum pro nobis, ut pretioso sanguine nos redi-
ul doctrinnm Salvatoris noslri Dei ornent in omnibus. meret ab omni iniquitate, et mundaret sibi populum
Si enim npud carnales dominos in minimo fldelcs [acceptabilem, sectatorein bonorum operum, id esl
fuerint, incipient eis apud Dorainum [Hier., apud xmulatorem]. (Vers. 15.) Hwc loquere el exhortare.
Deum] majora committi. Ornat autem doctrinam Quod vero ail, loquere, ad doclrinam videtur esse
[Cod. omit. doctrinam] domini, qui ea qux condi- referendum ; quod vero intulit, exhortare, ad con-
tionis sua? ablata sunt [Hier., qux conditioni su;c solatiouem pertinet. Quod vero terlio subinfert :
apta suni], facit. Quomodo enim potest fidelis esse Increpa cum omni imperio, id est, quicunque doctri-
in subslantia Dei, [et ecclesiastico officio,] qui car- D nam et consolalionem non audial, increpatione sit
nali domino fidem exhibere non potuit? dignus, et mereatur audire : Obliti estis consolationi*
Vfcns. 11-14. — Apparuit enim gratia Dei Sal- quw vobis ut filiis loquitur Deus. Nemo te conlem-
vatoris noslri omnibus hominibus, erudiens nos, ut nat, hunc sensum habet : Nemo eorum qui in Eccle-
abnegantes impietatem et swcularia desideria, sobrie, sia sunt, te segniter agente sic vivat, ut se putet
jusle et pie vivamus in hoc sacuto : exspectantes bea- meliorera. Qualis enira xdificalio erit discipuli, si
tam spem et advenlum gloriw magni Dei et Salvato- intelligat magistro se esse majorem? Unde magno-
ris nostri Jesu Christi : qui dedit semetipsum pro no- pere episcopi, presbyleri et diaconi debent provi-
bis, ut nos redimeret ab omni iniquitate, et mundarel dere, ut cunctum populum cui prxsident, conversa-
sibi populum acceptabilem seclatorem bonorum ope- tionc et sermone prxccdant.
rum. Post catalogum doctrinx ad Titum, quid senes, 659 CAPUT III.
quid anus, quid adolescentulas el juvencs, quid ad
exlremum servos erudire deberet, rectc nunc intulit : Vers. l. — Admone illos principibus et petestati-
Apparuit enim gratia Salvatoris Dei omnibus /loinini- bus tubdito» csse, dicto obcdire, ad omne opus bonum
10i3 D. F. ALBINl SEU ALCUINI OPEHUM PAHS II. tOM
yarutos esse. Taleqtiid et ad Ilomanos scribilur.Omwis A Clirislum crederent, dumnalurus (Cod., dainiiandus.
anima potestatibus sublimioribus subdita sit, non est Uier., ad eos. . . vinciendos).]
enim potestas, nisi a Deo (Hom. xm, 1). [Nam el ipse Yers. -i-7. — Cum autem benignitas el humanitas
Domiinis tcnlanlibus Judajis respondit : ] Reddite apparuil Salvatoris nostri Dei, non ex operibut jutti-
Cmsari qua; sunt Cwsaris, et Deo qnce sunt Dei tias qua? fecimus nos, sed secundum misericordiam
(ilatth. xxn, 21). Cui responsioni Paulus aposlolus suam salvos nos fecil per lavaerum regenerationit et
congruens docet, principibus et potestalibus cre- renovdlionit Spiritus sancti, quem effudit in not ubun-
dentes in Cbristo debere esse subjectos. Polerat bis danler per Jetum Chrittum Dominum nostrum, ut
(jui tormcnta formidant, occasio ad negandum dari justificati gratia ipsius hceredes simus secundum spem
[ex hoc prsecepto] ; sed caute subjecit, obedire ad vitce xlerna;. Diligenlius attendamus et invenienius
omne opus bonum. Si bouum est quod praccepit im- in prasenti capitulo manifestissimam Trinitalem.
perator et praeses, jubentis obsequcre voluntati : sin Benignitas quippe et clementia Salvatoris nostri Dei,
vero malum et contra Deum sapit, responde ei illud non alterius quam Dei Patris, per lavacrum regene-
de Actibus apostolorum : Obedire oportet Deo ma- rationis et renovationis Spirilus sancti, quem efludit
gis quam hominibus (Aet. v, 29). Hoc ipsum et de super nos abundanter per Jesum Christum Salvato-
scrvls intelligamus apud dominos, et de uxoribus B rem nostrum, justificavit nos in vitam aeternam.
apud viros, et de Qliis apud parenles [el de disci- Salus credentium mysterium Trinitalis est [ut ipse
pulis apud magislros,] quod in illis [hse personse] Dominus in Evangelio ait : Ite, docete omnet gentes
tanlum debeant subjccti esse [majoribus] qux contra baptizanlet eos in nomine Patrit et Filii et Spiritus
Dci mandata non veniant ; [el ad ea lanlum paratos sancti. Non erit legitime baptizatus, nisi invoce-
csse (|ii;c contra Domini mandata non jubentur.] tur nomcn sanctae Trinitatis super eum qui bapli-
(Vers. 2.) Neminem quoque blasphemare. Igitur Mi- zandus est. Ideo sub fcstinatione currendum est ad
chael archangelus, qnando cum diabolo disputabat baptismum, ne forte sine sacramento salulis hujus-
de Moysi corpore, non fuit ausus inferre judicium modi rapiatur iufans de hac luce]. (Vers8.) Fidelis
blasphemice , ted dixit : imperet tibi Deut (Jud. 9). sermo est : et de his volo te confirmare, ut curam ha-
Ergo si Michael non fuit ausus diabolo, et cerle ma- beant bonis opeributfjfjQpraetse, qui credunt in Deum
ledictione dignissimo, judicium infcrre blasphemise, [Leg. qui credunl Deo]. Ha?c sunt bona et utilia ko-
quanto magis nos ab omni malcdicto puri essc de- minibus. Hoc quod ait, fidetis sermo, ad superiora
bcmus? Merebatur dianolus maledictum, sed per es jongendum est, in quibus promiserat, ut justificati
ai'changeli exire iioii debuit. Hoc nunc tantum di- gralia ipsius haredes efficiamur secundum spem titm
xisse suflicial, quod blasphcmare Chrisii discipulos G atlernee. Dignus enim fide super hseredilate Dei
non oportet , nec, quod addilur, esse titigiosot; si 9ermo, et super spe vitse selcrnae. Unde oportet de
enim sumus filii pacis, et volumus super nos pacem his non dubium, non timentem, et ipsum credere, et
requiescere, ct accessimus ad Jcrusalem ccelestem, ut credant caeteri, conflrmare.Non solum aulem hoc,
quae ex pace nomen accipit, cum his qui oderunt sed et hoc cum cseteris liis qui voluerint crederc,
pacem habeamus pacem : et quanlum in nobis est, conflrmandum esl : quapropter ail, et de his tolo te
cum omnibus hoininibus pacati simus, non solum confirmare. Qui aulem isla vera esse credideriut,
cum modeslis, sed etiam cum rixosis, quia nulla necesse est ut curam habeanl bonorum operum
virtus est fcrre mansuelos ; quapropter locum [adimplere], per quse hsercditas Dei et spes vii»
demus irae, Omnem ostendentes mansueludinem ad pra;paratur teterna;. Et pulchre, ut majorem fidem
omnet homines. faceret, non dixit, qui credunt hominibus, sed qui
Vers. 5. — Fuimus enim el nos aliquando insi- credunt Deo. Necesse est enim ut curam bonorum
pientes et increduli, errantes, servientet detideriit et operum habeant, quse adimpleta et omni studio
voluptalibus variis, in malitia et invidia agentes, odi- perpelrala bona sunt utiliaque credentibns. (Vers.
biles, odientet invieem. Quaeral aliquis quomodo Pau- 9.) Stultas autem qua>stiones, et genealogias, et con-
lus esset insipicns, incrcdulus, errans, et serviens de- " tentionet, etpugnas legis devita; tunt enim inutiles
sideriis ct variis voluptatibus in malitia etin invidia, et vanw. [A vanis ergo et rationem non habentibus,
cum eruditum eum ad pedes Gamalihel et ab infan- et fidei calholicee nou faventibus revocafnosAposto-
tia sacris litleris institutum [Adde : legamus] (Act. lus quseslionibus.] Caetemm ad sapientes, et quse
xxn) ! Sed ab eo tempore quo in Christum non cre- Scripturarum auctorilate sunt fultae, magis cohor-
didit, [hsec de illo jusle dici potuerunt, quod esset latur et provocat : modo non sit corpus nostrum
insipiens et invidus saluti Christianoruin.] An di- subditum peccatis, et ingredietur in nos sapientia.
cendum est Paulum non fuisse insipientem [Hier., Exerceatur mens quotidie, divina lectione pasealur :
an non nobis videtur Paulus fuisse slultus], quando et quoestiones nostrse stultsc non erunt quaesliones.
babebat zelum Dei, sed non secundum scicntiam; et Quod aulem ait : Genealogiat et contentionet el rixat
persequebatur Ecclesiam et lapidantium Stephanum </"c veniunt ex lege devita; proprie pulsal Judseos
vestimenta servabat ; cum in tanlum odium contra qui in eo se jactant, et putant legis habere noiiiiam,
Salvatorcm instigatus exarscrit , ut litlcras a sa- si nomina teneant , singulorum , [qux quaestiones
ccrdotibus acciperet pergcns Damascum, [qui in Chrisliano non couveniunt,] cui r\\x Icgales [pcr
1025 EXEGETICA. — EXPOS. 1N EPIST. S. PAULI AD PIIILEM. 1020
palientiam (Hier., pcnitns)] respuendx sunt, ct Ju- A tcmperatis , rursum Corinthum revertisse. Zcnan
dxorum stultithc relinquendx ; simi enim inutiles vero legisdoctorem de alio Seripturx loco, qui fuc-
et vanx , qux tantum speciem scienlix habeant rit non possumns dlcere, nisi hoc tantum quod ipse
[Hier., habentj ; exterum nec dicentibus nec audien- apostolicus vir id operis, 661 quod Apollo exercc-
lihus prosunt. bat, habuerit, Chrisli Ecclesias exstruendi. Prxcc-
Vers. 10,11 . — Hcereticum hominempost unam et se- pit ilaque Tito, ut quoniam de Creta in Grxciam
cundam correptionem devita. Sciensquia subversusest, navignturi erant , non eos faciat sitarciis indi-
qut hnjutmodi est, et delinquit, cum sil proprio judicio gcre, scd habere ea qux ad viaticum necessaria
condemnalus. Hxresin ad Galatas inter carnis opera sunt.
idem numeravit apostolus(Ga/aJ. v, 10 teq.). Hxresis Vers. 14. — Discant autem et notlri bonit operi-
Grxce ab elcctione dicilur, quod scilicet unusquisque but prwesse ad usus necessarios, ut non sint infru-
id sibi eligat qnod ci meliusesse videatur. Hxrelicum ciuosi. Dixit enim : Discant el nostri. Nostros suos
igitur hominem post unam et alleram correptionem vocat, qui in Christo crediderunl, qui, quia Christi
devita. Hoe ideo ait quod scilicet non sufGciat tan- erant, recte Pauli et Titi appellari merebantur. Ha-
tum scmel eum corripi vel commoneri qui aliquo sit bes, inquit, in discipulos potestatcm, doce eos non
depravatus errore, sed et secunda ei sit adhibenda B esse infructuosos ; sed evangelicis [Hier., evangeli-
doi trina, ut in ore duorum vel trium testium stet stis] ct apostolicis viris, qui bonis operibus serviant,
omne verbum. Quarc autem posl primain et sccun- ministrare; et minislrare, non in quibuscunquo
dam correptionem devitandus sil, reddil causas di- causis, sed in necessariis usibus. Habeniet quippe
cens : Quod subversus est qui ejusmodi est, et peccat, viclum et vestitum, his conlenti simus (1 Tim. vi, 8).
cum sil a semetipso condemnutus. Qui enim semel Infructuosos vocat quicunque evangclistis non inini-
bisquc correptHS, audito errore suo non vult cor- straverint, [et prxdicatoribus verbi Dci necessaria
rigi [proprio judicio condemnatus est, et segregatus secundum facullalem suam non subminislrant.]
ab unitate Ecclesix]. Nam lbrnicator et adulter, Vers. 15. — Salutant te qui mecum sunt omncs.
homicida, et cxtera vitia per sacerdotes de Ecclcsia Vel solita consuetudine usus, ul Titum ab omnibus
propelluntur ; hxMtici autcm in seipsos sentenliam qui secum erant, dicerct salulari, vel certe propric
fcrunt, suo arbitrio de Ecclesia recedentes; qux ad Titum, quod talis esset, ut amorem eorum qui
recessio proprix conscienlix videtur esse damnatio. cum Paulo erant, omnium mereretur. Magna vero
Inter hxresin et schisma hoc csse arbitrautur, quod laus Titi per Paulum ab omnibus salutari. Saluta
hxresis pervcrsum dogma habet ; schisma proptcr eos qui nos amant in fide. [Quidam vero amant
cpiscopalem dissensionem ab Ecclesia scparetur. C suos, sed non in fide, sicut mater liliuin, vir uxo-
Vers. 12. — Cum misero ad te Artheman aut Ti- rem. Ideo adjunxit : Qui nos amant in fide]. Sola
chicum, festina venire ad me Kicopolim : ibi enim sanctorinn dileclio in lide diligit; in tanlum, ut
ttatui hiemare. [Hic paternus in Crelcnses Pauli de- etiainsi ille qui diligilur infidelis est, tamen spiriius
monstratur affeclus;] necessarium enim habuit Ti- [Hier., lamen sanctus] in fide eum diliget, secun-
tuni in Evangelii miuisterium ; tamen non eum anle dum illud : Omnia vestra in fide fianl (I Cor. xvi ,
ad se vult venire, nisi iri locuin ejus Arthemas vel 14). ldeo in fide; [quia credit se aDeopro expletione
Tichicus successor adveneril. Nicopolis ipsa cst, inandali, quo dicitur : Diligite inimicos veslrot (Lue.
qux ob victoriam Augusti [Ms., Agusli] quod ibi vi, 35), mercedem recepturum esse.] Gralia Dei
Antonium Cleopatramque supcrarit, nomen accepit. cum omnibut vobit. Amen. lu commune itaque san-
(Vf.hs. 13.) Zenan legisperitum et Apollo tollicite clis atque credentibus, Tito et cxteris qui cum co
pramitte, ut nihil illis detit. Iste est Apollo, de quo erant, imprccalur gratiam. Et quomodo Isaacpalriar-
et ad Corinthios scribitur : Vnutquitque vettrum cha benedixit filium suum Jacob ; ct ipse Jacob
dicit : Ego sum Pauli, et ego Apollo, et ego Ccpluc duodecim patriarchas (Cen. xxvn, xxix); ita ct
(/ Cor. t, 12). Fuit autem vir Alexandrinus ex Judxis nunc in finc epistolx sux Apostolus gratiam creden-
valde eloquens et pcrfectus in lege, episcopus Co- tibus imprecatur : qux cum volo habebat effectum,
rinthiorum : quem propter dissensiones qtix in Co- et erat dn potestate credenlium, si talem se bene-
rinlho erant, ad unam insulam Cretam cuin Zenan dici [Hier., bcnedictus], qualem benedicens prxbcre
Icgisdoctore putandum est transfretasse , et Pauli voluisset.
epistola dissensionibus qux Corinthi ortx fuerant Explicit explanatio in Epitlolam Pauti ad Tilum.

1NCIPIT EXPOSITIO IN EPISTOLAM PAULI AD PHILEMONEM.

" Philemoni familiares lilteras pro Onesimo servo frater, Philemoni dilecto el adjutori nostro, et Apptm
cjhs scribit. Scribit autem ei a Roma de carcere. sorori charitsimm et Archippo commilitoni nottro , et /
(Vers.1-3.) Paulut vinctut Jetu Chritli et Timotheut Ecclesix qua est in domo tua. Gratia vobis et pax a

* Ex Hicronymo in hanc Epistolam.

 1027 B. F. ALBIM SEU ALCIIM OPEKUM PARS II. i(Hi
Deo Patre nottro et Domino Jesu Chritlo. [Hucusque A evidens fiat in agnitionem omnit boni in Chritto ietu.
salutalionis prooemium. In nulla alia epistola se vin- Pro Philemone Paulum semper orasse crcdibile esi,
ciuni dicit. Ait enim : Paulus vinctut Jesu Christi.] quo scilicet fldes et charitas, quam habebat in Chri-
Majoris auiem videlur supercilii vinctum Jesu Christi sto et in omnes sanclos ejus per communicalionem
se dicere quam apostolum. Gloriahantur quippc apo- fldei et operalionem agnitionis in omni bono Chrisli
stoli, quod digni fueranl pro nomine Jesu Chrisli miscricordia servaretur ; et de charilate quidem
contumetiat pati (Act. v, 41). Sed nccessaria auclo- quam habebal in Chrislo Jesu et in omnes sanclos
rilas vinculnrum. Rogaturus pro Onesimo talis ro- cjns, nou diflieilis interpretatio est, quia post Deum
gare debuit, qui possit impelrare quod posceret. Fe- diligere jubemur et proximos. [Sed qu.tri potest
lix nimirum qui non in sapientia, non in divitiis, quomodo dictum sit : In Domino Jesu et in omnes
non in eloquenlia el potcntia sxculari, sed in pas- sanctost Sanclorum vero dictis et scriptis prxslanda
sinnibus Chrisli gloriatur. Si autem Philemon ad esl fides, ut vera dicerenl qux de Deo scripserunt.
quem hxc epistola scribitur, Onesimi dominus est, Ideo eadem fide de Domino et sanctis ejus credere
■ u 10 frater es-c coepitex domino [Hier., in domino]; debemus,siciit illi nos docuerunl de doinino credendum
ct ad Colossenses refertur, quod Onesimus ex eis sit esse.l Nec etiam solam fidem nobis el charitatem in
(Coloss. iv, 9) : ratio nos ipsa et ordo deducit, quod B Deum et sanclos ejus sufficcre posse credamus, nisi
ct Philemon Colossensis sit, et eo tempore cominu- idquodcrcdimusopereimpleamus[//ier., opere com-
nem ecclesiam [Hier., ad omnem ecclesiam] Onesimus plealur]. Quidquid boni in Philcmone laudatur, et de
epistolam tuleril, quo privalas et sui commendatrices apostolorum exemplo sumiiur; indc bonum sit, quia
addominum lilterassumpserat. Estet aliudindicium, de Christi fonle ducitur. (Vkiis. 7.) Gaudium enim
quod in hac eadem epistola et Archippus nominatur, magnum habui el consolationem in. charilate lua,
cui hiccum Philemonc scribilur : Dicite , i nqu it, Archip- quia viscera sanctorum requieverunt per le, frater.
po : Vide ministerium, quod accepisli in Domino, ut Plenius inculcat cl docet, quare dixeril : Gratias
illudimpleas(Col. iv, 17). Quodest miiiislerium quod ago Deo meo, semper memoriam tui facient in ora-
Archippus accepit a Domino? [In cpistola] ad Phile- tionibut meis. Dignum siquidem crat agere gralias
monem legimus : Et Archippo commililoni nostro , et Deo supcr charilalc Philemonis, qui internum cordis
Eccletice qucein domo tua est. Ex quo xslimari potest affectum [oslendcbat in sanctos, reficiendo labores
\ Hier,, ex quo puto], aut episcopum eum fuisse eccle- eorum (Hier., qui inlernum cordis affectum etpro-
six Colossensis , cui admonetur studiose diligenter- fundos animi Sanctorum recessus suscipiendo refe-
que prxesse ; aut certe Evangelii prxdicalorem. cerat)]. Et hoc idioraa aposiolicum est, ut scmper
962 El Timotheus frater. Hoc ideo addidit, ut viscera vocet, volens plcnam mentis oslendere cha-
epistola majorem haberet auctoritatem, si ab uno ritatem. (Vers. 8, 9.) Propler quod multam fiduciam
non scriberetur. Scribunt igitur Paulus et Timo- habens in Chritto Jesu imperandi tibi, quat ad rem
theus Philemoni charissimo el conperatori : qui ideo pertinenl : propter charitatem magis obsecro, cum sis
charissimus dictus est, quod in eodem Chrisli opere talis, ul Paulut senex , nunc aulem et tinctut Jesu
verselur. Appiw quoque sorori non habcntem in se Chritli. Mullisin Philemonem laudibus ante pnr-
[Hier., non habenti in se falsx] aliquid et fictx ger- missis, cum res talis sil, pro qua rogaturus est
manitatis. Et Archippo commilitoni, quem arbitran- [Hier., rogalus est] qux et prxstanli sil utilis et ro-
dum est cum Paulo et Timotheo contra adversarios ganli, poteral magis Paulus imperare quam petere :
pro Christi nomine dimicantem exslitisse victorem ; et hoc ex flducia illa veniebat, quod qui tania ob
ct propterea nunc cominililonem dici, quod eodem Christum opera perpelraret, utiquc impar sui in ca>
certamine belloque superaverit. [Et Eccletice quce «n teris esse non poteral. Sed vult magis petere quam
donxo tua est. ld est, congregationi fidelium qux in jubere : grandi petenlis aucloritate proposila, senem
domo Philemonis fuit.] Gratia vobis et pax a Deo se esse asserit et vinctum Domini [Hier., proposiu :
Patrenostro el Domino Jesu Christo. Iu omnihuspene r» Per Quam et Apostolus obsecrat, et senex et vinctns
rpistolis xqnale principium est, ut gratiam eis etpa- Jesu Christi]. Tolum aulem pro quo rogat, illud est :
cem a Deo Palrc et a Chrislo Domino imprecctur. Onesimus servus Philemonis fugam furto cumulans,
Ex quo ostenditur nna Filii Palrisque natura, cum id quxdam rci dominicx [Hier., domesticx] compila-
poiesl Filius prxstare quod Paler; et id diciturPa- rat. Hic pergens ad ltaliam, ne e proximo facilius
ler prxstare quod Filius. Gratia autem est, qua nullo possit apprehendi , pecuniam domini pro Imuria
merito nec opere salvamur; pax, qua reconciliati [Hier., per luxuriam] perdiderat. Hoc ne quis pulet
Deo per Christum sumus. (Vers. 4.) His gratias ago teinere, et ut libct a nobis ficlum, in sequcnlibus
Deo meo, semper memoriam tui faciens. Hunc autem discat. Nunquam enim Paulus diceret (Vert. 18) :
morem scribendi in nonnullis epistolis ejus invenire Si quid nocuit tibi, aut debet, hoc mihi imputa : Ego
poteritis; quod cum plures et ad plures in prxfa- Paulut tcripti mea manu, ego reddam. Nec sponsor
tione ponantur, postea per tolum corpus epistolx ficret rei ablalx, nisi esset id quod ablatum fuerat
unus disputans indncatur. (Vers. 5, 6.) Audiens dissipatum. Hic igilur, cum ob confessionem Christi
charitatem tuam et fidem quam habet in DominoJesu, Paulus Romx esset in carccre, credidit in Dominum
et in omnes tanctot ejut, ut communicaiio fidei tum Jcsum, et ab eo baplizatus digna poeniteniia maculas
1029 EXEGETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PAULI AD PHILEM. 107.0
vitx prioris abstersit, in tanlum, ut Aposlolus con- A sentenliani temperavit. Occulta qnippc sunt judicia
versionis ejus lestis fleret. [Apostolici testimonii Dei ; et lemerarium est quasi de certo .pronuniiare
pondere premilur dominus 663 fugienlis,] ut, qui quod dubium est. Ideo caule dix.it : Forsitan ad ho-
cx servo el fugilivo atque raptore minisler Apostoli ram discessit. Horam pro tempore debemus accipere ;
factus erat, diceret : (Vers. 10-15) Obsecro te pro ad comparationem enim xlernitalis omnc tempus
filiomeo Onesimo, quem gemti in vinculis ; qui tibi brcve esl. Ul ccternum eum reciperes. Onesimus vero
aliquando inutilis fuit, nunc autem et tibi et mihi uti- qui ex fide Chrisii factus est, el xternus est, xler-
tis, quem remisi tibi. Tu autem illum, id esl , mea nus Philemoni [Hier., factus xlcrnus est, xtcrno
viscera suscipe; quem ego volueram mecum relinere, Philemoni], quia et ipse iu Chrislum crediderat ;
ut pro te mihi ministraret in vincnlis Evangelii. Vo- spirilu lihertatis accepto, jam non servus, sed fraler
li-ns impelrare quod postulal, jam non pro servo essc cocpit ex scrvo, fratcr cbarissimus, xtcrnus.
Philemouis, sed pro filio suo se asseril dcprecari ; et Vers. 17. — Si ergo me habes socium , tuscipe
illo filio quem genuit in vinculis Evangelii, Iioc est, illum sicut me. Quod dicit.tale cst : Si me vis habere
qux pro Christi Evangelio suslinebat ; qui cum antea consortem, habelo et Oncsimum, quem ego consor-
inulilis domino tantum fucrat (neque enim servus tem et filium et visccra mea habeo : qucm si non
fur alque fugitivus alleri nocuit, nisi domino suo), rj susccpcris, nec habcre volueris, et ipse intclligc
nunc e conlrario utilitatis compensatione, qua et [ Hier., intclligis ] , quod me habere non potes.
ipse domino [Hier., ipsi domino] et Paulo ntilis est, (Vers. 18.) Si autem aliquid nocuit aut debel, hoe
rxlerisque per Paulum , plus charilatis meretur mihi imputa. [Si enim Chrislus pro nobis doluit, et
quam odii anle meruerat. Unde ait, qui tibi ali- infirmilales nostras portavit, jusle Paulus imiiator
quando inutilis (uit. Tibi, inquit, soli, non cxteris; sui magistri se opposuit pro Onesimo lilio suo. Hoc
nunc aulem tibi et mihi utilis. Utilis domino in eo totum ideo dixit ut pacatum fecissct aninium Pbi-
quod possit Paulo servire pro domino suo ; Paulo lemonis in Onesimo.] (Yers. 19.) Ego Paulus scripsi
vero in eo utilis quia illo in carcere vinculisque de- mea manu, ego reddam, ut non dicam tibi, quod tc-
tento possit ei in Evangelio minislrare. [Qucin etiam ipsum mihi debes. Quod dicit, tale est : Onesimus
lilium suum nomiuare non duhitavit.] Quod aulcm furto rapuit, ego mc spondco rcddilurum; hujus
ait : Tu autem illum, id est viscera mea suscipe, hoc sponsionis epis:ola bxc et manus teslis est propria ;
esl, quod paulo ante dixi, visccra significare inter- quam non solito morc dictavi, sed mea manu ipse
num cordis affectum, et plenam cx animo volunta- conscripsi. Iioc dico, quasi (ad) exlraneum loquens.
tem. (Vers. 14.) Sine consilio autem tuo nihil volui Cxterum si ad jus meum redeain, propler sermonem
facere, uti ne velut ex nccessitate bonum tuum esset , C Christi quem tibi evangelizavi, et Christianus effe-
sed voluntarium. [Hac sentenlia solvi potest quxstio, ctus cs, te mihi ipsum dcbes. Quod si tu mcus es, et
qua quidam asserunt Deum talem debuisse faccre tua 664 omnia mea sunt; [si autcin tua omnia
homincm, qui peccare non possit. Deus vero ipse vo- mca sunt,] Onesimus quoque, qui tuus est, meus
luntarius est, nou necessarie (Leg., voluntarie bo- esl. Poteram igitur eo uti, ut meo ; sed voluntati
nus est, non necessilate ) : homo vero, si ex neces- lux relinquo , ut mercedem habeas ignoscendo.
silale bonus esset, non voluntate, Dei imago esse (Vers. 20.) Itu fraler. Ego te fruar in Doinino. Re-
non possit.] Potuit ilaque et apostolus Paulus absquc fice viscera mea in Christo. Quod aulem ait : Ego
voluntate Philemonis Onesimum sibi in minislerium te fruar in Domino, aliud multo intelligitur quam
rctinere ; sed si hoc sine Philemonis voluntate fecis- putatur. Aposiolus non fruitur nisi eis [Hier. nisi
set , bonura quidem erat , sed non voluntarium : eo],' qui mulias in se habet contincntes [Hier., con-
quod autem non erat voluntarium, alio genere argui cinentesque] virtules, et totum quod Christus dici-
polerat non esse bonum. Nibil quippe [absolute] bo- tur pro varietate causarum, sapientiam vidclicet,
miin esse poterit, nisi quod ultroneum est. Ex quo jiisiiiiam , continentiam , mansueludinem , tempe-
Apostoli consideranda prudcntia est, qui idcirco fugi rantiam, caslitatem. Has imprecalur Philemoni, ut
tivum remittit ad dominum, ut prosit domino suo, " dum his abundaverit, ipse eo perfruens implcalur.
[qui placuisse non poterat, si sine domini tenerelur Et ne putcs, illam fruilionem dici, qua nos sxpe
volunlate (Hier., qui prodesse non poterat, si do- uoslrique inter nos prxscntia deleclamur [et frui-
mino teneretur absente)]. inur], addidit : in Domino. Refice viscera mea in
Vers. 15, 16. — Forsitan ideo ad horam discessit, Christo. Sicut ipse frui vull Philcmone in Domino,
ut ojternum illum reciperes : jam non sicut servum, ita viscera sua Onesimo [Hier., Onesimum], quem
sed pro servo charissimum fratrem, maxime mihi; et supcrius eodem nomine appellavcrat, refici vult
quanto magis tibi et in carne et in Domino. [Sicul in pcr Pliilemonern. Rcclu dicilur viscera sancti Pauli
venditione Joseph bonam rem, id est, salutem mul- Onesimus [Hier., recte Pauli in Christo visccra di-
torum fecit Deus de mala volunlate fratrum,] simili- cuntur Onesimus], quem genuit in vinculis.
ter et in Ouesimo possumus inlelligere quod mala Vers. 21. — Confidens in obedientia lua scripsi
principia occasiunes fuerint rei bonx. [Fngit enim tibi, sciens quoniam el super id quod dico facxes.
dominum suum et factus est servus Christi et roini- [Ait enim, confidens in obedientia tua, ut non cru-
ster in Evangelio.] Pulchre autem addcns forsitan , besceret Philemoni facere quod rogatus fuit. Ideo
ml B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1032
addidit : teiens, ctc. Qui scit bonitatem amici, quo- A cujus supra fecimus menlionem; el Demam, de quo
dammodo prayudicat ne audeat negare quod [roga alio in loco qiixrilur : Demas me dereliquit, diligens
lur.] (Vers. 22.1 Simul aulem et para mihi hospi- hoc ueeulum et abiit Thessalonicam; et Lucam medi-
tium. Hoc ideo dicit, ut dum eum exspcctat Phile- cum, qui Evangeliura et Actus aposlolorum ecclc-
mon ad se esse venturum, libenlius faciat quod ro- siis Dei derelinquens, de quo in alio loco : ilisi, in-
gatus est. Nam spero per orationes vestras donari quit, cum ilto fratrem, ctijns laus esl in Evangelio
me vobis. [Totius Eeclesiie orationes profuerunt per omnes ecclesias Domini noslri Jesu Clirisli (II
Paulo, dum ille profuit omni Ecclesia: Dei; quem Cor. vin, 18). (Vers. 25.) Gratia Dei cum spiritu
Deus perdonavil orationibus ssepe sanctorum, ad eo- vestro. Amen. [Synccdochice dicitur, eum spiritu te-
rum ulililatem qui eum audiluri sunt.] Quod autem stro, a meliore parte totum hominem significans ;]
crebro Paulus in carcere fuerit, et de vinculis libe- cum autem in spiritu gralia fucrit, tolum facit bo-
ratus sit, ipse in alio loco dicit : In carceribus fre- minem spiritalera : utcaro spiritui serviat, et anima
quenter (II Cou XI, 23). De quo [De quibus] non- non vincatur a carne, ct redacla simul in substan-
nunquam Domini auxilio liberatus est. (Vers. 23 , tiain spiritalem adhareat \Hier., adhxreant] Deo;
24.) Salutat te Epaphras concapthus meus in Christo quia qui adhwret Domino , unus spiritus est cum eo
Jesu, Marcus, Aristarchus, Demas [Ms., Damascus] " (I Cor. vi, 47).
et Lucasadjutores mei. Quissit Epaphras concaplivus Arbitrantur enim [Hier., interpretatur autem] se-
Pauli, lalem fabulam accepimus. Aiunt parcntes cundum Hebrxos Paulus admirabilis. Timolheus
aposloli Pauli de Giscalis regione fuisse Judaeae; et beneflcus. Philemon mire donatus, sive os panis; ab
cos, cum tota provincia vastaretur raanu et devulga- ore, non ab osse. Apiae [Hier., Apphia], continens
renlur [7/ier., Romana manu, et dispergerentur] in ant Hbertas. Archippus, longiludo operis. Onesimus,
orbe Jmkci, in Tarsum urbem Cilicia? fuisse trans- respondens. 665 Epaphras, frugifcr et videns, sive
latos; parentuni condilionem adolescentulum Pau- succrescens. Marcus, sublimis mandato. Arislarchus,
lum secutum ct sic posse stare illud quod de~ seipso mons operis amplioris. Demas, silens. Lucas, ipse
testatur : Hebreei sunt, et ego ; Israelitm sunt, et ego ; consurgens. Quae nomina, si juxla suam inlerpreta-
semen Abrahm sunt, et ego (II Cor. xi, 22). Et rur- tioncm voluerint [Hier., volueritis] intelligere, non
sum alibi : Hcbrwus ex Hebrwis (Philip. m, 5), et est difflcile, admirahilem, beneflcum praecipue ad
cxtera, qua? illum Judauim magis indicant quam eum scribere, cui universa.concessasurit vitia [Forte,
Tarsensem. Quod si ita est, possumus Epaphram illo beneflcia], ut os ejus pateat ad coelestem panem.
tcmpore captum suspicari, quo captus est Paulus ; Deinde ad continenlem el liberam ct ad longitudinem
et eum a parentibus suis in Colossis urbe Asix collo- ' operis , quod nunquam a sxculo lahore desistimus
catum, Christi postea recepisse sermonem. Unde et [llier., a sancto labore desistat]. Vere autem [Hier.,
in epislola ad Colossenses : Salutat vos Epaphras, scribere autem] pro eo, qui respondeat tcslimonio
qui est ex vobis (Coloss. iv, 12). Si se ita habct, et suo; nec non eum, cui specialiler epistola dedicatur,
Aristarchus, qui concaptivus ci in eadem epistola di- salutari ab ubertale crescente. In eo, qni facius est
cilur, adeamdem iiitelligenliamdeducilur; sin autem pcr mandata sublintior, illoque qui per majora opera
boc non recipitur, cx eo quod hicadditum cst in Chri- in montem grcssus [Hier., in montem usqne] suc-
sto Jesu , possumus suspicari eadem eum Roma? pro crcveril, ab eo quoque qui posuit custodiam ori
Christo vincula sustinuisse, quaeetPaulum ; et ut vin- suo, eloslium munitura labiissuis; qui idcirco for-
ctuin Christi, ita capiivum quoque poluisse dici. Hacc sitan tacuit, quia ad modicum apostolum derclique-
de Epaphra. Caeterorura cooperatorum [Hier., caele- ral. Et ad extrenium ab eo, qui per se ipse consurgens
rura cooperatores] Evangelii el vinculorura suorum , quolidie augetur, dum Evangelium ejus lolo orbe
cum ad Philemoncm epistolam scriberet, Marcura impletur, et toties crescit, quolies auditur [Hier. ,
ponil, qui putari potest Evangelii couditor ;[Hier., quoiies audilus el lcctus a?diflcat].
quera pulo Evangelii condilorem]; ct Arislarchum, _ ExplicitExplanatioinEpistolamPauliadPhilemonem.

INCIPIT EXPOSITIO IN EPISTOLAM PAULI APOSTOLI AD HEBRiEOS.

CAPUT PRIMUM. bus loculos esse dicens : Multifarie et mtitiis modis

Vers. i. — ■ Multifarie et multis modts olim Deus
loquens patribus in prophetis. Tota intentio beati Apo-
stoli fuit in hac epistola, Hcbraeos, id est, gentem
s.iam ad Christi convocare fldem; eminenliamque
gralise, quae per Filium data est, a lcgalibus discer-
nere umbris, qiuc angelicis ministrationibus fuerunt.
Idcirco primo posuit prophetas diversis modis patri-
• Qusc passim in hoc opusculo his signis typogra-
phiris o includuntur , desumpta sunt cx homiliis
olim Deus locutus est patribus noslris in prophelit :
signiflcans cnim quod alibi dictura esl : Ego enim
visiones multiplicavi, et in manibus prophetarum as-
similatus sttm (Osee. XII, 10). i Proinde non secun-
dumhoc snlum cminentiaNoviT«stamenti declaratur,
quia palribus quidam prophctae missi sunt, nobis
autem Filius; sed ctiam quod prophetarum vel pa-
S. Joan. Chrysost. in Epistolam ad Hebncos.Operum
tom. XII.
103'? EXEGETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PAULI AD HEBR. 1054
triarcharum nemo nisi in simililu linibus vidit Deum, A in omnibus, seil secundam personam [Chrys., secun
Fiiium vcro unigcnilum incarnatum esse, atquc in diim substantiam] ; nam et bic tigura rcqnalitalis
ca carne visum conslat, > qita idem bomo a Verbo omnino pra\bcl indicium ad illud cujus Ggura ostcn-
Dei susceptus unigenitus est Filius Dei. IJco mox diltir, ct suspicioncm vel prava: dissimilitudinis pro-
addidit : (Vers. 2) Noviuime diebus istis tocuius est ctil dubio non accepit [Chrys., non recipil]. > Hic
nobis in Fiiio. < Dicendo enim tn Filio, tanlumdcm enim figttram dixil, quod alio loco formam nomiual,
vulet quasi diceret, per Fiiium ; quia in pracposilio ubi ail : Qui cum in [orma bci essel, elc. Formant
pro pei accipilur, » sicut mullis in locis Epistolarum vidclicct vel figuratn unam declarat essentia: aequa-
ijns invenitur his prffposilionibus indifferenlcr uli. litatem. Sequitur : Portans omnia verbo virtutis sua\
Tacuil adliuc de Chrisli nomine, quia plurimos illo— Portans , id est, guhernans omnia co verbo vir-
rum sciebat negasse Filium Dei esse. < Non enim iuiis. pcr quod fecit omnia. < Non enim minus cst
rfixit , Christus loculus est ; quamvis ipsnm locu- guhernare mundum quam crcare. Nam in creando
lum conslct csse manifeslum. Ila necdum Jud.cos qnidem ex nihilo rcium suhstaniia: produclae sunl;
aperlo nomine lctigit. Nam ferme omnes quihus in guberiiando vcro ea qusc facla sunt, ne ad ni-
prophetx Inculi sunt , malignos esse nefariosque bilum redcant, continenlur. Ergo dum omnia hxc
eonstabal ; et tiecdum de islis rationcm movere vo- g regunlur, et ad invicem sibi repttgnanlia coaplantur,
luit, sed mlerim gcnerali sermone dc munerihus magnum et valde inirahile, plurimneque virtutis Dei
dispulnt, qii;i> illis divina lavgilale donabaniur. Quem indicium dcclaralur. > Post hanc divinK majcstalis
ctnstituit lurredem universorum. Quid cst, quem in Filio clarilalem ad httmilia incarnalionis dcsccndit
constitui: hicredem unhersorum? > Ilic incarnalum diccns : Purgalionem peccalorum facicns : duo qu:v-
dicit Filium , de quo supcrius locutiis esl , sicul dam significans, i I cst, curam noslri gerens, in eo
etiam de eo in secundo legilur psalmo : < PostuUi a quod ait : Portnns omnia verbo virlulis suw. Quod
tne, et dabo tibi gentes hareditatem tuam (Psal. n, vero adjunxit, purgationem peccator.im faciens , iil
8). Non jam portio Domini tantum Jacob cl sors ejus cst, peccala nostra mundat. ln his duubus maxime
Israel [Chrys., solus Israel], sed omnes prolinus na- apostolum gloriari vidcnms, qaod hax per Filium
tiones, hoc esl, hunc Filium Domimimconslituit uni- nobis ablala esse demouslrel. El cum nos commo-
versoruin. H.credis autem utitur nomine, ut duo vissct [Chrys., commonuissel] crucis et passionis
quceilam pcr hoc asirual et ostcnd l, quod proprius c'usdem Filii, per qusc nobis purgalio peccatorum
sil Filius, el quod dominalionis illi nuila conlingat minislrata csl, confestim dc rcsurreclionc atque
amissio. Hxrcdcm aulcm omniiim dicit, id est, mundi ascensionc cjus insliluil nos ad coelestia erigcrc ct
lotius. Deinde ad alliora sermonem convertit diccns : G intueri incnarrabilem cjus gloriam ; ait enim : Sedet
Per quem fecil et scccula, > ut ostenderel eumdem no- ad dexteram majestatis ejus in excelsis. Per dextcram
vissimis diebus venissc in mundum, perquem fecit et non Deum corporaliter deformavit, scd magnilmli-
mundum, magiiitudincm ejus oslendens, qui fuit novi nem dcmonstravit honoris. Dum dixit : ln excelsis,
lestamenli lator et auctor. < Post hxc quibusdam uslendit eum omnihus alliorem et supcrcmincnlcm
gradibus eleganter utens pervenit ad id, quod omni- essc, < qui eliam usquc ad ipsum pervenit solium
bus istis qua» supra dixit mullo majus est. et inso- paternx claritalis. Sicut crgo Palcr in cxcelsis est,
nuit dicens : sic et Filius. Consessus enim niliil demonslrat aliud
666 Vers. 5. — Qui est spiendor gloriic, cl figura nisi honoris xqtialiiatem. Si enim minoralioncm
substantix ejus. Ubique quidem religioso nobis opus vellet ostendcre, niinquain dicerct, a dextris, sed
cst inlelleclu, maxime autcm ubi de Dco Inquimur politis a sinisiris > cum sedere. Adhuc excellenti.-im
vcl audimus : quoniam neque ad loquendnm dignc ejttsdem Filii ostcndcre aggrcssus cst, dum dicit :
de Deo lingua sufflcit neque ad percipiendum pra> Vers. i. — Tanlo melior angclis effectus, quanlo
valct intelleclus. > Oportet etiam , ubi vel sermo differentius pm illis nomen hwredilavil. Angeli siint
defic.it, vcl cogitalio explicare de Deo non poleiil, ministri et famuli ; iilc quidem filius cl hxres. Tanto,
< tunc magis gloriare [Chrys., glorificare] nos Detini, " inquit, meUor angelis effcctus, hoc cst, honorabilior
quod talem Dcum habemus, qui et inlellectum trans- alque pncclarior, quanto melius bxreditavit nomen.
crndil el cogitalionis intuilum. Merito splendorcm Sequilur : (Vkrs. 5) Cui eniin dixit aliquando angc-
eura dixit glorioe, ulpote qui ipsum sciehat dicentent : lorutn : Filins meus es lu, ego hodic genui te? Et
F.go sum lux mundi > (Joan. vtit, 12). Ostendens rursum : Ego ero illi in Palrem, et ipse erit mihi in Fi-
cum lumen de lumine, sicut Deum de Deo essc ; lium. Hoc enim absqitc ulla dubilalione de incarna-
animasque noslras illuminanlcm et Patrcm nobis tionc Filii dicitur; ideo verbum futuri tcmporis po-
insinuantem. Per splcndorem quippc unitatem decla- sttit: Ero illi in Patrem, el ipse erit mihi in Filium.
ravit essentix cttm Dco Patre, < ct mirahili modo Quod vero dixit : FtViti* meus es tu, ego liodie ge-
unam substantiam oslendit, ut duas personas [Chrys., iijii te, aperte manifestat, qtiod idem de iiuo ait,
suhsistentias] nperircl in gloria et splendore. Undc Eroeiin Patrem,elc, ex ipsa cssci:tia Pntris sit
cti.:m subjungil : Qui est figura substanlix ejus. Fi- genilus; idco pnesenli tempore posuit hodie, quia
gura [Chrys., character] quippe allcr cst ab eo, cujus Dconibil pr:eteritum vcl fnturum cst, scd seinpcr
eflcrat [Chrys., ennntiat] Tormam. Alter ."ttilem non praesentia cnncta. < Potcst enim et spciindiim car-
Patroi. C. 33
 1035 D. t. ALUINI SEU ALCUINI OPF.RCM PARS II. W56
ncm hoc accipi diclum, quia caro communicat al- A eos angelos millendo cos nuntiai-e quod jusserit Et
tiorihus, sicul cl divinitas humilibus cominunicare ministroi suos (lammam ignis. Lcgimus appnruis-o
dignata cst.i Hoc iiaque loco pcrspicue duas naturas igneni in rubo; lcgimus etiam missum igncni dc-
in Christo ostcndil. Hxc vcro salulis noslrx cxcmpla sttper et implesse quod praceeptum esl. Potest dici
rcferamus; i si enim ipse, cum Deus essel ct Domi- quando lcnia nuntiaie mittuiilur, angelos esse ;
mis, Deique Filius, non respuil formam scrvi sitsci- qttando ad vindiclam mitluiitur, miiiislros esse, id
pere, raulto amplius nos oporiet cuncta perficcrc qux esl, igncm ardenlcm. Sunt eliam hxc oflicia in Ec-
jussa sunt nobis, ct humilia quxque tolcrarc. 667 clcsia prxsenti ; nam prxdicalores sancti , qtian '<>
Kccordcmur Christum dicenlcni : Cnm feccritis om- spirilualia prxdicant,ct gaudia regni Dci aiiniiutiarit,
iiia, diciic qitia (nuliles servi sumus (Luc. xvn, iU). angcli dicunlur; quaudo vero tcrrorem gchennx ignis
Vtns. 6. — Et cum ilerum introdncit primogenilum prxdicunl, minislri sunt, ut terreanl peccatores in
in orbcm lerrarum, dicil : Et adorenl eum omnes an- coinmiualione ignis illius, qui nttnquam exstingtielur.
geli Dei. Paulus aulem introitum Christi vocat as- (Vers. 8.) Ad Filium atitcm : Tlironus tnus, Dcus, in
sumptionem carnis, de qua ipsc Dominus in Kvan- sasculum sa-culi : virga arqnitalis virga rrgni ttti. Ilic
gclio ait : Exivi a Patre, et veni in mundum (Joan. de eo dicil q;ii sccundum cantpr.i est, dc qtto ctiam
xvi, 28). Hoc loco Chrislus incariiationcm suam ex- B jpse Dominus in EvangeLo ait : Patcr non judicut
itum vocat, quod Paulus hic inlroilum nominat. Qux- quemquam, sed omne judicium dcdit Filio, ut omncs
rendum est quare itnam retn divcrsis nominibus Itonorificent Filium (Joun. v, 22). El paulo posl ;
Chrislus el Paulus nominare voluissent. i Significa- Potestatem dedtt ei judicium fucerc, quia Filius ko-
tiones quidem diclorum manifcstx sunt, el secundum minis est (Joan. v, 27). Hic eiiim thronits Dci ad ju-
quid alterulrum dicalur, apparct; Chrislus quidcm dicium pcrlinet fulurum, in quo forma servi videlii-
meiito cxilum vocat : foris enim eramus a Deo, sic- lur , judcx vivorum ct r.toi liioruin ; et quo jndicio
ut qui sunt extra rcgales aulas in vinculis colligati, omnia veraciler Chrislus modcratur, cxaiuinat atquc
ct qui habent apud regem pro culpis offensam. Hu- dijudicat. In saicutum sajculi, ait, quia novissimurii
jusmodi quippe a rcgali aula foris cxclusi sunt ; qtii judicium inlcr bonos et malos xlcrna discretioue
cnini voluerit istis veniam impetrarc, non primuin slabit, eo ipso lcslanlc in Evangclio, qui jtidit-atitrus
lpsos in aitlam regis inducit, sed ipse foras cgreditttr, cst : 7'iiiir ibunl lii in ignem atermtm, justi aulcm in
ibique cumcis commiscet sermocinalionis ncgotium, vilam celernam (Mullh. xxv, -46). Yirga tcquitatii
usque dum cos correctos rcddat, ct dignos cfficivit. virgu regni lui. Virgam vcro regulam divinx signifi-
quo regis vullui reprxsentari mereanlur. Sic eliain cat xquilalis; qux veraciter rccla dicilur, quia nulla
Christus cllicil. Egrcssus quippu a.l nos, hoc esl, ^ pravilale curvaltir. Virga ista justos regit, impios
carncm suuicus, et collocuttts nobiscum pra^cepla percutit; sed hxc virga forlitudo csl invieta, xquiias
rcgis innoiuit, et sic nos a pcccatis cmundans, et rcctissiraa, inflcxibilis disciplina. Hxc enim virga
ad Dcum convcrtcits in aulam regalcm velut mcdia- rogii honoris insigne, scrptrum dicebaltir antiquitus,
tor optimus inttoducens [Clirtjs., iniroduxit]. Pro- dcsignans in 668 ea virtulum rcgem, Dominum
pterca igitur exilum vocat sux incarnationis advcn- Salvalorem. (Vtas. 9.) Dilexisti justiiiamet odistiini-
iuin. Paulus autem inlroilum nominat, ex metaphora quitatem. Ipsa esl virga recla, amare xquilalem ct
lixrcditantium, cl jus dominandi in aliqua posscs- odisse ncquiliara. Neino enira pcrfecle diligit justi-
sione sumentium; dicendo cnim : Iterum introducit tiam, nisi qui ct actus pessimos abominatur; quia
primogenilum in orbcm terrarmn, hoc significat, cum veritas amor, odium est falsitas. Sed huic amalori
ei committit urbcm terrarum. Tunc cnim lotitm or- bonitatis el odio iniquitatis, qux prxmia sinl rcd-
licm posscdit, cum ab univcrsis est agnitus.i El ado- dila, subler cx|sonit, dicens : Propterea unrit le
rent ettm omncs angeli Dei. Ad altiora quxdam ele- Deus, Deus tuus. Cnctus Christus et rcgem signifi-
rans mcntctn noslram, ut sciamus illum qui carne cal et sacerdotem, quia dignilales istx sumebantur
indutus cst et passus cst pro nobis, ab angclis ado- pcr sacratissimas uncliones. Nam et ipsuui noineu
r.ituiii. Ut discerncrct autem majestatcm Filii ab Chrisli a sancto chrismate vocatur. Sed in illa na-
ungelorum ministrationc , mox scculus adjunxit : lura unctus dicilur, qua dispcusalione ct nalus el
(Vfrsg. 7) Qui facit angelos suos spirilns, ct ministros morluus, ct rcsurrexisse veraciter dicilur Christus;
suos flammam ignis. i Non cnim solos angclos hoc cxteruin deilas ejus uullo munere, itullo honore in-
scrmone significat, scd omncs virtutes ministcria diguit adjuvari. Kepelitio aulem ista, qtiod dicil :
superna fungenlcs. i Scienduin vcro cst quod angeli Dcus, Deus, prxconitim magnx lilectionis oslendit.
nomcn esl ollieii, non naturx, qui ctiam sempcr sunl Oleo exsultationis pra? varticipibus tuis. Duplici mndo
spiritus, scd non semper angcli vocari possunt. unclioncm illam sanctam provenisse signilicat. Olcuni
Qttxris hujus naturx nomen? Spiritus est Quxris Ixlilixest pcccali maculam non habere,undcse con-
ollicii? angclus est. Ex eo quod est, spiritus cst : cx scicnlia scmper exliilarat, quando ntilla recordationi<
co quod audit [Forte, agit], angelus est; quia ange- asperilate mordctur. Pra> participibus tuis. Iu Gliis
lus Graecc, Latinc nuntius dicitur : sicut homo no- liominum, dicit quos cl ipse in Evangclio fralres ap-
mcn est naiurae, milcs vcro nomen oflicii. Sic enim pellat. ldeo autcra dictum est.pni* parlicipibus luis.
qoi erant jam spirilus conditi a creatore Deo, facit quoniam hanc bcncdictioncm supra omne humanum
1037 EXECETICA. —EXPOS. LN EPIST. S. PAULl AD FIEDR. 103S
gcnus, sivc regcs, sive saeerdoles in Veleri Testa- a (iendos, qui quoiidie viliorura coiilrarielale derciicia
mento; sive etiam aposiolos el marlyres in Novo revcrtuntur ad Doiuinuin, el tnnquam scabellum pe-
cognoscitur acccpisse, ut unclus singulariler cxlcros dibus, 669 >la CJ,,S prxdicationibus iuclinantur.
ungere debuissel. In illo eniui fons est benedictionis, Sine dubio de illis inimicis dicitur, qui convcrsi ad
prout ipsi visum fuerit, per univcr.-ios electos com- dexteram collocanlur. Non hic advcrbium, quousque,
pctenlcr emanat. Sed hxc omnia carni convcniunt, alicujus lemporis fincm dcsignat, scd xtcrnitalis po-
cui perfeclissimum cl gloriosissimum Verbum uni- tenliam demonstrat. (Vtns. 1-i.) Nonne omnes sunt
lum cst pro salute sanctorum. IIoc ungucntum dici- administralorii spiritus, in minislerio missi propler eos
lur in alio psaliuo descendisse in barbam, barbam qui hcereditalem capiunt salutis ? < Quidmiraris si Filio
Aaron, usque in ora vestimenti ejus (Psal. cxxxn , 2). suo minislerium exhibent angcli, cum ctiam noslrx
Et paulo post : Quoniam illic mandavil Dotninus be- salulis minislros cos constcl effeclos?! Mcntes eorum
nediclionem et vitam usque in sxculutn sircitli. Post ad quos loquilur sublcvarc volens, dicit angelorum
humanilalis igitur cxcellentiam, ilerum ad xlerni- fimciiones humanx salutis causa a Domino direclas
tatem divinx [naturx] in codeni Filio Dei convcr- csse : Filius vero sicul Dominus salval ; isli vero
tit se apostolus, lcstimonio allcrius psalmi diccre; sicutscrvi saluti prxdestinatorum dcserviunt. c Cujus
ail enim : (Yeiis. 10) Et lu, Domine, in principio ter- B rei plcni sunt Vetcris Tcslamcnli et Novi ubique li-
ram fundasti, et opera manuum tuarum sunt coeli. bri. Nam el pastoribus angeli cvangclizavcrunl; et
Ciim dicit : In principio terram tu fundusti, Domine, angelum legimus ad virginem Mariam missum ; ci
ostendil quod a sanis menlibus non potcst abnegari, in resurrectionc Domini angcli mulicribus apparuc-
quia creotor anle creaturas suas, sinc aliquo initio, runt ; cl alia multa iu divinis Scripturis leguntur.
cogu^sciturcxslilisse. Etopera manuum tuarum sunt Intelligitc igilur nunc quanlus honor nobis cxislit,
rce/i. Hic manuin virtutem jussionis Dei debemus ac- ut sicut ad nmicos ila ministros angclos suos desli-
cipcrc. Alio enim loco dicilur : Quoniam ipse dixit, uet Deus. i Ilis ila introductis de angclorum mini-
et facta sunl ; ipse mandavil, el creata sunt. sterio, per quos cliam el ipsa lex minislrata cst,
Vers. 11. — Ipsi peribunt, tu autem permanes. mox subjunxit de cxcellenlia gralix, qux pcr Dci
Pereunl eniiu ab eo quod suut, dum iinniulanlur in Filium uobis allata est, dicens :
roelius creaturx. Tu uutcm permanes, ul sicul xter- CAPUT II.
nitnleni Domini oslcndil, antcquani crearct omni.i, Vers. I . — Propterea abundanlius opoilct obser-
sic posl coelos mulatos ipsum dicevet iu majestatis vare nos ea quai audivimits, ne forle pereffluamus.
sux gloria permanerc. Et omnes ut vestimenlum ve- < Quare abundunlius dixit ? Hoc cst, quam in legc
lerascent. Ipsum enim vetcrascit, quod nioic vcslis solcbamus. > llortatur itaquc cos diligenlius bis in-
inorte consumilur, sicut caro bumana, qu.u lamcn lendere qux per Dei Filium audicrunt, quam cis
in melius resurrectione immutabitur.Addidit : (Vf.rs. qux per angclos dicla sunt, morc suo suam illis
12) Et velul amictum mutabis eos, ct mulubunlur. conjungens personam in co quod dixit audivimus,
Ilis verbis forsilan cceli immulalioncm Prophcta in- ntque, perefjluamus, nolens ab audilis pcr inania ef-
telligi voluit, qui similiter ut cxlera elementa com- flucre aiidieniiiim sensus ; quod eliam scqucnlibus
nmtautur, sicul in aliu legilur pruphcta : Et eril cx- vcrbis plenius explicavit dicendo : (Vf.rs. 2.) Si cii.ni
lum novum et terra nova (Isaim lxv, 17). tt facta qui per angelos dicius est, sermo factus est firtntis,
Domini oslcndcrct , jam sub xtcmilalc mansura, el omnis precvaricatio el inobedienlia accepit jnttanl
dicit : Mutabis, eos et mutabuntur : quia nunquum mercedis retributionem. < Quid est, faclus esl firinits !
erunt ad hoc corruptibile redilura. Tu aHlem idem Vidclicet vcrus : lanquam diccrct : Qilclis in oppor-
ipse es, et auni tui non deficient. In mulalionc cjms- tuno terapore. > Volens intelligi legcm qux pcr angc-
dem naturx designal, qux sunt ; ipse vero idcin est los data est [ J/s. , datain cssc], esse suo lempore firmi-
quod est, veluli Moysi famulo suo dixit : Ego sum ler cuslodicndain. Namlcgempcrangelos datamcss1,
qui sum. Sic islis tribus versibus commutalio crca- . plurimis ostendilur in locis. Altamen non cuslodien
turarum et xternitas Domini mirabili brevitate de tem, jusiam merccdis retributionem accepisse te-
scripla sunt. Post inajestalcm divinx xternitalis in statur. < Qnarc dixil, mercedis relributionein ? Mcr-
Filio itemm beatus Paulus ad humanitatis ejusdem ccs cnim in bouo poni solet ; scd islc mos cst Apo-
glorificalionem sermonem direxit dicens: (Vf.rs. 15) s°olo, ut non magnam verborum habeat rationcm,
Ad quem enim angelorum dixit aliqttando : Sede a dex- scd indiffercnter vel q-ux in bono dicuntiir, vcl qiue
tris meis? Victori Filio per sanclam iucarnalioncii), iu inalo pro nlterulro poncre ; sicul nlibi dixit : In
lotius mundi trimnphalori posl resurrectionis glo- captivitatem redigenlem omnem setisum ad obedicn-
riam, honorabilis consessus paternx majestatis of- dum Christo (II Cor. x, 5). Et hic merccdis rclri-
fertur, ut per hunc situm susceplx humanitatis glo- bulionem pro supplicio posuit. » (Vers. 3.) El quo~
ria declaretur, q;ia^ nemini angelorum inferre debuil. inodo nos effugiemus, si tantam ncglexcrimus snlu-.
Quoadusque ponam inimicos tuos scabeiUim pedum lem ? < Per hxc vcrha significat, quia non crat lanta
ttiorum. [Per] pedcs cnim Domini slabilitas xterna salus in Vctcri Testamento, > quanla est in gralia
signiflcatur, ubi illc tanquam vcstigiis omnipolcnlix Dei, quam Dei Filiusnobis allulii. Non cnini nobis
snx virtulc consistit. His pcdibus constat cssc sub- nnnc, sicut illis, tcrrx divilias, sed cceli gratiaiu
 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS U. 1040
1030
proraisit Dcus ; non vindiclara de terrcnis hoslibus, A misertus est : visitavit, cum Verbum caro factiim
sed de spirilualibus
spir conccssit ; non vitam felicitcr es!, et habilavit in nobis. Nam visiiare dicilur.
lemporalcm, sed perpetuam xlcrnaliler beatam <!o- qnando medicus ad infirmos ingrcditur, quod in ad-
navit. < Hxc quippe omnia breviier intimavil dicens : venlu Domini revera constat implelum.
.Si tantam neglexerimtu salutem. » Deinde supere- Vers. 7. — Minuisti eum paulo minus ab angelis,
minenliam corum qux pcr Dei Filium dicla sitnt, gloria et honore coronasti eum. Hic jam Domini Sal-
adjunxit: Qtue cum inittum, inqtiit, accepisset enar- vatoris humilitas narralur et gloria. Minoratus cst
rari per Domimtm. < Non enim hxc quse dicimus ab eiiim non necessitatc minislratoria, sed pieluiis
bominibus vcl eliam angclis nohis allata sunt, sed sux spontanea voluntate, sicut Apostolus ait : Semet-
ipse Filius unigcnilus nobis iinperlivil. Ab eis, inqnil, ipsum exinanivit, (ormam servi accipiens (Pltilip.
qui audierunl, in nos confirmala est. Quid est, eon- ii, 7). Sequitur, paulo minus ab angelis, qui cruceiu
firmata est ? Crediia est alque perfecta ; > quia sa- pro omnium salulc suscepit, et e.v ea siquidera parle
lus qux nobis per eumdem Filiuin dala est perpetua, creator angelorum rainor factus csl aug lis. Bene
inanet in xternum. Hoc idem cliam (Vkrs. i) con- autcin dixit, paulo minus, quia si ct mortale corpus
testante Deo signis et portenlis et variis virlulibus, et assumpsit, tamen pcccatura non hahiiit. Gloria vero
Spiritits snncti distributionibus. < Afduentiara signifi- B ex houore coronatus est, cum post rcsurreclionem
cans gratiarmn, qux non eral apud anliquos ; » qiuc niinis mirabilem, iniindi credulitatcm Dcus in eo
fuil data poslquam glorificattis est Jesus. Tcslatur quod homo faclus cst, exallatus accepit. Gloria c<>-
hoc cvangelista, ubi ait: Vondum eral Spiritus da- ronatus est in resurrcclione cl ascensione ; et ho-
tus, quia Jesus nondum fuerat glorificatus ( Joan. vn, nore in confessione palernx majeslalis. (Vers. 8.)
39).Quodveroaddidit, Secundumsuamvoluntalem,d\- Et conslituisli eum super operamanuum tuarum. Om-
vinrc verovoliinlati atqueejus consilio cuncta contri- nia subjecisti sub pedibus ejus. Superius de gloria
buit, ne qttisin suis meritis considcret ; quasi diceret: ejus et bonore narratum est ; nunc ponilur et po-
Ipse novit quid cuique prosit, vel cui quid sitaccom- teslas, ut agnoscalur Christi Domini majeslatis per-
inodum.Quapropleripsegratiamunicuiquesccundum fectissima plenitudo. Dicendo enim, Super opera
sux voluntaiis prxscientiam conlulit. 670 Sequi- manuum tuarum, omnis illi creatura suhjecta tnon-
tur : (Vers. 5) Non enim angelis suLjecit Deus or- stratur ; quia sicut a Domini opcre nihil est exccp-
bem terra1 futurum, dequoloquimur. Non enim salulera tum, ila nec a poteslate Christi aliquid pro! atnr
nostram, qux novissimo tempore facta est in orbe, esse aivisum ; in eo emiit quuil ei oiunia suLjeeit,
angelis subjecit, qux a prophelis fiilura esse olim nihil dimisil non subjectum ei. Dicendo enim, om-
prxdicla est, sed [eliam ■] Filio suo, ad qucm vox C nja< nec terrena videtur excepisse, nec calesiia.
paterna, sicut s:pci ins demonstralum est, sonuit : Quem prius proptcr humilitatera carnis paulo mintis
Filius meus es tu, ego hodie genui te ; postula a me, ab angelis dixerat esse minoratura, post ascensio-
et dabo libi gentes hxreditatem luam. Et hoc prophe- nem dicil pedibus cjus omnia fuisse subjecla, ul isu
ticis conlinnat exemplis dicens : (Vers. 6) Testalus dislinctio ct dubietatem litubantibus auferat, et
est autcm in quodam loco qnis, dicens : < Cur non gloriam sux incarnationis ostendal. Snb pedibus, ait,
ipsum nomen prophebe posuii, sed abscondit? Fa- ut omnis crealura merito ipsum colere alqtie ado-
tit hoc eliain in aliis lestimoniis, sicut supra dictum rare videalur.
cst. Existimo non abscondenlis afleclu, sed osten- Nunc autem necdum videmus omnia subjecta ei.
dcntis iniiiitii, eos multant babere scienliam Scriptu- Hoc itaque ail de non crcdentibus in eum, quia nec-
rarum, ut ncc opus haberel nomen postiisse dicen- dum omnia evangelica ohlinuit prxdicalio. Supcrius
lis : sed veluli de re manifesta et in promptu con- dixit nihil dimilti sibi non subjectum ; et hic aslrtiit
stilula induceret tcslimonia. » necdum omnia subjecta sibi vidcri, quia illic uni-
Quid est homo, quod memor es ejus, aut Filius vcrsalem sive voluntariam, sive necessariam sub-
hominis, quoniam visilas eum ? Quid est homo, cum jectionem designat; hic tanttim voluntariam, qni
despccttt pronuntiandura est, id est, fragilis et ca- fideliter credunt in eum. (Vf.rs. 9.) i?«m autem,
ducus, Adae seqnax, qui in veteri peccalo generali qui modico quam angeli, minoratus est, videmus Je-
pravitale devinctus. Hujus rneraor est Dominus, sum propter passionem morlis ejus gloria et honore
quando ei peccata dimitlit, et misericordise suse coronatum, ut gratia Dei pro omnibus gustaret mor-
dona largitur. Aul Filiits hominis, quoniam visitas lem. < Hic oslendit quia gloria et honor crux esl
eum t Hic jam voce surgemlum est, quod Dominum Christi, > pro qua modicum minoratus est ab ange-
signilicat Salvatorem ; quia non, ul cxleri morta- lis, < sicut ipse Dominus eain seinper vocat diceiu :
les, ev duobus hominibus natus esi, sed ex Spiritu L"t glorificaretur Filius hominis. Si ille ea qux pro
sancto et bcaue Marise semper virginis ulero, lan- servis passus esl, gloriam vocat, multo araplius tu
quam sponsus de glorioso tbalaino processit. El con- homo, qux pro Domino pateris, » tibi ad gloriam
sidera quod superius dixit, memor es : subjecit au- pertiuere sempiternam dubilare non debes. Addidil :
tem, visitas. Memor fuil, cum patriarchis de ctrlo ut gratia Dei pro omnibus gustarel 671 tnortem. < Nou

• H.cc vox abnndil in manusci iplo.

 10-il EXECETICA. EXPOS. IN EPIST. S. PAII.I AD HEltrt. I0M
enim dcbcbalur nobis, ut Filius pro nobis gusia- A xvh, 24). Quos etiam, ut coiifideiiliam haberent.
rel niorlem, sed gratia hoc fecil. Ipse q.iiJem pro exhorlahalur dicenJo : Confidite, ego vict muu-
omnibus nioriuus est ; «jutd aulcm, si non oinncs dum (Joan. xvi, 55). El rursum : Ecce ego el
credunt ? llle tanien quod suiini erat implevit. Pio- pueri, quos dedit mihi Deus (ltaice vm, 18). Hoc lc-
prie, austavit moriem, dixit, quia brevi temporc siiinonium delsaia prolulit Aposlolus, ad Cbristum
in illa fuit, ul ca devicta confcslim resurgerel. i et ad aposlolos rcfcrens, quos propter innocentiam
Vers. 10. —■ Dccebat enim eum, propter quem om- pueros noniinavii. De quibus ipse Dominus ait :
nia, el per quem omnia, qui multos filios in gloriam Sinite parvnlos vemre ad me, talium est enim regnum
adduxerat, auclorem talutis eorum per passionem caelorum (Marc. x, 11). (Vers. li.) Quia erqo pueri
consummare. I) ccbal enim pcr passionem consiim- communicaverunt carni et saugubii, et ipse simiiiter
marc, id est, pcrficere omiiiiiin salulem. Per quem participavit eisdem. Hic astruit fralernilalem ^e-
omnia, id est, per cjns mortem, sive qux in cwlis, ram cl humanitatem Christi, non ficlam. Sicut pucri
sive quae in tcrri.s restaurala sunt, pcr quem eliam carneetsanguineconslant, et illc parlicipavit c mi
el oninia creala sunl. i ViJcs quanlum est in medio etsanguini, ulhabcret undegusiarei mnriem pro puc-
tiostrum ? Et ip-.e Filius, et nos filii ; > ille proprius, rorum salutc, cujus dispensationis alfalim causani
nos aJoplati. • Scd ille salvat, cl nos salvamur. Vi- siil.jungens, ul per mortcm, inquit, dcstrueret cum
des quoinn !o iios et conjuiigil el disceniit ? Multos qui Itabebat nwrtis imperium, Iwc est, diabolum.
/i'ios, inqnit, inducens in gloriam ; hic conjiinxit ; t Hic admirabile quiilJam Jcmonslrai, quia por
auctorem, inqut, satutiseorum : hic discrcvit. (Vr.ns. i|uoJ potfstalcm habuil diabolus, pcr hoc viclus
II.) Qui enim sanctificat, el qui sanclificanlur, e.st ; arma, qua; fuerunt illi fortia adversum mun-
ex uno omnes. t Ecce ilerum quomo.!o conjungit dum, hoc est mors, pcr ea illuin Christus pcrcus-
honorans el consolans, et Chrisli fralres co; nomi- sil. Hic maguiludincm virtutis ejus qui vicit, insi-
uans, [Cltrys., cos efficiens] secuudum quod ex nuat ostendendo quanliim boniiin opcrarclur niors.
uno omnet tlicit. Deinde inuniens sermoiiem suum (VeIS. 13.) Vt liberaret, inquit, eos qui timore mor-
et oslendeiis quomodo dc eo [Clirijs., quoniam de tis per lotam vitam obrwxii erant servituli. Quarc
co], qui secundum camem est, Jixil, [intulil] : Qui tremitis, quare limetis eam qiuc jam condcmnala
enim sanctificat, hoc est, Clirislus ; cl qui sancti- nsl? Jam lcrriLilis non est, i scd optahilis, quasi
ficantur, boc est nos. Intueris quantum inleresl ? laborum finis ct rcquici inilium. Cur ail : Timore
Iile sanctificat, sanclificaimir enim nos. i AJdidil tnortis per tolam vilam obnoxii erant servituti ?
ex uno omnes ; uiiiis est enim Deus, a quo omnia ; p Servi quidem omnes fueranl morlis, qnia iuorlem
seJ ille aiiter, aliter et nos. Ille quasi proprius Filius, timcbant
* ' ' ; necdum eranl snluti a tiinorc morlis, cu-
nos vcro quasi adoptivi. Allamen uniim habcmus Pa- jus legibus tenebanlur. Nunc ilaque sancti 672 de-
trom Deum. Hlc quasi proprius Filius sanclificat ; rident cam, qui agonc transacto ct morlc devicU
nos sicul adoptivi sanclificamur. (Veiis. 12.) Propter ad regnum transituri sunt. Undc et ipsc Paulus
quam causam non confunditur fralres eos vocare, rfi- ail : Cupio dissolvi et esse cum Christo (Philip. i, 25).
cens : Nuntiabo nomen titum fratribns meis. < In eo Vers. 10. — Nitsquam enim angelos apprelteiidit,
enim quod dixit : A'o» erubescH fralres cos vocare, scd semen Abraha; apprehendil. Unde debuit per om ■
deinonsirat non rci natur.e csse fraierniias noslra, nia fralribus similari. Honoral hic patriarcliam,
scd misericorJi.e ejus et humilitatis iuult;e, qni nos cosqne qui dc ejus sunl genere, ad quos hwc
fratres clegil sibi. i El boc prophelico alfirmat te- cpislola scripta est. Cominemorat crgo de liencliciis
slimonio, ne quasi novuni pul.ueliir, et non mullo Dei, et de propinquilate carnali ad Chrislum, et dc
ante praxliclum ; ait cnim : Xuutiabo nomen tuum promissione quae dicla est Abraham : Tibi et scmini
fratribus meis. Post sacrain passioncm cl resurre- tuo dabo terram Itanc (Gen. xvn, 8), quia ex ttno om-
ctionem dicit gloriam Divinilatis tolo orbe vul"an- nes, id esl, Abraham ; Christus secuiidum carncm,
Jam. Nuntiabo enim, diiit, id est, narrare facio ; D elil,i ad m,os n3ec loquebatur. Quod vero superius
sicutin Evangelio mulieribus «iixit : lie, dicite frntri- ait, quoniam ergo pueri commiinicaverunt carni et
bus meis (Mattlt. xxvui, 10). Fratres autein dicuntur, tanguini, ct ipse similiter participavit eisdem, exsc-
et qui Jiligunt, cl qui diligunlur. Addidit vcro : /« quilur amplius hunc scnsum, unde parliciparet car-
medio Ecclcsia: lattdabo te. \n medio sanclorum ncm ct sanguinem ; ideo ait : iVo» enim quemquam
laus Domini resouat per eum qui ait : Confiteor tibi, angelorum apprehendit , id est, non cujuslibet angcli
Pater cceli et terrw, quia absconditti luvc a sapienli- naluram suscepit, sed scmcn Abraka; apprehendit. Non
bus, et revelasli ea parvulis (Lttc. x, 21). Laus enim cnim angelis una dignitas donata est, ut in unam
Domini vera non solum ore, sed etiam corde amantis pcrsonam Dei Filius eorum natura: conjungeretur ;
cl perllcientis pr*ccpia Domini narratur. (Vers. 15.) sed hunc honorem et hanc dignitttem humana: na-
Et itetum : Ego ero fident in eum. De suscepto turae Deus Dci Filius contribuit, ut Deus et homo
bomine hoc dictum est, cujus conlidentia tota in nna esset persona. Quare dixit, apprehendit 1 Quia
Deo Patre esse non duhium est, sicut in Evangeljo nos quasi recedenles ab eo et longe fugientes insc-
ipse ait, pro quibus supplicabalur dicens : Volo culus apprchendit, ct in unam personam nostr»
Pater, ut, ttbi ego tum, et itti sint mccum (Joau. fragililalis naturam sibi contemperavit. Mira con
 1043 B. F. ALBINI SEiJ ALCCIISI OPERIIM PARS II. iOii
juneiio dum aHeriius el immorlalis morlali ct lem- A lcatiam promissionum Dci, nt inlenle se parent
porali aduuatus est ! Quomodo vero lioc csset, con accipere quod Deus benigne illi promisit aOerre, no-
feslim suhjunxil dicens : (Yehs. 17) Unde dcbuit minans eos fralrcs cliarissimos ad ccelestia rocatos,
per omnia fratribus similari. « Quid est, per omnia? participcs cum Chrislo hoereJilalis Dei. Qui fidelU
Id est, nalus est, educalus, crevit, passus esl etiam est ei, iJ est, Deo Patri, qui fecil eum. De liumani-
ct mortuus, i ul per oinnia similis essct fratribus, late cjus dicit, qui factus esl cx semine David se-
qui ejusmodi condilioni subjecli simt. Supcrius cundum carncm ; uon dc divinitale, quae non cst
cnim dicit splcndorem eum glori.r, et palerna! facta, sedgenita a Palrc, unius substanliae cum eo.
subslantiaj figuram, per qnem sreciila fecit. i Iste c Sicut Moyses, ait, fiddis est in domo sua. Praepo-
lanlus et tam mirabilis et lam gloriosus tan- silurus eum Moysi, secundum comparalioncm iii
tam nostrce salutis curam habuit, ut fiaier no- Iege sacerdolii, hunc sermonem induxit, > asserens
sler in onmibus fieret. Propler boc angelos quo- eum fldelem esse in domo sua. « Fidelem, id est, de-
dammodo rcliquil, aliasquc coelorum virtutes, » ut votum, defendentem ea quoe sunt ejus, non perrnit-
nos apprehcnderet, ovcm perditam, passionis sua? tentem corrumpi : 1 qtiae domus nos suinus, sicul in
inventam, humeris impositam reportarct ad cce- conscquenlibus dicit : Sicut Moyses fide'it fuit in
lestcm palriam. Hic vero lanius et talis sacerdos " domo sua, id estpnpulo priore. Coiifcstimque conse-
noster voluit apud Patrera scipsum oflerre pro cutus ostendit quomodo doinus illius essc debeaiuus;
nobis. Proinde secutus cst et infert : Ut misericors ait enim : Quai domus sumus nos, si ftduciam et
fieret et fidelis ponttfex ad Dcum, ttt rcpropitiarel dc- gloriam spei usque ad ftnem firmain retineamus;
licta populi. Ncc ilaque alia causa fuil illi, per omnia quia qui perseveraverii nsque in finem, hic salvus erit
fratribus assimilari, nisi ut fldclis pontifcx essct in (Mattli. xxiv, 13). Domiiin eniin dicil, pro his qni
nobis, nosliisque propitiaret peccalis. « Non est convocanturin ecclcsia. Inlulit, Dei domus sumus aos,
allera totius liiijus mirandx dispensalionis causa, factura Dei, creati in Chrislo Jesu. Nunc usque
quam hscc sola. Vidit quippc genushumanum humo comparationem fecit de incamatione Cbristi cnm
jaccntem [Lcj.Jaccns], peccatorumvinculisligatiini, Moyse ; debinc se ad altiora ejus narranda convc-r-
inorli obnoxium, lyrannidem paticns, ct miserlns lit, dicens : (Vr.ns. 5) Amplioris enim gloria; iste
csl ejus sicut fidelis ponlifex. Fidclis, dicit, boc est, prm Bloyse dignus liabitus est, quanto ampliorem ho-
verus et polcns. » Ministerium scilicet sacerdolis norem habet domus, qui fabricavil illam. « Non dixit,
cst, fidclem esse, ut possit eos quorum est sacerdos, qiianlo majorem habet honorcin abopcribus ariifex;
libcrarc a peccalis. Proinde pro ejus potcntia , sed quam domus, qui construxit eam. Vides quo-
subsecutus adjunxit : (Vers. 18) In eo enim, in qtto ' moJo non de templo dicit, scd de omni populo, »
passus est, ipse tentatus potens cst eis qtti lcntantur, piimo, quem Moyses de j£gyplo cduxit ; et dein !e
auxiiiari. In eo, id est, hominc in quo passus cst, de co, qucm Cliristus dc diabolica scrvilule liberavit,
polcns est viclos liberarc, tentalos^iie adjuvare, ne sibiquc in domum acquisivit
vincanlur ; quia tentationcs nostras non soliiin sicut Vf.rs. i. — Omnis namqite domus fabricatur tib
DoHiinus, sed etiam sicut hoino in sc ipso pcr aliqno; qui autcm omnia creavit, Deus est. Hic facto-
cxperimentum cognovit. Licct Deus in sua nalura rcm a factura disccrnit, utriusquc domus auctoreni
sit impassibilis ; tamen in noslra quam assumpsil, Deum esse intelligi volens; sed aliter illius, cni
idem Dei Filius passibilis fuil, noslroc naturx con- Moyscs pracfuit ; alitcr illius, cui Christiis dux esse
similis. « In ea vcro carnc quam susccpit, multa et dominus cognoscitur. Idco subseculus ail •. (Vur.s.
sseva passus cst. Novit quid est ista tribulatio, 5, 6) Et Moyses quidem fidelis erat in tota domo ejus
novil quid est tentatio patiuntium. > Ipsc tcntalus lanquam famitlus in testimonittm eorum ow dicenda
est, sed non siipcralus. erant ; Cltristus vero tanquam fitius in domo sna ; qux
CAPLT III. dointts tumut nos, si fiduciam et gloriam spei usqnc
Vers. 1,2. — Unde,fratressancli,vocationiscmlestis p in finem firmam retincamus. « Iste aulem, id est, Jo
participes, considerate apostolum et pontificem eonfes- sus in palcrnas res sicut fllius [Chrys., sicul domi-
sionis nostrcc Jesum, qui fidelis est ei quifecit illitm. si- nus] ingrcditur; ille autem, id est, Moyses, sicul fa-
cutet Moyses in omni domo illius. Ailluic etiam de in- muliis Pei. llic ilerum eos horlatur stare fortiler rt
carnationis Christi loquitur ministerio. Nam in Evan- non subrui [Idem, subroere]; dorous quippe Dei eri-
gelio ipse tcstatur sc missiim non esse nisi ad ovcs nius, si fiduciam spci el gloria; usque in finem fir-
pcrditas, hoc est, domus Isracl. Angclus igitur mam relineamus. » Benedixit: fiduciam spei nostra-,
Crjcce, Latine missus dicitur. Cognoscite quid est qtiouiam bona omnia sanctis in hac vita in spe sunt,
Jesus gacenlos, et qualis, et non babetis opus donec aJ speciem pervenient perfecla? beatitudinis;
consolatione alia, nequc solatio. « Pontificetn enim spe enim salvi facti sumus. Bona enim qux nobis
funi dixit confessionis nostra?, id est, fldei nostrx, promissa sunt, in hac poenali vita habcrc non |ws-
tni isti populus novus commissus est, sicut cl Moysi sumus, nisi in spe, et illam palientcr exspeclantes
prior 673 populus in regimen dalus cst : sed huic usque in ftnem ftrmam.
niajora vel longe meliora commissa sunt : • Volt cnim Vers. 7-11. — Quapropter sicut dicit Spiritus san-
healus Paulus erigcrc animos Israelitarumad cxcel- ctus : llodie si vocem ejus uuiieritis, ne obdurrtit
HH3 KXEGETICA. — EXPOS. 1N EPIST. S. PALLl AD IIEBR. 1040
<-orda iwsfra, ua^oc : si iniroibunt in requiem meam. A (|ne coiisuinmatam in passionc ei resurreclioiie to-
Loculus cst beatus Apostolus de spc iu supcrioribus, tani vietorice gloriam quadraginla dicbus fuil cum
quia oportet nos sperare qiiac fulura snnt. Spcs au- discipulis, antequam coelum ascenderet. Primis qua-
tem quae vidclur, non csl spes. llistoria vcro, qnam draginta diebus leiitaiioiicm liujiis pcrcgrinatioiiis
prophela liic rcmemorat, nolissima cst : i Cmn enim oslendit; posterioribus qiiadraginla diebus consola-
cgressi esscnt dc lcrra jEgypli.cl multam viara per- lionera, quam sancli babiluri sunl in patria. Corpus
ambulassent, ct mulia judicia virtutis Dei acccpis- cnim, iil cst Ecclesia, neccssc est tenlaliones palia-
senl in .Egypto, in mari Rubro, in eremo, consilium lur iu hoc sseculo; sed non decst in illo consolalio,
fecerunt millere spcculatores, qui dcborcnl inspicoro qni dixit : Ecce ego vobiscum sum usque ad consiim-
n.turam lerr.c, qu;c promissa cst cis : illi vcro per- muiionem sarculi (ifutth. xxvm, 20). Quibus juravi
gcnles reversi sunt, tcrram quidcui valJe mirantcs, propter infidelitalem suara, non inlroisse in requiein
iiiajorera [Chrys., iuagnoruni] fructuum procrcalri- meam. Loqui Deum, magnum est; quanla magis jti-
ccm esse dicebant; scil viroriiin incxpugnabilium rare. Jurationem confirraationein voluil fieri. Per
esse illam provinciaju cl forlium. Israelitx vero in- qucm jurat Deus, nisi por ipsum? Non enim habcl
grati et inscnsali, quos oporlebal, ul recordareulur majorein pcr quem juret. Per seipsum coiilirui.it
tantorum Dei beneficiorum, el quomoJo eos clausos B minas suas. Sicul verum csl quod proinittit, sic cer-
in medio tauti cxercilus /Egypliorttm cripuil de pcri tum cst quod minalur. Juravit ut non inirarent iu
culo; el fluviorura fonles sine defcctu donavil, et requiem ipsius; et tanicn oportet iiurare aliquos in-
tnanna tribuit, et alia miracula, qua: opcratus est rcqiiicm ipsius. Illisergo reprobatis, r.os iutraLimus;
eis; et credita Deo [Chrys., et credere Deo], nec Dco qnia si aliqui ex rarais propler dissimilitudincm cl
cre.lidermit, nec horum aliquid rcmcmorati sunt, Lfidelitalem fracli sunt, nos proplcr fidein ci hunii-
sel limore perterriti dixcruut : Rcvcrtanuir in liiatem inseramur. Sequitur cnim cxhorialio aposto-
^Egyptum. Dcus igitur iralus est cis, quia sic cito lica ad populura de requic introeunda, dicit enim :
olditi fucrnnl bciieliciorum Dci, niirabiliumque ejus, (Veiis. 12) Videle, (ralres, ne forle sit iu aliquo
juravit ut non intrarct gencralio illa in rcquiein pro- vcstrum cor malum incrediditatis, disccdcitdi a Dco
missam olira patribus; cl sic onncs pcrierunt in vivo. 1 Quippe per duritiam inlidelilus nascilur, et
crcmo, prtcler 674 duos tanturamodo. Trcs ita- sicut obdurata corpora ct dura nou obscquantur
que requies Apostolus mcmorat in hac epis ola : Manibus medicorum , sic ct aniniae o'n!urala: noik
unani sabbati, qua Domiiius rcquievit ab operibns oliscqiiuntur verbo Dei. Si enim pativs vcstri, in-
6uis; scctmdam in Paleslina, in quam Israelilx in- quit, quia non speraveruiit, sicut opor.cbal spc-
grcsst , requieturi crant ex miseria multa el labori- *- rarc , luec passi sunl qux lcgunlur iu hisloria ,
bus; tertiam, qua; vera esl rcquies, hoc cst, rcgnuin cujus ante inemoravimus, et p.iioiunl in dcserlo
ccclorum, a I quam quos pcrvcniic contigerit, revera ^ropler durilinm cordis ; multo a.nplius vobis talia
rcquicscunt a laboribus et cli fltcnltatibtis suis; > de limcnda sunl, sicut illis acciderunt. Ad illos eniin
q:ia hic prophcta loqtiitur, adversus Israelitas di- sermo isie faclus cst, qui i:i pr;cscnlia fuerunt vcl
cens . llodie si vocem ejus audierilis, nc obdurctis futuri sunt, ideo dicit : liodic. Ilodie naiuque sem-
corda rcttra, ne similia paliamini, quia [Forte, qmc per cst, doncc conslat mundiis. > ijilral enira plr.s
vel qualia] progenitores vest. i passi suiil, et privali dicere de bodie, et sulijungit dicens : (Yehs. -15)
s int requie pioinissa. Aliquando cnim audicrunt pa- Sed adhortamiui vosmelipsos per singulos dtes, douec.
trcs veslri vocem illius per Moysen, et obdurati sunt. Iiodie cognominelttr, ut non obduretiu quis ex vobia.
E:go tunc pcr pra-conera locutus est, quando o!du- fallacia peccati. 1 Hoc cst, adifieaic invicem, cor-
mstis corda vcstra. Pcrse nunc loquitur; mollescant rigilc vosipsos, ne contingant vobis similia ; ne 0I1-
corda vcstra. Qni prseconcs ante se miitebat, ipsc durctur quisquain ex vobis, decipienle peccalo in-
venirc dignalus cst : ore suo hic loquitur, qui loque- fldelitatis. Altendis quia inlidclitas peccatum facit;
batur per ora propbclarum. Ad ejus vcro vocem, qui sicnl eniin inlideliias nialignam viiain procreal, sic
piicconem misit, et nunc per sc clamabat, nolite cliam aiiima, quando in profunduin maloruiii vene-
clmdcre corda vestra. Recordamini quomodo oLdu- rit, conlemiiit : conlcmplus [Chrys., coiitcmncns]
rati simt patres vcstri, ct quomoJo non inlroierunt autem ncquc crcdcre patiiur, ut se a limore mor.is
in rcqrtiem promissam, seJ amaricati murniurantes perpeluiC liberet. DeinJc inrcrt A|iostolus : (Vems.
co:itra Deiim perierunt. Patres vestri erani qui pe- li) Participcs enim Christi c/fecii sumus. 1 Quid csl,
rier.int, nolite iiniiari eos; patrcs vestri erant; sed pnrticijics cffccti stimus Christi? Parlicipamur ex co,
si imitati cos 11011 fueritis. patres vcstri 11011 eruiil, iaquii, i.l esl, facti sumus unura cum illo. Siquideui
qnamvH dc eis nati silis, scieiiles quia Dens poens ipsc capttt esl ct nos membra, cplixrcdes et con-
csl ,V lapi lihus suscitire ftlios Aliraluc. QimdragiiUa corporales > illi socundiini spiritalem homiucm qui.
aniii* o/feiisus fui generationi liuic. Maltis modis creatus cst in ipso.
cst eastigata ; ipsi lamen scniper corde erraverunt. 675 s> lamen iniiium snbstantia ejus usque ad
Qaadraginta diebus Doniiims in deserlo jejunavit, ftiiem firmttm relinemus. 1 Qui I csl inilium substan
cnm triurapharct de co per quem iili quadraginla ti;e? Fidem significal, per quara suhsistimus.et Deo.
aniiis murmuravcnmt conira Deum in ercmo; post- uati sumus in filios, et csscnliales, m ibi dlcam, facti
40*7 B. F. ALBLM SfcL ALCUIM OPERLM PARS II. 1048
siimus : quod tiiligenlissiuic observanduro esl, ne cu- A pro aflirraalione , pro iicgilione , pro tlubitalioue
iuslibel doetrinae macula corrumparour. Deinde sub- aceipi potesl; superius vero pro negalione posiia
inferi Apostolus adbuc de hodie dicere. (Yers. 15-19 ) est, ulii ait proplcr incrcduliialem illomm jurasse
Dum dicitur, inquit, hodie si vocem ejus audieritis, Dcuin, non inlroire cos in requicm promissam, atl-
nolite obdurare corda vestra, quemadmodum in illa didit : Si introibunt, id est, non introibunt; lnc vero
exacerbatione, usqtic : ex his qum audierunt. Hic polesl intclligi pro aflirmalione posilum essc, quasi
vero Aposlolus prophctictim leslimonium intrat ex- diccret : Si introibunt, benc hahehunt; id«« additiil :
planare, quod superius posuit; dixit enim : Hodie si Quoniam snperest quosdam introire in illam. In illam
vocem ejus audieritis, ne obdnretis corda veslra, sicut videlicet qu.e in Pakestinn fuit pauci intravcrunt, id
in amaritudine obduraturum. Menlioncin facit quo- esl, tltio tantum, Caleb ct Josue, ex omnibtis illis qui
rumdam infltleliuin ; noiiiic coruin quorum cadavcra de .Lgyplo pcrrexeraiil. Proimle ait : (Vers. 6) Et
prostrata sunl in dcscrlo ? c Qtiod enim dicit quale hi quibus piioribns annunlititum est, non introierunt
cst? Audierunt ct il!i, inquit, sicut et nos audimus; propter incredulitatem; eos signans qui de jEgyplo
sed quid profuit illis sermo autlilus? Non ergo puletis profccti sunt, quorum cadavera prostrata sunt iii
quia ex auditu tantum prxdicationis introitus sit ad deserto. Dcinde intrat de tcrtia, qua: pcr Cbristum
rctiuiein Dei, quia et illi audierunt per Moysen , sed " cre:!cnli!.us promissa est, qtiamvis obscure, dispu-
nihil utilitalis ex auditu babuerunt, quoniara nec lare : (Vi.its. 7) Ilem, inquit, tenninal diem quent-
crediderunt, > nec sermo auditus flde conleniperatus ditm, hodie in David dicendo, sicut post tantum tem-
est. Discrcvit eos qui crediderunt pradicationis poris sttpra dictum est ; hodie si vocem ejus audierilis,
verbo, ab illis qtii non crediderunt : ait cnim , nolite obdurare corda vestra. (Yers. 8.) Nam si eis
(Vers. 16) sed non unircrii. « Caleb vero et Josue, Jesu.s requiem praslilisset , nunquam de alia loquere-
quia non conscnserunt infidelibus, efTugerunl pocnam tttr. llic oslcndit lerliam 676 quamdam esse re-
qua? illis illata cst; > nec boc solum illis donatum quiem, t!e qua David dixit : llodie. Non illam sif^ii-
csl mortem evadcre , qua citeri perierunt, sed flcans ad quam Jcsus populum inlroduxil, sed aliam
etiani dalum est illis terrara repromissionis intrare, quaindam csse multo excellcnllorcni illi, ad quain
camque laudabilitcr pro sua porlione possiderc. iion typicus, sed vcrus Jesus inlroduxil cos «pn sunt
ejus. « Aut!iamusob hoc certum sil [Chrys., unde hoc
CAPUT IV.
ccrlum sitj. Post laulos annos, inquil, ilcrum dicil
Vkrs. 1. — Timeamus nos vcro illoruni perditio- David : llodie si vocem eus audieritis, nolite obdurare
n- ■.', ct jusliim Dei jntliciiim metuanius, qui reddet p corda vcstra. Si enim veram Jesus praislilisset re-
unicniquc secuntliiin opera sua : requiem sempitcr- quiem poptilo, cujus duclor fuit, neque [Lfg., nun-
nani fldcm hab-nlib::s, cam lainen qune per dilectio- qitatn] de alitt requie David loqueretur postea. Cc:-
nem operatur; non cedenlibus ilaqtic, poraam per- tum es: quia fultirum esl quosdam accipcre re-
petuam. Ne [ortc rclicta pollicilatione quam dedimus qtiicm , > qux pcr illam signiflcata est , qux est iu
Deo in baplismo, ilcriiir. reverlentcs ad opera in- Pakcstina, ad quam vcrus Jcsus duclurus csl populum
fl.lclitatis qu:v abdicavimus coram multis lestibus. sir.'m.
L'uusquisq'!C pro seipso laborel , nc forlc mintis Vers. 9, 10. — Ilaque relinquitur sabbatismus po-
<!i;-iuis iiivoniatur inlroeundi in requiem Dei. (Ykrs. pnlo Dci. Qui cnim ingressus est in reqttiem ejus,
2.) Etenim nobk nunlitiium est, titiomodo inlrare t!e- etittm ip e requievit ab operibus suis, sicut a suis
bcamus iu lvquicin Dei, sicul et illis; nobis taincn Deus. Requics vero Dei operum perfeclio inlelli-
p?r flliuin, illis vcro pcr faimilimi. Coiifcslimquc genda cst, dum sexto die flnita primordiali rerum
>erba cxliorlalionis siibjiingit Aposlolus , tliccns : crcatione, et in seplimo cessavit a novarum crea-
( Vrcns. 5) lngredimur [Leg., innrediemui] in rc- tione naturarum. Per illarn vero requiem Dei qu*
quiem, qui crediiiniH, qiteinndmoiliim dixil : Quibits xlerua csl, nos ad xtemam sludiosc provocat re-
juravi in ira mea, si iniroibuiil iit reqiticm meam. [) quiem, quam sabbatismum uomipavit, quia vjde-
Nos vcro hortatnr iulrarc in rcqniem, nc furte nobis licct Judxis locutus cst. < Non dixit hoc loco re-
dicalur sicul illis : Si introibunt , 1.1 csl , ntin inlro- quicm, sed sabbatismum ; proprium nomen, ad quoj
«liunt i.i rcquiem meam. Festinat eniin oslenderc gaudcbant et concurrcbant , sabbalismum regnum
aliam esse rcquicm, ad quam vocatl stiinus, id esl, Dei vocans; siail cnim sabValo ab omnibus uialis
ctjclorum; nec nos dicil illam qtue in Pakcslina esl abstineri pnecrpit [ Adile ex Chrys., ct illa lan-
intratiiros; sed illos nou inlraturos, propier obdura- tum fieri], t|u:e ad obscquiuiu Dci pertiuent, t|ux
tioncin, uec in Pakesliiiam ucc in requiem coelestem. saccrdolcs eflicicbant, el qmc animain juvabant, et
Addidit ilaque de piima requic loqui , dicens : nihil alitid [Adde ex eodem, slc et luiic]. i Ncc
(Vkrs. 4) Et quitlem operibus ab institutione mundi talcni sabbatum vult in regno Dci, ul itcrum quis
factis. Dixit enim quodttm loco de die septima sic : Et exinde rcvertalur ad opcra laboiiosa, sicut iu sab-
requievit Deus die seplima ab oiiinibus operibus suis. bato carnali fecerunt; islud vcro sabbatum Dei qui-
Confestimque de sccunda suhjunxit quic promissa est cunque intrat, requievit pcrpetuo ab operibus suis,
poptilo Dei : (Vkrs. S) Et in istu, inquil, rursum : sicut a suis Dcus. Volcns itaquc cos dc resurreclione
Si introibunt in reqiticm mcam, Si vero conjunctio instruere cl de rcqnic scmpitcrna, hodic sypissirae
1049 EXEGETICA. -- EXPOS. IN' EPIST. S. PALLl AD HEBR. 10.7)
inierposuil, ul nunqiiaiii dcspcrarent se intraturos, A cujus scicniiam nullalenus rfrugcre valebimus. Dixit
quasi diccrel : t Si quisquam peccaveril, usqucquo eniin, ut discretor sit senno Doi, id est, providentki
cst hodic, spem habeat rcvertcndi. Nullus igitur Dci , cogitationum et intcntionum cordis : oslendens
despcrel nsqucquo vivit. i quia omnia nostra inleriora vel cxleriora dijudica-
Veiis. il. — Feslinemus ergo ingredi in itlam bunlur ab co, quia onmia nostra novil, et totum pcr
rcquiem , ut ne in idijisum incidat incredulilalis toluin penctrat liominem. Nec miriim si lotus ubiquc
exemplum. « Magna qcidem rcs esl fides et saluta- lotain suam agnoscil creatiirani, sive spirilalem, sive
ris; el sine bac non csl salvari possibile alicui, slcut cnrporalem, quia nibil quod fac.um cst , sine eo fa-
dicluni est : Sine fide impossible esl placere Ueo; ctum est. ldeo addidil : (Vfiis. 13) Et non est utta
sed non suflicil sola hoec : operari per dilectioncm creatura invisibilis in conspectu ejus. Omnia au-
liiieni r.ecessariiim est, et conversari dignc Dco. lem nuda et aperla sunt oculis ejus. « Hic maxinie
Proindc eliam Paulus admonct cos qui dignationem cos lerruit, ne forte adbuc, ini|iiil, in fide slanlcs
niysie rioium suscipere meruerunt, dicens : Fesiine- non cum integra satisfaclionc perliciatis fid i opera,
mus inyredi in illum requicm. Feslincmus, inquit, quxipsc qiue in corde sunt disccrnit , ibi cxair.inat,
qiiouiam non snflicit fides, sed debcl addi el vila ubi considerat, rcddens iinicuique scctiudum opcra
Udei condigna ; et mulluni sluuium debet adiiiberi, B sua. El quid dicemus de lioniiuiiius? Ac si angclos
nc fides sit oliosa : Si cnim lcrram intrarc illi nou dieas, ac si archangelos, ac si cherubim atque sera-
meruerunt qui murmurati suul contra Dciiin.quo- pbim, ac si aliam quamlibet iToatnrani, nmnia rcvc-
niodo nos coelum inerebiiniir inlrarc indiffcrcnlcr vi- lata sunt oculo ejus, omnia aperla et lnauifcsta. Quid
vcntes sicut gentes? > Opus est qirppe onuii volenli esl quod ciiiii possit latere? Omnia nuda et aperta
ccelum possidere, fideni opcribus l.onis ornarc. Ncc sitnl oculis ejus; ad quem nobis sermo. i Quid est, c,d
hoc solum dainni habul male vivcns, quod [Suppl., quem nobis sermo est? IIoc est, ipsi rcddilttri siimus
non] intrat in regiium Dei ; vcruin eiiam, (|tio:l nia- raiioiicin acluuin noslronnn.
joris est terroris, pumae perpelux inancipari : idca Vtns. 14. — llabenles ergo pontificem mngnnm, qni
addidit : I t ne in idipsum incidal incredulitatis exem- penetrurit coelos, Jesum Filium Dei. Patiliilum cnim
plum. Eorum inlerilu qui pericrunl in dcserlo tcr- anie de divinitate ejus disscrens ail : Omnia nuda et
ruit au.licntcs, ne in illoruni inciderenl jiidicium, aperlu sunt oculis ejus; nunc auteni, quia de cannj
quasi dixissei : Siiflicienicr ex parentibus noslris loquilur, dc ponlilicatu dispulal illius, qui senictipstnn
docemur nc in similia incidamus; nc eadem palia offerebat nostne rausa salulis; et quomodo pr or
tr.ur qiuc. illi passi sunl ; hoc est, in idipsum excni oiiiniiiiii intrasset in requiem. Hahemus eniin punti-
plum iufidelitatis. Deinde ut lnajorem pcccantibus C ficcm magnum , qui penclravil ccelos. Ergo Moyscs
incuteret formidinem, subjuugil : (Vers. ii) Yivns ductor populi, cui promissa est rcquies transitoria,
est enim, inquit, Dci scrmo, el efficnx, el penelrabitior iion inlrnvil in requicm quam s.cpius populo proiiii-
omni gladio ancipiti. Hic oslendil etimdcm nos ha- sil ; isle vero sacerdos, melioris promissionis sponsor,
bcre judicem, qtti illos propter incredulilatcm co- viam faciens credentibus in se, primtis inlravit in
rniii damnavil; dixit cnim : Vivus est sermo Dci. rcqtiicm populo sibi crcdilo promissam ; nstendcns
Seniio Dei , Filins est Dci , qui de scipso ait : Si eiun inaguitni sacerdolem, quia sempiternum habct
qnis sermonem ineum servaverit, morlem non videbit sacerdolium , semper vivus ad intf ,,ellandum pro no-
in wternum (Joun. vin, 51). Sicul illi, si servarent bis : el hunc ipsiim Filitun Dci oslendens, dnm dixit :
scrmonem Dei, vivcreut tcrramque promissionis in- Jesum Fitium Dei, quod nusquam de Moyse dicerc
trarent, sic el nos, si servaverimus sermonem ejus, voluit ; sed cum faiiiitliim prnferebat in superioribus,
viveinus, requicinque ccelestem intrabimus. Virus lcslilicans cum sub nomine Jesu, qtiod notr.en angc-
est enim Dei sermo, et efpcnx, et penclrabilior omni lns.aDco directus virgini annuntiavit Fiiium Dei
gladio ancipiti. Gladius cnim anceps polesl membra ess.- verum, et ideo inagnum saccrdolcin. (Vers. 15.)
dividere a corpore, et pcnetrarc sccrcla et naturain Teneamus confessionem. Non enim habemus ponti/i-
carnis. Sed eo nitilto penelrabilior esl sermo Dci, ° cem , qui non possit compati infirmitatibus nostris
pertingens, ut aii Pa.ilus, usqne ad divisionem animw Qualem confessionem dicit? Quoniam Filius Dci est ;
ac. spirilus , compugnm quippe et medutlarum; ct quoniam Christus Deus est; quoniain passus esl, se-
discrelor est cogitationum etiam et intentionum cnrdis. piilttts est, resurrexit tertia die, ascendit in ccclum,
Anima vivimus, spirilu intclligiinus; vita nobia car- scdet ad dexteram Dei Patris, inde ventiirus judic re
nalis cum besliis cominunis est ; 677 ratio spirila- vivos et mortuos; per qiicm omnia bona habemus,
lis ciiiii angelis. Tam cflicax esl jiidicium Dei, ut redemptionetn, restirreclionem, lunrcdilatcm ciim eo
(tiscernat iuter carnalia peccala el spiritalia, quis scmpitci nain. Hatc conlileaiiiur. Quia vcro hsee vcra
quid cogilat aninio, vel quo desiderio Deo serviat in siml manifestissime [Leg., maiiifcstuni est ] ex eo
corde. Tam penelrab.lis est ejus inluitus, ut omnia quod pontifex es', in intcriora velaminis constitutus
nostra qiue agimus vel cogilamus, cerlius agnoscal inlratin sanguine aspcrsus proprin, nonnlieno, siciil
quam nosmelipsi. llliim scmper habcmus testimo- pon!iriees priores, qui san^uine vaccic rufx asperge-
iiiiim acluiiin nostroriiin vel cogilalionum, qiicm ju- l.iantur. Non enim hubcmus ponti/icem, qui non postit
ditcin habituri sumus. Timcamus ejns prxscittiain, compiti in/iimitalibus nostris. Non, inqttil, iguorat
(OjI B. F. ALBIM SLU ALCULM OPLRUM PAUS I! to:.a
qux noslra sunl ; venit cnim pw viara hiimanx con- A qui sedet in tlirono gralix. QuoJ vero opportum-s
ilitiouis; per omnia sine peccaio, nihil secum affe- f.sctus est pro nobis , magnum cst bumilitatis indi-
reus, unde morti debilor csset, sicul ipsc in Evangc- cium, quam ex nostra susccpit natura ; non sux stib-
lio tcstutur dicens : Yenil enim princept Itujus mundi, stanlix, quain habel triumpbalitcr cum Patre, cui
et in me non habet quidqunm (Jorin. xiv, 50). • Mulli nosfidcm cuin fiducia bonilatis sux afleramus, hoc
poutifices ignorant cos qui in tribulalionibus consti- opportuno tcmpore, cum sedet in gralix throno , et
tuti sunl, neque quxsil tribulatio in qunlibei, sciunt. omnia trilmit qux nobis ad salutera provenire cer-
Impnssibile qnippe est scirc afllicliones delictorum tissimum est. i Modo tempus cst donorum ; nemo de
[Chrys-, aflViclorum] ei q:ii experimentum afllictionis seipso desporct. > Timeamus thronum xquitatis ejus,
11011 babiiil, el sensibilitcr oninia sustiniiil [Chrys., cum vcnerit dijudicare omnia scctindum justili.im :
non sustinuit]. Ponlifex enim noster competenter et tunc eril desperalionis tcmpus nunc nolcnlibus
omnia sustinuit, iquse fucrunt luniiaiui: miserix illata converli ad si.-dein gratix, cum thalamus crit clau-
post pcccatum primi bominis; ct tunc in intcriora sus, tanlumque cum sponso remanent, qui lucenles
vclaminis, ad tbronum paternx majeslalis ascendit. bonis operibus ferent lampadcs.
Tenlatum autem pcr omnia pro similitudine carnit
absque peccato. Tenlalus siquidem diversis modis, B CAPUT V.
Vers. I . — Omuis namqne pontifex ex hominibus
scd non supcratus; iu tri'.:ulalionibus probalus, uli-
assumptus, pro hcminibus constituitur in his qua: sunl
que viclor gloriosus. Tentatus est siquidcm pro simi-
ad Deum. i Vull ostcndere jam bcatus Paulus quo-
litudine carnis absque S78 peccato. Similitudinein
modo multo melius esl tcstanicnluin hoc quam vc-
itaquc carnis pcccati hubuil ; qux lamen caro illius
tus, quia niliil cst in boc imaginariiun, > ul pula ,
absque oinni peccalo fuil. II.cc csl tentatio qua tcn-
non templum corporalc, non vicliinx carnales, iun
lalus est : c pc.rsccutioiicni plurimorum passus cs',
ohservationcs legales, sed altiora cl perfccliora oin-
sputa susccpit, accusalusest, dctractionem sustinuil,
nia, quia loluin qui.Iquid esl in spiritalihus luijiis
calumnias passus est, repulsus esla propria gente,
tcstamcnli ratio cst. Scd quia spiritalia non sic iu-
iu flneui crucifixus est. Juxta simititudinem, inquit,
trodiicun! infirmos, sicut corporalia, de corporalibus
sina peccato. Dum dicit, in similitudine carnis, boc
enim incipicbal dispulare dicens : Omnis namqm
non dicit , quia simililudo carnis fuit in eo, sed quia
ponlifex ex hominibus assumplus, pro hominibus con-
carnein suscepit veram. Quare ergo dixit, in simili-
stituilv.r. Definiteniin lempus, primuin quid sit pon-
tudine carnit ? Natura vera quam suscepit, similis est
tifex, et demonslrat qux pcrtincant a I pontificem,et
carni nostrx; pcccala vero ncquaquara habuit, > qux
quid sil ejus minisleriuin, ct qux sinl signa pontili-
r.oslra caro de parcntilius contraxit; quia tale fuit G
catus; id est, ut offerat dona et sacrificia pro pecca-
originale p ccaUiin in carne primi bominis, ut inde
lis, el ul condolere possit his qui ignoranl et errant :
cl poena el reinedimn fieii poluisset. Pocna cl peeca-
qnoniam et ipse circumdalns est infirmitate. t Opor-
tiiin in omni buraano generc, prxlcr in Cbristo, iu
tebat eniin de excellcntibus lcrrenis fidem faccre, > ut
quo solo salus ct rcmcdiuin fuil. Non cniin pra?judi-
ad cxcellentiora spirilalia pcrvenirc pjssiut, el ut
cata est caro porcairix , ut inde remedium fleri non consuetudo [Lcg., a consueto] sacerdotium more qui
potuissct. Pr.cscicbal potcnlia Dci,quali!crcx ea !cm
in lcge fuit, ad allius,id est Christi, sacerdotium eos
massa juslilix, xquilutis ct misericordix piclas pro-
perducerel , qui adhuc infirmali fucrunl. Et pro-
vcnire poluissci. plcr modiim camalis pontificis introducil. Pontifi-
Vkrs. 16. — Adeaimtt ergo cum fiducia ad ihronnm cis itaque officium csl, inler Deum slare etpo-
ijntlia', u: misericordiam contcquamur, et gratiamin- puliiiii; Deum deprccari pro populi delidis. Hoc
veniamu* in c.uxilio opportnno. Adeumus ergo cum e:ci:im Christus fciit, scipsum offcrrns pro pcccaiis
fiducia, hoc esl, adearaus pcr lilem ad thronuni gra- noslris, scmper vivus ad interpellandum pro 679
l'x cjus, baiicanuis, quainvis peccalores simus, "... no is: semel ab homini! us assumplus, sed scmpr
per ejus gratiam rectiperare posse, si tainen fructus D pro bominibiis interpellandus [Forie, interpellans].
dignos fecerimus poenitenlix, el fidem finnam usquc Ponit hic Aposlolus quxJam commuiiia cum Christo,
in lincin rclincamus. Niinc venis sedet pontifex no- cum sacerdotibus ; quxdain vcro altiora, qno.l iiaquc
stcr Jcsus Filius Dci in tbrono gratix, paratus indul- ait : t Omnis namque ponli(e.r cx hominibus assum-
gcre peccatis noslris in boc npportuno auxilin. Nunc ptus; hoc communc est. Prohominibut constituilur ;
vero opportuiium leinpiis csi auxilii ct misericonli.c et bnc : ut offeral dona el sacrificia pro peccatis ;
illius, sicut isic Doclor egregius alio loco dixit : Ecce ct hoc, sed non totum. Reliqua vero non snr.l
nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (11 Cor. communia : (Vers. 2) Qui potest condolere liis qui
vi, i). V.i propbcla iiiulio ante boc auxilii opportuni ignoi anler peccanl ; bic jam cxcellcnlia csl, i de qna s:i-
lcuipiis significans, Tempore, inqiiil, opportuno andiii pcrius inpriori scntenlia lalius disputavit. Quod vcro
lc, et in die talulis adjuri le (Isaix xlix, 8). Namque a ^junxit : (Vers. o) Et proplerea debet, quemadmotlnm
et iiiiiic posl baplisiiiiim peccantcs invenire miscri- el pro poputo, ita etiani pro semelipso offerre pro pec-
cordiam, si poenitcnliani cgeriut, gralia cst illius, catis, hoc vcro ad saccrdolcs lcgales magis pcrtiitct .

Dclieiuiit aliqua in manuscripto.

1055 EXEGETICV. — EXPOS. IN EPIST. S. PAEI.I AI) HECH. 1054
quam ad Chrisluni. Nisi forle quis dicat umini esso A Evangelio ail : A'i»i matiducaverUi» cornem Filii ho-
rorpus Christi, Ecclesiam; et dum offerl pro Eccle- minis, el biberilis ejus sanguinem, non habebitis vilam
sia, pro suis cliam membris oflcrat. Scd hxc violen- iit vcbis (Joan. vi, 51). Sed in isla carne et sanguiuo
ta interpretalio videri potest. Dcinde ilispulare ag- nil crticntiim, nil corriipliliilc mcns humana conci-
greditur, quomodo quis ad saccrdotium acccdcre de- pial ; ne, sicul dicil Apostolus, 17111 enim corpus Du-
bcat. (Vers. V.) Ncc quisqnam, ait, sumit sibi hono- mini mtinducat indigne , jitdicinm sibi manducal
rem, sed qui vocatur a Deo tanquam Aaron. Hic (I Cor. xi, 29), sed vivificaHcem siibstantiara atqne
cliani perculit sacerdoles honoris cupidos et sacer- salularem in panc ct vi:io, per qu.T, si digne suini-
dotii avidos : non pro saluie populi, sed pro aiubi- tur, nobis osl peccalorum remissio et rcgni Dei pos-
lionc sxculi. Igilnr Aaron vocatus cslaDeo; signo sessio collala. Hujus ordinem saerificii per niysticam
(lorentis virgse dcmoiistralns est sacerdolem a Dco siinililii.Iinem Melchisedcch justissimtis rcx insti-
e.ise electum : eliam cl incendio eoriini qui cjus pon- l 'it, quando Domino panis et vini fructus ohtulil.
tilicalui invidere volueiunt. Constal enim pecudum victimam periissc, quoe fue-
Vers. 5. — Sic et Christvs non semetipsum clari- runt orJinis Aaron, non Mclchisedech : sed hoc ma-
ficatit, ut ponlifex fieret, sed qui locr.lus est ad eum : nere potius insiitulum, quod toio orhc in sacraincn-
Filius meus es tu, ego Iwdie genui te. Hoc est qitod U torum erogatione celehratur. Saccr.los 6S0 atilcm
in Evangelio ipse ait : Hon eniin a meipso veni , scd pra;cipue dicitur Chrislus, qui semel se pro nobis oh-
Vle me misil (Joan. vni, 42). Et ilermn : Si ego glo- ttilil iinmolandum, sicut semel de Melchiscdech iu
rifico meipsum, gloria meu nihil est ; est enim Pater, sancta lcgitur Scriptura,et ejus sacerdolio. /11 a-ter-
qui glorificat me. Nolair.!um qno I glorificare, e t bo- num vero cum dicilur , ipse sigiiificaltir Dominus
norare, el clarificare, tria quidem ver! a , sed una Chrisltis, qui permanet in gloria sempiicriia.
res est quod Gra;ce dicilur doxatcin, sc I interpreta- Vers. 7. — Qui in diebus carnis suce preces stippti-
tiun varie aliter alque aliter posituni iu Latino. Quod calionesque ad enm,qui possit salvum illnm a morte
in Evangelio dictum est glorifico, hic Apostolns clari- fncere, cvni ctamore valido el tacnjmis offerens exau-
ficutionem nominat. CJariDcatus esl ergo Filius a P.i- ditus esl pro sua reverentia. QniJ vcro in sacerdotio
tre, qiiando super hapiizaium vox Patris audita est noster pontifexegisscl, certius hic exprimil Aposlo-
de coelis : Uic est Filius mcus dileclus, in quo mihi lus dicens : Qui in diebus caruis sutv ; dies quippc
bene complacuit (Matlh. m, 17). Qua; clarificatio caruis Domini noslri, dies sunt in quibus carncin as-
sive glorificatio multo ante per Proplictam , Spiriiu suiiipsit; in qtiihus tenlatus est, passus est; in qui-
sancto inspirante , pixdicta est : Dominns dixit ad bus prcccssupplicationesqucad cum qui possit illnm
me : Filivs meusestu,ego hodic genui te (Psal. n,7) „ C salvum facere a mortc, offercbal. Tolum vero quid-
Dominum significaLPalrcm. Attcndamus atilem.quo 1 qnid egil Christus in carne, preces sunt et snpplica-
pnsnit : Disii ad me: Fiiius meus es tu ; quod ei liones pro peccatis litnnani generis. Sancta vero san-
cliam dictnrus eral post baplisinum : Hic cst Filius guinis cjus elfuso clamor validtis est, in qtio exati-
meus dileclus,in quo mihi complacui (Malth. xvn,5). ditns esl a Dco Paire pro reveientia ejusdem passiu-
IIoc itaque, ut Christuui unam personam senlires el uis sux, [quaiu] sine peccalo, nostne saluiis causa ,
tinigcnitum Dei Filium, adjecit . Ego hodie genui le. perpessus cst. Qui nullum habens peccalum, pecca-
Ilor jam iiihil ha' ei comm-me cuni cctcris, qui lilii tiim pro nobis factus est, id est, oblatio pro pccca-
dicuntur, quia s -icerJotcs appellanlur, tte quibus di- lis uostris. IIoc eniin toiuin in niagna rcverentia et
rlunt est : Ego dixi : Dii estis, el fitii Excelsi omnes perfeclissima charilate peregit, qui prior dilcxit nos
(Psal. lxxxi, 0) ; sed toUim esl unigenili Filii pro- el tradidit semetipsum pro nobis hostiam Deo accc-
prium. ptahileni; qui ideocxaudilus csta Deo, quia hosliam
Ykrs. G. — Quemidmodum et in alio loco dicll : accfptabilcm obtulilDeo, i:l cst, seips-im. Similo ost
Ta es sacerdos in wternum, secundnm ordinem Uei- iiaquc, quod hic dicilur : Qtti prcces supplicationes-
chisedech. Melcliisedcch sccunduni lcgalia mandata jj que ad eum, qui possit satvum faccre iltum a morlc ,
non fuit sacerdos, sed secnn lum singularis saeerdo- citin clamore valido et tacrymis offerens, ci , quotl in
lii dignitatem ; panem offerens Dco ct vinnin , non Ev.tngeliu legitur eum dixisse : Pater, si fieri potest ,
brulorum animalium sanguinem : in cujus ordinc sa- transfcr a me calicem istum, verumtamcn non mca
cerdotii Chrislus faclus est sacerdos, nou tcmporalis, votuntas, sed tua fi.it (Luc. xxii, £2) ; quia non ve-
sed seiernus ; ad qucm hoc dictum est : Tu es sacer- nit faccrc volunlatcmsuam.sed ejus qui misil illum.
dos in ccternum secundnm ordinem Melchisedech. Oui- Voluntalein palcrna; dispcnsationis prxposuit volun-
nes enim sub lege crant sacerdotes ; isle solus se- lati camis suu;, ut veram ostendcrct in seipso huina-
cundura ordinem Melchisedech, ex eo quod nalus cst nitatis noslrx naturam. Boatus Paulus hic dicil prc-
de utero virginali ante luciferum ; non secundum id ces cum et supplicationcs fundcre , 11011 liinorc mor-
quod natus esl ex Patre Deus apud Palrcm coaeter tis, sed nostnc causa salulis. Uude alio loco dicit
nus gignenli et consubstantialis : scd saeerdos pro ctiam, sanguincm Chrisli mclitis clamasse pro nobis,
pli-r car. e.n quam assumpsil, aut propter victimam quam sangiiincm Abel, qui ad accusandiim fialcrniiin
quampro itoMs offcrcbat, a nobis susceplani, idest, soelus dc terr.i clamavit ; Chrisli vcro sanguis ad in-
carncin ct sanguinein suiim : dc qua victiuia ipsc in tcrpcllaiidum pro nobis de lcrra ilamal ad Patrcm.
1055 B. F. ALMXI SLL ALCLIXI OPLIllJM PAKS 11. 1050
Vi.rs. 8-10. — El quidem, ctim esset FHius Dei, A rum au.em qui exercitatos ItubeU tensus ad d scretio-
didicil ei his qux passus est, obcdientiam : et con- nem boni nc mali. P.il.itus enini saporcs discernil
svmmatus factus est omuibus ublcmperantibus sibi ciborum : anima vero variarum probat serniones
causa salutis aH:rntv; appellatm a f)eo pontifex juxta docirinaruiu, dc quiluis in sequcnlibus bujus cpismke
ordiiwm Melchisedech. De sitiiililu.lin» poiilificaliis dicit : Doctrinis variis nolite abduci. Sical eniin par-
llelcliisedech snprrius riictum s:uis arbilror. N«nc vulus inter cibum el cilmin discernere ncsrit, et sxpc
viileainus qni 1 vull iulelligi Aposlolu . in co quod ail : in noxiis siimendis periclilatur, si non probibcalur a
Qni cum esset Fi'.ius Dei, didicil e.v liis qum panns seniore, ila indoctus quisque discrelio.iem doclrina-
est, obedientrim. Ilanc obediciiliam quain liic iliili- rum nescit, facile decipilur, el in via erroris pciicli-
cisse Filium D^i ilicil, hocest, voluntirie suscepisse, latur. Quod in Iactc ct solido ci! o, lioc iu imlocto
a!io quoquc loco ostcmlit, ulii ail : Factus est obe- et sapientc diffcrl; sicut lac parvulis congrtiit, el
dicns Patri usque ad mortem, mortem autem crucis, solidus cibus ajtate perfectis, ita indoc is liumilis
proptcr quod ct Dens exaltuvit ilinin (Philip. n, 8, 9). sermo, ct sapieutibus arcanum Dei mysleriiim nosse
ln oo vcro, qunri ait : Consummatus factus est omni- convenil, qui exercialos videnlur baberc sensu>.
bus obtemperantibus sibi carsa sa'utis wlzrnas. C.un- « Qiiomodo igilur poleiunl sensns nostri exerrii.i.i
smnmatus, i.l rsl, pcrfeclus ; ostenlit qiianlimi lu- ' esse? ulique ex usu et fieqiienli lecliune saiictaritiu
cnim sit ejus passio, fjuae oimii! us credenlihus suffi- Scripturarum. i 1'nde beatuiii unim PsalmMa d rii
cit ail salutem sempilernam. Igiiur si olieilientia Filii esse, <;iii in lege Domini medhabitur dic ac noclc.
causa cst salutis human:t>, quanla noliis necessilas
CAPUT VI.
est olieilire D.>o, ut digni inveniamur ejiis saluiis
q'iam noMs per Filium proprium perdonavil? Vr.as. I. — Quapropter intermilteH-es inchoaltoms
Vkbs. II. — De quo grandis serino nobis esl, el Chrisli sermonem ad perfeclioncm feramur. Quapro-
ininterpretabVit ad dicendum ; quoniam imbecilles pler, i I esl, quia exercilalos sensus in loge Domii.i
facti estis :ui audiendmn. Causain eiiim reddil cur dccet vos habeie, inlermillanius incboalionis Cbri-
rss"t Stirnio qiiem de Filio incarnaln instiluit, difllci- sli * nisi fnlei initiuin. c Sicut enini enm qui iu
lis a.l iiilerproianiiiiin : id esi, quia illi imbecilles doclrinam lilleramm adducilur, elementa oporlct
erant et fragili sensu ad inlclligciidiim profunila Dei primiim audire, sic el Cbristianus primo omr.ium rie
inysteria. Qui eliani pro temporc niagis'ri debuerant lide catbolica erudiri dcbet, quod est funilamentum
csse, facli sunt [Sttppl. imbecitlcs], qnibus lac opus salulis noslra. Si auiem optis liabct dc liJe doceri.
est. non solidus cibus. Illa difficnllas inlerpretandi in r "ccdum fundamentum babet; firmum enim cl fixuni
illorum fuit tardilate, non iu aposlolica sapientia, esse oporlel hoc fimdamentum in corde Cbristiani,
cui revtlala sunt mysleria a sjeeulis abscondiia, sicut ul inde dignus fiat ad perfectioiiem alianira trans-
iu Epistolaad Epliesiospleiiissimedemonslial (Kplies. ferri virlutum. Si aulein quisquain ver! ura veritali»
iii, 8). Deinile subjunxit : (Vers. 12) F.tcnim cum audivit, et baptizatus esl, cl posl annos aliquot de
deberetis magistri csse proptcr lciupus, rtirstim indigc- lide ileriim audire opus hal.el, quia creJerc oportct
ti*, ut vos doceamini qua' sunl elcmeuta cxordii sermo- euin de resurrectione ct futuro s:cculo, necdum fun-
num Dei : el facti cslis, quibus lacle opus sit, non dainentum habet; rursuni inilium Cbristianitatis
solido cibo. Ad eos igilur loquilur qui exercilatum qiirerit, quia fides fiindamentum cst; carleru vcro
sensum per legcm et propbelas de adveiitu Chrisli superadilicationes, i quod bcatus Panlus scquciili-
et gralia qu:c per emn cre.lcniibus allala est, haberc Ims vciliis oslcndit, dicendo : .Vom rnritim jacientes
debuerunt; qui rtiam magislerio aliis per inysleria fundamentum pccnileniiv ab operibus mortuis et fttLi
Dei qua> data sunt illis, potciiint esse si ciedidissent. nd Dcum. i Perfectum cniiii ilhiiii vocamus, qni cuih
Nunc autcni lales facii suiil ut iiifanlcs, quilius pri- li.le vilam habet rectam. » Si autcm liorum uiium-
ma elementa lilteranun li aliintiir QSl a(l legendum. quodlibct decril, perfectus non ciil ; si vcro amlio
Dura illorura f.iit fnrlcs esse in lide et alacres in D t,(ls"llti n>erilo parvulus dici potest; et quasi inlans
scientia, a.l percipicnJtim solidum sapienliic cibum litieris, sic cliam isle in fide iierum erudiendus est.
qui cst perfiTlonmi, nunc facti sunt quibus cst lactc Lalenter aulem legem infirmare vull, etad graliaiu
opus. Lac enini humilcm sermonem vocal, quo eos Christl suos revocare au.Iiinrcs. Qui autem .il vir-
indiguissc lestatur, qui cliani ad altioni mystcrionui tuleni iliirns esl. primiini malitiam debel culpare et
Dei sccrela asccnderc non poterant. Exempli gratia, alijicerc, el opera mortis pcr puenitciiliani purgare,
qni non polesl inlelligere quod evangelista nit : et sic accedere ad Dcnm.
Verbiim caro factum esl, quomo:Io polest ad altilu- Vers. 2. — Baplismnliim doctrinam [Ila Codex ;
diiicm ejus sernionis pervcnire, ubi ait : ln principio Ieg. doctrinw], imposilionis quoque mnnuum el resur-
erat Verbum, et Verbum eratapud Deum.et Dcus erat rectionis mortuorum ci jtidicii ccterni. Non enim sulli-
Verbttm. cit poenitentia mundos facere peccaiores, nisi confe-
Vers. 13, 14. — Omiiis entm qui lactis est parti- stiiu baptizentur, sicut in Aclibus apostolorum bea-
ccpt, expers factus est sermouis jnslitiir. Parvulm lum Petrum resiiondisse legilur : Pxnitentiam agite,
enitn est. Pcrfcctorum aulem est solidns cibtts : co- fratres, ct baptiidur unusquisque vcstrum in nouiint
* l'.ic quxdani dcficiunt in manuscriplo.
 1057 EXECETICA. — EXPOS. IN EPIST. S. PAILI AD HKIJR. 1058
Jetu(Act. ii, 58). Quia <l"oJ impossibile est operari A impossibile est secundo crucifigi Uirisium, hoc est,
hominem per se, boc per Dci gratiam in haplismale ostcntui eum habere. Qui secundo se haplizari possc
potestacciperc. < Quid est enim, baptismatum do- putat, sccundo Christum crucifigcre quxrit; qui si
ctrina? Non tanquam inullorum baptismatum debet crucifixus esl, et morluus, el viclor n:ortis resur-
intelligi, sed unius; > quia sicut una fides est, ita rexit, alqne cum iriumpho glorix ccclos ascendit.
uniim el bapiisma est; sed pro varielate accipien- < Sicut enim scmel Christus mortuus est carne in
liiiin baplismalum dixil. lmpusitiunis quoqne ma- crucc, sic nos scmci morinmr in baplismate; non
nuum, per quam Spiritus sanctus accipi potest. Cre- carne, sed peccato ; > aique sicul iile itcnim mori
ditur quod post baplisniuni ad confirmationcni unr- non poierit, ita nos haplizari non possnmiis, nisi
tatis in Ecclesia Cbristi a ponlificibus fieri solct. forlasse lacrymis poenitcntix, non lavacri regenera-
His igilur pcrfecle in Ecclesia pcrceptis, 682 '"lcs lione. < Quid est ergo? inqnis; non est pocnilentia?
rcsurrcctionis eljudicii futuri habenda est. Yivere Est utiqiic pomilentia, scd baptisma aliud non esl;
quippe sicut angcli et nullius egcre eorum, qu;e in pocnilentia vero est, et multam habet forlitiidinem
ista vita sunt; hujus vitx promissio nobis facta est ctiam in eum qui pcccatis valde dcmersus est. Si
pcr Spiritum sanctuin. Fructus anlem hujus promis- volucrit, polest cum liberare ex onerc pcccatorum,
sionis, rjiisdein prxsentia vilx esl; qux duo, id est, B et perioliiantem in luto constituerc, ac si ad ipsum
lides ct jiiiiiciuiii, semel baptizato reslant, non itc- fnndum iniqnitatis pervenerit : ct hoc cx multis
rvin baptizari manifestum esl testimoniis. Ideo addidit : Nunquid
Vers. 3. — Et lioc faciemu$, tiquidem permiseril enim qui cadet, non resurget, aut qui acertilur, non
Detts. In hac fiilcqiiippebaplismalis,et resurreclionis, revertetur (Jerem. vm, 4). Quale ergo cst istud
ei jiidicii futuri vos, Deo permillcnte, pleniter instnii- medicamcnlum pcenitentia\ aut qualitcr conficitur?
mus. Nc vero ullatenus, qui secundum vel terlium Primum exculpando propria peccata : Iniquitatem,
xslimaret po.sl peccata posse fieri baptisma, inox suh- inquit, meam non celuvi, et pronuntiabo adversum
jungil.dicens : ( Yr.us. 4-6) Impossibile est enim eos qui me iniquitutem meam Domino, et tu abstulisti im-
semcl suntiUuininali,guslaverunlelittmdonitm coeteste, pielatem cordis mei (Psal. xxxi, 6; xxxvn, 19). Se-
et participet snnt facli Spiritus sancti, gustaverttnt nilii- cun:lo, multa Immilitale i plangere peccata sua,
lominus bonum Dei verbum, virtutesque sa-cnli futuri, fruclusqre dignos exindc facere pocnitentioe, quatc-
el tapsi sunt, renovari mrsum ad pmnitentium, rursum nns niillaleniis in eadPin itcrum cormal peccaia.
crucifigentcs sibimelipsis Filiitm Dei, et ostenlui haben- Dein 'e muliis eleemosynis rcdimerc se incipiat ,
tcs. Inipossibile esl, inquit, non diflicilc hnpossibilc qni s.Tculi haheat potestatem, sicut scriplum estj
est, inquit. Indespcralionem eos misil,sccundobapli- « Divitia- viri redemptio animte ili.ut (Prov. xm, 8).
zari posse : quia impossibile est qnod fieri non polesl; Poslrcmo opus est nuili irasci, ncque malum p:o
riiflicilc vero quod, quamvis cuni laborc, fieri lamen malo redilerc, omnibus dimittcrc pcccanlibus in se,
polcsl. Si semet, inquii, iltuminali estis per gratiam dicenlc ipsa Verilate : Dimittite, el dimitletur vobis.
saucti Spirilus , cl guttattit domim coelette, hoc esl, Vers. 7, 8. — Terra enim ta>pe vrnientem sttper
rcmissionem peccnlnrum arcepislis, et parlicipes fa- se iinbrem bibens , et geiminant herbam opportunam
cti estis Spirilus tuucti, in disiribulione donorum [ilit], a qnibus colitur, accipit benediclionem a Dco.
11. i , qux in Kpislnla ad Corinlbios heutus Paulus Proferens aittcm spinas et tribulos reproba est, et mtt-
eiiiiiiierat (I Cor. xn, 7 scq.); et bomtm guttattit ledicto proxima, cujus consummalio in combuslionem.
vcrbum Dei, hic dociriuam dicil evangelicam ; el vir- 683 « Cum timorc aulem audiamus sermones Dei.
tutes venturi sa-culi cognovislis : qtix esl revclatio Non sunt hae min;c Pauli ; non sunt bominis vcr! a ;
futuri sseculi, nisi ivsurreclio et vila heala qux san- sancti Spiritns sunt, Christi sunl loquentis in Paulo. >
clis promiliilur? II.it. oiimia in doctriua lidei, in Comparalionem hic fecit de proficientc ar.ima in do-
gratia Dei per haptismuin illuminali accepislis ct ctrina Dci, et negligenli salutem suam. Frucliferoe
cognovistis. Scitole ccrtissime, si in peccatis iieruni lerrje, ccclesiibusqiie imbribus irrigata? adasquavil
cadetis, impossibile essc vos renovari iterttm ad pa'- proficicntem animam in floribus sanctorum gcrmi-
nitentiam. < Quidcrgo? Exclusa est pcenilenlia post niim diccns : < Terra enim saye renientem super se
baplismuin? Absit, scd renovatio per sacri baptisma- imbrem bibens. Ilic dcclarat quod hi ad quos ei scr-
lis lavacrum secunda vice ficri non polesi. Henovari, mo ftiil, suscepertint et combiberiinl verhtim coelc-
dixit, hoc est, novum fieri. Novum quippe facere slis doctrina?, ct s;vpius per legem, per prophclas
homincm sacri baplismalis est, de quo Propheta ail: percepcrunt , cl ncc sic prompii facli sunl > gcrmina
lienovabitur sicut aqttitw juventits lua > (Psnl. cn, 5). liilei proferre. Adhuc addidit de bona lcrra, in quam
Cujus virtus, id cst, baptismatis sacri, in crucc el cccidit se.men verbi Dei, germinans, ail, herbam op-
sepukura Chrisli constat. Proinde subjunxit : Rur- porlnnam. Nibil sic opportunuin, sicut fides in Filium
tum crucifigenlet sibimetipsis Filium Dei, et ostnttii Dei et vita optima. Ha:c vero Uilis terra accipil bene-
habentet. Hoc est, vetus bomo noster simul crucifi- diclioncm a Dco, ut ferat trigesinnim, sexagesimum,
xus cst cum Cbrislo ; sicut alio ail loco : Conformes ctiam et ceiiiesimiim fruclum. Et hoc notandum est
enim facti sttmns mortis ejus; et ilerum : Consepuki quod omnis abundanlia in friigilius lerrse , in fructi-
enini eslit ei per baptismttm in morte. Sicnl enim " bus arbornm [non] aliter nisi pev Dei bencdictimicm
(0o9 3. F. AI.BINI SEU ALCUINI OPEUUM PARS II. 10GO
cultorilws ad vnkntalem respicere poteril; nequc A onmibus motlis spcrare fulira; eum cnim qui despe-
enim agricolaruio fuil lerram excilure ad fruclus, scd rat dc prxsentibtts bcneficiis Dei , quod a Deo non
imperiuin bei, sicui alibi idem bealus Paulus aii : babeal, de fuluris quis poterit cum conforlare? Si-
Ego planlavi , Apollo rignvil , scd Deus incrementum mile quid Galalis improperat diccns : Currebutit
dai (I Cor. in, 6). Hoc ergo de anima llorcnti in vir- bene : qnis vos fascinavit (Gal. v, 7)? Atque ilcrum :
tutibus el Dci benedictione digne prolulil exemplum, Tanta enim pussi estis sine causa i (lbid. m, 4) : nt
moxque subjunxil aliud paradigma de ca qux sunin pr.esens miligaret eamdcm senlenliam , mox 684
ncgligit salulem, diccns : Proferens aulem spinas ct sitl junxit : si lamen sine causa. Sic etiam boc loco
liibulos. reproba est, et malediclo proxima, cujusccn- lcmpcravit sentcntiam suara dicens : Non enim iu-
summatio iu combustionem. « Quis namqne est an justus Deus, ut obliviscatur operis vestri, dum tantam
istis spinis mundus? Ac si esscmus mundi, nequc sic charitalem oslendistis in sanctis. Volumus enim vos
prxsuniptuosos nos oportet essc , sed limcre et trc- imilari eos qui per fidem el patienliam liareditati
mere , ne forte pullulent in nobis spinx i peccalo- sunt promissioncs. Qtialc vero dcsiderium haberet de
rum. Qnomodo anima vel caro spims plena superbire salute corum , sequenti oslendit allegatione dicens :
polcril? Nunquid non majori sollicitiidine exstirparc (Vers. II) Cupimus enim unumquemque vestrtim
eas opus baberet? < Qux sunl ergo spinx? Audiamus B camdem ostenture solticitudinem ad eipletionem sp;i
Cbristura de spiuis dicenlem, quia cura sxculi hujus usque in finem. (Veiis. 12.) Ut non segnes effkiamini.
et deceplio diviliarum prxfocanl verbura, et infru- « Dcsidcraraus vcro, inquil, non tantura circa verba,
cluosura cflicitur. « Profcrens, dixit, spinas, non ge- sed etiam in virtutibus conversari. Non qnasi priora
nerans , malediclioni proxima est. 0 qunnlain haliet vcsira culpantes, sed ut de futuris solliciti sitis, ad-
consolalioncm hic scrmo ! Malediclioni, inquil, pro- moiientcs; boc csl, qualos fuisiis primum, talcs vos
xiina , 110:1 malediclio [Chrys., non maledicla]. Qui ctipimus et modo essc et iu fulurom. El non dixit,
aiitcm nccdum iii raalcdiclionera incidil , sed proxi- volo; quod csl auclorilalis doctrinx : sed , quod crat
milatcm; cl longe licri polerit. Et non boc solura palcnue dileclionis, lioc est, cupimus unumqueinqne
consolatus csl, sed cliam in cn qtio.l sequitur. ISon vestrtini eamdem quam olim habuislis soiliciludinem
divit : Reproba et malediclioni proxima, qux com- a.l explelionem spci liaberc in aelernam rcsiirrectio-
burclur. Sed quid? Cujns consummalio in combti- ncm. i Yerum imilatores eorum, qni fide et paliemia
stioncm. i Hxc combuslio uon crit, nisi quis usque ha'vedilabunl prcmissioncs. Hortatur cniin auditores
in fuiem pcrmancat in peccalis suis. Quia in quacttn- suos ut fide non ficta et patienlia perfcc:a exspeciem
que die conversus [uerit peccnlor, vita tivet , et non promissiones Dei , ct haereditates, quas sanctis stiis
morietur (Eiech. xxxiii, 12). « Si vero abscindamus C promisit. Et hoc finnitis exemplis corroborarc nili-
spinas per poe:iilenliam , potcrimus mille bonis pcr- lur, dum diciiur :
frtii, el ficri probaMles, et bcueJictionis Dei parlici- Vers. 15-13. — Abrahie namque prom'ttent Deus,
pes. Posquani atitem incr. pavit eos suflicientcr, et quoniam neminem habnii per qttem juraret majorcm,
lerruil, cl pcrculil, curat cos iierum, nc despcratos juratit pci scmclipsum, dicens : Benedicens benedic m
faciat; neqtie in omnibusaJulattir, ncque in omnibus tc, et mu'lip!icans multiplicabo te. Eltic longanimilct
perculit. Ncc lucc diciinns vcluli pulanies vos spinis ferens adcptus est promissionem. Mira cst sapienlia
plenos, sed timcnlcs ne lales efliciamini. Melitis est bcali Pauli : pcr vices eniin laudibus extollil eos ad
cnim verbisvos terrcre, ne rclus ipsis dolcaiis. i qtios srribit ; pcr vices lerroribus antccedcnlis hislo-
Vers. 9. — Confidimus autem, dileclissimi, de vo- rise terrel eos, ne infideles essent, ct minus crcduli
bis meliora et vic.niora sahuis , tamelsi ilu loquimur. promissioni Dci ; per vices vcro conim cxemplis
Quia bealus Paultis nou linbuil iindc eos ad quos hortatur ad palienliam cl fidem. Et ut indubitanler
scripsit dc prasenle laudarel, incipit eis de spe fittti- credant, non solum Deo dicente, verum eliam jurante
roriim piM.vlienre diccns: Conpdimus,fralres, dc vobis pcr scmetipstim. El dum ei mtilla suppelerent exem-
meiora et viciniora salulis , quamvis ila dicamus. p pla sanctorum, qui pcr palicntiam lireredilarcnl pro-
Quasi dixissct : Oplima qiue.latn dc vobis confidiintis, missiones Dei, pmecipue fidelis Abraliam , « prnpter
et qu:c saluti vcstni: proficiant; non ulique, quod su- dignilalem petsonsc sua», et proplcr quod maxime in
perius dixi dc reproba lcrra et corabusiionc pruxitna, eo istud coiiligerit [Suppl. meminil]. i Qui longani-
iion dc vobis hoc dicimus, quia mcliora dc vcbis cre- mUer [erens adeptus est in filiis suis promissiones, non
diintis. Adduxil quoque eis in mcmoriam pneterita, mo:!o prseteriti lcmporis, quw in pnptilo Dei impleke
ul ex pnetcrilis eos nlliccrct ad bona quseqite , idco sttnt, magis eiiam in fultirttiti pronuulians in filios
subjunxit : (Vers. 10) Non enim injuslus Deus, ut fidci Abrahac; ctijns lilii sttnl qttos bonitas Dci de la-
obliviscalur operis veslri, el dilcctiouis quam ostcn- pidibus genlium susrilavit, et fecit eos in (ide esse
distis in nomine ipsius, qui ministrastis snnclis et mi- filios Abrahic. Promissionem Dci coopcrala csl lon-
nistratis. « Ecce quomodo recreavit animas eorum, et ganimitas atidienlis , et exspcctantis hxrediuiiem
conforlavil, anliqua cis in lnnnlem revoeans : ttine promissam ; qnnm qtiidem pusillanimcs ct incrcdibi-
fecit cos, iii non aestimareiil olilivisci Dctira, et pim- les [Sic ms.J vcrhis Dei non fuenmt adepti, sed plu-
lerila ejus bcncficia in eos; neccsse est cnini cum rima iKorum in descrlo pcriit mnltittido. Quam ira-
peccare, cui spes deerit futura. Deinde hortatnr cos pir.in cst, Dco jurantc, non crcdcre! Juravil enim
1UG1 EXECETICA. — EXPOS. !N LPIST. S. PALLI AD HEBR. I01S2
per semelipsum , quia neminem habnit nwjorem per A addidit , dicens : El incedenlem usqiie ad inleriora
quem jurunt. Potesl l:ic persona, in lioc jtiramentn, vclaminis. Tempeslas enim et multus imber coninio-
Ooi Patris intelligi, qui de Filio suo eidem palriarchx vct ralem; anchora autcm non permittit eam dcmer-
promisit diceas : Et in semine tuo benedicentur omnes gi ; sic etiam nostra spes , quam hahcmus fixam in
gentrs (Crn. xxvi, i). Non dicil in seminibus, tit bea- interiora velaminis, nulla infidelitaie mergi poteril ,
i'T. Paultis in alia dcmonslrat epislola (Gal. m, 16); si cum Prophcta veraciler dicamus : Jacla in Domi-
sed, in scminc tuo , hoc esl , Christo. Jurat enim ct num euram luam, el ipse te enutriet (Psal. liv, 25).
i !em Christus in Evangelio dicens : Amen , amcn, Si hanc non habcremus, omnino demersi eranius,
dico vobis (Joan. I, 51), el ipse per seipsnm, qnia non tantum in spiritalibus , scd cliam in carnalibus;
nec ipsc habuit majorcm, per quem jurarel. Bencdi- quia qui arat, inquit Apostolus, in spe arat, el omnis
ron» benedicam te. Hoc csl , in stellis creli, per quas labor noster spc mercedis cnjuslibet consolatur. Spcs
s:incli designaiilur de cjus scmine fuluri Mulli- vero pcnetrat interiora velaminis, dum cocleslia abs-
p'icans mulliplieabo te; et hoc in arena niaris, pcr que ulla dubilalione credit et speral et anial , operi-
quam pcccalores popiili illius designari possunt. Lilra- busque ostendit, ut pote, quid credat, quid spcrct.
qiic eniin Doiiiimim dixisse legitur, ubi ait : Et erit Ilt firmiorem spem nobis addeiet, subjunxit : (Yeks.
semen luum sicul stellce cceli, et sicut arena, qucv est in " 20) Vbi prwcursor pro nobh introivit Jestts, secttn-
litlore maris (Gen. xxn, I"). dtim ordinem Melchisedech , ctc. « Oportet ilaquc ct
Yf.rs. 16. — Uomincs enim per majorem sui ju- illos quorum pnntifex cst, meliores esse : el quantnm
rnnt, et omnis controversia: eorum finis ad confinna- esl inter AaronctChristum, tantum est qiio;!ammodo
tionem est juramentum. Si igitur hominum in fulu- inter Judxos et Christianos. Superiora etiam el sa-
rnm credendum est, de quibus dicitur a propue:a : crificia lalia vi.lelicel offeramus, qnx in illud san-
Omnis liomo mendax, quanto magis Dci jurame:.to ctiiarium coelosle ouerri possunt, non jam pecu les ct
creLii debet, qui est veritas, qui nec falli, ncc meuliri bovom, non sanguincm et adipom ; omnia h.rc soluti
potest? « Homines enim per majorem sni juranl, et sunl, ct pro cis introilueluin cst ratiuna! ile ol^sc-
omnis controversiie eorum finis ad confirmalionem est quium. Qniil autem csl ralionabilc obscquium?Etiam
furamenlum ; proul si diccrct : Ex boc solvitur l-ilius quod pcr animam, quod por spirilum offertnr Deo.
controversix disccptalio, non unius ctijuslibet, scd Spiritus esl, inquit, Deus et eos, aui adorant emn, in
toiius. Oportebat quidcm sinc juramcnlo credere spiritu el veritate oportel cdornre » (Joan. iv,25).
Deo, > sed jurare Deum, dicil. (Vtns. 17.) In quo Quid esl Deum in spiritu aJorarc, nisi in charilatc ol
abundantius volens Deus ostendere pollicilationcm Itcc- p fidc pcrfccta.ct spe inhibitala , cl sauelis animx
redibus, immobililatemqtie consilii stti; < proptcrca virlutihiis , qnas Aposlolus iu alio loco abiitidantcr
cliam hiijus reproniissionis mentioiicm facit, qux a 1 cnumcrat?
noscommune \Chrgs., communiter] facia esl. lnter- CAP«T VII.
posuil jusjnrandum. Quoniam enim apud homines loic Vers. 1,2. — Uic enint Melchisedech rex Sulem
vidctUT fidelc esse, cum 635 juranientuni iuterfuit sacerdos Altissimi , qui obviavit Abrahnm rcgresso a
[Chrys., fiilcrftteril] controvorsiis eornm. Non xquale ctrde hostium , el benedixit ci, cui decimat omnium
cst honiiiiem per se jurare, el Dcum; homo enim sni divisit Abraham. Tradunl Ilebrxi hur.c CSSC Scm,
potestatem non babet; » Deus aulcm potcstalem h.v primum filiiim Noe, ct co lempore quo orlus est
bet oniiiium qnx sunt. < Se:l quia incrcduluni osl Abraham ha' uisset anliquitatis annos ilucenios no-
gemis hiimaniim, condescendit ad nos; sicut cnim naginta. Ncc esset mirum si Molcbisedech vioiori
jural propler nos, quamvis in ligiium ci sil non creJi, Abraham obviam proccsscrit, ct in refeclior.em laiu
sicuti supcrius dictum est : et diJicit cx his qux pas- ipsius qtiam pugnalonim cjns panem vinumque pro-
sus csl, qiiouiim homines hoc pulant maxime essc tulerit, ct bencdixerit ci, quod abnepoti suo jure pa-
dignum fi.lc, ui [pci] cxperimcntum qtiis transcat » tornitalis dederit; ct dceimas prxdx atque \ic'.oruc
ad fulein. f) acceperit ab co, sicut sacerdos cxcelsi Dei, qui fuit
Yers. 18, 10. — Vl per dttns res immobiles, qnibtts ctiam rex Salem. Salcm autem non , ut Joscphus ct
impossibile est menliri Denm , forlissimum solatium nostrorum plurimi arbitranlur, esse Jcrusalcm ; no-
habemus, qui confugimus ad lenendam propositam mcn ex Grxco Hobrxoque rompositum, quod absur-
spem, quum sicut anchoram habemus animcc tutam ac dum esse percgrinx lingux mistura dcmonslrat: scd
lirmum. Duas rcs dixit : Dci Patris promissiones dc oppidum juxta Schitopholim (Sic ms.), quod usque
Kilio suo, ct adventum Filii in hunc mundum pro hodie appcllalur Salem; et ostendilur ibi palalium
salule nosira. Proposita vero spes verilas cst rerum Melcbisedoch, ex magnitudinc ruinarum , veteris
gcstarum qu;i: patriarcbis promissx sunt cl redditx, opcris ostendens magnificcnliam. Ad quam civitalcm
ut cx transactis futura credamus. Quam spem sicut eiiam legitur Jacob descendisse, qux fuit in terra
anchoram , inquil , anima: tutam et firmam. i Sicut Chanaan in rcgione Sichem. Considerandum quoquu
anchora, jactata navi, non permitlil eam circumferri, cst , quando Abrahx a cxde hostium revertcnti ,
licct venti commoveant eam, sed jaclata firmam facit tpios persecutus est usque Dan , non in via Jerusa-
navem ; sic et fides > spe roborata introducit nos in lcm, scd oppidum melropolis 686 Sichcm in ilincre
rcruiu speciem, quam modo fide el spe lenenras. Idco fucrit , de quo in Evangelio legimus : Erat autem
 B. F. ALBINl SEL ALCtJlNl OPEUIM PARS II. ICC4
iOG5
Jounne» baplhant in F.non juxta Salim, quia aqu* A tle pracipuis victorix : q..i assimllali.s esl Filio Dei,
__-..:f..« r,..,liir in
pontifex factus ■—i xternum.
mlnrnnn. (Yf.rs.
/VrDC 5.)
T\ \ Quomodo
f } ll flJtlnfffi de
il.'
multte erunt ibi.
Vers. 5. — Primum quidem, qnia interprelalus est filiis Levi sacerdolium accipicntes mundalum habenl
rtx justitiw : deinde el rei Salem , clc. Sine patre, decimas sumere a populo sccundum legem, id est,a
sine Hiatri , sine genealogia , neque initium dierum, [ratribus suis , quanquam el ipsi exicrinl de lumbis
neque finem vitce hubens. Auimitatus autem Filio Dei, Abrahcc. < Tanta quippe est sacer lolii excellentia, ut
manet sacerdos in perpetuum. Sxpius autcm bealus eliam qui similes cssent a progenitoribus, ct eunidem
Paulus eumdem Mclcliisedccl. in typo Dei Salvaloris haberent progenilorem, tamen multo ampiiiis mclio-
introilucit. Qnamvis onines pene sancti et patriarchx res [judirali sunt] a fratribus suis, » q;ii sacerdotio
ac prnphelx prioris lemporis in aliqua re Gguras digni efficiuntur : veluli Aaron inter vivosac morluos,
expresserint Salvatoris : liic tamen Melchisedech ut Dei iram placaret qux exarserat, slare legilur;
specialins, qiii non fuit de genere Judxorum, in typum quo:l propterca ex populo facere polerat, licet omnes
prxcessil sacerdotii Fili Dei, de quo dicilur in cix unum hahercnt progcnitorem. t Proinde ipse Abra-
Psaliuo : Tu es sacerdos in wtemum secundum ordi- ham niillo modo alienigcn» decimas dedisset, nisi
tiem Melchisedech. Ordinem aulem ejus mullis niodis plurimus ct superexcellens cjus esset honor, > cui
interprclaniur; quod soluscl rex fuerit, et sacerdos, B decinias cxiiviarum darel, de quo placere comperis-
et ante circumcisionem functus sacerdotio , ut non set. < Osleiidens etiain incircumcisum sacerdotem
gentes cx Judxis, sed Judxi ex gentibus sacerdolium sacerdoli circumciso mullo csse sublimiorem. Quo-
acccpcrinl ; neque unctus oleo sacerdotali , ut Moysi niodo ergo hoc oslcndil? Quia ipse Lcvi [Chrys., quia
prxcepla constituunt; sed oleo exsultationis el flilei ei Levi deciraas deiiit], » ex quo sacerdotale genns
purilate; neque carnis el sanguinis victimas imn.ola- ortuni esl, decimalus esl in lunibis progeniloris sni.
verit, el hrutorum sanguine animalium dextra susre- 687 Vr.ns. 6-10. — Cttjus aulem generatio non
perit; sed pane et vino simplici puroque sacrifieio annumeratur in eis, decimas snmpsil [ab] Abraham,
Christi dedicaverit sacerdolio. Nec tamen creden- el hunc, qni habebat repiomissiones, benedixit. Sine
dum est quod isle Melchisedcch sine patre aul sine idla autem contradicione quod minus esi a majore
malre esset, quod Chrislus quoque secundum ulram- [Iia Cod. ; leg., a meliore] benedicitur. Ille autem qui
que naluram et patrein habcat et matrcin : se.l quod sine geucalogia est, in Abraham deciinalus est non
subito introducatur in Gencsi , occurnsse Abralix a solum Lcvi, verum eliam etipse Aaron, quidecimas
cxde hostium revcrteiili, et nec anlca nec postea soiebat acciperc a populo, el pcr eum on.ne sacerdo-
ejus noinen vel gcncalogia inveniatur scriplum. Af- lium Leviticum. Nec hoc loco conlentus est slare.
firmat aiitem hujiis exemplo Apostolus, quod Aaron " sed adhuc majori honore exaltavit eum, qui allerius
s •ccrdotium, id esl, populi Judxorum et principium generis fuil, dicens : El eum, qui habebat repromis-
habuerit et finem ; Melchisedccb autem, id esl, Chrisli siones, benedixit. < Oslendit et honorabiliorem csse
Keclesix sacerdolium et in prxteritum et in futurum illum ex communi omnium judicio, et sine ulla con-
xtcrnum sit. Hic vero Melchisedech inlcrprclaliir tradiclione, inquit, hoc est, omnibus luce clarius vi-
re\ juslitix. t Quis est verus rex justilix, iiisi Domi- detur quod minus a mnjore bcnedicitur. Proindemc-
nus noster Jesus Cbristus? Deinde rex Salem , hoc lior est tvpus Christi etiam eo qni promissioncs hc-
csl, rex pacis, quo.l pertinel ad Christum. Iste nani- bebnt. > Quis est, qui virit ? Ille ctiam qui secuuduui
que nos justos eflecit, paciflcans omnia qux in cadis ordincm Melcliise 'ech factus cst sacerdos in xier-
sunt et qux in lerris, » qui solus est rcx justilix el num. Secunditm ordinem Melchitedech , [quil typuni
pacis Domiuus nosier Jesus Christus, qui secundum ge.it pontiflcis nostri, qui semetipsuui oblulil bosliam
divinitatem sine inilio, sine finc, rex est sempitcr- Dca placentem ; non ex necessitate qualibet, sed cx
nus, cx xterno Paler [Leg., Pairc] xternus , quam- volunlate proprix polestatis [Suppl. excelleniiam 1
viscx tcmporali matre lemporalis cssct. < Siculcnim dcsigoal, qui nihil morti debuil ; idcirco Dontificali
istius Melchisedech non legimus inilium vel flnem , •> sarrificio sui corporis omnium abluit peccata. (Vers.
in Seriptura, proplerea quod non est scriptum, sic 11, 12.) Si ergo consummatio per sacerdolium Leviii-
nonnovimusFiliiDei initium vcl fincm, qnia non ha- cum erat (poputus enim sub ipso legtm aecepil), quid
bct. Ktinhoce-l.siiuililudo,ipiod nec illius, nec istius adhnc necessarium esl secundum ordinem Melchisedech
inilium vel flnis legatur. Illius quidem, quia non est alium surgere sacerdotem , et non secundum ordinem
scriplum ; istius autem, quia omnino non est. i Aarun dici ? Translato enim sacerdotio corporis (Sic
Vi:rs. 4. — Intuemini quanlns sil hic, cui decimas ms.), uecesse est,ut etlegis translatio fiat. < Hicenim
dedil de prwcipuis Abraham palriarcha. Convcrtit iucipit Veteris Novique TVstamenti differentias os-
ilaque sermonem ad eos qui gloriantur se fllios cssc tcnderc, » dicens: Si cnim consummaiio, id est, per-
Abrahx.etde origine ejus nobililatem eorum dcscen- feclio, pcr sacerdotium Leviticum fuit, qnid necesse
disse, quem divinis cxaltare laudibus contendunt, el fuit alinm surgere sacerdoteni ? Nam Aaron primuni
in Evangclio eum Domino prxposuisse legitur, dicen- posl legcm datam sacerdotem dc tribu Levi cssc,
tes : Nunquid tu major es patre nostro Abraham? iinlli dubium cst : idco sacerdotiun. quo fiinclus est,
tJuasi dicerct , quem vos cxcellenliorem omnibus Lcviticum nominavit sacerdotium. Quo sacerdotio
jesliiirjtis, hic decimas offercbat Melchisedech, et hoc I.evilirn niullo mclior Mclchisrdcch in ordiite sacer
nr<3 EXEGETICA. — EXPOS. 1N EPtST. S. PALLI AD HEBH. \m
([olali facttis csi, qui typum gercbat sacerdolis no- A humanilale, medialor inter Dcum et homines, sem-
stri, iil est Domini Salvatoris mundi. Nequaquam per vivens ad inlerpellandum pro noiiis.
enim dixisset, secundum ordinem Melchisedech, si Vers. 18, 19. — Reprobalio quidcm fil prcrcedcnlit
illud sacerdotium Aaron melius esset, sub quo popu- mandati, proptcr infirmitatcm cjus el inutilitatem ejtis.
lus Judreoruin legem susceperat. Si igitur sacerdotii Kihil enim in perfectum adduxit lex. < Quid enim,
translatio cst, neccssc est eliam legis esse translatio- nihil profuit lex ? Profuil siquidem ; sed nihil ad hoc
nem : neque enirti potest saccrdos sinc testamento profuit , ut perfeclos faeere poluisset servienles in
csse et sine lege, et sinc praeceplis. . ea : idcirco ejus reprobatio fuit, ut gratise daretur
locus, dum veniret , in qua perfectio fieret. Llilis
Yers. 15, 14. — /n quo enim [hcvc] dieuntur , de
quippe fuitlex, sed illisqiti fldein habueriuit in Chri-
elia tribu est, de quo nullus altario prcrsto fuil. ilani- sto, non illis qui lotam spem suam in cam firmas-
feslum est enim quod ex Juda orlus esl Dominus no- senl : Introduclio vero melioris spei, per quam proxi-
tter : in qua tribu nihil de sacerdoiibus Moyses locu- mamus ad JJeum. (Yers. 20.) Et quantum est non sine
tus est. In quo enim, ait, id cst, de quolinec dicta jurejurando. Alii quidem sine jurejurando sacerdotet
sunt, Dominum scilicet signiOcans Salvatorem. « Duui facti sunt. Inlroduclio, inquit, melioris spcl. Ha-
id translatum est sacerdolium, simul et testamentum B buit quippe et lex spen) ? sed non ,a,em Sperabaut
translatum est ; non autem ordine tantummodo, ne- enim bene placentes ct legera Dei custodientes possi-
que praxeptis, sed eliam tribu. Oporlebat quippe, ut dere terram ; nihil jcrumnosum pati , prospere vi-
ctiam [tribus] mutaretur. Et quomodo translatum vere, sicut dictum est : Qui fecerit eam , vivet in ea.
est sacerdotium ex tribu ad tribum, de sacerdotali ad Hic autem speramus, quia placenles, evangelica pra>
regalem? Ul eadem ipsa sit et regalis et sacerdotalis. cepta rustodientcs ; non terram possidere , scd cx-
El intuere myslerium : primo fuit regale sacerdolium hiin. Magis autem (quod ccelo muito melius est) spe-
Melchisedech sccundum consequentiam hujus sermo- ramus proximi Deo consistere, ad ipsum palernum
nis ; secundum etiam fuil sacerdotule in Aaron ; ter- solium pervenire.et ministrare ei cum angelis. > Hoc
tium [Chrys., sic etiam] fuit in Christo iterum re- aiilem sacerdotium, per quod hanc gloriam posscs-
galc, qui erat rcx semper ; saccrdos aulem factus suri sumus, non erit sine jnrejurando, ul firmam Dei
est, quando carncm susccpit, quando sacrificium ob- promissionem credamus, quia hoec omnia nobis iu
tulit. Yides mutatiouem rerum ? Quae enim per Filio proprio promisit, quem pro nobis omnibus tra-
translationcm facta sunt, hsec veluti ex rcrum con- didit, ut per eum hsec omnia [Suppt. forte, haliea-
stantia [Chrys., ex rerum consequentia] quasi nova mus], de quo dictum esl : Tu es sacerdos in mernum
redire vidcnlur. i C secundum ordinem Melchisedech.
Yers. 15-17. — El amplius adhuc manifestum e$t, Yf.rs. 22-24. — In tantum melioris testamenti spon-
jj secundum ordinem [Leg., similitudinem] ilelchise- sor factus est Jesus. Et alii quidem plures facti sunt
dech exsurgerel alius sacerdos , qui non secundum le- sacerdotes, idcirco quod morle prohiberentur perma-
gem mandati carnalis factus , sed secundum virtulem nere: hic autem eo, quod maneat in ccternum, sempi-
tila; insolnbilis. Conleslatur enim, quoniam tu es sa- ternum habel sacerdotium. < Duas ponit diflerentias,
cerdos in ccternum secundum ordinem Mctchisedech. quia non habet fmem sacerdos noster , sicut legalis.
Novam [Cod., Nostram] hoc loco diflerentiam insli- Hoc autem facit ex persona Christi, qui ingressut,
tuit inler sacerdotium [Aaron] et sacerdotiuni Chri- inquit, secundum virtutem vitcc insolubilis. > Et hoc
sli; quia illud carnale, hoc vero spirilale ; illud lem- jurejurando teslatur, sicut supra dictum est. Sicut
porale, hoc vero aUernuin est. Dicit enim de sacer- ille permanet, ila etiam etlex quam attulit, perman-
dolio Aaron : secundum legem mandati carnalis. Lex sura est ; in qna cst vera peccatomm remissio , et
quippe illa ex mulia parte carnalis erat ; in circum- perpetuse perceptio gratise. < Si enim illa prior pro
cisione carnis , in mundatione carnis, in hosliis et pter imbecillitatem sui, qux nihil ad perfeclum du
oblalionibus carnalibus, in discrelione ciborum, die- cere potuerit, exclusa est, ista vero, quam pontifex
rum, temporum, etiam et in retribulione, quibus be- magnus attulit, valet, et fortis est, et manet. Ostcn-
pefacientibus et legcm custodientibus paxetsecuritas dit aulem hoc ex pontifice. Quomodo? Quia imus
et prosperitas et frugum abundanlia et regni poten- est. Non enim unus esset, nisi esset immortalis.
iia promissa est, quae omnia morte finienda erant. Sicut enim multi sacerdotes in lege fuerunt, quia
Sed non ita sacerdotiurn Christi, quod secundum vir- mortales fuerunt, sicunus, quia immortalis usque
tuteni vitae insolubilis est. < Quis est iste sacerdos hic. Qui in tantum melioris lestamenli sponsor fa-
tttljs? Non Aaron; non ipse Melchisedech, 688 sed clus esl, secundum quod juralum est de eo , senipcr
iBe, cujus ille Melchisedcch typum gerebat. Dc quo eum esse mansurum.
ipse Deus Pateijurejurando lestatur: Tu es sacerdot Yers. 25. — Unde et salvare in perpeluum potest
in wtevnum secundum ordinem Melchisedcch. Hoc accedentet per semetipsum ad Deum, semper vivut ad
est, non teniporalis, neque (inem h»bens, sed secun- interpellandum pro eis. Intueris quia de eo qui se-
dum potentiam insolubilis vitae ; » viiam vero in se- cundum carnem est ista dicit. Quando enim sicut
iuso habens insolubilem, quamvis ad tempus mortuus ponlifex est, tunc etiam interpellat; > quia ex ea
csset carne ; tamen in wternum divinitaic vivit ct nat>ira qua pontifex cst , interpellat pro s:iis. Q-.iis
Tatrol. C. 3i
«0C7 U. V. AI.IMXI SKL' ALCLIM OPEULM PAllS II. ms,
csl qui inlcrpellat , nisi hiimanx natur.c divinitati A cunlur : Talem habemus ponlificcm, qui tedet in
illiitt conjunctio, quam paterno solio advcxil, semper deitera tedis magnitttdinis in ccetis , snnclorum mini-
vivus ct ad salvandum idoneus. Alii vero ponlifices, sler el labernaculi veri, quod fixil Dcus, el non homo.
quia seinper non erant, semper non inlerpellabant. Quod itaquc ait: Capitulum in his qua; dicta sunl, si-
Non solum in hac vita salvat per interpellationem gnificat aliquid summum ct magnum , quasi prsece-
humanitatis sua? , sed etiam in ftilurum glorifical , dentis disputationis recapilulatio, ad rem ipsam de-
dum tradet regnum De<> Patri , et perducet sanctos duccns auditorcm. Talem habtmus, inquit, pontifi-
ad visionem palcrnx majestalis. (Yers. 20.) Talit cem, qui sedet ad dexleram majestalis ; humilia ex-
enim decebal, ut nobis etsel pontifex, sanclus , inno- cclsis, humana divinis commiscens, eumdem Deum
eens, impollutus, segregajus a peccaloribus, et excel- oslcndens, quem et pontificem ; nec alium esse qni
tior ccelit factus. Talis eliam illis decuil esse ponti- sedet ad dexteram Dei, nisi eum qui est minitter
fex, de quibus ipse ait : Jam non dicam vos servos sanctorum et labernaculi, quod fixit Deus et non homo.
ted amicos , quia otnnia quacunque audivi a Palre Hoc tabernaculum aniin:e sttnt sanclorum , quibtis
meo, nota feci vobis (Joan. xv, 15). Videlicet servi auerna gaudia ministrat, et velamen coeli , pontifex
legales, pontilices babuerunt mortales, peccatores, magnus. Qui sedet ad dexteram majestatis in exceltis
pro semetipsis offerentes ; filii veroetamici Deipon- B patris. Dum audies eumdem sedere a dexlris Dei, et
tificem habent immortalem, tegregatum a peccatori- ministrare sanctis, < sedere autem dignitatis divina»
bus, id est, prioribus sacerdolibus, qui esset inno- esl , ministrare vero misericordiae multae et amoris
cens et sanctus ; < Innocens, qttia sine malignitate, magni qttem nobis impendit. > Mirabile sacramentum
quod dicit Propheta : Nec dolus inventus est in ore esl eumdem sedere in divinilatis gloria, quem perse-
ejus (Isaias liii, 9). > Sanctus, quia in omni bonilate cutores in cruce pendentem viderunt ; in qua cruce
689 prxcipuus. 4inpollutus, quia nihil habuit pec- passionis illius , minislratio est salulis nostrse ; hoc
cati. Excelsior coclis factus, quia adorant eum omnes enim geslum credimus ; boc nobis ad salutcm proG-
angeli Dei. (Vers. 27.) Qui non habel quotidie neces- cere novimus. Sed quid carnalis mens humana a»sti-
sitalem, quemadmodum sacerdotes, priut pro tuit de- mel in eo, quod dicitur : Sedere eum a dcxtris Dei?
liclis hostias offerre, deinde pro populi : hoc enim fecit Condescendit enim sancta Scriptura nostra infirmi-
semel teipsum offerendo. i Hic enim magniludinem tati, nostraqtte consuetudini, quatenus imbecilla in-
sacrilicii ostendit, quamvis illud unum esset ; et sic strueretur humanitas, quando usque ad illam secre-
oblatum sufficit in sempilernum ; et tanlum prseva- tam gloriam divinitatis [Cod., divinitas] hoininum
luit, qttantura caetera omnia non praevaluerunl ; et non poterat pervenire. Igiiur victori Filio , et per
quod offerebal, non pro se offerebat, sed pro populo. i sanctam incarnalionem lotius mundi triumphalori ,
Nec enim hoc pro populo quotidie oflerendtim crat ; post resurrcctionis gloriam honorabilis consessus of-
sed tanlae sanclilatis et honoris apud Deum fuit hoc fertnr, ul per bunc situin susceptx humanitatis glo-
sacrificium, ut semel oblalum in aelernum profuisset ria dcclareltir : nam hoc verbo sedere, illud designa-
populo Dei. tur, ut capul nostrum Christus ad Palris coguoscere-
VeRS. 28. — Lex enim homines constituit saccrdo- lur dexteram collocalum, id esl , divinx majesta-
tet infirmitalem habentes ; proplerea pro se sicul et lis sublitnitatem , in qua parte ponendi sunt, qui a
pro populo sempcr oflerebant. Isle autem tam potens perfidis, ejusdcm Salvatoris munere, segreganlur.
est, ut semel oblatus suoe carnis sacrificio, nibil opus (Vers. 3.) Omnis enim pontifex ad o/ferenda munera
erat cuiquam credentium plus offerre pro eo. Sermo et hoslias constituitur : unde necesse esl el hunc ha-
autcm jurisjurandi, qui post legem est , Filium in bere aliquid quod offerat. Ponlifices vero veleris in-
aternum perfectum. Hic etiam Filii nomen ad distin- strnmenti stali sunl legalia oflerre munera, bostias
ctionem servorum, qui fuerunt in lege, positum est; pru suis, sicut superius dixit , vcl eliam pro populi
quia servi inGrmi fuerunt: sivequia peccatores, sive peccalis. Uude necesse est Salvatorem nostrum in
quia morlales erant. Et hunc Filinm perfeclum essc p diebus carnis suae aliquid liahcre ad offerendum pro
demonslrat, quia semper vivit, et semper sine pec- nobis : dum in sempiicrna divinitalis sux natura
cato est. IJtrumque aposlolus ait, ct mirilice conso- non habuit quod offeiret , sumpsit ex nobis 690
latur audicntes, et minaciter terret negligcntes : con- quod pro nobis oflcrrc potuisset, id esl, camem hu-
solalur in eo, qnia.ait : Sacerdolem [Ita cod., corru- nianam. Quid tam aptum imraolationi quam caro
pte] magni potenti sacrificio proximati sunt. Terret morlalis pro mortalibtis ? Et quid lam inundiim pro
in eo, ne peccent ; quia illud sacrificium nunquam mundandis viliis morlalibus quam sine ulla conta-
pro pcccatis iterum oblatum crit. « Non est aliud sa- giune carualis concupiscentix caro nala in utero, ex
rrificium ; unum vero nos purgavil ; post hoc judi- utero virginali? Et quid tam grate oflerri et suscipi
cium erit. Quotqtiot redcmpti sumus, isto sacrifkio possit quam caro sacrificii noslri , corpus efiectum
permaueamus [custodientes] generositalem noslram [Cod. , aflectum] sacerdotis nosiri ? Et quomodo ?
et honorem. > Qualuor considarantur in omni sacrificio : cui offe-
CAPUT VIII. ralur, a quo offeralur , quid offeralur , pro quibu*
ofieralur. Ergo nec alicui sacrificium debetur, nisi
Vers. I, 2. — Capitulum antem super ea quw di- soli vero Deo. Proindc pontifex nosler pro nobis, so-
 !<M> EXEGETICA. — EXPOS. 1N EPIST. S. PAULl AD HEBH. 1070
metipsum offerebal, idem sacerdos et sacrificium. A aptus secundi testamenli ; sicut per Prophelam dicit
Vers. K, 5. — Si ergo estet super lerram, nec ergo " '
Dominus : Ecce dies venient, dicit Dominus, et con-
esset sacerdos : cum cssent qui offerrenl secundum le- summabo super domum Israel et super domum Juda
gem munera, qui exemplari et umbrai deserviunt catle- leslamentum novum (Jer. xxxi, 53). (Vebs. 9.) Et
stium. Si igitur esset terrenus ponlifex, sicut Aaron, non secundum testamenlum quod feci patribus eorum
non esset utique sic sacerdos sccundum ordinem in die, qua apprehcndi manum eorum , ut educerem
Melchisedech in aeternum. Aaron quippe mortuus est, eos delerra JEgypti, quoniam ipsi non permanserunt
et non est sacerdos : Christus vero quia vivit in aeler- in testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dominus.
num, sacerdos est sempiternus : non talis quales illi Hic autem discrele posuit, de quo dictum est, quod
fuerunt qui exemplari et umbrw deserviunt ccelestium. non permanserunt in lestamento meo. Dum dixil : /n
Omnes vero sacerdoles in lege constituti exemplare die, qua apprehendi manum illorum, ut educer-em eoi
el umbratile sacerdotium gerebant coclestium, id est, de lerra JEgypti; de lege hoc dixil [Cod., non dixit,
spiritalhim, significantes verum et sempiternum sa- mendose] lata in mon.e Sinai , quae quinquagesima
cerdotium Christi. Nonne altare [Cod., allera | est die data esse conslat, in qua non permanserunt pa-
ccelesle fides nostra, in quo offerimus quotidie ora tres eorum, sed fecerunt vitulum in Horeb et adont-
tiones ? « Nihil vero habens carnalis sacrificii, quod B verunt illud. Non enim de illo quod patribus corum
in cineres resolvatur , nec in fumo extensetur [Ita proposuit, 691 W est Abraham, Isaac et Jacob. Et
Cod. ; forte, extenuelur], nec in vapores diffundatur. omnes filii fidci, filii Abraham dici possunt, sicut de
Ilaec vero sacrificia clara et festiviora efliciuntur. ipso Domino in Evangelio scribitur : Dico autem vo-
Quomodo coelestia non celebrant sacrificia , quibus bis, quod polens est Deus de lapidibus istis suscitare
dlcitur : Accipite Spiritum sanclum : quorum remise- filios Abrahce (Matth. m, 9). Et hoc cst tesUmcntiuu,
ritis peccata, remittuntur eis ; et quorum retinueritis, quod consummabit Dens, id est, pcrficiet super om-
retenta sunl (Joan. xxvm, 23)? » Horum enim sacri- ncs gentes, ut quicunque crcdiderint in Christum,
ficiorum, omnia Levitici sacerdotii sacrificia signa filii Abrahae, secundum spiritalem generationem, vere
fucrunt : Quia lex per Moysen data est ; gratia et ve- sint. (Vers. 10-12.) Quia hoc est testamenlum quod
ritasper JesumChristum facta est (Joan. i, 17). «Sicut disponam domui Israel post dies illos, dicit Dominus :
responsum est Moysi, cum cpnsummaret tabernacu- Dando leges meas in mentes eorum el in cordibus co-
lum : Vide, inquit, omnia fa&to secundum exemplar, rum superscribam eas. Et ero eis in Deum, et ipsi
quod tibi ostensum est in monte (Exod. xxv, 40). erunt mihi in populum. Et non docebit unusquisque
Quoniam auditus minus aptus esse videlur ad disci proximum suum, et unusquisque fratrem suum dicens :
plinam percipiendam , quam visus ; non enim ita ^ ^ognosce Deum [Al., Dominum] : quoniam omnes
animo cominendamus quaecunque audimus, quomodo scienl me a minore usque ad tnajorem. Quia propitius
illa quae ipso visu percipiraus. i Ideo dicit : Vide, ut ero iniquitalibus eorum, et peccala eorum non memo-
omnia facias sicut libi in monle demonstratum est. rabor amplius. Et hic magna disUntia esl inter legem
Sed hic quseri potest, de quibus dixisset : Omnia, et legem, inter Scripturam et Scripturam, inter lit-
sive de tabernaculi constructione ; sive do hostiis et teram et gratiam. Nam littera legis scripta est in ta-
sacrificiis, quae in eo oblaturi essenl? sed de utroque bulis lapideis, quas Moyses ipse fregil, dum vidit po-
melius intelligilur. (Vers. 6.) « Nunc autem melius pulum anle vitulum ludentem : gralia vcro data est
sortitus est ministerium, quanto et melioris lestamenti in corda credentium per Spiritum sauctum, per quem
mediator esl, quod melioribus repromissionibus sancti- charitas diffusa est in cordibus credentium. Quod
ficalum [lta Cod. ; al., sancitum] est. Vides, inquit, vero in littera latebat et legebatur a populo per nia-
quanto melior [haec] illa celebratione. Siquidem illa gistrorum tradiliones, hoc Spiritus sanclus adveniens
exemplar et forma ; ista vero veritas, » sicul dicitur docebat apostolos. Et hoc estquod ait Prophela : Et
in Evangelio : Lex per Moysen data est, gratia et ve- non docebit unusquisque proximum suum el unusquis-
ritas per Jesum Chrislum facta est. De qua gralia _^ que fralrem suum, dicens : Cognosce Dominum ; om-
subsequenter hic significat Aposlolus, dicens : Quod nes enim icient me a minore usque ad majorem eorum
in melioribus repromissionibus sanctificatum est. sicut in Evangelio de Domino legitur : Tunc aperuit
Quanto meliora sunt coelcstia terrenis, xterna tem- illis sensum, ul inlelligerent Scripturas (Luc. xxiv,45).
poralibus ; tanlo melioris est mediator sacerdos Chri- (Vers. 15.) Diccndo aulem novum veteravil prius.
slus Deus testamenti. « Transiens de loco, et a sacer- Quod autem antiqualur et senescit, prope interitum
dote, et a sacriGcio, tunc demum et tcstamcnti diffe- est. « Sumens a PropheU fiduciam Paulus, amplius in
rentiam ponit. Hic aulem ad ccelum nos elevans et illud testamenlum invehilur, commode ostendens,
ostendens, quia pro ubernaculo ccelum habemus > quoniam nostra nunc florent ; illa vetusla sunt et
in promissionibus Dei. prope interilum : > Sed renovabilur sicut aquila ju-
Vers. 7, 8. — Nam si itlud prius culpa tacastet, ventus noslra, si ad fontem viue currimus ; si altw
non utique secundi locus inquireretur. Vituperans et oculos ad sblem jusiiliae extendimus.
cnim eos dicit : Hoc est, si inculpabiles essent obser-
vatores sui, nunquam secundi locus relinqueretur. CAPUT IX.
Sed quia illud non fuit perfectum, invcntus estlocus Vers. 1, 2. — Hubuit quidem prius juslificationcs
 1071 B. F. ALBINl SEU ALCUIM OPERUM PARS II. 10T2
culturee el tanctum sKcularc. Tabeinaculum enim pri- A prior intravil non sine sanguine, sicut Propheia
murn faclum est, in quo eranl candelabra, mensa et prxdixil : Quts est isle, qui tenit de Edom tinctii
propositio panum, quod dicilur sancla. Legimus enim vestibus de Bosra (Isaiae lxiii, l)?Sed palientei
in Josepho, tabernaculum ad inslar hujus mundi exspectamus tenipus resurreelionis noslrx, in quo,
faclum : exteriora vero hujus socculi figuram habe- cum apparuerit, quid erimus; scimus enim quia
banl. Idcirco quotidie minislrant sancti sacerdotes, similes illi crinuis, hoc est, immorlales : sicut illi
accedentes [Forte, accendentes] lumen doctrinx, et niors ultra non dominabilur, nec nostra caro domi-
pascentes populum Dei. Panum, qui super mensam nnla erit. Qua? non possunt juxta conscienliam per-
a sabbato usque ad sabbatuni prxslo debent esse; id [ectum facere servientem, solummodo in cibis et poli-
est, a sabbatospci nostrx, in qua quasi in Chrislo, bus. (Vers. 10) et variis haplismatis et justiliis
el ab bujus mundi lurbinibus securi, usque in illud carnis usque ad lempus correctionis imposiiis. Hse
sabbalum, quod [Forte, quo] retineamus qux nunc vero jiistilicc carnales, in cibis et polibus, etvariis
in spe babemus. Candelabra vero dona sunt Spiri- baplismatibus usque ad lempus correctionis impo-
tus sancli, qux in Ecclesia lucent intelligentibus per silae sunl. Attende quid hoc est; nihil enim ad per-
eum, per quem requiescet spiritus sapientix et in- fectum deduxit lex ; sed secnndum [legem] carnatis
tellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spintus 8 inumlali sordes et ignorantiam potuil emundare :
seicntix et pietatis, ct spirilus limoris Domini. In- de adullerio vero, capitalibus criminibus nihil po-
terius vero labcrnaculum, quod dicitur i sancta tuil purgari; sed damnare paratam absque miseri-
sanctorum, ipsum coelum signiflcat. (Vers. 3-5.) cordia. Ideo adnlleram mulierem Pharisxi propo-
Yelamentum autem coelum est, » intra quod sacer- suerunt Jesu (Joan. vm, 3), ut potuissent eum
dos noster Christus non sine sanguine inlravit. Thu- accusare, si conlra Icgem absolvere juberel; aut
ribulum habens aureum, in quo ofleruntur oraliones laudabilem mansucludinem amilteret, si legis jns-
sanctorum. ln quo Cherub in gloria obumbralile sioncm custodire pneciperet. Sed utrumque cavebat
[Le^., obumbrantia] propitiatorium, hoc est multi- sapicutia Dei, quasi dixisset : Justa est quidcm lex,
tndo scientine. Apte propiliatorium super arcam po- sijustos haberet niinistros. Qui festucam de oculo
siliim esse dicitur, quia ipsi mediatori Dei el homi- alterius lollere videal, juslum est, ut prius trabem
nuin specialiter a Deo Patre donatum est, ut esset de proprio tollat oculo. De baplismalis Judxorum
propitialio pro peccalis noslris (I Joan. n, 2). Unde plenius in Evangelio cata Marcum legitur, ubi Pha-
cliam Paulus dicit : Jesus Chrhlus, qui mortuus est, ris;ri vituperabant Dominum el discipulos, non lotis
imo qui el resurrexit, qui et est ad dexteram Dei, qui manibus manducare (Mare. vn). Frustra aulem
etiam interpellat pro nobis (Rom. vin, 34). Et arca C Pharisxi, frustra autem omnes Judxi Iavant manus.
tesiamenii. Hxc esl caro Salvaloris noslri, in qua et a foro ilum veniunt, baplizantur, quandiu cou-
manna divinitalis ct tabulx duorum lcslamenlorum tcinnunt fonte Salvatoris ablui. Sed Pharisxi spiri-
et virga Aaron, qux floruit in sacerdotio Chrisli ; lalia prophctarum verba carnali;er accipientes, qux
de quibus non est modo per singula dicere. illi de cordis et operis castigalione prxcipiebant, di-
Vers. 6. —His vero ila composiiis, in priori quidem cenlcs : Lavamini, mundi eslole (Isaix i, 16). Et :
tabernaculo sempcr introibant sacerdotes, sacrifi- mundamini, qui fertis vasa Domini (Ibid. lii, 11);
ciorum officia consummantes, quod vcro supra dixit isli de corpnre solumuiodo lavando speranies [Forte,
sanctum swculare esse, hoc modo lucidius ostendit, sperant]. Cum certum sit Moysen et prcphetas, qui
id est, in quo tabernaculo sacrificia fucrunl sxcu- vasa populi Dei vel aquis dilui, vel ignc purgari, vel
laria, nihil ad perlecluin deducentes servientem in oleo sanclificari, quacunque ex causa, jussemnt,
eis. (Vers. 7.) In secundo aulem semel in anno solus nmi in hac materialium rerum emundatione; sed
pontifex non sine sanguine, quem offerl pro sua et pro mcniiiim poiius et operum casiigatione ac sanctimo-
populi ignorantia. 692 'ste vero ponlifex ex parte nia atque animarum nobis inandarc salute.
significat, quia semel ingressus est coelum, intra Vers. 11. — Chrislus assislens pontifex futurorum
velum in sancla sanclorum, ut assislat vultui Dei D bonorum per amplius el perfeciius tabernaculum, non
pro nobis. Quod vero ait : Ut offerat pro sua el po- manu faclum, id est, non hujus creationis. Taberna-
puli ignorantia, hoc est, quod ipse in cruce ail : cutum non manu factum cceluin significat, unde nos
Deus Deus meus, quare me dereliquisli (Matth. futura bona speramus noLis dari, id est, xterna,
xxvn, 46)? Verba delictorum meorum; qux sunt qux non transeunt. Neque hujus creatioms, lioc est,
verba delictorum, nisi corporis sui? (Vers. 8, 9.) non hujus tabernaculi species, quod in eremo fixit
lloc significante Spiritu sancto, nondum propalaiam homo, sed boc longe aliler ab ipso Deo creatura est,
esse sanctorum vitam [Lc%.,viam],adliuc prioretaber- spiritaliter, non carnaliter. In quo tabernaculo modo
naculo habenle statum; qurn parabola est temporis sunt animx justonim et angeli earum spiritus, ex-
instanlis, juxta quam munera et hostiiv offeruntur. speclantes donec complealur numerus conservornm
t Propterea, inquit, ista ita constructa sunt, ul dis- suorum. (Vers. 12.) Neque per sanguinem kireorut»
camus quia sancta sanctorum, hocest, coelum adhuc et vitulontm, sed per proprium sanguinem introitil
maccessibile mortalibus solet esse. > Nec putemus semel in sancta, aterna redemptione invenla. Omnia
el illud ingrcdi non possc, ubi pontifcx nostcr quippe pcrmutata sunt. Ibi sanguis hircorum dilui»
 1073 EJJEGETICA.— EXPOS. LN EPIST. S. PALLl AD HEBK. iCTi
peccata carnis : liic sangtiis Christi abluit peccala A rum horainum testimoiiium vcrum est. Si duorum
spiritus. Qui ceterna redemptione invcnta introivit testimonium non est sperncndum, quanto magis Pa-
semel in sancta, id est, ccelura, ut assistat vultui Dei tris et Filii, etiam et Spirilus sancti, de quo dicitur :
pro nobis. Quod dixit ceterna redemptione inventa, llle testimonium perhibet de me. Et de aposlolis :
oslendit in prioribus sacriflciis et legalibus cxremo- Et vos quidem testimonium perhibetis de me, quia ab
niis non esse anernam redemptionem. (Vers. 13.) inilio mecum estis (Joan. v, 36). « In oflensione
Si enim sanguis hircorum et taurorum et cinis vitutce quippe eramus, mori nos oportebat. > Misit Filium
aspersus inquinatos sancti/ical ad emundationem suum factum ex muliere, qui mori potuisset pro de-
[carnis]. Quanto magis sanguis Clirisli, qui per Spi- biloribus mortis; qtii mortuus est pro nobis debita
ritum sanctum semetipsum oblulit immaculatum Deo. [Forte, debita nobis] morte. «Effeeit nos dignos te-
i Si enim carnem, inquit, potuit mundare sangtiis stamenti et hxreditatis promiss*. Hoc modo firmum
taurorum, mullo amplius animae sordem diluet san- faclum est testamentum. In tanlum fuit peccatum
guis Chrisli. Ne enim audiens sanctificat, perfectam nostrum, ut salvari non potuisset aliquando, nisi
esse ablulionemxstimet quis, mox stibjungit catisam unigenitus Filius Dei pro nobis morerelur. > Quod
diflerenliae dicens : Qui per Spiritnm 693 snnctum vero ait infirmum esse testamenlum, vivenle lesla-
semetipsum obtutit immacutatum Deo : hoc est, sa- B tore, hoc significat quod quandiu vivit lestator, po-
crificium immaculalum. Eralquippe mundum a pcc- test immutare sententiam, et alios atque alios addu-
catis hoc sacrificinm, boc est, per Spiritum sanctum cere hoeredes in haereditatem suam.
seternum, non per ignem, non per alia quxdam. Vers. 18. — Vnde nec primum quidem sine san-
Et mundabit conscientiam nostram ab operibus mor- guine dedicatum est. « Unde, dixit, nec primum le-
tuis ad serviendum Deo viventi. Bcne dixit ab operi- stamentum sine sanguine dedicatum esl, id est, fir—
bus mortuis ; si quis enim tangcbat mortuum, pol- mum factum est, roboratum est. Quod antem dixit,
luebatur : Et hic si quis tetigerit opus mortuum, unde, tale est, quale si diceret, propterea oportebat
containinatur per conscientiam. Opera mortua sunt lestamenti solemnitatem compleri etiam per mortem >
peccala. Qui enim tetiyerit picem, inquinabitur ab Cbristi. (Vebs. 19-22.) Lecto enim omni mandalo
ea, sic qui per poenitenliam ablutus est ab operibus legis a Moijse universo populo, accipientes [Ila Cod. leg.
mortuis, si eadem iterum agit, pejus contaminabitur. accipiens] sanguinem vitulorum et hircorum cum aqua
Sicut Petrus apostolus : Canis reversus ad vomilum et tana coccinea et hyssopo, ipsum quoque tibrum et
(II Petr. ii, 22), ita qui iterat stullitiam suam. omnem poputum aspersit, dicens : Hic est sanguis
Ad scrviendum, inquit, Deo viventi. Hic manifestat testamenti, quod mandavit ad vos Deus. Etiam ta-
quia opera morlua habentes non possunt servire " bernaculum et omnia vasa ministerii sanguine simi
vero et vivo Deo, quia illa mortua stinl et falsa. Et liter aspersit : et omnia pene in sanguine mundavit
merito nullus opera mortua habcns ingredilur hic. secundum legem ; el sine sanguinis effusione non fuit
Si enim eum qui corpus mortuum tangebat, non [Leg., non fil] remissio. Quid cst qnod liber et po-
oportebat intrare in tcmplum, quanlo magis etim ptilus et tabernaculum sanguine aspersus est, nisi
qui opera mortua [babet] non polest inlrare in cce- preliosus sanguis Christi Salvaioris nostri ab initio,
lum? Mortua quippe sunt omnia opera qna? vitam illo schemale, pra-nuniialiis est? Quare hyssopo?
non habent. > (Vers. 15-17.) Et ideo Novi Testnmen- Hyssopus enim herba humilis est el in petris nas-
ti mediator est, ui morte intercedente, in redemptione cens : humilitas Christi significatur per hanc her-
earum prwvarialionum, qum eranl sub priore testa- bam et forlitudo, qua interiora nosira purgantur.
mento repromissiones accipiant, qni vocati sunt, aler- Nam hoc genere herba; pnlmonum vitia purgari so-
na; hwreditatis. Ubi enim testamentum est, mors ne- lent. Quarc aquam? Ostendit mundalioncm futuram
cesse esl intercedat testatoris. Testamentum eniin in per aquam baplismi. Quare lana coccinea? Ut reti-
mortuis confirmatum est, alioquin nondum valet, neret sanguinem. Ostendit boc loco idem esse et
dum vivit qui testatus est. t Fortassis enim possent aquam el sanguincm, 694 Baptisma etiam nostrum
mulli, qui infirmius afliciebantur ex eo quod mor- | Ch rys., baptisma enim ejus] passio cjus est, idco
tuus est Chrislus, maxime non credere promissio- idem Paulus dicit alio loco : Consepulli enim estis cum
nes ejus. Paulus igilur cx abtindantia boc ponit, et illo in baplismo (Rom. vi, i). Quod vero ait, [quorij
exempla ex comrauni assumens consuetudine dicit sine sanguinis eflusione non fuerit remissio, quare
quasi dubitanli cordi responderet ; propterea igitur hoc dixit? Qnia in iilis plena non fuit remissio, sed
oportebat confiteri quia non, [Chrys., oportebat scmi plena, in minima parte; nunc aulem hic est,
confulere. Quare? Quia non, etc.] viventibus testato- inquit, sanguis novi teslamenti, qui pro nobis e/fusus
ribus, sed mortuis, tunc firma sunt testamenta, et est in remissionem peccatorum. Quis est liber qui
fortiludinem accipiunt. Testamentura cnim circa aspersus est sanguine mystico, ct qune sunt vasa un-
novissimum diem flt defunctionis : in simul [tesles] ctionis, et quod tabernacuhim, nisi populus? Ipsi
debet habere testamentum. Adverte eum dicenlem : enim sunt liber, vasa, et tabernaculum. lrieo Domi-
Ego sum, qui testimonium prohibeo de metpso, et le- nus dicit : Inhabilabo in itlis, el inambulabo
stimonium perhibet de me, qui misit me (Joan. (II Cor. vi, 15). Sed tota illius Veteris Testamenti
xx, 18). > Et in lege vestra [scriptum] est, quia duo- fuit corporalis muadatio ; nunc vero spiritalis est in
4073 B. F. ALBINI SEU ALCLINI OPERUM PARS 11. I07G
amnio, sanguinis Ghristi. ldeo dicit : Hic est sanguis A fluebant, sicut in Actibus Apostoloruin legitur (Aet.
ttovi testamenti in remissionem peceatorum (Marc. ii, 5), die sancto Pentecosten, quando Spiritus
ur, 24). < In illis siquidem in superQcie asperge- sanctus datus est apostolis in omnibus linguis loquen-
balur et iterum diluefoatur aspersus; neque enim libus, constituisse, ut cx divers^s partibus mundi et
cruentatus semper deambulabat populus : in anima coeleste audisse miraculum et vidisse. i Sed huic
vero non ita est, sed ipsi essentix commiscetur san- lemplo totum opposuit coelura Paulus, et non hanc
guis, fortem illam faciens et mundam, et ad illam solam differenliam ostcndit, sed etiam pontificem
inenarrabilcm pulchritudinem perducens. » Propter magnum, ut assislat vultui Dei (Sensus corruplus).
boc agni occisio fuit, et sanguis ejus superliminari- Proinde non ex coelo tanlum, sed etiam ex ingressu
bus liberandorum illitus ; propter hoc etiam omnia rem venerabiliorem facit. Non enim simpiiciler, sic-
sacriflcia veteris teslamenti leguntur, ut hoc unum ut hic, per signa quxdam, > sed ipsi Deo assislit
sacrificium designaret [Forte, designarelur], per semper vivus ad interpellandum pro nobis. « ln-
quod vera est remissio peccatorum, etmundatio ani- tuerc, quantx differentix! sxpe et semel; in san-
mx in xternum. guine alieno, et in sanguine proprio. Multum ergo
Vers. 43-24. — Secesse est ergo exemplaria qui inlerest. Ipse et sacrificium, et sacerdos, et hoslia. >
dem ccelestium his mundari : ipsa autem coeleslia me- » 695Vers. 26-28.—Alioquinoportebateumfrequen-
lioribus hostiis quam istis. Non enim in manufactis ter pati ab origine mundi : nunc autem semel in con-
sanclis [Al., in manufacta sancta] Jesus introivit summatione swcutorum , ad dcstitutionem peccati per
exemplaria verorum : sed in ipsum coelum, ut appa- hosliam suam apparuit. Et quemadmodum statutum ett
reat nunc vullui Dei pro nobis. Quomodo excmplaria- homini semel mori, post hoc autem judicium : sic et
sunt eorum, qux in coelis sunt ? Coelestia quiilem no- Christus semel oblatus esl ad multorum exhaurienda
minavit hanc conversationem noslram, cujus con- peccata ; secundo apparebit sine peccato exspectuntibus
versationis cxemplar fuit et significatio, quxcunque se ad saluiem. Christus vero passus est, postquam
gerebatur in veteri testamento. Unde ct Apostolus : mulla erant peccata. Mcrito tunc apparuit, quod
Conversatio nostra in ccelis est (Philip. m, 20), etiam alibi dick : Vbi abundavit peccatum superabun-
t In coelis ergo sunt ista, quae nostra sunt, et haec davit yratia (Jiom. v,20). Si semel oblatus non suf-
nostra coeleslia, qnamvis in lerra celebrentur. i Qux (iceret omnium in se credentium peccata exhau-
est ista conversatio nostra ? Hxc est vera philoso- rire, oportuisset cum sxpius pali ab origine mundi,
phia, quam Christus doeuit, ' quam aposloli secuti quod nc fieret, semel m consummatione mundi
sunt, qux ducit ad eoelestia. Unde et Apostolus passus est ad multorum exhaurienda peccata. < Quare
Primus homo de terra terrenus, secundus de ccelo C mullorum et non omnium? Quia non omnes cre
cotlestis (I Cor. xv, 47). Qualis terrenus, taleset dunt. Pro omnibus mortuus est,hoc est, quantum
terreni : et qualis coelestis, tales et ceelestes, « Me- in ipso est. Ejus momenli est unius mors [Chrys.,
lioribus, inquit, sacrificiis quam hcec sunt. Quod me- ejus momenli est illa mors], cujus momenti est om-
lius est, bono aliquo melius. Bona ergo fuerunt nium perdilio. Non enim omnium peccata abstulit,
exempla [Chrys., exempla eorum], qux in coelis propter quod credere noluerunt. > Statutum quippe
Mint; > sed ipsa coelestia longe excellunt exempla est omnibus semel mori, el post morlem judicahitur
sanctorum, quibus significantur. < Si ergo coelestes unusquisque secundum merita sua. Sic et Christu»
suraus nos, et tantum sacrificium adepli sumus, ti- scmel mortuus est pro peccalis alienis; et ideo qnia-
meamus permanere in lerra. Esse autem in terra et voluntarie, et non necessarie mortuus est. Secundo-
non esse quodammodo videmur, dum volunlate in quippe adventu apparebit sine peceato (omnis quippe
coelo sumus, licet corpore in terris. Si ergo nos ani- hostia pro peccato dicitur peccatum) ; non enim erit
mo appropinquemus Deo, in ccelo sumus. Quid lunc hostia pro peccato; quia peccatum non erit,
cnim mihi cura est coelum, cum video Dominum sed justiiia ; sive in remuncralione justorum, sive in
coeli, cum ego efiicior coelum? Veniemus, inquit, retributione peccatorum.
Ego ct Pater, et mansionem apud eum faciemus '
CAPUT X.
(Joan. xiv, 23). Coelum quidem per se serenum est
et mundum ; non in hieme, non in nocte mutatur. Vers. 1 . — Umbram enim habens lex futurorum
Proinde ct nos, nequc in tribulationibus sxculi, bonorum, non ipsam imayinem rerum. « Hoc est, non
neque in adversitatibus diaboli hoc pati timeamus, ipsam veritatem. Usquequo enim veluli in picUira
scd maneamus immaculati et mundi. > Habet qui- aspiciat quis lineamenta umbrarum, significans quid
dera coelum solcm ; habearaus et nos Christum so- pingere velil, umbra quxdam est, et non imago : si
lem juslitix, scmper lucenlem in cordibus nostris. enim flores ipsos quis colorum inlinxeril, et impo-
Vers. 25. — Neque ut seepe offerat semetipsum, suerit super tineamenta, tunc iroago efficitur. Tale
truemaimodum pontifex inlrat in sancla per sinyulos quiddam erat etiam lex, umbraveritatis.i Persingulos
annos in sanguine atieno. Superius dixit, exemplaria annos eisdem ipsis Iwsliis, quas offerunt indesinenter,
verorum, exemplaria omnia nominans; hxc etiam nunquam potest accedenles perfectos facere : (Vers.
vera, qux intrat pontifex. Hoc vero unum templum 2-4) Atioquin cessassent offerre [Al., offerri] : ido
fuit in loto munilo vencrabilius, adquod undique con- quod nultam habcntes ultra conscentiam peccati, «#*-
1077 EXEGETICA. — EiPOS. l.N EPIST. S. PAULl AD HEBR. 1078
lores temei mundati; sed in ipsis commemoraiio pec- A generis legalia sacriflcia non poluerunt expiare ; Cor-
calorum per singulos annos fit. Impossibile est enim pus auiem aptasti mihi. Hoc ex persona dixit ejus
sanguine taurorum et hircorum auferri peccuta. qui corpus suscepit nostrae mortalitatis, ut pro nobis
< Una esl, inquit, ista hostia; ilkc aulem mullx haberet quid offerret. Tunc dixi : Ecce venio. Dum
sunt. Propterea enim nec fortes erant , quia mulla:. tcmpus fuit, ut ablala essent signa, et veritas pro-
Quid autem opus erat muliis, dic mihi, una suffi- missa veniret, lunc dixi: Ecce venio. Illa ablata, haec
ciente? Proinde quod mullae et semper offerebantur, implela. Ubi sunt sacrificia Judaeorum? Transierunt
ostendit nunquam eos purgari. Sicut enim medica- et non sunt in Ecclesia Christi ; quia venil ille qui
mentum, quando fuerit forlc et salulis efflcax, et va- figurabatur illis sacrificiis, de quo in capite, sive in
lens cunctam valeludinem repellere, semel imposi- capitulo libri scriptum cst. Cujus libri? Utique Psal-
lum tolum [operatur. Si ergo semel impositum to- terii, ubi dicilur : Beatus vir qui non abiit in consilio
lum] operatum fuerit, ostendil ejus virtutem, ut non nnpiorum , et in via peccaiorum non stetit , et in ca-
ulterius apponatur. [ Et hoc est ejus opus, ut jam thedra pestilentiw non sedit , sed in lege Domim vo-
non apponatur.] Si vero scmper apponitur, mani- luntas ejus {Psal. i, 1). Qui psalmus capitulus [Ila
festuin indicium esl minus iliud prarvaluisse medi- Cod.] libri totius dicitur a quibusdam ; ideo el Apo-
camentum. Quippe virtus illius est ut semel appona- B stolus hic dicit : In capite libri scriptum esl de me.
tur et non frequentor : sic etiam hic. Qua ratione ul faciam Deus voluntatem tuam. Hoc est, quod in
eisdem sacrificiis semper curabantur? Si enim ab Evangelio dicitur : JSon veni, inquit, facere volunta-
omnibus essent liberali peccatis, nequaquam pcr lem meam, secl volunlatem ejus, qui misit me (Joan.
singulos dies offerret quis sacrificia.Proinde comme- vi, 38). Aufert primum, ut sequens statuat. Id cst,
moratio peccali fuit, non absolulio, i quia quolidie primum teslamenlum , quod Moysi datum est in
eisdem purgabantur hostiis etiam et ipsi sacerdoies monte Sinai. Ut sequent statual; hoc est Evangelium
et populus pariter. t In Chrislo e conlrario semel quod per Christum allatum csl, firmum statuat.
oblata est hoslia, potens ad salulcm scmpiternam. Vers. 10. — ln qua voluntate sanctificati tumus ■
Quid ergo nos? Nonne per singulos dies offerimus? per oblationem corporis Christi Jesu semel. Ha?c obla-
Offerimus quidem, sed ad recordalionem faciendain lio semel oblata est, sed semper potens est abluere
mortis ejus. Et una esl hscc hoslia, non multa?. Quo- omnes credentes et omnes optantes in ea mundari ;
inodo una est, et non multse? Quia semel oblata est. ideo subjunxit, et plenius exponens idem beatus
Uki oblata est in sancta sanctorum ; hoc autem sa- Paulus virtutem hujus hostia: : (Vers. 11-13) Et
crificium exemplar illius est, idipsum [tls., ad ipsum] omnis quidem sacerdos prmslo est, quotidie ministrans,
sempejr offerimus : nec nunc quidem alium agnum et easdem smpe offerens hoslias, quce nunquam pos-
cras, alium hodie, sed semper idipsum. Proinde sunt auferre peccata ; hic uutem unam pro peccatis
unum est hoc sacrificium : alioquin hac ratione, offerens hosliam in semptternum sedcl ad dexleram
quoniam in multis locis offertur, multi Chrisli sunt? Dei, de cwtero exspectans, donec ponantur inimici
Nequaquam : sed unus ubique esl Christus, et hic ejus scabellum pedum ejus. < Priores enim ostendit
plcnus existens et illic plenus, unum corpus. Sicut iiiuiil s esse hostias ad integram mundationem, sed
enim qui ubiqueoffert [CAn/s.,offertur], unum corpus formam magis eas esse, et multo minus habere : scd
est , et non mulla corpora ; ita etiam et unum sacri- quia occurrebat ei adhuc, id est, si formae erant,
ficium. Ponlifex autem noster ille cst, qui hostiam qaomodo veritate venienle non cessaverunl, neque
mundantem nos obtulit. Ipsam offerimus et nunc, discessemnt , . sed adhuc celebrantur? Adhuc ergo
quae 696 tunc oblala quidem consumi non potest. [de] his agit [Chrijs., Hoc ergo bis ail], oslcndens
Hoc autem quod nos facimus, in commcmoralione quia jam non cclebrantur, neque velutforma;; non
fil cjus, quod factum est. Hoc enim facite, inquit, in enim eas acceptabiles habet Deus. > Et hoc soli ha-
meam commemorationem (Luc. xxu). Non aliud sa- bent, qui semper Spiritui sancto resliterunl. Qua-
crificium, sicul pontifex ; sed ipsum semper offeri- jj propter propbctico testimonio redarguit eos dicens :
mus : magis autem recordalionem sacriflcii opera- Holocautomata el pro peccato noluisti. < De nullo alio
mur. i nisi de Christo hoc dicitur. Et quid mirum si nunc
Vers. 5-9. — Ideo ingrediens in mundum dicil : non est voluntas Dei in sanguine hircorum et lauro-
Ilostiam et oblationem noluisli, corpus uulem aptasti rum, dum per prophetam Isaiam dicitur : Quis qua?-
mihi ; holocautomata et pro peccato non libi placue- sivit hrnc de manibus vestris (Isaicc i, 12)? Duin hxc
rttnt. Tunc dixi, ecce venio ; in capite libri scriptum noluisli, tunc dixi : Ecce venio; in qua voluntate
est de me : Ut facerem volunlatem luam, Deus meut, salvi facli sumus. Quomodo salvi facti sumus? Id est,
volui. Superius dicens : Quia hostia et obluliones el per oblalionem corporis Jesu semel. Et omnis quidem
holocautomata pro peccuto noluisti , nec placita sunl sacerdos prceslo cst quotidie minislrans. Minislrarc au-
tibi quce secundum legem offeruntur. Tunc dixi : Ecte lcm famulorum esl; sedere vero dominorum; undc
venio, nt facium, Deus, voluntatem tuam. Ablata sunt ct dicit : Sedet ad dexteram Dei. Qtiaproptcr unam
signa promittentia , quia exhibita est veritas pro- o/ferens hostiam, quae salvare potest in perpetuum,
missa. ldeo ait : Holocautomata et sacrificia noluisti. sedet ad dexteram Patris, de catero exspectans, do-
torpus autem aptasti mihi; hoc est, pcccatum humani nec ponantnr inimici ejus scabellum pedum ejus. Qui
 1070 B. j\ ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. I15SO
sunl iniinici ejus? Judaei scilicet et oinnes infideles.i A Quam prasparavil, inquit, el per quam ipse per-
qui in die judicii damnandi sunt ab eo. < Et hic ni- rexit, viam novam el vivam. Per velamen, inquit,
mietaiem potentiae siguificat ; non dixit, subjiciantur; carnis suct. Haec quippe caro primum penelravit ciam
sed ut ponantur sub pedibus ejus. Non igitur etlicia- illam, et dedicavit eam hac ratione, quomodo [Idem,
rour ex nuniero inimicorum. Non enim soli inimici , quoniam] ipse in ea perrexil. Velamen autem merito
qui infideles, sunt ; sed etiam qui vita immunda pleni vocamus; cum enim elevatus est in coelum, tunc ap-
sunt. Prudenlia autem carnis inimica est in Deum : paruerunt cceleslia.
legi enim uon subjicitur , nec enim potest ( Rom.
Vers. 22. — Accedamus, inquit, cum vero corde et
vni ,6).
in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala,
697 Vers. 14-18— Una enim oblatione consum-
et abluti corpns aquarum unda. In quo accedamus?
mavit in sempiternum sanctificatos. Contestatur antem
Scilicet fide, spiritali cultura, in veraci corde, sine
nobis et Spiritus sanctus. Postquam enim dtxit : IIoc
simulalione, in salisfactione fidei; quia nihil est vi-
est aulem teslamentum , quod testabor ad illos post
sibilc horum. Neque sacerdotes jam, neque sacrifi-
dies illos, dicit Dominus : Dando teges meas in cor-
cium, neque altare. Propterea inquit, in pleniludine
dibus eorum, et in mentibus eorum superscribam eas;
g fidci. Sic oporlet credcre, quomodo certi sumus de
et peccata eorum et iniquitalem eorum jam non recor-
visibili. Etenim et adhuc amplius. Hic enim aliquando
dabor amplius. Vera [Ita Cod.; leg. : Vbi] autem lio-
carnis sensus errant in his quoe videntur, illic autem
rum remissio , jam non oblalio pro peccato. Una
nequaquam : quia spiritu spiritalia percipimus, et
quippe oblatio corporisChristi perfectos faciet sancti-
non licet haisilare de eis. Ideo ait : Aspersi corda a
flcatos, quai remissionem integram facit peccalorum.
conscientia mala. Oslendil quia non fldes sola, sed
Hoc autem et ex teslimonio probavit prophetico di-
eliam vita cum virtute quaeritur, quia fides sine ope-
cens : Contestalur autem nobis Spiritus sanctus : Hoc
ribus otiosa est : illi aulem corpora mundabant, noir
est autem testamentum, quod testabor ad illos posl
conscientiam. Et abluli, inquit , aqua munda. Lava-
dies illos, dicil Dominus : Dando leges meas in cor-
crum baptismatis in hoc loco dicit. Baptisma enim
dtbus eotum. Non ita, ut scripta fuit lex in tabulis
corporis mundatio non est, sed animae, i si fules ad-
lapideis ; sed in tabulis cordis carnalibus perpetua-
est baptizato, sive parentum, sive sui ipsa, si ad ra-
liler scribebat illam. Qua: est ista lex, quaj in cor-
tionabilem aetatem perveneril. (Vers. 23.) Teneamus
dibus singulorum scripta est? Uiique charitas; ut ea
spei noslrce confessionem indeclinabilem , pdelis est
quae nolumus nobis fieri, alteri non faciamus ; hajc
enim, qui repromisit. t Nihil cnim scruteris, nil ra-
est quaj cooperit mullitudinem peccatorum (Jacob. v, . .
20) : sicut in Evangelio dicitur : Omnia qum vultis ut C ^» «*«*», fide opus habent ha* oronia, , .,,u,
sine fide impossibile placere Deo. Sicut Deus fidelis
faciant vobis liomines, ha>c eadem et vos facitc illis
est in promissis suis, ita fideles vult nos esse in pro-
(Matth. vn , 12). Quaproplcr non est necesse quo-
inissis nostris, qua; vovimus. Diabolo contradicere
tidie sacrificiis quotidianis purgare, sicut in veteri
dcbenius, et Christo servire.
legc.
Vers. 19-21. — Habentes itaque fratres fiduciam in 698 Vers. 24, 25. — Consideremus invicem in
introitu sanctorum in sanguine Christi, quam initiavil provocalione charitatis et bonorum operum. Non de-
nobis viam novam et viventem per velamen , id est , serentes colleclionem nostram sicut est consueludini»
carnem suam, et sacerdotem magnum super domum quibusdam. Quid esl, inlelligamus invicera? Si vir-
Dei. Hic ostendit distantiam pontificis et sacerdo- tute creditur [Id., si quis fuerit virlute prxditns],
tis, et hosliarum, el tabernaculi, et lestamenti et re- hunc imitemur, et in eum intendarans, ut diligamus
promissionis, et mullam diflerenliam, si quidem illa et diligamur; ex dilectione quippe bona opera fiunt.
fuerunt temporalia, Ikbc autem xterna ; illa quidem Magnum quippe bonum est congregatio : ipsa nam-
ad horam parentia, hsec itaquc permanentia; illa in- que charitatem operatur frequentiorem, et ex e»
firma, hsec perfecla; illa form.e, hxc veritas; hoc _ cuncta bona opera generantur. Nihil quippe lio-
autem testamentum novum, habens remissionem num cst, quod non per charitatera fit. Istam igitur
peccatorum, illud autcm nihil hujusmodi; illud au- confirmemus invicem, quia plenitudo legis charitas
tem manu factum, hocautem non manu factum ; illud est (Rom. xm, 10). Non enim laboribus opus habe-
quideni sanguinem hircorum, hoc autem, Domini mus aut sudoribus : si dilexerimus invicem , spon-
[Chrys., hoc aulem Deum] : illud quidem stantem tanea nobis via sternitur ducens ad virtutem et ad
sacerdotem habcbat, hoc autem sedentem. Quoniam citlestia. » Sicut cst consueludinis quibusdam. ln lioc
igitur illa minnra sunt, h;nc autem niajora, habentes loco non solum admonuit, sed etiam culpavit et ter-
-gilur, inquit, fratres fiduciam. Unde? Sicut enim ruit unilatem charilatis scindentes. Sed consolantes,
confusionem faciunl peccata, sic fiduciam remissio et lanlo magis , quanto videritis appropinquantem
peccatorum ; et quod haeredes eflecti sumus, et quod diem. Quem diem designat, nisi diem judicii, in quo
tanta dilectione fruimur. In inlroilu, inquit, sancto- singulorum merita examinantur? Vel etiain extre-
rum. Hic coelum dixit et accessum ad spiritalia. mum diem vita; nosine; dicit enini alio loco : Do-
Quam dedicavit, hoc est, quara construxit, et quam minus prope est, nihil solliciti sitis (Philip. iv, 5, 6),
initiavil. Dcdicalio quippc dicitur initium utendi. id cst, de terrenis. El item: Nitnc propius est nostra
 1081 EXEGETICA. — EXPOS. 1N EPIST. S. PAULI AD HEBR. 108.
salus, quam credidimut (Rom. xiu, 11) : leinpus enini A quo mundatus est , et ad vomitum revertitur prisli-
abbreviatum est. num, et seipsum per poenitenliam iterum mundare
Veks. 26. — Voluntarie enim peccanlibus nobis, neglexerit [Forte, negligit]. 699 Et spiritui gra-
post acceptam nolitiam veritatis, jam non relinquitur lice injurians. « Qui vero beneficium dantis grata
pro peccatis hostia. Sponte nainque pereanlibus no- menle nou suscipit, injurram faciens [Forte, facil]
bis, poslquain accepimus veritalis agnilionem, ullra bcncfacienii. Ille facit te filium, tu vero vis fieri ser-
Don relinquitur hosiia pro peccalis, sicut in veteri vus peccati. Venil enim ad habilaudum apud le ; i tu
lcgedonatum fuit hostias offerre s:vpius pro peccato. vero non pneparas ei domuin dignam habilationis
Neque enini Christus ipse ilerum immolandus est suae, alium, id est, diabolum libi habitatorem conci-
pro peccatis nostris ; hoc enim seinel factus est, et lians.
•ecundo non est opus; sed magis opus est post ac- Vers. 30. —Scimusenim qui dixit : Miki vindicla, et
eeplam gratiam permanere in fide et veritate bono- eqo reddam. Et ilenim : Qnia judicabit Dominus po-
rum operum. « Mundatus es, liber es a criminibus, pulum suum. De inimicis hoc dixit, el de negligen-
faclus es Filius Dei. Si ad primum vomitum reversus tibus per poenileutiam se purgare ; sed secuii male
fueris, aliud te exspeclat judicium, i nisi per poeni- faciunt. Judicare eniin intclligitur plebcm suara ,
tentiam renovatus fueris. IJeo subsequenier ait : ■» separando [in] plebe sua bonos a malis , fideles ab
(Vers. 27) Terribilis aulem quivdam exspectalio ju- infidelibus. (Vers. 51.) Horrendum est enim incidere
dicii, et ignis wmulalio, qux consumplura est adver- in manus Dei vivenlis. Incidit in manus Dei in die
sarios. « In boc no» poenilentiam exclusit, neque pro- judieii, id est, in poteslatem ejus judicis, qui reddet
pitiationem, quae fit per pcenilentiam ; neque repellit unicuique secundum inerita sua, qui non vult modo
et dejicit per desperationem delinqucniem; non enim prxvenire in confessione el pcenilentia faeicm cjus,
ita est inimicus salutis noslrx. Sed quid? Secundum dum tempus habel. Si non poenitueril de peccatis
namque exclusit lavacrum baptismi. Non enim dixit: suis, incidit in horrendum judicium omnipolenlis Dci.
Non est ultra pcenilentia ; neque dixit : Ulira non est (Vers. 52.) Rememoramini aulem pristinos dies , in
remissio : sed hostia, inqttit, ultra non est, hoc est, quibus Uluminali magnum cerlamen sustinuistis pas-
«rux sccunda ultra non est. Una namque perfecil in sionum. « Poslquam vero Paulus coneutit animos
perpetuum eos, qui sanclificantur, non sicut Judaicx. «'oi ii 1 1 1 dicendo : Horrendum est incidere in mnms
Cautos nos volens eflicere , ne ultra vel crucem Dei viventis, i fidem faciens, quod omnimodis opor-
Chrisli, vel hoslias judaicas exspectemus pro pecca- tet perire injuriantem graliam Dei, el Spiritui sancto
lis. i El quicunque poenitcntix medicamentum ne- _ injuriam facientem , et hoc cx lege Moysi docet.
glexerit r ignis semulatio devoret eum. Quapropler < Proinde ne multo limore dcsperantem a trislitia
imusquisque ad poeniteutiae, dum tempus habet, me- ct despcratione absorberi faceret, consolatur eos per
dicamentum confugiat, ne igni tradalur selerno. laudes et horlationes; et xmuhtionem domesticam
(Vers. 28.) Irritam quis faciens legem Moysi sine ulla eis proferens. llluminati, id est, confcrlali peC gra-
miserationc duobus vel tribus testibus moritur. Ter- tiam divinam , magnum certamen sustinuistis passio-
roreni enim inculit Chrislianis de pcenis [eorumj qui num. Nnn dicit simplicitcr certamen , scd addidit,
sub lege peccaverunt. « Sine ntiseratione, inquit, ut magnum. Nec dixil, tentationcs, scd pugnam, quod
nulla sitvenia, nulla sit misericordia, quanquani quidem est multx laudis, el nostrarum prxdicaiio
Moysi esset ilia lex. Si duo vel Ircs, sicul ille dispo- laudum > pro Christi nomine pali. (Vers. 53, 54.) Et
suit, leslificantur super cum, confesiim judices pc- in attero quidem opprobriis et tribulalionibus spccta-
puli judicant eum ad morlcm, si legi contrarius fuit culum facti : in allero aulem socii taliter convcrsan-
ant inobediens. Et si hoc ita est in vcteri lege, ubi lium effecli. Nam et vinctis compassi estis. Moda
lex Moysi irrita fit. (Vers. 29.) Quanto magis, inquit minutatim per parles proseqiiilur laudes corum ,,
Aposlolus, putatis deteriora mereri supplicia, qui dicens, eos non solum virililer sustinere passiones
Filium Dei conculcaverit,et sanguinem tcstamenti pol- pro Chrislo.verum etiam et vinciis compassos cos
iutum duxcril, in quo sancliftcatus est, el spirilui " esse annuntiat. El tribulationibus opprobriisque spe-
graiim conlumellam [ecerit? ctaculum facti. t Gravis quippe rcs cst oppiobrium ;
Quanto major cst Christus quam Movses, gratia et idonea ad fortitudinem anima: suliverlendam , et
quam lcx , tanlo majora merebiiur supplicia. El ad excaecandam mentem potens, quoniam valde ap-
qunmodo conculcat quisque Filiuin Dei? Quando petens est glorise genus humanum ; proplerea etiam
enim ex eo indigne parlicipamur per sacranienta, et opprobriis facile captatur [Chrys., caplivatur].
nonnegrande peccatum committil? Nonne illum con- Et non simpliciter dixit opprobriis, sed eliam aug-
culcat? Nonne ipsum contemnit? Sicut enim ea quse mentum fecit , dicens , spectaculum [Cod. semper,
conculcamus, nullius momenli pendimus, sic et qui expectaculum] facli. Cum enim quis secrete exprc-
libere peccant, absque timore, et absque poenitentia, bratur, contristatur quidem ; sed multo amplius cum
Christum nullius momenti existimant, i nec eum ju- coram omnibus. i El rapinam bonorum veslrorum
dicem fulurum formidant. Factus est per gratiam cum gaudio suscepistis. Mirabililerlaudateos in fide;
corpus Chrisli, et seipsum facil corpns diaboli; et quia si fidem non haberent, meliora recepisse pro
sanguinrm Chrisli inipollutum [polhitum] facit, in hac subslantia abrepta , non cum gaudio suscepis
1083 B- f- ALBIM SEU AI.CUINI OPERUM PARS II. 1084
sent rapinam ejus. Proinde subjuiigit Hduciam fuici. A gnam labori vestro. Quia non qui coeperit , corona-
Cogno$eentet, inquit, vos kabere meliorem et manentem bilur, sed qui perseveraverit in certamine usque in
subsiantiam. Quasi diceret : Vestras fuuiras videnles finem, hic salvus eril (Matth. x, 22). In patientia si-
divitias sustinuislis cum gaudio. Quod necdurn ap- quidem possidebitis, dicit Dominus, animas vestras.
paret , quasi priesens apparercl , cernebalis. t IIoc Iteportelis, dixit, id est, accipiatis promissiones Dei.
enim lolum apostolicum esl opus, et dignum illis (Vers. 37.) Adhuc enim modicum aliquantulum, qui
fortibus animabus, ut flagellis gauderent, sicul in venturus est, veniel et non tardabit. Non minima con-
Actibus aposlolorum legiiur : Eunle$ autem a con- solatio est laboris, cito sperare venlurum judicem ,
cilio , gaudentes quia digni habebanlur pro nomine et remuneratorem, et consolatorem, remuneram.^um
Jesu conlumeliam pati (Act. v, 41). Cognoscentes, in- ccrtaminis constantiam. (Vers. 38, 39.) Justus autem
quit, vos meliorem habere et manenlem substantiam ; meus ex fide vivil : Quod si subtraxerit se, non pla-
pioul dicerel, firmam, et substanliam [Chrys., hr- cebit anima: mcw. Nos autem non 700 *"""" *«&-
mam et slabilem], quae perire non possit, sicut ists tractionis filii in perditionem, sed fidei in acquisilionem
terrena perit. i Deinde laudans eos dicil : (Vehs. 35) animx. Hoc propheticum intulit Apostolus testimo-
NoHte itaque amiltere confidenliam vestram , qu« monium ad exhortationem fidei. Sicut displicebit qui
grandem habet remunerationem apudDeum. Apparet B dubitat, ita qui crediderit, vivel in Cde sua recta.
aulem quia in magna confidentia erant ad Deum , Quapropter credamus velociter venisse [Forte, \en-
quam ne amitterent, instantissime eos horlatur; fa- turum] judicem Christum, et prxparemus nos obviam
cilius enim integra couservantur quam amissa recu- in bonis aclibus , ne simus abstractionis filii a luce
perentur. Nihil enim vobis necessarium est, nisi ut sempiterna ; sed acquisitionis in gloriam, cum sanctis
stelis firmiter, et permancalis in fortitudine veslra, in diemagno audientes vocem desiderabilem : Venite,
qua> magnam habet remunerationem apud Deum. benedicti Patris mei, percipite regnum, quod tobis pa-
Vers. 36. — Patienlia enim vobis necessaria est , ratum est ab origine mundi (Matth. xxv, 34).
ul voluntatem Dci [acienles reportelis promissionem. (Hucusque codex. Reliqua tria capita hujus Episiolat
0 quanta magnitudo exhortationis islius et consola- ad Hebrwos proetermissa sunt, vet ab ipso Alcuino, vei
tionis 1'Unum quippe opus habcatis, id est, ut per- a librario.)
severctis in agone, donec recipiatis coronam condi- q

COMMENTATIO BREVIS
IK QUASDAM SANCTI PAULI APOSTOLI SEIfTENTIAS.

Albinus de hoc quod dicit Aposlolus ad Corinthios : quod Spiritus in eo loquebalur, subito protulit hx
Omne peccatum quodcunque fecerit homo extra corpus medium , ut Ioquentis in se auctoritate finnaret ,
esl; qui autem fornkatur, in corpus suum peccat (1 quam suis auditoribus persuadere voluit. Sunt qui
Cor. vi, 18). Quod ita solvi potest. Aliud est per aestimant eum hoc de recondilis antiquorum Iibris
corpus peccare, aliud in corpore. Per corpus fiunt protulisse testimonium, sicut in aliis eum locis legi-
furla, rapinae, homicidia, et his similia : in corpore iwus fecisse. Sed hoc quxrendum est cur prius quasi
vero fiunt fomicationes , el libidinum immunditiae ; vivenli diceret, exsurge, qni dormis; et poslerius
illa agit corpus, hcec patitur. Aliter : ln corpus pec- quasi mortuo : et exsurge a mortuis t Aninve mor-
cat, qui lollit membra Christi, et facit membra me- tem legimus, ul : Anima qucc pcecaverit, ipsa morie-
retricis, ct templum Dei facit delubrum diaboli (/ tur (Eiech. xvm, 20); spiritus vero non legimus. Ae
Cor. vi, 15). Aliter : In corpus peccat, qui fornica- ideo quod dicit: Exsurge, qui dormis, ad spiritum re-
tionis causa virginitatem perdit, quam recuperare n fferri ; quod dicit : exsurge a morluis, animx coaptari
nunquam potest , Propheta atteslante : Virgo hrael potest «.
cecidit, sed non adjkiet, ut resurgat (Amos. v, 1, 2). De Epistola ad Titum. Cur Apostolus cujusdam
Potest per poenitentiam fornicationis causa dilui ; sed gentilis poetae comprobaret teslimonium : Cretenset
perdila virginitatis corona resurai nequit. Sunt et qui semper mendaces, malat bestim el ventris pigri (Tit.
de uxore hoc volunt intelligi. i, 12)? Scilicet probat quia verum intellexerat tales
Est ct alia quxstio, ubi ad Ephesios Apostolus lo- esse, quales illorum proprius propheta praediiit,quem
quitur : Exsurge, qui dormis, et exsurge a mortuis, alludens prophetam nominavit; quod scilicet tales
et illuminabit le Christus (Ephes. v, 14). His etiam Christiani tales mereantur habere prophetas. Sum-
dicitur qui in tenebris peccatorum jacent, imo el psit aulem islum versiculum de libro Epimenidis
raoriuntur; qui si per pcenitenliain surgunt, mox Cretensis poetae , cujus litulus est : De oraculis.
sibi divinae gratiae lumen adesse senliunt. Sed quis Quem eumdem aestimaverim legisse Apostolum, ut
hoc dixerit, quaeris? Utique Spiritus sanclus per sciret quid gentilium promitterent oracula ; non quo«l
Apostolum, ut nos exhortaret ad pceniientiam. Ilaque totum comprobaret librum , sed auruni in stercore

• Vide S. Hicr. in luinc locum.

«OW EXEGETICA. — COMMENT. 1N APOC. - MONITUM MAH. 10S6
reperiens, id esl, veritalem inter falsitates , retulit A sanctum; gustaverunt nihilominus bonum doctrinae,
illud in donaria Dei , et ul ingenitum Cretensibus verbum salutare, virtutesque swculi venturi , scilicet
vitium falsitatis, illorum proprio potissimum auctore spem futurae glorix, quae sanclis promittitur; et pro-
[¥»., auctori] confuhderet. Mendaces quippe Cre- lapsi sunt in aliquo peccato infidelitatis, hos tales
tenses, dixit, et malas bestiae et venlres pigri , qui impossibile est per sacriflcia Judaica mundare, vel
falsa persuadent et ferarum ritu sanguinem siliunt [per] baptismum renovari ilerum ad pwnitentiam ;
deccptorum; et non cum silentio operanles suum quia sicut semel Christus mortuus est pro salute
panem manducant, quorum Deus venter est, el gtoria omniuin , ita semel unusquisque baptizari debet in
tn confusicne eorum (Philip. m, 19). salutem. Ideo renovari dixit, quia homo in baptismo
Quarta vero interrogatio fuit de Epistola ad Ile- novus efficitur. Si enira sciremus nos semper per
bneos, ubi dicit Apostolus : Imposstbile est enim eos, baptismum posse mundari, quando cessaremus pec-
qui semel sunt illuminati, gustaverunt etiam donum care ? Sic enim impossibile est secundo crucifigi
cceleste, el participes sunt facti Spirilus sancli, gusta- Christum (hoc enim est ostentui habere). Quid est
verunt nihilominus bonum Dei vcrbum , virtutesque nostrum baptisma, nisi crucifixio Christi ? Sicul enim
saculi venturi, et prolapsi sunt, renovari rursus ad Christus in cruce moriuus est, ita et nos in baptis-
patnitentiam, rursum crucifigentes sibimetipsis Filium B mate morimur peccatis ; et sicut tres dies in sepulcro
Dei et ostentum [Leg., ostentui] habentes (Hebr. vi, fujt, ita nos ter mergimur, dicenle Apostolo, conse-
i, 5). Totus hic locus, et anteriora ejus et posleriora, pulti enim sumus cnm Christo per baptisma (Rom. vr,
magnis obscuritatibus obvolutus est ; tamen ut aliqua i) ; et sicut resurgente eo mors ullra illi non domi-
dicamusdehujuslantummodosenlcntixexposilione; nabitur, ita et nobis post resurrectionem bapiismi
et ut brevi sermone ejus aperiam prolundilatem , peccata dominare non debent , sicut idem Apostolus
putatur Apostolum hoc dixisse de sacriliciis Judseo- prxcipit : Fratres, si consurrexistis cum Christo, quce
rum; vel de baptismo Christianorum, quod impossi- SUrsum sunt sapite, non quas super terram; mortui
bile sit (impossibtle enim fieri non potesl) eos, qui en{m estis, et viia vestra abscondita est cum Chritto
semtl itluminati sunt per fidem, gustaveruni' enim do- in Deo, cum autem Christus apparuerit vita vestra,
num cceieste, id est, per baplisnium remissionem tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria (Coloss. m,
pcccatorum ; el participes sunt facti Spiritus sancti, 4 j\
acceperunt quidem per manus impositionem Spirilum (J

BEATI ALCUINI
COMMENTARIORUM IN APOCALYPSIN
LIBRI QUINQUE.
(Non habentur in edit. Frobenii hcec Commentaria, quce excerpsimus ex Maii Collectione
Vaticana.)

MONITUM MAII.

Codex Vaticanus optimac notx et antiquilalis eximiae, nempe sasculi noni vel certe decimi, exhibuil mihi
libcllos quinque commentariorum in Apocaiypseos capila priora duodecim ; quibus Iibellis Alcuini nomen
inscriptum esl. Quanquam autem in plenissima Alcuini editioneperFrobenium curaia rd opus minime exstat,
attamen Joan. Trithemius, Script. Eccl.; Sixtus Senensis, Bibl. sacr. ; et Balseus, Script. Britan., cent. 11,
Alcuini in Apocalypsin Commentarium diserie commemorant : quare superest ut arbilremur, hunc in de-
perditis hactenus jacuisse. Nil aulem interest quod praedicti auctores ununi dicant ejus operis librum ; nostri
enim libelli quinque tam breves sunt, ut inluentibus ipsorum molem, unius inslar videri potuerint. Ne vero
lectores mei facile mirenturquod id opusculum in codicibus nostris tandiu lalwirit, illiul, quoeso, memine-
rint quod nempe decessor meusin Vaticana praefectura Petrus Fogginius iocognilum aliud Aleuini opuscu-
lum ex Vat. palatino codice extulerit, libellum scilicct adversus hxresim Felicis Orgelitani, quem a se proe-
fatione instruclum preloque jam paratum, deinde ad Frobenium mMt, ut in novam quam splendide ador-
nabat edilionem (Tom. I, p. 659 seq.) insereretur. Id, inquam, Fogginii exemplum, etoperis etiam stylus ab
Alcuiniano minime discrepans, codicis alta antiquitas, el inscriptum Alcuini, ut dixi, nomen, animos inihi
addiderunt, ut confidenter opus in lucem emitterem : cujus quidem erudita praefaiio, eos qui ante se Apoca-
lypsin illustrarunt, usque ad aequales suos Bedam venerabilem elAmbrosium Aulperlum, enumeral : ratio
autem operispia, moralis, mysiica, et ad Christum alque ad Ecclesiam cuncla ut parest referens. Neque il-
lud conlemnent philologi, quod col. 1098 et H06 alteram quoque Alcuinus translalionem Apocalypseos de-
monslrat. Quod si quem non immerito oflendat minula illa, quam inlerdum persequitur, etymologia nomi-
num propriorum et explicatio, is eam conformem esse sciat alteri Alcuini opusculo (Opp. tom. I, p. 449) ubi
nominum Hebraicorum lilteralem, allegoricam, et moralem facit inlerpretalionem. Omne scilicet aevum suos
quodque patitur manes ; neque id tamen impedit quominus Alcuinus saeculi sui fax fuerit, ut ait Baronius
ad an. 802, divinarum et humanarum littcr;tiiih prritia ncmini secundus, ut Angloriim certc post bcatum
1087 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1083
Adelraum el Bedani doclissimus, Parisiensis academi* fundaior, Magni denique Caroli magistcr, ut euni
veteres appellant, deliciosus : et quem Deus in Occidente pugilem haereticis Adoptiams opposuit, ut in Oricnle
Cjrillum Nestorianis.

LIBER PRIMUS.
INCIPIT PR.EFATIO ALCUISI pauca, luculentissime lamen a sancto Gregorio ex-
posita sunt capilula per ejus diversa opuscula. Po-
IN EXPOSITIONEH APOCALYPSIS.
stremo beatus Ambrosius Aulpertus prcsbyter quae-
Beatus Beda in septem periochis dicit Apocalyp- dam ex his, multa vero ex suo ponens, pulcherrime
sin consistere. In prima post salulationem comme- pertractavit. Explicit prwfatio.
morat Domini passiones el glorias ad confirmandos
infirmos : deinde commemoratis quae in septem Ec- EXPOSITIO PROPHETLE NOVI TESTAMENTl.
clesiis gesta et gerenda sunt, describit pugnas et
victorias universalis Ecclesiae. In secunda videt qua- « Exsul ab Iminano dum pellitur orbe Joannes
luor animalia, et viginti qualuor seniores, et Agnum Et velitusCoici est cernere regna soli.
stantem, et librum seplcin sigillis signatum : narrat Inlret ovans cceli Domino dileclus in aulam
eliam pugnas et triumphos Ecclesioe. In lerlia sub Regis et aliilhroni gaudel adesse toris.
specie seplem angelorum luba canenlium varios Hinc ubi subjectum sacra Iumina veriit in orbem
evenlus Eeclesiae describit. In quarla, sub figura mu- Currere fluctivagas cernil ubique rolas.
lieris et draconis, pugnas et victorias Ecclesiae nar- Et Babel et Solymam mixtis contligere castris,
rat, ubi per septem angelos dicla et facta comme- p Hincque atque hinc vicibus tela fugamque capi.
moiat, etsi non ut prius. In quinta per septem ange- Sed mitem sequilnr miles qui canditlus agnum,
los septem plagis lerram percuiit. In sexta damna- Cum duce percipiet regna beata polo.
lionein meretricis narrat. In septiina uxorem Agni Squammcus est anguis per tarlara raeca raaniplos
dicit ornalam de ccelo descendere. De septem regu- Submerget flammis, pestc, fameque suos.
lis Tichonii ; quaruin prima est de Domino ejusque Hujus quae facies, stadiumve, ordove duelli,
corpore, secunda de Domini corpore vero et sirau- Ars quae, quae phalanx, palma el arma forent,
Tandere dum cupnrera, vcterum sata lata peragraus
lato, lertia de promissis el lege, quarta de specie et
genere, quinta de temporibus, sexta recapitulatio, Excerpsi campis germina pauca sacris,
septima de diabolo ejusque corpore. Hae septem re- Copia nc potior generet fastidia mensis,
gulae, non solum in Apocalypsi, sed in aliis libris in- Ccnvivam aut tenuem tanta parare vetet.
veniuntur, maxime autem in propheticis. Noslra tuis ergo sapiant si fercula labris
In Apocalypsin primus commentatus martyr Vic- Donanii laudesda superastra Deo.
torinus; quem sequens beatus Hieronymus quxdam Sin alias, animostamen amplexator amicos
quae ille juxta littcram inlellexerat auferens, quae- Qu;e cano, corripiens pumice frange fero.
dam ex proprio a;ljiciens, unum in eam condidit Ii- q Inter reliquos Novi Testamenli libros, sola Apoca-
brum, proiniltens, se in ea polissime laboraturum, lypsis prophetia vocatur, juxta illud : Beatus qui le-
si vitae spatium adesset : sed opus illud uirum im- git et apii audiunt vcrba propheliae libri hiijus, el cas-
pletum fuerit, incertum est. Donalisla etiam Ticho- tcrn. Quiaergo nova prophetia esl, sic excellit vele-
nius multiplicem in eam edidit cxpositionem, sed per- rem propbeliam, sicut Evangclium observantiam le-
fldise veneno commiscuit. Post quem Primasius Afri- gis, quia quac de Christo et de Ecclesia anliqua pro-
canae Ecclesiae antistes, vir pcr omnia calholicus et phelia revelanda praedixil, luec jam revelala denun-
in divinis Scripluris eruditus, quinque eam libris tial. Unde et Apocalypsis, id est revclatio, inscribi-
enodavit, in quibus, ut ipse asserit, non tam propria lur. Hiijus autem libri magna auctorilas est. ipiia a
quam alicna contexuit, ejusdem scil.cet Tichonii Trinitale perangelumad Joannem iniitiiur. A Patre,
bene intellccta deflorans; nihilominus et beali Au- ut illud : Quam dedit illi Deus palam (aeere. A Filio.
gustini quttdam exposita capitula adnectens. Et ut illud : Ego Jesus misi angelum meum testificari
quamvis eam plenius quam alii exposuerit, altissimo vobis. A Spiritn quoque sanclo, ul illud : Domintis
lainen sermone eomposuil. Denique etsi uumero Deus omnipotens Spirilus prophelarum misit ange-
• Hos versns sequenti Commentario (quort, licet archiepiscopi Salisburgensis ; qui versus ita so-
haiid incompertum, reperire non poluit) praefigendos D nant.
indicat Frobenius inter Addenda et Supplenda, ad Scribere lninc librnm fecitjam archisirerdos
calcem Operum beati Alcuini, ex codice pervetuslo, Liuphraiiimus rector, sil cui viu s.diis.
de quo sie vir doctissimus : c Paulo anlequam hoc
opus integre typis absolveretur, forle fortuito ad ma- Tennit Liuphrammus illam sedem metropoliticam ab
nus meas delatus est codex ms. pcrvelusius, nemini anno 856 usqne ad annum 859 ; cui teiupori scri-
adhuc memoratus, conservatus vero in hujus urbis ptura codicis apprime convenit. Porro in hoc cortice
nostra Ratisponensis celehri collegio seu episcopali plurima Alcuini noslri carmina deprehendi, pai Hrn
gymnasioS. Pauli. Scriptus is est, prout versus pri- jaminter edita comprehensa, partim ibi mutila, par-
mae pagiue inscripti testanlur, jussu Linphrammi tim vero omnino incdita ; > etc.
1039 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. — LIB. I. 1090
lum suum, et coelera. Igilur quia nihil hisloricura A landum quia plenior sensus redderetur, si haec esl
sonet, ipsius verba docere probantur. Neque enim Apocalypsis diceret; sed Scripturarum mosestbre-
iu coelo sunt fabri qui loricas fabricent, nec niulier vilatis causa praenominatas parliculas sub auditione
io coelo parere poluit. Nunc superest ul qualitalem relinquere. Ilinc est quod Salomon non ail : Hae
visiomsejusdiscutiuinus. Tres itaque visionum mo- sunt parabolse Salomonis, vel, Haec sunt verba Eccle-
dos palres nostri intclligendos docuerunt : corpora- siaslne. Apocalypsis, ut diclum est, ex Graeco in La-
lem, ul videmus per oculos solem, lunam, el reli- tinum revelatio interpretatur. Jesus Hebraicc, Graece
qua; spiritalem, quac fit pcr mentis excessum sive sotir, Laline autem dicitur salularis. Chrislus Graece,
vigilanlibus sive dormientibus viiis, cum non rcs Latine unclus. Nam chrisma unctio dicitur. Chrisma
corporales, scd similituJiues rerum corporalium pcr vero primus jubente Domino Moyses in libro Exodo
spiritum intuenlur, quemadmodum Pharao vidit sep- composuisse narratur, quo reges el sacerdotes ungc-
tem boves, et Nabuchodonosor lapidem pr.ccisum de bantur, prafiguranles Cliristura a Patre invisibiliter
monte sine manibus, ct Petrus linteum. Tertius esl unctum. Quam dedit illts Deus palam facere servit
qui intellectualis appellatur, per quem nec corpora- suis, qum oportet fieri cilo. Hic quoque notandum
les res, nec earum siniililudines, sed ipsa rerum veri- quia usitatius dicerelur , Qua dedit illi Deus : sed
tas intuculibus manifestatur, quod huic tantummodo B sacroe Scripturse consuetudo est frcquenter pro abla-
Apocalypsis beatus Hieronymus ascribit. Sanctus livo sine prsepositione accusativum ponere. Lnde est
vero Augustinus spiritalem in hac inlelligi debere vi- illudpsalmi : Exaudi, Domine,vocem meum, qua cla-
sionem , ac per simililudines rerum corporaliura mavi ad te. El Paulus : Bonum certamen certavi.
oslensam, omnimodis docet. Sed ipsi viderint quis Oslenditur enim his verbis hacc revelatio esse Jesu
eorum verius dixeril. Ordo vero narrationis hic est. Christi, et hoc a Deo illum accepisse, ut sua revela-
Al.quando ab adventu Domini inchoal, et perducit lione palam facerel servis suis quae oportct fieri cito.
usque ad finem saeculi. Aliquaudo ab adventu Do- Quam ob rem ila distinguenduin est, ApocatypsisJesu
mini inchoat, ct antequam Guial, ad iuitium redit, Christi; et deinde inferendum, quam dedit itli Deus
et ea quse dimiserat, sive quoe dixcrat, diversis ligu- palam facere servis suis, et reliqua : quorum unum
ris repelens, ad secundum Domini adventum percur- ad divinitatem redigitur, secundnm quam ipse cum
rit. Aliquando incipil a novissima perscculioue ; sed Patre cuncta revelat myslpria ; altcrum ad humanl-
antequam ad finem venial , recapitulaudo utraque tatem, secundum quam non solum a Palre et Spiritu
coiijungil. Aliquando ad enarrandum proposila pau- sancto, sed et a semetipso accepit, ut ipse sua reve-
luliini iniermiltit, et aliud non ad hoc pcrtinens in- lationc ea qua; cito oportet fieri, servis suis declaret.
terponit; post quod ordine conciso quae coepcratper- *" Unde non dicitur, quam dedil illi Deus Paler, sed in-
docet. Aliquaudo in ipso gencre loculiouis sic mutata defmile, quam dedit illi Deut, id cst Trinitas. Et nola
figura quasi alia penniscet,ut non nil aliud significct quia dicenilo servis suis, ostendit Filium etiam in
■raamquodnarrare coeperat.Elnota quia rarissime in forma servi, non servuin, dum ejus humnnilas do-
hac revelalione vel angelus, vel Joannes proprias te- wina proedicalur servorum. Suis autem dicit, id est
nent personas. Becurrit auteiu senno a specie ad ge- divinae gratiac subjeclis; juxta illud : Confiteor tibi,
nus, quemadnioduin cum Jezabel specialiler incre- Dominc, Vater cceli et terra', quia abscondisti ha-c a
passet, subjunxit : Et dubo unicuique veslrum secun- sapientibus et prudeniibus, et revelasti ea parvulis
dum opera sua. Quod generaliter sive bouis sive ma- (Matth. xi, 25). In eo vero quod -subditur, quw opor-
liscongruere videtur.ltem a gencre ad speciem trans- tet fieri cilo, quanquam iniimiiera possint intelligi,
it quando cum Ecclesiae, quue habilal iuter inalos, singulari lamen intentionede temporalilms Ecclesiae
sub specie pastoris Pergamenorum diceret : Scio ubi pressuris gaudiisque perennibus venluris, ac de ma-
habitas, ubi sedes est Satana;, ct reliqua. Continuo loriim praesenli felicilate, aelernisque futuris crucia-
negl:genli pastori intulit : Habeo fidversus te pauca, tibus sermonem contexit. Quae omnia cito fmnt, quia
et esDlera. Ab hac specie transit ad aliam, cum pro- p. hoc pracsens tempus sine aliqua momenli inlerposi-
liuus subdil : Ila habes et tu lenenles doctrinam Ni- tione ad linem transvolare compcllilur. Unde idem
colaitarum. Qui cnim non ait : Habes etiam illic, sed Joannes alibi dicit : Fitioli, novissima hora est (II
habcs el tu, palenter inuuit quia ab una spccie ad Joan. u, 18).
aliam sermonem converlil. Invenitur eliam genus in Et significavit miltens per angelum suum servo suo
specie. Nam dicendo Ego Joannes frater, et reliqua, Juanni. Significavit, id est, sigillavit. Nam signum
in sua persona totius Ecclesiae perseculioncs insi- sigillum dicitur ; unde et Danieli dicitur : Clausi sunt
nuat, quas quotidie proptcr verbum Dei paliiur. Jun- signattque sermones (Dan. xn, 9). Et Isaiae : Signnvi
gilur etiam genus generi, cum sedes dicilur posita in visionem in discipulis mcis (Isa. vm, 16). Sed quid
coelo. Utrumque euiin pcr sc poMtum, id est ct coe- sibi vull quod signala ha?c visio dicilnr, cum in se-
luiii et sedes, in hac revelatione frequenler Eccle- qucntibus dicatur, Ne signaveris vcrba prophetiai
siam designat : cum autem simul juuguntur, unam libri bujus ? nisi quia piis reseranlur, impiis signo
eamdemque Ecclesiam figurant. clauduntur, neque enim proplcr lideles servos, sed
CAPLT PRIMUM. propter fures divitiae sigillanlur. Unde ad Danielem
Vers. I. — Apocalijpsis Jesn Clirisli. Priino no- (iicitnr : Impie agent impii ; porro docti intelligml
m\ B. F. ALBINI SEL ALCLINl OPERLM PARS H. «092
(Dan. xii, 10). Dicendo aulcm significavU, oslendit A beatitudinem repromillit. Dxendo autem qui legit.
non juxta lilteram accipi debere, sed ad mysteria el qui audiunt, doctorum personam et audientium
allius perscrutanda significalionis verbo nos fecit demonslravit. Quod vero subditur, et servant ea, ad
intenlos. Haec igitur visio per angelum missa' est ; utrosque pertinet, quia non auditores legis justi sunt
sed incircumscriplus spiritus, qui hanc misit, et in apud Deum, sed factores legis justiflcabuntur. Et ut
eo fuit per quem misit, et in eo cui misit. Idem au- ad haec observanda utrorumque animos incilaret,
letn angelus qui apparuit solius incarnati Verlii ligu- subjecit : tempus enim prope est ; scilicet quo vel
ram gessit, ejusque corporis, quod est Ecclesia. Ipse justi post observanliam mandalorum remunerentur,
etiam Joannes, cui apparuit, Ecclesix lypum pra- vel injusti post negligentiam puuiantur.
tendit. Non auiem duas Ecclesias angeluin et Joan- Vers. 4. — Joannes septem Ecclesiis quce sunt in
nem prafigurasse credendum est ; sed cum angelus Asia. Per septenarium numerum universalis Ecclesia
typum tenet capitis, Joannes pradicatorum ; cum exprimitur, propter septem dona illius qui replevil
angdus pradicatorum, Joannes auditorum ; et cum orbem terrarum. Hinc Eliseus septies puerum osci-
per angelum pracedentia membra, per Joannem se- tare fecit super quem incubuit, quoniam populus
quentia designanlur ; sive in angelo Ecclesia intelli- infidelitate mortuus, per septem dona sancti Spiritus
gilur post resurrectionem glorificata ; in Joanne vero B vivilicatur. Scplenarius itaque numerus perfeclos
praesens erudienda a Christo. Praterea sciendnm est, qui a ternario et quaternario formatur ; terna-
quia sic Dominus post ascensionem apparet quemad- rius namque in divinis Scripturis perfeclus habetur
modum anie incarnationem palribus apparuit, id est propler mysterium Trinitatis ; sive propter tres vir-
per angelicam creaturam. In qno faclo patenter tuies, fidem, spem et charitatem ; sive propter tres
oslendit, non se corporaliter nunc ad doccndum re- ordines fidelium, pradicatorum, abslinenlium, et
quiri debere, qui ubique praesens est majestate : nec conjugatorum. Quaternarius vero perfectus est pro-
cnim existimandum est, humanitatem ex Virgine pter mundi partes, sive propter quatuor principales
sumptam fuisse in angelo ; sed illius flguram ange- virtules, id est prudentiam, temperantiam, forlitu-
lum expres-isse. Nihil eliam mirum quod similis fllio dinem alque justitiam ; seu propter quatuor Evan-
hominis vocatur, cum Daniel prophela angclum Ga- geliorum libros. Quia igitur Trinitatis cognilio qua-
briel virum nominasse perhibetur. Sic autem per luor cceli cardines comprehendit ; sive quia spes,
hunc angelum dicitur : Ego sum primus el novissimus, fldes et charitas quatuor principalium virtulum sum-
et reliqua. Quemadmodum anie incarnationem Deus niam perficiunt ; seu quia tres ordines credentium,
in assuinpla angeli persona dicit : Ego sum Deus quatuor Evangeliorum praeceplis se subdunt, recte
Abraham, el cajtera. Sicut cniin Moyses eum qui G per nunc septenarium numerum universalis Ecclesia
sibi in rubo apparuit, modo angelum, modo Domi figuratur. Attamen sciendum quia specialiter ad sep-
num vocat ; sic Joannes hanc revelalionem sibi per lem Ephesiorum Ecclesias hoec sacramenla de exsilio
angelum missam perbibet, ct ipsum in mysterio et scripta mandavit. Non ergo species excluditur, sed
figura Dominum Jesum Christum fuisse confirmal. in specie genus, id est universalis Ecclesia osten-
Ilaque el Paulo Dominus in via per angelum appa- dilur, quoe bene in Asia esse dicitur. Asia enim elatio
ruit ; quia si in propriae carnis substantia apparere interpretalur. Elalioautem nonsemper pro vilio poni-
debuisset, Joanni, quem specialiter dilexit, appa- lur,sedaliquandoproculminevirlutis,ut illud: Ponam
reret. Et nolandum quia more aUorum Joannes de teinsuperbiam saculorum (Isa. lx, 13). ld est, faciam
se quasi de alio loquitur. Moyses quippe ait : Erat ut voluptates omnes et infimos honores despicias. Et
Mogses vir mitissimus (Num. xu, 3). Et Job : Vir erat alibi : Sustulit te super altitudinem terrm. ln hac igi-
in terra IIus nomine Job (Job. i, 1), et caetera. Non tur elaiionis celsiludine cnnsistit Ecclesia. Aliter,
enira ipsi a se, sed Spiritus sanctus per eos loque- si elalio pro vitio ponitur, non accipiendum esl quod
ba.ur. sancla Ecclesia elata permaneat, sed quia dudum in
Vers. 2. — Qui testimonium perhibuit Verbo Dei, elationis fastu erecta, humilis futura superno muuere
et testimonium Jesu Christi qumcunque vidit. Perhibtiit " sit pradeslinata. Juxla illud : Nunquid ingretsus et
tunc Joannes, periiibet nunc Ecclesia, cujus ille fl- tliesauros nivis, aut thesauros grandinis aspexisti,
guram gerebat, cum hanc Apocalypsin cerneret. Ver- qum prmparavi in tempus hostis, in diem pugnm et
bum autem et Jesum Christum distinguit propler belli (Job. xxxviii, 22, 23) ?
duas Christi substantias, qui de ulroque testimo- Vers. 5. — Gratia vobis et pax ab eo qui est, et
nium perhibuit dicens : ln principio eral Verbum. qui erat, et qui venturus est, et a septem spiritibut,
Et item : Verbum caro factum est. Vidit autem ad quiin conspectu throni ejus sunt, et aJesu Christo.
ulrumque refertur. Vidit enim spiritalibus oculis Gratia dicitur venia gratis collata, qua infulgente ex
Verbum, corporalibus vero omnia quae de humani- servis peccali in filios justitiae adoplati sumus. Hanc
tate ipsius narranlur. (Vers. 3.) Beatus qui legit et Pelras. hanc Paulus scripturi fldelibus, litulo salu-
qui audiunt verba prophetim libri hujus, et servant ea tationis pramiserunt, ut populos graliae exhortaturi,
qum in ea scripta sunt. Tempus enim prope est. Hic omnem saluiationis summam in hac esse monstra-
clarcl quanla sil hujus libri auctoritas, qui inter rent : et apte gratia paci prafertur, quia nullus ad
omnes prophetias spcciali qttodam mndo sponsione pacem Dei reconciliatns venirc poterat, nisi liuiic
1093 EXEGETICA. COMMENT. 1N APOCAI.. — I.IB. I. 1091
graiia niisericordix prxcessisset. Quod aulem dicit A reges sunt et sacerdotes ; ut illud Pelri aposloli
ab eo qui est, el qui eral, ct qui venturns esl, specia- Vos genus electum regate sacerdotium (I Petr. », 9).
liler unigenito Dei Filio assignandum cst. lpse es- Reges aulem sunt, seipsos regendo ; sacerdotes vero,
senlialiter est cum Patre et Spirilu sancto, cui mu- Deo offerendo ; juxta illud : Obsemro vos per miscri-
tabililas nunquam accidit, juxta illud Pauli : iVon cordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra kostiam vi-
fuit in illo est et non ; sed est in illo (uit crat (// Cor. ventem. Dicendo itaque Deo et Patri, unani perso-
i, 18), quia ante quam de virgine nasceretur in tem- nam oslendit ; quanquam Spiritus sanctus secun-
pore, cuncta cum Palre tempora fecil. Unde idem dum prxdiclam regulam ibi intelligalur, sicut et
Joannes : In principio erat Verbum. Idem etiam apostolus dicit : Benedictus Deus el Pater Domini no-
venturus est in assumpta humanitate ad judicandum stri Jesu Christi (I Cor. i, 3) ; Deum et Palrem unam
vivos et mortuos ; sicut scriplum esl : Sic veniet personam volens intelligi ; proindc dicendum est :
quemadmodum vidistis eum euntem in ccelum (Act. Jpsi gloria in scecula sarculorum. Ipsi, id est qui fecit
i, 11). Cum ergo cerlum sit quia banc gratiam Ec- nos reges et sacerdoles, Palri scilicct et Filio, ubi
clesia sicut a Filio el Spiritu sancto, ita a Patre per inlelligimus amborum charilatem, qux est Spiriuis
Filium et Spiritum sanctum acceperit, cur hoc loco sanctus : eharitas enim Dei diffusa est in cordibus
persona Patris reticetur ? Scilicet quia sacrarum B nostris per Spirilum sanctum. Bene autem non sibi,
Scripturarum mos cst, ut ubi una vel dux de Trini- sed ei, a quo accepil, pro liis Ecclesia tribuit glo-
tatc personx ponuntur, tota simul Trinitas intelli- riam ; juxta illtnl : Non nobis, Domine, non nobis,
galur. A septem vero spiritibus dicil propter unius sed nomini tuo da gloriam (Psal. cxm, 1).
spiritus septenariam operationem : qui ideo in conspe- Veks. 7. — Ecce venit cum nubibus. Si juxta lit-
ctu throni, id est Ecclesix, hoc est in memoria san- teram intelligamus, veniente Domino ad jmlicium,
ctorum solus esse dicitur, quia eidem specialiter erii nubes candida, qux sanctos obumbrans ab igno
remissio peccatorum assignalttr ; juxta illud : Ac- sxculum cremante defendal. Erit lerribilis, cujus
eipite Spiritum sanctum ; quorum remiserilis peccata, fragoribus reprobi terreantur; altamen in hac Apo-
remittuntur eis (Joan. xx, 22, 23). Vel certe in Spi- calypsi non facile juxta litteram quippiam sentien-
ritu tota Trinitas intelligitur. Dicendo autcm a Jesu dum est. Itaque in sacro eloquio, cum plurali nu-
Christo, ideo Filii personam repelil, quoniam qui mero nubes ponunlur, prxdicatores sanctos desi-
dicitur erat ante saecula, homo faclus est in fine sx- gnant, qui et munditia mentis leves sunl, et prxdi-
culorum. calionum guttis corda audientium rigare non desi-
Qui est testis fidelis primogenitus morluorum,-et stunt. Cum his igilur nubibus Dominus ad judicium
princeps regum terra?. Manifeslo geuere locutionis C veniet ; juxta illud prophelx : Ecce venit Dominus
Chrislum dicit, specialiler lestem fidelem, cum tres ad judicium cum senioribus populi (Isa. m, 13). Et
sint qui testimonium dant, Paler, et Filius, et Spi- videbil eum omnis oculus, et qui eum pupugerunt.
ritus sanclus, et tres unus Deus sunt. Potest et spe- Omnis oculus videbit ; id est omnis homo, a parte
cialiter Filius in assumpto homine dici testis fidelis, totum, qui lunc resurrexerit, sive ad vitaro, siVe ad
eo quod pro testimonio verilatis usque ad mortem mortem : non aulem animalium, quibus non est da-
pervenerit carnis. Nam cutn omnis Ecclesia in san- tum post mortem resurgere. Videbil vero omnis ho-
ctis prxdicatoribus tcslimonitim de Cbrislo perhi- mo in forma servi, in qua ab impiis judicalus est,
beat, illi principaliter martyres, id est testes, dicun- non in forma divinilatis, qux ab impiis videri non
tur qui pro Christo morlem pertulerunt corporis. polest. Et nota quod aller interpres ait : Videbit
Primogenilus atttetn ideo dicitur, quia nullus ante eum omnis terra, lalem ac si diceret, qualem bic
ipsum non moriturus surrexit. Aliler omnes sancli posilum impii futurum non credebant. Et plangent
mortui sunl muiido, ut illud : Morlui enim eslis ; sed se super eum omnes tribus lerrm. Hoc loco notandum
iste singulariter, in quo nullum fuit pcccalum. lie- quia cum adjectione ait tribus terrw : ac si diccict
ges
■ vero, aut omnes sanclos dicit, qui ' se bene re- T\ terrena desiderantes,' et avaritiae studentes,' quibus
'
gere noverunt ; aut certe prxdicatores, qui bonis se "ditilur: Vw vobis dhitibus (Luc. n, 24); et ite r,
sociant ; sed super malos erigunt, sicut Petrus super Vw vobis qui ridetis (Ibid., vers. 25). Qux vero sit
Ananiain, et Paulus sceptrum vibrat dicendo : Quid causa doloris, aperitur cuin dicitur, super eum. Nam
vultis? In virga veniam ad vos (I Cor. iv, 21). Qui.i etsi multariiin miseriarum ibi luctus cril, ad compa-
dilexit nos. Quoraodo nos dilexerit, mala qux per- rationem tainen fletus ex visione claritaiis Christi
tulit manifeslant. Non autem nos quales cramus di- nullus erit ; magis enim tunc dolebunt infelices pro
lexil, id est impios ; sed quales ipso amore nos fecil. eo quod talem perdiderunt Dominum, quam quod in
Unde coiuiiiuo subdilur : et lavit nos a peccatis no- airocissimum inciderunt tormentum ; sed ecce cum
stris in sanguine suo. Sed quo ordine in sanguine interpositione juramenli qux dicla sunt aflirmat cum
suo nos laverit, Apostolus indicavit dicens : Quicun- subdit : eliam : amen. Quod apud Lalinos est etiam,
que baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius hoc apud Hebrxos amen. Utrumque autein adver-
baptizati sumus (Iiom. vi, 3). (Vp.rs. 6.) Et fecit re- bium est affirmandi : ait ergo etiam amen, ac si in-
gnum nostmm sacerdotes Dco et Patri suo. Quia ca- geminando diceret, verum est,verum est.
put noslrum rex cst ctsaccrdos, ideoomnia niembia Vers. 8. — Ego sum v. et u, principium et finis,
1093 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1C0G
dicit Dominus Deus qui esl, el qui erat, et qui ven- A dum quia sicut Joannes iu spirilu audivii , iui vox ad
turtis est. Dlcendo sum, aperle insinuat quia Deus cum facta spiritalis fuil. Sed quserendum est quo«l
per se loquebatur. Unde Apostolus : An experimen- dorsum spiritus habere potuil, ut post sevocem au-
tum quceritis ejus qui in me loquilur Christus (II Cor. dirct. Videtur itaque facics spiritus illius fuisse ipsa
xiu, 3)? El David : Attcndite populus meus legem vis divinx contemplationis; dorsum vero oblivio de
meam (Psul. lxxvii, 1) ; cura nec populus nec lex prxsenliims. Idcirco ergo vocem in his quae oblitus
David fuerit. Hoc autera signilicat u et «, quod prin- fuerat audivil, ul faciem mcniis ad ea converlerei,
cipiuin et finis. Nam « apud Groccos principium est et cjiueque videret in libro, in libro scriberet. Ac si
elemenlorum ; a vero finis eorumdein. Principium ei ipsa vox dicerel : Ea quse in spirilu Dei videre
aulem Chrislus dicitur, quia ab ipso omnis creatura incipis, hic ubi me audis sine sono sonanlem, id est
Inilium accipit ; fmis vero, qnia ipse quasi terminus in lerris, vel gesla vel gerenda sunt. Sic autem dki-
omnia concludit. Aliler piiiicipiuin et finis vocatur, tur quie vides scribe ; ac si diceret, quae visurus es ;
quia ipse est Deus aute saecula, et hoino in fine sa;- necdum eniin aliquid viderat. Allcgorice Ecclesia de
culorum. Unde Joannes : In principio eral Verbum Christi ac sua copula vocem post se audit, a lege et
(Joan. i, 1). Et item: Verbum caro (aclumcsl (Joan. prophelis, ut illud : Eruntduo in carne una (Gen. u,
i, 14). (Vers. 9.) Ego Joannes frater, et particeps in g 24). Vox autem baec sive in Ecclesia sive in Joanne,
tribulatione, et regno, et patientia Jesu, (ui in insula recle magua dicitur, qnia desummis mysteriis loqui-
c/inr appellatur PatUmos, propter verbum Dei et lesli- lur, quxque ideo lub» comparalur, et per ora prae-
monium Jesu. Hoc loco Joannes, et specialiter suam, dicantium dilfundilur. Unde uni eoruin dicitur :
et generalilcr Eeclesias personam designat. Et no- Quasi tuba exalta vocem tuam (Isa. lviii, 1). Haec
tandura quia regnum perlinet ad caput, tribulaiio vox in Joanne Ecclesiam admonet, ut qiue vidct scri-
ad membra, palienlia ad ulrumque, quod lotum in hat, id est in memoria recondat.
uno Jesu repcritur. Tribulalionem nainqiie paliebattir Et mitte septem Ecdesiis, lipheso, Simjrnrr, Per-
caput cum membris dicendo : Saule, Saule, quid me gamo, Thyalirir, Sardis, Philadetphia?, et Laodiciir.
persequeris (Act. ix, 4) ? Regnum in capite, ul illud : Dicendum quomodo interprei.itio horum nominum
Vcnitc, benedicli Palris mei, percipite regnum quod universali conveniat Ecclesiae. Epbcsus interpretatur
vobis paratum est ab origine mundi (Matth. xxv, 54) ; voluntas, sive consilium nieuma; etcujus? nisi ejus
quod est aperte dicere : Venite membra, regnate qui reprobat consitia principum , consilium vero ejus
cum capiie, quia ego sum regnum. Se enim dabit manet in fflernum (Psa(. xxxn, 10). Ecclesia anlem
suis, ut scriplum esl : Jusjurandum quod juravjt ad voluntas Dei est, cui per prophetam dicilur : Vo-
Abraham patrem noslrum, dalurum se nobis (Luc. C caberis voluntasmea (lsa. lxii, 4). Et nola quia td-
i, 73). Palientia vero nos exspectat, juxla iHud : lunias perlinet ad ch.iriiatem , consilium vero ad
Ignoras quoniam benignitas Dei ad palientiam te ad- correctionem. Ille enim volunlas Dei est, qui non
ducit (Rom. n, 4) ? El nos in patientia nostra possi- timore poenali, sed sponle se Creatori subdit. Ille
debiinusanimas noslras. Per Palhmos autcm insulam, vero qui nec timore.nec amore, se conferre vull,
qux frelus (Ita cod.) intcrpretalur, in qua Joannes divina agcnle clementia , fit ad eum correctionis ser-
erat religatus, perseciiliones et angusliae designan- ibo, ut relicto errore, consilium salulis percipiat.
tur, quas patilur Joannes et Ecclesia, id est species Smyrna in Latinum verlitur canlicum eorum , id est
el genus ; sed proplcr verbum Dci, non pro suis ma- eleetoruin, canticum vero illud est maudalum novum.
lis ; juxla illud Pelri apostoii : Nemo vestrum patia- Ecclesia igitur canticum hnc qnotidie cantal, cum
lur quasi (ur, sed quasi Chrisli discipulus (I Petri mandatum novum diligendo Deum et proximiim im-
iv, 15). (Vers. 10.) Fui in spiritu in Dominica die. plet. Pergamum inlerpretatur dividendi cornua eo-
Hinc jam singillatim de specic, singillatim degenere rflm. Et quorum nisi Chrisli, et diaboli? In cornibu»
dicendura est. Non aulem Joannis spiritus carnem itaque Chrisli regnum ejus ostenditur, id est Eccle-
funditus deseruil, quando hoc vidit, quia corpus si- sia. In cornibus vero diaboli, ejus etiam regnum, id
ne spiritu non viveret, sed in exstasi positus, nihil D esl |mp}j# ^uJi igitur divisionem cornuorum : Om-
per corpus vel senlire vel intclligere poluil. Et nota nia cornua peccatorum confringam, et exalinbuntnr
quia non in sabbalo, sed in Dominica die se in spiritu cornua justi (Psal. lxxiv, 11). Thyatira dicilur illu-
fuisse dieit, quia jam velus illa, qu:e lnorlem opera- minata ; et qux alia iUuminata intelligilur nisi iila
batur, lex transierat, ctnova qtia; vivilicat in Christi cui per Isaiam dicitur : Surge, illuminare, Hierusa-
resurrectione clarueral. Allegorice Ecclesia, quia in lem (Isa. lx, 1). Et apte illuminata dicilur Ecclesia.
eleciis facla carnis spiritu mortificat, ut in novae vi- ut meminerit sc tenebras fuisse. Unde Apostolus ad
ue conversalione assurgal in spiritu, et Dominica ejus membra : Fuistis atiquando tenebrir, nunc au-
dies esse denionstrat. Unde est illud Apostoli : Vos tem lux in Domino (Ephes.s, 8). Sardis Latmesonat
in carne non estis, sed in spiritu (Rom. vm, 9). piincipi piilchritudinis, ubi subiiitelligendumcst apta-
Vers. II. — Et audivi post me vocem magnam tan- la. vel pra>parata. Princeps atitem pulchriludinis
qiam tubcc diccnlem : Quod vides scribe. Illud seien- ille esl, (\c quo Psalmista ait : Speciosus formr. prx

* Hanc ct scquentes urbicorum nominum intcrpreialiones quis erudiltis proi«H?

1007 EXEGETICA. - COMMENT. IN APOCAL. - LIB. I. 1098
filiis hominum (Psal. xliv, 3). Et quae est hnic prx- A aurea. Illud sciendum quod Daniel vidil virum prx
parata ? nisi illa de qua eidem principi dicit Prophe- cinctum rcnes, Joannes ad mamillas, quia Vetus
ta : Aslilit regina a dextris tuis in vestitu deaurato Testamentum luxuriam carnis, Novum vero etiam
circumamicta varietate (lbid. vers. 10). Philadelphia menlis frenat. Duplex aulem illa prxcinclio non ad
interpretatur salvans hxreditatem Domino. Undc caput, sed ad membra redigitur, cum constct Re-
apte intclligilur clectorum Ecclesia, qux cum divino dcmplorcm nostrum nec corporis nec cordis luxuria
adjutorio se ipsam salvare contendit. De hac cnim taclum. Hxc igitur zona benc aurca fuisse dicilur
hxreditale dicitur : Dabo libi gentes hareditalem tuam quia quisquis supernx patrix civis est, non timorc
(Psal. ii, 8). Laodicia interpretalur tribus amabilis supplicii, sed amore supernx claritalis immundiliam
Domino, sive, fuerunl in vomitu; qiue interprctatio deserit. Quod autem apostolis in Novo Testamento
permislos bonos cum malis in Ecclesia ostendit. jubetur, sintlumbi vesiri pnecincli (Luc. xn, 53), in
Vers. 12. — Et conversns sum ut vidercm vocem eorum persona eis jubctur qui nccdum carnis forni-
qu.r loquebatur mecum. Dicendo viderem, ostendit cationem frenanles, ad vilx veteris hominem perii-
non corporalem fuisse vocem, qux videri non potcst ; nenl. Nam ipsi prius carnis immundiliam deseruc-
sed spiritalem, quam niliil aliud cst videre, quam rant. Aliier, ad mamillas zona aurca angelus prxcin-
audirc. Allegorioe Ecclcsia conversa est ut voccm B gitur, quia Ecclesia ex duobus populis veniens, in
viderct, quia mentis desidcrio ad vcrba lcgis el pro- Christo charitalis compage unitur. (Vers. 14.) Captil
phetarum se contulit, ut eorum sacraincnta impleta autem ejus et capilli erant candidi lanquam lana alba
jam cernerel. Et conversus vidi septem candelabra et lanquam nix. Caput Christi est DeusPater; unde
aurea, (Vkrs. 13) el in medio septem candelabrorum Aposlolus : Capul Chrisli Deus (I Cor. xi, 5); cnjus
aureorum similem filio hominis. Per s plcm candela- xtcrnilas juxla morem humanx loculionis in caudore
bra sepliformis Ecclesia designatur, in cujus medio capitis demonslratur . Allegorice caput Ecclcsi;c
est Chrislus, qui ideo similis filio homipis dicilur, Redemplor ejus est; juxla rllud : Caput viri Christus
quia jam erat immortalis ; sive quia non cum pec- (Ibid.). Capilli prxcipui sunt in Ecclesi.i, quiproptcr
calo, sed in similitudine carnis peccali apparuit. In innocenliam agnis, id est lanx, proptcr resurreclio-
medio autem apparuisse legilur, juxla illud : Vbi nem nivi comparantur. Et quia utrumque Chrislus
duo, vel Ires congregnli fucrint in nomine meo, ibi in se ostendit, id est innocenliam et resurrectioncm,
sum in medio eurum (Matth. xvm, 20). Et apte per quorum allcrum imitari, allerum cxspcctare jubc-
septem candelabra aurea Ecclesia Oguratur. Nam mur; idcirco non solum capilli, sed et lotum c.ipnt
scptiformis operatio sancti Spirilus pernumerum, et lanae albx el nivi assimilalur.
xterox sapicntix claritas per aurum flguratur. Sic- £( oculi ejus \elut flamma ignis. Isli oculi ilii
ut itaque auriim per igncm probalum, percussioni- ?unt, de quibus inferius dicitur : Vidi agiium tanquam
bus perductum candclabium elficilur ; sic Ecclesia occisum habenlem oculos septem, qui sunt sepiem
igne tribulalionis a:l purum excocta tenlationum ic- spiritus Dei (Apoc. v, G). Nam quia Spirilus sunclu*
tibus in longanimitatem extenta consummatur. Unde ct ad fidem illuminat Ecclcsiain, el in aniorem Dci
Isaias ait : Dixit Dominus cujus est ignis in Sion, et eoncrcmal; recte oculorum luminibus ei flammx
caminusejus in Hierusalem (Isa. xxxi, 9) Prselerea ignis assiniilalur. Pos^unl et per hosoculos spirit.iles
scicndum qnia el per septem candelabra , ct per angeli in Ecclesia designari, qui luce scientise eam-
filium hominis una designatur Ecclesia, qtioniam dem Ecclesiam illustrant, et amoris incendium prae-
uua eslChrisli el Ecclesix persona. Lnde idem Do- bcnt. (Vf.rs. 15.) Et pedes ejus similes aurkhalco
minus qui veslilus poderc in medio candelabroruai sicul in camino ardenti. Aurichalci talis perhibetur
apparuit, induius cst ipsa candelabra. Quapropter eflectus, quod aes in caminum missum, adhibito vc-
hoc est vestis Christi quodsepteni candelabra, id est hcmenli inccndio, immisso eliam quodam mcdiciimi-
Ecclesia. Genus enim jungitur generi, cum el per ne, et firmiorcm accipiat fortiludinem, cl iu auri
scptcm candclabra, et per filium hominis inlelligitur D convertatur fulgorem. Unde apte pedes simites auri-
Ecclesia. El nota quia ad nos pertinet simililudo chalco ad illa novissima Ecclesia; membra rc iigun-
filii hominis, quoniam sicut resurrcxit caput nostrum tur, qux sub Anlichrlslo nimio persccutionis inccii-
in re, ita et nos in spe. dio sunt excoquenda ; sed adhibito mcdicamiriC
Vestitum podere. Podes Graece, Latine pedcs di- loleranlix, fortiora ac clariora reperienlur. Et quia
cuntur. Qiiid ergo per poderem, id est talarem tuni- in Judxa vehementior erit vcxatio, u' i Dominus ab
cam, quam Zacharias sacerdotalem essedicil, acci- impiis Judxis cmcifixus cst, ilcirco alia translalio
pimus, nisi specialitcr Christi carnem , et generalitcr auricbalcum Libani posuit , qui mons in Ju.Ixa esse
omnem Ecclcsiam ? lpse quippe DeoPatriin cruce perhibetur. Et vox ejus tanquam vox aquarum multa-
sc oCfercndo sacerdotium gessit. Sed haec sacerdota- rum. Supcrius bujus qui apparuit vocem tubx com-
lis veslis usque ad lalos cst, quia corpus cjus, quod paravit, nunc autem voci aquarum mullarum, quia
est Ecclesia, usque ad novissima membra, ea qux quod prius pauci pradicalores, postea lolus mundus
('.esunt passionum Christi adimplct; vel certe vestis clamavit. Aliter pcr vocem tub;c, vox Vctcris el Novi
cjus usquc ad lalos, fuit opus charilatis usque ad Testamenti ; et per voccm aqnarum miiltarum chari-
p issionciu mortis. Et prvcinctum ad mamillas tona las potest intelligi, cujus mulliplex lex cst, ut illml :
PiTnoL. C. 35
 1009 B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1100
Et scies quod multiplex est lex ejus (Job. xi, C). A ejus tanquam mortuus. Joannes hoc loco Chrisli
Vebs. 16. — Et habebat in dextera sua seplem membra, angelus autem specialiter Christum signifi-
stellas. Per septem stellas, ut idcm angelus inferius cat. Joannes ergo quasi mortuus ad pedes angeli ca-
exponit, angeli inlelliguntur. Non aulem illi coeleslis dil, quia Ecclesia ut moriatur mundo, Chrisli vesti-
patrise spiritus, in quibus nihil reprehcnsibile inveni- ; i;< sequitur. Et apte dicitur quasi mortuus, quia
tur, sed Ecclesiae praedicatores, de qnibus dicitur : Ecclesia, etsi mundo et vitiis moriatur, vivit tainen
Angeli pacis amare flebunt (Isa. xxxw, 7), qui rectc Deo. Ei posuit super me dexleram suam dieens : Noli
per stellas et angelos designantur, quia et in hujus limere. Per dextcram angeli hoc loco pradicatores
sceculi nocte lucent per munditiam vitae, et auditori- dcsignantur. Hinc per Moysen dicitur : In dextera
bus suis coelestia nuntiando, angeli veritatis exi- ejus ignea lex (Deut. xxxm, 2); id est, in sanctis
siunt. Quia vcro septem non numero sunt, sed signi- prccilicatoribus doctrina Spiritus sancli. S:letur plane
flcatione universitatis, omnes ecclesiae pradicatores quid angelus superposita dextera fecerit ; scd certa
hajc species comprehendit. Unde in signiflcalione ratione colligimus, quia sive Joannem, sive Eccle-
non jam seplem, sed unus angelus, id esl perfeclus siam, inilloa terra levavit. Sed uunquid Ecclesia ab
ordo prsedicatorum. Sicut et septem candelabra, imitatione passionum Chrisli submota est? Absil.
non tantum Asia; Ecclesias, sed universalem Eccle- ** Angelum ergo Joanni tanquam mortuo ad pcdes suos
siam designant. Et si subtiliter intendimus, in his jacenti dexteram superponere, eumque a terra eri-
septcm stellis eliam candelcbra invenimus; id est gere, est Dominum Redemplorem Ecclesiam passio-
in sanctis pradicatoribus universalem Ecclesiam. ncsejus iinitantem a cordis mcerore ad spem fulunc
Unde Domiuus cum uni angelo loquilur, subdit : gloriae per sanctos praidicalores exhorlando elevare ;
Audiat quid spiritus dicat Ecclesiis (Apoc. n, 29). ut illud : Non sunl condignar passiones hujus temporis
Djxlera in hoc loco summa beatiludo dcbet intelligi, ad fuluram gloriam, qua; revelabilur in nobis (Rom.
quoe niine in spe, tunc erit in re. Unde est illud viii, 18). Etapte dicit, Noli limere; ac si Dominus
Isaiae : Suscipiet le dextera jusli tnei (Isa. xli, 10). Ecclesix dicat : Accepta desuper flducia , humanum
Cum ergo Ecclesiam in dextcra teneri audimus, a timorem longe propulsa. (Vers. 18.) Ego sum pri-
toto partem inlelligere debemus, quae in futuro ad mus, et novissimus ; et vivus fui, et mortuus, et ecce
dexleram collocanda esl. Et de ore ejus gladius utra- sum vivens in swcula s&culorum. Hic declaratur quia
que parte acutus exiebat. Quid per gladium, nisi angelus iste Domini Jesu Christi specialiler perso-
prsedicatio Veteris et Novi Testamenti? ut illud Pau- nam gessit, cui lioec omnia conveniunt. Et habeo
li : Et gladium spiritus, quod est verbum Dei (Ephes. -, claves morlis et inferorum. Perclaves potestns divini
vi, 17). Qui bene utraque parte acutus dicitur, quia judicii designatur, quam nullus cffugere valet, sed
hinc culpas operis, illinc resecat illicitas cogitatio- cunctos ut clavis includit ; juxta illud : claudit el
nes. Sive quia imperfectos juxta lilteram exterius nemo aperit (Apoc. m, 7). Per morlem vero ille, de
iiiformat, et perfectos juxta mysticum intelleclum quo scriptum cst : Invidia autem diaboli mors introivit
interius erudit. Et facies ejus sicut sol lucel in vir- inorbem terrarum (Sap. n, 24). Etper inferos, hi qui
tute sua. Per faciem fulgentem ut sol, electi possunt ad eum pertinent exprimuntur. His itaque clavibus
accipi, utillud : Fulgebunt justisimt sol (Sap. m, 7). laxatur diabolus ad tentandum Ecclesiam, et islis
lu qua sententia si solein istum visibilem volumus religatur. Unde scriptuin est : Fidelis Deus qui non
intelligere, sciendum quia tunc majoris crit clarita- patietur vos tentari supra quam poteslis facere (/ Cor.
lisquam nunc, et sanctorum luncgioria major, Isaia x, 13). (Vers. 19.) Scribe ergo quas vidisti, et quce
atteslante qui ait : Erit lux luna sicul lux solis ; et sunt, el qum oporlet fieri post hirc. Transit a genere
lux solis septempliciter sicul lux seplem dierum, in ad speciem. Hinc enim Joannes prxdicatores spe-
die qua alligaverit Dominus vulnus populi sui (Isa. cialiter designal. Et nota quia quae jam dixerat re»
xxx, 26). Unde Uoc loco additum est: tn virtute sua. pelit, ut culpa lorporis amoveatur. Scribe ergo, ait.
Aliter, quid per facicm angeli, nisi incarnatio Re- ^ quce vidisti, tanquam diceret, in lege et propbetis
dcmptoris manifesta, qux velut ortumbabuit nascen- futura de me ; et quae sunl, scilicet implela per me,
do, occasum moriendo, el item ortum resurgendo? tt qua? oportet fieri post hwc, id est quae sunt adira-
Et quia jam ejus resurrectio per totum orbem cla- plenda in membris meis. Sed hic liber jam debito
ruerat, quasi sol meridianas horas conscenderat, cum fine claudendus est, ne ante lassemur in camporum
Joannes ista cernebat ; idcoque cum additamento planitie, quam ad hujus Apocalypsis subeundos mon-
ait : ticut lucet sol in virtule sua. tes veniamus.
Vers. 17. — Et cum vidissem eum, cechli ad pedes

LIBER SECUNDUS.
Ut praecedenti libro jam diximus , hanc visionem [Cod., discit] persona. Si vero spiritalis, quibusdara
alii tpirilalem, alii intellectualem asserunt. Quod si locis quomodo intelligcnliam visionis acoeperit dicit,
intelleclualis fuit , non in sua scd in aliorum . dicit quibusdam autem tacet. El hoc quidera moderate,
1101 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. - LIB. II. 1 10-2
qiiia si per totum aperla visio esset, \ilesccrel ; si A proseculus est. Scd ab hac specie aJ aliam reflectit
ex lolo clausa, conlcmiierelur. (VtRS. 20.) Sucra- sermouem , quam diguam judicat reprchensiojie.
menlum teptem stellarum quas vidisti in dextera mea, Primam aulem charilaicm usu bumanx loculiouis
et septem candelabra aurea ; septem stellai, angeli sunt dicit prioris lemporis.
septem Ecdesiarum ; et candelabra seplem, seplem Sin autem, venio libi, el movebo candelubrum tuum
Ecclesias sunt. De his sufficienter jam dictum est. de loco suo, nisi pcenilentiam egeris. Quid csi impoe-
nilenli dicere, venio tibi, niai pncsenliam iras mex
CAPUT II.
sentire te faciam ? El quia angelus et candelalsrum
Vers. 1 . — Et angelo Ephesi Ecclesice scribe : per significatioiieni uiium sunl, quid est dicere, nto-
Hwc dicit qui tenet septem steltas in dextera sua, qui vebo candelabrum luum de loco suo, nisi movebu te ?
ambulat in medio septem candelabrorum aurcorum. ul.i non totus angclus, sed pars ejus imp i uilens de-
(Vers. 2.) Scio opera tua, et laborem, et patientiam bel inielligi, cujus locus est Ecclcsia. Nam qtiia non
tuam. Hoe loco beatus Joannes, vel ex propria, vel genus sed spe. iciu in augclo tangil, iileo iocuin spe-
ex proecedenlium prxdicalortim persona, verba Do- ciei in genere ostendit. El nolandum quia non ait,
mini ipso jubente scribit ad universalem Ecclesiam, projiciam , sed morebo , oslendens impcenitentem
quae per angelum dcmonstralur. In quo angelo modo R quandiu in hac viia versalur, nequaquain ab Eci le-
loium elecloruin corpus, quod ex sanctis pnedicalo- sia fundiius avelli ; s.id dunum sauctitatis, quo aiue
ribus et bonis audiioribus constat, pr.neconio laudis lniinaiios oculos luccbat, propter cor iuipuer.iieiis non
attollitur ; modo eiiam pars specialiler notatur in mereri. Movere auieiu Dominus candeUibruni dki-
malis. Quid igitur est Dominum Redeinplorcin stel- tur, id cst uon slaluere, sicut cor Pliaraonis indu-
las in dextera tenere, nisi electos suos in prosperi- rarc. Quando igitur qui,que criuicn adiuiltit, lunc
tatis beatitudine prsedestinalos habere ? Quid autem in conspectu hoiiiinum movetur candelabrum ejus,
esl eumdem in niedio candelabrorum ambulare, nisi qui si cilo pcr pocnilcnliam surrexerit, quia in eodem
unicuique sanctorum graliam donorum largiendo per loco niiscricorditer collocatur , et ob hoc mulli
internam discrelionein ubique prxsenlem adesse? slant in conspcclu Dci , qni in conspcclu hominum
Quod si per stellas et candelabra toium corpus Ec- jacere videntur. Dicit ergo, movebo cilo candelabrum
clesix accipimus , quod ex eleclis et reprobis con- tuum de loco suo , nisi pccnilenliam egeris, id est
stat ; per dexteram Chrisli potentia divinilatis cjus munus sanctilatis post lapsum non recipies, nisi cor
inlelligenda est, quam nullus polest evadcre, quia in ad pxnilentiam cmollire curaveris.
manu ejus, sunt omnes__fines terrse '; qui
' .inier cande- Vers. 6. — Sed hoc habes,'^quod odisti 'facta iVico-
labra ambulat , juslos visitando, el injustos dese- ('
u iaitarum, qu« et ego odi ; ac si universali angclo di
rendo. Opera autem, et laborem, et palientiam san- cerctur : Non in ea spccie, quain nunc lerrui, sed in
ctoruin se Dominus scire perliibet, hoc est per ele- alia hoc habes, quia odisti facla Nicolailarum, qui?
ctionis graliam approbare. Sed eccc ad inrirmantem et ego odi. Quac sunt autein specialia 1'acla Nicolai-
specialem corporis partem senno recurrit cuin sub- tarum , beatus Auguslinus in libro de Hsercsibus
ditur : oslendit,dicens : < Nicolaus, ul ferlur, unus fuit cx
£l quia sustinere non vi.les malos. Non enim lau- illis seplem diaconi! us qui ordinati sunl ab aposto-
dis, sed niagnae infirmitatis indicia sunt , angelum lis, quique, cum zelo pulcherrima? conjugis culpare-
malos sustinere non posse. Et notandum quia cidem lur, purgandi se causa permisisse ferlur ut ea, qui
angelo inferius dicil: Sustinuistipropter nomen meum, vellet, uterctur, quod ejus factum in scclam ttirpis-
quod huic loco contrarium non est, quia in uno in- simam versum csl, qua placcl usas indiffcrcns femi-
lirmilas, in altero raembrorum finnitas demonstra- naruin. Sectatores etiam ejus, nec ab his qux- idolis
lur. Et lenlasti eos qui se dicunt esse apostolos , et immolanttir dividunl cilios suos. > Generaliter autem
non suut, et invenisti eos mendaces. Pullulasse cre- omnes hxretici Nicolailae sunl. Nicolaus enim inter-
dendum est tuuc in Ephesi Ecclesia falsos apostolos, ,> pretatur stultus populus. Quicunque igitur de sapien
quos idcm Joannes in epislola sua antichristos vocat, tia Palris, qu;c est Filius, vcra non scniiunt, etsi sa
in quorum persona omnimn kerelicorum pcrlidla pientes sint saeculo, secundum Deum stultos se csse
notalur. Tcntatio aulem aliquando ad probationcm demonstrant. Invenimus et in Ecclesia Nicolaitas ;
perlinet , ut illud : Tentat vos Dominus Deus vesier eos scilicel, quos stulle in terreno amore tliesauri-
(Deut, xm,3). Ecclesia ergo lalsos tentat, cum in zare videmus. Notandum denique, quia nou ait, odi-
prxdicatoribus hxreticos de flde inlerrogat, utrum sti Nicolaitas, sed facla Nicolaitarum, quia non na-
veritatis, an mendacii siut discipuli. (Vers. 3.) Et luram, quse bona in ibis creala cst, sed pessima
pitienliam habes, et sus innisti propler nomen meum, facta Dominus, et qii ex parle illius sunt. in ett
nec defecisti. Haec quia manifesta sunt transeamtis. odissc probantur.
{Vers. i.) Sed habeo adversus te quod chariMem Vers. ". — Qui hubet aurem audiat quid Spiritus
tuam primam reliquisti. (Vers. 5.) tlemor esto ita- dicat Ecclesiis. Hoc dicto evidenler ostendit quia in
*jue unde excideris, el age pcenitentiam , et prima una Ephesiorum Ecclesia, universitatcm credeniinm
opera fac. Absit ut is primam charitatem reliquisse comprehendil. Aures vero non corporis, red conlis
crcdatur, quem in pracedenti versiculo tanla laude requirit ; juxla illud : Vobis dico , qni auditis. Sed
 1103 B. F. ALBINI SEU ALGUINI OPERUM PARS II. II 04
tiim angelus spccialitcr Filii persouam gcsserit, quid A isla cunveniunt, qui falso sibi Judxorum, id est con-
sibi vult quod non dicilur, quid Dei Filius, sed quid fltentium, nomen assumunt.
Spiritus dieat Ecclesiis ? nisi quia ad inslruendos Vers. 10. — Nihil horum timeas qum passurus es.
inores humanos verba Filii, Spirilus verba sunt. Vel Juxta illud evangelicum : Nolite limere eos qui occi-
iioii specialiter Spirilus sancli persona, sed tota Tri- dunt corpus , animam autem non possunt occidere
litas in Spiritu accipienda est. Vincenti dabo eiedere (Matth. x, 28). Ecce missurus est diabolus ex vobit
de ligno vitm, quod est in paradiso Dei mei. Lignum incarcerem, ut tenlemini, et habebitis tribulalionem
vitae sapientia Dci P.ilris esl, juxia illud Salomonis: diebus decem. Hic liquido ostenditur, diversas in
tiealus homo qui inrenit sapientiam lignum vilse uno angelo personas alloqui. Cum euiin singulari
(Eccli. xxv, 15), et reliqua. Et apte lignum vitse vo- numero prscmiserit, timeas, plurali inlulit ex vobis ;
•catar, quia in prscsenti electos suos ab sestu vitio- et item, ul tentemini ; sed nec aut tententur, vel ha-
rura protegit, cl in futura beatitudine cibum selernse bebunl ; scd ut tentemini, et habebitis : ut boc dicto
rontemplationis se dcsidcrantibus praebet ; unde est insinuaret, in uno multos cons!are. Universas igitur
illud : Satiabor dum manifestabitur mibi gloria tua pressurarum anguslias nomine carceris designavit.
{Psal. xvi, 15). Qui ergo vicerit, id est qui in Chri- Quod autem non ait, vos, sed ex vobis, illos vult in-
sto, ct per Christum anliqui hoslis tentamenta su- B telligi qui ex illalis tribulationibus victores existunt.
peraverit, dabit ei Chrislus secundum humanitatem Sed quid sibi vult quod Ecclesise tribulationein de-
snam edere de ligno vitse, quia ad judicium veniens cem dierum numero concludit? nisi quia contra va-
perducel ad contsmplandam divinitatis susc majesta- rias persecutionum passiones, contra divcrsas cupi-
tcm. Paradisus aulem, in quo lignum est vitse, vita dilalum illecebras, decalogi mandatis subdita con-
est seterna, quse est in ligno vilac. Et nota quia Deum fligilur. Esto Gdelis usque ad mortem, et dabo tibi
se habere dicit , secundum humanitatem loquens, coronam vilse. Hoc generaliler omni Ecclcsise , et
quam pro nohis assumpsit. Prscterea quia hunc an- specialitcr unicuique (ideli dicitur. Ilinc Doruinus in
gelum partim laudat , partim vituperal , secundum Evangclio : Qui perseveraverit usque in finem, hie
suum nomen ; quia Ephesus, et lapsus magnus, et salvus erit (Malth. x, 22). (Vers. II.) Qui habet
voluntas mea dicitur. aurem audial quid Spirilus dicat Ecclesiis : qui vice-
rit non ladelura morte secunda. Cum sacra Scriplura
Vers. 8. — Et angelo Ecctesia; Smyrna; scribe : tres morles ponere solita sil : unam scilicct peccaii,
Hitc dicit primus, et novissimus, qui fuit mortuus, et alteram carnis , aliam vero damnalionis, cur boc
nivit ; (Vers. 9) Scio tribulationem tuam, et pauper- loco ullima damnatio non tertia, sed secun !a mors
latem ; sed dives es. Hoc lantum non uni, sed magis C appellatur, nisi quia illse hic poni videntur qux no-
unitati sanctorum dicitur, quorum tribulalio mulli- cere probanlur? Mors scilicet percali , et mors
plex est. Unde alia translatio , tribulationes plurali seterni supplicii, ad quarum comparationcm, isla
nuroero posuit. Paupertatem vero geminam inlelli- quse carnis est, raors dicenda non cst. Lsesionis vero
gere debemus ; allera enim est in terrenarum rerum vocabulo, miseriarum debet intelligi corruplio.
abdicatione ; altera in spiritus contritione, qua su- Vers. 12. — Et angelo Pergami Ecctesice scribe :
perbia minuitur, humilitas augelur ; de qua Domi- Hoc dicit qui habet romphtram ex ulraqne parte actt-
nus dicil: Beati pauperes spiritu (Matth. v, 3) ; ille tam. Hoc superius dicluro est. (Vers. 13.) Scio ubi
enim spiritu pauper cst, qui cum bona agit, sempcr habilas, ubi sedes est Satana1. Hoc generaliter Eccle-
se inutilem attendit. Dicatur itaque : Scio pauperta- sise dicitur, quoeper orbero universum habiiai, quo
tem tttam, sed dives es ; ac si diceret : Unde le per diabolus regnat. Et tenes nomcn meum, et non ne-
'humililatem spiritus pauperem exislimas, inde per gasti fidem meam, et in diebus illis Antipas teslis meus
omnia dives eomprobaris. Sic autem diclum est scio, (idelis, qui occisus est apud vos, ubi Satanas habitat.
tanqunm diceretur, scire te facio. Potest etiam qui- Hsec senlentia aut scriplorum vilio cormpta est, aut
libel electus idco pauper et divcs vocari, quia coe- per subauditiones debet explanari , ut iste sit ordo
lestis patrisc divitias nondum habet in re, quas pos- D verborum. In diebus illis Antipas teslis raeus fidelis
6idet in spe. Et blasphenutris ab his qui se dicunt qui occisus est apud vos , non negavit fi !em mearo ;
esse Judffos, el non sunl, sed sunt synagoga Satantr. vel certe in diebus illis exstitit Antipas lestis meus,
Hoe universali Ecclesix dicitur, qu:e in singulis qui occisus est apud vos. In quo marlyre omnes tc-
mcmbrisper loca , et in toto corpore per orbem, ab stes prseconio laudis attolluntur. Apud vos autem
inimicis blasphcmatur. Neque enira in sola Smyrna dicit, non quo ab illis occisus sit ; scd inter illos ab
vel fuisse vcl esse Judseos biasphemantes credendum hi6 in quibus Salanas habital. Et nota quia singu-
csl. Quxrendum vero est ubi Jud:ci proprium nomen lari numcro prsemiititur tenes, et plurali inferlur
ainiserint , cum etiam post necem Redemptoris, eos vos, quia plures in una persona affalur. (Vers. 14.)
sacra Scriptura ita nominet, ut in Actihue apostolo- Sed habeo ndrersus te pauca : habes illic tenentes do-
rum. Sed sciendum quia nomen, quod jnxta litteram clrinam Balaam, qui docebat Balac miltere scandalum
exterius prsetendunl, interius spiritu amiserunt, cuni coram filiis lsrael, edere, el fornicari. Nequaquam
Christum conflteri noluerunt. Nam Jndtcus confessor ista illi conveniunt , cui prsemiserat , tenes nomen
interpretatur. Secundum figuram vero, hscrrlici» meum , et rcliqua. Sed in allcram speciem serino
 1 1 03 EXEGETICA . — COMMENT. IN APOCAL. --LIB. U. 1106
convcrlilur, doctrinam vcro Balaam consilium vocat, A lus lapis est pretiosus , qui et carbuncums vocatur ,
quod dedit Balac ut poncret mulieres pulcherrimas quoniam sicut carbo succensus, qua magnitudine sub-
cnram filiU Israel , quarum spccietius delectali in sistilcaintenebrispositusfulgel,ita et hiclapis facero
amplexus iliicitos ruerent, carumque blanditiis deli- perhibetur. Quid itaque per calculum candidum , nisi
niti de sacrificiis Bebelphcgor manducarenl ; ac per Chrislus Jesus designatur? qui sine ulla peccali offu-
boc a Deo deserti coram inimicis suis caderent. Sed scalionc mundus inler homines apparuit, et divinita-
t>i a proprietate ad figuram recurrimus, qualiter post lis sux luce tenebras nostrx moilalitaiis illuslravit.
vel gesta vel gerenda sunt , invenimus. Balaam Et est sensus : de mortis auctore triumphanlem co-
quippe interpretatur populus varius ; unde apte de- bxredem meum in regno Palris eiriciam. Alia vcro
signat hxreticos, qui diversis erroribus evanescunt : translalio pro calculo margaritum posuil. Nomen no-
Balac aiiiem clidens, per quem hujus sxculi potesta- vuni dicit Christianum pridem inauditum, de quo per
tes cxprimuntur, qux plerumque, hxrelicis suaden- [saiam Dominus Ecclesiae dicit : Vocabitur tibi nomen
tibus, dignitatcm Ecclesix ad tempus inclinant : per novum, quod o* Domini loculum est (Isa. lxii, 2). Sed
Israel vero, virum Deum videnlem Dominum, electi cum multi a diabolo victi hoc nomine censcantur,
figuranlur. Doccnte itaquc Balaam , mittit coram quomodo solis vincentibus hoc se dare pollicetur?
filiis Israel Balac scandalum mulierum, scilicet de- B nisi quia datio hic illa accipienda cst, qua prxdesii-
ceptionem cum quibus de idolothytis cdant, et forni- natos ad vitatn supcrnx civitatis novimus elcctos.
centur, quia, hxrelicis suadentibus, principes hujus Ubi aple subditur, quod nemo novit, nisi qui accipil ;
sxcul:, eorum sec.as, quasi pulchras foris ostendunt tanquam dicerct : iiulltisdignitatem nominisCbrislia-
in locutionibus, qux intus omni spurcitia plenx esse ni vita et moribus defendit , nisi qui hoc divina prx-
noscunlur. Aliter Balanm , id est diabolus, docet dcstinatione ad vitam xternam promcruit. Nossa
Balac, idestcarnem, utmittat mulieres, idcstsx- enim Christi noroen, ad custodiam mandatorum per-
culi voluptales, quibus percant animx. lUiet; accipere. vero , ad graliam divinx prxdeslina-
Vers. 15. — lla habes et ta tenentes doelrinam tionis referlur.
Nicolaitarum. Dc faclis Nicolailarum salis jam di- Vers. 18. — Et angelo Thyalira; Ecclesice scribe .
ctum esl. Dnin autem ait, non habes iliic, sed habes Ha>c dicit Filius Dei , qui habet oculos ut flammam
et tu, ostcndit a specie a,l specicin sermonein converti. ignis, et pedes ejus similes aurichalco. (Vers. 49.)
El quia niliil interesl ulrum quis pro doctrina Balaani Novi opcra tua, et charitatem, et futein, el minisle-
an pro Nicolaitarum tacuisse rcdarguatur, recte sub- rium, el patienliam, el opera tua novissima pluraprio-
jungitur : similiter poenitcnlmm age ; quo diclo illi ribus. Hxc universali Ecclesix dicuntur, cujus Do-
cliam ad pocuitentiam latcnler provocanlur , quos mintts opera , charitatem et fidem novit, quia per
idein torpenles prxdicatores ncquaquam correxisse eleclionis gratiam approbat. Sed hxc prxpostere
nolantur ; unde et subditur : ( Vi ns. 16) Sin auicm dicuntur; primum enim est credere, debinc quod
venio libi, et pugnabo cum illis in gladio oris mei. credis amare, postremum quod amor et credulius
Cur cnim non ait pugnabo tecum, sed pugnabo cum compellat operari. Ministerium hoc loco vult ir.telligi
illis f nisi quia, ut dictum est, illos etiam ad lanien- impensam misericordiam extrema facnltatc. Scd
t'im venire hortatur quos prxdicatorum torpore pe- quxrendura est cur Ecclcsix opera novissima pltira
risse cognoverat. Quod tale est ac si diceret : Venio prxdicentur quam priora. Sciendum itaque qnia pri-
libi, et pugnabo tecum, sicul alia translatio demon- mo ab aposlolis quatuor tantum eapitula gentibusad
slrat. Vcl venio vobis, et pugnabo vobiscum. Quid Cliristum conversis servari prxcepta suul : videlicct
eut autem dicere venio tibi, nisi respcclum irx mex ut abstinerent se ab immolalis et fornicatione, suffo-
sentirc le facio? Vel quid, pugnabo cum illis in gladio calo et sanguine. At cum processu temporis parva
oris mei, uisi acutis eloqiiiorum mcorum scntentiis spatia devolula fuissent , creverunt ad culmen perfc-
dainnalio? (Vf.rs. \1.) Qui habet aurem audiat quid ctionis ; ita ut multi credenlium cuncta mundi post-
Spiritus dicat Ecclesiis : vincenti dabo manna abscon- t\ ponerent. Vel quia ab Anlicbristi persccutione am-
ditum. Manna abscondilum panem dicit invisibilcm plior in ca virtus enitebit operationis. Qux enim nimc
qui de ccelo descendit, qui ideo faclus est homo, ut ex gentibus sola laborat, tunc Judxos etiam ad fidem
panem angclorum manducaret homo. Quod manna perduccns duplo laborabit.
minc Mimitur in sacramento per fidera, quandoque Vers. 20. — Sed habeo adversus te quia permittis
autera in vcritatc per speciem ; juxla illud Psalmi- mulierem Jezabet , quiv sc dicit propheten , docere et
slx : Satiabor ditm manifestabitur mihi gloria tua seducere servos meos, (ornicari, ct manducare de ijo-
[Psal. xvi, 15). Manna enim inlerpretalum sonat, lothytis. Hxc non illi conveniunt , qucm snperius
quid est hoc ; quod non dicimus, nisi de re qnara tanta laude prosecuius cst; sed spccialiter ad malos
anle non vidimus. Aple crgo illa satietas coelestis prxdicatores , qui sua negligcntia fomicalionein et
glorix maiiua vocatur, quiajuxta Pauli voceni, nec idololatriam in Eccleshv sinunt. Non autcm creden-
oculus vidil, nec in cor hominis ascendit, qua; prtrpa- diim est usque ad illud tcmpus Jezabel uxorent
ravit Deus diligentibus sc (/ Cor. m, 9). Achab in corpore mansissc, quam equorum nngulis
l'.t dabo illi calculum candidum , ct in calculo no- noviraus commimtlam ; sed quia erant tunc in illa
mcn novum, quod nemo novit, nhi qui accipit. Calctt- qiii coitits illitis imitabanlur, idcirco in eis ipsa ma-
 B. F. ALBINI SEU ALCUIM OPERUM PARS II. 1108
1107
ter fornicalionnm notabatur. Beprobi enim viUorum A sccuriUtis deceptione flagellando nou eripial. El
parilitale conjuncti, unum anliqui hostis corpusefQ- quia incrcmenla .......
viliorum, quasi quxdam«• supplicia
i
cinnt : sicnt electi virlutum compagine unum Christi sunt, bcne ipse leclus tribulatio magna voeatur. Po-
corpus de se rcddunt. Fomicatio vero Jezabel qua- tesl eiiam pcr lectum, xternum supplicium designa-
uimodaest. Est enim delectaUonis , ul illud : Qui ri. Unde mihi alter interpres pro lecto luctum po-
tiderit mulierem ad concupiscendumeam, jammcecha- suisse videtur. F.t scient Ecclesiie, quia ego sum teru-
tus est eam in corde suo (Matth. v, 28). Estct operis, tans renes el corda. In rcnihus ipsam vult intelligi
nnde Apostolus : Fugite fornicationem, fratres (l Cor. corporalis luxurix perpetratam ncquiliam , quia bu-
vi, 18). Est idololatria;, juxta illud : Mcechata est cum manx conccptiouis semen de lumbis egredilur viro-
lapide el ligno (Jerem. ni , 9). Esl eliam avariiiie, rum; cordium autcm vocabulo spirilalis adulterii
juxta illud : Avaritia, quce e$t idolorum servitus (Cot. inccntiva. Unde Psalmista : Ure renes meos et cor
iii, 5). Notandum quoque quod Jezabel prophelen se meum (Psal. xxv, 2). Sed nunquid prius quam Domi-
dicit, et idcirco Dei servos seducit. Cum igiiur qui- nus idololatras ct fornicatorcs in publicum prodat et
Ifeet conlinenti dicit : Veni , fruamur concupitis , trucidet , nescit hunc Ecclesia occultorum cognilo-
nuia si hoe Deus fieri nollet, marem et feminam non rem esse?Aut quomodo Ecclesia dici polest, si boc
crearet, quasi prophetando Dci militem scduccre B Mllu rerum' el non POUus fide cognoverit? Cerla
quacrit. Jezabel itaque interpretatur sanguinis fluxus, ergo fide lenendum csl, quantum ad prxscnlis lem-
aut «uens, vel sterquilinium. Sanguinis vero nomine poris qiialilalem abdita eos morle puniri. Ut sil iste
peccata figurantur, juxta illud : Libera me de san- scnsus : cum in abdilis alque occullis reprobos con-
guinibus (Psal. i., 16). Mulierum autem in patiendo demno , eliam tunc cunctorum me acla cognoscere
tliixiim sanguinis ista consuctudo perhibetur, utplu- fldeles non ambigunt. Et dabo unicuique vestrum se-
rimorum dierum collectus humor sanguinis, cum cundum opera sua. Redil a specie ad genus. Ilic au-
menstruum tempus adveneril, supcrabundans ege- tcm quod exponi debeal amplius non est, sed quoJ
ratur. Sic universali Jezabel evenire probalur : diu magis timcri.
enim congesla turpis delectatio , cum tempus adve- Vers. 2i. — Vobis dico cvleris qui Thyatiro? eslis :
nerit, ad aperlam opeiationis dcformitatem prosilit. qui non habent doclrinam iianc, qui non noveruut al-
beinde lil mcns vchementius anxia , et ut ccra ante tiludinem Satanw. Hoc loco ad electos verbuui re-
faciem ignis parilcr homo liquescit : unde recte fluens currit. Altitmlo autem Satanre ruinosa illius super-
vocatur. Postrcmo et ipsa perpelratsc .uxuriae itcra- bia inlelligenda est, qua primus contra Deum elatus
tione longe latequc makc opinionis fetor eraillitur. q tumuit; quam elccti ignorarc dicuntur, id est nullo
Unde conscqucntjr Jezabel sterquilinium iiilerpre- consensu imitandam recipere; siculi sacra Scriptura.
talur. innuptas mulieres dicit non cognovisse viros, id cst
Vebs. 21. — Et dedi illi tempus ut pcenilenliam nequaquam fuisse expertas opera virorum iu concu-
agerel, et non vult pcenilere a fornicatione sua. Ilinc bitis ; et sicut hominem veracem dicimus ignorarc
dc quolibet rcprobo per bealum Job dicilur : Dedit ei mcntiri. Qucmadmodum dicunt, Non ponam super
Dominus locum patnilcntios , el ille abulilur eo in su- vos aliud pondus. Qui sunt illi qui dicunt, nisi po-
perbiam (Job. xxiv, 23). Sed cum prsecedenu versi- puli Judxoram, qui super crcdcntium humerum cae-
culo torpcntera praedicalorem pro fornicatione Jeza- remonias veteris legis dicunt imponi? Unde Lucas
bol redargueril, cur non dicitur, dedit tibi, et illi, sed cvangclista : Quidam descendenles a Judcea docebant
lanlum illi ? praeserlim cum lestctur Aposlolus : quia fratres, quia nisi circumcidamini tecundum morem
non solum qui faciunt malum, sed eliam qui consen- Moysi, non polestis salvi fieri (Acl. xv, 1). (Veks. 25.)
tiunt facientibus, Eeterna sunt morte pleclendi (Uom. Tamen id quod habetis tenete , donec veniam. Id cst
i, 32). Sciendum ergo quia sermo Dei a specie ad onus leve ad quod vocali eslis, gratiam scilicet Re-
gcnus transit, et in eo partem specici reprobam quasi dempioris abjicere nolite. Dicendo aulem donec te-
ex occullo impcenitentem redarguit , quam supra p nium , oslendit Ecclesiam usque ad restaurationis
aperte increpaverat ; qualenus una eademquc spe- tempora sub gratia mancrc. (Vers. 26.) Et qui vice-
cics modo rea , modo digna appareal , cum el rit, et qui custodierit opcra mea usque in finem , dabo
ajierte negligens, et non aperle iinpaenitens redargui- illi potestalem super gentes. (Vers. 27.) Et regct illas
tur. Iloc autem idcirco, nc pars spcciciqucc in sanctis in virga ferrea , et tanquum vas figuli confringentur.
i r-cdicalnrilws constat, illi qua3 in reprobis est , vi- (Vers. 28.) Sicut et ego accepi a Palre meo. Hanc
deretur conjuncta. (Vers. 22.) Ecce pono eam in poiestatem Filius a Palre, non in divinitatc, scd in
leclum, et qui machanlur cum ea in tribulatione maxi- humanitate accepit, qua niinor est a Patre. Unde
ma erunt, nisi panitentiam egerint ab operibus ejus. illud : Data est mihi omnis potestas in cmlo et in terra
(Vers. 23.) El filios ejus inlerficiam in inortem. Jc- (Mallh. xxvin, 18) ; et quia elecli membra ejus sunt,
zabel ac moecliaiilcs in ea ct filii cjus unum sunt el ipsi hanc potestatem in capite suo accipiunl, juxla
corpus Satau-e, quod in locto poniiur non ut quicscat, illud : Quodcunque ligaveritis tuper terram, crit liga-
std ut plircncsim jncurral; lecti enim noinine auda- lum et in corlo (Matth. xvin, 18), ct reliqtia. Per vir-
ria ac secuvitas delinquendi acripitur. A Deo aulem gam fcrrcam rcgimen prxdicalorum expriinilur. Vir-
poni riicilur, non quo ipse iinpellat, sed quo ab hac ga cnim ferrea rectiludinem sine mollitie habel. S.c
 1109 EXEGETICA. — COMMENT. I.N APOCAL. — LIB. II. IUO
cl sancti pradicatores nec sibi ncc aliis contra vilia A inlra sinum Ecclesiae , qui vitaui ab omni crimine
parcere noverunt; sed in se et in aliis tantum jusli- ciistodicntes , vivi apud homines xslimanlur : quia
liae tramitem dirigere student. Unde Christo dici- intentio recla non proceflit, apud Deum mortui de-
lur : Virga recta cst virga rcgni tui (Psal. xliv, 7). putantur ; quibus dicitur : Esto vigilans, et confirma
Et apte credcntes vasis fictilibus coraparanlur; vasa cmtera quai moritura erant ; ac si diceretur : Si vis ut
cnim suni portando thesaurum a saeculis abscondi- compago virtutum vivat, cave intenlionem operatio-
lum ; fictilia autem, quia carnis corruptione gra- nis, elatio vivet. Non enim invenio opera lua plena
vantur. Unde Apostolus : habemus thesaurum istum coram Deo mco. Id est quia caput elanguil intentio-
in vasis fictilibus (// Cor. iv, 7). Quod autem li.w. nis, nequaquam plena vel pinguia vigent merabra
vasa taclu virgse confringi narrantur, pars vasorum virtutum , sed macilcnta ac pcne mortua tabe-
debet intelligi quae adhuc dissipatur ut in melius re- scunt.
formetur. Hinc humani generis figulo dicitur : Verle Vers. 3. — /n mente ergo habe qualiter acceperis et
impios et non erunt (Prov. ui, 7) ; subaudilur impii , audieris, et serva, et poenitentiam age. llsec sententia
sed pii. Sed quid sibi vult quod pramittitur, qui vi- ad utrumque reddilur sensum. Audierat enim : Qui
cerit, et custodierit opera tnea usque in finem .'Nunquid observaverit totam legem, offeoderit autem in uno,
non regit credentes aliquis priusquam de diabolo B factus est omnium reus (Jacob. n, 40) : item, Si ocu-
triumphet perveniendo usque ad finem? aut forte lus tuus ncquam est, totus corpus tenebrosum erit
postmodum rcgel? Quapropter sciendum quia futuro (Matth. vi, 25). Si aulem non vigilaveris , vcniam ad
Dominus pro pralerito utens, per gratiam pradesti- te tanquam fur, et non scics quando veniam. Yigilare
nalionis jam vicisse, jam opera sua usque ad (inem est a peccati somno per pcenitenlix fletum ad justi-
cuslodisse designat , quibus se potestalem supcr tiam cxsurgere. Apta autein liic furis comparalio in-
gentes daturum pronuntiat; ac si diceret : illi bene troducitur, qui dum improvidus advenit, dormienles
regendi effectum ministrabo quem victorem et opera quosquc rcpericns jugulat , et bona eorum depra-
inea usque ad finem perseveraturum perspexero. El dat : sic ccelestis judex dum inspcratus occurrit ini-
Iie-c ideo, quia futura apud illum prasentia snnt. El pcenitentes animadversiouis sentcntia perimit, eo-
dabo illi steltam matulinam. In Scriptura sacra sin- rumque acta velut forlissimus prado disperdil.
gulari numero stella matutina Christum significat. ( Vers. i.) Sed habeo pauca nominain Sardisqui non in-
Unde inferius : Ego sumslella matutina ; plurali vero quinaverunl veslimentasua,etambulabunl mecum in al-
angelos. Matulinam ergo stellam Dominus vincenti- bis quia digni sunt. I II i veslimenta sua sordibus non in*
bus dabit, quando corpus humililatis nostra refor- lingunl , qui post baplismatis sacramentum inorlalu
mabit, scilicet quando omnes qui in raonumentis au- G crimen non admittunt. Sed quia rari sunt , idcirco
dient vocem Filii Dei , el procedent : quos ad per- pramiltilur, pauca nomina. Quo igilur, Domine,
fectum diem perducet, cum divinitatis suae clarita- tecum ambulaturi sunl? Unde, et quo, nisi de te in
tem illis ostendet. te?Tecumenim quotidie ambulant, quia passionis
tua; vestigia sequentes observant. Tu quippe prace
CAPUT III.
dis exempla dando, illi bxc eadem iinilando scqoun-
Vers. 1. — Et angelo Ecclesuv Sardis scribe : II nc tur. Digni autem dicit , aut mundi , aut mea digna-
dicil qui habet septem spiritus Dei et septem stellas : lione condigni. Sed nunquid desperandum est his
Scio opera tua,quia nomen Itabcs quodvivas, scd mor- qui post baplismum vilam coinquinant ? Absit. Cur-
tuus es. (Vers. 2.) Esto vigilans, et confirma cxlera rant ilaque ad sanguinem agni, non quo rursum
quat morilura erant. Aliler Dominus scplem spiritus , aqua baptismatis in eo tinguantur, scd lacrymarura
aliter habet slellas. Habet enim septiformeni Spiri- fonte a peccatorum maculis abluantur. Unde mox
tum xqualera sibi in nalura divinitalis : habelscpli- scquitur :
formem Ecclesiam subjectam sibi lanquam ancillam Yers. 5. — Qut vicerit , sic vestietur albis. Id esl
in ditione potcstalis. Sed si sola fidei confessione qui pro recipiendis vestibus cum inimico dimicans
sivc in pradicatoribus, seu in quibusdam suis audi- D viceril, ita rursus cisdcm indutus splendebit, nl ilii
toribus, hunc angelura nomen habere quod vival , qui cas immaculalas servaruot. Polest hoc el infide-
operibus vero mortuum designal, quomodo cidera libus aptari, qui hortantur ut vincanl, id cst credant
ndmonendo subinfert : Esto vigilans, et confirma ca>- in Christum ; quia haec est victoria quae vincil mun-
tera gmr moritura erant? Scienduin ilaquc quia mor- dum, lidcs noslra. Et non delebo nomen ejus de libro
tiimn ex parte criminibus, ex parle vero bonis ope- vita?. Magna nobis hoc loco orilur quxstio. Sic enini
ribus vivum ostendit. Sed quoinoJo ex parle vivit, verba sonare videntur, ac si ejus qui non vincit no-
qui vel uno crimine morluus esl? nisi quia si pcr mcn dc libro delealur, cum conslet non alios nisi
pcenilenliam a peccato surrexeril, nec illa bona qux elcctos in cceli libro beatae pradestinalionis stylo te-
morluus gessit, post vivcns amittil, quia cura illo ct neri ascriplos. Restal itaquc ut secundum usitatam
ipsa viviflcantur ; et ideo audit : Esto vigilans, el con sacra Scriplura locutionem intelligaraus reprobo-
firma catera qua; morilura erant. ld cst si ea parle rum nomina dc libro vitac delcri; id est per merilum
qua mortuus es reviviscis , caetera quac adbuc in le rcprobationis nequaqiiara scribi ; qucmadmodum cor
vivnnt, no moiianlur, confinnas. Alitcr, inulli stint Pharaouis a Domino dicitur indurari. Libcr autcui
 tllt B. F. ALBINI SEU ALCUINI OPERUM PARS II. 1112
isie est vis qu*dara diviua, quae electorum numerum A xi > 25) ; qui nunc Judaeos se essc dicunt, sed imn
ccrlum ac dcfinilum anle sxcula prxdestinavit in sunt, quia nomen quod exterius sccundum iitteram
gloria futi'rum. Dicatur ergo de viclore : Non delebo gerunt, intus secundum spiritum amiserunl. Judseo-
nomen ejui delibro vitai; ac si diceret : quem vicio- rumquippe ncminis expressio, Christi esl confessio.
rem futurum scio, nomen ejus jam scriptum in cce- Elia autem et Enoch prccdicantibus, anle pedcs Ec-
Iis teneo. Et confilebor nomen ejus coram Patre meo clesiae adoraturi venient, quia actionis ejus exempla
et angelis ejns. Quid est Filio Dei victoris nomen co- imitando venerabuntur. (Vers. 10.) Quoniam serta-
iam Palre et augelis confiteri , nisi bonis operibus sti verbum patientice, et cxlera. Verbum palienlis
unitun: sibi illum osteitdere qui vicerit? quod tunc est quod Dominus exemplo monslravit, cum in cruce
principalifr fiet cum eleclis dicturus est : Venite, positus pro persecutoribus oravil, el verbis doccil
benedicti Pairis mei (Matth. xxv, 34), et reliqua. dicens : In patientia vestra possidebilis animas vestras
Vers. 7. — Et (ingelo Philadelphim Eccleshc scri- (Luc. xxi , 19). Quod autem sequitur, et ego te ser-
he : ttac dicil Sunctus et Verus, qui habel clavem vabo ab hora tenlationis quat venlura est in orbem
David, qui aperit et nemo claudit, claudit et nemo universum tentare habitantes in terra, ad Antichristi
i perit. (Vers. 8.) Ecce dcdi coram le ostium apertum, teropora referendum est, sub quo tanta eril tribula-
quod nemo potest claudere. Idcirco Doininus siagula- B tio, quanta non fuit ab initio ssculi. Dura quippe
riter sauctus ac verus dicitur, quia ad ejus corapara- erunt corporum vulnera, sed graviora adversariorum
tinncm nullus esl sanctus vel verax. Scriptum est jacula [Cod., miracula]. Sed sancti a tcntatione de-
enim : Nemo mundus a sorde. Et ilem : omnis homo ceptionis reservabuntur, quia non provocabuntur ad
mendax (Psal. cxv, II). Clavem autem David incar- Christi negationera. (Vers. 11.) Venio cito, tenequod
n.Hionem ReJemptoris nostri accipimus, quam suin- habes. Cilo se Dominus venturum dicit, ne quis in cer-
psilex semine David. Ostium qttoJ eadem clavisapc- lamine deficeret. Ciloenim fil omnequod transit. Te-
ril aut claudit, ipse est Christus ; jnxta illtid : nere auteni illum admonet cceleslis vitae conversaiio-
Ego sum ostirtm, et cxlcra. (Joan. x, 9.) Sic enim nem, et reddil causam, subjungcns : ul nemo alius
elavis et ostium sicut in Evangelio pastor, et ostia- accipiat coronam tuam. In qua sentcntia eleclorum
rius simul et ostium vocatur. Ostium itaque apertum numerum certum ac delinitum videmus complecti ;
est Christus secundum carnem natus, el passus, ac stupenda prorsus consideralione intuentes, huic nec
die lcrtia suscitatus; aperlum vero non incredulis, addi quemquam posse ncc minui.
se 1 credentibus. Hoc ostium claudere nitebantur Ju- Vers. 12. — Qut vicerit, faciam illum columnam in
ifcei, cum ca»is aposlolis nuntiarent ne in nomiue templo Dei mei. Teraplum Dei Ecclesia est, juxta il-
Jesu loquerenttir; sed quia illo aperiente nemo clau- C lud : Templum Dei sanctum est quod estis vos (I Cor.
dit, continuo responderunt : Non possumus nos m, 17). Et quia non solum pr.cdicatores, sed et
qum audivimus non loqui (Act. iv, 20). Hoc Asianis honi audilorcs, de antiquo bosle triumphant; atque
clausum apostoli aperire tenlaverant ; sed quia eo in hoc versiculo oinnis qui viceril, columna in tem-
cl.mdenle nemo aperil, probibuil eos spiritus Jesu. plo Dei fieri pcrbibetur, fateri cogimur hoc esse co-
Potcst et pcr ostium aperlum Scriptttra intelligi, per lumnam quod templtim, id est universalem Eccle-
icram fidei gressibus ad Christum inlramtis. Aperit siam. In eo vero quod subdilur : et (oras non egre-
iiaquc oslium clave David, ct nemo claudit, quia dietur amplius, aperle oslenditur quia Ecclesia jani-
Scriptura; sacra; eloquia, quac per gratiam incarna- priJem in juniore fratrc ab unitaie BJei et operatio-
tionis sua; electos spiritaliter inlolligere facit, nullo nis, qtiam in prophclis sub Iege lenuil, ad errorem
Jmtaorum velamine in corum cordibus adumbrare perfi Ji;c et pravae aclionis lrans:erat ; sed occisioae
valot. E contrairo Judxis non credentibus claudit, vituli saginati reccpla est. Aliler, in Adain omncs
eta quoquam aperiri non polest. Hoc ciiam morali- exivimus tam Judiei quam gcntcs; sed iulroJucti
ter discuti valet : quia modicam habes virtutem, et victores ad secundum Adam, columna templi Dei ef-
servasti verbum meum, et non negasli nomen mcum. ficimur; quia per sanguinem cjiisdeni mediatoris
Hic non parva orilur qusestio; qnomodo inodicain D nostri , antiqui hoslis lentamenta superantes, illa
hnbeat virtutem, qui verbum Dei servat, et nomen mandatorum stabilitate in superna sanclorum gloru
ejtis non ncgat. Sciendum igitur quia juxta icsiima- solidamur, quam in priino Adam amisisse proba-
tionem hunianx infirmitatis dictum cst, quia elccti mur. Sod nequaquam amplius foras egredimur,
ctim mulla per Christum possunt, parum se posse quia nullis inimici suasionibus ab illa ctxleslis patria;
prasumunt. Sic enim dicitur, modicam habes virtii' communi felicitate avellemur. Et nota quia Deum se
lem, lanquam diccretur, parvam lc putas haberc dicit habere, secundum humanitaiem loquens. J5i
virtulem. scribam snper illum nomen Dei mei, et nomen civitatis
Vers. 9. — Ecce dabo de synagoga Salanm, qut Dei mei novw Hierusalem qum descendit de caelo a
.-.• dicunt esse Jndivos, et non sunt, sed mentiunlur. Deo meo, ct nomcn meum novum. (Vers. 13.) Qui ha-
Ecce faciam illos ut veniant, et adorent ante pedes bet anres, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis. No-
tuos, et scient quoniam cgo ditexi te. Hoc loco fides men Patris supra vinccntem scribi, est per adoptio-
prxdicilur Jtidoeoriim, juxta illud : donec plenitudo nem Spiritus Filium ejus eflici. Quo enira slylo scri-
tjcntlum introeat, cl sic omnis Israel fiat salvus (Rom. bitur, nisi amborura gralia Spiiitus? liudc Aposto-
 H13 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. — LIB. III. 111.;
ltj& : Ipse Spiritus testimonittm reddit spiritui nostro A et ecce facla sunt omnia nova (II Cor. v, 17). Hie-
quod sumus filii Dei (Rom. vin, 16). Hierusalem rusalem ergo nomen super viclorem scriliitur, cum
vero, visio pacis interprelalur , t\ux de ccelo a Deo sanctorum numerosociatur. Unde nobis hxc omnia
descendere perhibetur, quia electorum Ecclesia, sinl, aperitur cumsubdiuir , et nomen meum novum,
quae ad visionem supernx pacis passihus amoris subaudilur, scribam ; illud scilicel quod eidem mc-
tendit, cum Domino, cujus corpus cst, in uterum dialori accessit ex lemporc, id est Christus. Hinc
Virginis prxdeslinala descendit : vel quia coelesli nobis dignitas, hinc celsitudo provenit, hinc fllii Dei,
gralia quotidie ejus numerus augelur. Nova autem hinc nova Hierusalem, hinc Cbristiani vocamur. Igi-
ideo vocatur, quia per baptismum et dilectionem tnr ubi totius sumraa salutis sonat, ibi tandem liber
terreni hominis vetustate exspoliatur, et coclesti no- debitum Unem accioiat.
vitale vestilur. Unde est illud : transierunt vetera,

LIBER TERTIUS.
Vers. 14. — Et angelo Laodtcim Ecclesice scribe : B dorum quilibet non inlelligit, recte miser, et misera-
Ilmc dicit : Amen, testis fidelis et verus, qui est prin- bilis, et pauper, et nudus et cxcus a Domino rcdar-
cipium crealurce Dei. Amen, vcrum interprelatur, guilur; miser, quia semelipsum decipit; m!scrabilis,
quod ad illam Veritatcm redigendum est qux de se quia non illud intelligit, quod se ipsum illudit , pau-
ipsa ait : Ego sum veritas (Joan. xiv, 6). Cum autem per et nudus, quia veris virtulibus vacuus ; sed pc-
Dominus multos et fldeles et veros habeat tesles, jus quia ncc conscius, unde et merito cxcus. Scd
apte singulariter ipse fldelis et verus dicitur, quia quia divina pielas aliquos ex lepidis ad fervorem ju-
in ejus comparalione nullus est fidelis et verax : slilix vocat, recte suhjungiltir : (Vers. 18) Suadeo
illeenim natura fidelis, et verax.et bonus est, nos tibi emere aurum ignilum probatum, vt locuples fias.
vero ejus parlicipatione. Quomodo vero solus Filius Per aurum hoc loco incarnata Dei sapientia intelli-
testis dicatur, cum tres sint qui testimonium di- gitur, de qua alibi dicitur : Accipite sapienliam sicut
cunt, in primo libro jain dictum est. Principium de- aurum. Et bcne boc aurum probatum et ignitum
nlque creaturx Dei Filius dicitur, quia ab illo habent vocatur, quia Rcdcmptor noster igne passionis exa-
cuncta existendi initium. Nam, sicut scriptumest : Om- minalus est. Et est sensus : Si vis viituiibus dives
nia per ipzum facta sunt (Joan. i , 3). (Vers. 15.) Scio exislere, me imitandum assume, ut fias et ipse au-
opera tua, quia neque frigidus es, neque calidus. Vti- C rum igne excoctum. Et quod pro hoc auro pauper
nam calidus esses, aut frigidus! (Vers. 16.) Sed pretium dabit, nisi devolum petitionis aflectum? Cui
quia tepidus et, et nec frigidus, nec calidus, incipiam ad hxc subditur : et restimentis albis induaris, ut non
te evomere ex ore meo. Frigidi sunt quos aut Judxo- appareal confusio nuditatis tua3. Ad operiendam nu-
rum perfidia, aut error gentilium tenet aslriclos, ditatis confusioncm veslimentis albis induitur, qui
quoniam ille eos sna glacie constringit qui dixit : aurum ignilum probatum mercalur, qui ad dcvitan-
Sedebo in lateribus aquilonis (Isa. xiv, 13) ; e contra dum tepiditatis pudorem in novx vilx conversio-
calidi sunl quorum corda auster, id est Spiritus san- ncm transfertur, qui novo coelestique hon.ini iuiita-
ctus adveniens calore fidei tangit, ut resoluta incre- lionis virtute inhxrcre meretur. Et collyrio inunge
dulilalis duritia, et amisso erroris frigore, bonorum oculos tuos, ul videus. Ac si diceretur : Adbibe divi-
operum flagrantiam emanent. Tepidus autem et ex na prxcep:a ad mentem caccam, quatcuus virlutum
(rigido solet fleri et ex calido, quia et alius a frigore nudilalem quam pateris, videns operire feslines.
iniquitatis conversus ad perfecluin juslilix fervorem Nisi cnim divina prxcepta collyriuin essent, Psalmi-
non transit; et alius a calore justitix descendit ad sta non diceret : Prwceptum JJomini lucidum illumi-
torporis ignaviam. Oinnes igitur experiinenlo didici- nans oculos (Psal. xvm , 9). Potest per collyrium
mus, quia frigidum quid vel calidum facile in cor- D quod ex terra fit, et lerrae pulverem ab oculis ejicit,
pus trajicitur; tepidum autem cum nausia ab ipso assumpta pro nobis Redemploris nostri temporalis
ore projicitur. Sic sic (Ila cod.) doctores facilius cgestas designari. Qui ergo cxcatos oculos pulvere
possunl infidelem ad fidem, aut perversum Chrislia- habet, collyrium superimponat, ut lumen recipiat;
nuin ad fervorem boni operis traberc, quam tepi- idcst qui pcr terrena delectamenta defluit, lempora-
dum ; ideoque deserunl eum, velut agricola infru- Icm Rcdemploris sui cgestatem ad mentem reducat,
ctuosam terram linquit, et illam cxcolit de qua jam ut interioribus oculis conlempleturfutura sanctorum
spinas eruit et est frucluosa, vel iilam qux adhuc prxmia.
plena quidem est spinis, sed fructuosa futura prxvi- Vers. 19. — Ego quos amo, arguo et casligo. Rc-
detur. dargutio ad vcrba, castigatio pertinet ad flagella. ln
Vi.ns. 17. — Quiu dicis quia dives sum, et locu- hac autem sentenlia ainplius quod exponi debeat
pletatus, et nullius egeo, el nescis quia tu es miser, et non cst, sed quod libcnler amplecti. /Emulare ergo,
miserabilis, et pauper, et ccecus. Quisquis pro reclx ct poenitentiam age. Ac si diceret : nisi lemporalilcr
li.lei confessione se divitem jaclal, nisi mala agcrc cum illis bic flagclla susceperis, sine illis aeternis
il.sistat, non divcs, scd pauper est; quod quia tcpi- crucialibus subjacebis. (Vers. 20.) Ecce sto ad ot-
1116 B. F. ALBINI SEli ALCUINI OPERUM PARS II. 1116
ritint, etpulso Si quis audierit vocem meam, el ape- A Hs carnis vidil, vcrum etiam manibus contrectavil.
ruerit januam intrabo ad illum, et ccenabo cum illo, Per ostium autem apertum Chrislus designatur,
et ipse mecuvr.. Status liic non corporalis, sed sine nascendo, mnricn lo, resurgendo, cunclis jam fideli-
loco accipiendus est, quia quem Dominus inhahital, bus mnnilestalus; quod apte in coelo, id esl in Ec-
non dcserit ad alium transcundo. Ostium atitcm clesia, videtur, quia Redemptor nosler natus, et pas-
mentis adituai significat, quem aul per sc sine socio sus, suscilalus, alque ad coelos ascendisse in ea prae-
inspirando Dominus pulsat : cujus vocem audit quis- dicatur ctcreditur. Et vox prima quam auditi tau-
quis amore dilectionis praeceptorum illius monita qitr.m tnbat loquenlis mecum dicens : Aicende huc.
custo.Ht. Et januam apcril cum ad videndum sum- Quo? nisi ad ostium et ccelum, id est Christum et
mum aeternitatis bonum cor ditatat. Aperta denique Ecclesiam? et quibus gressibus, nisi fldei? El recle
janua, Dominus ad illum intrat, quia per internam Joannes ad boc a voce prima invilatur, quia uuus-
dulcedincm desiderio animam aesluantem illustrat. quisque clectorum, ut iuofTenso credulitatis pede pcr
Co3nal igitur caput quia faciendo voluntatem Evangelium ad vera: fidei sacramcnla perlingat,
Patris quolidie membra cum capite, qua; ut Vetcris Testamcnli doclrina, qu;c novam praecedil,
voliinlatem Patris faciant, quotidie moriuntur cum roboralur. El recte hxc vox tnb:e comparatur, quia
illo ; ut illud : mor.ui enim estis, et reliqua. (Vers. B ad bcllum provocat spirilale. Unde cst illud : Quasi
21.) Qui viceril, faciam illum sedere in tlirono meo, tuba exalta vocem tuam (Isa. i.vui, 1). In eo vero
sicut et ego vici, et sedeo cum Palre meo in throno quod subdilur : ostendam tibi qutv oporlet fieri post
cjus. Vincens Dominus in throno Patris seJet, quia hac , uon ncgat dum esse exallaliones Ecclesix,
post passionem et resurrectionem cequalem se Palri scd ostendit quod permaneant usque in finem saeculi.
csse indicavit. Et nos sedere dicit, quia judicii po- Vebs. 2. — Et statim fui in spirilu. Hoc si ad
testatem in Filii virtute percipimus; juxta illud : Joannem referatur, iu exlasiineum dicit assumplum ;
Vos qui secuti estis me, sedebitis super thronos, et si vcro ad Ecclesiam, hoc diclo spiritalis ejus cou-
reliqua (Matth. xix, 28). Nec abhorret a veroquoj versatio declaratur. Et ecct sedes posila erat in calv,
alibi super duodecim thronos, hic vcro in throno tt supcr sedem sedens. Tam per ccelum quani per
suo perhibfit esse sessuros. Per ihronos quippe duo- sedera Ecclesia designatur ; sic enira genus jungiuir
decim, tinivcrsale judicium ; per thronmu vero Filii,
generi, ut non duo, sed unum intelligalur. Sedes
shigulare culmcn judiciariae polestaiis ostenditnr.
ergo in ccelo ponitur, cum ipsum caelum, id e>t Ec-
Hoc ergo duodecim thronis, quod uno throno Filii
clesi», ;i Domino prxsidcri merelur. Sedens autem
designatur. Sed quacrendiim est quomodo [Cod.,
Miper scdem, nil aliud cst quam fllius homiuis in
quando] omnes victorcs judicare dicat, cum non G
medio candelabrorum aurcorum apparens : nisi quod
omncsjudicaturi sint, scd alii cx vincentibus judica-
illic ambulat, id est dona tribuit; hic vero sedet, id
bunt, alii judicabunlur? Sciendum igitur quia pote-
est pro collalis muoeribus judicium excrcens singu-
statem quam in se ipsis non habent, habebunt in
los dijudicat. Nam quod per sedentem hoc loco Filius
aliis, sicuti totum hominis corpus potestatem habct
loqui per os, viderc pcr oculos. Sed si subtilius banc dcsignclur, declaratur cum subditur : (Vers. 3) Et
sentcntiam intuemur qua dicilur, sicut ego vici, cla- qui sedebal similis erat aspectui lapidU jaspidis et sar-
riores in victoria atque excelleutiores pcr eam dcsi- dini. Per jaspidem.qui ex virenli specie constat, illa
paradisi virentia pascua designanlur.Etquxsunt illa,
gnari invcnimus.
CAPUT IV. nisi Christi divinilas, in qua orania vivunl? L'i idein
Vers. 1 . — Post hwc vidi, et ecce ostium apcrtum Joanncs : Qui babet Filium, habet vitam (Joan. m,
in cxlo. Recapitulata Redemptoris nativitate, quse 36). Per sardinum vero, qui terrac rubra; similitudi-
jam dicta fuerant sub aliis diversisquc figuris ; ac si ncni balict, humaiiitas noslri Redemptoris expri-
quis unam rem diversis moJis enarrct, narrationcs mitur, quia veritas de tcrra orta csl. Potesl eliam
habebunt diversum tempus, non ipsa res quae uno in pcr horuin lapidum specics Exclesia designari. Et
tempore gesta cst.. Sed o i quasrendum
„„ j.,m est,
»o« cum
«,™ ain
»i;i ■*
D Ms eral in circuitu sedis, similis
... visionis smaragdiiur
propheta; per reges solili sint manifcstarc quantum Per irin, qn;c Grjcca Latinaquc lingua arcus voca-
intervallum fucrit inter visionem ot visionem, cur tur, reconcilratio mundi designalur per incarnali
Joanncs tcmpus prophctise non manifestal? 01) hoc Verbi dispensationem facla. Sole quippe nubem illu-
scilicct, quia totum Ecclcsiae tempus ad illam conli- strante iris apparuit, quia ctim Patris Verbum , quod
nualam resiirreclionis diem docet referendiim, de sol justilise est, bumanam naluram suscipiendo irra-
qua dicilur : Beatus qui habetparlem in resurrectione diavit, ipsa humauitatis ejtis susecplio, qua? a pro
prima (Apoc. xx, 6). Priina enim resurreclio, id est phcta nubes vocatur, roconcilialio facta est mundi.
qua a morte peccati ad vilam justillac animae resur- Cujus rci ipsa inlcrpretalio nominis consonat. Si
gunt, tolo nunc lempore agitur. Sed quibus oculis enim una littcra addifa irini («i.oiiv»), dicas pax a
Joanncs ostium hoc vidil? Nimiruin quantum ad li- Grxco in Latinnm interprelatur. Cum solida sancto-
guralam oslensioncm, non carnis sed mentis; quan- rttni corda qu;e nubes sunt vocala, illuminat, arcos
tjui vero ad ipsius rei veritatem, qux jam Domino sptciem reddunl, quia orando Dcum ad pielateni in-
apparente in carne manifeslata erat, non solum ont- flccitinlur. El ;!pta figuramm connexio, ^uia infe-
 1117 EXEGETICA. - COMMENT. IN APOCAL. — UB. III 1 1 18
rius fulgora et Innilrua dc llirono tanquam dc nube A quod gestalur interius; ita Ecclesix fidcs inlus siin-
piocedcre narranlur. Igitur quia arcus duobus prin- plex esl credulitale, etforis vcrax ostenditur confes-
cipalilcr coloribus resplendet, aqux scilicet et ignis, sione. Sed ne fragile pularetur ut vitrum, addituin
designalur vel baptismus aqua? et Spirilus sanctus; est simile crystallo. Siculenim glacies hiemali frigore
vel judicium proecedens per diluvium, ac subsequcns pressa post multos annos in simililudinem lapidis
per ignem. Ut per eum hoc loco repropitiala mundo obdurata cryslallum efficitur, ita fides sanctorum intcr
divinilasaperliusosteivdatur, idcircovisionismaragdi- pressuras per incrementa teinporum solidatur. Et in
nxcomparatur. Hicenimlapis viridissimi coloris est, tnedio sedis et in circuilu sedis quatuor animalia plena
ijui divinitatis naturx non inconvenienter aptatur. oculis ante et relro. Nulli dubium est quin per lnec
Vers. i. — Et in circuitu sedis sedilia viginti qua- quatuor animalia qualuor figurenlur evangelislae.
tuor, el super tlironos viqinti quatuor seniores seden- Sed si in medio sedis, quomodo in circuitu sedis esse
tes. Cum Dominus in Evangelio duodecim thronos perhibentur? praesertim cum in mcdio sedis Domi-
coramemoret, quid sibi vult quod Joannes viginli num, et in circuitu sedis viginti quatuor seniorcs
quatuor dicit? nisi quia propter geminum Testa- sedere jam dictum sit. Quapropter sciendum quia in
mentum numerus ctiam duodecim tribuum duplica- Domino animalia, ct in animalibus Dominus; ct
lur. Igitur quanlum ad distinctionemulriusqueTesta- B rursus in scnioribus animalia, el in animalibus senio-
ruenti, viginti quatuor suiii tbroni, totidemque senio- res inveniuntur. Potcst et quatuor animalium spccie
res; quantum vero ad unitatem et concordiam eo- designari generaliter Ecclesia. Pler.a itaque sunt
r.iiudcin, taiituin duodcciui. Sed nec dcbcmus tanlum animalia oculis, quia quot sunl sacrarum Scriplura-
carnaliler sapere, ut aliud xstimemus unam sedcm, rum eloquia, tot sunt electorum spirilalia lumina,
aliud viginti quatnor tbronos. Nam quia singularilcr quibus ad fidem illuminanlur. Ante aulem et relio
ac principaliter universam Dominus judicabit Eccle- sunt oculi, quia Vetcris et Novi Testamcnli sacra-
siam, idcirco seniores el throni una sedes esse di- menla in se conlinent.Anfeeuim hoc loco propraete-
cuutur; quia vero s.incli praedicatores utriusque rito ponitur. Alilcr, anteclrctrohabcntoculos, quia
Testamcnti cum eo.Iein subdilas plebes examinabunl, quaedam impleta, et quaedam implcnda denuntiant;
consequenter in circuitu sedis super vigiuti quatuor vel quia praeterila peccala plangunl, et futura cavent.
Llironos totbx-m sedent seniores. Quod autcm de se- Vers. 7. — Et animal primum simile leoni, et se-
uioiibus subdilur • circumamicti veslimentis albit, cundum animal simile vitulo , et tertium animul ha-
el in capitibus eorum coronce auretv; ad onuicni Ec- bens faciem quasi hominis, et quartum animal simile
clesiam pertinet, qu;c veslimentis alhis induitur , id aquilw volanti. C_uaerendum est quare Joannes pri-
est inviolalis baptismi sacramentis. Coronas aureas ^* mum animal leoni simile dixerit.cum Ezechicl hoini-
in capite habct, quia veraciter de morlis auctore nis spcciem primo animali inesse perhibeat. Igitur
triumphat. Aliler, potest pcr hunc nuraerum sancta aut ordo hisloricus mutatus est, quem mystica Scri-
Ecclesia figurari propter scnariam perfectionem, quae pturarum cloquia non semper servant ; vel quia non
pcr quatnor Evangelii libros consummatur; vel certe proplcr nativitalem, aut passionem crediderunt in
quia Veteris Teslamenli viginli quatuorutiturlibris. Chrislum homines, sed propter resurrectionem, qu.-c
Vers. 5. — Et de throno proccdunt fulgara , et in I one figuratur, cjus speciem primam posuit.
voces,el lonitrua. Hic apcrte ostcndilur per tbronum Dcnique quia ab humana generatione coepit, rectc
Ecclcsiam ligurari , cui hsec oninia conveniunt. In pcr hominem Matlhaeus ; quia a clamore in deserto,
fulgoribus euim niiraculoiuiu sigua accipimus. Unde recle pcr leonem Marcus ; quia a sacrificio exorsus,
Psaluiista : Illuxerunl fulgora lua orbi terrce ( Psal. bcne per vilulum Lucas; qui vero a divinitatc coepit,
lxxvi, 19). Per voces autcin el lonilrua praedicatio digne pcr aquilam Joannes. Possunt et li;cc ad Chri-
vcritatis expiimilur, sicut idcm Psalmista dicil : Vox stiiin referri, cl ad cuncla niembra ejus. Sed hscc
tonitrui tui in rota (Ibid.). Et nola quia quasi ex obli- brcvilalis causa dixissc sufficiat. (Vers. 8.) Et qua~
quo ab una figura ad aliam transiens , de sede hoec tuor animalia, singula eorum habebant scnas alas.
dicit proccdere, cum non sedi, sed nubi convenianl. " In alis qualuor animalium, duoruni Teslaroenlorum
lpsani crgo scdem nubcm vull inlclligi. Bene autcm eloquia accipimus. Cum ergo dua? sint hae alae , pro-
j.istiirum Ecclesia pcr iiiibem figurutur, quia praedi- pter gcminalum lamen duodcnariura numeruui, qui
calores cjus et vcrbis pluunt, el comminatioiiibus in tribubus Israel et in apostolis invcnitur, duodecies
lorianl, et iuiraculis coruscant. Et septem lampades multiplicanlur, et viginti quatuor de sc reddunt. Sic
ardentes anle thronum, qum sunt septem spiritus Dei; eliara propter Trinitatis notiliam , quam toto orbi
( Vi:ns. 6) et in conspectu sedis tanquam mare vitreum dilTuniluni, lcr nmltiplicanlur, et sex in solidum ap-
titnile cryslallo. Aple Spiritus sanctus lampadibus paront. Aliter, possunt per scx alas sex leges inlel-
comparalur, quia adamorcm Dei et proximieleclorum ligi. Prima naluralis, secunda Moysi, terlia prophe-
animos accendit. Quid aulem per maro vitrcum, nisi larum, quarta gralix, quinla aposiolorum, sexta sy-
baptismus Gguralur? Et quare vitreum, nisi quia nodorum, quibus Ecclesia volat ad coelum. Et in cir-
fides per cum transeunlium tropica loculionc demon- cuitu, et intus plena sunt oculis. Animalia et in cir-
stratur? Ab eflicicnle scilicel illud quo.l eflicitur. cuilu, et intus plena oculissunt, quia sancta Ecclesia
Sicut enim in vitro nihilaliud videtur exlcrius, quam pr;ci!icationis lumcn oslcndit credcnlibus, iuftdelibug
 1120
4119 B- * ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS II.
tlaudil : vel quia sancli praedicatores parvulorum A CAPUT V.
uientibus tanquam foris per solam liistoriam, et per- Vkrs. I . — Et vidi in dsxtcra sede.tlis super thro-
fectorum quasi inlus per allcgoriam iter fidei et san- num librum scriptum iiuus et foris. Per sedentem in
clitatis ostendnnt ; vtlquia indesinenter conspicinnt throno , Patris pcrsona oslendilur : per dexleram
ut foris bona exempla fralribus prabeant, et intus vcro sedentis, ejusdein Palris Filius per quem facta
recta intenlione ptrsistant. sunt omnia , et de quo paterna voce dicilur : Tollam
El requiem non habent die ac nocte dicenlia : San- in cceliim inanuiii meam , et jurabo per dexteram
ctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus omnipotens, qui meam. Liberautem sciiptus inlus et (oris, ntrumque
est, et qui crat, el qui venturus est. Requiem non ha- Testamenlum, Vetus scilicet et Novum, continere
bent, id est a clamore non ccssant. Unde claret videtur; et Velos quidem juxta litieram foris pate-
quod animalia quatuor totam Ecclesiam designanl : bat, scd juxta niysticum intelleclum intus Novum
quia non soli evangelisUe, sed et omnes fideles die occultabat. Sive inttis liber scriptus ostenditur alle-
ac nocle, id esl iu prosperis ct in adversis , Deum goria, foris bistoria. ldcirco autem Velus et Novum
laudare non cessant. ln eo aulem quod ler dicunt Testamenttim unus liber dicitur, quia nec Novum a
sunctus, tres personas designant. Dicendo vero, Do Veteri, nec rurstim Vetus a Novo valel dislingui. Et
minus Deus omnipotens, unius subslanlise Deum in B >ecte in dextcra libcr esse dicitur, quia prineipalis
bis tribus oslendunt. Sed quomodo Trinilali con- divinarum Scripturarum inlcntio ad dispensalionem
gruere potest quod in prafata laude dicilur , qui ven- noslri Redemptoris referlur. Signrttum sigillis seplem.
turus est, ctim solus Filius ad judicandum in buma- Seplenarius immcnis universilatem saepe designat.
r.itate veiilurtis sit? Scienilum igilur quia invisibilis Scplein autcm sigillis liLer signalus essc perhibetnr,
Trinilas per assumptam Filii personam justos et pec- quia dispensatio Domini Salvatoris antequam reve-
catores examinabil. Venicl autem non de loco ad lata in plenituiline lcmporum fuissel, in divinis vo-
locum transeundo, sed pcr susceplam bominis for- luminil.us omuifaria mysteriorum latenlium pleni-
inam, qua de coelo ad inferiora descendet, manife- ludinc abscondcbalur. Si alicui iste inlellectus non
stam polentiam oslendendo. Polest ct hoc loco prse- sufficit , noverit , in septem sigillis septem modos
sens divinitalis adventus , quo sancti ejtis quotidie verboruin cowprehendi. Indicativum, ut illnd qoorl
illnstrantur, intclligi. (Vers. 9.) Et cum darenl itla quffrenti propheUc dicitur : Ego Dominus qui loquor
animatia gloriam, et honorem, et benediclionem se- justiliam (Isa. xlv, 19). Pronuntiativuni, iil illud :
itenli super thronum viventi in swcula sa-culorum; Audi me Jacob el Israel quem ego voco, et reliqua.
(Veiis. 10) procidebant viginti qualuor seniores,et ( Isa. XLvm, 12. ) Imperativum, ul illud : Clama, ne
mhrubmit uiYiilnn in s.ratln Mridonim. II .• anima- C ces*es (Isa- LVI»' l)' Oplalivum, juxla illud : Ulituu!,
lia non jain genus, sed speciem siguant, id cst evan- attendisses mandata mea (Isa. xlviii, 1)! Conjuncti-
gelislas. Al vero per viginti qualuor seniores univer- vrin , ul illu.l : Si custodieritis pactum meum, eritis
salis Ecclesia in prrelalis et subjeclis exprimittir. mtVii in peculium ( Exod. xix, o ). Infinilivum , ul
Danl ergo animalia gloriam ct honorem sedenli su- illud : Contincrc a malo inlelligentia est. Imperso-
per llironum, ciim sancli evangelistae docent pro nale, ut esl : Quis loquetnr votentias Domini (Psal.
iminibus bonis laudandum ; ul esl illud : datum opti- cv,2)?
m«m, et reliqua. lllis ila dicentibus, viginti quatuor Vf.rs. 2. — El vidi mujelum foitem prccdicantem
seniores, id est omnes sancli, cadunt, bumilia de sc voce magna : Quis dujnus est aperire librum , el sol-
seiitieudo. Ubi autem cadunt, ibi adorant; quia vere signacula ejus ? Per angelum fortem praco legis
uude sibi nihil tribuunt, inde Deum hor.orant. Casus dcbel intclligi ; labia enim sacerdolis custodiunt
autem et adoratio spiritalis intclligcnda cst, juxta scicntiam, et legem rcquirtint ex ore ejus, quoniaui
illud : Deus spiritus est, et eos qui adoranl eum , in angclus Domini cxerciluum cst. Qmd' cst autem re-
spiritu et veritate oportet adorare (Joan. iv, 24). Et quirerc, quis dignus sit solvere librum, nisi auxie
viiliebnnt coronas suas ante thronum, dicentes, et re- Cbristum dcsiderare? qui possit in se oslcndcre
liqua. Iloc ipsum repetit. Seuiores cnira ante thrc- legem csse inipletam el revclatam,qualenus nonjam
iiuin coronas suas ponere, cst cleclos pia menlis carnaliter, sed spirilaliter debeat servari el intelligi.
confessione ante conscientias suas, quibus Deus Et rccle prius liber aperilur, deinde septem ejus si-
pra:sidet, de acceplis virtulibus tumorein superbia; gnacula solvuntur, quia antc in Chrislo diviiue legis
deponere, el pra^sidenti sibi cuncia tribuere; unde praconia impleta sunl, deinde in toto corpore qm-
et dicunt : (Vers. U) Dignus es, Domine Deus no- dam ratione, sicut declarat singulorum apertio si-
stcr, accipere gloriam, et honorem, et virlutem. Ac si gillorum. El quia necdum Christus advencrat, rede
dicant : Tibi principaliter isla conveniunt, a quo el sulijungitur : (Vers. 5) Et ncmo polerat neqte in
per quem el in quo est gloria et honor et virtus san- coelo, sciliccl angclus ; neque in terra, id est boiDO;
ctorum. Sed quid est quod sequitur : 71110 tu creasti neque stib terra, id est anima, aperire librum, ntqte
a.unia, et propter voluntatem luam erant, et creata respicere illum. Nam nullus horum htunanx salutis
sunt ? Si enim creata sunt, quomodo anleqiiam crca- dispensationcm perficere polerat. Scd. beale Joan-
reutur, eranl? Sciendum crgo quia cranl inpnedcsii- nes, quomoo'o nemo poluit respicere librum, cum ta
uatronc, priusquam fierenl in operc. ipse dicas : Vidi librum in dcxtcra Dei? forie nrc nt
 Ull EXEGETICA. - COMMENT. 1N APOCAL. — LIB. II!. 1122
ecelo, nec in lerra, ncc sub lerra fuisli? Ne crgo con- A cminenliores in Erclcsia intelligi, quihus dicilur :
irarium sit, retpicere pro comprehendere accipienduin Vos in carne non estis, sed in spiritu (Rom. vm, 9).
est. Quiseniin comprehendere suffici', quomodo in- (Vers. 7.) Et venit et accepit librum de dexlra seden-
carnatur sine semine Deus? QuomoJo clauso exiil tis in throno. Uem est dcxtcra sedentis in throno,
ulero virginishomo Deus? Quomodo Domiims glo- qui el agnus tanquam occisus in medio throni ; quia
ria; crucifigatur, cum solacaro nioriatur? Dei Filius, per quem crealus est mundus, et hominis
Vers. A. — Et ego flebam mullum, quoniam nemo filius, pcr quem redrmptus cst, non duo, sed unus
dignus inventus est aperire librum , nec videre eum. cst Chrislus. Qiiamobrcm agnus, id est hominis fi-
Nequaquam Joannes in sua persona flevissc credi- lius a seipso, id cst a sua divinilatc, accepit librum,
iur, qui post hujus libri aperlionem ista scribebat, id esl hiiiname saluiis dispensationcm, cui oinncs
sed in ejus Ecelesia: qn:c anle advenlum Christi Scripturarum pagina- altcstantur.
fuit, quae gravaia oneribus pcccatoium, mediatoris Yers. 8. — Et cttm aperuisset librum, quatuor
sui prxsenliam anxia quxrebat. In cujus etiam pcr- animalia et viginli qnatuor seniores c:ciderunt coram
sona David dicit : Fuerunt tnihi lacryma; meie panes agno habentes singuli cithnras, ac pltialas aureas
die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie : libi est Deus plenas odoramentorum, quw sunl oraliones sanctorvm.
luus (Psal. xu,4)? Cui consolatio dir.gilur in eo B Tunc agn|)g lil)rum apcrllit> cum oplls volontarise
quod subditur : (Yf.rs. 5) Et unus de senioribus dicit passionis implevit. Quid vero est animalia et senio-
mihi, Ne fleveris. Ecce vicil leo de tribu Juda , radix res cilharas haberc, nisi electorum Ecclesiam ea
David, aperire librtim, et solvere signacula ejus. qtix desunt pressurariim Christi implere ? Aptc
Per unuin seniorem ordo inlclligitur propheta- autem per cilharas passiones Chrisli figurantur ln
rum, quorum oraculis consolabalur Ecclesia ; juxta cilhara enim alicc fortius, ali.c chorda: lenius tendun-
illud : Non auferetur sceptrum de Juda, nec dttx de tur ; sed lamen dissimiliter tcnsx, ncquaquam dissi-
femoribus ejus, donec veniat qtti miltendus cst. Et mile caniicum rcddunt. Sic sic divcrsa in Chrisli
nola quod hic Christus leo dicitur, quia diabolum corpore membra passioncs cjas alia plenius, alia
vicit : in sequenti versu agnus, quia semetipsum ofle- minus , imilantur ; scd unam concordix resonant
rens mundum redemit. Radix autem David , id est laudem. Cum cilbaris ergo animalia et scniores ante
gcnuselfilius David. Notandum prajterca quia diccn- agnum cadunt , quia omnes sancli quidquid pro
do ticit , pneterilum pro futuro posuil; juxta illud : Christo patiuntur, Christo, non sibi, ascribunt. Per
Foderunl tnantts meas, et reliqua. (Psal. xxi, 17.) phialas aureas charitas inlelligilur ; qux non solum
Yers. 6. — Et vidi, et ecce in medio throni et qda- _ pro amicis, verum cliam pro inimicisnovit exorarc :
tnoi animahum , et in mcdio seniorum agnum stantetn unde plcna; fuisse mcmorantur. Et bene post citha-
quasi occisum, habenlem cornua septem, et oculos ras phiaLc ponuntur, quia prius Dominus patibulum
septem, qui sunl septsm spiritus Dei missi in omnem crucis subiit, el sic propersecutoribus incomparabili
terram. Ut jam dictum cst, thronus, et animalia, cl charilatc oravil dicens : Pater, d mitie illis, cl reli-
scniores Ecclesiam signiticant, in cujus medio aguus qua. (Marc. xxni, 54.) (Yers. 9.) El cantabant canti-
slat, juxla illud : Narrubo nomen luum fratribus cum novuin diccntes : Digntts es, Domine Deus nosler,
meis, in medio eccleiice laudabo le (Psal. xxi, 25). accipsre libriun,el ca?lera. CaiitavitChristuscanticum
Non autem contrarium est quod alibi legimus : Do- novum, verbis prxdicando , ct faciis imitando. Quid
minus in circuitu populi sui (Psal. cxxiv, 2), quia el est autein diccre , Digmts es , Doinine Deus noster,
in medio praesidens regit et judicat , ct in circuitu accipere libruni, et aperire signacula ejus, quoniam
ambiens prolegit et defendil. Sed quare hic stare, occisus es, et redcmisli nos Deo in s nguine tuo ex
superius autcm scdcre lcgitur? nisi quia ibi examcn ct omni 'ribu, el lingua, et populo , et nalione, nisi
regnum, hicautemauxitiumostenditiir. Sedere enim a I comparationcm nostrarum vicloriarum tua sola
regnanus est et judicanlis , slarc vero adjuvanlis. judicalur yicloria, qna nos dc mortis principe et
Et nola quod non occisus, sed tanquam occisus rj malcdiclo legis sumus redcmpti? In co vero quod
ceruilur; quia elsi crucilixus cst ex iiifirmitatc , quatuor ammalin , et vigmti qualuor semores , cx
vivit tamcn cx virtute Dt'i. Aliter , lotics non omni tribu , ct lingua , et natione redemptos se
occidilur, sed quasi occidilur Chrislus , qtioiics dicun'. , 1'perte ostcnditiir per eos univcrsalem Ec-
mcmbra ejus aut se sponte mortificant , aut per- clcsiam dcsignari. (Yers. 10.) Et fecisli nos Deo
sociiliones tolerant, ut in se impleant ea quaj de- nostro regnum et sacerdoles et regnabimus super
sunt passionum Chrisli. Per seplcm cornua, ut ipsc terram. Ueges sunt elecli , dum corpora sua frc-
cxposuil , scptiformis sancli Spiritus operatio dcsi- nando , quasi supcr su! jcctam terram lege virlutis
giiatur, qua; non solum in capitc quicvisse, sed eliam rcgnant : unde ct super lerram regnum accepisse
totuni corpus illuslrasse probalur : unde lioc loco confirmant. Saccrdotes sunt , quia seipsos qiiolidic
seplem spiritus Dei in omncm terrain missi narran- castigando , Deo offerunt , juxta illud : Sacrificium
tnr. Haic autcm septiformis operalio , qua: propter Deo spirilus contribulatus (Psal. L, 19).
regnum et fortiludinem figuratur, recte propter illu- Yers. II. — Et vidi, et auditri vocem anaelornm
minationem Ecclesiw etiam per oculos designatur. mullorum in circuilu Ihroni , et animalium , et sento-
Alitcr, possunt per cornna, qurc carnem exredunt, rum. In eo quod se vocem andisse dicit, qualis hxc
1123 B.F. ALBINI SEU ALCUINT OPERUM PARS II. 1124
visio fuerit ostendit. Visus eniin ille audit , el audi- A in throno et Aijno, bcnedictio, el honor, et giona, et
tus videt. Sed si in circuitu sedis, ul jam dictuin est, potestas in sacuta scvcutorum. Dicendo omne», illos
aniraalia sunt el seniores, quomodo in circuitu ejns- repetit ex qnibus superius totam Ecclesiani constare
dem angelus , nisi quia eadem animalia et seniores dixit; id est animalia, et seniores, et angelos. In se-
angeli sunt? De quibus dicilur : Angeli pacis amare dente vero el Agno, id est in Patre ei Filio, secon-
flebum (ha. xxxm, 7). Licet cccleslis quoque mililia dum jam dictam rcgulam , eliam Spiritus sanctus in-
angelorum nomine possil inlelligi ; sive tamen de his, tclligitur. Et quatuor animalia dicunt : Amen. Et ti-
sive de illis innumerabilis oslenditnr mullitmio ciim ginli quatuor seniores ceciderunt , el adorar;rttut
subdilur : Et erat numcrus eorum millia millium, viventem iti swcula scrculorum. Quia animalia et se-
(Vers. 12) diceiitium voce mngna : Dignus est Agnus niores unum sunt , id est una Ecclesia , cum senio-
qui occisus est accipere virtutem, et divinitatem, et sa- ribus animalia cadunt ct adorant , et ipsas laudes
pienliam.el fortitudinem, et honorem,et gloriam,el bc- seniorcs cuin animalilms veras esse asserunt , ser-
nediclionem, (Vers. 13) et omnem crealuram, qux in mone confirmationis respondentes , amen. Casos
cceto est, et super terram, el sub terra, el mari, et autcm el adoratio, ut jam dictum est, spiritalis ac-
qua; in eo sunt. Mare, el qmc in eo sun!, prcescns cipi debct. Ne itaque longo progrcssu ullra niodum
saculum designat. Omnes audivi diccntcs : Sedcnti B lassemur, liunc librum isto fine cbudamns.

LIBER QUARTUS
ferro. Equus rufus anliqui hostis est corpus ; omnes
CAPUT VI.
scilicet reprobi animarinn inlerfectione sanguinci.
\f.rs. I. — Kt cum aperuisset Agnus unum ex Et quidem sessor electorum dicit • Pacem meam do
scptem sigiltis , audivi unum ex quatuor animalibus vobis (Joan. xiv, 27) ; sessor vero reproborum pa-
dicens tanqunm vocem lonitrui magni : Veni, et vide. cem sumit de terra, quia ille concordia? auctor est,
Apcrtio sigilli , rcvelalio est sacramenli. Verum iste vero discordi*. Et nota quod non de coclo, sed
quia non unum, sed multa sunt sacramenla, et de dc lerra, id cst terrena qusrentibus, pacem aufert.
singulis longum est traclare, possunt universa in bis Et ut invicem se interfuimit. In hac scn:entia non
tribus modis comprehendi , id est loculionis , cogni- carnalis seJ spiritalis interfectio debet intelligi. Unde
tionis, et aclionis. Locutio omnia preecepta in se autem se reprobi inlcrficiant , aperitur cum de Ju-
roncludit. Cognitio rcgulariler adbibita intclligcn- da:orum principe subdilur : et dalus esl illi g!adius
ti;c formas insinuat. Actio vero utrisque concor.lal. magnus, id est spirilalis, et malignus , quo non cor-
Aperto vero uno ex septem sigillis, unum cx qua- pora, sed animje reproborum jugulantur. Huuc gla-
tuor animalibus in modum tonitrui magni Joannem dium diabolus duobus modis exercet; cum aol per
invilat, ut veniat, et videat; quia manifcslata veri- Q se spiritali locutione intcrius decipit, aul per carna-
tate prxcedens in apostolis Ecclesia subsequcnlem liuui Mioruin linguam exlerius pulsans ad occisio-
ad QJcm provocat. (Vers. 2.) Et ecce equus albus, et ncm auiiii.c pertingit. Hxc aulem omnia illi data
qui sedebat super eum hubebat arcum. Per cquum dicuntur, id cst Dco justo cuncta disponentc permissa.
album Christi bumanitas designatur sinc peccali of- Vers. 5. — El cum aperuisset sigillum tertium,
fuscatione , quara Verbum Patris singulariter voluit audivi tertium animal dicens : Veni, et vide. Et ecce
prxsiderc; sive omnes electi. Per arcum vero Vetus cquus niger, ct qui sedebat super eum habebat state-
et Novum Testamentum exprimitur, ex quo tot pro- ram in manu sun. ln liujiu eijui nigredine illa ina-
deunt jucula , quot sunt Testamentorum eloquia. Dc lorum esurics designatur, qua Christi corpus inhian-
hoc arcu eidem sessori dicilur : tendens ct extcn- tcr devorare, et in malitise suai ventrem trajicere
deus arcum luum super sceplra. Quod vero scqui- concupiscunt : quorum scssor habel stateram in
tur : et data esl illi corona, non solum ad caput, scJ manu sua , quia tcmporalibus slipendiis bonorum
etiam ad corpus refertur. Et exiit vincens ul vinccret. vitam mercari quaBiil, ut suam suorumque esuriem
Unde exiit nisi ex aperto sigillo? Nam ex revelato satiare possit. Hanc staieram in manu tenuit quando
Scripturarum sacramento, ipsa sacramenti veritas iinum ad manducandum obtulit pomum, el (otum ad
manifeste apparuit. Exiit autem vincens, priinum 0 perdendiim mercatus est mundum. Nam scicndiur.
caput, ul post in corpore vinceret quolidie diaboli quia diabolus prius audiendi verbum Dei alimen»
tentamenta, ct malorum hominum perseculioncs. tum subtrahit , ui spiritalis cibi inedia afTectos in
Vers. 3. — Et cum aperuisset sigillum secundum, augmcntum sui corporis facilins suinat. Undc per
audivi secundum animal dicens : Veni, et vide. Quid prophetam Dominus dicit : Ecce ego mittam [a-
est quod in causa dissimili similis fi: admonilio? mem in terram ; non famem panis, neque sitim aqur,
nisi quia sicut ibi lxlitia de peracta victoria, sic scd audiendi verbum Dei (Amos, vm, 1 1). Hoc enim
etiam hic solliciludo de fuluro ccrtaminc ministra- Dominus agit deserendo, diabolus invadendo. SeJ
lur. ( Vers. i.) Et exivit atius equus rufus, cl qui $e- quomodo possunt pati hanc famem qui sunt fruuien-
debat super eum, datum est ei nt snmerct pacem de tum Dei, vinum etolemn? Imo patiantur hanc pa-
 1125 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. — LIB. IV. 1120
lea:, vinaria , et amurca; et ipsi occurrant atl state- A prreceptorum caveis carnales animi mottM non reti-
ram niillu pretio tligni, non ilii qui Cluisti sunt nentur, effcraii ut ita dixerim impulsu diabolicae
sanguine redempli. Unde mox subditur : suggcslionis pcr abrnpta quoeque miserorum vilam
Vers. 6. — Et audivi tanquam vocem in medio prxcipitant.
quatuor animalium dicentem : Bilibris tritici ilenario VerS. 9. — Et cum aperuisset sigillum quintum, vidi
uno, et tres bitibres hordei denario uno, et rinum el subtus altare Dei unimas occisorum propter verbum
oleum ne Iwsiris. Tune in medio quatuor animulium, Dei, et teslimonium quod habebant. In occisornm ani-
id cst in medio Ecclesiae , lixc vox sonuit , quando raabus omnium elcctorum animas imdligimus ,
adunatis in fide genlibus , divina potentia diabolum qui sive corporalibus sive spiritalil.us a rcprobis
ab electorum lsesione compcscuit; ac si ei per irrisio- impugnationibus anguslanlur. Martyrum enim dno
nem diceretnr : frumenlum ct bordeum , vinum et sunl gcnera, unum in aperto, allcrum in occulto.
oleum ablato denario sessor equi albi prxelcgit et Per altarc vero Cbristus intelligitur : in quo Deo
comparavit ; pnleas autem, vinacia, et amurcam, tibi Patri sacrificia nostra offerimus, cum imigenitum
reliquit. Una igitur bilibris, qux lii ex duobus scx- cjus Filium imilantes, bosliaviva in conspeclu illius
tariis, Ecclesia est ex duobus Teslamenlis iu Dei apparemus. Sub altare igitur animrc occisorura sunt.
proximique dilectione consistcns. Sed in lioc loco B quia mediatori nostro subsunl. Si vcro pcr aliare
unam Ecclesiam in sanctis prxdicatoribus, vcl niag ipsi electi inlelliguntur , sub se sunl ; quia necdum
narum virtulum viris, non generaliier in cunctis in- corporis immortalitaie vestiti sunt. (Vebs. 10.) Et
telligere de>xraus. Non enim sine causa hic post clamabant voce magna dicentes : Usquequo, Domitie
frumentum, hordeum ponitur. Designet itaqne una (sanctus el verus), non vindicas sanguinem nostrum dc
bilibris tritici ex duobus populis novos Ecclesix his qni habitantin terra ? QuiJ est animas sanclorum
prxdicatores , et eminentiores virtutibus viros , qui vindiclam sanguinis de perseculionibus exposcere,
tribulationum molendino confracti, et perseculionum nisi diem extremi judicii prrrslolari? Non amem per
igne dccocti , panis pulcber Chrisli et candidus fieri organum gutturis folle vcntris ailracto animaium
meruerunt. Designcnt tres bilibres hordei subjccto- verba formanlur ; sed niagnus earum claiuor ma-
ruin et infirmantium vitam , ex ulroque populo ve- gnum est dcsiderium. Sed cum aliter moveri soleat
nientium. El nola quia unum et pretium tritici et mens qnre petit , aliler qurc petitur, et sanctorum
hordei , quoniam etsi dispar est sanctorum labor, aiiimre ita Deo iiihx.reanl ut inhxrendo quiescanl,
uno taroen sunt pretio empli, et unum sunt post la- quomodo dicuntur petere , quas et voluiilalem Dei
borem denarium accepturi. Notandum prxtcrcn quia certum esl, et ea qme fuluia sunl, uon ignorare ?
eadcm sententia repctitur cum subditur : vinum et ' Sciendum ergo quia in ipso positx ab ipso petere ali-
oleum nelwseris. Quomodo [Cod., quando] enim Ec- quid dicuntur, non quia vindictam desidcrent quod
clesia vinum et oleum non est , qux in pn-ssuraniin ab ejus qucm ccrnunl volunlale discordet ; sed de
torculari ut uva calcatur, et in angustiarum prelo ut se ipso accipiunt, ut ab ipso petant quod eum face-
oliva contusa liquatur? re vclle noverunt. (Vkrs. 11.) Et datw sunt illis sin-
Vers.7.—Et cumaperuisset sigillum quarlum, audivi •julw stolw albw, el dictum est illis ut requiescerent
vocem quarli animalis dicenlis : Veni et vide: (Vers. 8) modicum adhuc tempns, donec compleatur numcrus
Et ecce e;uus pallidus, et qui sedcbat super, nomen illi conservorum et fralrum eorum qui inter/iciendi sunt
Mors; et infernus sequebulur eum. Ipsi designantur sicut et illi. Quid per stolas albas , nisi prxmiura
per equum pallidum qui el pcr rufum, quorum nunc mariyrum? Ante rcsurreclionem quippe stolas sin-
spiriialis mors in ipsius equi pallore figuratur. Supra gulas accepissc perhibenlur elecli, quia in sola adhuc
quos bene mors, id est diabolus, contra vivos pugna- anima xterna beatitudine perfruuntur. Etnolaquia
turus sederc dicitur; quia per officium eorum, quos animarum vox est hoc quod amantes desiderant ;
jam spirilaliter occidit, eleclorum vilam exstingucrc respondere Dei cst ut colleclionem fratrum cxspec-
quxrit. Infernus illi dicuntur, in qnibus habitat n ^1"0 (,eDeant > eorum mentibus exspeclandi moras
mors. Infernus ergo sequitur mortem, quia mali libcnter infundcre. Optant ergo corporum resurrec-
imilanlur diabolum. Possunt et spccialiter per cquum lionem ; scd audiunt ut libentcr exspeclent fratrum
pallidum hxrelici intelligi. Et data est ilti polestas collectionem.
super quatuor parles lerrw , interficere gladio , fame, Vf.rs. 12. — Et vidi cum aperuisset sigHlttm sextuir.,
et morte, et bestiis terrw. Dux sunt in hoc mundo terrwmotus factus est magnus ; et sol factus est nigir
parles, id est Chrisli et diaboli ; scd Christi pars tanquam saccus cilicinus ; et luna facla est sictit san.
nen est divisn'; juxta illud : Vna est columba mea guis. Per terrsemotum, ultima sub Aotichristo per-
(Cant. vi, 8). Pars vero diaboli in quatuor dividilur secutio debet intelligi. Magnus autem dicilur, quia,
partes , in paganos, Judxos, haereiicos, el malos ca- juxla Domini vocem, erit tunc tribulatio, qualis nnn-
tliolicos. Tot igiiur sunt plagx quot diaboli parles. quam fuit , sed nec liet. Sol auiem Christus est,
Sed quomodo gladio, ct fame, et mortc interficiat, juxta illud : Vobis qui limetis Deum orietur sol
jam dictum est. Per bestias autem designantur effe- justitiw (Malach. iv, 2), qui novissirois obscurabitur,
rati molus animorum. Resliis ergo hostis noster re- cum hi qni quasi in Christi corpore lucere videban-
proborum animas interimit ; quia dum divinorum tur , ad aperti erroris tenebras devolventur. Po-
 11. F. ALBINI SEU ALCIJINI OPERUM PARS II. Wi^
n-27
testetpersolemfulgensviuprccdicantiumdemon-An.nt.qui rccte montes vocantur q„ia virlulibus
slrari. In cxtremo ergo tempore sol quasi saccus ci alli terrena despiciunt. Recle pelrae, quia forles
licinus erit, quia fulgens vita praedicantium ante re- sunt robore ; utique in Christo, qui est pctra, robo-
proborum oculos aspera el despecla monstrabitur. rati. HincDoniinus in Evangclio dicit : Tunc q<iiin
Cilicium quippe criminosis el peccatoribus congniil. Judceasunt fugiant ad montes (Matth. xxiv, 16). Et
Per lunam versam in sanguinem, agnoscimus sanctam Salomon : Lepusculus plebs invalida coltocat in petra
Ecclesiam in electis cruore passionis infectam. To- cubile sibi (Prov. xxx, 2G). Et lsaias : Introibunt,
ta autem infecta dicitur, qnia nullus illa novissima inquit, in speluncas pelrarum, et in voragines terra",
persecutione expcrs erit qui in flde mediatoris per- a (acie (ortiludinis Domini, et agloria majestalisejus,
manserit ; unde Joel : Sol, inquit, convcrtetur in le- cum resurrexeril percmere terram (Isa. 11, 19). Quod
nebras, et luna in sanguinetn , anlequam veniat dies eliam agendum admonel dicens : Ingredere petram,
magnus el manifestus (Joet. 11, 51). (Vers. 13.) El abscondere (ossa humo (Ibid., vers. 10). Possunt et
slellce coeli ceciderunl super terram, sicut fictts mittit per haec supernae virtutos intelligi ; juxta quod in
grossos suos cum a vcnto magno movetur. Ccelum est libro Job legilur: In petris manr.l , et in prccruptit
sanctorum Ecclesia,
bcciesia, quae
quse in
111 nocte
nuwu vilx i»«*~..~1 silicibus commoratur el inaccessis
»ui; praesenlis, ... rupibus (Job xxxix.
dum innumeras sanctorum vitas continel, quasi ra- B 28). Quid vero s.ve ad angelos s.ve ad sancios hu-
diantibus desuper sidcribus fulgct. Stcllas ergo de mines fugientes dicant, aud.amus
coclo in terram cadere, csl eos qui videnlur sancto- Vers. 16. — E( dicunt monlibus, Cadite super nos,
rum lidei vcl opcribus inhxrere, ex amore terreno et abscondite nos a facie sedentis super thronum, ex
ad iniquitatem aperii erroris ruere. Hoc est etiam ab ira Agni. Ac si aperte dicant : Misericordia ani-
ficum grossos suos mittere : quasi cnim arbor fici a mum fleclitc , nosque piis intervcnlionibus ab ira
magno vento movetur , cum extrema persecutione judicantis tegile. Non aulem a facie pareentis, sed
omnis Ecclesia conculitur. Porio alia translalio accr- a facie nos abscondile ir.iscentis. Cur ita pertime-
bos posuit. scant, adh:ic subjungunt : (Vers. 17) Quoniam renit
Vers. U. — Et coelum recessil ut liber invelulus. dies magnus irm ejus, et quis poterit stare ? Tanquam
Sicut reprobi ab Ecclesia , non corpore sed trans- dicant : Si illius Dei iram sanctus pertimescit, quis
gressionibus cadunt, sic eadem Ecclesia in eleclis nostrum subsistet ? Praeteriri possunthaec omnia qua
suis non abscessu corporis, sed flde et opcralione de de sanclis dicta sunt, cl de reprobis inlelligi : mon-
medio malorum recedit. Bene aulem per librum Ec- tcs enim, snperbi sunt ; insulce, cupidi ; juxta illud:
clesia designatur, quia totius vitae coelestis mandata f, Tacete quihabitatis in insula, negolialio Sidonis (Isa.
in se continet, non in membranis tantum calamo, xxin , 2). Reges, et principes, et irihuni reprobos
sed eliam in tabulis cordis carnalibus Dei spiritu designant, juxla qualitalem sui. Divilcs illos dicit,
scripta. Et nota quia involutus libcr dicitur ; sicut qui non indigent alieno adjulorio ad malum : fortes
enim non videtur quid liber involulus contineat, autem ad miscendam ebrietatem : servum peccati,
nisi ab illis quibus voluntale aperitur ; sic clecto- liberum juslilix- Hoc omnes non dubium est imnii-
rum Ecclesia persecutionis tempore intiina sua et nente futuro judicio ad auxilium dacmor.um currere,
exlraneis claudit, et suis discrele intusaperit. cum dcsperali ad qucmlibet sanctorum non prxsu-
Et omnis mons et insulcede locis suismotm sunt. Per nmnt acccdere. Hoc est enim eos in speluncis el pe-
montes prajcelsxdignitatisviros debcmus inlelligcre, tris montium latibula quacrerc. Sed quomodo alios
qui alios verbis et virlutibus transcendunt. De qui- ab ira furoris defendent qui hanc primi excipienl ?
bus dicilur :Levavi oculosmeosadmontes(P*fl/. cxx, Denique hocc omnia ctiam juxta litteram magnum
1). Per insulas vero minoris justitiae homines acci- audienlibus timorem incutiunt ; sed non proplerea
pimus adhuc in liibulationibus fluciuantes. Quod flguratae elocutiones violenter ad litleram inflecten.te
cr«o montes et insulae de locis suis motae dicuntur, sunt.
ad°superiorem sensum pertinct, quo sanclorum Ec- D C\PUT VII.
clesia fide et opere a malorum rcccdit consortio.
Vf.RS. 1. — Et post hcec vidi quatuor angelot stan-
Quasi enim locus ejus erat permixta conversalio ma-
tcs super quatuor angulos terrm , tenentes quatnor
lorum. (Vebs. 15.) Et reges tcrra;, et principes, et
ventos terrm, ne flaret ventus snper terram, nequt
tribuni, et divites, et(ortes,et omnis servus, et liber,
super mare, nequc super utlam arborem. Nolandum
absconderunt se in speluncis, et in pelris monlium.
quia a primo usque ad sextum sigillum perveniens
Reges sunt qui seipsns benc regunt. Similileret prin-
ordinem custodisse vidctur. Scd prselcrmisso septi-
cipes , qui non sicul reges, tamen ut possunt vitiis
mo, adinitium incarnationis Christi redil, et ea qurr
resistunt. Simililer tribuni jam minoris sunt pote-
cxsccutus fuerat, mulatis aenigmatum figuris brevi-
stalis, quam piincipes ; verumlamen et ipsi, ut pos-
sunt, resismnt diabolo. Diviles dicit virtutibus, non ter recapilulat : atque easdem duas narrationes sep-
timo sigillo cnncludit, quae recapitulatio non semper
rebus ; fortes quoque non corpore, sed animo. Hi
isto modo, setl diversis fit. Qnid itaque per quatnor
igilur extrema pevseculione nihil de suis virtutibus
angelos figurari , nisi corpus antiqui hoslis intelli-
prsesnmentes in cavernis et in speluncis monliiim
se abscondunl , qt.oniam sanctorum suffragia qus- giimis? Propter qnatuor aulem principalia mundi
1129 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. — LIB. IV. MHO
regna, Assyriorum scilicet, Medornm, Pcrsarnmvel A qncmquam portare, nisi accipial el interius ; quia
Macedonum atque Romanorum , in quibus diabolus fides sine operibus otiosa est.
per idoloialrix culluram regnavit, qua luor in reprobam Vebs. A.—Et audivi numerum signatorum, centum
parlcm angcli ponuntur. Ilinc Nabuchodonosor sta- quadraginta quatuor miliia signali, cx omni tribu fi-
tuam vidit, cujus caput eral ex auro , pectus aulem liorum Israel. Finiluseslnumerusproinfinilo :necad
et bracbia de argento, porro venter et femora ex duodecim tanlum tribns Israel pertincl ; scd omnis
sere, tibi.e autem ferrex. In auro cnim Assyriorum, Ecclesia per hunc in electis designaiur. Nam terna-
in argcnto Medorum, in xre Persarum vel Macedo- rius in Scriplura sacra pcrfectus esi numerus, pra>
niuu, in ferro Romanoium rcgnum (iguralur. Non sertira quia Trinilalem ostendit ; simililer et qua-
aulem mirum per angclos malos homines figurari, ternarius propter qualuor mundi partes vcl quatuor
cum dc Juda dictum sit : Vnus ex vobis diabotus est Evangelia sive quatuor principalcs virlutes : liis
(Joan. vi, 70). Sciendum quoquc hoc csse quatuor per se ductis ad riuodenarium pcrveiiiinus, qui et
angelos quod quatuor venlos ; juxta Danielis pro- ipse propter duodecim tribus vel duodecim apo-
pbeliam dicenlis : Ecce quatuor venti pugnabant in slolos sacralus est : millenarius aulcm univcrsila-
mari msgno ; et quatuor bestice descendebant de mari tem design:it, juxta illud : In mitle generationes.
diversa; inier se (Dan. vii, 2). Veutos enim et bes- B Ecclesia igitur quia ex universis gentibus Trini
tias uuum esse designat, id esl qualuor prxfala rc- tatis nolilia aggregatur, et quatuor Evangeliorum
gna. Igitur cum angeli vcntos tenenl, seipsos ulique lihris irrigatur , recte in duodenis millibus figu-
tenent : et quia omnes hujuscemodi corpus diaboli ratur. Sed utin eo quodcredidit perflciatur, nccesse
sunt, el ipse in eis iiitelligilur. Quid ilaque fuit qua- est ut duodenarius millium numcrus quadra solidi-
tuor angclos tcrrx quatuor ventos, ne flarent, lene- tate jungatur. Ducantur ergo duodecim millia per
re? nisi occultum adversarium , cjusque totum cor- quatuor, el quadraginta et octo millia flunt. Ut vcro
pus ita se unire alque constringere, ita os omnium ad id quod crcdidit, id cst ad Trinitatis contempla-
prxfocare, utnullus audcrelcontra idololalrix cullu- tioncm, pcrtingat , quadraginta ct octo millia ter
ram verbum veritalis efflare. In terra autera diver- multiplicentur, el de se cenltim quadraginta ct qua-
silas provinciarum ; in mari numerositas designatur lnor millia rcddunt.
iiisul.iriiui. In arboribus quoque, quia genus siluit Vebs. 5seq. — Ex tribu Jnda duodecim millia si-
(Ita cod.), pro earum diversitate, diversa hominum gnati ; ex tribu liuben duodecim millia signati ;extribu
oflicia prxsignantur. Sed quia a diabolo suffocaban- Cad duodecim millia signati ; ex tribu Aser duodecim
lur, Domini sui adventu erepti sunt. Unde mox sc- millia signati ; ex tribu Ncphlali duodecim millia si-
quitur : ** gnati , ex tribu Manasse duodecim millia signati ; ex
Vebs. 2. — Elviii angelum allerum ascendenlcm tribu Simeon dnodecim millia signaii ; ex tribu Levi
ab orlu solis, habentem signum Dei vivi, el ctamavil duodecim millia signati ; ex tribu Issachar duodecim
voce magna qualuor angelis, qutbus datum est nocere miltia signati ; ex tribu Zabulon duodecim mitlia si-
terrat et mari, (Vebs. 3.) dicens : Nolile nocere terrm, gnali ; ex tribu Joseph duodecim mitlia signati ; cx tribu
nequc mari, neque arboribns, quousqua signemus Benjamin duodecim miltia signati. Si ad Genescos
servos Dei nostri in (ronlibus eorum. Cbrislus cst hislori.im recurrimns, horum noinina juxta singulo-
angelus, quia novx viia: gaudia mundo nunliasse rum nativitatein, neqiiaquam hoc ordine inserta inve-
cognoscilur, de quo scriptum est : Magni consilii an- nimus ; nam Judas ibi quarto, hic primo ponitur
gelus (Isa. ix, 6, sec. LXX). Ascensus autem ab orlu loco. Ruben ibi primo, hic secundo. Gad ibi octavo,
solis ille intelligilur quo ab ipsa resurreclione , qnas hic tertio. Aser ibi nono, hic quarto. Nephthalim ibi
tanqiiam novus sol emicuit, totum mundum cres- seplimo , hic quinlo. Manasses ibi nono, hic sexto.
cendo replevit, ct evangelica doclrina illustravil. Simeon ibi secundo , hic scptimo. Levi ibi tcrtio,
Illa eliara voce quaiuor angelorum noxiam potesta- hic octavo loco subrogatur. Issachar tantum, Zatiu-
tem a Ixsione probibuit, el in aucloribus simul et lon, Joseph, atque Benjamin, sicut ibi , ita hic po-
ministris confregit. Dnde et Nabuchodouosor lapidem nunlur. Dan vero quintus Jacob lilius in hoc spirl-
de monte prxcisum sine maniLus prxfalam statuam tali catalogo omnimodis non recipitur. Sed hoc cur
percussisse vidil in pedibus ferreis, et comminuisse. factum sit, facile animadvertimus si a carnis nativi-
Per quem Dominus Jesus Christus designatur de tatc menlis intcnlionem revocemus , et cum inler-
stirpe Judaica sine marilali opere procrcatus, qui in pretationibus nominum spiritalem in eis prosapiem
pedibus staluam pcrcussit, et cecidit ; quia verbi requiramus. Judas itaque confessio interpretatur,
prxdicatione exlremi ta tcm regni Romanorum tetigit, sive laudatio, cujus nominis interpretatio, quid aliud
et prxfata sxculi regna salubriter erigenda conver- designat, quam confessionem peccatorum, et laudem
lit. Idem auteni mediator signum Dei habere dicitur, virlutum ? Quamvis confessionis vocabulum pro lau-
id est crucis mysierium. Quod aulem non ait, sig- de poni vidcatur ; unde Dominus nullum omnino
ncm, scd signemus, ostendil plures in sc esse per habeus peccalum ait : Confiteor tibi, Pater, et reliqua.
quos Ulud myslerium adimpletur. Dicendo vero in (Matth. xi, 25.) In Ruben vero , qui videns Filium
frontibus, interiorem ostendil ; nam sanguine agni vel videntes Filiura dicitur, ipsa virtulum opera de-
uirumque postem linimus , nec prodest exterius signantur ; saepe enim filiorum vocabulo bonorum
Patrol. C. 3<J
U3i R. F. ALBINI SEL ALCUIM OPERLM PAUS II. 1152
operum fructus figuratur ; juxta illud : Mdeas filios A efficilur, quando virlus iu infirniitate perflcitur. lu-
filiorum luorum (Psat. cxxvn, C); hoc esl viiluus que quia uon solum pacis tenipore amitis , veram
ex virtulibus nalas : et quia virtulum opera aliorum etiain iu ipsa perseculione talentum divini verbi
provcctibus deservire debent , recle videns filium gralis crogant iuimicis, aptc post Zabulon Joscpli
appellatur. Scilicet ut ea in quibus nos profecisse adneclitur, qui augmentum inlerprelalur. Ut eniiu
videmus, aliis videnda manifestemus ; juxta aliud de accepta pccunia lucrum referant, nec ipsis ini-
Domini : Vt videant opera veslra bona, el glorificenl micis hanc erogare dubiianl. Igilur ut hos onmes in
Patrem vestrum qui in coelis est (Maith. v, 16). Bene dextera regis aelerni locandos intelligas, pulchre Ben-
igitur primo Judas ponitur. jamin, iil est filius dexlera; , postremo loco subro-
Deinde Rubcn succedit ; quia nisi per confessio- galur, tanquam ipse sit finis ordinis, iii quo felicilas
nem renunliemus actibus malis , uon informamur re- promitiitur aeternae mercedis.
ctis et placitis. Quis ilaque jam non videal quod si a Sancta ergo Ecclesia confessione laudabilis in
primogenito carnis inchoasscl , et quarto loco Judam Juda. In Uuben piis operibus claret fecunda. ln
posuisset , spiritalem Ecclesiae prosapiem ulique con- Gad teiitalionum exercillis probata. In Aser posl
fudissel ? Verum quia bene operantes semper tenta- devictas tentationes beala. In Nephthalim charitatis
tio solet probare , jure post Ruben Gad , id est ten- B amore dilatata. In Manasse ea qn:c relro sunt
tatio subrogatur. Et quia contra camdem divina oblita , ad ea vcro qu;e ventura sunt extcuia. In Si-
virtute praecincli forles existunl, reclc eis convenit ineon qunsi tristis adhuc in convalle plorationis, sed
quod idem Gad etiam accinctus vocatur. Quia vero spe gaudens de supemorum civium habilaeulis- In
bonorum certaminum Gncm ad Deum non ad facicm Levi virginitate dccora , misericordia pietalis uber-
humanse laudis retorquere dcbemus , ob hoc pradi- riina. In lssachar Julurxmcrccdis exspectatinne sus-
ctus Gad Intrunculus vocatur, lanquam bona cordis pensa. In Zabulon niartyrio coronata. In Joseph
latenter acquirens Dco ofleral approbanda , non hu- duplicalo spiritalis substantix lalento ditala. In Bcn-
manis oblutibus detegai praeferenda. Igilur quia illata jamin dexteram fclicitalis xternx comprobalur
tribulatio clectos probal , el posl probalionein coro- sortita. Non aulcm quispiam duodecim in Ecclesia
nat, recle poslGad Ascr ponilur,qui bealus vocatur. professiones xstimel, cum tres lantum sinl, id est
Et quia bcatiludinis promissioi.e roborali bellatores virginum, continenlium , ac bonorum conjugatorum
Ecclesi.x, inter ipsos malos dilalantur visceribus virlules. Inter hxc autem ne(|uaquam prxtereundum
cliaritatis, bcne post Aser Neplithaliin ponilur, qui csl, cur Dan Jacob utit[ue filius sive in Gencii, sive
1aliludo vocatur. Quia per hoc amplissimum dile- _, in Exodo , cum cunctis fratribus annunierelur, in
ctLonis prxceptum currenlcs, ct■ ea quae retro - sunt■ 1iac Apocalypsi de catalogo spiritali fuerit cjoctus ;
obliviscuntur, ct ad xternas divitias , qu;e vcnturx Manasscs vero inter alienigcnas natus , ulique non
siint , extemluntur ; dignc posl Ncphthalim Manas- lilius, quanquam in filium adoptalus, sexto videalur
ses interscrilur, qui oblitus vcl ncccssitas intelligi- loco subrogalus. Dan igitur interpretalur judicium ,
tur : oblitus scilicet , quia unum quod relro fuc- siv-e judicans llcbra-orum transcuntium. Et quid est
rat , dimisit ; necessilas vero , quia ad hoc quod hoc judicium transeuntium llelraoiuin, nisi repro-
exleudilur, nondum pervciiit. Quorum desideriuin batio veteris sacerdotii ? Dan ergo de spirilali ca-
quia saepe in longum diflcrtur, jure post Manasscm lalogo ejeclus, ipsa nominis sui interprclatione do-
eoilocalur Simeen, qui audivi Lrisliliam interpreta- cet, quia in sexta mundi setate occulto quidem ,
tur. Sed qui audiunt Iristiliam , aiidianl necesse est sed justo judicio , Ju.laica plebs perfida prorsus
el nomen liabiiacuii , quod idcm Simcon sonare vi- sedibus expulsa sacerdotii dignitatem perdidit; at-
dctur ; ut qui moercnt iu tabcrnaculo corruptionis , que in ejus loco Manasscs, id est gcnlium populus,
gaudeant in habitaculo aeteniae quietis. per graliam nieniit subrogari.
Quales autera oinnes isli sint, Levi sulijunclus in- Yf.rs. 9. — Post hwc vidi turbam magnam, quc.m
dical, qui additus sonat. Multa enim lales generalia n dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus, et
transccndenlcs pnecepta , addunl nou jussa , ut est tribubus, et populis , et linguis. Ilic liquido manife-
cxlibatus sanctac virginilalis , el caelcra hiijiisiuodi ; stalur quia praediclus numcrus nor. solummodo Ju-
quie dum non jubentur, sed admonentur, uliquc non daeorum est, sed omnium electorum. Hi enim pcr
jussa consilio superaddunlur. Quibus jure congruit innumerabilem turbam , qui per centum quadra-
quod Issachar post Levi adneclitur, qui interpretatus ginta quatuor millia signalos designatur. Innumera-
dicilur merccs : nam isla agentibus pracipua et bilis autcni ha-c turba non Deo , sed nobis cst. Nam
specialis merces debetur. Unde cuidam eorum Jere- ipse ait : Dinumerabo eos , el super arenam muiti-
mias dicil : Quiescal vox tua a ploralu , el oculi lui plicabuntur ( Psal. cxxxviii, 18). Stantes anle thro-
a lacrymis , quia esl merces operi tuo , ait Dominus mm. Cum ipsa innumerabilis turba llironus Dei
( ierem. xxxi , 16 ). Sed talia facientcs priusquain sil, idcirco tamen ante thronum starc dicilur,
remunerenlur solenl illatae persecutiones probarc, quia visio flguris ohumbrata variatur, cum tamen
ooi) autem superare. Unde non immerito Zabulon rcs flguris ostensa nequaquam varietur. Sed nun-
posl Issachar sequilur, qui habitaculum fortitudinis quid aliquid signiflcat quod hnec turba starc dicitur,
nppcllalur ; tunc enim quilibet horum habjiaculum cum superius per circuitum throni cum seniori! us
1133 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL. — LIB. IV. m;
ipsa scdissc describalur? Significat plane ; sedet A ut ipsc quaerat, quarens audial, el intelligal , el ad
naraque cum per quaedam membra sua aliorum facta imitandum semetipsum accendat. In slolis autein
examinat ; stal vero cnm in cunclis suis electis ani- albis, et menlis candor, ct ea quae eis in fuiuro
mum In soliditale fidei ct dilectionis roborat. Et tn tribuetur gloria. Ad haec cum bcalus Joanncs ex
conspectu Agni amkti stolis albis. Quid per slolas persona bonorum auditorum respoiulissel : Domiue
albas, nisi habitus mentis designalur ? Quac taincn mi , tu scis ; rursus ille ex persona Domini vel bo-
ante Domini adventum alboc non crant, quia bumani norum praedicatorum ej;is subinfiTt :
generis corda originalium peccatorum maculis erant Vers. li. — lli sunt qui venerunt de tribulatione
respersa. Et palmae in manibus eoruni. Per palmas , magna , ct rcliqua. In venerunl iria tcmpora conli-
vicloria ; per manus, opcralio exprimitur. Palmas nentur, prn eo quod esl, venerunt, veniunl, et
itaque in manibus habere , est de anliquo hoste et venturi sunt. Quia igilur omnis electorum numerus
mundi vohiplatibus triumpbare. hac sententia lerminalur, valde meluendum est ne,
Vebs. 10. — Et clamabant voce magna dicentes. si aliunde quis veniat, ad electorum consoilium non
Clamor hic non cor|K>ris , scd cordis intelligilur. pertingal. Tribulaliones aulem justorum , ut ait Psal-
Magna enim baec vox , magnus est devolionis affe- mista , mullw sunl ( Psal. xxxin , 20 ) ; ex quibus
ctus ; quia voce t.into magis quisque clamal, quanlo B jna generalis est qua nemo nostrum novit si ad ele
amplius Deum amat. Satus Deo nostro , qui sedet ctorum consorlium pertingat, Salomone altestanlc,
super thronum , et Agno. Et est ordo , Deo nostro , qui ail : Sescit homo vlrum amore an odio digmn
et Agno qui scdcl super thronum salus. In quibus sit; sed omnia rescrvanlur in futurum incerla (Eccle.
ct Spiritus sancti persona juxta j;im diclam regulam ix, 1,2). Et laverunt stolas suas , et dealbaterunt
inlclligitur. Et nota quia mirabili gencre lociUionis eas in sanguine Agni. Omnes clecli stolas suas in
unam in Patre cl Filio substantiam et duas personas sanguine Agni candificanl ; id esl in Chrisli passio
oslendunt. Prxterea sciendum quia dum omnem nibus habitum menlis exornanl, eumque ad acci-
suam salutem Deo referunl, Pclagii alque Ccelestii pienda fulura gaudia praeparant. ( Yi-.us. 15. ) Jdeo
[Cod. , Coelestini] dogma evacualur, qui in lanium sunl ante thronum , et zerviunt ei die uc nccte in tem-
liberum arbilrium defendunt, ul dicant homines plo ejus , et qui sedet in throno hahital super illos.
sine gratia Dei posse salvari. ( Vers. 11. ) Et om- Ac si diceret : Idem thronus Dei , et lemplum sunt,
nes angeli slabant in circuiiu throni , el seniorum , quia talibus indumcnlis vestili , el sanguiuc Agi i
et quatuor animalium , et ceciderunt in conspectu videnlur ahluli. El nola quia non ail, habitat ii
throni in facics suas. Tam per angelos, quam per illis , sed super illos , ut eos thronum simul oslen-
thronum, et seniores, nihilominus el pcr animalia C deret, et lemplum. Die aulem et nocte dicit, in pro-
Ecclesia figuratur. Unam ergo eamdemque rem di- speris et in advcrsis. ( Vers. 16.) iVo» esurient,
versis modis significat. Nam quod Christus singula- neque sitient amplius, et non cadet super illos sol
riter in Ecclesia regnat et judicat , recte omnes san- neque ullus astus : ( Vers. 17 ) quoniam Agnus , /;ii
cti perunum thronum figurantur : et quia ipsa etiam in medio throni est , regel illos , et ad vilae fonles
Ecclesia aliorum facta examinat , digne per senio- aquarum deducet eos ; idcirco nihil incominodiiatis
res : et quia virentibus paradisi pascuis in quibus- suslincnl, quia Agnus regit cos. Sed quo eos per-
dam suis mcmfrris adhuc per fidem tantum inlue- (lucit, nisi ad fontcm aquarum ? sciliccl ad Trini-
ret, in quibusdam vero jam per gpeciem fruitur, tatein , quas significatur per fontem. El pcr quam
bene per animalia. Quia vero venlura quacque prae- viam , nisi per se ? Ipse enim ail : Ego sum via (Joan.
dicando annuntiat, apte per angelos ; el quia cx xiv, 6). Notandum eliam quia unus idemquc fons, ct
diversis genlibus aggregatur, jure per turbam fi- esuriem aufert quia panis vivus est , ct sitiin quia
guratur. Hi ergo ceciderunt in facies suas in con- potus est vitae. Nam ut ail Apostolus : Erit Deus
spectu throni ; id est in secreto menlis suce , quo omnia in omnibus ( I Cor. xu , 6 ). Unus igiiur fous
intcrnus judex sedet. Et adoraverunt ( Vers. 12. ) dicilur propter unitalem naturx Patris, et Filii, et
dicentes, Amen ; benediclio, et claritas, et sapientia, " Spirilus sancti. Aquarum vero fons introuucilur, ut
et graliarum aciio, et honor , et viitus, et fortitudo multiplicitas donalionum Dei in sanclis per hanc
Deo nostro in s/ecula swculorum ; quoe cuncta Tri- senlentiam exprimalur. Itaque qui Agno regcnle ad
nitati apte conveniunt. ( Vers. 13. ) Et respondil hujus aqux satietalem perducilur, nec solem, nec
unus de senioribus dicens mihi : Hi qui amicli sunt ullum aistuin patitur, quia vitiorum calore non uri-
stolis albis, qui sunt , et unde venerunt ? Cum nullius lur. Et absterget Deus omnem laerymam ab oculis
interrogatio praccsserit , quid sibi vult quod unus eorum. 0 mirse pietatis affeclum ! Patrcm sc demon-
de seniorlbus respondissc perbibetur ? Sed mos est strat , matrcm oslendit, qui plaiigcnlium filiorum
sacrae Scripturae hoc verbum ita poncre ; nil autem lacrymas abstergit. Unde merito lsaias dicit : Tu
signilicatioiiis babere videtur, unde nec ejus igno- enim Pater noster, et Abraham nescivil nos ; tu Do-
ratio inulilis est nec laudabilis scicntia. In uno igitur mine Pater noster ( Isa. i.xm , 10). Sed qu» sunt
seniore unitas pncdicatorum utriusque Tesiamenti , bae lacrymae ? Scilicet quia alius plangit inaJuni
sive ipse senior senioribus , Doniinus scilicel Jesus quod egit, alius quia bonum non fecit, ct alia iuulta
Christus accipitur, qui idcirco Joannem interrogat similia. Ilir autem lacrym» filiorum tunc abster
1133 B. F. ALBINI SEL' ALCLINl OPERUM PARS n. 4118
gendx erunt , cum <le exsilio ad patriam reiierint. A officio capilis. Quod vero super altarc aureura in-
censa ofleruntur, ostendit quia non alii>i, nisi in
CAPUT VIII. corpore Chrisli , quod lolum divini verbi sapientia
Vers. I. — Et cum apcruisscl sigillum scpiimum, resplendet, orationum sacriGcium ab eo accipilur.
factum at silentium m coelo quasi mcdia hora. Cce- El nola quia thronus, el ante thronum ahare, r.ou
lum , ut frequenter diximus, Ecclesia vocatur, qux duas, sed unam Ecclesiam signiQccnt ; sicnl arca
dum a frequentia rerum corporalium per quxdam Noe , et octo animx in ea. (Vers. 5.) Et accepit an-
inembra sua secessum inlimx conlemplaiionis petit , gelus thuribulum , et implevit illud de igne altaris ,
quasi silcntium Deo parat ; quod quia in hac viia et misil in terram. Tunc angclus thuribulum accepit,
non potest esse perfeclum , quasi media hora dicitur cum Dominus sibi inlra ulerum Virginis humanam
faclum. Et nota quia i! i recapitulationem flnivit ubi naluram conjunxit ; sive de corpore inlclligamus ,
ait : Post hpe vidi turbam magnam , nnnc aulem se- cum primum in Judxa discipulos elegit. Cum autem
ptimo sigillo concludit narralionem. ( Vebs. 2, 3.) Et et angeius, et thuribulum, et altare, unum sint
vidi septem angelos stantes in conspectu Dei , et datm corpus , quia thuribulum de igne altaris dicitur iin-
tunt illis septem tubte. Et alius angelus venit , et sletit pletum , intelligendum est quasi dicerel : Et caput ,
ante attare habens thuribnlum aureutn. Hoc loco nar- B ei corpus non alieno, nisi proprio igne succensuin
rationis ordinem prxposlerat , et inlerdicit ; sicul est , id esl Spirilu sanclo. Misit aulem in terrcm ,
enim sequenlia dcmonstrabunt , prius ille cum thu- id est , in hanc gentilitatem perduxit ; unde aple
ribulo venicns ante aliare stelit, quam septem tuhas subdilur : et [acta sunt lonilrua, et toces, id est
acceperint. Interdicit vero, quia antequam de illis prxdicationum terrores : et (utgura , hoc est mira-
finisset, hunc cnm thuribulo medium interseruit. culorum signa : ei terra:moius, id est perseculiones.
Quid itaque in septem angelis intelligimus nisi san- ( Vers. 6. ) Et septem angeli prmparaventnt se ut
clam Ecclesiam in suis prxdicatoribus , qui sunt luba canerent. Quid csl sanclos doctores ad canen-
xternx vitx annuntiatores ? Recle etiam septem di- dum se prxparare , nisi divina eloquia scrulari , ot
cuntur, quia septiformi Spiritu replentur, vel quia scianl qnid , Cui et qualiter loqui debeanl ? Admo-
universitati credentium prxponunlur. In conspectu ncndus itaque lector est ut in scquentibus non plus
autem Dei stare pcrhibcnlur, qui terrenis cupidi- septem , quam unum angelum intelligat; sed sempcr
latibus calcatis divinx contcmplationi inbxrent. in singulis scptem cognoscat, cum propter figuratas
Quid autem per scptem eorum tubas , nisi perfecta locutionum causas , qux non possunt sub uno nar-
Veteris ac Novi Testamenti prxdicatio declaratur? rari , in septem distinctos inveniat.
juxta illud : Quasi tuba exalta vocem tuam ( Isa. ** Vers. 7. — Et primus angelus tuba cecinit,et (acta
i vin , I ). Iu co aulem quod saccrdotis oflicium est est grando et ignis mistus sanguine, el missus est in
allari assisterc, ct aptalum aromatibus thymiama terram, et tertia pars arberum combusta est, et omr.e
cremare, agnoscimus quia angclus iste mediator esl fcnum viride combustum est. Per grandinem ira omni-
Dei ct homintim , seplem angelorum angelus, et ut iia potentis Dei exprimitur, juxta illud : Ira Domini sicut
riixerimus scptcni sacerdotum pontifex ; de quo pro- grando desccndens. Per ignem zelus vel odium desi-
pheta : Magni consilii angelus (Isa. ix,6, sec. LXX). gnatur; et rccle mistus sanguine dicitur, quia joxia
I'nde aperte colligimus prius hunc venisse , quam J i,'innis vocem : Qui odit [ratrem suum homicida cst
siptcm angelos tubas accepisse. Per altare vero (I Joan. ni, 15). Ab hoc igne non posse combfri
cleeti desigrantur, in quibus spiritale sacrificium Ecclesiam Dominus pet Isaiain pollicetur dicens :
eelebralnr. Vcnit ergo argelus pcr carnem, stetit Cum ambulareris per ignem, non combureris, et flam-
per divinitalem. Quid quoque per thuribulum nisi ma non ardebit in te (Isa. xi.m, 2). Notandum aulcm
humanitas Chrisli ? Et aptc aureum dicitur, quia caro qnia cum tcrtiam partein dcperisse dicii, oon diias
a verbo Dei snscepta una cum eo csl sapicntia , de partes in electis remansisse exislimare debemus,
qua dicilur : Accipite sapientiam sicul aurum (Prov. p contra illud : Multi sunt vocati, pauci vero etecti
xvi, 16). Potcst per thuribulum, quo cremantur (Matth. xx, 16). Non enim ad qualilatem litterx, se.I
aromala , Ecclcsia figurari, qux igne divini amoris ad quantitatem iigurx pertinere videtur numerus iste ;
succensa quotidie dicit : Dirigatttr oratio mea sicul quod ipsa immulalio demonslrat, qux uno loco duas
'incensum, et cxtera. (Psal. cxl, 2.) Recte autern tertias, altcro tres, alio unam lcrtiam in reproborum
singulariter de Christo subjungitur : sortem venissc narrat : et quidem superius in qua-
El data sunt ilti incensa mulla , ut daret de ora- tuor partes distinxit totum diaboli corpus, nunc in
tionibus sanctorum super atlare aurcum , quod est duobus lerliis, posl in tribus, deinde in una ; sed non
ante thronum ; (Vers. i) et ascendil fumus incenso- est una terlia niinor a duabus vel tribus. Nam cum
rum de otationibus sanctorum de manu angeli coram in quatuor partes distinguit diaboli corpns, unani
l>eo. Sicut fnmus ex crematis aromalibus egreditur, vult intelligi in Ecclesia, in falsis fralribus, el tres
sifl virtns compunclionis gignitur ex studio orationis. foris, id est hxreticos, Judxos et paganos. Cuni
Vd ut Deo fiant accepta , angelo dantur inccnsa , id vero tolum corpus in tribus terliis describit, una in-
•\sl Redemptori nostro committuntur orationum stu- tusintelligenda est in pravis fidelibus simplex, altera
• 'ia Nec nmiiino ad Deum polest loqui oorpus , nisi foris in Judxis atqne hxreticis duplex, lcrtia fori.oin
n-7 EXEGETICA. — COMMENT. IN APOCAL.— LIB. IV. U3R
gtuiijuselip.a L.imp!ex. Cura vero unam corporis A facula propler malitiae fervorem. Ca*us iste uou i!ie
partem eoJem lernario tertiatoque numcro figurat, intelligendus est, quo prius de supernis sedibus cje-
duas omnino cx tribus tertiis partes constituens, et ctus est; sed quo angelo canente, idest Ecclesia pra>
occuitos simul, et apertos iniclligi vult haereticos. dicante, ab eleclis cxclusus est. Nam ccelum cst Ec-
Reslat una tertia intus el foris, qtrce omnium in se clesia, quam Dominus prxsidendo inhabitat. Et ceci-
retinel formas. Cuin vcro in duabus lerliis, unam dil in terliam partem fluminum et in fontes aquarum ;
simpliccm vult intelligi inlus in malis Christianis; hoc esl in humauam naluram, qusc ab ortu suo car-
aiteram triplicem foris in Jiidoeis, hscrelicis atquc nnliuin volrptalum undis prselerfluens dectirril ad
paganis. Et sciendum quia hoc est tcrra quod arbo- niorlem. (Vers. H.) Et nomen slellm dicilur Absin-
res. id esl malorum summa in duabus tertiis com- tliius. Quia a veritatis dulccdine diabolus resiliens
prehensa, quarum una simplex, altera triplex est : in amariludincm mendacii couimuiatus cst, jure
terra enim sunt peccatores, quia terrena quxrentes ; a' sinthii vocabulum sortilus est. Et quia malontm
et arbores quia instabilitate nutanles, de quibus per exemplis plurimi pereunt , apte subjungiiur : Et
Judam dicitur : Hi sunt arbores aulumnales, infru- multi hominum mortui sunl ex aqnis, quoniam amarw
ctuosw, eradicatce, bis mortuce (Jud., 12). Missaita- facta sunt. Quasi enim cx amaris aquis moriunlur
que grandine, et igne cum sanguine, dure terlix B homines, cum perversorum dogmalibus, vcl opa
comburunlur; una iliibata servalur, quia exagge- rationum exemplis carnales illccti spiritaliter pe-
rante ira superni judicis, socielas antiqui hostisdum rcunt.
prxdicatione sanctorum non colligilur, oilii sui flam- Vers. 12. — Et quartus angelus tuba cecinil, et
mis succen;litur.,Congregatio vero Christi ipso ma- percussa est tertia pars solis, el lertia pars tunar, et
lorum odio exercetur, sed non consumitur. Quod au- tertia pars stellarum, ut obscuraretur tcrlia pars eo-
lem subdilur : Omne fenum viride combustum est, rum, et diei non tuceret pars tertia, et nox similiter.
rcpetitio sentenlia: vidctur. In duabus scilicel terlris Per solem, et lunam, el slellas Ecclesia ftgtiratur,
om e fenum viride combustum est, id est memorata quorum obscuriias propriead bxreticortim perGdiam
malorum pars odii sui Qammis consumpta. Viriditas rcferiur. Et quamvis dux partes sint ex tribus tertiis
enim feni hoc loco propler illecebras ponitur carnis ; confeclx, una scilicet diei per solem, altera noctis
Juxla illud : Omnis caro fenum, et reliqua. (Isa. xi, pcr luuam atque stellas ; unam lamen dnx faciunt,
6.) Unde contra turbx, quoe a Domino pascuntur, aul una in duabus subdividitur. Ad hoc scilicel ul
super fenum sedcre mcmorantur; id est voluptates apertum ejus errorem per diem, et occultum desi-
carnis premendo subigere. gnel per noclem; publicas videlicet hxreticorum
Vers. 8. — Et secundus angelus tuba cecinit, et conflictationes, et obslrusas machinationes. Ideo au-
tanquam mons magnus igne ardens missus est in mare. tem non dicilur, percussa est lertia pars et obscu-
Et facla est teriia pars maris sanguis, (Vers. 9) el rata, sed percussa ut obscurarelur congruo tempore,
mortua est in eo tertia pars creatum, qum habent ani- quia lunc veraciter obscurantur haeretici, cum aperte
mas, et terlia pars navium interiit. Mons magnus dia- ab Ecclcsia separantur. Nam prius quasi occtilte vul-
bolus dicilur, sive quia similis illi esse voluit, dc qtio nerantur. Percutiunlur autem ex lumine fldei et di-
dicilur : Erit in novissimis diebus praparatus mons vini verbi claritale. Quoe perdilio non ad Deum redi •
(ha. ii, 2); sive quia in novissimo exlolletur supra genda est, sed sic intelligenda, sicut de indurato
omne quod dicilur, aut quod colitur Deus. Ardens corde Pharaonis. (Vers. 13.) Et vidi, etaudivi vocem
antem, quia malitia sua atque invidia torquetur, qnia unius aquilai volanlis per medium ccelum, el dicentis
a::ge!o luba canccle, id esl Ecclesia pratlicanlc a san- voce magna : Var, »«■, vae habitantibus terrara. Dc
ctis ejectus, in n:are, hoc est in incredulos, mitlitur; caueris vocibus tubarum trium angelorum, qui erant
nonqtio in eis aule non ernt, sed quin ab istiseje- tuba canituri, lam Joannes, quam aquila, quaniquc.
ctus, amplius illis iixipil dominari. Videtur aulem angeli, Ecclesi.c flguram gcmnt : quae hene una
in una lerlia, qu;e in sanguincm versa est, gcnus aquila dicitur, quia in unilate fldei consistil, et cal-
mortis quo dux lertix intereunl (igurari ; ul in una catis lerrenis voluptatibus ad coclestia sublevalur.
mors, in duabus numerus moricntium assignetur. Ipsa ergo in Joanne se ipsam videt. Ipsa in aquila
Aqua in sanguinem versa, sapieutia carnalisest, quas volat; ipsa in trilius angelis poslremo tcmpore mala
animas occidit : uade Apostolus : Sapcrc sccundum ventura denuntiat. Et nola quia in spirilali visione
carnem mors est (Rom. vm, 6) ; qux sapientia, cl hoc est viderc quod audire. In eo nutem quod non
malam crcdulitalem, et pravam operationem signifl- de prseccdentibus vocibus, sed seqitentium angelo-
cat. Nam pro pravo dogmate dicilur : Liltera occidit riiin dicitur lugere, ostendilur Ecclesia venturas pla-
(II Cor. lti, C); pro pravo opere : Libera me de san- gas divcrsse calaniitalis diversis temporibus lugere
guinibus (Psal. l, 16). et praedicare ; Ittgere scilicct in aqtiila, prxdicare in
Vers. 10. — El tertius angelus tuba cecinit , et ce- angelis. Per ruedium itaque cceltim volare dicitur,
cidit de caAo stella magna tanquam facula ardens. quia binc inde orbcm tcrrarum possidet, cujtis prae-
Diabolus sive pro prima dignitate, sive quia transfi- dicatio idcirco vox roagna vocalur, quia in toto mun-
gurat se m angeliim lucis, stclla vocatur. Slagna ati- do personiiil.
tem, quia caiteris angelis pnclatus est. Ardens vero
4i"0 R. F. ALBLNl SEL ALCLi.M OPERLM PARS II. «13
CAPLT IX. A rcs autem robusti, el inter lentatioaum venlos qua-
Vers. 4,2. — El quinlus angelut tuba cecinil, el vidi clam slabilitale radicati. Quid lioc omne viride, vel
ttellam ceciditse de ccelo in terram, el data est ilii onmcm arborem locustoc laedereprohibenlur? A toto
elavis putei abyssi : el aperuit puteum abyssi, et ascen- pars iutelligenda est, quae ab illa laesione servalur.
dit fumut pulei, sicut fumus (ornacis magnce. Quid Homines itaque signum Dei in fronlibus non haben-
^utem per angelum cl stellamdcsignalur.jamdiclum les, sunt qui ea fide qua? per dileclioncm operatur,
cst. Per abyssum iniquorum corda signanlur crro- non pollcnt. (Vers. S.) El datum cst illis ne oceide-
ium tcnebris obscurata : per puteum abyssi, praedi- renl eos, sed ut cruciarenl adbuc mentibut quinque.
catores errorum debent intelligi. Si enim os abyssi Si reprobi sunt qui signum non babent, quomodo ab
putcusesl, recle illi signantur per puleum.per quos corum inlerfcctione Iocusioe prohibenlur? An forle
nialorum iniquitas vcnena sui cordis eflundit- Pcr qui signum Dei non habenl, vivunl? Quapropter ad
clavem pulei poteslas temporalis cxprimilur, qua superiorem scnlentiam fii subaudilio. Dicalur ergo :
auliquus advcrsarius ad perversa dogmata reprobo- batum est cis ne occiderent eot, sed ut cruciareiitur
rum ora resolvit ; quac dogmata recte fumo compa- mensibus quinque; id est ut haeretici non possinl si-
ranlur, quia lumen veritatis sibi in caliginem ver- gnatos decipere ; sed cmciando in prsesenli vita pro-
lunt, cl clarilalcm fidei etiam in aliis obscurare vi- B bare, qnoe quinque sensibus corporis regilur, qnibus
dentur. Fornax autem magna, Anlichristi est persc- apte congrnil quod sequitur :
culio, de qua fumus cgredilur, id csl perversa do- Et cruciatus eorum, ut crnciatus scorpii cum percu-
ctrina, quac pereuntium animas in caliginem vertat. tit hominem. LU videficet electi posteriora contem-
Sedquomodo fumus iste similis dicitur fumo fornacis nentes, et ad ea quae ante sunt semctipsos exlendcn-
magnae? cum Dominus de illa Iribtilatione dicat : les, ex eo ab aliis afiligi credanlur, qnod ipsi pcr
Erit tunc tribulatio magna, et rcliqua (Mallh. xxiv, contemplum saeculi respuisse videntur ; id esl vel po-
21). Sciendum ergo quia non propter tormenta vel testale saeculari vel malas credulitalis errore. (Vers.
falsa dogmata immanior onmibus illa dicilur, in qui- 6.) Et in dicbus illis qtta>rent homines mortem, el non
bus ista similis est, scd propter miraculorum signa invenienl, cupient mori, et fugiet mors ab eis. Dies
per quae magis decipiet. Et obscuratus est tol el aer isli ab adventu Domini usque ad finem ssccufi nVeiir-
de fumo pulei. Eccc quinlus angelus jam factum dicit runt. Mortem quippe elecli quacrunl, cum sccreta
in sole ct nere, quod quartus in sole, lima et stellis conversatione Deo inhaerere cupiunt : sed fugit mors
futurum praedixeral. (VEns. 5.) Et de fumo exierunl ab eis, quia eos aut regiminis insolubile vinctitum.
locustm in terram. Digne per locustas haerelici desi- n aut inferioris gradus astringit. (Vers. 7.) Et similitn-
gnanlur. Sicut enim ille nec perfccte ut aves volan- dines locustarum, similes equis paratis in prcelium,
lcs, iitc gradatim passibus pergenles, seJ saltus dan- et super capila eorum tanquam coronm timilet auro.
tes ternc sata videntur corrodere; sic isli nec plenae Propter velocem disctirsum, recle haeretici in cqnis
scicntio; volatum, nec perfeclse operalionis giessum cxprimunlur. Parati autem sunt in pnelium adversus
babcntes, sed solis elationum sallibus moli, inaudila eos de quibus in Habacuc dicitur : Misisti in mare
prxdicando pravorum animas necanl. De fumo igi- cquos luos turbantes aquas multas (Habac. m, 45).
lur locusla; cxcunl, cum ex hxrelicis haciviici na- Se.l (jiiia Domino favente non superanl, ideo non co-
scunlur. ronas, sed quasi coronas habere dicuntur. Ac si di-
Et dala est illis potestas, sicut habent polestatem ceretur : Nec coronae nec ex auro, sed quoddam fal-
scorpioncs terrw. Poleslas scorpionum in cauda est sitalis figmenlum erant. Et faciet earum sicut faeiet
exlrema corporis. Sic temporalitas a semetipsa de- hominum, (Vers. 8 ) el habebant capiltos mulierum.
ficiensa tergo rclinquitur ; quasi enim rclro est omne Facics locusiarum similis faciei humanx, simulatio
quod transit, anlc vero quod permanel. Locuslae est rationis. Capilli vero mulicrum, sunt effeminati
iTgo ul sr.orpioues lerraa noccndi potestatem acci- mores haerelicorum. Aliler, per facies hominum.
piunl, quia haerelici lemporalibus fulii polestatibtis, rj viri; per capillos mulierum, ipse sexus potesl intel-
per ca tanlum quae relro suut nocent. (Vers. i.) Et ligi. Nam et fcminarum favor haereticis fuil. El den-
prxceplum est itlis ne lccdercnl fenum terra', neque tes earum ut leonum erant. Dentes leonum naturalcm
omne viride, neque omnem arborem, niti lanliim homi- solent aflerre pudorem, in quibus hacreticorum fetor
nes qui non habent signum Dei in fronlibut suis. Su- ostendilur. Quod atttem sequitur : (Vers. 9) Et ha-
perior sensus repetilur, ubi angelus ab ortu solis bebant loricas sicut loricas ferreas ;obfirmata contra
ascendens, qualuor angelis qtii nunc in locustis in- verilalem et dura ipsorum corda demonstrat, ne sa-
telligunlur proecepii, ne nocereut lerrae, et inari, gitla vcritatis penetrentur. Et vox alarum ticut cur-
neque arboribus. Nam pcr fenum, quod non homi- ruum,vo.t equorttm multorum currentittm in bellum.
num, scd aniroalium cibus est, parvuli in Chrislo Per alas loctistamm, elatam haerclicorum scientiam
dcsignaulur, de qualibus Aposlolus : Animalit homo intelligimus, quarum vox bcne curruum multortim
non percipit ea quoz tunl tpiritus Dei (l Cor. n, 44). equorum et simul in bellum currentium similis esse
Per virenlia vero, ex quibtts plurima in vicluni honii- dicitur : et dogmatibns haeretici scmetipsos dividtint,
nuin soleut, in fide proficientes, ct ad paradisi vi- et uniii contra Ecclesiam dimicant. (Vers. 40.) Et
rentia desidcianda quodammodo aptioros. Pcr arbo- Imbcbant candtts similcs seorpionum, et aculeiin cau
lltl EXEGETfCA. — COMMENT. IN APOCAL. -LIB. IV. IU2
</is eartim. Potestas earum nocere hominibus tnensibus A nisi tuo judicio, quod in capite conslat, quodque pro
quinque. De caudis scorpionum jain dictum est. Et te et in le clamat: Data est mihi omnis poleslas in
nota quod Aposlolus aculeum peccatum dicit. Dc caelo et interra (Mallh. xxvm, 18).
quinque mensibus in superiori jam dictum est. Sed Vf.rs. 15. — Et soluti suntquatuor angeli, quipa-
illic de bonis, hic de malis dicit, quia illos crucianl, rati eranl in horam, et dicm, mensem et annum, ut
sed nonoccidunt; istos autem non cruciant, sed no- occiderent tertium parlem hominum. Horum angelo-
cendo pcrimunt, aut doctrina perversa, aut tempo- rum solulio novissimae persecutionis inilium desi-
rali polentia. (Vebs. H.) Et habebant super se regem gnat. Parati dicit, quia diabolus semper defectum
angelum abyssi , cui nomen Ilebraice Abbaddon , exspectat bonorum. In hora, die, niense et anno,
Grxce Apoltyon, et Latine nomen habet Exlerminans. qualuor tempora, id cst tricnnium, et sex menses,
Antiquus hostis non adeo perversorum rex dicitur, quibus illa persccutio crassabit, per metalemsin in-
quia creavit, aut regit, sed quia Deo jusle permit- telligimus. Terlia pars hominum, quae occidi narra-
teirte lyrannidem dominationis cxercct. Etnotaqttia, tur, in praelatis et subditis ; id est in suasoribus ct
ut jam dicluni est, ipsi sunt abyssus. Igilur quia flal- suasis conslal, quia mortui morluos occident. (Vers.
laciter sibi Chrisli nomen pcr damnatum liominem 16.) Et numerus equestris exercilus vicies miUies dena
nitilur usurpare, propterea trium Uuguarum voca- B millia audivi numerum eorum. Hic numerus sic ad
imlis profcrlur, quibus [Cod., quarum] Redcmptoris errorum pracdicatores specialilcr referlur, ut tamcn
nomen a Pilato cxpressum in titulo fuisse evangelica seduclae plebes in seductoribus intelligantur , qui
leslalur auctorilas. Sed quia beatus Hicronymus in contra electorum numerum veniens duptex simul
Hebraeorum nomiiuim interpretatione non Abbaddon, el bis millies mulliplicatus ostcndilur. Nam de ele-
sed Labbaddon dicit, constat quia scriplorum vitio c:is dicitur, Curnis Dei decem millia(Psa/. iavii, 18) ;
primam litieram amisil, et aple diabolus extermi- dc islis vero, vicies millies dena millia. Duplex ita-
nans dicitur, quia multi per eum ab electorum tcr- que est, quia ex malignis spirilibus el reprobis ho-
inino eliniinanlur, et ad perpelux morlis cxsilium minibus conslat. Reslalergout contra geminum ma-
deducuntur. lum dimicct simplcx bonum. (Vehs. 17.) Et ita vidi
Vers. 12. — V'<r. unum abiit. Id csl narralione eqnos inrisione, et qui sedebant snper eos habebant
praecessit, vel in operatione prxlcriii temporis im- loricas igneas, ct hyacinthinas, et sulpliureas. Equi
pletum est. Ecce veniunt duo v<r post hac, id est isli, id est errorum prredicatores, in quibus ct sc-
narratione, vel opere in futuro implcnda. (Vehs. 15.) ducli intelliguntur, sessores daemones habenl, non
Post hxc et sextus angelus tuba cecinit, et audivi ro- , ad rcgimcn, sed a.I praecipilium. Loricarum nomii.c
cem unius ex cornibus altaris aurei quod est ante ocu- ' impiorum tormenta figuranlur dura, et nulla precc
los Dei (Vers. 14) dicentem sexto angelo, qui habe- evacuamla. Hyacinlhinas autcm fumcas debcmus in-
bal lubam : Solve quatuor angelos qui alligati sunl in tclligere, cx igne enim fumus egreditur. Hoc ctiam
fluminemagno Euphrate. Aliarc Ecclcsia est; au- ipse color byacinthinus indicat, qui specicm aeiis
reum vero, quia superna sapientia illustralur. Et tcnel.
uota quia antc Dei oculos est altarc, quoniam ocu!i Et capita equorum erant ut capita leonum. Capita
Domini super justos. Cornua altaris sunl sancti equorum auctores errorurn, qui et fortcs sunl ad
prxdicatores. Per unura vero cornu princeps intel- conteremlos infirmos, ei fetoribus plcni. Undc rcc.o
ligilur predicatorura, id eslChristus. Hic dicit sexto subdilur : et de ore eorum procedil ignis, et fumus,
angelo luba canenti, id est Ecclesioc pnedicat ut sol- et sulphur. (Vers. 18.) Ab his tribus ptagis occisa esl
vat quatuor angclos, quia potestatem ei ligandi ct tertia pars hominum, de iyne, et fumo, el sulphure,
solvcndi et in coslis et in tcrra tribuit; secundum qua procedebant de ore ipsorum. Scilicet quia ma
illud: Quwcunque liguveris (Matlh. xvi, 19), el cae- lorum praedicatio suis sequacibus aelerna stippliris.
lera. Iu quatuor autem angelis univcrsum reproLo- praeparat, quae peream iropiceliguranlur; abeo quod
um corpus cognoscimus, quod ex malignis spirilibus tj procurat, illud quoil procuratur. (Vers. 19.) Potestas
ct pravis hominibus constat ; natura quidein discrc- equorum in ore eorum est, elincatidis eorum. In orc,
liun, sed iniquilatc conjunctum. Qualernarius cnitn doctorum scientia; in cauda veroposlponenda, tem-
pro universitate poni solel; unde in fine sxculi a poralis polenlia designatur. In ore ergo el in cauda
quatuor coeli ventis elecli per angelos assumi pcrbi- potestas eorum est, quia perversa suadendo praedi-
bcntur. Per Euphralen, qui in mala significalione cant; sed tciuporalibus poteslatibus fuki, per ca
poni solet , designatur mundani regni potcntia, quac relro sunt cxalt-intiir. Nam cauda; eorum similes
Chrislo Ecclesiaeque contraria: in qua ideo anli- serp^ntibus, habfintes capita, et his nocenl. Hic e con-
quus hostis cum corpore suo alligalus dicitur, quia trario per caudas, iniqni doclorcs ; per capila vero,
quantum noccre vult non permittitur. Dicatur ergo ; ipsa saecularispotentiadesignatur. Et aptc falsi prse-
Solve quatuor angelos qui alligali sunl tn flumine dicatores similes serpicnlibus, quia illius voce mala
magno Euphrate ; ac si Ecclesiae dicerelur : Et in suadenl , cujtis sibilo delectala est Eva. Et qtiia
angelis homines, et in hominibus angelos solve. Et potcnlium favorc fulti mullos violcnter ad illicita
aitcndc quanlum pcrseculioiiis anguslias aequaninii- pertrahunt, rectecapiia habere dicuntur, qiuc jnxta
tcr ferre debeas, quas advcrsarii infcrre non valcnt, aliam inlerpretationcm capita draconum vocaniur.
*U5 B. F. ALBINl SEU ALCUINI OPERUM PARS II. iJU
Kt ut ostenderet gentilss eiiam ad hoc corpus per- A neque videre possunt, neque audire, neque ambulare.
linere, subjunxil : (Vers. 20) Et cwteri Itomines, qui (Vebs. 21.) Et non egerunt pamitentiam ab homieidris
non iunt, neque peenitentiam egerunt de operibus ma- suis, neque a fornicatitne sua, neque a furtis suit. Ac
nuumsuarum, ut non adorarent dcemonia, el simulacra si diceretur: et hi lales ad supradicium numerum
aurea et argentea et wrea et lapidea et lignea, quae pertinere videntur.

LIBER OUWTUS,
CAPUT X.
Cum per caeteras prophetias quam multa quaj me-
dialori nostro conveniant in lerrenis rebus, et pauca
iu coelestibtis reperiamus, Joannes in hac adventum
ejus saepiusper angelum designavit. Ut quid? nisi
uluberiorem aliis hanc prophetiam ostendat. Unde
nunc dicilur: (Vers. \) Et audivi alium angelum
fortem descendentem de coslo amictum nube. Et jure **
angelus dicitur, quia aotcnue vitae novus hominibus
nuntius apparuit, dc qno Iegitmts : Magni consilii
angelus : fortis autctn, quia aerias poiestates rao-
ricndo vicissc probatur; unde est illud: Domintts
poicns in prwlio (Psal. xxui, 8). Quod dicit alium
uon est rei diversiias, scd consucludo recapitulatio-
nis, aliura angolura vidit, quia aliain visionem re-
pelivit. Nube amictus apparuit augelus, quia came
indutus inter bomines visus est Dominus; cujus de
coelis descensio, ipsa carnis assumptio. Et iris erat
in capite ejus. Capul Christi, ut dicit Apostolus, ipsa
est divinitas. Iris aulera arcus vocatur, per quam
mundi reconciliatio, quseper incarnati Verbi dispen-
sationeiu faclaesl, figuratur; cujusmyslcriura supra
dictum est. El nota quod descripto novissiino certa-
tniiie, ac praciermisso sepiimo sigillo, sub quu et
tinis consummationis, et Doraini secundus speratur
adveniiis, adinitiuraincarnationisChrisli, undemodo
dictum cst, redit, et prxdicationem ejus describit.
Hac narrationc linila, ad ea quse paulispcr omiserat
redil. Memineriinus atilem cttin banc narrationem
ad (inera usque perduxeril, dcbere iinemordini con-
ciso subjungi ; locus eiiim ille, quo in scquentibus
iiciluv vw secundutn abiit, ad hunc subauditionem
habei, quo praxedentis libri termino dc nequissimo-
rum equorura ac gcntium perditionc tractaviinus.
Et nota quia in hac narralione non solite agens, am-
bas narralioncs non uno fme, sed duobus delermi-
ual, quia et ordinera praetermissum, et recapilula-
tionem siiigillalim distinguit, sicut post paululum ap-
parcbit
El facies ejus sicut sol. Facies angeli incarnatio
esl Christi, qua a mortalibus est cognilus; dc qua
Psahnisla : Oslende faciemluam,elsalvi erimus(Psal.
lxxix, i). Haec faciessoli non propter claritatem,
qua incomparabilitermajoresl, coinparatur, sed quia
utsol ortura babuit nasccndo, occasum morieodo, et
rursus ortum resurgendo. Unde Salomon: Orilur
solet occidit, et caetera. (Eccle. i, 5.) Possunt et sancli
perfaciem intelligi. Et pes ejus lanquam columna ignis.
Pedes angeli sunt prnedicalores, quibus incarnataDei
sapienlia totum mundum ut ita dixerim pcrambula-
vit; qui bene columiucct igni comparantur, quoniam
et superposilum aedificium ecclesiac porlant, et Spiritu
sanctoaccensi auditorumcorda ad amorem Dei praedi-
cando inflammanl. (Vers. 2.) El habebat in mann libel-
lum apertum. Manus angcli operatio est nostrae salmis,
id est incarnalio Christi. Libellus apertus declarala
gratia est Novi Teslamenli. Et nota quia nisi prius
facics angeli reftilsisset, libellum apertum in manu
non teneret, quia in ejus dispensalione omnis Scri-
plurarum suraraa revelala est. Et posttit pedem suum
dexterum super mare, sinistrum vero super terratn.
Hac sententia dislinct o praedicatorum ac temporum
ostenditur: quasi pes dexter fortiores sunt, quos
nec prospera levaut, nec adversa dejiciunt, dicentes:
Sicut lenebrx ejus, ita et lumen ejus (Psal. cxxxviu,
12). Hi super niare ponuntur, id esl ad perferendas
maloram persecutiones. Siuister vero pes, minoris
virtutis sunt, quidumpacis (empore mittunlur, quasi
in terrae soliditate ponuntur. Sicut euira rex coiitra
fortiores dirigil, ita et Christus.
Vers. 3. — Et clamavit voce magna , quemadma-
dum cum leo rugit. Sicut leonis claraor limorem in-
cutit besliis, sic Cbristus per sanctos praedicalores
minando liraorem incutit bestialibus homiuibus:
juxta illud : Leo mgit, quis non timebit (Amos m, 8)?
Et cum clamasset , locuta sunt septem tonitrua roces
sttas. Hoc significant septem tonitrua, qttod vox Ieo-
nis, id est verbi praedicationem ; ut illud : Vei loni-
trui lui in rota (Psal. lxxvi, 19). El nota quia posl
leonis vocein, locuta dicuntur lonitrua , quia quod
Dominus docuit, hoc etiara Spiriltis septiformis do-
cuil aposlolos praedicare : unde Filii tonitrui dicun-
tur. Suas auiem voces locuta sunt, quia r.on Judxo-
rum fabulas, non philosophorumnacuiassancladoctri-
na insuisdogmatibusrecipit.Sed valdenobisperplexa
quaestiogeneralurin eo quod subdilur : (Vers. 4) Et
quae locuta suut septem tonitrua scripturus eram, et
audivi vocem de cwlo dicentem : Signa quw locuta
sunt septem tonitrua, et noli ea scribere. Sienim san-
cta praedicalio scripta non fuisset, ad nos unde ve-
nisset? Videtur ergo hoc loco quamdam descriplio-
nem intelligi debere. Nam sciendum quia ideo aliquid
nos sub sigillo claudimus ne cunclis pateal, scd con-
gruo tempore quibus credimus solvalur ; quod autem
palam scribimus, ad cunclorum noliliam deducimus.
Jubemur ergo eloquiorum Dei sacrameota non omni-
bus indiscrete propalarc; sed ad mensuram,el quasi
de suh sigillo. prout idoneos ad accipicndum vidc
11« EXEGETICA. — COMMEiNT. LN APOCAL. — LIB. V. 1HS
mus, ea subministrare; etaliispolum lactis, aliisso- A mus sequilur sanctorum alTectus [Cod., effectus],
lidum cibum dare. Ciauduntur etiam divina sacra- recte subdilur : (Vers. 9) Et abii ad angelum dicens
inenla sub custodix signo, ne pandanlur minime ei ui daret mihi libellum. Et quia is qui ad proniissa
credituris, qnia cum ea non recipiunt, incipiunt irri- invitat, nemincm fallit , apte subinfertur ; et dicit
dere. mihi .' Accipe lilielliim, el devora eum. Libellum devo-
Vers. 5. — Et angclus, quem vidi starc supra mare rare, cst Scripturarum inlelligenliam in secrelis re-
el snpra terram , levavit manum suam ad cmlum , condere. Sciendum nempe quia sacra Scriptura in
(Vers. C.) el juravit per viventem in sxcula swculo- obscuris locis cibus no! is est, quac nisi exponendo
rum. Cum Dominus jurare prohibeat , qnid sibi vult mandanlur, degluliri non possunt; in aperlis vero
quod ipsejural? nisi quia homines saepe juramenlo potus, quae non exposita facile ut inveniuntur bibi-
fullunlur, ipse vero qui veritas nunquam fallilur. mus. Unde quamvis sancti pradicalores in Joaimis
Levare igilur ad cccluin angelo manum, fuit Redemp- pcrsona jam revclala Scriplurarum sacranienla de
torcm nostrum sua virtute ad sedem paternam suam Domino intelligerent, tamen quia aiihuc qualiter ad
liumanitalem evehere. Jurare vero per vivenlem in eumpertincrent, exposilione indigebant, nequaquam
srecula sseculorum, se ipsum quodest Patris Verbum, de aperlo libellodicilur: Accipelibrum, et bibe, scd
etcarnem, quse totum hominem, qui constat ex carne B devora. Ac si dicerelur : quasi mandens pertracla, et
et anima demonstrat, unam pcrsonam Dei et hominis intellige, deinde dcgluti.
Deum verum oslendere ; vel certe per Patrem jurat, Et factet amaricari ventrem tuum;sedin ore luo
quia omnia illi trihuit. In eo quod subditur : qui erit dulcis tanquam mel. Ordo praepostcrus est, qui
creavit ccelum et ea qua: in illo sunt, lerram et ea quat tamen paulo inferius rccte invenitur. Nam sequilur :
in ea sunt, et mare el ea quaz in eo sunt ; haercticorum (Vers. 10) Et accepi libellum de manu angclt, et de-
errorem destruit , qui quaedam a bono, quaedam a voravi eum, el erat in ore meo tanquam mel dulcis ;
principe tenebrarum facla non verentur asserero. et cum devorassem eum, amaricatus est venter meus.
Quid autem juravcrit, audiamus : Quia tempus jam Recle per os, ex quo prxdicalio emanat, lii cxpri-
non erit ; (Vers. 7) sed in diebus septimi angeti, cum imiiiiur, qui in lege Dei die ac nocte meilUantiir:
eosperit luba cancre, consummabilur mysterium Dei, quique cum Psalmisla dicunt : Quam dulcia faucibut
iicut evangelizavit per servos suos prophetas. Sepli- meis eloquia tua (Psal. cxvm, 82) ! Per ventrem vero,
mus angelus ac septima tuba linis est eeclesiaslicsc dc quo stercora exeunt, camales terrenis volupla-
praedicationis ; in cujus consummatione secundtis tibus dcditi, de quibus eloclt dicunt : Adhccsit in
Domini speratur
* adventus. Sed si tempus r — jam
«- non P terra venter noster (Psal, xliii, 25). Tanquain
* ergo
— D
erit, cum sancta praedicalio finem acceperit.quomodo per os in ventrem cibus descendit, cura per Ecclesiai
Psalmista dicil : Eril tempus eorum in selernum prscdicatoresScriplurarumnotilia ad eoseliam perve-
(Psal. lx>.x, 16)? Sciendum ergo quia justis, quos nit, qui carnaliter vivunt. Unde liber in ore dulcis, in
aHernitas immortalitatis susceperil, nequaquam lem- ventre amarescit. Quid enim illis am nius quam
pus varieiatis succedil ; et injuslis, quos aelernus de- quod Domiiius jubet, ISon concupisccs uxorem proxi-
fcctus assumel, quasi lempora mutabilitatis occur- mi tui (Deuter. v, 21), et omnia quac illins sunt?
rent : quia enim tempus per momenla deficit, con- Aliier, in ore liber dulcis est, cum legentibus in eo
grue nomine temporis malorum defectus vocalur. gaudia aucrna promittuntur, ut illud : Fuigebunt
Quod ergo de justis Dominus denegat, hoc ile injustis justi sicut sol (Matlh. xm, 43). In ventre, id est
Psalmisla confirmat. Dcnique quod dicit sacrameu- menlis sccreto, amarus, cum austera prascepla in
tum Dei consummari , non a consumplione, scd a illo opponantur; ut illud : Aist efficiamini sicut par-
perfectionc dicluni esl. Quod per prophetas prxdi- vulus iste, non intrabitis in regnum ccelorum (Matlh.
ctum dicit, quia pene omnis eorum inlentio de XIvi ii, 5). (Vers. 11.) Et dicit mihi: Oportet te iterum
pritno et secundo Domiui adventu ac consummalione prophetare populis, et gentibus, et regibus, el l.nguis
saeculi fuit. n multis. Hoc specialiter Joanni, et generaliler pradi-
Vers. 8. — Et vocein quam audivi iterum loquen- caloribus dicitur, qui idcirco ilerum prophetare, id
lem mecum et dicentem : Vade, accipe libellum de est praedicare, jubentur, ut quod praedicant ore,
manu angeli stantis supra mare et supra lerram. Vox factis iterato clament.
illa, quae superius propter non crediluros vel parvu- CAPUT XI.
los, voces tonitruorum claudere jusserat , nunc ad Vers. 1. — Et datus est mihi calamus similis
aperlum librum sanclam ccclesiam in suis praedica- virgat dicens : Surge el metire templum Dei, et al-
loribus invitat. Vox autem ista spiritalis inlelligitur, tare, et adorantes in eo. Hoc generaliter in pradica-
qua Deus corda pracdicatorum instruit , ut Icgis et torum loquilur persona. Per calamum, qui Latino
prophetarum manifestatam intelligant verilalem , arundo dicitur, tiopice divina prxdicatio, quae per
quae omnino periluris vel in scptem tonitruis vel in eum scribitur, designatur : similis autem virgas dici-
septem sigillis clauditur. Gressus vero quibus sancla tur, quia sancta praedicatio non est flexibilis, scd re~
Ecclesia ad angelum pergit, non corporales sunl, sed cta. Templum Dei fidelns sunt, quibus dicilur : Vot
spiritales, mentis scilicet desiderium quo Deopropin- estis templum Dei vivi (II Cor. vi, 16). Altare m
qttare videlur. Igilur quia juhentis vocem panitissi- tcmplo est vita religiosorum in plebe fidclium, In
 1U7 B. F. ALBIM SEU ALCLINI OPEKUM PAUS II. n;s
quilms priitcipallter et conlinuc permanct indeficiens A luerit laedere, ita oportet eum occidi. Quid per igue.-n,
ignis sanctx compunctionis. Adorantcs in eo dicit in nisi sancla prxdicalio Spirilus sancli facibus infljm-
templo el aliari, quo diclo ipsi exprimuntur. Quid mata? Non autem miriim si ex prxdicalione mali
esl ergo de arundine lemplum et allarc meliri, nisi morianlur, cum Aposlolus dicat : Christi bonus odor
saucla prxdicalione donorura gratiam largiri? quod sumus Deo in Itis qui pereunt, et cxtera (// Cor. n,
utique Ecclesia in Christo, id esl in capite suo, fa- 15). Aliter de ore testium ignis exiens inimicos eo-
cit. El nola quod is qui templum Dei mcliri debet, rum interficit, quia Ecclesia in malo perseveranles
surgere admonctur, id esl ad excelsa virtulum fa- analhcinatis fulgore percutit. Aliter, potest a tolo
sligia per exercilium operis exsurgere, qualenus eo iita pars inlelligi, qux ideo uritur ut iu melius cou-
quod metitur xdificio altior fiat. (Vers. 2.) Alrium vertatur. Exit ergo ab Ecclesia ignis clarilalis, quo
autem qsiod foris templum e$t ejice foras, et ne me- mali in melius convertuntur.
tiaris illud, quoniam datum est gentibus. Quod fo- Vers. 6. — Hi habent potestatem claudere ccelum,
ris est, foras ejice, dicit illo locutionis gencre, quo ne plual diebus prophetice ipsorum. Quid per cceluni,
pulsanlem si intromillere nolumus, foras ejcerc ju- nisi quod per duos tcstes, id est sanctos Ecclesise
bemus. Quid igilur atrium, nisi Judxos, hxrclicos, prxdicalores, intelligimus? qui dum coelum ne pluat
et gentiles intelligimus ? quod datum gentibus diri- B claudunt, seipsos utique claudunt. Claudunt autem
tur, quia omnes ad incredularum gentium numcrum non ut omnino uon pluant, sed ne super terram spi-
iranseunt. El civitatem sanclam calcabunt mensibus nosam , ct maledicto proximam : quam poteslatem
quadraginta duobus. Civitas sancta, hoc est tcm- in capite possident membra. F.t poteslatem habcnt
plum, et allare, id est coelestis Ilierusalcm, quue acdi- super aquas convertendi eas in sanguinem. Gladius
licalur ut civitas. Quid est ergo sanclorum Eccle- liitcrx quo spiritaliter utcns Ecclesia eleclorura corda
siam ab his qui foris sunt calcari, nisi verbis el transfigil, ul ea spiritu vivificet in cordibus male
lormenlis persequi? Quadraginta et duo menses, intelligcntium hominum, hunc sanguinem emanare
lempus, el tempora , ct dimidium temporis, id cst facil. /•.'( percutere terram omni plaga qnotiescunque
Anticbrisli lcmpus significant; nihilominus et omne voluerint. Quoliescunque fidelibus divina mysleria
tempus vitae prxsenlis propler septem xlates, et claudunt , totics cos insanabili plaga percutiunt.
: .■iitein quiluis volvitur dies. Sexies enim septem Quotiescunque vero fidelibus Dei sacramenta pan-
quadragiiila et duo faciunt. IIoc etiam significabat, dunt, loties alios ad vitam, alios ad morlcm per-
iikiiI filii lsrael quadragcsima secunda mansione trahunt. Et nola quia non habituri, sed jam habere
lerram repromissionis intrarunt. potestatem dicuntur, ul boc non de iliis duobus lan-
Vi.r.s. 5. — Et dabo duobus tcslibus meis, et pro- q lum, sed jam et de prxsentibus inlelligaraus pr.e-
plietabunt diebus mille ducenlis sexaginta, amicli suc- dicatoribns diclum. (Vers. 7.) Et cum finierint tesli-
cis. Victorinus marlyr duos lcsles Eliam et Jere- monittm suum, bestia qum ascendil de abysso (acict
miam inlelligit; dicit enim quia nusquam Jcremix adversus illos bellum, et vincet et occidet illos. Cum
legatur interilus. Scd melius alii Eliam et Enocli. finierint, id csl, cum ad calcem finiendi testimonium,
Nosaulem in specic genus intelligainus; id esl per hoc est ad Anlichrisli tempus, pervenerinl. Uni!e
«luos testcs Ecclesiam, etpcrdies milleducenlos qua- claret, anle novissimam pcrsecutionem hxc fieri;
t.raginta, non solum Antichrisli tempus, sed etiam propter brevitatem enim illorum liicruni, de qiiibus
retroacta lempora volvunlur. El bcne per duos tcsles Dominus dicit, propter electos breviabunlur dies il!i
Ecclesia, propler duo Testamenla, duos populos, duo (Maf.h. xxiv, 22), cum illo ventum fuerit, quasi
niandala dilectionis, et duo marlyrii genera. Por jam finilum Ecclcsix testimonium perhilictur. Beslia
saccum vero intelligimus humilitalis confessionem, igitur, id est totum diaboli corpus, de abysso ascen-
vel despcctam malis clarilatem sanctorum. (Vf.rs. derc diciiur, quia divino judicio effari permittitur :
\.) lli sunl dua: oliviv, et duo candelabra, in con- judicia tnim Domini abyssus mulia (Psal. xxxv, 7) ;
spectu Domini lerrm stantes. Ecclcsia sive in illis inde ergo ascendit, unde levari permillitur. Si vero
duobus, sive gencraliter in omiiibus prsedicatoribus D Per bestiam solum Aniichristiim accipiamus, ascen-
propter imclionem sancti Spirilus, per olivam ; pro- sio de abysso carnalis nativitas est ex profumlissiouc
pter lumen fidci et opcratiouis, per candelabra ex- impietatis Judxorum populo, id esl de ti ibu Dan.
primitur. Cum aulem una sit ex duobus populis, Pugna autcm et corporalis erit et spiritalis. In eo
ollva et unum candelabrum propter duo Tcstamenla itaque quod dicitur, et vincel eos, pars est quxdam
(liin' olivx ct duo candolabra dicuntur. In conspcctu admisla corpori Chrisli, qux sive terroribus, sive
Domini stant, quia inlima conlemplalione condilori blanditiis vinci posse narratur. Unde nequaquani
suo inhxrent. Hinc Elias, cui specialitcr ista ascri- prxmissa sentenlia de duobus lantum lestibus pro-
buntur, dicil : Vivit Dominus, in cujus conspeclu sto lala esl. Si cnim essct, quod absit, besti» illos vin-
(IV Reg. iii, 14). Potcst hoc sub alio inlcllcclii spe- ceret. Hi ergo in illa parte Ecclesix intelliganlur de
cialitcr ad Eliam et Enoch referri, qui humanis as- qua dicitur, el occidel illos ; id est in parle eletla
pectibus subtracti Deo sccrctius inhxrent. (Vers. 5.) qux occidi potest, sed vinci non potesl.
Et si quis eis voluerit noccre, ignis exiet de ore illo- Vers. 8. —Etjacebunt corpora in platea ciritatis m -
rura, Ct devorabit inimicos eorum : el si qnit eos vo- gna; quae vocatur spiritaliter Sodoma,et jEgyplus. ubi
 JliO EXEGETICA. — COMME.NT . IN APOCAL. — LIB. V. U3J
et Duminus eorum cruci/ixus est. Per hoc quod sancio- A tcsliura corpora constare praraiisimus, ad hoc con-
rum Ecclesia in plalea civitalis magnac morlua jacere lirmandum Paulum idoneura .testem introducimus
describitur,vehementer alfliclaet Dei judicio spiritali- dicentcra : Nos qui vivimus, qui relinquimur, simul
ter hoslibus suis substrata monstralur. Et nota quod rapiemur cum illis in nubibus obvium Christo in aera,
non illorum solum corpora, qui ferro occiduntur, ct sic semper cum Domino erimus (Ibid. v, 16). Si
sed et illorum, qui adhuc vivunt, oporteal intelligi ; ergo, ut Aposlolus dicit, vivi qui invenientur in nu-
de qualibus Apostolus : Atortui enitn eslis, el reliqua. bibus obviam Chrislo in aera rapientur, ergo men-
Et quia Hierusalem crudclior erit persecutio, ideo dax est Psalraista dicens : Quis est liomo qui vivit,
dicunlur ibi esse sanctorum marlyria; ubi ostendi- et non videbil mortem (Psal. lxxxviii, 49)? Et liber
tur quia Juckui principaliter Antichrislo adhaerebunt, Genesis : Terra, inquiens, es, et in lerram ibis?
quousque Elia et Enoch pradicante, qui salvandi Sed absit. Nani, ul Pater Auguslinus dicil, in ip.,o
fuerijit convertanlur. jEgyptum autem, et Sodoma raptu nubium momeutaneam mortem guslabunt.
spiritaliter civitas illa vocatur propter ipsorum imi- Hoc est aulem corpus iu lerram reverli, quod ex-
lalionem. El quia illa perseculio in tolo mundo erit, eunte auima remanere corpus, quod utique teira
lotus orbis contra Ecclcsiam sxviens per hanc civi- est. Quain autera velox sil ulraque immutatio, Apo-
tatem potest intelligi. Nam et Dominus non intra il- B stolus indical, qui omnia in ictu oculi (I Cor. xv,
laiu civilatem, sed extra portas ejus passus est, ut 52) lieri confirmal.
in toto mundo crucifixus, et totum mundum occu- Vers. 13. — Et in ilta hora factus est lerrx motus
passe crcderetur. Per ^Egyptum et Sodoma persecu- magnus. Ostensa resurrectione, a novissima pe;sc-
lorum iniquilas designatur. (Vers. 9.) Etvidebunt de culione recapitulat. Non autem mirura si proptcr
populis, tribubus, et linguis, et gentibtts, corpora eo- electos abbreviatura lempus horam vocct, cuin aliU
rum tribus diebus et dimidio, et corpora eorum non de loto hoc tcmpore dicat: Filioli, novissima Itora
siitent poni in monumenlis. Sicut sepulcra ab buma- est (I Joan. n, 18). El nota quia magnum dicit
nis oculis corpora, sic sanctos a tribulalione conle- terraeiDOtum, quouiain juxta Doraini vocem, erit au-
git tranquillitas leinporis. Quia ergo pax sanclis non teni tribulatio qualis non fuit ab initio (Matlh. xxiv,
ciil, ideo dicuntur insepulli mauere. Nulli vero sit 21). Et decima pars civitatis cecidit. Dccima pars
coiiirarium, si mortuos non solura occisos, sed etiam civitatis in illis cadit, qui ad eleclorum numerum
uffliclos dictum est intelligi posse, quoniam tropice non pertinent. Elecli enim novem ordinibus angclo-
a corporibus totos indical homines. Itaque trium rum juncti ruinas diemonum sua numeiosiiale in-
ilierum et dimidii spalio, triennium et sex mensium staurant, et decimum ordinis sui locum adimplent.
Miraraa dcscribitur; a parie scilicet totum. (Vers. C Non ilaque tota decima, scd pars decinuc, debet in-
10.) El inhabitantes terram gaudebunt super itlos, et lelligi, qua; cadit, id esl illa quse ad novem ordincs
jucundabuittur, et munera miltent invicem, quia hi itiig lorum non perlingens , locum decimi ordinis
duo cruciaverunl eos qui habilant super lerram. Quo- miniine tenet. Et occisa sunl in terrmnotu nomina
modo ab eis crucientur, paulo superius diximus; hominuin septein millia. In his pars illa inlelligcnda
sciiicel devoratione ignis spirilalis, suspensione sa- est, qiue nunc inler agnos latilat, scd agente novis-
lularis pluvi;e, el conversione aquarum in sangui- sima persfculione ad publicam errorein dcducta in
nein. corpus bestiae dcvoranda trajicitur. Reliqui in timo-
Vers. II. — Et post tres dies et dimidium, spiritus rem sunt missi, et dederunl gloriam Deo cceli. Quos
vita; a Deo intravit in eos, et steterunt super pedes reliquos dicit? Illos qui in lide pcrmanserunt, an
8mo«. Generalis hoc loco oraniura sanctorum resur- iilos qui negaverunt et post reversi sunl? an illos qui
riiclio post illain persecutionem novissiniam ventura sine fide fuerunt, et post prxdicantibus Elia ct
declaratur. Spiritus autcm vitw a Deo inlrabit in il- Enoch sunt credituri ? Vere omnes possumus inlel-
tos, non quo alium accipiant, sed quia eumdem quem ligere. (Vers. 14.) Ym secundum abiil, ecce vce ter-
habuerunt recipient. Super pedes vero stare, est tium venit cito. Hic finis esl duplicis recapitulatiotiis ;
niilla jam rerura spiritalium mulabiliiate nutarc. D sed non huic secundum vae ascribitur. Diclura enim
Sanctis itaque evigilanlibus, quid reprobi patianlur fuerat superius, peracto pralio locustarum; v* unum
audiamus : et timor magnus cecidit super eos qui vi- abiissc, et alia duo ventura esse. Alque enarratis
derttnt eos. Nec mirum si reprobos timor invadal, quoe ad secundum vse pertinebant, id est in soluticne
iura ipsi etiam electi, etsi securo tiraore, taraen qualuor angclorura et cajteris, non est redditum vaj
pavebunl. (Vkrs. 12.) El audierunt vocem magnam secundum. Hoc autem idcirco, quia recapilulalio ab
de coelo dicentem illis : Ascendile huc. Vox h;cc illa adventu Christi sequebatur; ne putaremus, si ibi
cst de qua Apostolus dicit : Ipse Dominus in jussu, dictum fuisset va? secundum abiit, tertium va; ad re-
et in voce archangeli, et in titba Dei descendet de ctelo capitubtionem perlinere. Va; ergo sccundum non
(I Thess. tv, 15). Et ascenderunt in cwlum in nube, ad hunc, scd ad superiorera locuin subauditionein
et viderunl illos inimici eorum. In nube ascendunt, hahcl. Enarrata enim rccapitulatione quae ordinem
id est, in potcstate judicantis. Hinc est quod Domi- concidit, ordlni couciso redditur. Quid sit autein
nus, devicta inorte, in nube ad scdcra paternam as- vx lertium, aperitur cum subdilur :
ccndil. Quod autcm ex vivis ct moiluis duorum Vers. 13. — El septimus luba cecinit , et factm
1i;,l B. F. ALBLNI SEU ALCU1.NI OPEBUM PARS II. 4132
ticrtJ voces magme in caslo. Appareote Domino ad jn- A agere coniendit, el non valet, quia etiam posiili ad
dicium, hic sepliinus angelus tuba canil; in quo Ec illam mercedem pertingunt. Unde beatus Job : Par-
clcsia intelligitur non jani prxdicans, sed misericor- vus ct magnus ibi sunt (Job. 111, 19). Et exterminandi
diam et judicium Domino decanlans. Ilinc est quod eos qui comtperunt terram. Idcirco non occidi, sed
angelus super lerram ct mare slans jurat quod jam exlerminari dicunlur , ut perpetuum damnationis
uon sit lempus, sed in luba scptima consummaiio. exsilium aitcrna illorum demonstretur inopia. Ter-
Yoces autem magnx in ccelo, id est in Ecclesia, ram corrumpere est iniquis operibus vilam depra-
gratiarum sunt actiones; el liene magnx, quia de vare. Hinc itaqnc pendet tertium va; malorum, quod
magnis rcbus magnuin exoritur desiderium. Sed in seplimo angelo prxdictum est ciio venturum.
unde sint liac voces, Joannes oslendit, qui subdil : Yf.rs. 19. — Et apertum est templum in ccelo, et
dicentes : Factum est regnum Imjus mnndi; id est, visa est area testamenti ejus in templo ejus. Hxc Io-
in quo prius antiquus hoslis regnabat Dei et Christi culio ad inilium fidei recurrit, et confliclus Ecelcsia!
ojus. Et rcgnabunt in sarcula sa-cnlorum. In his. id stih aliis figuris inlexit. Quid enim Dei lempliim, nisi
cst in Patre el Filio, Trinitas intclligitur. (Vers. 16.) Christum signiflcat? in qun omnis plenitudo divini-
ICt viginti quatuor seniores, qui in conspeclu Dei se- tatis inhabilal corporaliter (Col. n, 9). Apertum vero
dent in sedibus suis, oeciderunt in facies suas. De se- D dicitur, quia jam natus, passus, suscitatus et rlv
nioribus jam dictum est quia praedicalores signifl- vatus esi Christus; qune omnia quiain Ecclesia Chri-
cant, quod in specie geiuis inlelligi debcat. Bene au- slus fecisse praulicalur, ideo in coelo templum apc-
tem viginti quatuor pro duodecim tribus, el duo- rire dicilur. Arca tcstamenti Ecclesia vocalur, in
dccim aposiolis. Per se.les et seniorcs una Christi qua diinrum Testnmentorum virtus digito Dei scri-
scdcs inlelligitur, in pra-Jatis el subditis. Becle au- pla est : qux juxta fldem Exodi quatnor cirrulos
tem scniores in cnnspcclu Dei sedcre perhibentur, aureos habet , in quibtis quatuor vectibus porteUir,
quia sulijeclorum facta examinantes, non humanam iil est quatuor Evangflia, per quoc a sanclis pradi-
per boc gratiam, sed Dei gloriam quserunt. In fa- catoribus giibcrnatur : in qua est urna aurea manna
ciem cadunt, quia omnc bonum non sibi, scd Deo continens, id est divini verbi sapientia cum pabuln
Iribuunt. Et adoraverunt Deum,dicentes : (Vr.r.s. 17) vifce : nec non et virga Aaron, id est approbatio re-
Cratias agimus tibi , Domine Deus omnipolens , qui galis sacerdotii. Et facta sunt fulgura, et roces, et
eras, el qul es. In eo quod non dicunt, qui vcnturus tonilrua, el terra; mottis, et grando magna. Fulgura
cst, claret hxc oinnia in extremo judicio dicenda vel sunt miraculorum signa, quibus percnlsse infldelinm
agcnda. Quoj aulem scquitur : mentes, humililati se subdidemnt. Unde Psalmista
Yers. 18. — Quia accepisti virtutem tuammagnam, u Fulgura mnlliplicaliis, et conturbabis i-os (Psal.
et irativ sunt gentes; ad primiim ejus adventum perti- xvn, 15). Bene aulem post fulgura voces, iJ est
net. Accepit virlulem magnam in liuinanilale, quam pra? Jicatores , ponuntnr ; qnia prxJicalores, nt lo-
semper habuit per divinilatcm. QuoJ vero subditur, qnendo incrednlos ad fidem perducerent, prius nova
quia advenil ira tua et lemptts mortuorum, dcsecundo ■niracula cxhibucnint. Post verba autcm sequuntur
dicilur. Sed cum Dominus dicai, Diiigitcinimicoste- lonitrua, ut qui voces dcspiciunt, lerrorc juJicii
slros (Mattlt. v, ii), quomodo de advcntu iraj ejus qualiantur. Deinde terratmotus, id est persecutio t
in rcprobos i»ti gratias agere rcferuntur? Non ergo quae per grandinem signatur. Sicut eniin gran 'o
pro malorum perdilione, sed pro sua gaudenl resur- fruges terr« comminuendo comminuititr, et terra
rcr.iione ct gloriflcitionc, quam sciunt ncqujquam denuo fructifical ; fic furcns turba genliliiim, dum
possc impleri, nisi damnatio praicusseril impioriim. nomen Dei de tcrra auferrc conata est, ipsa ad nl-
Juxla hunc inlelleclum, animxoccisorum sub allare hilum rcJac:a est , aul viribus aut commu<atione
Dei clamare pcrhibentur, Usquequo, Domine, ct ca> in melius. Plures enim de his ad fldcm Christi re-
lera (Apoc. vi, 10). Non enim vindictam expo cunt, dicrunt.
sed [Cod., in pro sed] quo ipsi post malorum vindi- CAPUT XII.
ci.un reinunerenlur. Ilinc Psalmista : Lwlubitur ju- Vers. 1. — Et signtim magnum appantit in caelo,
stus cumviderit vindictam (Psal. lvii, II). lra igitur mulier amicta sole, et luna sub pedibtts ejus. Muliet
judicis, non pcrlurbalioiicm mentis, sed rectiludinem amicta sole heata virgo Maria est, obumbrata Allis
signiflcat. Qtialcro ilaque conscientiam quis lulerit, simi virtute, in qtta eliam genus, id est Ecclesh,
talcni eum videbit. Judicari et reddere merccdem intelligitur; qux non propter molliliem mulier di-
servis luis prophelis, etsanctis, et timentibus nomen cilur, sed quia novos quotidie popitlos parit, ex qui-
tuum pusillis , et magnis. Cum Apostolus dicat gralia bus gencrale Christi corpus conformatur. Ecclesu
nos salvatos, quomodo Doininus hic mercedem di- ilaque sole araicta est, juxta illud : Quolqnol in Chri-
cilur rcdJere? Scienduin ergo quia cum Dcus mer- sto baplizati eslis, Chrisltim induistis (Gal. m, 27).
cedem servis suis rcddit, sua in eis dona remunerat. Christus cst enim sol jusiiti;c, cl candor lucis aterna;
Opus enim mercedis habcre nequimus, nisi ab illo (Sap. vn, 26). Per lunam vero, quse per incrementa
ut operaremur accepjssemus. Et nota quod in pro- tcmporum deflcit, mulabilitas temporis exprimitnr,
phelarnm noroine apostoli dcsignanlur. Intcrea nul- quam Ecclesia quia despicit quasi sub pedibus pr'
lus de sua perfectionc desperet , si tamen perfcrta mil. Et nota quia ^nnl qniedam in sequentibos qu«
1133 EXEGETICA. — COMMENT. 1N APOCAL. — LIB. V. l!;ii
non spccici, sed generi conveniunl. Etin capite ejus A tus est libi puer mascuius (Jerem. xx, 15). Csetercin
corona stellarum duodecim. Duodecim stellx quibus Ecclesia non eflemiualum, non remissum generat.
corona aptatur, duodecim sunt apostoli, per quos Qui recturus erit gentes in virga ferrea. Hoc et ad
primo caput Ecclesix, id est Christus, victoriam caput, et ad corpus redigitur. Pervirgam rectiludo
reportavit. Stellx aulem vocantur, quia tenebras justilix exprimitur. Unde Psalmisla : Virga recla,
ignoranlix ratio veritalis illuslrat. (Vers. 2.) Et in el cxtera. Quid est autem quod siib<!ilur : tanquam
tttero Itabens clamat parturiens, et cruciatur ut pariat. vas figuli coniereniur (Apoc. H, 27)? nisi quia cen-
Hxc beatoe Marix specialiter apiari nequeunt, sed sura jusiili:"!' lutulenta in subdilis opera conteruntur,
Ecclesix qux, dnm eos quos jam pepererat, ilerum ut fiantex vasis contcmplibilibus vnsa honoris et san-
partnril, quamdam partus diflicullatem hic palitur; ctiflcationis. (Juamvis possit hoc etiam ad rerrobos
qnousqtie, juxta Aposloli vocom, Omnes occurramus Cbristi referri. Et raptus est filins ejus ad Deum et
in virum perfeclnm (Ephes. tv, 13). (Vers. 5.) Et ad thronum ejus. Hoc paulo siiperius diclum est.
tisum est aliud signum in casto ; et ecce draco magnus (Vers. 6.) Et mulier fugiet in soliludinem, ubi habet
m'us habens capita septem, et cornua decem, et in locum paratum a Deo, ut ibi pascant illam diebus
eapilibus suis septem diademata. Diabolus propler mille ducentis sexaginta. Hoc est mulierem in soli-
malitiam draco; propter multiplicitatem insidiarum B tudinem fugere, quod filium ejus ad Deum rapi; fti-
raagnus; propter homicirfiuni rufus vocalur. In ccelo git enim Ecclesia, non corporali, sed spirilali ascen-
autem , id est in Ecclesia videlur, non quo possideat, su. Solitudo secretum est rrenlis. Nam sancii v!ri,
sel qnia ei adversatur. In capitibus et in cornibus ul serpenlis veneiuim evadant, seipsos solitudinem
totum ejus regnum ostcnditur; tanquam scplcm ca- faciunt, omnia transitoria et carnnlia desideria con-
p:!a contra septem Ecclesias, srptem spiritus ne- temnendo. Et nota quod prxdicatorum esl hanc
quam conira srptiformem spirilum Dci, dccem cor- mulierem pascere. Locus autem ubi pascitur, ipse
nua contra decem prxcepta legis vcnientia. Sed de est cui dicitur : Esto mihi in Deum protectorem, et
his latius in ssqucnlibus dicctur. (Vers. i.) Et cauda in lncum refugii (Psal. xxx, 3). Ipse est et cibns quo
ejus trahebat terliam partem stellarum cceli, et misit pascitur, qui ait : Ego sum panis vivus (Jonn. v, 35).
eas in tcrram. Cauda draconis sunl perversi prxdi- Numerus autem isle dierum sic tempora Anlicbrisli
catores, juxta illud : Prophela docens mendacium, signiflcat, ut tamen omne tempus vitx prxse.ilis a
ipse cauda est (Isa. ix, 15). Eos qui foris studio vitae prxdicalione el passione Christi assumat. Eodcm
coelcstis videmur inhxrere, ex amore lerrcno per enim dierum numero evangelica pradicatio a Do-
falsos praedicatores ad aperli erroris iniqnitatem mino edita est, quo in fine per novissimos prxdica-
devolvi, de quibus Joh : Obscurentur ttellai caligine C lores terminanda.
ejus (Job. iii, 9). Qnia vero cauda flnis est corporis, Yers. 7. — Et factnm est prmtium magnum in
polest per eam Antichrisius ejusque prxdicalores ceelo; Michael et angeli ejus prccliabantur cum dia-
intelligi, ut prxteritum pro futuro accipiamus. Et cone, et draco pngnabat et angeti ejus. Absit a fide-
revera lunc manifestior crit harum stellarura de- lium cordibus, ut hoc prxlium tunc fa( tum crcdant,
jcctio. quando per stipcrbiam antiquus host!s cum satcllili-
Et draeo stetit anle mntierem quw erat parilura, bus suis de ca lo cccidit. Scd ab inilio fidei Christia-
ul eum peperissct fiiium ejus devoraret. Stetit lunc nx usque ad lineni vitx prxsentis lieri sine ulla dn-
draco ut natum capul degluliret; slat semper ut bitalione tencndum est ; quod ex eo [Scilicet, initio]
membra capilis deglutiat. Sed, ut sequcntia demon- in coelo, id est in Ecclesia (quo apostolica vocc cla-
strant, i.lco mulieris filius morsum draconis evasit, matur : Son est nobis colluclatio adversus camem et
quia ad thronum Patris raptus est. Unde gravis ori- sanguinem, sed contra spiritalia nequitim in cvtcslibus
tur quxstio. Neque enim mox ut Christus natus est, [Ephes. vi, 12]) draco ille id est diabolus repngnare
et ab Herode quxsitus, corporaliter ccelos conscendit; semperet adversari probetur. Quod si n :s pngnamus
nec cjus membra ideo draconis dentes cavent, quia j. contra hanc sententiam, cur Michacl pugn:ire dici-
corpus funditus deserentes ad caput suum perveniunt. tur? Quapropter sciendtim, et nostrum et angelorum
Scicndum ergo quia fides recta, qux vitx prxcepta cerlamen conlra diabolu.n esse, etiam in inultis aliis
conservans per sacras Scriplurarum paginas decla- locis oslendi. Nam quamvis Petrus di.xerit : Cui re-
ratur, asceusus menlis est ad Dcum, quo draconis sistite fortes in fide (11 Petr. y, 9) ; et Jacobus : re-
malilia vilalur. Ac per hoc non corporaliter asccn- sistite diabolo, et fugiet a vobis (Jacob. iv, 7) ; lamen
snm dicit. Et nola quod non retro, sed ante stare hoc ipsum per angelos fieri David declarat dicendo :
illis dicitur, a quibus ejus astutix cognoscuntur. Immittet angelus Domini in circuitu timentium eum,
(VerS. 5.) Et peperit filium mascuium. Ula caput pe- et eripiet eos (Psat. m, 8). In quilms excmplarihus
peril, hxc membra capiiis gignit. Sed quare mascu- ostenditur quia ncc nos sine angelorum, nec angeli
tum addidit, cumprxmiserit filium ? Scilicet quia siue nostro conflictu dimicant. Angeli autem Michael
aut in l.ono dicilur pro cxcellenlia forliludinis, aut non ideo dicunlur, quod ipse eos, juxla quorumdara
in malo pro immensitalc sceleris. Sicut enim hic in hxreticorum perfidiam, creaverit; sed quia eos a
bono, sic pro malo ponitur in Jeremia diccnte : Ma- Deo in adjutorium acceperit; vel quia sub uno rege
ledielns bomo, qui annuntiavil pntri meo dicens, Na- ct ex una civitate militare creduntur • sicul et dra-
1153 INDEX RERUM. 11."«
cowij angeli vocantur, qni ad cum pertinere, ei cj/is A draco de ca-lis in terram ruit, constatquia voxliacc,
volunlatem perflcere probantur. In quorum numero id esl mentis desiderium in laudem a'.i advcntu Do-
mali homines comprehenduntur ; sicut et nos in bo- mini incipit, et usque a;l finem sxculi in ccelo, hoc
norum angelorum. (Vers. 8.) Et non valuerunt, neque est Ecclesia, clamare non desinit. Undc adverbio
locus inventus est eorum amplius in coslo. Quomodo nitnc omnc lempus comprehendiliir. Salutem faclam
iion praevalere dicuntur maligni spiritns cum nniltos dicunl, qnia graluita Dei honilate suraus salvati ;
decipiant; et qui fuerunt habiUlio Redemploris, virtulem, quia roborati ; potestatem, quia in relsi-
fiant locus deceptoris? A tolo ergo pars intelligenda tudinis gloriam sumus erecli. Cuncla enim Ii.tc in
est, cui praevalere. ad aeternam morlcm malignorum hominibus facta sunt, quamvis non per hominem,
spirituum lurba non potest. llle enim antiquo liosli sed per Jesum Christum. In die autem et nocte dia-
locum dat, qui morlale crimen ailniiilit. Yel certe bolus accusal, cum alios in prosperitatibus exlolli,
haic prophelia ad Anlichristi lempus respicit, quo alios inspicit adversilalibus frangi. Diabolum vero
ab electis exclusi, decipiendi lempus ultra non ha- sanctos accusare, est non loquendo exterius, sei) ;>u-
bcbunt. diendo interius. Malilia enim ipsius, accusatio est
Vers. 9. — Et projectus est draco ille magnus ser- adversus sanclos. (Vers. 11.) Et ipsi vicerunt iittm
pens anliqum, qui vocalur diabolus ; et Satanas qui B propler sanguinem Agni, et propler verbum testimonii
scducil orbem universum projeclus est in terram, et sui. Propter sanguinem Agni vincunt, quia passiones
ejus angeli cum eo missi sunt. Hoslis nostcr propler Christi sequunlur. Propter verbum testimonii, quia
maliliam draco, propler immanilalem sceleris ma- fidci rectiludinem custodiunt, de quibus subditur :
gnus, propter insidias serpens, propler seductiouis et non dilcxerunt animas suas usque ad mortem. 1.1
diuturnilatcm anliquus, propter lapsum dc cotlo, et cst ad mortem se posuerunt ne eas nequitcr nna-
lidelium et elcctorum accusalionem diabolus voca- rent. (Vers. 12.) Proplerea lanamini, cceli, et qui ha-
tur : dialolus enim et deorsum fluens et criminator bitatis in eis. Plurali numero coelos ad Ixtandum in-
sonat; Salanas autem dicilur contrarius. In eo vero vilat, quia numerositatem Ecclesiarum assignat,
quod dicit, qui seducil orbem universum, totum pro qu:e omncs unam de se reddunt. Ilabilautes in ccelo,
parle posuit. Unde igitur, el quo projcclus est, nisi angelos vel sanctos homines dicit, quibus concordi-
de ceclo in terram? id est de mentibus electorum lcr in Domino convenit gratulari cum homines, de-
in corda reproborum, non quod in eis et ante non victo hosle, ad consortium redeunt angelorum. Ubi
eral, sed quod ab iilis exclusus amplius dominatur. non est aliud quod exponi dcbcat, nisi ut hac ma-
(Vers. 40.) Et audivi vocem magnam dicentem in nente lxtilia, hic liber debitum finem accipiat.
cmlo : Nunc (acta esl satus, et virtus, et regnum Dei C (Reliquorum capilum expositio deest in codiee, sirc
iBSlri, et potestas Cliristi ejus; quia projecttts est ac- eam scripseril Alcttinus, sive secns ; quanqunm reapu
cusator [ratrum nostrorum qui accusabat illos ante hoc cap., v. 3, plura se scripturum promiltil.)
conspectum Dei nostri die ac nocte. Quia quotidie

INDEX ANALYTICUS
RERUM QVJE IN COMMENTARIIS ALCUINI IN APOCALYPSIN CONTINENTUR.

Nota 1" quod primus itumerus columnam, secundus vero lineam indicat.
Nota i-quodante quasque ejusdcm
■p" articuli particulas, iiuci
«"'n'" piiinnuj, inter oe
se ycr
per ttne
lineolam ( — ) separatas tocabulum a
[ronte positum prius subaudiendum est.

Abbaddon, rex locuslarum, id est,
hajrelicorum, 1141, 8 sqq.
Adani, priiims pater omniiim Judiro-
rum el genliliuin , secundus vero cre-
deniitim, 1112, i2sqq.
Adoraliospiriulisper casum viglnli
qnaiuor seniurum iutellige nda est ,
1119, ilsqq.
/Egyplus el Sodoma persecutorum
Anticuristi lemporis luiquitatem signi-
flcant, 1U9, 12sqq.
iKteriiitasjusloruiii nequaquam tem-
poris varieiatem patielur, 1 1 15, 52 sqq.
Aguus in medio seniorum stat quasi
occisus, iu quooam sensu. 1121, 29
sqq.; ibid., 45 sqq. — l.itirum aperit ,
cum opus volunUrise passiouis imple-
vil, 1122, 13 sqq.— Aperil primuiu si-
gillum, 1123, 17 sqq. — Aperit secun-
dum, ibid. , 47 sqq. — Aperit tertium ,
1124, 55sqq. — Aperit quartum, 1125,
36sqq. — Aperilquintum, 1126, 5sqq.
— Aperil sextnm, 1 126, 49 sqq. — In
inpdio eril eleclorum, 1151, 34 sqq. —
Aperit sigillum se piiimim, 1 135, 2 sqq.
Alae qualuor animalium eloquia duo-
rum Testamemorum ligurant, 1118,
46 sqq. — Scx leges significani. ibid.,
53 sqq. — Locuslarmn elalam liaereti-
corum scientiain iivlicaiit, 1 140, 51 sqq.
Alpha elomega signiflcant quod Chri-
stus principium est el linis, 1093, 7 sqq.
Alure Dei estChrislus, 1 126, 12 sqq.
Altiiudo Salanaj supeibia est, 1108,
28 sqq.
Amen adverbium est afGrmaotls,
1091, 53 sqq. Verum interpreutur,
1113, lisqq.
Amor Dei per flammam ignis desi-
gnatur, 1098, 31. Vide Charilas.
Anauias in quem Petrus insiirrexit ,
1093, 47 sqq.
Angelus qui Joanni apparuil una
cum apostolo Kcrlesiam praligural ,
1091, 6 sqq. — Cliristi vicem gerit,
ejusque in apparendo llguram expri-
mit, tbid, 17 sqq.; 1100, 27, sqq. —
Simihs fllio honiinis vocatur, 1091 , 23
sqq. — Ecclesise Sardis quomodo no-
rnen habet quod vivat, et morluusest,
1109, 53 sqq. — In cnjus inanu thuri-
bulum aureum, 1133, 13sqq— Media-
tor est Deum inter et homioes, ibid.,
30 sqq. — Ouidnam rnvstice signilicat .
1 136 , 9 sqq. — Primus luba ranit ,
ibid., 3(1 sqq. — Secundus luba canit ,
1137, 30 sqq.— Terlius, ibid., 54sqq.
— Quartus, 1138, 19sqq. — Quinius,
1159, 1 sqq. — Sexlus 1111, 30sqq.—
l.evai manum suain et jurat, lin, 6
sqq. — Septimiisel luba sepim.i tinis
est ecclesiaslirae pra^dicationis, ibid.,
27 sqq. — Septimus tuba canens appa-
renlem Domiuum ad judicium iudicat ,
1150, 49 sqq — Aogeli in Ecclesti
per oculos designantur, 1098, 57 sqq.
— Ecclesiaa scu pr» ticatores per se-
plem stellas intelliguotur, 1099, osqq.
— Quatuor slanles super qiuiuor an-
gulos lerrx rqrpus antiqui hoslis slffiii-
licant, 1128, 43 aqq. — Seplem rum
sepiem lul.is, 1135, II sqq.— Ecele-
siam indicant, ibid., 20 sqq. — Qu»-
tnor alligati in Oumioe magnoEuphra-
te sunt universum reproborum cornn-i.
llll,44sqq. * '
Anguli quatuor terras priocipalia
sunl regna ierr:p, I ISN, 57 sqq.
Angnsiice Ecclesix per iusulaui Pa-
 QVJE 1N COMMENT. IN ArOC. CONTINENTUR. 1153
41,"7
Ihuios ligurantur, 1095, 35 sqq. clesiain designant, 1037, 19 siq. — 38 seqq.
Aniuue occisorum propter verbam Duo s:ml duo lesles , irt est Ecclesia , Crysullam. Yide Fides.
Dei subiu» altare Dei sunt, 1120, o propter lumcii lidei et operalionis, D
sqq. — Ad marlyres duplicis generis 1117,15 sqq. Yide Septem Candelabra.
Canticum angelorum coram nguo, Descriptio Chrlsli de ccelo descen-
pcrtinenl, ibid .. 7 sq. 1 125, 9 sqq. — Electornm , 1 133, 15 dentis inducitur, 1U3sqq,
Aiiimal primum lanquam vocem lo- Deus ex ore prophetarum per se lo-
iiilrui magui emillit , 1 125, 27 sqq. •— sqq. — Seniorum viginli qualuor, ap-
.Secuuiluiii Joiiwem alloquilur, i&ifl , propinquante die judicii , 1132, 15 quebalur, 1095, 2 sqq. — Ad maluni
18 sqq. Aninvilia quibus non esl da- gqq, — Propler draconem iu lerrain uon ipse iinpell.i, 1107, 59 sqq. — Cu-
projectum, 1153, 30sqq. jiissubsuiilia una, pcrsonae aiitem tres,
tum posl morlem resurgcre, 1091, 56
sq. — Qualuor evangelistas ligurant, Capilti sanclos Ecclesiae desiguant , mirabili loculionis genere exprimi-
1098, 21 sqq. lur, 1133,21 sqq.
1118, 7 sqi|., 1119, 31 sqq. — Eccle- Dextera de summa beafrudine rlicia
siam, 1 1 1 8, 7 sqq. — A clamore non ces- Capui Cbrisli Deus esl Paler, 1098,
saut, 1119, lOsqq. Animaliaetseniores 19 sqq.— Ecclesiae redeinplur ejusesl, deliel inlelligi, 1099, 22sqn. — Angeli
ibid., 22sqq. praedieatores desipnat, 1 100, 8 sqq. —
angeli sunt, 1 123,3 sqq.— 1'num suut,
id est, una Ecclesb, 1121, 9 sqq. Casligalio ad flagella perluiel, 1111, ainsiidepotentiadiviniiatis ejus inlel-
ligendaest, ttOI.Msqq. Yide Persona.
Aniichrislus persequeus Ecclesiam 17 sqq. Diabolus clavibus uiorlls lixalur ad
Inducitur, 1112, U sqq. — Ecclesiam Charitas Dci in cordibus nostns per
prrseqiiens fornaci magno coiupara- Spiritum saiicttiin diirusa est, 1091, 15 temandam Ecclesiam, 1 100, 36 soq. —
lur.l 159, 26 sqq. — Quanlum lernpc- siq. — ./Eleruae sapieutiae per aurum Quomodo poiesiaiein exercet, 1121,
Uguralur, 10J7 , 29 sqq. — Per vocem «Dsqq. — Verbuin Deialimeiitumsut-
ris Ecclesiam Dei calcabil, 1 117 , 17 sqq.
Amipas leslis tidelis, omnes uiany- aquarum niuluruin potest iulelligi , trahere conalur, ibid., 16 sqq.—Cujus
resligurat, 1101,11 sqq. 1008, 58sqq.— Prima, id esl prioris imperium in quatuor parles dividitur,
Api-rtio sigilli revelatio est sacra- leinporis, 1102, 3 sqq. — Omnium 1 125, 50 sqq. — Vocatur externiinans,
fous esl et origo, 1IU, 5sqq.- Per 1111, 22sqq.
meuli, 1123, SO sqq. pUialasaureasiiilelligilur,ll2i,29sqq. Dilectio l hrisli malis quae pertulil
Apocalypsis brevilalis causa , pro
Iwc esl Apocalypsu dicilur, 1090, 1 CliristusquoiiiudointerpreuturUrae- manilestatur, 1093, 45 sqq.
ce ei Latiue, 1090, 8 sqq. — Post Doctores quibus vocibus demou-
sq. — Ex Graeco in Laiinum revelalio ascensionem apparet quemadmoiluiu Strantur, 1092, 2 sqq.
iuierpretalur, ibid , 6 sq . — Qua Cliri • Dominica dies in ii.ua Joanne.s fuii lu
stus cuncta reielat imsteria tanquam auie incarnalioncm Patribus apparuil,
Deus, lanquam vero homo, a Deo ac- id esl pi r aiigelicam naiuraui, 1091, spiritu allegorice de Ecclesia inlelli-
cipii, ut ea quae cilooporlet fleri ser- 17 sqq. — Merilo lestis iidelis asseri- genda est, 1093, 51 sqq.
tur, 11)93, 31 sqq. — 1'rimogenilus di- Dominus quos amat arguil el castl-
vissuis declaret, ibid., 21 sqq.— Ejus cilur, quia nu 1 s anlo ipsum oon mor- gal, 1093, 17 iqq. - Ad judicandum
aucloriUS, 1091, 57 sqq. luus surrexil, ibid., 11 sqq. — Alpha veniel cum nubibns, id est, cum pix-
Apollyon. Viae Abbaddon. et oinega dicilur quia priucipium est dicatoribus, 1091, 30 sqq. — Queni ad
Aposloli falsi, tempore Joannis , in
Ephesi Ecclesia pullulabanl, 1101, 11 el linis, 1093, 7 sqq. — Dicilur virga julicandum veui.-nlem omnis oculus,
recla , 1109 , 3 sqq. — Furi compara- id est omnis homo, videbil, ibid., 31
sqq, tur, 1110, 21 sqq. — Estosiium aper- sqq. — In forma servi, uon in forma
Arcus quem tenet sedens in equo tum credenlibus.non iucredulis, II II, divinitalis ad judicandum venict, ioid.,
gIIio Novum Vetusquo Testamenlum 21 sqq. — Solus dignus eatapenre li- 37 sqq — Sleilas in dexlera leneus,
iigurat, 1 125, 35 sqq. bruni, in quonaui scnsu, 1120, 12 id est electos el praedicalores, 1101,
Ascensus solis sb orlu resurreclio
sqq. — Leo diciturquia diabolum vi- 18 sqq. — In medlo canJelabronun
est tbrisii, 1129, 10 sqq. cit, agnus vero quia semelipsum ofle- amlmlans, 1101 , 20 sqq. — Aliler se-
Aser, Id est bealus, 1 131, 26 sqq. rens munduin redemit, 1121 , 23 sqq. ptem spiritus, aliter habet stellas,
Asia elalio inlerprelatur, 1092, 36 — Radix David uuncupaiur, quia Idi.s 1 109, 39 sqq. — Sanctus el verus sin-
sqq — Ejus ad Ecclesiam apocalypsis ejus est, «oifl., 26 sqq. — Cruciflxus golariter ilicilur, 1111, 11 sqq. —
specialiter proponnur, ibid. ex infirmiuie, vivil taiuen ex virluie Tcslis estfidelis et verus, 1 113, 16 sqq.
Alriuiii quod foris est lemplum Jn- Dei, 1121, 13 sqq. — Caulavit canli- — Vinceus sedet in throno Pali is, 1115,
d:i'os, baerelicos el genliles ab Eccle- cuin iiovuiii verbis praedicaudo, factis 19sqq. — rjrfeCbristus.JfSUsCliristus.
sia expcllendos imlical, 11 17, 9 sqq. iniiiaudo, 1122, 58 sqq. — Est altare Draco qui ante mulierem stat pari-
Aucio ilas apocalypseos quanta sit, Dei, 1126, 12 sqq. — Esl sol, 1126, luram, ul lilium ejus devorel, 1 153,
109l,57sqq. 53 sqq. — Ksl augelus ascendens ab 37sqq. Projeclus in t rra, 1 153, 15sqq.
Auriclial<:hum ad persecutiooes An- orlu sulis, 1129, 32 sqq. — Augelus esl
lichrisli referlur, 1098, 11 sqq. forlisdecce!odesceiidensinunbe,lU3, E
Aurum iucarnatam Dei sapienliam 11 s iq. Yiie JeeusCbristus, Dominus. Ecclesia in elalionis cel.itiniinc! cnn-
Siguiflcat, 1111, 18sqq. — Probalumet Cilliarae seniorum passiones Chrtsii sistit, 1092 , II. Vide Elatio , Asia. —
igililutn luerito vocalur, itiid., 20 sqq. Merilo Deo gloriam tribuit, 1091. 17
liguranl, 1122, 18 sq<|.
B Clavcs de pottntale divini judicis di- sqq.— Mentis desiderio ad verba legis
Balaam et ejus doclrina , 1101, 51 cnniur, 1100, 30 sqq. Clavis Uavid de el prophetarum se converlil, quem-
Kqq. — lnlerprelatiir populus varius incarnaliuiie Cbrisii iotelli^enda est, adinoduui Joannes ad vocem quse illi
lu relicosque designat , 1105, 8 sqq. ; 1111,19 sqq. loqucbatur, 1097 , 16 sqq. — Quomo :o
id est caro, ibitt., 21 sqq. Coetesliiuominem sine gratia salvari falsos lentat, 1101, 17 sqq. — Kacla
Balac quodnam pravum consilium posse asseruul, 1133, 23 sqq. haereticoruin non hsereticosodii, 1102,
dedit, 1105, 2sqq.; elidens inierpre- Collyrium praecepla divina signili- 50 sqq. — Ab inimicis blaspliemalur,
latur, ibid., 1 1 sqq. — Carnem sigul- cal, 1111, 32 sqq. — De assumpla pro 1103, 19 sqq. — 'iribulalionibus et
lii-ai, ibid., 22 sqq. nobis KedemploriS noslri egesiale ex- lentalionibiis omnis generis in bic vita
Baplismus per iuare vilreum iigura- plicalur, ifrid., 38 sqq. reservalur, 1001, 6 sqq. — Per orbeni
lur, 1 117, 55 sqq. Columnainteuiplo Deieruntet prae- universiim habiut, quu diabolus re-
Kealiludo per dexleram indicatur, dicatores et boni auditores 111,232, sqq. gnai, 1101, 59 sqq. — Usqne ad re-
1099, 22 sqq. Comparatio locuslaruiu cum baereli- sUuralinuislempussub gratia niaiiel,
Bt-njamiu , id est filius dexterse, cis evolvitur, 1 139 sqq. 1108, 11 sqq. — Templum est Dei,
1132,7 sqq. Confessorea. Yide Martyres. 11 12, 30 sqq". — Per coelum ei sedcm
Beslia quae ascendit de abysso An- Confuso nuditalis devitalur, cum ad d sigiialur, 1116, 25 sqq.—Vesliineii-
'ichrislum Ogurat, 1118, 30 sqq. novae vitie conversioiiem transferlur, ls albis iuiluitiir, U17, 27 seqq. —
Bilibris Ecclesia est peccala homi- 1111,27 sqq. Coronas liabel aureas, ibid., 31 sqq. —
num ponderans el remiltens, 1125, 11. (onsilium ad correclionem perliupl, Nubi merito comparatur , iliiit , 17
1096, 52 sqq. sqq. — Per qualuor animalia genera-
C Coida de spiritati adulterii incenlha liter designaliir, 1118, 17 sqq.;U19,
Calamns Joanni datus ut lemplum dicilur, 1 106, 10 sqq. 10 sqq. — Anle adveulum Cliristi me-
Dei metiret. Divinam proedicalionem Cornua septem septemplicem Spi- diaioris praeseuliam anxia qua?rebat,
tropice signiflcat, 1116, 19 sqq. rilusoperalionem designant, 1121, 51. 1121, II seqq. — Tlirono , animaliiius
Calculus iapis esl preliosus qui et Coronaequasviginliqualuorseniores et senioribus circumsunlibus signifi-
carbunculus vocatur, 1100, 1 sqq. — mittunt anle llironum coir.essionein li- calur, 1121,31 sqq. — Etomni tribu,
Jesuni Christum si/nilicat, ibid., 1 sqq. gurant qua lumorem superbiaede acce- lingua et natione redemitur, 1122, i i
Calidus esl quem movet Spiritus ptis virtutibus deponuul, 1 1 19, 16 sqq. sqq.— I emponbm sntichrisllanis Un-
sanctus, 1113, 31 sqq. Crueiatus gaudiaque. Eiclesi:e pe- Suam lunaiusa iguineversaeril, 1127,
Caudeiabra septeiiijeptiformem Ec- culiari iuieutiouc prsedicanlur, 1090, .sqq. — Lt liber iuvululus erit.ifciil ,
I U9
26 sqq — Quomodo in nominil.us pa-
triarcharuin euilet, 1 1 ■>%, l i sqq .— Per
angulos, iln (iniiiii, seuiores ci animalia
siguilicalur, !135, 30sqq. Viiempra.
hl.iii" ii"ii seiu, er pro vitio poniliir,
sed aliquandu pro culmiuu viriulis,
1092, 37si|q.
ttleuli per lariem fulgenlem nt sol
possuul mtelligi, I II 1 1, 36 s |i|. — Pau-
prres suui i-l diviles, I |U3, 45 s iq. —
S»nl ro.es ei snerdoles, 1122, 52
si|q. — Ex iiuodeciin tribubus enuuie-
xanlur, 1130, 27 sttq. -- Quid et quo-
xiodo clauiaul, 1133, 13 sqq. — lu san-
gn ue Agui slolas buasuvaul, 1134,
20 si|i|, — Qii.t-ii.iui enl eoruiii bealt-
tudo, iiiiil., 2» <.|.|. — Per alure desi-
gua.niir, 1 153, 37 sqq.
Klias e Kiiocii Judteos a>) fidem con-
verleiu, 1 122 , S i>q |. — Vide Teslus.
Euoch. Viite Llias, Tesies.
Epliusus iuleipreUiur volunlas sive
coiimI.iiui 'Uihii, 109i, 26sqq. — yiiod
ei scriliilur de patieiuia et labure
ipsius, 1101, 10 sqq. — Lapsus ineus
el voliiuus iuca dicilur, 1 103, 23 sqq.
I.quus albus liuinaniialis Clinsii
STniliolum , 1128, 32 sqq — Knf>is »n-
liqiu h »t« esl torpus, 1 121, 17 sqq. —
Niner, aperlo lerlio sigilio, appareus
rnjioriiiii esuiiem d sign.t, liiid., 33
sqq. — Palii.ius liaui clicos signilicat,
1125,3'Jsqq.
Evangelisue per qualuor anirualia
iinlicaiuur, 1118, 7 sqq.
Eueniiiii.nis rex lucusUrum, id est
hziulicorum, 1141, 8 sqq.
Ezecliiel lioini isspeciein primoaui-
m >li vidit, cui leouis speciem iuesse
Joanu s assenl, 1118, 30 sqq.
F nis mundi periiicariialionein ligura est,
Facies fnlgens ut sol eleclos figu-
ral, 1U99, 56 sqq. — Angeli fulgens ul
sol incariiatioiieiii redeiiiplot is niiii-
tesial, 1099, 45 sqq. — Angeli lorlis
incaruatio est, 1143, 44 sqq.
Kideies vasis Ucliiilius romparanlur,
110 ',5sqq.— (Juotidie p.issioneiii Chri-
sli incd.iauies curu Clirislo amliulare
dicuutur, 1110, 54 siq. — (Jui viiam
posl liaplisinuin coiii>|uiiiaiit, de illis
Don csi d.speaiiduin, iliitt., 58 sqq. —
Per iHHiiiieiiiiain mr.-us vestibus albis
spleudeb.nii, ibid , 44 si|q.
Fides prior vi-iiil, chaiilas sequitur,
110(5, 55 sqq. — Judxoium praidicitur,
I lli , 5T sfi|. — CrjsUllo toiuparatur ,
ll>8, 4sqq.
Pilius Di i iu fonna servi nnu s r-
voin > s u Apocaljtpsi oslendilur, 1U90,
31 sqq. — De quo spetialtler dicilur:
Qui esi, et qui erut, et qui teiuuru» eu,
1093, I sqq. — Aiile.quam da Virgiue
uascereiur in l>nipore cuncta cum
Palre tniipura fecil, 1003, 7 sqq. —
Vivosel uioituosjudicalurus efU,l6td.t
9 s.p|. — Filius lioiiiinis uua cuiii se-
pluiu candelabris aureis Eceosiam de-
niguai, 1097, 37 sqq. — Solus lestis
dicitur, elsi ires siul qui tesiiiiioiiiuni
daut, 1113, 21 sqq. — Dicilur sedeus
siip.T sedein, 1 1 16, 30 *qq.
ri.iiiniia iguis amoreui Dei ligural,
100«, 51 sqq.
Fons aquarum mulliplii itaiein dona-
tioiiiiiii Dci iu sauclis iudical. 1151,
40 s.|„.
Frgi usestquPinlenct aut incredu-
litas, aulirimeu uiorlale, 1 1 I5,30st|i|.
Puljjiira de oiiiaculorum siguis iu-
lelligeuda suut, 1117, 59 sqq.
G 1100, 1 s<|q. — Cur lempus prophetiae
Gad, id est tenlalio, 1131, 16sqq.
GaudiacruciatusqueEcclesixsingiila-
ri lnleulioiie prsdicuolur, 1090, 38 sqq.
Gladius pra?dicalionem Tetcris et
INnEX RERUM 1160
Novl Testamentl signiflcat, 1099, 28 Judaeus confessir ioterprelaiur ,
sqq. — (Ji is esl sermu, 1 105. 31 sqq.— 1103, 57 sqq. — JtidaM et persecuto-
Mignns qui dalur sedenli snper resostiuin, id est Christnm, claudere
equiiui riifum iliabuli polestalein ti^u- tcnt.ilianl, 1111, SHsqq. — Qui se tli-
ral, 1121, 27 sqq. cunt, niiii sunt, 1112, I sqq. — Ell >s e.l
Gratia lheo'o;{ice definiiur, 1092, Enocli pT.Tdicainiliii-, anlc |ied"S Ec-
53sqq.—In lituliim salutatinuis liUeris clesiae adoriliiri venient, ibirf., 5 sqq.
aposlolorum prajiiiititur, ibid., 55sqq. Ju.las, id est confessio, 1 1 50. 51 sqq.
H Judex rcelesiis furi couiparalur ,
1110, 2isi|q.
Hxrelici omnes Nicolaitx siuit, 1 102, Jiidiciuinsiipremumenarr.ilur, 1151.
41 sqq. — Jiilaeoruin iiouiinedesignan- Justi inui auditores aut lectores l«-
lur, 1101. 1 sqq. — Per locusUs de gis.sed facioreslegisinilicaiitur, lni.',
fumo puu-i alivssi cxi unles indicau- 4 sqq. — Mulla per Chri-luin, paruin
lur, 1150, 29 -qq. perse possuuf, III I, 18sqq.
liierusil.m visio paci; interprela-
lur, 1 1 13, 2 sipi — f.ur nova dic lur,
ibid., 8 sqq. — Crudeliurem Auticlirisli Lampades sepiem «ep'iforniem Spi-
paiielur perseculioiiom, 1 140, 8 sqq. riluiii .sigiiilicani, 1117, 50 sqq.
I Lao<licU inturpreUlur Tribus ama-
Imrii rpiantum lugeliunt In die su- liilis Douiino, sivu Fueruul iu vomitu,
premo judicii, 1091, 47 sqq. — (Juid di- 1097, 9 sqq.
Lecttis aiiilaciam el secnritnten de-
ceut in tioc tupremo die, 1 128, 18 sqq. signat, 1107, 57 s q. — Triiml.itio
Iinpieiiileiis quan liu iu h ic vila ver-magna vocdur, 1108, 5 sqq. — j£ier-
salur. moveliir a Dondiio, oon projici- iiinn supplicium iudical, ibid., 4 sqq.
lur, tlOi, 5sqq. I.codi- irilni Jinla est Christus de
lucamaii» Kedemptoris per faciem seiniue David, 1121, 23 sqq. Vide Kc-
angeii fulgeutem ul sol mauifestaiur,
1099, 45 sqq. surrectio.
Iiileriins illi dicnnlnr, in quibus ha- Levi abditus sonat, 1131, f i sqq.
bilal inors, 1 125, 45 sqq. Liliellus aperlus e,i graiia .Novi
Testamenii, tl4t, 12 sqq. — Acceplus
Iiiiid les horuiiiur ut vincant, id est de riiaiiu angeli ut vocarel J.>anues
cred.iut in Clirislum, II 10, 47 si|q.
Inliriniusmagna esl malos sustinere est Scriptura sacra el praiOiicaUo ,
non posse, 1101, 34 sqq. 1145, 47 sqq.
Iiisulc hoiuin-s s .iil minoris justi- Liber vitse de quo nomina non vin-
liae, 112",38sqq. cenlium d>lcbunlur, 1110,31 s tq. —
Esl vis quxdam divina.qux e.leclorum
Iiiteulio juslilicat elmorliGcat, 1110, niuiieniiii pr.-edesiinavii, itll, 1 .sqq.
3sqq. Liber scriplus inlus el foris uiriuii-
Iris arcum significans reroncilialio- que Teslauienlum coulinere videlur,
1116, i(! sqq. — Tiiiii baplistlitiui aquie 1 120, 7 sqq.
Ligniiui vjtre sipientia Dei Palris
et Spiritus sancti, tum judicium prie-
i'fdi'ii.spcrdilnviuin,acsubsequensp> r csl, 1103. 7 sqq.
Loc-usiiedefiiiiio pnlei abyssi exenn-
ignem sixuillcat. 1 1 17, 2 sqq. — Capilis
Christi ejus esl diviniUs, 1143, 22sqq. les, liaerelicossignili anl, 1159, 28sijq.
Lucas per vilulum B^ttraiur, llts,
Israel, id esl vlr Deuin videns, ele-
closligurat. 1103, I5sqq. 40 s<|q.
Luua in sanguinem versa csl F.cclc-
Issacbar nierces interpi utalur, 1131 , Sla iu lcuipore Aulichristi, tl27,6sii<|.
49 siiq.
J M
Jaspis virentia paradisipascua desi- Manasses nliliius vel neeissitas iu-
gnat, id esl Chrisli divunlateiii, iu qua teliigitur, 1131, 33 sqq.
ijinaia vivunl, 1116, 37 sqq. M.iima abscoiid>tuiii panis est angc-
Jerusiiein. Vidc llierusalein. loitiin, 1 105, 46 sqq. — lnlerprcialnr
Jesus Clirislns quoinodo inicr. reta- Qindestlinc,i(>.,52sqq — .Saiieiascre-
tur tira;. e et Laliue, 1U90, 7 sq |. — le«l is glori;e aple vocainr, /*/</., 5 1 sijq.
(juanlum dilexerit nos. iii-iia quae per- Hanus augeli fortis cs1, oi>eralio sa-
tu it, iuanifesiaiit, tti93, 49 sqn. — In lutis iiOslrse, 1114, 10 M|q.
q<io rcperiuiiiur siinul regiiuni, irilm- Matcus per leonein Uguralur, 1U8,
latio el palieutia, 1093, 22 sqq. — Cal- 39 sqq.
colo camliilo siguilicalur, 1 lui., 4 sqq. Mare vilreum haplismum reprasen-
Jcziliel uxor Ach.di, mater est for- tal, 1117, 53 sqq. — El quae in e> sunt
nicaniiuin, 1 .06, 56 sqq. — i.ujus 1'or- praeseus sa?culum desiguat, 1123, 15.
nic.itio qiulriinoda esi, 1107, 4 s pj. — Maria. Vide Muliur.
Proplielen sediceus Dei ser>os sedu- Marlyrcs prin>'ipaliter dicnniiir qui
cit, idtd., ISsqq. — liilerpreUlur s.ui- pro C.linsio mortuin p<rluli ruul cor-
«iimis fiuxus, ibid., 17 sqq. — Ei ster- p-'ris, 1093, 59sqq — Et confessores,
quiliiiiuin , ibid , 31 st|<|. — El qul terlio sigillo aperlo , pr»difauinr ,
iii ■!■> Iiaiiiui in ea uiium suol corpus llii, ttsqq, — Diem evtremi judicit
Saianae, 1107, 52 sqq. prsstoljntur, lliG, 21 s pi.
Joauues Ecclesix lypiim prajlendit, Mattlims per uouiiuein liguraiur,
1091,8 sqq. — De se quasi de >lio 111«, 38sqq.
l>>quiliir, ib.d., 39sqq. — resiimouiuin Mediator Dei el hoiniiiiim es' ange-
perliilieus verbiim el J-miiii Cliristuin liislliiirilniliim siireuin iu iiuuu lunuus,
distinguil, propterduasChristi subsian- seu Chi istus, 1 155. 50 sqq.
tiis, iliid., 4.H sqip — Geieraliler Ec- Me ibr» Cliris.i. id e.-l lideles, reges
rlcsiiL- p rs»nain d »ig»at, IU9o, 19 s iiii e sacerdtMes, >,uia caput rex tsl
sqi|. — Spiriium uun penilus auiistt, et sac>-rdt)s, 1095, ;»8 sqq.
qiian>lo vi-iiineni habu.l, ibid , 4lS|i|. Mii liael el augeli rjus praHiautur
— Ad pedea angeli cadeus, bcclesiatu cuin dajinone, 1 151, 32 s ,q.
Christi vesligia set|ueuteui ligur.il , Miacula. Vide Fulgura.
Mors triplicis esl generts, 1104, 28
non manifestat, 1H3, 46 sqq. — Per sqq. — Nomen est seduutis io pallido
aquilam Oguratur, 1118, 41 sqq. equo, 1125, 41 sqq.
Josepb augmeiituui inleri relalor , Murtui sunt apud Deum, qel atml
1132, 5 sqq. homlnes vivi rclimaolur, 1 110, 3 sip|.
1161 QVJE 1N COMMENT. 1N APOC CONTlNENrUR. \m
Muller amina sole *t l»na sub peJi- Paradjsus vita est a?lerna, 1 103, 20. R
Ims ejus esl beata virgo Maria, 1 132, Pars Christi indivisa, pars autem dia-
boli in quatuor dividilur, 1 123, 50 sqq. Radix David Christus est, 1I2|, 26.
Pathmos perseculiones et anguslias Redarguiio ad verba perlinet.tlll,
Mullitudo angelorum innumerabilis 47 sqq.
,est, 1125, 6sqq. Ecclesiae signifirat, 1015, 33 sqq. Reges quomm unclio unctinnem
Mutabililas Filio Dei nunqnam acci- Patientia ad caput simul et membra
EcclesiaB | erlin-t, 1093, 22 sqq. Chrisii praeflgtirabat, 1090, 11 sqq.—
dil, 1093, 4 sqq. Patriarcuae duodecim cur alio ordine Sunt electi, 1122, 52 sqq.
in Apocalypsi refeiunlur quo in Ge- Regnum ad caput Ecclesiae pertinet,
N 1095, 21 sqq.
Nabuchodonosor staluam synibolicam nesi, 1130, 36sqq. Renes luxuriam corporis llgurant,
vidil, 1159,4 sqq. — Lapidem prelio- tnmPauper est qui pro recta» fidei tan-
confessinne.se divilem jaciat, nisi 1108, 7 sqq.
snm, id esl Cbrisium, somniavit, 1 129, mala regere desistal, 11 13. 52 sqq. Resurreclio prima ea est qitae fil a
Panpertas duplex esl, 1 103, 53 sqq. mone praesenti, tllJS, 53 sqq. — In
Nemo polesl apenre libmm msl Pedes similes aurichalro >d novis- clorum leonefiguratur, 1118,'36 sqq. — San-
Agnus, 1 120, 52 sqq.—Novil an ad ele- sima Ecclesias membra referuntur.quae post anticlirislianan persecu-
ciorum consorlium perlingat , 1 131, sub Anlichristo nimio persecutionis in- lionem inducilur, 1149, 39sqtj.
Osqq. cendio suut excoquenda, 1098, 40sqq. rinl, hahucrtint, Reprobl lempus ut pceniteniiatn ege-
Nephibalim, id est beatitudo, 1131, Pelagii bominem sine g.alia posse libro vit.e delenlur, 1107, 54 sqq. — De
23 ***• t t . . id esl, nequaqnam
Nicolailae quinam hssretiM fui-runl, salvari asserunl , 1153, 23 sqq.
Pcrgamum intcrpreiatur Dividendi scribuntur, 1110, 86 sqq.
Ruben Videns lilium inlerpretalur,
1 102. 30 sqq. — Et eorum facla, 1 103, cornua eorum, 1096..42 sqq.
24sqq. Persecutiones propter verbum Dei 1130, 57siq.
Nicolaus interpretatur stuluis popu- non pro suis malis quisque paliatnr( Rumpln-a ex utraqne parte acuia,
lus, 1102, 44sqq 1095, 39 sqq. — Perseculio Anlichrisli 1104, 36sqq.
Nomen novum dicilur Curislianum,
1106, lOsqq. — Palris supra vincen- praedicilnr, 1112, Usqq. — Depingi- S
lcm scribi cst per adoptionem Spirilus lur, 1148, 58 syj. — Recapilulatur, Sacerdoteg qiiorum uncliounctlonem
tiliiim cjus ellici, 1112, 36 sqq. — V.egis 1150, 18sqq.
l,aereticorum seu haerelicorum quiduam throno, Persona Patris per sedeniem in Chrisli prasfigurant, 1090, 11 sqq. —
Filii aulem per dexteram se- Sunteledi. 1122. ,'JS sqq.
est,tl41,8sqq. Salus per Christum solum perfici
Nubes, veniente Domino ad judl- dcnlis signilicatur, 1 120, 1 sqt|.
1'liial i: aureae charitatem indicant, polest, 1120, B5sqq.
clum. candida eril, quae sanctos obum- Sancli reges dicunlur, qui sa bene
brablt, lerrlbilis vero cujns fragoribus U22,29sqq.Philadelphia interprelaiur Salvans regere noverunt, 1093, 44 sqq.
reprobi terrebuntur, 1094, 29 seqq. haereditatem Domino, 1097, 4 sqq. Sanguis pecciltun ligurat, 1107, 18
—Mvsiice praedicalores designat, ibid., Pietas divina lepidos non deserit, sqq.
27sqq. SarJis Laline s nal principi pulchri-
Numerus scptenanus universalem 1114, 16sqq.
Plaga sexti wgilli iaterpreiatur , ludinis pra-purata, 1096, 54 sqq.
Ecelesiam indical , 1092, 11 sqq. — 1126, 49 sqq. — Primo angelo luba Sardinus redemploris humaniutcm
Perfectus est qui a lernario et qualer- caneiUe quid signiGcai, 1136, 30 sqq. signlficat, 1116, 41 sqq.
nario formalur, ibii., 1C sqq.; 26 sqq. — Secundo angelo tuba cinente.quid, Salatiasprimtis coiilra Deum elalus
— Ternarius perfectus est propter my-
alerium Trinitali», tres virlules Iheo- 1137, 30 sqq. — Tertio angelo luba lumuit, 1108, 29 «qq; Vide Draco.
ranenle, quid, iJiirf., 34sqq. — Quarlo Scriptura ostium estaperium, 1111,
logicas el tros orJincs lidelium, ibid., angelo mba i anenie, quid, 1138,19
17 sqq. — Quaternarius perfectus est sqq. — Quiuto angelo luba canente, 33Sedens sqq.
super equum rufum diabo-
propter mundi partes, cardinales vir- quid, 1139, 1 sqq. — Solutorum qua- lus est qui parem sumit de lerrn,
tules et qnaluor Evangdiorum Jilu-os, 1124, 20 sqq. Vide Persona.
ibid., 22 sq |. — Eleciorum cerlus est tnor angelorum, 1142, 4 sqq.
PoJes Clirisli carnein speclaliler, Seniores viginti quautor quidnam
et deOnltus, 1112, 25 sqq . — Duode- vero omuem Ecclesiam Sigoificant, 1 1 H, 10 »qq. ^- Uoiversa-
cim tribuiim propler gemmum Testa- generaliler
menlum duplicatur, uude viginti qua- ligurat, 1097, 49 sqq. — Veslis eslsa- lem Ecclesiam figurant, 1)19, 32 sqq.
— Et aoimalia in circuilu throni angeti
luor seniores commemoraulur, 1117, cerdoUilis, Poiestas
1097, 50 sqq.
super genles, quam habuit sunt, 1123, 5 sq ].
10 sqq. — Signaiornoi signo Dei vivi Seplem stellaa de angelis Ecclesias
prope inQnitus est, 1130,3 sqq — Ter- Filius a Paire uon in divinilate sed in
accepil, 1108, 50 sqq. -- seu praedicatoribus dicuniur, 1099,
narius est propter Triniialem, qualer- htimanitaie
Polestateni Ecclesise ligandi et sol \ en- 3sqq. — Slellae nnmcrum perfectum,
r.arius aotem propter qualuor E\an- di Dgural, ibid., 52 sqq. — 0"« dala id est, tolum ordinem praedicalorum
gelia, 1130, 7 sqq. Vide suura.— Ele- est morli el inferno, quarto sigillo indicant, ibid., 1 1 sqq. — SteJlae eliam
rtoruin prope inlinitus, 1132, 41 sqq. apetlo, 1123. 48 sqq. — DjU duobus candelabra comprehendunt, id esl,
Vide supra. lesiibus, 1118, I2sqq. |ira»dicatort'S loiam Ecclesiam, ibid.,
O Praecepia qiiaiuor tantijm genlibus 17 sqq — Candelabra universam Ec-
Oculi Spirituai sanclum qui Eccle- ad Clirisiuii conversis imposiia fue- clesiam designant. ibid., 15 sqq. —
siam iluamiitat reprsesentanl, 1098,31 runl, llllG,58sqq. Spiritus sepliformis sunl spiritus san-
aqq. — Animalinm spirilalia liimina Prar-cinctio duplex quam viJit sive ctus, 110;), 40 sqq. — Sullae sunl sepli-
t-.l.-ctorum sunl, 1118, 18sqq. — Ani- Daniel sive Joannes, 1098, 1 sqq. formis Ecdcsia, i>id. FideCandelabrj,
malinm quatuor prxdicatiomm E.-cle- Prseco lcgis per angelum Ibriem Sigilla, Cornua.
Biae ligurant , il<id., 5(5 sqq. — Septem debet intellitfi. 1 120, 5Jsqq. Sepliformis opcratio sancli Spiritus
seplemplicem operalionem Spirilus Piaedesliuatio ail \ itam ajlernam ne- per nnmerum septem dcs enntur ,
designant, 1121,51 sqq. cessaria esi, 1 10 !, 18 sqq. 1097,28.FirfeSeplem, Sex. Vide Al.r.
Olivae duae duo sunt tesles slve Ec- PraedsUnaii t miuiii in libro vilaj Sigilla seplem modos verborum in-
clesia propter unclionem, 1 147, 43 sqq. iustribunuir, 1 1 10, 81 sqq. dicant, 1120, 17 sqq. — Sigillum pri-
Omega. Vide Alplia. Praedicalio Voteris el Novl Testa- nmiii ape: iliir, 1123, 17 sqq.— Seciin-
Oninia eraot iu p'a?deslinatione , meuli per pladiuni fignralur, 10 )9, 28 dum, ibid., 47 sqq. — Teniiim, 1121,
priusquam flerenl in opere, 1119, 57. Sq,|. — pPr voces et tonilrua exprimi- 3,'isqq. — Qnartum, 1I2S, 36 sqq —
Operaiio Spirilus sepurorniis per tur, 1117, 42sqq. — Per oculos ani- Quinlum, 1 1 2G, 5 sqq.— Sfxlum, xbid.,
uoruua septem, oculos septcm septem- malitmi quatuor signlficattir. 1118, 56 49 sqq. — Scpiimum, I '35, 2 sjq.
Signum pro sigillo dicjlur, unde. pro
qne spiritus signlficatur, 1121, 51sqq. sqq — Ad extmnilalcsregfii Romani sigillare signiiicare usurpatum, 1093,
Vidt Sepliformis. pervcnli, 1129,31 sqq.
Oraiio ul sit efjlcax per Chrislum m e- Prsedicatores per s.;ptcm stellas de- 48sqq. — Dei vivicruris est UiyslC-
d;aloretnDeoo0erridebet,ll35, (9sqq. sigoanlur, 1099, 6sqq., 1106, 47 sqq. rium, 1129, 54 sqq.
Oslinm quod clayis apeiit Chrislus — Mali qni sua ncgligentia fornicalio- Simeon. Audivl trisliilJm interprc-
est, 1111,21 sqq. — Menlis esl adilus nem el iJololatriam in ErcJesia sinunt, talur, 1151, 58sqq,
qiif-m inspiranJo Dominus pulsat, 1113, corripiunttir, ibid., 49 sqq. Suiaragdina de repropitiata mttndo
5 sqq. — Aperlum Clirlstum figural, Praellum magoumin creloMlcliaelem divinilate dicitur, 11 17, 6 sqq.
1116, 2 sqq. jpter el draconem, 1184, 32 sqq. Sinvrna Laline terf.tur canticum
eorcm, id est. electorum, 1098, 38sqi.
P Q Fodoma. Yide ^gyplus.
Paluiae vicloriam electorum desi- Quaiuor. Vide Animalia, Eyange- Sol Christus est, 1026, 58sqq
gnaut, 1133, 9 sqq. lisue, etc. Spirilus san^tus rujus »e|»ieii£rl/>
\ 37
PiTBOI.. C.
 IfCS
operalioseptem spiritus dicitur, 1003,
19 sqq. — In memorla sanctorura solus
esse d claraiur, quiieidem est spe-
cialiter remissio peecaiorum, ibld., 21
sq-|. ; in quo tota Triuilas intelligitur,
ihitl., 25 sqq. — Joannis curnem noa
fundilus deseruit quawlo visionem ha-
buit, 10JS, 44 sqq. — In quo fuit Joan-
nes ipsa vis contemplatioDis credilur,
4096, 4sqq. — Sanclus qui Erclesiim
illumiuat per oculos figuralur, 1098,
51 sqq. — Quomodo audiendus est,
cum loquilur Ecclesiis, 1102, 5Ssqq.
— Sancius lampadibus septem compa-
ratur, 1117, SOsqq.
Stalera quam tenet sedens in equo
nigro qusenam sit, 1 134, 41.
Stella malutina Christum figurat,
1109, 26 sqq. — Stellae cadentes do
ccelo i! snnlqul videntur sancli et qui
ad iniquilatem illotempore Aulichristi
ruent, 1127, 17 sqq. Vide Septem.
Sloke alhae praemium sunt marlyrii,
1'126, 35 sqq. — Albae habilum meulis
sigmlicanl, 1133, 6sqq.
T cito oportel lieri servis suis declaret,
Templom Oei Ecclesia est, 1 1 12, 30.
Tempus. Cur prope esse dicilur,
1092, 7 sqq. — Etiam reprohis dalur,
ut pienitenliam agant, 1107, 31sqq.
Tenlatio aliquaudo ad probationem
pertlnet, 110l,45sqq.
Tepidus est qui a fiigore iniquitatis
conversus, ad pei feclum jus iliae fer-
vorem non transit, 1113, 37 sqq. —
DiBicile coevertitur, ibid., 44 sqq. —
Esl miser, el miseral>ilis,et pauper, et
caecus, in quonam seosu, 1 1 15, 52 sqq.
ORDO RERUM
Terraemotus slgilli saxti uliimam
Anticliristi perseculionein praeouutiat,
1126, 52sqq.
Tesiamentum Vetus luxuriam car-
nis, Novum veio eliam im-ntis frenat,
1038, 2 sqq. — Vetus per viginli qua-
tuor seuiores et thronum indicalur,
1117, 35sqq.—VetusetNovum perar-
cumtiguralur, 1123,35sqq.FtdeLiber.
Testes duo qui prophelabunt diebus
milleduceiitissexagintasunlEliasetJe-
remias.aulEliasetEnoch, 11 47,30 sqi|.
Thyatira dicitur illuminala, 1096, 48.
Tonilrua. Vide Prsedicalio.
Throni duodecim universale judi-
cium exprimunt, thronus vero Filii
slngulire culmeu judiciarise potestatis
signiBcat. 1115, 24 sqq.— Viginli qua-
luor quid volunt, 1117, 10 sqq.
Ti itjui.it io ad membra Ecclesise per-
linet, 1095, 22 sqq. — Sanciorum mul-
liilex, 1103, 30 sqq. Trlbulationes
Erclesix per insulam Pathmos praeO.
gurautur, 1095, 35 sqq.
Triuiias lota Chrislo dedit, ut quae
1090, 30 sqq. — Tota intelligitur ubi
una vel duae de Trinilate personae po-
nuntur, 1093, 16 sqq. — Triplici cla-
more qualuor auimalium demonstralur,
1119, Usqq.
Tuhaa septem perfertam Yeteris el
Nnvi Testameoli praedicalionem iudi-
cant, 1135, 27sqq.
Tuba. ride Plaga.
V Z
Vse unum emilUlur, 1141, 26 sqq —
Secundum, 1130, 44 sqq. — Tertium,
11«
il-iil , "i7 <qq.
Velamenta sorUibus nou inlingere,
mortiile crimeu »1 iiun admitlere.
1110,29sqq.
Ventl qualuor quos tenent angeli
principalia sunt regna lerrae, 1129, 12.
Verba Filii Spiritus verba sunt.
1103, 4 sqq.
Veritas manifeslala ad fidem provo-
cat, 1123,27 sqq.
Victoria Chnsti prae omuibus vldo-
riis celebralur, 1122, 40 sqq.
Vigilantia esl a peccati somno per
pcenileutiae fleium ad justiliam exsur-
gere. 1110, 19 sqq.
Viginti quatnor. Vide Seniores.
Virga ferrea regimen pranlic lurum
signilicat, 1108,57 sqq.
Virgo Maria et ejus gloria describi-
lur, 1152, sqq.
Visio cur signala dicitur, 1090, 52
sqq. — Joannis tum spirilalis, uim in-
lellectualis asseritur, 1099, 53 sqq.
Voluutas Dei Ecclesia est et per
Epheium dcsignatur, 1096, 29sqq. —
Ad charilatem perlinet, ibid., 32 sqq.
Vox ad Joannem facta spiritalis fun,
1 096, 2 sqq. — Allegorice de lege et
prophelis quorum vocem audjt Lccle-
sia d citur, ibid., 13 sqq. — Magna di-
citur, quia de summis mysteriis loiui-
tur, 1096. 16 sqq. — Aqiiarum muli.i-
rum charitatem ligurat, 10 w, 58so,n.
— Tubae co uparatur, quia ad beliuui
provocal spiriule, 1116, 16 sqq.
Zabulon, id est habilaculum fortiui-
diuis, 1 131 , 57 sqq.

ORDO RERUM QXJM IN HOC TOMO CONTINENTUR.

B. FLACCVS ALBINUS, SEU ALCUINUS. Cap.V. — Alcuinuslevitaordinalur. InFranciamvenit.96
B. F. ALBINI , seu ALCUINI ABBATIS CAROLI Cap. VI. — Alcuiuus Carolum Magnum arles liberales
MAGNI REGIS AC IMPERATORIS MAGISTKI docet, et monasteriis trlbns praeflcitur. 97
Cap. VII. — Kelicem haereticiim refutal Aquisgrani. 98
OPERA OMNIA. Cap. VIII. — Alcuinus Fuldam secedere cupiens , Tu-
Prsfatio generalis. 9 ronis retinetur. Ejus discipuli. Ibid.
COMMENTATIO FROBENIl DE VITA BEATI F. AL- Cap. IX. — Benedicti Auianensis abbalis advenlum prae-
IIIM seo ALCUINI. 17 dicil. ]oo
Procemium. Ibid. Cap. X. — Ludovici lil.i Caroli Magni prinripatum prae-
Capot rniMDH. — De beali Alcuini variis nominibus , di.il. Leclionem Virgilii suis discipulis iuterdicit. 101
palria, parentibus, fralrihus, elc. 18 Cap. XI. — Occulla novil. Inccndium restiuguil. Inllr.
Cap. II. — Beali Alcuiui educalio et magistri. 22 mos sanat. liid.
Cap. III. — Beati Alcuini professio uionaatica ex ouser- Cap. XII. — Opera varia quae scrips'1. f(i5
vationibus D. Mabillonii. 27 Cap. XIII. — Diabolum oratione pti.it. Pia ejusexerci-
Cap.IV.—BealiAlcuinisuholaetdisclpuliinBrilannia. 32 lia. \i\f,
Cap. V.—BeatiAlcuinivocalioeiaccessusinFranciain.33 Cap. XIV. — Beali Alcuini obilus. Ihid.
Cap. VI. — Conslitutlones el remedia pro reparandis Cap. XV. — Lucis splendor in ejus obilo apparet, el
lilterarum studiis adhibita. 42 alia mira contingunt. Sepullura. Epitapliiuin Alcuini. ici
Cap. VII. — Magisterium beati Alcuini in schula palatii, I). ANDREjE yUERCBTANI PR/EFATIO. 107
ejusque in illa discipuli. 49 Caput phi.mim. — Alcuini patria, genus et naule so-
Cap. VIII. — Beali Alcuini reliius e G.illia in Angliam, lum. ibid.
et iode rursus in Galliam. 53 Cap. II. — Nomen et cognomcn. Ibid.
Cap. IX.— Beali Alcuini praefeclura in monasteriu Tu- Cap. III. — Educatio, instructio el magistrl. 108
ronensi, et schola ibi constituta. 59 Cap. IV. — Doclrina et professio. 109
Cap. X. — Beali Atcuini discipuli magis celebres in l '.vp. V. — Quibus in locis docuit , dum Britanniam in-
schola Turonensi. 61 colerel. Ibid.
Cap. XI. — Alia facta beati Alcuini Turonis. Litteraedona- Cap. VI. — Apud quos in pretio fuit , et ejus variae le-
tionisbeali AJcuini pro xenodochio Duodeciin Ponlium. 68 galiones. tld
Cap. XII. — Beatl Alcuiui corporalis inllrmitas et abdi- Cap. VII. — Evocalur in Franciam a Carolo Magno ;
catio prsefi-ctura?. 72 vociiionis ejus causae. lbitl.
Cap. XIII. — Beali Alcuini obilus, lumulus, epitaphinm, Cap. VIII. — Tempus adventus et hseresis Feliciaua!
niemoria in fastis. 76 couiluiiinalio. 111
Cap. XIV. — Beati Alcuini eruditio el doctrina. 80 Cap. IX. — E horlatoriam epistolam Felici scribit, qoi
BEATI FLACCI ALCUINl VITA , ei vetcsto codice libello prolixo illi respondel, horlati rque praectpuos Krau-
HS. S.VNCT* MABI.fi RBEMENSIS PBIMI M A D. ANDBEA ODERCE- ci.T dociores, ul in fidei calholicae defensioue laboreut. 112
TiHO EDITA. 89 Cap. X. — Paulini palriarchae et Etherit episcopi libros
Monitum praevium. Ibid. adversus Felicem laudat. 115
1'rologus Aucloris. lliid. Cap. XI. — Libello Felicis respondet septem libris , il-
Caput pbimom. — Alcuini puerilia ac prima sludia. 91 lumque landem caiholicum efliit, ac Elipanlum etiain
Cap. 1|. — Alcoiuus traditur disciplinx Hechberti in qtiatuor aliis libris oppugnal. Ili
monaslerio Eboraceusi. 93 Cap. XII. — Carolum regem omni disciplinarum genere
Cap. III. — Alculni adolescentis religiosa pieias. (14 imbuil, etan David ejusdem Caroli proprium nomen fue-
Cap. IV. - luvidiam sociorum superal. In cxstasin ra- rit, vel ascititium. MS
pUur. 93 Cap. XIII. — LuJovico et Pippino praeceptot datur.
trw QUiE IN IIOC TOMO CONTINENTUR.
aliosque complures in Gallia praecipuos erudit. 116
Cap. XIV. — Quibus in locis docuit, el an primus Aca-
demise Parisiensis inslilutor. Ibid.
Cap.XV.— Quibusa Carolobeneflciisnoneslitus est. 117
Cap. XVI. — Carolo Magno fuil a consiliis, et ab eo
Itnmam legatus. 1W
Cap. XVII. — Docuit Turonis ad exlremum vita? diein,
ttrique plurima volumina scripsit. lbid.
Cap. XVIII. — Ejus obilus, sepullura el sanctiUs. 120
De bealo Alruino veterum el qmrumdam recentiorum
icriptorum tettinionia. 121
BEATI ALCUINI OPERUM PARS PRIMA. —
EPISTOLiE. 135
Monitum Frobenil. Ibid.
Monilom Ediloris Palrologije. 137
Epistola ps.hu. Ad Aericum ducem. — Laudat lllum
ob sludium sacrse lectionis ct liumilllatem ; oplal illi viclo-
riam adversus infideta ; pietatis Christians prsceplorem
proponii sanctnm Paulinnm A(|uileiensem. 139
Epist. II. Ad Arnonem. — Illum prsesentem habere de-
aider.il ; horlalur ad solertem curamanimarum suoregimini
commissarum ; Laidradum salnlari cupit; se vero obregni
novitatem adhuc in patria (Anglia) retineri significat. 140
Epist. III. Ad Colcum leclorem in Scotia. — Varia enar-
ral quae in itinere sno vel vidit, vel audivit. 142
Epi>t. IV. Ad Felicem episcopum.— Felicis Urgpllitani
episcnpi, ut videlur, a pielate sibi laudali oralionibus se
commendat. "*
Epist. V. Ad Cudradum presbyterum.— Cudradum pres-
hylerum post r-anctoruin locorum vastalioiiem horutur ad
Constantiam. _ , . „lolu.
Episr. VI. Ad fralres Eboracensis Ecclesiffl. — Se ab
Eboracensibus al> infanli» usque ad virtUm ceUlem ednca-
tnm grato animo prolilelur. Illorum oii.nitim oralionibus
se commendat ; el, ut a viliis sibi caveant, hortalur. 145
Epist. VII. Ad Iratres Eboracenses. — Significat laeti-
tiam epislola ab ipsis accepta ; hortatur ad sectanda Pati um
sunrum vesligia ; ac se illorum oraiijnibnscommendat. 147
Epist. VIII. Ad Beornuinum presbyterum. — Ab Ofl*
repis el gentis Anglorum fidelitate se nunquam recessisse
prolitetur; monel ut et reaihus, etepiscopis.etprineipihus
Dei voluutatem sequi suadeat, pacemque commendat. 149
Epst. IX. Ad I indisfarnenses.— Deploral Lindisfarnen-
sis eccbss vaslationem , monet ad orandum ; hortalur ad
inores conigendos , ad disciplluam regularem ; suatlet
nnne non conslernari. *«*0 belo Htinnico et pro hostibus deprecalur.
Epist. X. Ad jfililhardum arehiepiscopum Doroensis
civitalis. — Hortatur ad secianda suorum anlecessornm
vrsligia, et ad essequendum inlrepide munns pasloris
animarum; el cuin coepiscopis suis verbum Dei absqtie
limore praedicet. , '«•* Patilinus, ac sspius ad se litteras milii posluliil.
Epist. XI. Ad ^dilredum regem et principes populum-
qiie Nordanhumhrorum genlis. — Horlatur ut grati sint
Deo , ul cotlestia potius desiderent quarn lerrena ut di-
vilias per injuslitiam non appetant.vilia et peccala rugiani,
viduarum , pupillorum sinl paires, concordiam et paceni
servent sacerdotum prsedicationi se suhmitunt. 1j7
Epist.'x1I. Ad jfid.lreduin regero. — Horlatur ad regias
virtutes. _D"
Epht. XI II. Fragmentnm.— Ad «dilredum regem. —M e-
moratdeafllictioiiepcclesiae elciviUlisLindisfarnensis. 161
Ep st. XIV. Ad fratres Wirensis et Gyrvensis Ecclesis.
— Horlalur ad ordinalam charilalem ; ad observantiam
regularis vel can- nicai vitae, el regulse sancti Benedicli.
Terret exemplo Lindisfarnensium ; dissuadet vestimeulo-
rum culium; confes-iouem peccatorum et pcenilentiam
eommendat. _ . . „ gaudium ob prosperiuiem regis. Ad studia sua provelieu-
Epist. XV. Ad fratrcs Gyrvensis Eeclesia?. — Horutur
Hlos ad virlutes monachis dignas, el ad sectanda patrum
a>c magislrorum suorum vestigin. -66
Epist XVI. Ad fralres ecclesis sancli Petri. — Com-
mendal se illorum aniiciliie olim condiclfe : landat eorum
regularem conversalioucui. HorUlur a I virluies monachis
proprias. '"'
Epist. XVII. Ad Carolom Magnum. — Laudatillum a po-
tentia ssM-ulari el pr_dica:ione divinse legis, tanquain rec
lorempopulietdoclorem.CspilerroremAdoptianonim. 168
1'pist. XVIII. Ad Adrianum I papam. — Commendat se
gralise pontiflcis, illumque prolilelur vicaritim sancli Petri,
et ejus potestatis baeredem, simulqiie precatur, ul pelitio-
nibus suis per Angilhertum faciendis annuat. 170
Epist. XIX. Ad Theoplii.um. — Laudat illius scripU
•posiolica; fldei , et ab eodem insirui cupil. 172
Epist. XX. Ad Ustialdum. — Munachos hortatur ad vir-
Hiles; illortun petiUones apud regem se juvisse dicit,;
jllnriiin se nralionibus commendat. 1 '3
Eiht. XXI. Ad quosdam. — Apud Lboracensis Alcui-
1166
nus suam excusat abseoliam, eosdem liorlalur ad concor-
diam cum Eanbal<lo patre suo. 17*
Epist. XXII. Ad quemJam. — Fllium et peregrinationis
sixitim advlrtnlesslimulal. Memoratetcommcndatsapien-
liaa sLudium ; doctrinas olim datas in memoriam revocat. 175
Epist. XXlll. Ad fratres sancti Martini Turonica civi-
talis. — Cum illis esse cupit, eosque horUtur ad virluies
monachisconvenientes. 176
Epist. XXIV. Ad Leonem III papam. — Commendat se
sumtni poutificis, tanqnam vicarii aposiolorum et Ecclesias
principis.apostolicaj sollicittidini per Angilberlum. 178
Epist XXV. Ad dulcissimum lilitim Homerum (Angel-
bertum ). — Commendat sui memorlam ad palrocinia
sanciorum , et ot rcs ecclesiaslicae pulchr.tudinis sibi
afferal monet. *80
Epijt. XXVI. Ad Angelbertom primicerium palatii Pip-
pini regis. — Ad sacra aposlolorum limina peregrinanlem
commendal Angilberti fsvoribtts , et sacras sibi reliquias
milti postulat. , l"
Epist. XXVII. AdHomerum. — Mittit solutionem bi-
nam quaisiionuin grammalicaltuin a rege sibi proposita-
rnm. '««■
Epist. XXVIII. Ad Homerum filinm. 183
Epist. XXIX. Ad Paulinum patriarcham. — Semet con-
sUnti memorias, bajulum vero liilerarum ejus palrocinio
commendat. ■"
Epist. XXX. Ad Paulinum. — Desidrnum suum cum
Paul.no colloquendi signiflcat. Tres indiculos ad euiu n.it-
tit ; et doni a Liutgar.ie missi facit memoriatti. 186
Epist. XXXI. AdAginum episcopum. — Pelit sibi mitti
per Angilbertumrcliquiassanctorum olimprouiis>as. Ibid.
Epist. XXXII. Ad Itheriuin. — Consolaiur inlirmum, et
Ut se ad ii-terniinl-ni prseparel amice suadet. 187
Epist. XXXIII. Ad domnum regem.—Gratulaturde sub-
jectione Hunnorum, et qualiter docendi sinl iu flde, et
quis ordo sii servaudus ostendit. Ibid.
F.pist. XXXIV. Ad Arnonem. — Illius redilum cxopiat,
et de variis eventibus insirui cupit. Mense Julio se ad Pa-
lalium iturum significat. Hortalur ul ab errore Hispano-
rum caveat. _. . ... '96
Epist. XXXV. Ad.... (Arnonem). — Eidem signiflcat se
illitis episiolam accepisse. Arclianbaldi (Eanbaldi) animam
precibus ejus commendat. Mittit epistolam ad regem ,
scriplam de prajdicallone apud paganos. 191-
Epist XXXVI. Ad Arnonem. — Instrmt de praedica-
tione (Idei apud Avaros nuper conversos. 192
Epist. XXXVII. Ad domnum regem. — Pro caplivisin
196
Epist. XXXVIII. Ad Pippiuum. — Oplima suggent vibe
agendaj dncumenta. . "«'
Epist. XXXIX. Ad Paolinum patriarcham. — Scire cupu
quid devictis HunnU pro gentis conversone acturus sit
198
Epist. XL. Ad quemdam (Paulinum). — Posl longum
Paulini silentium , reccptis nunc lilleris gaudium suum
signiflcat. Post h«c in laudes Paulini excurnt ; ac morlts
vicinaj atque suorum peccatorum reminlscens se precihns
illlus humililer commendat. . ^O
Epist. XLI. Ad Paulinum patriarcliam. — Sni memo-
rem esserogat in S. missa. S. crucis, ct alias reliqulas
sibi mitli pflit; horuturad laborem prajdicalionis. 202
EnsT. XLII. Ad Megenftidum. — De orJine et modo
pradicandi edocet; avari iam et nimiam exarlionem de-
cimaruroreprehendit; dolet multos esse , qui sacerdoln
honores qua;runt, gradus vero et iinnisterium fugiunt.
Carolum rogari cupit, ut plures miltantur boni operani m
mtssscm zu*
Epst.'XLIII. Ad Carolum Magnum. — Signilicat suum
da petil e\ Anglia librossuos afferri. Utililatessludii lille-
rarii recense.l: huic adolescentes palatii suadel addici. 2U7
Epist. XLIV. Ad Damcelam filiom. - Prospera procslur
eunii in hosicm, el de aniicorum «iolet absenUa. 210
Epist XLV Ad Riculfum archiepiscopum Magensis
civi;atis cognomento Damcclam. — De ainicoruin absen-
tia tristalur . el ad aeternorum amorem hortalur. 21 1
Epist. XLVI. Ad Damoelam.— Gralias agtl prodono ;
horlalur ad jnsliiiam cuique faciendam , aique amici sus-
pirat adveniuni. Mn„f.'(
Epist. XLVII. Ad OlTam rcsffm Merciorum. — NunlNt
Carolum genli Norlhanumbrorum iratum ob necem regu
Epiit. XLVIII. Ad eumdem. — In patriam reverti yo-
lens retrahilurob perjuria el vastationem gentis. ™.
Epist. XLIX. Ad eumdem. - Discipulum ad peti uonem
regis in Angliam remillil, qui ibi in schoiis doceat. Hor-
ultirad
Emst. regias
L. Ad virtules.
Ecgfridum rcgcm Mcrciornm. - v.tui. t»'«>f
 Il67 OUdO REKLM
Ulnr aJ virtutem. *l*
Epist. l.l. Ad monachos Vedastinos.— Versus et mlssas
aliquot tnitiit; illorum se oralionibus conrnendal, cl ad
vimues religiosas bortalur. 215
Epist. LIL Ad fratres in Ecclesia sancli Lludgarii epi-
fcopi. — Excusat se qiiod ad ipsos non veneril; horiatur
ad virtutes monachis convenienles. 217
Epist. LIII. Ad fratres Corbeicnses. — I.andat iilorum
l.onam conversationem a se olim experlam. Commendal
se illorum orationibus, el tiorlatur ad vlrtutis studium. 218
Epist. LI V. Ad dilectisslinos amicos Eboracenses.— Hor-
Ulurut in Cleclione episcopi sinioniacam lahpm evitent. 2 19
Ewst. LV. Ad qiiem lam. — Rogat ut ecclesiam , dum
novus episcopus cligenilus est , ab omni violenlia defen-
dal, diesque aeternos in mente liaheat. 220
Epist. LVI. Ad Eanbaldum episcopum. — Gralulalur
adeptim dlgnitatem; hortatur ad ciiram pastoralem , el
hene omnia ordinanda ; se vero memoriae el oralioiiibus
commeudat. 221
Epist. LVII. jElhelredo episcopo.— Consolalur in per-
secutione ac tribulatione ; et ad virilem perseveraotiatn ,
ne abovilius fugiat, horlalur. 226
Epist. LVUI. — Consolatoi la ad matrem de roorle filii.
Ibid.
Epist. LIX. Ad Edilburgam. — Revocat in memoriam
docli inas illi aliquando daus; dolet de pali iae inlldrlilaie ;
commeodal oralionilms l.iudgardain nobilem leminam. 227
Epist. LX. Ad .1.riliiulfuiii regem. — Horlalur regein
ad sulium evectum ut et suain ct populi salu.ein procn-
ret. Exeniplo antere?snrum ilfum lerrct. 220
Kpist. LXI. Ad Oshaldum. — Osbaldiim, queni suspec-
tum habet ob regicidium el turbas poi uli horlalur, ul vi-
tam mutel, elsuae ac gentis saluti crn ulat. 250
Epist. LXII. Ad quemdam arcliie|iiscopum. — Numiat
Scsc, deposilis s^culi occupationibus, praeparare ad oc-
cursum Doinini. 231
Epist. LXIII. — Ad CVpnulvnm regem Merciorum. —
Ad regoum evecmm hortaior ad regias virlutes. 232
Epiat. LXIV. Ad Simeonem. — Meinoriam commeinlat
Iraditarum sihi olim doclrinarum, ei novas addil. 233
Epist. LXV. Ad Simeouem sacerdolcm. — ln prosperis
et adversis soadet auimi moderationem ; mimera iniitii,
s'iadel liomaiium Ordioem doccri clerum. Melius se ha-
licre nuntial ex iulirmltale. Sludium sacra; leclionis et
sapienliie commend.it. 211
Epist. LXVI. Ad Arnonem. — Gandet de nuntio ad-
ventus illius; mului nnsse ab lllo desiderat, et de sna
commoralione illiim iustruil. 2*u
Epist. LXVll. Ad "*. — Significat quibus locis commo-
i i"ur, nova scire cupit, mitlil quivdam iniiiinsciila. 236
Epi-it. LXVIII. Ait Arnonem.— Litieras dliusse accepis-
se signilicat, et de silentio multarum rerum conqueriliir. 237
Epist. LXIX. Ad Arnonem eplscopum Salisburgensem.
— Commcndat illi quemdam lilium; de reversione regis;
de saucll Pauli causa et allis informarl cupit : siisplral
ud Dei visionem. el ail stiperna desideranda hortalur. 2.">8
Kpist. LXX. Ad Speratum episropum. — llliiin a vini-
tatibus hujus vit:c dcliortalur; inculcal vcro ofiicia episco-
pis convemenlia. 211
Epist. LXXL Ad ciimilem. — Exnptat illius amicitiam
conlinuam, el hortatur ad vilam episcopo dignam. 21 i
Epist. LXXII. Ad Siiiicoiieni sacerdotem.— Horlatur ad
odiciiim episcopale solertcr obeundum perh ulosis in M.-i-
laiinia teinporiiius. 21f>
Epist. LXXIII. Ad Calvinum prcshjlernm. — Horlatur
ad contemptom diviliarum . t houoruiu sa culi : Simeouem
summum sacerdolcm s.i pius admoncri cupil : sibi ali adu-
lationibos ravere, curae animarum solener iulendere, ct
Christian.v virlulis exercilia suadel. lbitt.
Epist. LXXIV. Ad gentem et pnpulum Canluariorurn.—»
Illorum (ldemac nobilitatcm landibus extollil; sacerdolcs
ac nol)ilesadhortalur;calamilalesdepli)ral ; elntarchiepis-
cOpllm Aedilhardum a fuga reducere.coueiiiur, suadct. 2i9
1'piSt. LXXV. Ad Alhelarduin, Caiiluarieinvm archip-
piscopuin. — Hortatur ut proptcr fujam a se.de sua pii-ni-
tentiam agai, el Ecclcsiam ordiuet; cleruin a vanitate ve-
stimentorum elimmoderaloconviviorum usu cohibeal. -j.".|
Ei-ist. LXXVI. Ad domouin regeui. — De ralioue sallns
lunaris. 251
Epist. LXXVII. Ad Ethelardum. — Homam ilnro pro-
sperum itcr precatur, suique mei.orlam rogat apud san-
ctos aposlulos. 2S7
Epist. LXXVIII. Ad eumdem. — Feliccm illi rcditum
ex Komana lcgatione, ob repar.ilam Ecrlesite Cauluaricn-
sis dignitaiem, prccatur. lUitl.
Epist. LXXIX. Ad doniuum regcm. — Commcudat ami-
COS SHOS ex Anglia Itnmam profcclos. 2'jS
IVist. I.XA.X. A'i cumdem, -De ratione Sejtuagcslme,
1l6S
Sexagesimie el QulnquAgc.il:nsB. 259
Epist. LXXXI. Ad Alhinum alibalem. — Carolos Magnus
rcspondel priori epistolae de ralione Septuagesima». 263
Epist. LXXXII. Ad domnum regem. — HespomH aj
cpisiolam priecedenleiii, et lunaris salius supputaiiones
Illiltil. 206
Epist. LXXXIII. Ad eumdem. — De cursu solis per si-
gnazodiaci; et qualiter inde bissexlus emergat? Landat
studium aslrologiae, arilhmelicse, et omnis pliilosophise.
Ad confutandum Felicem adjutores postulal, el rcgem ad
defendendam veritatcm animat. 269
Epist. LXXXIV. Ad eumdem. — Epistols Caroli Magoi
respondet de carmine conflciendo, de appsrilione sleil^
Martis.de. libello Felicis refuiaudo, de qua;slioiiihus a fi-
lia sibi molis, de suppulalionibus secundum iEgypiins
eineudandis. 2:4
Epist. LXXXV. Ad eumdem. — Carolo varia de sidt*-
rum cursu inlerroganti ex memoria respondet. i~H
Epist. LXXXVI. Ad cunidem. — Assignantur cjhsx ob
quas luna miuor vel tuajor apparcal quam feral aslrouonio-
riiin calcolus. 281
ICpst. I.XXXVII. Ad Arnonem. — In Hunniam profici-
scentem horlaiur ad opus apostolicum bene obcundum. 2Si
Epist. LXXXVIII. Ad eumilem. — Horlatur ad munus
aiKisiulicum impigre obeundum; ncc se vel iuGrnulalo
corporis, vel cura propnarum ovium impediri patiatur. 2X3
Epist. LXXXIX. Ad Liobradum. — Illius elecli episcopi
Lugdunensis amicitiam exoptat. 2S6
Ep:st. XC. Ad fratres Lugdunenses. — Cavendum monet
ab crroribus llispan runi vanis. Kespondet quxslioui de
observatione sabbati anle Coininicam llesurreclionis. 287
Epist. XCI. Ad Arnonem. — Eum vidcre desiderat;
tempora pcriculosa deplorat : sc ad palat um vocatuiu, ei
Felicem a Laidradn ad regem ducenduinsignificat. etc. 29s
Epist. XCII. Ad eiimdem. — Episiolam cum muneribus
se accepisse; ac se mcdk) mense Maio apud rcgem, quo
etiam Felix adducendus est, luturum signiU<at. 296
Epist. XCIII. Ad fratres Juvavciisis Ecrlesix. — Laudat
illorum regularem conversalioiieiu; et honatur ad bene
obeunda olVn-ia nioiiachorum. 297
EpiaT. XCIV. Ad Arnonem. — Miltit Paschalia carmiua,
et admoneri cupil parochianos, seu euriones sus dioccsis
ad viias prohilalem, ad oQlcia sua benc obemiila. 300
Epist. XCV. Ad domnum regem. — Gratias agit pro bo-
nis acceptis : de perlurbalione Ecclesm- elregni ronque-
ritur. lloriatur regcm, nl masimam curam impeudat Ec-
clesis; remissa nonnihil deseveritate in Saxoues. Ibid.
Epist. XCVI. Ad eumdem. — Gralias agil pro fui me-
m iria iu epistolis, et plnrimis acceplis beneflciis. Laudal
ct cxcltal regem a.l justiliam reddeudam sedi apos olir.e.
Excusal se ab itinere Komaui suscipiendo. Optat [>aceni
cum S.ixombns. 505
Epist. XCVII. Ad "". — ExopLil e]ns praesenliam;
deplorat atrox factum llouise : horlatur ad opus prjedirj-
lionis ct exercitia virtutum. llbpallium adeplum gratuli-
lur, bonando ad niinislerium bene explendum. 5t'i>
Lpist. XCVIII. Ad Ariinncm. — A mundi pericu/is sihi
cavere suadct. Siiuin illi amorem si^nilicat. "ids
Fpisi. XCIX. Ad * "*. — Epislola inilio aenigmatica. _ll-
lius cliarilalcm cxpetil. ",1^
Epist. C. Ad ilomnnm regem. — Carolo ileratis litlcris
rcspondcl. Laudat reli^ionis zelum, piclale.n, rcgalcmno-
lunliam ; memoriam facitdpqiiihusdam clHrlis compuii. 31 1
Epist. Cl. Ad euiudem — Gratias agil ob lcclum el re-
missuin lilulliim ailversus Felicem ; excusat noiinulla iliius
crrala. Dedisp. Fclicis riiin Saraccno; cl ciijii-iijiu Ju 'a?i
cum Pelro Magislro. Miitit quasdam speciesdiaio mm. 515
Epist* CII. Ad Arnonein. — Saerulum conlenineiidum;
ad slerna tendundum docei. Venisse se ad m in-imifs S.
Ainandi, ait, Arnonem iuvtsurus; quem lainen doletjbi
iioii reperissc. c.15
Epist. Cill. Ad cumdem. — Ex liltcris ab Arnoue ac-
cepiis illius reditnm, nihil vcro de novi popnli Ciiri/liaui-
late, nilul de ipsius commoraiioiie, nihil de spe muiui rut-
loqmi, quod tamen valde exoptat, percipll. 5l(>
tPiST. CIV. Ad eumdem. — Doletob rruslra exspectatam
Arnonis nra?senl>am ; dolorcm vero mitigal suspiriis ad pa-
triam cOilestcni. Munera ad se missa Ixto auimoaccipil. 318
Epist. CV. Ad eumdem.— Lirlusde Arnoius visi alionc,
d del ile brevitalo pr.-esenlise; desiderium vcro ad lieiitiam
sctnper manenlem eleval. I.iciialad pias horlabones fra-
Irilnis el omnibus ovibus dandas. 519
Lpist. CVI. Ad doinnuiii regem. — Epilaphium I.iodgir-
dx femiiue noliilis. 530
Epist CVII. Ad eumdem. — Consolaloria pro morie
Liudgardge. •**-
Kpist. CVIII. AiI 'rnonein. — Hortalur illum ul l.co-
nutn pipara co;itra advwsarios delcndal. Iluiuios a sub-
 1169 OtMi IN HOC TOMO CONTINENTLR. 1170
jectiune defecisse, et paganas naves littbra Aquitanise in- urhisBenevenlauae; cum Bunevenlauisclemenler agi sun-
feslare querilur. Novam se congregationem monachoruiii plical. 370
fecisso narral. Alimo, Kemedio, et Paulino episcopis sa- Epist. CXXXIV. Ad eumdem. — Gralias agit pro bune-
lutem dicil. De Elipanlo el Felice qusedam nuntial. 321 factis; et ut ob corporis iuflrmitatein spud S. Martinum
Epist. CIX. Ad domnom regem. — Respoudet Caroli sibi requiescere lice.il, suppicat. 373
epislolx nuutlantis vicloriam de hostibus : el mirabilein Epist. CXXXV. Ad Nallianaclem —Evcitatad pietatem;
sanitalem Leonis papse. Komannm iter prosequi renuit. 529 couiiiipiul.it illi curain in instruends \irginibus Lucia et
Epist. CX. Ad ahliates et monachos Golliiae. — Krrorem Colmnba. Coiiimillit illi epislolara uum sacra: Scriplurn
Adoplianorum capll, quem siiiguUri libello per beatuiu niunere poriigendain regi Carolo. 574
Benediclum misso, se jam refulasse, et ouuc majnri opere Epist. CXXWI. Ad euindem. — Ad conversationcm bo-
a se refulauduni ait. 552 nestam et religiusam animat; el viiari suadct rolumlias
Epist. CXI. Ad fratrps in Gotliia.—Hortatur ad ponnilen- coronalas vnlitaules per camcras palalii. 375
liam, ad observanliain vilae regularis, el ad forliludinem Epist. CXXXVH. Ad Chrodgarium comilem. — Iufau-
in exorta tnhulalione. 331 tulum et fralrem erudiendus sc suscipere sigmlicai. Hor-
Efist. CXII. Ad fratrcs in provincia Go.horum. — Erro- latur ad tidele servitium, et uonsilia regi prseslsnda. Ca-
rem relutat eoruin qui nolunt sacerdotibus peccala conli- vpre sibi, ad vaslamlaiu urbem Beoeveiilanam aliitnrn;
teri; et confessionis necessitatem aslruil. 337 suadet a noxio Italiae aere. 376
Lilst. CXIII . Ad 1'aiiliuum palriarcham. — Laudat ejus Epist. CXXXVIII. Ad «ororem el filiam. — Signilioat
libfllum de laxalione lidei : el extitat illuiu ad debellan- quanlum xslimet illarum amiuiliam. l)c feliui nunlio
dosquosdam errores in b>clesia exorieolrs. 3il Ruina accepto ceriiures reddit. Mitlil quosdam Iractatus
Epist. CXIV. Ad iEdilhardum archiepiscopum. — T.au- Ven. Iteiu: duscribcndos. De propria sua valetudine illas
dal illum ob convenlum cum ICanbaldo pro honore ecclesia- inslruit. 377
rum et cleri reforrnulione. Suadet ut cito ad gregcm peracta Epist. CXXXIX. Ad e.sdem. — Charitatem el leclion- m
legatione reverlatur; miitil sellani et ciballum suum. 313 sanclse Scripturae nnn orauone cominfiidat. 57S
Epict. CXV. Ad Eanbaldum arcbiepis opum Eboraceu- Kpist. CXL. Ad easdein.—Suailel in prosporis et a Iver-
Sls Kcclesise ; cognomento Simonein. — Consolatur alflic- sis servare xquauiinitaiem uxemplo saiictnriim, qnurii.n
tiiin, et ad palieiiliam bortatur, fugani ah Ecclesia sua vilasvult eas legcre ex Dialngissancii Gregorii pap:e. 379
dissnadel. 513 Kpist. CXLI. Ad Aquilam seu Arnonem.— Meminil cum
Kpist. CXVI. Ad Calvinum el Cucnlum.— Suggerit quse gaudio de prusperitaie el exallatinne regis. Cupil instrui
siiilSimeoni (Eanbaldo) episcopoinlriliulalione posiiosug- de cansa duniui Apostolici, de Beupveiilana coutroversia,
gerenda. Sigtiilie.it se onus p istoralis curse deposuisse. 317 et de actis io couvenlu episcoporum. Keferl staium sux
Epist. CXVII. Ad Aq>",!"» poniillceni. — Lilierisab co valeludinls. 381
acceplis respondd, pro inuncribiis gratias agit; homicidii Kpist. CXLII. Ad fratres Fuldenses. — Horlatur ad re-
cujnsdam impii el crudeiis meminil ; el qus in causa i'c- ligiosas virtutes. Mittit palliuiTt storacium pro corpore sau-
licis Lrgelitani acla suut iu praesenlia regis el Palrum, cli Bonifacii, et charlulani missalem. Ihid.
narral. 518 Kp.st. CXLIll. Ad Arnonem. — Illum, tit ad S. Martiiiuui
Epist. CXYIII. Ad eumdem. — Chari.atem suam Arnoni, venial, invital : adrcelestia aspirat,elprosenraricupit. 3S5
qtiumliliunivocat,signili, ai.eloplima ipigequcexupiul. 332- Ki-isr. ( XLIV. Ad etiindetn. — Arnunem ad S. Marllntnn
Epist. CXIX. Ad Carolum regem juveuem.—Caroto lilio videre, et eum illo de vilas sn:e raiionibus consilia inire
('. iruli Magni gralutatur ob adeplum b aposlolico regium desideral, amequam ex hac vita decedcro cogatur. "SV
uoinen cum corona ; et optima priebet munila ad bene re- Kpist. CXLV. Ad cuidrui. — Epistohe ad sc iiiismo
gendum, ad exemplum patris. 533 res|Hindet. itursus priesenlia Ainonis IVui desiderat, iraiii-;
Epict. CXX. Au eumdem. — Carolum iterum hortatur ditus ipse venire ad pala iuin. 587
a«l regias virtules et palris exemplum imilanduiu. l'ro- K ist. C.XI.VI. Ad eiiindem. — Siguificat sunm crga Ar-
spera illi precatur. 351 nuiiem affeclum. Ad quapsila respondere partiin recusal,
Epist. CXXI. Ad filios apud dominum imperalorem in pariim promiitit. Ilrgisjus ili:e amurem laudat : rainislro-
palalio comnioranles.— Alleetum suum erga tiliososlendil, iiiiii avaritiam carpit. MilliKum muoeribus opusculum iu
suique meinori >m ad liiniua apostolorum commendat. 353 K< ulesiasten Salomonis ad desciibendiiio. 589
Episr. CXXII. Ad Hieulaim arcliiejiisiopuiu. — llurtalur Kpist. CXLVIl. Ad Theodulfum archiepiscopum. — Lan-
ad labores et virtuies apostolicas. 356 dat illnis virtutes: gratulatur d • obleolu ab aposlolica srdn
Kpist. CXXIII. Ad Damcciam arcliisacerdotem. — Da- p.illin; hortrtur ad iuslaoteui praedicatioiiem. Iiineranti
mieiam Romae exislentem hortalur, ut srissiiraui in Kccle- fausta precalur. 591
sia reparare stu Je.it, argnit dissensum iuter paciHcatores ; Epi'T. CXLVIII. Ad cnmdem. — Epislola penitus alle-
non oova stalui, sed velera reparari cupit. 357 goriua, in qua cnmparatur Tliuodullus palri vinearum. 591
Kpict. CXXIV. Ad Georgium patriarcham urbis Hiero- Kpist. CXLIX. Ad Carnliiin iinperaUirem. — Deprucalur
Soljms. — Georgiogratulaliir ob diguilaieiii iu loiosan- pro fratribus S. Martini; illosque, el seipsum a Caluinuia
(iissimo; horlalur ..d palientlamiii pcrseuulioue inllJelimii. defendit cnlra accusitiones iu causa asyli i lerico Aure-
Se suosi|ue illius oratinnibus commendat. 359 liaiieiisirr;i-stiti . e.l veram causaui urli luinultiis pandii. 395
Kpist. CXXV. Ad Guudradam virgiuem, cognomento Kpist. CL. Ad Maurum.— Pelil ab eo libelluiu sibi prn-
Kulaliuiii. — Gundiadam instruil qiiumodo iu aula virluose missuin. 598
vitat. Per illamregi commeiidari, el, quod ad i, sum per- Lpist. CLI. Ad Arnonem. — Conquerilur dc iniermis-o
Vcuirenequeai, excusan cupit. 560 ri s| .oii (i ad plures episiolas. Doiel ainfcum saerularibus
Kpist. CXXVI. Ad sororem cliarissimam. — Laiidat illius negolils imp icitum, et paslores aniiuariim curis sifcnla-
pielaiem, et ad lalioiem pro xleruitate exuortatur : gra- ribus turbari. Inlinnum se cur|iorc el auiiuo preclbus Ar-
tias sgil pro cruce douala. 502 iionis cnminenJai , el a,l cnelum suspiral. 399
Epist. CXXVII. Ad dilectisMtnam sororem. — Pro cappa Kpist. CLII. Ail eumdem. — Conimendat Ari oni cumm
et aliis douis gratias agil ; Augilberli, .V,;e sororis, el Co- canoiiicorum, nionacliorinn, el lertii gradus. inier illos
hiinlcr meniinit. Itnd. niedii. (tneritur de pravitate simouiaci, quae etiain in se-
Epict. CXXVIII. Ad Gislam liliam Caroii Magni. — Do- dem apostolicam iirepsit. Episiolx de confessouc, el li-
let se ob iiilirmiiateiii uon posse regis faciem viderc, rt bellide callioliiu fide nienliuuem facil. 401
disilse frui colloquio; qiiam ad virluies exlionatur. ."■(>> Epist. CLIII. Ad enmdem. — Signiliuat se accepisse
Kpist. CXXI.X. Ad domnum regeui. — Gnnliiiin simm ob liiteras cliarilalis per Adalwinum episcopum venieuteui
re liiiuii Caruli ex llaliu signillcal; cui cum muueribus ob- ad S. Martinuin. Odulfum de facienda juslilia, capeilanos
viam miltiiCandiiluin. 561 de laiid.diili coiiversalione, fratrei monasterii S. Khodlierti
Epicr.CXXX.Ad Aruonem. — Epistola? respondel; si- de siucera cbarilalr, rlc, admourri oplal. Iui
nistram suspieionem a se amovet. Kegl sc suasisse ait Epist. CI.IV. Ad eiiiiidriii. — Consulalur offlicium pro-
quod missos eligeret, ad justitias lauiendas. Pro se Deum pter saerularesoucupationes. Lilleras per Ada.winum ipi-
orari, et Leoni papae, Paulino palriarcha?, ct Pelro MeJio- scnpum iiintit. Pro ca-ula gratam spondet memoriam. 101
Inueiisi se commeiidari cupil. Hnrtalur demiuii ad pauis in- Kpist. LLV. Ad riiiudeiii. — Commendal se unqu nn in-
ter ecclesiasticas personas resliluendaj sludia. 366 firniuin seiiem saurae iurmuriaj. Duo vasnila iueusalia ml -
Kpist. CXXXI. Ad domuum regein. — Millit per famu- lil ; el ileraias pro rir-ula missali graiias agit. 40ti
luiii suum sacrus libros a se in uuum corpus colleetos el Kii-t. CI.VI. Ad eumdem —Mittil per KreJegisum varia
tinendalos. 369 o; ii -uiila, el illi hiinc suum tiluiu uuniineiiil.il. 107
Epist. CXXXH. Al eumdem. — Ad aulam vocalus se ob Kpist. CLVII. Ad Candidum • l Nalh.niaelrm. — Muuel
seiirclutem excusal; nec suo consilio indigere sapientis- ul sapienler in aula:gant. InsUuil eos de d.s.eplalione
iiiiuim regem protiietur. Ilrid. cmii Theodulf i episcopo Aureliaiiensi. 40.H
Kpist. CXXXIII. Ad eumdem. — Significat obitum Ma- Kpist. CLVIII. Ad Albimmi niagisirum et ad congrei:»-
gaufreJi. Inierccdit pru fratriljus et ccck-sia sancli Polii lioiiem inoDastcrii sauuti Martiui. — C-jiigie^aliui.eui u>-
 f 171 ORDO RERUM
prehendil ob defensionem cujasdam rei clericl ad ipsos
coufiigieiitis, comra sentenliam sui episcopi, el cunlra
iiiandulnm ipsins regis, etc. 415
Epist. ''.!.; V. Ad Arnonem. — Commendat iili discipu-
lum gramnialire, quein vilulum vocat. 416
Kpist. CI.X. Ad**'. — Amici charilali se commendat. 417
fcnsr. Cf.XI. Ad Arnonem. — Exponit quomodo subsUn-
tia,es.senlia,subsi9lentia,elnaturade Deo dicuniur. Ibid.
tvisT. CL.XII. Ail domuum regem. — Exponit quae sit
dilfereiilia inler xternum et sempiternuiu, perpeluum el
Immortale, siec.ulum, svum el teuipus. 419
Epist. CLXIII. Ad Carolum. — E\[ionit teitum S. Lu-
rx cap. xxii, 56, eic, de duobus gladils. Conquerit ur de qnl-
busdam episcopis, qui presliyleris et diacouis munus pras-
diralionis iuliitiere voluut; ol de profanatione allarium. 1-22
Lpist. CLXIV. — Ad eumdem. — Kespondel ad inler-
rnjj.-iu de liymiio posl coenam diclo apud Mattbaeuiii et
Marciiin. 423
Epist. CLXV. Ad eumdem. — Respondelur ad interio-
galionein de pretto salutis Iiumana?, cui daretur. 431
Kpist. CLXVI. Seu capilulare admouitiouisad eumdem.
— Capilula qnae lali convenil in lempore inemorari. 437
Epist. CV.XVII. Ad Petrum archiepiscopum. — Coin-
nendat se palernis afleclibus el sacris oratiouibus. 438
Epist. Cf.XVIII. Ad eumdem. — Gratiludinem suam si-
gmlicat ob paternani beuevolenliam ; Liudgardam couimen-
oiit, a qua ei dona niiltunltir. 441)
Lpist. CLXIX. Ad pmitilicem Rigbodum Trevirensis ci-
vitatis , cognouiento Macliat iuin. — Conquentur de ab-
senlia amici, et interuiissu commercio epistoJco. Hepre-
bendil in eo nimium amorem Marunis. 441
Ep:st. CI..XX. Ad euudem. — Doleide amicl absentia.
441
Eiist. CI.XXI. Ad eumdem. — Queritur de intermisso
ciiininercio litterarum. Ad lioram expelit quiedam scri|>ta
sancti Leonis et Veu. Bedas. Ad sauclum Marltnuui invi-
lat. lbid.
Kpist. CLXXII. Adeumdem.— Dolelde absentia, etgan.
diuui signillc.it ob nuntium resliluUe Maehariosanilutis. 413
Kn-r. CLXXIII. Ad Joseppum. — Condolet ob inliriui-
talem corpons, el excitul a<l palienliain. Coiiiuieutlat se
orationibu-; horiaiuradrenovalionenidomusDei, etc.,444
Epist. C.LXXIV. Ad Kemigium episcopum. — Coniiueii-
dat 1 1 . i negoliatorem in luliain pruliciscuuletn : auimam
vero Joseppi i liusoralionihus. 443
Epivr. t.l.XXV. Aii lleniedinm episcopum. — Graiias
pro charitaiis niuiieribiij agil : ad buuas aclioues slimulat.
Ibid.
Epist. CLX.XVI. Ad eumdem. — Commendut se ob ve-
terem amiriliam iliius rnalioiiihus. 446
Epist. CL.XXVII. Ad euiudem. — Confidcnliam suam
siginll at in ejus oralionibu?, el ad bene obeundum epi-
sropale olflcium lionatur, sub spc jeternu mercedis. Ib.d.
I pist. Cl.XXVIII. Ad /Eililiieruihi cpiscopum. — Ora-
tioiiituis onuii m et singuloium se coniiiiendal ; hortitnr
ail palrnm siiorum sequenda vesligia, ad ieclionein snn-
ctae Scripturse, ad juiuoruin inslriiclionem. 418
Epist. CLXXI.X. Ad quemdam episcopum. — Ad telorna
suspirat. Hortalur ad olliciuiu paslurale diligenler obeun-
dum. Auguria, atium canlus, et slernutalinues aboleh vult.
419
Epist. CLXXX. Ad quemdam episcopum. — Dolel de
ainici aegritudine ; horuturad palieuliam, ad virlules, ac
ruram scholarlum. 431
Ep:st. t.l.XXXI. Ad qnemdam. — Hortatur ad pietalem,
reliqiiasque virtules : commeudat curam divinae laudis in
ecclt-siis illi commissis. 452
Kpist. Cl.X.XXII. Ad Heciislanum preshyterum. — Hor-
tatur sd virtutes : et oratiouibus amicoruiti cupit s« rom-
meiidari. Ibid.
Kiist. CI. XXXIII. Ail Monna n presbylerum et fralreui
ejus. — Hortalur ad soeculi cuiileiiinliiin, ad humilitatcm.
451
Epist. CLXXXIV. AiI presbyternrn Eada. — Pro mune-
ribus gralias agit;dolelse de gradn paupertalis raptmn
esse iu voragineiii diviliarurn ; oraliouibus se cointnendat.
133
Epist. CLXXXV. Ad quemdam discipnlum. — Gaudet
ob discipuli piosperitatoin el lilteraruin studium; horla-
tur ad psniieiiliaui el ad ptiguaiii conlra husles auinw.
Omatum corporis reprebendil. 136
Epist. CLXXXVI. Ad ainiciiin Odelem. — Ardorem cha-
nt-n s sua? sfgniflcal ; ho latur ul oiimibus sit exempliim
vi:.t. Cnm.neiidat leclioiicm sancii Evaugelti, et Ltbri
1'astoralis saiii-ii Gregorii. 437
Epist. i.I, XXXVII. Ad q'iemdaiii lilium. — Laudal disci-
pnll devoliooe.ii et sipnoitiai sludiiiin. Non suos inorcs,
acJ eJhortaiiuucs cl saiiciuiuin uxcuipli scqui liuiutur;
1172
comuieodal lecliouem sancls Scripturx, virtutum exerci-
lium, curam adolescealum, etc. 458
Epist. CLXXXVIII. Ad lilinm xgrolum. — Solalur il-
lum, el bortatur ad confessionem peccatorum. 460
Epist. CLXXXIX. Ad Aulonium. — Conqueritur de sui
oblivioue, spectacula reprobal, el Homero se de iis scri-
psisse dicit, elc. 461
Ehst. C.XC. Ad eumdem. — Nuntiat fr&tres insulx Li-
rinensis adveuisse, el fratrem Adalhardi vo atum ad pa-
lalium fuisse, elc. 46i
Epist. C.XCI. Ad eiitiidein. — Anlonio ad se invisuro si-
Riitlicat animi sui laetiliam. Homeri vanitatem iu histrioni-
bus carpit ; couqueritur de inleruiisso litlerarum commer-
cio, quod ait uon esse contra regularem vium. l'o.-t obi-
tiiin sui memoriam exoptat. 463
Epist. CXCil. Ad eumdem.—Desidcrat multum orattones
Anlonii, ul Deum semper amare pussit el laudare. 466
Epist. CXCIII. — .Kniginalira. Ibid.
Epist. CXCIV. Ad coiigregatioiiciu sanct.-e Mariae et pa-
treiu Moroaldum.—Cupil eorum socieute frui et amicilia.
467
Epist. CXCV. Ad matrem el liliam. — Horlalur ad bona
opera, et precibus earum se comineiidal. Ibid.
Epist. CXCVI. Ad Eugeniam liliam. — Hortatur ad fur-
titudinem in tribulatiooibus, quas ipsa iuooceus cuin Dei
sprvis patilurab iuiquis regibus. J,,-;
Epist. CXCVII. Ad eumdeui. — Castilalem cum elee-
mosynarum largilale commeiidal. i>,!i
Epist. CXCVIII. Ad Hundrudem feminam. — Horlatur
ad devotionem et vilam exemplarem io palatio regis. Sa-
lulem precalur regiua?, et Egfrido. 470
Epist. CXCl.X. Ad .-Edililiyileiii, famulam Dei, oiin re-
giuam. — Itislruil opttmis vitae docmnciA»-,. vu
Epist. CC. Ad Edillhriidain. — Consolutur matreni de
morte lilii. 473
Epist. CCI. Ad Magenharium comitem Senonicaa civita-
tis. — Horiatur ad virtutes, curatnque sui 01I1, ti. 473
Epist. CCII. Ad Aiiiicuin. — Cbarilalem suam amiro si-
gniUcal. 476
Epist. CC.ill Ad Gallicellulam. — De comparalione 1111-
merorum Veieris el Nnvi Testaineiili. Ibid.
Lpist. CCIV. Ad Fridugisum. — De tribus geuerihus
visionuni. 478
Kpist. C.CV. Ad quemdain discipulum. — Causam dissen-
sionis a se aninlilur, et in aiiiiciliuin redire puslulat. 479
Epist. CC\I- Ad iliscipiiluiii. — llepreliendit il.uni nb
vitae perversilrtein cl ad einendalioiH m liortatur. 481
Epist. CCVIl Ad liliuni 1 loiliguui.-- HeprelieiKlil disci-
puli perversos morcs, el ad emeudatiunein vita- pruvvcat
exeinplocujiisdaui nunc episcopi.olim sui coniisripuli.liii
Epist. CC> III. Ad eumiem. *- Dcplurat discipnlt prr-
versos mores, el illum ad meliora revucare cunatur tiiw/ru
gehenna?. 4SI
Eust. CC.IX. Ad amicuni. — Conversuin ad meliora Ivr-
lalur ad coiislatf.rtiii. 4 3-
Ewst. CC.X. — Cuiomendalitia cujusdam presbyleri K01-
dradi ad aimcos. i8(i
Epist. l.CXl. — Commcndalilia Noroberel ad umi/ev
amicos. I>iiil.
Epst. CCXII. — Coimncndalio ad ainicos pro tierfgri-
nuulibus ad limina apusioloruui. I'JI-
Kpist. CCXIII AdRagauberlum episcopum— ConquiTi-
tur ileoovisexacliouitius.qiiibus minisiri episconalestei»-
bant presbyleros in eccl siissaucli Martiui servienles. 487
Epist. CCXIV. Ad Nifridium epUcopuin. — Moiuoriaiu
sui in oraliouibus exorat ; Benedictum a se digrcJienteiu
coinmendal. 4SS
Kpist. CCXV. Ad dilectissimos Patres. — Hortalur il'os
ad charilatein cl ad lalmres viiae mouastic»:. *'■>
Epist. CCXVI. Ad Cuiiiberciuro episcopiim. — Co.umctt-
dat meniorium coniracia; olim ainicitiae. Ad opus pru-dica-
liniiis horutur, uulla sxculi poieslale aut vaiiilale iinpe-
dieudiim. i91
Epist. CCXVII. Ad Alchardum et Tifredum episcopiji.
— HurUtur illos :nl ollifium piietlicatiuiiis inipleintitui 491
Epht. CCXMll. Ad Ardbertum. — HorUlur ad ope a
justiiias el miserii ordia? ; laudat illius bouiUleui, ciqua
Cummendat raiisani Lulli abbalis. 1' i
E i^t. CCXIX. Ad Leulfredum rpiscopum. — Sulaiiir
II111111 iu lnbtilulioiie. 4a3
EeisT. CCvX. Ad Renediclum. — Queindam fralrem,
qoem liliuiu suum ioc.it, charilati, se vero jn secol !l 1-
clibus iaclaliini precibus illius commendat. l'ro hcrb s me-
dicmalibiis gralias refert, e c 491
Epist. C.CXXI. Ad euiiidcni. — Epistolas m;tlil regi et
aliis a Benediclo tradendas; oplal stepius accipere ab ip-o
epistolas. 495
Kpiot. CCAXII. Ad Iiill;ricuscs fratres. — Commenw-
 1173 QVJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1174
nt famam bouse illorum conversationis : precibns eorum NOMINUM HEBJUICORUM PROGENTTO^UM DOMIM
se commeodal : horlalur ad uiutuain chariuiem et pacem. NOSTRI JESU CHRISTI 723
49.1. Monitum prxviom.
Epist. CCXXIII. Ad Teolgarium ablxtem el fratres qui- Ibid.
bus praeesse videtur. — Itemiliit fratres ad S. Marlinum Interpretalio lilteral s. 723
InlerpreUtio allegorica. Ibid.
peregrinantes cum epislola : veniain illis ob iuobedieu- Inlerprelalio moralis.
tiam et negligenliam exoral. Erranles oplal rcvocari, non 728
abiici. 497 OPUSCULUM SEXTUM COMME.NTARIA 1N SAN-
Ehst. CCXXIV. Ad Friduinum. — Gratulatur aiieplam CTI JOANNIS EVANGELIUM 755
euram nionasler.orum SS. Benedicti etConlfridi, honalur Monitum praevium Ibid
ut praait eregi suo bono exemplo. Precibus se commen- Epislola ad sororem et flliam. 737
dat. 498 Epistola Christi famularum Gislae atque Reclrudae ad
Epist. CCXXV. Ad fralresqui in HihernU Insula perdiver- Albinum magistrum. 733
sa locaDeodeservire videntur.—Obfamam opliuiae couver- Epistola Albini magistri ad Gislam et Ricblrudam. 740
sationis a«i se delalain laHaiur : quae bona ipsorum Patres I.IBER PRIMUS. 743
olim in Briunnia, Gallia el lulia grsserinl, depraedicst.
Hortalur ad vitam regularem ; docet quae debeal esse vita Capdt priiioii. — In principio erat Verbum apud Deum,
prinripuni, monacborum, mouialiuin el omnium Christia- per quem facta sunt omnia. Joannes missus est aule eum,
norum. 500 qni recioientes se facit filios Dei per gratiam. Ibid.
1 >ist. CCXXYT. Ad fratres in ecclesia beali Joannis Cap. II.— Joannes negat se esse Christum, sed missum
llapfistx Deo servientes. — Abbalem el fratres mouaste- se anle ipsum, vocemque clamamis in deserlo secundum
rii Miniis-Olivi in familiaritatem suscipit, et illos borlatur Isaiam enuntiat. 753
ut militent pro lide catholica, el perseverent in obscrvan- Cap. III. — Quod ex duobus Joannis discipulis qui se-
liaregulan. 503 cuti fuerant Dominum unus Andreas adduxit fratrem suum
Epist. CCXXVII. Ad qnosdam monarhos. — Ambit eo- ad Jesum, qui Petrus ab ipso nnncupatur. Philippus qun-
riim familiariutem et orationes. HorUlur ad cbaritatem, que vocalus Nathanaeli indicat. Oui mox luler caelera Dei
huniiliuiem, obedienliam, ad curam regularisdisciplinrr, Filium coiiflletur. Hinc Jesus aquam convertil in vioum,
et laudis divinae. 504 crednntque iu eum discipuli ejus. 760
Epist. CCXXVIII. Ad Arnoidum abhatem. — f.audat eo- LIBER SECUNDUS. 771
runi conversationem ; liorutur ad virtutes religiosas, prae- Cap. IV. Appropinquanle pascha Judaeorum, ejicit ven-
sertim paupertalem in cooviviis, in nummis, in vestimea-
lis, etc. &06 dentes et ementes de templo.
C»p. V. — Nicodemo inter multa dicil nisi renalum in
Ibid.
Eiist. ccxxix. Ad Kanulfum presbyterum. Commendat regnum Dei intrare non posse, ul quod non judicare sid
•e ejus orationibus : ad conversationem fraternam ei re- salvare veneril muudum. El manifesuri dicit opera qua}
gularem vitam, ad curam animarum, elc, horUtur. 507
Epist. CCX\X. Ad Ouiain sacerdotem. — Ctiaritalcm in in Deosunl acta. 774
praeseule dulcnn, in absenle amaraui dicil. Horutur ad dicitur Cap. VI. —Joanui in /Enon baptizanli a suis discipulis
virtules. 508 quod cui ille lestimoniuni perbibebat, lijc baptir.et,
Kpist.CCXXXI. Ad eumdem.—Chariutem erga Deum et et quod omnes ad eum veniant. Quem ille Sponsum csse,
erga pauperes, miseros et peregrinos comuiendat. Ibid. et oportere crescere.se sulem minui. Illumque desur-
Epist. CCXXXII. Ad Gislam. Cliaritalem suam illisigni- sum et supra omnes esse. Credentemquc in eum htbere
Acat : ad omnia virtulum genera horUtur, et commendat vlUm aeleroam. Super iocredulum vero irain mauere con-
sanclae Scriplura leclionem. 509 lirmat. 78i
Fragmenium I. — Ad fralres sancti Niniani. Candjdae Cap. VII.— Ad puleum Jacob mulieri Samaritanse Cliri-
Ca-ae. 51 1 stus se manifestans plurima mystice loqultur, et multi Sa-
Fragmentum II. — Ad Ehoracenses. niai'iunoriim credunl in eum, dicentes : Yere hic est Sat-
512 vulor
Fragmenlum III.— Ad Osberlum patricium Merciorum. mundi. 794
Ibid. Cap. VIII. — Reguli cujusdam filius ar-grolans absent s
Fragmentum IV. —Ad eumdem Osbertum patricium. Ib. Domini voce saoalur. 8o|
Ordo alphabeticus personarum quibusB. 1'lacous Alcui- LIBER TERTIUS. 803
nus inscripsil epistolas suas. 511 Cap. IX.—HominemtriginUocloannoshabentemininfir-
BEATI ALCUINI OPERUM PARS SECUNDA. — niitate sua Jesus dicendo : Tolle grabatum tuum, elambula,
OPUSCULA EXEGETICA seu COMMENTATIO- in SabbatocuraviL,aequalemse, qui erat.faciensDen. Ibid.
Cap. X. — Quod sicul Paler suscilal mortuos, slc et f'i-
NES IN SACRAM SCRIPTURAM. 515 lius; et quod aequaliter com Palre sit honorandus; et
OPUSCULUM PIUMUM. — INTERROGATIONES ET quod in eum credenles transeant de morie ad vitam. Ven-
HESPONSIONES IN GENESIN. Ibid. turam quoque pronuntiat huram qua de monumenlis bnni
Moiiiinm praevium. Ibid. malique resurgent. go
Praefaiio Alcuiui. .116 Cap. XI.— Jnannem lucernam appellat. Palrem quoquo
Incipiuiii Qusesliones el Responsiones, 517 et Scripluras de se teslimonium perfiibere. Judaeos se non
De Benedictionibns patriarcharum. 558 recipientes venientem in nomine Palris, aliuin in nomine
Dicta beati Albini levita9 super illud Geneseos : Facia- suo veolurum recepturos. De se autem Moysen scrlpsis«e
rmu liominem ad imagineai ei sir.iililudinem nostram. 565 teslalur. " 816
De decem verbis legis. 587 Cap. XII. — Appropinquante Judaporum pascha de quin-
que panilms el duobus piscibus quinque millia hominum
OPUSCULUM SECUNDUM. — ENCHIRIDION , seu saliavit. Pro quo si^no cum regem vellent enm facere,
expositio piaac brevis in psalmos poeniten- fugit in montem. Dehinc ambulans super mare pavenliluis
TIALES, IN PSALML M CXVlll ET GIUDl AI.I.S. 569 ait discipulis : Eao sum, tivl te timere. 819
Hymnus velus de xv psalmis graduum. 637 Cap. XIII.—A turbis quxsitusel invenlusait : Operamini
cibum qui non peril, scd quipermanet in vrtam mtenuun. Et
OPUSCULUM TERTIUM. — COMPENDIUM 1N CAN- pancmde crelis se dicit verum, vilamque mundi. 826
TICUM CANTICORUM. 639 Cap. XIV. — Panem vitre se diiit, et re^urrecturos cre-
Monilum i raevium. Ibid. dentes in se in novissimo die. 830
Cannen in coJice Vaticano prxfixum sequenli commen- Cap. XV. — Murmurantes Pharisaei filium Joiepli eum
tariolo. 611 dicunt. Et ipse inter plura carnem suam panem se daiu-
locipit compendium. 612 rum dicit pro mundi viia. I t caelera liis similia plurima de
F.pistola ad Daphnin de iilo Cantici Canticorum loco : pane el carne sua lesuiur. 832
Sexaginta sunt regina et ocloginta concubinw. 663 Cap. XVI. — Verba sua spiritum vilanique pronunll it,
el iiiium ex duodccim diabolum appellat. 838
OPUSCULUM OUARTUM. ■ COMMENTAIUA SCPER
ECCLESlASTEN. 665 LIBER QUARTUS. 833
Mniiitum praevium. Ibid. Cap. XVII. — Judaeis inlerficere eum quaerentibus,
Praefatio. 6ii7 ascendit o cu'le ad dicm festum Scennpegiae, ubi diversa
Incipiiiiii Commenuria. 668 de eo et abeo dicunlur. Etqua?renles eum apprehendere,
Versus Albini ad lectorem. 720 nequiverunt. quia nnndnm venerat hora ejus. Ibd.
Oratio Salomonis in dedicalione lempli. 721 Cap. XVTIL—Multisde turhacredentibusplurimaloqiii-
tur. inter quae ail : Qui silil, venial ad me el bibal. Nicode -
OrUSCUI.UM QITNTUM. - INTERPRETATIONES moquoqoc de atidieulia ipsius resislitur a Phariseis. 8i'i
1175 OKDO RERUM QU/E IN HOC TOMO CONTINENTIR. 1176
Cap. XIX. — Mulierem in adulterio deprehensam, aJ- Cap. XXXV. — Diligeolibus se disripulis, mandataque
ductamque ad se, nec ab accusaloribuscondemnalam, i|>se servanlibus, Paracleluin a Palre uiitlenJum promiuit,
sub cuiidilione, (|ua ulterius uon pec-aret, absolvil. 833 mansurumque cum eis in setemum ; seque pacem dare
Cap. XX. — Lucpm nmndi se dir.it. Pharis;cos de pro- eis pac-miiiic relinquere pollicetur. 95jf,
prio leitiinoaio refuians arguii. Judicium suum veruui ipse Cap. XXXVI. — Se ipsum vilem, Patrem vero agrico-
con'irmal. 833 lani dicens, discipulosque palmiies, ac sine se niiiil eos
Cap. XXI. — Dicit Judxis quod in peccato suo morien- facere posse ustatur. Et inullis locntionuni modis alteram
lur. A quibus cnm esset inlerrogatus quis esset, respoudit eis dilectiouem inculcal, cujusmerilo possent quodcunqua
principium se esse, addens hoc : Cum exaUaverilis Fditim pelieriul impetrare. 941
hominh. lune connoscetit quia ego tum. 8GI Cap. XXXVII. — Eamdem dilectionem instantius com-
Cap. XXII. — .lutl ■ is credeiuibus ait : Si manserilis in meudans, conlemnendmn dicil odium muudi. Prardicens
termonemeo,verilas liberabitvos Quibusre-pondenlibus se quoque qualia pro ejus noinine sint passuri.et arguendum
«sselihcrosilicit: Qui/Vici/pecciitiim, tervutestpeccati. 867 loiiii luiii a 1'araclilo de peccato, el de justitia, et Je ;u ii-
Cap. XXIII.— Qui serniouein suurn servaverit, eum mor- cio, manifeslat. ;)ii>
lein non visuruin in seleruum dicit. Et inter cclera pluri- Cap. XXXVIII. — MoJieum se ab eisvidenduni dicii;
ma, aule Abraham se esse afliniiaus exivil de templo. 873 et ilerum moJicum. et non videndum. I)e quo quaereutihiis
LIBEK QUINTUS. 877 disripulis, sini litudinem mulieiis post psrtum pregaudio
trlsiiliae nou reminiscenlis inducil. Etquos a Palre aoiaii
Cap. XXIV, — Ca?co a nalivilale iiiuminalo, multaque signilicat, corroburat relicturus diccus : /n mando pra-
1'liaris.fis ;m\ letate turlialis, mundi luceui se dicit. Poslea suram habebilis, sed confidile, ego vici munduni. 951
cognitus :i b illiiiiiinalo cieco adoratur. Ibiil.
Cap. XXV. — Qui non intral per ostium in ovile ovium, LIBER SEPTIMUS. 930
furem esse, osliunique se el pastoreui ovium, pro quibus Cap. XXXIX.— Ad Palrem de clarificalionc sua loqueiu,
se animam nosilurum suam, et abas oves adJucluruui, ut discipulos prolixa et mult inoda proseculione coiniuciiJal,
fijt uiiniii ovile et unus pastor, dicit. 882 passione prolitius imminenle. tbid.
Cap. XXVI. —- Polestalem habere se dicil ponendi, ac Cap. XL. — Tradilionis ac passionis pjus per crdiue.n
resumendi animam suam. Fucta quoque eucaetiia in Hie- gesla narranlur. 968
rosolymis, cl inter mulu Pliarisais sciscilanlihus ail :Rqo Cap. XLI. — Resurrectionis sirniliter manifestatio de»
et Paler unum sumus. £t multi crediderunt in eum. lliiit. claraiur, qua Haria MagJalene Pelro et Joanoi nuntiat
Cap. XXVII. — Lazarum amicum suum jam qualridua- sublatum rorpus Je moniimenlo. Quibus occurrentibus ac
num morluuin dormire dicit. Qui-m magua voi-e clamaudo reverskt, ipsa post angelicam visioiiem visum a se Domi-
re<uscitans, solvi jubel siuiul el abire, plurimis credenli- niiiu -.esiimans Imrtulanum, proprio inox ab eo re<ocatur
bus ex Judais. 816 ex nomine. Quem cogniluin Jubelut <il protta<Mdi«-.iiiiilr«
Cap. XXVIII. — Ponlilice» adversus cumconcilium coi- niintiare. 987
lieuni, in quo 1'aiphas inium deliere pro populo mori, ne Cap. XLII. — Cum fores essenl clausa, veniens ad disci-
cuncli perireui, propuellzai. El anle scx dies Pascha? de pulos pacem infert, manibus latereque monstralo. Quibui
unguenli super pedes Domini proiusi pretio muruiur ar- eliam per insiilllalioneiii signiOcat Spirilum sanctum. Ii-m
guiiur JuJ;r. 905 post dies octo Tbomas inspecm vel taclu lateris ac ma-
Cap. XXIX. — Turba cum ramis palmarum occurrens, i mim in liJem ronliinialur audieus: Beati qui non vide-
clamat Osama. Iuse vero super pulium sedil, Pbarisais runt el cre lidcnml. 992
diccnl ibus : Tolus inwidus po:t eum abil. 909 Cai-. XLUl. — Uauifestat sc iterum ad mare Tiberiadis
Cap. XXX. — Nuiitialus gentibus eum videre volentfhui, seplem Jiscipulis in caplura piscium cenUun quiuquaginla
boram suae clarilicationis esse dicil, et grauum frumenti trium, cum resurrexisse.t a mortuis. 993
nioi iiiuiii iiiulluui iructuiii proouiilial allalurum. Miiiislran- Capp. XLIV, XLV. — lisque lertio dir.il Pelro : Amas
tem quo ■;ui' sibi lionorilicaiidum promiilii. 911 me? Quia ter eum negaverat; et pascendas oves a-que
Cap, XXXI. —- Aniiiiaiii suani turbalam esse dicenti. et lertio comniendans extenslone manuuni lignificat ei quod
clarilicari se a Palre posceuli voi de cn-lu ait : Etetarifi- crucis niorle Ibrpl martvrio cnromindus. — Dicit Simoni
ca t, «l iierum clarificubo. Post haec mulia prosequitur, Petro J rsus : Simon Joannis, diligis me pliu fti»? i-lr.,
iiilcr qiurse imii aj |uJicaudurn, scJ ad salvanJum iniiii- usque Clarificatnrut etset Detun. iuOO
diun venisse teslalur. 913 Cap. XLVI.—Dicit Uominus Pelro : Sequeremf, usquc ubi
LIBER SEXTLS. 923 dicitur : El scimut qiti t verum esl tetlimoniuin ejut. 1003
Cap. XXXII. — Surgens a rceua, lavil pedes discipulo- OPUSCULUM SEPTIMUM. - TRACTATUS SUPtfl
rum, exempliun se dedisse dicens, ut ipsi conservls l'a- TRLS SANCTl PAULl AD TITUM. AD PHILEMONKM
cianl quod oninium I dniiium fecisse probalur. 923 ET AD HEBH/EOS EPISiOLAS. 1007
Cap. XXXIII. — Non esse servum majorem domino di-
cens, post leslimonium Scripliirs a Juda se iradendum commest.vtio [irevis ik ocvsd m sa!1^ti pacu a»0stoll
luiincli panis porrectioue signilicat, et discipulos mulli- Sekte^tiaS. 1085
pliciler exhorlatur. 926 BEATl ALCUINl COMMENTARIORUM 1N APOCA-
Cap. XXXIV. — Son lurbetur eor i«'rm, ait discipu- LTPSIN LlBRl QUIXQUB. 1^83
lis : Ego sum via, veritct, et vita. Qui videi me, videt et
Vatrem. Eqo in Palre, et Paler in »»:«. Quo ieunque petie- lMlEX A.NALTTICCS KERUM OUJE IM CO.MilF.M AIIllS ALCCIM l!l
ritit in noini. e mco, hce ficiixm. 951 APOC-.I.TI-SI.V CimTiKENTrB. 1 1 57

KIMS TOMI CENTESIMI.

5bb U2U 1'arislis, - Ex Typis J-P. MIGNE.

 3 2044 052 819 521

<

TKiSVClL^E
does not cci^e