¿∞ μ Â-’∞ ø ‹ Δ

ANSWER KEY
Í≥‹≈ÏΔ
004
SQP (2019-20)

Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 80

√Óª 3 ÿ≥‡∂ ¡≥’ H@

ÍÃÙÈ ’∞Ò ¡≥’ ¡≥’ Úø‚ √ø’∂ È؇

A. ¡‰«‚º·≈ ÍÀ≈ I
(¿) Ò∂÷’ ˘ AH@@ ÍÃÂΔ«È˪ √≈‘Ó‰∂ B «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬√ ÍÃÙÈ Á∂ ¿∞μÂ √»fi-
ÏØÒ‰ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ Ï»fi Á∂ ¡≈Ë≈ ¿∞μÂ∂ ⁄È≈ÂÓ’ »Í
(¡) Â’Δ Á≈ Â˜Ó≈ Í≥‹ª ‹π≤Ï≈Ȫ B «Ò÷ √’Á∂ ‘È, «‹Ú∂∫ ÍÀ∂ «Úº⁄ √Âª
«Úº⁄ ‘؉≈ √Δ Â∂ «¬√Á≈ Ì≈ Â‹Ó «ÁºÂΔ¡ª ‘È, «ÂÚ∂∫ ÚΔ «Ò÷ √’Á∂
’È Ú≈ÒΔ¡ª ’∞ÛΔ¡ª Â∂ √ΔÕ ‘ÈÕ
(¬) √ث¡ª È∂ Ò∂÷’ ÁΔ ÍÃÙø√≈ Â≈ÒΔ¡ª B
Ú‹≈ ’∂ ‹º¯Δ Í≈ ’∂ Á√Âı ÒÀ ’∂
’ΔÂΔÕ
(√) ¡≈Í‰Δ Óª ÏØÒΔ ˘ «Í¡≈ ’È B
Ú≈Ò∂ Á»‹Δ¡ª Óª ÏØÒΔ¡ª È≈Ò ÚΔ
«Í¡≈ Ì«¡≈ Úº¬Δ¡≈ º÷Á∂ ‘ÈÕ
(‘) Óª-ÏØÒΔ A ø

’≈«Ú ‡π’ÛΔ ˘ ÍÛ∑ ’∂ ÍÃÙÈ Á∂ F

¿∞μÂ ⁄À’ ’ΔÂ∂ ‹≈‰Õ
A. «’Â≈Ϫ ÍÛ∑È È≈Ò «◊¡≈È «Úº⁄ B
Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
B. «‹Ú∂∫ ÎπºÒª ÂØ∫ «ÏȪ ◊ÓÒ≈ B
C. √≈˘ ÂØ‘¯∂ Ú‹Ø∫ «’Â≈Ϫ Á≈ ÒÀ‰- B
Á∂‰ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘ÀÕ

C. «Ú¡≈’È B@
√Ó≈√Δ ÙÏÁ D
A. «‘‰Δ-Ï«‘‰Δ A
B. Á∂Ù Á≈ Ì◊ A
C. ¡≈͉≈-Í≈«¬¡≈ A
D. Áπº÷-√πº÷ A
1 (Ans Key Xth 2018-19)
D. Ï‘π¡≈Ê’ √ÏÁ D
(¿) A (¡) A (¬) C (√) D A+A+A+A

E. «’«¡≈ «ÚÙ∂Ù‰ D
(¿) A (¡) B (¬) A (√) C A+A+A+A

F. ¡◊∂Â B
(¿) ˆÀ‘≈˜, ˆÀ-’≈˘ÈΔ A «Ú«Á¡≈ÊΔ “ˆÀ” ¡Â∂ “‘Ó” Á∂ ‘Ø
‘Ó¿∞Ó, ‘ÓÙ’Ò A „π’Ú∂∫ ÙÏÁ ÚΔ Ï‰≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«Í¤∂Â B «Ú«Á¡≈ÊΔ “Á≈Δ” ¡Â∂ “Ó≥Á” Á∂
(¡) Áπ’≈ÈÁ≈Δ, ·∂’∂Á≈Δ A «¬‘Ȫ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÚΔ ‘Ø √ÏÁ
ıÂÈ≈’, ÙÓÈ≈’ A «Ò÷ √’Á∂ ‘ÈÕ

G. Óπ‘≈Ú∂ D ‹∂’ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ú≈’ «Úº⁄ ¡Ê

A. ÏπΔ Â∑ª ‘≈¿∞‰≈ A È‘ƒ Á√Á≈ Í Ú≈’ √‘Δ «Ò÷Á≈
B. ¡º◊∂ ÚºË ’∂ ‹≈È ‹ØıÓ «Úº⁄ Í≈¿∞‰Δ A ‘À ª √‘Δ ¿∞μÂ ‘؉ Â∂ Í»∂ ¡≥’
C. ’Ø¬Δ ¡√ È≈ ‘؉≈ A «ÁºÂ∂ ‹≈‰Õ
D. Ï‘π ¡≈Á ’È≈ A

H. È≈È’ Áπ÷Δ¡≈ √Ì √ø√≈ A@

* Â∞’ Á≈ ¡Ê B

* √ø√≈ «Úº⁄ √≈∂ Áπ÷Δ ‘È B

* Áπº÷ª Á≈ Ó»Ò ’≈È B

* ÍÃÌ» «√ÓÈ ‘Δ Áπº÷ª Á≈ Á≈» ‘À B

* «√º‡≈ B

√Ó∂∫ ÁΔ ’Á
* Ì»«Ó’≈ B

2 (Ans Key Xth 2018-19)

* √≈‚Δ¡ª ¡≈Áª B

* Úº‚∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ Ó‘≈È Ï‰È Á≈ ≈‹ B

* √Óª ÈÙ‡ ’È Á∂ È∞’√≈È

* «√º‡≈ B

“‹ΔÚÈ «Úº⁄ ’ø«Í¿±‡ ¡Â∂ «¬≥‡ÈÀ‡ ÁΔ Ì»«Ó’≈”

* ’ø«Í¿±‡ ¡Â∂ «¬≥‡ÈÀ‡ ’Δ ‘À? B

* «¬≥‡ÈÀ‡ Á≈ Í≈√≈ B

* Î≈«¬Á∂ ¡Â∂ È∞’√≈È B

* ¡≈Ëπ«È’ ‹ΔÚÈ ÁΔ ÒØÛ B

* ÈÂΔ‹≈ B

3 (Ans Key Xth 2018-19)

I. ‡ÀÒΔ«Ú‹È ’∂∫Á Á∂ ‚≈«¬À’‡ H
ÍÃΔ«÷¡≈ ÌÚÈ
..........’∂∫Á,
..........Ù«‘,
«ÓÂΔÕ
√∂Ú≈ «Ú÷∂ B ¡≈øÌ
‚≈«¬À’‡
.....................

«ÚÙ≈ ∏ D
.......................................
......................................
......................................
ËøÈÚ≈Á
¡≈Í ‹Δ Á≈ ÙπºÌ«⁄øÂ’/«‘± B
«ÚÙÚ≈ÙÍ≈Â
¿, ¡, ¬

‹ÈÓ «ÁÈ Â∂ ÂØ‘¯∂ Ò¬Δ ËøÈÚ≈Á

ÍÃΔ«÷¡≈ ÌÚÈ
.....Ù«‘
«ÓÂΔÕ

√«Â’≈ÔØ◊ ⁄≈⁄≈ ‹Δ
√Â√ÃΔ ¡’≈Ò
..............................
................................
..............................
«ÁÒØ∫ ËøÈÚ≈Á
Â∞‘≈‚≈ ÌÂΔ‹≈/ÌÂΔ‹Δ
¿, ¡, ¬
4 (Ans Key Xth 2018-19)
A@. ’≈ ÷ΔÁ‰ Á∂ ⁄≈‘Ú≈È √øÍ’ ’È G
«¬Ù«Â‘≈ Ò¬Δ Ï«‰¡≈ Ï≈’√ ‹ª ‘ºÁÏøÁΔ A
«√Ò∂÷/«ÁÒ⁄√Í «ÚÙ≈ √Óº◊Δ A
¡≈Í‰Δ ’≈, ¡≈Í‰Δ Ù≈È D
È≈Ó, ÎØÈ ÈßÏ/ÍÂ≈
¿, ¡, ¬ A

B. ‘∂·ª «ÁÂΔ Â√ÚΔ ˘ ͤ≈‰Ø ¡Â∂ E@ Â√ÚΔ ˘ Á∂÷ ’∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈͉Δ

ÙÏÁª Á≈ È؇ «Ò÷Ø √Ófi Á∂ ¡È∞√≈ «Ò÷∂◊≈Õ «ÚÙ∂ È≈Ò
√øÏøË ‘؉ Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ˘ ωÁ∂
¡≥’ «ÁºÂ∂ ‹≈‰Õ
AA. Í≈· Íπ√Â’ª Â∂ ¡Ë≈« ÍÃÙÈ
¡«Â ¤Ø‡∂ ÍÃÙÈ (Ï‘π«Ú’ÒÍΔ) D
(A) (√) ÍØÒΔ˙ A
(B) (¬) ’ÀÓ ÏØ‚ A
(C) (¬) √Ò∂‡Δ ø◊ Á∂ A
(D) (¡) ʬ∂ÈΔÈ A
AB. ¤Ø‡∂ ÍÃÙÈ («¬º’ Ú≈’ Ú≈Ò∂)
(A) ‹Ú≈È ÏÒÁ A
(B) «√º÷Δ ÁΔ ‹Ø A
(C) Ù≈Ó Á≈√ A
(D) ÁØ A

AC. BE ÂØ∫ C@ ÙÏÁª Ú≈Ò∂ ¿∞μÂ F

(A) √ºÍ ‹Ó≈ Á∂ ’Ó∂ Á∂ Ï≈‘ ¿∞μ◊Δ ‘Ø¬Δ B «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬√ ÍÃÙÈ Á∂ ¿∞μÂ
ÿ≈‘ «Úº⁄Ø∫ «È’Ò ’∂ «÷Û’Δ Á∂ ≈‘ƒ √»fi-Ï»fi Á∂ ¡≈Ë≈ ¿∞μÂ∂ ⁄È≈ÂÓ’
Á≈÷Ò ‘Ø«¬¡≈Õ »Í «Ò÷ √’Á∂ ‘ÈÕ
(B) ËÓ Ï≈∂ ‚≈’‡ ¡ÏÁπÒ ’Ò≈Ó Á∂ B
«Ú⁄≈ √È «’ Ó‘≈È ÒØ’ª ËÓ ÁØ√Â
ω≈¿∞‰ Á≈ √≈ËÈ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª È∂ «¬‘ ◊ºÒ
˜Ø È≈Ò ⁄πº’Δ «’ «’√∂ ÚΔ ËÓ «Úº⁄
¡≈͉∂ ËÓ ˘ Ï’≈ º÷‰ Ò¬Δ
Á»«‹¡ª ˘ Ó≈È≈ È‘ƒ Áº«√¡≈ «◊¡≈Õ
......................
5 (Ans Key Xth 2018-19)
(C) «¬≥‚Ø-Í≈«’ ÓΔ‡ Ò≈‘Ω ÁΔ ¡ÊÒΔ‡ «‹ºÂ‰ B
ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÓÒ÷≈ «√≥ÿ ˘ “ÎÒ≈«¬≥◊ «√º÷”
Á≈ «÷Â≈Ï «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ

AD. Úº‚∂ ¿∞μÂª Ú≈Ò∂ (E@ ÂØ∫ F@) ÙÏÁª Á∂ C C

Ì◊ª ¡Â∂ «’º√≈’≈ª È∂ «¬√ Ì≈Ù≈ «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬√ ÍÃÙÈ Á∂ ¿∞μÂ
«Úº⁄ ⁄È≈ ’ΔÂΔÕ ’∞fi ¡«‹‘∂ ÒØ’ ÚΔ √»fi-Ï»fi Á∂ ¡≈Ë≈ ¿∞μÂ∂ ⁄È≈ÂÓ’
‘È ‹Ø «¬√ ÏØÒΔ ÂØ∫ Ø‡Δ ÷ªÁ∂ ‘È Í »Í «Ò÷ √’Á∂ ‘ÈÕ
ÿª «Úº⁄ ¡≥◊∂˜Δ ÏØÒÁ∂ ‘ÈÕ ’¬Δ¡ª
˘ Áπº÷ ‘À «’ √’≈Δ Á¯Âª «Úº⁄
Í≥‹≈ÏΔ ˘ «¬º˜Â È‘ƒ «ÓÒÁΔÕ Í≥‹≈ÏΔ
ÁΔ ÷πÙÏØ ÁπÈΔ¡ª Ì «Úº⁄ ÎÀÒΔ ‘ÀÕ
’ÚΔ Í≥‹≈ÏΔ ˘ ¡√Δ√ «Á≥Á≈ ‘À «’ «¬√
Á≈ ‹‘≈È «Úº⁄ Ó≈‰ ÚË∂Õ ’ÚΔ ˘
¡Î√Ø√ ‘À «’ Òº⁄ «’√Ó Á∂ ◊Δª È∂
Í≥‹≈ÏΔ ÁΔ Ù≈÷ ÓÀÒΔ ’ΔÂΔ ‘ÀÕ ’ÚΔ
Áº√Á≈ ‘À «’ ¿∞√ ‘Ø∫Á Í≥‹≈ÏΔ Á≈ ‘Δ
ÚÁ≈È ‘ÀÕ
ܻ
‘ø’≈Δ ÓÈ∞º÷ ˘ ‘Ó∂Ù≈ Ș ¡≥Á≈˜
’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘ÀÕ ⁄≈ Ïø«Á¡ª «Úº⁄
÷Û∂ ‘ø’≈Δ «Ú¡’ÂΔ ˘ ¡‰Á∂÷≈ ’’∂
‹ª «√¯ ’ØÒØ∫ ‘‡’∂ ¡º◊∂ Ú«Ë¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ ‘ø’≈∂ ¡Î√ È≈Ò Ï«‘√ ’È
È≈ÒØ∫ ⁄πºÍ-⁄≈Í ¿∞√ Á∂ ’Ó∂ ”⁄Ø∫ Ï≈‘
¡≈¿∞‰≈ ÚΔ ¿∞√ ˘ √ØØ⁄‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» ’
√’Á≈Õ ‘ø’≈∂ ¡¯√ ÁΔ ’Ó˜ØΔ ÒºÌ ’∂
¿∞√ ÁΔ ÎØ’Δ ¡≈’Û ÂØ∫ ÚΔ Ï«⁄¡≈ ‹≈
√’Á≈ ‘ÀÕ

AE. Ï∂Ï∂ ≈Ó Ì‹ÈΔ Á≈ ⁄«ºÂ «⁄Â‰ C C «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬√ ÍÃÙÈ Á∂ ¿∞μÂ
Ï∂Ï∂ ≈Ó Ì‹ÈΔ Ë≈Ó’ «Ú⁄≈ª Ú≈ÒΔ √»fi-Ï»fi Á∂ ¡≈Ë≈ ¿∞μÂ∂ ⁄È≈ÂÓ’
¡Ω ‘À «‹√ Á≈ ÍÂΔ Ù≈ÏΔ ‘ÀÕ ¿∞‘ »Í «Ò÷ √’Á∂ ‘ÈÕ
Í»‹≈ Í≈· «Úº⁄ «ÚÙÚ≈√ ’ÁΔ ‘ÀÕ Ï∂Ï∂
≈Ó Ì‹ÈΔ ¡≈͉∂ «¬’Ø-«¬’ ÍπºÂ ÁΔ
Ï⁄ÍÈ «Úº⁄ ÓΩ ‘Ø ‹≈‰ ’≈È √ø√≈ ÂØ∫

6 (Ans Key Xth 2018-19)

¿∞Í≈Ó ‘Ø ⁄πº’Δ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈͉∂
ÍÂΔ ÁΔ¡ª ÏπΔ¡ª ¡≈Áª ÂØ∫ Ï‘π Áπ÷Δ ‘ÀÕ
¿∞√ ˘ «¬‘ «⁄øÂ≈ ‘À «’ ¿∞‘ ÿ ÁΔ ’ΔÓÂΔ
⁄Δ˜ª «¬≥fi ‘Δ ◊π¡≈ Á∂Ú∂◊≈Õ «¬√ ‘≈Ò «Úº⁄
¿∞‘ «¬’ √≈Ë» ¡Â∂ ͪË∂ ˘ ÿ ÁΔ¡ª ’ΔÓÂΔ
Ú√ª Á≈È ’ «Á≥ÁΔ ‘ÀÕ
ܻ
Ï∂Ï∂ ≈Ó Ì‹ÈΔ «¬’ª◊Δ Á∂ «ÚÙ∂ Ú√± «Úº⁄
√Ó≈‹’ ’Ó’ª‚, Ú«‘Ó-ÌÓ, Ë≈Ó’ Í≈÷≥‚
¡Â∂ Ù≈Ï ‹»¬∂ Ú◊Δ¡ª √Ó≈‹’ Ïπ≈¬Δ¡ª
¿∞μÂ∂ «Ú¡≥◊ ’ΔÂ≈ ‘ÀÕ Ï∂Ï∂ ≈Ó Ì‹ÈΔ Ú«‘Ó
ÁΔ «Ù’≈ ‘À «’ Á≈È ÍπøÈ ’È È≈Ò ¡≈͉≈
‹ΔÚÈ √¯Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Ò¬Δ ¿∞‘ ÿ
ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª ’ΔÓÂΔ Ú√ª ͪË∂ ¡Â∂ √≈Ë»
˘ Á≈È ’ «Á≥ÁΔ ‘ÀÕ

7 (Ans Key Xth 2018-19)