Está en la página 1de 617

^ •.!«.

••?.'

-'
\

i
{
€.,


(
^anl^ auguflini dc cittitate dci pmi t>e rcguloi^i captfuitatis ob rcliglo
librimcipiuntrubricc ne ct fpote lolcrade cjctat cjrcmplu: ap
th ilU dcos colcnti p:odc(Tc non potu'
d £ aduerfar^e rtoid cbrifti ^b'* it.cjrv. I^abet tii.
in vaftatione vrbie propf cbri^ an ftups q et fca?i fozte m:gintt c paf
ftumbarbari pcperccrunt victie.c.j. fa captiuita9:co"tami3ri potucrit vi:t^
5riori(Tima. animi (inc voluntatis alTenfu.c.j:vi.

CLb nlfa vn^ bdla ita gefta ft: ut uic XDagnu^.


torc9^pterdeo9 co^quos riceratp 6c mo:tc volantaria ob metum pene
ceretuictis.c.q. Xotbella. fiue dcdcco:is.c.)Cvq. 2lc.

Oua iprudcnf romai penatcs 4 troia f>c alicna violenttar» libidie quaj in
cuftodire ti potcrant^fibi crcdiderunt opprcfTocojpo^msiuita pcrpciitur
^fiiturOB.c.ig. £ccequibu9. .c.]cviq. £tenim.
]&cafylovunoni3itro{a:g» neminem t>e lucrctia:q fc ob illattt fibi ftnpruj
libcrauit a grecie:'! bafilicia apfo:;? q peremit.c.jci^. 3ln fo.

6c9 ad (c cdfugietes a barbans defen TluUa cc aucto:itatcm:q cbriftiaie ifi

derunt.c.itij. Ucl quas. qualftjct caufa ius volunta:ie necie at


£>cgenerali?fuctudincboftiu uictae tribuat.c.^j:. Tlc(p cnij.
ciuirates cucrtennum quid cato fcn £)e itfcctioib" boino q ab boicid^ cri^
fcrit.c.v. Tlifi fo:tc. micejccipiut-.c.j:^. Ouafdavo
'Ouod ne romani quidem ita ullas ce di nun^ pofTit mo:9 voluntana ad
perunt ciuitates vt in teplio ca^ pa^ce magnitudine ai ptine.c.jrjc^.l^id ergo
rcrtt victi9.c:vi. Cluid er. 0.oaUc)Kplu fitcatoni8:d! fe uictoii^
Ctb in eucrfione vrbi8:q afpe gefta ft am cefaria non fercns inieremtt.cjci:
de confuetudine accidcritbelll:q vero i^. Sed tamc»
clemetcr6potetia ^uencrit nominia CtS i ea ^imtc q regul" catone pftati
cbrifti.c.vq* Cd igitur. o: fuit.mrtomagie emineat cbriftiai
£>c commodis atc^ incommodfs que .cmi^* Tlolont.
bonieacmalis pterunc^ communia 0.0 pcccatu non pcr peccatu) debeac
funt.c.vig. 3fta vcro. declinari.c.j;p7. 3lt.
jbccaufis co«ectionu3:propterqu38 )be bi9 q fieri h \yxa a fcie fca nofcot'
iboniimali pariter iiagcllanr'c.i]c. qua rationc facta crcdeda fint.c.p:vi
Ouidigit". Sed qdit
QLUod fanctie in amilTione rerum 3n|>ptpeccidecliation«mo:8 fpota
tcmporalium nibil pereat capitulu.):. nea appcteda fit.c.j:]cv^. *8eftac.
<lutbue i. 'O.d iudicio dci i coipoiA cotincntfu^
&cfinctcmporali9uiiefitte logioiis libido boftirpeccare permitTa fit.cjcj:
^"

fiue bjeuiotie.c^. Scd cnim. vi^. . Ouod fi.


£)c fcpuUura bumanozum co»poMim Ouid failia cbrifti rride dcbeat iftdcli
quccbriftianisciiamftfuerit ncgata b^^co ej:probram g? ca a fmoic bofti''
mladimit.c.|:g. 3(tcnim. um non Itberaucrit cbriftue.cjTi;;.
Ouc (it ratio fanctorum co:po:um fe iDabct.
pcliendi.c.pi?. "bcc idco. <luam pudcndis profperitatibtts af''
t>c captiuitatc fanctomm:quibus nii ftucrc vc(int:quidecbriftiani9tempo

^ diuina folatia dcfucrunt capitulu^ rib^pqmf.cjricjc. £ur cnim.


.jcii?. Sed mrtt. Coibue vittotum gradiboe aocta fit
iromante cuptdo regnandi capitulu^ n'nt.c.pq. ^nnobia,
.jcjgri. Tlam qn. t>e ludt9 fcenideiln quibue d^ non
jbc fccnicorum mftitutfone ludorum offendunturedictionc fuarumturpi^
.c.jcTijiq, Ucruntn. tudinum:fcdptacan[u:.capitultl.vig.
£>entq9 romanorum quo9 prima Mt cni^.
non cozrejat eucrfio capituluj .j:j:jciq» duid romani vcterce de cobtbcnda
O metee. peccait liccntia fcnfcrint: quam grcci
£>e ckmcntia dci:que vrbie e^cidium deorumfecutiiudicium liberam eiTc
tempcrauit.c.jcjTciiq. /zc tamcn. volucrunt.c.ij:. Ouid.
i:>c larenttbus inrcr impios ecclcfie ft-' Oai noccndi arrc dcmoncg rclint ut
lij6:7 de falfis intra ccclcfiam cbriftia falfa de fc crimina vcl vcra narrari.c.
nis.cjcjgcr. ZDeinerit. .;^. S^maltg.
£>c quibue caufia fequenti difputati £)efccnici8 apud grccogin rcip.ad^
onc fit diHcrcndum capitulum.pcjcvi. mtniftrationcm rcccptis co g^pUcato
&5 adbuc. re9 dcorum iniufle ab bomiutbu9
fpcrncrentiir.c.p. 2ld banc.
Ooiod romani aufcrcndo libertu^
"flubrice fccundi libiri aurelq au^ tcm poctis in bomintbus quam dcde
guftini de ciuitare dci incipiunt. runt in dcoe.meltus dc k q^ dc di;B lu
19 fcnfcrunt.capttulum.;:^.

2[t romai.
d £ modo 4 nccc(Titati difputa £>ebuilTe intclligcrc romanos: q> dg
tionie adbibcndue cfi capitula eoru5 qut fc turpibus ludie coli cjcpc
primum. Sirationi. tebanttndignictVciic bonorc diuino
i>e bis quc primo volumine c;:pcdita .c.):tg. S5 riidet.

funt.c.q. Superio:. 2Dcliorem fuilTe platoncm: qut poc


£>calTumendabifton'a:qua oftundi'' tie locum m benc morata urbe non

tur:que msla accidcrint romanis cu5 dcdcrit q> bo9 dco9 qui fe ludis fccni
dcos colcrcnt:ante quam rcligio cbri ci9 uolucrunt bonorari.capitulum.^c
lliana obcrcfccret capitulum.iq: iiii. bctit qri.
IDcmeto. Otuod romani quofdam fibi dcos
Ouod cultorca dcorum nulla unqua non ratione fcd aduUtione inftituc^
a dqe fuie preicpta probitatie accepe runt.capitulum.^v, 0.ttc atit.
rint:7infacriB eorum turpia quccp 'Ouod ft dqs vU.i cfT^ cura iixfiitic ab
cclcbrauciint capitulum.iii^. eis romani accipcre debuerini precep

£>eu9.n. ab aig9 bo
ta uiucndi:potiu9 q^ lcgc9

£>e obfccnitatibue quibua matct dco mtnibu9 mutuare.capttulum.;:vi.


rum a cultonbus fuie Lonorabatur Si aut(^.
.c.v. Tlequaq'' £>c raptu fabinarum alqfcp tniquita^
i>co9 paganorum nUnquam bcncui-' tibu6:quc in ciuitatc romana ctiam
uendi fanpfTc doctrinam. capitulum laudafi9 uigucre tcmporibug .c.j^vtj,

M, 'binceft. 2lnforte.
3nutilia cfTc inucnta pbilofopbica fi^ OLue de mon^bus romanorum aut
neauctozitatediuma:ubiqucnquc3d mctu coprefri9:aut fccuntate rcfolu^
uitia pronum m&^ie mouet quod di^ tie faiuftg probflt biftoria.capitulom
fecerint:g' quod bomince difputauc-' pci^: 3tatp ba.

- \
t
i^ccoiruprfone bftmatwreipublice^ mttndtts ctttn dcos coUret.c.primu^.
ufq> caitam dcorutn cbHHus aufmet 3am fatie.
.cjix» £cccro. an dq qoi t a romanie t a grecis fi"

Ouali veUtit felicitate gftudere: i qui miUter colcbantur^caufae babue:int


bue morib" viucre: qui tcmpota cbri quibu9iliu5paterentur q:cidcre.c.q.
ilianc relijionia incufantcapitulu.i:^. "Primum.
Ueruntn. Tlott potuiflTe offcdi deoe pa:idi9 ad^
Ctic (cntmtU fuerit dcaonidde:» uUcrio:quodinteripfo8 traditur frc

tnifii republica capitulum.]c^i. qucntatum.ciq. Urbemro


Sed fico. maitt.
Ouod dqe romanorum nullii un^» jbefentenriauarroni9:qua utilcefTc
cura fueritrne malia mozibue rcfpu'' dij;it:vt fe bomines dgs gcniroe mcn
blica depcrifTct capitulum.):]cq. tiantur.ciiq !^if:erit,

Scd q6. Tlon probari cp dg 'adulrerium pari^


Uirietatce rcru tempoialium non ejc dis punierint: quod in mare romuU
fauoze aut impugnatioue dcmonum: non ulti funt capituUim.v.
fcd cj: dei vcn pendcre iudido.c.jcjciq. Scd vtro.
Cuid q>. . £>e parricidio romuU: quod d^ non
£)c ffUanis actibus quorum k dcmo uindicarunt capitulum.ri.
nce ofteniauerudt adiutoics.c. pjciig. :HUud adi.
SrlU. t>eeuerfioneil^quoddu^mar4 fim
-Ouantum maligni ad flagi''
Cpiritus bria cyddit.cvq. £ertedm.
tia incitant bominc8:cum commitrcn 2ln debuerit dqs iliacis roma comit^
di8 fcelcribuetquafi diuinam q:cmpU ti.cvitj. bqe itaq?.
fui interponunt aucto:itatem .c.tcjcv. 2lnillampaccmqae fub numafuit:
3lUncvo. dcoe prcftittffe crcdendum fit cap.ij:.
jbefecrctia demonum moftiris: que £>q etiam.
pcrfincbant ad bonoe mozca cum pa 3noptandumfuczit:ut tanta bello^
lam in facria eorum omnis nequitia rum rabie romanum augcrctur im^
difccretur capitulum.^pvi. perium cum co ftudio quo fub numa
Oiuc cum. auctum e(!:T quietum elTc potuic t tu
OamiA euerfionc pubUce difcipUnc ium.c)c. 2ln rcfpon
romani dqe fuis placandie facraue^ dent.
rintobfccnaludorum capitulum .jt f>c fimulacro cumani appolUnia cti''

vij. Uir gra. iu8 f\etu8 eft cladcm crcditus grccojti


£>c cbriftianc religionie falubiitate.c quibus opitulari non poterat indica:
.Xfvi^. ^b ifta^. .c)ci. Tlccp.n.
bcabgdcndocttUudcomm cobo:ta OLuantOB fi|>i deos romani preter co
tio ad romanoa capituUim.^jcij:. fUtutionem nume adiccerint quorum
bccpotT. cod numerofitas ntbiliuuerit.cj:^.
Tlcc bi8.
Xibri tertq rubnce aurel^ auguftini Ouo iure quo fcde roani optinucrat
dduitaceddincipiunt. pria?iugia.c>:iq. Ouo ncc
£>eipietatcbeUiquodalbani8 roani
d £ aducrfitatib" quae foU maU intulcrunt:'! dc diiandi Ubidic adcpts
metuuf :? quae feper pafTus eft Uictoria.c;:ii9. ^uiddiii.
<luali6 romanorum rcgum vita at$ .c.jrxvi. Cam ^o.
eprue facrit.c.jy. tluir e:go <liiali6fucritfrllana uictoria.V(dcK
£>e primia apud romanos conrulib": mariane crudclitatis.c^iq.
quorum altcr alrcrum prima pcpulit Sfllana.
mojrcpromc poft afrocifTima parrici Ibecoparatione gottbice irruptiois:
dia a vulncrato intcriit boftc uulnera ds cladibus quas romani a gallie
ciJ

tus.c.jcvt. t)uic tpi. rabcUof ciuilium auctotib'* ejrcepe^


ji>oft initia confularis imperq qui'' runt.c.j:jajc. Ouid roa.
bu8 malis vcj:ata fucrit romana ref'' ibe conne^one bello^tq aduetu cbrif
publica dije non opitulantibus qiios ti pluria t grauilTima preccflcrunt.c
cokbant.c.jrvij. finito.f. .jrjT. £rudclta.
^OLuante cladce romanos fubbcllis 0.ua ipudcntcr pittia incomoda cbrf
punicis triueu'nt:frurtra dcorum prc" flo i'putcnt:qui dcos colae n finuntor
(idi^B c^petiris capitulum .ji^ii^ com tante cladcs p"* eos tcmpore quo
5am vero. coltbatur cj:titerut.c.)c;c^£>co8.
jbe afflicfionc bclli punici fccudi: qua
vires utriufcp confumptc (ani.cxiju
Secudo. Cltjartilibrijubriceaurclq augu"
ibe c^rio faguntinorumtquibuB ^p-' llini dc ciuitate dei incipiunt.
tcr romanonim amicittam pcreunti-'
bue^dqromaniaupiliumnd tulcrut
.c.xX' Scd in. d £>e bis que prio uolumie difptt
4liu.Tm fgrata fucrit romana ciuitas tata funt.c.j. Jbeciuitate
fcipiont Itbcraron' fuo:t i quibue mo £>c bis que libro fccundo t rcrtio co^
nbua cgait quando cam falallius op rinentur c.g. 'promifc^
rimam fui(Tcdcfcribit.c.)Cci. ramus.
•Jborro if. Jln aititudo impcrq que non nifi bel
i>emitridati8 cd!cto:quo oncs ciucs lis acquiritur in bono fiue fapicntiuj
romanos qui intra afiam inuenirtti' babenda fit fiuc fclicium.c.iq.
tur iudit ocddi capitulum.pKti. 3amitavi.
^luauis. 0.uam fimilia fint latrocinqs rcgna
£>e intcrionbus malis:quibu8 roma' afcp iuflitia capirulum.iiq.

na rcfpublica ejragitatacft: prcccdcn^ Rcmota.


re prodigio qnod in rabie omnium a^ £>e fugitiuis gladiatoribuB:quo^ po
nimalium quebominibus fe:uiuntfii tentia fimilie fucrit rcgic dignitati .c.

it.c.rritj. S^iam. V. lSroin6.


£>c difcoidia ciuili quam graccbic fc" £>ecupiditatenini rcgio: quivtlati*
ditioncs cjrcttaucrunt caoitulsj.jtj^iig. dominaretur primus intulit bclla fini
3nitium. rimi8.c.vi. 3uftj'nu8.
i>e cdc concordic fcnaiufconfulto in 3(n rcgna tcrrcnartaprofectus fuos
loco fcditionum t ccdium condita.c. fltc^ dcfccfU8:dcojum uel iuucntur vt

.jrjrv. £lfganti'. defcranturauplio capitulum.vq.


t)cdiucrfis gcneribus bclli:que pofl Sinullo.
condiram cdcm concordie funt fccuta O.oorum deorum prcfidio putantto
.c.jrrvi. •preclarii. mani imperium fuum aoctum:atquc
£>c belb ciuili mariano atcp ffllaiio fcruarnmrcum fingulie vij: fingularo
rcram mitioncj cotttittendjm cffc ae duid er.

dtderimt.c.viq. £>cindc q. £>e felidtate quam


romani multoruj
^a impcrq romani amplitudo i diu vcneratotea dcorum diu nd coluertit
turnitas iouifucrit afcnbcnda: que bonore dmino:cum pro omnibus fo^
fummum dcum cultorca ipfim opi^ U fufficcret capitulum.;cj:iq.
naiitur.c.iic. Tli miruj. Sed vnb,
CLaAQ opinioncefecutiruntrquidiV'' Oua ratione dcfcndant pagani^q» in^
foe deos diucrfis mudi parabus pre dcos colant ipfa dona diuina.c.;cj:ii^.
fecerunt.c.]c £u:ilUct. Ufcpadco.
quo» doctozee paga'
£>e multia dtje bc vno tantum colcrido deo:qui licct
norum vnum eundencp iouem ctTe d^ nomine ignorctur: tamen fclicicatis

fendunt.c.jci. Quoiquot dator cfTe fentuur capiculum.j:j:v.


t>i:opinione eorum qui deum ani^ Stenim.
mammundi: t mundum co^^ue dci t>e ludis kenida quos fibi dq celebta
puttiucrunr.c.jrqi. Ouod-r. riafuis culcoribus ej:cgerut.c.j:j:vi.

t>e b:e qui foU rationabilta animare ^5 ftnge.

tia pArtee elTe uniue dci alTerunr.c. )ci i^etribu8genertbusdco:um:de qui'


i). Si autej. bus fccuola pontifcj: dtfputauit.cj:);
iiujmenta regnorum ioui incongm vq. Relatu5 e.

cncer afcribi: cum (i vt volwt dca ctl: Sn ad optinedi» dilatanduncp rcgna


uicrotiatipfa buic itcgotio fola fufTice profuenc romams cultus dco^ .c.j:j:

rer.cjritg. 21 ic^c igf. vtg. Tlullo tg:'.

^n congruat bdia tatiue uellc rcgnit £>t:falfitateaurpicq:quo romani re^


rc.cTCV. Uidcant. gnt fomtudo 1 Itabilitas uifa eH iudi
-Q,uid fucnt q» romani dib" rcb" r 6i can.c.j:j:ij:. Tla lUud.
bue mocibue deos ftnguloe deputan 'Oualia dc dqs gencium etiam culto^
tceeJe cjctie ej:tra portam ciTe uolu rcs eo:um fe fcncire fateantur .cjtjtj:.

crunr.c.jrri. ZDiroj. £ice:o aiu


2{i\ fi iouie fumm» potcflas cft: etiaj ^e opinionibue uarroni6:qut rcpro^
victoha dea dcbucric cj:illiari.c.j:v>ii. bata fuafione popuUri:ltcet ad noti^
Srtfoite. ctatn vcri dcinon perucncrttunum
felidtatem et fortunam qui deas ptt' camcn deum colcndum clTe ccnfucnt
tant qua rationc feccrunt.c.jrviij. «c.j:jTi. Ouid ipfe.
Ouiclq^T. 3d quam (pccic} vtiliratis principes
i>c fortuna mulicbri.£.j:ij:.Xm fane. genrium apud iubicctos fibi populos
i>: vinutc t fide quae pagani tcplis faHas religtones uoluerunt permane
1 facris bono:aucrunt:pzcrc2mittcte9 rcc.jncj:g. i>ictt ctia.

aliabonaqucfif: colenda fucnjnt:fi -Quod iud"cio 1 poteftate ucri d^i:

rccte alije dtuinitas tribuebaf.c.jT. omnium rcgum atcp rcgnoram ozdi'


Uirtutcj. nata fint tcmpoza capuulum.j:j:j:ig.

O.uod vnum non intclligcnrcs dcum £>eud igif.

virtute falrem fclicitate dcbucrunt cc £>ercgnoiudeo:um:quod3b vno et


contcnti.c.j:j:i. t^cc cnim. vero deo inltitutum atcp feruatum i:
£>c (cicntia colcndorumdeo:um:qua doncc in uera religione manfcrut.cj:
a fe wrro gloriatur coUatam clTe ro-' J^pig» 3taq3 ut.
tiunie capitulum.;cj:q.
Rubricc libri qumri aurelq flugu^ jbe refccando amore laudie bumane
l^mi de ciuirate dct incipiant. quoniam iuftoru; gloriaomnie i deo
ri[.c.)riiq. 'buic.

c 2ufam romani impcr^ omni )be mercedc tpaluqua de'' tcddidit bo


uncprcgnorum:ncc fortuitam nis mo^ib" roano^^.c.jx. OLOibue.
efCe ncc in ftellarum pofirionc confifte £>e mcrcedc fancro:p ciuiu duirarie d
rc.c.primum Om. nerquib" urilia funr romano|t c^pU
i>c geminoum fimili dilTimilirp uali^ uirturum.c.jcvi* ZDcrcee.
tadinc.cvi. Cicaodic, 'Q.uo frucru romani bella gciTcrint i
£>c arjumcnto quod ejc rota figuU quanru bie quoe uicere cdtulerint.c
nigidius matbcmaticus aiTumpfit in .ptij. Tlam c^d.

qucflione geminorum.c.iq. 'Oua alieni a iactantia dcbcat ee cbri^

fruftra. ftiani:fi altquid feccrint^ dilcctioc et-'


£)ccfauTiacobgcmini8 multumin^ ne patric:cum tanta roani gclTerint^
morum i actionum qualitate
tcr fe bumana gbria i ciuitate tcrrcna.c.
difparibu8 capitulum.iiq. •icvii^. Ouider.
Tlati funt. OlUO itcr fe dilTcrant'2 ctjpidirae gKc
Oiuibus modts conuincantur matbe 1 cupiditae dominarionfe.c.p):.
matici vanam fcientia^ profitcri .c.v. 3ntercft.
Ouid. Xamturpitcrfcruire virtutcebuma
t)c gcminie difparie fejcue.c.vi ne glorie:Q> cozpoae uoluprari.c.jqc.
Tloui. Solcnr.
t)c clccrionc dici quo ujcorducitur "Romanof rcgnn a dco ro ec difpofi'
quovc in agro aliquid planratur aut tum. a quo eft omnis porcftae:-! cui'
ferifur.c.vq. ^amillud. prouidcnria rcgunrur vniucrfa.c.Rct.
t)c bis qui non aftrorum pofitioncm Oac cum.
fcd connocioncm caufarum ej: dci uo Xcmpora cjrirufcp bcllorum cj: dci
lantate pcndcte:fati noie appcllant.c. penderc iudirio capitulum.jnrq.
.ritj. <luivo. Bic eriam
£>£ prcfcicntia dci i libera bdie uola tempora.
tatc:contra riccronie diffinitioncm.c. quo radagaf fue rcj: got^
£)c bcllo in
.ir. "boe dcc. tborum demonum cultor nno dic :

3n voluntatibua bominum aliqua cum ingcntibue copge fuie victue eft


dominctur nccclTitaB capitulum.jr. .c.jcritj. O.uod fii.

Ua ncc. <luc fir cbriftianorum impcrarorum


C)c uniuerfali prouidcnria dci:cuiu8 1 cp vcra felicirae.cjcjciig.
lcgibueomnia conrincntur.c. )ci. TUcpcnij.
Tlon ergo. £>e profperiratibue quae conftanri^
<luibu8 moribua antiqui romani no impcratori cbriftiano dcue contu
meruerunt:utdcu8vcru8 ^uie non lit.cjTV. Tlasbon".
eum colcrent eoru5 augcret imperio. £>e fiide i pietate tbeodofq augufti.c
.c.jrq. "jbroinde. •WfW' UndcT.
t>c amore laudietqui cum fit uirium
ob boc uirtus putatur:qui3 pcr ipfuj Jndpiunt (q:ti libri rubricc de riui
uitia maiora cobibcntur.c. ri^« tatc deibeariai^uftinicpi.

Ooiaobrc.
d £biequtdicurttdeo9arenon tem non cfTe conlKterii : tn felcctia

proptcrprcfentcmuiU5 coUfj d(|8 cam inueniri polTc credcndujfit


propter cternam.c.i. Tlunc er. .cprimum: £>ihgenti\
Ouidvjrronededqs gentio fcnfiflfc Oui fint dq fclecti:7 an ab officps ui^
crcdendutu fit:quorum talia t gcnaa Uomm dcorum babeantur ej;cepti.c.
1 facra dctep't:ut rcucrentiua cum cis .g. 1^08 certe.

agcrct fi dc illia omnino rcticcrct.c.g. Ouam nuUa fit ratio que dc fclcctio''
ne quorundam deorum polTit often''

O.UC fit partitio varronis librorum di:cur multia infcrioribu0c;cccllcnti^


fuo^:quo3 de antiquitatibua rcrum or ftdminiftratio deputcmr.ci^.
bumanarum diuinaruntp compofuit Ouc igit'

^ci^. <iuadr3gir3. ZDcUus actum cfl cum dtja inferiori^


-Qiod cc difpmatione varronie ap6 buaquinulUsinfamantur epprobri
culcorcs dcoru5 antiquiores rea bJa^ is: y fclcctia quorum tante turpitudi
ne q? diuinc rcpianf.c.iiij. Uarronis. nc8 cclcbrantur capitulnm.iiq.
£)c tribus gcnerib" tbeologic fm va: 5ratalcf.
rone.f.wo fjbulofo altero naturali:^ ibe paganor05 fecretiore ^oam pby
tioq3ciuili.c.v. C)cin6ill6. ficifqjrationibtts capitulum.v.
ibc tbcjlogia mf tbica id cft fabtbfa: S5 ipojt.
1 dc ciuili contra uarroncm.c. vi. bcopinionc uarronia qua arbitra''
O marce. tu9 eft deum clTc animam mundi qui
Jbc fibulofe at<p ciuilie tbcologie {\^ tamen in in parctbus fuis babcat an(
miUtudinc atcp concordia.c.vi}. mas mnUas quarum diuia natura fit

Rcuocat'. .cvi. £)irite:go.


Jbc intcrprctationibuQ naturaliuj la^ 3ln rationabilc fucrit ianum 7 tcrmi^
tionum:qua9 doctorce pigani^ dqs num in duo nomina fcparari.cvq.
fuis conantur oftendcre.c.viii. Janus igj.
2lc cnim. Ob quam canfam cultorcs iani bifro
ibcoiTicga fingulorum deorum.c.ijc. tem imagincm ipfius fmrcruntzqua^
Otuid. tamcn etiam quadriformcm vidcri
t>c libcrtate fcnccc:qut vcbcmentius uolunt.criq. Scd iani.
ciu.lem tbcologiam rcprcbcdit y var Jbe iouis potciUtc:atc^ dufdcm cum
rofabulofamc.r. Xibntaa. iano comparationecapitulum.i):.
Ojid dciudde feneca fenferit.cp. 3ouem.
t)ic inter. 2ln iani n louiB recta difcretio fit.c)c.

Ouod gcntilium dcorum natiuitatc £u5 crgo.


dciccta ncqucat dubit.^ri cretnam cos t)e cognominibus iouie que non ad
uiram ncmini prcftare:qui nec ipfam muUos dc^s^fcd ad unum eundenc^
adiuuant temporalem.c.jcij. referuntur.cjri. £>ijxrunt.
Tlunc aui. Ouod iuppiter etiam pccunia nun^
cupatur capitulum.^.
Ouam ve
£>eciuitatedctfeprimiUbri aogu^ ro elegantcr.
llint epi mcipiuni rubrice. Ouod dum ej:ponitur quid fatumus
quidvcfitgcnius vrcrque unus iup^
a •UcumintbeologiariuiUdcita ptter efTe doceatur capitulum.)cii^.
.

fibipte?cordct.c.jTWq. Oeld i%u


ibe meraxr^ i mdttia offiqe.c.jci^. Ob oia q pbffiologi ad mudum pAr
UDercuri^ tefc^ ipfius retuicmnt ad vnu uc;^ de
umvcro. uj refcrre debucrut.cj:jaj:.Tlacp oia.
j&e (lellie quibufdam quas pa^ani 'Qua pietare difcemaf a creatlie crca
deoram fuorum nominibus nuncu'' tor.nc piouno tot d^ colant quot fi^t
parunt.c.jrv. Tlifi fo:tc opa vm' auctotie.c.jrj:):. 3llu dcu^.
£>c apolUnc 7 diana cerertfm feUc^ Xliuib^^^pcbcncficqadci cj:ccpta gc^
tia dD0:quo9 partcs mundi eflic voUi neraU largitatc fcctatorcs ucritatis n^
runtcap.j:)cvi. apollinej. tantur.c.jrjrja. "babcm".
<luod etiam ipfc varro opinioncB Ob faaametu rcdcptiois cbrifti nulf
fuae de d^e pronunciauerit ambtgu-' retro tcmponb" dcfucrit fcpcp fit ^v
a9.c.j:vq. Tlamut. fis fignificatiombus pdicatu .c.j:j:jci).

Ouc crcdtbilio: caufa iit qua crro: "boc myftc.


paganitatis inoleucrit capi.jcvi^. -06 p foll cbriftiana rcUgione man:''
i^i quib"*. feftari potucrit faliacia fpuii maUgno
£)e intcrpretationibue quibus colen^ rtt:dc boimi crro:c gaucicnrum .cjrj:

di fatumi ratiocinantur.c.xij:. j^iij. pcf ''fl"'--


Saturnu. £>c Ubrisnume popiUtj quos fcnat"
tocfacns cercria elcufincc.):):. nc fatrorum cc quaUs i eis bebanfm
jn ccrerie. notcfccrcnt iuffit inccndi.c.j:j:j:iiq.
i>e turpitudinc facrowm quc Ubero Sed ?tra.
cclcbrantur.c.jrjn. jam vcro. i>c bfdromantia:p quanuma uifie
£>cnep£unno i falacia ac ucniUa .c.jc quibufda imaginibus ludificabatur
V^' 3am vticp. .cj7:ji>. Tla 1 ipc.
£>c tcrra quam uarro deam cfic cofir
mat: co animud mundi qucm
ig illc

opinaturdcum:ctiambanc cozporis Xibri octau! rubrice aurclg auguftini


fuiinfimam partcm pc:mcet:ci{p vij ciuitatc dci incipiunt.
diumam impertiat capitulum.j7i9.
Tlcpe vna. £ qucfttonc naturaUs tbcobgie
t>ctelluri9 cognominibue coruncp h cum pbilofopbis cj^cclUntioiie
non crant
gnificationib';quc ctiam ^i itk. difcuticnda.cprimumTlunc iutc.
muUarum rerum iudiccamon debue t>cduorumpbilofopborum gcncri''
runt muUorum deorum firmarcopi-' bus id cil ttalico n ionico corunc^
:

nionce. c.j:j:iiq. jbcbuitcr. auctoribus capituUim.^.


Ouam mtcrprctationcm dc abfcifioe 'Ouantum
aiye graorum fapientium doctrina enim.
rcppcrcrit.oqcv. £taty8. i)c focrarica difciplia.ciq.Socratcs.
Jbe turpitudine faaomm mathe ma i)e prccipuo intcr difcipuloe focratie
gne.c.j:):vi. 3t«q5 dc. pUtone qui omnem pbilofopbiam
£>c figmcntig pbyfiologorum : qui mpliri pariitione diftinjat.c.iitj.

ncc veram dcitatc colunt:nec eo cultu Sed inte:.


q cotenda eucra dminita8.c.j;j:vq. 'Q.uod de tbeologia cum platonicis
3p39 pbf potifllmum difccptandum fit :qu02U5

0.b doana vauoie 5 tbcologia i nlfa opinioni omnium pbilofopbo:um


poftponcndft fmt dogmatft.c.v. nio tttif f^ttum mdUgnomm.c.p):.
Sicrgo. "p^orro.
I^e platonicorum fenfu i ea pam pbi Stncredcndumfttg^d^bom libcnti*
bfopbiequepbffica nomiatur.c.vt« deonib'* ap bominibus mifceantur .c
Uiderunr. .XX' 3ltentm.
<!luanto e^ce llentiores ceterie logica 3n demdibus ndciis T in^ribus dq
.i.ronali pbilofopbia platoici fint ba utanf fallic^ fe ab ds aut ignorat aut
bcndi.c.v^. Ol6 aut. uelint.c.)C^ Uellej vt»
CtMd cttam t'n morali pbilofopbia C>eabqciendocultudcmonii p'*apu''
platonici obtineant prindpatu.c.viq. Imm.c^. CLaiz i^(*
•Reltqua. Coid bermes trifmegiftus 6 idola&
fcceapbilofopbiaqoead verit-uent fenfcrit:t vndc fcirc potoerit fuperiW
fidei cbriHiane propinqutus accefTie tiones egfprias aufcrcndas.crriq.
.c.«it. Tlunc fa. Tlam.
Oue fit inter pbilofopbicas artea rC Xiuo bermcs patenter parentu fuo;c
ligiofi e^cllentia cbrifliani.c.ic. fitconfcfTue erro:em quem tamen do
Tlcc (i Izaa luerit deHruendum x.jcjiiq.

Clnde plato cam intcUigentiam poru Qm.


crit acquirere: qua cbriftiane fcientie ibe bis que fancris angelis 1 bominf-'
propinquauir.c.n. ZDiran^. bu9 bonis prit elTe communia.cw^.
-Quod criam platonici I5 de vno vero Tlullo igz.
dco bcne fcnfcnnt:mulri9 tamcn dqa <16 019 religio pagano^ circa boies
facra facicnda fenferunt.c.jrq. mortuos fucrit ipletfl.c)cj:Pi.
£>eo0 ^p, Sanead.
t>c fnii platoni6:qaa diffiniont dcos ^e modo bonorig qul cbriftiai mar^'
nonciTemfibonoe^amicofcp virtutii tfiibug impendunrcapitulum .j;]cvq.

iC.riu. Oua^ er. Tlectame.


t>e opinione eorum qwi ronalca ani-'

mas trium (nencrum e(Tc dijrcrunt : id 3ncipidnt noni libri rubricc 6 dui
cft in dcjs ceUftibu9:in dcmonibu9 a^ tate dd auguflini epifcopt.
creie:': inbominibus terrcnis.c.rtiq.
Bxpoim*. s 6 qbcm arriculu difputario p^
0.6 ncq? proptcr acrca corpora neqj mi(Taperuencrit:7quia difcuti
ppi ruperio:abitacl:a:demonc9 boib' endum fit de r?ff iua queftione capitu
anccllunt.c.]CV. .<luaobre lum primum. £t bonos.
Ouid de moribus demonum apula* 3ln ff deones S,b\x9 dq fupiorcs ft fit

platontcae fenferit C3pitulum.)cvi. aliqua pare bono?j quo:;^ pjcfidio ad


£>e morib' vera bearitudme pofTit biiana aia pa
3lndignafiteo9fp9 abboinc c©li:a uenirccq. 3lpud ple.
quo^ vitqs ei oporteat liberari.c. icv O.aedeonib' apulei* afcribat db" cuj
q. Oua igz. rdnem non fobtrabat nibil virtutis
XJualis (it reUgto: (n qua docetur q? afTignat.ci!i. 0.ue igif.

boieg vt cdmcndet'dtJ9 bdis deonib'* £)e per turbationibus que 9m'mo ac


vti dcbeant aduocan'0.c.]cviii. cidunt:quefitperipatericorum ftofco
fruHra. runq3 fcntentia capitulum.iiq.
£)€ impietatc artis inagfce:que pioci^ Oue funr.
CLiioi palfiones que cbnftianoe ant celeftee dcclinantee frena ptagia boi^
moe afficiunt non tn uitium trabanc bue n mifccri:4bue ad amiritia dco^
fcd uirtuum cpaccant capimlum.v. dcmonce falfragentur.cpia
Tloncft. £rgo deo.
Ouibu9 pjfTionibue dcmoncs conff^ 7ld comendada vitl bcata:q i pricipa
tcntc apuleto q:agitantur:qttorum o^ rionecfdmibonuntalimcdiatorc in
pcbomincsapuddcos iiterit adiu^ dige boiem:qualie efl demonifed tali
umx.vL Xluamteri qualie e unue cbriffx.rc^.
dcfanctis. iDoc tttfa.

'Ouod platontci figmcntte poctarum CL^ fallacia dcmonil dom fua infcef
infamatoe dcoe alTcrant:dccontrari'' fione uia fpondct ad dcu^ boc conat"
orum Ihidiorum ccrtamine: cum be vt boice a uia veritatie aucrtat.c)n;>i
partcedcmonam non dcomm (imx. ^. falfi aute.
.v^. Ouod fi Ob appellario demonum ia nec apd
c|f^. cultorce co^ afTumati fignificatidc^

t>c dqe cclcfhbus i dcmdibua actis: alicuiuB bonic.pj:. Scd nc 6.


bommibufc^ tcrrcnie apulcq plato £)c qualitatc fricntic:q demoncs fup^
nici ditfinitio capitulum.viq. bos facit.cj:^. Ouang' ct.
41utdilla. 3ld qucm modu diie uolncrit dcmdi^
3ln amiciria ccleftium dcorum per in boe innotcfcz.cjrjci. £ontr3.
fcrcc(Tioncm dcmonum polTit bomi^ Ouidinffititcrfcia^fco^tangclop i
ni prouidcri capitulum.i^. 1 fcientiam demonum.cjcjrq.
ilc p boc "bie igit'.

'Q.uod fecandom platouie fentcntia^ Tlomen dco:u5 falfo afcribi dqe gcn
minua bomince in cojpo:
mifcri fint tiu5:quod tame i angclie factie 7 boi
mortali: g' dcmonce in eicmDm.c.j:. nibue iuftie q: diuinarum fcriptura^
"plotinue. :u auctozitatc c6c c.cxp^.l^oe fi.

i)c opintone pbtonicorum:quipti


tant animas bominum dcmonee c(Te libri dccimi rubrice aurclg augultini
poH corpoza capitulum.p. de ciuitate dei incipiunt.
£>irit qdc.
£>e terrcnio contrar^e^quiTjue (ccufi'' V £ra bcatitudinc fiuc angclis (i

dum platonicoB demonum bominu^ oe boibue p unum dcuj mbui


tp natura diftinguitur capitulum.xg. criam platonicoe vtrum
di(Tini(Tc:fcd

Scd nunc. bi quoaadboc ipfum colcndogpu


^luomodo dcmonce fi nec cum dqe tant:vni tantum dco an ctiam fibi fa^
bcati:ncc cum bominibus funt mife^ crificariuclinteiTe qucrendum.cpri-'
ri:intcr ftrancp partcm fine vtriufcp mum. Omnium.
communionc fintmcd^.capitulum.^ Oc fupema iUdinatione 4d plotinue
iij. £H itac^. platonicue fenferitcapitulum.q.
2ln bomince cum fint mortalce pof' Scdnoe.
fint vcra bcatitudine efle feUcc9:c.]cii Jbeuerodacultu:aquo platonici^
q. Utrum. uie crcatorcm uniucrfttatie intcllarc^
jbc mcdiatore dei 7 bominum bomie rint dcuiarunt colcndo angeloe fiOe
cbrifto iefu.cn'. Si autem. bonoefiuemaloe bonorc diuino.c
2ln rdnabiT! platonici difTinierit dco0 .itj. 'Quecum.
£>ri ac voIuntate:qm'a fcmpcr iTIi vni mcnti:aqua:|j difcreta;tnoicangclo9
uerfa qoe fe cit fic pUcuerurit facieda: fignatos:? q> quida aquas criftimant
qucmadmodum faaa capitulu^.jcjci. non crcata8.c.]rp:it^. Ouang'.
OLutd eft.

ibebisquibusinvniuerfitatc remm :Sotelti augul^ni de riuitate dci tu


a bono crearozc bene condttarum bricc libri duodccimi incipiunt.
qucdam difpliccnt. t putant nullam
malam effe naturaum capicuUi.^. d £ una bonorum angeIorun(p
"banc iri. natura.c.|. 3nte^.
C>earo:einquoo!igeni8 doctrinain Tlullam cflcnna dco ec cdtraria:quia
culpatur capitulum.^ig. ab coquifummcc7fepeboctotum
Sed mfto. videfdivfueeqdnc.c.q. "bcc:
i>e trinitate diuinatquc per omnia o" t>c inimicis dci no p narura f? p ptra
pcra fua fignificationis fuc fparfit in" riam voIunratem:quecum ipfis nocj
dida.c.jrpiq. ^rcdim". bone vticp nature nocet:quia vidum
iyc tripartita totiua pbilofopbic dif'' fi non nocer non eft.c.iq. ibicuntur.
ciplina.c.]o:«'. dukam £>e natura irronalium aut vita caren
fummi trinftatts quc k
t>c imagine tium:que in fuo gcnc arcp otdinc ab v
cundum qucndam modum in natuza no difcrepat.ciiq.
niucrfitatts dccore
cftncc dum beatificati bominis.c.^j: £ctcrum.
vi. £tno9. <luod tnomninatura fpccicacmo
i)e cfTcntia 1 fciaiT utriufcp amojc.c. budabilis fircrcatot.c.v. Tlaturc.
.xxvijl. jfu vero. Ouc caufa fit bcatitudinis angeloruj
7\n ct ipfu 3motem quo <? dTe t fcirc bonorum:7 que caufa fic mifcrie agc
diligimus diligcrc debcam": quo ma lomm malomm.c.n. "proindc.
gia diuinc triniratia [imagini propin-' £aufam cffidcnrcm male roluntatis
qoamue.c.ricviq. Bcd 6 du. non cfTe qucrendam.c.vq.Tlemo igr.
Jbc fanctorum angdotum fcia qua ni £»c amotc perucrfo:quo voluntas ab
nitatcm in ipfa ciu9 deiratc noucrunt incommutabili bono ad bonum mu-'
qua operum caufLjs prius in opaan tabilcdeficit.c.vitj. 3tem fdo.
tc artcrg' in ipfia opcribus artificie in 3ln (ancti angcli quem babent crcato
tuentur.c.p:!):. 3lla quip. rcm naturc:cundcm babcat bone vo-'
i>e fcnartj numeti pc:fectione:qui par lunraris aucto:em:pcr foiritum fanc
tium fua?» quantitaie completur cap. tum in eid caritate diffufa fcmper fttif
.m^ "bec. fecn(limant.c.i)C. £um.
quo plcnitudo t rc
£>c dic fcptimo in £>cfjlfttareeiu8 biilotie que multa
quic8comendaturc.)nn:i. 3n feprio. milia annorum pretcritis tcmporib*
t>e opinioV co;t 4 angeloruj crearioc afcribit.c.)c. fallunt.
anteriozc volont ce y mundi.c.jTicg. Jbcbisqui^bunc quidem mundu n
tle quie. fempitanum putant:fcd aot innomC
rabileerautcundemunumcerta cou"'

]bc duabus angelo:^ focietatiV diuct clufionc fcculorum femper nafci:t«


fiaatjdtfparibustqttincogruc itelli'' folui opinanf.c)rf. Jllij vero.
gunflucis-rtcnebrapnoibug nuncu <luid riidendd fit bis 4 priml condi
patc.c.jqociq. pccciffc. tionc bdis rardam c(te caufantur.c.
t>c co (y quida putlt incoditde firma .)rg. <16 atJtc.
fcc rcttolurionc fcculo:^: (Jb* ccrto fi^ 2ln uUiue ^rminime crcdturc pofTtnl
ne conclufis: vnivfa fcp in cudc ozdicj did angeli crcatotcecapitulum.niiq*
candec^ fpcm rcditura quidam pbilo Scdcum.
fopbicredidcrut.c.jriq. "banc aur. OmniDmnaruramTomnium fpcd-'
£>etcmporalicondirioncgcneri8 bu'' cm vniucrfc creaturc non nifi cpcrc
mani:quam d-us ncc nouo confilio dd fojmaH.c.ji7:v. jCum.cm'5.
conf^tucrit nec mutabilt rolntate.c. Jbe platontco:um optmonc qua puts
.piitj. Ouid. uerunt angcloe quidem a dco condi''
ilnvtdcus fcmpcr ctiam dominue to6:fed ipfoe cfle bumanomm cotpo
fuifTc fcmpcr intcUigatnncrcdcndum rum conditozea capitulum.jcjcvt.
fic:crcaturamquoqucnunqHam dc* 3ta fanc.
fuilTe cui dominarcrur: m quomodo 3n primo bominc o:tam fuiflc om-'
dicatur fcmper crcatum : quod dici ncm plenitudinem genene bumai: in
non poteft coetcrnpm capitulum .)cv. qua preuidit dcus que pare bonoran
£go qui^ (iacflctprcmioquc damnanda fup^
dem plicio.c.pncg. tlunc qm.
<luomodo intclligendum fitpromif
fa bomini a deo vita etcrna aut tcm
poraetcrna.c.j:v{. Oue fecu^ 3ncipiunt.xiq.libri rubrice de doita^
la. tcddaurel^auguflini.
O.ijod 6 incommutabili confilio aot
voluntatc fidca fana dcfccndat contia
ratiocinationes co2Um:qui opera ejc c d £ lapfu primorum bominum
tcrnitatcrcpctitapcr cofdcm fcmpcr pcrqucmdl contracta mottalitae.c.
volunt fcculoium rcdirc circuitug.c. primum. £j:pcditie.
.jcv^. 3nud cp. £>e ea mo:tc:que animc fcmpcr rtcun
jContza C08 qut dtcunt ea quc infinirs cp uicturcaccidercpotcfl:7C3 cuicor
funt ncc dci pofle fcicntia comprebcn pu8 obnopum efl capitulu; fecando.
di.ocvi^. 3"ud aut. Bcd 6 ipo.
befeculifl fcculom5.c.p']c.OL6 vtruj. Utrummo:8 qucperpcccatum pH^
£>e impictatc corum qdi afTcrunt ant morum bominum in omnce bomics
maa fummc vcrecp bcaritudinis par-' prctranfqt^etiam fanctis pcna peccati
tidpcs itcrum atc^ itcrom p circuitud fit.c.iq. Tlo aiit.

temporum ad eafdcm miferiae labo-' £ur ab de qui pcr gratfam rcgenera''


refcprcdituras.c.jrj:. Oiuo^ .n. tionie funt abfoluti a pcccato non
jbe conditione vnius primi bominia auferatur moe id e pcna pcccati.c.ii9
atc0 in eo gcncrie bumari capitulum Tlon cim.
.jrp. "bici^itat. CLttod ficut iniquf malc ttuntur Icgc
CLixod prcfcicrit bom\nV"m qucm pr( quebona cft: itA iufti benc vtuntor

mum dcue condidit pcccaturum: (i^ mo:tc quc mala cfl capitulum. v.
mulcp prcuidcrit quantum piozum TipottohiB
popivlorumc):ciuegcncrein angclo'' cum.
rum confoitium fua cflct gratia tranf £>c generalie motis malo quo animc
laturue.cwij. 11-c 'sf"^- 1 cotporiB focietae fcparaiur capi.ri.
£>enaturabumancanime create ad Ouaprop
imaginem dci.c.jrjtiq. fccit ergo. tcr.
.

<2uod unl aaro deo facrificium debe !bc arca tcftamentf miraculircp figno
amr.c.itij. 'buc noe. rum:q ad commcndanda^ legts ac ;p
£>c facaficqs q deu9 fi requint fed ad miflTionis auctoritatem diumiius fac
rfgiitficationem eoroobferua:i uolutt ta funt.cj:rg. "p>roinde.
qucrequirit.c.v. Ouieaw. £ontra cos qui de miraculis quibuB
6e ucro profcctocp facrificio.cvi. dci populuserudims cfl:negani ecclc
p)roirtde. fiarticis libris cffecredendum.cj:piq.
'Ouod fanctorum angelom; ea Ut in 3n dicet.

no9 dilectiorut no3 non fuos fcd uni-' Ouc ratio (it pifibilis facrificq:^ vni
ue ueiidci ucUnt ciTe cultou^s.c.vq. taro 1 inuifibili deo offerri docet uc'
ZDerito. ra religio.c.j:t>:. -Qui aiif.
iic miraculis que dcus ad corrobo-' £)c fummo uetocp facrificiorquod ip
randam fidcm piorum etiam pcr age fe dei 1 bominum mcdiaio: cffectus c
lorum minifterium promilTia fuis ad .c]i:j:. Undc.
bibcrcdignamacft.c.vi^.Tla nimie. £)e modo potcftatis demonibus datc
t>e ilUdtie artibue crga demonu^ cul ad glorificandos fanctos qui pertulc^
tum:in quibua porpbyrius platonic" runt ia5 paffionem:qui ereos fpi:itua
qucdam p!obando:qucdam quafi im non placando ipfos fcd in dco perma
probando ucrfatur.c.ij:. "bcc i alia ncndo ricerunt.c.j:)n. ZDodcra^
£>e tbeurgiaiquc falfam purgationej tis autcm.
animis dcmonum tuocationc promic Unde fit fanctis aduerfum demoncs
lit.cj:. izccc. potefla3:T vnde co:dis uera purgatio
i>c cpirtola potpbyrq ad ancbuntem .c):)i:q. Ucra pie.

cgyptium:inquapctit de diucrfitaic £>e principtjs in quibus plaionicipit


dcmonum fe doceri capimlum.jci. gationem anime effe profitentur.cjT;
2Deliu9. iq. £>idtetia5.
£>e mtVaculis que pcr fanctorum an^ 6e vno ucroqa principio:quod folaj
geloruj minifterium deus uerus opc^ bumanam naturam purgat arcp re^
ratur.cxq. Tboiro. nouat.c.jiiciiq. Sed fb'.
i>c inuifibili deo qui (c uifibilcm fepe Omncs fanctos t fub legis tcmporc
preftiritrnon fecundum quod cft: fcd 1 fub prio:ibu9 fcculis^in facramen
fecundum quod poterant fcrre cernen to 1 fide cbrifli iuflificatos fuifTc.cjc
tcs.c.jiiq. Tlccmoue Xv. Cniae fa.
£)c wo deo colcndo non folum prop i>e inconftantia porpb]r:g inter con
ter crcrna fcd etiam propter tcmpora fefTtoncm ucri dei t cultum dcmonu^
lia bcneficia:quc vniucrfa in ipfiue^ fluctuaniis.cjcjcvi. Tlefcio qud
uidentie poicftatc confiftwt capituluj £>e impicfatc porpbfrg : qua etiam
.piq. Sicut aiir. apulca tr9nfccnditerrore5capitulu5
£>e miniftcrio fanctosum angelorum P^vi^. Ouanto.
quo prouidentie dei feruiunt cap.)cp. Ouibus perfuafionibus porpbynus
Sic itaqj. occecatus non potuerit ueram fapicn
3ln dc pjomereda beata vita bis agel* riai quod cfl cbriff agnofce.cpjcvig.
fit credcndum:qui fc cpgunt coli bo^ ZDittis ei.

nore diuinoran uero illis qui non fe t>c incamatione domini noftri iefu
fed uni dco fancta precipiunt religioe cbrifliiquam confitcri platonicorutn
feruiricapiiulum.jcvi. Ouibus. c:ubefcit impietaa tapitulum.jorijc.
:

predica9. dum dioina tefttmonia rentiendum


Ouanra plaronWdogmaris poipbf'' fit.c:i)c. Tlunc.
rius refuraucrit:7 diflVnticdo corc>:it i^efimpliaiincommutabili trinitA^
.c.)gnc. Si poft. tcpatris Tfilq i fpiritus fancti unius
/Zontra argumcntum platonicozum: dct:cuinocnaliudqual(taeal(ud (\5

quo aiam bumana affcrant dco cc co ftanria.c^. ^ftitacp


cicrnam.c.)qnct. falfo. an ciue bcatitudinie quam fancti an
£>c vnivfili via aic libcrande:qua pot geli ab initio fui fcmpcr babueruni:

pbfrius malc qucredo n rcpit «rquaj etiam iUoe fpiritue qui in ucritatc nd
foU gratia cbril^iana rc^auif.c.;cx)c^. ftctcrunt participce fuifle crcdcndum
'bcceiligio fit.c.p. -auccurn.
£>c comparaticnc bcatitudinia lufto^
rum nccdum rcnen^ium p2omilT(oni8
3ncipiunt libri.ri.rubricc 6 duitft'' diuinc prcmium:'r primozum^n par«
te dci bcati auguflini cpi difo bominum dnre pcccarum.c)c^.
Tlccipo».
d £"ca ptc opcrie:q dea;p riuita 2{n ira vniue fclicirarie omnce angcU
tu.i.cclcftie ac 6cnc iiria t finca finrcrcarcpr nccp lapfuroe fe pcflc
icipiilt dcmonftrari.ci. ^iuitatej. nofle qui elapfi funr:7 polT zu(nam la
i)c cognofcendo dco:ad cuius notiti^ benriom pcrfcueraric fuc prcfcicnria^
am ncmo bominum pcruenit:mfi pcr flcccpennt qui (lctcrunt capitulum.)ci
mcdiaro2cm dei i bominum bomine t?' 2lutfidu)s
iefumcbriftu.c.q. ^agnuj. <luo gcncrc locutionie diaum fit de
£>c auctoritatc canonicc fcripturc di'" diabolo 5- in ucritatc nd ftercrit: quia
uino fpiriiu conditc capitulum .ii|. ucritae non ci^ in co capi(ulum.)niq.
Uifibiliu;. Subicat.
£>c conditionc mundi:quc ncc intcm'' Ctaid fcnnendum fit dc co quod faip
poralis fit nccnouo dei ozdinata con tum cft ab initio diabolue pcccat.c ]c
filio:q8afi poftca volucrit quod antc^ V. 3iluder.
anolucrit.c.iiq. Sedc|d. i^e gradibue i diffcrerqe crcaruraf
Xam non clTc cogitandum dc infini^ cp alitcr pcndet vtilitatie ufue: aliter
tistemporumfpac^s antc mondum o«lo ranonie.cppi. 3n bie q.
op ncc dc infinitis locoru^ capituld.v. Uitium malicic non naturam cfle fed
Ociri vidi, contra naturam:cui ad pcccadum no
£rcationi8 mundi rcmporum unum condito caufa cft fed voluntae.cjn^q. -

elTe prinapium:ncc aliud alio prcuei^ p)roptcr.


rt.c.ri. Sicnfm. &cpulcbritudine vniocrfitatie:que p
t>e qualitarc primorum tiierum quia ozdinationcm dci ctiam qc contrano''
anrcquamfol fierct ucfpcram^ma^ rom fit oppofitione lucenrio.cjn^itl.
ne traduntur babuilTc capitulum.v^. Tlccp dm.
3llo;j adr. <luid fcnticnduj vidcflturdiuifit dc'
<lue qualifue inrclligenda fir dei rc^ ircr luce i tcncbrfle.cpj:. -Ouauis
quiee g? poft opcra icTC dicram requi^ i^e co q; p? difcrctione^ lucie atj tcne^
cuit in fcprimo capitulum.vig. braru dtctum eft i vidit dcue lucc^ ei
jCu5 crgo. qt bena e.c)c^. Oeic^ ncc
£>c an0clo:um condirione quidfcc urt £>e ctcrna i incommutabili (cictuia

^
£>e mortc qul no rcgcncrati p chri^ti riu8 fpirimale aliquid intclligi: ffllufl

cofdTione furdpiui.c.vq. TU ^caa^, ucruatc narraiiouis biftoriccdccor^


Oiuod i facns pme mortie ^ uczitate porali loco.c)cjci. Undc no.
rufccptiofecudcfitmortie abfolutio £>c corporibu8 fanctorumpoflrcfur
»c.vi^. Si cnim. rccfioncm:qucfic fpiritalia cruntut
Xempus mortis quo wtc fcnfue au- no in fpiricum caro ucrtamr.c.):j:i}.

fert'umorietibu8flnimormi9cc di' £orpa c:go


cendti e.c.i^ Scd id ipe 0.uid intelligcndum fit de corporc 4
£>e vita mortaUd:que more potiufg» nimtli t dc corporcfpirital':ot q" mo
uitadicedae.c)C. £j:quo d^ riuntur in adam:qui no' uiuificatur t

^n quifg' fimul 7 uiues pofTit cHc ct cbnfto.c)cjaq. TI95 (icot*

tnonm&x.ji' Si autem. <lualifcr «ccipicda (it uX liU inluffl*


<lua mote pmif boib" dc" fi madatu tio inqua primus bomo faaua e in
d" nafgredercntur fuerit cominatua anima mucte ucl illa quam dominus
.c.p^. ^ Cam crgo. fecitdiccnsaccipitc fpirimm fanctuj
•jbreuaricfltioprimorilbomino qua .c.j:piq. Un6aill6.
primi fenfcrit peni.cpq.Tla pofka
^ualis bomo fit faaue a dco: i in "Rubricc.jriiq.libri de ciuitatc dd
quam fortcm dcciderit fue uolunta' bcflti fluguflini cpifcopi incipiut.
ti8arbitrio.cj:iiii. t>cu8 rim.
Otuod adam pcccane priua rclique' p £r inobedicntiam primi bomi
rit dcum q» relinquercmr a dco:i pri nis in fecodemonie pcrpcmi^
mamfttiffcammemortem a deo re tatcm ruituros ftti(Tc:nifi muUoa dci

ccfTiffccjcv. Ouaobrc. gratia liberaret.ci. jbijimue.


£)e pbilofopbis qm' fcpaiationem a £>c uita cflrnali quc no cj: corporis ri
corpore no putani pen«Um:cum
cfle mm:fcd cnam ej: animi intelligcnda
plato inducat fummum dcum mino^ fituitqs.cq. Tbn^crgo.
ribu9 promittentem:q? nunq» fint co: •pcccaticaufajcjranima no'cj:c32ne
ponb" cjnicdi.c.]cvi. Sed pbi. prodifTct corruptionem cj: pcccaro
£ontrfl coe qui alTcrunt terrcna cor^ contractam nd pcccatum cfTc fcd pc
pora etcma non
incorruptibilifl ficri nam.ciq. <iuiui8.
po(Te.c):vq. £dtcdBt et <luid fit fccundum bominc^ quiduc
t>e terreni» corporibus que pbilofo^ fccndum deum uiue.ciiq.£um crgo.
pbifirmaiiccleftibu0cfTe no polTc: Oued dc corporis animccp narura
quia quod tcrrcnu c naturali pondc quidcm platonicoru ^
tolcrabilior
uoccmradtcrra^.cjrritj. SjncccfTc, manicbcorum fit opinio fed 7 ipfi rc
£ojitra eorum dogmata^quiprimos proban^ quonii uitioru caufas na^
bomines fi no pcccafTent imortfllcs wre carnis afcribnt.cv. Tlo igimr.
fuilTe no credut.crij:. Tluncde. ^e qualitatc uoluratis bumanc: fub
Ouodcarofancforum qucnunc re^ animi aut
cuiiis iudicio atfcctioncs

quiefcit in fpc:in meliorem rcatpera^ praue babef aut rcc.cvi.3nteft autc.


da (it qufllitatcm qf fait primorum Jlmorcm 1 detcctationcm indiffercf
bominum m pcccatum capitulu.j:j:. 7 in bono 1 in malo apud facrfle Uas
f>roinde. inucniri.c:vq. Tlam cui*.
t>e parfldifo in quo primi bomincs £>c tribus pcrturbationibus quaf in
fuerant:q' rcctc polTit fignificatione animo fapientis itoid clTe uolucriit:
cjrclurio dolorc (ivie thftina: qiui uir jbc copula coiugalt a dco primitue i"

toe antmi kntire no debcat cap.vig. llituta atquc benedicta capitulii.jncqi.


Ouascfm. Tlos aute.
t>c pcrturbarionibus animi quarum 3ln ctiam in paradifo gencrandti tiiif

affcctus rcctos babct uita tuftorum fct fi ncmo pcccalTet:ucl utru^contra


.cij:. Spud. actum libidmie pugnatura tilic futf^
2ln primos bomincs in paradifo co^ fet traditio caflitatie capitulu^.jrjritj.

ftituroBiimllis pcrturbationibue pri' Ouifquie.


urg^deliqucrintaffcctoe fuiffc crcdc" O.uod infonice bomince t mcrito o^'
dumfit.c.jC' Sedutrii. bedicntie in paradifo pcrmanctc8:it»
i^clapruprimibominisinqiio bcnc genitalibus mcmbrie fuiflent ufuri
condita natura c:ncc potctl nift a fuo ad gcncrationem prolieificut cetcriQ
auctorc rcparari.c.]ci. Scd qt de". ad arbitrium uoluntatie cap.jqcitq.
Jbc qualitatc primi bominie pcccati Semiaret.
admifl uc.)cq. Si que uo. ibc ucra beatitudinc quam tcmpora'
O.uod in prcuaricatione ade ad op'^ uita no obtinct.c.j:j:r. Oua^
Its fi.

malum uolutae precclTit mala.c.):ti|< Ouod felicitae in paradifo uiucntiii


3nocculto. fine crubcfcendo appctitu gcncrandi
t>c fupcrbia tranrgrcfTionie.^quc ipfa offtcium crededa fit implere potuiffe
fuit tranfgrcfrione dctcrior cap.jriiq. .c.jcvvi. Uiucbat.
Sed eft. i angclie i bomini
£)c pcccfltoribue
£>eiuftitiarttributfont8:quam ^mi bue quorum peruerfitae no pcrtur-'
bomines pro fua inobedientia rccc^ bat prouidentiam dei capitulu. j:)cv9.
pcrtlr.c.)cv. Ouia crgo proindc.
£>elibidini9 malo:cuiu8 nomcn cum £>cqualitatcduarumciuitatum tcr
muUis uitqs congruat:proprie tame renc Atcp cclcHie.c.j^xm^.fecctunt.
moribus obfccnis corporie afcribif
.c.xvi. Ca igitur. •Rubriccn^.libri dc ciuitatc deibe
£>e nuditatc primorum bominum: ati augul^ni cpifcopi incipint.
quam poft pcccarum turpem pudcu''
damquc uidcrunt.c.prq ZDerito. d £duobu9 ordinibue gcner»''
Jbe pudorc concubitus non foluin tionis bumanc in diuerfos fi'

uulgari fed etiam coniugali.c.j:vig. nes ab initto procurrentie c. primu^


Opue. Jbe feUcititc
OLuodpartcsircatqj libidinie tam Jbe filqe camie 7 filQs promilTtonis
uiciofe mouentur: ut cas nccelTc fit .c.q. Tlatue eft.

frcnie fapicntie cobibcri:quc i illa an- i>e fttrilitatc farc quam dd gratia fe

tc pcccatum nature fanitatc no faeint cundauit.ciq. Satacfppe


.cjrij:. "bincctia. £>e tcrrcnc ciuitatie coccrtationc uel
beuanilTtmaturpitudine cynicoruj pace.cii^. Xcrrcna.
.cxX' 'bocilli. t>e primo tcrrcnc duitatie auctore
^
£>c bcncdictionc multiplicandc fccii^ fratricida:cuiu9 impictatiromanc u:
ditatis bumane antc pcccatunt: quaj bie cdditor germani ccdc rcfpondetit
preuaricatio no adimerct:'Z cui libi' .c.v. Ibrimue.
dinia morbus acceffetit capitulB.jcp'. £>c languoribu» quoe tj: pena pccca
3lbfit itaq^ tt ctiam ciuce duitatis dci in buius
tutc percgrirtatiotK pattdrur:'! a qu(' tincrc.c.rriti. £t fctb.

bu3 dco medente fanantur capuu.vt; £>c fignificatione que i enocb trafla-

Xanguor. tione monftratur.c jcip. Tl.im ifta.

/^ecaufaT pcrtinacia fcelcrie cain: i)e co q> cain fucccfl^io in octaua ab


qucm 3 facinore concepto nec dei fer' fldam gcnerationeclaudirur:'? in po^
mo reuocauit cap. vg. Sed boc. fteria ab eodcm parre adam noe deci^
Oue rario fucrit ut cain intcr princi^ mu9 inueniturcapirulum uicefimu;.
pta gcnerig bumani condcret ciuita^ Dicet flli^f

tcm.c.viq. tliic autc. 0.ua rationc commcmorato cnocb


bominum que fuit an^'
i>c longa uita qui fuit filiue cain: torius gcnerfltio-
tediluuium.-jdeampUore bumano^ nis eiu6 ufqj ad diluuium fit conti'
rum corporum forma capitulum.ijc. nuata narrario: commcmorato aute
duaobre. enos qui fuit fAiae fetb ad condirio-
g^ediffercntiaquaintcr bebreos et nisbumancprincipiumfit reditum
noftro3 codicea uidcntur annorum .c.jcp. •p>rimo.
numeri diflbnare capitulum decimo. .bc lapfu fiUorum dci alicnigenarum
<luocirca. mulicrum «morc captorum unde «
ibe annis matufalcm: cuiua ctas.jni omnee cjraptis octo bominibue di'
q.annia uidetur diluuium cjrcedere luuio pcrire maueriit capirulu.jrjrq.
.cjci. pcr bac. iDoc itacp'
£>copinionccorum qui primorum 3lncrcdcndum (it angclos fubftan-
temporum bomines tam longeuos amorc fpeciofarum mu^
tic fpiritaliB

yfcribiturfmfTendcredunt cap.jcg. lierum captos eorundem iniffc con'


Tleque ef^. (ugia:ex quibue giganteo funt creari
3ln in dinumeratione ennorum bc .c.jryiq. Tla i cade.
breorum magis q> .In;. interpretum O-uomodo inteUigcndum fit q> eid
fit fequcnda auaoritas capitulij.jriq. qui diluuio pcrdendi erant domtnuf
S5 ca boc. dijcerit^eruntdics coru^ ccntuuiginti
t>e parilitatc annorum: qui gfdem anni.c.prii^. Ouod.
quibue nunc fpanjs 1 in prioribus t>t ira dci que incemmutabilem tra"
feculis concurrcrunt capitulu^.jniitj. quillitatem nulla infUmmatione pcr
tltic iam. turbat.c.rjcv. 3radei.
3ln crcdibile fit:prim( feculi uiroa uf 'Q.uod arca quam noc iuflue cft fa-

q ad ea crarej qua filios gcncranc rc cere:in omnibua cbriftum ecclefiam^


ferunturaconcubitu conrinuifle ca-' que fignificct capirulum.pj:. fejrrum

pimlum.FV. bicct. Jam ucro.


£)e iure coniugiorum: (p difl^imiliter £>carcafltquc diluuio nec illie cflTe

8 fubfcquenribua matronie babue^ confenticndum:qui folam biftoriam


rint prima connubia capitulum .jyi. reripiuntfinJ allegorica fignificatio'
Caigitar. nc:nec illie qui foUs figuras defcn''

6e duobus ej: uno gcnitorc procrca- dunt:rcpudiata biftorica uerirare.c.


tie patribus atque prindpib^.c.jcvq* .jcjcvg. Tbn tame.
£um ergo.
Ouidfignatumfitinabel 1 ferb et 3nc{pi6t.]cvi.libri rubrtcc'dc ciui^
cno8:quod apparet ad cbriftum ct tatc dci auguftini epifcopi.
corpus cuiB id cft ad cccUfiam.pcr''
a tl poft dtluuium a noe ufque migrarionctbarcquacbaldcos dcfc
ad abraarti aUquc familie fcco' rcnainm fopotamiam tranfiutt:nUl
dum dcum uiucnrium reperiantur.c. U filq ciud nacbor facta fit menrio.c.
primu. P" diluuiii. .p'q. £>cinde.
Ouid ift filqs noe propbeticc fiierit t>c annia tbarc qui in cbarra uitc tc''

pfiguratum capitulum fecundum. pu8 implcuit capitulum .}:iiQ.

Bcd nnc. t>cfancti.


Jbe gcncrationibus trium filiorum t>c remporc promifTionis abrac:qua
noe.c.itj. fiencratidcf. fecundum prcccptum dri eriuit dc
linguarum principio^
£>c diucrfitate cbarra capitulumdccimtjquintum.
quc babflonis capitulum quartum. OLticd vo.
£u crgo. t>e ordinc i qualitate prcmilTionuj
£>c defcenrione domini adconfunde'' dei quc ad abraam factc (unt.c.jxi.
dam linguam cdificantium turrim.c. 3am.
.V. OLuod e^^. i>c tribus ctccllcnrioribus gcnriom
Oiualis intclltgcnda fit locutio qua rcgnie:quorum id cft aflVriorum iaj

dcus angclis loquitur capitulu.vi. abraam fublimius cmincbat.c. jrvij.

poterat. •p>er idcm.


3ln omne beltiarCim gcnus etiam rc Jbc irerato albquio dci ad abraam
motilTimca tcrris infulcejreo numc qoo ci 1 fcmini ctus cbanaan tcrra
ro acccperuntrqui in arca diluui; in^ promtttitur capitulum.jrvii].
undarione fcruatue cftcapitulu rtj. £g2cnuf.
Sed qftio. t)e farc pudiciria in egypto pcr domi
Sncxrpropagineadamucl filiorum mum cuftodira:quam abraamno uj:
noequcdamgcnerabominum mon^ orcm fuam cffe dijrrrar.fcd fororcm.
ftruofa prodicrintcapitulo octauu. capttulum dccimumnonum.
Ctacrii^et. t>cinde.
3ln infcriorcm partcm terrc que no^ fcc fccdTionc lotb n abrae:quc lUis
drebabitarionicontrariacft anripo^ falua caritate complacuit.c.ri:.
das babcrecredenda fit capitulii.ij:, "Reucrfo.
<iuod vo. £>cterriapromi(Tioncdeiqua tcrra?
£)egcnerarionc fem: in cuins proge^ cbanaan abrae i fcmini ciue in pcr^

nietcndcnsad abraam riuitatia dci petuum poUicetur capitulifnn.


ordodirigiturcapuulum dccimum. £ii; c-go.
Xcneda e. abraam bcftibuf *b
t)e fuperaris ab
Ottod ea primitus lingua in ufu bo^ domorum:qu9ndo lorb dc c.iprnira
minum fuerit:que poftea bebrea ab tc cripuit: T a mclcbifcdcc faccrdotc
bebcr nomine nucopata eft:t i cuius bcnedictus eft capitulum.nni.
familifl rcmanfit cum d^acrfitas cfTct "boc rnfo j

facta linguarum capitulu pndecimii. ^cuerbodomintadabraam:qi]o d


Ouaobre. promittitur fccundum multitndincj
t>c?rriculotempori9 in abraam: a ftellarum mulriplicsnda poftcritae:
quo fanctc fucccnifonie nouus ordo. quod crcdcns iuftificatus e adbuc itv

contcjciturcapitulum duodecimum. prcputio conftitutu9.c.)cj:td.

Tliiciam. £riflm.

Quc ratio fedflc uidcatunut i tranf-' £)c fignificatioe facrificq quod abnia
.

oflrcrrcprcccptuB cftrcum popo(dfCa i&e gcminia adbuc in utero rcbccce


m de bis que credcret doccrcnir.c.)c matrie inclufis: quid indicaucrit di-

fxiq. 3n codcm. uina refponfio capitulum.):)cp'.


t>c agar ancilU farc qujim cadem f»' 3ac)c boc.
raabracuoluit cfTe concubinam.c.]c Jbcoracub 7 bcncdictione quam ifa
)cv. 3am binc. ac no alitcr g? pater ipfms: merito e
£>c rcfttficatione ad abraam: qua ci- ittfdem ac dilcctione 9cccpir.c^):^vi.
dcm lcni dc ftcrili fsra filium fpopon 3lccepit.
dinpatrcmquc cum gcntium ftatuit &c bie quc in cfau t iacob mfflice p
n promiflTi fides facramcnto circunci' figurantur capitulum.)C)C)cvi£|.
fionia obfignatur capitulum .orw. £>uo.
•p>oft bcc. i^e mifllone iacob in mefopotami
bcmafculoquifioctauodicnd fuc am ad accipiendam u)corcm: t de ui-
ritcvrcunciiuspcritanimaeius qui» fione qua in itincre fomniauit:'! d«
tedamctum dci dinTipauit.c.jCjcv^. quatuor ipfiue fcminis cum una^pe
3tcpotcft. tiflet u)Corem capitulum.jc]C]cviq
fce commutationc nominum abrae ipitritur.
•rfare:qmcumobumu8 ftcnlitatcm O.UC ratio fuerit ut etiam ifracl cog-
ob utriufqueautem fcnectutcm gcne nominarctur capitulum.n:):i)C.
r«reno'poflent:munu8 fccunditatia ^cnuit.
fldepti fumus capitulum.^ig. Cuomodo cum fcptuaginta quinq;
facta igit'. animabue cgyptum narretur ingref'
i5)e trfbus uiria lul angcU»: in quib' fu8 cum plenquce^ eie 4 comcmora-'
ad quercum mambre apparuifle i" tur tepore pofteriori funt ^cnitLcfL
brae dominue manifcftatur.c.;gci)r. 3ngrcfl'i.
3c< deus. bebencdicctonequam iniudam fiU'

ibc lotb a fodomif Iibcrato:atquc df um fuum promifit capitulum.)cli.


dcm cclcfti tgnc con('umpti6:t dc abi 3gi«r^pter.
melccb cmue cocupifcctia caftitati fa be filqd iofcpb quoe iacob propbe^
re nocere no potu(t.c9p.>3:):. manuum fuarum trflnfmutatio
rica

Jboft bac. nc bcncdijcit cspimlum.^lq.


ibc ifaac fccundum promiflioncm na Sicut aiu
to:cttiue nomen qc rifu utriufque pa be tcmporibti3 moyfi 1 icfu naue ac
rcntis eft inditum cap.n^t. iudicum:atquc cpnde regum quorfi
•poft bcc. quidem faul primus cft:fcd dauid p^
i^cobcdtcntia 7 fidc abrae: qua pcr cipuus 1 facramcnto babemr r mc
oblationcm immoUndi filq probat" nto capitulum quadtagcftmotcrtio
cft:i de mortc fare cap.j:)q:q. Jbefuncto*
3nterbec.
&e rebccca ncprc nacbonquam ifaac
acccpit ujrorcm capitulum.cj^rpg. *Rubrice.)cvEi.libri de duitate dd
£>andc. beati auguftini epifcopi tncipi^t.
Ctiiid intelligendum (it in eo y abra^
am poft mortcm fare accq>it upre^
ceturam capitulum.^7)ciig. £ temporibus propbetarom
Xluidaot. capitulaprimd. 'Promifltdes»
. .

-Quo rcmporc fit implcra promiflTo tclltgcnda fit fUgitario promifToru^:


dci dc tcna cbanaan: quam in po^ dcquibus inpfalmo diatunubi funt
(Tioncm cnamirraclcarnalis accepit mifcricordic tuc aniiquc dominc.c.j:
,c4' 3" pccdctc ^. Sj cctcra.
ibc mpamtis fignificationibus pro^ 2ln promifle pacie ucrirae iUie rc m'
pbctarumrquc tiunc ad rcrrcna^ noc poribue polTir afcnbi: quc fub falo^
adccleftcm bicrufalem: nunc autcm moncflucrunr.c.j:iq 'boctam.
ad utranquc rcfcrutur cap.iq. £>c ftudio dauid in difpofitionc pfal'
O.uocirca morum.c.j:iiq. •jbrocurrctc.
i^eprefignrata commutationc ifrac 2\n omnia quc in pfalmie dc cbrifto
litici rcgni i faccrdotij i dc bie que 1 cccUfia propbctatur.ad contejmint
ana mitcrf.iiniicUe perfonam gc' buiua opcris coaptanda finr.c.jt?'.
rcns cccUfie propbctauit.c.iiq. ITjJc iam.
•procurfuf. £>e bie quc in.)cUiq.pf3lmo ad cbri''
t»c bis quc ad bcli faccrdotc^ bomo ftum 1 ccclefiam pcrnnctia:aut apcr'
dci propbctice lotutus cft fignificana tc dicumr aut rropicc.c.r?i.
fjccrdotium quod fccundum aaron Ojialibef
inflitutum fucrat aufcr<.ndd.c.v. t>e bis qiic ad faccrdorui cbnfti in
Scd boc. pfalmc ccntcfunonono:? dc bis que
£>e iudaico faccrdotio t rcgno:quc inpfalmo .j:p.ad palTione ipfi' fpcc^
cum eternum dicantur flatuta no
in tant.c.rpq. Stcut cno.
permanent:utalia intclligancur quc t>c pfalmo rcrtfo t de.j:l.T dc.yx.i 6
fpondcntur etci na capimlti.vi. .Iprq.mquibue mors 1 rcfurrcttio
£um igif. domini propbctdnrur.c.j^vii).
t>e diruptione regni ifraclitici: qua p £>e refuric
ffjurarur perpetuo dmifio ifratlis ibepfa(mo.lj:riq.fn quo tudco;; pcr
fpiritalis ab ifraclc carnaU.cvq. tina;c infiddirae dcdaranir.c.):ij;.
Rurfus. Scd ur.
t>c prominiiontbue ad dauul in fiU'o £>e rcgno acmcrito dauid: i de ftUo
cius:quod nullatcnus in falomone f; fpftus falomonc:eaquc propbctia q
plcnilTtmc inueniutur i cbrifto.c.viq. ad cbrtfhim pcrhneus inucnitur: ud
3am noc. in cie libns qui fcriprie ipfiue ccpu^
0.uam fimilie in pfatmo.tenq: fit lanmnuel in cis quoe tpftus cfTe no
propbaiadccbriftobiequc m rcg^ dubium cft.cjrj:. Rcgnauit
norum librie natban propbctantep'' t^cregiljufipoft falomoncm: fi«c ii»

mittuntur.c.ij:. •p>ropter iuda fiuc in ifracl capitulum.j:jn.

: ^uam diucrfa acta fint in rcgno rej £ctat p".

rencbierufalem:ab bie quc promife-' t>c icroboam qui tmpicrate tdolatrie


rat dcu9:ut intelUgerctur promifiio- fubditum fibi populum propbana''

nis ucntae ad alteriue rcgie i rcgni utr:in que ramcn non defntit dcue 1
gloriam pcrtincrc.c.j:- poH. propbcras infpirarc: i multos fub

hc fubftatia populi dci:que pcr fuc^ idoiJsrric criminc cuftodirc.c.j:j:q.


cclTioncm camie m cbi ifto c: qui fo'' Uc^ ifracL
Iu9 cruendi anima fuam ab infcriB t>c uario urrvufcp rcgni bcbrcorum
babuitpotcft9tcm.c.]ci. "Iboftbcc. ftjru:donecambo popuUin captwi^
3ld quorum perfonam pcrtmcre in" tatcm diuerfo temporc duccrcntur

#fi
iuda m regnum fu»
reiiocflto poftea Oluiduarro tradatdc nocupationc
quodnouilTimcm romanorum tri^ artopagi:7 dediiauio dcucalidis.c^.
fgi potcdatcm capuulum>)cpt^> 2lt tamen.
jtecp irt. <luo temporc mof fes populum dei
£>e propben'0 qui uel apud ludcos de egypto cdu)cerit:t iefu naue qui ci
poftrcmi fucruntmcl quos arca tem^ dem fuccelTit quorum regum ctatc
pu6 natiuttatfe cbnfti euangelica ^' fitmortuus capitutum.p.
dit bifioria capitulum.^q. bocaut.
Xoto aut. ibe facris falforum dcorum: que rc-
gcs grecie illia temporibus inftitue'

3lurel9 auguftim de ciuitatc dd runr.quc ab eiatu ifracl de egypto uf'


rubrice libri.pvi^.indpiut. cp ad obuB iefu nauc dinumeratur.c
.rq. t^oft bcc'
d £ bts que ufip ad tempora fal Oualium fabubrum figmenta c)cor.

uatorisdcccmt feptcm uolu^ ta finteo tempore quo bcbreis tudi.


mtnibus difputata funt.c.primo. ces preeffc cepcrunt capitulii.^q.
£>e ciuitatn. •poftmote.
jbe terrene ciuitatte regibue atquc te ibetbeologis poetis.c^iq.
poribu8:quibu6e):ortu abrae fanc^ f>er idem.
torumtempora fupputata couenitic beoccafu rcgni argiuorumrquo tem
.c.q. Societas. pore apud burentcs picus faturni fi
<IuibU8 regnantibue apud alVyrios litts rcgnum patris primus accipit.c.

atquc ficyonios abrae cetenano ifaac .j:v. •pc:eatpa«


de prominfionc fit natusiuripfi ifaac ibediomedepofttroiee):ddium i de
reragenano efau i iacob gemini de os relato:cuiu8 focq traditi funt i uo
rebecca fmt editi capitulum.iq. lucres efte conuerfi capituUi.pn.
'buiua re. flosantc.
£)e tempotib" iacob i filq eiuf iofcpb Ibc incredibilibus bominum comma
XMtf. •Rcgnatib". tationibus quid uarro crediderit.c
£>e «pi rege argiuorum: quem cgyp^ .p^ij. t)oc.
b) ferapbm nominatum diuino bO' Ouid credcndum fit dc tranffozma'
norc coluerunt capitulum quintd. tionibu8:queartcdcmonum bomi'
"bis tpib*. nibus uidcntur acdderccp^iq.
^uo rcgnantc apud argiuos quouc "becaiit.

apud alTfrios iacob iegypto mortu'* •Quod eo tcmporc encas in italts uc


fit.c.vi. Spie ergo. ncrit:quo lapidon iude^cpfidebat bc^
/luorum regum tcmpore iofepb in brcis.orij:. £o teporc.
cgypto dcfunctus cft.cap.vq. t>c fuccefVioc ordinis regni apud ifra
•Rcgnatib". clitas poft«udice8.c.)n:. XDojccifde.

OLuorum rcgum etatc moyfes natuf i^c rcgibus lacq:quo^ primus cnead

quorum demum qfdem tcmpo''


fu:i t duodedmud aucniinus dt) facti fut

nbus fit orta religio.cap.vitj. .cind. Xatiupoft.


jCuergo. Ouod co temporc roma fit condita
O,uido8tbenienfittduit*8 fit codi- quo rcgnum aftfriorij intcrcidit quo
ta:tqu3C3mnomimsciu0uarro g" ^bias regnauit in iudca.cicjrq.
bibe3t.c.ij:. TUmut. TlaaltifTia.
" . '

bzabylla crfthre&: quc inter attae d9t.cjnrp'i9. 3nipf9.


fibyllas cognorcitur dc cbrifto cutdc'' '
/betriumpropbetarumuaticinio id
ria tnuUa cccinilTe cnpitulom.xia^' eft aggei ^acbaric t malacbicc.nrv.
£ode rpc. fleftanr.

^od rcgnanrc romulo fcprcm fapi' t>eefdraTmacbabcorum libris.cj:

enrcs clarucrinr:quo ranporc dcccm jctvi. "poft bo6.


rribus quc ifr^el diccbanrur «n capti^ <Quod propbetica ^ucroriras omni
uiratcm a caldcio ducrefunr: idcmcp origine gcnrilts pbilofopbie inueniii''
romuluo mortuua ditiwo bonorc tur antiquior capirulo.jcjrrvij
donatus eft capuulum.)cp'i^. Xpeigif.
£odcro. 0,uod quedam fancrorum fcripr»
<luipbilofopbicnirueHnr regnanre ccclefiafticus canon proprcr nimiam
apud romanoe tarquinio prifco:op6 no rcccpcrirucruftatem:ncpcr occa'
bcbrcoe 5cdccbia:cti bicrufalcm cap fionem corumfalfa ucria infcrcntur.
taeft tcmpliiq3 fubucrrum.crjcv. .c]r)c)criti. ^ant ucro.
"f^gnatc vo. £>e bebraicis lirreris quc unquem i
<luod co tcmporc quo impleti9.l]r|:. fue linguc proprietatc no' fucrunt.cjc
annisiudeorumcrtrefolura capriui^ jc)cij:. Tlo iracp.
tasrromani quoq3 a dominaru funt £)ccgfptt'orum mcndaciffima uant-
rcgio libcrati.c.^pi. I^cr idem. tare:que antiquitari fcicntie fue cenni
£>e rcmponbue propberarum quc rmlia afcnbir annorum.c j:l.
rum oracuUi babcnrur in Iibrie:qut'^ fruftra ira.

qucruncdeuocarionegcntium mul'' £>cpbilofopbicflrMm opinionum dif''


ta cccincruntrquando romanoruj rC fenfionibu8:icflnonicarumapud ec
gnum ccpir:aflr]m'orumcp defccir .cj: cUfiam concordia fcripturaru; .cjcli.
pvii: Xcmpora. Uraurcm.
£>e bia que ad cuangelid cbrifli perti 4y^m difpenfAtione prouidenrte dcf
ncntquidofcc 7 amos propbctBue' fcriprure facrcuetcrie teftamcti ocbc
rinr.c)C]cx'iij. 0(et, brco in grecii cloqutu tranftate ftnt:
dixe ab efaia de cbrifto i eccna fint tttumuerfis gentttus innotcfccrent
prcdicrfl.cj:]ct)c. jgfaiae. •c^* "bfld faaaf.
-Ouc mycbcas n ionas i iobel nouo £)cauctorifatcI)cr.inrcrprctum: que
teftameto cdgrueria prcpberaucrunt faluo bonote bebraicc lingue dnibus
'C.Tqcj:. jCDycbeaa fit inrcrpreiibue prefcrcda.c.)cl(q.
<iijcjnabdiainnaum't abacue dc "nam ctim^
falutcmuudiin cbrifto prenonciata Ouidintclligcndiifit de niniuitaru^
rcperiatur.c^'. Xree ppbc. cuius dcnticiatio in bebrco
c)ccidio:

£>e propbcria quc in oratione abacuc quadragtntfl dicni fpatio tcndif i fep
1 cmtico continctur.c^jfj:q tuagjnra aurem triduibreaitatc pclu^
3n oratioc. dirur.C)cliig. Scd ait.
fce cbrifto t uocatlonc ^cntium: tjue -Quod poft inftaurarionc rcpli pio^
biercmias t fopbonias propbctico pbctae iudci babere deftitcriit t ejrin

fpiritu {mtprefati.c.^iii de ufcp fld natiuitm cbrjfti cotinuis


'bicremiae. aducrfitanb' fint affticri ur jjbarct' al'

t>e propbetia danielis r ejecbielie: terius tepli edificarione^pbcttcis uo


quc ih cbriftum cccWfiamcp cencor' cib" fuiflfc promiflra.c^Iv. "poftca^.
'-

DeorturaluatorisnoHri remndum tas octuagintft t oao fectae e(Te msr


g? ti erbum caro haam i.ide difper" CU0 uarro peripc^cricc.primi).
fion c iudcorum p omitee gcntcf ficut ^onil.
fuci at propbctfttuin.c.j:lvu Ouomodo remotie omntbue diffae
Rcjcnante. ngequenofectcfcd queHiones func
3lti anre tcpora cbrifti aliqu< fucrint ad tripartitam fummi boni diffinitio
ejrtra irracliticum gcnus.qui ad ccle nemuarropcrueniat:quarum tame
(iis ciuitatifcdrortiu puem:et.c.]dvq. nna (it cUgcnda capitulum.ij.
Ouapropf. 3n tribue.
T^ropbcttam a jgc( qua dirit maiore be tribud fcctie fummum bominis
fufuram gloriam domu6 dd q> pri- bonum qucrctibusquaehgcndauar
mum fuilletrno in recdificatfonc tcm' ro diffiniat:fcqucns uetcris academie
pU:fcd in ecclefia cbriilicfTe completl antiocbo auctorc fcntcnril.ciq.
.c.jrlvitj. bccdom". OLuid e:go.
tyc incerta muWplicatione cccficrqua £>c fummo bono n fummo malo ^i
inboc fccub multi rcprobi mifcctur cbrifhani fcntiant cotra pboe:<J fum'
clectis capitulum.jrli):. 3n boc. mum bono i fe (ibi efTe dij:crut.ciiq.

t>c prcdicarionc euangclq: que pcr Siigitur.


pilTiones prcdicantium clarior t po' ibefodaUw'ta:queca mapme ^rpc
tcntior facta e(l capirulum.L tenda fit multis offenfionib" fepe fub
jbcindc fm uertitur.cv. Oaiod adt.
'Q.uod etiam per bcrettcorum difTcn^ ibeerrore bumanorum iudiciorum
fionesfidcs catboliaroborct^.c.li. cum ueritas latct capitulum.vi.
Uidc9 aiit. Ouid ipfa:
3ln crcdcndum (it quod quidam pu-' &cdtueriitatebnguftrum qua forie"

tant;implcti8 deccm pcrfccutionibua tae bominum dirimitunt demiferia;


qucfucrunn nuUam (apaeffe prctcr bellorum etiam que iufla dtcuf.c vq>
undccimam:quc in ipfo anricbrifh tc poR ciui.
"
porefitfiituracapitulum.tg. Ojiod amtdtta bonorum fecura cffe
•p>roinde. no pofltndum a pcriculis quc in bac'

&ctemporenouiflrime perfccutionis uita funt trepidari necdTe e.c. vi^.

occulto capitulum.liQ. £6iccturif. Si aurem.


£>e ftultifTimo medacio paganorum: fce amidtia angclorum quc bomin£
quo cbriftianam rcligioncm non ul' in boc mundo no porcfT cfTe manifc''

tra treccntofl fcjcagintaquinque anno fta demonum: iit


propter fallaciam
:um manfuram effe fi;:crunt.cliiq. quos inddcrunt qut muUof fibi deof
t>ec 3f<p. colendos puraucrunt cap.ip.
^nfocietate.
Cui friictufl fanctis de fupcrata bm"*
•Rubriccri»:- l*n de ciuitate de» uttc tentatione pariatur.c^.

beaci augunini epifcopi incipiunt.


Sedncc^.
Jbc beatituduie psds etemc: in quft
fanctis ftnis eid eft uera pcrfcctie.c
t)anc
q Uod in qucftione quam de fi-^ .Td.

mbusbonorumTmaloru pbi iQuod etiim belUntium fcuitia om-


lofopbica difputatio uentiUttit:duee ntfquebominuiqttietudtesad pacis
.

OLualt bet.
finem cupiant pntiemrcfmc cttturap
pctitu nulla naturd fit cap.;:^. fi>cpaccpopuU»U'eniadco:qua uti^
<luod 05. cur ad pietacem popuUie dei du 1 n tn
t^epflceunittcrfaluque intcr quafU^ boc pcregrinua cft mundo.c.xic^i.
Ouocirca.
bct pcrturbationce priuari no potdl
lcgenatureidutnfubiuflo iudicc ad £>epaceferuicntiumdeo:cuiu0 per-
Wquifquc perucnit ordinatione: q6 fcaatranquillitaein bac tcmporaU.
meruit uoluntatc capitulum pq. ttita no poieft apprebendi.cjn^ij.

jbaic itac^.
i^c ordinc ac lcge fiuc tcrrena fuic cc^ 3n que fme ucturus fit cptue ipioru
kllupcrquafoctctatibumanc ciiam .c.^i^. ^y^ 9**f'

dominido cofulitum cdfulendo fcr'

ttitur.cpiij. Ois igit'. Jbc ciuitate dci auguftini epifcopi ih


t>c Ubcrtate naturali: t dc fcruitutc cipiotrubriceUbri.jcj:.

cuius pnma caufa pcccatum t.qi bo


male uoluntatis ctiam no c(t man'
fi q Uod quamuis omni tcmpore
cipum altcnus bommis:fcruu6 eft jp dcua iudicenin boc rame Ubro
pncUbidinie cap.p? iDoc natar. dc nonift^imo ciufl iudicio fit propric
£>c cquo ture domm3ndi.c.]cvi. difputandum capituUim primum.
Ouo circa. £>e die ultt.

Undc cckftis fccicras cum tcrrcna ci t>t uarictatc rcrum bumanarum cui
ttiratc pace babcai 1 vh difcordiam nd potcft dici dcclTc iudicium dci qui
.c.xv^. Scd. uis nequeat inucftigertcap.^.
0.ai diucrfafit acadcmic nouaant Tluc aute.
biguita» 3 coftantia fidci cbriftiane <3uu'din libro ccdcfiaftcn falomon 6
.c.fviq. 0,6 aur. bis que in bac uita 1 bonia 1 maUs
t>c babitu 1 moribus populi cbnftia func commnnia difputauiccii).
ni.ocijc. Tlibilfanc. Tlcmpe.
JOxiod dues fancto^i i buius uitc tpe Ouod ad difTcrendum de nouifTimo
fpc beati fini.cxif* <luaobre iudicio dciinoui primn tcftamcnti ac
2ln fccundum diffinitiones fripionis dcindc ueieris tefUmonia^laturuf fit
qae in dialogo aceroms funn unqul •cii^. "bui'' itacp

ftteritromana refp.cap.jcp. <luibu« fcntentqa domini faluato^


Oaiap:ep£ ri6:dimnumiudicii'mifiituramin fi-

2(nuerudfitdcu5 cui cbriftuni fcr- nc fccuU decUrctUT capitulum.v.


tuoncuifoUdcbeat racrificanLc.jcjc^. £rgo ipfe.
Sed rridcri. Ojoi iit prima refurrectio: que fecu^
Oac porpbiTius dicat oraculis dco'' da.c.vi. £>eindc
rum rcfponfa dc cbriftt.coatj. i>eduabu8 rcfurrcctionibus n 6 mil
TlaiUbrif. le annis did i apocalf pfi ioannif fcnp
Ona diffinitione conftct ppK 1 rci- tumfit:tquid de cia rationabilitcr
publicc nucupationcm rccte fibi non fentiatur.c.vij. t>t bis.
iblu romanos fcd etia^ rcgna alia ue- Jbealligationi^TfoIutione diaboli.c
dicarc.c.jrpi^. Si autcm. .vi^. £tclaufit.
OuwdnopofTintibiucrcclTe uirtu' -Quidfitregnofancto^tcocbrifto p
tesiubi nd efl uera reUgio.c.^. iniUcannos:iuiquo difccmatur a
. .

regno etcmo.c.fjc 3ntereidiS. ad uidend«9 penas maloru.c.]q:$


<Cittid refpondendttm fit ets qui pu^ Sedquo.
tant rcfurrectionem ad fola corpora ^uidprophetAmitdtnidde pcrfe
no etiam ad animas pertincrc.c.;:. nttione anticbrifti:? dc iudicio dci rc
Sunt qui gnoque fanaorum capituUi.ppiq.
t>e gog 7 magog:quo9 ad pcrfcquc- £>anielde.
dam ccclcfiam dei folutus prope fi'' 3n pfaUnis dauiticis quc de fine fecu
ncm fccuUdiabolue incitabit.c.]d. U baiuQ 1 que de nomffimo dei iudi-
£t cn finitt. cio propbctanturcapitulum.pciiq.
7[n ad ultimum fupplicid perttncat ZDulta de.
fmpioruin^g^dLfccnidiircigniade ce' t>c propbma malacbie qua dci iudi
lo 1 eofde comcdiire memorac.c.;:q. cium uUimumdcclaratur.rquozum
'0.6 vo iiu dicitur pcr purtficatoriae pcnas faci
21n antc tempus perfccutionis anti' cnda mundatio capituUi.;:^v.
cbrtrti mille ani anumerandi finf.c.]c •^ropbcta.
iij. iDecpfccu. t>e facnftcqs que fancti ofTcrunt deo
i>e damnationc diaboli cum fuis: ct fic placituraquomodo tn diebus pri
per rccapuulanoncm de rcfurrcctio'' fUnis Tannis pnoribus piacucrunt
necorporumomnium mortuorum: .c.pTi. Uolens.
7 de ultima rctributione .c.):iiq. £>c fcparattonc bonop i milo^: po
"Poft bac. qu3 nouilTimi ludicg difcrctio dccla-
'Cui fnt mortui quos ad utdiait e^c-' ratur.c.;:jcvq. JlUidetia.
bibmtm3rc:ulf quo9 more i inferi C^clcgemo^^fi fpiritaUrer inteUigcn
reddiderut.c.;:v. 1:)ocecim. da:ne in damnabilia murmura cama
£>e cclo nowo % terra noua.c.|:ri. Usfcnfus incurratcapituUi.^;:viq.
£t uidi. 'duodvo.
ibeecclefieglorificationefine fine p" j&eaduentubclteante iudtcium cm''
motte.cicvtj. £tciuitate. predicatione fcnpturarumfccreta rc-
.Quid apoftolug petru9 6 nouilTimo ferante iudd conucrter entur ad cbri-
dciiudicioprcdtcare docucrit mor ftum.c.jc^i^. £d autem.
tuorum capuulum decimum-p^t|. Quod in Ubris uetcris tcftamenti ci»
TUk iam^ dcus legitur iudicatume:n6 cttiden-'
-Quid apoftolu9 paulus tbefolonicc' ter cbrtfti perfona monftrcturfed ej:

fibua fcripfcrit: i dc manifcftatione quibufdam tcfttmonqs ubidominus


anticbnfti:cuiud tcmpus diea domi^ deus loqutturappareatnd dubie g^
ni fubfequaur capimUtm.>;i)c. ipfefitcbriftus.c.jc^. ZDuUa.
ZOultag.
Ouid idem apoftoUi9 in prima ad c 'Rubrtce.rjn.Ubndeduitatedet bea-
ofdem epiftola dc rcfurrcctione mor- ti auguftiniicpifcopi incipiilt.
tuorum docuerit apituUim.R:.
Sed bic. d £ordinedifputatioi8quapri'
Oaid efaias propbcta dc mortuori} us dilVeredii edcpcrpetuo fup^
refurrectione i rctnbutione iudicq plicio damnatorum cum diaboio: g^
fit locutus capitulum uicefimum.i. de etema feUdtate (anctont.c.i.
'Propbeta. Cd p icfa.

OuaUe futara fit cgrclTio fanctoruj 3lnpoflrdtcorpera in uftione tgnic


.

tiTe perpetua cdpimlo fecundm Ucrutame.


Qaid i%lC Sub qufbuB gratic lcgibus omnca
3ln confequcrrs fit ut corporeutn do regeneratorum babeanf etatcf.c.rci.
lorcm fequatur camis mrerituB.caq. Ucru tata.
Scd nullu» Jbc bis qui putant nullorum boium
i>c naruralibuB excmplie: quorum pcnae in ctcmum ee mafuras.cjrij.
confideratio doccatpoflfc inrcr cruci'' TIdc iam.
atU8 uiuentia corpora permancre.c. £>e bis qui nouifTimo iudicio ^ptcr
Aiii. ^luaprop^ inrerccfTione fanctorii ncmincm pu^
duanta fint quc non recte ajnofci tant damnandum clTccjCPiiJ.
qucanr:?tamen cadem eflc non fit Sutctisi
ambiguiiiC.v. Ueriitame. £)c bie qui impunitatcm omniti pcc
'Q.uodnd omnia miracula natura- catorum promittut etii bcrcticis ^p'
liafint^fcd pleraquebumano igenio ter participationc corporis cbrifti.c.
modifuata.aui dcmonu artc copofi^ ^Xix-^ 3t€ funt
ta.c.vi. I3ic forte. t>c bis quino omnibus: fed cis tatiS

Ouod in rebus mirie fumma crcdc- qui apud catbolicos funt rcgcncratii
dirano fitomiiipotctia crcarons .c. etiam (i poftea in mulra crimma erro
.vq. £ur irat^. refcp prorupennt indulgctiam polli'

Tlon c(Tc contra naturam cum in ali ccntur.cj:):. 3te funt.


qua rc cuius natura innotuitialiquid i^e bis pcrmanct m ca''
qm cos qui
ab co quod crat notu: inciptt cjTc di'' tbolica fide:cnam fi pdTimc uij:crint
uerfum.cviq. Si aute. 7 ob boc uri merucrmt pme pp:cr
£>e gebenna:etcrnarB£p qualuare pe' fidet fundamcntii faluoe ce diffmiut.
narumc.ij;. 0.b igit'. .c)cj:i. Sunt aiit.

2ln igni8 gcbcnnalis fi corporaiie c i>e bis qui putat ca crimia que inter
pofTit malignos fpiritue id e demo^ clemoff nani opera cdmtitdtad da-
nc8 tncorporeoa tactu fuo adurere nationid ludicui nd uocari.cjci;^.
.cj:. "bic occurrit. £ompert.
3n boc ratio luftiric babcat: ut non jContraopinioneeo;tquidicunt ncc
fmt epefiora pcnarn tepora q> fuerut diaboli nec bommu malo^ pcrpctua
pcccaroru.cjci. Sicautc^. fufura fupplicta.ct;):iq. ilc prmui.
£>c»magnirudinepreuaricationts pri^ jContraeoromfenfumquiin iudicio
mezobquam ctcma pena omnibus deiomnibus rcie proptcr fancroruin
dcbcatur qui g:tra giam fuerit falua' prcccs putant e(Te parccndu,c):):iig.

tori8.c.j:q. Scd pcna. "boc aut.


£onrra opinionan corum qui putat 3nbiqui inter bereticos bapti^ati
crimmofis fupplicia poft mortc cau^ funt 1 dctenorcs portca male uiuedo
fa purgationis adbibcri.c.^q. funt factuucl bi qui apud carbolicos
piatonid' rcnati ad bcrcfes aut l'cifmata trafie^

£>e penis tcmporalis buius uitc:qui'' runr: uel bi qui a catbolicie apud
bus fubiectacflbumana cdditio.cp quosrcnatifunt nd rccedcntcs cii-

i^. O.uang'. mmofe uiucrc pcrftitcrant


: poflmt

/iiuodomncopusgratiedci cruetis priuilegio facramentorum remifTio^


no9 dc profunduate uctcris mali: ad neni etcrni fperarc fuppUcq.cjcjn?.
iuturifcculipertincat nouifate.cp7. QediAttu
.

/luid fttm fiindmento babcrecbrf deus ucrus colatur:^ dcmoncs qui


flum:? qutbus fporuJeanir falufqua ob boc qucdam faciunt:ut ipfi dq ee
fi per ignis uftura .c.jqcK>i.Sj baber. credantur capitulum dccimum.
£onrra eorum pcrruafionem qui pu "bicforte.'
putant fibi no obfutura peccata in £ontrfl plfltonico9:qui de naturali^
quibuB cumclemoffnas faccrent pcr bus elcmcntoruitT pondcnbus argU''
ftiteriit.c.jc)crq. 'Reftai. mentanturtcrrciium corpus in cclo
efienopeflccapitulum vndccimum»
^lurel^ auguftini de cimm dei inn^ Contii qo.
piuntiubricclibrujc^g. £ontra calunmiao infidclium; qui-
bu3 cbriftianos dc crcdita rcfurrcctf^
d £ conditionc angelorum r bo onecarnis irrident .cxi^. S5 fcrupu.
minum capitulum primum 3ln abortiui nd pcrtineant ad refur^
Sicut in, rcctioncm: fi pcrtinet ad numcrum
t>c eterna dei T incommutabili eius mortuoruin capituUim dccinmtariii
uoluntatccapitulum fccundum. Tidbec.
ZDulta ei5. 7{n infantcs in e& fint rcfurrccturi
ibcpromiltionc ctanc beatirudinis babitndiiiccorpori8:qua babituri c
fanctorum 7 perpctuis fuppUcqe im^ rant ctatie accehu capitulum.pitij.
piorum.c.iij. Ouapropd Xiuid e:go.
jContra fapicntcs mundi:qui putant 3n ad corporis dominicimodu om'
terrcna bominum corpora ad ccleftc mumortuo?t refurrcctura fint cor'
babitaculum no polTe tranffcrri .c. pora.c.j:v. Si utiquc.
iiij. S5 utdclj. Oualis intelligcntia fit fanctorum
£>e refurrcctionc camis:quam qui' conformatio ad imaginem filq dci.c.

dam miido credetea no ctedtit.c.v. .jcvi. 3llud.


Sed boc. 3ln in fuo fqcu refufciranda atqj ms'
Ouod roma conditorem fuom ro' fura fint corpora femin.irum mortu'
mulum diligcndo dcum ftcerit eccria arum.cjcrq. TlonuUi.
9utcm cbriftum dominum crcdendo £>cu{ropfcaoidecbrifto: tcorpore
dilc^r.c.vi. "Rccolam". id e eccfa q c ipfiuf plenitudo.c. jrviq.
^uod ut mundus in cbriftum crc- f>:oideqd.
no pezfuft
dcret:uirtuh9 fucrit diuine Ct\ioi omnia uitia qnc i bac uita bu
fionie bumane capitulum feptimum mano contraria funt decori: i refurre
Sed ualde. ctionenofintfutura:ttbimanetc na-
t>c miraculie quc ut mundus in^bri turali fubftatia in unam pulcbriiu'
ftumcrcderetfactafunr.Tficri mui\' dincmtqualitas concurrcti quati^
do credentcnd dcfinunt cap.viq. tas.cjrij;. Ouid iam.
curin^unc. OLuodinr/urrcctione mortuorum
^uod untucrfa miracula q pcr mar- naiurt corporum quibufttbct mo'is
tyres in cbrifti nomtnc fiunt ci fidci diflipatorum:initcgrum undecdquc
tcftimonium ferant qua in cbriftum reuocanda crit capitulum xt. .

martyres crcdidcrunt capitulum.ij:. Tlcfcio quo.


£ui nifi. bc nouitatc corporis fpiritalis irt :

<luanto digniuB martyres bonozatt quam fdnctop caro mutabif.c.w:i.


rur:qui idco multa mira obtinent ut fkcftitacfi
.

t>c miferqeacmalie quibus buma-' promifi(Tc:ut noqtiam corportKcj:'


num genue merito primc prcuarica- uretuf.c.j:]cvi4 S" porpbf.
tionieobnopiu e: i a quiboe ncmo i^e cotran^e diffinitionibue platonif
mfi pcr cbrift i gratiam libcraf.c.iTc^. fltcp porpbfrq: i quibue (i \xtcrquc
Tla quod. ftlteri crcdcrct:a ucritatc ncutcr dcui^
fi>ebi9qucprcterill3mala quc bo'' arct.c.j:)CTij. Singula.
me malifquecommunia funt: ad iu-' -Cloidad uera rcfurrectionie fidcm
ftorum Isborem fpedalircr pertinent ucl plato ucl labeo uel etia^ uarro co
.c.jrjiq. prerer. fcrrepotucrint:fiopinionc9corum i

t>c bonie quibuo cfiam bac uita da^ unam fiiiam conucnifTcnt .c. jTvtq.
nationi obnojciam crcator impkuit TlonuUi.
.c.jcrii^- Tluc tam. £>c qualitate uifioni9:qua in futuro
£>eperuicaciaquonIdam: quirefur fcculo fancri deum uidebunt .c.nrijc.
rectioncm camis qua ficut predictu e Tlunc iam.
moduf crcdit impugnat.c.jrp?.
totu» jbc crcma fclintarc ciuitarfe dd. db^
Ucru dc. batoque pcrpauo capitulutn .jrric

-Quomodo porpbyrij diffinttio: qua Ouata aif.


bcatie animis purarurcorpus cc fu-'

gicndum ipfius platonie fcnrctia dc ^lurcltjauguftinidcciuitatc dci ru-'

ftruatunquidicitfummu deum dgs brice fclicitcr ejcpliciunt.


LIBER Tlicolaus 3cn(on PRIMVS
gallicue

^turel^ Tla^ftini ept de daitite dd butus mundi.Sccudiquatuorc;rai2


iiber phmus feliciter incipic fum ca:|^ feu p:ocurfum.Xerrq ucro:
qui T po,frcmi:dcbitos finc8.3ta om
TlX£-R£3l CUXO -RO nc8.p:q.lib:i cum fint de utracp dui^
ma gottbof iiTuptio'e agett tate confcripti: tituli) tame a meliore
tium fub rcge Jllartco atq? acceperunt:ut de ciuitatc dci poti'* uo
ipetu magite cladia erfa eft: carent'. 3n quo^ dcdmo lib:o nd de-'
du8 euerftoite deozum falfo buit p:o miraculo poni:in Jlbrac fa^
ilt:m\itoiiiop culto:e8:quo9 crifido flammam cclitUB factam ini
ufitato tiote pagaitos uoca^ : qm boc
diuifas uictimas cucurrifTe
m^ucbriftianailigionc zfcr illi i monftratum eft.3n.>:4«li
uifione
re conatesrfolito acerbi'* 7 a b:o quod dictum eft de Samuclc:no
mari' dcij ue^t blaffearc cc crat dc fil^s 2lau>n:dicendu5 potius
perot.Clri ego cjrardcfcee jc fuinnon erat filius facaootis. filios
lo dom* 6i:ad^fus eof blafpbemias quippefaccrootU5dcfuncti8 facerdo
ud erro«B:libroB de duitatc dei fcri-' libue fucccdere magis Ugiitimi mo^'
bere inflitui.<luod opus pct aliquot ris fuit.Tlam in fil^s 2laron rcpcrit'

anttos me tenuit:eo ^ alia multa ini pater Samuet: fed faccroos no ftiit:
currcbattquediffcrrinon opoztact: nec ita i filqe ut cii ipe gcnuc:it 2la:6:
1 me priue ad foluendu occupabant. f5 ficut omB aii* popfi dnr fil^ ifracL
"bocautem de ciuitate dei grlde op"
tandem.^c^^.Ubzis eft tezminata:quo i>caducrfarq8 nois ib^ifti^^b" i

ru quintp primi coe rfcUunt: qui rea uaftatioe urbis ppi £b:iftn barbari
biianas itajjfpeiariuolunutad boc pcpcrccrunt uictis capitulum primu.
muto^dco^cuIttJrquospagai coll
pfucuCTDKneceflariu cearbitrct'.i qt lo:lofi(Tima riuiratcj
^bibetltmab ifta cjcoiiri atq^ abuda: dei:fiue i boc tpo:um
contcndunt.Sequentes autem qniq^ g curfuciJit^tpiospcgU
aducrfu& co3 loquot':^ fatct bec ma^ nafcjcfidcuiucs^fiue
liq' nec defuta moDlib"
la ncc 6fuiltc iilla>M>Iitatcfedi8 e
r ea niic magna nilc pua lods tpibus 6te:qua niic cjcpcctat p patietia: quo^
pfonifcp uariari.Scd deo;p; mutozu; adufcp iuftiria puertafi iudidiJ:dcin^
culttt quo de facrificaf : ^pter uitaj ccps adcptura p c^ccllctii uicro:ia ul
poft mo:tcm futuram eflc utilcm dif'' tia 7 pacc pfcaa:boc opc ad te iftitu''
putant. t>is ergo.^.Iibzis due ifte u» to:^ i ca ^miltidc dcbito:dcfede adv^
ne opinioncs cbziftiane religioni adv fu8 cos 4 ;?ditoii et" dcos fuos prcfc
farie refellunt' Sed nc quifq» nos alie runtfilli cariftimc ZDa:cclUnc:fufccpi
na tantum redarguinfe: non aute nra magnu op" c arduii:f5 ds adiuto: n:.
alTcruiftcrcprebenderct:id agitpars Haj fcio quibus uiribus opus finut
altcra operis buius^quc.^.libris co periuadcarur fuperbis quanta fit uir
tincf.Olulg' ubi opus e:i in potibuf tU8 bumiUtatis^qua fit ut omnia tcr
.)c.qtte noftra funt aflfcramus:'! i.j:q. rcnacacuminatemporaU mobiUtate
poftcrionbus fdarguamus aduerfa. nutanria:non bumano ufurpata fa^'

jbuodcdmergolibrof fequetium p^ ftu:fed diuia gratia donata cclfiruoo


mi quatuo^ continet e^O!tum duaru^ tranfcendat. "^xj: enim i condito: &
ciuitatumrquarum cft una dei:alters uitatis but'':^ qua U)4 iftituimus: in
LIBER

fcripturapopulifuifcnrcnriam diuic quid recte fapercnt illa que ab bofH


lcgie apcruit:qua dictum dt dcue fu-' bue afpa t dura ppcffi fut : ilU diuic
pcrbie rcfiftit: bumilibue auccm dat prouidentic tribucrc:quc foUt cotnt
gratiam.lDoc ucro quod dd cft: fup" pto9 bominum mo«8 beUis cmdarc
be quoq? animc fpus ifktue affcctat: atcp contcrcrc. 3teq5 uitam moztaUu
amatt^ fibi in laudib" dici:*Parcc fU'' iuftam atcp laudabiU taUb" afflicrio^

iecUB t dcbcUarc fupboe.Undc ctiaj nibu9 cjraccrc zpzobataip ucl in mcU


dc terrcna a'uirarc:q cii dnari appctit ora tranffcrrcnd in bie adbuc tcrria
n(i populi fcruiant: ipfa ci oomman'' proptcr ufus alioe derincrc.3lludvo
di libioo oominatunnon cft pzctcrcu quod ds uel ubicunc^ propter cbufli
dum filcntio quicquid diccrc fufccpti nomcn ucl in brie cbzifti nomini di^
buiue opcrie ratio poftulat i fiduQ carifTimis 1 ampUfTimie^ac^ largioe
datur.£): bac nancp cpftuntinimici: mi^ozdia ad capadtatc mulritudis

aducrfue quos dcfcndeda eHdciciui eUctis prctcr bello^ mozf truculcnri
ta8:quo!um tamcn multi coirccto i^ barbari pcpcrccrunt:boc tribucre te-'
pictariB erro:c ciuce in co fiunt farie pozibue cbziftianie.binc dco agcgra
'
ioonci.iDulri ucro in cam tantis cj:^ tia6:bincadduenomcucradtercur
ardefcuntignibueodioijt^tancp ma-' rcrcutdfngiantpenasignis ctcmi.
nifcftis bcncfictje rcdcmptozie dus i'' O.uod nome mulri co;; mcndaciier
grari funnut bodic cotra eam lignas ufurpardiautcffugcrcntpcnas pntis
moucrcnt:nifi fcrri» boftik fugicntce e]dtq. nam quoe uidcs pctulanicr 7
in facrarie dne lode uita dc qua fup procadtcr ifultarc feruie £btifti: fiit

biuntinncnircnt . iln non criam iUi in de pUirimi qui iUum intcritum cla
romani cbiifti nomini ifcfti funt: ^b'' dkp non cuafiircnt:nifi feruos cbzifti
proptcr cbziftuj barbari pcpcrcerut. (c cfle finriflcntr-r nunc ingrata fupcr
Xcftafurbccmarrfijj loca 7 bafilicc bia atcp impqfrima ifania a* nomini
apoftob?i:que i illa uaftarionc urbia rcfiftunt cozdc perucrfo: ut fempitcr^

fld fc confiJgicntce fuoe alicnofq^ zce^ nie tcncbzis puniat.ad q6 nom o:c f
perunc . "buc ufcp crucntue feuicbat n^Dolo pfugcf cut tpaU lucc fhjcrct'.

.'y Jnimic*. 3bi accipicbat limitc trucida


^ tozis furoz. 3II0 ducebafa mifanrib** Oj nuUa unq> bcUa ita gcfta funt:
boftibu8:quibu8 etia ejrtra ipfa loca ut uiaoes proptcr deos cof quoe ui
pcpccrant: ncincoe incurrcrcnt qui cerant pccrent uictie cap.q.
fimilcm mifcricozdiam non babebat.
jQxu tamen cria ipfi alibi trucce attp t Ot beUa gcfta confcripta funt:
boftili mozc fcuicntc6:poftcag' ad lo^ uran codita roma:ucl ab cius
ca iUa ueniebat ubi fticrat intcrdictuj epztu T impcrio:lcg3t 7 profcrat fic
quod aUl>i iure bclU Ucuiflctttota fczi ab aUeigenis aUqua capta d ciuitate:
atdi zfrcnabafimanitae 1 capriuadl utboftee quiccpcrat:pccretcifi quos
cupicUtae fragcbac'.Sic euaferot mr" ad deom; fuozum tcmpla confugilTe
ri:qui ndc cbuftiania tcmpozibue dc^ copercr3t:aut aUqucm duce barbaru'^^^
trabunct mala quc iUa ciuitas ptu^ prcccpifTc:ut irrupto oppioo nuUus
Ut cbzifto iputant. 3ona uero qnc in fcrireturqni in illo 1 Qlo teplo faiffa
CO8 ut uiuercnt propf cbzifti bonozej inuetos.Tloncuiditeneas priamum
facta funtrnon imputant cbrifto nfo: per aras fanguinc fccbntc: quos ipfe

fcd fato fuo.iumporius debcraufi facraueratignie ^Tlonne diomcdcs


PRIMVS

t ulyTXB cefie fume caHodibm aide romam nc uinccrcntur prudcnres c5


coztpucrc facra effigie manibufc^ cru mcndarc dcbuerunt i Sed bec iuno
cntie uirgincae aufi diuc contingcrc dicebat uelut irata mulie: quid loquc
uittae^ Tlcc m quod fcquitur uaum retur ignorana' Oimd cncae ipfe pi''

cft ej: illo flucrc ac retro fublapfa ifer U8 toticns appcllatus nonnc ita nar^
n fpc8 danau:poflca quippe uiccrnt: ratpantbus otriadcs ards pbcbicp
poftca tzoiam ferro ignibufcp 6lcrut. faccroos facra manu uictofcp deos
t^oftc» confugicntc ad araa pamum paruucp nepotcm ipfc trabit: curfu
obtruncaucrut. Tlccideo troia perijt cpamcns ad limina tendit:' Tldnc dc
qi mvncruam pdidit.Cuid enim puB 08 ipfo0 quos uictos non dubitat di
ipfaminerua pcrdidcrat ut pcriret: cac fibi potiue q» fe illie pbibctcorii
an fo:tc cuftoocs fuoe^ocfanc ucjs datos ca ei dz:Sacra fuofcp tibi com
cfl::illi9 quippe intczcmptie potuitau mdat troia pcnatcs.^Si igit uirgiliuf

fcrri . Tlccp cntm bomi nes a fimula^ talce dcos i uictoe dicit:? ut ucl uic
cro:fed fimulacrum ab bcminibue P ti quoquo mo cuadcrcnt bomini co
uabatur. O.uomoco ergo colcbatur fndatos:que dcmentia cft epftimarc
ut patriam cuftodirct i cmc6:quc fu^ bis tuto:ibus romam fuifTc fapictcr
08 non ualuit cuflodire cuilodcs^ commiflam^^^nificos amififlct nor»
potuilTc uaJtari i 3mmo ucro uictos
<luamimprudcnter romani pe-' deos ta^ pfidee ac defcnfo:es colcre
non pote^
natcB. qui troia; cuftodirc c|d cft aliud q> tenerc non numina bo
rant:fibi crcdidcrunt profuturoe.ca na:fed dcmonia mala.Ouanto cnim
pitulum tcrtium. fapientius creditur roma ad ifta cla-'
dcm no fuiflc ucnturam:nifi prius il
e £cc quibus dqs urbcm romaj U paiflent:fed illos potius olij fuifl*e
feruanda (c commendaflc gau pcnturo8:nifieo8 quanti» potuiflct
dcbant. Omnium miferabiUm cito^ romafcruaflet.'Tlamquisnon cum
rem : t nobis fucccnfenncum dc dqs eduerterit uideat quanta fit uanitate
cozum talia dicimus : nec fuccenfcnt prefumptii no poffc uinci fub defefo^
auctoiibus fuis : quo9 ut edifccrent ribus uicti9:i idco pcriflc : quia cu
mcrccdcm dedcrunt . i>octo:cfcp ip^ ftodc8 pcrdidit dcos:cum uel fola po
foe ifup 1 fala:io publico 7 bono^ib" tueriteflccaufa percundi: cuftodcs
digniffioo babuc^tt. Tlcpc ap6 uirgi babcrc uoluifle pcriruros i Tlo itncp
lium quem p:optcrca paruuU lcgunt: cu de dqe uictis illa confcnberentur:
ut uidclicct poeta magnus omniuq? n canerentur poetas libebat mentiri:
prcclariffimue atqj optimue tencrie fcdco:dat08 bomince cogcbat vitas
ebibitue annie non facile obliuione confiteri. Uc^ ifta oppo:tuniu9 alio
poffit flbolcri fccundum illud Oratg bco dilige«cz copiofecp tractlda fijt.

quo fcmel eft imbuta rcccne fcruabit Tlun c quod inftitueram dc ingratis
ooo:cm tefta diu . 3pud bunc cr'' diccre bominibu8:parump ejrplicem
go uirgilium nempeiuno indudtur ut poflu5:qui ca mala que p:o fuoz»
infcda troianis eolo ucntomm rcgi mo|t perucrfitate mcrito blafpbcma
flducrfus C09 iritanoo dicerc : 5en8 tc8 patiuntur cb:ifto imputant. Qjb
inimica mibi tyrrbenum nauigat c^ autcm illis etiam talibus p:optacb:i
quo: ilium in italia po:tans: uictofcp ftum parcitur ncc dignantw attcdcz:
penatee.Jta ne iftis pcnatibus uictia 1 eae linguas aduerfus cinQ nomen
LIBER

dcmentia facHUge pcmcrfitaris tfxr fi>egcnerdU?fttetudie boltto uiC


cencqmbus linguts ufurpauerfitme^ tas ciuttates eucrtetia: 4d cato fefic

dadtcr ipfiJnome ut uiuerent. capituUun quintum.

Jbc afylo mnon{8 nemi


in troiatg» n 3fifo!tcgf^dqdeiilUfufttttc^
ncm liberauit a grecis % bafiUdB apo totia teptdeoi^cdmunii) pepce
flolo^: quc omnce ad fc cofugientes riJKatcp illo cofugietce mifoe uirtof
a baitane dcfendcrunt.cap.iig. cp troiaos feri: \ captiuarc ri aufi ftit.

Sj uirgiU" pocia^s mo:c illa mtit** e.


u £1 quae linguas t locie ei facia 3mmo vo mo:c bortiii duitatcs cp^
tie mctucoo plTcrutrut illic tuti tetiij AU dcfcripfit.O,ue mo:e etia ca
atq^ muniti ubi^ptcr cu illcfi ab bo^ to:ficutfcribitfalufUu6 nobtitatcue-'
(libus fucrc : indc in cum maledictis ritatis bil^o^ic^^^friia fua:qua 6 piura
boftilibuB ^filircnt.^pfa ut dip tioia tis in fcnatu buit: comeorare it pter^'

matcr populi romaniifacratis i locis mitrit.l^api vgie8:puero8 : diucUiU'' C*^^Utt^.s


dcof fuozum muniznopotuitciucs bcros a pcntuj c6pkj;u:matrdTami /•yM«'r*Mw
fuoa ab ignibue fcrrocp grecotu; cof liarumpariq uiao^ib" coUibuiflTet:

dcm dcoe colentium:q'n etia mnonis pbana atc^ oomos fpoliari:ccde icen

afflo cuftodes % dirue u-'


lecti pbcnij: difl fieri.'p>oflreo armis ixo^ cadaue^
lij:c6 prcdam ancmabant.lDuc udiqj rib' cruo:e atcp Uictu oia cdplcri.lDic
troia ga^a icefie ercpta adytie mfecp fipbana tacuiner.dco;j fcdib"* fokre
deo^ ciatcrcfcp au:o folidi captiuac^ boHcs pccre putaremus: 7 bcc nd ab
ucHis congcrit: pueri % pauide longo aUcnigcnis bofhbus : f; a catiUna %
o:dic matree ftantcircu . £kctue eH fotqs cius nobiUfTimis fcnatoibus 7

/A< '.' tiiviJ c^i, uidclicet locus tantc dce facratus: no romanis ciuibus romana tcmpU me
r utidccaptiuoe no licereteduccre: fed tuebant.Sed bi uideUcet pczdiri t pa
ubi capttuoe Itbcrctincludcre. £dpa trie parricide.

nuc afylum illud no cuiudibct M. g:e


r>\* U\ galis ucl de tu:ba pkbis:f;ioui8 ipt* 0.5 ne romani quide ita ullas ce^
fo:o:is i coniugis % rcgine oiuj 6op ^unt ut ciuitatcs i tcmpUs eap parce
cum mcmo:q6 n:o:um apoftolo:um. rent uictis.cap.fcxrum.
3Uuc incenfis tcmplis i d^s crqjta
fpolia po:tabant'no reddenda uictie q Uid crgo p multas gcntcs q li
fcd diuidcnda uictozib^^.buc aiit % q6 fe bclU gclTcninT nufg» uicris i

ad ea loca compertum cft pertie


alibi deo:p fuo:}^ fedibus pcpercerunt no^
rc:cum bono:c n obfequio ^eligiofilTi ftcr fermo difcurrat.''fiom3no8 ipos
mo repoitatum cft.^bi amiffa:bic fa uidcamus:ipo6 inq» rccolam^^rcfpid
uata libertas.^bi claufa:i?ic iterdicta amufcp :dano8:6 quo;: pcipua lau6
captiuitas.3bi poHtdenda a oomina dictii iv^cat fubiecris i dcbcUa: fup

tibus boftibue pmcbant':buc libcran boe:-! qi accepta iniuria ignofcc: ma-'

di a mifcrantibus boltibue duccbar' lcbat q


pfcq.0.n tot tantafcp urbes:
'f>oilremo illud iunonis teplum fibi otlatCDominarenfexpugnatad cap<'
ckgcratauaricia i fupcrbia kmti g:c tafcp cucrtcrunt:kgatur nobis q tcm

cop:ifta6 cbtiili bafiUcas miftco:dia pla e^dpcrc fokbant:ut ad ca qmf^a


1 bailitae et immanitl barbaro^. confugiflet Uberarct'.2ln iUifacicbat
7 fcriptozes earunde rerum geflarain
PRIMVS

ifta rcticcbant.Ota nc ucro 4 ca q lau rcccntifl"ima roana cUdc comifl"!! c:fc

darentmapmcrcqiurcbant : ifta p:c citboc confuetuoo bcUott.O.6 autc^


cbrilVmia fccundii ipfos pictatis indi mo:c nouo faaii c:q> inufitatarcrum
cia prctcrircnt^^^grcgius romani no^ facic imanitae barb^ira ra mitts appa

minis marcug maiccUusrc^ fyracufae ruit:ut ampUrtimcbafiUcc implcndc


urbe omatilTima ccpittrcfcrt' caj pu9 populo cui pcerct cligercnt^T dcccmc
ftcuiflc ruitura:T ance due fanguinej rcntunubincmo fcrirctur : undc nco
fuas illi lacbzfmas cffudiflc.6elTit i rapcrctunquo libcrandi multi a mifc
cura pudidtic ctiam in boftc feruadc rantibus boftibu9 duccrcnt':i:dc cap^
Tlam puufg' oppidum uicto: iufl^ifl*^ tiuandinuUincca crudelibus bofti^
inuadi:conftituitcdicto:ncqui3 cop" bu9 abducercnf: boc cb:ifti nomini: J I i.-M.f

libcrum uiolarct.£ucrfa cft tamcn d boc cbtiftiano tcmpo:i tribucndu S^i'' '>'»/i««i

^
,

ttitae motc bcUo:^:ncc ufpiam lcgifu: ^9 no uida cccus: quifquig uida ncc ^
ab impcratozc ta cafto atcp clcmenti Iaudat:ingratu9:quifqui9 laudati rc^
fuiflfc prcccptum:ut 4f(|8 ad lUud uel luctatur infanu9 cft.3bfit ut p:ude8
illud tcmplu fug(flet babcret' illefus. quifq' boc fe:itatiiputct barbaro^u^.^'
O.uod utiq? nuUo md pictcrirct' : qfi Xruculcntifllimag i fcuifl^imas mtcs
ncc du9 fletus nec quod cdijccrat pro ille tcrruit:iUc frcn.nuit:iUe mirabritc:
"cr
pudidtia minimc uiolanda pocuit ta tcmpauit:qui pcr propbctam tanto '-fcfr "T
ceri.f obius tarcntinc cuerfo: urbie a ante predidt:uifit3bo in uirga iniqui
fimulacro:um dcprcdationc abftiriu^ tatcs co^ii in ftagcirpcccata co^:mi
iflTc laudat.Tla^ cu ci fcnba fuggcfl^if pico:diam aiit meam no difperga ab
fct:quid de fignia deo:p quc mfta cap cis.i^icct aliqui9:cur crgo ifta diuina
ta fucrant fteri iuberet :continentiam mifcrico:dia ctiam ad impio9 ingra^'
fuam ctiam iocanoo condiuit.0.ucfi tofcp pcrucnit: £ur putamu9 nifi c[a
uit cnim cuiufmodi cflent: i cum ci ri ca5 prcbuit:qui quotidic fadt o:iri fo
folum multa grandia ucrum ctiam : lcm fuum fupcr bonog i malos : i
rcnunciarcntur a:mata.:clinquamu8 pluit fuper iufto9 1 iiufto9.-' 0.uaui9
mquit tarcnnnis dcos iratoe. cnim quidam ifta co!um cogitantcs
penitenoo ab impictate fc co:rigant.
O.uodicuerfioncurbi8 qucafpc quidam ucro (icut aprs didt diuiria9
f)*^ gcfta funt:dc confuetudinc acdderint bonitafi9 1 longaminitaris dci ptcnc
beUi:quc ucro clcmentcr: dc potcntia te9fecundum duridam co:dis fui:
prouenerint nominis cb:ifti.cap.v^. 'zco: impenitene tbefauri^et fibi iraj
indicirc i rcuelationi^ iufti iadic^
c Um igit'nec illiu9 fleto nec bu dd:quircddct unicuiq^ fccunduj opa
iu8 rifum:ncc iUi" cafta miam; cius:tn paticntia dci ad pctiitcntiam
ncc buiu9 facetam continentia roano inuitat malos : ficut flagellu^ dd ad
rum re^ gcftaf fcriptou» tacerc po^ paticnriam erudit bonos.Jtcmqj mi^
tucrunt:qu3noo ptcrmittcrctur fi ali ferico:dia deifoucnoos amplecritur
quibue boibug in bono:c cuiufpiam bonosrficut fcucritas dd punienoos
dco:um fuo:um fic pcpcrdfl^enr.ut in co:ripit mal09.*p)lacuit quippc diuic
quocuq; tcmplo ccdem uel captiuita^' prouidaitie prepararc impoftcmm
tcm ficri^bibcrct i O.uic^d crgo ua^ bona iuftie quibus no fruentur iniu^
ftationid : trucidationis : dcprcdatio ftiit mala impqg quibus no epcruda

nt8:concrcmationi9:afftictioni9 i ifta bunturboni.


LIBER

t^ecomodiQt icomodis q bonie qualia f^ qualis quifqj patiatur.Tlaj


9c marplcf^ coia fuixt.cap.viij. pari motu cjcagitatii t c]cbalat bo:ri'
briter cenB:T fuauif fragrat iiguetii.
i Sta ucro tpilia bona 7 mala
"^
utKfcp uoluit clTc coia : ut ncc J^c caufid co:rectionii ^pter quaa
bona cupidius appaantur: qucmali 1 boni 1 mali paritcr ftagcllantur.ca^
quoqj babc: ccrnunrurncc mala tur pitulum.i^
p(tcr cuitcntur;quibu8 1 boni plcfcp
flfficiuntur.3ntcrc{l autcm plurimuj q Uid igitur in illa re;; uaflitate
quaffit ufus ucl e.^^ rep que^fpcre: cb:iftiani pa(Tifiit:qd n cis ma
uclcarum quediir aducrfcTlam bo gis fideliter ifta confiderantibus ad
nu6 temporalibus ncc bor.ie ejrtollit' ^uectd ualcret ; •prio q? ipfa pcccata
nec malts frangitur. XDalus atit ido ^bus dcu9 indignatus ipleuit tantie
buiufcemodi ifcUcitatc punitur: quia calamitatibus miidij bumilitcr cogi'-

fcUcitate co:rtjpir.O(tedit tti deus fc tantes:^uis longe abfint a faciorofis


pe etiam tn bic diftribucndis euideri' t^gitiofis atcp tpi^s:tn ti uftpadco fe
opcratione fuam.Tlam ft nunc omnc a delictis 6putat alieos: ut nec tpalia
pcccatum manifefta plectera pena:ni pro eis mala ppeti feiudicet dignoe.
btl ultinto iudicio rcferuari putarcf. £^cepto.n.9' unufcjftp qualibet lau^
"Rurfus ft nullum pcccatum nuncpu dabfiter uiucns cedit in quibufda car
niraapcrtadiuinitas:nuUa ce^uide nali concupifcetie: nfi no ad facinom
tia diuia crcdcrctur.^iliter i :b' feco^ imanitate 7 gurgite flagitio^t atqi im
dis: (i nS cas dcus quibufda petetib" pietatis abominatione : ad aliqua trt
cuidcntifTima Urgitate conccderet:ia peccata ufrara urtlto celebrioa q^to
ad eu ifta pernncrc diccrcinus. Jtco^ miora.1:»ocergo cjrccpto ^s randc fa
'
fi oiTjus cae pctcntibus daret:no nifi dle repitur:qui eofdem ipfos proptc:
r^
^ptcr talia prcmia fcruiendum illi ee quof botrcnda fuperbia:luj:uriacp r
arbitrarentur.t! cc pios noe faccrct ta auaricia:at(^ cjrecrabilcs ii^tatcs i v
lis fc:uitus:fed potius cupioos t aua pietates os ficut minanoo pdi)cit:?fit
ros.t)ccciJ ita ftnt:q*cii<^ boi maliqp fras:fic beat ut biidi funt:fic cum ciQ
pit affUcti funr:n6 io ifti di)^'ncti non uiuat:ut cii talib" uiuendu IrpXtr^t^
funt:qz dtftinctil ii e qd utrtcp ppeflK eim ab eis ooccndi6:admonendis:3lt
funt.ZDanct cnim diffimilituoo paf^ quanooctia obiurgandis 7 co:rtpie^
forum ctiaj in fimilitudinc palTionu: dis malc diJTimulatur: uel cii Iabo:t0
licct fub eodcm to:mcnto non e idem piget^ufcii os co;j cora qutb" uerccu

uirtus 1 uicium. 1T.im ficut fub uno damur offcndc:ueI cum co^ inimiciti
igne au;t rutilat t palca fumat:7 fub asdeuitamue:ncipcdiat7 noccetin
cadein tribub fttpulc comrtiinuuntut iftio tpalib' rebus:fiuc quas adipifd
frumcnta purgantunncc idco cum o^ adbucappetitnoftracupiditas : fiue

lco amurca cofunditur: q: code prcli quas amitiere fo:midat infirmitas:

pondcrc c]cprimitur:tfa unacadcmcp ita ut q^uis bonis malo:p uita difpli^


uie irruaiB bonos^bat ac purificat: ceat:7 tdeo cii eis no incidant in illa;

diquat inalos^danatruaftat:? ej^imi^ danatione: que poft bac uita talibus


muOnicadc afflictione mali detcfta prepatur: tii quia proptcrea pcccatis
tur dciJ afq5 bIafpbemat:boni aufcm co:;t danabilib'' parcunt:dti cos i fuia

precaiitur •? laudant. Xm intercftno Ij Uuib'* 7 ueiaUb" mctaunr. iurecuj


PRIMVS

ds tparr flagellaf: ^ieic^umrme nc fi non poruainr:fua falus ac fama


quanoo
puniaittur.^iuc irtam utram in piculum epiiumcp perucniat.Tlcc
diuimtusaffliguntur cude amarafe ca confidcratione qua fuam famam
tiunt:cuiu0 amanoo dulcedincm pec ac falute uidcnt elTe nccclTaria ualita
cantibus cid amarice nolucrut.Tla ft ticrudicnoo;p boium:f5ca potius m^
^pterca quif^» obiurgandis i coi:ipi qua dclectat ligua bladiea
firmitatc
cndis malcagentibue pcit: q: oppo:^ 1 buanus dicsii refotmidaf uulgi iu
tunius tpe itjrit: ucl cifdcmipfiB mc^ dicium:-! carnis c;:crutiatio rpeptio.
tuit:nc dctcriozcs e^ boc cfficiant':ucl iDoc c^prcr qucda cupidiraris nich:
adbonauitamtpiamcrudicnoos i" n ;ppi olTicia carirarie.Tld mibi iracp
pediat infirmoe aliostprcmatarc^ uidcrurbccparua cfTcca quarecum
cucrrantafide:nonuidctclTe cupidi^ malis flageilenru: t boni:quaDo deo
tatie occafio:f5 pfilium cautatie. iU6 placer pcrditoe mo:es ctia tempora^
eculpabtle q' bici diffimilitcr uiuunc lium pcnarum afflicrione punuc.f la'
1 a malo^ factis abbotrcnr: pcut rri gcllanfenim fimuI:non quia fimul a
peccarie alicnie que dcoocere aut ob^ gunr mali uita:fed quia fimul amic
iurga:e debe:et:du co;;t offcnfioes ca'' tcmporalcm uiram. nd quidem cqua
ucnr:nefibtnoceanribi8 rcbus cjb* litcr:f5 rame fimul quam bom cdrem

licire boni arc^ inoccnrcr urut^if; cupi ncre debcrcnnur lUi cotrcpri arcp co:
diue q> opo:tebat cos q in boc muoo rccri confcquerent crcrnam.ad quam
peregrinanfifpefupncpatrie prcfe confcqucda (i noIcnrefTe foci) : ferrec
gerunt.Tlo folu cjppc infirmio:ee ui^' 1 diligerenrur inimici: quia ooncc ui^
ta3 ducetcs piugalefilioe biirce t ba uunr fcmp inceitu cH utrum uolunra
bcre querenree oomoe ac failiae pof'' tcm fint in mcliue mutari.0.ua in re
ridcnrcs:quo9 ap^s in ecdcfia allo(|^ nd nticp paremf^ longe grauio:cin

ooccns t monens qucnadmodum ui brircamrquibus per propbctamdf:


ucrc dcbeanr ujcozce cum maririe : r Jlle quidcm i fuo pcccaro mo:iet:fan
mariricu u)co:ibu8:t ftlq cu penrib": guincm aiJt eius de manu fpecubroif
1 pcrce ci> filqs^i: ferui cii dniB:i: drii rcf^ram. 2ld boc.n.fpecularo«:s boc
cum fcrui6:mulra rcmporalia: mulra dl populof prcpofiri conllituri fut i
tcrrena libcnrer adipifcunr':7 molefte ecclefq8:ur non pcanr obiurgaoo pcc
fimirrunt:|)prer que non audenr offe^ cara.Tlec idco rri ab buiufcemodi cul

dcre boies: quo^ fibi uira cdramina^ pa penirue aUcnus e:qui liccr ppoftt'^
liflTima t confcelcrarilTima difplicet: nd fir:in eie rame quibus uire buuis
uc^ ctia bi qui fupio:cm uite gradu) ncccfTirareconiungit^multa moneds
tenet:nec cdiugalib" uicurirrcriti fut: uel argueda nouirt ncgligir: dcuiras
1 utcru paruo ac tegummto utuntut: eof offenfioncs:p:oprer lUa quibus i
plcfc^ fuc fame ac faluti du3 infidiaf bac uira nd indcbiris urirurfcd plus
atcp impctus maIo:um timent:ab co q> debuir delccrarur. £>cinde brir alia
rum rcpbcnfionc fefc abftincnt t y" : caufam boni quarc tcmporalibus af^
uis non in tatum cos mctuant ut ad : fligat mat:quale buir iob:ur ftbi ipe
fimilia pcrpctranda qbuflibct co:um buan" anius ftr^ibar'''! cognit' : ^ta.
tcrro:ibu8 atcp iprobitatibus ccdat: mte pieraris graiis dai diUgat.
ca ipa tri que cum cis non pc:petrant
nolunt plcf (^ cotipcre : cum fo:rafTc Oz facris i amifTione rcf tpaliu nibil
po(rintaliquo8co:hptcnoo cotrige:: pcreat.capitulum dccimum.
'

LIBER

H Uib' rcctc pfidcratfe atcp pcr cnfm ut cis addcrct'etia c^pimcntoztt


fpccns acrcndc ucrd alt^cl matt difciplina : a quibus fucrat tam diu
ftccidcrit fidelibus i pq8:q6 cis n i bo ncglccta uerbo;^.Tla5 cu5 di^ic aprs:
no ucrccrcfinifi foite pucandu e cipo^ qui uolunt diuites ftcri in tcntatione
ftolicam illam uacarc fcnrentiijm ubi inciduntt cctcra:profccto in diuings
ait : Scimu9 qrh diligcntibus dcum cupiditatcm rcprcbcndit:nonfaculta
oia coopcrantur in bonum:amifcrut tcm:qU3 prcccpit alibi dicens.^Prcci-'
oia que babcbant . Tlunquid fidcm: pe diuitibus buius mundi fi fupcrbc
nunquid pictatC5:nuq'd intcnozis bo fapcre:nc$ fpcrarc in inccrto diuitia^
mints bona qui eft antc dcum diucs:^ rum fui^:f5 i dco uiuo 4 pftat nobis
'be funt opcs cb2i(tiano:^:quibu8 o oia abundantcr ad frucndu:bri faciat
pulentos diccbat apoHolud : ubi ait: diuitc6:fint in opcribus bonis: facile
£ft aut qucftus magnus pictas cum tribuant:cdmunicet:tbcnfauri5etfibi
jj*fficicntia.Tlibilcnim intuUmus in fundamcntum bonum in fururuj: ut
^vanc mundum:f5 ncc auferrc aliquid apprcbcndant ucram uiram.lDcc qui
^ pdflumus.bntcs autcm uictum i tc^ de fuis facicbant diuitgs magnis fitc
gomtum bis contenti fimus.Tla qui lucris lcuia damna folati^plufqj lcta''
uoliit diuitcs fieri.iciddt i tetationcm li cj: bie que facilc tribucnoo tuttus
1 laqueu t dcfidcria multa i nopa f uaucrunt:^ ptriftati cj: bis q timi6
que mergunt bomincs in intcritum rctincnoo facilius amiferunt.lDoc.n.
a pcrditionc. "ftadijc eim e ciu5 malo potuit in tcrra pcrirc q6 piguit inde
rum au3ricia:qua quidam appctetcs tranfferrc.Tlam qui rcccperut pfiliuj
a fide pcrerraucrfit t infcrucrnt fc oo dfii fui diccnti8:nolitc condcrc uobis
lozibus multis. <luibus crgo ^enc i terra tbcfauros: ubi tinca t rubigo
diuitic illa uaftationc pcricmt : (i cas cjrtcrminat:'? ubi furcs cffodiunt i fu
fic bebant qucadmodu ab ifto fozis ranf:fcd tbcfauzi^atc uobis i cclo tbc
pauperc intus diuitic audicrant:idcft fauros quo fur no acccdit ne^ tinca
fi mdoo Htcbant' tang» non utcntcs co:rumpit.ubi.n.c tbcfaur" tuus: ibi
potucrunt diccrc q^ illc grauiter teta-' 1 C02 tuii: tnbulationis tpe |>ba''
crit

tus iminimefupcratus. Tludusiqc uerutqTCctefapucrint^non contcm^


cj:^ dc utcro matris mce:nudu8 i tcr neoo ucracilTimnpiccepto:c:T tbcfau
ra reucrtandris 6dit oominus abftu ri <fui fidclin'imum inuictilVimumcp
lit:ficut oomino placuit ita factum e. cuftodc.Tla fi multi funt gauifi ibi fe

ritnomcuoominibcnedictum: utbo babuiflc diuitiae fuae: quo conngic


nu8 fcruus magnas facuUatcs bctet: ut boftis no acccdcrct:quanto ccrtuif
ipam dni fui uoluntatcm cui pcdifle'' 1 fccurius gaudcf potucrut: qui moi^
quud mente dircfccrct : ncc ptriftare^ tu fui dci iUuc migraucrat: quo acce^
ds rebue uiucns 2clicri8:fl;ua8 fuerac di oio non poflct.-* Undc paulinus n:
cito moacne relicturus.3lU autcm in nolcfts cps cjc opulcttn'imo diuitc uo

firmioes qui tcrtcnis bis bonis g^uis luntatcpaupernmus? copiofin^ime


ca n prcponcrent cb:ifto:aliquantula fanctus : qit 7 ipfam nolam barbari
tit cupiditatc cobcrcbant : quantum uaftauerunt cum ab eis tcncrcmr fic
bcc amanoo pcccaucrint:pcrdeoo fen in coide fuo:ut ab eo poftca cognoui^ ^
ferunt.Xin quippc oolucrunt^q^tum mus prccabatur.t)omic no e;ccrucie: I

fe oolotibu8 infcrucrant.ficut aptum ^pteraurum targcntnm: ubi.n.fint \


4i^iiTe fapra comeoraui* Opo2tebat omnia mea tu fcie. Jbi cni^ babcbat^
PRIMVS

emnin (a& abi ea condere i tbefauri^ cttam cbtiftianos famee diuturna ua


jare illc monuerancj bec mala muoo ftauit:boc quocp i ufus fuos bdi fidc
quos.n.faes -
uentura predtjceraL 2lcp boc 4 dno le9 pietoleraoo vrcnit.

fuo monehobcdierannubt % quomo necauir:amali9 uire bui' ficur cozpis


tbefaurijaredcberci; necipfas treas mobis eripuir. Ouos aiit ti necauin
diuitiae barbaris incurfantibus ami oocttit pa" uittr.oocuit^ductt'' iciuai

ferunr.OLuos aut no obedifTc penitu


it:(jddet3libu6rebu8facicndti cfTet £>e fine tcmporalis uite fiue longi
find preccdenrc fapietia ccrte pfeque^ oiis fiuebreuious.cap.jci.
tc ejcpicntia didicerunt. 2lt eim ^daj
boni etiam cbaftiani tozmcntis ejccm f £d d5 multi ctil cbziftiani in^^'
ciati funt:ur bona fua bofKbus ^de^ fccti funt: multt multa;p mdtiii
rcnt.3lUucronccprodere nec pdcrc fcda uaricrareconfumpri."boc fi cgrc
potuenltbonti quo ipfi boni erant. fcrcndu5 cft:omnibu6 qui in banc ui
Si aut tojqueri ^ mammona iniqta tam^aeari funt uti(p cdmune e.t^oc
tis prodcre malucrunt boni no ciat» fcio neminem fuiftcmoztuum:qui nd

2lrlmoncndi aiir fuerant qui tara pa^' fttcrat aliquanoo mozirurue.fims au

tiebanfpro auro: quanta efTcntfufti^ tcm uitc tam longa q? breuem uitam
ncnda pro cbzifto:ut eii potius diligc boc idcm hdt. Tlccp.n.aliud melius
difcercnt:^ pro fe paffoa cfcma felici aliud dcterius;aur aliud maius i ali^
tatc ditarcr.nd aurum i argcnru pro ud breuius cft:quod iam partrcr non
quo pari mifcmmum fttir:fcu menti^ eft. <luid autem intcreft quo moztis

enoo occultaret:fcu uc;^ dicenoo p:o gcncre uita ifta finiat':qii ille cui finit
dercrur . Tlaq^ inrcr rozmenra ncmo iK^ mozi non cogitV£ii aiit unicuicp
cbziftum confirendo amifiKncmo au^ moztalium fub quotttdianis uite bu^
rum wii ncganoo fcruauit.Oiuocizca ius caftb" inniicrabilcs mdtcs quoda
utiliora erant foztalTe tozmta:que bo mdcdrincntg^diuinccrtiieft qucnaj
num incorupribile amadu ooccbanr: earum ucntuza fit; quero utru farius
g^illabonaquefinculb utili fructu fit unam pcrpeti mozienoo an otfis tt

di^os fui amotc toiquebant.S5 (^daj merc uiucnoo. Tlec ignozo q^ icrtius
et nd bntcs quod proderent dum nd cligatur diu uiucre fnb timde tot mo
crcdun^ rozri funt ; i bi fozte baberc tiu5 ^ femcl mozicnoo nulla ddceps
cupiebant:ncc fancta uolunratc pau^ fo:midare . S5 aliud eft quod camis
perea erant. -Cluibus demonftrandd fcnfus ifirmircr pauidue zfugtt:aliud
futt:nd faculrares f^ ipfae cupiditarcs qo mentis rd diligcnrcr cnucleara cd
talib'' cc dignas cruciatib" . Si ucro uincir.ZDala mozs puranda non eft:
meliozis uite,ppofito rccondicii auru quam bona uita preccflcrit. Tleq3 eij
argentiicp nd babebant:nefcio quide facir malfl5 mozrcm:nifi quod fcquit'

ut}j cuiq' talium acciderit ; ur du bze mozrcm.TloniraqjmuUu curandu^


credirur rozqucrctur.Ucruntamcnet c t\Q q' neccflario moziruri funr: quid
fi accidiKprofccto qui intcr illa tozm^ accidar ur mozianf: f^mozicnoo quo
ta paupertatem fanctam pfitebatur: irecoganf. £u igit'cb:iftiai noucrint
cbziftu confitebat' Oluapropti: fi nd Idge meUozcm fiiiflc rcUgiofi paupis
meruit ab boftibvia credi: non potuit mozte inter Ungenriii canu linguas q»
tri hnae pauptatie confcflb: fine ce^ ip9 diuiris in purpura 1 bylTo: bozre
lefti mcrcede tO!queri.2Dulto8 t^unt da illa gencra moztiuj quid mojtuis
'
^
LIQER

obfumint qu! bene mxcninU condirio fepulrare pompa ejrc^arufti


magis funt uiuo:um folatia q» fubfi'
t>e fcpultura bumanoium covpo-' diamo:tuo^.&i aliquid prodeft im^
rum que cbnftianiB eriam fi flicru nc pio fepuUura predofa: oberit pio uX
Qztxmiidimiuc&p.j^. flut nulIa.^Preclara^ ejrcquias i con^
fpcctu bominu ejrbibuit purpurato il

a X eij m ranta ftragc cadauero h diuiti turba famulo^^fj mulro cla^


ncc fcpcliri potticrut.Tlccp iftd rio:ee i cofpectu dfii ulccrofo ilU pau
pii fidcs nimiu rcfozmidatrtcnee prc peri miniftcrium pbuit agfo^um: qui
dictii.Tlec abfumtcs bclliaa refurrec eumnon qrtulerunt in marmowinr
turia co:f otibus obfufura8:quopca tumu[o:fed in abrabcgrcmiii fuftulc
piir capitis n pibii: nullo mo diccrec quo9 dcfe^
riit.^Rident bic lUi contra
ucrit3e:nolite tiere cos qui copus oc^ dcnda fufccpimus ciuitatc dd.Ucru'
cidunnaiam autcm non polTunt occi pme fcpulture curam etiam eo:um
de::fi quicy obefTct fliture uite^^ccfd pbilofopbi ptempfcrunr.-z fepe univ^
(nimici de co:poMbus ocaTo^ facere (i g:crdtu9 dii pro tcrrcna patria mo
uolui(Tet.Tlifi fo:te quifpia fic abfur rcrent:ubi poftca iaccrcnt uel quibua
du9 eft: ut conrcndat cos qui co:pu3 beftq9 efca fierent n curariit.licuircp
occidunt n dcbcrc timeri afi moztem 6 bacre poene plaufibfr diccrc.£elO'"^
ne co:pu8 occidat: i timeri dcbere p**
teguquinon babetumam O.uato .

mojtcm:ne co:pus ocdfum fcpelin ti minu9 debet dc co^pib" infepulris in""


fmat.falfd e crgo q6 ait cb:iftu9:qui fulta: cbuftiani8:quibu8 t ipfius car
co:pu9 occidunt 7 poftea no biit q'd nis t mcmbro:um omnium rcfo:nu
facianttfi babent tanta que de cadaue tio:non folum ej: terra:ucmm etiam
nbu9 fadannabfit wt falfu^ fit quod q: aUomm elemento:um fecrcrilTimo
ueritas didt. £>icium cft eim aliquid finuquodilapfacadaucra reccJTerut
C09 facere cum ocddiit: q: in coipoit mtempo:i6 puncto reddcnda 'Z rein^
fenfu9 e occidcnoo: poftea uero nibil tegranda promitritur,'
babere quid faciannq: nullu9 fenfua
cft in co:po:e occifo.ZDults iracp coj Oate fit rario fanctofum co:pO|j
pa cb:iftianop tcrra no tept^fj nulli fepeUendi.cap.>:iq.
co;r quify a cclo i a terra fcparauit:
qui tota implet pfitia fui qui nouit a n £c 10 tri cotcneda t abqcienda
dc rcfufcitct quod creauit. C>idtur 4^ fdt co:por3 defiicto;^ majaeq^
dcm in pfalmo:pofnerunt mo:talia f iufto;tat£pfideUu:quibu9 rag-o^ga' <— . />

uo:um ruo:um efcas


camcs fancto^: tuo?z
uolatilib'' celi:

bcfttj9 tcrre*£f
nis 1 uafig ad oia
ufu9 eft
bona opera factua
fpiriru9.Si enim parerna ue
^ yMft*^,

fudcrunt fanguine eo;: ficKt aquam i fti9 1 annulu9 ac ftquid buiufmodi c<<n\
circuitu bicrufale:'Z ri erat q fepcliret. tanto carius cft poftcris : quanto cr^
Scd magi9 ad eyaggerandam crude ga parcntee maio: ejrririt affectus :

litatem co:um qui ifta fecerunt: r\ ad nullo mooo ipfa fpemcnda funt co:-'
eo?t infcUeitate qui ifta perpcfTi funt. pora :quc utiq? muUo famiUariua
O-uauis eim bec in confpectu boiuj Btqj coniuncnus q- qucbbct indume-'
dura t dirft uidcanf:f5 preciofa eft in ta geftamus.lDcc eim no ad o:namrd
confpectu oomini mo:9 fancto?j cC. uel adiuto:iu quod adbibctur cxtrifc
"proinde oia ifta ideft curatio fueris: cu@:fcd ad ipfam naturam bominis
PRIMVS

pzrtinet.Ondet antiquof iuftomnt (fla prebeemec pena moztuomm qui


f-mera officiofa pictatc curata funt: nonpolTuntiftafcntirc.
1 cjcc^c celcbratc:^ fcputtura ^uifa:
ipfiq? dum uwcrcnt boc de fcpelicdis t>c capttuitate fancto|t:c(b'' nun^
ud ctia traffcrcndid fuid co:po:ibu9 diuina fotacia dcfuerunt.cap.^riiq.
mandaucroKi tbobias fepdien
filqg
00 moituos dcu^ma-uilTc tefte agTo f £dmultii(iutd5uftianictcap^
c5medatu:.3pfe quocp diis die tcrtio tiui ducti fut.lDoc fae mifrimu
rcrunccturusiTtcligiofe mulieris bo t(i aliquo duci poruenit ubi dcti fui»
iium opu9 prcdicat:predicandumcp no inucncriit.Sunt in fcripturi9 flc
comendat q> unguctii prcciofii fuper rie buiu9 etia dadis magna fotacia.
mbraciuB cfTudcritratcp boc ad eum Juerunt i captiuitate trcs pucri: fuit

fcpdicndu feccrit:7 budabilii comeo danid:fucrunt alq propbctc: ncc de"*

ranfin euangclio:qui co:pU0 cius de defiiit coufolatoz.Sic nodcferuit fu^


cruce acceptum diligct atq^ bono:ifi 09 fidclc9 fub diiationcgcn£is:l3 bar
cc tegcdii fcpelicnduqj curarut.Ueru b3rc:rfi bumanc: qui propbctam nd

ifte aucfce non boc admoncnt g? infit defauit: ncc i uifccnbu9 bctuc . l3oc
ullu9 cadaucribus fcnfu8:fcd ad dci quocp itticii cjb'' agim" matunt irride
prouidccia:cui placent ct talia pieta^' cp cre6re:qui tri in fuig titrcris crcdiit
tis officia:co:pora quoqj mo:tuo:u5 arioncm mctfmneum nobililTimum
ptincrc fignificant^ptcr fide refurrcc cum elTct eicctus denaui
/''cifbariftam
rioni9 ai^rucnda . Ubi i iU6 falubnt cjrceptum dctpbini oo:fo: i ad terraj
/ difcitq^tapoiTitclTe remuncrario jp e^c proucctttm.Uerum illud uoitruj
clcmofmie:qua9 uiucntibus % fcntic^ de iona propbeta incredibilms-cft.
ribu9 e^bibemue:ri ncq3 boc ap6 dcii "Pbnc mc:cdibitius:quia mirabiliuf:
pcrit quod cj: animis bomtnu mbria 'imirabitius quiapotcntiue.
officio diligeniiccp pfoluif.Siit ^dcj
1 alia que fancti patriarcbe 6 co^pib' C>e rcgulo in quo captiaititiQ ob
fttis uei?dendi9 ud tranffcrendi9^^ rctigioncm ctiam fpontc tolcrande e)c
pbetico fpiritu itdUgi dicta uoluc^jt. tate^cmplum:quod tamcnilti deos
Tlon aiit bic locue e ut ea pertractC'' cotenti prodclTc non potuit.capimlu5
m^^cu fufficiant ca que dijrius.Scd f»
ca que fuftcntandis uiucntibus funt
ncccffaria:ficutuictu9 tamictus: q>^ h 3lbct tri i(ti'6 captiuitatc Uigio
uis cum graui afflictione dcfint: non nis ca5 ct fpote tolerada i i fuif
frangiit in bonia pcrferedi tolcradicp prcdaris uirio nobitilTimii c]ccptum.
uirtutc:ncccr.idicacc):aio pietatc: fj XDarcus rcgulus ipatot popuU roa-'
cjcercitatam fadunt fccundio:e : q^to nicaptiuus apudcartbagmefcs fuit:
magio cu dcfut ca quc curandis fune qui cd fibi matlcnt a rdanis fuos rcd
nb" codcndifcp corporibus ofucto:^ di ^ co:um tcncrc captiuos:ad boc
adbibcri folcnt:n6 cfficiunt mifcros t impetranduj ctiam iftum prcdpuc re
occultis piop fcdibus ia quictos.^iHc roma mifaut:
gulu5 CU5 tcgatis fuis
pcr boc qii ifta cadaucrib" cb:iftiano puus iurationeconftrictum: fi quod
rii in illa magnc urbis ud ctiam alio uolcbant minimc pcgilTet:rcdituf ce
rum oppioof uaftatione dcfucrunn cartbagine."Pcrrc);it itle atcpi fenam

nec uiuof cutpa zR qui lion potuc|:c cotraria pcrfuafit^quoniam non arbi

/
LIBER

trabat'utilc eflc rdane rcipu.mutare ntultos potius fit ioonca conferuare


captiuos.TUc poft banc pfuafioticin ^ fingro3:cii mfiituoo pftct q: fingu^
afuie ad boflcs rcdirc compulfue i: lis. Si aui dicut marcii rcgulu etia i

(^ q: iuraucratad fpote implcuit. 3t illa captiuitatc illifcp cruciaiibus co:''

ilU cum c]ccogitati8 atc^ botrendis c^ pis animi vtutc bcatii cc potuifle^vt'*
cruciatibus nccaucrunt. Jnclufo^P'' pon'* "^A qraf:qua bcata pofllt ec ? ci

pc angufto ligno ubi (\m cogcrefrcla uitas.Tlccp.n.aliundc bcata ciuitas:


uifc^ acutilTimis mdicp c6fij:o: ut fe aliunde bomo:cd aliud ciuitas nd fit
in nulli cius parte iclinarct finc peis !> conco:8 bominii multituoo.OLua^
fltroci(Tunie etia uigilanoo pemehlt. obreriduinteridifputo quafiregulo
'ZDcrito ccrtc laudant uirtutc ta ma^ uirtus fucrit.Sufficitnucq7 iflo nobi
gna infelicitatc maio:c.£t p dcos illc lifl^imo cj:cmplo cogunt' fatcri it ^pt
iuraucrat:quof ^ cultu^bibito bas co:po:i8 bona:ucl ea^ :e^ q cjnrifec"
gcncri bumano clades ii^i opinantur bomini accidunt colcnoos dcos: qua
^p^ca colebant : ut
inrtigi.OLui crgo ooquide ille carcrc bis omnibus ma^
uitam iftam^fpcra reddcret: fi ueruj luit:q> dcos p quos iurauit offendae.

iurantibae irrogari pead feu uoluc:e S5 quid facicmus boibud q glo^iac'


fcu pmifcre:qd pcriuro grauius irati taiem fe babuilTc ciucm:qualc5 timct
facerepotucruni,''S5 cur ratiociatdcj babcre ciuitatcm.Oi» fi non timcnt:
mcam n potius ad utrtlc^ pcludam^ tale ergo aliquid quale accidit rcgub
l^eos ccrrc (ic illc coluit:ut^pc iurif-' etiam ciuitati tam diligcntcr q tlle de
iurandi fidcin ncc rcmancrct i patria oe colcnti accidcrc potuiflc faieantu::
ncc inde quo libct irc:f5 ad fuos acer 1 cbtiflianis lempoib" no calumnief.
rimoa inimicoB rcdirc mimc dubita' Uc^ quia dc illis cb^iftianis o:ta que
ret. t)oc fi buic uitc utilc cpi1:unabat: ftio e:qui et captiui ducti funt: boc in

cui" ta bo::cdu cjcitu meruitr^culdu tucanturttaccant^qui faluberrime


bio falUba^. Suo quippc oocuit e^c^ religioni e^ binc impudcntcr atcp im^
plo nibildcos ad ifta icmporalcm fe^ prtidet' iUud(}t:q: ft dqs cof probro

licitate fuie prodefTc culto:ibu6: qri4 non fuit cf> aiientifl^imus culto: illo^
dem ille eo^ deditus culiui: t uictus dil ei8 iurifiurandi fidcm feruarec pa

1 captiuus adductus e.7 q: noluit ali tria caruit du alia non babcrct:capti'

f er q> per cos iuraucrat faccre nouo : uufcp apud boftce pcr longa mo:tem
ac prius inaudito nimiumx^ bo:ribri fupplicio nouc crudclitatts occifusre:
fupplicq genere cruciatue e^nctua multo minus nomcn criminandum e
e.Si autej cultus dco^ pofl banc ui'' cb:iftianum in captiuitate facrato;;
(a; uelut merccde rcddit felicitate:cm fuo:um:qui fupcrnam patriam ucra^'

caluniaftpib" cb:iftiai8 io diitcs ur-' ci fidc C]cpcctantc6:ctiam in fuis fcdi^

bi accidiffe ilUi calamitate: quia deos bus pcrcgrinos k cfl"e noucrunt.


fuoe colcrc dclhtit:cu potucritet illof
diligetifTime colcs ta ifeli^ fieri q> ille 3n ftupris que ctiam fanctarum
rcgulus fuic^Tlifi fo:fe cotra clanffi'' fo:te uirginum pafla cft captiuitas:

ma ueritate tanta quifq' dcmetia mi^ cdtaminari potucrit uirtus animi fi-'

te cccitatis obnititunut ptede audeat ne uoluntatis affenfuxap.pci.


uniuerfam ciuitatc dcos coletc ifelicc
eflTc nd polTc:unuucro bomincpoflc: m ilgnufanefecnmputatob^ce
quod uidel3 potentia dcotum fuo:u5 cb:iftili8:cu co jt e;:aggerantes
PRIMVS

c&ptiait&tc addunt ftupra et cdmtWa. deimiajdcfperanoocptiabiliter pc


non folu tn alicni mammoia vgiefc^ niten6:nullit fibi falubris penitetie lo
nupturaaifj et iquafda factimoialcs. ctj magis a fua nccc (e ab
iliquing^to
t)ic ucro ncn fidcemon pictas : ncn Hincrc dcbct:qui tali fupplicio quid i
fpfa uirtud que cafhtas d!:fcd noflra fe puniat non bet.-^^udas ciiim CU5 (e

potiu8 difpuiatio inter puooic^ arcp occidit fccleratum bomine occidit : %


rocj quibufdam coartatur anguftqe. tfi non folumcb:ifti:uerum etiam fue
TUc tm curamue bic alicnia rcfpon'' mo:ris rcueftniuit banc uitam:q: licj

fioncrecUcrKquanttt ipfis noftris co ^pter fut» fcclus:alio fuo fcelcreocci"


folationcmfeitigiturimprimispofi '
fus e.£ur aiit bomo qui mali nibil fe
tum atq) confirmatum: uirtute qua cit fibi male faciat:T (cip(um itcrficie^

X rccteuiuiturabanimifcde membris oo:boic5 intficiat inocctc:ne a Im pati


^ co:po:i8 impcrare : fanctumqj cojp"* • atur inocctcm:9t<p i fe-ppetret pccca
'^
ufu fieri fancte uoluntatis.OLua inco tam proprium.: ne in co perpctrctur
culTa ac fkbili pmanente:4c4d alius alienum.
dc cojpozc ufin co:poje feccrit: quod
finc pcccato proprio ti ualcat cuitari 6e aliena uiolcnri'a|^ Iibidine:qu3
prc^ culpam cc patictis.Sed quia no in oppfib co:po:c mcns inuita pcrpe
folum q6 ad oolo:cm:ucra ettam q6 ritur.capitulum.)cpiq.
ed Ubidincm pcrtinctin cotpoicalieo
perparari p6t:quicquid tk pcrpetra'' c Xcnim ne uel alicna cii polltt''

tumfuerit:ifi rctcnta conftantilTimo at libioo metuit':non polluct fi

aio pudicitiam n cT^cmv.tn puooicnt aliena crit:fi aute polluct aUa tt eiiti

incutit:nc crcdatur factum cum ifitis S^cupuduitia vtm fitanimi:comi'


etiant uo[untatc:quod fieri fottalTe (i / tecp beat fo:ritudine: qua porius ql^

^ ne carnis aliqua uoluptate n potuic* ^ /


mala tolcrare q> malo confcnrirc dc
crcuit.TluUus aot magnanim" t pu''
/f
' ^V^ 6e mozte uoluntaria ob metw pc du:u8 in potcftatc babcatquid de fua
nc fiuc dcdeco:i9.cap.):vg. carne fiat: f^ tantu^ quid annuat liite
ucl :cnuat:quie cadcm fanc mente pii
ft £pcrboctqucfcoccidc:ijtne taucrit fe pdere pudicitia:fi fo:tcm m
(^cq^buiufmdi patcref qs bua'' appbenfa ucl opprelTa camc fua cj:cr
nus affcaus eis nolitignofci^£t q fe ceatur 1 expUatur libiDO non fua:Si
occidere nolucriit:nc fuo facino:e alie enim boc md pudiciria perit:p:ofccto
nu flagitiu5 dcuita:et:(^fci8 cis boc c:t pudicitia animi uiitus non erit:na g
mini dede:it:ipfc aie infipicnrie non tincbit ad ca bona qb" bii uiuitur.fed

carcbit.llaj utitp \i no I5 priuata po inbonis co2po:ci8 nucrabitu::qualia


tcftate bomine occidcre uel noccntq: fiit uirc9:pulcb:ttuoo:fana intcgracp
cuius occidcndi licenria le;c nulla con buiufccmdi e. 0.ue
ualitUDO.-^ac ficjd

ccdit:^fccto eria i feipfii occidit bdi^ bda ct fi minuat':bonam iuftamcp ui


cida e:i tato fit nocetio ca fe occi6:it: tam omnino non minuunt. OLuod (i
cpto inocetiotica ci fuit qua fe occi^ tale aliquid c pudtciria:ut quid pro il

dedii putauit. Tla ii iudc facni meito la nc amittatur ctiam cu pcriculo co:
6tcflaur:cuqp vitas iudicat cii fe laqo po:i8 laboraf.Si autcm bonum aimi
fufpcndit fcckrateillius traditionis ell:etia5 oppflb co:po:e n aminit': qn
aujciJlepoti" y e^piafTe comilTii: qm etiam fanctcconrincnricbonumcuin

/
LIBER

unmodidc camalium pcupifceriaruj a Tl foitc buic pcrfpicuc rarioni


no ccdit:i; ipfu cotpus fanctificatur: quadicius covpois. oppfto ne^
7 ideo no cum cis ccdcre inconcuda quaq^^pofito caftitatis ulta i malu^

intencionc perfiftit.Tlcc de ipfo copo^ pfcnfionc mutato: illius tantum cfTc


re pcrit fanaitas^quia co fanae utcn q oppmcns pcubucrit:nd illi
ftagiriu
di pcrfcuerat uoluntae: i quantum i usqucopprcnia concumbcnri nulb
ipfo eft 1 facultae.Tlccp.n.co co:puf uoluntatc confcnfcrit:contradicc au"
fanctum e q^ ciue membra funt mtc debunt bi contra quos fcmina^ cbii
gra:aut eoep nuUo cotreaantur a tac ftianarum in captiuitatc opprefTarii:
cu cu potTmt diuerfis cafibus i m\vx non tantum mentcs ucrum caam co''
nerata uim ppeti:? mcdici aliqit falu^ pora fancta dcfendmtue.lttcretta ce:
ti opitulantes bec ibi faciant que bot te matronam nobile uctcrcmqj rda''
retafpcct^.Obftctrip uirgis cuiufdl nam pudidriemagnis cffcrunt Uudi
intcgntatc manu ucliit cirplozans feu bus.lDuius co2po:ccum uiolctcr op''
malmolcntia fcu infcia fuie cafu dum prdto tarquinq rcgi» fiUus libidiofc
infpicit pcrdidit. Tlon opino: qucn^ potitus cftct:illd fcdus iptobinfimi iu
ta5 ftulte fapcre:ut buic pcriffe aliqd uenie marito cqlLump t j?piquo bm
ejciftimct cna de ipfius corpoae facti^ to uiris clarillunis 1 fottilVmiis indi
tate^q^uis mcb:i iilius itcgricate iam cauit:eofi:^ ad uindictam ccnft^inpt*
perdit4:quocirca propofito animi p^ iiiiAc fedi in fe cdmilTi cgra arcp ipa^
mancntcpcr q6 etia^ co^p" fanctificii riens fe paeminOaiid diccmue.-^adul
ri me:uit:nec ipfi co:pou aufert fancrt tera bec an cafta iudicanda cft/O.uis
tatem uiolentia libidinis aliene:qua5 in bac controuerfia laborandu puta^
feruat perfcucrantia continentie fue. uerit.-^^gregie quidam cj: boc ucracit'
" 2ln uero
ii aliqua fcia menre cotrup^ (^decUmae aitmirabilcdictu.£>uo
ta uiolatoc^^pofito q6 60 uouerat: fuerunt:? unus adultenum sdmifit.
pcrgat uitianda ad decepto:cm fuuj: Splcndide atcp ucnfTimc.intucs cim
adbuc cam pgentc^ fancta urco:pou induu5co:po;2cdmi;:tione:uniue m
dicimu8:ca fanctitate animi p quam quinatifTimacupiditatcalteriufcaftif
^
co:p'' factificabaf^amifTa atcp deftruc fima uoluntate:i rt qd coniunctionc /

^.3bfit bic crro:: 1 binc potius ad^ mebro:5t:f5 q*d aio;t diuerfitaie agcre
)
{ moneamur ita ri amitti coipis fcitare tur attedcns.duo inquit fiu:runt:i: a^
manete animi fanctitatc etia co:po:e dulterium unus admifit ^S^ qd dl
oppfro:ficuf amirtitco:pois facritas boc q6 i ca grauius utdicafque adul
uiobta animi fancritatc cria co:po:c terium n admifit.' Tlam iUc patna et
intacto.<luaobrcm non babct quod co pic puUus c:bcc fnmo maaata efl
in fe mo:tc fpontanca puniat feia fine fuppUdo.Si nd eiUa ipudidria qua
ullacofenfidcfuauiolcntopprcfTa 1 inaitA cdpnmit':ii cft bec iuftiria qua
fllieno cdplta peccato^g^to mius aiig» cafta punif:uoe appeUo Urgcs iudicef
bocfianncadmittat" boxciiw cc:tu: <p rdani. Tlempc poft pcrpctrata fad
cumipfumflagitium g^uis alienum nora nec quenq> fcclcftu 1 mdenatu^

adbuc pendet mcertum. impune uoluiftis ocddi . Si ergo ad


ueltrum iudicifi quifg» dcferret boc
De lucraia q fe ob tlUtn fibi ftu crim:uobifcp^barcf ri foUi indemna''
pmmpc;emit.cap.]cijc. ta: ue:;^ ctiam cafta 1 inocctcm it\^cc
ta5 elTc muUcrem. nonne cum qui id.
PRIMVS

Ifcciflct fcucritate cogrua plcctcretis. macularc ;>fcnfu.=Q.6 ergo feipfa qm


"boc fcdt illa lucreriaalU fic pdicati adulteriii pcrtulit:enam ncj adultcra
.lucreti3:mocetc;cafla: uitn ppelTam: occidit:n6 e pudianccaritas: fcd pu^
^'
lucrctia ittfup inicmit . I^rofcrte feu' ooits infirmitas.^l^udmt ea eim tur^
,5r'.ju-^-

tcntir.qo fi proptciea non poteftis-.q: pitttdis alicne in fecomiflcctiam fi ii


.^-4 H**
non alUt qua punirc poflTitis: cur in'' fccuji romanamulicr laudis auida
-^'A
terfectrice mnocetis i caftc tata prcdi nimiu ucrita e:ne putarcc^g^ uiolcnte:
catione budati0.'O.ua ccrte apud in^ eft patTa:cum uiucrcc libcntcr pafla (i
femo& iudicee ctia talee quales poc' uiuerct. Unde ad oculos bominum
ia?t u^^ carmibue cantitani : nulla mentis fue icftem ilbm penam adbi-'
rationc dcfcnditis conflituca .-'
fcilicet bcndam putauic:quibu8 confcicnta^
intcr illos qui fibi laii infontcs pcpe: dcmonflrare non potuit.Soaa CJPP^
manu luccmcp pero fi^iccc: aias: cui facti (e crcdi erubuit: fi quod alius in
fld fuperna redire cupienti faa obftat: ea (cccrit turpitcnfcrrct tpfa patieccr.
trifliq? palue innabilis unda alligat. Tlonbocfcccruntfciecbriitianc: que
2ln fozte idco ibi non eft:quia fi ifon^ pafle ftmilia uiuunt . Xri nec i fe ultc
tem:fcd male fibi confciam fe pcmit.^ funt crime altcnii:nc alio^ fccleribus
<luid (icnim q6 ipfa tantummooo addercntfua:fiqiTtboftcsinci8 con^
noflc potcrat : yuie iuueni uiolcnrcr cupifccnoo ftupra comiferat:il[e in (c

irruenti etiam fua Ubidine illccca con ipfis bomicidia crubefcenoo commit
fcnfir. 3dq^ in fc puniea ita ooluit:ut tcrcnt.lDntqnippcintusgloziam ca^
fltozte putarct c)cpiandtt : q>q> nec fic flitatis teflimoniiicofcictte:biitautc5

quide occtdcre fe debuit:fi fructuofa} cora oculis dci fui:ncc requirunt am^
pofl"5 ap6 dcos falfo6 age piiiaj. Uc^ pliu8:nifi qutd rccte faciant:n aplius
rutii fo:tc ita erfalfucp e ilL6 q> fuerot bnt:ne deuicntab auctoutate lcgis di
duo 1 adultcrtum unus admifit : fed uinc:cu5 male deuitant offcnfioncin
potius abo adultaitl comifcrut : un'' fufpicionis bumanc.
manifefta inuafionc:altcra latcntc c6
fcnfionc.non fe occidit infontciT idco Tlulla eflc aucto:itateque cbjiflia
potell: a littcratia eius dcfenfozibus nt8 in qual3 caufa ius uoUifa:ie nccis
dici nd cfle apud infcroe intcr illos q 3tcribuac.c.ip.jc;c.

fibi lettrni infontcs pcpcrcre manu.


S5 ita bcc caufa ej: utrocp latcre co-' n iEqj.n.fruftraifciscanonicifcp
artatunut fi gttcnuatur bomiciditi^a Itbzis nufq» nobis diuinitue p'
dultciiti pfirmetunfi purgaf adultiu: ccpta pmilTum uercpcriri p6c:ut ucl
bomicidiu cumulctur.Tlcc omnino i^ uf
ipfiua adipifcende immozcaUcacis:
uenitureritu8:ubidifiadultcr3: cur uUiue carcdi cauediqj maU ci nobis
laudata:fipudica:curoccifa. Tlobid mccipfis nccem infcramue . Tla^T^J
nii boc ta nobili femie buius c|:eplo bibitos nee efle intcUigend e: ubi kp
ad iftos rcfutaoo9:q cbiiftianis fcmi ait:non occidcs: pf ti^ q: non addidit
nis i captiuitate copfl^is alicni ab om ^;:imu5 tuti : ficut fallu tcftimonium
nt cogitatione fanctitatis tnfultat: fuf cum uctaret: falfii inquit tcllimoniuj
fidt q6 i pclaris eius laudibus dictu^ no diccs aducrfus projcimum tuum.
c:duo fttcroK-radulteriii unus admi- Tlec 16 tn (i aducrfus fcipfum quif^
fit.tar.n.lucretia ab eis magis crcdi falfum tcftimonio dijrcrit ab boc crie
ta e:qtte fe nullo adulterino potucrit fc putaucrit aUcnu^: quoniam rcgta^

/
'

LIBER

diligcndi pzcxinraa (anctipfo dikcto t>c iterfecriotb* bciu, queab boi^


»cccpit: qn ^defcnpnun eft : diligcs ddq avninc epip iuniur.cap.^
pror.mu cud ficut tapfoj . "p>oiro (i
falfi tcftimonq nor. minus rcus cft c| q Uafdiocrocrccptioncs C3dc5
de fopfo falfu5 fatcfrg' fi oduczfae ^ ipa diuia focit auctas;ut ri hcc"
pmu boc faccrct: cum in co prcccpto 3t boiem occidu (} bis erccptis quo9
quo falfu tcilimcnii ^bibctur: aJdv^ 6s ocddi fmc ad
iubct:fujc data U-gc
fus ^nmu probLbcaf: poffucp ri rcc^ pfonam pio tcmpo:c cicp:dTa mlTioc
fc inrclii^cnnbus uidcn no' d ^bibi^ Tloadtipfeocadicqui miniflcnum
tiuut aducrfus fapfum quifc^ filfus debct uibentiificut aclminicuUim gU"
tcfhs afTuianyto m2c:is Ltdligcndo e dius e utcnti;-! io ncquajj- cotra bcc
nonliccrebomini fcipfum ocadere: prcceptum fecerunt:quo diitum e;nd
cd i co q6 fcnptum i non ecddes: ni'' occidcs qui deo 3Ucio:e bdla gcffep^
bib dcidc addito nuUus ncctpc uticp autpfoni gcrctcs pubUce potdbtis
cui prccipttur mtclligafur crccptus:' fecddd d'' legcs:boc e luftilTimc rois
Un quidam boc prcceprii ct i beftus impcno fccUrratos mottc punierunt.
ac pccora conanf qctcndcrcui cjthoc £1 abrai fi fold n l culpatus crudcU''
ctui5 nulld co:z Uca^t occiderc£ur n tatis cric;ucrd ctiam laudams e noie
crgo 1 bcrbas 7 (^cqd bumorc radici pioatis^g^uoluLtliUu ncquaq' fcdc^
tus alif ac fLjif.- Tla; t boc gcnus re^ rate /5 obcdieter ocadcrcCt mcnto . /**

rug-uLsnonfcnnat d! uiucrcacpcr qrifutrp iufTudafitbndum quod


boc potfft T mo:L: proindc crum CU5 icptc filii que patnoccumt occidit:
uis adbtbctu: ocaduUri lapoftolus cd fe imolams dco id uouLffccquod
cum dc buiufccmodi fcmmibus bq^ redcdti dc pUo uiac:i pmu" occumf^
retur:tu mqt quod fcmuias no uiuifi fa.TlecJap/d aUt cjoifat:?- (c\p(d ca
>
carur nifi pnus moriarur. i i pfalmo boftb" niina oomus opp^tit: nifi q'a

fcnptu e:0ccidit uitcs co;: i grandie. fpus lateni boc mlTerat :


d P<f iUom
TlunquidigLturobboccum audiai-' miracuU fadebat.
mus non occidce uu-guku ucllcrc ne^
fas ducimus: 1 m3nLcbto:um crroa Ct nSq' pofTit mots uoUitarxa ad
infanirTimc acquLcf.tmus.-TDis igitur magnimduie anuni ptincre.c3p.jT9»
dcLLramcncis rcmons^cti audLmus n
occidG:(i proptcrca no accipius boc h 3s crgo cTXcptis quos ud lej:

dicoim cfTc dc frutctis; quu nuUus e iuflagcncrarrripcfds inflide


eis fenfos: ncc dc irrationabiUb' am' 03 fpafr ocdcU iubcrdfqs f?omini uf
manb*:uolatLLibus:natanUbus;abu' (dp(6 uTquiUbct ocddcnnbomuadg
!aiibus;rcptiUbus:q: nulb nobis ra' crimine innectitur . ^tquiouu^ bo<
qul cis dani e nobifcuj
tiSc foait': ri in (dpds pcrpttnucrunt: animi ma^
babcrc ccmuncm.Uri mfhfrtma ouii gnimdme fouafTc mirandi; non fapi-'
nanonc crcatoiis i uira t mo:s coui; entie fanitate Uudandi func qui^ fi
noflri? ufibus fubdimr."Rdlat ut dc ratione diUgetius confuUs ncc ipfa :

boic inteUigamus qaod dictd cft non quidiammimagniruoo recte nout':


occidcs. Tlon altcr crgo:nec tc. n«p ubi qwfcp ni ttalec»o tolerare udqcp
cuim qui fe occidLn aUud y bominej afpa:ud aUena pecc3ta fe ipfcinterc
ocadit. mcnt.ID3gis.n.mes infuma dcpre^
bedim::que ferrc non potdt ad dori
PRIIVWS

fui co!po:(8 rcrutmte:uel (tultl uulgi uerum deum.


opinionem.XDaiocp ammud mcrito
diccndue tqvii uitam cnJnorii magis OLuale ejrcplum fit catois : qui (c

potcftferreyfugercibumamim iu uictotiamccfarisnon fcrens intcre^


dicium majiecp uulga:e:q6 plerum^ mit.capitulum.p:ig.
caligineerro:ieinuoluitur pre prcte
luce ac puritate contenere. O.uaob:e f £dtrietiaiUi pSctcrlucrctiam
magno animo ficri putandum efl:
(i de qua fupra fatie quod ui6ba
cum fibi bomo ingerit mo:te: illc pc tur di)au8:ii facile repiiJt 6 cuiue auc
tiuB tbcobu^t" ibac aimi magnitudic to2itatc prefcribat: nifi illum catone;
repitur:quc fcrut lecto platonia lib:o qui occidinno q: folus id fcc:
fe utice

obi de tmoztalitate anime difputauit fcd q: uir ooctus t probue babebaf:


fe prcdpice dcdifTc dc muro: atq^ ita. utmcritoputarctVcctc etiaficri po''
cj: bac uita cmigrafTe ad ca qua crcdi tuiflc rpofle q6 fccit. tX cuiue facto
diteemclio:e. TlibiLn.urgebat aut 4d potifl^imit dica:nifi q^ amici ciue et
calamitatie aut crimi&:fcu ucru^ feu oocti quidam uiri:qui boc ficri pru''

ralfum:q6 no ualenDO fcrre fe aufe: dcntiue difluadcbant:imbccillioi6 y


ret:fed ad capcfccndam mo:tem ato^ fo:tio:i8 animi fadnus cfle cefucnit:

ad buius uite fuauia uicula rdpcda: quo dcmonftraret''it boneflae turpia


fola affuit animi magmruoo.OLuod prccaucn8:f5 infirmitae aducrfa non
tit malc potius faauj efTe cp bn tcftia fuftinee.^lDoc 7 ipfe cato in fuo carilTi

ei potuit elTe plato ipfe quc3 lcgeran mo filio iudicauit.Tlam fi turpeerat


qui profccto id pzcctpue potinfimuc^ fub uictotia ccfarie uiuere:curauctot
fcciflfct ucl eiia p:ccepilTct:jti fi eatne^^ buiue turpitudie pcio: filio fuit: que
te qua imottalitatem anime uidic: ne de cefarie benignitate omma fperare
quay facicndum: qnctia pzobibeduj prcccpit.-'£ur non i illum fccum^coe^
cfle iudicalTct.^lt cim multi fe itcmte git admo:tcm'Tlamfictifilmm qui
:ut:ne in manus bofliD pcruenireni: cotra impaiu in boftem pugnaucrat:
no mooo querimue utni fit factum: etianicto^e laudabilitcr toquatue oc
f5 ut^ fucrit facicndo Sana quippe
. ddit:cur uictus uicto filio peperdt|ca
ro criam ej:cmplis ateponeda cft: cui to:qui no pepcit fibi .'
iUt turpi" crat
quidcm t cjxmpla conco:dant. fed il cotra ipio cffc uicto«:q' cotra dccus
la que tanto digniora funt imitatioc: fcrre uicto:e.-nullo mo igit' cato tpe
g>to cjrccllcntiora pictatc. tlo fecerut ee iudicauit fub uictOK cefare uiuere:
patriarcbe:no^pbetc:n6 apoftoli:q: olio^rt ab bac turpitudiepatemo fer"
t ipfe oominus iefue cbtiftus quaoo ro filiii libcraret. 0.uid c crgo nifi 5»
co8 qui pcrfccutioncm patercntur fu filiuquatuamauicrcui pardaccfare
gcre admonuit de ciuitate in ciuitate: 7fpauit7uoluit:tmgloueipfiu8 cc
potnit admoncrc ut fibi manus Infcr fari8:ne ab illo ctiam fibi pa:cerctur:
rcnttnc in manus pcrfcquentium pc: di]rifl*e fcrmr inwdinaut
ut ipfe ccfar
uenirct.^poro fi boc ille no luftit auc utaliquidnosmitius dicamus cru^
monuit:ut boc mooo fui ejc bac uita buit.

emigraren^Jb" cmigratib' fc mafiocs


ctnae ppatuf cc^mifit: qlj cjrcmpla Cb in ca uirmte qua rcgulus cato
opponat gctcs q ignorat dcn: maifc^ ne preftantio: fwKmulto magis emic
ftum e fooc non Ucere coUtibus unu5 ant cbuftiani.cap.j7ii^»
LIBER

n Olunt aatem i(ii contra quoa bollibu9uicrifdpfo6 fcri:nolueriIn


flgimuetut fanctu ui^ iob q ta 7 cum mo:tcm minime fozmidarent:
bozrcda malaifuacarncpcrpctima uicto:c9 tri oomino9 ferre q^ ca^ ftbi

luit:^illata fibimo:te otbuscarere inferre maluerunt:quato magig cb:i^


cruciatibuerucl altoB fanctos cj: nzis Itiani ucrum dciicolcnrce:-? fupne pa
litreria fumma aucto:itatc celfilTimif trie fufpiranre9ab boc facino:c retnp
fidccp digniflfimierqui captiuitatc oo abut:fi eo9 diuia difpofirioucl^ban
minarionecp boftium fene.q? fibi ne 003 ud emedjnooe ad tp9 boftib" fb*
cem inferre malucrint:catoni ptefera iugauerir: quo9 in illa bumtlitatcno
mue.Scd e)c litteris eorum cundem dcferit qui^p^ eo9 ta bumiliter uenit
illum marco catoni marcum reguluj altilTimu^^pfcrrij quc9 nulU" milita^
prcferam^Xato enim nun^ ccfarcm ri9 potcftatis uel talig miliric iura c6
uiceratcui aictue dcdignarus c fubq^ ftringunt ipfii boflc fcrrc fupciatum.
dir nc fubqcerefa fcipo elegitoccidi. 0.ui9 ergo tam malus cr:o: obrcpit:
"Rcgulus aut peno9 ia uicerat:ipioqj ut bomo (e occidat:ud quia in eii pcc
romano romanue impcrato: non e^ cauit:uel nc in cum pcaet intmic'': cn
duibua oolendam:fcd e)c boftib'' lau uel peccato:em uel peccatu^ ipfu^ oc
dandam uicto:iam rcpo:tauerat : ab ciderenon tiadcacinimicami
ds tame poftea uictus maluit eoo fer
rc Puicnoo:^ cis fc aufcrre mo:icoo. Cb pcccatum non pcr pcccatu^ dc
T^:oinde feruauit i fub cartbagincfi^ beat declinari.capitulum.;c;cv.
umdriatione patientiam:'Z in romao
rum dileaionccondantiam nccixicta a X cnim timedii c t cauendu:nc
aufercns co:pu9 ab boRibU8:nectuic libidini bo(ti\i fubditii co:pu9
tum animum aciuibus.Tlec q> fe OC'' illcccbwfa uoluptatc aimii alliriat co
riderc nolmcuitc buius amo:c ferit. fenrirc peccato.lbroide inquijit no ia
boc p:obauit cuj caufa ^milTi iurifqj proptcr alienii;f5 jjpter fuum peccatu
fu:andi ad cofde boflc9:quos graui'* ante^ boc qutfcp committat (c dcbct
in fenatu ucrbi9 ^ i bello armis ofFc^ occicUre.TluIlo mooo quidem boc fa
derat finc ulla dubitationc remeauit. riat animu8 ut confcnriat libidini car

Xantus itscp uitc buius contcmpro: ni8 fuc alicna libidinc concitatc:^ 60
ca fcuictibu9 boflibu9 per quaflibet poriu9 dufcp fapicntie:q' co:po:i9 cS
pcnaB eam finirc: qua k ipfe pimere cupifcentic fubicctug cft. Ueruntame
maluit:m9gnij fcclu9 ce fi fe bomo 15 fi deteftabile fadnus 1 damnabile fce
terimat proculdubio iudicauit: intcr lu6 cft ctiam fcipfum bominem ocd^
fuos oms laudabrca 1 ^mtd ia^mb" dercificatuaitae manifcfta^damat:
illuftreeuiro9 nd^feriit romani mcli quie ita dcfipiat ut dicat iam ntic pec

o:cm:quem nccp felirita^ co:ruperit: cemue:ncpoflca fo:te pccccmue.-^^am


na in tanta uictoia pauptim" pmafit: niic ppetrcmue bomiridiii;nc fote po
ncc infelicirag fregerit: nam ad tanta ftca inridamus in adulterium. TLonc
qctria reucrrititrcptdu^.^po^ro fi fo: fi tantii dfiatur iniquitasrut n innoce
tilTimi 1 pralariffimi uiri terrcne pa tia fcd poriu9 peccata cligantTariu9 e
trie defcnfo:e9:dco:ocp licet falfo:um inccrtum p:o futuro adultcriu:y cer^
n tri fallaccB cultoses: fcd ucraciflimi tti de pnri boicidio.^ Tlonnc farius cfl

etia^ iurato:e9 qui boftc9 uictog mo flagiriti commirrcre q6 peniteoo fane


re ac iurc bclli ferirc porucruncbi ab tur:^ tale fadnuo ubi (ocus falubris
PRIMVS

pemtentic non relinquitur .'


"bec diji fecerit:rcu8 cft impcrq Meni atqj co
proptcr C08 ucl eas q non aUcni (ed tempti.Oaoo fi fua (pote atcp aacto
propzg pcccati deuitandi caufarnc fU ritatc fccilTct:crime clTufi bilai faguie
altcriuelibidicctilejxiiatc fuc fozte icidiiTct. 3t3q3 un punifnififcait iiuf
confcntianCuim fibi qua mo:iaf infe fu8:ide punief nifi fccezit iulTu8. 0.6
rcnda putant.£ctcrum abfit a mcntc fi ita eiubctc ipatozc^q^to magis iube
cbnfttana quc dco fuo fidini eoc^ fpe te crcato:c'4lui crgo audit no licc (e

pofita eiu8 adiutozio nititur.abfit ig> occidc::faciat:fi iulTit cuiu8 ix I5 iulTa

ut mee talia cuiuflibet carnis uolup^ contemnea:.Xantumd uidat utrum


tatib" ad confcnfuj turpitudis cedat. diuina iulTio nullo nutet inccrto:no8
Oiuod fi illa cocupifccnriaf inobcdie pcr aurem confcicntia conucnimus:
tia quc adbuc in mebris mozibundis occnlto:um nobie iudidum fi ufurpa
babitat:prc^ nofh-c uoluntatie lcgcm mue.Tlcmo fdtquid agaf i bomine:
quafi legc fua mouct': quanto magis nifi fpiritue boia qui in ipfo cft boc :

abfc^ culpa e in cozpocno pfcnticris: didmu8:bocalTerimu8 boc modis :

fi abfq^ culpa efl i co:poie oo:mieti8. omnibus approbamu0:neminc fpon


tancamo^tcfibiinfcrrcdcbcre uclut
6e bis q ficri ti Ij co a factie facta fiigieoo molcftias tcporalcs nc icidat
nofcunf qua ratione facta credcnda in perpctuas.Tlcmincm proptcr alic
fit cap.jcvi. na pcccata nc boc ipfo incipiat babcz
grauilTimu proprio:que n polluebat
f £d qucda inqunt fancrc fcmie alicnum. Tlcminc^ptcr fuapcccata
tepo:epcrfccutioni6:ut infccta^ p:eteiica ^iptcr quc magis bac uita
:

tO!C8 fuc pudicitic dcuitarcnt in rap^ opue cft ut polTinc pcnitcnoo fanari.
turu atcp nccatu^ fe fluuio ^iccerot: Tlcminc uelut dcfidcrio uitc mcliozis
coq? mo defunctc funt:car5cp marty quc poft mo:tc fpcrat^-q: reo8 fue mo
ria in catbolica cccria txcncratioc cck^ tis mclio:poftmo:tcm uita nonfu^
bcrrima frcquentant". t>e bia nibil te fcipit.

merc audco iudica:: utrum.n.ecclcfie


aliquibus fidc dignis tcftificatioibua 3ln ^ptcr pcccari dccUationc mos
w*lfT»v utco?2mem02iaficbono:etdiuinap
'
fpontanca appctcnda fit.cap.jcjcvg.
tjft*^ < ^
fuafcrit aucto:ita8 nefcio : t ficri pot

/tCiw 'a^^ ut ita fit. 'duid fi cnim boc fcccrunt


*
r £ftat una ci dc qua diccccpi:
ji/f>.».-tA non bumanitus dcceptc:f5 diuinitua q: utilc putat^ut (c ci(ci^ iidcint:
'
iuflemcc errantcs^fj obedicntearficut fciiica ne irrmt in pcccatH ucl blandi
5 fampfon aliud nobis fas ri e crcdeiT cntcuoluptate ucl oolo:c fcuietc. qua
£um autcm dcud iubct:fcc^ iuberc ft caufam fi uolucrimus admittcrc : co

ne ullis ambagibus itimancfs obedi^ ufcpprogrdTapcrucnict utbo:tandi


cntii in crime uocctfCkaie obfcqmuj fintboiee tuncfeporiu8 intcrimcre:
pietatis accufct/3; non ideo finc (cc cum lauacro fancte rcgcncrarionis
lere fadt quifquis deo immobrc filiil abluri:uniue:fo:;j rcmilTioneacccptnt
decrcuerit.Scd boc abrai etiam lau peccato:um . Xunc cnim tcmpus cft

dabilitcr fccit.Tlam i milcs cum obc omnia fiirura pcccata:cu fut


cflucndi
dicne potcftati fub qua lcgitimc con^ omnia dclcta p:ctira. O.uod (i moitc
ftitutus dt bomincm ocddiv. nuUa d fpdtanca rccte fit:cur ix ttic poriflKmi»
uitatis fuc lcge teue boicidq: tme nift fit.^£ur bapri^ariiD fibi quilcp pardt^

\
LIBER

Car liberam caput toc tuzfus uite bu na ifta c:crgo nulla dl.Tlo itatp uo-'
mepcriculis itiferittcumfitfacillimc bis fidelcs cbudi fit tedio uita uia:
poccfljtis illatfl fibi neceoia dcuitaz^ fi ludib:io fuit boflib" caflitas U2a:ba
cum fcriptum fit:qui amat pcriculuj betis magna ueracp confolatione^^fi
icidit in ilUid. £ur ergo amantur toc fidapfcienafciccisiiuos pfefifl^epcc
T tanta pei-icula:ucl ccrte etiaj fi non cacis eof ^ i uos pecca: pmiflifiit.
amanCfufcipiunturcur manet in bac
uitacuiabfccderclicitueft^^Jln uero CLb iudicio dei t co:poe pcicciu U^
ta infulfa peruerfitas co{ euertit ia bioo boftirpccca: pmifla fitca.j:p7iq.
confidcratioc ucritatis auerti: ut fi fe
quif(p intcrimerc debet:ne uni' capti-' q Uod fi fo:ce cur pmiflli fnc quc
uantis driatu cozruat in pcccatum:ui ritis : alca c|dc c^iuidccia cica''
uendum fibi cxiftict: ut ipfum pferat toiismundiatcprccto^is:? ifcrutabi
mundum pcr omnea boras tcntario^ lia fut iudicia ei":'! inucftigabilcs uie
nibus plenum t talibus qualis fub dus.Ucruntn itcrrogatc fidclit aias
uno Domino fozmidatur^^innumera ucfti-38:ne fo:te 6 ifto itcgritatis i co
bilibusceteri9:fincquibu8 bec uita bono uos iflin'*
tinentie uel pudicitic
nonducif;''Q.uidigit'caufe cftcurin bumanis laudibus delcc
eFtulifti8:t
da e;:bo2tationibuB tcmpora pfuma'' boc cnam abquibus iuidiftis.
tate in
mue:quibus bapti^atos alloqucnoo Tlon accufo quod ncfcio : ncc audio
ftudcmus aacndcre:fiuc ad uirgialc^ quoo uobis infrogata co:da ufa rcf-'

integritatem:riue ad contincntiam ui pondent:tii fi ita cfle:cfponderint:no


dualcm:fiue ad ipfam tboii coniugaf lite mirari boc uos 9mififle:unde bo
fidcm:cum babcamus meliora^ab mibus pbccre gcftiftis:iUud uobis :c
omnibus pcccandi pcriculis rcota c6 manfifle quod oftcndi botbus ii pot.
pedia^utc^bufcncp poft remiiTionem ,
Si pcccantibus no confenfiftis : diui
rccentifTimam pcccatop: arripicndaj ne grarie ne amittcretur diuinu acccf
mozte fibiqj ingcrcndam pcrfuadere fitau)ciliu:bumancglo:ie neamaret'
potucrimus eos ad oominufaniozes bumanu fucceflfit obprob:iD.i utzoc^
mittamus i *Po«o fi difo^
purio:cfcp cofolamini pufiUamincs iUinc^batc
hoc aggrcdiendum atcp pfuadcndu^ biccm
bmccaftigateiUinciuftificate
putat:n dico defipit f^ infanit . 0.m date.OLuarum ucro couia itrogata
tandej fronte bomini diciciterfice te: refpodcntnung^fe dcbono vgitatis
nc puis tuis pcccatis adijcias graui": ueluiduitatisuelcoiugalis pudicitie
dum uiuis fub dno barbaris mozib'' fuperbiflfc^fed bumilib" pfcnricnoo 6
impudico:qui non potell: nifi fcelera^ oonodcicumcremo:e ejcultaflfe: ncc
tiffime diccre.3ntcrficc te peccatis tu inuidifle cuig» paris cjccclletia facnta^
isoibus abfoluti6:nc rurfus talia ur ris 1 caftitati8:f5bumana laude poft
cciam pciora commiccas dum uiuis t pofita:quctantomaio:deferri folet:

munoo coc impuris uolupcacibus iV quato e bonu rarius q5 crigit laudc;


lccebrofo:toc ncfandis crudelicacib'* optafTc porius:ut ca^ splio: niicrus
furiofo cocerroiibus i cerroiib" ini^ eflet:^ ut ipfe in paucitate ampUus
mico.t)oc qz ncfas eft diccre:nefas e cminerent.Tlccifte quidc q talcs fut:

^fccco k occidcrc . Tla (i boc fponte fiea^tquoc^aliquas barbarica libi-'


ficicndi ulla ca iufta cflc poflct:^cul^ 00 copflKriptniflum boccflccaufcnt':
dubio iuHio: g^ ifta n cflet: quia ucro nec ideo credant deum ifta ncgiigere
PRINWS

quift ^mittit quod neo ipunc cont'' b 3tbet itxc0 oic familia fdmi i
roimc Oaiedam emm ueluri podcra ucri dciconfolatione fui no fal

P' mala^ cupiditaroit per occulm diui^ Uce:nec in fpe remm nutantium ucl
num prefens iudicium rda^ntur t : bbentiom conftitutam: uira<^ criam
.manifefto ultiorefenuinf . ioitaffia ipfam tcporalcm mimc pcnitcndam:
(, a6t quc bn fibi funt conlcic no fe
iltc i qua eniditur ad ctcmamrbonifcp t^

e^ iflo caf!i»tts bono co: inflatum cj: rcnis tanij' pcrcgrina utif ncc capit':
tulinfeit tamen uim boftikm in ca:ne maUs aute probatur aut cmcndatur.
perpefle funtrbabebant aliquid latcn 3lli \?o qui probitari cius infultant:
tieinfirmitati9:quepo(Tentin fupcr^' ei^dntc5fo:tc in aliqua tcporaUa
bie fadu banc bumilitate i uaftatio
(i mala dcucncrit:ubi cft dcus tmeOp
nc illa cttafiflfet cytolli. Sicui ergo q" ii diant:ubi funt dq eo^:cii taUa pa^'

i dam moiie rapti funt:nc malicia mu^ tiant'pro qbus cuirandis eosuclco^
i^taret intelUctum eomm:ita quiddam lunt ucl colenoos cfle contcndut,-' 111
eb iftia uiraptBc:neprorpitas muta ifta refpodcudcus meus ubicp prls c
V ret modeftiam earum. Utrifc^ igitur ubicp totusrnufj' inclufusrqui poffit
que de came fua y turpe nulU* enent ftdclic fccrctus abcfle n mot^.^Uc cuj
ppclTc coractum:uel ii fupcrbicbann me adueifis reb" c)C3gitat:aut mcrita
uel fupcrbire:fi nec boftiu uioUtia co epminat:aut pcccata caftiganmcrcc
trectatc clTcnt fo:fita potcranr.non a-' demqsmibictcrnapro tolcraiis pie
blata c caftitas: f^ bumilitas pfuafa. maUs tcmpalibus fcruat. Uos autcj
3lla?2 tumou occurfum eft manenti: qui cftis cum quibus loq dignum fit
(ftarumoccurfiicft immincti.0.ua^ faltcm dc dqsucfti-is : qto magis dc

7 illud n fit tacendum: q> quibufdam dco mco:4 tcrribiUs cft fupc: omncs
quc ifta pcrpefle funt:potuit uidcri co oms dq gcnrium dcmonia:
dcos:qi?i
tincmic bonum in bonis co:poraUV Dominus autcm cclos fccit.Bi naftca
dcputandum: t tunc mancre (i nulU" ille fcipio quondam ponrifejcuiucrct:
libidincco^p" attrcctaret': non autcm qui fub terro:e bclU punici in (akip^
clTe pofitum in folo adiuto diuinitus dis pb:fgq8 facris cum uiroprimus
robo« uoluntati9:ut fit fzctu x coip* qucrcrcturuniucrfus fcnatus clcgit:
1 fpiritu8:ncc tale bonii eSTe q> inixito cuius 08 fo:tafle non audcrcris afpi''

aio poffit aufcrri:qui crro cis fo:tafle ccre:ipfc uos ab bac impudcnria co^
fublatus c.£um.n.cogitant qua con^ biberet.
rcictia dco feruierit: i fidc inconcufla
non dc illo fcntiunt <f ita fibi fcruien-' OLuaj pudcndis profpcritaribus
tca^cumqjirainuocftntcsdcfcrcre ul 8fftucrcuchnr:q'dc cb:iftiani8 tcpib''
lo mooo pofucrit:qu3tuciJcp tlU cafti conqucruntur.cap.jc;:;:.
tas placeat dubitare non poflunt.ui^
dcnt cfle confcqucns ncquaq» illn fu^ c UrcimafifUctircbus aduerfis
iflcpmilTtt^:utbcc accidcrcnt factia 6 tpoiib* q:imini cb:iftiai8:mfi
fui8:fi co mo pcrire polTct fanctitas: q: u:am lujruria cupiris b:e fccuram:
qua cotuUt cis 7 diligit in eis. 7 pcrdirifllimis mo:ibus rcmota om^
ni molcftiarum afpcritate dtfftucre;
CLiiid failia cblifti :i^de Sbcat ifiili Tlccp.n.proptcrca cupiris b:c paccm
b" cu cpprobrat qp caj a furo:c boftia 7 oni gcncrc copia^t abudare: ut bis
non Ul7crauerit cb:iftu0.cap.p:i]^ bois boncftc utamini:boc e modcfte:
LIBER

fobnc:tipintcr.pic(cd ut mfmita ua rupto.2lu3ru9 ucro lu)curiofuri^ po


ricras uoluptamm infanie cffufioib' pfg fecodis rcbus cffcctus Kquaa na^
qrquirarunfccundirq? rcbus ca mala fica iUc prudcntiflime caucndas cfle
ojuntinmoubus : quc fcuicntibua ccnfebar.qii duitate boftium mapaj
pdoa funt boftibus.jlt iUc fcipio po' foztifl^imam opulcnrifl^imamcp nolc
tifcjc mjpjnus ucftcr.iUc ludicio toti"* bat auferri-Ut timo:c Ubioo p'Mnct:
fenatuB uiropnmus iftauobis mctu Ubioo prefla no UipiriaretunUipuis
cns cabmiratcm nolcbat cmuUj nJc cp cobibita nec auarida aafl^arcrur.
impq romamcaubaginemdiruirtdc quibus uit^s obfcraris ciuitari utiUa
ccmcnti utdirucrcturconn-adiccbat uirtusfiom-ct^crcfcacndc^ uirturi
caroni:timcn9 infirmis animis bofte Ubertas congrua pcrmancret. "bic ct
fccuriratcmn anquam pupiUis ciui-' criv.i ej: bac ^uidcunfl^una pfu: cari''
bns iooncum. tuto:cm ncccfTariuj ui'' tatc uaxicbiv.qp idem ipfe u: ponrifej:

dcs eflc tcrro:cm.Tla: cu fcntcntia fc mapmus a fcnatu tpis lUius q6 fcpe


fcUit: rc ipfa probatum cft g> uerum dictum eft elcctu9:fmc uUa fcnrcnriajt
dice:ct.C>clcta quippc carcbaginc ma difcretione uir oprimus.caucam tbe^
gno.f. tcrroy: romanc reipubllcc 6pul atri fcnatii cultrucre moUcnte ab bac
fo -rqrtinctoitanta dcrcbus ^fpcris difpofirione 7 cupiditatc compefcuin
o:ta mala connnuo fubfccuta funr.ut pcrfuafircporanonc grauifTima nc :

cozruptadirupraq3 concodia prius greca lupiriam uiriUl?us pamc mo:i


feuis crucntifqj fcdinonibus: dnndc bus parcrenrur obreperc:-! ad vtutej
moj: malar conneponc caufaru^ibcl Ubefactandam enenia nd acp ^omana
lis ctia ciuilibus ranre ftragcs edcret': percgrie confcnrire nequiric : tantucp
tanrus fanguis cfTundcrcntanta cupi aucfe uaUunut ^is eius comota fea^
ditatc p:ofcriptionum ac rapinarum tozia prouidentia:etiam fubfeUiaqui

ferucrct imanitas:ut romam illi 4 ui-' bu9 ad boram congclTis in luoozum


ta intcgrio:e mala mctucbant ab bo'' fpeaacuU) ii uri ciuitas ccpcrat:ddn^
ftibus pcrdira inrcgritarc uire crudcU ceps probiberct apponi- <luato fhi-'

ora paraet a cuiibus^eacp ipfa Ubioo dio ific ab urbe roma luoos ipos fce^

driandi:que itcr alia uicia gencris bu nico9 abftuUffet: fi eo:um


aucto:it3ri

mani imodcratio: ierat univfo poptb quos 6o9 putabat icfilTc audecquos
romano:poftca cp in paucis potcntio cc nojriog dcmocs n inteUigebat: aut

ribus uicir.obnitos fatigatoftp cete^ fi itcUigcbanplaandos ctiam ipfe po

ro9 ctiam iugo fcruiniiis opprcflTit. rius q> conteneoo9 dcos erifWmabat.
TUndum enim fiierat dcclarata gcu''

O-uib" uicior. gradib* aucta fit in tibus fupema t>octrina : quc fide co:
romanis cupioo regnandi. capituluj mundans ad celeftia ucl fupcrcekftia
capefccnda bumiU pietatc bumanuj
murarct affcctum:T a driani fugbojj

n 3lm qn illa (Jefcct i fupbilTimif dctnonum Ubcrarct,

mcnnbusiooncc cotinuatts bo
no:ibu9 ad poteflatc? regia puenirct fi>e fccnicomm inftiturione Uioo'
ambitio.' "bonozum pozro continuaii rm.cap.Tqq:^.
p-'
DO^i facultas no efTennifi ambirio
ualcret.minime aut pualcrct ibitio: it JErutnfdtote^iftanefdtig-r^

nifi in populo audricia;lopjriacp coj U08 ifta ncfdrc difl^imulatis ad


PRIMVS

ueitite:4 aducrfus liberatoze a. talib'* "bftnc aio?fc labej ac peftem: banc^bi


dnis tnuimuratis ludi fcemci fpecta^ tatia 1 boncftatis euerfioncm uoois
cularturpitudmu i Ucentia uanuatu^ fcipio illemctucbat : qri cdftrui tbea'
non bominum uitqe: fcd deozum ue-' tra^^bibebanquanoorebus ^jfperis

ftroijs inlTis rome iftituta funt. lole'' uos facile co:rumpi atcp euciii pofTc
rabtliuB diuios bonocs dcfcrrctie illi cemebat:quaoo uos ab boftili tro:c
fcipioi:^ dco$ eiufmodi colctis.nccp fecuros efle nokbat.Tlccp ci^ cefcbat
ei^eratilUdqfuo potiftce mcUo:rcs. ilU feUccm elTe rcmp. ftantibus mcni^
£cce attedite (i mes ta diu potatis w" bus:ruentibu9 mo^ib'': fed in uobis
rozibus cbria uos aliquid fanu pfidc plus ualuit:g7dcmonc6 unpg fedujre
rare pmittit. £>9^pt fedida cozpozu rdt:q' q> boies prouidi preaucrunt.
peftilcntiam Uioos fibi fcenicos e;:bi^ mala q faatis uobis iputare
"bic e cp
beriittbebant.potifgcaut uefter ppi no uultis.mala vo quc patimini cb:!-'
aioj^ caucndam pcftUcntiam ipfam ftianis tcpo:ibu8 imputatis.ncqp dm
fcena conftrui probibebat.Si aliqua e in u:a fecuritatc paata remp. fj Uf
luce meniis .inimum co:po:i preponi jcuriam queritia impunitam:c} depra
tisieUgite quem colatis . Tleqj cnim uati rcb"^fperi8:ncc co:rigipocmfti9
1 iUa cozpo^ peftilentia ideo conquic aduerfis.Uokbat uos iUe fcipio tcr^
uit:quia popuio bdUcofo i fotantca rcri ab bofte:ne in Uijruriaj flueretis:
ludis circefibua affucto Uioo^ fceni^ uos ncc contriti ab boftelu^uriam re
co?:; dcUcata fubmtrauit infania : fed prefl^iftis: pcrdidiftis utiUtatcm cala-'
flftutia fpirituu ncfanoof; prcuidcns mitati8:Tmiferrimifactiefti8:t pefli
fme 6buo ceflatura:
ilia pcftilcntia la mipermanfiftis.
flUam longc grauio:cm qua plurima
gaudet:cj: bac occafione n co:pibu8: £>e ckmcntia dci que urbis ej:cidi^
I5 moHb'' curauit imittcre : que aiaa um temperauit.cap.jc^iig.
mifcTO^:. tatis obcccauit tencbrie:tan
ta defo:muate fcdauit:ut etiaj mooo e X tamen quod uiuitts dei eft:^

q& incrcdibik fo:fitan cnt:fi a noftrif uobia parceoo admonct;utco:


poftcns audictu: :6ana urbe uaftata: ri$»mini pcnitenoo: qui uobis ctiam
quos peftikntia ilU polTcdit:atcp ide ingratis prcftitit : ut ucl fub nomine
fugientes cartbigme pueuire potue-' feruo:um eius:uclin locis martfrum
rant in tbeatris quotidie certati^ pro eius boftiksmanus cuadcretis. 'Ko^
biftrionibus infanirent. mulus 1 rcmus afflum conftituifi^e <^^i./'t^-»*-
perbibentur:quo quifquis confuge^
£)c uitqs romanof :quo8 patrieii ret ab omni no^a Uber elTrt : augere
coirejcii euerfio.cap.jcjc^^iq. quercntes creande multitudinem ci^

uitans.ZDirandum in bono:cm cbti


o ZDetes amctes: ^b c bic tatus fti proceiTit epemplum:boc pftituejtt

n crro: fed furo::ui eptiu uim cucrfo:es urbi8:quod inftuuerant an


ficut audiuimus plagetib" o:ictaUb'' tea conditoK8.<luid autem magnu^
populis:-? majcimis ciuitatibus in re^ fi boc feceriit ilU : ut ciuium fuotum

motilTimis terns pubUcu luctu meo' numerus fupplercf:quodfeccrutifti:


rcmq? duceiuibus:uo8 tbeatra quere ut fuo^ bofnu numaofitas f uaretV
retis^mtraretis: impleretis : 1 muUo bcczaliafiqua uberi"' 1 comodius
uifaniora y fuerant antca faceretisi potuerit refpondeat inimicis fuis :
LIBER

rcdcmpta familia dnt chiilHit pcgria iam uel illie clarcrct noftra religio:ur
duitas rejts cb:iftu tta cos a facris fac:ilegts probiberer.
jbeinde demonflrandu e quos eo:u5
£)c btctib" ft ipioe eccVic filqstt 6 mo:es i quam ob caufam uerus 6s
falfis itza cccriacbjiftianis.cap.jc^rjcv. ad augendu impiu adiuuarc dignat*
eUn cuius potcftate fut regna omnia:
m £mincnt fanc in ipis inimicis qua^' nibil cos adiuuerint bi : quoe
latc ciucs futuros: nc ifructuo^' dco9 putant : quin potius quantum
fj ucl 3p6 ipfos putct: cp oocc pueiat dcapicnoo i fallenoo nocuczint.lbo''
ad confctXos poztat infc(to9:fi;cut e^ H ftremo aducrfus eos dicctur:qut ma''
lo^ numcro ctia dci ciuiras bct fccuj nifefhfl"imi9 oocumcntis confurati at
Q'diu pcrcgrinatur in munoo connc-' q3 dcuicti:conanrur afl*crcrc non pro''
ps communionc facrametomm:ncc picr uite piitis utilitatcm : f, proptcr
(ccam futuros ctema fo:tc facto;;^:
in ea5 que poft mo:tc futura cft colcoo9
4 partim in occulto ptim m apto fiJt. cflc deos.Ouc nifi fallo:queftio mrto
<lui ctia CU5 ipfis inimids aducrfus critopofto::T fubtilio:e difputatiorie
deum:cuiu9 facramcntum gerunt dignio::ut i cotra pbilofopbos in ea
murmurarc non dubitant:mooo ca^ difler3t';ii quontbet:f5 qui apud illos
illis tbcatra:mooo ccclefias nobifcuj ciccellenrifl^ima glo:ia cbri funt: i no
rcplentcs.ibe cozrcctione autem quo^ bifcum multa fentiunt:fcilicct de anic
rundam eti.^m talium multo minus immo:talitate:T q> deus uerus modii
eftdcfpcrandum; fi apud a^tiffimos 6 proutdcnrta ciue: qua
condidcrit:t
aduerfarios prcdeftiati amici latirat: uniuerfum quod condidit regit. Sed
adbuc ignoti etiam fibi.*P)crple^c c(p quoniam i ipfi in illis que cotra nos
pc funt ilte duc ciuitatcs in boc fecro: fentiunt:rcfellcndi funt . dcefle buic
imiicctn quia permijcteroonec ultimo offido non dcbemuetut refutatie im"
iudicio dirimantur : de qua?2. cp:tu pq9 conrradictionibus : pro uinbus
^r procurfu i dcbiris finibu9:quod di quas dcus impcrcicrit: afleramus ci"
ccndum arbitro: quantum diuinitus uitate dei:ueram^ pietatcm i dci cul
ediauabo: c;rpcdiam:proptcr glo^iaj ta : in quo una ucrmter fcmpitcrna
ciuitaris dci: quc alienis a contrario bcatituoo^mirtitur. iDic itaq? moo"
comparatis clarius cmincbit, fit buius uoluminis: ut deinccps dif^
pofita:ab alio fiimamus q:o:dto.
£>cquibo8 caufte (equetidifputii''

tione fitdifle:cndum.cap.jc;:)cvi. ^lurcli) auguftini dc ciui


tate dci libcr fccundus.

r £d adbuc queda mibi dicenda


(at advfus cos q romane rcip, £)c mo qui neccffitati difputatio''

cladcs inreligionoti noftra refcrunt: nis adbibcndus eft.capitulum.i.


quia dqs futs facrificare probibcnt'.
£ommemoranda enim fiit q t quata 3-^21x30113
occurrcrepotuerunt: ucl uidcbuntur perfpicueucriti-'
fatis cflemala:quc illa ciuitas ptulit: tis infirmus bu^
uel ad eius im^ia ^uincie pcrtincntes mac confuctudi''

flntcy co^ facrificia^bibita fuiflent: ni9 fefu9 ri aude


q ota proculdubw nobid tribuercr: f» rctobfiftererfcd
SECVNDVS

ooarincfnlabrilaj^oiefaa tanqitam t>e bie que primo uoUimine q:pc


mcdkkfubdercuoonecdiaio adtuto dttafunt.cap.q.
rio fide pictatis impetraiefanaref:n6
multo fermoe opud cet ad conuicedn f Upioze ita^ Ul7:o cti5 ciaimc
quelibet uane opinationid erro:i:bi3 dei dice iftituiflre^^unde boc uni
quircctcfentiunt:ifcnfauCTb(8 fulTi uerfum opus iUo adiuuantc in maa*
cientib' c^licat.Tliic ucro qtn illce fiiptit e:occurrit mibi rcfpondcndum

maior^ztetriounfipicntium mozbus elTcpmitueci8:quibecbella quibus


animozum quo irrationabilce motuf miidue ifteconterit':ma):imeq3 rdanc
fuoa etiam poft rationcm plcnc rcddi urbie reccnte a barbaris uaiTationcj
ram:quanta bomini ab bomine debc cb:iftianc icU^oi nibuijt:qu3^bibet''
tur:fiue nimia cedtatc qua ncc apata nefandie facrifictje fcmire deonibus:
cemuntur:fiue obftinatilTima pciuica c» potiue boc deberet tribuc: cb:ifto
cia:qua i ea que cemuntur non ferut q^^ptcr ciue nomen cotra inftitutum
tanq» ipfam rationem ucritatemc^ dc mo:ecp beUo^ ds quo confugcrcnt
fcndunt: fit nccefTitae copiofius dicc^ zcUgiofa 1 ampUlTima loca barbari \i
ccndi plcrunc^ rcs c[azae : uclut cas bcra prcbucriJt:atq5 i m^tie famfatuj
non fpcctantibue intucndae:fcd quo debiti)cb:ifto.no folii uef :fed etiant
dammoDo tangcndas palpantibua ttoic confictum fic bonorauemnt: ut
7 contuentibu5 offeramu8.£t tamcn q5 in cos beUi iurc ficri UcuilTct:ilUci^
qui^ difceptandt ftnie crit i loquedi tum fibi elTe iudicarcnt 3nde incidit
. ^tjhc
modue:fi refpondcndum efle refpon^ qftio:cur bec diuia bftficia i ad ipios
dentibue fcmpcr exiftimemus;' Tlam tngratofcp pemenerit:i cur iUa itidej
qui uel non polTunt intcUigere quod dura que boftitr facta funt:pio6 cum
dicituruel tam durifuntaducrfitate fmpqe pariter afflijKrint.Oittam que
mcntte : ut etiam (i intcUejxrint non fttone p multa dilTufam in buiue eui
obediantrcfpondcntut fcriptum cft qu6iiidiani8:ueldcimuncribU8 : uel
t loquuntur iniquitatcm: atcp infati^ boium cladibue: q qiit utracp bii uel
gabilitcr uani funt . OLuomm dicta male uiucntibue pmi^tc atcp indifcrc
contraria fi toticne uclimue refcUere: te fcpe accidunf:fol5 muUoe moucrc:
quotiene obnipa fronte ftatucrint no ut pro fufcepti opie nccclTitatc dilTol^
curarc ^d dicat:diJ quocumq? mooo «crem:aUquantum imo:atue fu5:ma
niie difputationibue contradicant ^ ^me ad confolandae fanctae fciaa:'!
fit inftnitttm i erunofum n infmctuo pie cafta8:in qbue ab bofte aUqd per
fum uiciee. OLuamobicm ncc tcipfuj pctratumcftquodintuUt uerecundie
mifili marceUic:nec aUoe quibue bic oolo:cm:Tfi non abrtuUtpudicitie fir

labo: noftcr in cb:ifti caritate utiUtcr mitatcm: ncpcniteat eae uite : quae
ac liberaUter femit:talc8 meo?J fcrip-' non cft undc polTit pcniterc ncquitic.
tozum ueUm iudicce: qui rcfponfioej £)cinde pauca dijci in coe qui cb:t'ftia''

fempcr dcfiderent:cum bie que lcgiJt' nos aducrfie iUie rcbua affcctoe : i
audierint aliquid contradici: ne fiant precipue puoozem bnmiUatamm fc
fimilcs eamm mulicrculamm: quas minamm quauis caftamm atcp fanc
comcmorat apoftolu8:fcmpcr difcen tamm protcmitate impudcntilTima
tee:7 ad ucritatie fcientiam nunquaj c^itant: cum fint ncquiftimi i irrc^
pcrucmentce. uerentifTimi longc ab ciB ipfie zoanis
degenerca : quo:um prcdara multa
LIBER

laudant':"! l:a?t mcmoia cclcbrantur: coluntur : ne mab ifta patiantur cul''


imo illo^j glozie ucbemtcr advfi. "Ro to:c8 co:um:quozum fiquid nuncpaf
ma quippe cum ftructam uctcru auc^ fifucrinnnobie impucanda cfle con-'

tamc^ labozibus fcdio:cm ftantc fccc tcndunt . £ur cnim ca que dicturua
tar q> nientem: quanooquidcm in mi fumpermiferuntaccidere cultozibus
na ciuB lapidee Tligna:in ifto^sautcj fuie: antcquam cos dccUratum cb:i^
uita oi3:non muro;t:fed mo:um mu fti nomcn offenderet cozunqj facrifi-'
:

nimcnti fltq^ onamcnta ccciderut: cd ria probibcrct : primo ipfos mozcs:


funcftiozibuo co;^^ co:da cupiditatib": ne pcfl^imos babcrcnt: quare dq co:p
q> ignibua tcctA illiue uzbis 3:dcrcnr. curarcnoUjcrunt^
<luibu8 dictie primum tcrminaui U
b;^:dcinccp8 itaqi dicc inflimi quata <lculto2C8 deozum nulla un^ a
mala ciuitas illa pcrpcfla fit ab origi dqs fui8 precepta probitatis acccpc
ne fua:fme apud fcipfa^fiuc in proui^ rint : t in facris eomm turpia qucc^
cqe iam fibi fubicctis:quc omnia cbti celcbrauerint.cap.iig.
ftianc rcligioi tribucrcnr.fi ia tiic cua^
gclica Doctrina aducrfue falfos t fa[^ d £u6 ei5 ucrus cos a ^bue non
lacescopdcos teftificationc libcrria, colebaf merito neglcyit: dq aiit

pcrfonarct. tUi a quo^ cultu fe probiberi bomi^'


I1C8 ingratifl*imiconqucruntur: culto

£>e aflumcnda biftoiia: qua eftcn rcs fuo8 ad bcne uiuendu^ quare nul
diturquemala acciderint romanis: lia legibue adiuucrut.-^Utic^ dignum
cum dco8 colcrcnt anteq' religio cbii'' cranut quomo iiti illo^t facra: ita ilU

ftiana abcrcfccrct.cap.iq. iftoijt uita aut facta curarent.Scd rcf

pondctur Q' uoUmtate propria qYcp


rft £mtoautmcifla comeorante malus c:qui8 boc negaucrit/ Uerutri
adbuc cotra ipitos age: cjc quo pcrtiebat ad coTultozcs deo6:uite bo
m ipitia ilfd quoq; epztu cii uulga:c jie preccpta no occultarc populis cul^
43vbiu:pluuia dcfccit ca cbzifliani no' to:ibu9 fui8:fcd clara prcdicationc p-'

mis.Sut naq3 q co?2 fludqs liberalK (?erc:peruatc9ctiam conuenire atqj


b" iftiruti amat biftozia: d} hciHic ifta argucre pcccantee:palam miari peae
noucrunt. S5 utnobia incruditojuj male agctibus : prcmia rccrc nJuctib"
turbas infefHffimas rcddcret fc noflc polliccri.OLuidung^talc sdcoijtillo^
difl"imulat;atq5 boc apud uulg"* affir ru tcmplie pzompta t cmincnti uocc
mare nitunf^cladcs quibue per ccrta concrepuit.'Ueniebamu6 noe et aliy
interualla loco^jt 1 tpozt gcus buma^ 00 aoolcfcetee ad fpcctacula ludib:ia
nu opo:tct affligi:ca acddc nois cb:i^ cp f'3criUgio:^:fpcctabaf anepticiof:
ftiani:q6 contra dcos fuoe ingcnti fa audicbam" fympboniacos^ludie tur-'
ma 7 pcLirifl^ima celcbritatcp cdcta. pifllim.ie^qui dqs dcabufcp cjcbibcba^

ditTunditur."Rccolant crgo nobifcum oblcctabamurcelcfti uirgini 1 bcrc^


antcg' cbzifhis ucniflct in carnc:ari^ cfntic dco!ftm matri omnium : antc
cius nomc ca cui fruftra inuident glo cuius lecticadicfolcnnilauationis e-'

ria populis innotcfccrct:quibnB cala iue talia pcr pubUcum cantitabantur


mitatibua rc3 romanc multiplicitcr a ncquiflTmie fccnici9:qualia no dico
uaricqs contritc funt:? i bis dcfcndat matrc deo:^:(y mzcj qualiuciTcp fcna^
fi poflunt dco9 fuoe : fi propterca to^:ueI quo:6l5 boneftop uiro:um:
SECVNDVS

imo ucro qualiarncc mcm ipfof fct^ fl flb illo dcindc qucrcrcmua : utrum
nico^ decerec audire.tJabct enim qd intcr aus duiinos bonozes ucllct ilU

^ crga parcntca bumana uecundia: turpia cclebrari none femalle clama^


q6 nec ipfa ncquiria polTit auferre:3l rcKut fua matcr fme ullo fcnfu mo:-'
Um^indeturpitudincm obfccnomj tua iaceret:g7 ad boc dea uiuerct : ut
dicto^j Mcp facto:5j:fccnico8 ipfoe oo illa libetcr audiret i Jlbfit ut fenator
mi fue pro ludendi caufa coram mat popuU romani ca mtc pzcdicus : qua
bu8 fuis agcpudcrcnquam pcr publi tbeatrum cdificari in urbc foztiii ui;o

cum agcbantcoram dco^j^matrc fpcc ru^bibuit: ftcucllctcoU matrc^fua:


tancc 7 audietc utriufqj fej:u6 freque^ ut taUbus da facrie^piciarct^quali''
tiltima multicudie.O.uc (i lUccta curi bus matrda urbis offcndcretur. Tlcc
ofitate adcflTe potuit circunfufa:faltc5 ullo md crederetucrecundia laudabt
offcnfacaftttatedcbuit abire cdfufa. Us fcminc ita in contrarium diuinita
<OLue funt facrilegia fi illa erat facra; tc mutari:ut bono:ibu8 ci taUbue ad
0Ut quc inquinatio fi illa lauatio.'£c uocarcnt cultozcs fui:quaUbu8 cdui^
bcc fercula appellabat:quafi cclcbra^ cqe in quempiam iaculatia cum intcr
cpurimun^
ret'puiaiii:quo uclut fuis bominca uiucrct:nifi aurcs claudrct:
da demonia pafccrentur.<iui8 enim fcfecpfubtrabcrct:crubcfccrcnt^ illa

no fcntiat cuiufmodi fpue talibud ob 'r^pinqui:^ maritus lUberi.lSroin^


fccnitanb' dclcctcnt: nifi ucl ncfcicns de taUs maccr dco^ qualcm bie ma^
ut^ oio fmt ulU imundi fpus dcom^ pudcrct qucnUbet ctiam pefTimu
tre^
noie decipicntee:urtale agce uita : m uirum:rdana8 occupamra mcntcs q^
qua ittoe potiue q> deu uc^ i optet fiuicoptimiiui?::non quem moncu''
propitioa % fotmidet iratoa. 00 T adiuuanoo faceret:fcd que faUe-'
00 dcciperct:ei fimUis de qua fcripto
£)e obfccnitatibus quibue ma^de cft.muUcrauceuiro^ prcciofas aiaa
om; a cultozibus fuie bonorabatur. capcac:ut iUemagnc inoolis animus:
capitulum.K'. boc uclut diuio tcftiindio fubUmat":
1 ucre fe optimum cjciftimans ucram
n £iuaq' iftos: <^ flagitiofilTimc pietatem rcligioncnq^ non qucrcret:
pfuctudie uiti^e oblectari pon'' fine qua omnc quauis laudabile inge
g» obluctari ftudcnt^f^ illu ipfuj nafi^ nium fupbia uanefcit 7 dccidit. Oao
ca fcipionc: quiuir optimue a fenatu md igicur nifi infidiofc qucrcrct dea
elatue e:cuiu6 manibua eiufdcm de^ iUa opcimum uirum:cu taUa qucrat t
monis fimulacrum tufccptum dl in fuis facris:qualia uiri optimi abboi-'
urbccp perucctum b:c dc bac rc iudi^ rent fuis adbibcre conuiugs/
ce uellem: j&iceretnobie utrum mze^
Tultam optic de rcp.ucllct mereri: ut £>co8 paganoK; nunq' bri uiucndi
ei diuini bonozcs dcccrnercnt': ficut 7 fanpfle oocirinam.cap. vi.
grccoB 1 romano6:aliafcp gcntee co^
ftat quibufdam decrcuiffe mo:talib': b 3nc eq>6 uita 7 moiib'' auita'
quo;t erga fe beneficia magnipcndc^ tu atcp ppfo^t a 4bus colcban^
rant^cofcp immoztalee factos atcp in illanumina n curarut:ui ta bozredis
deozum numc?jrecept08 c(Tc crcdide^ C08 7 deteftabiUbus maUa non iit :

rant: profccto illctantam felicitatem agro 7 uitibu8:non in oomo at^ pe'


fue matri (i fim polTet optaret.po^o cunia: nd denicp in ipfo cozpo:e quod
LIBER

mcnri fabdimr.f^ i ipfa mente: i ipfo quid in moztb'* appetedu eet atc^ fu^
rcaoic camis animo : co3 implcri ac edu : (|d in ipfis rariocinandi rcgulis
pefTimoe ficri fme ulla fui terribili^^ ccrta connqrione trabcfiaut cjd fi cff^

bibitione pmitte:ent:aut fi^bibebat: confcqucns uclctiam rcpugnaret:£t


bocortcndaturporiu8:boc4)bibctu:. (^dam eof qucdam magna q^tu diui''
Tlec nobie nefcio quoo fufurroa pau nims adiuti funt inuencrunt: quantu
ciffimoi^ auribus abclatus:'! arcana ailt bumanitus impcdiri funt crraue^
uclut rcligionc traditoe iactcnt:(^bu8 rut:mapmccumco^ fupcrbic iufte
uitc probitas caftitafcp difcatur : fcd ^uidenria diuina rcfiftet:ut uia picta^

dcmonftrcntur ucl commcmo:cntur ris ab bumilitate in fupna furgcntc^:


(oca tahbue altquanoo conueticulis ic ifto^ compationc monfl:a:ct:unde
pfccrata:ri ubiludi agcrcnt' obfccnia poHca nobis crit i dci ucri oomini uo
uocibus T mo:ibu8 biftrionu:nccubi luntatc diTqrendi ac diflfercndi locue.
fugalia cclebrarcnt cffufa omnium U-' Ucrntri fi pbibfopbi aliqd iucncrut:
ccntia turpitudinum. £t ucre fugalia qd agcndc bonc uitc bcatcc^ adipifce
f5 puoo:i8 1 bonertatis : fcd ubi ppti dc fatis cepoflit: quato iuftius talib*
audircntquiddq pccpcrutdc cobibe diuini bono:c8 dccerncrenr'': quanto
da au3ritia:abirionc frangcnda:lu):u mclius 1 boncftius in platonis tcm^
ria rcfrcnada:ubi difccret mifi q6 di-' plo lib:i cius lcgeref:^? in tcmplis dc^
fcedil pfius incrcpuitdiccns . C>ifcitc monugalli$ibfcindcrcnt':molle8 con
o mifiii cas cognofcitc rcf .O.uid fu fccrarcnfiifani fecarcnf: i ^ccid ali6;

m'':^ qdna uicti gigniurozoo.-CIuia ucl crudclc:uel mrpc:ucl turpiter cru


dat":at mcte g^ molf ([cf:t uri.0.uif dclct:uel crudcrr turpc:in facrie taliu
modufl argcti:qd fas optare: qd afp. 60^ celebrari folct:OLuato fari'' erat
Ucile numus bet:p:ic carifcp^jpiqs. ad crudicnda ad iuilitii luuentutcm:
•Quitii largiri deceat:quc te dcue ce: publice recitari legce dco^:^' lauda:j
3ufl'it:T bumana qua ptc locat' es in ianitcr lcgcs atc^ infVtuta maio:um^
tc.i^icat i qbus locis bccoocctiudeo Omncs cim culto:c8 talium dco:uni
rii folcbant pccpta recitari:'? a cultoi-' mojrutcos libioo pcrtulcrit:fcrucnti

b'' coijj ppfis frcquet audiri:ficut nos Ut air pe:fius ticta ucneno:magi8 itu^'

oridimus ad boc ccctas iftitutas qua ent'qci iuppitcr fcccrit:q' qd oocueric


quavfii rcligio cbzil^na ditfunditu:. plato uel cefuerit cato. T>inc apud tc-'
renriu flagitiofud aoolcfccns fpcctat
3nutiliacffe inucta pbilofopbica tabula quandam pictam in paricte:

finc auctc diuina:ubi qucnqj ad uicia. ubi inerat picwra bcc.Joue quo pac^
«nii magis mou^ q6 dq fcccrit: op q^ todancmififl^caiutingrcmiu quedl
bomincs difputauerint.cap.vg. imbrc auren^atcp ab bac tanta wcic
adbibctpatrociniu5 turpitudini fue:
Q. Tl nobis fo:tc pbilofopbo:«in ca in ca fe iactat imitari ded.2lt que^
fcbolae difputatiocfcp mcora-' dcn inquit:qui tcmpla ccli fummo fo
but^^lbrio bcc ti roana f^ grcca fut:at nitu concurit:ego bumuncio fi faccre

fi^pi;ea ia r6ana:q: t grccia facta cft id.£go ucro illud feci ac Ubcns.
r6ana^uicia:itdco?tpcepta funnfed
boium inueta:qui urcucp conari func £>e ludis fccnicie:in quib" dg non
ingcnqs acutilTimis prcdiri rariocina ofTcnduntur cdictionc fua^t turpittt''

Do iucfligare^^d i rcp nata latitarct; dinum:fcd pUcantur.cap.vi9*


SECVNDVS

s X enim non traduntur ifU fa" lege concefTum:ut q6 uellet comcdia

cri3 dcoium:fed fabalis pocta^' nominatim:ucl de quo ucllct diccrct.

rum Tlob diccrc ilU mf ftica.g» i(U


. 3caq3 ficut tn cifde Ubris bqt afnca-'

tbcatrica dTc wrpiora.boc dico q> ivc nu8:que illa non quc
attigic:uel poti"

gantca conmncit biftoua cofde Ulos non uej:auit:cui pcgat:' £fto pptarcs
luoo3 in quibu9 zcgnant figmeta poe bomines improbos in zep.fcdiaolof»
tfl^:nd pcr impium obfequm^ facris £leonc cleofonte bipbolu kfiKpatia-'
deo^ fuo?t intuUffe romanos.f^ ipof mur inquit:7fi buiufmodi ciues a ce^
<ko6 ut fibi folknnitcr cdcrcntur i fozc mcUue e g» a pocta notari.S5 pe
bono:i fuo confccraret accrbe ipaoo riclcn cum la fue ctuitati majcima auc
1 quodammooo cjrtoiquenoo fecifte: toiitatc pUirimos annos oomiT bcUi
quod in pmo libro brcui comcoratio prefuilTet:uiolari ucrfibus: t eos agi
nc pcrftrui^i. Tlam ingraucfcentcpc-' in fccna non pluo dccuit:g' ft plautuf
fhlentia:ludi fccnici auao:itatc pontt inquit nofter uoluilTct:aut ncuius pu
ficum romcprimitU3 inftituti funt. bUo Tgnco fcipiont:aut cccilius mar-'
Oiuid igtcur in agcnda uita non ea ii co catoni makdtccre. Jt>cidcpaulop'*:
bi potius (cctAnii arbitrctur:quc ac noftrcinquitcdtra.jrq.tabule: cum p
ntancur ludis auctoutatc diuina infti paucas res capite fanjrilTcnt:ibia bac
Iuti6:g7 ca que fcriptitantur lcgibue quocp fanjricndam putaucrunt : ficjs
bumao conliUo ^mulgatie,-' 2ldulte^ actitautlTctfiucarmcn cddidilTct:qd
rum loue fi poctc faUacitcr^dideruc infamiamfaccret: flagitiumuc alteri
dq uiiq^ cafli:q: tm ncfaa pcr buma'' prcclarc: iudicqseim magiftratuum
no3 luooe confictum e: no(» quia nc^ dtfceptationibus Ugictimts propofi^
glectum trafci ac uindicarc dcbuenit. tam uitam:non poaa^u^ ingcn^s bze
£t bec funt fccnicojt tolcrabiUora lu dcbemus:nec prob^t audire:mfi ea le

DO^:cdmedie fciUcet i tragedie:boc i ge;ut refpondcre Uceat: t iudicio defe


f.:bule poetarum agcndc i fpcaacris dere. t)ec ej: ciccronis quarto de rep.
muUa rcruj turpitudic: fcd nuUa fal^ libro ad uerbum cjxerpcnda arbitra^
tem ficuc aUa muUa ucrbomm obfcc' tus fum:nonnulU9 propccr faciUozcj
nitatc compofitc.quas et ini ftudia q intcUectU5 ucl pretcnniiTis ucl pauUi^
boefta ac Uberalia uocant':puch lege lumcommutacis.lDultumcnim ad
7 difcere coguntur a fenibus* rem pcrtina q» moUo: erplicare (i po
tero.Dicit deinde alta: i hc concUidit
O2 romani uctcres de cobibenda bunc k>cum : ut oftcndat uetcribus
pcccati licentia fcnferint : quam grcd difpUcuiffe romiis.-^ucl laudari queg»
deo:um fccuti ludidum Uberam effc in fccna uiuum bominem ud uicupe^
uoUte:unt.cap.i^. rari.3cd ut dtjci boc grca qp^ inncrc
cundius : tamen conuenientms licere

q Uid aot bic fenf int roani ucte ttoluerunt:cum uiderentdqs fuis ac^
fe9:ciccro teftat in Ubns: quos cepta T grata clTe opprob:ia: nd tato
de zep.fcripfit:ubi fcipio difputas ait. boium: ac^ 1 ipfojt dcojt in fccnicis
Tlunquam comcdic nifi confuctuoo fabuU9:fiue a poetis eflent illa confic
uitc pacercf^barc fua tbcatris flagi^ ta : fiuc flagicia eo^jj uera commcmo'
£t grcci <\iA antiqoes
tiA potuilTent. rarcntur 7 agercntur in tbeatri8:atcp
umofe fuc opionis quandam puenic'' ab eo:um cuUoiibas ut folo rifu ac :

tiafuaucrunc apudquos fuitctiant non etiam unuationc digna uidacnt".


LIBER

Tlimls cnim fupbum fait famc pcere C>e rccnids apud grecos in rcipa^

priitcxpu nuiuti0 1 cium : ubi fuc fac bliccadminiftrationc rcceptis : co q>


parcimimina nolucrunt.Tlam quod placatozcs miuftc ab bomimbua fpc:
affcitur pro dcfenfionc rwu illa uera ncrenrur.cap.p,
iii deos dici;f5 falfa atqi conficta idip

fum eft fceleftius: putatcm cofulas


fi A i& bac pucictia pt{et:g? etfccni
rdigionie.Si aiit maluiam demonij cos aucto:c8 earijdc fabfap no
cogitce quid aJhiriue ad dcdptcnduj puo ciuitatis fue bono:c dignoe c]d^
arcp callidms.' Cix cnij prob^s laatur ftiarut. Si^dc q6 i eo quocp 6 rcpu.

in principcm pamc bonu^ atcp utile: libro cdmeorat': Hcbics ciuis atbe
nonnc tanto efl mdignius : quanto a niefis uir eloquctilTim^^cij aoolefcenf

ueritate remotius: i a uita illiue alic tragcdiae aaitauiflet rep. capeiTiuir.


num.^<luc igitur fuppticia fufficiunt: 'jariftodemntragicu itc aucto:ema^
cii deo fit ifla ta nefaria tam infignis ^"u5 de reb" pacis ac belli lcgatuj ad
iniuiii, pbilippi» atbcnicfcs icpc mifcrut. Tlo
dm confcntaneu putabat': cti eafdcm
O.U3 noccndi artc demonce uelit: artce io^iio^ fceicos luooe et dqs fu
uel fdlfa dc fc crimina:ucl ucra narra 18 acccptos uidcrcnt;illo8
p quos age
ri.cap.j:. rent ifamiii loco ac nucro dcputari.
Idcc grcd rurpita (|dc:f5 fanc dqe fu
f £dmaligmfpu8;quo9ifti6of 16oio ?gruef;ci ncc uita duiii lacaan
putat:ct flagitia q fi admifcriit di linguie pocta^i i biftrionii fubtra
de fc dia uolunt:dii tii bumanae mc^ bere aufi funt:a c^b" ccmebatdco:{tui
tcs bi3 opinionibus uclut rctibue in tam dfde ipfis dqs uoletib" i Ubenb*
ducaiiuT ad prcdcftaurum fuppltcit» carpi:t tpos boics p quoe ifta i tbca
fecu5 trabant^liuc bommcs ifta com Iri3 ageb3nt':q numib" quibus fbditi
mifennt;quos deos babcn uolunt:q erant grata eife cognoucrunt:n6 fol»
bumanis crronbue gaudcnt:pro qui mime fpnenoos in cuiitatc:ucru5 cni
bus ctu fc colcnoos millc noccndi fal ma);ie bonoranoos pntauc:52^t.<luii
lendicp artibus mtcrponunnfuie eti3 dm cit rcpirc pofl'ent:cur facerootcs
nullo:um bommu^illa cnmma ucra bonorarent:q! per eos uictimae dqa
fmi;qu£ tnmendcnamisiibus fmgi It acccptabilcs olfircbar:? fcenicos pro
bcntcr accipiunt fallacilTimi fpmius: brofos b:ent:p quoa illa uoluptatem
ut ad ccleftia ac turpia pcrpetranda: fiue bono:c dqe c)rbibcri pctetib' : 7

uelui ab ipfo celo tradua in tcrras fa nifi ficrct irafcctibus: co^ adm6itio"e
tis ioonca uidcat'auct02itas.£u5lgit' didiccrat:cii pfti^ labco: qucbuiufcc^
grcci talium numinum fuoe k d icn mcdi rc?2 pitiflimD prcdiearnumina
tircnt:int tot i tanta co:um tbcatrica bona a nummibus malis ifta et cult"
opprobna parccndii fibi a poetis nul malos dcos
diuerfiratc diftinguatiut

lo mo putauerut:uel dqe fuis ctia fic ^piciari ccdibus i tnftib'' fupplicatio


confimulari appctcntc6:uel mctuetcs mb" alTcrat:bono3 aut obfccjis lctia
ne boncflio:em famam ipfi requtrcn'' arc^ (0cudi8:qualia fiit ut ipe ait ludi
00 1 eis k boc mooo prefercoo: illos puiuia:lcctiftcrm8. Oh totu quale fit
ad iracundiam prouocarenr. poftca fi 60 luucrit : diligeti" difl^ere^

m^.Tliic ad re pfitcj qo attict diflera

m^^fiuc oibus oia tanf" bonis ^mi^e


SECVNDVS

tribtiitVriecp d
d^ decet 5o9 malos: ni malcdicertt: i digno fttit ut tcretT
ai poau9 ifti q: imodi fut fpus omd ucfter flagttio iouis optimi majcuni a
fmt maU^fiue certa difcretioczficut U^ ootefccnuum ncquiaam concitaret;
bcom uifu ciilUs ilbnflts ilU dilbiba
anf obfe^aXopetetiflrimc greci utrof i>cbuilTe intelUgc romanos: q> d?
(p boao:e ducut:? f^crootce p quof eo|t:qui fe turpibus ludis coU c^pctc
uictie mil^rat': t fcenicos p quos Uidi bat idigni eent bonoe diuio.cap.^iq.
pcrbibet.Tleueloibus dqs fuis : fii
ludi oibu9 grati furtt^utquod c indi-' f £drii6:etmibifo!talTefiuiuc
gni" : bis quos bonos putantrfi Uidt ret.OLiio nos ifta ipiiita ee nol
ab eis folum am3t:facere comiinant' ktrC.q ipt dq facra ee noluerut:co \a/
intu:iam. 009 fceico9;ubt ti'tacdcbrat:dictitai':
aait»t:'Z roanis ittoiib" iucjrcf t^t (a
Ct romit auferenDO libcrtate poe is bonoub' dicaric^bibe:icp luffcft;
bominibusiquam dcderunt in
tis in jCur crgo n bic magis ipt itclkcti fut
dco8:meUu9 de fe q' de dgs futs fenfc n dq vi nec oio digni : cjb'' diuios
elTc

mnt.cap.jc^. bonou:s 6fcrret tlla refp.-^quos.n.coU


miinc dcceret mimccp optct : ft Uioos
X roani ficut in flla de rep.dif^ cjrpcrcnt agcoos puittjs roanoj^ quo
putationc fcipio glotiaf: ^ris mo qfo colcdi putatt fi)t:quom6 n dc
1 iiurgs poeta^ fubiecti utta famaq^ teftadt fps itcUccti:c) cuptditatc faUcn
babcre nolucrum:capiieetum fan^i^ di it fuos bono:e6 fua cclebrari cria
cntes taU: carmc condere ficjs auorct: popofccrut.^ 3tccp rdant q^uis ia fup''
quod erga fe qutdc fatis boncfte con^' ftitide no^ia pmcrei;ut illos deos co''

ilituerunc : fcd crga deos fuos fupbe lcnt:quos uidcbat ftbi uoUtilTe (ccni^
7 irrcligiofc.Oaios cii fcircnt: non (o cas [urpitudics pfccrari:fue tri dtgni'
lum paaenter:f3 ctia Ubcntpoetarum tatis meo»;s ac puoo:i9 auctou»: u
probns maledictifcp laccrari fe poti' lid fabfaf ncquaq? bonoraucrntmo-'
ua:^' illos buiufcemodi iniur^s tndi rc grccop:f; ficut ap6 cicerone idc (ci

gnos ctTc du]ccrunt:fecp ab cis et kge pio loqt:cii arte ludtcra fccnacp tota
municrut:illo^ aiicifla etil facris fot in probro duccret gcnus id boiu^^no
lenitatibus milcucrunt.^tanc tandcj mo bonoicauiii rcliquof carc ; (} ct

fcipiolaudas banc poctis romanis tribu amouert notationc celo^ia uoUi


ncgata cfTe licetia:ut cuiq? opprobrtu "Prcclara fane i roants laudib'
crtic.

inHigcrcnt romano^ : cum uidcaa anumeranda p^udctu.Sj ucUc fcipa


cos nulU dcof pcpcilfc u:o:um .-'
3ta fcqucrctur ic tmitarctur . Jtccc enim
ne pluris ttbi babeda uifa e c^iHiatio rccte quifquis ciuiuj romano^ cc fcc
curte ucftre:^' ccUftis curic : capitoU| ntcus cleginy.nd foUi d nuirad bono
imo rome uni'':^' ccU totius: ut Ugua re dabat locus: ucf ct cenfo:i8 nota
malcdicta i ciues tuos ejtercerc poete tribti tcncre^pa mimc fincbatur. O
et lcge^btbcrct:7 in dcos tuos fccuii flnimii ciuitatis laudis autdii gc»na^
tanta conuitia:nullo fcnatoze : nulU> necp romaniJ.Scd rcfpondeat mibt:
cenfo:c:nuUo principc: nuUo poiificc qua pfcnianca roe boics fccnid ab oi
probibctc iacularcnf.Jndignu uidcl; bondc peU6t;i ludi fcdci 6o^ bono''
fuit ut plautus aut ncuius pubUo :/c zib" admifcdur illas tbcatricas artca
gneo fcipioni:aut cecilius marco ciito diu vC rdana no nouerat: que tfi ad
LIBER

oblectammuoluptatte boaneqzacf: pfuafit Uttitati hfcimeq^ greco?? : ifH

n mdo mop irrq>ercnibumano:um nt taUa et agcret iubcnoo cpoifavt


dq eas ctbiberi penucrric . -Cluomo grauitati i modcfhc :6ano?2.Tlcc tifi
crgo abqciiTcenic" p que coUt 6e; £t bcc agi uoUicrunn fed fibi dicarufibi
tbcatricc ilUus turpitudiaiqua fwntc facrarufibi foUcnnitcr ej:bibcri . Cui
notat acto::fi aoorat epaor.-^^n bac tande boneflius diuios bono:e6 6cer
controucrl"ia g:eci roanicp concertat: ne:ct ciuita3:ut:p platoni bec turpia:
grcci putit rcctc k bonoa: boics kc^ 1 nefanda probibenti:an dcmonibua
nicosicu colat Uioo;^ (ccicoi^ flagita" bac bommum dcceptioc gaudcntib'':
tous dco9 . Roani vo boib" fccnicia quibus ille ucra pfuadcrc no poiuit'
ncc plcbca fnbum:g^to min' fcenato' ibijc plaionc labo inicr fcmidcos co''

lum curia dcbonctori fmunt.3nb3c mcmorandum putauit:ficut berculc


difceptatione buiufcemodi rocinatio ficut romulu^. fcmideos aut bcroib''
fumma qonis abfoUiit . •p>roponunc anteponit : fcd uirofcp inicr numina
grccufi dg takfl colcdi funt:^fecto et coUocai. Ucruniamciriftu^qucmap
talcs bomincs bonorandifuncJlflru peUai femideum:non bcroibus tato:
miit r6ani:f5 nuUo mooo talea bomi (ed ctia dqe ipfis prcfcrcndum ee no
ncs bonorandi funt.£ocludunt cbu'' dubito."p>ropinquani autem romao^
ftiani:nulb igitur mooo dq talcs co^ rum legcs difputationibus plaionis:
lendi funt. quanoo illa cuncta poetica figmcnta
pdenat . 3^ a^t poctis romano:um
XD«Uo:em fiiiflre platoncm:4 poc'' adimunnfalte in boics malcdiccndi U
tis locum in bene morata urbe non centiaiUe poeiae ab urbis ipi" babi^
dcdcrit:g' bos dcos qui fc ludis fccni taiioe rcpeUit:il^ faUem auctous poe
cis uoUicrunt bonorari.cap.^. ticap fabula^ a lcdeda forietate ciut^
tatis compcfcunt.£tft contra deod (u
d £ide qri}" ipfi poetc taUo fabu cof (ccnico:^ qrpctitoics aUqd audi
la^ copofitOKs: q.j:q.Dbula?5 rent:foac undicp fmcucrcnt. Tlcqua
Ugc ^bibentTama lcderc auiii:ta5^^ ad initituenoos bonos
q> igicur lcgce
brofa in dcos conuitia iaculated.£ut aut co:rigcnoo6 mo:e6 mabs a dqs
no ut fccniri beanf inbocfti.-^Oaia loc fuis poflcnt accipcre romani fuic fpa
rcctum eft:ut poenco^z. figmeto:um r re quoe legibue fuie uincuni atcp c6
ignominiofo:p dco;t infamcnter acto uincui,3lUei5 bono:ifuo depofcunt
rc8:bono:emur cj;acto:c8 i 3ln fo:rc luooe fccnicos:ifti ab bono:ibu6 om
platoni greco potius palma danda e: nib" rcpdlut boiee (ccnicoQ . 3Ui celc
di c5 ro'e fo:marct quaUs efle duitas brari fibi iubet figmiie pociicie op^
debeat:tang' advfarios riuitatis poc^ bria 6op:ifli ab opprob:q8 boiu dci
tas cenfuit urbc pellcoos.-^^fte ucro t ta ipudetia poeiajz. Semiis aiitillc

dco^ iniurias indigne tuUr: -r fiifcari plato 1 iriu 00^2 libidini rcftitit: t ab
corumpicp figrfitis aios ciuiii noUiir. ioole roano^i 4^ pfiriedii ect oridit:(}
jConfcrnunc platonis bumanitatcm poctae ipfos:urpro arbinio mtietcs:
a ciuib us deripiendis poctas uibc pel uel boibue miferie quafi dco:um fac
lentcm:cumdeo>t diuinitate bonoa ca pcfi^ima imitada proponentee: oio
fuo Ujoos fccnicos ejcpetcnte. 3l'-c ne i auiiaie bri iftiiuta uiuc noUiit. Tlos
taUa uel fcnbcrentur: ifi no obtinuii quidon platone:ncc deii:nec femidca /a»t»
difputanoo ram: nc fcripta rcapcnt': pcrbibemus : ncc ulU fancto angclo P
SECVNDVS

fuini dd:ncc ueridico^pbcterrtcc apo inftifut09:dialem ioui:martiale mar^


ftolo alictti : neccuil^cbufti martyri: ti:quirinalcm romulo.Tlam bcnujo^
ncc cui^ cbuftiatio bomim copam": lcntia ciuium uclttt tccepms m cclum
cuius nlc fiiic ro dco ^fperatc fuo lo^ quiiinus c(t poftca nominatU9:ac pa
co cjrplicabz.S^ eu tri qiiqdem ipi uo boc 1 ncptUD0 1 plutoni fratribus io
lut fuifle fcmidcum prcfercndum effc cozum ifto ro
tiis:i ipfi fatttrno patri

ccnfemu9:fi ri romuloiberculiiq^uif mulu9 bonoc prclatu9 eft:ut pro ma

iftii ncc occidifle ficm: ncc aliquod p'' gnofacerootiuquod ioui tnbucrunt
petraflc flajitiuquify biflo:icomm f buic ctia boc tribucrcnt; t marci taq»
poctA^ di;cif aut fiupt:certc ucl psia^ patri ciu9 foifitam proptcr ipfum.
po ucl alicuicfnoccpbalo:poflrcmo f
fcbrio:que romaui numia partim pc^' Ch (i dqg ulla cflet cura iuflitie:ab
rcgrina rcceperunt:pti5 fua^pa faaa ei9romani accipezc dcbucrint pccpta
ucrut.-Q.uom6 igit tlta animi t mo-' uiuedipotm9: g^lcgcs abalqg boib**
rii mala bonia prccepria i lcgib' uel i mutuarccap.jrvi.
minetia^bibcrct;uel infita cjctirpada
curarcnt dq talc9;4 ct feianda t augc f 3 aiit a dqe fuig rdani uiucndi

da Hagitia curaucrat;talia ucl fua ut lcgc9 accipcpotuiffct:!! aliquot


quafi fua facta p tbeatricaa cclcbrita Inc9 p" :oma pdita ab atbcnicfibua
tC8 ppKs inotcfcc cupicntcs : ut tang' mutttarct lcgcg falonie;qu39 tri ri ac
aucdc diuina fua fponte ncquifl"ima li ccpiit tenucrutrfj mcliozeg i cmoatio
bioo acccndcrct'bumana:fruftra boc rc9 facc conati fot:q?ui9 Ifcurg" lacc
cjxlamantc ciccroue;^ cii de poctis a dcmonq8 lcgcg c^apollini9 aucfe fci
gca ad C09 accc(Tinct:clamoz itjt t ap ftituiffe pfinjrcrit . Ol6 prudet roani
probatio popri:quafi magni cuiufda crcde nolucrut;^ptc:ea ri ide acccpiit»
1 fapietis magil\ri:qua8 ilU obducut Tluma popilf^q romulo fucccfl^it i :c
tcncbraB:quo9 inucbiitmctue: quas gnii:quafda tcgC9;q qde :gedc ciuita^
inflammant cupidttatcs^ ti nequag' futTicercni:pdidifle fcrtur.
O.UI ei9 et multa facra pHitair.no m
OJb roani quofda fibi hoQ:n roe: ^bibef^eafdem lcges a numibua acce
f5 adulatidc inrtitttcrunt.cap.):ic. piltc.IDala igit 8nimi;mala uitc;ma
bmo^:qucita magnafunt:ut bia
q Uc aot illis eligenoo^ deom^ ooctilTimi co^ uiri et ftatib" o;bibus
ct ipop falfo^ ro ac no potius refp.pcrirc confirmcnt:di) co:;t:nc fu'
edulatio c.qri iflu platone;quc fcidcu minimc cura
is cult02ibu3 accidcrcnt

uolttt tati9 difputationib' laborantc; runt:Hnmo vo ut augcicntur ficut fii


nc i animi9 malis: q precipuc caueda pra difputatu coi md curaucrunt.
funt:morc9 cotnipcf bttmani:nulla c
dicula facra dignii putarut: i romu-' Jbcraptu fabinjru5:alqfcp iniqui''

Ittm fttii dq9 mftig pwlcrut : quauie tatibua: quc w cmitatc romana ctiaj
n ipftt fcmidcii potius g^ dcu uocauc^ laudatis uigucrc rpibu9.cap.)CT'^.
rttnt:tteltttfccrctiotco;2 ooctrina co-'
medat.''Tla ctia flam illi inftitucrunt: a Tlfo:tcpprordano|>pfealcgcf
quod faccrootq gcnu9 adco i romai9 11 ftit a nttminibtts conftitutc:
facri9 tcftantc apurc ejrccUuit : ut trc9 q: ficut falufti'' ait . 3u9 boniicp ap6
folos damiiKS babcrent tb" numib'^ C09 nd lcgib" magis q» nata ualcbat.
LIBER

£]c hociare ac bono creoo raptae d obrrcctatoium viirtvaie int n inrolm''


fabmas. Otuid.n.iufti" i mdi" q^ fiU-' tia tribuno:um rcus plcbis factu6:ta
as alicnas fraudc fpccfaculiinductas qua ingratam fcnfit q^ liberaucrat ci^'

n 3 pcfibus accipi.fcd ui uf quifcp po msite^iatdc fua damnationc ccrnfTi''


terat aufcm.-^llam fi iniquc fabini fa^ musineplium fpontedifccdcret: t
ccrct ncgare poftulatae:^to fuit ini(} deccm miltbus ens abfene etiam 6a^
UB rapc no dafas.-^Juftiue aut bcllum t\m(:mo% itcrum a gallis uinde^ pa,
cu ea gete geri potuit:q filias fuas ad tric futurus ingrate. ZDulta commc
mhmoniu cu rcgioalibus t cii fmali^ morare iam piget fcda i iniufta : qb*
b" fuis ncgaJTctpcrifae:g' c^ ea q fpc agitabat'illa ciuitae: i cii potetce ple
tebatablat38.3lfd ergo poti" ibi fict; be fibi fubdcre conaret : plebfq^ illis

ubi marefiliu faii pugnante iuuaret: fubdi rccufarct:? utriufcp partis 6fe^
utcoiugio^ ncgato^ armio ulcifccjct'' fo:c8 magie (ludqs agercnt amo:c ui
iiuria^T co mo ad fcias quae uolueat ccdi: q» eqmj i bon« d^cq^ cogitarent.
pucirct.aliquo.n.fo:tafre iu: bclli iiu^
ftenegataeiuJlcuictoauferrcr. TUlb 0.ucdc mo:ibu6 romanom^: aut
eut iu: paucie ri datas rapuit^^iiiuftil motu compreflTis: aut fccu:itate refo''
bcllu cu ca^ paretibue iufte fucccnfe^ lutis: faluftq probat bi(lo:ia.capitu-^
tibue gcffit. "boc fanc utiU" faciliufqj lum.;criq.
fucccfl"ir:quod nii ad mcmo:iam frau
die illius ctrcefm fpectacr^ mafit: faci i Xaqj bebo modii: i ipm falu^
noJis tri in illa ciixmtc 1 impeiio no ftiii tcfte poti" adbibcbo. Olul
placuit eyepluj: faciliufq} roani i boc cil in laudc roano:^ di)cilTer:uii nobid
crraucriir: ut pofl: illainiquitate} dcii iite fermo c):o:tus c.3us bontic^ ap6
fibi romulti cdfccrarcf:^' ut i hminis cos no lcgtbus mAgis g> natura uale
rapiedis factu eius ixnitiin i lcge ul^ bat:pdica8 illud tps quo ejcpulfis fgi
la ucl mo:e pmiftcrcr.£]c boc lure ac bu3 incrcdibrirer ciuitas breui ctatia
bono p" ejcpulfii cu5 liberie fuie rcgc fpacio plurimii crcuit. 3de tii in pmo
tarquimu:cuiue filius lucrctia l^up:o biflo:ic fue libro atcp dm ej:o:dio fa
uiolcter op:efTerat:iuniu8 brutus co^ tcf^et tiic cum ad cofules a rcgib" cct
ful lutiii colbtinu maritueiufde luc:c traflata rcfp.pofl pun} inreruallii iiu
tiecoUcgafuubonu atcp inoccntem rias ualioof i ob cas difccfTione plc
uirum:proptcr nome i jjpinquitatcj bis a patribud:aliafcp i urbcdifcelTio
tarquino|2 cocgit magiftratu fe abdi^ nes fuifle.Tlam cii optimis mo:ibu8
carc:nec uiuc: in ciuitate pmifit. OA 1 majcia conco:dia populii romanu;
fcclus faucntc uel patientc populo fc in^ feciidu i poflremii bcllii cartbagi
cir:a quo populo confulatuide colla ncfc cdmcoraflTct egtfl*c: camcp buius
tinus:ficutctiaipebrutu6 acccpcrat. boni ri amo:c iuftitie^f} flatecartbagi
£)c boc iurc ac bono marcus camill" ne metu pacis i fidc futfle dijcifl}. Uii
illius tpis uir cgrcgius: qui uebentcs iKafica iUc ad rcp:imcdam nc^tiam
grauiffimos boftcs populi:6anipoft fcruanoofcp iflos mo:es optimo8:ut
dccenalc bcUumtquo roman" cjrcrcit" mctu uitia cobtbercnt": cartbagincm
toftcns malepugnaoo graui^ afflict* nolcbat cucrti. £ontinuo fubiccit ide
c : iam ipfa roma dc falute dubitantc falufti" 1 ait: 2lt dtfcoulia i auancia

atcp trcpicfatc fadllie fupauit: eo^ atcp ambitio:-! cetcra fecudie rcb" oti
urbem opulentilTimatn ccpit:inuidta nructdmala^podcartbagts c;ccidiu5
SECVNDVS

majcime aucw fuitr:utmtclligcrcmu9 £j: quo tcmgc ut ait ntaio^ mo:cs n


€1 xm 1 oiivi fole n aujcri.Uude fub paulatun ut antca : fcd to:rcntis itto

ncctcns cur bcc dijKrit; Tlam miurie prccipitatiadco iuuec" luju atq^ aua^
inquit ualioo;^ i ob cas difcciTio plc" ricia corrupta cfl : ut mcrito dicatur
bis apatribusulicc^ difcclTionce oo'' gcnitos dTe:c| necp ipfi babcre polTet
mi fuac. ^aidc a principio nccp apli* res f3miUares:nap alios pati . £^icit

a tarquinio
g? rcgib" qcactisidu niet'' dcindc plura faluftius dc fyUe uitqs:
1 bcUiI graue ci» bctruria pofitum e: cctcraq3 fcditate rcipu. £t alg fcripto
cquo r modefto iure agitatuj.Uidca rcs in boc confcntiunt: quSuis cloqo
qucnadmodum ctiam illo brcui tpc: multum impari. £crni8 tit ut opino:
irt rcgibus c)cactis idcfl cicctis ali^tu ^quifqs aducrtit faciUimc pcrfpidt
lum cquo n modefto iurc agact mc'' : coUuuic mo:5i pclTimo^jt quo iUa ciui
tum dijrit fuiffc cam:qm mctucbatur tas probpfa fucrit an noftri rcgis ad
bcllum q5 rcj: tarquinius rcgno atq3 ucntiJ. t)cc dm gcfta funt non lolum
urbc pulfu8:bctrufi8 fociatus contra aftq' cbziftus in carnc pns ooccre CC''

romanos gercbat 3ttcnde itacp qd


. pilTet:ue2j ctiam afiq' de uirgmc nat"
dcinde contcxat. t>cidc inquit fcrmli clTct. £um igiftot i tanta mala tcm'
impio patrcs plebc cjccrccrc : dc uita pop iWo^ ucl tolerabiliora fupcrius
ac quictc crga fc rcgio mozc confulcz: ucl poft euafa cartbagine tolcranda
crga alios de uiolecia i inquictudinc 1 bo:reda:dq9 fuis iputarc n audcat
fibi rcgna moliri'.illos agro pcUcrc: 1 opioncs bumanis mtibus undctalia
cctis c): ptib" foU impio agc.Q.uibuf uida filucfccrct maligna aftutia infc^
fcuitqs % maj:ic fenoic oppffa plcbs: rcntib^^cu: mala pfitia cb;ifto iputat:
cii alTtduis bcUis tributu fimult mi^ qui ooctrina falubcrrima i falfos ac
litiam tolcraret:armata monte facr» faUaces dcos coli uctat: 7 illas boiu;
atcp aucntmu infedit : tucp tribunos nopas flagitiofafq^ cupiditates diui-'
plebia i alia fibi iura parauit: difcoi^ ua auctotitatcdctcftans atc^ pdenas:
dia^s 1 ccrtaminis utriufcp finis fuit bis maUs txhckcnxi ac labcnri muoo
fccundii bcUu punicd. £cmi8 ex quo ubiq? familia fuam fcnfim fbtrabit:
tpc ideft paruo intcruallo poft rcges quapdatctcrna^tii plaufu uaitatis:
c):actos:qu3k3 roani fuerint: dc clb' fjiudido vitatis gfiofiffima ciuitate.
3it:iu8 bonuq? apud cos non lcgibuf
magio q^ natura uakbat.*|boro fi ilU £>eco:ruptione bumanc reipubli^
tpa taUa rcpiunt': quibus pulcbcrria cc puufq' cuitum deozum cbtiftus au
atqj optia fuifTc prcdicat roana rcfp. fe:rct.C3p.)ci;c.

quid ik dc conk(\\.\cnti ctatc dicenciu


aut cogicandum arbitramur:cu pau' e Ccc roana rcfp.qo ri cgo pzius
latim mutara:ut ciufdc biftozici vbis dico:f5aucto:c8 eo^undebcc
utar: qc pulcbcrria atq; optia pdTia mcrccdc didicimus tato afi di)tcrunt:
flc fl3gitiofi(Tima hcty c p" cartbagis afi cb:ifti aduetum paulatim mutata
uidclicct ut comeorauit c;cciditt.<luc 1 ci^ pulcbcrria atqj optia pdTia atq;
tpa ipfe faluftiuB qucnadmodum brc flagiriofilTima facta e. £ccc ante cb:i^
uitcr rccolat i dcfcribat: i ci" bifto:ia ftiaduettt:poft dcleta cartbagicj ma^
legi potcft: quantis malis moiuj que iof mo«3 non paulatim ut antea: f^
fccundis rcbus c]C02ta funt : ufcp ad to:rcntis mooo pdpirati:adco iuuet"
bcUa ciuilia dcmonllrct clTc ^ucntuj. lujcu arcp auarida co:rupta e.lcgant
LIBER

itobfe ptn lujra 7 auanna pcepta dc u £rutii talce cultoics i dilccto-'


o?i fuof ppro roano daraXui urina rcg dco:p ido^: quoK et imita-'
trh cafla i modcfta rcnceret: ac n ctia to:c9 i fcelerib" i flagitqe fe ec lctant':
ab illo probrofa i ignominiofa dcpo nlfo mocuratpcflTund^ flagitiofiflli^

fccrcKqb" g falfa diuinirate pnitiofaj ma n ee rcp. Xrh ftet iq'ut:trh flow:at

cociliaret aucfej.lcgat n:a 7 p^pbc copqe referta:uicto:q9 glo:iofa:urq6


tag T per fanctum cuangelium i pcr cft feUci' pacc fccura fit: i qd ad noe:*

spricoe actu9 1 cpfas^tam multa co^ 3mmoidadnoe magie pcrrinct:fi


tra auariciam atq? lujcuria; ubic^ po diuitiae quifc^ fcmper augcat q quot
pulie adbojcongrcgatie: g-qrccUen^ tidiani9 dfufionib" fuppctat: p quas
g^diuicrnotang^cj: pbilofopbo^ co'' fibi ctia infirmioica fubdat c}fcp potc
ccitationibus flrcpcre: f^ tag' e)c ora^ tcntio:: Obfcq^t diuitibue paupcrce
cKs 1 dci nubibue itonare : i tn lu;:u ca fccuritari9:3rq3 utco?: patrocinqs
3t£p auariaa^fccnifcp ac turpib" moii qm icrria pcrfru3t:diuitc9 paupibuf
buaantcaduentucbzifti rep.peflTma fld cUentclae i ad miniftci iii fui faflf

flc flagitiofilTtma factl : ri iputat dge 9butant':ppri plaudat ri pfuUoribue


fuis. 2lfflictione uero eius quacuncp uaUtate fua;j:fcd uoluptatu largito^
ifto tepojc fupbia delicicq? co;: ppcf-' ribue.llodurauidebat': non probi''
fe fucrint:religioni icrcpitat cb:iftiae, bcat'impura:rcgee ri curct q> boie: (^
jCuius pccpta deprobis iuftifqj mo:i q> fubdirie regnet: 4?uincic rcgibus ri

b'' (i fimul audircnt atcp curaret igcs tang' recto:ibu6 mo^^fj tanq' rerum
tcrrc1 ome populi:principc8 i oms dfiato:ib'' i ddicia^ fua^ ^uifo^ib'*
iudicee tcrre:iuucnc9 1 uizgincs fenio fcruiant:eofcp ri finccriter bono:cnt:
rc9 cu iunio:ib'': ctas omnie capaj: i fj nec^ter ac ^uilitcr timcat : qd a\icnc
ufcrqj fcyus: i quoe baptifta loanee uince poriue q> quie fuc witc cjfqj no^
aUoquit:qcacto:ce ipfi atcg militc9:t ceat^kgib" aduertat'. TluU'* ducat'ad
tcrrae uitepiiris omaret fua felicita-' iudicc9:nifi 4 alicerei:oomui:faluri:f
tc refp.7 uire etemc culme bcarilTime cuig' iuito fiicrit impo:tunue aut no
ignatura confcendcrct.Scd quia ifte p'ue.£cte|f dc fui9:uel cu fuis:ucl ciJ
audit:iUecotcnit:plurcfcp uitqs male (jbufcucp uolcntib" faciat quifcp q& U
blandicnribue:g' utiU uirtutum afpi bct:abudcnt pubUca fco:ta:ucl^pter
tarifuntamicitioice : tolcrare cb:ifti omnce quibue frui placucrit: uf^pf
famuU iubet:fiue fint rcgca : fiuc fint C09 majcimc 4 b:e puata ri prit.£]ct:u
principc9:fiuc iudicc8:fiuc miUtc9:fi'' ant^apUflVmc at(p o^nariflfime oom*
ue^uici3k9:fiucdiuite9:fiuepaupef: ubi opipcra couiuia ft-cquetcnt': ubi
fiuc Ubcri:fiuc fcrui utriuflibet fc)cu8: cuiq^ libuerit i potucrit dic noctuc^
pefVima ctia (i ita ncccfte e flagitiofifl*i ludatlf^bibaf^uomatur: dcftuat . Sal
macp rcp.i in iUa angfof quada fac^ t3tionc9 undiqj concrcpent:tbeaira i

rifl^ima atcp auguftiflw curia celefticp boefte letidc uocibue : atcp oi gcnere
icp.ubi dci uolutae lej: e: clarifl"imu5 fiue crudeUWmc fiue turpiffimc uo''
fibi locu ct ifta tolcraria compare. luptari9 qccftuet.3llc fit pubUc"' iimi^
cu9:cui bec fcUdtag difplicct.0.uifcif
<luaU ucUt fcUcitatc gaude;? ^t»" ca mutarc aufcrrc tcnt3ucrit:cii libc
l'

mo^ib" uiuc:4 tepo:a clj:iftianc :Ugio ra mrrituoo auertat ab aurib" : cvtat

nie incufant,cap.)c^. a fcdib":aufcrat a uiucnrib".3Ui heii


dg vi : 4 banc adipifcendam popuUe
»

SECVNDVS

procur;iucnntadeptacp fmiaucrmr. mcdqs tinfmiiB itcriectts ordibus:


;Colatur ut uoluertt:luo09 c|:porcant ut fonus modcrata rationc ciuitatcj
qualcs uolucrit:quo8 cti fuis Td fuis pfenfu difftmilimop concinerci? que
polTunt b:e cuUo:ibue:tm elTiciat: ut armonia a muficie d: in cantu: caj ec
buic fclicuati nibil ab boHe : nibil in ciuitate concozdiam artiflimtl arcp
pcftc:Ribil ab ulla cbde rimeif.Ouif optimiJ oium in rcp.uincr^ incolumi^
banc rep.fantte^no dica romao ipio: Wtis: eamqj fine iufticia nullo paao
fjoomuifardanapalicoparauerit: q cfle pofle . Mc dcinde cum aliquanto
quodl iq: m fuit uoluptatib" dcdit': latius 7 ubcri' diflcruifl^ct^q^tiiqj pzo
ut in fcpulcbw fuo fcribi fcccrit ca fo^ deflct iuftiria ciuirati^q^tiJqj obclTct fi

h k bic moztuii: que libioo ciue ctia abfuifler.Sufcepit deidepir un" co^
cii uiuera:bauricoo pfupfar.<iue :c qui difputationi aderant : i popofcit
ge ifii (i bfcnt fibi i talib" idulgcntc^: ut bcc ipa qucftio diligcntt" tractazt":

nec in cis cjcq' illa feucritate advfatc: ac dc iuftiria plura diccrent*' : proprcr
buic Ubetius qp roani ucfce romulo illud q5 ia uulgo ferebafrep.zegt (inc
templum t flamen confccrarcnt. iniuria no pofle. 1:)anc^indcqoncm
difcuticndam i enodandam clTe afle^
O.UC fcntctia fucrit ciccronis 6 ro fus e fcipio."Rcfponditcp nibtlcfle qo
mana republica.cap.):]ci. adbuc dc rep.puraret dictum : i quo
poflet longius progrcdi^niliefler con
f £d (i ptenifq romana rcmpu. firmatuj non mooo falfum cflc lUud
pclTimaacflagitiofilTim.^ di)cit: fine iiuzia no poflc:fed boc ucrifl^imu
ncc curant ifti quanta mo;;^ pelTimo' cfl^c fine fumma iuftitia rcp.rcginon
ru ac flagitiofo;t labc ac dedecoze im poflTc.iZuius qonie e;:pUcario cum in
pleafifcd tmmo ut confillat i maieat: die confcquere dilata ect:i tertio Ubto
ftudiant eam non ut f.iluftiu8 narrat magna conflicrarione rcs acra c.Su^
pclTimam ac flagiaofiflimam factav fccpit cim pilus ipfe difputatioc^co^
fcd ficut ciccro difputat iam tunc pro qui fentiret (inc iniuftiria rcgi no pof^
fu9 pcriflrc:T nulla oio zmanfifle rep. fc remp.purgane prcdpuc:m: boc ipe
3nducitcnim fcipionemcum ipfum fcnrirc credcrrt'.£gircp fcdulo pro in^
qui cartbagine e):tin)ccrat dc rcp.dif-' iuftitiacorra iuftitiam^utbancccuti
puianre:quaD0 p:cfenricbat ca cozup lem rcip.iUam vo inutile ^tfimiUbus
cionc:quadefcrtbit faluflius ca; iam ro'ibu9 1 ej:epU9 uclut coarct oiide:.
iamcp pitura.£o quippc tcmpozc dif Xum UUus rogannbus omnibus iu
putatur quo ia; unue greco^t occifus ftitia dcfcndcrc aggrcflus e:aflfezuitc^
fuit : a quo kribit fcdittones graucs q>m potuit nibil ta inimicii:q' iniufti^
ccpifl*e falufliu3.Tlam moztis ci* fit i riam ciuitati:nccoio niftmagna iufti

eifdcm libris commcmoratio.£u au( dz gcri aut ftare poflfc rcmp. <lua q^
fcipio in kcandi librt finc di)ciflcr:ut i ftione q^tum fatis uifti e perrractatii
fidibus ac tibqs arcp cantu ipfo ac \xo Scipio ad intcrmifla rcucrtitur : rc^
cibus conccntus e:quida tencndus cj: coUtcp fua atqj cdmedat brcue rcip.
diflincris fonis^quem immutaru^ aut difftnirione qua dijcerat eam cflTc rcm
difcrepanrcm:aurc9 cruditc fcrre no populi."f>opuluaiitno 0C3 cetii mul''
polTunt:ifcp cocenrus ej: dilTimilima^ ti'tudi9:fed cctuj iuris con(cn(\x
1 uti^
rn uocum inodcrationc:concoz3 tam litaas comunione fodattieedctmtat.
cfficit 'Jcongruens : ficcj: fummis i Oocct deindc quanta (it i dtfputanoo
LIBER

dtffmirionis utHmBi&tcp q; illis fuid <litid.n.manctcj: atfquie mo^iljus:


ditfinitionibus colligit cuc ee rep.id c qbus ille dipt re ftare romflnd:quo8
tan ppti cu bri ac iufie geric':fiue sib u ita obliuione obfolctos uidem'*: ut n
no rcge:fine a paucis optimatibuaifi^ mo ii colant:f5 ctiam igno:cntur.Tl3
ue ab uniucrfo populo. £u uero iniu de uiris quid dica.^2Do:c6 ei^ ipfi itc^

ftu8 e rc;c;quan tfranum mo:c grcco rierunt uiro:^ penuria: cuius tati ma
appelbuit: autiiuflioptutiated:quo li non uidet'reddenda ro nobis: f; et

m confenfu di^t cc factioej^aut iiuft' tanq' reis capitis quodamooo diceda


ipfe pprs : cui nome ufitatu no repit: ca c.Tl:is enim utcqs no cafu aliquo
nifiut etia ipfu tfranuuocaret: no is rep.uerbo rainemus: re ipfam ucro
uiciofam ficutpiidie fuit difputatu^: wpndeamifim". tyecciccro fatcbat:
fedficutratioej: illia diffimttonibus longc qde p" mo:te africani: qucm in
connejra oocuiHct oio nulla eflc rep, fttis libris fecit de rep.difputare ; ad''
qm ri ect rea ppK^cum tf rannus eam buc tii afi aducntum cb:ifti . 0.ue ft

factiouecapcfccret: nec ipfe populus diffamata a pualefcente iligione cb:i^


13 pprs eet fi eet iniuflue: qm non eec ftiana fcntiret atcp diceret';q*8 n ifto^
multituoo 7 iuris confenfu 7 utilita ca cb:iftianis iputanda efl^e cenfcict;
tis communione fociata^ficutpopur OLuaob:em cur ri curariit d^ eof :nc
fucrat diffmitus.O-uanoo ergo refp. fucpirct atcp amittcrefilla refp. qua
romana talis crat:quale5 illam dcfcii cicero logc ari^ cb^ift" i carne ucnifl*5

hit faluftius:no ia pcfl'ima ac ftagitio tam lugub:ii deplorat fimifTa.^ Uide'"


firfima ficui ipfc ait: fed omnmo nlfa riclaudatouB cius ctiam tirantiquid
crat fecudum iftam roem: qua difpu^ uiris 1 mo:ib" qualis fuerit . XJia^ in
tatio derep.inter magnos cius prind ca uiguerit recta iuftitia: an fo:te nec
pc9 tunc bita patefccit.Sicut etia ipc tunc fucrit uiua mo:ibu8: f^ picta co-'

tuUius non fcipionis na caiufq> alti'': lo:ib" ."'


CLb 7 ipfe ciccro nefcies cui
fed fuo fcrmonc loques teflatur in pn ca pufcrret c;cpflTt:f5 alias^fi dcus uo
cipio quinti libri:commcmoato pri*. lue:it:bec uiclebimu8.;6nita: cni; fuo
£nng poete ucrfu quo di)cerat:2X)ozi loce: ut oiidam ^m diffinitiones ipi'*
bus atiquid res ftat romana uirifcp: dceroni8:(^bu8 ciuid fit refp . 7 quid ^^iP'
quem^detllcuerfui^t uelbrcuitate fit pprs:bquctc fcipione breuif pofu^ /
uel ueritate ta^ c% oraculo mibi quo it:atteftantibu8 et multis fiue ipfius
ds ee affatus uidef.fla necp uiri nift Uuc eo:p quos loqui fecit i eadc difpu
ita morata ciuitas fuilTet:ncq3 mores tationc fentcntqs: nunqua^ illa fitifTe
nifi idi uiri pfuinent:aut fundare:aut rep.q: nung^ in ca fuit va iuftitia.Se^
tandiu tenerepotuiffcnttanta^ r ti cudu5^babrio:cs aur diffinitioncs r
iafk latecp impante remp . 3t^ ate pro fuo md qda refp.fuit: 7 meli" ab
niam memo:iam t mos ipfe patrius antiq*o:ibus romanis^g^apofteriou^
preftantcs uiros adbibebant ueteri» bus adminiftrata e.Ucra aiit iuftina
mo2e5 ac maio;^ inilituta retinebant non cfiinifiin ea rep . cuius conditot
cj:ccllete6 uin. TUa uao ctas cii rep, rcctocp cb:iftu8 e:7 fi ipam rep.pla^
ficut picturam acccpiflet egrcgiam^fj dicere:quoniam cam rcm popuU cfTe
euanefcete^ uetuftate n mo ea coloib** negare nd pofTumus.Si aut boc no^
qfdc q^b" fuaat renouare negle]cit:fed mcn quod alibi alitercp uulgatu^ eft
ne id quide curauit:ut fo:ma falte ei* ab ufu noftrc locutionis eft fo:te reo^
7 cjctrcma tan|> liniamenta feruaret. tU9:in cn certc ciuit^tc eft uera iuftitia
SECVNDVS

dc qua rcr^tura knctA dtdcgloitofa multos ac miutos dcos tany mufcaf


dc u dtcta funt ciuitas dct. abegcrunt. Scd tamen bcc numinuj
turba ubi er3t:cum longc anteq' mo
Chd^s lozno^ nUk un^ cura fuent: res co:rumpcrcnf antiqui:a gaUis ro
ne malis moiibus rcfpublica depcrif'' ma capta i incefa cft .'
an fottc prites

fct.cap.^q. ootmiebanr.^Xuncn.tota urbc in bo


ftium potcftate redacta : folus coUis
f £d q6 ptinet ad prltem qonem capitoU'nu8:qui ctia ipfc capctur:nifi
qual5 laudabile dicat iHi fuilTc faltcm afcrcs dqs ootmietibus uigila
uelccrcp.fecudumco:^ ooctiflimoa rent.Unde pcnc in fuper ftitionc cgyp
auctotes ia longc an cbiifti aducntuj tiotum bcftias aucfq? colcntiu roma
pdTiaac flagtiofifliia factacrat.Jm^ decidcrat:ci» Ifcri folcnia cclebrabat.
mo uero nulla ent atcp oio perierat Ue?j de bis aduetic^s i cotpis poti'*
pcrditiflTimis moubua Utergo non
. q» animi maUe: que ucl ab boftibus
pcrirer.dii cuflodes eius populo cul^ ucl aUa cladc acddunt : nondum^in
toh fuo dare precipuc uitc ac mo^ p-' tcrim difputo. Tlunc ago de labe mo
ccpta dcbucrunt.a quo tot tempt tot ru:quibu8 pm5 paulati^ decoloatis:
faccrootib' i facrificioijt gcnerib'' : ta deide totretie mo pcipitatis^tata q»^
multiplicib" uarqfcpitot feftis folleni^ uis itcgris tcctis meibuftp fca e ruina
tatib^^tot tanto^qj luoo?:; ccUbritati rcip.ut magni auctotcs co;t ca tik a^
bu8 colcbaf:ubi nibil deones nifine^ mifla n dubitet did.ikcctc aiit abfccf
godufuumegcruntmcurantes que^ fcrant: ut ammitteref omnca adf tis
admodum illi uiucret:imo curatca ut arifcp relictis dq:fi co^ 6 bda uita at
etiam pditc uiuerenr. dum tamcn bo cpiuftitiacinitaspccpta ptempfcrat.
noi fuo lUa omnia mctu ftiditi miftra Tldc vo quales qfo (iq fuCTdt : fi no''
rent.3tut fi dcderunt proferaf often^ cu ppfo cuUotc fuo uiud: qucj
lueriit

damr:legatur quas dco^ leges iUi d mak ttiucte n oocuerunt bii uiucre.

uitatcs datas cotcmpferint graccbi:


ut fcditionibue cucta turbarct : quas Uarictatcs rc^ tpaUu ii cj: fauotc
marms t fyUa t carbo : ut in bclU ct ftttt ipugnatione ckmonum:f5 cj: ueri
pgrcdcrctur:duilia:caufis iniqflfimis dd iucUcio pcndcrc.cap.jrpg.
fufcepi:a:i crudetr gefta : crudcUufcp
finita.Oiuas dcnicp ff Ua ipfc : cuius q Uid q? ctia uidcnt' eo^ afFuiflc
uita:moie3:facta:d«fcribentef«Uiftio cupiditatib" impledis:^ ondnt
alqfq^ biftoiic fcriptotibus^quis non nd pfuifl^e refrcnandi8.0.ui.n.maiiu
qcbo2rcat.'0.uie illam rempubUcam nouum bomincm i ignobilem cruen^
nd wnc periflc fatcat?3ln fo:tc^pter tifl^imum auctoze bellof duiliu iitc^
buiufccmodiciuiummozcs pgiliana gcftotcm:ui fepties conful fieret adiu
illam fiiiam (ic\xt folcnt p defenfionc uernnatqj ut i fcptimo fuo cdfulatu
fuo^t dco;t opponerc audcbunt. ibif-' moicrctfenej::ncinmanibu8fylU: fu
ccflcrc oms adytis arifc^ rclictis di|: turi moj: uiaotis irrucrct:cur fi ctiaj
c|b'' impiu boc ftctcrat."p>rimu fi ita e iuucrut:ut a tato^ fe cdpefcet imani^
n bnt cui qucranfde rdigionc cbufti'' tate fado?j;'Si.n.ad hoc eu dq C055 n
ana^y^bacoffcfieos dqfui dcferuc iuuerurri paruum cft quod fatenmr
runt:qmc{dem maiotcs eo^ iampdc^ t et ii ppitqs dqs fuis pofle accidcre
mo:ibus fuis ab urbis altaribus ta; bomini iftam temporalcm : ^ nimis
LIBER

diUguiTt tanta fclintatc.T pofTe boies potucrijt.Omitto'9' marr a mifati^


ficutfutt mariuo falutc.-uiriyiopib": b" miturncnftbus marice dccin luco
bow):ibus:dtgnit3tc:longeuitaK cu^ cius cdmcndatus c;utci oia^fparct:
mnlari t pcrfrui dqs irftti8:pofrcetii 1 cj: fumma revfus defparioneincolu
boK8 ficut fnit rcgur : captiaitatc:?'' mu9 in urbcm: dupit crudclc crudcf
uitutc:iopia:uigilq8:oolo:ibua ci:cru c^crcitum.Clbi q> crucnta q^ indicibif
cia:i T cmo2i dqa amicis.OLuod fi ita boftilicp imanio: cius uicto:i3 fucrin
eflcconcedunt: compcndio nibilcos co9 qui fcripfcrut lcgant qui fcire uo
prodeflc i coli fupfluo confitet'. Tlaj lunt.Sed boc ut dip omitto;na ma^'
fi animi ct^bitatc uitc:cu
uirttttibue ricc nefcio cui tribuo marq faguineaj
iu9 premia poft mdtcm fpanda funt felicitate:f3 occulte potius puidentic
magis conrraria:ut populus difccrct dct ad iflo^t ora claudcnds : cofq; ab
tnftitcrnt:fi nibil ctia in bis tranfcun crro:ibu8 libcranoos qui no fludqs
tibu8 T tcmporalibus bonis : uelcis flgunt:fed necprudcntcr aduertunt.
quo8 odcrunt nocent:ucl ei8 qno8 di O.uia-rfiaducrtiit^aliqd inbis rcb*
ligiit profunt:ut (}d co\a(: ut c[d tato dcmoncs piintantum q^tum fccrao
fhidiocoledire^rdtViurq: laboao'' oipotentis arbirrio ^mittunf: ne ma^'
fis f (hbufcp tpib' ta^ offefi abfcdTe^ gnipedamus tarcna feliatatc:q ficut
ritmiImurat':7^pfco9cb:ifti3na :U mario:m3li9 cr plc^tcp conccdif.Tlcc
gio puit^s idigniffia ledif.Si ant brit ctia rurfu9 qu3fi mslaj srbitrcmur:
in bie rcb' ucl bnficq ucl maleficg po cii et in ea mnltod pios ac bonos unt
tcftate.cu: in eis affucrunt pcflfimo ni U8 dci ucri cmIvokq inuiti9 dcmonib**
ro m3rio:t optio uiro rcgulo dcfue'' prcpoUuiflc uidcamu9.Tlcc cofdc im
riit^Jln q: boc ipi irelligijf iiuftilTimf mundifl^imos fpiritus uclpropf bcc
1 pdTimi.-'<16 U propterca magis ti'' tpfa bona mabuc terrcna ^pttiaoos
mcndi i colcndi putant':nccp bocpu'' SMt timeoos qdftimcmue: qnia ficut

tctur.Tlecp cim minus cos inucnitur Ipfi mali boic8 in terra:fic et illi n oi»
rcgulus coluiflc q> marius : idco nec q uolot facc piit:nifi cptd ilL" odiatoc
uita peffima cligeda uideat:q: magia finnf^cui" plcnc iudicia nco copbedit:
mariog^rcgulodg fauiflc cjriftianf. nemo rcprcbcndit iuflc
2Dctellu8 ci5 romao;t laudatiflun":
4 babuit quiqj fiUoa c6fub:c9:ctiatn jbc fyllanis actib^^quof fe dcmo^
te?t tpaliij fclijc fuit:-?: catilina pefl^im" nc8 oflctaucrift adiuto:c9.cap.)C]ctig.
opprcflusinopiatibcllo fuifcclcris
proflratus infclij::7 uaifluna atcp ca f y\h ccrtc {pfc:cui'' tpa tKa fac^
tifl^tmafclicitateprepoUcnt bonidci» rat:ut fupiora quof utdcjc cflc
colcnrc6:a quo folo confcrri potefl. uidcbaf iUi" cdparioc qrcref: cii pmi»
3lla igitur refpu.malis mo2ibu8 cuj ad urbe cdtra maria caflra mouifl^et:

pcrirer:nibil dq co|t pro dirigcndis l fldco lcta ejrta imolanri fuifTc fcribit

cozrigcndis egcruntmo:ibtt8 neperi^ liuiu9:ut cuftodiri fe pothimiu9 a:ur

rcr:immo dcprauandis -r co:rumpcn pe^ uoluerit: capiris fuppUciii fubdi^


diB addidaunt moabus ut periret. que in animo fy lla babe
turu8:nifi ea

Tlcc fc bonoo fingant g? uelut offcnfi rcnd^9 iuuantib" implcuifTct.^ccc ii


ciutu iniquirarc difccflcrunt: pro:fu3 difceflcrantadyrisanfcp rcUctia dg
ibi crantiprodunf couincunf.Tlcc fl5 qri dc rcf cuem predicebat : nibiUp
ucnirc pcipicnoo : nec latcre taccnoo de ipfius ff llc co»cptionc curabant.
SECVNDVS

l^iomittcbat prcfaganoo felicitatcm ma>:ic pcitina(\i quaUbus dqs cupi^


magna:ncc malacupiditjtcmtnanoo ant elTe:q' bbftcmatfaluato:c:uoliJta
frangcbat.Dcindc cti cfTct in afia bcl'' IC9 fidcUii a dfiatu dcmonu libcrate.
lum mitridaticu geres:p lutid titio ei jCbmauit boino uaticinanoo uictoia
mandatu e a ioucg^ eet mitridatc fu^ tua eft ff lla: atq^ ut id diuino fpiritu
paturueti factii e. 2lc poftca molieti clamalTecrcdcretur: nuntiauit etiam
rcdi:e in urbe:7 fuas amicoiiiq^ iniu^ flUqd t^pc futu^ 1 mo]: factum.Uit
mads
rias ctuili fanguinc ulcifci:itc^ longe abcrat pcr quem ilU: fps loqba
tum e ab code ioue:p milite quenda; tur: no tii cbmauit ab fcckribus pce
lcgionie fc;:tc;priu8 fe dc mitridatep fflb^quc ilUc uicro: tam bo:rcnda co
nuntiaflc uictojiam:-: tunc promittc: miftt:cui corona anrca ipfius uictoie
datu;?t fc porcftate:qua recu^arct ab iUuftrirfimum fignuj in uiruUno icco
inimicis rep.no fme multo fanguine. re appa:uit.0.uaUa figna fi dq iftt da

Xum pcunctatus ff Ua:q fo:ma mili^ re folcrcnt:ac no dcmoncs ipq ^fato


ti uifo facrir.cu illc indicalTct ea:rccot ilUs ej:tiQ ncfaria potius atcp ipiffUc
datus eg>priu8 ab illo audic:at: qut grauit nojcia mala futura moftrarct.
de mitridatica uicto:ia ab co madata flecp eim cius dignitari rn"t profuir il
pcrtulcrat. 0.uid bic refponderi poc la uicro:ia : q^rum nocuit cupiditati.
quarcdqcuraucrint uclut fclicia ifta 0.ua faaij e:ut imodcratius inbils:
uuntiarc: % nullue eo^ curavit ffllaj 1 fecundis rcbus clatus ac pcipitat":
moncnoo co jngcrc:tata mala faau|5 magis ipfe perirct in mo:ibus: q> ini^
rcclcflie armis ciuilibu6:qualia no fo micos i co:po:ibus pcrderct. t)cc ilU'
bm fcdarcnt : fj aufcrrent oio remp^ dq ucrc trtftia ucrccp lugcnda:nd qc
Tlcmpe inielligut ccmonc9:ficut fcpc ti8:non augunjs: no cuiufij' (onio uC
i'am diici: notucp nobis e i (zia facris: uattcinio prcnuntiabant.magis cnim
rcfq3 ipfc faris indicat ncgotium fuuj ticbant ne co:rigcrcrur: q> ne uiccrct'.
9gcre:ut^ dqs bcant':ui colaf: utca 3mmo vo fatis agcbat;ur uicto ciuiii
illis ejcbibcaf^tlbus bi q' cjrbibcnt fo^ glo:iofu9:uictusatcp captiuus: tnC
ciari uni pcfTima cam cu cis babcant fandis uirqs:-! p boc tpfi cna deonib"'
tn iudicio dei.C)cidc cti uenifTct tarcn'' muUo obftricrius fubdacrur.
tjj fylla:at<p ibi facrificaflct:ttidit i ca
pite uituUni iccoiis fimilitudine co:oe Ouanrum maUgni fpus ad flagi''
aurcc.Xunc poftumius aurufpcj: iUe tia idcitant boice : cuni comitrcndis
rcfpondinpreclaram ci uicto:ia figni ftckrib" quaft diutni cjccmpli fui m^^
ficari:iulTitq3 ut cjctte ilffolus ucfcc ponunc aucto:itatcm.cap.;r^v.
ref.T^oftea puo facto intcrualb f uuf
cuiufda lun| pontq uaticinanoo cla-^ i llinc vo quts ii intcUt'gat:cj9 n

mauit. il bcUona nuntius ucnio:uic^ uidcat:nifi 4 talcs dcos imitari


to:ia tua e ff Ua.bcidc adiccit arfur» magis cUgirig? diuia g:a ab cozum fo
cflTc capitoltum.boc cum dijctfrct con^ cicrarc fcparart^g^rum moUanmr ma
tinuo cgrdTus c aftris^poftcra dic ?^ Ugni itti fpirirus cjceplo fuo: uclur di^
citatio: rcgrdTus cft:7 capitoUum ar'' uina aucto:irate prcbere fccknbus^
fi(Tc clamauit.arfcrat adt rcuera capi Ouinetia in quada capanie lata pla^

toUum.Oid quidcm dcmoni T prcui^ nicie : ubi no multo poft ciuilcs adcs
dcrc factlc fuit i cclcmmc nunriarc. nefario preUo c6fU)ceriit: ipfi itcr fe p^
3Uudfancarrendc quod ad caufam us pugnare ai(i fiit.Tlancp ibi auditi
UBE^

fuf pnmii igercs frago:cs:moj:<^j mlV iamanteapcrdirlfuiflctnullanq? rc


ri (c uidifTc nuriarut pcr aliquot dica manfiflc anrc aduenrum oomini nfi
dii.^.s pugna ubi
acics prclian. O.iie icfu cbnfH
auaojcs cof dtcc t fcribc
dcrti'tit:udlig:i3 qqj uclut bominu^ i mimc dubiraucrunt.^lua pcrdincc^
cquo^t gra de illa coflictatiQc c^mi d^9 fuis nonimputannquimaLatra'
pota-ant iucncru t.Si c:go vncii inta fito:ia quibus mali:fiue inuoluant':fi
(c numina pugnariit : ia bclU ciuilii uc euadant pcreunt:? in quib" boni fi

C)rcufant'buana.£6fiderct'tii q fir ta ue uiuant fiuc mo:iant:pc:ire no prit:

liii dco?t ucl malida ucl mifcria . £i cbnfto n:o imput3nt:cum cbsirtus n:
flOt k pugnaflc fmxcmv.qd aliud cgc tanta frcqucntcr pro mozibus optis
runt:nifi ut fibiYoani. bcllaoo ciuilif prcccpta contra pcrdttos motcs : dq
ti^ dco;j cp:mplo nullu ncfas admit ucro ipfomm nullis talibus pccptts
tere uidcrcnt^^Jam cim ccpcrat bcUa cgcrint aliqd cum fuo cuUoie populo
ciuilia^-r aliqua nefanoo?t prcliozum pro illa rcpubltca nc pcrirct:immo C
ftragcs c;Kcranda preccflcrat.^a mP ofdcm moKS uelut fuis cjxmplis auc
to8 mouaanq? milcs (^daj d6 oc cifo to:itatc no)cia corrumpcoo cgcrut po
fpolia dctrabcrct fzc^ nudato cadauc tius ut pcrirct. <lua ri io' ut arbirrot
rc agnouin ac dctcflar" bclla ciuilia t tuncpcrifle^rj-iam diccre audcbtt:
fcipfii tbi pcrimcs f:afno co:po« ad^ q: difccflcrc omncs adftis^ariftp ilic^
iunjcifUrergo tari b" malimimc tc-' tisdquclutamiri uirrunb" ciiuifqa
dct : fj armor kck(to^ magieq? ar boium offcndercnt':quia tot fignis cj:
do icrcfccrct:moj: bi dconce quos illi tOf:augurior;:uatiriniozttm:qutbu8
dcoe purant:T colenoos ac ucneran-' fe tang» prefaos futuro^ adiuto:cfcp
oos arbit:ant':inter fe pugnanrcs boi preliof iactare i comdarc gcfticbant
buB apparcrc uolucriin nc itnitaii ta conumcuntur fuiflcprefentcs:q (i uc
les pugaas riuica trepidarct affccrio: rc 3bfccfl"iflent:mitiu8 romani i bclla
fy potius bumanii fcclus diuino crcu auilia fuis cupidtraribus:^' illomm i

farctur occmplo. t).K afturia maligni (ligationibn^ cprfifl^ent,

fpuQ ctia laoos : undc mulra ia diri:

(ccnkoe fibi dicari faaaricp iuflcrilr; t>c fccrcris dcrttonum moniris q


ubi dcoa tanta flagitia tbcarriris ca" pemncbanrad bonoe moicstcuj pa^'
ticis atq5 fabuLi?t acrionib" ceUbrara bm in facrie eomm omnis tKquitia
funt:ur ^f^s co& talia fccifl*e crcdcrct difccraur.cap.j:p7i.
7 qTq'3 nd crcdcrcr:fcd tamcn illos li^

bcntifl^imcfibi ucllc talia cjrbibcri ccr q Uc cum ita finr:cum palam a «^


ncrct:fccurus imitarcf.Tlcquis itacp pcrtci^ turpimdince crudclira''
criftimarct in dcos couitta potius^ tibus mij:rc:t obprobria numinum:
cis dignualiquid fcriptitaflc:ubicnqj 1 crimina fiuc prodira fiuc conficta:
illos intcr k pugnaflc poctc comcmo ipfis c):pofccnnbu8: n nifi ficrcnr ira^-

rarunt: ipfi addccipienoos bomincs fcentibu8:t iam certia n ftaturis foUe


poaa^i cai-mta firmauerunn pugnas nitanbus confccrata illis i dicata cla
uidcliccr fuas no folum p fccnicos in omnium oculos : uc
rucnnt: arcp ad
tbcarro: uc;:cri3m pcr fciposicapo imitanda proponcrcnmr fpcaanda^
bum^nis oculis cjcbibcnrcs.lDcc dice ccfl^crint^quidcflcp^dcm ipfi dcmo'
compulfifumus quoniam pcffimis : ncs^qui fe buiufccmodi uoluptatib'
moabus ciuium rotnananircitifub. immifccnt:immunDoe fpirinw fe cfTe
SECVNDVS

pfitcndjn quo.n.fufe fUgitqa t farf^ dc tcmplo oomu matrona oocrio: rc^


rw:ibu8 fiue mdicatia fiue fimularie: portarct.Tl6nullcpudetio:c8 aucrtc
eoijic^ fibi cckbiitione pcritaripudcn bant facie ab impuri9 motibu9 fccni^
tc9 1 immiioos gaudcnt babcrc con^ coijiit artcm flagitq uidcrccrubefcen
fo2tcs:aucto:ca fc uitc fcclcfte Cmudc tcs furriua intcntiocdifcebat . t)oib'
o^ teftant^.lbcrbibcnf tn in abditis fu nicp ucrcciidabantur: nc audcrctipu
19 fccrcrifcp pcnctralib" da: qda bda dicoe gcftus o:c Ubero cernc: f^ mrto
pccpta dc mo:ibu9 (jbufdaruclut clec minue audcbat facra du9 qua ucnca
tia facratie fuia.OLd (i ita t boc ipfo banfcaftoco^dcdanarc "boc tamen
caliidio: advtcda c i puiccda malicia pala difccndii pbebaf t templo:ad q6
fpuii nopo^s.Xata cij uid e ^bitatia perpetrandum faltcm fccrctum quc^
1 caftitatie:ut oia f pcnc oie a" bude rebafin oomo.ZDijtnimium (i uUuf
moucatbiiana natura: nccufcpadco puoo: mo^taliu,: quo biiana
ibi crat

(\t turpitudic uiriofa: ut totii amittat non Ubcrc boice comittcret:


flagitia

fcnfiiboncflaris. f)roide malignitas quc apud deo9 criam rcUgiofc difccnt


dcmonuinifi alicubi fe qucnadmodu iratOBbabituri:niricti33e)cbibcrecu^
fcriptum in niis Uis nouimue tranlTi rarcnt. Ouie cnim aUus fpiritus oc^
gurct in angelos luci9:non implct ne cuUo inftinctu ncquiflTimag agat mcn
gorium deceptionis.f o:i9 itaq^ ppfis tes 7 inftat facicndig aduUerqe:-: pa-*
celebcrrimo ftrcpitu impictas ipura fcitur factie:nifiqui eriam facris taU'
circunfonat:-? intue pauci9 caftita9 (i bue obUctatur : conftitucns in teplia
mulata uij: fonat. *f>rcbetur^patula fimulacra demonum amane : i ludia
pudcndie:T fecrcta laudadig . £)ccu8 fimulacra uicio:um : fufurrans inoc
latct:-: dcdccu9 patct.Oid malii gait' cuUo ucrba iuftirie ad dedpicnooe et
omnee couocat fpectato«:9: q6 bonn pauco9 bono9: frequcntas in aperto
didtur ui;c aliquoe tnucnit auditoc9: inuitamenta ncquirie ad polTidcnoos
tang' boncfta crubcfcenda funt: n in^' tnnumcrabilce maU>6/
boncfta glotianda. Sed ubi boc:nifi
indemoniitcmplis:ubinifi i fallacic 0.uanta cucrdonc pubUcc difd
diucrfojije.-^^llucl cim finut bo'eftio:cf pUnc romani dq9 fuis placandis fa
q pauci funt capianf:boc autc5 ne plu craucrint obfccna luoozum.ca.^vg.
re9quifunt turpiflimi co::igantut.
Ubi T qii fccrcri celcfti9 audicbant c* u 3i grauia t pbilofopbu9 tcrtu
ftitarie prccepta nefcimug: ari ipm rii Uue cdili9 fururus clamabat in
dclub^j : ubifimulac:5tiUud locatuj auribue riuitatis inter cctera fui ma^
confpicicbamue:uniucrfi undicp pflu giftratusofficia: fibi floram matrem
cntc9:7 ubi quifcp poterat ftantee: lu luoo^ celebritate placanda;. <lui lu
009 qui agcbafintcntilTimi fpectaba di tato dcuorius^q^to turpf ccUbrari
mu9:intuente9 altcrnantc confpcctu: folcnt.£>icit in aUo loco ia conful i cjc

binc merctridam pompam:illinc uir^ trcmie pcricur riuitatie t luooe pcr


gincm illa deam fuppliater aoorari: dccc dics factos:nc£p rc ulll q ad pla
ari illa5 turpia celebrari.Tlo ibi pudi^ caooe deos pcrrincrct ptcrmilTa:qua
bunoo9 mimoe: nuUa uerecunclio:c5 fino fatiu9 crat tale9 cieo9 irritare te
fccnicam uidimu9:ciicta obfccnitaris pcranria^q^placarelu^curia:-! coe bo
implcbat olTicia.Sciebatur uirginali neftate etiam ad inimiritias ^uocarc:

numini quid pUcact:'! c>;bibcbat'q6 cp tlta dilTo:mitatc lenirc.Tleqj cnim


LTBER

^3U('u9 fiuxk qualitct cradclifTima tuflitic^ oooriru de fapcriotc loco i


(mmanicarc noaruri bomincs propt confpccru ommum pcrfcnitc: t q fa
quo9 pbcabanmr.-^y noccbant ipi cii duntaudiitadpmio:iquinon fad^
uirioritatc fcdiffima pbcarcnrqii^di ontaudiit ad iudicium. Oaio 1(1 uc^
ut aucrtcrcrar qo mctucbatar ab bo rviuntqdi talui pceptop imfo:e8:oif
(ic m co:ponbu9 co mo dg pdliabat: co;;;pctuUnciaiutrcpcndna imuta"
quo uirtus dcbdlarcf in mcntib^^qui tionc dcponitur aut timoic uf puooc
no opponcrcfdcfcnfojce oppugnaio comprimirur.TUbil dm cis turpc ac
ribus meuimrBifi pue fierct cjrpugna fUgiriofum fpcctadii imiundumcpp
fo:cs mor bonop . "banc talium nu ponitunubi ueri dd:aut prcccpta infi
minum ptacatione pctularifTmta: ipu nuanrur 3ut miracra n3rrant':aut c»o
nfrimaripudcntilTimlincquilTimam: nabudaf^autbcneficLa poftulantur.
immudilTimatcuius auctoKslaudl
da roane uirtuiie icolce bonojcpua £>e 3biicih>o culru dco» cobo:ta-'
uirtbu amouitragnouitturpcs: fccit tio ad romanos.cap.;:jriy.
fnfamcs. "banc ing- pudcdam ucrecp
rcligioniavfandaTdctcllanda taUu^ b £c poti" 3Cupifce:o icolee rda-'
numinum placarionerbas fabulas in nelaudabilis:o|>gcnice £$ror:
dcos illcccbiofas AtOp criofas : bcc fceuolar:fapionn:fabnriof : bcc po''
ignomiofa deo;j facta fcclcratc tu:pif due cocupifcc: bcc ab ilb turpifrima
o^ conficta ucl fcclcratius rurpiuicp uanirarc t fallacilTima dcmonu mali'
commiffa ocfis t auribus publide d gnirarc difceme . Siqd rc laudabiU
i

uitas tota difccbat:bcc comifTa numi naturalircr cminct: no nifi va pictatc


nibus placcre ccmcbant idco ri fo!u5 purgaf atc^ pfiaf:impieutc aut difp
ilLis cj:bibcnda:f5 fibi quocp imitadfl gitur 7 puuur.Tluc ii eligc 4d fcqua^
credcbat.Tlon lUud nefcio quid uelit ri6:ut non in te fcd in dco ucro finc
bonum ucl bofieftu quod : ta pancia ullo crro:c laudcris. Xunc rim t gtia
1 tam occulte dicebat: (i ram diccbat* popularis affuit : fed occulro iudicio
nr magie ne innotcfccrct q^ ne non fie diainc pioaidcndc.i ucra religio qul
rct rimerctur. digercs dcfuit.£j:pgifccrc:diffi cft: fi

cut crpcrrccta cs in q^bufdi de quo»


t>c cbtiftiane rcLgionis fAlubriti-* uirtutcpfeaa ip fidc uaa paffio'ib''

te.cap.jc}:riq. glotiamunq* ufqquacp aducrfus po^


tcftaree iniminfTimas confligcnree:c-'

e B ifta;j imBdifTiaa potcftatu^ moaenoo umccnrcs:fan^


afc^ fo:ritcr
tartareo iugo 7 fodcratc pcnaU guinenobis bancparriam pcpcrcrc
emi p chiifti. nome boics in luce falu'* fuo.ild bac p:iam te inuitamus t qc
bcrric pietaris ab ilb pnidofifTimc i^ boztamur.ur due adqnaris micro d
picratis nocte tranffcnn qrunf^tmu: uiiJ:cuiuf quodimo' afflu e ra rciffio

murat miqui t ingrati: 1 illo ncfario pccaro:um. TLon audcas dcgcncrcs


fpu alrius obftrurtiufq; oppfTuq: po tuos cbrifto cb:iffenifuc dctrabetcs:
puli cofluunt ad eccras cafta cclcbti' 1 accufanrcs uclut rpa mala:cu5 que^
rarcbond^a utriufq; fcjrus difcrctiO'' rant tpa quibus non fit qcta uita:fcd
nc^ubiaudiantq^bribic adtpsumd potuis fecura ncc^ria . "bec nbi nung»
dcbclr.utpoftbincuitam bcatcfcm ncc pro tcrrcna parria placucrunt.

g^ uiuc mcrcanf: Ubi fancta fcripta Tlunc iam celcflcm arripc : pro qua
TERTIVS

mmta Uborabts: r i Oi vidi fempc^ dignitate remoti fut notatio'e ciioiiAt


rcgnabi8.3lliceim t n ueftat focue: ii £>e bonis ftutem camaUbus: quibos
bpts capitoUnudif^dB un** 'Z vu8:qui foUe maU pcrfrui uolunn i de inaUs
ncc mctas rc^ ncc tp4 ponccipia ime camaUb" q fola ppcti noltit: 97 nccp t

fine dabit.TloU dcos faUbs fallaccfc^ bis babeant qua putant bze ifti deo^
rcqre:ab^cc potius ata^ ptene in v^ nes poccftatem : OLuaq» ii babcrmt:
emicano Ubcrtate.Tlo fiit dq:maUgni debcremue pottus ifta contcmnere:^
fut fpsrqbus etematua felicitas pea ^pter ifta tllos colere : 1 cos colenoo
e.Tldtaiunotroianieaquib' cama-' ad ea que nobis inuidcnt puenirc no
le ougine ducis i arccs uidcf iuidi(Te pofleicitncciiftiscos bocuaUTeq6
romanas:^ ifti deonea: quos adbuc biputant: quiproptcr co9 boc coli
dco9 putaa omni generi boiu5 fedcs opoiterc contendunn: deinceps uide^
luidct fempi^nas £x tu tpa ti pua q:
. bimu9 ut : bic fit butus uoUtminis
parte dc taUbuB fpiritibus iudicafti: modua.
coB placaHi: i p quos boics
qii ludis
eofde luoos fcafti:infame9 efle uolui 3lurcl^' auguftini de ciui
fti."f)afae aflcri Ubcrtate tua advfus tatc dei Ubcr tcrtius.
imtiooa fpu9:cj tuis ceraidb" ipofue^
rlc facradl ftbii cekbranda ignomi^ £>eaduerfitatibus quas foU malt
nia; fua. "^waoicQ criminti dtuinom metuunt:t quas fcmpcr paffu^ e mii
remouifti ab bonoubue tui9: fuppU^ du8:cum dco9 cokzct.capitulu^.i.
cia deo uero ut a te rcmoueat iUos de
09:q* delcctif crib" fui9:fiuc ucris q6 3110 S31X3S t:>3C^
ignominioUfl^tmum eft: fiuc faliis q6 tum efle arbitro; dc momm
maUciofifl^imunt e. Bii cp tua fponte *
malis 1 anunomm quc prc^
biftriontbus i icmcis forietarcm ci^ cipue aumda funt: nibil
uiraciB pacere nolmfti.cuigila pleni": i deo9 falfoB populo cuUo:i
nuUo mooo bie artibus placatur di-^ fuo : quo mtnuB com^ malo
uina maicftag: qbus biiana dignitas ru3 aggcreprcmcrccur. fub''
inqumatur.Ouio igitur pacto dcoa 4 umirc curaflcfcd potius ut
taUbuB delcctantur obfcquijs babcri majcime prcmcretur egiflc»
pucaa in numcro fanctarum cdcftiu^; Tlunc de iUis malts uidco dicendu^:
potcftatum:cu botea per quos eadcj que fola tfti ppcci nolunc: qualia fiit:

flgunturobfcquianonpucafti babcr» famc9:mo:b":bcl!um:cj:poliacio;cap''


oos i}\ niicro quaUiiciic^ auiti roano tiuias:trucidatto:t ftqua funiUa iant
rum.-^JncomparabiUtcr fupcrna cft ci in primo Ubro commcmorauimus.
uitas clarior.ubi uicto:ia:uc2ita9;ubi "bcc enim fola mali deputanc mala
dtgnita9:fanaitae:ubi pa)c: fcUdtaB: que non hci\xnt malo9:nec erubcfcut
ttbt uita:etcmita9.IDuUo minus bx incer bona que laudanc ipfi mali cflle
bet in fua focictate take dco9:fi tu in qui laudanc:m3gifcp ftomacbacur ii
cua talcs boicg b:c erubuirti."p>roidc illa mala babeanr.g^ ii malam uitaj:

fiad beata pumi:e deftdezas ciuitace: quafi boc ftt bomint9 majcimum bo'
dcuita dcmonii focietace.^iidigne ab num baberc bona omnia prct' fapfn:
boncftig colunt': q per curpc9 placat. mala quc iftt fola fo:mi
fcd nccp taUa
Sic ifti a tua fodetate rcmoucit^pur-' dant:dq eof quanoo ab eis Ubere co
gacidccboftiand: quomoco UU a tua Ubjnmr:neiUis3a:idcret obftitcnit»
LIBER-

£am mim uarqs p diucrfa loca tcm quod apud utrgiliaconfitctur:Struc


poabua ante aducntum rcdcmptozia ta fuis manibue pcriurc mcnia troic.
na tnnumcrabiUbus nonnuUifc^ eti Tlcfcietce igitur lanti dq t ncptunus
am tncrcdibiUbus cladibus geuue co r apoUo bomcoontcm fibi ncgaturii
bumanu:quo8 aUos cp iftof
tererctu: dTcmGccdcm:(lructo«» mcnium tzo
deo8 mundus colcbat : ejcccpto uno ianozu5 gratis i ingratis fuerunt.Ui
popub bcbrco:7 qbafdi ejctra ipfuj dcant ne grauius fit talcs dcos crcde
populu : ubicu^ gratia diuina digni rc^g^dqe taUbu9 pcicrare. 1:)occnim
occultilTimo atcp iuftilTimo dci iudi ncc ipfc bomcr'' facilc crcdit: qui ncp^
cio fucrut.'Uc:52 nc nimiii longii faciai tunum quidcm contra troiano9:apol
taccbo aliaium ufqi^quacp gcntium linem autcm pro troi.ini6 pugnantcj
mala grauilTima:q6 ad romi ptinct; facit:cum ilio pcriurio ambos fabula
romanijcp impiu fm eloquar: id c ad naiTCtoffcnfoe.Si igitur fabuUs crc''

ipfa pzopric ciuitatcm:^ quccuncp ilU dunt:cmbefcant taUa cokrc numina.


tcrramm^rfocictatecoiuctc: fcoditio Si fabulis non acdunt : non obtcn^
ne OSiecK fut: q fint pcrpclTc ante ad dant troiana periuria : aut mircntur
uctu cbzilti:cum iam ad ciuo quafi co dcos pcriuria punifletroiana:amafle
pu9 rcip.pertinercnt. romana.Undc cnim coniuratio catili
ne in tanta lancp cotrupta ciuitate ba
3ln dtj qui i a troiaia t a grccie fi buitctiamcozumgrandcm copiam:
miUtcrcokbaturcaa babuemit: cjb" quos manue atq^ ligua pcriurio auc
iUum patcrcntur cjccindcre.cap.q. fanguine ciuiU alcbai.-^^iuid cnim aU'

ttd totiens fcnatozcs cozrupti m tudi^


p "RimuipatroiaucliUiiuit ozi-' cqe:toticn9 poputus in fuffragqs uel
go e popuU r()am:necp eim prc in quibufc^ caufi8:quc apud cum co^
tereudii aut diiTimulandum cftquod cionibus agcbantur : nifi etiam peic^
1 in primo Ubro attigi:eofdcm babef ranoo pcccabant.^Tla^cozmptiflimis
deo8 1 colcn9:cur a grccis uictu cap^ moribus ad boc moe iurandi fcrua^
tum atq? delctii ci 'Priamo inquiunc batur antiquu9:non uta fcclcnb" me
funtrcclditalaomcddtca patcmapiu tu reUgionis probibcrcntur:fcd ut p^
m.£rgo ue?j e g> apoUo atcp ncptU'' quocp fcclcribue ceterie addcre
iuria
nu8 cide laomcdonti mcrccnnarqs o^ tur TluUa itacp caufa cltquarc fint
.

peribus fcruiemnt.^Uis quippc^mi^ dq quibue ut dictmt flcterat ilUid tm


ftfle merccdcm falfunqp iuralTc pbibc pcrium : cum a grecie prcualcntibus
tur.XDiro: apoUincm nominatum di probentur uicti: troianis pcicrantib'
uinatoze in tato opificio laboraffc ne^ fingantur trati:ncc adultezio pazidis:
(dcnttcp bomeoon fucrat^milTa ne ut mrfus a quibufdam dcfcnduntuz:
gaturus.O.uaq' ncc ipfum neptunuj uttroiajdcfcrcrct fucccnfucrunt.auc
patruum cius fratrcm ioui8 rcgc ma to:es cim ooctozcfcp pcccatozum eflc

ris decuit ignamm efle futuro^s.Tla^ aflblcnt:non uUozcs.


bunc bomcru8 dc ftirpc cncc dc pofte
ris cuiu9 roma eft:cii arl illaurbecon Tlo'potuifleoflfedi6e9pidi6 adt-'
dita idcm pocta fuifle dicatur : iducit fio:q6 ii ipos tradit'frcqntatii.ca.ig.
magnum aUquid diuinantcm: que et
nubc9 zapuir.ut dicittnc «b acbiUc oc tt "f^be roaj f^t falu ftt" ficuti ego
cidcretur:cupcrct(^ cducrtc: ab imo: accepicondidcre att^ babucre
TERTIVS

ininitio trokniiquiencidacepfagi impleai ipfa fecuritate fcliaus . 0.uc


inccrtis fcdibus uagabantm.Si ago uarronia fcntentia ej:prelTa ut potui:

adulteriu paridid mttdiaudu^ numi mcis uerbis ccrnis q^laiu^ locum apc
nacenfucruntrautmagis introinnis riat falfitati:ubi itcUigamus plura la
ant ctiam in romanis punicndil fuit: facra 1 quafircligiofa potutlTi: cofm^
quia encc matcr boc fccit.S5 quo in gi:ubi putaia funi ciuibus etii dc ipif
ulb bominu5 illud lUgttiumodcrat: d^s prodcfTe mcndada.
qui in fua fccia uencre non odcrant:
ut alta omitta^rquod cum ancbifc co Tlon probari cp dq adulterium pa
mifcrat:cj:quo cncam pcpcrcrat.^ iln ridis punicriniiquod in maire romu
quia illud factutn cft mdignanic me^ linonuliifunt.cap.v. < -
I

nclao:illud aute conccdentc uulcano;:


Jbg cnim creoo non jclant coniugca f £d ut^ potucrit ucnus qc cocu
fuas ufqjadeo: ut cas ctiam cum bo-' bitu acbifc enca parcrc fmars
minibua digncntur babcre comuncf. cocttbitu filie numitojis romu^
ejcilie

3rridere fabulasfoztafTiaejriftimoJ: lum gigncrc in mcdio rclinquamus.


nec grauiter agcrc lanti ponderis caj. Tlam pcne talis qo ctiam dc fcripfis
Tlon crgo crcdamu3 fi placct eneam mis oboziiur:qua qucritur utrum p^
dTcucncrisfilium:ccccc6ccoo fi nec uaricatoics angeli cum filiab" boium
romulua martis.Si autcm illud: cur concttbucrincundc natis gigantibus
non 1 illud.-' 2lndeo3 fas e bomibus id e nimiti grandtbus ac fozrib'' uiris
fcminis:marc6 autcm bomines dca^ tunc tcrra complcta cft . -fjroinde ad
bus mifccri ncfas.^J&ura ucl potius n utrdqj intcrim mo nza dtfpuiatio rc
acdcnda conditio:quod c}: iure ucnc fcratur.Si cim ucra funt que apud il

ris in concubiiu marti licuinboci iui losdcmairecnee Tdepatrc romuU


fuo ipfi ueneri non Ikerc.Tit utrun<^ Uctiiltrqiio piii dijs adultcria difpU^
firmatum eft auctozitatcromana.TLc cerc boium:q in feipfis concozditcr fe

q^ enim minus credidit recctio: cefar runt.Si auiem falfa funt: na fic ^de
autamucnercm^g^patrcm antiquio: pofTunt irafri ueris aoulicnjs buma'
romulus martem. nisrqui ctiam falfis 6kctat fuis.lDuc
accedu^qin fi illud de marte nd acdi-'
£>c fcnteniia uarronis : qua unle wr: ut boc quocp de uencre nd crcda
cfTc di}:it: ut fc bomincs dqs genitos tur.Tlulb diuini concubitus obicntu
mentianiur.cap.iig. 1 mairis romulicaufa dcfcnditur.fu
itautem faccroos ilia ucftalis: 1 idco
d 3j:erit aliquis ita nc tu ifta cre^ dqmagis inromanosfacnlcgujiltcl
dis £go uero ifta non creoo.
;•
flagitittjiq' in troianos paridis adul'
Tlam 1 uir ooctin*imus cozum uarro terium uindicarc debucruni. Tlam 1
falfa bcc cfle:^uis non audcnf ncq3 fi ipfi romani atiqui in ftupro dciecfas
dcntcr:penc tamen fatetur. 5cd utile ueftalcs faccrooics uiuas ctiam dcfo'
clTe cittitatibus dicit : ut fc uiri fottes dicbant:adultcras autc fcias quauia
etiam fi falfum fit ej: dtjs genitos cffe •
aliqua danatiocnullatri motc pb:te

credic: ui co mooo animus buman' bant.uf(^adcograuiu3 fcucriufq^ ui-


uclut dtuinc ftirpis fiduciam gcrcns: dicada putabant adyta diuina q> bu-
rc9 magnas aggredicndas prefumat mana cubilia uindicabant.
audacius;agatucbemetiu8:7 ob boc

v^
LIBER

£>c pamcidio romuli : q6 dq non bc cucrfione i[q quod daj: mari|


:

utndicarut.cap.vi. ftmbria c^it.cap.vg.

ft liud adt)cio:qUia (i coufcp pec c £rtc cnim duiUbue iam bclbs


cara bominum illiB numinibua fcateniibus quid mifcrum com
difplicerer^utoffcnfiparidia facto dc mifcrat ilium: ut a ftmbria mariana^
dcfcrtam troia^ fcrro igniqj oonaict: rum partium bominc peflimo cuertc
rr.agis eo8 contra romanoe moucrct retur:multo fcrociue atcp crudelius
romulifrateroccifue:^contra troia g^ olim a grccie.^Tlam tunc i mulri i^
nos grccue maritue illufue magie ir dc fugcrunt-zmulricapriuati faltcm
ritarct parricidium nafccnrie:^' igna in feruitutc ui^nt . poiio autcm
t!8 adulrcnu ciuitatie . Tlec ad cam fimbria priue edictum propofuit : nc
quam nuc agimue intercft ut^ boc : cui parcerct': arcp urbe tota cJctofcp
ficri romur iulTeit:aut zomul" fcccit: inca bomice icedio cocrcmauit.l^oc

q6 mhi impudenria negant:mrri pu' mcruit ilium non a grcde quoe fua
:

oo:e dubit3t:mrti oolo:e diflfimrant. irritaucrat iniquitatc: fcd a romanis


Tlcc no8 itac^ in ea re diligenti'* re^ic quos fua cabmitatc propagauerat.
da p mrtojs fcripto:um pcrpenfa tcfti dge illie communibue ad bcc repellc
monia demoremur :omuli fratrc^ pa da nibil iuuanribue: fiuc quod ucru;
bm conftat occifum: non ab bofhb": cft nibil oalcnribue.Tlunquid t tunc

non ab alicnie. Si aiit pcrpctrauit at flbfccflczc omnce adyrie arifcp relic^

impcraflit boc romul" magis ipfc fu-' tie dq:quibus illud oppidum ftcterat

it romano^:q' parie troiaop caput, poft anriquoe grcco;^ ignce ruinafcp


£ur igitur troianie (ram dco:um p:o rcparatum.'Si aut abfccflcrant: cam
uocauit illc alicnc coniu^is rapto: r : tditoiioppidanopqmdecpto iuenio
co:undcm dco:um tutcUm romania meL'o:em:tanto detcriozem dco:um.
inuitauitiftefuifratrie e^ncto:. Si 3Ui cim contra fimbriam poztae cbu
flutillud fcelue a facto ipioq^ romuU fcrant.uf (flk fcruarct integci duita-'
alienu5eft:q6 debuit utic^ uindica:i: ti:bicco8 irat" incedit:ucl porius pci
quod tota bcc illa ciuitae fecit: quod tuB cjcrinrit.Sdbuc autem melio:um
tota confcnfit:-! non ia fratre^fj p:em prium cmilid fylla duj: fiuKadbuc ar
quod pcius eft occidit. utcrqj cij fuit mis rcmpublicam recupare molicba^
condito::ubi alter fcelere ablatus i n tunbo^ bono^ initio;? nondum ma
pcrmiflua eelTc rcgnato:.' Tlon cft uc lo6 cucnrua b3buit.<luid crgo mcU''
flrbitro: quod dicatur quid mali tro^ ue riucs illiue urbie faccre potuerut:

ia mcrucrit:ut cim d^ dcfercret: quo quid boncftiue:quid fideliuB:quid :o


pofTctC|:tingut:tquidboni roma uc mana parenrda digniue : Sp mdioti
eam dt} inbabitaret quo poflet augc caufc romano:um ciuitatem fcruarc:
ri:nifi qr uicriindc fugcrunt : t fe ad 1 co'tra parriddiam romane rctp.pot
iftoe quo9 paritcrdccipcraitcontule tas claudc:c.''3lt boccie inquatii cpid
runt.3mmo ucro 7 illic manfcrunt: um ucrfuj fit:attcndat defcnfojcs eo^

fld C08 mo:e fuo dcciptcooe:^ rurfus rtt.£)cferuerunt d^ adulteroe : iliocp

cafdcm tcrrae babitarcnt:'r bic eafde flamie ^reco:ji rcliqucrtJt;ut cjceis ci^'
artcB falladc fue magis etia exerceoo ncribuB roma caftio: n9fccrctur.£ur
maio:ibu8 bono:ibus glo:iati funt. tpoftca defcrucriit candcm duitatcj
romania cognatam^non rcbdiantcm
TERTTVS

aducrfus roma nobile fiUajtfcd iuft^ 2ln illam paccm quc fub numa fu
oubu8 ciuB pambus fidlcotlanlTima it dcos prcflitilTc crcdcndum fit.capi^

p^nimanqp rcruantcm;elq5 dclcnda^ tulum.iji:.

rcliqucrutmon greco;p uiris fo;tib'':

fed uiro fpurcifluno romanojii:' ilut d 3icrianumapopiUu fuccclTo^


fi difpliccbat dqs caufa parti» fyllft'' rem romuU adiuuilTe crcdunf:
na^trcui feruantea urbc miferi poztaf ut toto rcgni fui tempoze pace berct:
claufcrant: cur cidem ff Ue tanta bda 7 iam poztas que bcUis patcze alTolet
^mittebant % prenuntiabatc^Jln % bic clauderct:co merito.f.quo romanis
agnofcuntur adulatorea fcliciu poti' multa facra conftirutt.^Hi vo bomini
q^ infcliciu dcfcnfo!ca.'Tlon crgo iliuj pro tato ocio gratubndd fuit : fi mo
etiam tunc ab eis cum cucitcrctur de id rcbus falubribus fcilTct impedcz:
fcrtum cft.Tlam dcmoncs ad dccipi-' •rpniciofilTia curiofitate ncglcctaue
endumfcmpcr uigilantilTimi qo po-' rd dcii ucra pictate pcr^rcrcTluc au
tucrunt fcccrunt. £uerfi9 4ppc i ince tem no ci d^ contukrunt illud ociu^:
fis omnibus cum oppioo fimulacris f5 cum minus foztaffc dcccpilTcnt:fio
folu minerue fimulacf fb' tata ruina ciofum mimc rcppiffent. 'Q.uito dm
templiilliu6:utfcribit liuiuo intcgru minus eum occupatum inucucrunt:
ftctilVeperbibctur. Tlon ut ducretur tamo magis ipfioccupaucrut.Tla cjd
dg patnj:quo:um fcmpcr fb' numinc iUc moUtus kv.t quibns artibus trcs
troia eft ad cozum budcm:f5 nc dicc^ dcos fibi ucl iUi ciuitati cofociarc pO''
cjrccffcreomncsadytisanfcp rclictis tucrit uatTO prodit: quod fi oomino
dq ad cozum dcfenfioncm. jHud cim placucrit:fuo diUgcrius dilTcrcf loco.
polTc pcrmifTi funi:non undc proba XDooo aiit quia dc beneficqs cozujn
renturpotcntes : fed mik prefentes qo cft:magnum brificium cft pap.S^
conumcerentur. detucribrificiumcftplc^ €tik^ic\K
roUficut pluuia uitcc^al^ fubftdift
3n dcbuerit dge iliacia roma co^ fupa ingzatos i ncqua.Scd ii boc t«
mitti.cap.vii^. magnum bonu dg iUi rome ud pom^
piUo contulcrunt:cur impcno rdano
d 3i3 itaqp iliads poft troie ipfi" per ipfa tcmpora laudabiUa id nung»
Documctu qua tandcm prudcn pofteapreftitcrut; 2ln utiUoracrant
tia roma cuftodicnda commin'a cft;' facra ctj inftirucrcnf:^ cti inftituta cc
i^i)ccrit quifpiaj iam coe rome babi^ Icbrarenm:.'-Ht4 tunc nondti crat: fj
tarc folito8:quanoo ejrpugnanie fim-' ut cfTcnt addcbat': poftca vo ia crat q
bria adAit ilium.Unde cgo ^zat mi ut^dclTcnt cuftodicbant'.0,uid ergo
ncruc fimulac5t.'i>cidc fi apud zomaj cft cf ilU quadragintatres : ucl ut alg
crantquanoofimbria dclcuitilmm: uolunt.jcjcpjc.ani in tanta pacc trafac

foztalTeapudilium crant quanoo a ti funtrcgnantc numa:-: poftea incni


gallia ipfa roma capta % inccnf.i cft. inftitutisidqfcp ipfis qui ctfde facris

Scd ut fnt auditu acutiffimi motucp fucrant inuitati ia prcfidibus atcp tu


celcrrimi:ad uoccm anfcris cito redic tozvb'':^): poft ti muUos annos ab
runt:ut faltcmcapitolinum collcni:c} urbc condita ufcp ad auguftti unuf
^
rcmanfcrat tucrentur.jCeterii ad alia magno miraculo cdnieo:at'ann"port
6fcndenda fcrius funt rcdire commo'' primiibcUupunicu:quo bdUpoztas
niti. romani claudcrc potuerunt.

V
LIBER

3n optandum fucntruttanta bcl amiao auplia po:tabant:m3gifcp da


loium rabic romanu augezeturipiiJ: dis q^ accipicndis bcnefic^s amicitiaf
cum eo ftudio quo fub numa ftuctu; parabant. £>ccen^ bis artib" roa cre''

di:i quietii eflc potuit i tutu.cap.^ uit:f5 regnantc numa: ut ta Idga pa^
ccrut^t irrucbant iprobi bclbq? teta^
a Tl refpondent op nifi alTiduiB fi bat.'2ln nibil eo^ fieret ut poflct paj:
biqj continuo fucccdennKbeli illa perfiftc.-Si cnim bcUis etiam cu}
zomanii ipcriu ta bngc Utccpiri polTj : ncc armie arma
tx>ma bceflebatur
flugcri:T ta grandi glo:ia diffamari: obuia fcrcbanturquibue modis agc
ioonca uero ca ut magnii cfCct ipium batmtnulla pugna fupati^nuUo mar
cur eflc dcberet inquierum . Tlone in tio impetu terriri fedarct inimtci; bis
co:poribu8 bomind fatius e modicaj modis fcmp agcrctur: ut fcper roma
ftarura cu fanitate b:c:^ ad molc ali^ claufis ia po:ti9 pacata zgnarct^ 0.6
qua gigantca ppctuis afflictionib" p fi non fuir: non crgo roa
in poteftare

ucnirc:nccciipcrucnerifl requicfccre: pacem babuit q'diu d^ co;t: fj g^diu


f5 ^to gradio:ibu9 mbrie : tanto ma boies finitimi circiiquacp uolucrunt:
iozibus agiran maltd/ <luid aiit ma qui etiam nuUo bcllo prouocauerut.
l( cflct ac n poftus plurimii boni;ft ca Tlifi fotfc dq talcs et id boi ucnde au
tpa pduraret:q pftzinjcit faluftius ubi debunt:quod aliue bomo uoluit fiuc
flit.3gif in initio rcgcetna i t'ri8 nom noluit.intCTcft cjdcm ia uicio proprio
igq id primii fuit^divfi pe igcniu: alq malas mentcg quatcnu9 finantur iHi
co!pu9 cicc:ccbaf:ct tii uita boiuj finc dcmonce uel tcrcrc ucl cxcitarc. Scd
cupiditatc agitab3tur:fua cuiqj faria fifcmp boc poflrcnt:ncc aUud fccrctio
placcbat.Jln utta multii augct i^iii: rc ac fupcriou: potcftate cotra co^ co
dcbuit fieri quod uirgiliuB detcftatur natU5 fcpc alitcr agcref^fcmpcr in po^
dicen0. t>cteriot ooncc paulat «5 ac de tedate habcret paces bcHicafcp uictO''
colo: cta9.£t bclli rabies' 1 amo fuc rias: quc fcmp fere pcrbumanoium
ceflit biidi.-'9ed planc p:o tantie belf 8nimo:um morus accidunr: qua9 rii

fufccptis 1 gcftis iufla defcnfio roma pleriicp corra eo;t fxcri uoluntate non

no;2 eft:g' izjuentibue fibiimpo:tunc foln fabule multa mctientce: 1 uij: vi


inimicie i(ii\t cogebat nonauiditae a flliquid uclindicantes ucl fignifican^

dipifccndc laudis bumane: f^ necefli^ te8:fed etiam ipfa romana confitctur


tas tucnde falutie 1 libcrtatig.^ta fit biftotia,

plane:na5 pofl^ ree co^ ficat fcribit

ipfc faluftiu9 legibu9:mo:ibu9:agri8 bc fimulacro cumani apoUinfe:


flucta:fati9 profpcra : fatifcp pollcns cuiue fletue freditU9 cladcm grccozu
uidebat':ficutiplcracp moitalium ba quib' opitulari ii potat idicaf.cap.^i.
bentur. inuidia cx opulentia o:ta cft.
3gitur rcgee populicp finitimi bello n £cp.n.aliiJdc apoUo ille cuma^
cos tcntarc : pauci cj: amtcis aujcilio nu9 fii advfue bacccoa :cgenqj
eflc.1Tam ceteri metu pcrailfi : longc flriftonicii a romanis bcllarct':quatri
fl periculie abcrant.3lt romani Domi duo fieaiffe nuntiatus i. Oaio^di^
tniliicc^ itenti:feftinare:p3rarc alqf: gio arufpiccs tcrriti:cum id fimulac?t
flliu bo^tari^boftib" obuia ire:liberta in ntarc putauiflfent cflc |»tjtiendum:

te:p:ia3:pcntefcp armig tegere. "Jboft ctimani fcftcs iVccfleriit arcp retuk;tt


ubipicr4Vtutc^pulcrant:forq9 arqj tale prodigium 1 antiocbi : pcrfidia
TERTIVS

bdlo m code applruilTc figmmto.£t romam ut pcritifli^


cpidauro abiuit :

qt romanis felicif prouemfTet:q: fcna mu9 mcdicu9 in urbc nobilifl*ima ar^


tufconfulco eide apolliru fua oona ce tcm gloiiofiug epTCcret.IDatcr aiJte
mifd tcftati funt.Xunc ucro pitiozes deo:um nefcio undc nata pcncftrinu^
accitiarufpices refpoderuf.fimulacri montcm infcdit.3ndignum eim erat:
ftpoUmia flctu io^fperum eflc roma^ ut cum ciu9 fiUu9 iam coUi capitolio
nie: quoniam cumana colonia greca prefideret:adbuc ipfa in loco ignobfi
cet^fuift^ tcrris un acdtus eet id c ipi latitaret, 0.uc tamcn U omnium deo
^rcdc 1 luctu 7 cUde apoUincm (igni rum mater cftinon fccuta cft folu5 ro
ficalTc bcinde nioj: regcm
ploiante . mam quofdam fiUos fuo9 : ucrum 7
ariftonicum uictii i captum c?ic nun-' flUos prccefl"it ctia^ fccuturos.IDizo:
tiitum cfl:quc5 uinci utii^ apoUo no fane fi ipfa pcpcrit cf noccpbalnm : q
lebat 7 colebat:t boc fui lapidia ctia longc poftea uenitcjc cgypto: Utrum
Uchqmie indicabat.Undcnon ufcp^ ctiam dca fcbzis cxUla nata fir.nidcit
quacp incongruc:gnii9 fabulofis : ifi cfculapius proncpos cius.Scd unde
ucritatis fimilibua mojcs demonum cunc^ nata fit:non opino:audcbut ca
dcfcribunturcarmibuspoetaru. Ila ignobilcm dicerc dq pcrcgrini dcam
camillam diana ooluitapud uizgihn: riuem romanam.Sub boc tot dcom
7 pallantcm motitu^ bcrculcs flcuit. pfidio:quo9 numcrarc quis poteft:" i^

"binc fo:talTi9 7 numa pompilius pa digcnas 7 aUenigcnnsicclcftcB : terrc^


cc abundans.fcd quo oonantc ncfcief ftrc9:infcrno3:maiino9:fontano9:flu
ncc rcquircn9:cu5 cogitaret ociofus: uiale9:7 ut uarro dicit ccrtcs atcp in^
quibu9 nam dqs tucndam romanaj certo9:in omnibufcp gcncribus 60:5^:
falutcm rcgnuncp committeret : ncc ficut inaiaUbu9 marcs 7 feta9.Sub
» uerum iUum atq? impotentcm fum» bocergotot deo^prefidio coftimta
deum curarc opinaretur ifta terrcna: roma:nont3mmagni9 1 bo:rendi9
atcp rccolerct troianos dcos: qt»09 c^ tladib' : quale9 qc multi9 pauca9 co
ncaa aducj:crat:nc(^ troianum : nccp mcmorabo: agitari affligicp dcbm't.
lauinicnfc ab ipfo cnca conditu Kgnu Tlimis cni5 muUo9 dco9 gradi fumo
diu confcruarc potuifl^e: alio9 proui'' fuo lang' figno dato ad tuitioncm co
dcnoos cj:iflimauit:quo9 illis poiib": gregaucrat.quib" tcpla:aUaria: facri-'

fiue qui cum romulo iam romam tra ficia:faccrD0tc9 inftitucnoo atcp pbe^'
ficraftt:fmc qusoocp alba cvfa fucrat Do:fumu ^o dcti: cui uni bcc rite gc^
tranfituri:f taq» fugiriuia cuftodes ad fta dcbcnt'olTcndcrct.£t fehcio: c^dc^
bibcrct:ur tang> inualidig adiutoics. cii paucio:ibu9 uirit.Scd quato ma^
io: facta cSiciXt naui nauta9:tato pli»

Q.uant08 dcoa romani prctcz


fibi re9 adbibcoos putauit:crcoo dcfpa9
ccJftitutionenumeadiccerint: quozu^ paucioics iUo9 fub quib' i ccSpatione
C09 nucrofita9 nibil iuucrit.cap.^g. pcio:i9 nitcmcUu9 uixcrat: non fuffi^

ccre ad opirnbndu graditati fuc."Jb:i


n £c big facrie tii roa dignata e mo eim fB ipfis rcgibus cyccpto nu^ :

cflccontcntarqucta multaiUic ma pompilio:dc quo iam fupra locu^


pompilius conftitucrat. Tl.imiprius tu9 fum:quantum maUim difco:dio^
fummum tcmplum nondu babcbat fi certaminis fuiKquod fi-atrcj romu
iouia. "Rcx cjppctarquiniua ibi capi'' U cocgit occidii
tolium fabricauit«6fculap.U9 dut sb
LIBER-

Oluo iu:: quo fcdae romani opti timebant:rcdeuntibu9 t)oIebat:nec \i


nueruncpritnti couiugia.capitulunt mo:e biites Ubc^t ncc ooloicm.Tlam
p^i intaito ciuitt:^pinquo:u5:frarjt:
parentum:autpiecruaabantur: aut
q Uomo nec tuno q cii ioue fuo crudeUterletabaiuruiaozqs marito^
ia fouebat roanoe re^ drios ge-' rum.l3uc acccdebat : <f ut funt altna
tec^ togatarnecuenue ipa eneados fa beUo^:alique parentum ferro amifc
os potuit adiuuare : ut bono <i equo runt uiroe: alictp utro;;tcp ferro n pa
moie cdiugia mcrcrent': cladcfcp tata rentcs i uiros. Tktp enim a apud ro
trruit buiua inopic: ut ca oolo rapct: manos parua fuerunt iUa difcnmia.
mojicp copcllcrent pugnarc cn focezif Siquide ad obfidtone quoq3 pucntu
fuis^-rmifefcminenondumej: iiuria e duitatts^cUufifcp po:ti6 k tucbaf.
maritia condliarc:iam parcntiJ fagui duibus oolo aptis admilTifqj bofti^
nc ootarentur.Jlt cim uiccrunt i bac bu6 itra mcnia:in ipfo fo:o fcclcrata
conrtictationc romani uicinos fuos. 1 nimis atroj: inte: gcneros foccrofcp
0.uati8 1 g-multia utrinq^ uulncrib'* pugna comifta c:i rapto:e8 iUi et i\x!^
ac funeribua tam ^ipinquo^ q» i con abat : 7 crcbrofugieies intra oomos
finium i(tc alctoik c6ftitaunt."f>rop^ fuas:t grauius fedabat pnftinas: g"'
tcrunum cefarcm focerum:-! unu ge' uis 1 ipfas pudcndas lugcndaftp uic
ncrum ciu9 pompeium: iam moztua to:ia8. "bic cim romulus de fuoium

cefaris fiUa u]co:e pompcg: quanto r iam uirtutc dcfpcrans iouc Togauit
qf iufto oolo:i9 iltinctu lucanus cj:cla. ut ftarent:atcp ille bac occafujc nome
mat.Bclla per ematbios plus qp dui'' ftatotis inucnit . Tle^nis jrflfct tanti
liacampo3:3ufcp datum fccleri cani^ maU: nifi rapte iUe laccratis crintbus
mus.Uiccrdf ergoromani: utftrage emicaret:t prouolutc parcntibusirs.
rocero:um manibud crucntis ab co{£ eo:um iuftijlTtmam non armis uictri'^
filiabus amplcjrus milerabiles eytoi'' cibus:fcd fuppUd pietate fedaret. tx.
querennncc illc audercnt flcre patrcs indetitumtatium regcm fabino:um
occifos^neoircndcrcntuictoics mari focuim rcgni romuUxs fcrrc copuUuf
tos:que adbuc illis pugnantibus p:o cft:germ3ni confo:ti8 impaticns : fed
quibus facercnt uota ncfcicbant.Xa-' quanoo 1 iftum diu tolcrarct: cj Vxm
libus nuptQs populumtomanum no gcmmuncp non pertuUt.-'Unde 1 ipfo
ucn' fcd bcUona ootauit:aut fottalTif intcrfecto ut maio: dcus cflen rcgnuj
alecto illa infcma furia iam cis faucn folus obtiuit.XJue funt ifta iura nup
tc iunoe plus in tUos babuit licmtic: tiarum:que irritamcnta bcUo:u5:quc
g^ cum eius prcctbus contra cnea fuc federa germanitatis :a ffinitatis focie^ :

rat ej:dtata.2lndromacba fclici" cap'' tatis^duiinitatis; Oiue poftremo fub


tiuata cft:g7 iUa cdiugia romana nup tot dqs tuto:ibus iura duitans.-' Ui^
tamen poft cins
ferunt:li£Ct fcruilcs: dcsg^tabincdici tq^muUa poflent:
amplcjcus nuUuj troianop pyrrbus nifi quc fupa-funt noftra curaret inte
ocndit.llomani autcm foccros intcr t\o:i fcrmo in aUa fcftinaret.
ficicbant in prelqs^quo^ ia fUias ant
plcjcabantur in tbalamis.JUa uicto:i ibe imptctate bcUi quod albais ro
115c{ita oolcre tantum fuo^i mo:ce po tnani intulcrunc:t de oominandi Ubt
tuitnontimcrcillefociate bcUantib'* dine sdepca uicto:ta.cap.]ciiq.
parcntu fuop mo^tes^cedctib" uiria

y
TERTIVS

q Uid deide p" ntttni ftJ alqe rc (mpetremus afFcctu: ut feca fponfum
gib^^/OLuanto ntalo nonfolu^ fuu a fratre fuo percmptu (inc crie fle
fuo: fj cctam romano^ in belld albai iierit:fi uiri boftcs a fc uictos etia cu>

^uocati funcOLuia uidelicet pa^ nu^ laude fleuerunt.£rgo fponfo a fratrc


me um longa mluerat: quam crebrc illata moztcm qii feia illa flcbat: tunc

ftrages romanialbanicp fuerunt cjxr fe contra m:em ciuitatc tanta ftrage


citua: i utriufq? cominutio ciuitatis. bellalTcr tata binc i inde cognati a\x
2llba nac^ illa qua filius cncc crcauit oiis cfTufione uicifle gaudcbat wma.
8fcaniu9:romc mater propioi ipfa:y <luid mibi obtendit nom laudis no'
rroia a tullo boftilio rcgc^uocata cd mqj uicrozic.^^Rcmoris obftaculis ifa^
flipitXonfiigca adit i affticta e i affti ne opioni8:facinora nuda ccmanrur:
>at:oonccmulto^ cedcret pari dcfec nuda pefcntmuda iudiccntu:. £aufa
tione ccuaminum.Xunc eucnni bclU dicatur albc:ficut ttoie adultcrium di
de tergcminis binc at^p inde frarnb' cebatunnulla nuUa fimif inaciC
ta^:

pbcuitc^iri: a romaia tree boratq: Xm ut dcfidcs mouct tuUus in arma


ab alblis aute trcd curiat^pccfre^t: uiros:t iam defucta triupbis agmia.
a curiarqs tribus duo boatq: ab uno 3II0 itac^ uitio tm fcclus ppctratd cft
aatboratiotrcscuriatqfupati iq:'' fodalis beUiatcp cognati: quod uitio
rincti fiit.Jta roa qctitit ixictrij: ea cla^ faluftius magnii tzafcute: attigit. £u
dc et i ccrtamtc ep-cmo ut dc (cj: ui^
: enim laudans brcuiter antiquiora cS
uis unu3 rcdirct oomu. £ui danu in mcmoraflTct tepora:quanoo uita bo^
utrifcpi^^tti luctus:nifi ence fti:pi:nifi minu fine cupiditate agitabatu::? fua
afcanq poftei9:nifi^li ucneris: nidne cuicp fatis placebant.poftca vo imft
potibus iouis.-^Tlam r boc plulq' ciui q in afia cyrus :in gm:ia lacedemong
k bcllum fiiit:qii fiUa ciuitas cuj dui^ 1 atbenienfes ccpcre urbcs atcp naiio
tatc matre pugnauit . ilcccfTit aliud ncs fubigcre:libidinediiandi caufam
buic tcrgcmio?2 pugnc ultie atroj: af beUibabcre:ma^iamglo:iai magno
(p bo!rendu5 malum. Tlam ut crant ipcrio putarc:t cctera:que ipfe iditnc
abo populi prius amici : uicini cjppe rat diccre. ZJDibi bucufc^ fatis fit cC

atqj cognari uni curiatiomm dcfpon^ ucrba pofuiflTc.l^bioo ifta oominadi

fata fucrat boratiomm foioj.l^cc po magnis malis agitat 1 contcrit gcn"


ftca g» fponfi fpolia i uicto:e fratrc co buanu^. "bac libidmc roma tunc uic
fpepit:ab eode fratrc qm flcuit occifa ta alba5 fc uiciflfc triumpbabat: 1 fui
i.bumanio: buius unius fcie:q^ uni^ fcclcris laude^ glozi^m nominabat:

uerfi populi romani mibi uidet7uift*e quonia^ laudatu: inquit fcKptura no


flffcctu9.3lla que m^ ia fi6 media rc ftra peccato: in dcfidcr^s aic fuc: 1q
tincbat:aut fo:tc et ip} fic^ ooles 4 f5 iniqua gcrit bencdicitur.fallacia igit
occidcrat:cui fozo:e promifcrat:puto tcgmia 1 occptoic dalbatiocs aufcrat
cpnon culpabritcr flcucrit. Unde cim ft rcb*:ut (inosxo infpiciat'e]camic.Tlc
apud uirgilium:pius cncas budabili mo mibi dicat magn" iUcatqj'illc:4a
tcr oolcr boftcm ctia fua pcrcmptum cum iUo 1 illo pugnauit 7 uicit . Ibu'

mmu.Undc marcellus fyracufanam gnant etia^ gladiato:c8:uincut t ipfi:


ciititarcm rccolcns cius pauloantccul babct prcmia budis 1 iUa crudclitaf.
mc 1 glo:iam fub manud fuas fubito S5 puto ee fati" cuiufl^ incrtie pcnas
concidiflrc:coemcogita9 coditioc^ fU^ luere:^ iUo;p armo;: glo:iam qrere:
ro mifcratus e . <Xucfo ab bumano n tfi fi in arena proccderet pugnaturi
LIBER

intcr k gbdiatozcsrquo;* altcr cct fi^ itep- atcp Itc^ confcctatite;? itc^q? p"
liu8 altcr pater eiVctitalc fpcctaculutn fcdu9 1 pacciter generoe i foccros 7

quis fcrrcKquis uo auferret:''Q.BO er eo^ ftirpem pofterofcp repctita.Tlofi


go gloziofum alftus mis aUius filie puu3 indiciii calamitatie buiue fuit:
nuitatts intcr fe armo?t potuit ce ccr^ q> poztas bcUi nuUue claufit ilbzum»

tamc.-^Jin idco diucrfu fuit q> arca ul^


la non fait:7 latiozcs campi no duo;» 0.uali6 romanozum regum uita
gladiato;^:^^ in duobue popuUs mul fltc^ qcitue fiierit.cap.|:v.
to?^ funcribus implebantmec ampbi t

tbcatzo cingebantur illa ccrtaminaif^ n Uir ergo illof fb tot dqe prC
uniucrfo ozbi,^£t tiic uiuis i pofterie fidib'' in pace rcgnauit : ipfoiji

quoufcp ifta fama pozrigif ipiu fpec^ flut regum qui ejcitue fiiicrunt/i^e ro^

taculum pbebaf.Uim tH patiebantur mulo uideritadulatio fabulofa : qua


Ihidq fui dq illi prcfidee impcrq rda^ pcrbibctur rcccptue in ceUtm . Uide''
txiii talium certaminiJ tang' tbcatzid rint cjdam fcriptozee eozum:quieum
fpectatozes: odec bozatio^t foroz^pi f)ropter fcrocitatcm a fcnatu difccrp^
curiatios tres pcremptos et ipfa idA (um efl^e di^erunttfuboznatuc^ ncfcio
€X altcri partefratcmo fcrro duobuf quem iuUum proculum:qui cum fibf
fzatribu9 addcrctur neminua beret
: popu
apparuifl^e diccret:eumcp pcr fc
moztio et roma quc uicerat. t>cide ad lo mandaflfe romano: ut intcr numia
fructu uictozie alba fb'uerfa e.Ubi p**
coUTetur:eocp moco popuUij qui co
iIiu5:quod greci eucrterot i pofl laui^ tra fcnatum itumefcereccpcrat rcpzcf
nium: ubi rej: btinus eneam rcge pe^ fum atcp fcdatum, ^lcciderat cnim i
grinum atqp fugitiuum cdftituerat: i-' foUe defcctio:quam ccrta ratione fut
tio loco babitaucrant numina illa tzo curfue eflFcct35 impcrita ncfciee mM
ian3.Scd mozc fuo eriam indcii fof taoo mcntis zomuU tbucbat. 0.uaft
taflTe migrauerlt:i6 deleta LOifccffc^' ^o fi luctus ille folie fiiiflcn ri magis
rant uidclicctomnco adftis anfa^ rc 10 credi dcbet ocdfue: ipmqs fcc^ ai?-'
lictis dq;q"bue impium illud ftcterat. rionccciam dmmi Uiminis indicatu.
t>ifccffcmt fanc:eccc ia tcrtio : ut ci» ficut reva fact» eft cii oominue cm^^
quarto roma^uidentifl"ime credcrcf. fipis c czudcUtatc atc^ impietate iude
t>ifplicuerat cnim t alba: ubi amuU'* orum . Ouam folis obfcurationcm
fmtrc^troma placucrar: ubi
cjrpulfo non ejc canonico ff demm curfu acd''
zomulua ocdfo fratrercgfiaucrat.S^ difle fatis oiidit:q? tiic erat pafcba iu
afi^ alba diruerctur tranffufua cft i^ deo^.Tlam plena Iiia pafcbe foUem''
quiunt ppta ctus in lomaiut cx utra^ nitas agit."Regrari9 aiit foUe ofcctio
cpuna ciuitaB ficzei.£fto ita factu fit: non nifi lac finccontingit.Satis i ri^
urbs tfi illa afcang rcgnum: -r tcrtiuj cero illam intcr deos romuUfccpto^c^
oomiciliumtroiano^tdeo^ ab urbe putata^ magis fignificat cfle g> facta:

fiUa nurcr cucrfa efl. £t ut beUi zUqe g^oo tlaudans cum in Iibiis dc rcp.
c duobue popuUs unum faccrcnt mi-' fcipionifqj fermene : tantum eft in^t
ferabilc coagulum multue antc fufuf confccutus : ut cum fubito folc ob^'
utriufqj fanguis fuit.41uid iam figil fcuzato non compamiflet: deozum in
laiimdicam: fcd cctcris rcgibue toti-' numero coUocatus pittaretur: qttam
cns cadc belU renouata:quc uictozqf opinioncm nemo ug> moztaUs afle^
finita uidebantur: i tanfie ftragibus potuit fmc e;ami3 vtutis gri4.0.uocl
TERTIVS

eucem didr eum (vbito noti comparu mterfectide regnatl^infup multia belf
iffcfifecto (bi intelUgirunautuiolcaa ttictozqfcp triumpbatc^idebellomm
tanpeftansrautccdis facinozifc^ (ectc manubgs capitoUa fabricante: ri ab^

tu.TlS t «Iq fcripto:c9 co^defectioni fcedeteaifed pittee manctefcp ui6rat:


folis adduntetia fubita tepefUtcm. q 1 rege fuu ioue i illo aUilTimo templo
pfcao autoccafione fceleri prebuit: boceiopcparriddefibipfuicre atcp
aut romulii ipfa cofumpfit. t>e tulio regnare perpelTi funt.flecp ci5 adbuc
quippe etiam boflilio : qui tertius a inocee capitoUd iHrajitn poflea mat
romulo icj: ftut:qui 7 ipfe fulmine ab meritis urbe puUus e:f5 ad ipfd tgnd
fumptus e:dicit in eifdem libris Idem in quo copitoUu^ fabricftrer.immanif
cicero propterca t iftu non creditum fimi fceleria ppetraride peruenit. 0.6
inter deos receptum tali motte quia
: uero eum romani regno poflea depu^
fottaffc quod erat in romulo ^batuj lerunt:ac fccluferunt menibus ciuita''

idefl pcrfuafum: romani uulgare no^ ti9:non ipfius dc lucrctie fhipro : fei
lucruntiideutli facere : fi boc i alteri filq pcccatu fuit:iUo n folu nefcietcf$
facile tribueret'. t>icit etia^ aperte i in etiam abfcntc commifTum . ilrdeam
3Ud qui banc urbe codidit
uectiuis . ciuitate tunc oppugnabat:-! pro ppfo
romulum ad dcos immoualee beiuo romao belUi gcrcbat.Tlefcimus quid
lcntiafamacp fuftulimu3:ut non ucte faceret fi adeius notitia^ flagitiu fil^
factum:f5proptcr merita uirtutia ef defcrrctur.£t tamcn incicpU>rato cittf

bcniuolcntia iactatii diffamatucp mo iudido 1 icjrpato d populus


ademit
ftrarct.^n boitenfio uero dialogo cu impmu5:'r rccepto qcerdtu a quo de
de folia canonida dcfcctionib" loqrc^ fci-i iufTus e(l:cUufi9 ddnde poitis h
tur:ut eafdcm inquit tcncbras cffiiciat (mt pafTi intrarc redcuntcm. 3lt iUc
quas cffecit in interitu romuli: qui in pofl beUa grauifTima dtbtts eofde roft
obfcuratione folia cH cffectue . £ertc no9 cocitatig finitimis att:iuinpof^ft
bic timuit mime intcritum bois dicc: g^ defcas ab cis quo;^ fidebat au^io
quia dtfputato: magid Uudatoz fu cp regnu redpe n uaUiit: i oppioo tufcro
it.£cteri ani rcgca populi romani c^' rome uidno quatuozdedm ut fert'art
cepto numa pompilio i anco martio no8 puata uita i^et' babuit:-! cii \x%o •

qui mozbo intcricrunt : q^bojrenoos :e pfcnuitoptabfioe fo:talTi9 edtu:gf»


ecitua babucrunt.XuUu9 ut dijri bo'' focer du9:genc:i fui fadno:c nec igno
flilius uicto t cucrfo: albc:cu tota oo rante fiUa ficut perbibet' e^tict" . Tlec
mo fua fulminc concrcmatua e.t^nf^ tn illd tarquinium romani crudclcm
cu3 t.^rquim" pcr fuideccflroiis filios autfcclcratujf^fupbtt appeUaueyt:
intcrcmprus e. Scruiua tuUus gcncr fedfoitalTis :cgioe dus faltua^aUafu
ipfiua t.arquinq fupbi qui ci fuccelTit pcrbia no fcrctcs.Tla fceUis ocdfi ab
in rcgnum nefario fcclerc occifus eft. eo foceri optimi fgis fui ufcpadeo co'
Ilcc difcclTc adf tis arifcp rcUctis dq: tepferut:ut cii rcge fuu facc:ct:ubi mi
tanto in optimu ilUus popuU rcgcm roifinonfcclcre grauio^ mercedem
parricidio ppctrato:quo9 drit ut boc tantam tanfo fceleri reddiderunt: nec
niifcrc troie facerct^eacp grecis diruc^' difcclTc adf tia arifcp reUctis dq.Tlifi
d.ici:ured3cp reUnqrct:adultio fuilTc fo:te quifpia (ic dcfendat iftoa deos :

p.iridie comotoe . S5 ifup intcrfccto ut dicat cos io mafifTc r6c:quo pofTet


a fc focero t.\:cjniu9 ipc fuccdTit.lDuc roanos magie punirc fupplic^a : q>
di^ lUi nefarium parricidam foceri b/ifia^s adittua::feducetes eo8 uauia
LIBER

ufctoiqs tbcllis grauinrimfe contcrc^ t.i ran^ ad cofolandu inkMcl hW^


KS.lDtcfuic roano^ uiu fub rcgibuf >:it: Uincct amo patrtc:lauducp imm-'
bucUbiU tpc iUius rcip.ufqi ad qrpul facupioo.Tlonnem boc bruto ^ i iv
fionc tajquinq fupcrbip duccntos fc: Uo6 occidit^t a fe pcuflb bofti i ftUo
mc T quadragmta i trcs annosrcum tatqumq i mutuo pcrcufTus fupuiue
illc omnce multo fanguic
utcto:ic ta^ non potuiticic^ potiu6 ipfc tarq'niu8
Ttantiscmptecalamitatibue : iujrta fupcrttipt:collatim colUge uidcftno
illud ipend itra.j:j^ a\> urbc miliaria ccntia uindicata: quibonu6 dui6 ob
dilarducnnt:quantum Ipacium abfit boc tarqnio pulfo paiTus c. q6 tfran
ut falcem aUcuius gctuleciuitatis nec nu6 ipfe tarquinitts^Tlam i ide b^ttt"
tcrritouo comparcmus. confanguineue tarqni; fuifTc pbibef:
fcdcoUarinuuideUcctfimiUtuoo noif
£>cpinmi6 apud tomanos confuU prefTtt:q: eriam tarquinius uocabat'.
bU6:quo:um alter altcrum patioa pe^ ZDutare ergo nome non patriam co
puUt: mojrq? romcpoft atrocilTima gcrctu::poft:cmo in cius nominc boc
parricidia a uulncrato mtergt bofte uocabulum minus efTct: IttrittS colla
Uttlneratu8.cap.pji. tinus tmmo uocaret^.Sjio' no amifit
q? fmc uUodemmto pofi^ amittcrc:
b Utc tcpo:t adijdamus h tepus ttt 1 bono!e primtts con'ttl:t ciuitate
iltHquoufq^dicit lUcfaluPtius bonus duis carcre ittbcretttr.£ria ne
equo 1 modeflo lure agit^tuidii mct" iftaeftgloiia iunq bruu dctcftanda
:

a tarqumio i grauc bcUu cu bctruiia iniquita^:-! nibilo uriUs rdp.-^iEtcnaj


pofitu e.0.uddiu cim bctzufd tarqui ne ad banc ppetrada amo: p:ic:
ttictt

nio rcdire m rcgnu consnti opitulati lattducp immenfa cupioo/3a ei:pulfo


funt:graui bello roma pculTa c.3dco uticp tarquinio tf ranno : conful cum
dicit equo i modcfto iurcgefta remp. brttto crcatus e marrius lucrcrie Uiti"
tnetu pmentc:ri pfuadcnte tu(titia: irt tarquinitts coUatintts:^ iufte popur
quo grauilTimo tpcg» funcftue ille ati tnoics in duc non ncmcn atrcndit: ^
ltU6 fuit:quo pmi confutcd crcati fut iniuftc brutus colfcga pnme ac noue
ejcpulfa regia potedate : annum ^ppe iIU^potcftarisiquepofTct: fibocoffe
fuu5 ri complcucrunl.Tl3 iunins bru debatur:noic tantum priuarc: i p:i.t

tu9 ej:bonorafum ciccic urbc coUega puauit 1 bonozc.lDcc mala facta fiit:

iuciu tarquiniii coUatmum £>emde . bec aducrfa acddcrunt:quanoo i illa

mo^ipfeinbclbcccidit mutuiecum rcp.equo i modefto iure agitarum e.


boHe uulneribu9:ocdfid a fcipo pmi^ Xuc:eriu6 quocp q* in locu bmri fueat
ttts ftlqs fut6 1 ttpti6 fue fratribus: fubrog3tu6:mo:bo antcq> idem anuf
qf eo6 p reflitueoo tar^nio coiurafTe termiarctu: abfumptue e. 3t9 publi'
cognoucrat.0.uod factum uirgiUus ualcriue qui fucccfTcratcolbrino : r
pofty laudabfiter commcmo:auit:co marcus boatius qui^ dcfuncro lucrc
tinuo clemter ejcbo:ruit.£um enij di tio fuffcctus fucrat:annum iUu^ fune
jciflTet noua bclla moue
natofcp pater :cum atqj ta:tarcu:q* cofulcs qnq^ ba
tes ad pena pulcbra^ Ubertatc uoca^ buit coplcttcrttnt . O.uo anno ipfms
uit:moj: ddnde ejccbmauit i ait.3nfe cdfulatu6 nottii bonote ac potcftatc^
lij: tttcijcp fcret ea facta mio:c8.<liio aufpicata erdana rcfp.Xucia dinuto
libct iquit ea facta pofteri fcrat.i.prc paulttlu mctttm q: bclb cdq*eucrar:f5
fcrat 1 g:tollst:4 fiUos.occuUt infcUjc qttia non grftui pondcrc urgcbant.
TERTIVS

'(boll {nitu confuUrts imperq qui latimon ob mcrita in rcp.incdTerant


bu6 mar uqrata fucrit rona refp.dqs oibua paritcr co:rupti8 : fcd uti cjfqj

n opitulitibus quos coUb3t.ciLp7^. bcupletilTimus i iniuriaualidio:: qz


prcfcntiadcfcndebatprobono ducc
f 3nito.f.tpe quo cquo Tmodc^ batur.lbo^ro fi illi fcriptozcs bifto:ic
(to iu: agitatu e: fccuta fut que fldboncftalibcrtate^ptiac arbitrati
(de faluftius brcuiterficc;cplicat.6e^ funt mala riuitatis ^pc no tace^quaj
bide feruili imperio patrea plebem cic multi9 locis magno prcconio laudai
crceredeuitaacquicteerga fe rcgio copulfi funt:cum aliam ucrio:c5 quo
moie confulerererga alioB dc uiolitia ciucs ctctni legcndi funt no babcrent:
7 inquietudie:fibi igna moliri:illo9 « c}d no9 faccrc conucnit^quoijt fpcs cp^
gro pellc:T cetcris c^rtib" foli i ipe^ to in deo melio: i certio::tanto maio
rio agcre.<luibu8 agitata feuitqe 7 dcbctclTclibcrtas : cum mala prefcn
mapime fcno:e oppreffa pkba cum tia cb:iflo noflro imputant : ut infir
alTiduis bcllis tributu i militia fimul miorcs impcritio:cfq5 mcntcs alicnc''

tolerarct:armatamontcm facriiatc^ tur ab ea daitxtcin qua fola iugitcr


auentinum infedit.Xik^ tribunofple fclicitcrcp uiucndum eft i Tlec in dc^'
bis 7 alia fibi iura parauindifco:dia^ oseo:umbo:ribiliorano8 dicimus:
ru 1 ccrtamia utriufcp fini& fiiic fccii^ q» co:um qdem aucto:e6:quo8 lcgunf.
ddbcllu punicu.0.uki itac^ cgo tan^ 1 prcdicant: q^ooquidcm i ejripfis q
tas morae uclfcribcne patiar: uriec* diccrcmue accepimu6:i nuUo mooo
turia afferaj/^luamifa fijitilla refp* dicere uel talia ucl cuncta fulTicimus^
tam loga etatcp tot anos afcp ad fc* Ubi erant ergo lUi dq quipropter cjn
ciidu beUii puicu^belf fozifec' i^ctate guam fallacencp buius mundi felici''
no dcfiflcntibusiT int" difco»:fa^d fcdi tatem colendi cplTimantur:cum roa''
rionibufcp duilibus a faluftio breui£ ni quibug fe colcnooe mcndacilTima
intimatum e.lbroinde uicto:ie illc no aftutia ucndicabant tantis calamita^
folida beato^t gaudia fuerunt: fj ina'' tibus uc)carcntur.'Ubi erant quanco
nia folatia mifc:o?t:'? ad alia atcp aba ualcriue conful t ab cj:ulibu9 i Puis
tcrribilia mala fubcunda illcccbrofa inccnfam capitolium cum dcfcnfaret
incitamcntamimcquicto^. Tlec nc occifu8cft:faciliufcp ipfe proddTc pc
bie q: bcc dicimus bom romai pude^' tuit cdi iouis q> ilU turba tot numinu
tcfcp fuccenfcanrq^y dc boc le ncc pa cum fuo marimo atc^ optimo rcgc:
ucndi funt ncc moncndi:qii cos mini'' cuiustcmplum Ubcraucratfubucni:;'
mc fucccnfuros ce certi(Timii e. Tlccp Ubi erant quanoo dcnfilTimis fati^
eijgrauius ucl grauio:a dirius aucto gata auitas icditionum malis : cum
ribus co?: i ftilo i ocio multii ipcs. Icgatos atbcnas milTos ad lcgcs mu'
O.uib' tii cdifccdia t ipi claboauqtt: tuadaspaululii^cta oppiret : graui
7 filios fuo8 claborare c6pclliJt.0.ui fame pcftiletiaqj uaflata e.-^Ubi erant
ant fucccnfcnt:qn mc fcrrct : fi cgo di quaoo rurfus populus cum famc la^
ccre quod faluftius ait:plurimc tu:bc borarct prcfectum annone primii cre
iT'
feditidcQ t ad poftrcmu bella ciuilia auit:arq5 iUa famc inualcfccntc fpuri
o:ta funtrdii pauci potcntc9:quo:um U9 cmiU^^qui cfurieti multitudini fru
in gratiam plericp concefTerant fb' bo mta largit" e igni affectati crim icur -

ncdo pat|t aut plcbis noie driatioes rit:tciuf6pfcctiiftati3 pdictato:em


Bffectabant;boi^ i mali ciucs appcl^ lutium quintum etate dccrcpitum
LIBER-

s quinto fcuilio magro cquitu cd ma uno tpeboftib^^^lucanid^bmtqe: fan''


pmoTpcricalofifllimo tumultudui'' ninbus : etrafcis 1 fcenonibus gallia
tatis occifus e.-'Ubi crit qn immitietc pmo ab cis lcgati pepti fut.C>cide ca
pcftilcntia mapma ejcpoziaudis inuti ptore opplTuB occratus^fcptcm tnbu
libus populue diu multucp fatigat*: nis cu illo peutib*: 7 militii trcdcdjn
noua iccriftcmia : quod nung» antca milibu8:uel quanoo poflgraucs 1 15
feccrat cicbibcnda arbitratua e : lccti gae romc fcditionc8:cibu8 ad ultima
BOt ftcrnebat in bono:c deo^ :uri boc plebs ianiculu boHili direptidc fcccfTc
facjtuclpotiuefacrilcgiu nom acce^ raKcwfmalitadiracalamitas erat:
pitiUbi crat qn pcr.^.cotinuos anoa m dus rci ca quod in ejtrcmis picuf
malc pugnloo crebrae 7 magnae cla ficn folcbat •: dictato: crcaretur bor'
des ap6 ucios e^crcirus roanus accc tenfius: qui plebc reuocata in codcm
pcrat:nifi^ furiucamillutandc ft5ue magtfTratu c):pirauit: quod nulli dic^
nircf^qucm pollca ciuitae ingrata da tato:i ante conrigcrat: iir d^s
7 quod
nauir.' Ubi crant qn galli roma ccpe^ iam prcfente cfculapio grauius crimc
runt;fpoUaucrut.incendcrunt:ccdib* fuit.^ Xi» ucro tam multa bdla ubtc^

iplcuczut.-^Ubi erat cd illa infignis pc^ aebuemnt:ut inopia milituj^lctar^


fiilcntiatam ingcnrcm ftragcm 6dit: illi qui co cf proli gignede uacabant:
qua n ille funus camilius ejctictue e: ob egeflate militarc rt ualetcs boc no
qui rcmp.ingrata t a uciennbue ante mc acccperat: milirie confcnbererur.

defendit:^ de gallis poftca uidicauitf 3lcdtu8 etia a tarltinis pirrbus rcjc

3ndcmbac pciWetia fccnicoe luoo» grccic tunc ingcnti gTia cclcbratU8:ro


elia noua pclie:ri cczpozib" roanop: mano;t boftts cffcctus e.£ui fane dc
fcd quod cfl multo ptmiriofjus mo:i rcn futuro eucntu confulcnti fatis ur
bu6 intulcrunt.Ubi cratqn aliapcfti banc apollo fic abiguii oract^ edidit:
lcntia grauis dc ucnenis matronamj ut e duobue cfccjd aaidifTct:tpfe diuf
e)co:ra crcdita cihquarum fupra fidcj nus babcctur.iUt ei^^dico tc pfrrbc
multa:;2 arcp nobiltum moice dipbt* ttinccre pofle romanos : ztcp ira liuc

(i funt omni pcfttletia grauiorce: rqti pfrrb" a rdanis fiuc rdani a pyrrbo
in caudinas furculae a fanmribus ob uincercntur: fecums fatidicus utrulj
fefTi:abo cii cjcodtu cdfulce fcdus cuj CTpcrtarei cuetum.Cuc tuncT g^bo:
cis fcdu ficcre coacti funt:ita ut cqui-' rcnda utnufq; qrcrdrus cladcsti qua
tib" rdanis fcycetis obfidibus datis: tamcfupio: pfrrbue cptitic : utiam
ccteri ammifTis armis alqfc^ fpoliati poflTct apoUincm^) fuo intcllcctu prc^

priuaticp tcgmibU8:fub iuguboftiu^ dicare diuinu^: nifi projiic alio prclio


coucflimtis fingulis mittcrcnt'.^ Ubi romani abfccdcrcnt fupcriorcs : arcp
qn graui pcftilctia ceteris laborarib* in tanra flragcbcllo:u5 ctia pcfttletia

multi ctia in cjxrcitu ictu fulmis pcri grauis e]co:ta cfl muUcmm.Tlam p:i
cmnt.' Ucl qn cria intcr alia intolcra^ ufq> maturos pt" cdcret grauidc mo
bRs pcfhlcntia cfcubpium ab cpidau riebatur. Ubi fc creoo efculapius c%^
ro quafi mcdicij dcii roma aduocare cufabar.y arcbiat^t fendobftca-iccj
atq5 adbibcrc compulfa cfl:qm rcgcj ^fitcbatur. Tbccudcs quoc^j fimiUtcr
omniu ioue:q' iam diu in capitolio k'' intcribanKita ut iam dcfectuf gcnue
dcbat multa ftupra quibus aoolcfcef aiaUum crcdcrctur.0.uid bycms illa
U3caucrat:non pmifcrant foitaffc di" commcmorabiUs tam incrcdibtli itri'^
fccre mdicini: ud 015 cdfpirantibua tnanitatc fcuiens: utntuibus bd^cds
TERTIVS

altimiie ctia in fo:o pcr dfes.jrl. mafi quotiens uicti binc atcp tndc uictocs:
tibua: vybma quocpgUciedurarrf: 4d boiuj cofupttt c ucl pugnatiii mili
fimie temporib" accidiflTeriq iiUf^" tum:ucl ab armis uacanpw pptbzu^:
U dipflent.-^-Cluid illa itide ittgens pe quanta uis nauium marinis et plqs
ftiletia ^diu feuiuit:^multo9 pemit:' opprcfTa:'r diucrfarum tempcft.Ttum
CLnc cum in annu^ alium multo gia uarictatc fummcrfa c: ficnarrarcucl
uiue tendcre^:fruftra pncc efculapio cdmcmorarcconcmur: nibil aliud^
aditu ad libros fibf llmoe.Jn quo
c(t fcripto:ce ctia nos criua biftoicXuc
generc oraculo^ ficut cicero in libzis magno mctu pcrturbata romana ci"
dediuinationccommemorat: magis uitaa ad remedia uana7 ridcnda cur
mterprctibus ut polTunt fiuc uolunt rcbat . 3nftaurati funt q: aucto:itatc
dubia co'iectanb" crcdi folct. Xunccr libro;t fiby lUno:^ ludi fecuUrc9:quo
go dicru c cam cfCc cam ptftilcntic: (y rii cclcbriras intcr centu anos fucrat
pluritnas edc3 facras multi occupa^ inftituta:fclicio:ibufc^ tcmpib'' meo^
t33 priuatim tcncrcnt:fic iterim a ma ria ncgligcntcpcricrat . "Rcnouarunt
gno impericic ucl defidic crimine efcu cria ponrificc9 luoo9 facro9 ifcris : 1
lapius Ubcratuo cft.Undc aute a mf-' ipo9 abolitos ani^ rctrofumelio:ib''.
tis cdc3 illcfucrant occupatc ncmine Tlimi:p eim qri renouati funt:tata co
probibete:nifi q: tantc numinum tut pia mozicntium ditat09 infcros criaj
be diu fruftra fucrat fupplicatu^^atcp ludcredclcctabat:cuprofecto miferi
(ta paulatim loca defercbai a cultoii'' boie9 ipfa rabida bclla 1 crucntas ai^
bu9:ut tanq» uacua fine ulli'' offefioc uic
mofitate9 funcrafcp binc atcp ide
polTcnt bumam'9 faltcm ufib" uedica magnos agcrcnt luoo9 dcmo^'
to:ia9
ri.Tlacptucuelutadfcdandi pcftilc'' num:T optimag epula9 infcro;:. Tli^
tiamdiligcatcr:cpciita fucrunt atcp bil fane miferabiliU9 p:io punico bcl^
rcparata: nifi poftca eodcm mooo nc lo accidit:§» q> romani ita uicti funt:

gleaa atcp ufurpata latitarer. n utiqj ut ctia regulu9 illc caperet':cuiu9 in p


magnc pcririe uar:oni8 t:ibue:etu::q^ mo 1 in altero libro mcntioc^ fccius:
(cr\bcn6 dc edibua facris tam multa uir plane magnu9 1 uicto: antca oo^
ignorata commcmorat. £5 tdc itcri^ mito:cp peno|?.<l,ui ctia ipfii pmum
clcgans non pcftileticdcpulfio^fjdeo bellu punicii confcci(Tct:nifi auiditate
rum e^cufatio procurata cft. nimia laudi^ t glozic duriozcg cSdic^
tioncQ q> fcrrc polTcnt fcfTis artbagi
Ouccladee romanos Tub bdlie ncnfibus impafTct.^Uiug uirit capri
deo:um prC
punicis triucrint fruftra uitas inopinati(Tima:t fcruitu9 mdi-'
Cid^s qqpaitiQxap.pcii^» gnifTima:T iuratio fidcliffima:^ mos
crudclifTima:fidco9 illoa n cogitcru
i Smucropunicisbclliscumin bcfcere:ue;^ eft q> crci funt : r nd brit

utruncp impcrium uicto:ia


tcr fanguine.Tlcc mala illo tcmpo^: gra^
diu anccps atcp inccrta pcndcrcn po^ uifTima intra menia defuaimt.Tlam
puliqj duo pualidi impctus i aUutni c):undante nimi9 ultra mo:cm fluuio
fo!tilTimo9 t opulentilTimos agcret: tyberino : pcnc omnia urbis 'pUna
quod muniriora rcgna conrrita funt: fubucrfa funt: alqs impcru quafi tor
que urbce aplc nobilcfcp dcIctc:quot renri9 impulfi9 : alq9 uelut ftagno
flfflicte:quot perdite ciuitates : g^ldgc diuturno madcfacris atqi fubUp
lactq? tot rcgidca terrccp uaftate fJn fis . 3ftatn dcinde peftem ignis
:

LIBER

pemitiofio: fubfccutus e :'(J cozcpns no tam narrarc bcUa romana:?' rda-'


circa fo;t qbufcp cclfionK: ctia tcplo num imperiiJ laudare iftituerut:fimi^
ucfte fuo familanfrimo n pcpcin ubi Uo: uicto fuerit illc qui uicit.t>aniba
ei ucUm utta pcrpctua diligcntilTitna k quippc ab bifpania furgcnie:7 pire
fubi^turionc ligno^rno ta bonoratc ncie mdttbue fupatis^gaUia tranfcur
g^danatc uirgics oonare cefucucrat. fa alptbufc^ diruptietta Idgo circuitu
Xum ucro dlic ignfe no tm uiuebat: aucne uinb'' ciJcta uaftanoo aut fubt
fcd ctiam fcuiebat. Caim impctu cjc'' gcnoo:to:reti9 md itaUe faucib''irrtt''
tciite uirgmcs : facra illa fatalia quc cntc qf cructa bclla gcfta ftJn ^multa
iam trc9 i quibus fucrat prcffcrant ci pUa:quotics rdani fupati:^multa ad
uitatcarco ab illo incendio Uberare n bofte oppidft dcfeccrut: g^multa cap-'
pofTent:mcteUu9 pontife;c fue quoda tft 1 oppzcfla: cp dirc pugne i toriens

md falutia obUtug irrucng ca fcmiu^ bannibaU rdana clade gIouofo:f5 bcc


ftulatu9 abripuit.Tlcc^ eim uel ipfuj bactenus . £>e caneftatitmirabiUter
ignie agnouitraut ucro erat ibt num: bozrcnoo malo ^d dica^^Ubi banibal
q6 nd etiam fi fiiiffct fugiTTct. "bomo cum eflet crudcUflunue^tamcn tanta
igitur potius faczis ucHciq? illa bomi inimico;^ atrocifl"imo;t ccdc fattat"
ni piodcflc potucrunr.Si aut a fcmct perbibef.Un rrcs modi''
parriiufftflc
ipfis igncm nd repclkbant a duimc. oe anulo^t auzcojtcartbagine mifin
Cttiue tucri falutc^ putabant^iquid cS quo intclligcrcnt tantam in illo pUo
contra ilbs aquaa foimafcp porcrat dignitatc cccidiJTe romana:ut faciUuf
fldiuuare^ficut ctiam rce ipfa nibil ca ca5 caperet mcnfura ^ numeru9:atcp
prozfus potutflVpatefccic.^lDec ittiQ nc bincftragceturbccctcrc tanto uticp
qua^' cbgccrctur a ncbis^fi illa fana nticrofious ^to infirmioae quc finc
dtccrcnr non tuc ndia bie bonis tcpo'' annulie iaccbancontjacnda potiue cf
raUbus iftituta^fj fignadia cfni8:t iS nuntianda puraretur . £>enicp tanta
co ea quc co:poral\a uifibiUaq^ cfTent miUtti inopia fecuta cft:ut rdani rco»
perire contingcrct:nibil bts rcbue mi facino^^pofita ipunitatc coUigcrct:
nui^ptcr quas fuerant iftitura:? pof fcruitia libertatc oonarct:atqj e)c ilUa
fc adcofde ufue dcnuo rcpari.Tlunc pudcndue nd ta rupplcrct qr iftiruczf
ucro cecimc mif^abili cie facris q pcn' imo nc faaa-'
cjrercitue.Scruis iracp:
re poffcnt ficrt potuiflc C]riftimanr:ut m' iniuria lalibertie pro rcana rcp.
falus tcrrcna t rcmporaUs fcUcirae pugnaturia arma dcfueriit. t)crr.!cta
ctuir.ttis pire nd po(iet."Proidc cii ilf funt tcmplis^ta^ rdani d^e fuie dicc
ctia manenttbue facrie^ucl falutie cS rent.lbonite q tadiu mantrcr boiftis:
tririo:urinfcUcira6 irruiflc monftraf; (i foztc aliqui d utile inde face pofllnt

mutajc fniam quam dcfcndcrc ncqut noftra macipia : unuos nzanumina


crubcfcunt. nibil facerc potuiftis.Xuncctiam fti^

pcndge fufficicndts cu5 dcfcciflct cra


£)c affiictoc bclli ptjici kciidi: qua rium:i«i ufus publicosopcs ucncrc p
ulrcs utriufq3 cdfunipte funt.c3.p;:. uate:adco unoquoCj^ id q6 babuitcd
fcrcnte:ut prcter ftngTos anulos aure
f Secuoo aiit bcllo piiico^ntmiia 09 finglafcp buUas mi^abRadignita''
longum cft cdmemozarc cladcs ti9 infigni3:nibil fibi auri fena? ipfc
duo?t ppro:p ta5 longc fccu latccp pu ^'to magis ceti odice tbufcp zUqret.
gnantiu:ita ut bie quo^ fatetib' qut <lm fciTCt(ft08:fi ttodri? te'po:ibuf
TERTIVS

fld banc fnopiaj cogacnf: ca cos mo fidcrr qftod ipis prefidibus placito ia

uij: feramuerqn p fupflua uolupcate pcrat:fideuin]ceraniurarionc conftri^


plura oonat biftrionib":g' tuc legidi^ pTat:a perfioo obfclTa oppfla pfiipta
bu3 p c^crea falutc collata funt. eft.Si ipfi dq tcmpcftate atcp fulmini
bu8:banibakm poftea romanis ^yi'
£>e ejririo fagunrino;t:d(bu8 ^prcr mum menibus terrucrunt Idgccp mi^
roano^z.amiciiiapcunb" dq romani fcrut:tunc pmn talc aU(|d faccret: aU''
au^lliu non tulerunt.cap.^;:. deo quippe diccrc:boneftiu8 iUos p:o
flmicie rdano:um idco pericUtantib":

f £d in bia omnibus bdli puni' ne romanis frangcrent fidcm:i nulla


ci fccundi malis nibil miferabi^ opcm tunc babcnribue:^'^ ipi8 roa-'

liue ac mtfcrabili querela dignius: q^ nis qui pro fe pugnabat^atcp advfus


cpitium fagunrino?! fuit. t)ec quippe banmbalem opulenri erant potuiflTe
bifpanic ciuitaa amicilTima populi :o tcpeftate feuire . Si crgo tuto:e8 ccnt
mani dum cide^ populo fidcm fcruat romane fcUcitaris i gfic taj grauc ab
cucrfa cft.l^mc enim bannibal fzacro ca crimcn fagunrinc calamitaris aucr
fcdere romanojz. caufas qucfiuit^qb' tcrent.Tlunc vo yftultccrcditur^dqa
co8 irrirarct ad bcUu^.Sagunru ezgo iUis defcnfo:ibu9 romam uicto:c hi"
fcrocircr obfidcbat: quod ubi roc au- nibalc non pcri(Tc:(i faguntinc urbi ti
ditum eft mifTi funr lcgari ad baniba potucrunt:ncpro ciuspirct amiciria
lcm:utabciU9 obfidione difccdcret. fubucnirc' Si faguntino^ cb:iftiaus
jContcmpri cartbagincm pcrgunr^qri populu9 dTct:i buiufmodi aUdd p:o
monianq} dcponuntfcdcria rupri:m^ fide euangcUca patcrct;^^' fe ipc ncc

fcctoq^ ncgocio romam rcdcunt.Duj fcrro nccignibus co:iupi(Tct:f5 tam fi


bcc mo:e 3gunt':mifera ilU ciuitas o" p fidc cuangcUca cpndium patcretuz:
pulenrifVimafuercip.romancqp carif ca fpe paiercfqua in cbiiftuj crcdidc
fima octauo ucl nono a pcnie mcnfc rat:nd merccde brcuifTimi rpis^f^ eta
dclcta cft: cuius intcritum lcgcrc g^ro nitatie intcrminatc poriret'."p>ro iftis
magie bouo:i8 cft.Breuif rri
fcribcrc aiit dqg^d^ptcrca coU pbibcnrun^p
cum commcmorabo: ad rcm quippe terea colcndi rcquirunrur: ut barum
que agirur multum perrinet. iSrimo labenrium atq? re^ fcUcitas
trafctitiu

famccontabuit:n35 criam fuojz cada tuta fit:quid nobis dcfcnfo:c9 1 qcca


ucrib" a nonuuUie pafta pcrbibetur. fato:c9 co:u5 de fagunrinig pcuntib''
£>eidc felTa omniuj rc^:nc faltc^ cap'' refpondebunt: nifi quod dc illo rcgtb
riuainmanus bannibalie pucnirct: ejrrincro.^lDoc quippe intcrcftrg' illc u^
ingcntcrogum publicc ftrupt^in que nu9 bomo:bec tota ciuitas: urriufq^
ardetem fcrro:etiam trucidatoe oms tamcn intcritus caufa confcruario fi^
fcfuofq^miferunt.lDicaUquid agcnt dci fuit:propter banc cnim ad boftcs
dq bcludca atcp ncbuloncs facnficio-' 1 redirc ille uoluit:-: noluit ifta trafi:.
rum adipibus inbiantcs:? fallaciil di £onfcruata crgo prouocat deof ira
uinationu caUginc decipicntc8:bic aU fidc9.3ln pnt t di)9 propicqs pire:no
qutd agcrcnt: ciuitati popuU romani folumquicp bomince: ueru^ctiami''
flmicilTime Ibucnirer:-: fidci pfuatioc tegze duitatcs.^Urf uolunt cUgat.Si
pcutcm pcrircnd fincrcnt. 3pfi uticp dm fidd fcruare irafcuntMU dtj: que^
mcdq prcfjcrunt:ciJ roanc rcip.inrcr'' rant pcrfioo9 a quibus colanf.Si au
iccto fcdc copulata e.>Cuftodic8 itacp tem et iUis ^pit^s mulris grauibufc^
LlDh^-

crudanbud affiicri interire bomme» rctpionecommemoraut : epcedis inl''


ciuitarefcp polTuncnullo fructufelici midd epxi patrtam quam Itberouit
tatisbui' colttf. £)cfinatigit'fucce(e; mo:tuu9 e:ad piitcm pcrtinet difpu'
qui facris deo:;} fuorum pcrditis fc in tationem:^ ei romana numia a quo^
fdicea factos ee putlt.'p>of1et ei^ iUis rum tempravtit bannibale non red-'
nfolummaneiibua:uerumetiam fa" dtderuntuicem:queproptcrifla tatti

nentibua: non ficuc mooo de miferia mo colunf felidtace.Sed quia falufU


murmurare: fed ficut tunc regulue i us co tcmpo:e tbi dirit mo:e6 optios
ragunrini e^cruciati bo:rtbiliter ma} fuifTe.-ppterea bec de aftana luicuria
penitus interire. commemoranda putaut:ut intelligaf
etiam illud a faluflio in compatione
<lua ingrata fuerft rdana cimtAQ alio^ tempo^ dictum:qutbu8 tepo:i
mo^
fdpioni liberato:i fuo:-! i quibus bu9 pdo:c9 uticp in grauifTimia dif'
ribue cgerit:qn eam faluftius optima co:dq0 mo:ee fiicrunt. Tlam tuc id e
fiiiffe dcfcribit.cap.;:p. inter fecundu 7 poflremum bellu car^
tbaginenfe lata eetia illa Iq: uoconia
p O!{oi7fecildu7pollremubcl^ ne quis bercdem fciam faceret:nec u^
lii caitbaginefe:qri faluftiue op nicamfilia. Oualegequid iniquius
tis mo:ibufl 7 majcima coco:dia di^rit dici auc cogitari pofTit igno:o. Uaun
cgilTc rdanoe.multa a'5 prc^co fufccp tfi toto tllo interuallo duu5 bcllomm
ti modum coguas.^odeergo
opcrip punico:?^ toUrabilio: infclidtaa fuit:
ipfo tempo:e mo:um oprimozum m* bellid tantummooo fotis pterebatur
irimcc^ c6co:dic fcipio ille roe itaUecp c):ercu:uf:fed uictoiqa fonfolabatur.
liberaio::eiufdccp belli punici fecudi: £)omi aut nuUe ficut aUas difcoulie
tam bo:rcndi:tam c)niioft:tam picro^ feuiebat. S5 uUio bello punico uno i

fi preclarus mirsbrifcp confecto: uic-' pecsjk^ altcrius fdptonis^cf ob bocetia;


to: bannibalis oomito:q? cartbagte: i ccgnome inuenit: cmula
tpfe afric&
cuiua ab aoolefcentia utta defcribit' imp^ romai ab fhrpe dcleta efl:ac de
dQB dedita tcmplifcp nuiritactnt.nfco inde tanoa malo:;r aggcribus oppfTa
ru accufationibus cctfit:carenf<p pa' romana refp.ut profperitate ac fecu:f
tria:quam fua uirtute falua^ 1 libera tate rerum unde nimium co:rupti8
rcddidit:i oppioo lintcrnefi cgit reli^ mozibjB mala illa congefla funnpluf
compleuitcp uitam^p" infigne fuu tri-' noa* onflrectw tam dto eucrfa:
bmpbum nullo tUi* urbie captue defi ^ prim .'Cuerat ta^ diu adueria car
.

6rio:ita ut iuftitte pcrbibeatun ne fal tbflgo.^boc toto tigc ufcp ad ccfare;


tem mo:tuo iningrata pua fun' fiet. auguflum:qutuideturnon adbucut
toeidc tunc primu p Cnca mallet»^-' ipfo:um opimone gIo:iofam:fed con^
confule; 6 gallo grccis triumpbante tentiofam t cxitiofam t plane iam c
afiatica lupuria roma omn> bofte pc neruem ac languidam Ubertatem om
iot irrepfit.Xunc cim primij lccti era nimooo e^otftfTe romani8:i ad rega
tiTpreciofafbagulauifa pbibcnru:» le arbicrium cuncta reuocafTeit quaft
Xunc idaac in conuiuia pfattrie <r a" moU^ida uetuftate coUapfam : uduti
lia Ucentiofa nequitia.Sed niic 6 bia mflaurafTe ac rcnouafTe remp. Xoto
melis que intokrabiliter boies patiiJ ergo iflo tpe omitto q: alqs atcp alqs
tunno de bis q libenf fadunt clicere cais et:atcp et belUcas clades 1 numa
tndiiii^. Unde iUudmagid quoddc tinii feo" beteda ignomia macrofum.
.

TERTIVS

uobuerflnt mitn puli de cauca: t ml o^aialiii:q boib'* fuiut fuit.capitultt


cmo confuUrutatuntaugunum mald
fcccrant:quafi p tot annoe: quibua il

lac]ctgua ciuitas romanu circunfclTa f £d ia tlU maU breui^ ^'tn pof


cjrcrcini afflij:erat: ipficp roancrcip. fumus comemo:cmu9:q q>to i^

tcrron eflc iaj ceperat.illti contra c& terio:a:tato miftora cjctttcrdt: difcos
malo augurio procelTerunt:fcd bcc i^ dic ciutlcs ucl potius inciuiles:nec ia^
cp omitto. fcditionce:f^cttpfa bcUa urbana:ubt
tantus fanguis cffufus cft:ubi pnum
t>c mttridatts edicto: quo omnes ftudia:noncontioniidifTcnfiomb'' ua
ciues romanoe:qui intra afiam inue-^ rgfc^ uocibus in altcrutrum:f5 plane
nirentur iuftit occidi.cap.)c^. ism fcrro aimifcp fcuiebantbdb foc»
alia:bclla fcruilia:bclLi ciuilia: g^tum

q Uauisillud nequaf' tacfteri;: romanum cruoze fiidcriit : g^ta itaUc


cp mitridatea rej: afie ubiqp i a-" uallarionc defcrtionecp fcccnit.^Tlacp
fia pegrinantce dacQ romano9:atcpi afiq> fe aducrius roma focialc latiunt
numcrabili copia fuis ncgocqe itctoe c6moucret:cuncta aialia bdanis ufi^
uno dic ccidt iufTit;'! factum e-Xlul busfbdita^cancs^equi^aftni^boucg:?
illa mifabKo rcr. fmce crat : fubito qcp aUa pccora fU bominiidnio fuc^
quecp ubicijcp fuilTct iuet";! agro : in runt:fubito elTerata t oocftice lcnita'
Dia:in oppioo'in oomc:in uico:in fo^' ti9 obUta:relicri9 tcctis libera uaga^
ro:in tep!o:i lccro:tn poiuio iopinate baf:t omne non folii aUo:?^: ucp ctiS
atcp ipie fuifTc trucidatum. ^luis gci drto^ auafabant'acccfTu:ri ftnccrifio
cu6 moiietiiirque lacbtf mc fpcctatiii rpicfo audctis fiquie dc^rimo uige''

fotafTc etii fericriij fucnit.^Oaia dura rct.0.uod g^ti maU fignii ftiit i QJb
ncceffitiQ bofpitu:no foln aidcndi nc (ihoc fignum fttit qd tantum malum
fariaa illas ccdca oomi fue:ue^ ct p^ fuit:g*tum malu fuit tlUtd: cuius boc
petrandi.ab ilU bUda coitate buani^ fignum fuit.^lDoc fi nofWe tcpozibus

tatis rcpcntemutatis uultibue adbo accidtflrct:rabidio«8 iftoe g» tlU fua ft

(tik negociu in paccper3gcndum:mtt nimaUa patcrcntur.


tuis ut ita dica oio uulncribus:cu5 p""
cuJTus incozpor*::^ percufTo: in aio fc £>edifc02dia a'uiU':qu3 graccbane
rircrur.Tluj i ifti omncs auguria co^ feditiones cjrcitaucrunt . cap.^g
tcmpf ani ilum dcos n ooefticoB n
.'

publicos cum dc fcdibus fuis ad illa; i Tlidu adt ciuiliu malo;t fiiit fc
irrcmeabilcm pcgtinatione^fccti fiit: dicio graccboium agrar^s lcgi

quos confulcret non babcbant. "boc bus cjicitata. Uolebat eim agros po''
ifiitacftinonbiitcnriftiinbac ca dc pulo diuidcquos nobilitas pcrpcra^
nofWs tepozibus conqucrantur.Oli pofTidcbat.Sj ta ucrufta inicjtate au^
romani bec uana contcmnunt.Si au dcrc conuellere pcricubfifTtmum im'
tcm confulerunt refpondcatur quid
: mo vo ut ipa rc9 oocuit pnicioftfTiuj
IfU profucriin qti p biianas diitaj:at fuit.Ooic ftincra facta funt : cii priot
leges neminc probibcntc tCia Ucuqtt. graccbus occifus cfl:quc ctiacii aUuf
fra^ du9 non longo intcrpofito ttm^
&c iteriotib' mar:qb* ro'ana rcfp. po:c.nc^ cnim lcgibus i oidinc po^'
^agitata e pcedctc ^cligio:q6 i rabic teflatu5:fcd turbis armojtcp j>flictib''
l^lDtt*

nobilcs ignobilcfq? nccab.int'. pott rccoUierunt ozigincm ab ciuo olfenfi-'

graccbi alttrius intcrfccticncm luci' onc fumpfiflc.3pfa quippc quia intci

opimius confuliqai aducrfuo eu ma deas da:^ litc


n<5 fucrat innitata^tziii

urbcm arma commoucraf; coc^ cnm aurci mali fuppofitidc commetata e.


focgg opprcfTo t cjxincto iugentcm : Underi]ca numino:'? uenus uictrij::i

ciuiu ftragcm fcccrat:cttm qonc^ bkt rapta bclcna:-! troia dclcta cfl.Oaia^
iam iudiciaria iuquifiaonc cctcros g^ proptCT fi foite indignata:g? it dcos i

fequc9 m'a milia bominum occidiflc urbe nullii tcmplu bze memit:idco ia
pcrbibetur. £)c qao intcUigi potig^ta turbabat tantio tumultibue ciuitate:

multitudincm moztium bzc potucrit Q^to atroduo potuit iritari : ci» i loco
turbidua conflictuB armo:um:qii tati illiuo ccdi9:boc e ui loco fui opia adv
ram babuit iudiciozttm udut c):mtii. faric fue conftttutam ede efle uidciet:
cognitio.-pcrcflfTorgraccbi ipfiua ca iDcc uana ridciuibuo nobio illi oocti
putquantumgrauccrat : tantoauri fapietcfcp ftdacbat:^ tii numinuj bo^
ponclercconfoliuendidit. t>ec enim no:u5 malo^ttp culto:co:dc bac qonc
pactio ccde pcc(Tcrat:in qua ct occifuf concozdie difcozdiccp non ejccut: fiuc

e cu libcris rtmcue fulufpfularis. pretcrmifcrint barum dca^s cultum:


eifcp febrc bcllonaqj pretulerin quib"
t>c cdc concozdic qc fe natufconful annquapbana fccerut:fiue 1 iflae co
to in loco fcduionum i ccdium condi luerinncuj fic coe difccdctc cdcodia:
tt.cap.yjiv. difco:dia feuiens ufq^ ad ciuilia bclla

pcrdujfcrit,

c Xcgati fane fcnatufconfulto cd


ipfo loco:ubi fiinerc" tumult" il bt diucrTis genenbus bclli:q pofl
k comiflue e:ubi tot ciuce odie caiaf ;»dita ede cdcoidie (iit fecuta.ca.j:)cvi*

tp cecidcrunt:edc6 pcouiic facta e: uc


graccbo^t pcnc tcflia i concionantinj p "Reclaijt vo feditionibuo obfta^
oculos fcriret:meo2iaq3 copugct, S5 culd cde concozdic tcflcm ccdis
boc quid aliud fitit q> irrifio dcomm: fupplic^c^ graccbo;^ cddonlab'' op^
illi dcc tcmpla c6ftifu£rc:quc (i clTct i poncndam puta:unt.0.uantuc^ boc
ciuitatc nou tantis diiTcnftonib" diU' ^feccrint indicet fecuta pciora. labo
arata cozruerct.'Tlifi fottc fcclaif btt raruntemm deinceps condonatotes
iU9 rea concoidia:qi dcfcrucrat ai09 fi c^mplo dcttitarc graccbo>t:f5 fupc

ciuiu:mcruit in illa cdc tanq^ in carcei rarc propofitd.l,utiu8 faturninue tzi

includi.£ur eiiim fi rcb' gcilis cogru bunufplcbia:^ caiuo cefarfcruilfpre


cre uolucrunt:non ibi potiiis cde dif'' t»t:t mulro poftma:cu9 drufu8:quo
coidic fabricarut.-^^Jin uUa 16 reddituj rum omnium feditionibus ccdes pri^
cnr concoidia dea fit: 1 difcoidia dea mo iam tanc grauifl^imc^ddndc focia
non (it:at fccundu labeonis diftictoe^ lia belia ejcarfcratiquibus italia ucbc
bona fit irta: ilb t^o mala.^^ricc ipfc a^ mcntcr afflicta:-! ad uafhtatem mif^a-'

liud fccutue uidct': q» q6 advtit roect bile dcfcrhoneqj pcrducta c.Bellu de


fcbri:ficut faluti tcmplucdftitutu.£o 1 bella duilia.Jn 4
idc Puile fuccdftt:

igirur md nd tm concozdic: uc^z etiaj bu8 quc prdia commilTa funt : quid
difcozdic confatui debuit.-f^criculofe fanguinis fufum:ut omnco fcre italc
itaq3 romani tam mala dca irata ui'" gente9:quibu9 rdano marimc ppoUc
Uere uoluerunt:nec troiano cjccidium bat iperium:taiTquam fcua baibaries
TERTIVS

oomarcnf.Jam cjrpaucirtimfe boc c rcflimit:cjxcptis palTim quaquavfuj


mui' g» fcpruagmta gUdiaroub^^que cedibus factis : caputoctaurj cofulis
admodu bcllu tcruilc cocractd lit: ad poncrctur in roftri9:ccfar 1 fimb:ia i

g^cum rvumcf 7 47 acre faocccp pue^ oomibuB trucidarcntur fui9 : duo


ncrit:quo8 numcrus imperato:e9
ilte cralTi patcr 1 fiUu9 in confpectu mu"
populi roanifuperaucnr.quas t quo Ctto mactarcnt':bcbitt9 1 numitouus
mooo ciuitatca rcgioncfcp uaflaueit: unco tracri fparfia uifccnb"' itcriercn
ui]C q biftoiiam confLriplcnmt: fatis £atulu9 baufto ucncno fc manibus
cjrpUcarc f otueriit. Tlccp id folu fuit inimico^ fbtrabcrcnmcrula flamen
feruik bellum:fcd 1 maceooniapuin diaUs prcdfis ucnis ioui ctia fuo fan^
ciam priu9 fcruitia dcpopulata funt: gumcUtarct . 3n vpfius autcm marq
dcinde ficiliaj oracp maritima. Oiul ocufcontinuo fcriebant':qb'* faUitari^
ta criam t q> bo:rcnda comifcrint pri bus dcjctcram po:rigcre noUiilTct.
mo latrocinia:dcindc ualida bcUa pi^
ratarum:qui9 pro magnitudinc reru <luali9 fiicrit ffllana uicto:ia:

ualeateloqui^ uindq: mariane crudeUtatig.capitulu


Rrriq.
£>c bcllo duili mariano atq? ff lla-'
no.cap,)Cj:v9. f )^bna ucro uicto:(a fccuta btt^
iU9 uidclj uidc)ccrudcUtaris:p'*
c Um vo marT cmiii fangm'c ia tm fanguinc ciuiii quo fufo copata fu
crucnt" multia advfa^J fibi pti^ crat:finito ia bcUo mimidcgs uiuea^
um pcpti8:7 uict" urbe^fugilTct; uij; b" crudeUu3 in pace cralTata e . 3a et

paululurcfpiranteciuitdte:ut ucrbis poft marq maio:i9 pftmas ac rcceri(T<


Mliani9 utarzfupauupoHca cinna cu ma8cedcd:additefuerataUe grauio^
mario.Xii vo clanlTmtis uiris iterfcc rcs a mario iuucne atc^ rarboe ea^
cislumina auitatig q:tincta funt.Ul prium mariana^.OLui fy Ua imminc-'
tu9 e buius uictoie crudclitate poftca te no folu uictoua:ue^ etia ipfam dcf
ryUa.nec dici quide opus e quanta dt pantc9 faUjte:cuncta fuis alqfcp cedi''

minuttonc ciuium:i: quata calamita^ bu8 impleuerunt.Tlam prcter ftragc


te rcipu . t>c bac enim uindicta que late per diuerfa diffufam: obfcefTo ec
pcmidofio: fttit:5' fi fcclcra q punic^ fcnatu:de ipfa curia tanq? dc aircep'
'»--+1^' ifa. f%*^*>t
banf impunita relinqrct;ait 1 lucan". duccbantur ad gladium.XDutius (ce
jSjxclTitmcdidna modum : nimiiici^ uola ponrifc^ qm nibil apud romaof C" tf>^ ffff-
fccuta c qua mo:bi dujxrc manu8:pe tcmplo ucfte fanctius bebat':ara ipaj

ricrc nocentes.Scd cuj ia foli poffet aplqcu9 ocdfu9 e:igncq3 tlUtm qui g^
fupcrcfle nocentcB^tunc data libcrtas pctiu cura uirginum fcmpcr ardcbat
odq9:refolutacp lcgu frcnis ira ruit. ftto pcnc fangumcc;:rin]nt.Urbe ddrt
3II0 bcUo manao atcp ff Uano cjxcp^ de fylla uicto: intrauit:qui m uiUa pu
ti9 bi9:qui fo:i9 in acic ccdderunt: in bUca non iam bcUo fcd ipfa pace feui
ipfa quocp urbc cadaucibus uicupla cnte:fcptemmiUa pcditii undccuncp i
iec:fora:tbcatra:tcmpla coplcta funt: crmia non pugnanDo:fcd iubenoo^'
ittdiflFidleittdicarctqtiuicto:c9 pUj9 ftraucrat . 3n urbcautcm tota quon
ftine;2 cdiderinnutrum prius ut uin^ uellct ff Uanus quifcp fcricbat. Undc
ccrcnran poftca q: uidflrcnt.£u pmu tot fi;nera numcran omnino no potc
aictoui manana qti dc e^ilio fe ipfe wnt;oonecffUcfuggcreret' fincnoos
LlDtiRI

elTe aliquos utiurc :uccncntquibus uirop ckri(Timo?t tanqua fuozum lu


polTet ipaz 4 uicci at.Xuc ii cobibita mtnum in fua mebra fcrocitate^.-^Sal
q bac atcp bac palTi^ furibunda fcrc^ li qutde trucidauaunt fcnatum:c{c4d
baflicctiha iugulandi:tabula ilU cu^ aus in urbc tota prctcr arccm capito
magna graculattone propofica e:que lina:que fola utciic^ dcfenfa e rcpirc
botninij q: utrocp oidiue fplendioo e pocucruc . Scd in ilio collecoftitutia
qucftri kilicct atq3 fcnatozio occidcn" auro uita5 falte ucdidenit:qua tft fer

oo:u5 atfp profcribcnoo?:: duo milia ro rapcrc non polTent:poflent tamen


contincb4t:cdtrtftabat numerus:f5 co obfidione confumerc.6ottbi vo tam
fobbatur modus.Tlcc quia tot cadc multis fenato:ibus pcpcrccrot:ut ma
bant tontti crat mcrois^q^tii lcticie qt gis mif^ ftt q> aliquos pcmeriJt.St uc
cctcri non timcbant. Scd i qbufdam ro ff lla uiuo adbuc mario ipfum ca^
eo?t qui mott iufli crAnt:et I5 ipfa c:a pitolium q6 a gallis tutii fuit: ad de^
delis cctero^ fecuritas gcncra motiiJ ccmendas ccdee uicto: infcdit.£t cuj
c^quifita cogemuit. <lucndam cnim fuga rturius cftct lapfus ferodo: cru
finc ferro lamariu manus diripue;:t: reduurus : ifte in capitolio p
entio:c^
immanius boics boicm u(uum:q' bc fenams ctiam confuUum multos ui^
ftie folent dtfcerperc cadauc: abiectij. ta rcbufcp priuauit.XDarianis autcj
3lliu6 oculis cffofis : t particulatim partibus f^lla abfente quid fanctum
membris amputarisrin tantis crucia ctti pccrcnt fm't:qri mutio dtii fearoti
tibud diu uiucrc ucl potiue diu mo2i pontificiaraipfamubicrat ut aiunt
coacras cft.Subuaftate funt etiam ta fata tomana mifcris ambicnti apleji^
g^ uillcqueda^nobilcs ciuitates: una bu6 ri pcpcerut.''Sf llana po:ro tabtk
ucro uelut unue rcu» duci iubereturt iUa poftrcmarutomittamus alias iti^

(ic tota iufTa c ciuitas tnicidari . Vec nucrabtcs mo:tee: ptcs iugulauit fcA
facia funt in pacc poft bcUum:non ut to:ee:^ gotrbi t cjcpoliarc potuenit.
accckrarct obtinenda uicto:ia:fed ne CLm igif frontc:quo co:dc qua ipu^
contemncrcturobtcta. "pay cu bella dena:qufl infipictia ur potius amtia
de crudclitate ccrtauit 7 uicit.^lfd.fti ilUdi^s fuis non imputant:'7 bec n:o
proftrauitarmatostifta nudatos.bcL imputantcbufto^
lum crat:ut cj fericbat fi P0IT5 fcriicu
pa)cadtnonutquieuafcrac uiucrec: 6c conne^nc beUo:5J:quc aduen-'
fed uc moiiene non rcpugnarec. Ouc; tum cb:ifti plurima 1 gramflfima prc
rabicQ ejKrarum gcntiii: quc fcuicia ceflerunt.cap.WT»
barbarof :buic 6 ciuibua uiccotic df'

uiii coparatipotcft» c 'Rudeliabelladuilia omnibua


bcUts boftiUbas aucto:ib'' ctis
£)ecomparationegottbicc irrup^ cott fatcab" ama:io:a;qbuf tUa refp*

tioni8:cnci9 cladtbus: quas romani necafiitcta:f5pditaoio iudicata c:lo'

ucl a gallis ucl a bcllo^ ciuilium auc gc ari aducai cb:ifti e^otta fnt:Tfcclc
to:ibus c]cceperuni.cap.jc;n)C. rata^i pcatenaticje ci^ a bcllo maria^
no atcp fyllao ad bcU« ferto:q 7 catdi

q Uidroafuncftius tctrT ama^ ne;quof a fflb fucrst ille pfcript" H^


olim g«Ho:uj
riufcp utdit.-'uf^ le nutt^^ide ad lcpidi 7 catuli beUum:

1 paubante gottbo^ irruptione^^an quo;^ ali gefta fyllana refdndcaU dc


marg 1 fflle aliof cp in cotum ptibuT fendccupiebanide ad popci^ 7 ccfdus
TERTTVS

quo:{j popcT (cauo fflU faht:d\xfq^ taniis bonis. fo:tc quanoo illa ma^
potenha uelcquaucrac: ucl iam etta; h fiebant: calcbat are numinii fabco
fupcraucrar.Ofar autpdpeq pote'tii tbure:fcrtifcp rcccnnbus babbant:
no fcrcbat:fcd quia no babebat: qua clarcbat facerootia:pbana reitcbant:
tn illo uicto intcrfcctoq? tranfccndit. facrificabat':ludebat:furebat' i tepUe:
binc ad aliij ccfarc5:qui poft auguft* qii palTtm tanrue ciuiii (aguie a nui^
»ppdlatus pcrocnerunt quo ipante
: bu8:no mo in cctia locie uc;^ it ipfa
;

natue c cbtidus. TU i ipfc auguHus quocp deo;^ altaria fundebatur . Tlo


cum mulcis gcfTit betla duilia: i i cis elcgic templii quo confugettuUiue:qt
criammulaclarifluniui:i pcricrunt: fruftra elcgcrat murius. "bi ucro qui
intcr quo9 1 ciccro difcrtus lUc arti^ multo indigniue infultant cbriftiais

fej: rcgcnde rcip.*f>ompei) c^ppe uicto tpib^^autadbca cb:ifto dicanflTima


rcm caiii ccfarc:ci uictoiiaj ciuilc^clc^ confugcrunr:autiUuc cosut uiucret
mentcr cxcrcuitifuifcp advfarqe uita criam ipfi barbari dcdu^erunt.3Uud
digniijtccp oon3uit:tan^ rcgni appe fcio:tbocmec6quifqui3 fineftudio
titozcm quomndam nobilium coniu" parrium iudicat faaUimc 3gnofcit:ut
ratio fcnato?s:uelurpro rcip. Uberta^ omittam cctcra que muUa comemo'
tc in ipfa curia trucidauit. 'buiue dc-' raui:-! alia multo plura: que comeo^
itid: potcntiam multum moabue dif rarc longum putaui:fi bumanii gcn**
par: uitijfcp oibus iquinatue at£p CO'' afi bella punica recipcretcbriftianam
ruptuaaffcctarcuidcbatur aronius. difcipUna: 7 ccifcqucrctu: ic^ tata ua
£ui ucbcmcnta p:o cadcm illa uelut ftatio^q^ta iUis bclUe europa africicp
p:ie libertatc cicero rcfiftcbat . Xunc contriuit;nuUu8 taUii;qualee niic pa
cmcrfcrat mirabilis inoolie aoolcfcef timur:nifi cbriftianc rcUgioni iUa ma
illc alius ccfar:iUiue catj ccfaris fiUue latnbuact.XDulto aiiiminus eo:u;
aooptiuu9:qui ut dtp poflca appclU uoces tolcrarcnf^g^tum attict ad roa"
tuseaujurtue.lDuicaoolcfccnii ceU noe:f» cbriftianc rcUgionis rcapride^
ri uteiue potentia contraantoniu nu 1 di(famari^ne:ucl irruprio illa gallo
trircturcicero fauebatifpjns cum de rum:ucl tfberini ftumte ignuicp lUa
pulfa 1 opprcffa antonq driationc in^' depopulatio:uclquod cuncta maU p
(tauram^rcip.libcrtatem : ufcpadco cedit:bcUa ciuiUa fequercnf.ZDala et
cccue arcp improuidue fatu:o:u;: ut fllia:q ufcpadto incredibtUtcr acridc^
iUe ipk luuenis: caius digniiatcm ac runt:ut inter prodigia numcrarcnt^ifi
potcftatcm fouebat : i cundem cicc'' cbnftianie tcmpo:ibue accidiflfcnt^q''
roncm occidcncium antonio quada; bue ea nift cbtiftianie boibus tanqus
quafi conco:die pacrione^mitrcret:'? cria obqccrcnt.-'Omitto quippc ilia q -\T<U; .i\,
ipfa libertate rcip.^ qua multum ille magis fucruni mira q> nojria : bouea
Cclamavat ditioni^pe fbiugaret. locuros : infantes nondum natoe de
uieris marrii qda ucrba clamaflTe: uo
0.ua ipudcf priria incomooa cb:i laflTc fapcres:fcmina9 1 gaUias:i ont
flo imputcnt:qui deoe cole no fmunc nee i mafcuUnum fe^ faiiTe conuer^
cii tatc cladce co"tr8 cos tpc quo cole de.i cctcra butufmodi: quc in coia^
bantur cj:titeront.cap.):)C)ci. Ubri9:nd fabulofie^fcd bifto:ici9 fcu
fint: non infcrunt boi-
ucra fiuc falfa
d £oe fuo8 accnfcnt de tatis ma buB pnicicm:fed ftopo:cm. Scd t ca
li8:ci n:o cbrifto ingrati fut dc pluit terrarcum pUittcrctd:cii pluunt
:
LlCtK

bptdc6:no ut grdnoo appellart folct £ £3CI3X31-


boc noie:fed omntuo uel tcrrc ucl crc tcdd dtcccjro:'

te ucl lapidii pluuia.^bec profecto eti'' fu8 piios :cfpo


am grauiter lcdere potuenit. legiue dendu5 putaui
Bp6<oa ctncis ignib' ab ipfo montis d eiueimmicie:(i
^kkc ufcp ad littus propmum decur^ terrcna gaudia
rcnrib" ita fcrbuilTc marctu: rupcs cj: confcctantce rc
ttrercnt':7pice8 nauiu foluercntur. biifcp fogaabof
tDoc uticp non leuitcr nopum fuit:^^ ibiatcs: qoicqd
uis tncrcdibibtcr mii^.Bodcm rurfuf In m triftc mta poti* admoneris dd
cftu ignium tata ui fauillc fcripfcriit q> punicntie fcvitate pariiit:reltgi6i i-'

oppleta ce ficilia:ut catbincfis urbis crcpitat cb:iftianc:q ona e falubris r


tccta obruta i oppflfa diruct: qua ca^' ucra rcltgio. £t qitt di fii i eie ct uul-
lamitatc pmori mifcricozditcr ciufdcj g" iooctn:oclot oocto?^ auctc i odiuj
ani tributum ei :laj:areromai.locu-' nf^graui" iritaf^criftimanrib" ipitia:
fta» criam in africa mulriiudincm^^ ea q futs tpib" ifolite acadcriit:p alia
lA' A^V^- -^- '
digq fimilcm fuiflc:cum iam cHctpo'' rctro tpa acridc n fole:co:;2cp opionej
puliromani prouincia littcrie mada'' et bid 4 ea falfa ce noucriit:uf advfu^
uerunt.iConfumpris cnim frucribus no8 iofta mormora babcrc oidcant':

folqfcp ligno» ingcnti atqj incjrtiabri fue faenric diflTmulattonc firmarib":


nube in mari dicdt cffc dctccta. 0.ua de librie quoa auctozce co:uiti ad co''

moztua rcdditacp littotib": atcp binc gnofccndam prctcrito:um tcmpo:u5


flcrccojrtJpto tata ozta pcftiletia: ot i biftoziam mcmo:ie mandaucruntilo''
fob rcgno mafiniflc octigcnta boiu^ ge alitcr qp putant dcmonftrandu^ fii
milia pcnflc rcfcrant':T multo aplius it:i fimul oocendum dcos falfos
in taris littoribufcpjjjcia.tiicuticccjc quo8 ucl palam colcbant ucl occulte
jcpr.miltK' oiro;t q ibi crant: decc rc-' adboc coliit:co9 dTcimmundifl"tmo8
manfi(Tcconfirmant.Xaritacp uani^ fpiritue i maligniffimos ac falbcifl*i^
ras qnalem fcrim08:cicp refpondc co mo8 demonc8:ufc^adco ut aut ueris
pcllimur:4d bo?: ii cbriftiane rcligto flut ficris criam:fui8 tamcn criminib"*
ni tribiJCf:fi tpiboe cbriftianie oidet; dclcctcntunqucftbicelcbraripcr fua
£t xn dqs fuis ifta non triboun qoo^ fefta uoluerunt:ut a perpctrandis da''
nmt coltom n reliqueriit: ne ifta T mi nabiltbus factis : bumana reuocari
nora parianmncom eamaiorape:ta non poflKt infi:mita8:dum ad bec imi
lerint:a ^b' antca cokbant'. tandauclutdiuinaprebetur auctori^
tas . "bec non ev noftra contcctura
3ltirelq atigoftinf de dAi probauimu9:fcd parrim q: kenti me
mc dei libcr qiiartus. mo:ia:quia i ipftuidimue talia ac ta

libue numinibue cjcbiberi: parrim c%


bc bfe qoe primo oolijmfe difpo^ Uttcrisco:um qui non tanquam in
tata funt.cap.p:imum. contumcliam:fcd tanquam in bono^
rem deo:um fuo:um ifta confcripta
poftcrie reliqucrunt:ita ut utr oocrif''
fimusapod coe uarroTgrauiflimc
rcrum bumanaru^
aucto:itati8:cum
fltcp diuia^ difpertitoB faceret (ib:o8
QVARTVS

alios bumanid : alios diuinis^ fua Untiij:f5 q: ipfius mundi clementiB i'
cuiufcp re» dignuate diftribucnsinon rcnis acciduni rebuB:que uno loco 2/
falccm m rcbus bumanie: fed in reb' pulciue bzeuitcr ftringit : m co libro:
diuinis poneret luoos fcenuoe : cum quem dc munoo fcripfit: teirena om^
ut(q3 fi tmmooo boi t bonelti boics nia diccne mutationce eucrfiones % V
in cmiiatc clTcntmcc in rebus buanis tefiones i reifllionce atcp iterito bze.

ludi fo:nici cflc debuifTent.Ouod p:o Tlacp in modicis trcmozibue tcrrajt:


fcctonon auctojitate fua fccitifj quo^ ut ucrbis etus utar^difl^.luifle bumu^
niamcos romenatus i cducatus in 7 intcrceptas urbcs cum populis di^
diuinia rebus inuenit.£t quoniam i cit:abrupti6 ctia^ imbrtbus prolutas
Unc primi librique demceps diccnda totae clTc rcgioncs: ilUs etiam que p

cffet brcuitcr pofuimus:^ g: bis que^ us fucrant continentcs bofpitibue aC


damm duobus confcqucotibus dijd'' cp aducnie fluctibus ifuUtae: alufc^
mus:ecpectationi legcntiu que reftat dcfidia marie pedeftri acccffu puUs
reddcnd.t cognofcimus. factae:uentie ac proorlUe euafas eflfe

ciuitatce:incendia denubibue emicu^


jbc bis quc libro fecunoo 7 tertio iflc:quibu3 ozicntie rcgioncs confla^
continentur.cap.q. gi-atcpcricrunt:7 in occidentis pUgif
futurigincs quafcUm ac proluuioes
p "Romifcramus crgo queda nof cafdem flragcs dnM^i.J^in cjc ctne v-'

cffe dicturos aduerfus cos qui ticibue quondam clTufis cratenbus


romane rcip.cUdcs m religionc niaj diuinimccnd^ pcrdecUuU tozrentis
referut: t comcoaturos quccunq^ t uicc flammarum flumina cucumflc.
Q^taciiqj occurrcre potuilTent:uf fatif Si bec atq5 buiufmodi que bab, bi^
elTe uidercntur mab que ilU ciuitas ilozia undc poflcm coUigcre uolutfl^e:
pertulu:ucl ad cms imperium ptoui'' quanoo ftninTem que illte tempozibuf
riepertmcntcs^anycof dcnfuLi y cucncrunt:3ntcg' cbztfli nomcn uUa
bibita fmflcnt.OLue omnia pzoculdu iflo^ uana i uere faUiti pemitiofa co
bio nobia tribucrent : fi iam ucl illis primcret.^promiferam me etia demo
clarercc n:a rcligio:nel ita cos a facuf ftratumm:quo6 cozum mozce:7 qul
facrilcgis probibcrct. "bec -: fccunoo ob cam dcus ucms ad augendum ivn
1 tcrtio libro fatis quantum ej:ilTimo piumadiuuarcdignatueeftin cuius
9bfoluimus:m fecuoo agcntcs 6 maf ptate funt zegna oU^q^cp cos nibil ad
mo:}j : quc mab ucl fola uel ma):ima iuuerint bi quos deoe putannt potT
dcputanda funt . 3n terrio aute Ubro g^tij decipicnoo i faUenoo nocuerint.
de bie malis quc ftulri fola pcrpcti e)c Un nijc mibi uidco tz diccdii i magif
bo2rcnt:co:pozia uidclicct cjctcmarii'' dc incremcntie imperq roani.Tla} dc
qjrerum quc plcruq5 patmntur i bo nopa faiUcia demonum: quos ucUic
ni.3lU ucro m.ila non dico paticncer dcos colcbant.^tu malo^j inuqccrit
fed Ubcntcr babcnc:quibu8 ipfi fiunt mozibue eozum : infccunoo majrime
mali.£t q^pauca di?i dc foU ipfa ciui nd pauca ia dicta fiit. "Per ome
libro
tatc atqj ems impcrio: ntc idc omnu autcm abfolutos trcs Ubroe: ubi op^
u!cp ad ccfarcm auguftum. <luod ii pozmnumuifucftcomdauimus etia
cojncorare uobiflem i cjraggcrarc il^ in ipfis beUicie maUs:quantum foU^
la ma a q no fibi muice boiea facmt: rio^ deus p cbrifti nome:cuitantuni
/icut funt ua»btiones:cuerft6crcp bel^ bonozis barbari detulcmnt : pretcr

/
LIBEft'

bcHo^ tnorc bonia malifqj c6fulei-/t: pictatc rcligiofu:bcgninij mrcifanum


quomooo qui fjcit folcm fuum otiri co:po:c:uita parcu^mozibue caftum:
fupcr bonos i maloe:? plutt fup iu^ confcia fccurum. Tlcfcio ut^c^fqjita
lloe^ziniullos. dcfipiat:utaudcatdubitarc quc pfc^
rat.Utergo in bis duob" boib'' : ita (
3ln altituoo impcrq quc non nifil duabue familqe:ita in duob" pplie:
bcllie acquiritunm bonie fiue fapicn ita in duob" rcgnie z'gula fccjt'cquita^

m briida fit:fiuc fdtdu.cap.ig. ri6.0.u9 uigilanf adbibifa:fi nza ite^


rio cozrigat:facillic ui6bimus ubi ba
( 3lm itacp uidcaniue quale fit: bitct uanitae:'! ubi fcIicitas.Oiua^pf
op tanta latitudine ac diururni'' fi ucrue dcus colat':dq3 facrie vacib''
tate impi} rdani iirdtjc audct fbucre: 7boni6 mozibue feruiaf^urilceutbo
quoe etia p turpiu UiDo;p obfcquia:'r ni longe latecp diu rcgncnt.Tlcqj boc
p turpiu boiuj miftcria fc bonefte co tl ipfis q^ ilfutilc c quib" rcgnat. Tla
luifTe contendiIt.<luan^ priue uclle g^tum ad ipfoe patinct pictas t pro-'
paululum inquircrc:q (it rd:qnc pru^ bitas co;; q magna dci oda ftit: fuffi^
denri3:cum bominum fclicitatcm no cit cie ad ucram felicitatc^: qua t ida

poflfts oride fcmp in bclUcie cladibus uita bii agatur : t poftea pcrcipiarur
1 in fanguinc ciuiU ucl bcftiU:cu3 bu^ ctcma.3n bac crgo tcrra rcgnum bo
mano i cum tcnebrofo timozc -r cruc no:um nd ta tllie pflat':q> rcbus bua'*
ta cupiditatc ucrfanrium:ur uitro leti nfs.ZDalo^t vo rcgnum magis zgna^
tia co?2. cdparct' fragiUtL-r fplcndida: tibus nocct:quifuo6aio6 uaftant:fce
>nf>*v cui timcatur bo:ribiliu3:ne £pctc fra^ lerum maiotc liccntia.bis aut qui cis
fi-rV'
gar':deinip^magmtudincac britudi fcruicnoo fl5dunt:non nocct nifi ini^-'

nc uellc gloziari.lDoc ut faciliue diiu^ tas^pa. Tlamittftis qccfd maIo:uni


dicetunnd UJncfcamue inani ucntoft ab iniquis dnis trrogatur : non c pcs
tatc iactati atcp obtudam" intcrionis crimini6:fcd utrtutie cjcamcn.l^roin^
acii aUifonie uocabur:cf :cu audim** dc bonue fi fcruiat libcr eimalue aut
populoe::egna:^m'nciae:fcd duoe cS ctiam (i rcgnct fcruue crt. Tlcc unins

dituam" boice.Tla fingruequifcp bd bominie:f3 q6 e grauius tot drio:unt


ut in fcrmonc una lla:ita quafi elcme quot uirio^:de (jb" uitqs cu agct fcri
tu5 c ciuitane i regni quatal^ tarara ptura diuia.a quo d^ ^q inqt deuia*
occupatione IanfTimi.0.uo:um duo-' eil:buic 7 fcruus addiaus c(t.
rum boium paupcm unum ucl poti*
mediocrem:alterum prcdimte cogitc 'Q.ua fimilia fint Utrocin^s ign»
•»^T rtVPfV»uv<'^
ttCJy diuite tiotib" anpti; me:o:ibu8 abfc0 iufliria.cap.iig.
tabefccntcm:cupiditarc flagratcm:ntt
quam fccujj:fcmp inquicrii: pcrpctu-' r £mota iracp iu(tifia:quid funt

is inimiciria;? contcnrionibue anbcla rcgna nifi magna larrocinia i


tcm:augcntc (ane bie mifcrge patmo 0.uia n latrocinia
quid funt nifi par^
nium fuum in immenfum modu atc^ ua tcgna.' ZDanus 7cnim ipfa bomi'^
ilUe augumrie curae quocp amariffi numcum impcrio prinripis rcgitur
mae aggrcgante.ZDcdiocre vo illum pacto focictaris aflringitur: placiriU-'
rc familiari parua atc^ fucrincta ftbi gc prcda diuidirur. "boc malum fi iti

ru(ficientc:cariflrimii fuis cognario:ui tantum pcrditozuj bominum acccffi'


cinie amicis dttlcifTima paccgaudetc: : ut i loca
btts crcfat tmcat : fcdcs
y
QVARTVS

conlb'tu<ir:aiutate8 occupct:populod unoquocp bomie:ac p boc figilbritn


fl5iugcr:cuidmtm8 re^ni nomen aflu uric^toibusuice uapozid cuancfcit.
mit.Oluod ds iam in manifcfto con^ 0.uid.n.intcrcft co;s q' fb romulo de
fert:non adcmpta cupidita8:fcd addi 03 colucrunt 1 olim funt mottui .'

ta impunita9.£Ug3ntcr cnim 7 ucra poft eo:;^ mo:tem romanii tacu creuit


cicer alcjrandro illi magno quidcm co impium:cum illi apud infcro9 caufaf
prcbcnfus pirata refpondit.Tlam cii rua9 agant.^Ucp bonas an mala9 ad
idem rcj: bomine^ interrogaflTct quid re pittem non perrincf.lDoc autcm dc
cioidcrcturutmarebaberet infcfld: oibu3 intcUigcndum cft: qui p ipfum
illc libcra contumacia:quid tibi incjr: impcrium yuis deccdcnribu9 fuccede
itt otbcm tcrrarum babcas infcftum. ribufc^ mo:talibu8 i longa fpacta p:o
S^quiaidegognguonauigio facio tedatur:paud8 dicbu9 uitc fue curfi;
latro uocot:quia tu magna clalTc im-' rapriqj tranfierunt:actu6 fuo;tfard'
paator. nag baiulantc9. Sin uero criam ipfa
brctiiflTimi rpo:i9 biificia 6of adiuto
£)e fugiriuis gladiato:ibu9:quom rio rnbucnda funr: no parum adiuti
potcntia fimilis fucnt rcgic digriitari. funr illi gladiato:c3:qoi fcruilis codi^
cap.v. ridi9 uicrarupcrut:fugcrut:cuaferut:
occrdtomagnd-z fo^tiflTimit coUcgc

p "Roindc omitto qucrcrc qualcs riit:obcdienrcs rcgum fuo:um cond^


romuluo con5rcg.iucrir: quoni Iqs 7 iuflri9:mulrit romane cclfitudinj
am multum cis confulnim cft:uc cr il metucndi:i: aliquotromanis impcra
la uica daro fibi confouio ciuiratiB pe to:ibu9 infopcrabilc9:mrtaccperunt:
nas dcbiras cogitarc dcfiftcrcnt: qua^ potiri funt uictoiqs plurimis: ufi uo^
rum metu9 cos m maiora fadnora^ luptatibus quibus uoluerunt : quod
pcllcb3t:utdcinccp8pacatio!C9 cffec fuggdTitUbioo fcccrunnpoftremo 00
rcbus humsnie. Voc dico cp ip^ix^ ro necuinccrcn^ quod d'ffu:ithme efac^'
manunt impcrium iammagnummr' tum:fubltmc8 rcgnantefc^ uiperunc.
119 gcntibus lliiugatis^cctcrifq? rcrri- Sedad maioraueniamus.
bilc:accrbc fcnfit:grauitcr rimuin no
paruo ncgocio dcuitlde ingcntig cLa'' t>e cupidiratc nini :cgi8:qui ut la^
dig opprclTitm:quaoo pauciflfimi gU rius oominarctur:primu8 iniulit bcl''
dLico2C9 in capania dc boo fugtetes: bfmitimis.cap.vi.
ciKTcitn magimm comparantnt: trcs
ducc9 babucrunt:italiam lariffimc n i Uftinos 4 grcca urpoti" pcgri^
crudclilTimc uaftaucrunt . Jbicant cjs nam trogum pompciil fccutua
ittoQ dcu9 adiuuerit:utc)cparuo tcjc non larine tanrum fuur ille:uc;i ctiaj
contcmptibili latrodnio pcruenirent brcuircrfcripfitbifto:i3:opu8 [ibio^
ad rcgnil;rari8 u roanig utrlbug ard^ iao^ fu:incipit."l^rindpio rep genti^
bufqj mcrucndu.Jln q: no diu fucriit um nationtincp impcrium pcnc9 re^
t6diuinitusncgabut'adiuri:quafivo ge9 erat:quo9 ad faftigiu^ buius ma''
f;r.' 3^0
ipfa cuiudj bois oira diutna icftatis^non ambirio popolaris^fjfpc
crgopaao ncmincm d^ adiuuat ad ctata ii bonos moderario ^ucbcbat:
rcgnandum:quoniam finguti qmVp populinullis legibus tcncbantur: ar-
cito mojiunrur.Tlcc bcncflciumdcpu bitriaprincipum pro lcgibus crant:fi
randum cil: quod c^iguo tcmpotc in nc9 imperq tucri^magifg^^fcrrc mos
LII3EHI

ciar.^ntra fua cuicp piia^ rcgna fiiuV atd^ fcruandimunquid nam mo:rui
bat'. "prius oiu^ ninus rc): aflfrio^: funt quanco i ipft impciium pcrdide
ucrae t quafi babitu gctib" mo:c no runt.-^Sut merccde non fibi rcddtta: T

ua ipq cuptdttatc mutauit. bic pmuo alia promtfla maiozc ad mcoos tran^'
intulit bclla ftnitimis: i rudcs adbuc fire maluerunnarcp inde rui fns ad ^
ed populoe ad rmios ufcp
rclil^endil fas qrro inuitante i aliquid commo^
libfcpoomuit. £t paulopoft:m'nu9 dius polltcetc.'0-uc gcns non aguflis
inquitmagmtirdinc qucfitc dnatiois oacntisfinibuspoftalcjrandri macc^
ptinua poflcfTione ftrmauit.Domitis Donis rcgnum magnum locis: fj brc-'
crgopjcimis: cum accclfionc uirium uifl*imum tcpo:e in fuo rcgno adbuc
foztioj ad alios tranfirct : mjpjdi qcp ufcp pcrdurat.lDoc fi ita craut infide-'
uictozk inHrumcntum fcqucnris cfl5 les dq funnqui fuos dcfcnit i ad bc
totius ozicntis populoo fbcgit.Otua^ ftcs tranfeunt : quod nec bomo fcrit

libct adt fide rcrum ucl iftc uel troguf camiIlu6:quanoo uicto: 7C^pugnato
fcripferit^na qdam illos fuifle mtitof aducrfiffime ciuitahs romam cui ui^
n aUc fidcliozcs Ife oflcndunt: conflat ccrat fcnfit ingratam:quam tii poflcs
tam 7 intcr alios fcriptO!es rcgnuin oblitus iniuriemcmo: p5icagalf itc^js
eflYrio^ a nino rcgc fuifl^e longc latc-' libcrauicaur non ita fo:rc8 lunr utdc
ij^ pojrectum. Xadiu ailtpfcucrauit: 08 eife foitce deccv. qui pofl"unt bua^
ut romanii nodu (it cius etatis.Tlam nis uel confiltjs ucl uinbuo utci. ?ut
ficut fLrtbtJt4 cbronicl biftozia ^fc^ fi cum intcr fc bclltgcrat:nd di) ab bo
cuti fuRt:mille ducetos i quadragira mtbue:f5 d^ ab al^s dqe fo:tc uicut:
8no8 ab ano pmo quo ninus n:gna:e quifuntquankuc^^prq ciuitatum.
ccpit pmanfit boc rcgnu:oocc traffc:'' ibnt crgo i ipfi iter fc iimicitias:quaf
:t'ad meoos . 3nfeiTeatit bcUa fmin pro fua quif(p ptc prozfus fufcipitit.
mis 1 idc i cetcra proccdt rc: ac ppfce Tld itac^dcos fuoeulladcbuitcole
fibi nd mokfloB fola rcgni atpiditatc ciuita8:magie^aIio6 a qttibueadiu
contcrc:c i fb'dcre:quid aliud ^' gran uaretTuupoftrcmoquoquofe beat
dc latrocinium nomiimnduin cfl» deo^ iftc tranfit^^uclfuga^ucl migra^
tio:ueI in pugna defccno.nddum illif

3tn icgna tcrrcna inf^^fccnie fuof tcmpo:ib'' atqj in tirtci ra?^ partibus
atc^ dcfcaus dco22 ucl tuucntur ud cbnlli nome fuerat predicatu: quaoo
dcfecantur aujcilio.cap.vg. tlla u:gna ^ ingentcs bcllicas cladcs
p"*
ImifTa atqj tranllata funt.Tlam (i

f 3 nuHo cleozt adiutorio tl ma' mtllc duccntos i quadraginta anno9


gnumboc rcgnuj^^lijrufijit: qii rcgnum ab alTf rqs ablatum cfl:ia
quarcdtje romanie rnbuitur ro^anuj ibi cbriftiana rcligio aluid rcgnu pic
rcgnum:bci6 ampluni:rcmpo:;bufq5 dicarctcrcrnum^tdeo^ fMo^ cuU*
dtutiirnum.0.uecunq3cnim caufac facrilcgos inbibcrct.qutd aliud gcrie

tUa:cadcm eftctiam ifla. Si autcm i illi'' uani boics diccrcnt: nifi regnum
illuddcotum adiuto:io tnbucndum quod tandiu p^uatiie: nullaaliaca
contendunt:qucro quo:um.Tlon
cflc ntft fuis rcligionibue defcrtis i illa :c
cmm alic gcntcs quas ninus oomuit cepta pcrirc potuiflIc:3n qua uocc ua-'
1 fbcgit alios tunc colcbat deos. 3lut nitatisqocpoteratclTcT ifti attedat
ftproprios babuerunt afl"frq quafi fpeculnm fuii i ftmilia cdqucri:fi ull"

peritio:c9 fabroe impaq conftrucndt m cis puDo: cft aubefcant. O.uanq^


QVARTVS

romanatmpuiafflictoeporr^ mu-' ftmantibus:utaiamifera dcmoniof


taro:quod i alqe ante cbril^t nomen turbc^flitucit:uniuB dei ueri caftum
tempozibue ei conngini ab illa efl af' dcdignata coplej:um .f>refecenit ago
flicrionc recreata:quod ncc iHiQ tcm^ ^fcrpinam frumenris germinaribus:
pozibus defpcrandum efi, ^luis cim geniculis nodifcjt culmo;^ deu noda^
de bac rc nouit uoluntatcm dci^ tum:iuuolumcnri9 folliculozum dea^
uolurinam:cum foUiculi patcfcunt ut
Oluo^ deof pfidio ptrtit roani i fpica qrcatdeam patelenam:cum fege
ptD fuu auai) atcp fcruatil^cii ftngris tes nouis ariftis cquaf : quia uctcres
aij: ftngfa^t rcrum tuiiione comittcn^ cquarc boftire dijrenit dea boftilina:
dam cfTc credidcrunt.cap.viq. flozeab" fruinris dea flora:lactefccnti
bus dcam lacturciam: maturefcetib*
d £indc qramue fi phcet.q: tata deam maruram. £um runcantur.i.«
dcoijt turba:qua roani colcbat; terra aufcruntur deam rundnl. Tlec
que potifTtmti ucl quos dcos credant oia commemo:o:quia me pigcr quod
illud ipiii dilatafle arcp fcruafre. Tlc-' illoB non pudcr "bec aur paucilTim»
.

cp cim i boc ta pcUro opc T tantc flc-' idco dij:i:ut inrclligcrct nullo mo eos
nilTimcdignitatietaudcnt aliquas p^ dicereaudereiftanumina imperium
rcs 05 noie dcomj ucl dearum dcc clo confrituifle:aujnfrc:c6fcruaflrc roano:
acinc rribucrc: aut uolupic que a uo'' que ita fuie quccp adbibcbantur offi^

luptatc appellata e:aut libcntinc : cui cqsrut nibil uniucrfum uni alicui cre
nomcn e a libidine: aut uagitano qui dcref.0.uanoo ergo fcgetia curaret i
infantuj uagitibus prcfidct.aut cuni- perium:cui curam gercze ftmul 1 fege
nc que cunas co^ adminiftrar.Ouan tibus 1 arboiibus non Uccba£.O.ii 6
Doaiitponfunt unoloco libribuius armin cunina cogita:ct:cuiu6 prepoft
comcmorari omnia noia dcojum aut tura paruulo:^ cunas non pmittcbaf
dea;2:que illigrandibus uoluminib'' qcccdac.^OLuioo nodatuB adiuuarec
uiir comprcbende poruerunr:fingulif ad folltculum fpice f^
in bcllo:qui nec
rcbus propria difperriercs offici.i nu^ tantum ad nodum geniculi ptincbat^
minum.-^TLcc agromm munus uni ali Unufquif(^ oomui fuc ponit boftia''
cui dco commirrcndd arbitrati funt: rium^-rqzbomoefloio non fufficit:
fed rura dee rufinc:t'uga montium 60 trcs dcos ifli pofucrunt:fozculum fo^
iug3rino:collibus dcam collarinil:ual ribue:cardcam cardini:limcntinu5 li^

{ibue ualloniam prcfecerunt. Tlec fal mini.3ta nc non poterat fozculus fiC

tcm potucrunt unam fcgcriam ralcm fo!cs 7 cardine limccp fcruarcrOmif


inucnirctcui fcmcl fcgcrcs comcdazcn fa igitur turba tfla minutozum deo^

fcd fata frumta q'diu fH tcrra cflcnt: rum ucl aliquanrum inrermiflTa^offi''
prepofitam uolucrunt baberedeam cia maiozum dcozum dcbemus inqut
fciam.£ii vo ia cflcnt fupcr tcrram:T rcre:quo roma ram magna e faaatut
fegctem faccntdcam fcgcriam. frume tandiu rot genribus impaarct.
tis uero collccris arcp zcondiri8:ur ru
to fcruarcnrur deam turilinam prcpo 3nimperq romani amplituoot
fucrunt : cui non fufficac uidcrct ilb diuturnirae ioiii fuaitafrnbeda:que
fcgcria^q^diu fegefl ab initijis berbidts fummu5 deum cultOKS ipfius opinl'
ufcp ad ariflas aridas pucnircr:n6 rti rur.cap.ip.

fatis fuit boibus dcof mulritudinc^


LlUtm

it Jmi^ ergo iouie boc opus cft. ftliud acrem:aliud tcrram. 3lqua vo
3p(iidm dco:^ omittu dca;^(^ ftuc fupcrio: fiuc infcrio: utic^ equa
rcge uoluitnboc ciu6 irtdtcat kcpt^: cft:putac|adinfim'lie:nndd intantu
bocia(tocoUecApiroUti.C>cifto dco ut aqua non fir.^^ft inferio: tcrra : qd
gmiQ a pocta dictii pucnicntiflfimc p' flliudpotcftefleg' tcrra quantaUbci
dicatur.3ou(6 ota plcna. 'bilc uarro divfitatcdiftinaac^Jbcindcccce iaj to-'

crcdit ct ab bte colt:qut unum dcum tU8 in bi6 quatuo: ucl tribue elcmen
folii fincfimulacro colut: (y alio noic tie co^jotcua completue cftmuduc.
niicupati.OL6 (i ita c:cu: ta malc trac ZDincrua vbi crit:quid tcncbit: quid
tatos cft romc:ficut qdam 7 in ccfia implcbit.^Simul cnim cum bis in ca-"

gcntib^^utcifierct fimulacru: q6 ipfi pitoUo conftituta e:cum ifta fiUa non


etiam uarroni itn difplicct:ut cuitt ta fitambo:um . Jlutfictberie paircm
tc ciuicatis perucrra tonfuctudic prC fupcrio:em mincruam tencrc dicunt;
incrcf:ncqu3g' tamcn diccrc i (cnbd 7 bac occafioncfLngere poetae:q' 6 io
dubitarct:cp biq' ppHe iftitue^t fimu pie capitc nata fit: cur non crgo ipfa
lacra:7 mctii depfut t c:oeaddi6nit. pohue deo:um regina dei^utarur ^
fit ioue fupcrio:.' iln quia indignnm

0.ua9 opioncs fccuti funt:qu( di^ erar preponcrcpatri ftUam : curncn


ucrfo6 dcoe divfid mundi partibus dc iouc ipfo crga fatu:num iufticia

prcfcccrut.cap.j^ ifta feruata cft.-^^ln quia uictus c(ti£t


gopugnarut.iibfitindut. fflbrii^ cft

c Ur illi etia tuno V)co2 adittgirrq ifta garruUta6:ecce fatTie n credat': r


t conia^i 0.uia io^
dicat'fo:o: dc dqe mcUora.£ur ergo ri da-'
fetiat

uc inc[unt tn abcrc accipim": in acrc ta c p:i ioute tfi ii fubUmio cqua^ccr


iunone.£tbccconiuctaduo elcmcta le fcdce bono:ie i CLi fatum" n i^dt

fut:altc?t fupcn":altc;^ infcn^.llon e tpis Idgituoo c.Xps igit-colut:^ fat'^


ergoiUcdcquodictilcriouid omnia nii colut;7 rcjc dcop iuppirc: infmuaf

plcna : fi aliquam prem iplct 7 iuno. natU6 ef tempo:e. 0.uid ei^ indignti
3ln utcrcp utruc^ implcn^r ambo ifti d::cumiuppirer7iunonati dicunrur
coniugC8;t in duob" tfti elcmetieiT in e^ tcmpo:e:fi cclum e lUe 1 illa tcrra:

finquli6 ftmul funt f £ur crgo ctbcr cii facta fint uriqj cclum 7 rciTa.^Tlaj
dafioui^acr iunoni.'p>oftrcmo (i ip(i boc quotp in Ubrie fuie babcnt cojtt
duo farifl c(Tent:quid eft (f marc ncp- oocri atcp fapicntco.Tlcq3 dc figmcn^
tuno tnboifttcrra plutoni.^ £t nc ipft tie poetici6:fcd de pbilofopbo:um U"
quocp fincconiugib'* remancrcnnad^ brie a uirgiUo dictvm c . Xum patcr
dit'neptuno falatia: plutoni ^^pma. omuipotcns fcciidts imbrib" ctbcr:
Tlam ficut infcriozcm ccli partcm: id coniugie in grcmiii lctc dcfccndit:id c

eft aKcm inqut iuno tcncKita infcrio^ in gremiii rcUurie aut tcrrc.O.: 7 bic

rcm maris falatia: 1 tcrre infcrio:cm aUquoe dtffercnriae uolut eflc: atc^ f

profcrpina.OLucriJtqucnadmodum ipfa tcrra:aUud rc:ra:aUud fcUu:c:aU

fartiant fabta» ncc inucniilt . Si cim ud tcUuuione putar.^t oms boe dc''
bcc ita cflrcnt:tria potT' eUmcnta mo'' 08 babetfuis noib" appcllatoe fuis :

die(Tc:non quatuo: eo:^ uctcrce^de^ officqa diftictoerfuie arie (Acn(cp ae^

rcnt:ut fingfa dco:p coniugia diuidm nerato8.£andcterr3et m£emdco:it


tur fingrie elcmentie . Tlucvo omni uocannut iam poetc tolerabtiora co -

moDO ad^rmaucrut altud cfTc etberc: fccundu iftop non pocricof


fingftnt:fi
QVARTVS

fcd racro:;^ [ibros n folu iuno fozo: i mundi aiu6:qui uniucrfam ifta moU
coniun);:icci et matcr e iouis^candcm q: quatuot ucl g> cis placct clcmcntis
tcrram ccrcre:cande cria ucfta uolot: cdftructam atcp copaaa implct i mo
cu tamcn fcpiuB ucftam non nifi igne uet:mooo mdcfuas ptC9 fo:oii -7 fra^

efTc perbibcat ^tincnte ad focoe: fine tribus cedat.ZDooo fitetba:Dt acre


quibus ciuitas non pofcft.£ti6o
eflrc iunoncm l"b'tc: fufam dcfup amplecta
illi uirgiucs folcrc fcruirc: q> fuut cj: v turimooo toru fimol cum acrc fit ipc
ginc:ita nibil q: ignc nafcatur. Oua^ cclum.taramucroianq^coniugc ca^
totaj uanitate abolcri i cpgui uticp dccp matrcm:quia boc in diuinis tur
ab illo opoztuitrqui cft natus c^ v^k. pc non cft:fccundi8 imbnbus i fcmi^
OmIs cnim faat q> cu tantii bonoris mbu9 fctct . IDooo aut ne fit necciTc
1 quaficaflitatiQ igni tribuerint:ali|'^ per cuncta difcurrere : dcuo unue de
00 ucfta non embcfcunt et ucncre di^ quo multi 3 pocta nobililTimo dictuj
cerciut uanefcat in ancillis eius bono putant.-^.Dcum naqp ire pcr om9 tras
rata uirginitas/Si enim ucfta uenus tractufc{5mari9 ccluncp profundum.
eflcr:quomooo eirite uirgics a ucnc^ 3pfc mppitcr : ipfe i acre
in ctbcrc fit

rci9 opibus abftincnoo fcruirent.'2ln iuno:ipfe in mari ncptuni'9:ui uifc:io


uecrce due fut:una vgo:aUa mulia.' ribu9 aiam marig ipfa falacia:? i na
2ln potiue trcs^una vginn quc etiam pluto:in tena infcno:e^fcrpina:i fo-'

ucftacft:aliacoiugatarum:alia mcrc ci9 oomcftiag uefta:in fabro^ fo:nft^


tricum.'£ui et pbenicca oonii dabat cc uulcanu9:in ff daibu9 fol i luna i
dc proftitutione filiarum : antcq» eaa ftclle:m diuinantibu9 apollo:mercutt
iungercnt uiris . 0.uc illa^ matrona U8 in merce:in iano initiato:: in imio
cft uulcani.-^Tlon uttcp uirgo^quoniaj termiato::fatu:nu9 in icmpo:c:mars
babct mariium.Jlbfit autcm ut mac 1 bellda in bellie:liber in uincie^ceres
tri)c:nc filio iunonie 7 coopcrario mi'' in frumentie:diana in filuie:minaua
nerue faccrc iniuria^ uidc3mu:.£rgo in ingcnq9.3pfc (it poftrcmo ciii i il^

bccadconiugatas intclligifptincre: la turba quafi plebaojt deo|:.3pfe p'


fed ci nolumus imitcnf in eo q6 fccit fit noie Ubcri uirozum femibue:'! no^
illa cum marte Rurfua inquiunt ad
. mic Ubcrc feminarum. 3pfc fit dicfpi
fabulas rcdis. 0.ue ifta iuftitia c no-' tcr qui partum pcrducat ad dicm.3p
bis fuccenfcrc <y talia dicimue dc dqf fc dca mcna quam prcfcccrunt mcn'
:

eo^ 1 fibi non fucccnfcre qui bcc


: in ftruie fcminarum 3pfc lucina quc a
.

tbcatrid libcntilTimec^cctant cziade paitui-icnribu9 inuocctur.3pfc opcm


o:um fuo;:.''^^ quod cfl^ incrcdibilc: ferat nafccntibu9 c)ccipiai9 co8 fmu
nifi conftantifllme probarcfbcc ipfa terrc:t uoccrur ops.^pfc in uagitu of
tbcarrica crimina dco;: fuo;: i bono^ aperiat i uocctur dcus uagitanus
rcm inftiiuta cflre eo:undem dco:um, 3pfe lcuct dc tcrra i uoccrur dca leua
na.3pfe cuna9 tucatur i uocctur dca
dq9:quo9 ooctoteg pa
£>c multis cunina.Tlon fit aliu9:fcd ipfc in dca^
ganotum unum eundccp ioucm cflc bue illi9:que fata nafcentibu9 canot:
dcfendunt.cap.):i. 7 uocantur cannentC9:prcfit fottuitif
uoccturcp fo:tuna. 3n diua rumina
q Uotquot igitlibet pbilofopbi'' mammamparuulo immulgeat: quia
cie roib" i difputan6ibu9 afl^c :umam dijKrunt uetcrce mamma.^n
ram.XOS fit iuppirer co:po:ci buius diua porina porio'cm miftret.3n diua
LI5Ei^

edultca efcam pbeat. t>c pauo:eifltu pretcrmittere^cumipfeunue ^ bzet


paucntia nuncupec' : de fpe quc uenit omnia coleref.Tlam ut alia omittam
ucnilt3:dc uoluptatc uolupiardc aau que funt innumcrabtlia: ca dtciit oia
9gcno:ia:dc ftimut quibue ad nimiii ffdcra ptes iouis cfle:t omnia uiuezc
actu bo ipcUitltdca (iimh noict'.$rre atc^ ronalcfl animas babere:7 io fine
nua dea fit ftrcnuum facienoo.Tlume controueriia deos efle:n6 mdet g^mtV
riaque numcrare ooccat £amcna q . tos non colant^l^multis edcs non c6
cancrc. 3pfefit 7 dcus confue pbcoo ftruat:arae non ftatuant: quas tame
i dca fcntia fcntcntias infpi''
confilia: pauafl^imis (yde^ ftatuendas ec pu^
ranoo.3pfe dca iuucraa quc poll prc tauemnt 1 figillatim facrificandu.&t
tc^rtara ejccipiat iuucnilis ctaris epi^ igitur irafcunt'qui nd figillati^ coliit:
di3.3p>c fit foztuna barbara:q adftof non metuiit paucis placatis toto celo
barba quos bonorare uolue^
indu.it irato uiucre. Si aiit ftcllae ome idco
rir:ut boc quabuq? nume falte maf^ coluiit qz i ioue funt que colut:ifto co
culu dcu:ucl a bazba barbato: ftcut a pendio pofl^cnt in illo uno oib" fuppli
nobi8nodatii:uelccitc nonfojtuna: care.Sic eim nemo izafcerct': cu i illo

fjqibarbae barbarubet foztunium uno omnibus fuppbcaref:neo cStem


nominarcnt.3pfc in iugatino deo coit nerct'potiu8 q> cultis qutbufda iufta
iuges iungat:-? cum uirgini ujrozi 50-' irafccndi ca illia qui pretermifl*i cflct

na foluitur ipfe inuoccrur:t dca uirgt multo numcrofius prebcrct': prcftim


nenfis uocctun3pfc (it mutumus ucl cum cie dc fupcma fedc fulgcntibus:
tutumu9:qui cft apud grccos priap" turpi nuditate diftcntue preponeret''
ft non pudct . "bec omnia que diri:T 7 priapus.
quccuntp non dipi: non cnim omnia
dicenda arbitratus fiim:bi omnee dq C>e opione eo|t:4 deu aCa^; mudt:t
deecp fii uims iuppitcr:fiuc fint ut 4^ mudum cop** 6i efl^e puiavunt.capitu
da uolut oia ifta gtcQ cm8:fiuc uirtu^ lum.^^.
tcs dus:ficur eis utdcrur quibue CU3
placeteflemiidi aniniii.0.ue fiiia uc q UidTilludnodebetmoueaat
iut magnoijz nmUorq^ ooctozum c. tos boies T qualcfciic^ boies;
t)cc ft ita funt:q6 quale fit nodu itcri Tlo' eim ad boc ingcng op" c ej:ccllen^
quero quid pcrdcrent (i unum dcum tia:ut dcpofito ftudio contcntionie ae
colacnt prudcntiozc copendio.-^Ouid cendat:ft mundi aiue dcue e: eic^ aio
enim due contcmncrcc: cum ipfe colc mundud ut cotp'' e:ut fit unum anial
rctur.^Si aut metucndu fiut:nc prcta conftane e^: aio 7 cozpozcatc^ ifte 68
mifTc fiue ncglectc partes eius irafcc' e finue quida^ nature in fcipo ptincs
rcnf:nd crgo utuolutuelutum'* aiau'' oia:ut eic ipfius aia qua uiutficaf tora
tis bcc tota uita c quc conrict omnes ifta molc8;uitc atqs aic cuncrozum ui
dcos quafi fuas vtutcs uel mbra uel ucnriu pro cuiufcp nafccntis fozte fu^
parte8:fcdfuam quc^ pars bet uita mantur:nibil oio remanerc poteft q6
a ccteris feparata:fi pter altcra irafci non ftt pars dei. O.uod (i ita e: quis
altera pSt:i alta placari:alia cocitari. nd uidcat cpta ipictas 1 irrcligiofttas
Si ailt dicitur oms fimul id e totum conftquat':ut q6 calcavit dfq? pte dct
ipfuin ionc potuilTc offcndi (i partes cakcr.t in otnni animantc occidcnoo
eius non etiam figtlUtim minutatic^ ps dci tzuddcf.^Tlolo oia dzc pofl^ot
q
colcrcnt:ftuIte di. Tlulla quippcea;^ occurrcre cogitantibus : did aurem
'

TQyARTVS

fme tta-eamdu non poftupt. ^bitate pugnare:? finitimos quietos


nullacp iniuria facicntcs ad dilatadii
bc bie qui fola rationabilia atan^ regno bcUo fpontaneo ^uocarc' p>U
tia pftrtes efTe unius dei affernt. cap. ne fi ita fentiunt apptobo i lauoo.

2ln congruat bonie latius uelle ic

f 3 aot foU aialia ronalia ficut : gn3re.cap.jnc.


dd ee cotcndut:
fot boies ptes
no uideo quide (i totue mudos e 68: u Jdeant ergo nc fotte ii ptineat
qno bdtias ab eiue ptib** feparet: fcd ad uiros bonos gaude dc zgni
obluctari quid opue iibc ipo ronalt latitudic.jniquitasetjco^ cii^bus
fliantc id e bote: quid infelicius crcdi iufta bcUa gcfta fiit rcgnii adiuuit ut
pot:^' dci pte uapulare co puer uapu crcfccrct.qo utiq3 pun cfTct:fi quics t
bt^a vo partea detfieri lafciuas: int iuflitia finitimozum cdtra fc bcUum
quas tpias^atcp oio danabrce 4s fer^ gcrinuUa puocazct iniuzia: ac feUcio^
re poflcnnifi ct^rfus infanit.-^poftzeo ribus (ic rcbus bumanis oia rcgna p
4d irafat'eis a quib" no coUt':cu a fu ua cfTcnt cocozdi uicinitatc Utantia.T
i» partib" no colat^rfUftat ergo ut di ita clTcnt in miioo rcgna pluria gctii»

cat oms deos fuas bze uitas:fibi que^ ut funt i urbc oomus pluric ciuium.
Ofi uiue::nttllo co^ cflrc pte cuiufq': fj •proinde bclUgcrare i poomitis gcti^
enes celcnoos^cf cognofci i coU prit: bus cUlatarc zgnii:maruidcf feUcitaf:
q: ta multt funtiut orhs non polTint. bois necclTitas . Sj quia pcius cfTct:
<Q.uo|2 iuppiter q: rej: prefidct: ipfu^; ut imuriofi iuftiozibus dfiaret: io no
creoo ab eis putari rcgnum
^^fhtuifTe Ccogrue di et ifla fclicitas. S5 procul
uel auplTe zomano.Tla (i boc ipfe no dubio feUcitas maioz c uicinu bonuj
fecit queaUu deum opus tammagna bzc concozdc:q' uicinu^ maUi fbiuga:
potuifTe flggredt credatur cu oms oc bellantem . ZDala uota funt optarc
cupati fintofftci|8 t opib^^prqs: nec babcrequcmodais uclqucm time^
slterirruatinaUenus. fla:ut poflu cfTc qucm uincas. Si cr^
go iufta gercnoo bcUa non impia no
Sugmenta regno;t ioui incogme'' iniquaromani impcrium taj magni»
ter flfcnbitcd fi ut uobit dea e uicroi^ acquirerc porucrunt : nunquid tang'
ipfa buic negocio fola fafficcrct.cap. aUqua dea colcnda cft cis cnam inqui
tae alicna.^ZDultum cnim ad iHa^h''
titudincm impcrq cam coopcratam
ft •Rege igifdeo^ rgnfi boiuj po uidcmus quc faacbat iniuriofos : ut
tuit 1 propagari i augeri. "bic cfTcnt cu5 quibus iulTa bclla gcrcret":

pmii qro cur n ct ipfti regnii aU|s 69 1 augercrur impcrium. ^Cur autcm 1
i.^£ur.n.n6 ita fit fi uictozia dea clf iniquitas dca non fit ucl cjctemarum
3ut quid ipfo iouc in bac ca opus cfl gentium:fi pauoz 1 paUoz 1 fcbris d^
fi uictozia faucat fitqi propitia : i fi}^ romanicfTe mcruerunt .^ "bis igitur
eat ad iUos quos uuU cfTe uictozce/ duabus : id cft alicna iniquitate 1
"bac dca faucnte T^pitiaict iouc ua-' dca uictozia : dum bcllozum caufas
cantc raUud agentc: q getes n fbditc iniquitfls q-citat: uiaozia eadcmbcl-
rcmacrcf 'O.UC regna it cedcret.^ 2ln la fdicitcr tcrminat^ctiaj fcriato iouc

fotte non difpUcct bonis ini^fTima im creuit impcrium . Omaq cij bic ptcs
tuppkcr bnbcrcr: oirtt ca que poflme nioe coftngdi:f5 dc iUo io rcgc fcculo
bnficia. ciue pucari dq biitur.d^ uoca rd ^ mittanno uicto:il:quc nuUa OS
turdg colunt':iipfi^ fuis parrlbua in (lantia e:fcd angcld fud 1 faaat uince
uocantV^babcrcc bic aiit et illc aliqua que uotuerincuius confiiiooccultum
ptcm:fi rcgnum criiim ipfc appclUrcf ec p©t:iniquum ef(e non por. Tlam (i
ficutappclUf illa uicto:i3:aut fi :gna uictoua dea e:cur n de'' e t tuumpb'*:
mun" e iouiercur n t uicto:ia munus •xuicto:ieiungifuclm3rittt6 uelfra^
ciue beatV<16^fcao bicf: fl non Uf uel fdiuefXalia cfppc i(ti dc di^e opia
pie in capitolio:f5 vu9 rq: rcgii i do^ ti funnqualia fi poctc fuigcrct:atc^ a
m/rtuednaJUiDco^ofcctatcp colef. nobia e)cagitarcnt':refpondcret i(ti ri

denda cffc figtnta pocta^;non ucris


0.uul ftxcrit: g> romani omnibus attrtbuenda numCbUB:-! tit feipfi non
rebus t omnib" moribus dcos fingu ridebant: cum wlia deliramcnta non
lo8 deputantcd ede quictid:c;ctra pot^ apud poctae Icgcbat:fcd i tcntplis co
tam cfTc uolucrunt.cap.^rvl kbant.JoueigiturdeoCb'' rogarcnt:
d uni tmmo fupplicarenr. tlon cnim
m 3roi aot plurimo:^ cu 6o8 fin ^mifinet mcto:(am:fi dea dTct ft> iUo
glbs (in^iB rcbua t pencfingu rege 1 poflci 1 audcrct rdidareii fua
lie motib'' flttribucrct:uocaucrUt dca potiue faccre uolontatenu
flgcno:ii:qu£ ad agcndu cj:citara: dc
fim f^mula quc ad agendu ultra mo'' ^elicitatetfoztnna^ dcaeputat:
dum ftimuLirct dcam miutiam que
: quft ratione fecemdt.cap.pciq.
prcra modii non moucjcnac facci bo
minc ut ait pomponius murculu : id q Uid q> t fdiatae dea e(U £di
c nimi0 dcfidiofd 7 inactuofu : dcam acccpit:ara5 mcminfacra ci cS
ftrenua quc facaet ftrcnUu. 1^19 oib'' gma perfoluta fum . 3pl3 crgo fola
d^8 1 dcabus publica facra faccrc fu colcreturcibi enim ipfa cflTct quid bSi
fccperunt.Ouiet3 ucro appcllantes q non eflet.-^d quid ftbi uult : 9> t foz
quiaum:cu cdcm bict efT po:
faccret tuna dca puratur t coliturc^^ln aliud
tam colUnam publice illa fufripe: no eftfclicitas^altud foztuna.'<luia fottt

lucmnt.CIc;^ indiciii ftiit animi iq*cri: na potefl cflc t mala: fclicitas autcm

r an potiua ita fignificatii c q? cj illam


turbam colcre pfcucrarcnno plic 60
: fi mala fucrinfcUcitae non erit.£crte
omnca dcoe utriufif^fc^ue ft 1 (cpxy
ro fcd dcmonio^ co qcte b:e n poflfe:

babcnt:non nifi bonoe c^flimare de
ad qua uocatucruB mcdicue iiciQi bemuB.^boc plato dicin boc alq pbi
a me q: mitis fii r builis codc:
difcitc lofopbuboc qccclleics rcip. pptb;tc^

t iucnicd» requic aiab'' udlris:: rcctotce. Ooo crgo dea fotruna ali^
00 bona e^ali^^oo mala;' 7in foite qii

3ln fi iouic filma potcftas cetiam mala e dea no e f^ in malignu dcmo


:

uictozia dca debucritc;aftiaa.ca.p?9. ncm rcpcntc comtcrtiturf Coot funt


crgo dce iftCprofecto quotquot funt
a Tl fo:tc drit 4» dea uictouaiup boice fo:tunati:boc cboc fo:tuc. Tla
pitcr mitmiitq^ illa nnq> rcgi ca fint t al^ plunmi fimul:boc c uno
dco^ obtepas ad quos iuflfcrit ueiat: rcmpo:c male foztunc: nunquid fi ip
1 i eoijt ptc confvdat:fboc wcre d: non fa cffet : fimul t bona cfliet t mala:
dc illo iouc que dcom rcge f (m opi bis altud : tUie aliud :* 2ln ilU que
T2yARTVS

6e& e femper cft bona Jpfa e ergo fe


.' foituna loca^ i muta fdicitae. £t ad
ttdus.Xur odbibentu: diuerfa noia^ quid aimd nifi ut bomince rectc uiue
fed 1 hoc ferendum eft.folet ci^ n una renonciu-arcnt:conaUata libi fo:tu^
res diuerfiB noibus appellari. 4lttid na : que iUoe fine ulUs bonid mcnns
diuerfeedea:divfeare;diucrfa facra; faccret fo:tttnat09.£t ccrte fi f6:tuna
£ft caufa inqumnt:qz fclicitas illa e: loquitur:nonfaltem muUcubue : fed
quam boi babct precedentib'* meitis. ttind potiu9 loqucreturut non ipe q
^oztuna uero que d: bona : fine uUo funuUcru^ dedicaucrunt putarentur
e^amiemeritof fo:tuituaccidit boi^ tantum miracuUim muLcbrt locadts
bu8 1 bonis t malis:unde etiam for te fmpftc.
tuna noiatur. OLuomooo ergo bona
eH que fine ullo iudicio uenit t ad bo £>c uirtute 7 fidc quae pagani tc'

no8 7 ad malos.^ Ut quid ant colitur pUe T facrie bonoraucrunt; prctmit^


q ita cea e:pafti5 1 quoflibet icurres: tentce aUa bona:quc fimiUter coieda
ut fuo9 culto:ce pk^ip pretcreat : t fuerunt:fi rectc alqs diuinitas tribue^
fuis contcmpto:ibue hcrmi^ut (i a batm.cap.^j:.
li(|d|)fu:iuntculto:ee eiue : utabilla
uideanturiamenf:iammerita k^(: u Jrtutc quocp dca fece^t:q 4dc
n fo:tuitu ueit.Ubi e ergo diffmitio tl fidcacct: mrcis fueat pfereda.
la fo^iune.-^Ubi eft q6 a fo:tuici8 etia; £t nuc q: dca ii c f^ oonu dci ipa ab :

nomen acccpit.'Tlibil cnim pi-odcfl e -


ilU> ipctret':a quo folo dari pot: t ois

am colc:fi fo:tuna e.Si c«ure fuoa cul faifo^ dco;^ turba uanefcat.S^ cu: i
to:e8 difccmit ut profit:fo:cuna no e. ficUs dea credita r.7 accepit et ipa te^'

2ln 1 ipfa3 quo uolucrit mppiter mic pld 1 iltdii Ooia cfr^s prudct agno^
nt.'£ola('ergo ipfe folue. Tlo ei^pot fcit:bitacr5 ilU feipfu facit. Uii aut fci
etiubentitcamquouolucnt mium 6t lUi q'd fit fide8:cui' ^mu t ma^u)

fo:tuua refiflcre.ilut ccrte ipfam ma offciiii e:ut i uq^ crcdat dcu;! &5 cur
licolant:quinoluntbabere meri^:(| ri fuffcccrat uirt";' Tlone ibi e % ftdes^
bue polTitdea fcUdtae inuitari. '0.ii(|dei^.utci quattuo: fpcsdiflri^
buedi cffe uiaerdt:prudctia;iufliiia5:
Dc fottuna muUebrCcap.pj^ fo:tituaIn£:tcpatia;' £c qth ifle fingtc
fpc8 fuas bnt:i ptib" iuflitie fides cfl: ^dt
t 2{ntumfanebuicueIutum'Rtt mapn, ' ^ lv?cu apud nos bet ^caip
mini tribuunt: quod fo:tuna.. y fcimus c^a fit ^ mfV e^ fiide utmt.S;
uoc9nt:ut fimulac:^ eius quod a ma^ iUos miro: appctio^ze mrtitudis dco^
troniededicatumcfli appcUatume rd:fi fidcs dca e : quarc alqs ta mrus
fo:tuna muliebrie^etia^ locutum eiTc deab" iiuria fea.rut: ptmittcoo cas <\

memo:ie comedarint: atcp dijciffe no b^fimirredesTaras dcdicare potuc


femel:fed iteruquodeam ritc inao-o^ rttnt.''£ur tcpatia dca ec ti meruit:cu5

ne dedicaucrint.Ojiod ^dcm (i aern eius noic nonulU roani pricipce non


rit:mirari noa non opouet. Tlon eim puam gfiam coparint.^ iCur detq^ foi^
malignis dcmonibue etum (ic diffid tttuoo dca no e:qtte affuicmutio cum
le efl fallere:quo:um artee atc^ ucrfu dejrtcra po:rc;nt in fiammae: q affuit
ttae binc potiue ifti aduertere debuc^ curtio cum fe^ patria in abruptam
rot (f illa dca locuta efl: que fo:cuitu terram prccipicc dedit: q affuit decio
occidicnon quc meritie uemt.5uit.n. patriidccio fiUo cumpro c;:erciat
^a-wk^

(e aoucmtflBi tn bts oibus uera inc^ narct:conferrec boc parentt^bue da»


r3tfo2tituoo:un mooo no agit' <lua cultoiibus fui8:ut eis ingeiofifilq na'
rc prudcnna:quareraptec(a nuUanu^ fcercnturquid opus erat pturtctibuf
ttimum loca meruerunt.^Jln q: inoic inuocarc Uicina:ci) fiadect fcUdtae:!!
geiicralt ipnus vtutcs oma colutVSic foUi bri parercnc:fed et bonos.^Ooiid
ergo pojTci t unue dcu9 coh.cui" ptcf necciTc crat opi dee comdarc nafcetef:
cctidq putanc. Bcd in lUa una vtutc deo uagitano uagientcs:dcccuninc ia
1 fidc9 cft T pudicicia:q tii eytra in c^ centC9:dec ruminc fugcntes.deo (lati^
dibu^i^pis altana mcruerut.^bae de Uno ftate9:dcc adeone adci^tcs: abco
ee non ucritasifcd uanitas fccit. ne abcuntc9:dce mcnti:ut bona bzcnt
mte:deo uoluno t dee uoliinc:ui bda
Oi unum non inrcUigcntes dcum ucUendqs cdiugalibus: utbiipiuga''
uirtutc : faltem fcUcjtate dcbucrunt rcf:dij9 agreftibus:ut fruaus ubcrri
c(Tc contcnci . capitubm uigcfimum mos capcret:7 mapmc ipft diue fruc
primum. tefe:marri 7 bellde uc bfi beUigerarcc:
dee uictozic ut uinccrent : dco bonozi
b £c cim ueri dei mucra fur. non ut bonorarcnt':dce pccunie ut pccuio
ipfc decfiit. Ueruntam e ubi c (i cfTcnt:deo efculano 1 fiUo cius arg2
^tue-rfelicitaB^quidaUud qucritur; tio ut bcrent erca argcntcac^ pccuni''
O.uidcifufficitcuiuiri" fchcitafq? it nia.Tia io patrcm argcntini cfculana
fufficitc^Omnia 4ppe agcnda coplccti pofuerut:quia prius erca pccunia in
tur vtus:omnia optanda feUcitas.Si ufueffeccpit:poft argentea .ZDiro:
iuppitcr uc bec darct io colebat': quia aut q' argcnttnus no gcnuit aunnu^:
fibonu> aUquid c latituco rcgni atcp qt 1 auzea fubfccuta c.Oaic dcti iftt fi
diururnitae ad candem ptiet fcUcita^ brent:ficut fatumo iouc : tta 7 primi
tcm: cur no intcUcctum eft oda dei cc argcntino tauo cfculano aurinti ppo
non dcoa.-^Si autcm putate funt dce; ficret.<luid crgo erat neccfTc^pt bcc
faltcm alis tanta dcorum turba nou bda rantmi Tcojpis rcj:tema tantam
qucrcrcf./Ionfidcratifi.n.officqsdco deo^ turba colerc 1 inuocare : quos
rt) dcanQ^ oium.q (icm uoluerunc p nccp oms cdmeoraui : ncc ipfi potuc^
fua opiationc finjccnit.inueniat (i prit nit otb" btianis bdis minutati fingU'
flliqutd quod ab aUquo dco prctlart 1 dco^ninuto^ 1 figu^
laticp digefti9

poiTit bomini babcnti i5tutcm:babeti lo9 ^uidc:cu pofTctWagno facilicp co


fcUcitatcm.<luid ooctrine ucl a mcr^ pcndio una dea fcUcitas cucta pfcrre:
curio uel a mvncrua pctcndii cet:cum ncc foUim ad bo%a capicnda quifq' s
^t" oia fecu biet.' 3r9 qppe ipfa benc Uus:f5 ncci^ ad dcpdknda mala quc
rcctcc^ utucndiuirtus a uctcribus dif rcrct' .'
/Zur eim eflct inuocada ^pter
nr-^tiT finitae.Undeabcoq^grcce arcte d: fefTos diua fcfTonia : propter t^oftes
vtu9:nomcn arti^ latinos rradujnfle dcpcllenDOS diua peUonia.,ppt cgros
putaucrunt. S5 (i uirtus non nifi ad mcdic" r apollo refculapi" rabo ftmr:
ingeniofum poflct ucnire;q'd op" crat ^do cflTct gtide pcriculti.-llcc 69 fpi^

dco tacio patre:qut catos id e acucos nefis ut fpiJpF agris eradicarct: nec
faccret:cijboc poff^ pfcrrc fcUcttas^ dea rubigo W non acccdcrct roga:f:
3ngcniofu quippe nafci fclicitatis e. una felicitatc piiie 1 tumtc:ut uel nul
Unde ct fi no pomit 9 nodii nato co' la mala e):02irenc':uelfactlUc pcUenf.

U dea fcLicitas:ut boc ci conciUata oo 'Poftrcmo quoniam de duabus iS^


QVARTVS

deabtts uirtute i felkitatc tractam": uniuerfaconfcrre^Tcompcndio facc:


(i premium:n6 dca
felicitae rtutid eft felice.' OLuis.n.optataliquid proprer

fed dd oond cft.Si adt dea e : cur no aliud qf ut fclij: fiat .'
£ur dcnic^ tarn
dicaf 1 mrtuic ipfa confcrrcqiicidem fcro buic tate dec p''
tot rdanos prid
ei vtute cofc4 felicitaQ ma^ eft^ pc8:lucuUu9 ede cdftituu.-'£ur ip(e :o
mulu9 fclicc cupie9 condcauitate:n5
bcfcia colcn6o;tdeo?t: qua a (e buic tcpld potifl"imu5 ftrudt.-Tlcc^p
uarro glouatur coUatam eHe romais ter aliquid dqs cctcris fuppltcauit:q"

00 nibil dcdTct fi bec addict.Tlam i

fpfc ncc prtu9 rcpucc ut putlt poftea


q Uidergoeq;>p:oingetibrificio 69 fict:fi banc dca^picia i\S bfct.Ut
oarro iactat prcftare fc ciuibuf qd ergo romulus conftituit romanis
fui9:q: no folu comemc»-at 6o8 quof dcoB ianum:iouc5:marte:picd:faunii
coU opo:tcat a romanie: ue^ et dicit tfberinp:berculc 1 fiquo9 alio9 i Uc
<{d ad quepertineat.Olm mbil^ddl (fd titu9 tatiu9 addtdit fatu:nu:ope:
incjt boi alicuius mcdici nom fozma^ folcm^lunam^uulcano^lucem:!: quof'
cp noflfe:? (\d fii medicua ignoarctira (^ alio9 addidit:intcr quos aia^ dca^
dicii nibil prodeft fdre dcu ec cfcuU' cloacinam fclicitate ncglecta i Uc cjd
piu:finefcu8 cuualitudmiopitulari: numa tot 609 1 tot dca9 fine idii^n
atcp ita ignoics cur ri dcbcae fuppli^ cam fo:tc in tanta turba uidcrc no po
care.^boc ct afftrmat alia fuuritudinc tUit.^oftiliu9 ccrtc rc^ dcos 1 ipcno
dicc&:n mo bii uiueifj uiue oto ncic^ U09 pauo:e atcp pallozem ^piciaooa
polTe:fi igaoict ^fnafii fabcn <^9 pic^ non introducerCT^fi deam iftam nofl^
Conquia rccto::a quo quid utcfilc pc^ aut colerct: prirc quippe fcUatatc 019
terepo(Tit:quc adiutoieaffumcquc; pauo: 1 pallo: non propidatus ab fce
ducem:qucm oocto:cm.£o md nulU deret:fcd pulfus aufi-gcrct. £>cidc cjd
dubid elie alTcrcns ita erfl ucilc cogni e boc quod iam romanum impcziunt
tionem dco;^:fi fciac quam quifcp 6s longc latecp crcfccbat: t adbuc ncmo
uim 7 ptatcm cuiufqj rei
facultate ac fclidtatcm coUbat.'2ln io grindius i
babeat.^jccodm potcrimua inquic pid q^ fcliciu9 fuit.^Tla qdo ibi efl^ va
que cumfcp ca dcd aduoca: atcp
fcirc felicita9:ubi ucra non crat pictag.-^i
inuocaredebeamus : ncfaciamus ut cta9 cnim ocra eft ucraj: ucri 6i cult*;
mimi folenn^ optcmua a libcro ag': non culm9 falfom^ tot dco:om quoC
e nf mpbis uinum.XDagna fanc uttli demonio:um.Scdi poftca ia^r inde
ta9.0.ui8 n buic gias aget fi va md-' o:um numcrum fdidtate fufcepta:
lfrarct:tft und ue:^ dcum a quo ccnC magna bcUozum duiUum infeltdtao
oia bda:i oib" coledd ooccrct;: fubfecuta eft . 2ln fo:tc iuftc cft indi"
gnata fc[icit&6:q> 1 tam fero 1 non ad
ibefclidtatequaromani multo^ bonourm fcd ad contumcUam potius
tteneratoie9 dco:p diu non colucrunt inuitata cft:ut cum ca colcretur pria-'
bonore diuinoicum pro omnibue fo^ pu9 1 cloatina:? pauo: 1 paUo: 7 fc'
U fufticcret.cap.^q. bri9:7 cctcra nonnumina colcnoozd:
fed crimina colentium.' 2ld cjrtrcmuj
f £d uji nisc agif:fi libri i facra ficum tnrba indtgnifl*ima tanta dea
eo^ va (at:i feiicitas dca c:cur colcnda uifa cft:cur non ucl iUuftrius
pd ipfa una q colef cdftituta e:q pofT^ cctma colcbatur.-'<lui8 cnim fcrat y
LlDtK

cduUca cfcam pbeat. £>c pauorc ifatu prctcrmictcrc^cttmipfeunuB ^ bzct


paucncia nuncupet' : dc fpc quc ucnit omnia coleref.tlam ut alifl omittam
ucnilia:dc uoluptatcuolupia:dcactu que funt innumcrabilia: cn dicilt oia
agcno:ia:dc ihmat quibue ad nimia ff dera ptcs iouis if(c:i omnia uiuezc
ectu bd ipeUit':dca ftimra noict'.Strc ato^ ronalcR animae babcrcit io finc

r»ua dca f it ftrcnuum facicnoo.Tlume controucrfia dcos eflc:n6 uidet q^mr'


ria quc numcrarc ooccat . £amena q tos non colant:^multid cdes non c6
cancrc. 3pfe ftt 7 deus confue pbcoo ftruat:arae non ftatuant: quae tamc
confilia: 7 dca fcntia fcntcntiae infpi^ pauafl^imis ffde^ ftatucndas ec pu^
ranoo.^pfc dca iuucraa quc poft prc tauczunt 1 figiUarim facrifixandu.Si
tcjrtataqrcipiatiuucntlia ctans ejx>y igitur irafcunt qui no figillati^ colui:

dia.3pfc fu foztuna barbararq adrtof non mctuiit paucis placatis toto cdo
barbaindu."tquosbor.or3re uolue^ irato uiuere. Si aut ftcllas oms ideo
rinut boc quakiuq^ nume faltc maf'' colunt qz i ioue funt que colut:ifto cd
culii deu:ucl a bazba barbatu: ficut a pendio pofl^ent in illo uno oib'^ fuppli
nobisnodatu.uelccitc nonfojtuna: ncmo i:afccrct': co i iUo
care.Sic cim
fjqtbarbas barbatnbet foztunium uno omnibus fuppUcaref:nco cStem
nominarcnt.3pfe in iugatijio deo con nerctpociusq^culris quibufda iufta
iugesmngat^^cum uirgini u):o:i 50^ irafccndi ca ilUa qui pretcrmiflli cflet
na foluitur ipk inuocctur:t dca uirgi multo numcrofius preberct': prcf rim
ncnfis uocctur.3pfc fit mutumuB uel cum cis de fupcma fedc fulgentibus:
tutumU9:quieft3pudgrccos priap" turpi nuditate diftcntus prcponcret'
finonpudct. "becomnia quediri;'? 7 priapue.
quccun<p non dipii non enim omnia
diccnda arbitratus fum:bi omnee d^ t>c opione eo|t:<i[ dcuata; mudi:7
dcctp fit unU3 iuppitcnfiuc fmt ut 4^ modum cop" di efl^e putavunt.capitu
da uolutoia ifta ptcs cius:fiuc uutu^ Uim.^.
qmbus cu5
tes cms:ficut cis uiderur
animu.Ome fnia uc
placct efle miidi q Uid^iUudnodebetmoucacu
lut magno^ muUoiiq^ ooctomm L t09 boies f qualcfcucp boicsf
Tdcc fi ita funt:q6 quale fir nocu ircri Tlo' eim ad boc ingenq op" c gcceUcn''
quero quid pcrdercnt fi unum dcum tia:ut dcpofito ftudio contcnrionis ae

colaxnt pi-ttdcncio:c copcndio.-^Ouid tcndit:fi mundi atus deus e: ciq? aio


enim dus contcmncret: cum ipfe cole mundus ut cotp'' e:ut fit unum anial
rctur.^Si aot metuendu fmt:nc prctc: conftans c)c aio 7 co:po:c:atcp ifte 68
miflc fiuc ncglcCTc partcs eius irafcc c finus quida^ naturc in feipo ptines
rcnf:ndcrgo utuolutueluiunfaian'' oia:ut q: ipfuis aia qua uiutficaf tora
tis bcc tota uita e quc contiet omnca ifta moles:uitc atcp aie cunccozum ui
dco8 quafi fuas vtutcs uel mbra ud uenriu pro cuiufcp nafcentis fo:te fu^
parte8:fcd fuam qucqj pars bct uita mantunnibil oio remancrc potcft q6
a ceteris fcp3rata:fi pter altcra irafci non fit pars dci. <luod fi ita e: quis
altcra pot:^ alia placari:alia cocitari. nd uidcat g-ta ipictas 7 irrcUgiofitas

Si aot diiitur oms Hmul id c totum confequat':ut q6 calcavit ^fqj pte dei

ipfum iouc potuiflTc offendi (i partca calcen7 in omni animantc occidenoo


cius non ctiam figillatim minutatic^ p6 dci ttuddcffTlob oia dic q pofl^ut
colcrcnt':ftuItc di. Tlulla quippcca;^ occurrae cogitantibus : did autem
QyARTVS

(int mccandk non polTu^r. ^bitate pugnare:? finitimos quictos


nullicp iniuria facicntcs ad dilatadii

bt bie qut folfl rarionabilia aian^ regnd bcUo fpontanco ^uocarc "PU
tift partes eife umus dei afferui;. cap. ne (i ita fentiunt apptobo i lauoo.

3ln congruat bonie larius uellc :c

f 3 aot fola aialift ronalia : ficut gn3re.cap.)cv.


fut boies ptes det ee cotcndilt:
no uideo quide fi totue mndos e 68: u 3dc3nt crgo nc fottc rt ptineat
qoo beftias ab eiue ptib^ feparct: fcd ad uiros bonos gaudc dc :gni
obluctari quid opus eibc ipo rdnali Utitudic.3niquita8 ci^ co;;^ cu cjbus
aiantc id e botc: quid infeliciue crcdi rulla bclU gcto fdt regnd adiuuit ut
pot:g' dd pte uapulare cn puer uapu crcfccret.qo utiq^ pud cfTct^fi quies i
lat.'3a vo partes dcifieri lafciuas: ini iufliriafinirimo:umcdtra fc bcUum
quas ipias:atcp oio dlnabrcs cfs fer^ gcrinuUa |>uoca:et inimia: ac feUdO''
re pol1ct:nifi 4 «prfus infanii.-"f>oft:eo ribus (ic rcbus bumanis oia rcgna p
^d irafat^cis a quib^ nd colif:cu a fu ua cflcnt cdco:di uicinitatc lctantia.T
is partib" no colaiTrflenat ergo ut di itaclTent in mdoo rcgna pluria gerid
cit orfis dcos fuas b:e uitas^fibi que' ut funt i urbc oomus pluric ciuium.
q^ utuer.nulld co^i clVc ptc cuiufq': f; f>roinde bdligerare i poomitis geti^
enes celcnoos:^ cognofci i coli piit: bus diUtare :gnd:maruidct'fcUdtaf:
q: ta multi funt:utome non poftint. bdis neccffitas . Sj quia pcius tffct:

«Oluo^ iuppitcr q: rqc prefidct: ipfu^ ut iniurioft iuftio:ibus driaret: io nd


creoo ab ds puuri pftituilTe rcgnunt icdgrue di et ifta fcUcitas. £5 procul
ttd au^ilTc zomand.tla fi boc ipfc no dubio fcUcitas maio: e uicmd bonuj
fedt quc aliii deum opue tam magnd b:c conco:dc:q' uicinu^ mald fbiuga:
potuilfe aggrcdicrcdaturco ome oc bclUntcm . IDaU uota funt optarc
cupatifintoifict|8 1 opib^^pr^s: nec babcrequcmodctis uclqucm rime^
slter irruat in altenus. as:ut polTit cfle qucm uincas. Si er^'
go iufta gcrcnoo bdU non impia no
Jlugmenta regno^t ioui incogi-uc^ iniqua romani impcrium ta^ magnd
tcr afcnbi:cu fi uc uolut dea e uictota acquirerc porucrunt : nunquid tanq'

ipfa buic ncgocio foU fofficcrct.cap. aUqua dea colcnda cft ds ctiam inqui
tas aliena.-^ZDultum cnim ad iftajU^
ritudincm impcrq eam coopcratam
ft •Rege igi^deo?» :gn6 boiuj po uidcmus qucfadcbatiniuriofoe : ut
tuit 7 propagari i augcri. i:>ic cfTcntcuj quibus iufta bdla gcrcret':
pmu qro cur n et ipfi» regnti alq'6 6s 1 augercrur impcrium. jCur autcm 1
c.'£ur.n.nd ita fit (i uicto:ia dca cft' iniquitas dca non fir ucl cjctcmarum
3ut quid ipfo ioue in bac ca opus cll gcnrium:fi pauo: 1 paUo: ifebris d^
fi uicto:ia faucat fttqi propida : i (il^ romanicfl^e mcruerunt . "bis igifur
cat ad illos quos uult cffc uictozce^ duabus : id e(i aUcna iniquitatc 1
"bac dca faucntc ^^pitia^ct iouc ua^ dca uicto:ia : dum bdU:um caufas
cantc r aliud agente: q gctes rt fb^difc iniquttas cjccitat: uiao:U cadcmbel-
rcmacref.'4luc rcgna it cedcret.' 2tn U fcUcifcr fcrminat:cria5 fcriato iouc
fotte non difplicct bonis ini(jlTima im crcuir impcrium . Q.uae et'3 bic prcs
'

tupplterbabcrcK airfi ca quc poffme nioc cofingut:f3 dc illo ifo rcgc fccuto
bnficia. ciue pucari dq bncundi^ uoca rd q mittat:n6 uiao:il:quc nuUa ?i
tur:d9 colantiipfi^ fuis parribus in flantia e:fcd angcld fuu t faaat uince
uocantVtJabcrct bic aat ct illc aliqui quc uoluchncttius confiUdoccultum
ptcm:fi rcgnum ctiam ipfc appcUarcf ee por.iniquumcflTc non pdr. Tlam fi
ficutdppclUf iUa uicto:ta:aut ft fgna uictotia dca c:cur ii de'' c t tmimpb'*:
mun'* e iouieroir it t uicto:ia munua 1 niaoiit iungif ucl maritus uel ira^
eias hcitfO.6 ffcao hicf: (i non h^ ucl filiu6.<ralia cfppe tfli dc d^s opia
pis in capitolio;f5 nis rcj: rcgu % do^ ti funnquaUa fi poctc fuigcrcnattp a
minusdinantidcognofccfstcp coU^. nobis cjcagitarenfiircfpondcrn i(^ n
dcnda cfTc figmta pocta?t:non ucria
0.uid fucrit: g» romani omnibus attribucnda numibus:t non tfi fcipfi

rcbus 1 omnib" moribue deos fingu ridebant: cumtaUadeUramcnta non


lo8 deputantcs ede quietis^e^ra poi^ apud poet&s Ugcbacfed i tempUs co
tam clTc uoUtcrunt.cap.j^vi. lcbant.^oucigiturdcoib'' rogarcnt:
ci uni tmmo fuppUcarent. Tlon cnim
m 5ro: nm plurtmrcp co doe (in ^mififfet uicto:iam:fi dca cfTct fb iUo
glbs finglis rcbua t pcnc fingi» rcgc t pofTet t auderct rcfiftcre:t fua
lis mofib'' 8trribucrct:uocaucri»c dcl potius faccre uoUincatcm*
agcnotia:quc ad agcndi) cjccttarct: dc
am ftimula que ad agcnda ulcra mo^ fclidtatc t fo:riina q dcae putat:
dum f^muLirct dcam mmtiam qu€
: qua radonc fccemut.cap.p(i9.
prera modu non moucjcnac focct bo
minc ut ait pomponitis murcidu : H q Uid Of t fdidtae dc3 cft' £d£
c nimis dcfidiofd i inactuofu: dcam accepit^arajmcruinfacra eicd
ftremu quc faccret ftrcnUu. "bie oib'' gruapcrfoUite funt . 3pfi3 crgo fola
dqe 1 dcabus publica facra faccrc (\x colcretuntibt enim tpfa cffcrquid bd<
rcepcrunt.Ouicta ucro appeilantcs q non cfTct.-^d quid fibi uult : 5- 1 for
iaccret quictum:cu cdcm b:cr cf poz tuna dea putatur t coUturc^Sn aUud
tam coUinam publice lUa fufapcf no eflfcUciras^aUud fo:cuna.'<Iuia fdtu
lucrunt.Ut;^ indiciii fiiit animi iqcri: na potcfl cflV t mala: f6kixds autcm
v^ an poriu9 ita fignificatu c : q? 4 ^li^"» fi mala fticriKfcUdtas non crit.£crrc

turbam colcrc pfeuczarcnno plac 6o omncs dcos utriufi^ fe)cus fi t fgcu^


ro fcd dcmonio^ cp qctc bic h poirc: babcnnnon nifi bonoe ocifttmarc dc
ad qua uocat ucrus medicus diccs: bcmus.t>ocplatodicin boc alijpbi
^
difcicc a mc qt mitis fii t builie codc: lofopbuboc occcUcccs rdp. ppro;:cp
t iucmctta rcquie aiab*' ucftria;: reao:ee. -Qdo crgo dca fo:tuna aU^
00 bona t3\xJ3ft)0 msA&i 3n fo:tcqff
5ln fi iouis fuma potdlas ccriam mala e dca nd c : f^ in maUgnu dcmo
uictoria da dcbucritc;ciftiaa.ca.jcv9. ncm rcpcnrc conucrtitur.' O.uot funt
crgo dcc iftc/profecto quotquot funt
a Tl foztc drit ^ dcl uictouaiup boice fo:funati:boc eboc fo:tnc. Tla
pitcr mittar:at(p illa tanq' rcgi ca iini t alq pUirimi fimul:boc c uno
dcojj obtepis ad quos iuffcrit umt: tcmpo:cmalefo:tunc:nunquid fiip
7 i co?t prc confidat.^l^oc ucrc d: non fa cfrct : fimul t bona efTet t mala:
dc lUo ioue quc dcoiu rege ^ fua opi bis aUud ; lUis aUud :: :Hn illa quc
T2yARTVS

dcft e fcmper cft bona Jpfa e crgo fc


:*
fottuna loca^ i muta fdtcitas. £t ad
ltdta9.'£ur adbibenru: diuerfa noia^ quid aUud nift ut bomince rectc uiue
fcd 1 boc fcrcndum eft.folct ci^ 'r una re non curarent:conctUaia libt foztu^
rc8 diuerfis noibus appcUari. Omid na : quc iUoe finc ulUs bonis mcrttis
diuerfecdc9:divfcarc:diucrfa facra/ faccrei fo:tunato9.£t ccrte ft fo:tuna
£ft caufa inqutunt:qz fclicitas illa e: bquitur:nonfaltcm mnUc»bu9 : fcd
quam boi babct prcccdcntib'^ mcitid. uirid potiu9 loqucretur.ut non tpe q
^oztuna ucro quc di bona : fine uUo funuUcru5 dedicauenmt putarcntur
q:amic mcrito^ foztuitu acddit boi^' tantum miracuUim muUebri locadts
bu9 1 bonie 7 malis:undc etiam for^ icfinpfTe.
tuna noiatur. OLuomooo crgo bona
quc fine uUo iudicio ucnit i ad bo
i(t £>c uirtute t fidc quaa pagani te'
no8 7 ad maloe.^ Ut quid aut colitur p\i@ 1 facrie bonoraucrunt: prctmit^
q ita ccca e:pafTi5 i quodibet icurrce: tentes aUa bona:quc fimiUter colcda
ut fuo8 culto:c8 plejz^ prctcrcat : 7 fuerunt:firectc ali)9 duunitas tribue^
fuis contcmpto:ibu8 bercat.^ilut fi a batm.cap.^j;.
licjdpfiduntcultozce cius : utabilla
uidcanturi: amcnf:iam mcrita fc^f: u Jrtute quocp dcl fccc^t:q i\,Ai

11 fortuitu ueit.Ubi e crgo di.Tmitio il ftdcacct: mftia fucatpfercda.


la fottunc.-^Ubi cft q6 a foztuitis ctia^ £t nnc q: dca ri c f^ oonu dci ipa ab :

nomen accepii.^Tlibil cnim pi-odcft e illo ipetret':a quo folo daripdt: t ois

em colr.fi foztuna e.Bi uaic fuoa cul falfo^ dco:p turba uancfcat.S5 Oiix
to:c9 difccmit ut profit:fo:tuna no e. fides dca credtta t.i acccpit et ipa te^
jRn 1 ipfaj quo uoluerit uipp; tcr mic pld 1 aUa:." Ooia cff^s prudct agno"
tit.'£olat'crgo ipfc folus. Tld ei^pot fdt:bitact5 lUi fcipfu facit. Ufi aut fci

diubcntifcamquouolucnt mttteti 6t tUi q"d fit fidc8:cut"' pmii i majai^


fottuua rcfiflcrcilut ccrte ipfam ma ofTdiu c:ut i uc?j crcdat deo; S5 cur
bco[ant:quinoUintbabcre mcrt^.ii d fuffccerat uirt";' Tlonc ibi c % ixdisi
bue poffitdca fcUdtas inuitari. 0.nc}dev;uiei quattuo: fpcsdifW^
bucda cfVc aiacrut:prudctia:iuftitifl5:
i^e fortuna muUebri.cap.)n):. foztituotn£:tcpatia/ £t qtfi ifU fingte
fpe8 fuA8 bni:i ptib" iuftitie ticle9 cft: ciir9~
t 2lntumfanebuicuclutummf madn. ' ^ locu apud no9 bet d^cad^
mini tribuunt: quod fottuna.. v fdmu9 <J fic qr utfV q: fidc ututt.S^
uocant:ut fimulac^ dus quod a ma^ iUo9 miro: appctio:c9 mrtuudis dco^
tronie dedicatum ef^ % appcUatum c rd:ft fidcs dca e : quare alq^ ta mru8
fottuna muliebri6:ctia5 locutum cffe deab" imik fectriit: pfmittcoo ca9 cj
memotic cdmedarint: atqp dipifrc nS b^ftmirrcdegtara^ dcdicarc potue
femehfcd iteru quod cam ritc mairO'' runc-^iur tcpatia dea ee ii mcruit:cu5
nc dccUcaucrint.Ooiod (jdcm (i uera du9 noic nonulU roani pricipcs non
noe non oportct. Tlon cim
fit:mirari puam gfiam coparinc^ £ur deiqp fo:^
maUgnis dcmontbus ctiam fic dtfftd tituoo dca no e:quc affuitmucio cum
le cfl faUcre:quo:um arte8 atc^ ucrfu dcj:tcr3 po:rc)dt in flammae: q affuit
tias binc potiu8 ifti aduertere debuc^ curtio cum fe^ patria in abruptam
rot q> illa dca locuta cfl: quc fotcuitu terram precipitc dcdit: q afTuit decio
acd<Ut:non quc mcritia ucnit. jmn. patritdedo ftUo cumpro ejcerdiu
irfA«^«M*1

(c ttoisautflBi tn bfe oibus uera inc narct:confcrrct boc parcntibue cfu»


rat fouimoo:un mooo no ag^f.Cuft cultoiibus fut8:ut eis ingeiofi filq na'
rc prudenria:quare (apiitia nuUanu^ fccrcnmnquid opus crat ptunetibuf
minum loca merucrunr.^Jln qt inoie tnuocarc lucina:cti fiadeet fclicita8:ii

geiic:4U ipfius vmtcs ome colutVSic folii bii parcrcnt:fcd et bonos.-^Ouid


crgo poflet t unue deu9 coK.cui' ptcf neceffc crat opi dec cdmdarc nafcetef:
ccti dtipuiant. Scd in illa una i?tutc deo uagitano uagientceidcecuntnc ia
1 fidce cft 1 pudiciciarq tri eytra in c centc8:dee rumine fugentce.deo ftati''

dibun^p;6 aUaria merucrut.lDae de lino ftatcs:decadeoncadei^te8: abeo


80 non ucritas^fcd uanitae fecit. neabeuntce^dce mcnh:ut bona b:cnt
mtc:deo uoliino t dee uolune:ut bda
Cb unum non intclligcntcs dcum uellendqe cdiugalibus: ut brt piuga^
uirmtc : faltcm fclicitate debucrunt rcf^dqe agrcftibu9:ut fruaus ubcrri
c(Tc contcnti . capitulum uigcrimum moe C3pcret:7 majcime ipfi diuc fhic
primum. tefc:marti % bellde ut brt bclligerarcK
deeuictozicutuincercnt : deo bono»
b £c clm ucrt dn mucra filr. non ut bonorarcnt':dce pecunte ut pcciiio
ipfc dec fiit. Ueruntam e ubi e fi cflcnt:deo cfculano t filio eiue arg^
^tus 7 felicit3s:quid aliud qucritur; tio ut bcrent crca argcntcat^ pccuni^
O.uid ei fufficit cui uirt" fclicitafcp ri nia.Tia io patrcm argcntini cfculanu
fufficit^^Omnia 4ppe agenda coplccti pofucrnt:quiaprtu8crcapccunia in
mr vtU9:omnia optanda felicitas.Si ufueffccepit^poft argentea .IDirot
ixxppitcr m bec daret io colebat': quia 8ut q argcntinue no genuit aurinuj:
fibonU) aliquid e latiruoo rcgni atcp qi 7amea fubfccma e.0.ue dcu ifti fi
d-umrnitas ad candcm pttet f^licita^ fammo ioue : ita t pnmi
bu:nt:ficut
tcm: cur no intcllcctum cft oda dci ce argcnnno t auo efculano aunnii ppo
non dco0.-'5i aurcm purarc funt dcc: ncret.0.uid ergo eratncccfle^ptbcc
falrcm alic tanta deorum turba non bda ranimi rcospie rc^cma tantam
qucrcret.£onfidcr9ti8.n.officqs dco deo^ turba colere t inuocarc : quoa
rti dea^c^ oium.q ficut noluerunt ^ necp oms cdmcoraui : ncc ipfi potuc^
fua opiationc finpn^t.tnucniat {i piic nitoib" btianis bdis minutati fingu-
aliquid quod ab aliquo dco prcftart laticp digcftis t dcoeminutoe t figu^
pofTit bomini babcnti vratem:babeti lo9 ^uide:c5 poflctmagno facilicp co
felicitatem.0.uid ooctrinc ucl a mcr^ pendio una dea fclicitas cucta pfcrre:
curio uel a mincrua pctcndu cet:cuni ncc folum ad bo%a capienda quifq? s
^t" oia fcco bfet.-' 21r8 qppe ipfa bcnc Iiu8:f3neqjaddcpcllendamala quc"
uirms a ucteribus dif
rectccp uiuendi rcrct' .•"
/Zur eim dXct inuocada ^ptcr
finitac.Undcabeoq^grcce arete d: fcflbs diua fcffonia : proptcr boftes
^tu9:nomen artis latinoe traduplTe dcpellcnooe diua pclloma.\ppt cgros
putaucrunt. Sj (i uirtus non nifi ad mcdic" fapollo fefculapi'' Tabo fimt:
ingcniofum poflet uenire:q'd op" erat q-do c^ct gddc pcriculn.-ilcc 68 fpi^
dco tatio patre:qui catos id e acutos nefie ut rp^nc agrie cradicaret: ncc
faccrct:cuboc pofl") pfcrrc fclicitas/ dea rubigollrnon acccderet rogaif:
3ngeniofu quippc nafci fclicitatiB e. una felicitatc piiic 7 tucnte:ut uel nul
Unde ct (i no pomit a nodii nato co' la mala epzuenf^uel facillie pcllent'.

U dca fcUcitaeiut boc ci conciliata oo 'Poftrcmo quoniam de duabue iftis


QVARTVS

dabu8 uirtuK t felicitatc tractam": uniucrfaconferrc^tcompcndio face:


(i felicitad vtutid eft premtum:tvo dca felicc/ Xluis.n.optataliqutd proprer

fcd dd oono cft.Si aot dcA i : cur no aliud q> ut fcli): fiat .'
£ur demqp tain

dicaf 7 uirtutc ipfa cotifcrrcqficjdem fero buic tate dee p" tot rdanos prid
et vtute c6fc4 feltaaQ ma^ cAi pc9:lucullu9 cdc cdftitutt.^£ur ipfe :o
mulus fclice cupies conde auitate:n5
bc fcia qua a fe
colenbo:;^ dco;^: buic tcpln potifl*imu3 ftrudt.^Tlcc^p
uarro glouatur colUtam efTe romais ter aliquid dij9 cetcrig fupplicauir.g"

cap.jcjrq. 00 nibil dcdTct fi bec adc(Ta.Tlam t


ipfc nec priua rcpnec ut putat poftca
q Uidcrgocqjpwingetibnficio 69 ftet:fi banc dea^picta nS b:et.Ut
uarro iactatpreftare fc ciuibuf qd ergo romulus conftitutt romanis
fuistqi no folu comemc ••at 609 quof clco9 ianum:ioue5:martc:pica:faunii
coli opo:tcat a romanie: uef et dicit tfberinu:bcrculc t fiquod ali08 i Uc
cjd ad que pertineat.<lm nibil ^deft ^d titu9 tatius addtdic fatu:nu:opc:
incjt bot alicuiue mcdici norh fozma^ folcm:lunam:uulcann:luccm:t quof-'
a^ noflfe^t c(d fit medicua ignoarcira o^ aUo9 addidit:inrcr quo9 aia^ dca;
dicit nibil prodeft fcire dctj ce efcula' cloacinam fcUcitatc ncglccta i Ut cfd
piuift ncfctas cii ualitudmi opitulari: numa tot 609 1 tot deag finc ifta/^ln
fttcp ita ignoics cur d debcas fuppli^ cam fo:tc in tanta turba uidcrc nS po
care.lDoc ct affirmat alia funritudinc tUit.'l3oftiliu9 ccrtc rcj: deo9 1 ipc no

dtcce:n mo bii uiue:f; uiue oio neicj U09 pauo:e atq? pallozcm ppiaaooa
pclTc:ft ignourt cjfnafit faben cjs pic-' non introducera^ft dcam tl^am noft^
tor:quie rectoi:a quo quid utelile pc^ aut colcra: prirc quippc fdiarate oia
tcrc poffit:quc adiutozc aiTumc^quc; pauo: 1 pallo: non propiciatU9 ab fce
doccm:qucm oortozcm.£o md nulU dcra:fcd pulfus aufi'gcra. C>dde c}d
dubiii ettie affcrens ica ctfL unle cogni c boc quod iam romanum impc:iunt
tionem deo:?s:ft fciat quam quifcp 69 longc latccp crdccbat: t adbucncmo
uim 1 facultate ac ptatem cuiufc^ rd fclicitatcm colcbat.'2ln iS grandiu9 i

babeat.£j; co eim potcrimus inquit gid q^ feliciu9 fuit.^Tla qtio ibi cflT^ va

fcircquecuiufqjcadcdaduoca: atcp felicita8:ubi ucra non crat pieuQipi


inuocarc debeamus : nc faciamus uc ctag enim nera cft aerajc ueri 61 cult":
mimi folcnt:'r optemua a libero ay: non cultu9 falfo:u5 tot dco:um quoc
e nf mpbts uinum.XDagna fanc utili demonio:um.Sfd7 poftca laT in de
ta8.0.ui8 ri buic gias agct fi va md'' o:um numcrum felidtate fufcepta:
flraret:7ft unti ue^ deum a quo cent magna bcllo:um duilium infelidtad
oia bda:T oib" coledii oocerct.' fubfccuta eft . 3ln fo:tc iuftc cft indi''
gnata 1 tam fcro 7 non ad
fclicita9:c|'

£>c fclidtatc qua romani multo^ bono:cm fcd ad contumcliam potius


ucncratotce deo;^ diu non colucrunc inuitata cft;ut cum ca colcraur pria'
bonore diuino:cum pro omnibue fo^ pu9 1 cloatina:? pauo: t pallo: t fc
Ufufficerct.cap.j:)aq. bri8:t cetcranon numina colcnoo:»:
fcd crimina colcntium.^ 2ld ep-emuj
f £d uii niic agif:fi librt 1 facra ficum titrba indignifl*ima tanta dea
co^ va fut:7 fdidtas dea e:cur colcnda uifa cft:cur non uel iUuftriua
no ipfa una q cole^cdttituta e:q pofT; cetcri9 colebatur/<lm9 enim fcrat y
LIBEIP

nccp inter dcoe confcntesiquos dtcut «ft.Sedipfietiam quinon cdTcrant


inconfiLum louis adbibcri: ncc inter ioui:profccto cedcrcnt fcUcitati:q iUif
dcos quo9 fclccros uoctnt fclicitaf c6 regcm fcccrat ioue5.3ut fi n cedcret:
tcmplum aliquod ci fic
ftituta cft:ut nd td contcmptu ciu9 faccrent^fj cp in
rct:quod i loci fublimitate i opcris DOrao feUdtati9 uf obfcuri ee mallet:
dignitate precminerct.^£ur enim non ^ fine illa in bci9 propr^e eminere.
aliqutd mcUu9 q> ipfi ioui.'' Tlaj nccp 3ta dca fcUritatc in loco ampUfTimo
ttiaj ioui rcgnum nift kUcit;x9 dcdit: 1 cclfifl"imo conftituta:difccrenta'uc9
(itamcn cum rcgnarctfcltj: fuit:-? po^ onde omni9 boni uori pctendum efl^5

rio: dl fcUcitae regno.Tlcmo cnij du-' 9uriUu5.2lc(itpfafuadcnte natura:


bitat facile inueniri bomincm 4 tieat alio:um deo:um fupcrflua multitudi''
fe fieri regem:nullu8 autcm inuenitut ne derclictacoUrefuna fclirita9 : uni
quifcnolitcflefelirem. 3pf> ergod^ fuppUcaretur:uniu9 tcmpUimfarquc''
(i per auguria uel quoUbet mooo cof tarctu: a ciuibu9 qui feUce9 ce ucUen
poitc confuli putantrde bac re confu'' quo:um cfl^ct ncmo 4 noUct : atcp ita
lcrcnturutrumueUcnt fclicitati bco ipfa a fcipfa peterjef:que ab oib'* petc^
ccdcre:fi foitc aliomm edibua uf alta bat'.<lui9 cim aUquid ab aliquo deo
ribus ia5 fuiflct loais oaupatU9:ubi nift feUcitate udit acdpc:ucl quod ad
cdcQ maio: atc^fublimiozfclicitatxco fdidtatem cpftiat princrcib^oinde fi
(trucreturictiaj ipfe iuppiter cedcrcr. feUcitaa bct i ptate ctim quo bominc
m if fum uerticem coUia capitoltni fc (inht ant (i dea c:q tande ftultida eft
lirirae p orius obtineret Tlon cnim. ab aUquo el dco petere : qua pofl^i^ 3
quifpiam refifterctfclidtari:nifi quod fcipfa ipctrare.'t)anc ergo fupcr dcof
fieri n potefl:qui ee ueUet infeUjc.Tlul texaoQ bonorare ct lod dignitatedc
lo mo omnino (i confulcrctur facerct buerunt.Sicut cim apud ipfo9 kgit':
iuppitcr q6 ci fcccruut trcs dq:mar9: romani uctcrc9 ncfcio que fiimanum
termtnus:'? iuucnrae:qui maio:i 7 rc cui nocturna fulmina tr^uebat colu^
gi fuo nuUo mooo ccdcrc loco uolue^ enit magts q^ ioue:ad qul diuma ftil

runr.Tla^ ficut babent eo?t Urtcre cu5 mia pcrtincbant. Scdpoftg» iouitc''
rcjrtarquinios c^piroUum fabricare pln inftgne ac fubliecdftructiJ e:^ptet
ueUct:eijq3 loco qui ei dignio sptioqj edts dtgnitatl fic ad etJ multimoo cd"
uidebaf a dqs alqs ccmcrct poccupa'' flujnr.ut ui]c inucniatur (j ftimani no^
rum:ii audes aUqd cotra deo^ facere mcq6audirciait pdt:fc falte lcgifle

arbitum:t crcdcns cos tanfo numini mcmicrit.Si aut fclicitAQ dca H e:qin
fuocp prinripi uoluntateccfluro9: q: q6 ue^ e munue e dd:tUe 69 qrat': <|

muln crant iUic ubi capitoUd cdftitu-' ea darc pofdtii deo^ falfo;: mulritu
tum cft:per augurium qucfiuit urruj 00 noria reUnquat': qua ftuko;j boi^
cdcedae locum ueUcnr ioui^atc^ ipfi i nii muUiruoo uana fectat':ooa dd dc^

dc ccdere:oin9 uoluerunt prctcr illos 09 fibi fadens:'? ip; cuiu9 ea oda ftit
quos comcmoaiii:martcm: terminii: obftinaridc fupcrbe uoUitarig offen-'
iuucntanreiatcp io capitoUd ita con^ dena.Sic cim carcrc non pdt ifcUcita
ftructu eft:ut etiam ifti tres int** efTcnt tc:^ tan^ dca felicitate colin 1 deum

tam obfcurig boc ui)C boics


figni9:ut datomnfeUdtari9 :eUnquit:ficutcate
Docofl^imi frircnt. TluUo md igif feU'' nd pdt fame:q pane picrii Ungit: 1 ab
citatcm ioppitcr ipfc cdrcncret : ftcut boic 4 uemm bet non petit.iibet au
d icrmino:mam: iuucntantc cotept* tc co:um rariones confidcrare.
'

QVARTVS

Oua ratiottc cUfendant pagam:^ dari feUdtate.3pfe ergo qraif:ipecola


interdcoscoUnc ipfa oona diuina. tur.t fu(ficit."Rcpudiet'ftrcpitu3 imie
cap.wnig. rabiUumdeonio?t:iUtno fuflidatbic
deu9:cittn6 fufficit munus cius . 3Ut
tt Bcpideo ne iciot tnaiozes nSof istq^ non fufficiat ad colendum dcus
inftpiecca fuifTe credendum c:ut datot fel;citatts:cui non fufftcit ad ac^

bccncfcireimuncradiaiaee iideos; dpiendum ipfa feUdtas. Cui aiic fufft


S3qthfcicbatneinitalia:nifi aliquo dt:no d5 bet bomo quid apU" optarc
deo largicte c6cedi:qtw;t deo|j noia 5beat:fcruict uni 60 cUtori feUdtatif.

n iucietJit.caf rcf noib'* appeUabat 716 e ipfe qul noUnt iouem.Tla fi ei»
deo9 quas ab da fenciebant dari: ali-' datoze feUcitatis agnofcerct:rt uticp a
qua uocabuU inde flecientee : ficut a Ua ud aUa a quo daret feUcitas noie

bcllo bcllona niicupauerunt ri bella: ipfius fdidtatis inquirereK ne(j^ iptn


ficut a cuiiis cunina no cuna^ficut a fe ioocm cu tanris iniurijs colcdu puta'
gcitb" fcgetia no a pomia
fcgete;ficur ret.3llc aUcaf dz adultato \xpo^: ifte
pomona no abobus bo'
pomu:ficut pueri pulcbu ipudid* amato 1 rapto.
bonl no boui:auc ce:te nulU uocabu
li dcclinatione ficui res ipc noiant': ut ^e ludis fcenids: quos fibi dq ce
pccunia cUcta e dea q dat pccunii: no lebrari afuis cuUou^bus e^gcrunt.
oio pccunU dca ipfa poiata e.3ta uir cap.jqcrn.
tU8 q dat iurtute:bonoi <\ bonoie:co
cotdia q concoKiUm:uictoua q uiao f £d fingcbat bec bomerus ait

riam dac.3ta iquiunt ca fcUatas dca tuUius:-? bumana ad dcos traf


di no vlU q dac ^i^ nume lUud aticdi^ fercbaacUuina maUem ad nos.ZDcrf
a quo fcUacas dat'. 3ll^ nobis :cddi'' to difpUcuir uiro graui diuinozum cd
ta ro'c:mulro faaUus eta quo!um coz minum poctjconfictoz. £ur crgo \Xi^

nonnimidobduruic perluadebimuo dt (unia ubi bec dictitant:canritant':


fouaffc quod uoUtmud. actitantundcozum bonotibus cjcbi^

bcmr.intcr rcs dminas a ooailTimis


jbe uno tin coleoo deoitf I5 nomie confcribuntur.^^bucfcUmat dccro:ri
ignout':iii feUdtatts dato ce fcntitur. contra figmcnta poetarum: (cd cotra
cap.;cj:r. inflimtamaio:um.3nnon cjccUmft''
rent 7 iUi:quid nos fedmus i 3pft d^
f 3^3i^bumanaifumicadfcnfit iita fuis bonoubus erbibenda fUgit 3

no nid ab aUquo deo dm polTe uerunt:atrodter impcrarunt: cUdem


boc fenferunt boic6:q' taj
fcU'citate:i nifi ficrct prcnundarunnquU ncglec
multos coUbant dcoe: in quib" 1 ip5 tU5 cft aUquid feuenjTtmc umdicapt:
eof rcge ioue:quU nome cius a quo quU id quod ncgleaum fuerat factdi
daret fcUcitaa ignorabat:'! indc ipiuf eftpbcatos k clTc monftra:unt.3ntet
rei noic qui credcbat ab iUo dari: cu5 cozum commcmoatur uirtuics t mi
appeUarc uoUierunt. Satis ergo indi randa facta quod dicam.Xito Utin»
cant nec ab ipfo iooe dari poflfe feUci^' ruftico romano patrifamiUas dictum

tate quam Um colebannfed utiq^ ab cft in fomntjs ut in fcnatu niitiazer.ut

iUo qucm noie ipfuis colcndu eHe coi Uidiromani inftauraretur:qu3d p:to
fcbant.£onfirmo prozfus a quodam eo:um die in quodam fcclcrato : qui
deo quem ncfcieblc : t eos crcdidiiTe populo fpectatue ad fuppUciunt duci
LTBEfr

tufTus eft:numibud aidd^ cx ludie bi Scotdij ro pgrucrc ciuitatib" q6 ba^


britaKm qucrcntibue-.triftc difpUcu'' bcat aliqua fupuacua:aUqua ctq ob^
ilTct imperium.£um crgo illc qui fd^ fint ppfta none.5c fupuacuis no ma
no comonttus crat: poftcra dic iulTa gna ca e . Solet ctm 7 a uiris pcritis
faccre non aufue cfTct: fccunda nocte dici:fupflua non nocciit Oluc foraitt
bocidemrurfuefettcrius imperatuj iUa q plata in multitudine nocct^lDcc
rJmifit filiu quia non fccit:tcrtia noc tnquit:n6 ecdeoe bercule: efcubpit}:
te dictd e bot:^' maio2 ci pcna (i non calio:cm:poUuccm."P>rodit'ci5 a ooc^
faccret immincrctXd et fic no audet: tis y boice fucrint:? bumana condi-
inmorbtt wdik aact boiribilcm. tionedefecerint. Ouid aUud q> 4 eo:;^
Xum 'vo (j: amico:^ad magzat'*
fiiia qui fint dq : n6 bebant duitatcs ucra
rem detulin atcp in lcctica allatus dt fimulflaa;5>ucru8dcu9 ncc fc^cii ba^
In fcnatum.£>:pofiroqj fcmnio rcccp bcat necctatem nccdiffinita co2po:is
tacontinuoaalicudinc pedibus fuid mcmbrafbec pontifc^ nofTc populof
fanu9 abfcclTit.Xanto ftupefact' mi^ no ttttlt:na falfa cfTc no putat.£;:pcdi
raculo fcnatus quadruplicata ^pccmA re igitur qcKtiat faUi in rcUgione ciui-'

luoos cenfuit inftaurari.41nie no ui^ tates.OLuod diccrc et in Ubrie rci um


deat qui fanum fapit fbditoe bomicf diuia^ ipfc uarro non dubitat. "P^rc
malignis demonibu8:a quop diiatio clara rcUgio quo confugiat Ubcrano"
ne non Ubcrannifi gza dci pcr iefum infirmu6:ut cu ucritatc qua Ubcretur
cbziftum drtm n:m ui copulfos cy d inqmrar:crcdafeie)rpcdirc g? faUit".

biberctaUb" pqe:q rccto confiUo po^ p>octicii fane deof geus cur fccuoUi
terant turpia iudicari.^ 3n iirccrtc lu'' refpuat eifde non tacct'':^: fic uide
\li9

dis poctica numinii crta f^cqucntanr': Ucet deo8 defo:mant:ur ncc boie boi''
qui ludi cogcntibus numt^buf iuffu fe bu8 compent':ctiaUu faciut fura:i:aU

ftftius inftaurabaf.^u ilf ludia comp um adttlterarcSic item inquit aU({d


tozcpudfciricioucturpilTimi biftrio^ aUtcr turpitcr atcp incptc dicc aut fa^'
ites cantab3nt:agcbant:placcbant: fi cere:trc9 tnter fe deas certafTc 6 pmio
IHud fiwsA>z(:^\& irafccrc^, ^i autc^ pulcbritudi9 : uictae duas a ucnere

fttie cribtts ctiam fictis delcctabamn troiam cviertilTe.3ottcm ipfum conv^


qn coletef nifi di«bolo ferui:f;f3ta ne ti in bottcm aut cygno : ut cii aUqua

ifteromana c6deret:dilatarcnc6^a' conctunbat:deam bomini nubcre: fa^

retimpid:quouis roanocuidifpUce^ turnum fiUoe dcuorare.Tlibil dcnic^


bant talia abicctioi;3ft< ^rct fclicit» polTccofmgimiraculo^^arqj uitio:»
tem:qui ta; infcUciter colcbatur:^ ni" non ibi rcpcriatiir:ar(^ a dco2Um na^
fiitacolcrc^infcUcius irafccbatur^ turalengcabfit. O fceuola pontifcp
marimcUiooe toUcfipotce prcdpe :

t>ctnV gcncribus deo^jj^tdc cjbus popuU9:nc taUe bonorce dtjs immo


fccttolapoDfq; difputauit.cap.^vg. taUbu8 dcfcrant:ubi crimina dco:um
Ubeat mira:i:7 que fiai pofTunt place
t ^btiieftinUisooctinTmiipon et imitari. Si autcm nibi rcfpoiidcrit
tificefceuobmdifputalTc: % h populu9:uo8 nobis impouaftis ifta
gcncra tradita dco^:ttno a poctis^al-' pomificc8:dco8 ipfoe roga : quibite
inftiganribue ipfa iufTtftie: ne taUa
tcf a pbilofopbiB:tcrtiii a pricipibuf fl^

ciuitatis. prima gcnue nugato:ium bi iu^ eant c^bibcri. Ouc fi mala fut:

dic^ etymXtA de d^s fuigafidigna. 1 proptcrea nuUo mooo de dcotum


:

QVARTVS

mafeftatecrededatmaiorcco^ Ciurfe alc^ babercnt:-! poft acc(percnt fem'


de quibuf impune fingiif.Sed non tc pitemum:fiu€ bic babercnt fiuc noa
audiucdemonef fuf.pjaua docet:tur^ babercnt.
pib" gauder.non folii nd deputat iniu
na fi dc illif ifta fingat:fed ca^rfus i^ £>c faUitate aufpicq : quo romftni
(uriam fcrrc no poflTunt^fi per eorrii regni fozrituoo % lUbilitae uifa eft iu

foUcnia non agat'.3am ucro fi aduer'' dicart.cap.^):.


fu9 eosjoue intcrpellcnma^uncob
cacaufaquiadfplura crimina ludif n 3lm ilUid quaU eft quod pau^
fcenici9actitaf:n6nectiafideu 3ouc loantc commcmoraiji:pulcber
nuncupacis : a quo regit totua atq? rimum aufpidum fiuflc dij:erut:mai^
adminiftrat bic muduf:co illi fit a uo tcm T tcrminum i iuUcntantcm ncc
biemajama iiuria 4 eum cum iftia : ioui regi dco!um loco ccdc:e uoUiifTc.
coUndu putftiis: eo{«p rcge dTc per^ Siccnim inquiunt fignificatum cft
btbetis. martiam gentem:id cft romanam nc
mini locum qucm teneret daturam:
Jln ad optincdum dibtaduqj re^ romanoe quocp tcrminoe propter dc
gnii^fucru romania^ultua dcorum um tcrminum nemincm comotum^:
cap.):;cvig. iuuentutcm ctiam romanam propicr
dcam iuucntantem nemini cftc ccflu''
n Ullo igt'mo dij talcf qui taUb" ram.Uidcant ergo quomooo babe^
placat rpotT accufaf bdnb" ut flnt iftum regem dcozum fuom; t da

matus (it crme qf cis falfis obUctat': toicm regni fui:ut d aufpida ifU pro
q> fi dc lUie ucra dicCTcrur:r6anu ipio advfario ponercnt:cui no ccdcre pul''
flugerc i coferuarc potuifTct . "boc c cb;s cft.Ouia^ bcc fi vera fut:n6 ba''
ni (i pofTcr:grc£i6 potiue donu ta gra bent omnino quid timcant.Tlon dm
decdfcrretrqui co9 ibuiufccmoircb'* confcfTurifutg^d^ccflerant cbrifto:
dminiQ boc cft ludis (ccnide borabi'' qui iouicedcrc noUiemnt.Baluif 4p
liuf dignmfqj coUjcrut:^o ct morfi'' pc imperg finib" cbrifto cedcre potuc
b" pocca:p cjbuB 6o6 dilacerari uidc^ idv.i dc fedibue locomm i majdme
:

bac fe no fubtra):erut:dado cis liceria dc comIc crcdcnrium.Sed antcq' cbri


malc tractadibomxnee quoe Uberet: ftue ucniret in carne:antc9> ifta dcic^
:'
ftipfoe fccnicoe no turpca iudicauc fcribcrentur:que de Ubrie co:um pro
runt:fcd dignoe ettam prccbrie bo^ ferimu6:fcd tamcn poftca q> facrum
notibue babuerunt.Bicut autempo cft fl5 regc tarquinio iUud aufpiciuj:
tucmnt aurcam pccuiam babere roa aUquoficne romanue cpacirue fufu8
ni^yuie dcum aurmum non coUret: cft:boc cft vfue in fugam:falfuq? ofte
ficrargenteambabcre potuerunt t dit aufpidum:q' iuuentae iUa no ceP
cream:fi nec argcntinum nec a" pic^ fcrit ioui:i gcne martia fuperantibuf
coUrent cfculanum^fic omnia quc re-' atcp irmmpentibue gaUie in ipfa ur^
tcjxrc piga.Sic ergo a rcgnum inui^ becontritacft^ttcrminiimpcrq dcfi^
toquidemdeoaeronuUomodo hic cicnribue muUie ab bannibaU ciuita
poricndqe vt iftis falfie t mrtte tgno rib' in anguftu5 fucrant coartari.Jta
rarid fiue contcmptie:at(); uno illoco cuacuataeftpulcbriruoo aufpido^:
gnitc 1 fide fuicera ac motib" cuUo remsnfitcontraioucm contumacia:
% mcUus bic rcgnum baberent q^w nondcof :fe(l dcmoniop.3Uud dm
LIBEfT

f non cclTilTc:ali'ud ufi ccncraa fdidc. (ftc flcadcmict!6:q ota ce ptedit fccrta

OAiaq> et poftca in ojicnwlib" ptib'* indignus d^ q beat ullam i bis rcbus


adriani uolutatc mutati fiit tcrmini i auc^.£>ifputat apud eum (jnme lu^
perq romani.3lk nacp trce^uincias ctlius balbus i fccunoo de 60:^ nat'a
nobile9:armcnia:mdbpotamia:aflrf^ libro:7 cum ipfc fupcrflitioce e% nat'a
riaperfa^t cocclTit impio:ut68 illc te: re:;s ueUit pbyficas 1 pbilofopbicas i

1111^:4 roanos tmtos fccudo itlos tu rcrat:indignat'tti inflimtioni fimula^


cbat':7 pcr ilt3 pulcberrimu aufpiciit cro;^ 1 opinionibus fabulofis ita lo^
(oco noccfTcratioui; plu6 adrtanum quee.Uidetis ncigif ut a pbf ficis rc
rcge boiu5 q^ rege dco if tiuifTc uidac' bus bcne at(p uttUter inucntia ro fit
iKeceptis q^ alio tpc^uictjs mcoratif tracra ad commctttios 1 fictoe dcoe;
mapcnc mco:ia ftrozfue rmin'' cclTit: -Ooc res gcnuit falfas opioncs; crro''
qri iulian'' deo:}j illof oracufdeditus ref(^ mrbulcntos:? fupflitioca pcne

imoderato aufu naues iufTit incedi:4 flmlc9.£tfo:mc.n.nobi9dco;t leta^


bu8 alimonia po:tabaf:qtia ejrcrdtuf tc8 1 aeftitae ojnatufcp noti funt:gc^
dcftitutus mo): et ipfo boflili uulnc:e ncra p^a:piugia:cognaridcs:oi3cp t:a
crtiau& in tanta c :edactu9 iopia: ut docta ad firimdine ibecillitatis buma
idc nullua cuadcrct undtc^ boflib" it» ne;ni 1 ptfirbatia ais inducunt'. 3lccc
turfantib^^militcCpato^iemo^te tur-' pia9.n.6o^cupiditatc8 : cgrimdics:
bato:nifi placito pocis ilUc ipg finc9 iracddias.Tlec ^o at hbk fiicriltd$
bodic cp pfithmt:n6 cj
pjftimcrct-^ubi ap6
beirplijfq? carueriit. Tlcc folii ut

de tato dctrimto cpta} pccfTcrat ad:ia bomc?i duo9 cjxrcitus c6trario9 al^
Itu9:f5 mcdia tin ppofitioe defi)3,Ua dtj ej: aUa pte dcfcnderct:fedetia cum
noigifaug&riodc^tcrminue noccf-' citanis aut ctl gigantib'* fua^ppa bella

fit iom'4 ceffit adriai uoluntati:ccfTii gcfTcriit. "bcc 1 dnr 1 crcduntur fluk
et iuliani temci^ratfct iouiniani nece( tifTimc:-? plcna funt uanitaos ftimccp
fitati.Uidcrunt bcc itelUgctioies gra^ lcuitatig £cce interim q confitcnmr
.

uiotcfcp roani^fj?" pfuemdine ciuita 4 defendunt deo9 gcntiu. t>einde cu5


ti8:q dconiads ritibua fuerat obliga^ bec ad fupftitione ptinere dicat:ad re
ta pa^ ualcbat.Ot i ipfi ct fi illa ua-' iigione )70 qua ipfe fccundu floico9 ui
na fcnticbant:nature tti rcjt fl5 unius dct'DOccre.noncim pbilofopbi foluj
ucri dci rcgimtc atcp ipio ?ftimtc:rcU inif.ae^ etia maiotcs n:i fupflitione

giofum culmj 4 dco dcbct' cj;bibedu5 a rcUgionc fcpauerunt. Tla qui totos
ptttablr.fcruicfcs ut aitapra creatu:e dics pcabat'i(|t 1 imolabat;ut fibi fuf

poti«6 o» crcaro:t 4 ^ bridicmB i fcfa. libcri fupftitce eint: fupcrfWtiofi funt

"buius licri dei crar aupUu^ nccefTari appcllati.0.ui9 no intcIUgat cucona

um:a quo mirtcrcnt fancri uiri t 'l'3d ri:dd c6fuctudineduitari9 timet relt^
tcr p«: cj,p va rcIigio'c mo«:ref:ut fal-' gionc laudjrc maioaicacp a fupflitio
fa a uiuctibus tollcrctur. ncucUcfeiiigcrc:f5qnoid pofTitnon
inucnirc iBi cim a maio^ib" illi funt
O-ualia 6 di^s gctiuj ctcuUocs eo appcllati fupcrflitiofi: qui totog dics

rum fc fentirc fatcant'.cap.jco^. pcabanftimoIabat^nuncidT iUiqui


infKtucrunt quod ifle rcprebendit de -

c 3ccro augur irridct auguria : t o:um fimulacra dittcrfa etate 'rucfle


rcpbfdit fjoics co:ui i cornicfc diflicra 60:52 gccra:?iugia:cognat6c9:

ttocibud uitc cdfiUa modaantcd. Sj 1:>cc uticp cii taiig> fupcrfliriofa cXpii:
QVARTVS

implicatiftaoilpamaiojefl talium fi-' funtalitcrejciftimarcpopulam cjcpc


mulacro?tiftitutozc8 atcpmltoica: i' diat:7 iS grccoa tbclctas ac myftcria
plicat 1 fcipfiKcj g-tolibct elo^o fe i li-' tacitumitarcpieriburcp clauftfle. "btc
bcrtate nitat cuoluere.-neccflc babcat ccrte totum ?filium^didit uclut fapi^
iftaoenerarunec q6 i bac difputatio'e entium p quos ciuitatcs t ppti rcgcte
difertus infonat mutire audczct in po tur.lDac tri fallaciamiris modie mali

puli concione.2lgam' itacp cbrifliani ^wi dcmones delectanfrcj i dcccptoes


drio deo mo gzasrii ceb i tcrre ficut 7dcccpt08 piter pofl^ident^a quo:um
iftedifputat:f5dquifecitceli5 1 iri: diiatione n lil^crat nifi g!a dci p iefu^
qui bae fupftitionce quas iftc balbuf cbriftum oominum n:m. Didt ct idc
uclutbalburies reprebcndit p al^
oij: auctoi 3cutifl*imu8 atcp ooailTtmos:
tiflimacbrifti bumilitatcm: p apfoijt cp bi foli d videanf^aiadvtifl^c (^d cflct
prcdicanoncm:pcr fidcm martyf ^ deu8:qui credidcrilt eti ee aia^ motu
ucritate mozicntm:7 cii vitatc riucii^ ac rde mundum gubernante:ac p boe
UrtKnon folu i cozdib'' rcli^ofie: uc^ 1^1 nondum tencbat quod vitas bet:
ctiam m edibus fupcrftitiofis libcra dcus enim ucrue non aia fcd aic quo-'
fttomm fcruitutc fbucrtit. o^ eft cffccto: i condito::tii ft cdtra p^
ixAiciA confuetudis libcr eflc poflen
i>eopionibu8 varronia: 4 repro^ unum deii colendum fateret atcp fua*'
bata fuafionc populan:!^ ad notuia; dcrcttmotu ac rdc mundum gubcrnl
ucri dci non pcrucncrinunum tamcn tcm:ut ea cum illo dc bac rc qo rcma
dcuj colendii cfle ccnfucrit.cap.)q:p. mrcv.qp cum diceret efle aiam:nd po'
ciaa 1 aic creato:cm.£>icitet ariquos
q Uidipfcvarroqueoolem^irc romano8 plus annoa ccnto i fcptua'
b" diuinis luooe fcenicoa^g^uis gita dcoB fine fimulacro coluiflc.OS
non iudicio propo pofuiflccil ad dc^ fi adbuc inquit manftflet:cafti'' dq ob
08 coknoos mftie lociB uclut zligio^ f uarcntur.iZuins fententic fue teftcni
fus boztetmonne ita confitet: ii fe illa adbibctintcrcctcraet gentemiudca:
iudiao fuo fe4:q ciuitace romani iti'' ncc dubitat eii locd ita concluJere: ut
ftituifl*e comcmo:at:ut (i eam duitate dicatquipmifimulacra deo:um po^
ttoua coftituene^ natu:cpotiu8 fomu pulis pofucruut:eo8 ciuitatibus fuis
la dcoe noiac^ eo^ fe fuiflc dedicatu^ 1 metu depcrfiflc i crro:em addidtffc
rum ri dubitct cdfircri.-^Sj iam qm iit prudenf qciftimans dcoa fadlc pofle
ucrc ppro cflct 3cccpru:ab anticje no' inftmulacro^ftolidttatecdteni. QJ>
minfi t cognominu5 biftouam tencrc vo non ait crro:cm tradidcrunt f^ad^'
ut tradita e dcbcrc (e dicir. % ad eum didcrunniam utiqj futflc criam finc fi

fine lUa fcnbcre ac pfcrutari: ut poti"* muUcris inrelligi uult erro:e.0.ua^^


eo8 ma^id colcrc q> dcfpiccre uulgas pter ca folos didt aiadvrifle quid ect
uclit.<luibu3 vbis bd acutifl^tmuf fa dcu8:qui cum crcdcrcnt aiam miidu^
tis indicat no k apire oia q no fibi ta gubcrnate caftiufcp eriftiat {inc fimu-
tum j>tcptuieflcnt:f5 ct ipfi uulgo dcf bcris obfcruari religione:4B non ui^
picicndauidertntmifitacerent. £go deatqujntU5propinquaucrit vitati:*
ffta cdticcrc putari dcbui: nifi cuidci Si cnim aliuci contra uctuftatcm tati
alio loco ipfe dicerct dc rcligidib" lo^ poflet crrozis: profccto i unum dcu^
quens.multa dTe ttera que ri md uul- fl quo miido aederct gobemari: i ii'

00 fcirc non fit iltilc:f5 ciil tltfi falfa nefimulacrocolcndum dTe cenferet;
LIBER"

arcp in tam projrfmo muentus facik d £us igitur i(lc fclicitatis aucto
foztflfle dc animc mutabilitatc cdmo-' 1 dato::q: folus cft ucr" 66:ipc
ncmmnit naturam potius incommu dat regna terrcna i bonis i mar.Tle^
tabilcni:q tpram quoep animam con'' cp boc tcmere i quafi foztuitu: q: 6&
didifletrdcuj ucp cfle fentirct.lDec cd enonfoitunafcd^jrc^ozdic ac tpc
ita finr.qucciicp talcs uiri in fuie Uia occulto nobis^notiflfimo fibi. £uitri
multo^t dco^ Uidibria porueruntrcd'' o:dini tepo» non fbdirus fcruit : fcd
fitcri ca potius occulta dci voluntate eu ipk tanq' dns rcgit modcrato2c^
copulfi funtrg- pfuadcre coati.Siqua difponit:fclicitatevo non dat nifi bo'
igitur indc a nobia teftimonia ^fcrut': nis.lDac cnim poflunt b:c i nen b:c
ad C09 rcdarjucnoos ^ferut:4 nolut fcruicntes^prit i non babere i babezc
aducrtcre dc g^ta i qjmaligna deont» regnatcs. -Oluc tame plcna in ea uita
no8 libcrct fingubrc facrifi-
potcftate crit:ubi ia nemo feruirct uUi. £t idco
cium tam fancti fanguinie fufi: i xjo^ rcgna mundi butus deu9 bonis i ma
num fpirit09 impcrtiti Ii9 comunitcr prcftat: ne boni ea tag»
munera dei magna concupircat.£t io
3td qua fpcm utilitatia principcs rcgna tcrrena i bonis ab illo dantur
gcntiu ap6 fbicctos fibi pptbs falfas 1 mali6:nc cius cultotcs adbuc i pro
rcligidcs uoluerut pmaerccap jcjrx^. ucctu animi paruuli bcc ab co nuTcra
quafi magnu aliquid pcupifcit:'? boc
d ctii'y dc gcncrationib" dco
3cit crt facramtiT ucfis tcftamti:ubi occul

ru5 magis ad poetas q' ad pby tum crat nouum^g? illtc|imiflra i tcr-'
ficos fuiflTcpopuloe inclinatos:? i6o rena oona funt intelligcntibus i tmc
t fej:um t gcncrattones deof maio^' fpualibusiQ^uis nodti imanifcftatioe
ree fuos.i.uctcrcs credidiflc romaof: prcdicahbue: tqueillis tcmporalib"*
ico?tc6ftituiflccomug{a. 0.6 uticp rcbus fignificarct'ctcrnita6:t in (Jbuf
non aliam ob cam factum uidct': nifi dci oonis eflet uera felicitas.

qi bominiJm uclut prudcntium t fa-'


picntiiim ncgonum fuitppfm in reli^ t>c rcgno iucko2um:quod ab uno
gionvbus falle:t in co ipfo ti folu cole Tuero deo inftitutum atcp feruatum
fcd imitari et dcmoncs: quib" m9)ria eft:ooncc in ucra rcligionc manfaat.
cfallcndicupiditae.Sicutcfm demo cap.^qmq.
ncs: nifi eos quos fallcnoo deceperit
pofllidcrenon poflunt: fic t bomines t Xa^ttt cognofcercnturcttam
principes non fanc iufti:fcd dconum illa tcrrcna bon^: quibus folis

fimile9:ca q uana eflc noucrunt: reli-' inbiant qui mcliora cogitarc nd ptTt:
giois noiepopulis taq* va fuadcbat: 1 unius dci eflc pofita ptatc:
in ipfius

boc mooo cos ciuili focicuti uclut ai non in multotum falforum: quos co^
tius alligantcs : quo fiKtcr fubditos Icnoos romani antc crcdidaunt: po^
pofl'iderent.Q.ui6 ant infirmus i in^ pulum fuum in cgfpto dcpauciflT^
ooctus cuaderct fimul fallaccs i prin mis multiplicauit:7indcftgnio mira'
ripca duitatis i dcmoncs; bilibus libcrauit. Tlec lucinam mulie
re9 illc inuocauerunt:quanoo carum
OiiudicioTpfatcdci eeriomniu partUB ut miris modis multiplicaref
rcgum atc^ rcgno^otdinata fint tem 1 gcns illa incrcdibilitcr crc(ccrct : ab
pora.cap.)C):):i9. cgf ptiojt pcrfequctium i ifatcs oms
QVINTVS

nccAre uolcntium manibus ipfe libc' ^turcltj aiigullini dc ciui


rauir.ipfc feruauit. Sine dea rumina tatc dei Ubcr quintus.
fuj:crunt.fmecuninaincuni8 fucrut:
ftneedulicatpotina efcam potuncp £ftufam romani impcrq omniuqj
fumpfcrunt:fine dqe tot puenUbus e regnotum : nccfottuitam e(Te: nec in
ducatt funt;fine dqe coniugalibue co flelb}s pofiiioiie cdfille.capitulum.i.
iugati:fine cultu priapi cowgib" mij:^
ti:fine inuocatione neptuni mare tra^
feuntibus diuifum patuin ']:fequetc9 conlUt omniu5
coium inimicoa ftuctibua in fc redcii^ rcrum optanda
nbue obruit.Tlec confecrauerunt ali-' q rum plemtudi^
quam dcam manna^^quanoo de celo ncm eiTe fclicita
mana fumpferuntincc qrt fitientibue tem;quenoneft
aqua percufla petra proftidit nym^ dea fcd oonum
pbas lympbftfcp coluerunt.Sine ifa^ dei: t ideo nul^

nis facus martie i bellone bella geflc lum dcum cotcndu e(Te ab boibus:ni
runn'7 (inc uictozia quidcm non uice (i qui potcft cos facere felices.Uivdc (i
runt:non eaj tamen deam: fcd dcifui ilU dca eflfct^fola colenda mcrito dice
munue babucrunt : fme lcgaia fcgc^ retur.Oajconfequentcruideam" qua
bubda boucsimclla Unc mel'
tcstfmc caufa deus qui potcft i illa bona da:
lonj:poma fme pomona. £tproifus quebaberepolTuntetiam non boni:
omma pro quibus tanre falio;^ dco^ ac pcr boc ctiam non feiices:romanii
turbc romani fuppltcandum putaue^ imperium tam magnum taqj diutur"
runt:ab uno ucro dco multo fclicius num eflc uolucrit.Ouia cnim boc de"
ftcccpcrunt:tfi non (n cum peaalTeni oium falfotum illa qua colcbant mul
impia curiofitatcitan^' majicis arti^ rituoo non fccir.t multa iam dipus:
bus fcducn ad alicnoa dco6:T ad loo 1 ubi uifum luerit oppoztunum ee di"
b defluenoo t poftrcmo cbriftum oc^ cemus.£aufa ergo magnitudis iper^
cidcnoo:m codcm rcgno i(i non fpa' romani nec fo:tuita e ncc fatalis: feco
ciofioic tamen fcUcio:e mafiitcnt. £t dum eo:um fcntentiam fiuc opionem
nunc q> per omncs fere terras getcfcp qui ca dicunt elTe fo:tuita:que ucl nul
difpcrfi funt unuis ucri dci prouidcn las caufas babennucl non ce aliquo
tia eft:ut <f deo^ falfo^t ufc^quac^ (i rationabilt ozdinc uententes:? ca fat4
mulacra:arc:luci:tcmpla cucrtuntur: que preter dd i bominum uoUitA
lia

7 facnficia probibetur: de codiclbus tem cuiufdam o:dints neccflfiutc con


co:umprobeturqucnadmodum boc ringunn pro:fus dinina. pzouidcntia

fucrit tanto ante propbctatum:nc foi regna conftituuntur bumana.Cucfi


te cuj lcgcrctur in noftas:^ nobis pu propterea quify lato tribuit:quia ip'
tarctur eflc conficfum.^Jm quod fccj fam da uoluntatcm ucl potcftatc^ fa-'

tur m uolumine fcquenti uidcndn, c: ri noiniue appcllat: fcntcntiaj teneat:


7bicdandus buius prolijdtati mo^' Unguam coirigat.£ur enim non boc
dU8. primum dtcat quod poftca dictu:" e:
cum ab ilb quilg» quefierit quid dip:
zit fatii.'Tli id boics qii auduit ufua'
ta loqndi pfuetudie: h intelUguni mft
uim pofitionis fydcf :quaUe c qii dfi
:

LIBER

narcttTiuc cocipit':q6 aliqui alienat a fn profcfTionibus^flrtib*: bonoribBs:


dd voluntatcrnliq' c]c ilb et bcc pede ccterifq^ rebus ad bumana uitaptien
cdfiimat. S5 illi q' fine dci uoluntarc tib^^atcp i ipfa motte fit plc|2cp tanta
decemereopinanffyderacSd agam": diuerfita6:ut fimiliozcs cie fint g^ru^
uft^d bo|t bcam" maloruuc patiaur: ad bec attfnct multi ejctranei:^' ipfi y
ab auribus omnin rcpellcdi fnt.Tloi» terfegcmfnf^ ejiguo tpis ftuallo in.

qai va rcligione tenetifj qui


folii eo?t nafceoo fepati: in cdceptu ailt p unu^
dco?j qualiucucp l5falfo:?t uolut c(Tc cdcubitu uno etia momto feminatf.
cultozcs. 1:>cccimopio (Jdagitaliud
nifiui nuir colat'at rogcfde^/ilotra £>cgcminomm fimili dilTimilicp
quoe mo nobis difputattorieffttftt ualitudine.cap.^.
ta:f5 p" C03 4jp dcfcnfionc eo:}j:quo9

608 putant:cbrifliac religidi advfat". c 3ccro dicft bippocrate nobilifTi


3!li^o quipofitidi llclla:p quodimo mu medicu5 fcrfptii reliquiflc:
dikcmctid qualis quifcp (it:i c|d pro quofda fzcs c5 fimfcgrotare cepiflct:
ueniat bdi qdue mali acddat cx bi uo 'reo:pmozb''codetpe ingrauefccret:
luntarc fufpediJt:fi cafdcm ftellae pu'' eodc leuaref gcios fufpicat» . <luo8
tat b:e banc pfare tradita fibi a fum^ pofl^ioonius ftoicus multii aftrobgic
ma illf ptate:ut uoletes ifti dcccrnat dcditus cadem conftitutione aftrozii
magna celo faciiJt iniuria:icuruclut: nat08:cadeqj conceptos folebat afl*e''

clarifTimo featu ac fplendidilTia curia rcre.Jra q6 mcdicus ^titinl czcdebat


opinat fcelcra faciecja deccrni: qualia ad fimilliml tempcriem ualitudis
fi aliqua tcrrea ciuitas decrcuiflct gc-' bocpbilofopbua aftrologus ad ftim
nere boano dccernete fucrat e^tcda. conftdcncp fyderum: quc fuerat quo
Oiuale dddc iudiriu de boiu^ factis tcmpozc cBccpti naticp fiit. Jn bac ca
deo reli^fiqb" ccleftiQ ncceJTitaa adbi multo eflcccprabilioz 1 de^jcfmo cre^
bct':cn dns ille fit 1 (ydc:^ 1 boi^/Sut dibilio: coicawA mcdiciat: quoniam
fi n dfit ftelbs accepta 4de pfate a fu-' pentcs ut erant cozpozc affecti dn con
mo dco arbito fuo ifta dcccrnere: f^ C cumbcrennita pmozdia cdccpto:;^ alTf
talib" nccefTitatibus fngcrcdis illius cf potucrut:ut confccutfs ep matcmo
oio iufTa cdplae:ita nc de ipo fetiedS corpozcpriozibus incrcmentis parfs
e:q6 idignilTimu uifu c de ftcllaf uo'' ualitudis nafccrcnt': dcide fn una oo^
luntate fentirc/ CLh (i diir ftcllc figm-' mo eifdem alimtis nutriri: ubf aerc t
ficare potiue ifta q' faccre:ut quafi lo^ n ufm aquarum pKmtt
loci pofitionc

cutio qda fit illa pofitio pdicesfuta uale ad cozpus ucl b/i ucl male accfpi
nd agens. nd ei^ mediocritcr oocto^j cndiJmedicina tcftarur: dfdcm ctiam
bominii fiiit ifta fcntenria:nd quidcm C]ccrcitatidibu8 aflucfactitamfimilia

fta folcnt loqui matbcarici:ut vbigza cozpora gererct:ut ct ad egrotandum


diclfZDars ita pofitus bomicidam uno tempoze dfdem caufis fifr mouc
bdicida n facit. Ue^tam
fignificat:f5 renrur.£onftdne vo celi ac fyde;^ que

ut cSccdArrC nd cos pt debet loqui: r fuit quanoo conccpti fiue natf fnt:uel
a pbilofopbis &ai^c opoitcrc f mc^ le trabcre ad ifta cgrotadi parilitatc:
nis regftla adf a pnuntfanda : quc fn cum tam multa diucrfifl*imi gcneris

ffdc5tpofitfonefcputatrcpire:4d fit diuerfifl*imozu5 effectuum 7 euentuo


dc quo nibil unq' dicerc potucrijr:cui eodcm tcmpozc in unius rcgionis tcr
i uita geiojtiin actionib" 1 in cuentie; rfl eidcm cclo fb'dita potucriit condpi
QVINTVS

1 nafcuncfdo cu(u9 fit (nfolctic.Tlos no intcruallo in rote ilUue eptrcmC^


aut nouimue gcioa non folum actus tate diftantia. Sic inquit in tanta cdi
1 pcrcgrinationes biediucrfae: ucrii rapadtate etiam {i aUcr poft aUcrum

et difpares cgritudinca ^puLt^t qua tanta cclcritate nafcatur : g-ta rotam

rc facillimam ytum mibi uidcf rocm bie ipfe percufl"i:i c6i fpacio plurimu
rcddcrct bippocratc9:diucrfie alime^ cft.t>inc funt inquit quccucp difl^imil

tid1 qccrcitationibue q nd 6 co:poid Uma perbibentur in motibue cafibuf


tempcrationc:fcd de animi uoluntate cp gcminozum.lDoc figmcntum fragi
uentunt:di(Timilc6 cie acciderc potu" uafa que iUa rotatione fm/
\\xiQ cft:q7

iffc ualitudic9."p>ozro autpolTiooni'' guntur. Tlam fi tam multum in cclo

uel quilibct fatalium ffde^t adcrcoz: mtcrcft:quod conftcUationibue com'


mif h pot bic inucnirc quid dicat : fi prcbendi non potcft:ut gcmino
altcri

noUt imperitof mcntibue in cie quaf rum bcrcditas obucniat^aUcn no ob


ncfciut rcbue illudere. 0.6 cim cona ueniat:curauckntcctcri9 quigcmini
tur efficere de interuallo ejcigui tpis non funt:cum infpcjccrint cozum con^
quod inter fegcmini dum nafccrctur ftcUationcs taUa proniitiarc quc ad :

babuerunt: propter celi particulam illud fccrctum pcrtincnt:quod ncmo


ubiponiturbozenotatio: quaboro^ poteft comprcbcndcre i momcntie a^
fcopum uocant:aut no' tm ualct: g^ta notarc nafccntium.-^Si aut proptcrca
inucniturin gcminof uoluntatibue tolia drit in aUop gcniturie:quia bcc
8ctibue:mo:ibus: cafibufqj divfitae: ad productiora fpacia tpo^ pcrtinct.
aut plue et ualetq^ e gciozum ucl bu XDotnta ucro illa partium minuta^t:
militas gcncrie cadcm ucl nobilitae: quc intcr fe gcmini pofl^unt babere na
cuiue rci mapima diucrfitate non nift fccntce:rcbu9 minimie tribuuntur:6
inbora qua quifqp nafcitur ponunt. qualib'' matbcmatici non folcnt cofu
%c pcr boc fi tam celcritcr altcr poft h.4luie eni5 confulat quaoo fcdcat:
altcrum nafcitur: utcadcm pars bo- qit dambulcnquanoo ucl cjd prande
rofcopi mancat:pari3 ctincta qucro q at:nunquid ifta dicimue qn i mozib":
in nuUie pofluntgcmie inueniri . Si opcribue:cafibuf(p gcminof pKma
Butcm fcqucntie tarditae bozofcopii piurimucp diuerfa monftramue;
mutat parcntce diuerfo8:qucro quof
gemini babere non poflunt. iiccfauTiacobgeminis muUum
inter fe mo^ t actionu^ quaUtatc dif-'
argumcnto quod q: rota figu-'
£>c paribug.cap.iig.
li nigidiue matbcmaticue aflumpfit

in qucfttoncgcminozum.cap.i^. n Jlfifuntduo gcmini antiqua


patrum mcmo2ta:ut dc tnfigni
f •Ruftra igit' afFcrt' nobik illud bu9 bquar^fic aUcr poft aUcrum: ut
cdmetu dc figuU rota:q6 rcfpo poftcrioz plantam priozie tcneret:tan
dUTc fernt nigidiii bac qone turbatii: tum in cozum utta fucrunt moribuf'
undcrfigulueappcllatue e.£>um.n. (pdt'ucrfa:tantain actibue difpariU^
rotam ftguU ui quanta potuit intozftf ta8:tanta in parentum amozc dtfl"imi
fct: currcntc illa bie numcro dc atia' Utuoo:ut ctiam inimicoe coe intcr fe
mento tanq' uno eiue U)co fumma p^ faccret ipfa diftantia
Tlunquid boc
.

cuflVt celehtate:detnde inuenta funt fi didtur qz uno ambulate aU" fcdebat:


gna que fijcerat dcfiftcnte motu:n6 p^ % aUo oozmientcaUue uigilabat: aUo
LIBER

loqucnte taccbataliue: q ^rinet ad ft' bcbat (n tpfa cquaUtate foccpt*/3lut


Ifls minutias qi:c non polTunt ab eia fi fata ualittidie in conceptu funt:ali4
c6pbcndi:c| conftdni fydcjt qua cjrcp rum vo re^ in o:tu ec diir: non dcbe^
nafcafafcnbunt. unde matbematict rcnt infpccne nataliii pHdlanonibus
confulaniVunufl dupt meiccna^ia ftu deualitudiealicjd dicerc:qfi eie infpi^
tute:aliu9 non fcruiuit:unus a mat:c cienda conccptionalie bora ii dat' £>i
diligebat':aliu6 no diligcbat:unuf bo aat io pntitiat cgritodice nd infpcao
noe cj magnu.B ap6 cob bcbaf amifit: conceptionie bo:ofcopo: q: idicatcaf
altcr adeptu9 e.-Q.utd de vjrozib": cjd momta nafcetiu: qiio diccrcf cuilibct
de filqe:q"d de reb'' : q^ta diucrfitae;? co;t geio:52 ej: natiuitatie bora q^oo f
fciergobccadiUae ptinet minmiaa grotaturu9ctTet:c6iaU(ij no bebat
tpum q intcr fe babcnt gcmini:-? pftel candc boram natiuitatis necclTc b:cc
lationtb" ri afcribut:quarcalio;t pftcl pitcr cgrotarc.'J&etdeqro fitata difti
Utionib" infpcctie ifta dicuntVSiaut ria c tcmpoue in nattuitatc geio:o: ut
io dfir quia non ad minuta icdpbefi^ P banc opo:tcat ds conflcllationeB H
bHa: fed ad tpum fparia prinet q obf^ cri diucrfas proptcr diuerfo bo:ofco^
uari notaricp poJTut.(^d bic agif rota po:? ob bocdivfos otne cardics ubi
ut boice lutcum co: tata uie pdifiut bic et divfa fint fata:
biitcs in ^
illa lutifigulj:n:fi

mittant':
co^ uaniloquia conuincantur;
ne matbemaii uii boc acridcre potuit rcii co^ pccpt'
divfii tpe babcre non pofTit ilut fi :*

duo;: uno momcnto tpie cdccpto:u5


'Quilj'' modie cdu/ncanf matbea^ potucnit cc ad nafcedu fata difpa:ia:
tici uana fiiiam profiteri.cap.v. cu: nd i duo|2 uno momto tpid nato
ru pofTint ec ad uiucdil atcp mo:iedo
q Uid deicp ide ipi quof mozbu fata difparia.^Tla^ fi unUmomroquo
op co6 rpc grauio: lcuiozcp ap^ ambo pcepri funt ri ipediuit ut al^ f>o
pcbataboijz mcdiciafr infpicies bip'' uno momto
altcr poftcrio: nafcet :cu:

pocraree gcioe fufpicatoe e: ndnc fa^' fi duo nafcantur impcdit aliquid ut


tie iftoe r&dargutit q" uoliit ff dcribue altcr prio: aU pofleno: moiiiiiQi c6
darcq6dcco2pof firitcpatde uenic" ccprio uniusmomcnridiuerfoecaus
bat^^^ur.n.fifr eodecp cpe nd altcr po in utcro geioe b:c pcrmitrit: cur nari''

altcr pofte:io: cgrotabdt ficut nati fi»'' uitae uniue momri nd et quofl; duof
crat.^q: uticp fimul nafci abo ti poiaL i tcrra diucrfoe caus b:e pmitfat.'3c

3lot fi mbil momenti attulit ut iiM ut oia buius arris ucl potius uanita'^
tpiKcgrotarcntg^diucrfietpib'' na- tis cdmta tollanf:qutd cll boc cp uno
ti funt:qu3rcrpe in nafccnoo diuerfii rcmpo:c uno mometo fl5 una eadcc^
ad alia:;^ rqt diucrfitatce ualere con^ ccli pofirione conccpti diucrfa babcnc
tcndunt.-^^urpotucriitdiucrfis tpib'' fafa:queiUos perducant ad dtucrfa:^
pcgriari:diuerfi8 ipib" duccrc UFoce: borarum natiuitatcm:7 ono momro
diucrfie rcmpo:ibu6 filioe procrcaze: temporis fub una cadecp celi pofiride

1 mulra alia:^ptcrca q: diucrfie tcm-' de duabue matribus duo paritcr na^'


po:ibu6 nati funt:i non potucrut ea^ ri:diucrfafafababcre non pofTunt^q
de ca divfis ct tpibue cgrotarc.'Si.ii. iUos pcrduclc ad diucrfa oiucdi f mo
diipar nafccndi mora mutauit bo:o^ ricndi ncccflritatem.'3ln conccpri noo''

fcopu 7 difpilifatcm inf ulit ccUb fb": dum babcnt fata : qucnifi nafcantut

cur illud in cgrimdibus manfit quod babcre non pofucrunc^ Oiuid e ergo
' ^^

QVINTVS

q5 dnt fi bora conccptfonafiumAt': ilU uirgo facra e:ille numft-ofam^U


multa ab iftia dici pofTe dittinit''.' Ufi genuiniUa nec nttpfit.2lt.n.plurimu5
etta illud a nonnuirprcdicaturrg» qui uis borofcopi ualj.lDoc q» nibil fit il
dam fapiens boramclcgir. qua cum fatis difTcrui : f^ qualeciSc^ fit in o:ta
up:econctlberenuri filiii mirabilem ualediit.Tluq'd lin conceptu ubi t
gigneret. Ufi poftremo i boc e quod unu cocubitu manifeftu e: 1 tata nafe
de ilfpariter egrotantibus gemia pof uis eft:ui ca conceperit femina: deide
fioonius magn" aftrologue liccp pbi alte:^ condpere oio non poffit.^ Unde
lofopb' rcfpodebatao fieri g» eoo tpc necdTc eft eadem efle in geminis mo
fuinet nati codecp pccptiftTa utiqj p mcntacoccptus. Bnfo:te q:dtuerfo
ptcr boc addebat pceptoc^: ne dicerct bo^sfcopo natifunt:aut illc in mafcu
ei no ad Uquidu eo6 tpe potuilTe na^ lii dil nafcerent':aut illa in feia comu^
fci:quo9?ftabatoioco6 tpefuilTcco tata e.^-dd cu agit'nu ufcpquacp ab^
ceptosmt boc q6 fimilitcr fimulcp c furde dtci pofTit ad folas co^io:^ dif^
grotabant no daret de pro)cimo part fcrentiad afflatus quofda uale fydcre
cozpoiie tcmpamto:fcd eadem quocp 09:ficut in folarib" aacfTib" t dcccfti^
ualitudis parilitatcm ffdcreis mxib'* b" uidcm" et ipfius ani tpa uariari: t
alUgarct.Si igifi pccpru tata uif c ad lunanb" incrcmentis arcp dccrcmtia
cqualitatcfato^:nodcbucrut nafccn augeri t minui qda gencra rc^: ficut
00 cade fata mutari.2lut (i ^ph mu ccbios 7 cocba9 1 mirabfce cft" ocea'
tant fata gcioztrq: teporib" divfie na^ ni:noautTanimiuoliitate9 pofitioi^
fciif:cur no potiue iiuclligam" ia fnif b"* ff dc;j fubdi:nuc i(ti co et n:oe acT
fcmutata: ut diucrfia tpib" nafccntV inde rcligare conat';admonent ut que
3ta ne no mutat fata natiuirana uo^ ramo9:undc nec in ipfi9 ({de co:po:i^
luntad uiucittioicum mutetfata con^ bu9 ei9 pofTit ro ifta conflare. OLuid
ccptionia 0:00 nafcetiti i 41uag» 7 iti eim tam ad cozpue pertinee q> copoif
ipie geio^jcoccptibue ubi certe abo;s kxaeiBt tame fub eade pofitione ff
eade motfita funt tepo;2:fcpcfit ut ft5 de;;j diuerfi (cxas gemini pcipi potuc^
eade conftellatione fatali alter conci-' rut. Uri quid infipim" dici autcredi
piatu: mafculue altera fcmina. .. pot:^ ffdc?tpofitione:quc ad bora^
conccptionie eadeabobue fiiit facere
t>e gcmis difparis fcjr^.cap.vn. non potuifTcut cd quo bcat eandcm
conftcUationem fe;nimdiucrfum a f:e

it Ouim' ad
geio9 divfi (cf abo nd bkt:7 pofitioncm (fde:^: que fuit
bucuiuut:aboctatcuigcnt ad^ ad boram nafccntiu^ facere potuilTc:
buc:quo;j cii (int ini (c fimilcs cozpo ut ab co t35 multum uirginali fancti^
rum fpee quantti in diunfo fc;cu pdt: tatediftaret.'
tnftituto tii 7,ppofito uite ita funt dif
parcs: utprcteractusquot» nccef(c e jbc clcaione dici quo upo: ducit':
a uirilibue diftare fcieos:^' illc i oifi^ quoue in agro altquid plantatur aut
ciocomitismilitat^Tafua oomo pc feritur.cap.vg.
itcfemp pcg:inat':ilU dc folo patrio t
b rurc pro^o ri rcccdit.Jnfupcr quod i aj i\M qe ferat q» i cligedie die'
e incrcdibilius fi aftralia fata crcdat": b" noua qda fuie actibue fata
non aute mi;; fi uoluntates bominu; moliunt?nd erat uidelj dle ita nat':
1 dci muncra cogitent':illc coniugat": ot babcrct admirabilcm filium : fci
LIBER

ita poriug ne contepribilc gfgnct: n 15 ceteros rc:;^ o^t" tta ibiben: ut m illo

iiir ooctus elcgit borl qua mtTccrcttu n5 ca6 ceii plaga nec mufca nafcatur*
U)co!i.fccitcrgofatttmq6nd bebat: Tlafibacadmifcrit;^cedit rdcinario
1 c)c ipfius fato ccpit dTe fatalc:quod q gradari accefTib" modicis eos a mu
in cius nariuitatcnon fiierat.O flulti fcisadcaelos etepbatofcp perducat.
ciam fingularcreligitur dics utduca^ Tleciltd uoluntadvre:)' etcao ad fe^
U]co!.£reoo^ptcrea qz pdt in diem ii minaduag^tdic^tamftagrana i rra
bonum nifi cligarur incurri 7 infclicii fimulueniut:fimul gcrminat: i cjrota
duci.Ubi cft crgo q6 nafccnri iam ff fcgetefimrbcrbffcut:pubcfcut: flaucf
dcra decreucrut.-'2ln potcft bomo q6 mt:i tri idc fpicaf cerif cocuas atcp:ut
ciiam conftitutu eft dici clccricne mu ita dijccri:cdgc:mialcs alias rubigo i-

tarc^t quod ipfc in eligcnoo die cdfti^ tcrimit:alias aues dcpopullf ;a!ia9
tuerit:nd potcrit ab alia poteftare mu boics auelUit. <luo iftie alias cdftcl^
tari.^t>cide (i foli boice:rt aut oia que laridcs fuifte dicd fut:qua9 tii divfos
(\S cclo funt pftclUridib" fHiaccnt: cijr cjrit" bfc :> fpiciiJt/2ln co8 pcitehit bif

alio9 cligut diee accdmodatos pone'' rebus dics cligc:cafc^ ad cclcfte ncga^
dis uirib" ucl arboaV* ucl fcgcribus: but ptiere dccrctii:i folos ffderib" ftJ

ftlios dies pcco:ibu8:ucl oomandis T dct boicsrcjb' foiis i rra dcdit Ubcrm
admittcndis maribus^cjbus cqu^ru; voluntatcs.-' "bis oib" pfidcratis nd i-'
ucibofifctenfarmta-rccfa buiufmo merito credit'cu aftrologi mirabritcr
difSi aut proptcrca ualct ad bas res multa va rcfpddcat; i occrto iftincni
elccri:q: tcrrcnis omnibus coipoiib" ficri fpuuj nd bonof quo;: cura cft
:

fiue aiantib'' fiuc nd aianrib'' fecikiii bas falfas i nopas opioncs dc aftra-'
diucrfitatcs tpalium momcnto:;t i (y libus fatis infcrere bumanis mcntib*
dm pofirio driat'': cdfidact q^imicrabi afcpfirmarc^nonborofcoirinorari «
lia 05 uno tpis punrto uel nafcaf nel tnfpecri aliqua arteque nulla eft.

ozianf ucl inr boct";-! ta diuerfos cj:ii!*

babcat:ut iftas obfcruaridcs cuiuis t>e his qui nd aftro^j pofirioncm:


pucro ridendas eepfuadeant. <luis fed conneponcm caufarum cjc dci uo
eni^ cft ta e^co:s ut audcat diccre om luntate pendcntcm fari nominc appel
ncs arbo:cB:orn8 berbaecoms bcfti-' lant.cap.vii^.
fls:^cntc8:aue8:pifcc8 : ucrmicubs
momcta nafcendi figillarim b!c diuc: q Ui vo ri aftrojt pftdne firuri cft
fa.^Solet tii boics ad tcntada piriam ca^c^dpcipitTnafcitTicboa^
matbcmatico;t:affcrrc ad cos conftcl fj oiopncpone (arieq^ ci^ qua fit 6c
lationcs muto:;t aialiu:quo;j o^t" pp q6fitfarinoicappclL^nn mrtocucis
ter banc qqjloratione oomi fuc dilige 6 vbi ptrovfia laborad atcp ccrta6 e:
tcr obf uancofcp rnatbcmaticos pfc^ qricfdc ipj ca?t odinc i q>di pncjridc^
runtccteri8:qui cdftcllariomTjus bis dei (dmi ibadt volutari i ptari:(| op^
infpcctts diit nd ce boiem natii fcd pe tic 1 vacifl^ime crcdit':^ cuctafci: aii^

cus.iludec ct dicere qualc pecus^uqs fiat:'r nibil iodiatu reliquc:a quo fut
flptu l3nicio:an ucctarioni:an aratro: Diits p^ates: ^ute ab illo ri fmt oiom
an cuftodie oomus.Tlam i ad caniR uoldtates.3pfa itaqj pripuc dci fum^
fatatctat':-! cn magnis admiranrium miuoluntate:cuiU8 phe infupabritez
clamoabus ifta:efpondet.Sicdefipi^ pcrcunctapo:rig;f:cos appclla: fatti

uncboicd:utcjaftientcobd nafcit'« .(ic probatur . 3nnei fenecc funt:mfi


QVINTVS

uerfu8.£>uc fumepa^alttc^
fallot bt ^iftequitolUtprefdam futororum.
oominato: polu O.uocucp placuchc: Tlam 1 confiteri ejrc deum t negare
nuUs psrendi mora c.Jldfum ipigcr: prcfciumfuturo:{tapri(Tiitw ifaniae.
fac uellc:c6icabo: gctnsiIOalufii:^ ps. 06 'Z ipc CU5 uiderettet illud tentauit
tiar facere:q6 licuit boito.t>ucunt uo qd fcriptt^ e:£>ijdt infipiena i
aflrcrcre

lctc fata:nolcte trabut.Tlcpe euidetif^ coule fuonon eft 6e:fcd non qc pfos
fime boc ultio vfu ea fata appcUauit: ftta.Uidit elm q^ dTet iuidiofu; x mo''
q fupra diferit fiimi patris uoltitate. Ufiu3:ideocp cotta fedt difputante de
jCui fe paratu obcdire dicit:ut uolens bacrcaduerfumlbicos in libriede
ducatmolcns trabatlqm.f.ducitt uo^ 6of natura:'?^ luriUo balbo:cui fto
lctc fatamolcnte trabiit.3lli quocp v^ ico;:^ ptcs dcfcridcndas dcdit : maluit
fu8 bomcrici buic fcntcntic fuffragan fentcntiam:^^ cotta: 4 nullam
ferre
tunquoo ciccro in latinii vrit. Xalcs naturl diuina dTc cotendit. jn libris
funt bominii mcntcs qualis patc ipe ucrodediuinarioncqrfdpfo apriftKe
3uppitcr auctifiras luflrauit luminc oppugnat pfdm futurof . "boc aute
terraa.Tlccinbacqone auc^cm bict totu5faceuidet:ncfatU5 ccpfetiat: r
poetica fcntcntia.Scd qm ftoicos di'' ^datlibcra uoluntate.putat.n.pcclTa
cituimfatianrc^:ntC8ifto9 ep hScro fda futuio^ ita ce confcques fatu^^ut
ucrfue folerc ufurparcrno 6 iUi' poc' ncgari oio no pofti t . S5 quoquomo
tc:f5 dc i(lo?t pbo^ opionc tractarm: febcantto:tuofifTime pccrtationce t
cum pcr iftos ucrfua quoa difputario difputarionce pbof :noe ut pfttcmur
iti adbibct qua de fato bttt:4d fcnriat fummu5 1 uc^ dcu^: ita voluntatcnt
ce fatti aprilTime declaraf: qtn iouem fummaqj ptatc ac pfcia^ cT pfiteur.
appdlatiquc fiimii dcil putat : a quo Tlcc ricm" nc td n voluntatc faciam"
concjcionc dtit pcndcrc fato:um. q6 uoluntate fadm": q: id noe factu''
ro9 tllc prcfciuit:cuiue prefcia falli no
£>cpfcientia dci i libcra bois uo'' pot:q6 dcero timuinut oppugnarcr
L^ t>
latatccontza cicaoms dilfinirionem. prcfdentil:^ ftoici ut non omnia ne^
cap.t):. celTitate fieri dicerct:^ui9 oia fato liic

ri contcuderet.Ouid e crgo q6 ciceto


b Oe ciccro ira rcdargucrc nirit': timuitin prcfcientia futuro;t:ut cl U
ut ti epftict alicjd fc advfus cos bcfactarc difputationc dctcftabri nite
Hakrcrnifi aufcrat diuinarionc.O.U3 ref/CIidel5 qt (i pfcita fut oia fiitura:
ficonataU|fcrrc:utncgct ce fciamfu' boc o:dic ucicnt quo uefa cc prcfcita
turo^rcacpoibusuinb^nuUace oio funt.£t (i boc o:dic uciet: ccrt"* e 000
conrcndat ucl in dco ucl in bomine: rc:}f pfdcri 60:1 ft ccrt'* e 0:00 rc^:co

nuUaq; rcp prcdictionc.3ta 7 dci prc tue eo:oo caf Tl6.n.aU<^d ficri pot:
.

fdcnria ncgatit omncm^pbctia lucc quod non aUqua cffidcne ca prcccfle^


clario:c conat'crtcrc uanis argumcn-' rit.Siaute ccrtue c 0200 carum quo
tarionib'*:? opponeoo fibiqucdam O'' fit omnc quod fit : fato inquit fiunt
racul3:q fadlc polTiint rcfcUiiq trl ncc oia q fiunt.06 (i ita e:nibtl e i nia po
ipfc conuindt.3n bis autc matbcma^ tcftate:nulUincp c arbitu^ voUmtarif.
tico^ coiecturis rcfutandie ci"' :gnat 06 (i cSccdim" iqt : omnie bumana ^
o:o:q: ucrc talce funt:ut fc ipfc dcftui iuta rt5ue:rit:fruftra kgce dantunfti»
ant 7 rcfcllant.ZDuUo funt autc tolc^ ftraobiurgarionc9:budc8: uitupcra^
rabrio:c8:q Tff dcra fata conftituunt: tione8:e^bo:tari6c8 adbibenrunnetp
'

UBER

ulla mftifia bonia premk:i marfup'' tfb* poi.i.i coftone ff dc|^:qDa ^(c$ cS
nc ?kq>i
plicia pftituta fiJt.t)cc ergo cept" at nat'' eft : qm res ipfa inanitcr
indigtuiabfurda ipemiaofa rcb'* aneritur : nibil valeremonftramus.
buanieinonrulccfreprefdcntiam fu Ozdinem ant cirum vbi volutas dei
turo?r;at£^ in bas aguftias cicero co'' primam poteft:ne(p negam^^netp fati
artat animum rcUgiofumtut unum c^ uocabfo nucupam'*: nifi fozte ut fatn
ligat e duobu8:aut cfTe alicfd t nfa vo a faoo dictu inteUigam'*:^^ e a loquc'^
lutate:at eflTe prcfcientia futwo?i:qriT 00. Tlon eim abnuere poftfumus cffe

ut?:q3 aibitrafelTe no po(Tc:f5 fi altc fcrtptn in Ittterie fanctis fcmcl locuf


riipfirmafialte^ttolli^fi clcgcrim''^^ e deu6:duo bec audiui : qrn poteftas
rcia^ futuro^ toUi volutatie arbiu}:ft dd eft:t tibi oomine mifericotdia: qa
clcgerim'' voliltatie arbitu:tolli pfcie tu rcddcs unicuicp feciidii opcra a".
tia lucuro:5t.3pcmc^ ut vir magnus 0.6 dm dictu e femcl locut" e:itcUigi

1 ooctue 1 uitc biianc plurimn ac pc tur imobric:boc i icomutabrtf e locu^


ritilTime cofulcn8:c)c bis duob" elegit t^^ficut nouit icdmutabri^ oia q ftita

libcrum uoluntacis arbitrtU5.0.6 ut fi)t:7 q ipfe factiuus e.l^acitac^ roe

confirmarct'negauit prcfciam futuro pofTem'' a faoo fatn appeUai:nifi boc


ru:at(^ ita du uult face liberos: fadt nom ia i alia re folet intelUgi:quo co-'
facnkgo0.T^cligiofu9 aiit aiuf ut^wp da boium volum" iclinari.Tlo e aute
diginutpcp confitcturT ftde piaatis pfequens:ut ft 60 cen" e oiu^ 000 ca^'
utrncp cofirmat. O.uomooo inquit^ ni io nibil (a. i nzc volntatis arbito:»,
Tlam (i cft prcfcicntia fururomm: fe-' ipfe c|ppe mc volntatce i caf odic fut
quufoia illa q conne^a fuc: oonec co 4 cert" c 60 dufcp pfcia ptinct: qm 7
pcrueniaf: vt nibil fit in noftra volun^ bnane volntatcs bnano^ope:^caufe
tate. poiro fi cft aliquid in noftra vo fiit.^ltcp ita qui ome re^ cas p(dnit:

lntatc:cifdem recurlis gradib'' co pcr ^fccto in cis caufis et nias volntatcs


ucnif^utnonfitprefcientia fttturom* ignorare non potuit:qua9 nioTji opc
Tlam per lUa omnia (ic rccurritur : (I ru cas efTc pfnuit.Tla t ilUid q6 idej
cft no omnta fato
volutatis arbitriu: dcero contedit mbil ftcri:fi ca effiaes
fint.3i non omnia fato ftut : non eft n pccdat:fatis e ad cn in bac qone rc^
omnium ccrtus 0:00 caufarum:fi cer darguendu.0.uid eim eu adiuuat: qf
tus caufarum 0:00 non cft : ncc rertt dint nibilq'dc fteri fine ca:f5 fi oc, caj
ccrtus cft o:Do prdcicnti dco:q fieriri cfte fatale:q: c ca fottuita e:c naturaT:
ponnr:nift prcccdentib" t cfficicntib'* cft volutar^.'Sufftdt q: omnc q6 fit

caufie:fi rc|t 0200 prefcientt deo cert" no nift ca prccedire firri cdfitcc:' Tlos
noncft:non omnia fic vcmiit ut ea ve cim eas cas q diir fo:tuite undc ctia;
tura prefciuit."p>o:2o (i non omnia fic fo:tuna nomc accepinit ce didm" nul
cucniut vt ab dlo ucnta prcfdta fut: l3s:(^ latctc8:eafqi trtbuim" neiucri

non eft inqt in deo prcfdentia omnia dd rquorul5 fpiricuu volorati: ipfaf^

futo|j. Tlos advfus iftos facrilcgos cp itamralee nequag' ab iUt" voluta-'


aufus atcp impioe: t dcu dirim" om^' te fciiigim":q e auao: ois conditoicp
uia fdrc ariq' ftant:t voliitatc nos fa' namre.3am vo cac volntarie:aut dd
cerc 4cqd a nobis non nifi volcnnb" fnnailtangdo^:autboiu5:aut quo^
ftert fentim'' 1 nouim^.Omnia vo fa^ rucucp aialiu:ft tii appelliidc uolunta
to fieri non didm^rimmo nlfa fteri fa tcf fiit aiaUii rdis qrptiti mot^ iUi cjb'

19 dic(ur:qm fati nom ubi fol^ a loqn aUqua facmt fecudii natura fua: cum
'

Q3^TVS

quid uel appetunt ixd e\xiuint.2lnQ}!o certilTimum t ddpfdetie notilTimu^:


ro aut uolutates dico fiue b5|2:quo9 pUis eii c^ ftoid deteftamur. 3lut eim

angeloe dd diduetfiue mab;^: quos dea ee negat:q6q'de inducta aUcriua


ud etia demones ap^
angelos diaboli pcrfona in Ubris de dco;t natura face
pdlamua.Sic i boium i bono^.f.i moUtus caut fi elTc confiiiefdett quej
malopiacpboccoUigifnondTe caa negatprefciiifuturo^:ctiam ficnibil
cffincntea omnium q fimt:ni(i uolu- didtaUudq' q6 ille dipt itipiea i coi^
tanas tlliuB nature.r.que fpus aitt e. de fuo n5 e deus. 0.ui eim ri e pfdus
Tlam T aer ifte fiue ucnt" d: fpiritua. omniii futurof :ii e uricp ds.-dua^p
S5 qm cotpua cft: non eft fpua uite. ter 1 uolntatcs n:e tm ualet g^tu de'*

Spirirus crgo uitcquc uiuificat oia: cas ualere uoUiit atqj pfduit: 1 ideo
creatocp e ois cozpie t ota creati fps: quicqd ualent certifTimc ualet : t q6
ipfe eft dcijs uticp fpirit" no' creat^.Jn facture funt ipfc oio facturc fcit: quia
eius uobntate fumma ptas dl:q cre^ uaUturas atcp facturae iUe prdduit:
ato^ fpirituu uoluntates boas adiu^ cuUis prefcia falU no pot.OLuaprop^
tut:mala9 iudicanotns ouliitat: 1 4^ fi mibi fari nome alicui rd adbibedu
bufda tzibuit ptatcm:4bufdi fi tbuit. placcret:magis diccrc fatii eflc ifirmi^

Sicut ei5 oiu^ natura jt crcato: e : ita o:is:potetio:is uoluntatem qui cum
oiuj pcatii dato: non uolutatii.IDa-' babet in ptate:q' iUo ca^ otdmc: que
lc quippc uoluntatea zb illo non fut: nonofitato:f5fttomo« ftoid fatum
qm cotra natura funt q ab illo cft.£5 appcUat arbi^ n:c uolutatis aufcm'.
pora i^tur magis fubiacent uolunta
tibue:qd3m noilzis.i.omniu aiantiii 7{n uoUmtatt^bus bomino aUquA
mo:taUum:t nugis boium y beftia'' oominetur neccflitas.cap.^.
ru:qdam uero angebmm:fed omnia
ma^tme dd uoluntati fubdita funt. u Tlde ncc ilb necdTitas fotmidi
£ui ctiam uoluntates otns fubuciiit': da e:qua fotmidaoo ftoid labo
quia non babcnt poteftatcm:nifi qua raucruKcas re;j ita dtfHguc: ut quaf-'
ille concedit.£a itacp rerUm que facic di fb'crabentnecdTit3ti:quafdafb'dc^
ncc fit dcua eft.BUe uero caufe 1 faci'' ilvAtc^ i bis quas ec fb nccelTitau uo
unt 1 fuint:ficuc idt omnes crcati fpi- luc^tt^pofucjttct n:as uoldtates : ne
ritus t maptne ranonale8.£o:palcs uidel5 ri eent Ubc (i lljdent necdTirari.
0Ut caufc quc mjtgis fiant cp faaunt: Si.n.neccfl"ica8 n:a illa diceda e;q ii c
non funtmcer caa clfuicntee annume in nh pt'atc:f> et fi nolumuf cffiat qd
rande:qm boc poiTunt quod c% ipfvs pot:ficut cft necelTitas mo:ti3:mamfc
faciunt fpiriruutn uoluntarce . Oiuo ftu^eftuoluntatesnias quibusrccte
igitu: 0:00 ca:um:ci prdacnti ccrtus uclpcrpe:auiuit fub taU nccdTitate ii

eft deo id cffccit:ut nibil fit in n:a uo' dTe.ZPulta eim facius q fi noUcmus
luntatcicum in ipfo caufaf o:dic ma^' ii uricp facercm^.O-uo primit" prinet

gnii bcant locu n:e uolunuics.^jCote^ ipfum ucUe:na fi uolum" e:fi nolum"
datcrgoacerociicis:^^ bunc carum non c. Tlon.n.udlcmua (i nollemue.
otdinem dicuni cfle fatalcm:uelpotr Si aiif iUa diffinit ee necdTitas:fecun
iprumfatinoieappcllant:quod nos dii qua dicutd nccc ee ut ita fit alicf d:

abbo:reu9 predpuc^ptcr uocabuUi: uel ita fiat:ndcio cur ea timeam' : nc


quod no in re ucra confueuit itelUgi; nobis Ubertatem aufcrat uoUmtatis.
Q^voncgatotdineommum caf dtc Tlccp.n.T uitam dd 1 pfciaj dd fub
LIBER

necdTitate poim" (i iiaf:nccd(c edc cft negarc prefcium fiitmomm . Scd


u; (ep uuiere 7 cunaa pfarcficut ncc ut;2<^ amplcctimun utpcp t ftdeUier
phs etue minuuur cum diatur mou ueraatcr confitemun lUud ut ac^ bii

fallicp no poiTc. Sicdm boc nd pon damu8:boc ut bcne uiuamus. ZDalc


ut potius h pofTei muwzis cflct uncp autem uiuitur.fi de dco non bcne ac^
pfatis.^Rcae quippc omnipotes di:4 dttur. Unde abfii a nobie ciud negaz
tam mou i falli non pot. bi eim om prefdentiam:ut Ubcriefle ueUmus:
nipofcns ficicnoo quod uulnno pati quo adiuuatc fumue Ubchud crim".
enoo quod no uuln q6 (i ei accideren p>roindc no fruftra funt leges^obuw^
ncquag' cfT^ omps.Un ppta qdam n gatione8:e):boiuciones:budc8 1 ui^
pot q: omnipotens cft.Sicut etia cu5 tuparidcs:quia i ipfae futuras clTc p
dcimusnecefTccftdTeiut cum uolu^ fciuintualcnt pUirimum g^meaa
mu3:Ubcro uelimus arbirrio:7 ucruj tuUnirae dTe prefduit.£t prccee ua-'
^culdubio dicimus:^ non io ipfum U lentad ea impctranda^qfic (c ptccand
bez: arbitnum nccciTirati njqcim" : q bue concdTurum dTc prd'duit.£t iu-'
fldimit Ubcrtatcm. Sunt igifmeuo'' fte premia bonie factie:? peccatis fuf
iLmrates:^ ipfc faciunt q'cqd uoUtioo pUciaconftitutafunt. Tlecpcim ideo
f.inmu9:q6 no' fiaet h noUcus^OLuic bomo: quia dcue illum pccca^
peccat
qd adt aUo^t boium uoluntatc dl(ofi turum dTe prefciuinimmo ideo ri du-'
nolcs parif :ctia fic uoUiras uala : tfi bitarur ipfum peccarc cum pcccan qj
no illius tn bois uolotas^fj ptas dct. ille cuius prcfcietia faUi non poteft: h
Tlifiuoluntastm cerncc pofTefqi fatum:non fo:tunam:non aUquid aU
uellct: potcnrio:e uoluntatc ipedireif. ud^fedipfumpcccaturumdTt prcfd''
Tlec (ic tn uoluntas nift uoUitas ceK uir:qoi (i noUr uricp non pca^at: fcd (i
nccaUcn" f;dus eet q ucUer: nd non pcc:arc noUicrireiiam boc ilkprefd''
pofT^ iplcre quod ueUet. Un (|cq'd pi uit.C>eu6jta^fu(nrnus7uerus 015
fuauoUinratcpatit^bdfidcbef diuc! Berboluo7TprritBfanao:quc tria U''
bumanis ucl angcUcis ud cuiufq' cre^ num funcdcue unus omnipotens ae.
Bti fpusuoluntatibus: fcd cius poti* 9to: 1 faao: ois aic axo^ ots cozpie:
qui dat potcftatem uolemibus. cuius funt participarionc fcUccsiqcu''
c^ funt virate no uanitate fcUccs: qui
£>e uniuerfaU pusuidentia dcLcur boicm roalc aial cj: anima t ccc'
fecit

lcgibus omnia contincntur.cap.jd. po:c4 eo pccoinit no impunito ee p^


mifiKncc fme miftco:dia dacUquif:^
n On ergo prcptcrea nibil cft in boie t mardTenria et cum lapidibnf;
noHTa uoiuntatc:qt dcus p:efd tutafcminalcmetiam ca arboubus:
uif quid futunun ef^ct m noftra uolo uiti fefuale et cd pcco^ib^^uifi irclUrC

tare.Tlon cni; qui boc prcfauir nibil tuale ai foUs angct dedii : a quo cft

prcfciuit "Iborzo fi lUe prdciuit quid


. ois modu3:ois fpc8:ois 0:00: aquo
fiirurom dTct m noftra uoluniatc: no cft mcnfura:numcru8:pondus:a quo
uticp nibil fed aliquid pfbuit . j^fecto e q'cq'd naturalr e:cuiufcu(p gcncus c

1 illo aUquid m nofb-a uo


prefcicnre e cumfcoq? cftiarioie c:a quo fot fcmia

luntate. Oiuodrca nulb moDO cogi^ f02map:fo:mc fciojtmot'' fdum at<p


mur aut rctcnta p^rfdcnria dd tollce fo:marum.0.ui dcdit cami o^iginej:
uoluntatis arbitriom : aut retcnto puI:briiudinc:uaUtucUne:^pagan6if
uoiuntatis arbitriordcu^ quod ncfag fccoditarem:mebro^ difpoc^ifaUitc:
QVINTVS

cocojdiarq i m irroali dedit meoiia: fercnte6:annua impia:binofcp tpato^


fcnfurappctiniiroaU aiir ifupcr mcte: rce fibi fccaiJt:4?fule6 appellati ftic

fnrelligcnriaiiioluntatcrq ri folu ccluj a confulenoo^ii regce aut diii a zegna


1 tcrra:nec folui angclu i bomincm: ©0 atcp dtianoo:cti i regcs utiqj a re^
fed nec ejcigui i contcptibiraiantie ui geoo dicri mcU'' uideat': ut regnum a
fcaamec auis penulamec bczbcflorcu regib^.zgee aiit ut dictu e a regeco:f5
lo: nec arbozis foliii fine fua^s ptu5 c6 faftue rcgius ii difdpUna putat" e :ge
uenientia i quada ueluti pacc dereli'^ ti6:uel beniuolentia confuUntie^fj fu

quittnulb mo ecredendue rcgnaboi pbia diiantie.£)cpulfo itaq3 rcge tar-'

nuco^jq? dfiatioeB i fcruitutce a fuc quinio i cofuUb' iftitutie : fccutum c


^uidentie legibue alienas ee uoluifTe. qd idem aucto: in romano^ laudib"
pofuing^riuitae incrcdibik mcoratu
0-uibu6 moiibus antiqui roman» e:adcpta Ubatate q^tii brcui creuerit:
meruerunt:ut dcos ucrue: g^uis non tata cupico gfic inccffcrat . 3fta crgo
cum colerent:eo:um augeret impium laudie auiditas 'zcupioo gfie muUa
cap.jrq. ilb mirada fccinlaudabfia.f.atqj gb
riofafcciidtiboiu5 octiatoej.laudat

p 'Roide uidcaus quos roan02u; ide faluftius tpibue fui6 magnod-tp


mo:c6:i qua ob ca; de vus ad claros uiroe marciicatoneiaitice^
flugcdu ipiii adiuuaz dignat" c: i cui'' farem dicens:q? diu ilb refp. non ba-'
pfatefutctrcgnancna.O.^ utabfo^ buit qucnq* uirtutemagnum: fed fuA
luti" diffcre poffcm^^ad boc pnnete i meo:ia fuiffc illoe duoe ingenti uirtu
fupioze libTji pfcripfim'':^' i bac rc po tc^diucrfie mozibue. Jn laudib" aute
teftae nlfa fit co;t dcop:quo8 ct rcb" cefarcis pofuitiQ' fibi magnu impiu^:
nugatoztje colcnoos putanjt:7piiti3 exercitii:beUti nouu cjcoptabat:ubi v-'

uolumie ptce fupioKsquas bucufqs tus enitefccre poffct^ita fidcbat in uo'


pduriuedcfatiqonetolieda:nc 4^9 tis airoti uirtutc magnof : ut ejxiw
cui ii pfuafu eifet non illo^t dco:^cul rct in bclltimifas gcntca:! flagcUo a
tu romanii impczin propagaro arcp f gitaret beUona faguinco:ut cfTsubi v
uatunrncfcio cuifato poti" id tbuct: tuscoi^enttcfcet.tJcciUa^fccto bu'
5» dei fiJmi potcntilTime uoUitflti.Uc dis auiditae i gric cupioo facicbat:a^
terce igitur primicp romani ^tii cozii mo:e itacp pmitus Ubertfltis:poft eii''
oocet 1 comdat biftona^g^uis ut alie am diiationis i cupiditatc laudis i
gentcs cjcccpta una populi bcbrcozu^ gHc multa magna l^cccrtit.l^eddit cif
deoe falfoe colercnf.t ii 6o uictiaf ifj utriufcp rci tcftioniti i pocta ifignis c
dcontje imolaret: tfi laudie auidi pc^ o?2.3nde cfppe ait:ncato' rarquinium
cunic Ubcralce crant:griam ingcntc^: dcctti porfcna iubcbat: ^lccipciingc-
diuitiae bocftae uolebanbac ardetif^ ricp urbe obfidioc prcmcbat. £neade
fimcdilc):crut:^pf bac uiucuoknit: in fcrp,p Ubatate rucbat . Xtic itacp
^ptcr banc i mo:i nd dubitaucrunt. magnti illis fuit:3Ut fo:titcr emo:i:at
JCcteras cupicUtatee bui' uniue tgeti Uberoeuiue.Sjcti efTj adcpta Ubcr'
cupiditatcpreflreriit:ipfam dcnicp pa-^ tae:f3ta ctjpioo gfie fcelTcranut pani
triam fua:qiTi fuire uidcbaf iglo^iu^: e(T5 fola Ubcrta8:nifi i dnzno qrcref:
diiari vo atq? impare gloiiofii: priue dtipro magno hkticp oclut loqucntc
oi ftudio Ubera:deide diia^ ee concu^ ioue idc pocta dirit.Ouin afpa iuno:
pieriit.t)inc e y regale dtiatione non <lii:cmarcnocterraf(]p meiu ceUs^
i.iL:'tit«i

fitjgan£oriUa l mch" rcfcrcnmeolcp infita babuine rdanos et dcof apad


foucbitil^oanos i^ dnoo gctccp toga illos edce indicant:quae piooiffunaf
ta:SicpLjaru:ucialuftrie labetibu8 pfltfucrot vturie i bdzis:^ dijs babc
eta9:£a oouf alTa:ia pbtbia clarafq^ tee q cbnf a dco.Uii imelUgt pdt qiK
mrccnas SemitiopmcKacoictifdna finem uolcbant effe uirtune:? qoo d
bit argis. Xiucquidc uirgiUus ioucm refercbant qui boni eranc ad boum
iduces tiq> futu:a pdicetc;ipc ia facta fciUcct:na maU nec bebat ea ^iue bd
EcoUbat cancba tq5 piitifl.Ue^t^pfca re bfecu^ennquemafartib'' conaba
comcora: illa uolui:ut oiidcre diiatio cur adipifct.i.?oUe arc^ fallacge.ZDc
nem poft libertaton fic babuiflc roa^ lios budams cft cato de ilb quippe
no6;utico;2 magnis laudib" ponct: ait.Ojio mtnus pctebat gTuj^co ma^
iDinc c % illud dufdcm pocte: qp cum gie ilUim feqbaf.<Hquidcm gria cft

6Ujf gcntiumambus cas ipae^fiaf cume ^M cupiditatc flagrabanniudid


rdanorum artcs rcgnandi atcp ipadi um boium bri de bot^bue opinamia.
n fubigediac dcbelladipopubd afipo £f id melior e vtue:que bumanote^
ncretaif.£;:cudentalq fpirantia mol ftionio cdtera r\ cnifi confdentic fo«.
lius cra: £rcoo ecjuide uiuos ducct 6 Utt didt apta: nam glotia nza bcc cil
marmo:cuultu9.0rabuntca9 meli^ teftimonio con^dcMic noftre. £t aUo
U9:ccliq5 mcatua £>cfcnbet radio r : loco:opue aut fuum ^bct unofcifc^:
furgetia ffdcra dicet.Xu rcgc ipcrio t timc in fcmeripfo tantum gloiiam
ppfos rcanc mcmto.*bc tcrut artce: babcbit t non in aUero . fiftam ergo
padq^ unponere moa:g."p>3rccrc fub' 1 bonozem t imperiom q fibi eppta
icctie:'! dcbcUare fupboe. "bas artcs bant 1 quo bdis amb* pueni: nitcbi
iUitato pirius cj:crcebanr:q?to minus tur boni:nd debct fequi uirtueri^ ipt
fe uolttptfitibu3 d3bat.£t cncruarioc vrutem.Tlc<p eim eft uera utrtue:nifi
animi i cotpoiis {s\. cdcupifccndis i q ad onum fme tcndit ubi e bono bo
flugcndte dimtqs^Tp illas mo:tb'* cd'- misquomcU^^ne.Uritbdtee quo9
ramf cndi3:rapieoo mifts cioib^^lar" c^pcriuit caco:pcrere non dcboit fed :

gienoo kcniciQ tutpibua. Uii q talc3 eos ciuitae ob etue uirtutem f\ pcten'
iamop labee fupabatarqj abundanc dare/Sed cum illa meo:ia duo rdanl
qii fcribebat ifta fatufnus : canebarep clTcnt vtute magni ccfar i caro: longc

uin^l(u6:nd lUis artil»'* adbdrca % uirrus catonis vitari uidcf^^pinqoio:


gfiam^fjOoUs arq^faUacijs abicbat. futfle q» cefarie.t>roidcquar dTctillo
Ut: ide dtacf^ pnmo magie abmo q» tpc duitas:t aiia quarfuiflj uidam" i
auariciaaice boium cicerccbat:q5 tfi ipfa ftntentia catdie.TloUtc x^i ejcifti'

uitiii propius liirmri crar.Ttam gtaj marc maioy^e moe armie rcp.a pua
honoeimpuibcnastigr.auur, cqua magnsfca(Te.Siita ect mrto puLbct

ftbicroptant-SjiUci^tva uianitit": rima ea nos bfcmoB.OLuif pc foocij»

buic q: bdc artes defiit:ooUs atqj fal atcpcioid^pfcaarmo^i: equc^ima-'


lactjs contedit.lDc funt lUc bde arres ia copia nobis q^iire.Scd aUa fuerc

P vtute.f.ii p fallacc ambirionc ad bo q tUoe uiroe magnoe fcccrunt: q nc


no:e T gtiam i impium pucnirc; q tri bie nuUa fiif:oomi induftria:fou9 ia^

bor^us 1 ignauus cq fibi q:optat. Sj ftu; iperiii:aios i cdfulcoo Ubcr nec^


iUc.i.bonus va uia nirit.uia uirratis Ubtdini ncof, deliao obnojriue . "pro
cft^quaniriftanq^ad pofTcfilionis fi^ bis noe bcoe lujruria atc^ auarida:
ne.i.ad glo:iainbono:c5 impio. boc pubUcc egcftatc}: puatim opoletiam:
QVINTVS

IftudamuB dimriae fciijmur icrtia.ttcz l^t ciuitae coiiupta eirurfus rcfp.ma

boB 1 mabs difcrim nulluioia vcutif gnitudinc fui ipato^t atcp magiatuuj
pmia abttio poifidct Tlccp mi;^ ubi
. uitia fuftenwbat."f>auco?t igifuinuf
U08 fepati fibi ^icj^ pfilia capitie: ubi ad gli3m:bono2e:ipcriii:ucra uia.i.v^
Domi voluptatib^-.bic pecunie aut gie tutc ipfa niccntui:ec a catone landata
fcruiti8.£o ftt ut impctue fiat i uacu^ e.lDincerat oomiinduftria:quacom^
am rep.0.ui audit bcc catonis uc:ba meorauit cato:ut crarin cflct opulcn-'
fiuc faluftq putat qualcs laudatroa^ tn:tcnue8 res priuatcUndc cozuptis
ni uefceromnes cos talce tiic fuifTc vX mo:ibu9:uititt eflc contrariijpofuit:
plurce.Tlo ita eraliocin va non cflTcnt pubUce egcftate: priuatim opulcntia.
qucipfcidcfcribit:ea qcomcmoraui
in fccunoo Itbro buius opi8:ubi dicit £)c amozc laudis: 4 cii (it uiriti ob
iniuriae ualioo^:i ob cas difceffione boc ^cu9 put3t':q: p ipfum uitia ma^
plcbie a pzib^^^aliafc^ difcclTiones oo^ iora cobibcnt.c3p*;cig.
mi fuilTe iam inde a principio.nccp a^
pliu8 cquo 1 moddlo iuz actu^* e^rpt^ q . Uaob« cu dtu fuiflet rcgna ozi
hsrcgibudgpdiumetud a tarqmnio entis illuftria:voluit 6e i ocd^
fuit:oonecbellti grauc quod^ptcr ip^ dentale ficri:q6 tpc ccc poften'': fj ipq
(d cobctruriafufceptiifueratfimzct''. laritudie i magnitudtne illuftrius.Jd
po^A vo fcruili ipcrio patrcs c^cr^' ip talib* porifl^imum ?ccfl"it boib" ad
cuifTe plcbr.rcgio mo:e vbcia(Vc:agro Domada grauia mala multa;i geriti:
pcpuUflre:^ ccteris ejipertibus folos C q ca bo^is laudis i gfie cofulucrunt
ginfe in ipio.Oua^ difcozdia^ du illi patricin qua ipam gfiam rcquircbat
diiari udlet;ilti fcruirc nolcnt : finem falutcq} aue faluti fue pponcrc no du
fuiflc bcllu punicu fcciidu.O.: rurfua bicaucrunnp iftouno uirio.i.amoit
grauiB metua cepit urgerc:atc^ ab ilf laudi8:pecunie cupiditate i mfra alia
perturbatioibud alia maiozc cura co'' uiriacd^mcnccs.Tlafaniufuidtt^qui
bibere aio8 inquietos:! ad concozdia 1 amoze laudis uiriii cfle cognofcit.
rcuocare ciuile.Sed p quofdam pau^ 0.6 nec pocta fugit borariii qui ait.
C08:qut pro fuo mooo boi crant ma^ Xaudis iozc tumcs: funt ccrta piactit
gna admiflrabaf: atc^ illis tolcratid q te Xcr purc Icrto poterunt recreate
ac tepatis maHpaUco^ bono^^^uide libelIo.3de in carmie If rico ad repme
tia ree illa crcfceb9t.ficut ide biftoiic* dam diiandi libidinc ita cccinit.lari?
dUcit multa fibi legcnti i audienti :
q rcgncs auidtioomanDo fpm:qua fi U
pprsromanus oomt militiecp mart bfa remorie gadibus iungae: t tiicp
atcjp (erra preclara fadnora feccrit k penue ^uiat uni. Ucrucii qui libidies
libuifle attendc:q res mapie tanta ne turpiotce fide piccaris ipetraco fpiri'

gocia fuftinuiflct:qm fcicbat fcpcnne tu fancto 1 amde incclligibfis pulcb:t


ro pua manu cii magnis lcgionibud tudis non rcfrenanc : meliue faltem
boftium contcndiflc wmano8:cogno cupidicace bumanc laudis 7 gfic:non
uerat paiuis copqs bclla gcfta cu opu 4de ia fancri: fj min'' iaj curpcs func.
lentis rcgibus : fibicp multa agitanti £tiatuUiu6idcftIen6 potuitiafdcj
conftaredipt:pauco:^ciuiii cgrcgia; libri6:quoe dcrcp.fcripfinubi loquit'
uirtute ciicta patrautflc:cocp factii uc de inftituenoo priiicipe ciuiiatie^quc^

diuitiae pauptas^mttitudic^ paucitaf dicit alendii eegfia:i confequentcr c6


fupcrarct.S3 pofty luj:u atcp defidia mcmoratmaiojee fuosmulta mira
LIBER

ntc^prcclara gtie cupiditatc feciflTe. Bgcl'6i.3nter malcdicta 1 opprobtia:


iDuic crgo uitionon folu no ififtcbat: intcr grauifTimao pcrfecittionee cru^
i accededu ee cen
ue:^ et id circitandfi delefcp penas no fut deicrriti a prcdi-'

febat putatce boc uttle ee rcip. 0.ua- cationcfalurisbiianc: ranro fremttu


Q^necinipriuspbielibris tullius ab offenfionis bumac . £t q> cos diuina
bacpeftcdifl"imulct;ubiealBce clarT facicntcs atcp diccntc8:diutcc^ uiucn

confifet'.£6 dm de ftudqe talib' loq^ tc8:debellatis quodamo coKlibus du


ret':q wie^ fecfada fut fuic uert boni: n8:arc0 introducta paceiuftttic: iges
nouentofitatelaudie bumane: banc in eccria cbrifti gHa confccuta e: no in

intulitDniuerfale gcncralccp ffiiam* ea tanq> i fue uirtutis fme quicucrut:


"bonosalitartcBomfqj acccndufad fcd ca quocp ipfam ad dci ^h^ rcfcre

ftudiagriatiacetcpcafcntp queapud tC9:cuiu8 g:a talee erat,3rto q3 fomi^


quofqp improbantur. tecos quibus confulebant ad amote
illius a quo 1 ipfi talcs ficret accendc
t>e refecanoo amotelaudis buma banr . Tlacp ne prop^ bumana gtam
ne:quoniam iufto^glo:ia omnis tn bonicflcnt: oocucrareos magzillof

deo fit.cap.|:ii9. dicc8.£aucte facere iuftitia uta^ corl


bomimTjus ut uidcamini ab cis^alto''

b Uic {gifcuplditati meir rcfifti^^ ^n merccdcm no babcbitio ap6 pzem


tur fine dubitatioe cu ccdif.XI ueft|t qui in cclia eft . Sed rurfus ne
to ci3 (jfqj cft dco fimilioi : g>to % ab boc pucrfc intcUigentes boibus pbce
bac tmfidicia mudioz.O.ue i bac uita metucrcnt:minufcp prodcflcnt laten^
tfi rl funditua cradicaf ej: cotde: qt et Do (^ boni funt: dcmonflrans quo fi^
bri^ficietes aios tentare no ccftat.fal ne innotcfcere deberent . luccant in^t

tcm cupiditas gfie fupet'dilcctionc iu opera ucftra cotam boibus:ut uideat


flitie:Ut ii alicubi iacet q apud quofcp bonjt facta ufa:T glo:ificent pat:e u:;

Cprobaf.fi boa ii recta fut:et ipe amoz qui in cclis eft.Tlonergo ut uideami^
bumanc laudie erubefcat i ccdat ao^' ni ab cis.i.bac intentionc : ut eos ad
riueritatie.Xamcnimeftboc uitiuj uos conucrti uclitis: quia non p uos
(nimicum pie fidei:fi maio: in codc fit aliquid eftis^fed ut glozificent patre;
cupiditadgrieg>deitimo!ucl amot: ueftrum qui in cclie cft:ad quem con^
utdtiddiceret. Coomopoteftio crC uerfi fiant quod eftis . 'boc fccuci fut
derc gRam ab im^ cx;pectate6:T glo martyres^qui fccuolas 1 curtios t de
riamquearolo deoeno qucrentcs/ cio8:no fibi infcrcnoo pcnas f; illataf

3te 6 quibufda i i eu crediderat: i ue ferenoo:^ uirrote ucra:qiti ucra pieta

rebantut pala cofitai ait eiiangclifta. tc1 innttmcrabili mulrirudiue fupera


tyHqccnit gKam boium magis q' dei. runr.Sed cum tlli eflcnt in duitatc f^
0.6 fancti apoftoli non fcccrunt: qiti rcna:quibu8 propoftrus crar omniuj

cum in bia locia pdicaret cbrifti noin pro illa officiozum finis incolumitas

ubi no folu improbaf ficut illc ait: ia^' cius:t rcgnum non in cdo fcd in ir»:
cetq? ea femp q ap6 quofq? improba-'
non in uita etcma:fcd in decclTtoe mo
babc rientium 1 fucccfllionc mo:tuo:umr
tur:uejj et fumme^dcteftationiB
batui : tcncntca cp audicrant a bono quid aliud amarent ep glotiam : qua
magiftro eodecp medico ifttiti. Si^s uolebant ctiam poft mo:tcm tsnqul

mcncgaucritcoram boiV^ncgabo e^ uiuerc in oic laitdantium.'

um coram patre mco q i ceX e:urco:3


QVINTVS

t>c merccdcremporali : quam de' ubi tbefaur" cdmunis evitatie.^J^w)


reddidubdis mo:ib' rdanof .ca.pc. indcnd folu ut talis merces taUb' bo
mibu9 :edderet'rdaniJ ipiii ad buanl
q Uib' ergo no erat dc" dani rus griam dilatatti eft:ue^ ctia utciucs t"
uitam etema cum fanctie aget! temcil[iu9 ciuitario q^diu bic peg:in3
fuis in auirate fua celeiti:ad cuius fo^ tur diUgenter i fobnc : illa mtueatur
cietate pietaa va perducit:quenon cy e^cmpla:t uideat q^ta cUlcctio dcbcat"
bibct fcruicutc rcligionie: qua latriaj fupnc patrie propre: uita eremam: fi

greci uocanKnifi uni uero dco^fi necp tm a fuis cimbu9 rcrrena dilccta e^p
banc eis tcrrena gbua^ c)ccclleti(Timi ter boium griam.Ouantum enim p'
impq conccdcret:n6 redderefmercea tinct ad banc uita mo:taUi): q paucis
bonia artib" co^^.i.vtutib'' cjbus ad
: dicbu9 ducirur i ftnirur : cid mteft 05
tata gfam pucnire nitebat. £>e taUb** cuiU9 ipeno uiuat bd mo:ituru9: fi il

enim.i^ poropter boc boi ali^d facae U qui impant ad impia i iniqua non
uident':ut gloaficcnt ab boib'* etiam cogant.-'^ut vo aUquid nocuenit rds
oominUs ait. Jlmcn dico uobis recc •
ni gentib" (fb" fbiugatig ipofncrut lc^
perunt merccde fua.Sic i tHi puatas ges fua9:nifi q: id facttl e ingcntt ftra

rcs fuae p re communi boc eft rcip.i gc bcUo^:q6 fi cdco:ditcr ficrenidipj

fi eiu9 crario cdtepfcrut:auai-itic rcfti fieret fed nuUa dTct


meUore fucceffu:
terunt: cdfuluerunt patrie confilio U'' gKa triumpbantiti/Tleqj.n.i romant
bero:nccp dclicto fecndu fuae Ugcs: nd uiucbat ft) legibus fuis:qua9 ccte
nccp Ubidini obnojcq.Sj bi6 omnib' ris imponcbant. "boc fufficerct reip.
artib" ta^ va uia nififut ad bdre6:i^ nifi q: marci i beUone cUfpUccbat : ut
piii glo:iam:bdrati fut in oib' fcrc ge ncc uictoua bcii biet nemine uincetc:
Rb^iip^ fui lcge6 ipofuernt multia ge ubi ncmo pugnauerat.Tlonne rdanif
tibue:bodiec^ Uia i bifto:ia glo:iofi 1 cctcri9 gcnnbue una efTet eadecp co
ftmt penc in oib" gcntibu9:non cft q6 ditio:pfti5 fi mo]c fierct:q6 poftea gra
de fummi n ueri dci iuftitia cdqrant: tilTtmc atc^ bumanift^tme factum eft:

pcrcepcrunt mcrcedem fuam. ut om(Te9 ad romanii imptu ptuietca


foactateaccipmt ciuitatt9:t romani
bc mercede facto^t dwi^ ciuitatis ciuc8clTent:acfidTetomniu q6 erat
etcme: quibus uriUa funt romano:i) ari pauco:um:tantum op plebe tUa
q
e;;cmpla utrtutum.cap.^vi. ruo9 agros nd baberet:dc pubUco ui'
ucrct:qui apparatu9 a9 p bonoe ad
m £rcce.n.factof Idgc aUa c: ctia miftraro:c6 zeip.grarius a conco^dib**
bic opprobria fufttnctiii pro ue preftaret^q^mctte e^uiuaetur^
ritate dei:q mudi bui" dilecto^ib" odi
ofa eft.3lla cioitae fempitna c:ubi nf^ Oluo fi-uctu tomani beUa gelTcrit:

lu8 o^icf^q: nuUuf mowt.^bi eft uera 1 quantu bis quoe uiccrc conculcrit.
1 plena fclicita9:non dea fcd oonum cap.j:vg.
dei.3nde fiidei pignu8 acccpimue: q^''

diu pcrcghnantc9 ciue pulcbritudint n 2lm quid intcrfit ad incolumi-


fufpiram^.^bind o:it fol fup bonos tatcm bonofcp mo:c9 : i ipfae
1 malo9:f5 fol iuftitie folos ^tcgit bo certe bominum digiiirarcs:g7 a!q uicc

noe.^bi nd erit magna induftria dita runt alt) uicri funr omnino nd uidco:
re crarii» pubUcu puatia rcb" aguftie: pretcr illum gloue bumane ianilTunu
LIBER

fafhimunquo pcrccpmjntmcrccdcj q Uid ergo magnil cft^ illa cftia

fuam:qw ciue mgcnri cupiditate atfe cclefticp patria cucta fecoli bui"
runnt ingctttia bella gclTcrunt.Tlun^ qoal5 ioconda bladimta cdtcmnc: ft

qutd cni; ilb^ agh tributa ii foluiit/ pro bac tcmpotali at(^ tarcna filioe
Tlunquid eie licet difcerc: quod al^s brotoe potoit i occiderc:q6 illa facct
non licct;tlunquid non mulri fcnato nemincm cogit^Scd ccrtc difficiliue c
rc0 funt in alqs tcrris : qui roma ncc filioe intcrimere:^' q6 pro ifta fadcn^
facic quidcm nozunt.' Xolle iactantia dum e:ea que ftlqe congrcganda ui6-
1 omnes bominca quid funt nifi bo^ bant^atcp feru9nda:uel odarc paupe^
minc9.-'0.uod (i pcrucrfitaa fcculi ad ribue:ud fiepftat tentatio que id pzo
mittcrct ut bcnorariotes cfl*ent quicp fide atcp ioftiria ficri compdlat amit^
mclio«8:necfi pro magno babcri dc tcre.felicce cni^ oel noe ncl filioe no-
buitbonoibumanus: quianulUus e ftros n diuiric tcrrcne f3dut:at nobis
ponderie fumus.Sed utamuz 7 i bis uiocntiboe amittcndc:aotnobi6 mo^
rcbue bcneftcio oomini dci noftri:co' toieaqutbuencfdus^udfottca ^b'
fideremus quanta contempferintque nolumue pofTtdcndc.S; 6e fclicce fa
pcrtulerint: quae cupiditatce fubegc^ dt:4 e mtium uera opulcntia. Bruto
rint pro bumana glozia: qui cam tan ailt q: filioe ocddit:tfdicitati9 pbibct
g^mcrccdctalium uirtutum acdpcre tcftioniiietpocta laudato. Jlit.n.Tla
meroerunt: i ualcat nobie etiam bec tofcp p: nouabcllamoucntee !?ld pc^
Bd opprimcndam fupcrbiam:ut cum na5 pulcbra pro libcrtatc uocabit 3n
auitae in qoa nobie rcgnarc pro
illa fclj;c:ufcd£0 fcret ca facta miozce.S^
minum cf^:tantum ab bac diftct^gta uafu fcqucnri cdfotatua e infdice.Ut
diftat cclum a tcrra: a tcmporali leti'' cct amo patrtc:Iaodti(^ tmfa cupioo.
m uita cterna:ab ianib' laudibue (o t)ec ftJt doo illa libertae i cup^itaa
tida glotia:a focietatc moztalium foct laodie biianctq ad facta cdpolit mira
etaeangelomm:a lumine folie i lune da romaoe.Si crgo^ libcrtate moti^
lumcn eiue qui fecit folcm i lunam: toro;t 1 cupiditatc Iaudii:q a motali^
nibil fibi magnu fccifTe uidcantur tan b^orpctiit^occidifilqapfc potucritn
te patric cioee: fi pro illa adipifccnda quid magnii e (ijp va libertate: q noe

feccritbotopie aliq*d:urmala aliqus ab iniquitaris tmonie i diaboli OO''


fuftinuerint: cum illi pro bac tcrrcna minatu libcroe facit:ncc pro cupidita
tam adcpta tata kccrint: tata pcrpclTi tc bumana?^ laudum: f^ caritatc libc

fint:prefertim qt remiflfio peccatomJf ranoo;tboium:non a tarquinio :gc:


quc riuee ad eternam colligitpatam: fed a dcmoniTjue i dcmonum pricipc
babetaliquidcuiperumbrl quanda non filq occidunt": fed cbrifti paupce
fimilc fttitafylum illud romalco:quo intcr filioe compotantur.' Si aliue ct
mulriwdine qua illa ciuitae condeft': remanue princcpe cognomic tojqua
toe filium nd qt cdtra ipfam pata:fcd
quoriil^ dclicto f pgrcgauit ipumtaf.
eriam pro patria: tamcn quia contra
'Quam alicni a tactantia debcant imperium fuum.i.cdtra q6 ipaucrat
cflrecbriftiani:fi aliqoid fcccrint p di' pfltcr impcrato:
ab bofte prouocawf
lcctioneetemcpfltric com tanta roa^ iuucnili aroozc pugnauerat:licct uidf
ni gcfTcrint^} bumana glotia t ciuita fct occidit:ne plue mali cflct in ciceplo
te terrenft.cap.]cviq. impcr? contcmpri : q> boni in gIo:ia
boftis occift:ut qoid fe iactet: qutpro
m

QVINTVS

omnfa que
{mmotralifl patiie lcgibDs codecp rcgc patric fueccrtius oracrm
multominus qi> filq diUgunmr boa i^^ accepit:noUte timcrc eos qui coipus
rena contcmnunt.Si furiue camiUuf occidunt:aiam autem non pofTunt oc
etiam ingratam patnam:a cuius cer^ cidere.^Si fe occidmoos certis uerbis
uicibus acerrimomm boftium ueicn^ quodlmooo confec^antes decii deuo
ttum iugum depulcrat: dlnatufcp ab uemnnut iUis cadmtibus 7 ira^ deo^
emulis fuerat: a galUs iterum libera'' rum fanguine fuo placantibus ronrn
uit:quta non babebat potiotcm ubi nus Ubcrarctur ocercii^^^nulb mooo
polTet uiuere glo:iofus:cur eTctollatut fupcrbiant fancti mart^rcs tang^di^
uelut grande aliquid feccrit: qui fozte gntt aUquid pro lUius p:ie^pticipatide
in ccclefia ab inimkis camalibue ue^ fecerinnubi etema eft 7 uera fclidtas:
lutgraui(Ttmame^bonorationis paf pro qua ufc^ ad fui fanguinis cffufio
fus iniuriam:non fe ad boftes a" bc nem:non folum fuos fi-atres pro qui
reticos trannultt:autaliquam contza bus fiindcbatunuemm 7 ipfos inimi
aliamipfe bcrcfim condidir:fcd ca po cos a quibus fundcbatur: ficuteis p^
tius quantum ualuit ab berctico:um ecprum cft diUgmtcs caritans fide: i
f niciofiiTima prauitate dcfcndit:cum fidci caritatc ccrtarunt PA marcus .

alia non fit non ubi uiuarur in boiu; puIuilUis dcdicans edcm iouis iuno^
glo:ia:fcd ubi acquiratur uita ercma/ nis mincrue falfo fibi ab inuidis mo:
©i mutius ut cum porfcna rcge paj: te filq nuntiata:ut iUo nuntio pertur''
fierct:quia gtauiffimo bcUo romanos barus abfcederer:arcp ita dcdicatiois
prcmebar.q: po:fcnam ipfum occidc: glo:iam collcgaeius confequcrctur:
nopotuit:tproeoalterom deccptus ita contempfir:uteum proiici etiam
occidit:in ardcnrcm aram ari ci" ocrof infcpultum iuberet:7 fic in cius cordc
dc^rteramcjrtcnditdices: multos tTcs o:bitari6 oob:em gloue cupiditas ui
qualem illum uideret in eius eptium ceran quid magnum fc pro euangcl^
coniurane.£uius tUc fo:tttudincm i fanctiprcdicatione:qua ducs fupane
coninrationcm talium pcrbo::cfcen8 patrie de diucrfis Ubcrant'7 colligun
fine ulla dubitatione fe ab illo bcUo tur erroiibus fcdfTc dicturus e:cui oo
factapacecompcfcuit:(| rcgno celo:n minus de fcpulrura patrisHui foUnto
imputatnms cft mcrita fu3:fi^ lUo ri flit:fequcrcmc7finc mortuos fcpcU:
ttnlmanilnccp bocfibi ultro facies: motuos fuos.''Si marcuB rcgulus ne
fed perfequcnte aUquo patiens totu; cmdeUfTimos boftes iuraoo fallerct:
flammis impcndcrit;Si cum'* arma^ ed cos ab ipfa roma reucrfus cft qm
tus equo concito in abmptumbiat» ficut romanis eum tencre uolmtibus

tcrre fe prccipitem dcdit^cieo;^? fuo:u5 rcfpondifTe fertu:: poftea q> afris fer^
oracuUs fcruims:cj iuffcrant ut iUuc uicrat:dignirare iUic boncfti ciuis ba
(d quod romani b:cnt optimiJ mittc^ bcre non pofTct: eiJcp cartbaginmfcs
rent:nec aUud itdUgcre potuerant: q^ qrrt contra eos in romani fcnatu cgc
uiris armifq? fc e^ccUcre:uti uidelicct ratgrautfTimisfuppIicqs nccaucnlt:
opo:tebat:ut deo^ iufTis i ilUi itcriti» qui cruciatus
ii ftit pro fidc iUius p:ic

uir precipitaKtur armarus:4d fe ma-' contcmncndi:ad cuius bcarinidine


gnu3 pro ete:na pata fecitte dictur" e: fidcs ipfa pettludr.'2lut quid rctribuc
qui alique fue fidci pafTue inimicum: tur oomino pro omnibue que rctri''

non fe ultro i talc mo:tc mittme:fj ab buinfiprofidcquciUi debctur talia


lllo mifVu0 obierit:qtiqdcm a dito fuo fuerit bomo pafTus : qualia profuic
LIBER

quaperniriofilTimfe mitniaa 6bcbat ficinnotcfcacnt:qr[ tanta fama prcdi


palTus cft rcguliis.-' O.uomooo aufc^ carent^^nifiromanu tpia longclafcqj
fc audcbit epollc: dc uoluntaria pau'' porrcctum magnifids fucccJTib" auge
ptatc cbnflianus :ut in butus iiite pe tur.-Tbroindc pcr illud impium ta ma
grinarioc crpcditio abulct uia q pdu^ gnum tanc^ diuturnum uiro^ pau
rit ad pata^iubi nd diuitie ipfc dc** c: co;t vturibus prcclarum atq3 gfofu^;
CD audiat ucl lcgat luciu ualcriurqui i 'rillo^s intcntioni mcrccs quam que^
fuo dcfunctuB i confolatu ufcpadco reblt e rcddita:-! nobis |)pofita ncccf
fuifTc paupcm.-utnumis a populo col farie comoiti6i6ciccpb:utfiuirtutc8
larie cius fcpulrura cura:tur.3udiat quap ifte utcncp fut fimiics quas i<H
ucl lcgat quinrium dnnnatum : cum pro cinitatis tcrrcnc glozia tcnucrut:
quatuo iugcra pofTidet: i ca fuis ma ^ddgb:iofi(Tima ciuitatenontcnue
nibu9 colctrab aratro cfCc abductutn rimus puoo:c pugamur:fi tcnuctius:
ut dictato fict: maio: uri^ bonozc q> fupcrbia non c)ctollamur. O.uoniam
couful:uictif(p boftibus ingcnte^ glo (icut dicit apf6:3ndigne funt pafTiocf
liam confccatum in cadcm pauptate buius mundi ad futuram gPam que :

manfi(Te.5lut quid fe magnum fedlTe rcuebbitur in nobis.Jld bumana vo


pzcdicabit : qui nullo pu:mio mundi gfam pnrifi^ tempozis faris uita di^
buius fucrit ab ctemc illiue pate fod gna cftimabirurilloium.Undc cti:^^
ctate feducfus:cum fabririum didice- iudci qoi cbriflum ocddcrunt^rcucU^
rit tantis muncribus pyrrbi fgie cpi' te teftamcnto nouo:quod in uctcri ue
totarum:p!omi(Ta ctiam quarta pte lat um fuit:ur non pro tcrtcnis t tcm -

igni iomana duitate fi potuifTc diucl^ pozalibu8bencficqe:que diuinapro-'


li:ibicp in fua pauptatc puatum mac^ uidentia pmi)ctc bonis maUfqj concc
re uoluiffe.' Tlam illud puod rcmpu'' dit:f5p etcma uita munaibufcp ppe'
blicam.i.rcm populi:rcm patne: rem tui9:i ipfius fupne ciuiratis forictatc
communcm cum babcret opulctifTi" colatar dcus unus t dcni9:rcctifTime
mam atq? ditifTimam : (icipfi in fuia iftoium gfia oonari funt:ut bi 4 qua-'
oomibus paupcs crlt^ut quida^ co;$ libufcunc^ vturibus tcrrcnam griam
qui iam bis conful fuiflct : cr fcnatu qucficmnttacquificmnt: uinccrent
paupe^j boium pdlct-notarioc cenfo^ eosqutmagnisuitijs datozcm uere
deccm ponoo argcnri in uafis
«'a: q> grie t duitatis ctemc occidemnt arc^
hk comptus cft.3ta qdcm ipfi paupc tcfpucrunt.
K9 erannquojum tumpbis publicuj
difabafcrarium.Tlone oms cbjiJliai 'Q.uo inter fe diffcnnt capiditod
qftioxelfioe^pofiro diuitias fuasco glotie t cupiditaa oominarionie.capi
muncs faddt:fccijdu q' fcriptum cft i tulum.^i^.
actibus apoftolo:um:ut diftribuatur
ficut cuicp opus elt:ut nemo dicat aU i Tltcreftfanei7 cupidiratebua-'
quid|)pum:fcd fintillis omnia com^ nc grte:7 cupiditate diiationis.
munia:itclligunt fc nulb ob boc ucn^ Tlam lJi,pcIiuc fit: ut qui boana gfia
rilflriopoJterciactanria: id fadcnoo nimium delcctaruret driari ardc^ af-'
^ obrincnda (odctnte angdo;j:cn pe^ fectcKtri 4 va I5 buana^tlaudiT gfiam

nc talc aliquid illi fcccrit:p pfmnda pcupifcut:dai opl bn iudicarib" n dif


gfiajoano^^zfbcctaliafiqua buitif- plicc. Sut.n.mrfa i moib'' bda:6 4buf
mooi rcpcriuntur in litteri» eof : qii mrri bri iudicat^gntis ea tnXti n bcat:t
QVINTVS

pcr ca bona mo:;t nfrdf ad gfiam i {'' fincfdref.£riam tjlib" oommadi po


^ium uel dnanoncm de cjbus aic falu tcftae non dat: nifi fummi dei proui''
ftiue/ed ilk va uia nicitur : Oiuircis boanae udicai lalib*
ckiit.a^q^oo :e8

autem fine cupiditate glotic^ua uere oominiB dignas.flpta de bac rc vo]C


tur bomo benc iudtcantib" difplueze: diumaeft:loqucntedei fapicnua.lijcr
Oominariatcpimperarcdcridcrat: et me rcgce regnanni cyrani pcr mc tc'

per apcrtiflfima fcelcra qat pU^ ob nent terram.Scd ne tTrranm non pcf-'

rincrc q6 diligit . f)roinde c| glo:um fimi atcp improbi rcgc6:fcd vetcri no


concupirrii.aui va via nitit: aur certe mmc fo:tee dicti cpitiment': viidc aic

oolts atcp fallact)8 contendit: volens virgilme . "Pars mibipacie cricdci:'


bon* videri q6 non eft.£t ideo vtutcf tram cctigilTc cfram. ipanlTime alio
babcnti magna vt" cft contcmne glc loco de dco dictd eft:qui rcgnaze facit
mm:4a contcmprufeius in cofpectu bomincm bfpocntampptperviitate
deieft:iudicio autnon rcpcrifbuma ppn. Ouaobrem q^uis ut potui lacie
no . 'Quiccfd cnim feccrit ad oculos C)q3ofueri3 qua ca de" vn" vus i lult*
bominum quo gloiic contempto: ap romanoeiccddd g^dam fo:mamter''
parcat:ad maio2c$ laudem boc cH ad renc ciuiutis bonos adiovic:ad tanti
maio:em glo:iam faccre fi crcdatur: impcrq glo:(am confequcndajrpoufl
non cft vnde k lufpicantium fcniibue tamcn i alta ci clTc lacentio::proprer
alitcr cfle cp fufpicantur oftendat.S5 mcnta gencris buani 60 magie
divJfa

qui contcmnit ludicia laudanttum:co nota q> nobie:dd ilfd cofter mter om'
tcmnitctiam fufpicaniiu tcmcritate^: nee veracitcr pioe : ncmmem fme va
quo?t tamcn fi uere bon" cft:non coi» pictate:id eft ucri da cultu vam poiTc
tcmmt falutcm: quoniamcanteiufti^ babcre vtutcm:ncc eaj veram clTe q>^
tic cft qui dc fpiritu dei vtutes babet: 00 bumanc.£o8 tamc 4
glo:ic feruit
utcham ipfoe diltgatinimicoe: -7 iia ciuce non funt auitacie ctcrnc:que in
diligat:utfuo6ofo2ce vX dctractoree facrie liitaie noft:ie dicifciuicae dei:
velutco:!ectosbabcreconfo2tc8:ncn utilio:c9 clfe icrrcncciuitati^g^oo biil

itcrrcna patzia (^ fupna. ^nlaudatO'' vtutcm vcl ipf3m:q> fi ncc iplam. 31U
rib" aiit fuis q^uis puipfdat q' cu lau'' adc d va pietatc preditt bene vuiuat:
ti3nt;non tfi puipendirqo amannncc fi banc icicniiam rcgcndi pproe c6(cc

coe vu!t fallcre l.^udaiucsrnc dcaput tati fdt:nibil cft klcC rcb" buanie: g»
diligcntcfl.jdeocp inftai ardcnter: \t fi deo mifcranic babcant poteftatcm.
potf lUe buQcf: a quo babci bomo Xalce adt boice vtutee fuae g^tafcd''
q"ccfd m co iure laudar'. Q.ui aiit con- cp iii bac uita polTui babere no tribu
tempto: glo:tc oommationie e auio": unt nifi gfc dei:q' cae voletib" credcti
bcftias fupat ficc:mdciitatc vitc fmc bue petcntibufqj dcdcrii. Simulqj i''

flupi lu]nirie.talc9 ^dcmromani fuc telligdt q^tum ftbi dcfu ad pcrfccrio^


riit.Tlon enim cura cnftimationis i" ncm luftmc qualie cft in dloium fanc
miffii oominationie cupiditatc carue toium angclozum lodctate: cui fe ni^
nir,tDrtoet3lc8fm(Tc jpdit biftoia. tdtaptarc.0.uatu^adt laudct arcp
Scd bui" vifij fummiratc5 1 quafi ar prcdicct viue:q fmc va pictarc (eroit
ccm ^dam nero cefar primue obrinu bominum gloiicnequa^ fanao^um
it.^ui^fuirrantalujrmice^vtnibilab cdguie inirtjs comparanda cft: quo^
co puraret uirilc mctucndu:tanra cru rum fpce pofiia cft m gratia 1 miicri^
dtlti9 : vt nibil molU babcre acdet' couiuucndd.
LIBER

Xam tarpitcr feruu-e Birtutcs bu nifi unde placea f^boibuarT uctbfe glo
mane ^loiicq> co:pou8 uoluptatuca rie fcruiatur.Tlec iUi'fe ab ifta ddcdt
pitulum.jTC runt fcditatc q cu aliea fpnat iudida
f Olcntpbilofopb((|finembo?tl udut gloue contcmpto:e8:fibi (apicn
btlam i ipfa vtutc pftituilt ad i^ tes uidet 7 fibi placct.Tlam coru uir^
gcrcndu puooic ^bufda pbistcj vtu-' tU8 fitamuUa cftialio mooo quoda;

tcs quidc^bat:f5ca8 voluptatis co:^ bumane fbMititr laudi. Hlccp d; ipfe


poraf firte metiut':? lUa p fcipfa putat qui fibi plaat bomo non e. Oui aut
appeteda:ifta8 ppi ipfa:tabula g^da^ uera pietatc in dcum qucm diligit ac
rbis pingcre:ubi uoluptas in fcUa rc dit 7 fpat:pUi8 itcndit i ca i quibus (i

gali:quafi dcUcata qucda rcginacdfi bi difplic;:^ in ea fiqua i iUo fitnquc


deat : cicp vtutes famule n5qciaf:obP nen tam ipfi cp ucritati placcnt.Tlc<p
uantes cius nutum : ut faciat q6 ilU id tribuit unde iam potcft placc : mfi
impCTauerit.Ooic prudetie iubeat:ut eius mifericotdie cu; mctuit difplice:
dilige^ inquirat quo voluptas rcgnct de bis fanatts gratias ages de iUis fs
1 falua fit.3uftitie iubearut pftet bii'' nandis preces fundcns.
fiida:q potcfl ad comparandae amici

tiae co2po:alibud cdmodis nccdTaK^ "Roann :gnd a 60 vo ec difpofifu:


a8:nuJli faciat in(uriam:ne offcnfis lc a quo e ois pfas:? cuiuf^uidctia fgu
gibus voluptas uioe: fecurc fi polTit. tur uniucrfa.cap.):p.
5o:titudini iubcacut fi oolo: c6^>oU
acciderit qui ri copcllat imo:te:tcneat q Uc cn (ta finnno tbuam" dadi
oomina fuam id cft voluptate^ fo:ti^ rcgni af(^ impcrti potcftatcm:
in animi cogitationc : ut p pftinarum mfi dco ucro qui dat fc\xcitatc i rcgno
deliciarumfuarum rccoidationemiti cclo?::non nifi fbfpqs.rcgnd vo tcrre
gct piitis 00I0U8 aculces.Xepltie ia num 7 pqs 7 impqs ficut d placet cui
beanut tantu capiai alimtof ^^ fiqua nibtl iuiftc placct. Ojtauie.n.aUquid
delcaant:nepcr imodcrationcnopiiS dijxriuB q6 aptn nobis ceuoUiit : tri
flliquid valitudinc turber.T voluptas muUn cft ad nos 7 uaUle fupat uircs
quam ctia^ in co:po!i9 fanitate cpicu'' noftras bominum occuUa difcuterc:

rct mapma ponunt grauiter offcdat'. 7 Uquioo e):amine mcrira diiudicare


3ta vtutcs cum tota fuc gric dignita^ rcgno:um.3Uc igitur unus ucrus dc
tc:tang' impcriofc cuida ctia inbonc^ U8:quincc iudtcio ncc adiuro:io ddc-'
fle mulicrcule fuiet voluptati . ITibil ritgcnusbumanum quanoo uoluit
bac pictura dicnt cfTe ignominiofiua 7 quanrum uoUiit romanis rcgnum
n dcfo^mius:^ quod minus bono^uj dcdit:qui dcdit afTfrqs uel ctiam pa^
fcrrc poffii afpcctU8:t vum dicut-Sj fi6:a quibue folos duos deoe coU: u^
non epftio fatis dcbiti dcco:i8 ce pic^ num bonum:flltcrum malum conti^

tnram: fi ctiam talis fingaturubi vttt nent Uttcre ifto:um:uttacc35 dc popu


tc8 bpane gfie fcruiant. Ij.n.ifta gtia lobcbrco dcquo iamdipquanrum
dclicata mulicrnon fit:infl3ta tii cft t fatis uifum cft:qui prctcr unum dcu;
mulnitanitatis bet. Un non d dignc non cofuit 7 quanoo rcgnauitrq' c:go

qucdam fiirmifafc^ vtfl pcrfis dedit fcgcrcs fine cultu dce fcge
f uii foliditas
tum ; ut nibil prouideatprudcntia: tie:qui aUa ooa fra;t fme culro tot dc
nibil diftribuat iuftitia : nibil tolcrct Of :quo8 i{H reb'' fingris fingtbs^ret

fo:timoo:itibil temperatia moderef: fingria a?" pfcs ppofucf nipe et ignfi


QVINTVS

dcdit fine culra co^: p qaoi^ cultu k roanis fcpiflVmcuictis: ubfi duo co"
ifti rcgnaflc credidcrunt . Sic ctiatn fules pericrunt:? altj nobiUlTimi fcna
boibus qui marionprecaio cefari : 4 to:cs:n6 diuturno tfi tpe tractu c boc
8ttguflo:ipre t ncroni: qui ucfpafiaid maUim.Tlam quintus ci annus fincj
uel patri uel filio fuauifTimis impato dcdit:fedbclUjmpunicufccudu cutn
hbu9:ipfe t crudelilTimo oomiciano. maps dctrimentis i calamitatc rcip.
£t ne p fingros ire neccfle fit:qui coi» pcr annos decem 7 octo roanas oircf
llantino cbrifliano:ipfeapoftate iulia €]ctcnuauit t penc confumpfinin duo
no:cuius cgregiam iooU decepit aote bus prcUjs fcrme.li:^. roano^j miUa
oominandi facrilcga i dctcftanda cu^ occidcrunt.BdUimpunicum primu^
riofitas: cuiue uanie deditus oracuF p.]C)r.t trcs annoe pactum cft.BcUuj

crat:quaoo frctua fecuritate uictoie: mitridan'ci»'j:l.annis.2lc nc^(q^arbt


nauea quibus ukma ncccfl*arius por trcfrudimta r6ano;r fuifl^e totio i ad
tabatur incendit.C>einde feruide iflas bdla dtius pagcnda^fupioMb" tpibuf
imodicis aufibuf;-! mo^ merito tcmc multum iomnivtutc bud.iii6:bcllu5
ritatis occifus in locis boftilibus cgc famniticum annie tracnmi cft fcrmc
num rcliquit ej:crritum:ut alii idc no quinquagita:in quo bcUo ita romani
pofletcuadi: nifi ?'iird aufpiciii dd txicti funt:ut fl? iugum etiam mitrerc''

tcrmini de quo fuperiozc libro dipi'' tur. Scd quia non diligcbant griam
mus roani impij tcrmini moucrcnf. proptcr iuftiria:fcd iuftitiam proptcr
^cflltcim fcrminue os ncccfl^irati : c| gfiam diUgcrc uidebanrur:pace facta
non ccfl"crat ioui.^bcc planc unue dc" fcdufcp rupcrunt. "bcc i6 c6memo2o:
1 ucrus rcgit i gubernat ut placct.£t quoniam multi prcteritaru^ rc^ igna
fi occultis caufis i nunquid iniuflis.' ri: quidam etiam difl^imulatozes fne

fcicfi rcmpozibuf cbnftianie aUquod

Xcmpoza ep'tufcp bellof ejc dci pe bcUd paulo diutius trabi uidcnt^iltco
dereiudiab.cap.)t|:q. in noftram rcUgioncm protcruiflimc
infiUunt:cp:lamantcs q> fi iUa n6 cfl|

f 3c ct tpa ipfa bello:;t;ficut i ef 1 uetcrc ritu numina colcrcntur: iant


arbitrio eft iuftocp iudicio n mi r6ana illa uirrutc que adiuuantc mat
fcricoidia:uclatterere uel cofolari gc^ te 1 bcU6a tata ccUrircr belb cofcat:

nus bumanu:^ alia dtius:alia tardi* id quoc^ cdcrrimc finircrur. 'RccolaC


finiant bcUu pirata^j a p6pcio:bcllu5 igit'qui lcgcrunt^q^diutuma bcUa:g'^

pnnicum tcrttum a fcipioe incrcdibilt uarqs cucnribus:q'Iucruofi6cladibuf


ccleritate i tempozis brcuitatc pkaa, a uctcribue finr gcfta r6ani8:ficut fo''

funt.BcUum ^ fugiriuo^t gladiato?5 let otbis terraruj udut^ccUofifllma


g^uis multis roanis ducib* i duobuf pclagus uaria taUum malo^ tepcfta^
confulibue uictis:itaU3cp bozzibiUte: te iacrari:t quod noUint aUqri fatcat':
contrita atcp ijaibta:te:tio tam anno nec infanie aduerfus deum linguis fe

poft muUa confumpta pfumprum c.- fnterimat:^ daipiant impcritos*


f)icaites:marfi:7 pcLgni gentes non
cjrtcrc fcd itaUce p" diutuma i deuo^ £>c beUo in quo rbadagayfus rcjc

riflTimam fub roano iugo fuitute i li" gonbo^t dcmonii cuUot uno dic cu^;

bcrtate caput crige tcntaucrut: il mX^ igetib" copqs fuis uia" cft.capituUt5
tie natioib" rdano ipio fbiugatis dc
lctacp cartbagie. 3n quo •'cllo italico
LIBER

q Dod tn rua meo:ia rcdnfrimo ftn gcftor ad loca fancta confngictcs


tpc 08 mirabrr i mifcricoulita cbnftiane rdigidis rcventia tucrcnr':
fcdrtnon cum g:a:p acrionc comemo' ipfifcp dcmonib" arq? ipior f.icnfirio

rannfcd quantuminipfis cftomniu^ rumnabus:dcquibusillc pfdpfaar


(i ficri bominuj obliuionc fcpe
potcft fic aducrfaOTf pro noie cbrifhano:ut

lirc conant.Oojod a nobis fitacebift bngc atrorius bcllum cum cis g' 015
runilirer crimus ingrati. Cam. rbada boib'' gaae uidacnt:it3 ucrus oomi
gayfus reic gottbo^j agmic ingenti ec nus gubemato:cp rcrot romaos cuj
(mani iam in urbis mcmia coflitutuf: mifcrico:dia f^dlauit.-^ tii icrcdibiU
romanis fcruiribus imincrccuno die ra aicti(t fupplicato^ib' dcmono ncc
tanta ccleritate fic uictus e:ut nc uno falurircruj prefentium neccfTaria ee
^dtm n dicam ejctinao f^ aulncrato menftrauin ut ab bis q
facrificia illa

romanor^:multo aplius q> cem miliii nopuicaritcr cd rcndutf^ p^udcnfat'


proftcmcrcfeius cjrcrcitus : artp ipfc tcndur:ncc propra piirce nccclTuaics
cum filqs moj: captus pea debita nc rdtgio uaa dcfaarur:7 magis acmc
U il!e ipi* cn tatis i ta ipqs
caref.lia uite fiddifrima c^cctatidc tcncatui.
copqs roma (mflct igrcfTu8:cui pcp^
dficfO.uib'' bono:e lorie marrTTtt^ O.UC fit cbriftianoe impaatoiiij
dctulifTct.'3n qua pfona dcii timcrct? Tg-uaa fdiritas.cap.jrpiq.
£oius non fanguincm cfTufum^cuiuf
pudiririam ucllct intacta.''Oiuas aute n £cp 05 nos cbriftiios quofdi
iftip dtjs fuis uoccs babccnr. quata ipatoKS io fdicef dicimuf:quia
infulrarionc iacrarcnt:^' io tllc uirilTj: ud diuff iparunucliparcs filios mo
iS tato potuiflct: qoia quotidianis fa te plarida reliquerdr. ucl boflcs rop.
crificqs placabat at^ iuitabat dcos: OomucrunKudinimicos riucs aducr
quod romanos farecbrifliana «ligio fus fe infurgcntcs 7 cauae 1 oppmef
non fincbar.-' 'Tlam |)pinquatc iaj lUo potocrunt. t)cc t alia uite buius era^
bis loris ubi nutu fumme maicftatis nofc ud munaa ucl folaria: quicii ec
opprctTus cthcuj cius fama nbio^ cre culfo:c8 dcmonum acripc merucrut:
befccrec:nobie ap6 cartbagincm dicc qui non prinmt ad rcgnuj dri qtio p
barur.boc acdcfpgciactarcpaglof: tinmt ifti:t boc ipfius mia factiJ e:nc
cp \\k dqs amtcis^regcnrib" i opiru- eb lUo ifta qui in cd crcdaet uclut fii
Untibus quib' imolare quotidic fcrc ma bona dcfidaarmt.S? fdkce cos
ccbat': uinri oio no poffct ab ris : qui dicimus:fiiufte implr.fi ira linguas
ralta dqs rdanis facra nd faccrct: tuc fb'lumrcrbonoranfuj:7obrcq'a nimif
ficri a quog' pmitrcrcnr . £r no agut bumilircr faluunriu non cTrollunrar
mifcri gJas tante mifcrico:dic darqui f5 (c botcs cfTe mcmicrarfi fui phtc^
cu flatuinct irruprionc barbarica gra ad dri culrammapc dilatandu maic
iiio:cdignoB mo:e8 bominocaftiga:: ttari rius famubm f3ciunr:fi dcum d
indigTTarione fuam tanta manfuctudi mmt diligunt 1 colunt fi plus amat
:

re tcmpauir:ut illo pmo facact mira illud regnd ubi no rimet b:c cdfoztcs:
bKtcr uinri : ne ad infirmo|t animos fi tardius uindicii facilc "'qnofcunt: fi

eucrtcnooB glojia darct dcmonibus: eandcm ridicti^ nccclTitatc rcgmde


quibus cum foppUcare coftabat.C)d^ tucndccp rrip.non pro faturandis ini

de c6 ab bis barbaris roma capaef: umiaj


miricia;t odijs eicerucfi candc

qui contra omnc^ pfuctudine bello^j non ad impunitatcm imquitatie: fcd


QyiNTVS

adfpem covreedonis indulgmt: fi' q5 bcrcdcm reliqueraK ifte autcm qua'


ftfpere cogotur plcrucp dcccmcrcmi'' ui9 pic anime folacia talia no rcqVat:
fertcotdte lenitate 7 bnficioplargitate a tbcooofio uindicatxw cft : qucm re-
compcnfant:fi lupuria tanto cia eft ca gni participem fccerarcum paruuluj
ftigatio g^to pofTet clTc liberio::fi ma^ babcret 1 fratrem: auidio: fidc focie^
lilt cupiditatibus prauis Of cibudibet tatie q^nimiepotcftatiB.
gentibuB ipcrare.£t fi bccomnia faci
unt no proptcr aroo:e ianis gTic : fcd i^e fide 1 pietate tbeooofig augufti
caritate fclicitatie emc:fi pro fuis pec cap.jqnci.
catia builitatie r miferatidie i ozonif
facrificium dco fuo vo imolare n ne^ u Tlde 1 illc n folum uiuo ^auit
gligunt.Xales cbriftiaos ipato:c9 di'' qul dcbcbat fidcm:uc^ h poft
cimus ee feliccs iteri fpe:poftc9 re ipa eiu9mo:tcpulfuabeiu9 intcrfccto«
fut08:cu id q6 c^rpofcius aducncrit. ma^mo ualcntinianum eius puulu;
fratre m fui partc9 ipcrq taq' cbriftia
t^e^fpitatib" quas pftatio ipatoa nue txccpit pupitium: patcmo cufto-'
cbnfliano dcus contulit.cap.^. diuit affcctu:quc dcftitutum omnib'*
opibue nullo ncgocio pofletaufaTe:
n 3m bon" 69 nc boice 4 «J cre^ fi latiu9 zcgnandi cupiditatc magis q^
derer^pf dni uita coledu:ba3 bnfaciendi caritate ftagraret. Uin po^
fublimitatce 7 rcgna trem cpftiarct tiu9 eu5 fcmata ciu9 imparozia digni
poflc nciej con(c4:ni[i dconib" fappli bumantrate 1 gia
tarc (Mkcptay. ipfa
caret:q6 bi fps i talib" mulni valcnt: confoUtu9 e.ibeindecu3 maximu9 i^
pftatinu ipatoie ri fupplicate dconib": an^
tibile9faccretilliruacflu9:bic in
fedipfuvudeiicolcntctantis tcrrcis guftqe curamm fua;^ nd c bpfug ad
fmpleuit munerib^^g^ta optarc nulluf curiofitates facnlcgas atcp tllicitas:
9udcrct.£ui et condcre ciuitatcm roa fcd ad ioanncm in cgypti bercmo con
no impcrio focia}:vc!ut ipi" roe filii: ftitutum : qucm dci fcmti^pbctandi
fedfine aliquo demonum tcmplo fi^ fpiritu prcditum fama crcbefccntc di'
mulacrocp conccfTit.Oiu ipauit:univ dicerat mifit:at(^ ab co nuntiu uicto'
fum ozbcm romanii unus auguft" tc^ ric certifl^imum acccpit.ZDojctfranni
nuit 1 dcfcndit:i admiftrandis 1 gcre mapimi e):tincto:: valetinianu^ pucrtt
die bcllis uicto:iofi(Timuf fuit:in tyri impq fui ptibug undc fugatus fiierac
nisoppmcndis pcr oia^fpcratuee. cum mifcricozdiflTima ucncratione rc
J6randeuu9 cgritudinc n fcncctutc dc ftituit:coq3 fujc p inridias^fiue quo a^
functue cft:fi[io9 impante9 rcliquit. lio pacto uel cafu pro^imc cj:tincto:a
Scd rurfue nc impcraro: quifq' idco lium tfrannum cugcniii: qui in illius

cbriftianus eflet:ut fclicitate conflan^ impato:te locum non lcgitimc fucrat


tini merercturrcum proptcr uita ctcr^ fubrogatus: acccpto rurfue propbe^
nam quifcp debcat cflccbriflianu9:io tico rcfponfo fidc ccrtue oppiTit: con

uinianum multo cinus cp iuUana^ ab tra cuius robuftifl^imticjcezatu magif


ftulit:gratianum ferro tTrrannico pmi oraoo q» fcricnoo pugnauit.XDilitca

fit interimi.longe quidem mitius q» nobig qui adcrant retulemnt: ejrorta


magnum pompeiii colentc uidcl; ro'a fibi eflfe de maib" qctic^ laculabanrur
no9 dcoe. Tlam illc uindicari a catoe cum a tbcooolq partib" i aducrfariof
t potuit:qucm ciuilis belli quodamo uebemens uentud iret: 1 non folum
LIBER

qucmnqj m eo3 iacicbat' pcitAtifCimi ret ir8tam.*bcc ille fccum tfiqua filla
rapct:ucrum criam ipfom; tcla i co?j quccommcmorarclongum cftbon»
co:po:a rctoujucrct.Uri t pocta clau opera toMv.q: ifto tpali uapoc cuiufl^
dianusrq^uis a cbrifti noic alicnus iit culmie i fblitatis bumane quom^ :

eiue tamcn laudibus di^t.O nimiu; ope:^ merces eft eterna fdicitastcuius
dilcctedeo cui fudit ab aftris Sc lo^ dato: cft deus folis ucracitcr pijs.-Cc''
uis armatu6:ucbcm9 1 militat etber. tcra vo bonauitc buiue ucl faftigia X
£t coniurati ucniunt ad claflTica ueti. n5fidia:ficut ipfum mundum:luce:aa
Dictoi aut ficut crcdidcrat 7 prcdipc-' bo^
ra9:ferras:aqua9: fruct^^ipfiufcp
rat: iouis fimulacra quc aducrfue cii mis aiam:co!pu9 fcnfu3:mentc:uiti:
fuerat ncfcio qutbue ritibus uclut co bonis malifc^ largif.3n (fbtis cft eria
fccrata:7 in alpibus coflituta dcpofu^ qucl^impcrq magnimoo:quam pro
iv.cop-o^ fulmina q> au!ca fuilTcnt io^ tcmpo^ gubcrnatioe difpcnfat .fjro"
cant(bu9 q6 illa leticia pcrmittcbac indc ct iam illis refpondcndum uidco
curfoiib":'? fc ab cis fiilmiari ucllc di'' ceicj manifcftilTimis oocumerie (^bus
ccnfibu9:bilaritcr bcnignccp ooauif. oftendit'':^' ad ifta tpalia quc fola ftul

3nimicomm fuo;j filios quo9 ri ipfi* ti bzc concupifcunt;nibildeo^ falfo^


iunu9:fed belli abftulerat impetU6:ct numerofitas profinconfutari atc^ co''

nondii cbriftianos ad ccditn confugi uicriconanfa(Tcrcrc:ii propf uitc pre


cntcs cbriftianoa bac occafionc fieri fcnris utiUtatem:fcd propta eam quc
uoluit: Tcbriftiana caritatc dilc):it: poft morte (iurara eft ec colcoos 6o8.
nec puauit reh^-.f^ au)cit bonoub". 3n Tlam iftis qui proptcr amiritias mo
nciem poft uicfotiam puatae inimici^ di buiu9 uoluit uana colcrc: i non fe

tia9 ualerepermifit: bclla ciuilianoir permitri pucrilibu9 fcnfib'* coqucrut:


ficut cinnfl i mari" i fylla i alij talee bis quicp librie fatis arbitror clTc rcf

ncc finita fme uolucnIt:fed magis oo^ ponfnm. Oiuomm trcs priozcs cum
luit cjrozta q> cuiq? noccrc uoluit t'mia edidiftcm:? in multo?j manib'' cfTc ce
ta.Jntcr bcc oia c)cipfo initio impcrq pi(Tent;audiui quofdam ncfcio quatn
fui non quicuit iuflilTimis i mifcnco flducrfus £09 rcfponfione fcribcoo p'
dilTimifi lcgibus advfus ipios labora parcbcindc ad me pcrlatum c g> iaj
ti ccck fHucnirctqua ualcs bcticug fa fcripfcrint:f} tp9qrant quo fme picTo
ucnsarrianisucbcmcntcr afflijrcrat: pofiint cdcrc.Ouos admoneo no op'
cuius ccc^iic fc mcb^ eflc magris q> i i' tcnt q6 cis non cjrpcdif.f acilc cft cim

rig regnarc gaudcbat.Simulacra ge^ cdig» uidcri refpondiiTe:qui taccrc no


tium ubicp cuertcda pccpit fans intcl luii. ^ut quid cft loquacius uaitaic
ligcne nec tcncna muncra in dcmonii quc non idco potcft quod uczitas: 4*
f5 1 dci ucri pofita ce pfatc.0.uid auc fi uolucrit ctiam plus pofcft clamare

ciue religiofa bumilitatc mirabil." qri cp ucritas/Scd confidcrcnt omnia di


m tbcffaloniccnfiu; grauifTimu fcer: ligcnfcr:'? fi foitc finc ftudio prium iu
cui iam cpifcopis intcrccdcntibue 4>^ dicantcs clTc talia profpc):crit:que po
mifcrat indulgctia:tumultu quomdl tius qragitari qf conuelli pofTintrgar

qui cl cobcrcbant uindicare copulfus rulitatcipudcrifTimaTqnafi fatfrica

1:1 cccraftica coerdtus difaplina ficc" uclmimica lcuitatecobibcat fuas nii


gif pttiam:ut imperatoua celfitttdine cmdari:^
gas:*? potius a prudcntib"

pro lUo populus orans magia ftcrct Uudariab imprudetib" cligant. Tlaj
uidenoo prolTratam:^ peccanoo tic' (i non ad libertatem uera dicedi:f3 od
SEXTVS

Ucentia maledicedi tempus e^ectac tione intellecta i confiderata pcrpen^


abfit ut eiB cuciat quod att tulUus de dunt:faciUu8 nos ifto numcro tcrmi^

quodam:qui pcccadi licentia fdij: ap^ natomm quincp uoUimmum : plufg»

pellabatur.O miferum cui peccarc li'' queftionie ipfiue ncccftlitas poftuU''


cebat:unde quifquis efl qui maledice^ bat fatiffealTc:^' minue difleruilTe iu
di Ucentia feliccm fe putat: molto erit dicabunt.Xotacp inuidiam qua^ cb:i
felicio: fi boc illi omnino non liceat: ftiancteligionidcbuius uite cladib";
cum polTit dcpofita inaitate iactanne: terrena;52q?contritioneac mutationc
etiam iflo tempoze tanq> ftudio confu rcrum imperiti faccrcconantunno fo

lendi quicquid uoluerit contradicete: lum difTimulantibu8:fed contra fua^


iquantumpoflfitabeis quoaconfu- confdcntiam faucntibus ctiam oottif
lit amica difputationc: boc eft bocftc quoe impictae uelTana pofl^cdit: om'
grauiterliberequodopoitct audire. nino elTe inane rcctc cogitationia atcp
ratiois:plenaq3 lcuinTmc tcmcritatis
2lurelq aUguftint de dAi 1 perniciofilTime animofitatie dubita
tatedeilibcrfe^t^e. renonpoterunt.

•probemium» £>c bia qui dictit decs a fe non^p


ter prefentcm uitain coU:fed proptcr
eternam.capitulum primum.
periorib'' libris

fatia mibi adv^ n Unc crgo qtft deinceps ut pro''

q fus eoe uideot miftue 0:00 ejrpctit ctiam bi rc


difputalTe : qui fellendi i ooccndi funt:qui non^ptez
multos dco8 1 iftam uitam:fcd propte: iUam que p'
falfos : quo9 ce mo:fem futura cft:deoe quos
gcntii}:

inutilia fimula^ cb:iftiana reUgio dcftruit fiue dcfauit

cra uel immunoos fpiritus i pemiti^ colcnooe cfCc contcndunr.placa a uc^


ofadcmonia:uclcertecreaturae non ridico oraculo fancti pfalmi fumerc
creato:cm ucritae cbriftiana conoicic e):o:dium dtfputationis mee: bcatus
proptcr uitc buiue mortalis reruncp cuiue eft oominus dcue i
fpes tpfius
tcrrcnarum utilitatcm: eo ritu ac fer^' non refpept in uanitatcs i infanias
vo
uitute quc grcce btria dici^: i uni mcndaccs.Ucruntamen in omnibus
deo debctunucncranooe i coknoos uanitatibus infantjfcp medacibus lo-

putant. £tnimie quidem (lultiac uel gc tolcrabidue pbilolbpbi audicndr


pertinacie:nec iftoe quincp ncc ulloe funt:quibus difpUcuerunt ifte opinio
fllioe quanticucp numcri libroe fatia nce crrorc''q5 populo:um:qui popuU
cfte poffe qnie nefciat.-^Oiuaoo ca pu'' conftitucrunt ftmulacra numinibua:
tatur gloi-ia uanitatie nulUe ccdez ui" multacp de cie quos deoe tmmo:ta^
ribue ucritatie^in perniacm uticp ei* les uocant:falfa atcp indigna fiue fin^
cui uitiumtam immanc dtiatur.Tla^ jrertJt:fiue ficta crcdidc^t:^ credita co
1 contra omncm curantie induftriam nicultutfacro^zcpritib'' mifcucrunt.
non malo mcdici fed egrori infanabif £um bis ergo boib" qui ifi nd libac
mo:bus inuictue eft "bi uero qui ea
. prcdicanoo : faUcm utcunqj dtfputa-'
que legunt:ucl finc ulla ucl non cum rionibus muftanoo taUa fc iprobarc
magnaacmmiaucfi8erroud obftia'' teftatifunt:noufqpadeo icoitucnictcr
LIBER

qo ifta tractatur.Uttt non tnu dmin dco ucl deeproptft quid fupplicaref:
qui fcrit omnem fpmtualcm cozpora g^tum ad iIIob dcoe attiiienquos ifti^
lccp crcaturamiproprcr uitam que p" tuaunt ciuitarc9:a oocns folcrrcr in^
mo:rcm futura cft coli opo2teat:f5 mf uentum memo2ieq3 mandatu^ ctl:({d

toe dcos quoB ab lUo uno factOB n ft5 a Ubcro vbigratia : quid a nympbm:
limtrcr collocatos : cjdam eorundcm ({d a vulcano:ac Hc a ccicriB: quos p^
pbilofopbomm ccteriB ejcceUcntiozes tim comemoraui in quarto Ubro:par
nobiliozefcp fenfcrunt.£cterum quis tim prctcreuooB putaui-l^ozw h a ce
fcrat did hk:^ c6rendi:illo0 deos:quo rcre vinum:a Ubcro panem: a vulcao
ruminquartolibroquofdam comc^ aquam:a nympbie ignem peterc e:ro
moraui : quibuB rcrum eiriguarum ris efl:q>to maiozis dcUramri eflc itcl
fingulis fingula diftnbuuntur officia ligi debct: fi cui^ iftozuj pro uita fup
firam eternam cui^' prcftarc. 2ln vo pUcetur aema.Oajaobrcm ficum de
illi peritifTimi t acutiflimi viri:c( fe p regno tcrrmo qucrcrcmus quofnam
magnobcneficio confcripta oocuiflc iird dcoB vtdeaB boibue crcdcndum
glo:iantur : ut fciret quarc cuic^ dco cftet pofte conferrc:dircufl"i8 oibue lo
fuppUcandum efler:quid a quog> cflj ge aUcnti a vitatc moikatu cft:a quo''
petcndum:ne abfurditate turpifl^ima cp ifto^ mrro;^ numu; atcp falfo^ fal
qtialiB iocularitcr in mimo ficri folet tc regna frcna crif^are coftitu» : ndne
pctcrefa libcro aqua:a nfmpbis vi^ infanifl^ime ipictatiB c^fi etna rita que

num: auctozee erutcuipiam bomintt tcrrcniB oibue rcgnie fme vlb dubita
dt^e immojtalibue fupplicanti:ut cuj •tioncucl compartonc prefermda efh
e nfmpbis vinum:dcp refpo^
pctierit ab iflo^ quog' dari cui^' pofTc crcd»
derint noB aquam babemus boc a U tur.^Tlccp cnij^pterea dq talce uftcr
bero petc:pofTit rectc diccre: fi vinutn rcmm rcgnum dare no' pofle uifi fiit:
non babetis: faltem datc mibi vitam (|a lUt magm i efccKi fur: boc c{dda5

etemam.Ouidbacabfurditatc moit puum 7 abicctum q6 no dignarmtut


ftruofius.' Tlonc ilU cacbmnantcs fo'' in tanta fublimitatc curare:fed g^talj

lcnt cnim efle ad rifum facilcs: fi noti confidcrationc fragiUtatis biianc ca''

flffectentfallcrc;utdemones fupplici ducoe apiccs tcrrcni regni merito 4f'

refpondebut.^O bomo putas nc i po^ (^contemnat:iUidgtalee appucriin


feftatc no8 baberc vitam:quo9 audid ut indignifTimi uiderent' c^bus dada
non babcrc ucl uitem.' 3mpudcnttfl*K atq^ fcmanda cflc debcrcnt Tifta com
mcigirurflultiticcft uitam ctcmam mirti:ac pcr bocficut fuperiora ^ria
talibus d^B petcrc uel fpcrarc : qui duob" Ubris ptractata Docucrut: nul
uirc buius crumnofifl*imeatcp brcuif luB dcuB cjc illa turba Tquafi plcbriO''
fimc: 7 fiqua ad cam pcrtincnt admi^ rum ucl^c;: quafi dco:^ iooncus cfl
niculandam attp fuldcndam: ita fin^ regna moztaUa mo:taltbue dare:q>ro
gulas particulaB tucn aflcrof:ttt fi id minus potef\ imonalcs eic mo2tal»b*
q6 rbaltcriuB tutela ac poteftate eft faccrc/lDis acccdit qz (i iam cum illis

pctatur ab altcro: tam fit incoucnics agimuf qui non^pter ifla^fj^ptuita


7 abrurdu:ut mimicc fcurzilitatiuiia quc pofl mo:tem futura cfl eriflimlt
tur cfTc fimillimttm.O.6 cum fit a fci colcnooe dco8:ia nec jppi illa falrem

entibus mimis diguc ridcntur in tbc^ que dcomm taUum potcfkti tanqua
atro:cum vo a ncfcicntibus ftttltia:di (lifparrita t propriarnd rationc vita''

gniu5 irridentur tn moDooXui crgo Ci8:fd uanitaiis opinione tribuunnit


:

SEXTVS

010 colcndi funt: ficut crcdunt hi qui cra detcpt:ut reuczcnri'* m eis agezet:

cultutn comtn buiue uitc moztalis U' fi de iltis omnino rcticeret.cap.g.


tilttatibue neccfTarium e(Tc?tcdiJt:c6
na quos iam quinq^ preccdcntib" uo q Uis marco varronc curiofius
luminibus fatis q^tum potui difputa^ ifta queliuit.-^quis inucnit ooctt
|ti.0.uecum ita fint:ft comm qui co-^ us:quis confidcrauitattcntius: quis
lunt dcam iuuentatem etas ipa flozet diftin)citacutiu6:qui8diligentr plcni
infigniusrcontcmptozes autcm cius f ufcp confcripfit/O.ui tamifi minus e
intra anos occiibcret iuueturis^ucl in fuauis eloquio: ooarina tamcn atcp
ca tmq> fcruili cozpoze fngefcerct : fi fcntenti)s ita rcferms eft;ut in omnie
mapllas culto^ fuotum fpcciofius t rudicionequajnosfccularem^illiaiit
fcftiuius fortuna barbata ucftiret;a q libcralem uocant:tludiofum rcrii tm
bijs autem fperncrcfglabros autma ifte oof cat^g^mm ftudiofum vboium
le bardatos ui6rcmu0:et fi rcctiflTimc cicero dclectat. £>enicp i ipfc tullius

dicemuB bucufcp iftas dcas fingulas buic tale teftimonium perbibct: ut in


pofTe fuis offtcqs quodimo limitan: acadcmias dic3t:cam quc ibi v
libris

p
flc boc nec a iuucntate opoitere pcti faturdifputationcm fe babuiflecum

uitam etcmajrque non darct barba: marco varronc:bomine inquit omni^


ncc 3 fortuna batbata boni aliqd poft um faciUc acutifl^imo;^ finc uUa dubi
banc uitam cfCc fpandu:cuiu6 in bac tatione ooctifl"imo;n6 ait cloquetiflli^
uita potcftas nulla clTct: ut eande fal-' mo uelfacundifl"imo.0.uonia5:e va
fcm ctate q barba iduifipa preftarct. bac faculrare mulmm impar e: (cA
in
•riunc vo cuj ca?t culms nccpp^ ifta omnium inquit faale acutiffimo.£t t
ipfa que putant cis fubdita fit nccefTa eis Iibri8.i.acadcmici8:ubi cuncta dtt
riu6:quia t multi colentes iuuctatem bitanda eflc contcndit;addidit ftne ul
deam minime in illa ctatc uigucrnt:-? la dubitatione ooctifl"imo . •p>rofecto
multi non cam coletes gaudct robozc dc bac ccrms : ut aufcrret
re fic crat
fuucnmti3:itecp multi fozmnc barba^ dubirationcmquam folet in omnib"
te fuppliccs:ad nullam uel defo:mcm adbibere.tanq' de boc uno ctiam p!0
barba5 pcrucirc pomcrunt^Tfi qui ca acadcmico:um dubitatioc difpuram^
pro barba impetranda uencrabantur ru9 fe acadcmicum fiufrctobUms.Jn
fl barbatis cius coteptozibus irridet'. primo autcm Ubro cum ciufdem var^
3ta ne dcfipit co: bumanu:ut quozuj ronis Urteraria opcra prcdicarcr.nos
deopculfum^ptcriftaipfatpalia 1 inquit in noftra urbc pcrcgrinantcs
cito pccrcuntia mucratquib" fingulis crrlrcfq? tancf bofpitca cui Ubri qua
finguli precfle perbibct';inancm ludi^ fi oomum redurcrunt;ut poflemus a
briofuq? cfTc cognofcit: ^pt' uita ctna liqii qui a ubi eflcmus agnofcae.Xu
crcdat clTc frucmofum.-^^bac da: illos ctatem prie:m dcfcriprides tpo:^^ : tu
pofl*e ncc bi dicere aufi funt : ^ cis ut facro;umiura:tu faccrootum; m oo^
flb infipicntibus populis colcrcnrur mcfticam: tu pubUcam difcipUnam
(fta opa tcporalia: qm multos nimis m fcdium rcgionum;loco:um: cm xix

putaucruntznequifq' couim federet niudiuinariibumanarilcp rett nota:

octofus minutatim diuifa tbuerunt. genera:officia;cae apcruifti. 3ftc igi^


tur uir tam infignis crccUcntifq? pe-'
Ouid varrone dc dijs getiii (cn(i('' riric: i quod de illo ctiaj rercnnanu0
U crcdedu fit^quojj tfia i gcncra a fa clcganrifl*imo ucrficulo breuitcr air.
LIBER

Uir 6octi(TtmH6 undecocp varrorqui (itii fccudis fcj: de locis^fcjc tcrtioe de


tam multa lcgtt:ut altquid ci fcribere tpib^^focquartos cofdccp polfrcmoe
uacaflc mircmuntam multa fcripfin de rcbus ai7foluit.0.uatcr aiit fcni ut
9» multa ui)c qucg» lcgcrc potutfTc crc giti t quatuo: fint. &5 unu fingula:e
damu9.3fte ing' uir tltus ingenio tl' 4 comunitcr prius de omnib" loqrct'
tuftp ooctrina:fi rerum uclut diuina'' in capite pofuit.Jn diuinis identidcm
ru5:dc quibue (cribit oppugnato: ect rcbus eade ab illo dimfionis fo:ma f
»tcp deHructozrcafc^ non ad rcligioe^ uata efl: g^tum attinct ad ca que dqs
fcd ad fuperftitioncm diccrct ptincre: ejcbibenda funt.^icbibcfeim ab boi''
nefcio utrum ta; multa in eis lideda: bus in bcis i tcmpo:ibu8 facra.^bec
contcmnenda:dctcftanda(^ confcribc quatuo: qucdijci: Ubris comple^cus c
ret.£um uero dcos cofdem ita colue' temis.Tlam ties prio:c8 de bomibuf
rit colenoofcp ccnfucrit: ut in eo ipfo fcripfit: fcquentcsdelocie:tcmo9 dc

opere littcrarum fuatum dicat fe ttcze tempo:ibos:quartos de facris eciam


ne pereant:fi incurfu boftili: fcd ciaitt bic qui e]cbibc3t:ubi c)cbibcdn qii c):^

ncgligentia:dequa illos uclotruinalt bibeant:quid e^cbibcat fbriUfTima di^


berari a fe dicit:'; in mcmo:ia bono;» ftinctionccomedans.S^ q: opotebat
per buiufmodi libros «:condi atcp fel diccre:t marimc id cjtpectabatur qui
U9ri:utilio:e cura cp mctclUis dc incc'' buB cj:bibeat:de ipfis quoq? dijis trcs
dio facra ucrtalia: 7 cneas de troiano confcripfit c)ctremos:ut quicjuics tcr-''

ejccidio penatcs liberafte predicatur. ni quindccim ficrcnt.Sut aut oms ut


£t tamen ca Icgcnda fcculis prodit:q di):imu8.)cvi.q: t ifto:u5 qcordio uno
fapicntibus t infipientibus mcrito fingul3rem:quipriu8 dc boib'' loquc
itbqdenda:^ ucritati rcligionis tnimi retur appofuit. Ono abfoluto confe^
cilTima iudicentur . OLuid cjriftimarc quen^ e^ illa quinqj panita drfhibu^
dcbemus:nift bominem accrrimujac tione:tre8 prcccdcntc9:c} ad bominca
pctitilTimum : n tamcn fancto fpiritu perrinet ita fb'diuifit:utprimu8 fit de
libcrum:opprcnfu5 fuilTe fuc ciuiratis pontificibus; fecundus de augurib'':
confuctudtne ac legsbus:-? tomf n ea ^ tcrtius de.jcv.uiris facro?t. Sccooos
bus moucbatur fub fpccie comendai'' trcs ad loca princtc6:ira ut i uno eo;^
de rcligionis taccrc noluilTe/ defacellis: aUero de farris cdibus di^
ccrct:ftio dc locis :cU'giofi8.Xrc8 po''
<luefitpartit(o varronis libroii» ro q iftos fequiit":-! ad tpa ptinet.i.ad
ftto:um : quos de antiqwitatibus re^ dies feflos; ita ut unum faccrct dc fc'
rum bumanarum diuinaruntp copo rsJB:alterum de Utdis circcnfibus : de
fuit.cap.i^. (ccniciB tcrriunu <3Luarto:um trium
ad facra pcrrinentium uni dcdtt confe
q tl.idragrta t unu3 libros (aip crationc8:aIteri facra priuata:uIrimo

fit antiquitaium . "bos in rcs publica.^banc ucUtt pompam obfecj^


hftmanas dmfnafcp diuffit:rcbu6 bu o^ in tribus qui reftant dq ipi fequof
roanis.)C)cr.diuini6 jcvi.tribuit: iftam e)rtremi:quib'' idc univfue cuUus im''
fecutus rationem in ca partirionc: ot pcnfus i3'^ primo dtj ccrri:i fccunoo
rCTU5 bumanariim libros fenos qua^ incerri:in tcrrio cunno^t i nomfTimo
tuo: partibus daret.5ntendit enim 4 dq prccipui atcp fclecri . Jn bac tora
Bgannubi 3gant:quanoo agannquid ferie pulcbcmmc ac fl5nTifTime diftri^
butionis i diftinctionie uitam ctcrni
SEXTVS

frullra qam7 fperari {mpudctfflTimc plicans^nullam deoutm naturam ptc


uel optarizq: hia que iam dipmue t termittcre uidctur.' Oiuid eft ergo qd
q ddnceps dicencU runncuiuis bomi omni natura deomm i bomi
ait:fi de

num:qui cotde obHinato fibi ri fucrit num fcriberemue:priue dtutna abfol


inimicus facillime appatet.Uel bomi : q^ bumana attigiflemus.
uin^cmus
num eim fut illa tltituta ucl dcmonu: 2lutcmm de omni natura dcom^ fcri
non quales uocant illi deonee bonof: binaut dc aliqua:aut omnino dc nul^
fcd utloquar aptiue immik)o^ fpuii la.Sideomni: prcponcnda cft uticp
•z fine controuerfia malignojzrqui no :ebu9 bumanis.St de aliqua:cur no
^ias opione9:4buB aia buanamagis ctia5 ipfa res precedat bumanas.^Bn
magifcp uandc3t:7 ico'mutabiliefne^ indigna cft prefcrri ctiam uniuafe na
cp uentati coaptari atcp inbcrcrc non ture bominum pare aliqua dcoium^
polTit^inuidentia mirabili a occulte i^' 'Q.uod (i multum cft: ut aliqua para
fcrunt cogitationibue ifnpto^:'j: aptc diuina prcponatur uniuerfis rcb" bu
aliqri mgcriit fenfibu6:t qua poflunt mani9:falamdignacftucl romanie.
fallaci atteftatione cofirmant.3ftc ipc "Rcrum quippe bumanarum Ubros
varro ^pterea fe pn" de reb" biianie: non quantum ad o:bem terrarum: fj
de diuinie autem poftca fcripfifTc te- quantum ad folam romam pcrtinct
ft3tMr:<y prius ej:titcrint riuitatcsidci fcripfit. O.uoe tri rcrum diutnarum

dc bec ab eis inftituta filt. Uera autc libris fc dijit fcnbcndi oulie mcrito p
religio:nd a tcrrcna aliqua ciuitatc e: tuliflc uel prefcripfiflc:ficut picto« ta
fed plane cclcfte^ ipfa iftituit ciuitate. bulepictc;ficutfabrum cdiftaoaper^
i£a vo infpirat 7 Docet uezue dcus da tilTime confttens^q? ct ifte tee diuinc ft
toiuitceteme uerte cuUoztbue fuie. cut pictura:ficut ft:uctura ab bomini
bus inftttute funt. 'Rcftat ut de nuUa
Ouod ep dtfputatione varronia deomm natura fcripftflfc intcUigatur:
0pud cultozcs dco^ antiquio:cs : rcs necp boc apcrte diccre uoUiifle^fj itel''

bumane q> diuine reperiantur.capita Ugentibus reliquiflc . Ubi cnim cUrit'


lum.iig. ndomnis:ufitatequide inteUigtt aU^
qua.Sj pot intcUigi i nulla^quoniaj
U 3liToni9 igitur confitcnris i6o que nulla c:ncc oie nec aUqua cft.Tl3
fc prius de rcbus bumais fcrip dirit:fi omnis cflct natura deo
ut ipfc
fiffc:poflea dc diuinis: quia diuie ittc rumdcquafcriberet:fcnbedi odtnc
ftbbominibus inftitutc funt:bcc :6 e. rcbu9 bumanis p:eponcnda eflct.Ut
Sicut prior cft inquit picto: cp tabla atit 1 ipfo taccntc ucrita9 clamat:pre
picta:prioj fabcr q> edifidum:ita pri^ poncnda cflet cene rebu9 bumani^;
o:c9 funtciuitatce:q' ea quc a ciuitati etia fi nd 019 fed faUcm aUqua dTet.

bus funt inftituta.Dicit autcm fc pri-' •Rcctc atit poftponitur:ergo nulla e:

us fcripturum fuiflc dc di^stpoftea 6 Tld itacp rcbus diuinig anfcrre uolu


bominibue : fi dc omni natura dco:;t it rce bumana6:fed 1 rcbue ucris no
fcribcret:quafi bic dc aliqua fcribat i luii antcferre rcs falfas.3n bis eni^ q
non de omnuaut usro ctiam aliqua U fcripfitde rebus bumanis:fecutu9 cft

cet non omnie deo:um natura no poi biftoziamrcrum gcftajt.0.uc autcm


dcbcat cffc q> bominum quid cft
. cp i de bis quas diuinas uocat : quid nifil
illis tnbus nouilTimis libria dcos ca opinioncs raum uanarum.-lDoc c mi
«08 1 incertos i felcrtos diligentcr ej: rumquoduoUiit fubtiUfignificatide
LIBER

monftrarctrton folum faibens dc his mo2c fittalius cj: gutris fanguis naii*.
poHertue ^ dc illierfed ctiam ratione 3n boc ut di) furati fint: ut aduUcra^
rcddcne cur id facrit.O.uod (i tacuif tterinr.ut fcruierent bomini. £>cni^ i

rcr.aUter bocf^ctum cius ab al^s fo: boc omnia di^s attribuuntun quc no
taflcdcfendcretur.Jn ea uero ipfa ra^ mooo in bomincm : fcd ctiam que in
none quam rcddiditmec alqs quic^ contcmptinfimu bominem cadcrcpof
rcliquit pro arbitrio fufpicari:? fatis funt.^bic ccztc ubi potuit:ubi aufus e:
probamt bomines fc prcpofuifTe infti obiimpunitum putauit quauta mcn'
tutie bominum:non naturam bomt dacifTimis fabulis naturc dco:p ficrct
num naturc dcomm.^t^ Te libros rc^ inturia : fine caUgine ullius abiguita^
rum diuinarum:non de ucritate quc tis cjcprcfTit.loqbatureim no dc na^
pertinct ad naturam : fcd de falfitatc turaU tbcologia:non de ciuiU:fcd 6 fa
quepertinct aderroicm fcrtpfifVeeft buU»fa:quam Ubere afc putauit tlTe
confcnu8.<liiod apcrtius alibi pofa culpandam. Uidcamus quid dc al^a
it: ficut in quarto Ubro commcmora^ dicat. Scciidil gcnus ei\ inquit q6 dc
ui cj: nature fo:muUi fc fcripturum fu monflraui:de quo muUos Ubroe pbi
<ne:fi nouam ipfc conderct ciuitatem. reUqucrut.3n quibus edi^q (av.ubi:
O.uia ucro iam uctercm inuenerat:fi quod genu8:qualc:ej: quo na tpe: an
fcpotuilTc nifi cms confuctudtnem fe a fepitno fucrit:an qc ignc fint ut crc^
qui. dit beracUtus : an c)c numcris : ut
pytbagoras: ej:atbomie ut cpicur".
fce tribus gcncribns tbeologic fc SicaUa q fadU" itra pictce in fcboU:
cundum varroncm:fciUcct uno fabu'' ^ ef i fo:o fcrre prit aurcs Tlibil in .

lofo:altcro na(uraU:tcrtio(^ ciuili.c9 bocgcncre cUlpauit: qo pbfficon uo^


pituUmt.v. cauit:^ ad pboa ptinct: tm co^ intcr
fc controuerfias commcmorauit: per
d £indc ilUid qualc eft:^ tria gc quos facta cfl dilTidcntiu; multituoo
ncra tbcoUsgic dicit cfTc: id e ra fcaarum.f^cmouit tamcn boc genus
tionis quc dc dqs cj:plicatur:eorunc^ fl fozo.i.a popuUe: fcbolie ucro i pa^

unum mftbicon appclUri aUcrum : riettbue claufit. 3Uud autem primu^

pbyficon:tertiu5 ciuile.latinc fv ufu9 mcndacifTimUm atcp turpiffimuma


admitterct gcnus quod p:imum pofu duitatibus no rcmouit.-^O rcUgiofas
itfabularc appcUaremus: fed fabulo'' durcspoprarcs:at(pibi8 ctroanas.
fum dicamus. a fabuUs enim mytbi^ <luocl dc dijs immo:taUbu6 pbi di(^
con dictum cft:quoni4m mytbOB grc putant:fcrrc non polTunn quod ueto
cc fabuladicitur. Secundum autem poctecanunt i bifhiones agunt:quia
utnaturalcdicatur^ia^-z confuctuoo contra dignitatcm ac namram immo
locutionis admittit . Xcrfium ettam taUum ficta (af.qais^ non mooo i bo^
ipfe Ifltinc cnunciauit: quod ciuile ap^ minem;fcd ctiam in contcmprilTimuj

pcUatur. £>eindc ait mytbicon appel" bomincm cadere pofTunt: non folum
bnt:quo majcimc utuntur poetc:pbf fcrunt:fed et Ubcntcr audiiir.Tlccp id

ficonquopbiU>fopbi:ciuile quo po-' tanmm:fcd d^s quoc^ ipfis boc pla^


puU.lSrimum inquit quod diri-i" ^® ccre:^ pcr boc coe placaoos ce dcccr''

funt multa contra dignitatcm t natu^ nut.Oi)xritalici9:becduo gencra my


ram immoztaUum ficta.^n boc cnim tbicon 7 pbfficon .i. fabulofum atqs
eftmt dcue aUus cf capi(c:aUu8 cj: fc naturak : dcccmamus ab bocciuili
: :

SEXTVS

de quo noc sgCtunun illa i ipe difcre^ e 2!Darce varro c» fis bd oium
uic : ianc^ ipfum cinilc uideamue acutilTimus:-! fine ulla dubita-'
quatr e^licct.'Uideo quide cur dcbe^ tionc ooctiffimus: f; tii bd no 69 ncc
decemi fabulofum^quia falfumi^s
flc fpiritudeiad uidenda t annutianda
curpe:quia indignum eft . TUcurale diuina in ritate libatatecp fbucctus:
ei; 3 ciuili uelle difcemere: 4d e ftliud cemis qoide cp fint rcs diuine ab boa
q> 1 ipfum ciuile fatcri cflfc moofum/ nis nugis at(p mcndacqs dirimende:
&i d^ illad naturale eft : quid babcc fed uitiofilTimas pprozum opioncs t
rcprcbcnfionis uc excludatur' Siau confuetudics in fupcrftirionibus pu-'
tem boc quod duile di natuiale non ocrens offendcrcquas ab 6op
blicis
cft: quid babet meriti utadmittatur^ natura abbozrcrciuel talio qualcs in
bccnempeiUacaufa e quare priua buius mundi clcmcntis bJani antmi
fcripfcrit de rcbus bumanis: poften'* fufpicatur infirmitas: t fcntis ipfe cil

dediuinieiquoniamindiuinis rcbus eas ufcpquacp pfidcrae: 7 omnis u:a


non naturam fed bominnm inditota Uatura circdfonat. -Q.uid bic agit bu
fecut'' e.3ntueamur fane i ciuile tbeo manum qniis cxcellailTimd ingenid;
logil. Xcrtiii gcn' c in4t:q6 i urbib" -Quid tibi bumana I5 mrtiplc^ igefip

duc9 ma^ facerootcs nofle atcp ad- ooctrina in bis anguftqs fuffragatui^
miftrare debcnt:3n quo e:quoB dcoe Tlaturales deos colere cupis : ciuilcs

publicc colcre:quc facra i facuftcia fa cogeri8.3nucnilli alios fabulofos: in


cerc qucng' par fit . 3dbuc q6 fe^tur quos Ubcri'' q6 fcntis cudas : ddc 1
attcndamue. •p>ria inquit tbcologia iftos ciuilce uelie nolifue profundas.
majcime accomodata e ad tbeatru:fe^ £>ia8 cfppe fabulofos accdmodatos
cunda ad mundttm:tertia ad urbcm. cffc ab tbeatmrnaturalcs ad mundd:
<luia n uidcatcuipalma6dcrir,'Uti'' ciuiles ad urbcm:cii mundus opuf fit
^ fecudc qua fupradipt cf[c pbibfo-' diuinu:urbc6 uero 7 tbeaira fint bc
pbo^j.lDac eij ptincre teftat'ad mun' minum:nec alq dq ridcanfin tbcats:
dum:quo ifii nibil cfle cjcceUeti" opi-' op qui acorantur in templis: nec al^s
itaif in reb^.C^uas )^o illas tbeologtaf luoos qrbibcatis: q> cu q^b" uictima»
f ma t tertia:tbcat2i.f. atcp urbie di^ rmolatis.Oiuanto libcrius fb^ciltufcp

fHnjit ac iunpt.Uidcus cnim nd con ifla diuidcres dices:alios clTedeof na


tinuo quod cH urbis ptinere pofTe v curales : alios ab botbus inflitutos.
ad mundu:9^is wJbcs uidcamue cfTe S5 de iftitutis aliud b:e Uas poeta^:
tn munoo.Jricri cim potcltut in urbc altud faccrootum : utrafq? tamcn ita
fecundum falfae opiones ea colantut cfTc iittcr fc amicas pfomo falfitatis:
Tcacrcdanfiquomjinmuoo uclcj:" utgrate fint Otrcc^ deonibu6:qnibuf
mondum naiura fit nuf^. Xbcatru; inimica e oortrina vitatis.Scquclfra
^o ubi c nifi in urbc:' Ouis tbcatrum ta igit paululti tbcologia:qua natu:a
fnflituit nifi ciuitaaf^p^ropf dd inftitu Icm uocant:de qua poftea dtlTerend»
fc:nifi propt luoos fccnicos.-^Ubi funt e:placct nc tandcm uitam ctcmam pc
Ittdi fccnia:mfi in rcbus diu(nis:dc ct ti aut fuperari a dqs poeticia 7 tbeat/

bus bi libri tanta fokrcia cofcribut. cis^ludicris fcmicis.^Jlbficimo avtat


66 ucms tam imane facrikgacp dcm'
£)ecbeologia mftbic3.i.fabulofa: tiam Tlunquidabcis dgs : quibua
.

1 de dnili cdtra uarroncm.cap.vi* bcc placcnt 7 quos bcc placant: cum


comm illic crimina ft-cqucntcntur
LII3ER

Uita ctema pofceda e.lleo ttt arbitro pocte minue eflre ^ m


pepuli fequi de
ufc^ ad cantum prccipitium furiofinK beant : que autem pbiloibpbi pluf^
mc ipictatie infanit. Tlcc fabrofa igit' ut ea uulgus fcrutari e^pediat . 0.uc
ncc ciuili tbcelogia fcmpiccrna quif^ fic abbozrcnt inquit : ut tri ej: utrocp
adipifcitur uita.JiU.n.dc dqs turpia gencre adciuiles rocs aitumpta fint
fingcnoo fciat:bec faucnoo mctit. 31^ ri pauca. <luare cu fint comunia ci^
la medacia fpginbcc coUigit.JUa rcs propr^8:ana cum ciuilibus faibcm".
diuinae falfis cribus infatat':bec co^ £t qutbue maio: focietas debet cflTe
rum criminum luoos in dimnis rcb"* nobis cum pbilofopbis g^cum poe^
empUctitur.^ll^dcdqa ncfandafig'' ti9:non crgo nulla cum poetie.£t ta^
nicnta bofum carmibus pfonat : bcc men alio loco dicit dc gencrationibuf
ea dco^ ipfozum fclhuitatibua confc^ dco:um:magi8 ad poctas q> ad pbffi
crat.facinora i flagitia numinuj illa co6 fuifle populoe inclinatoe. 'bic.n.
cantat:bec amat.3l!a^dit aut fingit^ dipfquidficridebeat:ibiquid fiat.

hec ant aut attetlaif ueristaut oblena JbbTficos dipt urilitatie ca faipfiflfc;
tur 1 falfi9:ambe turpce: ambc^ da^ poctas dclcctationis.^c per boc ea q
nabilcs.Scdillaqtbcatricae publi^ a poetis confcripta populi fequi non
cam turpitudinc profitctunifta q ur^' debent:(rimina funtdco:um : quetrf
bana e illius turpitudie oznatur. t^ic-' dclcctancrpopulos ideos. £>electa^
cine uita etcma fperabitur;vri ifta bze tionisentmcaufaficutdicit fchbunt
uiQ temporalifqj poUuitur.^Sn vo ui'' pocte:nd utilitatio. J6a tamen fcribot

ta polluit confoitium ncfarioium bo quc d^ e^peaant: populi e^bibeant.


tninamid (c iferunt affectionib'' i afle
fionibus niisii uitam non polluii fo" Jbe fa bulofe atcp cuilie tbeologie
cictae dcmonum:q colunf crib" fuie.' (imilitudine at^ concouiia.capituli»
Si vis q' mali.' (i falfis ^ male i t>ec
cumdicimusuidenfottafle cuipiam
nimia barum reram ignazo p6t:ea fo r £nocatur igitur ad tbeologio^
la de dqs taltbus indigna maiel^ati dt duile tbeologia fabulofa 7 tbe^
uina 1 ridicula deteftabiliac^ cclcbra^ atrica:fcenica indignitatia i turpitU''
ruq pocticis cantanf carmib":-! ludis dinis plena . £t bcc tota qtjc mcrito
q no bi^'
(ceniciB actitant .facra fo iUa cttlpanda i refpucnda iudicatur:pa:9
ftrioncs fed facerootcs agunt:ab om^' buiuscflquecolcnda i obferuandfl
ni cfle dedecoie puJgata t aliena.lDoc cenfctur . Tlon fane pars incongrua

fi ita eflct:nun^ tbeatricas turpitftdi ficut oflcnderc inflttui : i que ab uni''


nc9 in eo^ bonotem ^fq> cclcbradas ucifo co:pote aliena impo:tune illi co
cffe ccnferet:nung' eas ipfi dq prccipe nejca atcp fufpenfa fitrfcd omnino co^
rcntfibimetTcjcbibcri. Sed ionibil fona:T tanquam eiofdcm co:po:i8 m
pudet:ad obfequium dco^s talia gcre b^ conucnicntifl^imc copulata. <luid
intbearri6:qifimili4gcrunt' iteplis. cnim aliud oflcndunt illa fimubcra:
£>cnicp cum mcmoiatue aucto: ciuile foimc:etatc8:fc)cu9:babitU8 dco:um^

tbcologiam a fabulofa t naturali:ter Tlunquid barbatum iouem imbcr^


tiem quandam fui generis diftinguc bcm mercurium pocte babent:ponti^
conarctunmagis cam e^ utracp tem^' fices non babent ; Tlunquid priapo
paatam:^ ab utraqj fcparatam itcl^ minimi^Tloneetfacerootcs cmomia
3it enim ea qu« fcribunt
ligi uoluit. pudeda feceriit.-^^n altcr fbt aooiiti*
SEXTVS

in locis fam'9:5' procedit ridcndus t 1 dcindc CU5 a fcipfo tan^ ab bcrcutc


tbearria.-^Tlam fatumus fencrrapol^ uictus c(Tct:dcbit3m ccnam i nobilif'^
lo cpbcbue:iri funtpfoiie biftrionu: fimam mcrctriccm laurcntmam dco
no ut fint ftarue delubro;t.£ur fo:cu bcrculi dedit.?lt illa cum Do:miui(T5
lu9 qui fo:ibu9 preed : i limentinus in templo:uidit ifomnis bcrculcm fj^
qui limini dq funt mafcultratqj intcr bi e(Te comi):tum:fibicp diplTe q> tnde
bo9 cardea femina eft: que cardinem difccdcns cui primum luucni obuia fi

fcruat.^Tlonne iftainrerumdiuina^j cret:apud illum dTct inucntura mc:ce


libris reperiunt': q giauc9 poete fuis dcm:qU3 fibi crcdcre dcbct ab bc^cfe
carminibuf indigna du):crunt.'Tlu(^d pfolutam.2lc (ic abeunti cum primuf
diana tbcatrica ponat arma: i urba^ iuucis ditiiTimus tanitius occurrifT^:
na fimpliciter uirgo eft.' Tlunquid kc ekp dilccta fecii diutiua babuiff^^iUa

nicuf apollo citbarifta c(i:i ab bac ar bcredc rclicta dcfunctus cft.OLue am


te delpbicue uacat.-^Sed bec bocftioa pliiTimam adcpta pecuniam: nc diuic
funt in compararioe turpiof <luid . mcrccdi uidcrcfinjrara: quod acccp^
dc ipfo iouc fcnferunt: qui eius nutVe tilTimum putauitclTc numibus; ppt^
in capiiolio pofucriu/Tlonne atrcfta- romanum ctiain ipfa fczipfit bcrcdc.
ti funtcuemero:qui oma talcg dcoe n 3ltcp illa no comparcntc inucnrum c
faLiulofagarrulirarc:fci biftorica dili tcftaintum.Oiiib" mcritis ca fcrLU et
gcntia boiee fuilTcmo:ralcfcp cofcnp bono::6 mcmilTc diuinos.^bcc ft poe
fit.^£pu'ioncs etiam dc06 parafttos mimi 3gercnt:ad fabulo^
te fingcret:fi
(ouie ad dm menfam qui co^ftiruci^zt: fam tbcologiam diccntp:oculdubio
^i aliud q> mimica facra ce uolucuit;: ptinere: 1 a ciutlis tbeologic dignita''

Tla^ parafitos iouis ad ciue couiuiii tc fcpanda iudicarcntur,£ti ucro bec


fldbibitoe:''^ mimus dipfT^^rifu utiq? poctamm fcd ppro:u5:ii
dcdcco:a no
quefifTc uidcrctur rarro dirit:non cii mimoium fcd facro:um:nd fbcatro:}^
(r ridet deos: fed CU5 commdarct boc fcd tempIo?i.i.non fabulofc fcd ctutf
di)cit:diuinarum non buman.irum re tbcologie a tato aucro:c produntur:
rumlibri boc eum fcripfifTc rcftitu:. non fruftra biftriones luclicns arttb''
Tlcc ubi luoog fccnicos erponcbat^fj fingunt dcomm quc tanta cft turpi^'

ubi capitolina iura pandcb3t.t>cniq5 tudincm : fed plane f:uftra facc:oo'


a talibue uincimr 1 fatctur: ficut fo:^ tes vclut facris ritibus conantur fin
tna bumana dcoe fcccrunf:ita eoe de gcrcdco;tquc nullacft boncftatcm.
lectaribumanic voluptatibue crcdi^' Sacra funt iunonis:7 bcc in cius di''

dinTc.Tlon cni^ 1 malgni fpizirus fuo lccra infub famo cclebrantur: ubi ad
negocio dcfucrunt:ur bae nofiae opt niiprum dara cft ioui. Sacra funr cc^
nioncsbumanarumfnrium ludififa'' reri6:ubi a pluronc rapta profcrpina-
*
tioncfirmarLnt.Undectiam illud cft qucrit.Sacra funt vcnc:i9:ubi ama
cp bcrculcs cdituus ociofus atqj fcria ciu9 a j»on aprino dcmc cjrtincrue iu''
nie lufit tclTcrie fccum utrscp manu ucnie fo:ti*Vimus piangit'. Sacra ftit
eltcmlte:in una conftitucne bcrculc: matris dcor^:ubt atys pulcber ooolc
in altera feiifum: fub ca codicrioe: ut fccne ab ca dilcctus : 1 m.ulicbri jclo
fi ipfc uicilTct dc ftipc templi fi^i ccna abfafus:ctiam bominum abfcifo:um
pararct amicaqjconduccret. Si aute quos gallog uocantiiifclicitatc deplo
uicfo:ia bcrcii'i6 ricrct:boc idc^ dc pe ratur. "bcc cu; dcformiora fmr omni
cunia fua voluprati berculis e^bibct: (cenicA feditatc:qijid eft q^ fabulofa dc
^iuctm

dqs figmmta poeta:^ ad tbcat;: uide cis matris dcomm caput eft ccrfe:g>
Ucet perrinerttia : uclut fcccrne nitunt matcr dco;i rcrra cft.<iuid ultra que
ft ciuili tbcolog;ia:quam pttncrc ad u: rimus:qu!d cctcra pcrfcrutamur: qd
be rolunt:quafi ab boncftis i dignis cuidcnrius fuffragatur eis qui dicunt
indignatturpia.^^tacp potiue eude omnes iftos dcos bomics fiiiftc.-' Sic
gratie debeantur biftrionibus
4 ocut cnim funt terrigcnc: ficut tcrra ris cft
bominum pepcrccrut:ncc omnia fpcc mater.^n ucra autcm tbcologia^op"
taciUis nudjue!unt:que facrozum edi dd cft terra non matcr.Ucruntamcn
um parictibus occulunt'. 0.uid de fa quoquomooo facra cius intcrprctcf:
criB co^i boni fentiendum cftquc tcne 1 rcferantad raum naruram : viroe
bris cpiunt':cumtam fint dctcftabfia mulicbria pari non cft fccundum na^'
quc profcruntur in lucC5.'£t certe dd turam:fed contra natitiam.lDic mo:-'
in occulto aglr pcr abfcifoe 7 moUce bus:boccrimcn : bocdcdccus babct
ipfi uidcrint.£ofdcm t^mcn bomincf intcr illa f.icra proftlTioncm:quod in
infcliciter ac turpitcr cncruatoe ac co uiriofis bominum moitbus \xiTC bab^
ruptoe minimc occulrare potucrunt. iter tozmcnra confeflTionc; Ocinde . fi

•Jberfuadcit cui polTunt k aliquid fac ifta facra que fccnicis turpitudinibus
tum per taUs agcrc bomincs:quos i^ conuincuntur efle fcdiora:bicc]ccufa''

tcr fancta fua numcrari attp ucrfari tur atcp purgantur:g' babcnt intcrp''
ncgarc non polTunt. Tlcfcimus quid tarioncB fuas^quibus oftcndantur rc
eganttfcd fcimus p quales agant.Tlo rum fignificarc naruram:cur non cri'
uimue autcm quc agantur i fcea que am poerica fimilitcr cjrcufcntur ar^
nunquamuclincbozo mercrrico:ubi purgcntur.-^XDulri cnim 7 ipfa ad eu-'
nemo abfcifus aut mollis intrauit n : de modu infptari fiit ufq3.idco:ut q6
tn ctiam ipfa turpes t infamcs agdr. ab cis immaniftimum 7 ifandilTimu^
neq3 enim ab boncflis agi debucrur. dicitur faturnum filios fuos dcuoraf
-Quc funt ergo ilb facra quibus age^ fe:ita ndnulli inte:p:ctent':q' longiqui
dis talee clcgit fanctitas : quales nec tas tcpo:i8 que fatumi nominefigni''
tbfmelica in fe admittit obfccnicae; ficatur:quicquid gignit ipfa confuat.
Uel (icnt idcm opinjtur va::o qf pef
Ibeinterpretationibud naturaliu; tineat fatumus ad femina quc in hi
rationum:quas ooctotcs paganipro de qua o:iunf itc;t :eddunt.3tecp alq
dqe fuia conant'oftendere.cap.viq. bUo mooo 7 fimilitn cctcra. £r tame
tbeologia fabubfa dicirur:Tcum om
A X enfm babent ifta pbi?fiologi nibus buiufcemodi infpzerarionibua
quafdam ficutaiunt.i.nam
cas fuis :cp:cbcnditu::abu'rit': impiobat':

ralium rationum itcrpationes. <lua nec folum a naturali quc pbilofopbo


fi vonosinbacdifputarione pbffio mm cft:ue:um ctiam ab ifta dutli dc

logiam querimus 7 non tbcologiam: qua agi'mue:que ad u:be3 populofc^


.i.rarioncm nonaturc feddci. 0.uan pe:rinere anc:itu::co q' dc cJijs idigna

uis enim qui ucrus dcus eft no opide confinjrcrit merito rcpudianda ci ifccr

fed natura fit dms^non tamcn omnif nitur.£o nimiijt confilio: utquonia^
natura dcus dtrqi bominis 7 pccozis acurifTimi bomines atcp oocrift^imi a
«rarbo:i6 7lapidi6uricp natura eft: quibus ifta confcripta funt : ambas
quo^t nibil eft deus.Si autcm buiua improbadas intcUigcbat : 7 illa.f.fa^
intcrprctarionie quanoo agitur dc fa buiofam: i iftam ciuilcm . JIH uero
SEXTVS

audebat (mproba:e:banc n audebat: a Uberamcto appellare voUintiqf ma-'


tlUm calpandam propofoerunn hac res in coeunoo pcrciue bencfiaum
etue fimilcm compa:andam eirporue'' emilTia feminibu« Ubcjcntur.lDoc idc
r6t:rt ut bec pre illa tcnenda eligctur: dtcuni in fcmie agcre libcram: qnam
fed ut cum illa refpueda tteiligcrctur: etiam venercm putant:q;> i ipfae pcr^
•tq^ tta finc piculo comm qui ciuilcm bibeant femina emittcrc. £t ob boc
tbeologiam repbendere metuebant: libero eandcm uirtlcm co:pous par-
utiaq^ contempta ea quam naturalc; tem in templo poni:fcmincam Ubcrc.
vocat apud meU'o:c8 aios iuenirct lo'' £tobboc adduntmuUcreeattnbtt''
cum. Tlam t duilis i fabulofa ambc tae Ubcro i vinum proptcr Ubidincj
fabulofe funt:abei:^ duilce: ambae i'' codtandl. Sic baccbanaUa fuma cC
ucniet fabubfaeicj vanitatcs t obfce-' lcbrant'infania : ubi varro ipfcpfitet
nitatcs abarum prudcnter ifpej:crit a a baccbantib' taUa ficn n potui(Tc;ni
baa ciuilcs: qui luoos fccnicoe pcrti^ (imtc comota.lDcctame poftca difpU
netee ad fabulofam in deo:^ cuiilium cuerunt fenatui fanio^iri: ea iulTtt au''

feftiuitatibue: t i urbium diuinis :b' ferri.Saltcm bic tandcm fo:firan d'


«ducrtcrit. Oojomooo igitur uiie ct' fcrur:q'd immudi fpue dum pro dqs
ne dandc porcftae cuiq^ dco:um ifto^ britur in bominum pofTmt metibua.
tribuitunquos fua fimulacra i facra "bcc ccrtc n f.ercnt in tbcatrie^Uidunt
ceuincunt dqe fabulofia apcmfrimc quippe ibi: nonfuriunt: quanuts
reprobatis cjTe fimillimo9:fomi0:et9 dcoe babcre qui etiam Utdie taUbus
tibue:fep:b3bitu:?iugiJ9: gcncratio ddcctcntur fimile ftt furo:i8 . 'G.uale
nibus:ritibu0:in quibus omnib" aut aut illud cf\:9> cum rcUgiofum a fu^^
bominee fuitTc mtclligut:t p:o uniuf fhtiofo ea difhncnone difcemat : ut a

ctuufc^ vita uel mo:te:facra eie i fol^ fupflitiofo dtat timcri dcoe:a reUgio
bunc erroum infinu^
lenia contlituta fo aurem tatum ucrcri ut parentcp: ii
'
antibue firmantibufcp dcmonibue: ttt bolles timcri: arc^ otne ita bonoe

eut certe ej: qualibet occafione immu^ dicanut faciUue fit coe nocctibue pce
diffimi fpiritue fallcndie bumais me q^ ledcrc qucg» inoccntcm:tame muU'
tibue irrepfi(fe;f ai fcte pofl ptum trce dcos cuflodco
adbibcri c6memorat:ne filuanus de"*

J^eofTicqe fingulo^ deo^.cap.i');. per noaemigrediatur7uqcct:eo^c^


cuflodumftgntficioomm caufa tres
q Uid tpfa numinu; officia ta vt^ bomincs drcuire limina oomue : t
lii mmutaticp concifa:proptcr primo limen fecuri ferircpoflea pilo:
quod m dicunt pro uniufcuuifq^ p:o tcrtio deucrrere fcopis : ut bis datis
prio munae fuppUcari opo:fe. Unde culture fignis:dcus fiUianus probibc
non quidcm omnia:fcd multa iam dt amr intrarcquia necp arbo^es ccdun
^mu6:nonc fcurrilitati mimice:g' di'- tnr ac putanwr fine ferro:nccp far co
uinc confon3tdignitati.''Si duae qf^ firitur (inc pilo:nc(p fruges coaccrua
nutricce adbibcret infanti : quarum tur (inc fcopis. 2lb bis aut tnb" rcb"
una nibil nifi cfcam:3lrera nibil : ni(i trcs nuncupatos dcos. ^ntcrdooncj
potum darcr.ficut ifli ad bcc duae ad a fecuris iterdfionc : pilunum a pilo:
bibuerunt dcas edulicam i potinam: deuerram a fcopierc^b" dqs cuflodib''
ncmpe dcfipcre i aliquid mimo fimi' contra uim dd filuani fcta ?f uarct'.
ic in fua oomo agcrc uiderctunUbc^ 3ta cdtra dd noccntis fcuiua bono^
LIBERI

cuftodia n ualerettnfft plures cdec ad dercftpartflndusuocaretur: magis


uerfu8 umj:ct<^ afpcro:bo:«noo: in'' cotra e05 pro vp:id pudicitia pofcet
ailto utpotc filucftri fignie culture ta marit" au^liii:^ fcta cotra filuanu^.
quam cotrarqe rcpugnarcnt. 3fta nc S3 quid boc dicam cii ibi ftt 7 papus
ifta e inocetia dco:um:ifta concoulia^ nimius mafculus:fup cuiits imaniffi^
bcccine funt numina falubria urbiuj mum 7 turpifTimum fafcinum fcdcrc
magis ridcnda qp ludibrta tbeatro?t/ noua nupta iubebatlimo^e bocftilTto
£um mas t fcmina co"iunguntur ad'' 7 religiofilTimo matronarum.'£at ad
bibetur dcus iugatinu6:fit boc fcren-' huc 7 cittile^ tbcologiam a tbcologia
dum Scd oomumeftducenda quc
. fabulofa:uii)C8 a tbeatris^tepla a fce
nubit:adbibefdcus oomiducus. Uc ni8:facra pontificum a carmib'* poc
mancat cum uiro additur dea matur tar6:uelut res boeftas a turpibu8:va
na.<lu(d ultra quezit1rl^arcat'bumft ces a fallacib^^graues a leuibus: fcri^'

ne uerecundic : peragat cetera concu- as a ludicristappctedad a rcfpuedis


pifcentia caritis 7 fanguisr^curato fc qua pofTiit quafi coeYflJtilitatc difccr
creto puooiis : qftid iplet^cttbiculum nc.3nteUigimus 4d agat:illatbcatri'
turba numinum:qrt t paranympbi i^ ca 7 fabulofl tbcologia ab ifta cioili

dc difcedunKi ad boc impktm ut eo pede noucrtit:7 ei dc carmib" poeta??


rum piitia cogitata maio: fitcurapu tanq* de fpeculo refultare £t io ifta
.

dicitie:fed ut femine fe)cu infirme: no^ Ocpofita qua danare non audcnt: illa
uitate pauidc: illis coopcratibus fine eiue imagincm libcrius arguunt 7 :e
ulla difficultate vginitas auferat?2ld ptebendunr.ut qui agnofcut <|d vcUt:
cft enim dea uirginenfis:-!: deus patcr 7 banc ipfam facic^: cuius illa imago
fubigu8:7 dca matcr prcma:'! dca p'' cft detcftcntur.OLuam tamen ipfi d^

tunda:? vcnus 7 priapus . 0.aid efl tanquam in codem fpeculo fe intuen'


boc.'Scd omnino bborantem in illo tes ita diligunvt 4 quaUfc^ fint in u^
ope uiru5 ab dqs adiuuari oportebat tracp melius rideanf.LInde ctiaj col^
non fufficiebat aliquis unus aut a^ tozcB fuo8 tcrnbilibns imperqs com-'
liqua una. Tldqd ven* fola pa;t eflet puleriit:Ot immudiciam tbcologie fa

q «d boc etiam M nuncupata q> fine : bubfe fibi dicarent:in fuis folcnnita^
eius in femina uirgo clTc no definatf tib' ponerent:in reb* diuis baberent:

Si uUa i frons in boibus qucnon eft atcpitatfeipfos immudifTimos fps


in numinibu8:nonne cum credunt cS manifeftuB efTeoocuenit:7 buius ur^'

{ugari tot deos utriufq» fcpis efTc pic banc tbcologie vclut clccte 7^bate:il
fentes t buic operi inftantes ita puoo lam tbcatricam abicctam atcp rcpro^'
re affldantmt 7 illc minus moucamj batam mbrump3rte<pfcccriit;ut cii
"7 illa plu8 rcluctctur.£t ccrtc (i adcft fit vnivfa turpis 7 fallajt: ntcp in fe co

uirgincnfis dca ut uirgini ^ona folua tincatcommcnncios deos una para :

tur:fi adeft dcus fubigus ut uiro fubi facerootum: altera in


ct" (it in litteris

gaf:fi adeft dea pma ut fUacta ne fc co carminibus poetarum. Utrum beat


moucat coprimatur: dea partiida ibi 7 alias partc8:alia qucftio cft . Tlunc
quid fadt.'£rubefcat:catfora6: agat propter diuifionem vaaonis: 7 urba
flliquid 7 maritus.Ualde inboeftn e: nam 7 tbeatricam tbcologia; ad unl
ut quod uocatur illa impleat c[f^ nifi ciuilem pertincrc:fati8 utopino ortdi.

ille.Sed fozte io toleraf: quia dea dl Urt quia fiit abe fimilis turpitudinif:
dVenondeus.Tlamfimafculus crc^ dbfurdicatt8:indignitatt8 : falfitatis;
SEXTVS

abfitauirie religiofistutAueab bac nonullis indic^a inucnimue apfoiu;


fiue ab illa vita fj^ef etema. £>eni(^ 7 noftro:|t claruifle tcmpoirbu6:n6 qde
ipfe varro comemorarc n enumerarc Oc toco:uep cjc aliqua parrc h defuit.
dco8 ccpit a coccptione bomini8:quo Sffttit cnim fcribenti: uiucnn dcfuit,

mm numeru5 eicozfue etl a ianoreacp Tlam in eo libro quc contra fupftitio


fcnem pcrdupt ufcp ad decrepite bo^ nce fcripfiKmulto copioftus atcp uc"
minis mo2tcm:t deoe ad ipfttboicm bemetius reprebendit ipfeciaile iftaj

pertmentcs claufit ad nentam dcam: 1 urbana tbcoIogiam:g' varro tbeat''


que in funcribua fcnum cantatur.^c cam atcp fabulofam.£um cnim dc (i^
inde cepit deos alios oflcndere:qui p^ mulacris agerct:facro8 inquitimmo
tinerentnonad ipfum bomincm: fcd talcs inuiolabilcfcp dcos in marcrta
ad ea que funt bomini8:ficuti cft uic-' uililTima atcp immobili dcdicant:ba^
tus atq? Ucflitus : 7 quccucp alia que bitus bominu5 ferarucp i pifctti.
illis

buic vite funt nccclTariaroftcndcns in quidam vo mijcto kpx dincrfis copo^


omnibus quid fit cuinfcp mun":! ^p ribua induunt:numinauocanr.quc fi

terquidcuicpdcbeai fupplicari 3n . fpu acccpto fubiro occurrcret moltra


qua uniuerfa diligcntia nullos dcmo b:cntur. Jbcinde alt^^to poft cu tbeo''
(h-auit uel nominauit dco8:a qutbue logiam naturalc; predirans quo^da
uira ererna pofcenda fit:proptcr quaj pbd?i fententtae digcfliflct: oppofuit
unam propric no8 cbnftiani fumue. fibi qucfttonem i ait . iDoc Icco dicii

<Q.ui8 crgoufcpadco ta^dus finutno flliquis. £rcdam cgo cclum Ttcrram


bominc^ ciuilcj rbco^
(ntclligat iftum deo8 efle:7 fupra tunam alios infra :

lojiam tam diligenter c)T>oncnco i aIio8.£go fera aut platonc: aut peri''
0pericnt)o:clc^ tlU fabulofe indigne pateticum ftrafonem:quo^ altcr ded
atcp probrofe fimilem demonftraoo: fecit fmc co2po2e:aIter fine antmo. £c

fltcp ipfam fabulofam partem cfle bu ad boc rcfpondene quid crgo tandcj
iu8 fati8 cuidentcroocaioo: non nifi incfr.-^Ucnora c uidcncur titi tatQ:aut
ipfi naturali : quam dicit ad pbiiofo^ romuli:aut tulli bofttlq fomnia^£IO''
pboB pcrhncre in animie bommum annam titue dcam:
tariue dedicauit
moUri locu5:ca fbnliratc ut fabulofa picum tfbenniJc^ romuluerboftiltue
xeprcbendat.ciuilcmucro reprcbede pauozcm atc^ paliozem : tetcmmoe
quidem non audcat:fcd prodcnoo re-' bomtnum affcctu8:quo:um alter me
prcbcnfibilc^ oftcndat.atqj ita utratp tietemtcmorue eft:alt coipozis nc :

(udicio rcae intclligcntius rcprobata: mo:bu8 quidem fcd coloi.tDcc numi'


fola naturalia rcmaneat eligcnda: dc na ponu9 crcdce i ccb reciptce Oc :"

quafuo loco in adiutozio dei ueridili ipfis vo rinb" crudclr turpib'^ q> libcz
gcntius dilTcrcndum cft. fcripfit.3Ue icjt uinlca fibi ptce ampu
tat:illc laccrros fecat.Ubi iratos 6of

£)e libatate fcnccc:q ucbeifiti'' ciui rimennqut fic^pitioe mcrcntVOt) au


le tbcologia zepbedin^' varro fabulo tcm nullo debcnt coli gcncrc:fi i bcc
fam.cap.F. voIunt.Xannie cftpcrturbate mcrie
1 fedtbus fuis pulfc furoi : ut fic dij
I 3bcrfa8 fanc q buic dcfuittnc placcntur qucnadmodum ne quidcm
i(la; utbana tbcologia ta diltge bomies feuiunttcterrimi:7 in fabras
tcr tbcatricc fimiUima apte fuut illaj traditi trudclitaris.Xfrani laccrauc
reprcbcdc audet : anneo fcncce qucm runt aliquotum mcmbra ncminem :
LIBER

fua laccrarc lufTcruntrm rcgie hhidiB putant:Rcciunoni9 quidcm fi crcdcc


voluptatcm caftrati lunt quidamrfed pocris udis iracudilTimc refpcctu tcr'
ncmo fibi nc uir cfTct iubcntc diio ma rcntur.lDanc libcrtatcm ua::o no ba^
nu9 mtulit . Se ipfi in templis cotru buit:tmmooo pocricam tbcologiam
cidaKVulrtcribua fuis acfanguic fup^ rcprebcndcre aufufl cltciuilem no au
plicant.Sicui intucri uacct quc faciot fu3 efbquam ific concidit.Scd fi ucp
qaccp patiunt: inucnict tam indccora 8ttcndamus:detcriora funt repla ubi
boncftisnam indigna liberisrta^ dilTi bccaguntung^tbcatraubi fmgunt.
milia fanisiut ncmo fuerit dubicatm' Dfi in bia facris ciuiUs tbcolo^ic baf
fiircre eos.Si cum paucioMbu3 furc^ partcs potius ckgit fcncca fapicri:ut
rcnt utcuncp krcndi cfTcnnnunc fani-' cas in animi rdigione no babc3t: {} i

tatispatroanium cft infanientiti tur'' flctibus fingat.Sit cni^ que omnu fa


ba.335 illa quc i ipfo capitolio fici fo picns fcruabat tan^ lcgibus iulTa:no
lere commcmorat:? ivrcpidc omnino taq> dqg grata.£t paulo polT. 0.uid
coarguit:qui9 credat nifi ab irridcnti g' T matrimonia inquit dco;: iiigius
bu9 aut furcntibus ficru' Tlam cum i •2 nc pie quidcm: frarrd.f.i fo:o:um^
facris egrptua ofiri lugcri pcrditum: ScUonam mamcoUocamu9:uuL"io
moj: autcm dc inucnto m3gnufui(Te ucncrcm:ncptuno falaciam.Ouofda
gaudium dcrififTcncum pcrditio cius tamen ccUbcs rcUnquimus:quaficon
inucntiocp fingatur:oolo: tii ille atcp ditio dcfecerir.prcfcrrim CU5 qucdam
ab cis (^
lcticii. nibil pdidcrot nibilc^ uiduc fmt: ut populonia ucl fulgcra:
inucnaot ucraciter cjT?rimatun buic 7dtua rumina:quibus non miro: pc^
tamcninquitfiiro:iccrtu5 tcmpusc. titox3 dcfiiitTc.Omnc5 ilTa^ igncbilc
Xolcrabile elT fcmcl in anno ifanirc: dco:u5 turb35:qua5 longo cuo longi
in capitolium pcrucnirc.^Jbudcbit pu fupcrftmo cdgclTit.Sic inquit aooa'
blicatc dcmcntie:quia quod fibi uan' biu9:utmemcrius culnicms magis
furo: atfribuit offic^:aliu9 nomia do ad mo:c5 g' ad rc5 pcrtmcrc Tlcc le^ .

fubqdcaliua boras iouinuntiatrali' gcs crgo lUe ncc mos in cioiU tbcolo-'

licfo: eft:altU9 unctoj:qui uano motu giaidmftitucruntrquoddqg gratu,


bracbiord imitatur ungcntcm. Sunc clTcnud ad rc^ pcrrincrct.S^ iftc quc
que iunoni ac mincruc capilloB difpo pbilofopbiquafiUbcru5 fcccrunt: rit

nanttlongc a tcmplo non tantumji fi q: iUultris popuU roani fcnaro: crat:

muUcro ftantca digitoo moucnt ona colcbatquod rcprebcndcbat: agcbat


tium moc>o:funtqucfpecula5tencat: quod argucbatiquod culpabat aooa
funt que ad uadimonia fua deos ad' bat: quu uidclicct magnum aUquid

uoccnnfunt qui libcllo9 ofTeranr.7 il cum pbibfopbia cwcocrat: nc fupfti'


lo3 caufam fuam ooccant.t>octu9 a: nofus dTa m munoo:fcd|ipfcr kgcs
cbiminus fcnci: iam dccrcpitog quoti ciuium mo:cfq3 bominum:no qutdcj
dic in capitolio mimum agcbanquafi agcrct f ngentc5 fccnicum in tbcarro:

dtj libenter cppcctarcnnquem illi bo^ fed imitarcturm tcmpb:co dinabiU-


minc9 dcriferant.Omneillic artificu us:qoo lUa quc mcncbrirc A^cbn fic
genuaopcantium dq3 immortalib* flgcrcnut cum populus ucraarcr agc
. Bccnicus autcm ]»'
dcfidct.^t paulo poft. "bi tamcn i^t re ciciJTtmarct

criam fupcruaciium ufum:n6 tu:pe


fi
dcnoo porius dcUxtarct y faUcncKj
:

nec infame deo promittunt.!Sedet q^ decipcct.

dam in capiroUo que fe a iotic amari


SEXTVS

Ouid de tudds fcncca fertfcrir.ca' de duili cuius illa pare c(Tc cotitncit'':

pimlum.^i. ciaicp 1 ifta fimiilima vcl ctia^ dcfio:


inucnifunfpcrandaeft etcma vitrM
b 3c itcr alias duil' rbcologic fu'' cui fatis no funt quc boc uolumie
in
plKddcs rcpbedit et facramta dicta funt: adiugant etiam illa que in
fudco^:7 majric fabbata iutilitcr cos fupcrionbu9 librif 7 ma)cimc quazto;
faccrc affirman9:g' pcr ilbs fingulof de fclidtatis datozc dco pluria difpu^
fept^ iitterpofit06 dics^fcptia^ fere g tata fut.Tlam cai nifi uni fclidtati^p
tC5 etatie fue pdant vacatioo: i m^ta tcr uitam ctcrnam confccrandi boics
in tcmpo2C urgentia n agcnoo lcdafl cflent:fi dca fclicitas dTct.'0.uia ucw
£brifttano0 tamcn ia^ tac iudcia ini-' non dca fcd munu9 cH dei:cui dco ni-

mici(Timo8 in neatram partcj cdmeo fidatonfclidtatis confccrandi fum":


rarc aufue cfiinc uel budarct contra qui ctanam uitam ubi ucra cft i plca
fuc patrie vctercm confuctudine : vel felicitas pia caritatc diligimus.-' Tlon

reprebenderet contra propriam forfi^ autem datourm clTe fclicitatis qucnq^


taj voliItatcm.£>e illie fane iudeia ca iftojumdcozumquitanta turpitudic
loqucretur ait . £um intcrij ufcp co coluntunt nifi ita cobntur multo tu:
fcclcratiffimc gentis cofuetuoo coua^ piu9 irafcuntur : atcp ob boc (c fpus
lait:utpcrom9 iaj tcrrae rccepta fit imundi(Timo9 cofttcntunputo cj; bis
uiai victoab" lcgee dederat.mirabat quc dicta funt ncminc^ dubitare opo-'
boc dicea:'!: qd diuinit" aget ignoas. tcrc . Tboao qui non dat fclicitatcm:
Subicdt plane friiaj^qua fignificarct vitamquomooo poffit darcetcma;
quid de iUoijt facramto^ roe fcnti:ct. £am quippe vitaj eternam didmus:
2lit d5.3lli tamen caufas Htuf fui no ubi cft (inc finc felicita9. Tlam (i aia i
uerut:? maio pare populi facit:quod penid viuit etemi9:quibust ipft fpiri

cur faciat ignorat. Sed de facramtis cae cmdabuntur immundi: mozs il-'

(udcozum:uel cur ucl quatenua infti^ la potius eterna diceda e q;> uita.Tlul
ruta fint auctozitatc diuia:ac pol^m»^ la 4ppc maioz t pcio:
cft mozs g^ ubi

dum a populo dei:cui vitc ctcme my^ nonmoziturmozs.Scdq' animcna^


quo opoi
ftcriu rcuelatu; eft:tcmpo:c tura pcr id q> immoztalis crcata" cft (i-'

tuit eadem auctozitate fublata fint: i ne qualicijcp vita cfTe non potef^:fum
fllias di)cimu9:madme cum aducrfuf ma cius mozs c(i alicnatio a uita dd
nianicbcos agcmus:? in boc operc lo in etemitatc fupplicq.Uitam igit eter
co oppoitunioze dicendn efl. nam idef\ fine vilo ftnc felicem: folus
ille dat qui dat ucra fclicitatcm. 0.ua
'Q.uod gentiliu5 dcomm natiuita^ q> illi quos colit tbcologia ifla ciuilis

tc dctccta : ncqucat dubitari ctcrnam dare fi polTe conuicti funt:ii folii pp^
C09 vitam ncmini preflare:qui nccip^ tcr ifla tcmporalia atcp terrcna quod
fa; adiuuat teporalc^.cap.^. fupcriozibus quincp Ubris oflcndiur:
fed multo magis proptcr uitam ctcr'
n Unc aot|»ptcr trcs tbcologias nam quc poft moztcm futura cfl q6 :

qua9 grcddtit mftbicc:pbffi^ if\o vno ctiaj illis coopcrantibus egi'


cr.politice: latic aiit did prit:fabfofa: mu9:colcndinonfunt.Scd quoniaj
naturalis : ciuilis:^' nec^ de fabulofa vctcmofc confuetudinis uis nimis in
qua^ 7 ipfi multo:;^ falforcp dcozum alto radiccs babct : ficui dc ifta ciuili
cuUom:6 libcrrimercpbcndcrut: ncqj tbcologia rcfpucnda atcp vitada pa^a
LIBER

vidco! difputalTc : i aliud polumc q6 litcrcp colcndi inftmitifut:aiinodum


buic opitulantc dco nrliugcdum cll a^' pcrfuafit fgctus libcr:qucm pro^rimc
nimumintcdat. abfoluimus : cum iltum fo:fira5 lcgc
rit:quid dc bac qucftionc cjrpcdicnda
Jlurclq attga (tinl dc ciiti vltcrius dcfidcrct non babebit ftcri .

tatc dci libc: fcptimits. enim non potcltut falrem dcos felec

t09 at<p prccipuo9 quo9 varro volu''


3ln cum in tbeologia ciuiKdcitate minc complejrus cft ulrimo: de quib"
fi cflTc coftitcrinin fclcctis dqs cam in^ parumdirimue^quifj^colcnoos ^p^
ucniri polTc crcdedii fit.capitulum.i. tcr uiram bcatam;que non nifi crcma

cft opinctur.0.ua in re non dico : qo


3X35£TIX3 faccrius ait tertulianus fottaffc q> uc
uemcprauafr riue.Si dq fcliguntur ut balbi: aticp
vctcrcs opioncf ccteri rcprobi iudicantur . Tlon boc
d vcritatipictatis dico.vidco cnij criam q: elcctie feligi

inimicae: quas altquoe ad aliquid maius atc^ prcfts


tcnebrofia anis tiu9:ficut in milina:cum ryroncs clec
altiuB 7 tcnaci* tifucrint qc bis quocp cligunrur ad
:

diuturnue biia^ opus aliquod maiue armo:um £t .

ni gcncris crro: infin)cit : eucllcrc arcp cum cligutur in ealefia qui ftant prc^
ortirparc conarcm: t illiue gratic qui pofiri;nonuriqj cetcri rcprobantur:
boc ut vcrue dcue potcft 4) mco mo^ cum omncs boni fidelcs elccri meriro
dulo iti cius adiutorio coopcranrcm nucupmtur.£liguntur in edificio la'

ingcnia cclcriora arcp mcltora quibuf pidce angularc3:non rcprobaris ccre


ad bac rcm fupcrio:c9 libri fatis (ajy rig qui ftritcrure parribu9 alijg dcpu'"

C^ fufficiunt: paticntcr 7 cquaminitcr tant.^lignfuuc ad vcfccndii : ncc rc^


fcrrc dcbcbiint proptcr alioe ri puta probanrur alie: qua9 rclincjmu^ ad
rcfupfluum:quod iam fibi fcntiunt H Tlon op" cft mfta pcr(|rcre.
bibendii.

necclTarium. IDulrum magna rce a- cil rcs in apato fit . O,uaobrem non
gitur.cum ucra 1 ucrc fancta diuini^ ej: boc q> dij cj; mrris (}dcm clccti fut:

tae:quaui9 ab ca nobie ctiam buic: ufia 4 fcripfit:re©:tt crto:ce:rdti ipfi


quam nuncgcrimus fragilitari neccf-' aitapcrandi (Hr.kd ad vtcndii poriua
faria fubfidia prcbeantur: non tantd ^namiftifintitadquam rem fclccii

proptcr mo:tali9 vitc tranfitoriuj ua uidcantV


po:cm:fcd proptcr vitam bcataj quc
nonnifictcmacftqucrcndaT coleda 0.ui fint dij fclecri:^ an ab officqa
predicatur.lDanc diuinitatcm ucl ut uilioni dco:u babeantu: cxccpri.cap (

fic di)ccrim dcitarcm: nam 1 boc vbo tulti.g.

uti iam noftroe no pigct:ut c grcco c]c


piefCiao tranffcrunt:quod illi tbcorc'' b Os ccrre dc»e rdcfroe uarro u
ta appcUant. tfinc ergo diuinitarcnt mu9 libri conrejrrionc commmdat.
n cf(c i ea tbcologia: qui
fiue dciratc5 3an5:ioucm:fatnu:gmiu: mercurin:
riuilcm uocanrquc a marco uarrcnc apollincm:ma:re5:uu[canu:neprunii:

jcvi. volumibue ejrplicata cft.i.fi pcr' folcm:o:cu:libe;t parrcm:rcllurcm:ce

ucniriad ctcrnc uitc feliritatem taliu^ rcrcm:iunoncm:Iunam:dianam mi^ :

deof cuU"*: qualca a ciuitatibus qu*-' neruam:ucncrcm:ucftam.3n quibu*


SEPTIMVS

ommbus fcrme uigitia' duodcd^ ma^ q Ue igit caufa tot felcaos deos
res ocro funt fcmme.lDcc numia utru ad bec opa mima copuUn ubi
propter mato:c8 in munoo admmi^ i fentino quos fama obfcu''
vitiino
ftrationes fclecta dicuntur : an qp po' ra lecodir.in buius muniftccntie par-'
puliamagis inotucrunt matou^ cft titione fupercntur;£onfert eni^ fclcc
eis cuUus qcbibitua.Bi prOptcrea q: tuB ianus aditu i quafi ianuaj fcmi''
opera maiora ab bis adminiftrantur niconfcrt:fclcctu8 fatumuf fem ipfii.
in munoo non eos tnuenire debuim" £onfert felcctus libcr cia(de^ feinie

intcr illam quafi plcbciam numinum cmifl"ione5 uiris. £onfcrt boc idc^ li-'

multitudincm minutis opufcults de^ bera:queccrc8 fcu vcnus cft fcminis.


putatam.Tlam ipfe primu^ ianus ca £onfert felccta iuno : i bec non fola
pucrperiumconcipvtur:und£ illaaic-' fedcu^menafvUaiome fluozes mca^
ta opera fumunt qcoidium: minutati ftruos ad cius quod conceptu^ cft in^
minuiis diflrtbutanuminibus adituj cremcntu5.£t confert ritunus obfcu^
aperit recipienoo femini.3bi eft t (At^ rus 1 ignobilis Vitam : confert (end^
nus proprer ipfum femen.^bt libcr ({ nus obfcuruB i ignobilis fenfum.
marcm cffufo feminc libcrat. 3bi hbe <lue duo tanto illis rebus prcftatio'
ra:quam i uenerem uolunt:quc boc ra funt quanto i ipfe rcs ab bis in''
:

idem bcneficium confcrat femme ut : intellcctu ac ratione uincuntu:.Sicut


ctiam ipfa cmiflfo fcminc libcrct.Om cnim que ratiocinantur i intelligunt:
nes bi c^ tllis funt qut fclccti appelUn profecto potiora funt bis quc (ine in"
tur.Scd ibl cft 1 dca mena^que men' tellcau atcp ratione ut pccora viuuc
ftruis ftuo:ibus prccft : quauie iouis 1 fentiunt: ita i tlla que uita fenfuc^
filta tamcn tgnobilis cft.£t banc pro funt predita : bis que ncc riuunt nee
uinciam ftuo:um tTiftruo:om i libns fentiunt mcrito prcferuntur . 3nrer
rclecto:um deo:um ipfi iunoni idcm feleaos itac^ dcos uirtinus viuifica^
eucto: afTignat^que tn dqs felcctis cti to::7 fcntinus fenfificato2:magi6 ba''
«m regtnaeft:7 btc tanquam iuno lu^ bcri dcbucrunt q> ianus feminis ad-'
cina cum cadem mena priuigna fua milTo::'! faturnus fcmmisdaro: ucl
cidem cruo:i preftda. 3bi funt <i duo fato::*! liber i Ubcra fcminu^ cdmo^
nefcio qui obfcurifttmi uitunus i (en^' to:cs uel cmifToKs: quefemina indi-'

tinus:quomm altcr uitam:altcr fefuf gnu5 cft cogirarc : nifiad uitam (cn"
puerpcrio largiunmr.£t nimini mul fikp pcruencrint:que munera fcUcra
toplusprcftantcum fint ignobiUnri" nondanturacU)sfclccti6:fed a qui'
mug» illt tot proccres i felccti . Tlam bufda5 incognitis i pre ifto:u5 digni^
profeao fine uita i fenfu quid eft iltd tatencgkctis.Oluod fi rcfpondaur

totu5 quod muliebri utero gcritunni omniu5 initiozum ianu^ babere pote^
fincfcioquid abiectiltimu^ limo ac ftatem:T ideo iWi aia^ quod apcriat
pttluchcoparanda^ conccptum non immento attnbui: r
omniu5 fcminu^ faturnu^ : i idco fe^
0.ua5 nulla (it ratio q de felectio' minationc^ quocp bominis nd pofte
nequoztidaj dco;: polTit oftcndi: cur ftbcius opcrationc fciungi: i omniuj
muliis inferio:tbuf e)CceUcntio: ddmt • feminu5 cmitrcnoozu^ Uberum i U'
nifti atio depi^tetttr.cap.ig. beram:i ideo etia^ bis preeffe que ad
fubftitucnoos boics pcrtincnt omnit»
purganoozum i pa:ienoo:u3 iunone;
LIBER

n iico cam non dccfTV purgiJfiontbua btlt:qu{t(mro pciotee funt quanrd


fcminarum n partubuo bominum. minue pofTunt quod malc cogitant
iQucraiitquid rcfpondcar dc uituno obliuifci.£t tamcn mincrua cft tntcr
1 fcntino:utrum t ipfos uclint babd fclenog deoe . ZDctcm autcm dcam

omnium quc uiuunt t fcntiunt potc' turba uilie operuit.0.uid de uirrutc


(latcm.Cuod (i concedunt: attcndat dtcam:quid de fdicitate:de quibne in
5> C09 fublimius locaturi fint . Tlam quarto libro plura iaj dipmue^quas
fcminibue nafci C tcrra n q: tcrra cft: cum deas babercnt: nulluj de locuj
uiucrc autcm atc^ fcntirc ctiam dcoe (ntcr felcctoe dcoe darc uolucrunt:
ffdcrcoe opinatur. Siautcmdicunt ubidcdernt marti t o:co uni cffcctozt

uituno itip fcntio becfola attnbuta mom'U5:altcri receptou / £u5 igifnr i


quc in came uiucfcilt i fcnfibuB ad-' bie minutie opcribu6:quc minutatij
miniculaturitcurtidcuo ilk qui fa^' dije pluribu» diftributa funt : ctiam
cif omnia uiucrc a?cp fcntire.ctia^ car ipfoe fclcctoe uideamue tanquaj fca
ni uitam picbct i fcnfum : uniuerfali tu5 cil plcbe paritcr opcrari : t iucnia
opcrc boc munue cf iam partubus tti mue a quibufdam dqe: qui ncqua^
buce:^ qutd opue cft uituno atq? fen fcligcdi putati funr^mfro maiora arcp
tino:fi ab illo qui uite 7 fcnfibua pcft mcliora adminifb-ari q> ab illif qui fc

uniucrfalifcrciicta rcgiJtur.^ biequa lccti uocanrurrcftat arbitrari no ^p


fi famulis i(ii carnalia uclut gctrcma tcr prcflantiozee in munoo admifi;! a
«r ima comiffa funt.-^Jta nc funt illi fe^ tionc9:fed quia pzoucniteie ut popit
lccti dcftifuti familia : ut it fucnircnt lie magie innotcfcercnr:felcctoB t ptc
quibue ctiam ipfi ifta comitterent: (5, ripuoe nuncupatoe.CIndc diritctiaj
cum rota fua nobilitatc qua uifi fimt dqe quibufda^ patnbuf
ipfe uarro:q>

eligcndi opus faccre cum ignobilibuf t deabus matnbtte:ficut bominibuo


cocfcrenturr^Juno fetccta 1 rcgtna: io^ ignobilitae accidifTj.Sicrgo fclicitflf

uifqj foro: t coniuni::bcc tamcn itcr^ idcofoztafTcintcr felccfoe dcoe effc

duca cft puerie:T opue faat cum dca ii dcbuif:^ ad iflaj nobiliratc? n mcti
bus ignobilifTtmie abcona T adcona» to fedfojfuitupcruincrit:raUe5 intcr
3bi pofucrunt t mcntcm dcam : quc illoe uelpofiue pre illie fottuna po^
faciat pucrie bonam mcntcm: 7 intcr tetur:qua5 dicunr dca^no rationibili
felcctoe ifta no ponitur : quafi quic^ difpofitione:f5 M remcre aaidcnt fua
maiue prcftari bomini potcft. 'jboni' cuicp oona conferre.t)ec in dijc fclcc

tur autej iuno:quia irerduca tft i oo^ quibue ma


rie tcncre apicc^ dcbuif: i

miduca:qtt9(i quicg» profit itcr carpc jcimc quid pofTct oflcndit


: quanoo C
re:7 oomum dud:fi mcne non cft bo 09 uidemue non precipua utrrurc:n6
ns £uius muncrie dcam fclcctotcs
. rationabili felicitatc:fcd tcmcraria fi'

idi intcr fclccta numina minime po^ cut eomm culrozee de illa fcntiunt fot
fuerunf.0.uc profccto t mincrue fuc tunc poteflatc fclcctoe.Tlam t uir di^
rat prefcrcda:cui per ifta minuta opc fcrtifrimue falufKOs ctiam ipfoe 609
rapuero:ummcmO!iam tribucrunt. foztafTie atrcnditcum diccrcr.S^cd^''
0.uie cnim dubitct multo eltc mcU fccto foztuna in omni re oominatur:
U8 babcre bonam iritcm: q' mconaj ca rc6 cuncrae ctl libidine magie q> cj:

quantalibet ing[cntcm. Tlcmo C15 ma ucro cf lebrat obfcuratcp'. Tlon cnim


lue cft qui bonam bab^t mtcm. Otui pofTunt inucnirc caufam:cur cclcbra^

daj ucro pefVimi mcmoria funt mira ta fit vcnu8:7 obfcurata fit mrtW8:cii
SEPTIMVS

ab ifUa dmbamm confccmta ftnt itu^ TUmillainfimaturba ipfa ignobili"

mina : neccomparanda fint merita. tas ne obruerctur opprobnjs.


tcrit:

2lut (i bcc nobilitari meruit : q? plu^ "flidcmus quidc5 cu^ coe uidcus fig^
rc8 appetunt vcncrcm q> uircutcm: mtis bumanaru5 opinionu} partitis
cur cdebrata cft dca mincrua:t obrcu intcr fcopcnbus di(tribut08:taq' mi''
rata c(l dca pccunia : cum in gcncre nufcularios vectigaliuj conduccozcs:
bumao pluree alliciat auaricia ^ pe^ uel tanq' opificcs m uico argentaru):
ritiart in cie ipfia qui funt artificiofi: ubi unum vafculum ut peifectu c^cat
bominem qui non ba''
raro inucniee pcr multos artificef trafit:cuj ab uno
beatartcm fuam pecuniati mcrccde profecto pcrfici poffet. Scd aluer no
ucnalcm : plurifcp pcndatur femper putatu;eftopcritiu5 moltitudmicd^
proptcr quod aliquid fit:^ id proptci ruledum:nifi ut fingulae artis partef
quod illud fit.' Sicrgo infipicntie iu'' cito 1 facilcdifcercnt finguU: nc oms
dicio multitudinis facta cfl deomm i artc una tardc i difftcilc cogerentur
ida felcctio:cur dea pecunia mincruc UeriJtam ui;c qlq' rcpif
cfTcperfecti .

prclata non e(l:cum propte: pccuniaj deo:u5n6fclccto:um:quiaUquo crie


fint artifices multi/Si autem pauco^ fama^ trapt infamc; vij: autc^ felccto
rum fapicntium cft ifta diftinctio: cur rum quifpiam qui nd in fe nota^ con''
non prelata eft vencri uirtuetcum caj tumcUcinfignie accepcrit: ilU ad ifto^
longc ratio preferat/ Saltem certe ut rum bumilia opera defccndcrunt;ifli
di]ci ipfa fo:tuiia quc ficur putant qut in illo:u5 fbUmia crimia no ucnerur.
ci plurimum mbuunt in omni rc oo^ £>e iano quidc^ n mibi facilc quicqua
minatur i rca cunctae qr Ubidine
: occurrif:quod ad prob^ pertincat.
magis y c): uc:o celcbrat obfcuratcp: j£t fo:tafTt8 taUe fuit ut inocctius ui-'

fi tantum i m dcoe ualuit:ut temcra^ p:crit:7 a facino:ibu8 flagitqfq? reoti^


rio iudicto fuo quos vellet celcbra^ us.Saturnum fugietem benignus cp
rct obfuraretc^ quos uellet preci^
: : ccpit:cum borpuepartitiw cftrcgnii:
puum locum babcrct in klcctie que : utctiam ciuitatcs fingulas condcret:
in ipfoB quoqj dcoe tam prccipuc cft ifle ianicuUim:iftc faturnia^ . Scd ifti
potcftatis. ?ln ut illic effct no poffet: in cultu dco:um omnis dcdeco:i8 ap^
nibil aliud ctiam ipfa fo:tuna nifi ad petito:ce: cuiue uit^im minus turpcj
uerfam putanda eft babuilTc fo:tU'' iucncrunr.cum fimulacrimonftruofa
nam i Sibi crgo aducrfata eft : quc dcfo:mitafc turparunt: nunc cum bi''
alios nobilce fadcns: nobilitata non frontcm:nunc ctiam quadnfrontcm
cfl. tanq'gcmino facietcs.Jtn fo:tc uoUic
nint:utquoniapIurimidq fcUcticru
ZDeliusactumcllcumd^e ifcrio befceda ppetraoo amifcrat frote^g^to
ribu6:qui nullis infamantur oppro' iftc inocetio cet : tato frotofto appct.
briie:^' fclcctis quo:umtantc turpi-'

tudines ccUbrantur.cap.ii^. £>cpagano:ij fccrcriore ooctrina:


pbf ficifcp rationibus.cap.r.
g *fUtuleturautcm dcje i(ii9 fc
lcctis quifquam nobilitatie i f £d ipfo^ poti" in^tattoes pbf
claritudinisappctiio:: idcos dicere ficasaudtamu6:quibu8 turpi''
fo:tunatoB:fi non cos magis ad iniu" tudvnc miferrimi ciioiiB vchit altiois
rias ^ ad bono:ea felectos uideret; ooctncfpecoloarc conaf. f>rimti cas
LIBER

intcrprctatxortes (k uarro comdat:ttt Ucrom ifta mfftcria ooctrinc qtialia

dicat annquoe fimuUura deo:»t t mfi fmtquannc^pendcnda^quc fcquont'


griia oinatufi:^ finxiffc.<lac 015 ocu-' oftcndunt.fataur mteri^ uu" iftc ooc
lis aie aducrrilTenr.bi quiadiflTct ooc tifTtmu8:amma5 mundt ac partcs 0*
trine myfteria pofl'cnt anima^ mundi cffe ucroe deos undc mtclUguur to'' :

ac partcs aus id cft dcos ueros ato ta5 ciae tfoeologia^ ca^ ipfa^ fcilicct
uiderc:quo?j qui fimulacra fpecie bo naturalc5 cai primu^ tnbuir.ufc^ ad
minie feccrui boc uidcri fccutoe : ap anime rarionalis naturam (c ependc
moualiu5 animus qui eft in cotpo:^ re ponuflt. Dc naturali cni^ pauciiTi'
boano ffmiUius cft imo^talis anuni: ma prdoquitur m boc Ubro : in quo
tanquaj (i oafa pone:entur caufa no' uidebimus utruj pcr inrcrpraano'c8
tanoo?i deo;t:i in Ubcri cde enopbo^ pbffiologtcae ad banc naruraUr^ pof
rum fiftererur quod fignificarct umu; fu rcfcrrc auiU^tqua^ de dqs fcicctis

pcr id quod contina id qood conrme ultima fcripfit;quod fi potucnt tota


:

tur.ua pcr fimuLicru quod fojma ba mturalis cat . £f quid opua crat ab
beret buana:fignilTicari aia^ rationa' ca cuulc tata cura difticndie abidgc^
lc3:q?eouelutuafenatura ifta folcat Siautercaodifcnmie fcparataeft:
contincri:cuui8 nature deum uolunt quioo ncc ifta ucra cft quc lUi natura
clTcucldcos.lDecfunt mfftcna ooc li8 placa:pcrucntt ci^ ufcp ad aiam:

rrincrqu^ i(ic uir oocnfTtmus pcnerra n ufc^ ad ucrum cieum qui fcdt t ani
ucrat undc in lucc^ ifta profcrret . S5 mam quanto eft abtccrio: 1 falfio:
:

bomo acunfTimcnu^ in iftis ooctri ifta cmtlts quc mapme arca cotpo''
:

ne mfftcrijs illi prudcnna pcrdidifti: rum cft occupata naturam; fuut ipfc

qua nbi fobrie uifu^ eft: q;' bi qui pri' intcrpraationcsciusctquibus quc'
mum poputis fimutacra confhtucrut di neccflaria cdmcorare mc opoucn
1 mctum dempfcrunt ciuibus fuis 1 tata ab bis crquifite -i cnuclcate dili^
crro:cmaddiderunt:caitiuf£pdeoB (i geria dcmdftrabut;'
ne fimulacns uercres obfcruaffe roa^
roe i "bi enim nbi fucrunt auctoics: £)eopinionc iiarronie: qua arbi^
utbcc contra poftcrioics romanos tratus c\\ dcum cffe anrniam mudi:
diccrc audcrcs.Tla^ tfi illi anriquiflli' quitamcn m parttbue fuis babcat
tni fimulaaa coluilTcnr : fojtafTis to^ anmias muUae^quaruj dwii narura
fum iftu5 fenfn de funulacns non co^ fu.cap.vl
fhtucndis mtc:im ucri nmo:is fikn''

tio prcmerc8;T in bumfccmodt pemi- d 3eit crgo idc uarro adbuc o na


riofis uanifcp figmtis m^rftcria ifta ruraU tbeobgia prcloquee:dc'
oocrrine loquariue telanus prcdica^ uj (c arbitrari cftc ata^ mttdi:quc grc
ree.ilia tam tua ta oocta 1 mgcnio^ a uocat cofmon:t bdc ipfum muduj
fa ubi tc mulni oolcmus pcr bcc my^ cfTc dcu.Scd fu:ut bomincm fapietc^
fteria ooctrine ad dcu^ fuu^ id eft a
: ca fitcx coipou 1 ammo : tamcn ab
quofaaaeft:noncumquo facu cft: animo did faptctem:ita mundum dc^
nec cuius po:tio fcd cuius condirio c: ttm dia ab antmo cum (\t ct ammo 1
ncc qui cft dniu^ anuna : fed qui (cdt co^Joc.lDic uidcrur qucquomooo co
omncy aia^iquo folo lUuftrantc fit a'' fitcn unum dciun:fcd ut pUircs cnaj
nima bcata:fi eius graric non fit in- itroducat: adiiigtt mudum diutdtin
grata:nuUo mooo potuit pcrucnirc* duas panc8 : ud eft cdum 7 tcrram.
.

SEPTIMVS

£.t cdum bifarium in ctbera i terr.i potcftatcm dimidiam:in fimulacro fa


ram vo i aquam i bumum.£ quibuf ciem duplam.-^Tlonne iftum bifronrcj
fummum efTc etbera: fccudum acra: multo elcgannus intcrprctarcntur: fi
tcrtiam aquamrinfima^ tcrra..<lua8 cundcm 1 ianum 1 tcrminum diccnt:
omuce partcs quatuo: animaru^ c(Te atc^ init^s unam facicm filnibus alte^
plenaB:(netbcrcTacrc immottaUuj: ram darcnt : quoniam qui opcratur
in aqua i tcrra moicaiium. 21 fumo utri»<p debet intendcrc:' jn omni cni^
0utem drcuitu ccli uft^ ad circulum motU accionis fucqui non refpicitini
lunc ctbcrcas animafeflre aftra ac ftel tiiii:non profpicit fincm.Unde nccefle
lae^cafcp ccleftes dcos non mooo w cft:ut mcmouc rcfpicienci profpicicns
telliji eflre:fed etiam uideri. 3nter lue connectatur intcntio.Tlam cui ejccide

vo gfrum 1 nimbomm ac ucntotum rit quod ccpcrit quomooo finiat non


cacumina aereas cflfe animae^fcd eas inucnict.OLuos (i vitaj beatam i boc
«nimo non oculis uidcri:T uocari bc^ munoo incboari putarcnt:e)ctra mun
roas 1 larce i gcnios. "bec eft uidclj dum perfici: 1 tdco iano id cft miioo
brcuiter in ifta prclocutionc propofi^ folam initiozOm tribucrcntpotcftatc:
ta tbcologia naturalis:que non buic profccto ei preponcrent terminum:
tm:fcd 1 multie pbie placuit:de qua cuc^ a dqs fclectis non alienarcnt
tunc diligcntiue diflcrcndum eft:cum ^luan^» ctiam nunc cum in ifti» duo
dc ciuili quantum ad dcos fcleaoe at bus dqs initia rcrum tcmporalium fi
tin<t:7 opitulante dco ucro quod rcf' ncfcp tractantur.Xcrmino dcbuit da
tatimpUuao. ri plus bonozis . XDaio: enim letitia

eft:cum rcs quccp pcrficitur: folidtfl^


3ln ronabilc fuerit ianiJ t terminu dinis autcm plcna funt ccpta : oonec
f duo noia fcparari.cap<v^. pcrducantur ad fincm: qucm qui ali-'
quid incipit:ma]:ie appctit : intcndit:
{ 3lnu6 igif a quo fupfit cxojdi'' cFpectat: cj:opraf:nccde reincboata
umrqucro quie nafit.^Rcfpodc , nifitcrmincturejcultat.
tur muc" cft. Brcuis e bcc planc arqj
•perta rcfponfio.^ur crgo ad cum di Ob quam caufam cultojcs ianibi
ciirnrrcrum iniria pcrtincrc:finc6 vo frontem imagincm ipfuis finpcrunt:
ad altaiim qncm tcrminum vocanr:' quam tamcn criam quadrifozmcj ui^
TI35 proptcr iniria 1 fines-.duob" iftia dcri rolut.cap.pig.
d^s duos mfce pcrbibcnt dcdicatos:
quibue ufcp ad decP
pretei- illos dcce f £d iam bifrontie fimulacri ifp^
brem caput cft martius: ianuariii ia-' tario profcrat'.£>ua9 cnij facicf
no:februarium tcrmio. Jdco ftnialia flnte7rctrobabedicit':ybiatu8 no^
eodcm ififc fcbruario celcbrari didit: ftcr cum os apcnmus munoo fimilis
CD fit feru purgatotiu:q6 uocar feb;t: uidcat':undc 1 palarum grcri oranon
unde mcnfis nomcn acccpit . Tlun^d o:um appeUant:-? no'nuUi inquit poc^
ergo ad mndu; qu( ianus cft initia le tc larini cclu^ uocaucrdi palatum : a

rum pcrtincnt:^ fincs no pcztinennnt quo biatu o:is 1 fons effe adirum ad
flltcr illis dcus prcficnct^VTlonne om-" dcnrcs ucrfus:i introzfus ad faoccs.
nia quc in boc miioo ftcri dicont : in ecce quo pcrditus cft mundus ^pter
boc ctiam mdoo tcrminari fatcntur/ vocabulum ucl grccu tjf
palflri noftri

<Quc cft ifta vamtae:in operc illi dare poeacum.Oatid aac boc ad animam
.

LIBER

c[d ad vira; ctcml proptcr folas faU'' "boc q^magnum fit nobilifTimus uiV"
uaacohturhicdcueiquibuB partim gilq v(u6 iUc tcftafurfclt^quipcrutc
glutiendid parti^ ocpucndie fub cclo rcrum cognofccrc caufas.Scd cur ci

pabti utrat^j pandit ianua/ -Quid clt prcponif i3nu8:boc nobis uir illc acu
poz20 abfurdiueig^ in ipfo mundo no tifTimus ooctiffimufcp rcfpondeat
inucmrcduas ianudd cjcadvfo (it»B: 'Q.uoniam pcncs ianum inquit fiJt p^
pcr quae ucl admittat ad k aliquid i-' ma:pcnc8 iouc fumma.iCDcrito crgo
no:vcl cmittat a fc foras:? dc nzo o:c rqcomnium iuppircr babctur. •f>ria
1 gutturc: qno;t fimilitudtnc mddus enim vinciit a fummis:q: licct prima
n babct: wllc mundi (imuhcram cS^ prcccdat tcn:po:c:fumma fupcrat di''

poncrciano:proptcr folum palatu;: gnitate.Scd rcctc boc diccrctur: (i p"


cuius fimilitudincm ianus no babct^ ma factof difcerncrctur t fdma. Si^
£um vo cum faciut quadrifrontcm: cut cnim initium facti eft proficifci:fi»
t ianum ^eminu^ appcllanf :a quatu^ mum perucnircinitium facti inccptio
e: miidi partibus boc itcrpraat^^qua difccndi:ftimil pccptio ooctnnc:ac fic

(i aliquid fpcctct mudus foras : ftcut t omnibus prima fiit inttia:fommacp


pcr omncs (ackQ ianus. £>eidc (i ian"* fdt finca.Scd iam boc negocid itc: ia

cft madue:'? miidus quatuoi partib* num fcrmindcp difcuflom cft. £3ufc
conftat:falfum cft fimulacruj iani: qj adt quc dat'ioui:cflficicnria fdt n dTcc
ianus Tfi quadrifrone lcgitur: nunq» ta:necp ullo mo ftcri potcft:ut ucl tpe
tamen quadriianus inucnitur.^lut (i prcucniatur a factis tnitt)fuc factozd.

propterca ucrum cft : quia etiam no^' Scmpcr cni5 prio: c(i ree que (Mt q^
mine ozicntis n occidcntis^totue folct illaquc fit. 'O.uapropter fi ad ianum
mundus inrclligirnunquid cum duas pertinct initii facro2um:n ideo pnoa
partcs alias nominamus fcptetrionif funt efTicicntibue caufis quas ioui trt
7auftri:ftcufiUumquadrifronic drtt buunt.Stcutcnim nibil fir.ita nihil i"
gcminum ianum^ita qwifg' gcminum cboarur ut fiat:quod tt facicns caufa
ducturus cft mtidu^.^Tlon babet om^ prccdTerit "bunc fane dcum pcncs
.

nino ode qtiatuoz iauas: quc ttrattb" qucm funt omnc9 caufc factozu; om^'
^cjccBfib" pafcanttnrcrprcfcnfur: ad nium naturarum nafuralidcp rcrum
modi fimilitudincm: ficot dc bifirotc fi ioucm populi appcllant:i tantis co
quod diccrcnt faltcm in ozc bominis tumclqe tacp fcclcflis crimiarionibos
tnuenerunt:nifi neptunus fouc fubuc coldt:tctrioe facrilcgio fcfe obftrigdt:

ntat 7 po2:igat pifccm: cui prci biata cp (i pro:fu6 nullum purarcf dcd.CJn
6:i8 1 gutt uris ctia^ dq:tra a finiflra no^
fatius cfTct cis alium aliquc iouis
faoccs patcrcnt.£t tn banc vanitatc^ mie ndcuparc:dignum turptbus 7 fh
pcr totianuas nulla ctfugit aia:nifi q gitiofia bono:ibu8 : fuppofiro vano

gudif vitati diccfc:cgo fa iama, figmcfo quod poriuB blafpbemarcf:


ficut farurno di fuppoftrus lapis^que
£>c iouis potcHatc : atc^ ciafdc ca pro filio dcuorarct:^ iftum dcum di
{ano coparationc.cap.i^. ccrc 7 tonantcm 7 adultcrantcm:t to
tum mundum reQentem:7 pertot fht
i Oucaotc[cttamtuppi'tcrdicit': pradifflocntcm:7naturam omnium
qucm rclint intclligi e%ponant* naturalidcp rcrum caufas fummas
ttc" cft iquiot babcns potcftatcj cao^ babcnrem:7 fuas caufas bonaa n ba
raruttuquibud altqutd ftc in munoo. bcrcm.£>cindcqucroqucm tamlocu
SEPTIMVS

inter deos buic dco trtbuat iomSi isi^ 3n iani 1 louifrecta difcrcrio (it.

nuB cfl mundu8.^t>co8 C15 ucros 3133 capitulum.^


mudi ac cius ptcp iftc dcfiniuit. 3c p
bocquic4dbocnoeft:n6 cftuticpfc^ c Um crgo 1 ianus miidue fit: x
cundum iilos ocrus dcus. Tlum i^t iuppit mudu9 fit : unufquiufc^
itA dicturi funt ioucm animam miidi ritmodue:quareduodi| funt ian'''r

utianus fitcorpue ciue.i.iflc uifibris (uppifer.'0.uarefeo:fu5biit tcmpla:


mundue.^^boc fi dicunt:non crit qucn feozfum ara9:diucrfa facra^dilTimilia
admodumianumdcum dicant : qm fimulacrar^Si proptcrca q: alia ui9 e
mundi cojpue non cft dcus ucl fecun' f)mo2diozum:alia carum : n illa iani:

dum ipfos: fcd anima mundi ac ptc9 1 ilU iouis nomcn acccpit:nunquid (i
ciug.Undc idcm varro apcrtilTimc dt unue bomo in diucriis rcb'* duas ba
cit dcum k arbitrari cfle animam mo bcatpt'atc9autdua9arree:quia fm"
di:T bunc ipfum mundum clTc dcuj: gularum duicrfa uis t^XS duo mdi'
fed ficutbom incm fapicntcm cum ^it ccs:aut duo drir artifice^.^Sic ago 1
cjcanimo Tcozporcrantumcpaiodi unue de^^cu ipfc beat ptatem ^modi^
ci fapicntcm : ita mudil dcum dici ab ozum:ipfcca?t:numproptcr bocillii
flio:cum iitc% aio 1 co:pozc . Solum duoe dco9 cflc ncceflecfl putari:quia
itaq3mundicotpus non cftdcus: fcd pmozdia caufccp rce duc funt.-'OLuod
aut fola ata ciue: aut fimul co:pu8 t fi boc iuftum putant ctia ipfumioue

animu9:ita tamcn ut non ^it a cozpoc tot deoe efl*edicant quotquoteico''


fcd ab animo dcus.Si ergo ianus cfl gnomina propt mttaf ptatee dcdcft:
mundu8 1 deuB cft ianus^nunquid io qm rej: oifie cj: quib'' illa cognomina
ucm ut dcu9 c(Tc polTit^aliqua ptc ia^ funt adbibita multe atcp dmcrfe fut:
m' eflcdictuzi funt.-^ZDagi^.n.iouiuni ejc quibue pauca cdmcozo.
ucrfu folet tribucrcrundc cft iird iouif
omnia p[cna.£rgo 7 ioucm ut 6e fit: £>e cognomib'' iouie:q ri ad mftof
«r majcimc ut tq: dcop:non alium piit 6o8:f5 ad vni» eiidecp :Yerut'.cap.j:i.

ociftimarc §> mundum:ut in dqe cctc

ri9 fecundum iflo9 fuis pambuB rc^ d 3)ccrunt cum uictozcm^iuicm^:


gnctjn banc fcntctia et quofda vfus opitulum:ipulfo:e5:ftato:e:(U^
idcm varro i co
«-alcrq forani crponit bilito:e:fuptnalem:tigillum:alumnii:
libro qucm fcozfum ab iftie de culru ruminum: t alia que pcr fe profcqui
dcozum fcripfit qui uerfus bi
: funt. longum cft.^bec autcm cognomina i^
3uppitcr omnipotcne regum rot ipfc pofuerunt uni dco proptcr cas potef''
dcufq^iT^rogcnito: gcnitrijrqj dcu 69 tatefqj diucriaa : non tamcn proptcr

unUB 1 omnis. £)rponuntur autcm i tot zce et tot ooe cu ce cocgc^t:^' oia
codcm libro ita: £um marcm crilhV uinccret:q? a ncminc uicerctur: cf ope
rcnt:qui femcn emittcrct: fcininam q idigcntibus fcrret:g7 bzct ipcllcdi:fta''
cfTcmundum 1 cum
flccipcret:ioucq5 tuendi;ftabilicndi: rcfupinadi ptatc^:
omnia fcmina e% fe cmittcre 1 in k rc^ cf ts^ tigiUue mudii contincrct ac fu
ripcrc:cum caufa inquit fcripfit fora^ ruma id cft ml
ftiact: cp alcret oia:g7
nu9.3uppitcrprogenitoz gcnitrijccp: ma alcrct aialia. 3n bis ut aducrtius
ncc minue cum caufa unum:7 omnia qucda5 magna funt:qucdam epgua:
eundcm cfle.ZDundus cij unus: 1 in 1 tn unu8 utrac^ facepbibet' Ibuto i^
counoomniafunt. tcr fe^pujora ce caa zf attp pmodia:
LIBER

unu mndu duoa 6of tc


fipt quas lee fimc 1 ;;tumeliolTfTimc pecunia nucu'
voluq^nioue arcp iana.qai ptid m» pat'.3lt oia iouie funt q cclo i fra co'

du:7 mami da: aialib": nec tn ^pter iinet':ircr q i ipa pecania ioib" oio re

bcc duo opa ta loge irer fe ui t digni' bue q ab boibuf noie pccunic pofTidc
tate divfaduo dq ee copulfi funt: fed tur.Scd nimi^ boc auarina ioui no'
unuf iuppif :propter illud tigillu8:^p meipofuirut^f^e amat pccunia: no
ter boc ruminus appcUatue e . Tlolo quelibct dcn f; ipfu regcm omniti fibt
iicc (j> atalibus mama prcbcre fugcn^' amareuidcat.longeaut aliud cfTcn
tibud magis iunone^ potuit dicerc g^ fi diuitie uocarcf.^liud nacp funt di'
iooem:prdenim cumeffa eria^diua uirie aliud pectinta.Tlam dtctmue di^
rumma: quc in boc opue adiutoiium uitce:fapicntce:iufto8:bono6:quibuf
illi famulatuucpbet.jCogito cni^pof pecunia ucl nulla e ucl pua D^agie .

fe rcfpondcri:? ipfa iiione nibil aliud cnim funt vtutibue diuitc6:p quaf cif
clTc q> ioue:fecudu illos ralenj forani ct iipfiecotporaliu rc^ nccdTitatib"
uci-fueiubidictume. 3uppit'oipote8 farie c q6 adcd 'p>aupc6 vo auaros
.

rcgu re^ ipfc dcufcp:"p>rogcnitoz geni dicimue fep inbiatce i cgcntce.O.ui


tripcfi dcu. Oluarc ergo dictus e i ru-' libef.n.magnae pccuiae bfcpiirfcd i

minue:cu diligcti"' fouaflTc qretibua ca:p^ gtaciicp abudatia ri cge ri pfit .£t

ipfc inucniat cfTc ct ilb diua rumina:" dcii ipfu uc;: rcae diciue diuttc: ii tfi

Si cim maicftatc dco;t rectc uidebat' pccunia fed omnipotetta.&icut'itacp


Cdignu:ut i una fpica M ad cura gcni 1 diuitce pccuniofi:f3 interiue cgcni fi
ad foUiculi pticrct g^to e idi
culi:alt : cupidi.3re drtr paupce pccunia carcn
gniue unl re ifima.i.ut mamte alant' tC6:f5 intcn'' diuitce fi fapietce. 0.ua
B!alia:duo^ dco^t ptatee cura::quo' lie crgo ifta t bcologia 6bct cc fapteri:

ru fit un" luppit rq: ipe boc


ciicto;::'! ubi 2q; dcof ci" rci nome acccpit qai
ftgat n falte cii piugc fua:f5 cii ignobK neo fapice c6cupiutt.''<luato.n.facili
ncfcio qua rumia:nifi q: ipe eetipfa ue (i aliquid bac ooanna q6 ad uita
rumia:ipfc rumin'*.'llumin'' fotafTc p ^tieret etani falubrif difccrct':6e m»
fugetib" manF^rumia^ fcie. Oiccrc di rccto: h ab eie pccunia f^ faptentia
4ppc roluiflc illoe ioui fcmininti no^ uocaref:cuiue amo: purgat a jbtdib'*
me iponc:ntfi t in illie vfib*: Ibrogei^ auaricic:boc e ab amo:c pccunic
toj gcnirrqj dicerct:'! intcr alia eC co
gnomia lcgercm^q^ ctiam pccunia uo O.uod dum cirponitur quid farbr
caret^iqua dea itcr illof minufculariof nue quidue ftt ianU6:utcrq; wy" iup'
inucnimu6:ut i quarto Ubro ia comc^ piter elTc ooccatur.cap.riq.

morauiue.S^ cti i marce a feie beat


pccuia:cur ii i pcciiia i pccum" appel f £d quid de boc ioue plura: ad
lat" fit:ficut niina i rumin" ipi ui6:it. quc foztafTe ccii rcfcredi fiit: ut
inanie reancat dcof opio ifXimo^ica
Ctaod iuppifcr criam pccunia no-' bic ipfe fitomnce : fiue quanoo ptcs

cuparur.cap.jc^. cius ucl pofcftatce epflimanr:Ouc cii


uie aic qui putant p cuncta diffufi cj:
q Uavo clcganfroej burnoi» partib" mollie buiuB:in quae uiftbif
rcddidaiir.Tpccuia i^di uocalc mtidue iftc cofurgit: i mulnplid ad'
g» cfue ftnt omnia.O magna r6c5 di'' minifb-att6e narorcquafi pUiriu io^
u\ni noi8:imo vo iilc cuf fiit oia uilif noia acccpit.Ouid e.n.i fafh^.^Unuf
SEPTIMVS

ut4t (k pndpib'* de^rpcneB quc; rntto d! efl*e merairt'u9:ficut Sh quc de eo


numomnium dnacus e(iTloncc|:po intcrprctanturoftcndunt. Tlamidco
ficto rfim illo^ valcr^ forani fic k ba mcrcttriu9 quaft mcdms currcns dici
bct:ioucm cfTc miidum i cum omnia tor appcllacue:q' fcrmo currat intcr
fcmina qc fc emittcrc i in fe rccipcrc; bomincs mediu9.3deo bcrmcg gre^
Jpfc e igit pcnc0 qucm fationii oium ceqd fcrmo uel intcrptatio quc uti(p
diiatu9 c. 'duid c gcnius.-^Ocue e iqc ad iermone pcrtinct be:mcnui d::i6o
qui prepofitus e:ac vi^ babct omniu 7 mcrcib" preefle:qt int' uedctcs i cin
rep gignedaf Oiuc aliii bac ui; b:c
. te9 fermo fit mcdiu9:io ala9 d in ca^
crcdunt y mundum : cui dictum cii, pitet pcdibu9 ponunt:volcntc9 (i^ni
3uppitcr omnipotcspgeito: gcit^cp. p acra fermonc:i6
ficarc volucre fcrri
£t cu alio loco gcnium dicit cflfc uni^ nutium dictum:quoniam pcrfmonc
ufcuiulcp animum ronale:7 io ce fin^ oiacogitatacnuntiant.Siergo mcr'
gro9 fingfo^titalcm autcj mundi ani' curiu9 ipfc fenno e:et ipfte confitcnti
mumdcumceadbocidcutic^ rcuo^ b'' 69 ii e:r5 cii fibi dco9 faciiit co9 c[

cat:ut ta^ uniuerfalie gciue ipfc mu^ ncc dcmonce funt^imiidid fupplicaoo
di aiu0 ec crcdAtlDic e igifque appcl fpiritib" polTidcnfab ciejq non dq fj

lant ioue.Tlam (i omnis gcniu9 de": dcmoneg funt.3te q: ncc marti aliqo
1 omnia uiri animus gcni^^fcc^t' ut fit elcmtuj ucl partcm miidi inucnircpo
omni9 ri:i animug 69.0l6 fi % ipfo9 tuenit:ubi agct opcra qualiacucp na-'
abboz:c abfurdita9 ipa c6pclUt::cftat turcdcti bclli elTc di^rerunt : qo opus
utcum fingfaritcr i cjrccUetcr dicant e boium 7 optabile cis ri e . Si crgo
dcum gcnitt:qucm diit mtidi animu;: pacc3 ppetua fclicitag darenmar9 qd
(icperbocioucm. sigerCT no babcret. Si aut ipfu; bcUit
mars e ficut fcrmo mercunu9:utina5
t^e mcrcorij t marttd officgg.capt q-manifeftum eficpn fit deu9:tam no

tulum.^ni^. fit 1 bcUum : quod uel falfo uocetur


deus.
m ^rcuriuroimartcquo rcfcr^'

rec ad aliquaf ptc9 mildi:'!: opa i>c ftcUis quibufda:qua9 pagani


dci que fJt i eleifitia n iuencrtit : 7 io dcop fuof noibu9 nncupa:iit.ca.jcr.
coe laltcm opcribiie bominum ppo-'
fucrut rcrmonnandi 7 bcUigcradimi n 3fi fote iUc ftcUc
ftit bi dq quas

niftro9.0uo;i mercuriue fi fermonif co^appcUauenoib^.Tla ftella


ct dco^ ptategcrit:ipfi quocg rcgi dc quada uocat mcrcunu:quada itidcm
o^ dnmd fccundum ciu9 arbitnum manc. Scd ibi cft 7 illa quam uocat
iuppiter lo^f^aut loquedi ab ilio acci ioucm:tamctft mtidue cft iouis . 3bi
pit facultafcm:quod uticp abfurdum quam uocant faturnum:7 tamcn d p
efl.Si aut illi bumani tiTi fmoig pfaf tcrcam dat puam n5am:omniu ui^
ri

tributa pbibctmd e crcdibilc ad laaa dcUcet fcminum.^bi e t lUa omnium


009 mama ri folu puero9 f^ ct pccoa: clarilTuna quc ab cis appcUafucnus:
vii ruminu9 cognomiat" c:iouc dcfce t tri cande ncncre cflc cri.im luna^ uo
dcvoluifle^tcuraniifmoi^ qua pc^ lunt . OLuauis de iUo fiilgetiflimo fy
co:tbH9 antcccllimu9 ad fc pcrtincrc de ap6 eos tiq> de malo auico iuno
noluilTc:acpcrboc ideipfc eft iouig ucnufcp cotcndant.lucifcft etm q^daj
titcp mercuiiu0 . <luod fi fermo ipfc iieneris : quidam dicuntefle ioonis.
LIBER

fed rt folct vcnus (unone uidt. tlam babcrr. g» (pfa duo fydcra de cclo ra^
multo plurcs cam Relli vcnert cliaut: dios afcp tcrras pertedant. Uulcano
ita ut ui^ co;p qutfl' rcpiaf 4 ^^^<^ o^ voliit igne mddi:neptunD aquas mu^
picfur.Ouis atit non ridcat cum zgej di:ditc picm boc e oicu:tcrrenam t in
omntii dtcat ioae:q> (lella etus a ftdU fima partem mudi:Itbe|r t cerercm p
vcncria tata uicifclaritatcOCato cim pondt femibue:ucl illum mafcuUnie:
eiTedcbuitcetc:is illa fnlgctioz: g>to e illa fcminini6:vcl illd liquozi:iUa5 V9
fpfe potetio:."Rcfpondcnt idco fic ui^ flriditati fcminum. £t boc uticp tot»
cleri:q: illa que putafobfcurio: fu^iS refcrf ad mddum.i.ad iouem:quipp
cft:atcp a terrie loge remottot. Sl er" terea dictus eft progenito genitri;:c^:
go fupiozem maio: dignim mc
loiro cf oia fcmm e% fc emiaera tinfere
ruit;quarc fatum" ibi e ioue fupior/ cipet.0.iiquidem etiam matrem ma^
2(n vanitae fabule q regcm iouefacit gnam eande cerere voldt:quam nibil
fi potuit ofc^ ad fy dcra puenire t y : aUud dicunt efte cp te^-am : eac^ pbi^
a ualuit faturnue i regno fuo nec^ in bibet t iunone. ;£t io ei fecundas cae
capitolio:falte e pmilTus obtiere i cc ftuunt rerum:cum tamen ioui fit dic
lo.''0.uare aut ianue n accepit aliqua td^gcnito: geitri;»^ deum:q: fccddd
ftella:fi^ptcrea q: mndue tflit ome cos totus ifte mundus eft iouis.ZPi^
iiUo funt 7 iouis miidus e: ? bet tri^ neruam ctiam q: ea bumanis ambuf
3tn ilte cam fuam compofuit ut potu prepofuerunt:nec inuenerunt uel ftel"
inifi una flella qua fi bct ii fydea tot Um ubi el ponerent:eade ucl fummiS
Dcidc fi propter
facies acccpit in ^a:' etbera uel etil luna cfle di)cerunt.UU^
folae ftellaemercurium t martcm p'' fta quoc^ ipfa^ptma dca;;t mapam
tes mudi putannut cos deos bie pef" putaue^ng> tpfa fitterra:quattif igne
fint:quia uticp fermo t belld no funt mddi lcuiozcm qui pertineat ad ufue
partca mundi : fed actue bominum: bomind facilcm ri uioUntio:e qualis
£ur aricti i tauro t cancro i fcoipio vulcani cftei deputadd ce czcdiderdt.
ni^cctcrifqj buiufmodi quc celcftia fi'' 2{c per boc omncs iftos fclcctos 5o9
gna numcrant:'! ftelt' nd fingri9:fcd i bdc efte mddd voldt : in quibufdam
fingula pluubue coftai: fupiufc^ iftis umuerium:in quibufdam partes ei*:
ifummo cclo pbibct colIocata:ubi co uniuerium ficut ioucm : ptcs eius ut
ftatio: motus i crrabile mcatu fjderi' genium:ut matrcm magnam:ut foU:
bud pbet:nuUa9 aras:nulla facra:nul ut Uina:veIpottus apolUnl t dtana^.
la tcmpla fcceriit:nec dcoe ri dtco iter £taUquanoo unum deum res ptcs:
bos fclcctoe:f$ nec iter tllos quidem aUqn una re deos plures factunt. TU
quafi plcbctos babuerunt.'' unus dcus res pUtres funt : ficuttpfe
(uppiter. £t mddus 0*5 tot* ioppiter:
C)c apolline 7 diana ccii(c^ fclectif t foUim cdd inppitcr t fob ftdla iup
dq9:quofptefmudiccvoIucft.c.p(i. pitcr babemr t diritur. 3tccp iuno fc
cundarum caufarum oomina:t iuno
ft "l^oUine qmis diuiatote t mcdi acr:-? iuno tcrra:7 fi venercm utceret:
cii uclit:tn ut i aliqua ptc miidi tuno ftcUa fimilitcr.XDinerua fdmos
ftitucret:ip5 er folcm cflTc di):cnit: dia etber:t minerua itide U}na:quam efTc
naqj germana eius ftmilitcr Iunam:'r in etberis Cfimo Umite epftimat.Una
Vqs prcfidcrcuri t vginc voldcy uia uero redeos pUtres ita facidt.£t ian"*

nibil pariat: t tdco ambos fagittad <ft mddus 1 tuppiter . dic t iuno cft
SEPTIMVS

terrr.7 matcr magtta i cerca.Bt ficut Siti$ miftrari ccrta aimt ftabritarc crc
bcc quc qxmpli graria commemora^ dcbat:ita potcrat affirmarcdc iano <f
ttiiki 1 cctcra rto c|:pticant:red potiuf mundue ipkcX^cv.int^c faturno iue^
tmplicant.Bicut impetus crrabunde nirc quomooo i iouie p: cfTct:'! ioui

opirtioia impulcrit:ita buc atqj illuc: rcgnanrifubditusfactud cct:7cctcrA


binc atcp illinc infiliunt i rcfiliuntrut talia.

ipfc varro de omnibus dubitarc:^' a


liquid affirmarc malucit. Oluc crcdiblio: cl fit:qua c«o: ps
ganitatis inolucrit.cap.p;'!^.
O.uod etiam ipfe varro opiniocs
fuas dc dqs pronuntiaucrit abigaae. d £ 4bu9 crcdibiliot rcddit'ro ctt
cap.p;^. pbibct boice fuiflc:-! unicuicp
co;s ab bie actib^^caib^^mozib^^^quof
it 3lm ut tum cjrtrcmo:^ primu^ in vita du]ccmnt:uel uitupiu^^uf lau^
de dqs certis abfoluiflct M' (lcm:uel nobfitatc^ucl ignomtnia:rco
bf :irt altcro de dqa incertia dicc igrcf gnome acccfl^tflc^uel nome cx co^ ige
fud ait:cu i boc libcllo dubiae dc dqs nio qut co& adalanoo dcos c((c voluc
opioncs pofucro^repbendi no dcbco. runt:atcp bcc paulatim p aiae boiu^
0.ui ci5 putautt iudicari optcre i pof dcmonibue fimilcs 7 ludtcrarii rcruj
fc:cu audicrit facict ipfc.^go citr pcr auidae irrcpcnoo logc latccp vulga^
dudpoflumutiuprimolibro q dijci nJt^omatib" ca mdacqe pocrac:^ ad
in dubitatione zeuoce:^' in boc q prc cafallacibus fpt:uibu9 fcduccnrtbuf.
fcribam omnia ad iliquam dingam 5aciiiu9 cimficri potuit:ut iuucis ipi
fumma.3ta n folu i\\n dc dqs {ccvdh U9 ucl ab ipio patrc mrcrfid metuce:
fcd etiam Ulu Ac ccrrie fccit inccrtuj. 1 auidue :gni p:cm pcilct rcgno:g> id
3n fcrtio por:o iflo dc dqs felecris po quod ifte interprat':idco fatu:num pa
ftcj ^ prdorutue c:g' cjc naturali tbe rrem a ioue filio fupatil:g' aii fit dU9
oloc^ia ploquendu putauit^in^rcflTur" ca q pcrtinct ad ioue q- fcmcn quod
:

bui" ciuilie rbcologic vanitarce i in'' ptinct ad fatumii.Si cni^ boc ita cet:

faniae mendacc6:iibicun6 folii non nung» fatu:nus prio: faiflcnncc patci


duccbat rc?i vvtas^fcd ctiam maiotuj iouis cflet.Scp eim fcme ca prcccdit:
prcmcbatauaorita9:dedq9 iq't ppfi nccunq^gcncraturejrfcminc.Scd ca
romani publicie quibue cdee dcdica^ conantur uanifl"ima9 fabulas : fiue
ucrunt:cofq5 pluribus fignie omatof bominum tcs gcrtas vclut naturalib**
notaucriir:i boc libro fcnbl.S^ ut jrc intaprctarionibus bonorarc:etia bo
nopbies colopboniue fcnbir^d pu^ mincs acutifi'imi tantae pariuntu: an
tc n cid cdtcnda pona.boie.n.e bcc o^ guftias: ot co^ quocp vanitatem cc
pinari: dci fcirc.Hqiigit'!! copbera;^ Icrccogamur.
ncc firmifl^imc crcdita^: fcd opiatarii
1 dubitlda^t fmone trcpidue pollicc^ dc tntcrpietationibue quib" coUdi
tundicturue ca q ab boib" inftirut* fatumi rariodnanta:.cap.p):.
funt.Tlci^ dj ficut fcicbat c^c miidu:
cfle celti i tcrram:cclu ffdcrib" fiilgi^ f atmnS i^t di):aiit q nata cr co
du:tcrrafdbusfcrtilc:atcp buiufmoi eent folitu dcuorarc : co g» {c\a
cctj:fiLUt banc totamolcm atcp naru unde nafceret'redirer.£t qp illi p ioue
ra ui quada iuifibili atc^ ppotett rcgi gUba obicctaedcuorada : figntfic«e
LIBER

(nqufcmanibus buiintd obrut ccptae celi eft filiu6:ioui9 cft filiu9.£eliJ.n.ce

fcrenoo fruges^ang^urilitas aradi cct ioueinumcrabfttcrtdtligetafftrmat.


inuenta.Satuin^cgo dici debuit ipa 3ta ifta que a vitate non ueniunt: plc^
tcrra ti feia.3pfa cnim quodammooo
dcuoratqgcnuerit:aie)rca natafcta
^ 1 nullo impcllcntc fcipfa
£ron6 appcUatum dicit:q'
ftJvtut.

grcco vo'
in ca rurfus rccipicda redierini.£t qr cabulo fignificat tpie fpaciii:finc quo
^ iouc acccpilTc d: glebamr^d boc ad fcmen inquit non potcft cfle fecundd.
manibus boiu^ fcmen glc^
id uaUttq? "bcc 7 aUa de faturno mfta dtir: i ad

ba cooptum cftr^TliJcld io no e ut ceta fcmen omnia rcferuntur. Scd faUem


deuoiatum:q7 quafi glcba coopcrtuj faturnue femibue cum tanta ifta pta^
cft.'3taenimbocdicfum eft:quafi4 te fufficcre::quid ad bccdq alij rcqra
glcbam oppofuir fcmen abftulit:ficuc tur:ma]cime liber n Ubera quc e cercf^
faturno pcrbibcnt oblata glcba abla^ £)e (^b" rurfue g? ad fcmcn atrinet ta^
tum iouem:ac non poriue glcba fcmc ta Aidt quaft de fatuzno nibil dijccrit.

opicnoo fcccrit illud diligenn' dcuoa


ri^^i^eindeifto mo femcn cft iuppiter: t>e facri9 ccrcrio eleufinc.cap.jrjc.
no fctd ca quod pauloantc diccbaru!.
Scd quid faciant boics:^ cii rce ftul^ j Tl ccreris aut facri9 pdicaf iiU
t39 intcrprantur:non inucnitit <\d fa^ elcufina:que apud atbcnicnffs
picnter dicant i falccm babet inquit nobrifl"ima fuerunt.be quibue i^e ni
^p^ agriculrura.£erto lUo jgnate no^ bilinrcrprat:nifiquodattinet ad frit

dii crat agriculrura : 1 16 priom cius mtum q6 cercs inuenit:7 ad ^fcrpia^


tempoza pbibet^ificut ide ipfe fabellaf quam rapicnte otco padidit.£t banc
inferprcratur:quia primi bomince ej: ipfam diatfignificarcferunditatc fc
bis uiuebant fcminibue:q tcrra fpo minum.O.uecumdcfuiflct quodam
tcgigncbat.Sn falccm fccptro pdito tpc eadecn fteriUtate terra merct:e)cot
acccpit:ut c| pmie tpib" rcj: fucrat oci ta e^e opione op fiUam ccrcri^.i.ipfaj
ofu9:filio rcgnanrc ficret opcran" h'' fccundiratcm quc a proferpcnoo pro
bo:iofu«.C)cidc io dicit a quibufdam fcrpinadiaa eflet02CU9 abftulcrat: i
puezoe ci folitoe immolari: ficut a pc apud infcro9 dcrinucrat.OLue rce c»
nte:t a cjbufda et maioce ficiit a gair: fuiflct luctu pubUco cclcbrata:qz rur'

quia omnium fcmtnum oprimum cft fu9 cadem fectidttae rcdiji: profcrpia
gcnu9 buanum.bc bac crud- lifl^ima reddita ejrozta efle lctioa : n ex boc ce
uanitafc qd op" e plura dicc.-^lDoc po' folcnia inftifuta. t>!cit dcindc mtiUa \

riue advtamus atcp fcncanme:ba9 i' mfftcrijo ciue tradi:qucntfi ad frugi»

fpretationee non rcfcrrt ad uerufn de iuenrionem ii pezrineant.


um:uiuamicozpo:ca:icdmufabilcncp
naturam:» quo uita icternum bcata fi>e turpitudinc facrozu5:quc libeo
pofccndacft:f5ea;teefinc9 in rcbus cclebrantuz.cap.^jci.

cozpozalibu6:fpalibu9:mutabilibtte:
atqj m02ta!ibu9.O.6 ccltj iq*t patrcm t %m vo libcri facra: que licjdis
faturnue caftrafle in fabulie dicitur: fciV^ac p boc no folii liquotb'
boc fignificat pcnce fatumiJ no pcnef fructuii quo^ quodam6 pmatti uino
celii fcmcn efle diuinti. t>oc proptcza tcnct. vum ctiam fei"bu9 aiaUum prc^
^fum inteliigi daf;qz ntbil in celo dc feccrunt:ad quanta^ tuzpitudinc pue^

remibu8nafd^.Sed ecce faturnus ft ncrint:piget quidcm dicc^p^fmonis


SEPmws

logitudine-.f^ propi fupba 1(^0:52 bebc reddita »c compefcat.Uendia inquit


tttdine 11 pigct.3nu;r cctcra que pretc: iida dl quc ad Utcus uenic: fabcia q i

ttiittcre qm multa funt cogo: : i italie faUi redit.£urcrgo dcc fiunt duc^cuj
compins quedam dicit facra liberi ce fu una uda quc ucnit t Tlempe rcdit.-'

lebrata cum tata Ucetia turpitudmis: tpfa c c^fluas i muUa numia Ubtoo
ut ieiue bono:em pudenda uinlia co vefana.<luaui9.n.aqua ti geminecu:
lerentur: no faltem aliq^tn uecudio:e qUcifzredit^buius tri occafionc uat
fecretoifed in propatulo ejrultante ne tatis duobus demonqs inuicati8:am
quitia.Tlam boc tcmpoM: mbrum li' pU*^ aia cdmaculaf q 7 n redit.<luc
it

beriperdies feHos cumbonore ma fo te vaao:vruo8 4 tam oocto^ bot


gno pro ftcUia impofitii priue p rura num taUa fcripta legiftie: 1 alicjd ma^
i compitts:'! uftp in urbcj poftea uec gnii uos dtdicilTe tactatis : icpcamini
tabat.3n oppioo aut Uuinio unus li^ boc.nolo dice feaidu illa ctcrna icom
bero totus menfis tribucbaturcuius murabilecp naturam que folus e oe:
dieb" ome uerbis flagicioftfTimis ute fcd falcem feciidii aiam mudt 1 pa:cef
batur odec illud mbzum pcr fo;?: traf cuid:quos deos ucros efTe epltiatid.

uectumcfretiatcp tloco fuo cj^fccret. •partcm aie mudi que marc permeat
£ui meb:o inbonedo matrefamtlias dcum vobis fedne ncptunumiutciic^
bdcflilTima; palam co:onam necclTc tolcrabtUozis eft cuo:is. 3ta nc unda

eratimponere.Sicuidelicetliber de** ad Utcus ucniens 1 in falum rcdicns


placadua fuerat pro cuetib" fcminu^: duc fiit partcs miidi aut dnc partes
:

fic ab agne fafciatio rcpclleda: ut ma aic miidt. <lui8 ud!^ ita dcftptat:ut
ironafacere cogeretur i publico : q6 boc fapi3t.'£ur ergo vobis duae de^
ncc mcretrijc (i matrone fpectarent p^ as fecertit.nifi qr^uifum cft a fapieti^
mitti debutt m tbeatro.lSropter boc bus maioztb" ueftris ri ut dq plures
:

fatumue folue creditus e ri fufficerc ttos regercnt: f^ ut ea


q iilis vaitattb"
polTe fcmibu8:ut occafioncs multipU 7 falftcatibus gauder:plura uos deo^
caoo?: deo^ imuda anima rcpcnret: nia polTiderent.£ur aut illa falacia g

n ab uno uero deo merito immuditie bac inierprctationc iferio:e mans p^

dellituta.ac p mulcos falfos auidita^ tC5 qua vtro erat fb'dica pdidit.-^Tlacp
te maiozis imiiditie p:onttuta:ina fa^ ilU md cu refluetcm fluctu cfTe pcrbi^
crilegia facra nomiaret: fefccp fpurco beti9:i fupftcte pofuiftts.Sn q: vcniU
rudeonuturbiscduiolidam polluc'' 05 pcUce acceptt : irata fuii mahtti ic
dac^ p:ebcrct« rupernis marie e^dufic'

ibe neptuito 1 falacia ac vcnilia. £>c terra qua va::o 6u cl ?firmat:


eo cf iUe aiue miidi que opiaf deii : et
bac cozpozis fui iftma pte pmecc;ctcp
j ^5Uticpbebatfalact3 neptun'* uni diuina ipcrttat.cap.^19.
vjco»m:quam infcrio:cm aqul
inarts clTc di):en»t.vt quid ilU adiunc n £mpeunacfra:qoaqd«plcna
ta efl 1 veniUamifi ut finc ulla caufa vidcus aiaUbue fuis.Ucrutam
nccdTario^ facro^ fola Ubidinc aic^ ip5magnd co:pu8 i clctntis miiditp :

ilitute mulrtpltcaret' iuitatio dcmdio ifima prem:cur eam uoUmt dca^.^iln


rumfScd profcratur intcrprctatio p quia fecdda dt^£ur ergo ii magis bo
. cUut tbcologie:q nos ab lila ipbeftdc mines dq funt : qui cam fccundiozem
LIBER

fadot qxoUooif^ cd arat n di aoolt/ fcnftt carcnt.Sut li iccirco hle diir of


£>cd pars anime mudi in^nt qucper fa 7 ungucd noflrt inrcUigcntiam: 4^
illam pmear:dea Ouafi no
illa farit. in bomme funtqui babctitcUigcria^:
cuidentio fit in bomibue anima: qae tam ftoltue eft qui boe deo8 m mun^
utf fit nulla fit quedio:? m boies dq 00 didt:^ ftuUue e qui in nobie oflfa
non babenf.£t q> e grauitcr oolcda: n unguce boice didr.Scd bcc cd pbi
bis qui dq no fut:': quibos ipft melio bfopbia fottaflw agcnda funt : nunc
res runccoUndis taoorandJid mirA^ autiftuacUjucpoUticu uolo.^urid^
biliT miferabili eiwiefubduntur. £t poteft:utUcer in illam naturalie tbco
ccrte ide^ vauo in eodem Ubro de d^f bgic vduti Ubertaiem caput cngcrc
felecti8:trc8 ec affirmat ammegrao* paubUi voUiiflc uidcatur : adbuc tn
in omni uniuerfatp natura. Unum (J bdc Ub;t vfane^T fe in lUo uerfari co-
ome partes co:pozi3 que viuot tran-' gita8:ed et inderdpcpnT bocppici
non babet fenfumifcd tantu^ ad
(ittr dijxrittne maioure dus fme aUe aui^
uuiendo ualitudine . "banc uim i nio tatc8:teUureae(^neptunum coluifle
co:pore permanerc dicit in offibue un ianitcr credantur.Scd boc dico^pars
gufbuf t capillid:ficut i miioo arboef animi mundani que p terram pcrma
que fine fenfu alunf t acfcunr. t mo nanficut una eft terr8:cur ctia n una^
quoda fuo vniudt. &ccudci grado aie deam fcdt:qui didt cfl^e tdlurer 0.6
diciKin quo fcnfue eft.^banc uim puc (i ita fcctt:ubi erit o:cu8 frater iouis
nire in oculoB:aurc6:naree:oe:tactu. at<:p neptduqoc ditc pEem uocat.'Ubi
Xertium grado anime efle fummuj: riue conittnj:profcrpina:quc fecuduj
qui Docaf aiue:i quo intclligetia pmi' aliam in dfdem Ubris poftram opio'
nct.boc preterboicm omnee carcrc nem non tcnefecundttae:^} pe iferio
mo:talea.in qua quonil botce 60 ui-' pbibetur.OLuodftdnt animimddai
dcnt^cfTe fimilee^banc pte aie mundi parrc ca pmeat terre ptcm fupiozem
didt deu:dcD autem i nobis genio uo ditem plan ficcre dcd:cd vo ifcnoze
cariSic ergo 1 in aia modi tree gra-' ^ferpinam deam.XeUus iUa cjd cnt;
du6 inflitacne una ptcm ciue lapidcs 3ta eni totd q6 ipfa erat i duae iftas
cflTc didt ac Ugna:-! banc terram qua ptes dcofc^ diuifum e:ut ipfa tertia q
tudeu8:quo no permanat fcnfue.^U fit aur ubi fit inueniri 11 pofl"it:nift (fa

am uero quam fenfum uocat due oc dicatfimul iftoe dcos ozcum atcp pio
ctbera.Xertiam pono quam t aiam ferpinam unam dcam dtc tdUircm:
a" ndcupacq.f.perucnitin aftra:cam 7 non efle iam trea^fed ui unam auc
quotp afferit ficcre deoe:! per d.qn duo8.£t rd tres dnrrrcs bnt':frc3 co
in terram pcrmanat dcam rdbrcm. lunturarie fuis:ddubri8 fuis: facria

Ooiodautem indcpermanatimarc fuis:fimulacri8 fuis^faccroorib" fuif:


atcp oceanu:ded efle ncptund "Rcde^
. T per bec etiam faUacibus proftituta
at crgo ab bac qui tbeologiam natu animam conftupranribuf demonibuf
rakj putat:quo vdut rc^cfcidi ca ab fois.Jldbuc refpodeatur quam prcm
bi8 ambagibue atc^ anfracabue fati terrcpmcctpe muncbnianimi:ut6d
ga^ pofl^ cgrefl^ue e.^Redcat inap rf faciar tdUiuione^.Tld inquicfcd una
deatad duilcm.b ic cd adbuc tcnco: gcminam uim t
eadetp terra babct
tatifp de bac ago. Tlodu dico fi tcm mafcuUnam q? femina producai:T fc
lUpide» noftris fdtofl^ib" Tdgoibof tninam q> rcdpiat itcp nucat : inde a
f(mile8:fitr eo8 itclUgedi no bicdcat Ui femine diaam ee tell^re: 3 mafcuU'
SEPTIMVS

teUu6i'one.£ur crgo pontifices ut ipc in colcoo agro qui fit:fignificat q» fcr


(ndtcat:additid quocp alqs duobue: ramta iUa crat io qc re:q^ ea iti^ colc
quatuo dqs fociuntre diuinartelUtri: bat cre ariq' ferrum et tnuctum.lco
teUuuiot:altozi:turo:i.'t>e teUure t tel nem inquit adiungit foUttu; atc^ ma
luuione iam dictu^ eft. 3lto:i quare^ fu<tum:uto(UdanterrenulUtm geus
Q^ejctcrrainquitaluntur omniaque tcrrctamzmotumac uebemterfcro:
ftata funt."Rufoa quare.''^' rurfus iii^ quod no fubiici coUcp conucniat.ibc^
quit cuncta co6 reuoluuntur» tndc adiungit 7 dicit: tclUtrcm matrc
t noibuf plurib" t cognominibus q6
cognomibus to^cp ft^
£>e teUuria nominatur:deo8 cjiftimatos ee q^plu
gnificationibu8:que etiam fi non crat rcs.XclUtreminquitputant cfTcopc
multa;^ rerum iudicc8:non dcbucnlt ^ ope fiat meU'o::matre cp pUtria pa^
multozumdeotumfirmare opioncs. riat:magna y cibtt pariat: pro^pinaj
cap.^^ig. q?e|:ea^fp3tfmgc9:ueftay ueftiat
bcrbis.Sic aUas deas inquit n abfur
d £buitergounaterra^pfi(bm dc ad banc zuocant.Si crgo una dea
quatcrgeminl uim quattio bze cqquideconfuUa vitatc necipfaefl
cognomina:fi quatuot faccredeoe: fi tnterim:quia diuidit in muUas.Uni"
cut tot cognomtbus unus luppiter:? fint ifla muUa noia:non tam dee mul
tot cognomibus una iuno:m qutbus te y noia.S5 erantiu^ maiof auctas
otb" uis multiple^ ee dt^ad unu; deu; dcprimit:'! cunde vazzonem poft bac
ucl ad una dca pcrtinestnon multitu^' fcntcntiam trcpidarc compdUt.2Ulio
00 cognominum deozum etiam mul- git enim 1 dicit : cum quibus opinio
titudincm faciens.Sed profccto ficut maiof de bis dcab" g» pUircs eas pu
ttliquanoo etiam ipfas udirrimas fc tarut eflfe no pugnat. Ouo n pugnat:
minas eamm quas libidine quefiue^ cu vaUie aUud ftt una dcl noia babe

runt tedet penitetc^ turbaru^tfic aia; muUa:aUud ec 6a6 muUas/S^ pot l^


uile factam t immundis fpincib^ pro cjt fieri:ut cadc rc8 1 una (iv.t in ea
q
ftitutam:deos fibi muUiplicare cjbus d3resfintplures.£onccoout i uno
contaminanda pzoftemetunficut plu boicelTcresplurc8:nu(jd iot boicd
rimum libuu ftc aUquanoo i piguit. pfes.-^Sic i una dea ee res plures:nun

Tlam 1 ipfe va»o quafi dc ipfa tuzba cjd to T deas plurcs.^ Ucjt ficut voltit
uecundatu8:mm deam uuU cfTc tel diuid3t:coflent:multipUcent:repUcet:
luicm.^andem inquit dicunt matre^ iplicet.lDec funt tcUuris 1 mais ma'
magns:cp tympanuj beat fignificari gne preclara myfteria;uin omnia zfezti
riTc otbem terre:q? turris in capite op turadmoztaUa fcmina^tc^erccdam
pida^g? fedes ftngat^circa cam:cu oia agriculturam.Jta nc ad bcc relata 1
moucantur ipfam n moueri Oiuod . btk fine babentia : fympantj:turres:
gaUos bnic dee ut femiret fcccmnt:fi galU iartatio infana mcmbro:um:crc
gnificat eoe qui fcmine indigcant to" pitus c7mbalo:5z.:confictio lconu:vit3
ram fequi opottere : in ea quippc oia cuiq^ poUiccntur etcrnam.' 3ta ne^p'
reperiri.<luodfe apudcamiactann terea gaUi abkid buic magne dee fui
pcipitur inquit qui ^am colunt ne fe unr.uf fignificct qui femine indigeant
dcant:fcmp.n.ene quod agant.^ym^ ^ram fcqui opozte:quafi non eos ipa
balozum fonitus fcrramtozum ritua potf fttitus femine faciat indigcre/
iaaanoojjt ic mmmit a" rei crepit'* Utf, eni5 fqueoo blc dcl cu idtgelt
LIBER

fcm acqui2at:an pon" fcqucoo bac de Tlo crgo ipfum boicj ucl quafi boicj
am cum babcant fcmm amminant: qui cft uocatue atys : fcd ririlia cius

boc inrcrptari aii dercftari eft.TUc at ftou c6pauerur.3pfa quippe iHo uiue
tcdirur quantum maligni dcmones tc decidcniKimo vo non deciderunt:

prcnaluerint : qui rtec aliqua magna ncqj decerpta fcd plane difcerpta fiit.

bis facris polliceri aufi funr:7 taj cm Tlcc illo fto:c amtflb q(q> poftea fruc"
delia crigcrcpotueront. Sidea tra ft tus:fed potius fterilitaD confccura c.

c(Tct:manu8eibominesoperanoo in 'Q.uid ergo ipfe^cliquus^tq^d :mafit


fciiet m fcmina ronfequcrcntur per il abfcifo:quid eo ftgnificari di: quo re^
lam non t fibi fcroienoo ut fcmina p'' fcrtur; quc tnrcrprcrario idc^feitur'
dcrentproptcrillam.Sideanon eet: 3ln bcc fruftra moltcnoo ntbilcp iuC
ira fccunda fiet manibue alicniaiur rl illud ponue cffecrc
nicnoo:pfuadcnr
coget bomincm ftcrilcm fiai manib'' dcndum;quod de bomtnc caftrato fa
fuia . 3am qr in libcri facns bonefta ma iactauit:lirterifcp madarii e.-ZJ^C''
matroa pudcda virilia coioabat fpcc^ ztto buic aduc:fatU3 cft i varro n!:nc
tantc multitudinc:ubi rubes 7 fudas cp boc dice uoluit. non enim ooctiflfi''

fieflulla fro'9 in boibu6:aftabat fo:fi mum boie^ latuit.


tl 7 maritus.i g» i celebratioe nuptia
rum fupcr priapi fcapuj noua nupta t>c mrpitudine facro:um matTmA
fcdc iubcbarur : lcgc corempribiliow gnccap.j:)cvi.

atcfi cofufibilioa funt prc ifta rurpitu


dinc crudclilTtm a ucl cru d cltra re ru r^
: { Xecp dc moUibue dde mat m«
piflfima.^bi dcmoicia artvbos ficut(^ gnc cotra 6n C5 uirop multc^xp
fc)CU6 iiluditur:ur ncurcr fuo vulncrc uccundiam confccrarie:ci ufq? i bcfta
pcrimatur:ibi fafciario rimerur agro-' nil dic madidis capiir:facic dealbara:

rum:bic mbto:um amputatio n timc flucrib" meb:i6 inccflu fcminino : pcr


tur.3bificdeb6ertatnoue nupre oc'' plareae uicofq? carrbaginte etia a po
cudia:ot n folum fcciidiraB:fcd nec v^ pulie unde turpitcr uiucrci cpgebat:
gitaa adimarur:bic ita amputatur ui nibil varro dicere uoluit: ncc ufpiam
nlira5:utnccconucrtatur i fcmina^: mc lcgiffec6mcmini.£>cfear ^tptatio:
nec uir rcUquatur. erubuit rano:c6ticuit 0:0. Uicit ma^
trie magne omnce deoe filioe n6 nu^
0.uam intcrprctatiocmdeabfnfi minis magnituoo f^ crie.lDuic mon'
one atyie grecomm fapietiii ooctrina ftro ncc ia m6ft:uofitae coparatl^Uft

repperit.cap.)C^v. infimulacns babebat folam dcfo:mi


dcfo^mem crudcU
tatcm:ifta in facrie

c Xatysillerieftcomeorai^inec tarem.3Uamebrainlapidibus addi-


ciuf ab ifto iterp:crario :qfira c: ta:bec in boibus pcrdita.lDoc dedcc*
icuiuB dilccrioie mcoziam gallus ab tot iouie ipftue uitia 7 tanta ftupra n
fddtf.^ed oocrigreci atcp fapicref nc uincnr.3lle inf fctcae c6:upreUe uno
quaq» rdem tam factam atcp pcbraj ganymcdecelum mfamauit : ifta toe

tacucrdt.lbrop^ vernalcm quippc fa^ moKibue profcflfifl a publicis incfna-'

ckni tcrrc q cetenf» tepo:ibu8 eftpul^ uit tcrram^Tceb fedt iniuriam.Sat'''


cbaoi.l^ozpbyrius pbibfopbpsno^ num foirafle poflcmus boic in ifto gc
bilie atyn ftoK9 fignificare pbibuint ncrcrurpifl"imccrudclitatiefiuc con''

(6 ablafulqiftosdeciditaitfrucmnu faTe:fwcprefaTc:qmpan-c caftrafle


SEPTIMVS

perbibrt' Scd m fatumi facris boies taretur opptobria.ude magie cos bo


alieis manibue ponius occidig^fuis mmee ftiific credibile eft: ficut n foluj
abfcidi potueruc.^euorauit ille filiof poetice Ue:ue^ et biftozice tradtde^t.
fuoo ut pocte ferut:-! pbf fid qc boc i^ Tlam quod virgilius ait.-primue ab
terpretantur quod uolunt : ut aut bi^ ctbereo ucitfatumua olpnpo 2lrma
flotta^dttnccauit . B^qpd peni fu^ iouie fugiee:'!; regnie e)cul ademptie»
08 filioe facrificarut:non reccpe roai. t q ad banc tem ptinctia n5fccut:tota
2li vo ifta magna dcozum ma^ ct loa de boc bomerue pandit biftozii: qua
nis teplie callratoe itulit:atcp iftaj fe eniue in latinn vtitcloquium : uri ^a,

uttiam moiccp fcruauincredita uircs plura pofuemnt:qui contra buiufmo


romo^-.e^cdoo uirilia ui'
fldiuuare di errozce ari no8 ucl grcco fmoetJcl
ro^.^Quid ei5 fiit ad boc malu furta latino fcripferunt:n6 i eo mibi placu-'
mercurq:veneri8 lafciuia^ftupra i tu: itimmozart.
pitttdice ccfof :q^ferremu6 6 lib:i8:

t\i(i quotidie catazct 7 faltazcnt i tbca bc figmtie pbi(fiologo;t: qui ncc


UiaiS^ bec quid fut ad tatu malu:cu va5 dcitate colnt:nec co cultu quo co^
tue magnituoo magnc matri tmmo ledaeva diuinirae.cap.jtjcvq.
c6petcbat:pf ti^ cp illa dfir a poetis ee
pficta:quafi poete id et finj:erit: qp ea i pbf fiologiae cu cofidero
•fjfae
fint dije grata i «ccecpta.-^Ut crgo ca^* quib" oocti i acuti boies bae
itercf ucl fcnbcnt':audacia fuit ucl pc rce bdanas conat cvte in rce diuinaf:
tulatia poeta?t.Ut vo diuie zb" i bo- nibil uideo nifi ad rpalia tcrrcnacp o^
tiojib" cifde impcratib" i ejrtoiqueti" pa naturac^ co:po:ea:uel ctia (i inui^
b' numib" addcnt':q'd e nifi czim 6o;t: fibilem:rri mutabikm pormfte zuoca^
imo vo p fcifio deonio^ i 6ccptio mi ri:q6 nullo mooo cft ucrue 60 . 'boc
rero2um.'Ueru5 illud q6 dc abfcifo;^ autem ft faltem religiofttati congmia
confccrarione matcr dcozum coli me^ fignificationibue aget^effet equidcm
ruit:ii pocte c6ftn>:erijt:fcd bozzc ma^ oolendum no bis ucru deu anuniiari
gie g> cane malucijtt.lDis ne dqe felec aup prcdicari:tn aliquo m6 ferenduj
118 quifq' confccrandue cft:ut p" moi tam fcda 1 turpia non furi nec iubci.
tan utuat bea(e:({bu8 confeczatue ari 3lt nunc cum pro dco ucro quo folo
morrem boncfte n poruit viue:ram fc aia fe inbabitantc fit fclipncfae fit co

die fupftitionibue ftiditue: i imudia lere aut cozpus aut animam: quanto
demonibue obligatue/Scd bccoia i" magis nefarium cft ifta fic colcre : ut
quit rcfcrunrur ad mundu^: videat ne ncc falurcm nec decue bumanum co:
potius ad unmundum. £ui cnim bic pue aut aia coletis obticat.^Otuaobre
mudus e 63:nec aio rcligiofue criftit: fitemplo:fifaccroote:ft facrificio qd
ncc bdcftus viuct ille ncc mudue.nos 60 ucro dcbeatur colat'aliq6 clcmttt
sut animn querimud qui va religioe mundi:velcreatu8 aliquis fpe etiam
^ftfue^no ta^ dci» fuii aoozet mudu: fi n immndus 1 malue:n6 ideo e ma
f5 taq' opue dei|)pter dcii laudct md^ lum qi illa mab fiit cjbus colit': f^ 4a
dam.i mundanid fo^dibus ejcpiatuft illa funt talia quibus folue ille coleo''
mudus pueiat ad deu 4 codidtt mun fit:cui talis cultos feroitufqj dcbetu:.
dum.3fto9 vo felcctos deos videmuf Si aot ftoliditate uel moftmofitatc (i
quidcm clariue innotuiffe q> cefoe : n mulacro;t:facriftcq8 bomicidiozum:
tii uteof iUuftraret'meita:f5 ne occul coronatione uirilium pudenoozum:
LIBER

mcrccde ftuproru: fcctionc mcbrozu: actantupattfltur igcniil.Ncitur cim


flbfcifionc gcnitalmm coiifccrarionc : quadam ratioe uerifimiU cckt cflc q6
molUum:fc(li8impuro:um obfceno'' faciat:terr3 quc patiat:? idco illi maf
rocp luoo:um:unum ucrum dcum.i. cuU'namuimtribuit:buic fciam^tnd
omnie animc co:po:ifcp creato:e colc flttcdit cum potiue cflc qui bcc faciat
fc qaifq3 contcndflt : nonideo peccat qui utrucp fccit.lDinc ct famotbracu
quia n cft colcndus qucm colit:fcd qr nobilia mf ftcria in fuperio:c Ub:o fic
coledu n ut colcndue cft colit. 0.ui uc ttcrprctaturcaq; fc qucncc fuie nota
ro7 rcbus talibus id cft turpibue t funt fcribeoo orpofituijj^cifqjmiflujt
fccleftis:'? non dcum ucrum id cft aic quafi rcUgiofifl^imc poUicctur. Dicit
co:po:ifcp facfo:em:f5 crcatura:^ui9 cnim fe ftbi mulrie indictje coUegilTc
n uitiofam colit fmc illa fit aia fiuc c5 C fimulacris aliud fignificarc celum:
puerfiuc aia fimul t copu9:bi9 pcccat aUud tcrra5:aUud c;ccmpUi rcjt^quas
in dcu^q» i pro ipfo colit quod non c plato appcilat idc39:cclum ioucm:tcr
ipfe:^ talibus rcbus colit qualibus ram iunonem : idcae mincruam vult
ncc ipfe colcndue cft: nccno ipfc fj bi ttelU'gi.£elum a quo ^ram
fiet aliq'd:

quonamooo id cft q^turpitcr ncfaric' de qua fiat c)ccmplum fccudu qo fiat.

qj colucrint in promptu eft.0.uid au •Q.tta in re omitto dicc: qp plato iHae


tcm ucl quoe colucrint cffct obfcuni: idcas tata vim b:e dicit:ut fcciidii caf
nifico^ttcftarct bifto:ia:eaipfa q fc non cclum aUquid fccerit:fcd et ccluj
da 1 turpia confitcmur numib" tnbK factum fit.^boc dico tftum in Ubro fe^
tcr crigcntibue rcddita. Uh rcmotie lccto^deo^ roem iUam tum 6o:um:
coftat ambagibu6:ncfano6 dcmoncs c}bu6 quafi cuncta complcjnie eft per
fltcp imudiltimof rpu6:bacomniciui didifTcXelo enim tribuit mafcroe dc
li tbcologia iuifedie ftoUdte imagib": 06:fcia6 terrc. 3ntcr quae pofuitmi''
n p cae polTidcndie ctiam ftuUis coi'' neruam qua fupra ipfum celum ante
dibue iuitatos; pofucrandcinde mafcre 66 ncptunuf
in mari eft:quod ad terram poriue aj^
O.uod ooctrb v^arroie dc tbcolo-' fldcclum pcrrinct.Jbie pat' poftremo
gifl i nulla fibi ptc cocodct.cap.jcjrwg. qui grccc pluton dicitur:cria ipfc maf
culus fratcr ambozum tcrrcnue dcuf
q Uid i^iivilcv.cp uir ooctfffim* cfTepbibctur:fuperio:em tcrra tcnef:
t acurilTimuf varro velut fbrili babcne proferpinam con''
in infcn'o:i
difputarioe boe ome dcoe i cclu^ i i iugem. Oluomooo crgo 6osin celo:
ra redige:ac rcfcrre coaf t ri pot.-^fU»' dcas in tcrra cffc perbibenn 4 rurfue
unt de manibu9:rcfiUut:[abuf t dcd dcos ad rcrram:6a6 ad celum rcfcrrc
diit.Dicturue cnim dc feie boc eft dc conantVOLuid foUdum: quid coftas:
dcabu3:qtfi iquit ut in primo Ub:o di 4d fobrium:quid deftnitti bet bccdif
j:i dc locis: duo funt principia dco:u5 putario.'3Ua autem cft tcUus inirium
flnimaducrfa 6 cclo i tcrra:a quo dq dearum:ma^.f.magna:ap6 qua mol^
parrim dicnturcclcftc9:partimtcrre' lia 1 abfcifo:;2; fcfccp fccario atc^ iacta

ftree:ut in fupcriorib" inirium fecim" tid ifana pftrcpir fpituoo. OLuid cer
fl cclo cum diicimus de iano:quc5 alq go q6 dicitur caput dcotum ianus:cfl
ccUtm alij dijcerunt cflc mundum: fic put dcarum tcUu8:nec ibi facit unum
dcfcmieinitiumfcnbcndi fccimue a caput crro ncc bic fantj furo^^^ur bec
(cllurc.6mrio quatam molcftia tsk fruftra ikrrc nitunmr ad mundum:
SEPTIMVS

quafi pofTttpro 5o uero mundusmcl pellif.OLui beUo;t quoc^ fpforum ca


opus^ faaoc colu' £c m coe ncc boc fiteifidandum tcailigandum c gcnuf

polTe viraa apta couincit.^Rcferat bcc bumanum: ejrozdqs ^greflibus fini-'

pon" ad boiee moztuoe t ad deonea bufcp modcat:qui buiue mundt igne


pcfTimos:? nulU qo mianebit. ucbetntirfunum 1 violcrifftmum pro
imfc naturc tempaifito t creauit t re^'
Oz omnia q pbyfiologi ad muduj git:quiunivfarum aquarum crcatoi
partce ipfiue retulerunt:ad unum ue 1 gubemator e:qui folcm fecit copoa
rum dcum zferre dcbucrut.cap.)C7:i)C> Kum clarilTtmum luminu:ct£p ui^ co^
gruajt motiidedit. Oiui ipis ctUm
11 ^nc0 oia q ab ei 9 c^ iflo;t deo inferis oom nationc fua^ porcftatccp
rii tbeologta vclut pbyficie ra^ non fl5trabit:4 feia 1 alimta motaliu
ttonibus 2fi.ruf ad mundu:no9 quatr fiue arida fiue liquida naturis cdpcte
finculb fcrupulo facrilcge opiois 60 tibus attnbuta fi^ftituit . Oui tram
potius vo qui fccit mundu:omni8 aie fpdat atcp fccundat:q' fructus eC aia^
7 omnia corporis coditoi tribuantur Iibus bominibufcp largif^quicaufas
eduertamue boc mooo. TIO0 deum non folum principalcs fcd etiam fbTe
colimue:ii celo 7 terram quibus dua^" quetcs nouit atcp odinat:qui lune fla
bu3 partibus miidue bic c6flat:ncc a tuitmodum fuum : qui viae cclcflcs
nimam ucl animae per utuetia qcun" atcp^rcflrcs loco:um mutationtbus
c^ diffufa8:f5 dcum qui fccit celum r prcbct.Oui bumanis ingcntjs q c:ea
inm 1 omnia quc in cie funt.0.uifc uit;etiam fcias artiu uariarum ad ad
dt omnem aiam fiuc quocilcp mo ui^ tuuanda uitam naruracp conccfl^it.
uctem:7 fcnfus 1 rationis cj:prc5:fiue Oui coniunctionem maris 1 fcminc
cr fcntiete fiuc et intelhgerc.£r ut iam fld adiut02ium^pjgadc^li8 iflituit:

icipta (Ila uniue t ueri dei opera pair Oui bominii cctib" quc fccis 1 lumi
rc;^prcrquciftifibiduquafi bdcfte nib" adbibcnfad faallimos ufuf mu
conat^facramtaturpifTimaT kckctif nus trcni ignis indulftt. 3fla fitt ccrtc
fima itptari:6o8 mttos falfofcp fccc' que dtjs fcclectie ncfrio p quas pbyfi-'
runt. cae intptationcs vir acutiflftmue arrp
Oocnfl*imue varro:fiuc q altiidc acce^
0.ua pietate dtfcemat'a creaturis pit:fiue q ipfc coniccit dtflnbue laboa
crcatornc pro uno tot dq colat:quot uit.tJcc aiJt facitarcp agit unue 7 uc
funt opa vniue auctoie.cap.^^. rue dcos.Sed ficut idcm 69 ubicp to
tue nuUiB mclufuB locie: nuUie uicut
{ Xlii deu colius: c[ natKs a fe cre Blltgatue:in nuUae ptce fecti\iQ:c]i nf
stis 7 fbfiftedi t moucdi initia la ptc mutabili8:implcn9 cclti 7 tram

fincftp coftituinqui :eru5 caufas ba-' pitte poretia non abfenrc narura fic ;

bct:nouit arcp diipoit : qui uim femi^ itacp admiflratomniaquc creauit:ut


num c6didit:qui rationalcm animaj ctiam ipfa j)prio9 ej:erce 7 agc motof
quod diatur animus quibus uoluic finatiOuanuie cnim mbil efle pofl^it
^iuettbue indiclit:qui fermotf faculta fine ipfo:non tarn funt uUa quod ipc.
tem ufaatfi oonauir.qui munus ftita 3lgit autcm multa criam pcr angclof
dicendt quibus placutt fpiritibus im^ fed non nifi e]C feipfo bcarifirat agtbf'
ptiuit.£t p quoe placec ipfe futura p 3ta cjuanuisproptcraliquas caufas
dicit:i p quos pbc; malas ualitttdier bominibus angclos mitcat: non tain
LIBER

ej: angclfs hoieB:fei exfeipfo ficutan flgcrct congrcgarus cftrubf p quofda


geloB bearificat.3b boc vno i ^o 60 fcienre6:per quofda^ ncfcicnte6:id q6
vitafpausetnaj. graduetu cbiiftiufq^ nuc 1 deinccps
ttairur:prenunciaret' cfTe vcnrurum.
Ouib" propiie bcrteficqs dcfe^cep Sparfa eriaj poftea eadcm gcnrc per
ta gcncrali largirate fectatozea vitatia gcres proprcr rcftimoniii fcripfarum
utant'.cap.;7;j:i. quib" ctemafalus in cbiifto futura p-
dicata e . Omncs ei^ ii folu^^pbctic
b Jlbeus.n.abiUoprc^buiafcfo que in ^^bie funt: nec tantu^ prcccpta

di bfificiarque c)c bac de qua H^ vite quc mo:ee pietatec^ confozmat:


nulla dijcimus aclminifh-arione nafe atq^ illie littcrie conrinenrur.vuctiaj
bonis malifcp largitur:magnti5 7 bo' facra facerootia:tabernacuIu5 fiue te
no:um proprium magne dilectionis plum:altaria:facrificia: ccrimoie dice

indicium.O.uang^enim g^fumusrqr fcfti:7 (fcdd aliud ad cam fuitutcm p


riuimue:^' celum terracp confptciuf: tinct quc dco dcbct':? grcce^pc latria

q> babemus ifitcm atcp rarione^qua dtcitur:ca fignificata t pnuriara fur:q


ciim ipfum qui bec omnia condidit i^ propter eternam vitam fidcliu^ i cbri
quiramu6:ncquaqttam valeamue ac fto:7 implcra crcdimus:^ implcri ccr^
rionifufficcre gratiaruj^tamcnq^nof nimu6:7 implcnda confidimue.
oncratos obrutofcp pcccatiB:T a con
tcmplatione fuc lucis avfoe: ac tenc^ O.uod per fo'am cbriftianam reli

brarum.i.iniquiratisdiUctidccccarof gioncm manififtari porucrirfalLicia


no omnino dcfcmit.ZDifircp iiobis v fpiriruu maligno:um : dcbominum
bum fuum:(|cftciu8 unicue filf^quo crro2c gaudentium.cap.jtr^pij,
pro nobiG in afTiipra carne naro arcp
paflb^g^ri dcu9 bomincm pcnder no' p £r banc crgo Higio ne vmam 7
fcemu9:ar(^ illo facrificio fingulari a ^am potuit aperiri 606 gentia
pcccaris omnibus mundareur:ciuf(^ cncimuRdiitimoe dcmonce^fb defdc
fpiriru in cozdibus noftris dilecrionc tozum occafionibue animarum : vel
diffufa:omnibu6 dilficulratibu6 fupa crcatura^ fpedc mudanarum 600 fc
tie in ercrnam rcquicm 1 preplariois putaricupicntcs: 7 quafidiuinie bo''
ciu6 incffabilc dulccdinej ucnircmuf. noybue eifdccp fcclcftie ac turpibue
-Ouc coih quor lingue ad agedas et rebuf fupcrba impuritate lctatcf:arcp
gJae faris efTc contendcrint? ttd uerum dcum conucrfionc buanfs
animif iuidctef. £)c quo;t imanifTimo
0.6 facraifitu rcdcmptionfs cbti^ 7 impijiTimo diiatu bo liberatur : ca
ftinulUsraro tcmpozibus dcftjerit: crcditineumquipbuitad ejrurged»
fcmp:rq5 (it divfi» figntficationib' p^ tantcbumilitatifcj:emplum : q^ta illi

dicarii.cap.)r^)cq. fupcrbia ccciderunt . 'binc funt non


folumillidequibuf mulra iam diici''

b Oc myfteriu vire cfnc:fa idc ab muf:7 alij atque alq fimilee ceteraru;
eptdio gencrie bumani p qda genrium arque tcrrarum:fcd ctia? bf
figna 7 facramenra rpotib" congrua: dc quibuf nunc agimuf tanq» i fcnatu
quib" opouuit pcr angro9 pdicattt e. deotum fclecti:fcd plancfclecti nobili
ibcindc ppfs bebrcus in vnam ^-daj tatc criminum non dignirarc vruruj.

rempublicam quc boc facramcntum Oluoium facra \?mo dum quafi ad


SEPTIMVS

fiaturales ratiorue rcferreconafrqrcf tantam detuUt ad fenatum.Ubi cum


bondlare rcs turpeetquomo bis qua primorce quafdam caufae lcginfcnt:

drtttconfonctnon potcft inucnlrc: cur quiccp infacris fucrit inftitutu^:


quonia^ non funt ipfe illo;^ facroru^ nume moztuo fcnat" alTcnfue e:cofq5
caufe quas pucat:uel potius uult pu^ Ub:o9 tan^ religiofi patrcs confcnp^
t9r<.Tlft5 fi non folom ipfc: uc^ ctiaj ti prcto: ut comburct ccnfucruni. iC:e

quclibct alic buiua gcneris cflent: op^ dat qutfc^ quod putan tmo vo dtcat
uis nibil addcum uerum uiradp cter^ quod diccndum fuggcflent vefana c6
nam:que in rcUgionc qucrcnda eft pct tetio qiiiUbettanKimpietatis cUfefoi
tincrcnt: tamcn qualicuncp de rcrum ZDcadmonc fuffia3t:facro''
cgrcgi".
natura rcddita rationc: aliquatulum rum caofae a rcge pompiUo romano
tnitigarent offcnfioncm: quam non i^ rumfacro^t infUtutote confcriptae:
tcUccta in facris aUqua vclut turpitu' nec populo:ncc fcnatui:ncc faltcj ipis
00 aut abfurditae fcccrat:ficnt in qut faccrootibus inotcfcc dcbuiiTc:ipmcp
bufda tbcatro:^fabult8 ucldelubzo;^ numa^pompiUumcuriofitatc ilUcita
mffterqsfaceidcj v>3:20 conatue eft. ad ca dcmonum pcrucnifl*e fccreta: q
Ubi non tbcarra dclab:of fimilitudi ipe quidc5 fcrtbct:ut babct
unde lcge
ne abfoluit:fcdtbcatro;tpotiua fimi 00 cdmonetur.Scd ea tamen ca rqc
damnauit:tamcn ut
(itudine dclubra cflcKquiminimeqitcnq' mctuet : ncc
cutpconatu9cft:utfcnfum boizibili^ ooce aUqucm:ncc dclcoo uel quoquo
bu9 rebue ofFcnfum vclut naruraliuj mooo confumenoo pcrdeaudet:ir«
caufarum rationcreddttadcUnirct. quod fcircncmincm voUiit: ne boies
nefaria oocct.violarc aute^ rimuit: ne
t>e Ubns nume pompilq:quo8 fe^ dcmonce iratos babct:obruit ubi tu''
natus ne facrozum caufc:quaUs i m tum putauit : fcpulcro fuo propiqua
babcbantur innotcfcercnt iuftit inccn rc aratrum poflc no crcdcne. Scnat"
di.cap.;:^q. autcm cimt rcligionca fozmidaret da-'
narc maio:um:Tidco nume aflcntirc
f £d contra inuenimue:ficut ipe cogctur:ilio8 tamcn Ubzos tam pemi
vir oocTiffimus prodidit dc nu dofo8 efle iudicauinutncc obtui rur'
me pompilq libris tedditad facro;u; fue iube:nec bumanacuriofitas mul'
caufas nuUomooo potuitTe tolerari: to ucbemcnrius rcm iam pcrdiram q"
nccdignas babitaa que non folu; lcc re:fcdflammie abolcri ncfanda moni
te innotcfccrcnt rcUgiofie: fcd faltcm mcnta:ut quia iam ncccfle cfle cpftia
(cripte rccondercntur in tcncbrie.^aj bant facra illa facc toIcwbiUus crratc
enim dicaj^quod in tcrtio buiue ope- turcaufis cof ignoratis ; q^cognitis
rie Ubro me fuo loco dicturum cfTe^ duitas turbarctur.
mifcram.Tla; ficut apud cunde; var^
roncm Ugitur in Ubro dc cultu dco:d £>c bfdromantja:pcr quaj numa
tercntiue quidam cum babcrct ad ia-' uifis qutbufdam imagibus lodifica'
niculum fundu;:'! bubuUus ciue iu]C baiHr.cap.;:p^«
ta fcpulcru numc pompil^ tniicm
aratrum cruilTct ej: tcrra Ubroe ciue: n 3lm7ipenumaadquenuUcs
ubi facrozum inftitutozu; fcnptc erat 6i^pbet«:nulUj8 fanctus agrs
caufcin urbcm pcrtulit ad prctotem. mittcbatunbfdromantia facc cdpul'
2ltillecuminfpcjalTet principia zcm fu6 eft:ut in aqua uideret imagincs
LIBER

deoK: ucl potiU3 ludificarioncs deo^' crabilts apparet:qu{tl multa in ipfis

nu5 : a quibus audirct quid in facris facrie erubefccnda fufcepcrant . 2lut


coftirucrct atqj obf^ua: debcrct . 0.6 illi omnce nil^ilaliud g> bomince mo
genue diuiuatiouie idcj vmo a pfi9 tuiprodebantur quoe tam prolijca tc
dicit all3tu:quo T ip5 numa: i podea pozie uctuftas:-! fere oine populi gcn
pftbagoMtti pbilofopbu5 ufii fiiiffe tiu5 do8 imoztalee enfe credidcrat: di
cc'mcorat:ubi adbibito fanguiue cti^ 1 talibus facrie qdc^ ilU demonee ob-"
tnfcros perbibet fcifcitari:^ necyoma lcctarenrurqui fe colcnooe pzo ipfie
tia^grece dicit uocari: que fiuenecro^ mo!tuis:quoe deoe putanfccerat: 4'
mantia dicatur idipfu^ cft:ubi uident' bufda^ fallactu miraculozti atteftatio
mo:tui diuinare. quibus bcc artib'' nibue fupponebit.Scd occulta ucri
fiant ipfi uideiint. Tlolo enim dicere: dei pzouidcntia factum cft: ut t pom-'
ba9 artes cria antc noftri faluatozis pilio amtco fuo illia congliitinati arti
aduentu5 in ipfie duitatibus gentiu; bu6:quibue bydromatia fteri pctuit:
legibue folcre probiberi:-!: peua fcue-' cuncta illa confitcri pcrmittercntur:t
rilTima uindicari. ITolo inquam boc tamen ut moziturue inccnderct ca po
diccre.foitaftie enij talia turtc licebar. tiue ^ obJucret admonere non pmit-
t)i9 tam artibue didicit facra iUa po- tcrcnturqui nc innorefccrcntmcc ar«
pilius:quo;j facrof facta prodidit: tzo quo funt crura obfiftczeporucriit:
caufae obruit:ita timuit 7 ipfequod nccftilo u3zzoni6:quo ca que dc bac
didicit:quarum caufaru^ proditoe li^ re gcfta funt in noftram memozia per
b:o8 fcnarue incendit.Oluid mibi cr uencrunt.Tlon cnim pcrTunt quod n
go uazzo illo^ facrozum aliae nefcio finunrur cf^icei . finuntur autcm alto
quae caufae uclut pbyficas intcrprc^ dci fummi iuftocp iudtcio pzo mezitis
taturqualee (i libn i!li babuifTcnt no cozumquos abcis ucl afiiigi tatu:uf
utiqp arfifleitt:aut t iftoe uazzonie ad ctiam (^t\ci ac decipi iuftum cft:Ou3
cefare5 pontificc fcriptoe atqp cditoe: vo paniciofe uel a cultu ucze diuinits
patrce confcripti fimilita inccndiflet' tie alicneiUe littcre iwdicm fint: binc

O-uodergo aquam cgcflTcritrid eft ej: intclligi potcft:^ eae maluit fenatus
poztauerit:numa pompiliue unde bf inccnderc:qUas poptlius occultauit:
dromantia^ facerct:ideo nympba^ t' g> timcrequod timuit:qui boc aude:
geria5 coniuge^ dicitur babuifleique'' non potuit.<lui ergo nec fcliccm i f\x
admodu5 in fupradicto libro vazzoie turo uitam:ncc mooo babczc uultpt "
cj:ponitur.3ta eni^ folent rce gefte aP am:taltbu8 facris mozte^ querat etcr
pfionc mdacio;u5 in fabulae ucztt.Jii nam.-Clui autcm cum malignis deC
illa igitur bydromantia curiofiflimuf nibus non uult babcre focictatem:no
rcj: illc zoanue t facra dicir. quc in li^
fupcrftirionemqua coluntur no)riam
bzis fuie pontificce baberent: t eozuj pcrrimefcat:fcd ueram religionc^ qus

caufae quas pretcr fcnemincm fcirc produntm % uincuntu: agnofcat.


uoluitjtacp eae feozfum fcriptae fc
ciJquodamooo mozifedt: quloo ita
fbtrabcndae bominum noticic fepeli

edafcpcurauit.Sutergo dcond tUic


tamfo:dide7no]cie cupidatee erant
pfcripre:ut q: bie tota illa tbeologia

ciuilie etiam apud talea bomines CfC


:

OCTAVVS

2turelq augafHni de du{^ rufTfcere unius incommutabtltf 6i cul


tateddliberoctauus. tumaduitamadipifcenda; ctlam p*
mottem bcatam:fed ab illo fanc mul^
JbequeftionenaturaUd tbeobgte t06 uno condiios aicp initiiutos ob
cum pbilofopbid e^xellentiozie faetie eam caufam colenooe pucant.tDi ctia
diTcutienda.capitulo prtmum. fam vauonie opinionem ueritatis^''
pinquitate tranfcendunt . Siquulem
H UTU:3TlXen tlle totam tbeologiam naturale^ ufc^
tio:e nobiB op'* ad mundum iftom: uel eius animam
etlanimo mlto e)ctendere potuit:ifti uezo fupra omne
q> crat in fupio-' anime naiuram confitentur dcum 4 :

rum qu£flionu5 non folum mundum iftum uiftbilcm


rolutioe 7 fxpli' qui fepe ccli 7 terre nomine nuncupa^
catoelibzo^.de turfcd omncm etiam omnino aiam
tbcologia (jppe fecerit:7 qui raiionalcm 1 inielleciua-'
quarii naturalem uocant : non cum lem:cuius gencrie anutia bumana e:
qutbudibet bominibusmon cnim fa' participarione fui luminie incommu^
bulofa dl uel ciutli8:boc cfl ucl tbca^ tabilie 7 inco:po:ei bcaia fcccru.^bof
trica:uel urbana:qu3rum altera iactt pbilofopboe plaiontcos appellatos
tat dcozum crimina:altcra indicai dc-' a platonc ooctoze uocabub dcriuato
omm ckfidcria criminofioza : ac per nullue i{ bec ucl tcnuite: audtuit igno
boc malignozum potiu9 demonujq' rac.t>e boc igitur platonequc ncccfla
dco:um:fed cum pbilofopbia cft ba^ ria buic qucftioni epftimo brcuitcz at
bendacollatio:quouim ipfumnome tingam:priu8 liloe commcmorane:^
(i latine tncerpretcmur:amo:em fapie eu5 in code^ generc Utteraru) tempoc
tie profiictur.lbouo fi fapientia^ pzo precelTerunt.
fitemur:-7 fapientia dcue c(i pcr quc^
facia funi omnia:ficut diuina auao:i i>eduo:um pbilofopbozum gcne
tas ucritafcp monftrauinucrus pbilo ribu6:idcft ital co 7ionico : coruncp
fopbus c(t amato: dei. Scd quia rcs auaozibus.ap.^.
ipfacuiueboc nomen eftnon cft in
omnibud qui boc nomineglo:iflntuz: q Uantum enim airinct ad liitc
nccp enim conrinuo ucre fapicnrie fiit rasgrccas^quelingua interce-'
amatozes quicuncp appcllantur pbi^ tcrae gcniuxm clanoz babctur : duo
bfopbi:profecto in omnibue quotu^ pbilofopbozum gcnera traduntur
fenrentias q: littcris nolTc potuimue: unum italicum q: ea paite iialtc que :

eiigendt funtcumquibud no indigne qnondam magna grecia nuncupaia


queftio traciciur. Tlccp cnim boc
ifta eft:altcrum ionicuminde lerris : ubi
opere omnee omnium pbilofopbo:u 7nunc nominaiur. 3taltcum
grccia
ranae opiniones rcfiiiarc fufcepi: fcd gcnus aucto:cm babuii pyibagoram
eae lantum qucad ibeologiam pcrti^ famium.a quo etiam ferunt ipfum
ncni:quo uerbo grcco ftgnificariinicl pbilofopbie nomen e):o:tum . Tlam
ligimue dedminitatc rationcm fiuc f cum antca fapicntes appcllarentur:
monem.ncc eae omnium: fed eo:um qui mooo quodam budabiUs ude
tanium qui citm t cfCc diuinitaiem r aUjs purftare uidcbanturiftc inKrro'
bumana curare confentiant:non tain gatue quid profiterefpbiiofopbuj (c
LIBER

cfTc rcrpondir.i.Hudiofum ucl ainato riam dt qaa omnia ^errt: fcd eay tf(t
remfapicnncquoriiam fapicnrcm^' comporcm diuine ranonis : Imc qua
fircri azzoganrifTimum uidcbarur.3o nibil er eo ftm pofTct.ilna):ago:e fuc
mci ucro gcncrie pnnccpe ftj(r rbalca ccfTu audiror ciue arcbcbus cns ipfe
mikfiustunus lUozii^ fcprcm q appck dc parrtculie inrcr (c diffimdibue qb"*
lan funr fapicntes.Scd lUi fc^ lure ge fmguia quct^ ficrcnn ira omnia coifta
ncicdiftiugucbanr':7 quibufda pccp' rcputauit:urinc(Tccna mrcjdiccrcn
tisad bcnc uiucndum aaomodans. que cojp^a difiimiUa idc illas pniu-'
3ftc aurcm tbalce ur fuccclToted erta^ las couingeoo i difTipaoo agcr ota.
^pagarcr rcrum naruram fcmrarus Socrarcs buius difciprs fiiifie pcrbi'
fuafq? difpurarioncs lirtcne mandas bcrur mag: platois:propt quc bnuii
cminuirrmajrimecp admirabiUf cjrritit cdaa i(ii recoUii.
cp aftrologx numcns comprcbenfis
dcfccrus foUf 7 Uinc crii pdicc poruir. t>cfocrarica difdplina.cap.iq.
3lqua ramcn purauir rcrom ec prind
pium:7bincomnia clcmcnra mundi f Ocratcs ergo pmus univfa pbt
ipfuqs mundum 7 q in co gignunrar lofopbia ad (ozzigcoce ccmpo
cpflc.Tlibil autcm buic opcri q? mu ncnoofcpmozce mflcrilTc mcmorat:
00 confiderato ta mirabilc afpicimus cumante tiUimomncs magis pbyfi''
q: diuina mcnrc prcpofuir. "buic fuc^ d8:id cfl naturalibus rcbue pcrfcru^
cclTu anapmadcr dus auditot: mura tandis opcram marimam impendc^
uircp dcrcrum narora op;nionC3.Tlo nnr^Tbn mibiautcm uidcxtjr pofTe
cnim cx una rc ficur rbalce cj: buore: ad Iquidum colligi umim fccratcs
fcd cr fuis proprqe pricipqs quafcp ut boc fjccrrcciio rcrum obfcuraruj:
ree nafa purauir. <luc rcrum princi' 1 inccrrarum ad aliquid approbaruj
pia finguLap d^c ncdidir infuurati in 1 ccnum rcpcricndum antmum inic''
numcrabilcB munoos gigncrc:? quc du;quod cfTcr bcarc virc rccifTaruj:
cunq^ in cis oiiunrur : eofcp munoos proptcr quam u-ram omnium pl; ilo''
mooo difloluirmo ircrum gigni c^fti fopbo:um muigilafTc ac laborafTcut'
mauir: quanra qmfcp ctatc fua mane dcrur ir dufbaa: 3ln vero fn m dc dlo
porucrit:ncc ipfc a'iquid diuine mcnri quida^ bcniuolctius fufpicjntu::ncU
in bis rcrum opcnbus rbuens.^ftca' barimunoos raicnis cijpidirari>ii«
narimcncm difcipu'um i fucccffojej ammos k crtendc in diuma ccnjn q^
rcliquir:qui omncs rcrum cauias mft Doquickm ab ds caufas rcr ndcbat
niro acri dcdit:ncc oos ncgauir autra tquiruquae piias arc^ fdmas ri mft t
cuir:n6 ramc ab ipfie acrcm facrum: vnius ucn ac fummi da uoUmrate ce
f5 ipfoe et acrc o:ros crcdvdit.3lnajRi crcdebar.Uri no cas putabat nifi mu
gorasi5o dns auditoj barum rcrum dara mcnrc polTc comprcbcndi:7 loo
omnium quas uidcmuf t(fecro:c duu purgandcbonifmo:ibus uicecefcbac
num animum fcnfin i dirir qc ifmita inf^andum:ur dcprimcmibus Ubidini
matcria qoc coftarcr dilTimiUb'* inrcr bua croncrarus animus naturaU ui'
fe parncuUs rcrum omnium gcncra go:c m ctcma fe aitolcren naruranqj
pro moduUf t fpcdcbue propn^s fiti inco:po:a i icommutabiUs luminio
gulj ftcrcfj aio facicnrc diuino. £>tO' ubtcaufcomniumfaaa^z naruram^
gcr.csquocp anapmcnif alrcr auduo flabrifcr uiuurr inrclhgcrtc pumaie
acrcni quidcm dijcir raum cflfc matc' cofpuct . £^ri3t cum lam ipcritoai}
OCTAVVS

ftultiriam fdre fe aliqu{d opimntin: gem'o mirabtli longe fuoe condifdpu


tmm m ipfifmoulibuf queftionib": lo8 antciret:parum tamcn putans p-'

quo tom animu itendifTe videbanvcl ficiende pbilofopbie fufficere feipluj:


confelTa ignoratia fua veldifTimrata flc focraticam difcipUnam^q^longe la^
fcietiatlepozc mirabili dilTercndi i a^ tccp potuit pcrcgnnatus eft:quaqua''
cutiffima urbanitateagitalTe atcp uer ucrfum eum alicuius nobilitate (cien''
fafle.Unde i concitatis inimicitqs ca tic percipicndc fama rapiebat . 3taC0
luniofa criatioedamnatue mote mul 1 in egf pto didicit quecunc^ ilUc ma
ctatus efl.Scd eil poftea illa ipfa que gna babcbantur arcp oocebanrur : t
publice damnauerat atbenicnfium & inde in eas italie partes ucniene : ubi
uitas publicc lupt:i duos accufatoea pftbagotcozum fama celcbrabatur:
eiu9 ufcpadeo populi indignatioc co^ tjccjd italicc pbibfopbtc tuc flou:bat:

ucrfa:ut unue coiuj opprclTus i mul^ audiris emincrioribue m ea ooctonb"


ritudinc operiret:e)cilio aut volutario facillimc compjcbedit.£t q: magifl^j
fltcp pcrpctuo penam fimilem al^ cua focrarem ftngfaritercUltgcbat^eu^ lo'
dct.Xa preclara igitur vire mo:tifcp quentcm fac in omnibus Pmontbue
fama focrates Hiquit plurimoa fue fuis fadcn8:eria illa que ud ab aUjs
pbilofopbie fcrtatojce^quo^ ccrtatij didicerat:vripc q^ta potuerat itelhge^
ftudium fuit in qucflionum motaliu^ ria uidcrat:cu illiud lepozcr mozaUb''
difccptarione ucrfari:ubi agifdcfum difputationibua temperauit.^taq^ cii

mo bono quo ficri bomo bcatus pot. ftudium fapicnrie in acrionc t contem
<luod i focraris difputationibus dii pbrionc ucrfcf^unde vna parf eiue ac
omnia mouetiaflcrifdclVuit^quonia riua:aUera conteplatiua dicipotcfl:
non euidcntcr apparuit quod cuiqp : quarum acriua ad agcndam vitaj id
placuitindefumpfcrunt:? ubi cuic^ ad mozes inftirucnooe pertinet:cd
efl

rifum eft conftitucmnt fincm boni.fi teplariua autem ad confpiciendaa na


nisauremboniappcllatur: quo ^(cp ture caufas i ff cerifTimaj vitatej.So
cum perucnerif bcatue efl.Sic autcm memorat.
crates in acriua ejcceUuifle
diucrfas intcr fe focratici de ifto fine •jbftbagoras vo magis contepbriuc
fentcntiaf babuerunKutquod uijccrc quibus potuit intcUigcntieuiribus in
dibile eft uniue magiflri potuifle face ftitifTe.lSroinde plato utriiq3 iungcn
fcct3tote6:quidam fummum bonum 00 pbilofopbiam perfeciflc laudatu::
dTe diccnt voluptatej^ficut ariftipp": quaj in tres partes diftribuit.Unam
quidam uirtute^ ficut antif^bcnee: (ic morale quc majric in actionc ucrfat':
altj atquealq aliud arcp aliud opinati flUeraj naturakm quc conteplattoni
funt:quof comeorare longuefl. deputataeft:tertiamrarionalcm qua
ueriidetcrminatura falfo . -ClueUcj
£)c precipuo intcr difapulof focra utricp.i.actioni i contempbrioni fit

ris pUtone:qui omnem pbilofopbii necefTaria:ma;cime lamc conteplario


triplici parritione dil^npt.cap.tiq. pfpecrionem fibi uendicat ueritarie.
3deo ba tripamrio non eft contraria
f £d inter difcipu loe focratis no illidiftinctioni:qua inteUigitur omne
quidem imerito ejxellenrifTima ftudium fapienrie in acrionc i conte'
ploria claruit:qui omnino cctcros ob pbrione confiftere. Ouiid autc tn bis
fcurarcf plato.Otui cum cfTct athcnie ucl dc his finguUs parribne pbto fen
Ob boneflo apud fuos bco natusiT i ficM cft ubi fincm omnium acriomi:
LIBER

cas omntum natum;2:ubi lumcn


ttbi' f 3 ffgo plaro dd buifls imirato
omntutn rahotm cfTe cognoucric ucl zcm:ccgnitozcm: amatozcm di^
crcdiclcru:difrercnDo cjrplicare 7lon'' px. cfTc fapicntcm:cuu}8 participatide
gum cc arbirro:'! teme cfTe affirmldo fit bcatus: quid opud cfi difcute cete"
narbitroXumcmmmagiftrifui fo' ro9:quozum noUinobis q> iftcpropi'

crans:qucmfacitin fuis volumibus acccfTcrunt.iCcdat igttur cis non folo


difputantcm notifTimu mo:c difTimtt tbeologta illa fabuU>fa dcoium crimi
landc fcic ucl opmiote fuc fcrua: affcc nibus oblectans animos impto:um:
tat:qj i illi ipfc mos placuit:factum e ncc foUim etiam lUa ciuilis ubi tmpu''
ut criam ipfius platonis dc rcbus ma ri dcmones tcrrcflnbue gaudqe dedi
gnis fcntcntie no facilc pfpid pofTmt. t06 populos dcozum nomtne fcduccn
Bj: bis tii que apud eo; lcguntuzrfiue tc8:bumanoe crrozce tanquam fuos
quc di^it fiuc quc ab alqs dicta ee na: diuinoe bonozcs babc volucrunt:ubt
rauit:at£p confcripfit quc fibi placita ad fpcctanooe fuozum criminum lu"
uidcntur.qucdam comcorari i buic 009 cuftozce fuoe tanquam fucuani''
opcri infcri opotct a nobis ucl ubi fuf tatis adminiftratozcs babucrunt:ubi
fragatur religioni ucre quam fidef no pcrcos ad fuum cultum fludiie imo"
ftra fufcipit ac dcfcndit:ucl ubi ti uide difTimis alios cjrcitantce: i fibi dclcc'
tur cfTccontrariu9:quantum ad iflaj tabiliozcs luoos de ipfis fpectatozib"
dc uno deo i pluribue pcrtinctqucflt ejrbibentcs . Ubi fiqua vcUit boncfta
onem:qucm proptcr uitam qttc pofl gcruntur in tcmplts cdiuncta fibi tbe
mo2tcm fotura cfl ucraciter beatam: atrozum obfccnitate turpantur:7quc
colcndum cfTc catbolicc rcUgionie aP cun^ turpia gcruntur in tbcatrie: co
rit difciplina. foztafTis cnim quipla^ parara fibi tcmpbzum fcditate lauda
toncm cctcrie pbilofopbts gentiu^ lo tur.£tc3 quc varro er bie facns qua
gercctcqj prclatum acutius atqj vaci fi ad fclum i tcrram rcnic^ moziaUu
us intellejrifTe fama cc
atcp fecuti cfTc femina i actus intcrpretatus cfl:quia
lcbziote laudantur:altquid tale dc do nccipfa illis ritibos figntficantur que
fentiunt:ui in ilio inueniatur i caufa ipfeinftnuareconat:? idco vcritas co
rbTi(lcndi:t ratio intcUigcndi: 1 0!oo nanre5nonfcquitur.£tfiipfa cfTcnt:

viucndi.O-uotum trium un05 ad na-' tamen animc rationaU ca que infi-a il

ruralcm:altcrum ad rationalcm:tcrtJ bm nature ozdine conflituta funt: ^


umadmoralcm partcm intcUigitur dco fuo colcnda non c(Tcnt:ncc fibidc
pcrtinc.Si cnim bomo ita creatus c: buit prefcrre tanquam dcos: cae rcs
ut pa id quod i co pzcccUit:attigat ad quibue ipfam prctuUt vcrus de: i ca
iUud quod cuncta prccdht : id e unii quc numa pompiliuf re vcra ad facra
ucrom optimum dcum: fine quo nlla ciufmodi pcrtinentia fccum fcpclicn'
natura fbTtlltt:nuHa ooctrina iflruit: oocurauitabfcondi: « aratro cruta
nuUus ufuf cjcpcdit^ipfe qucratur ubi fcnatus iiUTitincedi. 3n co gcncre fot

nobis omnia funt fccura:ipfc cernair ctiam iUa:ut aliquid de numa mitios
iib: nobis ccrta funt omnia:ipfc diU" fufpiccmur : que alejcander maccoo
gar.ubi nobis rccta fut oia. fcribit ad matrcm:fibi a magno anti"
fhtc facrozum cgfpriomm quodi Iro
0.5 dc tbcologia cil platonicis potif' ne patefaaa:ubi non picus i faunue:
fimu dtfceptadd fit: quo?^ opioni oiu 1 cncas 1 romulue : vel ctiam bcr'

pbojt poftponcda fint oogmata.c.r. cules 1 cfculapiue : i libcr fcmcU


OCTAVVS

narus t rfndaridc fratrcs:? fiquos a tabant.^boc aot in confpcctt» talis co


UoB dc mo:taUbu8 pro dqs babct: f; gitationis iam no cfl co:pu8:fcd fimi
ipfi ctiamaio:c6 gcntium dq:quoe n Utuoo coq70zis.illud aut undc uidcf i
ccro in tufcubnie tacitis nomi>us ui animo bcc fimilituoo cozpozis ncc co
dctur attingc.3uppif:iuno fatumue: pu8cftnccfimilituDOCo:po:i8:Tude
uulc3nue:udla:7 alq plurimi : quos uidcmr atcp utru pulcbra an ofozmif
Varro conatur ad mundi partrs fiuc fit iudicatunprofato eft mclius q> ip

clcmta tranffcrre:bomine9 fuifTc pro faquciudicatur.t)cc mcnsbominis


duntur.Ximes.n.t illc quafi zuclata n ipfa rationalisanimc natura cft: q
mfftcria pctes admdet alccadru ut : uticp cozpus non e(t:(i iam illa cozpo^
CU5 ca matri confcripta infinoaucijtt: ris fimilituoo cum in animo cogitan-'
flammis iubcat concrcmari. Tlo folu tis afpiritur atc^ iudicatur : ncc ipfa
crgoiftaqueduc tbcologic co'tinent co:pus cft.Tlon e crgo ncc tcrra : ncc
fabulofa.f.7 duilisrplatonicis pbilo' «qua:necacr:nccignis:quibu9 qua^'
fopbis ccd3nt:qui ucrum dcu i rcruj tuoz cozpozibue quc dicuntur quatu^
Buctozc:-! ucritatis tiiuflratoicy.i bca 01 elcmta:mundum cozpo:cum uidc
titudis largito:e cflc dijrcrunt: f^ al^ mus cflc compartum."lSo:«> (i noftct
quocp pbilofopbi qui coporalia nafc animus cozpus non cft:quomooo 6s
ptincipia coipozi dcditis mtibus opi'' crcato: animi cozpus cft/ £cdant cgo
nati funt:ccdant bis tantis i tanti dci 1 i(ti ut dictum e platoiris^ccdant i il

cognitozibus uiris^ut tb:slcs i bdoze: (i quos quidcm puduit dicc dcu cop**

flnapmcncB in acre:ftoici ini^c.cpi'' cflc:ucrutame eiufdem naturc cuius


curup in atomi6:boc cft minutifllimif lUccft animoB noftroe ce putavunt.
co!pufculif:qHC ncc diuidi ncc fctiri q' 3ta non cos mouit tanta mutabritas
unt.£tquicuncp alq quozum cnume animc:quam dei tribue ncfas eft. Sj
rationc immorari non eft necc(Tc:fiuc dicunt co:po:e mutatur animc nata:
fimpliria fiue coniuncta cojpora: fiue nam pcr fcipfam incommutabilis cft.
vita carcntia finc uiucntiarf^ tri copo- Tbotcrant ifH dice co:po:c aliquo uul
racim principiiJcp zni ci dijccrut.Tla ncratunnam per fdpfam inuulncra'
quidam cozum a rcbus non uiuis rcf bilis e."l!^rorfus quod mutari no po^

uiu-iB ficri poflc crcdiderunt:ficut cpi teft:nulla re potcft.Jlc pcr boc q> cor^
curci. Ouidam vo a uiuctc qdam ui' porc mutari poteft:aliqua re potcft:-!
uetia qdam non uiuctia fcd tamcn 3
: idco incommutabile rcctc dici non po
cozpozc cozpozca. Tlam floiri ignem tcft.

id e cozpus unu^ ejc quatuo: clcmtis


quibue uifibilis mundus bic conflat: t>c platonico^t fcnfu i ca ptc pbie:
1 uiuercm i fapietcm i ipfius muudi q pbffica nominatur.cap.vi.
fabricatozcm:atcpomniu qucfuntin
co:eocp omnino igncm cfle dcom pu' u 3dcrot crgo i(ii pbi:quo9 cc&Q

taucrunt.^bi i ccteri fimilcs cozuj id n immcrito fama atcp gloria p^


folum cogitarc potucrunt:quod cum lafos uidcmus:nullu5 corpus cflcdc
cis cozda co:nm obftricta camis fefi' om:7 idco cuncta corpora trafccndc^
buB fabulata fiit.^n fc quippc bebat runt qocretcs dcum.Uidcrunt quic^
quod non uidcbant:'r apud fe imagia quidmutabilccft;noncfle fummum
bant'quod fo:is uidcrant:ctiam q^oo dcum:t ideo omncm animam muta'
non u(debant:fcd tantummooo cogi bikfqp omnc9 fpiritua tranfcenderiit
LIBCR

eo quod amattuc^ Tfummumbo^ quod notum eftdet mantfeftum eft 1

num amat:quie eum bcarnm mfi mt ill.6:68enim iliis manifeflauit.^nuifi


ferrimus ncgat.-^^pfum uerum acaiit biliaenim eiu8 a conlUtutione mtidi:
fummum botium plato didt dcum. p ea que facta funt inteliccta confpici
Undc uuU cflc pbibfopbum amato untun fempi6ta quoqj uirtue ciue 1
rc dcimtquonia^pbilofopbta adbe diuinita8.£t ubi atbeniefibue loqns:
atam uita^ tcndit:frucn8 60 fit bcat" cum rcm magnam de deo di)ciflct:7 q
qui dcum amavit . 0.uicun£^ igitur a paucie polTet intclligi:q;' inillo uiui^
pbilofopbi dc 60 fummo 1 ^o ifta fe^ mu8 t moucmur n fumus: adiccit t
(mmt:q>i iruj czcatarum fit alfccid: ait ficut 1 ueftri qutda; dt^crunt.tlo
1 lumc cognofcedarum:7 bonum age uit fane etiam ipfos in qutbue crrant
dnmm.q^ ih illo nobis principium fit caue.Ubi cnim dictum cd : q? pcr ca
nacure:t ueritas ooctne:'? fcliatae ui que facta funt 68 illie manifeHauit itt
re fuic platonici accommodatuis nun tcllcctu confpicienda inuifibilia fua:

cupet':fme quodlibet aliud fcctefue ibi etiam dictum cfl non illos ipfti de
nomcn impomint: fiuc tantummooo umreac colutlTc:quia ^alqe idb" qui
(onici generi8:qui in eis prccipui fue^' bu8 non opottcbandiuinoe bonozcs
runt ifta fcnferint:ficut idcm plato: T illi vni tanrum debiros dctulerut:qin

qut cum bcnc intcllcxerunt:fiucctiam cognorcctcs dcum non (icut dcu5 glo
italici p:optcr pytbagoram 1 pytba^ rificaucrunt aucgratiae cgerunt: fed
gozcos:! fiqui fozte alq ciufde fiiie irt euamicrunt in cogitationtbue futs: t
ididcm fucrunt : fiuc aliarum quocp obfcuratum eftinfipiee co: co:u5.bi^
getium qui fapicntcd ucl pbilofopbi ceree enim fe fapicntee cfre:ilulti facti
babiti funt: atblantici:libfci.egfptq: funt:7immutaucrunt gloziam inco:''

indi:pcrfc:cbaldci:fcftbc:galli:bifpa'' ruptibtlie dciin fimtlitudincm imagi


ni:alqcp zpiutur qui boc uidcrit ac 00 nis co::uptibiii8 bominis:? volucru:
cuertnt:eo8 oirid ceteris atiponimus: 1 quadrupcdum:a ^petium:ubi 1 ro^
eofc^ nobis pzoptnquiozce faremur. manoe 7 grccoe 7 cgfptioerqui 6 fa^
Ctaiuie enim bd cbnHianue littcns ptctic nomincglo:iati funt fecit intelU
tin cccraflicis a-uditus:platonico:nnt gi.S; de boccumiflie poflmodum
foztc notfi igno2er:ncc utrum duo gc difpntabimuB.Jn quo aut nobie con
ncra pbilofopbom^ c):titerit i greca fetiuntde uno deo buiue univfi auc
lingua ionico:u5 1 italico:um fciat : n to:e:qui non folum fupcr omnia cot
tatii ita furdue c(i in rebua bumanis pora einco^7o:cu6: vum eriam fupcr
ut ncfdAt pbilofopbo8 ucl Hudiu^ fa^ omnce antmae t'ncouupnbilte:pnnci
pictic:ucl ipfatn fapicntiam profitcri. pium noHrumilumcn noflrum: bonu
jCauet C08 tame qui fcciidu clcmcnra nofh-um: tn boc 1 eoe 7 ceterie antc
buius mundi pbilofopbanrunnon fe ponimue.
cundumdcu5 a quo ipfc factus c mu''
duB.admonctur enim preccpto apo^ Ouefitinterpbilofopbicad artes
ftolico:fidclitercp audit quod dictum religiofi e^celletia cbtilliani.cap.)c.

ett . Cmetc ne quie uos dccipiat pcr

pbi'ofopbia3 1 mancm fcductione fe^ n Jecfilfaeeo^jcb^iflian^ignoaf


cunduj clcinta mundi. Oeindc nc om vbi8 que no dididt i difputatio
nc8 tales ef(c arbitretur:audit ab eo' nc no uttt': ut ucl naturale lartnc : uel

dcm apoHolo dici de quibufdam: (|a f bfficam grece appeUet eam partcm
OCTAVVS

(nqu<i'(Icirtqu(ricioucnamre tna&f: ta tcmpotu; ratto que cbronica bifto


^rauonalefuielogiamm qua qrtt' riaconrinctttr:platonemindicata tc''

qnonam mooo uoitae percipt polTlit: po2€ quo propbetauit bieremias ccn''

t moralcm ucl etbicam in qua dc mo tom fermc annos poftca natu; fuilTe.
rib" ajit;bonorij(^ finib'* appetcndif: <lui cum octoginta t unum uiplTcc:
malo^ uitandi0:ideo nefcit ab uno db anno moitis eius ufcp ad tcmpua
ttcro deo at^ optimo:t naturam no^ quo ptolemeua rej: egfpri fcripturaa
bia eflTeiqua facti ad eiu9 imagine fu" propbericae gentie bebrcozum de iu
maeii ooctrinam qua eum nofi^ no^ dea popofcit:T pcr fcptuagmta uiros
uerimue:? gratiam qua illi cobereoo bebreoe : qui eriam grecam linguam
beati fumue.^bec itac^ ca e(l cur i(\od noueranninterpretandae babedafcp
ceteris preferamuetquiacum al^ pbi curauic:3nniferme repiiif fqtagmta.
bfopbiingeniafuafiudiacp cotriue^ <luapropter i illa pegKarioe fua pU
rint in rcquircndis rcrum caufie: 74 to necbicrcmiam uidere pocutc: caco
nam elTet modus difccndi atcp uiuai encc defunctum: ncc eafdcm fcriptas
di:ifti deo cognito repcrierunt ubi eS'- legerc que nondum fuerant in grcca^
(aiti caufe conftitute uniuerfitati&: linguam tranlkte qua Hlc pollcbat:
1 lu^ perdpiendc ueritatia:'! fone ui^ nifi fotc quia fuit acerrimi ftudq:ficuc
uentis felicitatis.Sine ergo ifti plato cgfpriae ita t iftae p interprcte didi^
nici fiue quicunq? ali^ quarul^ getiu cit:non ut fcribenoo tranfferreKquod
pbi de deo ifta fcntiunt nobifcum fcn^ ptolemeue pro ingenri beneficio : qui
tiunt.Scd ideo cum pUtonicia magif rcgia potcftaccetiam rimcri poterat
plac uit banc caofam agcrc:quia com mcruilTc perbibctur:fcd ut colloqucn
funt lirterc notiozce.Tlaj t grcci quo 00 quid conrincrent qoantum capcrc
rum lingua in genribu» premincneaf potuilTct addifccrct.boc ut cpftunet
magna predicatione celebrarunt:t la illa fuadere uidentur indicia: q' Ubcr
rini pcrmoti earum ucl ej:ccllcntia uel gencfcoe fic incipit. 3n principio fedt
glo:ia uel gracia:ipfae libcntiua dtdi deue celo t tcrrl:terra autcm crat in^
ccrunKatcp in nim eloquiii tranffere'' uifibilie i incompofita:? tenebre erat
00 nobiliores clariotefcp fcceriit. foper abflTum : i fpiritue dei fcrebat'
fupcr aquae. 3^ timeo aiit plato que
Undc plato eam intcUigentiaj pc lib^ de mundi conftiturione confcrip
tuerit acquirerc:qua cbnftiane fcie
^ fit:deum dicit in illo opere tcrram p^
pinquauit.cap.)n. mo i^nccp iunpilTc . ZDanifeftum cft

flutem q> igni tribuit ccU locum . "bet


m 'JrantarAatemqaidm nobie ergo bec fcntcnria quandam illias fi^

in cbtifti gratia fociari:co audi^ militudiuc3 qua dictum eft in pncipio


nnt uel lcgunt platonem dc deo ifta fe fedt dcue celuj 7 terram. £>einde illa

fifle:quc multum congrucre viiari no duo media quib' incerpoficie fibimct

ftrereligioniB agnofcunt. Undenon' bec e^ctrema copularcntur:aquam di


nuUiputaucruntcumquanoo prepc dt 1 «ere3:uiii putat' (ic intellqrilTc q6
in cgfptum bicremiam aodiftc^pbe-' fcripium eft: fpiritue dd fercbatur fu
lam.ucl fcripturae propbcricas in ea per aquas.-p)arum 4ppe attedes quo
dem pereginarionelcgi(Te:quo:um 4' mou; folcat illa fcriptura appcUare
dem opinionem in qutbufdam libris fpiritii dd:quoni3 1 aer fpiritus dici

mei9 pofuuScd diligentcr computa'' tur: quatuot opinatus elcmenta loco


URER

illo commcmoraca aidcri potcft . fec ctteris glotiofiotce ilUiftztoicfc^ babe


indc q> plato dicit amato:cm dct efTe tur:intantum aU|s prelati iudtao po
pbilofopbu^mibil fici illis littcria fa^ ftcro2U5:vtcii anflotcles pLuonis di^
cna flagrat : t majcime illud q6 7 mc fdprs vu-c]cccUcti8 ingenq 7 cU)quio
plunmu addudt:ut pcne anctiar pla^ platoni quidcm impar.fed muUos fn
tonc5 iUo:}i Ubrorum qcpcrcuj fuilTe: ciU; fupcraneicum fcaam pipateticaj
quod cum ad fancrum moffe ita vba condidiffct^g^deambulanB dtfputare
dd per angelum pcrfcrantun ut quc^ confucucrat: plurimofcp difcipfos p*
rcnti quod
nomcn eiu9:qui cii pcr
fit clara fama cp:elIce:viuo adbuc pcep'
gcre prcapicbat adpopulum bebreu to:e i fua befun cogrcgalTet.^poft mo
q: cgypto Ubcradum rcfpondeatur. tcm vo pbtois fpcufippus fowris a*
£go fum qui fu^: i dicce filqs ifraeU fili":'! jccnocratce dilcct" eius difcipf»
qui cft mifit me ad u08:tanquam i eC i fcbola; cius que acadcmia uocabat'
comparatione qui ucrc cfl q: incomu cidcm fuaelTifTenf :at(p ob boc 7 ipd
tabilie c\\: ca quc mutabilia facta fut 1 COU15 fucccfTores acadcmid appclU
non fint.Uebemcntcr boc plato tenu rcntur:reccntic:ee tn pbi nobilifTimi
it 1 diltgcntiflrimc commdauit.£t nc quibuf plato fcctandue placuitnoluc
fcio utru boc ufpiam rcperiatur in U runt fc did pezipatcticos aut acadcmi
bns eo!um qui ante platonc^ fucrat: cog fcd pIatonicog.£jcquibuf futual
nifi ubi dictum cft ego fum qui fu^: t dc nobiUtati gredrplotin^iamblicus:
dicce ds qui eft mifit me ad uoe S5 . po:pbfn'' . 3n utratp aiit lingua.i.i:

undccdc^illeiftadidiccritifiuc prece^ greca 1 Ujtia:apulcius afer cjrnrit pl»


dentium cum ucterum Ubri9:fiue po- tonicug nobiUg.Scd bi omnce 7 ccU
tiudquomooodtcitapoftolue:q2 qd riufmodi7tpfcplato:dtJ9 pUirisdTc
notum efl dci manifcffum cftin lUie. facra facicnda putavunt.
deu9 eni^ iUis manifefbuit:(nuifibria
cnim au9 a conftitutionc mundi:p ca £>e fcntcm platdis: qua diffiniuit
que facta fut inteUata confpiciuntur: dcoe n cflc ntfi bonos: amicofcp vtw
fcmpitcma quocp cius uirtus t diui'' tu.cap.^.
nitae non unmcriro me pUtonicoa
pbilofopbos elcgiflccum qmb" agaj q 0% crgo a nobis 7 in alqs mf
quod i ifta qucfhonc quam mooo fu^ ns reb" magnifcp dilTcntiant: i

fccpius agitur de naturati tbeologia: boc tii q? md pofuuq: neq? parua «f


utrum proprer fclicitatcm quepoft cft:7indenuncqucftiocf> primti ab
moztem fiuura cfhuni dco an pbnb'' cis quero quibus dqe tftum cuUum
facra faccre opo:rcat.11am ut^ unus cjcbtbcndum arbirrcntur: utrum bo -
dcus an plurce propf buius vite fmc nis an maUe^an 1 boms 7 malis.Sj
bona colidi: fatis ut ejciflio e;cpofui. de boc babcmus fcntenriam p\Aton\f
djccnns omncs dccs bonos cfTe: ncc
<luod cni platoici lic; de uno vo omnino vIUwi deo:um malum.
cfTe

deo bii fcnferinnmultia tit dqs facra £onfcqucn8 eft igitunur bois bcc ^
fadenda cenfucront.cap.^'. bibcnda tnrcUigantur.Xuc cnim dqs
c^ibcntur : qm nec dq crunt fi boni
d £09 (Jppc bos porifTimu ekgi: nonenint. "boc ftita eft:nam de dqs
qm de v^o dco qui fedt cclu5 1 quid aUud dccct crede,' 3Ua profecto
tarrm quato mcUuQ fenfcrot : mtfl jMcuaturopinio:quanonnoUi put^t
.

OCTAVVS

dco9 malo» facrof placanoos ee:ne boneftoa t uirtutibud fapietio d (o^


ledacbonos aut \it aituocni; iuocan^ doe arbitrantunaUterq^ de uUo 60^
DOB.JJOali aut nulU funt dqrboia po^ fentirt nefas babet.
10 dcbuua ut diit bonot facrozum cH
d£feredus.0.u( funt crgo ilU cj luoos ibeoptoneeo^qutratioales atas
fccnuos amanncofcp dminis rcbus tHu genef ee di^ernt.i.i dqf celeftib'':
adiangi i fuis bonoabuf flagitant cj: ideoibus aerqe^Tinboibusterreis.
biberi:quomm uis no eof indicat nul cap.piq.
lo8:fed ifte alfcctuf nimiru^ idicat ma
lod.^Oiuid enim de ludis fcenicis pla'' e 36ponut8 !quiut:attcnte igitur
to fenferit notum eft:cu5 poaaf» ipos atidiamue.Omnium inquiunt
cp tam indigna deomj maieftate attp animalium i quibue eft anima ratioa

bonitatc carmina c6pofu<rant:cenfet lie tripartita diuifio cin deosrboies:


ciuitate pelUoos.Ctti funt igitur if^ democs . t>ij e;ccelfifTimum locu tc^
dq:qui defcenicis ludis cum ipfo pla nent:bominc8 infimu^^demonca me^
tone contendunt 3Uc quippe n patit"
.'
diom.Tlam deo:u5 fcdes in ccbeft:
6o9 falfis crimintbuf infamari:ifti eif bominum in tcrra:in aere dcmonu^.
dcm cribus fuos bono:cf celebrari iu Sicut eie dmcrfa dignitas cft \oco^:
bcnt.i>cmcp ifti cum cofdem luoos i^ dq funt bo
ita etil naturai^^^lbroinde

ftaurari precipercnt:pofcente8 turpia mibus dcmonibufcp potioKs: bomi"


maligna geftcrunt. Zuo latino aufe^ nee ucro infra 6oe 1 dcmonee confti'
rentcs fiUum:i imittcntcs mo:bu5 ap tutifunt : ut clemcntotum ouiinc fic

co:umabnuilTetimpium:eucp mob» cUffcrcntia mcrito:um.C>eone8 igitur


rctrabcntes cn uilTa complcflfet . 3fte medij qucnadmodum dqs quibus
:

autem illoe nec ta^ malos timooe pu inferiud babitant poftponcndi:ita bo


robur CoftatiftTc
tat:fed fue fcntcmie minibue quibue fuperiue prefcrendj
retme8:omnc8 poctarum facrilcgas fiit . "babcnt enim cum dqe comune^

nugas quibue ilU pcr immunditie fo imo:taUtatem co:po:um : antmo:um


cictatcm oblectantur:a popub bene i aatem cum bominibus pafTiones
ftituto rcmoucrc non dubitat "bunc . O.uapropternoneftmirum inqtttut
autcm pUtoncm:qucm iam infecuoo fi etia^ Utoo:tt5 obfccnitatibud x poe^
lib:o commcmoraui: intcr fcmideos tarumfigmtid delectantur qiiquide^
labco ponit. 0.ui bbeo numia mala 1 bnanis capinntur affectibu8:a qui^
uictimts crucntif atcp buiofmodt fup bus dg longe abfunt 1 modis omni^
pUcationibus placari epftimat: bona bue alieni func.£]c qno coUigitur pla
ucroludtsitaUbus quafiadlctitia; tonem poetica dcteftanoo 1 ptobiben
ptmetibus rcbue.Cuid cft crgo q^fc-' 00 fiLgmcnta:non dcos qut omnee bo
midcus plato no fcmidcis fed deis i ni 1 e)ccclfi funt priuaflfe Uioomm fce^
boc bonis ilUi oblecpmta q: iudicat nico:u5VoUiptatcfeddemoncd. 'bec
turpia tam conftantcr audct aufcrrcif fi ita funnque Ucet apud alios quot^
quifanc dq rcfelbnt fentcnna^ labco reperiantur.^puleitt» tamen platoni
nis.nam fe i latino no lafduoe tantit cus mauda»fi8 de bac re fobm unt»
ato^ ludtbunoo8:fed et fccuos terribt Ubrum:cuiu8 tituUun c{(c uo^
fcripfit

lciq3monflr3nit.£]cponantergo no^ bit d deo focratie ubi difTerit % q:po'


bif ifta p[atonici:qut ome deoe fccun nit ep quo genere numinum numen ft

dmu «ucto:(d fui fententiam bonof 'i bifocratedbebatadiucto 1 amicitis


LIBER

quadam condUatum:a quo pahibet tlam de


bkattonie alttolem locum .'

admoneri ut dcfiftcn t ab agc^


folttuB moubud eo:um:cum dc omnibue gc
oo:quanoo id quod agcrc uolcbat^f neraUter loqucrctur: no folum nibil
pcrc fucrat cucnturum.lbidt c^ apcr bont dijav.(ed cttam pUirimum maU.
i copiofiffunc aflerit: non lU»
ti(Time i^eniquc lccto ilU> libro : profue neo
deumfuilTcfcddcmonc; diligentidif miratur coe ctia; fccntca turpitudie;
putationc pertractans iftam platonif in rcbua diuinie babcre uolutfTc:? cii
de dcotum fublimicatc:7 bomind bu deoe fe putari vcUnt dco^ criminib"
militatc:i demonum mcdietatc fcnte oblcaari potuifTe:! quicq'd t'n co:um
tiam.tJcccrgo (i ita funt : quonamd facris obfccna folcnitate fcu turpi cm
aufus cft plato ctia^ fi non d^e quos dcUrate ud ridctur uel bo::ctur coiu^
ab omni buma cogitationc fcmouit: atfcctibud conucnire.
ccrtc igfis dcmdibus poctae u:bc pel^
lcnoo aufcrrc tbeatricae uoluptatce: Oluod neqp propter acrca co:po«
nifiquia boc pacto admonuit animd ne<^ propte: fupcrio^a babitacula:dc
bumanum:quaui8 adbuc in bis moi moc» boibus antcccUunt.cap.jni'.
bundie mcmbrie pofitum j> fpleootc
bondtatie impura iufTa dcmonu; co q Uamob«m abfii ut ifta cSddc
tene-co:ucp immunditiam dctcftari^ rane aniue ucracitcr rcUgiofus
Tlam (i plato bcc boncftilTimcarguit n uero 60 fubditue idco arbitrcru: de
n probibuit:profccto dcmonce tuzpif monee feipfo cfle mcUozce:^' babcat
fimc popofccrunt otcp iuffcrunt.Jlut cozpora melioza. 2llioq'n muUae fibi
crgo fallitu: apulciuart non c;:ifto gc a bcftiae prclaturus cft:q noe a aaio
ncrc numinum babuit amicum focra nia fcnfuum:t motu faaliio arcp cela
tc6:autcontra fcfcnfitplato:m6 dco rimo:7 uaUntia uirium:t anoftfluna
nce bonoranoo:mooo eozuj dclitiaa firmitate co2po:um uincunt.Ouif bo

a ciuitatc bri morata rcmouenoo: aut minumuidcnoo cquabitur aquiUs r


non cft focrati amicitia dcmonie gra' oooranoo canib';
Uttlturibu8.-'0.uie
rulanda:dc qua ufcpadco 7 ipfe apule <lui8 wlocirate lcpo:ibu8;ceruie:o(^
iue crubuit:ut dc dco focratie prcno' bu9 auibus.' Oiuis multum valcnoo
tarctlibrum^qucmfccudu fuadifpu^ lconib" 1 clepbatibuf'<lui0 diu uiue
tationcm:qua dcoe a dcmonibue ta^ 00 fpctibu9:(^ ctia dcpofita tunica fc^

diUgcnfcr copiofccp difccmicnon ap' ncctutcm dcpocr: atcp m iuucntutcm


pcUaredcdco:fed dc dcmoc focratis rcdirc pcrbibcntur.' £5 ficut bie oib"
dcbuif.ZDaluit aurcm boc in ipfa dif ratioananoo 1 intcUigcnoo mcUozcs
putati6c:q' i titulo libri pocre.^ta.n. fumu6:itfl et dcmombuf bcne 1 bonc
p fana ooctrina q bumanie rcbuf lUtt ftcuiucnoo mcUo:ce efCe dcbemus.

>nt:om9 uel pcnc omnee dcmonu^ no X)b boc enim t prouidentia diuia df
mcn ccboz:cnt: ut quifcfe aii difputa-' quibuf noe conftat c(Te potiozcs dara
tioncm apulci): qua dcmonum digni' funt qucda potiora co:po2U5 mucra:
tae c6mdarur:titulum hbri de dcmoc ut ilUid quo eis prcmincmus : etiam
focratie lcgct: nequaquam bo^ ilUim ifto mooo nobie c6mcndarct': muUo
mmcm fanum O-uid
fuiJTe fcntira . maiou cura cjrcolcndum clTc q> cop*:
aufcm etiam ipfc apuletue quod de
tn ipfacp e^eUcntiam corporalcm quaj
monibue laudarct inucnit: prcrcr ftJ^ demoncs baberenoflcmue:prcboni''
ttUcatem t firmiiatem cozpom^: 7 bs tate i^itc qua ilUs antcponimur ptcn2
'

OCTAVVS

difceremur babituri t nos imtztalits de meritis animanim:qtU vidctur ot


te coipominS qua; ruppltdo:;^ etemi^ 00 cfTe iu gradtbus coipouim:fed fiet
tae touiiueanred qua; puritas pcedat pofTe^ut inferius cotpus amma melici
animo:u5.3a> uero de bci alncudie: tobabita:deterioc^ fuperius.
g> dcmoties in aere noa aute^ babita-'
mu9 in terratita permoueri : ut binc <luid de motibus demono spule
eo9 nobia ejTc preponenoo9 ejciftime-' iuB pUtonicue fen^.cap.p?t.
mu9:ommno ridiculum eft. "boc enij
pacto nobis i omnia ttolatilia ptepo d £ moibue ergo demoni^ cum
nimu9.^t cnimuolatilia cuj volaoo idem platontcus loqueretu::di^
ffltigantur:uel reficicndu^ alimtis co-' pt cos eifdc5 quibus bomines animi
pu9 babcnt:terram rqjetunt: uel ad perturbatidib" agitari:iritariiniurqf:
requiem:ucl ad paftum quod deones obfequ^s ooifcp plaari:gaude bono
(nquiunt no faciunt. Tlunquid ergo ribu8:diucrfi8 facrotuj ritibus oblec
placct eis ut volatilia nobia : deoncB tari : i in cis fiquid ncglcctum fuerit
auremetia^ uolatilibus antecellant. cdmoueri.3nter cetera ctiam diat ad
O.uod (i dcmentiflTimum eft opinari: eos pcrtincre diuinariones auguru^:
nibileftquoddebabitatione fupcrio barufpicu5:uatum:atq3 fomniomm:
ii& clcmenti dignos eflfe demones cji' ab bi8 quocp elTe miracula magorti.
ftimcmu9:quibu9 nos religiois affec^ Breuicer ant co9 diffiniens ait. Deo-'
tu fbderc debcamus.Sicut enim fieri nes dtegcne anialia: animo palTuia:
pocuit:ut acree uoluc:es tcrreftnbus ifite racidalia:co:poeaerea:tempoee^
nobis non folum non prefcrantur:ue na.^bozum uere quinc^ tria p:iora ilT
rum etiam fub^ciancur propcer ratio que nobis^quartum ^prium:qui
elTe
nalis anime que in nobis eft dignita^ tum eos cum dqs babere commune.
tem ita fieri potuit:ut demones q^is Sed uideo trium fupcriomm que no
magi9 aerei fint tatellribus nobis: n cum dqs ba'*
bifcu b3bcnc:duo etiam
idco meliocs fint quia cft acr q> terra be.ilnimalia quippc efCc didt i deof:
fuperio : fed ideo eis bomincs prcfc^ fua cuup elementa diftribucns.^n ter
rendi funt:quomampiomm bo-'
fpei reftrtbus animalibus nos pofuit 015
mtnam.nequaquam lUomm dcfpera ceterif quc in terra uiuunt 1 fcnttttnt:
tto comparanda eft'Tbm t illa ratio in aquarilibus pifces 1 alia natattUa:
placonisiqua elcmenca quacuo pro^ in aereis dcmdes:in etbereis 6o6.2lc
poztione cdtept atop odinat:ita duo^ pcr boc (f demdes gencre funt aialia:
bus ej:trcmi9:igni mobililTimo i frc nd folum eis cum bominibus uerum
tmobilt mcdia duo acrem i aquam i" etiam cu^ dijs pecoubufq? cdmune e:
terfercn9:ut quanto acr cft aqui9 1 ae (y mente rarionalia cu5 dqs 1 bomtni
re ignis: tanto i aque fupcriozes ftnt bps:q' tempo:e etcma cum dqs for:
terri9:fatis nos admonet animalium ^ aio palTiua cd boibus folis: (f cot^
mcrita non pro elemetoium g:adtbuf poie acrea ipfi funt foli,*f>roidey ge'
eftimare.^t ipfc quippe apuldus cu; nere fiic aialia non eft m
^gnd: q: boc
ccteris terrcftrc animal bominem di funt tpecota: cp mente rarionalia nd
cit:quitamen loge prcpottur animali eft fupra nos : quia fumus t nof : g»

bus aquatilibus:cum ipfas aqnaf tcr tempoK etema : quid boni eft fi non
ris preponat plato:nt inteUigamus n bcaia.^IDelio eft em'5 tcmpoalis feiici
€undc5odinc5 tencndu^cum agitur tas:^ mifera etemitas. 97 ato paffma
LIBER

quomo fupra noe equat>o t noe boc babcrepcrbibcnt : fcd ab omntlabe


rumu8:ncc ita cffet nift mifcri cemuf^ ac pcfte puriflTimaf . <luamob:cm fi

<Xuod coipozc acrca quanci eltima^ proptcrea dq non pcrturbanf^q? aia''

dum ef%:cumor^u cozpoti preferatur lia funt q nec bcata poflfiit eflfe nec mt
aic qualfcuncp n3turfl;£t ioUigiots fa:rcftat ut dcmoncf ficut botef io pt'^

culms qui debccrir e;: animo nequa^ bet':^' aialta fiitit bcata f^ mifera.
debecur ei ret quc animo ell inferiot.
•poHO fi inier ilU quc demonum efle fit cof fpizit" ab bomic
2ln dignu5
dicit annumcret uirturem: fapientia: coli:a quozum uttQf ctidopoteatUbc
fcUcitatcmtT bec cos dtccrct babc cuj rari.cap.p?^.
dqs etema arc^ communta profecto
:

aliquid diccrct cpptandum magnicp q Uaigiturinfipictia ucl potiuf


pcndenduj.nec fic cos tamen propcer amctta per aliqua rcUgionc^ dc
bcc tanquam dcum colcre debereue: monibuf fubdunturcup varcUgioc;
fcd potius ipfum a quo bec illos acce ab ca uitiofitatc in qua ilUf fumuf U^
piflTc noflfcmus <luato minus nunc
. mtlefUbcrcmnr.-^i^um enimdcmonef
bono:c diuino aerca digna funt anr quod 1 iftcapulcius quauif eif pluri'
malia:ad boc rationalta ut mtfcra ee mum parcat:7 diuintf bono:ibuf di^
polTinnad boc palTiua ut mifera fint: gnof ccnfcat:tamcn cogitur confitcri
ed boc ctcma ut miferiam fua finir ri ut ira inftigcnrur:nobtf uera rcUgio p
poflfint.-^O.uaprop^ utomitta^ce^a t cipit nc ira tnftigcmur:fcd ci poriuf rc
boc folum pcrtractcm op nobifcum dc fift3muf.£umdcmonefoonif inuitc'
moncs diicif babere comtnunc : id elt tunnobifvarcUgioprccipit: necui^
enimi pafTtoncs fi omnia quatuo elc oonozum afCcptionefaueamnf.£um
mcnta fuis aialibuf plcna funt:immo demdcf bono:ibuf mulccantur:nobif
talibuf ignif 1 acr moztalib" aqua r
: ucra rcUgio prcapit ut talibuf nullo
fra: quero cur antmi dcmonn paflio^ mooo moucamur.£u5 dcmoncf quo
num turbelif 7 tempeftafib" agitenf. rundam bominum ofo:cf quorunda^
•perturbatio cnim eft quc grcce pa'' 9matozcffint:nonprudcnti tranquil
tbof dicitunundc illa voluit uocarc locp ludicio : (ed ut ipfc aio appeUat
unimo paflfiua : quia uabum dc vbo paflriuo:ipfanobifuerareUgio pcipit
patbof paflfio dicetuz:motuf animi co utinimicofnoftrofetiam dtUgamuf.
trarationcmXur ergo funtiftaiani^ •f>oftremo omncm motum cotdist
mifdcmonum:que<n pccozibuf non falum mti8:omncf(cp turbclas ^tem-'
runt.-'0.uoniam fiquid inpcco» fimi pcftatcs animiquibus dcmoncs eflu^
U apparct no c pcrturbatio:quia non arcatcpfluctuareaflrerit:no6 ucrarc
eft cotra rationcm qua pccora carct. Ugto deponcrc iubet.Oluc igitur cau-'
3n bomimb" autej ut ftnt itte pertur' fa ntfi ftultiria aiorip mifcrabiUs : ut
bationcf:facii boc ftultiria aut mtfta. d tc facias uencranoo bnmilcm : cui
Tlodum cnim fumne in tUa pcrfectio tc cupiae uiuenoo dtflfunilem:'; reUgi

nc (apietic beati:quc nobif ab bac mo onc cotas qucm imita:t nolts^cum ic


tatttateliberatifin fine promittitur; Ugtomafummafit tmitari qucmco^
jbcof uero idco dicunt iftaf pcrturba^ lis/

tioncf non pcrpeti : quia non folum


eterni ucrum ctiam beatt func. jgafde
quippc animaf rattonalcf etiam ipof
OCTAVVS

Oualis lit religio in qua oocctur: plcctunt'feOcriiatelcgii:fi epcra funt


q> bomttres ut cdmedentur dqs bontf numinum colcnoomm.^Sn foitc iftaf
deonib'' ati debeai adaocatie.c^ivti^. legcscbrifttaminftituerunt^^b" artcf
magice puniuntur : fecundum qucm
f "Rnftra igiiur tis apuleiue i ^" aliti fcnfom:mfi cp bcc maleficia gcne
cticp tta rentiut bik detuUt bo^ ri bumano pninofa ee ri dubiii e;2iit
noze:fic eos in acrc mcdioa it etberciS pocta clarilTimus.Xcfto cara dcos^t
cclu terrac^ coflitucne : ut quoniam tegcrmana:tuticp Jbulcccaputmjgi"
nullu9 deuB mifcrt' bomimq6 pbto'' cas inuita accingicr ariC9.3Uud ct qo
ne dtjnflTe perbibcntfti ad deoe pfcrac alio loco dc bis arttb" diat . 21fcp fa^
prcccB bominum tnde ad bomines i-' tas alio uidi traduce mcfles . £o q;'

pctrata que pofcunt.^ndignum cnim bac pcftifcra fcclcrataq^ ooctria^fruc

putauerunt qui ifta «edtdcrunt mifcc t^aUeiialiastras tranifcrri pbibet':


ri bomincs dq9:t dcos bominibug. ndnc iji duodccim tabults.i.wanoiuj
£>igntt aut mifcai dconcs i dqs i bo anttqui(Timi9 lcgibus ciccro commc'
mibuB:binc pctita qtti alTtgnenninde morat ce confcripri»:7 d qui boc fcce^'
conccflTa qui appo:tcnt : ut uidcl^ bo rit fuppUcittcdftituttt^ poftrcmo ipe

caftus 7 ab artium magicarum fcclc apulcius nunquid apud iudiccs cb:i^


ribus alicnus eos patronos adbibcat fttanoe dc magicis arnbus accufatuf
per quos illum di) ci:audiant:qui bcc eft.'<lua8 unq3 ftbi obiectas ft dtuiaf
amant que ille no amanoo fit dijnto: 1 pias cftc noucrat:T dtuia:;s potefta-'
quem faciliu9 1 Itbentius eraudirc dc tum openbtts congruas : non foUim
beant,3lmanrqttippeilli (ccmcnB tur eas cdfitcri debutt:red et^ftteri:lcgC8
pitudincs qua9 non amat pudiatia. culpan9 porius quibus bcc probtbc^
3lmant in malcficqf mago;}t millc no rentur t damnanda putarcntunq ba
cmdi artc9:qua9 nd amat tnnocetia. beri miranda i uencranda opozteret,
jErgo 1 pudtcitia -t tnnoccntia ftqutd 3ta enim ttcl fcntcnriaj fua perfuadec
dt;8 tmpctrare uoluerit: ncc poccric iudicib" : vel fi illi fccundum iniquas
fuis meritte nifi fuis intcrucnientibuf lcges fapaent: cijcp taUa prcdicantc?
inimicis:!! cft (f ifta poctica figmcnta atc^ laudantcmmoztcmulcrarcnt di
t ibeatrica ludibria luftiftcarc conet". gna animc lUius demdcs oona rcpeti
iDabcmus conira ifta magiftrii coiuj derent:pro qucmm diuinis operibus
t tatc apud cos auaontaris platone: predicandts bumana uita fibi adtmt
fi pooo! bumanuf ita dc fc male mct: non limerent. Sicut maityrcs noftrf
ut nd folum dtligat turpia:uerd ctia^ ctt cis pro crie obqcctur cbriftiana rc

diuinitati cpftimet grata. ligio : qua nouerant fc ficri faluos t


glot oftlTimos in ctcmttm:non cajnc
t>e impktate artis magice:que pa ganoo tcmporales pcnas cuadcre dc-'
trocinio utinir fpi:ituum mattgnozu. lcgerunt:fcd potius confitenoo: profl
cap.p^. ten0o:prcdic3noo:i pro bac oia fidc
lii foztucrc^ toleranoo:!: cd pia fccuzi

p Ot» tdaerfue magicas artee: tatemozienoo: Ugesqtiib^^^bibebalS


dequib'' quofdanimis ifcltas crubefce cdpulcnJt:mutaricp fccernt.
1 nimis impios et glozlari libei i noic iDuius autcm pbibfopbi pbtonici
dcmonum:ipfam publicam lucem te^ copiofifl*una i difcrtiflima ejrtat o:o:
ftcmcitabo.iCuremm tagrauifift» qita crimen artium magicarum a fe
LIBER

alicnu; rffc defendit.fca^ aUter n uult lofopbicoe Ubiod poetAd de bn ilKru


{nnoccntcm uideri: nifi ca ncganoo q ta ciuitate pcUenti:? mifcctur dcmoni
non polTunt 3b innoccntc committi. a p:incipibus t pontifiabue cuiitJtis
2lt omnia miracuUm9go^:quo8 tec per fcenicof looos poetarum ludib:ia
te fcntit eflc danrnanoos ooctrinie fi' requireti.Tlo mifcctur bomini dcozu
unt t opcribus dcmonum:quo8 uide crimma fingerc probibcnti: t mifcc^
rit cur ccnfcat bonozanoos cc:nccelTa demoni fe falfie deotum cnminibus
rio9 eos aflerens prefcrcois ad dcos oblcct3nti.Tlon mifcctur bomini ma
n:iBpreabu8:quoto dcbcmue opcra go:6m fcdera iuftie lcgibus punieti:
ad dcum ucrum pccs niae
deuitare:fi t mifcetur demoni magicas artcs oo
rolumus pucnirc.Jbcindc qucro qua fcnti t implenti. Tlon mifcefbomini
lc8 prcccs bominum dqs bonis p dc imitationcm dcmonum fiigicnti:7mi
monce putanmagicas an lici
allcgari fccturdcmoni daeptioncm bominie
ta8.Simagicas:nolnt talce^filidtae aucupanti.Scd nimirum tantc buiuf
nolunt pc! talcs.Si aot peccato: peni abfurditatis t indignitatis cftmagna
tcns prccea fixndir:ma):imc (i aliquid ncccfluae:q? fcilicct dcos ctbcrcos bu
magicum admifit:ita nc tandcm illis mana curantce quid ter«ftrcs boics
intcrccdcntibus accipit ucniam:(Jbo8 agent uticp latet:nifi deones aerci nii
impcUcnaV aut faucnbus fe cccidiffc tiarcrtt:qm abcr logc a tcrra e altccp
pl ingit in culpa i 3n 7 ipfi dcmoncs fufpcfus:acr vo etberi terrct^ cotigu''
ut polTmt pcniterib'' mcrcri indulgeti U8.0 mirabiU fapietil. 0.uid aUud
flm:p:iozcs agunt q> cos dcccpcrint de dqs iftiB fcnriunt: quos ome opti'
pcnircntiaj/lDcc ncmo ung' dc dconi' moB uolunnnifi cos t bumana cura'
bu3 di)at:quia (i ira cflcn ncquaquaj re nc cultu uidcantur indigni:i|»ptcr
fibi audcrcnt diutos bono:cs cjrpete: dcmto:um diftatiam bumana ncfcif:
qui pcnitcnoo defidcrarct ad giaj ue^ ut credantur dcmonce necefl^arq:^ ob
nic perucnirc^bi eij cft dctcftada fu' bocctiam ipfiputentiu-colcndi : per
pbia:bic bumilitas mtfcranda* quo8 dij pofllint t qoid in idbad boa^
nie agatur addifcerc:! obi oporct bo
3ln credendo fit 5» dq boniliberi' minibus fubucnire.'boc (i ita dtdtjs
deonib' cp boib"' mifceaf.cap.)!^. iftie bonis magie notus cft demon
p
coqjuB uicinum: ^ bomo p animum
a Xet5 Orgens ca i artifl"ima co' bonum O multu oolcnda ncccffitae:
git dcmones mcdioa iter 6os t an potiuf irridcnda uel dctcftanda ua
bomincs agcrc:ut ab bominibus au' nita8:nc fit uana diuinitas. £i.n.aio
fcrant dcfidcrata: i ad cos :fcrat ipc^ ab obftaculo cozpoue libero animuj
trata.Oucnatadecieifta t quanta mm dq videpofl^unr.non ad boc deo
neccfritas.' Oaiia nullus 68 inquiunt nibue indigent nuntqe.Si aurcm aio
miTcetur bomini.1brcclara igitur fan rum indicia co:po:alia:qu3lia fdt oul
ctitas dci q no mifcet'bomini peniteti tue^locutio^mot": p co:pu8 fuuetbc^
fupplicati:t mifccf deoi a::ogati.Tlo rei dq fenriunnT inde colligunt cJd et
mifcctur bomini confugicnn ad diui^ dcmonce nona'cnt:pofl"ont t menda^
nit3tc:7 mifcdfdconi fmgcti diuinita^ cqe dcmonom dcripi, "Pouo fideozo
t.TU Tlon miicctur bomini petenti in diuinitaf a demonib'' falli non poteft:

dulgetia:-! mifcct'demoni fuadeti nc flb cadem diuinitatc quod agimua ii


^tiam.Tlon mifcetur bomini pa pbi poteftignorari.
OCTAVVS

Sn demonibttd nuntqs n interpie tuifTc rcfpondcrinttt boc nuntiare cll


tibad dq utancunfallup fe ab ds auc an infult3re.'£t dif utrucp fic audiiit:
ignorant aut velint.cap.)C)d. fictttrttq^cognofcunnut non folunt
malignoe demonee dcoru; dignitati
a £lle aiit mibi iiU dicenr.ntnim n platoie rdigioni contraria cupicica
d^8 dcmones nuntiauerintde atq? fadentes a fuo accelTu no arceat:
cribttd6o^ porticapbtonidifplicere fed ctiam per illoe mabe propiquos
figmenta:'! fibi ea place celauerint an pfatonibonolonginquo oonatranf^
utrucp occultaueritcdeofq^ e(Te malu'' mittat.Sic enim eoe elemento:jt qua^
erit totiue rei bui" ignaroe:anutrucp fi catbena feriee colligauinut illif a 4

indicauerint:7 zeligiofam erga deoe bu9 criminant'coniungi polTint:bulc


platonie prudentiam: i in deoe iniu" a quo defcnduntur no poflfmt.ut^jzcp
riofa^ libidinem fuam: an fiiiam cjde fcietC8:fed aeris 1 terre pondera traP

pbtonie qua noluit dcoe pcr impiaj miitarc rt ualetcs. 3am quod reliqutt
licentiam poetarum falfis criminibuf eft fi qua:tum elcgcrinttpcios cft cetc

uifamaii:ignotam dqe elTe uoluerint: rie. -QLuie cnim feratfi poetarum de

ftjam ucro nequitiam qua luooe fce-' d^B immoitaUbus criminofa figmen
nicoe amant quibue illa deouim de^ ta:t tbcatro:um indigna ludibria:fu''
decora celebratur:prode non crubuc aq? in bia omnibus ardetilTimam cu''

rint uel timuerint.'botum quatuo: q piditatem:^ fuauilTimam voluptatcj


interrogaoopropofuiquodlj eligat: dqs dcmoncs nuntiaucriit:t q? plato
1 in quolibet eozum quantum mali 6 pbilofopbica grauitatc de optima rC
di;8 bcnis opinetur attendant. ^un^ publica bec omnia cenfuic remoueda
pamum elegerint^confenuri funt non tacucrunt:ut ia; d^ boni per talee na
licuiite dqe bonie babitare cu; bono rioe nolTe cogantur maU pelTimotd:
platone:qn eoiu iniu:iae probibcbat: nec aliena fed eomdem nuntiom:afcp
n babitalTc CO5 demonibue malie^qri bie cotraria fi finatur nolTe boa pbi'
eouim iniurqe gniltabant^cu; dq bo lofopbo:um: cum illa fmt ixi iniuria:
ni bominem bon&m longe a fe pofuii ifla i bo:cm ipfo:tt deo:ii.
non nifi per maloe dcmonee noffcnt:
quoe fibi uicinoe nolTe non polTent. t>e adijcienoo cultu dcmonum c5
S>i aute fecundum elcgerint: 1 ut^tc^ tra apuleium..cap.)i:p9.
occultatum a demonibue dij:erint:ut
d^ omnino nefcirent t platonie religi q Uia tgitur nibil ifto:um quft'
ofilTimam lcgem:t demonum facrile^ ruo: cligedu5 cft:ne in quolibet
gam delectationcm:quid in rebue btt cotum de dqs tam malc fentiatur : re
manie pcr intcmuntioe demonce d^ ftat ut nullo mopo credendum fit q6

nolTe utilitcr polTunt:quanoo illa nc^ apulcius pcrfuaderc nititur.£t quicd


fciunt que in bonozem deo:um bono^ e^ alq pbilofopbi funt eiufdem fente
rum pcr rcligionem bono:um boium ticita eftemedios demones ttcr deoe
contra libidine malo^ demonum de^ 1 bominc6:tanquam inter nuntios 1
cernuntur.Si uero temum elegerinn iterptee 4 bic ferlt pcooce n:aB:indc
t n folum ftiiam platonie deo;t iniu'' rcferat res a nobie petitaa : fed if(i
riae probibcntcm:fed etiam dcmonii fpiritue noccdicupidilTimof:aiuftxtia
nequitiam deo:um iniurqe cjcultate: pcnitue alieo8:fitperbta tumiooe : in
per cofdcm demonee niitioe d^e oio ttidctiaUttiooeifaUaciacaUioos : quf
' .

LIBER

I hoc quidc^ icrthAhitir. quia de celt na5.2(t tlle viTibiUa 1 cotrcctabilia fl

fupcHozts fublimitate deiccri: meruo muUcra veUitcozpoza dcotum ce aflfe


irregrclTibilia tranrgrcfTionif in boc rit.incfle autcm bif quofda^ fpiriruf t

fibicogruo ueUit carcere predlnatt uitatof:qui ualeat aliquid fiue ad no


funt . tam quia fupra terram r
Tlec cendu^ fiue ad defidcria eozum nonul
aquaf acri locuf cftideo i ipfi fiit me^ tfl complenda : a quibuf eif diutni bo
ririf fuperioiefbomibuf quieof non noidi cultuf obfequia dcfcruntur.
cozpoze fed electo in mpUu^ deo ue^ "bof ergo fpirirof inuifibikf per arte^
ro pia ifite faciUtme fuperat : fed mul quandam oiftbiUbof rebuf cozporaUf
tifpbneparricipationeuere religioif matcriecopubrc: utfintquafi aiatis
Cndignif tanquaj caprif fubdirifcp oo^ co2po:aiUif fpiritibuf dtcara 1 fubdt
minanturquomj ma^me parrimi'' ta fimulacrarboc eflc dicit deof faccz:
rabilibuf 7 falladbuf fignif fiue facto ciip magna 1 mirabilc^ dcof fadedi
ruj fiue pzedicatomj^deoe fe efl*e per^ acccpiflfcbominif potcftatcm. "buiuf
fuaferont. <luibufda; Dero ttiria eo' egfptq uerba ficut in noftra^ Ungua^
ruj artcnriuf 1 diligctiuf intuenribuf: intcrpretata funt ponamuf. £t qm 6
non pomerunt pcrfuadcre q^ dq fint: cognarione inquit 1 confotrio boium
at(p ideo inter deof 7 bominef : inter deomcp nobif tdicirur fermo: potcfta
nfftiof ac bcneficiorum intcrpzetato tcm bominif afclcpi uicp cognofce.
ref fe dTefin):erunt.Si tamc ii iftii fal £>ominuf inqoit 1 parcrucl quod cft
te5 bono:e5 bominef cif dcferendu pu fomu5 deuf ut cffccro: eft dco:u5 celc
rarunttqui illof necdcof cflccredebat ftiu5:ira bomo facto eft dco:u5 qui irt
qniamalofuidcbant. t>eof autcomf tempUf funrbumana propmirate co
bonof uolcb.int : nec audicbanttame . £t pauU) poft . ita bumaniraf
tcnri
omninoidignofdicerebonoze diuio: inquirfempcrmemoinamre 1 o:igi
mapc ne offcndcrcnt populof a qui^ nif fue:in illadioinitarif imiraridc pcr

buf eif cerncbant inuctcrara fuperfli'. feucrar^ot ficuri patcr ac oominuf ut


tione per tot facra i templa feruiri. fui fimilef eflcnt deof facit etemof:ita
ur bumanitaf deof fuof cj: fui uultuf
Oiiid bermeB ri-ifmcgifluf de ioo fimilimdine figuraret.^bic cu5 afcUpi
latria fcnferir:-! unde fcire potuerit fu uf ad que5 ma^e loqucbamr ei ref
pcrftirionefegypriafaufezendaf.capi podifletatcp diriflet : ftamaf didf
tulu5.^i$. trifmegifte . Xum ucro ille ftamaf in
quitoafclcpiuidcfne quateufmipe
n 3I5 diucrd de illiT bcrmef egfp di/fidae^ftafuafanimataffefu ifpiri
riuf : quc5 trifmcgiftu uocant m plenaf:tantacp facicnief 1 taUa:fta;
fcripfit 1 fenfit . ilpukiuf quide dcof tuaf futuromm prcfciaf:ca que fo:te
iUof negat:fed cu5 dicit ita intcr boief uatef omnif igno:et in mulrif 1 uarijf
deofcpquada^mcdietate ucrfari: ut reb" prcdiceref: imbedUitatefbomini

bominibu9 apud ipfof deof ncccflai? buf fadentef eafcp curantefrrriftitiam

u(de3ntur:cultom eomm a fupcmo^t Icririacp pro mcririf.Jln ignorafoaf


dcotu^reUgioe non fcparat. Jlk aute clcpi cp egypmf imago liit ceU:aut yc
cgfptiufaliof dicit a fumodeofactof: ucrius tranflario aut dcfccnfio oium
aUof ab bominibuf "boc qui audit. que gubcmantur arcp q:erccnriir in
ficut a me pofitu e:putat dici dc fimu celo:ac ftc dicendum eft^uertus: terrs

lacrifquiaopcrafuntmanuus bomi noftra mundt totiuf cft tempUim.' £t


OCTAVVS

tmenqnonismprefdrc cunctapru' enimfitutbomo tnbono:e pofitus


dentes decet : uos ignorare fas
illud pecotibus non intelligens comparef:
non cft.futurum enim tempus eft:cu5 tp ut operi dei ad eius iroagine^ facto
appareat egf ptios incafTum pia men id eft ipfi bomini opus bomints prc
tediuinitatifedulam religionem fer^ feratur . Ouapropter met ito bomo
Uflfleitomniaeomm fancta uenera^ defidt ab iUo qui eum fcdt : cum fibi

tio in irritum cafura frufh-abitur.^e prefidt ipfe quod fecit. "bec uana dc^
f ndemu'ti8 uerbis bermep bunclod» cepto:ia:perniciofa:facrtlcga:berme8
e):cquitur:in quo uidctur boc tempuf egfptius quia tcmpus quo aufererur
predicere:quo cbrtfliana religio g^to uentumm fdebat £>olcbat:fed tam im
eft aeracio: atcp fanctio:: tanto uebe^ piidenter oolcbat:q' imprudenterfcie
mcntiua i Uberius cuncta fallacia fig' bat.Tlon cnim boc d reuebuerat fpi
menta fubuertit : ut gratia ueriiTimi ritus fanctus ficutpropbctis fanctif:
bominem ab bie di
faluatozie libcrct quibccprcuidcntcscum e]niltationc
t8 quo9 facit bomo:^ ei deo fubdat a diccbant.Si facict bomo dcos:-: ccce
quo factua eft bomo Sed com ber''. ipfinon funt dtj.£t in aUo loco. £rit
mes iHa predidt velut amicus eif^
: in iUo dic dicit oominus: e^rmiabo
dem ludificationibue demonum lo^ nomina fimulacrojum a tcrra: m non
quitur:nec cbriftianum nonien cuide'' crit eotum mcmoua."p>ropric ucro 6

ter e^primit:fed tanquam ea tolleren egypto quod ad banc rem attinet: itz
tur atcp dclercnmr:quotom obferua' fanctus efaiaf propbctat.£t moucbtt
tione celcftis fimilituoo cuflodiretur tur manufacta egf pti a facie dus:^ co
megypto:ita ba futura deplo:a8:ln;: eotum nuntiemr in cie-.t cctcra buiuf
tuofa quodammooo prcdicationc te roodi.£]cquogcncrctilU erant quli

ftatur.£rat enim de bis dc quibus di uenmrum quod fcicbant uenifTc gau'


cit apoftolus : g^ cognoicentes deum debant:quflUs ftmeon : qualis anna:
nonficutdeugbuficauerunt autgra quimo]fnati}iefum:quaU8 eUfabetb
tias cgerunn fcd euanuerunt in cogi^ que ctiam conccpmm in fpirim agno
tationibus iM9:i obfcuratum cft mfi uinqualis pctrus reuclante patre di'
ptens coi eotum.diccntes cnim fe efTe cens:m es cbriftus filius dd uiuubu
fapientef ftulti facti funt:t immutauc ic autcm cgyptxo lUi fpirims indicaue

runtgloziam incoaupttbiUs dei in fi" rant fucura tempora pcrditionie fue:


miUtudincm imaginis cozzupcibiUs qui etiam prcfenti in came trementca
bominis:-? cCTcra que commcmorare oomino dijcerunt. <luid uenifti anti
longum eft.IDulta quippc tala dicit tcmpus pcrdcrc nos.'Siuc quia fubi'
deunouerodeo fabricstoic mt>ndi: mm tUis fuit quod futurum quidcm
qualia ueritas babet . £t ncfcio qu©' fed tardius optnabanturfiue quia
p
mooo illaobfcurationecoulis ad ifta ditionan fuam banc ipfam cUcebat:
delabitur: ut d^s quos ab confitetur qua fiebat ut co^niti fpemercnm:.£t
bominibus fieri femper ueUtbomiea boc erat ante tempus id eft ante tcm'
fubdi:7 bec futuro tempote pbngat piw ittdicii : quo etrma damnatione
euferri:quafi quic^ fit infelidus bote punicndifuntcumomnibus ctia^bo
rui fua figmenta cominantur:cum fit minibus:quf eo:um focietate detinen
factUus ficri dcos colenoo quos fecit wnficut reUgio loquitun que nec fal'
nc ipfe fu bomo;g' ut per eius ciihu^ Ut ncc faUitornon ficuti ifte quaft oi
6q effe pofTint quoo fedt bomo.jCitT uento ooctrine binc ata^ inde pflat^*
LJBER

thViBAer&pcmikcne oolet quafi tamen q» mftltus erroz t tncrcduUtaf:


parimram rcligiortem : qucm poftca lacultuac religiene diuina aucrTio
cofifitctur crro2cm."poft multa cnim animum inuenit : ut bomo arte facet
ad boc ipfu; rcclit:ut itc:^ dictttd dqs deos:bocoolctvirfapien9 tanquam
quo0 bomincs fcccrunt ita loqnens: rcligioncm diuinam uenturo certo te
fcd iam dc talibus (Tnt fatis dicta ta-' poie auferri.Uide fi no t diuinas mft
lia.^tcrum inquit ad bomincm ratio io2um fuo:um crrotcm pretcritum p
nccp redcamus quo diuino Dono
: cj: dcrcii etiam diabolicam pcnam dco^
bomo aial dictum eft rationalc. XOi^ num futuram oolcre compellitur.Si
nu9 cnim miranda i(i miranda funt: cnim proaui cozum multum erranoo
quc de bominc dicta funt Omnium . drca deomm rarioncm incrcduUtate
enim mirabilium nicit admirationc^: 7 aucrfione animi aculttt acreligidc
cp bomo diuinam potuit inucnirc na^ diuinarinucncrdt artcm qtta dcos eftii

turam:cicp efficerc. cent: qoid mi?t (i bcc ars detcftanda


quicquid faat a^^fa a rcligione diuia:
-Cluomooo bcrmcs patcntcr pare aufcrcfa rcligionc diuia:cum ucritas
tum fuotum fitconfctTus ctzoic^rque cmendct crroicm:fidc6 redarguat ic2C
tamcnoolucrit dcftrucndil.capitulu^ dulitate: conuerfio coi:igat avfioncj.'

Wnig. Si cnim tadtis caufis dijcifTct prauof


fuosfnucnifTeartcquadcos faceren
q Uoniacrgoproauinoftrimul^ n:mfuiturii:^ fiquid rectum piunc^
tttcrrabantcircadco:^ ratione fapcremuft attcnderc t uidcrc:nequa''
mcreduU:i no aiaducttenrcs ad cultu q' illo9 ad bsc a:tem perucnturos fii

rcligionccp diuinam: inuencruntartc i(Te qua bomo dcos facit:fi a ucritatc

qua dficerent deo8.£ui inucntc ad(n non aberrarcnt : fi ca que deo digna
^crunt uirtutcm de mundi nattira co^ funt crcdercnt:fi animu^ aducrtercni
ocnientem : cic^ mifccntes quoniam ad culmm religioncq; diuinam.£tta
animas facere non potacrunt:euocan men fi caufas arris buius no9 dicere^'
tes animas dcmonum uel angtbmm mu9:mulmm erro:cm bominum i i'
eas indidcrunt imaginibus fanctis di crcdulitatem:t animi ciranris at^ ifi
uinifq^ mf fterq9:per qua9 ioola 7 bri dcli9 a oiuia rcUgioe svfione : utcSc^
fadendi t male uires brc potuiflent. fcrenda effct impudcntia rcfiftcnrium
Tlefcio utrfi fic cofitcrcnfipfi dcmoef ueritati.£u3 ucro idc ipfequi potcfta
Bdiurati:quomooo iftc confeflfuscft. tem buius arrf9 fupa omnia cctcra
0.m inquit proaui noftri multam er miramr in bominc qua illos deos fa
rabantcirca dcojum rarioncm: incrc-' ceconccftumcft:'? oolctuenturn cflc
duli:7 non animaducrtcntcs ad cultu tempu9 quo becomnia dco^ figmeta
rcligioneqp dioinam: inucncrdnt artc ab boibus inftimta etiam legibu9 iu^
quacfficcrcntdcos.Tlunquid faltcm bcanmr aufcrrucofitcf tamcn atcp ej:
mediocriter cos dipt erraflc ut bac primitcaufa9:quarc ad ifta perucntu
artem iiiucni:ent facicndi deo9:aut co fitdicen9:proauo9 foo9 multo e2:o:e
tcntus fiiit diccre errabant: nifi addct 7 incredulitate r animu i\ aduertcoo
1 dicerct mulrij errabat.^3ftc ergo mf-' ad culto :cligionecp diuina^tinuenifte
ttts crrot 1 incrcdolitae non aiadncr^ banc artcm qua faccrcnt dco9 . Hos
tentium ad cultd rdi^ionecp diuina;: quid opo:tet dicere ud pcri^ 4^ age:

inKmt artem qua efficcrct deo9 . £t irifi quantas poITumue grariae diio
OCTAVVS

deo noftro : qBt bcc contrarqe caufia diio1 bcnedicite nomen cfn9:bcne ni
g> ilhtutd funt abl^Ut.Tlam quod in tiatcdiem cj: die falutare eius.Jlnnu^
ftituitmultituoo cteiie flblhiUt uia tiateingentibus glo:iamciu3:inom
umtatie:quod mltituit incredulitas: nibus populis mirabiUa cius. O.uo^
abHulit fidc8:q6 inlhtuit a cultu diui niam magnus oominus t budabilis
nereligionva auerfio: abftuUt ad unn nimisterribilif cft fupcr omncs deof.

ite^ deu fanctocp couerfio.Tlec in fo'' OLUoniam omncs dq gcntium demo


quam
la egfpto folam in ifto plangit ma:oominue autem ccloe fccit . Oui
demonum fpiritus; fed in omni tara ergo ooluit uenturum fuiHfc tcmpus

quacantatur oomino canticum no-' quo aufcrrctur cultua iooUjmm:'! in


uum: ficut ucrc facre t uerc|>pbetice eoequicolcrentoominatio dcmonio
littezc prenuntiauerunt: ubi fcriptum rum malo fpiritfl inftigatus fcmper
:

e.£antate drio canticum nouum: can uolcbat iftam captiuitatcm mancrc:


Utc oomio omnia terra. Xitulue c[p qua tranfacta pfalmus canit cdifica:i
pc pfalmi buiue e:qri oomne edifica^ oomu t oi terra.prcnotiabat iUa ber
batur poH aptiuitatcm . £dilicabit'' mcs Doleoo: prcnuriabat bcc^pbcta
enim oomue oomini ciuitas dci que e gaudenoo. £tq! fpizitus uicto:cftci
fancta ecclefia in omni terra:pofl cam bccperfanctos propbctas cancbaK
capnuitatcm qua lUos bommes de q etiam bcrmee ipfe ea que nolcbat i
b" credcnb' in dei» tanquam lapidib" oolcbat aufcrri:non a prudcntibus i
uiuis oomue cdificabat: captos dcc fidcUbue 7 reUgto fie: fed ab crratib'*

nia polTidebant.Tlcqj cnim qz bomo 1 incrcdulie:-! a culw diuie rcUgioie


deoe fflciebat:io non ab cis polTidcba aucrfis efle in(\mti miris modie co-'

tur ipfe qui fcccrat:qfi in eo:um focic actus e cofiteri. 0.ui gniis eos appel^
tatem coUnoo traduccbatur.Societa b:et toQim cu dicita taUb" boib" fac
tem dico non ioolof ftolioomm: fcd tos qualcs efte utic^ non dcbcmuf:ue
uerfuto:um dcmonio:um. Tla^ quid lit nolit oftendit colenooe non cfte ab
funt ioola quod eadcm fcriptura
nifi de qui taUre non funt : quaks fucrut

dicit oculoe babcnt t non uidebunt: 3 quibuf facti funt:boc e a prudcnb":


1 quicqd tale de matcrqe Ucet a fabzo fidcUbus:reUgiofifcp:fimu( etiam dc^
elfigiati8:tr) uita fcnfuc^ carcntibua monftrane ipfoe bomines qui coe k
diccndum fuit i Scd imundi fpiricus ceruncfibimctipottalTe: utcoe b:cnt
eifdcm fimubctie arte iUa ncfaria col deos qui cU) non crant.Ue^ c quippe
ltgati:cuUof fuo:um aiae in fuam fo iUud propbeticum:fi facit bomo 6of:
cietatcm rcdigcnoo mifcrabiUtcr cap^ tccce ipfi non funt dq.C>eo9 crgo ta^'

tiuauerat.Uii dicit aprs. Scimus (^a lcs^talium dcoe arte faaos a talib":
nibil cft iOoIum:f5 q facrificant getcs cu5 appeUaflet bcrmes^id e iooUs de^
dcmonqs immolant t non deo. nolo monce p arte^ nefcio qua cupidtramj
uos focios ficri dcmonio:um p>oft . foarum uincuUe appcUa
iUigat08:cii
banc crgo captiuitatcm qua bominef ret factos ab boibue deoe: non tame
maUgnie demcnib"' tencbantnndei
la eis dedit quod platonicue apuleius
Domue cdificatur inomni terra:unde 6de ia fatis dijcimus:? ^ fit incoueief
titulu ille pfalmuf acccpit ubi didtor: abfurduq; mdftrauimue: ut ipfieent
£antate oomino t bcncdicite nomcn interpretest intercelTozes inter dcos
riu9.£ant.ue dno canticn noud: can^ qoos fadt deua:7 bomincs quoe ide
tate domino emnis terra . £antatc ipefectt deus : bic alTerentes uota:
UBER

inde muncra rcfercntes. Tlimis cm'm rum ttclpotiue bonoiom angelotom


ftultum efl crcderc dcos quos fcccrot fcd pcr bonc ooluntans fmulitudine
boiesiplue ualcrc apud dcoe quoe fe qua cum illis fumue:7cum ilUs uiui'
cit 69:^ vale: ipfi bomince quos ide mus 7 cum lUie dcum qucm coUint
:

fpc fait dcue.Dcmon quippe fimuU coUmu8:7ficoecamaUbns ocuUsui


cro «rtt impia colligatus^ab bominc dcre non pofTumue^inquantum aute
factu3 ert deue^fcd tali bominc n om' dilTimiUtudine uoUintans7 fragiUta-'
ni bominc.Oi.uar<ft crgo ifk de' que te infirmitatis miferi fomus^intantuj
non faccrct bomo nifi crrans 1 incrc^ ab eie longe fumos^wtc mcrito non
dulu6:7 auerTus aucro dcofpoiio (i co2po:if loco.Tlon cmm quia in tcrra
demonee qui colunmr in templis per conditione camie babitamusifcd fi
^
artem nddo quam: imaginibua iditi immunditiam co:dis tcrrena fapius:
boccft uifibilibus fimulacria : ab cia non cis iungimur.£u;ucro fanamur
bominibue qui bac artc feccrut doe: ut qualce ipfi fimus:fidc mtcnm lUof
ftberrarcnt aucrficp cffent a cultu t ic propinquamu6:fi ab lUo noe ficn bc
ligione diuina : non funt intemunrq atos a quo 7 ipfi facti funt:ctiam ipis
ncc intcrprctce intcr bomince 1 dcof: faucnnbus credimus.
*r prop^ fuos pclTimos acturpilTunof
mores ipfi et boice : g^uis crrantee 1 Ouiod omnfs reUgio paganoium
incrcdDli 1 aucrfi a cultu ac rcUgionc circa bomincs mo:tuo8 implC
fucrit
diuina:tamcn cis finc dubio melio:cs ta.cap.;:j:ri.

funt quos deof ipfi arte fcccr6t:rcftat


ut quod polTunt uq> dconcs pofTint: f Jtncaducrtcndo cft quomooo
uclquafi bcncficia prcftanoo magis ifte cgyptius cii oolet tps cc ui^
noccntcs quia magis decipicntc8:ucl turum quo lUa aufcrcnt cj: cgypto: q
male facicoo.Tlcc tamcn quod
ftpcrte fatctur a multum crrantibus 7 mcrC
libctcoiumnifiquanco 1 quantum cbUs:7 a cultu cUuinc rcUgionie aucr
pcrmiftontur alta 7 fecrcta dci proui^ fis efle mftituta:flit intcr cctcra.Xunc
dcntia:no autcmtanquam mcdq itcr terra ifta fancnfTima:fcdc9 dclub:o:o
bomincs 7 dcos pcr amicitiam dco^s atcp tcmplorum: fcpulcroruj cric mo
multum apud bomincs ualeant . 'bi tuoruncp plcniflima.Oaiafi ucro fi il

cnim d^e bonis quos fanctos ange^ la non auferrcntur non cflent bomi'"
:

los uocamus rationalefcp crcaturas nc9 mo:ituri:aut alibi cfl"ent moitui


fanctc celcftis babitatiois: fuie fedcs: poncndi q> in terra. £t uticp quanto
fiaediicitionceifiac princjparus : fiae plus uoUjcrcfurtcmpo:i6 7 dicra^ IS
potcftatC3:9mici cfTe omnino no pfit: gituoo:tanto maio:cflet ntimerue fe

fl quibus ta longe abfunt animi affcc pulcroaimproptermaioOTt numcp


tionc:g' bngc abfunt a uirtutibue ui' mo:tuo;j.£cd boc uidcturooUre: y
ua:i a bonitate malitia. mcmorie martf:Um noftre:um tcm'
pUe eo:um dclubrifquc fuccedcrcnt:
fi>ebis qae fanctis agclis 7boib' ut aidclicct qui bcc lcgut animo a no"
bonis piit ee communia.cap.^. bis aucrfo atq^ puofo:putet a pagaif
606 cnUoe fuifle in tcmpUs : a nobis
n Ullo mo igitur quafi p dcona autcm coU mo:tuoe in fcpulcris.Ia^
mcdictatem ambicndum eft ad ta enim bomincs imp^ cecitate i mon

bmittoUntiam fcu bencficenttam deo tes quodimo oifcndunt: rce q ocTos


OCTAVVS

ruorrencncefnolunt: aidt \it cQm bi omniactiamnuiicbominibtt» adiV


ommbus litteris paganomm auc menta prcftan» infirmfe.Bcliungcns
nuUatenud aut uij: tnuenianturqui deindc aUud.t)ermc9 incjnit cwtto a^

non bomines fucrint : omnibus ta uitum mibi nomcn eft;illi nomine no


mcn bono:e9 ftudeant ejcbiberc di-' in cognominc patria confiftes:omncf
uinosquafi nibilung» bumanitatis moztalcs undic^ uenietcs adiauat at^
babuerit.Omitto qp va::o dkit oms (pconferuatrbiccnimbcrmcs maio
ab bis mo:tuo9 eftiariianes 609:11» ideftmcrcuritts:qttcmdicitauum fu
bat per ca faera q oibua fere e)cbibet' um fttiflre:in bermopoli:boc eft in ftti
mo:tui9 : ubi 1 luooe commemorat nominisciuitatepbibctur eflrefepul^
fancbrce^tanq^bocfitmajrimum di^ tu9.£cceduo9 dcof dicit bomincs fu
uinitatie indiciumrq' non folcat ludi r mercwiiJ.S^ de elcu
iflre:cfcubpiu5

numinibU9 celcbrari.lDermc^ ip^


nifi lapio 1 greci 7 latini boc idc5 (entiiit.
fcdcquonuncagiturin ipfo codcm XOercurium autem multi non putat
libzo ubi quafi futura prcnuntianoo fuifle mo:talcm:qucm tamcn ifte au»

deplorans ait.tunc fraifta faciilTima fuum fuifle tcftatur.aitenim:alius eft


fedcs dclub:o;t atcp tcmplo:u5:fcpul ille alius i(ic quauis eodcm nomine

c«>:um erit mo:tuo:ni:p plcniffima: nuncttpentur. Tlon multom pugno:


dco9 cgTPti bomines mo:tu9 cflc tc alitts ille fitalius i^. Ueru^ ifte ficOt

ftatur.£um cnij diplTet ^auos fuo9 cfculapius e^ bomine deus^fecundttj


multum crrantcs circa deof ratione: teftimonittm tanti apud fuos uiri bu^
increduloe t non animadDcrtctes ad ius trifmegifti nepotis fui jRdbuc
.

cdlcnm :cligioncq5 diuinam:inucnifl*e addit 1 dicit; fim ttcfo tt)Co:cm efiri»


artem qua efficcrcnt dcosrcui inuentt qttam mttlta bona preftarc pMpitie;:
incim adiunrcrunt uirtutcm de mun quantis fcimtts obeftc iratam. ibcin''

dinatura conucnicntem:eacp miken-' dc ut oftendcret cj: boc generc cflTc dc


teerquoniam animaa faccre non potc 08 quos ilU arte bomincs facittnt:ttn
rant:cuocantc6 animae dcmonum uf de dat inteUigi demoncs fe opinari e^:
fln9clo:um:cae indidcrunt imagibus bominttm mo:ttto:a animis ejttitiflfe
fanciis diuinifcp mffterqs per quas
: quoB pcr artem qu.^ inuencrttni bo'
ioola 1 bcnc facicndi t maU uires ba mincs mnltum crrantes incrcduU 1
berc potuilTcnt. t>eindc fequitur taq> irreligiofi;ait inditof fimul3cris:qttia

hoc cicepUs probaturus «rdicit.Suuf bi qtti tales dcos fadebant: aias non
cnim tuus afclcpi mcdirine primus tttic^ fnccre potcrant.£um dc ifidc di
inucnto::cui tcmplum confecratum e piffct quod commcmoraui quantis :

in mote libye circa littus crocodilo;^: obefle frimus irata^^fecutus adiiljcit.

in quo cius iacct mundanus bomo.i. Xerrcnie 7enim d^s atq? mundanis
cozpus.t^cliquus enim ucl potius to farileeft irafri:utpore qui funt ab bo'
tus fi cft bomo totus:in knh uitc me minib'' ej: utraqj natttra ficti attp cS^
lio: rcmcauit in celum : omnia ctiam pofiri. £): tttratp natnra dicit cj: ani'
nunc bominibus adiumcnta prtftanf ma 7 co:po:e:ttt pro anima fit demo:
infirmis numinc nunc fuo : que antc pro co:po:cfimulacrum.Unde conti
folcbat medicincarte prcbere. £ccc git inquit ab egfptqs bcc fancta ani'
di)cit mo:mum coli pro dco in eo loco maUa nttncupa:i:coUqtte per fingulaf
ubibabcb3tfcpukrum:falfus acfal'' ciuitates eoium animas : qui cas
lcns dicenoo cp rcmcauit in ceUun: confccraucrc ttiuentcs: ita at cowm
LIBER

lcgibus mcoldntunt eoi^ normb" nu'' fldbottemur.' Cbxeaxno^ igicur fldbi'


cupentar . Ubi di illa vdat quereU bentur rcUgiofo:u obfcquia i many^
lucmora (f tcrra cgypti fanctilTima fe bci9 : o:namcta funt mcmouarum
dcs dclubrotum atcp tcmplozum: fc'^ no fflcra uclfacrificia mo:tuo2um ta-^
pulcrom^ hitura cct moituoruq) pU^ quam dco:um.0.uicuncp ctiam cpu^
mlTuna.Tlcmpc fpihtud falla^cuiud lae fuas co dcfcrunt*. quod quidcm a
infhnctu bcrmcs ifla diccbar. pcr cu5 cbuftiiis meUo:ibus n iiv. i ipUrircp
(pfumcoactuecdconlitcn iam tunc tcrrarum nuUa taUs cft confuctuoo:
illam tcrram fepulcro:um i mottuo^ tam quicuncp id fadunnquas cu ap'
rum quos pro dqs coUbat fuilTc plc'^ pofucrint orant 1 aufcrunt ut ucfca'
nilTimam . Sed oolo: dcmonum pcr tunuel e|:ciB etiam idigcribus largi
eum bqucbatur : qui fuas fiituraa itunfactificari ibi cas voliit pcr mcri
pcnas apud fanctoium martfruj mc ta martyru5 in nominc oomini mar^
mo:ia8 imminerc mcrebant.3n mul' tf?t:ri autc ifta cfTc facrificia marty|t:
tis ei5 talibus locie to:qucntur i cofi nouitquinouitunu; quod dco iliic

titar. 7 dc poiTdTiB co^jo^ib"' boiuj offcrtur facrifuiuj cb:iftiano:u. Hof


cqciutut. itacp martyrcs noftros ncc diuinis
bono:ibus ncc bumani9 cribus coU^
t>c mo bono:i9:que cbuftiai mar^ mu6:ficut colunt lUi deos fuo6:nec fa
ryribue ipedut'cap.j:p?q. criftcia ilUs offcrimu8:ncc C02U3 pro'

bra i co:u3 facia coucrtimue. Tlaj dc


b £c tam no9 dfdcm ma:ty^ibuf ifide vp:c ofiris cgyptia dea:7 de p3
c)cempla:faccrootia: facrat fa' rctibu» eo;j qui oms rcgcp fuijTc fcri'
c6fhtuimue:qtiontam n ipfi f^
criiicia but:quibu6 parctib'* fuis iUa cujffl^

dcuB co:um nobis cft deua. bonora-' crificarct vaem o:dd fegcte : atc^ idc

mue fanc mcmo:ia9 co:um tanqnam fpicas marito regi 1 cius cociliario

fancto:um bominum dci:qui ufcp ad mercurio dcmoftrauir.tidc eldcj 1 ce


mo:tcm facroium fuo:uj co:po:um rcrc uolut: quc 1 quanta mala non a

pro ucritatc ccrtaruntut innotcfcczet poetis fed mffticis co:u5 Utteris mco
uera rcUgio falfi9 rcU'gionibu9 wictxd rie madata fint : ftcui leonc faccroote

atcp conuictis. quod etiam fiqui arta prodcntc ad olfmpiadcj matrcj fcri''

fcnticbanntimcnoo rcpricbat. Omq bit aU;:adenlegat qui volunt ud ptit:

flutcm audiuit aUquanoo ftdcUum 1 rccolant qui Ugcrunt:-! uideat qui^


ftantcm facerootem ad aUarc : ctiam bu9 bominibus mottuis: ucl dcqui''
fuperfanctum coipus martyrie ad bu6 eo:u factis tanquaj dqs facra fu
dabonorecuUocpconftructum dicc crint inftituta . Jlbfituteos quauia
rc in prccibus: offero tibi facrificium dcosbabcanrfanctis mart]r:ibu6 no
pctre ucl paulc uel cfpriancco^ apud ftri6:quo6 tain dcos fi babcus : ulla

co:um mcmo:ia9 olTcratur deo : qui cj: partc audcat copararc.Sic.n.n co'

co6 bomincg i marrfrcs fecin-r fanc^ ftituius faccrootes:ncc offcrimue fa*

ageUg
ti9 fuis cAM
bono:c fociauit: martfribus noftri8:quia icon
crificia

ut ca celebritatc i deo uao de illo:u5 gruuj 1 indebitum iUicituntp cft:


agamus i no9 ad
uicc02t;s grarias :
fltc^unideotantummooo dcbitum:
imirationcm taUum cownarum af<p utncccriminibusfuis nccludis cos
palmarum codcm inuocato in au;ili' turpiHTmis obU:acmuf:ubi uel fUgt^

um. : c): comm mcmoric rcnouatione tia \!^ ceUbrat deo^ fuo:um : fi cum
'

NONVS

bomince cflcnt talia commifcrunt:vr pcrbibcntunmcrito moucntur dcmo


confictadclcctamcntadcmonum no' num factis quc ncgarc non pofliint:
>:io2um fi bomicf n© fucrunt. £)c ifto eicp nullo mooo a dqs quos bonos
gcnerc dcmonum focratcf non babct cflc rolunt committi poflc qriftiman'
dcom fi babct dcum ; fcd fottaflTc bo'' tcs diffcrcntiam intcr dcos t dcmoes
mini ab illa attc facicndi dcof alico t fldbibcrccoguntur: ut quicquidda
innoccnti illi impotaucrunt talc dcu: mcrito difplicct in opcribus uel affec
qui cadcmartc cjxclkrc volucrunt. tibus prauis^quib" ui^ fua maifeftat
0.uid crgo plura :"
Tlon cfle fpiritua occulni fpiritu9:id crcdat effc dconuj
ifloe colcncos pro{>tcr vitam bcata; no dcof S5 quia cofdcm dcmoncs
.

quc poft mottcm futura cft:nullu8 uf intcr bomincs 1 6os ita medios cofti
mcdiocritcr prudcns ambigit.Sj fo- tutos putant:tan^ nullue 68 bomini
taflc dictuK funt 6of quidc cc bonof: mifccatunut binc pcrfcrant dcfidera''
dcmoncs autcm alios bonos : alios ta:idc rcfcrat impctrata:atcp boc pla
malo9:t C09 pcr qUoe aduitam ietcr tonicipreripui pbo^ ac nobilifl^imifi
num bcatam pcrucntamus colcnoos tiat^cii^b" vclutcuejrcclletiozib' pU^
cflcccnfebunt:quoB bonos opinant': cuit iftamepaiarcqueftione^utpcult"
quod qualc fit iaj in voluminc fequc-' plurin^oium dcozum profit ad confc^
tiuidcndumcfl. qocndam vitam bcata; que poft mo:
tcm fiitura cft:Iibio fuperio:c qucfiui
Jlurelq auguftini dc ciui^ mus quo pacto ipfi dcmoncs qui ta^
tatcdcilibcrnonus. libue gaudent qualia boi 1 prudctcs
bominee aucrfanf t dlnant.i.facnlc
3td qucm articiilum difputatio p^ ga:flagitiofa:faanozofa:non dc quo''
mifla pcruencrit: 7 quia difcuticndu^ libct bomine fed dc ipfie d^s figmta

fit dc refidua qucflionc.capitulum.i. poetarum 1 magicarum artium fcele^


ratam punicndacp violcntia^^pofTint
e X BOTIOS quafi pwpiquiozes 1 amiritiozcs dqe
imalos 6osce bonis conriliarc boicsbonos : t boc
quidam opinati nulla rationc pofl^ecdpertum eft.lbzo
funt.Ouida vo inde bic libcr ficut in illius finc ^mifi
de dijs mcliora mus difputationecdtincdcbcbit6 dif
fenticntestanttt fcrcniia fiquam voluntcflcnon 60^
cis bono!is lau intcr fe quos omncs bonos dicunt:
difq? tribucriJr: ncc diffcretiadcozum tdcmonil^quo
ut nullum dco;2 malum crcdcrc audc rum illos ab bomibus bngclatccp fc
rent . Scd illi qui dcos quofdam bo'' iiigijt:ifto9 itcr 608 1 boics collocat:
nos^quofdam malos cflc dijccrunt: fcd dc dilfercntia ipfozum dcmonuj:
dcmoncs quoc^ appellaucrunt nomi quod ad prcfcntc ptinct qucftioncj.
nc dcomm:^^ t dcos fcd rarios no-'

mine dcmonum : ita ut ipfum ioucm 3(n intcr dcmoncs quibus dij fu'
qucm Volunt cfle rcgem ac ptincipem pcriozcs funt fic aliqua pars bonozu:
cctcro!um:ab bomcro fatcantur dco' quozum prefidio ad ueram bcatitudi
ncm nuncupatum."bi autcm qui ofnf ncm poflitbumana anima pcrucniz.
6o8 non nifi bonos effc aflcrunt:-! 16 cap.q.
gc prcflantiotcs cis bomiuibus 4 bdi
LIBER

8 puipkrofcpmimixfititaedi btfetioiee partes: (ed ipfas dcmonuj


daltoe bonofaltos maloe deo mtes quibuf rationalia funr aialia ue
nes.<lue fiue fit ctta platontco^ pbi faltj dipt paffionum te
btt procetlofu
lofopbof fiue quommlibct fcntetia: pef^ateturbari:utneboibus quidem
nequag» ctue cft ncgligeda difcuflfio: rapienhbus comparandi fint:qui bu^
Rc quifg' vclut dcmonce bonos feque iufmodi pemirbattontbus animozu;
oos fibi ee arbitrct':p quos tag» medt a (^b'' buana no cfl imunis ifirmitas:
09 009 quo9 oms bonos crcditidum ct ca eas buius uitc coditioc patiunr':
conciliariaffcctat i ftodetrut quafi cui mteimpcrturbatarefiffunt : non cis
cis polTit cffe poft mo2tcm irrctitua cedcntes ad aUquid app:obandiJ ucl
maligno^t fpirituo iJceptufcp fallacia perpctrandu5 quod e):ozbitct ab itine
longc aberrct a uero dco:cum quo h fapientie i lege iu(^itie:fcd ffulfie mo''
10 1 i quo folo 1 dcquo folo aia bda^ talibus 7 iiuf^ifnd cop02ibu6:fcd mo
na.i.ratioalis n itcUcaualis beatae. ribus fimiles:ut no dicam dctcrioes
eoq> uetu(lioe8:7 dcbita pena infana
<lue dcnionibuf apulcT afcribat: bilis ipftus qucq? meris ut ifte appcl
quibu9 CU5 ratioueno ft5trabat nibil buit faio tluctuant:nec i ucritatc atc^
uirtutis afrignat.cap.ig. uirtute qua turbulentif 7 prauis affcc
tionibus rcpugnatun cj:nulb flnimi
q Ue igif c differentia deonfi bo^ parte conftftont.'
no^ 1 malo:^:qri4dc platonic''
apulcius de bis uniuerfalr differens: t>e pturbattenib' que aio acddiTt:
7 tam multa loqucs de acrde comm que fit pcripatetico^ ftoicof cp fcnte''
cozpojib'':^^ uirtutibu9 tacuit atoru: ria.cap.ii^.
quib'* eflcnt prcdtti fi boni effent.Xa-'
cuit crgo beatitudis ca;: indicd ueu> q Ue funt fcntcntie pbilofopbo;^
mifcrietacerenon potuit : confitens de bi9 antmi mottb^rquos grC
eozum mtem qua ronales ce pbibuit: ci patbcnofln autcm quidam (icm d
n falre imbutam munitacp uirtutem cero pcrtuzbationcfl: quidam affcctio
paffioib" animi irratioabrib" nequag» nesudaffectu9:quidaucro ficutifte
cede:fed ipfam quoc^ ficut fluUarum de grcco c>:prcffiuf paffioncs uocant.
mtiujmos efl:proccUofi9 quodime "bas crge pcrturbationes fiuc affcdo
pturbationibus agitari. Uciba nat^ nes fiue paffiones : qutdam pbilofo "
dus dc bac rc iila funt.£)c boc fermc pbidicuntetiam in faptcntcm cade:
demonoi nucro tquit poete folet battd icdmoderatas rationiq? fubicctas^ut
a ucritate ofoics t amatocs
cpq' jjcul ds lcgcs quodammooo quibus ad
quo^jdam bominum deo9 fingcbos neccffariumrediganturmodum: oo^
pwfperari 7 eucbercillos contra adv minatio mcntis imponat.^boc qui fe
fari T affligc.^gitur i mifereri 7 indi' tiunt platoid funt fiue ariflotcUci: cti
gnari:T angi i lctari: omncqj bumae arillotdcs difdpulus platonie fucrit:
animc facicm pati:fimili motu coidis qui fccta pipatctica codidit.iBl^s ant
1 falo mcntia pcr oms cogitationum ficut lloids cadcrc ullas omnino bu'
eflue ftnctuarc:quc omncs turbclc te^ iufccmodi paffiones i fapiete H placj.
peflfltcfq3 procul a deof cdcfliuj tra^ t>os autcm id cft floicos dcero iti li^

qm'Uitatce)iulant.Tlum efl in bis u« biis de finibus bono!» i malorftjucr


bis uUa dubitatio:g' no ato^ aliquaf bis magis g^ rdb" aduerfae plaroicos
NONVS

fcu pipitaicos cenai couindt.qri4de diuitcrefpofionedepulfo:poftea quc


ftoicinolant boa appellarc fcd como fiuit agelUug a pbdofopbo non cj^gi
da copotd 1 e^ema:co q^ nuUu bonu tandi aio f^ difcencU : qucnam lUa ro
volutecbominie prcter vimitcm la^ cfTet pauoug fui. 'O.ui ut ooccret bo^
cp arte bii uiucndi:q non nifi in aio e. mincm (dcndi fludio grauiter accen'"
iDcc aut iHi rimpliciter i q: communi fum:promUt flatim de farcinula fua
cofuctudine loquedi appcllant bona: Hoiciepictett Ubru:i quo ea fcripta ef^
r^ in coparatione uirtutie qua uxte ui fcnt:q cogrucrent decrctie ^cnonie r
uitur pua i epgua . £;: quo fit ut ab cbrffippi:quo9 fuifTe ftoico^t princi^
utrifcp quomoool^ uoccntur feuboa peg nouimu9.3n eo \ibio fc lcgifTe di
feu c6moda:pari tii efKmatoe pefent: cit agcUiuf boc ftoicie placuitTe:q' ani
nec i bacqucftioe ftoici dclectcnt: nifi mi uifa quag appcllit pbatafiag ncc i
nouitate vbof .Uidef ergo mibi ctia phtc e ur:^ i qn tcidat ato:cu uciant
ibocubiqucrit'utriiaccidant fapieti cj: terribiUb" i fozmidabtibug rcbug:
paftioes animi : an ab eis fit pro:fu9 neccfTc e ctia fapictie animu moucat:
fllienu9:de uerbis eo« potiuft q» 6 ib" ita ut pauUfper ucl paucfcat metu uel
face cdrrouafiaj.Tla i ipfos nibil bic triftiriacdtrabat':tang' big pafTidib'
flliud q^ plaronico9 i pcripatctico9 pucnierib" mrig i ranonie ofTuium:
fentiree)ciftimo:^tum ad uim rcrum nec idco tamen in mete fieri optonem
Bttiet ti ad vocabtbp fonu.Ut.n.alia maU:ncc approbari ifta cifq^ pfetiri.
omitta^clb" id oftcndedii ne logu faci^ bocn.ee voUitipfateidcp infcecefet
flm: ali4d unu quod fit cuidentTimu; iteranimu fapictie i ftulti: g» ftulti a^
dica. 3n librie quib" titulu9 e noctiu nimug afde pafTidib" cedit atq^ accd''
flctica^ fcribit agclli" vir clegatilTimi modar mnf afTcnfii.fapicreg aiir g^uif
cbquq i multe facundc fcie fe naui^ C39 ncccnfitate patiant:rerinct tamc d
ganfe ali^oo cum quoda pbilofopbo big q appete ucl fuge rationabiUt dc
nobili floico. 39 pbu9 ficut latiu9 1 bent:ucram i ftabde icdcUfTa mentc
uberiue quod cgo bzcuitcr attingam fiiiam. "bcc ut potui nd qde cdmodi*
narrat agclliug:cum bo:
iird nauigiii ageUio:fed ccrte btcuiuf 7 ut puto pla
ribiliccloi mari pcriculofifTimc iac niua e)rpofui:quc lUe fe i cpicten Ub:o
ta:t:ui tio:ig c^alluitpbng.^d aiad- legifTc cdmeoratrcu e;: decretig ftoico
ucrfum e ab cia d adcrat^q^uig i mo:^ rii di)rifrc atcp fcnfifTe.Oiue (i ita fnt:
ti9 uicinia curiofilTimeattcntig^utru; aut nibtl aut pene nibil diftat it ftoico
ne pbu9 in animo tuU)arct'.i)cindc tc ni aliozDc^ pbilofopbo)^ opinione:6
pcftate tranfacta:moj: ut fccuritag p" pafTtombue i pmrbatiotb' aiojt.Ut
buir colbquedi uel et garricdi locu:^ cp enim mrcm rationcc^ fapienng ab
da ex ^is quoe nauie ilb po:rabat di ea?t diiationc dcfcndtit.£t id fo:tafTc
ocg luj:uriofu9 afiatic" pbu^ copclla dnt eag in fapientcm nd cadere ftoici:
bat illudee q> cjctimuilTctatc^ pallmf^ quianequaq^eiugfapictia qua utic^
fet: c6 ipfe manfiflet intrcpio" i co q6 fapieg e uUo cuoc obnubilat:aut labe
ipcdcbat C)citio.3ltilleariftippifocra- fbuermnt.:Hccidunt aiit aio fapicntis
tici rcfponfum retulit: 4 cn i rc fimili faluafcrenitatefapientk propreriUa
cade uerba ab boic fimili audifl5:ref q cdmoda uel icdmoda appcllat:q>6if
pondit illii^ aia nequiffimi nebuloig ca dicc noUi bona uel mala.Tlaj p:o'
mcrito no fuifTc folicitii: fe aut^ ari'' fecto fi nibiUpedcrct cae res iUc pbuf
ftippi anima timcre debmfTe.t>ac illo quasflmilTurafenaufragio letiebar:
LIBER

ftcati eft vtta {lta h\a(<p copoie:n ttft nec utr5 (it trtftie fed unde (it tnftte:
iUad pcriculu pbosidccttiu palIoi3 a necutrum timcat fed qutd timcat:ira
tcfhmonio prodcmz.Uerdtame ^illa (a cnim pcccanti ut co:igatur: contri'
potcratpcrmotioriem pati : i ftjram ftari pro affticto ut Ubcretuntime pc^
tene mcntc rcntcntiam:vitam lUaj fa-' ricUranti nc pcreanncfdo utrum dif^
lurecp co:po:i9: quomm amifTioncm fana conftdcratione :cprcbcndat.Tla
minabatur tempcflanun immanitaa: 1 ftoicomm cft mifericouliam folere

n cc bona q tUos qutbus incffcnt facc culparc.Sed quato bonefttue lUc fto
rcnt bonofiftcut fadt iufticia.<16 aot icue miferico:dia perturbaretur bois
aiuntcanecbona appeUada dTefcd Ubcrandt:^' timo:e naufragij : bnge
comoda vbo;t certamint: n rcro cica'' mclius 1 bumanius i piouim fenftb''

mini drputatuium e.OLuid.n.intcJcft accommodariusrdceroin ccfaris lau


ot^z aptiu6 boa vocerur an comoda: de locurue eft ubi att.Tlulla dc vtutt"
dum timc nc bis priucmr ii minus bue tuie ncc admirabiUoz nec graiiS
ftoicuf g» pcripatcticurpaucfcat i pal mihcoidn eft.Ouid cft aui mifcrtco:
lcat:ca h cquafr appcUanOo:fed cqus dia nift aUcnc miferie quedam in nzo
\ii cjrtimanoo.ambo fane ft bono^uj co:de c6pa(Tto:qua utia^ (i pofTumuf
ifto?J feu comooo:o pcnculis ad flagi fbuetrc compelUmur.^Scruit aiii mo^
tium ucl facinus urgcanturrot alit ca tuf iftc r«ni:qfi tta p:cbcf mifcricodia
rctinerenon polTmt maUe fc dicunt
: ui iufttna confcroct.fiue cti indigcnti
bcc amittc quibus natura corpotf fal tnboitunftue ca ignofafpcitetu 'bac
ttatincolumisbaberung^tUa cdmii ciccro locuto: cgrcgiuf non dubitauit

ic quibne tuftitia violaf.Jta mcs ubt appeltarc rtute:qua ftotcos inr uuu
ftja cft ifta fentetia:nuUas perturbati numcrare ii pudct. CLai tii oi oocuii:
ec8 ctfiacddunt infcnoibus animtp libcr q^icteti nobtUffimt ftoid e]c 6cre
tibuB in fe cotra rationc preuale pmit tie jcnonis i cbryftf pi: q butue (eac
tir:quiimo eie ipfa oomtnat': dfa^ no pmatum babucrDt:buiufccmodt paf'
;)fcntienpo i pottus refiftenOo ^uj fiocs in animo faptetis admittiinqne
vturis ercrcct.Xale defcribit ctii uir^ vitqs omnib'* Ube:p. ce uolunt. Un ftt
ainlDcs imota maet:
giU* cn^ajobi cdfcq U£8:ut bccipfa no putct uttta:^
Ucb:fme voUiuntur inancf. 00 fapteii fic acodunr.ut cdtra vtute
mentis rationccp nibd pofTmt: i una
416 pafTioes q cbriftiioB aios af-' fiteadcqs fcntentia pipatetico^:oclet
fidunt:ii in vttiti trabani fcd vtutcm pUtoico;: 1 ipfof ftoico;^. S3 ui att
qrcrccani.cap.v. tuUiue: vbicdtrouerfifl iandiu to:q^
at boics garruba:contcnnoni0 cupi-'
n On e nunc ncc cfTc copiofe ac di dio:ef q' ucritatie.Scd adbuc matto
Ugcter oftcnderquid de i^Q paf queri poteft : utrom ad vite prefentis
riib" ooceat fcripta diuina: qua cbri pcrtincat infiirmitatc : er in quibufcp
ftiana erudirto connner.Oto ^ppe il^ bdis officqf buiufcemdi ppcri affca'*.

bm iplam ifitcm fbijdmus :gcndam Sacti ^o agcU 1 fme ira puniat quoe
n iuuanda:mcnti(p pafftones ita mo' accipiunt etema dd lege punicnooe:
dcrandae atcp frcnandae:ut in ufum 1 miferie fuie mtferie compafTtone (\f
iufhtic tonucrtanrur. Dcmtp fi in di' uenist : 1 pericUtanbus eie qoof diU-'

fdpUru noftra non ram quentur ut^fc giit fine tio:e opitulef:t tfi ifta|2 nota
piud ms ira!'cdtm:fed qua:e irafca^: pflfTiono cdfuetudine locutid.fbdane

« «!«^4i^
NONVS

etia in cod ufurpl^zpropter quandam q Uod (i qoify dicit no qc oium


opqs rimtUcudinf: ii^pter affechonu fcde^mato:;^ deonu niicro cc;
mfirmiiatc^iricut ipfe68 fecddn fciip quos poetequozundam bominum O'
ruras irafatur: nec tame ulla pafTidc foteaTamatorcsdcosnon procul a
turbatur . iDoc enim ucrbum uidicte rttatefuTgnt.bos.n.di^t apuler falo
bfurpauit efTectusinon illius turbuU'' mti8 p oms cogitationd clTus fluctua
tU8 affcctus. rcqiio ii^ iteUige potim": qn co boc
dica:ri quoruda.i.malof f^ oiu; dco
0.uCbu8 paffiombud demones c6 im mcdiecatc^pf aerea cozpota incer
c^agitantrquozuj opc
fitente apuleio dos 7 boies ciercribcbat t)ocn.a4t :*

bomincs apud deos alTerit adiuuazL fingcpoetas^q^c^riftof dconit niicro


cap.vi. 5os faciunt: 7 cis 5of noia iponunt:
7 quibu8 uoUKrint bomibus ejt bis
q Uainterim deranctia angelis amicos inimicofap diftribuunt: fictio
qone dilata:iiideau8 queadmo carmibDs impunita Uccntia:cum 5o9
do dicat platonici medioe deones in£ ab bia demonii mojib": i cekftt loco
6os 1 boies c6f!itut08 iftis palTionii 7 bcatitudis opolentia : rcmotoe effe

cftibue fluctuare. Si.n.mte ab bi8 li' pfrbibcant.lDcc eft crgo fictio pocta^
bcraeifcp driante mot" buiufccmoi fi rum deoe diccrc qui dq nd funticofc^
patercntm co8 dicct apulei" fimili mo fub dcojj nominibus inter fe deceria'
tu cotdis 1 falo mcntia pcr omne8 co rc:propterbomines quos pro ftudio
gitationum cftua fluctuare. 3pfa igit" partium diUgunt ucl oderunt . Tlort
mc0 co^j.i.ps animi fupcrior.qua ra^' procul autem a ucritatc dicit banc ec
tionee funt:in qua vtus 7 fapicntia fi fictioncm:quoniam dcozuj appcUati'
ulla eis elTct: pafTionibu8 turbuletis uocabulis qui dq no funtitales tame
inferiozum animi partiu rcgcdis mo^ defcribuntur demoncs : quales funt.
derldirip driarct.jpfa inq> mes eom JbenicpbinccfTcdicit bomcrus iniq'
ficut ifte platonicuf confitef:falo ptur tllam mmcruam quc mcdqs coctib'*
:

batidi) fluctuat.0ubieaa e ergo mes graidcobibeooacbilU. <luod ergo


dcmonum pafTionibue Ubidinu^rfoi^ minerua iUa fuerii poeticum uuU cfle
midinii:ira;t:at^ buiufccmodicetie. figmcnium : co q> mincruam deam
'Oue igicur pars t ds Ubcra e copofcp putant:eamque inicr deos quoa omf
fapicntie:qua placcant dtjf t adbono bonos beatofcp crcdit i aUa abcrca
rum dcozum fimilitudine boibue co^ fcdc colbcat:|)Cul a cducrfatide mo:^
fulant:cum comm men8 palTionum taUum. Ouod aucem aUquis dcmon
utf^8 fubiugata i opprelTa: qa|d ra^ fucric grccis faucns:troianif(p cdcra^
tionis naturarr babct:ad fallcndu; t riu8:ficucaliusaducrfu8 grccoscro-'
dccipiendu tanto acrius intedat: q^o iano^ op:mlato::que vencrif fcu ma:
ea magis poffidet noccdi cupiditas' tis nominc idem pocta co'memorat:

quoe 6o9 irte talia no agetea i celefti''


O.uodplatonictfigmtie poctaru; b' babitationib'' pdit: 7 bi deonce
p
(nfamatoe dcos afTerant:de cotrario'' bis quos amabant contra cos quos
rum l^udio;; ccrcaminc:cd be partcs oderant inter fc decertaucrint:boc no
demonii n dco^ fint.cap.vq. ^ttl a ueritatc poetas dtj^ilTe pfcflua
tfi.bc bie quippc ifta di^crut : quos
bominibus fimUi motu coulis 7 faU>
LIBER

ititis pcr om9 cogitationuj cftus fluc-' U prcterm{fiflrct:nullo mo rccrc genttf


tuarc tcftarunat polTent amozce i o' bumanu defcriptionis butue tam in*
dia non pro iuftuia:fcd ftcui populuf vo
tenta diligentia terminafl!et.jCum
Umdis cozum m ucnatotibus t auri' deo^ e)cceUcntta commendarcnipam
gis feciidu fua:^ ftudta partium pro bcautudincm quo uolunt bomince g
aiqe aducrfoe alios qxrce Jd cnim . faptentta paucnire : in cie afftrmauic
uidctur p bilofopbuB curafTc platont e^xcllcrc. 'p>roinde fi aliquos deones
cus:nc ciibccapoctifcancrcntur:no bonoe ucllet intclligi:aliquid ctiam i

8 dconib" mcdq8:f5 ab Ipif dt)9 quo^s ipfo2U5 dcfcriptione poncret: undc uX


noia poctc fmgcoo poniit fici ctcdcnt". cimt dqs aliquam bcatitudis parte^:
uclcubomibuequalcciic^ fapietiam
t>c dqe celeflibos i dcmonib"* ac^ putarcntur baberecommuncm. Tloc
rq8:bominibuf(p tcrrcnis apulc^ pla ucro nullum bonum co:^ commcmo^
tonici dilfmitio.cap.viq. rauinquobdidtrcernercntura mar:
quams 7 comm malttie libcriue cjc^^

q Uid illa ipfa definitio dcmon» mcndc pcpcrccrinnon tam nc ipoe g^


parum nc intucnda cft.-^Ubi ccr nc cultotcs co:^ apud quoe loqucba^
tc oms dctcrminanoo cdpltjcua eft:^ offedet. Sign^icauit tamcn prudenti
stt dconcB dVc gcncre aiaUa:aio paftt bu8 qutd de illis fcntirc debcrcnt qui
ua;mcntc rationabilta:co:pozc acrca: ooquidem deos quoe omncs bonoo
tpc ctcma>'3n qbos quintp cdmcora' bcatofqp credt uoiuir.ab co:^ paflidi''
ti8:nibtl dt^it omnino:q7 dconcs cum bu8 arqi ut au tpfc turbcUs omnimo''
bdte falccboibud td uidcrcnrurbabe 00 fcparauit:fola illos cozpo:um eta
communc:q6 n cftct tn malis . Tlam nitarc conwngcn8:animo aurcm non
ipfo8 bommcs cum aliquanto latius dqs fcd bommibus fimilcs dcmonef
dctcribcnoo complcctetur : fuo loco apcmfllme inculcane: i boc non fa*'
dc illta dtccns tanqua dc infimis atip ptcnrte bono cuius i bomines poflut
tcrrcni8:cum prtus dijcilTct de cclcfti^ eflV parricipcfifed pcrturbatidc paflfio
biiedqs^utcdmdatts duab" partib* num quc ftultis mentibue oominaf:
q: fummo i infimo ad vltimt» tcrrio a fapientibue uero i bonie ita rcgif:

loco dc mcdqs dcmonibus loquetur* ut maltnt ea nd babcrc q> utccre.Tlfl;


3gitur boicf inquit rationc gaudetcf: (i nonco:po:um fcdanimoium ctc:nf
orationc pollcnrce: tmoztaltbus ani'^ tatcmcumdqsbabcrcdcmones uel^
mt5:i}i02ibundi8 ifibzi8:leatbu8 1 m let intelligiinon uticp bomtnce ab bu
pqe iftttbu6:bi utis i obnop^s cotpo^ iue rei confo:tio fepararct:quia i bo
ribu8:dttTtmtlibu8 mozibus: fimilib'* minibue ctcmoe cflc antmoe:procuk
erroabu9:pcruicaci audacia: pertiftct dubio ftcut platonicus fcntit.3dco cii
fpc:cafTo labo:c:foztuna caduca:figil'' boc genus animantium dcfcrtbcret:i''
lari mo!talc8:ciicti tn i univfo gencre moualtbue animis mo:ibundi9 me'
perpciui:vicifrim fufficicda prolcmti b:i8 di;nt efle bominee.
tabilcs;voiucri tempoze:tarda fapicn
tia:ata moircqucruiautta terras ico 3n amuitfa celefttum dco!umper
luiXu bic ta mulia dicet quc ad plu'' intercefltonc^dcmonumpofrit bomf
rimos boice ptmctinuqutd cria tilud niprouiden.cap.i;r.
tacuttquodnoueratcfle paucozum:
ubi att tarda fapicntt» ctta mdte.^Od
:

OCTAVVS

9 jCperbocfiproptereacomOne bominibiie commune eft.f^ ficut di)ci


cd dqs eternttatem non babenc tanquam perucrfum ligari atc^
in
boie9:quia cozpotefunt moztalesr^p cum dqe bc«
fufpenfi:feruum co:pu8
terea ergo demonee babcnt:quia co:-' ti8:oominum animum cum boibuo
po!efuntimmo:tale8.quale8 igit me miferis babcnte9:parte infcriozc ejcal
diatozesfuntinierbomtnes ^deoe: tati:fuperio:i dciecri.Unde ettam fi df
perquofad deof amidtias bominef quam propter boc eoe putaucrit imo
ambtant:qnt boccum bominibus ba talitatcm babere cum d^9:quia nulU
bent deteriuf:quod cfl i animante me^' mo:tc ^icnt animaliu^ tcrrcft:ium ant
liU8.i.animum:boc adt bebat cA dqs mi cozum foluuntur a corpozc: ncc iic

melius : quod eft in animantc de' eftimandum cfteozum cozpus tangp»


terius id efl cozpus i £um eni; aians bonoratozum acrnum ucbiculum:f5
(d eft aniale^ aia coHct i cozpo:e:quo eternum uinculum damnanoozum.
rum dttomm anima eft uticp cozpozc
melior.Tfi uitiofa i infirma mclio ccr 0.6 fecunduplatonie friiam miri'
te co:po:e etiam faniflfimo atcp firmif miferi fint boicf in co2po:e moztali:^'
fimo:quoniam eius natura ejccellenti dcmoncs in etemum.cap.jc.
oJ:ncc labe uitiorum poftponitur cot
poii:fictttaurumefiam fo:didumar^ p !Lotinu9 certe noftre mco:ic \xi'

gcnto feu plumbo IjpurilTimo cariuf cinue tcmpo:ibus platonc cctif

cftimatur.3fti mcdiatours ico^ i bo e)cccllerius intellc^ilTc laudatur.^s c»


minum: p quos intcrpofitos diuinis dc bumanis animis agcret:patc: incjt

bumana iunguntur: cu dgs biit cop'' mi^o:s: moztalia illis utncula facie^
cternum:uitiofum autem cum bomi^ bat.3ta boc ipfu op motales fut boicf
nibus animum:quafi religio qua uo'' co:po:e ad mtam dci patrie pttnere at
luntd^s boiee p demonee iungi:i cot bitratus eft:nc fempcr buius oitc mi''
pore ftt non in ato conftituta.O.ucna feria tcncantur.l^acmiftcodia idigne
tandem iftos mediatours falfos atcp iudicata eft iniquitas demonum:que
fillaccs quafi capite dco:fum noftia f in animi pafTtui miferia:n moztale fi^
pena fufpendit: utinferiotem animaf cut bominef:fed eternum co:pus acce
partem.i.cozpus com fupc:iotibus pit.;6flcntquippe felicio:c8 bomib":
fupcrio:em uero.i.animum cum infe' ii mo:tale cum cis bzcnt cozpus:-: cuj
rioribus babeant:-! cum dgs ccleftib* dt}s beatum animum.£ftcnt aute pst
in parte fcruiente coniuncri:cum boi^ res bominibus;fi cum animo mifcro
bus atttC5 terrcftribue in parte oomi' faltem mo:talc cum ciQ babcrc mcru'
nante (int miferu* £o:pus quippe fer^ iftcnt 1 covpm : {i tamcn acquirerent
uum cft:ficut cria^faluftius ait animt aliquid ptctatt8:ut ab erunie ucl i mo
iperio co:po:i9 feruirio magis uriur. te rcquiefcent.Tlunc vo non folum fe
ildiunj:it autejiUe^altcrum nobis cni lidouis bomibus nort funt animo mi
dt)s:altcrum cum beluis commune e: fero:f3 etiam miferio:es fdt perpetuo
qm de bominibus loquebatur: quib" co:po:i9 uinmlo.Tlon enij aliqua pie
ficut bcluif moztaie co:pu8 cft.Jfri au taris 1 fapienric difcipUa^ftacntes v
cem quos inter nos i deos mediato^ teliigiuoUmt c% dcmonibus ficri de-
res nobis pbilofopbt ptouidenJcptic 08 : com apezriflime dijcerit demones
quidcm diccre de animo i co:po:c:al^ eternos.
terum nobis ciun dqs : sUcrum cum
LIBER

niris per omd cogitarionu; efhie ftuc' fi prctermift'fTct:nullo mo rccre genaf


tuare tcftarunut poflent amoice i o' bumand defcriptionis buiue tam in*
din non pro iuHitiaired ftcut populuf tenta ditigentia terminafTet.£um vo
riniilts eo:um m ucnatottbue t auri' dco;^ ej:cellcntia commendarct:ipam
gis fcciidn (ua^ ftudia partium pro bcautudtncm quo uolunt bomince ^
alqe aducrfus alios cjxrce . 3cl eniiti fapurntta pcrucnire : in cie afftrmauic
uidctur p bilofopbus curalTc ptatont e^ettcrc. 'Proinde fi aliquos deones
cus:nc cii bec a poctif cancrcntur:no bono6uctletintctIigi:aliquid ctiami
a dconib" mcdqs^f^ ab ipif di)8 quo^s ipfo2u; dcfcriptione ponerct: unde ut
noia poetc fingcoo pontit fici c^:dent'. cum dq8 aliquam beatitudie parte^:
uct ca bomibus qualecii(^ fapietiam
t>c dqe celcftibtjs i dcmonib** ac^ putarcntur babcre communem. Tloc
rqs:bominibufc^ terrenis apulc^ pla ucro nuUum bonum co^ commcmo^
tonici dilfmttio.cap.vig. raoinquoboidifcernerentura ma^:
quauie i cotum malttic tibcriue cjt^^
q Uid tlla ipfa deftnitio demona mendc pcpcrcerit:non tam ne ipoe q^
parum nc tntuenda efl.-^Ubi cer ne cultotes eo^ apod quoe bqueba^
te oms detcrminanoo cople^us citiiy ofTedet. Significauit tamcn prudcnti
ait deonce elVc gcncre aialia:ato pafVi bu6 quid de iltis fcnttrc dcbcrcnt qui
ua;mente rationabtlia:co2po:c aerea: ooquidcm deo8 quoe omncs bonos
tpe cteniar^u qbus quincp comcora' beatolc^ credt uoluinab co;t pafTioi''
ti9:nibtl di^tt omninoiq' dconca cum bus atqi ut ait tpfe turbclis omnimo''
boie faltc boibus id utdcrencur babe 00 fcpar3utt:fola illo8 co2po2um crct
commune:q6 n elTct in malis . Tlam nitate conmngen8:animo autem non
ipfos bommcB cum aliquanto latius dqe fcd bomtnibus fimttee demonef
dcicnbenoo complectetur : fuo loco apcrtifTime inculcans: i boc non fa-'
dc illis dtcens tanqua de infimis arcj^ picnne bono cuiue i bomines pofTitt
tcrreni8:cum prius dij:ifTct de celcftt^ efTc partictpcf:fed pcrturbatioe pafTio
biis dq8:ui comdatis duab* partib' num que ffultis mentibu8 oominat':
c)c fummo i infimo ad vltimu tcrtio a fapientibue uero i bonis ica regif:

loco de medqs dcmonibus loquetur. ut maltnt ea no babere q> uiccrcTla^


3gitur boief inquit ratione gaudctef: fi non co2po2um fed animo:um etetni
orarioncpoUcntce: imoztalibus ani^ tatcm cum dqe babere dcmones uel"
mi&:mozibundi8 mbue^leutbue i tn let inteUigi:non utiq? bomincs ab bu
pqQ mttbu6:bi utis i obnojr^s cotpo^ ius rei confo2tio fcpararet:quia i bo
ribu9:difrimtlibu8 mortbua: fimilib'* mintbue ctcrnos cfTcanimoe^procuk
erro:tbu8:peruicaci audacia: perttftct dubio ficut platonicus fcntit.3deo ai
fpc:calTo labo2c:fo:tuna caduca^figik boc genus animantium dcfcriberet:i''
l.»ri mo2talce:ciicti tn t uniiH^o gencre moitaltbus animis mozibundie mi'
pcrpciuirvtcifTim fufficieda prolemt» biis difit efTe bominee.
tabitc8:voiucri temp02e:tarda fapicn
tia:ata mo^rcquerutauita tcrras ico 3n amtcitia celeflium deomm per
mutta dicet.que ad plu^
ItirXii bic ta tntercefTionQdemonumpofTit bomi
rimos boiee ptinet:nt}quid ctia illud niproutderi.cap.tjc.
tacuitquodnoucrarefTe pauco2um:
ubi sit tarda tapicmia cita moie^^Od
:

OCTAVVS

9 C per boc \\ proptcrea comone bomin&OB communc eft.fj ficut dija


co dgs etermtatcm tion babenc tanquam \x\ peruerfum Iigati attp
boicdiquia cozpozefunt moitalee.-^p fufpenfi:feruum cotpuscum dqe bca
terea crgo demonce babcntrquia co;-' ti8:Oominum animum cum boibus
po:c funt immoitalcs.qualcd igit me miferis babcntc8:parte inferio:e qcal
diatozcsfuntinterbomines ^dcoe: tati;fuperio:i detccri.Unde etiam fi qf
per quof ad deo?t amidtiae bominef qnam propter boc eos putaucrit imo
ambiant:qni boccum bominibus ba talitatcm babcrc cum dqs:quia nulU
bent dctcriur:quod cft t animante me-* mottc {ka\. animaliu^ tcrrefttium ani
lius.i.animum:boc aut bebat ciii d^s mi eo:ttm foluuntur a co:po:e: ncc {\t

mclius : quod eft \x\ animante dc eftimandum efteo:um cozpus tang»


tcriue id cfl cozpue i £um cni^ aians bonoratozum aernum ucbiculum:f5
id eft anial q: aia col^ct % co:potc:quo eternum uinculum damnanoo:um.
rum ditomm anima cft utiqj cozpoze
meliot^tfi uitiofa i infirma mclio cer 0.6 fccundu pbtonis fniam min''
tt cozpoze ctiam fanifTimo atcp firmif mifcri fint boief in cozpotc mo:tali:^
rimo:quoniam eius natura c^ellcnti demoncs in ctemum.cap.;:.
otmec labc uitiorum poftponitur cor
poii:ficutaurumcfi3m fo:didumar^ p lotinus am
noftrc mcozie ui''
gcnto feu plumbo l^purifTimo cariuf cinus tcmpozibus platonecctif
cftimatur.3fti mediatozcs deo?t % bo cjrcclletius intellcjcifTe laudatur.^s cu
minum: p quos intcrpofitos diuinis dc bumanis animis agcrct:pate: incfc

bumana iunguntun va dgs btit cop' mi^o»: mo:talta illis uincula facie^
ctcrnum:uitiofum autcm cum bomi'' bat.3ta boc ipfii <f motalce fiit boicf
nibus animum:quafi rcligio qua UO'* co:po:c ad miam ddpatrisptmercat
luntd^s boiee p demones iungi:i co: bitratus eft:ne femper buiue oitc mi''
pozc non ato conftituta.<luena
ftt v(\^ feria teneantur.lDacmificodia idignc

candem iftos mediatorcs falfos atcp iudicata eft iniquitas dcmonum:que


fallaccs quafi capitedeotfum nc^tia \ in animi palTiui mifcria:n moztale fi^

pena fufpendit: utinfcriotemanimaf cut bominef:fed etcrnumcozpus acce


partcm.i.co^jus com fupc:ioribu8 pit.£flcntquippe fcUciozcs bomib":
fuperiotcm uero.i.animum cum infc {imo:tale cum ds bfent cozpus:? CU5
rioribus babeant:7 cum dqs celeftib* dQB beatum animum.£fTent aute ps
<n parte fcruicnte coniuncti:cum boi^' res bominibu8:fi cum animo mifao
bue autC5 tcrrcftribus in partc oom^ faliem moztale cum eia baberc mcru'
nantc {\x\t miferi.^ £o:pus quippe i<x^ ilTcnt 1 cotpus : {\ lamen acquirerenc
iMtm cft:ficut ctia^faluftius ait animi aliquid pietati8:ut ab erunis ikI i mo
iperio co:po:i8 fcruitio magis utiur. te rcquicfccnt.Tlunc vo non folum fe

3ldiun>;it aufejiUe^alicrum nobis cd lidozcs bomibud non funt animo mi


di}s:alterum cum beluis communc e: fcro:f5 ctiam mifcrioKs fiit perpetuo
qm dc bominibus loquebatur: quib" co:po:i9 uinrulo.Tlon enijaliqua pic
ficut beluif moztale cozpue cft.3ft» au tatis 1 fapicnric difdplia^jficiente» i-

cem quos inter nos % deos mcdiato^ telligi uolunt e^ demonibus ficri dc-

res nobis pbilofopbi p:ouiden!t.pnt 08 : cnm apezriffimc dijcerit demonea


quidem diccre de animo n co:po:e:al^ eternos.
terum nobis cutn d^s : alterum cum
LIBER

be opione platoico:^ q putlc aias bcc ad mifcriae infimata: btc cclcftia:


boiuj deones ee p' co:poia.cap.)ci. ibi terrena uidco commcmorata^ptra
ria de duabus naturc partibu9 uUis:
d ^cftquide-raCas bominudeo'' id c fummig atcp infimi9 Tlam ta q .

nc8 cffe:'? ej: boibus fieri larcs: propofuit dc dt)9 laudabilia cade zpe
laruasrtmance.lares (i meriti honi riuic alqs quidcm ucrbis:uteif aliata
funt:lemmc9 fimalifcu laruas.ZDa-' flduerfa cj: boibue rcddct.Xria dcojt
ncB antdeos dtcunt: fed incertUm eft bcc fut:Ioci fblimifa9:vitc ppctuitag:
bonotum coe feu malo:um efle meri^ pc:fcctio naturc . 10cc al^9 ucrbis ita
rotum.in qua opinione qnantam uo' repctiuit : ot ei9 trfa contraria buanc
ragincm apcriant fectandie pditifq? condirioni9 opponeret^nt t babitacu
mo:ibu9 qdis non uidcat U uelpaulu la iqt fuma ab infimi9 tata intcapcoo
lum attmdat.^OLiiquide^qualibctnc' fafligq dcfpia'at:q: di)fe:at loci WHmi
quam fuerint bominee: ucl laruas fe tatc. £t uiuacitas illic i^t ctcrna n in^
fieri dum opinanturuel dum mancs dcfccta fit bic caduca t fuccifiua:quia
ftosrtanto peioies fiunt ^to funt no^ dij:e:at uirc ppcruttate.£t ingcnia illa

cendi cupidiozes: ut ctiam quibufdaj iquit ad bcatirudine fb"limata:bec ad


facrificqs tanq? diuinis bonojibus p" mifcrias infimata : quia dipcrat nafe
mouc fc iuitari opinct'ut noccant.lar perfcctionem . Xria igifab cc pofira
uas quippe dicit cfle nojrioe deonce funtdco^:id cft locus fublimis: etcr''

c]c boibus factos.Scd binc alia qo e. nita9:beatituoo: ibis contraria tria

3nde autem perbibct appellari grcce bominu5.i.locu9 infimus:motaIitaf:


bcatos fcu dcmonc9:q' boni fint aio: miferia.Jntcr bec tcrna 6o;jt 7 boiuj
boc cft boni dcmonc9:animo9 quoq^ qm dcmoncs medios pofuit : de loco
boium dcmoncs dte confirmans. nullaeflcontroucrfia. 3nter fublime
quippe tinfimum:mcdiu9 locus ap''
f>e tcrrenis contrar^srquibus fm tifTimc babctur t dicitur. £ctcra bia
platonicos demonn bominuc^ natu^ rcflant:quibu8 cura attcntio: adbibe
ra diflinguitu:.cap.)cg. da cft:queadmodii ucIefTe alicna a de
moib' offdanf:ucl (ic ciQ diftribuant':
f £d nfic de bis agtmu9:quo9 in ut mcdietas uidctur e^pofccre^fcd ab
natura propria dcfcripfit: intcr ci9 aliena dTe non pnt.Tlon cni^ ficut

6o8 1 boics gene:c aialia:mente ratio dicimu9 locum mcdiuj ncc dTc fum'
naIia:aio palTiua:co:p«:c aerca:tpe v mum ncc infimo: ita dcmoncg fint m
terna.Tlcmpe ci! prius 6o8 ifublimi aialia rationalia ncc bcato9 ec nec mt

cclo:boie8 aiit i tcrra ifima difiilctos fcroo:ficuri funt arbufla ud pccora q


loris 1 nature digntratc fcircrnercKita furtt fenfue oel rationif ej:pcrtia:recrc

conclufit . "bctis inqt inter boa aialia poffumu9 diccre . O.uo:um crgo ro
deo9 ab boibu9 pluriinu diffcrcntcs mcnrib' incft:aut miferos clTc aut bc
loci fublimitate:uitc pei-pctuitate: na' atos cfTc ncccfCc eft.3tcm no pofTum"
rurc perfcctioe: nullo intcr fe jjpfquo recte dicerc:nec mo:tale9 dTe deones

communicatu:cum tbabitacula fum nec ctcinof.Omnia natp oiucntia aot


ma iib infimi9 tanta intcrcapcoo fafW inetcmum uiuunt: aut ftniunt moitc
gq dcfpiciat:-! uiuacitas ilUc ctema f quod uiuunt Jam ucro
. iflc tcmpo:e
idcfccta fit:bic caduca t fuccifiua.^n' ctcmos deones dirit.Ouid igifrcftat

gcnuaillftTad bcatitudicjfljlimata: nifi ut bi medq dc duobus fummis


OCTAVVS

nniun babesnnt de duobus Infimis funtanfmop^iua^tempote etemt.


alterum'Tl3tn (i atrAcp dc imis babe <!luomm babent unttm cd infimis:
bunt:aur utrat^ de fummtr:medq no cd fummia altef :ot^po:ti6aU roe U'
erunt : fed m alterutram partem uel berata medietas ne^ fuftollaf i fum^'
reftUuntuelrecumbunt . Ojm ergo ma:ncc^ i ifima deprtmaf.3pa e aute
bie bonis ftcut demonf^amm eft ca^^ tlla demond mifera etetnitas: vf efna
rere utrifcp non pofTunt : e^cccptis ej: miferia.Oiui mim ait aio paffiuo: rt
otrac^ partcfingulis mcdiabunt'. 3c mifera dijilTcK nifi ^ eozd cDlto:ibu3
pcrbocquiade infimis babcre non erubuiflct."p>oao q: prouideria fdmi
poHTunt etemitatcm queibi no e:una deificut etiaipfifatentunno fo:tuita
boc de fummis babcnt:^ ideo non eft temeritate regitur mondus: nu^ eflj
dlrerum ad complendam mcdietate iftof etema miferia: nifi efTet magna

fttam:quoddeinfimi8 babeant nifi malicia.&i ergo beati rcctc diir: ia de


mifertam. mdcs nofunt: cddcmoncs fintquoa
Cntcr boies 1 6os ifti i medio bcaue''
CLdo deones (i nec CU5 dqs beatf: rut.<lui8 ergo eft loc!' bo"?2 dcmond'
fiec cu boibus fdt mifen:inter utracj^ qui fupra boies^ifra 6o6:iftis pbeant
parte fine utritifc^ comunioefintme ftdiuto:id: iUif mifterid.-^Si. n.boi cini

dq.cap.pq. cp fttnt:|>fccto i beati funt.£temaatt


te; beatituDO mcdios eoe efte n ftnir:

t St itaq? fecttdij platoicos fHU'' q: multum d^s comparar. muUunq^


miadeo;z:uelbcata ctnitasiur ab boibttd feparar . Unde fruftra ifti
tim beatitttoo:boia5 ^o infimo:^:ael conobunf oftcnde quo demones boni
miferia motalis^uel mo:taUtas mi^a: fi 1 immoaales funr t beari:recre mc

deona aut medio:^:ucl mi^a e^icae: dq conftituanrur in^6o8 imo:raUs oc


ttel etema miferia. Tlam t quincp ilf beatos:? bomtncs mo^tales ac mife"
que in diffinitione dcmonii pofuir.no ro6.£d enim utrdc^ babeat cd dqe^ tz
COB medios ficut promirtcbar oridit: bearitudine (cilicct i imotaUtatcm:nt'
qm ta dipt coa babcrc nobifcum :
q^ biUtttcm bo^cumboibust mifis
genereanimaUa:g>mentc rationaUa: tmo:taUbHs:quomooo non potiue
<f animo
palTiua funt:cum dqs aute; remoti funt ab bominibus ciqfq; con
unu q> tpe ctcrna:? unu^pd cp copoe (unm:^ inter Otrofq; medq cdftiroti^
aerea.Odo ergo medq qn und babet Xune mim medq efTcnt (\ bicnt i ipfi
ntmfdmi8:tria cum infimis.'0.uid n duo qoeda fua:fi cdbinie aUemtro:a
ttideat reUcta medietate quantum in^' f) cd fingulis wxo^ comunia. ficut
cUnenr"'! deprimafin infima.'^; plae bd medium ({ddam eft inter pecora t
ibietiam medi) poflTunt ita inucnin: flngelo8:ut q: pccua e aial irrationale
Ut und babeant propriu^ quod cfl co^ atq} mo:talc angeUis autem animal
pns acred :ficut i iUi dc fummis atq^ rdnale t imo:tale:mcdius bomocfTj
tfimif fingula proptia.d^ cotpus etbe inferto:angeU8 fupaio: pecotibuf:ba
reu$:bominef(cp terrend:doo ucro co^ bes cd peco^ib" mo:taUtatcm:r6c5 ro
mdiafintomnib^^cpgene funtaiaUa: cum angeUe:ammalrationale mo:ta'
1 mente rattoaIia.tU 7 ipfe 6 d^s m t»k/}^ ergo CB qrimus mediu ii bea
t boibtts loqueref:babe^ imft bina tos imettalee miferofcp motale8:bo<
Atalia.£t no folet ifti deos nifi roales inacniredebeM8:qttidaat mouakfid
nunte perbibere.i&ue funt refidua:^ beafd:aut ixnovtak fit mife^.
«

LIBER

2(n bommef CU5 (int mottaks pof permanete: ut t id q5 traHt pgroeret


ftnt^abe3tuud::t(l€ felice8.ca.pu|. moiruris^t ad /d quod pmact triffer
rct cjc moituis. Boni igif angcli tnrer
XmihcitmimoitalishSee miferos motalcs t beatos imottalee
pofTit magna cft tnrcr bominef mcdq cfle n pfit: qt ipfi quot^ bcati r
queftio. 0.u<£4a cfj codtrione fuaj bu tmo:tale6 funr.^pnt anr medq ee Igc
milius fnrpe]cetiif:ueg9ucrBti^ beiej U mali:q: imotralcs funtcum illis^mt
capaccm cfTe beacinuiis polTe: ^diu fcricum iftis. "bis cotran." e mediato
mo:talitcruiuit.OLuidam ucro ortu- bon':4 aduerfus eo^ imo:taUtatc t
lertlt fe i aufi funt diccrc fapicntie co^ miferia t mottalis ee ad tcp" roluit:
potes beatoa efTe poflfe mo!tale8.<16 t b cat" in ctcmirate pcrfsftcre potmt:
(i ita eft:cdr non ipfi potiua mcdij co^ ftc ficos t imo:talc8 fuperbos t mife-
ftituunturintcr moualcfl miferoet ros nopo8:nc p imotalirans iactaria
immortales bcatoe:bcatirudinem ba feduccrer ad mifcria^:! fue motrie bu
bentes cum immottalibus beatts:mo militate: t fuc beatirudis bcnignitate
talirareco mo:ralibus miferis.-^f^zo deftrurit in cis^quo:;: codi p fui fide
fecroenim fibcari funt inuident nemi modas^ab illojj imundifTima driatoe
niiTli quid mifcrius inuidentia £t :"
liberauit/bomo iticp mo:rart mifcr
(6 meztalibns mifcris qoanrum pnt loge fcioct" ab imoztalib'' t bcarisicjd
ad confequcndam bcaritudinem con-' cligat medid po q6 imozralitari t bea
fulanr.uteria immo:tales ualcant ee titudini copnlcmr.^Ooiod poffit olec^
poft morrem:t angelis immojtalibu» tare i dcmonu imoitalitatc mifc^ cft:
bcinfi^ coniungi. quodpofritoffcndetncbrifh' mo:t«Ic
tare iam non cft.3bicrgo cauenda cft
t>c mediarote dci n bominum bo' miferia fempircrna:bic mo2S timeda
mine cb:ifto iefu.cap.p?. non cft:quc cfTc non potuir fcmpifna:
tbcarimooamanda eft fcmpitema.
f 3 ant q6 mulro crcdibili"' t^ba 3ldbocquippcfeinfcrponit mediue
bilius difputatunoiTts boies g» immo:tali8 tmiferutad immo:tali«'
diu mortalcs funt ctiam mtfat fint ne ratcm bcatam tranfire non finar: qin
ccfle cft:qrendu6 cft tnedius: d n folii in boc pcrfiftit quod impcdit id cft in
bome uctt et dcos fir.ut bomines cj: (pfa miferia.3ld bocautcmfetnte:po
mortali miferia ad bcaram imoralira fuit mozralis tbeawd:utmo:talitare
tcm buius mc dij bcata moitalitas in^ tranfacta t qc motmis faccret immot
teruenienDO pducar:que nct^ nd ficri tale8:qDod in fe refurgcnoo monftra^'
mozrale oposrcbar.necp pmacre mor'' iu't:t ej: mifcris bcatos: qoia bearitu'
tale.XDortalis quippc factus riiifir'' 00 nunquam ab ipfo difccfTit. ^Uus
tnm uerbi diuinitatcfj camis ifiuni eft ergo media» malus qui feparat a'

tatc fttfccpta.Tlo aut permanfit in ip' micos:aliu6 bonus qui teconciliat ini
(aamemoitat: quam rcfufdtauif a mifos.£tidco multi funt medii fepa
moimis: qifi ipt c fmcC mcdiationia rato:e8:quia multituoo quc bcata eft
©*:« nec ipfi propter quos liberaoof urnus dci participatione fit beata.jCa
mcdiaroz effccrus clti ppetua rmotif ia9 partfapationis priuatione mif

camc remancrcni.^Proinde mcdiato'' multituoo malouim angeloumt: que


fe opponit porius ad irapedimefus:^
rc ini nos t dcum t mottalitatej blc
opottuit crftnfeantcm: t beatitudtnej interponu ad beatitodims adiutottm
OCTAVVS

1 et {pfa mulritudinc obftrqjtt qiiodl minaridconcs pofTunt: dqs profccto


mo ne pofTit ad illud unum beidfica meliojcs funt: quia illi (i mifcercntur
perueniri: ad quod ut perduccremor contaminarenf.Tlabocdco;;j d:eflc
non mulris fcd uno mediatoieopus e prccipuii: utcos fblimiter fcparatos
rat:-! boc co ipfo ciJius parririparidc buana conrzectatio cotamia: n polTit.
fumue bcari:boccft ucrbo dd n facto £>e« (Jde fumii omnio crcatorc : qucj
fed per q6 facta font omnia Tlec tri
. nos ueru deo dicius:fic a platone pre
ob boc mcdiato: eft quia uerbujtma^ dicari a(TcHcrat:q' ipfc (it folus qui fi

pmc quippc immouale 7 mapc bea-' poffit pcnuria fcrmonis buani q^uis
tum uerbum longe eft a mostalibus raiione ucl modicc comprcbcndi: aij:

miferfs^fjmcdiatoipcrqabd bomo: ait fapicribuf uiris cum fc uigoze ani


co ipfo oftcndcne uriqj ad illud n fo" mi q^tum lifuit a cozpozc rcmoucrdt:
lum bcatum:ucrum ctiam beariftcuj intcllccrum bui* dcirid quo(^ itcrduj
bonum non opojtcre qucri alios me^ uclut i alrilTimis tcncbzis rapidifTimo
diatotcs:pcrquoB arbitrcmur nobis cojufcamic luiri candidtt i^micarc.Si
pcruenrionis gradus cfTc molicnoos: cr<;o fitpra oia uac fummus dcus in
quia beatus t beariftcue dcus factus telligibili i (ncffabili quada pritia: i(i

parriccps bumanitatie noftre copedi^ intcrdii:tfitanquam rapidifTimo co''

umprcbuit parridpande diuinitaris rufcaminc lume candidii intcrmicas:


fue.Tlccp enij noe a moitalitate t ml tamen fapicnrium mcnrib" cum
adcfl
feria libcrans ad angelos immoztalcf fequantum licuit a cojpoze rcmoue^
beatofcp ita perducit:ut corum parri-' runt:ncc ab cis ptaminari pot. Ouid
dparionc criam nos (mmojtalcs i be eft q> ifti dq p:optcrca conftituunf lon
ari fimu8:fed ad illam trinitatem cui* gc in fublimiloco : nccontrcctarione
«rangcliparriaparioncbcarifunt. 3° contamincnt'bumana:quafi cozpora
quaoo fozma ferui ut mediato: eet
in illa ctbcrca tactu tantd qucat biiano
infn angeloB efCe uoluit: i fozma dei 1 non etia nifu contaminari^Tbotjo fi
fupcr angelos manfir.3dc i infcrioib' non contaminanf fydcra c6 uidcntur
uia uite:qui in fupcrioribus uita. Tlo quos dcus oiris uiftbtlcs didnncc de
enim uerum e(l quod idcm platonic'* mones bominii conraminaf afpcctu;
flit diriftc plafoncm:nuUu9 6s mifcct' ^uis dc projnmo utdeaf 2ln fo:te oo
bomini.£t boc prccipuum eo:um 05^ dbus bumanis contamtacntu: qul :

limitarie ait enTc fpecie: <¥ nulla attrcc «rie non contaminantur oculo^jttt io
ratione bominum contaminantur. deoncs mcdios babcnt pcrquoseis
uoccs bominu5 nunriet:a quib^^loge
3ln rationabilitcr platoici dilfinic' abfunt:ut incontaminatifTimi pctfcue
rmtdoscclcftesdcdiantes freacotft' rcnt.^-Quid ia dc cetcris fcnfib" dica^^
gia boibue no mifccri:quib* ad ami-» Tlon enim olfacicnoo contaminaa' u!
driadeo;(deonc8 fuffraget.cap.jn^i. cum adfunt
dij pofTcnt fiadelTcntrucl

deones pofTunt uiuo^ cospo^t uapo'


'
t •Rgodconefcontaminarifatct': ribus bumano!U5:fi tanris facrificio-
1 io cos a dib" cotamtalf muiai rumcadaocrinis non contaminantur
noprtRomfcpimundi pariterfiunfj; niooziTjus.^n gullandi aiit fefo nuUa
demoncs contrectarione bominum:i! nccefTitate refjdcnde moztalitatis ur
boicfl cultu deonu.Sut fi i contrccta gentunutfamcadacridbos ab bom(
H mifcedcp boibusinec tamen contd'' mbu8 querant.Xactue ijcro in pfate
LIBF.R

cft.Tlam I5 ab co potilTimuj fcrifu co mundi lumma 7 ccia


dicit clarifTima

trcct&tio dicta uideatur:baacnus tfi dcmdcs ab iila


ffdcra::uriorcrq3 funr
fi uellcnt miffcrcntur bominibus : ut bominu5 contaminatione:qui nd pnt
uJdercnt 1 ab bomimbue uidcrcntu:: uidcri ntfi uelint.-^^lut (i non uidcri fj

sudircnt 7 audircn£:tangedi aut que uidcrccontaminat:ncgcnt9b iftis ch


neceflrirafi^^Tlam nccp bomincs id con rifTimie mundi luminibug quoa deof
cupifccre auderent:cii dco^, uel dcmo opinantur uidcri bominee^cum radi'
numbono:^confpccru ucl coUoquio 09 ruo9 tcrrae ufquc pcrtfdant.0.ui
fruercnt-.ftfiintantum curiofitas ^ff co:um zadq pcr qucqj diffufi tmun
tii

grcderetur ut Ocllet : quonam pacto da indc non contaminantur:7 di^ con


quifpfam polTct inuitii tangc dcii ucl taminarcntunfi bominibus mifcercn
dcmonem:qui nificaprum non poteft tur:ctiam (i cfTet nccc|Tariu9 in fubuc
paffcrcmj^Uidcnoo igifuifibufcp fe p nicnoo contactu9 . Tlam radqg folis
bcnoo:^ loqucnoo 7 audtenoo dqi co 7 lune tcrra contingirur: nec ifta con-'
cezporalifcr mifccii bomibue poflet. tamiaturIuce.XDiro:aurc5 plurimu
iDoc autcm mooo dcmonee fi mifcet' tam oocto9 bomince:qui cuncta co:^
ut di]ci 1 ri contaminantur: dq aotcm poiea 7 fenfibilia que pre incopoalib*
contaminarcntur fi mifccrcntur: inco 7 intelligibilibue pol^poncnda iudica
taminabiles dicunt demonea:? conta uerunt:cum agitur dc bcata uita:coi'
minabilcs deos.Si aute contamina^ poraUum contrccsationum faccre mc
7 dcmonce: quid conferunt boib'' ad tioncm.Ubi cftillud platonif ubiait.
uitam poflmo2tembeatam:quo8 co'' f«gicndum eft jgirur ad clarifTimam
tamin?iti mundare nd polTunt:utco8 pat:ia:7 ibi parebut tibi omnia.Oue
munoo9 dtj0 incontamin-itis polTint igitur clafTie inquit cfTugiat fimilc 60
adiungcrc^inf quo9 7 illimedjgi pftitu ficri.-^St ergo deo tato fimilioz quato
ti boc cis bencfictj non co
funt.'3lut (i d(d^ fit^piquio::nuIIa clt ab illo alia
ferunt:quid piodefl boibu» demonii Idgi4t3l^^ ei" difTimilituoo.Jn cozpo
amica mcdiatio.' 3ln ut poltmojtem rali uero illi etcrno 7 incommiitabili

non ad dcos boico p deones trafeat: tanto cfl aia bominis difTimiIio::g>to

(cd fimul utuant utnc^ conramtnati: rcp tpflliu murabiliutp cupidio:.


8C per boc ncutri bcati:" Tlifi fozte (Js

dicat mow; fpongiarum uel buiufcco'' ^d cdmdanda uira bcata^q t ptid


di rerum mundarc demonc9 amicos patioc e firmi bom': nd tali mediatoze
fuoe:ut tanto ipfi fozdidiozee fiant:q» indigcre bominc:quarcft dcmd^f^ ta'

to fiunt bomineg de uelut tergcribas li qualie c unue cbziflus.cap.jcvg.


mundiou:0.O.uod (i ita cft:contamia
tiotibue dq mifcenf dcmonibue: qui b Oc ut fanctur qm imoztali pu''
ne contaminflrcnrur:bominum ,ppin ritati que in fummo cfl: ca que

quitatem correcrarionecp uirartir.Jln inimo funt moitalia 7 imuda c6nei:c


foztc d^ pofTunt ab bominibus conta non pofTunt:opue efl quidem medtV
minatos mudaredemonc9:ncc; ab cif toh::non tamcn talt qui cozpus q'dc5

c6taminari:7 co mooo non poffunt7 babeat immoztale propinquum fum^


bomineg/Oiuis taliafentiat: nifi quc mis^animum autem mozbidum fimi'
fallflrilTimi deonef dcceperunt.^Oojid lem inftmi9:quc mozbo nobie iui6at
q> (i uideri 7 uidere contaminat:uide'' potius ne fanemurq' adiuuct ut fanc

m flb bominibus dg: quoe uifibilcs mur:fcd tali c| nobia i(imi& cjc cdpois
"

NONVS

mo:calicatecoaptatuB fmoitali fps m mudari a 6m6ib'* crednr.T 16 ipos co


ftitia per quam no loco^ diftinria fj tamiari potuiffcnifi lori altitudie mu
rimtlirudinis excettenti» manfiti fum nircntur.Oluis ta infeUjc e ut ifta uia
misrmundandis liberandifcp nobis mundari fe e)riftiet:ubi bomines cot»
ucre diitind prebeac ^diutozitl . <lut minantcs^dcmoneBcontaminari: di^

pwferto incontaminabilta deus abfit conCaminabiles ptedicantur:? no po


Dt cdtaminatione timeret q: boie quo tius eUgat uia ubiptaminates magis
indutuf efhaut ej: bominibue ii quof demonef euitentunt ab incotamiabK
in bomine conucrfatua eft. Tlon eni^ dee ad ineundam focietate icotamia''
parua funt bec interim duo que falu'' to^angelo^boies a cotaminationc
briter fua incamati6cmonftrauit:nec mundentur.
camepoirecontaminariucram diui'
nitatemtncc ideo putanoos demone» Q6 appcUatio deonu (a nec apud
nobis eflc melioies quia ri babcnt cftt culcoes cof aHuma^ in fignificatione
nem.^bic cft (icat eum ptedicat dncta. aUcuiu8boni.c0p.p;;.
fcripturamediatotdciT bominiibo
cbriftuB iefue : de cui" diuinitate qus f £dncde^i6etiano9ferta:ui
patri eft femp cqual':'! btjanitate qua dcaunqm nonulli iftop ut ita
nobia factue eft fimir:ii bic locuf e ut di)xri deonicolo^ji ^b' t labco etcof''

copctent pzo n:a facultate dicamus» dc pbibet ab alqs angebs did: quoer
ipfi deoncs nuncupant^ia mibi 6 boif
db fallacia demonii dum fua ini angclif altquid uideo dtlTercndti quof
uiam fpondet ad detmi boc
ceffione ifti eeno ncgant^fj eos bonos dcones
conatunut bomines a uia ucritatid uocarcq^angeloe maliit.11o8 autem
aiiertat.cap.;cri9. ficutfcriprura loquifftn quacbtiftia
nifumu8:agtb8 cjde parrim bos prij
f BfifliitilUfallacefcpmediato' m3lo9:nng> uero bos deoncs lcgiue.
res dconee:^^ cn p fps imiiditia Scd ubicutp illaru; Ifamj boc notit
itiiftac malignimultis cffccrib" clare^ pofitd reperit^^fiuc deonef fiue deonia
9t:p corporaliiitii locoi^t tfualla: t p dicatmo nifi maligni fignificanf fps.
ftereo?tcozpo;tlcuit3te9|>ucctu aio' j£t bac loquedi cofuctodine i tifi ppK

rn no8 auocarc arcp evte rnoliot': nec ufqquacp femri funK ut co:u5 eriaj q
uilprebet ad deti:fed ne uia teneatur pagani appeUatur: 1 deoe multos ac
impcdiilnqii^de i in ipfa uia copoali deoncs coleoos eflecontendttnt:nuir
qfalfilTimaefti plenifTima errotis: fere fit tam Uatus t ooctus:^ audcat
qua no iter agit iuftitia:qm no p cot'' in laude uel fcruo fuo dicere demonc;
poialcm alritudine f; p fpuale : boc e babe9:fcd quilib; boc dicere volueit:
incoiporakm fimilitudinem ad dea non fe aliter acdpi g' malcdiccrc uolu
dcbemus afcendcre:in ipfa tamen co: dubitarc non poflit.Oaie igit nof
ifle

poali uia qua deono amici p clemtO'' caufa compeUit:ut poft oftenfione au'
r» grao' odinat:ii etbereoB 609 7 he rium tam multarom:ut iam pene fint
no8 boics aereis deonib* medqs ptti^ ommum que boc ucrbum nifi in ma'
tutisboc deos opinaf bEc pcipuu: uc lam partem audire confuctiemnt: ^d
^ptcr boc intcmallum loco^t ^trecta" dijrfmus cogamurq:ponere:cum pof
tionc n cotaminef bfiana.3ta dconcs fimits angcbmmnomine adbibito:
cotamiori potius ab boibusig' boks candem o^cnfioncm que noic deonii
LIBER

fiieripoteratcuitare. ucrbuj efl partidpata 'ctcmitate pfr»


unturrfcd ficut eie tcrrcndie innotcfcec^
bc qualiratc fcienticque dcmonef dum fuincj: quozum tyrar.nica quo'
fupcrboe fadt.c3p.^ damooopotcharcfucrat Ubcratums
pdcftiat09 in fuo rcgnD:7 gfam femp
q Uan^^ctifl^ipfaotfgobBrno'' ucracc i ucradtcr fcmpi^na.^nnotu^ ^
mm!6:ridiuino9 intueamur li^ crgo demonibuf:n6 p id q6 cfl uita)
it

biof aliquid affcrt cognitionc digniffi ctcrna -7 lumcn incommutabile quod


mum.^cmoes cnim dicuntunqm uo illuminat pio8:cui uiucnro p fidcm q
cabulum grecum cft ob fciam noiati. i illo e cozda mundaf: fed pcr qucdaj
3poflolu8 autem fpiriru fancro lc rpaUa fuc uirfurie c/fccta 7 occulriffi'
cutua ait: Scicnria inflancaritae ueo me figna piitie:que angelicis fcnfibuf
cdififcat.Ouod rcctc alitcrnon infcUi ctiam malignoii fpiriruum porius q^
gitur:nifi fcicntiam tunc prodcfTe cuj infirmitari bominum poffcnr c((c con

caritas incfhfine bac autcm infii9re.i. fpicua. bcnicpquanoo ca paululum


in fupcrbiam inanifTimc quafi ucnto'' fuppmda iud(ccuir:7 aliqu^jnro alri'*
fitatis e):toltere.£fl ergo indcmoibuf dcmonu prin'
laruir:dubirauir de illo
fdcntia fine caritatct idco tam infk- ccp9:encp retauitan cbzif^s cfTct cjc

ti.i.tam fupezbi funt:ut bonorcs diui ptoran8:quantij fe tentari ipfepcrmi''


no8 1 rcligionis feruitutem quam vo fit:ut bomincm qucm gcrebat ad no
dco dcbcri fciunnfibi faris cgerint ej:'' ftrc imitarionis tcmpcraret cjremplii.
bibcri:7qUatum pofTunt i ap5 quof Jboft illam uero tenrarioncm cum m
poiTunt adbuc agunt. gcli ficur fcriptum cft miniltrabant ci

boni uri(p t boc bi8 fpi''


fancri:ac pcr
3ld qucm modum dominus uolu riribus immundie metucndi i rrcmc-'
erit dcmonibue innotcfcere.cflp.jqci. di;magi9 magifc^ infrofcfccbar dcmo
nibue qUanrus cfTct:ut d iubcri q^uie
c Ontra fupcrb/am po:io dcmo'' in iUoconrcmptibilie uidercturcsmif

num qua pjo mcritie pofTi6ba' infirmita6:rdiflercnuUu6 auderct.


tur genus bumanum:deibumilitaf q
incbnl^oappamitquantam vtutcm Oitid intcrfit inter fciam fancto^
babeattanime bominum nefciunt im agfoji t fciam demonuj.cap.jiijjg.
mundiria clarioms inflarc: dcmonib"
fimilea fuperbia non fdentia.Jpfiau' b 5s igifanger bois oie copoalio
tem dcmones boc ita fdunnut ddi
et tpaliutprqtfciaqua infii?.ntur
romino infirmitatcm camis induto deonee uilis c:ri q» caj^ ignazi fint:fed
di]ccrint.0.uid nobis r nbi icfu na^a grilliadeiqua fanctificantur caritas
rcncCknifli ante tempuB perde nos. cara effcprccuiue non tantum incopo
jClarum efl df i ti
in bi» uerbisrg? in rali:uej^ct icdmutabili i CcffabK puh'
ta fcictia crar:7 carirae non erat. pc' cbritudinc:cuiu6 fancto amoze inar'
mm fmm quippe fojmidabant ab il dcfcunnomnia qoc infra funt i quod
b:non in illo iuftitia^ diligcbant.Xi^ illud efl non funttfccp ipfoe intcr illa
tum ucro ei9 innotuicquintum uola confCTionr:ure)ctoto q»boni fontco

intantum autem uoluit quantuj opo bono c% quo boni funt pcrfruantur.
tuit.Sed (ic innotoit non (iait angeF £tideocertiu9 criam tcmporaiia i
fanctidrqui du9 fccundum td quod 6i mutabiliaiflanoucrunnquia cotum
NONVS

^ndpalcQ cas i vbo def cofpidut p q6 (0Wnos-ripfofpcnc nulla difTenrio


factus eft tnunduarcib'' caUfis qdi p- cft:q:1 in noftrie facris litrcris lcgif:
b3t':4da repwbatlrcucta ozdtnaf.ibco deue deo^ dfie tocumf cft.i alibi.£o
nes 3Ut n etnae tpmcae: i qoodamo fitcmini dco ico^.i alibi.^Rci: magn'
cardmalcs m dei fapientia conteplif: fuper omncs deoe.^Uud atlt ubi fctip
fedquo:udaftgno:^nobtd occulto:» tum eft.Xcrribilis fupcr omnce doe:
maio:e c):pcricntia multo plura q> bo ciu" dicni fit deincepe oftenditur. fccjt'
minee futura^fpinunt:difpofitionc8 cnim.0.tft omnee dq gentittm dcmo^
quocp fu39 aliqii preiiunciant.Jbeicp nia:drifautcclo3 fecit.Sup oififogo
fepeifli: nung^illiomnino falluntur. doe dipt! fcd gcnrium.i.quos gcntce
3lliud cft.n.tpaliV tpalia i mutabili p dq» biinq funt dcmonia. 36 ^nbir:
buB mutabilia conicctarc: eifcp tpale fb quo terro:e dno diccbant cur ue^ .

1 mutabile modii fue uoluntatia i fa niftiantctemp'* perdcre noe^3lfd vo


cultatta infercre:quod dcmonibuf cer ubi di dcue deo:um : no pot intclligi

ta ratioc permilTu cft.JlUud aiit in ci 69 demonio;^:'? rej: magnue fup oiiif

niB atcp icomutabrib'' dci legibue q t deo8:abftrutdic3f7rct:magnu9 fup


du8 fapicntia uiuunt mutaciocD tpu$ omnia dcmonia.Scd boice quoqjin
prcut'dcrc:dctC0 voluntatem que tam pplb dd cadcm fcriprura deoe appcl'
ccrrifTima cp poteriffima cft diuini fpf lat.£go inquit di^i dq cftis: 1 filij cy^
eiue participarione cognofcere: quod celfi omnce.Tbotcft iiijcp itcUigi bo;2
fanctis jvngelis rccta difcretionc cK5na deo^ 6s:qui dicrue eft dcue dco:um:
rii e.3racp nd folti eterni uc^ ctia bca 1 fuper bo9 dcoe rc)c magnus: q" dic'
ti funt.Sonii aiit quo bcari funt: de' tue cft rcj: magnue fuper omnce oof,
illia eft a quocrcari funt. 3lUu8 c|ppe Ueriitamcn cum a nobie qucrimr:fi
indcclinabiliterparridparione tcon^ bomince dicri funt 6i^:q>i populo dct
tcmplarione perfruuntur. funt qucm per angcloe ucl pcr botVe
alloquitur deu8:qUiinro magie imo:'
tloin deof falfo afcribi dqs gen' talcs eo noic digni funnqui ea fiiiunt
liu:quod tam i anget fanctis t boib' bearirudtcad qua deii colcoo cupiiit
iuftis q: diuina^ fcripturaf aucf e co^ boice pcruenire.''<luid rcfpodcbiue:
muneeft.cap.^q. nifi non fruftra in fcriprurie fanctis

crprcfTtus boice nuncuparoe dcoe:^


b Ob (i malot 6o9 q> dc
platoici illosimmo:talc9 1 bc«09 qutb" no9
moe9dicc:cifcp anumcrai quof cqualce futuroe in refurrccrionc pro-
d fummo do cdditos oos fcrtbit eo:^ mittitur:nc fcilicct p:oprcr iUo:um q:
0uao: 1 mag: plato:dicat q6 uolunt. ceUenriam aliqucm C02um nobis con
Tlon cim cum de dc vbo?t cotrovfia ftitucre deii infidcraudcra tftrmitas.
Iaborandne.Si.n.co9 fic t'mo:talcB <Xuod in bominc facilecft cuitare.£t
9ftert)t:ut tn a fumo 60 faaoe^ifi no euidentiuf did dcbucrunt bomice dq
p feipfo9:fed ei a quo facri funt adbe inppro dei:utcerri ac fidctce ficrcnt:
rcnoo beatoe dTc dtit:boc diir qood dTe eum deum fuum qui dictus e dt'
didmusrquolibet cos noie appcUent. deo^:quia ifi appellenmr dtj imotta
t)anc aot platoico:^ ee fiiia^ fiue om les lili ac bcari qui in cdie font : non
niu fiuc mclio;t:in co^ liia vueiti pot. tamcn dict» funt dq dco:um.f. dij bo-
Tlam 1 dc ipo noie quo buiufmodi t- minumin populodd coftirorojum:
moztaU beatacp creata 608 appellat: quibue dicmm eft;ego dijri dq eftie:'»
LIBER

filq qrcclfiomnco . "bmceft qftod &it a quo creati t cuius rarticipatice hcn
0po(lolus.£t fi funt qui dicant' d^ (i ti funn adtuaanteipfo in fequcnti U'
uc m cclo fiuc i tcrra^ficuti (Ht dq mX^ b:o diligentius difTeremue.
h 1 oomini multimobis taifi unus 6r
patcr cj: qtio omnia i nos in ipfo:? u 3lurelq augufhni dc dui''
nu9 oominue icfus cbriftu9:per qucj tate dei libcr dcamus.
emnia t nos pcr ipfum.Tlou multuj
ergo dc noic difputandum cftrcu; res Ueram bcatitudinem fiueangelis
ipfa ita clara fit:uta fcrupulo dubita' fiuebominibus pcrunumdcum tri'
tionis aliena fit.3Uud ucro quod nof bi)i etiam platonicos difTinifTe:f5 ut^-
e]C corum immo:talium bcatozum nu biquos ob boc ipfu^colanoos putat
mcro milTos angclos cfTc dicimus:^ uni tantum dco an etiaj fibi facrifica-'
dci uoluntatcm boibus anunciarcnt: ri ueUnt cfTc qucrendum.capitulu.t.
illis aiit no placct:qi boc miniftcrium

n pcr illos quos deos appclbnt.i.im' ZDT13U2D


mot;ik0 7 bcatos^fcd pcr dcmocs fici ccrtafentcntiAe
crcdut:quo9 immo:talc9 tm ri ctbca^ quitationequo
tOB audcntdiccre:aut ccrte ita immoi quomo' uti pof''
talcs ac bcat09:ut fam deoncs bonof funt:beat08efTc
n dcos ftJlimitcr collocato9:T abbiJa omncs bomics
na cotrcctatioc fcmotos.0.uaui9 no ueUc. OLui aute
mis controucrfia uidcatur: tamcn ita fint uel nde fiat

dctcftabiiecftnomcndcmonu:ut boc dum mojtaltu^ qucrir «nfirmitaf:mul


modis omnibus a fanctis angef nos te magnccp controucrfic coatatc (vit:
remouere debeamus . Tlimc crgo ita i quibus pbilofopbi fua fludia t ocia
libcr i(\c claudaf^ut fciamus imotalcf contriucrunt:quas in mcdium addu''
ac bcatos quomooolibet uocct": 4 ti^ cac atcp difcuterc t longum eft t no
factiT creatifunt:medio9 non clTe ftd necefTarium. Sienim rccolitquibcc
imotalem bcatitudincm perduccndis Iegit:quid inlib:o cgcrimus octauo:!
mo:talibu9 miferis: a quibus utracp eligeudis pbilofopbis cum quibus
dilfcrcntia fcparantur.Oui aut med^ bec dc beata uita que poft mottcm fu
fut:c6mtme biioo imo:talitatcm cum tura eft queftio tractaretunutrum ad
fupiozib^^mifcria cd ifaio^ib^^qm mc cam uni dco uero qui etiam eft dco:u
rito malitie m\(cri f unt:bcatitudincm efTecto::an plurimis dqs religionc fa^'
qiia ri brit inuidcre nobis pofTunt po crifcp feruicnoo pcruenire poflVmos:
tius 5» p:ebcre.Undc nibil brit amici non ctiam bic cadem rcpeti ejrpectet:
dcmenum quod nobis dignii afferat: prcfertim cum pofTit relegcnoo (i fo:'
cur cos tanquam adiuto:c9 colcre dc teoblituflcftadminiculari memo:ia.

beamus : quos potius ut dcceptotcs £lcgimus cnim platonicos omnium


uitarc dcbcm'. Oluos aiit bos i iS n pbilofopbo:um mcrito nobilifTimof;
folaimo:talcD:uc;5t ct bcatos bo^ no ptoptcrea quia fapcre potuerunt: lic^

minc facris t facrificqs p:opter uita immo:tale ac rationale; f itellectuale

bcata pofl: m.o:tc adipifccnda coleoof bominis animam:nifi participato lu^


putant^quaicfcucp illi fint t quolibct mine illiuf dei a quo t ipfa t munduf
uocabulo digni fint:ri eos uclle p talc factus eft:beatam cfTe non poflc. 3ta
religionis obic^u nifi ani» dcum coli: t illud quod omnee boics appetunt
DECIMVS

(deH nltm bmiffx quenquam i(h'flr bidmur cnim colcrc bomCnes: quos
fecommm iu:gant:qui non tUi uni op^ bonozificfttioncud recoaiatione ud
timoquodeft incommurabilts dms prcfentia frequentamue . Tlec folum
puiitate cafli am»U8 adbeferit < Sed ca quibus nos tdigiofa bumilitatcfU
quia 7 ipfi quocp fiue cedentefuanita iiciu8:fed quedam etia 4 (\Siccti funt
ti errouq? populozum:ftue ut ait apo nobis coli perbibet'.Tla ej: boc ucrbo
ftolud cuanefcentee in cogitationibus agricolc i coldi t icolc uocat'.£t ipos
fuis^multos dco9 colenood ita puta-* 6o8 rt ob aliud appellat cdicola8:nifi
Beruntmelputariuoluerunt: utctiaj cp celil cobnnri ixticp ucncranoo : fed
quidam eo:um demonibus diuinos tbabitanoo tanquam quofda; cc\i co
bonotcsfacrommtfacrificiomm dc bnoe.ii ficut appeUanmr coloni qui
fercnoo8dTecenferent:quibus ia^e^ pditione debct geitali folo^ptcr agri^
parte non parua refpondimue: nunc culmra 05 oominio pofTdTof :f5 ficut
uidendum ac differendum eft quantn ait qnidam lanni eloquq magnuf auc
deu8 oonat:immo:tale8 ac beati in cc to.Urbs annqua fuintfri^ tenuerc co
Uftibus fedibu8:oominationibu6:pn loi.2lb imolenoo enim colonos uoc«
dpatib^^^potcflatibus conftimti^quof uit:rt ab agricultura . "bk % duitatea

deo8 1 c]C quibus quofdam ucl bo


ifli a maioib" ciuitatibus udut pproium
no9 dcmoncs uel nobifcum angclos cjMmibtts codite: coloic nuncupant".
tiominant: quomooo credendi funt I?(c per boc cultil quidem ri deberi ni
utUe a nobie religioncm pietaienquc fi deo:|iprtaquadamnouti6e ucrbi
reruan:boc efl ut apcrtius dica^^utra buius uerifTimum dtS^ qt t aliaruj
etiam fibi an tanmm dco fuo: qui eti^ uno uerbo ftgnft
re:^ dz cult^^^id latine
am noftcr cfi placeat eis ut facra fada ri culms dco dcbim8 non potefl. Tla

mud 1 facrificemu8:uel aliqua noftza t ipfa rcligio q>ui8 diflinctiue ri qud;


feu nofipfoa religionie ritibua confe^ feddd cultum fignificare uideat': iidc
cremus.bic edenim diuinitati: ud (i noie interprctati funt noftri eaj q
iflo

e^rcfTius dicendum ef) dcitati debi- grae trdcia didmr: tamcn quia latia
tu8 culms : p:opter quem
uno uerbo bquendi cofuetudineii folum imperi
fignificandum : quoniam fatis mibi tomm:uerum etiam ooctifTimomm:
iooneum non occurritlatinum:greco t cogitatioibuf bumanie atc^ affinitft
ubi necefVc et^ infinuo quid uelim di^ tib' t quibufcp necdTiridintbus didt
cerclatriam quippe noftri ubicuncp c):bibeda religio:no co uocabfo vitat
fanctarum fcripwrarum pofimm ef^: abigui} cum dc culm ueritaris vtitur
interpretati funt feruimtem . Sed ea qo:ut fidcnf dicere ualcamue reitgio''

feruims quc dcbemr bominibua : fc nem n dTe nifi dd culm;: qin uidctur
cundum quam precepit apoflolus fer boc vbii a fignificada obfcruantia ^^
uoe Dominis fuis fubditod dTc debci pinquitatis bumanc infolenf aufcrri.
ftlionomine greceniicuparifolet.lft'' pietas quocp ^^e ddcultus iteUigi
tria uero fecundum confuemdinem folct:qul gtcd eufebil uocant.lDec tft
qualocutifuntquinobisdiuina do^ men tergaparentcs officiofc baberi
quia condideruncaut femper aut ta; dicif . tnote. autem Uulgi boc nomcn
frquenter.utpcncfempcr ca dirimr h. in opibue mifcricotdic frquenraf.
fenufU8:quc pntinet ad colendum de <luod ideo arbitroi cucnifTe : q: bec
um.l^roindefitanmmmooo cultua fieri precipuc deus mandat : eacp fibi
ipfedicatur: non folidebcriuidetur. ud pro facrificgs iid prc facrificgB
LIBER

pUca-etdlamr.£j: qua loqaidicon'' aiamco:po2Cd:dcbi6cclcfh'b'* ^fpint


fuetudtne facrutn tftat i detis ipfedi isampUfii^ coipozibud tanq^ipfcfic
camr piuerque tri grcd nuUo fuo fcr^ folTipfafitluna.lUinamcippc foUs
monis ufu eufeben uocant : quanuis obicctu iUumiari putat.t>irit ezgo tUe
eufebian pK> m\A illo^ ttiAm uulgus magnus plaronicud anima ronabilc;
ufurpet.Unde in quibt»rdam fcriptu^ fiueporiue inreUccruardiccnda fin ep
rarum bci8:ut diftinctio certio: appa quo geneierimojraliii bearo;ztp aias
reat:no eufebia quod vfi bono cultu: rffe inreUiginquoe in cclcftibuf fcdib*
f5 rbeofebia qo q: id cultu copofit» babirarc non dubiranno bfc fupza fc
relonat:dicc malucrunt.Utrulj «utej naturam: nifideiqui fabricatus eft

bo^nos unc oerbo cnutiare ri poflu mundum.a qoo i ipfa facta eft:nec 9
mu9.0.ue itaqi larria grece nncupa^ Uunde iUis fupcmis prcbcri uitaj bc^
7 Lanne inrerp.-ctatur fcruirus: fcd ca atam 1 lumcninreUigcnricucriraris:
qua colimus dco:ucl que trefcta gzece q^undeprebcturTnobie: confonan»
latinc aute reUgio d::f3 ea q nobis eft cuangelio ubi lcgit'. fuir bo miffiis 3
crga defituel qua; illi tbeofebian^nos dco cui nomcn crar ioanncs: bic ucit
ocro nd uno uerbo qrpmcre : fcd dd in reftimonid: ur tcft.monid pbibcrct
culni ponumus appell3re:banceitm dc lumine:ut omncf crcdercnt per ca:
deo deberi dirius qui uerus eft deus: non crat illc bj: : fcd uc tcftimonium
facitcp fuo9 culroics deos.0.uicuncp perbibcrct de lumine.£r3t lumen uc
i^innt in cclcfhb" babitarionibua i^ nim quod iHominatomncm bominl
mozrales i beari^ii nos non amat ncc uenicntcm in bonc mundum.3n qua
beatos c(Te nos uolunr.coUdi uricp n differenria fatie oftcnditur animam :

funt.Siautamantibeatos uolunt: rarionalcm uel intcUcctuaUm: quaUs


^fecro indt uolor undc tip^i iat, 3n crat in ioannc fjbi lumcn cfTc n poffa
aliundc ipfi bcaci:aliunde noe' fed aUertus ucri luminis parrinpatoc
Uicercl^oc 7 ipfc ioanncs fatcturubi
t>t fupema iUumiatioe cfd plotin" d pcrbiben8:teftimonium didt. Tlos
pUtontcus fenferir.cap.g. omncs dc plcnirudinc dus accq)i'
mu8.
f £d no c nobis uUas cu bte cj:'

celllrioiibus pbilofopbis i bac fbc ucro dd cuUu: a quo platonid


qonc confticrus.Uidfrurcij fuift^lii q^uis crcatozcj uniocrfiraris intelkxe-'
rais multis modis copiofifTime man rit:d6uiarut colcoo agclos fiuc bonof
daucronbinciUos odc^noe fieribca fiucmabs bonotc diuino.cap.ii^.
t09:obiccto quodam Uiminc intelUgi
hili qd dcus cft i)!ixQ:i aliud cft g» iUi: q Vkca ita fint:fi platonfd ud 4
a quo lUuftrantur ut clareannatcp Ci' coqj 3I4 ita fenfcrdt cognofccn
parririparionc l^koi bearicp fbTiftat. tt6ded:ficutdet}glo:ificarcnt 7gui9
fcpe mulriicp plorinus afTcrit fenfum agcnt: ncc euanefcerent i cogitaridib*
pUtonis crpianansrncc illa cfde quaj fuis : ncc populojum crroabua j^tim
crcdunt cfVe uniuezHtatis atam aliodc aoctoies ficrcnn partim rcfiftcrc non
beata ee g» n:am:idcp ciTc Uime qood aodcrcnt:p:ofecto confitcrcntur7 iir
ipfa no cft:fcd a quo creata cft:? quo immoztaUbus ac bcaris 1 nobis mo:-'
intcUtgibiliccr iUuminantc inrclUgibli talibusacmifcrifi : ut immojtalc» 7
tcr Uicet.£>at ctiam fimiUtudtncm sd beariclTepofTimue:unu deumdcozd
DECIMVS

coUruImn qu{ r nofkr e n illo^. dace:fi cdplcnf illa diio precepra in 4'
bue tota lc^ pcndet 7^pbcic.£)iligef
Oiunivodofaaificiii hhata,' diim dcum tuo in toto cozdc tuo:^ ii»

pftulum.ttg. rop aia tua:7 in tota mentc xar.i di^


liges pzo^miituum tanq' tcipfii. Uc

b Uic nos ^'tute q hvcxA g^cce eij bo kk diligcrc nofret:co"ftitutue e

dz^fiuc in quibufc^ racramecie: d fini9:quo refcrret oia que agcrct uc


fiuc fn nobffipfie dcbeus. 'buiua eim beatue elTct.Tlo.n.qui fe ii\i<sit aliud
teplum fimui oms : i finguli tempU uult efTc ^ beatu9. bic ant finie e ad^
fumuetquia i omniii conco:dil 7 iin bc deo. 3am i%iiidm\i dilige ^dip^w}
guloa inbabitare dignat':n6 in oibus c6mdat'dc ptopmo diligenco ficutfe
^ in ringuiirmaio::qm nec mole difte ipfum. 3n quo quid aliud midannifi
diturncc pamtione minuitur £um . ^tum potcft commcndct
utei dtlige^

ad illom furfum eft: eiue e altare cot dum deum.^lDic eft dei cultue: bec ^a
nJj:a'* unigcito cii faccroote placiur: religio:bcf rccra pictae^bcc nri 6o dc
€\ cructaa uictimas ccdimua^qri ufcp biia fcroifU9.<luccuqj igit imo:tali9
ad fanguincm pzo eiue ueritatc certa^ pfae quantalibct uirturc pdita:fi nos
mu9:ei fuauilTimum aoolcmue incm. diligit ficut fcipfam:ci uult cfTc fubdi''
fum:cu5 in eiua confpcctu pto factocp toe ut bcati f imuf:cui i fubdita beata
amozcftagramu6:ciooa eiusinobis cft. Si ergo non colit dcum mifcra c:
nof^ tpfoa uoucmuB i rcidimue: d q: do p:iuatur.fi aitt coUt dcd: ii uuU
bnficio^tciusfollcnnitatibuB fcftis 1 fc coli pu> 6o. 3Ui cnim potiue diuie
dicbua ftatuiie dicamus facramufq^ fententie fuffragaf: i dilectioie oizib**
mcmo:ia5:ne uolumine tcmpo;? igra fauct:qua fcripto cfacrificad d(J9 era
tafubrepat obliuio : d facrificamus dicabit' nifi drio foli.Tl3m ut alia noc
boftiam bumilitans i budie: in ara taceam quc ptinet ad rcUgionig obfe^
co:di9 ignefcmidearitatis. 3ld btic (^om quo coUtur deu6:facrifiaum m
uidcndum ^icnt uidcri potcr(t:eicp co tcnuUue boiumccf audcatdiccdcbe
bercndii ab oi peccato;t t cupidicatd ri nifi diio foU.IDuUa dcniqj 6 cultu
'

malaf labe mundamur i : cius noie dittio ufurpata fOnt:que bono^ib" de


confccramur.3pfc cnim fons me bca^ feritntur bumani9:fiuc bomilitate ni
titudi6:ipfe oie appctitionia cft finis: mi3:fiuc adulatidc peftifcra: ita tn ut
btmceligcntca uclpotius rceUgentef: 4bu9cadcferuntttr bomincebEcnf:
amifcramue cnim ncgligcntc8:bijc a qui drir colcndi i ucncrandi.fi atit eis

go rccligcntca undc i religio diaa ^' multo addif 1 aoorandi. 0.ui9 uero
bibeturad ci» dilectionc tcndimue:ut facrificandum ccnfuit:nifi ci que dcuj
puenicnoo quicfcamus: io bcati quia aut fciuit aut putauit aut finyxuQjxi
illo finc perfccti.3onD.n.n:5 dc cuiua po:o atiquu9 fit i facrificanoo dci cul
fincintcr pbc>8 magna cotcntio e:nul t^^duo i}\.i fratrce cain i abcl fatie ix\'
lo e aliud q^ illi coberere:cuiu9 unius dicant: quo^s maiosis de repwbauit
aia intcllcctualis icotporco fi dict pot facrifici»:minou93fpe)rft. -^
ftmplcpj:ucri9 implrf fccundaturcp
^tutibue.^boc d; bonu diligete i toto £>c facrificigg que dcus non rcqui''
co«!c:in tota aia:^ in tota uirtotc pci rit:fcd ad fignificationeco;j obferua
pimur.?ld boc bonn dcbcmus 7 a q^ ri uoUut que requirit.cap.v.
bu8 diligimur dud:? qoos diligimuf
LIBER

q UuiaautemifUderipiatutejd mutanda crant oppotfino certoqp ia^


flimctaltqDibue afibus dd dife tpc:ne ipfi dco defiderabilia ucl cerre
nccdtaria que in facrifiqs offcruntV in nobis arccptabilia : ac non potiu8

-Ouiod cum mulrig locia diuina fcrip quc bie fignificata funt credcrcntur.
tura tcftctunne loitguj faciamue:b:e ibinc 1 alio loco pfalmi alfcriu6:fi c
ne illud de pfalmo comcmorare fuffi' furicro inquit:ii dicam c. mcue eft ci^
ciat . Jbi)ri oomino deus mcu9 ee tu: o:bie tcrre i plcnituoo ciue. Tlun^d
quoniam bonomm mco:umno egcf. manducftbo camce tauro:um:aut fl
Tlon folum igirur pccoze ucl qualibj guincm birco^ potabo.-^aq» dice:et:
elia re co::upnbili arqj rcrrcnarfcd ne ntio^ fi mibi nccdfam ecnnii a tepc
ipfaquidcm iuftitia bominis dcji egc tcrcm q bco in ptate.Jbcindc fbinges
crcdcndum cftrtotDcp q6 rccre colinu quid illa figniftccnt . 3mmola inquic
dcus bomini p:odcffc non dco. Tlccp dco facrificium Iafidi6:i rcdde altifti
enijfonrifcquifg» dijccrir p:ofuiffc fi mo uota tua'£t inuoca me in dic tbit
bibcrit:aur luci fi uidrit.Tlcc q» ab an lationie i cripiam te i magnificabia
tiquis parribuB ralia facrificia facta mc.3tcm apud alium p:opbctam.3n
funt in uicrimis peco:um:quc nunc bi quo inquit apprcbcndam oominum
populus legirimc no fadt.aliud inrel' 1 aff^umam dcum mcum cjrcclfu^.-^Si
ligcnduj cft:nifi rcbus illis eas rca fu apprcbcnda illu i bobcauftis: i uitut!

ilTc fignificara9:quc agunrur in nobif anniculie £i acccpraucrit oominus


.-'

boc ut inbcrcamus dco: i ad cun^


fld inmiUbue 3rictum:aut in dcnie mili'
dcmfincmp:opmo confulamufl.S» bue birco:um pinguium^ Si dcdcro
cnficiumcrgouifibilc:iuifibili3 fani^ primogcnira mca pro impicrarc mca:
fict^ facramcntum id cft facrum fign» fructum ucntris mci pro pcccato aie
cft.Uri illud pcnitcnQ apud^pbctam mcci Si annuntiatum cft ribi bo bo-'
uel ipfe p:opbeta qucrcna clcum pcc^ num:aut quid dcu9 erquirat a tc:nift
caris fuis babcre p:opicium:fi uoluif faccreiudiciumtdtligemtam^Tpata
fee inquit facrificium dcdiffcm: uriqj cfft irc cum oomino dco tuo.-^^t i bO'
bolocauftis non dclcctabcris.Sacri' iue pwpbcte uerbie utnJcp diftictum
ficium deo fpa cc ntribularu9:co: corv cft farifcp dcclararum iUa facrificia n
tritum 7 bumiliarum 6s n fpnit . 3n rcquircrcdcum:quibus fignificantur
tueamur quenadmodum ubi deu; di bcc facrificia que rcquirit dcufin cpKa
ptnolle facrificium:ibi dco oiidit uel que fcribitur ad bcbrcoe.Biifaccrc \n
lefacrificium.Tlonuultcrgo facrifici quit 1 commuicato:cs cffc nolire obli

um trucidari pccozi8:fcd uult facriftci uifa.falib" etj (acnfkviB placatur 69.

um contriri co:di9.3Ho igirur q6 cu5 3lc per boc iibi fcriptum e:miam m«
nollc di)cir:boc fignificatur quod euj gie uolog' facrificium: ni^bil aliud ^
uellc fubiccit. Bic itacp dcn noUc
iila facrifiao faaificium prclatumopotet
di)rit:quomooo a ftulris ca ucUe aedi intelligi: quoniam iliud quod ab bo''

tunuclutfucgia uoUiptaris. Tlam fi minibue appcUatur facrifidum figno


ea facrificia quc uulr.quo:u5 boc uut> cft oeri facrifictj."p>o«o autcm mifcri^
c co: contritum t bumiliatum oolo:e co:die ucrum facrifidum eft:unde dic
pcnitcndi:noUctcis facrificfls ftgnifi^ tu5 cft quod pauloatc commcmoaui.

cart:que udut fibi delectabilia dcfide^ talibus cnim facnficqs placatur de'.

rarc putatus eft:non uticp dc bie offc Ouccunq; igitur in minifterio uber^
rcndis in lcge octcri preceptffet: t i6o naculi fiue templi: multis modie dc
DEaMVS

racnficgd k^ntur diuinims dTe pre ad^bandum que fit uoluntae det:q6
cepta : ad dilcccionem dei t pwpmi bono n bnplacitum 1 perfectum.£u5
fignificanoo refcruntur. 3n bis enim igitur uaa facrificia opcrafintmie:
duobus preceptis utfcriptu^eH: tota fiue innofipfoe fiue in p:oj:imo9 que
lejcpendet^pzopbcte. refcruntur ad dcum . opera uero mie
non ob aliud fiant:nifi ut a mifcria li'

be ucro perfectoqs facrifido.capi^ beremu::ac per boc ut bcari fimuf:q6


tttlum.Y>i. non fit nifi a bono illo de quo dictum
cft: mibi autcm adbcrere deo bonum
p 'Roideuc^tfacrificijJeomcop'' eft:^fecto cfficitur:ut tota ipfa redcp''

q6 9gitur:ut fancta forietatc in ta ciuit39:boc c cogregario focictafc^


bereamus 6o:reIata.f.ad illum fine; fanct02um:uniuerfalefacrifirium offe
boui quo ueracitcr pofTimuf ee bcati. ratur dco pc: facaootcm magnum:^
Unde 1 ipfa mifcricodia q«a bomini ctiam feipfum obtulit in palTionc pzo
fl5uenitur:fi ptopter deum non fit:no uobi9:ut tanricapitif coipue cflcmuf
cft facriftaum. £tfi enim ab boie fit X fccundum fotmaj fcrui. 'bac.n.obtu'
offcrtur:tri facrificium rce diuina eft: \iv.in bac oblatue cft: q: fecundil bac
ita ot boc quocp uocabtb id latini ue' mcdiato: cft:i bac faceroo9:tn bac fa
tcrco appellauerint. Undc ipfc bonto crificium c.£ii itacp nof bo:tatU3 cet
dci nomini cofccratus cft t deo dcuo' apfs : ut ejcbibcamus cozpoia noftra
tU9:iquantum munoo mozitur ut 60 boftia uiuam fancta dco placentcm:
uiuat:fafrificiii cft.Tla7 boc ad miaj ronabilcobfcquium n:m:t non cofo:
pertinecqujm quifqj infcipfu^ facit. mcmur buic fcculo:f5 refo:meur i no
pjoptcrea fcriptum eft . mifererc aie ttitatc fcnfu9 n:i:ad pjobandii quc fit

tue placens 60. Corpus etiam noftrd voluntas dci:quod bonum n briplaci
cum per temperanriam caftijamuf ^i tum 7 pcrfcctum:q6 totum facrificiii

bocquenadmodum debcmus pzop^ no9 ipii fumu9.i>ico enim inquit pcr


dcum fadmu8:ut non epbeamua mc g:amdciqucdataeftmibi omnibus
bra nza arma iniquitatis peccato:fcd qui funt intcr uo9:non plue faperc q^
erma iuftiiic dco:facrificia eft.?ld qo opo:tct fapcre:fed fapeie ad tcpanria:
cjrboitans apoftor ait.Obfccro itacp dcu9 parritue cft Mci
ficut unicuicp

firatree uos per miem dei:ut ejcbibc» mcnfura . Sicutcnim in uno co:po:e
tie cozpora ufa boftiam uiuetc factaj multa mcmbra bcmue:oia ailt fftbra
deo placcntc:rdnabile obfequiu u:m. fi eofde act" bfit:ita mulri unii coipuf
Si ergo cozpus quo inferiote tanq» f« fumue in cb:ifto : finguli autcm altcr
mulo ucl tany inftrurfito urit aia;cu5 altcn" mbra bntce oona diucrfa fm
eiu6 bonud t rcctus ufus ad dcu licxi giam que data eftnobie.looccft facii
facriftctu eft^q^to magie aia ipa ci fe fiaum cb:iftiano:um:muIri unum co
refcrt ad de6:ut i^nz amozia ei" Acccn pu9 fumu9 in cbrifto:quod criam fa^
f« fozma cocupifcentie fccularie amit cramento altarie fidclibue noto fre-'

tat:ci(pta^ icommutabilifozmeftJ' qttentatcfclcfia:ubi eidcmonftratur:


dita rcfotmctun binc ei pUccna:g> ej: q^inipfaoblarioncquam offertipfa
due pu!cbrirudineaccepit:fit facrifici ofTeratur.
am.0.6 idc apfe confequef adiugee:
n nolite inquit confojmau buic fecfo: 0.6 fancto:um agfo?? ea fit fnos
f5 refoimamini in nouitate merie u:e: dilccrio : utnos non fuos fcd unius
:

LIBER

mi dei uelint dTe caltotcs.c&p.vq, dio miram de fodomts p cofdc agtbf


liberarione loib filq fratris dus^^^ui*
m £rito iMi in cAemV fcdib' pfti^ u;co in uia retro refpiciee: attp in fale
turi jmoralcfT bcatircj crefttois repentc conticrfa magno admonuit
fui pticipatione cdgaudedctn" cmita-' facramento ncmincm in uia Itbcrario
tc fitmv.axi" vititc ce:ti:nji'' mune fac nis fueprcterira ddiderarcdebe.^Ila
ti fonqm no9 mocaks -7 miferos ut i uero q t quanta funt que 13 p moyfcj
mo:talc8 bcatiqi fimus mifcriouliter poputo dd de iugo feruituris erueoo
diligunnnobnt nos fibi facrificarcf, in cgypto mirabilitcr gcfla funt : ubi
d cuius 1 ipfi nobifcu k ce noucrunt. magi pbaraonis boc efl rcgis eg}"pti:
£u ipfis cnim fumuf una ciuitas dci: qui populum iUum driationc dcpric'
cui d: in pfalmo.6loaofa dicta ftit dc baKadbocfaccrcquedam mira pcr''
tc ciuitas dei:cuiu9 pars in nobis pc-' mifll funnut mirabilius uinccret'.3Ui
grinatunparf in illis opituUf.i^c illa cnim facicbant ucncficqf 7 icatatidib'*
quippe fupcrna ciuitate:ubi dci uolu' magicis^fjb'' funt mali angeli boc cft
tae itclligibir atcp incomutabir lej: a mali dconcs dcdiri.ZDoyfcs aut rafo
de illa fup nosquodimo cura gerit. porenrius qto luftius i noic dd q iccic
TUc^ ibi cura de nobis bita : ad nos cclu 'Ztcrra : faricniibus angdis co3
«dmiftrata per sgclos facta illa fcrip^ faolc fupcrauit.j&eicp m tertta pbga
tura defccdtt:ubt (cgirfacrificans dtjf defidcnttbas magt's:decem plagc pcr
eradicabitu: nifi 60 foli."buic fcriptc: mof fc magna myfteriotu^ difpofitide
buic lcgi^falib" pccptif tata fiit attefla complctc funt: quibus ad dd populii
ta miracfa: ut faris appareat cui no9 citmittcndB pbaraonif t egyprio^ dtt
facrificare uclit imoitales ac bcati :
4 ra coda ccfrcrunnmojrcp pcnituit. £t
boc nobis uoluntefle quod fibi. cn abfcederes bcbrcof cofeq conaret:
iUisdiBiromariper ficco rrafciltib'':

Ibe miracur q is ad couoboroda uda binc arcp bic i (dc redciJte coopti
fide pio^:et p i^Xo^ mifteriu ^milTif '7 0.uidde ilfmiracaUs
oppfl^ funt.
fuis adbiberedignatudeft.cap.riq. diclrq cn m dc(crto idcm populus du
cerctflupendadittinitate crcbzucrut:

n 3tm nimis uctera fi comcCiCj: aquas que bibi non potcrar. miflb in
longius y (itis i rcuolue uidc^ cas ficut be preccpcrat ligno ama:itu
bo2:q miracula fint facta atteftatia^' dine caruifle:fitiercfcp fatiaffc: mana
miffis dei: ^b" ari ano;t milia pdirit cfurierib" ucnifle de celo : t cum eflet

ftbrac:^' i fdc das oms gcntes b/idic' colUgenribuf cdflituta menfurfl:(|c(}d


tionefu<rantbabiturc.0.ui8 enimrt amplius quifqs coUcgcratcjroiris uer
mircrur cide abrac fiUu pepcrifle con mibus putruifle:an ucro dicm fabba
iugl ftcrilcco tcmpote fcnectoris qoo tum dupUim coUcctumrquia fabbaro
ncc parcrc ncc efle fccunda ia poflct colligcrc non Uceban nuUa putredine

fttqs in aufdcm abrae facriftdo flam' uiobru5:defidcr3tib'' carnc ucfci q ta'


ma cditus facta intcr diuifas uictias to populo nuUa fuffiiccre pofle ui6ba-'
cucurriflc:eide<:pabracprcdictum ab tunuolatilib" caftra cdplcta 1 cupidi^

angelis cclefle inccndium fooomo^t: fflris aroozefaftidio fadcrarif cjrtictn:

quos boibuf fimilcs bofpirio fnfcepc obuiof boftdtrafifoq3^biberc6 artp


rat:t p eos de^le uentura ddpmiffa preUate6:orante moffc maib" ci' i fii''
em«rat:ipfoq^ imminente iam incen gora cruds e)ctenfi9:nuUo bebreozuj
DECIMVS

Tlunc cm'm banc artem tanquam fal


acfeab otdinat» diutmtud focietate lacem 1 in ipf» actionc pcriculofam:
diutdhee ad ejccmplfi uiTibiU lutfibrir Tlcgibus probibitam cauendam mo
penc uiuos fra debircete rummerfoe: net .nunc autcm uclut dae Uudato:i'
ttir^i pculTi petra tante multicudiru bus cedens utilem dicit cffc mundidc
abjudatia flucta fudifTe:^petii) mofus parti animc:non quidem mieUcctualt
motiferoB tmilToe ad pcna iuftiffima qua rcrum intclligibilium percipitur
pcrcato;t:ilignoe):altato atcp^fpec^ ueritaa nullas babcntium fimilitudi^
to enco fpctc fanat08:ut t ppto fbuei nce co2pomm:fed fpizituali qua copo
ret' afflicto : r mo:8 mozte dcftructa ralium rc^tcapiunmr imaginc8.t)ac
velut crucifijce moitiB fimiUtadinc fi^ emm dicit per quafdam confccratioef
gniftcarcnf^^Oaie fanc fcrpentc|ipter tbcm-gicas quas ttlctae uocant: ioo'"
facti meozia Kfcruatii:ctim pollea po neam ficri Atcp apti fufccptioncm fpi
pnlus crranB tanquam ioolum colc« rituum t angelo!um ad uidcnoos de
ccpiflj^cjecbiaa re;: zligiofa p^ate 60 08.CJ: quib" tii tbeurgicis telcris fate^
ftticBica magna pictatis laude ptuit. intellecmali aie nibil purgatioie acce'
dere:quod cam fadat iooneam ad ui
6e illicitis artibuf erga dconu cul dcndum deum fuum:-? pcrfpicicda c^
to:inqmbuBpotpbyriu8 platonicu» qucucra funt. £j: quo itclligi potcft;
qdam probaoo:qd3 quafi iptobaoo qualium dcozum ucl qualcm uifionc;
uerfatur.cap.ij:. dicat ficri tbcurgicie confccrationtb*
in qua non ea uidenmr quc uc:c funt.
b Bct alia multa buiufccmoi: q fcenitp aiam rarionalan fiue quod
omnia commcmorare nimis 15 magis amatdicerc intelleaualem i (u
gum efl fiebatad co'medidii uni" ue:i pna pofTc dicit cuade;ctiam (i q6 cius
Eicrtii:imulto:5rfa'fo:5tcp ^bibcdd. fpiritiiale cft nuUa tbeurgica fiierit ar

^cbant aiJt fimplici ftdc atcp fidutia tc purgatU5.p6:o ant a tbeurgo fpua
piet3tt9:no'icatati6ib'' t carmibue ne lcm purgari bactcnue: ut non cj: boc
fariccuriofttatis arte c6pofitis:qua; ad immoztalitatem etemitatcc^ pcme
Del magian ucl detelbbiliote nomine nfat.<luan^ itacp difcernat a dcmo^
f;octian:ucl bonorabiliorc tbeijrgian nibus igclo0:acrea loca cfTc dcmonti
uocant:(f quaficonanf iftadecemere ctberca ucl cmpyrea dilTcrcne anglb''
n flliciiis artibiia deditos aUoa dana-' rum : t admoncat utcndum alicuiue
brcf:quof 1 malcficos uulg" appcllat. dcmonts amicitia:quo fubuccrantc vt
boe «5 ad goctii ptinere dfii : alioa pauIuUim polTit clcuari a terrl c|fcp
aist lau>:1abile9 aidertuclint quibus poft moztcm.aliam uero uiam cfTe p'
tbcurgia dcputant:cum fini utcp riti'' bibcatadigeIo:5tfupcma ?fo2tia:ca/
b' falladbuedeonu otftricti fub no' ucndam tamcn demonum focictatcm
mibuB Tlam^po^jbinius
angclo?^. quodimooo cofcfTione tcftaf:
e)cpfTa

qaandam quaft purgationem anime ubi dicit animi pofl mo:te luenoo pe

P tbcurgian:cunctanta tamcn h pudi nas cultrf dcmonu a qiiib' circiiucnie


buda quodamo difputattoe ^mitttt. baf boicfcere^ipfancp ibcurgian qua
reuerfione 170 ad dea banc arte pflaie sngelo:^ deo^c^ co^'
tielut cociiiatrice

cui^ ncgacut uidcas eum intcr uitia mendat : apud talcs agerc potcflarca
facrilcge curiofitatis 1 pbilofopbie^ negarc non potut't:q ud ipk inuidcit
fefTione:fctent98 altnant^ib'' fluctuaE. purgationi animcuid artibus feruilt
LIBER

iu{oo;t:qrell dc bac re cbaldei nefcio ucnftaliquem fuperiozcm deum: qui


cuvn» cjqsromcnB . JConqttcritttr incjc tiel plus tcrrcrct:at(p ad btifacienduj
utr in cbaldea bonus: purgande anie coget tcrritos dcos:ucIab cia rcrrcte
mtgno molimine frufiratos fibi elTe copefcaeKut libere brifacerent.Sic ta
rucceflne:cn uir ad eade potens^tact'* men tbeurgo bono facra defuezunt:^
jnuidia adiuratae racris precibus po bus ipfoe dcoe quos inuocabatanie
tetiafalligafTenncpoftubta pcedent: purgatoze6:pu8 ab illa ttmozie pcfte
£rgo 1 ligauitille inquint ifle no fol purgaret.0.uid d^ caufe eft:cur dcuf
uit. Cuo iudicio dijrit appare tbear-^ potcntio: adbiberi pofTtt a quo frcaf:
gianefTc tam boni confictendi q^ mali ncc pofTitaquopurgent?3n inocnit'
1 apud doe t apud boics difcipiina: deue qui ejcaudiat itwxidn i tioze d^s
pati etia deos T ad ilUf perturbariocr incutiatncbencfaciant:nec inucnitur
paffioncfc^ dcduci:qua8 cdmunif dc deus qui cjcaudiat bcniuolum:? tioze
mombue i bominibus apulciue at£^ dqf aufcrat ut bcnefadat/O tbeuzgia
buit.t>cos tamen ab eis etberee fedif pciara:o atepredicadapurgatio : ubi
altitudine fcparae:? platonte ancrea plue impetrat imunda iuidctia: g^ im
in illa dtfcretionefentcntiam. petrat pura bcneficentia: immo ucro
maligno^ fpirituum cauenda i dcrc^
be tbcurgia:que falfam purgarfo ftanda fallacia: i falutaris audiends
nem animie demonum inuocatioe^^ Ooctrina. Ouid eim q: bae fozdidae

mittit.cap.);. purgationee facrilcgif ritibus opanif:

quafda mirabiliter pulcbras ficut tfte

e £ce nunc altus platonicue:que comcmoratuelangclo^ imaginc8:ur


ooctioze fenJc pozpbf n':ncfcio deo^ tanqua3 purgato fpiritu uidet:

perquiitbeurgicadifcipitna et ipfos fi tii uel tale ali^d uidct:iUud eft q6 a^


6os obftrirtos pafTionib" i pttatioi' poftolus diat:quoni3 fatbanas rranf
bus dicit:qm facris pctbue aditirari figurat uelutangelum lucis . JEius
fe

rerrezicp potuepttne prcftaret aie pur entm funt illa pbantafmata: c^ mi^as
gatione:'r ita terreri ab eo q' iperabat aiasmultouimfalfo^pqjdcozum fal^
maluiut ab alio qui pofccbat bonum lacibue facris cupicne irretirc:i a vo

per eandc artem tbeurgicam folui ti^ ueri dcicultu:quo folo mundantur i
moze illo rt pofCaitii ad dadu brificio fananturaucrtere:fictitdeprotco dic
liberari.0.ui8 no uideatbcc oia falla lum cft:fozmas fc uertit iti omncs bo
cium demonu elTe commta:nift eozuj ftiIiterinfequcns:faUacitcr fbuenies:

miferriuB fmQ i a gratia ueri Ubera'' n ttttobiq? nocene.


rozis alienus. tlam (i bcc apud deos
8gcntbonos:plus ibi uticp ualet bttfi ibeepiftoUpo{pbfrq adanebdte
cus purgato: aie: g» maliuolus impe^ egfptium': in quapetit dc dtuerfitate
ditoz.2lut fi dqs iuftif bomo pzo quo demonum fk ooceri.cap.p.
flgcbatur purgationc tiidcbatur indi^
gnus:non titicp ab inuioo territi: nec m £lius fapuit ifte povphyrC: cu$
ficut ipfe dlcitper metuttalctiotis nu'' ad anebotefcripfit egfptul:ubi
mis impcditi:fcd iudicio libero id nC i querenti: i prodic
confnleti fimilis

garedebucrunt.ZDi;5eftautcm ybe i eucrtit.£t ibi (fdej


artes facrilcgas

rtignus illecbaldcue:4 tbeurgide fa- omncs dcmoes reprobat: qnoe didc


cris animam purgare cupiebat: no in ob imprudentiamtrabere bnmidum
DECIMVS

uaftottt iSnin tthtre f^ i acre cflc 05 cunctatu: r Lbcrrimc deteflatur.Tlifi


kmscfttc^ ifi tpfo lune globo. Ucrucn fo:te iflc:t ipfum ad quem fcribit ane
non audct oms falladas i malicias 7 bontetaq^taliofacro^ prcclarifTim»
ineptifls quibue mcrito moueturiom antifKtem^Talioscalium opc;^tanq'
nibus dcmonibus dare . 'doofdam diuino;t i ad dcos colcnoos ptinettd
naiu^ benignof demones mo:e appel 8dmirato:es:uerecundatur offendcf.
lat aliomm:cu5 oms gcncralif ipmde Scqoit' tamen i ca uclut inquircnoo
tC9 cflc fatcatur.ZDirarar autem q> fi commemorar.qiic fobrie confidcrata
folum d^ allidantur uictimisif; ct co tribui non pofTunt nifi malignis i fal
pellanfatcpcogaffaccrcquod boics lacibus poteftatibtis . Outcrit cnim
voluntttfi cotpotc n icotpo:alitate
d^ curtanquamclio:ibus inuocatifqu»
adcmonibus dif^inguntunquo dcoa fi pdotibus impcrcmr: ut iiufla bois

efTegrillimandum fit folcm n lunam: preccpta excqnantu::ctt: attrectato :e


n uifibilia cctcra in cclo:q copoza cfle vcnci ca non c|:audiant imprccatc: ca
non dubitatur. Btfi dq funt:qno alg tamcn ipfi ad iccftus qaofcp cocubit'*

benef(d:alii malefici ctTe dicanfit qoo quoflibctduccren6mo:cntur:cur ab


incozporalibus cu; fintco:po:ci coiu^ animantibuf fuos antiflitce opotc ab
gantur.<lueritctiam uclut dubitans flincrc dcnuntient:ne uapo:ibus pro^
ut;: in diuinantibus i qucdam mira fccto co:po:cie polluant':ipi ^o i alqf
facicntibus anime fint potcntioiee ait oapo:ibus illidantur i nioo:ibu8 bo
Bli4 fps cjrtrinfccuf ucianip quof bcc ftiardm . cunc^ acadaucris contactu
ttaleat:T potiue ucnirc cjariniccne co probibcat'infpecto::t pleriJcp illa ca-'

9cit:eo (f lapidibus i bcrbis adbibi-' daueribus celebrencur: ^d fic q5 noit

tis 1 alligac quofda^: t apiant claufa demoni ucl alicui animc dcfuncci: fcd
fooflia:uel alicjd ciufmoi mirabfic ope tpfi folt 1 lune aut cuicilcp cclcfho:bo
ratlUri dicit alios opinari dTc q5da; cuilibct uino obno|:ius intedit miae:
gcn^^cui gcauditc fit^po:nafa fallaj:: cofcp terricac falfo : uc eis grtorqucat
omnifomic:mtiltimodu:fimuU8 dos ucritatcvTlam i ccld fe collidcre com
1 dcmonef 7 «ias dcfuncto^:-?: boc ce mtatur:^ cctcra fimilia bomini ipoffi
quod efficiat bcc omnia que uidetur bilia:ut illi puc
dij tlq> infipicntiffimi

bona cffe uel praua.£cte^ drca ca q ri falfis 1 ridiculis comminatioib" iri


ucrc bona funt nibil opitulari: immo ti:quod impcr3rurcffidant.i>iriti.eti3
uero ifta ncc no(Te:f5 1 ntale pcilia: i fcripfifTe cercmonem quendam taliu;
infimulare atcp impedire n6ni!q> uir^ facro:um uel porius facrilegozum pc
tutis fedulos fcctato!C8:i plcno ec tc^ ritu: ca que apud cgyptioo cclcbraf:
meritatis t fallus: gaude niooiibus: ucl de iddc uel de ofirtde marito ciuf:
adulationibus capi:^ ccia q 5 boc gc marimam uim babere cogcndi dcos
nere falladii maligno^tcp fpirituo : 4 ut faciant impcrata: quanoo ille qui
ejctrifccus in aia? ocniot:bdan0fq3 (c carminiboe cogit ea fe proderc ocl c
fus fopitos uigiLitcfc^ deludunt:non oertcrecomminatunubife etiamo^
tanq» fibi pfoafa cofirmat^fj ta tcnuit firidis mcmbra difTipaturitm tcrribi'
fufpicatur aut dubitat:ut bcc alioe af liter dicit : fi faccre iuffa neglc^crint.

ferat opiari. Difficilc 4ppc fiiit tanto "bcc act^ buiufmoi uana i ifana dqs
pbilofopbo cunctam diabolicam fo^ bomincm minari:ncc qoibuflibct fed
detatem uel nofTe tielfidet arguere: ipfis cclcftibos 1 ffdcrca Uice fulgeti''

qtia qlib5 anicuU cbrit^na ncc nofte b": ncc fine effectu fcd molencia pfate
MjXUfiH.

cogmte:at(^ hia tcrroubus ad fndtn ifidccetctifrebus ucrapttdtceitni:


ds qiK vol^t perducmte : meKto camcn qm dc bcarimdine nibit cauni
poipbyrfue admfratun^m* ue» tV ncc fatis iooneum monerent:nec deof
fpecicm/rantte icas rcrum taUum tc illos ef!e nec bcnignos dcmoncs : fed
qmrenti8:dat mtelltgi Uloa bec agerc autillumquidzfalU^:aut bumanu;
rptntus: quomm genue fapertufl 05 omne cOmmcntum^ Uerum quia tan
alto:^ opmatione dcfcrtpfit: nd ut ipe ta t talia gcrunt bis flrtibus:ut uni^'^
pofuit natura fed uitio fdUaccdtqui ft fum modum bumanc facultaris cjrcc-'
mulant deoa t aias deftinctozo: dco^ danndd rcftat nifi ut ca q mirifice tan
ncd ant no ut ait ipfe fe ftmulant: fed qua diuinitus predici uel fteri ttidenf:
plane funt . £t qp ct uidcmr berbis % ncc ca ad unius dei cultum rcferunt':
lapidibus t atantibus: r fonis certis cui fimplidtcr inbere fatcnrib'* quocp
<jbafdam ac uoctbus i ftgurationib" platonicis t pcr multa teftantibus (o
»tip figmcntis.quibufdam enam ob^ lumbearificdi bonum cfl:malignozu5
uatisrincclicducrfidcmotib'* ffdc^: demonu5 ludibria t fcductotia ipcdi''
fabricari in tcrra ab bominibus pote mta quc ucra pictate caucnd» funt:
(tates iodeas
uar^s cffcctibas ejxqnc prudcntcr intcUigantur*
dis:totum boc ad eofdcm ipfos dco^
rtes pcrrinct ludificatojcs anima:^^ fi'' he miraculis quc per fancto;;^ an'
bimct fubditarum t voluptaria fibf gelottt; miniftcrtum dcus uerus opc-^
Ittdibria dc bomina erroubus q:bibe rantr.cap.jrg.
cc8.:2(ut crgo reucra dubitane t i^tef
ifta poipbyrius ea tiii comcorat «Jbua p Otto ant qcOn2^ miracuU fiile
cduincat''7 rcdarguanf:nccad cas po p angelos ituc quococp mooo
tcfbtcs q nobisad beatam uita capef ita diAinims fiunt:ut dd unius i quo
fcndam faucnr:fcd ad dcccprotes deo fob bcata uita efl culro religioncnqp
nca pcrtincrc monftrcntur: aut ut me cdmdct:ca uere ab cis ucl pcr cof qui
liora dc pbtlofopbo fufpiccur: eo mo nosfecdduucritatepictatccp diligut
roluit bominecgfptiii talib" crrohb* fieri:ipfo dco in illis operantccrcdcn^
dcditd 7 aliqua magna (c (cire opina^ dum eft.fU<p enim audicndi funt: 4
cemrnd fupaba quafi auctoatate ooc deum inuifibilc; mfibilia miracula o
tozis ofrcndac:nccaperte aducrfatis perarinegant:cum ipfeetiamfccudii
eltcrcatione turbare: fcd quafi qretis ipfosfcccritmundum:qucm ccr.c ui
1 difccrc capietis bumilitatc ad ca co'^ fibilcm ncgare non poffunt. ^uicqd
giranda conucrtcre:T g* fint contcnen igitur mirabiHe iic in boc munoo:pro
da ucl ctia dcuitanda mondrarcibci^ fccto minus cfl ^ totus bic mundus:

c^ prope ad cpiftoU finc pctit fe ab eo id eft cclum t tcrra t omnia quc in cif
ooceri:quc fit ad beatitudinem uia ej: fdnt:qucccrtcdcus fecit.Sicut autc^
cgTpria fapicntia.^cte;^ illos quibus ipfe qui fedt: ita modus quo fccit oc^
conucrfatiocum d^s ad boc cf(ct: ut cultus cfl t incomprcbenfibilis boi.
ob inOcnicndum ^giriuum ud pdiu^ 0.uanuis itaquc miracnla uiftbiliuj

cdparandum:uel propter nuprias uel namramm uidcndi aftiduitate uiluc^


mcrcaturam:uel quid buiufmodi me rinntamcn cum ca fapicnter imcmu::
tem diuinam inqutetarent:frufira eof inufitariffimis ranfTimifque maiors
uidcri didt coluidc fapieria:iUa et ips funt. tlam t omni miraculo quod fit
luimuia cum quibus conuerfarennt:: per bomincm: maius miraculmm cft
DEaMVS

bomo.O.U3|nopta' dote qut fedt ui gurgo lacedemonq:^' a ioue feu apol


Abtlia celum i teiTam:tu> dedtgnamr line leges quas codtdit accepiffet. Ca

fuce mfibilia miracuU in celo vUim cntm lejc dabatur ppfo qua coU unua
quibus dd fe inuiribilem colendum qc iubebatur deus:in cdfpcctu ipfi'' ppr»
citet anima adbuc uirtbrtb" deditam. quantum fufficere diuina ptouideria
Ubi voiqn faciat incommntabiie co fudicabat : mirabilibus rerum fi^i&
filium pencB ipm cft:i cm' difpofitioc 1 motibus apparebat: ad eande Uge^
iam tempora facta funtrquccuncp fu'' dada creatozi fuire creaturam.
tura funt. Tlam temporalia mouens
temporaliter ti mouetur.nec aliter no i^e uno 60 co[eoo:non folis^pter
uit facicnda q> facta:ncc alif iuocatca efna:f5 etia^pier tpalia brlfidft; quc

qcmdiv.q^ inuocaturoe uidet.Tlam t uniuet-fa in ipfius ptouidetic ptate co


cil e^audiut angeli ciu8:tpe i eis ejrau fiftunt.cap.]riii^.

dit tang» i vo ncc maufacfo tcplo fuo:


ficut i oib" fanctit* fuis.eiufcp tpalitcr f 3cut fltjt unius bois: (ta buant
fujt iuHfa^ctna eius lcgeconfpccta. quod ad dei populum
gencris
ptinetrcaa eruditio p quofdam artC^
£)c inuifibili deo qui fe uifibilc^ fe culos tempozum ranquam etarum^''
pe prcftitit : non fccundum quod cft: fecit acccfVibu0:ut a temporalibus ad

fed fccundum cp poterant ferrc ccrnc'' cterna capicnda:! a uifibilib" ad inui


tea.cap.pq. fibilia furgetur:ita fanc utctillo rpc
quo uifibilia ptomirtcbanf diuimtus
n £c moucre dcbct:cp cum fit in' premia:unua tin colcno' commenda^
uifibilieifcpe wTibilifcr patrib* retur deu6:nc mes biiana ucl p:o ipif
«pparuifTe memoratur Sicut cnim
. terrenis uitc tranfitozie bttficqe^cuig^
fonus quo auditur fcntcntia in filetio nift ucro aie crcaroti 1 oomino fBdet'.

itelligetic pftitutatit eft boc quod ipa: Omniaquippcque preftare botbus


ita 1 fpcciee qua uifus eft deue i natu ue( angcli ucl boies ponunrin umus
ra inuifibili conft(fufus:nd crat quod effe omrtipofcnris pofcftate:quirqut9
ipc.Ucruntamen ipfe in cadcm fpccic difTitetu: infanit.Jbe pzouidentia cate
copoali uidcbatur:ficut illa fentcntia plotinus platonicus difputar.cancp s
t ipfo fono uocie auditur:nec illi igno fummo deo cuiue eft irclligibilis atcp
tabant inuifibilem deum i (pe copoali incffabilis puIcbtiruoo:ufcpad bec i'
nequaq» fe polTe uidcrcllam i loque rena T ima pcrtingere flofculojtatqpi
batur cum loquentc mof fc: 7 ci tame foliotu) pukbrirudincm comp»}bat:
dicebat.Si tnucnigfam ante tc:oiide q omnia quafi abiccta 1 ucbciftime
^
mibi temetipfum fcicntcr ut uideam fotmarum
pcrcuntii dcccntiftimos
tc. £umigituropoitcrctdcilcgcmin fuarum numeros babcre non pofTc
edicfis angclotum rerribilitcr dart: ti confirmat:nifi inde fozmcntur: ubi fo
uni bomini paucifuc fapicntibus: fed ma intelligibilis t incommutabilis fi
uniucrfegcnti7 populo ingenfi:cora mul babcns omnia perfenerat . t)0(
eodcm ppro magna facta funt imotc: oominus iefusibioftcndit: ubi ait.
ubi lc;c per unum dabat": confpicicnte £onfiderarc lilia agri quomceo crel
mulritudinc metucnda 7 trcmcnda q cunr:nd laborant nc^ ncnt.jDico aiit
ficbanr. Tlon cnim populus ifracl fic uobi9:qui3 ncc falomon in omni glc
mofficrcdidic:qucnadmodumfuo ly ria fua fic amiccue cft : ficut onura
LTBER

q; bi9.<16 fi fcnOtn i^riqb bodie c: fllic7 uocum 7rcrum emnium conte


icraevnclvbanjmitnt fic dc" ucftin ftarionc prccipitur. no uni" dc rui ba:
gro magis uof modice fidci.''Optime f5 fccit cclum 7 tcrram:7 cmncm
qui
igirur anima bumana adbuc rerrcnif aiam 7 omne fpirito:<i ii eqo ipc.3llc
dcfiderqs infirma.-ea ipa quc tpaliter ci5 fecinbcc facta funt : atcp; ut fint 7

c)coptat boa infima atcp tcrrcna: uitc bn fe babeant:ciu9 tndigcnt a quo fac
buic rranfitouc nccclTaria:'? pre illius ta funt.
vite fcmpitemis bcncficqs cotcneda:
non tamcn nifi ab uno 60 cjrpcctarc 31ndep:omcrcda bcata uita bis
confueuit : ut ab illius culru criam in angclis fitcrcdcndo:qui fe cpgut ccli

Uto^ dcfidcrio non rcccdar:ad quem bono:e diuino : an vo illis qui non (c

contcmpru co:um 1 ab ds auerfionc fcd uni dco fanaa prccipidnt rcligioc

pcrueniat. fcruiri.cap.^ri.

t>c miftcrio fancro|t agclo:;^ : quo q tlib^igif^angcrdcbcata^fcm


jiuidcnric dci fcruiunt.cap.jrr. pitna uira crcdcdii cccefcmus/
Ure ris qui k rdigidis ririb" coli ro

f 3c itaq? diuine^uidcfic placuit lut fibi facra 7 facrificia flagiranrcs a


ordinarc tcmpo:um curfum:ut mo:ralibus cj:bibcri:an ris q buc cm
queadmodii dip 7 i acrib" aptb^z lcgi ncm culrumuni6ocrc3ro:i omnium
-
tun lcjrin cdictts angcloium darcrur dcbcri driticiqj rcddcndu va picrarc p
de unius ucri dci culru:in qb" 1 pfoa cipiunr:cuiu8 7 ipfi cdrcmplaricc bca
non qutdem per fua fb'am
ipfius dei ti funr:7 nos fururos cc pmitwtO^^h
qua fcmpcrco:ruptibilibu9 oculis in niqp uifio dri rantc pulcbritudinis ui
Difibilispcrmancr.fcd ccrtis indicqs fio e:7 t.inro amoc dignifllma^ur firic
p fbicctam crcatozi crcnuram uifibR bacquibuflibcralqs bonis prcdirum
rcr apparcrcr: 1 fyllabari p rrafitoias arcpabundanrcm:ridtibircrplotinuf
rcmpo:um mo:ulas bumane linguc infelicifTimumdiccre. £um crgocd
uocibus loqucrctur: qui i fua narura buncuniiquidamangcli:quidam vo
non co:po:alircr fcd fpirirualircr:nen ad fcipfos latria colcnros fignis mi^
fcnfibilircr fcd intcUijibilitcr^no tem^ rabilibus cxcitcf.n boc ita ut iUi iftcs

po:alitcr (3 ut ita dica ctcrnalitcr: ncc coUp:obibcant: iftiautcm p^obiTicri


icipit loqui ncc dcfinir:quod apo illa audcant:quibus porius fircrcdedu;:
ffnccrius 2udiunt:n6 ccpois aurc: fj refpo n d ca n t plato n ici : rcfpo n d ca n t

mcnrie miniftri cius 1 nunrq : ^ cius quicucp pbilofcpbi^rcfpodcat tbcur-'


ucrirare inccmmurabili pcrfruunrur gi ucl poriuf periurgi.tJoc.n.funr illc

immo:ralircr bcari:7 quod fadcnduj orfib arrcs vocabulo dignc . f>oftrco


modis incffabribus audiunr: 7 ufcp i rcfpondcant bomines:fi ullus natuic
ifta utUbria arq5 fcnfibilia pe:duccdu: fue fenfus qf ronalcs crcati funt:cjraH

mcuncranrc: arcp indiificulrr. cfficiur. qua partc uiuit in cis. "Rcfpddcat iq»
bccaotlcj: diftnbutione tcmpoium ci3:nefacrificandum fitdqs T angcf:

data cll:q prius babcrct ut dictu^ c(l qui ftbi facnficari iubcnt : an Hli uni
^miiTa tcrrcna^qbus tfi fijnificarcnt' cui iubcnt bi qui 7 fibi 7 iJlis ;pbibeti

cterna:que uifibilibus facramcntis ce SincciflincciUiulla miracula facc


lcbrarcnt mulri : intelligcrcnt pauci. rcnnfcd tantum prcripcrcnr:a!^ q'dc5

Unius tamcn dci cultus apcrtiffima Ut fibi facrifica:t:alq ucro id uaarer.


DECIMVS

fcd Uftf tm lubcrcnt 6o:fati8 dcber pie fmpleto crib2odctfbm'ne<^^fluctc


tas ipfi dirccmcrequid bo:;; de fafht abflulitcontrouerfiam.^bec ergo atc^
fupcrbie:quid de ucra reUgtoncdcfce alia buiufcemodi nequa^ illis quc in
decjblue etiam dicam : fi tanttim bi popub dci facta lcgiue uirtute ac ms
mirabilibus factis bumsmas antmas gnitudineconfcrcnda funt. O.uanto
pmouaent qui facrificia fibi erpetuK minue ea que ilto^ quoc^ ppfozum 4
illi aiit qui boc^bibent i uni tantum tales dcof coluerunt:leg(bu8 iudicata
dco facrificari iubent^ncquag' iHa ui^ funt pzobil^enda ntcp plectenda:magt
fibilia miracula facere dignarenf:p:o ca fcilicet oel tbcurgica.^41uo;z plcra
fecto non fcnfu cozpozis fed ratioe me (^fpccietenus motraliom fenfue ima
tie ptcponeda eomm cfTct auctoutas. ginaria ludificatione decipiunt:qualc
£um uero dcus id cgerit ad commen eft lunam dcponcre ooncc fuppofitas
danda eloquia uentatie fue:ut p iftof utait (ucanue piopioi dcfpumctibc:
immottalce nuntioe non fui faftji (ed bas.Oucdamuero tfi nonnulfpo;^
maicftatcm illiuB prcdic9ntce:faceret factis uidcantur opcre cocquari:fini8
m3iora:ccrtioa:clariora miracula: nc ipfe quo difcemuntur:incomparabR£
ifirmie pqe illi qui facrificia fibi e^pe^ bec nza ondit ejcccllere.3lli o\i^ multt
tunr:falfam rcligioncm faciliue pfus tanto minus facrifiicije colmdii funt:
de:cnt:eo q> fcnfibue eo^ quedaj ftu^ quanto magie bec e^ctunt.bis ucro
penda monftrarcnt: qucm tandc^ ita unus commcndaturdeu8:qui (c nuir
defipcrc libcat:ut non ucra cligat que talibUe indgcrc:! fcrtptura;^ fuam;
fcctctunubi t ampliora inucnit q mi' tcflificatide:'! eo;ide poflca lacrificio'
refV^lla quippe miracub dco:;^ gentf' rum rcmoiionedcmonfb-ar.Si^ «go
lium que cdmcndat billozia:ri ea dtco angcli fibi c)cpetunt facrificiuj^ppone
quc intcruallie tcmpo|2 occultie ipC di eis funt qui non fibi fcd dco creato
caufie mundi:ucnltfi fb diuina pzoui ri omniojcui femiunt. 'bic eij ondnt
dcntia conftitutie i ojdinatie^mdftru g» ffnccro amoze noa diligunt:quico
ofa contingunt: qualce funt inufiiatt pcr facrificium non fibi fcd ei fubdcrc
partue aialium t celi tcrrccp rqz info nos uolunncuiue i ipfi contcmplatio
lttafanee:fiuetantum tcrrcne^fiueec ne bcati funtrt ad eum nos peracnirc
noccne:q pzocurari atcp mitigari dco qucront:a quo ipfi non rcccfTcrunt.
nicie riribus fallacilTima co;t alTutta Si autem angcli qui non uni fcd plu*
perbibentur.S^ ea dico que u( ac po^ rimis facrificia fieri uoldt:non fibi f^
tcftate cop. ficri fatie cuidcntcr appet eis dqe uolunt quozum dcozum agelj
ut cf\:g> effii^ dco:um pcnatn quo9 funt:ctiam fic eis prcponendi (antil
de troia cneae fugiee aduc)dt:de loco liqui ttnios dci dcozum angclifunt:
(n locum migraflc refcrunturg^cotcj cui facrificari (ic iubmt:ut alicui alic

tarquinius nouacula kiaiv.cp cpidau ri uctmt:cui cozum nuUuf buic uctct:


riue fcrpcne cfculapio nauigari roma cui uni ifti facriftcari iubcnt.T^ozzo fi
comes adbefit:q7 nauim qua fimula^ quod magis indicat cozum fupcrba
crum matris pbrygic ucbcbatur:tfln^ fall3cia:nccboninccbonozum dcozd
tie bominuj boiicp conatibus immo' angcli funt fcd dcmoncs mali:qoi no
bilem redditam:una muUercula ;ona unum folum ac fummum deum : fcd
alligaram ad fue pniidtie tcflionium feipfos facrificijs coU oolunt : quod
mouir i trajrinq' uirgo ueftalie 6 cui* maiue q» dei unius cdtra co s eligcdii
couupttonc queflio ucrtebatur: aqus I pfiditi cui fcruiunt angdi boni : qui
LIBER

n fibi f^ illi iubct ut fac rificio ftjiam*: poft fridflo fimulacro cui fupplicablc
cuiue nofipfi facnfiad cfle debcmus. inucncrunt coUapfum : dcfo:mircrq3
confractum. Oande ipfi ^digigs acri
ibe arcacdlamenn miraculifi!^ ft' defomtiufc^ pum'ti:arca diuini tcftio'
gno:5t:que ad commcndandam legis nijpopulo undc ccpcrit :eddidcTunf*
acpwmilTionia auaoutatcm diuinit* 3pfa autcm rcdditio quarfuit.-^^mpo
factafunt.cap.^. fucrdt C3 p[auftro:d(^ iuoecas a ^b"
oituloa fugetefabftrapcrat (Viui^e^t:
p •Roindc le^ dd q i cdictis data 1 eas quo uellmt irc fducrunt: et bic
e angelo:p:in qua unus 69 boj^ uim diuina qrplorare cDpicntc9.2lt il
religione facro;» iuflus c coli . alq w Ic ftnc bominc docc atcp isxxQve ad bc
qtiil5 ptobibin:in arca crat pofita brcos uiam pcrtinadtcr gradietd:ncc
q :

arca teftimonq nuncupata cft . Q.uo reuocatc muginbus duncntium fiLo


nomine fatie fignificatunii ded qui p rd:magnd facranitd fuis cultozibus
illa omnia colcbatur circuncludi fol£ repo:r3runt."becatcp buiufmodido
uel contincri locorcum refponfa a* r parua funrf^ magna rcrredis falubri
qdam bumanis fenfibu9 daretTigna ter erodicndifqj moualibu9.Si enim
n ilL'u9 arce loco^fed uolunutis aua pbi predpoccp platonid recri' caeris
binc tcftimonia pcrbibcrirg' e ipa lcj: fapuiftc laudat:fiau pauloante comc
crat in tabulis confcripta lapidds:'! i morauuq? diutnam pzouidcntia^ bcc
arca uc diji poftta:qua tpe pegriatoif quo(^ rcf infima atcp terrcna admi-
irt beremo cum labemaculo q6 fimirz niftrarc Docucrint.numcrofa^ teftio-'
appellatuj cft tabcmacubm tcftTonq nio pukritudinum:quc non folum i^
cum debita facerootca uenerande po cotpo:ibu9 am'malium:ucrurTi etiam
tabannfignufip crat g» per die nubcs in babi9 fcnoq^ gtgnunrunquanro c
apparebatrque ficut ignis nocte fulgc uidcntius bec attcftant'diuinttari que
bat.<lue nubc9 cum mouact' caftra ad bora^ 6x& fiunnubt
p:edicationi9
mouebantdntubiftaret caftraponc ca rcltgio comdatur que omnibus ce
bantur."flcddita funt aatc illi legima lcftibu9 tcrrcftribos infcmifcp facrifi
gni miraculi tcftimonia:prcf ifta q di' cari uctatuni dco tm iobcn9:qui fol'*
jxt prd uoce9 que ej: illi'u9 arcc loco diligcng % dilccms bcatos facineozB^
cdcbantur.Tla cum terram ^miffioif cp facrifido?: tcmpora impcrata prcfi
intrantibus cadcm arca tranfinet^ior nicn9: cac^ permcLo:em facerootcm
danis fluui' e^ parte (opioie fbfvftea: in mdius mutanda predicens:no ifta
n er infcrioie decurrens : t ipi 1 ppfo fe appctcre fed pcr bec alia ponora K-
ficcu5 prcbuit tranfcundi locn. £>cide fignifiarc teftatunnon ut ipk bif bo
ciuitati9 que prima boftilis occurrit notibus fublimctunfcd ut nos ad cd
mo!c getid deos pluriof coles feptics colendum eicp cobacndiim ignc amo
cade a»ca drcamz muriipentc cecide ris dus accenit : quod nobis non illi

^tr.nlta mau oppugnari:nlib ariete p bonum cft ejxiicmur.


cunil^oft boc ctiam cum in tanp''
mifl*ioni6 clTcnr.T cadcm a:ca ptopta £otra co8 quide miraculis qfiib*

coiiipcaata fui(Tetabboftib"capta: dd popoluf eniditu9 eft: ncgant ecc&


bi qui eam ccpcrant in tcmplo dci iai fat\& libris dTc crcdcndd.cap.incig.
quc p ceHs coleblt bc nozifice colloca
nmcabcuncdc^ claufcrdt : apcrtocp
DEQMVS

• tl dket aUqufa ifta falfa ee mi'^ brts magici8:fiue qdod bonefttus pu


rsculamcc fuinc facta f^ rndact tant tbcurgids cralunt:quid caufe e
ter fcripta i Omifquis boc didtrfi dc cur illis Utterie ndUint credere if^ fac
bid reb" negat oio nlt Uie ee crcdedo: ta efTe:quibus tlto maioz debetVides
pot et dice:ruc 6of nllos cara: mo:ta^ quanto fup oms eft magnus: cut oni
lia.Tlon enim fe aliter colenoos c^c foU facrificandum precipiunt.
perfuaferunnnifi mirabtibue opcruj
effectibu8:quo:um t biflo:ia gcntiu; 'Que ratio fit uifibilis facrtficif': Qf

teftis eft:qua:^ dq fe ofteniare mirabt uni uero i inuifibili deo offerrt oocet
lesrpotius of utilef ondcre potue;^t. uera rdigio.cap.^i);.
Urt boc opcrc n:o:cuiu8 bunc ia dcci
mum librum babemue m manibus: q Ui autcm putant bec uifibilia

n C09 fufcepimus refellenoos:qui uel dqs alqs congrucrc:il


facnficia
ulla eflTe uim diuinam ncgant:ucl bu^ U ucro tanquam inuiftbilt inuifibilis
mana non curare contcndur.f^ cos cj 1 maiora maioii: mdiotiq^ meUora:
mo deo condito:i fancte i glotiofilTi^ qualia funt pore mcntis i bonc uolii
me duitatis deos fuos prcfcru::ncfci^ tatis ofTicia:p:ofccto ncfdunt bcc ita
cntcs cum d^^. ipfum cuam miidi bu' efTe figna illont^^ficut uerba ud foni
iu3 uifibilis i mutabilis inuifibile i i' tia figna funt rcrum. Oluocirca ficuc
comutabiUm conditoum t uite bea^ orantcR atc^ laudantef ad cum dingt
dc bis que condidit:fcd dc feipfo
te:fi mus fignificantcs uoces^cuircs ipfas
uerifTimum largito:cm.£iu9 cnim^^ in co:de:quas fignificamus offcrim":
pbeta ucradlTimus ait.XDibi autcm ita facrificanies non alteriuifibilc fa''
adbcrerc dco bonum eft.£>e finc nacp crificiumofTercndum cfTenoucrimuf:
boni intcr pbilofopbos qucrif:ad q6 q> iUi cuius in cozdibus noflris inuifi'
fldipifcendum omnia officia rererecU bile facnfidum nofipfi ^c dcbemus.
funt.Tlcc dipt ifte:mibi autcm nimie Xunc nobis faucnt nobtfcp congau-'
diuit^s abundare bonum clT:aut infi dent:atc^ ad boc ipfum nos p:o fuis
gniri purpura i fccptro: ucl diadcate uiribusadiuuantangcUquic^ uirru"
e):cdlcre:aut quod nonnuUi ctia^ pbi tefcp fupcrio:es:'r ipfa bonitatc ac pic
lofopbo?: dicc non crubucrunnmibi tatc porcntio:ce.£i aut ilUs bec c^bt
roluptas co:po:i9 bonum e : aut q6 bcrePoIucrimu8:nonUbcntcr accipi'
mclius uelut melio:cs dtccreuifi filt: unt.T cum ad bomincs ita mittuntur
mibi uirtus animi bonum cft. Sjmi ut co:um prefcntia fentiaf aptifTimc
bi inquit adbcrcrc dco bonii cft.lDoc uctant:funt de bis cjrcmpla in Ifis fac
eu; oocucrat:cui uni tantummo fac:i tis. Ibutaucrunt quidam dcfcrenduj
ficandum:fanrti quoc^ angdi legaliii angelif bonoreucl aooranoo ucl fac:i
facrifido:um ctiam contcflationemo ficanoo qui dcbctur dco:? co:um fiic
nucrunt.Uii ct ipe facrificiu eiuf faci* admoninone p:obibin:iufTu^ fiit bec
fuerat:cuiuB igne intelligibili co:cpt' eideferre:cuiuni fas cfTe noucrunt.
ardcbat:7 in dus ineffabilcm incojpo Jmitarifotangdosfanctos etfanctJ
rcucp complcpim fancto dcftderio fe boics dd.Tlam paulo8 1 bamabas i
rebatur.t^o^to autem multo:u 6o'
fi Ifcaonia facto quodam miracub fa"
rum cultotcs: qualcfcunc^ deos fuof nitans putanfuntdg : dXoii Ifcaon^
cfTe arbitrcntur:ab cis facta cfTc mira immolare uictimas uoUicrunt: quocl
cula ud duiUum rcrum billo:ie:uel U ft fe bumili pietate remouentes «9 m
j
tlBER

qnem credermt annuntiauerunt ieS» eo ipoe fcd in deo perm&ncnbo oicf


0; ne ob aliud fallacce ilU fupbe fibf ront.cap.;:^
boc arigutmifiq: uero deo dcbcri fci-
unt.Tlon enij reoera iit ait potpbfu" m Oderatis aut pfininfcp tpibus
9 nonnulli putant: cadauerinie nioo' et piis permtfVa dcmonibue ut
ribue f^diuinis bonoubus gaudent. boibus quos podKdet e^citatis inimi
jCopiam uero ntoo^ magna bfit udi dcias aduerfus dei ciuitate ty rannice
^: T fi amplius uellcnt:ipfi fibi pote" c)cerceant: fibicp facrificia non folum
rant e);bibcre.Oui ergo diuinitate fi'' flboffcrentibu8fumant:7 a uoletib'*
bi arrogant fpue no cuiufiibetcopcif cj:petai:tK^ et ab iuitif pfcqucDO uio
fumo:fed fupplicantis animo delecta icnta epo:queant:non folu^ pcrnido
tur:cui decepto fbiectoc^ drientur in^' fa non cfl:fcd ct ntilie inucnitur eccle
tcrcludented iter ad dcum uerum ne : fie: utmarryruj numcrus impleatur;
fit bomo illius facrificiijm:di» facriR^ qoos ciuitas dei tanto clariotee n bo
catur ctiipiam preter illum. noratiojcs ciuce babct^g^ro foiti" ad^
ucriue impietafcm porcftatum ctiam
£>e fummo uero^ facrif(cio:quod ufcp ad fanguincm ccrrani.lDos mul
{pfe det 1 bominum mediato: effect'* to elcganrius fi ecclcfiaf^ica loqucrdi
eft.cap.):;:. confuctuoo patercf : noftros bcroae
uocaremUs.lDoc cnim nom a iunone
u Tlde ucrud ille mediatot ing^ttt d: tractum:quod grece iuno bcra ap'
fozmam ferui acnpifS mcdiato pcllatur.i io ncfcio qute ftbue ciue fe
cffcct* cft dei i bominu bo iefus cbri' cundum greco:um fabulae bcrce fuc
(lu8:cum in fotma dci facriftcium cuj rit nDcupatus:boc uidelicet uclut mf
patrefnmat:cuquot unueefldcue: flicum fjgnificante fabula:^? acr iuno
tamen in fozma ferui facrificium ma-' ni deputcrunubi uoluntcum dcmoni
luit clTe y fumcrc:nc uel bac occafioc bus bcroae babitare:quo nomie ap'
quifg' epftimarctcuilibct facrificadu animas defiic
pellant alicuiue meriti

C€ creature."P>cr boc i faccroos eft ip to:um.Sed a contrario martyrce nzi


fe olTerene:ipfe i oblatto.£uiuf rei fa bcroce nnncuparcnrunfi ut dixi ufuf
cramtum quotidianum cfle uoluit ec eccraftici fcrmonie admittcret:non y
cleficfacrificium:cum ipfiue co:po2i8 eis cfTct cum dcmonibue in acre focic

ipfe fit caput : i ipfiue rapitis ipfa fit tae^fcdg? cofdcm dcmonc8.i.acrcas
co:pus:tam ipa p ipm q> tpc per ipa; Itinceret poreftates:'? in ciB ipaj (Jc<Jd

fuetus offcrri.lDui" uezifacnficq mul putatur fignificarc iunoncm:que non


tiplicia uariacp figna crat facrificia pf ufc^quac^ inconucnirntcr a poetie in
ca fancto:um:cum boc unu? p multa ducitur inimica uirturibue:t celu^ pe
figurarctur : tanquam uerbis multis tenribue uiris fo:ribue inuida.S^ :ut

rcB una diccrctur:ut fine faftidio mi»l fue ds fuccumbit infeliritcr ccditq? ^"
tum commcndaretur . iDuic fummo giliu8:ut cu apud eum tlb dicat:Uin
uerotp facrificio:cuncta facrificia fal' co: ab enea:ipfum cncam admoneat
fa celTerunt. bclcnus:quafi conalio rcligiofo 7 di'
cat.3unoni cane uota libaie:oomina
i^emotto potcdatis deraoibus da ep potcntem fupplictbue fupera oo''

tead glo:ificanoo8 fanctoe q pmle^tt ni8.£;c qua opinione po:pbyriue y^


iam palfione:^ aereos fpue no' plac uis non c): fua fentcntia^fed q: aliota
.

DECIMVS

bona dicic ded ae\ geniu n uenirc i bo gratfa:utpollutf came pccfati:carnis


mine nifi maT fuerit an placaf taq» : peccari fmiilitudie mundarcmuril^ac
fomora Tint flp6 cos numia maU cp dd gza qoa in noa oridit magna miaj
boa.qncjde mala ipediot adiutoia bo fuam:7 m bac uiia per fidc, rcgimu::
noi^.nirt eis placata det bcil: malifcp 1 poft banc uitam pcr ipfam fpcdcm
nolentibus bona pzodcffc no polTut: incommutabilis umtim ad pfcctio'
nocere aiit mala poflunt ri fibi ualcn'' nem plenifTimam pcrducemur.
tibne refiftcre bonia.Tlon eft (fta uae
ueraciterc^ fancte religionie uia:non 6e ptindpqs in quibue platonid
ficiunonc boc c aereae potcftarcs pio purgationem anime efle pwfttentur.
ni Dirtuiibuf inuidentCB noftrimarty cap.jc^iq.
rc8 uincunt.Tlon omnino fi dici ufita
tcpoflct:beroc9 na fupplicib* oonis: d 3cit it pospbmus diuinis ora

fj vturib" diuinis beram fupat. £om culis futflc refponfuminon nof


modius^ppefdpioafricanua cftco-' purgari lunc teletis arcp folis:ut binc
gnominat* qp uirtutc africauicerin g» ot\dct'nullo;t deoy:. telctis boie^ pof'
fi boftes oonts placafTet ut pcercnt. fe purgari.£uiu9 cnim teletc purgat:
fi non purgant:quo9 intct
lune folifq?
Unde fit fanctie aduerfum demo'' cdeftcs 6oe prccipuos b3bcnt.'t>cicp
nespoteftas^Tundecoidis uerapur' codc dicit oraculo qcpflum pnm ipta
gatio.cap.^jcq. pofl^e purgare:ne fo:ie cii dictd cffct ii

purgare tclet39 folig n lunc: al cuiu»


IX £rapictateboiceddaerelpo' altcriue dci dc turba uale ad purgan'
tcftateinimicacotranajp picta dum tclete crcderentur Oluc autcm .

tiiejcodjanoo eqdunt n placsDoioms dicat eflfe principia tang» platonic" no


tentationes aducrfitatefcp eius utcnt uimus . d^ dcupatrem 7 dcunt
iyicit

oranoo non ipfam fed fui) dcti aduer filium:que ^ece appellat patcmii irt'
fue ipfam. Tlon enim aliquem uincit tellectum ucl patcmam mentcm . £>e
autfbiugatrnififocietatepeccati . Ju fpfutu aot fancto auc nibtl aut n apte
ciu9 ergo nomine uindtur qui boiem aliquiddidt.Xluautsquem alu^di'
aflumpfiKcgitc^ finepcccato:ut i ipo cat bo:um mcdtum no intcUtgo Si .

faceroote ac facrificio ficret remiflio cnim tcrtiam ficut plotinus ubi dc tr»
peccato^.i.p mediatozem dci i boiu^ bu3 prindpalib'* fbftannjg difputat:
bominem cb:iftum iefum : per qucni alc natura et ifte ueUet itelligi:ii uncp
facta peccatorumpurgationerccond' diccret bo:um mcdium id eft patrisi
liamur deo.Tlo enim nifi peccatis bo filij medium.'p)oftponit ^ppcplotin'
mincs feparantur a deo^quo;;^ in bac animc natura patcrno intcllcctui: i(tc
uita non fit noftra uinute: fed diuina autem cum didt mcdium:non poftpo
miferationcpurgario:p indulgentiaj nitfcd interponit . £t nimirum boc
illiuBnon per noftram potennam:4a dipt ut potuic ftue ut uolnit;quonia;

n ipfa quanculacunc^ utrrus que did nos fpiritum fanctum ncc pacris tau'
tur noftra illius eft nobis bonit ate co tum t3ntum:fed utriufcp fpi'
ncc fUi)

cefla.XDulttt atit nobis in bac came ritum dicimus. libcris enim ucrbis
tribuercmuB:ntft ufcp ad dus dcpofi loquuntur pbilofopbi:ncc in reb"* ad
tione ftJ uenia uiueremuB.^pjoprerea intclligendum difficiUimis^offenfion^
(rgo nobis per mediatotem preftita e rcUgiofarum aurium perrimcfcunt
LIBER

1Tobi9 a^t ad ccrtam rcgulam loquf qua rii p:o nobie fincpcccato ipc par'
fas cft:nc ucrbo:um Uccniia criam de foluu:pcccanoo clTc uitandam: f^ pc

rcb" quc bia fignificant'impia gignat tiue fi dafpzo iuflttia pcrfe^


facultae
opionemrTloB iracp ita non didmu9 renda.3dco cnim folucre pcruit mo:i
duo ucl tria principia cii 6 dco loqui-' cnoo pcccata:quia mo:ruu9 e ino p
itiurrficut ncc duo8 dcos ucl trcs no fuo peccato. iDunc illc platonicus nd
bis liciru e dicc:^uie dc unoquoc^ lo cognouircfTc prinapiUm:nam cogno
qucnrcs:ucl de panc ucl fiho ucl dc fcerctpurgaro:ium. Tlccpcnim caro
fpu fancto:cria5 fingulum queqj deu principium cft:aut anima bumana:f5
cftcfatcamur. Tlcc dicimus tlruj q6 ucrbumpcrquodfacta funt omnia.
bcrerici fabclliani cundcm cfTc patrc^ Tlon crgo caro p fdpfam mundat: fj
qui cft 7 filius:t cuiidcm cfle fpiritu^ p ucrbum a quo fufccpra cft:cum ucr
fancrum qui cft n pater 7 filiue^f^ pa' bum caro f.utum cfbT babitauir i no
trcmdTcfilq patrcm:Tfiliam patris bis.Tlam de carnc fuamanducanda
filium:t patns t filij fpirirum factu: mfflicc ioqucn8:cum bi qui ncn mrcl
nec patrcm cfTc nec filium.Clc:p itacp iexcror cffcnd reccdcrcnr dicenfcs:du
dictum eft non purgari bominem nifi IU9 eft bic ^o:q9 co pcjt audirc: rcf-
prinapio:quanui9 pluraliter ap6 cof ponditmancntibus ccrtris.Spus cft

fint dicta principia. qui uiuificat:caro adr ri ^dcfl quicg-.


'p>rinapiu crgo fufccpta aia i carnc
t>e uno ucrec^ principiotqued fo Taiam crcdcnrium mundat i came.
lam bumanam naturam purgat atq? 3dqucrcnribusiudeisqui9 eflet rcf''

rcnouat.c3p.;:)riiq. podit fc cfle principiuj. Ol6 uricp car


nalcs inftrmi pcccaris obnoxq i igno

f £d n5ditu9 poipbrn" iuidif po rantic fcnebris obuolutuncquag' per

tcllaribus dc qu:b'' i erubcfcc' ab co mudareur


cipc poflemu6:nifi

batteaslibcrc rcdarcrucrc fozmida' t fanarcmurp boc q6 cram" i n cra^


bannoluitirclltgcdiim icfu cbriftum m'.£ram".n.boic6:f5iulri fi crius.
effc principiu^cui" incamatioc pmga' 3n ilU" aiit incamarioc natura buma
mur.£o o'ppcin ipa camecotempfit: na crar.f; iufta n peccatrij: crat. t)ec

qul^pffacnficium nfc purgationtB cftmcdiatio qua manu^ lapfis iacen-'

flfTumpftt: magnum.f.facramcnrum ribufcp cozrcpta c : boc e fcm difpofi'

ca fupcrbia fi ircUiges^qua fua illc bu ttjpangclo9:iquo^edicri9 tlejrda^


militatc docdt:ucru9 bcnignufcp mc ba t':qua i unuf 63 coU iubcbat':^ bic
diat02 in ea k oridcnf mozralitatc mo mediato: uenfurus p:omittcbarur.
talibue:quam msligni fallaccfc^ mC
diatoJcsnon babenoo fefuperbic^j Om9 fanctos 1 (\5 lcgig rpc t fub
tulcrunnmifcrifcpboibus adiutorio prio:ibn6 feculi9 in facramro 1 fide

dcccptonu uclut imozralcs moztalib'' cbrifti iuftiftcatos fuiflt.cap.jrp?.

piomifcriJt.Bonus itaq? uerufcp me^


diatororiditpeccarum clTcmalumfi c Ui" facramri fidc: et iufli anri^

camts fubllanriam ucl nararam: quc miida:i pic uiucoo potttcrnt:ri

cu; anima bominis t fufripi fme pec folu ang' lcj: ppfo beb:co darct':nccp

caro potuit i babcri^t moztc dcponi: ri5 cis prcdicato: dcus ucl angcU dc
n in mcUus rcfurrccrionc mutari: nec fucninfedipiusquoq^legfs tpib^gv

ipii} moite quiuis cflct pena pcccati


ttis in figurie rcru^ fpuaUum babcrc
DEaMVS

impioQ ca uidifTct pene coUpfue eft.


fcftamcntum . TlamTpwpbetewric <iuid.n.mibi cft incjt in celo.^ £t a te
eranp quoa ficut i p agfos eadc p:o'' quid uolui fup rerra.-l^cpbedit fcipj:
milTio prcdicata en cx lUo^ nftmcro magnuj
iuftcqs fibi dirplicuit:qi cu ta
crat:cur ta magna diuinaq^ fiii^ de bonum baberet quod poft in^
in cclo
boni buani finc pauloaii comcoraui. i
tellcp't:rcm tranfitotiam fragilem
bon» c. Jn
jCDibi ftute adbcrerc dco quodamoluteamfclicitate^a fuo6o
qdo planc pfalmo duo tcdamtof q qucfiuit in tcrra.i»efccit inquit co me
diiructU8 7nouuratt8 cft declarata um Tcaro mca:6f cozdis mci:dcfect»
diftinctio.*P>wpfcarnalee.n.t'rcnarcp atiop bono ab ad fupna.
infcrto:ibus
^milTioncd cd cae impijs abudarc p U/i in fll pfalmo d: dcfidcrat i dcfi
rpiccret:dicit pcdcs fuos penc fuififc cit aia mea in ata diii. 5tc i alio dficit

comotos^tcffufosinlapfo pjopcmo in falutarc tuiiaia mca.Xii cii 6 ut:o


dii grclTue fuoe:tany fruftra dco ipc c^ dipfl"ct.i.de coidc i came dcfic cre:
ferui(Tct.-Cncpi ca fclicitatc qua de illo n6fubicatdc08Co:di9mci i carnis
qT?eccabat contemptoiee due flo:cre mecfcd dcus co:di9 mc(.t>cr co: qp'
p(piccrcc:(cofi in rci bui' i^dtioc Ubo pe caro modatur.Uii dicit diis.IDtt
ralTc volente cur ita clTet appbcndci: datequeintusfunt: 7 qucfo:i6 funt
Docc intrarct in fanctuariii dei:i: intcl muncia emnt."p>artcm dcindc ful di'
ligcr nouilTima co^ c| fcliccs uidcbat' cit ipfum deum:no aliquid ab co: fcd

crrarc tunc cos intclUjrit i co q>k cj:- {pfum.Jbcus in4rco:di3 md: i pars
mlcrut:ficut dicit fuiflc dciectos i de mca 68 in eterno:q' inter multa q ab
fcci((c ac pilTc^pf inicjtatcs fuae : to^ boibus cligunftipfc tlli pUcuerit cli'
rucp iird culm rpaf fclicitarie ita cis gcno^.O.uia acc inquit: qui fe longc
factu tan^» fomnio cuigilantie:c| fc tc faciunt:a te pibunt:pcrdidifti omne c|
pcnte tnufnit fuie q foniabatfatUcib' fo:nicaf flbs tc:boc c d multo:?t deoijs
gaudtje dcftitutu.^t qm i bac terra X uultert"e^ftibulii.Uii fecjfiltd ^pter
ciuitatc fcrrena magni ftbi ui6batur: q67cctcra dccode pfalmo diccnda
dlnc inquit in ciuitatc tua imagine il aifafunr.ZDibiaiitadbere 6obonii
lo:^ ad nibtlti rcdigcs.-Ouid buic tfi c:non bnge ire:non pcr plurima foni
utilc fucrit ct ipfa tcrrca ri nifi ab uno cari.2ldbcrcaot 6o tuc pfcctum crit:

uero dco qucrcrc:in cuius p^ate funt cum totum quod liberandum cft fuc'
omnia:faris oiidit ubi ait.Uclut pcc" ritlibcratum.Tliicvo fit illudquod
factue fum apo tc:t cgo fcmp rccum. fe4f:pon£rcindco fpem meam.Spd
Uclutpecue dija't:uticpn6intclligce, eij q uidcfno eft fpes.^luod.n.uidct
£a quippc a te defidcrare : que mibi quis.quid fpe:at ait apoftoluB.^Si au
cii impije no piit eflc cdmunia:4bu9 tcm quod no ijidcmus fpam'':^ patie
eoe cum abundarc ccmere putaui mc tiam cjrpcctamue .3n bac aot fpe noc
incafl^um ribi fcruiflc:qri i illi bec ba^ conftimri agamus q6 fcqtMt':-! fimus
bcrcnt qui ribi fcruirc noluiflTcnt. Xii noe quocp pro modulo n:o angclt 6i
cgo fcmp tccd:(\ ctiain taliii rcro defi id cft nuntq cius : annunriantce cius
derio dcoe alios nonqucfiw'. 3c per roluntatcm i glo:(am grariancp lau''

boc fcquit. Xcuifti manti dcjrfc mec: dantee. Unde cum dipfl^ct poncrc in
1 i voltintate tua dcdujcifti mc:'? cum dco fpemmcam : ut annunricmin^c
glo:ia affumpfifti mc: tig' ad finiftra omnee Uudce tuas in poztis ftlie fio.
cuncta iUa ^rinelt: q abandare apiid cft glouofiflTima duitw dd : ba
"bec
LIBER

unu dcu nouit i colittbanc agcti facti fo^ a quib* logc divfa c pictas fl5di''

nuntiiiucrunt;cj nos ad eiue iodctate to^ 6o:nec aliude cp illi adbacoo bca
inuitaucrunt: dixdcp fuos in ilU cfCc tof.3ld q6 bonu pdpicndi}:ct nobis
uolucrUnt . 0.uibu8 non placct ut fyitccra beignitate opotet utfaucat:
C09 colamuB tan^ noflroe clcctos dc nccp fibi arrogent quo ds fub^ciaur:
ostfed cu5 ciB i illo^ i noftrum dm: f^euanntictfubquo d9 ipacefocic''
neccis facrificemu9:fcd ciiipfis facrf' mur. 0.uid adbuc trepida^ o pbilo^
ficium dco fimus.TluUo itacp dubita f©pbe:ad^fu9 ptates i ucria vtutib"
tc:qui bec dcpofita maligna obfliatde 1 ueri dei munenb" iuidea b:e libejaj
confiderat:omne9 immo2tale9 bcati uoce.-^^adipfli angcloe qui patrid an
qut nobis non inuidcnt : nccp enim fi nuntiantvoluntaic:3b eie angeltG ee
inuiderentcfTent bcati:fcd potius nof dii^fo8:4 ad tbcurgicos boies ncfcto
diligunt:ut i nof cu5 ipfi9 bcati fim": quadcductiarte defccndunt.Oiuid
plu9 nobi9 faucnt: plus adimmv.q/' adbuc eo6 bonoras^ut dicts pniniaE
00 unum deum cum illis colimu8:pa no
diuina.-^OLuc tadcdtuia pnutiat:c|
trcm 1 filium i fpiritd fanctum : q> (i uoltitafc patris nuntiat.^tUpe ilU fut

eo8 ipfoe per (Acrificisi colcremus. quos facrie prectbus inuidus alliga''

uit:nc prcf^arcnt aic purgationc : ncc


£>e inconftantia pojpbyrq intcr c5 a bono ut dide purgarc cupientes ab
feiVionem ucri dci i cultum demonu^ illis uinculie falui:'^ fuc potcflati red''

ftuctuanti^.cap.jrp^i. di potueriit.lHdbuc dubitasbec mali


gns efTc demonia:ueltc fingie fotafle

n £fcio qiJo ^'tiJ mibi nidetipio ncfcirc duno uis rbcurgos offcndci:
amicis fuis tbcurgis erubefce-' a djbus curiofttate deccptus ifla pniti
bat pozpbf rius.Tla ifta utciicp fapiej ofa 1 infana p«3 magno brificio didi''
bat:fcd contra multojum deojj:. cixUa cifli. ^ndcs ifla iuidia n potedam f^

dctt uc^ non libere dcfendcbat.£t an pefliletia:T n dica dnam f^ q6 ru fatc^


gelos quippe alios cne di)cit: 4 deoftt ris ancilli potius inuioo^ : iflo acre

dcfcendentes boib" tbeurgids diuina tranfcenfo lcuare in cclum:7 ir\i deoa


p:onunticnt.alio9 aut qui in tcrri9 ea u:o8 ct ffotcos collocarr.ripa quc^
q patris funt i altitudincm dus p:o'' ff dera bie oppzobiqe infamarc
fiinditatccp declaret.llon igif bof att
gclos qaotum minifteriu eft dcclarat jbe impictate pojpb^^rq: qua ttia^
voluntatem patri9:credendum cft ucl apuleg tranfcendit errorcm.capitula
le no6 fUdi:nifi d cuf nobig anijtiant

roluntatem.Uri optimc admonei et


ipe pUtonicus ^iranooa eos potiua q Uato h&Mxm i tolcrabilius

cp innocanoo8.tl"(5ft«Ricpdcbcm* mc cdfcctane"' tuus plaroic" apulei


tuere:ne imoztalcg i beatos uni dco us crrauit:4 tmmo demoes a lua i in
fl5dito9:non cie facrificaoo offcdaufi fra o:diato6 agitari moibis pafTionu

^6.n.no nifi uni ucro dco deberi fci' mentifc^ turbelis bonoras cos ^dey,

unt:cui i ipfi adberenoo beati fot: ^" il c. dcos tame


uoles nolcfcp ;7fefTus

culdubioneqjp ulla fignificatc figu' celi ad etbcrea fpada ptlne


fupctiorcs
tcQ'Siwc uifibtce: quos pfpicuos luce
ra:neq9 pcr ipfam rem que facramtie
fignificaf fibi ej:biberi uolunt. £)emo ccrncbat:fole i luna i cetcra ibidc lu^

m i bec arrogantia fuebo^t atqp mi' mia:fiue inuiftbilcs quos putabat ab


'

DECIMVS

omm bbe {fb:^ peiturbfltiontt alieor fefla fiit. 6e quo et poeta nobilifTim''
9t3 potuit difputatioe difcreuit. Xu poetice^deq: i aUerius adumbrata
aiit didicifti boc no a platoe f; a cbal pfona:ueracitcr tfi fi ad ipj rcferaf di
deis ma^m tuie:ut in etbereas ud e^ jdt.Xe duce fiqua mancnt fcelerts ue
pfreas mudi iblimitates v firmamta Higiami : 3rrita ppcrua foluentfot^
cdcflia e):toUcrc8 uitta biianatut poP midine terras.jCa cjppc dijrfnq ct mr''
Tent d^ ueflri tbeurgis prenuntiaredi tupficicntiiiiutrtutciuf^tic pnt ^p^
uina.OLuibuB diuinifte tamcn pcr tn buius uite infirmitatc: ifi no fcelera:

icllectualcm uitam facie altiozcm: ut fcele^ mane ucf^igia:q no nifi ab il


tii

tibi uidclicct tang^pbilofopbo tbcur- b faluatote fananf:dc quo ifle ucrfuf


^cc am'8 purgaiionca ncqua^ necef- ejtpreflTus e.Tla boc utiqj no a fctpfo

faric uidcant':fed algs eas tamen ipo: di)cif1e virgiUue in cgloge ipi" quaito
tft6:utb3ncvcltttimercedcm reddas ferme vfu indicat:ubi ait. Ultima cu'
magiflrie tui8:gpco9 quipbilofopba mci uot ii carmis ctas. Un boc a cu
ri non poflTunKad ifla feducfa qiti^ mcafibfUadictiiee incilaan^appct.
fupio:^ capaci cfte inutilia cofitcrifiut Xbcurgiuero ilUiucl potius dcones
uidclicetquicfic^apbie uirmtcreott 5o:^ fpee figurafq; fingcntce: icfnant
funt:quc ardua nimie at^ pauco^ e: ponus q^purgant biimanum fpum:
tc auctorc tbcurgoa bomincs a 4bu9 falfitate pbatafmatu i dcccptozia ua

n quidc in aia intellccruali:ue:;2^faltC5 M^ ludtficatione fojnta:^. OLtJO enij


iaia fpuaUpurgcnfinquirat. £tqin purgcnt bois rpm:4 imiidit btit^ptJ;!

ifto:5tquof pbilofopbari pigct:incdp 2llio4tt nuUo mo carmibUs iuidi bo


•biliter maioi cfl mrcituoo pluree ad mis ligarent':ipfiicp inane beneficium
fecrctos t tUicitoe mag:o6 tuoB cp ad q5 preflaturi uidebantur:au( mctu p
fcbolas platonicas ucnire cogantur. meret:aut fimili inuidetia dcnegarct.
"boc cnim t' immundifTimi demoncs Sufficit q» purgatioe tbcurgica nccp
6o8 ctbcrcos fe efTe fingcnte8:quo2U$ inteUcctualeaia3:boccfl tnte noflra;
predicatoz i angelue factus ce^mife dicis pofTc purgari:t ipfam fpualem
runt:g>inanimafpirituali tbeurgica id e aie nzc ptcm intc infcriore: quam
artc purgati ad patrem quidcm non tali arte purgari pofTc afTcria: immo:
rcdcunt^fed fupcr acrcas plagas intcz talem tame etemac^ ii pofTc bac artc
dcoa etbereoa babitabunt. tlo audic ficri confitcri9.£briflu8 atit uica pzo^
iflabominum multituoo : ppi quoe mittit ctcrnam:unde ad cu miiD'' uo''

a demonu drlatu liberanoos cbri^ b(8 q'dcm flomacbantib^^mirantibus


aducnit.^n iUo enim babcntmtfericoi tamen ftupctibufcp concumt.O.5 q;
difTimam purgationc:i tntis i fpus: ncgarc ii potuifli:iniin a teipfo dilTen
1 coipozis fui. -pzoptea quippc totuj tirc uideri8:ut primum ooceas errare
bominem fine peccato illc fufccpit:ut bomincs tbcurgica difcipUna:? ^plu
totum quo confUt bomo a peccato^ rios faUe p ceca ifipietttetp friiajtatqpj
petle fanaret.0.ucm tu quoc^ utina; cflTc ccrtifTimum errojcm ageoo i fup
cognouiffc8:ci^ tcpotius^ucl tuc plicanoo ad pricipes angclofq; dccur
uirruti quc bttmanafragilis-rinfir'' rere:'; mrfum quafi ne operam perdi
ma eiltuel pcmiciofiftime curiofitati bo'
difTe uidearis ifla dicenooimittis

fanandum tutius comififrce.Hon.n. mines ad tbeurgof:ut pcr eos anima


te decepifVet:qug ueflra ut tuipfc fcri' fpintualis porgcturiUommqui non
bis oracula fanctum immoualecp co fecundn intelUauale; anima uiuunt.
LIBER

0.oib'*pcrftwfion{buB porpbyri* ubiconqdifirot bafue fccnli .' tlonne


eccccarae no porucrit uera (tpmtii ftultafccirosfapuim buiud mundi^
q6 cd cbrtffais flgnorccrccap iqcvi^, Tla qift in dri fapicnria non cognouit
mundue per fapienri^m dcum:pUictt
m 3m'8 crgo botcs incrrojc ccrtif it dco pcr ftulritia pdicarionie faluoe
fimii.Tlccp boc rm mald tc pu' facerc crcdcnrcs.OLmquidcm iudri (i
s
dcr:ca vrurif <z fapicrtric rc^fircaris gnft petunr.7 grerifapiam qror.Tloe
matojc.OLuam (i ucrcac ftdcrr amaf' autcm prcdicamoe inquit cbriftii au
fc8:cbriftudcivrurc7da' fapicnaam cifi^:iudri8 4dcfcandald:gcrtb'* adi
cognoui(Tc9:ncc ab ciue faluberrima Itulririam. ^pfie Oero uocarts iudris
hiliUrarc rumoic ifUt'* uanc (ck rcfitu 7 grcrie cbrtftu dti oirrurc 7 dri fapti
iflc0.£6fircri9 tn crfpualc atam fine ttam:qm qo ftultum c dci fapicnrius
tbcurgias arribue t fine relctie:qbuf cft boibue:7 quod infirmu e dri fozti

frullra difcendis elaboralli poHe con ue e botb^^.ttoc quafi ftultd t ilirmD


rineric utrturc purgari.^Bliqn et dirif: taq> fua uirtufc (apictcQ (o:tc(cp cStC''
qf tclcfc no po(t moncm cleuant aia;: nunt.S; bec c gfa qoc fanar tfirmof:
ttt iam ncc ride ipfi qua (pualr uocaf: no fupbc iacrlree falfs bcarirudmc (d
atiquid p" buius uite finc p:oddTc ut am:fed bumilirer potius ucram mife
deanmr.£t tri uerfae boc multie mo riam confucntee*
die t reperi6:ad nt^btl aliud quanrum
eril^iotniTiurtaltu quocp rcf quaft
pfrue appcaeiT pbceae illtrita^t &im &c icamarione drii nfi icfu cbrifti:
curtofie.Tad cae facijs tpc curiofos. quaconfifcriplarontco2um crubcfcit
Sj bii 9> mctucnda diris bac artc ud imptetas.cflp.pi;:.
lego picurrucl ipfiue «crioie.^rcp uif
itiboc falte abe te mifcri audiant;^ {'
de ne illic abfo:bcaf abfcedat : aut eo p •Rcdicae pfc? t eius filid qucm
pcnirue non acccdant.3gnoranril cct uocae pafnd intdlccru fcu mcn
tc 7^prcr ca mulra p nullae rclc
uiria tc:7 bo|zmcdid qoc puram" rc diccre
tae purgari diris:fed pcr folum picm fpm fancrd:7 moze uzo appcUas rrcs
t riue fJium.i.parcmam menrc? fiuc deoe.Ubi7fi vbie indifriplinatie uti^
intdlccnimtqui parcmc cl^ uolnraris miniruidcrie rri qualifcdc^ -i qijafi ^
confriue.bunc anr cbriftii ec n acdif. qucda rcnuie imaginarionie umbra'
£onrcni9 cnim eum pjoprcr cozp" q: cula quo nirendd finfcd incarnarione
fcmina acccpniri^pf crurie oppzobji incomutabrieftlijdciqoa falu3mur
um:ercdfam aidclica fapicnriaj fprc ut ad iUa quc credius t cj: ^tulacucp
tie ar^ abiecrie infimie (ooneos 6 fu pte intdUgimue pueire ualcau6:non
ptoiibos carpcre.2lrillcimplerquod uulrie agnofcc 3ta^ uidcrie urcuq^
.

de lUo piopberc fancri ucrarircr ptedi td de longinquo:7fi acie caligarc pat


|;erunr."|bcrdam fapicnriam fapicriii: a; in quamancndum cft: fcd uia qua
t pruderia prudenrio rcpzobabo.Tlo eundd eft no rcnctis. Cofitie tit gza^:
cntm fua in di perdirt rcprobar qua quiooquidcm ad dcdp uirtutemin^
ipfe oonauirifj quam fibi arrogant^ tdligentic pcrucnire paurie dirie eflif

fi babct ipfiue.Clndc commcmorato cdccffum.Tloncnimdicis paurispla


ifto pjopberico rcfttmonio:fcquitur t cutcud paori uoluctunt^fj cd dirie ee
dirit apoltor.Ubi fapicd: ubi fcnba: cocefrd:^cutdub(o dci gzam nd bots
DECIMVS

. Uterie et boc
fttfFickntiaconfitcria incffabiU i fingulariip multo;» faltt'

ucrbo aperriu8:ubi platonie fentetia u fufccpta ei £o:pu8 uero anime co'


fcqucne:rtec ipfc dubttse In bac uita bcrcre ut bomo tot" i plen" fit : nafa
boicm nuUo nvo ad petfccrionem fa^ Boftra ipfa tdle cognofcimus . quod
f m inicUcctu tame
pientie peruenire : nifi ufttatiffimum eflct:boc^fccto ef-'

umctib" omne quod dccfl p:ouidcria fet incrcdibiliue.f acilius quippc in fi

dci T gfa poft banc uitam poffe co'ple dem recipicndii c : ifi btjanii diuino:

ri.O fi cognouilTca dci g:am pcr ic(& mutabilcm incommutabili tamcn


t(i
cbriftum oominum noft;t:ipracp ciuf fpm fpiritui:autut vbis utar:q iufu
incarnationcqua bominie anima co: betis inco:po:cu5 icopoco: g> cozpas
pufqj fufccpinfummum cffe qicmplu inco:poKo cobcrcrr^^ln fo:tc uoe of
grarieuidcrepotuiflcs.Sed quidfa^ fcndit inufitatus co:po:i8 partue q: v
ciamf Scio me fruftra loqui mottuo: gic^Tlcc^ boc dcbet offcndere. immo
fcd quantum ad tc attinct. OLuantuj porius ad pieiatcm fufcipicndam dc
aiit ad coa qui tc magnipcndunt:^ tc bet adduccrc:^' mirabilis mirabilitcr
ucl qualicijcp amoc faptetie ucl curio narus cH . 3{n ucro (f ipfum corpus
fitate aniu:qu38 n dcbuifti difcc diU^ mo:tc depofitum:'! in mcliue rcfur'
gilt: quoe porius in tua cdpclUtionc rectioneinutatum:iaminco:rupribre
alloquo::fo:tane H fruftra. J5ia dci n atcp immotale in fupna fbucjrit.' t)oc
potuit jratius coifidari:q' ut ipe uni' fo:tafl"ecrcdcrcrccufari8:intuetC8 p5
CU8 dcifilius i fc Ccomutibfit mancs pbyrium in bis mt?
ipis Ubris cj: (^b"

inducrct'boicm r fpc dtlcctionis fue anime fc:ip'


ta pofui:quoe de fgreflu
daret bominibuf bominc incdio:qua fit:tam crcbiopcipcomne cotpusce
ad tlltiab bominib'' ueniref:qui tam fagicndum:u( anima poflfit beata per
longc erat i>nortali8 a mo:talibu9:in mancrc cum deo. S5 ipfc poriue ida
commutabilia a commutabilib^^iuft' fenticne comgcno'* fuit: pftim ciT dc
ab imptierbeatus a miferiB. £t quia anima mundi bui" uifibir 1 .ta igetis
naturalitcr indidit nobis ut beari im-' co:po:cc moli8:cii iUo ta inaedibiUa
m6:talefcp c(Tc cupiamus^manee be^ fapiaris. 'p>lat6e ^ppe aucto:e aialee
arus fufcipicnfcp mo:t3lcm:ut nobis diam mundu: 1 aial bcarin^imij q6
tribucret quod atnamus ppcticoo oo uultis cfle ctta fempitnu . Oiiio crgo
cuit contcmncrc quod rimcmus.Scd nec un^» foluctur a covpotc: ncc unq'
bttic vicati ut po(Temu9 acqcfccre:bu carcbit bcaritudinc: fi ut aia bcata fic

militateopU8er3t:qucccruici noftre fo:DU8 c omne fugicndtJ.-^Solequocp


difficillimcperfuadcripoteft . Ci\xid tftiiTcc^afydcran fold i Ub:i8u:i8
eim incrcdibile d: pref tim uobie qai cotpora cfle (nicmim: quod uobifcuj
talia fapitie^quib" ad boc crcdendu^ ome boica % cdfpicc no cttnctant't di
uofipfoB admoncre dcbcaria .-"
Quid ccrc.Uc;: ctiam alriou: ut putaris pe^
inq' uobis incrcdibrc d::ctt 68 dicitur ritiabccclTeaialia bcarifftma pbibc
flflumprirtc bfianam aiam t corpus: «9:7 cii bi9 co:po:ib' feptfna. 0.uid
U09 ccrte tiri tbuicis aic intcUcctuali ago cfl: q6 ciwn uobie fidce cbriftia
que aiiima uriq^ bumana eft: ut cam na fuadet':tuc obUuifdmini aut igno'
colb^lantialcm patcrnc illt mcnri quc ra:c uos fingiiie:4d difputare aut 00
dei filium confitemini ficri pofTc dica ce folcatie quod dirimus.^Oaiid cau
rie;; 0.uid crgo incrcdibre e:fi aliqua fee cur^pf opionce mas qoas uof-
una inteUcaualis aia mooo quodam ipioppugnaria cbriftianiee noUtia:
UBER

nf{i qfiia cbrifhis bflmilff aenit t uof rorcrft.cflp.orj^


fupbidlis.' 0.ualia fiinao;^ co^jor»
in rcfurrecrioc furura fint pot aligro f 3 p" platone aliquid emda:e txi
fcrupulofiud inf cbzifliana;: faipffl|( ftiat'indigno:cur ipc po:pbf n*
oocri(Timo3 difputari: furura rii fem-' iinolla 7 n paroa cmcdauic.-Tli plero
picema minimedubiwmufiT lalia ftt nc aias bcminum poft mojrcm rcuol
tura quale fua reforrccrione cbriftua uiufcp adcorpora bcftiap^ fcnpfifTe
dcmoflrauit cjcemplu.S^ qualiacDcp ccmfTimn e.lDanclcnrcnriam po^pby
fintrcp iricouuptibilia^:fu0 7imota^ rq Doao: tcnuit 7 plorinus.lboipby^
liai nuUoc^ aiecontepUrione qua in :io tamen iurc difpUcuit. 3n bcminii

dcii figif ipcdieria preJdiccnf: uofcp et fane i^ fua que dimifcranrfcd alia no
dicaris efTe in celefiibue imortalia cot ua co2pora :dirc biianas aias arbitra
pora imotarr beato^.c^d e g^ ut beatt tuse.T^uduir.f.iUudcrcdcrc: ncmai
f.muf omnc coip" fugiendo ee opiami foztafTc filiD i mula zoolota ucaara:
ni:uc fide cbriftiana quafi ronabritcr 1 fi pudnit boc crcdcne rcuolura ma-'
fiigcuidcamini:ntfiquia illudequod tcripuclta fiLo fozfira nobcrct.O-ua
itm dico:cbriflu8 efl bumir:ooB fup'' to crcdit boneftius quod fancri 7 va'
bu^Jln fo2te coiigi pudct:'^^ boc uiri^ CC9 angcliOocoerunr:quod p:opbefe

, um n mfi fupbof e. •j!i>udet uidelicet dci fpu acti locuri fut:quod ipfe qucj
ooctos boiee cj: difcipur platoia fieri uencurum falu3to:cm prcmifTi nunrq
difcipros cbriflcq pifcarorem fuo fpu ^dij:crunc:q6miffi apcftoli q o:bcm
Docuit fapcre ac dice.3n pricipio erat trarum cuangclio rcplcucror.Oaiato
l7bu:T ucrbo crat apud ded:7 6a erat ing' bocftius crcdif rcucrri fcmcl aiaf

vbu:boc crat in prfncipio apud deuj: 0d co:pora p^cpria^g» rcucrri roricns


omnia pcr ipfum facra funt:'; fmcip'' dd duicrfa.Ucrunram ur diri cv ma-'
fo factU5 efl nibiL <luod facrum e ir» gna prcco:rccru9 cftm bac opinione
ipfouitacrantuitaerat lujcboium: po:pb7riu6:ut faltc in folos bomincf
1 luj: in tencbris lucct: i tcncbre eam boanas aiae pripitari pcfTc fcnrirct:
no copbenderunr. Ob inirium fancti bcluinoe aot carccres cocrtc minime
cuangelij cui nomcn cfl fccundum io' dubtrarct. £M'at crdcom ad boc aiam
ftnnem:c|dam platonicuf ficur a facro monoo dcdine:ot matic co^porafco^
fene fimpliciano: qci poflea mediola' gnofccns mab:ad p:cm rccurrer: ncc
ncnfi ecdc piefedit cps^folcbaus audi iiliquioo iam ralium pollura cocagio
re aureis Uttcris confcribendii : t per nc tcncrcrur.Dbi ifi aliqoid iccutnie
omnes ccctas in locis cmincnrifTimis icr fapirmagis.n.daca e ccpo:i ur bo
|»poncndumelTedicebat.£cd io uilu na faceret;n6.n.m3la difcec fi n faccc
it fupcrbie dcus ille magifler:qi vbu^ 3n co tamefllio;^ platoico^ opione
caro facrum eft i babitauit in nobie: 1 ri in re parua cmcndaoit:q' mddara
Dt paru fic mifcris q> cgrorann nifi fe abomnib^maraiam 7cd picconfti
in ipfa er cgritodinc c^ctollant:? 6 me tutam nanap iam mala tndndi boiue
dicinaqoa fanari poterant erubcfcat. pafTuram efTe confcfTus eft.Oiua fnia
Ilon enim boc faciunt ut criganfifed ^fcctoabftulitquodcfTe platonicum
Qt cadeiioo grauius affligantur. m3)rie pbibct:oc mo:ruof ej: uiuis^ira
uiuos ej: motruis fcp fieri:falfun<p ee

Oluanta pbtonici oogmaris pot' oftenditquodplaronice uidcfdirifTe


pbfrius rcfutauerint difTencienDO co virgilius in campoe clffios purgatas
DECIMVS

flt39 mfdae. Oluo notntne titiSp p fa-' Bltcmante femp boitate i miferia fuf
brain uidcntTigmficare g;9udia bcaro picati funt.O.6 fi ita ciccce platoicua

ruad fluu<ii iCTbeueuocariibocead in meli' a platone dif!entit.£rce uidic


oblittioncpftto^j.f. immcmo:c8 fupa bic q6 ille non uidit: ncc poft talc^ ac
ut couuejca reuifdnt rurfus:? tndpiic tm magiftp rcfugit coaationc:f5 boi
i coipora ucUe reuertt.ZDeriro difplt prepofuit ueriratej.£ur ergo n poti*
cuit boc pozpbfrio: qtn re uera crede diuinitati crcdtmus dc his rcb" quaa
Hultu e:c)c tlla uita q bcatilfima ee nS bumano igenio perucfligarc ri pofTu''

potcrit:nifi de fua eternitatc fuerit ccr mu8:que aiam quoip ipfam non deo
animaa co:po!um
tiffima: dcfiderarc coetcmam fcd creata dicit cfTc que n
cozmptibilium labeii indc ad ifla re^ crar/Ut.n.bocplatoid nollent credc:
mca:e: tang' boc agat fumma pmga bac uciq3|cam iooncam fibiuidcbanc'
rio:ut inquinatio rcquirat'. Si.n.q' p 8fFerre:quta nifi q6 fcmp atea fuifTj:
fecte mundaf boc cfficir:ut oiu? obli-' fcmpitcrnum dcinccpe cfTc no polTct:
uifcantur mab^:mab;j aut obliuio 'O.ua^ 1 de[munOo i dc bie quos in
fadt cozpo;t dcftdcriii:ubi zurfus im-" munoo dcos a deo factos fcribit pla^
plicef mar:^fccto crit ifclicitatie cl (a to apcrtifTime dicat cos cfTc cepifTe i
ma fclicitaft l^ltitie capfcctio fapic: b:einitium:fincm tamcn non babitu
T immundiric ca fiima munditia.TUc ro0:fcdpcrcondito:ie potcntifTunaj
ueritatcibibeata erit aia ^'diucuntp ttoluntatcm in erernum pcrmafuroe
crit ubi opottct fallaf iit bcaca fit.Tlo cfTepbibeat.Uerujidqiio intelUgit:
eij bcata erit nifi fccura. Ut aiit fccu-* uidcrint non cfTe boc uidclicct cpis^fj
ra fit:falfo putabit fep k bcatsfoze: fbftitutionie inirium.Stcutenim in^
qm aliquanco erit 7 mifcra.£uiago untfipcsejretcrnitatc femper fuilTcc
gaudcndica falfitas crit qit de vitate in puluere:femp ei fubefTct ueftigiuj.
gattdebit.'Uidit boc po:pbyriu9:pur q6 tji ueftigium a calcante factum ne»
gatlcp aia5 ob boc rcucrti dtjtit ad pA modubit3rer:nec altea; aItcrop:iud
Crem:ne aliquanoo iam malomm pol cfTcng^uis altcrum ab altcro factum
luta contagione teneatur. cfTet.Stc tnquiunt t mundus atcp iit
illo dij crcari: i fcmper fuerunt femp
£orttra argumetum platonico^j: cpftcnte qui fecir.t tn facri funt.Tlun
quo animam bumanam atfcrant dco quidergofi anima fcmpcr fuiKetiani

dTc coeternam.cap.icjcp. mifcriaduefcmp fuilTc diccndacft^


f)o::o (i a'iquid in illa q6 tj: ctno no
f 2tlfo igirur a quibufda platoi^ fiiit dTc ccpit ejc tcmpo:e:cur non fic:l

cia e crcdit*' quafi ncccft^dn" o:" potucrit ut ipfa efTct cj: rcmpo^: que
bis ille:ab eifde abciidt:t ad ca6 :vte^ antca non fuilTct . £5dnde bcarituoo
di:q6 ^t fi ue:;» cer.dd boc fcii^dcflfj: quocp du6 poft ej:perimentum malo-
nifi fo:te inde fe nobie audercnt pfer: rum firmio:^ fine finc
manfura: ficut
platon;ci:q: id nos in bac uita iam ne : pcoculdubio cepitej:
ifk confttetur
rciremu9:q6 ipfi in alia mclio:e uita tempoic:Tt3menfcmpererit cnatca
purgatifTimi t fapicntilTimi fucrant nd fucrit.Jlla igit' omnts flrgumtatio
ncfcitnritt falfd credcoo bcati futuri: difToIuta efl:qua putaf nibil ee polTe
0.6 fi abfurdifTtmum i ftultifTimum finefinetpis: ni(i quod inirium nora
i dicc:po^)bfrq pwfecto eft pfcrenda baber tempo:ie.3nucnta efl enim Mi
oitoitia: hia qui animarom drculo: me beatitueo:que cum imtid tepotia
UBER

babucrfcRncm tempoife nonhSyk. ncat&iam antmclibcrandcfatis qt»


<luap»>pter duue auctoutah bdana srbitroz oftmdit : ucl cam pbiam in
cedat infirmttae^drq^ bcatis i immo qua ipe pbilofopbatus cft no el ucrif
rahb" de ucra rcUgione crcdamus :
4 fimam:urca non contincri talcm uia.
fibi bonorc non qrpctiit qucdcofQO £t que iam poteft effe uenffima:qu3
qui ctiam nofter cft dcbcri fciunt: ncc no continctur bec uia.-Tlam que alia
iubcnt ut facnfia'amfaciamue:nifi d uia eft umocrfalie aic Ubcrande : nifi
tmmooo cutus t nof cum illis Utfcpc qua uniucrfc anfmc Uberantunac pcr
iin t fcpe diccndum cft facnficui eflc boc finciUa nuUa [ibcratDr.'£B aute
debcmuerpcr cum faccrootem offerc'' addit t dtrit:ucl ab inoof motibue -r
dirqui in bomine qucm fufccpit fecun difapUna:uel ab inductionc cbaUco-'
dum qucm t faccrDos efte uoluit : et nim:uel alia quaUbet uia^manifeftifll
ufc^ ad mo:tcm facrificium pzo nobif ma uocc tcftatur ncc^ iUie q ab idis:
dignatus eft ficri. neq; ilUf que a cbaldcie didiccrat bac
uniucrfalem uia^ Ubcrande animc co-
ibe uniucrfali uia animc libcradc: tincri:7 uricp fe a cbaklcis oracula di

quam po:pbfrius male querenoo no uina fumpfifTc^qoorum affiduam c6'


rcperit.7 quam fola gratia cbnftians memorationcm farit: tacere non po-'
rcicrauit.cap.)i:j:j:g. ruic^Iuam uuU ergo inreUigi animc
lUjcrandcumucrfaUmuiam nondu^
b £c eft rcligio qfic uniucrfalcm rcccpts:uel ej: aUqua ueriffima^bia;
continct uiaj aic liberanderqm uel ej: earum gcntium ooctrinie q mft
nulla nifi bac liberari pot. "bec c cnij gne ucUit in diuinie rcbue babebant":
quodammooo regaruia:que una du^ quia pUis apud cas cmtcfitae ualuit:
rit ad rcjnum non tcmporali ucftigio quoiunc^ angclo:um cognofcetico;::
nutabundu5:fed ctniratis firmitate (e t colcnoc:um:nonduncp in fuam no''
turom. /Cum aut dirit poipbynus in tiriam bifto:iaU cognitione pcrlata^;
piimo iujrta fine de rcgreflu aie Ubio: <luenam ifta eft nniuerfalie uia: nift

mundum rcceptum in unam quanda quc non fue cuu^ gcnti propria : fcd
fcaam que uniucrfalcm uiam amme uniucrfis gcntibue quccommunisef"
contineat libcrandc:uel a pbia ucrinK fet diuinitus impcrtita cft:quam ceite
ma aliqaa:ucl ab inoozum moiibus bomo non mediocri ingcnio prc-'
ifte

Bc difciplina:aut inductione cbaldeo^ ditoe cffe non dubitat.-T^rouidcntiaj

mm:aut alia qualibct uta^nondnq? i ^ppc diuina finc ifta univfaU uia Ube
fuam noticiam eade uia biftoriali co^ randc animc:genu9 boano relinqucz
gnifione perlatam:p:oculdubio confi no crcdtt.Tle<p enim ait non tffc(ed
tctur efTc aliquam: fcd nddu in fuam boctantumbonu; tmc^ adiutozium
ucniflTe noticia.Jta ri no fufficicbatq'c nondum rccepmm:nondum in fuam
quid de aia liberanda ftudioftffime di notiriam cfle perlatum : necmirum.
diccranfibii^ uel potius alqe noftc ac Xonc cmm po^pbyriue crat in rebua
tenae uidcb3tur.Scnricbar.n.adbuc bumantf:qn ifta Ubcrandc anime uni
fibi deef(c aliquam prcftantiffimam ucrfaUs uia q non eft aUa g> rcUgio
:

auctcm:quam dc rc tita fcq' oportct. oppognari pcrmittebatur


cbriftiana
£uma6tdidtuelabbilofopbia ^ilTi ab ioobmm dcmonuncp culroiibue:
ma aliqua:n6dn in fuam notiril per" rcgibufc^ tcrrcnie p:optcr aflercndu
ncntnc fectam:quc uniucrfalem conti 1 confccrandum martyp numcmm
DECIMVS

boc eft tc(ttu5 uentati8:per quoa ol!e poft q: abrae femfne caine fufccpta d«
decur omnin coiporalia mab pio fide feipfo ait ipfe faluatoz. ego fum uia t
pietatie t comedattone ^tatid ee tole ueritae t uita.lDec eft uniuerfalie uia
randa.CIidebatergo ifla pojpbyTiuf: dc qna tanto Ite pzopbctato cft. £rit
1 p butufcemodi pfecutiones cito ini innouilTimie dicbus manifcftue mof
uiam perituram:t^pterea no ee ipa; oomueoomimparatue incacumine
libcrandc aie uniuerfalcm putabat n montium:^ ejrtolletur fupcr collee: i
intelligeue boc q6 euj moucbatriqft uenietadeuome gcntee: t ingrcdief
in eiud electione perpeti metuebat:ad nationee multe t diccnt.Uenite afccn
eiue confirmationem robuftiotecp cS damuB in monteoomini t in oomu^
mdationem potiue pcrtinere. "bec eft dciiacob:Tannuntiabitnobi9 uil fu
igiiak libcrande uniuerfalia uia:id e amtt ingredicmur in ca.£j: fion cni^
&niuerfi9 gentibus diuina miferatioe ^diet le)c:t ucrbn drii ab bierufalcm.
pcefla:cuiu9 pzofecto noticia ad quof Uia crgo ifta ii cft uniue gentis fj uni
cuncp tam uenit:7 ad quofcuncp ucn^ vfarum gcntium. £t Iqc ucrbiicp drti
tura eft:nec debuit ncc dcbebit ci dici non in fion t bierufalem remanitt: fj
quarc-mooo:tquare fcro:qmmitten inde piocefrit:ut fe per uniuerfa difftt

tie confilium non eft bumano ingeio dcrcf. Undc ipfc mediatoz poft rcfur
penctrabile. 'Q.uod fefit etia cn di^rit. rectionem fuam d fcipurtrepidantib'*
Tlondum reccptum boc oonum dei: ait.Opoztebat impleri que fcripta fuc
1 nondum in fuam noticiam fuiflc p'' inlcgcmoyfiipzopbetie t pfalmie
latum.Tlcq5 enim pioptcrca uerum n de me.Xunc aperuit illie fenfum : ui
efteiudicauit : quianondum in fuam dipt eie.qt
intelligerent fcripturae:'!
fidcm rcccptum fuerat:uel in noticiaj opoztcbat cbriftum pati t refurgeze a
nondum pcruencrai.^bcceft inquam moztuie tcrtia dic:t prcdicari in noie
tiberanoomm czedentium uniucrfalif due penitentiam t reminTioncj pecca
uia:de qua fidclis abral diuinu^ acce toijspcromnesgcntce: incipicntibue
pitoraculum. ^nfeminetuo bndicet' ab bicrofalcm. "bec eft igitur unirfar
oms gentcB. Oiui fuit quidem gcnte animclibcrandeuia:quam fanctian^
cb3ldeuf:fed ut talia ptomilTa pciprt: ptopbete priue in paudf
geli fancricp

qnj: illo ptopagaretur femen dtfpofi^ bominibus ubi potocrunt dd gtatiaj


tum per angelum in manu mcdiato^ repcricntibus:^ majcime in bebrca ge
rie:in quo cffet ifta liberande aie uni^ te:cuiue erat ipfa quodammo faaata
uerfali8uia:boceftomml7U9 gaitib' refpublica:in propbctationcm tprc
data^iulTue eft difcederc de tcrra fua: nuntiat ione^ ciaititie dei ejc omnib'*
n de cognatione fua^i: de oomo pa» gentibue congregande:^ tabcmaculo
fui.Xunc ipfe primitue a cbaldcozuj t templo t faceootio t facrificije fi-'
'
unum ucru^
rtipftitionibus libcratus gnificauerunt : leloquqe quibufdaj
deum fequcnoo coluit:cui boc ctil^' mlifeftie plerifcp mffticie predijrcf t.
mittenti fideliter credidit.'bec eft uni-' 'f^refens autem in came ipfe mediato
ucrfalie uia : de qua in fancta pro^ t beati eiue apoftoli il teftamenti no
pbctia dictnm eft . £>cue mifcrcatur gzam reuclantee apcrtiue indicamnt
noftrt t benedicat nobie: illumiet uul que aliquanto occultiue fupionb" fot
tum fuum fupcr noe t mifcaf nzi ut : fignificata tempoubu8:pzo etatu; ge
cognofcamue in tcrra uta tul i oiV : nerie bumani diftributione:ficut t^m
genti^bue falutare tuum : unde tanto 60 fapienti pUcuit odin.5rc: mii abfio
LIBER

epemtn diuinotu;:quo;t fupr pauca n quenJliljet moooiom ud arttum di


<9tn pofuicontcftanabue fignie. Tld uinarionibus faciunt . TUgant cnim

cnitn ttfimo apparuerunt uiftoncs an bcc ucl magnoium ftufle bomirum:


gclicc t ceUftium miniftroium fola 'i" uel magni cfTe pendcnda:T rcctcTlaj
ba ronuerunt:ucrum etiam boib" dci infcnozum fiunt prcfcnrione caufa»:
Dcrbo rimplicis pictatis agctibus: fpi ficut arte mcdicine quibufdam anrccc
ritus imundi dc bominii co:po:ibu0 dcnribuB fignie pUirima uenture uali
9c renfibue putfi funttuitia co:poif II tudini prcuidcnrurucl immundi dco
guo:cf(p fanati: fera aialia tra;t i a^ nes fua difpofita uel facta prcnitttit:
qua;t:uolatiliaceli:ligna:clemet3:ff^ 1 in quotnuif mcnribue arcp cijpidirs

dcra:diuina iulTa fcccrunt;infern9 cef ribus iniquozum congrua faais dic-'

fcrunt:mo:rui rcui>crunt:c)ccepii8 ip ta uel dicris facta compcnfant: ut fibi


fiusfaluatozie^^pzqs fingulanbufc^ ius quodammoDO uendtccnt in matc
miraculis^majcime natiuitatis z refu: ria inftrma fragilitarie bumane. Tlo
rect!oni9:quo:u5 in uno matcrnc utr taUa fancri bcmincs tn ifta untuerfaU
ginitatis lantummooo facramcntuj: animarum Ubcrandarum uia gradic'
i altero aute et eo^ qui ifine refurrcc^ tes:tanqu3m magna pzopbetarecu'
turi funt dcmonftrauit cjccmplii-^bec rarunr^quauis t ifta eos non fugcrir:
uia totum bomincm mundat:7 imor 7 ab eis fcpc prcdicra finr:ad C02U5 fi

ralitari moztalem ej: omnibue quibuf dcm faciendam quc mo2taUd fcnfib"
conftat pfiTjus prcparat.Ut enim no non potcreut intimari: ncc ad ejrpcri^
fllia purgatio d parti quercrcfquatn mm5 cckri fac lUtate pcrduci. S5 aUa
uecat intellcirtuale pozpbfziue^alia d erant ucrc magna atq3 diutna:q q^tu;

quam uocat fpiritualem aliacp ipi c5 dabatu: ccgnita dei roluntate furura
poi:^ptcrca totn fufcepit ueraciffim'' nunriabant.£b:iftv!s quippetn came
potentilTimufqi mundato: atrp falua ucnrurueit que in lUo tam clara j^fu.

ro:.1i>re^ banc uiam q partim cn bec ra funt atc^ in etus noie implcta:pcni

futuraprenuntiantonparrijcii facta tcntia bominum 1 ad dcum convfio


nunriantunnunq' gcneri 6cMt biia' vo!unrarum:rcmi(Tto pcccaroiuj: gfa
no:nemo Uberarue cft:ncmo libcrat': iuftirie:fidcs pio2um:7 pcr uniucrfuj
nemo Ubcrabinir.-Cluod atit pozpbf ozbcm in ucram diuinitatc^ mftituoo
rius uniuerfalc uiam aie hbcrande ri' credcnttum:culturcfimuIacro:um dt
duminfuanotiriambifto:iaU cogni- monuncp fnbucrfio:? a rcnrarionibuf

tione dicitclTc pcrlatam:quid bac bi' c)ccrcitatio.pK>fiicienrium purgario: 1


flozia uclilUiftnus iuemripotcH: quc Ubcratio ab omni malo: i\}&kti dice:
uniucrfum o:bem tanto apice aurfis refurrcctio mo:tuo:um angclotum
:

obrinuit:uclfidcUu8:in qua ita narra focictas : impiotum ctema damna''


rur pretcrira:ut futura eriam prcdica rio : rcgnunquc ctcmum g(o:iofifl'i''

rurquoium multauidemus implcta: me ctuiraris dci confpectu etus immo


crquibusca quc reftant finedubio raUtcrperfriienri3:inbuiusuie fcrip-

fperamus implenda. Tlon enij poteft rurif prcdicta atc^ piomifTa funtquo
poipbfrius uelquicuncp platonici:et rum tam multa implctaconfpicimuf:
in bac uia quafi tcrrcnarum rerum t ut recta pictare futura con^
tfVe cctcra

ftd iftam uit.im mottalem princnriuj: fidamus.l^utus uie rccritudinej ufc^


diuinarionem predicttoneq? contene: fld dcum uidcndum : cicp in eternum
quod mcriio in alge uaticinarionibnf cobercndumiin fancwario fcripfari»
:

VNDEaMVS

cflTc locatl : qua prcdicaf attp aflerff *r laudabilis nimis: i mitm dci t\:i

ucmatc:quicuncp no crcdut n ob boc montc fancto cius dilatas cpiltatocs


ncc intclligunt:oppugnarc po(Tut:fcd uniucrfc tcrrc. £t paulopoft in codc?
cjrpugiiare non poflunt.Oiuapzoptcr pfalmo.Sicutaudiuimusita 1 uidi''
in dcccm minue cp non
libris iftis ^fi mus in ciuitatc oomini uirtutum : in
nullo^ dc nobis c^pcctabat intcntio: ciuitatc dei no(lri:deu9 fundauit cani
tamcn quo:undamfludio quautum in ctcrnu5.3tcm in alio. flumis impc
ucrue 6a i dris adiuuarc dignatus e tus letificatciuitatcj dei:fanctiftc3uic-
fatiffc(iu9:rcfutanD0 contradictiocs tabcrnaculum fuum aIti(Timu8:dcu8
impio2um:qui condtto:t fanctcciuita in medio eius non commouebit.^bis
tie de quadifputarcinftiruimus 6o8 buiufmodi tcftimonijs q omnia
atcp
fuos prcfcrunt.OLUOzum dcce libzo:;^ commcmorarc nimis longum c:didi'
quincp fupcriozce aduerfue cos con'' cimus e(Te quandam ciuitatcm dci:cu
fcripti funtiqui ptoptcr bona uitc bu ius ciues e(Tcconcupifcimuf:tIlo amo
ius dcos colcnoos putant . 0.uincp rc qucm nobis illius condito: infpira
autem po(tcrio:cs aducrfus cos qui uit. "buic condito:i fanctc ciuita
rultu dco^ p:3ptcr uitam quc p" mot tis ciues tcrrenc ciuitatis dcos fuoa
tem futura eft feruandum cjciftimant prefcrunt ignorantce cum dcum c(Tc
£)cinccps itacp ut in primo libzo pol' deozu5:nondco:umf3lfo:um boceft
Itciti fumus:dc duarumciuitatil quaf impio:um t fupcrbo^:qut cius inco^
in boc fcculo pcrplejcas dij:imus inui-' mutabiii omnibufcp communi lucc p
ceq^ pmiytiis:e;cotu Tjjcurfu 7 6biti8 am:7 ob boc ad quandam cgcnl po
finib": q6 diccndum arbitro: quanto tcflatcm rcdacti:fuaf quodlmo p:iua
diuinitus adiuuabo: cjcpcdiam. tas potcntias confectantunbonocfcp
diuinoe a dcccptis fbditis qucrunnfj
3lurelq auguftini dc dui'' dco;t pio:um atc^ fancto:um:4 poti^
tatc dci libcrildecimus. us feipfos uni fubdcrc q* multos fibt

potiufc^ detl colerc q> p:o dlo dclcctl


t>t ca partc operis qua dua:um ci tur coIi.Sed buius flctc ctuitatis ini
uitatum:id cft cclcftif ac tcrrene initia mt'ci8:dcccm fupc:io:ibu9 libris qti
1 fines incipiunt demonftrari.cap.i. potuimus drio 1 rcgc noftro adiuuatt
tercfpondimus. Tluncuero qd a me
c 3a3X2lX£5 iam cjcpcctetur agnofccns:meicp noii
dei dicimus cu'' immcmo: dcbiti:dc duarum ciuitatii
ius ca fcriptura terrcnc (cilicct i cclcilis: quas in boc
teftifc(l:queno intcrij fcculo pcrp^ejcas quodlmooo
foztuitifmotib' di)cimus inuicecp pcrmi)cta6:cj:o:tu 1
animozum: fcd CTCcarfa 1 dcbitis finibus quantu^ ua
plae fummc dif luero difputare:cius ipfiufcp oomini
pofitioncpzoui^ 1 rcgie no(lri ubicp opitulationc frct''

omniuj gcntiii l:af:


dcntic fupcr otrie aggrcdiar . p>rimtiq5 dicam qucnad'
omnia fibi gcncra ingcnio:um buma modum c^ozdia duaru^ iflarum ciui
nozuj diuina e)cccUens aucto:itate 05^ tatum in angelotum diuerfitate prc
icdt.J^i quippc fcriptum c(t. 6lo:io^ ccfTcrunt.

fa dicta funt de tc ciuitas dei.£t i alio


pfalmo Icgimue.XOagnud oomtnus
LIBER

6ecognorcaiDodeo:3d cuiasno « id deum bomincm UcfCet bot pcr


tidinemo hoia^ piienit-.nid g mzdia bomincm deum.tJiC eftei^mediaroi
tOK dd 1 boie; icTo cbufttt.cap.9. dd t bomtnD bo cbuftus iefu8.jCb:i
fttts p id q6 eft mediatc:: cft bomo 1

Ht ^gna eft t ftdmodo raro unii'' aia perueniendi ad deu. t^er boc eOn
r«n creatwam cotpo^cdm t ui mediaro: per quod t bomo : per boc
totpoicam confidcratam cdpiaq^ mti n uia. <lui3 fi inter eum qui tendit i
tabile intentione meris ejcccderc: arq^ iUud quo rcndir uia mcdia eft: fpee c
ed incommutabilem dd fubftantiam perucmcndi.fi aur dedt aur igno:crur
pcrucnire:7 illic difcerc qc ip(o:q> coc qua eadn fit:quidp:odcftnoftequo
tam naturam q n e qo ipfc:n6 fecit ni eundufit^ola e aute aducrfus oni9
(i ipk.Sic cnim deus cum bomine ri erro:ee uia muninn*ima:ut tdcm tpfe
p aliquam crearuram loquitur copo- fitdeUe t bomo:quo irurdeue : qus
rale^ cozporalibus inftrepcne aurib'* if bo. 'bicpriue pcrpjopberaerddde
ut inter fonantcm i audientem aerea per feipfum:poftea pcr aproerquatu^
fpacia uerbcrcnrurncc^ p eiufmodi fatie efTc iudicauit bcurue: ctti fcrip^
fpiriruftlequecotpo^t fimilitudibus tura condtdir:q canonica nominarur
figurarurftcur in fomnif uclquo alio emincnnftlmc aucro:irarie: cui fidcm
mooo. Tlam t fic uelut coqjoiis
tali babcmud de bis rebue quae ignora;
auhbue loquir': quia nebr p cozpus no cTqpediv.nec per nofipfoe nofle ioo
bquif:'! uclurinterpofito cozporaliu nd fumue Tlam ft ipfa fdri poftunt
.

bccium irtreruallo.ZDulru.n.fimilia tcftibue nobis qucrcmotanonfunt


:

funttalui uifa coipotalibus. S^ bc{^ ftfcnfibue nus:ftuc Ctcriotib" fiue cjC'

ipfa uericarcfiquts fir iooneue ad au terioubuer^nde i prcfcnria nucuplf:


diendum mtc non co^>o:e 3ld iUud . g> ita ea dirimus dTe pre fcnftb": ficut

enim bois ira bquirunquod tbomte p:e ocutie que prefto funr oculie: pro
cctmQ quibus bomo conftat emcU*: fcCTo ca que remota funr i fcnfib' no'
t quo iprc deue foUis cftmelio:.£um ftrie:quoniam noftro rcftimonio fci:c

cnim bomo rccrifrime inrclligatunur non ponumu6:de bie alioe rcftcs rc($
fi boc non poreftifalrcj credat' facrua rimus:dfq$ credimus : a quo:p fcftb*

ad imagincm dei piofcao ca fui pre


: remotadTeaelfiiin*c non crcdimue.
cptopinquio: fuperio:i dco.qua fup^ Sicut ergo dc uifibiltbusquc non ui
ar infcrioKe parrcs fuae:quae eciam dimue eis credimue quiuidenJcarcp
cum peco:ibne communce babct.S^ ira de cettrie que ad fuum qucnc^ fcn
q: ipfa mce cuiratio tmtelUgctia na fum coipoiia pertinenr:ica de bif quc
turalitcr ineft:uirqf quttufda renebjo ftnimo ac mece fenriunturquia n ipfe
fie t ucteribue inualida dl:no folum rccrilTimediamrfcnfue:unde i fenre
ad inbcrcndtJ frucnoo : ucrum criam tifl uocabulum acccpir.boc eft de inui
ad pfrucnduj merenoo incomurabre que 8 noftro fcnfu interio:e
fibtltbue

lumen:ooncc dc dic in diem rcnouat» remota funcbie non opo:ret crcdc:c:


atq^ fanata fiar rare fcliciraris capaj:: qui bcc in lUo inco:po:co lumine dif'
ftdc p:imum fucrat imbuenda atque pofua didiccrunr.ud mancnria ccnto
purgancb.^ti qua ut fidcnriue abuU entur.
rcr ad uenratcm:;pa ueritas 66 dd H'
Iius:bomtnc afTiinpro no dco pftlpro t>e ftucfe canoice fcr^fe diuio fpi^

candem conftituit atq^ fiindduu fidc^ ritucondite.cap.iq.


VNDEaMVS

be auctoitate cionice fcripture di gno 7 indTabritcr ac (nuifibiUtcr pul-'


uino fpintucondite.cap.tg. cbro fieri fe potuifTe pzoclamat. Ctai
aut a deo quide factum fatent: n tant
u 3fibiUam omntum ma^us e cum tempoiis uolunt btcfed fue c^a
mundu9:inuifibilium omnium tioms initium:ut mo quodl velut uij:
majnmue deus eft.Sed munddi ee co intelligibili femper fit factus.diit qdl

fpiamuerdcum clTe credimus.Oued aliquW unde fibi dcuj uidcntur uelut


eotdeus fecerit mundum nuUt poti'* a fo:tuita temeritate dcfenderc: nc fu'
aedimuf g» tpfi deo.Ubi efi audiuiuf: bito illi uenifte credatur in mente q6
nu(^ interi mcli* $ i fcrtpturis fictto nttnquam anteueniftet facc munduj:
ubi di)cit p:opbeta ci^.^n principio fe 1 acadiffc illi uoluntatem nouam cuj
rit deu9 celum t terram.tlun(}d naj in nuUo fic omnino mutabrie.Scd it
{bifuitiflep:opbcta:quanoo fecitds uideoquomo&o cis pofTit in cefcris
celum 1 terram ;* 1Ton:fed ibi fuit dd rcbue ratio ifla fbTiftcre majimccp i

fapientia per quam facta funt oia.: q anima quam (i dco coctema cf!e cote
Inanimas et fanctas fc tranffcrt: t a^ dcrit:unde illi accideric noua miferta
mico3 deii ptopbctas coftituit: cifcp que nunl» antea per etemn:nollo mo
operafua finc flrepttu intus enarrat; potcmnte)cplicare. Simim al^nalTc
Xoquunt'cis quoc^ angeli de{:c[ fep fempcr dus miferiam 1 bcatitudincj
uidentfaciem patris: uoUmtatccp ei" di]cerint:neccfrc efl dicant etiam fcper

. quibue opo:tet annunttant.£]c bis u alrcrnaturam.unde illa eos fequctur


nue crat i^c p:opbcta c| dtjcit t fcrip^ abfurbira9:ut criam cum bcata df : in
fif.3n principio fecit deus celg 7 iri. hoc uticp non fit beata:fi fururam fu
Oni tam iooneue tcl^is clt:per quem am miferiam t turpirudtne preuidet.
deo credendum fit: uc codem fpu dei Siadtnopreuickt:necfc turpein ac
quo bec fibi reuelata cognouit:etiam miferam foir.fed beatam fempercjri'
tpfam fidcm nodram futuram tanto Ilimat:f8lfa opinioe ftt bcata:quo di^

antepredi;;:eric. ciflultius nibil potcfl. Siautcmfep


quidem per fecula retro infinita ram
ibecondit(onemundi:que necite^ bcatitudiRcaltemafTcantme mireria
poralis fir:nec nouo dei oidinata coit putant:fed nwnc iam de cetert) cu fitc
filio:quafi poflea uolucrit quod atea rii libcrata ad mifcriam non cfTc redi

noluerit.cap.it$. turam^m^bilominus conut'nwn^noq>


cam fuifTc uere beatam : fed deinccps

f £d quid placuit efno deo tunc indperc cfTc r.sua quadan; nccfallaci
faccte ccltt 1 terram:q antca no beatimdinc.Jic per boc fatcbuntur il
feciflret/Q.ui boc dicut (imiidu fuifTe li accidc aliqu:d noui 1 boc magnum
ctemB fine ullo initio: 1 io ncc a deo atq? preclaru;: quod ndqua retro p
factu5uiderivolunt;nimi3 auerff fut ctemitatem accidifTct. jCuius nouita'
a ueritatc:7 letali mozbo impietatie V tisfaufamfidmm negabuut i et'no

faniunt.£)ccepti8 enim p:opcticis uo babuifTe confilio:fimul eix ncgabunt


cibu9:munduf ipfe ozdinatiffima fua ctia beatitudis cius auctotcm : qnod
mutabilitatetmobilitatet uiftbilin nefande impietatis efl. Si aut diccnt
ommompulcberrima fpecic:quQda' etiaiH ipfumnouo cofilio c):cogita(Te:

mooo tacirus t factum fe efCct ri nifi utdcccterofitanima ine^o bcata:


d deo ineffabiliter att^ inuifibiltf ma^ qoomooo cum alicnum ab cs quc iU
LIBER"

qnocp difplica motabrifate monftra' ifti pbiTofopbi cctcros nebilitatt flt<p


bunt.-"j>o:ro (i qc tempo:£ crcatam fj auctc uiccrunt: nd cb aUud nifi quia
nuilo ultcrias tpe piturartang' aero) longo qoidcm intcroallo: ocrutsmcn
babcre initium:fcd non babere fincm rcUquis propinqoiores furt ucritati.
fatcntuni: idcofcmd crpertam mifc 3ln fo:te fubftannam dci quam ncc i

riam:fi ab ca fuerit Uberatanunqua^ dudunt ncc dctcrminant ncc diftcddt


mifcram poftca futuram: non utiquc bco:f5 dc caficut 5 dco fcnttrc dtccno

dubitabunt boc ficri manente incom' cft fatetor.inco:poua prcfemia ubiq^


mutabilitate confili| dd.Bic erj o crc totam:a tantis [oco:um crtra mundd
dant 1 m undum ex tcmpoic ficri po' fpacqe abfcnte cfTc dinuii funn-7 uno
ruiffcncc tri io dco i eo facicoo cfnuj tantum atcp in ccmparationc ilUus i^
confilium uolunptcq^ muialTc finttfltie tam cpguo loco in quo md'
du9 cft occupatam.' Tbn opino: cos
Xam i^cflc cogitadd de infinitis in bec uaniloquia p:o^clToro8. £u5
tpum fpatqs &fi mddo: q> nec dc mft^ igirur unum mundd ingcnti qutdcm
nitielocoainucflp.v. moU co:po:ca finitum famcnrtloco
fuo dcterminatum: 7 opcrflntc 60 fac
d £indc uidcndo e iftis qi« dcuj turti cfTe dicant:quid cfpondcant de
1

condito:e miidi clTe confcntinn inftniiiscpra mundum locis:cur i nf


n m qucnint de mtidi tpe qd rcfpode ab ope dcuf ccflet.boc fibi rcfpddfar;
ftm^^quid ipfi rcfpondcat dc madi lo de infinitis afi mundd ttmpoiib^^cur
co. 3ta.n.qrit:cur pon" tuc t no aria ineis oe" ab opcre a-fTjucrtf.£t ficut
factu3 finquladmodo qri pot cur bic non eft confcquen9:ut fo:taitu potiof
potius ubi e 1 ii alibi . Tla (i infmita q> roe diuina dcua non aUo fcd ifto m
fpacia tpis ari mudo cogitat:i cjb" da quocftbcomundum conftituenrcd
n uidct 63 ab operc ccffare potui/Tcii fpacqe Iocc:um infiniris ubic^ paten
militer co^taxt ejrtra mundn infinita tibud:nullo cjcccUcnnojc mento pofT^
fpacia loco:Dm:in quibus fi quifg' di hiceUgipotiud^aUbi^g^uie eandcm
cat non potuilTc uacarc ommpotetcj: diuinam ratiomm qua id factum efl
nonne confcqucns crit ut inumcrabi' noUa pofTa bumana comprcbcdm:
lc9 mooos ai cpinuo fdniarc cogAd ita non eft confcqucns ut dco aUquid

£a tm dtffcrcntia q? ccs illc fortuitis criftiemus accidilTe fo:tuirum: q> illo

motibus atomo;» gigni affcrit t rcfol potT ^aiirioK tpc cddidirmundom:


tti.ifti aut opcre dd facros dicrdJi foK cum cquaUter anteriora icmpora pcr
cum pej' intcrminabile ime(mis lc
fi infinitum rctro fpacuim prcterilTcnt:

cof cjrtra mundd circdquacp patenti nec fmfTct aUqua diffcrcntia undc tpo
um uacarc nolucrinr. nec cofde mun'" tcmpeu eUgenOo prcponcrcfur CLb .

009 quod etiim de ifto fentiunt uUa (i dicunt inanes cffc bominum ccgita
caufa polTe difrolui.£um bia eim agi tioncs quiboe infiniu imaginantur

mus:qui ctiam deum inco:po:eumi locatcum locus nuUue fit prctcr mun
omniu5 naturarum qOc non funt q6 dum:rcfpondctur eis ifto mooo inA^
ipfe creato:c5 nobifcum fcntiunt.3lU^ nitcr bomincs cogitare
prctcrita tcm"

03 aat nimia indignum eft ad ifiam pora uacationis deucomtempud nul


difpotationem rcUgionis admitterc: Umfitantcmundum.
majic cp apud cos qoi muUia dgs fa^
crof obfcquium defcravdimt putant
VNDEaMVS

£reation(e mundi tempozum unu de folis oaafa:nec mane nifi de folts

e(Tcprindpio:neciiliudal(o preueiru
cap.vi.
ibequalitateptimozum dieru^qr
f ^enimrectcdifcernttfeftiitasT anteqitam fol fierct ucfperam 7 mane
tempue: quod tempue fine ali^ traduntur habuilTe.cap.vq.
qua mobili mutabilitate non cll:i eta
nitatc aut nulla mutatio eft^qnis noit i Xlo^ aiit potea tref dies fine fo
uidcat q> tepora non fuilTcnt nifi crea le pacti fut: qui quatto die faa"*
tura ficretique aliquid aliqua motioe !eferf.£t primitus quidem lo^ uerbo
mutarct:cuiu8 motionis 7 mutatiois ddfaaa:atc^ ini ipfam 7 tencbrae 6f
cd altud atc^ aliud que fimul cf(c non feparafTe narratur:T eandcm luce uo^
poffunt ccdit atcp fucccdit i bjcuioib'* cafTcdiem : tencbras autem noctem.
uel pzoductionbua morarum in^ualf Scd qualis illa fit lu)c: t quo altnatc
tcmpue fequerctur.'£um igiturdeus motu:qualccp uefpcram r manc fcce^

(n cuius etcrniiate nuUa cft omnino rit:remotu5 cft a fenlibus noftrie: nec
mutatio crcatoifittcmpopT od ato: ita ut cft itcUigi a nobis potcft. q5 tri

quomodicatur pofttcmpo:}^ fpacia finetiUa befitatione crcdei^du e . 3lut


mnndum crcaflfc non uidcornifi dicat' enim aliqua Iu;c co:pozca cft:f!uc i fu
ante mundum iam aliquam fuiflc crc petiozibud mundi parribuf longc a co
aturam:cuiu9 motibuo ttnipora cur^ fpcctibuB noftri8:fiue lidc fol poftmo
rcrent."f^o:ro filittcrc facre majcicip dum accenfus cft:aut lucis nomine fi
ueraccs ita drit:in prindpio fecilTe de gnificata eft fancta ciuitas in fanctts

um cclum i tcrram:ut nibil aiia fccif angclis i fpintibus bcatieuic qtta di^
fc intclligatur:quia boc potiue in pn' dt apoftolue.Otue furfum e bierufa''
cipio fcdfTenon dicezefifi^d fedff^ ari lem mater nza etcma in cclis. ^it^p^
cetcra cuncta que fcdt:pwculdubio n pe 1 alio loco.Oms enim uos fili) lu"
cft mundua factue in fcmpozc: fcd cd cis cftis t ftlq dd non fumus noctis
:

tempoe.0.uodenim ftt in tcmpote:^ neop tenebrarum . fit tamen i ucfpa

poft aliquod fit:-! ante aliquod tcp": did buinstmane aliquatcnue : qm


poft id qood prctcrituj tft anteid q6 fcia creature in comparatione (cieiic

futurum cft. Tlullum ant afi mundu creatotis quodammooo ucfpafcit:ite

poflct eftc prctcrituj^quia nulla crca^ cp lucefdt 1 manefit:cum i ipfa rcfcr


tura cuiue mutabiUbus motib" agcf. tiu'ad laude dilcctidec^ creatozis: nec
£nm tpc ant factua cft mundu8:fi in in noctem uergitur ubi non creato: a
eiu8 cdditionc factua emutabria mo'' creaturc dilectione reIinqaitur.C>etc^

tu8:ficut uidctur fc babcrc et ooo ille fcriptura cum illos dice dinumcraret
primo^ fc^ ucl fcptcm dicjz: in qwb'* e^ozdine:nufquamintcrpofuit uoca
maetucfpcra nominant': oonccoia bulum noctis . Tlon enim ait alicubi

quc bis dicbus deu3 fecit fe)Cto pcrfi-' facta cft no]c:fcd facta cft ucfpera i fac

datur dicifcptimofp ia magno my fte^ tum eft mane dics unue:fta dies fccii

rio dd uacatio commendctui.OLui di dus tcctcri.^ognitio quippecrcatu


es cuiufmodi funt:aut perdifficilc no^ reinfcipfa dccoloratio: eft ut iradi
bis aut impoftibile cft cogita:e:qnato camrqua cumindci fapientia cogno
magis dicere^Uidcmus qmppe iftos fcitun uelut in arte qua facta cft : ita

notoe dics non babere uefperam nift uefperacograenriusg^no^ didpdn


;

LIBER

que tannim ut dtVi cutn id laudada^ ^^


requicfcerf.^bcc ctiam bomfniljue
1 amanda refmur creatozem::currit bus loquitun^ptopterquof uticp co
<n mane.£t boc CD fit^n cogmtioem fcripta ep:omittcnie p:opbcria: cp ec
fuiipftuB dicB unue ellXu i cognitto" ipfipoffbonaoperaque in eis^pcr
nem firmamenti quod inter aquas in eos operatur deus: fi ad tllum prius
fcriores 7 fuperioiefcelum appdlato in illa uita per ftdem quodammoco
efbdiee recundu8.£um incognitioe^ acccnerint:in iUobabebunt requicm
terre ac marie omniunc^ gignentium fempitemam.tJoc enim 7 fabbati ua
quc radidbus continuata funt terre: carionc q: p«ccpto lcgie in uetcri dci
diea tertiu8.£uin cognitionem lumf populo figuratum cft: unde fuo loco
nariu maiozie t minozis omniicp ff diligentios arbitro: diffcrendum.
derum:dieB quartus.£um in cogniti
onem omnium que cj: ^quie aialtum ibe angclozum condirione quid P5
natatiliu; atc^ uolattltunt: diee ^nt\ dfuina tcffimonia fcntiendu, fit.c.ijc.

£um in cognictoncm omnium atalia


terrcnof atcp ipi" boi8:dic8 fejrtus. n Unc qm de fancte ciuitarie e;to
tu dicere inflitui:? prius q6 ad
'O.ue qualifue itelli^enda ftt 6i re^ fanctos angeloe atrinct dicendum pu
quies qua poft opera fq: dierum re^e taui:que bui** ciuitarie 1 magna ps
uitinfeptimo.cap.ri^, eft:7eobeatio:q?nunquain percgria
ta:q binc diuina teftimonia fuppcrat:

c Um ^o (n die feptimo re^efcic g^tufarif tiidebif deo lazgiaueexpltc»


6e ab oibus opcrib" fuis t fac re conabot.Ubi de mundi ccftiturioe
ttftcat eu:neqUa^ eflacctpiendu pite^' facre littcre Ioquuf:fi euidcn^dz utrtt

rilitentanquam dcue bborauerit op^ Del quo oidine creari fint angdi.fcd fi

anoo quidijrit 7 facta funt ipbo itdU'^ ptetermiiTi iion funt: uel celi nominc
gibili 1 fempitemo:non fonabili t tc' ubi dictum eft in prtncipio fedt dcus
porali.Sed requiee dei requiem fignf celum t terram: ud potius lucis bu '
ftcat eo:um qui rcquiefcunt in deprfic dc qua loquitur fignificflri funt. Tlon
tetida oomus lecida figntficatco:;t({ autemprctermiflbs eflebinc eftimo:
lctantur in oomotetiflm fi non eof cjo <f fcriptum cft rcqufcu.flc dcum i dfe
mus ipfa fed alia res aliqus letoe fa^ feprimo flb omnibus operibus fuie q
dt.Ouato magie fi eade^ oomue put fecit:cum liber ipfcita fit cpzfue. 3n
cb:itudie fua faciat lctos babitatoe»: principio fcdt deue cdum 7 terram
ut non folum eo loqucndi mooo (et» Dt ante cclum 7 tcrram nibil nliud fc
dicatur quo figniftcatur pcr id qp con ciffc uideatur. £um crgo a celo 7 fra
tinet id quod contineturrficuttbeatta cepericatcp ipfa tcrra quam pmitus
pUttdunr.prata mugiunt:cum in illif fecitrficut fcripmra confcqucnter elo'
bomines plaudatrin bis boues mugf quit':inuifibrif 7 icompofita: nod^cp
annfed ctiam illo quo fignificaf p eff» lucc facta uricp tenebre fuaint fuper

cicntcm id quod cffidtu::ficut leta ep( abfflum.i.fuper quandam terrc 7 aq


ftola dicit' fignificas co^ lcricia quoe indiftinctam cenfiifioncm : ubi enim

legcntes efficit lctos.£6uenienttffiihe lu)c non eft:tcnebrc fint nccefl^c eft:dd^


itacp cum deum requieuifle^pbctica de omniacreanoo difpofita fintque
narrat aucfas:fignific9tur redes eo;s per fq: diee confuara narrantur: quo

qtti in illo :equicfcut:7 quos fadt ipe mooo angcli prctermittcrcntur tany
1

VNDEaMVS

noncffcntin opcribmdda qulbas accepir:cuiu8 untcas dt rommendare


dic (cptimo requieuit/OpU9 aute dd tur non eftdictus dies primue: fed dl
e((c angclo9:bic quidctn t(i non pref'' es unu8 . Tlec alius eft fecundue auc
miffummon tamcn eftidcntcr qcpni^ tertiuf Aut ceteri: fcd idcm ipfe un'' ad
(iim eft(cd aUbi hoc (mctA (criptara, imp lendum fcnarium ucl (cptenaritvf
clariffima ucce teftamr.TUi in bym numerum repetitus dt: pujpter fenft'
no trium vn camino uirotum:ct)5 pic riam ud feptenariam cognitioncm:fe
dictumdtctbenedicite omnia opera nariaj.f.operum que fecit deus:t fep
oominioominum:tn e^cutioneeom tenariam quietis diet.£um eni^ dijrit
dem eperum etia; fancti angdi nomi deue fiat lu^ t facta eft lu^. fi recte in
nati runt.£t in pfalmo canitur. Xw bac luce creatio intdligitur angeb^:
date oominum de celie: laudate eum pu>fecto facti funt partidpes lucie ei
i e^d(i8. laudate eu^ oms angeli cC: ncque eft ip(a incommutabOis (apie^
laudatc euj omnes uirmtcs cius.lau^ tia dd:per quam facta fut omnia:que
date eum fol t lunatlaudate eum omf didmus unigenitum dd filium: ut ea
n lumcnJaudate cum celi celoiii
flclle luce illuminatt qua creati ftcrcnt lu^
^aquequc fupercdosfunt laudent ^uocflrentur dice paradpationeico''
nomen oomini.<lm ipfc diptT facta mutabilis lucis t did:quod efl uerbn
mandauit t creata funt.£ti
funt:ipfe dd per quod t ipfi t omnia facta fiit.
ambicapcrtilTimea dco factoeeiTe lumen quippe uerum quod iUumiac
angclos diuinirue dictum cf!:cum eif Omnem bominem oenientcm in bunc
(nter cetcra cclcflia commcmoratie i^ mundum:boc illuminat t omncm an
fertur ad omnia:ipfc dijcit t facta fiit. gdum mundum:ut fitluy no in fcipo
Ooiia po!io audcbitopinari poft oia fed in deo:a quo (i uertitur agclus fic

ifta quc fe;c dieb* enumerata limt an' imundu8:ficutfiit omsqm' uocarur
gcloa factos:' Sed i (i quifq» ita dcfi' imundi fpus:ncc iam lu^r i dno:fcd in
ptt:rcdarguit ifta uanitatcm illa fcnp fcipfis tenebrepriuati ptidpationc lu
tura paris auctoiitatis: ubi de" didt. ds e^ne.IDali dj nuUa natura e : fed
Ouaoo facta funt ffdera:laudauerut dmifTto boni:malinom accepit.
me uocc magna omncf angdi met. 3a
ucro erant angcU quanoo facta func ^e fimplid t incommutabili trini
ff dera . facri funt autem quarto die. tate patris i filq t fpe facti unius di:
Tlunquidnam ergo die tertio facroe cui no eft aliud qualitas aliud fubftl'
cfTediccmuaf 2lbfit.3n pjomptu e.n. tia.c3p.]c.

quid illo die factum fit.:Hb a^s utic^


terfa difacta cftr t diflinctaB fui gene e St itac0 bonn
fol» fimplej; : t
ria fpcciee duo ifU dementa fumpfe^ obboc folumincomutablitqd
rttnt:^ p:odu]cit tcrra quicquid d ra^' eft deus. !Bb boc bono creata fnt oia
didtus inberct. tlunquidnam (ccm' bona:fcd non fimplicia:? ob boc mu^
ooitlcc boc quidcm.Xunc cnim fir'' tabilia.£reata fane inquam:ideftfa<
mamcntum factum efl inter aquas fu tanon gcnita. Ouod eni^ dc fimplid
perio2es t iferiotcs^celncp appdlatu;
eil:in quo firmamento quarto dic fac
bono gcnitum cft pariter fimple^ 1
boc eft quod iUud de quo genitu^ eft.
^
tjfuntffdcra.Tlimirum crgo fiad queduo patrem tfilium didmus : t
iftozum dierum opcra dd pertinet m txt^ boc cum fpiritu fancto unus i
gdt: ipfi funt illa lu^ que did nomen dene.Oui fpiritue patrfe t ftlg:fpu6
LIBER

fsrtcms ptopria quadam notionc ha- fed manentefublUntia co!potaU:noti


nominis in (icrid Uttms nocupa
'i\i& boceflqtiodipfa inco:rapno . Tlam
tur.^liue autem eft ^ pater i fHias: illa ctiam pcr ftngulas parrce co:po'
quia nec pater eft nec ftlius . Sed alT ris rora eft:ncc aUbi maiot aUbi miot.
diri non aUudqma t hoc pariter fim Tlecp enim ullapare ell tnco!rupt!'o:

-ple^c parircrcp incommutabile bonU5 q> altcra.coqjue tiero ipfum maioe 2


dl t coetetnum.£t bec trinitas unus in roro y in partc.t cum alia pare cft
eft deoemcc idco non fimple^quia nt inea ampUo!:aIia mino:: non ca que
nitas.Tlcc^ cnim pioptcr bocnaturi ampUoz efl incotruprio! q> ea que mi''
Iflam boni fimplicem dirimue : quia noi.TiUad eflirat^ coipue qued non
pater m ea folueraut folue filine: auc obi(p fui rotum cfl:aUa incoiruprio
q
iblue fpiritus fanctue. non cnim fola ubic^ due rora ctt : quia omnts pare
eftifta nominie trinitae finefubfiftcn incoirupnltiUs co!po:ie:criam ccreie
tta perfonarum:ficut fabelliani bereti inequalis equaUtc: incojrupta cft.Tlc
ri putauerunt. '(^atcr qui genuit fim' (p enim ucrbi graria quiadigirus mi-'
plc)c e(l:t ftliue qui genitue efl paritet no! efl q> rora manue:idco inrotrupti
fimplei; eft:7 boc e quod iUud 6 quo biUo! manue q^ digirus.Jta cum fint
genitus cft.Scd ideo fimplej: diritur: incqualcs manus t digtrue:cqaaU6 e
quonia; quod babet boc cfi:txcepto tamcnincoti-uptibilitaBmanBS rdi''
tp relatiuequcc^ perfona ad alteram gitt.^c per boc quauif a coipoic inc5
dicitur.Tlam utiq? parer babet fiUd: ruptibiU infcparabilis incoziupribili'
ncc tamen ipfc eft filius:-: fiUuf babct tae finaliud c^ tamen fubflantia qus
patrcm: nec tamcn ipfe eft patcr . Jn coipoe diaf:aliud quaUtas duf qua
quoergoad femctipfum diciturnon incotiupribtlenoncupatur. £ti6o fic
ad alterum: boc dl quod babct:ficut ctiam non boc eft quod babct amrna
ad feipfum d£ uiucne babcnooutitp quocp ipfa:ctiam fi fcmpcr fit fapice:
uitam:T cadcm uita ipfe eft. '^zopter ficut erir cum a prefenri mifcria libcra
boc itac^ natura didtur fimplej; : cni bitur.quia \ijcet tunc fapicns fit in etet
nonfit aUudbaberequod delpoflTc num:partiripationc tamen incommu
amirtcrr.uct aliud fit babee aUud q6 tabiue fapicnrie fapiene erit:quc non
babct:ficut uae aliquc^liquotcmtflut cH quod ipfa. Tlap enim fi aer inftifa
coipus coUj:cm:aut aer luccm fiue fet lucc nunquam drieraturidco nonali
uo:cm:aut anima fapientiam . Tlibil ui cfl ipfe aUud luj: qua illuminatur.
enim houxm cft id quod babct.TUm Tlc(p boc tta dijxrij quafi aer fit aia:
ncc^ uas liquo: cft* nec cotpaB coloi: quod putaucrunt quidam qui no po''
ncc acr (u)c fiue fcruoi:ncdp antma fa' tucrunt incozpoieaj cogitare naturl.
pienria efl . "binc cfl q> etiam priuari Sed babent bec ad illa etiam in ma-
pofTiint rcbue quaf babcnnt in aUof gna difparilitatequandam fimiUtudi
babtrue ucl quaUtatce ncrti atc^ mu^ ncm : utnon inconuenicntcrdicatur

tari:ut t uas cuacuef bumoe quo ple fic illuminari animam incoipotcam
nu5 cft-r co:pue dccoloictunt aer te- lucc incoipoiea fimpUde fapientic 6/:
nebrefcat fiuc frigefcat: t anima dcfl'' (icat illuminatur aerie coipus Uice
piat. Sed 7fi fit cojpus incotruptibi- coipotea:tficBtaertcncbrdcitifb lu
lequalcfanctiein refurrectione prO'' ce dcfcrtus.Tlam nibil fnnt aUod qne
mirtitur:babcrquidem ipfiOeincor dicuntur locoium quoioncunquc cot
ruptionie inamifnbilem quaUtatem: poraUum rcncbrc:y acr carcna locc.
VNDEa.MVS

(t« tcnebrcfcac amVrtam fapicntie lu- quis potcft.^Jn cius tamen pticipario
cc priuatain.Sccunduj boc cigo dfir ne equales fuiflc iftos ilUs: qui^pfca
illa fimplicia q principalitcr ucrcqj di uere plenecp bcati funt:qm nequay 6
uia funt:^ no aUud e m cis qualitas: fue bcaritudis ctemitatc fallunt' qJo
aliud ft^amcc alio^ partidpationc ut dicturi fumu8:quanooquidc3; (i equa
diuina ucl fapimtia ucl bcata fut.£c^ Us in ea fuiflcnt:etiam ihi in cius ctcr
tcrum dictU9 cft in fcripturis fanctie nitate manfiflcnt : pariter bcadquis
fjpus fanctue fapicntia multiplg:: co pariter ccrtu' Tleqj enim ficut uita ^ '

g^ multa in fc babeat:fcd q babct bec diacunc^ fucrit:ita ctema uita uerad


«r eft:'? ca omnia untts e.l\ecp eij ml^ tcr dici poterit fi finem babituza fin (i
tc fed una fapientia e^An qua funt im quidem uita tantummooo uiuenoor
menfi qnidam atqj infiniti tbcfaurizc ctema ucro finem non babenoo nomt
rumintclligibiliu:in quibue funtom nata eft . Cuapiopter quanuis non
nea inuifibilca atcp incommutabilcs qutcquid eternum conrinuo beatum
rocB rcrum:ctiam uifibilium i muta^ enim ctiam pcnahs ignis
fic:dicitur

biUum q pcr ipfam factc funt:qm de' ctcnme: tamen fi uerc perfeact^ bea'
non aliquid nefciens fcat:quod nec 6 non nifi ctcma cft:non erat taf
ta uita
quoUbet bomine artifice rccte dici po iftomm quanoocp dcfitura:^ pzoprc
tcft."lbojro (i fdcne fccitomnia:ea uti rea non eterna fiuc id fcitcnt fiue ncfd
Cp que noncr^vxx quo occurrit a
fccit cntcs aliud putarennquia fdcntcs ri^

nirftoquiddam mip:fcd tamcn ucruj mo2:nefdentes crroi beatof cfle uriqj


^ mundue nobie notus efte non
ifte non fincbat.Si autem boc ita ncfde'
polTct nifi cflet:dco autem nifi notus bant utfalfis inccrrifuc non fidcrcnt:
circcefrenonponTt. fcd utm; fempitcrnum an quanoocp
ftnem babitorum eflTct bonum fuuj:
3n ciue bcatitudis qua facti agti in neutram partem firma aflTenfionc
ab initio fui femp babuerunt: h illoe ferrcntur:ipfa de tanta fcUcitatc cocta
rpiritus qui in ueritate no fteterunt p tis) cam beate uitc pUnitudtncm qua;
tidped fuiffccrcdendum fit.cap.^. in fancris angclis eflTe crcdius non ba

bebat.Tle(^ eni; beate uitc uocabulii


q Uc aS ita fint:nuUo quide^ mo ita contrabimus ad quafda fignifica'
^maUquod tempoiis fpadum tionis anguftia9:utfoIum deum dica
priue crantfpe iUi tcncbre quoe age'* mus beatum:qu{ tamen ita uerc bea^
ios didmusrfttl fimul ui facti fnt laj: tuseft utmaior bearituoo efle non
facti funt:no tam ita tm crcat ut quo^ 3n cuiue comparattone cc an
poftit .

quomooe dTct 7 quoquomooo uiue geUbearifunt: fuaquadam fumma


rennfcd criam iUuminati ut fapienter beatitudine quanta eflc in angelis po
bcateqj uiucrcnt. ilb bac iUumiatidc teft:quid aut quantum eft.

aucrfi quidam angcU':non folum non


obtinucrunt cj:ccUcntiam fapictif bea £>e coparioe bearitudis iufto;* ncc
teip uitc: que^culdubio n nifi etcrna dii tcncntiupmiflTonis diuie pmiii 1

cefnitatifi^fuecertaatcp fecurafjt pmo:^ in padifo boit^ aii peccatum.


ronalc uiti I5 inflpicnte fic bitt:ut ea; cap.^.
no poftinc amittcrc nec fiucUnt.Xiu9
tenue autcm antequam pcccaftenr.il-' n £ciposei;buict3tebcaritudi'
lius fapicntic ftterintpricipes^defini»: ni copatos qd attinct ad roali

^' -'
LTBFR

uelfrdlcrtualc crcatura bcatoo nucu" ^n ita uniue feliciratie omncefln


paooe putamus . Oiii.n.fimos tlloB gcli fintcrcflrirut necp tapfurce fc pof
boics i padiTo ncgarc audcat bcaros fentnofTcfuielapfifunt:? pcttruina
futfTc afi pcccatu:(rut8 dc fua bcatitft labcnrium pcrfcucranrie ftte prefciam
dic ydiuturna ucl ut?t c^a eh incer acccperintqm i!ete:unt.cap.p'^.
to6:c(Vct8utcfna niTtpcccafrcnttcnm
bodiciiiprudef bcatoe uoccuerquos a Ut fi dvt^ uiddfqn facri fiJt an'
ttidfUd bi(!c ac pic cii fpc futurc imo^' gcli:ali06 crcdcrcita factos: ut
talitatifl banc uitam ducae fine cric fionaccipcrcntpfciam: uel pfc^anrie
uaflanteconfciam: facilc impcrantco 6clcafu8 fui:atio6 adt ita factoe : ut
pcccatia buiue infirmiratie diiiinam tierime ccrrifTima ctcmitatcm fue be
mifericoidiam:qui licct 6 fuc pfeueri atttudie nofTent:fcd equalie fclicitarif
tie^prcmio ceni fint:dc ipfa tamcn pe« omncB ab initio crcari funt:? ita fuc
fcucratta fua rcpcriuntur icc:ti.'Q.ui8 runtdoncdfhquinuncmali funtab
«nim bominu3 k in actionc ^uectuc^ iUo bonitarif luminc fua uoluntatc ce
iuftitic pcrfcuciaturum ufqjinfincm ddtfTcnttpioculdubto mulro cftduri"
fctat:nifi aliqua rcuelattonc ab illo fii nunc putare angcloe : fanctoe ctcmc
at ccrtu9:qui dc bac rc iufto latcntitp fue bcaritudre inccrtoe: n ipfoe de (c
iudido non omnce inflruit:fcd nciem mctipfie ignorflrc;q6 nos dc iUie pcr
fallit.Ouantu? itacp pcrrinct ad dlcc^ fcriptae fancras nofTc poruiue.Ouif
tationcm prcfcntie boni: bcatiol crat en<m carboltcus cbrtflianus ignorat
pmue bomo in paradtfo : ^ quilibct nwllijm bonum diabolum e]c bonie 1'
iurtuet bac infirmitatc motali.O.U3' gclis ulfcmte futumm: ficutnccif!u;
tum autcm ad fpcm futuri boni biiot in focictatcm bonoium angeloHim nl
«jlj in (Jbnfl^ cruciatibue co:podf:cui teriuB rcditurum.Ucritae (Jppeicua
non opionc fcd ccrta ucntate manifc gclio fac tie fideltbuft^^mittit:^ c:tlt
ftum c:finc finete babitur» emni mo rqnalcB angclie dct : quib" ct^mitrit'
lcfKa carentcm focictatcm angclozum q»ibunrin uiram crcmam."J>o:w ade
fummi dei:q> crat tl
in participationc finoe ccrrifumue: nunquam noe tj:
le bomo fuicafus inccrtus In magna illa immorali felicitarccafuroe:tlIi ue

illa fclidtatc paradifi. O.uocirca cui- ro rcrti non funt:iflm porio:c8 ncne'
uie iam non dilTicultcr occurrit utro'' qualfs ete crimue.Scdquiancquflf'

/ cp coniuncto cfTtabcatitudincm^qui
rccro ptopofito intcllcctualie natura
ueritas fallit:-?: equalee ciB crimue:^-
fecto cria ipfi ccrri funt fue
feUcimiB
dcfiderat:boc cft ut t bono incommu etcmc £uiue illi alq quia ccrri no fuc
tabiliquod deue e(! ftncuUa molcftia rur1t:non cnim erat co;^ ctcrna fdici^
pcrfruanir:"! in eo fe in etcmum cfTc tae cuiue ccrti efTennq finc fiicrat ba
manfHrum:ncc uUa dtibitationc cunc bt'tura:reftat ut aut iparce fucrit: aut
tcrur.ncc ullo crroie fallatur.l^ac bfc fi parce fucrut p" ifto^ ruina iircerta
angcloB lucis pia fidc crcdiuObac ncc fcia fue fepiine fdicitarif acccfTait.Hi

antcquam cadcrcnt babuifTc angcloe fi quod diie ait de


fo:tC'qui6 dicat id

pcccatojce:qui fua prauitate iUa Iwre diaboloineuangclio . 3Ue bomicida

pnuati funt confcqueti rdc coUigiue. erat ab i C ^imc no' fletit:fic ee


inirio

t)abtiifTe tn aliquam-rfinonpfciam flcctpicndum ut non folum bomidda


bcaiinidtnem:fi uita cgcriTt &r\ pecc»' fuerit ab inirio:id dt iirio bpmani gc

tumf)2ofecto credcndi funt. neris cj: quo uriq? bomo faaue cfl:
VNDECIMVS

quem dedpimDo polTet occidere:ue:p deu8:cum diccndnfuilTe


c)caudiftime
rt ab intio ftte conditionirin ueritflte uideatunepudifti me deus quoniam
non fteterit:t idco nunquam beatus clamaui.Sed cum diriflct cgo clama
cum finctie anjclirruerit^fuo rccufaf m':tanquam ab co quercretur undc fe
eflTe fUdituf crcato:i:'r fuperbia fua ue damafle monftraret: ab effcctu epu'
lut prtuata poteltate elatue: ac p boc dirionis dci clamois fui oftcndit affcc
fftlfua 1 falla)c:quia necp unq» pfatem cum:tan5' dicet. "binc orloo clamaflc
omnipotcntie cuadtt.£c qut pcr pia^ meqin e^audiftime.
f\5iectionem noluit tenere quod uere
eftaffectat per fuperba^ clationem fi iQjjid faendtt fit de co q6 fctiptu
mulare quod non eft; ut fic intelligat' eabiniriodiabolus peccat.cap.)cv.
etiam quod bcatus apoltolus ioanes
ait:ab initio diabolus pcccanboc e ej: { - Xlud et q6 ait de diabolo ioan
quo factuf eft iufticiam recuf3uit:qua nce:ab inirio diaboluf pcrcat:it
nidpia dcoc^ fubdtta uoluntas babe intclligiit qui inde uolunt aflercre pcc
non poflfct.lDuic fentcntie quifquif ac cari naturam: cuj naturalc nulluj fit

quicfcit:non cum illie bcrcticie fapit: omnino peccatum . Sj ^d refpondc^


id e manicbci6:i: (i quc alie peflcs ita pw pbfficie teftionqe:fiue q6 ait cfai

fenttunt:q'fuam quandam piopriam fls fltJ figurata pcrfona principif babf


tanquam qc aducrfo quodam princi^ lonie diabolu5 notans^qtTo cecidit lu'
pio dtabolue babcat naturam mali: cifcr qui manc oricbatur: fiue q6 c^e^'

qui tata uanitate dcfiptunt:ut cii uer chielin dclicqs paradifi dd fuifti:om
ba ifta cuangelica in auctozirate nobif ni lapide prcciofo o:natu6: ubi intelli
c\m babeant: non attcndant non di^ gimr fuiffe aliquanoo fine peccato^
plTe oominum a ueritate alien'* fuit: Tlam cjrprdTius ei paulopoft d:.3lm

ied in ueritate non ftetit : ubi a vitate bulafti in diebus tuis fine uirio.O.ue
lapfum intelligi uoluit:in qua uticp (i (i aWconucntcnrine intcUigi ncqunt:

iteiiflrct:cius particeps factus beatua opoztct et illud quod dicrum c in ucri

cum fanctis angeUe permaneret. Cate non ftctit (ic accipiamus:q' in uc


ritate fiicrif:fed non permanfcrit. £t
Qmo gene locurionisdicttifttde iliud q6 ab inirio diabolue pcccat:no
diabolo:^; in vitate no itetcrit:qi uert ab inirio q: quo creatus cft peccare
cas non ell meo.cap.^9. putldus c;fcd ab inirio pcccari quod
ab ipfius fupcrbia ccpit cflc peccatu.
f Ubiecit am iadicid^quafi qfifVe Tlec iUud quod fcriptum cft in Ubjo
musuiioiidatur^ in ueritate iob:cum dc diabolo fcrmo cflct. "boc
non (letcritratcp ait qr ii e ucritas in eft iniriu; figmcnci oomini quod fccit

autem in eo (i in lUa ftetiflTct.


co.ffTct fld ilUtdendum ab angclis fuie . £ui

locutioneautem dictumcft minus confonare nidctur 1 pfalmus ubi Icgi


ufitata.Siccnim uidetTonare:in vita tur.ibraco bic qucm findfti adillu
cenon ftctit:quia non eft ucritas i eo: dcndum d fic intclUgcndum eft : ut
canquameafitca ut in ueritm non e^iftimcmus talcm ab inirio crcatuj:
ftctaiv.q^ in eo ucritas non fincii poti cuiab angelie iUuderetur : fcd in bac
us ea fit ca ut i eo ueritas non fit:^' i pena poftpeccatum o:dinatum. 3"»"
nericate non ftetit. 3fta bcutto eft 1 i umergo due figmentumeftoomini,
pfalmo nbi att.£go clamaui quonia; Tlon enim dl ulla nmn ctiam in
LIDEB

crtrcmfe infimKc^ befhoKerquam no mcntie appareat:voIupta6 uero quid


conltituit a qub eft omnie moduf:
ille (ocundum coipoiie fcnfibnf blandiai'
emnls fpce: omnie otoo:finc quibuo Ocquirat.Sed tm ualet in naturie ra-

nibil rc?2 inueniri ucl cogitari potelt tionalibue quoddam ueluti pondue
Xluanto magis angelica creatora : q uoluntatie 1 amo:ie:ut cum o:dic na
oiaceteraqdeQscondidit natured^ ture angeli boibue: tame legc (ufticie
gnitareprecedit. boni bominee msX anger prcfcranf.

£>egradibu9 7 differentqe creatU' Uitio malide non natOram ce: fcd


rarum:qi>alt^pendet utilitatis ufue: cotra natura : cuiad pcccandum non
aliter otoo rationis.cap.jcvi. condito; cl eft:fcd toluntae.cap.^cv^.

i Tlbis cnim q quoquomo funt: p *Aopter naturam igifii^p^ ma


1 non funt quod 66 ea quo fac liciam dtaboli dictu iccte intclli
ta funt:prcponunt' uiucntia n uiucnti gms.tJoc cft initiu figmti diii: qt fine
b^^ficuteaquebabcnt uim gignendf dubio nifi eftet uiriu; malicic: natura
uel ctiam appetendi: bis q il^o motu non uiciata precdTit. Uiriiim aut ita
carent.£t in bis q uiuunt pponuntur contra naturam c:ut no polTit nifi no
fcntentia non fcntientibue (icut arbo' cere naturc.Tlo ita(p cftj uitiiJ rcccdc

ribue animalia. £t in bie qoc fentiot re a deo nifi nature cuiue (d uiriu eft:

preponuntur intcUigcntia non intclli" poriue copeteret cfTe co dco.Qanppi


getibuetficut bominee pecoiibue. £t etiam uoluntae mala ftrande tcftimo
in bie quc inrcUigunt preponuntur V nium cft naturc boncSed deue ficut
mortalia mo:taItbu9:ficut angeli boi naturarumbonaru;optimue crcato
bue prcponuntur nature Sd{
altiozis eft:itamalarumuoluntatum iuftifTi^

ne. £ft aatc5 «line atcp aliue pjo fuo mue o:dinatot:tttcum male ille atai
cuiufcp ufu citimationie modu6:quo naturie bonie:ipfe bit utatur eriam
fit ut qucdam fenfu carentiac|bufda5 uoluntarib" malie. 3tac}^ fedtntdift'
fentientibue prcponamue: intantum fcolne inftiturioneilliue bonus:uolii''

ut fi poteflas effet ea ptotfue de nafu tate fua malue:in inferioiibue oidina

ra rerum auferrc ucllcmuerfine qucj tue illttdet^ab agdie due.i.ut p!ofint


in <a locum babent ignorantce : fiue tentationee eiue fanctis : quibus ea»
commodie
ctfam fdamue noftrie ea obefte dcfiderat.£t qm dcue c\m eu^
poftponcntce. OLuiecnimnonoomi cenderetfitturemalignitatie dueno
fuepancmbaberc^ muree nomoe crat&ricpignarue: ^prcuidcbat que

^ pulicee malit/Scd quid mirurh ca bona de malie due cfiTct ipfc factur":

In ipfomm etiam bominum cftimatio piopteres pfalmuf ait.Jbraco bic que


ne quo:um certe natura tantc e digni ftnpfti ad illudendum ci:ut in co ipfo
tati8:ple;jq3 cariue comparcf cquue epcum finpKlicct per fuam bomtate^
q> fcruue:gemma q» familia.^Jta C tali bonum:iam per fuam prefcia^ ppafTc
libettateiudicandi plurimum diftat intclligatur quomo illo utet"! malo.
ratio confiderantie a ncccflTitatc indi'
gentie^fcu uoluptatc cupicntie:ctt ifta £>e pulcbritudine untuerfitaris q
quidpcrfcipfuminrcrum gradibue pcr oufinatfoncm dd criam ejc contra
pedat.neccfritae ant^d propter quid tio^ fitoppofttioe lucentio.cap.jn^iq*
€;:petat cogitct:? ifta quid ucrum luci
VNDEOMVS

n £(^tiUmdctt8ullainnondico g^pluree fentcntfae ucrftatis parit: t


angelo^ fed ud boiu; crcaren in lucem notide p»>ducic : dum aliua
quem malum fucurum efte prefcUren ctt5 fic aliue (ic intcUigit: ita tamcn ut
ntfi pariter nofTetquibus eoe bono^ quod in obfcuro loco intclligitunuel
ufibue commodarecatcp ita otdinem «tteftationcrerum manifcft^rum ucl
fecubtum tanquam pulcberrimum alqs locis mfnimedubqe aflVrarunfi
carmen etiam cj: quibufdam quari an uc cu3 muUa tractantur: ad id quocp
ritbetie boneftarci.^lntitbeta enim q pcrueniatur quod fcnft illc i (cipfit:
appcllantur in oinamentie elocutio'' fiuc id latcat fed ep occaf ione traaau'
nis funt decctiflfimatquc latine appel' dcpwfunclcobfcuritatia aliaqucda^
lantur oppofita: uelquodc^prefTiud ucra dicantunnon mibi uiderur ab o
dicitur contrapofita . Tlon eft apud pcribue dei abfurda fcntenfi4:fi cum
noe buiu8 iiocabuli confuctuoo: cuj iuj: illa prima crt facta angcW ciati v

tamen eiJ'dcm oznamentia locutionia tclligunrur:-! intcr fanctos angclos i


ciiamfermo latinus uta^: immo liu' immunDoe fuilTc difcrctu^: ubi dictu
gue omnium gentium bia antitbctie. cft 1 diuifit dcuf inta lucc i tcncbraf:
7 paulus apoftolus in fecunda ad co^ 1 uocauit deue luce dicm: i tcnebrae
rintbios epiflola illum locum fuauic uocauit nocte. Solus quippc illc ifta
c)cplicat ubi dicit : per arma iuftitie a di^ccrnere pofuir:qu i potuit ena p:iuf
dcjrtria i afiniftrie^perglona -rigno g^cadcrcntprefcirccafuroe:-! luminc
bilitatem:pcr infamiam i bonam fa- priuatoe ueritatie in tcncbrofa fuper
mam:ut feductotes i ucracce: ut qui bia rcmanfuros.Tlam intcr iftum no
ignoramur i cognofcimurrqnafi mo bis notifTimum diem i noctem.i.in^
rientee i ccce uiuimu8:ut cocrciti i ri banc luccm i bae tenebras uulgatilTi
momficati : uttriftee fcmperautem mae fenfibue noftrie : luminaria cdi
g;audentc8:ficutcgeni multoeautem ut diuidcrcnt impcrauit.5iant inquit
ditantes: tanquam nibil babentca i luminaria in firmamcnro celi ut luce'
omnia polTidcntcf.Sicut crgo ifta co ant fuper tcrram:'Z diuidant inter die
traria contrarqs oppofita fcrmonis 1 noctcm:£t paulopoft. £t fcdt incjt
pulcbritndinem reddunt:ita quadam dcus duo luminaria magna lumtarc
non uerbomm rcrum cloquentia
fed maiue in principio dici:7 lumina: mt
contrario:um oppofitione feculi pul nue in prindpio nocti8.£t ftclUe. i
cbrituoo componitur . ^pcrtift^imc pofuitilasdeus infirmamcnto celi
boc pofitum cft in libto ecclefiaftico luccre fuper terra:-! preclTe did i noc
boc mooo.£ontra malum bonum e: ci:i;diuidcre intcrluccmTtcnebras.
t contra moifcm uita: fic contra piuj 3nter uero luccm que fancta focietas
pcccaio:.£t fic intuerc in omnia opa sngclomm cft illuftrattonc ueritatis

ftltiftlimi bina contra binaiunum con intcUigibil tez fulgcn8:t d contrariae


craunum. tcncbra8.i.maIomm angctomm aucr
fomm 3 Uice inWitk tcterrimas men-
•Quidfenticndiljuidcatur diuifi^ t.'8:ipfc diuidere potuit: cui etiam fu'
Aai9 inter lucem i tcnebras.capitulu turum non namrc fed uoluntarie ms
lum occultttm aut incertum e(Tc non
potuit.
q" Uanuis icac^ diuini fcrmonis
obfcuritae etia; ad boc ftt utit:
LIBER

bc co g» p' difactioiie lucis attp tc te^fiercnnon utic^ fterccoocctbona


nebra;^ dtctdi e t uidit dms lucem qt ee ri difdr.£t plato quide plu9 aufus
bonadtcAp.^. edicrelatum cf!e.f.dcum gaudio tr.a

dt uninerfitate perfecta.Ubt t ipfc no


d £nic^ nec illud e pretcrcunduj; ufcpadco dcftpicbanut putarct dcum
ftletioiq^ ubi dijcit ob fiat lu]c t fui operis nouitate facrum bcatiore^:
: i uidit
facta e lu]c:cotinuo (\imcvi e fedfic onii uoluit artifici fuo placuif

deu8 luce quia boa e. Tla poltea^ (c feiam factum:quod placucrat in atte
pauitinterluce t tcnebrasri uocauic fadcndum: no <f ullo mo dd fcia ua^
lucem diem t tenebrae noctem: nefif ricf:ut aliud in eo faciant q nondum
cum luceetiatalibos tencbrie tef^mo iam fannaliud q fucrilt.
funt:aliod q
nium placiti fui pcrbtbuifTe uidercf. Tlon cnim mo:e noltro illcucl quod
nam ubi tenebze inculpabilee fmtUai futurum cfl p:ofpidt:ucl quod prie e
quas 7 luce ifta bie ocuf cdfpicua lu^ afpicit:ueIquod prcterituje rcfpirit:
minazia ccli diuidunt:no ari fcd pofl i fedaliomooo quodflmanoltrartm
fertur.£t uidit deue quia bonum efl: confuctudine cogirationu logealtccp
1 pofuit inquit illa in firmameto celi: non e^ boc i iird
diuerfo. 31 Ic quippc
lucere fup terram t prcdTe dici t noc cogitationc mutata:fcdomnino inco'
ri:t fcparc inter luccm t rcnebr99.£t illa qutdcm q
mutabrircr uidet:ira ut
uidit deu9 quia bonii eft.Utruc^ pla-^ tcmporaliter fiunnt futuranondum
cuit:q: m^ fine peccato eft.Ubi au fint:-! prefcnria iam fint : t prctcrita
te dijnt dcu9 fiat lujc 7 facta c lu]c:t ui iam non fint.3pfe ucro bcc oia l^abK
dit 68 luce qz bona c.t poftmodum V ac fcmpitcrna prefenria coprebedat:
fcrt' 1 fepauit 69 inter luce t rcnebraf nec abi ocuIi9:aIif mente: non eim e^
oocauirc^ dcus luce dicm:^ tencbras aio conflat t cotpoic. Tlcc alitcr noc:
uocauit noctem:non boc loco addittf aliterantea:f alitcrpoflea: qm nofic
e:t uidit 59 quia bonum e:nc utruc^ noflra:ira quocp due fdcnria tnuj ti
9ppeIIaret'bonum:cum effct bo2U5 al pomm:pririe utdelicet t pretenri uel
tcrum malum uitio^po:non natura. fnturi uarietate mutatur:apud qucm
£t io fola ibi lu^ placuit conditoti:te non efl immutatio ncc momcnri obii'
nebre aut angclice tfi fuerat oulinan^ brario.Tlccp enim du9 intcnrio de co
(le;non tii fUerant appzobande. gitarionc in cogitarioncm tranfit : in
cuiue inco2po:co contuiru fimul ad^
funtcunctaquenouit.<lm tempors
6e eftia t incomutabili fcia def ac ita nooit nuir fuie rpalib" norionib*:
nolatitcqi fcmp illi univfa q fccit fic qucnadmodum temporalia mouet
placuept factenda queadmodu facta. nullis fuie tcmporalibua motibue.
cap.jrp. 3bi ergo uidit bonum effe quod fccit:

ubi bonum clTc uidit ut faceret . Tlcc


q Uid e.n.aliud tteltigedu i eo g^ quia factom uidit fdentiam duplica-
p oia dl:uidit 68 qi bonu e:nifi uir.uel ej: aliqua partc aupt:tanqua3
opie appiobatio fm arte facti q fapia miotis fcicnrie fuerit priufq' faceret

dei e.^iScuf aiit n ufc^adco cii dicit fac qd uideret:c| tam pfcrtc no oparetnr:
tum e:tunc didiat bonii:u t nibil eotS nifi ta pfccta fda cui nibtl e;c dus opc
fieret (i ei fuiflet incognirum.&u ezgo rtbue addcref.O.uflp!0pf firmmoDo
uidit quia bonum c:q6 nifi uidifTct i^ nobie infinuandumdTet quie feccrit
VNDEOMVS

Ittccrfufficet dicc fedt de" luce. Bt aiit nidofa funt : cenuenienf adbibita in
non foln qoie fecmr.oqt ct pcr quid falubria mcdicainta ucrtantun q^q' a
feceriKfatis enTet ita eniJcrart . 7 dijrit contrario ct bec quibn9 dclectant':fic
deu9 fiat bp7 ficta e lu;:: ut ii tanta dbne 1 potus t ifla \aj: imodcrato t
dcorfj« p ucrbu lucc fcriflTc noflcua. {mpottuno ufu nojia fentianf. Unde
OsiJotria qucdam majrfmcfcicnd* noe admonct diu^a ptoiiidcntia no
dc oraturanobie intimariopoztuit: rce infipicnf uitoperarc: f; utiUtatcm
«Ja eamfcccrittp quid fcccrit:quarc fc rcrum diUgcnf inquire: t ubi nollru;
ccrit:dcu9 dipt inquit fiat Iujkt facta tgcnium ucl infirmifae dcficinica crc^
efllu^t uidit dcn9 lucc qz boa e. 3i dere occultam ficut erant qdi q uij:
crgo qriue quig feccrit:6e cfi ^d fc potuimus inuenire:quia 1 ipfa utilita
p
cerit:dij:it fiat t facta e:fi qua«: fccSlt: tif occoltario:aut boilitanf cjcercitato
q? boa e.TUc aucto: e qxcliitioi dco: e:aut clationie attritio: cii oio natura
ncc ar9 cfftcaciot dci vbo:ncc ca melio nuUafitmaIum:nomec^ boc non fic

bono deo 'bijnc


q> ut bonii crcarcf a . nifipriuatioisboni.fcd a tcrreie ufq^
etil plato cam condcndi mndi iufblTt ad cclcftia:t a uifibKb* ufc^ ad inuifi^
mam didt:ut a bono 60 bda opj fic^ bilia: funt alqe alia bea:al^s alia me
rcnt:finc ifU lcgcrinfiue ab bis qui le liora:adboc incqdaliaut cfTcntoia.
gcrantfoztccognoucrit:fiucaccrrio i' i^eue adt ita c artffcj; magnus in ma
genio inuifibilia da p ea q facra funt gnig:ut minot non fit in pazuie.OLue
ttdkaa;>fpej»:rit:fiue ab bie c[ iilaco pua nd foagranditatc: ni pcne nulla
fpqxrant lipfc didiccrit. e:fcd artifide fapicntia mctienda fun
ficutin fpedc uifibili boie^fiunum ra
bt hia quibu9 (n uniucrfitate ia^ daturfuperdlium: q^pwpemodd ni'
9 bono creato:e bene conditaru; qdi bil cotpoti 1 ^Tnultum detrabif pul'
difplicent t putant nulUm ttiaim u cbritodini .qm non mole conftat fed
nataram.cap.):):^. dif!at a parilitareac dimfide mb:o;2.
tlccfancmultummirandu; eft^g^bi
b 2(nctricam.Udbonacrcandit quindnoUammalamputat ee naru^
dicit bonitatc dci.banc tnq^ ca$ ram:fuo quodampzoprioqcozramp
tam mdi^ito^ {ooneam:q diligcnter pagatac^ ^ncipio:noIunt acdpcrc ifta
confiderata t pic cogitata:ome corro cam creationis rcnim^otbonusdcoa
ucri'ia8 qucrcntio mundi oilsiine frtii^ condcret bona:credcnrc9 eumpotiu9
nat:0.uidam beridnonuiderunt:ci& fld bcc mundana molimina rcbellarif
egena camie buioa fragilec^ mottali' aducrfum (c malizepcUcndi^ejrtrea ne
tatcm iade iuflo fupplicio uenicntcj: ccfTitatcpductumfulfp naturam bo-'

dum ci rf conucniot pluria ofFcndunt: nam malo coerccoo fupaoocp mifcu'


ficut i^niQ aut frigue aut fcra befHa:C ifTc^q^turpifTimc polbta 1 cruddifTi'
quid dufmodi.1Tcc attcndnr^ ud in me raptiuata:<r oppfla labotc magno
fuie bcie naturifq; uigcat:puIcbroq$ &ix mundct ac liber: no totam tamc:
otdincdifponanfiq^toco^ onivfitati f5 q5 dus non potucrit ab illa incfna'

re;tp fuie portionibue dccozie tanq^ tione purgari:tcgmen acuinculumfu


l comuncm rcmpdblicam confcrant:^ turum boflis uicti t inclofi. Bic autc
nobifipfie fi ei9 congruentcr atc^ fcie maicbd ri defipcrct ud potf ifanizct:
ter utaor comoditatif atftuant:ita uc /idd natora ficutie incommutabik;
uenena ipfa q pcr inconucnicntiam ^ itqf omnlno ico»uptibile crdent: cui
LIBER

nocerc nuUa m
pofTitiaiam vo q ito^ feruare noluit:io iuf^f dci legee oia bn
luntace mutari in deterius7 pcccato oultnanttf effugitrqm ficut piaura c&
couumpi potuit:atcp ita incomutabif colote ntgro loco fuo pofuauta unif^
^itatie lucc pnuari:ii dei pte nec ciao fitae re^ fiquie poffttintueri^et cum
nafe q dci eii:(^ ab illo condttam loge pcccatoiib" pulcbra c:^uie per fd^of
{pa:e pditoti cb:illiana faitate fetiret. cofideratee fua dcfo:mita9 turpet.
i^einde uidere dcbuit o:igcnee 7 ^co^
i^e erroze in quo ozigenis ooctria i0 tfla fapint:fi bec opto Uera eec:mi}
fnculp9tur.cap.]c^g. dn iS hctd ut aic p:o mcr itie pcceato
rd fuo:^ tan^ crgaflula qb" pcnalitcr
r £(lmulto eftmirandnampU": includcref cozpora acdpent:fupcrioa
cp ct cfda^ 4 untinobircu crcdut •rieuiora que minu6:infcrt'ora ucro t
oium :e;t ce principinrnullac^ naturs grauiora q apltue pcccaucrut:deoncf
q non eft quod dcua ernifi ab illo con quibue detchue ntbil e: terrca copoa
ditO!e dk n po(Tc:nolucrBt tn i(la caj qnib'* ifcrC 7 graui' nibil c:ponu9 ^

fabricandimundi tam bonam ac fim boiee et bonoe:potiue etg' malof ba


plicem bn acfimpfr crcdcrc:ut68 bo-' bere dcbuifre.Tlunc vo ut itclligcmuf
nu9 conderet bona:? cfTcnt pofl deu$ aiai^mcritanonqualiratib'' co:po!U

q non cflent quod eft dcu9 : bona tii cfTe pefanda: acrcu poffidct pcfftmue
que non faceret nifi bonus dcu9 . Sj dcmon bomo aut i niic licet malue
.

aiae dritnon quide ptee dei f; factas bnge minoue mitio:tf(p malicict ca
dco:pccca(Te a dco condito:c zccdcn te antc pcccatum tii lurcum co:puf ac
oo.t divfig pjogrelTibug p divdute ccpit.0.uid ant ftulri" pdt did:gi itta
peccato^:a celte ufc^ ad terrae di^Ha folem uf in uno munoo nnue cfTct: n
coipoti quafi utncu^ mcmiirc:? bnc decou pulcbritudinum ucl ctia faluti

ee mundJ cacp clm mddi fmffe facie" re?3 co:poralium confulutfTc aitific^
di:n at condcrcnf boa: f^ ut mala co' {|eum:fed bocpotiue cucnifTerq: una
bibercntf.l^inco^igcnee iure culpat'. aia fic peccaucrat:ut t<]b'co:po:e mete
Jn libzts.n.quof appellat pcriarcbon retur inclndi 3c p boc fi contigiflci
.'

U cft dc principt?f boc fcnl^it:boc (aip ut non tma fed ducimmo non duc f^
rit.Ubi plul^ did pot miro: boiem t decem uelcenmm fimiliter equali&p
ecclefiafiicie I:is tam ooctum 7q:erci peccafTent:centu folcs bEct bic miio''.
tatu:ii attcndtne ptimH q^boc eit con <ld ut no fiaret non optftde fiaifioe
trarru fcripturc buiue tante auc^ein mirabilf ad rcf cozporalium falntcm
tcntioni:q p omnia opa dcifl^iungce: decoiec^ confultum cflrf^ ccti^t porf
«r uidit 68 quia bomT eft: coplcrifcp oi ue tata uniuj aie^grcfTioc peccans:
b"*infacne t uiditdf omnia que fcdt: ut fola cotpue tale mereref. Tlo pUe
1 crant bona ualdcnuUam aliam caj aiaf dc quib" nefciunt qd loquaf.fcd
faciendi mundi intelltgiBoluit:nifiut eo^ ipfo:^ qui talia fapiunt multil lo
borta fiezcnt a bono dco.Ubi finemo gc a ucriratc n mcrito e coerccda pzo''

pcccalTet:tmmo naturie bome eet mn grcfTio . tec erge ta q fupi" cotndauf

dus o:naru9 n plenu9.£t q: pcccatu^ ctJ iunaquacp crcatura rcqrot': quie


e:non idco cncta funt iplcta peccatie: ea fcccrit:pcr qutd fcccrir: quare fect"
c6 bono^ longe maio: nUmerue in cc rit:utrefpondeaf deue p uerbtifutt^:
lcftib'* fue naturc o:dinc feruct , Tlcc qt bona r.utrum altitudie myflica no
analauoluntaequiinature o:dinefn '
bie ip« trtnitas tntimef:boc efl patcr
VNDECIMVS

ifHiuB Tfpus Ainctustan aluftiocciit recer{t:p!optcr quid fcoedwPii 4pp€


nt quod boc loco rcrtpturarum id {ntdligif iKrbi^di^tutfiat: qd ane
acciptendtt effe perbft>eat:mult{ fmo<' iUo dicente factd e:^culdubio'p ^u^
nis eil qo :
omnta uno uolumine
nec factd e.3n eo uero quod dl uiditdetif
ut e;cpUcemua urgendum eft qt bonii erfatis ii<seiific&tiai nulla ne
otfTitaternulla fue cuiui^' uttlitatis ixi

&e tnnitate duiia q pcr oia opera digentia:f5 fola bonitatc feci(Te quod
ruarigmficationid fuc fparfit tndicia. factum e(t.i.quia equaliter bonum: t
Cflp.x?cii9. Cf fps fanctuf fimul t piis t filq bond
LCti ideo poflea ^ factu e df : ut rea
c 'Redius T teneue i ftdct: pdica^ q facta efl congruere bonitati p:opter
mud: q' pater genuerit uerbu;: qua facta e indicetur.Oote bonitas fi
boc e rapia; p qul facta funt omnia: fps fanctus rcac intcUigif: Dnivfa no
uni^enittt fi(iu:unu9 untl:e^nu9 coef- bis trinitas ir^ fuis operibue intimaf.
ml^fiime bonue equatr bonu:? q^ fps 3ndc eft ciaitMiQ imae q indnctiB i
fanctue fimul t plie i filq fit fps:-? ip gelis furfuj c(l:t o2igo:t infotmatio:
recon(15(lantiart coc^ud abobus: 1 bcatituoo.Tla fi qucraf undc firfis
flttpboctotumTtnmtas fit pwpter eam condidit.Si undc fit fapicns : a
^petatem pfona;^:'; unus deus^ptet deo iUuminatur.Si ode fitfeli]c : deo
infeparabilem cfruinifatcmrricur unuf frut/;iUfiflen9 modifiicafrcdtcmplflnf
omnipotenf ^pf infcpabilc ofpotetia: iUudratnnbcres iocundatUne:ut'dct:
{ta tfi ut ctiam cum dc finc^ulia qrit: amat: in ctemitate dei uiget: in ^itate
umif^ftp eoijj 7697 oipotes ce refpo dei lucet:{n bonitate dei gaudec-
deaf cum vo de oibus ftmul:non'trer
dq uel tres omnipotenr^rfed un" do ibe tripartita totiud pbilofopbic
omnipotcnsrtanta ibi c ir\ trib'' ifepa difciplina.cap.)C^.
bilis un^ta8:que fic fe uoluit predica^
ri. Ut?jatit boni patzis t botii fllq;(p9 q Uuanmm inteUigidaturbinc
fanctus qi communis abobus «rcctc pbilofopbi fapicntie dtfcipltni
bonitas dici pofTit ambo;^:no audco trtpartitam dreuoluerunr: immo vo
temcrariam pdpitare fcntentiam: uc tripartiram cffe aiaducrtere poruc:^t.
rutfiambo^eum dicere fanctitatcm Tleq$ enim ipfi infh'merunt ut ita eec:

faciti* aufus fuero:ii ibozi quafi qua fed ita e(fe potius inuenerunt : cuius
litatcm^fed ipfatrju^uocp fUam n ftiaj unaparfappeU«rcfpbffica:altera b
t rrfnitatc pfona;.3ld boc.n.mc^ba' gica:tcrtia cthic^, Ooa^ nota (atina
biV ductnq» co t p? (ps 1 fili'' fpe:
fit ia multo:^ Izis frequentata funt:utna

1 p? fanctus 1 fili'* fanctuer^^e tame turali8:rdnalis: moraUft^ uocarent':


ipfe uocatur fpintus fanctos:tanqua quas et i oaauo libzo brcui^ (Inpus.
fanctitas (Halie t cofubftantialie am no qUo fit cofequee ot i^ i bis trib"
bo^j.Sed (i rttbile aliud bo'ifa9 dcufa aliquid fm deum detiinititc coc^ttv
q» fanctiraeipfccto t illa diligetia zois uerint.<luluis plato primus ifta di^

e non pKfumptionie nudaciarut iope (bibutionem reperilTe 1 cdmcndaife


rib^^ddfccrctoquodam loquedimo dicaf^^cw' ncc^ natura:^ omnid aucro;
qflo noftra exerceatur intentio: eadc? nifi dcus uifus e(t : nec^ intelligentie
nobts tfinuata iteUigar^trinitas: unl^ datotrnet^ aotif quo bn beaccc^ uius
quacp creaturam quis fecerit: per (jd tur ifpirato.S^ certe c» de natura vf.
LIBER

1 de roe {nda^ande tierftat&:T 5 ftne Iflrg(to»ra.


boni ad qttem cuncta que agfmue re-'

ferre debeus:duierfi dtuerffl feniiflhR i^e imagine rumme trinitatt8:q ^


in bistame tribns magnis n generali quendam modu-in natura e ncc dum
bue qonibue ois cotnm uerfatur inte bearilicari boIs.cap.^TVi.
tio.Jti ut cum in unaqdac^ earu; e[d
quif(^ fcctctur multiplej: {ii difcrepa' e X nod quide in nobis tatfi no
riaopionUmtcfTe tamen aliqua natHz equale:imo ualde logcq; diflan
cam Sdt fotma: vtre fuma nemo cocte te:ncc^coetema:T quo breuins totu;
tur.Xria enim funt que in unoquocp dz no ciufdcm f15flantie cuius cfl de":
bomine artifice fpectant ut ali^d effi' tamen qnia dco nibil fit in rcbus ab
ciat:natnra:ooctrina: ufus . TLatura eo faais natura^pt^us: imagine dci
ingenio:oocrrina fcicnria:ufu5 fructu bocerumeilU* trinitatieagnofcius:
diiudicandus cftHec igno:o q^^pKe ad boc refozmatioe perficienda:Dt fit
fructus fruenri6:ufu8 ucro utctis fit. etfimiUtndinc^)ria. Tla i fumns : i
attp boc intcrclTc uideat": g» ca re frui ncs u nouimus:? nofl|2 cfVc noffe a
dictmur:q nos non ad aliud rcfcreda diligius 3n bis aut tribus quc dip:
.

per feipfam delectat.CIti vo ea re qua nulla nos falfiras ucrifimilie turbar.


^pter aliud querimu0:uri tpalib" ma Tlon.n.ca ficut illa q fozie funtullo
gie utendu; cftq' fruendti ut fn« me fcnfu cozpozie tangimue: udut colo^
reamnreternis. Tlon ficutpcruerfi<} res u(dcnoo:fonos audicnoo:ooozce
fhiiuoluntnimtmo:uttantdco : qm oU^adenoorfapozes guflanoo: dura t
no numu^pter deu ipeducfed deum moUia contreoanoo fcmujfi:quo;t fB
^ptcr nummum coUint.UenJtam eo fibiUuetimagics eie fimiUimas : ncc
ioqucdi mooo qucm plus obtiuit t^^ iam cozpozeas cogitatione vfau6:me'
fuctuoo:7 frucribus uriur:? ufib' fr|» mozia tcncmne.-T pcripfasiniflozu^
imur.Tlaj i fructus ia^pe diir agro' defidcria conciraunr^ fine ulla pbars
mmrquib'' uriqj omncs tcmporaUrcr fia;^uc!pbanrarmaru imaginatione
urimur.^boc ita<p moze ufii di^crim: t ludificatozia mecfTe me idc^ nofTe t
bis tribus que in bomine fpectandft amare ccrrifTimn e.TluUa in bie uenY
comonni:que funt natura : ooctrina: academicop argumta fozmioo dicm''
ttfu0.£]c bis pzopter obftneda beara; rinm.flnid fi falUris.^Si-n.fallo^fB.
nita rparrit^ ut di]ri a pbis iiieta e di^ Tla qUi non e:uri^ ncc falU pot: ac p
fciplta:naturar^pter nattira: rdnalis boc fd fi faUoi.0.uifl ezgo fu 4 fallo:
^ptcr oocrrinarmoral^^prci- ufii. ©i quom6cfTcmcftifloz:qri certucflmc
ergo n^ura noflra cffct a nobis^^fec efTe {\ falloz i O-uia igitur cfTcm qui
to tnzamiios gcnuiffcus fapicnriaj: faUeren etiam fi faUar ptoculdubio i

ncc eam 9:ooctrina.i.aliundc difcen^ eo me noui cfTe no faUoz.£6fcquef


Cf
Do percipcrc ctirarcmue: i nz amoz a e aut ut etia in co q» me noui no(Tc:no
nobia pzofecms^T ad nos rclarus ad fallar.Sicutcnim noui me efTe:ira no
beare uinedit fulTicerer: ncc bono alio ni er boc ipfum nofTe me £acp duo
.

quo frucrcmur ullo indigeret.Tlucuc cum amo:euflde5 quocp gmozcmqd


ro quia narura noflra ut cfTet den bet da im nec imparis cftiaridis eis quaf
fluctozem:pzoculdubio ut va fapiaus notti rebus adiungo.TU^ emm faUo

(pfu; dcbemus babere ooctdze;: (pfii amarc me:cii vn^ bis q amo nd faUar.
aia5 utbcari fimue fuauitatts irime Ooany i^i ^ falfa efTcnt : faUa me
. '

VNDECIMVS • •

aihare tieram eftet.TU qoo pacto rec tlonnetitfnaurad tittD cactimts ger
te reprcbcnderer:t rcctc ^jbibercr ab mecmittannaliiastcrreradtccs iffi"
flmote falfo?t:(i me illa amaz felfum gunt quo aliihtt} trabat:at(p tta fuu5
effaiCa vo t illa uera at<p certa fint: quodimo ce pfuetijp» po ftrco copo
^8 dubitet ap cop quc amaf t ipe ao: ra no folu fcnfue^f^ ncc ulla falte
cib**

uerue i ccrtUB cft/Xaf oi:o ncmo eft : ita tamcn uel cpliunt
feialis eft uita

(f ce k noticg' rteo e 4 rt ee b^ ueltt.


*
t rupna:ucl in ima defcendunc:r (ibra

'O.aoln.potbeatueeefinibilfii. turinmed^8:utclTcntia fua ubifm


.natura ptit c(Te cuftodiant.^a vo nof
t>e e(!cntia % fcietia -r utufq) amo re^ni nmd.qKp falU nolit natura ba
te-cap.^rg. . mana:uelbicintclligipot:qi>(aifitan
({f(^ fanamte malunt:g> lctari i amf
i Xa ^o m' quada naturali ipfu; tia.0.uc uis magna i mirabilis mo:
ce iocddtt e:ut no ob aliud n bi talib' prctcrbomini animantibue nL'
qut miicri funt nolim intcrire. £t cu5 U e:l5 eof cfbufda ad ifla lucc cotuen

fe mifcros c(Tc fcntiant:no fcipoe dc da multo cp nobis fit acrio: fcnfu8 o^


rebi|8:fed mtfcria fua poti** aufcrri ue culo^t: f5luceiUaico:po:c3c6tingcre
lft.3Ui8 ct 1 4 fibi mifcrrimi appcnt: ncqdt:qua mens nolfra quodamooo
tplanefunt^tnofolil a fapientibus radiaf^utdebidoi^bus recteiudicare
qm (lulti:uc;t et ab bis qui beatos fe pofTimus.Tla ing^vS cam capimus: i^
putant:mtfcri iudicant': q: pauperce tanti) id poiTumus.Ucrntit iefl fefib''

9t(p mendici ratit:fiqai3 intc:talitatc trrationalid:afifda nuUo m6:at cctte


. darcrqua nec ipfa mifcria motcrct':^ qda (cie fimilituoo.£cta adt re^ co:^
pofito fibi qr (i in cade mifcia fep cfTe poraUn non quia fcntiunt:fcd q: fenti
nollent:nulli i n\iiq> elTent futuri:fed untur fcnfibiUa ndcupata funt.0.uo
ounooo pcriturt:^fccto ejrulrarentle rum in arbuflid boc fimifc cft fcnftb*:
ticia:ificfempeligcrentecq' oiono cf aUtnt' t gignunt. Ucrdtii i bcc oia
eflfe.lDuiaa rei teflie eft notiiTimue fe cotporalia latcntef in natura cas brtr.
fu8 Unde.n.mo:i mctuot:'z ma^
eoi^t f5 founas fuaf quib" mundi bume ut
luntiniUaeranawucrc:^ ca mo:te fibiUe ftructura fotmofa e^fenticndas
finire:nifi q: fatts appct q^ :fugiat na '
fenfibus prcbcnt: mpioeoq^ noiTe ri
tara no elTc.'2ltq^ io ca fc noucrint ee po(Tunt:quafi innoccfccre ucUcuidea
mo:itb8:p:omagno brificio ftbibac tur.Sedno8eafcnfuco:po:i8 itaca-
impcndi mifericotdiim dcfiderat: at pimud:ui dc bts nd ienfu cotpozie iu
alig^to^ducnfincadcmifcria uiuit: diccmu8.'babcmu8.n.aUd intcrto:ie
tardiufq? mo^iant-.^Ptoculdobio ego bots fcnfd ifto ongc preftatio:c: quo
indicat:imo:talitate fattc ta(c q H ba' iufta 1 iniufta rcncimuf:iufta pcr intcl
beatfinemmendicitatierquanta gra'' ligibilcm fpccicm: iniufta fentimus
^
tulatione fufcipercnt.^Ouid aialia oia du9 priuacioncm 2ld buius fcnfits
.

ei irrationabilia: quib" data ri cft ifta oiTicium non acics pupiUc:n6 forame
cogitare:ab imfis dracoibus ufcp ad auricule:non fpiramenta narid:ri gu^
epguosuermiculoa.^tlonnefeee ud fttts faucium:non uUus coipoie" tac
ob boc infitn fiigcrc : otb" 4^**
le atq^ tue acccdit.Jbi me i effci boc no(Tc
pHt motibue indicant/Oiuid arbufta ceitue fttm:i boc amo:at(p amat mc
omfcp ^ticce: qaib^^nullas e (efus rimiUterccrtitefum.
ad uitanda maifcfla motioe pcmicie^
LIBER

3tn ct ipfum amo:cm quo i cflc t boice fumue ad nfiatatotis ittiagies


dtUgcrc dcbcamue: quo
fc(rc diligios ceati:cuiuf cilocra ctemitae: ctna oe
magie diutne tnnttatia imagini pi9^ hta6:e6tfl t oeta caritas^ccp ipc crnft
pinquamus.cap.^q. tucra trinftas :nc<pconfitfflnrc^fe
parat0.in bts quide rdC quc ifra nof
fnnt:qm i ipfa nec aliquo mooo ccnt
f £ddcdt:obu9illi0 c(rcntia.f.T ncc aliqufl fpccie conrincrenru::ncca^
notidatgrom amcntur i nobif: Itqucm oidtncm ucl appetcrent ucl te
t qucadmodum ct tn cctcrts rcb" que naent:nifi ab lUo faaa cfTcnt c{ fdme
infra fdvxoi^ rc^iafifi differcne qda eft:qui fumme fapicne cft : qui fnme
tn fimilituooig-tum fufcepri buius c bonue c(!:ranquam pc omnia q fedt
peris ro uifa e poftulare:fatie dipuf. mirabili flabilitarc currentce^quafi q
t>c amote aiit quo amant':ut;t ? ipfc dam ciue alibi magie ahbi minue im
amoz amct':non dictii c.3lmaf «utc^: pfTa ucltigia colligamu6:inncbie adc
n hinc p:obamuf:q' in boibus <^ jccti ipfie due tmagine contucntce : tanq^
U6 amant:ipfc magie amct. Tleip dy minonlle tuangelicue filtueed nof'
nirbonue mcrito d: q fcit q6 bond e; mctipfoe rcucrfi furgamue: 7 sd illd

f5 q dtltgitXur crgo 7 in nobifipfis rcdcanxue a quo pcccanro rfccfTcra'


no;? ipfum amozcm noe ama: fctiuf: muf.3bi ce n:} n bcbit motc:tbi nofTe
qiio^amflmue ^c^d boi amamue/£ft n:mnonbabebitcrro:c5:ibiama: no
enim 7 amo quo amat';7 q6 amldu^ flrum non babcbitoffcnftoncm.TlBC
no cft.£t idum amozcm odit in fc : 4 flut ifta tria n;a q^uie ccrta tcncamuf:
illum diligit quo id amafq6amfldi} nec al^e ea crcdamue rcf^bue:f5 nof^'
cfl."f>o(runtcnimambo cnTe inono ipft prefcnria fcmiamu9:flrqp inrerioe
bominc : i boc bonum cfl bomini ut ucranfTimoccmamueafpecru: tame
illo ptoficicntc quo bn uiuimue : ifte ^diu furura:uel utmm nunquam dc
deficiatqdo maLc uiuimus: ooncc ad ftitura:? quo fi mfllc quo ailt fi bcne
pfectum fanct':7 in bonu comutcf om aganfpcnwitura fint:qm pcr nofip'
ne q6 uiuimuf.Si enim pccora ccm': fos nofTc non pofTumu8:alioe binc re
camalcm uitam 7 quod iecundu^ fcn" ftcs ud queriue uel babcmuf:de quo
fum ciufdcm eft amaremu6:idq? eflet rum fidc cur nuUa debcat cfTc dubita
fuffiaene bonum noH;:: t hn boc coi tio:f» cft iflc fy poftcriot crit dtligcntT
cffct nobie bii:nibil aliud qucrcmue. difTercndi locue. 3n boc ailt hbro de
3tcm fi arboice cftcmue: nibil 4dcm ciuitatc dciq ne pegrinat in bui'* uite
fcnrientc motu amarc pofreuf:ucriJtfi mo:talitatc: fjrmoitarfcmp iccte.u
id quafi appctcrc utdcrcmur quo fera dc angdie fanctis deo cobcrentibue:
cius elTemu6:ubcriuf<5 fruauofe. Si qui ncc fiierat un^» nec fiituri funt de^
cfTcmuo lapidc6:aotfiuctuf:autuct'': ferto:c6:intquo6 7 illos quictcmam
flutflamma ucl quid ciufmodi:fincul lucem dcferentce tcnebrc facri fut:dc'
lo quidcm fcnfu atcp uita: rl tii nobis um pmitue diuififTeia^ dipmue: illo
deca quafi quida nol^!o;t loco^ itcp fldiuuatc quo i ccpimue ut polTum'
ozdis apperitue . Tlam vclutamojes e^Iicenuis.
co^jo;j momcnta funt pondc;:. : fiue
dcotfu grfluitate:fiue furfti lcuitate ni be fanctotnm angcloiom fcicntifl:
tJnf:ita.n.corpu8pondc: ftcutflr^'9 qua trinitatem in ipfe ciue deitarc no
moit fert':quocucp fcrt'..^imgitur uenint qua operum caufas priue
:
VNDECIMVS

mopefanttartt q^in ipris operibus referunmr tanquam mane locefcit in


amficts iiuumwr.cap.^)c mtibus conteplantia.

I Ut 4ppe ageU fancti n per vbt be fenarq numeri perfcctione:qut


fonantia deu difcunttr; p ipam parttum fuarum quanntate complet,
pntiam immutabilja umtatis.-boceft
vbum eiue unigenttum.£t ipfum uer
bum 7 patrem i eomm fpm fanctu^: b £c aute; proptcr fcnarq numc'
eitp efTe infeparabilem thnitatemifin ri perfectioncj codcm die fcrics
gularcp in ea pcrfonas una cffe n5am: repetito fcjc dicbus pcrfecta narrant'.
1 tamen omnea non tree deos e(Te: f^ non quia deo necdTana fuerit mora
unum dcitm ita noucrunt: uteis ma^ tempo:um:quafiqui non potucrit cre
gis ifla fit nota ^ nofipfi nobis cognt are omnia fimubque dcinceps cdgrit'
cirumuB^ipfam quoq; creaturam me is mottbue peragcrent tcmpOra : fcd
tiu8 ibi:boc c(l in fapientia dei tan^ t quia pcr fcnariumnumerum eft opc
artc qua facta e:^ in ca ipfa ki&t : ac rum fignata pafccrio.Tlumcruf quip
p boc 1 feipfo3 ibi mclius y feipif:
in pe fcnarius primus complctur fuis p
ueruntn i in feipfis.facti funt.n.'Z ali' tibus.ufeirta fui parte i tertia i dimi^
tid funt q> ille qnt fccit.Jbi crgo tan^ dia:quc funtunum i duo i tria que :

icognitionc diunta:in (eipfia aut tay in fummam ducta fc]c fiunt .'Partcs
ut itefprta:ficut fupra ia dijiiud. XDul autem in bac confidcranone numcro
ntm autem differt utrum in ea roe co rum ille intcUigende funt que quotc
gnofcatur aliquid fecunduquam fac-* fint dici pdnficut dimidia:ftia : quaf
tum e:an in feipoificut aliter kiirecsi tA.i deiceps ab aUquo numc:o dcno-'
tuoo linea^ feu ueritas figura^ cum minatcTlec^ enim e^empligratia:(|a
(ntelleaa confptcif^alrf cit i pulue fcri' in nouenario numero quatuot pars
bitunt atiter iullitia deknbitH vttate aUqua cius ef?:ideo dici potdl quota
ico'mutabiU:alitet in aia iulti fic dcide cius finunum autem poteft: na nona
cc^a:ficut firmaiittum intct aquas fu' cius e^:i tria poicft:na5 tertia c ciuf.
perioicB r infcrio:e9:quod cclum uo" £oniuncte uero ifte duc partcs eiue:
catum eft:ficut deorfum aqua?; cogc nona.f.atcp texxiA-M efl unu i tria:lo

ries terrcq^ nudatio i berbarum ifti'' ge funt a tota fumma eiU9:quod e no


tutio arcp ltgno|£ : ficut folis ac lune uem.3tecp quatemarius e
in dcnario

ileUa^tc^ conditio:ficute)C aquis aiaU aUqua paridus:fed quota fit did no


um uolucrum.f.atcp pifdum bcluarn potefl.unum autem potcft:nam dccia
cfi natantium:ficut quojocijcp i tcrra pars cius eft. t)abct i quint.im q ftit
gradientium atcp rcpcnrium: i ipius duo:babct iimiAiskm que fmtqnop,
bominis qui cunctif in terra rcbus ej: Sed be tres partes eius:dcdma i ^n
ceUcret.Omnia bec aUtcr in ucrbo bi ta 1 dimidia:id efl unum i duo i c^n'
cognofcuntur ab angcUs^ubi babcnt o^ fimnl ducte riOii complent decem:
cas rationefcp fua8.i.fecundum quas funt enim octo.i^uodenarq ucro par
facta funt incommutabiUter peimane tes numeri in fummam ductctranfe-'
i fdpfis:iU{c clariote:bic ob
te6:aUtcr unt eum. 'babet enim duodedma q6
kanoic cognitioncudat artis atc^ o cftunum:b3betfe)cta5que daofmv,
perum.OLuetamen opcra cum ad ip Wd(X quartam que funt tria : ba'
fiuscreatotis Uudem uenerationecp betterttamquefuntqoatuor: babet
'

LIBER-

t dimfdtam qttc (ant feiriunum aut i fllibi alio mo dtcto e:fem^ iaDs eute i
dao t cna t quatuo i fcp non duode o:emeo.£cmulta buiufmodiidiuis
dm fcd ampliu8:id efl fqcdcd^ fuinr. aucnbue repcriunturin qotbus fcpte
"bocbrcuitercdmcmorandtt putftuU nariud numa' ut dici pro cuiufc^ rei
adcommendandiim fenartj numen' p uniucrfitateponifoUt, Tbropter boc
fcctionem:quiprimu6ut dijiiptibus code fcpcnttmero (ignacur fpirit* fac
fuie in fumma^ rcdactie ipfcpcrficif: tu6 dc quo dii0 ait.i^ocebit uos om^
(n quo pcrfccit dcus opcra fua.Undc ncm ucritatcm.3bi rcquics dci qua le.
ratio numcricdtcmnenda non c: que quiefdtut in ded. 3n roto quippc id i
in multia fanctantm fcripturarum lo plcna pcrfcctione rcquics:in pte aute
de g^magni cftimada fit clucct dilige^ laboz.3dco laboramus q^diu c% paztc
fntucntibu9.Tlcc fruftra in laudibus fdmustfed cum ucncrit quod pfcctuj
dd dictu5 efl;omnia in mcnfura i nu eft:quod e]c parte c cuacuabitur. "hvc
mcro 7 pondcre difpofuifti' ef! ep etiam fcripruras iftas ca labo:e
rimamur. fancti ucro angcli quomm
t>c dic fcptimo in quo pleitUDo t focitmi 1 congrcjationi in bac perc:'
re^es commdatur.cap.w^i. grinationc laboziofifTima fufpiram":
Ucm Ijabcnt pcrmancndi ctcmitatc^:
( TlfcptroaBtdic.i.codedicfcp' ita cognofccndi fadliratc;:? rc^cfccdi
tic8 rcpctito: qui fiumcrus ctfs fclicitfltc.Sie difficultatc quippe no9
ipc alifl rationc j^fcctus c6ci rc^fcf co adtuuat:qifi fpualibus motib" puris
mdatUnin qua primii fanctificatio f» i: liberis non laborant. .^
nat.Jta dcue uoluit iftum dicm in ilt

fuis opcribijs fanctificarc: fcd in rc^c ibe optone co:^:4 agtb;^ crcationc
ftta que non babct ucfpam.Tlccp cim anrio:euoUitee g* mundi.cap.^T;:^.
ulla crcatura c(t;ticetiam ipa aliterin
^ci ^bo:alitcr in fccognita faciat alis n £ quts aS^t corcdat i dicat: no
uclutdiuma:aliam vdut ucfpertinaj fanctos angdos cfTe fignatos i

noticiam. £)c fcptcnar^ poio numcrt eo q6 fcriptij eft:fiat Ipjc i facta e luj::
pfcctionc dici quide plura ponVmt: fj fcd qnlt; Uiccm tunc primu facta cfTc
liber ific iam^lijcus cft:7 ucrco: ne oc co2po2eam auroptncrur aitr ooceat.
cafione compcrta fcicntiolam noftraj angdoe ant ^ue cffc factos: ri tantu;
Icuitcrmagis^utilitcr iactarc ucUe ante ftrmamentum quod inrcr aquas
uideaur:brida cfl itaep ro moderatio 1 aquae factum appcUatum cft cduj:
m's atq^ grauitatie^ne foztc cum 6 na fed antc illud qnod dicrum cft:in pri''
mcro multum Io(}mur:iftfura t pScT cipio fcat dcus ceUim i tcrram : atcp
ncgLgeiudiccmur. 'bocitaq? fatte fit illud quod dicrum cft in pridpio:non

admone : op totuji ipar pmus nucrus ira dictum tanquam primum boc fac

tcrnariue cfl:totu8 par quflfnan'* : c)c tum fir:atm anre fcccrir angdoe^f; q:
qutbus duobus fcptcnflrius conflat^ omnia in fapienna fedr: quod cfl uer'
3dco^ uniucrfo fcpeponif: ficotiefl bumeiue:tipfu5fcriprura prindpiu
fcpticscadctiuf^e i rcfurget.i.quo' nominauir: ficur ipfe in eoangelio iu'
tiefcunc^ cccvAcrix non pcribit. Ckt fi dcie querenrib^ quis eflVt : refpondie
dctniquitatibus fcd dc tbulatienibof fe dfe principium : non c contrario
ad bumilitatcm pduccntib* inrcUigi referam conrenricnem: mapmc quia
uoluit.£.t fepties i dic laudiibo te. <{6 boc mc dclectarpUirimum: if eti&m i
'

VNDEaMVS

fumtno ej»:dio faticti Ubrigmefcoa trudes in iudido puniedos tradidcrit


tnmms c6medamr:£um eni^itapt rcfcmari.Jnfcr bos crgo i iltos dcu
iit prindpio fcat deua celum i teiraj urprefcietia fopc diuififlfe quis dubi
at^ patcr itelligaffecilTc ifilio:fic at tet.''3Uofq3 luccm mcrito appcUari qs
teftafur pfalm" ubi legit': q' magnifi contradicat.^OLri ^dem noe adbuc in
cata funt opera tua diie:oia in fapicn fidc uiucntes:? eo:i5 cqualitatcm ad
tia fecifti: conuenicntilTime paulop" bucfperantes utiq^nondu^tcnctcs:
comcmo:at"et fpiritus fanctu9.£um il lu^ difti ab apoftolo fum".' fuirtia
cnimdcmeetqualemterram dcusp enim inqt aliqia tenebre:nunc aut luj:
mit" fccait: ufqua molcm matcriam in drio.3fto8 ucro defforce tcncbras
ue future conftructionia mundi ccli i apcrfi(Timcnuncupari:^fccto aducr
terrenoic niJcupauerit: fubijciedoct tiint q pciozea ce cos boibus inUddi
addendo: terraaute^erat inuifibilia bu9:fiuc intcUigilt fiue crcdut. Oua
1 c6pofita:t tcnebre erant fup abyflu fpi 1 fi alia luj: in iHo bui" libri loco
mo)c ut trinitatie comemoiatio cdple infeUigcdac:ubi lcgim^dirit deusfi .

retur:'!: fpus inc^mt dei fupcrfcrcbat' at lu)c:7 alic tcnebre fignate fiit eo
in
fupcjaquas. "Proindcutuolct unuf q6 fcriptii e:diuifitdc' int luce t tcne
quifcp acapiatabbo:rentc8:quod ita bra8:no9 tri irtas duas agclicas focic

^fund5e:utad e^rcitationcmlegeti tatcs una frucnte dco:alrcra tumcnte


um a fidei regula n abcrrautcs: pCe» fupbictypotunacuio: adoratc eum
polTit gencrare fcntentiad:dum tri an 6c8 angcli cf^alia cui" princcps dicit

gclos fanctos in fublimibus celi fcdi bcc oiadabo fi^ftratus adoraue:i9


t

bu9 non 4de dco cc5etcm09: f^ tfi de me: unam dci fancto 3mo:e ftagratc:
fua fempitcma t ucra fclicitate fccu altera proprie celfifudinis immundo
elTe nemo ambigat. 2ld
ro9 1 cert09 amo:e fumatc:7 qiit ficut fcriptum e:
quo:um focictatcm pcrtincre pamu dcu9 fupcrbia rcfiftit^bumilibus atit
Io8 fuo9 dfis doccns.non folum ill6 datgratiam.^Uam incelis cclo:um
ait. crunt cquales angclia dci;ucmm babitante:ifta inde dcicctam in boc i
ipfiquoqueangeliqua coteplatione fimo aereo cclo tumultuantcm.^Uaj
fruentur orldit ubi ait.uidctc nc ptcm illuminofa pictm tranquil[am:iftam
natis unum qc bi9 pufiUie. bico cim tcncbrofia cupidifatibus turbulcnta:
uobig: q: angeli eo^s i cclia femper ui 3Ua dei nutu clcm^ fubucnicte: iuftc
-
dcntfaciemp:i8mei:quiinceli8 eft. ulcifcente:ift3 fuo faftu diiandi i no
cedi libidinc ejrcftulte: 3Ua5 ut qua:
t>c duabus agelo^^ focietatib" diuer tii uult cofulat dci b6itati9 miniftrl:

fis atq? difparibtts que non incogme iftlnequatduultnoccatdei potcfta


intelligiit luci9 7tcnebra?s nomibus . tc frenatl.^Uaj buic iUudentcutno

nuncupate.c.]cj7:i9. lc9 profit pfccutioib" fui9:bac illi iui

dente cii pegrinos coUigit fuos.Tlos

p £cca(TeaiJt quofda angelos: crgo bas duas focictatcs angclicas


7 in buius miidi ima dctmfos: intcr (c diTparcs atc^ contrarias^una

Hui eis uelut carcer e ufc^ ad futura^ ci natura bonam et uoluntate rcctaj:
in die iudicij ultima danationcm:apo aliam ucro natura bonam fed uo
(lolus pctms apertilTime ofidit dices luntatepcrucrfam alij9 manifcftio:i

deus angelis peccantibus non pe


<y bu9 diuinarum fcripturamj tcftimo
• gcit:f5 carccribtts caliginis infcrni dc nqs dcclaratas quod ctiam in'boc
LIBER

libro ctu itomen eft gcncfte lucte tene t non illicapparct ubifacti funt m
brarucp uocabulis fignatas ejriftima gclitfj ubi difcreti. O^uauis 1 aquas
uimu8:ct (i aliud reiifit boc loco fo:tc quoo pcruerfilTimc arqj impie uani
^ fcripfit:non eft inutilitcr obfcuzitae tatis e ncgent 4dem faaas a deo:qin
bui'' ptractata fnie:quia 7 (i uolunta nufq» fcriptum c:di)L'it deus fiant aq.
tem Euctozis libri buiue idagare ne^ O.U00 pfit fimili uanitatc ct dc tcrra
uimuBia rcgula tn fidei que per alias diccrc. tlufqui eni^ lcgit.i>ijcit dcus
ciufdcm aucfie facras littezae fatis fi fiattcrra.Scdinqutunnfcriptuj cft:

delibue nota c:non aberrauimuB.£t in principio fecitdeus cclum t tcrra^


fi.n.coipojalia bcccdmcmorata funt illic crgo t aqua intclligcnda e. Uno
opera dei:brit proculdubio no nullaj cnim noie utrunq^ comprcbcnfuj e.
firirudinem fpmlium:Pm quod dicit Tl.im ipfius cft mare ficutin pfalmo
apoftolue.Omncs eim uoo filg lucis lcgitur:7 ipfe fecit iUud:t aridam ma
eftietfilqdici^nonfumue nocrie nc nu9 cius finjraiit.Scd bi qui in noic
tp tenebrarum.Si ai»t boc fenfit etia aquarum que fupcr cclos funt: ange
illcquifcripfit ad pfectioncm difpu los intclligi uolunt:pondcribus elcm
tationte ftnenofh-a peruett intcntio. to:um moucntunT idco nonputanc
ut bomo dci ta ejamie diuinecp fapic aquarii ftuidam grauccp naturam in
tie:immo per cu fpue dci in comemo fuperiozibus mundi lods poruiftc co
randie opcrib" dci que oia fcjcto die ftitui.Oui fccundum rationca fuas
dicitcncpcrfccta:nullo mo angclod fi ipfi bominem facere potuitTcnt: no

prctmififTc credat': (iuein principio. ci pituitam quoo grcce pblegma dici

q:primofccit:fiueq6 coucnicnti'' in tur:-?: tanquam in elcmcntis cozpozie

teltiiin principio qi in vcrbo unigeni noftriaquarumuiccm obtinet: inca


to fccit:fcriptum fit:in prindpio fecit pite ponerent.3bi cnint fcdes eft pblc
de" cclum 1 tcrra.tjb" nominibus unt gmatis:iccundumdeiopusunq; ap
ttcrfalie eft (ignata creatura^urfpuaf cifTime^fccundum iftozumautem ccn
•7cO!pozali8 qd e crcdibilius: ucl ma tecturam tam abfurdc:ut fi boc nefd
gncduemundi ptee^qujb" omnia q rc/nusrTinboe libro fimilitcr fcrip
creatafuntptincnfiut pmit" cajtota tum efrct:q? dcus bumozcm ftuidum
^ponerct:ac dcinde partce ci^fecun 1 frigidum ac per boc graucm : in
duj myfticu dicru numc|t e^cqucrct'. fuperiozeomnibus cetcria bumani
cozporis partc pofuerinifti trucinato
t>e eo ap qdn^ putat in pdifione fii rcs elemcntozum nequaquam credc
tnamenti aquaru difcretarii nomine rent.£t fi auctotitari dufdem fcriptu
sngcloe fignatos icpgp 4dam aquas re fubditi effcnt^aliquid aliud c^ boc
ejciftimant non crc3ta8.c.;:;:j:iiq. intclligcnduj eflccenfcrcnt:Sed quo
niain (i diligenter fingula fcrutcmur

q Uanqua^nonnulliputaueriit atc^ tractcmus: que in illo diuino U


aquarum noie fignatos quodi bro de conftitutionc mundi fcripta
mo populos angelo2ii : 7 boc efle q6 runt:Tmulta dicenda^-ra propofito
dictum e.5iat firmamcntii itcr aqua^ inftituti operiB longe digrcdicndunt
•raquam:utfupra firmametiiangeU eft: iancp de duabus iftis diuerfis in
intclligat':infra ucro Taque ifte uifibi tcrfcatcpcontrarqsfocietatibue an
les: uel maloiu^ angclo:^ multitudo gelo:um:inqmbuefunt quedam e;:

uel oium bomina gcte0.<luod fi iti ozdia duarum ettam t rcbus bama
DVODEaMVS

dttitatumtdequibus deinceps diccre pro ejccellentiftima etcmitateruantta


mftitui.quaittum fatia
elTc uifum cft tisaflutiam pro ccrtifTima ucritatc:
difputauimus.buncquoc^ libruma ftudiapartiumproindiuidua carita
liquartdo claudamus. te:fupCTti fallacee inuidi cffccti funt.
Beatirudinis igiturillozum caufa cfl
^urelq auguittni deciut ftdbercre dco. quo circa iftomm mifc
tate dei liber duodecim". riccaufa cj:c6tr3riocircircnda:q6c
nadbcre dco.Ouant obrcmfi cum
6euna bono;2 agelozucp natura qucritur quarc illi bcati fint:rccre rcf
.cprimum. ponderunquia adbercntdco.£t cu^
qucritur:cur ifti funt mifcri:rccrc rd
pondcrur:quia non adbcret dco.Tlo
efl creature rationalis uel intellcctua
H de inftitutione lis bonu^quo bcata fit:ntfi deus.Jta
bominie dmy, quauis non omnis bcata pofTtt cfTe
ttbiduarum d creatura:ncqj cnim boc munus adi
uitatum quan pifcuntunaur capiiit fcrc:ligna: fajca:
ttt ad ratioaliii 7 fiquid buiufmodi d\:ca tamcn que
motaliu quege potcfl::non q: fcipfa potcft:quia cr, ni
n" atiiet appe
: bilo crcata dl:fcd cj: illo a quo czata
bit e)cotU9:ricut fuptoielibro apparu cft.^boc cnim adepto bcita cl^:quo a
ilTe in angelts il uidcf: pri" mibi qdi mifTo mifcra c(t.3llc ucro qui no alio
de ipfie Igelie uideo effe diccndai^b"* fcd fcipfo bcatus efl:iclco mifer non
demonftrctur quantum a nobis po poreftc(Te:quianonfc porcft amittc
teft:quam non inconucnicns necp in rc.C>iamu8iraq5immutabile bonu^
congruadicaturefTe bominibus an none(Te:nifiunumUcmm dcum bca
gelifc^focietaB^utnon quatuo2:due tum:ca ucro que fccit bona quidcm
falicet angelo:u5 totidcmq3 bominij efTcg^ab iUo^ucrilramcnmurabilia:
fed due potiue ciuitatce boc cft (odc q> non dc ilb fcd dc nibilo facra funt.
tate» mcrito efle dicantur: una in bo Ouanquam crgo fumma non finc

nie altcra in malie non folu^ angclie quibus c(i dcus mnius bonit: miJgna
Bcrumetiam i bominibuo confliture. funttamcca mutabilia bona: quc ad
3lngclorum bonomm i malomm in bcrcrc pofTunt:ut bcara fint immuta
ter fe contrarioe appctirus:non naru bili bono quod ufqjadco bonum
:

rie principqfcp diucrfis:cum dcue oi eft comm:ur finc illo miTcra ncccffc

um fubftantiarum bonue aucto t c5 cfTefir.Tlecidcoccrcrain bac crcatu


ditotutrofcpcrcaucrir:fcd uoluntati re uniuerfitatc melio:a funt: quia mi
bue 7 cupiditatibue cxtitiffc dubitaz fcra cfTc non polTunt:ncqj enim mcm
fae non ell. dum alq conftanrce in co bra ccrcra co^pozie noflri idco diccn
muni omnibus bono quod ipfc illis dum cft occulis cfTc mcliora: quia cc
dcue efl:atcp in ciue etcmitarc:uerira cacfTcnonpofTunr.Sicutautcm mc
te caritatepcrfiilunt.Sli? fua pol^ate lio: cfl natura fenticns t cuj dolen^
potius delectati:uelut fuum bonum lapisquidolcrcnullo modo porcfl:
fibiipfi efTent:a fuperiore comuni om ira rarionalis narura prclTantio: cll

nium beatifico bono ad propria de ctiammifcra^q^illaquc rationis ucl


flu;centnt:t babcntce clationis faf^u^ fenfuscflejrpcrs^-rideo ineam non
LIBER

cadit midm.Qnoo rum ira (ir.haic cpfticrcoa aliam rocalio prindpio


naturc que in tanta ej:ccUcnria crcata babcrc porutflc naruram: ncc eo:um
cftut licet fit ipfa mutabilieanbcrm nature3ucro:cmdeu5.Cuiu9 crroris
do tamcn incommutabili bono id eil impicrarcranro quifcp carcbit cjrpe
fummodco bcaritudincm confcqua diriu9 7 faciIiue:quantopcrfpicariu8
rur:nec cjrplcat indigcnriam fuam: ni intclligcrc potuerit:quod pcr angclu^
(i utic^ beata fit:eicp qcptcndc no fuf dijritdcus quando moffcm mittcbat
ficiat nifi deu6:profecto non illic ad ad ftlt09 ifrac':cgo fum qui fum.£u5
bcrereuirium eft:omne autcm uiriuj .n.dcu9 fiima clTcnria fit:boc cft fum

naturc nocct: ac pcrboc contra na mcfir^Tidco immurabilig fit: rcbus


turam cft.?lb illa igitur quc adbcrct qu39 cj: nibilo crcauircfTc dcdit: fcd
dco:non natura idnkd uitio:
differt non fummc cffc^ftcut ipfc cft: 1 alqs
quo tamcn uicio criam ualdc magna dedit d^c ampliu9 alije minu6:atq? i

multumq3 laudabilie ortcnditur ipfa ta natura9 cltentiarum o:din3uit.Si


natura.£utu9 cnim reac uirupcrjtu cut cnim ab co qc cft fjpcrc uocatur:
uirium:proculdubio natura laudatu. fapienriarficabcoq^cftcnc uocarun
Tlam recta uitq uitupcratio cf!: q> il eftcntia.nouo quidcm nomincquo u
lo dcboneftatur natura laudabilis. fi uctcrc9 non funt latini fcrmoie auc
Sicutcrgo cum uirium oculo:um di to:e6:fed iam noftri9 tcmporibu9 ufi
citurccciras^idoftcndirurq' adnaru tato : nc dcefl*ei criam linguc noftrc
ram oculojum pcrriner uifue: i cum quod greci appellant ufiam . "boc
uirium aurium dicirur furdirae^ad c enim ucrbum c ucrbo qcprcffum eft
flrum naturam pcrrincre dtmonftra ut diccrctur clTcntta.2lc pcr boc ei na
tur audiru9.3ra cum uirium crcarurc turc quc fummc cft:qua faricntc funt
angclice dicirur^g? non adbcrcr dco quccimq? funt^contraria natura non
binc aperrifTimc dcclararur cius naru crt:nifi quc non cft.£i qnippcquod c
re:ur dco adbcrcar conucnirc. 4lua5 non cffc contra:ium cft.£tpropfe:ca
pozro magna fir bug adbcrcrc dco: dco:id cft fumme cflcnric t aucto:i 6i
Utciuiu3t:indc fapi3t:ilIo gaudcat: um qualiuncuncp cflcntiarum: cflTcn

tantocp bono finc mo:tc: finc crro:e: tia nulla contraria cft.

finc moleftin pcrfruarur: quis cogira


rc dignc polTir aur cloqutVOiua prop £>e inimtdg dd non pcr naturam
tcraiam uirio malo:um angclo:um fed perconrranam uoluntatcm: quc
quo non adberent deo:quontam om cum ipfiB nocctbonc uriq? narure no
neuitiumnature nocet:fari9 manife ccr.quia uiriu (i non nocet non e.c.iq»
ftarur dcum ram bonam co:um crcaf
fe naruram:cui nopum fit non cflfc; d 3cunrur autcm in fcripturis in
cum deo. imid dei:qui non natura fcd ui
rijeaducrfanturciue impcrio:nibil
Tlullam eflcnriam dco efCc conrra d ualcntcB noccre fed fibu^nimici cij
riam:quia ab co qui fumme eft t fcm funtrcfiftcndiuoIuntatc:non potefta
pcrcft:bocrorum uidctur diuerfum te Icdendi.C>cu9 nanq; mutabili9 cft

cflcquodnoncft.c.g. n omni modo tnco:rupribiTiB. 3dcir


co uirium quo refiftunt deo:qui cius
b £c dicta funt ne quifquam cii flppellantur inimici: non cft deo fed
dc angclis apoftattde lo^mun ipfis malum:nccp boc ob aliud nilt
DVODEaMVS

qoia co:rampi't m ds nature bonutn cuimcnsineflcapaj: intcUigibilis^lu


Tlamratgiturcontrartanon efl dco cis qua difccmimr iuftum ab iiuf^o.

fcd uirium:quia quod malum eft: co


trarium eft bono.<lui9 autem neget ibe namra irracionaliuj: aut uita
deum fumme bonum:' Uitium ergo carenriu3 : quc in fuo gcncre atcp or
cbntrsriumcftdcorfan^' malumbo dtncabvntucrfitatte decorc non dif
no."f>o:ro autem bonum eft: t natu crcpat.c.iiq.
ra quam uitiat:vnde i buic bono uti
^contrariomcft. Scd dco tantum c £terum uiria pccorum 7 arbo
modo tang> bono malum: naturc uc mm:aliaruncp rcrum mutabili
ro quam uitiat non tantum malum: um atcp mo:talium:vel intcllcctu vel
fed ctiam nojnum.Tlulla quippe ma fcnfu Vel vita omnino carcnrium:qui
h no)cia:fed mutabilibus cozruptibi bus comm difTolubilis namra corrti
tamen ipfomj
libufcp naturi9:bom'9 pimt:damnabilia putarc ridiculi» e:

quocp teftimonto uittomm.Si enim cumiftccreamrecummodum num


bonenon cfrent:nB uiria nocctc non creatozis acccperint:ut ccdedo ac fuc
poiTent.Tlam quidcig nocendo faci ccdendo peragant: infimam pukbri
unr nifi adimut integritafem:pukbri mdincm tcmpozum ingcnere fuo ifli*
tudincm:falutcm:virtufem:7quic4d mundi partibus congruentcm. Tlccp
boninaturepcr uitium dctrabi fiuc cnim cclcftibuB fucrant terrcna coc
minuiconfucuit/OLuod fiomnfo de quanda:aut idco vniuerfitari dcefTc
fit nibil boni adimcndo no nocct. 3c ifta debuerunt:quoniam funt illa mc

pcr hoc nec uitiam efl'. TUm clTc uiti Iioi3.£um crgo inbislocis vbi cffe
um:7non noccrenonporcfl:vndccol talia compctcbat:al[J6 alia dcfTicicnti
ligitur quamuisnonpoltituitiu^no bus o:iuntun 'z fuccumbuntminoz»
cae incommutabili bono:non tamcn maiojibus^iinqualitates fupcranti
polTe noccrc nifi bono:quia non inc um fupczata vcrmnmr: rcrum cft o:
mfiubinocet.lDoc etiam iflo modo do tranfcuntium.£uiu6 o:dinis dct?*
dici potdl:uirium cfTc nec in fummo nos proptcrea non dclcctat: quoniaj
pofTcbono:necniriin aliquo bono, parti ciu9 pro condidonc nofirc mot
Sola crgo bona alicubi cfTc polTunt: talitatis intc^ti vniucrfum cui parti
fola mala nuf(r:quoniam nature ctia cule que nos offcndunt fatis apte dc
fllc c\ncq: malc voluntaris uirio uiti ccntcrcp conucniunt^fenrirc non pof
atc funninquanmm viriate funt: ma fumus.Undc nobis in quibus cam p
lcfunr.inquanmm autemnamrc filt templari:minus idonei fumus:rectif
bone funt.£t cum in pcnia cft nam?a fimc crcdcnda prcdpimr p:ouidcnria
viriofa.cjarcpto co q^ namra c(i: criaj condito:i3:netanriarrifxci8 opus in
bocibibonumcfl:q>impunita nonc aliquo rcprebenderc uanitate buma
"bocenimdtiuftum^Tomnc iuftum netemeritatis audeamus.OLuanqui
proculdubio bonum.Tlon cnim quif 1 viria rcrum tcrrcnarum non uolun
q^ de vitijs namralibus:fcd dc uolun taria ncq? pcnalia:natura9 ipfas qua
tarqg pcnas luit.Tlam criaj <p vitiuj rum nulla omnino ef^ cuius non fit
confuctudinenimioue progrcfTu ro aucto: 7 condito: deu8:fi prudcntc!
boramm vctut namralttcr inolcuit a. attcndamus: cadem rarionc comen
tioluntatcfumpfiteicoulium: t>cvitt dant:quta n in cis boc nobis pcr uin'
iequippcnuncloquimuneius \iml um toUi difplicet:quod in namra pla
LIBER

cet:ni(i quu) bcmmibuB ctfa^ ipk n» tcndcnreeejcfmmrqucratio gubcm»


ture plcruncp difplicctrcum cis fiunt de vniucrfitatie includit:ira vr bec tl
no^.non cae confidcrantibuB fcd u quanta vfc^ad intcrim
ta co:ruprio
tilitatem fua; ficut illa animalia quo naturae mutabtlee mo:talefc^ perdu
rum abundanria cgfpriomm fupcrbi cit:fic faciat non clTe quod crar:rr no

a uapulauit. Sed irto modo poflfunt indc fiar confcquenrct quoo eflc dcbc

ipfi 7 folcm uitupcrarc:quoniam qui bat.Oue cum ita fint rdeue qui fum
dam pcccantee vcl dcbita non rcdde meeft:atcpob boc ab illo facta cft
ad fole:
tc8 poni a iudictbus iubetur omnie eflcntia: quenonfummc eft:

Tlon itaq»^ cx commodo fincomodo quia necp illi equalie efle deberct quc
noftro:fcdperfeipfac6fiderata natu ic nibilo facta efl"et:necp ullo modo
ra:datarrificifuoglo!iam.Sic cfl i eflc poflet:fi ab illo facta no eflct:nec

natura tgnis ercrni fuie ulla dubt vllorum vitiotum offmfione virupe
tarione budabir^q^uie danatis tptje randu8:fed omnium naturarum cdft
fiitura pcnalis. Q.uid .n. c(l igne fls derarione laudandue cfl.

mantc uigetcatq^ luccnte pulcbrius^


•Quid calefaa'ente:curante:coquete u Ouecaufa fitbeatttudinie angeb
tiliusrquauis co nibil fittiretc mele mm bono:um:7 que caufa fit mifenc
(lius.-^^de ig: ipfcpcnar: appofiras p angelotum malo:um.c.vi.
nitiofus cft:<^ coucnicnter adbibitua
commodilTimue iucniror.Tlam eiue p "Roinde caufa bcatitudinie an
tn vniucrfo mundo vtilifatee ^i^erbie gclo^i bono?^ ca vcriflKma rcpi
ocplicare quis po(Tit.'Tlcc audicndi tunq^eiadbercntqui fume c. £um
funt qui laudant in ignc luce:ardo:e5 vcro caufa miferie malo^ angelo:u;
eutcm vituperant vidclicet non ejc fui queritur:ea merito occurrit:^? ab illo

natura^fjcjrfuocomodo ricomooo. qui fume e(l aucrfi ad feipfoe convft


Uidere cnim uolut:ardere noliit. S5 funt:qui non fumme funnt boc viti

parum attcndutrea ipfam luccm que um quid aliud g^ fuperbia nilcupatV


certe 1 illis placet:oculi9 infirmis pcr 3nitiii quippe omnie pcccati fupbia.
inconucnicntiam noccre: 7 in illo ar Tlolucrunt ergo ad illu^ cuftodizc fot

do:e qui eis difplicet:nonnulla aCalia titudinem fuam:7 qui magie eflent:
pcr inconucnientiam falubriter uiue. fiei qui fumme cfl adbcrerent: fe ilU

prefcrendo id quod minue efl putule


Chin oni natura fpecie ac modo rnt.lDic primue defectue 7 prima in
laudabilie fitcreato:.c.v. cpia:primit<p virium ciue nature q
ita crcata eft:vtncc fumme eflrcr.7 ta
n Jltureigituromnee quontam menadbeatitudinem babcndam eo
funt:7ideobabentmodum fu qni fumme eft frm poflena quo aucr
um:fperie fua:7 quandam fecu pacej fa. non quidem nulla fed tamen mi

fua:^fccto bone funt: £tcii ibi funt nue eflet:atcp ob boc mifcra ficret.
vbielTepernature ordincm dcbent: iDuiue po:ro male uoluntatie caufa
quatum fuum efTc cudodi
accepenit dTidcne (i qucratur nibil iucit"'. Quid
unt:7 q femper non acccperunn
efle eft enim quod fadt voluntatem mala
^vfucafu morac^ re^ quibue crea ciiipfa faciatop''malii:' ilcpcr boc
tozie legi fb'dilrunin meliue de^ufue mala uolunrae cfTicics efl opcrie ma
mutantur:in cum diuina ^uidentia It: malc autem voluntatia effidco»
DVODECIMVS

nibil eft.OLtton{am (i rc9 aliqua cft: luntas cfl.fccerit angcUcc naturc pria
aut b5 aut non babct altquam volii pcccauit voluntatcm malam:Scd cti
tatc.Si byaut bona profccto b? aut am rc9 ipfa quccunqj cft inferio ufcp
malam.Si boniim.-quie ita dcfipiat: ad infimam tcrram:quoniam narura
vt dic!it:g> bona volumae faciat roliJ 7cflcniiacfl:proculdubio bona cfl:
ratcm malam.-^^rit cnim (i ita cft boa babcne modum cr (pccicm fuamin
Voliltas ca pcccati:quo abfuzdius pu gcncrc arcp o:dine fuo.OLuomodo cr
tari nibil potcft.Si autc^ rc9 ifta quc go ree bona cfficicns cfl volunrarie.
putatur face voluntatcm malajripfa malc.Ouomodo inqua bonu^ cft ca
quoq^ babctvoluntarem mabm.etia malj.^^um cnim (e voluntas rdicto
cam quc fcccrit:rc9 confcqucntcr ini fupcziozc ad infcrioiaconucrrit:cffid
rogo:3lr<:p vt aliquw iqredi mod"
fit tur mala.Tlon quia maluj cft quo (c
caufam primc voluntaris malc inquC couertir: fcd quia puc:fa cf^ ipfa puc:
ro.Tlon eft enim prima volunrae ma fio:3dcirco no rce infcrio: uoluratcj
la: quam nulla facit rolunras er ma malam fedt:(cd quia re infcri02cpra
larfcd iHa prima cft quam nulla facit ue arcp inozdinare ipfa que facra cft 'x
Tlam (i prccciTir a qua ficrcrnlla pno appctiuit.Sicnimaliqmduo cquali^
cft quc alreram fedr.Si refpondcatii affecri in animo t coTpozc uidcanru :

g? cam nulla rce fcccrir:7 idco fcmpet niue co:po2i9 pulcbrirudincj^qua ui


fuerirrqucro mrum in aliqua narura favnusco:um ad illidrc frucndum
fucrir.Si enim i nulla fuir: omnino n moucatunalrer in volunrarc pudica-
fuit.Siautcm in aliquatviri.ibateaj ftabilig perfeuc:et:quid putamue cflc
n co:rumpebar:cr3tq3 illi noria:ac p caufe Vt in illo fiar:in illo non fiar vo
bocbonopriuabar.^tidcoin mala luntae mala:quam illa rcefccit i qua

narura voluntas mala cffc non pote facra cft.-^Tlcq? cnim pulcbritudo illa

rat^f^inbonomutabilitamenfui vi cam non fccit in ambobus:


co:po:is
tium bocpofTct noccrc.Si.n.non no quando quidcm ambo:um non difpi
cuir:no vticp vitium fuit:ac p boc ncc litcr occun-ir afpccribue. 5ln caro im
voluntae mala fuiflc dtcenda e. Tbo non t illius.-^Sn vcro
crie ica cft.-^^u:

ro (i nocuit: bonum mfcrido ^minu tanimue.-^^urnon vtriufcpfZlmboe ,

cndo:vnq3 nocuir.Tlon igirur efle po cnim T animo t co:po;e cqualitcr af


tuirfepitnavoluntaemala inea re:£ fccroe fuiflc prcdirim". 3n diccnduj
qua bonum naturalc 6ccflcrar:quod cft alrcrum cozuj occulra maligni fpi
mala volunrae noccndo pofl^it adimc rirue fuggcftionc remprarum: quafi
rc.Si crjo non crar fcpircmarquie c tton cidcm fuggefttont t qualicunqj
a; fccerit quero.*Rcfla t vt dicat': (f ca fuafioni propria volunrarc pfcnferit;
rce fcccrit mala voldtatc^^in qua nul bancigiturconfenfioncm:banc ma
la voluntae fuit.*bcc vtrum fupcrior bmqua, malefuadcntiadbibuitvo
fit requiro:an infaioz:an equalifl.Sj luntarcm:queincorce feccrit qucri
(ifupcrio: vrtcp mclioz.Otiomodo cz m.^.Tlavtbocquoqj fpedimcntum
go nulliue:acnon poriue bonc volun abiftaqueftioncrollarurficadem re
tatiefboc idcm pfccto t cqualie fi fu tatione ambo tenrenrur: i unue ei ce
erit:dici porcft.buo quippeq^diu fiit dat arcp confcnriar:alrcr vcro idcm
4
paritcr voluntaria bone:non facit al fiierir perfcucrcr:quid aliud apparen
tcr in altcro uoluntatem malam. 'Re nifi vnum alterum noluiflc a
roIuifl*e

linqmtttr n tnferiot res cui nulla vo caftitatcdeficcrcUndc nifi propri»


UBER

twlonutc vbi cidcm fticrat i rtrocp rtfiknaum- <1uod tamcn rtniTU^


coipoiis 1 animi iiffccno.-^Smbonun nobisnorumeitnapuUidnUi pcto
ocuUs panrcr nfa cft cadcm palcbri cubs:ncq5 boc mJi pa aurcs:non fa
nido:ibobua panrcr irticu occuka te nc m fpccic fcd UT fpecua pruiauonc.
tano i^pna 15: in mo eorum volun Tlemo cgo cr me fcirc qucrat:quod
taton mali quc :cs fcccru forc rolcri mc nclarc fc: ornifi \ciu. vc nd'arc dif
b" fibavcimciturnibiloccurrit. Si canquoofannonpolTe facndume.
.n.dircnmii5: y ipc ci fccmr.qd crat £a quippc quc non m fpcac fcd \n
ipfcantcvoUintatcm maLi mfinatu aus pnuancnc fcmntur:fi dia aut m
ra bon3:cuius aucro: bonas dcus 4 tdUgi pctdt quodammo ndnendo
cft incommutabile bonum:4Zhii crgo fcuinrur At fc^do r»dcuntur.£ii.a.
diat eum qui confcnfir. tcntanti atqj aocscnamocuU co:po:aU3 currup
non cc^l^cnTit aUus ad il
fuadcnti:cui rpcacs corpo:alc3:nul5' tcncbras vi
Uotc rrcndum pukbro co:po:cqBod dcnmft vbi ccpcnt non vidae.3t3 cri
ndcndujambobuE panrcr 3f?uit;ctt am non ad aluim aUqucm fcnfum:!'?
anuillam uifioncm ac tcntationan ad fobs aurcs pcrtuici fcncirc fiknti
fLmilcsambo animo 1 copoic fticric ttm:quoo tamcn nuilo modo mJino
ipfum fibi feciffc voLuntatcm malaj: flodicndofcnotur.Sicfpccics mtcUi
qui VTu^ bcnus antc voUintatcm ma gibiLco mcns quidcm noftra uuclU^e
Lam fucnt:qucrat cur cjj fcccnnmd do confpuat:fal vbi dcfiaunt uclcicn
qman^ruraatanq^crnibilo fcac: do condLJ'at.£5dicta cnun qucs mtd
1 mucnut voLunutcm malam non cp U^.-^T^oc fc.o:n3tu:am da nunq? nuf
eo cffe innpcrc quia narura cfbfcd q: q naUa cr parrc ddkcrc:i ca poiVc 6
co gr dc nibib facta narura cfLTlani ftccrc quc cr mbUo facta func Oiue
finarura caufa cft vcLunraris mak: Pmcn quanto ma^^ fuani bona fa
qd abud cogimur diccinifi a bono fic aunrtunccnunaLiqujd fiounc cum
n maLum:! bond clTc caufam maU:fi caufas babcncdfiacntcs.ui quantn^
quidcm a narura bona fiar voLuntaa auccmdciiaiJricrbocmaLi facuit.
maLa.-^Oio vfi ficn porcit: vt nacura quid cnim tunc faout mJ'i uana: Uatk
bonag-uLsmuribilis ^ntcg' babcat fas babcm dcfiaemcs.
voLunratcm mabm faaaraUquid ma
li:bcccftipfamvoUinrarcm maLam' quo voUitas ab
j&c 3mc»u: pucrfo
imutabtU bono ad bonu muobjlc de
£aufam cffiacnrcm maU robnta ftot.c.n^.
tis tion cflTc qucrcndam.c.vg.
i in quo fu mab rolo
Xq, fdo
n £mo ijif qucrat cffLcicntc, cij ficri qo ft noUa no
tas id u; co
maUiroUintacis.Tloncnun cft non nccdTanos fcd voUica
ficrcnt 10
dficicns. fcd dcficujiSAiiuLa ncciUa cf nos dcfcccus mfta pou pfcquu.Odi
fccrio fcd dcfcctio. Cicficcre nancp ab cuur oum non ad mab fj maLcuno
eoquodfflmmccftadidquoo mm" ad malas nacuras:!'^ tdco mak qua
cltboc cft indpcvi babac voLutatcm contra oudincm nactu-arum ab co qo
malam.£aar23 po:ro dcfccnonum rf fummc cft ad id qnoo mm" cft. Tki^
tac cucffLcicnu-B ni fmnvt diixfcd cmm aun nnum cft auanna vd cupi
dcftdcntcs rdlc inucnirc talc cft:3C h duas:fcd l>omims pcrucrfc amins
qutfg' ucUa ndcrc toiebr^ vd audi ftof uiftuu dcrcUai:qu< uuopaibi
DVODEaMVS

Ui auro debuit appom'.Tlcc lujniria c no dcfeccmnt:a quo non dcfedflcnt:

wrirnn prcbro^ fuauiucp cozporum fivritpnoluiflreni.Siauicm bonian


fcd aic perucrfe amantis copojeas vo gcli fucrut priua fine bona volutate:
luptatcsmeglccta teperana qua reb"' eanqj m feipfis deo non operante fec
fpualiter pulcbrioiibua 7 incoirupti runt:ergo meliozcs a feipfis cp ab illo

biliter fuauionbus coaptamur. Tlcc facrifunt.2lbfit.OLuid.n. erant finc


iactanria pirium cft laudie bumae; fj bona volJtatc ni(i mali.-'3m (i pwpt
aie pervfe amaris laudari ab boibus ea no mali:q: nec mala voluntaa ris
fpreto teftimonio confcicnrie. Tlec fu incrat:nc(p enim ab ea qaam nondd
pcrbia virium eft dantia potcftatcm: cepcrant babere dcfecerant:ccrte non
vcl eriam ipfiue poteftatie:fed anime dum talc9:nondu tam boni q> elTc ca
perucrfe amantis poteilatem fuam: bona voluntate ccperunt.3ut (i non
potentioiis iuftiria contcnta. 2lc per potucrunt fcipfos faccrc mclioics g^c
quipcrucrfc amat cuiuflibet nature 09 illc fcccrai:quo ncmo mcliue quic
bonum:ctiam fi adipifcatur: ipfc fit i cp facit: profccto 7 bonam voluntate
bono malusii mifer mclio:c pnuat". qua mclio:c8 elTet:nifi opcrantc adiu
tozio creat02i8 baberc non pofTct. £t
3ln fancri angcli qucm babent crc cum id cgit eoium voluntas bona:vt
fltozcm naturc: eunde babcani bonc non ad feipfos qui minus erlr:fcd ad
voluntarie auto:cm pci fpizitum fanc illumquifummeeft conucrtcrct^ciqj
tum in eis caritate dilTufa femper fuif fldberaite9 magi9 dTcnt:ciufcp parri
feejaflimant.c.ijc. cipatione fapienter beatecp uiucrcnt:
quid aliud oftcnditur nifi voluntatcj
C Uy crgo male volilrario cfficied quanlibct bonam inopcm fuiflc in (o

naturalis^ffi dici potcft clTetiaf 10 dcfiderio remafura: nifi ille qui bo


nulla fit ca:ab ipfa quippc incipic fpi namnaturamcpnibilo fui capacem
rituum mutabilium malu^ quo miui fcccrat: cx fcipfo fiiccrct iplcndo meli

tur atcp deprauat' naturcbonu: ncc o:e pu9 facics c):cuando auido:e.-"ni

tale voluntate facit:nifi dercctio qua tboc cll:fi boni angcU


difcuricndti

deferitur deus:cuiu9 dcfcctionie ct ca uolunrarcm bona,:


ipfi in fe fcccrunt

Vtiq3 dcficit:fi dij:erimu8 nullam clTe utrum aliqua cam an nulla uolunta
ctTicicntem caufaj etia voluntaris bo te fcccrunt:fi nulla:utiq5 ncc fecerunt

nc: caucnduj cft ne voluntae boabo fialiqua: utruj mala an boa. Si ma

norum angcloium non facta fed dco la:quomodo potuitclTe malauolun


coeternaefTccrcdatur./Ium cnimipi tae bone uoliitarig effectii;:.' Si boa:
facrifuniquomodo illano cffefacta iam ergo babcbant:£t ifU q'8 fccaat
^cetur.-T^otro quia facta dT: vtrum nifi ille qui eo9 cum bona uoluntatc

ram ipds facta eft:an finc illa fucrunt .i.cum amo:e cafto quo illi adbereret
prius.^Sed fi cum ipfi9:non dubium creauit:firnul in cis i condene natu:!
q? ab illo facta fit a quo i: ipfi: fimlcp n largiens grariam.-' Unde fine bona
ut facri fmt ei a quo facri funt amo:c uoluntatc bocefldci amojc: nrn^
cum quo facri fiit adbcfcrunt. Jtoq^ fanctoe angcloe fuifle credendum
funt ifti ab illorum focictate difcrcri: cft.3fli aut qui cum boni creari effe^t:

q> lUi in eadem bona volutate manfc tamen mali funt:mala propria uoliS
runt:i(Tiab cadeficiendo mutarilut tate quam bona natura n fecit:nifi cvt^

malafcils ^olmKibocipfoq^Abo a bono fpontc i<^ecit:{xt mali caufa xi


LIBER

ntbonum^fed defectud abono:aut tur bt'(to2ia:narran8 qui fuerint qua


miorc acccpcrunc amozie dtuini 3:35 nicdc^ rc^ iucnco:cd:qui pnmi libc
9» illi 4 cade perftircrur:aui fi vcncp
i ralium difdplinarum aliaiiitp arriu^
bonicqualirercrcahfunt: iitis mab inflitutoree^vela quibus: primum il

voluncarc cadcntibuerilli apU" adiuri la rclilla regio paticp tcrrarum: illa


ad ca bcancudmie plcnitudmc^ vn fe atcp illa infula incolt ccpcrit. "Rcfpon
nung' cafuroa ccmfTimi ricrcnt pue dcnt:diluut)8 7 conflagrarionibue g
ncrunt:ficut iam ci in libro quc fccjt: ccrta intcrualla tcmporum li quidcm
ifte traaauim".£onftrcndu e igi aj 6 omnia:fcd plunma tcrrarum ita va

ibita laudc crcat02is:non


ad folos fi ftar/.vt rcdiganrur bomics ad cj:igu
cto8 boice pernnerc:verum etdcfac ampaudtatem:crquo:um progcnic
tie angelie polTc dici:q> cmtAS dci dif rurfufl mulntudo priftina rcparctur:
fufa fit in eie per fpirirum factu qui 9c fi idcnnde reparari 7 inftttui quafi
darue cds:ncctantD bomu^fjpmit" prima refhtuantu::poriu8 quc fuczat
prccipuccp angelo:;j bonum eequoo illte nimqe vaftarionibua inrerrupt»

fcriptu cft:mibi aiir adbcre dco boniJ t cjrtincta. £ctcrum bominc; nifi ej;
cft.lDoc bonum quibue coc cft: brit 1 bomine cciftcrcomnino no polTc.t>i
cii illo cui adbeient 7 ini fe focietatcj cunt autcm:quooputanc: fi q6 fciur.
fancta:! fiic una ciuirae dcucadcqj vi
uuni facnficium cius viuunc^ rcpluj t>e falfitatcdue bi(to:ie quc mul
eiu9. £ui"pare quc coniiigcnda im ta mtlia annorum pretcritis tcmpo:i
mozralibue angelie cr mocalibue bo buo afcnbit.c.j:.

minibue conjrcgar':? nunc moitalif


pcn gi inafin terri9:vcl i ciQ q morrc f 3llIuntettamco6qucdam mc
obicrur fccrais animaru reccptacuf dadlTimc litrere;quaepbibcci
fcdibufq3 rcquicfdt:codedco crcanrc bi(lo:ia tporum mfta anno:um milia
quenadmodu c^o:ta fitificut dc ange cdtie: cii ej: lirrerie (acris ab iftinitio

lisdcm cft iam vidco eflc dicendum. nc bdie nondii complcta annoruj fcj:
£x vno quippc boic qucm dcue pmu miltacompurcmue. Undc ncmulra
condidit: genuB bumanu fumpfu cj: difputcm:qucnadmodum lUarum lit
o:din:fmfanctefcripture (tdcm:que terrarum in quibus longc plura ano
mirabilcm auct'cm non imerito babj :um miUa rcfcruncur vaicae rcfctlat:
in ozbc tcrraru atq^ in omnib' gcnti t nih in illis rd buiue idonca rcpia
bus^quasfibicfTecrcdiruras inrercc tur aucrorita9:tlla cpiftola alcrandri
tera vera que dijrit vcra diuinitarc p magni ad olympiade marrefua? qua
dirit.Omirtamus ig! conicctuzae bo fcnpftc:narranoncm cuiufda^ cgiprt|

minu ncfcicnr.um quid loquat dc na facerdone inftnuane^quam proruUt


njra vcl inftituttonc gcneria bumai. cj: litxme quc facrcapud illoe babcix
nanq3 ficat dc ipfo munoo crcdi
3llti tur:conrinct etia^ rcgna qut greca cp
dcrtJt:fcmpafuilTcbominc9 opinan nouit biftotia.^u quibue regnum af
tur.Unde ait 1 apuleius cu5 boc ani ffriomm in cadem cptftola ale]cand:i

mantium gcnus dcfcribcrct figillati^ quincp milia c):ccditannorum:tn grc


inquitmo:talc8cuncti:tamen vniuer ca vcro biftoia mille ferme 7 trccctos
fo gcncre pcrpctui.£t cum illia dictd babet ab ipfuie beUi principatu:que5
fiierit:fi femper fuit bumanum gcn* rcgem 7 iUe cgipnue in dufdc regni
quo nam modo verum coutm loqua ponit cp:dio.pcrfarum autem 1 ma
DVODECIMVS

cedonam {mpeKum vfc$ ad {pfu? ok feculorum intcroalUe innumerabilii


pandrum cui loqucbator : plufqui o:iri 1 ocddcre: ncccflTe eft fatcantur
octo annorom milia illc conftituit: bominum genue prius fine bomini
cii apud grccoe maccdonum u.cp ad bue gigncntibne c):titifle.Tlccp cnim
mo:tealejcandriquadrigeti octogita vt alluuionibue inccndtjfcp tcrraram
4nc^ rcpiantur. pcrfarii rcro donec quae vbi non putant:toto pro:fu6 ot
ipfiuB ale):andri uictoiia finircftduce bccontingerc:'r idco paucoe bomtca
ti t trigintatrce coputcntur. logc ita cj: qmbue rcparctur multitudo prift<
(pbinumeriannorum illie cgyptqs na fcmper fmancre contendunt: ita t

funtmino:cs:nccei6en'am fi ter tan bi poffunt putare: q> aliquid bomino


tum copntarcntiir cquaretur. perhi percunte mundo relinquattJr in muit
betln.egTpttj quoda tl breuee anos do:fcdficutipfum mundumc)cmatc
babuinervtquaternie mcnfibue fini ria fua rcnafd qn'ftimant:ita inillo
rcntur.Unde annue plcnio: Tverior c^ elcmcntie ciue genue bumanum:
qualie nunc T nobie n illie eft:trc6 c ac dddc a parcntibue pullularc mor
orum annoe coplcctcbatur atiquos. talium ficut aliomm animalium.
S5 ncc (k quidem vt diri:grcca c^rp
tie numero tcmporum concordat bi Oiuid rridcndu bie 4 pnia condi
ftoria.£tidcogreccpotiu9 fidce bti tione bomims tarda ec caufatlc.jcg.
da ert:quia veritatcm non cpccdit an
norum:qui littcrie noftrie quc vcrc q Uodautcm rcfpondimoe cuj
facrefuntconrinctur. pozro fibecc dc mundi o:iginc qucftio uc:te
piftola alejrandri que marimc innotu rctur.eis qui nolunt crcdcrc non cuj
it:multum abborret in tempo
fpacije fcmper fuifre fcd cffe cepiffe;ficut ctii

rum a probabdi fide rcruj^q^to min* plato apcrtiflimcconfuctur:quie a ri

crcdcndumcftillielittcrie quae plc nullis contra q> loqiutur: fenfifl*e crc


nas fabulofis uclut antiquitatibus p datunbocctiamde prima bominie
fcrrc volucrunt:contra auctozitatcm conditioncrcfpondcnmr^ptcos qui
notilTimorum diuinonicp librorum fimilitcrmouenturcur bomo perin
que totum o:bcm fibi credituru? clTe numerabitia atcp ifinita rctro tpa cre
prcoirit^cui fotue orbis ficut ab ca p atus no!i fif:tanq? fcro fii conditus:
dictum crtcrcdidit:que rcra fe narraf vt min'^ q> (cj: milia fint anno:;^ ct q
fe pretcrita r j; bis que futura prcnun cflTc ccpilTc in facrie littcris inucnitu:.

ciauit cum tanta vcritaie implcntur Si enim breuitas cos offcndit tcmpo
oftcndit.' m:q' tam paucicis videntur anni q:
quo inftitutus bomo inoftrisaucto
fi>e bie qui bunc quidcm mundujj ritatibus lcgif^cofidaer nibil cflc diu

non fcmpitcmum putant:fcd autin tumum in quo cft jliquid ejrtrcmum

numcrabiles auteundcm unu5 ccrta 1 oia fcculo^t fpaaa dcftnita:ac fi cto


condufione fcculorum fcmper nafci nitatt intcrminatc comparct':ii c]cigu

7 refolui opinantur.c.ri* a ejriftimanda cfCc (•, nulla.3lc p boc


fi ri quicp vffeic^veru etia fcjragita mi
a Xtj Vcro qui mundom iftum ri lia fiuc fe]cccnta:aut fcpgeficsaut fqc
criftimant fcmpiternum:fiuc ti cctics milia diccrcnf anno:um au( :

cum folum fcd tnnumcrabilcs opine itidcm per toridc^ tocicns mulriplica

tur ftuc folum quidcm eirc: fcd certis retur bec fumma : vbi iam nuUum
LIBER

numcri nomen babacinus q: quo dc tantum bec mo:talitfl9 bommum ej:


U8 bomincm fccicrimiUtcr qucn pof o:icndo i occumbcndo i impcrita p
fct cur anrc no fcccric.£>ci quippc ab fcucrarctinfirmitas.lbotucriit 7qui
bommis crcationc ccHatio rctrozfus fucruntante nos ipfis rcccntibue bo
cim finc initio tata c:ut fi ci confcrat minis crcatt tcmpo2ibu8 iftammoue
qualibct magna n incffabilis numczo qucftioncm.3pfe denicp primue bo
fitas tcmpo^iquc tamcn fme coclufa mo uel poftridic ucl codem dtc poftea
ccrtis fpacti3 tcrminatmec faltc^ taia cp factue cft:potuit inquircrc cur non
uidcri dcbcat:quanta fi bumo:i6 brc antefitfactu8.£tquandocun(^ atca
uilTimam guttam uniucrfo marictia factus cflrct:non uirce tunc aliae i ali
quantum occanus circunfluit cdparc as nunc ucl etiaj poftea ifta de initio
mus:quoniam iftozum duo^t unum rcf tpaliu ptroucrfiarcpcrirct.
quidem pcrcxiguum cft alterum inco
parabiliter magnum:fcd utrunqj fmi t>c :cuolutione feculo:;^ qnib" ccr
tum. 3llud ucro tcmpo:i8 fpaciu^ q6 to fine coclufie uniucrfa fcmpc: in cu
ab initio aliquo pzogrcdiruj:7 altquo dcm o:dincm cadecp fpccicm fditura
tcrnnno cocrccrur:magnirudinc qua (^dapbilofopbi crcdidcrunt.c.p^.
tacuncp tcndatur comparatum illi

quoo inirium non babct:ncfcio utrii b 3lncaurcmfc pbilofopbi mtj


pro mininio an poriue pro nullo dc di buiue no alitcr putaucrunc
put.indum cft.lDuic cnim fi a f ne uel poftc rdebe dinbluc:nifi ut circuitus
brcuifTima figillatim momcnta de tporuj induccret:(^bu8 eadcm femp
numcro licctta
trabantur:dccrcfcctc fuifl^cnt rcnouata atcp rcpetita i rcru
ingcntiur uocabulum non inucniat natu:a:arcp ita dcicepe fo:c finc ccfla
rctro:fum zcdcundo^tang^fi bominis tioc aflcucrarcnt volumina rcnicntiii

diee abillo in quo nunc niuit ufc^ ad prctcreunfiuncp fcculo:um : fiue in

illum in quo narus cft dctrabas:qu3 mundo pcrmancnre ifticircuiruefic

doqj ad inttium ilU dctractatio pdu rcnnfiucccrtiettcruallieoacne toc


cetur.Si aute dctrabanfrctrozrue in cidens mundue cadcm fcmper quafi
fp.icio quod a nullo ccpit e)co:dto:n5 noua quc tranfacra i ucnruia funt e)C
dico figillati minuta momrauclbo biberct.3lquoludibrio pro:fu8 im
rarum:aut dicrii ju t menfiii aut ano mo:ralcm antmam ctiam cii fapietil

rum etquatitate8:fcd ta^ magna fpa pcrccpcritlibcrarcnon poflunt:cunte


cia:quantailla fumma comprcbcdit finc ccflfatione ad falfa beatirudincm
flnno:u:quc iam dici a quibullibct cS 1 ad vcra mifc:iam finc ccflationc rc
putato:ibu6: non potcft:quc tamcn deuntc.Ouomodo cnim vcra bcatitu
momenro^ minutarum detracnonc do cft:de cuiue nunq> ctcrnitarc conft
cofumit';-! dctrabantur bcc tanta fpa dirur: du5 anima ucnturam mifcria;
ciano fcmel atcp itc^ fcpiufq3 (} (egj flut impcritifl*tma vcritate ncfcit:aut

quid fit:quid agitur: quando nunq» ifclicifl"ima ibeatitudinc pcrtimcfcit:'

ad initium quoo omnino nullum pcr 2lt fi ad mifcriae nung' ultcrius redi
ucnitur.'0.uaproptcrquoo no8 mo tura c^ bie ad beatitudincm pergit:
qucrimits poft quincp milia i q6 am fit ergo aliquid noui tn tcmpo:c qo fJ

pl iU8 cjrcurrit anno:um:pofrent Tpo ncm non babct tcmpo:i8: cur non er
ftc:i ctiam poft anno:um fcxxetics mi go7ijmndu8:cur non i bomo fac
Ueo cadein curiofitate rcquircre fi tn tus in mundoivt iUi nefcioquifalfi
DVODECIMVS

cfrcu{t*afalfi9 fapictibua falbdbtjf damus.Semcl cnim cbriftos mortu'


<p comperti infana doctrina: tramitc eft pro pta.AtiB ntie.^fuigens autcm a
rcctiitineris cuitcntuztTlam quidam motit''.^ mors ei vltra
mo:tuis iam h
^illudquodlcgiturin libro falonto nondfiabitun^noB poft refurrecrio
nis:i vocatur ccclcfiaftes: quid e q6 ne fcp cum dno erimus:cui modo di
fuitipfumtquoo critt-r quid eft quoo cimus quoo faccr admonet pfalm":
factum efttipfum quod fia:-! non e o Xu domine fcruabie noe 7 cuftodice
ne rccens fub fole:ncc quifg' loquitur noe a gcncrarionc bac in cternu^.Sa
7 dicit boc Rouum cft^iaj fuit in fecuf rie aute^ iftie ejciftio pucnirequoo fe

quc fuerunt ante noB:p:opter boe ciz quitur.3n circuitu ipi^ ambulat. Ilo
cixitaa in cadem redeuntce:'? in cadc quia per circuloe quoeoptnanturc
cuncta rcuocantee:dictum itelligi uo oy:. vita eft recurfura^fcd quia mo taf
lunng^illc aut de bis rebua dijcitdc cft crrozie corum uia id eft falfa doc
quibus fuperius loquebatur: boccft trina.
dc generationibus alqs cuntibue: alt
ie vcnicntibue de folie anfractibue 6 i>c tcmpo:ali condinonc gencris
toircntumlapfibue:aut ccrtc dcom bumani q^ dcue ncc nouo confiUo cS
nium rcrum gcncribue quc oaunt'at ftituerit ncc mutabiU voUitatcc.pt^.
C0 occidunt.f uerunt eni^ bomince i
tcnoB^funfrnobifcum^crunt tpoft
nos ita quocp animantia vcl arbu q Uid autcm minJ eft:fi i bis ctr

fta.XDonftra quocp ipfa que inufita cuitibue errantce ncc adirti ncc
ta nafcuntur^g^uie itcr fe diuerfa fint cicirii inucniunt:q" gcn" bumanii atcp
7 qucdam eomm femel facta narret: iftan:a mo^taUtas ncc quo initio ca?
tamcn fecundum id q> gencralitcr mi (3ivi fciunt:ncc quo fme cUudat':qu3

racula t monftra (mf.vtio^ i fucriit do quide alritudincm dei penetrarc ri


crunnnec rccene i nouum cft vt mot» poffunrqj cum ipfc fit eternus i finc
ftrum fub folc nafcatttr.-Cluauie bcc iniiio:ab aliquo tamcn initio ej:o:fus

vba (^darn fic intellcjrcrint: tanqua? t cft tenipo:a:7 bommcm qucm nun^
predeftinationc dci iam facta fuilTc o antcfeccrat:fecitintempo:e nontaifi
niafapiene illc voluilTet intclligi:7 io nouo 1 :pcnrino: fcd immutabiU ete:
nibil recene fub fole. 3lbfit autcm a noc^ confiUo.Ouis bancvaleat aUi
rccta fidc:ut bie falomonie verbie il tudincm inucftigabilcm inueftigare:
loecircuitue fignificatoe elTc crcda 7 infcrutabilem perfcrutariifccunduj
mue quibue tUi ipatmi (ic cadcm te quam dcus bominem tempomkm
rum tcmporaliuntp :erum volumina ante quam nemo ung' bominum fu
rcpcti:vt vcrbigratia ficut iniftofc it:nonmutabiU voluntate in tempo:c
culo plato pbilofopbue in vrbe atbe condidit:? genus bumanum c^ vno
nicnfi n in ea fcbola quc acadcmia di mulripUcauit: quandoquidem pfal
cta eft difcipuloe docuit:ita pcr innu mus iftc cti prcmifilTet atcp diplTet:
merabilia retro fecub mulrum proU tu domine fcruabis nos atcp cuftodi
^e quide interuallie fcd tamen ctrtva cs nos a gcneratione bac ictcrnu:ac
7 idem plato i cadcm ciuitas: caden deifirepculTtfTcteos in quorum ftul

cp fcbola iidemcp difcipuli repetiti:7 ta impiacp doctrina nulla Ubcraridie


pcr innumcrabilia dcindc fccula rcpc 7 bearitpdinis animc feruatur etcrni
tendi fin(.3bfit iinqu vt noe tfta cre ta8:conrinuo fubqciens icircuituipij
LIBER

«mbulant.' Xanqf' ei durcretur. Oiuid ta cogitotdcprimUnt mc iS ttinp mol


crgo tu credis.fcntieiintellis.-^Tlunqd ta:q;unumquoocj:illi8 rrprctcr il

nam cjnl^mandu e(\ fubito dco pU laquodfo:renoncogito:rcmm cfti


cuilTc bomme faccrcquem nunq? an ucnire non poflum.Si dijrero fcp fu
tca infmiw rctro cinmtc fcaflct:cui iffc crcatura:cur dominus cflcr: qui

nibilnouiarcidcrcpotcft.inquo mu diie fcmpa cft:ncc dommueunq' no


tabilc aliquidnon eft.-' £t ne nos bec futt:fcdnuncillamnuncaliam paa
audicfcs aliqua foitc turbarct ambi (ia atc^ alia tempo:um fpacia:ncc alt
guitas ptinuo rcfponditad ipfum dc qua^ crcarori coctcrna^ cffc dicam":
umloqucn9:fccundumaltitiidine tu quod fidee ratioc^
fana condamnat:
am mftipUcafti filioe bominu.Scnti caucndumeft;ncfitabrurdum talu
antinquitbomiesqo putatrt quod ce ucriratie alicnum:mo:tale quidcm
ds pUcct opincntur t difputcnt:feciJ aliam pcr viae tcmpo:um ccdcnrc^:
dum sltifudincm tu:!m quam nullus aliam fucccdenrcm:imo:talcm rcro ri

pofcft noftc bominum: multiplicafti cffc cepifle:nifi cum ad noflrum fccu


filioe bominitm.Ualde quippc altu; bm venrum cft:quando t anc^cU cre
cft:7 fcmper deum fuine;T bomincm ati funrficoe rcctc lup ilU pnmu; fa
qucm nung' feccrat cj: aliquo tempo: ctarigniftcatautillud porius cclum
primum faccre voluificrncc confiliu^ dc quo dictum cft:in priripio crcauit
voluntatecp mutaflc. dcue cclum t tcrramcum tamcn no
fucrint anrccr ficrenr.ne immo:ralc3
fi fcmpcr fuiflfe dicanrundco coaani
3ln vt dcue (epa ct diie fiiiflc fem tflccrcdanrur.Siautcmditcro non
per intcUigarunacdctidum fit crcatu in rcmpo:e crearoe ef(c agcloe:fcd an
ra-y qj nunq'dcfu;flc cuidii.ircrunT tc omnia rcpc:a t tpfoe fiiiflc:quo;s

quomododicarorfempcrcatdqd dt dcue dominue cflcrrqui niiq' nifi do


ci non porcft coercmum.c.jn?. minue fuit:qucnrur a mc ctiam fi att
tc omnta tempo:a facti funt:rrmm fc

per pomcrunrcfl^e qui facri funt. "bic

e ^o quidcm ficiit dominuj dc rcfpondcndum fo:tendeatung? quo


om aiiqri diim non fuiflc dicc: dammodo non inconucnicnrcr fcmp
non audco:ita bomincm nanq> antca cffc dicarur. Ufcpadco aurcm if\i om
fuiflctcjrquodam tcmpo:c primu^ ni tcmpo'^ fucrunt: vt criam anre om
boic^crcatucfledubitarc no dcbco. ma tcmpo:3 facri funt:fi tamen a cclo
Sj cum cogito cuius rd dominue (e ccpta funt tcmpora:"? illi iam cranta

pcr fucrit:fi fcmpcr creatura no fiiit. le cclu5.3t tcmpus non a cclo uc^s
(i

affirmaj aliquid pertiefco; quia t mc 'rantccclumfiiit^nen quidcm inbo


ipfum intuco2:t fcriprtJ cffc rccolo. rie t dicbue t mcnfibue t anie. nam
O-Uie bominn potcft fcire confiliii ific dimcnfioncs tcmpo:alLum fpacio
da.-'?lut quie poterit ccgitarquid ae rum:quevfiratcacproprie dicuntur
lir dominus.-^^ogitationce cnim mo: tcmpOM: manifcftu? eft:^' a motu ff
talium timidc:7 inccrtc adinocntoea deram ccpcrint:vndc t dcus cum bcc
noftrc.£oimpribilccnim co:pns ag inftituact dinv.t fint infigna t in t£
graoat aiam t dcprimit tcrrcna ibita po:a t in dies t in annoe : fed in alt

tio fenfum multa cogitantc^. £vhis quo mutabili motutcuios aliud ante
igiiur cj in bac tcrrcna ibitationc mr' rius prctcncrit:aUu4 poftcriud (uc
DVODECIMVS

cdrerfc^eo^fiifiulelTc non poltant. temporetcmpu8fijit:ita noeft confe


Si ergo antc celum i agclicis morib" quen9:vtfifempcr fucrut 3geli:idco
tale aUqmd futt:'! ideo tempus il fiuic non fint crcati:vt proptcrca fcpn fuif
atcp angcli cj: quo facti funt rpalitcr fc dicaniur quia omni tcpozc fucnit:
moucbantunctiajricomni repoicfu 1 proptcrca omni tepoze fucnit: quia
crunt:quandoquidccum itlis facta nullo modo finc bis tcmpoza cffc po
runttcmpoia.OLuia autcm dicat no tucrunt.Ubi cnim nulla crcatura cft:
fcmpei fuinquod omni tempoic fuit.' cui" mutabilibus motibus tcmpota
Scd fi boc rcfpondcro dicctur mibi. pcragantur: tcmpoza omnino eflc no
Ouomo crgo non funt coctcmi crca poflunt.2lc per boc t (i iipcv fucrut:
to:i:fi fcpcr illc:fcpcr illi fucrnt.-Quo crcati funt.Tlcc fi fempcr fticrunideo
etiamcreatidiccndirunt:fifcmpcr fii crcato:i coetcmi funr.JUc enim fcmp
iflc intcUiguntur.^Jldboc quidrcfpo fuitctcmitatcimmutabili i(ti aurcm

dcbitur.'3ln diccndum 7 fcmp co9 fu funt.S^ idco fcmp fuifl*e diciit:


facti
ifle quoniam omni tepo:c fiicriit: qui quiaomni tempozc fucmnn fincqb'
cu tepozc facti funt: facti funt autcm tempo:a nuUo modo cflc potucrunt.
cum quibue facu funt tcmpoia:? ta Xcmpus aut qooniam murabilitatc
mcn crcatos.^Tlccp cnim t ipfa tcpo trafcurrit ctemitati imutabili non po
racreata cflc ncgabimuetquamuia 6 tcft cfle coctcmum.Jlc per boc ctiam
iti tpe tcmpus fuiflc ncmo ambigat* fi immoztalitas angclozumno trafit:

Tlam 7 fi non omni tcmpozc fuit tcm iam


in tcmpozc ncc prctcrita eft quafi
pU8:crat crgo tcmpus quando nullu no fit:ncc fntura quafi nondum fit:
crat tcmp".<lui9 boc flultifTimus di tamcn eozum motUB quibus tcmpo
^crit.-^^J^oflumus cnim rectc dicercrat ra pcraguntnr: q: futuro in prcterirS
tcmpus quado non cratrom3:c:aite tranfcunt:7 idco crcaroziin cuius mo
pu9 quando non crat bicrufalcj^crar dicendu no eft vcl fuiflc qood iam
ttt

tempus quando non crat abrabam: non fit vcl fururum cfle quoo nondii
crat tempue quando no aat bomo:^ fit cocremi cfle no ptit. Oiuaproptcr
fiquidbuiufmodi.lboflrcmofi non fi dcu8 fcmpcr dominus fuit;fempcr

cum initio tepo;i9 fj poft aliquoo te babuit crcaturam fuo driatui fauietc
pu8 fact" eft mud^ipoflumus diccrc c uemntamcn nondcipfo gcnitam^fj
rat tcmpusrquando non crat mund* flb ipfo de nibilo factam:nec ci coctcr
3ltucrocrattcmpu8quando nulluj na. £rat quippc anre iUam qnamuia
erattpus:taminc6ucnicntcr dicim'; nuUo rpc fineiU.i.non cam fpacio tra
ac fi quifg» dicat:crat bomo quando fcurrente:fed mancnte perpctuitate p
nulltt8eratbomo:autcratifte mud* ccdcns.Scd boc fi rcfpondco de qui
quando ifte non erat mundus. Si.n. rcquimntquomodo fcmpcr creator
de alio atq^ alio intclligatunpotcft dt fcmperfuitdominu9:fi crcatura fni
d aliquo modo:boc cft:ci-at alius bo ens no femp fuit:aut quomodo crca
mo:quando non crat ific bomo. ^ic tura crcata : i non porius acatori
crgocrat3liudtcmpu8:quldo none cocfna e fi fcper fuit/Uerco: nc faciU"*
ratboc tepus rccte poflum" dicc. 2lt iudicer afftrmarc quoo nefcio cp doce
vcro crat tcmpus qri nullum crat te q6 fdo.*Redco igitur ad id q6 creato
pu9:qui9 vel infipicntifl^im' dijrcrit.' noftcrfcircno8Voluit:illa vao que
Sicut crgo didmus creatum temp": vclfapicnriozibusinbac vita fcircp
cum idco fcmpa- fiuflc dicatur qt oni mifit:vrdomino perfcctis inaUa vita
LIBER

(cienii fcruauittultra utrce mcas ce ttones comm qut opera q: ctmtftate


profiteo2.Sedtdcoputam fine affir repetita p cofde fcmp volunt fcculop
matione tractadairt ^ hcc legunt: ui redirc circuitue.cjcvq.
deantaquibusqucfKonii piculie de
bcit tcmpcrarc ncc ad oia fe idoncos t lllud quocp non dubito: ante
arbitretur : potiufcp intclligantq' fit q> primus bomo crcat" eet n»
apoftolo obtempcrandum preaipicn g^ q\Mp bominem fuilTc^nec eundem
tifalubritcrvbiait.fi^ico autcm pcr ipfit nefcio:quibue circuitibu8:nefcio
gratia dci que data eft mibi omntb'* quoticne rcuolutum:ncc alitlalique^
^ fiit in uobie:non plus fapcrc cp 05 natura fimilem : nccp ab bac fide me
fapcrc:fcd fapcrc ad tcmpcrantiam:tt pbtlofopboium argumcnta detcrrct:
nicuic^ ficut dcue partitus eft mefu:a quozum acutilTimum illud putatur:
fidci.Si enim pro utribus fuis alaft quod dicuntnullainfinitaulla fcien
fans^fict ut crcfcendo plue capiat.Si comprebcdi. 2lc pcr boc dc
tia polTc

aiit uircs fuccapadtatis ejccedat: dcfi U9 inquiunt rcmm.quae fccit omht


cict antcg' crefcat. um finitamm omnce finitas apudfe
rationee babct:bonitas autcm cius
Ouo intelltgedil fit^mi(!a boi a nunq' vacua fuifle crcdcnda cft:ne fit

dco vita cim aut tpa cinAx.jyL tcmpotalie cius opcratio:cuiue rctio
foerit:ctcma celTatio:quafi peitucrit
q Uc fccula prctcrierint atcq> gc cum prioris finc initio vacationis:
nusinftirucrcl^bumanti mefa 9c propterea fit opcris aggrefTus ini
tcot ignozarc.Tld tii dubito nibil om tium.£tidconcccfTceinquiunt eade
nino creaturc creatori c(Te cocternuj» fempcrrepcti:cadcncpfempcr repete
t>icit criam apoftolus^tpa ctezna.ncc datranrcurrac:vclmancntc mundo
ca furura:fcd quod magie cll miradil mutabir2:qui licct nuny non fiicrit:
prctcrita:fic enim ait:3n fpcm uitc e^ 1 fiueinitio tcmpozis tamcn facrus e:
nequam ^mtfit:non mendajc dcus vclciusquocpozrut occafu fcmper
flntctcmpozactema.XDaifcftauit au iUis circuitibus rcperito fcmperqj rc
tem tempoiibue fuie vcrbti futi £ccc petcndo:ne uidclicet fi aliquando pri
dijnt rctrorq' fucrint tcmpora ctcma mum dei opcra ccpta dicunfipoie^ fu
q tamen non fucrot dco coetcrna.Si am fine inirio uacarioncm tan^ ierte
quidcm illc antc tcmpoza etema non acdcfidiofa:7 ideo fibi difpLccntem
folum crat:uemmetiam promifit ui danalTe quodammodo at(p ob boc
ta cterna:qua5 manifcftauit tempou mutalTc crcdatur.Siautem fempa 4
bus fuis.i.congmie. Quid aliud q» dem tempoialia fcd alia atcp alia pbi
i^crbumfuum.^^boce cnim vita ctcr bcturopcratu8:acfialiquando cti^
na.Ouomodo autcm promifit cum adbominem faciendum quem nun
bominibus vticp^mifcrin qui nddii cp atca fcccrat pcruenilTe:non fdcnti

crant antc tcmpo:a ctema:nifi quia i a qua putant non polTc quecuncp in
ipftus cternitatc:atcp in ipfo eiue ver finitacomprebendi:fcdquafi ad bo
bo ctdcj cocremo iam predeftinatio ram ficut ucntcbat in mentcm fortui
ne fijcu erat:quod fuo tpe futuf erat. ta quadam inconltanria uideatur fe
rilTc
q fedt.-p>o:20 fi illiciaruit' admit
Ctdc immutabiU cofilto autuo tafin4unt:quibu8 ucl manetc miJdo
luntate fidcs fana defcedatptra rdna ucl ipfd quocp :uolubilc8 o:tu6 fuos
DVODECIMVS

toaafuBeffdem drcuitibua iferftc quodncfdo quenadmodum ab bo


eadetpalurcpctuntunncc ignauum minepolTit intclIigi:boc proculdubio
ocium prefcrti taj longc fine initio di quoddidfpri* 1 poftcrT^in rcbus
utumitatisdco tribuitar nec iproai priua non epftentibue: 1 pofteriue
da tcmcritas opcrum (uo^. Ouonii cpftcntibue fiiit.^n illo aute^ non al
finoncadem rcpcranf; non polTunt feram precedentcm «Itera fubfcquea
uifinitadiucrfitatcuariata ulla eiu» mutauit aut abftulit voluntatem:fed
fdentia rprefdcntia cdprcbendi.^bae una eadetp fempitema 1 immutabiU
argumcntationce quibue imptj nlaj uoluntatc:rc0 quas condidin Tut pr<
fimpliccm pictatcmtut cum ilUs in cit U8 non efrent c git qfdin non fuczut:t
cuitu ambulcmus dc uia rccta conlt' utpoftcriue dTcntquando cffe cepc
8ucrtcrc:fi ratio refutarc non poffct: runt:bincrisquitaliauidcrc poffiit:
fidc8 irridcre dcbcrct . "buc acccdit mirabilitcr fo:talTi8 oftcndcns: q> no
q> in adiutorio domim' dci noftri bos eisindigucrinfcdcasgratuita boita
circuloe volubilce quoe opiniocofiit te condidcrircu fine ilfgc ctcmitate i

git:ratio manifefta cofringit.l^ic eim itio carcntc in non mino:e bcatitudte


majrfme iHi errant:utin cizantvi falfo permanfit.
ambula: q» vcro i rccto itinc malint:
q' mcntcm diuinam omnino immuti £ontra cos qni d/cunnea quc jnfif
bilcm cuiuflibct infinitatis capaccm nitafuntnecdd poffunt fcientia co
7 irtrtumcra omnia (inc cogitationis prcbcndi.c.p^iq.
fllternationc numcrantcm dc fua bu
mana mutabili angurtac^ mcriuntit. t lludautcjaliudquoddicilt:
£t fit iir:quod ait apoftolu6.£ompa nec dei fdentia que infinita fut
rantcs cnim fcmctipfos fibimcripfis po(Tecomprcbendi:rcftat ei8:ut dicc
n inrclligunt.Tla qr illis quicquid no rc audcanttatc^ buic fe vo:agini jpds
ui fadcndii ucnit inmcnrcm: nouo co dc impictatis imcrglrq' non omncs
filio fadunr:mutabilc8 qppe mentcs numcros dcus noucrit. £o8 quippe
gcrunt:p:ofccto non dcum qucj cogi fnfinitos cftcccmWmum cquoniam
tarenonpo(Tunt:rcd fcmctipfos ;pi\ in quocuncp rumero fmcm facicndii
lo cogttanrestnon illii fed fcipfoe nec putaueri9:idem ipfc non dico uno ad
illi fed fibi comparant. Tlobis aurej dito augcri:fcd quamlibci fit magu"
faa non cft credcrc ali£ affici deii cum Tquamlibct ingentem multitudincj
uacat:alit'cum opaturq: ncc affid di continens in ipfa jarionc atcp (cientia
cendue eft:tang' in dus natura fiat a nnmero:um:non folum duplicari vc
liquid quod anrcnon fucrit.T^antur rumctiam mulriplicaripotcft.jtavo
quippc qui afficitunt mutabile cft 6e fuis quifq3 numems piopriaanbus
quodaliqutd patitur. Tlon itaqj in terminafur:ut nullug co:um parcfte
du3 uacarionc cogitctur ignauia: dc cuiquam altcri poft^it. £rgo t difpa
fidia:incrtia:ficut ncc in cius opcre la rc3 inrcr (c arc^ diucrfi funt:7 finguli
bot conatup: indufWa. Tlouit quicf quicp finiti funt:7 omncs infiniti fut.

ccns age:T agea quicfccrclbotcft ad 3ta ncc numcros prcpter (nfinitatem


opu9 nouum non nouum fcd fepiter ncfcir omnipotcns dcus:^ fi ufcp ad

nu adbibc cofiliu:ncc pcnitcdo q: pzi'* quandam fummam numero:um fcie


1 (i pri" cdTauit 7 poftcriuf» opat" eft: tia dd pueit:7 cctos ignotanqs boc X

ceffauczaticcpit face q6 ii fecerat. S5 demcnrin"tmue di^eczii.^Tlecftuclcbut

^
.

LIBER .

ifticontcndercti numcros cos diccrc xxi fltcp ftUa ozdinatft difltfitudic^cur

ad dci fcienriam tion perrinerc:apud rcntia:as dunrapt 4 cx miferia Ubc


quos plato dcii magna auctoitatcco rafin fua bcata imoztaUtatc finc fme
mcndat mundu numcris fabricante. manetib^^an ita dicat'fccuU feculo^:

1 spud no9 deo dictum lcgirunomni ut itcUigat^fecTa i fapietia dci icocufla


fl in mcnfura i numcro a pondcrc di (labilitatc mancntia ifto;^ quc cu^ te
fpofuifti.bcquotpropbctadic qui poic tranfeiit tag' clTicictia fcculomj
profcrt numero fcculum.£t faluatot diffinire non audco.foztafl^is cni pof
in cuangelio.£apili inquit ueftri om fitdicifcculumq ftJt fccula:ut nibil
ncs numcrati funt. Jlbfit itacp ut du aliud dicatur fcculti fccuU g» fccula fe
bitcmusrq' d notus non fit omnis culomm:ficut nibil jUud dicimr cclu
numcrus cuius intcUtgcntic ficut in cdi cp ceU cclozum.Tla} cclii dcus uo
pfalmo canitur:non cft numcrus. 3n cauitfirmamcntum fupcr quoo funt
finitas itaqj numcri^ij^uis infinitomj aquc:T tamcn in pfalmo i aquc inqt
numcromm nullus fit numcrue:non qucCupcrcelosfuntlaudcnt nomcn
cft tamcn incomprcbefibilis ci cuiua domini.0.uid crgo iftomm duu^ fit:
intcUtgcnrie rion cft numcrus. OLua an prctcr bcc duo aUquid aUud dc fe

propter ii quicquid kiz comprcbedit curfcculorum pofl^it irclfi: profundif


fcientis comprcbcnfionc fmitur: pro fimaqucftio cfi.Tlcqj boc quoo nuc
fecto 1 omtiis ifiniras quoda icffabili agimue impcdir:fi indifcufla inrcrint
mooo dco finira cft:quia fcienria cius differaturfiueaUquid inea diffinize
ipfi incomprcbcnfibilis non cft.Oua ualeam":fiucno8 faciat cautioicsdi
re fi infinitas numcromj fcicnticdci ligcntioz ipfa tractatio: nc i tara ob
qua coprebcndimr cfleno potcft ifini fcurirarcrcjtaffirmarc tcmcrcaU^d
ta:qui tandc nos fumus bomuculi:^. audcam^.Tlunc cnim contra opinio
cius kisnxiz Umitcfigcrcprcfumam": ne difputam" qua iUi drcuitus aflezii
diccnres g' nifi eifdem circuitibus te tunquibue fcmper cadcm p intcrual
pommcadc tcmpoulia rcpctanmr: la tpum ncccfl!c cflc rcpcti epftimait
non porcft deue cuncra quc kdt fprc tur.Ouclibet aiir iUarum fercnriam^
fcirc ut faci3t:uel fcirc cum fcccrit: cu de fccuUs fcculozumucra fiKad bos
ius fapientia fimplicitcr multiplep:'? drcuirus nibil pcrunct:quonia5 fiue
unifoJmirermuUiformis:ram incom fecula fcculozum fint;non cadcm rcpc
prebenfibiU comprcbcnfione omnia tita:fcd altcru q: altcro conqcionc or
incomprcbenfibiUacomprcbcndir:ut dinarifllima procurrcnria: Ubcratozii

quccunquc noua t difl^imiha confe bcarimdinc finc uUo rccurfu miferia


quenria prcccdcnribustfi fcmpcr facc rum ccrriflTima permancnrc:fiuc fccu
ucUct: inoidinata i improuiia babe b fcculozum ctna finc tepozaUii tan^
rc non poflet:ncc ca preuidcrct q: pri dominaria fubdirom drcuims ilU ca
mo tcmporc:fcd eterna prcfcicnria? dercuolucrcalocumiibrir:quos ma
tincret. ximc rcfclUt ctcrna uita fanctof

£>e fccuUe feculo:um.c.)ap. i>eimpictatcco:u qui aflcrunta


nimas fumine uerccp bearitudinia

q Uod utrum ita fadat:T conti partidpes iterum Atcp itcrum pcr dr
tinuata fibi cdncpione copulcn cuifustepo^adcafde miferias labo
tur q appelUt'fccula fecaloium: aUa refcp reditura8.c.^)c.
DWODECIMVS

q Uomm
enim aares ptozum fc cognofcftur.Stautem dtcunt ncmf
rtntportemenfam tottantifcp nem poflc ad illam bcatitudincm per
caUmitatibua uitam: (i tamen uita ucnirc:nifibo0circuitu8 ubi beatitu
iftadiccnda eftqucpotiusmowcft: do 1 mtfcria uicilTim aUcmant tn bu
ita grauis ut mo:8 que ab bac libc iu8 uitc crudttione cognoucrit: quo
rat moztis buius amozc timeamr: modo ergo fatcntur quanto prtjfcp
poft tam magna mala tancp multa amaucrit deum;tanto cu^ faaUus ad
borcndartandcm t aliquandopcr uc beatitudinem pcracntum5:qui ca do
•ram religioncm atcp fapicntiam cj: ccnt qmbue amo: ipfc toipefcat.^Tlaj
piata atcp finita:ita pcrucnire ad coti quie non rcmtfTiue i tcpidiue amct
fpcctum dci:atcp ita fieri bcatum con eum:quem fe cogitat ncceflario defcr
tcmplatione incoipojcc lucis: per par turum:tcontraciu8 ucritatcm fapt
ticipationc} incommurabiUs immor tntiicp fcn(urum:7 boccum ad dus
talitattd eiuscutudadipifcendeamo plcnam pro fua capacitatc notitiam
tc flagramusrut cam quandocp ncccf bcaritudinie perfcctione pemcncrit:
fcfit dcrcri^^zcosquidcfcrunt ab il quando ncc bomincm amicum poflit
ta ctanitatc: ucritatc: fclicitatc dcicc quifcp amarc fideUter:cui fe futumm
toB tartarce moztalitati: turpi ftuUt nouitinimicum.^Sed abfit ut uera
tic: miferqe c^ecrabilibue implcan: ftntquenobie minantur vcram mifc
ubidcud amittafur:ubiodiouciira0 riam nunquam fmicndim: (ed intcr
babeatur: ubi per immundas nequi pofttionis faUe bearitudinie fcpc ac fi
tias bcanrudo qucraiur:T boc idcm ncftnemmpcitdam.Ouid cnim ilU
fttcp idem fine uUo ftne prioftim t bcatirudincfalfiuB atcp fallacius; vbi
poftcriomm : certie intcruallis i di no9 futuroe mifcroe aut in tanta vc
menfioib" feculojt factii ee i futurti: ritarie lucc nefciamue:aut m fumma
'/boc jppki ut poftint dco circuitib'' fcUcitaris arcerimcamue.Si cnim fu
deftmns cunnb" fq?cr arcp rcdcunri mnm ibi cabmitarcm igno:aruri
b^^pcrnuefalfaebcaritudmes t ue fumue:pcnrio: cft bic noftra mifcria
rae miferias alrernari qutdc fcd tn re ubi futuram bcartrudincj nouimus:
uolutionc incdTabili fcmpitcrna6:no fiaurcm nos illic cladcs imminene
ta ce opera fua:quoniam necp a facie non latcbit: bcariue tempo:a tranfi
doquicfce:nccquicfccndo ponTitquc git anima mifaa quibue : tranfactts-
infmitafunt indagarcf Q.u\q bccau ftd beattrudinem fubleuctur.q' beata
diat--'49 crcdat.^quie ferar/OLue fi ue quibue tranfacrie in mifcriam rcuol

ra elTent:non folu taccrcnrur prudcii u»tur.2lrcp ira fpcs noftrc infclicit»

tius: ucnictiam ut quomodo ualco tie cftfeU)c:7 fcUcitaris ifcUj:, Un fic:


dicam q6 uolo: docti'' ncfciietu:. Tla ut q: bic mala ptatia patimun ubi me
fi bec ilUc i memoria non biicrim'': -z tuim" imiiicntiaiuen" fcmp miferi y
idco bcati crim^^cur bic pcr comm bcari aUquando cflc pofftmue.Scd
fcicntiam grauatur ampUus noftra quoniam bcc falfa funt clamantc pic
miicriiiBi autej ibi ca ncccftano fci tate: couinccnte ucritate: illa cni^ no

turi fumu6:bic faUcm nefciamue: ut bia ueracircr promirrirur ucra feUci


btc fcUdo: fit adcp
qrpcctatio q> lUtc tas: cuius crir fcmpcr frincnda t nul

tio fummi bonuqn bic ctema uita co lafelicitatemmpedace:ta fecuritae.


fequcnda c^pectatur:ibi autem bcata uiam rectam fequcntcs que nobia
fed non etcrna quandoq^ amittend^ cft cbriftue : co ducc ac faUiatou::
LIBER

a aano n incpro impio:;s circuitu (rcr fibi noul mifcril quc no cfTct impro
ftcUimcntcncp aucrram^.Si cni^dc uifa diuinc p:ouidcnric:ut banc quo
ifhe drcJitibue i fmc cdTationc altcr cp inrerum o:dincm includcrct:-: ab
nanb' itionibus n anima
rcditionib" bac eam non improuide Ubcrarct:q
ru:"PorpbyriuB plaro^ic" fuo:um opi tadc temcritatc bumanc uanitatis au
nioncm fcc^ noluirfiucipfius rd ua dcm" ncga: diuinirare face: poftc rca
nitate pcrmotu8:fiueia tpa cbriftia non ftbi f^ mundo nouae^quae nccp
na rcuerit^tt dccimo comc
q6 i libro antca fcccrit ncc unqua biicrir impro
moraui dicere maluit:animam^ptcr uifae.^Siatitdtit Ubcrarae q'dcm ani
cognofccnda mala traditam mudo; mas ad mifcril n rcucrfura6:f; cum
ut ab ds liberata atc^ purgara: cum boc ftr i rcbus nibil noui ficri:qin fc

ad pnrrem rcdicrit nibil uUcrius talc p aUc arcp aUc Ubcrarc funr i Ubcran
patiaf^quanto magis no8 ifta inimi ftlibcrabufibocccrtc conccdunt ii

cl cbriftiane fidei falfiratem dctcftart nouae animae fieri:cjbu8 fit 2>


ita cft
flcdeuitaredebcm". "bis aiJt rircuiti noua noua libcratio.Tll fi
mifcria i
bu8 euacuatis atcp ft-uftratis: nulU antiquas cas diit ce i retro:fiJ fcpit
ros copcUctio putarc non
neccfTitas nae:^ ex quib" quoridic noui ftlr bo
b:c initiu rpis cy q ccpit e^c gen" btt mic8:dc quo:ij co^jorib" fi fapicnrcr
m3nu:q: pcrquos circuitus ni
nefcio uijccrir ita libcrent':ut ntiq' ad mi(m.
bil fit i reb" noui:q6 non i antca ccr «8 reuoluant": cofcquetcr dicturi fiit
ris intcruallis tpm fuerir i poftca fit infmitae.Oultuflibct nancp finitus
fururum.Si enim liberafania ri rcdi nitents fuiffct 3nimarti:iftnirie raro
tura ad mifcriae:ficur nunqua antca fccuUs fufficcrc non U3lcrct:ut cic lUo
libcrata h hi in illa aliquid q6 antca fcp boics ficret quo^ecnt anie ab if
ntJqua fcm e:7 boc quide ualde ma ta fe^ mo:taUtate ltberandc:niig' ad-
gnum.i.quc nilg' ei dcfmat etema fe. camddnccpsrcdtrurc.Tlcc ullo mo
licit.is.Siaurinnafura imorrali fit do cfphcabunrquomd in rcb" quaa
tanra nouirae:nullo :cpcrir3:nullo :c dco notJs ce:eo cp finr ifinirc : no uo
pcrcndacircuirurcurin rcbus mo2ra lunr^infinit" firniierus anij;r. <lua
talibus ftcri non poneconredirur.-^Si ^'irc: qm drcuirus tUi iam c):plofi f^:
drir non fieri in aia bcarirudinis noui c^b" ad eafde mifcrias ncccffario pu
tarem:qrfi ad cam rcucrrilfin qua fep tabafaia redirura: q'd rcftat ?ucieri'*

fiiir:ipfa ccrre libcrario noua fit:cum pictati q' credcrc no dc


c(Tc ipofTibile

de mifcria liberatur in qua nuq' fuit: 0:1 Ci q nunqulfeccrit nouafaccre:


1 ipf2i mifcricnouitas iea facta eftq n ielTabiU prcfcicntia uolutatem mu
nunq» fuit.lDcc autem nomtas ^i non tabilcm non babcrc.-^Tbo^ro autcm u
ireb^quediuina^uidcntia guberna trum animarum Ubtratarumnccul
tur:o:dinc f^ cau poti" ucnit:ubi funt tcrius ad mifcrias rcdirurarum: nu
illi dctcrmiari dimeficp drcuit" i db" mcrue poffit femper 3ugcri:ipfi uidc
nulb noua fiunt:f5 rcpctut'cade q fu rintquidcrcrum nouirarc cobibctt
crut.-^Siaut^bccnouitae abo:dina da ram fubnUrcr difpurant: noe ue
tione diuinc prouidenrie non cjrdudi ro raciotinarioncm noftram erutro
tunfiuc clara anima fiue lapfa fit:
fit c^ larcrc rcrminamua. Si cnim po
pofTunt ftcri noua que ncc^ antca fca tcft: onid caufe cft:ut ncgcmr crcarf

finnnectriarcr» o:dine alicna finf, poruifle qaod nunquam antca c:ea


£t ii potuit anima p iprudetiam face tum cfTct:fi Ubcrararum anunarunt

«sr'
DVODEaMVS

nttntcms qiu ntincp antca fu(t non fo literuiucretUTjidinis fcru": ctcrnocp


lum factus cil fcmel: fcd ficri nun^ 6 poft mo:tcm fuppUcio dcftiatue: vnit

fmet.'5i autcm opotct ut certua fit U ac fingulum crcauit;non vticp folum


Ubcratarum aliquia numcrua anima fine bumana focictatc dcfacndum^fj
rum quc ad milcriam n\xnq> rcdcant: VI co modo vcbcmcniiue cicommcn
nccp ifte numcrue vUcriua augeatur: darctur ipfiue fodctatis unitas uincit
ctiam ipfc finc dubio quicuncp crit a luncp conco:dic:fi non tantum intcr
tcvtio^ nunq> fuit:qui profecto crefcc fenature funiliiudinc:rcrum cognari
re 1 ad fue quantitatis tcrminum pa onie affcctu bomincs ncctcniur: qua
non pofTct initio.
uenire fine aliquo do ncc ipfam quidcm fcminam copu
<laoo initium quoniam antca nun landam viro ficut ipfuj crcarc iUi pla
g^ fuit:boc crgo vt efrct:crcatU9 e bo cuit fcd ej; fe ipfo:vt omnc ejc bominc
mo antc qucm nullus ftiit. vno diffunderctur gcnu9 bumanum.

&c conditionc vniue primi bomi <!J?prefcicritquem primum dcus


ni8at(pineogeneri9 bumani.c.)cjci. condiditpccc3turum:fimulcp preui6
rit:quantum piorum populorum q:
b 3lc igitur qucftioc difficilUma ciu9 generc in angcUcum confo:tium
propteretcmitate dcinouacrc fua clTct gratia tranflaturu^.c.^jcg.
antis fincnouitatc aUqua voluntatis
quantum potuimue cj:phcata: none n £cigno:abat deus bominem
arduum viderc mfco fuilTc melius q6 pcccarurum: i morti iaj ob no
factumcft:vtc^vno bominc que pri ^ium morituros propagaturu^^eocp
mum condidit muUipUcarcc gcnus
: progrcfluroe pcccati immanitaic mo
bumanum^gjfiidincboalTci apluri tales^vt luriug atqj p.ic3tiu9 inicr fc
bu8.Tlam cum animantcs aliae foU rationalis voluniaii^ qcpcrteg beftie
tariaa 7 quodammodo foUuagas id fuigcneri9 viuercnirquaru^ejraquis
eftquefoUtudincmmagis appctant: 7 icrrie plurimum pullulauit C)co:di
ficuti funt aquilc mdui: lcones: lupu um:q>bominee quo2U5 genus ej: vno
n quccunqj aUa ita funt: alias vcro eft ad commedandum concordiam^

grcgce inftituerit : que congrcgate pagatum.Tlecp emm ung? intc: fe lco


atcp in gregibus maUnt viucrc:vt fiit nc9 aut inter fe dracones^quaUa boi
columbe:fturni ccrui:damule i ccma. nee bclla inter fe gcflcrunt. Scd pre
buiufmodi:vtruncp tamcn gcnus no uidebatciiamdcuegratia fua popu
cjrfiiigulispropagauitifcd plura fif lum pio:um in adoptioncnt vocaclu:
iu(Titcj:iftere.t)ominem vero cuuis rcmifl^ifcp pcccatie iuftificatu^ fpu fac
naruram quodammodo mcdiam int to fAnctis angeUe in etcma pacc focia
angcU)9 bcftiafcp condcbat:vt fi crea dum^nouifl^ima inimica motc dcftmc
tori fuo tanq' vcro domino fubditua t3:cuipopulo cfl*tt buiue rci confidc
precepvum eius pia obcdicntia cufto ratio profutura:(y cj: vno bomiue de

diret:m confoztium tranfirct angeU ue ad commendadum bominibue y


cum:finemoitcmcdia bcatam imo: cigrata fiietiaminpluribue vnitas
talitatem fine uUo termino confecut". gcnue inftituiflet bumanum.
Si autcm dominum dcum fuum Ubc
ra voluntate fupcrbe ac inobcdientei £>c natura bumac animc cratc ad
vfueoifcndcrccmottiadditus bcftia imagincm dci.c.)r)cig.
.

LIBER

f £dtergod<^us bommetn ad bUs bomo precipuum dqfc^ ipfts co


imagincmt rxmiUwdmcj fua. gnitum tencret locum ft lupcrftitione
Xalem cfppe ilU.dmma creamt:q pcr creaiiit qua qrijit:vii iuftevidcatu: (a

roiteatq) tntelUgena otnnibtis cfTet cra 1 facrificia faccquafi cdditonb"


prcftantio: animaUbus
terrcftrib" r . fut'9:facile carcbunt et buius opinati
naianUbue i volanUb^^que mcntem onia errore.Tkcp enim fas cft vlUus

buiofmoi non babcrcnt.£t cuin vira naturc quaUbet minic motaUfcp crc
terreno^ fozmalTct e)c puluerc:eicp ani aioremfuumnifideum credercacdi
mam qualcm dijn:ftuc quam ia^ fece ccrc antcq; pofl^it intciri.2lngcU autQ
rat fufflando ididiffcnfiue potius fu/ quos iUi deos Ubentiue appcUant:et
flando fccifl*et:enn£p flatUm quej fuf riadbtbetvcliunrivclpermtni opari

flanoo fecit.nam quid eft aUud fuffl* oncm fuam rcbua que gignunt' i mu
re q> flatutn facere;animam bois effc do:non cos dtcimus creatoree aiaUii
voluifret:cti3m coniugcj ilU i adiuto ^ nec agricolae frugium atc^ azbdf
rttJgcnerandiejceiuslareoffc dcn-ac
to fccit vt deus.Tlec^ enim bec carna Omnium naturam i omnlii fpcj
li confuctudine cogitada ftit: vt videi vniuerfecreamrcnon ntfi opcrc dei
folcmus opifices c^ materia quacilq^ formari.c.^.
tcrrena cozpozaUbus mcbrie: q5 ,ar
tis tduftria potueriit fabricatcs.ZJDa c UmcnimaUafit fpcs q adbi
nus dci potetia dei e:qui etviftbiUai betur epinfccuecuicoc^ matc
uifibihter operatur. Sed bcc fabulo rie corporali:ficopanturboic8figuli

fa porius g^ vcra cfle arbitrant':(i vir 1 fabriiatc^ id genus opificca qui et

tute 1 fapictia dei qua nouit i potefl pingofrcffingutformas fimilcecor


et fine fcminibus ipfa ccrtc facc fcmi poribueanimaUu^JaUavero qucitu
na:e^ bis vfitatis i quotidianis mcti iccus cfliciented caufas babet de fcczc
untur operibus.ca vcro que primit" i to 1 occulto naturc viucnris atc^ itcl

ftituta funt quoniam non nouerunti gentisarbitrio:qucnon folum natu


fideUtcrcogitant:quafinon bcc ipfa ralcs corporum fpecies:vcrum ctiam
quc noucriit de bumanis cdceptibua ip(ii6 animantium animas dum non
arqj partubue: fiet iijeyptis narrare fintfacit:fopradicta illafpecics artifi
tnnicredibilioza vidcret^g^uie i ea ip cibus quibufcp tribuatur.bec autem
fa pleriqp magis nature coiporaltb'* aUera non nifi vni artifici creatoriT
caufis g> opib" diuie metis aflignent. pditori deo:qoi mundo ipfo i ange
los-fine vllo mundo i finc vllis angc
3ln vlUus urminime crcaturc pof lis fccit.^lb iUd enim vi diuina quc 6i
fint dici angeU creatoree.c. jcxiig. um reru5 diuifiua i:vt ita dica : effec
tiua eft:que fieri ncfcit fed facere:a q
f £d cum bis nulUim nobis eft acccpit fj3em cum mudus ficret: i ro
i bis Ubris negO£iu:qui diuina tunditas ccU i rotunditas folie^eade
mentc face vfcurare ifta non crecUjt. vi diuina i effcctiua qui fieri ncfcit f^

3Ui aut qui platoi fuo crediit:non ab ocu


facerc acccpit fpccicm totunditas

illo fummo deo qui fabricaius itm li1 rotunditas pomi: i cctere figurc
di5:f5 ab alqs mioribus quoe quide^ naturales quas videm' in reb" 4^u(
ipfc creauerit pamiflfu fiue iuflu ctus cp nafcenribu6:nd cp^infcc' adbibai
atdli^facticlTc cunctd mortalia:inci fcdmtimacreatohs potetu iiipf.
DVODECIMVS , 1

celuttcrraego ipleo:? caC fapiltta k t»el talc eflecfj jwoifus e(Te ri P0IT5.

efl quc atcingit fine vfc^ ad fincm for <lttapropter fiin^iUa fpecie quafo
titer!'Z difponit oia fuauiter .'Proind rinfectts corporaUbus opifices reb' C

factiprimicusangclifiboiurmoi tni ponutvrberomatvrbem alcjradria


.fuftenumpreboerunt creatou cetera non fabroB 1 arcbitectos f^ zges quo
factenti nefcio^ncc tribue lUis audeo p volouie pfiUo 1 ipeuo fabiicatc (i:
quod forte non poflTunt: ncc debeo dc illam romuUim iUam aUjcandru^ ba
rogare quod polTuntXrcacionem tn buifte dicimus condicorcs: g^co poti*
conditionemcp omnium naturarum: iiniti deo debem' conditore diceze na

qua fit vt omnino natui fmt ds quo turarom qui necp ej: ea materia fac a
cp faucntibua non facietibus : ilU 60 Uquidquaipfeii fecait:ncc oparioe
tribuo cui fe ctiam ipfi debere:^ funt b5 nifi quos ipfe creaucrit:^ h potcn
cum gratiarum actione nouenit.Tlo tia fua vt ita clicam fabricatoriam re
folum non dicimua
igitur agricolas buB fubtrabat:ica non erunt ficuc an
fructuum quoruncucp creatores: cuj tea q> fieret n fucinti^B^ ate dico:etni
legam" nccp 4 platat eft aUcjd: nec^ 4 taccnontpe.^luie.n.aliuB crcatorc
rigat:fed 4 icremru dac dc^-Sj ne ipfa tpum:nifi qui fccic ca quo:p motibua
quidecerra ^uis mafomniu fcciida currcrcnt tempora.
uideatur:que gcrminibus eijpetia,p
mouct 1 fijcaradicibue contincc:cunt beplatonicuopinionc qoa puta
itidcm legam" dcue lUidat corpus uerunc angclos quide a dco coditos:
quomodo volucrit:i: vnicuiqs femi fed ipfoB cf^c bomanorum co:po}j p
num^priumcorpu9.3ta nccfemma iitoreQx.]q:vu
fui puc:p^creamce appcllai debem":
fcdpociusiUu ^cuidam fuofamulo i Xa fane plato minorce t a fu
dij:lc:priu8fg' te formarcm i vccro no mo deo factOB deos cffecoca
ui te .£t quauis an:ma fic uf fic cffec cevoluitaiaUuccccro;2:vt imoztalcj
ta prcgnantis valeac aliquib" vclut in parte ab ipfo fumeret^ipi vcro moica
duere quaUiaiib'' fetu:ficut 6 uirgia le atte]cerot."Pioiii aiaru niaruj eo3
variatis fecit iacob vt peccora colof c crcatorce e(Te no!oic fcd corpop.Uii
vario gigneretmacuza tamcn illa que qm porpbfrius propcer anime puga
gignitur tamipfano fccinynccipfft tionemdicitomnecorpue fugiendu:
fefecit.Q,ueUbetigiiur corporalesC fimulc^ cu fuo platoe alqfc^ platoicis
fcminalcB.caufegignandis rcb" adbi 4 imoderacc ac iboneftc ui
fentit:eo8

.bcacunfiuc operaciontb'' angclorum ad corpoa


jrerinc^p^ Uicndas pcnae

autbominum aut quorunciicp aniali rediremorcaUa.platoquideet bcfti


um:fiucmariumfcminarucp mijcnoi 8ru."P)orpbfrm9 tantumodo ad boi
bus qUbct ei defidcria motuivc ani nufeqtcos^vtdicatdcos iftosquos
me matria vakant aU^d Uneamecof a nobiB volnt quafi paretCB tpoito
0ut colo^ afpgc tencris mobilibufcp rcs n:09 coU:nibil ee aUud q^ fabros
coceptibtt8:ipfa9 oio riaturas que iic ppedii carceru uc n:o^:nec iftitutoes
vclficinfuogencreafficiatur.ii facit fj incUifores alUgatozefqj mos ergaf
mfifttmu9deu9:cui' occuUa potecia tuliserunofistgrauiflTimis vicuUs.
cuncta pcnetrans icotamiabiU piitia 2lut ergo definant platoici penas aia
quicquid aUquomo eiing^
facit clTe corporib" comiari: aut eos
rii ej: iftis

runcuncp e:qt nifi fdcimtc iUo non ta Bobis deo8 coUdos no pdicct:quo;)t i
UBER

nobfsopflrioncwg^tum po(Tum**fu crcdijnt:nulla facta prodigia dcbcnt


giam" 7 cuadam" bortaticii tn fit v crcdcre.Tlecp.n.t ipfa (i vfttato natu
trunq? falfilTimumiTlam nccp ita lu re curriculo gtgneicntur: prodtgia di
unt pcnas animc cum ad iftam vita^ caentur.Ouid aut ta fub gubcrnari
pcnalcm dcnuo rcuolnuntur:7 omni one diuic^utdctic : q^uis coru^ caufa
um uiucntmm fiue in cclo fiue iu tcr monftra gignuntuj.-^Iltt cjdl
latcat^gj

ranuUuecftconditor:nifi9 quo fac pfalmue faccr.Ueiic i vidcte opa do


ti funt cclum t tcrra.Tla^ fi nulla ci mini q pofuitprodigia (z tcrram.£ui

cft vmcndi m boc cozpote nifi propte: ergo ey: latcrc viri fcmina facta fit:'^

pcdcda fuppUcia.quomodo dicit ide bocprimumquodamoprodigtii ^d


plato ahtcr mundum ficri non potuif prcfugaucrit:a(io loco q^tum mc de''

fc pulcbcrrimum at(p optimum:ni(i adiuuarit dicam.


omnium animalium id e immortaliii
7 mortaltum gcncribue implcrctur;' 3n primo boic orta fu((Te ocm plc
Si aiJt noftra inftitutio qoa vel mor nitudine gcncris bumaiiq prcuidtt:
talc9 condttifumus diuinum munus dcus quc pars bono:ada ctTct pmio:
clliquomodo pcna cft ad ifta corpo:a q dananda fuppUcio.c.jcjcv^.
id eft ad diuina bcncficia remcarC^t
fideuequod afftduc plato comcmo n UncquomamUbcriftedaude
rarficut vniucrfi mundi ita oiii aiali pmi
d" eft:m boc prio boic qui
Dm fpce ctcrna intcUigcntia ptiebat: tus factuB eft:iidu (|de fm euidctiam
quo non ipfc cuncta condebar/Sn ali ia tn fecundum dciprcfcicnriam:c)C02
quozum cilTc artifcj: noUct: quo:p; cffi tas fui(Te e;ciftimemue in gcncre bua
cicdorij artc icffabif cius i incffabiW no focictatcs tanq? ciuitatce duas.
laudabihe mcne baberetfUOciito igt £]ciUo.n.fnturicrantboies:al9 meX
vcra eff rcligio: que mundi vniuerfi angcUs in fuppl!cio:alq bonis ipmio
eumaialiuinq} vniucrforum boccft fociandi: q^uts occulto dci tudicio: f^
7aia?M;corpo?i^conditore agnofcit; tii iufto.Cii.n.fcriptvi fit:vniueife vie

«z quibue tVenie precipu


prcdicat.3ii drii mifcricodia i vcatas: ncc iniufta
U9 ab ad cius imagincm bo prop
illo eiue gratia:ncc crudcl' pot ce iuftiria.

tcr ca cam qua dijx.i fiqua fotte alia


maior latct:factU9 eft vnu9:fcd non £
lici" for.Tlibil.n.c q> boc gen" tadif ^urelq auguftint dc ctuita
coidiofum vitfo.ta focialc natma.TU tc dei Ubcr icnittfdccim".
q; comodius contra vitiu difcodie vf
caueducunondu cpflcret:vcl fanan &cIapfuprimorum bomiitnmp
dii cum«j:titi(ret:naturaloquerct'bii quc5 eft contracta mo:taUtae.c.pmri.
mana:^ recoidationcm iUi' parcnris
qucm ^ptca deus voluit creare vnuj 3e-p>££>3X36
dc quo mftitudo ^pagarct": vt bac ad de noftri fccuU
moitioeet i mftis pcozs vnitae ^uarc qcortu idc ini

tur.OLuod vero fcmia iUi e)c eius late e rio gcncris btia
factacll:ctiambincfati9 fignificatu^ ni difficilUis q
eft q» cara mariri i vjcoris debcat eflfc fhonibus: nunc
coiuncrio.tJcc opera dci proptcrca ft' iamdclapfupti
vtup inufitac«i:quia pria:4 auciftaii tni bominis im
ERaVSDETIMVS

mo primomm bomfnumrt de origic atatii fenricnfcp cruciatur.Tll illa pe


flcpropagincmoms bumanc difptt na vltia ac fempitna: de qua fuo loco

tationibus a nobts illituram: rcrum diligenrius diflercdu cft.reae mo» a


ordo dcpofcit.Tlon cnim co modo q nie drq: n viuit ej: deo: mors autcm
angelos condidcrat dcue:ita codidic corporis quo na modo:cum viuat c]c
1 bominc9:vt ctiam fi pcccalTcnt mo aia.Tlon.n. alitcr poflut ipfa copoza
ri omnino non poflcnt:fed ita rt per lia quc p* rcfurrecrionem fiitura funt

functoeobedienricmuncrcfine inter fcnriretormcta.2ln q: vita qualifcun


uentu mortis angcUca immortalitaa qj aliquod bonuj e:dolor aut mald:
1 beata cternitas fcqucrctur:inobedi idco nec viocre corpus dicedum t.in
entes autem mozs amplccterct dana quo aia no viuedi cacft fcd dolcndi^
ttonciuflifTima:quodctiamm libro Uiuit itacp aia q: dco cn viuit bene;
fupcriore iam dipmus. non.n.pdt benc uiuere:nifi dco opan
rc in fe quod bonum cft.Uiuit aurcj
£)eeamortcqueanime fcmperr corp" cii: aia:cum aia uiuit in covpoic.
truncp victurc acidcre poteft: % ea cui fcu viuat ipa fcu no viuat qc dco.3m
corpus obno)cium elic.q. pio:^ nanc^ i corporibus vira n aii^
fcd corporu vita cftiquam piitcis aic
f £d de ipfo gencre moris video ct mortue boc cft a dco defcrte: quan
mibi paulo diligcntius difcrcn tulacuncp propria vita cj: qua eriam
duj.Ouauis .n.bumana anima vc:a immortales (i no
pfcrrc.Uc
dcfiftete

riterimmortalis pcrbibcatur: babet rn in danarione nouifl^ima g^uis bo


tamcn q^dam etiam ipfa mo:tcm fua. fenrircnondcfinat:tri q: fcnfus ipfe
Tbm idco didtur immoztalis : quia necvoluptatefuauis:nccquiete falu
modo quodamquantulocunt^ non bris:fcd dolore penare^no immerito
dcfmit Viuerc atcp fentire.£orpu6 ait mors c poti" appellata qua? vita.^o
tem ideo eft mortalc: quoniam a rit» BUtfaqzpoftillamprima c: quaftt
qua5 babct^dcfcri potcft: ncc pcr fc ip coberentiu dircprio naturarn fiue dd
fum aliquatcnus viuit. ZDors igitur 9ie:fiuc aic i corpori8.£>c pria igimr
animc fit cum cam dcfcrit dcus: ficut corporismortedid potcft:q> bonis
cozporis cum id dcfcritanima. £rgo bona fit^mafmala.fccunda vcro finc

vtriuftprd id c torius bominis mos dubio ficut nuUorum bonorum titi


eft:cum anima a dco dcfcrta deferit : nuUibona.
corpus.Jtacnimncccj: deo viuit ip
fa;ncccorpue <x anima. 'buiufmodi Urnimorsqucper peccaru pmo
autcm torius bominis moztcm illa fe ^ bofum iocs boics pertranfqt: etil
quitur qoam frcundam mortem diui fanais pcna pcccari (if.c.iq

norum cUoquiorum appcllat aucto:i


tas.lDanc faluator fignificauit vbi a^' n On aurem diflKmulanda nafd
it.£umtimctcquibabct poteftatcm citurqueftio:vtru rcueramoa
1 corpus 1 animam pcrdcre in gcbcn qua feparanrur anima t corpus bois
nam.Ouod cum non antea fiat:^' co fir bona.^Cluia (i ira cft quomodo po
anima corpori fic fucrit copulata vt tcrit obrincrirqr ctia^ ipfa fit pcna pa
nulla dircprionc fcparct^^mirum vidc cari.^banc eni^ primi bomics nifi pcc
ri pot quo corpus ca morte dicatur cauiflennpcrpeifrivricpnon fuiflcnt.
occidi:qua non ab anima dcferitm:f$ 'Q.uo igirur paao bona cflfe poflu:

J
LI&ER

boie q accidd nd po(Tet niTi maCfS^ tu9 cft iUis.Tlifi q> infantcs infirmio
rurfus fi nd nifi malis poiTct accide rea ct ccmimus m vfu moruc^ mcm
n dcbcra boiB bona cfTe f^ nolU.£iJ brorum:7 feniu appctendi arcp viran
•n.cer ulla pcnaan qmbus non cfTcnt di qp funt aUorum icncnimi fctus ani
vlla punicnda.-' Ouaproptcr farendii maUu3:tang' fe tantoattoUat crcclle
eft:pnmo8CJdembotc9ita foilTc i(ti nu8 fupra cctcra anunatu vie buma
tDto8:vt U non peccamflct. nullu mo ii3:quanto magic mipctum fuum vc
necj^pirefgcn^^fjcofde prios pccca cum arcus cjrtcditur retro
lut fagitta
torC9 ita fuilTc mote mrctat08:vt ctia fum rcduaa diftulcrit.Tlon ago ad
(^cquid corn ejc ftirpc eet c):oniJ:cadc3 ifla infantilia rudimcnta pfdpiioc ilU

pcna tencrciur obnojnum. cita 1 danationc mfta ^lapfue C ipul


fu9 cft primus bomo:fcd banenus i

£ur ab. bts qnf pcr gratiam rege eo natura bumana viriata arcp muta
ncrationis funt abfolutua peccaco n ca cft:vt rcpugnantcm patcraur i mc
auicratur mors.upcna pc«dn.c.iiq. b:i9 inobcdicntia ccncupifccndi:? ob
id obftringacrur ncccfT:tarc moncn
n Oo cnim aliud c^ cis g' quod di:arcp ita qucd vino pcna quc fact"

ipfi fucrat nafccretur.pro ma cfl.i. obnojTioe pcccato morticp gcnc


gnitudine quippc culpc illiue: natura rarci.3 q pcccaii viculo fi p mcdia
danacio mutauic m pctu8:vt quod pe tori9cbn(ti gratiam foluiitur ifaccs:
nalitcr prccclTu m pcccanb" boib' p:i banc folam moncm pcrpcn pfit quc
mis:ctiam naturalitcr fcqucrccur m animam fciungit a corporc: in fccun
nafccntibue cetcris.Tlccp.n.bo itacjc dam VCTO lUa fme fine pcnalc^libcran
boie:ficut bomo q: puluae. 'puluia apcccanobUgarioncncn rranfcunr.
nanqj boi facicndo matcrics fuit: bo £i que vero moucc cur vcl ipfa fi pa
autem bomim gigncndo paree.pro tiarur.fi T ipfa pcccaripcnacifhquos
mde quod crt tciTa:non boc efl caro pgiajrat" abolcru::iaiftjqoiaUo
caro.Ouod cfl
qfuie qc terra fjcta fit noftro opere quod fcnpfimus 6 bap
autcmparcne bomo;boc e? prolca nfmoparuulorirracratai abfcluca
bomo.Jn pnmo igitur boic p fcmiaj cfl.Ubi dicrum ci\ ad bcc :Unqui aic
m progcnicm traniitumm vniuerfuj cjpcnmcntum fcparancnis a co:poi
gcnus bumanum fuir.qri lUa coiugd g-ui9 ablato lam cnmirns nctu:quo
copula diuinam fnum fuc danatiois ntam fi rCjcncrancnis ficramcnium
e^ccpu.tt quod bomo fructoe cft :n conitnuo fcqucrctur ur.mortaUias:
co crearemr:fcd ca^ pccca:er vt puni corpori9 ipfa fidcs cncn!arctur-;q ciJc

rctur:boc gcnuit^q^tum quide attma cft fidc9 quando crpcctatur in fpc;q6


ad peccam mo:ti6 o:iginem.Tl6 ei^ »nrcnondumvidctur.fidciauic5 ro
ad infannlcm bcbctudmcm i uifw borc atcp certammcm maionbus dii
mitatcm animt T corporis qua vide tarai ctatibus enam moms fucai fu
mu9 m paruur:peccato vcl pcna lUa pcrandus nmor quod in fancns ma:
idacta ft:quc dcus vobit cfTc lag' p tynbusmajriccmmutncuius profcc
inordiacatulorum:quo|2 parcntcsi to ccrtaminis cfTct nulla victona nul
befhalem vitam mo:tecp daccaanfic la gloria:qz nccipfum omnmo pcfTa
fcriptum cft.^bomo cum in bonore cf cfTc ccrtamcn:fi poft lauacbrum rcj;c
fcinon intdlcpt: compararus cfi pe ncrarionis iam fancri non polTct m.o
coribus non iiicelUgcntib'';^: funiTfac tcm ppcti corporaie. Cum paruulc

c^
TERTIVSDECIMVS

«utcm baprijancKs (fs nonad cbrilK non rubttcnientc ad noccndu ^alcrer.


grada^ proptcrea porius currcrctne eriamipfam lcgem qua probtbctur
a cozporc folucrentur.-^Jltcp ita n mifi peccatum non dubitauit diccrc virtu
bili prcmio probarctur fidcs: fcd iaj tcm cfle pcccari.2lculeu8 inquit mor
nec fidce eenpfcfti fui opcrie qucrcdo ris e(lpcccatum:pi:tu9 autcm pcccati
7 fumcndo mcrccdem.Tluc vcro ma lcjvcn(Timcomnino.2lugetenim p
forc 1 mirabil.orcgta faluatorisan v bibirio defidcrium opcri8 illiari:qu9
fu9 iuftiric pcccari pcna ?vfa cft.Xuc do iuftiria non ficdihgitunvt pcccati
n.dictum eft bomini moricrie fipec di cupidit39 ciu9 dclactarionc vtcatl
caucrisrnunc d: martyri morcre nc Clt autcm diligatur t dekctct vera ia
pcccca .Xuncdictum efi mandatum Ritia.non nifidiuina fubueit gratia.
tranfgrdTi fueritis mortc moiicmini. Scincproptcrcalc); putarctur ma
nunc dintur (i moztcm rccufaucritia lum:quonia5 virtus cfl dicta peccati:
mandatum tranfgrcdiemini. <luod idco ipfcaho loco ucrfan9 buiufmoi
tunc metucndu fucrat:vt non pcccarc qucHioncm inquit.lq: quidcm fanc
tur:nuc fufcipicndii c nc pccccf.Sic p ta 1 mandatum tulhim 7 fanctum ct
incffabilcm dci mifcricordi.im:T ipfa bonti.4luodergo bonii inquit:mibi
pcna viriorum t:anfit in arma uirtu factum c(\ more.^Sbfit^fed pcccatum
tiQ:t fit iaiH mcrini etia fupphciu pcc vt appareat pcccatum:pcr bonum mi
catorie.Xunc enim morB efl acquifi bi operatum efi mortej: vt fiat fup:a
ta pcccando:nuc implctur iuftitia mo modum peccans peccatum per man
ricndo.Ucrum boc in fanciie marty datum.Supra modum dijnt:quia ct
ribu9:quibu9 altcrutrum a pcrfccuto preuaricatio additur: cum peccandi
rc proponitur.vt aut dcfcrant fidcm aucta hbidinc ctiam lcj: ipfa contcm
aut fuffcrant mortcm.^ufti.n. mahit nitur.£ur boc commcmojandu; pu
crcdcndo pperi:quod funtprimi ini^ raucrimus.^O.uia fahcct ficat Ujc no
non crcdendo pcrpcfTj.Tlifi cnim pcc cft malum quando auget peccantiuj
caflcnt illi ti morcrcntun peccabunt concupifccnriflm:ira necmor9 bonu;
autem ifti nifi moziantur.ZDoztui (i cft quando augctparientium gloria;
ergo illi quia peccauerunt:non pcccac cum vel illa pro iniquitatc defcritur
im quia moriuntur.factum p illo
eft 1 cfficitpreuaricaforee:ve! idajp veri
rum culpam vt venirctur in penam: tate fufcipitur t efficii martfres. 2lc
fit pcr ifiorum pcnam nc vcniatur in pcr boc lc]: quidcm bona e: quiapbi
culpa^: non quia mo:9 bonum aliqS birio cftpcccari:mor8 autem mala:q:
facta c(l:quc antca malum fuit:fed ti ftipcndium cfl peccari.Sed qucadmo
ta; deu9 ftdci prcftirit graria:vt mos dum iniufli male vtuntur non tantnj
quamvitccofiat clTc contrariam irt malis verum criam boni9:ita iufli be

iirumcntumfierct:pcrquod tranfire ne non tantum bonie fed etiam maf.


turinvitam. t)inc fin vt t mah male Uge vtantur
cpaia (it Iq: bonum:7 boni bcnc tnoii
Obficutfniquimalc vtuntur lcge antur q^uis fit mors mahim.

qucbona eft:ita iufti bcne vtutu: mo


re que mala cfl.c.v. £>c gcncralis moris malo quo anf
tnctcoipoiis focictae feparaif.c.vi.
(I Ibollolus enim cum vellct ofle

dcre quantum peccatum gtatia q UaproptcrquodattinafldcS


UBER

poris jnorrcm .i feparatione anunc fubos pcccatis e% bac viti anl^iznc


a corpour. cutn eam pandnar qtu mo quann funt bi qui mo:tcm differc cu
rientcB appcUancur.nulU bona cft.bj polTtntideonondiftulcronquia ma
cnim afpcnim fcnram i contra nam loemnt cbriftum confiicdo finire bic
r3m:visipfaqua vtrua^ duuJlit qo vua^^^cu; ncgido ad dus bapnfmo
ftierat m vnucncc comuncmm atcpco pmicmrcOuoo vtiq^ fi fcolTcnccni
moaarurdoncc omma
fertum: q>diix bocdsinillolaucro dunittcrctonq?
tdmucur fenfue qm cjc ipfo merat a tiore moms ncgaoaat cbnfto: qoo i

mmc amifcp copLcru qui toti mokf lauacro ena^ilT fadnus tam immle

rii no'niJg' vnus ictus co:pons ranie dimiJTum dtqui occidcrat cbnftum:
cam fcnnn pocni
raptus iccrcipinncc fcd quando in abundantia g:c fpint"
pcmicncOaic^d in illo
cte cdcictace illfus qui vbi vult fpirar.rantum cbri
cftimoucnnbus:quodcum graujfc ftumamarcpolTcnt:vteum in tanto
fuadunitfcnfum'pie (idducrc^ tolc ntc difcnmme fub tanta fpc vcnie nc
rando augctmcntum pacientic non garenonpoflcnt.ZDora igitur pao
ftDfatvocabulumpcnc3ta cdcxho fafictop^^b^cutitagia pmiHa tp
mmis prtmi pcrpccuara propagmcp roganua mo:8 cbriftuvt ad dcum ac
culdubio fic mois pena nafcentis: ta (^redo fui no coctaretur ipcde aiam:
mcn fi pro uifhru pictatcqs pcndatm i cos vfus rcdacni cffe moftrauit qo
fiC5lorurerura-ntis:7Cum fitmors ad pcni pcccitis antea fucut coftitu
pctcan rarU3uno:3Lquido impa:ai ium;vtifiiuftincfructu6 vbcno:naf
Bc nil ranbuatur pcccaco. ca-c(.TOois crgo ii io bono vidcri dj

q: m titi boilitacc m fua fcd


ri dmia
i>e mo:tc qoa non rcjcncrati pcr opicul3fioeconvfaeft:utquc nicmc
cbnfh confelVioncm fufcipmnt,c.vTj. lueda^pofuaencpcccanj comitterc
lunnuc fufapicda ptopdit vt pcaaco
rv 3lm quicuncp et non pcrccpto no comitut:comilTucp ddcatur ma
rejcncrationis lauacro ^ cbii gnc(^ viaoucobita iufttnc palma :cd
fH confclTionc mormnturnfi cis val^ ddcor.
sd dmiictcnda pccca:quitu fi ablucrc
tur facro fonte bapnfmacis. <loi.n. O: in fancris pric mo:ri8 p vitate
dijnt non renatus fuent ei: aqua a
([ fofc£piio f c fu motia abfoluno.cvuj.
fpn fancto n mtrabu m ignum cclo|t
aUafriu iftos fccu qxcptos vbi non f 3-n-diligentiu8 confidcrcmus
minus 5cncraliterau;qui me confcf et cd (^fcp p veatate fiddi t Uu
fus fucnc coram boibus confuebo: 1 dabf: monf:mo:s cauct.3o 4ppc ali
cgo cum coum p:c mco qui i celis e. q'd aus fufcipit'ne tota cdtmgam fa

£c alio bco qui pcrdidcnt anunam inf: q nd^ finiator accedat. Sufdpi^

fuam proptcr me mucniet eam. t>mc .n.aic3co:porefeparatio:ne deo ab


cqofcriptocprcaofa in confpectu aia fcparato ct ipfa fcparct' a corpoi:
dni mo« ficco:6 ems. OMid cnim p ac (ic tonus bois pria mone copleta
ciofms q' mo3:pcr quam fit vt etiam h eirdpiat fepitetna.Ouo drca mo»
dcLiaaomnudimittantur t menta 4de ut dip ca ca mouetcs paridf aJcp
cumulatms augcancor.Tlci^ cnmi ta in cis vt morianmr fadnncmini boa
n funt mcnti:qui cum mo:tem diffcr cfjlaudabditcrtolcranir^ tcncndo
re n polTcni baptijan fonr.dcknfc^ 6 fd adipifccndo bono.£um vcroie»
rERTIVSDECIMVS

fttnt quiiajmoztufnuncupantarmo u(ucn8:fed morti acccdcns vita dece


abfurde cU t malis mala:^ bonie bo dcns:adbuctamcnmvua:quia imXt
na.3n requie enim funt ak piozum a anima co:po:i:nondum autcm in mo
corporefeparateampio^aiit penas tc:q: nondum abf elTit a corpore.S^
luunt.donec il^a^ adetcmam vitam ficu5 abfcc(Tcntnectuncinmortc fj
illamm vero ad cte:nam mo:tcm q fc poft mortcm potius crit: quando fit

cunda didtur co:po:a rcuiuifcant. in morte quis di]Ccrit.'Tlam necp vU"


moriens crit fi mo:iens i viucs nuU''
Xempue mo:tis quo vUe fenfua cftc potcft fimul. Ouandiu quippe

aiiferturinmo:ientibus an mo:tui8 flia in co:po:c eft:non poftum" ncgar


e(Te dicendum cfl.c.i^. *iucntcm.2luiii mo:icn8 potius dicc

duseft:incuiu8iam corpo:e agitur:


f £d id tcmpud quo aic co:po:e vt mo:iatur:ncc fimul quifiy potcft ef
fcparate aut in bonis fut aut m fe vmes i mories^qii fit viues ncfao.
mar:vtrum poft mo!te poa" an m mo
te dicendum dl.Si cnim port motcm £)c vita moraiium q mo:s potT ^
eft:iam non ipfa mo:e quc tranfacta Vita dtccnda cft.c^.
9t(^prctcritacft:fcd portca virapna
aie fiucbona fcu mala cft. IDo:s aiic e 36 quo cnim quifcp in ifto cor
tunc cis mala erat: quando erat: boc po:e mo:ituro cfte cepcrit: nun
ert quando eam paricbaiitur cii mo:c g' in co ii agifut mo:s vcniat.lDoc.n.
rent :qm grauis t molcrtus cis incrat agit ci" mucabiUtas toto tpe vitc bu
fcnfus quo malo bcne vtuntur boni. ius: fi tn vita diccnda e: ut ucniatur i

•p>cracra aute mors^quo na mo rel mortcm. Tlemo cjppcc qui ii ci p" an


bona vcl mala cft:quc iam n ei poro num fit q> antc annum fuir: i cras y
fi adbuc diligcntiuB attcndamus: ncc bodie:T bodic q' beri:7 paulopoft y
illa mors crTc apparcbit: cuius graue nunc:-? nunc cr pauloante mo:ri^pi
acmolcrtum in moriennbua dijcim" quio:qmq'cquicl tcmpo:is viuirur de
fcnfum:Oaadiu cni^ fcntiunt adbuc fpacio uiucndi dcmitu::-: quotidie fic

vticp uiuunt:': fi adbuc viuunt: ante minus minufqj quod rcftat: vt oino
mortcm g» in moitc potius ce dicedi nibil fu aUud tcmpus vite buius : q»
funt:q: illa cum vcncric aufcrtomnc^ curiuB ad mo:tcm.3n quo ncmo ucl
corporis fcnfum:qui ca propinquatc paululum ftarc vel aUquanto tardi*
moUrtus cft.Jlcp bocquomodo mo ire pcrmittitur:fcd vrgcntur ocs pari
ricntcs dicamus cos qui nonduj mo motu:ncc diucrfo ipcUiifaccdTu. Ilc
tui funt fed immincntc mo:te iam cjc cp.n.cui vira brcuio: fuir:ccUriu8 die
trema i mortifcra afftictionc iactatii: dujntq? iUccuilongio::fcdcumequa
ejrplicare difftcilc cft:ctiam fi rcctc ifti Ut'7equaUa momcnta rapcrcniura
appcllantur moricntes:quia cii mos bobu6:aUcrbabuitpropiu8 aUerrc
que iam imminct aduenerit:non mo monue quo ri impari velocitate abo
ricntcs fed mortui nuncupantm.Tlul currcbant.JlUud e aiit ampUus uie
p
lus cft crgo mo:icne nifi uiues:qtn (& cgifteaUud tardius ambulafTe. Oui
in tanta cft c):tremitate vixcin quata crgo ufcp ad mo:te^ductiora fpacia
funt quos agcrc animam dicimns ^ tpis agit:non lcntius pergit:fed plus
fccto qui nondu; aia caruit adbuc ui imzri9 conficit.-f>o::o ^i q: lUo qYcp i
uit.3dcmipfe igitfir^moriens eftet cipU mow boc eft eft^e in mote:e;; q in
UBER

motee^Si ilillo agiccpitfpfa mors.C tria finguIiB fingrarviuce morics mo


vite dctractio q: cii dctrabcdo finita. tuufcp zcddant.O-uando itat^ fitmo
focrif p" mo:tcm ii crit nott in mote: nene.i.in morte; ubi nccpfit viucns
profcctoe)cquoefTe inccpit in boc co quodeft ati moztem: nccp mortu'* q6
poreimo:tee.OLuid.n. aliuddicbus cftpoftmoztcm:fcdmorien9 idcftm
bou8 momentifcp finguUs agitidoec morte ditTicillime dilfmitur.0.uadiu
ea confumata mots que agcbatur im quippe eft anima incorpore mapme
plcacurciincipiat iamtpueefle pofl fictiamfcnfue adfit: proculdubio vi
morccm/qd cum vita dctrabercfe^at uit bomo qui conftat cj: anima i cor
in moztc.-'Tlunq' igitur m vita bomo pore:acperbocadbucante moztcm
cft:e;cquoeftinifto corpore moricn non m morte eflc diccndus eft. £um
te poti" q> viuefc:fi 7 in vita 7 i motc vcro anima abfccffcrit^omncq^ abftu
funul non poteft efle.2ln poti" t m vi lerit corporis l'efu:ia poft mozte mor
ta t i mote fircft:in vita .(.i qua viuit luufcppcrbibctur.pcritigitur mter
donectotadctrabatur:inmoztc aute Vtrunq^:quo moricns vel m mote fit.

quia iammo:ifurcui vita dctrabitV <luoniam adbuc viuic ante mortc


fi

Si enim non cft in uita:quid cft q6 6 cft:fi viuc poft poft morte
dcftitit ia^
trabitur donec eius f>at pcrfecta coii cft.Tluy ergo moricne.i. in mortc ee
fumptio. comprebenditur.3ta ctiam m trafcu:
fu temponi quentur priB nec mucnit:
2ln quifq» fimul -x vinene polTit cf quia f(ne vllo fpacio c:per quod trafi
fc 7 mortuue.c.jci. tur e;: futuro in pzctcritum.Tlonnc e:
go uidendum elV.ne ifta rationcmos
f 3autcmnoncftinmo:tc:(Jde corporalis nulla cfle dicatur.' Bi cnij
Viteipfa detracfio.^Tlon cnim cft.quando eft:q in nullo i in qua ul

fruflra cu vita fucrir cdpoi tota detza lus cfl^e non poteft:quandoquide it vi
cta:poftmotciaoz:nifiq!moz8 erat oitur adbuc nd cft:quia boc antc mo
cu dcrrabcrct.Tlam fi ca dctracta no tem non i mo:tc'£ed rurfu8 fi nuUa
c bomo in mo:tc fed poft mote qii ni more cft;antc quid vel poft quid e qo

ficum detzabitur ezit in moztc.-^Si au o: ante tnor tem fiue poft mortcj.-Tla
tcm abfurdum etV.ut bommem atiq' tbocinaniterdicuunfi more nulla
ad mo:tcm pezucniat iam cffc dicam* eft.Jltqj vtinam m paradifo bencui
in mo:fc:cui cnim propinquat pagcit uendocgiflemu6:utrcucra nulla cei

do vite fue tempo:a:fi ia i illa eft:ma more.^Tlunc autcm non folum e ve^

pincquianimiscft infolcns vt fimf ettam molefta e:vt nec uUa e^plicarj


1 vmcns efle dicatur 7 mo:icn8:cum locutionc pofllt^nec uUa rdne vitari.
vigibns 1 domicne fimul ene nd pof Xoquamurergo fm conruetudincm
fit: qucrendumeftquando crit mozi nd.n.alitcr debcmue:? dicam" ante
cn8.£tcntm anteg? mors vcniat non mote pnufq^ more acced3t:ficut fcrip
crt moricns fcd vuicn9:cu5 vcro moa tu c:an mortcm ne laudce boie^ que
mortuua crit non mo:icn9.
vcncrit g^.Jbicam" etiam cum acccflcrit: poft
3llud ergo cft adbuc ante moztem mo:(e illius vcl lUius factum cft lUud
boc lam poft mo:icm.0.uando crgo vel tllud.£>icamu8 1 de prcreti tpe vt
m mozte.-^Xunccnim cft mozicne: ut poflumuB:uclut cum ita loq*mur:mo
qucmadmodum tria funtcum dicim* rien8:iUe tcftatue eft:t tUis atcp tlUs
ante moncmamortcz p^moztr.it» iUud Atq^ iUud mories dercUtjt-Q^uie
TERTIVSDECIMVi

boc mfi ^ams olo facerc iton poff^; uenicntcr itac^ factum e:vt queadmo
1 potiuQ boc arttc mortem feccrit no dumidquodfigniftcatnd poteftagS
in mortc.loquamur etiam ficut \o^i do^itaipfuucrbujiipofl^et loquedo
fcriptura diuina-.que moztuos quocp dcclin3ri.2lgi' tri pdt m adiutorio g:c
ii poft mo:tc fed in moite cfle non du rcdemptorif noftri:vt faltcm fccuiidai

bitat dicere.lDinc enim c illud.Oim ii mortem declinarc pofllimue. 3lla.n.


e inmorte qui memor fit tuu £>onec cft grauior i omniu; malo;: pcflKma
cnim reuiuifcant:recte cffc dicuntur i que non fit feparationc animcr cor
fomno elTe quifcp doec
morte:ficut in porie:fcd in ctemam pcnam potiua
euigiletdicitur.0.uamuiein fomno vtriufcp complcjni.3bi ccontrario no
pofitos dicam" dormietes no tri eo : eruntbomincsante mortcm atc^p"
mo polTumuB diccrc eoe cj iam funt mortem^fcd fepcr in mortc:ac p boc
mortuimorientes.Tlonenim adbuc nuny viuentc6:nun^ mortui:fcd fm
moriunt qui q^tu attinet ad corporis finemoricntee.Tlunqua enim crit bo
morte 6 qua nuc diflTcrim^iii fiit a c5 mini pciue in morte:q7 vbi cru mors
poribtts fcparati. Scd boc cfl quoo tpfa futc mortc.
diyi ejrplicari aliqua locutidc n pofle:
quo uel morienrca dicantur vnue:vel Ouaj morte primie boibue deue fi
(am morrui et poft mortcm adbuc ee mandatum etue tranfgredercntur fu
dic3nturinmorte.<lu6.n. poftmor crit comminatu6.c.j:i).
tcm (i adbuc in mortc.prefertim cum
eo9 ncc moncntcs dicam": ficuti eo3 c Um ergo requiritur: qua mo:
4 in fdno funt dicim* dormientcs 1 4 te de" prunie boib" fucrit cdmi
in languore langucnrce:7 c| in dolore natue (i ab co mandatum tranfgrcdc
vtitp dolcntce -rcj in vita viuctc6.'2lt :entacccptum:nccobcdicntiam cufto
vero mortui p:iu9 q> :cfurgant cffc di dircnt:vtrum anime ancorpojie^an
cuntur in morte:ncc tamen poffunt totiue bomtm9:an illa q appcllat fa.
apcllaa morientee.Un ri importune Rcfpondcndite^dcs.prima cnimcd
ncc^ incongrue arbitror dicere 7 (i ftatcj:duabu9:fccuncla ej: omnibus
non buana iduflria iudicio fottaflc di tota.Sicut.n.vniucrfa tcrra cj: mftie
uina vt boc vbii q6 cft morif.in btia tcrrre:^ vniuerfa ecclefta c^ multi9 ;>

lingua ncc grlmatici dccliare potuc ftateccrq6:ficvniucrfa mors ej; om


rint ea rcgula qua cctera talia dccUm mbu9 conftat: quonia^ prima e^ du
Ctlicp ab eo qd eft onf fit vbum pii abu9:vna aie altcra corporie: vt ftt
p
ti tpie ort" e-.i (i qua fimilia funt que ma totiue bominis more^cti aia finc

p tpts prctiti participia declinanrur. dco 1 fine copoz pcnae luu:^a vo vbi
3lb eo vo quod c mozituz (i quc:am* aia firi deo cii coporc penae cfnae lu
preteriti teporie vbum:rcfpondcri fo it.O,aido crgo dijcit de" prio illi bdi
letmortuue e vt littera gemiata. Sic que in paradifo conftituerat: de abo
cni3 didiur mortuug quomodo fatn vcttto:quactlc^ dte ederitis cj: eo moi
U6:arduue:cardu':cdfpicu':t (i qua temoriemini:non trfi prime moztie g
fimilia qup non fiit preteriti tpi6:fcd tem priorc5 ^t»' anima pnuatur dco:
qrn noia funt fme tempore declmat''. nec tantum pofteriorcm vbi corpus
3llud autcm quafi vt dccUnctur q6 prtuatur anima:nec folam ipfam to
declmari non potcft:^ pamcipio pie tam pnma vbi aia 7 a deo i coipoi (e
tcriti tcmporie ponicur nomcn. Coa parata punitur:f5 cjcquid mdtie c vf5

^
UBER

dd noutfTimam q fa dicttut:qua c nul cUnata:non alteriue pdiridie bomo


la pofterto cdminario illa cdplep e. e]Cboie nafcerctunac p boc a Uber^
arbitzq malo viu fice calamttatie bu
•j^rcuaricario primoni boinu qu9 iue cjcotca cil^que bumanum ^cn ori
prima renferic pcmm.c.pq» gie deprauata vclut radice cozrupta:
vfc^ ad fecundc moztte epiii quc non
n 2lm poftca^' precepri facta trl b3 finc^: folie cie e^ccptie qui pa dci
fgrclTio exofeftim gza defercrc g:a5 liberat:mtfiap pnq:ide pduat.
diuina 6 copo:^ fuo^ nuditate confu
fi funr:vndc et folqe ficulncis quc foj Oiiod adam pcccae pztue rcliqrit
te a perturbarie pcna cdperta fiit pu deii q? Uinquet' adeo: n prtma fuilVe
dcnda rcicenJt.Oue prius cadc mbra aie mozte a dco reccnifTe.c.)cv.
crani fcd pudcnda n crat: fenrcriit.n.
nouum tnotti iobcdtcntis camis fuc: q Uamobrcm etiaj in co quod
tiq> rcaproca pcna iobcdiettc fuc. 3» dtctiicftmortc morumtnirqifi
(Jppe aia libertare in peruerfti ^pria non cfl dtctum mortibue cam loUm
dclccraran deo dedignata fcruircipri inrcUigamue quc rit cum anima dcft
flino corporie feruitio dcftirucbaf. tur fud vua quod tllidcue dt^non.n.
jEcq: fupiore dum fuo arbitrio dcfu dcfcrta crt ut dcfcrcrct:rcd ut dclcrcrc
erat:infcrto:e famulii ad futi ai bituj tur dcfcruit.2ld malum quippc ctue
ii tcnebac:ncc dimd bcbat fbdita car prior c\\ voluntae eiue:ad bonuin ve
nem ficat fcmpcr b:e potuiflct: fi dco ro etue prtor cft voluntae crcaco:i6 c
fubditaipfa manftlTct.Xiic crgo caio que nuUa crat;
iu6:ftue ut caj faccret

ccpit concupifccrc aducrfue (py.i fps fiue ut rcricuiquc lapia pcncrat: ctil
aduerfue carnc.£ii qua ptrovfia nari ft banc mtcUtgamue dcum denunciaf
fum":trabere6 oziginemotie t iribriB fc mortcm iii eo q> att:qua die eckri
njie viriatacp natura:cdtcntionc ei" (i tie cx tllo moztc mo2icmini:iang' dicc
ue victdia 6 pzia puaricatde gcflatce. ret:qua d:e mc dcfcmenne pcr
uiobc
dtcnttam dcferam uoe pcr luftuism:
<luarbdfitfi!Ct'adeo:'rin quaj profccto m ca mozte etiam cetcre dc
forte dcctdcrit fuc voliitarie arbtto.c. nunciate fiit:que proculdubto fucrat
.pi^. fecuturc.Tlam m eo cp inobedice mo
tue in carnc c;c motu aniine inobcdi

d £u9 enim crcauit bofc; rectu: cnti6c)co:tueeft;proprcrqucm pude


naturani auctor nd vaq^ virio da tc;cerunt:fenfa eft moi e vna in q
?t fed fpdte deprauat" iuflec^ dana^' dcferuit animam dcue^ca fignificata

dcprauato danatofcp generauit.Om eftvabte eiue:quando rimorc dcam


nes.n.fmmue in illo vno:quado om bulantie fefc ablcondcnti bomini di

nceille vnue coirupit qui pcr fcmina jcit.-^ildam vbi ce.-^Tlon vtic^ igno^an
lapfue cft tn peccatum:que dc illo fac do qucrcn6:fed tncrcpado admonce:
ta eft ante peccatum. Tlondum erat vt attendcrct vbi efTet^inquo non cff^

nobis ftgtllarim crcata t diHztbuta fo dcue.£um vero iam corpue ania ip


matnquaftnguliuiuercmueifcd iaj fa dcfcruit etate corruptum i fcncctu
natura erat fcmialte qc qua purgare teconiecrum:vcntt in ej:pcrimenium
mur:q fcilicct proptcr pcccatum viri morealteradcquadcue peccatii ad
gta '7 vmcttlo mdtid obflricta lufleq^ buc punice bomim diycrat.Xerra ce
TERTIVSDECIMVS

n (n terra {bi8:vt c)c bfs duabus tnos babcre (mmortaUa cotpota predicet;
flU pria quc rotiue e bominis c6p(e eifcp ipfudetiaquo fcifunt inducal
returquam fecunda in vUimo fequif p magno beneficio poUtcente:^' i etet

nifi bbno per graciam Ubcretur. Tle numcumfuis corporibus permane


o^ enim corpus quod de terra efl redi bunnnec ab ci& uUa morte foluetur:
ret in terrammifi fua mote que ilU ac quid e cp ifti ad e^agitada cbriftiana^
cum deferitur fua vita id eft ani
c\i.ii fidcm fingiit fe ncfcire quod fduKattl
ma.Undc conftat iter cbriftianos ve etiamfibircpugndntes aduerfujfeip
raciter catbolicam tenenteo fidem fos dice:e maUit:dum nobis non defi
ctiam ipfam nobis cozporis mortem nantcotradicercTlcmpe platois bec
non lcge nature qua nuUam mottcm verba funt ficut ea cicero in lacinum
bomini deus fccitifcd mcrito iflictam Vercit:quibu6 inducit fummum deuj
dTe peccatiiqm pcccatum vindicans deoequosfecitaUoqucntcm ac dice
deus dipt bomini in quo tdc oes cra tem.Uos qui dcorum fatu orti eftis:
mus:terra es i in tcrram ibis. quorum opcrum cgo parca
«ttendite
cffeaorqucfnm."bec funt indilToUi
toe pbilofopbis qui aie fcparatio biUanuiumco^g^q^omne coUigatuj
ne a co:po2e n putant ce penale: cum folui poteft:fed baudquaq' bonii cte

plato inducat fiimum deii miojib'^) rone iunctii vcUc di(Toluerc. Scd qm
mitfentem:g> nuny fmt cojpoab" ej: mocaks^vos quide dTe n in
eftis o!ci

ucndi.c.^vi. diflblubiles no poceftis. Tlcc vnq? cii


dinfoluemini necp vos uUa morcis fa

f £d pbilofopbi cotra quop ca ta periment:ncc crunt vaknciora ^?


liiniae dcfcndimus ciuitate dci fiUum mcum:quod maius eft vincu
boc cius ecclcriam:fapicnfer fibi vide Uim ad pcrpccuicacem vcftra;: q^ illa
tur i:ridere:q' dicimus anime a cozpo quibue eftis cunc cum gigncbamiw
refcparationcminterpcnascius effe coUigaci.£ccedeo8placo diciticor
deputandam: quia videlicct eius per poris animcc^ coUigacionemo:cale8:
fectam bcatitudincj tunc illi fiivi cjrf t camen immorcaUs deiaquo facci
ftimant.cum omni prorfus corpore func voUmcace accp confilio.Si ergo
cjrutaad dcum fimplej: % fola quodi anime pcna cft in qualicunq; corpo:e
mo nuda idicrit.Ubi fi nibil quo ifta coUigari:quid cft cf cos aUoquens de
refellcrctur opinio in eozum litteris i us can^ foUicicoe ne fo:ce moiiacur:
ucnircm;opcrofiua nibildifputanduj id eft dilToluantur a co:po:e dc fua fa
elTef:quodemonftraremnon corpus cic immo:caUcacc fccuros:non prop^
anime:fcd cozruptibile coif one
eX(c cozum nacuram quc ftt compacca no
rofum.Undeilludeft quod de fcrip fimplcj: fcd propcer fua^ inuiccilTima

tuzisnoftris ifuperiow: librocomco voluncaccm:qua potcft facerevc nec


rauimu8.£orpu8 eij co:ruptibile ag o:ta occidant nec conne^a foluantur:
grauatanimam.2lddcndo vti(p cor boc
f^ inco:rupcibiU'ccr perfcuerec.-^^c

2uptibile:nonqualicuncp co:po:e fcd quidcm vcrum placo verum de ffdc:i


qualefactumcfte):peccato confeque bus dicat alia qucftio eft. Tlecp enim
te vindicca animam pe:bibuit ag:aua ciconcinuoconccdcndumeft globos
ri.O.6 ec ^i non addidilTet:nibil aliud iftos luminum fiue o:bicuIo8 luce cS
intcUigcre dcbcrcmus. S^cumaptif po:ea fup Ccrras fcu dic fcu noccc ful
fimeplato dcoe a fummo dco faccos gcccd fuis quibufda propngs antmis
LIBER

piucredfcp (ntellectualtb* t beane: veUntrqutdcaufceftvtin CDporcma


qbetdeipfo viiiucrfo tnundo rang» iorieantmantisrang^mcdium mcnt
vno ammali mapmo quo cuctaccta brum eicma fit tcrra:7 aUorum aian
concinenturantmalia mflantcr afftr tium terreftnum corpora fi dcus fic
mat.Sf d bec vi dip alia qucftio cft: ilUid veUt etema cc ri poftmt .-"Scd xa
qua ntic dircurienda non rufcepimus re inquiunr terra rcddcnda cft: vndc
boc ranrum contra iftoecommcmo animaUum terrcftna fumpta funt co
randum putaui.qui k platonicoe vo pora e^ quo fit mqutut vt ca fit ncccf
can vel clTc glonantur: cuiue fupbia rediflbUiitemort^icomodo crefta
nois eerubcfcunt cffc cbnftianunc cS biU ac fempiterne vndc (iicrant fump
mune lUta cum vulgo vocabulum vi ta reftituLSiquie boc etiam dc igne
lcmraciatpalUarorum tanro magis fimiliier affirmen? dicat rcddcnda ef
infbra quanto magis cpgua paucita fc vniuerfo igni corpora quc indc fup
te.£rqucrcntc8 ^dindoctrinacbafti ta funt:ut ccUrftia fiercnt animaUa:ii
anarcprcbendantcpgirant ctcmita ne immortaUtae quam taUbue dqs
tcm corporum: tang» bcc fini int fc
p uclut dco fummo loqucntc promtfit
traria:vti bcatitudincm qucramue plato:tanq' vtolentia dtfpuratioie bu
flnimc:7 cam fcmpcr cflc velunus in ius intcrcidtnjlnibi proptcrea non
corporc vclut crumnofo vinculo coUi fit quia dcus non vuU:cuiu8 voUinta
garjm:cum co rum aucto: 7 magifter tcm vt ait plato: nlfa vie victt.^O-uid

pbro donum a fummo dco dqs fac crgo probibet vt boc ei de tcrreftrib'*
lis ab illo dicar clVe pcdTu;nc aliqfi co:ponbu6 dcus polTit cffuere: quan
morunrur id cft a corporibus quib' do quide vt ncc ca que o:ta funt ocd
C08 conncjcuit fcpercniur. dant:neceaqucfunt iuncta foluant:
nec ea quc funr q: cUmcnns fumpta
£on-a coe 4 afTcrilt frea coipoix i reddanrur:atq3 ur anime m co:po:ib''
co:rupnbilia fieri etna n poflc.c.jcvq. conftirurc na vncf ea dcrcrant:': cum
as immortaUtarc ac fcmpircma bea
c OnKnduntctiam idi frcftrta ntudmc pcrfraantunpofTe deum face
co:pora fepitcma ce nd pofll:: rc confircrur plaro/^ur crgo non pof
cu ipfa vmuerfa terra dei fuunon cjde fu:vt ncc tcrreftria monantur.-^Jln de

fummi fcd tamcn magni.i. tottue bu usnoncftpotmsquoufcp cbnftiani

ius mundi membrum in medio pofi credunnfcd quoufqj platonici voUit;


tum 7 fempitemum cfTe non dubitet. Tlimimm quippe confiUum dei t po
£um ergo deus illc fumua fcccrit eie tcftatcjpotuemni pbibfopbinecpo
alrerum quem putant dcuj^id cft ifid tuemni nofl^c propbetc:cum potuis c

mundumccrcriadqe quiintra cum contrario dei propbctas ad cnuncian

funtprefcrcndum:eum denit^ cj:ifti dum eius quantum dignaius cft:vo


menr clTc animanrcm anima fciUcer fi UJtate fpiriius eiae docucrinpbilofo

cut alTerunt rationaU vcl intclUauaU pbos aurcm in ca cognofccncla coicc

in ram magna mole co:pori9 eiue ia tura bumana deccpcnt.-Uemm non


clufaipfujfq? co:Do:i9 tanq' mcmb:a vfcp adco dccipi dcbueruni ncn folu

loas fuifl pofita arcp digcfta quatuoi ignorantia vcrum ctiam pcroicacia:

conftituerit elcmcnta:quo:um iunctu Vt 1 fibi apcrtiffime reft-agcnmr ma


ram n nc vnq» dcus corum tl magn' gnis difputationum vinbue affereii

moriaturinfolubikmac fcmpiterna tes : anime vt beata poflit nontcr


TERTIVSDECIMVS

rentitn tantu^ fed omne adcorpus ef be terrenfo cotporibuerque pbilo


fe fiigicnduj i terrcftrce dcos rurfua fopbiaffirmatincclcftibue cfTc non
diccntce ba^c: bcacinTimae aiae:? tri pofTc:quia quod tcrrenum efl natura
tcrrcniecoporibue alligatae: cclcflce U ponderc vocetur ad terram.c)cvii|*
vcro dcoe ignea compage ligat06:3o
uie autem ipfiue animam quem mii
dum iftum uolunt omnibue omnino f £d nac^c efl inquiont: vt ter
(orporeie clcmcntie quibue bcc tata rcna corpora naturale pondu»
moUe a terra in ccbm furgit i clufl. vel i terra tencat: vcl cogat ad tcrraj:

"banc cnim animm pUto ab inrimo z idco in cclo effe non pofTunt."f>zimi
terremedio quod gcomctre centrum quidem illi botee in tcrra erat ncmo
Vocat:per omr.ce partce eiue v(o^ ad rofa accp fructuofa:q paradifi nomc
celi fumma i q:trcma diffundi i q^K obtinuit:Sed quia i ad boc refpon
di pcr numeroe muficoe opinatur:vt dcndd e:vcl proptcr cbrifh corp" cuj
mundue animal ma^imum:be
fit ifte quo afcendit in cclum:vcl propter fac
atilTimum^fcmpitcmu^ cuiue anima tomm qualia in refurrcctionc futura
1 perfcctam fapicntic fclicitatcm tenc funt intueantur paulo attentiue a*
ret 7 forpue proprium non relinque pondera ipfa tcrrena.Si enij are ba
ret:cuiufcp corpue n in eternum ej: il mana efficit:vt ej: mctallie quc i ad»
b viueret:i eam q^uie non fimplej: fj pofita continuo fubmerguntur:<^buf
tot corporibue tantifcp compactum da mois uafa fabricata ecia nata: pof
bebetarc atqj tardare non poflrct.Cu5 fint : quato c:cdibiliue i cfTicatiue oc
igitur fufpitionibue fute iftapermit cultue aliquis mdus opatioie dei cii
tant:curnolunccrcdc:cdiuina volun C dipotcntifTima voliitate plato dici»:
tatcatcppotentia immortalia cozpo ncc o:ta iterirc nec colligata pofTe diT
ra fieri polTc tc«cna:in quibue animc folui:cu multo mirabiliue icorpore^
nuUa ab ci9 mortcfcparate: nullie eo corporeis qui qciicp corpora copori
rum onenbue aggrauatc fcmpitcrne bu8 cjbufcucp copulcntuzrpdtmolib"
ac felicirer viu3t:quod dcoe fuoe pof preftare terrcnie: vt nullo in ima pon
fe aflferunt in temponbue igneie. Jo dcre dcprimantanipfifcp animis pfcc
uccp ipfu eoru regem in omnibue co tiffimc beatie vt q^uis terrcna tamcn
porcie elcmcnti6:Tla5 fi amme vtbc icorruptibuilia la corpora vbivolut:
ax^ fit corp" e 6e fug!cndu5:fugiat dq ponant i quo voluntagatfitu motu
eoji dc globie fyderum:fugi3t luppi^ tp facillimo.^Jln vero (i boc angeli fa
dc cclo 1 tetra:auf h non poffunt mi annv.i qucltba aialia tcrrcftria rapi
feii iudiccntur. Sed ncutrum ifti ro ant vnic libetconftituantcp ubi Ubj:
lunt:qui nccp a corporibue feparacio aut eoe (inc laborc non pofTe aut onc
ncm audet darc dqe fuie^nc illos mo ra ftntire credcndum cft.-^^ur ego fac
talee colere vidcantur: nec beatitudi torum pcrfeccos i beatoe duiio mne
nie priuationem:nc infclicee eoe efTe rc fpirifU8:finc vlla difficultate poffe
fatcantur.Tloncrgo ad bcatitudiiiej ferre quo uolucrint:-! fiflerc ubi Vo
confequendam omnia fugicndafont luerintfua corpora non credamue'
corpora fed corruptibilia:gr3uia mo Tlam cum terrenorum corporum fic

ribunda:non qualia fccit primie bo oncra ingcflando fcnti:c confueuim':


minibue bonitae dei:fed qualia efTe quanto maio: efl quantitas tanto ma
compulitpeccatipcRa. iorfitigrauitae^ita vt pfapddo qf

^
UBER

paurfora plue prcmantttamm mem mos boies non peccaflcnt immot»


fif

bra fue camis lcuiora portat aia cu^; ke fiituros fiufre n credut.c.p;:.
in fanuatc robufU funtig' in languo:
macra funt.^t cu alije gcHantibue o
nerofio: fit faluue 7 ualidue cp qcilis n Unc dc cdpo:ibu8 pruno;;t bo
1 moibtdue: ipfe tamcn ad fuum cor mmum quod inftimim" c^pUce
pue mouendum atq? pottandum agi mus:qm nec mors ifta quc bona pcr
liorcft:cu5inbona valitudie plue bj bibet'boni6:ncctantum paucie itclli

molis:^ cum in pcfte vcl in fame mi gcntibus fiuccrcdcntibus: f^ dnibus


nimumroborie:Xantum valeti bii nota e:qua fit a corporc anie fcpatio
di3 etiam terzcnie corporibue: g^uis qua certe co:pus aiantis quod cuide j
adbuccorrupribilibus atc^ motalib'' emorituneis potuiflet accidc nift pec
nd quatitatie pond" fcd tcmpcatois catimaitum fcquercwr. Xicct enim
modue.£tqutembie e^plicat qua iuftorumacpiorumaie defunaoru;
tum diftat inccr fc prcfcntcm qua dt q> in requic viuant dubitarc fas n fit:

amus fanitatcm t immoztalitate fii vfcp adco tamcn cie mclius cflctcum
turam.Tlonitacpnoftram fidcm re fuiecoponbue bcnc valecibus viuc::
darguat pbilofopbi de corpof. podc Vtctiamilliquiomnimodo cflx finc
ribue.Tlolo.n.qucrecurnoncrcdant corpore bcatilTimum cjriftiant banc

tcrrcnum pofTc cfle coipus in cclo ciJ opinionem fuam fentenna repugnan
terra vniucrfa libcrcturm mbilo.^or tepnincat.Tlccp ci^quifg' audtbuil
tafl'ie cnim de ipfo mcdio mundi lo lo;t fapicntcs boice fiuc mo:ifuro8 fi

co: £0 <f in eum cocant qucqj grauio ue lam mortuos.i. aut carctcs corpo
ra:cfiam argumcntatio verifimilior ribus aut corpcra rclicturoe dqs vm
babeatur.3Uuddico:fidij mior^eq mo:talib" aiipone:qu.b' fumu& dcus
bus intcr antmalia terrcftria ccrcra et apudplatoncm:munu8 irgcne:indir
bominem facicndum commifit plato folubilcm fcil5 vitam.i. ctcrnum cum
potucrunt ficuidicit ab i^nc remouc: fuie corponbue confortium poUtcct'.

vrendi qualitatcmiluccndi relinqucrc Optimcautcmcumbominibus agi


que per oculoe cmicaret: ita ne dco arbitratur idcm plato:fi tamcn banc
fummo conccdere dubitabim". cuius vita pie iuftccp percgcrint:vt a fuie co

ille voluntati potcftaticp ne moriant': poribus fcp3:ati in ipfof dco?t q' fua
conceflKtqueoztafint:! iam diucrfa corpora nuq^ dcfunt recipianf fmu:
tam difl"imilta: id cft corporea i inco fcilicct imemores fupcra utpnqw :ui
porcafibimciconncp nuUa pofl^nt fatrurfus:7icipiati co:po:avelle re
dilTolutionc feiungi:vt de carne bdi uerti.Oiuod uirgiliue e;c platdico do
nie cui donat immortalitatcm:corup gmatedijnfl*elaudatur.3ta cjppcani
tionem aufcrat:natU2am rclinquat:p mae mortalium ncc in fuie coporib'
grucntiam figure mcmbroruncp deti fcmpclTepoflecj:iftiat:fcd mo:ti8ne
ncat:detrabat ponderie tarditatcm; ccflltatc diflblui:nec finc corporibus

Sed de fide rcfurrectionis


mortuo^s durare pcrpctuo:fcd altcmantib" viti
^dccorporibuscorum immortalib'' b" indefincnf uiuoe cj: mo:ruie : n q;

diligcntius fi deus uolue:it in finc bu viuiemortuoe ftcriputat:vt acctis


ius opcris dinTercndum eft. boibue vidcantur dtffcrre fapicntcs:
g» poft mortcm fuam fcmnmr adff
«Contr» eo:um dogmata:quipri dcra: VI aliquando diutius i aftio (ibi
terttvsdecimvs

congruo qSiTcp tcquiefcacat (nde rui rfltterunt corpora:w ncc eottim arni
fu9 mifcru priftic oblif r cupiditate sAqd corruptioni9 rdifficuUatis: nec
bndicorporisvictusrrcdcat adlabo eotubeatitudiniaUquiddolone im
rc9 crurTafcp mo:taliu.3lli vczo cj ftnl feUatatis poffu accidcre.
la dujrcrut vita ad cotpora fuia meri
tis dcbita fiuc boinum fiuc bcfltaru; Cuod caro fancto:^ quc niic te^cf
dc propmo moluat.^n bac itaq? du cit in fpe:in mcUore recupcranda fil

rilTima pditionc conftituit ct bdaa qualitatc q> fuu primoru bdtum antc
dtq? fapictcs atas^^b'' ii talia cozpoza pcccatum.c^j:.
difti ibuta funt ci qb" femp atcjj imo
talitcruiucrcnt:vtnccp in corporib'* p Roindc factozum aic dcftJCto;$
pcrmanezcmec^ finc bis pofTint in d ideo non babent grauem mor
napuritatedurarc.Oc quo placdico tcm qua feparate funta corporibu9
dogmatciamin Ubris fupcrionbua fui9:q:carocof ifpequaf
rcquicfcit
di)cimu9 cbriftiano tpe crubuilTe por libet fine vUo iam contumcUae
fenfu
pbTrrium 7 non folum ab bumania a. Tlon cnim ficut
acccpifTc vidcantu:.
nimis rcmouiflccorpora bcftiarum: platoni vifum efl:co:pora obUuione
vcru ei fapiecium aias ita voluilTe de defvderac:f5 qi potius memmcnit:qd
corporcig ne]Cibu9 liberari:vccorpU9 fibi ab co pjomiflfum qui ncmtncj fal
6e fugicntea bcate apud pzcm fme fic lit:qui ag ct de capiUorum fuorti m
teneantur.3tacp ne a cbi ifto vici vide tegntate fccuritatcm dedit: rcfurrccti
tctur vita fanctiu polUcetc pci-petua: onem corporum in quibus muU^ du
et ipfe purgata9 animag fme vllo ad ra pcrpcffi funt:nibil in cis tale vUeri
mifcriag priftinag rcditu m eterna fe U9 fenfun dcfidcrabilitcr t paticnrer
ltcitatcconflituit.£c vtcbnfto aducr ejcpectaru.Si .n.carncm fuatid ode
faretur refurrectioncm incorruptibzli rat:qri eam fue meiui infirmitatc rcfi
um coipoj^ ncga6:non folum fmc tcr ftcntem fpirituaU iure cocrccbani. y
reni9:fcd fmc ulli9 omnino corpozib" to magis ca dtligitt ettam iplant fpizi
eas alTeruit i fempitnu elTc victurag. tualcm futuram.^Sicut cnim Ipintus
tlcc iitc qualicuncp opinidc preccpit carni fcruieng non incongrue cainar:
faUem ne di)9 corporatts rcUgidia ob ita caro fpiritui feruicns zecte appella
fcquio fubdcrcntur.<luid itamifiqr cur fpuaUs:non q? in fpiritum coiiue:
eas quaui9 nuUi corpori fociata9:ii tet:ficut nonulU putani:gc eo q> fcrip

crcdidit iUis e(Tc mcUorc9.' Ouaprop tumeft:l'cmiaturcorpu9 aiale: rcfur

tei non audcbunt ifti:ficut eog aufu


fi gct corpus fptritualc:fed quta fpirittt

ro9 elTc non arbitro::dq9 bcatifTimis i fumma i mirabtU obtcmpcrandi fi


1 tamen in ctcmig corpo:ibu9 confW ad implcndam
ciUtate fubdctur vfq3

tutis bumanag aniag anccponc.£ur immoitaUcacis iniilToiubiUs fecurif


eigvideturabfurduquod fideg cbri fima voliicate;di moUfttc fenfu:omni
ftiana prcdicat i primog boicg ita fu cozrupiibtUtate i tarditate dctracta.
ifTc conditog: vt fi non peccaffcnt nlfa Tlonfolumcnimnoncrit talc qualc
morteafuid corponbug folucrct: fcd nuc e in quauis optia vaUtudine: fed
pro mcritig obedientie cudodiie imoi nectalequidemqualefuit in pnmis
taUtati donati cum cig viucrcnt in ci bomtnibus antc peccatum.Oiui Ucet
num:itaU3 fanctog in :efuzrectionc moritun' non cffent^nifi pcccaftcnt:a
babitut09caipfainquibu9 biclabo Umetia tame rt bomincs vtcbatmdu
LIBER

rpualia fed adbuc anfmaUa copoia i dttc mricres sgar t farra:t q: ilTduo
lena geftantes.Ouc licct fcmo non ve filq abrabc: vn" dc ancilla aliue dc U
rcrafccrerrvt neccfTiraK pcrducentur bera:quia duo tcftamcnta in cie figu
ed mortc: qui flat'* ei de Ugno vite q6 ratadicit apoftolue:aut ideo de nUa
cfl in medio paradifi cum arbore vctt petza mof fc pcutietc aqua dcflu^eut:
tartmulcratmirabiUdeigratia pfla q: pot ilUc f^urata fignificatione et
batur.tamen i aUos rumebant dbo» cbriftue intcUigi:code5 apoftolo dicl
prcter vnam arborcm quc fiterat ini tcpetraauterat cbnff. Tlcmoitacp
dicta non quia ipfa crat malumzf^^p probibet itdUgi paradifum vita bea
tcr comcdandum pure 7 ftmplicis o rorum:quaruoz enim fUimina quatu
bcdicntie bonum:quc magna virtu» or virrutes:prudcntiam tcmperatia:
e rationalis creaturc fab crcatorc do fortitudincm at(p iuftitiam:i: Ugnae
minocdHitutc.Tlamvbinullum ma iu6:omnc6 vttlce difciplinae^iUgno

IiJ tangcbatur^profccto fi^bibitti ra rum fructue: morce pioru^: t Ugnuj


gcraur fola inobcdientia pcccabatu. vttc:ipfam bonorum omnium mat«
iHUbantur crgo alp quc fumcbant: fapicntia:? lignum (dcntic boni t ma
ne animaUa corpora molcf^c aU^d e li:tranrgrcffi mandati cjrpcrimentu^.
furicdo aut fiticndo fcnrircr.De Ugno 'penamenim peccatortbue bcncvti
autcm virc proptaca guftabatur:ne cp qm iuftc conftituit dcu6:fcd no bo
mora cis vncunqj fubripcrct:vrfcncc no fuo e)rpcritur bomo."f>ofrunt bcc
tute confecra dccurfie rempo^t fpaci ctiam iteUigi:vt ca mcUue 'accipiam"
feinrcrircnr^raycctcra elTet aliifiro: tang- propbctica iudicia prcccdentia
illud facramcntoivt fic fuilTe accipiaf fwurorum.^paradifumfciUca ipfaj
lignum vitc i paradifo co2poraU:ficut ecclefiam:ficut de ipfa lcgitur in canti

in fpuaU boc eft intcUigibiU paradifo co canticorum.<luatuor autem ftu


fapientia deudc qua fcnptum cft. Xi mina paradtfi quatuor euangcUaU
gnuin vitc eft amplcctetibus cam. gna fructifera fanaoe :frucru6 autcj
cozum:opcra eorum:Ugnum vite:fan
£>e paradifo in quo primi bomics ctum fanctouim vticp cb:iftum:Ugna
fucrant:^' reae pofTit fignificatione c fcientteboniTmaU:proprium volun
tu9 fpirituak aliquid intcUigi: falua tatis arbitrium. Tlcc fe ipfo quippe

veritatc narrationis biftoiice dc cor bomo diuina voluntate corcnta. nifi


poraU loco.cicji. perniciofc vtt potcft:atcp ita difat qd
inrerfir:vtrum inbereat communi 6i
V TldcnonnulUtotum illumpa buB bono an proprio dclccterur. Se
radifum vbi primi boica pare quippe amane donarur fibi:vr inde ti
teB gcncrie bumani fcc fcripturc vcri moribue meroribufcp complctue ca
tatc fuiflcnarrantunad intcUigibiUa ta in pfalmo (i tamcn mala fua fetit:
rcfcrut:arborefc:p illae i ligna frUcti ad mcipfum turbata cft anima mca
fcra i viutcs vite morefcp coucrtunt: corrcctus iam dicatfortitudincm ine
tang' vifibiUa 7 corporalia illanoft» am ad te cuftodiam.'bcc 7 fiqua alia
rit: f5 intcUigibUio fignificandoriica comodiue dici pofTunt dc intclUgedo
eo modo dicta vcl fcripta fint.Ouafi fpirituaUter paradifo ncmine probi
propterea no potuerit efte paradifus bente dicantur:dum tamen 7 biftoue
CDrporaUd:quia poteft etiam fpiritu vcritae ftdeUlTima rcrum geftaiu nar
aUa intclUgi: tan^' ideo non fucrinc ratione commendata acdarur.
ERTIVSDECIMVSV

6ccerporibu8 (ktoj;t p' rcfurrec ficantcm animalia dicuntur corpora


tu>ncm:quc ficrpiricaUa erunt nno nec tamcn animc funt fcd corpora:it3
in fpintum CAro verratur.cRcg. iUa fpirituaUa vocant'corpo:a:2lbfit,
tii vt fpiritus ca crcdamus futura fcd

( Orpora crgo iuftorum quciti co^jora carnie babicura fubfiftatia:

rcfurrcctionc futu:a fiinnccp vl fcd nuUam tarditatcm cozrupttonec^


lo ligno indigcbilt^ fui:vt nullo mo camale fpu viuificantc palTura. Xuc
bo vcl fcncctutc inuctezata moriatme iam non tcrrcnus fcd ccleftia bomo e
quc vllio alqa corporalibus alimcn rit:ii q: co:pus fcd q6 de tcrra faau;

nerquibus cfuricdi ac fiticndi quafca ednipfumcritfcd quiadono cclcfli


tp molcftia dcuitccur.-qm ccrto i oni iam talc erif.vt etiam celo incolcndo
modomuioUbilimunc immortaUta non amilTa natura fcd mutata quaU
ris iductivt non nifi vcUnt polVibiUta taic pueiat.Tbzim" aut bomo dc fczza
tc non nccefTitatc vcfcanf. O.uod age tcrrcn" m aiam viucntem faaus clV.ri
liq5 uifibiUtcr 7 tractabcUtcr appare infpiritum viuificanrcm:quod d per
tes.non q: indigcbant;fcd quia volc obcdientic mcrituj fcmabatur.^deo
bant t poterantivt bominibus cogzu copus ciue quoo cibo ac potu cgcbai
ercnt fui miniftcrq quadam bumani nc famc afficeretur ac fiti:T non imor
latc fcccrunt.TlcciJ cij i pbant.ifmatc taUtatc lUa abfoUita atcp idilTolubiU:
angclos cdilTc croicndum cft:qu3do fcd Ugno vitc a mortis ncccffitatc p
bomincB co9 bofpitio fufcepcrunt:q> bibebatur: atcp i wucntutie florc iti
uis vtrum angcU clTeut ignorantibua ncbat:non fpualc fcd anialc faiflc no
confirinobis idigcntia uefci vidcrct'. dubium eft:ncqua^ ramcn morituril
Uiidc cft quod ait angclus in Ubro nifi m dci prcccdcnrie minantifqj fcit

lobic.Uidcbatis me manducarc: fed tentiam dcUnqucndo cozruifTc.^t aU


Vifu vcftro videbaris id cft ncccffitatc mcntis quidem ctiam c^tra paradifu
corporia rciicicndi ficut vos facitiG: non ncgatis:a U^no titncn ritcpzobi
mc cibum fumcrc putabatis. Sedfi bitus tradu"clTet tcmpori rctuftati
fortc dc angeUe aUud crcdibiUue dif tp fuiicndue:i ca dama%it vitaiqua
putari poc».ft:ccrtc fidcs cbriftiana 6 in cozpozc Ucct animaU doncc fpintu
ipfo faluato: ri dubicat:(y et poft refii' aU obcdicntic mcrito ftcrct: polTct in
rcctioncm iain quide in fj3uaU came paradifo mfi peccalTet babcrc pcrpc
fcd tamcn vcra cibum ac potum cum iuam.0.uapropccrctiam fi moztcm
difcipulis fumpfit. Tlo.n.potcrtae fj iftam manifeftam qua fit animc a co:
cgctlas edcndi aut bibcndi talibne c5 pozc fcparatio: inrcUigamus fimul fi

porib" auferct.Undc i fpualia criit: gnatam in co q> dcue di;:crat:qua dic


non quia cojpora elTc defiftcnt:fcd qt cdcntis: morte mo:icmini:no
c^: illo

rpiritu viuificantc fubfiftcnt. idco d5 abfurdu videri:quia no co^r


fus dic a corpo: funt foluti:quo cibil
intcrdiccum mo:tifcmncp fumpfcrut
OluuJ mtclUgcndi» fitdc co:pore eo quippe cUc mutata in dctcnus viti
fliaU7dcco:porcfpuaU:vt 4 morit" atac^ natura atc^ a Ugno vice fcpara
tada:4vo viuiitcdt'i cbrillo.c.)c^9* tiodc mftilTima:monie in cis etiam
co:po:ali8 nccclTitaa facta cft. ciiqua
n 2lm ficut corpora ifta qbiica no8 ncccfruatc nati fumue: prop

ntmsm viuctc iidum fpu^viui tcr quod apoftolus non ait cozpus
LIBER

qiiidcm mortturutn eft proptcr pccca furgct in virtate.Scminatur corpus


tum:fcd au: cozpus quidcm mortuu antmalc:furgat co:pu9 fpiritualc. Oe
cft proprcr pcccarum^ipue autc5 vita ifi vt boc probarct:fi eft inquit cozp**
cftproprcriuftiriam. £>cm rubiiigir. flialc:e 1 fpualc.^t uc qutd effet cop"
£>i autcm fpiritus cms qui rufcttauit aialeotidcrct:ficinquit fcriptumcft:
cbziftum a moruis babitat .inobie:^ facmg cft primu8 bomo in aniam vi
fufcitauucbnftuma mortuis viuifi oentem.3fto igz modo voluit oftcnde
cabir i moualia corpoza ucftra p ibi quid fic covpae animalcrq^uis fcriptu
tante fpum cius i nobie.Xunc crgo c ranondijrcritdebomineprimo qui
rit corp" i fpu5 piuificantc3:quod niic cft3ppellatuBadam:quatido illi ani
animam viucntcm.£t tame mo
elt in ma flatu dei creata cft:i faau9 cft bo
tuumdicitapoftolus.quia iammori moinco:po:canimali:fed facme eft

cndi nccclTitatc conftrictum cft.Xunc bomo in animam viucntcm.3n co cf


flutem ifta animam viucntcm:
erat in go quod fcriptum cft: faci'' cft prim'*
g^uis non in fpum viuificantcm:vt tn bomo in animaj viucntc:voluit apo
mo:tuumdicirccrcnon poflet: quia ftolu9 intclligi co:pu9 boi9 animale:
nifi pcrpcrrationc pcccati nccclTitatcj fpiritualcautcm qucnadmodu^ intel
mo:iendibabcrenonpolTct.£um vc ligcndum cftctoftcndtt addcndo:no'
ro deu9 <? diccndo adam vbice mor uift'imu8 autem adam in fpiritum vi

tcm fignificaucrit animc:quc facta cft uificantem: proculdubio cbnftum fi


ilo dcicrcnte:? diccndo tcrra cein in gnificans qui iam q: moimis ita nfii
tcrram ibi3:mo:tcm fignificaucrit co rcpr:vr mo:i omnino dcinccps non
pori8:quc illi fitanima difccdetc fp pofl^it.Jbcindc fcquitur 1 dicit.Scd ii

tcrca dc moztc fa nibil dijritTe crcdcn primum quod fpi:irua'ccft;fcd quod


du cft:q2 occulra ce voluit pzopt difpe animalc dctndc fpinmale. Ubi mfto
fationcm tcftamcnti noui: vbi fcciida apcrtuis dcclarauit:fcanimalc cozp"
mors apcrtifTimedcclaratur: vt pri^ infinuaflrc^tncoyfcriprum cftfcum
ifta mo:9 prima quc communis cft 6 cfle primii bomtucm in aiam viuctc:

nibu8 prodercru: cx illo vcnilTc pccca fpiriruale aiit in co cp ait nouiflrimua

to:quooinvnoc6e facrum cfl omni fldam in fpintii viuificantcm. "Prius


bu3:mor8 vcro fccunda non vticp co *cft cnim animale coipue qualc babu
munis cft omntbus proptcr co9 qui it prtmus adam^q^uis non morituro
fccundum propo fuum vocati funt fa ntfi pcccafl^ct^quale nunc babcmus 1
cti:quo9 antc pjcfciuit 7 prcdcftiauit: no8 bactcn" ei" mutata vitUticp na
aportor confo:mc8 fiCTi tma
ficut air tur^ quafcn" in illo poftca q^pcccauit
ginifuqfui:vtfit ipfc primogcnirua effcctti e: vri b:ct ia^ mozicndi ncccflH

in mulris fratribus: quos a fccunda tate:qualc^ nobie bic di


et cbziftus

mo:te pcr mcdiatozem dci gratia libe gnat" c primit' non cjdcm ncccfTitatc

rauir.iu cozpojc crgo antmali prim» fcd pfare^poftca vcro fpuale qualc ia
bominemfactum:ficutapoftolu9 lo prcccfl^trtncbnftotang^icaptte n:o:
quitur.Uolcns cnim ab fpirituali q6 iccuturum cft autem in mcmbne a*
boc:quod
in rcfurrectione futuruj cft vlrima rcfurrcctionr mo:tuo:um.3ld
nunc cft animalc difcemerc: feminati* iungit dciii apoftolus duo^; iftojj bo
inquit incozruptione: furgct incozrup minum cuidcnnfl"imam dziajdiccns.
tibilcScminatur in ptumelia:furgct "p>nmus bomo dc icrra tnrcnus: fe
in glo:ia.Seminatur in infii mirate: cundus bomo dc cclo ccUftie. 0.uar
rERTIVSDECIMVS

tcnrai' taks t tateni nmUcMis ta ftimanddccapriuf^' peccafTct fpiri

lca1 cdeftcs.£t quomodo induimus tualc corpus babui(Te:i: peccari mai


(maginetcrrmi:induamus n imagine to in aialcmutani.Ut.n.boc putctur
eius qui 6 celo efl.lDoc apoflolue ita paf attcdut'tanri vcrba doctoris qui
pofuinvtnuncquidcmin nobis fm ftit.Si cft corpus aialc e i fpualc: (ii
racramcntum rcgcncrationis fiat fic fcriptum e."Primue bomo adamfac
Blibi dtdt:quotquot C cbrirto baptija t" e in aiam vinentem:fcctidus bomo
ti cftis cbriftum induiftistrc autcm ip infpiritom uiuificante.Tlunquid boc
fa tunc pcrficicturtcum t in nobis q6 poft pcccamm facrom cft cum fit ifta

cftaialcnafccndotfpiritualc fucritfa bominis prima condirio dc qua bca


ctU5 rcfurgcndo. Ut .n.cT itidcm va riftimus paulue ad corpus aialc mo
bis vtar:fpc falui facti fumus. 3nd«( ftranduj boc teftioniii lcgis affiJpfit.

mus autcm imagincm tcrreni bomi


nis propagattonc prcuaricarionis ct Otualiter acdpicnda fit vcl i!la in
motis quam nobis intulit gcncratio: fufflarioiquaprim^bomo facfiin
f3 indutmus imagincm cclcftis bois siam viucntem^vcl illa qui dfis fccit
gratia indulgcntic viteo^ pcrpctuc:q6 diccs acdpitc fpm factii.c.jc^riig
nobisprcftat rcgcncratio non nifip
mcdiatorcm dci t bominum boicm tt TldeTilludpair cofidcratc 4
icfum cbriftum:qucm cclcftcm boiem bufda vifii e:in eo quod lcgitur
vult intclligirqzdcccloucnitut tcrre infpirauir dcus in facicm due fpum
nc mortalitaris corporc ucftirctur q6 virc 1 factus c bomo in animam viuc
cclcfti immortaliratc vcftirct.£elcftc3 tc:nontancanimamprimo boidata
vero idco appcllat i alios quia fiunt fcd eam que iam inerat fpiritu fancto
pcr gratiam mcmbra ciuervt cii ilffit viuificara.ZDoucrcnim cos q* diis ic

vnus cbriftus uclut caput t corpue. fu3 pofteag' rcfurrcirit a momtis in


"bocin eadcm cpiftola cuidcnriue tta fufflauitdiccns difcipults fuie acdpi
poniKper bomincm more t pcr boi tc fpiritum fancrum.Undc ralc altcfd

ncm rcfurrccrio mortuorum.Sicut e criftimant facniqualc runc factum e:

nim in adam omncs moriunrur:fic i quafi 1 hic fecutus euagdifta di^ezit:


i cbrifto ocs uiuificabuntur. Jam vti 1 facri funt in aiam viucntcm. 0,6 4
c^ in corporc fpirituali quod crit in dcm fi dicrum eJTer^boc inrelligcrem"*
fpiritum viuificantcm:non quia ones qpanimarumqucdam vitafit fpirif
qui in adam moriuntur crunr mebra dd: fine qooantmc ronalcs morruc
cbrifti:c^ illis.n.mulro plurcs fcctida dcpurandc funtrg^uie carum prcferia
ictemdmoteplcctcnf.Sed idco dic viucre corpora vidcantuz.Sed no ita
tu eomncs atcp omncsrquia ficut ne factum quando c conditue bomorfa
mo corporc fpirituali nifi i adam mo tis ipfa libri vcrba rcftantur. quc ita

ritur:ita ncmo corporc fpirituali nifi fcbabent.£tformauitdcos bominc


in cbiifto viuificatttr.-tijroindc ncqua pulttcrcm detcrra.Ouod^de planr
q> putadu c nos in rcfu::ccrioe tale c5 intcrpretadti putatcs di]ccrut. £tfin
pus bituros:quale babuit bomo pri pt dcuB bomincm dc limo tcrrc: qin
mus ante pcccatu ncc^ illud quod dic fuperius dictii ftjcranfons adt afccn
tum cqualis tcrrcnns talcs t tcrrcni: debatdctcrratirrigabat omncmfa
fccundumilludintclligcndu? cquod cicm rcrrcrvt q: boc limus intclligcn
foctn e adminiione pcccati.Tlon.n cp du9 uiderctur bumorc fdlicet terratp
LI6ER

cortcreta0.Ubi.n.boc dictu eft cont( bomo ad imagincm det:^ tenn bo at


nuo fcquitur i fo:tnauit bominc^ de' cp ittirue interram.3llud enim (ccan
pulucre de terra: fic greci codicce biit dum ammam racionalem di:quaU:nt
vndc m latina lingua fcriptura ipfa p dcue in fufftindo vel fi commodi' o;
ucrfa eft.Siue aute formamt fiue fm infpirando mdtdu bomini id cft bdis
jdt quis dicae uolucritrquod ^tcce o: corpori:bocautem fecundum cozpus
eplafen adrem nibil intercft.aDagie quale bommem deue fmpt e)c pulue:
tamen proprie dicitur fmptifed ambi cui data efl anima: vt fieret copue ani
guitaenfaeftdcuitandaeie qui for male id eft bomo in anima^ viuente.
mauit dicerc maluerunt:eo cp in Utia -Ouapropter in eo quod diie fecit qii

lingua illud magis obtinuit confuetu tnfufftauit dicene acdpite fpiritu; fac
do:vt bi dicantur finge q alic^d meda tum nimiriMn bodintelligi voluit: q^
cio fimulantecomponunt.^bunc igit fpintue fanctus non tantum fit pats
formatum bomincm de tcrre pulueze verum etiam vnigeniti ipftue fpiru".
fiue limo.£rat enim puluie bumea": 3dem ipfe quippe fpuitue cft patris
bunc inq> vt ejrpreftiue dicam licuc 1 fiiq:cum quo cft trinitas patcr i ftU
fcriptura locuta cft;puluere3 de te::a: us 1 fpintus fanctus:non creatura f^
aiale corpue factii ce docct apoftotus creator.Tlecp enim flatus ille co:po2e
cum anima^ accepit.£t fattue cft iftc us de carnie orc proccdcne fubftetia
bomo in anunam viuentem id cft for crat fpe fatti atcp natura: fcd poti" \i

matue i(k puluie factue eft m anima gnificatio qua intelligercmue vt di^
viucntem.3am inquiunt babtbat ani fpinium fanctuj patri eflTe filiocp co
ma:a{ioquin nd appeKaretur bomo: muncm: quia non funt cis fmgulis
quoniam bomo non eft corpue folu^ fingulufecl vnue amborum eft. £em
VclaiafoU:fedqutc): anima conftac perauiemifte fpintus in fcnpturia
«r corporc.t)oc (jde ve^ €:q> n tot" bo factis grcco vocabulo pncumadtctt:
f5 pe mclio bdie aia e:fcd cu5 eft vua ficut eum i alto loco dominus appel
cp coniunctum fimul babct bominia iauit:quando eum cozpotalis fui o:ia
nomcn:quod tamcn t fingula ti amit flatus ftgnificas difcipuUe futs dcdic
tunt ctiam cum de finguUe loquimu. 1 locis ommbue dtuinorum ebquio
-Ouis cniin dicere probibetur quott rum non mibi aUtcr vng? nuncupat"*
diani quadam lcge fcrmonie bomo il occurnt.lDicverovbilegttur ihnjM
le defunrtue eft:7 nunc in requie eft T deus bominem pulucrem dc terra:»
in pcnie:cum de aia fola poffit boc di infufftauit fiue mfpirauit m faaem a*
ciit illo aut illo loco bomo ille fepul fpintum vitemon aitgrecus neupma
tU8 eft:cum boc nifi de folo corpoi ri quod folet dtoi fpiruus fanctus: fcd
poffit intelligi.''3ln dicturi funt fic locj pnoen:quod nomen in creatura q^ in
fcripturam nonfolcre diuina^.-' 3n» creatore frcqucntius lcgitur. Unde n
mo vcro illa ita nobie in boc atteftaif nulU etiam lanni proptcr dilTcrcntiaj
vt etiam cum duo ifta coniuncta funt boc voabuUim non fpiritum fed fla
n uiuit bomo:tamcn et fingula bomi tum appeUarc maluerunt.tioc enun
nie vocabulo appeUet:aiam.f.interio 1 m greco etiam iUo loco apud cfata
rem bominem: corpue vero c%(crio vbi dcus dicit: omnem fla.um ego fc
rcm vocane^tang' duo fint bomine» ci:omnem animam fine dubitanone
cum firvtrnncp fit bomo unue. Sed fignific3ns.<luoditacp grece pnce di
tntelligcndum cft fccndum quui dica^ amr:noftri aUquando fkmm: 9\u\h
TERTIVSDEaMVS

fpirtmm aliquando infpiratiortcm vt nifi ot ea vita intelligeretur 'que illi


p
arpirattoncmraltqii etia^ animti intct fpm factij dat'.t)oc quid eft aliiTd ni\i
ptati fiit.lbneuma vcro nun^' nifi fpi diligcnter pro bumana fufpicione co
ritu fiuc bois dc quo ait apoftolue: tcdere:'! fcripturas factae non intelli

^s.n.fcit boinum quc funt bois nifi genter attcndere.Oiuid.n.magnum c


fpiritus bominis qui in ipfo efi: fiuc rat non ire longiu6:fed in eodc^ libro
pecorie ficut in falomois libro fcrip ipfo paulo fupcriue lcgcrc:'j3roducat
tum cft:quie fcit fi fpo bominie ^ken terra animam viucntcm:qn aialia tre
dat in cclum furfo:7 fpue pccoris dcf ft:2ia ciicta creata funt/Ocin aliquatis
ccndat deorfum in taram fiue iftu co iterpofitis in eodcm tame^ipfo libzo:
poreum qui ctiam vcni' o:/nam cius quid magnum erat aducrtere quod
boc nomcn cft;vbi in pfalmo canitur fcnprum eft:7 omnia que babcnt fpi
ignis grando nij: jlaciee fpitirus tcm ritum vite:i ots quicratfupcr arida^
pcftatietfiue iam non crearum fcd C2e mo:tuu9 cft cum infinuaret omnia q
ftto:cm:fictttcftdcquo dicit domin" viuebant in terra pcrifle diluuio.^ Si
in cuangclio:accipite fpum fancrum: crgo 1 animam viuenrcm i fpiritum
cuj corporco fui o:i9 ft itu fignificas. vite eriam in pecoribus inuenim": ftc

£t vbi ait.3ce bapti^atc omnes gcn loqui fcriptura diuina cdfueuit:i; cuj
tes in nominc patris t filtj t fpintus bocquocplocoubilcgitur dnia que
fanctt:vbiipfa trinitas cj:cc!Uttfl"ime brtt fpiritum vite:non grcc" pncuma
« euidaitilTime cdmedata cft.£tvbi fcdpnoendij:crit:curnon dicim^^^d
legit dcus fpus cft. £t altje pfimis fa opus crat ut addcret viuentem: cum
crarom Uarum locis. 3« bis quippe anima nifi uiuat cf^c non poflet.-' iloc
omnibus tcftimotje fcripruraru^ qui qmd opus crat vt addcrct vite cu5 di
tum ad grecoe artinet non pnocn vid jciflct fpiritum.-^Sed inrelligimus aiaj
mus fatprum clTe fed pncumarquart» uiuentem 7 fpiritum uitc fcnpturam
flutem ad latinoe non fl.itum f^ fp5. fuo moredijriflrecum aialia.i.copora
Q,u3proptcrineoquod fcriptujcll aiata uellet inteUigi:quibu8 ineflet p
inrpiramtrvcl (i magis propric dicai animam pcrfpicuus idc ctiam corpo
dii eft ifufftauit infacicmcius fpum ns fcnfu8.3n bominie autem cdditi
vitc:figrecus non pnocn ficut ibi legi oe obliuifcitur qucadmodti loc{ fc:tp

tur:fcd pneuma pofuitTcr:ncc Uc cft^et tura confucucrit:cii fuo prorfue mo


confcquene vt crcatorcm fpirirom cj rc locuta fit:quo infinuaret bominc^
proprie dicitur i trinirate fpirit" fanc ctiam rationali anima accepta quam
tus intcUigerc cogcrcmur:quado qui non ficut aliarom carnium aquis 7
dcm pncuma vt dictum cft non foluj terra produceniibusrfcd dco ftatc crc
dc creatore fed etiam dc crcatura dici fltam voluit intelligi:ftc tamen factu^
folcremanifcftumcft.Scd cumdijcif vt in corpore aiali q6 ftt aiain eoui
fetinquiuntfpiritum:non adderetui oente ftcut lUa aialia viucret de quib'
tcmfiillumfpiritum fanctum vcllct dijrtt: producat tcrra aiam viucntc^:
intcUigi.£t cum dipftct faa' e bd in 7 que itidcm dijrit babuifle in fe fpm
animam non addcrct viucntcm nifi a vite:vbictiamtngrcconondij:it pne
nima vitam fignificarctqilU diuini um3fedpnoen:nonvticp fpum fanc
tus impercifdono fpus dei.£il.n.ui tum eorom animam tali cjrprimcns
uatanimainquiuntproprio fucvite noie.Sienimdciflatusinquiunt dci
modoiquid opus erat addcre viuetc^ or6epfreintelligirur:qucm fianimaj
LIBER

crcdidcrimue confcqucns crit vt nuf ri 010 non pofl5:fcd vtncn morcrcf


dcm fatcamur fubftatTtic:partccp illi' mfi bomo pcccaflct.Tlaillud qd fpu
fapicrttic que dijrit cgo cj: ozc altiffimi viuiricantc fpirituale criti imortalc
^dtj.Tlo quidc di}:it fapicntia ozc dci mori oio non potcrit:ficut antma cre
effbra fe fui(Tc:fcd cj: eiu9 orc prodif ata c imortalie^que Itcct pcccato mor
fc.Sicut aut no9 poffumus no 6 ma rua perbtbcarur caree quada uita fu
natura q boic9 fumu8:fcd dc iflo acz a boc cft dci fpiritu:quo ctta^ fapicn^
(ircunfufo que afpirando ac rcfpiran ibcate uiucre potcrat: tamcn ^pria
do ducimu9 ac rcducim' flatum facc quadaljmtfcravitafua non dcfinic
cum fufHamue ita omnipotcne dcus uiucrc:q: iam imortarc crcata.Sicut
non de fua natura ncq3 dc fubiaccnti cnim dcfc:to:c6 angcli I5 fccundii que
crcatura:fcd ctiaj de nibilo potuit fft dam modiJ mortut fiJt pcccando: qj
ce flatum:qucm corpori boie inkren fotc uirc dcfcracrut 4 dcus eft:qui n
do infpiraflc vcl infufflafle coucnicra peccando fapicntcr 1 bcaic potcrant
tifl^imc dictue cft^icopoze'' incopozeu; vtucrc:tamcn non (ic mort: potucrut
fcd immutabilie mutabitcm : quia ut omnmo dcfiftcrcnt uiucre arcp fcre

no crcatue creatum Uerumtamcn . tirc:quoni3m immortalce crcatt fiit

ut fciant iftiquide fcripturie loqui fltcp tta in fcctidam mortcm poft ulti
uolunt 1 fcrtpturarum locutioncs mumprccipitabunturiudiciu.ut ncc
uon aduatunt non boc folum
: di itlic utracarcanc:quandoqutdcm cria

d cxirc ex o:e dci quodcft equali» fcfu cum in dotonbue futuri funtit
ciufdcnc^ naturc:aucitant vcl lcgant carcbunt.Bcd bomince ad dci grati
q6 dco diccntc fcriptu^ cft:qm tcpid' am pcrtincntce ciuce fanctorum agc
ce t nccp calidue 7 ncc^ frtgidu9:ir» lof in beara vira mancnttii: va fpua
cipiaj te ctjccrc cj: oze mco. Tlulla ita libue coporibue inducnt:ut nccp pec
c^ caufa cft cur apertifrime loqucnti cet apliue nccp moriantur^ca tn imo
ftftam" apoftolo:vbi ab fpirttuali cor talitatcucftin^quc (icut angctorti ncc
porc corpu9 animalc difcerncne: id e pcccato potcft aufcrn:naru:a quidej
ab illo in quo facri fumue boc in quo mancntc carnie^f, nulla omnmo car
nunc fumu9 ait : fcminatur corpus nali corruptibilitatc vcl tarditare rea
animalc furgct cozpue fpirituale: (i ncnte.Scquitur autcm qftio neccfla

cft copue aialc cft t fpualc:ficut fcrip no pcrtractanda:-? doino dco vcnia
tum cft factue cft primue bomo adaj tie adiuuantc folucnda.Bi libido mc
inanimam viucntcj: nouiflTimue adl brorum inobcdicntium cj: pcccato in
in fpizitum viutficantem. Sed non p obcdtcntie in tllie primie bominibus
mumquodfpiritualc:fcd quooania cu illoe diuia g:a dcfcruifrct ej:ota c:

Ic:poftcafpiritualc."prim"bodc t:a vndcinfuanuditateoculoe apucrut


tcrrcnue:fccundu6 bomo decclo cclc .i.ca curiofiue advtcrut:7 q: ipudcs
ftie.O.uaftcrrcn" talce 1 trei:i quat motue arbitrio rcfiftcbat pudcnda tc
celcftie talce 1 ccleftc6.£t quomoin ^crunt:quomodo cflent filioe propa
duimue imagincm terrcni induamua gaturi:ft vt crcati fucrant fine prcua
7 imagincm qui dc cclo cft. £>e quib" ncationc mafilTcni.Sed quta 1 Ubcr
omnibue apoftolicie vcrbie fupcriu» ifte claudcndue eft:ncc tanta ifta quc

locuti fumu9.£orpu9 i^itar animalc ftio in fcrmonie anguftiae coarranda


in quo primum botcm adam factunt in cum qui fcquitur commodiore dif
dicit9poftor:ficeratfactu no"utmo putatione difTcratur.
QVARTVSDECIMVS

2tardq attguHini de dui tmifj q: ai inteUigeda fit vitqe.c^.


tateddliber.jcii^.

p "Riue ergo vidcndii c 4d fit fm


per inobedienriam pritni hoia in came:q'd f m fpum viue. <luif
femortidppecuitatiruimroe boies (Js.n.boc quod didmos pria fi-oce i
fuifleoesimrimultoadd gratia libe non recolene fminue aduez
rpicit:vcl
raret.c.primum. tce queadmodii fcriptmc facte loqui
tur: pdtputarepbilofopboe qutdcm
3363tOUS epicureos fecundum carncm viuerc:
iam ifupionb" qma fummum bonum bominis i cot
libris ad buma porievolupcaccpofucriit:? fiquiali^
nu gcn" non fo funt quoquomodo corporie bonum
d lu narure fifitu fummum boniij cfTc bominie opiaii
dincfodandum funt:i omne corum vulgus qui non
vero et quadl aliquo dogmatcveleo modo pbilofo
cognationte ne pbanturfcd procliucs ad libidinc: ni
cdtirudincinvnitateconcozde pads fi ejc voluptatibue quae corporcis fe

vinculo coUigaduzc): boic vno dcum fibue captiit gaudcre ncfcttit . floicos
uoluiffc boice inftituercmecp boc ge aucem qui fummuj bonum bomints
nuefuifTcinfingulie quibufc^ mori inanimo ponunc fccundum fpirtmm
turuinifiduo prtmi quoru crcac** cfl animus quid
vtucrc:quia 7 bominis
vnue ep nuUo altcr ej: iUo:id inobedi c(\. mfi fpiricus.'Scd ficuc loquit' fcup
entia mcruilTcca qutbue adminfu efl tura dwma:fm carne uiue vcrtcp mo
ta grade pcccatiirvt t'n dcrcriue eo na ftrantur.£amcm qutppc appcllat no
tura mutaretor biiana:ct i pol^cros folum corpus terrcnt atcp mortalis a
obligatioepcccari 7 motie ncccfTitate ntmanci6:velucicum dtctt ii dnisca
trafmifTa.ZDorti0autrcgnij iboice ro cade caro:l"cd alia quide bois aUa
vfcp adcodrtatiielt:vto'nce in fam autcmcaropccori6:aUa uolucram:»
qjmortccuiuenuUuecfl finia pena Ita ptfcuum:fcd alqs multts modis (i

dcbira prccipitce agcc:nifi irt quofda^ gniftcationc buius nominis vcimni^


indcbitaddgratia libcraret. 2lc pcr quos varios locucionis modos fcpc
boc factu e: vt cti tot tantccp gcntce p ec ipfii boicm.i. nacuraj bominis car
tcrrartiorbediuerfie ritib" monbuf ncm nuncupac;mo locucidis a pcc to
cp viucntee:multiplid linguarum ar tti:quale ell cx opcribus lcgis non iu
mo;t: vcfli6:fint varictaie dif^inac:ii fttficabitu: dis ca:o.ODid.n.bic uoUi
tri Ipliue g> duo qucdam gcncra bua it intcUtgi nift omncs bomics.'<luod
ne (odct^tis e^if^rcnt:quae ciuitates apcraus paulopoft ait.^n lcgc ncmo
duae fccundii fcripturas noflrae me iuftificamr.£cad galacbas. Saeces
rito appcUare pofiumue.Una qppc e atic q:nd tufliftcacur bd cp opcrtbus
bomtnum fecundum carncm: altcra lcgts.Secundii boc tncdr::7 verbo ca
f m fpum viue in fui cuiufcp gcncris ro faccii cfl td e bomo. -Quod nd rec
pacevolcntium:7cumid quodc^pe tcacciptenccscjdam pucaucmnt cbri
tut afTcquunmr in fui cuiufc^ gcnais fto bumanam antmam dcfuifle.Sic

pace viuentium. .n.a toto pars accipit';vbi marie mag


dalcne verba in cuangelio Icgutur di
i^evita ndturaliqj iic); corporid «nti9;tuUmntdnm mcum ^nefdo
LIBER

vbi porucront eum 015 dc fob cbrifti inimicitiaenon iaio beat. 3lut quis
carneloqocrerurrqua^fcctorfpultjj italoquaf vt inimico fuo vcl que pu
de monumcnto putabat abbta:ita ct tarinimi£umdicat;mabc3me acno
a parte totuni came noiata intelligit' poriuB maliJ animum bcs aducrfum
quc fup:a commcoza
bo.-ficut ea fant mc.-"lboftreo ficut camalitatc8:vtita
uimuaXum igit multis modis quos dicam:fiqui3 audilTet: non dubitarct
pcrfcrutarit colligcre longii : e dinia cami tribucre:ita ncmo dubitat aiofi
fcriprura nuncupct camem: quid fic tatCB ad animum pcrtinere.£ur ago
f m camem viuerc:quod profecto m» bec ob 1 his fifia docror gmtium in
lum cftcum ipfa carnia natura non. ftde t vitatc opera carnis appcl(at:ni
fit malttutidagarcpolTimuB: ifpiaa fi q: eo locutoie modo quo totti figni
mu9 dilicjctcr illu^ locum epk panli ficatur a partcipfum boic^ vulr noic
apriqua fcripfit ad galatbae vbi ait. carnis irclUgi.'<luod fi quifq^diccar
ZDaiJfcftaautf^opera camieq func ne clm eflc in malis moribus quorti
fornic3tionc8:imundicie:larurie:ido tp uirioro;co g> ania c arnc affecta fic

Io?t fcruitu6:vmeficia:inimicicie: co» viuit:p:ofccto n vniuc:fa boie naru:!

tertoe9:cmubriocs:atofir3fC8:dtflrefi diligentcraducrtif.Tlam corpusqui


onc9:berefe9:iuidic:cbrictatC8:comcf dcm cormptibilc aggrauat aiam.Uri
fationeo:'» bis fimilia:que pzedico vo ctiam idcm apoftoluB agcne 6 boc co
bis ficut prediri:quoniam qui talia 3 ruptibili corporc:de quo paoloantc
gunt:rcgnu dei non po(Tidcbunt.3l^c dircrat 1 ii qcterio: bomo ncftcr cor
totue epftole apoftolicc locue quaft» ntmpitunfcimuo inquitqub fitciiea.
ad rcm prcfcntcm cfTe vidcbitu: confi noftra domus buiue babitarioie dif
deratU8:potcHtbancdilToIuerc qfti foIuatur:q? cdificationem babcmua
cne:quid fit f m carncj viucrc.^n opi a dco domum non manu factam crer
bu6 nancp carni8 que manifcfta c(Te ni i celi6.£tci5 i boc igemifcimu6:bi
di)cit:cacp commcmorata damnauit: taculum nfm q6 decclo cftfupcrin
non ilb rm inucnimus que ad volup dui cupicntce:fi tamcn induti ncn nu
tarcm pcrtincr C3mi9:fkati fiit forni di inueiamur. £tdy g^diu fum" i bac
c3toc6:imundicie:lururic:ebricfafC8: bitationc igeifrimue grauati eo qp no
comcfTationcB:vcrum et ilb quibua lomuB cjrpoUari fcd fupucftiri:vt ab
animi vitia demonftranrur a volup forbcatur mortale a vit3.£t aggraua
tarccamis aliena.Ouis.n. fcruirutej murig:co:mptibili copore^tipi" ag
qae idolie cjcbibefur; vcncfiria inimi grauationiscaufam non natoram f^
ritiaB:contcntione8:cmubtione9:aio ftantiacp coipori8:fcd duB conuptio
fitatcB difre'fioc8:bercfc6: iuidia9:no nem fcimtcB nolumue corpo:e expoU
potius intclligat animi vita clTe q> car ari:fed cius imortaUtatcfupcrucftiri.
nie qriquidc ficri potcft vt ^pter ido £ttuncergoeritcorpue:fcd quiaco
bfriam vcl berefts alicuius errorem mptibilc non erif.non grauabit. 2lg
a voluptatibuB carnis tcperet? £t tii g:auat ergo nunc animam corpue co
ctiam ronc bomo q^uiB camia libidi iaptibik:i dcp:imit tcrrma inbabirs
ne6 conrincre arcp cobibere vidcat':^ tio fcnfum multa cogitantcm: vcrun
carne viuerc bac apoftolica auctozita tamcnquiomniaanime mabejccor
teconoincitur:7inco quod abftinct porcputantaccidifrc:in crrore font.
fl voluptatibue camis: damnabilia o
^a carnid agcre dcmonftratur.Out»
QyARTVSDEaM\ S

pccati cam q: m tion cjc amep inuiduB inuenitur.' £t^bcc oia cuj ba
deflc: 1 cozruprione cx pcccato coKac beatfinccame:quomofunt ifta opa
ta n pcccam cc (} pcnam.c.tq. carni9:nifiq:operafunt bois quent
ficut diri nommc camis appcUat.Tlo

q Uauis.n. uirgiliug pbtoicam .n.babmdo camcm quam non babj


videarur luculentiB vhb* ejrpU diabolu9:fcd uiuendo fccundum feip
care fiiiam dicea.^gne" eft illis vigor fumbocefmbomincm cftfattus (i

n celcftis origo femmibus: quatum n miiis diabolo:q: t ille fecundu fcipft»

nojria corpora tardat. Xerreicp bebc viucrc voluit:quando in ueritatcnon


tat artue monbiidacp mcmbra. Om ftctit vt non dc dci fed de fuo mendaci
nefq3 illaa notiflfimas quatuoj aiptu um loqucretunqui non folii mcndajc
bafidc8:cupiditate:rimo:c: letina: tri vcrum eriam mmdacq pater eft. "Pri
ftitil quafi origics oiu^ peccatop atj muaeflquippcmetitus^ia quo pec
Uitiorum voUna inteiri cx co:pore ac catum:ab tllo ccptteflc mendacium.
cide;fb*iugat Tdicat. "bic metuiit : ca
piiit gaudctc^ dolctcp.Tlcc auras fuf OmH fitfccundum boicm:quui
piciiit claufe tcneb:i8 7 carcc ccco.Xri uc fecundum deum viuercc.iiq.
bj fxdcs nza:Tla corruptio cor
alit' fe

poris que aggzauat aiam non pcccati c Um crgo uim't bo Pm boicm


pnmi e ca fcd pcna:nec caro cozrupti nonfecundumdeii:fimili9 edi
bifaiampcccatrice^fed aia pcccatrij: ftbolo:q: nec angelo fecundu^ angelii
fccit effc corrupribile camcm.£j: qua fed fecundum deum viucnduj fuu:vt
co:ruptioc carnis Ijcj^iftant quedam n
ftarct in vcritate:t vcritatem illiua

incitamcnta virio^t i ipfa defideria vi dc fuo mendacium loqucrctur.Tla ct


tiofa nontamcnoiauitciniquc viria de boie alio loco idcm apru9 ait. S»
tribuenda fut cazni^neab bie omnib' autcm vcntag dci in meo mcndacio a
purgcmusdtabolucjnon bj camc^. bundautt.2DetJ dipt mendacium:vi
£tfi.n.diabolu8 fornicato: vclcbrio tatcm dci.£um itacp viuit bomo fm
fu9:vcl ft quid buiua malt e qo ad ca: verttatcm:non viuit fecundum feipfii

nia perrinet voluptatce non poteft di fed fccundum dcum. jOcus eft.n.qui
£i:comfitetiataliumpcccato;r fuafo dijcit cgo fum vcrita9.£u5 vero viuit
1 inftigato! occultu9:cft tamcn mmc fccundum fcipfum:bocc(tfecundunt
fupcrbua atcp inuidtis. 0.ue illum bominem non fccunduj dcum:p:ofcc
Viciofttae fic obrinuit:vt proptcr bac to fccundum mcndacium uiuit: non
cct in carccrib" caliginoft buiue aeria quia bomo ip\'c mendacium cft cum
eterno fuppUcio dcftinatu8.1^ccaurc fiteiusauctor^crcatordcue: quino
Viria quc tcncnt in diabolo pricipatuj cft vriqj aucto: crcatorcp mendacq^fj
carni tribuit apoftolus quam ccrtum quia bomo ita factus cft rcctus: ut n
cdiabolumno babcrc. Oicit.n.inimi fccundum fcipfum fcd fccundum euj
ciria6:contcnrione9:cmulatione9: ani a quo facfus cft viucrct:id cft ilU" po
mof«atc8:inmdia9 clTe opcra carnis: titts q> fuam faccrct voluntatr.no aut

quo^ omnium malo;j caput atqj ori ita uiucre qucnadmodu^ cft fartus vt

go fupcrbia cft:que fine carnc rcgnat viucrct:boc eft mcndacium.Bcat" dp


in diabolo.Oiuis autcm illo eft inimi pe vuli ec:ctiamfi non (ic viucndo vt

citio: fancti9.'0.ui9 aducrfo9 C09 co polTitcflx.Ouid cftbac voluntate ni


tcriofiou aiofio{:i magia emur' atq? daciu8.'Undc non frultra dici pot 6c
LIBER

pcccatum cffc mcndac(um.Tloncnun mucna bomo.Sicut r no aliud q> bo


ficpcccatum : nifi ca uolutatc qua vo mincs fignificatunfiue vbi lcgfturq:
lumus vtbcncrunobtBivrnolumua operibus lcgis non iuftificarar 6is ca
vtmalc fu nobi8.'£rgo mendacium ro:fiue quod fcrtptum e fcptuagitadlti

cft quod CU5 fiat ut bcnc fit nobistbtc (^ aic dcfcendcrdt icg]rptuco iacob.
potius malc cft nobi8:vel cum ftat vt £fibi.n.pcrdemcamcmdi8 bomo:
mcliue ht nobie binc potiue pcius i t ibi pcr.lTcp(i.mQ.[}:):v.hoicQ intclli
nobis.Undebocnifiquia de deobe gunmr.£t qo dictum e non in fapien
nc potcft dTc bomini qucm dcUnque tie bumane doctis vcrbi6:pofuit dici
do dcfent-.non de fcipfo fccundii quc non fapienticcamalisificutqd dictuj
viuendo delinquit.0.uod itacp dipjT cft fecundum bomiem ambulati6:po

bmc qaitiffe ciuitatcd duas diucrfas tuit did fccudum carne^.IDagis ailt

inter fc atcp contrarias:^' al^ feciidu boc appamit i bie que fubtunjci^ £ti
carncm alt) fecundum fpiritii viuent: .n.cjs dicat cgo (d pauli: alius autcm

potell aiam illo modo did:q7 ali) ftn ego apollo:nonne bomincs cftie.^Od
bomine5:alq fecundum deu5 viuant. dicebat aiales eftid t camalcs cfhe:
I^pertiltime quippe paulue ad corin qiprcffmQ dtpit bomines eftis: qo cft
tbtoe dicitXum cnim fint inier voa fecundum boicm vimris nd fm dcii:
cmuLario i conicntio:nonne camales fmquefiviucritiedg dTcttSi
cftistifecundum bommem ambula
tis.^Ouod crgo eft ambulare fecundiJ Ouoddccorporia «nCccpnarura
bomincm:boccftrecundum bomine mani
tolerabtUor quiclc platdico^i q^
v;ua'c:quod a carne id eft a parte boi cbcomm fit opmio^fcd n ipft reprobj
nie minorcintcUigitur bomo. £ofde t':qmvitio:uj cie naturc carma afcri
ipfos qiiippe dijnt fuperiue animales bunr.c.v.
quoe pof^ca camalce ica loqne.Ouis
cnim fcit inquic bomina quc funt bdi n On igitur epue e i pccde vit^f
ni8 nift fpiritus bois qui cfl in ipfo/ cp mis ad creatorie iniuria car
Sic 1 que dci funt ncmo fcit:nifi fpiri nis accufarc naturamtquc i gcncrc at
tu8 dci.Tloe aut incjt non fpum htiC q? ordtnc fuo bona e:f5 dcfto creatoS
mundi accepimue^f^ fpum qui ej: dco bono viuei fccundum creatum bonti
c:vt fciamus que a dio donata func non e bonum:fiuc quifcp fecundum
nobts:quc i lodmur no i faptcnc bu camcm:fiucfmaiam:fiue fecundum
manc docns vcrbis^f^ tn doctnna fpt bomtncm totum quiconflat e^ aia cc
ruuB (pualtbu&fpualia coparantcs. carne:vndc i nomic folius atc t noic
3lniali8 autcm bd nd pcrcipit que (i folius carnis ftgnificaripoccft: cligat
fpus dei.ftulfina eft cnim tlli. Xalib'* uiucrcHamquivclat fummum bo
igttur.i.aialibus paulopoft dicit.£t e num laudatanimenaturam: 7 tanij»
go fzce non potui loqui vobis quafi malum naniram camis accufat pro
Ipiricualibusf^quafi carnalibu8.£t fectotanimamcamalitcr appctinct
illud 1 boc eodcm loqucndi md itcirr camcmcamaUtcrfugit: quoniam id
.i.apartetonJ5.£tabaianacp icar vanitatc fcntit bumanaznon ventate
ticquc funt partce bomini8:pdt toni diuina.Tlon quide platonid ficut ma
ftgniftcan quod cft bomo:atcp ita no nicbd defipiunt:ut tanq> mali nacuri
e aliud anmialie bd aliud camar: fed tcrrcna corpoia deteftcnnir: cum oia
idem ipfii c utrnq^.i. fccundum boicj elcmcnta quibus iflcmundus mribtf
QVARTVSDECIMVS

contrectabtliTc^ compactus erqualtta I Tltereft aiJt qualie fit volotae


tcfcp eorum deo artifici tribuant. Ue boie qr (i puerfa c pucrfoe be
runtamcn ej: terreia artibue moribii bit boe mot'*:^ atit rccta e:non foluj
di(c0 mebris ftc affict animae opinait mculpabilee:ve^ et laudabilce erot.
tunvt binc eis fint morbi cupiditato Uolitntae e quippc in omnibue: imo
7 timorii 7 lctitie fioe triftitic quibus oee nibtl aliud g^ volunratee fiit.Tla
quatuo! vcl perturbationibus vt dcc 7 Ieriria:nifi volotas
(fd cfl cupiditae
ro appellai:uel pafTiontTjus vt plezicp ineozoconfcnfionemquc volumue^
verbum de verbo greco ejrpzimiitcois £t (i 4d e mct'* atcp rriflitia: nifi voIiJ
bumano;^ mo?t vitiofitas continetnr tae indifTenfione ab bie que nolum"^
'O.uodfiitaefl^dcflq? eneas apud Scd cum confentimue appetendo es
uirgiliumcumaudinetapatre apud quc volumue cupidirae:cii autem co
inferoe animae rurfue ad corpoza rc fenrimue frucndo bie quc volumue
dirurae bancopinione miraturqccla Utitta vocatur.3tccp cti difTcnrimus

mae.Opaterannealiquae adcelu; ab co q6 accidcre nolumue: talis vo


bincireputandumeflfublimce aias liitae mctue efl:cum aiit difTcnrim'*

itertu^ ad tarda reuerti copora.'OLoe ab eo q6 nolerib" accidir:talie volun


lucis mifcrie ti dira axpidoi Tlundd tae triflitia efl.£t oio pro vazietatc ic
nam bec tam dira cupido q: terreia ni que appctiirur atcp fiigiunrur: fic

artubne moribundifcp tnbrie adbuc allicitur vei offcnditur voltitas bdis


ineft animaru; illic prcdicatilTimc pu ita in boe vcl illoe affcctue mutat' 7 v
ritatitlonnc ab buiufmoi co:po:ci0 titur.Ouaproprer bd qui ^m dcunt
vt didt peftibue oibue cae alTcrit dTe non ^m bomine viuit:o; vt fit amato
purgatae:cum rurfue incipiunt tcor bdi: vndefitprie vrmalu5odcrit.££
pora velle rcucrti.''Undc colligitur et quoniam ncmo narura:fcd quifquis
fi ita fe baberet qood cfl omnino vii( malus efl virio malue efl pczfcctum o
fimum: vicifTim alternane incefTabfr dium debet malie qui fccundum dca
cunrin atcp zdcunriii aia;^ mundatio viuit: vt ncc proptcr virium odcrit bo

7 inquinario non potuifTe vczncita di mincm ncc amet virium^pf bomiem


ct oee culpabilee atc^ vitiofoe mot* fcd odcrit vitiuyamet boie^. Sanato
aiarii eie ex tcrrenie cozporibue ino .n.virio:totii q6amare nibilautem

lefcerc.Si quide fecundum ipfoe illa quod dcbeat odifTe rcmancbit.


poeta prefatue cbquitu: lucie tam di
ra cupido:vfcpadeo non eft er corpo: 3lmore7 delectatione indiffcrenf
vt ab omni corpotea pcfle purgataj; 7 in bono 7 in mab apud lacras Uae
7 crtra 6e corpue aiam conflitutam: tnueniri.c.vq.

ipfam compcllat eein cozpore. Clnde


ctiam illie fatcnribue non ex carne ta n ^tmcut^^propofitueamarede
tum afTicitur aia:vt cupiat:metU3t: le um 7 non fm bominej fcd feai
tetur 7 triflctur:verum criam cjc feipa dojamarcpropmuj ficut etfeipfu:
bie potefl mottbus agitari. proculdubio proptcr bunc amorem
di initvoluntarisbonetqueufitatius
£>e qoalitate volontatte bumane: tn fcripturis fanctis caritae appeUat':
fub cuiue iudtcio afTectdee animi flut fed amor quocp fecunduj eafdem f«
prsue bnbenm m recte.c vl crae littcrae dicitur. Tla 7 amatozej
boni dictt apoflolus ee debere: qoem
LIBER

rcgcdo populo prccipit cligcndu^. £t ta itacp voluntas e bonus amont vo


ipfc dns pcrru apoftolum mtazogas: luntae peruerfa malue amor. Jlmor
cum dipfTet mc pluB bisalU
dtligid ergo inbiane b:e quod amat cupidi
zcfpodit dne tu fcie qz amo tc.£t itc;^ tas eft:id aiit babcns coc^ frucne lcti

dnequefmiriivrrujamarctifed vtrii tia. Jugicne quod d aducrfatur: ticr


diligerci cu5 pctrue.Jlt iUe refpondit cft:idcp fi accidcrit fcntxene tnftitia c.
eiiterum domic tu fcis quia amo tc. •proirtdcmalafunt iftafi malus cft
Xertia vcro infrogatione 7 ipfc icfus amorbonaftbonus.Ouod dinnr;
non ait diligts me fed amas me: vbi dcfcripturie prcbcmus. ioncupifcit
fccutus aitcuangclifta. ^ontriftat" e apoftoluedirrolui-rcftccij cbnfto:?
dijrit ei tatio amae mcxuj
petrue qz 1 concupiuit aia mca dcftdcrarc iudi
dominue non tczrio fed fcmcl dijccrtt cia tua tn oi tcmpore* Ucl h acco'mo
amae mcibis autc dijccrit diligie mc. datius dicitur:dcfidcrauit ania mca
Unde intclligtmus qi cuj diccbatdo concupifccre iudida tua. £t concupif
minua diligis mc:nibil aliud diccbat centiafapientiepcrdudtad rcgnum.
cp amae mclbctrue autcm no" muta "boctitloquendiobtinuit cofucrudo
uit buiue rniue rci verbu:fcd etiam rifi cupiditas vcl concupifccntia di
teztio dominc iquit tu oia fcie^tu fcis catur:ncc addat':cuiu8 rci fit:ii nifi in

q: amo te.lDocproptcrea comcmora itialo polTitintdligi.lcfitia ap6 pfal


dn putaui:q2 tinulli arbitrat" aliud ce mifta in bono e:lctamini i drio i cpxX
dilectione fiuc caKtatc: aliud amore. mco
tate iufti:7 dcdifti lctitia in co:dc
C>iciit cnim dilcctione accipiedam d 7 adiplcbie mc lctitia cum vultu tuo.
ini>ono:amo:einmalo. ©icaiit tiec Ximo: in bono cft apud apf} vbi ait.
ipfoe auctorce fcculariii Ua^ locutos £um tiorc 7 trcmorc vzam tpfo^ fa
ceccrtiirimije.ScdPidcrint pbilofo lute opcramini.£f noli alium fapcrc
pbivtriivrquaroneifta difcemant* f} tic.£t tico autcm ne ficut fcrpcns.

2lmore tn C08 in bonte reboe ^crga cuam fcdurit aftutia (ar. (ic vzc mcrt
ipfum dcu magnipcdc libri co;;^ fatis tcs cojrumpanrur a caftitatc que cft i
bquuntur.Scd fcripturas religioms cbnfto.iSctnftitiaVeroq- ciccroma
n:e qaa^ auctoritate cctcrie oib'' Uis gie cgritudincm appcllat^dolorc^ vir
0nteponimu8:non aliud diccre amo giliue vbiait:gaudefcp: dolcntcp:fcd
:e a'iud dilcctioncm vrcatitate infinu tdco malui triftttiam diccre quia cgri
adu fuit.Tla t amore in bono dici ia tudo vel dolor vfitatius in corporib"
oiidimue.Scd nc quie cpftimctamo d::fcrupulorio: qucftio e utrum inuc
re quide 1 in bono i in malo: dilectio niripoffitinbono.
nem atit non nifi in bono cf[c diceda:
illud attcndat quod in pfalmo fcrip
tum cft.OLui autcj diligit iniquitate:
oditanimamfuam.£ttllud apoftoli 5e tribus pcrtorbattonibue qdas
io^nniQ fiquie dilcjrcrit mundum: n in animo fapicnris ftoici ce uolucriic
eft dilcctio patrie in il!o. £ccc vno lo cTclufis dolore fiuctriftiria:qua vu*
co dtlcctio 1 in bono i in malo.Smo Cax (mtirc non dcbcat.c vig.
rcm autem in malo: quia in bono ia^
oiidimue:nequifq> flagicct legat qd
fcripm c.£runt eij bomines fripfoe Uas.n.grenappcllat cupatbi
amates: amatoree mio^ pccunie.^Rcc ae^laticautaccro conftanrias
QyARTVSDECIMVS

noiaumflota rrc8 ee roluerut ^ trib* £rcdo propterea quia in eo ^ dijrit

perturbationibua i ammo fapientia. uulti8:iam voluit intclUgi bona. non


Tbro cupiditate voluniate:pro letitia .n.aitcuptrigfcduuUis.nontii fcmp
gaudiumrpro metu caurione pw cgii bis proprietaribu9 (ocurio nfa frena
ludincverovtldolore quam noefi da dl:fed interdum bis utcndum cft.

tande ambiguitatie g:a triftiriam ma £tcum U*gimu9 cos quoiii auctorita


luimu9dicerc:negaucrotalic(d portc ri refuUarc fas H c:ibi funt inrcUtgcdi
cffc in animo fapicntis. UoliitJS 4p vbi rectu9 fcnfu9 aUum critumnon
pe i^nt appetit bono q6 facit fapies. potcft iucnirc: ficur ifta ftit quc cjrcm
6audium 6 bono adcpto e:qd vncp pU' gratia parrim qc propbcta^partij
adipifcitu: fapicns^cautio dcuttac ma €X cuangeUo comcmo:auimu8 . Quis
lij:qttod d5 fapicnB 6uitarc.Xriftiti3 .n.ncfdt ipio9 cjaiUarc lcriria.^^r rn n
po::oquiadcmaloequod iam acci cft gaudcrc ipqs dicit dominus. CIn6
dit:nullumaatmalii e^tftimat pofTc nift quia gaudcre aUud eft:qtipp:ic fi

acctdere fapicti^ntbil t cius aio f tlla gnarccp boc verbii ponitur.3te ^9 ne.

ee poflTc diterut.Sic crgo illi loquun gaucrit non rcctc prccipi bdtbus: uc
tur: vtvcllc:gaudc:cauercnegct nifi qcunc^ fibi ab alQ9 fieri cupiunt:bcc
faptcntcm:ftulttJ aut non nift cupa e: eistipftfaciant^nefe inuiccm turpi
[erari:mcfucrc:cdfriftart.£t illas trc8 tudine itUcttc voluptaris oblcctetur;
cflc conftantiaQ.bas atit quatuor pcr £t tamcn faUibcrrimu ucrifl^imucp p
turbationea fccundum accrone; fm ccptum e:qcuncp vulng ut faciant uo
plurimofl autcpafl"ionc9. 6rcccaufc bt9 boic9:cade i vo9 fadtctir.£tboc
iUc trc9 ficut dip appcllanf cupatbie vnde:nifi quia boc bco mooo quoda
iftc aiit quatuo cupatbic.lXc bcutio proprio voluntas pofita eft:quc i ma
«'tti fcripturts foe co«gruar:cu qrcre io acdpi non pocciif locurionc vcro
quantum potui di(igenfcr:tUud iucni vfirattori qua frcqucntat marimc co
quodait propbcta.Tloegaudcrc im fuetudo fc:m6i9;n uticp dicet'noU ucl
pqs dtrit dommue. Xaq' impci lam le mcntiri omnc mcndadum;ntft cfl^

poflint porius q' gaudcK dc malt8:qt 1 voIunta9 mala:a cuiu9 prauiracc il


gaudium propric bono:ii i pio:u cfl;. la diftiijuirunqua predicaucrut agcli

3tc illad in euan$e\io.O.aecanc0 vul dtcenrcs pax in rcrra bdibug bone vo


tia ut faciant vobis boie8:bec 7V09 luntatis.Tlam ej: abundanti addttu^
fadtc illi8:ita dictum vidctur:tanqu9 e bonenon poreft nifibda.O.Bid
(iee

neo pofllit ali4d malc vcl turpii vclle autcmmagnuifnin cstritatiB laudib"*
fcu cupe. Dcnicp ppi cofuctudiem lo di):tflctapoftolu9:ynon gaudcatfu
cutiois rinuUi in^fce addiderut boa: P it4tate:nifi quia ita maUgnita9 gau
Titaintptatifjit.OLucciicp vultis vt det/Tlam i apud auctorcs fccolariu^
faciant vobis boice boa. £aucdii.n. Ua^ tali9 ifto;;^ vcrbo^t indtlTcrcntia
putat ne quifiy inboncfta vclit fibi fie rcperitur.Jltt.n.ciccro orato: ampUf
ri ab boibu9:ut dc turpiortbua tacca fimus £up!o parrcs confcripri uos
ccrtc lujruriofa conutuia i quib" k ipe eedctrires.Ouia bocue:bum ibono
7 (i iliis fadat ftfia^boc preccptii cjdf pofuir:qui8 tam peruerfe docrus epT
timct ipleturti.Scd i grcco cuangcUo tar:qui cum non cupio fcd volo poti
vndc in larinum tranllatum cft non us dtccrc dcbutlTc contcndat.' Tborro
lcgitur bona:fed qucciitp vulris vt fa apud tcrcnrium flagiofus adolefcena
cimuobi& bominc9:bcc i faciic iU*. infanaflagranscupidinecnibil nolo
UBER

aliud mqoft nfft pbilomena. -Oaa ^o fedifputateTdq^mifcrclTetqm ftul


lucatc futfTc Ubidine: zfponfio que ibi roa clTet dcmonftrate fleuifle.lDuic cr
fcrui ciu6 fcniois inducitTatie idicat. goftulntiefuitcacttam buiue utilts
7[it Mncp diio fuo.Oiuanto fatius c optandccp tuftiticqua bomo cc k do
tciddarcopam:quotf^ amorcc):a q6 efte nd 05. Btoici aute non ftul
let

nioamoucas too:q' id loqui quo ma tii no polTe.


fed fapiece aiunt trifte ee
gis libido fruftraaaedarur rua. 5au Ucni bie pbilofopbis quod ad banc
dium vcro cos i in malo pofuiflfe ille qoncm de animi perturbarionibue at
ipfe virgilian" tcftis e vcrfu9:vbi bas tinet:iam ritdimue in nono buiue o
quatuorpcrturbationeefoma brcui perie libro:oridentc9 eoe non tam de
tatc compUpuB c.lDinc mctuunt cupi rcbue q» dc ucrbie cupidiorce ce cotc
untgaudetcp doletcp.£>i)rit ctiaj idc^ tionie ^ veritatis.
aucfor mab mcntis gaudia. "p^roinS
uolunt caucut timcnt gaudcnt t boni ibe pcrtiibattoni^bue an{mi:qua:;»
1 mali.'?l tcp ut cade alije ucrbis cnii affcctue :cct06 b^vita fanrtof.c.i;:.
cicmu9:cupiunt timcnt lctantur boni
7 mali.S; illi bcnc iHi malctficut bo a "fjud noe ailt fujrta fcriptura»
minibuB fcu rccta fcu pcrucrfa uolun faczae fanacp doctrinam: riuce
qua fto»
tae cft.3pf.i quoq3 triftitia:^ fce riuitatie dci i buiue vite pcgrinatl

ci nibil in aio fapicntie inucniri polTe one fvn dca viucntee metttunt:cupioe
putaocrunr.repcrvtur in bono t xmxi qj doknt gaudctqj. £t qi rcct" e amS
mc apud noftros.Tlam laudat aprue coru5:iftae omnce aflfcrtionee recta»

corintbtoerq' contriftati fucrunt fecii biit.XDctuuntpcnam ctcma}:cupiut


ditm dcum.Scd fortalTe qiiis dip:rit vitam ctcmam:dolcnt in rc:qz ipfi in
aiis apoftolii fuiflre congratulatii.q' ? femcripfi9 adbuc ingcmifciit adoprio
triftati fucrunt pcnitcndo: qualis rrvf ncm q:pcctatc9 rcdemprionem corpo
titia nifi corum qui pcccaucnit cfTc ii rie fui:gaudcnt in fpe:quia fict fcrmo
pofcft.3ta cnim dicit.Utdco <pcpifto 4 fcripme e,abfo2bta e more i victo
7 fi ad bo:! contriftauit uos: ria.Jrcm mctuunt peccarc: cupiunt
la illa g
nucgaudco:iiq2COtriftati cftis fjqr feuerarc:dolcnt in pccae: gaudcnt io

ptriftati cftis J pfnam. £6triftati.n.cf pcribue bonie.Ut cni; mctuat pcc cai
tis fccundum dejj:ut in nullo dcrrime audiant:qm abundabit iniquitae: rc
tti patiamini ej; nobie : <lue.n. fm fr igcfcct carirae mulro;t.Utcupiaf
p
dcu5 triftina e.pcnircntiam in falutcj feucrarc:audianr quod fcriptum e: 4
opcratur:mundi aiit mftitia oparur perfcucraucrit vfcp in fine bic faluus

mortc.£cfe cni; id ipfti f^ dcii cotrif crit.Ut dolcant in peccarie: audiant:

tari:^ta pfccit i nobie iduftria.Jlc fi dicerimue quia pcccani no babcm*


bof poffuntftoicipro fuis partibus nofipfcBfeduamue t vcritae i nobis
rcfpondcad boc uidcri urilc; ee trifti noTcft.Utgaudcantinopibue boie
tia:utpccc3frcpcnitcat:in aio autcm aulianKbilarcmdatorc; diligitde'*.
fapicntis io ce ri poffc:q:nec peccatu; 3» :m ficut fe infirmitae comm firmi
xn eu cadit cuiua pcnitcntia co'friftct': tafcpbabucrit:metuunt tentari:cupi
nec ullum aliud malum q6 ppctiedo Dt tmtari: dolcnt in tcntarioniboe:
•7 feticndo fit triftte.lTam t alribiade gaudent i tcnfarioniljne. Ut cnt; mc
fcriit fi mc dc noie bois memoria no tuant tcntari: andiunt fi prcoccupa
faUit:cii fibibcatus uidcretur.Socr» tne fuerit in aliquo deUcto : uoa
QyARTVSDEOMVS

qa{ fpaUe cftis friftmitc buiufmodi bufdam:(i( aii pcccaucriit 7 il cgcrunt


in fpu manfuetudintsiintmdens teip penitcntiam fupcr imunditia t fomi
fD ne T tu icnteria.Clt aute cupiat tai cationibua fuia.lDi motus bi alTcct'*

tari:audiat quolaj vi^ fortem cvuita dc amoze boi 1 dc fancta caritate ueic
tia dd dicentcm. 'f>roba mcdominc te6:fi uitia vocada fuKfinam" vi ca q
7 tcnta me:vrc rencs meoe 7 cor me rcre vitia funt virtutca voccntur. S5
um.Utdolcatintentationibus: videt cum rcctam roncm fcquantur iftc af
pctium flcntc.Uc gauJedt intcntaiioi fecttonc9:qnvbioporttt adbibcntur
bu9:3udiui iacobum dicetcm.Omne quis ba9 tunc morbida^ fcu vitiofaa
gaudium c]cftiate f:c9 meiicum inccn paftionca audeat diccre.-' Ouamobr^
tationca varias icideritie. Tlo folum ctuimipfedn9:informa femi agerc
propf femetipfos bia mouetur af
aiit vitam dignatua bumauam:fed nullii
fectibu9:vcrdctiam^pfcoa quos U babcn9 omnino pcccatum: adbibuit
beraricupiut:Tncpcrcant metount: eas vbi adbibcndag ce iudicauit.Tlc
t dolent (i pc:cunt:i gaudcnt fi libezi cp.n.inquovcnicratbois corpU9i
tur.Jllum quippcoptimumt foKinfi ver" boia aim^^falfue aat bumanua
mii viru 4 in (ava infirmttatibug gria affcccu9.£um crgo ei" in cuangclio if
tur: vt eu5 potetilTimu cdmcmorcm": ta rcferuntur:g' iupcr duritia cordia
4 in cccRam cbnfti ejrgentibus veim* iudeo:}^ cum ira cdiriftatU9 ftt:q>di
doctorcm jetiuj in fide t veritatc: 4 irezit gaudco ppt vos ut ccdatig:^' la
iplusommbus fuis coapoilolis Ui 5aru ifufcitatur" et Ucbrymas fudc
borauit:7 pluribus cpiftor populos tivq> pcupiucrit cu difcipur fuis ml
dci non co9 tantum qui prcfentce ab ducaz pafcba: y propinquacc pafTide
il!o vidcbanfunvcrum etiam illoe q trifttg fucrit aia etU9 vfg» ad mortem
futuriprcuidcbanturinftru]tit.3lluni ti falfo viic^ rcfcrutur. Ue^ tlle bos
ing» VU5 atblaa cbnfti:doctu5 ab illo motuo cu
certc difpcnfationis g:a ita
vnctu de illo:cmftt:um cuni illo: ^lio voluit Mccpii aio bumano: v^t cu5 vo
fum i ilto: in tbeatro bmus mtldi cui luit factu9 cft bd."p>roinde q6 fatcn
fpcctaculum factue cft i angclie 1 bo dum e:et cti rcctas a fm dcum babc
minibus: lcgitime m.ignum agoncnv mus bas afTccrionc9 buiu9 vitc funt:
ccrtatcm 1 palma fupeme vocatiois non lUms qua fiitura fpcram" t fepc
inantcriora fectaniem: oculia fidei li illis cna5 inuiti cedimus. ^wcp aliqii
bcntilTime fpectant gaudcrccum gau quaui9ndculpabilicupidttate f^lau
dcntibu3:flc:ccum flcntibu9:fozi6 ba dabiUcaricarcmoucamurctiam da^
bcnte pugnae intua timorcs: cupicte nolumusflcm^.l^abem^crgo ca^ej:
tce CU5 cbnfto: dcfidcraccm
dilTolui bumane conditioni9 infirmitatc:non
vidcreromano8:vtaliqucm fructu^ aute ita dn9 iefus.cuius t tntirmitas
bcat in illist in cetcria gentib':
ficut fuit cj: poteftatc.Scd du5 vitc buius
cmubntem conntbio9:t ipfa emula infirmitatcm gcrimu9:fi ca9 omnino
tioncmctuentem ne feducatur coruj nullababe3mu9:tuncpotiu8ii reccc
mcntcs a caftitate quc in cbrifto e:ma viutmu9.Uituperabat enim 7 detcfta
gna tnftitia i continuum dolorcm co bacur apoftolu9 quofdam:quo0 ctia
dis dc ifraclitis britc:^? ignoiates dei eflc dicit ftne alTcctione.^llos ctia cul

iuftitia^fua volcntca coftitucrc iufti pauit facc: pfalm' de qutbus ait.Suf


tic dci non cHet fubiccti:nec folu^ do tinwquifimul contriftarctur7 non
lore vera et luctufun dcnunciatc qui fuit.Tlam omnino non dolcre dum
UBER

rumus in boc loco miferic:profato fi ritate:& quo i ipfc apofl^liis paulua


cutqutdamecapudrecuU buius b'a ait.Tlon.n. accepiftie fpirituj ferutru
t09 fcfit Tdijritmo firtc magna mercc tie iterii in tiorc.Ximo: ve:o ifte caft'*

de ptipgit immanitatiB i aio:ftupon8 pmanene in fcculum fccuLfi crit i m


tcorpore.Oiuo circa ilU que apatbia futuro feculo.nam aUo modo ii pot t
grecc d::que fi latine poflct ipaiTibilt telfi pmanerc in fccula fecu'i:ii crit ti

tas dkcret.fi infelltgcnda e:ift aio cfp mor ocfcrrene a malo qd acriderc po
pe non t co2po:e accipirurvt fine bis teft:fed tenene in bono quod amittiii
affccrionibue uiu3tur:que contra ro poteft.Ubienimboni adcpti amori
nem acriduntmentecp pcrturbant bo mutabilie eft;profecto fidici potcft:
na plane t marime opttnda eft^fj ncc maU caucndi timo: fccutue eft.Ximo
ipfa buius e uirc.Tlon.n. qualiHcilcp ris quippe cafti nomiue ea voluntas
bbminii vo):cft:fcd mapmc piof mf fignificata e: qua nos ncccfTc crit nol

tncpiufto;}tatq?fanctof^:fi dixerim' le peccare i h foUritudie infirmitatis


qm pcccatam rort bcmus:no9 ipfoe nefo:tepecccmue; kd tranquillitare

fcdudmu9:7 vcritas in nobie no eft. caritatis cauere pcccatum. 2lut ft nul


Xunc itacp apatbia ifta erit: quando lius oio generis timor cfTc porerit:i il
pcccatum in bomic nullum crit. Tluc la certilTima fccuritate pcrpetuorum
Vcro fatie bene uiuitur finc criminc:fi feUciuc0gaudiof:ficdictum cfttimo
nc pcccato aiit qui k viuere qciftimat drii caftus permanee in fcculum fctti:

non non babcat:fj


id agit vt pcccata queadmodum dictu eft paticnria paa
vt rcniam non accipiat.lborro fi apa perum ii peribitin ctcmum. Tlecp.n.
tbia ilb diccnda cfJ;cii aium conrigS c/na crit ip.i parietia:q nccel][aria ri e
oio no pot vllue affcct^^qe biic ftupo nifivbi tolcrandafuntmala:fcdcter
re5 ri oibue uittje itidicct cffc pciorei num crit quo pcr paricnriam pucnit'.

•jbot crgo non abfurdc dici: perfcctaj 3ta fortane rimo: caftue in feculum
bearirudincm finc ftimulo timoria et fccuU dicms e permanens:q: id pma
fine vlla triftitia futuram. Tlo ibi aiit nebit quo rimo ipfc perdudt.0.uc csj
futurum amorcm gaudiucp: qe dijrc itafint:quoniam rccta vita diccnda c
ritnifi oimodo a vcritatc fcclufue.-^Si qua pucniedu fit ad bcata^^omncs af
flut apatbia illa c: vbi ncc mctue vll' fectus iftos vita rcrta rcctos babct:p

cjrtcrrct ncc angit dolo::aucrfand3 c i uc:fa pcrucrfoe:beata vcro cadec^ ct

bac vira^fi rcctc boc fccudum deu; vi na amorcm babcbit i gaudiumznon


ucrc uolumue.Jn lUa vcro beata que folum rcctum vcrum ctiam certum xi
rcmpitcrna promiriit: Ximor plane morem autem i dolorcm nuUuj.Uti
fupcrandue cft.Ximo: nanc^ ille dc il apparct utcucp qualcs ci debeat ir\^

quo diric apoftolue ioannce: timor it bac pcrcgrinatide riuce ciuitatis dci:
cftincarirate:fcdpeifccta caritae fo viucntce fm fpirimm non fecundum
rasmtttittimorcm:quimor pcnam camem:bocefm dcu^ non fccunduj
babct:qui autcm timct non cft pcrfcc boicm:-! qualce in illa quo tcndunti
tu9 in carirare:noncft ciue gcncris ti mortalirarcfuturi funt.iiuitae poro

mo: cu!U6 illcquo timcbat apoftolus boc eft focicrae impiorum:non kcm
paulu6:nccoritbt) fcrpentina fcduce dum dcii fcd fm boiem viucntium: i
ren'ura(tutia.bunc timorcm babet in ipfo cultu falfe contcmptucp vcre
caritae:imo non bebit nifi caritae :f5 diuinitatie doctrinae bominum dc
flUus cft gcncrie limor q non cft in c» monumvefectantiambia affcaibus
QVARTVSDECIMVS

prauis tati^ moibis n ^turbationn?* boies et in iUo perturbabat loco:? 3b


quanf.£c (i quos ciuee b; ^ tnodera fit VI boc epftimem' fuiflc: vbi nulU»
21 calea mot" i eos quafi tcperare vib crat oio pcccatd.Tlcr^ enim nullum
antur:ftcimpietate fupcrba elati fut: peccatd c ca que lcj; clci probibet coii
vtbocipfofinttneis maiores lumo cupifce:atqj ab bis c^ abftinerc timo
:ca quo minores dolozee.^t fi nonul rc pcnc non amore iuftitic.Jlbfit in$»
li tanto immaniore quanto rario: vii vtanteomncpcccatu^ia ibifucritta
tate boc in feipfia adomaucKnut nul le pcccatu^: vt boc 6 ligno admittcret

lo prorfua erigatur 7 c)ccitentur:nul quoddemuliere dtis aitqui vidcric


lo inftcctantur t Cclinetor affcctu:bda mulierem ad concupifcendam ca iam
mtatetota poti" amitttit y vera aflc mecbat" efteam in cotde fuo.<luant
qaanftranquiUitate.Tlon.n.qzdura ig: fclices crat i nullis agitabantuz p
aliquid idco rcctu^iaut quia Ihipidil turbationibus animomm nulf copo
cft:ideofanum. rii tcdebanf ur incomodi9:ta fclij; vni
ucrfa focietas cet bumana fi nec ilU
2ln pmoe bofee i paradifo coftitu malum quod et i pofteros traijccrct:

to9 tiulf pcrturbationibus priufq' dc ncc quifq> cj: comm ftirpc iniquitatcj
liqrintaffcctos fuiflTc crcdedti fit.c^. c6mittet:q danatione zcipct.2ltcp ifta
permancntc felia'tate:doncc per ilUm
f £d vtriJ prim" bo vX primi bo bencdictione qua dcm e crdcite i mC
mie3:duo:52crat<^ppc coiugiiJ: tiplicamini:prcdeftinatof.fanctorttm
bcbant iftos atfccc' in corpore ainU numcr' coplercruralia maior daret'

an pcccatum: qualce in corpore fpua qucbcatifrimisangelis dat3eft:vbi


\i non bebim" oi purgato ftnitoq^ pcc iajcetccrta fccuzitas: pcccatupnemi
cato:non imcrito querif.Si cnim be nc ee:ncminecp morirarn i talis cflct

bant:quomocrantbcatiin illo mco vita fanctomj p" nullti laboris i do


rabili beatitudinie loco id para cft in lon'9 mortis ejrperimcntuj: quarcrit
difo.-^Ouis tandcm abfolutc dici bea poft bec oia in incorruptione coipop

tus pot:q timorcafficiturvf dolorc^ rcddita refurrcctioe mo:tuo:um.


Oiuid aiit time vcl dolcie potcrat ilU

boics in tanto;^ tanta afftuetia bono


T^:vbi ncc mors mctuebaf:nec vlla c5 t)C lapfu pmi bois in quo bit pdi
pori3 mala valitudo:ncc abcrat^cq» ta natura e:ncc pdt nifi a fuo auctozc

q5 bona voluntas adipifceretmccine reparari.c.jci.

rat q6 camcm animumve bominis


fclicitcr viucntia o(fendct/2lmor crat f £d qt dcus cuncta prefciuinct
impcrtubatus in dcum:atcp inta fe ? io boiem qj pcccaturum igno
iugium fida i (inccra focictate uineii rarc ii potuit fm id quod prcfciuit at

titim.7e):bocamoregrande gaudiu q^ dtfpofuit ciuitatc fanccam ca dcbe


nondcfiftcnte q6 amabatur ad fruen m" aflcrc:e:non fccundd ill6 q6 i nh^
dum.£rat dcuitatio tranquilla pccca cognitionc pucirc ii potuit:q: i dci dtf

ti:qua mancntc nullil oio aliunde ma pofitiociifuic.Tlo.n.bd pcccatofuo

lutn quod cotriftarct inucbat.Jtn fot diuinum pocuic pcrcurbare cdfiliu^:

tc cupicbant^bibitum lignti ad vcfcc quafi dcum quod ftaciicrac muca: c5


dum contigc:fcd mori mctuebant:ac pulcrir:cd de" prcfcicndo ucrucp puc
pboczcupiditasimet" iattic illos ncrinid eft i bomo quc^ bonum crea
UBER

utt qp malus cet futuras:? qd boni et t0 corrccts. 2trbitrtu ig: volotatis t£


fic dc illo eet ipfe facturue: bcus.n.i eft vc libe^.cn vitqs peccatiftp non f
fi dicitu! ilatuta mutaz^vnde tropica uit.Xale datu efl a clco:quod amifl*»
locutione in fcripturis fanctie etil pc proprio vitio: nifi a quo dari potuit
nituinfe legitur deu^^iuirta id dl g^ bo reddi nd poteft.Unde veritae diat:fi
fpcraucrar:vcl natu:aliu caufarum 5 fdius libcraucrit:tc uere liberi critis.
do gdl3bat:non iu^ta id quod fe om 3dipfumcftaute3acfidiceret:fi vos
nipotens facturum ce pfciuerat.^ccic fiU^faluos fccerit:tc oere falui eritis.
itacp dcuB ficut fcriptum c boicm rec 3nde quippc liberato: unde faluatot.
tum:ac per boc voluntatie bonc.Tlo Uiuebat itac^ bo hn deuj i paradifo
cnim rectue eet:bonam non biie ro 7 corpo:ali t fpuali.Tle(p.n. erat pa
luntarcm. Bona ig: roluntae opus radifus co:po:alis propter co^io:t8
e dcircum ea quippc ab illo factus efl boa tpptcr mctis non erat fpualis.
bomo.lDab vcro voluntae prima: 2lut vcro erat fpiritualis quo p iniio
qin oia mala opcra prcccfTit i boic: 6 res.t n erat corporalis quo per cjrfio
fecrus potius fitit quida ab operc dci rcs fenfus bo frucret.£rat plle vtru
ad fua opcra^q» opus vllum. £t idco tp^pter utnicp."p>oftca ucro q> fupb*
mab opera quia fm fc non fccudum iUc angclus ac per bociuidu9:p eade

dcnm:vt corum operum tanq' fructu fupcrbia a dco ad femetipfum pvfus


um m3lo:u voluntas ipfa cet Vclut a: 7 quoda quafi tyranico faflu gaudci
bo: mala:aut ipfe bo in quatum ma de fubditis g- ec fubdit' eUgc6:6 fpua
lcvoluntatis.lSozromala voluntas li paradifo ccddiv.dc cuius lapfu foci
q'ui8 ri fti f rn natura fcd p" natura^: o:u£p cius qui q: agerdci agcU ei" ef

q: vifiu e: rii cius naturc eft:cuiu9 eft fccti font:in hbris undccimo i duode
uifium:quod nifi in natura non poj ciobuiusoperisfatis quanto potui
c(Te:fed in ea quam creauit q: nibilo difputaui: malc fuafa ucrfucia in bdt

nonquam gcnuit crcator dcfemetip nis fenfum ferpere affcctas^cui uticp


fo:ficutgenuitverbumpcr quod fca ftantiquoniamipfc ccdderat inuidc
funt oia.O-uia i (i cic tcrre pulucre 6 bat colubni in paradtfo coporaU vbi
U9 finm boicm:cadcm terra omnifcp cii duobus iUis bdibus mafculo t fc
terrena mate:ie8 omnino de nibilo e: minaaialiaet terrcflria cetcra fbdita

animaq3 dc nibilo factam dcdit copo 7 innojda ucrfabantunaial fdUcetlu


ri cum factus eft bo. Ufq^adco aute bricn 7 tortuofus anfractibus mobi
mala victmtur a bonis: vt q^uis fmat' lcopcrifuocongruup que loqucret'
ee ad demonftrandum q> poffit t ipia clcgitreocpP angclicl pritiam prcftati
bcne vti luftitia prouidcntiiTima crca oicq^ naru:a fpuaU nequitia fibi f)5iec

tori9:bona tamen finc marce poflint to-.t tiq> inftio abutens fallacia fmo
ficnt deus ipfe verus t fiJmu9:ficut o cinatus cft femine:a partcf. inferio:
nis fupcr iftum calliginofum acrcm illiusbnmanecopulc incipies:ut gra
cclcflis inuifibilis vifibiUfi^ creatu:a: datim puciret ad totu:non ejnftimas
mala vo fine bois in bonis efl*e n pof vird fadle crcdulu:nec crrando pofle
fint:quianaturcinquibds funtiny decipi:feddiiaUcno ccditerro:i. Sic
tii nature U vric^ bonc ft.£)ctrabitur cnim aaron erranti populo ad idoUi
porro malti no alqua natura q accef fabricandum ri confcnfit inductus fj

fcrat vel ulb eius parte fblata^f^ ca q ccflTit obftrictus:nec fabmoncm crcdi
uitiau ac dcpraum fucrat fanata (tt dibilc cft tcrrorc putalTeidoUa cffe
QVARTVSDECIMVS

remiettdum: fed bUnditqs femineia paradifo atc pcccatum I5 in copore cf


ad illa facrilegta fuinfe compulfu^^tCA vtkp non fuit:fiqui8 boc mo
fct aiali

aedendum cft ui^ fue femie: v


illutn ueturvcdici^noniddjepftima: lcue
ni f nn boiem boi:coniugem coniugi ac paruii illud fuiffe cdmiflTuj q: in cf
ad dei legem tranfgrediendum no ta ca faccum cft:non quide mala nec no
q> vcra loqnti credidilTe fcducto fj fo jaanifiquia|>bibica. Tlccp.n. quicq»
ciali nccclTitudine paruiflre.Tlo,n.fru mali dcus in lUo cante fcliatatis paia
ftradi^itapoflolusadamnon dl fe difo crcarct atC0 plantarct. S5 obedi
durt": mrier aut fedurta e:nifiq: ilU cntia cdmcndata ert in prcccptorq vir

qd ei ferpes locutua e ta^ uerum eet tus in crcatura rdnali macer quodl
accepit:ille aiitabvnico noluit con md efl dium cuftofcp virt utu:qiiq'de

fortio dirimi:nec in comunione pecca fic facta eft vt ei fubdita effe fit vtile:

ti ncc ideo minus reu8:fed fciens pru perniciofum autem fuamnon eius a
defcp peccauic.Unde t apoHolus nd quo creata cfl facere voluntatc^.lDoc
ait no peccauit:fed no e feductus.Tla itaa^ dc vno abi gcnere non edendo;
Vticp ipfii peccafTe oftendit vbi dicit vbi alioru5 tanta copu fb'iaccbat:t3
pcr vnum bommem intrauic peccatii leue pceptii adobfuadti ta^ breuc ad
in mundum:T paulop" apertius in (i mcoria retinedii:vbi prcfcrti ridt) vo
militudinc inquic preuaricacionis a liitatt cupidicas :fillebat:quod dc pe
de.bos aucem fcduccos incelH volu na tranfgrelTidis poftea fubfccutii e:

icqui id quod faciilc n pucac elTc pcc tato maiojc iiuftia viobtii t.qfto faci
cacu:ille autfciuic. Jllioqui quo uc^jt liore ponfet obferuantia cuflodiri:

cric^Jldanoneftfeduct^.-^Scd ic)cpt''

diuine fcuezitatis in eo falli pocuic uc O.uod in prcuaricatide ad opus


renialecrcdcretcdmiflru. Jlcpcrboc malii volutas acccflTic mala.cjaq.
in eo quidcm q> mulier feducta cft fi e
illc feductus:fcd cum fefellit: quo fue i Tl occulto aufcm mali ce ccpc
rat iudicandum quod crat dicturus: nic:vtin apcrta inobcdietiaU
mulier quam dedifti mibi fociam: ip berenf.Tld.n.ad malii opus pueiret:
fa mibi dcdit 7 manducaui. Osxid er nifi precefTiflet maU voluntas.T^o:©
go opus eft plunbus'£tfi crcdcndo male voltitatis iitiii 4d pocuit ee nifi
nonfuntambodecepti:peccando tii fuperbia/3nitinm enim dis pcccati f:

ambo fiic capti:? dtaboU laqucts im bia eft.Ouid cfl aiit fupabia: ni(i pv
plicati. fecelfitudinis appctitU8rp>ezuafa ci^
efl celfitudo:dcl^crto co cui debet ani
£>equalitateprimi bomnispccca mus:inbcrcre principium fibiquodl
tiadmiflri.c.^. mdfieriatcpefTe.lbrinapiu boc fit:

cum fibi nimis pUcet.Sibi vo ita pU


f 3que vero mouet cor alqs pec cet:cuabillobono imutabili dcficit:

catis fic natura no mutetur bu q6 ei magis pUce dcbuit q> ipfe fibi.

mana queadmodii ilb duop prioni Spontaneusauicmcftifle defcctus:


bdinu preuaricatide mutaca cft:vc ca quoniam (i voluntas in amore fupio
tc corruptioni quata Videmus atj fcn ris imutabilis bdi a q illul^rabat' vt
timus 7 per bic fubiaccret morti:ac videret 1 afcendebatur vt amarct:
:

tot 1 tantis tag» inter fc cdtrarqs ptu ftabilis permancrct: non inde ad (i

baretur t fluctuaret affcctibus^quat i bt pUccndum aucrteretur: icx boc

\
LIBES.

tenehrefccra i fxi^eketM vrilla rc?8 proptcr qrmc ifr 6ak9.xe dci 1 1 hoc
credcrctdipflcferpecctvelilUdd mi iecuU) pcrcgrinanti majcimc comedaf

daro vjroris proponcrct volutate:pu bumiUtae: 7 in ciue rcgc qui cft cbri
tarcr(j! fe vcnialitcr tranfgtdTorem cf ftue mapmc prcdicatur. contrariiicp
fe prcccpti:fi "oixt fuc fociam non dcfe buic virtuti elationie vitium in cius
rcrctcriam in focictarcpcccati.Tlo cr dducrfario qui c diaboUje mapc dna
go malum opus facto e.i.illa trafgrcf ri facrie littcrie cdoccfur."P>rofccto if
Ao:utcibo probibifo ucfccrcrcntur: tacftmagnadiffcrcntia qua cioitae
nifi ab ci9 factum cfrct qui mali iam vii loquimur vtracp difccmitur: vna
crat.Tlecp.n.ficrct ille fructue malus .f.focictaepio^boinuj^aUcra ipio^z
nifi ab arborc mala.Ut autc5 cflct ar fmgulc q\xcc0 cum angctad fc pancti
bor mala contra naturam factum e: bue:in(|b"' prcccfl"if bac amor dci bac
t\i nifi virio voUintaris q6 f naruraj amor fui.2Danifcfto crgo apcrtocp
non vticp ficrct:fcd i vitio dcprauaii pccco:vbi facto c q6 dcue ficn^bibu
nifi et nibilo facta natura non poflct cratrdiaboius boicmnon dcccpiflet:

3lc pcr boc ut natura fit cj: co babct nifiiamiUe fibiipfi placcrc ccpiflct.

g? 3 deo facta cfl :autcm ab co


vt tJinc enim 7 dclcctauit quod dictum
Q7 facta cft dcficiaticj: boc g? de nibilo cfterifi6ficutdq:quodmeUuecc pof
facta e.Tlcc fic defccit bomo ut oio ni fcnt fummo vcrocp principio cobere
bil c^exxki vi inclinatu9 ad fcmcnp do p obcdicria:non fuii fibi cjriftcdo

fu min" cet cf crat:cu d qui fummc e priiicipium pcr fuperbiam. £)q cnim
inbcrcbat, •Rciicto ifacp dco cflcm fc crcati non fua vcritarc fcd dci vcri pn'

mctipfo boc e fibi pbcc:c no iaj nibil cipationcfuntdq:plueautcm bo ap


eflc e f3 nibilo propinquarc.Undc fu pctcdo minue cft:q' dum fibi fufficcrc
pcrbi fecudii fcriprurae fanctae alio diUgit ab iUo qui ci vc fufficit dcficit.

noicappclbnt fibi placctce. Sonum 3Uud itatp malum quo cumfibi bo


e.n.furfii b:c ad k ipfum
ccrnon tn placct tan^fit 7 ipfe lamcn auertimr
quod cft fupcrbic:fed ad dominu q6 ab co lum ic q6 ei fi placet 7 ipfc fit Ui
crt obedicntic:quc nifi bumiltum nd lumcn.^Uudin^malum prcccflcrat
potcftcfle.£ftigitur aliquid bumili boc malum q6 p
in abdito vt fequct

miro modo:quod furfum faciat


tatie pararum cft in aperto.Ucrum cft.n.
cont cft aliquid clationie quod dcor quod fcriptum e.Sntc ruinam cjraUa
fii faciat cor.l^oc quidem quafi ptra tur cor:7 antc gloriaj bumiUatur.3l
2iu vxAaar.vt clario fir dcorfuj;-! bu la prozfue roina q fit ioccu\to:pccdit
militae furfu.Scd pia bumilitae fac ruina q fit in matfefto:dii illa ruina ce

fubdirum fupio:i:nibil cft aut fupci C ii putaf.Ouie.n.oraUatidcm roinaj


dco: etidco cj:altatbumilitae q facit putat: C05 ia (itibi dcfccto8:quo e re

fubdiru dco.£lafio aiif quc in vitio c Uctue C]ccelfo9.-'<loie aotcm ruina cc


co ipo quo ifpuit fubicctiocj cadit ab non vidcat: qri fit mandati cuidee at

illo quo non cft quicq? fupcrius \i cj: C0 mdubitata trafgrcfl^io.-Tbropt boc

boc crit inferiu8:7 fit quod fcriptunt dcue iUud probibuir:quod cum cffct

cft.ibeiccifti coe cu crtoUercntur.Tlo admifl^u^nuUa defcdi pcffct imagina


cnim ait cum clati fiaiflcnt: vt priua tibnc iuftitic.£tidco audeo diccrc fu
cjctollercntur 7 poftea dctjccrcrturifj pcrbie cc vtilc cade in aUq6 apmom
cum c):tollcrentur tuncdciccti fiir.3p manifeftucp pcccato^: vnde fibi difpU

fum quippc ^lU:ia5 degci eft,0,uft ccant q* iam fibi placendo cccidcrant.
QyARTVSDECIMVS

SalubKud mim pemid fihi diTpUcu dfij comonebat^iuftadanariofyfecfi


itquando fleuit:^ ftbi pbcuit qri pre ta:talifque damnatio: ut bomo qui
fumpfit.'bocdicit t facer pfalm^.^m cuftodtendomandatumfuturus fue
ple faaea eorum igr»ominia:t querrt ratetiamcarnefpiritualtB:fieret ctii
nomert tuum domine.i. ntaeis pla mentecamaUs:T quia fupcrbia fibi

ceas querentibus nomen tuum:(| fibi placuerat:dei iuftitia damnaretur:ne


placoerant querendo fuum. ficut affectabat i fua elTct omnimodo
poteftate:fed a feipfo quocp difTenti

&e fuperbia tranfgrcflioni8:q ip« cn6:fub illo cui peccando confenfit^


fuit tiangrefTionedetaeriot^c.^iq. libertatc quam concupiuitduram mi
ferancp agerct feruitutem mortuua
f £deftpcio:danabiU'o2q?fuper fpiritu volcns t corpore:morituru9
bia:q etin peccatis manifeftis uitu9:dcfertor cterne vitc:ctiam etcr
fuffugium ejccufationis in^ritur: fic na mfi gratia Ubcrarct mortc damna
illiprimibomines^quo^ 7illa dipc tus.0.uifc^ buiufmodi damnationc
fcrpes fedujritmc i manducaui:'! ille vel nimiam vcl iniuftam pmat: meti
diptmricrquamdediftimibibcc mi riprofecto nefcit quania fucrit in pec
bi dedit de ligno 7 edi. Tlufq» bic fo cando iniquitas:vbi tanta erat non
nat petitio venie:nufq> imploiatio me peccandifaciUta9*Sicut enimabrae
dicine. Tlam I5 iiii non ficut cain q6 non immcrito magna obcdicntia pre
commiferunt ncgcnt:«dbuc tamen fu dicatur:qzvtocciderct fiUu^ res diffi

perbia querit i alium rcfcrre quod p ciUima eft iperata: ita t in paradifo
pcra fecitifupbia mtieris i ferpete fu tato maior inobedietia ftiit:quato id
pbia uiri in mulierem. Scd accufati q6 preceptU5 e nulU" dilTicultatig fu
potius g^ ejxufatio vera eft: vbi mi it.£tficutobedientiafecudi bois eo
dati dtuini eft aperta tranfgrefTio.Tle prcdicabilior quo factus cft obcdien»
cp enim boc propterca non fcccront vfcp ad morte:ita inobedicntia pmi
qz id mulie: feipente fuadete:uir muU bdi9 co dcftabiUor quo factu9 eft mo
crc impertiete comifit quafi quicquaj bedicns vfcp ad mote.Ubi.n. magna
deo cui uel crcderctur ucl cedcrctOT cft inobcdientie pcna propofita:i res
antcponcndumfuit. a creatore facili9 ipcrata:q9 na fatis
cjrpUcct quanrum maUi (it n obedire

t>e iu(h'tia rctributionis^qua pmi i re faciU 1 tante ptatig ipcrio:7 tato


boies^ fua iobcdietia ueperut.c.jcv. terrenti fupplicio.-^Denit^ vt breuiter
dicatur.in ilUus pcccad pcna ^i iobe
q Uia ergo cdteptas eft deusio dietic nifi mobcdicntia retributa cft.

bce 4 boiem creaucrat: qui ad Tla q boi9 eft aUa miferia:nifi aduer
fuam imagine cu fccerar.d ceteris aia fu9 cii ipfu inobcdictia du9 ipfius:o(
libus prepofucrat:qui in paradifo co qifi noluit q6 potuit:q6 no potcft vc
ftituerat:quire?j6iumcopia5 falutif litOn pazadifo enim ctiam (i non oia
qpprcftttcrat:quiprcccpti9 nec pluri potcrat ante pcccatum:quicquid tam
bus nec grandibus ncc diffialibue de non potcrat uolcbat:'! idco poterat
rauerat:fed vno breuiflTimo atcp lcuif omnia que voUbat.Tlunc vero ficut
fmto ad obedicntie falubritate admi in due ftirpc cognofcimus: t diuina

niculatue fucrat:quo fuper ca crcaru fcriptura tcftatur: bomo vanitati fi

ra cui Ubcu feruitus e?:pedirct fe cfle miUe factuseft.OLuis cni^ cnumeret


UBER

qinalta qtit non pot uclit du^ fibi ip ftiIuincoUiddt:velcatamum frdfigat


(e.i.volanimdaQipkanmuB ciue: iratue.Uerum t tfta Itcct irrationabl
eocpinferioicazoeiue non obtempe lior:tam qucdam uldfccdt libido cfh
ratOplo nanc^ tnutto i anim" pkra 7 ncfcio qua vt ita dtFcnm quafi um
cp turbaturn caro doUt:t mezarcit: bra retributioni8:vt d t^^ faciunl
tmontur:7qutcquid aliudpatimu: mala patiaf.£ft igitil libido vlafcedi
qo non patemur muiti^fi volutatt nie quc ira dicitorte libido bridi pccunia;
nia natura omnimodo itcp cj: omni qucauaritia:eftIibidoqu6cnn<p vin
bu8 partibus obcdirct.St cnt^ ali^d ccndi quc pcruicada:c Ubido gloriadi
caro patiturquo fcruire non rmitur. quciactantianuncupatur.Sot mfte
0.uid mtercH vn:du tri per mlUtiam varicqj libidinee:qua^ nonnuUc hnc
dominantis dci cui fubditi feruirc no ct vocabub propria:qucda vcro non
luimu8:caro noflra que nobie fubdi b3bcnt.OLut8 cni3 facilc dijrcritquid

ta fucrat fi ^uicndo molefta At^^uie vocetur Itbido driandi: quam tamcn


no8 deo no fcruiendo molcfti nobis plunum vaUrc in tTranorum animia
potuenmus cfTc non illi.-^Tlccp cnim etiam bella ciailia teftantur.

fic illc noftro vt noe fcruitio corpone

indjgcmu9:T io noftra cft quod pcrci ibelibidiniemalo.-cuiue nomccn


pimu8:non illiue pcna quod fcctm". mulne vit^e cong:uat:^pe tn motib"
jbolorce pozro c{ dicwnrur carnie atc obfcmie corpone afcnbifu:.c.pn.
funt in carnc t occame.Oojid.n.caro

P fe ipfam fine anima vel dolet vcl co c Um ig: fint multaru libidincs

cupifcit.-^Scd cum concupifcere caro re^^tii cii hbido o: ncq? cuius


02 vcl dolcre:aut ipfe bd c ficur diflc rd libido additurnon fcre aflblei
fit

ruimu8:aut aliquid animc quodcar aio occurcre:nifi tlla qua obfcme par
nieafficirpaiTto^vclafpcra vt faciat tc9 corporie cjcritflntur.^bec aiit fibi

dolore^vflenieutvoluptate.Sed oo ri folo tota corpue ncc foUim eitrin


loz camie tmmodo offenfio eft anime fecus: vcmm ctiam intrifec" vedicat:

1 ex camc:T qucdam ab ciue paflio totucp cdmouct boiej^animi fifia af

nc di(Tenfio:ficutanimcdolo quetri fecttt cu camie appetitu piucto atcp p


ftitia nuncupatur: diflcfio cft ab bis
mij:to:vtea voluptae fcquatur qua
que nobie nolentibue accidcrunt.S^ maior i voluptatibue corpo:ie nuUa
mctue cj t ip c:ita vt momto ipfo tpie quo ad eiua
triftitiam plcrucp pcedit

fc in aia cft came. bolorem aute


it in ^veitur c)ctzcmd:pcne oia adcs t qua

carnie no pzeccdit vU' quafi mctus n vigilia cogitatioie obmatur.Ouis


carni8:qui antc dolorcm in camc feti adt amicue fapieric fcoruc^ gaudio;^
aruz:volupfarcm vcro prcccdit quida coiugale agene vitam:fed ficut aprus

appetitus qui fcntitur in camc:quafi monuit fcicne fuum vas pofTidcre in


cupidirae ciu8:ficutfamc8 t fitie: et fdficarionc 7 bonorcnon in morbo
ea que in gcnitalibue vfitatiue libido
7 gcntee q igno:ant dc
defidcrq ficut

noiaturrcu boc fit gcncralc vocabula um:nonmaUctfipoflrer finebac IiTji


dine filioe procrcarc:vt et in boc fere
oi9 cupiditaris.Tlam n ipfam iraj ni
vcte dc prolie offido due mcnrica qne
bil aliud cfl^c q' vlcifccdi libidmc
fic

nonnuny bomo ad bocopus crcara funt:qucmadmo


rcB diffmienit^q^uie
vbi vtndictc nuU' cft fcnfu6:et rcbti» dum cctera fuia quccp opibus diftri

inanimieirafcatur.vtmalc fcribentl bm mcmbrfl fuirencmitu volutarir


QyARTVSDECLMVS

acta non efta libidmia incitm; 5cd ditcp cofufos.lDinc e ap poftca ^'ttia
necp ipfi atnitozcs buiua voluptatis: datii dci aperta trafgrelTioe uiola:iin
riucconcubifuscomugalca fiue adt illia .£t aperti fiit ocuU
fcriptum c de
muuditiae flagitioni cum rolucrint abo^:tcognoucnitq! nudi cranrt
commouentur:fed aliquando impor folia fici n fccciunt fibi ca
confucrunt
tttn' cftille motu9 nullo pofccntc^ali pclhia.2lpti funtinquit oculi aboru:
quando autem deftifuit inbilte: 7 cii non ad uidcnduj na t antca vidcbat:
in animo concupifcetia ferueat frigct fcd ad difcemendu5 inter bonum q6
in co!po;e:at5 ita mirilimmodu fi h amiferat:-! malum quo ceciderat.Un
Iti generandi voluntati:re^ ettam laf dc t ipfum lignum eo q» ifti facctdif
ciuiendi libidini libido non ^uicit cii noccntia:fi ad vcfcendum contra vcti
tota plcrucp menti cobibenti aducrfc tii tangeret:c): ea re nomen accepit vf
tur nonnun^» aducrfua fcipa diuidit': appellaretur lignu (cic boi 1 maU.£]C
commotoc^ animo in commoucndo aperta.n.morbi mokftia:cuidetio: fit

corpore feipfa non fequitur. etiam iocunditas fanitatie.|Cognoue


nit ergo q: nudi er3c:nudaci.f.ca gfa
£>c nuditate prio;^ boinu: qua p* qua ficbat ut nuditae corpons nulla
peccj turpe pudcdacp videriit.c.pig» eo9lege pcccati menti co^ :cpugnite
cofunderct. "boc itac^ cognoucrunt
m £rito bu{u8 libidinia majae quod fcUcina igno:aret:fi dco crcdctt
pudet:mcrito t ipfa mbra que tee tobedientce ii comitterct qd cos
fuo quodaj vt ita dijrcri iurc:ii oimo cogcret cj:periri:infidcUta9 1 iobedic
ad arbitriii nim mouentur aut ri mo tia 4d noceret.'p>roindc pfufi iobcdic
uct pudcnda dicut:qd antc peccarum tia carnie fue:tan^ tcfle pcna iobcdie
bois non fuenit.Tlam ficut fcriptum tic fue:c6fuerunt folia fici 7 fcccrunc
enudi crit 1 n cofundebatmon cp cis fibi capcftria.i.fuccictoria gcnitaUu^.
fua nuditas ect incognita:fed turpia Tla cjda intcrpretee fuccicto:ia pofuc
nuditas nondum erat:quia nondu U runt.^porro aiitcapcftria btinu (jde
bido membra illa preter arbitriuj cS verbii e:fcd q: co dicttt^rq? iuucneo cj

moucbat :nondu ad bois inobedicnti nudi c]tcrccbant'in capo pudeda opi


am redaraucndam fua inobedicnria ebant: v/i c^i ita fucdncti fut capcflra
caro quodamo teftioniu pbibcat.Tle t08 uulgua appcllat. <luod ifacp ad
cp.n.cecicraticrantvtipitii xnxlgus uerfus danati culpa inobedietie voUj
opinaf^qfi quide t illc vidit aialia qui tatcUbido inobcdicntcr monebat: vc
bu8 noia ipofuit:-! 6 itla lcgifu: utdic recundiapodenterrcgcbat.£^ boco
mulicr quia bonum cft lignuj in cck nee gentee qrh ab ila ftirpe prc crcate

1 quia pbcet oculis ad uidendu5."p)a fiitiufcpadcotcnentin ufu pudcnda


tebantcrgooculieorum: fcdad boc velare:ut cjdi barbari tUae co:po:i9
non erant apcrti boc eft non attcnri: ptc9 nec i balncis nudae beant^f^ cuj
vtcognofcerentquid eia indumento earum tcgumctie buit p opacae c^ i
gratie preftaretur:quado mcmbra eo diefoUtudin'9cumquida5 nudipbi
ram voluntati repugnare ncfcicbant. lofopbentur: vndc grmnofopbifte no
Ouag!aremota:vtpcna reciprocai minantnnadbibcnt tamcn gcnitaUb'
obcdietia plecteretur:e):titit in motu tegumenta: quibus per cetera mebio
corporis qdl ipudes nouitas:vri ctT; rum carcnt.
mdeces nuditaeii fcdt ittetoi reddi
LIUER

Jbc pudo:c concubit' n folt» ^ulga fapicntte cobiberi:que in tlb ait pcQ
ri fcd et conuigali.c.p?tq. naturefanitatcnon fucriit.c.ri]t.

o pm vcro ipfii q6 libidine tali b 3nc cft cp pbilofopbi qut veri


peragit:non foliiin quibufcp tati propius acce(icn5t:ira atcp
ftuptis vbi latebre ad fub^fugicda bu Itbidincm vitiofae ai ptes cc cSk^i ft'
mana iudicia rcquirutur: vcrum et in co q? turbidc atcp inotdinarc mouere
vfu fco:to;j qua rcrrena ciuitae licita tur ad ea ctia q fapietia ppctuiu uaat
turpitudinc3 fccit^q^uis id agatur q6 flc per boc opus b:c modcratrice litte

6iu8 ciuitatis nuUa U]c vtndicat: dcui atq^ rdncOua parte ai tcztiam vclut
tat tame publicum etiant pcrmifTa ac in arcc quada ad iftas rcgcndas pbi
cp ipuniia libido confpectum: i vcci bent colIocata:vt illaimpcratc ifhs ^
dia naturali babent prouifu; lupana uientibus pofTit i boie iufliiia e^ 6i ai
ria ipfa fccretum:faciliufcp potuit im pa:te confuari^tie igi partes quas %
pudicitiano babcre vincula probibi inboicfapienteflctcpcrate fatcnt' cl
tionis:^ impudctia rcmoue latibula vitiofa8:ut cas ab bis rcbus ad quas
illius fcditatis.Si bacet ipft turpcs € iiuflc mouentunmcns cdpcfccndo %
pitudtnc^ vocant:cuius licet fint ama cobibendo refrenct ac reuocet:at5 ad
tores oflcntatores ce n audcnt.Ouid ca pcrmittat que fapientic lcge pccfTa
concubitus cdiugalie:qui fccudii m:i runt:ficut iram ad qracendam luflaj
monialium prefcripta tabubru^ pu> coertionem:ficut Ubidincm ad^pagl
crcando:um fit ca Ubcroru.Tlonne et deproU9 0fficium:bc iqua partcein
ipfe qiqf fit licitus 1 boncff: remotuj paradifo ante pcccatum uitiofc non c
ab arbitris cubtle conquirit:' Tlonne rat.Tld.n.?" rccta^ voUitate ad aliq'd
omncs famulos atcp ipfos etiam pa mouebant':vfi neccfTeect eas rdncs tl
ranicmpboa i quofcuncp tgredi quc q frenis rcgentibus abftincre.Tla, g»
libet ncccfritudopermifcrat^antemit nunc ita moucnt:? ab eia qui icpcrat
titforas q' rblandtriconiunjc coiugi TiufktptcuiuuncaUad facidus ars
tncipiatz^^tquoniam ait ficut quidaj; difftctUus: tii cobtbcndo rcfrcnando
et rdant marim" auctor cloquq ota ic modtficantuz:nd e vnq; fanitas cj: m
tc fca in luce fe collocari voltit-i.appc tura fed languor cf culpa.Quod aut
tunt fari:boc rectc facrum ftc appctit irc opcra aliarticp affcctionum in qui
fcii i:ut tn erubcfcat uidcri. 0.ui9 cij bufc^ dictis aut factis non fic abfcon
nefctr rt fil^ ^rccntur <}d tt (c coniu dit vcrcctidia ut opcia ttbtdinie quc ft
gcs agant:quando quidcm ntid agaf untgcnitaUbus mcbrie quid caufee
tantacclebrttatcducuifitur pjrorce:» nifi quia in ccterxB mebra corporie ii

tti cum agit vndc ftlq nafcanfncc ipfi ipfeaffcctioncs^fcd cticis cdfcnftt vo
filti U qui indc ii nati ftli tc(icB fieri g lontae cmouct:quc i ufu cora^ omni
miituntVSic cnim boc rccte factum no dominaiur.Tlamquifquis vcrbtj
ad iui noiitiam luce appctif aio^.nt emirrit iratue:vcl « qacg» percutit:ii
tamcn rcfugiatoculo:um.Uiibocni pofTct boc facere nift
Imgua i manua
fiqzficgeriiurq6 Accc^tcj: natura; iDbcnrcquodamdvoUJtatc mouent':
ut et q6 pudcat cdmittetur e;; pena. que membra ctiam cum ira nulla cft
moucntur eadcm voluntate. 3t xcro
Ouoo ptes irc atcp libidinis ti vi gcnitalcs corporis partce ita Ubido
riofemouent':utc38neccfTcfii frcnis fuoiuri quodammd mancipauit:ut
QVARTVSDECIM\B

moiteH n ^alelt fi ipd dcfudin t niU ditur qoid fit bominis illi prime ino
ipfu vf oltro vX cj:dtata furrcjxrit. bedicntie retriburiJ:q6 ica parte m«
"boc e quod pudet:boc cft qd intucti pme opoztuit apparerc qua gcncraf
um oculoa crubcfccndo deuitat.ZDa ipfa n3tura:que illo primo % magno
gif(^ fcrt bomo fpcctantium mulritu idctcriue dl motata pcccato a cuiua
dinem quando iniufte irafdtur bomi ncptnullo9eruitur:nifiidquod cuj
nirquam ucl vnius afpertum quando omncs in vno cfTcnt in councm pemi
iuftc mifcctur up^ri. aeperpetratum t.i dd iuftitia vidica
tum:dd gtaria in fingulie e^rpietur.
i^e vaiflfia fpitudie qmicof.c.)q:.
Jbc bridicrione mrriplicande fccun
h Ocillicanini pbilofopbi boc ditatie boanc an pcccatu^rciua puati
c cYnid no vidcriit^fercntce ?" cario no adimeret:'r cui libidinis mor
bumana vcrecudtl c|d aliud q^ciini bu9 ^^crit cj^p^
hoc i imudaj ipudetccp fcntcntiaj' vt
fctlicct quonta^ iuftu^ efl quod fit CU5 a Bfit itacp vt crcdamue illoe p
ujrore palam non pudcat id agcrc ncc iugce in paradifo pflitutoe per
in uico ncc platca qualibet coniugalc banc libidine dc qua crubcfcedo cadc
concubitu? deuirarc.Uicit tamenpu membra tcj:crut:ipleturo6 fuifTe q6 i
dot naturalie opinioncj eius errozia. fua bcncdictioc de" di)cit crcfcite 1 mX
Tla 7 fi pcrbibct boc aliqn gloziabun tiplicaminit ipktc tcrra. jboftpccdn
dum kci^c diogenem:ita putante fec dppe oua e bcc libidoip" pccdi^ eam
rafuam nobilioic^ futurarfi i boinuj natura ri ipudce amifTa potcflnc cui
memoria infignio ciu6 ipudcnria figc corpus q: oi partc feruicbar:fcnfir: at
rctur:poftca tn a cfnins ficri cdTatuj tcndit:cjubuit:opC2uit.3Ila vcro bcnc
cft: plufcp valuit pudo ur rnibcfccret dicrio nuptiarum:vtc()iugaricrcfccne
boice boib'':^' crroz ut botcs canib* •rmulriplicarcnfzimplcrcnt tcrraj:
ee firca affcctarcnt.Un TilUI vel illos ^is t in dcUnqueribue manfcrit:tii
qui boc fecifTc rcfcnitur poti" arbitro anteg^dclinqucrct data cft:ut cognof
cocubenriu; mot" dcdiflrc ocuf boinii cetur^crearioncm ftU'o;j ad gtiaj cS
nc^cHtm cjci fttb pallio gcrcrefrg» bua nubtj non ad pcnaj pcrrincrc pcccari.
no premctc cofpccta potuilTc illa^ pa Scd nunc boice profccto illiue quc {

giroluptate.Jbi.n.pbilofopbi iicrtt paradifo fuit fcUdrarie ignari:nifi p


bcfcantviderifcucUccociibe.vbi Itbi bocquooe):pertcfunt,i.pcr Ubidine
do ipfa crubcfceret furgere.£t nnc vi de qua videm" ipfa et boncftatc^ em
dcm* adbuc cc pbtlofopbos c)mico9. bckcrt nuptia?2:non potuilTcgigni fil
"bi.n.ff dn folii amidunt'p3llio:vc:;2 lios opinantunalq fcripturae diuias
et claua^ ferut:nco tn coru audct boc vbi legitu poft peccatu puduifTc nudi
face q6 \\. aliqui aufi dntM non dici taris 7 pudenda ce contccta:^rfu9 no
ictib" lapidantium:ccrte cofpuenriuj acdpietcetfj infidcUtcr irridcntee: a
faliuis obrucref.-pudct ig: bui' libf Iq vcro gntis cas accipiat 7 bonozet:
dinie bumanam fine vlla dubitarioe illud tii q6 dictum e crcfdte 1 mftipli
natura 1 merito pudct.3n dua quip camini non fccundum camale kcaii
pe inobedientia q genitalia coipotts tatemvoluntitelUgi:qz t fccondum
mcmbra foffuis moribue fubdidit:-» flCam lcgitur tale aliquid dictuj. ZDf
potelUte ii^olutario eripuit:fati8 ofkn tipUcabie in aia v>irtute:vt id q6 in ge
LIBER

nerircquitur^fpleteterrat dnamini culoconiugaUquoinufcefibi vtcrqp


ciue: terram itelligant carnem quam fe)tD6 obflringiturdominus intcrro
pHtia fua iplet aia ciuetq ma^rie dnat' gatue ptru5 Uccrct quacucp ca dimit
cum in virtute mftiplicatur: camalcs tcre vj:orem:quoniam propter duriti
aut fet'^ fine Ubidine q pofl peccatii cj: amcordisifracUtammmoffce darc
oita: infpectaiconfufr, vclati c(\: ncc hbcllu rcpudq pcrmifirrcfponditati
tiic niki potuiffe fic riecp niic polTut: boicm ab
ait.Tlon Ugiflie q: qui fcat
nec in paradifo futmoe fuine:f3 fous initiomafculum 7 fcminam fecitcoe
fuut t factii e.Tla poftcag- ino dimif 1 dipt propter boc dimittct bo pa
fi funt:ad gigncsos filios coicrut eof trcm 1 matrcm i adberebit vpri fue
Cj^ genuemnt. 1 emnt duo in came vna.' 3tacp iam
[^ non fnnt duo fed vna caro. Oucd cr
go dcus coniunj:it bomo no" fcpaer.
t^c copula coniugali a deo priua ^crtumcftigiturmafculu^i fcmina
inflicuta atc^ benedicta.c.)cig. ita primitue inftitut06:vt nunc boics
dnoe diucrfi fcjtue vidcm" i nouim''
b OsautnuUomo dubitamus vnum autcm dici vcl propte: comunc
fm bcncdictionem dei crefccre tionem vel proptcr origicm fcmuic q
1 muUiplicari i iplere terraj: donum de mafcuU latcrc crcata cft.Tla i apo
nuptia^rquaa de" an peccatu bo
ffTe ftolue pcr boc p:imu quoo dco iftuu
minis ab inino conllituit crcado maf ctc prccefritc)ccplu:fingroe quofcp ad

culii 1 fcrninam:^ (cf euides vtic^ iit monct nt viri v;co:c8 fuas diUgant.
came cft.l^uicclppe opcn' dei 1 bndic
tio ipfa fubiiicta cft.Tla^ cum fcriptu 2ln ctiam in paradifo gencranduj
ra dijciflet mafculuni i fcmina fecit c fuiflct (i ncmo pcccaflct ufvtrij p" ac
09 connnuo fubdidit i bcnedi^cit eos tii Ubidinie pugnatura lUic futfl^ tra
dcus diccne:crcfcite i multiplicammi ditiocaftitatie.c.pq.
1 implctc terram:? dominamini cius
'Zcacra.OLueomniaqua^ri incouei q CUfquie ailt dicit no fuifl"e coi
mcrporrintetadmtcUccfum fpualc turoe na gcneraturoe nifi pcc
refcrri:mafculu8 tii 7 fcmina nonfic caflentrquid dicit nifi proptcr numc
fimile aliquid etiam in bominc vno i rofirare fanctof ncccfl^ariii bois fuif
rclUgi pct:q2 ridel^ in eo aliud eft q6 fc peccatii.Si.n.non pcccanoo fo!i rc

rcgit aliud quoo rcgitunfcd ficut cui manerct:q: ficut putant nifi peccaflet
dentiflTme apparet in diuerfi fcjrus co gcncrarc n poflent:profccto vt ri foli

ponbus mafculum i feminam ita c:e duo iufti bomince poflcnt ce fcd mul
aro8:vtflemgenerando crckcrcnti ri:ncccflariupcc(^foit. Ouoo ftcrc
mulriplicarcntur i implerent tcrra^. derc abfurdum eft:illud potiue cft crc
cui fenccnrie tam cuidenti magne ab dcndum^q^farcto^ niier' quat" com
furdiratis cft reluctari.Tlec^ cnim dc plede lUi fufticit beatiflfime ciuitati:tl
fpu cj imparat i came q obtcmperat: tue cjriftcrct i(i nemo pcccaflct: quan
aut dc aio ronaU qui regit:7 irronaU tu9 nonc pcr dci g:am de muUirudic
cupiditatc que rcgitunaut de virtute colligitur pcccato^rquoufcp ftlq bui'
contcmplatiua quc c):cclUt:et de acti fauli gcnerant i gcnerant'. £t idco il
uaqucfubditur:autdcintcllcctu me lenopric digne fcliciratc paradifi (i

U8 1 fcnlu corpori9:fcd aperte de vin peccamm non fuiflet:-! dtligcd35|»lc5


QVARTVSDECIMVS

gigrurentr-rpudOTdlamltbidfncm no riofis fuis partibus H obtcperat:^» dS


i5abermt.Scdquomooo id fieripof ci cop' q6 altc|tab illo atcp infra illii

fet.ftuticnequodcmonftretur erem cft:t cuius finc illo vlla natura no vi


plomcc ideo tn mc:cdibile deb^ uidcu uit:volcnti iobenti(p non cediti Sed
et illud vnum (inc ifta libidic volunta cu alia mebra zrinent'volutat<e ipio:
ti potuilTc Puirc:cui tot mebra niinc f fine quibue illa que contra voluntate
uiunt. 3lt vcio manu0 1 pedes moue libidine condtantur id quoo appetiil
mus CB volumus ad ea quc bis mcm non pofl"unt; pudidtia cufto
implere
bris agcnda funt finc ullo renifu tata diturnon amifla fed non pmifl^a de
facilitatc quata i in nobis t i atqs vi lcciatione pcccatiilDunc rentfum:bac
dem" majrie i anifidb'* quoaic^ opru repujnantiam^bac voliitatis 1 1tbidi
cozpozaliu:vbiadej:crccndam ifirmi niB ri):am:vel ccrtc ad voluntatis fuf
ore tardiozecp natura agilio: accefTit firicntiam libidinis indulgeria procul
induftria:'! non crcdim' ad opua gc dubionificulpabilis inobcdientia pe
ncranbnis filio;:>:(i libidononfuiflet nali inobedietia plectcretan paradifo
que peccato inobcdictic retnbuta cft: nupticnbaberet:fcdvolunrati tribra
obcdicntcr boibue ad wlijratis nuto illa vtcetcra cuncta fcruircnt. 3ta gei

fimiUicr vt cetera potuifle tlia mebr» tale aruum vae in boc opus creatu fc

fcruirc' tlonnc ciccro i librie de rep. miarct vt nunc tcrza manus i qo md


cum dc ipio^ dilfcrentia diTputaret r dc bac re nobis volentibus didgenus
buiue rei fiftudincm qc natura bonis \ difputarc verecudia refiftit:7 cdpelUt
afl^iicrct^vt filqs dipit ipari cozporia venia bonorc pfato a pudicis aurib*
mebris^ptcrobcdicdt facilitatc: vid^ pofcere:cur id fieret nulla caufa dTet:
ofas vo ai ptce vt fao9 afpiorc ipio fed in oia que de buiufmdi mcmbris
coerceri.£t vticpouline naturali ani fenfum cogttantis attigerct:fine uUo
mu6 aiiponit'co:pori:i tame ipfc ani timorcobfceniratisUbcrfmo fcrrcf:
mu6 iparcopozifacilius q' fibt.Uciii nec ipfa verba cf(cnt que vocarentor
tamcn bec libido dc qua nunc dilTcri obfcena:fcd quicdd iri dicerct' tl bde
m" co magia erubefceda epftit ^ ani ftu cflet:q' de alqs cum loquimur coi
mustcanccfibiefftcaciter iperat vt ports pirtibus.Ouifcfs ergo ad jbas
oio non Ubear.ncc oimd copozi:ut pu Uas impudicus accedit: culpa; refugi
denda mcmbza voltitae potius q^libi atnon natura:fca denotet fue turpira
do comoueat.OLuoo \i ita ect:pudcr» dinis ri vba me necelTiraris. ^r^d^^os
da h ecnt.TLunc vcro pudct animii ic mibi fadUime pudicus i zUgiofus lcc
ftftifibiacoporcqdcinatura infczio to: vel auditor ignofcit: donec infide
re fbiectum c.3n altje dppc affcaioni Utatem refcllam:non de fide rcrum in
bus cii fibi refiftit:id minus pudct qr eypertard:f5defcnfu cjrpcrtojz argii
cum a fcipfo vincit:ip(( fc vindt: t (i mentantcm.lcgit.n.bec finc offenfio

inordinate atqj vitiofc.qz qc bia par ncquinonqrbozrct aptm bozrcnda


tibua quc rdni fubqd debcKtame a p feminarum ftagitia rcprcbedcte: que
tibus fuid ac per boc ut dictii e a fap imutaucrdt naruzale v(6 in cum jvfu^
fo vincit^.Tlam cum odinate fe anim'* d ip' naturam:precipuequia noe nd
vindt:ut irronalee motus ciua menti dlnabilc obfcenitate nunc fic illc com
rdniq3 fubdanmr:fi tamcn i illa deo mcmoramus atcp rcprebcndimus fj
fubdira cft iaudis atc^ viztutis e.ZDi in c]cp(icandis quantum polTum" bu

nue tamcn pudccco fibi anim" c^ vi nunc gcncrationis effeaibus uerba


LIBER

tammficutiUe obfcmA dcuitamua. nuUo modo piit:'? audita vi% crednt.


Sunt.n.qui i auree moucant vcl (in
Ooot) mfontee boies i mcrito o gulae vcl ambae fir.Sunt qui rorsm
bcdientie in paradifo pmarientce: ita ccfaricm capirc immoto quantum ca
genitalibue mbrie fuilTct ufuri ad ge piUi occopant dcpor ot ad fr6te:rcuo
nerationcm prof.ficut ccterid ad arbi cantcp cn voldt.Sunt quicoi^t q voia
trium voluntati8.c.)c^iiq. ueriit incrcdibir: pluria Tuaria pao
lulum precordije cotrcctarie tanq' dc

£miaret igl prolc vir: fufdpct facculoq6 placucrit intcgcrrimu pfe


femim geniralibus mebris: pri ror. Oimda vocce auiu prco:i1cp i a
id opu6 eet i quantuj opus eei volii liof; quorijliba boinii fic imirant at^
tate motis non libidic cociratia.Tlccp cxprimunt vt nifi videanf difce:ni oio
mim ea fola mebra moucmua ad nu non pofTint.TlonnuU! ab imo finc pu
tum que copacrie articulata (i olTib'' dore vHo ira numcrofoe pro arbirrio

ficutpcdce 1 manus i digitos: vcruj fonitue cdunnut cj: illa eria^ parre ra
ct illa quc moUibua zeilTa funt nezuis tare vidcanrur.3pfc fum cjrpcrrue fu

CU5 volumue moucmue agitando et dare boicm folerc c6 veUcr.Tlorum e


porrigcndopducim^rttozquedo flcc quofdam flcre cn volut arcp rbcrri la
timu9:conftrigcndo duram": ficutca cbrrmae fiindcre.3am iUud mulro c

funt que in ore ac facie quantum pot inc:cdibiUue:qood ple:i<p fratree mc


mouctvoluntae.^fbulmoce dcni(pip mo:ia recmrilTima erpcrri funt.l^rcf
fioium mcdullazum moUilTimi ac uif b)ter fuit quidam noic refltiturue i pa
cerum:7 ab boc antro pcctorie couiti rocia calamcnfie eccUe : quando ci

ad fpum ducmdu ac remittedu rocc placcbat:rogabafaut vtbcc faccrct^


cp cmittmdaj feu modificanda: ficut flbciequiremmirabileco:! fcire ro
follce fabro;;^ ucl 0!gano?t flantierzcf picbartad imirrcdae quafi lamcrarie
piririe:loqueri6: damantie: canta"ris mtufliberboie uocce ira fc aufercbat
feruiunt roluntati.Omitro cp aialib* fl fcnftbue i iaccbat fimiUtmue mor
quibufda naturaf: tnfiru c<i:vt tcgmc tuo: ur n foUI uellicarce arq? pitrgcn
qno co^jue 6c ueftirtJj:fi quid in quo tce minie fentirer: fed aUqri criam fi

cuncploco ciuefmfint abigendum: ignc urcrerur admero:ftne uUo dolo


ibi tm moucant vbi (entiiit ncc folum rie fmfu nifi poft modum cpiulnere:
infidmtce mufcae:vcrum et bcrcrcs non aiJt obnittmdo fed non fmticdo
flriftaemtie tremoie difcuriat.Tlft^d non mcuccorpue eo ^babarur cp ta
qt id non pot bo:to crcaror quib'' uo c^ in dcfancto nallve inucnicbatur
luit animanribue donarc non potuit? flnbeUro6:boinu5rain uocce fidan'
Sic ergo i ipfe bomo potuit obcdien loqucrmru: ta^' de loginquo fc nudif
tiam etiam infcriomm b:c mebro;« fc poftea refcrcbat.£Hm iratp cozptte
qua fua iobedictia pdidit.Tlecp.n.So cria^ no'nc:quibufda5 lica in carnc ro
diffiale non fuit fic iUS pdrut in cius rupribiUbanccrunofam ducmriliue
camc et iU6 nift ei9 volntatc mouct': vtta5 ita in plcrifcp mori6tbue t affcc
quoonuncnifiUbidincno mouctur. tionibueeytra vfiraronatHremoduj ,

Tlam 1 boinum quorudam naturae mirabiUrcr fcruianquid ce clt ut non ^«Oi

nouimue multum ccterie difparce:ct crcdamue antc inobcdienncpeccatuj


ipfa rarirate mirabilce:nonuUa vt uo t torrruprionie fupn^intt^rad propa
lunt de copoie fuo facietium que alg gandam prolcm finc ulla Ubidic f ui:
QVARTVSDEaMVS

ttoluntati haanc bumana mebra po Oiuoo fclidtas in paradifo uiueti


tuifrc-^Ooatuscftitacpbomo fibiq: & finccrubcfccdo appciitu gcnerandt
dcfcrmt deum pUcendo fibi i rioii officiu czedcda fit iple potuiffe.c.j:)cvi.
obedicns dcomon potuit obcdirc ncc
ftbt. tyiccutdcntior mifia cft qoa bd u Juebat itacp bo in paradifo ric
non viuit ut uult.Tla fi ut vellct uiuc volcbat: q^diuboc volebatqo
rct bcdtum fe putaretifed ncc fic tain dcu9 tufTcrat.Uiuebat frucs dco cp
^

cet (i turpitcr viucret. quo bono erat bonua: viucbat fmc vl


la cgcftatc ita fep uiuerc biis in ptatc
^c ^a* beat{tttdine qua tcmpowf £ibus adcrat nc cfurircr.pot" ne fiti

vita non obtinct.c.j:)rv. rct:lignti vitcne lUuj fcnccta diffoluet


nibil co:ruptioni9 in copo:e vci q: co

q Uany (tdilgcntioBattcndam* po:e vllad moleftiae vlf cius fcnfibus


ni(i beatus non viuit ut vuli: t igebat.TluUus intrinfec" moib" nuil"
nuir bcat" nifi iuft^.Sj ctia ipfc iuft' icrus mctucbatur c)ctrinfecu9.Sdma
uiuitvtvultinifieopucncrit vbimo in carnc fanita9:in ato tanta iranqutl
ri:falii:offedi H ponrit:cicp fit ccrtu ita litas ficui in paradifo nuUus eft'* aut
fcmpcr futurum.lDoc enim natuza ejc frtgu9:fic in ciu9 babitatozc nulla c;c

petit:ncc plcne atcp pcrfcac bcata ait cupiditate vel timo:e accedebat bonc
ntfi quoo qrpctit. Tlunc vcro
adcpta volutaiia offenfio.Tlibil oio tntlc ni
quis boinum pot vt vult uiucre: qui bil crat inanitcr Ictum.^audiii vcrt)
do ipfj uiucre no c i ptatc/ Umcrc.n. ppctucbafqc deo:i que flagrabat cari
oult:moricogitur. 0.uomODO crj^o cas e]c corde puro a confaentia bona
uiuit vt ttult:^ non viuit q>diu uult;? 1 ftdc f\ ficfa:atcp intcr fe piugd ftda
'O.uoo fi mort uotueht:quo poted uC q: boncfto amo:c focicta9 ^cor9 mcn
vulr viucrc qui ri uult viuc:7 (i io mo tts cojpojifd^ utgiUa:t mandatifinc
riuclitnonquonolituiuc:f5 vt poil laborc coftodia.Tlon lalTitudo fariga
mo:tc mcliua polTit uiuere.Tlondum batociofum:ii f6nu9 pmcbat iuiiiJ.

crgo ut vult viuit:f5 cii ad id qo vult 3n tanta facilitate rc^ i fclicitatc boi
morieooperucnent.Uerum et viuit ni»:abfii ui fufpicemur no pocuifTc^
ut vult qm fc qrtotfit fibi:qui impcra lcm fcri fme libidini9 mo:bo:f5covo i

uit fibi non vcile quoo non pot: atc0 luntatis nutu moucnt' illa mebra
q
boc vcUc q6 p6t:ficut ait tcreti". Om cctcra:-! fine aroots iUcccbrofo ftimu
non porcft id fim quoo vis:id vclfqd lo:cu tranquilUiatcai t co2pori9:nul
polTit.Tlon tamcn idco beatuB cft:qj la corrupitoc integritaii9 ifundct grc

patienter mifer cliBcata quippc uita mto martnis v^ozts.Tlccp.n.q: cj:gie


finon amaturnon babctur.potro (i tia probari non potcft to crcdedti no

amatur t babctui cctcria omntbi^s ic eft:quanDO tUag co:po:t9 partes non


bu8 c)xcllcntiu9 ncccfl*e eft amct': qm agcrct turbidu9 calo::fcd fpoiacapo
proptcr banc amandum cii quicquid tcfta9 (icat opua cfTct adbibact:it3 tc
aliud amatur.t^orro (i tm amatur ^ potuilTe vtcro coiug 9 falua itcgzitate
tum amari digna cft:non cnim bcat" fcminci gcnitalisuirtlc fcmen imitti:
e a quo ipfa bcata uira no amatur ut ficut nunc potcft eadcm itegritate fal
digna dl: fieri non potcD:vt ca; c[ fic uae)Cvtcrouirgini9fluj3i9 mcnftrui
amat non ctcrnam vclit. Xunc ijitur cruoa'9cmittf.£adc(ippc uia polTet
bcata ertt qoflndo erit ctcrna. illud inqci.qua boc pot eqci.Ut enim
LIBER

ad paricndu no oolo:ie gcmitus fcd quo:^ peruerfitas no pettiubat^utde


matantaris impulfus fetnca uifccra riant dci.c.)Qcvi9*
rcbrarctrficad fctandu i condpicdtl
non Ubidmis appctit":fcd uoluntari'' p "Roindc pcccatoice^rangcli ct
ufu8 uaturam rtracp ?iuget.t>c reb" boieenibilagdtquo ipediant'
loqaimur nac pudcdis:7tdco q;>Vii6 3 magna opa dci cirquifira t omnce vo
teq' earu pudcret qualca ce poruilTeE luntatee eiue.0.ifi qui prouidcnf ar^
conqciam" rtpoffum^^ramennecelTc omnipotcntcr fua cuic^ diflrtbuit:no
eft ut nza dtfputatio magia frcnef:ea folum bois vcrum et malia bcnc vti
quc no6 iuocar rcrecundiarg' eloque nouit.2lc per boc proptcr mcritum p
tia q nobie
paa fuppctiradiuuef.Tli me male volutatie ita danato at; ob
cum id quoD dico nec ipfi orpeni fua durato angelo malo vt ia bonavolii
Iic q' crpcriri potBcriit^qupia prcocco tate ultcrius non babcc benc vtfe dt'
pantc pcccatocjcilium de paradifo ari cur non permittct vt ab illo prim" bo
mcrucrtjt:£^3 fibi in ope fcrcndc pro qui rcctue boc cft bonc voluntatis cit
paginis traqllo arbitrio ?ueirct:qu5 fltu6 fucrat tcntarcrunquanoo quidc
nuncciiiftacomcmorat' fenfibue oc fic fi 6 adiutorio dci
crar iftitutu6:ut
currit biianis nifi cjrpicniia libidini» fidcrct: bonu6 bomo malum angelti
turbidcrnonpicctura placide voliita vinccrer:fi atit crcato:e atc^ adiuro:c

nefbirtc e g> ipcdit loqucte puoo: ift dcum fupbc fibi placedo ofcrcrct uin
non dcficiar rario cogitare. Ucruntii ccrctunmcrirum bonum babcne i ad
ommporcnri dco fummo ac fume bo iuta diuinit" voluntatc :ccta:malii vo
no: crearo:i omnium nafur3?j:folun in dcfcrete dcii voluntarc pcrucrfa:q:
taru aiit bonazr adiaro:i 1 rcmuczato 1 ipfum fidcrc dc adiuto:io dei non q
ri:raala2taut rclicto:i 1 danatoi^ur:» de polTct finc adiurorio da:ncc fii io
rnqj o:dtr.3ro:i:non dcfuir vricp coft ab bis diuinc gzaric bcnefic^e f bi pla
liBm:quo cerrii nitcrti ctuiii in fua fa ccnoo rccedcrc non babcbat in ptate.
pietja predcfKaruicriam cj: danaro gt Tlam ficur in bac caznc viucrc fine ad
n£rc biiano fue ciuirarie iplcrcr:non c ium.cnri6 alimcnrorum in porcftate n
oa ia mcriris quanoo quide rniucrfa cft:non autem in ca uiucrc in porcfla
maflTa tanq' viriata radicc danaracfj tc cfl:q6 faciunt qui fcipfoe nccat: ita

5:3 difccinc8:t libcraris non folum 6 bcnc in ea viucre finc adiurorio dci et
fctpft8:vcrum et dc non libcraris i^d e in paradifo non crar in porcflarc:cr3t
ts largiaruz oftcndcns.Tlon.n.dcbira aur in prare male vtucrc:fcd bcarimdt
fcd graruira bditare rc fcquifq^ agno nc non pcrmanfura 1 pcna iufTiffima
fcir crutii mali6:cii ab co^ boinii con fccurura.£umigirurbuiu9 futurica
fozfio fir i.munis^cu cjb" iWi iufta c^^ fue biiani dcue non ch ignarue: cur
pcnacdui8.£urergononcrcarct de" eii ii iincrct iuidi angeli malignitate

quo9 pcccatores ec pfciuit;qti quidei tcnrarirnuUo mo ^de q? uinccrcrur in


eis t cx cis 7 quid cozum culpa mere ccrrue:fcd nibiloinue prcfciue cp ab
rctur:T quid fua graria doarctur pof ciue fcmine adiuro fua gratia idc; ipe
fct oriderc:ncc fub illo crearoze ac dif diabolue fijcrat fancto;? glozia maio
pofirozc peruerfa iordinario delinque rc vincendue.-^^ta factum e ut ncc dcu
ttiT rectu pcrucrtcrct ozdinc rcf aliquid fufuroni latcrct :nec prcfcicn
DO (\\xcq pcaare cdpcllcret:^ quid ef
i^epeccatotibusianseri boib^* f« intcr propriam cvMc^ prcfumpri
XV

one 1 fuam tuitionm angelice r bu^ fapientiamifi pietas qua lectc colit^vc

msne ronaU creamrc confcqiteri ep^ rus de^^id cj^pectans prcmiii i focicta
pcricntia dcmonftrarcr. Oima.n.au^ tc fco:um:ri folii bSina vep et i angc
deat credere aut dicere;vt necp angcf lorum:vt fit de" oia i oibus amen.
necp bomo caderet in dei poteftate no
fuinre/Sedboceorumpoteftate ma^'
luitnonauferre:atcp itat quantum 3lurclqauguftinidcciui
malieo;^fuperbi9:tquat(} bonifus tate dei libez (Jntufdcim".
gratia valeret oftenderc

bc duobus ozdinibus generatois


i>c qualitate dua?t duitatp terrc^ buanc i diucrfos fines ab initio^cur
neatcpcelefti9.c.)cj:vng. rcntis.cprimum.

f /Ecannt itaq^ ciaitnteB duas a^


mores duo: terrcnam.f. amor £f£X3C3Xa
fui ufq3 ad cdtemptu dei: celcfte rero tc paradifi vcl
amo:dei ufcp ad cotcmptu fui.C>eicp de ipo paradifo
illa in feipfa:bec i dno gloziatur. 3^^ 7 de vita ibi pri
.n.qucritab bdibus gfam:buic autc^ d morum bdinuj
deu9 pfcic tcftis maj:ia cft gfia.^lla in coziicp pcccato
gfiafuaeicaltatcaputfuii^bec dic6o atjfuppliciomf
fuo gfia mea i e^caltane caput meu^. timrtafenfaiin
3lliinpricipib'ci6vricia quas fub multadi>:erut:multaUis madauenit
iugat nationib" diiandi libioo diiat":i Tlos a^ fum fcripturas facras^vfqd
bac feruiiJt inuice i caritatc 7 prepofi in ds legimu6:vel q6 e)c eis intelligez
ti cdfuleoo:'! fubdifiobtepcranoo.3l potuim' earti cdgruetes aucti de bis
la i fuie potetibus diligit virtute fua: reb' in fuperiozib" libris dij^im^.^nu
bcc dicit dco fuo:di[tgam te drie virt" clcatius aut fi ifta queraf:multiplicc3
mca.3dcp i illa fapicntcs ei' f^ bdicj at5 muUimodas paritlt difputaudcs:
vittete9:3Ut cozpojis aut ai fui bona queprib^inferedefunt voluminibus
aut vtriufcp fecuti funt : aut q' potuc q>boc opus rpufcp dcpofcit. O-UOO
zunt cognofcerc deii non ut dcu bono non ita lazgii bcm^^vt in oib3 q prit i
rflucrunt aut gzas cgcrut:fcd cuanue quircre ociofi 7 fcrupulofi pazatiozcs
riTt in cogitationib** fui9:T obfcuratii adinterzogadiiq^capaciozesad intcl

eftinfipiee co: eo^t.Dicetea cni^feec ligedii:no& opoztcat imozari.^lzbitzo


fapietcs.i.driante fibi fuperbia in fua aut fatis noe ii kciflc magnis i diffi

fapicntia fcfe cjctoll.ctes ftulti facti (i: cillimis qucftionib^^dc initio vcl mii
1 imutaucrutgKiim ico:ruptibilis dei di vcl anime:vcl ipfius gcneris biiani
in fifitudincm imaginis cojrUptibilis quoo in duo gcncra diftribuimus v
bdis. 1 volucrii t quadrupcdu i fpc num co:p qui fecundii bomincialtcra
tium.^d buiufccmooi cni^ fimufca corum qiii fccundum deum viuunt:
aoo:anoo:vcl dutes popfoi^t ffectato quas etiam myfticc appcUamus ciui
rcs fiicrunt:7 coluerunt atj feruicrut tatcs duas boccft duas focietates bo
crcaturc poti" g» crcatozi qui e bcnedi minum:quarumcftvnaquc predcfti
ctue i fccula.3n bac at)tc nuUa c bdis natacft in etcmum regnare cum dco:
LI[3ER

altcraetcrnum fupplicium fubirc cuj noicm.qt 7 in ipfo vno ftcut iam diyi
dtabolo.Scd ifte fims c earumtde q boie priue e reprobii: vti ncccfTe cft in
poft loquendu cft.Tlunc aute quonia ripiamue t vbi non cfi ncccflc vt rca^
deej:ortucarum*fiucin angclia quo ncam^^poftcriue vero probii quo pfi
rum numerue igno:atur a nobi9:fiue cientee ucniamue:7 quo peruenietcs
in duobue primia boibus (atie dictii maneamue."p>roiii noquideonie bo
c:iam mibi vidctur caru aggrcdicnd' malue erit bonue:ncmo tame ait bo
c.wurfuazqc quo illi duo gencrarc cc nue qui ri erat maf.Sj ^to quifqj ci
pcrut doncc boies gcncrare ccfTiabut. riue mutatur in mcliue boc i fe facit
boc cnim vniucrfum tcmpua fiuc fe noiari quoo apprcbedit fcclcriue: cc
culum:in quo ccddt mozientcs fucce poftcriote cooperit vocabulo prins.
duntqj nafcentce:iilarum duarum ci^' Sc:iptum cft itacp 6 cain op codidit ci
uitatum dc quibus difpiitamue cjxii uitarcm.Jlbcl autcm taq' pcrcgrinue
non condidit:fuperna enim fanctozii
ciuita&^uiebicpariatctuee:i (jbue
percgriat'donec regni ciue tep" aduei
'
t>c filgo camia i filgs protniflio^ at:cu5 congregatura eft oee in fuie co
nis.c^. po:ibu9 refurgentc6:qii cie promifTii
dabitur regnum:vbi cum fuo princi^

n 5ltu9 cft /gifur prio: cain cjc ilf pc rege feculo:um fine vllo rpie finc

duob" gcnerie bumani parcnti gnabunt.Umbra fane quedam ciui^

b^^peztinee ad boinii ciuitarcrn:pofte tarie buiu9 7 imago propbctica:eifi-'


rioi abel ad ciuitatcm dci.Sicut.n.in gnificande potiue q> prcfcntande fcr^
vno boie q6 dijrit aportol' cjrpimur: uiait in tcrrie:quo ca^ tcmpoze dcmo

quia ncn primum quoo fpualc efi fj firm opo:tcbat t diaa cfi ettam ipfa
quodaialc:poflea fpirituale: fndcv ima
ciaitaQ fancta merito {i^nificitiB

nufquifqs quoniam ej: damnara pro^ gint'e:no cj:plTe ficut futura e vitaris.
pjginee)co:itur:primo fit ncccfle e ejc £)e bac imagine fcruiete:7 de illa qua
adam matue atqj carnalie:q> fi i cbri ftginificatlibera ciuitatc: fic apofVor
flum rcn.ifccnco profccerinpoJl bon" fldgalatbae loquirur.Jbicitc mibi in-"

1 fpuali9:fic in vniucrfo gencrc biia^ quit fub lcge vokntce cfTc legcm ii au
no cum primum due ifteccpcrunt naf dilh'6.'Scriptii e.n. g^ abraa duoe fili
ccndo atcp mo:ienoo procurtcre ciui^ 06 biiit:vnii de ancilla:7 vnu^ de libc

ratee: pHor cfl natue ciuie buiue fe-' ra.Sedillequide^dcanalla fcciJdii


fu!t: poftcriue aurcm ifto pcrcgrinus carncm natUB eft:qui autedc libcra p
in fccalo:-? pertinee ad ciuitarcm dei rcpr6mirnonem:que funt p allcgoria
g:a prcdcftinat^^gratia clectU9:graria dicta.lDcc.n.funt duo teftamcnra.U^
peregrinue dco:fu5:g:3 duie furfum. num quide a monte fina i fcruiturcm
Ilam quantum ad ipfuj atrinct: qc c gcncraneqeftagar.Sina enimmos
adcm maffa o:itor quc o:t'gt'naW i fo e t arabia:q coiuncrue e buic q nmc
ta danata:fcd tang» figulue dcue.bac cbicrufalcm.fcruit.n.cumftlqg fuie.
cnim fimilitudincm non iprudef fed -Oueaiitfurfumcbicrufalcm Itbera
prudetcrintroduritapoftol':e): eade cft:que cfl mater dniu inoflrii.Scrip

mafTa fccit aliud vae i bono:e:alt'ud i tij cft.n. letare flerilie que non parie

contumclta.Tbriue aurcm facrum efl crumpc 7 C]xlama q non parfaris:qj


vae in cotumcliam^p^vcro alte^ i bo mrti filg deferte magis q^ eius quc h$
XV

uiram.Tlo8 aat fratrea PmiTaacpio bencficium commendatur.


milTtonts filq famus.S; ficut tunc 4
fm camcm natus fuer2t:pcrfcquebat'
cum qui fm fpiritum:ita i nunc. Sj £>e fterilitatc farc qui dci g:a fcco
quid dicit fcriptura.'£gcc ancillam ct dauit.cig.
filiu5 eiUs.Tlon.n.bcree erit filius an
cillc:cum filio libcrc.Tlos autcm ffcs f 3lra quippe ftcrilie erat:7 def^
n fumu9 ancille filg:fcd libcre:qua li^ pattonc^lis falre dc acilla fua
bertate cbziftus noB kberauit.t^cc fo concupifceo b:e:q6 de ipfa rt fe polTe
ma intclligcrtdi de apoftolica auctoa^ cerncbat:dcdt't eam fetandl viro:d q
tatc defccndcns I0CU5 nobis apit que^ parcrc volucrat ncc potuerat. £jccgit
admoduj fcripturae diuio^ teftamc^ ttacp etiam fic dcbituj de marito vtcs
to;5t vetcrie 7 noui accipcrcdebcam". iure fuo i vtero alieno. Tlatus c ergo
•p>3r6.n. qdaterrcneciuitati0:imago ifmacl ficut nafcuf boic8:permi]ctioe
cclcftia ciuitatia cffecta cft:no (e figni fejcus vtriufcp vfitata lege naturc. 36
ficanoo fcd altcram:'? io Mis. Tlccp dictumc fecundumcarncmnong^if''
.n.proptcr fcipfa:fcd proptcr aliaj (i^ non fint:aut non ilb
ta bcneficia dci
gnfficandam e iftituta i preccdetc ali-' optur dcus cuius opifqc fapientia at^
9 %nificatioc7 ipfam prcfigurans p tigit fic fcriptii cft a fine v(cp ad fincm
figurata eft.Tlancp agar ancillafare: fo:titer 1 difponit oia fuauircr: fj vbi
ciufcp filiuetimago qucdam bui" ima rignificandum fucrat dei donum q6
ginis fuit.£t qm tranfiture crant um indebitum bominibus gratie gratia
bre hicc ucnientc:idco dicit libcta.Sa largireturfic opo:tuit dari filtu^ que"
ra figinficabatlibcra ciuitate:cui rar admom naturcn debcbat' cjrcurftb'*.

fu9 alio mo (iQniUc»nde ctil illa rm^ Tlcgat.n.natura il filios tali comt>;tC

bm fcruieb3t.£qcc acilla 1 filiu^ ci'*. oni maris 1 feminc:quali9 ce poterat


Tlon.n.beres erit filiae ancillccu^ fi^ abrac 1 farc in illa iam etate:et mulic
lio mco ifaac: quod ait apoftolus cu ris acccdcntc ftailitatc quc nec ttJc pa
fiUo libcre.3nuenimtJs crgo interrea tcrc poruit: quando non ctas fccudi^
ciuitateduaa foznmeivnam fuam p^ tati:f5ctati fcctJditasdcfuit.Ouoo et
fcntia demonftranremralteram celefti go nature fic affccrc fruct" poftcrita^
daitati fignificandc fua prcfcntia fcr^ tis no debcbatur:fignificat cp natura

uicntcm.lP>arit autcm ciucs tcr:cncd gcneris bumani peccato viti3ta:acp


uitatis peccato vitiata naturatcelefti» boc iure dlnata nibil vere felicitatis

vo ciuitatis riucs parit a peccato na-' impoftc^ mebatur.l^ectc igitur ftgni


rura libcras g:a:vnde illa vocanfua-' ficat ifaac pcr rcpromilTione nat^^fili^
fa irc: ifta uafa mifcricordie:fignifica^ 08 graticciucs ciuitatis liberc:fodo8
tum cft boc ctiam in duobus fil^s a-^ pads ctcrne:vbi fit non amor prope
brac:q>vnu8de ancilla que diccbai ac priuate quodlmodo voliftati6:fed

agar f m camcm natus cft ifmacl: al6 comuni codcncp immutabili bono
nutcm eft dc fara libcra fccundum rc gaudcne atcp cj: multis unum cor fa^
promifTioncm natus ifaac.Uterc^ (J^ den6:id eft perfecte facta conco:8 obe
dcm dc fcmine abracfcd illum geuit dicntia caritatis.
dcm6ft:as cofuetuoo naturam:iftum
vcro dcdit promilTio figntficans giaj
ibi buman" ufus oniiitunbicdiuinuj i^e. tcrrcnc duttatis concertatioc f
LIBER

quemelioracreduntur amplius dilt

gantunneccflecftmiferia confcquat':
t £rrena pozro ciuitas quc (epii fqueincrataugeatur.
na n crit:nccp cnij cu i c)Ctrcmo
fupplicio danata fuait ia ciuitae ctit: ibcprimoterrcnccimtatis aucto:
bic b5 bonii fuu^ cuius focictate lcta fratricida cuius impietati romane vr^
tur^quafefrc dc talibus rcbus lcticia bis coditor germani cede riiderit.c.v.
pdt.£t quoniam non cft talc bonum
vt nullas anguftiae faciat amatozib' p "Rimus it&q^ fuitfrcnc ciuita''
fuis: idco ciuitas ifta aduerfus fcipfa tis coditoz fzicida:ni fuii fratzc
plcriic^ diuidit':litiganoo: beil£oo:at ciuem ciuitatis c^ t bac fra peregri
q? pugnando:-? autmotifcras aut ccr nantcm iuidcntia via" ocddit.Unde
tc moztaks victozias rcquireoo.Tl^ mirandum non e:<p tanto poftea lea
ej: quaciJcp fui ptc advfus altcra fui duitate condcnda que fiierat buiue i
parte bellando furrcpt:qucritc(Te vic renc duitatis de qua loquimur caput
trij:gcntium:cum (it captiua vitioru. futiira:^ ta multis gcntibus regnat'a
£t (i quidcm cum vicerit fupcrbi' cjc buicpriocxcplotvtgred appcllant
tollitur:etia fic moztifera.Si vo pditi arcbcotypo^qucdam fui gcneris ima
oncm cogita'^ cafufcp cocs: magte q go refpondit.Tlam i illic ficat ipfum
acddcrc pofTut aducrfug angit':^' eie fadnue quidam pocta comcmc-zauit
q proucneriit Hq reb" iflat':tmmo mo pmi maduenit faguic
illo:;2;:5ratemi

talie cft ifta uictozia.Tlcq^ enim fcmp muri.Sic cnim condita cft roma: qn
dominari potcrit pmaneoo:cie quos occifumrcmum a fratre romulo roa
potuerit fubiugare uincendo . Tlon nateftaturbiftozianifi^» ifti tcrrcnc
autcmrectcdicunfureabona non cc duitatiQ ambo duce erant. «r ambo
que concupifcit bcc ciuitae:quanoo c gIo:iam de romane rdpub. inftituiio

a ipfa in fuo generc bumano mchoz. ncquerebantrfcd amboeam tantaj


£oncupifcitenimtcrrenam quanda^ quantl (i vnue cflet bze non potcrlt.
pro rcbus infimis paccm:ad cam na <lui cnim volcbat dommanoo glozi
tp defiderat peruenirc bcllanoo.<lm ari:minu8 vtt<p driarct':fi dus ptas
fi uiccrit 7 qui rcfiftat non fuczit:pa]c vfuo cofozte minucrctur.Ut ergo to
erit quam non babcbant partcs inui tam domiatione babcrct vnus^ablai"
ccm aducrfantce^^pro bie reb'' quas eft focine:7 fcelcre crcuit in pciu9:q6
fimul babcrc non poterant infelici e^ innoccntia minus cffet in meliite. "bi
gcftateccrtantcs.lDancpaccm rcqui flutcm fratrcB cai i abcl non bcblr l-'
runt bboriofa bclla:banc adipifcitur bo intcr fe fitem re;j tcrrenap cupidi^

quc putatur gloriofa victozia. Ouan tatem:nec in boc alter altcri iniHt : q»
do autcm vincunt qui ca iuftiorc pu-' cius dominat" ficrctanguftioz qui al''

gnabant quis dubitct gratulandam tcrij occidit:fi ambo driarcntur.2lbcl


eflc victoriam:-: proueiflc optabilem quippcnon querebat diiationcm it\
paccm.^lDcc bona funt: 7 fine dubio ea d\xititc quc condcbatur a fratrc:fj
deidonafunt.Scdfineglcctis melio inuidetia illa diabolica qua inuidcnt
ribus quc ad fupcrnam peztinent dui bois mali nuUa alia cl e nifi qz illi bo
tatcm:vbicritvictoriatn ctcma i(a mfunt:iUimaluTluUocni?moro fit
ma pacc fecura:bona ifta Uc ccncupif mino: accedcntc fcu pmanete ccfozte
cantur: vt vcl fola eflfe credantm^r bis poflfcfliio boitatisiimo pofl*efl"io bo"ita
XV

ti3 tanto fit Utto::quanto cocoidiot c loco fi prcoccupat' fiiciit bomo in ali
a? mdiuidua fodo^ polTidct caritas. quo delicto: vos qui fpualcs cftis iti

Tld hibii(kni(p ifta pofleflrionc^q ca ftruitcbuiufmoiin fpu manfuctudi


nolucrit bie comuncm.^t tanto cam teipum nc i to tentais.
nis: intedes
:pcrict ampliorc:gto amplius ibi po £t alibi.Sol non occidat fup iracudi
tucitamaic cofoitcm.JUud ig: quoo am v:am.£t in cuagelio. Si pcccaue
intcr rcmum i romulu g»:tii c: quc rit i tc frat tu" coripc co itcr te t ipfu.
admodum aduerfua fcipfam terrena 3tcm dc pcccatio in quibus multon»
auitae diuidatur oftendit:quoo aiit i caueiur offenfio fic apoftolus dicit.

ter cain i abcl intcr duaa ipfas ciuita |i>cccantcBco:3m oibus a:guc vt 7 ce
tcs dci 1 boinum inimicittas dcmon tcrimctumbabcant.*|broptcr bocct
ftrauit.*Pugnatcrgoitfc mali 'rma dc vcnia inmccm dada multa precipi
li.Jte pugnat ini fe boni i maU: boni untuni magna cura p:opt tcncda pa
vero 1 bonufi perfccti funt iicr fc pu cefinequancmopotcrituidcre deii:
gnarc non poflunt.^jbroficietcs aut ti vbi ille tcrroz qii iubetur feruu8.):,mi
diicp gfccti ita poflunt:pt bonu9 quif lium talcntomm reddcrc dcbira que
cp cjc ca partc pugnct contra altc?t:q illifuerantrcla)cata:quoniam debitii
etc6trafcmetipfum.£tin vno 4ppc dena:iorii ccntum conferuo fuo no re
boic caro concupifcit aducrfus fpu^: la):auit.OLua fifitudic propofita dris
1 fpiritua aduerfue camcm. £ocupif icfus aoiecit atcp ait.Sic t vobis faci

centia crgo fpualis cotra altcrius pot ctp:ucftercclcfti9:fin6 dimifcritisv


pugnarecarnalcm:ucl concupifcentia nufquifcp fratri fuo 6 co«libu9 viis.
carnafp" altcriua fpiritualem:ficut in t)oc mocuranrurciucecioitarie dei
tcr fe pugnant boni i mali:vrccrtc ip in bac terra pcrcgrinantcs:? paci fup
fc concupifccntic carnales inter fc du ne patric fufpirantes.Sps autcm fac
02t bonojt noduj vticp perfecto^: fic tu8 opcratur inrrinfccus:ut valcat a^
inffcpugnantmalitmali:docc eo?s liquid mcdicina quc adbibetur qctrin
4curat'advltia5Victo:iafanips pcr fccus.^llioqui etiam (i dcus ipfc vics

ducatur. crcatura fibi fubdita:in aliqua fpectc


bumana fcnfus alloquatu: bumaoe:
i>c laguorib'* quoa qc pena pccci fiuc iftos copo:is:fiuc illos quos iftis
et ciucs ciuitatia dci i buf vite pcgri filfimos babcmus inf^nis: ncc itcrioz

tioc patiut:7 a quibiis deo mcdiante gza mete regat at^ agat:nibil prodcft
fanantur.c.vi. b6iomni8 prcdicatio vcritatis. facit
autcmbocdeu8:auafis mifcrico:dic
l 3lnguoie(Jppeifte.i.illa iobe ire vafa difccmcns difpcnfationc qua

dietia 5 qua in libro dccioquar ipfa nouif multum occulta fcd tn ia^'
todiflcruim^^prieinobcdictic fuppli'' fta.3pfo cjppc adiuuante mirabilib"
cium:-?: idco ri natura fcd vitiu. T^rop «r latcntibus modis^cii peccatui quoo
tcr q6 o£ proficicntib" bois:^ cjc fide i babitat in mcmbris noftris: quoo (ic
bac pcgrinatioc uiucntib" iuicc oncu pcccAta c vt fit ct pcna pcccati (ic apo

uza po:tate:7 fic adiplcbitis lege cbri ftolus prcdpit non rcgnat ia n:o mo:
fti.3tc alibi o:.£o:ripite inquictos: p tali co:porc pcccatii ad obcdiedu dcfi
foUimii pufillanic8:fufcipite ifirmoe: dcrqs ciu6:ncc d mebra ma velut iicf
paticntc9cftotead6c9:videtc ne «Ja tatis arma cjcbibcm": pvtitur ad mte
malii^ malo alicui rcddat.^tem alio non fibi ad mala dco regctecofeticnte
LIBER

1 em regcns tranquilUus noc: bebit offcrtur quado non opotct:ant quoo


pollca ranuatcm pcrfccta: atcp imot non tunc fed aUae opo:tet.Siue cum
talitatc pcrccpta bomo fm vUo peccs id offcrtur quoo nufq^ i nunq» penit''
to iii eurm pacc zcgnabit. debuit: fiuccumelcctio^a fibiciufdc^
gcneris rc^ t^ bomo^g» fut ca que of
t>c ca 1 pcrtiacia fcelcris cain:qttc fertdeo:fiuccumciue rciquc oblata
a facino:e cocepto ncc dei f mo :uoca eft fit particcpe p:opbanu6.aut quiU''
uit.cvg. bet que fas non cft fieri.3n quo autej
bo:um deo difpUcucrit cain faalc no
i £d boc ipm qi fic potuim'' ej: potcft inucniri,Sed quoniam ioancB
pofuim^icu dcu8 locut" eet ad apoftolue cum de bie fubus loquctu
cai co mo quo pmie boib'' p cteaturl nonficutcaininquit:quicx maligno
fbitcta veluteoru foci" fojma cogrua crat 7 occidit ft-atrc fun:7 cui" rci g:a
loqbatunquidci^fuit.^Tlonne pcep occiditcum:q:opcra iUiue maUgna
tu fcelus i necando f:e:ct poft verbuj fuc:unt:fratri8 aute iUiue iufta:datur
diuic admoitionis ipIcuit.-^Tla cu; fa fl rcfpcj:ifle dcum t
intdUgi proptcrca
cnficia dircreuilTct abo:}j:in iUi" rcfpi munus ciu6:q:bocipfummaU: diui
cies:buius dcfpiciee:quoD non dubi debat:dae deo aUq'd fuu3:fibi aiit fe

tandum cft potuifTc ccgnofci figno a ipfu.Qdoeefaduntquinondci fcd


liquo attcftante vifibiU:i boc idco fc fua fcctantce voUitate.i.non recto fcd
cifletdcue: q: malacratopera eiue: pervfo co:de Viuentc8:offc:unt dco ta
fzie ciu8 vero bona:contri(iatue e c» mcnmunuequoputanteum redimi
in valdc:7 cocidit fadee ciue.Sic cfm vtcorijnonopitulcturfanandis pra
fcriptu e.£t di]cit domiima ad cain. uie cupiditatibue fj cj:plcdie. £t boc
-Quarc triftis factus ee.T quarc coci-' i propriij tcrrcnc ciuitatie^dcii vcl dc
dii faace tua.-^Tlonne ^i rccte aufaas 06 colcrc: (jbue adiuuantibue rcgnct
rcctcautdiuida9:ftati in fo^ib^pccca in victo:qe n pacc tcrrena:n6 caritatc

tij adcrit.T^eccafti^quicfcc.ad te cnim confulcdi fed diiandi cupiditatc. B6i


cdvfto cimn tu dominabcr/s illioe. quippC3dbocvtdfmunoo:ut fruan
3nbacadmoniti6equa5 deue^tuUt turdeo;maUautcmcontraut fruant'
ad cain:ilUid quoo dictii cft iinc ii rec mundo: vti uolnt dco:qui tamcn i^ X
rc offcrae rccte aut non diuidae pccca ce uel ree bumanae curarc ia c:cdut.
Ili:q:nonelucctcurrvndefit dictu^: funt «5 muUo deterio:cs qui ncc boc
multoB fefue pepcrit ciue obfcu:ita8: quidcmcrcdunt.£ognitoitacp cain:
tam dittina^ fcnptura^ quifc^ trac cp fupcr ciue gcrmani kcrificium ncc

tntor fum fidci rcgulam td conaf q: fuper fuum rcfpcjccratdcue^uticp fra


poncre."Recte quippe offcrtu: fac:ifici trcmbonummutatu6imitari:n6 cla
u:cu offcrt'deo vcro:cui vni tantiimo tUBdcbuitcmulari.Scd quta contri
facriftcandum e.TlO" *« rccte diuidi ftatue cft 7 concidu uultue ciue: boc
tur:dum n difcemdt'rcctc vel loca vel peccatu mapmc arguit dcne t^iftitiaj
tcmpo:3:velre9 ipk quc ofFcrunt':uel dc altcn" bonitatci boc f:i8.t)oc q'p
qui olTcrt ucl cui offcrtur: vfbi quib" pcarguedo introgauit dicee. -Quare
ad vcfccndii difti-ibuitu: q6 oblatu e: contriftatue ce:7quarc cocidit fadcs

vt dmifioncm inteUigam" bic dtfcrcti lua.-^Quia cnim f:i iuidcbat deue uid
cnr.liuc cu offcrtur vbi no oj^aut q6 bat 7 boc a:gucb3t.Tla5 boibus qui
non ibi fcdaUbi opottet.Siuccum bu8 abfcdditd eco: aUeriu8:ec pofie;
XV

ambiguum r proifua Jcma v^tro illa mota fucrit ad aliquid ppcrl comitte
mfttfia maUgfiirate Tua^ in qua fedo dum:fi acqutefcatur i obtcpcretur di
difpUcuilTc didiccratran fratrie doluc apfo ne erbibucutia mcmbra oia
ccti

ritbonitatcqucdco placuittmm ifa arma iniquitatie pcccato.ad mcntem


criffciu ciu9 9fpc)rit.Scd ronc rcddra domita 1 t>ictaconocrtif: ut fbdita
deue cur dua oblationc acdpe nolo« ro drictur:boc precepit dcus buic qui
ritivt fibiipe potiue merito g» imaito facibue inuidie inftamabat' in fratrc:
fratcrdifpliccrettcumectiniuft' non 1 quem debuerat imitari copiebat au
rcctcdiuidedorboccnonrccte uiuen ferrc.OLoiefce inquir:manoe ab fcelc
do:i: tdignoe cuius approbaref obla conrinc.Tlon rcgncr pcccatum in tuo
tio 5» cffet iniuftioj of flem iuftu? gra corpore moitali ad obcdicndum defi
M odilTet ondit.Tlon tam euj dimir daqe eiu8:ncc ejrbibcae mebra tua
tcn^ finc mldato facto iufto % bono. iniquitarie arma peccato.2ld tc cnim
Ouiefcc inquit. ad tc mi^ oneriio cC conuczfio du8:dum non adiuuatu: ic
1 tu dtiabcris illi'. "W^i f^i8.'2lbfit< b^ado fcd quiefcedofrenatuz.£ttu
£uiu8 igz ni^i pcccatiV£>ip't cnim pcc dotninabcri8illiu9:utcu5 fo:infccu8
cafti:ttideindeaddidit:quiefce. ad te non permittitur opcrari:fub p^ate m
.n.conucrfiociueitnidrlabcrie ilU\ tie rcgcntie i bcne volcntie afi^uefcat

l^otquidemitainrclligt^ad ipfiiboi ctiam intrinicaxQ n moucri. £)icru5 ^


ncm conucrftoncm ec dcbcre peccati: talc aliqaid in eodcm dtuino libro et
vt nuUialij o^ fibi fciat tribuerc dcbci de mulierc:qri poft pcccatum dco ini
cp peccat.ticc cftcnim ralubria peitctt rogantc atcp iudicante^dlnationis fe
tie medicin3:t tenie ^cd^o non inco tctiae acccpcrunt in fczpetc diiibolue:

grua. vt vhi ait ad tc cnim conuerfio lin (c ipde illa i maritue.£um cnim
ciue non fubaodiatur aivSr, fit prccl dijriftcteiemultiplicans mftiplicabo
pietis ridel? non predicetis mo. Xoc triftitiae tuae i gcmitum toum:^ ii»

cnim diiabif quiftp peccato: fi id fibi triftirqe pariee ftli'oe:ddri addidit:i


rondcfcndcnoo|»pofucrit:fed pcitl ad uin» fuii conuerfio tU9:t ipfe dtia
do fobicccrit.2llioquin i i\\i fuiet do bitdrtui.^laoodictom eadcaindc
minati:fi patrocinium adbibocjit at peccato vcl de viriofa catnie concupif
cidcti.Scd W pcccato itellipfpcupif ccnria.bocifto in loco dc pcccatricc fc

6 qua didt apre:


centia ipfa carnalie mina:vbi intelligendum e uirum ad i
caro concupifdt aduerfuo fpum:i cu gcndam v>;orcm:aio came rcgcnrif»
ios carnia fructibue i inuidiam com milem ecopoztcre.*p>rop^ q6 didta
memorat:qua rtiqjcain ftimulaba^ poftolue.0.uidiligitu)corem ful:fc
7 acccndcbatur in frarrie cprum: bii ipfom diligit.Tlcmo cnim vn^ came
fubaoditur erit.i.ad tc cnim conuerfi foam odio biiit.Sanada funt bcc fic
oeiuecrit^Ttodominaberis ilirpot noftra:non ficut aliena damnanda.
quidc5 cnim comota
ita intelligi.Co5 Sed illud dd preccptum cain ficutp
fuerit p9 ipa camaf^quam pcccm ap uaricatoz accepir. 3nualcfcente quip
pcllat apra ubidicit:ncgo opcro ill5 pcinuidcnrievirio fratrcm infidistaa
fcd quoo bitat i me pcccatij:qua par occidit.Xalis erat terreneconditord

rc; ai ct pbilofopbi dicunt ci vitiofl: uitatie.OLuomodo autem fignificauc

non q mcntem dcbcat trabcrc:fcd cui rit criam cain iudcoe a qui^bue cb:ift*

mee debeat impcrarc^eacp ab illicitie ocdfue cft: cbriftum vcro magnii pa


opcnbue r6nccobibcre:co ergo com ftorem oaiwn pcccoram cuftoe pftgu
LIBER

rabat abcbq: {n alkgoria propbetica moe bom(ne8:quo2um cetib" condt


rcB ett parco nunc dic crc.£t qoedam poffentetpiurieciuiratee.-^Sed pc:riu
hinc aducrfus fauftum manicbeum itad deum quo iiii infpirantc c6fc\ip
dipfTe me recolo. tafum^baeduaefocietatee fuie div
fie generationibue primttue dirigcrc
Otterofucritvtcammrer prfnct atcp dtftingucre:vt fcozfum bominu^
pta gencris buani pdec ciuitate.c.vi^. boc eft fecundum bominem viuentia
feozfum autem 5liozum dei id eft boi
n Unc ailt dcfendenda ^deifmi num fecundum dcum viucnciu; gene
bibiftouamefitfcriptura icre rationce contcjccnf vfcp ad diluuiu^:
slibiFq didt edificata^ ab vno bote d vbi ambarum fodetatum difcrctio p
iutatem:co tepoze quo n plue q> viri cretioc^ nazzaf:difcretio qiiide <p aba
quatuot vd potiue UC9 poflca q^ frai nj feperari gcncrationee comemoraf
fratrcm occidit fuifle vidcntur i terra vniuB ffictdc caimaltcriue aiit qui vo
id eft primue bomo patcr omnium: cabatur fctb.tlatue quippe fuaat ct
f ipfe cain t eiue filiue enocb c% cvn" ipfe deada^tpro illo que fra^ occidit.
noicipfa ciuitae nuncupata efi. Scd £oncrerio autcm:quia bonie idcriue
boc quoe monct: parti confideranc h declinantibue talce vniuerfi facri fue
dce boice qui tunc ce potucrunt:fciip rant vt dtluuio detcrcnt^icjrccpto vno
to:cm facre buiue biftorie nccd^c ba iufto cui nomen cat noc^t ciue conio
buifTc noiare:fcd eoe foloe quoe ope ge 1 trib" ftlqe totidccp nurib". Q.ui
rie fufccpti ratio poftulabat. "Propo boiee octo q: ilUomnium uaftarionc
qppc fcriptorie ilUue fuit
fitii pcr qu« mozralium per arcam cuadcre mcruc
fpue fanctue id agebat: p fucceffioea runt.O,uodigimrfcriptum eftt co
certarti gcncrationum cx rno boic^ gnouit cain ujcorcm fua i concipicns
pagararuni puenirc ad abra.im:ac6 pepcrit cnocb:7 crar cdificm& duita
m cj: ciuB feminc ad populd dei:i quo tem in noie fiUf fui enocbtnon cft qui
diftincrio a cererie gcntib' pfigurarct' dem confcqucne vt iftu pmum filiuj

T prenunciarentur oia q 6 ciuitate cu gcnutlte crcdarar.Tlccp.n. boc cjreo


iuB crernum erit rcgnii:'! de rcge etus potandum e:qz dictue eft cognouilTc
codccp condttore cbrifto in fpu prcui Vjwrcm fua:quafi tuc fe tlli primitue
dcbanmrefrefutura:itavi;nec6 aUa co"cumbedo mifcuiffet.llam i de ipo
focietace bominum cacet g» tertena di pauc oium ad3:ii tac folum bocdcm
cimueciuitate:quactfei commcmotai eftquadoconccptuecftcain quc^pzi
de fatie cnfet: vt duitae dei etia fue ad mogcnitumvi(iefbiiifTe:vcrum ctil
tterfarie £u5
comparatione clarefcar. poftcriue cadcm fcriptnra cogncuit t

IgitTcnptura dtmna vbi i numerum quitadam vjrozem fuam:tconccpit i


annozum quoe illi boiee v():erunt cS peperitfiIium:tnominauit nomcn il
mcmo2at ita includat: vt dicac dc illo liue fccb.Undeintelligitur ita folcre
de quo loqucbatut t gcnuit ftlioe i fi illam fczipturam loqui quamuie non
liae:? fucriif 6cq dice illiue vel illiue fcmpcr:cumt'ncalegirur facroe boi
quoe vipit anni tot i moJtuue eft:nu numfizifTeconcepru6:nontamc folii
quid qz eofde filioe i filiae non noiat cumprimujftbifcjrue vtercp mifcct.
Cdeo intcllige non dcbcmue pcr ta mf TlectlludnccefTario cft argumcnto:
toe annoe quibue tunc in fcculi buf vt primogcnitum patri edfttmcm" e
pzima etate viuebatmafci potuifTe pti nocb:^' ci' noie illa ciuirae niicupara
XV

cll.Tlon.n.ab rc cft:ut ptoptei aliqua folu aliqoa:vcru et rtiagnam potuilTe


cauramcum 7 alioa babcrctrdiUgact condere ciuitate:quanoo in talongu^
cttm patcr ccrcris ampliua.Tlec^ dm tpus protcndebatur viia motalium:
1 iudaa primogatus fuit:a quo a i\x nifi forte infidclium quifpia cj: ipa nu
dca cognominata cft 1 iudei.Scd cti mcrofitatc annorum nobis ingcrat
am ^i pditori ciuitatis illiug ifle filius qucfti6em:qua vijcilTe tiic boics fcrip
primua cft natU3:nou idco putandti tum cft in auctoritatibus noftris: ct
cft tunc a patrc conditc ciuitati nome boc ncget ee crcdcndum. 3ta quippe
cius impofitum quando natus c(l:q: non crcdunt ctiam magnitudmcs coj
tux conflitui tmc ab vno potcrat ciui porum longc ampltorcs tiic fuilTc qf
ta9:qucnibilcft aliudq' bominum nuncfunt.UndcrnobiUlTimus co^
multitudo aliquo focictatie rinculo virgilius de ingenti lapidc qucm in a
colligata:fed cum illius bois familia g:orum limitc infipm vir fojtis illo
tata numerofitate crcfccrct:vt babet rum tcmporum pugnans t rapuit:t
iam populi quantitatcm: tunc potuit cucurrit 1 intozfit 1 immifir.Uij: illil

t^'cp ficri vt T conftitucrct: 1 nomcn inq't lccti bie fq: cezuicc fl5ircnt.0.u»
primogeniti fui conftttttrc imponcc lianunc bominum producit coipoza
cimrati.Xa5 longa quippe vita illo^ tcllus:fignific3n9 maio:a tunc co:po
botnu fttit:utillic meoiato^j quop t ra producere folcrc tclluicm. 0.uare
ani taciti no funtiqui mitrimtt vij:i£ a to magis igitur tcmpozibus rcccntio
tediluuiu3:ad feptingcntos cjnquagi ribusmundi:anteiUud nobile dilTa
tatrca pucnirct.Tlam ptca nongctos 'inatucpdiluuiu/Scddecorpozii ma
annos et traficrunt: quiuis ncmo ad i gnitucime plerut^ incrcdulos nuda
millcpucncrit.Ouis itacp dubitaue p ta p vctuftate fiuc per vi^ flumintt va

rit p vnius bominis etatcm tifi multi riofcp cafus fcpulcra conuictit:vbi ap
plicari potuilTc gcn" bumanu: ut cct parucriit vel rndc cccidcrut incrcdibi
Vficonlhtucrcturnonvna ki plurk ^ iis magnitudinie offa mortuozu. Ui
ciiiitates.Q.uod cp boc conqci faalli di ipfe ti fol" fcd aliqui mecum i vricc
I
me pot:qz ep vno abraam n multo a Vm t:^ fi littore molarc^ bdis dcnte^ tam irt
*''
pliusquadringeris anis numaofitas lgcntem:vtfiinoflrorumdenriti mo
bebraiccgcntis tanta procreata c:uti dulos minutariconcidcrcturccntum
cptu ciufdcm populi cjc cgypto:fe>:cc nobis vidcrctur faccre potuiflc. Scd
ta milia boinufuilTe rererant bclUcc i illum gigantis alicuius fuifle crcdidc
iuuetutis^vtomittam^gcnte idumco 1 rimus. Tlaj prctcr quod crant omni
rum ii pcrtincnte ad populum ifracU -
um mrto maiom q» n:a tunc corpo:a
que gcnuit fratcr ci' cfau ncpos abra f
gigantcs ante longccctcris antabat.
c:t ars gcntcs natas cj: fcminc ipfius . Si.ut alqs dciri niifcp tcmpozibus ta,

ftbrac:ri pcr fara coniugcmjjcrcatas. ' riquidem^fjnunq^fcrme defucriit^


modtt aliozum plurimum c;cccdcret.
£>c longa vita bominum quc fuit "Plinius fus docrifl"imu9 bomo q^to
antcdiluuium:Tdcampliore boano magi9 magifcp prctcrit fccK c^ccurfua
rumcorporuj forma.ci;:. minora copo:a natura ferre tdlatur.
<luoo criam bomcrum comcmorat
fepc carminc fuifle conqucflum:
non
Uaobrem nuUue prudcns rc?s bec uclut poetica figmeta dcridc's: fj
epltima(o:dubitaueritcain ii ita biftoricam fidcm tang' miraculo
LIBER

rfi namraU» fcKpto: aflumle.Uera^ ma v>ero vbi illc qui natue cfl cnocb:
rt di^t anciquoro magnitudics co:po n moriu** fed cp deo placucrit traflat''
rum: inucnta plcruncp olTa quoniam el narraturcade diflbnatia eque in
diuturna funt ctia multo poftcriojib' fuperioubus quincp dcccntum annis
fccuUe produnt:anno;^ aiit numctofi ait^ gigncrct eum qui ibi cdmcmoui
tae cuiufc^ boinie quitpibuB iirfutt: tu8 cft ftUum atcp ita in fuma fimilis
nulTnunc talibue documtie veire iq: confonantia.Uijritcnimanos antey
pimctii pot.Tlcc tii io fidce facrc buic tranffcrreturPjvtrofcpcodiccs trece
l?iftoiic derogada cft cui" tanto impu toe fepgintaquincp.Octaua gcnera
deti" narrata ri crcdim^^quato iple:» tio babet quidem ndnuUa diucrfitate
certiuG pzcnuciata confpicimus.6icit fcd miorcm ac difllimilcj ccterie.ZlOa
tn ctia5 idej plinf ce adbuc gentc vbi tufalem quippc quc gcnuit cnocb: aii

ducentos anoe viuitur.Sicergo bua ^gigncrct cumquiinipfo otdinc^


naru vitaru diuturnitatce quae cj:p rurfue in noflrie poflca^' cii gcnuit i
ti non fum^^bodic brc crcdiitur inco pcriuntur additi:7 in vtrifcp fum
ftbi

gnita nobis loca:cur no buiflc credat' ma vniuerfi numci ( occurnt. 3n fola


7 rpa.2(n vo eft crcdibile alicubi elTc nona gcneratione.i. in annie lamecb
quoo bic non eft:7 icrcdibile aliqii fu filq matufale patrie aiit noe: fumma
tlTe quoo nunc non cH' Vniuerfiratie difcrcpat.fcdnon pluri
mum.Uiginti enim n quatuo annoa
t>c diffcrcntia q ini bebrcoe 7 no plue viplTc in bebrris ^ in nolbie co
ftroe codicca videniT annoro numeri dicibue inucnitur.Tla antc^gi'gne:cc
dilTonare.c.)C. filium quivocatue cftnoe:fe>: minus
bj in bebrcie q> tn n:i6:poflca vcro y
q Uo circa nd ii bebrcos T n:09 cum genucrit: triginta apUue in dfde
codiccs dc ipfo nucro annoru^ g^ in mie.Undc fq: iUie dctractis ref
nonnulla vidct'cc dillatia:q6 ignoro tant viginti quatuor vt dictum cft.

qua rdnc fic fcum:non tamcn tata i:

ut illoe boiee tl longcuoe fuifTc diC £>eannis matufalcm:cuiu9 ctas.j:

fctiant.n.am ipfe bo pnm" adam an Uq.annis uidct'diluuiii ejcccde.cfL


g^gignerctfiUumc^eappellatus fetb
duccntos triginta vi)ci(Tc annoe rcpit' p £cr banc ailt difcrcpa tta bcbie
in codicibus n:iB:in bebrcis aut cetii n:o^ c):o:imr
orii codicii atcp

rriginta pcrbibc^.S; pofteag' cii geu illa qua


faofiflKma qo:vbi matufalc^
u fcpringcntoe vipflc lcgif in n:ie:oc tuoMJcdm annos vipifle pofl diluuiu
tingcnne vero in tU.^lrcp ita in vtriC computat':cii fcriptura q: dibus qui i

cp vniuerfitatte fumma conco:dat:ac terratuncfueratfoloeocto boicein


dcindcpcrconfcquercBgcncratios I arcac]ritumcommcmo:cteuafiflrc di
tcq^gignat^quigigni comemoratur: luui^:inquibuemafufalcmnon fait^

minue ririfle apiid bebcros patcr ei' Sccundumcodiccscnimmos matu


mucnitur centum anos:fed poflcaq^e falcm cnim priufq> gigne:ct iUum quc
gcnitue: idc ipfe centum min" q' i bc vocauit lamccb:vtrit annos cetti ft)ca
brcie inucniuntur i nae.iHtq? tta bic gita fcpte:dciii ipfc lamecb atcg' cj: il
1 inde numcri vtriufcp vniucrfitas co lo natue cfl^et noc annoe ccntuj
vi):it

fonat.3nfcj:taautC5gcnc:atfonc nuf octogttaocto:^ fif fiunt tcrcctiqufqua


g^ vtrio^ codices difcrq^ant. Jn fcpti giuta^n^.lDieaddiiturTcjcccnti noe
QyARTVSDECIMVS

qnotodae imodHaaiafAcmm ercf fuffint queftioni: fecundu^ i^trofc^ co


fmntnongcnri qainquagintaquincp: dicestam longas biiiflre vitas illius e
cj: quo matufalcm naf cft ufcp ad an uibominc8:vtpo(Tetetatcvniu8 qui
num diluuq.Omnes ailt Ini vitc ma de doobus quos folos terra tunc pa
tufalcm nongenri fcjrajintanouccom rcntibus primus cft natus^ad coftitu
purantur.Oiuia cii vij^ffet annos ccti cndam eriam ciuitatem multtplicari
tumfejcagintafeptc i gcnuilTct filium genus bumanum.
qut appcUatus lamccb poft cum
efi :

gcnitumuijntanoa octigctoa duos. jbe opinione co^ qui prtmo;^ tp5


^ui omnes vt dirim" nongcnti fcj^j boics ta logeuos q^ fcnbicur fuilTe n
gintanoue fiunt.Undc detractis noti crdmt.c.p^.
gcntia quinqu.igir34ncp ab ortu ma
tufakm vfcp ad dibuiii rcmanet qua n £cp.n.uUo modoftaudicndi:
tuordcci quib' vipilTe crcdit p" diluu» (fputant alitannos ilftpibus
um.^J^zoptcrqSnnulli 7 fi cii intra computatos.i. tantc breuitaris vt u
vbi ocm camcm:qua uiue i aquis na. nu8 ann" nofter dccc^ illbs buiflTe cre
tara non finit: coftat fuiflTe deUtaj cii datur.Otuaproptcr inquiunt cii audi
pie fuo qui tranflatus fuerat aliquan eritquifcpocllcgeritnongetos anoa
tum fuifie:at(^ ibi doncc diluuiii pter quencp vipflre:dcbct intcUigcre nons
irct vtpflTc arbitrantur. Tlolcntcs de gita.6ccc quippc illi anni unus ann'

rogare fidem codicibus quos in auc eft n:t dece ani nzi centu^ iUi fucriit.
tozitatcm eelcbriorcm fufcepit eccria: 2lc pcr boc ut putant viginritrium
7 crcdcntcs iudco^j potius §> iftos n annorum fuit adaj qii gcnuit fetb.£t
bzc q6 vcru e.Tlon.n.admittut qf ma ipfc fab viginri babcbat % fejc mefcs
gisbiccfleporucrit crroz interptu^: qriejciUonatuaeftcnos^quoa appcl
qui in ea lingua cfTc (ulfuj vii in ma^ lat fcriptura ducentos i quicp anos.
per grccam fcriprura ipfa tranflata e. Ouonia fic if\x fufpicantur quoru^ ej:
Scd inqijiunt no cflTc credibile fcptu ponimus opinioncm:vni»5 annu qua
aginta itezpzctcs qui vno fit^ tempoze icm nunc babcmos in deccm partcs
vnocp fcnfu intpretati funt crrare po iUi diuidcbant:'! cafdcm partes anod

tuiflfcraut nbi nibtl co^ i^crat uoluif vocabant.Ouarumpaniumbj vna


fc mcntiri:iudcoa Vcro dum nobis in quadratum fenarium:co q^ dcus fc)c
uidcnt (y lcj: r propbetc ad nos intp diebus perfeceritopera fua ut in fepti

tando tranficrunttmutaflTc qucda i co mo requiefceret.£>equa re i libro vt»

dicibus fuis vt in nzis minueretur aa dedmo ficut potui difputaui.Scj:tic3


ctorita3.t)ancopinione vcl fufpicio aiit fcniqui numer" quadrato fenaiiii
nemaccipiatquifcpvt putauerit cer fac: triginta fcjc dics fi«it:qui mulripU

tum n vijriflTe matufale poft dilii


eft tn caridecics ad ircccntoa foragita ^ali
uium:fcd eodcm anno fuiflfc dcfuctuj ont.i.duodcci^ mefcs lunazes.l^rop^
fiverumeftq6demimao anno;t in quic^ dics.n.rcliquos quibus folaris
bebrcts codicibus inueitur.£)eiiraiit annus implet':7 diei quadrantem^pi
ilj:):.intcrpretibus quid mibi vidcaf: quem quatcr ductum eo anno quo bi
fuo loco dtligentius infcrendii eft:cu5 fejmi uocat vnus dics adqcitur:adde
ad ipfa tempora q^tum ncccflTitas bu bantur a vcteribus poftca dies vt oc
ius operis poflulat comcmozanda ad currcra numcrus annord:qoos diea
iuuance dno venehmus. 'Piiti cnim roaniintcrcabrcs vocabant. Jbroidc
LIBER

eriicn03 que gcnuit fctb:dcccet noue refcmntur antiqui:pcrfuflfemnt fibi

agebat annos quando cj: lUo narue e ncc fcfu3deipmde£e]t:iflimant:ta cjri

fiiius cius caina: quoe a'noe dic fcrip guii fpadum tpig tuc and vocatu:? il
tiiracentamnonagjnt3.£t deinccpa li dece (int vnm nz:n dccc nii ccntum
per omnee gcncrationce in quib" bo illo^j.lDoc aiit falfifl^imil ce documto
minuj anni comcmo:antur antc dilu midentifl'imoondit.0.uodariq' faci
uium:nullu9 fcre in noftrie codicib" i am h mibi tacendu videtur:que credi
ucnitunqui cm cflct ccntum anno^ bilio: poffit cfTe fufpicio-l^otcramus
vel infra:vcl ctiam ccntu^ viginti aut banc afleuerattoncm ejcbebrris
ce:te

non multo ampliue gcnucrit filium: codiabue rcdarguc:e atcp couinccc:


fcd qui minia ctate gcnucmt annori» vbiadam non ducentomm trigita:

ccntum fc^caginta i quod cjccrefcit fu fedccntiitriginta annomm fuiflc re

iff^c rcfcrantur:quia nemo inquiunt 6 pc:imr qri tertiii genuit fiU'um:qui ait
ccm anno:um bomo poteft gigncre fi nt fi trcdecim noflri funr pzoculdobio
lios:qui nomcrtie ccntu, appcllaban primumgcnuiiqriduodccim vel no
bominibuerfed in ait
tut anni ab lUie multo ampUu9 annorum fuit. Ctais
niefcjrdecimeftmarura pubcrtae et poteft bac etate gcncrare ufitata ifta

poliiam idonca procrcandc:quoe ce nobifcp norifl"ima legc nature/ Sed


tum^fcjragintaannoB illa tcmpora biicomittamue^cjfortan^eetqii crca
nuncupabant. Ut aiit alitcr annum tu3 cftpotuit.Tlon.n.cum taj pamu
tunc fuiflc coputatii ii fit icrcdibile:a q> infantce noftri funt facmm fuifle

dticiiit cp ap6 plcrofcp fcriptocebifto crcdibilc eft.Sctb fiUue riu9 non du


rie rcpit'cgrptio9 babuifTe annu qua centoru5 4ncp fuit qit gcnuit enoe:ac

tuor mefiii:«!camanae fcj: mcnfiu: la pcr boc fm iftoe nondu bebat vndcci
uinio9tredccimcnfiu5. •p»liniU9 PuQ annoe etati9.<luid dicam dc cainati
cucomemorafTetrelatiifuiflc inUas riu9 fiUo:qui cum apud noe cenmnt
qucnda vi]rifl*e ccntum q'nquagit3 dtt feptuaginta rcperiatur annomm ap6
03 anno6:alium decc ampliUe: alios beb:eo9 fcpmaginta legiffuiflcqii gc
ducentommannoipbiliflc uitam:aU nuitmalalebel/OLuie gcneratbomo
03 trecentomm:quofdam ad quingc mncanni fepmaginta nu
fcptcnniB:fi

to8:alio3 ad fc]cccnt06:nonnuUo9 ad cupabanmr 4 feptcm focmnt.


octingent09 etiam perucniflc:bcc oia
proptcr initia tempomj accidifle aibi 2ln in dinumeratione inoi^ bebre
tratu9 cil.illq qppe inquit cftatc dcf o^magieq^.lioc.interptiifit fcqucda

minabant annu:t alti bicmc:al^ qua auctoritae.c.jri^.

driptitie teporibue ficut arcades itjt

quomm anni trimefee fiiemnt.Sdie f £d cu boc dij:cro:cotinuo refc


ritetiamaUquandocgfptioe quortt rct'iUud iudcorii ce mcndariuj
pamoB annoe quatcmo^J menfiaftt de quo fupiue fatie factii e.Tlam fep
iffc fupra di;cimu9:lunet^ fineeomm magintai?ptce laudabiWccUbratoa
Iimitaflcannu.3tacp3p6 coe inquit vizos pomifle metizi difficile e.Ubi f£

n fingula milia anno:?^ uijiiffcpdmt queram quid fii credibiUue: iudco:»


"bis uelut probabilibug argumentis gcntcm ta5 longe latccp dilfufa:i boc
quidam no dcftmcntce fide facre bu confcribendum mendarium vno con
iu8 biftorie:fcd aftmere nitcte9 ne fit
fiUo confpirare pomiflTe^t dum al^s
incredibileytamultOB anos uipflc inuidcamauaoritat^: fibiabftuUflc
XV

vm'tatcm:an.lj7t.boic8 q et ipfi iudd at utaitcr difci:-: negligentcr dercnbo


craiw in vno loco poUtOQiqaonia re]c tor 1 ncgligctitt8 cmedatur.Ouis.n.
cgf pti ptolomcuB co3 ad boc op' afci cjaftimctfibicfledifccndumquot mi
uerat: ipfam rcritatcm gcntibua alci lis boinum tribus ifracl figillari, b:c
gcnia ifluidilTc^t comunicato iftud tc potucriit:quoniam prodcfle aliquid
fcciflfc confilio.quis non uidcat cjd j? non putatur.t quotus quifcp boinu^
cliuiua faciliufcp crcdatur. Sj abfit cftcuiprofundita8 utilitaris bui'' ap-'
vt prudens quifpia vcl iudco3 cuiufli parcat.lDicvcrovbipcrtot cotej:ta3
bet perucrfitatia atcp malicic tantum gencrarionia ccntii ani alibi adfunt a-'
potuiflectcdattincodicibuB tam mul libi dcfunt:-! poft natii q* comeozand"
ti8 1 ta longc latccp difpcrfis vcUxj:. fucrat filiii:dcfut vbi abfucrut:abfiii
illo9 mcmozabilcs viros boc de iuide vbi defucnit:vt fumma ?co:dct nimi
dagcntibusvcritatc vnum comuni^ rii cd vcllct pcrfttade qtti boc fccit io

C3flcconfiliu.£rcdibiliu8 crgo quis nucrofinVmoa annos vijcifTc atiquoa


di)ccrit:cum primum dc bibliotbeca (f coa breuifl"imos nucupabat:i boc
ptolomci dcfcribi ifta ccpcjiit: tunc a-' de nwturitatc pubcrtatia q idoncafi
iicfd talc fieri potuiflc in codice vno.f. Iq gignrcnfconarctur oride:at5 io i ik
primit'iri dc fcripto:vnde iam lati" c lid ccntum annis dccc^ nioQ infinuan

man3rct:vbi potuit quidc acciderc et 008 putarct incrcdttf:ne bominc8 ta


fcripto:i8 crro:.^Scd boc in illa qonc diu vixif^c rccipcrc infidcm nollct:ad
dc vita matttfalcm non abfurduj fuf didit ccntum vbi gigncndi8 fil^s ba^
picari cfti in illo alio vbi fupcrarib" bileiiinttcnitctatcm:cofdecp poftgei
uigintiquatuot anni8 fumma non co t08 filios vt congmerct fwmma dct:i
ucnit.3r»bi8 aiitiquibua continuat' pt:fic quippc voluit crcdibilcs faccrc
ipfiud mcndofitatis fimilituoo:ita ut idonearii generandc profcoucnicrias
antc gcnitum fihum qui o:dim' infcri ctatu:uttamcnnumero:ii fi^auda^et

tunalibi fupfint ccntu ani alibi 6fint: vniucrfas ctatc8 uiucntiu fingro^uj,
poft genitum autc vbi dcerat fupfint: 'Q.uoo aute in (cj:ta. gcncrationc id n
vbi fupcrerant dcfint:vt fumma con^' fccit: boc ipfum e quoo magis mottcc
ueiat:i: boc in prima:fccunda: tcrtia: illum dco fccifle ctt^ rcs qttam dicim**

qaarta:qttinta:fcptimacp gcncratioe poftulauit:quia non feat vbinon po''


inueitur: vidctur babcre quanda ii di ftulauit.3nuenir nancp in cadc^ gcnc
d pot crro: ipfc conftarttiam:ncc cafu ratione:apttd bcbrco8 vijiiffc ifracl a^
rcdolct fcd induftriam.3tacp illa div^ tcly gcnuilTet cnocb ceiitum fc^agita
fita8 numcro:ii babentium i
aliter fe duos annoe:qui fccundum illi r6nc$
codicibua grccis t latini9:alitcr in be brcuiii annoru fiunt ani fc):decim:t a
brcis vbi no eft ifta de ccntum anis p liquid mtntt8 g? mcnfcQ duo:quc iam
U8additi8 tpoftcadetractig pcr tot ctas aptacft ad gigncndu^:? io adde
gcnerarionis cotinuata parilitas: ncc ccnrii annos brcucs vt mi vigtrifcjc fi
maltcic iudcoru:ncc diligenric vel p:u crcnt ncccfle n fttit:ncc p" natii cnocb
detie fcptuagtta intcrptii^fj fcripto:i8 C08 dctrabcrcquos non addidcrat a
Iribuatur c::ori qui clc bibliocbcca hi te natum.Sic factum cft vt binc nul-'

pradicti rcgie codicem dcfcribcndii p la cnTet iter codiccs vtrofcp varictas.

mo3 acccpit.Tlam ctiaj nunc:ubi nu Scdrurfusmottctcurin octauagc^


mcrinonfaciiitintentum ad aliquid ncrarioneantcydcmatufale nafccrc
q6 facilc poflit intclligi ucl q5 appaze mr Iamccb:com apud bcbrcos lcgan
LIBER

tur ccnfum octoginta duo annirrigin musquoBVtifpcircuitus coficitfor*-


tiduo anmmmusinucniunturicodi in i[[o^ boinnm vita proli)cilTimft c6
cibue nolirie:rbi poti" addi centu (o^ potaros.Sejccentcfimo nempe anno
lcnt:t poft genitum lamccb complcn noefcriptumeftfactumelTe diluuiu.
da reftituuntu: ad fuma quc in codici £ur c:go ibi lcgitur:'! aqua ddnuq fa
bu9 Ptrifcp non difcrcpat.Si enim ce cta fuper terram fejrccntcfimo ano vi''
tum feptuaginta annoe ppi puberta tc noe:fecundi menfis feptima i vice
tis maturitarcm decc i fcpte volcbat fima die mcnfis^fi annus ille minim"
intclligi:ficut nibil addcrc:it3 nibil 6 quales dcccm faciunt vnum noHrum
traberc im dcbebat.q: inuenerat rta frigintafejc dics babebat.^Tanriir q'p
tcm idoncam gcnerationi filio^t: ^p^ pc annus fi anriquo mo:e bocnomcn
quam in alqe ccntum annos vbi eam acccpu:aut non babet menfcs: autm
non inucnicbat addebat boc aut 6vi fis eius cft triduum vt babeat duode
^inti annis mcrito putarcmus ca me cim menfc8.41uomodo igitur bicdi
dacitatie accidcre pofuific;nifi coe fic ctum cft;fej:fetcfimo ano fecudimefis
priu8 dctra):crat rcftitucre poftea cu^ feptima i uicefima die menfis^nifi q:
raret:rt fummc coueniret integritas. talcsqualesnuncfunt etiam tuncc-'
2ln fo:te afhjtius faccum e^timandu rant mcnfcs.^Tlam quo pacto aliter

e:ut iila qua ccniu eni prius folct adi viccfimo i fcptimo oie fccundi mefis
ici1 poftca detrabi occultarctur iduf diceretur cepti!imefTediluutum:X>ciri
tria:cum i illic vbi nccclTc non fucrat poftca in fine diluuq ita lcgitur.£t fc
non quide^ de ccnium annis: vcrunia dit arca in mcnfe feprimo; fepnma i
mcn de quantocuncp numc:o prius 6 f icefima die menfis fuper mdtes ara
tracto poft:ddito tatc quid fterct.Sj racb.^lqua autcm minucbatur vfq^
quolibet iflud accipiatur:fiue credat' ad vndccimum mcnfem. 3n vndccio
ita clTe factum:fiue non crcdatur fiue aut menfe pnma die mcnfie apparue
poftremo ita:fiue non ita fit:recte fic-' runtcapita montinm.Bi igi talcs nt
rinullo mooo dubitauerim:vt cu3 di fcs erant:t3lcs profcao i anni crant
ucrfum aliquid in vtrifcp codicib" iuc qwales nunc bemus.ZDcnfcs qmppe
nitur:qri quidcm ad fidcm rcrum gef iili triduani viginri i feptcm dics b:e
tani vtrutp cc non pOfcft;verum ei (i n potcrat.^lut fi pars tricefima tdui
gue potius crcdatur:vit e (n aliam p i tunc appellabantur dics vt omnium
terpretes facta tranflario.Tlam in cj'' propo:tioncs minantur:ergo necto^
bufda etiam codicibus grecis tribus to quatriduo n:o factum cft illud ta^
1 vno latino i vno et fp"o inter fe co^ grandc diluuium:q6 mcmo:atur fcm
fentietib^^inucnt' e matufaUl kj: anis quadraginra dicbus i quadraginta
ante dduutum fuilTe defunctus. nocribue.Ouis bac abfurdirarcm i
uam'tate5 fcrat.'~p>roide rcmoucat bic
t)cparilitateannof:qui bifde <$ erro:;quiconiectur3falfaita vultaf^
bus nunc fpacqs i in priotibue fccur truerefcKptdrarufide:vtalibi dcHru
concurrerunt.cpi^. dt.'Pro:fus tat'' ct tunc diee fuit qua
f 1 nunc Kque viginri i quatuo: bor
n Unc iam rideam" quonl mo c diu:no comculo nocturnotp detejmi
uidcntcrpolTitoftendi:non ta^ nant^tat' menfis quat" i nunce^quej
breues vtilli vnus cet n::fcd tw
dccc luna cepta i fmita coclufit.Zant' an^
cc proli^tatis annos qaante nunc be ms quat' 1 nunc e: quem duodecim
XV

mcnfes lanms AdditiQ pro{)to- cur Tlon.n.9mbigendu5 c ab bofe qui c^


fobrcquincp dieb'' 7 qiiadranK p
ftt primo bomine primus eft natus qn
fumanr.Xdt' ani fejrcerefimi vitc noe tandiu viucbant potuiflcconftttuici
f U9 crat mcnrigrciufcp menfia mccd^ uitatem fane tcrrcnam:_non illaj que
mu9 1 feptimua dicB:qfi cepit efle di o: ciuitag dci:dc qua ut fCTibcrcm" la
luuium:iii quo diefquadragita ptinu bo:em tanti buius operis in manus
ate i^cntcQ pluuic mcmo:atur: 4 dics fumpftmus.
non binas ac paulo ampliua boias
babebat:f5 uicenao 1 quatcrnaa die 3ln crcdibilc fit primi fcculi viros
noctucp tranfactae.Jlc per boc tam vf(padeametatc5quafilio9 gcncraf
maguo9 annoa vijtcriit lUi antiqui uf fe :ferunt'a concubitu ptinuiflc.c.]cv.
C0 ampliua y nojetosrquantoa poft
ea ui^it abral centu fepruagintaquin d 3cct crgo a liquis'! ta nc creden
qj:-? poft eii filiua eius ifaac ccnt^ oc du e boiein filioa inccfTit gene
toginta:tfiliu9eiu8 iacobprope ccn raturum:ncc babcntem propofuum
tuin quinqu3gita:t quatos interpofi cotincniic ccntH t amplius vcl f m be
ta aliquantaccatc moyfes centu vigi^ brcos nonmulto minus.i. octoginta
ti:'! quanro9 nunc uiuut boics fep
et feyaginta annos aconcumbcndiope
tuaginta rroctoginta:ucl non multo uacauiffc:autfinon uacaret nibil^
amptius dc (^b" et dictii cft.£t ampli" lis gignere potui(Te.^1:)cc qucftio duo^
eorum labo: Tdoloj.Jlla ucro nume bu9 modig foluitur.2lut.n.tanto fcri
ro:u5 varietas que iter codiccs bebrc o:fuitpropo:tione pubcrtas: quato
09 iucnitur t nzog^nccp de bac autiq maio annofita3:aut quoi
vitc totius

longcuitatcdiflTentit:? fi quid babet magis uideo cfle crcdibilc:ii bic prio-'


ita diuc:fum:ptuerum ce vtrmcp no c6mcmo:ati funt:fcd quoa
genitifil^

poflrit:rcru gcftaru^ fidcs ab ca lijjua fuccefllonis o:do pofccbat vt peruci-'

rcpctenda qua interpretatum c


cft:c;: rctur ad noe:a quo rurfus ad abraaj
quoo babcmus.Ouc facu'.t.i9 cu^ vo videmug cfl^c pcruentum:ac dciii uf^
lciJtibus vbicp gcntium prcrto fiv.no ad certum articulum tcmporis:qu3n
tamen vacat cp fcptuaginta intcrj5tes tum opo:tebat fignari ctiam generati
in plurimisquc diucrfa diccre videt": onibu9 c6mcmo:ati9 curfunj glo:ifi-'

c)C bebrcis codicibu9 emenda^c aufua fl"imc ciuitatis in boc munoo percgri
cft nemo.Tlon cni^ eft illa diuerfitas nantis 1 fupcrnam p:iam rc^rentis.
putata mendofitas: nec cgo vilo mo O.d.n.negari non potcft:prio: oium
putanda ejciftio. S5 vbi non eft krip cain cjc coniunctionc mari^ 1 fcminc
toiie erro::aliquideo0 diuio fpu vbi nat'' e.Tlct^.n. iilo nato dijciflet ada^
fcnfuB efTct confcntaneus vcritati 1 p quod diplTe legimr acqfiui boiem p
dicans vcritatcm:non intcrpretatium deum:nifiillis duobu9 ipfc fuiflct bo

morc fed propbctantiu libcrtatc aW mo nafccndo additus priinu9. "bunc


dicercuoluilTccredcndum cft.Undc fecutUB abel qucm maioi frater occi'
mcrito non folum bcbreis: vcrum ec dit: prcfiguratione quadam pcrcgri-'
ipfig cum adbibet teftimonia de fcrip nantis ciuitati9 dei <$ c?(ct ab impqg
turis vti apoftolica intvcnitur aucto:i iquodamo terrigenis id eft terrena^
tas.Scd binc mc oppo:tunio:e loco o:igincmdiligcnribu9:'r tcrrene ciui
fi adiuucrit diis promifi diligcntius tatig terrcna fclicitatc gaudcntibus;
locuturu5:nunc quoo inftat c^edia. perfccutioncs iniquas palTura pmus
LIBER

oftcndtt.Sed quot annoru em ada^ mirantee mcrfto Iqiiiramue: quomo


cfi eo8 gcnuit non cppAi-et.£;rin digc do per tot annos imunfs fiicnt a con
runrur gcnerationee alic de catn: alic mibio (inc ullo propofito co'tinentic:r

de quem gcnuit non ada i ei" fuc


illo non genuerit coiugatus. Ouando q^
cclTtonc qucm frater occidU: t oppcl demetdeipfoUgitur igcnutt filios
lauir nome illius fctb diccns ut fcrip 7 fiUas:t fuerut dce dics fetb duodc
lu c.Sufcitaair.n.mibi dcue fcmeaU citngcntiannitmozruuscft^at^ ita

ud pro abcl: qucm occidit cain. £u5 deinccpe quozum anni comemozant':
iuo^ idc due feriee gcncrationa una nec filios filiafcp genuifTe rcticenrur.

de fctb altcra dc cain: bas duae de q Jlcpcrbocnon apparetomnio:utrii


b' agtm" diftinctie ordinib" infinuet qui nominatur gcnttus ipfc fucrit pri

cims,tcB unam ccleHem in tcrrie pczc mogenirus:immo vero quoniam crc


grmaftteralrcra terrcnain tcrrcnie ta dtbtle non e(l patrce lUos ctate ta^ 15
q> fola finr g.iudije inbiantcm ucl in-' ga auc impubcs fuilTe:aut coniugtb"
bcrcntcm:nullus dc progcnic cain cii caruifTc vcl fetibus:ncc tUoe eo^ ftU-'
dinumcrata fit conumcrato adi vfq^ os pmoe cts natos fuilTc crcdibilee.
ad octauajgciierationcmquotano^ Scd cum faae fcnptoz biftozic ad or
fuifier cyprciTiie c:quando gcnuiteii tum vitacp noc:cutu6 tcmpozc diluui
qui comcmozatur port eu^.Tloluit.n. um factum efl pcr fucccfliones genaa
fpirttus dci in tennc ciuitatie gcncra tionii notatis tcmporibus itendet pcr
tioiubue tj3anotarcantcdi!uumm:fj uenire:ca9 vtiq3 cdmemozauit non q
in cclcftie maluit tanq' cifct mJoria di prtme fuis parcntibus fuerint fj que
gnio:c6.t>o2ro autem fcrb qjinatus in propagationis ozdine ucnerit. £)ce
elt non qutde t:tcin funt ani pue ei*: pli graria quo id fiat aperttus aliquid
fetb iam gcnuerat alioe:'? vtrti folos intcrponam:vii nuUus ambigat ficri

cain 1 abcl quis affirma: audcat.^Tlo potuilTe quod dico.£uangcUrta mat-'


.n.q: foli noiari funt proptcr ozdinee ibcue gcncrattonem dnicecarnte per
geticrationum quas commcinoza:i o fcricm parcntum volcns cdmcndarc
porfcbat;idco confcqucne rideri 05 o:ciicn& a patre abraa^ att^ ad dauid
foloB fuilTe tunc gcncratos adam. c)c primitus vt perucniret tntendeno.Jl^
£uin.n.fttcncto coopcrtis oinium no braani inquu gcnuit ifaac.£ur nd di
mibus ccterozuni: lcgatur cum gcnu^ ^tf ifmael qucm primtt" gcnuit.-^Jfaac
1 ftlta6:quota fuerit tfta^^
ilTc ftltos auteinquit gcnuitiacob.£urnondi
les ciuo quis prcfumat aiTcrcre:fi cul )cit efau qui ciua pnmogcnitus fuit;f

pam tcmeritaris euirat.^"f)oruit qppc £luia fctUcct pcr illoe ad dautd puei
adam diuinitus admonitus dice poH rcnon pofrci.£>cindc fcquituz.3acob
ea^ fetb natus e.Sufcttauit cni^ mi^ autcm gcnuit iudam 7 fratrcs eius.
bi dcus kmcn aliud pro abcl: qti tdX Tlunqutd tudas pnmogenitus fuit;;
crat futurus qui impleret illiue fanc 3ud33inquttgenuitpbareei jaraj.
titatcm:non q> tpfe priozpoft cii tem^ Tleciltorumgeminorum altqute fuic
porfs ozdic nafccretur.Dcm qd faip^ primogenirus iude:fed antc lUos lam
tum eft vi)cit autcm fctb quincp 1 du^ tres genuerat.£os itacp tenuii in or^
centoe annoeivcl fm bebrcos quinc^ dinc gcneratidum:pcr quos ad dauid
1 ccntum annos 1 genuit cnoe: quis atcpindequointendcrat pcrueniret.
polTit nifi inconfideratue afTcuerarc £]c quo intcUigi poteft:veterce quocp
bunc cius primogenitum fuilTe:ut ad bominee ante diluuium nd primogei
XV

t06 fed C09fuiflc comemoratos: pcr ficricrgo dtboitquando potuit:utC'


quo8 ordo fuccedcntium Qencntbni pftcnte copia indc ducerent vjcoica q
ad noe pfiarcbam ducereturme ferie non crant iam fo:oM:9:t non folii iU6
pttbcrfaris illorum obfcu:a no nccef ut fieret nuUa nccelTttag elTet^vcruj et
farta queftio tios fatigct. (i fierer ncfaa elTct.Tla ft nepotes pri^
mo^ boiom 4 iam cdfobrinaa potat
t>c iure coitiugio^: <y dilTimiliter acciperc coiuges : fo:o:ibu9 miimdio
a fubfcquetibus matronia biierint p^ iongcrenturrnon iam due fed trcs in
maconnubia.c.;:i>t. boie vno ncccffitudincs fieret:que^p
ter caritatem numerofio:e ^pinqtate
c Um ig: jenus buanii p" prtam nectcndam dinemiari per fingros fin

copull viri facti c]c pulucre r p^ gulcdcbucrunt.icfretenim vnusbd


togis eiu9 ejc viri latere^mariu femi» filq9 fui9 fratri fcilicct foro:icp coniu
rucp coniiincrionc opus baberet vt gi gibu8:t patcr i focer i auuculu6:it«
gnenoo multiplicar^: ncc clTent vlli 1 fo:o: eiu9 eifdcmcommuibus filijs
boies nifi qui q: illis duobus nari fu tmatcrTamitatfocrus.^dencp in^
ilTentuiri foro:c8 fuas coniugcs acce fe filg eo:um non folum cfTcnt fie8 at
perunt.<luoo profecto quanto e ari^ (pconiuge9:verumctiam confobrinf
quius copellcnte necelTiratc:t3to pofl quiatfratumfilq.OmnesautC5 ifte
cafactumcftdanabilius rcligione^)'' ncccfTitudie9 que vni bomini trcs bo
bibcnte^tJabitaeftcnimro ictilTima mineg connectcbant^nouej connecte''
caritati8:t}t boies quib" clTct vtilis at retfielTcntinfinguli9fingulc:vt vn"
c^ boneda conco:dia:diucrfarum ne^ bomo baberct altera forotem: altera
ccfTitudinum uinculis ncctcrctur;ncc vptcmralteram confobrinam^altcr»
rnuain wa multasbabcret^fed titi'' patrem i altcrum auunculum:alteni
gu[e fpargcrentur t finguloa ac fic ad focerom:alteram matrem:alteram i"
jodalem vitam diligcnn" colliganda^ mit3m;altcram focrum: atcp ita fe ii
plurime plurimos obtinercnt. •patcr in paucitate coartatum fed latios atj
quippetfoccrduarujfut nccelTitudi numerofiu9 propinquitatib' crebris
num noia.Ut ergo alium quifcp beat uinculumfocialeditTundcrct. 'Q.uoo
patrem aliu foceru:numcrofiu9 fe ca bumano genere crcfccce i mulriplica^
ricas poirigit.Utrunc^ autem vnos totcriam uvter impios dcorum multo
adamclTecogcbatur:ifilq8 tfiliab'* rum fnifoidcp cultorcs fic obferuari
fui9:quando fratres foro:cfc^ connu cernimus: vt eriam ft pcrucrfis lcgib'
bio iijgcbantur. Sic 7 euar^o: eius pcrmittatur ft-atema coniugia;mclio
rtricp fepii filioni fuit t focrus i ma tamen confoetudo ipfam malit ej:bd
ter.OLue (i due femine faiifcnv.mi al^ rcre licentiam.7 cum fororcg accipae
cera n focrus altera: copiofius fe foci in m:imoniiJ primis bumani gcncris
alis dilectio colligatet.^pfa deniqj ii tcmpo:ibu9 omninolicueftt:ficadvfc
fo:o: (f criam v)cor ficbat duas tcne-' tur quafi nun^ licc:e potue:it.3ld bu
batvnaneceffitudincg: quib" per fm' manum cnim fcnfum vel allicicndum
gta9 diftriburi9 vt altcra eflet fo:o:: vcl ofTendcndu^: mos vala plurimo.
altcra vp3::boinum numero fociaf^ O.ui cu5 in bac caufa immodaatidcj
pinquitas augeretur.Scd boc vnde concupifcnric coerceat:eum dcfignart
ficrct tiic ii erat.qn nifi fles i fototes atcp co:rDmpi mcrito cfTc nefanuj ia
e;: illie duob" pumio nuUi boies erar* dicatur.Sienimefliniquil auiditate
LIBHt

pcnTidcndi tranfgredi limite^ agro;t: ni9 cuadat.Utruj autcj ali^d fucrit:


quantocftimquiualibidinc concubc vcl fi fait qualc fiierit cozpozale at^ vi
di fubuertd limite^ mo:}^; £;:pe:ti ati fibile regenerationie fignum art dilu-^

tcm fumus inconnubqsconfobana^ uium:fiait abrae circunfio pofteaeft


criamnoftrisicmpoab^.-proptcr gra imperm facra hiiloiin tacct. Sacrifi
dum propinquitatie fratcrno gradui tamen deo ctiam ilbe annquiflK
cafle
propmilrqua raro pcr mozee ficbat: moe boiee non tacet quoo 7 in duo
cp fieri p lcgcs licebat qr id nec diuia bu9 priinia fiibus cbiuit 1 noe poft
probibuiKinondum ^ibucrat le): diluuium cum 5 arca fuiflet cgrcflus
buana.Uerdtii factum etiam licitum boftiae dco lcgitur imolafl*e.-' he qu«

proptcr vicinitatcm bojrcbatur illici re in preccdcntibus librie ia^ dipm":


n':7 qDficbatfUjconrobrina pcncci» n ob flliud demonee arrogantce fibi

fo2o:e ficri vidcbatur:q: t ipfi intcr fe diuinitatcm dcofi^ fe crcdi cupictes:


proptcr tam propinquam confangui n gaude baiafcc^
ftbi cjrpctc (acrificiH

nitatcm fratrce vocantur:'? pcnc ger-' modi bono:ibu6:nifi quia verum fa


mani funt.fuit antcm atiquie p:ibU8 crificiu5 dco vero debcri fciunt.
rcUgiofc curc:ne ipfa pjopinquitae (c
paolatim pjopagium oidinib" dijiifis t)eduobu6C):vno genttoic^crca
lofTgJus 9bircr:7propinquifa3 cfleo tie patribua at^ prinpibue.c.p;'^.
fifterct:cam nondum longe pofitam
rurfus mfimonq vinculo coilig3re:et; c Um crgo cfTct ada^ utriufcp gc
quodammooo rcuocare fugientem. ncris pat.i.t cuiue fcriee ad i
Undc iam plcno boibue oibe tcrraru rtMy.7 cuius (cnc& ad cclcftcm ptict
Ron quidcm foio:c8 c^ patrc vcl mzc: ciuitatem:oaifo abel atcp in du8 in£^
uel ambobua fuis parcntibus na-'
ej: fectionecommendato mirabili facts
ta8:fcd tn amabant de f«o gencre du mcntoifetai funt d\xo parrce fingroj»
cere vjcozcs.Dcruntamcn quis dubi^ generum cain t fetb:in quo:um ftlqs
tet boncftius boc tcmpo:c etiam con^ quos cdmemo:ariopo:tebat:duaru5
fobrinarum^bibitaefTc coniugia:iil iflarimt duitatum in genere mottalid
folnm fccundum ea que difputauim' cuidcutiue indicia clarerc ceperiit.£»
p:optcr multiplicadas affinitatcs^nc in quippe gcnuit enocb:in cuius noie
babeat duae nccefTitudinee vna pfoa condidit ciuitatcm .f.fi percgrinantc^
aim due poflTnt cas bie 7 numeru8 inbocmiinoo:fedin ciue fempo:aU
propinquitatie augcri: fed ctiam qj parte ac felicitatc quicfccnte.£ain ailt
ncfcio quomooo incft bumane vccun utterprctaturpofl!cflrio:vnde dictu^e
die quiddam naturale at^ budabilc: quando natua efl fiuc a patre fiue s
vt cui 05 caufa propinquitatie uerectt mat:e eiue acquiftui bomincm pet de
dum bono:cm:ab ca contineat ^uia um.£nocb vcro dcdicatio. bic enij 6
tjcneratricem tamen libidincm:6 qaa dicatar tcrrcna ciuitae vbi conditur:
cmbcfccrc videmus 7 ipfam padiciti^ quoniam bic babct cam quem inten^
^m coniugalcm.£opulatio igj marie dit 1 appetit fincm."p>o:ro illc fctb \i
/feminequantuattiet ad genuemo prctatttrrcfurrectio^tcnoe filiueei*
!Mliom:quodda5 feminarium c duita intcrprctaturbomoinon ficutadaj.
tm^
r:s:fcd tcrrena ciuitas gcneratioe £t ipfum cnim nomcn intcrprctatur
autem etiam rcgenera^
t!iODo:celefti6 bomo:fedcommuneperbibetur cfle

noeopu9babet:utno]cam generatio in iila lingua id efl bcbrea mafculo ct


XV

fcmincTli fk 6 fllo fcripmm e.ZDaf tecpretatur poflcfliio teiTcnc conditoz


culum 1 femina fccit eos:i bencdipt ciuitari8:7filiu3 ciua icuiusnominc
tllos cogiiominauit eozu^ nome ada. conditaeftcnocb qui interprctatur 6
Undi ncn ambigitur fic appcllatam dicatio:indicat iftam auiiatem 'r initi
fuilTc fcminam cam proprio nomic: um 1 fincm baberc tcrrenu:vbi nibil
vt tamcn adani quoo itcrprctatur bo fpcraturampliueq^quodin boc k-'

mo nomcn eflct amborum.£no0 au cub cerni non poieft: ita fetb qui in^^
tcm fic intcrprctatur bomo:ut boc n pretatur rcfurrcctio:cum fit gcncrati'
polTc feminam nuncupari periii liguc onum fcorfum commcmoiatarum
ilUus alTcuercnt: tAnq> filius rcfurrcc paier quid de filio eius facra biflo:ia
tioni6:vbinon nubet neq^ vpzca du^ dicat intucndum efl.
cent.Tlon enim crit ibi gencratio:cu5
illuc pcrdu):erit rcgcncratio.Ouare t 0.uid fignatum fit i abel i fetb t
boc non in caflum notandu^ arbit:o: eno8:quodapparctad cbriflumtco
cj^ que propa^
in bis gcnerationibue pu8 cius.i.ccclcfiam pertinere.c.jcvi^.
gantur q: ilb qui eft appcUatus fetb:
cam gcnuiflc lilios filiafcp dicatur:nf c X fctb inquit natus efl filius:^

h ibi gcnira nominatim fcmina c;:pf^ nominauit nomencius cno8.


fa cft: in bi3 autC3 que propagantc): "bic fpauit inuocare nom diii dci.Tle
cain:in ipfo finc quoufcp protcnaunt' peclamaiattcftatio vcritatis. 3ufps
nouiflKma femina genita nominatur. igitur viuit bomo filius rcfurrccrdis:
Sic enimlegicur.Zlt)atufjbcl gcnuit in fpc uiuit q^diu pcrcgriatur bic ciui^
lamccb.£trumpfit ibilamccb duas tas dei:que gignitur c;; fidc refuiTCCti

vjcorea.llomcn vni ada: i nomcn fe duobus nacp illis boi''


6iB cbrifti.£;c
felb:tpepe:itadaiabel: biccrat pat bus abcl qui iniprctat' luct": i cC fic
babitantium in tabcrnaculis pcco:azi fccb qui intcrprciatur zfurrectio moa
orum:£c nome fratris ciue iub.il:bic cbrifli 1 vita cius qc moztuis figurat'.
faiiqui oftcndit pfalteriu^ i atbazl. £j: qua fide gignitu: bicciuitas dei.i.
Sella auicm pepcrit i ipfa tubalcain bomo qui fperauit inuocare nomcn
1 erat crarius i mellcato cramti i fe; domini dci. Spe cni^ falui facti fum'*
ri. Soro: autem tubalcain nocma. air apoftolus.Spcs autem quc uidct'
"bocufqj porcctc fut omnee gcncrati non cfl fpcs.OLuoo cnim uidetquis:

onc8C3in:qucfuntomne8 ab adam quid fperat.-^Si autem quoo non vi6

octo annumerato ipfo adam^fcptcj.f. mu3fperamu8:pcrp3ticniiam grpec


u(c^ ad iamecb:qui duarum mariius timus.Tlant qui8 vacare boc q^(ti^
vjrorum fuit;7 octaua cft gencratio in met ab alritudinc facramcnri/ Tlu(|d
fil^s: in quibus i fcmina commcmo-' enim abel non fpcrauit inuocazc nom
ratur.Ubi clcg.intcr fignificacum eft: dtii dei:cuiu8 facrificiii faiptura tam
tczrcnam ciuitatem vfcp in fui fincnt acceptU5 dco fuifle commemozat.-'Tla
carnalcs babicuram gcncratione6:q quid ipk fctb non fperauit nom dfii
marium fcminaruc^ coniunctionc^^ deidequo dictum cft.Sufciiautt cim
ueniunt.Undc i ipfe quod prctcr cas mibi deu8 femcn aliud pro abel.'£ur
nufq? repcritur antc diluuium: nomi^ crgo buic proprie tribuitur qnoo pio
nibus proprije cj:primuntur vjrozea rum omnium itelligitur efle comue:
bomini8:qui nominatur bic no
illiue nifi quia opoztebat in eo qui de patrc
uiflimus patcr.Sicut autem csin 4 i^ gcnerarionum in mcliozem parte boc
LliitR

efl fupcrnc cmitatie fcparataruj^pm'* tioie prcfigurata diTatio.Oue quidej


commcmozatus cp3:tu9 prcfigurari iam facta cft in cbrifto capite noftro:
boicmidcfl bomtnum foctctatcmrq qui fic rcfurrept vt non moziatur ul
non fccundum uircs tcrrcnc fclicita-' tcriue:fed ctiam ipfe tranflatue e.^Re
tie:fcd fccundum dcum viuit i fpc fcli ftat ailt alfa dcdicatio vniuerfe dom"
citatie etcrnc^Tlcc dictum c bic fpera cuiue ipfecbrift" e fiindamentum: q
Uit in dnm dcuj.aut btc inuocauit no diffcrtur i finem:qti erit omniii rcfur^
mcn dni dci.fed bic fperauit inquit in recrio non mozituroru^ apltue. Siue
uocare vbicp propbctia cft cjcouuruj flutcm domue dci dcdicatunfiue tcm
populum qui fecundum cUction^ gzc plum dei:fiue duitae dci: id ipfu5 cft:

muocauitnomcndomini dci:boccft nccabbozrctalatini cloquq confuc^


quoo pcr aliii propbcta dcm cft:apr8 tudincTlam? virgiliue imperiofifTi
dc boc populo inteUigit ad dei gratia mam ciuitatcm domum appellat afTa
pcrtincre.£t erit omnie quicuncp iuo rici:romanoBVoleneintclUgi qui de
caucnt nomcn dnt:faluu9 crit.boc.n. affaracopcrtroianoeozigine ducut:
ipfuinquoddiciturinominauit no-' 1 domum enee cofdem ipfo6:quia eo
nicn ciue.icnos quoo intcrprctaiur duce troiani cum itaUa^ vcnifTcnt:ab
bomo:ac dcindc addicur bic fpcrauit cie condita eft roma.^mitatue nancp
inuocare nomen dni dci:fati8 oflcndi cft poeta iUe Utterae facrae: in qaib'
tur q> non in fcipfo fpcm poncre debc diacur domue iacob iam ingcne po^'
at bomo.2X)alcdictu8 ciitm omnis fi pulue bebrcorum.
cut alibi kgicur qui fpcm fuam ponit
in bomine.Sc pcr boc i fe ut fit ciuis t>c eo q> cain fucccfTio i octaua ab
altcrms ciuitatie quc iion folum fccui adam gencrationc cbuditur:T \n pof
dum fitiu, cain dcdtcatur boc tempo tcrie ab eodcm p:e adam noe dccim'
rc:boc cft moztalis buiue fcculi labc-' inucnitur.c.jc):.

re tzanfcui fu:fcd in illa immoztalitatc

bcatitudinie fcinpitcrnc. d 3cetaUquie:fiboc intcndebat


fcripto: bui" biftozie i co'meoz3
!^c fignificationc que ienocb traf die gcncrationibue ejc ada pcr fiUum
latioe monftratunc.]ct)c. eiu6fctb:vtpiUa9 pueirct ad noc ftJ

quo fcum c diluuiuia quo rurfue con


n 3lm7ifta^pagocuiu6cpatcr tcj:ereturojdo nafccntium:quo pcr^
fetb in ca gencrattoe b^ dedica ucnirctadabraam:9 quo mattbcua
nomen:quc fcptima cft cj: adam
tidis euangeUfta gcncratioce quib' ad cbri
annumcrato adam.£eptim''.n.ab il^ flum pcrucnit etemum regem ciuita''

lo natU9 cftcnocb:qui intcrptafdcdt tis dei:quid intendcbatin gcncratioi


catio:fcd ipfc eft lUe tranflat" qui pla^' b^cj: cain:-! quo ea9 paduce uolcbat;!
cuit dco:7 infigni numcro i ozdine ge I^cfpondctur vfcp ad diluuium quo
nerarionum quo fabbatum confccra totu5 iUud genu9 tcrrcne ciuitatie ab
tum eft fcptim^.f.ab adaj^ab ipfo aut fumptumcft:fedrcparatumcftc)c fiU
patrc iftarum gencrationum que di('' 19 noe.Tlccp enim decfTe potcrit bec i
ccrnuntur a gcncratoe cain:id cft fctb rcna duitae focietafcp boium fecudtt
fc]ctu9 cft:quoto dic facrue cft bomo: bomincm viuenrium:vfcp ad buius
7 confumauit omnia opcra fua. Sed fccuUfmcmdequodin9ait:filq bui*
buius cnocb tranftatio nof^c dedica^ fccuU gencrant t generant". i^iuitate^
XV

vero dd pcrcgnnante in bo: fcculo rc cbriftum fecundum camem qui eft fu


gcncratiopcrducitad alterum fccu-' per omnia dcus bcncdictus in fccula:
lum:cuiU9 filq ncc gcncrant ncc ^cnc fupcmebicrufalcmfabricatorat^ re
rantttr.t>ic crgo gcncrari ct gcncra:c gcnerato::cum tota progmics cai di^
daitid vtria^ communc cft: ^uis dct luuiofit delcia.^Unde vidcri pot in eo
ciwtas babcat t iam bic multa ciuiil dem oidinc generationum:primofgc'
milia:quc ab opcrc generadi fc abftic commemoatosXur crgo
nitos fnifte
ant.Scd bj ctiam ilb duca nonnul^ tam paud funt.-^Tlon cnim vfcp ad di
lo9 iHi fimilc9:c^ imitatione quadaj luuium tot efTc potucmnt non vacari
I5 crrantC9.3ld eam nancp pcrtinent: tibus vfcp ad ccntcnariam pubcrtate
ctiam qui dcuiantcs ab buius fidc di p:ibu8 ab offido gcnerandi:fi ncj erat

ucrfas bercfcs condiderut:fecundum tunc propo:tionc longeuitatis illius


bomincm qnippe viuunt:non f m dc^ etiamfera pubertas.Ui.n.percquct''
um.£t indomm gymriofopbifte qut gintalnozufueritcii filios gencrarc
nudi pcrbibentur pbilofopbari in fo-' ccpemnt octica triccni:qm octo funt
litudinibus indic:ciues eius funt et a gcncratiocs cum adam 1 ctJ eis quos
gcncrando fe Tloncnim cft
cobibent. gcnuit l3mecb:ducenti t quadragita
boc bonttm:nifi cum fit fccundum fi^ funtanni.Tlam itaqj toto deidc tcm
dem fummi boni qui dcus eft.^boc tfi po:c ufqj ad diluuium non generauc
nemo fccifte ante diluuium rcperit': mnt.^0.tta tadcm caufa qui bcc fcrip
quando quidcm etiam ipfe cnocb fep fit gencrationcs commcmo:arc nolu-'
timus ab adam:qui tranflatus refcrt it que fcquuntur.^Tlam ey adam vfqj
elTc non mo2tuus:gcuit ftlios 1 filias fld diluuium computantur anni fccu^
antcq» tranfferrcturin quib'' fuit ma dum codices nfos duo milia duccti k
tufalcm per quem generationum mc ):agintaduo:f 5 bcb:eo9 aut milk fc^
morandaru otdo tranfcurrit.£ur er^ ceti4nquagitafc|;.Utcrgo iftu niie;;

go tanta paudtas fucccffionn comeo minorcm crcdam" ce vio:em:de millc


ratur in gcnaationibus qc cain:fi eas fqxcniii qnquagitafej: ania ducenri
rfc^ ad diluuium pcrduci opoitebat: quadraginta dctrabiif.Tlunq^d crcdi
ncccratdiuturnactas prcucicnspu^ bilc ep millc quadrigetos 7 quot cj;
bertatcm:que centum vcl amplius a^ currit annos qui rcftant ad diluuium
nos vacarct a fctibus.na fi non intcn progcnic cain a gcncrationibus vaca
dcbat auctoi libri buius aliqucm ad boc mouctttr
rc potuiffc.-^Scd qui ej:
que necclTario perducet fcricm gcne^ quo crcdcndum
mcincrit cu qucrerc
rationum:ficut in iirqui uciunt de (H bomincs per ta mX
fit:antiquos illos

ne fctb:intendebat pucnirc ad noc:q tos annos a gignmdis filqs ccflTare


rurfus oido nccelVarius fcquecur: qd potuilTc duobus modis iftam foluta

opus crat pretermittcrc primofgeni'' cflc qucftioncm:aut dc fera pubcrta-'


ros filios vt pcrucnirctur ad lamccb: tc propo:tionc tam longc vite:aut dc
in cnius filqs finitur illa contcjrio oc filijs qui commcmorantur in gcnera-'
taua gcncrationc (dlicct cv adii fcp tionibus q> non fucrint primogcniti:
rimaej:cain:quaficlTct indc aliquid fcd bi pcr qttos ad cum quem inten^
deinccps connectcndum:vndc pcruci dcbat aucto: libri potaat perueni: fic

rctur r ad ifracliticuj populum:i quo ad noc in gcncrationibus fetb. "Ibroi^


cclefti duitati etiam tcrrena bicrufale dc irt gencrationibus cain (i non occu
figuram propbcticam prebuit: vfad rit qui debcret intendi:ad quem peri''
LIBER

mifli9 primogcniris p co9 4 cdmcofa vfc^addiluuiumnoncqualie nurae


ti funt peruciri opoztebat fera puber^ ri gcncrationce babuit Vtracp prog^'
tae tntclligcndfl rcHabat.-vt aliquato me9:fedpcrcamfeptem:per fabaiit
port centum anoB pubcrc9 babilcfcp deccm:fcptimuecftenim vtiam dijri
ad gignendum facti fueritivt 02do ge ab adaj vfcp ad lamecb: decim" noe.
ncrationum pcr primogcnitos curre £t idco non vnue filiue lamccb fic iti
rct:7 vfcp ad diluuium ad numezum cctcriefupcriu9:fedplure9 cdmemo-'
annomm tanrc quantitarie occurret. rati funt:quia inccrrii fucrat quie ct

Oiuauis fjcri pofl"it vt p:optci aliqua fuiflfet mo:tuo fucccfl^uru^^fi rcgnadi

fccrctioicm caufam que me later v((^ tempu9 intcr ipfum t diluuium tcma
ad lamccb 7 cius filioe gcncrationuj fifl^er.Scd quoquomodo fe babeat (i

pcrucnicnte cotcjrtu c6medarct'bec ci ue pcr primogenitoe fiuepcr rcgca


uitaequadicimus tcrrena: ac dcinde cj: cain gcnerationum o:do dccurrce:
cefl^arct fcripto: libri comcmoare cc illud mibi nullo pacto prercundii filc

tcra6:quc vfq3 ad diluuium ce potuc tto vidctar.q* eum lamccb fcptim" ab

riit.-potTiUacflccaufacurno ozdo adam fuiflet inuentu9:totciu9 annu^


gcncrationum pcr primogcnito^ du^ merati funtfilq doncc vndcnariue nu

ccrcrur: vt nccclXc i illis boib" ii fit ta mct^ implcretur:quo fignificatur pcc


fcram crcderc pubcrtatcq? ki\icct c&^ catum.3ldduntur cnim trc9 filq i V''
dcm ciuiras qua aiin in nomiccnocb na fili3.CI;:orc9 aurcm aliud poflfunt
filq fui:condidit:longclatcq3 regnarc fignificare:non boc quod nunc cdmc
potucrit:'? rcgeo babcre non fimrplu dandum vidcrur. Tlunc enim dc gc^
re6:fcd fuis ctatibue fingulos: quos nerarionibu9 loquimunillc vcro vn6
gcnuifl^cnt fibi fucccfl*u209 quicuncp fmr gcnirc racirum cfl.O.uoniam cr'^
rcgnaflOrnr. 'bocum rcgil primue ctXc go Iqrdcnario numcro predicatur vfi
potuitipfccain^fccundue cius filiu9 cftmcmo:abirille dccalogug: profec^
cnocb in cuiue nominc rbi rcgnarct' to numeru9 undcnariu9 numcr" qm
conditacflciuitae:tcrtiu6. ^rad que rranfgreditdcnarium:tranfgrcfl"ionc
gcnuir cnocb:qua:tu9 manibclqucj lcgig ac p boc pcccatu fignificat.lDic

gJuirirad^cfnt^matufacl que gcnuic e(tq>in tabcrnaculo reflimonq quoo


manibcl.fcjrtus lamccb qucm gcnuit in irinerc populi dei velut templum a^
marufacbqui cft fcptim" ab ada p ca^ bulatorium vndedm vela dlicina fic
in.llon aut crat pcr confcqucne vt p ri prcccpta funt.3n dlicio quippc rc^
mogcniti i rcgnii rcgnatib" fucccdent co:dacio eft pcccato:um : proptcr bc
p2ibu9:f5quo6 rcgnandi mcritu^p^ do9 ad fimftram futuro9: quia confi
virtutcm tcrrcnc vtile ciuitati:vcl fos tentce in dlicio profternimur tang» di
flliqua rcpcrircv.vcl ille potilTimu fuc quod in pfalmo fcripru^ c: pcc
centc9
ccdcrct patri bcrcditario quodam it»^ catummeu^anrcmccft fcmpcr."p>ro
!c rcgnandi:qucm pre cctcrie filqe di ej: adam pcr cain fcelera^
gcnieg ergo
aut viucntc adbuc la
lc):iflet."p)otuit tum vndenario numero finirur quo :

mccb atcy rcgnante fie:i diluuiii.'vtip pcccatum fignificarur: Tipfcnumcr"


fu cii alqe dibue bdibue cj^ccptie qu» a fcmina daudirurra quo icjru inittu^
in arca fucrunt quc5 pcrderct iueirct. facrum c pcccari pcr quod omnce mo
Tleq3 cnim mirandu^ cft:fi varia qu5 rimur.£ommiflu5 eft autem vt i vo
titatc numerofitatis annorum inter'' luptag carnie quc fpiritui rcfiftcrct (c

pofita:per tam longam ctate^ ab ada quercrur.Tlam i ipfa filta lamccb no


XVI

cm9 poluptas interprctAtai.pei (eth pcrct a ipfo adam dinumcratio tcm


autcm ab adam vf^ ad noc dcnariua po:um:quam voluit faccrc qui bec
mfinuatur Icgirimus nilczusXui noc fcripfit in ciuitatc tcrrcna: tang' cam

trcead(jciunrurfilq:vndc vno lapfo deu9 (ic c6memo:arct vt non compu


duo bcnedicuntur a patrcivt rcmoto taret.Scd quare binc zcditur ad iiti^

rcprobo i probatxe filqs ad numeru rccapitulationcm:poftcaq> comemo-'


additierctiam duodcnarius numcr' ratu9 cft filius fctb bomo qni fpcra-^

(ntimcturci i in patriarcbarum i in uit inuocarc nomcn domini dci nifi

apoftobm^ numcro infignie cft: ppi qificoportcbatiftaeduae ^poncci^


fcptcnarq partca alccram per altcraj uitatc8:vn3 p bomicida vf^ ad boici^
mrtiplicatae.Tlam tcrquatcmifqua da.nam 7 lamccb duab" VTcoiib" fuis

tcr terni ipfum faciunt.lDie ira fe bit-' fefc pcrpetraffe bomicidium confirci':
tibue: video confidcrjndum 7 comc^ altcram pcr cum qui fpcrauit inuoca
morandum:ifta vtrac^ progeniee q rc nomcn domini dci.l^oc cft quippe
diftictie gcncratioibue duae ifinuat i boc miioo pcrcgrinatie ciuitatie clei

duiratc6:vnam tcrrigcnarum^altcra totum atc^ ad fummii in bac mo:tali


rcgencratOijitquo poftca (ic c6mi)Cta tatc ncgociu:qd g vnix boicm que fa''

fuerit atcp confttfa:vniucrfu gcn" bu^ ne occifi rcfurrectio gcnuit: comcndi


manii cjrccptie octo boib' pirc merct' dum fuit.^bomo quippc vnu3 totius
diluuio. fupcrne ciuitatie cft vnitas nondum
quidcm complcta:fcd prcmifTa ifta^^
Oua ronc comcmo:ato cnocb: c| pbetica prcfiguiationc complcnda.fi
fuit filiue cain:totiuB gencratioie ci" liu9 crgo casn boc eft filiue pofrtlTiot

vfo^ ad diluuium fit cotinuata narra ni6:cuiite:nifi terrcne ciuitatie bcat


tio:comcmozato ailt cnoe q fuit fiii* nomcn:in ciiMtatc tcrrcna quc in cius
fctb ad conditioia buane pncipiu fit nominc condita cft.-^tJe bie eft cnim 6
rcdirum.c.jgci. quibus cantatur in pfalmo:iuocabiJt
nomina co:um in tcrrie ipforum^^pf
p "Rimo autcm inrucndu^ c:que^ quoo fcquitur coe quoo in alio pfal^
admodum cii cjc cain gcncratio mo fcriptij cfttdominc in ciuitarc tua
nc8enumerantur;c6mcmo:ato arice imaginem cozum ad nibilu rcdigce.
tczoe poftcroe ciue illo i cuiue noic p boc eft filiu9 rcfurrcc
5iliu9 atit fctb
dira cft ciuitas idcft cnocb: conrcjrti tionie fpcrct iuocarc nomcn diii dei.
funt ccrcri vfcp ad illum fincm dc £am quippc focietatem boinum pfi-'

quo locut" fum.doncc illud gen" atj gurat q dicit:cgo autcm fic oliua fruc
illa vniucrfa propago diluuio dclet': tifcra in domo dci fpcraui in mifcrico
cum vcro filiue fctb vnue comcmoza dia dci.Uanae autcm gfiag famofi in
tu9fuiffct cno8:nondum vfq3 ad dilu terra nominis non rcquirat. Bcatua
uium additie cetcrie^articulus ^dam eni5 vir cuiu9 cft nomen domini fpc9
intcrponitur -rdicitunbic libcr natiui ciu9 1 non refpc^it in uanitatee i ifa
tatis boinu qua dic fccit dcue adam nta9 falfa^.^Propofihe itaq^ duabus
ad imagincm dci fccit illfim:mafcultJ ciuitatibuetvnain re bu»" feculi^altc
1 fcmina fccit coe:! bcncdi^rit illos: r ra in fpc dei: tang» cjc communi quc a
cognominauitnomen comj ada:qu3 pcrta cft in adam ianua moztalitatie
dicfccitiUoe.O,uodmibividcturad cgrclTi9:vt percurrant -r difcut :at ad
boc intcrpofitum vt b;n: rurfus inci difcretoe propos ct debitce fmcs: ici
LIBER

pitdinumcratio tempo:p i qua t alic amo:c funtcapti:9tcp vt eis coniugi-'


gmerationce ad^cimirnr:facta rccapi bus frufrcnrurinamo:cm fodctatis
tulationeeicadam:c^cuiu6o:igie da terrigencdcfflu):crunt:dcfcrta picrare
nata velnti malTa vna meritc danatio in fancta focictatc fcruabant.Sic eim
ni tradita fecit dcus alia incoutumelt corporis pukbrituoo a deo quide fac
0m vafa ire:ali3 in bonorcm vafa mi rum fcd rcpo^alccarnalcinfimum bo
rerico!dic:illis u:ddcns quod dcbef in num malc amatur poftpofito de cter
pena:ifti0 donans quod non dcbetur no in ercmo:fcmpiterno bonorqucad
in gia:vt ej: ipfa etiam coparatioe vi" modijiuftitiadefcrra7aurum amat'
forum irc^ruperna ciuitas difcat que pcccato auri fcd boi
flb fluaris:nuIIo
percgrinatur i terris non fide liberta'' nis.^ta fe babet omnis crcatura. £u
tearbitrqfui:fcdfpcrct inuocarc no enimbonafit^ibcnc porcft amarit
men dtii dei:quoni3m voluntas in nft malc:bcnc fcilicet odinc cuftodito:ma
rura que facra efi bona a bono dccfj Ic aiJt02dinepcrtu:b3to.OLUoo t lau
mutabilis ab imutabili:c]c nibilo ab de quidam crcato:i6 brcuircr rcrfib'
eo (^cft^Tabonopotdccliare vtfad dijdt.lDcc tua funt:bona funtrquia (u
atmalum:q6fit Ubcro arbitrio: ia bon" ifta creafti.Tlil nolh-u c i cis nifi
maloutfaciatbonum:quod non fit qd pcccam" amlrcs.Ordinc ncglccro
rincdiuinoadiutorio. ^ te q6 codifabs tc.£rcator aiJt (i va
dtcr amcf:boc eft fi ipfc rl aliud jp il--

£)e lapfu filio:um dci alicnigcna:^? lo q6 non e ipfe amer':malc amari no


mulicru5 amore caproru fnde ocs ex pot.Tlam 7amo2 ipfco:dinatcaman
ceptis octo boibuB diluuio perire mc d" e:quo bcne amatur quoo amandu
rucrunt.c^ c:vt bcne fit in nobie virtus qua uiui
tur bcnc.Undc mibi vidcrur cp diffi^
b Oc itaq? Itbcro volomis arbi 7 vcra uirtuos o:do cft a
nirio brcuis
trio:gencratioe buana^jgrcdie mo^is.lbroptfrqSin fancto cantico
te atcp crefccnte facra eft pmij^tio:-! in canticorum canrat fponfa cbrifti ciui

iquitatc partidpata qda vtriufq? con tae dci.Orditiatc in mc cariratc. "bu


fafiociaimieiqd malo a fcjru fcmico iusigiturcarirarisboc cft dilcctiois

clm rurfus inucnit no quide illo mo T amo:i6 o:dine pturbato dcum filq
quo ab inirio.tlon cnim cuiufq» etiaj dci ncglexcrut:^ filias boinum dilcjce
tunc fallada feducte illc fcminc pcrfu rnt^qb" duob" noibus fatis ciuitas v
aferunr pcccarii vim^fed ab inino q rracp difccrnirur.Tlccp cim i illi non
prauis moribus fucrant in trcna ciui crat filq boinum pcr natura^fj aliud

tatc.i.in fcrrigcnarum focictate ama^' nomcn babere cepcrant per g:am.


te fiint a filqs dd ciuibue fdlicet peg:i

nantis in hoc (ccalo alrcrius riuitatis 3n crcdendu fit an^cloo fubftatic


proptcr pulcbritudincm corpo:D q6 fpiriralis amorc fpcciofarum mficrij
bonum dei quidcm donu cft; f^ prop caproe earudcm inilTe coniugia cj:^
tcrea id Urgitur ctiam malis: ne ma-' bus gigatcs fut crcati.c.jqcig.

lum bonum Wdearur bonis. ^eferto


ita itac^ magno bono t bono;j^po: n 3lm 7 i cade fcriptiira rbi dd
Capfuseft factus ad bonum minimuj fat dilcrifl*e filias boinum fil^
non bonis propriu? fj bonis malifcp dei.qdcm dicti funt etia angcli dci:rn
comuncacftc filgdei filiarumboin» dcillosmultiputant non bom''nc9
XVI

faiifc fcd artsjcloa. Q^um qonenoe bominej per mtiidii ferpentina frau''
tranfeunKr cotnmemojatam: i tcrtio de dcccpit.^lngelos autem fuilTc etii
bui^opw Ubro niqmm" ifoluta: vtia dci boic9nuncupat08:cadem fcriptu^
poffint angcli cum fps fint cozpotdii ra fznctA locuplcrifnma tcftis c(l.Tl3

coirc cum fcminia. Scriptum c etiij. T de ioannc fcriptum cft.£ccc mitto


<iui facit angelos fuos fpe.i.eos qut agelum mcum antc facicm ruam:qui
natura fpiritue funt fmt cffc angeloa prcparabicriamtuam. £t malacbi''
fuo8:iiungenoo eia oflficiii njjciandi. as propbcta propria quadam.i.pro^
0.ui.n. grece o: agelo9:q6 nome lati pric fibi impcrrita graria dictu9 cft a^
na dccLnationc angclus pcrbibetur: gclus.Ucrum boc mouetquofda^ y
latina lingua nuncius interpretatur. ejcillisquidicri funt aiigcli dei:t cj:

S^vtrii eof copoza confequenterad mricrib" qua9 amaucrunt:non quafi


iunjceriidicendo:7miniftro9 fuos ig^ boics gcneris n:i fcd gigantes legim'*
nem ardcntem:ad q> cariratc taq> ii^nc cfTc natos:quafi f cro co2po:a boinii
fpirituali feruCTC debcant miniftri a" modum nim longc c^ccdcnria: quoi
ambiguam cft.2lppa:uifle tamen ba criam fupra commcmo:aui:non ctxA^
minibua agelo9 in talibus copozib"; noftris tcmporibus nata fint.Tlonnc
vt non folum uidcri vcrum etiam tan aie paucos annoe cum romanc vihis
gipoffenf.cadcm vcrifTima fcriptura quod 3 gottbis fcj e^pinquarct cjfci
teftatur.£tqu6iam creberrima fama dium:romcfuitfcminacufuo patre
c^ multic^ fc expcrtos ucl ab cis qui 1 fua m3trc:quc co:po:c quodammo
cj:pcrticfrcnt:dcquorum fidcdubifa gigantco longccetcris prcmincret ad
dum non eft audiflfe cofirmanr: ftlua qucm vifcndam mirabilis ficbat vfcp
noe 1 faunos quos vulgo icubos vo quacp concurfu9/£t bocerat maj:ic
cant:improbo9 fepccpitiffe mulieri'' fldmirationi:g> ambo parcntcs eiua
bus:-! earum appetifTc ac pcrcgiiTc co ncc faltem ta longi boice erant: qua^
cubitum:'? quofdl democs quosdu^ longifl"imos vtdcricofucuimus. "Po^
fio8 galli nuncupannbanc alTiduc im mcrux ig: giganrcs nafci:7 pnufg' fi''
miiditia i ictm i cfficerc pfcs talcfcp Ig dci qui 1 angcli dci dicri funt:fiUa^

aflcucranttrt boc ncgarc impudcntic bus bominum boc eft fccundum bo^
wdcatur.Tlon binc aliquid audco te mine uiucntiti mifccrcnt^filg.f.fctb fi
mcrcdiffmire:vtrU5ali(iB fpeclemcn liabus cain.Tlam t canonica fcriptu^
to acrco cojporati.nam boc ekmcntiJ ra fk. lo4f:in quo libro bcc lcgim":ctt
ttiim cum agitatur flabcllo:fcnfu co iu9 vba ifta funt.£r factum eft poft^
poiis ractucp fentitur: polTint etiam ccperut bomines mulri fieri fupcr tcr
banc pati libidinc5:vt quomooo pof ram:i filie nate funt illie:vidcntc6 an
funt fcntientibus feminis mifceatur. gcli dei filia9 bominum quia boni ft:
)bci tamen angclos fanctos nullo mo fumpfcrunt fibi vjcozc^ cj: omnibua

tempore fic labi potuifTe crcdide-'


illo quae elcgcrant.£t dipt doin" dcus.
rim:ncc dc bis dijiiffc apoflolum pe Tlon pcrmancbit fpu9 mcue in boib*
trum.Si enim dcus angelis pcccanti bis in ctcmum:|>ptcr q6 caro fiit. £^
bus no pcpercit fcd carccribus caligi riit autcm dies comm ccntum viginti

nis infcri rctrudcns tradidit in iudici 9nni.5igantc8 autcm erant fupcr tcr
punicndos refuari^fcd potius dc ilt ra in diebus illi9.£t p''
illud ca intra
ci pmii apodatatce a deo cu diabolo ret filq dei ad filias boinii i gceraret
principc fuo cccidcrunt:qui primum fibi:illi erantgiglics a fcculo boinee
LIDER

nommart."bec Itbri rcrba diuia fatia 08 dcorum «nrcrpretarue cfl. Utraep


indicantiam illie diebue fuiffc gigan flurem uerum cftTlam 7 filq dci erat
rp''
tc8 fup fra:qri filq dei acccpcrit fub quo parrc fuorum pamt ec fzcs e
ree filiae bominum:cum cae amarlt rant fil^ dcorum:quontam a dqe gei
bon3e.i.pulcbra6Xonruccudo quip (i erant:cum quibus etia ipfi dq crat:
pe fcripture buius c etia fpeciofoo c5 iu^ta iUud pfalmi.£go di^idq eflis
po2cbono9 uocarc.Scd 7pof\q> boc 7 fil^ ejrcelfi omnce.^criro cni^ cre"
factum cft natifunt gigantce. Sic.n, duntur fcpruaginta intcrprctce accc-'
flit gigantee atit erant fupcr tcrraj in piflcpropbeticumfpm:vt fi quida'
diSuQ illi9.£tport itlud:cum trraret auctoriratc murarent:at(^ alirer §• c
ftlq dei ad filiae boium. £rgo 7 ante rarquod inrerpretabant diccrct nccp
iilliediebueipoftillud.O.uoo atic boc diuinirue cflc dictum dubitarct'.
air 7 generabat ribi:fatis oftendir c^ OLuamuie bocin bcbreo ceperbibea
priuB antcy fic cadcrcnt filq dci: deo tur ambiguum:vt ftlq dci 7 ftlq deo;»
gencrabantnonfibi:idcft non diian .Omirramus ig: c
poflet inrerprerari
te fibi libidine cocundi:fcd fuienrcof aruj fcriprurarum fabulaa quc apo^
ftcio propagadi n failia faftue fui:fcd crypbc nuncupantunco q> earum oc

ciues ciuirarie dc irquibue anniJciaue culta origo non daruir pambus:a ^"
ratran^agelidei:^ poneretin de& b' vf5 ad noB aucfae Vcracium (crip
fpc fua:fircB illius qut nat* c de fetb fi turaru5 ccrtifl^ima 7 notifl"ima fucccf''

Itus refurrcctioni6:t fpcrauit inuoca fionepuenit.3nbis atit apocrypbia


re nomcn dii! qua fpccflcntco
dci in 7 fi iueif aliqua vitae:tn propter mul
fuig poftcris cobcrcdce ctnof bono^ la falfa nUa e canoica aucfae.Scrip'
jum:^ fub dco p:c fzcQ filtoii.Tlo aSt fiflcquidcm nonnuUa diuia cnocb il''
illos ita fuifTc angeloe dci vt bomice lum feprimum ab adam negarc non
non cflent: ficut putant quidam:fed pofl^umue^cum boc in cpiftola canoi^
bofce proculdubio fuilTe fcriprura ({> ca iudae aprus dicat.S^ fruftra no ii

fa finc vlla ainbiguitatc dcclar.it. jCuj funt in eo canone fcriptura:um:q' f ua


cim premiflum efl^ct Of vidcntee ange batur in tcmplo bebrei popuU fuccc
U dei filiaa bone funt fiip
boiniT quia dcntium diligcnria facerdorum. £ur
fcrant ftbi v):o:e9 ejcomnibusquae flutem boc:nifi q: ob antiquitatc fuf''

elcgerant:moj: adiunctum eft n dij:it pcctefideiiudicaiafunt:necvtra bcc


doniinue deue non pcrmancbit fpOs cflcnr quc ille fcripfiflet poterat inuei
mctte in bominibus bie in eternum: ri:non taltb'' profcrcntib' qui ca pcr
propter q6 caro funt.Spue dci quip fcricm fucccflidie repcricntur rite fer-'

pc fucrtir facti angeli dci i filq dci:fcd uaflc.-^Undc illa que fub eias nominc
dcclinando ad inferioia bomince di^' profcrunt':er conttnentiftas dc gigan

cuntur noic narurc non grarie:dicunt' tibue fabulae:^' nd babucrtit boics


7 carodcfert02e9fpiritue:7 defercdo p:ce: rccte a prudentib" iudicanf non

dcfcrti.£t feptuaginta quidem intc:p ipfiu6cflecrcdcnda:ficut muUa fub


tc3:7 angeloe dci dijccriit ifloe 7 fili'' nomibue 7 alioiii propbcta^:7 rccc''
oedei:quodquidcmetiamn6 babct tio:a fub nominibue apofloIo:u5 ab
omnes codices.nam quidam nifi ftU'' hcrctids profcrtitunque oia 05 noinc
09 dei non babcnt.3lquila autc qucj apocrypborum ab auctorirare canO''
inteprctemiodeiceterie antcponont: nica dtligenri craminarionc rcmotfl

non angclos dci nec filios deufed fiU'' funt.3g:fccddufcriptura8 canoicas


XVI

bebrcas atcp cbrfftianaa mXm giga^ tranfactis diluoio dcUretur.Tlcc frtt


tc9 antc diluuiu5 fuiiTe dubium ne i ftracrediturTurfactumdTc diluoioj:
boB duea temgene focietatis
futflTe iam non inuentu9 in tcrra qui non e^
hoinaidd autcm filioe qui fecunduj rant digni tali mo:t£ dcfungi:qu3 i i''
camem de fetb propagati funci bac pio9 uindicatum cft:non op bic quic^
fodetatemdefertaiuftitia declinaft*e. boni9 qncp mo:turi9 tale gen' motis
Tlec miranduj I g» et de ipfie gigatca faciataliquidquodei9 poffit obefle
nafcipotucrunt.Tlccp.n. oee gigates poftmo:tem.Ucruntamen nullu9 co
fueriint:fcd magia malti vtia^ tuc fiic rum a diluuio mo:tuu9 eft:quo9 6 fe
rav.q^ poft diluuq tcmporib' cctcria. mine fctb propagatoe fancta fcriptu''
£^"09 ^ptera creare placuit crcatoi: racomcmorat.Sicautcm diuiniru»
Vt binc et oiiderctunnon folum pul' diluuq caufa narratur.Uiden9 iquit
cbritudinee vcrum ctia magnitudics dominu9 dcu9 quia multiplcatc funt
1 fomtadines cozpozii n magnipede^ malicic bominum fupcr tcrram 1 q»
das ee fapicnti:qui fpualibue arc^ im vnufquifqj cogitat in co:de fuo diligc
mortalibus longe melioubus atc^ fir ter maligna fupcr omne9 diee: cogita
mio:ibu9 T bono^ pprqe ribonom uit q: fedt boiem fupcr tcrram:t rc^
malo:uque coibug beatificatur bo^ cogitauit 7 dipt dcu9.C)clebo boiem
nis OLuam rem aliu9 propbcta com que kd 3 facie terre:ab boic uftp ad
mendans ait.^bi fueruntgigintce il' pecu^:^ a rcpetentib" vf^ ad volatilia
It nominati:qui ab initio fuerunt fta celi:quia iratu9 fum quonia fcci co9.
turofi:fciente9 prelium.Tlon b09 ele

git domin* nec viaj fcientie dedit illig Jbciraddqincdmutabile traquil


fed interierunt quia non babucrunt litatenira inflamatidc^tubat.c.]:):^.
rciam:pierot ^p^ tnconfiderantiam.

<luointclligcndo fit <f6eie qut { "Ra dci non perturbatio ai ci**

diluuio pcrdcndi erant dri9 di^tte-' 1:^3 iudidu; quo irrogat' pcn^
runt die9 cof ceto vigiti ani.c.;;|:ii^. peccato.£ogitatio vao du9 7 rccogi
tatio:mut3darum re:um e immotabi

q UoDautdiptdcu9:e2untd{c9 li9 ratto.Tlccp.n.ficut boiem ita dei»


tllorum centd viginti anni:ti fic cuiufq' fstcti fui penitet:cuiu9 eft5 oi^
acciptendii e:quafi prenociatii fit poft bu9 oio rebu9 tam fi)ca fentctia q> ccr
bec boice ccntti vigiti ano9 viucdi no ta prdcicntia.Scdfi non vtatur fcrip

tranfgredi:cti t p" diluoiiS et quingcti tura talibu9 uerbi9:noti fequodimo


t09 cjccefCifCc iueiamtts. S5 intdligen familiariu9 infinuabir dni generc bdi

do e boc deum dijc (Tc cum circa fincj num quibu9 vult cffc confultum:ut 1
quingento:um annorum elTct noe. id terreat fuperbicntes 1 ejrerceat quae
cftqu3dringent09 0ctoginta vitcan^ tesii cjcdtct ncgligcntce:? alat intclU
noeagcretquogmote fuo fcriptura gcntc9 Ouoo non facercr.fi non fcp^
quingentoe uocat:nomine totiue ma 09 inclinaret 1 quodammooo dcfccn''
pmam partcm plcruncp fignifican^: deretad iaccntee.Ooooautc^ctiam
fcjcccntefimo quippc anito vitc noc fe interitum omnium animalium tcreo^
cundo mcnfc fictutn cft dtluuiu^. 3c rum volatiliunt^ dcnuntiat magnito
riccentumvigintianni prcdicti font dinemfuturecladi9cffatu::non aian
foturi vite bominum pcritttroro^^b' tibue ratidis e)cpenibu9 tang' 1 ipfa
UBER

peccftuermt iniamr'e)ctttam. ftcat.Qu3cun(p.n.veitcti8 quadratf


fUbit.;£t cetcra que in ciufdc arcc co''
O.uodarcaquanoeiufTue eflfa'' ftructione dicuntur:ccctiaflica;2 figna
cerc {n otbue cbitflum caUfilcp r<gni funt rerum.Scd ea^ nunc^fequi lon
ficct.^jcvu gum i:t boc iam fccimue m'opcrc q6
aducrfus faufTum manicbeo fcripfi-'

f :?lm)^ero^noeboi{ullotric mu8 negantcm in bcbreozum


libri9

d illo fcnptura vcridica lo^^ in alicfd de cbrilTo propbetamm. £t fte

fua generationc profcctoiit vtic^ ficut n quidcm p6t:ut 7 nobie quifpil: t a


perftcicndi funt ciucs duitatie dei in lius alio e^onat bcc aptiuerdum tri
iUaimottaiitatcqcquabuntur angclf cfl q dicunmr ad banc dc qua lotfm»

i bac pcrcgu
dciifcd ftcut elTc pofTunt dci duitatem in boc feculo maligno
natione perfecti:imperat deue vt atca tany in diluuio peregrinante oina re^
faciat:in qua cit fuis.i. V):orc fdtjs nu fcranmr fi ab cius fcnfu qui ifta con'
ribue:'! cum animalibua que ad illu^ fcripftt:non uult longc abcrrarc 4 ^"
cjcdeipreccptoinarcam ingrcfTa fiit poit. £xcmpli g:a: vdut fi quifpia qi
liberaretur a valTitatc diluuqr^culdu bic fcriptu e arce infcriota bicamcra^

Jbio figura cl^ percgrinantis in boc fe^ ta t tricamezata fadcs ca:non q6 cgo
'
ailociuitati6dei:boceft ecckfie quc in illo opere dip relit intclligi:qt c^ 6
fitfaluapcrlignuminquo pcpendit nibus gmtibu9 ecclefia congrcgatur:
mcdiatoj dci n boinum bomo cbrifi'' bicameratam dictam propter duo ge
(cfus.Tlam i menfure ipfe longitudi nera bominum drcunfionem fcilicet
,'
nis 7 latitudinis % altitudinie eiu6 fi 7 prcputiu3:quo9 apoftor t alio m5
'

gnificantcorpue bumanum incuius dicitiudcos t grecos tricamcrata vo


i rcritare ad bomincs pienunciame efl eo g^ 6c8 gentce 5 tribue filg9 noe p"*
vcnit.1:)umani quippc co dtluuiumfparatefunt^fj aliud dicat
I vcnturus:?
f po:i9 Idgimdo a ^ticc vfcp ad veftigi'' alidd q6 a ftdd rcgula non fit alicnu.
a fej:ic8 tin bj q» latitudo q e ab vno Tla qrn H folum in ifcnoztbus mafio
latc: v{o^ ad altemm latU8:7 dedes neg b:e arca^ voluit:vef ct m fupcri^
tanmm q» altituoo:cuiu9 altitiidinia 0iibu9:7 bcc dijrit bicamerata:t in fu
menfuraeftinlarcrca dojfo ufcpad piortb" fupcrio:tj:t bcc appellanit i''

l ventrcm velut ^i iacentcm boicm me^ camcrata:vt ab imo fu:fti vcrfus ttia

\ tiarie fupinum fcu pronu^tfejctiee tin confurgcret bitatio:polTunt bec intel


1 longue c a capitc vfcp ad pedc9: q la" ligi t ilb tria que comcndat apoftof
i
tu9 a dcjrtera in finiflraj vel a finifTra fide6:fpc3:carita9: pofTuntct multo
I
in dcjitaamin dccics q> alwe a rerra. conucniennuB rrcs illc vbertatce cua

Unde facta cft arca trcccntorum in 16 gelicc: tricen3:fqcagena:ccntena:vtin

tudie cubito;i:i quinquaginta in lati infimo bitet podidtia conwgalis: fu.


tudinc:t triginta in altitudinc. £t g? pra viduali6:atcp bac fupcrio: virgia
ollium in latere acccpit:profeao ill6 li8:tfiquid mdiu8 fccundum fidcm
cft rulnus qn latu9 cmpfici lancca p duitans buius intcUisi t dtci pordt
fozatum e.^bac quippe ad illii veictcB "boc ctiam dc cetcris que bic ejqjong''
jfngrcdiunmrqjinde facralncnta m» da funt dijccrim quia t fi non vno dif
inardtquibue credcntce inqtiantur. reruntur mooo ad vnaj tamcn catbo
£t<ydc ligni9 quadratis fieri iubct': licefideiconcouliam reuocanda itiu
vndiqp flabilcm vttam {aactoiH (iffii
XVI

i&earcaatcpdiluoioncc illis cfle nis sffcrilt quare terra grauior ct in'


confcntiendum:qui folam biftoriam fcrio: locii ccli tranquilUozis inuaf it
rccipiuntfineallegoaca ftgmficatioe: pa volumina tot annoru^: 1 aqua le
ncc iirq foUa figuraa dcfcndunt: jpu' uio: ac fupcrior pcrmilTa non fitboc
dtata biftorica vcritate.c.jc;:v9. faccre faUc^ ad tcmpus c^ciguii.-^Oiciit

ct non potuilTc capcrc arce ilU" quan-'


titate aiaUum gcneza taj muUa i vtro
n On tamcn ^(q> putarc 05: aut cp fcj:u:bia dc tmtidis: feptca dc mun
fruflra bcc cfic confcnpta: aut di9:q mibt videt nd co'putarc nifi trc
tmmo rerum gcftajt ventare (inc ult" ceii cubita Idgirudints:'!: latitudinia
allcgojicis fignificationibus biceeq^ (}nquagita:trigita altitudinis;nec cc
rendam:aut ccontrario bcc omnino gitarc aUud tm ce in fuperionb'': itcn
gefta non e(Te:fed foUa elTe ucrbom^ cp aliud tin in faperionb"' fupcriozii:
figura8:aut quicquid illud eft nequa-' ac pcr boc ter ducta tUa cubica fien ri

q> ad propbetia cccfiepcrriercO.uis genca per longum:cecum qutnquagi^


.n.nifiiiite perucrfus ianitcr fcnptoa ta pcr laci}:nonaginta pcr alti).i3i au
e(Te contendat libros per annozu; mi ccm cogitcmus qd ozigcnce non iitcU
lia tanra religionei tam o:dinatc fuc ganteraftrujcit.moffem.f. bomincnt
cclTionia obferuantiacuitoditos: aut dei erudttum ftcuc fcnprum e di fapic

folas ree gclTas iliic intuedae^vbi ccr tia egTfpciozum:qui gcomccnca dilc;;c
tc ut alia omittam:fi ni^erofitae aiali^ runt:geomecrica cubica figiiificarc po
um cogcbat arce taca ficri magnuudi tuilTc: ubi unum quincum fc;; n:a va
ncm:immunda bina 1 miida leptea 'i< krc afl^euerant^quis non vidcat quait
tromicti atalia:4d cogcbat cil equali tum rerum capcre potuit lUa magni''
numcro poflent pcraqj fcruari; ilut tudo.-^TlamtUudquod dilputaiit cart
vo de' q'^ptcr reparando gcnus fua'' tc magnicudtnis arcam non potuilTe
da prccepit:co mo illa quo inftitucrac comptngi: inepttlTtme calumniancur:
reftttuetc non valcbat.-' Oui vcro non cii fcianc immenfas urbcs faiifc conf
c(Tegcfta:fcd folae ref fignificartda^s trucca3:ncc acccnduntccncurn annos
figuras ce contcndunt:primum opi^ qutbus arca lUa efl fabncaca.lTtfi i'o:
nattimagniifierinonpotuifle dtlu^ te Upis lapidi adbcrc: poccft fola cal

aiaint altilTimos montcs quindcci cu ce ptuncru3:vt murus p rot mtUa cif


bitts aqua crcfcenoo tranfccderct:^p cumagarur: i lignum Ugno per fufcu
tcr olf mpi vcrtice montis fupra qul dincs cpyros cUuos gutcj buumtnis
pcrbibentur nubcs non polTe conrccn nd poteft adbeicre: vr fabncarctur ar
dcre:q7 tam fublimie q' cclum fit:ut n ca non curuis fcd rcctts lincts Idgc U
ibi fit aer iiTe cralTioi ubi vcnti ncbu^' tcqp pozrccta:qua nuUus in marc mic

lc imbrcfcp gtgnuntur^ncc atrcndunt tit conatus bominum fcd lcucr vndi

omnium clcmcntozum crafl'ifl"imam cumvcneritnaturaUozdinc ponde^


terram ibi elTc potuifle. 3n foztc nc^ magifcp diuU^uidetia q> btiana pru
gantceterram verticem mott3.£ur dcntia natantc^ gubcrnec nc incurrac
ig: vfc^ ad illa ccU fpacia tc:rid c;calta vbicuncp naufragtum.<luoo autcm
rt licuilTc:? aquis e^altari no' licaU^c fcrupuloftiTtme qucri foUr 6 mmuirif
corcndunt:cu ifti menfozca 1 pefozcs ftmisbcftioli8:nonfolumqu3lc9 fiit

clcmcntorum aquas trie pbibcant fu murcs 1 rtclUoitcs:verum ctia quales


pcriorcd atq^ leuiores.^O.uid itat^ :o tpuhccs
locuftc:fca:abci:mufcc deicp
LIBER

rtrum non ampUoria rtiJmcri In arca mlk quc non nift camc ucTci putan
illa fuerinr q^ qui c difftnitusrcDj boc rur:vtrum preta numcrum ibi fijcrit
impcraretdcuetpriue admoncndiff finc rranfgrcfTionc mandatirquc alio
quos becmoucnt:fic acctpicndum ec rum alcndorum nccciTitae illiccocgif
quoo dictu3 e que rcptant fup tcrra: fetincludi.^nveroquoo ponue eft

vt necclTe non fucrit confcruari i arca credendum prctcr carnce aliqua ali^
quc poiTunt in aquie uiucrernon folii meta ee pofucrunt:que omnibue cen
merfa ficuc pifcce.•rcrum fupnatatia ueiret.-'Tlouim''.n:q' multa aialia (Jb'*

multc alitC8.i>cinde cum dicitu:


ficut caro cibue c frugibus pomifc^ vcfca
mafculue i fcmina crunf.profecto in t'7 majcie fico atcp caHaneie.^luid a
tcUigirur ad rcparandum gcnue dici. go miru U vir illc fapiene 1 iulhte ct
3tc pcr boc ncc illa ncccffc fucrat ibi diuinit" admonit" quid cuicp congru^
eerquc pofTtmt fine concubitu dc qui crct:finc camibue aptam cuic^ gmcU
bufq? reb" vUxn- co:ruptionibue naf alimonia prcparauit 1 cddidit.^Ouid
ci:rfi fuerut ficutin domibue ce cofu eft autcm quo vcki non cogact f&cei
uerur:ftncvllonumcro diifinito clTe ^But quid non fuauc aut falubrc face
potuifTe. 2lut fi mrflerium facratilTi^ re pofTct dcu3:qui cttatn Vt finc cibo

mum quod a5cbatur:t tantc rei figu viucrcntdiuina factliratc donaret: ni


ra eriam in veriratc facti aliter no pof fi vt pafccrentnr et boc implcnde fi£U
kt implcri:nifi utomnia ibi ccrto ilb retantimyftcrij coucirct. Tlon autc^
ntimcro cfTcnt quc uiuerc in aquie na ad prcfignandam ecclefiam pcrtincre

tura probibcntc non pcilTcnt:non fu^ ta;multiplicatarcmm fignagefta^:


it if>3 cura tlltuB bominia vcl illomm mfifucritcontcntiofuenemo pcrmit
bominum:fcddiuna. Tlon.n.ea noe ritur opinari.^am cnim gcntce ita ec

capca intrcmitrcbat: fcd vcnicntia i i mundic^ 1 immn


clcfiam rcpulannt:
trantiapcrmittcbat.Sd boc.n. ualet didonccccrtumpemeniatur adfinc:
quod diaumcft;intrabuntad tc:non ita cius vnitatie quadam compagine

boia actu fcd dci nutu:im fane ur n


.f. contincntur: vt gc boc vno manifcftif

illic fuilTc crededa ftnt quc fcjru ca:et. nmo:etiam de cctcrie que obfcurius
1b:cfcriptii cfl: cniin atq? dilTmiftJ:ma aliquanto dicta ftit 1 difficiliue agno
fculus 1 fcmina crunt.JUia fiit quip-' fci qucunt dubitari fae non fit. <lue

pc que dc quibufcp rcbue fine concu'' cum ita (int.(ic ncc inaniter ifta cf(e p
bitu ita nafcuntur: vt poftca concum fcripta putarc quif^ vcl dume audc''
bant 1 gcncrent:ficut mufcc. illia vo bit:ncc nibil ftgniflcarc cuj gcfta fint:

in quibue nibil fit mane i fcminc fic elTe fignificatiua non fa


ncc fola dtcta

apce. £3 poro que fic babcnt fejru: vt ab ecclefia fignifica


cta:nec aliena eflc

non beanr fcrum ficutmuli-z mulc: da probabilitcr dici potcft:fcd magie


mirii fi ibi fiicriir.ac non potiue paje crcdmdumcftTfapicnterefle mcmo
tfs co:um ibi fuifle fuffeccrit: cquini* riclittcrifcp mandata:-! gefta cflcct
vidcliccf atqj afininum gen":-! (i qiia fignificarc aliquid: 1 ipfum aliqnid

fllia quc comimoe divfi gcncris


funt ad prcfigurandam ccclefiam pertinc^
genue aliquod gignunt. Sed 7fi boc rcjfam vfcp ad bunc artimlum pcr-'
ad myflcrium pcrtincbat:ibi aant^bj ductus liber idc ciaudcndue c(t vt a^
enim 1 boc gcnue mafculum 1 fcmi-' bamm ciuitatum curfue terrcnc fdli^
nam.SoUtcrmouerc nonnulloe^gc ca 1 fecundum bomincifi uiucntieict
ncraefcarumquciUicbaberc potant cdcflie fecundum dcum p"*
diluuiu ct
XVI

ddnccpsmrebu8confqUOTribo9 rc fructu incbriatio:7 ootmientis nuda


quiranir. tio.t que ibi cctcra facta atcp cofcrip^
ta funt:propbctici8 funt grauidata fe
3urel^aogafhmdedui fibus t velata tcgminibus.
tate dei liber dcimufTqct'.

Caid in fil^s noe propbeace fuc''


2tn pod dtluuia a noe vf; ad abza ritpreftguratum.c^.
am alique familie f m deu viucntium
reperiantur.c.i. f /ednuncrerujeffectuilipoftc
ris pfccuto:que opera fucrit fa
tis aperta fiit.Ouis.n.boc diliget 7|i

ftium ^curatis teUigetcr aducrtcns n agnofcat i cbri


fce uetiigia ciui fto.-^Scm quippe de cuius fcmie nat'

p tatisvtrumco^ cft cbrift'*:interp:ctat'noiatu9.0.uio


tinuata fint:an autcm noiati" cbrifto:cuius nomc v
itacurrentibus biop iam fUgrat:ica vt in cantico can
impietatie intc: tico:ii et ipfa prerinente probctia vn-'
rupta tpib" ita gucnto cdparctur cffufo.in cuius doi
vt nullua bominu veri unius dei cul^ bu9.i.cccUfq8 babttat gcntium latitu
tor cjciftcret ad Uquidu^ fcripturia lo do.^Tlamiapbct latitudo itcrprccaf.
quetibue inuenire diffidlc cft.propter /Cbam porro qui intcrpraat calUd":
ea quia in canonicis Ubris poH noc q mcdiu9 noe fiUue tang' fe abvcrocp
cum (7iugc ac tribue filqs tocidccp na difccmeo:i intcr uirticp «;mane6:ncc
ribu9 fuie:meruit per arcam a uafla in pmitqs ifraelitaru^ ncc in pUnitu^
tioncdiluuq Ubcrari:non inucnimus dine gentium:qd figntficat nili bccico
vfcp ad abraam cutufg^ pictati cutde ru5 genus caUtdum ii fpu fapicntie fj

ti diuino cloquio predicatam: ntfi ^ fpu uerfipdUs artutie:quo folet bcre^


noe duoe filioe fuos fcm t iapbet ;p ticoruin fcruerc prccordia 7paccnt
pbetica bcncdtctionc comendacicues conturbace fanccorum. S5 bec i vfuj
1 preuidene q6 longe f uerat poft fu-' cedtit ^fidetiu iu^ca illud aprt.Opor
turum.Uri fdim eft ctiam iUud vt fiU tet befes elTe ut probati manifefti fiat
um fuum mcdium boc cft primogei in vobis.Undc cctam fcriptum cft:fi-'

to minorem vUimocp maiozem: qui lius erudicue fapicns crit: imprudctc


peccauerat in patrem:non in ipfo fed aut miniftro vtetur.XDuUa qppe ad
in fiUo eius fuo ncpote malcdicct bis fidcm cacboUcam pcinecia:dii becico''

vcrbie.ZDaledictus cbanaaj pucr fa ru calUda inquictudie cjcagitantu: ut


mulus erit fratribus fuis .£banaam aducrfus eos defcndi poftmt 7 pfide'
pozro natue fuerat c^ cbam:qui piis rantur diUgctiu9:i inteUigiifcla^ius:
oozmientis nec tc^crat:fed potius^'' 1 iftantius prcdicantur: t ab aducrfa
diderat nuditatcm.Undc i confecut" rio mota qucfUo difccndi cjdftit occa
adiungit beiicdictioncm duo:um ma fio.Ouamuis non folum qui funt ap
^imiT minimi ftlio:um:dtccn3.3cnc iilTimefeparati:vcruntomnes quim
dictus diie dcus fem:7 erit cbanaam cbriftiano vocabulo glo:iantur:7 pcr
pucriiUu9:lctificct dcus iapbcfzba diceuiuunt:iiabfurdepofrunt vidcri
bitet tn oomibus fcm:ftcut tpfa duf mcdio noe fiUo ftgarati."f>3frtone cjp
demnoczvinecplantatio:? cf dus quippe cbrtfti que iUius bominie
LIBER

ituditate fignificata ti annunciat^fi tnebriattts cftidcpaiTusdbTnudA


renoo:7makageoo cj:bono:ant. bc tU0 eft.3bi nam^ nadm eft id cft ap'
talibus ergo dicnl L£x fructibus co^ paruit ciue infirmitae dc qua dicita-'
rtt cognofcctie eo9.3dco cbam i filio poftolu9.£t fi cmcifipxs eft q: ifirmi
fuo malcdictus cft:tang' in fmctu fuo tate.Undc itcm dicit.3nfirmu5 dei fo
.i.in opere fuo.Undc pucnietcr et ipe tina cft bominibue:^ ftulm^ dci fapie
fibuB ciu9 cbanaan intcrprctatur mo tiue cft bominibua.-CIuoo vero cum
tus corum.<luod aliud quid eft yo dictu elTei t nudatue cft addidit fcrip
pue eorum^^Sem vero i iapbettang» tura in domo fua clcganta oftendit:
circiicifio n preputiu vel ficutalio mo g» a fuc camie gcntc i domcfticie fan
coe appcUat apfue indei t grccirfj uo guinie fui vticp iudeie fucrat cruccm
catiiiuftifiaiitccigmta quoquo nu^ moztccppaffurue.lDacpalTione cbri
dicate pzie qua fignificabatur paltio foria in fono tm voda reprobi an^
fti

faluatotie fumecce vcfl:imcntu3 pofu nunciant.non.n.y aniicilt itcUigut.


cnu fupra dozfa fua:T intrauerunt i^ fibi adt m itiozi boic bfit tam granoc
vfii operuerutnuditatcmpatris fui mffteriuj atcp bono:ant int" in codc
ncc vidcrDtqS mcreoo tqrerut.Ooio infirmii i ftultu dci:q: fo:tiu9 eft i fa
dam.n.mo in palTionc cbrifti^qd^ pientiue bominibus.lDuiue rd figu/
nobie factum cft bonozamue: 7 iude radlycbam epcne boc nunciauit
ozumfacinue aucrfamur. Dcftimcti» forie.Scm vcro i lapbet vt boc uela
faczamcntum^dozfum meo-'
fignificat rcntboccftbono:arent ingrclTi funt
ria prctaitorum:quia palTioc^ cbiifti boc eft interiue id egcrut.T^cc fcripm
co.f.ia^tcmpotcquo babitat iapbct rc fccrcta diumc idagam" vt pofTum'

in domibue fcm i malue fi-atcr in me aUue alio magie min' vc congruct


dio co:um tranfacta cclcbrat eccUiia: vcnitamcnfiderzccrtn tencntce rica
non adbuc profpcctat futuram. Sed fincaliqua prcfigurationc futuroru
malus fratcr in filio fuo id eft in opc^ gcftaat5pfcript3:nccpnifi adcbriftn
re fuo:pucr id cft fcruue cft: fratrum 1 ciufl cccUfiam quc ciuitae dci e ec «
bono:u:ciiadc)ccrcitationcm patien^ fe:enda:cuius ab initio gcncae buani
tic:vr3d|»fcaii f.iptcntic fcicntc: vtiit* non defuit prcdicatio quam per onia
malie boni.Sutit.n.tcfte apfo 4 cfri vidcm" implerubcncdictia igimr du'
ftuj annunciant non caftc:fed fiuc oc obuefilqsnoeatcpvnoinmcdio co''

cafionc inquit fiuc ucritatc cbrifhie a ruj matcdicto: deinccpe vfcp ad abra
nuncicmnin boc gandco fed i gaudc am de iuftorum aUquo:u5 qui pic dc-'
bo.Jpfc quippe plantauit vincam dc uj colercnt commcmo:ationc filitum
qua dicit propbcta.Dinea domini fa cp y
annos apUue miUc.Tlcc eoe dc
baotb domue ifrael cft.£t bibit dc vi fuiflccrcdiderun:fjfide8 cdmcmora
no ciu6:fiuc illc cali]c bic intclligamr ret nimie longuj ficreKt cffet hcc ma
dc quo dianpotcrtfe bibc calicc que^ gie bifto:ica diUgcntia
y prepbctica
rgo bibirur" fii:7 patcr (i ficri pot tta prouidcntia.^Ua itacp c):equitur Uttc
fcat a mc calijc iftc:quo fua fine dubio rarum facrarum fcripto: iftarum vd
fignificat paffionem:fiue quia vinum poti' p cu dei fp6:qujbu9 non foUim
frucme cft vincc:boc poriue illo figm' narretor prctcrita:verum et prcnunci
ficamm c(i:qp e% ipfa vinea boc eft cj: cnt'fumra:que tame pertinct ad ciui
gcncrc ifraclitarum carnc^ pro ncbia tatcm dci quia i dc bominibue qui ii
7 fanguincm vt pati polTa aflTiipfiCt funtciucedus quicquidbic dicitur
XVI

ad boc dintur vt tlU q: comparatioe nintucsTcalctb bccriuitae magna.


contraria vel p:ofu:i3t vel emicat.Tlo 3fte poro cbu9 pi gigatie ncmrotb:p
fancoiaquegeftanarrantur ali^dct mu9 noiatue cft in fvltje cbam: cuiue
fignificarc puranda funt:fcd^pter i\^ quincp filq iam fucrant computati et

h que aliquid fignificant etia^ ea q ni ncpoics duo.Sed iftum gigantcj aut


bil fignicant attepuntur.Solo.n.voe po(\ nepotc9 fuo9 natoe gcnuit: aut
retcrra profcidirunfcd vt boc ficri quoo cft crcdibiliue fcoifu^ dc illo^p
polTit etiaj cetcra aratri mcmbra fut tcr eiu9cminentiam fcriptura locuta
necc(Taria.£t foli nerui in citbara atj cft:quando i qde rcgnuj ciaQ cdmeo
buiufmodi vafia muficia aptator ad ratum cft:cuius initium erat ilb nobt
cantum:f5 ut aptari polTint infut i cc liflfimababflonciuitae^t que iujcta

teraincompaginibua 0!ganotu:que commcmo:ate funt fiue ciuitatce fiue

n peicutiuntur acancntibus^fedcacj rcgiones.Oiuoo veio dictum eft dc r


pcrculTarefonantbia conncctaniur: raillaidcftdctcrra fcnnaarque per
3ta in propbetica biftosia dicuntur 7 tincbat ad rcgnum ncbrotb :crinc af'
flliqua que nibil (i^nificmt fj (^bua fur 1 cdificalTc niniucm 7 aliae quas
fldbcrcant quc fignificant:? quodam contcjcuit riuitatce:longe poftea facti»

modo religentur. cft:quode^bac occafioc perftrinj:it:

propter nobilitatcm rcgni afl*frio:u:


bcgenerationibue triumfiUoruj quod mirabilitcr dilatauit ninus bcU
noe.c.iq. magnc
filiue codito: niniuce ciuitatis

cuius riuitatis nomcn cx illius nomie


g £ncratione9 crgo filiozu noe 5 dcriuatum eft:vt a nino niniue voca'
inccpe intucndc:? q6 de bie dt rctur.Snor aiit vndc aflficrq non fuit
cedu vidct';atte)ccdu e buic operi:quo in filijs cbam mcdq ftltj noc:fcd in ftU
tiuitansvtriufq? terrene.f.T celcftie 19 fcm reperitunqui fuit noe marim''
pcr tempora^curfua oridit''. £epte (i filiue.Unde apparct de progenic fem
flutcm commcmozari a minio filio 4 cj:o!toe fuifle qui poflea rcgnuj gigi
voat* eft iapbet:cwiu9 filq octo noia tis iUiue obtinerent;t indc pzoccdact
ri funr.nepotCB autcm feptcm de duo &tC0 aUae condcrcnt ciuitatee quaru;
bu9 filijs eiu9 trce cx vno:quatuo c)c pria eft a nino appeUata niniuc. "binc
flltero.fiunt itaqj omnce quideci. Ji rcditur ad aUiifiUum cbaj q vocaba
Iq aot cba boc eft mcdij filtj noe qua-' tur mcfrem:7 commcmo:antur quos
tuor: 1 ncpotce quincp cx vno eiue ft gcnuit non tanq' finguU boines:!*; na
lio:^nepotee duo cj: nepote vno:fit c tionce feptcm.£t dc fcjrta vclot dc fey
orum fumma vndcci. OLuib" cnomc to filio gcne cdmemotator criflTe quc
ratie rcdif tany ad caput:i oJXbue appcllatur pbiliftijm:vndc fiiitocto.
autcm gcnuit nemrotb:bic ccpit clTc 3nde ite:um ad cbanaan zditur i qiio
gigaefupcrterri.tJiccrat gigae vea mediue noc fiUos malcdict' c cbam:
to: contra dnm deoj.lbroptcr boc dt 1 quos geuit vnderim noiaf. bdnde
cunt ficut ncmrotb gigae venatoj co'' vf5 ad quoB fines puencrint c6mco:a
tra dnm. £t factum cft initium regni tis quibufdam ciuitatib" o:.31c p boc

ciu9babflon:oreg9rcbad ««cballne filqe ncpotibue computatis dc progc


tn tcrra fcnnaar.^c terra illa ertjt af^ nic cbam:trigintaunue geniti refcrun

(ar.i edificauit niniucj i iobotb dui^ comemo!a:c filios fcm ma-'


tur:reftat

tatcm:! calctb i dafem intcr medioj jcimifilQnocBd co^quippcgradatt


LIBER

gcncrattcnum iflarum petueit a mfnt ac pcz boc fiunt once progcniti de fcj
mo exoiu nanatlo. Sed vndc indpi viginti7fcptcm.3n fumma igitur om
iit comiozm filq (ey. h^ quiddi obf ncs progcniri de tribue filqe noc:id 1
curitatistquod e^rpofitioe illuftrandii quindecim dc iapbetrt trigintaunus
efl:quia i multu ad re^ pertinet quaj decbam:vigintifeptemde fcm:fiunt
rcquirimue.Sicenim lcgitur.£tfcm feptuaginta i tree. £>eindc fequitur
natus c(t:£t ipfi patri oium filiozu bc^ fcriprura diccne.lDi filg fem in tiibit
ber fratri iapbet maiou.O:do vbo;s bus fttis fecundum (inguas fuas:{re
cft.^ifcmnat^ebcbcnqui ft^p: cft gioib' fuis 1 in getib* fuie.^tecp 6 5i
oium filio^ fuom^.Scj ergo patriar b" be in^t trib" filio:;:. noe f m gcnera^
cba3 irclligi roluii oniu^ qui 6 Hirpe tioncs comj. 3lb bis difpcrfc funt in
eiu9 cjrom funt:quo9 cdmcmomtur'* fulc getiu f: tcrra p' diIuuiu.Un6 col
e:fiue fmt filtj fiue fint ncpotes i pio (igitur feptuagitatrcs vel porius q6
ncpotes:? deinccpB inde cf ozti. lion poftca dcmonftrabiiur fcptuagitadu''
fane iftuj bcbcr gcnuit fe^: fcd ab illo as gcntcs tiic fuiflTc^ri boice. nam i p
quinrus in progc(H'to:um fcric repcri U8 cum faiffcnt commcmorari filq i»

tur.Bc5 quippc intcr alioe filioB gm pbct:ita conclufum eft:e^ bis fcgrcga
it arf3j:at.31rf3j:at gcnuit cayna.iay te funt infule gcntium in terra fua:v^
nan gcnuit fala.Sala gcnuit bcber. nufquifq3 fecudum lingum fuam in i
Tlon itaqj fruftra ipfc primus c noia bubue fuis i in gcnribus fuie.^aj vc
tu3 in progcnic vcnictitc de ky.t pre^ ro in filqe cbam quoda loco ape:rius
latus cft ctiam filije ciJ fit quintus ne gcntcs c6mcmo:atc funt:ficut fupius
poG:nifi quia vcrum cfl q> traditur oftcndi.ZDcfracmgcnuitcos qoidi^
cx illo bebrcos cfl*e cognominaroe tl cuntur Iudi'n:7 codcj mooo cctere vf
q> bcbcraeo9:cum 1 alia polTit eflc o^ cp ad feprcm gcntce.^t cnumcraris 5
pinio:vt cx abraam tan§' abraci dicti nibuB poftca concludcns bi filq cbaj
eflc vidcantur.Scd nimiru^ boc vm inquit in tbub' fuie f^ linguas fuae:
cft q> cx bcber beberei appcllati funt: in rcgionibue fuis i in gcribus fuis.
acdeifide vna dcrracta lirrcra bcbrei; propterea ergo multojij filq non fiic
quaj lingua^ folue ifracl populue po comcmo:ari:quia in getibue altjs naf
tuit obtincrc:in quo dci ciuitae i i (i ccndo 9cccflc:ijt:ipfi ailt gentcs face:e
ctie pcrcgrinata c\i:iin omnibue fa^ ncquiuerunt.Tl3m que alia caufa cj;^

cramcnto adumbrara.^girur filq fej ririt:vtcufiI^iapbctocto enumeret':


priue fcpnominanturdcindc cjc vno ejc duobae eo:um rm filg nari comco
comm nati funt quatuoz ncpotce «': rantur:7 cu filq cbam quaruo: nom.t
itencp altcr filioruj fe^ genuit eiuQ ne nenturejctribuetantujqui narifunt
potcm.Srcpejrilloitidcm proncpos 2dgn'unmr:cum filg fej nomincffij:
natus eft atqj inde abnepoe quiebe duorum tm poftcritae attcptur.-^Tlu^
bcr.6cnHit autcm bcbcr duos filioe: quid cetcri fine filgs rcmanfcror.-' 3lb
quozum vnuj appellauit pbalecb:q6 fit boc aedcre. Scd gcntcs propter

intcrprctatur dioidenB.Dcindc fcrip-' quae commcmo:aridigni cflcntnon


tura fubiungcns rationeqj buiue no vricp fcccrunt:qui3 ficui nakebantar
minis rcddcne^quia in diebue inquit alge gcnribue addebantur.
eiu9 diuifa cft terra. "boc autcm quid
fit poft apparebit. Jlliue vero qui na £)e diuerfitate linguarum prCcipio
tudcflqcbebcrgeait duodcci filioe: t^ babflonis.c.iiq.
XVI

c Utn ergo m fuis Imgub iHe ge difpocbaturaltituooquc dicraeftvf


te8 faiffe referantur:rcdit tame qj in celu:fiue vniug turris cius quaj
ad iUud tpu9 rtarrario qn vm litigua prccipuam moUebanfinter aUas^fiue
omnium fuit:'z iri U e|:pom't quid iC omnium turrium que pcr numcrum
cidcritvf Ungua^t diuerfitae nafcet; fingularcm ita ftgnificate funt: vt dici
£t erat inquit ois terra labmm vnd: tur milieg i inielUguntur miUa miUu
1 ro)c vna oibua. £t factii eft ca mo^ vt rana i locufta.Sic enim appeUata
uerent ipfiab oziente:inucnerut capii cft maltitudo ranarum i locuftaruj:
in terra fennaant bitaueront ibi.£t in plagig quibug cgfptq percufTi fut
cli):itboprojnmofuo:vcnite faciam" pcrmof fcm.Oaid aut factura fucrat
latcrea t coquam" illos i<i,m. £t imi bumana i vana prcfumptio.^ 0.uc {i
funt illis lateres in lapide i bitumen cuiuflibct 1 quantiiUbct i celurrt adv
crat illia lutum.£t dipcrut venite edi^ fu9 deu altitudincm moUs cjctoUerct:
ficcmus nobifmctipfis ciuitate 7 tuui quanoo montca tranfccndcrct vniuci
cuiu9 caput cat v{o^ ad celum^i: fact» foB.(Q,uando fpaciii ncbuiofi aeris

m" nobis nomcn ari^ difpcrgamur i bui" cuadcrct/OLuid deicp nocet izo
faciem oie tcrre.£t defccndit domin'' quantacuncp vcl fpirituaU9 vcl copo^
ridcrc dmux&m % turrim qua edifica rarelario.<Cuta uczacp icelii via moU
ucrunt boinum.£t dijcit domin**
filg ter bumiUta9:furfu lcuis cojaddttj
dcu9:ecce gcnus vnum % labiam vnu noftrum:non ?tra ditm;ficut dictus e
omnium:t boc incboaucrunt facc;'r gigas i^c ucnator contra dominum.
unc non deficiant cj: illie omnia:quc^ <luod noti intcUigcntcs noiinuU'' am
conari fiierint faccre:venite i dcfcede biguo greco dcccpri funt vt non intp
tC9 confundamug ibi liuguam comm rcnturcontra dominum:fcd antc do
Vt non audiat vnufquifcp v>occ proji'' mtnum.£nanrium quippc i contra i
mi fui.£t difpcrfit eo9 domin" in fup ante ^iq^ni^ic&t.^X^ioc cnim Vcrbum cft
facicm omni9 rerre i cefTaucnit cdifi etiam in pfalmo^-z plo:cmu9 ante do
cantce ciuitatc i turrij. 'Propter boc minum qui kdi nos.£t boc vcrbum
gppcUatumcftnomeilliug confufio: efteriaminUbroiob:vbi fcriptiiein
qiibi confttdit dominu9 labium om foro:cm crupifti contradominti. Sic
nig tcrrc:7 in difperfit eoe domin" de ergo inteUigcndus cft gigas ifte vcna''

U9 fupcr faciem omni9 tcrre.3fta ciui to: cont:a dominum.Oi.uid aiit bic ^i
taa quc appcUata cft confufio:ipfa eft gnificatur boc nomine quod eft vena
babflon:caiu9 mirabilem conftrucri^ io::nifi animaUum tcrrigcna^ dcccp^
oncm gentium criam commcndat bif to::opprelToz: cytincto:.' £rigcbatcr
toiia.Babylon quippc intcrprctatur go cum fuis popufturrc^ f dfi; qua
confufio.CJndc colhgitur gigante iUii c impia fignificata fupcrbia. ZDcrito
ncbrotb fuilTc illiug condito:c3 qaoo autem malu9 punitur affecru9:criam
fuperiuB breuiter fucrat ttimacu:vbi cui non fucccdit cffcctu8.5cnus vcro
cum de illo fcriptura loqucrctur air. ipfum pcnequale fuit.^-QLuoniameim
3nitiu5 rcgnicius fuit bab>-lon:vt cu dominatio imperanris i Ungua cft:ibi
ciuitatum cctcrarum gcreret prindpa damnata cft fupcrbia: vt non intelUge
tum:ibi t^a tan^ iw mctropoU babi tur iubens bomini:qui noluit intcUi-'
taculum rcgni:cpui9 perfccta non fuc ge vtobcdiretdeoiuberi.Sic iUaco
rit v^o^ in tantd modum quantu^ fu-' fpirario dilToluta cft:cii quifqj ab co
perba cogitabatimpictas.Tlanimia qucm non intcUigcbat abiccdcrct:ncc
LIBER

(c nifi ei cu quo lo^ poto-ac aggkga^ mu8 coopcrarq.


reci p linguas diuife funt gcntes dif
perfec^ per tcrraeificut deo pUcuit 4 Cualis itelligcda fit locutto qu»
boc modis occultia nobifcp icomprc deus angelis loquitur.c.pt.
benfibilibus fecit.

p Otcrattilldquando facutec
i^e dercenfione domtni ad confiin bomo:d angclis intelligiquod
dendl lingua edificatiii turn.cv. dictum efl:faciamu9 bominem: quia
nondi;;itfaciam.Sed quia fcquitur
q UoD.n.fcrtptff c:i hkedit dns ad imaginem noflram^nefas cfl crco''
videreciuiutem? turrimqus readimaginem angelotum bomincj
cdificfiucrttnt filq boinum boc e fi
: fii factum: vt eandcm cfTe imaginem an^
Ig dei-.fed illa focietaa (ccanda boiej gelorum i dei.<6t idco rccte i((ic intei

viuens quam tcrrenam dicim' ciuita^ ligitur p(ura[ita6 trinitatia quid trin{
te n loco mouctur deus qui femper e tas:quid angdi trinitatis.Otue tame
rbi<p totU9:rcd defccndere ol cmn ali trinitas quia rnus dt dcus ctiam cuj
<|uid facit in tcrra : quoo preter v(i cum dipfTet fadamu8:'7 fccit iquic de
tatum naturc curfum mirabilitcr fac UB bomincm ad imginem dd:non di-'
tum prcfcntiam quodammo eiu3 ofi'' jrit feccrunt dq:aut ad imagincm dco
dat.Tlcc uidcndo difdt ad tpue q nn rum.^poterat i bic eadcm inteiligi r:(

^poteflaliquidignozarefedad ttp** nitfls tanq' pater dijccrii ad fiiium et


vidcre t cognofcere dicirar: quoo ui fpiritum fanctum: venite t ddccnden
dcri t coQnofci facit.Tlon fic crgo ui^ tes confundamu9 ibi iinguam eo^u^:
debatur illa duittiG quomo cam dnQ fi altquid cfTet quoo angelos probibe
vidcri fccit quando fibi qaantum dif'' ret inteUigi: quibus potius conuenit
pUccret oi;dit. O.U3mui8 polTit intcl venirc ad dcum motibus fanais^boc
ligi dcu8 ad iUam ciuiiatcm ddcedif efl cogitationtbus pi|3:quibus ab cis
re:quia defcendcrunt angdi cius in 4 confuTitur incommutabiiia veritas tai

bu0 babitat:vt quoD adiunctum efl q' Iqc ctcrn3:in ilia cozum curia fuper
1 dijcir dominas dcDS ccce gcnue vno na.*n^ cnim (ibi ipfi (ant vcritae^fj
1 labiu vno 6ia i cetera:ac ddndc ad creatricis partidpcs veritati6:ad iUaj
ditum vcnite n defccndcntcs confcda mouentur tang» ad fontcm vitc: vt y
mu6 ibi linguam co:u5 rccapitulatio non babent ej: fdpfis capiant q: ipfa:
fit demonftrans qucmadmodum fac 'Xidcoc9:u5flabi(iseflifle mot^quo
tum fitquoo diccum fucrat: defcedit vcniunt qui non zecedunt.Tlcc fic io4
dominus. Si cnim iam defccndcrat; tur angclis dcus quomodo nos inui-'
qutdfibi vult venitc i dcfcendcntcs ccm loquimur nobie: vcl idco vel agc
confundamus ibilinguam co:um:qd lis: vc( ipfi angcli nobis^fiue pcr iUos
tntclligfturangelisdictum: nifi quia dcns nobi8:fcd incffabiii fuo modo:
pcr angclos defcendcbat qui in angcf nobis autcm boc idicatur noflro mo
dcfcendcntibu3erat.'£tbcnenon ait do.i>d quippc fubiimio: ante fuum
mite 1 defccndcntcs confunditc: fcd factum(ocutio:ipfius fui factieftim
confiindamus ibi linguam comm of^' mutabius ratio:qtte non babet foni»
tendens ita fe operari per miniflros ftrcpcnrcm atq^ tranfcunfem:fed vitn
fuo6:vt fint ctiam ipfi cooperatotcs fempitcrne manentcm i tcmpotaiiter
deificutapof^olus dicir:dcicnim fu^ opcrantcm, Siiter loquitur angeiis
XVI

fflnct{e:nob{9 autcm alitcr bnge pofi ra:fed fola commijrtionc maris 7 fcic

tia.Oiiido adtecnosaUquidtaUb propaganf^ficutlupitbuiufmodi cc


Cttriois intcrioubus aurib" capimoa: tcra:quomooo pofi diluuium quo ea
angclia propinquani^.Tlo itacp mibi que in arca non crat cuncta dcleta ft:

alTiduc rcddcnda c ro in
boc opcrc de etiam in infulis cfTc potucrinnfi repa
locutiomb" dci.3lut.n.^crtta8 incom rata non funt nifi ej: bis quo2U5 gcnc
mutabili per fcipfl irtcffabilitcr locft': ra in vtrocp fcjcu arca fcruauit. "Pof''
ronalie crcatarc mcntibueiaut p mu funt quidem crcdi ad infulas natado
tabilcm crcaturam loquituirfiue fpua tranfifTc:fcd projrimas. Suntautcm
libus imaginibus noflro fpirimi:fiue queda ta longc pofire a cotincntib' i''
co^>otalibu9 vocibus corpozis fefui. ri9:vt ad ea9 nira vidcatur natare po
3llad fanc quoo dictum efl t nunc n tuifTebcfliarii.<luoo fi bomics eas
dcficicnt q: illie omnia que conati fue captas fccd aduejrcmt:! eo mo vbi bi
rint faccre:non dictum cft confirman^ tabant carum gcnera inftituerunt:ve''
do:fed tan^ interroganoo ficut folet nandi fludio fieri potuifTe incredibilc
a comminantibus did: qacmadmo non efl.-Quamuis iufTu dci fiuc pmif
dumaitquidam.Tlo arma qrpedict fu:ctiam opcrc angclorum ncgandoj
kqnHiBic czgo accipt
totac^ OC rrbe non fit potoifTc tranffcrri.Si vero qc
endum eH tmap di)Ccrit.Tlonnc oia de tcrra cjrojte funt:fecundum oagincm
ficient cj: illiarquc conati fucrint hcci primam quando dijrit dcu9 p:oducat
Scd fi ita dicatm:non qrpmit commi tcrra animam uiuam multo clarius
nantem.Uerum proptcr tardiufcros apparet:non tam rcparandotum aia^
eddidimue particulam id cft nc: x>t di lium caufa:^' fignifiicandarum varia^
ceremua nonnequoniam roccm pro rum gcntium propter ccckfie facram
nundatis fcrtbcre non poflum^pne tum in a:ca fuilTcomnia gcnera:fi i in
non:t^ ni nifi fcribcre foIcmu8.£t il fulis quo tranfite non pofTcnt multa
lis igimr tnbus bominib" noc filqs: aialia terra produ^it.
fcptuagitatrea vcl potius vt ro decla^
ramra cfl feptuagitadue gcntea^toti'' 3lnc)C|»pagineadavcl filio^tnoe
dccp lingue per tcrras clTc ccpcrunt: qucdam gcncra boinum monflruofa
quecrefceoo i infulae iplcucrut.3luc prodierit.c.vig.
tus c(t aut numerus gcntium multo
ampliits 5" linguarum.Tlam i in afu q Ucritur et vt:o q: filqs noc^vf
ca barbaras gcntes in rna lingua plu potius et illo vno bominc vn6
rima8nouimu9.£tbominc9 quidc^ ct ipfi cjititcrat propagata cfTc creden
mulriplicato gcncrc bumano ad infu dumfitqucdamonffruofa boinogc
las inbabiradas nautgio tranfirc po ncra qoc gentiu^ nanat bifloria:ficut
tui(Tcqui8ambigat:r perbibcntur quidam Vnum babe ocu
lum in fronte media:quibufdaplatas
3ln oc beflia;^ gcn" et !cmotifTime verfas cfTc pofl crura: quibufdaj vtri
a terris ifule q: co ndcro accepcrut:^ ufc^ fcjcus cfTc namra^:-! dgctcra ma^
iarcadiluuq ivndatioe^uat^e.c.vg. mam virilem finiflram muliebrem vi
cibufcp alrcmig cocundo t gignerc et
f £dqoeflio6oigencrebc(Ka;j parcrc:algs oza no elTe:cofcp p nares
e:quc (ub cura bominum non tantummodo fufccpto 7 emiffo bali^
funt:urficuti rane non (\akm'cf ter^ tii oiacre.3!Iio6 flatura cfTc cubitalcs
UBER

quoe pygmcos a cubita grect vocat: iuflcnemo pprebcndit.2(pud bfppo


alibiquiqucncd concipac fcminas:? nemnatus ch bomo quafi lunatas
octauutn a natiuitate annum non cp^ babensplantasitineisbinos tanta
ccde.3te fcrdt clTc gete vbi fingfa cru^ modo digitos fircs i man''. Si aliq
ra in pedibus biit:nec poplite flcctut: gcns talis cfTct:iUi curiofc atq^ mira"
1 funt mirabilis celeritatieiquoe fcio bili addcretttr biflorie.Tlum igitur i(
pocbs rocant:q7 per el^ii in ira iaceu'' tum proptcr bcc ncgabimus c^ vno
tc9 refupini tibza fe pedu|)tcgat:quor illo qui pnmus creatus e cfTc ^paga

d.^m fine ccruice oculos b:c in bueris tfi.'2ndrogyni quos etbermapbro^


1 ccreia bominum vfquafi bominuj ditos nuncupanng^uis admodnrari
gcncra q i maritia platca cartbaginis rmt:difficilcefttnvt tpibus dcfint:in
mufiuopictafuntc^ libris dcpropta quibus fic vtcrcp fc^us apparenvtejc
vclntcuriofiozis bil^o:ic. <luid dica quo potius dcbcant accipcre nomcn i
6 c]fnoccpbali6:quorncaniHa capita certum fit.2l meliore tit boc e a maf-'
au^ ipfc larrat" magis beftias q> if>6i^ culino vt appellarentur loquendi con
nc9 pficctVSed qm gcnera boinum q fuetudo prcualuir.Tlam nemo vn^
dicuntu: c(Tc:cflc czcdc ri e nccclTc.Uc androgynas t bermopbroditas nui»
rum qusfquis pfpiam nafcitur bomo cupauit.2lnteflnnosaliquotnia ccr^
id e animal rdnale a moztale^qualibj tc memoria in orietc duplcj: nat" c fu
noftriB inuUtatam kndbue gerat cor pcrioribas membri8:iferio:ibo8 Um''
poiis fo:mam fcu colo:c:fiuc motuj: pleic.Tla duo czit capita:duo pcctots
fmc fdn» fiuc qualibet vim: qualibei; qUatuo: manus:venter autem vnus
parte:qualibct qualitatc naturc:e^ il" 7 pcdcd duo ficut vni bomini: i tan^
[o protoplauflo vno o:igincm duccrc diu ui;:it ut multos ad cnm vidcnduj
nullue hddium dubitaucrit.2tppa:ec fama contriihcret.0.ni6 mt oce com
tain quid in pfib" natura obtinuerit: memo:a:c pofTit bitanos fctus longe
7 quid fit ipfa raritatc mi^abile.-Oiua difTimiles i^is ej: quibus cos natos ef
lisautcm rd rcdditur 6 monftruofis fe ccrtifTimu e/Sicut ergo bcc q: illo
apud noe bominti partubue: taX dc vno negari non poffunt originem du
monftruofie quibufda gctibue rcddi cere:ifa qucctiqj gcntco in diacrdtati''

potcft. t>eu9.n.crcato comnium:qui bus cozporil ab ufttato naturc curfu


vbi 1 quando crcari quid opo:teat uf qucm prce 7 prope dc9 tcnet velut q:
opoztucrit ipfc nouit:fcicn9 vniucrfi'' orbitafTc traduntu::fi diffinitione illa
tatis pulcbritudinem:quarum partiii includuntur vt rdnalia aialia ftnt a^
rclfjmtlitudinevcl diucrfttate contc^ moz:alia:ab codcm ipfo vno prio pfc
pt.Scd qui totum infpicere nd pet: omnium flirpcm trabcre confitedo e:
tang'dcfo:mitatc partis offcnditur: fi tamcn vcra funt quc de illarum na

quoniam cui congruat i quo rcfcrac' tionum varictate n tanta inter fc itcp
igno:at.TMuribu8 q quinis digitis t nobifcum diuerfitatc traduntur.Tlaj
manibus 7 pedibus nafci bdines no'' 7 ftmjag 7cercepeticos t fpbtgas: (i
uimus:? bcc lcuio: c(l ^ illa diflitia: ncfcircm' ii boies cfTc fcd bcf^ :pof
f5 tii abfit vt quis ita dcfipiat:vt e^iftt (ent illi 6 fua cmiofitate gKa
bilto:ia'

mct in numcro bnano:um digito:um bdinu aliquas nobis


tes:velut getcs

crraiTe crcato^cm^g^uis ncfcicns cur impunita vanitatc mcntiri.Sed (i bo


boc fcccrit.3ta «rfi mato: diucrfitas o mincsfantdcquibus iUamira con^
riatur:fcit ilU quid cgeritcuius op» fcriptafunt:quid fi ^pfca de^voluit
XVI

eaam nonnnUaB gcntcs iti crmcne boie gen" mftitucict'bum8nu5.<lu3^


in bie monftris que apucl nos patrt proptcrinterilloatunc boiniipopu''
cybomimbus narricios fapicntiam b9:qui pcrfcptuagitaduae getcs t to
qua namra fingit bumani vclut artc tidem linguaa coUigutTuiflTe diuifi:q
cuiufpia minu3 perfecti opifids puta ramu9 fi pofTumua inucnirc illam in
rcmus erraflTcmon itacp nobis videri terri9 peregrinantem ciuiiatcm dei q
05 abfurdumrvtqueadmodcm in fin ufcp ad diluuium arcacp pcrducta e:
gulia quibufcp gentibue quedim mo atcp in filqs noe per eozum bcncdicti^
ftra fint bominum:ita in vniucrfo gc^ onc9 pcrfeueraflfe monftratur: mape
nerc bumano qucdam monftra fint in majcimo qui cft appellatue fcm:qti
gcntium.<lu3propter vt iftam qucf'' <Jde iapbet ita bcncdictus cfl vt i eiuf'
tionempcdetcntimcautcc^ concluda dcmflisfoidomibus babitaret.
aut illa autalia quc dc quibufdam ge
tibusfcriptafuntomnino nullafiit: ibe gcnerationc fc5 in cuius^gcnie
aut (i funt bominee non funt: aut ejc tcnden9 ad abraam ciuitatis dci odo
adam funt fi bominea funt. dirigitur.cf.

3ln ffcKoie pte irc q mc bitatioi p t £ncnda eft ig? fcriee generatio^
Raria e Itipodas bk crcdeda (iuAj:, nij ab ipfo ky.vt ipfa ofidat p"
diluuium duitate dd:ficut cam fcrics

q Uod vero 1 atipodaa ee fabu^ gcncrationii ab illoqui cappellatus


laf.i.botes a cotraria partc fre fetb oridebat antc diluuium.propte:
vbifolojiturqii occidit nobieiaducr boc ergo fcriptura diuina cum trcna
fa pcdib" noftrie calcarc pertigia:nul^ ciuitatem in babylonc boc e pMioc
i

la rationc crcdcndum e.Tlccp boc vl^ cflTe monflraflret:ad patriaecbam fem


h biftozica cognitioc didiaflc fe affir-' rccapirulando zcuertitur:-! o:ditur iii
manr.f^ quafi rdcinanda coniectat:eo gencrationcs vfcp ad ab:aam comme
cp intra conuqra ccli terra fufpefa fit: rato etiam numcro annozum: quato
cundecp locum mundus beat 7 ifim» quifc^ ad banc fcricm pcrtincntem fi-'

1 mcdium^TCjcbocopinanturaltera lium gcnuiffet:quacocp vijciflTct. Ubi


tcrrcparteque infracft babitationc certe agnofccndum cft quod ante pro
bominum carere non pofle. Tlcc atte miferam:ut appareat quare fit dictu^
dunt ctiam fi figura conglobata 1 ro dc filgs bcbcr nomcm illius pbalecb:
tunda mundue cflc credatur:fiue ali^ quia in dicbus cius diuifa cfl tcrra.

quaronemonftreturnon tamcneflTc -Ouid cnim aliud intelligendum efl i-"


confcqttcnsVtctiamcjrilla partc ab ram cflTe diuifam^nifi diactdtitcm lin
aquarum con^cric nuda fit tcrra. t>c guarum.^ OmilVis igitur cctcris filgs

inde ctiam fi nuda (iv.ncap boc ftatim fcm ad banc rcm non pcrtincntibus:
neaf(c cfCc vt bomtce babcat qm nul illi conncctuntur in o:dine gcncratio^
lo modo fcriptura ifta mcntitu: q na: num:pcr quos pofl*it ad abraam pcf
ratie prctcriiis facit fidcm:eo qd ciu9 illi coilncctcbantur an di
ucniri:ficut
prcdictacomplcntur.Tlimifq? abfur luuium per quos pcruenitur adnoe:
dum cfl vt dicatur aliquoe bomines gcncrationibos que propagatc funt
c]c bac in illam partem occani imenfi^ ex illo adaj filio qui appdlat" e fetb.
tatc traiccta:nauigare ac pczucniie po Bic crgo incipit generationum ifla ?
miflrenctiamiUtcq:vno illo primo tqrtio.^tbcgcncrattoncsfem. Scm
LIBER

filius noe cmtflm annoratn crat cum ginta 1 gcnuit abram:que poflca no^
genuit arfaj:at feaido anno poft dilo'' minauit de" mutato vocabulo abr»''
uium.£c uijcii fcm poftq' gcnuit arfa am.fiunt icacp anni a dilunio vf^ ad
)rat quingcnroB anno3,'r gcnuit filios abraam miile fcptuaginta t duo fecdi
1 filia9:T mo2tuu9 cii.Qic Cjccquitur dum vulgatam cdicioncm:boc cfi vni
cctcroe-.diccno quoto quifcp anno vi-' pretum feptuaginta duojum. 3u bc^
tc fue filium ijcnucrit ad iftum gcncja breis autem codicibue longc paudo
tionum o:dinc ptinete:qui pertcndit ree annoe pcrbibcnt inucmri:dcqui^
ad abraam:i quot annoa poftmodo busrationcmautnulla^ autdtfficilli
vijccritantimans ciifilio8 filiafc^ gea mam reddunt cum crgo qucrimue in
tfic:vt intelligamus vnde potuerit po illis fcptuagintaduabus gcntibus ci^

puli acrcfcere:nc in paucio qui cdmc^ uicatcm dei:non polTumus affirmare


mozantur bominibus occupati puai tcmpore quo erat illie labium V''
illo

lucnbcfitcmue vndetania fpacia ler num:id eft loqucla vn3:tunc iaj gcrt*
raium atcp regnoiu^ rcplcri potucrit bumanumalicnatujfiuinc acultuvl
dcgcncrcfcm:marimcproptcr alTyri dci:ita vt in folis idis gcncrarionib"

o:um rcgnum: vnde ninue illc o:icnta picrae vera rcmanercr:que dcfccndiit
lium dominato: vfcpquaq^ populo:j2. dc fcminc fem pcr arfajrat: t tendunt
ingcnti p:ofpcritarc zcgnauit a latilTi ad abraaj. Scd ab illa fupcrbia edili
mumac fundarifTimum rcgnumqo cande turria vfcp ad ccluj^qua impia
diuturno rcmpo:c duccrctur fuia po'' fignificatur clatio:tcrrcna apparuit ci

prop.igauir.Scd nos ne diuti'


ftcrie uitas:boc cft focictas impiorn. Utra
quam opus e immoicrcmurno quot ttac^ ante noc fucrit an latucrit: an
annoe qu:fq3 in ifta gcncrationum (c potiue vtraq3 pcrmanfcrit:pia.f.i du
ric vi;ccrir:fcd quoro anno vite fuegc obue fil^e noc qui bcncdicti funt co^
nucritfiliumbocoidinc mcmoiaduj ranc0 poftcris: impia vero in eo qut
tantummodo ponimu9:utetnume;t malediciT c arcp eius progcnic:vbi c
annorum a tranfacto diluuio vfqs ad tiam cj:o:tus cft gigas vcnato: cdtra

abraam colligamue:'? prcter illa in 4 dominum: non eft diiudicatio facilis,


bu9 cogit ncccffitae immo2ari:brcuif fortaffis cnim quod profccto cftcrC
alia curfinq3 tangamue.Sccundo i%i dibilius:? in filijs duorum illo^ tani
anno poft diluuium fcm cum cflct ce-' tunc anrcquam babylonia ccpilTet
niannoe gcnuit arfa)car.3rfapat au inftirui:fucrunt conrcmptozea dci:'j; i

tem cum cflct ccntum tngintaciuincp fitijs cbam cultotce dci:vtrunc^ tamc
anno^umgcnuitcbaynl. ^Huicii cet bominom gcnue tcme nung' dcfuif''
centum rrigira ano?t gcnuit fala."p>oi fe crcdcndum c(\.Qi quidcm T quan

ro et ipe fala totidem annoK erat qfi do dictum eft omnce dccUnaucrui fif
gcuitbebcr.£cntum vero t triginta inntilce facii funr:n6 cft qui faciat bo

1 quatuo: a^cbit annos beber cii gc num non cft ufcp ad vnum:in vtrocp
nuir pbalccb:in cuius dicbua diuifa c pfalmo vbi bcc verba funt:T bcc icg»
tcrra.3pfe autcm pbalccb uit:it ccnt» tunnonnc cognofcent omnes qui opc
iriginta anos t genuit zagau:? :agatt rantur iniquir3tcm:dcuo:anr plebcm
centu 1 frigintaduo9:T gcnuit ferucb meam ficut cfcam panie.^crat crgo cti
7 ferucb ccntum 7 trigmta:-! gcnuit amtuncpopulus dci:vndc illudq6
nacborT nacbo: feptuagintanoucm dictum cft: non cft qui faciar bonum
t gcnmt tbazam.Xbara autc^ fcptU'' non cft vfqj ad vnum:de filije boinuj
XVI

dicmm dinode filqa dei, Tlam prc^ tiusdebaitappcllarilingua illa quc


minam eflrdeus de celo profpepic fa fuit omnibus ante communis.Scd i
per filioa bominum: vt videret (i eft i^ telligcndum cft ipfum bebcr propter
tcUigerts aut rcquirens deum.2lc dei ca tale nomcn impofoifTc filio (ao.vt^
de illa fubidcta:quc omned filios bo uocaretur pbalccb quod inrcrpretat'
minu5.i.ad ciuitatem pertitietcs que diaifio:quia tunc d natus cftquando
uiuitfccundum bomincj t nort kcan per linguas tcrra diuifa cft id cftjipfo
do den5:reprobo8 ee demoflrant. tempore:vt boc fit quod dictum e.3n
dicbus eius diuifa tcrra cft.Tlam ni(i
<15 ea primit* lingua i ufu boinii adbuc bcbcr t>iuerct;quando lingua^
fueritrqpofteabebrea ab bcbernoie :non c)c cius
rum facta eft mulf ituoo
nuncupata e:r i cai" familia remafit nominenomcnaccipcrct lingoa que
cudiuerfitaseet facta lingua^.c.^i. apud illum potuit pcrmancrc. £t io
crededa c ipa fuifTc p:ia comuis: quo
q Uamobrem fic lingua rna cuj niam dc pcna venit illa multiplicatio
cetoiiiinoniofilq peftiletie de^ matitioc^ linguarum:! rtique prctez
fuerunt.nam ante diluuiii vm erat U^ bancpcnamdTcdebuit populus dci
gua:i: tamen omncs pretcr vnaj noe Tlec frOftra linguam iftam boc e qua
iuiUdomudclcri diluuio mcrucnit: tenoit abraam. Tlcc in omncs filios
ita quando mcrito elatiozis ipictatis tranfmittcrc potuit:fcd in eos tantuj
gentes linguarum diucrfitate punite qui propagati pcr iacob 1 infigniue
atcp diuife funt:i: ciuitas impiotum at5 emincntius in dd populum coalef
confufionis nomen sMcpit: boc e ap'' antCB dci tcftamcnta 1 ftirpcm cbrif-'

pellataeft babflon:non defuit oom" tibabere potucrunt.Tlcc beba ipfee^


bcber vbi ea que antea omnium fuit sndc? lingoam in rniucrfam progcni
lingua remanct. Unde ficut fupra me cmfuamrcfudit:fed incam tantum
moaui ca cepiflet cnumcrari filq fej: perducuntur ad
cttius gencrationcs
qui finguli getes fingulas proctea:ut abraam.Ouaproptcr ctiam (i no eui
primus commemotaf beber:cum fit denter ocpzcfTom eft;fuifTe aliquod pi
abnepos ipfius boc c(l ab illo quint** um gcnus bominum quando ab ini''
inueniatur epttus.O,uia crgo i eius ptjs babf lonia codcbarur:ncc ad boc
familia rcmanfit bcc lingua:diuifi0 p valuit bec obfcuritas^vt qrcntis frau
slias linguas ccteris gcntibus:queli'' daretar:fcd potius vt cjccrcetur inten
gua prius bumano gcncri non imme tio.£um cnim legitur vnam fuifTc lin
rito crcditur fuiflTc communi9:t'dco 6 guam primitus omnium:-! antc onc8
inccps bebrea eft nancupata. Xunc e filios lcm commendatur bcber q-uis
nim opuB crat cam diftingui ab alqs ab illo quintus oriatur:7 bcbrca vo''

linguis nomine proprio: ficut alic qj catur Iingua:qua5 patriarcbaru^ tp


vocatefutnominibus proprijs.-Qua pbctaru nonfola i fermonibus fuis:

do autem erat vna:nibil aliud 7 bna rerum etiam in littcris facris cufto
na ligdia vd bumana locutio vocabi diuitauctozitas. "profectoitac^ cum
lurquafolavniucrfumgcnus bomi queritur in diuifionc linguarum vbi
num loquebatur. Oiperitaliquis.Si lingua illa rcmancre potucrit que fu
in dicbus pbalecb ftlij beber diuifa e it ante communis^que fine (illa dubi^
tetrapcrlingua8:ideft bomiuesqu^ tationcubircmanfitnon ibifuit illa

tunc erant ia urrrxf eius nomie po^ pcn.Tque factacftrautationeligua;^:


LIBER

quid aliud occixnit nifi 'j' in buiufmo lcpntur.^lltoqain duodcdm ftl^ iec
dtgenrercmanritacuiua noie nome tanquieratfiUuealiuo bcbcr frater
acccpit 1 boc iuftitie gcntia buiua no pbalecb quomodo potucrunt ia gen^
paruum apparuilTc veiligium: q> cuj tcs facere fi poft pbalecb fratrcm fuu
alic gcntce plectercntuz mutaticne lin iecta nat" e:fic poft cii comcmozat' c:

guaromradiftam non pcrucnit talc qn quidcm tpe quo nat'' e pbakcb di


fupplicium.-^Scd fi adbuc illud mouj uifacfttcrra:"p)roiri inrclligcndu^ eft

quomodo potucrut fingulas gcntcs prio:em quidem pbalccb noiattt (ed


facc pomilTc bebe: i fili" ei" pbalecb: longe poft ficm fuum icctan fuilTe na'
fi vrta lingua permanfit abob" t ccrre tum:cuiu6 icctan duodccim fdq tam
vna eft bebrea gens e^ bcbcr ^paga^ grandes iam familiae babercnt:vti
ta vfj ad abram:^ pci- cum dcinceps linguas proprias diuidi polTcnt.Sic
donec magn" ficret ppfe ifracl. Q.uo cnimpotuitpriozcommcmotari qui
modo igitur omnce filq quicomcmo cratetatcpoftcrio::qucadmodu pns
rati funt trium filiomm noe fecerunt commemozati funt cj:trib" filgs noe

fingulae gerce: fi bcbcr i pbalccb Un procreati filq iapbct qui crat minim"
guba non fcccrunt.^Tlimiru illud ell eozum:deindc filij cbam qui crat me^
probabili'' quod gigas illc ncmrotb diusrpoftrcmo filq cbam cj erat mcdi
fcccrit ctiam gentcm fuam:fcd propf U9:poftremo fcm qni crar prim"
filq

ejrccllcntiam dominationie 7 copozie t ma):imu9.3llarum autcm gcntium


feorfum cmincntius noiat" cft: vtmft vocabula partun m^fcrur.ita vt bc
ncatnumcruB fcptuagintaduaruj ge^' die appareat vii fucrit dcriuata:fict»t

tium at5 linguarum.lSbalccb autcm ej; affur afTyr^:^ cj: bebcr bcbrei:par
proptcrca comcmorat" e;non cp getcj lim tpig vctuftate mutata funt ita vt

feccrir.na cadcm ipfa eft cius gene be vCjc bominc9 doctiffimi atiquift^imaa
brca cadcqj lingua:fcd propter ipua biftoziae pcrfcrutantee:nec oium fed
infigne q? in diebue ciue tcrra diuifa aliquantarii cjc iftis ozigincs gcntium
moue noe o^^quomooo potu-'
e.Tlcc potucrint rcperire.Tla
g^cj: friio cbaj

critgigaenemrotbad lUud tcmpus qui vocabatur mcfrem pbibcnt'cgyp


cutiQ occurrere :quo babylon condi^ tij ejrozti nulla bic rcfonat ozigo voca
ta e:T confofio facta Imguarum: atcp buli:ficut ncc ctbiopii qui diciifad cti
Ocbacdiuiriogcntium.Tlon cnimqi filmm cbam pcrtincrc:q cbue appel'
bcbcr fcjct' cd: a noc:illc autc^ quajt'': latus c.£t (i oia confidcret':plura mu
idcononpotucruntadidcm tcmpus tata q- mancnria noia apparcnt.
conucnircviucndo.^boc cnimconti''
gitcumplus viucrcnt vbi pautiozcs £>e articfo tpis iabraa:a q fce fuc
fijt gcncratiocB^min" vbi pfce^aut fcii cdTionis nou" ozoo cdtcpt.c.^g.
ue nati cfTcnt vbi pauciozcs: matun"
vbi pfcg.Sanc intelligcndum e:quan n Unc iam videam' ^curfum ci''
do rcrra diuifa cft non foluj ia natoa uiratis dci etab illo azricfo rpia
fuiflc cctcros filios filiomm noe:4 co 4 fact" c in pze abraam: vii incipit efTe
memo:at'p2cs gcntiuj^fcd ctiam eius noticia cius euidcnriom vbi clarioza
ctatis futffc:vi la vniuerfi failias ba^ lcguntur promiffa diuina: que nunc t
bcrcnt fua8:quc digne fiiilTcnt noib** cbrifto vidcmus impleri. Sicutergo
gcntiuj vri nequag» putandu qp co fue fcriptura fancta mdicante didicimus:

rint o:dine geniri quo commcmojati in rcgione cbaldco;^ natus e abraam


XVI

qttctcrraadrcgnum pcrtmebataflV^ d £indc narratur qucmadmodu


rio^. 3lpud cbaldcoa a«t iam et mnc tbaic cii fuie regionc rcliqucrit
fttpcrftiriottca ipic preualebant:quetn cbaldo:p: i vcnerit i incfopotamia i
admodu pcr cctcras gcnrcs. Utta ig! bttauit in cbarra.Xacctur autcm dc
ibarc domuG erat de qua uat* e abra vno filio ciue qui vocabatur nacboz;
am i qua vnius vcri dd cnlC: i quan lang' cum non du^crit fccum, Tla ita.
to crcdibile e in qua ia fola ct bebrea Tlarratur.£t fumpfit tbarc abram fi

lingua rcmanrcrarrg^uis i ipfe fic iaj lium fuu5 1 loth filiu ara filq fui:i fa'
mamfcftioi dei populue in cgTfpto:ita rai nurum fuam vjrozcm abram fil^

i mcfopotamia feruiflc dqs alicnis ie fui: 7 du)cit iUo9 dc rcgione cbaldco^


fu naue narrantc rcfcrturicctcris cyip rum vriretin tcrraitt cbanaan:^ vcit
gcnic ilUus bcbcr in linguaa paulatij incbarram i babitauit ibi.Tlufi}' bic
alias 1 in nationes aliae poflerts dc^ nominatus e nacboz:-!: vpz eiua mcl
flucntibus. f>roindc ficutpcr aquap cba.Sed inuenimue poftca cum fer-'
diluuiu^ vm oorrC noc rcmmf^at ad uum fuum mirrcrcr abraa^ ad accipi
rcpjrandu gcnue bumanum:fic in di enda^ vj:o:c ftlio fiio ifaac^ica fcziptii.
lauio mulrap fupcrfiitionum p vniv^ £r 3cccpit pua dcce camdoe d csmc
fum mundum vna rcmanfcrat dom* liedomini fui:7 6 omnibue bonie do
rbazc in qua cuftodita e plantatib ciai mini fui fccu:t cpir^ce profcctus efl
tatie dei. !>cic^ ficut illic cnumeratis in mcfopotamiaj ciuitatcjnacbor.Jf
fupra gcncrarionib" ab adam u(op ad to 1 ati^e facrc buiue biftozie tcftimo^

noc fimul cum annomm numcrie: nqe oflcndirur cria; nacboi ft-atcr a^

1 expofita diluuq caufa: priufq? dcus braccyifledercgione cbaldcoziij: (c


inctpcrct dc arca fabzicanda loqui ad defcp conftituilTc in mefopotamia vbt
noc D::bc aut generationce noc:ita et cu patrc fuo babitaucrat abraaj.iur
bfc enumeratia gcncrationtbua ab il^ crgo eit fcriptura ii comcozauit quan
lo qui eft appellarus fcm ftlio noc vf^ docjcgcntecbaldcozuj ciXy fuiepro''
ad abraant:dcindc infignie arriculus fccrua cfl rbarc: i bjbitauit in mcfo-'
fimilitcr ponitur vt dicarur: bc fiit gc potamia:vbi non folu abra filiue ei":

ncrarionce rbarc rbarc gcnuir sbram vcru5 criaj fara nurue cins i lorb nc
1 nachoi i aram^t a:am genuit lorb. poeciuecomcmozanrunq' cosdujcc
£t itiojtuus cft aram co:am cbarcpa rir fccu^iCur puramue: nifi fottc g? a

trc fuo in tcrra in qua natus in rcgioe patcrna i fratcrna pietatc defiucrat i
cbaIdco!um.£t fumpfcrunt abram r fupcrflirioni adbcfcrat cbaldcoru5:ct
nacboz fibi vpzc9:nomcn mulicria a poftea ir.de fiuc pcnitedo fiuc pcrfecu
abra farai:-? nomcn mulicrie nacbor rioncj paflue g? fufpcct" babcrcrur:^
melcba filia aram.^fte ara p: mclcbc ipfc cmigrauit/3n libro cnim. qui ifczi

fuit^ipatcricfcbc^quc icfcba crcdit" bitur iudirb cum qucrcrct bolopbcr-'


ipfa eflc criam fara vjcor abrac. nc9 boftie ifracliraru^^qucns illa gcs
(.ffct vtru5 aducrfus ca^ bcllandu^ fu
'Oloc ro fccilTe vidcat' vt in trafmi'' iflet:fic ei rcfpondit acbio: duy: zw.ov
grarione tbare qua cbaldcoe defcrea taru5.2ludiat dominue noftcr vcrbit
i mcfopotamia tranfiuit nulla filq cC etrorepucrifui^Trcfcram tibiverita
nacboz facta fit mentio.c.pg. tem de populo qui babitat iuj;ta mo
tana bac:7noft e^ibitmcndacium dt
oic fcrui tui.lDec enim piogcnica ppr»
LIBER

eft cbaldeo^tt antra bitaumit mefo precepta dd epmt de chmax,p^.


potamta:quui noluerunt fequi deos
patrd fuo» qui fuerut in terra cbal6 q Uodvocomeotatamottctfoa''
ota glo:iofi:fed dcclinaueriJt de uia dan lcgimr n dt
re piis abraa:
paretu fuom i adozauerunt deu; celi jtit drt8 ad abram.£^ de terra roa a
que^cognoueruntt proiecerunt eos de cognatione ma i domo pzie mi:et
a facie dcomm fuom:T fugerunt imc cetera.non q: boc fcquimr in fcrmoe
fopotamia; n babitauerunt ibi die9 libri:boc etiam in rerum geftarum te
multo8.)t>i;citc^ illis deus eozu; vt qc pore fequi ejciftimadit e. £rit qmppe
ircnt de babitatione fua:T irent i fraj riitaeftindifTolubilid queftio. poft
cbsmti illic babitauerunn t cctera hec enim verba dei que ad abram fac
quenanaracbiotamonitcs.Und ma ta funt:fcriptura fic loquitur.£t cjcqc

nifcftii cft domu; tbare perfccntionej abram queadmodum locutus e ilU


paiTa fuide a cbaldcis^pro vcra pieta deu8:t abi^t cum illo lotb.^lbraa au
tc qua vnus i vcrue ab eis colebatur te erat quincp i fcpmagita anno^ ct)

dcu8. cjrirct e% cbarra.<lu6 potcft boc vm


dTc fi p" mo:te pzis fui ejcqt 6 cbana^
t>e anis rbare qui i cbarra vite te-' £um cnim eflet tbarc fepmagita ano
pu8 impleuit.c.^iili. rd ficut fupra intimatu c:gcnuit abta
£ui numero additis feptuagintaquC^
d £fncto aut tba: i mcfopotaia: ej^ annis quos agcbat abram quado

vbi vitinc pcrbibef duccntoe cgrcfTns cft dc cbarra:f(unt anni cen


qnq? anos ia incipiunt mdicari ad a'' tum tquadragintaquinqp. Xotigif
braa factc promifTides dci:qp ita fcrip anno:um crat tbare quando ejrgta-'
tii e.£t fucrut dics tbare i cbarra djn'' bram de illa mefopotamic ciaitAte.

t^tducetiani^Tmoituus ci cbarra. iJlgcbat.R.flnuetatis fue fepmagcfi''


flo fic aut accipiedii e quafi ocs bo8 mu4ntd:ac per boc pater due 4 eum
dies ibi cgcrinfcd qz oes bos dics vi^ feptuagefimo anno fuo gcnuerat age
tc fae 4 fuerut ani duceri qaiq^ ibi co bat vt dicva e centefima i quadragcfi
plcucrit.2llioqui ncfcircf quot anno8 md T quitu; annum.Tlon ergo inde
Vipt tbarc in cbarra^qm non legiwr poft mozte pzis.i.p" duccntos quincp
quoto ano vitc fuc in cbarra venerit: annos quibus patcr cius vipt egref''

1 abfurdd c eiriftimare in ifta ^ic gcnc fus eft:fed ann" dc illo loco^guifiois
rationuvbi diligen^ commcmojamr cius:quoniam ipfius feptuagefimuf-'
quotannoaquifcp vijrcrit: burfolT qointus erat. proculdubio parris eC
numcru ano:^ virc no comedatu efle qui cum fcpmagefimo fuo anno geuc
mcmo:ic.0.uod cni; quouida quos rat ccnrefimuB quadragefimufqoint'*
eade fcriptura comcmoiat taccnf ani: fuifle colligimr.ac pcr boc intclLgcn
n6futiboco2dinequo;ttpu; dindc^ dd e mo:e fuo fcriptura redifle ad tc^'
mtio dcccffione gigncntid 1 geitoru^ pu8 quoo iam narratio illa tranfic
fuccdTioe cotcjritu!. 3fte adl ozdo qui rat:ficut fupcriue cu filios filio^z noe
dirigirur ab adam vf; ad noe i indc commcmo:aftct:di]cit illos in linguis
vf; jd abraa finc numcro ano:;^ vitc 1 in gcntibus fui9:T tam poftea
fuifte

fuc neminem cotinet. quafi boc etiam i o:die feqoet'' tepoiii


T crat inquit omnis tcrra labiu; vnd
C>c tpe^milTioms abzacqua fum T poj: vna omnibuB.O.uomodo cigo
im

fm foas ^cntcQ i fm foas lingaae c tmp* pcrrft^st qcioisitrtunci. k


rant
fllud
czu fi m
omnibu8:m'ft quia ad
quodiam tranfierat recapitulan
cgreffas lacbaldcis '^babitautt in
tjt

cbarra.3tcm quod fcquitur i in poft


do cft pniucrfa narratio;' Sic crgo t ^mortuoeeftpater cios coUocauit
bic cum cct dcm i fuerunt d(c3 tbare iUum in teria bac:in qua voe nunc bi
in cbarra qticp t ducenti anni i moi^ tatie 1 pfce ueftri:non ait poftq' mor
tuus cft tbare in cbarra.Oeinde fcrip tuos cft pater eioe cjcijt de cbana:fcd
tura rcdcundo ad id quodidco pter inde poftq' mo:tuua eft patc: ciue bfc
miferatwpriuadetbareid quod in cum coUocauit.3ntcUigendum eft igi
cboatum fueratcomplcietur.ftdixit locutumdcumfuifTecum abramcu^
inquit dite ad abram q:i de terra tua elTet in mcfopotamia priufy babita''
Tcetcra.^Poftquedei rcrbii fbiiigit'. ra in cbarra:fcd cum in cbarram per
£tc):gtabram qucadmodii locutus ueniJTe cum parrc rctcnto apud fe pre
e iUi dmn abqt cum illo lotb.Jlbraj cepto dci: i in cj:ilTc fcptuagcfimo t
erat quinqj 7rcpru.iginr3 anno|z cuj quinto fuo:p!ia fuiccnrefjmo qnada
eirijt c]C cbarra.Xuc itaq? boc factum gcfimoquinto anno.coUocatione vcio
cftquandopatcreiuacentefimii qua eius in tcrra cbanaan.non pzofectdcj
dragcfimum i quintum annu agcb-^t de cbarra poftq? mortcm patrie eius
eCAtio. mnccnim buiu8 fepwagcfim' factam c(Tc dicit:q: iam mojruue erat
1 quintue annus.^oluta eit aut tfla patcrcius qri cmit tcrram cuius ibi
qucltio 1 alitcr:vt fcptuaginra quicp iam fue rei cepit eJTe poflcflb:. Ouod
anni abrae qfi egrclTue eft dc cbarra: aiitiaj in mcfopotamia cdftituto boc

q: illo computarcnf g: quo de igne e ii egrcnb dc terra cbaldconi di^it 6


cbaldeorum Uberatue eft: nd gc quo us cp dc terra tua 1 6 cognatide tua
nat' c:taq' tiic potiue natue brid'' fit 1 de domo piie tui:non vt corpua iii
fed bcatuo ftepbanua in actib" apfo'' e^ceret quod iam fecerat:fed vt aium
rum ca ifta narraret deue inquit gfic aocUeret 02. Tlon eni5 ejacrat indea
apparuit abrae patri nio cii eflct i me nimo fed fpejcdeundiT dcfiderio tc
fopotamia priufq' babitarct in cbar ncbafqfpcsTdcfidcrid deo iubcnte
ra.£i ait ad illum.£jn de tcrra lua et 0c iuuantc i illo obediete fucrat apu^
cognationc domo pzie tui:-? ve
ttta:7 tadii.Tld fanc incrcdibr: cpftiaf:cuni
ni m rerram quam tibi 6monftrabo. pofteafccutuacrtctnacbor p^mfu»
Secundumbecverba ftcpbani:non tuncabraprcceptiidrii impleuiflc*ot
poft moitcm patrie ciua locutue e dc cu5 fara cdiugc foa i lotb filio fratri»
ue abrae:qui vtic^ in cbarra mo:cu' fuie;:iretdccbarra.
cum iUo i ipfc filiue babitauit
cft: vbi

fed priufq' babitaret in cade: ciuitatc


ia tii cum clfct in mefopotamia.Ja cr t>e oidic 1 qo3U'tatc^miflioni! dci
go C)cicr9t a cbaldeie.Omod itacp ad q ad abraam factc funt.cp?!.
iungit ftepbanua: tunc abram egref
fue eft de terra cbaldcotum i bitauit i 3lmpfidcradeftpmifl"idc6dci
(ncbarra:nondemonftratq7fit fcum factc ad abraa.3n bis cnim ap
poftcaq* looutue cft illidcue.Tlei^.n. boc e dei vi
tiora dei noft:i iefu cb:ifti
p" ilU dci vcrba cgrefTije e de tra cbal oracula apparcre cepcnit de ppfo pio
dcorum:cii oicat d locutuj deu5 efle ni que^pbctica prenuciauitauctas:
in mefopotamia.fed ad totum illud barum prima ita U:gtt'.£t dijcit diios
LIBER

9i 8bram:cj:£ de tcrra tuc t ie cegna Umiuseminebat.cjn^.


rione tua i dc domo p:t6 tai:n uade i
icrraquatibidemoftraucro:? fadas; p £r tdem rps eminetia erit rt"
tei gcntem magnam t benedicam tc gna gcnriuj: i ^b" terrigenaru^
t magnificabo nomcn tuuj 7 cria be'' boc cft (odct3B boinum
ciuitas ^m
nedict^.fit bcnedica bcnedicetee te: ct boicm viucntiu:fub diiatu angcloroj
maledicam malcdicciee rc:7 biidiccii dcfcrtozo infignius ej:cellcbat: rcgna
tur in tc omnce tribus terrc.2lduert« ttidclicct trta:ficfonio:ii:egfptio^:af

dum c tgz duas ree promilTaB abrae; ffrio^:fed afTfriorum mfto erat po''
vnam.f.g' tcrram cbanaan poffelTu^t tentT at<^ fblimius.nam rcj: ille mn'
fucrat femcn cius: quod fignificatur beli filiue ejccepta india vniuerfe afie

vbi dicrum efl:vaoe in terram quam populoe fubiugaucrat. Jlfiam ^o di


tibidemonftraucrotfacia^tein gcn co non illam partcj q buiue maioiis
tem magnam^altam vo longe prcftan afic wa prouinda eft:fed eam q rniv
tiotem non dc camali fcd 6 fpirituali fa afia nuncupaturquam quidam iti

feminc:p q6 p: cft non vniue gcntis alrcram dua2um:plcriq? ailt in tcrrii

ifraclirice fcd omnium gcntium que fi torius ozbis parrcm pofucriit vt fint

dcitriue vcftigiaconfcquuntur.O.6^ omnce:afia:curopa:tafrica:q6 non


mitti ccpit bis vcrbis. £t bcncdiccnf cquali diuifione feccrut. Tlanqj ifta q
omncB
in tc tribue toic.lDanc^imlTi flfianuncupatur.ameridie perwiete
onem factam arbitratur cufcbius fep vfq; ad fcptcntrionem pcruenit euro
roagefimoquinto ctaris anno abrae pa vcro a feptetrione v(c0 ad occiden
tan^» moj: vtfacta e de cbarra cpcrit te:atcpiri africa ab occicknte vft^ ad

abram:qm fcripturc cotradici ri pot meridiem.Unde vidcntur orbe; dimi


rbi lcgitur.-Bbraam crat quicp 1 fep din duc tcnrcuropa 7 africa: ali6 )?o
tuagita ano2i cum ej:qt 6 cbarra. Sj dimidiiun fola afia.Scd idco illc due
fi co anno fca e ifta promilTio:i3 vtiqj o
partes facte funt:q: inta* vtratp ab
in cbana co p:e fuo 6morabaf abra. ceano ingrcdif quicquidaquaf traa
Tlecp.n.e]circiiipofret:nifi prius ibi interluit:7 bocmare magnu nobis fa

bitaflcr. Tlunquidnaj crgo contradi cit.O.U3proptcr fiin duas partcs ot^


ftepbano dicenri:deu9 glotic apparu bcm diutdas o:icnris 7 occiderfs:afia
it abrae pfi noftro cum eet in mefopo crit in vna:ialtera
vero curopa tafrt
tamia pri\iCq> babitarett cbarra.' S5 ca.-Quaobre vno trium regnozii q tc
inteUigendumcftg^codcm anno fc* precellcbant regnum.f. ficyonioto no
funt omnia:-! dei promiiTio antcg» in crat fub aiTfrqsrquia in europa erat;

cbarra babitarct abram: 1 in cbarra £gfptio:um autcm quomodo cis no


babitatio cius 1 inde profcctio:no fo fubiacebat:a quibue tota afia teneba
lumquia cufcbius icbzonicis ab 5no tur:foli8 indis vt pcrbibctur cjrccptis

buiue promilTionie computat 1 oftc'' in alTfria igirur prcualucrat dfiai" im


dit poft quadringcntos 1 triginta an pie duitatis.buiue caput erat illa ba
nos cprum clTc dc cjrpto^qn lcj: da^ bflon cuius tcmgcne ciuiraris noml
ta: vcrum ctia; quia id commcmorat aptiiTimum cft.i.confufio. 3bt aurem
apoftolDs paulus. ninueregnabatpoft mojtem patris
fui bcli:q pmue illic fgnanerat fcjKtgi
t>e tV ejrccllcnriozib'' gerio rcgnis taquinqj annos.f iliue vcro due ni''

quorum.i.afTf riomm iam abral fub n" qui defimcto patri fuccclTit i icQnS
XVI

qainqaagutta duos re^aait annoe. tm.Tlon pbarao rcjc egypti qui cam
£t bebai in regno qaadragincatres s fibi v>:o:em accepcrat:grauitcr afflic^

nos qn nama c abraam: q' crat ann' Ubi abftt vt crc


tus marito rcddidit.
circiter milefimus ducentefimus ante damus alicno pcubitu fuifTe poUuta.
condjtam romam.Tcluii altcram i oc <h mtto credibili" boc pbaraonc f«
cidentc babyloniam. ce afftictoib" magnis ri fuifTc pmifTu.

i^e ifato allo(jo dct ad ab:aa q ct t &efccefTionclotb'r abrae:q illi»

feminia" cbanal cra^mittit.c^f^ig. falua caritate coplacuit.c.p;.

e SreflTua eft crgo abraa dc cbar r £uerfo ig: abra ep cgypto i lo^
ra feptuagefimoquito anno eta co vn vener4t:tu nc loib ffis fiU

ris fue:centcfimo aiit quadragcfimo us ab ilb in lerra fooomo:u falua ca


Tquito piia fui cii lotb fiUo fiis fut ritate difcelTit:0iuitC8 quippe facti C
1 fara coniugc: t prejrit i tcrra cbana^ rant pafto^cfcp multos pcco^ bic cc'
an 7 penxenit vftp ad ffcbem: vbi rur perant^qmb' intcr fe hjrantib'' co m5
fu8 diuinum accepit oraculum: de q familiarum fuarum pugnanie difco:-'
ita fcripttt5 eft.£tappamit dris abzac diam uitauerunt.potcrat quippe bic
1 dipt illi icmini tuo dabo tcrra bac. Vt funt bumana i itcr ipfos aliqua ri
Tlibilbicdeillofcmine ei^milTu^e. j:aconfurgere."p>roindcboc maliip''
i quo p: factus cft omnium gentium: caucnris abrae uerba ifta fdt ad lotb.

fed de illo folo de quo patcr cft vnius Tlon fit ri^a inter mc i tc:i intcr paf''
ifracliticcgetis.^lbboccnim fcmine tores meos i tuo8:q: omnes nos fra
tcrraillapolTelTaeft. trcs fumus.Tlam ecce tota terra antc
tccfi:difccdc amc. Si tu i finiftra ego
£>c fare p&didtia in cgypto p drij t de3:tra3:vel fi tu in de]ct:am:cgo m ii

cuflodira^qzabraanovjcoje fua eiTe niftra^.tJincfortalTis cffecta dl jntcr


di;:erat:fed fo:o:em.c.^i^. bomincs pacifica confuctudo: vt qri
terreno^ aliquid parriendd e:maiot
d £indc cdificato ibi altari i iii'' diuidat:mino: eligat.
nouato deo abraa^fect'' e iiin
bitauit in bcremo:at£p in ire in cgyp'' fcetctra^mifTiocdciqua fracba
tofamis necef\"itate compulfus e:vbi naa abrae i (cmini cC i ppetud poUt^
vprcnt fua dipt foro:cm fuam nibil cctttr.cj:^
menritu9.£rat.n.7bocqt propiqua
crat Uni^aincificat criam lotb cadep c Um crgo difgrefTi cent fcpatiit
pin^tatc cH (Hq cius cct filius f: cius (p bitaret abra i lotb:necelTna
c dicrus.3ta<^ v^o;cm tacuit non nc-' tc fuflentande famiUc non fcdiiate dif
gauit:coniugis tucnda pudiciriam co coidie:'^ abraa in (crra cbanaan:lotb
mittes dco:tbumanas caucs ifidias autcm eet \n fodomis: oraculo tertio
Vt bomo.Ouoniam (i periculuj qua-' dipt diis ad abra. 'fkfpicies ocuf m^
tomcauerepoteratnon cauerct:ma^ is uide a loco i quo nc tu es adtaqlio
gis tentarct deum q^ fperarct in deo. ne 1 afticd i o:iete i ma::q: dc5 teul
Dc qua re p" calumniante faofld ma qua tu uidcs tibi dabo i fcmini tuo
nicbeum fatis dipmus.C>cnicp facta vf3 i feculu 1 (uii fem tuu tag> atcna
efl quod dc domino prcfumpfit abra frc:fi pdt alicfs dinucraic aicnam ^re
LIBER

t fcrfien tufi[ d^numerabitur. Surgcs tftuoo:tcrram certc folam fignificata


pcrambttla tcrram in longitudinc «": quc appcUata c cbanaan ncmo ambi^
«; dusrqt tibi dabo cam;
in btitodinc bigit.Scd quoo dictum cft tibidabo
3nbacpromi(Tioncvtr6fitctia5 ilb cam 1 femini tuo vfcp in fccolum:po^
qua pater factus e oium getio: no eOt tcfl moue iin»lb9:fi vfcp in feculum i

dcter apparet:1botcft.n.vidc2iad boc tdligant in ctimo.Bi a6t in feculum


pcrtincre:^ facijm fcmcn tuum tanq» boc loco fic accipiant qucadmodum
arcnam tcrrc:quod ca locutione dcm fidclitcr tcncm^^initiii futozi fcculi a fi

cftquam grcd dicont bypcrbolcn: q ncpriti8 02diri:nibiIco9 mouebit qz


ma^ troptca cft non propria quo tri nfi cjcpulfi funt ifraelitc dc bicrofoly^
mooo vt ccteris tropie rti fole fcrip* mie^mancnttamcninalqe riuitatib"
tura nullus qui cam didicit ambigit. ire cbanaa:7 vfj i fine macbot it vni
3ftcaut fropue.i.moo" locatioi^ fit: vfa rcrra illa ca a cbrifTiiis inbitatur
qn id quod dicitur longe efl amplius ctipfumfemeneabrac.
q> quod co dicto fignificatur. <luie e
nim non ridcat:§' fit icomparabilitcr t>e fupcratifl ab abraa bofhb" fo^'
amplioz arene numcrue:^ potcft cffc domo:^:qri lotb de capriuiiate cripu
6itt boinir ab ipfo adam vfcp ad imi^ it:t a melcbifedec facadote bcncdia"
num feculi.^QLuanto crgo magie q> fe eft.c^.
mcn abr3e:non folum q6 pcrtinet ad
ifraeliticam gcntcm:vcrtl ctiam q& fu b Oc rnfo^^mifTioie acccpto mi
lurii cft fccundum imitationcm fidd grauitabraamT manfiti alio
toto o;be fcrrarum in omniboe genti ciufde tcrrc bco.i.iujcta qucrco mam
bu3. Q.6 fcmcn abra c coparatioc brc q erat eb:on.£>eidc ab boflibus
. f. i 4
muItitud!nie:tpio:;2 profecto i pauds fodomie irrucrat:co quinc^ rcgee ad
i.qiiiQ 1 ipfi pauci faciant inocrabilc uerfue qoatuoz bcUum gercrcnt t vic
multirudinc fua:quc fignificata e Pm tie fodomitie ctiam lotb capt''cctU''
bypcrbolcn pcr arcnam tcrre. Sanc bcrauitcum abraam adductie fecum
ifta mrtimdo q promittitur abrac:n5 in prelium trccenrie dece a octo vezna.

dco e innnmcrabilie fed boibu9:deo coffuie:-! virtojiam fccitdercgib" fo

autem ncc arena terre."p>roifi qt non oomo^:nibilcp fpoliozii auferrc vo^


tantum gcne ifraclitica fcd vniucrfoj Ujit:cu rgc coi uiccrat obtulifTct. Bcd
fcmcn abrac:vbi eft cjcprefTa ^mifTio planctunc bcncdict'ca mclcbifcdec
non fccundum camcm fcd fccundum qui erat faccrdoe dei cjrcclfi: de qoo i
fpiritum plurimozum filio:um: con' cpiflola qoc infcribitOr ad bcbreoe:
gruentiue arcnemulotudini compa^' quam plurce pauU apoftoli cffe ditt:
ratur potcft bic intclltgi rt itcrctw p quidam vao ncgant:mulca <? magna
ue facta promin'io. Scd idco dipm' confcripta funt.3bi qOippe primo ap
g' non cuidcnrer app3reat:qoia i illi^ paruit facrificium:quod ndc a cbrifli
ue gcntie vniue multitudo que fccun anie offcrf dco toto oibe tcrra;j:iplct
dom cimem nata cft cj: abraam: per tp ilUid q6 longc poft boc factum per
eiue ncpotcm iacob in tantum creuit propbctam didtur ad cbrifhmi 4 fiie
f t pcnc omnce partce ozbie impleuc tat adbuc venturue in carnc5:toce f«

rit.£t idco pofuit 7 ipfa fecundu hy^ ccrdoe in ctcmum fm oidinc^ mdcb<
bolen arenc multitudini comparari: fedec:n©nfcilicet fecundum ozdincm

quia 1 bec fola inumcra e bomini itif aaron qui ordo fucrat aufcrcndus:
XVI

fllucefceabudrebud qoeiUieumbris dc bts q crcdc docc^.c^:^.


prenotabantttr.
f Tlcodevifucoloqiieturadc'
ibe vaho dni ad abraaiquo ei pro u^^etbocaitadiUd.fgo deus
mittimr fccundum multitudinem ftel qut te edu)d de regione aldeo^tvt de
m mnltiplianda poftcritaa^quod ne tibi terra banc vt bcres fis eius.Ubi
dens iuftifiatue c adbuc i pputio co-' cum interrogaflct abram fm quid fci
ftitutu9.c.;:^iq. ret qp bcres eius erit: dijit illi dc": 21^

dpc mibi iuuenca trima:t apram tri


e Xiamtcfqcvbiidniadabra mam 7 arietem trimtJm: t wrturan
am i vi(a.0.m cd d protectiocj 1 colUmbam.Jlcccpir aot ille bec om
6
mcrcedci:^ pmittct valdc multanllc nia diuifit illa mediait pofuii ca con^
quendam elie^cr
poftcritate folidtua tra fadem altc;^ altcri.2luc8 aut non
vemaculum fuum futurum fibi dijrit diuifit.-etdcfcenderiJtficut fcriptum
beredcm.£otinuocp illi |»milTus cfl cftaoc6;tfedcrutfuper cozpoza qdi
bcrea.-ri illc reznaculue kd qui de ipo oifa crannt concedit HUq abraa. £ir''

abraamfueratejritur^^mrfufcp fcmc a folis aot occafii pauoz irruit fuper


indcrabilciificotarena terref^ ficut abrai t ucc timoz tcnebrofus magn''
Jleilc celi:i?bi mibi magis videf^mif^ tncidit ci,£t dicto eft ad abraam.Sci
fa pofteritae celefti felicitate fblimis. endo fdas quia pcrcgrinum erit fcme
Tla quantiv ad multiwdiej ptinet:c|d roum in terra non propriart i feruicu
funt ftcUe celi ad arenam ^rcnifi qa t tem redigenteos t afftigent eos qu»
iftam coparatione in m ec fifc^ diat: dringentis annisigcnte aiit cui feruie

in quantuei ftclle dinumerari non vz rintiudicabocgo. poftbec rcroexi^


Icnnquia ncc omnes eas videri pofTc bont binc cum fupcUectilc multa.Xu
credcndu e.Tlam quanto quifq? acu^ aute ibia ad patres tuoe cu^ pacc:nu
tiuo inwetur:tanto pluree videt. Uri trims in fcnecta bona. Ouarta vero
n accerrimc cemetibue aliquae occul generatioe coucrtet fe buc. Tlonduin
rae ee mcrito e^idimav.cjxqptis eie fi »n.imp\cti funtpcccitj amo:rcof rf
derib" q in alia parte ojbis a nobia :c cp adbuc.£u autem ia fol erat ad oc^
motifTima oari t occiderc pcrbibcnt'. afu:facta e flamma:'r ecce fozna;c fu^
poftrcmo quicuncp vniuerfd ftellaru mabunda t lapadcs igni3:que ptran
numcrucoprebedilTc i pfcripfifte iac per mcdia diuifa illa.^n dic illa
fierilt

tanmrficut aratue t cudopus;? (i cf dtfporoitdominusdeus tcftamcnmj


elq funt:cos libri buiua cocenit aoc^ ad abraam diccns:femi."a mo dabo t
tozitas.lDic fane illa ftiia ponit'cuiu8 ram bac a flumic cgypti vfqj ad fluin
apfemcmimt^prcrdcigzam comen magnuj eupbrate:ccnco6 1 cencjeos:
danda.£redidit.abraadco i reputa^ t cetbmoneos t cctbcoa:^ pcrc^eos
tucilliadiuftitiarne circancifio gfia trapbaimrTamozrcos t canancos:
rcfgctitefc^ incircucifas ad fidc cbri^ t euoB tgergcfcos t iebufcos. "bcc 6
fti nollct admitti. 'boc.n.qii factu cft nia in uifu faaa diuinitus atc^ dicta
vf credcnti abrae deputareffidcsad (onf.dc quibuo fingulis cnuclate dif
iuftitia:nondu fucrat circuncifus. fercre longum eft:t intenrioncm opc^
ris buiua cxccdit. Quoo crgo fatis
ibe fignificatione facrificq qS abra eft noflc dcbemua: poftay dicro^ eft
am olTerre pcept' c:co poporciflet; vt crcdidiflTc abraam t dco deputatum
. LIBER-

cfCc \\\i ad iultitiam:rton cum in fidc 6 etema feltcJtatc manfuros. ^\xes aot
(cdffci^t dicet dnatot dnc ^ quid (d defccndentesfapercotpotaque diui^
am g> berca eius ero.Xcrrc qutppe il fa crat:ri boni aUquid fcd fps indicat
liu9 prominfa crat bercditas.*non.n. flcris buius paftu qucnda fuum 6 cai
aitimdefciamquafiadbucnon cre6 naUum diuifione quercntce. OJb ao(
ret:fcd ait fccundum qutd fciam:ut et ilUs cocedit abraa:fignificat et inta il
rci quam crcdiderat aliqua fimilitu'' lae carnaliu diuifioncs fpualcs ec no^
00 adbiberetur:qua eius mod'' agno nullos veros vfqj in fincm fccuUpfe^
fcerur.Sicut no cft virginis maric dif ucraturosfidclc9.£tcircafoli8 occa
fidcntia op ait:quomodo fict iftud qiit fum g? pauo: irruit i abraam i timor
virum non cognofco.Ouoo cnim fu' tenebrofus magnus fignificat circa
turum cflc cma crat:modum quo fic buius fccuU fincm magna pcrturbati
rct iquircbat. £t boc cuj qticfilTct au oneactribulationefutura fideUuj:^
diuit fpirit" fanctus fupcrucniet in tc: qdtis diptincuangcUo.£rit.n.tunc
viritts sltilTimi obumbrabit tibi.Dci magna quafii fuit ab iino.
rribulatio

cp 1 bic fimilitudo data cft de tribus 0.6 vo dictum e ad abraa^fcicdo Cd''


animalibus: iuucnca:capra n arictc: as q: pcrcgrinu crit fcmcn tuuj in ter
1 duabus volucribus turture i coW ra n ^pria:*: in Himte rcdiget cos ct
ba:vt fccundum bcc futuru^ fcirctqd afrligcnt coe quadringcntis anis 6 po
non ambigerct. Siue cr
fututt cfle ia pulo ifracl q fucrat in cgypto f uitur*
go pcr iuueca fignificata fit plcbs po apcrtifl^ime propbctatu c. Tlo q> i ca^
iujo lcgis p capra cade plcbs
fita fb* dem fcruitute fub cgypttjs affligetib"

et pcccatV futa per ariete eade pUbs quadringcntos annos illc popul" fue
ctiarcgnatur3:queanimalia propfca rat pcrartur'':^^ in ipfis quadrigetis 1

trima dicnncunquia cu; fint infignes nis pnuciatii cft boc futuruj. Oaiead
orticuli tcmpo:u ab ada vfcp ad noe: modii.n. fcripriJ e de tbarc pic abrac
1 indc v^o^ ad abraa:? indc uf^ ad da 1 fucrunt dies tbare in cbaaa cfncp i
uid:qoi rcprobato faule primus in rc duceti ani:ii qt ibi omncs acri fnt fed

gno gcntis ifracliticceft domini volii q: ibi complcti funt:ita i bic propfca
ratc fundatue in boc oidine tcrtio q itpofitu eft 1 in feruitutem redigent c
tcnditur cj: abraam vfq3 ad dauid^ta OQ'.i affligcnt cos quadrigcntis ani9:
cp tcrtiam ctatcm gcrcns lUc populue qifi i^c numerus in cadcm afflicrione
fidolcuit^fiuc altquid aliudconucnien coplctus e:ri q: ibi vniucrfos pcrfect"
rius ifta fignificcnt nuUo modo tame cfl.OLuadringcnrifane dicuntur ani
dubirauerim fpualcs in ea typos pre-' ^ptcr numcri plenitudincm: yuis ali
figuratos additamcnto turiuris i co quanto amplius firit:fiue cj: boc tcm
Iumbc.£t idco dictfim cft aues aute^ po:ecdputcnfquo ifta ^mittcbata^
non iiviiCii quoniam carnales intcr fe brae fiue cy, quo natue eft ifaac^ptcr
diuiduntur:fpiritualc8 autej nlfo mo kmcn abrac dc quo ifta prcdiciit'.£o
fiue a ncgociofis conucrfationib' bo putatur cnim ficut fupcrius ia dijrim'

minum fe zmoueant ^iaxt turtur.fiuc ab anno fcptuagefimo i^nto abrac:


intcr illas dcga t ficuf coluba.Utracp quando ad eu facta efl prima^miflTio
ramcn auis eft fimplej: t inoj;ia:figni vCo^ ad e]atu5 ifracl c]c cgypto quadri
ficans 7 in iUo ifraclitico populo cui t geri 1 tnginta ani:quoJa apoftor ita
ra ilb danda crat:futuro9 idiuiduos meminit.1:)oc aiit inqutt tcftamtu^ o
filios prominVonis i bercdee 2cgni ixi firmatu a 6o:q poft qusdringcnros i
XVI

tWginta annoe e fca kpnon ifirmata du^debacconcttbinacrimcn abrae.


adcuacuandam^milTione. 3a5ergo Ufu8 eft ea quippe ad generanda^^^
i^ quadrigeti i ^inta ani:quadrigc^ lem non ad erplendam libidinem:nec
tipoterant nuncupaji:q: non funt mf infultana fed potius obediens piugi:
to aplius.OLuanto magia ca aliquot que fue fteribtati credidit efte folatiu^
ia ejc ifto numcro prcteriflrct: qri illa i (i fecundo andllc vterum quonia na^'

vifu dcmonftrata ^'dicta funt abrac: tura non poterat voluntate faccrct fu
vrquanoo ifaac natus cft centcnario um^teoiurequo dicit apoftolu9 fi^
pzi fuo a pria ^milTioe p" vigitiquicp militer 1 Vir non babet potcftare; cot
9nno9:cum iaj ej: i\ii9 quadringcntie potis fui fed mulier.vtcns mulier ad
T tgita:quadrigeti i quicp rcmanent: pariendtf q: altcra quoo non potcrat
quos deae quadngentos voluit noia qc fcipfo.Tlulla cft bic cupido lafciuic
re.t cctera que fequuntur in verbie p nira nec{tic turpimdo.^b ujco! caufa
nundantcd dci:nunu9 dubitaucnt ad prolis andlia marito tradituna ma:»
ifraeliticum populum pcrtinere. 0.6 to caufaprolis accipitunab vtrocp ii

vcro cum adiungitur CU5 aiTt fol erat culpe Iu)ni9:f5 nature fructu9 citqrit''.

ad occafum flamma facta e:i ccce for ibcnic^ cum andlla grauida diie fteri

na]c fumabunda 1 lampadce ignis q li fuperbiret:T boc fara fufpitioe mfi^


tranftttunt pe: media diuifa illa:figni briviro poriug iputaret:etidm ibide^
ftcat iam in finc (ccali pcr tgne iadici monftrauit abraa^ non (c amato:cm
DO8 ee carnale9.Sicut cim afllictio ci feruu:fcd libcru fuiffe fe genito^c^:^ i

uitatis dei qualis antea nung' fuit q flgar fare coiugi pudicitia cuftodifte:
fl5 anticbrifto futura fpcratur. fignifi necvoluptatcmfuafcdvoluntate illi

catur tencbrofo timore abrae circa fo U9 implcuifte:acccpinc nec petifTe:ac^


Uq occafum id eft propinquante iam ccflTiftc nec befilTe:reinafte nec amaftc.
. finc (ecnliXic ad folis occafu^.i. ad ip 3lit cnim cccc ancilla tua i manib" tu
fu iam ftne (ccali (i^nificMar ifto ignc is: werc ea quo fibi placucrit.O vin»

diee iudicqrdirimena carnalee p igne viriliter vtenKm feminie:j>iuge tepe^


faluando9:T in ignc damnando9.£>e ratcnandlla obtepcraf:nira itepcrat.
indc tcftamcntum factum ad abraam
terricbanaan proprie mamfeftat:et Jbe tcftificatione ad abraa: qua d^
nominat in ca vndecij gente9 a flumi de feni de ftcrili fara filiii fpopondit:
ne cgypti vfcp ad flum magnil eupbe partcc^ CU3 getiii ftatuit 1 promifTi fi
flten.Tlon crgo a ftumic magno cgfp dea facramcnto drcuncifionis obfi"
ti hoc eft nilo:fed a paruo quod diui^ gnatur.c^jtvt.
ditintcregfptumipaleftina^ vbieft
ciuitas ryrocura. p Oft bcc nat" cft ifmacl ej: agar
in quo putare poft^ct ipletil q6
ibe agar andlla farc quam eade fa d promifTii fiicr3t:cu5 fibi vcmaculu
raabrae voluitec concubina.cxjcv. fuif adoptarc voluilTct:dicente dco it

crit bcres tuus bic:fed qui epet d tc:

{ 3lm bic tpa cofcquilt' filio|j a^ illeerit bercs toue.lDoc crgo^miflo


br3e:vmu9 dc agar 3ncilla:al& ne in andlle filio putaret iplctuj^ia ciJ

us de fara libcra:de (jb" in libro fupe efletannozum nonaginta 1 noucm


rio!eiamdi)nmu9.0aooaute attict flpparuitddominus 7di)ritilli.£go
adre3geft3;:nuUo modo cft infcren^ fum deus:placc in pfpectu mco 1 efto
. LIBEB-

I k

fme quereUtr 'ponam teftammtu me n fi farft annoru nonaginta panet/ibi


um ini me i inta tci implcbo te val cit autcm abraam ad deo ifmael bic
de.£t^cidic abraam in facie faait lo viuat in confpcctu tno. J^eus aute di''
cutus c(i illi deue diccne.^cce ego et pt ad abraam ita ecce fara Vjco: tua
eccetcdametumcutccii:? erie pater pariet tibi fiU'um:7 vocabis nome d*
multitudinis %cnti\xm:i non appella ifaact ftatuam teftamentummeiiad
biturnomtuuadbncabraa:fed erit illti in tcftamcnti?eternii:vt fij tibi dc
nomcn tut) abiaa:qui parte muUar» U6 1 femini eius poft illum dem ifma
gcntiuconftituitc.£taugebo teval^ el autem ecce audiui te.£cce bcnedijri

dc:i pona te i genteszT rcges e)c te efi eum 1 ampliabo i multiplicabo illu^
but.£t ftatua teftamtii mcu inter me ualdc.buodccimgentcs gcnerabit:-!
1 tc:i intcr fcmcn tuum p" te in gene-' dabo iUum in magna gcnte^.Xcftain
ratiocs eorii in teftamentum etcrnu: tum autcm meii ftatua ad ifaac:que3
vt fij t de" 1 femini tuo pofl tc.£t da parict tibi fara in tcmpozc boc ad an^'
bo tibi 1 fcmini tuo poft tc tcrram iti nuj fequente.lDic jtpertioiapromilTa
qua incola e9:ocm tcna cbanaan in funt dc vocatione gcntiuj i ifaaci. in
polTeiTione efna:7 ero illt dcu9.£t di^ filo promifl*tot9:quo fignificaturgJa
)citdcu9 fld abraam.Xo autcj teftain non natura:quia de fcne i de anu fte
tiimetipferuabi9:tu7femcn tuu p' rilipromittiturfilius. Ouaui9 enim
teinprogcme9fua9:£tboccft tefta-' 1 naturalem procreationi9:e)ccurfum
mcntti mcu q6 coferuabitis intcr me dcuo opcretunubitamcn euidens <y
1 VO0 7 inter femcn tuu; poft te in ge pu9dcicftvitiata7ceflante natura:i
nerationcs fuag.^irciicidct^^oe veftni bi euidentiue intelligitur g2a.£t quia
mafculinum:7 circuncidetis camcm bocnonpergenerationem fedperre
prcputi;vcftri:7critin fignum tefta-' gcnerationem futurum erat:ideo ntic
menti intcr me i uo0.£t puer octo di impcrata eft circuncifio quando 6 fa^'
c^ circuncidctun? vcftru onc mafcu-' ra promtffus eftfilius.^tq^omncs ri

Iinu5 in progcnics Vcftra9.Uemacul! folum filio9:vcriietiam femos vcrna


1 emptitiug ab omni ftlio alienigena culos temptitios circuncidiiubct:ad
qui non eft de fcminc tuo:arcunrtonc omncsiftamgratiam perrincrc tcfta
circuncidetur:7vcmaculus dom"* tue tur.Q.uid cnim aliud circucifio ii%ni

1 emptitiu9.£t crit tcftamcntuj mcu ficar.g' vctuftatccjrutanaturaj reno''


in carne Vcftra in teftamentu; cternii: uatam.£tqutdaliudg' cbriftti octa
1 qui non fuerit circuncifua mafcul": uus die6:qui in bcbdcmadecoplcta:
qui nori cizcuncidet camem preputq boc e p"* fabbatU5 rcfurrcjrit.-^Paretii
fui octauo die:interibitanim3 illa de mutantur i nomina:omnia refonant
gerrcre eius quia teftamentum meum nouitate^:^ in teftamtnto vctcri obii''
difTtpauit.£t dijrit dcus ad abraam. bratur nouum.-Quid cft cnim quoo

Sara vjro: tua non appellabitur no^ dicitur tcftamentum vetus: nifi noui
mcn ciu9 far3i:fed fara crit nomcn c occultatio.^£tquid cft aliud quoo di-'
ius.Bencdica aute illa? i dabo tibi cj: ritur nouu5 nifi \ictcm rcuclatio.' "Ri

ea filium:7 bcnedica illuj i erit natio fuaabraecpiltatio cft gratulanti9:fi


ncBii rcgce gcnnum ej: co criit;7 pro diffidcntis.Ucrba quo<p ciiie
irri^io

cidit abraaj fuper farie^ fuam i ridt: animo fuo:fi mibi ccntum an"
illa in

1 di)rif in animo fuo diccng.Si miT?! nos babenti nafcetur fih'u9: i ^i fara
ccntum annos babcnti nafcetur ftli": annotujnonaginta pariet: nonfunt
XVII

dubitancis fed admiritia, Si que vo pellatur. Omnia caro (icut \>cfti3 vc"
mouct quoo dictum cft:7 dabo tibi et terafcct.Xcftatu cft ergo a feculo mo:
knxini tuo poft tc tcrram iu qua tu in tcmo:ieo9 qui tranfgrcdiuntur prc
cola ee:omncm terzam cbanaan i pof ccpta dd.£u cnim \cx cuidcntio: port
fefTioncm cternam.quomodo iccipii ca data fiti-r dicat apoftolua vbi autc
tur iplctu fiue adbuc ejcpectctur iplen non cft lcj: ncc prcuaricatio: quo pac
dum:cu5 ponfclTio quccuncp tcrrcna to in pfalmo quod lcgitur vcrum cft:
etcrna cuilibct gcnti dTe non polTit: prcuaricato:e9 cj:iftimaui omncs pcc
fciat cternu, a noftria interpretari q5 cato:c8 tc;re:nifi quia omnce lcgis ali
grcci appcllant aeomon:quoo a fccu^ cuiua prcuaricatc funt rci:qui aliquo
culo dcriuatu cft.Jlcon quippc grccc pcccato tencntur obftricti.Ouaobrc5
feculum nuncupatur. Scd nou funt fi ciia5 paruuli quod vcra fidcs babct
aufilatini bocdicere fcculare: nelon nafcuntur non propric fcd o:iginalid
gc in aliud mittcrcnt fcnfum.Sccula^ peccato:c9:rndc illia gratiam remilTi
ria quippc dicuntu: multa que in boc oniQ pcccato^jncccnarilconfitemun
feculo aguntunvt breui ctiam tpe
fic profecto eo modo quo fi peccato:c9:
tranfeant.2lcmon autcm quod dicif it prcuaricaco:c9 Icgt9 tlliu9 que t pa
aut non babet finem:aut vfcp i bttiu3 radifodatacftagnoicunturvt rcmj
fecolitcnditurfinem. fit rtrunq3 quod fcriptum c:t prcua^
ricato:e9 c)ctimauiomnc9 pcccato:e9
bemafculoquifioctauo dicnon terrc:!! vbi lcj: ri cft:ncc preuaricatio.
fuerit circuncifue pcrit aia eius: quia 2lc pcr boc quia cimnrifio fignum rc
tcflamcntum dei di(Tipauit.c.;t)cvi^. generationie fuit non imcrito pamu-'
lumproptcro:iginalc pcccatu; quo
{ Xcm potmouequointelligio^ primum dd dilfipatum eftteftamcn
po:tcat quod bic dictuj cft maf tii gencratio difpcrdcttnifi rcgcncra
culu0 qui non circuncidet camcm prc tio libcrct.Scd intclligcnda funt bcc
puttj fui octauo die interibit anima il oerba diutna tan^ dicca^ non
fit:qui
lfldcgencrcfuo:quia tcftamentii mc fucrit rcgcncratue intcribit anima il
um di(Tipauit:cum bcc nuUa culpa fit la de gcnerc a'u8:quia tcftamcntii dci
paruuli cuius dijdt anima; perituri difripauitquandoinada^ cuj omni-'
necipfc dilTipaucrittcftamentum dd bu9 etia5 ipfc peccauit.Si cni^ dijnlT^
fedmaioJce qui euj circunciderc non quiabocteftamcntu^mcij dilTipauit
curaucrunttnifi quia ctia^paruuli no non nifi dc ifta circundfionc intdligi
fccuijdum faevite proprietmm: fcd fOgcrcf.Tluncvcroquon/am nonej:
fccundum communcj gcncrie bumai prc(TitcuiufmoditcftamcntU5 paruu
o:iginc5 omnce in illo vno tcftameu'' iu9 difTipauerit:libe:um cft intelligc:c
tujdcidifTipaucmnKin quo omncs de illo tcftamcnto dictil cuiue diflTpa-'
peccaucmnt.UDulta quippc appellan tio pcrtinc poffit ad pamulii.Si aute
turtcftamenta deicjrccptis illiaduo quifq> boc non nifi de ifta drcunfionc
bu9 magnis t nouo:quod licj
vetere dictu^dTccontcndir-cfinca tcftamc
Xcftamcn^
cuicp lcgcndo cognofccrc. tU5 dd qui non eft circundfue diffipa
tum aute^ primuj quoo factu; eft ad oerit paroulug:qaa crat bcutionie a
bomicj primuj profccto ilbd e.Ctaa liquc5 moda quo non abfurdc poflit
die ederitie mozte mozieini.Uii fcrip'' intclligi: idco dift"ipafTc tcftamcnra^t
tum eft in libro qui ccclefiafticus ap' q: I5 ii ab ilb tamcn i ilb c di(Tioaf«.
^ LIBER

Ucrum fic quoqj animaducrtcndfttn gigncrc:ficut abraam poft moifcm fa


cft nulb in fe negligcntia fua iufie in-' re de cctbura poruit:quia viuida^ d'*
tcrire incircundft animam paruuli:ni inucnit cratcm.lDoc ergo cft quod mi
fionginalis obligationepcccati. ru$ commendat apoftolus:^ ad boc
didt abrae iam fuilTe cozpus emortu

bc cdmotaticc noind abrac i fare um : quoniam non ejc omni femina


^coobvniusftcrilitateob vduf^aut fed e^ ca cui cfTct adbuc aliquod part
fenectute generarc no pofTct: mun' fc cndi tcmpus eptrcmu: gencrarc ipfct
cHndiiatis adepti funt.c.^r^vii^. illa etatc adbuc poiTct.2ld aliquid.n.
cmoztuum cozpuseiucintcUtgeredc
f 3lct3ig:promilTionc tamag^ bcmusrno ad omnia. Tlam fencctus
na tic^ lucida ad abraa:cui cut viui non ia; cadaucr cft monui. 0.ui
denrilTim r dicca c p:cm multa rd gcn uie « (ic folui dcbcat ifta qucftio:q5
tium pofui tc i augcbo tc valdc i po-' dc ccfbura poftca gcnuit abraam:qa
nam in te gcntes:7 rcges c^ibuni c% donum gigncndi quod a dommo ac
te:T dabo tibic); fara filiu^: i biidica ccpit etiam pcft obiium manfit vj:o
illii T crit in nationes:^ reges getium ns.Scd proptcrca mibi vidctur ilU
q: eo erunnqua promiflTione nunc in qua; fecuii fumus qonis boius folu
cbrifto ccmim" reddi: cj: illo deiceps tio prefcrcnda: quia centenarius qui^
illi coniugcs no rocantur i fcripturis dam fencj: fcd rpie
no(\ri de nulla pdt

ficut antea vocabantur abraam "zfa feminagigncrc:non tunc quidemqfi


rai:fed ftcut nos ccs ab initio vocaut adbuctadmuiuebant vt ccntu anni
mu8 qm fic ia vocantur ab omnibus nondum faccnt bominem decrepitc fc
abraa^ifara.iluraiit mutatofitno ncctutis.
men abrac:reddit3 cft ro:quia patrcj
inquitmultarum gcntium pofuitc. t>c trib" viris vel angelis:! (Jb" ad
boccrgo figfiificare intelligcndum e qucrca mcbre apparuilfe abrac drtua
flbraam.?ibramvero quod antcvo manifcftafur.c.j:j:i]c.

cabatur interpretatur pater cjiccirus.


£)e nomine aute mutato farc noneft i Xem deus apparoit abrac ad
rcddita ratio.Scd ficut aiunt q fcrip quercii mebre i tJib" virie quos
fcrunt intapretationes nominum bc dubirandum non cftangclos fuilTe:^
breoium quc bis litteris facris conti uis quidam epftimcnt vnu; in cis fu
ncntur.Sarai itcrprctatur princcps ifCc ciominum cbriftuj: afrerentcs cu

in ca.Sara autcm virt^.Uri fcriptii e ctiam antc indumentum carnis fuilTe


in epraad bebrcos:fidc 7 i^a fara vi: vifibile: ce c{de dminc poteftatis inui^

tutem accepitadcmijTioncj feminis. fibilis inco2p02aIi8 icommutjbilifc^


3mbo autcm fenes erant ficut fcrip^ nature fmc vlla (ai mutatione et mor
tura teftatur:fcd illa ctiam ftcrilis 7 li talibus afpcctibus apparcrc: non pcr
quotc menftruo iam dcftituta: propf id q6 e fj pcr aliquid q6 fibi fbditu e.
quod iam parerc non pofTct:ct (i ikii Oaid auc iKi (\Sditd ix eft.Deruntii fi

Uq non fuilTet.*Ji>o:ro fi fcmina ita fit ^ptcrca conftrmant botum t:ium ali
proucctiotis ctatis vt eifolita mulic^ quem fuilTe cbriftum:quicum tres ui
rum adbuc fluant: dc iuncne pmic diflct ad dominum fjngulariter eft lo
potcft: de feniorc non poteft^q^uis ad cutus.fic cnim fcriptuj eft: i ccce trcs
boc polTit ille fcnio; f) 6 adoUfcctuU riri ftabantfupcreo:^ vides^currit
XVII

obttiam illia ab bortio tabemacuU brcos vbi cum bofpitalitae hadaid:


fai:i adoiauit fuper fraj i cii)cit.^o^ bancinquitctiaj quida uerdetca bof
minc fi inueni g!am ari teri cctatcu: ii pitio rcceperuntangclos. •p>cr illog i-'

ctillaiJadi*cmmt:dao8C]c eie uenif gitur trcs viroB cuj rurfua filius ifa
fcvtfoooitedclentunciiadbuc abra ac dc fara promittcrcfabrac diuinit"
am ad vnumloqueturdnj appcllaa' datii e ct talc rririi vt dicerctur abraa:
^intcrcedcnanefiriuftum cd ipioin critinmagnamgcncem imultam:et
fodomia perdcrct illoe «utc^ duos fic benediccntur in co omitcs gentea tcr
fnfccpit lotb vt etiam ipk i coUoquio rc/£i bic duo ilU brcuifl^imc plcmfrK
fuo CU5 illia finjuUriccr dominu^ ap^ mtc^ promiiTa fdc:gcn9 ifracl fcciidu
pellarct.Tlam cuj eis pluraliter dijrif carncm:'Z des gcntea fccundum ftde.
fet ccci domini decliuate in domum
pucri \>eftri:i cetcra quc ibi dicuntur: !^i lotb a fo Jomis libewto:3t5 cif
poftcacumitalcgitur. £t tcnuerunt dc cclefti igite pfdptia:'! dc abimelccb
angeli mauum ciua i maitum vjrorie cuius coitcupifccntia caflitati farc no
eiuB.t manus duaru; filiaru? cius eo ccre non potuit.c.):;:;:.

g? dominus parceret illi. £t faccum e


mop^teduircrotillu foraa: direrut. p Oftbancpiomifl*ionemliber»
Saluam fac animam tuam.Tle refpc to 6 fodois lotb:'? veiece ignco
jreris rctro:nec fteterie in tota regtoc imbrcdecclo:cotailUrcgio ipieciui^
3n montc faluum te fac:ne quldo co tacis in cincrcm vcrfa e:vbi ftupra in
prcbeiidari6.ibi]ritadtlotb ad illos. mafculos in cancam cortfuccudinem
Oto dominc quia iniKnic pucr tuus pualucrac:quanca lcgca folcnc alio:t»

mifcricodiam ante tc;7 quc fcquunt'. facto:om prcberc Iriiam.Ucrd i boc


^eiudc poft bcc vcrba fingularitcr il^ corum fopplidd (pccimcn funiri iudi
li rerpoitditdominu9:cum in duobus cq diuini fuit.Tl.sm ad quid perctcc q?
angclia c dicen8.£ccc mtfcrt" fum fa probibiti funt qui libcrabantu: ab an
cicm tu35 "^ eetera.Unde mfco cft cre gclis rccro rc(picerc:nifi quia non cii

dibilius q> i abraam in trib" i lotb t antmo rcdeundum ad vcccrcm vitam


duobue viria dominum jguofccbartt q: pcr g:am rcgcncrati cj:uimu::fi vlti
cui pcr fingalarcm numcru loqueban mumiudiciom cuadere cogitamue.
tur:cfi35 cum cos bomincs cfTc arbi-' £>cicp vtoi lotb vbi rcfpept rcmafit:
trarcncur.Tlccp enim aliam ob caofa 1 tft fale conucrfa boinibue fidclibus
fic C09 fufccpcrunt:vt tan^ motalib' quoddam prcftitit condimcntu:quo
1 bumana tefcccionc indii^entibus mi faptac ali^d vit illo caucaiur qicpia.
niftrarcnt.Scdcrat profccto aliquid Jndc rurfus abraa; fccii in gcraria a
qoo ita cjccellebant licct tan^' bomi pud rcge ciuitatis lUiua abymclccb:
nea vt in cie efle dominum ficuc eflc qo in egypto de coniitgc fcccrat cicp £-'
aflblct in propbcti8:bi qui bofpitali' tacta fif: rcddica cft.Ubi fanc abraaj
tate illis erbibebant dubitarc non po obiurganti fe regi cur tacuiflct vyo^j
i ipfoa aliquado pluraW
fcnt: atj io fo:o:ccp dij:iflcc:apcric9 quid tiuctit
rtdominosraliquando fingularitcr: etia boc addidit.£t.n.vcre fo:or ntea
viincisdrim appellabant. 3ngclo8 cft de patrc fcd non de matrc:q: 6 pa
flute fuiflc fcriptura tcftatur: ncc fold tre fuo foro: erat abrae:dc quo propi
in boc genefis libro vbi bec gefta nar quaeiuscrat: tanteautcm pulcbritu
rantur:\7erum etiain in cpiitoU ad be dinie fuit:vt etiam intlUctatepolTct
LIBER

fldamari. folidaturfirmttate gratiernon infla^


inanitate uctantic.1lung7 fanc crcdcc
fec ifaac f m promfJVioncj nato:cu abraam q: victimis dcns dclcctarc u:
tus nomcn q: riiu vtriufcp parctie cfl bumani0:q>ui8 diuino intonate pccp^
inditum.c.w:>;i. to obedtendum fit fi dtfpu(<idii:veru^
tti abraam conftftim fiUii cum fuilTct
p Oftbccnat^cabrac fm^mtY tmolatus:refurrectu^ crcdidilTe tau^
Tioncm dci dc fara fiUus:cuncp dand" e.£>i):crat nanq3 iUide":cude
nomiuauit ifaaciqo itcrpretac rifue. ancilU 1 fiUo cius fozas cqciendis vo
iRifcratcnimt patcr quando ctpro iuncatcm cdiugis noUcc imptc: i iuac
milTus cn admirane i gaudto:rilcrat vocabitur tibi icmen.iic ccrte ibi fcqY
Tmatenquandopcrillos trcs vitos flc oi. jtUum autcm anctlle buius iit

itcrum promilTus cfldubitans i gau^ magnam Qcnum faciam:q: fcmen m


dio.Oiuanid c;;probantc angclo q^ rt um e.4Iuomodo crgo dutum clt tn
fueilkctfigaudqfuuitame plencfi^ ifaac vocabiiur cibi lemcn:cti i tiinae
dei non fuit.pofl ab eode^ aiigelo et km deus fcmcn cius vocaucrit.^i;jrpa
in fide confirmata i. £): boc crgo pu ncns aiit aplue quid fic tn tiaac voca
cr nomcn acccpit.Tl»m g> rifu» illc n bitur ttbt lemcn.t.tnquit non qui filg
sdirndtncJum opprobrwm; f^adcc camis bt filg dti;i'ed filq promilTidis
lcbrandu gaudiu pcrticbacnaco ifaac deputantur in femme. iic per boc fi^

1 co nome vocaco.Sara monftrauit. I9 promilVionta vt lint fcmcn abrac i

2\ii quippf;nfu mibi fccit dcus.-QLui ilaac vocaniur boc iii in cbnftum uo
cuncp enim audierit congaudebu mi^ cantegratia congreganiur. iDancer''
bi.Sedpolxaliquantuicpus anctlla go promilTioncm pacer pius fideUtcr

de oomo cifcimr ca fiUo luo: i duo il tcncnsi^uia pcr bunc oporicbat tm^
la f m aptum ttjtamenta fignificatur pleri:qucm deus tubebat occidt: non
vctus 1 nouum:vbi fara iUtue fupcr^ beficautt97 libi reddt pofat imolat":
ncbierufalembocdt ciuitatis deifi quidahpoiuitnon fpcratus. Sictn
guram gent. i i epta ^d bcbrcos 7 lic cj;
tcUectii crt

policum.fide inquit preccHic abraa^


Dc obcdientia f fidc abrac:quap m ifaac tentaf.t vnuum obtuUc qui
oblationcm immolanoi filq^bat^e; ^miflioncs fufccpit:ad qucm dicium
1 de mo:tc (mx.j:p^. eft m ifaac vocabitur tibt femcn:co^i
taneiquiatcp mortuis c)cctcarepot
i Tltcr bcc quc oia comcmojarc dcue. proinde addtciit.pro boc ctia
nimis longum cft;tetatur abra cum 7 tn firuudtnem addu;c:(t. ^utus
85 dc imolando dilcctilTimo filio fuo rimilttudmcm niU tUum dc quo dutc
ifaac:vt pia ciue obcdicntia^barctur idem apt^ue:qui proprio ftlto non pe
fecuftn notitia proferenda non dco. pcrcit:fed pro nobte dnibus tradiaic
Tlec^enim ois eculpadatentatio:q: iUum.^^Proptcrca 7 ifaac fuutdonu''
t gratubnoa e qua fu^batio. £t ple nuscrucem fu3:itaftbi Ugnaaduic
rttncpaUteranimue buman" fibiipfi time tocum quibus faerat iponendus
inotefccren por.nifi vircs fuas fibi h ipfe poztauit.T^oftrcmo quta ifaac oc
nd oportcbat^pofteaq^ i
vcrbo fcd cjtpcrimcto tcntationc qoo cidi e patcr cu
damo interrcganteriidcat: vbifidci fcrire probibitu8:quiserat tlle ariea
munus agnoucrit:tunc pius eil^tunc quo immolato iplctu^ e figniftcatiuo
XVII

ningume racrificmiti.^Tlempe qri cutn mo viii fui.&eccm quippc annia eam


aidit abraim comibua ia fzutice tenc precedcbat etatc:ficut ipfe quado ftbi

batur.Q.'Ji6 ergo illo figurabatur ni ej: illa promiiVus eft filius aii. Bi mi^
fi antey immolaretur
icfus cbriftua annoium centum nafcetur fiUus:T
bi
fpints iuiiicis cozonatu8.^S;d diui». fi fara aimo^ nonaginta paricf." Xttc

pcrangelumverbapoiius aodiam". cmif agru^abraiiquo fepcUuitvp


3it quippc fcriptura.£t cj:tcdit abra rc.XiJc ergo ^m narratione ftepbani
am manu fuS fumcre macbcraj vt oc in terraillaccollocatu3:qm cepitibi
cidcrctfiUu fuum.£t vocauit illu^ an ce pofTeiVo::pofl mo:tc.f.p:is fuu qui
gelu9 dni de celo:? di)cit.2lijraam. 31 colUgit aii bienniu fuilTc defuctus.
Uautdifitiecceego. £t dij:it:ne inq^
ciag minum tuam fupcr pueru: necp £>c rebeca ncptc nacbo:: qul i(iAC
faciaa ilU quic^.Tlunc fciui quia tics accepit v;:o:cm.c.jc;cjcig.
deum tuum:t no pepcifti filio tuo di-'
lecto proptcr me.Tlunc fciui dictu efl d £inde rcbeca^ ncpte nacbo: pa
id eft nunc cnim boc it
fdri feci.Tlecp trui fuccii aiinozii quadragita
dum fciebat deu3. ib:inde ariete illo i dTetifaac ducit v;;o:e.f. ccntefimo ei
molato pro ifaac fiUo fuo:vocauit vt quadragefimo anno vitc patns fuuc^
lcgitur abraam nomen loci iUius do mo:tem m:is fuc^ut auce^
cnnio poii
minaB viiiv.vt dicatur bodie in mon cam ducet:qn ab eius patre i meiopo
tc dominua apparuit. Sicut dictii cft tamiam feruus milTus efl:quid aliud
nuc fciui:pro eo quod eft nunc fciri fc demonllratum c\\ cum eidcj feruo di
ci:ita bic dominue vidit pro co qo cft ptabraamiponem.inum tuajfubfc
dominua apparuit:boc eft vidcri k fc mo2C mco i adiurabo te pcr diim dc
cit.£t vocauit angclus domini abral um ceU 1 drim terre; vt non fiias ujco

fecundo dc celo dicee. "Pcr mcmctip rem filio mco


ifaac de filiabus cbana

fuj iuraui dicit dominus.-' propter q6 r>eo:um dominuin ceU -r domina


nifi

fecifti verbii boc:T non pcp:::ifti filio terre iii carnc que cj: illo fcmo:e trabe

tuo dilecto propter mc:nifi bcnedicee batur fuilTe vcnturum^Tlunquid bec


benedicam tibi:i: multiplicans multi^ parua funt prenunciata indicia vc^
pUcabo femcn tuum ficut ftcllas cdi: ritatis:que compleri videmus in cbri
1 tinq> arcna que eft iujrra labiu, ma fto;

ris. £t bcreditate polTidebit femen tu

um auitates aduerfariomm fuo:um: Ouid itelligedu fit in co: q? abral


1 bcnedicentur in fcmine tuo omnce poft mo:te fare acccpit vp3:e cctburl
gcntes tcrrc:q: obaudifti vocemeam. .c.w:^ii^.

"bocmodo c illa de rocationc gcntiu


C femic abrae:poft bolocauftum quo q Uidautfibirult:q?abr9amp'*
fignificatus c cbrillus:etiam iuratioc mo:tefarecctbura du>:it vj;0''

dei firmita promifrto.Scpc enim pio remiUbi abfit vt incontinentil fufpi


mifcrat fed niq> iuraucrat. 0.uid au iam etate 1 in il
£cmur:preferti in illa
tc e dci vi vcracifcp iuratio: niU jpmii lafideifanctitate.2ln adbucprocrcl
(i confirmatio r infidelium qucdam i di filq qucrcbanturcum iam deo pro
crcpatio.^^Port bec faramortua e ccn mittentetantamuItipUcario filio^ cj;
rcfimo T vicefimo a fcptimo anno vi-' ifaac:pcr ftcllas celi i arcnam terre fi

le fae:centefimo aute i tricefuno fcpti de probarilTuna tcncrctur.' 55 profec


LIBER

I
to (i agar t ifmacl doctoie apoftolo &c geminis adbuc in ricro rcbec
ftgnifuaucrutcarnalcs vetia tdlame'' cematns inclufts qd indicauehtdiui
ti:cur non ctiam cetburat fili) eius (i na refponfio.c.j:j:j:v.

gnificcrttcamalcs qui fead tcftametd


nouii ejriftimani pertinerc.-^Jlmbe 4p i Jlmc):bocqueadmodiippof
pe t v;ro:e8 abrac i concubic (t appel fosabraeciuitatie dci pcu::ac
Utc fara vcro nuny dicta eft abrae cd tpaVideam\2lprimoig: anno:ftvi''
cubinarfcd vpo: m. Tl«m i quando tcifaac vfqj ad fcjcagcftmu^ quo ci na
daiatftag»rabraeita fcriptu^ eft:T ti funt filq:iLLud mcmo:abile e:q> cunt
apprcbendit farai abraam ogar
vjco: illidcumrogantirtparerct vpr a*
cgfptiamancillamfuam.poft decem quefterlie erat:concclTinctdominus
annogq^babitauerarabram interra quod pcrebat afc^ babcret illa cocep
cbanaan:-! dedit eam abram fuo vito ti) gefticbant gemini adbuc in vtcro e
vjcorem. t>e cctbura aurem quam p* (09 indud. Qua molcftia cti agere^
obitum fare accepii fic legitur.Jldqci dominum intcrrogauii: accepiKp rii^

aiB autem abrajm allu.npfit V^o^cm fum due gentce in vtcro tuo (mt: t
cui nomen cctbura.£cce ambe dicun duo populi de vcntre tuo fcparabun^
tur vjcozcerambc po:ro concubine fu^ T popuiue populum fupcrabit:^ ma
if(c rcperiuntu::poftea dicente fcriptu iorfcruietmino:i.<luodpaulus apo
ri.bcditmtem abraam omncm fcu'' ftolus magnu3 vult inielligi g:arie do
fum fuum ifaac filio fuo:7 filtje cocu^ cumctii quia iidum illis natis ncc ali
binarum fuarum deditabram dona; quid agcnnbus boni feu mali fine ul^

7 diaifit eoe ab ifaac filio fuo adbuc lie bonis mcriris eligitur minor.ma
fe viuo ad OMcnte in ^ra ozicntis.lDnt iorcrcprobaro:qm proculdubio qua
ergononnullamuncrafilq concubia tum attinet ad originalc pcccaium a^
rum in plaga ozicniierfed non peruei bo parcs erannquantum auicm ad^)
ent ad rcgnum prominfum: nec betici eo^ vlltl crat.Scd nunc
prit) nullios

ncciudcicarnalesrquiaprcf ifaacnul de bac re dicere aliquid latiue inftitu


luscftbcree^tnonqutfilqcarnis bi tiopie ro non fmit.vnde i in altje iaj
filq dei:feo filg promift^ionis dcputati muita di>;imu8i0.uod autem dictu^
tur in fcminc:dc qoo dictum e.ju ifa^ e maio: feruiei minori:nemo fcre nof
flc vocabiiurtibi fcmcn. Tlecp cni^vi trorum alitcr intellcj:it:quam mtio:e
deo cur eiiaj cctbura poft vj:o:i8 moj populum iudeorum minori populo
tcm duct3:nifi proptcr boc myfteriu^ cbriftiano fcruituru. £t rcucra g^uis
dicta fit concubma.Sed quifqe bcc H in gcntcidumcorum q nata cft dc m«
vult in iiiis figificationibus accipcre: duo nomina erant:nam i efa
io:e cui
non calunictur abrac.Ouid enim fi t u vocabatur i edom:vnde i idumci:
prouifum c contra bereticoe futuros boc uidcri poffit implcmm:q:poftca
fccundarum aduerfarioe nuptiarnni fupcranda fucrat a populo qui otius
vt in ipfo patre multarum gentiuj p* eft e)c mirtore id cft ifraelitico: ticp fue
obiium coniugie iterum coningaii:6'' rai futura fubicaa:tti in aliqoid mai*
monftrareturnon cfle pcccatum.£t intentam fuilTeiftam propbetiamq
mortuus e abraa cu eet anno^ cctnj; dictum eft populus populum fupera
fcptnagintadnq$.3nno^ ergo fepru bit^imaio^feruicimino^i conucnicti
agitaqnqj ifaac dcreliquit filiium:qttc us crcditBr.£t quid cft bec:nifi ($ iti
ccntenarius genuit. iudcfsT cbriftianis euidetcr ipletur.
XVII

&c Oiaculo 7 bcnedicriorte qua ifa, t iuftificatioee mcae 1 1cgitima mca.


ac non aliter g» pi ipfv^.mcrito ciufde £t alio rurftts oiaculo^cgo fum inqt
ac dilcccioiic accepic.c.)CBcvi. deus abraam pattis tui.noli rimtrc tc
cum enim fum i bcncdijci tc:i mutti''
£ccp;tctira9co!fci!o tfctqua plicabo fcmcn tuum propter abraam
lealiquotienspatcms acccpat patrcm tuum. Ut inteUigamus y caf
dc qoo o:aculo 1'ic fcriptii e. f acta cft ic abraa fccerit:quod bcibus impodi
aiit famee fupcr terra: prctcr famcm icis 1 ncquiric fue dc fcripturis factis

quc prms facra crt in t?mpo:c abrac. patrocinia requircntibus : vidctur fe


Jlbqr aiit ifaic ad aby melccb rcgcm cilTe libidinc.Ocmdc vt ctiam bf»c no
pbdidinoia in ccerara.Jlpparuit autc uerimus non cjc bonis fmgulis intcr
tUt dii3 1 dipir.tloU dckaxdcre i egfp fe boics compararc;fcd in vnoquoc^
tum "Dabita autem in tcrra qua^ libi confidcrcmus vniucrfa. j^icri eni5 pc
di^croii incole in terra bacii ego ero teft vt babeai aliquid i vita i mo:ib'
tccum 7 benedicam te.Xibi enim i fe quifpia quo fuperet alium: idq3 fit lo
miiii tuo dabo omncm tcrram banc. ge prcf^bilius ^cft tllud vn6 ab alio
£rftaruam iuramcntum mcuj qaod fuperatur.2lcper boc folo dei vcrocp
iuraui abrac patri tuo: t mftiplicabo iudicio:cum contmcntia coniugio p:e
femcn tuum ficut ftcUae celi.£t dabo fcratunmclio: tii e bomo fidcUs con'
fcmini tuo omncm tcrram bMci bh iugatus:^' conrinens infidcUs.Scd p
diccntur in fcmine tuo omnca gentes tinens infidelis bomo non folum mi
terre:pro eo of obaudiuit abraa pater nus Uudandus eft quia k contict dd

tuus vocem mcaj 7 cuftodiuir prccep non crcdat:vcrum etiaj molro magis
ta mca: i mandata mea i iuftificatio vitupcrandus quia non crcdit cum fe
ne9 mcas:^ lcgirima mca. 3ftc pSiar^ contmcaf.£6ftituamu8 crgo ambos
cba ncc vxoii bibait alia? nec aliqua bono9.£tiamfic profccto mclioreft
cencabinamifed poftcritatc duo:om coniugatus fidcltlTimus i obcdiendi-'
gcmino:um cj: vno concubito procrc riffim'' dco.q» pnnes mmo:i9 fidn m
ato:u5 contcntue fuit.Ximuit fanc ct ; no:ifcp obedietic:fi vo pana fint ceta
ipfe pcriculum dc pulcbritudinccoil ptincte piugato prcfcrre qa abigat.
iucrie: cum babitarct inter alienos:fe
citC0 quod patervt eani foroie dicet t>e bis que i efau i iacob mfftice
taccrq3V)C02em.£ratenim ci propin prcfigurantur.c.):;r^vq.
qua^patcrnoT matcrno fanguine.
Scdctiaipfaab alienigenis cognitol d Uoigufaacfilq cfau 1 iacob
cp vj:o! cnTct manfit intacta. Tlec idco paritcrcfcut.'p>rimat'' maioris
tamen iftum pat:i eiue prcferre dcbc tranffunditur in mino:em:c;:pacto et
mustquia ifte nullam feminam prd placito intcr illos:eo q? lcnricula qoe
vnam coniugcm noucrar. £rant cni^ cibum mino: paraucrai maio: immo
proculdubio patcrnc fidci t obedicrie dcrariuB concupioit: eocp prccio p:io
merita potio2a. in tm vi proptcr illu^ gcnita fua fratri iorationc i.iterpofua
dicnt dcus buic fc faccre bona que fc vcndtdit.Ubi difcimus in vefceoo noi
dr.Bcncdiccntu: inquit in fcminc tuo cibi gencrc fed auiditatc immodcftift

dc9 gcntcs tcrrc:pro eo g> obaudiuit qucncp colpandum.Sencfcit ifaac:c^


flbraam patcr tuue pocem mcajti co iufcp ocolis pcr fencctam vifus aofcr
ilodiuitprccepcamca tmadacamea tur.Ualcbciiediccrcfilium maioum
LIBER

1 pro tllo rtefcime bencdidt mfnoiq: brac fcamdum Hdc^qi t lp(e i filiue
pro fratre maiozc qui crat pilofus fe abrae fecundum carncm. 3pl^u"t qui
parcmta manibus fupponentcj^bedi'' malcdij:eric malcdicttjs:'! qui bndijce
nts fibi pellicurcoaptatis velut bedr^ rii biidictus e.-Cbrift' in^ nofter etil
peccatapoztantcm. 3ftedolu8 iacob cx ozc iudcorum ^uts crrantium fed
ncputaretur frauduUt" dof:? ineo tamen lcgcm pzopbetafquc cantanti
magia mffteriacffe quaeretunfupi um benediciiurid cft vcraciter dicif:

U9predi):itfcripturaj£teratcfao bo 1 alius bencdici putatur qut ab cis er


mo kkns uenari agreflie.^acob atite rantibus ej:pect3tur. £cce benedictio
bomo fimptcj: babitans domuj.tJoc nem|>mifTam petentemaiorce;:pauc
noftri quidam inrerprerati funt: finc kit ifaac:7 aliuj fe pro alio b/idij:iflc
dolo.Siue autem fine dolo fiue fim^ agnofdt.ZDiratur i quis nam ille fit
pley:fiue poriue finc ficrionc dicatur: pcrcuncratunnec tamcn fe dcccprum
qucd cfl grccc aplalTioe: quie cft in if-' clTe conqueritunimmo confcfti^ rcuc

ta bcnedictione peicipicnda dolus bo lato fibi int" in cozde magno f^cramc


minis Unc dolo.^4lui6 eft dolue fim-' to dcuitat indignatione:pfirm3t benc
piicie.0.ueficiio non menticntie^ni^ dictionem.Oui6ergo inquit venat'
fi prefundum mTfteriuj veritati9.'3p eft mibi venatione i itulit mibi^t mi

faautem bcnedictio qualie eft.'£cce i ducAui de omnibus antcquam lu vei


quit odo: hlq mei tanq> odor agri ple re6/£t benedi)cieu5 1 benedictus fir.

ni:quem bcnedi j:it dominiis.£i dct tf ^uisnonbic malcdictioncm potT


bi dcus de rojc celi 7 dc pinguedinc i^ cxpectareiirati^fibecnon ft»pcrnaiti
remuUitudincm frumenti avinv.i^ fpiratione fcd terrcno mo:e gereretV
«tanttibigentcsoradotcnt te princi'' O rc3 geftas fed propbeticc geftas^i
pea:? fias dominua fratris tuiit ado terra ficd celitu6: per bomics fed diui
rabunt tc filq patrts tui. Q.\ii malcdt nims.Si ejccutiantur fingula tatie fc
jcciic re malcdtctes crit t qui beiicdi-' cnndn mffter^e multa ftit iplenda vo
larrit tc bcnedictienibus repleatu;.Sc lumiaifj buic opi mod" modcrateim
nedictio igirur iacob prcdicatio cbrif pened" nos in alia feftinarc copcllit.
ri eft in omnibus gentibUs.lDoc facto
igirur Uj: 7 propbetia cft ifaac.£t pcr &emffTione iacob in mefopotamij:
06 iudcoiOm cbriftus ab lUa bencdi'' am ad accipienda vi^oic.idc vifionc
citur vclut a nefciente:quia t ea ab cid qu3 in iiinere fomniauit:T dc quaiuS
ipfe ncfcitur. 4)do:e nominia cbriili ipfius femini» cum vna petifTet vj:o:c
ficut agcr mundus impletur.£iu8 eft .c.nVfi^'
benedictio de ro:c celi: boc cft de uer
borum pluBia diuinotum: i de vber m 3tti^iacob a parciib'! mefopo
tfltc tcrrc boc eft de congregatione po tamiaivt ibi ducat v%ou: paw
pulomm: cius eft i multituoo fru^ miitcntis bec verba funt.Tlon acdpi^
mcnti r vini:boc eft multitudo quam esvj:o!ce^ cbananeo^. Sur-'
ftliab'

coUigitfrumentum i vinum in facra^ gens fuge in mefopotamia in domuj


mento corpotis cius % fanguinis cC, batbuclpatrie matris iue:t ftie tibi

£i feruiont gentes ipfitm adozant ifi vj:oze de filiabus laban fzis matzis
principe9.3pfe c dris frarria fui:quia tue t>cu8 autcm mcus bcncdicat re er
populus eiu8 dnatur iudeis. 3pfuni augcat rc i mrtiplicct te. £t eris i ctJti
ado:ant fllg patris ctU8:boc eft filq a gregationes gcntiem: i dcttibibene
XVII

dictionm abraam pattne tutn tibt et £t furrcjnt iacob i fopftt lapide quc
(emini tuo poft te:vt beree fiae tetrc fuppofuit capiti fuo:? (latait iUum in
mcolatus tui qua; dcdit deus abrae. ritulumitfupcrfiiditolcum in cacu^
*b'ciam(ntelligiinu« fcgregatu^ fein mineciu8:tvocattitiacob nomeloci
iacob ab alio (cmine ifaac:qd factum illius domus dci-lDec ad propbetiaj
eit pcr efau. Qu jndo cmm dictum e t pertinct.Tlcc mozc idolatric lapide p^
ifaac vocabiturtibi femcn: perriuene fudit oleo iacobrvclut facicns^illuj de
vri^ kmen ad ciuitattm dd feparato um.necp enim adorauit cundem lapi
cfl ifide aliud femcn abrae quod erat dem ^ci ei facrificauit^fj quonia cbrif
in andlle filio^quod fururum crat iti ti nomen a cbrifmate eft id eft ab vnc

filqs cetbure.Sj adbuc erat ambigo rione:profccto figuratum cft binc ali^
unt dcduobuQ gemtnis filtjs idacm quid quod ad magnum pertincat fa-'

ad vtranq^ an ad vnu5 eo:um illa bfi cramcnrum.Scalam rcro iftam itelU


dictio pertineref.£; ad vnum qui9
fi girur ipfe faluator nobis in mcmoriai
name(Tctillorum.Q.'ioo nuncdccla rcuocarc in euangelio.Ubi cum dijrif
ratum cft:cum pro pbcticc a p5e bndi fctde narbanaelc ecu vere ifraelitam
dfiicobii o: d i eris in conarcgario quodolu9nonc:quia ifracl Wderat
nc gcntium:^ dct tibi bcncdictionem iftam uifionem.3pfccft enijtacob^co
flbrae pitris tui."C>erflCGn9 itacp i mc^ dcm loco air.Jlmcn amen dico vobis
fopotamiam iacob in fomnia acccptt videbitis cclum apcrtii i angclos dci
O!aculumdequofic fcnprumcft. £t «fcendentcs i defccndenrcs fup filiuj
criuit iacob a putco iurationie:'! pro bominis.-jberreritergoiacob imefo
fccru9 crt i cbarram i in venit in loca potamiam:rr itt accipcret vjcotcj.Un
1 domiuit ibi.Occidcrat d? fol i ftlp deautcmilliacciderit quatuor babe
fitet lapidibug loci 7 pofuit ad caput fcmia9 de (Jbus duodccim filios i V
fuum T dormiuit in loco illo r fdnia'' nam filia; procrcaut't:cum C3:;t nulla
uir. £t eccc fcala ftibilita fupcr terraj concupifccrct illicite indicat fcripiura
cu!U3 cflput Dcrrin(^cb3t ad celum: T diut'na.2ld vnsm quiope accipienda
«nc^cli dd afccndfbant i dcfccndebat venerat:fcd cum illi altcra pro alrera
per illam dommue incombebar fupcr fuppofita fuiflet:nec ipfam dimifit q
- iUam:^ didr. £go fum dcus abraam nekicnQ vfus fucrat in nocre:nc ludi^
patrig tui:T dcus ifaactnoli timerc:f-' brio cam ridcrctur babuinc.^r ej: eo
ram inqua dormis fupcr cam tibi da tcmporcquoniam multipiicande po-'
bo illam i fcmini tuo.£r crir fcme tu Hcritatie ca plures rjrozes lc); nullap
um ficut arena tcrre:t dilatabitur fu bibebat^acccpitetia^ilUm caimi ii
pcr mare: i in africum i in aquilone futuri coniugtj fidem fccerat.-Ciue co
1 ad oncntem:t bcnediccnrur i re oes elTet ftcrili9:ancillam fuam de qua fi^
rribue tcrre i in femie tuo: i ecce ccco lio9 ipfa fiircipet marito dcdit: quoo

fum tccum cuftodicns te in omni via ctiamm2iorfoM!ciu9 quauis pcpif


quacuncp ihis-.i reducam te in terraj fet imitata:quoniam multiplicarc^lc
banc:quia coto non tederelinqua do^ cupicbatcffccit.Tlullam igitur iacob
ncc faciam oia que tcca locut" fii. £t legirur pcriflc pretcr \>n.im: nec rfu9
furrcrit iacob de fono fuo:t ditit: qi plurimisnifi gignendc prolig offirio
dftseiloco bocrccto ncfcicbi.^tti coniugali iurc ferU3to:vt neon boc fa
muit 1 dixitiq^ tnbiriocus bic: no cft ccret nifi vjroree cioe id fieri flacritaf-'

bicntfi domus dct:7 bcc po:tacceli. fcnt:q0ccorpori8 vizi fui babebanr


LIBER

Ugirimam potefhtem» >


femtne comeotif vna f&ir.tieptiB.Q^
resdiligcntcrconfidcrata no indicat
Cae ratio fucnc vt ettam iTrael co g» tanru9 numcrus fucrit in progenic
gtiominaretur.c.jc^pj:. iacob:die vcl anno qooingrcfTus efl
eg7ptum.£ommcmo:atifuntquippc
g £nutt ergo duodecim filioe et ieisetiiproncpotea iofcpb quinul^
vna fiUa ej: quaiuo: mKcrib'*; lo modo iaj tunc effe potucrunt quo
£>«'n ingrdTus e in cgypro p filiu fuii niamtuncccntumtrigintA anno:um
iofcpb:qui vcndit" ab inuidcntibue vo cius iacob rrigira
erat iacob:filiu9
fratribus:cocp pcrductue fuitat^ibi noue.O-ucm cum acccpifTe r:iccfimo
dcmfublimatu9.3acobautcm ctiam anno fuo ucl amplius conftct V}:oiey
ifracl ficut pauloante di;ci rocabato:: quomodo potuit pcr noucm annos
quod nomcii magte populus c^rillo babcreproncpotc9 dc filgs quose;:
procrcatus obtinuit.T^oc aiitnomcn eadcmvj:o:e fufccpit.'£u5 igiturnec
ab angdo ipodtvim iiqui cum illo
illi f;lio0 bibcrcnt cpbrcm 7 manafTce fi

fucrar in itincre dc mcfopoiamia :cde Ig iofcpb^fj eos pueros infra q» noue


untc [u.tatue tfpiJ cbnfti cuidentiflri" nc9 iacob egrptu igrcfTu9 inucncrit;
mc gcrce.Tla q> d prcualuitiacob vti quo pacto co;t non folum filq fed et
cg volcnti:ut myftcriu figurarct:figni nepotcs in illie fcptuagitaqumc^ nifc

ficatpalTione cbrifli:vbi vifi funt ei


p rantur:qui toc egyptii ingrcffi fiit cuj
ualae iudci.-£t tri benedictionem ab iacob.-^Tlam commcmo:3tur ibi ma^
eodem angclo qucm fupcraucrat ipe cbirfiliusmanafTc ncpos iofcpb:7e
trauit:ac fic butus noinis tpofitio bii iufdcm macbir filius id cft galaad nc
dictio fuit.3ntcrpretamr aut ifracl vi pos manafTc proncpoe iofepb. 3bie
dcn8dcij:quodcrit infinc prcmium 1 que gcnuit epbrcm al'.M- fiU" iofcpb
fanctorum omnium.Xetigttpoiro il id cfl vtalaam ncpos iofcpb: ibi cfl et

li idcm angelus vcluti preualcnti lati baretb filiue ipfiue vtalae id e ncpoa
tudinc5 fcmo:i9:etIqj ifto modo clau cpbrcm proncpos iofcpb:qui nullo
dum :cddidir.£r3t itaqj vnus at^ idc modo cffe potucrut qii vcnit iacob in
iacob:7 bcncdictus t claudus: bridic egyptuTfilios iofcpb nepotts fuoa
tu9 in eig qui i cbrirtum e;; codcm po aoo9 iflorum minorc9 ^ noac$ anno
pulo crcdidcrunt:atcp in infidelibus rum pucroe inucnit.Sed nimii um i^
claudue.Tlam femoiis laritudo gcne troitue lacob in cgfptum qfi cum in
ris multitudo cft."f>lurc9 quippefuc fcpruagintaquincp bominibus fcrip
(j i ca ftirpe de quibus propbcticc pre tura commemorat:non vnus dice vf
dc5 ef\:7 cUudicaucrur a femitie fuis. vnue annu9:fcd totum illud efi rcm^
pu9 g^diu vif:it iofcpb: pcr quc^ facrii
<ludcufcptuagCtaq'ncp anfabas eltvrinrrarcnr.Tlam deipfb iofcpb
cgf ptii narretur ingrcfVu9: cu plcricp cadcm fcriprura fic loquirur i babita
ej: ciQ qui comemoantur tpc poftcri^ uir iofcpb in cgypro:ipfe er frarrcs c
•:ifuntgemti.c.;:l. iu9 7 omnie cobabirario parris ciue:
1 vijcir annoG cenrum 7 deccm i vidit
i TlgrcfTi itacp rcferuntur i cgfp iofcpb manafTee t ephrcm filioB vfcjj
tii fimul ctl ipfo iacob fcptuagt in terriam gencrationem. 3pfc efi illc

taquiq; botee:annumcrato ipfo cum proncpos eiu8:ab cpbrcm tcrtiu8:gc


fuis filqs.3n quo numero due rantu; nerationcm quippetertia^ diciKfiliii:
XVII

nep«tem:7proncpotfm. t>cmdefe4^ mdtatione fili mi afcendifti:«cumbc8


rur.£t filij macbir filq mattafTc: nati do:mifti vt leo. i Vt catulua lconis.
funtfuprafemo:» iofepb.£tbic illc <lui9 fufcitabit cum.'Tld deficict pu''
ipk eft nepoe manafTe: pronepoa io^ ceps e^ iuda:? du^ dc femo:ibu8 eiua
fepb.Sei pluralitcr appcllati funt fi^ donccveniantquerepofiia funtet:et
cut fcriptura confueuit:que vnam ^ ipfe erii ejrpectatio genriu^. Slligans
filiam iacob filias nuncupauit: ficut i advitempullumfuum <7 cilitio afinc
laiine lingue confuetudinc liberi dica fue:lauabit in vino ftolam fuam: i in
ti»r pluraliter filq:etiam fi non fint v^ fanguincvucamictumfuu^. fuluio''
no ampliu3.£ur ergo ipfiua iofepb cuU eius a vino i dcntes candidto:cs
prcdicetur fclicita9:quia potuit vidc:e lacte.£^pofui bcc aducrfus manicbe
proncpotcs:qui nullo modo putandt um fauftum difputans: i fatis crTe ar
funtiam faiffe rricefimonono anno bitro: quanrum ventas ^pbctie bu^
proauifuiiofpeb^quandoad eum in ius elucet:vbi i mo:8 cbrifti p:edtcta
cgyptum iacob patc: eius aducnit/ 31 cft verbo dormitionis:7 no neccflttas
lud aute eH quod fallit minus ifta dili fed poteftas in mo:tcm nomine lcdisi
£cni intucntc6:qm fcriptu^ eft:bcc au 'Q.uam potcftatcm in cuangclio ipfe
tcm nomina filiomm iiracl 4 intraue prcdtcat:diccns potcftatcm babeo po
riJt in egyptu^ fir cu iacob patre fuo. nendi animam mcam:? poteftate ba^
t)ocenimdtctu5 cftqjfimulcu^ illo bco iteru5 (amcndi ca^.flcmo ea^ tol
computantur fcptuagintaquincp: no lit a meifcd ego ca^ pono a mc ipfo et

quia fimuUam erant omncs quando iteru^fumo cam.Siclco frcmuit (ic


egyptum ingreflfue eft ipfe^fcd vt dijci quod dijcit implcuit:ad ca^ nanc^ pcr
totum tcmpus babetur eius igrcflus tinet potcftatC5:quod de rcfuci ccttde
quovipitiofepbperquemeiua vidc^ cius adiunctum cft. 0,mQ fufcitabit
turingreflfue. eai^boc eft quia nullus bomintt: nifi

fe ipfe fofcitautt;qui etiam dc co:po:c


bebcnedicttonequajtn iudamfi fuo dipt.Soluite tcmplumboc 7in
lium fuum ptomifit.c.)cli. triduo refufcitabo tUud.^pfum autc^
genus mortis boc eft fublimitas cru-'
l -6itur^pfpopul5 cbriftianiJi vno vcrbo iiuclUgitur quod ait
ci6:i

quo dct ciuiras pcregrinatur in flfccndifti.O.6 vcro addidit rectibcs

terrie: fi cbrifti carnem in abrae fcmi oomifti:eulgclifta cjrpdit vbidicit:ti


ne rcquiramuaircmotis concubinaijt cUnaro captte tradidit fpum. ^utccr
filqg occurrit ifaac:fi in femine ifaac: te fepuUura cius agtiofcitur in qua :c
remoto efau qui e et edom occurrit ia cubuitoo:mien6:7vndetllu5 nullua
cob qui eft T irraeLSi in fcmine ifiael bominum ficut propbctc aUquos: vcl
ipfiua remotis cctcris occurrit iudas ficut ipfe aUo9 fufcitauit.f^ fic a fdno
quiadctribuiudaejcortus ecbriftus ipfe furre^it. Stola po::o cius quam
3lcperboccum inegypto moritur* laoat ivino:idcftmundatapcccari9
ifracl filios fuos benedicet: queadmo in fangutnc fuo cuius fanguinie facta
dum iudam propbetice bencdi^erit mcntum bapti^ati fcitJtivndc i adiun
audiamu8.3uda inqnit tc laudabunt git 1 i fanguine vuc amictti fui» quid

fies tui.2Danii9 tue fuper oo:fu5 ini'' eft nifi ecclcfia.^£t fului ocuU eios a vi
micorum tuo:um:te adotabtit filq pa no fpiritualcs cius incbriari poculo
trie tui.£atul»s leonis ittda8.£;c gc: eiU9:6 quo canit pfaUnue: i calijc tu7
LIBER

£t dcntcs tcmponbue mof ft i icfu naue


£>c
ittebriana g> prcclanta cft.
cj: itt rcgtl quof qdc fa^
iudici):tt3
cius candidioics lacte:q6 potant ap6 flc

ul primus cft:fcd dauid prcdpu' i ff


aprm paruuli: verba falicet nutrietia:
cramcnto betur t mcrito.c.^Ug.
nondum idonci folido dbo. 3pe i^^
cft in quo repofita crant promifla io^
de:quc doncc renircnt nu^ principcs
d £fuct« iacob:dcfircto et iofcpb
perreliquos cetaquadragintt
boc eft reges ifracl ab ilb ftirpc dcftie
quatooi annoe doec e^iref dc tcrra e^
rBnt.£tipfe ejcpectatio gcntium:q6
gfpti:inmoditincredibile iUagcscre
clarius eft videndo quam fit ej:poncit
uit:et tantis attrita perfccutionibue:
ilo.
Vt quoda tpc nati mafculi nccaref: cii
t>e filtjs iofepb quoe iacob^pbe
mirantcs egfpnos nimia populi ilU'*
ticamanuij fuajt trafmutatiee benc^
incremcntafrerct.Xuncmoi^fc0 fub
di^t.c^lq.
tract" furto trucidatotib'' paruulora
addomuregiaingetiapericra peunt
f 3ctit adt duo ikac filq efau t ia
cob:figura prcbuerflntduoru;
dcopparatcpueit:nutrirufq? 7adop
tat" a filia pba2aoni6:q6 nome i egyp
populorum in iudeiB i cbriftianis:?»
tooium regum fuit:in tantum pueit
itisquodadcamie propaginem pti''
femine ef«B
virum vt ipfc illam gentem,mirabilit'
netrncc iudci rcnerunt cj;
multiplicatam cj: duriftVmo i gra»if
fcd idumei:nec cbriftianc gentes 6 ia^
fimo qi ibi fercbat iugo fcruitutie e]C
cob:fcd potius iudd.Sd boc cnim ti
traberct:immopereu}deu9 quiboc
tum figura valuit quod dtctuj eft ma
promifezat abraclbrius quippe t% i-'
iorfertt{ctminori:itafactumeft ctiaj
de tcrra madian fugilTc rcfttf: ep cuj
in duobus fili;e iofcpb. Tlam maior
ifraelitam defenderet cgyptiu^ ocdde
geftit typum iudco:um:cbriftiano:u5
rat:-! territue fugeret:pofte« diuinif
«utcm mino:. O.U08 cu; benedicerct
miftos in poteftate fpltitue dci fuprta
i«cob:manum dcrreram poncns fup
uit pbaraonis refiftetes magos. Xoc
minorem qucm babcbat ad finiftra^:
per eum egfpt^s illateme^funt dccej
finiftra ^o fup maioze que^ bebat ad
motabilcs plage:cum dimittere popS
dcictcram graue uifum cft patri coruj
corrigcn»
lum dei nollcnt:aqua in fanguinem i
<r admonuit patrem uelut
fa:rane:fcnipes: cymonia: mote pcc*
ciu8 crrojem:i quie nam cf(ct corum
mutarema^ rum: vlcera: grando:locufta:tenebrei
maioroftendens.Jltillc
mora primogcnitorum. 3Id qcrremdi
nus noluit:fcd dipt.Scio fili mi fcio.
ifraelitas quoe plagis tot tantifcp pet
£t bic eritin populu?: i bic ejraltabi
fractitadealiqft dimiferant cgypt^i
tunfed frater cius minor maior illo e
mari rubro dum perfcquunf e)ttincti
rit:£t fcmcn cius crit in multitudine?
funr.5Uie quippe abetmtibus di&ifn
{jcntium.ftiajbicduoilla promilTa
mare viam fccit. "bos aut in fequetc»
demonftrant.nam ille in populum^if
in fe rcdicns rnda fummcrfit.t>cinde
te in multitudinem gcntiom.Ouid
c^
pcranosquadragita ducemoffc dci
ttidcntiuQ:q' bis duabus promifttoi
populus pcr defcrtum actus e:quado
bue contincri populum ifraelitaru;:
tabcrnaculum teftimonq nuncnpati^
e:bcnq3 tcrrarum infcmine abrae:il
c:rbi de' facrific^s fiitura prenunni
lum fecundum carncm: iftum fecun^
tibus colebatuncum ic&icct iam data
dum fidcm*
lc)c fuiflct in monte multum tcrribi''
XVII

Uttratteftabatarm(m cuidmtiffima ftirpc rciccca nc indc rcgcs orircntur.


mirabiUb" fignia wcibufcp diuiitaa: Dauid fucccfTit in rcgnum cuius ma
-Oaod ficm e moj: vt cyitii eft 6 c^yp j:ime cbiiftus dictus cft filiu8:3n quo

to:7 III defcrto populua effe cepit 4«'' araculus quidam factus c 7 e;co«Jiu5
quagcfimo dic poft cclcbratu, pafcba quodimo mueturis populi fidei^cuf
perouiaimmolatioucm. OLue vfq^a gcncrig qucdam vclut adoUfcctia du
dco tf pu9 cbrifti cft.-prcmuiciae cum cebatur ab ipfo abtaam vicp ad bunc
pcr victima palTioni» de boc mundo dauid. Tlctp cnim fruftra mattbcus
tranfiturum ad patrcmipafcba quip^' cuangeUfta fic gcBcraitoncg commc
pc bcbrca lingua tranfuua intcrpreia morauit:vt boc primum interu^l um
lur.vtiacurcuclarctur tcftamcutum quatuo:dccim gcncrationibus come
iioUii:pofteaypafcb3n:'5 imolat^cft darctababraa-f.vfqjad damd.Jib
£briftu9 quinquagcfimo dic Venirct adolcfccniu mcipit quippe bomo pof
dc celo fpiritus fanctusiqui dictus e fcgencrare:proptcr gencraiiouum fc
i euangelio digitue dci:ut rcco:da:io^ ries ab abraam fumpfit c)co:diu:ci et

ncm n:a5 i primi prefigurati facti me pater gmtiu conftitut" c:quando mu


moriam reuocaret:q: t legis tllc labu tatum nomcn acccpit.2lnte bnc crgo
lc digi.to dei fcripte reicruntur. Ocfuc velut pucritta fuit butue gcncris ppti
to mof fe popolum rcpit icfua nauc:i> dei:a noe vfqj ad ipfum nbram.i io
in tcrra promitTionis introdup: eacp pnma lingua inucnia cft id c bcbrca.
populo dtuifti.2lb bis duobus mir^ 21 pucritia nancp bomo inciptt bqui
bilibu9 ducibus bcllact profpricac poft tnfantiam:quc bmc appcUaca cft
mirabilitcr gefta funr. dco contcltatc quod fari non poicft.OLua^ profccto
non tam proprer mcrita bcbrci ppti: etatcm primam demcrgit obliuio lic
g» proptcr pcccata carum que dcbclU ctas pnmt gcncris bumam eft dclcta
bantur gentiu^ illas eis proueilTe vic diluuio.Oaot^^.n.quiftp cqui fuam
toria9.T>oftifto6 ducca iudiccsfuc^ rccozdctur infantiam. <luaobre in i(
ruiit iam in tcrra promitTionis pptb to^curfu ciuitatiG dci ftcut fupcrior
collocato:vt incipet intai reddt ab:ac vna eandecp prtma;tta duas ciates fc
pnma promilTio dc gmtc vna id e bc cundam i teriiam Uber ifte cdtincat.
brca:t in tcrra cbanaan nondu de 6i 3n qua ttia^ptc: vacca tnma^^capra
bu8 gcntibus 7 toto ozbe tatarum op tma5:auete trimu:t impofitu c kgis
cbrifti adacni" in camc:7 non vcteris iugum:7app3ruitabundantia pecca
legis obferuationc.fcd cuangclq fidcs torum:« regni terrmi furrcjrit epsidi
facnt impletur3.£uiu9 rei prcfigma uj vbt n dcfaerdt vin fpualcs quo^ i
rio facta cfticp nS mof fc9 q lcge ppfo turture t columba figurati» cft facra
acccpcrat in montc ftna:fcd iefus axi mentum. "^

ctiam nomcn dco prccipiente mutatu


fucratvocaretfiefu6:populum iterri 3urclq auguftini dc ciai
promilTiont9 introdujrit. Xcmporib'* tatcdcilibcr.xi;:.
autcm iudicum ficui fe babcbat t pcc
cata populi et mifcricordia dci:alter^
naucrunt profpcra i aducrfa bellof
3nde vcntum cft ad rcgum rpa.0.uo
rum primus rcgnauit faul:quo rcp:o toctcmpo:ibu0 ipphm^x.pmS*
bitto t bcUica clade proftrato: m(cj^
LIBER

ta digerens uidefur tang> bif!oti'c« di


onc8 dct quc h ligctifl rebus geto occupara cnenar
cte funt ad abta randis:fi adiuuare dci fpu cc fidcrata
am: cuiua fcmr tracfetur:vcl magis vel ccrre no min'*

p niTgcrcjifracU prcnunciandis futuris q' prcreriris c


tica feciiducar^ nunoandis inuenitur inrenra.fr bec
ne:T dnco gctcs pcrfcrurando indagareac dilTercndo
debcri fecudum monftrare q> fir opcrofd arc^ prolijni
fidfiti deo polUceRK didicimuetquen t.q^ mulris indigeat voluminibus <^8
sHmodd complc^ntur per ordincm tc igno2ar:qui bec vel mediocrircr cogi-'
poii)'-, procurrcs dci ciuiras tdicauir. quia ea tpa quc ad propbe
tai.-^^cino

Xlm ergo fupcriojts libri vfqj ad rc^ tiam non ambigitur pcrrincrc ira fiJt
gnd diuid ha" e fmis:nuttc ab eodej mtta de chndo rrgrocp celoriJ cue ci
rejno quantnm rufcepro opcn fuffice uira6dcicft:vtadboc apcricndilma
vidct':ccrcra quefcquunt atrigamue. ior fitdifputat'0 ncccffiiria: g^ buius
t>oc ita(0 tpm e)cquo fanctas famu-' cpcris fnod" flagirar. "proindc ira (i
cl propberare ccpit:'? dctiiceps doncc potucro ftilo modcrabor mco^T buic
populus ifracl capriuus in babyloia opi in dei voluntarcpcragcndo nec ea
ducercrur:ar5 indc kcundu^ ficri bic q f:fut dicancc ca quc fatie fdt prctcr
rcmie propbcria p" fcpruaginta anos mittrim.
revfis ifraclitis dei dcm' tftnurarct":

torum rp9 eft propbetani. 0.uaui5 Oluo tempo2c (it impleta promif^
cnim 1 ipfum iioe pstriarcbam in cu^ fio dci de rcrra cbrnaan:quam in pof
iu3 dicbua vniucrfa tez:o d:(uu!o defe felTionem eriam ifracl carnalis acce
ta e;7 aiios fupra i infra vfq^ ad boc pit.c^.
tcmpiis quo rcgcs indeipopulo effe

ccpcriit:proprcr qneda^ per eos furu^


rsJ fiL-e quoquomo f!gniftcara f ue p:c i Tlprecedcntelibro diVim" ab
dicrj que pcrtincnr ad ciuitatej dci rc inttio abraam promilTionum
gnunq3 cclorum non immcrito poffit dei duas rcs fuiffe promifTae.CInam
muB appcllarc propberas pref cim q: terram cbanaan pofTcfTurB
fcilicct g>

tinuUos coru id cicprefTiue Ugim" nfi'' foct fcmcn eius quod figmficat vbidi
cup3roe:ficutabraam:ficutmo)*fcm: ctum cfl:vade in tcrram quam tibide
tamcn dics propbetard prccipae ma monflraucro i faciam te in gcntcm
Vicq? b! diai funt cj: quo ccpit^pbc^ magnam:aliam vero longcprcftanri-'
tarc fjmucl:qui i faulem pn':t eo rc e:cm non decarnalt':fed de fpiriruaU'
probato ipfum dauid dco precipicntc femine:per quod parer eft non vnius
vnptinrcgcm^dc cuius cetcri ftirpe gentis ifraclirice:fed omnium gcnrio
facccdcrentquotifcpiUos ^ucccic (ic qacddcieiue rcftigia ronfcquunrur.
oporrcrct. xiue igit' a propbetie fint Ctucd promitti cepit bie vbis.£t bti
predicta dc cbrifto:c5mo:iedo dcccde diccnrur in tc omncs tnbus tcrrc. £t
tib' t nafcendo (ixcccdctibuQ {ui» mc deinccpe altjs multie admodd tedio''
bris ciuif as dei per ifta currcrcr tpa:ft nqebccduoprcmifTa monflramm\
cia velim comcmosare in imcnfu per^ £rat ig: iam in tcrra prom.iffiois fcnt
girur.$>rimam quta ipfa fcriptara q flbrjcid cf!pop«lueifraclfccondum

per ozdincm regcs eoriJqj facta i eue carnrm-.uo3 ibinon folum teneoo ac
XVI

pol^idenclo cimmtcs idmfArioia:'^ plcamationecbrifti fiierat iplctur*.

ctregcs bndo regnare iatn ceperat:i^


pU:i9 de ipro populo promififionib'* &e tripartitia fignificationibus^'
dd magna iam ep parteinon folum q pbcta;2:q niic ad tcrrena nuc ad alef
iribue illia patribue abraam ifaacee te bieruf3le:nc aiii ad vtra^ rcfcrun
iacob: quibufcunqj dictis vcl fignis tur.ci^.
autfigurie tpibue eori» facte func vm
ctiam que per ipfum moffen pcr que q Uocircafic oracfailb diuina
populus idcm de fcruimce egyptiaca ad abram ifaac i iacob:qcuncp
iibcratus^tpcrquem cuncta preteri alia figna rdca^pbetica in facris liis

ta rcuelata funr^temporibus eius cuj; pzecedetib" fca fitt:ita ct ccic ab ifto :c


populum per beremum duceret facte gn cpe propbctic pti; ptinct ad gente
fuerant.Tlcqj autcm pcr infigncm du carnis abrae^panim vero ad illud fc
ce5 ief um naue:pez quem populus tlle men illius in qao bcncdtcutur omncs
in promilTionis inductus cft tcrram: gentcs cobcrcdcs cbrifti pcr teftamcn
qtti c;:pugnari9 gentibua cam duode^ tumnouii:3dpolVidendd vuacicma
cim tribubus quibua dcus iulTerat dt regnucp celof .'p>arttm crgo ad acilla

uifit 1 mortuus cftinccp poft illum to quc in fcruitutcm gcncrat ad tcrrena^


to tpe iudicuj ipleta fuerat promiffio bicrufaUm:quc fc:uit cii filqs fuie: p
dei de tcrra cbanaan:^ a flumic egyp tim vero ad Uberam ciuitatc^ dci td e
ti vfo^ ad flumen magnum eupbratc vera biciufale; i eie:na m cclie:cuius
populua illc diiaretur:nec tam adbuc fil^ omneo fccundii deu; viuentcs pc

propbctabaturfuturum (ei ejcpccca regrinanturinccrri9:fed funtm eis


batur implcndum.3mpUtnm eftatic quedam que ad vtrancp pcrtinere in''

perdauidtfilium cius falomoncm: telUguntur ad ancilla; propric ad li^

cuiua regnum tanto quanto promif-' bera^ figurate.Xripamta itacp repc^


fum fuerat fpacio dtlatatum eft.Uni riuntur cloquia propbetarum:riq'de5
uerfos quippe illos fubdideriit:tribu flUqua funt ad terrcna bicrufale; fpcc
tariofcp fcccrut.Sic igitur in tcrra p cantia aUqu3 ad cclcftc^^nonnuUa ad
milTionis recnndumcarnem:bocc_it» Vtranq3.£;:empUs video probandu;
terra cbanaan fub bia rcgibus fcmcn cffe quod dico.iDiiTuseft nacba pro

abraefucr3tpft.tucn:vtmbil6in fup pbcta a dco:qui rcgcm danid arguct


clTctquo terrena illa dci promilTio cS de peccato graui:'7 ca quc confccuta
plcrctur: nifi vt in cadcm tcrra quan' funt mala futura prcdiccrct.lDec atcp
tum ad profperitatcm attinct ttmpo'' buiufmodi fiue publice id e pro fatu^
ralem:pcr poftcritatia fucccfTionc in te vel vtiUtatc populi:fiue priuati; cii
concufTo ftatu vftp ad mortalia bui' pro fuis quifc^ rebus diuina promet'
fecoli tcrminu gcne permanct bebrca cloquia:quibu3 provfu tcmpo:alia
ii dni dei fui legibus obediret.S; qtn vitc futuri aUquid agnofceretur:ad i^
dcu9 nouerat boc eam nonelTe factu rena; ciuitatc; pertinuiftc qs abigat^
ramivfus cft et tpalibus pcnis ad q:^ Ubi autem Ugitur ccce dics vcniunt
crcendoe in ca paucos fidclcs fuo6:ec confumabo domut if''
dicif domin":-!

admoncndos qui poftca futuri ezant raelidomuiiuda teftsmci nouu:n6


in omnibus getibus quas pcr eos ad fccundu; tcftamcntu; quod difpofui
moncri opo:tcbat:in quibus altcram patribus co:u;: in dtc qu3 apprcbcdi
promilTione reuclato nouo teftamcto manu; eo:u5 vt educere; coe dc terra
LIBER

egypiiqm ipfi non pcrmanfmjnr i te gehcra^TOijqoodad bwrufalcj libe"*

Ramcnromcot^icgoneglej:! cosdic quod ad vtrancp pcrticat,


raj-altcruj
dns :quia boc eft teftamentum mcum ZDtbiautem ficut multt^ ndcntur
q6 conflicuam domuiifrael p" diC8 il crrare:qui nullas res gcftas »n co ge^'
lc6 dtcit dominue:dabo lcgcs mcaf ncre littcram^ aUquid aUud preter id
in rr.ciue co?t:7 fupcr coida co:u fcri quod co modo gcfte funt figmficflre

bam cas t vidcbo coa t cro lUie de i arbitrantor:ita muUii audere:qui ^r


um:'i ipfi crunt mtbi in plcbem:bicm fue tbi omnui aUego
figniftcatioibue
falcm fmc dubio fupcrna propbctat": ricie inuoluta effccontendunt. 3deo
CU1U9 dcuB ipfc prcmium eft:eu£p b:e non bipartita eflc dip.l^oc
tripartita
arq?!p!'iu8clTc:(ummum ilhcft arcp cnim epftimo:non tamen culpie cos
totiibonum.ild vrrdcp vo ptict boc qm potuerunt lUic de quacuncp re ge
ipfum q? bierufaie di dei ciuitae:'! in fia fcnfum inrdUgcntic fpiritualte ex-'
capropbctarurfucurjoomue det.ca culpcre;feruafa prtmitue diifajcat bif
cp propbctia vidctur implcri tum fa-' tozic veritare.£ctcru5 quc ita dtcunll'

lomon rcj: cdificat illud nobiUfTimuj vt rcb" bumanitue fcu diuinitue gef^
tempium.ticc cnim t m tcrrea bicru^ tie fiue gcrcndts pucntrc non poflmt;
falcm fm biflo2i.im contingcriit 7 cc quie ridelie dubitct non tffc mamtcr
lcftis bicrufalcm figurc fue:ut.Quod dicra^^Ouia ea non ad mtcUigcnttam
gcnue propbctic cj; vnocp vcluti com fpuitualcm :cuocct fi polVu:aut ab co
pa<^tum atcf^ comijrrum in libris vcre qui poieft rcuocaiida cflc fateatur;
ribus canonici6:quibu9 rc:;:. gcftaroj
narrationcs coutincntur valct prim» £>c pftgurata comutatione ifracli

mrrJq3 crcrcuit i cjrcrcct ifigcma fcru rcgni 7 faccrootq;^ dc bie quc an


tici

rantium lias facrae:vtquod bifto:icc na matcr famuclie pcrfona gercns ec


prcdicrum completunqj lcgitur m 1'ei clcfie propbctauit.c.iiq.

ne abrae fccundum camcm:ctiflm i (ii


ncabracfecundum fidcm quidimple p Rocurfue ig: ciuitatis dci: vbi
dum allcgoricc fignificet inqui:at:i ta ad rcguj ipa:qii dauid
pcrueit

tum vt quibufdam vifum fit nibil ce faule rcprobaio ita rcgnutt; primu9
in ci(dem libns vd prcnunciatu^ t ef obiinuii: vt cue dcindcpoftcn itcrrc
fectum:velnon cffcctum g^uteprcniJ na bieruralcm diuturna fuccefl^ionc

ciatum:quod non mfinuct aliqutd ad rcgnareiit:dcdit figuraj rci gcfte;f gni

fupcrnam ctuirarcjdci ciufcp f'lt09 in ficana at^ prcnuncians quod non cft
bac vira pcrcgrinoe figutata fignifica pretereundum filcntio;de rc^ mutati
tioiic rcfercndum.Sed fi boc ita cft ia one futurani:quod atlinct ad duo tcf
bipartita non tripartita crunt cloqui'' tamcta: vctue t nouti: vbi faccrdotitt
apropbctijruvvclponus iUanifcrip rcgnuncp muratu^ cft pcr faccrdotcm
turaruj omniu^ quc vcterie inftrume cundeq3 rcge nouii ac fcmpiternum:
ti appclbtione cenfcntunnibil ia^ ciit quiecbrift^iefue.Tlam tbdi facer
.iUtcquooadbicrufalc^ terrena^ tait dote reprobato fubfttturue in dic mi^
tum pcrtincat:fed quicquid ibi dc illa ntftcnum famucl fimul officio funct"
vcl propter iUam dicitur atcp complc faccrootie 1 iudicie:-! faulc abicrto

tur:fignil"'icata{iquid quod ctin^ ad rcxdmd rundatue in rcgno; bocqd


bicrufalcj cclcfte^ aUcgozica prcfigu' dico fandaucrunt.ZlDatcr quocp ipfa

rationcreferaturifcderunt fola duo famucUe anna: que prioa fuit ftaj''


XVI

Ita ct poftcrioje fecmiitiU ktm cft ri conttenientcr moactur:nonne inten


^pbcwre aliud n videcar cu cogratu dit 1 afptcit 1 agnofctt:pe: banc mrtc
Utionem fua dno funditgcuUansrqn rem cuius etiam nomcn id e anna g:»
quide5 eundem puerum 'natu i abUc eius interprct3tur:ipla reUgionecbri
tatum deo reddidit eade^ pictate qua flianam:ipf3 ciuitate dei cuius re^ efl:
voucracDicit eni^ pfirmatu e coz me 1 conditoi cbrirtus: ipfam poftrcmo
um m dominoit e;calt4tU3 e co: meii dci gracia^ propbecico fpirttu fic locu
in deo meo.DiUtatum efl fupe: inimi ta3:a qua fupbi alicnatvt cadant:q
C03 meo9 09 mcum;letata fum in fa^ biiilcs iplei vc furgac q6 majcic bym"
lucari tuo:qm non efl factus ficut do nus ifte pfonuit.-^Tlifi ^fq' forte dtctB
minua i non eft iuflue ficut dcu9 nof rus e nibtl iftam|>pbctalTe mftcre: fj

tcr: no cft fanctu9 precer tc:nolite glo deum tmmd proptcr filium que pca
riari i nolite loqui c^celfa nccp proce taipetrauite;:uUanti pdicacionc lau
dat magntloquium de oze veftro:quo dalTc.^OLuid ergo i'ibi vulc q6 ait: ar
niam deu9 fcienciaru^ dominus i de cti potcnciii fcctc infirmu:'Z ifirmi pre

u9 preparas adinuentionce fuas.^lr cicct funt virtnte:plent paib" mino:att


cum potentiu fecit infirmu:7 infirmi funt^iefurientcs traftcriit terra:'! ftc

prccincti funt vircuce.lblem pantbus rirpcperit fepte:i mulca in fitqs infvr

mino:3ti funt:i efunencea traiterunt matac.'Tluncid icpteipfa pcpererat/


ierra:q: fterilis pcpcrit feptcm i mfta Ouaute itcrit fucrii vnicti bei^at qfi

iit filije infirmacaclt.bominus mo;ti ifta dicebat.Sed ncc poftca feptcm pc


fuat 1 vimricat:deducir ad inrerog et peric fiue fcjc^^bus fcptim" cec ipfe fa
reducit.Oommug paupcre^ faat i di mueUfed tres mares i duas fcmias.
tac:bumttiat i e;:^lcat.!5urcttac a ter £>cindc in illo populo cum adbuc nc
ra paupcrem:t 6 iicrco:e erigic inope mo rcgnaret qo in c;ccrcmo pofuic ad
uc codocec eu3 cu p^inc^pibus populi: vtrcutcm rcgibus noftris: '7c>;alcauit
1 fedcm gre bcredicate das eis:dans cornu cbrilti fui:vn diccbac fi non^''
votum vouenti:'? bcnedtces anos iuf pbccabac £>icac crgo eccfa cbjifti ci
O.m non in virtutc potcns cft vir:
ti, uicas regis magni:g:a plcna:prole fe'
dommus infirmufacit aduerfariu fu^ cunda:dtcac qo canco ante ic fc4>pbe
um:dominus fanctus:Tlon griefprtt tatum pcr bos buius pte m:i9 agno-'
dcs in prudetia iaa:i n grietur poces fcit.i^firmatum cft co: mcum i diio;
i potetia fua:*: ii grtct' diues i diuitijs 1 epUatii eft co:nu mcum i dco mco.
fuis.Sed in boc gftcif 4 grtat'intellige Ucrc conftrmacu cft co: i cornu vcrc
1 fcire dominum:'Z facere iudiciti i la e^aUatum:quia non in fe fcd in diio
ftiiia in mcdio terre.Oris afcendit ice deo fuo.i^tUtatt) e fup inimicos me
los tonuit:iprc iudicabit cjrtrcma trc 09 09 mcum:quia i tn anguftqs prcf
quiaiuitu9crt;idat virtutc regibus furarii fcrmo dci nd crt aiugatus: nec
noJlri9:'r e>;altauit co:nu cbriiti fui. in pcoibus aUigatt9.Xctata fum incjc
3ta ne verbabcc vmus putabunt effc in falutari tuo.^brift" e ipe icfus que
mulicrcule:de nato l'ibt ftlio gratulan ffmeon ftcut in cuangeUo lcgtf fencjc
ti9.Xantu3 ne mee bointi a luce vita' amplectens paruulu^: agnoiccns ma
tis auerfa cll:vt non fcntiat fupgredi gnum:nunc dimutis inquU feruu^ tu
modu5 fcmic buius dicta q fudit.^po um in pacc quomam viderunt oculi
ro q rebus ipfis que iam cepcrunt ec meifalutaretuum.Dicat uac^ ecclc
1 ia bac terrena pcrcgrinatiom: coplc fia lctata ium i falut.ni tuo. 'Q.rtonia

V
LIBER

non eH fanctufl fioir domtnu9:T nf ett quta t i ipfis pmTjOd td c diuinls elo
iuftue ficut de' noftcr: rang> fancf et quqe que tfraelitc foli
tuc c^ omnib''
fanctificane:t iuftue i iuftificae. Tlo gcntibue accepcrunt. tc:rena f«pi6t.
cft fanctuB prctcr tctquia nemo fit ni^ Bentcd aut quibus kj: illa no erat da
fi abe te.t^enicp fequitur.Tlolitc gfia tt:pofteaq' per nouum tcftamentutn
ri fupcrbc:? nolifc loqui ejccclfa; nccp ad cloquifl tlla vcncrtit:t multum efu
magniloquium de o:e veftro:
ejccat riedo tra traficrut:q: in eie nontcrre
qm dcu9 fcicnriarum dominue ipfe i na fed celcftia fapucnit. £t boc velut
ncmo fcit quod ipe fcit:qifi qui putat qucreref^cs cur faaum fit: q: ftcrilie i

fc jiUqwd ertc cum nibil ftt:feipfu3 fc quit pcperit fcptcm: t multa in filijs t
dtta't.t>cc citcontur adueifartje ciuira firmatacft.lDictotum quod propbe
tie dd ad babyloniam pcrtincntibue: tabatur clujrit agnofccnttbue numcijj
dc fua virturc prcfumentibu9:in kh fcptcnarium:quo cft vniuerfa ccclcfie
in domino glozianribua: e% quibue (( fignificata pcrfecrio."proptcr quoo r
criam carnalce ifraclitc rcrrene bicru ioannce apoftolue ad fcptem fcribit

falcm ciucs rcrrigcnc: cj vtdic «prua eccUfias:co mo fe oiTdcne ad vni" ple


igno:antc6 ddinftitia^.i.qua dat boi nitudincm fcrtberc. £tin proucrbq»
bue dcue qui folue e iuft" i iuftificas falomonis boc anrea prcfigurane fa
1 fuam volcntcs conftitueze.i. vetut a picnria inquit cdificauit fibi domtJ:et

fc fibi pararam non ab ilb impertita: fuftulfit coliinae fcprc^.Srcrir.n.crat

iurtiric dei non funt fubiecri. jracp qj inomnibug gcnf ib" dd ciuirae ariq^ i(
fupcrbi fc dc fuo purantce non de dci pcr qucm ca fci^ fccunda ccr-'
tc fctus

polTc pUccrc dco:qui cft dcoe fcientia nimus o^irctur.iTcmim' eria que mf
rum atq? idco i arbitrcr cofcicntiani ta in ftltje crat nunc inftrmata bicru^'
vbi uidene cogitiirionee bominu qtn falc tciTcnsm:qtfi quicucp filij libcrc
vanc funt (i bomino funt t ab illo no in ca crant:virtu9 crat eiu9. Tlunc vo
fant.£rprcp:iran9 inquit adinuenti ibi qtft b'a cft 7
non c: amHTa
fpirirue

oncB fuae. Ouae adinuerionce pura^ virtuteinfirmaracft. Jbominue mor^'


m^^nifivtfupbicadat Tbumilee fur 1 riuiftcat:mo:riftcauit illa que
rificat

gatr^lDae quippc adtucntioee cjrcdrur multa erat in ftlqe:-! viuificauit banc


difcne.Srcue porcnriii infirmat" e:et ftcrilcm quc pcperit fcpre.Ouauie c6
infirmi prccincti fitt virtutc. 3nfirma modiue pofTitinrcUigicofdcm viuifi
f cft arcue.i.intcntio comm: d ta po carc quos mozrificaucrit. 3denim ve
tcnrce fibi vidcntur: vt finc dei dono lut rcpctiuit addcndo dcducit ad infc

atq^ adiuforio bumana fufficietia di'' roe Trcducit.-G.uibueenij dicitapo


uina polTint implcre mandata:£r pci ftolug (i monui cftis cum cbrifto:que
ccuniTvirrute: quo^j irema voj: e.TJOi furfum funr qucrirc vbi cbriftue eft i

fcrcrc mci domine qm inftrmue fnm. dcj:tcra dd fcdee^falubrircr vtiq; mo


TMcni panibue inquit minoiatifunt: rificant'a dno quib" adiungit:que fur
1 cfurientes tranfierdttcrrra. Oni ft fum funt fapirc:iid quc fup rcrram vt
tnrclligcndi plcni panibue:nifi tjdem ipfi fint illi qui cfaricntcs trafierut t'^

ipfiquafi potctce.i.ifraelitc^qb" crcdi ra.XDoztuicnim cftis in^t. £ccequ6


ta funt cloquia dci.^Sed in eo pptb &" falubriter mozriftcat deue. Oeinde fe
ciUefilc! mino!arifnr.0.uo verbo mi^ quit:7 vita vfa abfcddira e ca cbrifto
nue quidcm latinc bcne tamen ejrpref in dco.£cce quomodo cofde ipoe vi^
fum:cft q> cj: maictibus miotcs fci ftj uiftcat deus.Scd niiqd cofdc dcdu jrit
XVI

ad infirrOB t redaxitrboc vtmnc^ fin boc ds :ni(t ab illo dc quo bic ptinuo
concrouerfB fidelmma illo poti" ut6 dictum eft dans votum voucnti/2llio
tur iplcto apitcf.noftro:cum quo vi quincj:illi9e(Tcntpotcnribud quozo
tjmnoftramin dco apoftolua dijit infirmat' eft arc" dans inquit votum
abfconditam.Tlam qui proprio filio voucnri.Tlon.n drio qai(q> quicq' ra^'

non pcpercit:fcd pro nobia oibus tra tum voncrct:nifi qui ab illo accipcret
diditcnriftomooovtic^ momficauit quod voucreret.Scquitur.£t bcncdi
cu.fitquiarcfufcitauit cua mouuis ptannos iuftirvtcum illo.f.fincfine
cttndcm rurfus uiuificauit.£t qz inp viuat:cui dictu e.£t anni tui non dcfi
pbctia uo]c eiu8 agnofcitur:no dcreli cicnt.3bi cnim ftant anni:bic aiit tra^
qac9 aiam meam in infemo: eundcm feunt;imopcrcunt.2lntcq>enim vcni
dcdupt ad infcroB i rcdupt. t)ac ci' ant non funt:cum antcm vcnerint no
paupcrtateditati fumus. C^omin^.n; crunt:quiacum fuo finc vcniunt. "bo
paupcrea facit i ditat.Tla^ quid boc rum ant duum.i.dans voium voucn
fit vt fciamus q6 fcqiiit audiam^.l^u ti:i bcncdiccns anno9 iuftirvnujc q6
miliat i cpltat vttcp fupcrbos bumi facimu9:alterum quod fumimus.Sj
liat:7 bumilca g:altat.<luod eni^ ali boc altcrum deo largitozc non fumi
bi lcgit':deua fuperbis rcfiHit bumili^ tarnifi cum ipfo adtutore primum il
bu3 autcm dat grariam:boc totus bj lud cfficitur.Oiuia non in virtute po^
fcrmo buiu9 cuius nomen intcrprcta tena cft vir.Dominue infirmum faci

tur gratia eiue.^am vcro q6 adiungi et aducrfarium ctus:illum (ciiicct qui


tunfufcitai a tcrra paupcrc: dc nuUo bominivoucnriinuidct: 1 rcfiftit nc
mcliue q> dc illo intciro:^ ^pta noa valcat implere quod vouit."poteft ej:
factu9 eft paupcr cu diucs cer.vt eiua ambiguo greco intcUigi aducrfarium
paupcrtatc ficut pauloaii dicrii eft di^ fuu5.£um.n.dn9 poffiderc no9 cepe
tarcmur Jpfum.n.de tc:ra fufcitauit rit:profccto aduerfa:iu9 qui nofte: fti

tam cito:vt caro cius non vidcrct cor crat ipftU9 fit: 1 vincctur a nobisrfcd
ruptione^.Tlcc illud ab illo alicnabo non virfbu9 noftris: quia non in vtr''
q6 additij c: i de ftc2C0j crigit inope. tutefua potcns eft uir. t)omtnu9 cr^
3nop8 quippcidemequod paupcr. go infirmum hcict aducrfarium fuo:
Stcrcus vero vndc crcct' etccriftimc dominu9 fanctu9 vt utncatur a fanc
itcUigunfpcrfccutorce iudei. Jn quo ti9:quo9 dii9 fanctug fanctojj cffecit

rii nucro cu fc diplTct apfuB cccram fanct09.3lc p boc non gloziet'p:ude9


pcrfccutum:quc mibi inquit fucrunt in prudenria fu3:t non glonctur i di''
iuc.a bcc ^ptcr cbriftii dan a: ncc fol»
: uit^a fuis diuc9:t non gtctur potes
dctrimenta vcrum ctiam ftcrcora cji irt potcnri.i fuaifjin boc gnct'qui gtia
ftiaui elTe:vt cbriftd lucrifacc5.Dc tcr tur;inteUigere 1 (cire drim 1 faccrc iu
ra crgo fufcitatos cft fupra omncs di dicium 1 iuftiriam i mcdio tcrrc. Tlo

uites ille p8uper:T dc illo ftcrcotc cicc parua qc parte itcUtgit 1 (cit dominii
t" e fupra omncs opulctos ille inops qui intelUgit 1 (cit boc a domino fibi
vt fcdeat cum potcntibus populi:^'' daritvt intcUigat 1 fciat d6inii.0.uid
b' ait.Scdcbitia fupcr duodcci fcdea enimbabcsaitapoftolus quoo non
£r fcdem gfie bcrcditatcm dane cis. acccpifti.^Si aute^ 1 acccpiftt: <^d gtia
£>ij;crant.n.potentc9 illi.£ccc no9 rc ris quafi no accep£ri8:i.quafi a tcipo
liquimu9 onia 1 fccuti fumu9 tc.^boc tibi fit vndc griarig:* facit autem ludi
votu5 potcntilTuni voucrant.Sed vii ciii 1 iufticia qui rcctc viutt.^Rccrc aiit
LlbER

Htuit qdi obtcmperat precipicntt deo propbetatocflinbis verbisancquo


£x finis ad quod rcfcrt'
prccepti id cft mooogloziaridcbeat quiglo:iaturii
preccptd carirasefl de co:de puro t in fe rnqj fed in domino proprer ret''
confcicntia bona t fio non ficta.lboi butionemqueindieiudic^ foturae:
ro ifta cariras ficut ioanncs apoflo diis inquit afccndit in cclos i tonuit:
lus tcftatur ej: deo e. 5ace ig: iudicio ipfe iudicabit qrtrcma tcrre: quia iuf''

1 iuflitii e^ deo e.S; quid cfl t mcdio tus e. "Jbrozfus ozdinem renuitcon^
tcrrcTleq^.n.non debcnt faccre iudi fcfTionis fidelium.2lfccndit.n. in ccl»

cium 1 iuftitia:qui babirat in ortreie dnscbrifT^^iindevcnturus efladvi


terre.<lute boc dtjrcrif.-^/rur crgo ad'' uos't mozruoe iudicandos.Tla (fs af
dim cfl in mcdio tcrrc.-' -Quoo fi non cendit ficut dicit aprus nifi qui i dcf-'

addcrctur 7 tlttimodo diccrctur face ccndit in infcriozcs paites terrc' Qixi


iudiciuj n iuftiriaimagio boc prcccp'' defccndir ipfc cfii^ afccndit fup ocs
tti ad vtrofcp bomines pcrtinet:7 me cclo8:ut adimplcrcronia.^pcr nubcs
ditcrrancos n maritimos.Sj nc quif crgo fuas ronuir:qua8 fpiriru fanrto

g> putarct pof^ fincj vitc quc tn boc a^ cum afccndifTcr !mpleuit:de quibus a
gitur cozpote fupcrdTe tcmp" iudidtt cillcbierufaleboc eingrate vinceco''
iuftitiaq3 facicndi qiic cum cfTct i car minatus cf\ apud cfaiam propbcraj:
ne non fecit:-? ^ic diuinuj cuadi pofTe ne pluat liip ca ibrc.Sic aut dictu cf^
ludiriu^rin medio terrc mibi vidctur ipfc iudicabit citrea terre ac fi diccret
dictijrcum quifcp uiuit in cotpozc. 3« et cjctrea tre. Tlon.n. alias tre parfco
bac quippc vira fua quifcp tcrrl circo ri dee boics proculdubio
iudiiabit:cj

fertrqua moziete bominc rccipir tcrra iudicabit.Scd mclius intelliguniT cx^


commum'6:rcfurgcnti f rir^ reditura. trca terre cjrtrea bois.qm non indica
Jbroindc in medio tcrre.i.cij ania nof bunturqueinmeliuevrdcrcrius me
tra iflo tcrrcno dauditur co:poze:faci dio tpcc6mutantur:fcd in quibus cy
mdd dt iwiicmm i iufliria^rquoo no trcmis inucrus faerit qui iudicabiC
bie profit in poftcrum:quando recipi Tbroptcr quod dictum c: (J pcrfeuera
ct quifqs fecuftdum ca que pcr cozpus iiczit vfcp i fmcm bic faluus erit.<lui
gcfilitrriuc bonum fiuc malu^.^j^er co ergo pafeucrantcr i iuf
farit iudiciu

pus quippe ibi dijrit apoftoIu6:pcr re titii 1 i mcdio irc.n danabiVcu? iudi^

pusquoviririn fO:pozc.Tlon enim cabuntorcjtrcma irc. £tdat inquit


(i quie maligna mcnre at; impia cogi virtutcm rcgibus nof!rie:vt noncos
tarioncblarpbcmcf:ne(^ id uUis me-' iudicandofondcmncf. £>9fri3 virtti

bris corpozis opdf:i6 non erit re" qt te qua c arnc ficut rcgce rcgat: i i illo
idnonmotucoipozie gcfTit:cii boc p mundum cj propf cos fudit fanguine
illud tcmpus gcfTcrit quo gcfTit i cor vincanr,£t oralrabir coznu cbzifti fui.

pu3.3fto mo cogruentcr intclfi pot et O.uomodo cbriflus cpltabit coznii


illud quod i pfalmo Icgirur. £>cu8 au cbzifKfui.-d^ .n.fupradictu c ^ditsaf-'
tcm rep nofler ante fecula operatus c ccndit in cclos:? intcllcctua cfl ditua

falutcm in medio tcrre:vt domin" te^ cbriff^ipfc ficut bic diritur cpltabit

fu3 accipiatur dcus noiler qui efl an-' coznu cbrifti fw':qui dt cbrifhi8.£bzi
tc fecula:q: peripfum facta funt fcra: fluscrgocbriflifui coznu ej:altabit:
opcratus noftram i medio ta
e falute ideft vniufcuinfi^fidcl-e fai:fictitif''

re:cum vcrbu caro factum c: i tcrrco ta ipa i pncipio buius hymni ait cjcal

babitauit in co:po:e.bcinde podcAgf tatum cfl coznu meum in deo meo.


XVII

Oes qppe unctos ci* cbrifmate rccre quifupcrcritdomua tuc: dcdict in


cbriftoa pofTumus dicc: 06 tn totu gLidiouiroru.£tboctibifignum q»
cu fuo capire corpus un." c cbrirtus. uenirctfupduosfilioBtuos Opbni
"bccanna^pbctamt Samuelie fan 7 Tbbinccs una die morictur abo.£t
cti uiri matcr multumcp laudariijn fufritabo mibi faccrdore ftdcle:c| oia
quo quide roc figurata c muratio ue que in cordc mco i in antma mca foc
teris faccrdotii:-! niic implcta qfi in facict:^ cdificabo ri domu ftdelcm: i
firmata e:que multa crat in filqe: uc tranfibircoramcbriftomco omnib"'
nouum babcrct i cbrifto facerdotiu dicbue.£rcrirquifupcrerir i domo
ftcrilie quc pcpcrit fcptcm. rua:ucnieradorarcci obolo argenri
dicens:3acra me in una paitcm faccr
ibcbisqadbcli faccrdote bo dci donj rui manducarcpane. Tlone ut
ppheticc locurus e fignificae faccrdo djcaturiftampropbcrtaubi faccrdo
tium quod fccundil aaron inflicutu rt; ucrcris tara manifcftarionc prcnii
futrataufcrcndij.c.v. mutatio e in Samuelc fuiffc cd
tiara

Oang' cim no cffct 6 alia rribu


pleta.

f £dboccuidettU9adipfu 13^1' Samud.qj quc cofhrura fucrar a do


faccrdote miffus loqt' bo dci: mtnourfcruircraltari:ramcn6 crat
cuius quide nome taccf: fcd ircUigit'' de fitgs ilaron:cuiu6,pgcnics fucrat
officio minirterioqj fuo finc dubitari deputata:urindc ficrcnt faccrdorcs.
onc^pbcta.Sicfcriptucft. £t uenit 2lc p boc in ca quoq? rc gcfla cadcin
bomo dei ad "bcU t dijrir. "bcc dicit mutatio quc p cbriftii icfii fucrat fu
dommus: 'RcuclaDS rcuclatus fum tura adumbrata c:t ad ucrus rcftarfi

flddomumpatris tui:cum clTent in tii^pr.cifigurarc ucro pcrrincbar ad


tcrra cgypri f ui i domo "pbaraonia: nouii^pbctiaram facro cria ipfog»
•7 clcgi domu pus rui cj: omnib'' fccp ucrbo.id fctliccr facro fignificans: q6
triaifraelmibifaccrdotib fugi:ut af ucrbo ad VxM faccrdore dicrii cft p
ccndcrent ad altare mcu n incedcret propbcram.Tlamfucrunc portca fa
inccfum:-! portarcnt cpbud. £t dcdi ccrdorcs ccgaicrc2l:.ron:ficut Sa
domui patris tut onia que funt ignie docb 7 31biarbar vi%n'm i>auid:7 a
filioni in cfcam.£t tu quid rcfpcjrifti Iq dcinccps antcq» rcpua ucnircr quo
mccfummcumtinfacrificium mcii ifta quc de faccrdotio mutado tanto
impudcnti oculo:-! glorificafti filios afi prcdiaa fiit clTici p cbriftii opoi rc

tuo8 fupcr mc: bcncdiccre primitias bat.Ouis aiit niic ftdeli oculo bcc in
omnid facrificij in ifrael in confpcciu tues no uidcat cfTc cdplctaiquddo 4
mco/proptcr boc bec dicit dominus dcm nullii tabcrnaculii: nullii tcplii:

jfracl.£>jjri:domu8 tua n parrie rui nullu alr3re:nullti {dicni\m:i io ncc


tranfiburcorammeufcp incrcrnum. uUus faccrdos rcmafir iudcis: qbus
£r nunc bec dirir diia: Tlcquag': fcd urdcfcminc 3aron oidinaretur in
glorificarcs meglonficabo: % q fpcr dci fuct at lcgc mandatii.Ouod 7 bic
nir me fpemct'.£ccc dics ucniut:t c)c comcmoratii cftillo iimc ^ppbcta:
tcrminabofcmetuiitfcmen domus bccdidtdominusdcus ifraei:diri:
patris tui:7 no erit tibi fenior in do domue tua i domus patris rui trafi
mo mca omnib" dicbus:-! uiru qrrcr bunr cora tnc ufq? incrcrnti. £r nunc
minabo tibi ab alrari mco:ur dcfidat dicitdiis: Tlcquaq'. f^ glorificantcs

oculi etus % dcfluat anima er.£t ois meglonficabo:'7 cj me fgnit fpcrnct.


LIBER

-Ouod eim nomimt domd parris cC mibtfacerdotefidelcquioma qite t

no eii dc^p.mo parrc dicercrfed dc il corde meo i quc i anima inca fiit fa

lo 2laron qui primus facerdos e i<ti dat;'r cdtficabo ei domd fidclcm.3p


turu3:decuia9^gcntccetcri fequcre fa c etema i fupenu bicrufalcm. £t
tur fupcriora dcmonftratrubt ait "Rc trafibit incjtcora cbriflo mco dnibuf
uclatue fum ad domil pntris rui: cti dicbus. Xranfibit dijrit cduerfabit';
ecnt(tcrra£gi?ptifuiidomo phi ficut fupcrius dipcrat dc domo 2la
clcgidomupziatui c;c oni
raonis:!: ron:dijci domus patzis
domus tua i
b" fccptriB ifracl mibi faccrdotio fo tui tranfibiit cora mein etcmti. 0:6
gi, Oui 3 pa tYuit bm'u3 i ill a cgf p tia. aiit ait coram cbrifto mco trifibit; 6

ftiitute.vn ca Ubcrati fuiffcnt: clcct'' ipfa uticp domo intcUigcdii c:non de

e ad faccrdotiii nifi Jlaron: £>c bui"* illo faccrdote qui e cbnftus ipfc mc
crgo ftirpc ifto loco dijcit futunJ fiiif diarorat^faluator.^omus crgo c
(c nd ut cent ultcri'' facerdorce. 0.6 iu3 cora illo trafibit. "Pdt t trafibit
iamuidcnrusipIcru.Uigilct fiidc6:p itclligi dc morte ad uita: omnib" dte
fto fiJt rc9:ccrnucur;rcncntur; i uidc buscjbuspcragit^ufcpin fini feculi

n uolcntiu oculia ingcrutur. Bccc m buiusiftamortalis.Ottodautej ait

quitdicsucniiiriTc^tcrminabo fcm dcu9:qui 6ii quc i corde mco i quc i


tuum 1 fcmcn domiis patris rui;i ii anima inca fiit faciat:nd arbttremur
cnt tibi fcnior i domo mca omnibu3 babere anima ded cum fit conditor
dicbuG:^ uirii cjctcrminabo nbiab animc:fcd ita boc dc dco tropicc nS
flltari mco;ut deficiit oculi cius 7 de proprie didf:ficutmanu3 tpedes r
fluataiaeius.£ccedic9 ^prcniiciati aUa corporis mebra.£t nc feoiduni
funria ucneriit; nuU" faccrdos e fm boc crcdat' bomo t camis bui' effi
ordine3laron.£tquicuncpcj: «'ge gic factus ad imagine dd;addiitur i
nc e bo:cii uidcrcr facrificiti cbriftia a(e quas no babetbomo; t di
utii:^

rorii toro orbc pollcre: fibi aure bo citurdeo;fubumbraai9r(i tuani p


norc illa magnu ee fiibtractu: defici tcgc me;ut intcUigat bomics de ill«

unt oculi cius T dcliuic aia dus rabc ineifabilinatura^nd^pr^sfcd tran


mcroris.lbropric aiir ad bui" domi» (Utis rcni uocabulis ifta dici.Ouod
TDclicuibccdtccbiturqS fct^tur pri uero adiiigiiur;t crit 4 fupcrcrit in
nct:': ois qui fupcrcrit dom" rue de domo tua ucniet adorare ei: nd ^pc
cidct in gladio uiro:p. it boctibi fi dicit'dc domo buius bcli^fed illius
gmiqSucnictfiipduos filiog tuos 3larddcquaufcpadaductu cbrifti
Opbiii T l^biiiccs.Oicuno moriet' bomincs remanferiit:dc quo gcnere
ambo.^boccrgo fignii facta e muta etianiic ufq; nS dcfot.Tlam de illa
di f.'.ccrdotij dc domo buius: quo (i domo buius "beli iam fupradictum
gno ffg :i:fiCi3tiie mur.in.1u faccrdoti crat.£toisqu(fupcrcritdomu6 tue
um doinus Jlaron.iDoi s q'ppe fdi decidet ingladio uironi.Ouomd er
orii buius figiiificauit morte no bo go bic ucre dtci potuit:-! crit q fupcr
minti fcd ipf;u3 faccrdotq dcfilqs 3 crit i domo tua ucicc adorarc ci; fi il

aron.Q.uod aut fcquit ad illum ia lud e ttcru q> ultore gladio nco inde
pcrtinct faccrdotc: cui" figura geflfit fuperit:nifi q: illos intcUigi uoluit
4
buic fucccdedo Saimic!. •fjroinde q pcrtinctad ftirpc; fed iUius totius fa
fcquucur:de chriilo icfu noui tcftain cerdoiq fecundii ordine ^laron. £r
tiucro facerdctc diciii'. £t fofcitabo go fi e de illis predcftinatis reliqugs
xvn

de quibus aliua ^pbetadijat: reli^c ipfe.panis que cgo dedcro:c3ro mea


falucfict:vndcTapoftolu9: fic crgo c pro feculi uita.^pfum cft facnficiii
tquit 7 in boc tcporc reliquie p electi nd fecundii ordmc aaron:fed fcciidii

onem gratie falue facte fnt: quia de ordine mclcbifedec:q* lcgit intclligaf.

talibus reliquqs bcne intelligiif efTe Breuia itacp c ifta cdfcffio i falubric
dc quo dtciu e:qui fupacrit in domo bumili3:qua duitur.3acta me i par
tua profecto crcdit in cbriftii:ficut tc tem facerciorii tui maducare panem.
poribua apoftolorum ep ipfa gcnte 3p(c cft obulus argenti:quia i breue
plurimi credideriit: nccp noc defunt eft 1 eloquiii domini e babitantis in

<i licetranfTimctamccredat: i iplef corde credeti8:<luia eim dijccrat itt


in co quod bic ifk bomo dd ptinno periuedcdiftcfedomuiaaron cibos
fecutua adiiii:it:ucniet adorare eio dc uictimie ucteris teftameti:ubi ait

bolo argcnti:cui adorarc nifi fiimo dcdi domui pzie rui oia q fut filioruj
illi faccrdoti qui t dcua e: Tlecp eim ifrael i efca:bec q*ppc fucrlt facrificia
in illo faccrdotio fccundu ordinem iuD02t:td bic dirit madtica: panc:q5
aaron ad boc ueniebat boica ad te e i nouo tcftamto facficiu cbnfuaojj.
plduraltaredei:ut facadote adora
rcnt.Oiuid e aiit q> ait obolo argeti: £)c iudatco faccrdotio i rcgno: q
nifi brcuitate vbi fidei: 6 quo come di in eternu dicatunftatura nd pma
morat aptua dictu ucrbii cofumans nent:ut alia intclligatur que fpondc
7 brcuiaf facict dominue fup terra^: tur etcrna cap.vi.
^rgcntu aut pro eloquio poni pfal
miflatcfti8cftubicanit'.£loquia do c Um igifbec fata tiic alritudi
mini cloquia caftarargcntu igne ex« ne preniiciata fint:quata nunc
ittinatd.OLuid ergo dicit ifte: qui ue manifcftatione cIarefc!it:non fruftra
nitadorarefaccrdotidcit facerdori tamcn moueri quifpia pdt ac dtccre:
deo.'3aaame in parte facerdotq tui quomodo cdfidimue cducnire dia q
maducarc pane.Tlob in patni meo in libris illis uenmra prciicta funt:
oru collocari bonore cj nullue e. 3ac (i boc ipfum quod ibi diuinit'' dictu
ta mc in parte faccrdotq tui:e[cgi c^ eft domus tua i domus piis tui tra

abicctue ee i domo dfii. qualeciicp i fibunt cora mc inctcmii cffccium ba


g^tulunciicp mcmbrucc cupio facer berc nS potuit:quoniam uidcmus il

dotq tui.Saccrdotiu qppe bic ipfam lud facerdoriii fuifte mutatum: i qo


plcbedicit:cuiu8 plebie illc faccrdoa illi domui promift^um eft ncc fpcrari
c mediator dci i bominu bo cbrift'* aliquando complcndum: quia illud
icfus . £ui plebi dicit apoftolue pc quod ei reprobato mutatocp fuccc
tru6:plcb6 fancta rcgale faccrdotiii. dit:bocporiu6 predtcatur etemum:
-Quauie ndnulli facrific^ tui (int in boc qui dicit:nddum intclligit aut n
tcrprctatind facerdot^ tui.Oiuod ni recolit ctia ipfii ncc fcciidii ordinc aa

bilominue eunde fignificat populuj ron facerdoriu:tjnq' umbra futuri c


cbriftianii:vnde dicit paulus aprus terni faccrdotij cdftitutu:ac per boc
unua pani8:unu corp* multi fumus. quadoeictemiraspromina eft:nof»

ftitcnieirbibcatia corpora v:a bo ipfi umbre ac figure:fed ei quod per


ftiam uiua.Ouod crgo addtdit man ipfa adiibrabat^figurabafcp pmifluj

ducare pane:cri3 ipfii facrificq genua cft.Scd ne putarct ipfa umbra mafu
(kgater e;:prelT(t6 quo dtc facerdos ra: io et iwitario ei" dcbuit^jpbetari.
LIBER

"Regnu qiwcp frto modo cril faulie fed prcparauerat rcgnu cius i quo fi
ipfiuG qui ccrte rcprobatus atcp re gura rcgni dTct ctcrni.3dco add: dit:
icctuec:futurircgmeratumbram c 1 ndc rcgnii tuii nS ftabit tibi.Stetit
Krniratc mafuri. Olcwn 4ppc iUud crgo 1 ftabit quod i tllo fignificaru^
t{tio unctua eit ab co cbrifmate cbri c.Scd nd buic ftabit:quia nd inctcr
fhjeedicoisrmfftice accipicndum 7 nu ipfc fuerat regnaturue nec^gcice
magnn facrameniu intcUigcndd eft. cius:ut faltem p poftcros altero altc
Ouod in co tantu ucncratue cft ipfc rifuccedcnte uidcrefimpleri q6 dcm
dauidiutpcrcuHo cordc pauitaucrit e inetcmii.£t qucrct iquit dcus fibi
quado i tcnebrofo occuliatue antro bomine:fiucdauidfiue ipfum mcdi
quo ctia faulurgctcintraucrat ncccf fltorem (i^nificAne teftanreti: noui^
fitate naturc:c]cigua particula ucftie figurabatur i cbrifmatc ctia quo uti
cius rctrorfii latctcr abfcidit:ut babe ctus c ipfe dauid i^gcnies eius.Tld
rct vnde monftrarct quo d pepcrcczic autquafincfciatubifit ita dcus bo
cil polVct occidere:atq3 ita fufpicione mmanfibiqucrit^fcdpcr bomincm
deanimo qua fanctii dauid pu
ciue morc bommii loquiturquia i (ic lo
fane inimicd fuum rcbcmetcr pcrfc qucndo noe qucrit.Tlon folii ci$ dco
qucbarur aufcrrct.Tlc iracp rcue cct patriueriietiaipfi quocp unigmito
tanti facrametii faulc uiolati: (^a uel ciue (J uenit querere quod pcricrat:
mdumentii ciue fic artrecraucrit cjrti uft^adeo la eram" noti ut iipo cffc

muit.Jta eim fcriptii e: i pcuffit cor m" elccri aii cdftitutione miidi: <luc
dauid fupcr eii:quia abftulit pcnnu rer fibi crgo dicir^ eo ac fi diccrct:
lam cblamfdie eiue. Uiri aiit d cum quc fuii ee la nc)uit:fibi ce familiarej

illocrantutfaulcmin manus fuae fllqs oiidet.UiiilatiaUguaboc uer


tradini intcrimeret fuadcbat: no mi bii fcilicj querit accipit prcpofitidcj:
bi iquir contingat a dominorfi fecezo 1 flcqrit dicif^qd fatis apemi e quid
boc ucrbu domino meo cbrifto do fignificet.4liu3g7 1 finc addiramairo
mini inferrc manii meam fuper cum: ppofitionie qucrere intcUigat' acqui
quia cbriftue domini eft. "buic ergo rere:ejc quo lucra uocatur i qucftue.
umbre futuri:nd^pter ipfam f^ ppi
quod prcfigurabat tanta ucnc
illud t^c diruprione rcgni ifraclitid: q
ratio eicbibcbatur.CInde i illud q6 prefigurat ppcrua dimfio ifracffpiri
tit fauli famucl:quoniam nd fcruafti talis ab ifraele camali cap.v^.
mandatu mcii quod mandauit tibi
dominue:qucadmodii nunc paraue r Urfus pcccauit faul p iobcdie
ratdominuercgnutuii ufcp ictcmu tia:-! rurfus famuel v
ait lUi in
fuperifracl:inuncrcgniiruu nd fta bo dni:quia fprcuifti uerbij domini:
bittibi.£rqucrctdommue niic fibi fpreuit te diis: ut ri fis rejc fuper ifra
bomine fccundti cor fuum: i manda el.£tmrfu6^eodempccc3to cii id
bit ci dominus elTc in principcm fup cdfiterctur faul i ucniam prccaretur
populii fuum:quia nd cuftodifti quc rogaretcp famuclcm ut reuerrcrcfcu
mandautt tibi dommus:nd fic accipi iUo ad placandu deum:non rcuertar
endum cft ac fi ipfum faukm deus i inquittecu:quia fprcutfti ucrbii drli:
eternum prcparauerit regnaturum: 1 fprcuit te dominus ut nd fis rer fu
1 boc poftca nolucrit feruare pcccan perifracl.£tconucrtit famuclfaciej
ti.Tlccp ci5 eu pcccatu^ ee nefciebat: fuam ut abiret:i tcnuit faulpcnnuli
XVll

diploidis dus % dirupit cit dij:it ad ecclcfic quas oprus paulus comcmo
cunt famuel.Oirupit dominus tcgmi rati co'ucrftonc cius magmficanrcs
ifrael dc manu tua bodie : x dabic p dcu:dc qua rc no' dubito itcUigcndu^
pmo tuo borto fup fc. £t diuidaur cfTe quod fcquirur;t dimdd ilracl in
ifracl in duo:t no coucrtef ncc pcui duo:in ifracl fcilicct inimiciicbnfti:'!
tebit cij:quonia non c ficut bomo ut ifracl adbcrcnrcnt cbrifto:m ifracl ad
pcnitcat eu.3pfc miatur i pcrmanct. analla:7 ifracl ad hbcra pertincnte^.
3ftc aii dicitur fprcuit tc dominus Tlam ifta duo gcnera pnmunt fimul
ut no fis rcj: fup ifracl:7 dirupit diis cram:uelutabraa3adbuc adbcrcrct
rcgniiabifracl dc manu tua bodic ancilU:doncc ilcnlte pcr dci granam
quadraginta rcgnauit annoe fuper fccudata cUimarct ct)ce ancilta i filiii

iiracbuco fcilicct fpatio rpis g^to ct ciu8:propter pcccatum quidcm falo


ipfc d-tuid:!: audiuit boc primo tpc monis:regnate fiUo cius roboa fcim'*

regni fui:ut intelligamus idco dictu: ifrael in duo fuiffc diuifum: atc^ ita
quia nullus de ftirpc cius fucrat rcg perfcucrafTc babctibus fingulis par
naturus^-zrefpiciamusad ftirpc da tibus rcgcs fuos^doncc illa ges tota
uid:vii cprtus e fccundii came mc acbaldciseet ingcntiuaft^noncfub
diator dci i boium bo c brift" iefus. ucrfa:atcp tranfbta.Scd boc q'd ad
Tlonautbabetfcripturaqo i pUnf fsulc cii fi tak alic^d cominandii cet:

cp latinis codiab" lcgitur: dirumpct ipfi dauid fucrit pctius cdminandu^


dominus rcgnii ifracl de manu tua: cuius crat fiiius falomon.lboftrcmo
fcd ficut a nobis pofitii e inucntii in niic intcr fc gcns bcbrca diuifa no e:

grccie:dirupit domin' rcgnii ab ifra fed indifferetcr in eifde crroris iock.


cl dc manu tua:ut intclligat-dc manu tate difpcrfa p tcrras. £>iuifio ucro

tua qo e ab ifracL"p)opuU crgo ifracl illaquideus fub pfona faulis lUius


pcrfonafiguratcgcrebat bomo i(^'. rcgniTpopuUfiguragcrcnns cidcm
qui populus rcgnii fucrat amiflurus regno populoqs minatus e:etcma at
cbnfto icfu domino noftro per nouu (p imutabiUs figmficata e:p boc qd
tcftamentii no carnalitcr fed fpualit' adiunctii i:i no' co'ucrtetur nccp peni
rcgnaturo.Dc quo cii dicitur 1 dabit icbit cu:quonia non e ficut bomo ut
illudjjjrimo tuo ad camis cognatio pcniteat cii.3pfc minatur i pmanct.
ncmidrcfcnT.^pifracl cim cbriftus 3d cft bomo minat'i non pcrmanet.
fccundii came: vnde i faul.O.uod ue no aut dcus que no pcnitct fic boie^.

ro additu e bono fupcr te:potcft qui Ubi eim Ugitur op cii pcnitcat muta
dcm intcKigi mcliori tc.Tla; i quida tio rerii figniftcatur imurabiU prcfct
ficfunt intcrprctatiifcd mclius iic ac cntia manetc dmma.Ubi crgo no pc
cipiturbono fupcr te:ut quia illc bo nitcrc dicitur:nd mutare inteUigitur.

nus e ideo fitfupcr tciujrta illud ali I^rorfue infolubiUuidcmus per bcc
ud propbcticii.boncc pona omncs i ucrbaprolaradimnituBfuilTc fnioj:
imicoB tuos fub pcdibus tuis. 3«^ 4 de ifta diuifionc popuU ifracl i omni

bu6 c 1 ifracl cui fuo pfccutori regna no pcrpctua.Xiuicocp dm ad cbriftu


abftulit cbriftus.-Cluauis fucrit illic tranficnit ucl tranfciit: ucl tranfibiit

1 ifracl in quo dolus ri erat: quodda indc:crant inde fccundum dci prcfci

quafi frumentn paleani tUani.Tlam cntiam:nd fccundum gcncrie buma


uticp inde crant apoftoli:ide tot mar niunam candemcp naturam. Tbror
tf res quorii pnor ftcpbanus;ide tot fus quicuncp c^ ifracUtis adbcrcntcs
LIBER

cbriltopcrrcucratinillo: nu^ crunt cpcta dicta cocta cdfcripta fitt: dc**^


cu cie ifraclitis 4 dm immici ufcp in mifcrit quod ad rem dc qua agimus
finem bu(u9 cfle pcrfiftut: kd in
uite ptinet.£umrcgidauid mulra prof-'
diuifione quc bic prcnociata e pcrpC'' pera^ucnlflcnt:cogitauitfaccrc dco
tuo pcrmancbar.Tlibilcim |»deft tc domd:tcmpldillud fcilicct orcclletif-'

llamcnni uctue de montc fina in fcr^ fimc diffamatii:q6 a regc falomonc


uitutcj gcncraetnifi quia teftimoniit filio eiue poftea fabricardcft. "boc co

pcrbibet tcftameto nouo. ^lioquin domint ad na^


cogitatc factd c ucrbd
g^diu legif moyfc6:uclame fup ccrda tban ^pbet3m:quod pcrfcrrct ad rc^
corii pofito c.£u5 aiit ide quiftp rra^ gcm.Ubicddcuedipffct^ non ab
ficrit ad cbriftii:aufcret'uclame.XMi'' ipfo dauid fibi cdificarctur domue:
fcuntiu quippc intctio ipfa mutatur ncqj p tatdtcpue fc madaflc cuiqua
dc utcrc ad ncuiTrur no iam quifcp i^ in ppfo fuo:ut fibi fietdom"' ccdrina:
tendat accipcrc carnal«:fcd fpiritualc 7 ndc iquit bcc dicce fcruo mco da-'

feUcitatcm."Jbroptcr quod ipe magn" uid.bcc didt diiue dnipotce. Jlcccpi


propbcta famucl antcg' unjrifletrc^ tc dc ouili ouid ut cfrce { duce fupcr
gcmf3ul:quadoc)ccbmauitad drim populd med ifracht cra tccum i dni''
pro ifracl i ^jrauditiir cum:t ciJ offet^ bu9 quibu9 igrcdicbarie: i ejrrermi'
rct bolocauftti accidctibue alienij^c naui 6c9 iimicoe tuos a facic tua: r
nie ad pugna contra populii dci to-' fcci tc nominatd fccundd nomc ma^
nuit domtnue fupcr coe t cofufi fnt: gnordq'funtfuptcrram.£t ponam
1 offendcnat coram ifracl atcp fupe^ locd populo mco ifracl: n platabo il^
rati funt:anumpfit lapidem unum t lum 7 inbabitabit fcorfd:T no folli''
mafcpbat nouam
ftatuit illum inter citus crit ultra:-! no apponct fili" in^
tuctcrem^Tuocauitnomeciue abc'' iquttatis bumiliare ca: ficat ab litio
nc^crquodcftlatinelapie adiutorq. a dicbue dbu9 cSftitai iudiccs fupcr
£t dij:it ufcp buc adiuuit noe dcmi'' ppfm med ifracl: i requic ribi dabo
nus.lDafepbatinterprctatur itetio. flb dibu9 inimids t\xie:i ndciauit ti-'

lapis ille adiutorq mcdictae cft fal^ bi dommue quonia domd cdificabis
uatori6:perquem tranfcundumcfl a fpfi.£t crit cd impleti fuerit dice tui
mafcpbatuetercadnoua:ideab in^ 1 dormies cd patribue tuie: t (ii(d^
tcntioncqu3cj:pcctabat'icarnali rc^ tabo fcme rud poft tc 4 crit de uctrc
gnobcatitudo falfa carnali8;ad inte^ tno.i rcparabo rcgnd ciue. "bic edi''

tionc qua pcr nouu tcftamcntd cj:pe^ mibi domd nomini mco:7 di''
ficabit
ctatur i rcgno celo:;t bcatitudo ucrif^ rigam tbrondciue ufq? inctcmd. £''
fima fpirituali9.0.ua quonta nibil go cro illi i patre: i ipfc crit mibi i
c mcliu8:bucuf(p adiuuat deue. filid.£t fi ucncrit iniquitas illiue: re^
darguailldinvirgauiro:^Tin tacti^

t^e^miffidib" ad dauid in filio c bu8 filiord bomind: mifericordiam


im : qf nullatenu9 in falomonc fcd ait meam nd amoucam ab co: ficut
plenilTimc inucniiitur i cbrifto.c.viq. am 5ui a quib" amoui fjcicm mca: 1
fidclie erit domue ciu6:t rcgnd ciu9
i 3lm niic uidco ce monftradii: incrcmd coram mc: t tbro'
crit ufcp

q6 ipfi dauid 4 f^oli fucccfl^it i nu9 ctu6 crit crcctug ufcp inetcma,
rcgniircuiue mutatdc finalie illa mu^ banccrgotlgrande promiflifonc q
tatio figurata e:^ptcr qua duiinitus putatinfalomoncfuifl^c completam
xvif

mulro CTTar.artedit dm qaod dictu quibua ^mtnia rcgnu conclufum fitc^


e hic edificauir tnibi domu:quoniani rat falomoni9.£t tame in co pfalmo
(alotnontentplailladnobik ftrupt: lcgiturutalia faccam:dominabirur
inoarteditfiddiseritdomus cius: 3 mari ufqj ad mare:? a flumie ufqj
1 rcgmi eius afcp inetemd cora me. ad terminoB orbie tcrrequod i chri''
3tttedar ergo 7 afpiciat falomois do'' ftouidcmuB ip!cri.2l fluminequippc
mu pkiia mulicrib" alienigcnis colc'' dominadifumpfitcrordiu^ubi bap''
tibus deo8 falfos:-! ipfum ab eis re-' tijatus a ioanne co dcmonftlzc cepit
gem aliquado fapicnti in cande ido-' agnofci a difcipuli8:q ea no folii ma^
htria fcducru arcp dciecrii: i no au^ giftru:uqj et dominii appcllaucrut.
dear exifHnure deu ucl boc promifif-' Tlec ob aliud uiucrc adbuc pat2C fuo
ft medacircr:uelralem falomone do^ dauid rcgnare falomon ccpit: quod
tnu<5 ciue fururi no poruifTe prefci^ nulli eo^t regum cotingit:nifi ut binc
rc.Tlon bic aiJr deberem" ambigerc: quocp fatis eluccat no ce ipfii qucn»
iicc fi no cbrifto domino4 fa^noftro pphctin ifta pfigiiat:que ad eC patre
ctue e eic femine dauid fccundum car^" loquifdiccs £tcritcuimpleti fiicrit

ncm iam uidcremue ifta compleri:nc dies tui i dormics cii parrib" tuis:
itan« at^ inaniter bic aliu alique rc-' fufcirabo feme ruu p" rc 4 crir de up
quimmu9:f!cut camales iudd.Tlam tre ruo:ipparabo recjnum ei'.Ouo'
t ipfi ufcpadco filium qucm loco ifto m6cr^o|)prcrid q6 fcquir^bic edifi^
re^i dauidpmiflum lcgur mrcUigunt cabir mibi domii:iftc falomon pura^
no fuiflc falomone:ureo qui^mifluf bimrppbcrarue:i nd porius propd
ctanta il manifcftattone declarato: id qo preccdir:cu implcri fiierinr dies
ftdbuc mirabili cccitate aliS fperare tui 1 dormics cu parrib" ruis^fufcita^

fe dicar.facta equide nonulla imago bofcmctuijpoftte:aliu9 pacific" in^


rci future ctia i falomonc:in eo q^ te^ telligirur ec ^miffus^qui no afi ficuc

plum cdificauit i paccm babuit fm ifte fcd poft morte dauid prcnuciat"
nomefuum.Salomonquippe paci'' e fufcitadue.^Oiualibcr eii longo itcr^
ficu8cl3tie:7ictordioregm fuimi'' pofiro rcporc iefus cbriftiJS ucncrtr:
rabilitcr laudabilis fuir.fed eade fua ^culdubio pcft morrem rcgis dauid
pfona pcr umbri futuri preniiciabat cuificute,pmifl*u9cumvcnirc opor''
ctia ipfc cbriftc cbriftii dominum no-' tcbar:qui edificarct domu domino H
ftriJ:fi ejrbibcbat.Unde dc illo qucda delignis ^lapidib^^fcdd bommib":
Cta fcripta fut:quafi de ipfa ita pdca qualcm illu edificare gaudcm''. 'buic
finr:dum fcriprura fancra eria rcbus cnim domui dicir apoftolue boc e fi''
^cftie proobcpns quodamodo in eo dclibuB cbrifti.Xanplii enim dei fii'

figura dclincar fururoru. tlam ptcr ctum c:quod eftie uoe.


libros diuine biftorie ubi regnafle
narratur.pfalmue etia fcptuagcfim" 0.ua firi9 { pralmo.lrxrviq. fit^
primus rtrulo nominis ci' ifcnpr" c: pbetia 6 cbrifto bi9:q i rcgno:??. libiif

in quo ra multa dicutur quc oino ci natban^pbetateimiiftufcap.ij:.


coucnire no poflundomino aut cbri'''
fto aDcrtifTima pfpicuirare coucniut: p f^pdq6 1 i pfalmo.lpnnjitj.

ut cuidetcr apparcat q> in iUo figura cui" crirur intcUcct" iofi erban
qualifunqj adumbrata fir:in ifto aut ifraclite:c6mcntorat' ^mifl"ioncs dei

ipfa ucntaa prefcutata.Tlotum c cim factc rcgi dauid: % tftis que in libro
jt IBER

rcgnott fur pofira quedam ibi fimilia comm:^ fn flagcllis dclicta comm:
dicutur ficur e iuraui dauid fuo tneo mifcricordia aurem mca no difpcrga
ufcpinctcmu prcparabo fcme tuu^. ab eo.Tlon dijcit ab ci5 c\i loqucret'

£t iterii.Xuc locurua cs i afpectu ft^ dc filqe cii!6:nd de ipfo:f5 dijrit ab co


lc)9 7 diriftirpofui adiutoriii fup
tuis qo benc itcUectd tande ualct.Tlo cim
potete:7 cjraltauielectii 6 plebc mea. cbrifti ipfius q6 e caput cccfie poffct
3nueni dauid fci uu mcu: olco fancto tnucniri ulb peccata que opu9 clTet
mco vnjri cii.XDanus dm mea aupi^ bumanie corrcctionibue femata mi''
liabitur ci:i bracbid mcii conforta^ fcricordia diuinitue cocrccri:fed t cC
bited.Tlon proficict inmiicus in eo: corporc ac mebri9 q6 populus a" c,

ifiliueiniclcatisnd apponct noccre 3dco in libro regno?: iniquita9 ciu6

ei:7 concidam inimicoe eius a facie dici{:in pfalmo adt filiof ciue: ut in''
ipfiuB^-zcoequiodenmteii fugabo. tclligamu9 dcipfo didquodimoq»
£t ucntas mea 7 mifcricordia mea deciu9 corporedicit'.Tbroprcr quod
cii ipfo:-! in nominc meo ejraltabitur ctia ipfc dc cc!o cd corpue ciue q6 (i

comu ciu9.£t pona in mari manum fidc'c3 C1U9 pfcqucret faulug : faulc
ciu6:7ifluminib* dcp-a cius. 3pfc inquit fauk dd me pcrfcquaie.-^C^cid
(nuocabitmcpatcrmcusce ru dcus in cofequcntibuB pfalmi ncc0 nocebo
meue i fufcepror falutie mec.£t ego inquit i ucritatc mea: ncq3 ^pbana''
primogcnitu pona illii cjrcclfii apud bo teftamenrd mcd-.n que ^ceddt dc
rcgc9 tcrre,3n eternu fcruabo illi mi'' Uibq9 meie nd reprobabo.Scmcliu^
fericordiammea:7tcftamcntii meuj raui in fancto mco fi dauid mcnrian
pona in fcruld fcculi (c
fidele ipfi.£t id encquaq' dauid metiar.Solcteim
mcnciiia:'? tbrond eiue ficut dice cc fic loq fcriprura.Oiiid adt nd mcn-'
li.Otuc omnia dc domino iefu intcl^ tiatur:adidgit t dirit:feme cC ictemi»
ligdrar fub nominc dauidi^ptcr for^' manebit^Tfedcedugficutfcl i con-'

mam femi qua dc feminc dautd idcj fpecm mcoit ficur luna pcrfccta ined^
mediaror dei aflumpfit cx ri2gic.£6^ num:T teftie in celo fidclis.

tinuo ctia dicit'de pcccatis filio^ ci";

talcaliquid qualc in regnomm libro Omi diucrfa acta fint i rcgno tcrrc-'

pofitd c: 1 quafi de falomonc procli^ nc bierufalc ab bi9 q ^miferat dcue:


uiue accipit'.3bi nacp boc e i rcgn0|5 ut intelligcrct'^mifrioni9 ucritae ad
libro:t fi uencrit inquit iniquita9:ei' altcri" igie i rcgni gfam ptincre,c.;c.
rcdargua illum in virga uirord i in
tactibus filiorum bomind:mifcricor^ p Oftbcctatc pmiffionie uali-'
diam adt mcam no amoucam ab co. diflima firmameta:ne putaret'
Xactibue figntficane pUga9 corrc^ mfalomonccdpleta:ra5' id fperaret'
ctionia.vri illud e:netetigeririe cbri^ ncciucniret:muero in^t repulifti et
ftoe mco9. 0.uod (^d c aliud q' nc le^ ad nibild dedujrifli dne.Vfoc qppc fa'
pfalmo ucro cd ageret ta^
fcritis.-^Jn ctumcdcregnofalomonie in poftc"
dc dauid:ut quidda ciufmodi ctia ibi ria du9:ufcp ad cucrfionc' ipfiu9 tcr''
diccret;fi dercliquerinr inquit filq ei" rcnc bicmfale:q rcgni ciufdcm fcdes
lcgcm mca:T in iudicqg mcie nd am^ fait^tmadmeipfftplilabe qo fii^
bulauc2int:fi iuftitias mcae^pbana^ crata falomone pftracrd.Scd nc ob
ucrint:7 mandata meanon cuftodi^ bocputazef de" pm fua^mifl^a fcci(''
erint : uifitabo in uirga iniquiratcs fc;co'tinuo fubiccit. £>iltuU(li cbridB
XVII

mu.Tlon c crgo tlle faIomon:fed nic (cd 1 ipfa precatio ^pbetatioV.Ufcp


ipfedauid:fddibru9ecbriftu8 diii quo dfic auertis in fine fubaudif fa^
cumeimcbrillidiccrcturdnes reges cicm tua:ficutalibi dicit' ufcpquo a''

mirfticoiUocbrirmate cofccrati rton uertts facie tua a me.Tlam ideo ^da


foUi a regedauid Tdeinceps: fed ab codiccs bic nd babet aucrtis f^ auc:''
illo etil faulc di populo eidc rep pri^ tcrie^q^g' poffit intelligi aueras mi^
mu8 c wctU8.3pfc 4ppe dauid eum fericordiam tua qui ^mififti dauid.
cbriftii domini appelbt:crat tn unuf <luod aiit dirit in fine:4d e nifi ufo^
chriihiB ucK* cuiua illi figurl ^pbc in ftne.-^OLui fini8 itclligendus e u Iri''
tica vnctione gcftabanqui fm opini^ mii tepu9:qn tn cbriftii iefum et gcnf
onem bominii 4 «u putabat in dauid illa e crcdirura:ante que ftne illa fieri

uelinfalomoneintelligcdum differe'' oportebat q fuperiu8 eriinofa dcflc


batur in longii: fecundu aut difpofi^ uit:|>pter quc i bic fequit':ej:ardcfcet
tionem dei ueturus fuo tepore para'' ficut ignie ira tua:memeto que c mcs
batur.3ntcrcadu ille diff£rt:quid fa'' fubftatia.Tlibil bic melius g» ipfe ie^
ctum fit de rcgno terrene bicrufalem fu8 intelligit fubftanriapopuli eius:
ubifperabaf uticp regnatui^:fccutuf c^ quo narura e carnis cius. Tlon dj
ific pfalmu8 adiurit atcp ait £uerti'' uane incjt cdftituifti omnc9 filics bo''
fti teftamenrii ferui tui^propbanafti i minumrnifi dm eflet unus filius bo^
terra fanctitate ciu9:deftrurifti ones minisfubftariaifraehpcrque filium
maceriaa a*: pofuifti munitiones ci* bominis libcrarctur mW ftlq bdiuj:
in formidine. biripucriit eii omncs uaneuticpcdftituticcntdcg fili) bo^
tranfcure8uiam:factu8e opprobrio minii.Tluc ucro omnis quidc biiana
uicinis fuis £):altafti dejctcra inimi-' hatura pcr pcccatii primi bominis in
conieiu8:iocudaftide8 timicoscos. uanitate de ueritate collapfac. ^pter

3lducrtifti adiutoriu ^ladtj dm: t n q6 dicitalius pfalmus.lDomo uani''


C8 opitulat" ei ibcllo.f^i(Toluiftieij nitati fimiUa faaus e:dic6ciu6 uelut
ab emudatione:fede eiu8 1 terra colli^ umbra pretezcunt. Scd nd uanc de*
fifti. ZDinuifti dics fcdis et': pfiidifti cdftituit dcs filios bominu;q: t muk

cum in cdfufione.l^ec omnia ucne:iit t08 a uanitate libcrat per mcdiarore


fuper ancilla bierttfale:in qua regna'' icfum. £t quos libcrldos nd cfte pjc
ueriit ndnulli etii filtj rcgnum
liberc fduit ad'utilitate libcrandoru;: i co''
fllud tcnctcs i difpcfatione tcporali: paraoouc duaru inux k a contrario
rcgnii aiit celefti8 bicrufaU cui' erant c{uitatii:nd uticp uane i toiius ratiV

filq in ucra ftdc babcntes: t in uero nalis crcature pulcbcrria atcp iuftif-'

cbrifto fperates.Ouomodo aiit ifta fima ordinarionc cdftiruit. i^cidc fc


ucncrint fupcr illud regnum: iudepc quif.-Quis e bd q' uiuct i nS uidcbit
rerum gcftarum fi legatur biftoria. mortc:cruet aiam ful de manu ifcri^

Oui^ e ifte nifi dc fubftatia illa ifrael

be fubftatia ppK 6i q p fuccclTidej tX fcmie dauid cbriftue iefu6:de quo


camis icbrifto e:d foT' erucdi anima dicit apoftof:!}» furges a mortuig ii
fuam ab inferia babuit potcftatem nd morit":'! more ci ultra nd diiabitlf
cap.jci. Sic cim uiuit i nd uidebit morte: ut
tamc mortuus fuerit:fcd aiam fuam
p Oftbccaijtifta |>pbet3ta ad erucritde manu inferi:q! jjpter quo^
prccando deii^pbcca cduertif: rundl folueda pcccatorum uicula ad
LIBER

(fcin.i dcfcedcrat.£ruiraut poteftatc opprobriii credituri fiit.^Scd illc que


ilb dc qua in cuigclio dicif:potcfta^ prius pofui coueniettor fcnfus fntbi
tciitbabco ponedi antma mca}:^ po-' utdct':inimici9 cim cbrifli quib''cr''

tcftatc babeo item fumendi cam. probrafq' cos ad getes tranfics rcli^
querit cbrtflu8:tnc6gruc uor ifla co^
3ld quo;j pfona ptmerc intclligc^ aptaiur mcmeto diTc opprobrtj fe:^
da ftr rt3g!tatio|imifroru:de quib" in uoru tuof .Tlon eim fcrui dci nticu^
pfalmo diciuubi futmtetue antiquc pandi fiit talee iudci.G; cis vba ifla

dominc cap.^. c6petiit 4 cii graucs btitlitatce pcrfc^

curionii p cbrifli noic patcret: rccor^


f £d cctcra pfalmi buius q ita dari potucriTt ercclfum regnu fcmini
fe baber:ubi fut mifcrationes dauidfuifre^mifTu:7eiu8 defidcrio
tueantiqdnc:qua8 iurafh dauid in dicerc n6 dcfpcrado fed petcdo: quc^
>5if3tcfua.ZDcmor cfto diie oppzo^ rcndo:pulfando:ubt fiit mifericordic
brqfcruo;2.fiio^:q6c6tinui in finu tuc anrique drie:qua8 iurafU dauid i

meomultaru5cntiii:q6 aprobauc^ ueritate tua.XDcmeto dnc opprobzq


nlf im'm!ci f(iidric:q6 crprobaueriit fcruo;r tuoni:q6 cotimi i finu meo
c6mufationecbriftitui:utnJC)c pf6a mu!tariigcnriii:boce i interioribus
dca fint 1110:52. ifraclifaru d dcfidcra^ meis pariercr pfuli:q7 erprobraucriic

batreddi fibij?mi(Tioneqfacta ead tnimici tui dominc:q' erprobrauerut


dauid:an pori" ad cbriftiano^j 4 "Ot* cdmUwticne cbrifli tui:n6ea putan^
fm camc fed f m fpum funt ifraclite: tts c6mufationc5 fed confumarione.
merito queri p6f.C>tcfa fiit 4ppe ifta ^uid cfl aufcm memento domine:
ur fcripta teporc quo ftiit ctban: dc nifiutmifercaris^-rpro tolcrata pa''
cuius noic tifulii ifte pfalm* accepit: rienter bumilitate mea reddas celfi^

n ide rcpu9 regni dauid fuit:ac p boc tudinem quam iurafh' dauid in ucri'
n6 diccrct-ubi funt mifcrarioncs tac tate tua.-^Si autcm iudcie affigncm"
antiquc dfic quas iurafh dauid in ue^ bcc ucrba:illi femi dci talia potueriic

ritatc fua:nifi co?t pfona ir\ fe ^pbe^ diccrc:quierpugnafa tcrrena bieru^


ta tzaffig!)rarct:q' longc poftca ftiruri falcm antcg' icfue cbnftue buanitus
craf^quib" boc tcpus eetantiquii qri nafccrct'in captiuitate ducri fiit intd''
2Cgi dauid iftapmiffa fut.l^oteftatJt ligcntes c6mufatione cbrifli: quia.f.
intclligi dicni boc ee proptcr multas n6 p eum rerrcna carnaliftp fcIiritaQ
getC9:qri cbridianos pfcquebatur ^^ quatis paucis anis rcgis falomonis
pbcram crprobrafTe illis pafTioncm flpparuif^r^cclcfliscetac fpualis ft''

cbrifti:cma fcriptura comutationcm dclirer erpcctada qua tunc ignojans


uofar:qtT)moricdo imortalis fact'c. infidelifaB genriti cii Aci populu erul^
t>6t 7 cdmuratio cbrifh fm boc ac^ tabat atcp infultabat ee capriutii^d
cipi crprobrara irraclitis: qi cu eorti aliud y cbrifli comurarione f; ^ciid
fpcrarcrTurur" facrus e gcntiii:t boc ribus nckicn& erprobrabat.'£ti6q6
cis niTc crprobrablr multc getcs^quc fequi/ubipfalm" ifte pcludit': biidi
crcdidcriTt in eiT p rcftametii nouum ctio drii incternum fiat ftat umucrfo
fllie in ucruftarc manefibus: ut io di-' populo dci ad fclcflem bicmfalcj ptt^
carurmcmcrodiTc opprobrq fuoru neri:fiue i illis q latcbat in reltameto
tuoriT^quia n6fOs obliuifcere fcd po uctcri antcq' raielaret' nouti: fiue in
tius miferantc domino 1 ipfi p" boc bis q iam tcllamcto nouo rcuclato
xvn

maifeacprirtcrecemumrad cbriftu: (lu)ccrunt.c.riQ.


rariscogrmf.Scncdtaio quippc dni b Oc ta magnu boniJc^rqiiis tn
dauid 1X0 ad aliqd tftnpus
»n fcmitic
boc fcculo 1 i bac terra fpcran
quafdicb" falonionts apparuitrfed i-' iripicrcr fapir-3ln qfpii purabit i pa^
cteriiil fpcrada e:i qua ccrrilTima fpc cc rcgni falomonie id cc coplcrii.-TSa^
dtcitTiat fiat.^llms eim fpd e cofir-' ce q'ppc illi fcripta i vmbra futun cj:-'
matio ucrbi bui" itcrario. "boc crgo ccUeri pdicationc comcdat. S5 buic
itclligcB dauid ait i fo rcgitop Ubro: fufpitioni uigilarer occurfii c: cii po^
vn ad iftu pfalmii digrcjTi fum'' 7 lc fteajp dicru e nd apponer fiUue in^^
cutus C8 p domo ferui tui m longin^ tarisbumiUarc cii:corinuo fubiiicrii
quii.3o aiit p" paululu ait.Tlunc iri^ e.Sicur ab inirio a dicbue qutb' co^
ripc 1 bcnedic domii ferui tui ufcp ic (limi iudiccs fuper ppfm mcu ifracL
terniiTcctcrarq! tuc gcnitur* crat fi 3udicc6 nacp priufq? ibi rcgcs ce cc'
Ua cj: quo^gcnica ad cius duccrctur pirtenc fupcr tUu popultj fucrar codi''
cbnfia p quc futuracrat domus a* mri:cpquorcrra promilTionie accc^
cterna^cadecpdom^dci.CJomue cim pit.£turicp bumiUabateii ftUus ini^
dauid propt gcnus dauid: dom' aiit quitari8:boc e boftis aUcnigcna: pcr
dct eade 7 ipfa pzopr tcplii dei:de bo'' inrcmalla rcpo?t quib" lcgiirur paccf
minibue facru no' dc bpidib^^ubi ba-' alrernatTc cii bcllie:'! inucniiitur iUic
bitct inctcmiippfus cu dco n in dco pacie tcpora^Upora q> falomon ba''
ruo:7 dcus cui pplb ati^ in ppfo fuo: anos.Tlam fub
buit:qui.)rl.rcgnauit
ita ut dcu8 fit iplcns pptum fuum: 1 co iudice qui e appellat" aotb.ljco:.
ppfue plcnue clco fuo:cum dcus cric ani pacis fuc:t:abfit crgo ut falomo^
oia in omnibue ipfc in pacc prcmiu^ nie tepora in bac ^milTionc pdicta
qui uirtue i bcllo.^dco cti in uerbiB ee crcdamr.ZJOuUo minus itacp cu^
narban dictum fit: 1 enunciauit tibi iuflibctregis altcri^.Tlon cim q'fq» e'
dfis quonia domS cdificabie ipfi:po'' orii tn rara quara lUe pace rcgnauit:
ftea dictii c in ucrbte dauid: quoniaj ncc mq> dnino gcne tlla ita regnii tc^
tu dri9 omnipotee dcue ifracl rcue-' nuit:ut foUirita no fiicrit nc boftibue
lafti aure fcmi tui dicc6:domii cdifi'' fubdercf.qma i rara murabiUrare rc^
caboribi.^banccimdomti t noe c-' ni buinanaru nalli aUquado popu^
dificamus bcnc uiucdo:7 dcue ut bti lo coccfTa e rara fccurirae^ut buic ui-'

uinam" opitulafio.Ouia nifi dns c' tcbofttlce no formidaret incurfue.


dificaucritdomii:inuanii laborauc^ Xome crgo ifle qui ^mittit ta paca/'
riit cdiftcatce ca.£uiu6 dom" cii ue^ tc ac fccurc babitarioie^etern" e ctcr^

ncrirulria dcdic3tio:riic ftcr illud qd nifcp debct'in matrcbtcmfalc Ubcra;


bicp narban locume c de" diccB. £t ubi crit ucracitcr ppfe tfrael:boc eim
pona loctippro mco ifrael: 7 platabo nomenmtcrprctafuidme dcti. £ui*
iUiiTinbnbitabitfcorfii:^ n follicit'* prcmq defidcrio pta pcr fidcm uiia i
crirultra:^ no apponct ftU" inqtarie bac eriinofa pcgrinatione duceda c.
bumiliare cii:ficut ab iirio a dtcb* 4^

bus confhmi iudicce fupcr populutn £>c ftudio dauid in difpofitionc


tncumifracl. pfalmomm.cjrii^.

Jln promirtc p.ine rctirae ilUe tc^ p Rocurrerc igit"' p rpa duirare
portbus polTtt afcribi q fub falomoc 6i:pmo i libra futuri i terrena
LIBER

fcil^ bicrufalc5 Kgnanitdauid.£rat poftannos ampli* cp trccctes^cuidaj


adt dauid uir in catide cruditustqtif propbere qui et facta cius futura prC
barmonii mufica nd uulgari uolup ^ di)cit cii fuo nomine rcuelatus cft.

rate f^ fiJeU uolurarcd«lc)cit:cac^ dco


fuo c{ ucrus ede' mfftica rci magnc 3ln onia q in pfalmis dc cbrifto
figurationc fcruierit diucrfo^ fono^j n cccTia pcopbetatur: ad contcjrtum
rationabilis modcratufcp concltus buius opis coaptada fint.c.^v.
cdcordi uarictate copacta bcnc ordi^
natcciuitatis ifinuat unitate.£>cntc^ n, Unc il qrpcctari a mc ui6o ut
oisfcj-e^pbctiaeius in pfalmis cft; boc loco libri bm" apcria 4d i
quosccntuquiquagitalibcr cotinct: pfalmis dauid de diio icfu cbrifto ut
quepfalmo^zuocam^^n ^l^ue non'' eiuseccria47pbetauerit:cgo autej ut
nulliuolutcos folos faccosce a da^ boc no' ira facia ficut uidet ipfa cjipc"
wd:4 cC noic infcripti fut. Sut ite 4 aatio poftularc^g^uis la in uno fcccri

putat no ab co fact08:nifi cf ptcnotat" copia q^ inopia magis ipcdior. Oia


ipfiue dauid:qui ucro babet i titulis dm poncrc uitade^liritatis caufa^^
ipfi dauid:ab alqs factos pfone ipfi* bibconucreor aiit nc cii aliqua clcgc
fuiffc coaptatos.Que opio uoce an^' ro:multi6 d ca noueriit uidcar magif
gelica faluatoris ipfi' :futat':ubi ait: neceflaria praifl*e.i>cinde qt teftimo-'
cp ipfe dauid i fpiritu cbnftu di)ccrit niii qo^fcrrur dccontcj:tione totius
cfl*e funm dominu: quonia pfalmus pfalmi d5 babere fuffragui: ui certc
cetcfimufnonus fic incipit.£>ijnt dris mbil (itqbd rcfragct' fi ti oia fufTra-'
domino mco fcdc a dgcrris mcis^do'' gatur: ne morc ccnrond ad re qua vo^
necpona iimicos tuos fcabcllu pcdd lumus tag^ ucrficulos dccerpac ui-'
tao^.£t certc ide pfalmus nc» babct deamunuelutderetrogrado carmie
in titulo ipfius d3uid:fcd ipfi dauid: q6 no de re illa fed dc alia longcc^
ficut plurimi. ZDibi aut crcdibiUus diuerfa repcriaifccpfcnptii. 'bocaiic
uidetur eftimarc:qui ocs illos cetii ut i quocii^ pfalmo polTit oftedi: qc'
t quinquagita pfalmos cius opi tri'' ponedus c rot^^qd q^ti opis (ii i aiio^
buunt:cucp aliquos pnotaflc etiam ni 1 nta uolumia i quib" boc fccim'
nominib" aliorii ali^d qo ad rcm p^ farisindicar.Xegarergoilla^ uolu^
tineatfiguraribu9:cctero9 aut nulli'' 7 porucrit:'? inucnict quoi t g^ta
erit

bominie nomc in titulis babcrc uo-' rcjcdauididccp^pbetade cbrifto ct


bifle:ficutciuarietatis buiusdifpo^ cius cccda propbciaucrit:dc rege (ci''

fitione qfuiQ latebrofam no tn imnc licet 1 daitatc quam condtdit.


drls infpirauit.Tlcc moucrc dcbct ad
boc n<) crcdendu: g» nonulb;^ noCa t)e bis q in.):liiti.pfalmo ad cbri^
j>pbetaru qui longe poft dauid rcgis ftum 1 cccfiam prinetia:aut aptc di-*
tepora fucrut:quibufda pfalmis ico cutur aut tropice.c:j:vt.
librolcgiifinfcripta^tq ibi dicutur
uelut ab eis dici uidctur.Tlecp cij no X^zmMha eij dc quacdcp rc^^
q
potuit^pbeiicusfpus^jpbctati regi priefintatcp manifefte ^pbc^
dauid bec ctia futuroijz^ ^pbetarum tice locutidc6:nccclTe e ut eis et tropi^
noiarcuclare:utro:ali4dq6 corum cc mifceant':q
maric^ptcr tardiorcs
pfonc coucnirc^pbetice cantaret': fic tngerur doaorib" laboriofum difpu^
rq: tofias ejrorturus t regnatun» tandi ejcponedicp negocid.04»edi tn
xvn

cbHftil T ecctiam ipfa pmn faac moj: bis q fequuf.2lftitit regina a dc]ctris
ut dicut ollendut:t (i qc ocio rcftant tuis i vcftiru dcaurato: circilamicta
qrponeda quc i cis minus intclligiit. vcritatc.Jludi filia i vide i iclina au-'
Oualc illud e in eode pfalmop libro re tu-i^T obliuifcczc pcpulii tuii i do-'
£ructauit cormeu ucrbii bonu:dico miipatrie tui.Ouonii cocuptuitrcj;
ego opera mca rcgi.lingua mca ca^ fpccte tua:4a e diiG dcus tuus:': ado^
bmu3 fcnbe ucloci^ fcnbctie.Spcci^ rabiTtcii filq tyri i muncrib". Uultti
ofus forma p filqe bominu:diffiifa c tuum dcprccabiitur omncs diuitcs
gratia i labqe tuie: proptaca bcnc'' plebi8:6ni8 gloria cius filic rcgis iu''

dipt K dc" in eternu. 2lcdngere gla-' trinfccue i fimbrpe aurcie circiiami^


dium tuu circa femur tuii potetilTie. cta vcritatc.SlTcrcntur rcgi virgincs
Spccic tua -r pulcbritudine tu3:inte'' poft ea:pimc ciue affcrctur tibi i lc-'

dcprofperc:^ccde:T rcgna."f>roptcr titia 1 crultationc^adduccmr itcplii

veritate i manfuetudine i iuftitia: et rcgie.l^iopatrtb" tui3 natifunt tibi


dducct tc nrirabili^ dcjrtera tua. £a' filq;c6ftiruc6 cos prinapcs fup one
gittetucacutepotetiiTimc^pprifub te tcrram.ZDcmorcs criit nominietui
cadet in corda iimico:^ regie. Scdes dfic:iomnigcnerationc i progenic.
tua dcus i fcculo^j fccub:uirga dirc p>roptcrca popuU c6fitcburur ttbi i

ctionie virga rcgni tui.C>ile)cirti iufti-' ctemii 1 in fcculii fcculi.Tlon opinor


tiam 1 odio babuifti iiquitate: ppta quc^ ita deftperc: vt bic aliqua muli''
vnjrit te d^ deus tu" olco cjrultanois crcula pdicari crcdat arcp defcribi:

p participib" tuie. ZDfrrba i gutta coniuge videlicet illius cui dictum c:

1 calTia a veftimetis tui6:a doibus c^ Scdcs tua de" i fecula fcculo^jt: vga
burnas:c]c quib' dclcctaueriit tc fil? dircctionis virga rcgnt tui. £>ilc)nfti
rcgii i bonorc tuo.O-uis n bic cbri-' iuftitia Todiftiiicitate:^ptcrca vnpt
ftii quc pdicamus t in que credimue te dcus de" tu" olco qcultationie pre
qualtbct fit tazd" agnofcatrcn audcat ptidpib" tui8:cbriftii utt'q3 p cbnftia''

dcucuius fcdcs c i fecula fcculo:;^ ct niQ.hi fiit ci5 participcs ci":c]c quoiji

vnctii a dco vticp ficut rngit dc": no in onibus getib" unitate atqj cocor^
vifibili fj fpuali atcp itelligibili cbrif^ dia fit ifta regia:ficut i i pfalmo
alio

matc.-^-Q.uis eim ta rudis c i bac reli'' de illa didt':ctuita8 rcgie magni.3pa


gione urta furdus aduerfue ei" fama e fion fpualiter:q6 nome larinc inrcr'

longc htco^ diffufam: vt cbriftum a pretatii e fpcculatio. Spccubt' entm


cbrifmate boc e ab vnctionc appclla^ futuri fcculimagnti bonu: quoniam
tii ce no norit.-^^gnito aiit rcgc cbri'' itluc dirigifcius intetio.3pfa e i biC''
fto:iacctcraq bic tropice dicta funt: rufalcm eode m6 fpualitcr vii multa
quomo fit fpcciofus forma pre filqs ta dirimus:eiu8 inimica c ciuitas di^
bominu:quadatatom3gie amanda aboli babflon q cofufio intcrprctaf.

atc^ mirada quato minus corporea cj: qua tame babylone rcgina ifta in
puicbritudic:(|6 gladi' ct" q fagirte et oniiigcntiiigcncratione Ubcraf: i a
cctcra ifto mo no^pric f^ tropicc po-' pdTimo rcge ad optimii rege id eft a
fiia:ia fubditus ei c| rcgnat proptcr diabolo tranfit ad cbriftu.*p>ropt q6
vcritate i manfuetiidine i iuftitia in^ ei didf:obliuifcere pptm tuu i cJomii

quirJtcj:ocio. £>eidc afpiciat ci"cc'' pzie tui. £uius duitatie ipie pordo
clcfia tato r
viro fuo fpuali conubio ft ifraclite fola came no ftdc:iimici ct

dittino amore comucta de qua dicit"! ipft magni buiue rcgis dufc^ rcginc
LIBER

5!d /pfoB «5 ucniis labeis cbriftuf iimicoQ tuos firabellji pedu tnop,'. (c^

ocdfus:magi8 aliord factus e quos dere cbrift? ad dcjrtra dn piis crcdif:


no uidlt in came.Undc per ctiiufdaj nduidef.£iuseri3iimico9 poni fub
pfalmi^pbctia dicit ipc rcp ft: £ruc8 pcdib" dus nddii apparct. 3d igitur

medccdfradicriombus populi:cdfti'' apparebit i fine:nuc boc ucrc crcdit':

tucs me in caput gentiu.*f>opur que poftuidebit'. Ucriiboc q6 fcquiiur


no cognoiii f uiuit mibi in auditu au' uirga uirturis tue emittct dris ej: fion
ris obcdiuit mibi.lbopulus crgo ifte dominare i mcdio inimicoru luorii:

gcntin que nd cognouit cbriftus pre^' ff a clar» eft ut nS folu ifiidelit n infC''

fentia corporali:in que tame cbrifli» licifcr:fed ctia impudetcr ncgct'. £t


fibi annuciatu crcdit:ut merito 6 illo ipfi q*ppc fatctur inimici ej: fion mif'
diccrct i obaudif u auria obcdiiit mi^ fam fuiitc lege cbri(h:q6 cuangelium
birquia fidcs cjcaudifu i:ii\e ing' pc no9 uocamus:-? ea uirga uirtutis o*
puT additis ucrisi came t fidc ifra^ agnofdmus.bominariuflrocum in
diti6:ciuit39 e dei:quc ipfum quoq^ medio inimrcoru fuomm ijdcm ipfi
fccundu camc peperit cbriftu: qii in intcr quos dominafdenbus i tabcf-'
folis illis ifraelirie fuit.Jnde quippc cendo 7nibiladucrru8cum ualendo
cratvirgomaria:iqua came cbrift' tcftatur.bddc q> paulopoft dicit '}a<

utbdcctalTumpfit. t>equa cimtatc rauit dfis ind pmitcbii cii: quibu»


pfalmus ali" ait.IDat fion dicct bd uerbis imutabile liitumm efle fignat
7 bo factug e « ca: -r ipfe fundauir ea quod adiugitur tu cs faccrdos inct-'

fllti(Tim''.O.ui9 caltifTimus nifi dc"/ num fecundii ordine mclcbifedcc: ejc

3lc p boc cbriftus dcus antcq» in illa co Q' iam nufq' e faccrdotiii i facrifi^

duitatcp mariaficrct:bdipfe in pa^ cium fm ordine aaronri ubicp oflfert'


rriarcbis i^pberie fundauitC3.£u5 fub fflccrdore cbrifto:q6^tuIit mck
fgifbuic rcgine duitari dci tato antc cbifcdcc quado benedidt abraam qf
dictii fit p propbetia qo iam uidcm* ambigcrc permiftifdc quo 1 ifta di-'

implcturpro pnbue tuis nari fut ribi canff2{d bcc itacp manifefta rcfcrut"'

filgrcdftimes cos principee fup omne quepaulo obfcurius in eode pfalmo


tcrra:ci: filqs dppc dus fupcr omne pofita fut:que qud rcctc intelligatur:
tcrrafutprepofiriprindpes: ca cSfi^ inoftrie iam populanb" fcrmonibuf
tcanfci populi concurrctes ad ca cd'' notii fcdmus.Sic i in ilb ubi paf-'
feffione hudie eterne in feculil fcculi: fionis fuehumilitateper propbcriaj
^culdubio i^cc\nid bic tropicia lo^ cbriftusloquifdicfs.fodcrut man'
curionibus fubobfcure dictii eft quo'' mcas T pcdcs mcoe: dinumerauaut
quomodo intcUigaf dcbetbie rebu» omnia ofla mca.3pfi ucro cdfidcra-'
mmifeaiffimis conaenire, uenitTinfpcjtcnirme.-quib^uticp v''

bis in cmcc corpus fignificauit ejctc^

q ad faccrdoriii cbnfti in
t>e bie tum manibus pcdibufq3 confids:'?
pfalmo .c.ij:. t 6 bis q i pfalmo .)cja. clauo;;^ trjnfucrbcrarionc confoffis:
adpaffione ipfCfpectat cap.pc^, eoc0 mo fe fpccraculii cdfidcranribuf
cdfpidcribu9prebuifl*e.3ldden9 etii
f 3cut cril C illo pfalmo ubi fa^ diuifcrut fibi ueftimcra mea^t fuper
ccrdoe cbrift" queadmodii bic ucftcm mcam mifcnit fortcm. 0.uc
rcx aptiffimc pdicaf-.divit d/ius drio propbcfia queadmoda iplcra fifcua''
meo fcdc a dejrtris meis:donec pona gclica nsrrat biftdia.Xiic^fecto alia
XVII

rectc 7 (ntclKgu wr queibi minuB a-' "bcc cme ira pofira funt ucrba:ut ni-'
pcrte dicta futrcum cdgnmt bie qut bilaliuddirifrcintclligatur q>(idice
tata mamfeftationc clarucrut:prcfer'' ret:nijquidquimoritur non adqciet
tim co 1 quc no trafacta crcdim"
illa ut rcuiuifcat.-^Superiora quippe dc^
fed prefentia comcmunficut t codcm monftrant monc ipfiua cogitaflc ct
pfalmo legutur tanto ante predicta difpofuifte inimicos eiu3:i boc actij
ita nuc cjcbibita iam toto orbe tcrra^ eft^e p eum qui igredicbat' ut uideret.
rumccmutur.3bicimpaulopoft di^ £ui adt bic no occumtej: difcipulo
citur.comemorabijtur t coucrrentur ciusfacrustradiroriudas.-^Ouia er^
ad dominu uniuerfi fines terre; t a-' go facmri erant quod moUebantur:
dorabuntin confpecru ciua omncs id eft occifuri erant eum: oftendee ik
patrie gcntium:quonia dni c regnuj: los uana malitia fruftra occifuros iC
1 ipfe gloriabitur gentium. farrectura.fic adiecit hac ucrfum xe"
lut dicerct.Ouid agitis uamV O.uod
£>epf3lmo tertio tdc.jrl.t de.jr^. ucftrum e fctlu9:meus fomnus crit.

1 de.ljrvq.in quibus mors t refurrC Tlunquid qui dormit no adtjcietut


ctio diii propbetantur cap.p-ig. rcfurgat.-'^! t^mi tam magnii ncfas
no impunc facturos c6fcquennbu8
d £ rcfurrectionc quocp a" nC indicat uerfibus diccs. £tdm bomo
quaq? pfalmo;j oracula tacue' pacis mee in quo fperaui qui edcbat
riJr.Tla 4d e aliud q6 in pfalmo itio panes mco8:ampliauirfnpcr mc cal''

c]C pfona eius canitur: ego dormiui t caneum fuu:id e conculcautt mc.Xu
fomnii ccpi:-! cirarrcjri qm drius fuf-' fliit inquitdominc mifcrere mci % re''
cepit: mc^^n fortc quifg' ita defipit fufcita me i rcdda illis. Ouie boc il
ut credat uclur aliquid magnu nobis neger:qui iudcos poft pafTione rcfur'
indagarc uoluifTe propbetaj: cp dor^ rectioncmcp cbrifti 6 fcdib" fuis bel^
mierit t ejnirre]ccrit:nifi fomnus ittc lica ftrage 7 cjrcidio fundit'' cradica^
mors ect:i: euigilatio zfurrectio: qua tos uidct.-^Occifus cim .ib m rcfur^
dccbiifto fic oportuit^pbetari.-' Tla rerir:7 rcddidit eis ircnm tcporanca
1 i quadragefimo multo manifeftius difciplina:c):ccpto g' n6 correctis fer^'

idofteditunubiejrpfona eiufde me^ uatquadouiuos 7mortuo8 iudica^


diatoris more folito tanq' prcterita bit.Tlam domtnus ipfc icfus iftii ip^
nanitur que futura ^pbctabantur: fum tradirore fuum pcr pancm por-'
quonia que ucntura erant iam i prc^ rectum oftcndcns apoftolis buc etii
deftinationc t prefcictia dci uelut fa-' uerfum pfalmibuius comcmorauit
cta eranr:quia ccria erat.Jnimici in^ 7 in fe dirit implctii.tQui cdcbat pa^"
quando
quit mci dijrcnir mala mibi: ncs mcos ampliauit fupcr me calra-'
morictur7peribitnomc cius. £t fi ncumfuu.OLuodaiitaitinquo fpc
ingredicbatur ut uideret: uana locu^ raut:n6 congruit capiti fcd corpori.
tum c cor ciu8:c6gregauit iniquitate Tlcqjcimncfcicbatcii ipfe faluator
fibi.£gredicbaturfora8 7 bqucbaf dc quo antc iam dijrcrat unus ejr uo^
fimulinunu:aduerfum me fufurra' bis diabolus c:fed folet i fc mcbro:;^
bant 6ca inimici mci:aduerfii mc cC fuorum tranffcrre pcrfona:7 fibi trv"
girabat mala mibi:uerbum iniquuj buerc quod e illorum: quia caputet
cofiftitueruraduerfuj me. Tlunquid corpue unus e cbriftus.Undc iliud c
quidormitnonad^cictut rcfurgat/ m euangelio.<£furiui 7 dcdiftis mibi
LIBER

mandi;carc:q6 qrpones ak. O.uado diceretur.XaliB c ifta uita mortaliii:


um qc minimis mcis fcciftis mibi fe ut ncc ipfe dominus alitcr ab tlla epV
rifti9.Se(ta<:pdij:itfpcraflrc:q6 tunc retnifipcrmortcnu
fpcraucrdt dc (uda difcipuU ciuB qn
e conumcratus aprt9.3udci aiit cbri bcpfalmo.lp^iij.fnquo fudcorii
fhim que fpcrat:moriturii ce no (pc ^tinajc ifideUtas declaraf cap. jci^.
rant.^dcoquclejCTi^pbctc anniicia
ucrunt:n:um ci no putat: fcd nefcio f £d ut iudci ta manifeftis bu''
qucm fuir:qucm fibi alicnu a mortis tus ^pbctie tcftimonqs et reb"
pafTionc confingiIt.3dco mirabili ua fld effcctii ta claru ccrtiic^ prcdicris

nitateatcp cccicate. uaba que pofut omnino no crcdat profccto m eis il-'

mu8 no mortc i rcfurrcctioncm: fcd lud implcfquod in co pfalmo 4 biic


fomnum i euigilationem fignificafle fcquitur fcripnic.£um eim i illic q:
contendunt.Sedclamateisetia qui pfona cbrifli que ad ciue pafl^ioncm
tufdccimus pfalm": proptcr boc io pcrtincnt propbcrice diccrcnmr: co''
cundatum e cor mcum: i cjnikauit memoramm e quod in cuigclio pa-'
lingua mc3:infupcr i caro mca rcq tuit.ibcdcrunt in cfcam mcam fcl: i i
fpc:quonian6 derclinqucs a
cfcitin firi mca dcdcrunt mibi potum acenii.

nimam mca i infcmo:ncc dabis fanc £tuelutpofl:talccomuiuiu5 cpulaf-'


tum timm uidcrc corruprtone.<luif cp fibi buiufccmodi cjrbibitas moj: i''

fn ca fpe diccrct rcquicuifle carncm tuUt.fiatmenfaeorum coram ipfis


fuam:ut no dcreliaa anima fua i iti^ in mufripulamtt in rctnburioncm i
ferno:fedciro adcamrcdcuntc rcui^ infcandalum.ObfcurenturocuU co
uiflcrct:nc corruperctur ficut cada^ rum ne uideant:^ dorfum corom fu-'
ucra corrumpi folcnt:nifi qui die tcr^ pcr incuru3.£t cctcra quc no optan^
non
tio rcfurrccit:quod utiq3 diccre do funt dicta fcd optandi fpecie pro''
poflut dc^pbcta i rcgc dautd. Oa-' pbetandopredicta.Ouidcrgo miro
mati fejragcfimuffeptimus pfalm'. (i hcc manifefta no uidet:quorum o^

£>cu6 nofler dcus faluos facicndi: i culi fut obfcurari ne uideant.-" Ouid
drii diii critus mortie.Oiuid apcrti' miru ft celcftia no fufpiciut:qui ut in
dtccrcrur.^Cjcus rim faluos facicndi: terrena fint proni dorfum corii ftmp
domtnue e icfus quod intcrprctatur incuruatu cit^iQ cim ucrbis tranfla''
faluator fiuc falutaris. Tla ratio no-' ris a corporc:uiria figntficantur ani^
minis bui'' bcc rcddita e:quado pn" morum.^ftadcpfalmisbocc dc^-'
g» cx uirginc nafccrcf dictii cfhparics pbcria rcgis dauid fatie dicta ftnt ut
filiil 1 uocabis nomecius icfum.ipfc aUquismodoe fit. 3gnofcataut qui
rimfaluijfarictpopulti fuum a pec bec lcgtif.i cucta illa noucnit 1 6 bif
catis coru.Jn quorum. pcccatorii rc q fortaflfe firmiora me ptermififfc ul*
miiTioncm qua fanguis cius cffufus inteUligiit uf cjriftimat nd qucrant.
c no uttq3 oportuit cii dc bac uita ejc
irus alios babcre qua morris. 3deo t>e rcgno »c mcrito dauid:^ dc ft

cum dicni cfict dcus noflcr dcus fak Uo ipfius falomone ea^ ^pbctia q
uos facicdi:conttnuo fubiiictum e: t ad cbriftii prines inucnitunucl incid
domini domini crit" mortis^ut ofle^ libris qui fcriptis ipfius copulantu::
dcrcnirmoriedofaluoscc facmrus. ucl in cis quos ipfius efl*e no dubiuj
Scd mirado dictum c i domini:tay eftcap.;c^.
xvn

r £gnau(t ergo damd i terrma crgo fi fermonc» illius ucri (mv. i te


hiemdie filius cclcftis bicrufa fcmus quc ucntura funt iiiiii fciem'
lemrdiuirio mulru tcftimomo pdica quc crunt nouilTinu ilUus. Si cnim
tus.-quia 1 delicta eC tata pictate fu iuftu3efiUu9dei;fufcipienllum i li

pcrata funt per falubcrrima pcnitedi berabit cum dc manu contranoruj.


bumilitate:ut prorfus itcr C09 fitdc £ontumelia i rormero inrcrrogem''
quib' ipfeait.Bcati quorum rcmifTe i
illum:ut fciamu9 rcuercntia lUius
funt miqu(tatc6:'rquorum tecta fiit probemus paticntum ipfius: morte
peccata.^Poftbunc regnauit eidem turpiffuna codcnncmus cum. £rit c
populo uniucrfo falomon eius filiua nim ei refpcctus in fcrmonibus iUi".
qui ut fupra dicru e patre fuo uiueii "bcc cogitjucnit i crraucrut: c]Kcca
te cepiiregnarc.lDic bonis initqe ma uit cim lUos maUria eoru. Jn eccfafti
Io9 cjrirua babuit.Ouippe fccode ref co aut fides gcntiii futura predidmr
quc faptcntium animos fatigant ma ifto modo. IDifcrcrc noftri domina
gie buic obftieriin^ profuit ipfa fa tor deus oinniiim:i: imittc timore tu
pientia cna mc t deinceps mcmora um fupcr 6c8 gentce.i^jctolle manuj
bilia:'! tiic longe latecp Uudata."p>ro tua fupcr gcnre9 alienae:^ uideat po
pbctalTc ctiam ipfc rcpcntur i fuis U tentiam tua:ut ficut coram lUis fkti
brisrqui trcs rccepti fut in auctonta ficattts ee in nobi9:ira coram nobis
Um canonica.^Prouerbia^iSccraftce: magnificeris in iUisrt a<^nofcit ce (c
£anticum canticoru. 2llq ucro duo cundii quod noe agnouimus tcrquia
quoni unas fapientia altcr ccclefiafti nodcusprctcrtedominc.tJ.inc fub
CU8 dicituripropter eloquq nonuUa optandi 1 prccadi fpcm propbmam
fimilitudme ut falomonis dicanmr per iefum cbriftum uidem" unplcta:
obtinuit c6fuetudo:n6 autcj ec ipfi* fed aduerfus cotradictores no tama
no dubitat doctiorcs eoe tamen i aup auctoritate profcriirur qnc fcripta n
ctoritatemmajnme occJdetalie anti funticanoneiudeoru.3n tnb" uero
quitUB reccpit ccclcfia. Oiuorum in- iUis quos fabmonis cflecoftat i iu
tmo qui appcllatur fapientia falomo dci c&uonicos babentiut oftcndatur
nierpafTio cbnfti apertiffimc^pbeta adcbriftuTcccriam pcrrmcre quod
tur.3mpt} quippe intcrfectores cms in eis eiufmodt rcperirur:operofa dif
c6memoratuz diccntcs £ircumuenia puratio necclTaria e:quc nos ulrra ^
mud iuftu:quonifl infuauis e nobis: oportet fi niic adbibeacur ep:edit; tti

1 contrarius e opcribus noft:i9:T im Cf> in proucrbns lcgitur uiros impiof


propcrat nobis pcccata lcgis: i infi dicerc;abfcondainu8 in tcna uirum
mat in nos pcccata difcipline noftrc. iurtii iniufte:abrorbeamu9 uero euj
promittit k fcicntia dci babcre: i fi tang' ifcrnue uiucnrc-z aufcram" ei"
lium da fc nominanfactue c nobis i memoria de rcrra:polTclTione cius p
traducfionem cogitationii noftrarfi. ciofam apprebcndam' n6 ita obfcu
5raui9 e nobis etia ad uidcndu:quo rdc:utdecbriftoi polTclTtonc cius
niam diftlmilis eft atqs uita illius: i eccfia fine laboriofa cjrpofttione non
immutate uie cius.Xan^ nugaccs e poft^it intelligi. Xale quippe aliquid
ftimati fumus ab illo i abftinet fe a etia dominus ipfe icfus per euangcU
uijs noftns quafi ab imadit^s. pro cam parabola oftcndirdipfTe mabs
fcrt nouiffima iuftorum: i glonatur colonos.^bicebcrce. Uenire occida
patrem fe dcum baberc. Uideamus mus eii:i noftra erit bcreditas.3tccp
LIBER

flludicodelibroquod <aan pcrftri noluifh:corpus fliit pfedfti mibi qa


j:iinu6 ciJ agcrcmus de ftertli qiie pe pro illis omnibus facrificqs 1 obla
pcrit fcptemo nifi dc cbrifto i caKa nonibus corpus cius ofFertur i par
moy ut fucrit pronociatum cdfueuit riciparibus miniftratur.Tlam iftum
intcllfgirab bis quicbriftft fapicntii bac fcntcria manduca
ccclcfiaftcn in

dci ee noucrunt. Sapicaa edificaiiit diTbibcndiquamfcpcrcpcrit plurt


fibi domu i fuffulfit columnaa (ep mumc^ commedacno fapcre cama
te : Cmobuit fuas uictimas: mifcalt lcs cpulas uoluptatis fatis illud ofte

In craterc uino fuum^T parauit mcn dit ubi aii.ZDelius e irc in domum
fam fu9.2Difit fcruos fuos couocas luctus ^ ad domd pot^.^t paulop';
cum ejrccllcri predtcationc ai cratere cor i<\\iit fapienrio tn domo luctus:
diccn8.0.ui6 cflin^ipiis diucrtatad 7 cor infapicnriu in domo cpularo:
me. £t inopibue fcnfu dixit. Ucnice Scd illud magis commcmorldii qi
^manducatcdcmeis panibus^T bi flio de boc libro:q6 princt ad duita
bitc uinSquod mjfcui uobie.tDic ccr tcs duas:vna diaboli i aUa^ cbrifti:

te accnofcimue dei fapicntiam^boc e 1 caru rcgcs^diabolii i cbriftu^: Ue


ucrbum patri coeternam i atcro uir ribi tcrra iquitcuius rc^cadoldccm'.
ginali domum fibi cdificaflre corpus 1 principcs tui manc comcdunt. Sc
bumano:'? buic tany capiri mebra ata tu tcrra cuius rcx tuus filius igc

ccclcfiam fubi!triflc:martyrum uicri nuoru^tprincipcstuii tcmporc co


mae immobne^menfam i uino t pa medunt i forrimdiuc i no in cofufio

nibuBprcparalTe.Ubiapparct etiaj BC.3dolefccntem didt diabolu:^pd


ftd faccrdoriii fecundd ordine XOd ftulririam 7 fupcrbiam 7 tcmcritatc
chikdecinfipi€tc9 n inopcs fcnfu uo tpetubnril^ccreraq^uiria que buic
caflcquia ficutdicitapoflolus: infir cteri aflblirnt abudarc.£bzilhi5 aut<
ma buiue mudi elcgit deus ut cofun filiumingcnuorum fanctorum fcili
dcrctforria.<luibu8criamt^me in ad libe
cct patriarcbarii pcrrinentii)

firmis quodfequifdicit. £>crclin4t< ram duitate:e]c quibus e in camc fi


infipienria ut uiuatia: Tqueritc pm goiitus.l^ridpcsilliusciuitatis m«
dcntia ut babeatie uitam.l^flrrictpg nc manducatcs id cft antc bora; con
eut fieri mcnfc iUius^ipfum e icipcre gmam:quiand qcfpcctant oppornt
baberc uita.Tlf^m i in alio libro qui nam quc ucra c in futuro fcculo felf

uocatur ecclefiaftce ubi ait:no cft bo dtate feftinater bcari buius fcculi ce
num bomini nifi q> manducabit t bi lebritatecupietcs.*P»ridpc9 aiit dui
bct:dd crcdibilius diccre intelligit':^^ tatis cbrifti:tepus no fallacis beati
quod ad parriciparione menfc buius tudinis parieter cjcpcctat.^boc ait in
pcmnctitqua faccrdoe ipfc mcdia forritudinc i no' i cdfufionc:q: n eos
tor rcOameri noui cjrbibet fccundum fallit fpcs 6 qua dicit apoftolus.fpcs
ordin? melcbifcdcc: de corporc i fa aute nd cSfmdit. £>idt i pfalmus;
guinc fuo.-^^d cim facriftciii fucceffit £tcnimquitc cjcpectatnon conftm
omnibus illis facrificijs uctcris tcfta dcntur.3an» ucro canricum cantico
nienri:quc immolabatur in umbra mm fpiritualis qucdam fanctoriJcft
futuri.^lbropter quod ctia uoce illaj uoluptas mcnrium in cdiugio illius
inpfalmotricefimo i nono ciufdcj rcgis 1 rcginc duitaris: quod c cbri
mcdiatoriepcr propbcria loquetis ftus 1 cccfia.Sj bcc uoluptas allcgo
agnofcimue.Sacrifiddt obiatione rids tcgminib" iuoluta Kutdefidef
XVil

ardetfus ufdcatur quc locundius: i Koboa rc]c iuda filius Salemonts.


apparcat fponfua cui dicitur i codcm 7 i famaria 3croboa rc;: ifroc l feru^
caiicorequitas dilcidt tc:7 fpofa que Saloinonis.irtcii uoluillct "Roboa
ibi audit:caritas in oelirga tuis . Xa tang7 tf rannidcm diuifc prig iUi" bcl
citemulta tranfimus cura buiuao bpfc(:j:^bibit"eppru9 pugnarc cii
peris tcrminandi. fratnb" fuis diccte dco pcr ^pbcti fc

boc (eai^fc.Undc apparuit nullu i ca


t>crcgibu9 poft Salomoncm: fi rc uel rcgis ifrael ucl ppri fuilTc pcc
ue in 3uda fiuc in ifrael cap.;:j:i, catum:fed uoluntatedcmini uindicl
tia implcra fuilTc.Oua cognita pars
c £tcripo(l Salomoncj rcges utracp itcr fe pacata coqVuit: no ei^
bcbreoru uip inueniuturrp ali rcltgionis fj rcgni facrat fca diuifio.
qua cnigmata doctorii fuoni rcc uc
geftaru:qd ad cbriflii t ad eccfiam p Jbc3croboam q ipictm idolatne
tincat propbctalTe:fiuc iiuda fiuc in fubditufibipplm^pbanauit i quo
ifrael: Sic cim appcUate fut lUiua po itnn oftitit dc" 7^pbetia9 iTpirai i
puli partee:g: quo proptcr Salomo mUoa Ib' idolatecnc cuflodu.c.;c;:g.
ni9 oifciifi teporc filq eiue 'Roboam
qui pjtn fuccciVit i regnii dco uindi u £ru rejc ifracl 3croboa:mente
cante diuifus e.^Promde tnbus dccc pucrfa no crcdca dci que ucra
quaa acccpit 3eroboa feruua Salo ccm^milTo fibi rcgno datoq^^baue
monie rcj: cis i famaria pftitut^.-^pc raf:timuitneucnicndoad teplii dei
uocabatur ifracL-q^uis boc uniucrfi qo erat i bierufaIe:quo fccundii diui
illiuB populi nome clTet.i>uab' ucro na Icgc facnficadi ca uniucrfe illi ge
iribubua 3udcfciliccfr Beniamin: tiueiucdufutt:feducaet'ab eo ppfs
quc^ptcr Dauid ne penitue regna 1 ftirpi t>auid tang' rcgio fcmini red
ftirpia cius fuilfct cradicatii remafc deretur:iflituit idolatna i rcgno fuo:
rani fubiaccntcs ciuitati bicmfalc}: 1 ppfin dci fecii fimulacrop cultu ob
3uac nomc fau:quia ipfa crat tnb* ftnctii nefanda ipictitc dcccpit. Tlcc
undc Dauid:Bcniamin ucro rnbus tamedinocclTauitdcusno folii illii

altcra ad idc^ rcgnu ficut dijci ptines rcge:uci li etia fuccclTorcs i ipietatis
crar:unde fuit £>aul rcjcante £>auid. imitatorcs pprmqj argucrc p ipfii

^cd fimul iik duc tribus ut dictu c ^pberas.Tlaibie;ctitcnit7magni U


iudi uocabarum boc nominc difccr li inligncfcpjjpbetc: d ctia mirabilia

ncbanturab i(r^cl:q> appeilabantur multa fcccriit: "Dclias i bclilTc" dif


propric dcccm tnbus babctcs fuum cipulu9 cius.3bi etia diceti 'belje do
rcgem.llamtnbuelleui quonia fa minc^pbcrastuosoccideriJnaUaria
ccrdotaliB fuit:dci no rcgnii fcruuio tuafutfodcrunt^tcgorclict^^fum fo
ma-ipata tcrtia dccima numcrabat'. lu9 1 qucnit aiain mca. "Rcfponfum
^ofcpb cjppe unus cj: duodccij filgs c(liUiccc:fepteminiIia uiro^: q' non
ifrael:n6 unificutcctcrifmgulas: f^ curuaucrunt gcnua antc 3aal.
duas tnb' fccit:i:pbrc57 iDcnafle. £>cujnourriuiq3rcgni bcbrco;s
U:rutame et ti ib" lcui ad regnu bic ftaru:donecamboppri i capriuirate
roiblinnitanu ptincbat magi8:ubi e dmcrfo tpe ducerefreuocato poftca
rat dci tcplii cui fuiebat. t)iuifo igit iuda i rcgntj fuu:q6 nouiflfunc in ro
populo pmu8 re^nauic i bicrufalcm manorii trafgtpotcftate CAp.ffiq.
LIBER

i Xcmqj in regno fuda pertinc poftrcmifucruttuel quoe circa tcm


t£ ad bierufalcm ctiafucccdcn pus natinit.iti9 cbrifli cuangdica p
tfum regum tcporibus no defucrunt ditbifloriacap.jrjciiq.

propbcrc:ficut dco placcbateos mit


ad prenunaandu quod opus
tcrc uel t Oto autcm illo tcporc cx quo
craKud ad corripicda pcccata prcci rcdicrunt dc babTclonfa poft
picndamcp iurtitia.Tlam i illic i (i XDalacbiam: 2lggcu i ^acbariam
longe minue q> in ifracl: tamc cxtitc quituncpropbrtaucriifrffdra n5
runt regc9 fuis impietatibus deo
<![ babucrunrpropbcrasufqjad falua
grauircroffcndcret:t modcratis fla toris 9clucnrum:nifi alium ^acbari
gcllie cii populo fimili plcctcrcntur. am parrcm ^oannis:^ £lifabct cius
•f>io;j fane rcgii mcrita ibi nd parua ujcorcm cbvifii natiuitatc iam prori
laudantur.3nifraclailt rcgcs alioe ma:t co iam nato Simconc fcnc 1
mag:i9:alio8 minus: dncs tamcn rc 3^nnam uiduam iamcp grandcuam:
proboei lcgimue.Utracp igitur pars 1 ipfii 3oanne nouiiTimii. q iuucnis
ficut iubcbat diuina prouidcria uf fi Jam iuucne cbriftii nd quidcm furu^
ncbat:uartJ6 1 erigcbat' profperitati prcdirir:fcd t.imcn incognini|>pberi
bus^Taducrfiratibue prcmebat-:7 fic cacognirione mon(lrauit:,pprcr qo
flffligcb.itur nd folii q:rcrnie:uerum ipfcdominus ait. lcj: i ^pbcrcufcp

ctia inrcr fc cmilibue bcUie: utccrrie fld3oanne.Scd iflorii quinq^ ;pphc


cpiftctibue caufie mifcricordia ddV tario cp cuagdio nobis nora e: ubi i

irapatcfccrct:doncc ciue idignaridc ipfa utrgo mat dtii anre 3oannc pro

crcfcetc uniucrfa gcns illa a cbaldcia pbcrafTc inucnirlS; bac ifto^jj^pbc


dcbellaribue nd folu fubuerrcrct' i (c tiam iudci rcprobi n accipiiit: acccpe
dibue fuis:fcdcri3m cj: mapma fui runt aiit q' cjc cie inumcrabilcs cuan
parrc tranffcrrct' i tcrras afTrriozt: gclio crcdidcriit:Xiiccim ucrc ifracl

pri" illa pare quc uocabatur ifracl irt i duo diuifionc illa:q p Sa
diuifus e
tribubus dccerpoftca ucro ^udas
et muclcmjjpbcraSauli rcgi cfmuta
cucrfa bicrufalcm 7 tcmplo noillo bilis pnjiaata.ZDalacbia ucro :?lg
bililTimo inquibue tcrrie pcr annos gcum Jjcbaria i £fdram:cria iudci
fcptuaginra capriuum cgitocm. poft rcprobi i aucrorirate canonica rcccp
quoe indc dimiffa tcmplii quod cucr toa nouiffimos babcnt. Sunt enim
fumfucrarinftaurauit.£t q-uie plu 1 fcripta co^ ficut alio;;^:^ i magna

rimiciusinalicnigcnarum dcgcrcnt mulrirudinc^pbcrariit pcrp.iuci: et


tcrrie:nd babuittamcn dcinccpe du fcripfcriit q auctoritatc canoniris ob
flsregnipartcet duos diucrfoe in tincrcr.£)c quo:;tpdci9q ad cbriftu
fingulie partibus rcgc9:fcd in bicm ccckfiiiq^ cC princt:ndnulla mibi in
falcm princcpB corii unus crat: atcp bocopcuidco poncdace.06 cdmo
flddcitcmpluquodibicratdnes un di'' fier adiuuare drio fcqucnri libro:
diqj ubicucp ecnt i undccuqj poflet nc btic ta^lijcti ultcn" oncrcmue.
pcr ccrta tepora ucnicbat.S? ncc tiic
cisboftes q: alqe gcntib' ejrpugna Jlurdtj ^luguftini dc ciuitatc dei
torce dcfueriit.Tlam cria romanorii libcr dcdmus octauus.
ta triburarios eos cbriHus inucnit.
£>c bis quc ufqj ad rpa faluatc rif
£>cpropbctts i^ uel apud iudcos .y.T.vg.uolumib" difputata ii.c.L
xvni

fiderarionc legcntium comparari.


tu duarn qua:^
dciuna : fcculi £>e tcrrcne ciuitaris rcgibus atc^
bui^ealtaan^ tcponb^^quib" q: ortu abrae factojs
nucequatu ad rpa fupputata conucnitii.c.q.
boiu?gcn'ptt^
netetifta pcrc-' f Odctasigitufquequ.^cpmo:''
grina cjrortu t talitj diffufj p terras: 7 i bccv
^cutfu-rdcbirifl finib^me fcripturo ruquaciflibctdiucrritattb'' unius tti

clTe^mifi:cu prius inimicoe ciuitatif eiufdeqj n3curc:quada comunio'e di^


dei (| cddirori cius cbrifto dcos fuo3 ftincta6:ucilicares t cupidttacee fuaa
pfcrut^t liuorc ftbi pniciofilTimo a-' quibufcp fcctattbu3:dti id q6 appctit'
trocitcr inuidet cbriftonis^q^tum me aut nemini aut no omnib" fufftcit: qt
adiuuarct eius gza rcfetlincm: quod nd e in idipfumyiduerrum fcipfa plc^
uoluminib' decem prionbus kci:t:>c runq^dtuidtt^itparspartc q pualct
bac uero mca qua modo co"memo:a-' opprimit.Uicma' «5 uicra fucciibir:
nitnpAnitapmi^iont: dccimum fe^ dominationt fcilicet uicria libcrrati
queribus quatuor libria ambara e qualecuncp pace prcfercs 3C falurc^:
digeftus crortus.Dcindepcurfue ab itaut magne fuerint admirationi 4
boininc primo ufi^ ad diluuiti libro perirc^ fcrutremalucrunt. Tlam in
uno:qui buius opcris quintufdcci''
e omnib" fcrc getibus quoda mo uoj;
mu9:atcp inde ufcp ad abraa: rurfus nature ifta pfonuit: ut fubiugari ui-'

ambe ficur in teporibus ita i in nna ctoribus mallct quib' corigit uici: ^
Uis cucurrcrtit.Scd a patrc abraam bellicaonifaria uaftationc dcleri.lDic
ttfcp ad rcgij tcmpua ifraelitarii: ubf factum e ut nd fme dei prouideria in
ferttidecimi» uolume abfoluimue: i cuiua potcftatccutquifcr. bello fub-'
Indc ufqj ad ipduQ i came filu^torie ia^ctar aat fubiugcr:qu[da cfTcnr rc^
flduentiJ: quoufcp decimuJVcprimus gnts prcdiri quidi rcgn.irib" fubdiri:
libertcditur:folauidef in mediofti^ 15 iter plurima regna tcnarii i q tct''

locucurriflcdciciuit38:ci5in boc (c rene urilitatis uel cupiditarie c diuifa


culo no fola cucurrerit^f^ ambe uticp focieta9:qua ciuitare miidi bui" uni''
i gcncrc bumano ficut ab iitio fimul uerfali uocabulo niicupam": duo rc'
fuo procurfu tcpora variauerit.Uc?t gna ccrmmus longe ccrcris ^jucniffc
boc ideo fcci:ut prius q: quo aptio-' cbriora.afT|rrio?i primii:deindc. ro^

res dci ^mifTtones clTc ccpcrunufq? manorti:ut rcponb" ira locis inrcr fc

ad au6 e): uirgine nmaitatc inquo ordtata arc^ diftmcra.tlam qud ill6

fuerlt que^miftebatur impledr.finc priu8:boc poftcii'' co md:tUud i orie^


irerpcllanone a ptrario alrcrius ciui-' re:boc ioccidcrc furrcjrir.tJcnfqj i ik
tatie ifta quc dei c procurres diftin^' lius fine bui" inirii; confcfli fuir. Rc
ctius apparct: quauis ufcp ad rcuc-' gnacercracetcrofc|5:gc6uelut appe^
lationem tcftameti noui:n6 i luminc dtccs ifto?idij:cri.Tlinus crgo ia fus
fedinumbracucurrcrit. Tlunc ago rc):eratalTfTio;j:qpufuo bclo fuc^
qo inccrmifcrauideo cfTc factendum: cdTerat rcgniillius primo rcgi:qii in
ute):abraeteporibu9 quomodo ctia terra cbaldcor; narus e abraaj.frat

illa cucurrerit quancS fatis ^4iidctur atitteporeillo rcgnu ficpnioni


ad
«ttingam:ttt ambc intcr fc poflint co'-' modaparuumraquotile vndccunc^
LII3ER

docttfTimue marcus uairo fcribee 6 do dd ciuirate^currat.T^ea aiitquaf


gcnrc ppii romaru ucliit anfiquo tpe ;ppi coparatione auitaris utriufq^ i^
cj:orfu9 c.2\b bts cim ficfouiora rc^ rcnc fcilicet i celcftis buic opi opor-'
gibiie ad atbcnicfea pucnit.a quibua tct infe:c:magi9 cx grccis 7 latinia u^
adbrinos:indcadronuno9: fcd m roma quafi Pa babylonia cft
bi ipfa
conditi roma in coparatioc rcgni af-' dcbanu9 alTumc.Ouado crgo natuf
ff riorii percyijua ifta mcmorantur. e abraa fcciidi rcges crat apud afff^
O.u3ui0 atbcnicfes t grccia plurimii rios ninus: apud ficy onios cccrops.
claruifTefatcafctia falufti" romanus Jbrimi aiitillic bclus bic acgiale" fu^
biftoricue:plus tn fama q> re ipfa. crut.£ii ucro cgrclTo abraa dc babf
Tlam loquee dc il[i9 atbenicnftii iqt lonia^mifttcidcuecjrillo magnam
ree gefte ficuti cgo cjriftimo fatie am^ futura gcntc:! i cius fcmic dniii gcn^
ple magnificecp fueriit.Uenj aliqua'' tiii bridictionc^afTfrq quartii rcgem
to fuerut minoree tii q> fama feriitV babcb3f:fic)'ontj quinru.Jlpud ilbs

Sed q: ^ucncre ibi fcripto^t magna eimrcgnabatfiUusnini p' matrcm


Cgcnia p tcrra:;^ orbc:atbcnicfiii facta femiramide:q ab iUo intYccta pbibct'
ip majrimie cclcbratur.3ta eo?2. 4 fc^ flufa fiUii m: inccftarc cocubiru. "bac
cerc uirtus tara babet':quatu ca ucr-' putatnonuUi codtdiiTe babfloncm;
bis potuerc ejrtollcrc pclara ingenia. qul quidepotuit iftaurarc.<iuando
3lcceditbuicciuitatinon pua ctUia fliit ufquo coditi fucrit in fcjctodcct''

<r pbis gloria:q' ibi potifTimii talia mo Ubro dirim".5iUii porro nini ct
(hidia uigucritt.Tlam quatii attinct fcmiramidis 4 mJi fucccfTtt in rcgnu
fld iperiii:nuUu maius pmis tcporib'* quidi et ipfum niuu:quida uero de'
5» aflTfrio^t fuit:ncc ta logc latccp dif-' riuatoapzcuccabulo niuii uocant.

fufum. auippeubi nin' re>: beli fili^ Sicfonio;?! atit rcgnum tiic tcnebat
usuniucrfa afia que totiusozbifad telcrion. Ouo regnate ufcpadco ibi

numerii partiii ftia didt': ad magni^ initia n leta tepora fucrnt: ut eii dc
tttdinc uero dimidia rcpcrit': ufcp ad functii uelut dcii colerer facrificado r
libf e fines fubcgilTc tradit.SoUa qp^ ludoa cclebrado quos ei primitus i^
pcindisipartib^orictis no driabaf: flittttos ferunt.

quoe tfi co dcfuncto fcmiramis uj:or


cius c aggrclTa bcUado.^ta factii cft 'duib" regnatib* apud afCyrios
ut quif iTcp in i\X tria ppft fiue regcs f 9tq3 ftcf onios abrac ccntcnario ifaac
rantalTyrio^t rcgno ditionicp parc^ de ^jmilTioc (it nat":t' ipi ifaac fcpgc
ret:^ (^cquid impcrarct' cfficeret. 3^ nario efatt i iacob gcmini dc rebccca
braam crgo i co rcgno apud cbalde-' fintedtti.c.i^.

09 nini tcporib" natus c. Scd quo^


nia rcs grccc biftoric mulrc fijt nobif h Uim tcporib' et ifaac cx pro-'
q> afff ric nctiorcs:!: p grcc09 ad lari^ milTionc dci natus c cetcnario
no9acdct'deadromano9<^ ctia ipfi pii fiUus abrac dc fara piuge: q ftcri-'
latini fiJt tepos^ ferie dedujreriit 4 g^'' lis 1 anuB ta fpem proUs amifcrat.
romani i originig
te ppti ci" antiqui^ Xunc 1 aiTf rqe quintus crat rcj; a^
boc debcm" ubi o-'
tate rimari fiit:ob rabus:ipfi ucro ifaac fc)cagcnano na"
pus c afTfrioB mcmorarcrcgcs: ut ti funt filtj gcmini efau i iacob:quo9
apparcatqueadmo^ babylonia qua-' circbccca uj;or pcpcrit auo cortia''
ft^maromaciipegrinain boc mu'' braam adbuc uiuete:? ccntufg:agCu
XVIII

ttitie annoa agctc:^ cjcplctis ccntum comoda i Uas fnftifuent:biic bonO''


fcptuaginta quinc^ anie dcfuctuo i: remcibabitiicfTe diuinum poftea^
rcgnatibus apud aflffrios iccricc illo ibi mortua c:7 tantii bonore ut ca"
antiqoreicj ctia balcus uocabatur: 7 pitali crie reus cpftcrct:fiquis ea fu-'

ftpud ficyonios tbyriaco:que Cjuidaj iffe bomincm diccret.


tbTfrimJcbu fcribut kptimiQ rcgib".
"Rcgnii aut argiuo?^ ftmulcii abrae £)e teporibue iacob i filq cius io-'

ncpotib^ortiicubiprimuB rcgnauit fcpb.c.iiq.


(nacbus.Sanc quod pretercundum
no fuit:ctia apud fepulczufeptimi ftti r fgnatibue afTyrioijt dccimo
regis tbf riaci facrifica: ficyonios fo^ rcgcbalco:7 ficfoniorii nono
lere uarro rcfcrt. "Rcgnatibus porro mefappo ct etia ccpbifos a quibufda
oaauie regib" armamitre aflTyTiortj: tradif:fi tii duum nominii bo un" fu''
ficf onio^ kucippo:-! pmo argiuora ir:ac nci potiua altcrii^ altcro puta^
3nacbo dcus locutus ead ifaac: ato^ uenitfuiffebominccj in fuis pofue-'
tpfi quocp eade q patri etus duo illa runt fcriptif alrcru nomcn:c!i rcj: ar''
|»mifit:rcminifalicct eius tcrracba^ giuof tcrtiuB apis cfTctrmortuus cft

naam:t i cius femine bcncdictionem ifaac anno?j ccntii.ljoci:. ct rclicit gc


cunctarit gentiii. "bcc ipfa promi(Ta minoB fuoa anno^ ccnni t uiginti.
fiit ctia filio eiu9 ncpoti abrae cj e ap-' -Quo^ minor iacob pcrrincns ad ci''
pcllatus pmo i3Cob:poft ifracl^cu iaj uitate dci dc qua fcnbim' maiore u-'
bclionue rcj: nonus a(Tf rqs t pboro^ ticp rcprobaro babcbat duodecij fi''

ncus inacbi filius fecudus rcgnarct lioB:quo:;t illii qui uocabat iofcpb:
argiui9:lcucippo apud ficfonios ad^ mercatonb" in egyptii trjnfcutibus
bucpmancte.^bistcporib^grccia fU ficsadbucifaacauoeorti uiucte uc^
pboroneo argolico igc legu 7 iudici-' diderant.Stctitatitante pbaraoncj
orum quibufda clarior e facta infti-' iofcpb quado qc biiilitate qua ptulit
tuti9.1>bcgou3 tii frat buiuo pbo^ fubitmatus e cu triginta annoni ect:
ronciiuniorcucetmortuus ad cius quonia fomnia rcgis diuinc ircrpta''
fepukru templii e conftitutii in quo tus:prenuci3uit fcpte ubcrtatis anof
colcrcf ut deu9:t ci boucs imolaret'. fiituro9:quorti abtidanna ppcllcnre
£redo bonore tato idco dignii puta-' cofequetee alq fcpte ftcnlcB fucrant
riit:quia i rcgni fui parte: parcr cjppe C(5fumpturi:7 ob boc eii rcj: pfccerat
loca ambob" diftnbucratin quib" co cgypto de carccre ltbcratii:quo cuitt

uiuetc rcgnarcr:ifte facclla conftuuc^ coieccrat intcgritas caftitatis: quam


rat ad coledos dto9:T docucrat obf'' fortitcr fcrnans male amanti dfie i
uarf tepora p mmfcs atcp annos^^d malecredulo dfio metiture:uertccria
cott quatcnus metirctur atcp numc-' dcrclictademanib" atrrabetis aufu^
raict.lDccinconouamiratur rudcs gtcuB no cofcnftt ad ftuprti. Scciido
adbuc boies mortc obita deii ee fctn aiitannofcptcannorufTcnliii iacob
fiue opinati fiit fiuc uoluenit. Tlaj i in cgvptii cii onibus fuig ucntt ad fK

io filia inacbi fuiiVc pbibct'q poftca liti:age9 anos ccntu 7 trigita (ic itcV
ifis appclbta ut magna dca culta eft roglci regi ipfe rcfp(?dit:cii iofcpb ^"
in egy pto:qu3ui9 alq fcribat cam e]C 7 noue ad mginra fcilj
gcret trigita
ctbiopia i cgyptti ucniflc rcgina: 7 q> quos agcbat quando a rcgc bono''
bteiuftecpimpaaucrit: eifcp multa zatuselladditis fcptem ubertatis ct
UBER

duobus famia. -Quo rcgnate apud argiuos quO'


ue apud aflTyrios iacob i egfpto moz'

t>c api' quc cg)*ptq


tegc a:giuo2t: tuus fit.c.vi.

fezapirt noiatu diuino bonorc colue^

runt capitulum quintum. a pie crgo rq: no cg^ptioril fcd


aigiuoru mortuus e i cgypto.
b 39 tcporib" re)c argiuo?t apis "buicfilius argU9fucccfl"itin rcgno.
nauib" trafuect" icgTptilicuibi £)CCuiu8noicargict e% boc argiu<
mortuu3 fuiflct fjct" e fc:apis oium appclbti fut.Supcriorib" aiit rcgib'

majcimuo cgvptio;t dcus.Tloie aute nddiiurtocua uel gcn& babcbat boc


buiuscurnoapiectpoft mortc fcd nome.lDoc regnatc apud argiuos: ct
ferapie appellatus fit facillima ro'ne5 apud ficronios cratbo:.ipud aflyriof
uatro rcddiditrq: cim arca i qua mo'' ucro adbuc mancte balco:mortuuf e
tuus ponit q6 ocs ia farcopbagum iacob in cgypto annorii ccntii qua^
uocat fo:o8 dicit'grccc:7 ibi ea fcpul-' dragintafcpteciimoritu:u8 filios fu''

tit ucncrari ccperut pue cp tepliv cius 09 7 nepotcs cx iofcpb bcncdipflct


cetcrftructu:uelutforofapi9 uf fora-' cbriftuq3 aptilTime .ppbctaflct diccs

pis pmordcidc una Ua ut ficri aflblct i bencdictionc iudc no dcficict priccp(


comutata fcrapis dictus e. £onflitU'' cx iuda 7 du): de fcmonbu9 cius:do''
tu e ctia de illo ut cjfquis eii fuiflc bo'' nec uenia't q repoi ita fiit ei:7 ipfc crit
minediriffct:capitale pcderct pcna.^ cxpcctatio gentiii.Tlcgnarc argo cc
£t qm fcrc ioibue tcplis ubi colcbat' pit nri frugib" grccia 7 babc: fcgctca

tfis 7 faapis^crat etfimulacriJ qd di^ i agricuUuradclatis aliJdc fcmtnib''.


gtto labcis iprcflb admonerc uidcret' 3lrgus quocp pofl:obifu dcus babe^'
ut filcntiu ficret:boc fignificare idcm ri ccpit teplo 7 facrific^s bor.oratuf.

uarro ciriftiat ut boics eos fuifle ta-' O;utbonoreorcgnice7 ari illiidc^


ccret'.3llcaut que mirabili uanitatc latus e bomini priuato 7 ftilminato
dcccptacgvptusici" bonorc ddit^s cuidiim omogiro :co cppmua adaza^
affluctibus alcbat:qm cd fine farco-' trum boucs lujccrit.

pbago ucncrabaturapie no fe^


uiuti
rapis uocabat' Ouo boue mortuo 'Q.ucru regii tpc iofcpb in cgfpto
qfft qucrcbat'? rcpcricbat' uitur co-' dcfuncfuse.c.rg.
loris riufde boc e albis (^bufda ma^
culia firifcr ifign3tU9:miru q'ddam 7 r ^gnariF afl*rrioru daodcclo
diuinituB fibi^curatii ee crcdcbant. bcrmafco 7 undccio ficyonio^
Tlocfmmagnueratdcmonib" .id e^ plcmineo:7argi6adbuc tvanetc ar-'
09 dccipicdos pbantafia talis tauri go:mortuus e iofepb i egypto ano:;*
q«a fola ccrncrctoftctare unccc co'ci^ centu 7dccc:poflcuiu9 morte ppfus
pknti atcp prcgnati:rn6 libido m:i3 dei mirabiltt crcfccs manfit i cgypto
atrraberct q6 icim fctu ia cojpozalif centiiquadraginta quiq? annos: fra^
app.irerct:ficutiacob de uirgi9 uari'' quille pus doncc morcretur quib' io^
atip ut 0UC9 7 caprc uaric nafccrctur fcpb nomg fucrjr.Jbcinde q: inuide''
c(Tecit.0.uodcimboie9 coloribus 7 baturincrcmctisciua crarcp fufpcc
corporib'' ucris:boc dcmoncs figurif tus:quoufi:g inde hbcraret' pkcutic
fif tis facillimc pofl^ut animalibus co^ nibus afrligcbat innumcris:itc: quaa
cipientibno c;cbibcrc. tn diuinitus fccadm multiplicarioc
XVIIl

crckebav.i laboribus prcmebatur i^ quo mmio cii poft morte deum cflc
tokrabilfe (emitixtie.Jn alTirria uao uolucnit fiue ctia crcdidcrut. "poftc''
1 grecia pcr idcin tepus rcgna eacictn rior fuifle bcrculcs dic:t:ad ca tamc
pcrmanebaitt. tepora ptincs argiucrii;gmi9 ndnul''
li eti mcrcuno prcfcrit tpc:quc9 fak
O.uo|t rcgu ctatcmo^fcs nat" fit: li criftiino.fcd quolibet tpc nati fint:
7quorum dcmii qfdcm teporib" fit c6(bt itcr biftorico9 graucs qui bec
orca rcligio.c.n^. antiqua littcns madaucriit : ambos
botcs fuilTc:7 qp morralib" ad iflam
c U? crgo fgnarct afTfrqs quat^ uita cdmodius duccda bcncftcta mt'''
tufdecimue fafrus : i ficyonqf ta cdtulcrir bonorcs ab cis mcruif-'
duodecim^ortbopor^Tcriafus qui-' fe diuinof ZDincrua uero longc bis
tU8 argiuisinatus eicgypto moyfcf: antiquioz.Tla tcmpozibus ogygt) ad

p quc ppfus dci dc fcruitute cgyptta locii quitritonif dicit uirgtnali fer^
libcrarus e.3n quaeii ad defidcrada apparuiflc ctate:vndcTtrtronia nu''
fui crcatoris aupliii (k cjrerccri opoi^ cupataemultonifane opcrti inucn-'
tcbat.^Rcgnatibus mcmoratia rcgi^ triv.t tato^diuius dea crcdtta: q^to
busrfuifTc a quibufda crcdif prome^ minus origo ciue inoruit.Oucdcim
tbcuetque^ptcrca fcrut dc luto fof dccapiteiouis nata cantt': pocris et
malTc bomtcs:q: optim" fapietie do'' fabulie no biftorie rcbufqj gcftis cfl

ctor fuilTe pbtbef^ncc tii oftcndtf qui appltcandii.Ouanqjcgygiusipe qii

eius tcportb" fucrit fapietcs.f ra^ ei" fuenr:cuiu9 reponb" ct diluuiu ma^
arlas magnus fuiffe aftrologuf dicitl gnum factti e:n6 illud maximti quo i

Unde occafione fabula iuenir:ut euj nulli botcs cuafa lit ntfi q in azca cflc

ccliiportarecoftgrct^g^uie mons ci* pofuenit^q^getiumnccgrcca nec la''

nominc niicupct': cutus altirudincm rina nouit biflona.fed tame mai" g^


potius celi portatio iopinionc uulgt poflea teporcdcucalionis fuir intcr
uentfTe uideat'. ZDulta quocp alia fcriprorcs btfloric no coucnit. Tlam
0:iUt8greci& reportb" cofingi fabu^ uarro indc ejrorfus e libru cuiue mc''
lofa ccpertit.fed ufcp ad cecrope regc tione fupcriue fcci:-! ntbtl fibi cj: quo
atbcnicnftu:quo regnatecade ciuiraf pucniatad res romanjs ^jponit an'
etia tale nome acccpit:t quo rcgnatc riquius cp og]rgq diluuiti:boc e ogf
dcus per moyfcn pcrdu):it cy egypto gtj factii reponb^.Tloftri aiit q' cbrc
populii fuum:relati futin dcorii nu^ nica fczipfcrrit pus cufcbius p" biczo"

mcrii aliqui morrui ccca t uana con-' nyinus:quiuriq3 pccdcntcs aliquos


fuctudine ac fupftitione grccorii. 3n biftoricos in bacopinionc fccuri ftit:

cibus girafi regie c6mx mclacomice poftannosamplius q> trccetosiam


7 pborbas ftlius co:p cj poft patrcm fcciido argiuo^t pboronco rcgezgna-'

rcjc argiuo:^ fcjrt" fuit:-: feptii regif t'' teogygq diluuiu3 fuiflc comcmorat:
opefili^iar^Trc): non" flbcelas fiuc fed quolibet tcpore fucrit ia tamcmi^
ftbcncle^^uarie dppe i divfis auctori'' ncrua tanq' dea colcbaf: rcgnanre a^'

bus inucnif.lDis tcportbus ctia mcr-' tbenienfibue cecropc:fub quorcgc et


curius fuilTepbibctncpoe atlitie cp ipfam ucl inftflurara fci unt uel codr
matafiliaeiu9:q6uulgariorce et l!c lam ciuitatcm.
pcrfonar.multaru aurc artiu pcritus
claruit:qua9 7 bominibue tradidit ^kando atbcnicnfium ciuitae fii
LIBER

conditr.i c\\i2m caufam nominis ci' atbcnias faltc uocari Uccrct:T a" dec
tiatio pabibeat .c.ij:. mercri uocabulii qui uiri dd uiari^
cem dc quo
forcrat fercdo faffragiti

n 2m ut atbcne uocarcnrur q6 fatis apparctq 7 quata bic dia pof'


ccrtc nomc a mtncrua e q g:cce fcnKmfi fermo ad alia propcrarct.
atbcna 6::bac c£m uarro: idicat. Ca
apparuilTct illtc rcpctc oliuc arbor a -Quid uairo tradat dc nucupattdc
alioloco aqua crupiflct:rcge^digia ariopagi:7 de diluuio dcucalidis.c. ]c.

ilta moucn3f.£t mifit ad apolUncm


ddpbicu rcirar3tu:qutd ircltigedu cp c Xtamcmarcusuarrofi uuU
fct quidue facicndij. 3Uc refpddit of fabulofis aducrfus dcoe fidcm
olca mincrul figaarct.unda ncptunii adbibcrc figmeti9:ne dc maidlatis C
1 (f cet m ciuiti potcftate q: cuius no^ oru^dignttateindignii ali^dfcnnar:
mincpoti^^duordeo^rquoruj fijna £tidco necaricpagon ubicu atbc^
illa ecnt ciuitas uocarct'.3fto cccropa nicnfibus paulus apfus difputauit:
oraculo acccpto ciucs ocs ut:iufcp fc^ q: quo loco ariopagitc appcllati fdt
>nje:mos dm eis mcin cifde locis e-' curialcs urbis ciufde uulc inde accc^
ratutctiafcmic publins cofultatio^ piffe nome.cp mars <^ grcccarcs did''
nibus itcrcffcnt^adfcrcdu futfragiuj tar.cti bcmicidq crimine rcus ficrct:
couocauit.£onfulta igit' multirudic iudicatib" duodccim dqs inco pago
marcs^ neptuno:fcminc^ minerua fec fentcttis abfolums t.t q: ubi pa^

tulae ffiias. £t q: una plus inueta e ris numcri ffiie fui(Tcnt:prcpdi abfo^

fcminarij.mincrua utcit. Xuc ncpti ^*


lutio danatidi folebat.Sed ptra iftl

nu8 iratus marinis ftuctib" cjrcftua^ q multo e amplius cdcbrata opinio'


tibus tcrras atbcniefui populatue t. nem alii quandi dc obfcurarii noti^
qm fpargcre btius quaflibct aquas tialiftaanicimnoisbuius conatur
difftcilcdcmcnib'' n c.£uius uciuca-' aflrucrcneariopagon atbcnicnfcs 6
dia placa2cf:r:iplici fupplicio dicit ide noiemartisTpagiquafi marris pa'"
auctor ab atbcniefibus affcaas cfTe gum nominaffc crcditur: iniurii ui^
muliere6:ut niilla ulrcnus fcrrct fuf^ dcltcct numinu5 a quibus liti^ uel
fragia:ut nullus nafccntiii matema iudiciaepftimatalicna:ndmin* boc
nome acciperct:utne q'6 eas atbcniaf q6 dc marte didt falfii dfe afrcucrif:
uocaret.3ta ilb ciuitas matcr ac nu^ g» illud q6 6 tnb" dcab" iunoe fctlicct
trijrlibcraliu doctrinanT:'! tot tatora 7 mincrua 7 uenerc:q pro mab au''
cppborumqua nibil babuit grecia rco adipifccdo apud iudice pmdoi 6
clarius afc^ nobilius^ludificanb" dc pulcbritudinis ercellctia ccnaffc na:''
monibus ck litc dco:^^ fuoni maris i rant^-T ad placidos ludis dcos q dc^
p fcminas: fcmie
fem'e:7 dc utctoria lcctiturfcuucrisfcu falfia iffis cri''

arbcnas nomeaccepit.£t a uicto {c minibus fui8:iter tbcatricos plaufuf


faipfamuicrncisuictoriSpunire co'' cantimr arcp faltitur.tJcc uarro no
pulfa e plu9 aquas neptuniq' miner^ credidtnnc dcozt ruture feu moribuf
ue arma formida's. Tla m mulicrib'' credat incdgrua 7 tamc nd fabulofaj
q (ic punite fut 7 minaua q uicerat fed biftorici rationc dc aibcnazz. uo'
uictae.Tlccaifuit fuffragatricib" fu' cabulo rcddes tanti ncpnii 7 mincr^
i3:ut fuffractio2t dcinccps pdita pote^ ue litcm fuis Lttcris inferit:dc cuius
flatc 1 alieatis fil^s a noib" matruin nomincpotius illa ciuitas uocarciur
xvni

ut cSpdigiom oftentarionc contcdc-' onum camaliu i tabcmaculo:T: facct^


rctit itcr co9 iudicare ncc apollo co'' dono n facrifiaJ9:alqfq3 myftids plu
fultu6 auderet:fcd dcoru iurgiii fini^ rimi[c$ madatis moffi facccffit ic
cndu;n mcmorararu triu dcarii
ficut fus nauc:^ i tcna ^mifllonis intro^
ad paride luppitcrrita t iftc ad boica ducfum pprm collocauit (.% auctori'"
mitfcrct ubi uincerct minerua fuffra^ tatc diuina:dcbellati6 gctibus a (^b"
gqe:^ in pcna fuani fuffragatricu vi^ cade loca tencb3tur:qui cu populum
ccrct:q i aducrfarqs fuis uiris obticf rcpflct poft morte moyfi uiginti ct
atbeaf potuit ec amicaf fuae femias fcpte anno6:ctia ipfe dcfuctus cft rC
atbeas bzc no pouit.lDia teporib" ut gnante apud aflYrios octauodccimo
vro (cripfit rcgnate atbcniefib" cra^ 8mfnta:apudfic)?om'o6 fcjctodccimo
nao fucccnbrccecropiarutaijt noftri coracc:apudargiuo6 decimo danao:
cufebiu3 1 bicrony^mua adbuccodcj apud at bcnicfcs quarto cricbtboio.
cccropc pmanetc diluuiil fuit quod
appellatum efl dcucalionis co q> ipfe £>e facria faIfo;t dto:^: quc rcgcs
rcgnabat in carum terrarum partib" grccie illie tcporibue ithfucnit: q ab
ubi mapme factum c(t critu ifracl de egi^jfo ufqj ad obituj
fcfu naue dinumcratur.cxq.
Oiuo teporc moffca ppfm dci de
cgirptoedu):crit:tiefunauc(^ cidem p Oftbccteporaideabcptuti:
fuccclTit quo^ regu ctatc fit mortuuf fld mortc icfu na^
cgfpto ufcp
capitulu vndccimum. uc:p qucm ppfue idcm tcrra rcprC
milTioie acccpitifacra fut iftit uta dijs

b Ocautdilumuncqua^ad c^ falfis a rcgib'* grccie: q mcmoria di''

gfptum nca^ ad cius aiciniA p^ luuq 1 ab co libcratiois boiin uitccp


ucnit.£duptcrgo moy fcs cjc cgfpto tJc crunofc:modo ad alra: modo ad
ppfm dei noui(Timo tcporc cccropia plana migranriii: folcnni cclcbritatc
atbemcnfidregi8:cum apud aflyrios rcuocariit.Tlam % lupcrco:?t p faaa;
rcgnaret aftatadcs: apudficfonios uiaafccnfumatq^defccnfumfic itcv'

mar3tU6:apud argiuos triopas. £-' prctatunutab eis fignificari dicant


ducto aut ppfo i montc fina diuiras boics qui ^ptcr aque iundarioncm
acccptiitradiditlcge:q6 uctus dirit' fumma montiu pcriucriit:7 rurfus c-'
rcftamcnni: qt ^miflTiones terrcnas adem refidetc ad ima zdierut.lDif te''
babct:'? p icfum cbriftii futuru crat poribua dionyfiii quicria liber patcr
tcftamentu nouu quo rcgmi cclorum dictus r.T poft morfc dcus babirus:
^mittcra .t>uc cim ordine feruari o^ uitcm oftedifTc fcrur i attica tcrra bo^
portcbanftcut in nnoquocp boic 4 in fpirifuo.XuncapoUini dclpbico in''

dcu^ficicidagifquod aprue ait:ut ftituri fiir ludi mufirirut placarct' ira

no fit prius quod fpiritualc c:fcd q6 cius qua putabat afflictas cfle ftcrili'"

aialc:poftca fpiritnalc. quoniaj ficut tatc greric rcgionca^q: no dcfcndcrut


dicic 1 ucrii e:pmns bomo dc tcrra i'' tcplii cius quod rc)c danaus cum eaf-'
rcnu8:fccudu8 bomodecclo cdcftts. dcin tcrrae bello inuafifl*ct inccndif.

Rcnt aut ppHn moffcs p anos qua'' "bos aiit ludos ut inftitucrttt oracu''

draginta in dcfcrto:t mortuus e an-' lo fut ciu8 admoiri.3n africa uo ny:

nonim centn t uiginti cu cbriftii ctii cricbrboniue d ludos pmus iiiitinv.

ipre^pbctaflTef p ftguras obferoati^ neceitantumfcdcriam minerue:ubi


LIBER

pmiu ufctorib" olcu poneh&iqp «ms lofam binc cjcorta fcrut:quia f tcplo
fructusinuetricemincrua ficut uini uulcanitmincrucg^ambo unu ba-'

libcriJtradut.^f^crcoeannos a rcgc bebantatbeni6:crpofitu8 inuctus c


j:antbocreterium:cuiu6 apud alioB pucr draconc iuolutus:4 eu^ fignifi''

aliudnome inucnim"*: rapta pbibe^ cauit magnii furum:'! propt boc co-'

curopa:7 indc gcniti rbadamatbus: mune templucii ccnt paretcs ciuf ig-'

fci'pcdon7mip.o8:quo9magis cjcc-' noti uulcani i mineruc dictu c^c fili^

ftdcm mulierc filios iouis cflc uulga-' um:noi8 tii cius originc^ fabula ilU
tum e.Scd taliu dco^ cultorcs iUud potiue g» ifta dcfignat biftoria. Scd
q6dcrc5ecreterium dijcimus bifto'' q'd ad no8 boc cii ilti in ucracibus li-'

ricc ueritati:boc autq6 dc ioue poe^ brts boics inflruat religiofoe: illud t

tc cantat tbeatra c6crepat:populi ce-' fallacib" ludis dcmdes dclectct ipu''


lcbrant:uanitatt deputat fabubzu^ut :o8.0.uo8 tii ilU rcligiofi taiiq» dcof
cffet vndc ludi ficret placadis numi^ colut:t cu dc illis bcc ncgatab omni
nibus ctia falfia co^ criminib". iDis cos crimic purgarc nd pofl^iirqm lu''

teporibus bcrculcs in fyria babcbac' do8 cis pofcetibus cjrbibct ubi tur^
clarus.Scdnimirualius non illc dc pitcr agiifiqi ii<^'"f fapietcr ncgant': ct
quo fupra locuti fumus. Sccrctiorc bis falfis ac turpib' dq placatur: ubi
qppc biftoria plures fuiffc dicutur:ct ctia fi fabula catat tam bominii cri^

libcri patrce t bcrculca. "bunc fanc mcn cpnuminii falfum: delcctari tii

bcrculc cuius ingetia duodccij facta falfo cnminc crimen cft ucrum.
numcrat:itcrqueantcafri ncccm no
cdmemoratgjcarcs ad altcrti bcr-' Oualiu fabula?t figmeta cjrort»
cule ptinct:in cta montc a feipfo incc^ fint co tepore quo bcbrcia iudiccs p^
fum prodiit fuie llis^cum ca uirtute c^c ccpcrunt.c.jciq.
qua monftra fubcgcrat:morbii tamc
quo lagucbat fuftincrc no po(Tcf:ilb p Oftmorteicfu nauc ppfe def
tepore urrep uf potius tfranus bufi'" babuin^bus teporib''
iudiccs
ris fuis dijs fuos bofpitef imolabat: altcrnaucnit apud cos i bumilitatcf
que filiii pbibcnt fuilTe ncptiii cj: m:c labo;t^ co?J pcccatis: i profpcrita-'
libya filia epapbi.Ucru no crcdatur tcscdfolationii^jptcrmifcrationedi:
boc ftupru ppctraffc ncptunus:nc d^ "bis teporib" fabulc factcfiit de trip^
flccufcnt':fcd poctis i tbcatzis tribua toleo q* iubetcccrcrc aguibus porfat"
tur ifta:ut (it rnde placet'. £ricbtbo^ alitib" indigetibus tcrrisfrumcnta
nq regie atbcniefium:cui' nomffimif uolado ptulerit.£)c minotauro q> bc
annis icfus nauc mortuus rcpitluul^ ftia fitcrit inclufa labfrintbo: quo cu
canue n minc:ua parctcs fuiflc dicii^ intraflet boics icjrtricabili errorc io
tur. Scd qifi mincrua uirgine uolut i cjrircnd poterat.i>c cetaurif g? cquo^
ambo^ contetioncuulcanu co^motuj rii boimcp natura fucrit cdiiicti. £>c

cffudiflc aiunt fcme in terra:3tcp idc ccrbero cp (it triccps ifcrorii cais. t>c
bommi nato ob cam camtalc inditii pbrijco 1 bcllc ciu8 fororc q> uccti a"
iTomc.6!Cca cim lingua contctio i i^ rieteuolauciiit.£>cgorgoneq' fuerit
ra ^bus duob" compofitii uoca^'
c:cjc crinita ferpetibus:'! afpicietcs cducr^

bulumecricbtboiue.Uc^qo fatcu'' tcbat inlapides. t>c bellcropbontcg?


dum e rcfclliit n a fuis dije rcpcllunt cquo penis uolatefit ucctu6:q cquuf
iHa doctiorce (j banc opinionc fabu'' pcfagus dict^c.jOcapbidcycitbarc
xvra

fuauftBte lapidcs mulfcrit» attrajcc in indiarqui multas babuit in grcrci'


rit.bc fabro dedalo 7 rius filio iaro tu fcminas quc baccbc appdUte fuK
C(> (ibi coapiatis penia uolaucrint.dc no lam uircute nobdes y ftiro2C.3lU'
edipo;qui monlirutn quoddam qo qui fanc t uictum fcribunt iftum U^
fpbinga diccbant bumana facic qua^' bcrum 1 uinctxi ndnuUi 1 occifum iti
dmpedem foluta quc ab illa proponi pugna a pcrfco:ncc ubi fuerit fcpul^
folebat uclut infolubili qucftionc fuo tus taccnt.£t tamc cius uclut dci no^
prccipitiopcrirccompulcrit. bc an-' mincpcr immundos dcmoncs bac'
tco qucm nccauit ba cules q> fiU' tcf cbanaUa facra:uel poiius facrilegia
rc fttczit.-proptcr quod cadcne in ter" funtinftituta.Dc quoru^ rabiofa lu:^
ram fortior folciet alTurgc. £t (i qua pirudmcpofttammulios annos (ic
ad bel"
fortc alia ptcrmifi.lDc fabule fcnarus erubuit: ut in urbc romana
lum ufcp troianum ubi fccundum li^ clTe prcbibcrct."per ca tcmpora pcr'
brummarcue uarro 6 populi roma^ fcus T ujror eius andromcda poflea
rri gcute finit ex occafionc biftoriaruj g^funtmortuiificcos in celum tffe

que res ucracitcz geftas conrineitt.ita rcccptos crcdidcrunr:ut imagincf eo^


funtingenqsbominum fiae: ut non ni ftcUis defignare:eonIcp appcUare
fint opprobrtjs numinum afFijrcpo-' noibus nonerubefcerent ncc limcret.
ro aurem quiciicp fmjrcrint a iouc ad
ftuprum raptum pulcbcrrimum pu^ C>ctbeologt8 poetis.c^iq.
crum ganymcdcm q6 ncfas rc)c tan^
talus fecit:? ioui fabula tribuit: uel p £r idem tcmporis intcruaUuj
danacs per imbrcm aurcum appctif' cj:titcruntpoetequietiam tbc
fcconcubitum:ubi inrcUigitur pudi'' ologi diccretur qtn de dqs carmia fa^
citia mulicris auro fui(Tc comipta:q riebaiifj taUb" dtjs cj I5 magni boico
illis tcmponbus uel facta uel ficia (t tfi boics fuerut:auimudi bui" qucm
flut fma ab alqe i ficta de iouc dici uer" dcus fecit clcmcta.Siitaut i pn''
no poteft q?tum mali dc bomimi prc^ aparib" 1 poreftatib" p uoliirare crc^

fumpfcrint cordibus: q? poffent ifla atoris 7 nd fuis mcriris ordinatt:^ (i

paticter fcrrc mcndatiaque tamen et qd dc uno uao deo itcr multa uana
libenrcr amplcri funt.<lui uticp qjto t falfa cecincnit:colcdo cu iUo alioa
dcuoriusioue5colunt:tanto cos qui q dt) n ft;eifcp erbibedo famulfltii q
bcc de illo diccrc aufi funi feucrius uni ticu debet deo:non ei utic^j rite

punircdcbucruni.Tluncucrono fo^ feruicrunnccafabulofodco:}^ fuoru


ium cis qui ifla finjrcnii irati no' fiit: ddccorc et ipfi fe abftincre potuertit:

fcd nifi talia figmcnia ctiam in tbca-' cv c[ao:^ miero fuiffc pbibeforpbe":
tris agcrctur:ipfo8 dcos potius ira'' mufcus linus.Uc^j ifh tbeologi deof
tos babere timucrunt. "613 tempo^ colucnit:n6^ dqs culti fiit: q-uie or'
ribus latona apoUincm pcperit: non pbeii ncfao quo ifanis facris uf po^
illum cuius oracula foUre confuli fu-' tius facnlcgqs pficcre folcat duitaa
pcrius loquebamur:fcd illum qucm Mnpio?f.Uj:or aut rcgis adamaris q
cum bercule fcrunt amcncii regis ar uoabat io 1 eius fiU' mcUccrres pcif
mcnta pauifTc. Oui tamcn fic e dcus p.tio fpontanco i ma:i pcneriit: 1 o^
crcditus ut plunmi ac pcnc omnce pinione bominii i dcos rclati fiit: fic

unam cundemcp apolUnem fuiffe o^ 1 alq boicsco^ rcpop ir quoe fiiaiit


pincntur.XunctUbcrpater bcllauii callor 1 poUu)c.3Uam fanc mcUccmf
LIBEK

matre lcucotbca grca:mamta latm» dcu8 ilUs filucflris ftiit.

ttocaucrut:utriq5 tn putaics dcam.


i>c diomcde poft troie qrcidin i dc
£>c occafu rcgni argiuoijf.quo tpc 03 rclato:cuiu3 focq tracUti in ft UO''

apud UurctcB ptcus fatumi riiius rc lucrcs ee conucrfi.c.p?i.


gnum patris pmue acccpit.c.)cv.

b Os art troianii bellil diuinod


p £r ea tpa rcgnii finitu c argi^ bonoresmortuis boiVdetu''
ao?t:tranfbtaad mycenae:vtt lcmnt.Xroia vo euerfa t e^ccidio ilb
fuit aglmcnou:? ejcortu e rcgnu lau^ ufqucquac^ catato pucrifc^ notilTio:
rcntiu:ubi faturni filfpicus regnuj qo 1 magnitudic fui i fcripto^ e^cl
pmu8 acccpit;iudicatcapud bebrcos letibus liguis ifignif difTamatii at(p
femia delbora^fedp illa dd fptrit" id uutgatii e:gclliicp regnate iam latino
flgcbat:na et^pbctifVa er.«Jt.£uiu9^'' fliunt Motq: quo latinof rcgnii dici
pbetia min'* apta e:qu3 ut poffim" ca cepit lautetiicp dici celTauit. fircci ui^
finc diutuma ejcpofitionc de cbrifto ctores delcta trota dcrcliquetce i ad
dcmonftrarc^lata.3am crgo rcgna-' ^pria rcmcateB:diucrfi8 1 borredis
bant lauretce micp i italia. £j: quib" cladib" dilaccrati atcp cotriti fiit:t tii

cuidetior ducit' origo romana p' ga:^ it ex cis dcojj. fuozj numc;;?; auccnit.

co3:7 tii adbuc rcgnii afTyrio^ pma-' Tla t diomede fecerut dcti:que pena
ncbaf:ubi erat rcjc uiccfim" i tcrtius diuinit" irrogata pbibet ad fuoB non
lampares:cu pmus laurctii picus ec rcuertifTerctufcp focios i uolucrcs fu''

ccpifTet.Dc buius pici patre faturno ifTccouerfos no fabulofo poeticoqj


uiderint ^d fcntiat taliii deo:;t culto^ medatio.f^ biftorica atteflanoc ccfii^
rce:di eii negat boiem fuinfe: de quo t mat:c]bu8 ncc deus ut putat factus
altj fcripfenit q^ an picu ftltu fuu i ita^' biianareuocarcnatura f ipfepotuic
lia ipfc rcgnauerint uirgili' notiori'' ur ccrtc a iouc fuo rcgc tang» cclicola
bus Uia dicit 30 genus idocile i di(Q^ nouiti'* ipctrauit. Ouin et teplii dus
fum mdrib" altis copofuit lcgcfcp dc-' ccaiiitiifulade()cdeandl6ge a md'
dit:latiuq3 uocare maluit.lDis qifi la te gargad cj e i apulia:t boc tcplii cii''
ruf(rcctutu8ioris:3urea perbibcnt diuolare arcp icolcre bas aUces tl mi
illo fub rege fiicre fecula.Scd bcc po rabiU obfe(|o:ut roftrii aqua iplcat t

ctica opinetur ce figmcta.i pici p:em afpgsKt co (i gred uenerit uf grcco:}?


flcrccn poti" fuiffe aflcueret^a quo pe ftripe^geniti:nd folu qVtas cimc^ n
ritifTimo agricola iucntii ferunt ut fi'' fupaduolare: fi aiitaUcnigenas utde
mo aialiiiagri fcciidaretur^qo ab cT rint fubuolare:t capita co:^ taq gia^
nominc ftercus dictii e: vnde i biic cj'' uibua ictib" utct pimant uulncrarc
damftcrcutiii uocatii faunt. Ouali^ Tla5 duris t gradib" roftris fatie ad
bet aiit cj: caufa cti fatumii appellarc bcc prelia perbibetur armate.
uoluerinnccrtu tii c biic ftiilTe ftercen
fiuc ftercutiii que merito agriculture £>e incrcdibilib'* boium cdmut.i-'
fcccruc dcii.l^icti quocp firiter ciuf fi^ tionib" quid uarro credidcrit.c.jcvg.
liu i taUii dcoi^ numemm rcccpcrot:
queprccbni augurc i belUgeratorej b Oc uarro ut ailraat cdmcmo^
fiitfrea(Tertit.*p>icu8fauniim gcnuit: rat aUa nd min" icrcdibiUa: dc
laurcntumregemfecundu.ctiam ifte maga iUa famofitTima drce q focios
xvni

quo(^ul](T:feinbcftias mutamtrt^c itcni ad fe rcdiret:ncc tn in cis mcnte


arcbadib" 4 fortc dncti trafnatabiint ficribeftialc:f5rationale biianacp f'
quoddi ftajrvitatqs ibi couertcbaf t uari:fic apukius in libris quos afmi
luposit cii nribus kria p illius regi^ aurci titulo infcripfit fibi ipfi accidif''
oniedcfCTtauiucbat.Si uero carne fciutacccpto ucncno bumano animo
no uefccrefbuanarrurfus p' nouem pmanctcafinus ficret:aut indicauit
anod code renatato ftagno rcforma^ aut fmpt.
batur i boiee.JOenicp einoiati qrjifllit
quedadcmocritucu guftaflet de fa^ QM crcdeda fit 6 trafformatdib'q
crificio q6 arcades imolato puero 60 aztedeonii boib'' uidet''accide.c.p'i9.
fuo Ifceo facc folet:i lupii fuifle mu^
tato:^ ano decio i figura^pria refti-' b ^cautfrafdtauttainufitata:
tunirpugilatu fck cjrcrcuilTe 7 olym'' ut mcrito nd crcdat'. ^irmiflTe
piaco uicilTc certamie.Tlec idc ^pfer tiii crcdcndu e omnipotcnte deu dnia
aliud arbitrat' biftoric' i arcadia talc pofle facc q uolucrit: fiuc iudicando
nome alfictu pani Ifcco 7 ioui Ifcco; fiucpreftado:nccdcmde9alicid opa'
mfi^pfcr bac i lupos boim mutatio^ ri f m namre fuc potetia q: t ipfa an^
nem Q' ea nifi ui diuina fieri no puta^ gclica crcatura e l^^prio fit uitio ma
rcnt.lupus eim grcce Ifcos diat vn ltgna:nifi q6 tllc pmifcrit cui^ iudicia
lycci nome apparct iftepi. "Romaos occulta fiit multa:iniufta nulla. Tlec
ei lupcos cj: illoruj mfftcriof ucluti fane dcmones naturas crcat: fi aliqd
fcmicdicitcyortoa.Sed dciftatanta talc faciiJi dc qualib'' factis ifta ucrtit'

ludiftcatioc demonu nos qd dicam": qo f5 fpe tcnus q a >5o deo funt crcata
ci bcc lcget fotaft^if t ejrpcctet q'd cbzi^ cdmutanut uideat ec q6 nd fiit: Tld
ftiani agc debcat:qn iter idola gcntitt itacp foUi animii:fcd ncc corp" (Jdcttt
miracula ficri aflcnitV £t cjd dicem' ullarationccredidcrimdcmonii arte
nifi de medio babflonis ce fugicndii: uf potcftatc in mebra bcftiani f linia-'
<luod pccptu^pbeticii ita fpualitcr mcnta beftialia ucractipofl^ccducrti:
itclltgit':utdcbuiu3 fccuU ciuitatc q fcd pbantafticu bois quod ctia cogi-'

^fccto t angclott 7 bominii focictas tando fiuc fomniado p rcrii inumcra


impio?2 eifidci paffib" que p dilcctio'' biliii gcnera uariat':'! cii corp" nd fit:

ne opcrafi deii uiuii ^ficiedo fugia^ corpo^t tfi fires miza cclcritate fomaf
mu9.0LU3roq'ppc in bcc ima poiC'' capit fopitis autopprefllis corporcis
ftatedemonii maiorc uidcm^^tato tc^ boie fenfib" ad alio^fenfuum nefcio
nacius mcdiatorieinbcrcndurp quc quo icffabili md figura corpotea pof-'
dcimisad fumma cofcedinC.Qi.n. fc pduri:itautcorporca ipfa boium
dijrerim" eand ec crcdcda:no dcfut et alicubi iaccat uiuetia quidcf^ multo
niic 4 eiufmdi qucda f ccrtilTima au^ graui" atqj vcbcmciius q? fdno fuis
difle uf et cjrptos fc ce afleucrct.Tliij ieftbus obfcratis.T^bantafticu autcj
7 nos cii cflcm'' i italia: audicbamus illud ucluti corporatu i alicuius aiat
taliadcquadaregideillarii ptiti ubi cffi^ic apparct fcnftb" alicnie: talifc^

ftabularias mulicrcs ibutas bis ma-' cria fibi bdccuidet': ficut talis ftbi

li3artib':icafeodarc folerc dicebat: uidcri pofl^ct i fSnis 7 portarc oncra


quib* ucllet feu poflet uiatorib": vnd q oncra fi ucn funt ccrpora portat'
Ciumetailicouertcrcnt':'? neccflaria a demonib" ut illudat' boibus: ptim
qucq3 portarcf:poft q pfuncta opcra ucra oncni corpora:parti3 iumetorii
LIBER

falfa ccmctib".!!! ^danoic pftanti' capduaefiit:acrcpetefuppofifc ito


patri fuo cotigifleidicabat.-utucncnu credutur ce couerfi. Ctb aut diomc^
lUud p cafcu i domo fua fumct: t Uf di9 i tepln aqua roftrie atfcriit i afp
ccrct i lccto fuo quafi dormicna:^ tri gunt:t cp blandiufgrccigcis atcp aU''
nuUo mo potcrat cjrdtari. Tbofl flli^ cnigcnae pfcquiifrmiradii no e ficri

quot aiit dies cii uclut cuigiUne di'' demonuinftictu:quopitcrcidcft ad


cebat:-! quafi fonia narraffc q pafluf quoe pfuadcre ptinct dcii factii cflTc

e^cabaUii fe fcilj factu^annona intcr diomedc:ad dccipiedos boics ut fal

aliaiumcta baiulafle miUiib' q diat' foe deoe oi ucri dci iiuria muUof co^
:ctica:qm ad rctias dcportabat'.4Ii6 bnr:i boib" morruie d nec cu uiuc^
ita ut narrauit factu fuifl^c copertu e: rent vc uijrenit^teplis^aUarib^^^faf zifi^
que tfi fua fomnia uidebatur. 3n-'
ei ci)s:f3Ccrdotib":q oia ca rccta ft ti ni^
dicauit 1 aUud fc domui fue p nocte^ (i uni dco uiuo i ucro dcbet' inf uiat.
antcq' req*efccret uidifle ueniente ad
fe qucda pbilofopbii fibi notifl^imu Ol6 eo tpe cncas litaUa ucncrit:
fibiq3 cjpofuifle qucdaj platonica q quo lapidon iude;: pfulcbat bcbrds
antca rogatue cjrponc noluiflct,.£t cap.w-
cii ab eod^ pbo qucfitu fuiflTet cur in
domo ciu3 fcccrii q6 i domo fua pe^ e O tpe p" capta troia atcp dclc
tcnti ncgauerat:n6 feci inqt:fcd me fe ta enefl9 cui uigiti nauib" qbua
ciflefomniaui.2lc p boc altcri p ima'' portabafrcU^e tioiano^t i itaUa ucit:
ginc pbantafKca cjcbibitu e uigilanti: rcgnatcibiUtio:7apud atbcnicnfc9
qo altcr uidit i fomnie. iDec ad no9 mcncftbco:apud ficfonios polrpbi6
ITO quibufciitp qufllib' crcde putarc^ apudafl^friog antane.21pud bcbrcof
mu9 idigno:f;ei9 refcretibue puene-' aiitiudq:labdonfuit.ZDortuo aute
runt quo9 nobig no cjciftiarcm" fuif-' latio rcgnauit cnea9 trib' anis cifdc^
fe metit09.*ji>roide q> boic9 dicuntu: C fupradictie locie manetib" rcgibue:
madatiiq^ e Ifie dtje f poti" dcmoib'* nifi q> ficyonio^z il pcbfg" crat:-! bc-'
arcades i lupoe fole c6uerti:T q> caf breo:;^ iudcj: fapfon.Oui cti mirabi^
minib^circcfocioe muiauit ulfpe: liter fortis eet putat* e berculcs.Scd
fm iftii modii mibi uidet' fieri potu' 1 cnea qm qri mortu" e ti copuit: deo
iflcq6dip;:fitii factii e.£)iomedeas fibi feccriit btini. Sabini ctia rcgcm

aiit uolucrc9 quadoquide gcn'' earu; fuu pmii jcantbii fiue ut aU(^ appcllit
p fucccffione^paginie duza:e pbibet' >:antbiii retulerut ideos-l^cr ide tps
no mutatie boibug factas: fj fubtra'' codrus re)c atbeniefiii pcloponcfibue
cti9 credo fuifl^e fuppofitag: ficut ccr'' eiufde boftib"' ciuitatie fc itctficicndu

ua^ cpbigenia rcgig agamcnoie fi-' ignotus obiccit:i facoi c:boc mo eii

lia.lleqj cim demomb" iudicio dei P'' pdicatpatriaUberaflrc.l^efponfii ei;


miflTig buiufmoi pftigia difficiUa cflc acceperat pcloponcfcs tiic dcmu fe
prit;f5 q: iUa uirgo poftca uiua repta fufpiraturo9:fi cop- rcge ii occidiflct.
cfuppofita^ illa ccrua ce facile cog-' crgo co9 babitu pauperig ap-'
fcfellit

niru e.Soci) utro diomedie qj nuff^ p3rcdo:'r i fua nece p iurgia^uocau''


fubiio c6parucnit:'r poftca niro loco do.Unde ait uirgili".£t iuzgia codsi.
apcruerut:pdcntib'' coe uUorib" an-' "bucatbenienfcs tan^ deti facrificio''
geUg maUg^T^ ci9 aucs occuUe q: a rum bonorc colucnit.Ouarto latio^
tqs locis ubi e boc gcn" auiii ad ca lo ro rege filuio enee fUio no de creufs
XVIII

de qoafuitafcantue qui tcttius ibi nullus fact^e dcuo. iHuetin" aiJt qui
rcgriauicrfcd dc buina latim filia qai duodccimo loco cnca fcquit": cii clTct
poftbumumencagdicirur babuilTc: i bcUo fcpultus i i eo mo''
proftratus
a(Tyriorum aurcm uiccruno i nono te q* ctia nijc eius iioic niicupat'dco»
enco 1 mcLatbo acbenieufium fqrto'" raUii qu.ilesfibi facicbit numcro cft
dcamo.Judice aurcm bcbreom bclf fldditus.2llqfaneuolucnJteii i pUo

faccrdote:rcgnum ficyoniorum con^' fcrtbere occifti:fcd no coparuilTc dij:''


fumptum c:q6 p anos nogctos qui^ criit:ncc cj: cius uocabulo appcllatii
quagita t nouc rradit fuijfe porrecrii monte:fcd ab adueru auiii dicfiiaue-'
tinii.l^oft buc no e dcus factus i Ix^
f>c fucccflKone ordis regni apud tio nifi romulus cc'ditor rome.Jntcr

ifraelitas poft iudicea.c^ iftu aute i illii rcpcriutur rcgcs duo:

quo?tpinuseutuirgiladcum ucrfn
m Ox cifdep longa tpa meorata eloquar prorimus ilk procas troia^
rcgnatib^afzaclitaru regmi fi^ nc gloria getis:£uiu8 tpe qr ia quo-'
nitorpciadicda (auk regc fmnpfic damodo roma pruriebar^-illud oium
ccordiii.-quo tpe fuit^pbeta famucL rcgnorii ma]cimii afl^frio^t fine tantc
5lb illo igic' tpe bi reges latinord efle dtuturnitatis acccpit.Jld mcdos cjp^
ceperut quos cognominabat filuiog: pc traflatu e:p" anos fcrmc nuUe tre^
ab co (j fili" cncc priua dicc' e filuiuf: cetos qnqj:ut et beU q ninii gcnuit t
cetcris fubfccutis i ppria. noia ipo'" iUtc paruo cotcnt" iperio pni" re>: fuic
nebatur i boc no dcfuit cognometu: tpa c6putetur."P>roca8 atit regnauit
ficutlogcpoftca ccfarca cognomiati anreamuUti.porro amuUus ffts fui

fiitcjfucceflerntcefari iulio. "Rcpro^ numttorieftUa reanoie:qucctia tlia

batoautfaulcncquifq' q: eis flirpe uocabafromuU matre ueftale uirgi^


rcgnarencoc0 dcfucto dauid fucceltit nemfecerat:qu3UoUit demarce gc
1 rcgnu p" annos a faulis ipcrio qua'' mino8cdccptflc:iftomo fluprii etua
draginta.Xiic atbcniefcs bie dcindc bonoratcs ufejrcufates:^ adbibetcs
regea p" codri intcritii dcftitcrunt: ct argumentii q> ifinics erpofitos lupa
.

magiftrat^bfc ccpcnit adminiftrade nutrierif "boc ci^ gcn" bcftie ad mar''


rcipublicCl^ofl: dauid (^ et ipe.ljc.rc^ teeriflintacptiac:utuidel3i6o lupa
gnauit anos ftU" cius falomon rcp i^ ctcdat admouiflc ubcra puuUs:q: fi^

fraclitani fuit:q illud nobiliflfimu dei Uos dni fui martis agnouu.Ouauis
bicrofolfmitanuteplu codidit. £ui' nd dcfint 4 dicancii ejrpoiti uagtctcs
tpc jpud lannos pdita e alba:cp qua iacereta ncfcio qua mcretricc pmti fu
dciccps ri htino^ fj albano^t rcges iflecoUcctos^Tpmas ei" fuxilTc ma''
appcilari i eodc tn latto ccperuf . Sa^ miUas.ZDcretricce aut lupas uoca-'
lomoni aut fucccfl*ir fiU" ci" roboa^flS banriietnticturpia loca ca^ bpa^
quo i duo rcgna ppfs illc diuifus c:i naria niicupat.£t cos poflca ad fau''
figuteptcffuoffigulof:gcfbkcepc:t. ftuliipueifrepaftore:at(^ ab ei^acca
uj:oe naitOQiq^q' fi ad arguedii boiej
£)eregib'' bttj:quo?t pmus cncaa rcgc q cof i aqua pnci crudelit iuiTcat
t duodccim' auetin" dq facti ft.c. j:^'. ciB ifatib" p quos tata ciuitaf pdeda
fuerat 6 aqua diuit" Ubeatif:p lactate
l Stiiipoftcncaquededfcccrat fera dcus uoluit fubuiircq6 mini ei
undccimregesbabuit quoru^ 3muUo fucccflit i rcgnii latialc f: a^
LIBER

tluitiitor aiiue romuli: cuius numi'- buD bcbraici ppK parte q appcUaba^
toriepmo anno codita e roma: ac p ifracl rcgnarc cepcrat ofcc.
boc cn fuo dcinceps id c romulo nc
potc:egnau;'r. £5c fibylla criftbrc3:q iter alias fi^
byllas cognofci^dccbrifto cuidcntia
Ouod eo rpe roma fir cddita eiv.o muUa ccciniflTe.cpaq.
rcgnu afTrrioru itcrcidir quo e^ccbi^
as rcgnauit in iudc3.c.j:j:g. e Ode rpc nonulli fibrllam cry
rbrea uatianatl feriit. Sibyl^
n 3maltifl*ima tuc codita c ci^ Usaiituarro^ditplurcs fiijfTc non
uitas rom3:uclut altcra baby^ una.lDcc fane erytbrea fibf lla queda
lon 1 uclut prioria filia babylonis:
p dc cbriflo manifefta cofcripfit: q ctii
qua dco placuit orbe dcbellarc rVa^: nos pus i latina lingua ucrfib" m.ilc
7 i una focietate rcipublice Icguq3 p^ 7 no" ftinbus tcgim" p ncfcio
latinis
ductu longc lateq^ pacarc.£rat.n. ii cui" irerprctie ipcritia:ficut p"* cogno^'
ppfi ualidi t fortcs t armie getce ej;^ uimus.Tla uir clarifTim" flactian" 4
crcitatc q no facilc cedcret:^ quae o^ et^conful fuir;bd facillic faciidic mf'
pu8 7 i gcntib' picuf 7 uaftatioc u^
e tecp doctrinc:cii dc cbrifto loqremur
tricpnoparuaatQ? borredo laborc grccu nobis codice^tuIit:carmia cflc
fupare.Tla qri regnu aHVrioa; tctam dice3fibylleenrtbrec:ubi ofidit quo
penc afia fobiugauir:!^ bellado fir fa^ da loco i capitib" vfuii ordic Ihxz ita
crum:no rii multii afpis 7 difficilibuf fc babcntc:ur bec 1 co iKrba Icgczcrut
bcllis ficri potuit:qt rudcs adbuc ad icfus:cbriftos:rbcu:70s:forer: CLi e
rcfiftcndu getce crarncc ra mulre ucl larinc iefus cbrifJus dci filius falua^

magnc.Si quide p" iliud mapmij at ror.t)i aiir ucrfus quorum primc l:c
C0 uniucrfalcdtluuiij:cii in arca noc iftii fenfum quem dijcimus reddur fic

ocro foli boice cuafcrur:ant no' mul-' coe qutda latinus crritibus ucrfib'
to ampli'* q» millc r:aficranqri ninus e ircrprcrarue beccdtincr. 3udicq fi^'

afia rotam ejccepta india fubiugauit: gnii rcir fudore madcflcr.£ cclo rct
*Rom3 ucro tot gcntce orietie 7 occi-' aduenier p fccla furur".Sciliccr i car^
dcntis quas iperio romano fubditas ne prefes at iudiccr orbe.Unde dcu^
ccrnim'* no ea celeritate ac fclicitatcp ccrncr incrcdul' arcp fidclic.£clfu cu
domuit:qm paularim in crefccdo ro-' fancri8:eui ia rcrmio
i ipo.Sic aic cu

buftaecae^bellicofae quaquauerfii canic adcnir:qu3S iudicer ipfc.Cv.m


dibrabafiuenir. Xemporc icrif quo iaccr iculrus defis in uipcrib" orbis.

roma codita e pprus ifracl babcbat t Reqcierfimulacra uiri:ciicra quocp


tcrra|)mifrionis anos fcptigcntos 6' ga5a.£pjrcr ^ras ignis ponriicp po^
ccm 7 octo.£]c quib'' ma.iti fepte pti-' lucp.Jnquires terri poitas cffriger a^'
nentad icfii n3ue:deidead tepus iu'' uerni facrozt fj ci^ ciicrc luj: libca ca:^
dicu treccti uiginti noue.£j: quo auc ni.Xrader'.fonres efna flama crcma''
regcs ibi cecepcrat anni erat treccnti bir.OccuIros aci" rcrcgc6:riic quifcp
fe]cagintaduo:7 rej: tiic erat i iuda cu loquetTccrcta:arc^ de" rcfcrabir pc
iu8nomeeratacba:uelficut fllq pu^ crora luci.Xucerit 7 luct": ftridcbiit
tant (^ ei fuccclTit e?ecbia8:que coftat detib^dcs.^ripit-fofiubar: 7 cbor"
optima 7 pqlTimii rcgc romuli rcg^ ititaftns.UoIuct ccln:luari8 fpledot
naflc teporib^^.Jn ea uero bis tepori'' obibit.£>cqcictcollcs: uallcf ej:folIet
xvm

flbinitio.Tlomtircbua boim fub^' uaticinia fibyllc^q^uis no cjrpmat cu^


Uincuralm. 33m equanmr campis ius.Sed q fingulatim ipc pofuit:cgo
motcsr^rceruUpoiin.Oia ccflTabut: arbitratus fu coiiicti ce poncda: raq»
tellus c6fract4 pcribit.Sicpan^ fou'' unu q illeplura comcmora''
fit^lijtu
fes torretur:flumLjq3 igui. £t mba uitibreuia.^u man^incjt ifidclium
tiic foniiii triftedimittet ab alro.Or^ poftca ueiet i dabJt deo alapas ma''
be gcmed facinus mifcni uariofqj la-' nibus iccftis i ipurato orc cppuet uc^
borc9:taitarcucpcbao3 moftrabit t'" neatosfputos.babituoad ucrbcra
ra debifce6.£t cora bic dno regea (i-' fimplicit factii dorfii:? colapbos ac^
ftenfadunu.l^rocidctccclo ignifcp cipies taccbir.ne ^q agnofcat q6 ucr''
7 fulfuris amnif.Jn bia latie ucrfib' bii urvri uenit ut ifcris loquat": t co^
degrccoutcuc^traflarisibinon po^ rona fpineacoronct.Sd cibii aiit fel

tuit ille fefuB occurre q ht cii lie


q fi i 1 ad firij accni dcdcriir, 3u bofpitali^
eo^ capuib' cdncctut':ubi, y lia i grC'' tatc bac moftrabiJt mefa: ipfa ci} id^

co pofita e:q! no potucrut latia vba picns gcs ruii dcii no itcUcjcifti: ludc''

iuenin q ab eade lia iciperet 7 fnie p^ te mortaliii mctib'':^^ fpinis corona^


ueniret.lDi aut fut uerfua trce. 0.ui^ fti:-! borridti fcl mifcuifti.Xempli vo
tu3 1 octauufdccim": t nonufdecim'* uclii fcindet":-! medio die no): ciit tc^

dcide Uas q fut i capirib" omniii ucr^ ncbrofa nimts i trtb" boris: i mortc
fuu c5nectetes:bo^tiiu q fcripre fiit moriefrrib" diebus fomno fufccpro.
no lcgam' fcd p cie. y.Uam taq» i cif'' ifcris rcgrclTus ad luce lc
£t ttic ab
de locis ipfa fit poftra rccordemur et taucnict:pmue ifurrcctiois pricipio
exprimidn quicp ucrbis icfus cbift' reuocatus oftefo.3fta lactari" carpti

dei filius faluator.Sed cii grccc^boc p in^ualla difpurariois fuc:fic ea pof'


diat'n6 latinc-^t fiit ucrfus uinginti ccre uidcbamrqpbarc intcdcrat ad
7 fepre qui numcruf quadrarii rema'' bibuit teftimonia fib]rllina.<Qu'-" "of
rium folidii reddit.Xna eim tcr du'' nibil iterponeccs f^in una ferte con^
cta fiiit noue:^ ipfa noue fi ter ducat' neca ponctes^folis capitibus fttame
ut q: laro m altu figura cofurgat ad ddnccps ea fcriptorcs fcruarc no ne^
uigtnti 1 fepte puciuiit.lDo;^ aiit grc gligar diftingucda curauimus. Tlon''
coru quiq3 ucrbo^tq funtiefuB:cb:i^ nulli fanc cryrbrea fibirUa:n6 romuli
fto9:rbcu:fos:forcr:q6 cftlarieicfus (5 beUi troiai rpc futffe fcrtpfcriit.
cbnrtus dei fili" faluaro!;fipma6 Izaf
iiigas^cric icbtis id eft pifci9. 3n quo 0.6 regnatc lomulo kptc fapietef
noiemyfticeintclligttcbriftue: eo q? claruerint:quo tpe dccc tnb'' q ifrael
i buius mortalitatis abyffo uclut in dicebatur i captiuirate a cbaW.if du'"
ftquani^fuditate uiu" bocc ftne pcc^ ductefut:idccpromur mortu' diui-'

cato ec potuerir. "bcc aiit fibylla fiuc no bonorc donatus e.c.^jriiq.

crftbrcafiueutquida magis credilt


cumana:ita mbil babet i toro carmic c Odem romulo regnare tbalea
fuo cuius ecigua i(ti pticula e: qo ad milcfius fuifrepbibet'unus de
deof falfo^t fiue facto^jt cultti ptieat fcpte f3piettbu6:c| poft tbcologof po''
qnimo ita et ptra co6 1 cotra cultoes ctas i quibus orpbeue majrime cmu
coB. toq"t:ut i eo^ numcro deputada nobilitams c:fopbos appcllatus cft:

uidcat:q' ptinet ad ciuirare dci. 3nfe'' q6clatincf3pien9:ptdetepus dcccj


rit et Uctatius ogi fuo qii de cbrifto trib" q i diuifione pp^i uocate U ifzact
LIBER

dcbcllarcflcbaldei3:7m cas tcrrae dturue c capriuus l babylonia ppruf


captiucduacrilrrcmanetib'' i iudca iudeo^cucrfa bierufale i rcplo illo a
tcrra duab" illis rnbub" q uoic iudc falomonc coftrucro. 3ncrcparc6 cim
uoc4birur;rcdcq5 rcgni babcbat bic cos^pbctcdetnicfranb^t ipicrarib''

rufalc.ZDortuu romulo c6 1 ipfe no fuis:bccci8 uerura prcdijrcrat^maxie


coparuiflcr:i dcoe quod t uulgo nc bicremiaa qui cr numcrit defmiuit
riffimu e rcrulcre romani.Od ufqj 3''
anof co tpc pittac" mitylcnc' alius c
dcoia ficn dcricrar:necportcanifia'' fepte fapicfib" fuiflcpbibcf.£rqui£B
duiado no crrado facrit e reporibue cctcroB ur fcpre numercnt: rbalcti
cj

ccfanl^urciccromagnis romuli lau'' quefuprA cdmcmorauimus 1 buic


dibus rnbnar:q'n6 rudib'' 7 idocris pirraco addiirur eo rpe fiiiffe fcnbit
teporib^^iqfi facilebotcsfallcbar': fed «ufebius quo captiu"* dci ppte in ba^
ia cjrpolirif T crudin'9 meruir bof bo^ bylonia rcnebat^.^bi fiir aur folo atbe
nores^q-uisnodtitffcrbucrarac pul'' nicnfi9:cbilon laccdemoni^^pcriadr"
lulaucrar pborii fubrilie 1 acura lo^' coritbi" cleobolus lindi" bias pticnc^
quacitas.Scd er fi pollenora tpa dc-' UB.Oca bi fcpte appellati fapietcnp"
09 boic9 mortuof ndiftitumintn ab poetas tbcologos clazucriit: qt genc^
dcos n babeze
flnncjg ii^hruros colc ur rauitcquedalaudabiliapftabat bo^
nodcftircrtJr.OLuin er fimulacris q mmib" cctcris:! morii ndnulla pccp^
uerercs no babebar aujrerilr uane ar^ ta Ifiiani breuitatc cdplcri fiit. Tlibil
tp ipie fupftinbnis illeccbra:id cfficie'' aiir monimcnro^z qo ad Uas attinct
tibus imudis in co^ cordcdcmonib" quaf
poftcrie rclinqucriit:nifi q^fold

P fallacia quoqj oracula dccipierib": da legce atbcniefibus ddifTc pbibet'.


fabulofa crii cria deozj q ii urbanio^ Xbalcs uero pbf ficus fuit:-! fuoruj
rc feculo no fingcbarur p ludos rti iti dogmatti libros rcliquit.£o captiui^
corudefalfoninumiuobfcquiii tuf tatis iudaice tpc:7 anajrimadcr t a^
pitcr agererl^Rcgnauir dcinde numa narimcncs:? jrcnopbacs pbyfici cla''
p'' romnlii;<lui cti illl ciuirarc pura^ rucnit.Xtic 7 pvtbagoras cx quo cc
uerir dcoc ^fccro falfop numcroft-' pcrunt appcllart pbtlofopbi.
tarc municnda:m cade turba refcrri
mortuus ipe no mcruit taq' ita pura^ Ob
co tpe quo ipleris .It:^. annis
tus fircelu multirudincnumiu ccfti^ (udconi e rcfoluta captiuitas: romai
paflc:ut locu ibi rcpire n polTcr. "boc quocp a diiaru ft z'gio Ubczari.c.j:p7i.
rcgnatc romc 1 apud bebrcos i iido
regni manafle a quo ipio rcgc ^pbc^ p £r idc Tepm cyni& rcjc pfazj 4
ta cfaias pbibct occifu8:fami3 fuiflc criacbaldcis7alTyii;9 ipabat
fibfllamrcfcrunt. relcjrara aliquara capriuirare iudco^
quiquagira milia bominii ej: cis ad
Ouipbicmrucrintregnarc apud iftauradii replti rcgrcdi fccit:a quib"
romanos tardnio pHfco:ap6 bcbrc^ tm pmaceptafiidamia:7 altare cS^
08 3cdccbia:cu bierufalecapra e rcm-' ftnictiic.3ncurfatib"aiit boflib"nc^
plumqj fubuerfum.c.;:j:r. quaq-^grcdi cdificado ualucriit. Jbi-'
larnq3 opus e ufqj ad dariii. T^er ide
r £gnare ucro apud bebreof ^c^ rcpus ctia illa gcfta fiir q confcripra
dccbia^-rapudromanos rar^^ fiir i libro iuditb:que fane in canone
nio prifco q fucccflcrat acbomartio: fcripturaru (udci iii rcccpiflic diciit'.fli
xvm

ibario ergo rcgc pcrfarui iplcris fcp^ gem romulii ia romanii: uX etia ufqj
tuagina dni& qaoa bicrcmias jjpbe-' ad regni pnmordia fuccclToris cius
ta pdijccrat:rcddita eft iudcis foluta numcpompilsj.^jccbias quippercj:
captiuitatc libertaatrcgndtc roinao^s iuda ad eius rpa ufcp rcgnauit ac pcr
fcptio :cge taz^nfoiquo ejrpulfo et ipi boc p ca rpa if\i uclut fontcs ^pbetic
a rcgu (ao^ driationc liberi ce ccpc^ parit cruperut:qii rcgnu defccit afl^f-'

mt.Uf(^ad boctps^pbetasbabuit noru cepitqj romano^: ut fcil^ quc''

ppfe ifrael:q' cd multt fua it:pauco:5i admodurcgniairyrio;^! pmo tcpore


1 apud iudcos n apud nos canonica cj:titit abraam^cui^miffioes aptiffi''

fcripta rctinet^.^e q^b" mc aliqua po-' mc ficret i cius fcmic bcncdicndis o'i^

fiturii^mifi i boc Ubro cd claudcrcj um gcntiiiiita in occidetalis babyldif


ruperiore:q6 ia uidco cfTc faciaidu. e]cordtoqua fucrat cbnftus ipcrante
ucturus iquo iplercntur illa ^miffa
6cteporib*^pbcta;t quo^ ora^ ora^ppberaru nd folu loquetiil: ueru
cula babet"! Iibri8:4cp tuc 6 vocatioe ctii fcribenriii i tate rci future teftio''

getiumtcacccincrutrqnromao^i re^' mufolucretur.£u cim ppbcte nu^


gnii ccpit^afTfrioriiq? defecit.c.):)cvg. ppfo ifracl: cx quo ibi
fere defuilTent

rcgcs ee ccperiit in ufii tantiimd co^


t £mpora igit' eo^ ut pofl'um'' fiiere nd gcntiii: qfi aufcm fcriptura
aduertciaceriora paululii rc manifcftius^pbcricacddcbat q ge^'

curram^.^ncapirclibri ofec ,ppbete tibus quadoq,; ,pdcflcr:tuc opoucbat


incipcrcqiicddcbatbec ciuitas quc
q pmu9 i duoci ponitnta fcriptum e
Uerbii drii q6 facrii e ad ofec i dicb" gcnnbus imperaret.
ojie ioatban i ccba^ i c^cchic rcguj
iuda.Jlmos quoqs dicb" ojic rcgis £)e bis que ad cuagcliu cbrifli p^
^pbctaflc fcfcnbit.Sddit cfia icro-' tinent quid ofcc i amos propbcta^
boamrcgeifraclcSpcofdedics fuit. uerint.c.pjrvi^.

Tlccno cfai39 fiUus amos fiac fupn^


dicti ^ppbctc fiue q6 magis pbibctur £ec igif^pbcta ^to ^pfudius
altcri^r^no^ppbaacode noie uoca^ quidcloquit:rato opcrofi''pc-'
batur:cofde regcs quatuor quof po-' nctratur.Scd aliq'd inde fumcndii e:

fuit ofcc in capirc libri fui ponitrquo^ tbicei:n:a,pmilTioncponcndu5. £f


rii dicb' fe TDi^
^ppbctafle ploquit. eritiquitinlocoquodicriic eis non
cbcas cril eade fucpphctic co"memo^ pprus meue uos:uocabiirur 7 ipfi (i-'

rat tepora:pofl dies ofcc:na trce qui \t\ dciuiui.lDoc rcftimoniii ^pbetiai
(eqatiturrc§c9 noiatrquof 7 ofce no^ deuocat/onepprigcntiuqui pus nS
mtnauit.ioatban t acbaj t c^ccbia. ptinebat ad dciiretia apofloli itcllerc^
"bi (lit quOQ code tiporc fimul^pbc^ riit.£tquia ipfequoqj pprus gcnniJ
taflc cp co;^ Uis inmnif. t:>i& adiugit' fpiritualitcr e in filqs abr3e:ac p boc
ionas code ojia rcgc rcgnate:? iofcl; rcctcAiciiifr^cV. proptcrc:i fcquitur
cii ia regnaret ioatban q fucccffit o^i'' 7dirir.£tcdgrcgabiitur ftlq iuda T
c.Scd illo>j,ppbctaru duo^ tepora 1 filq ifrael in id jpfum:? poncnt fjbi

icbronicis noineo»^libris iucni: pc principatii unum 7 afcencicnt a fra.


tuimusrquonil dc fuis diebus tsicct. "bocfiadbucuclimus cxrponcrc:e!o^
Xcndiifaut bi dics a rcgc latinoruj qutj propbetia obtundctur fapor.
proca (iue fupiorc auetio ufqj ad rc Recolat-ramen lapis illeangularis:»
LIBER

duo aU parierf9:unu8 q: iudcie alrtr ciitur miorcs q: Pmonee co:;t ft' bre^
qc gcrib^hllc noie filio^j iuda iiic 'no'' ucs;i cof copatione q io maiorce di''
miuc filio^r crrachcidcm uni pricipa-' ciitur q:^li)a uolumia c6didcriit:c]C
rui fuo i idipftj iunirctcstT: afccndercf quib" biccefaias^que^pteadc^pbc
agnofcarur i rcrra.^rtos aur carnalid tie tpa fubiijgo fupr.ndicti9 duobue.
ifracUtas 4 nuc nolut crcderc i cbri^ £faia8 crgo itcr iUa iiqua q arguit 1
ftu:poftca crcdituros id e filios co:u: iiufta pccpta 7 pcccatori ppfo futura
na utiq; iHi in fuii locu moriedo rra^' mala pdi)£;ir:etia de cbriflo 7 ccclefia
fibunr:idc^pbcrarcft3t'dices.Ouo^ boc e dc rcge 7 c^ qua codidit ciuita-'
nia dicb" multis fcdcbutfilij ifracl fi^ te:multo plura:g' cctcri^pbctamt: i-'

ncrcgc:finc pricipc:fincfacrificto: fi^ ta ur a cjbufda cuagclifta q? ^pbcra


nc altan:fine faccrdort'o:fine manifc^ pon" diccrcf.Scd^pt ronc opis rer-'
ftarionibus. Q.uis no uideat niic fuic minadi unii6 mulris boc loco pona.
ifliis ce iudcoc.' Scd dd adiugat au'' £^ pfona qppc dd pzis loquce eccc
diamu8.£r poftca iquir fucrrerur fi^ iquirirclligcrpucrmcue: 7 cralrabit''

Iq ifracl:7 inquiret drim dcii fuum:t 7 glorificabifualdc. Oueadmodum


dauid rcgc fuiI:T ftupcfcer i dno 7 iit fup rc ftupefcermuUi:ira gloria pua-'
bonie cC i nouilTtmiB dicb" nibil eft bitur ab boibue fpcs tua: 1 gfa tua
ifla ppberia manifeflius: qua dauid ab boib":it3 mirabiifur gctes mulrc
regis noic fignarus irelligif cbriftus: fup cti:7 cotincbiit rcges os fuii: qni
4 factus e ficut dicir aptus cj: fcmine quib" no e anniiciatii dc illo uidcbut
dauid fecundu carne. Ibrcnunciauit 7 q no audicriit itclliget.t)ric qs cre^
iftc^pbctactiafriodie cbrifti rcfur^ diditaudiruinfo: Tbracbiu diii cui
rcctione futura:ficut ea ^pbcrica al-' reuebtii e.-' Snniiciauim" cora^ illo:

titudicprcnuciari oportebatubi ait. utifirmue urradijrirerra ^itihi. Tlo


Sanabitnospoftbiduu:i dic tcrtia c fpcs illi ncqj glori3.£t uidimue eii

refurgemus.Secundiiboccim dicit 7 nd babcbat fpcm ncq^ dccore:fed


nobis aplus^fi cofurrepftis cJcbri^ fpc9 ci" fine bonorc dcficies p dibus
fto q furfum furqucrirc.JlmoB quo^ boibu9.t)omo i plaga pofitug 1 id^
tp de rebuB ralib" ftcpropbetat.lSrc' cns ferrc infirmitate: quonia aucrfa
paia iquit te ut iuocee dcu tuii ifracl: e facies ciu9.3nbonor3tus e:nec ma-'
qj cccc cgo firmas tonitruu t crcans gni cj:iftiat" l.^bic pcccata nza poztat
fpum:7 anniiciaf i boib" cbriftii fmi. nX» uobis dolct.^tnoscciftimauim"
£t alio loco.3n illa die iquit refufci^ iliii c^c i dolore:7 i plaga:^ i affttcri-'

tabo tabcmaculii dauid q6 cccidit: 1 one.3pfcaiir uulncratus e^prer ini''

icdificabo q cecideriit ei': % dcftructa quitarcs nia9:7 iftrmarus e^pt pec


ci^rcfufcitabo^Trcedificabo ca ficut cara n:a.£rudirio pacis n:e in co: li-'

dicefeculi:itautqcquirat mc rcfidui uoreciusfanarifum". Oeeur oucs


boim 1 6c5 getee i q^b" iuocarii e no'' errauimus."bomo i uia fua crrauir:
me mcii fup co8:dic drie faciens bcc. 7 dris tradidir illii^ pcccaris niis: ec
ipfc|)prcr qo afflictus e non apcruit
O.UC ab efaia de cbrillo 7 ecclcfia os.Utouisad imolandu ductus c:
fint prcdicta.c.>:jci]C. 7 ut agnus ari eti qui fe rondcrcr finc
uocc:f!cnoapcruiro9 fuum. 3n bu^
c Saiae ^pbeta no e i libro dix" militareiudiciiieius fublarum cft:gc^
odecim^pbcia;t:q^pterea di" ncrationcm ci" ds ii3rrabit.-'-Quonii
xviii

rollcfdc arra utra eC. 2lb iniimib" fup colIe9ct feftiabut ad eu plcbce: t
ppti md ductus eft ad morte:'!: dabo gcntcQ mftc ibiit t dicct.Uenitc afcc^
m3Ugno9^fepulturadu8:i duiitcs damu9 i montc diii:t i domii dd ia^'

^mortceiua:quoniaiiquitatcn6 fe^ cob:t oftcdet nobia uia fua:t ibimuf


cic nec dolus inuetus ein orc eiue: t i fcmitie ciuerq: qc fion^ceda icj:: i
drls uultpurgare eu dc pUga.Si dc vuibd dni dc bicrufalc. £t iudicabit
dcritis ,p peccato animl uzam: uidc itcr plcbc9 multa9:t rcdarguct gcn^'
biti9fcmclongcuu.£tdii3 uult m^ tC9 potetce ufcp i longinquu. prcdi-'
ferrc a dolore aiam ciua: ofledcre illi ccna ifte^pbera t locii i quo cbrift" c
lucc 1 formarc intellcctii: iuftificare nat" t tu inqt betblebc dom' epbra-'
iuflu bfi plurib" fcruicnte:t co;t pcc^ ta ncquag' mima ce ut fi9 in milibus
cata ipfc portauit.'Ji)roptcrca ipe be^ iadc.dv te mibi^dict duj: ut fit i pri^
reditabit plurce:T fortiu diuidet fpo^ cipeifrael:tcgrelTuscrabiitio t cj:

lia."P>roptcr q6 tradita c ad mortem dicb' efnitatisr^ptcrca dabit cce uf'


Biaciua.titcriiquos cftimat^e.iip^ q> ad tpu6:quo pariurice parturict:t
fe multojz pcccata portabit. t propt' rcfidui fi-atrcs ei' coucrtetur ad ftliof

pcccata coi^ tradit' e.£)e cbrifto bec. ifrael.£t ftabit t uidcbit t pafcct gJC
^amucrodeeccfia qo feqmt'audia' ge fuo in uirtutc diiut bonorc noia i

mua.lctareiquitftenlisqno parif: drii dei fui crur.quonia nac magnifi''

erumpe i clama q no piuris quonii cabiiur ufcp ad fumii trc. 3on39 aut
multi ftlq defertc magia y ciua que ^pbcta no ta fmonc cp fua quadam
b; uiru.bilata bcu tabcmaculi tui: pafTionc^pbctauii cbriftu: profecto
1 palos caubriJ tuarii figc.Tloli par-' apcrtr q> (i ciue morte t refurrcctio-'
ccrerprolonga funiculoa tuoa: t pa^' ni?uoccclam3ret.Ut4dei5 cjrccpt^e
lo8 tuoB c6forta.3ldbuc i dqrtram t uctre beluio:t die ^o rcdditue: nifi
finiftra ptc cj:tcde:t fcme tuii bcrcdi^ ut fignificarct cbriftii dc^fudo ifemi
tabitgcntc9:tciuitatc0 dcfcrtae iu'' dicttioidituru.-^Jobcloiaq propbc^
babitabis.Tle tiea9 qm cofufa e9: nc tat multi9 uerbi9 copellit cj:poni: ut

a^ fucrearie q: e)cprobrata ce:qm p^ q ad cbriftii t cccfam ptinet dilucef'


fufione efna obliuifcerie:t opprobr^ cat.Unii lame q6 ctia apfi comcmo-'
uiduitatie tue fimcmor qm dria
crie raucnit qii in cogrcgatos crcdcntce
fades tedri9 fabaotb nome eiu9:t 4 fpu9 fanctu9 ftc a cbrifto promilTue
te eruit ipfe deu9 ifracl uniucrfe tcrrc fuerat defup ucnit: no ptcrmitta. £t
uocaftcetera.Cle;tiftafati8:t i cis criii(jtpoftbcc:tcffudadefpu mco
funt c;cponeda n6nulU:f; fufficcz ar^ fup ocm carne t^pbctabut filq uzi i
bitronquiaitafuntapcrta ut ctiam filie u:e t feioree aii foniabut fonia:
intclligcrccogaturinimici inuiti. t iuucne9 uu uifa uidcbiit. £t quide
iferuoe mcoe tancillae mca9 i dic^
<luc micbcae t ionae t fobel nouo bus illi9 dfunda de fpiritu mco.

tcftamto pgruetia^pbctaucit.c.jgnc.
Gac i abdia i nau t abacuc dc fa<
m Jcht^Q pphcta cbriftu i figura lurc mundi in cbrifto prcnunciata rc
ponc9 cuiufda magni montis pcriantur.c.jcjcp'.

bcc loquit'.£rit idicb'' nouifTi^


mfe manifcftu9 mon9 dom' diiirprc^ t "Rca ^pbcte dc minouV^abdr'
parat' fu^ vticcs montia:t c^altabit' fls naum abacuc:ncc fua tcpoa
LIBER

dfcot tpfi:ncc i cbronWs cufcb^ i hie »nniiciatispaccm.£clcbr3tuda dic9


ronymi qfippbctauamt iucnit". 2lb-' tuos fcftos.rcddcuota ru.vq: ia noii

dm qaidi poftr" e ab cis cii micbca: adqcier ulrra ut tranfeit i uauftatcj,


fyno co loco ubi notirur tparquado £dfumarijecdfumprue:ablani efi.

micbca propbctaflc q: cius Uis con^ 2lfccndit di infufftat in fac^ tua: cri^
ftat.qo errorc ncgliaeter dcfcnbcntiu pics te qc tributanonc <luis afccn^
laborcs alicnoe cpftimo conrigiflc. derit ab ifcris i infuflfliiucrir i facicm
^uos alicnos uero cdmcmoratoa in iude:boc e iudeo;c difa'puloK..£'piu^
codicib' cbrcnico^i quos babuimuf tti 4 mcmit caiQcUa^
rccolit fanctS
nc> poruimus iuenirctn quia i canoc 3Id nouii d} tcflamcni princnquoni
cdtinctunncc ipfi oportct j^rcrcatur dics fcf\i ira fpualitcr inouatur: tit in
3 nobis.Jlbdias qrii ad ci' fcriptu:a uctuftate trafirc nd pofTiut.T^orro p
attincromniiii brcuilTun" ^pbcraruj euageliu ertcrmiata fculptilia i pfla^
aducrfus idumea genre Ioq't .f. cfau tilia id c idola dco^ falfo;2;:T obliui^
uniue cr duob'' jcmis filqs ifaac nc^ onc rlg' fcpulrure rradira ia uidcm'':
porib" abrac maiorts illius rcproba^ 1 bac et in bac rc^pbetia cdpleta ee
ti."f>o;2o fi idumca mo locutiois quo cognofcim^.Jlbacuc dc quo alio q» 6
(ntclligtfa ptc roriT.accipiamus pofi'' cbrifti aductu c} futurus fucrat irclli^

tam eep gctibusrponum* de cbnfto giturdicc-rrefpondit dfie ad mc ct


agnofcercqd dtcitircrccrera.Jn mo-^ di):it:fcribe uifu^ aptc in buro:ut af^
tcaurfionerirfalus.-T erit fancni.^t fcquafqui lcgit ca:q: adbuc uifio ad
paulopoft i fine ipfius ^pbcrie i af'' tcpu9:T orict in fine i no inuacuum
ccndct iquit faluati ej: montc fion ut ibit:fi tardaucrir fuftinccu: qttia uc
dcfendar montem cfau:^ erit diio rc-' nicns ucnict i no morabitur.
gnum.Jlpparetquippe idce co"p[etiJ
cum faluari cr montcfion id i q: iw t>cpphetiii q in oratione abacac
dca credetce in cbriftu: qui prtnpuc 1 cantico cdtinctur.c.;c^x9»
agnofcutur apoftoli afccnderut ut d''

fcndcrent montc cfau.Ouomodo de^ i Tlorationcailtfuaciicantico


fcndcrunt:nifi pcr euangcttj pdicario^ cuinifi drio cbrifto dicit:diic
itcm faluos cos facicdo qui crcdidc-' tuxdiui fluditibne tua i timui:diiccd^
runrutcnjcrcnrurdc potedaK tenc fidenui opa tua i cxpaui.-Cluid cij
brarum:T tranffcricrur in rcgnii dci^ boc c nif'. pcognite nouc ac rcperinc
Ouoscofcquetercrprcffit addcndo falutis bominii incff^abilis amiratio,
1 erir drio rcgnu:mo9 eim fion iudca 3n mcdio duop aialiii cognofccris:
figniftcar.ubi furura pdicta e falus:-! 4dcnifiautimcdio duo^j tcftame^
1 fancrij quod ecbrift" icfus. XDona toni aur i medio duof latroml: auc
ucro cfau idumea e:p qua fignificata i mcdio moyri i bclic cii co i monte

e eccRa gcnriii: qua dcfcndcnit ficut fcrmocinatiii.^Jbii appropinquat ani


cicpofui faluati dc monrc fion: ut cet cognofccris i aduetu tpis oftcdcris:
dfio rec^nii.tJoc obfcurii crat ante^ boc q: p fe patctnd e cjrponcndum.
quis no ftdelis agnof'
ficrcf.fcd facro 43uod ucro fcquif ejrponedii:ico du
cat.Tlaum ucro^jpbcta imo p illum cdrurbata fiicritaia mca:i ira miferi^
dcus errcrminabo iquit fculptilia et cordic memor cris^^d e nifi cp iudcof
pona fculptura tua:4a cccc
cdflatilia i fe traffigurauczit dequop gcrc fiiit:
aclocce fug mdtce pe6s cuagelisatis q cii magna ira iiwbati crucifigcrcnt
XVIII

cbrfftunllc miTcricordic mcmor dtjrit mic ut (udicct mundil: f^ ut faluctur


pat ignofce illia q: ncfciut cjd faciut/ miidus p ipfum.Out afcedcs fup c
£>cu8 dc tbcmau ucnict: i factus dc' quoe tuos:? c^tatio tua falus: boce
monre ubrofo n codcnfo. O.uod bic cuageliftc tui portabiit tc q: ugurur
dictu e ic tbcman ucniet:alq ircrj3ta^ a tc 7 cuageliii tuii faluf ecif q crcdof
rifut ab auftro ufab africo: p quod in te,3ntendce intcdcs arcii tuu ^\>^

fignificafmcridics id e fauor carita^' fccptra diritdiis:bocc commiaberis


tisTfplcdorueriraria.IDonte uero iudiciii tuii ctia rcgib* tcrrc flumib"
umbrofilarq^codcnfumig^uia mrris fcmdct terra:bocc inftuefib" fermo'i''

moie pofTit itelligi:libetiu8 accepcrij bue prcdicatiii rc apicnt'ad cc^fitcdii

fcripturai^ altitudine diuinaf : c^bus boim corda^quib" dicrii e klAixc cov


cbriftus^pbcratus e.IDulta quippc da uia i nd ucftimeta uia.Ouid e vi''
ibi unibrofa arcp condefa fur.q mete debut tc 1 dolcbiit ppli:nifi ut luedo
qucretis cjrcrcear.^nde aiit uenit;cu5 fintbeati/Ouidedifpgee aquas in^
ibi cti (J
ifclligit 'mmt.Opti\iit cclos cdTu nifi ambulido i eis cj te ufquc'
uirrus cCii laudie cius plcna e te::a: quacp anunciaf:bacfltcp bacdifogif
quid e nifi q? i pfalmo et dtcit':e):alta: flucta doctrine.-^Ouid c abilTuf dcdit

fup cclos dcus: 1 fup omnc^ tcrram uoccfua.-^^ln^funditascordis biia''

gloriatua.Splcndorcius ut lumeti ni:quid a uiderct' qrpreflTt. Jlltitudo


mt:(^d e nifi fama dus credetcs illu^ fanfafic:tan5> ucrfus fupioris c erpo
minabit.^ilornua i mantb'* eiu3 funt. fitio.2llrirudo ci'm e abyfTus. Cucd
^d c nifi tropbcu c:uci6.'£t pofuit ca^ adt ait fantafic fue fubaudiedii e uo'
ritatc firma fortitudis fuc:ncc q:po^ cc dcdit:boc e q6 dipm" q6 d uidae^
ncndilc.Jlntefacxc ci^ibit uerbu:ct ej:prcfrit,l!I>banfafiaquippe uifio cft

^diet i capu aii pcdcs cCaA l nifi q6 qua no ienuit:no' opcruit: fcd cofire^
«rantca^ bucueirctpnuciat^c:-! po'' do eructauir.£lcuai'' e fol:7 luna fte^
Jleaq' bic rcucrfus e aniiciat'' c. Stc tit t ordinc fuo. "boc e afcedit cbriftuf
tit 1 terra comota c:4d nifi qp ad fub'' in celii:! ordinata cft cccfia fub :cgc

ucnicndd fletini fra comota c ad at^ fuo.3n lucc iacula tua ibiit boc e no
dcndu.-T^cfpcrit i tabucnit getef boc in occultii f; in manifcftii tua
uczba
c mi^tus i 1 fccit pprue pcnitetcfXo^ mittetur.3n fplcdore corufcatiois af
triri fiit montcs uioletia boccft uim moru fuo^ fubaudiedii e iacula rua
facieiib" miraculis claror6 cotraria ibut.tJijrerat eim fuis: q dico uobis \

c fupcrbia. i><:rtureriJf collcs crcrna-' tcncbris Aicitc i lumic.Jn cominarioe

lc9:boc e buiniliati fut ad tepus ut f tcrra ntforabis id ecominado builia


rigercturinetcrnu. 3»grcfrue ctnos bis boice:7 i furoredeqrics gctce: q:
cius^laborib^uidi^boccft non ^inz coe q' k cralrat uindicando collidcs.
mcrccAc ctcrnitatis labore caritatia £rifti in falute ppK tui:uf faluoe fa^

afpcri.Xabernacula ctbiopum cjrpa^ ccrcs cbriftoe tuo6:mififti in capita t

ucfcct:tabarnacula tcj:c madian:boc imicorii morte:nibil bo?j ejrponeda

e gcntes rcpetc ptcrritc nncio mirabi^ c.^xritaftiuinculaufcpad collu. £c


liu fuo?2:efia q no fiit in iurc :om3no bona bic piit itdligi uincula fapictie:

crut in ppfo cbriftiano. Tlunquid tn ut uinciarur pedcs i copcdcs e ":t col


fluminib" irarue cs diic:aut C flumi^ lBitorqucdue."f>rccidiftii ftupore

mbu9furortuus:auti mari impet' metis fubaudiaus uicula. £j:dtauit


tuus.-^t^oc idco dictii c:quia no ucnic €imbona:pdditmaU:dc qwb" diat'
LIBER

ii direpifli uicula mea.£t boc i ftu' fimilia qucdldictituripfalmo.Sta^


porc metis id e mirabili^Xapita po^ tuitfuprapctrapcdcsmcos: 7 dtrc^
mouebiif i ca.f.i ea admi:atide.
tcriiJ j:it grcftus meos:"? imifit in os mtuj
2ldapenei morfus fuoe:ficut edcns canticii nouu:byTnnii dco n:o. 3pfc
paupabfconfcpoteteseimqda iu'' ergo aindt i cantico diii q placet i ci'*
deorii coucnicbat ad dfim:ucrba eiuf laude nd fua:ut qui gloriafi drio glo^
7 facta mirati:T cfurietcepane docr rictur.IDeliue atitmtbiuident q*d3
nc manducabat abfconfe^jptcr mcti» codiccsbabcrcgaudcbotn dco icfu
iudeo^:ficut coa fididit euagcliii. £t meo:g' bi q uoletce id latic pone: no''
marc cquos iuo8:turbatC9
imififh in mcn ipfu nd pofuen5t:quod efl nobif
aquaemultae:qmbil aliud funt q^ amicitius 7 dulcius nominare.
multi ppfi.Tlon cim alij timorccon^
uertcretunalij fuiore pfcqucreturni^ £)e cbriflo i uoatidegctiii:q bie^
fi o'e8 turbaretur.Obfcruaui -rcjrpa^ rcmias i fopbonias^pbcrico fpiJitu

uit uetcr me':a uocc oritioiB labiop funt prefari.c.;gqctg.


meo:p.£titroiuittrcmor ofTamca: i

n fubt' me turbata i babitudo mea. b 3ercmia8 ^pbeta dc maiorib"


3ntcdit in ca q dicebat: i ipfe fua eft c ficutefaiae:nd dc minonbus
orattdc pterritusrqui ^pbetice effii'' fic 7 ccteri:de quo^ fcriptis ndnulla
debat:? m qua futura cernebat.Xui'' ia pofui. "Ibropbefauit atit rcgnantc
batis cim pprie multie uidit iminetcf iol^ta i apud romanoe an
bierufale:?
cccfte tnbuUtionee cdtinuoq? feeius co marcio:ia appropmquatc captiui^
membniagiiouitat^ aif.*Rcquiefc3 tate iudeo^*Xetcdit atit^pbetia fui
in dic tribulationis taq^ ad coe perti^ ufc^adquitti mefem tapttuitatis: lic
nens q fut fpc gaudetee^in tribulatio in a^ifis iucnitlSopboiae aiJt unuf
nc patietcs.Uc afccnda mcft ad pptm demtnorib^adiiigifei.TlamTipfc t

percgrinationis mcc.T^ccedens utiqj dieb' iofic^pbctafrc fe dicit:fed quo^


a pptb maligno carnalis cognationif ufcp nd dicit.'f)ropbctauit crgo bic'
fue;nd percgi inate in bac tcrra: nccp rcmia0ndfoliianctmartq:ucru ctia
fupcrna patria requiretc. Ouoniant tar^nq prifci teporib":qucm romani
ficue iquitnd affcret fruct":? no enic babucriitquitiirege.^pfeeimqn cfl

natiuitates i uineie. ZDcntiet" opus illa capriuitas facta rcgnare ia ccpe^


oliue 7 capi nd faciet efca. i>cfcccnit zat.T^ropbetas crgodecbrifto bic:c-'

ab efca oucs:!: no fuperftit i prcfcpi'' mias:fpu9 inq't oris n:t diis cbrifhif
buB bouce.Uidit ea gcnte q cbrifluj captus e i pcccaris n:is:ftc breuit ofte

fucrat occifura ubertate copiani fpi^ def 1 drim n:m cbnltii i paffti ccp
ritualiiipdifura^quas p teiicni fccu^ nobis.3te alio loco bic dc" mc" iqt i
ditatem more^pbeiico figurauit.£t nd qctimabifaltcr ad eii q iucntt dnc
qnradcitalcm^ptcrcapafTaeft illa uia prudetic t dedit ea iacob puero
gene:q: dci ignoras iufhcia fua uolu fuo^iifracldilccto fuo."f>ofl bcc in
it cdftimere:il^e coniinuo:ego aiii in^' tcrrie uifue e:i cH boibus cducrfai"
quit in drio e]cuItabo:gaudcbo i deo cft.lDoc teflimoniii quida non biere^
falutarimeo.C>omine de" uirt" mea mie fcnbe ciue attribuiit: q uoca^
f}

itatuitpedes mcos in cdfiimatione^. batur barucb:f5 biercmic celebrati'*


fup qccelfa imponet me: ut uincaj in babcf.^Rurfus idem^jpbcta de ipfo.
cantico cius illo fcilicet catico de quo £cce in4t dics ucnidt dicit dominuf:
xvm

1 fttfdtabo dauid germen ia.^:i re^ illius gcntis reliquic crcdiderunt.

gnabit rq: i fapies erit:-: (oikt ittdi^'


citt 1 iuftitia iu frajti dieb" illfe fal^ £>c^pbeti3 daniclis' i cjccbiclis:
uabitur iuda:7 ifrscl babitabit cofi^ q icbriftu ecctajqj pcordflt.c.^):jriig.
^^1X1:1^006^01116^6 uocabiit eum
dri9 iuftus n:.£>e uocatione aut gen^ i Tlipfa porro captiuitatc ba-'
tio q futura fuerat:-! el noc impletaj bflonie danicl i e^ecbiel^pbc
ccrnim^ific !ocutus c.^omtede" me^ tflucrutpus.alq.f.duo o: propbctis
m 1 rcfugiii meu i die malo?j: ad te maiorib^.^luoi^tdanielctil tempus
gcntes ueniet ab c]ctremo terrc i di^ quo ueturua cbriftus fuerat atcp paf
cent.Ucremedaciacolueriitpzes na fui-us.numcro diffiniuit anno;t: q6
fimulacra:'? no c i cis utilitas. 'Q.uia longii cft co"putando moftrarc: i ab
uero no crat aiagnituri iudei:a Spaf al^s factitatii cft ari nos.i^c pfatc vo
cu 1 occidi oportebat:fic idc^pbeta cius 1 cccKa i gloria (ic locut" e. Ui-'
fignific3t.5rauc cor p oia:i bomo e dcbam iquit in uifionc noctis. i eccc
7 48 cognofcet eu.-^lDuius e etia illud cum nubibus ccli filius bois ucnies
q6 i libro.pcq. pofui de teftamento erat:-! ufcp ad uctuftii dicro pucnit.
noHo:cuiu8 e mediator cbriftu6.3pe 3n confpcctu ciue prelatus e: i ipfi

qppe bicrcmias ait.£cce dics ucnitit datus e pricipatus i uirtus i bonor


clicitdria:7c6fiimabofup domu ia^ 1 regnii t ones ppK: tribus i lingue
cob tcftamcntii nouii: t cctcra q ibi ipfifcruicnt.lboteftas cius potcftaa
lcgatur.Sopbonicaut^pbctcq cuj ppetua:quc no trlfibit:t rcgnu dus
biercmiajjpbetijabat^bccpdicta in" quod no corropetur.£5ecbicl quocp
terim de cbrifto itcrponam. £j:pccta morCjPpbctico pcr dauid cbriftum
medicitdrisi dic refurrectidis mce fignificans qzcamem de dauid fcmic
1 i futurii:quia iudiciii meu ut cogre aflumpfit:propter quam forml fui
gem gcntcs^T coUigl regna. £t ite^t. qua factus c bomo etiam fcruus dei
"borribilis iquitdris fup cos: i cxt'' didtur idcm dci filiu8:fic cum ppbc^
minabitdncsdcoB terrc:T adorabit tando preniiciat cx pcrfona dci pus.
cii uir de loco fuo:ocs ifule gentium. £tfufcitaboinqtfupcr pecora mea
£t paulopoft.Xiic inqt tranfucrtam paftorcm unum:qui pafcat ca fcruii
in ppfos lingul i ^jgenics cC ut ocs meum dauid:T ipfe pafcct ea: i ipfc
inuocct nomcn diii:'! feruiant ei fub crit bi8 in paftorcm.£go autcm do'
uno iugo.3 ftntb' fluminu ctbiopie minus cro cis in dcum:-! feruus
me*
affcret mibi boftias.i illo dic no pfii" dauid princcps in mcdio corum:cgo
deris ex oibus adiucntionibus tuis: dontinus locutus fum.£t alio toco:
quas ipic egifti i mc:quia tuc aufcra 1 rcx inquit unus crit omnibus im^
abstcprauitatcsiiurietue i ianon pcrans i nd crunt ultra doe gcntes
adqdce ut magnificeris fup montc^ ncc diuidenfampliuB in duo rcgna:
fanctii meu. £t fubrclinqua i te ppfm necp pollucnf ultra in idolis fuie^ab
manfuctii i bumile:-?: ucrebiitur i no ominationibus fuis: i in cunctis ini^
mine drii 4 rcliqui fuerit ifrael. "be quitatibus fui9.£t faluos cos facia
fiitrcliq*c:dcquib'* alibijjpbctat": q6 dc uniucrfis fedibus quibus fuis: in
apfus etia comcmorat.Si fuerit nu'' pcccaucriitTmundaboeo8:7 erunt
mcrus fi!io?t ifracl fic arcna maiis: mibipopulus^Tcgocro cis dcus:^
rcliquic faluc ficnt. "be qppe i cbrifto feruusmeusrcjcdauid fupcr €0&:i
LIBER

padorunuscritomnfum eorum. ucrfa fcntiri:ctiamfecundum rcctam


fidcm.IDibitameuidctur nd co fi^
Dctriu^pbctaruuaticmioid cft gnificari mcliu8:nifi bumanc nufcric
nggci 53cbarie t malacbie.c.;c)C]cv. ftccam profundiratem quodaitimd
7 flculcm:ubi nd funt flucnta iuflitic:

r £ftat trcs minorcs ^pbctc: 4 fed iniquitatielutum ,t>c boc quippe


^pbctauctiit i fine captiuiratis Ucu in pfalmo etia dicirur: i cdujrit
flggeusr^acbarias :mabcbiaB.O.uo^ me de lacu mific 7 de luto fccie.XDa
ru aggcus i eccfam bac apti'*
cbriftii lacbias^pbctane cccfam qua p cbri^
breuitafc^pbetar.1:>ec dicitdne ep^ ftri iam ccrnimue propagata iaddo
crcituii.Jldbuc unum modicu e: 7 c" Aicitapcrtifnmccf pfona dti. Ilon e
go comouebo cclii i terram i mare i mibi uoliitas in uobi6:7 munue nd
aridam:-? oce gentce moucbo:! ueni fufcipiamdcmanu uefTra. 2lb ortu
ct dcfidcratus ciictis gltibus.l^cc ^^ eim folieufc^ ad occafum magnii e
pbetia paztim iam cdplcta cemitrpat nomen meum in gcntibu8:7 in omni
tim fpcrafm fine compleda. ZDouit loco facrificabitur i ofFcrctuz nomini
eim cclu angclo?t 7 fjrdcrum rcftimo-' mco oblatio miida^quia magnu; no'
m'o:quado cbrifi" incarnatus c.XDo'' mcn meum in getibus dicit domius.
uit terra ingcnti miraculo de ipfo ui:'' "boc facrificium pcr faccrdotiii cbri''

ginisparru.ZDouitmarc i aridam ftifecundum ordinc; melcbifcdcc: ciJ

cu7iinfuU8 7inorbe toto cbriftu? in omni loco a folie ortu ufq3 ad oc^
enniiciatur. Jtamouea dnce gentes cafum dco ii uideam" offcrri.Sacri''
uidcmus ad ftde.3amucro q6 fcqui' ficiii aurc iudco:;:. quibue dicrum eft:

tur:7 ucnict dcfideratus cuctis gcnti^ nd e mibi uoliitae i uobi8:nec accipi^


bu6:dc nouifTimo ciu6 cj:pectat' ad-' am de manibue uzis munue: cc^iiKc
ucntu.Uttimdcfidcrarue cet i cji'' negarc nd prit: qui adbuc c^peccant
pectatib" cuctie getibu8:pn" oportu'' alium cbriflum:cum boc q6 propbc'
It ai dilectii efle credetibu6. 5acbari^ tatum legunt i implctii uidct: iplcrt
ae de cbrifto i cccra:cj:ulta iquit val-' nd potcrit nifi per ipfum. Dicic cnim
de ftlia fion:iubila filia bierufale:cccc paulopofl cj: perfona dei dc i^o.Xc
rej: tuus ucniet tibi iufius i faluator. ftamcntum mcum erit cum eo mte 7
3pfc pauper i afccdcns fup afinum 7 paci8:7dediei timore ut mc timeret:
fupcr pullii filiii afme.£t potcftae c" 7a facic noia mci rcucrcrctMcj; uch^
iu8 a mari ufcp ad mare: i a flumi^ tatte crit i orc cuis:i pace dirigea am''
nibue ufcp ad finee tre. boc qri factii bulabitmecii:7multo8 ab iiquitate
fit:utdominuB cbriftus in itinere iu-' cducrtct:quonia labia faccrdoris crx"

mcnto buiue gencris utcrctuni eua-' ftodient fcientia:7 lege inqrent 6 orc
gclio lcgit^ubi 7 bec propbctia cdme^ cius quonil angelus diii dipotetie e.
moratur.ejcpartcquantum illi loco Tlcc mirandu e:quia dipotentis diii

fufficcre uifum c.2llio loco ad iftum angclus dictus e cbriftus iefue. Sic
cbriftum in fpiritu propbetic loqucs cnim fcruue proprer formam fcrui t
de rcmiJTxonc pecratorum per cius qua uenit ad boics:fic angclus^prcr
ranguinem.tu quoq; inquit in fangut cuangcliii quod miciauit bomtnib^
ne tertamenti tui emififti uinctos tu' Tlam fi grcce i^^ ira iterprcrcmur: ct
oe:de (acu in quo nS e aqua.Ouid p euangcliii bona niiciatio c i angclus
bunc bcum uclit iutelligi polTunt di^ niiciu8.i>c ipfo quippe itcrum du:it. •
xvm

£cce sngelii men mitti: t profpictet t>cc oblocuri fdt qui timebant dnm;
uiamantcfacumea:7fubico uenteti unufquifc^ ad pro^iruifuum. £t a^
templnfod dns que uoe querttisxt nimaduerritdomintte:? audiuit:et
angelus tcftameriqucuos uultte: ec^ fcripfii librum memorie i confpectu
cc ucnict dicit dominus deu8 oipotea fuo:ct8 qui timeitt domind t rcuere^
1 quis fuflinebit die^ introitus eius:* nomeeiu8:pcriftum librum fignifi^
aut quis fiffct i afpectu eius^lDoc lo'' camm e teflametd noud. j^cmc^ q6
co 7 ^mii 1 fecundi) cbrifli pnilciauit fequit^fludiaitms.^terdt mibididc
aduetum.lbrimii fctlicct dequo ait. dominus dipotcns in die quam ego
£tfubito in templii fud ueniet diis facio in acquifitone:! cligam eosfic
id e in catne fua:cle qua dtcit in euan-' bomoeligitfiliumfuum feruientcm
gelio:foluitetempli»boci tn triduo fibi.£t cduertemini t uidebitis inter
refufcitabo illud.Secundu uero ubi iuflum t imuflum: n inter reruiente^
ait.£cce uenitdominus dnipotcs:et dco 1 nd feruiente.OLttoniam ecce di
quis fuflinebit die introime eiu8:3Ut es ucnict ard^ ficutclibantt8:t con^
quis perfiflei in afpectu eius.' Cuod cremabit eo8:t erut des aliemgenc i
aut dipt dominus que uos queritis: omnes facietcs iniquitate fic fripula.

et angclus tcf!ameti que uos uultis: 1 incedet illos diee qui aduenict dicit
fignificauit uticp ctia iudeos fccundd dominus omnipotens:'? nd derelin^
fcripturas quas legunt cbrifln que-' quetur eorum radijc ncc^ fermenmm
rcre ct uelle.Sed multi eo^ quequc^ torictur uobis timcnribus nomcn
fteruntiuoluerut^uenifTenon agno' med fol iuf^e.t fanitas i pcnnis c
ucrunt:e]ccecari i cordib' fuis precC iuf.i cjribitis 1 ejmltabitia ficut uitu''
detibus mcritis fuis. <!iuod fane bic licjcuinculis rcfoluri.£tcdculcabiti8
nominat tcflametu:ur fupra ubi ait iniquos i erdt cinis fub pedib'' ufis i

teflamentd med erit cum eo:ur bic u-' quo cgo facio. dicit dominus
die in
bi di^it ed angeld teflameti:noud ;(>' omnipotens. "bic efl qui dicitur dies
culdubio debemus accipere tcftamc'' iudic4:dc quo fuo loco fi deus uolu''
tumubifepitema:nouetU8 ubi tpa^ erit loquemur uberiue.
liafdt^mifTa:que^magno bic ba^
bcntcs plurimi iftrmi:-! dco uew ta^" ^eefdra i macbabeomm libris
lidrerdmercedeferuiete9:qii uident •cw^i.
eis ipiosabddare mrbatur."p)iopfea
<f ide^pbcta:ut noui tcflameti
etnaj p Ofl bos trcs ^pbctas aggcu:
bearimdine que no nifi bonis dabif: jacbarii^malacbil p ide tpos
diftinguerct a uetcris terrena fclicita^ libcrarionis popuU e^ babflonica fer
te quc plcrdcp datur r malis 3ngra-' uimte fcripfit ctia cfdras:^ magis ze"
uaflis iquit fup me uerba ufa dic dris rd geflajt fcriptor e babit" q^^pbetft
et di^ifli8.3n quo detrapmus de te^ ficuri e liber q appellat' bcftcr.£uiu8
t>i)ciftis uanus e onis qui feruit deo. res gefta in laude dci no longc ab bif
£t quid plus nobis quia cuflodiui^ teporibus inuenimr.lTifi fortecfdzaf
mu6 obfcruatioes eius: et qi abuU'' in eo cbrifld piopbetafTe intelligeduf
utmus fupplicltes ante faciediii dni-' e:q> itcr iuuces quofdam o:ta quefli''
poteri8.£t ndc uoe bearificatis alic'' onequidamplius ualeret in rebus:
no6ctreedificafde8(tfaddt iniqua: cum reges linus di)rifTet:alter mnay.
aduerfarifdtdeoet falui facri funt. terriue muliere6:que plerdcp regibuf
LIBER

impcrarenidcm tn terti' ueriiatc fup quidetbalcepoftquc cctcri fuerunt


oia dcmonftrauit ce uictricc. £oiirul^ regnatc romulo cminuiiTc fcrtur: qii
to aut cuagclio cbriftd cognofcimus dc fontibus ifracl i de litterie q toto
ec ucritate.Sb boc tepore apud iude orbcmanarct^pberie flumc crupit.
e9rcftirutotep!o:n6rcgc9 fcd pricl^ Soli igitur ilU tbcologi poctc or^ :

pc8 fuc:ur ufcp ad ariftobold. Ouo-' pbeus^linue^mufe' 17 h quie alius a^


ru5 fuppurario tcmpord nd in (crip'' pud grccoe fuitbis propbcns bcbrc-'
turie fanctis quc canonicc appcllanf 16 quoijt fcripta in aucroritatc babc^
fcd in alqe inucnit:in quibns funt ct mus:anni8 rcpcriutur priorce. Scd
macbabcorii libri:quo8 nd iudei fed ucc ipfi ueru tbcologu noftrii moyfe:
cccfia pro canoniciB babcrt^pt quo-' qui unu deii ucrum ucracircr predi^
rudam martirrum pafVioncs ucbcme cauit;cuiu3 niic fcripta i aucrontans
tC3 arq5 mirabilcs qui anreq^ cbrifluf canonc prima fiir:reporc prcucn«ut.
ucnifTct in carncrufc^ ad mortcm pio 3c per boc quanru ad grccos attinet
dci Icgc certaucrut: i mala grauilTi^ iqualinguallebuiusfcculi marimc
ma atcp borribilia pcrtulcrunt. floruerut:nibil babct vndc fapicntii
fua iaaent:quo rcligionc nortra ubi
OL^ppbcrica auctoriras 6i origic ueraefapietia:find fupcnor faltcj
getilia pbie iucniaif antiq^or.c.jrjrjrrq; uideaf antiquior.Ucni quod fatcn^
dum e nd quide t grccia f; i barbaiis
t ^mporeigifnJorn ^pbctan» geribus ficut ia in cgypto aii moirrcn
quott iam fcripta ad notitiam ndnuUa doctrina fucratque Ulomm
fcrc cmniii getiii paucncriin pbilofo fapieria diccrct' 2llioquin nd cci fczip

pbigcntiunondumcrar: qui boc ct tum i fanctis Ubrie moyfcn crudituj


nomfc uocaretur:q6 ccpita famio py omni fapiena:cgvptio;::tucutiq; qii
tbajora^qni co teporcquo iudeoruj ibi natuB cr^a filia pbaraoms adop^

foluraec3ptmita9:ccpit cprellcrc ai^ tatue atcp nurritus cna Ubcralit edu


tp cognofci.IDulto crgo magie ccte^ catu8cft.Scdnccfapietia cgfprioru
ripbilofopbipoft ^pbctas rcpcnut' fapientil ^pbctam n:orum tcmporc
fuilTc.llnm ipfc focrares atbcniefis antcccdcre poruit quado quidcj n a^
magtfteromniuquituc marimecU'' braa^^pbcta fuir. Ouid aiit fapietic
rucrunt tcncns in ea pajrc q moralia cfle potuit in eg7pto:antcqua cie i/is

ufacriua dicit-prinriparii: poft cfdra quam mortui tang^ magnam dcam


i cbronicie inucnitur.Tld multo poft coleda putarut littcrae tradcrct .ifis

ctia plato enatustqui longc cetcros porro inacbi ftUa fuiffc prodit': 4 pri-'
focrans dtfcipulos antcirct.0.uibu8 mue rcgnare ccpit argiuie: quando
fiaddjmusctiafupcriorcsq nondii ia abrac ncpotcs zcpcridrur cxorti.

pbilofopbi uocabaturfcptem (aUcct


fapiercs: Jc dcidc pbfficoe qui tbalc^ <luod qucda facto:;^ fcripra ecclc
ti fucccfrcriit:in pcrfcruranda narura fiafticue canon^ptcrnimia ri rcccpit

rcriiftudiii ciue imitati.2lnarimadp uetuftatc:ne p occafioneco:^ falfa ue^'

frilicct 7 anarimcnc t anawgoram ris infcrcntur.c.j:;:;cviq.

aliofcp ndnulloe atc^ pftbagoraf p


mue pbilofopbiam^fitcrcturncc il-' i 3lmucro fibngc antiquiora
li|>pbcra6 noftroa ufuniucrfoe tcm'' rcpeta:'? antc illud grandc di''

porumantiquitatc preccdut: quldo luuia Boflcr eiit atiq^ noc patriarcba


XVIII

que prophcta quoc^ nS immcrito di^ qticda Icgufurpropfcr quod ea pror


j:criin.Si quidc ipfa arca qua fccit: i fus illof no efle apparct,
itiqiia ca fuia euafitrpropbctia nio^

tcrnpoi-u fuit. <luid cnocb fcptimus t)c bcbraicis liis q nilqua i fuc li-

ab adimiTlonc cda in Ctinonica eph Sue;pprietztc no fttcrunt.c.)qTri)c.


apXi iudc propbctaflc pdicatur:'quO''
rumfcriptautapudiudcoe i apud n On itac^ :cccdciidu e:'quod h
nos i auaoritatc no elTcnt: nimia fc nuUi arbitraiur bcbrca tin liu'

cttantiquitas:proptcr quod uidcbat"' guam p iUii qui itocabat^bcbcnrndc


fufpecta ef(c babeda:ne^fezetur falfa bcbreop uocabulti e fuifle feruatam
^Jueris.TlamT^fcruturqueda que atcp indc ad abraam pcrucnifle: bc
ipfo^ clTe dic3tur:ab cie qui pro fuo breas ailt lias a legc cepiflc que data
fenfu paffim quod uolut crcdmt (cd epmoffcn:fcdporiu8pilla (ucccffi-
ca caftitas canonis no reccpit:non tp oncm patrum mcmoratam linguam
co^ bominu qui deo placuerut icpio cti fuis liis cuftodit3.£>cnicp in ppro
beturauctoritas^fcdyiftaeflcn crc dei moffcs coftituit q doccndis Uis
dantur tpfo|t. Tlcc mird dibct uidai precflcntrprius g» diuine lcgis ullas
g>fufpectababetur:quefub tatc an^ noficnt Uas.l^os appellat fcriptura
tiquitatis nomie profcriitunquando grammatoifagogos (j latinc dici prit
quideinipfabiftcriarcguiudcr rc^ Uarum inductores uX introductorcs
gum ifrael:q res geftaa cotinct: dc i^ co cf c&Q induclt id e introducat quo
bu6 eicU fcripturc canonicc credim": dammodo in corda difccntiij:ur i caf
comcmoratur plurima que ibi no ej:^ potius ipfos quos docet. Tlulla igilf

plicantur:-! dicntur i libris alqs iuc gcns de antiquitatc fapictic fue fuper
niri quoe ^pbcte fcripferoKT alicubi patriarcbas t|»pbctas nios quibus
eorumquoc^^pbetarnnoia no ta^ inerat diuina fapictia uUa fc inicjtatc

ccnturncctiiiueniuturicanonc quc »actauerir:quadoncccgyptU8 iuenit


ppfus dei rccepitXuius rei : fateor: qucfolctfalfo-rinanitcr dc fuarum
caufa mc latct nifi q> cjriftiino et ipfof doctrinaru annquitatc gtoriari:qua^
quibus ca quc i auaoritatc rcligiois liciicp fui fapictia patriarcba:^^ n:o;j
efle debcret:fanctu8 utiq3 fpus rcuc^ teporc fapicntil peruenifl*e.Tlecp cim
labanalia ficutboics biftorica dilige quifquam dicerc audebit mirabilium
tia:alia ficut^pbctas infpirarioe di-' difctplinarum cos pcrittWmos fuif-'

uina fcribcrc potuiflc:at(pbec ita fu^ feantcqualittcrasnoflcnt^ide anre-'

(flC'diftincta:ut illa tan^ ipfis^ifta vo qua ifis co Ufifl*et:cafcp ibi doruiflct.


tanqua dco p ipfos loqueti iudicare^ 3pfa porro corum mcmorabilis do^
cfletribueda:acfiilUptincrct ad u-' ctrifia q appcllata c fapicntia:qd crat
bertate cognitioni6:bec ad rcligiois nifi mariine aftronomia:!: fi dd alio
auctotitatc i qua auctoritatc cuftodit"' taliom difciplinaru magts ad cjrcrcc-'

canon:prctcr que fi qua iam etia fub da ingcnia:g' ad illuminadas mcres


nominc ucroru propbcta;^ fcripta^'' fapietia ucra ualcre folet.-TTam quod
fcrntur:nec ad ipfam copia fcietie ua^ ad pbiIofopbiaatrinct:q fe docerc a''

lent.0.uoniamutnJco;tfiitt quorii liquid pfitctur vnde fiant boies bea^

cfl*e dicutur incertn eii ab boc cis no ti:circa tcmpora mercurq que trifme^
adbibcturftdcs:ma)amcbis i quib'* giftum uocaucrnnt:in iliis tezrif auf''
ctiacotrafidc libror» canonicorum modi fliidia clarucrut.-^longc quidc;
LIBER

anre faputce q' pbilofopbos babuit falfifl imti:quomodoliber fefc babear


grccia.Scd tainc poft abraa % ifaac; ccrcra i fccularib" liia: q fiue uera fi-'

1 iacob 7 iofcpb.Tutnirum ctia poft ue falfa finr nibil momcnri a(Tcrunt


ipfum moyfcn. £o quippc tcmpore quo rccte bcatccp uiuamus.
quo morfce natus e fuifTc rcperitur
atlaa illc magnua aftrologus fratcr t>e pbilofopbicarii opinionu dif^
promctbci:matcrnu8 auus mercurt} fcntionibus:? canonica^ apud cccl'ia
maioric:ciiiu6 ncpoe fuit trifmcgilV* cdcordia faipturarum.c.^li.
iflc mcrcurius.
u X aute cognitionc omirramuf
£>e cgf ptio^medacinima v^anita' biftoric:ipfipbilofopbi a dbuf
tc:q antiquirarc {6.b.k fuecentummi^ adifta^grclTifumu8:qui no uidcnf
lia sfcnbii anno:um.c.)cl. laboralTc i ftudijs fuis^mfi ur inueni'
rentquo uiucndti elTet acco'modate
f "Ruftra iraq3 uanlflT.na pfump ad bcaritudinccapcflicnda^cur dilVcn''
tionc garriiir quida dicetcs: cj: fcrunt % a magiftrio difcipuU % trcr it
quo cg^ptus ratione firdcni co'prebe'' c6difapuU:nifi quia ut boics btianis
dit:amplius q^ centtj annorum milia fcnfibus n buanis rarionarionib" irta
numcrari.3n qbus eim Ubris iftum qucficnit.Ubig^uia cepotucrit i ftu
collcgcrutnumeril:quino' multii ari dium gloriandi:quo q'fque aUo fapi''
annoru duo milia litteras magiftra cntior 7 acutior uideri cupit:ncc fnic
ifide didiccrunt.Tlon cim pa:uu3 cft quodamodo addictus aUcnc: fcd fui
auctor i biftoria uarro q' boc^didit: dogmari8 70pinioni8 inuetor tii ut
quod a litrerarii etia diuinarii ucri-' nonuUos uretia co:^ plurimos fuilTc
tatc n6 dilTonat. £um d^ ab ipfo p^ c6ceda5:quo8 a fuis doctorib'' XiXki
mo bomine q appcUatus e adam no^' di focqs amor ueritatis abrupait: uc
dum fej: anno^ milia coplcatunquo p ea ccrtazetqua uerirare pura:er fiuc
modo non i^i ridcdi porius y refcl'' iUa ecr fiue no eet:cii aitir quo v\ qua
lendi funr:qut de fpario repo^j raj di^ ad bearimdinc pueniarur:buman.i fe
ucrfa 7 buic cjrplorarc ucrirari ra co-' porrigirif'elicitas:ridiuma no ducit
traria pfuadcrcconarur.£uiei5 nar^ auctoritas.Jbcnicp aucrorcs n:i i qui''

ranri mclius prcrcrita credim'':^' qui bus no fruftra facraium lirtcrarum


q pfenria iam ui-'
ctia futura pdi;:crir figitur 7 rcrminarur canon: ablit ut
dcmus.Tlatn Tipfa biftoricop inter aUqua ratione difl^cnriat. Uno
ifcr fc

fc dilTonatia copiia nobis pbet ut cis no immcriro cuj iUa fc:ibaet eis dcii
porius crcdercdcbcamuD:qui diuine uf p cos locurp no pauci i fcbolie af
quam tcncmus no rcpugnat biftozie. (p gymnafqsUrigiofis difputaridib"
*p)orro aiir ciucs ipicciuiraris diffufi garruli fcd i agris attp i urtibus cuj
ufqucquac^ P cercra6:cii legur boies doctis arq5 indoctis tot antique ppfi
docnffimos quojt nuUiuf coreneda credidcriit.3pfi fane pauci cffc debu''
uidcarur auctoritaszitcr fc dc rebus erunt ne mulritudinc uilefcerct:quod
gcftis ab craris n:e memoria rcmo^ carum reUgionc ee oporterct: ncc tii
rilTimis difcrcpates^cui occAl porius ita pauci ut corum nd fit mi:anda cq^'

dcbcar no inucniiir.Tlos ucro iv\^ n:c fenfio.Tlccp rim imuUitudinc pbojii


rcligiois biftoria fulri auctorirare ii-' qui labore ctiam Uttcrario monimcn
uina:qcquid cirefiftirno dnbitam^ee ta fuojt dogmatum rcUqucriit facilc
XVIII

quie (nuenerit iter quos cucta q (cn^ 3lii e):trinfecus pofita ctia bona ad
fcrecoucnfat.-quodoftedcrc boc opc anima i corpus flddetcs.5l(q fenfib"
longu e.O.ui0 auc fectc cuiuflibct au corporis femp:alq no fcmp. 2lltj pu-'

ctor (k e in bac lacedcmomcolfl ciui^ tantcs nilq' clTc crcdcndii.lDas i ali^


tatc approbatu8:ut cetcritprobarcnt' 96 pcnc inumcrabilcs diflcntidcs pbi
4 diuerfa t aduerfa fcnfcrat. Tlonne lofopborum:qm'9 unquam ppfs: cjs

apud atbenas 7 epicurci clarebat af- fcnatus:quc poteftas ucl dignitas pu


fcrcntcs rcs bumanas ad dco:»j aira blica impieciuitatis:diiudicadas i a^
noptincreitftoici^cotraria fenticn-' lias^bandas acrcapicdas^alias im^
tC8:cas rcgi ntcp munirt dqs adiuto-' probandas rcpudtadafqj curauic: ac
ribue at^ tutoribue dirputabat.Uri no pafl^im finc ullo iudirio confijfccp
mirorcuranapgoraa rcue faa" fit babuitingrcmiojuo tot cdiroucrfi^
quia folem dipit ee lapidcm ardcnte': 36 bofm diflcdctiii:nd dcagria i dc'
ncgans uticp dcu cum in cadc ciuita^ mib" uf quaciiqj pccuniaria rdne:fed
te gloria ftorucrit cpicurue: uij:eritcp dc bis rcb' quib" aut mifcre uiuitur
fecum6:nd folum fole uel ullii fydc;;^ aut bcatc-^t ubi fi ucra aliqua diccbl'
dcum cflTe nd crcdene: fcd ncc ioucm tuncadc 1 falfa ptorfus licetia dicc^

necuUumdcorumomninoin mudo bant':utndfruftr3 talis ciuitae mf^


babitare contcnde9:fed ad que pccs fticti uocabulii babylonis acccperit.
bominij fupplicationefcp pcrucniat. Sabylonqppeitcrpretafcdfijfio q6
Tlone ibi ariftippus in uoluptatc cor nos ia di]cif(c meminim'*. Tlcc inierc
poris fummii bonii ponene: ibi anti^ diabolo rcgi cC q> cdirar^s itcr fe ri^
ftbcncs uirtutc animi potius botem jrenf crrorib^^quos mcrito multcua^
beatum fieri a(Tcucran9:duo pbilofo riecp ipietatis piter pofl^idet.Jlt uero
pbi nobiles i ambo focratici in tam pprus:gesilb:illaauita8: illarcfpu^
diucrfig atquc itcr fc cotrar^s finib"' blica:illi ifraclitc quib" acdita fut c
uitc fumma locantc&:qHom ctia^ illc loquia dci: nullo md pfeudo ^pbetaf
ftigicuda:ifte adminiftranda fapicntt caucris^pbctispari licetiA cdfttdc-'

diccbatcerempublica:7adfua ifc^ rtit:f5 cdcordcB inter fc aicp in nuUo


fectam fcctanda difcipuloe cogrcga'' diflentiefcs facraru Uarii ucraccs ab
bat.^Tlcmpepalamiconfpicuai no^ eis agnofccbat''! tcnebatur auaorcs.
tiJTima porticu:in gfmnaftje^ac pua^ 3pficrata6pbilofopbi: bocc attia^
tis catcruatim:T t bortur: i in locis tore6fapictie:ipfifapietcs: ipfi tbco^
publicis:^ fua c^fque opinione certa^ logi:ipfi|ipbete:ipfi doctorcs ^bita^'
bant.3llq aflcretea unti: alq inumc^ tis atcp pietatis.OaiiciJc^
fecundutn
rabilce mudoe:ipfum aut unum alqj illosfapuifruijnr.ndfm boies fcd
ortii C£:al^ ucro inifiii nd babcical^ fecundii dcum qui per illos locut'' cft

itcrituni:alij fcmp fiituni: alq ntcnte fapuit ct uirit.3bi fi ^bibitum eft fa-'

diuina:alij fortuitui cafib" agi. 2llq crilcgium:dat9 ^bibuit.Si dicrum c


mortalc9 cc animas: alq imortalce. bonora paire tuum i mafrcm tua^:
£t4 immortales altj rcuolui i bcfti'' iufllitdcus^fidictumcfi mccbabeaif:
aeralij nequay. Oi.ui ucro mortalcs nd bomicidium facic9:nd furabcris:
alq mo): itcrirc poft coipue: alq uiue 1 cetcra buiufmdi nd bcc ora biiana
et poftca uf paululu ut diutius:no tii fed diuina oracula fudcriit. Onic^d
fcmpcr.3llq coftitucntes i corporc fi'' pbilofopbi quidam intcr falfa q opi''
nem boni:al9 in animo:alq C utroc^. natt funt uerum uidere potucrimi et
LIBER

laboriofie difputattonibiiB pmadcre bcrc i bibliotbcca qui nobilifTima fc^


mohri (6t:qp mundum ifium dc" fccc^ ccrat.lDae ci ca mifilTct idi ponitfcj:
rir:cumq5 ipfc prcuidcntifTimus ad-" bebrcas;poftcti3ille itcifres portu^
miu(ftrct:dc borvcftatc uirtutu^^dc a-' lauit:'! datifut ci.ljrx^.dc finguUs ni''

more patric:dc fidc amicirie:dc bomf bubus duodedm fcni boics Imguc u-'
opibus atque omnib" ad morcs pro-' triufcp dccrift*imi:bcbrce kilica «rqj
bo6 ptincribus rebus:qu3ui8 ncfcie^ grcce.<luorum itcrprcptio ut.l)C]c.

tcs ad quein fincm 7 quona mo cent uocctur ia5 cbtinuit cdl^uctudo.Xra'


ifta omnia refercnda: ^jpbcricis boc ditur fanc tam mirabilc ac ftupenduj
e diuinie uocib':quaui6 pcr boica in planccp diuinu i eorum uerbis fuifte
ppfo comedaia fnt:n6 aj-'
illa ciuitatc c6fcnfum:utcitadbocopu6 fcpara'
gumentationum conccrtarionib*' in^ tim finguli fcdcrint:ita cim co;2 fidc^
no bominie ingc niu f^ dci
culcata ut ptolcmcoplacuitcjrplorarc: in nullo
cloquium contenerc formidarct: qui ucrbo quod idcm i tm"
fignificaret
illa cognofccret. tundcm U2lerct:7 in ucrbop ordinc
fllfcr ab altcro difcreparet^f, fag' un"
Oua difpenfationc prouideriedd cetiterpre8:ita q6 6ne8 itcrprcrari (i
fcripturc facrc uctcris teftamcnti cj: unum erat:quoni3m re uera fpintus
bebrco in grccum doquium tranfla'' cratunusioibuB £tideotam mira''
te fmt:utuniucrfi6 gcntibus innotcf-' biledeimunusacccpcraKut illarum
cc:cnt.c.jclg'. fcripturarum n6 tany bumanarum:
fed ficut crat taquam diuinarum ctia
b 38 facras lltteraa etia un' pto ifto modo comcndaret' auctoritas:
lcmeoiji rcguj cgrpti noifc ftu-' crcditurie quadocpgenbus^futura
duittbabcrc.Tlapoft alejradri mft' quod iam uidemus cffcctum.
cedonie qui cria magnus cognoiatus
minimccp diutur^
c mirificcntilTuna i)e auctoritate.ljq:. intcrprctum:
nam potenria qua uniuerfam afiam quc faluo bonore bcbraicc linguc Si''
Immo penc totu orbem partim ui et bu8 fititcrprcribuB prcfercd3.c.j:lig.
9rmi8:partim terrorc fubegcrat. qii
inter cctera orictis regna etil iudeam n 3(m co fucrint i alg itcrprctcs
ingrclTus obtinuit.£o mojtuo comi^ 4 cj: bebrca in grcca lingua fa^
tcs cius cu rcgnu iltud ampliffimum cra illa cloquia traftu[crot:fic aquiia:
nd pacificc iter (e polTciTuri diuifilTct ffmmacbu8.tbcodotion:ficutet ilU
fcd potius dilTipalTci bcllis oia vafta^' e itcrprctatio cuius aucror no appa-'
turi-l^tolcmcos rcges baberc cepit rcKct ob boc (inc nomie intcrprcris
cgf ptus:quo;t pmu8 lagi filius mul-' quinta editio nuncupat':banc tn quc
tOB ej: iudca captiuos in cgyptu tran^' fcptuaginta etanq' fola eet (ic rccipit

ftulit.lDuicaut fucccdcs ptolcmc''^'' cccla : caque of ot'greci ppfi cbriftia^


lius qui appellatus eft pbiladelpbus ni:quo:p plcricp urru alia fii aliqua
ocs quoe illc adduycrat fubiugatoa ignorant.£j: bac fcptuaginta itcrptc^
libcios rcdire pmifit^infupcr i dona tarionc criam in brinam linguam tn^

regia i tcmplildrii mifit: pctiuitcp ab tcrprctatuin e quod latinc ccclcftc tc-'

cla^aro toc pontificedari fibi fcriptu^' ncnt:quamuis non deiijcrit i noftri»


rasquas^fccfo fama audierat pdi^ tcmponbus prcfbyrer bicronymus:
cantc diaia&Bii idco cocuriucrat ba-' bomo doctilTimus i omnium trium
xvm

linguam pentus:^ no cjcgreco fcd cj: 3Ua ucro que nd babet bebrci:babet
bcbreo m latmum eloquiu cafcle co^ 3ut.l)c^.fimiUter ad capita uerfuum
aenit fcripmrixstkd cius tantuin lit^ iacefibus uirguU'8 (icut fcribrjtur un-
tcraium Uborcm ^uie iudct fdmnt cic fignaucrunt.£t muUi codices grc
i mul^
eflc ucracc.ljcp.uero itcrpretcs ci bas notae babetes ufqucquaqg dif

c6tcndit:tme cciYc chrifii


tis erralTe fufifdt.tktini.Oucaatno ptcrm
totbominumauctoritatiab cla^aro fa ur addica:f5 aUtcr dicta fut: fiue -

tuncpoiitificciadboc tautum opua Uum fcnfum faciant et ipfum nd ab-


elecfomm ncminem iudicat prcfcrcn^ borrcnrcm:fiueaUomodoeunde fe
dum: quia i (i nd in cis unus appa^ fum cjqjlicare monftretur. nifi ufrif-

ruilTctrps finedubitationc dminua: quc codicibus infpcctis nequcut rcpe


fcd inter fc uerba interpretatiomf fue riri.Si igit'uf oportcr nibil akud in -

more bominii contuUfTent


.Ijrjc.docti tucamur i fcripruris iUis nifi 4d pcr
ut quod placuiflet omnib" boc mane boiee di)ccnt dci fpu8:qcquid c i be-
ra:nullueei& anus iterpres dcbait breis codicib' 7 nd e apud infpicfes
antcponi.£um uero tantu i eis fignii .lj:j:.noluit boc p iftoe fj p iUoe pro-
diuinitacis apparuit:^fecto quifquis pbctae dci fpue dicere:q"cquid uero e
aliu3 illarom fcripturaruj cj: bebrea apud.ljc^.inbebrcis aiir codicib' nd
inqualibctalialinguaiterprcs e uc-' cft:per iftos maluit q» per iUoe idein
ra)c:aui cdgruit ilUe.Ujc.iterprctibus fpus dicerc:fic ofledcns uttofcp fuilTe
aufficongrueno uidct': alritudo ibi ^pbetas^Jfto eim modo aUa p efaii:
propbctica eflc crcdeda e.Spirit' eij bicrcmia:aUa pcr aUum atc^
alia per
qui t propbctis erat quldo illa dijce^ aUum propbctam:uclaUtcr eadcm ^
runKidem ipfe crat i fepfuagita uins bunc ac pex xWu dif.it xt ao\ait,Qm.''
quado illa funt icerprctatt. Oui pro^ quid porro apud utrofc^ tnucnitur:
fccto auctoriratc diuina t aUud dicc pcrutrofqucdiccreuoluitunus atc^
pofuif:fanqua^pbcta illc utrunque idem fpiritus.fcd ita ut illi prcccderet
dipflet:quia utrunc^ idcm fpus dicc^ propb£tado:ifti fcqucretur propbcti-
rct:-! boc ipfum aU'tcr:ut (i nd eadcm cciUositerprerando.Ouiaficut i ilf

uerba:idcm tamen fenfus benc infel^ aer^ n cdcordaria dicetibus fpirifus


ligcntibus diluccrccrct:'Z aUquid pre^ paci8 unus fuit:fic % i i^iQ nd fecum
termittcre:'! aUquid addcre:ctiam ut confcrentibuB t tamen tang' ore uno
binc oftendcrcfnd bumanam fuiflc i cuncta intc2prctatibu8:idem fpirifus
illo opere fcruitute quam uerbis dc unus apparuii.
bebat iterpres:fed diuinam poti' po'
reflatcm que menrem replcbat i age^ <luid intcUigendum fit de niniuita"
bat itcrpretie.TlonnuUi autecodices rum ejicidio cuius dcnuntiatio in bc^
grecos interprctationis.ljric. -rcj: be^ brco quadraginta diero fpatio tendi"
breie codicibue cmcndadospurarut* runin fepfuagintaautctridui breui^
ncc tame aufi fiit detrabcrc quod hc tatc concluduur.c^Uig.
brci nd babebant a.ly^.pofucriJt:fed
tanromodo addiderunt que in hcbre f £d ait aliquis, Ouomo l^iom
18 inucnta apud.lw. nd erant: eaquc qdionas^pbcta dijccrit nini'
fignie quibufdam in flcUamm modu uitisutrum triduu i niniuc n:crtet':
factia:3d capita eorandem uerfuum an.jcl.diee.-'0;ui8enimnduidcat no
notauerot:q figna aflerifcos uocant. potuifTcutrncptuiKdicia propbeta
LIBE

quimifiusfucrattcrrcrc comiiiatide muUa demonftrijrcm in quib" ab bc^


imminetis e)citq ciuitatercui (i tertio braica ucritate putatur.ljq:. itcrptcs
die fuerat futurue iterit^mo \iricp die difcrcparc:i bcnc iteUccti iucriuf cJTc
quadragefimo (i ant quadragcfimo cocordce.Undcctiacgo p mco mo'
no uticp ttio.^Bi crgo a mc qrit" quid dulo uefii^ fcquce apfori:: quia ct
ionaa bo^t dijKrit^boc puto poti" q6 ipfi c% utzifcp id e cj: bcbrcis i cp.ljcj;.

legit ibebreo:qoadragtta dies t ni^ tcftimonia propbetica pofucrdt:ut:a


niuc fubuatct'. Septuagita^ppc lofi^ quc aucroritatc utcndii putaui: quo^
gc poftcn" itcrprctati -iliud dicae pc niam urraquc una atquc diuia c. S5
f ucriJt:q6 tri ad re ptiuei et: i in unii iaqrcftit utpoJTumue cjrcquamur.
cundccgfcnfug^uisfub aUcra figni^
cocurrcrenammoncrctc^ lc
ficationc O.uod p" iftaurarionc tcpU ^pbe
ctorem utracp auctoritarc no fprcta tae iudci babcrc dcftircriir: 1 cxir^-dc

ab biftoria (c(e attollc:ad caj-ccjreda ufcp ad natiuitate cbrifti ptinuis ad-'

^ptcr q fignificada biftoria ipfa coU'' ucrfitatib" fint afflicti m ^baret' alti'

fcripta e.Qcfii (5t q'ppe illa in niniuc tcpU edificarione propbcticis uocib"
ciuitate:f5 aliq'd ctia fignificaucrunt fuiftc promiflam.c.j:lv.

qo modii ilU" ciuitatis cjrccdat: ficut

gcfto e q> ipfc ^pbcta in uetrc ccti tri^ p Oftcaq^geeiudacaccpitribje


duo fuit:-! tti aliu figBificauit i profd^ |)pbctae:proculdubio dctcrior
doinfcrmtriduofuturiiqui domin* facta c:co (alica. tcporc quo fe fpcra'
eomniupropbct3r6.<luaproptcr (i bat iftaurato tcplo poft capriuitate q
per illa ciuitate rcctc acdpit cccfia ge^ fuitibabflonia futuramee meUore.
tium:propbeticc figuratur cucrfa fci^ S>ic quippc iteUigcbat ppfus illc car*'

licct pct pemtentiamtutquaUs fuetat quod prcnuriarii c pcr aggeum


nalis
iam no cct.lDoc quonia per cbriftuj propbetam dicetcm.Z)3agnacrit glo
factum c in cccfia gcntium:cuiu6 illa ria domue iftiue nouifTimc pUieq^
niniuc figuram gerebat: fiuc per.j:l, prime:quod dc nouo tcftameto dcm
dic9 fiue pcr triduum idem ipfc dgni'' ec paulo poft fupcrius dcmonftzauit:
ficatu9ccbriftu9.t>cr quadraginta ubi ait apcnc cbriftum promittee: et

fciUcet q: tot diea pcrcgit ca difdpur moucbo 6nc3 getee:-! ucnict dcfidc
fuie poft rcfurrcctione fua i afccdit i ratue ciicrie gctibue. Ouo loco fcp''

cclu:p triduii ucro quia dic tcrtio rC tuagira infprcrcs aliu fcnfum magis
furre^it:t3nq' lcctore nibil aUud q> corpori q> capiti:boc c magie cccfc g^
biftorie rerd gcftaru inbcrcrc cupictc cbrifto cduenicnte^pbctica auctori''

de fomno cpritaucric.ljq:. intcrpretce tarc dircrur.Uenier q clccta fut dtii 6


qde(pppbcte:adpfcrutandu alriru-' ciicrie getibu6:id e botce 6 quib" ipc
tiinc^pbctic:'r quodamodijccrinr: in iefus in eulgcIio:muUi iquit uocari:
.jcl.dieb" ipfum quere in quo i riiduii pauci uero elecri.XaUb" cnim clccris

potcris iucnirc:iUud i afceficne boc i genrium:domus dci cdificatur p tc'


eiu8 rcfurrectionc rcpiee.lbzopte: q6 ftamcnrum nouum lapidib" uiuif:lo'
urrocp numcro fignificari cducnicrif'' gcglorifior q- icmplum illud fuitqi
potuir:quo:^ unum p ionam fi^
fifTie aregcfalcmoncconftrucrum c 1 p'
pbctam:aUcru p.ljdc.itcrpretB^pbC'' captiuitarcm inftauramm. "(broprer
tiam:tame mm
atque idcm fpus ii'' boc crgo ncc propbetas cj: illo tcm^'

)cit.longitudinefugio:utn6 bcc pcr pore babuit iUa gce: f^ mrtis cUdib'


XVIIl

afftictaeabalienigcnis re^OfiipMcp prtncipcs urduccs fut: etia reges dic


rofnam6:ncb3cag3ci,ppbctia iitla poflttt:quod ifte ariftobol' fuit. £ui
tnftAuracioc tcpli opinarct implciaj. fuccefl^u alc):andcr etia ipfe rej: t pd-
'flonmulto cim poft aducnietc alc^:^ tifc)::quicrudelitcrin fuos rcgnafle
andro fubiugata c:<\h t ii nulta facta traditur.poft buc u)cor ciue alc):3n-
e uaftatio:quoniam non funt aufi d dra regina iudcord ftiit: c): cuius de-
refiftcre:i idco placatiifacillime fub-- inceps tepore mala funt eos fecuta
diti rccepcriit:n6 crat tamc gloria ta^ grauiora.filq quippe bui" ale):adre
ta domu3 illiu3:quata fuit i fuof re-- ariftobof ibyrcan^iter fe dciceps o
gii Ubcra poteftatc.lDoftiaa fanc alep ipcrio dimicatco:uirC8 aducrfus;if:a'
andcr imolauii i dci tcmplo; no ad c belitica genfc^uocauerc romanas.
iu8 cultu uera pictate couerfus fj im" t)f rcanus nacp ab cis cdtra fratrem
pta mnitm cu dqs cii fa\.hQ cokndii popofcitaujciltd.Xuciaroma fubiu'
puta9.£>einde ptolcmcus Ugi filius: gaueratafricaTgrcciailateq^ etalqs
quod fupra cdmcmoraui poft ale)ca^ orbis partibus impcras^ta^ fcipfa;
dri morte capuuos inde m egyptum fcrrend ualcns.fcfuaq} quodammd
traflu(it:quo3 eius fuccclTor ptolcme magnftudtne fregcrat . Ibcruerncrat
uspbiladclpbu9beniuolctifl"ime idc qppeadfeditidcs domcfticas graucs
dunifitrpcr que factum e quod paulo atq) inde ad bella focialia: mo);qj ci^
antc narram:ut.l):^.intcrprctu fcrip'' uilia:tariiqj fc cdminuerat atqj cdnv
turas babcrcmue.bcindc cotriti fut uerat:ut ci mutadus reipublice ftat''

bcllis quc i nucbabco?^ libns cj:pli' quo rcgcretVcgib" imincrct.lbdpciuf


catur.t^oft bcc cipti a rcgc alqcidric crgo romani ppfi pcUrifl^im" pnccps
ptolcmeo q e appeilatus epipbanes: iudea cii qitrtiin igreffuB ciuitate ca'
ide ab antiocbo regc fyrie multis ct pit:teplu rcfcrat:nd dcuotione fuppU
grauilTimi& malis ad idola colcda co cisf^iureuictohs^iadfacta ficto^
pulfi tcmpliiqp ipfum replrtu facrilc quo nifi fummii facerdote nd licebac
qd tn duj:
gis fupcrftitionib" gcntiii; itrarc;nd ixt ucncrator f^ ut ^pbana^
eo^ ftrcnuiffimus iudas qui et ma^ tor acccdit.£dflrmatocp byrcani pd''
cbabcusdictuscftanctocbi ditcibus tificatu;-! fubiugategeti ipofito cufto
pulfis ab illa omni idolatrie cotami-' de 3tip5tro:quo3 tiic^curatorcs vo^
natione miidauit.Tlon aiit multo p' abat:vinctii fecn aiiftobolii ducit.£t
alcimus quida pcr ambitione cum a e):iilodieiudcictia tributar^ roma^
gcncre facerdotali eftet alicnu6:quod noriicfleccperut."f>oftcacafrius etia
ncfas crat pontifej: factus e. "bic ecia templuc):poliauic.C>einde poft pau^
poft annos ferc quinquagita:i quib'' cos anno3 ctia berodem alicnigcna^
eis tame paj: no fuit^qmis aliqua et rcge baberc mcruertit: quo regnante
profpcrc gclTerint:pmu8 apud cos a^' natuscftcbri(!u9.3am cim ucnerat
riftobolua aflfumpto diadcmatc i xtx plenitudo teporis fignificata ^pbe^
1 pontifcj: factus e.Jlntca quippe cf, tico fpiricu p os paniarcbeiacob:ubi
quo dcbabfloniecaptiuirate rmcrii air.Tld Acfxdct princcps 6 i\xdsi ncqj
fiit:templuci5 inftauratu cft:no rcgcs du):c): fcmorib" cius: donec ueniat
fed duccs urpricipcs babucnit:q7ui8 cuireporirJcft^-ripfe erit c^rptctatio
n.qui re)c e poflKt dici princcpe a pri^^ gentium.Tlon crgo defiiitiudcorum
cipatu impcradi:-! duj: eo q? fit ducto pnnccps CT- iudets ufq^ ad iftum be^
cjccrcitus.Scd nd cdtinuo quicunc^ rode:que pmii acccperut alicnicena^
LIBE

rcgc.Xepus ergo erat ut ueniret ille 5iat mcnfa cof cora ipfi» in laqucuj
caircpo(itucr3t:q6 noao^milTu dl 1 in tribulatione 7 in fcandalu obfcu^
tcftam£to:ut ipe cct cypectatio getiu. rcnturoculieottneuidcat:7 dorfuj
ficri aut n pofiet ut q^pcctaret getca eorujfcmpcrincurua.T^roindc cum
cttucturn:ficdi ccmim^cjrpectariut fcripturis mis ri crcdut:c6plet in cis
veiat ad faciedu iudiciu i claritare po fue quas ccci lcgdt:nifi ^9 fcrtc dijrc^
tetie: nifi ^U9 crcdcret i eii cu ucit ad rit illas^pbctias cbriftianos finpfre
pattcndn iudiciuibtliliratc patietic. dccbrifto^qucfibfllcnoieut' alioru;
profcnitunfiqucfuntquend j^tinit
Jbeortufaluatorifl mifccundii <p ad populum iudcorum.Tlobif quide
ucrbd caro factii tt de difperridc iu^' illc fufficiut qnc dc morum inimico^

dcorumpcromncegcntcs ficut fuc codicibus profcriitur quos agnofci^


rat propbctatum.c.j:ln. mus^pterboctcftimonid q6 nobis
inuiti pcrbibcnneofdcm codiccs ba^

r £gnantc ergo bcrodc in iudca bendo 3t(p fcruado per oncs gcntcs:
apud romanoa aiJt la mutato ctia ipfos ce difpfos quaquaucrfum

reipub.ftatu ipcrare ccfare augufto:7 Tla ,ppbcfia


cbrifticccfiadiUtat''. in

p cu orbc terre pacato natus e cbnft' pfalmisquosctialcgutdcbac rc p-'

fec undu precedcntc|>pbetia in bctb'' milTa e ubi fcriptd c.£>eu9 mc" mifc-'
lebcm iudc:bomo manifcir cjc boic ricordia eius pueniet mc.Jbcus meuf
uirgie:dcus occultus e^ deo pze. Sic demonftrauit mibi clc iimicis mcis.
cim^pbeta pdi^crar. £ccc uirgo i a^ Tle occi6ri9 cos nc quado obliuifcat"
tero cocipict i parict filin: t uocabit' lege tua. t>ifpcrgc cos 7 i uiztutc tua.
nom a' emanuel:qd eiterprctatnno^ t>em6ftrauit ergo deus eccfic i rius
bifciidcus.Ouiutfccomedarct deii ttmicis iudcis gratiam mifericordic
multa miracula fccitx]: quib" queda fuc:quonia ficut dicitaptus delictum
quantn ad en predicandn faris uifuj co:^ falus e in geribus.£t idco no oc
cclTc:fcriptura cuangclica conrinct. ddit:id e no e in eis perdidit q» fut iu'
Ouortt primu cft g» tam mirabilitcr dei:^uisdcuicri7opprt(Ti fucrint a
natus e:ultimum aili q> cum fuo rc romanis:ncoblttiIcgem dei ab boc
fufdtato corporc a mortuis afcendit de quo agimus tcftimonid nibil ua^
fldcelum.3udeiadtqui cum occidc-' !crct.3dco pard fuit ut diccrer nc oc^
runt t in cu crcdere itoluerut:quia o^ ddcris cos nc qn obliuifcaf lcge tua:
portcbat cn mori 7 refurgcrc: uaftati nifi cril adderet difpge cos qrn (i cuj
a romanis fimditufc^ a fuo
infclicius ifto tcftimonio fcripturard i fua tan^'
rcgno ubi iam ds alicniginc domina'' rumodo tcrra n6 ubicp dTcnt:^fcrto
batu: cradicati {at:di(p{icp p tcrras. cccRa q ubicp e cos ^pbctiard q de
Ouadoquide ubic^ no defiit p fcrip'' cbriftopremiflefdttcftcs in omnib'*
tnrasfuasteftimonionobis fut pcr gcnribus babcre no polTct.
^pbctias nos no fin)afl*c de cbrifto
quas plurimi eo^ confidcrates: t an 3ln antc tpa cbrifti alicj ftterint cjrtra

palTionc 7 marimc p' cius refurrccti'' ifracliricu gcnus : 4 ad ccleftis ciuita-'

onc crcdidcrut in cu^dcquib" pdictn tis conforrid pucn£rint.c.):lvq.


e.Si fucrit numcrus filio;* ifrael fic
arcnamarie:rcliqefalue fict. £ctcri q Uaprop^ quifcjs alicnigcna id
uero c]cccc»ti fut:dc quib'' prcdictii e. enon c^ ifracl^genirue:ncc ab
xvm

illopproCcartofic faaarulittcrarum fidc9 p ipfum ones in dei auitatcm:


lecepmavlcgifalujd^pbetanc 6 cfon'^ deidomum:dci tcmplo pdcfttnatos
ftorfiitimamnotitiauettit aut uene' paducataddcii.Sedquccucp alio^
rtttad cumulii a nobis cdmemorari ^pbcticdedeiper iefumcbriftii gia
pot no g? necelTariuB fit ct fi dcfitrfed i>ferutur:poflunt putari a cbriftianif
q: no crcdif fuiflc incogruc t in alQS eflcconfictc.3deonibilc firmiu9 ad
getibue boics quibua boc myfteriu^ couinccndoe quoflibct alienoe: (i de
reuclatije:7quibcccti3 pdiccre im^' bac re contcnderint noftrofcp fulcic'
pulfi funttfiue participee ciufde gra-' do9 fi recte fapucrint:^' ut diuina p-'
tte fucrint fiuc c):pcrte8:fiuc p malos dicta dc cbzifto ea proferatur: que in
angclos docti fint:quo9 cria pkntem iudco;;tcodicibu9 fiit fcripta.Q.uib"'
chrida que iudei ri agnofccbat fcim'* auulfi9 dc^prgg fcdibu9:i ^pt boc
foj(TecofcfTo0.Tlccipfos iudeos eja'-' teftimonia toto orbc difpcrfi9:cbrifti
ftimo audcre contcdere:nemine pezti-' ufquequac^ creuit ccclcfia.
ituifTeaddcttpterifraclitas^ejcquo^
pagatio ifracl ee cepit reprobato ciuf j^ropbcriaaggeiquadi^t maio''
fratrcmaiore.l^opuluseim re uera rcm futuram gloriadomug dei q» p^
quideipprusfpriediccrct' null^air mitfuiflrct:n6in recdificarione tepli:
fuit.bomincs aitt quofda no tcrM:na fed i eccfia cbrifti.c.^lviq.
fed focietatc cclefti ad ucros ifraclitaf
fuperneciucs patrie prinetee: crii in b £cdomu9dcimaiorf9 e glo^
alijs gcribue fuiffc ncgarc non prtt. rie^q» fuerit illa ^ma:ligm'9 et
-Quiafincgat facilltmc couincuntur lapidib'* cetcrifcp pciofie reb" mctal^
de facto t mirabili uizo iob:4 ncc idi-' lifq^ coftructa.Tli itaq^ aggci ^pbC
gena nec^felf tus id e aducna populi tia i tepli il[iu9 iftauratidc coplcta e.

ifraelfuii:fcde;cgere idumea genu» £yquoeiminftauratiic:nun9' ofte^


duce9:ibi ortu9 ibidcmortuua. Oui ditur tantam gloriam babuiflc ytaj
diuino (ic laudatur cIoquio:ut qo ad babuit tcpore alomoni8:imo potiuf
f

iuftitil pietatemc^ attinet eril nullus oftcnditur primu ccflationc ^pbcric


d bomo fuorum temporu cocqaci^^ fuifl*e domu9 illiu9 gloriam diminu-'
Oiue tcpora ciu9 quauig no inuenia-' tam:deinde ipfiu9 geti9 cladib" taris
mu9 in cbroniaf:coUigimu9 tame cx ufcp ad ultimum c^cidium qo factuj
libro eiu9 quc pro fui merito ifraeli^ e a romanie:ficut ea quc fupra funt
te in auctoritate canonica rcccperut: comemorata tcftantur.t)cc autc do^
tcrtia gcncrationc poftcriore fuitfe q» mus ad nouii pertincn9 tcftamcntn:
ifracl.£)iuinitu9 aut fuifle puifuj no tanto uricp maioris eft glorie quato
dttbito:ute]cbocuno fdrcmug ctiaj meliores iunt lapides uiui:quib'' crc"
p alia9 gcntcs ce poiuiffe 4 fccunduj dcntibus renouarifcp coftruitur. Sj
deijiuijcerutei^placucrijt ptincntcs idco p inftaurationem templi illius
ad fpirituale bierofolyml.0.uod ne fignificata e:quia ipfa tenouatio ilU''
minicoceflum fuiflccrcdcndii c: nift' edificij fignificat eloquio propbcrico
cui diuimtu9 rcucbtU9 c un" media-' alterum tcftamcntum quod appcllaf
tordeitbominiibomo cbriftus ic nouum.OLuod crgo di)dt dcm g me
fu9 qui ueturu9 in came fic anriquia moratu propbeta:'^ dabo pace i loco
fancttg prenitciabaf: queadmodum ifto:per (ignificantc loco illc qui co fi''

nobis ucniiTc nuciat'' e ut una c^cc^ gnificatur c inteUigedus.Ut quia illo


HBBR

loco idaurato fignata 1 cccfa q fuezat fancgaudenmulri rcprobi mifcetur


cdiftcada per cbriftu:nibil acaptatur bonis:7utric^tan^infagcn3 cuau''
quod dictu e dabo paccm i loco i(lo: gclicl colligiitunT in boc miJdo ta^
nifi dabo pace in loco que rtgnifiicat in mari utricp incbfi renb" indifcre^
locud ifle.Ouia quodamodo oia fi^ tenatanudonecpueniatur ad litius
gnificaria uidetur carum rcrum quaf ubi mali fcgrcgetur 9 bonis: i in bo'
ftgnificar fuflincre pfonas: ficutdcm nis tang» in teplo fuo fit deus dia tn
e ab aplb petra crat cbrifhie quonii dibus.t^roinde uoce noc agnofdm"
pctra illa de qua boc e dictii fignifi^ ciue ipleri qui loquebaf in pfalmo at
cabatuticpcbrirtum.XOaiore ita<p a^ diccbat.^lnniiciaui t locutus fum
gloriadomus buius noui tcflameti: mulriplicari funt fupcr numero. "boc
q^ domue pone ueterie teftamentirct fitndc e^quoprimdp os pcurforis
roc apparcbit maior co dcdicabitur» fui ioannis dctnde p os proprid an''

Xiic cim uenict defidcrat" coctt'9 gc'' nddauic:T locutus e dices. 2lgire pe^
tibus ficut lcgit'i bcfarco.Tlam ^muf nitentia:appropinqiuuiic{; rcgnum
aduetus ei" nodum crat defideratu» cclo:p.£lcgitdifcipulo8 quos i apo^
oibus gcnttbue.Tb' cim qucm debe ftolos nomiaut't:bdilitcr natos: ibo^
bantdcfiderarefcicbat:i qucno crc^ norat08:illittcraro8:utc{cquid mag^
didcrat.Xunc crii fm.lricitcrpretes: num cent 7 facerer:ipfe icis cfTct t f»
qt 1 ipfc e propbeticus fcnfua: ucni^ ccrct.lDabuit itcr lUos und:quo ma''
ent q clecta filt diii dc ciictis gctibus. b utcns bli:T fuc pafTionis difpofitd
Xuc cim ucre no ueniet nifi elccta de iplcrct:T cccriefuc tolcrando^ malo^
quibus dicit apruB:ficut clcgit nos in rum preberet eprmplum. Scminato
fpfo antc miidi conftitutionem. 3pf« ytum per eiue oportebat pfcnria cot"
quippe arcbitectus qui dixit mrti uo poralcmfancio cuageUo: pafTus cffc

Cflti:pauci ucro elccri:no dc bis dijcic mortuua c:rcfurrept:pafrionc ofkrt"


qui uocati fic ucncrdt ut dc conuiuio dcns quid fuftincre^ ucritatc: rcfuz''
^qccretur: fcd de clcctis dtmonflra^ reaionequidfpcrarci cternitatc dc^
turus ecdificatam domii q nulla; 6^ bcamu8:ejxcpta r.lritudie facramcti
intcps formidabit roinam.Tluc autc qua faguis a" i remifTione peccatoni
1 bi quado replcnt cccrias^quos tay fufus e.£ducrfatu8 c i tcrra.t):. dies
in arca ucnrilatio fcpdrabit:n6 appa'' cd difcipulis fui8:arcp ipfie mderib*
rct tanta gloria domus buiu9:quat» afccdit in cclait poft dics.ic^mifTuj

tuncapparebitquandoquifquis ibi fpiritd factum midt parris fu<:cuiu9


erit fcper erit. aducnietis in cos c{ crcdiderant tunc
crat fignu maj:imd: t mapmc nccef''

Jbc iccrta mfriplicatioe cccfc qua i farium:utunufquif(^ corum linguis


hoc fcculo mulri rcprobi mifcentur dnium genrid loqucret:ita fignificas

clectt6.c.]di)c unitate caibolicc ccctie p dncs gcntcs


futura:ac fic linguis dibus bcutura.

i Tl boc crgo maligno fcculo i

bis dicb" malis:ubi p builitate £)c pdicatidc cuagcltj:q p pafTtdef


p!cfcntc futura-coparat cccla cclfitu'' pdicanrid clanor i potcrior fca e.ci.
dinc ^-r timorii f^mulie: doloro«tor^
mctisrUbo;^ molef^s: tcntarionum d £inde fm illa^pbetia:ei: fion

pericuUserudif^folafpegaudcns qir l^ ^dict 1 uczbum domini dc


xvm

biemfaU:a fccundtt dni ipfius cbrifi» fidce catbolica roboret.c.li.


predicta:ubi port rcfurrectione ftupc^
ribuB cu difcipubs fuis iperait knfa u 3dc9 autc diabor tcpU dcmo
utintelligeretfcripmras: i dijrit cis nu defcri i ad nome liberanris
quoiiiim (ic fcriptum e:i (ic oporte^ mcdiatoris currcrc gcn' bumanuj:
batcbriftumpatiircfurgcrea mor^ bcrcricos mouit 4 fub uocabub cbri
tais dic tcrria:!: prcdicari in ciua nc ftiano doctne refiftcrcnt cbriftianc:
niinc paticntiam t rcmilTionc pccca^ quafi poflct idilfcret' finc ulla corrcp'
toriJ p 0C9 gcntc6:icipietibu8 ab bie tionc b:c i cimtite dci:fic ciuitas pfa^
rufale.^tubirurfueeis de aducntu fionisidiffcretcrbabuitpbos iter (c
ciu9 nouiftTmo rcquiretib' rcfpondit diuerfa i aducrfa fenrietes.Oui cigo
atcp ait.Tlo e ucftrii noffe tepora ucl in dci ecdiA morbidii ali^d prauiicp
mometaqpa^pofuitifua potcftatc: fapiut:ficozrcpritttfanu rcctiie^ fa'
fcd accipicris virtutc fpiritue fancti piant rcfiftut cdtumacif:fuacp peftifr
fupucnietis i uos:? eririe tcftcs mibi ra 1 mortifcia dogmata cnicdazc no^
i hierufaleii i tota iudea i famaria: lat:f5 dcfefarc pfiftiit:bcrctici fiiit: ct
1 ufcp i finee tcrrc. "p^rima fe ab bic^ foras cjM:utC9 babet''incj:ercctib'ini''
rufaUdiffuditeccriatcuiniudca at^' mici8:ct fic dppia ueri9 ilf catboUcia
c^ famaria plurimi credidiffcnt :i in mcbrig cbrifti malo fuo ^funt. Duj
alias getc3 fcminata c cia anntjcian'' t malis bii i diligetib" ea
ci5 dc' urit
tibus euangcliu quoe ipfe ficut luina oiacoopcratttribonu:iimici ocs ec^
ria coaptaucrat ucrbo: i acccndcrat clcfie quolibet crrorc cccctur urmali^
fpufancto.iiijccratcimcig nolitc ti^ tia dcprauctar: (i acapiiit poteftatcm
mcrc C08 corpus occidut:aiam ailt
c{ corporaW affligedi:c)ccrceteiu8 pari^
nopolTutocndc: qutfrigidi rimore cntia fi tatumodo male fenriedo ad^
no ecnr.igne cmtntis ardcbat. £>crti'' «crfant':c;ccrcctdu8 fapictii. Utatit
C0 p ipfos no folu qui eu «ntc paftio ctiaiimicidiUgatunc^rcet cius bc^
ne T poft rcfurrecrione fua uidcrant niuolentia:aut ctia bcncficeria : fiue

zaudieratiuc^etpoft obitu corum rcnfibili doctrina cii eis agat':fiuc lez"

p poftcros eorii inter borredas pcrfc ribiU difcipUna.^c pcr boc diaboUts
cutioncs 1 uazios cruciatu8:ac fune-' pricepsipieciuitatis aducrfus pcrc^
ra marvfra pdicatiJ c roto orbc cua^ grinantei bocmiido ciuitatedei ua^
gcliii:cdtcftitedriofigni8t oftctis i fa^pria cdmouedo:nibil d noccre p-'
uarqs uirturib'*:i fpiritus fancrimu^ mittit':cu«|»culdubio i reb^ fJrofperif
neribu9:ur ppR gcntiu crcdetes in ci» coTolario ut nd frlgat'aduerfis:c]Kr^
qui^co^rcdcptiouccrucifijcus cft: dtatio ut nd corrupafprofpis: p cU-'
cbriftiano amorc uencratet' fanguic^ uina^uidentiaprocurat':atcpita ti^
maujTii^que diabolico furore fude-' peratur utrucp ab altcrutro:ut i pfal^
riit: ipfiqj regcs quo;t lcgib' uaftaba mo illa uoce nd aUiidc cognofcamus
tur cccria:e(u9 nomini falubnY fubde q:oiti:fm muUitudinr.dobf mco^
rcntur:quod dc tcrra crudclii aufcrri i corde mco:cdfolarionc8 tuc iocuda^
conarifunt^tfalfos dcos incipcrent ueriit aiam mca.t>inc e i iUud apU
pcrfcqui:quorum caufa cultoree dci fpcgaudetc8:itribulatide paticntcs.
ucri fucrant antca pcrfecuri. Tlam 1 id quod ait ide doctor qcucp
uolut pie uiucrc i cbrifto pfccutioncj
£luod eria ^ bcretico js didefiocr patiiitur:nuUi8 putandurn cft dcerfc
LIBER

polTc teponbuerquia i ca ab cfe qui pore corporalis pfentie cbrifti 7 apc


forie fiJt no fcuicririb'' viicte.c tran^ ftoloru eiu6:fcd ab ipfo abcl quc pri''

quilliras:7 rcucra c;plurimuq3 cofo'' mii iuftii ipius ftat occidix: i dciccps
latiois aufert ifirmis majrimc.no ti^ ufq? ad buius fcculi fine intcr pfccu-'
dcfut imo mulri fut intue: qui corda riones miidi 7 cdfolationcs dei perc^
pic uiuentiu fuis pditis monb" cru^' grinando procurrit ccclcfia.
ci3nt:qmpco9 blafpbematu: cbri^
ftianii5 1 carboUcu nomcn.O.6 ^to 3ln cardedii fit q6 (Jda putaniplc^
c caiius eis q* uoliJt pic viucrc i cbri^ tis dcce pfccutionib" q fuerut: nullaj
fto:t9'o mggis dolct q? p maloe int'* fupercfTc prcrcr undccima q in ipfo
pofitos fir:ut ininus q' pio^ mcntcf anticbrifti tcpore fit futura.clg.
dcfidcrlt diligaf.^pfi quoqj bcretici
ciicbriftianu cogitartir babe nomcn p Roindenccillud^dctcmepu^
7 facrameta cbnftijna: 7 fcripruras to ee dicedu:fiue crcdedu q6 ii
T^fefrioncm^magnu dolore faciur i nullis uifii e fuidctlind aplius cccfaj
cordib'' pio'^:qa t multi uoletcs cfTc fua palTura pfccutidcs uicp ad tcpus
cbrifhani|>ptcrco^ dincnfidce bc anticbrifti:g' cp ia paffa e:id c dcce: i
fitarc cogut':-? mulri malcdici ct i bif undccima eadcmcp fit ab anricbrifto
iucniut matcria bbfpbcmadi cbzifti-' nomffima. "Prima q'ppc cdpurant a
anu nomcn:q'a 7 ipfi quoquomodo neronc:Sccunda a domitiano: Xci''
cbrifiiani appcllar'. "bie arq5 buiuf-' tiamatraiano:0.uortfl5 ab antoio:
mdi prauis monb" 7 enpnb'* boim Ouinta a fcuero: Sejcta^ a mmmi"
pfccurionepariiirur 4 uotuti cbrifto no:Scptimam adctio: Octauama
pie Viucrc:eria nuUo ifeflare ncq5 vc-' ualeriano : Tlonam ab aurcliano
pnrccoip" illof .pariiit' cjppc banc t>ccima a diocletiano i mapmiano.
pfecurione no i corporibus feid i cor^ piagas ci5 cgypro^ qm dece fucnit
dibus.Undc illa uo):c:fccundu mul-' afig» ide cjrirc idperct pp^s dei. putat
titudincm doloijt mconi i cozde mco. ad bijc intcllectii ee refcrcdas : ut no-'
Tlon dm ait i corpe mco.Sed rurfuf uilTima anticbzifti pfccutio fitis uidc
quonia cogirarur immurabilia diuia atur mdede plagcqua egypttj dum
^mifTa 7 quod air apfus nouir diis q boftilid pfcqueretur bcbreo6:i mari
funr ciu8:quo6 cim prcfciuit 7 prcdc^ rubro ppfo dci per ficcum rranfcutc
ftinauitcoformcsfien imaginis filq pcricriir.Sed cgo illa rc gcfta i cgirp-'

fui:ej: cis nullus pcrirc ponideo fcq-' to iftas pfccutioncs^pbcticc fignifi^


turiillopfalmo:cofobrionc9rue ic catas cend arbitrorg^uis ab cia qut
cundaucrunr anima mca.£>o[or aure boc putat cj:q'fitc i igcniofc illa figu^
qui fir in cordibus pio»:quos pcrfc la bis fmgulie copata uidcatmd p:o^
quururmores cbnftiano^t maloni: pbctico fpu fed cdiccrura meris biia^
fiue falfo^:p:odcfl; dolctib": quonia, ne qua aliqfi ad ue;z pucnirur: aliqii

dc carirare cicfcedir qua cos pirc no^ fallit.Ouid dm (} boc fcnriut dicruri
lunt;nec ipcdire falute alio:}r. ibcniqj fiit de pfecutione qua ipfe diio cruci-'

magne cofolationes fuit etia dc cor^ fijrus e.-^^n quo cam funtnumczo po-'
rcctionibus eo^:q pio^i aias tata io-' fituri.-^Si autc baccrccpta epftimant
atditatcpfundut:quatisdc fua pdi-' cdputQndn:tanq' ille numerandc fint

tionc dolorib' cruciauerar.Sic i boc quc ad corpus princt:nd qua ipfu ca


fcculo i bis dicb" malis: nd folii a te-' putcflppctitU7 0cafu:qdagct6 illa
xvm

4 poftcj^ cbriftus afcedit i cclu bic fratrib" qui tuc illic pueri (Tucrar: i fe
rofolfmis ficta e:ubi btiie ftcpbiua ifta uidifieincucfater rccordabantur
lapidat^eiubiucob^fratioanis gU'' audtuimus.-^-Cluid md i pcrfidc:' 710"
dio trucidAt' e:ubi apfus petr' ut oc ne ita t cbnftiaiTOS fcrbuit pfccutio
ciderct iclurus ti p angelu libcrat''; iam quicuit:ut fugietcs idc non^
(i tfi

ubi fugati 3tqj difpfi de biaofolfmif nulli ufqj ad romana oppida pucnc'
f:c9:ubi faulus cj poftca paulus apfa rint.lDec atcp buiufmdi mibi cogira^
factue e uaibbat cccrsm ubi ipe quo ri no uidct" ee difflniedus numcruf p^
C0 ii fide qua pfequebat' cuagcli^as: fecutionii:4bu9 cpirceri oportctecclc
qualia facicbnt e partu9:fiuc p iudea fiam.Sed rurfus aflFirmare aliquas
fiuc p aliag jetee^quacJcp cbriftunt futurae a rcgib" ptcr illa nouiffimaj
feruetilTtmc pdicabat.^Cur ergo cig a dc qua nuUus ambigir cbrilltanus:ii
neroncuidet'ordicndu:cuad nerois minorisetcmcritatis. 3tatp boc in
tpa iter atrocilTimas pfecutiocg de 4^ medio rcliquamu9:ncutra preqonis
bu9 nimis e longu cucta diccre:eccrta buiug aftnietes fiuc dcftruetc9: fj ti^
crcfcedo pucnent.-' O-tiod (i a zegib'* tiimodo ab aflfirmadi quodlibct bc
factas pfecuridcs inucro q:i(limatcc ru audace pfumptione rcuocatcs.31^
dcbere:rc^ fuit bc:odce cj ct p' afccn^ lam fane nouiffima pfecurione q ab
fumdtiigrauilTimafecit. £>einde cjd anticbrifto futura e:prcfcria fua c^i''
refpodent et de iulLano:que no numc guct ipfc iefus.Sic cim fcripcum e q?
rant i dcce.-^iln ipfe no e cccra^ pfccu^ eii itcrficict fpu oris fui: i cuacuabit
tus:qui cbnftianos liberalee Utteras illumiatioe prcfcric fue. "bic qucri fo^
docere ac difccre uciuit:fub quo ua^ Ict qri iftud crit.importune onino.Si
lentinianus maior qui p" en ttius im'' ci^ boc nobis noffc^dclTet^aquo me
pator fmr.fidci cbnftianccdfcfTor ej:^ lius q^ ab ipfo dco magiftro itcrrogl
ritit militiacp puarus e.-^Ut omitca q ribus difcipulis diccrctVTlo cim filu''

apud antiocbia f:icc ccpcrat;nifi uni' cnit ide apud cu:f5 a pfcnte qucficrut
fidcLfTimi i cdftatiffimi iuuenis: c| cu dicctcs . t)omine fiboc i cepore rcpic
multis apprebefis ut torqucrct p to^ fcntabis regnii ifracL-^Jlt ille no e in''

rii die pmu9 e tort" i uirguf itcr un^ quit ucftni nofle tepora.q patcr i fu»
gubs cruciatufq3 pf.illeti6:libcrtate5 illi de bo^
pofuit potcftate.Tlo uricp
atq3 bilaritate mirac" qcborruilTct: T ra:urdie:ur3nno:fedde ccmporc in^'
icercria dcfonnt" embcfce timuifTcf. fcrrogaucriir:quando iUud acccpcrc
p)oftrcmo n;a mcmoria ualef fupra^ rcfponfum.fruftra igifannof q buic
dicri ualctiniam frat arrianua ndnc fcculo rcmanet coputare ac diffmirc
magna pfecutionc p orictcs ptcs ca^' conamurcii boc fcirc nd c((c nzum
tl?olica uartauit cccram.-^Oiualc e aiit qc orc ucritati9 audiamus.Ouos tii

no cofidcrarc eccfam p totu mundtt alq quadringetos:alQ quingetos:alg


fructificante acqj crcfcente:poffc i ali^ cria millc:ab afccnfione diii ufcp ad
quibus gctibus pfccurione pari a rc^ cius ulrimii aducntii ccmplcri polTc
gibus:7 qii i alqs no parifVTlifi forfe diycnir. Oueadmodii aiJ t quifc^ co^
nd e pfecutio copuranda: qfi rcx got^ aftruat opintonc fua:longu e dcmon^
tboru3 i ipfa gotrbia pfecurus c cb:i ftrarc:? no nccclTariii.

flianos crudclitatc mirabili:cuibino


ccnt nifi carbolici:quof; plurimi ma: £>ctemporcnouilTimc pfccutiois
tf no coronari funf:ficu( » quibufda occuUo.cli^.
LIBER

c Oniecturfe 4ppt utfftur bfft^ ncfario fcpulnw eft:ut feaa^ fibi ad^
ni8:no ab da ali^d cmn de au uerfariam tam prolijro tem pore cd^
ctorkarc fcripture cauonfcc ^fotur. pfecurionum
ualefcere tot tantariic^
Omn(u vo ck bac rc calcuUrid digi^ borredas crudelitatcs nd rcfjftcndo
t03 rcfclait:^ quicfcc iubct ille 4 dic. fcd pflriedo fuparc^-r ad fuoru, fimu'
Tlo e u:m fdre tpa q pater in fua po^ lflcro^:tempIo;2:facro;t: oraculoru:
fuit potcftatc.Sed bec qi euangclica cuerfione pucnirc pmittercnt.-' Oui»
fiiiae:minicftnoca reprcflbs fuilTc poftzcmo e dcus: nd noftc: uric^ fed
dco:p. multo^t falfo^tcp culrore8:quo ipfof :qui uf illcctus tato fcclerc uel

min" fingcrct dcmonu refpofis quoe ipulfue e i(l» prcftarc.-^on ei^ alicut
tiqf dco8 colat:definitu cfie ^to tpc demoni boc afcribit': fed dco dicunt
mafura cffa rcligio cbriftiana. £um illi uerfu8:bcc perru arre magica dif-'

cim uidcret ncc t ot tatifcp pfccurioni^ finiflV.Xalcm dcum babent:qui cbii^


bu8 eapotuifTc c6fumi:f^ bis porius ftum non babent.
inc:emcta mira fumpfifle: cjrcogita^
ucrut nefcio quoe ucrfus grecoe: ta^ t)e ftulrifl*imo mcndario pagano^
5> confuleri cuida diuino oraculo ef^ rurquo cbriftiana rcligionc nd ulcra
fufos. Ubi cbriftii dde ab bui' tan^ trecenros fejcaginraquincp annorum
fflcrilcgtj crimic faaut inocentc. "t^C menfura cfle finjcerucc.liig.

trnautmalefiria feciflc fubiiigut ut


nome p trecetoe fcjra^
colcrcf cbtifti b £c atcp buiufmdi multa coUi'
mc^
ginta quicp ano6.t)cidc coplcto gere;fi nddii anu8 ifte rrafiflct

moratonumeroano^:finemoia fu^ que diutnatio fiaa^mifir.t dccepta


mcret ftne.O boim corda docto;t: o uanitas crcdidtt.£u vo c;: quo nois
CgcniaUatardignflcrcdcifta dc cbri'' cbrifticultuspciueicarnc prcfetia:
fto:q credc nd uulrie i cbriftti: qp eius 1 p apro8 inftirutus e ari aliquor an^
difcipuP pctrue ab co magicae artcs no8 anni trcceri fqcaginraquicp cdple
nd didiccrittf? ab ipfo inocente rii ei' ti finr (jd aliud qrimus vndc ifta fal^

difnpulue maUfic'' fuerit:nome£p il^ fitasrcfeUat^Ureimicbnfti nariui-'

liu8 cp fuii coli maluerit magicis fuif tate buiue rci nd ponamus iniriii q'a
ertib'* magnis Ubonb" t picuf fuie: ifane i pucr difcipulos nd babcbac.
poftrcmoetcffufione fanguinis fui.' triqribabcrcccpit:4)culdubiotuc in^
St pctrus malcfic'* fccit ur cbriftu (ic notuirpdusprefcnriaj corporalcm
diligcret muduer^d fecit Cnocce cbri^ docrrina i religio cbriftiana:id e po^
ftus utcu ficdiligeretpcfr'.-1^cfpddc^ fteay i fluuto iordane miftcrio ioanif
ant igiffibiipfi i fi prit inteUigat: ilU c bapri^atus.T^ropf boc eim de quo
fupna gratia factu ee:ut^pter efttam ^pbctia illa pccflerat: dominabit a
uita cbriftiJ diligerct miidue^qua gsa mari ofcp ad maze:^ a flumie ufc» ad
facroeftut^ptcretcmam uitam ab imioB orbis tcrrc.Sj qm priufq' cet
illo accipicndam:-! ufcp ad rempora'' pafl^ue 1 rfurrejriflct a motuis^nddu

riam mortem pro illo paricnda cbri^ fidcs dibu8 fucrat dcfi'nita:i rdurrec^

ftumdiligcretpctru8.£>eindeifti d^ rioncquippecbriftidefinitacft. Tl^


qui fiitrqui pfitifta prcdiccrc:nec piit fic apoftolue paulus arbcnicfib' lo-'

fluerrczc ita fuccdbcntes uni malefico quirur diccne.^am niic anniiriat bo-'

1 uni fceleri magico quo puer ut dnt minib"* 6c9 ubicp agc piiiam:eo
qf>
fta

anniculus occifus: i dilaniat* « ritu tuit dic iudicarc orbe i ecitate in uiro
XVIII

quo difHniait fide oibua: rcfufcitane crcdim^tncriras babcKcfficacia fps


illua mo:tui9:mcli' i bac qonc folue-' faiicri.Sicut aiit finpt uanir.is ipia t
da indcimtiufumimuerpferrim quia purautrmagicis arrib" pctri. ibaulo''
tat ctia dacus fpua e fanctusrficut cu poft cria figno mirabili facto: quado
dari poft rcfurrectionc cbrifli oportc ad uerbii ipfius pctri quida mcdicus
baticactuitateq:qua dcbuit fncipe ab utcro mzis ita claudue ut ab alqs
lc)c fcc6da:boc e teftamcntu nouum. portarcr':-! ad porta rcpli ubi ftipem
f>rima eij data fuit Iq; i monte f fna pererct ponerct':in nomie iefu cbrifti
p moyfcn:q6 teftamcntu uocaf uet'*. faluus q:iltjt:quin(p milia bominu^
jOc bac aot q p cbrtftd danda crat p^ crcdtdcrur.2lcdcindca[iJ9arcp altjs
dictum L£x fion lex;pdict:r ucrbuj acccffibus crcdcnriiicrcuiteccria.3lc
diii ej: bierufalc.Unclc -r ipfc p onca P boc coUigifctia dics cj: quo annus
gentcs dirir pdican oportere in noic ipfc fumpfir iniriu:fcilicct qri miffug
fuo penitcntia:fed tii ab
incipictibus cfpusfanctueideftpcridus maias.
btcrufalc.3bi ergo ej:ortu9 buiuf no^ Tlumcratis deidc cofulibus .cccljr.
minis cultu9:ut in iefum cbrifta qui anni rcpifitiplctifpcafdcid" maias:
amdfipxs fucrat t refurrejrcrat crc cofulatu bonorq i euriciani. "f^orro
dcrctur.Ubt bcc fides ta infignib" in^ fcqucri anno cum fof iu acccpifler bo^
itqs incanduit:ut aliquot bominum noriu9 cofule maUiti rbeodo^: qn ia
milia i cbrifti noic mirabili alacritate fccundii illud oracula dcmonum aut
coucrfa ucditie fuie rcbus ut cgenia figmcnni bominti nulla dcbuir e(Tc

diftribtteretur:|»pofito fartcto i ardr rcligio cbriftiana:dd p alias tcrraro


ttfltmaaritatead paupcrtate uola-' ptcs forfitan facru fir: no fuir ncccfle

tarii puenirct atcp Cter frcmcteai fa^ pquircre.3nrcrim q6 fcimus i ciuira-'

guincm fttietce iudcos ufc^ ad mo:te tc norifl"ima i emincrifl"ima cartba^

p ueritate ccrtare no armata porctia: gine africc.5audcriu9 1 ioui" comi^


fjpotetiorcpotctiappararct. "bocfi tc9 tpcratori9 bonorq quartodccimo
nuUis magicis artib'' facnic cur crc^ kalcdas aprilis falfo^ deo;2 tcmpla
derc dubitat cade uirtutc diuina p to cticrtcriit^tfimulacra frcgerunt. Br
tum mundd ide fieri potuiflTc qua bic qito ufcpad boc tcpua p.j:j:j:Scrc an^
facto e.'Si aiit in bicrofolymi9 fic ad no9 (Js u6 uideat q^tii creucrit culruf
cultti buius noi9 chriiti accedercfta^ nois cb!iftt:pfcrri poftcag' mulri eoict

ta bominu mulritudo:que illn i ctucc cbriftiani fiit facri:4 tan^ iUa ucra di
uX fijccrat coprcbcfu:ur rifcrat fi)ntm uinarione rcitocabarur a fidc : caquc
iam malcficiti illud fcccrat pctrus: e)c coplcto codc anno:5t numcro inanem
ipfo anno qucredu c: qri trcceti ferv irridcndia^ uidcnir.''Tlof igit'cj fum"
ginta quicp copleri fut.IDortuus cft uocamurqj cbriftiani.n6 1 pctni crc^
crgo cbriftus duob* gcmts cofulibuf dimue fj ique crcdidit pctr^^pctri de
.i?iij.kaleda8aprili9."Rcfurrcrit ftio cbrifto cdificflri fcrmonib^^no carmi-'
die:ficutapri fui cria fenfib" pbaue^ nibus ucn«fici9:ncc deccpri malcficijf
runt.beidc p^.yi.dies ikcdit in cclo: f5 bcncfictis eius adiuti.3Ue petri ma
poft dcce dics id e quiquagefimo dic giftcrcbrift' in doctrina q ad uitam
poft fua rcfurrcctiour.mifit fpum fa^ ducir crcrna ipfc c mag: noftcr. Scd
ctii.Xiic tria mtlia bominii apKs eu5 aliqii ia claudam" biic libro^bucufq?

prcdicaribus crcdidcrfit. Xunc itacp diflcretcs 7 q^rum faris uifii e dcmo'


nois illius cultus ejcortus c:ficut nof llratcf:(|9 na fit duap duitatS cclcfaf
LIBER

arq? rcncnc ab initio afcp ad finc p^ ^ptcr quod appctcda funt cercra: ip^
mirta?: mortate]Ccar(a9:qaap ilh q fum autcm proptcr fcipfum.£t iliad
terrcna e fait fibi quos uoluitiut' vn-' finismalipropterquod uirada funt
dcciicpurctise); bominib" dcoe fal-' cetcra:ipfum aute^ propter fapfiim.
fos quib" facrificado f uiret.3Ua autc 5inem ergo boni nunc didmus: non
cclcftt9 que peregrinafi terra: falfoa quo confumatur ut no ftt: fed quo p^
deo9 nd facitif, a uero deo ipfa fit cu ut plcnum fit : 1 fincm mali
ficitur

iue ueru facrifiauipfa fit. Jlmbc tri no quo cfle definar.fcd quoufqj no^
teporalib'' ufbonis utiitur parit: uel ccndo perducat.fincs itacp iHi funt
magi9parit'affligutur:diucrf3 fidc: fummum bonum:T fummum malu:
diucrfa fpc:diucrfo amorcrdonec ul^ dequibusinucniendisatc^ita t bac

timo iudido fcparet':'? papiat unaq^ uita fummo bono adipifcendo: uita''
qj fuu ftnc cui' null' e finis.&c (Jbug do autem fummo malo: multum fic
amb3|j finib" deinccps diflereda ell. dijci laboraucrunt qui ftudium fapie-'
ticin buius fcculi uanitate profcfl'i
3turelq auguftini de ciui funt:nec tame cos quauis diucrfis er
tatedcilibcr.jri^ rantes modisrnature Umcs in tantuj
ab ihnere ucritatis deuiarc permifin
0.6 i qonc qua de finib' bono^j r ut no alq in animo:alq in corpore: a-'
maloift pbilofopbica difputatio ucii^ I^ in utroc^ fincs bonorum poneret
lauit ducetas octoginta t octo fcctas 1 malorom.£^ qua tripartita uclut

ce marcus uarro pfpe^crit.c. primu. generalium diftributionc fcctarum


marcuB uarro i libro dc pbilofopbia

q UO-nj^TO tammultam dogmatum ueritatem


deciuitatisuttt diligentcr 1 fubtiliter fcrutatus ad^
ufcp terrene fci^ uertit:ut ad duccntas oaoginta 1 oc
licefrcelcftisd to fectas no' quc iam cflent: fcd que
bitie finib" dei- cflTc poflent:adbiben6 quafdam diffe

ceps mibi ui'' rentias facillimc pcrucnizct.Ouod vt


dco difputadu: breuitcroftendaminde oportet inci'"

pri" ej:poned« piam quod ipfc aducrtit 1 pofuit in


fot qulta opis buiue terminadi ra- libromcmorato:quatuorcfire qucdi
tio patit'argumeta mortaliii quibus quebominc8finemagiftro:fine uUo
fibiipfibeatitudinefacein buius uitc doctrine adminiculo : fine induflriit

ifeljcifatc moliri fanv.ut ab coruj ua^ urarteuiuendi:qucuirfU9 dicitar 1


nis rebus fpce n!a quid differat qul proculdubio dicitur: uclut naturali^
deus nobis dcdit 7 res ipfa boc e ue^' appetuntautuoluptatcmqua dclcc-
ra bcatitudo qua dabit:n6 tanti) au^ tabilitcr mouctur corporis fcnfus:

ctoritatc diuina fj idubitata et rone: autquictcmquafitutnullam molc


quale^ptcrifidclcB pofTum" adbibc ftiam corporis quis patiatur : aut
clarefcat. t:>c finib^enimmalorii et utrancp qua tamcn uno nomine uo'
bononi mulra 7 muUiplicitcr itcr fe luptatis epicurus appcllat : aut uni'
pbilofopbi difputariir. 4luam que-' ucrfaliter prima narurc in quibus ct
ftionemmarimaintetione ucrfantcs bccfunfraliaiurin corporc ut me'
conatifuntiucnireqd efficiat boiem brorum itcgritae:? falue atcp icoliii-

bcatum.3llud cnim eflfinis boni nli tas eiusiuclinato vtfuntea que vel
XIX

p3ru9 urmagna f bommu fperiurur rum duodcrim fcctarii:profccto aut


iugcnqs.lDcc igitur quatuor id e uo-' proptcr fc tanto id agit: aut ctia ppi
luptae:quico:utrun^:primjl nature fociu5 cui dj boc vellc qo fibi. •Q.uo
itA fiit i nobie rt vcl virtua qua po'' circa.j:y.futcoru4propterfc tantd^
ftca doctriua Kcrit proptcr bcc appc^ modo vnanquacp tenedam puiat: r
tenda fit:aut ifta proptcr virtute: aut alie duodecim cozii 4 nd foUi propter
vtracpproptcrfcipfam. 2lc per boc fc (i 4d velinr pbilofopbandii eflc dc'
fiut binc dnoderim •
fcctc "Pcr banc ccrnut:fcd ctia proptcr alioe quoruj
cim ratione triplicatur fmgule: quod bonii appcrut ficut fufi. "be aiit (eac
cum i vna dcmonftraucro: diffiak n viginti qu.^tuor iteru gcminanf: ad^
erit in cercrie id iuenirc.£u5 ergo vo^ dira differeria ej: academicis nouis:t
luptae corporis animi virturi ant fU^ fiutquadragintaocto.3ll3rd quippc
diturtaut prefcrfraut iungif^triparti^ vigintiquatuor vnanquaq? fccrarum
ta variai diucrfitare fectariJ.Subdif poteft cjf(^ fic tcncrc ac defendere ut
aut virtuti quado in ufum virtutif af ccrta:qucadmodu ftoid defcnderdt:
fumitm.pcrtinet q'ppc ad virtutif of-' cp bominis bond quo bcatus cflet in

ficium:7 viuerc patric:'r propter pa^ animi tannimodo virtute cofifteret.


triam filios pcrcarc:quoru ncutrum "potcft ali" vt incertam: qucmadmo"
ficri poteft fine corporis uoluptare. dumdefendctot academici noui: q6
Tlam fine illa ncc cibus ncc potus fu^ eia t fi no ccrtd tamc verifimile vidc^

mitur vt viuat:ncc conciibif ut gcnc^ batur.Uigintiquatuorcrgofidt per


ratio propagcf.£d vcro prcfert' vir- coscfvcluteas ccrtas proptcr vcri^
tuti ipfa apperifprop^ fcipfam^virt'' tatcm:7alievigintiquatuor pcr co8
aur aflumeda credirur^prcr illa: id e ^eafdcm vclut inccrtas proprcr uc"
vt nibil virrus agat nifi ad confcquc-' rifimilitudinc fcquedaa putat. 'Rur''
dlufcoferuandacorporis volupta-' fus da vnanquacp iftard quadragi"
tcm:quc vira dcfbrmis e. 0;uippc a^ taocto fcctardpotcft cjfqj fcqui: ba''

domine uoluprari:q'^
bi virrua fcruir bitu ceterord pbilofopboa: Jrcmcp
uisnuUo modo bccdiceda fir viuua. ali' poteft babitu cynicorDiei: bac et
Scd rame er ifta boiribilif rurpirudo diffcrentia duplicanf T nonagintafcj:
babuir quofda pbilofopboe patro' fidr.£>eindc <^a card fingulas quafcp

no6 1 dcfcnforce fuos.Uirtuti por- tntuei bomince pofl^dt atcp fect3ri:vt

ro voluptas iiigitur:qu3do cop. ncu^' aurociofamdiligant viram:ficut hi


traproptcralrcra:fed ^prcr fcipfae 4 tantdmodo ftudije doctrincuacaze

ambc appcnlrur.Clu^proptcr ficut uolucrfit atque ualucrut:aut ncgoci''

uolupras ucl fubdita ucl prclara uel ofam ficut bi 4 cd pbilofopbaretur:


iucta virturi:rre8 fecrae facinita ^ce: tamen amminiftrationc rcipublicerc
ita utrac^:ir3 primanaturc:aliae ter gendifqucicb'' buanis occupatifl^imf
nas iueniiirur efficercpro uarictatc fuerdt:aut qc vtrocp gcncrc tcmpcra^
quippc bumanaru opiniono virtuti tam:fic bi cj pamm crudito ocio:par
aliquado fubdiitur: aliquado prefe^ tim nccefl"ario negocio:alremaria vite
riitunaliquado iugunfac (ic ad duo fuc tcmpora tribucrdt.^l^roptcr bas
denarium fcctarii numcni pcruenif. differctiae poteft ctia triplicari nume
Scd ifte quocp numerue duplicatur: rusiftcfcctaru^tad duccntas octo"
adbibita vna ditferetia foli" vidcliat gintaocto pcrduci. "ba de varronis
Vite:quonia c{fqui8 fcctaf aliqua ifta-' libro quanrd potoi brcuit ac dilucide
LIBER

pofui fnias emf mds uerbis cjrplicaf. utru fit ncc nc dubitandi}:boc e ut id
Ouomodo aiit rcfutatis ccraie una planius cloquar:utrij ita fcctadu ftt:

eligar:qu3 uult cffc academicoru ue^ at qui fcctatur dicat cfle ucru5:an ita

tcrum:quos a plaroneinftirutofufc^ utquifectaf dicatueriifibi uideri et


ad polemoncm qui ab illo quart" ei" fi fortc fit:falfum tamc utcrqj fectct'

fcbolam tatuit quc acadcmia e dicta unum atcp idcm bonu. 3» illa cnim
babuiffe cerra dogmata uult uidcri: diiTereria qucadbibcturcjibabitu ct

7 ob boc diftinguit ab acadcmicif no cofuctudinc qrnicorum: no qucritur


uie qbu9 inccrta funt oia: qd pbilo^ quis nam fitboni fmi9:fcd urrii i illo

fopbie gcnus ab arcefilao cepU fucccf babitu 1 conrucrudmc fit uiucndum


forepolcmonis^camcp (ectam id eft dquiucrum fcctatur bonum: quod-'
uetcro acadcmico^t ficut dubitatioc: libct ci ucrum effe uideatur atcp (cc
ita omni crrore carcre arbitrctur.ld tandum.i>cnicp funtqcumbona ft-

gum c pcr oia dcmonftrarc:ncc tamc nalia fcqucrcntur: altj uirturcm: al^
c}: oni partc res omittenda c. 'RemO'' uoIupf3rc:cundem tamen babitum i
uet igitur prius ocs illas difFcrcntias cofuctudinc tcncbant: cj: quo cynici
quc numeni multiplicaucrc fcctaro: flppdbbitur.3ta illud quic«^d eft vri
quas idco rcmoucdas putat:quia no pbilofopbiqrniddifcerniitur a ccfis
in cis e fmis boni.Tlec^ cim c):iftimat ad cligcndu ac tcncndum bonii quo
uUam pbilofopbie fcctam cffe diceda bcatificrcnnutiqjnil ualcbat. Tlam
qucnoincodiftctaceterie (y diuer^ fiad boc aliquid interelTct: prefccro
fos babcat fincs bonorum i malo^: idcm babitus cundcmfinc fequi co-
quldoquidcm nullaebomint caufa gcrct:t diucrfue babituf cunde fcqui

pbilofopbandi:nifiut bcat" (it. db fincmnofincrct.


autem beatum facit:ipfc e boni fini(.

Tlullactgitur caufa pbilofopbandi Oijomo rcmotiB oibus diffcretqs q


nifi finis boni.Ouamobre quc nullu no fecte f^ qones fdi: ad tripanitam
boni finem fcctat': nulla pbilofopbic fummibonidiffinitioncuarro pucni-'
fcctn diceda e.£um ergo qucritur dc at:qu3rw tame una fiteligeda.c.g.
fociali uita utro tcncnda (it fapieti ut
fummu bonum quo fit bomo bcatuf i Tl trib" quoquc illis uite gcnc^
ita ueliti curct amici fui queadmouj ribu9:uno fcilicctno fegnite: fj

fuum an fuc tantumodo bcatitudinif in cotcmplarionc uX incjluionc ucri^


caufa faciat(|cquidfacit:nondc ipfo tatis ociofo:altcro i gcredis reb" bu''
fummo bono qucftio e^fjde afTume' manis ncgodofo:tcrtiocj: utroq; gc
dournoaffumcndofocio ad buiua ncre tempcraro:cum qucritur q'd fit

participatione boni:no proptcr fcip^ boru potiu9 cligendo: no finis boni


fum fcd proptcr cundc fodum ut cil' babctc6troucrfiam:fcd quid borum
bonoitagaudcat (icnt fuo gaudct. trium difficultatcm uf fadlitate affe-

3tcmciiqucrit'dcacadcmici9 nouie rat ad cofcqucndum ucl rcrincndum


quib" inccrtA funt oia:ut;2 ita fint rcf fincm boni:id in ifta qone ucrfat'. f i^
babendf in cjbus pbilofopbando c: nis cim boni cum ad cuj quifcp puc-
an ficut alqs pbilofopbis placuit ccr nerit:prorinos fadt bcatum. 3n ccio
tag cas babercdcbcamus: noqritur aut Uttcrato uf in ncgoao publico uX
quid in fine boni fecrando fit: (cd dc quado utroquc uicibus agtrur: non
tpfius ucritatc quod uidcf fcctandu^ continuo quifquc bcatua cft. ZDuIti
XIX

qmppeiquoUbctborumutn uiaerc aliquado fubdotunutnd propffcipa


poflut:t in appcKdo boni finem quo fcd propter uirtutis officiu appctcda
fit bomo beatu9 errare.2llia e igitur uidclturaliquado prcferiitur: ut nd
queftio de finibue malo?^ i bonoro: propter feipfa:fed proptcr bec adipif
que unanquaqj pbilofopbo:;^ fectam cendauelconfcruadanccefTaria uir-
facit:-! alie funt queftiones de foctali rus putctur:aliquando iungdtur: ut
mta:decunctatione academicorii: et propter feipra t uirtus t ipfa appcte^
de uictu 1 ueftitu cynicorii de tribua dacrcdatur:quaremarid numcrum
oitegeneribus:ociofo:actuofo:e)C u-' triplu redddt: i ad duodcdm fectas
troquemodificato.Ouo^tnullae in perueniut. Ej: illis autcm quatuor rc
quadcbono;j7malo;j fmibus dif' bus tres uarro tollit: uoluptate fcilj

pufaiur.'p>roindequonumarc'' uar^ 1 quictcm i utrucp nd q> caa impro''


ro bas quatuor adbibcs differetias: bet fcd g? primigenia illa naturc i uo
ideej;uitafociali:cpacademici8 no luptatcm i (c babclt t quicte. 0.uid

ui8:ej:cynici9:e)ciftouite generc tri^ ergo opus c ej: bia duabue quedatn


partito:3d fectas ducetas octoginta'' tria faccrc duo (cilicet dn figillati ap^
octo perucnit:i (i quc alie poffunt (i^ petutur uoluptas aut quiee: i tcrtiu
militer adtjci:remoti8 eis dnibus qni cu ambe fimuhquadoquidcm prima
de fectado fummo bono nulls ifcrut naturc:-! ipfas i ptcr ipfas alia mrta
qucflione:i ideo kac no funtncc uo'' contineant.-' ^e tribus ergo fcctis ei

cande fut:ad illas duodccim in quib' placci diligctcr cfTc tractandd:quc nl


queriturqoid (it bonum bominis: fit potius cligeda.Tlon etm ucra pluf
quo afTccuto fit be.itus:ut cic eis una qua unam uera ratio ef!c permittit:
ueram ccteras falfas oftendat eftc rc fiue in bis tribus fit fiuc alicubi alibi
ucrtitur.Tlam remoto illo tripartito quod pofl uidebimu8.3nterim 6 bif
gcnerc uite:due partes buius numcri tribus quomodo unam u3:ro eligat:
dctrabuiur: i (ectc nonagintafoc rc^ quantu brcuiter apertecp pofTumus
mancnt.^Rcmota uero difTercntia e)c diiTeramu8.3fTc nacp tres (ectc ita fi^

cynicis addira:ad dimidid redigotur unt:cum uf prims naturc ppter uir^


•rquadragitaocto fiut.Sufcram" eti^ tutem:ucl uirtue ppter prima nature
am quod qc acadcmicis nouis adbi^ uel utracp id e uirtus i prima nature
biiuc:rurfus dimidia pai 9 rcmanet: ^pter feipfa funt expetcda.
ideuigitiquatuor. t>c fociali quocp
uita quod acccfferat fimiliter aufcrat' £>e trib" fcctis fijmd bois bonum
T duodecim fut reltque quas ifla dif-' qucretib" qua cligcdam uarro diffi^

fcretia ututgintiquaruor fierct dupU niat:fcque8 uetcris ac^dcmic antio^


caucrat.i>c bis ergo duodecim nibil cbo auctorc fcntetiam.c.ig.
did poteft cur (cctc no funt babcndc.
Tlibil q'ppc aliud in eis quaiV;g' finif q Uid crgo iHoru trium fit uerfi
bonorum T maloru.^uucntis autem iflo modo pfua-'
atcp fcctandu
bononifinibuB: profecto ccontrario dercconatur."f)rimdquia fummum
funt malorij.lDcc aut ut ita fiat duo^ bonum in pbia no arboris: nd pccc
decim fcctc:illa quatuor triplicatur: ri8:nddei:fcd bominis qucritunqd
uoluptas:quic9:utriicp: tprima na^ fit ipfe bomo qucrcndum putat. Sc^

turc:que pmigcnia uarro uocar. "bcc tit q'ppe in etus natura duo ee qceda
qppc quatuor du; fingulatim uirtuti corpue 1 3nimam.£t borum quidc}
LIBER

duum mclius clTc 3nima:longc(p pp tu9 omnfno prcponat:bcc cim bcne


tabiUus omnino no dubitat.S^ mi;t utitur T fcipfa:'! ccteris que bomine
ammafolafitbotr.o:ut(tafit ci cor' facitbcatuntbonis.Ubiucroipfa ii

pus tang' cquus cquiri qucrcndfi pn^ cft:qua[ibctbonafintmulta:n bona


t3t.£quc9 cniin no bomo "r cquus: ciu8 funt cuiu8 funt.3c pcr boc ncc
fedfolu8bomoc:idco tamcn cquca du6 iam bona dtccnda funncii malc
diriturg' aliquo modo fe babcat ad utcnti utilia cflc nd pelTunt. "bcc cf
cquB.Jln corpus folu fit bomo ali'' go uita bominis quc uirtutc t al^e a
quo modo (c babcna ad anima:ficut nimi 'Zcorporie bonis fmc quibus ee
poculumadpotioncm, Tloneim ca- ndpoteftfruitur.bcata cffc dicit. Si
lix 1 potio quam cdtinct c&lij: fimul ucro 1 alqs finc quibus clTc uirtus
dicitur poculii:fcd calip folue^idco tii potcftuclullisuf pluribus bearior.
cp potioni cotincndc fit accomodai". Si autc pror fu 8 omnibus ut nuUunt
2ln ucro ncc anima fola nec folum omnino bonum dcfit ufanimi f cor'
corpu9:fednmulutrunqjfit bomo: pori8:bcatilTima.Tlon cnim boc eft

cuius fit pars una fiue anima Huc co maquoduirtu9:quoniam nd dnis


pu9:illc autctotue ejcutrot^ coftctvt uita fcd fapie9 uita uirtua c.£t tame
bomo fit:ficut iuctos duos cquos bi qualifcoc^ uita fine uUa virtute pdc
gas uocamu8:quo^ fiue de)cter fiuc cinrc:uirtu8 vero fine ulla uita clTc no
pars fit bigaro:unil ucro eo;t
finiJ^er potcft.^boc 1 dc memoria dijreri atcp
quoquomodo fc babeat ad altcm bi^ ratione:? fiquid aliud talc e in boie.
gas non dicimu9:fcd ambos fimul. SHnteimbcctante doctnnam fine

"bozn aute triil boc cligit tertium: bo bis a^t nS poteft ulla ce doctrina: ac
mineqj ncc anima fola ncc corpuf fo^ p boc ncc rirru6:quc vtiquc dicitur,
lum fcd animam fimul 7 corpiis cflc Benc ant currcrc:pulcbntm dTc cor^
flrbitratur proindc fummo bonum porc:uiribu8 prcualercin gentibuf 1
bomini9 quo fitbcatue : q: utriuf(p cctcra buiufmodi talia funt ut 1 viif
rci bonis conftarc didtii anime fcil^ (inc his cfTc pofTit:'! ipfa fme uiztutc.

icorporie.^cp bocprima illa na^ 3onafdttame:7fecunddifto8 ctiaj


tarefiptcr fcipfa e>:iftimat cc appete^ ipfa^ptcr fdpfam diligitur uirt" vnf
'

dfl ipfa^qj uirtutc qua doctrii iferit: queilli8 7frijitorficutWrtute dccct.


uelutartcmviucdiqucin anime bo-' ibanc uitam bcata ctiam ce pbibcnt
nis c:e):cclleti(Timii bonit.Ouapropf fociaIem:qucamico?tbona^ptcr fc
cadcm uirtus id cft ar9 agedc uitc:cll ipfa diligat ficat fua:cifque prop^ fe^

acceperitprimanaturc:que finc illa ipfos boc udit quod fibi:fiue i domo


crat fcd tri crant:ctiam qn cis adbuc fint ficat coninjc 1 libcri:'? quicunque
doctrina deerat:omnia propter fdp'' domcftici:fiue iloco ubidomus eiua
fam appctit fimulc^ ctia kipfii oibuf cft ficut urbs qui ducf uo^
c ut fdt bi
Cj^ fimul 1 feipfa utiturco fine ut 6i' cantur:fiue in orbctotout fut gercs
bu8 dclcctctur fltquc pcrfruafmagis quas eis focietae bumana coniugit:
minufq3:utquccpinterfemaior3 at' fiue i ipfo mfldo qui cenfcrur nominc
cpminorafiittame oibus gaudcs ccli T tcrrc:ficut dicnt clTc dcos quos
1 qucdaminora fineccfTirafpoftulat volct amicos clTc bomii fapteti:quof
^ptcrmaioraueladipifceda uftcne noB familiariue angelos dicim". C>e
dacontcncns.Omniumaot bonoro bonof aurcm 7 econtrario malo? um
uel aninu ucl corporie nibil fibi uir^ finib" ncgat uUo modo d dubitadd:
XIX

t bancifcr fc -rnouos academicoB af in utrifque:fiue in pmis nflturc:fiuc i

firmantcflediftanti3.TUceoriS itere uirtute:fiuc i utafquc. t)ic bcati c{\'c


quicqtiam futc cf nico fuic alq quoli^ 1 a feipfis beati ficri mira uamtatc
betbabituivictu:in bis ftnib'' quos bos ucritas p^pbc
uolueriJt.3rrifit
uerosputdtqualitcrquifc^ pbilofo' tam diccntc.Tlouit dns cogitationcs
pbctur.£)c tribu9 porro illis uitc ge^ bominu quoniam uanc funt.3lut fic
neribusiocioforacfuoro:'! quod cj: v boc teftimoniii pofuitapoftoluf pau^
troc^ cftcompofuum;boc tcrtuim d'' lu8.t>ominu9 nouit cogitationcs fa-'

bi pUccrc afleuerant.lDoc fcnfiflc at^ pientiunrquonia vanc fot. Ooiis eij

que docuiJTe acadcmicoa ucrcrcs (nfficit quantouis eloquenrie flumic


uarroaflerit.3ntiocbo auctorc ma^ uite buius rmfcrias ejrplicare: quain

giftro ciceronis i fuorqucm fanc ci^ lametatus cft ciccro i cofobtiouc de


cero in plurtbus ftiiffc ftoicum: q» a^ inorrc filte ficut potuit.-^Scd quatum
cadcmicum mirabileni uult uidcri. equodpotuit/^acjppc quc dicutur
Scd quid ad noa qui potiua dc rcb** prima naturc:quado:ubi: quomodo
ipie iudicaredcbcmus^ypro magno tam benc fc in bac uita babeie piii ut
de bominibus quid quifquc fenfcnc no fub inciT^ cafibuf ftuctuet.-^Ouif
fcirei cimdolorcontrariu9 uoluptati: qu<
inquietudo cotraria quieti:in corpus
£)c fummo bono i fummo malo fapietis caderc nS poteft.-' ZDcbroru^
quid cbriftiani fcniiant contra pbilo'' ccrtc amputatio urmebro^ dcbilitaf
fopbostqui fummum bonum in (c bominis qtpugnat incolumitate: dc
fibicflcdi)ccruf.c.iig. formitas pulcbrimdine: imbecilUras
fanitatem:uire9laflritudo;inobilitate
f 3 'Sifur qucratur a nobis quid torporactardit«9.£tquid borume
ciutras dci de bts fmgulis itcr'' quod nequcat in carnc fapicntis irru''
rogata refpondcatracprimii dc fini^ ere/Statu^ quocp corporig atcp mo-
bu9 bonorti malonicp c{d fcntiat;:ef' tus:cddccecc9atquc congructcs fuc
pondebir:cccrna uitam eflc fummuj ucr naturc prima numcratur.Sj 4<1
bonu:cterna ucro morte fummii ma fi aliqua maU ualiaido membra trC
lum.lbroptcr illam proinde adipifcc morc cocutiat.^Ouid fi ufque ad po'
dam iftamcp uitanda: rcctc nobis cc nendag manus in terram dorfi fpinfl
uiuendiijjptcrquodfcripttie iuftus curuciur i bominc quodamodo qua
e):fidcuiuif.0.uoni3 ncquc bonum drupedem faciat.-^Tlonne omnc ftam'
noftro iam uidcmu9:vndc opoitet vc endi corporis i mouedi fpccic decuf''
crcdedo qucramus.Tlcqj ipfu; rccte que pcrucrtct.-^Ouid ipfiuf animi pri''
viucrc nobis c]c nobis e:ni(i crcdetes migcia que appellimr bona:ubi duo
fldiuuet 1 oratcs qui i ipfam fidcm prima poniif propter comprebcnfiO''
dcdtt:qu3 nos ab illo adiuuados cffe ncm pcrccptioneque veritati9 fenfu^
credamu9.3lli aiit qui tn ifta uita fi- •zintellcctii.^Sedqualis quaturctJcp
nes bono^j i malo^j cflc putaucrut: fenfug rcmanet:fi ut alia tace.im fiat
fiue i corpore fiue in aia:fiuc i utroqj bomo cccus i furdus.-^lsatio ucra et
ponetcs fummu bontj:atquc ut id cf'' intclligetia quo rccedct ubi fopit':fi a'
ficacius doquarfme i uolupfate:fiue liquomorbo efficiafinfanus.-' 'Pbrc
m virrutcfiue i utroqucfiuc i uolup^ nem. molta abfurda cn diciit uf faci''
tarc fimul i quktc:fiue i virtute: fiuc unnplurimtf q^ a bono fuo ^pofito i
LIBER

moribue ali'cna:uno fuo bono ppo' pifcat.-^O-uod in bac uita quamais


firo moribuftp cotrarta.-fiue illa ,cogi Mclimus quonia faccrc no ualcam":
tcmus fiucilla uidcamu9:ft dignc co^ id falrcm in dci adiurorio faciamus:
fidcremus lacbrf mas tencrc uijc pof-' ne carni cdcupifccuri aduerfus fpiri-'

fumu9:9Ut fortc ncc poflum". Ouid tum fuccubcntc fpiritu ccdamuG: ct


6icz dc bi9 c} demonu patiutur tcur' ad pcrpctrandii peccatum noftra co^
fus/Ubi babet abfcondita t obnita fcnfioncpcrtrabamur. Jlbfit autcm
''ntelligentia fu3m:quando fccunduj ut quandiu in boc bcllo intcftino fu-
fuam uoliitatcm i anima eoru i cor mus:iamno8 beatitudincm ad qua;
porc:malignu9 utitur fpiritu9.'£t ^s uincedo uolumus pemenircadcptos
confidit boc malix in bac uita fapicti cfl^ccrcdamus.^tqui^ cft ufq=iadeo
cucnire no poflc.-^i^cindc pcrccptio.re fflpien8:ut contra libidincs nuUii ba^
ritatig in bac carnc qualis i g^ta cfl: bcat omnino coflicru/Ouid illa vrus
quando ficut lcgimuo in ueraci libro quc prudetia dicirur/Tlonnc tota ui^
fapicnticcorpus corru ptibilc aggra^ bona difccmit a malis:
gilantia fua
uatanimaT deprimit teiTcna inba' ut in iilis appctcdis iMcf^ uitadis cr-'

bitatiofcnfum mulra cogitante.' Jm-" ror nullus obrcpat.-'2lc pcr boc 7 ipa
pctus porro uelactionis appctitu9:fi no9 in mali9:ucl i nobis ce mala tc--
boc modo rccte latini appellat el qua ftamr.3pfacimdocctno9malii cflc
gren uocant ormen:quia ipfa primis ad pcccandu c6fentire:bonuq; ec ad
bonis nature dcputat nonc ipc e quo peccandu no cofcntirc libidini. 3Uud
gernmr ctiam infanoro illi mot* mi-' tamc malii cui noa nd cSfentirc pru
fe:abiks.t facta que borrcm^tquad© dentia docetfadt tepcratia. Tlec pru^'
perucrtitur fcnfu9 : ratiocp fopitur. dentia ncc tepcrantia omnino T ipra
porro ipfa uirtus quc no e iter pri^ dentiam ufintcpcratia tollit buic ui"
man3ture:quoniaciu9doctrina po^ te.Ouidiuflina:cuiu9mumt8 c fua
cum fibi
flca introducete fuperucnit: cuic^ tribucrc:vndc fit in ipfo bomie
bonora culmcn bumanora
uitidicet quida iuflu9 ordo naturc:ut aia fub-
quid bicagitnifiperpctua bclla cum datur dco 1 animc caro:9c p boc dco
tic^e ncc C)ctcrioribu9 ki interio:ib' 1 anima i caro.-^Tlonnc dcmonfh-at t
ncc alicni9 fcd plancnoftris i propis eo fe adbuc opere laborarcponus q»
majnc illa q grcce fopbjof fiuc latic tc in buiu9 operi9 iam fine requicfccrc:'
pcratia noiat': qua carnales frcnatur Xanto q'ppe minu9 anima fubditur
libidinc8:ne in queq? flagitia mcnte; dco: qto minus dcti in ipfis fuis co''
confcntientcm trabant. Tlccp enim gitarionibus cdcipit:T taro minus !</
nullum cft uitium cum ficut dicit a^ nimcfubditur caro:quato magis nd'
poflolus caro concupifcit aduerfus ucrfus fpiritiicocHpifcir.O.uadiu CK
fpiritum:cui uitio contraria virtus c: go nobis ineft infirmiras: bccpcftis:
ficutdicit idcm: fpirims concupifcit bic Ltnguorquomodo nos iam fal^
aducrfus camcm.tJcccnim inquit fi^ uos^^finddum faluos:quomd t.^m
no ea quc
bi inuiccm aduerfantur ut bcaroa illa finali beatimciinc dicc au'
autcm facac vo
uultis fadatis.Ouid debimus/33m ucio illa rirrus cuius
Iumu9cumpcrficiuolumus fine fu^ nome e forrirudo in quataciJc^ fapK
mi boni:nifi ut caro aducrfus fpirita cntia cuidenfl^ima rcftis c malo» bu^
no concupifcat:ncc fitin bonis boc m3nomm:quc cdpcllirur paricria ro^
uitium contra quod fpiritua concu^ lcrarc.O.ue mala ftoici pbilofopbi
XIX

miror qua frortte mala no ee conte^ fcd coriJ quocp mirus e crrorrq? i bis
cl3tTt:quibu8 htctnr fi ranta fucrint: malis afi tam grauia funt ut mortc
ut ea fapicns nf no pofTit ufno debe fugicnda finnab ipfo fibimct illata ^
atfuftinerc:eumcogi morre fibimet bcc patitunuitam beatl tame cfle co''

mferre:atcp qc bac uita migrare.Xa-' tendunt.ZDala funt inquit tormenta


tusautfuperbicftupore in bis bo^ atcp cruciatus corporis 7 tanto funt
minibu6:btc fe babcre finem bont ct pctora quato potucrut efle maiora:

a kipda fieri beatos putatibu9:ut fa^' quibus utcareas ejcbac uita fugiert'
picnscorumboce qualem mirabili dumc.0.ua uita obfecro^^lDcc iquit:
uanirate defcribont: etiam (i cecctur: que tantis aggrcuatur m.ilis. £crte
abfurdefc3t:obmutcfcat: mebris de^ ergo bcata cft in cifdcm ipfie malis:
bilitetur:doloribu9 crucictunt fi cjd propter que dids efle fugienda an io
aliud t3lium ma!orum dici aut cogi- bcatam dicis quia licct tibi ab bif ma
tari poteft inrid.it in cum quo : fibi lis morte reccdcrc' Xiuid (i ergo i eis

mortem cogatur inferrc: banc iti bis aliquo diuino tcncrczis iudicio:nec p
malis uitam collituram co3 non pu' mittereris mori:ncc un^» fine illis ee
deatuocare beatam.O uita bcata: q fincrcrie.-^Tlcmpe tiic faltem mifcram
utfmiaturmortia qucrit au):ilium. diccrcs talem uitam. Tlon igit ^pta
Si bcata c mancatur in ea. Si uero mifera no eft: quia cito relinquitur:
propter mala fngitur ab ca:quo'
ifta quandoquidem (i fempitcrna (it ctia
modo e beata^2lut quomodo ifta no abs teipfo mifera iudicabitur:n6 ita-
funt mala^que uincut fortitudtnif bo quc propterca quia brcuis c nuUa mi
num:eandcmcp fortitudinem no fo -
feria uidcri debcKaut quod e abfur
lum fibi cederc:ucrum ctiam delira:c diu9:quia breuis miferia e idco etiaj
cdpcllunnutteandemuitam dicant beatitudo appellari.ZDagna uis c in
beatam^Tpcrfuadeatcfle fugienda^; eismalis^quecoguntbomine fccun-'
0:ui9 ufqucadco cccm no uidc
i ut dum ipfos ctiam (&picnte:(ibimct au
at:ut (i bcata cf(ct non eflet;
fugieda ferre q? bomo e:cum dicat t acra di"

Sed fi propter infirmiratie pondus quodam


cant banc eflc nature primi
qua prcmitur banc fagicndam fatcn^ modo t ma)riml uirtutcm ut bomo
tur.Ouid igitur caufe e.' cur n6 etiaj codlietur dcot-ri^pterca morte natu'
mifcra fracta fupcrbic ccruice fatcatV raliter fugiat^ita fibi amicus ut cfle
UtriT obfecro caro ille patictia:an po 3nimal:T in bac coiunctione corporif
riue ipaticntia fe pert-mit.-' Tlon enim atque anime uclit uiucrc uebcmetcr'
boc fedflct nifi uicrorta ccfaris ipati^ queappetat.XDagna ois e in eis ma^
entertulifl*ct.Ubie fortitudo/IVm^ lis quibus ifte nature uindt' fcnfus:

peccflit:nempefuccubuit: ncmpe uf-' quo mor9 omnif modo omnibus ui'


queadco fupata e:ut uita bcatl dac'' ribus conatibufc^ uitatur:i ita uind
linqucrer:defcreret:ac fugerct.Sn no tur ut que uitabatur optcturappeta''
erat iam bcata.-' ZDifera crgo crat. tum: (i no potucrit aliunde corirgc::
OLuomodo e;go mala no erant: quc ab ipfo bomine fibimct inferaf. ZDa
uitam mircram fugiendlq^ faciebat; gna uis e in ete mali9:quc forritudic
Ouaproptcr etia ipfi qui mala ifta cc faddt bomic(dam:fi tamcn adbuc di
cofeflTi funt:ficttt pipatctici ficut uere^ ccnda c fortitudo:que ita bis malis
rcs acadcmici:quo;^ fcctam uarro de uinciturutbomincque ficut uiztus

fendit: tolerabilius quide loquntur: regendii tuenduque fufcepit: no mo


LIBER

nopoflfitperpaticntiamcuftodirc f^ prcfcntcmfcdc)cpectamu9 futuram:


ipfainrupcrcogaturoccidcrc. ibcbet •rbocperpatientiam: qixia in malis
qutdc ctiiinT mortcm fcrrc fapicnf pa-' fumue quc paticnrer tolcrarc dtbc
tiaitcrrfed que accidit aliddc.Secun^ mu8:doiKC ad illa ucniamus bona:
dum iflos aiJt fi cam fibiipfi inferrc ubi omnia cront quibus incffabijircr
compellitunprofccto fatcndfi i eisz dclectcmunnibilcritaurcm quod ia
no folum mala:fcd intolcrabilia etia tolcrarc dcbeamus.Xalis falus que
mala cfTciquc boc eii ppcti-arc com^ cna fma
in futuro feculo erit:ipfa erit
pellunt.Uita igitur que ifto?t ta ma-' lisbcatitudo.Ouambcatitudine ipi
gnorum tam grauiscp maloijj aut p' pbilofopbi quoniam nd uidcntes no
mifur oncribus aut fubiacct cafibuf: lunt crcdcrc:bic fibi conanmr falfiffi^
nullo modo beata dicerctur: U boics mam fabricarc quato fupcrbiorc ta^
qui boc dicunt ficut uicti malis fgra- to mcndaciore uirtutc.
ucfcetibusfumfibimorte ingcrunt:
ccdilt infeh'citati:ita uicti ccrtis ratio^ ^c focinli uira:quc oj matimc cj:
nibuscumqucrutbcata m'ta dic^na-' petcnda fitmultis offcnfiouibus fcpc
rcnrur cederc ucritati:'? no fibi in ifta fubucrtitur.cv.
mortalitatc puteret finc fummi boni
elire gaudendiJ:ubi ipk uirtutce (^buf q Uod autcm focialem uitam cc
bicnibilccrtcmcliusatc^ utilius in uoliItfapientc6:nos multo am
bominc rcperitur:quato maiora fut plius approbamus. Tlam rndc ifla
adiutoria contrauim fqu9lloro:labo dei ciuitas de qua buius operis cccc
rumdolora:tanto fidclioza tcltimoia iam vndc nonumdccimum librti ucr'
mifcriaril.Si cnim ucre uirtutes (at: famus in manibus: ucl mcboarctur
quc nifi in eis quibus ucj-a ine pictas C)cortu:ueI pirogrcdcrctur cjrcurfu:
no poflonno fe profitentur boc
cffc ucl dcbitos apprcbedcret fines: (i no
pofre:ut nullae miferias bomincs pa cet fodalis uita fanctoro.-^Sed i bui*
tianturtnquibue funt. Tlcque enim mortalitatig crumna:quot i quatis
mcndaces funt ucre uirtutes: utboc abundrtmalis bumana focietas qs
profitcatur:fed ut uita bumana quc cnumcrarc ualcat.^ Ouis cjcidimarc
tofrtantiebuiusfeculi maculis co'' apudamicos fuos:
fufficiar.-^Sudiat

gitur mifcra:fpc futuzi fcculi fitbcata bominecumfcnfuatq3 cofcnfu om^


ficut -r falua.Quomodo cim bcata c: nium bominu diccre:duri uroze^qui
quc nodum falua cftf Undc t aptUs ibi miferiam uidi:nati filtj alia cura.
paulus nd dc bominibus imprudeti^ Ouid iridcmilla que in amorc uitia

bus: impatietibue: intcmpcratibus cdmcmorat ide terctiu9:iiuric fufpi^


1 iniquis: fcd 6 bis qui fecundum uc tiones umicitie:bcllum: pajrrurfnm.
ram pietatcm uiuercnt:i idco uirtu'' Tldne rcs biJanas ubiq? iplcucit.Tlo
tcs quas babent ucras babcrcnt ait. ne bcc 7 in amicoro boneftie amori^
Spc cim falui facri fumus.Speg aut bu9 plcrunque contingunr.'' Tlonne
quc uidctur nd cft fpcs. O.uodcnim bis ufquequaquc plcnc funt rc8 bu^
qs uidcr:quid fpcrat.-^Si aut quod iii m3nc:ubi iniurias^furpitioncs inimi''
uidcmus fpcramus : pcr parfcntiam citia9:bellum certa mala fcntimus:
ejrpccf amus.Sicut crgo fpc ffllu(:ita pacan ucro inccrrum bonuj: quomi
fpe beati facti fumus:? ficut falutcj: cordacorumcumquibus cam fcnc
ita bcatitudincm non iam tcncmua re uohm" ignoram':-! fi bodic nofle
XIX

poflremastqujilia cras futira efrmt m ^talibet pace mancribus dcc(Ce no


nricp nefcirev-nus.^Oiuiporrd intcr (c polTunt:qu3lia putam" ee qTnifera:
amicjriores folcrtt cfle uel dcbcnt: g» ^'dolcda quado quide bi iud(C3c:qui
qui ufta domo contincntur,' £ttamc cofcicntias corii dc qm'bus iudicant
quis inde fccurue cftrcum tanta fcpc cerncrcncqudJr.-^Undc (cpc cogutur
mala c;c corum occultis infidqs '
rormctis innocetiu ad alienam
tcftiu
C):rifcrint:tanto amariora quato dul-' caufam pcrrincntc qucrcrc utritaa*.
cior paj: foittque ucra putata eft cum (Clmd cum ux fua caufa qutfcp tor
aflutifrimc fingcrcturrf>roptcr quod quccur i cn qucrif utrii fit nocens:
omnium pectora (ic attingit:ut cogac cruciatiinoccns^luit^ inccrto (cc\l

in gemitum:quod ait tullius.Tlullc ccrrifllJmas pcna8:no quiaillud com-


funt occulrioree infidie: q> be quc la^ mirifl*e dctegitunfed quia no cSmidi
tcntinfimularioneolTicq:aut in ali^ (c nefcitur.-^Jlc pcr boc ignoraiia iix

quo ncccffimdinis nomine. Ilarn cii dicis plcrucp ecalamitas innoccntis.


quipalameft aducrfarius facilc ca^ Scd quod intolaabilius c magifque
uendo uitarc poffis: bocucro occul- pUngcndu:rigajiduqj (i fieri poJTci
tum:intcftinum ac domcfticu maU: fontibus lacbrymaru:cu5 propterea
no folum q:iftit:uerum criam oppri'' iwdcji torqueat accufatum:ne occidat
mit antcquam profpiccre atcp cyplo' nefciens innoccnte:fit pcr ignorantic
rarc potueris.li^roptcr q6 diuia uop mifcria ut % tortum i innocetem oc
1*113:7 inimiri bominis domcftid dus cidat:qucm ne innocentcm occidcrei
cum magno dolore cordis auditur: torfcrat.Sicnimfccundum iftorum
quia t fi quifquc tam foms (it ut c' fapicntia delcgcritqc bac uita ftige:

quo animo pcrferat: uel tam uigilas q diurius illa fuftinere tormenta: q6
ut prouido cofilio caueaf:quc aduer^ 1x6comidtcomid^c (c didt.0.uo di
fus eum molitur amidtia fimulata: nato 1 ocafo:utrum nocentcm an in
corum tamen bominum pcrfidorum noccntcm iudej: ocddcrit adbuc nef''
malacumcoscfle pefllimos cjrpcrit': cit:quem nc innocentem nefcics ocd-'
(i ipfe bonus c grauiter ejccrudcf nc^ derct torrit:ac per boc inocente i ut
cclic e:fiue femp mali ftterint t (c bo' fciret torfit i dum nefdret ocddit.Jn
no9 fin]cerint:riuc i ifta malitia cx bo' bis tcncbris uitc focialis fedcbit iu-'

dom' cd''
nitatcmutari fint.Si crgo dcTf. iilc fi4pies:an nd audcbit,-* ^cdc
munepcrfugiuinbismaiis bumani bit ille plane.£onftringit cim c^ i ad
gcncris tata no e.quid duitas: q q>to bocofficiapcrtrabic bumana (ocic
maior c tanto foru cius litibus dui^ ta8:qu3 defei-crc ncfas ducit.lDoc eij
libus 7 criminalib'* plenius criam (i ncfas ce no ducit;q' tcftcs inocetcQ in
quicfcant no folum turbulctc:ucrum caufis torquetur alicnis:^' bi qui ar-
criam fcpius 7 crucnte fediriones ct guunturuidoloris pleriit^ fuperati
bella duilia:a quorum cuentibuf fut 1 de (c falfa cdfcfl"i etiam puniiimr in
dliqri libere duitates : a piculis nug'/ noccntes: cum iam torri fucrint inno
ccntcs. Ouod i(\ non mortc puni''
i>e crrorc bumanof iudiciojj co antur:i ipfis ufcj: ipfio tormetis ple^
uerttas latct,c.vt. rncp moriumr.-duod aliqii i ipfi cf
arguiit bumanc focictari fortafle ne

q Uid ipfa tudicia bomtnum de ttiminn impanitA (int ^deflc cuptcn''


boibua:que cimtatibua etiam tcs:-: menrictibua tcftibus rcccp ipfo
LIBER

ccntra tormeta dmantc imm&nii ncc Unguamfuamdomitisgcntibue per


fatentcrprobarc quod obqciut no ra^ paccm (ocietatis imponerct:pcr qi^
lentca quamuis ucra obicccrint:a iu^ nd dccfl"ct imo i abildarct cri^m itcr^
dicc ncfctcte danatur. "bec toi i lan prctumcopia.Ucrumc.Sedboc g»'
ta mala dcputat cfle pcccata.Tlo cim muUie 7 ygrandtbue bcUis: quanra
bcc fccit fapicns iudejc uoluntatc no^ ftrage bominum:qu3ta cffufiocbu-
ccndi:fcd nccelTitate nefciendi:7 tamc mani fangttinie comparato e; Q.ni''
quia cogit bumana forictas iudicadi buB tranfacri6:no c tamc ccrundcm
ctiamnccclTitjtc.lDccecrgo qua di-' malorii finita mifcria. O-uauis rim
rimusmifcriaccrtebominis: 7fi no no dcfucrint nequc boftce dcfint c]c'

malitia fapientia.Sn ucro nccclTitatc tcrcnationcg^cdtraquasfcmp bclla


ncfciedi arquc iudicandi torquct ifon gcfta funt 1 gcrutur: tri ctiaj ipfa im^
tcs^punitifontce^iparueilligpno c pcrij latitudo peperit peioris gcneris

rcu8:fin6fitinfuper7 bcatus.^-Clua bclla:fociaU'a(ciU'cctatque riuiUa: q''


to confideratius i bomic dignius i bue mifcrabiUus quatiturgcnufbu''
bominem agnofrit in ifta ncceflritate mantt:fiuccumbclUgcraturur aliqii

camquc mifcriam in fc odin i (i pie conquicfdt:fiuc cum rimdfnc rurfuf


fapit clamat
ad dcum:dc ncc:fl'it3tib'* cpirganr.Oiuorum malorii moltas
mciserucme. imultipUcescladcs: dur?s i dir:is
necdTitatc6:fi ut dignii e cloqui ucli:
t>c diuerfitate linguarD qua foric quan§>ncquaqua (icat rce polhibl
tas bominii dirimit':7 dc miferia bel' polTim:qm8 crit proUicc cUfputariois
lorum ctia que iufta diciJtur.c.vg. modus.-^Scd fapicns inquiunt iufla
bclla gcfturus c.0.uafi no (c bomme
p Oftcimtatcucl urbcm fequi^ mcminit:muUo magis dolcbit tufto''
orbis rcrrc:in quo tcrtium gja^ rum ncccflritatcs fibi octitifle bcllo^:
dum ponut focictatis bumanc: inri-' quia nifi iufta cflcnt:ct gcreda n emt,
picntes a domo atquc inde ad urbe: 3lc pcr boc fapicri nulla bclla cflVnt.
drindc ad orbcm tcrre progrcdicndo 3niquit«9 rim partis aducrfc iufta
ucnietce.Ouiuricpficut aquanJ co^ bclb ingcrir gcrcda fapicn:q ini^rss
gerics quato maior e tanto pericuUa bominiuricpcdolcda quia bomimi
pknior.Jn quo primti linguaru, di^ e:i (i nulla qc ca bcUadi nccdTiras na
ucrfitas bomincm alicnat ab bomic. mala ram magna:
fccrerur.lDcc itacp
Tlam fi duo fibimet iuiccm fiat obui' tam borrcda:tam fcua^qmfqvii^i cuj
9m:nccp prctcrirc fed fimul ce aliqua dolorc c6fidcrat:mifcna ncccfle c fa''

ncccflVtatccogatur^quo:^ ncutcr no-' tcatur.Ouifquis aute l parit ca fine


uit lingua alteri^^fariU" fibi antmalia 9nimidoU)rcuelcogttat:multo uri''
mut3etdiucrfigencrie:5»cu illi fint quc mifcnus idco fe rurat bcato qa
botes ambo forianf.Ouldo cim que t bumanu pcrdidit fenfum.
fcntiiit itcr fc cdmumcarc no poflunt
|>ptcr folam linguarum diucrfitatc?: Ojamicitiabonorum fccura cPc
nibilpdcft ad fociadoe bomince ta^ no pof(it:d& a periculis q in bac vita
ta fimilitudo naturc:itft ut Ubctiuf bo funt trcpidare ncccfle e cap.tiq.
(it cum canc fuo:y cii bominc aUco.
2lt rim opcra data c ut imperiofa ri^ f 3 9Ut no cotingat qucdi igno^
uitaeino folum iu^m ucrum etiatn ranria funiUs dcmerie:q tamo»
XIX

in haias vite mifen coditione fq>e p' ria nac mttius noc afperius af/ligaf
rirTgit:ut credat' uf amicue ce q iimi'' uita mortalii):rii cos mortuos quoa
cus e:ur timicue q amicus e: (jd nos diligimus:q> ucla fide ud a bonia
cefolat ibacbumauafocietatc crro'' morib" lapfos:boc e in ipfa anima
ribaa erdnifc^ plcnifTima.-nifi fides n mortuoa audire fea uidcrc maUem".
ficta:i mutoa dilcctio vcrojt bouoro <lua ingeri matcria mab^ plcna cft
cp amicorti quos q^to plures t i plu^ tcrra:proptcr quod fcriptu e Tluncid
ribtts locis babcmus: tato longi" la-' no tcntario e uita bumana fupcr ter
riufip mcruimu9:ne quid cis cotigat tam.-^^tpropterquod ipfe dominu9
malidctatismalo^ aggcrib" buius ait:uemiklo a fcandalis. £t itcrum.
fcculi.^Tlon cim tantummodo foliciti <luoniam abodauit inquit ini(^tis
fumus nc famc:ncbelli8: ne morbia: refrigefcet cantas multof £;: quo .

necaptiuitatib" affii$kur:ne in cdde fit ut bonie amide mortuie gratuk-

fcruttute talia patiatur:qualia ncc co mur:i tamc mors co^ no cdtriftct:


gitare fufTicimu6:ucri» ctia ubi timor ipfa nos ccrrius cdfolctun quoniam
multo amarior e:nc in pfidia maliti^ malis carucnit qutb" i bac rita ctia^
am:nequitii<:p murentur. £t qn ifta boniboice urcdteruntunucl dcpra-
co'fingiJt:tantoutiqucplur3 q^to tlll uantunurinvtroc^ pericUtatur.
funt plurcs:^ i pluribus loci8:T i no'
ftram notitia profcriltur quibue cor bcamicitiaangcIo;^q bominiiit
noftruflagris uraturquis potednifi boc modo no pdt ee manifefta ^pt^r
quitaliafcntit aducrtcre.^ lOortuos fallaciidemoni}:iquos icidcnit qui
4ppc mallcmus audirc:quaui9 7 boc mrtos fibi 6os coledof putaueit.ci;^
finedoloreaudire no poflTcm^.Ouo^
rameimnoBuitappter amicitie fo^ i KX focietauuero fancto^ a^er
cialie folacia dclcctabat vnb fieri p6t brum:qua pbilofopbi tlU qui
ut eorum mors nobis nulli ingcrat nobis dcos ce amicos uolucriit quar
mcftt'tudine/(Q.ua qui probibet:^bi to cdftitucrot loco:f clut ad mundu^
beat fi poteft amica colloquia: intcr^ reniefcs ab orbe tcrrarti: ut fic quo^
dicatamicabtlcmfocictatc uel inter' dammodo cdplcctcrecur 1 cdu nuUo
cidataffectttomnium bumanardnc modo quidc mctuimus:nct3lcs ami-'
cdTitudinum^uinculam metis imitis ci vX mortc nos fua vX deprauarione

immiti fluporc diriip3t:aut fic de u^ contnilecScd quia nobie ndca qua


tendnj ccnfeat:ut nulla qc cis anima bomincs familiaritate mifccntur: qd
duIccdopcrfudat.Ouod fi fieri nul^ ctia ipfum ad crumnas prinet buiua

lo modo pot:etil boc quo pacto fu-' vitc:^ aUquado fatbanas ficut legi^
mru5 e ut eias nobts amara mors ri mus tranffiguratfein angdum luaf
fit:cuiu3 dulcis e uita. "binc c cim ct ad tentandos cos quos ita ucl crudi^
luctus quida in bumano corde qua^ riopus e:urdccipi iuflum cft:magna
fiuulnus aut ulcus:cut fanado adbi^ dcimircricordianeccfTariae: nequif-
bcntur officiore cofolationcs. Tld «5 quam cum bonoe angdos amicos (c

no e quod fanef^qm quanto


jjptcrca baberc putat:babeat malos dcmdcs
c animus mclior. tato in co facilius amico9ficto9:cofcptato nocctiorce:
driufcp fanatur.£um igitur cria dc qulto afhitiores acfaUaciorcf pariat
carifftmo^ mo:ribu0:ma]rimc qao;}f limicos.^fcuimagnadd mifcriccr''
funt bumane focictari otficia necdTa^ dia ifU e nccefTarta nifi magnc biianc
LIBER

mlfericquc (gnoraria rata prantur. ctis finis e id I uera ^fcctio.c.jn.


ut fadlc ifto;^ fimulattonc falUf. £c
illo9 quidc pbilofopbos iimpia ciui b Slnccrgopaccqualis bic pot
tatc qui dcos fibi amicoB cc di]cerunt cc;mortalc3 beics i reb' mor^
C demoncs malignos incidiflfc ccrtif' taUbusqiibabcmus^fiviuim'' rcac
fimu crquib" tota ipfa ciuitas fubdif bonis cius rcctc utif virtus: c\r\ ucro
cternij cum ds babitura fuppliciu^. cam no babcmus.ctia maUe que bo
£)c co^ 4ppc facrie uf potiue facri^ patitur benc utitur uirtus. Scd tnc e
lcgqs^quib^coscolendosrtcic ludia ucrauirtusrquadotomniabona 4''
immKdifTimis ubico^t crimina cclc^ bue utitur bcnc:7 quicqd i bono ufu
brttunquibue cos placadoe putaue bono:;^ i maloruj facit: i klphm ad
runtrcifdcm ipfie auctorib" i CTcmo^ eum fincm refcrt:ubi nobis taUs i ri
ribus taliti tantoriJcp ckdccof : fatis tap9j:erit:qttameUorrmaiorcc no
ab cis 4 colatur apcrtum cft. pofl"it'4luaproptcr pofTunnie dicre
fincsbonoriincftrorum c(fe paccm:
Oui fructus factis de (upm bm" ficut ctcmam dirimus uitam:prefer^
uite tcntatioc pariatur.c.jc. rim quia ipfi ciuitari dci dc qua no^'

bis cH ifta opcrofiHKma difputatio: i

f £d ncquc fancti t ftdclcs uni' fanctodiciturpfalmo.lauda bicm^


ucri dd fummicp cultorcs ab c faicm drim:lauda deum ruum fion.

orum fallacqs i multiformi tctatioe Ouoniam confortauit fcras porra??


fccuri fik.3n boc dm loco infirmita'' tuar6:bcncdijrit fiUos tuos itc. <lui
cis 1 dicbus matignis ctia ifla folici'' pofuit fines tues paccm. ^lhioniam
tudo no c inutilismt illa fccurttas u^ confirmare fucrut fcre portarum cT;
bi pa)c plcnilTima atquc ccrtiflTima cft iam in illam nuUus inrrabit: ncc ab
dcfidcnofcrucriorcqucraf.3bi crut iUauUue c^ibit.^c per boc fincs ciuf
cim naturc muncratboc e qucnature eam dcbcmus bic intclUgcrc paccm:
ixoftre ab omnio naturaru? crcfttorc qua uolumus dcmonftrare fmalcm'
donatunno folo bena ucro ctia fcm'' TliJm 1 ipfius duitarie mffticu^ no^
piternatno foliiin animo qui fanabiif mcn id c bierufalcm:quod ut antc ii
pcrfapicntiamcrumetiami corpore difimus uifio pads intcrprctat'.Scd
quod rcfurrectionc renouabitur.^bi qm paris nomen criam in bis rebus
uirtutcs no contra uUa uitia ucl ma'' mortaUbus ft-cquetamr:ubi ucicp no
bquccunqucccrtatcs: fcd babcntcs e uita eta-n3:propterca finc ciuitatie
uictoric prcmid ctcrnam pacem: qui buiusubi criteius fummu bonum
nuUus aducrfarius inquictet. 3pfa c ctcrnam uitam maluimus comcora'
dm bcatitudo finali6:ipfa pcrfcctio'if re cp pacc.fi>c quo finc apfe ait. Tldc
fini6:quiconfumcntcm fincm no ba^ uc!o a pcccato Ubcrarirfui aut facti:

bct."bicautcm dicimur bcati: quado dco babctis fructum vcftrum in fan^

paccm babemu8:quantulacun(p bic cttficarioncm:fincmucro vitam ctcr'-

baberi potcil in vita bona . Scd bcc nam.Scd rurfus quia vita ctcrna ab
bcatitudo illi quam finalcm didmus eis qaifamiliaritatcmno babcnt ci
beatitudini comparata: prorfus mi-' fcripturis fancti8:potcftctiam accipi

feria rcpcritur. malorum ttita; ud ctiam fciundum


quofdam pbilofopbos proprcr ani''
t>c bcatitudie pads e^e i qua fa' ineimmortalitarcm:ucletia fccundo
XIX

fidemnoflrivppterpmas mfcrminfl^ ab alqs fcparaucrinKcucis ipfis c6-

bilca iinpio^:qui utitp inctema cm^ fpiraris ufconiuratis fuis nifi quate-
ciari no porcrot: nifi etiam uijrerint cHi^ pacis fpcric tcncar:nd cflfirifit qd
inetcmn:profccto finis ciuitatis bui' intcndunt.^proindc tatroncs ipfi ut
in quofummii bonum babebitruel ucbcmecms 7 tutius infefti fint pad
crema in
paj: in iiitj eremd:uel uitd cetcroru:pacem uolunt babcrc focio-
pace dicedus e;ut ab omnibus faciU' rum.Scd ^d unus fit tam prcpoUcl
polTit itcUigi.Xantum e cnim pacis mribus i confcios ita caucns ut nul
boniituf ctiam in rebuo terrenie atq? li focio fe cdmittanfolufc^ infidians
mortalib'' nibil grati" foleat audiri: t prcualcns quibus potucrit oppnfis
nibil dcriderabtlius concupifci: nibit t ejctinctis prcdas agat cum cis ccrte
poftrcmopolTitmclius inucniri. bc quos occidcre nS potcft:? quos uulc
quo (i aliquito diutiue loqui uolue^ latercquodfadt:quatcncunquc um-
rimu8:n6 erimus qunatum arbitror bram pacis tenet.3n domo aute fua
oncrofi legetibuB:-! propter fine ciui^ cu uxorc cum ftti)8 1 (i quos atios il'
tatia buius dc qua nobis fcrmo e: ct lic babct ftudct profecto ccpacarus:
^ptcr ipfam dulccdini pacis quc om' cis qwppe ad nutii obtcmpcraiibus
mbuscllcara. fine dubio delcctatur.Tlam ifi non
fiai idignat':corripit:uidicat: 7 donC
Ouod et bellantid fcuitia oncfc^ fue pace (i ita necciTe fit ctiam kaien''
hoium inquictudincs ad pacia fincm do cdponit:quam fcntit ce nd polTc:
cupiat perucnirc fmc cuius appetitu cuidam principio quod ipfe i do'
nifi

nulla natura fit.c.^cg, mo fua cft: cetcra in


cadcm domefti''
ca fodetaie fubiecta fint:idco(p (i of'

q Uod rim quifcp mecii res bu^ fcrretur ei fcruitus plurid:uct ciuira''
manas naturac^ cdmune utcil tis uel gcnti8:ita ut (k ei feruirct que^
que intucf^agnofcii.Sicut cim nemo admodumfibidomi fuc fcruirc uo^
equigauda-cnolit:itanemo c ^pa^ lcbai:nd (e iam tatroncm tatcbrif co-'

ccm babcre nolit Ouandoquidem


. dcrct:fedrcgcm confpicuti fubluna^
*ripfi quibella uoluntnibil aliud y rct:cum cadcm in lUo cupiditaf -z tna.

uinccre uolut:ad gloriofa^ crgo pacc litia permancrct.*p)ace itaquc cu fuis


bellandocupiBtpcrucnirc.TLam ^d omnc8 babcrecupititiquos ad fuuiti
aliud e uictoria:nifi fubiectio rcpug^ arbirrium uoldr viuerc.Tlam t cum
nantium.-^Ouodcumfiientpaj; crtr. qutbus beUum gcmnt^Tuos facerc (i

p>acis ergo intetione gcruntur bclla polTunt uoUit:cifquc fubicctis tcgcs


ab bis etijm qui uirtutcm bcllicam fuc pacis imponcrc.Scd fadamus a'
ftudcnt ercrccrc impcrado arqj pug^ liquanqualemcanitpoctica7 fabu-
nando.Undc paccnt conftat belli elTe bfanflrrario.<luem fortaffe ^pter
oprabilcmfincm.Omniscni^ bomo ipfam infociabilc fcriratcm fcmibo-
ctiam bcUigcrando paccm rcquirit: mincm q> bomine^ diccrc mrilucnit.
ncmo autcm beUum padficado.llaj ^uaute crgo buius rcgnu^ dire rpc-
1 iUi qui paccm in qua funt pcrturba luncc fuerit fotiiudo : taqj malitia fu''

riuolut:nopaccmoderut:fcdca pro critfingutari6:vtc):bacdnomcn fit

arbitrio fuo cupiunt comutari. Tlon inucntii:nam maUis grccccacos di^


crgo ut fit paj; nola t:fcd ut cafit qua citur:quod iUc uocabarur ut nuUa co
uotimt.t>enic^ iU per fcdinoncm fc iunjceibtadcferretrcferretc^ fmone
LIBER

nuUis filtJB uraUuderetpamulisrucl fturni:apc3:fed ut leone3:uulpe3:a4'


graciiufculis imperarct: nuUo amici ttgris no fil^f fu^
U:noctue.<luc eim
coUoquio fiucrct-incc uulcani patrif: i8mitisimmurmurat:Tpacata feri'
quo uf buic tantu no parum fclicior miluus quaU''
tate blanditur.-^Oiuis
fuir:quia talc monftrii ipfc no gcnu-' tumlibct foUtarius rapinis circum^
it:nibilcuiq?daret:feda quo poflct uolct:n6 coniugiii copulat:nidii con-
quicquiducUct^quantumi quado gcrit:oua confouenpulloe aUt:^ qua
poiTet:7 quantum ucUet aufcrtct.Xa ii ca fua matrefamihas (ocicmc^ do'''
mcn in ipfa fua fpclunca foUtaria:cu^ mcfticam quanta poteft pace cofmti
ius ut defcribitur fcmpcr rcceti cede 'Quanto magis bomo fertur quoda
tcpebat bumu8:nibil aUud q> pacem modo nature fuc legibus ad incundl
uolebat in quancmo illi molcftua cet forictatem pacemcp cum bominibus
ncc ciu8 quicte uts uUius tcrrorquc quantum in ipfo cft omnibus obti''
turbaret.£umcorporc fuo dcniquc nendam:cum ctiam maU pro pacc fu
pacem babere cupiebaKT quantii ba orumbcUigercnt:omnefquefi poflet
bebat:tantu iUibenccrat.Ouldo^'' fuos faccrc ucUnt:ut uni cuncti t cuc
demmcbria obtcmperitibue ipcra^ ta dcfcruiant:quo pacto nifi ut in m
bat:? ut fua mortaUtate aducrfu? fc paccm uel amando ucl timendo con-'
cx indigctia rcbcUltem: ac fcditioncj fentiant.^Sic cnim fupcrbia perucrfc

famis ad diflbluendaatc^ circludeda dcum imitatur.i^eum nancp odit:cu


de corpore anima concitantc:quanta no cquaUtatcm fub Ub: f;
fuis focqs

poflct feftinationepacarct: rapiebat: imponere uuU focqs dominationem


necabat:uorabat:7 quauis immanis fuaproiUo.Oditergoiuftam paccj
ac fcrus paci tame fuc uitc ac falutis dd.i amat iniqua paccj fua. Tlon a^
imanitcracfcroa'tercofulcbat.3lc p maretamequalcncucp pacemnuUo'
bocfipacemquiinfua fpcliica atcp modo prttcft.TluUtt ^ppcuitium iti
in fcipfo babere f«tagcb3t:cum alqs contra naturi i:^ ut naturc deleat
etiam babcre ucUcr:ncc mar:ncc mo^ ctia cjrtrcma ueftigia.3facp pace ini''

llrum:ncc femibomo uocarct'.2lut fi quorum in paris ccJparatione iufto/


eius corporis forma i atroru igniuj mm:iUc uidct nec pacem efle dicenda
uomitue ab co dcterrcbat bominum qui nouit pponcre recta prauis i or^
forietatcifortc no noccdi cupidiratc dinata pcmcrfie. Ouod aiit ctiam eft

fj uiuedi nccefl"itatc feuiebat.Ucrum pcrucrfuiboc ncceflc e ut in aUqua et


ifte no fucrit:ur quod magis credcdu aUqua i cum aUqua rcram partc
€}:

e talis no fucrif:quali3 uanitate poc^ pacatum fit:in quib" e ucl cx quibue


ticadefcribif.Tlifieim nimi3 accufa-' c6ftat.3Uoquinnibil e(fa omnino.
ret'cacu8:pamberculce laudarctur. Uelut (i quifpia capite deorfum pen-'
XaUs ergo bo femibomo mcU"'
fiue deat:pcrucrfus e utique fituf corpoif
ut diri crcdit' no fitifl^e^fic mala figm- 1 ordo mebromm:quia id q6 dcfup
ta poctarii.^prc ci^ fere feuifl"ime vri c((c natura poftulat:fubtu8 cft: i qo

iUcparteb3buitfcritati3:na7 fcmi^ iUa fubter uult efle defupcr factum c.


ferus dictua e:gcnus^priu quadam £oiiturbabitcami8pacem ifta pcr''

pace cuftodiutcoeundo:gignedo: pa' uerfitas:'? idco eft molcfta.Ucmnta''


ricndo:fctu8 fouedo atcp nutriendo: mcn anima corpori fuo pacata cft: et
cum fint plcrccp inforiabiks i (olim pro eiu8 falute fatagit:t idco e c{ do^
gcTlon fciUcci ut ouee:ccmi: colube lcat. Oiue (i mokftqs eius e)ccUifa
XIX

dilTcflcrif.g^diu manct copago mem'' rationalia ordinata rcqca appctitio-


brorum no e ftne quadl partui pacc nii.lbayaierattonalis ordinata cog'
quod rcm3nct.£t tdco adbuc cft qui nitionis aai6i['c^ cdfcnfio. pa^: cor
pedeat;-! g? tcrrcnum corpus i tcrraj poris 1 3ie:ozdinata uita i falus ani-
nititunt uinculo quo fufpcnfum cft mantis.T^aj; bots morialis e dci im'
renititur;infttcp9ci9 ordiiie tcndit: mortalie ordinata i fidc fub ctcma le

n locum quc requicfcat quodamodo gc obcdictii.lb.nj: bominiJ ordinata


pondcris uocc pofcit:iamque q:mv cdcordia."p>.t]c domuo ordinata im-
nc finc ullo fenfu:a pacc tamen natu^ pcradi atcp obcdicdi cdcordia coba'
rali (ac ordinia no rccedit:urcii tcnct bicantiii."f)ajca'uifatt8 ordinata ipc
cam:uel cum fertur ad ca.Si cim ad' randiobediedicp pcordia ciuiii. paj:
bibcantur mcdicameta atcp curatio: cckftis ciuitatis ordin.itifl"tm3 rcon'
qucformacadaucris difTolui dilabi^ cordifl^ia focictas fruedi dco i iaicc^

^n6ftn3t:3dbucpa]cqucda partes uidcdi dctJ.T^aj: dium rcp traquilli'


partibua iugit:totamcp mole^ appli-' tas ordinis.Ordoe pariii dtfpariuj
cat tcrreno i conucnicnti: ac pcr boc quc rcrii fua cuiqj loca diftribums
bco pacato.Si autcm nuUa adbibc difpofitio.lbroindc mifcri in quantti
turcuracondiedi:f3 natuarali carfa niiferi utiqj i pAcc nd fiit. Xraquillita
relinquat'': tandiu quafi tumuUtur tc quide ordinis C3ret:ubi pturbacio
dilTidetibus cjcbalationibua:-! noftio nuUa e.Ucrotamequia meritoiufte^
incoucnientibua fcnfu:id cim e qo in que miferi fiit:in ea quoquc ipfa fua
putore fentit':donec mudi conucniat mifcria preter ordine eflc nS poflunt
clcmeti9:i in corum paccm particu^ nd quidem coniiicti beatis^fed ab cis
larim paulati^qj difccdat.Tlullo mo tamcn ordinis lcgc (ciancti. Ouicuj
tame inde aliquid legib" fummi ilU" finc perturbatione nd fint:rebo9 qui'

creatorie ordinatorifcp fubtrabitur: bus funt qultaciic^ congrucntia co'


ft quo paj; uniucrfitatia admiftratur. aptant.Jlc per boc c in cis ordinis ri

Ouia 1 (i de cadaucre maioria ani^' nuUa trlquiUita6:ine crgo nonnulla


mantis aialia minuta nafcatur: cade pajr.Ucro idco miferi fiit:quia i ft tn
lcge crcatorie quccp corpufcula i fa^ aliqua fecuritate nS do[mt:nd tamcn
lutis pacc fuid animalib' fcruiut. £t ibi funt ubi fecuri efle ac dolerc rt dc
(imortuo:^ camc8 ab alqs aialib' dc beant.ZDiferiorcs autcm ft pap eis
uozentureafdc lcgcs p cijcta diffufas cii ipfa legc iid cft:qu3 naruralis or-'

ad falute gcncris cuiufip mortalium do adminiftratur.£uin aiit dolet ej:


cogrua cogruie pactficatcs: quaqua^ qua pflrte dolmt paas pturbatio fca
ucrfumtrabatunT rebus quibufctJ' c:nulbucroadbucp.ij:ein qua ncc
quc iilgatur: 7 in rc6 qua flibct cducr" dolor urit:ncc cdpago ipfa diflbluit'.

tantur i co'mutetur inucniiit. Sicut ergo e qucdam uita ftne dolo •

rc:dolor aute finc aliqu3 uita cffc no


C)epaceuniucrfali:q itcr quaflib? poteft:fic e qucdam paj: fine uUo bcl''

pturbatidcs puariri pdt lege nafe^dij lo:beUum uero finc aUqua pace cflc

05 iufto iudicc ad id 4fq3 pueit ordi^' non potcft:non fccundu^ id quod bcl
natione:q6 meruit uolatatc.c^ii^. lum c(l:(ed fccundum id quod ab cis
ucl in m geritur: quc alique nature
p 3j:itaqjcorpori8 eordinata funt:quod nuUo modo cflcnt (i non
tepcratura partio. pip aie ir'' qualicocp pacc fubfiftcret.Ouapzopf
LIBER

i qua imllu mala e:acl eriaj


natiira c manum:dcdit bominibus qucda bc
<nquanullumal»cncpat.£(Te aute na buic uitc cdgrua:id c pacc tcpora^
natura in qua nuUu bonu fit nd pot. lcm pro modulo mortalis uitc: i ipfa
"pvromde ncc tpfius dbboli natura !•' falutcticolflitatcacfocictatc fui gc
quanttt natura e malum e:fed peruer ncris^tqucqucbuicpadurtuedc uf
fitao cam malam fadt 3taqj m iieri^ rccopcradc funtncceflaria ficut ea
q
tate no i\ctit:kd ucritatis iudtciu; no aptc ac cduenietcr adiaccnt fcnftbus:
«uafit.0.uia in ordinis tranquillita-' luj: ifta uifibili8:3urc
fpirabiles^aquc
te no manfitrncc ideo tame a potcfta^ potabilee:? quicquid ad alendum vX
te ordinatotis cffugit.Bonum dd q6 tcgendum: curandumrordinandum''
iiUeftinnatura non eum fubtrabit c^uecorpue congruiKco pacto cquif''
iuftide dei:qua ordinatur i pcna: ncc fimorut quicuncp mortalie bonis ta-'

ibideue ififcqtiiturboniiquod crea^ libue paci mortalium accommoda^


uit:fcdm3lum quod ilie commifit. tie rectc ufue fucrinacdpiat amplio-'
Tlcqj cnim toto aufert quod nature ra atqj mcliora:ipfam fdlicet immor
dedit:fcdaliquid3dimit: aliquid rc-' talitatis p3ccm:eicp conueniente glo'
linquit:ut fit<| dolcat cp adimii:t ipc riam 1 bonore in uiti etema: ad fru^
dolorteftfmoniijc boni adempti: et cndumdco tprorimo in deo. Omi
boni rclecti.Tlifi cnim bono relictum autem pcrpczam id c iniuftc ncc ilU
efl*ct:bonum amiflum dolerc nd pof sccipiaf^becamittat.
fct. Tlam qui peccat peior c fi lctatur
in damno cquitatig. <lu( ucro crud- fi>c ordinc ac lcgc fioc terwna fiu€
aturfi inde nibil boni acquitatidolet cclcfti:p qua focictati bumane ctiam

dflmntjfaUins.ftquoniam cquita» dfiando cdfulitor i confuUndo fer^


acfalus utruncpbonum c:bont'quc 9 uitur.c^iig.

mimionc dolcndum e potiue q> lctan''


dum: fi tame nd fit cdpenfatio melio'' XOnia igitur ufue rcro tcpo-'
ris.ZDcUore autem animi equitas ralium rcfertur ad fmcto tate^
g^corpdris fanitae. "(^rofecto cStic nc pacis i ciuitiu terrcna:i celcfti aiit

nietiuainiufhisdolctin fupplicio ^ riuitatc refcrtur ad fructo pacis eter^


Ictatua cft in dclicto. Sic ergo letitia ncOuapropter fi inarionabilia cflc^
defcrti boni in pcccato tciiie e uolun^ mu8^nimatia:nibil appcterem" pter
tatis malc:ita dolor amiflli boni in ordinatam tcmperatura parriii cor''
fupplido:tcfli9 e bonc nature.-Oui C poris:^ requicm apperitionie. Tliba
film dolct amiflam naturc fue paccj: igitur pretcrquietecarnie 7 copiam
q: aliquibue reliquqe pads id dolct: ooluptatij:ut pare corporie |idefl*et

quibusfrtut natura fibi amica fcr. pad anime.S>i cim defit pax coipoif:
"boc autcm^in cjrtrcmo fupplicio rc^ impeditur etia rarionaUs pajc animc
cte fit ut iiqui t impo naturalifi bo^ quia rcquicm apperitionu cdfequi ii
norum damna i crudatib" dcfluat fc^ potefl:.Utriiquc autcm fimul eC pad
ticntcscort»abbtoreiuflifl*imiJ deo: prodcft:quam babmt anima
inter fe

quemcdtcpfcriitbenignifllimti brgi^ 'rcorpu8:ideftordinatcuitcac falu^


torem.£>cu8ergonaturar6 omniuj rie.Sicut cnim paccm corporis ama

fapicntiflimus cdditor i iuftifllmus re k oftcnduRt animantia cuj ftigiut


ordinaror qui tcrrcno?^ omamcto^ dolorcm^tpacemanime di proprcr
ttiajrimiiinftituitmortalcgenus btt-' ej:pUnda8 indigenrias appcririoncm
XIX

uoluprstu cofcquiiturata morte fu'' uelordinc n3ture:uel ipfius fodctatif


gicndo fatis indicat quatil diligat pa bumane.Unde aptus ait. Ouifquis

cem:qu3 fibicociliatur aia i corpus. aiit fuie t maj:ie domefticie nd ^ui-


Scdq'abominirationali9 aia incft: dct:fidem dencgat:i e ifidcli detc:io:.
totubocqo babetcdmunecu bcJl^f; "binc itacp ctta pajc domcftica oritut:
fubdit paci animerationalis ut mete id e ordinata imperandi obedicndicp
aiiquidcontcplcturtfccundum boc concordia cobabitantiii.3mpcrlt ei^
aliquid agat ut fit ei ordinata cogni^ qui confulunt:ficut uir uj:ori; parcn
pacem
tionis 3Ctionifq5 cofcnfiorqua tce filqs:^ diiifcruis^Obediunt autc
ranonalis animc di;rcrjmuf.2ld boc quibus confuhtur ficut mulicrcfma-
ertim uclle dcbet nec dole:e molcftari: riti9:filq parentibus: fcrui dominis:

nec defiderio perturbari: nec morte fedi domo iufti uiucntis cj: Mci ad

diJToluiiut aliquid utile cognofcat: % buc ab illa celefti ciuitate percgrinan


fecudu eam cognitione uita morefcp ti9:ctiam qui impcrant fcruiiJt ci9 4
cdponat.Sed ne ipfo cojnitionia flu bu9 impcrarc uidcntr.tlccp cim do
dio propter bumane mentis ifirmi' minandicupiditateimpcrat:fed offi-

tatem in pcfte alicuius erroris incur^ cio cdfulendi:ncc^ pricipadi fupbia:

rat:op'babetmagifterio diuino cui fcd prouidedi mifcricordia.


ccrtius obtempcret:t adiutorio ut U^
bcr obteperet.£t quoniam q^diu e in £)c libertatc naturali: n 6 fuitutc
corpore mortali ifto: a
peregrinatur cui" pria ca pcccatu e:q: bd male uo'
drio:per fidem ambulat nS per fpcci-' luntatie ct ii nd c macipiiJ alten" bo'
cm:ac per boc omnc pacem uel cor^ miHis:f uue e^^prie libidis.cp?.
porisuelanim.: uel fimul corporis
n anime refcrt ad illam pacem: quc b Oc naturalig erdo pfcribit.
bominimortaliecudeo immortali: 3ta deus boiem cddidit.Tlatn
utcifitordinataiftdefub eterna lc^ domincfin4tpifcinmari9:t uolati'
ge obedietia.3a5 ucro qr duo pcipua omniui rcpenriu que rcpunt
lin celi:t

prccepta boc e dilectione dci tdilecti^ fupertcrra.T^ationalefactij ad ima^


onem^]cimi docet magifter dcu8:in gincm fua noluit nifi irrationalibus
quibus bomo trta iucnit que dtligat dominari:nd boiem bomini: fed bo^
deiJ:fcipfum:Tpropmui:atcpiWe i fe mincm pccori.3nde primi iufti pafto
diligcdo nd erat qui deii diligit: cSk^' rc9 pcconi magis y rcgcg boium cd^
quenecutetiampropmoad dj%c^ ftitutifiit:utdcu9ctia fic infinuaret
dum deum cdfulat:qucm lubcf ficut quid poftulet ordo crcaturaru: i cfd
feipfum diltgacSic upri: fic filgs: ejrigat meritn peccaro^.£onditio 4p

fic domcftici8:fic ceteris bominibus pefcruitutis iure icclligitur impofita


quibue potucrit:-: boc fibi a projci^ peccatori."f>roinde nufq» fcripturariJ
mo ^i forte indiget confuli uclit.3lc p legimus feruu:3nteg> boc uocabulo
boc pacatue crit quantii in ipfo e 6i noeiuftuspcccatum filq uindic3ret.
bommi:pace bominu id eft ordinata Tlome itac^ iftud culpa mcruit: non
concordi9:cuius ordo bic e."P>rimu5 natura.Origoautuocabuli fcruorii
ut nulli noccat. bcinde etia ut profit i latina lingua inde crcdifducta:^? bi
cui potcrit."P>rimitu9ergoinefteiftt^ 4 iure belli poflcnt occidi a uictorib'*
orum cura:ad cos quippc babct op^ cum fcruabatur fcrui fiebant a fcrua^
portuniore faciliorecpaditi} cdfuledi do appellati:quod ipfum etiam fine
LIBER

pcccari merito nS e.TUm t m iuftoj q Uodrca cria fi babucrdt fcr^


geriturbcllumr^peccaro ccontrario U09 iufti pzee noftri: fic quidc^
dimkadi omnie uictoria cum malia adminiftrabatdomcfticapace^ut fm
ctia^ prouenit:diuino iudicio uictoa bccteporalia bona fiUotum fortcm a
bumiliaturemcndaspeccatft vX pu'' feruojtcodirionediftingttcrenad dc
niens.Xcftis c bomo dri danicl cu in um autem colcndum in quo eterna
captiuitarc pofitus peccata fua i pec bona fpcrada funndibue domus fue
cata ppK fuicofitebatur deo: i banc mcbris paridilccrioncc6fulcret.C6
eflecam illiua aptiuitattB pio dolo: naturalis ordo ita pfcribit: ut nome
tcftat'.t>rima crgo feruitutis caufi patrunfamiUag binc cportum fit: t
peccatB e:ut bo bomini caditiois ui-' tam late uulgatu; ut imque ctia do-'
culo fubdercf:q6 no fit nifi deo iudi^ minate9 boc gaudeat flppellari.OLUi
cante:apud que no c iniquitas:? no^ atit ucri patrcffamiU'a9 fiin 6ibu9 in

uit diuerfas pcnas mcriris diftribue famiUa fua tan^ filije ad colendum
dclinqucntiu.Sicutautem drfa fup^ t promercndil dcum confubnt: defi'

nu8 dicit.OmniQ qui facit pcccatum derantc9 atc0 optantes ucnirc ad cc


feruue eft pcccari: ac per boc multi dom6:ubi nccclTaziu no fitim''
lcftem
quidem rcligiofi dominis iniquis no perandioffidummortaUbus:quia h
rsmenliberis fcruiut:a quo cnim cfs nccclTarium erit officium con fulcndi
deuictus e^buicT feruue addirus eft. iam i illa imortaUtate fcIicibuf.<luo
£tutiq5fcliciu9 fcruitur bomini g» donec ueniatunmagis dcbcnt patrce
libid!ni:cum fcuiflTimo dominatu ua'' q> dominantur q> fcrui tolcrarc cp fa-'
ftetcordamortaliii:utalia9 omitt«5 uiunt.Si quis autcm in domo pcr i^

libido ipfa dominandi. 'bomintbus obedicnriam domeftice aducrfatur


autcmillo pad9 ordinetquo alqf al^ pad:corripiatur uerbo fcu ucrbcre:
fubiecri funt: ficut prodcft bumilitas feu quolibct alio gencre pcne iufto at
fcruieribuBtitft nocet fupcrbta domi^ (^ licito:quantum focietae bumana
nanti^buB.TluUue ai)t natura in qua concedit:pro due qui compif urili-'

deue prius bominem condidittfer-' tare:utpadunde diflfiUcrat coaptef.

UUB e bominie aut peccari.drrum t Sicutcfmnoc beneficcntie adiuua-'


pcnalis fcruitue ea lcge ordinatur: do efficere ut bonum quod maiue e
qua naturalem ordinem conferuari amittflturita no e innocerie parccdo
fubet:perturbari uctat. Q.uia fi con^ fincre urin malum grauius indriaf.
tra eam legcm factum no cfTct: nibil "I^crrinetergoad inoccnris olfidum
cHct pcnali fcruif ute cocrccndum.^o no folum nemini malum infcrrc:uctt
($ apru9 monct fcruoe fubditoe cfle ctiamcobibcrcapeccato ucl punire
drii9fuio:te)caiocisdj bona uoln-' pcccatum:ut aut ipfe qui plccrifcori"
tate fuire:ut fdlicet no pnt a dMe
fi gator ei:pcrimento:3ut alq tcrreanir
liberi fierufuam feruirute ipfi quoda^ ej:cmplo:Ouiaigituromni8 domus
modo liberi faciant non timore fub inirium fiue parricula dcbet cffe dui''
dolo fed feruiedo dilecrioe fideli: do^ tari9:omnc aut inirium ad aliqucm
nec trafeat iniquitae t euacuet' inis fuigcncri^ftnem:-! omnis pare ad
principatus t poteftaB bumanart fit uniucrfi cuiue pare e inregrifatc^ rc
deu9 omnia in omnibus. fcrtur:fati9 apparet cfTc confcquens:
utadpaccm ciuicam paj: domcftica
i^e equo iure doifiinandi.c.^L referatur: id cft ordinat» imperandi
XIX

obedicndu^ cocordfa cobabitantiu}: uctur in rebus ad ca pertinentibus ii

rcfcratur ad ordinatam imperandi o duitatc utrlc^ concordia.Ucrii quia


b<:dicndi£^ concordkm cmam. Jta tarcna riuiras babuit quofdam fuof
fumc
fittutqrlcgeciuitatts prcccpra fapicntcou^uosdiuinaiprobat di(ci''

patrcfamilias oporteat:quibu0 fuaj piina:qui uel fufpicati ucl dcccpti a 6


domum (ic regatrut (it paci accom^ monib";credcretmult08 dcos conciU
modata ciuitatis. andoe eflc rcbus bumanis:arcp eo:iJ

diuerfa quodamd officia diucrfa fub


Undccelcftts focietas c5 trena ci'' dita ptincre ad alium corpus:ad aliii
uitate pacc beat % xii difcodia.c.p^g. animu 3nque ipfo corpore ad aliil ct
put ad alium ccruice:t cetera nngu-
f £d domae bominu qui nd ui'' (a ad fingulos. Similiter i ammo ad

uuntc]cfide:p3ccm terrena tp alium igenium:ad alium doctrina:ad


buiu3 teporalis uite rebus comodif' alium iram:ad alium concupifcctia:
qae (eaatar.bomas ergo bominuj inqucipfis ibus uitcadiaccnbus: ad
cj:fideuiuentiue)cpccratca quei fu^ alium pccus:ad alium triticum:ad a'
turum etcrna promilTa fut:terrenif£p liumuinu.adaliumoleum:ad alium
|-ebu9 acteporalibue tang^pcregrina filuad:adaliumnummoe:ad0liu na
utiturno quibus capiatur t aucrtat' uigarione:ad alium bella atq3 uicrori
quo tcndit in dcu:fed quibue fuften^ as:ad alium coniugia:ad alium ptu;
ad facilius tolcrada minimctp
tctur flc ad alios alia cetera.
fecunditatc;:?
agenda oncra corporie corruptibilis £clefti6 autem ctuitas unum dcu; fo
quod aggrauat anima. 3ccirco reruj lu colcndum noflct : cicp tantiimodo
uifcbuicmortali ncccflariarii: utriP' femiendum (eraitate illa quc grcce b
c^e bominibus fidelibus n infide^ tria dicituHT non nifi dco dcbetur: fi

libus 7 utricp domui comunif e ufuf: deli pietate cenfcret:factum eft ut reli

fcd fini9 atedi cuicp fuus^pn"; mul^ gionis legcs cum eternaciuitatc non
tilc^ diuerfu6.3ta etia terrena duitaf poflet baberc communcs : prcq? bis
q no uiuit cr fidc:rcrrcn3 pace appc ab ca diflentire babcrct nccefrc arquc
tif.in coc^ defigit impcradi cbediedi- oneri efle diucrfa fcnrictibus: conic^
que cocordia ciuiu:ut eis fit de rebus iras 1 odia tperfecutionum impetuf
fld mortale uita ptinetib^^bumanarui fuftinere:nifi cum animoe aducrfauti

queda copofitio uolutatum.£iuita8 um aliquando terrore fuc multitudi'


autem ceteftis uf potius pars eius: q nis:et fempcr diuino adiutorio ^pul-'
in bac pcrcgnnatur mortalitate i ui^ farct.^bcc ergo ccleftis riuitas cu pe: -

uit ej: fide:ctiam ifta pace ncccfleeft u grinatur in terra:ej: omnibus getib'
taf:donec ipfa cui talie pajcncceflTaria ciucs cuocat:at(^ In omnibus linguif
mortalitao trafcat. 2lc p boc dum a^' percgrina colligit focietatcm: non cu
pud tcrrcna ciuitatc ucluti captiua ui rans quicquid in moribus lcgibus : t
ta fue pegrinationis agit:ia promifl"i ftitutifcp diuerfum eft:quibu0 paj: i^
one redeptionie ifpirituali dono tan rcna uel conquizitur ucl tenetur nibil
qua pignorc acccpto:lcgibu0 terrenc eorum rcfcindcns ncc dcftmens: imo
ciuitaris quibus bcc amminiftrantur ctiamferu3nsacfequcns:quodl3 di
q fuftetadc mortali uite accomodata ucrfum fit in diucrfis nationibus^ad
fut obtempcrarc no dubitat.Ut quo-' unum tamcn cundemtp fincm tcrrc^
nisim cdmunis cft ipfa mortalitaeifer ne pacis intcnditur:fi rcligtoncm qua
LIBER"

unu9 fummus i umis dcus colcdue grinamur a dtio:qua falua arc^ cem
docctur n ipcdit.Urimr crgo cria cc^ de quibufda rcbus quas ncquc fcnfu
leftia ciuitas in bac fua pcrcgrinarioc neque racionc pcipimu6:ncquc nobif
pace tcrrcna:-! dc rcbus ad inortalcj p fcriptura canonica clarucriJt:nec p
bominls naturampcrrineribuebna^ ttflcs quibus no crcdm abfurdum c

narum uolutatum copofitione ^to tn n:am noritia pcruencrDtifiitc iufls


falua pictate ac religionc coccditur: rcprebcnfione dubitamus.
ruetur attp appcrit.-camque tcrrenaj
paccm rcfert ad celeftem paccm: que tyc babitu n moribae ppri cbrifli'
ucrc ita pa);c:ut rattonalis duntajcat 9m.c.ja)c
crcaturcfolapajcbabcnda atque di^
ccnda fit ordmariflTima frilicet atque n 3bil fane ad iftam prinet ciui^
cocordilTima focietas fruedi dco:'! irx tarcm:quo babitu uel more ut
uicem in deo:quo co ucntfi fuerit no ucndi ii no e cdtra diuina pccpta: ifta

crituita mortalie^fcd planc ccrtcquc fidcm qua pucnif ad ded quifc^ fecte

uitalis nec corpue aiale quod du cor^ quoque pbilofopbos


tur vnde ipfos
ropimr aggrauat antmi^f^ fpualc fi^ quldofmtcbrifhani:nobabtnim vX
ne ulla indigrtia q: oni parre fubditoi cofuctudinc uicms quc nibil impcdit
uolutari.lDancpacedum pcrcgrfnat' rcligione:fed falfa dogmata pmutazc
C ftdc babet atque cf. bac ftde iufle ui^ compellit.Unde iliam qul varro ad''

uit:cuad illa paccm adipifcenda ffert bibuitc^rqmtcisdifferctiam: ii nibil


qcquid bonarn acrionii gertt erga dc^ turpitcr atquc inrcpcratcr agat: o'ino
um 1 pro):imu:quonil uits ciuitaris no curat,£j: tribus ucro uite ilU" gc
ttrique focialie e. neribu9:odofo:acmofo: le^ utrocp
compofito:quauis falua fide q*fquc

Ctai diuerfa fit acadeie noua sbt^ pofTit i quolibct vitam co^ duccrc: i
guitae a pftaria fidci cbrifttae.cjcvig* ad fcmpitema prcmia puentre:intcre
tamc 4d amore teneat ucritaris^quid
q Uod adt atrinet ad illam dla; offtcio caritaris impcdat. Tlcc fic 4f'
quam de academtcis nouif uar quedcbetecociofus:utin codc ocio
ro adbibuit:quib' funt incerta onia nd cogitet prorinti:nec iic ac
urilitate

onino duitas dci tale dubitationein mofus:utcontepUrionend rcquiac


tany demcnria detcflatur babcns dc dci.3n odo nd iners uacatio delccta:
rcbusquissmenteac ratione coprc debet:fed aui in(|fitio aut inuerio uz"
bendit:etia ii paruam ^pter corpus rirati6:n t ea ^fque^fidat ? quod in
corruptibile quod aggrauat anima^: uenerit tencat i altcri no inuideat.3n
quonia ficut dicit apfus cf partc {& actionc vcro nd amadus n bonor in
mu8:tameccrri(Tim3 ^ciltii: cniiio^ bacvita:fiucporcria:quonia omnia
fenfibus in rci cuiufquc cuideria qui'' rana fub fole:fcd opue ipfum quod
bue p corpus anim'' utimi:quoniam pcrcundcm bonoreurporentia fit:fi
mifcrabiUue fallif qui nd^ eis purat rccte atquc vtiMi fiitid e ut ad eaj fa^
c(Tecrcdcndu:creditctia fanctis fcrip lutem ualcat fubditord quc fcfundti
mris 1 uetcrtbus 7noui8 quas cano dcome:vndeiam fupcriue difputa»
nicas appeUamue^vndefides ipfa co uimue.T^ropt quod ait aptue. £pif
cepta c:er qua iufhis viuinp qui finc copatum qui dcfiderat bonum opue
dubitattonc ambulam'* quadiu pcrc'' dcfiderat.£xponae uoluit quid ftt
XlX

epifcoparusrquta nome e operfe non difcem(t:gerit fortiten cebibet tepe^


bonori9.5rccu eft cim atcp indc du^' ranrer:iufte(^ diftribsinnd in illu ft^
ctuuocabulum:q6ilkqui prcficirur ne dirigit ubi dcus erit dia in dibuf e^
fupcrintcdit cura fcilicet eo^ gcrcns. temitate certa atqj pace perfccta.
£pi 4ppc fuperfcopos rcro ftetio e.
£rgo epifcopin grece larinc fuperinte i(n fm difTinirides fcipionis q in
dercpolTumu9filicerc:ut itclligat no dialogo ciceronis fstiung' fuerit r»'
fe cpifcopo^cj prcclTe dilcjtcrit nd pro mana refp.c^.
dcfie.3tacp a ftudio cognofcede vcri'
tarw ncmo probibct':q6ad laudabi' q Uaproptcrnuceloc^ut ^po-'
leprinetociu.locus vcro fuperior fi tero breuitcr ac dilucide ej^pc"
nc quo pprue rcgi non poteft:i fi ita diam:q6 i fccndo libro buius operis
tcncaturatqucadminiftrefut decet: medemonftrarurnee ^mifi: (ecadtt^
tamcindcccrcrappetirur. -Ouaobrcj dilfiniriones quib'' «pud dcerone uti
ociiifancrBquerit carirae uerirarie: tur fdpio in libris de rcpublica: nuy
negoau iuftd (vjcipit nccclTitas cari^ rempublica romana. Brcuiter
fiiifTe

tAti9.0.uamfarcinafi nullueipoit: cim rcmpublica diflfinit ee rem ppfi.


percipicde arque intaedemcindii cft Oxie diffinirio (i ucra i:nanq> fuit w'
ucritati.Si ant iponit": fufcipienda e mana rcfpub.quia ndiqua fviit rcs po
^ptcr caritatig necciTitate.S^ ncc fic puli qua difftnitione uoluit ee refpu.
omni mo vcrirarie dclcctari» defcre' popuLi eim ec diffinit cetfi mulritu''
dafnefubrrabafillafuauiraet op-^ dinis iuris cdfmfu i uttlitatis cdmu^
primat ifta necelTitas. nione fodatu.0.uid ant dicat iuris
cdfmfum:difpurado cjrplicar:pci boc
O.uod ciucd fancto^ { buiud rite oftendes gert fine iuftiria rcmpublica
tpe fpe bcati fint.c.;cjc. nd pofle.Ubi ergo iuftiria ucra nd e:
nec ius pdt cfTe.Ouod eim iurc fit
fecto iufte fit.<luod aiit
^
q Oamobrcmfummfibonficiui fit iiuftc: nec
tatig dei cum paj; fit etcma at^ iurefieripdt.Tlondm iura dicenda
quc pfccra no p qua mortalcs tran^ funt ufpurida iniqua beminii cofii''

fcant nafccdo atque moricdo: fcd in tuta:cn illud etil ipfi ius efte dicant:
qua immorralcs manear nibil aduer* quod de iuftxric fonte manaucrit: fal^
fi oimodo paricdo 4f e qui illam uiri fumcp ecquoda quibufdam nd recte
ucl bcarifTima ncgcr:ucl ieius cdpara fenrietibufdici folet:id ie ius quod ci

tione iftam que bic agit^quarifUbcr a^' qui pUis pc utilc e.Oiuocirca ubi n
nimi 1 corporis octernariJqj rcrum cueraiuftitia:iuri9cdfenfu fodarus
bonis plcna fit:nd mifcnima iudicer^ cerus bominn nd pdr cfTc: i ideo nec
O.uariiqwcuquefic babcr:ut ctus pptiis iu]cra illa fdpionis difTinirione
ufum rcfcrar ad illius finc qucm dili-' urciceroni9.£t find ppf^ nec res po-'
gfr ardcrilTimc ac fidcliiTimc fpcrar: puli^fcd qualifcoq^ multitudinis que
nd abfurde dici eria nunc bcaruf pdr: pptinomine digna nd e:ac pcr boc fi
fpc illa poriuB q> re ifta.^Ree ucro ifta refpublica rcs e ppK:-! ppfus no e 4
Ane fpe tUa^bearimdo falfa i magna cdfmfu nd fociatus c iuris:nd c aute
mifcria e.Tlon eim ueris animi bonif ius ubi nulla e iuftitta:|iculdubio col
urirunquonia nd e fapieria uera:que ligirur:ubi iuftitfa nd e nd ee republi''
intentionefuain bie que prudentcr am-3uftiria porro ea uirtua <: q fudi
LIBER

caicfi (1iflributt.<ltKigttur iufhtiae quibominHmultitudine populil fa-

bominisfq ip(d bomine dc ucro tol^ cit:cuiuB res dicit^cfTe rcfpublica.Tla


lit:7 tmudia dcmonibus fubdtt/lDoc dcuttlitatcquiddicam^cuiue comu'
no ecuitpfu3diftribuerc.2ln q fun^ nioncm ctiam fociatus bominii cct'':

dum aufert cius 3 quo cptue c:7 tra'' ficut fcfe babct ifla diffinitio populuf
dit ci qui nibil babeti eo iurie: liuft" nficuparur.^Quauis dm fi diligcntcr
cft:7quifcipfuaufcrt dominari deo atteda8:ncc utiliras fit ulla uiucntiii
9quofactu6e:7maltgni8 feruit fpi'' qui impic uiuut:ficut uiuit ois 4 dco
ritibue iuflue e.-^C^ifputafcate accr- no fcruit feruitcp dcmonibua: tanto
rimc ac fortifTimc i cifdcm ipfis dc re inagie impi^s q^to magis ftbicii fint

publica libris aducrfus iniufhtia imudifTuni fpiritus ta^ dqs facrifica


p
iuflitia.£t quonia cum priue agcret riuoliit.Xameqdde iuria conlenftt
pro iiul^iticpartibue cotra iuflitia t dixini* fatis ce arbit:oi:vri apparcat
diceret' nifi p rcmpublicam
iniuflitia pcr bic diffinirionc nocc ppXm cuius
flare augericp no pofTe:boc uclut ua' rcfpub.cc dicalfiquo iuftiria no c.Si
lidiffimii pofitii erat:iniuflum cfTe ut rim diciit no imddig fpiritib": fj dqs
bomince boibuB dominatibus fcrui'' bonis atcp fanctis i fua rcpu. femifTc
ant: quam tame iniuflitia nifi fcqualf romanos niiquid eade totics rcpcte-'
impcriofa ciuitas cuius e magna rc^ da fut:q ia fans imo ultra qy faris cfl

fpublica:n6 cam poffe^juincqs impe dirimu8/0.uis rij ad buc locii p fu-'

rarCflcfponfum e a parte iuflitie iS pcriorcs buiue opis libros pueit:qut


iixM cffc <¥ talib" boib'' fit utif ftiit": dubitare pofTit malis -r ipuris dcmo
7 pro utilitatc co;; fieri cu aliquid rc- nibus fcruiffc romanos: nifi T nimio
ctc fit:id e ca improbis auferf iniuri» ftolidus uf ipuderifTimc cotetiofus^

rum licetia:^ domiti fc melius babe- £ed ut tacci qualcs fiit quos facrifi^
bunt gp indomiti fc babuerut. Subdt cqs co!cbat:i lege dri ucri fcriptii cfl.

tttmq3 e ut ifla ratio firmaref: ueluti Sacnficas dqs eradicabitur nifi dfio
a natura fumptunobilc e;ccmplo at^ tantii.Tlccbonis igitur nccmalif dqf
que diad c.£ur igftur deus bomini; facrificari uoluit:qui bcc ci» tata co''

animus corpori impcrar.ratio Itbidi minatione prcccpit.


cctcrifqj uitiofis animi partib'.-' "jMa^

nc bocejrcmplo fatis edoctu e: ^buf'' 3ln ucr" (it de" cui cbrifliii f uiiJt;
dam cfTc utilcm fermtutet deo 4de5 cui foli dcbcat facrific8ri.c.)cj:q.
ut feruiatur utilc cfTc boibus.Scrui''
ena mt dco animus rectc corpori im f £d rcfpoderi pon Ouis illc dc-'
pcrat:inc^ipfoanimo ratio domino ue <:aur vnde dignus ^bat cui
dco fubdita rectc imperat libidini ce^ dcbcret obtcpare romii:ut nullo dco
tcrifcp uitijs.Quapropter ubi bomo ru cokret facrific^s pi ip(di ^QDagne
deo no fcrutt:quid in co putadum efl cecitatis c adbuc qucrcrctcfs ifte dcuf
cfTc iulh'ne:quado quide dco no fcr- fit.3pfcedcu8 cui^^pbctc pdireriit
uicnsnuUomodopot iuffc animus ifta q ccrnim'.3pfc e de":9 quo refpo'
corpori:aut bumana ratio uitije im^ fum accepit abraa:i femic tuo oce bi^^
pcrarcft (i i bominc tali no efl uUa diccnf getce.Quod i cbnfto
ficri qui

iuflitia:proculdubio ncc in bominu; fccundiicarnedeilbfcmie crort" e:


cctu:quicj:talibuscoflat bominib". id c ipi qui rcmafcriJt buius nois iV
Tlon c crgo bic iuris illc confcnfue: imid uclit nolituc cognofcot.3pfe efl
XIX

deus cutue diuinud fpirims g eoe lc dicitocdfu^canl^tUisiuftc iudicaci^


cutus e : quom predicta atc^ cdpleta buf:mcrico fit iik punit^.Uidcrit 4d
^ eccfia^ qua utdemus toto orbe dif'' de cbrillo uates mcdap appoUis dijx
fufi i libris ru^iorib" pofuiOpr^ e de rit:afcp ifte crcdiderit aut fortaffc ua
us que uarro doctiffim* rcmanoruj ce q6 nd dijriidipilTe iflc ipfc cdfinjcc^
(oue potang^^uis nefciee qd loquatur rit:qua fibi cdftet ut ipfa oracub inc
Quiod tri io comcmoradum putaui: fe faciac c6ucnire:poftca uidcbimus.
qm uir tltc (aitie nec ilUt iftu dcd po "bic tn iudcoe ta^ dci fufccprorcs rc
tuit ejnitiire ncc uiU.lDuc eij eu'-credt cte iudicalTe dicit 6 cbriflo:^' cti moi
dit:que fumu putauit deu.^Poftremo te p:lTima cj;crudadii ce ccnfucrinc.
ipfc £ deuflque dociilTimus pbdrum £>cus itac^ iudco;}Jcui pl^ibct tcftio'

l^uis cbriilianoru acernmus inimic'' mii:audied'' fitit fic diccs. Sacrificas


etta p coru oracula quos deoe putat: dqs eradicabtt' nifidiio cm. Sed ad
dcumi^ni porpbfrius confitetur. manifeftiora ucniam": t audiam'' ^
mflgnu dcii dicac ee iudeo:^.3tcm ad
<luep«rpbyTiuB dicat oracuTdc^ ca q itcrrogauit apoUine dd mclius:!
oru refponfa in cbrifto./Zap.jcp^. tterbii^fiuc racio.-^an lcjc.^Refpodic in-

(Jc uerftb" bec dices.Jlc fubiccit apol

n Sminlibris quos tbeologto linis uerfus:t quib'* i ifti ftic: uc g>til

pbilofopbiae appellat:i <jbu8 fatis e ide decerpa.3n deii ucni tqutt


tjx4,^&tcp cofcribit rerii ad pbia; pti generatore:i i rege aii oia:que crcm^
netui uelutdiuia rr)fa:ut ipfa ucrba e celiiicerraacq^mare:? ifemo^ ab^
ius queadmodu q: greca Ugua i lati^ dita:i: ipfanumina pbo::efcnt.'Q.uo
naitcrpretata funtpona.3ntcrrogati ni lc^ e pa^que ualdcfacti bonorat

ic[i que d^u placado retiocare poHec bebrd.XflU oracub dd fui apoUinif
ujcorc fua a cbriftianifmoibcc ait uer porpbTHue la magnii dcti ce bcbreo

fibus 9pollo.£>cide uerba uelutapol^ lii dirit:uteti i ipfa numina pborrcf


magis poteris i
linis ifta funt. j^orte cat.£n ergo dc'* ific di]cerit:facriftca3

aqua tprctTis Uis fcribcre:aut inflane d^s cradicabitur:miror c|d ipfe por''

penas leucs p acra nt auie uolarc g^ : pbfn^nd pcrborrucnfrfacrificans


femelpoilutercuocestpieu):orie fen d^s eradicari no formidauerit. jbidc
fo:pgatquomodouultinambus fal^ etia bona dc cbrifto pbtie iftc: quafi

lacqs pfeucraeii lamentatidibus fal^ obUcuetUTdcqua pauloaiite locud


laciffimis mortuii deii cantas:que iu fum" cotumcUe fuc:aut quafi i fonis
dicib' recta fcntietibus pdini pclTima d^ cC malcdi^crii cbrifto:? cuigilau'
in fpcciofis fcrro uincta mors intcrfe ccs eo bonii cc cognoucric. digncque
cit.£>eiiide poft bos ucrfus apoUinis budaucrinc.bcnic^caquaaU^d mi^
^ no llate inctro latinc icerpretati fiic rabileacc^ icrcdibilcplafur^^^piczopi
fubiunjcit atcp aif.3n bis quide tergi-' nionc in^t^fccfo (Ibufda uideaf cflc

uerfatione trrcmcdiabilis kntctic cc «^d dicturi fum^.ibiiftii cij dt) ptjlTi

ru manifcdauit dices.O.uonia^ iudei mii|>nudaueriif:7 imortale factu: ec


fufcipint dcu magis qp ifti.£ccc uti 6'" cti bona pdicattdc a' memicrut.ibii
coloras cbrillu iudeos ppofuic cbrif' ftianos aiii poUutos incji t cdtamia^
tianisicofites <f iudei fufcipianc dco. tos 1 errore «plicatof cc diciii:-! mfiif
Sicenime^pofuit uerfus apoUinis: taUb* eduofus cos blafpbcmt;s uiii
ubi a iudicibus recta rmeiib" cbrifta tur. £>etnde fub^cit ueUtt deorum
LIBER

ciacub blafpbwnarium cbriftianoe. no ctil deu noucritcbriftu:? io p ea


£t poft bcc dc cbrifto aut i<\t itroga' faluus cc no pofTit:ncc iftojt medact'-'
nbueficdcus: aic bccatc. <luonta3 loquop dcmona laqucos uitare ucl
cjde imortalie aia poft corp" ut iccdit folucre.Tlos aut necp apoUine uitu-'
noftiu fapictta aijt abfcifa erat fcmp pcrantccbriftii:ncq3bccate pofTuin"
uiri pictatc prcftatifTimi e illa aia.bac approbarc laudantc 3lle aiit rang^ in
colutalicmaucrifatc.Jbcinde p' vba iquucbriftii uulccrcdi:qm a iudicib*
du9 quaft oraculi fui ipfc cotejcef.lbi recca fcntictib" dicitcfTcoccifum: ifta
tfVmiuictifuiruinciteu difiv.n cius boiem p9frtmu:fed boicm tm.Una.c
aiain lic i alioijt pio^. poft obitu im-' tii t ilU" 7 bui" intctio:ut noUt boics
mortalitatidonafar-zbac cbriftianof cccbriftianos qi mficbriftiani eriic:

colcreerratce.JnKfogitib" aut in^ ab co;t crui porcftatc ii potcriit. 3ftc

quit.£ur ergo danatus e.^oraculo rcf ucro pbiJS urpoti" q talib" aducrfuf
pondit dca corp" qdc dcbiUtatib' tor cbriftianoe quafioraculis aedut: p*
mcntie fcmp oppofitu e:aia aut pio' faciatfipfinutitcrfcde ipfo cbrifto
ru cclcfti fedi ifidcf.3lla uero aia alqf bccatcattp apoUo c6cordct:ciicp abo
animab" fatali£dcdit:quib'' fata noit uitupcrct auc ambo coUaudec.O.6 fi
annucrur dco^ obtme donr.necp ba-' faccpocuifTcnc^mbilomin^nosT ui^
berc iouid imortalis agnittonc erro:e tuperacores i laudacorcs cbrifti fal''
iplicari. Tbroptcrca crgo dqs e^ofi: laces demones uitftrcm".£ii ucro eo
qz quib'' fato n fuit nolTc deii^nec do-' rii deue t dca icer fe dc cbrifto ille ui'

naa dqe accipeibie fatali^ dcdic ifte ruperado:ifta laudado dilTcntiat: ^^


tplicari errore.3pfc i in celdi
uero pi" fccfo eie blafpbcmitib" cbriftianos
ficut p^ (ccftit.^w^P bucquidc h blaf no credut boic8:fi rectc ipfi fcncianc:
pbcmabie.mirabcrie aiitdcmeniiam fane cbrtftti laudas ur porpbirt" ucl
boim:c)c co i eif factlc pccpfcp ptculii. bec3te:cu dicat m ipm fataiit dcdilTc
^uis tca ftultus e ut no itclUgat auc cbriftianis utipUcaretur errorc: cas
abboiccalUdoeoqjcbriftiaiiis iimi^ tiiciufdeficutputat pandit crroris:
ciftimo bcc oracuia fuifTc c6ftcta:aut quas anrc^ ejr vbie ei' erpona:priuf
cSaiio fili ab ipuris demonib" ita fu- qucrofifacaUtdedit cbrift" cbriftia'
llTc rcfponfa:ut.f.qm laudat cbriftu: nis errorie iplicatione. Utni uolcns
^ptcrcacrcdatur ucracic uitupcrare aut noles dcdcrit.&i uolcns quomo
cbriftianos atcp ita fi polTirtt iterclu^ iuftus.-^Si nolesquo bcat^.-^Sed iam
dant uia falutis ctcrnei qua quifque ipfiuo crroris cis audiam^.Sut incjt
fic cbriftian^.-^Sue qppe nocedi aftu' fpus tcrrcniminimi loco rcwcno quo
lie milleformi no ce cotrariuj:
fcnciiic dam:malo^ demonii potcftati fubic
ficrcdat cie laudatib' cbrifta: du lii cti:ab bis fapicics bebrco:}2^ quorum
crcdat' ct uttupcratib" cbriftianos^ut un" ct iHc icfus fuit:ftc audtftie ditiia

tu 4 utrijcp crcdidcrit calc cbrifti fa- apolUnis oracula q fupius dtcra ftit:
ciat laudatore:nc cbriftian" ec ucUt. ab bis ergo bcbrci dcmonibue pcffi'
3lc fic q^uis ab illo laudatuf ab iftojt mis 1 mioribus fpiritib" ucrabat rc-'

trl dcmonii domiatu cii ri libcrct cbri ligiofoe:? ipfis uacarc^bibcbat: uc


flu&:preferti q: ita laudat cbriftii: ut ncrari aut magie cclcftcs deos: apli*
quifds i cu tale crediderit quaUs ab aufc uencrati deu patre."bcc aurc in^
ipfis pdicaficbriftian" ucr' no fit.S5 quit T d^ j3cipiDt:T i fupcriorib" ofte
fotinianus beretic" 4 titumo boiem dimus qucadmodu aiaducrtcre ad
XIX

deumonettillaim^at cole ub(que. fedgentia:quodeuidetcr in pfatmo


Ueru idoctt i ipte nature:qbu8 uere feptuaginta itcrpretcs pofuerdt dicc''

f5tu no pceffitadns dona obtiererne tfS.CLuonia 6c8 dfl gairid dcmonia:


(p babcre iouia imortalta notioncj: ne qe ergo putaret iftie quidc dcmo-'
noaudieted^zdeos^diuinos uiroe: nibus^bibitd ec:celcftib" aututoni'
deoa quide6c8 recufaucrurr^bibitof bu8 urali4bu8 facnficariec pmiffd:
aat dcmoncs no folii nullis odqa ifc mo^ addidit:nifi dno foli:ide nifi do
qui:f5 et rcuercri dclcgcriit.t>eu aute mino tantum:ne fortc q> ait dfio foU:
fimularcd fe cole ea fola p q denfado dcdfole^credatcc quifpiicuifaczifi'
ratur r.6 agdt. Tli de' quide utpote candu putat.Cuod no ita ce itellige

omnin pai nulU" idiget^fed nobis cft dum i fcripturis grecis fadllic rcpit'.

bii cd eu p iuftitil T caftitate aliafque t>eu8igifbcbrcof fuitamagnd ta^


adoram" vtutesnpm uita pcc ad ip^ tus ctia ine pbds pbibct tcftimonid:
fum facietcs p imitatione i incjfitio'' lcge dedii: fuo opro bebrco:bebreo f
nem deipfo.3n4^'^'oe:mpurgat iV mone cSfcriptr.nS obfcura i icogni^
4r: imitatio dcificat alTcctione ad ip^ t3m:fcd oibus iam gcribus diffama''
fum operado.Beiie quide predicauit tam in qua lcge fcriptd e. Sacrificas
ded pfcm 7 quib" morib" fii colcdus d^s cradicabit':nifi dtio tantd.^uid
dijrit. OLuibus pccpris^pbetici libri opus e i bac ciu8 lcge dufc^ ^pbetis
plcni fiit bebreo?t:qri fancto^ uita (i debacremuliapquirerc:imo no p^
m laudat' fiue uitupcraf. Scd i cbri'' quirerc^Tlon eim obftrufa ud ra:3
ftianietmcrat: auttantiicaluniatur fdt:fcd apta i crebra collige:? in bac
quatil uolut dcmonc8 quoa deos o^ difputaiione mea ponerc quibuf luce
pinafiquafi cuiq? difficile fit rccolere-' darius 3pparct:nulii 6nino nifi tat»
queturpia:quededccoraerga dcorti fibi deu ue?t i fummu facrificari uc
obfequiii i tbeatria agcbatur i teplif lui(Tc£ae boc und breuiter imo gra
Tattcdeqlcgarurdicatl^audiaf i ec^ ditcr:mfnadter:fed ueradrc: diad ab
clcfq8:ucl dco vo ^d offcraf:t binc i^ illo deo quc ta ej-cclletef eo;: doCTifti'

tclltge ubi cdificiti i ubi mina fit mo' mi prcdicat:audiat':timcat': implcaf:


rii. 0.uis aiii dipt buic uf ifpirauit: nc inobedieics cradicatio cofcquaf.
ntfidiabolicue fpue ta uaniS sptnc^ Sacrificas dqs cradicabif in^t: nifi
mcdaciii:^' dcmonee ab bebreis coli dtiotantd.Tlonqno rd cgcatalicu'
^bibiroe reucrcaf potius g» odcrint iu8:fed q: nobis e^edit ut rc8 dus
cbriftiani.^Sed deus illc que coluenit fimus.lDuiccimcanifin facris littc^
fapietee bebrcott et celcftib" fanctia ris bcb:eoe.i>i)ri drio dcus mcus cs

flngelis 1 uirrutib' dci quos bcatiflfi' tu:quonia bono;t mco^t no cgef."bu


mos tangj ciuca i bac n;a pcrcgrina^ iu8 aut prccbnfiimd atc^ optimd fa"
rionemortaliucncramur i amam": crifidd nofipfi fumue. "bec i duitas
facnficari uetat Jronaa i^Uge fua qua eius:cuiu8 rd m)ffterid cclcbram" ob
deditpptb fuo bcbrco:T ualde mia' lationibus n:i8:q fidelib" note funt:
citerltulitdicesSacrificas dijsera' ficut i librif ptecedetib" difputauim".
dicabirur.£tncquif^putarct demo ^cfTsturad dm uictimas quae um^ i

mbus pcfTimie tcrreniicp fpiritibue: brafiiturioffercbatiucLn:? und fa'


quos ifte didt mimos ufminorce^ne crifidd gcntcs a folis orto ufq; ad oc
facrificef ce preceptn:q: 1 1 fcripturia cafum ficut ia fieri cemim" oblaturaf
fanctts ipfi dicti fiit dq: no bebrcoru P^pbctas bebrcos oracula ictcpuczt
LIBER

dimm.Bic (\uib'' qustu faris uiTum e quodamodo ppti rupcrir:ar(^ corru'


nonullaptulim^r-riabuic opi afpfi-' perit teftaf biftoria de qua i prcccde"
mus.Oiu aproptcr ubi nd c ifta iufti^ tibus libris multa pofuim": Tlcc i6o
ria:ut ^m fua giam ciuitati obcdictt tfi uf ipfum nd eflc ppl'm:ut^ciu3 rc^

dcu8 iparct unus t fumm": nc cui^ di|:crim nd efTe repu. quadiu manct
facrificct'nifi fibi tatu:7 p boc dibuf i qualifcDcp multitudinis rarionarcct'*
boibus ad C3ndc ptinctibus ciuitatc; reruquas diligit cdcordicdmunione
atc^ dco obcdictib^ianimus cr corpi: fociat"<luodalltdeifto ppb t de
arcp uitqs ratio crdic lcgitimo ipcrct ifta rcpu.di):i:boc dc atbcnicnfiu ucl
fidclitcr:ut qucadmodu iuftue unue: quorucuncp grcco;t ufcgirprio^ boc
ita cctus pptufcp iufto^ utuat c;: fide dc iUa priorc bab^^-lone afTfrioru: qri
qopcrat'pd(lcctione:qua bomo di-' in rcb" fuis publicis ipcria vX parua
ligit dcii ficut diligcdus e dc":*; pro^ vX magn^ tenuerut:? de alia quacU'
muficutfcipfum.Ubicrgo nd e ifta c^ alia^ gcntiii itclligar dijrKTc atquc
iuftitia:^fccto nd c cct' bominil iurif fcnfifTc.i5cncralircr cippe ciuiras ipio
c6(en(ix n urilitatis cdmunionc focia' rum cui no ipcrai dcus obcdieti fibi:

tus.4D.aod ft nd c unc^ pptus nd i:(i ut (ncridiva non otfcrat nifttantumo


uera e bcc ppfi diffinitio:crgo ncc ref fibi:t pcr boc i illa i animue corpori
pu.c:q:rcspprinde:ubi ipfc popu^ ratioc^ uitqs rcctc ac ftdelit imperer:

ius nd cft> carit iuftitie ucritatc*

^ua diffinittone cdftct ppK n rei^ Qb nd polTint ibi uere ee uiztutcf:


publicenucupationercctcfibi ri folu ibi nd e ucra rcligio.c.jr^v.

romanos fcd etia regna alia uedicarc


q Uamlibct cim uideat'' animus
corpori:tratiouitqs laudabi-'
f 3 autcm pplus nd ifto fcd ali© litcr ipcrare fi deo anim'' i t6 ipfa no
diffiniat' md::uelut fi dicaf po^ fcrutt ficut fibi fcruiedii cc ipfe dcus
pulus e cctus multitudinis rationaf: pccpit nullo md corpori uitqfcp vcac
rerd quas diligit cdcordv cdmunionc iperat.Tlamquarcorporisatqj uiti-

fociatue^fccto utuidcaif qualis qf' orum pdt ec mcns domia:dci ueri ne


que ppfus fit ifta funt intueda q dili-' fciamcc cius ipcrio fubiugar.i:fcd ui^
git.0.uccii(ptri ditigat ficctufe mul tiofilTimis dcmonib" corrtipcnribue
titudinis nd pccoru fcd rationahii c:e proftitura.^proidc uizrurcs quas ftbf
aturaru:T eo:^! quc diligit cdmunide bic uidcfp quas ipcrat corpori i ui-

cdcordifociar^errl abfurdc pprsna^ tqa^ad quodlibct adtpifcedii urtencn


cupat':r3to uxio^ mclior quato i mcli' dii rctulerit ni(i ad deu^ctii ipfa uitia
oiibue tatocp dcterior quaro e in dc ftit potius q- uinutcs:n3 13 a quibuf-'

tcrioribus cdcors.Sccundu ifta diffi datucucrcTboncftcputctce uirtu'


nitione nzam romanuf ppUis ppre c: tcs co ad fcipfas rcferttt':ncc^p^ aU&
1 rcs ciue fine dubitatide rcfpublica. cjcpCTiituntncet iflate atcp fupbe (ii
Ouid aiit primis teporib'' fuis qdue 1 ideo n6 uirtutcs fcd uitia iudicad»
fequctib" ppfus ille dilcpcrit n quib* fiit.Sicutdm nd c a carne fcd fuper
morib" adcruerilTimas fcdirioncs^at camem quod came fadt uiucrc: (ic n
que ide ad focialia arcp ciuilia bcUap ab bominc fcd fuper bomincj qd
cft

ucniens ipfam cdcordia que falue dl bomincm facit beate uiucre: nec foia
XIX

bomine fcd ctiim qualibet poteftate^ ftncmadquemrcfcrtuntamc tata e


uirtutctnque celcilem. in bac uita:ttt potius pcccatoi^ rcmif
fionccoftct^ pcrfcctione uirtutum.
t>c pacc ppri alieni a dco qua utit' Xeftis ceratio totiue ciuitaris dci q
ad picrate pprus dci dii i boc percgri pcregrinatur in tcrri8."p>cr 6i:i q'ppc
nus e mudo.ocjcvi. mebia fua clamotad dci).£>tmittcno
bis dcbita noftra:ficut i nos dimitti''
q Uocirca at ufta carnia aia eft: mu8 debitorib' noftris.Tlccpro eif e
tta beata uita bois dc* i:6 quo cffu;a]cbccor«tio:quorumfidc8 finc
dicilt facre l;c bebrcoi^t.Bcatus ppfe opcribus mrrcua c:fcd pro dQ quo»
cuius edomitius deus ipfius.ZDircr p dilcctione opcratur.Otutaci^
ftdce
igitur ppfusab iHo alicname c deo. deoquid6fubdita:inbactamc ccdi^
6itigit tamcctiam ipfc quandam pa tionc mftrtali i corporc corrupnbtli
cem fua no improbandirqua quidcj quodttggrauatanima:n6 pfcctc ui'
no babebit in fmc:qui no ca bri vtiru: tij9 ratio imperar.idco ncccffaria efl

smtc fincm.t^anc autcm ut inrcri^ ba iuftie talis oratlo.Tlam |>fccto quan


be«t in bac uita noftra ctiam intcteft: q> ipcrcfinequa^ finc conflictu uit^a
quomi quandiu pcrmijrre fttt ambe impcrat'.£tufi(p aliquid fubrcpir in
nuitates-.utimur i nos pacc babylo'' boc loco ifirmitatig ct benc c6fl;gcrt:
nis.q: qua ira pcr fidcm dei populus fme boftibus talib" uictia fubditifcp
liberatur:ur apud bac inrerim pcrc^ dominati:rnde fi no facili opationc
grinetur."p>roprer quod i apXat nm^ ccrtc bbili locutioe aut uolatili c ogi''

moniiiteccfamutorarctpro rcgibuf tationc peccct-.^t idco quadiu uirtie


ciu6 atcp fublimib^raddcns t diccns impera^pUna paj: no e;quifl i illa
q
ut quicta i tranquilla uita agam" cd rcfifttft pcriculofo debclla'tur prclio:
omni pictatc i caritatc. £f propbeta t illa quc uicta (at nodun fccuro tri^

biercmias ctim ppfo uctcri dci uctitu umpbantur ocio: fcdadbuc foltciro
ram prcnnctarct captiuirate: t diui- premiuuripcrio.Jnbie crgo tcnta^
nitus impcraret ut obcdictcr i baby-' tionibuB dc quib' omnibus idiuinis
lontam ircnt:dco fuoetiam ifta patic tloquqs brcuiter e diatj:nunqutd no
tiafcruictes:monuittipfe ut oraref' tcntatio e uita bumana fupcr terra?:*
pro illa dice8:quia i pace cius cft paj: quig ita uiucrc (e prcfumar ut diccrc
ura.Utic^ intcrim tcporalia pa)c quc cico dimitte nobie debita nf* no' ne^
bonis malifquc comunis c. ccffe babeaKnifi bomo clatu6:ncc vo
magnu8 fcd inftarue ac tumidus: cui
£>cpflccfcruictiudco:cur pfecta pcr iuftitia rcfiltit qui gratia largtmr
traquillitas i bac teporali uita it pot bominibu8:proptcr quod fcriptii cft

flpprebendi.c.j:j:vi}. dcu8 fupcrbis rcfiftit bumilib" au tcj


dat grfl tia.^l^ic tracp in unoquoq^ ft'
p 3tr aflt n:a ^pria i hic e cum dcli iullitia e:ut obcdicti dcus bomi:
deo pcr fidcm:T ictcrnocrit c€ am'mu9 corpori:ratio atit uitpe ctiaj
illo pcr rpcciem.Sed bic fiuc illa co'' rcpugnatibu8 impcrenur fubigcndo
muni^s^fiuc nia propria talif e pap vt rtcftftcdo:at£p ur ab ipfo deo
pcratw
folatium miferie ftt potius q> bcatitu tmcrirorogratiat ucnia dclictoro:
dim'9 gaudium.3pfa quoqj n:a iufti'' ac dc aoceptis bonis gratiani actio
tta quiuis ucra fit:propter ueri boni pfoluat'3nilUu£ropace fmali quo
LIBER

rcfcrcda i cuius adipifccde caufa ba mors adimiraut natura uinctt i do'


bcnda e ifta iuftitia quonil fjnata im lorem fanitas tollit.3bi autcm i do''
mortalirarc arquc incorruptione na" lorpermanctut .-iff[igar:7 natura p-
turauitia no babcbit:ncc unicuique duratutfcnriat.Ouia utruncp iJco
roftru utab alio ufa fcipfo quicqua nondcficit:nepcnadcficiat.2ld boa
rcpugnabitmo opus crit ut ratio ui^ autcm fincs bonorum maloru^^illos
tije quc nulla eriit ipcrcf.fcd ipcrabit cjrpctcdoe iftoa caucndos: quoniam
dtus bominiranimus corpori;tataqj pcriudiciumrranfibunt adillos bo''

obcdicdi ibi crit fuauitas i facilitas: ni:ad iftcsmali:dcboc iudicio qua'


quata uiuedi rcanadique fclicitae:^ tum dcus donaucrit in confcqueti vo
boc illic in omnib" bommib" atcp m luminedifputabo
fingulis etcrnn crit:ctcrnucp elfe ccr^
tum crir:T idco pat buius beatirudi- 3luicltj auguftini de ciii
iTi8:uel bcatitudo pacis buius fum'' tatcdeilibcr.;:;:.

mum bonum crit.


O.uod g-uie omnircmpore dcim
3n qucm fine ucturua fit ej:it* im' iudicct:in boc tamcn libro dcroyfii''

piorum.c.jcjcri^. mo eius iadicio fit proprie difputan'


dum.ci.
e Orum afit qui no pcrtinct ad
iftam ciuitate dci:crit 7 ecdtra^ d £ &3£ Ul;
rio miferia fcmpucrna:quc etiam fc timiiudtcci dei
cunda mors dicitur: quia nec anima quodipfedona
ibi uiucre diceda e:que a uita dei alie-' ucrit locuturi:
nataerit:neccorpue quodetcrnis do cumc^ aflcrtu'
loribusfubiacebit.3cpcr boc idco ri aducrfuB im^
durior ifta fecilda mors crit:quia fi' pios 7 incfedvL^
nirimortcnopotcrit.Scd quoniam lo8:tang' in edi
firutmircria bcatitudini i mos uire: ficri fundamero prius poncrereftimo
ira bellu pari uidetur efle conrrariu: nia diuina debcmus.Oiutbus qui no
mci-iroqucrirurficutpa):in bonon» Umr credf re bumanis rariiJcuIis fal^'

finibrs prcdicata e arcp laudata: q6 corraucnirc cona^


fis arcp fallacibus

uclqujlcbcllum in finibus maloru^ ad boc ut aut aliud ftgnificarc cotcu''


ccontrario poflTit intclligi. Dcrum 4 dant:quod adbibctur tcfttmontu? dc
boc querit:attendat quid in bcUo no- litrcris facris:aur omnino diuinirug
pum pcrniriofumqj fit '» uidebit ni-' eflc dicrum ncgcnr.Tlam nullii onfti'

bil aliud q^ cfTc inter fe rerum aduer- mo ce morraliii qui cum ea ficut dca
fitatcm atcp confltctii. Ouod igitur funrinrcllcjrcrir^ia fummoac uc:o
bcllum grauius i amarius cogttiiri dco per animas fancras dicra efle ci"c

potcft.q' ubi uoliitas fic aducrfa cft diderinno cis ccdat arcg confcnriar:
pafrtoni:7pafrio uoliTtati:ut nullius ftuc id ore ctiam fatcafur:fiue aliquo

carum uictoria talce inimiatic finian uirio fareri crubcfcar aut mcruat: ucl

tor 1 ubi fic confligit cum ipfa natuza ctia puicaria fimillima infanic id q6
corporis uie doloris:ut neutru altai falfum ce nouit aut credit:eti3 cc>tcn
cedar.^lDiccnim quando co'n'ngir if[e tiofifl^imcdcfendcrcmoIiatur.OLUod
conf!ictu8:aut dolor uincit i fenfum crgoincdfeflwne ac ^fcfi*ione tcnct
XX

omm'8cccKadducri:cbrifh» dc ce\o dci iudicq8:fcd de ipfo nouilTimo m


uentura ad uiuos ac mortuos i\i
cflfe dicioquaniipfe tribuerit difputabo:
dtcaniio9:bucdiumi iudicii ultimuj quado cbrirtus de cclo ueturus i ui'
diemdicim^^ideftnouifTimu tepus. uos iudicaturus i mortuoe.^ftc qp^
Tlam pcr quod dics boc iudiciu Kn" pe dies iudicq proprie uocatur: co q»

darurinccrnjc^fcd morc knctarum nullus ibiimpcrifecrii qucrelc loc":


tr^
fcripturaru diem poni folcre pro te^' cur iiuftus illc fit felij::'! cur tulV ille

porc:ncmo qui illas Uas quaiibet nc^ ifeU):. Omniii naque tunc no nifi bo-
gligcnter legerit ncfcit.3deo aatcum noni plena n ucra feliritas:'? omniu^
dicm iudicq dcidicimu3:addimuf ul- no nifi malorum digna % fumina in'
timum uriiouirnmu^quia-rnunc ia^ fcliciffls apparebit,
dicat^Tabbnmanigmerie initio iu^
dicauit^dimitteedeparadifot a lig' t)euarictate rcru bumanarii c\x\
no uite feparana primos botcs mag- no pot dici dedTe iudiciii dci g^uis nc
ni pcccati pcrpctratorcs. 3mmo etti qucant inucftigari.c.q.
qri angelie pcccatibus no pcpcit:quo
rii princepe boics a feipfo fubuerfcs n UncailtTmala cquo anitr.o
inuidedo fubucrtit: ^culdubio iudi' fcrredifcimu8:qucpatiiirur et
cauit:nec fineillius alro iuftoq^ iudi'' boni:7malan6magnipcdcrc q adi'
ao 1 i boc aerco cclo n in tcrris n dv pifciitur 1 mali.3lc pcr bcc ctia i bis
monum i boim mifcrrima uita e: er^ rebus i quibus no apparct diuina iu'
roribus crumnircp plcniiTima. Ucru ftitia:falutaris e diuina docrrina.Tlc

7 fi ncmo pcccaffet:n6 fine bono rc^ fdmus ci5 quo iudicio dci bonus illc
ctoo^ dcue iudicio uniuerfam crcatu^ Ui paup^mal' illc fit diucs. 3^^ gau^
ramratsonalem pfcueraniiflunc fibi dcatque^ fuis pditis morib" crucia
domino fuo cobcrentcm in cterna be ri dcbuifl^e mcrorib" arbitramur: co^
atitudine rctinerct.^udicat ctia no fo triftctur quc uita laudabilis gaudcrc
lum uniucrfalircr de gencrc dcmonu dcbuiflcpfuadct:c):eardciudicio no
9rq3 boim:ut mikri ftnt ^ptcr pmo- folu tultue ucrti ctti danatas inoccs:
rum mcritiJ peccato;r:fed etia de iin- autiniqtateiudicis prcfl^us^aut fa[fif

guloru openb" proprije quc gerunt obrutus tcftmionijs.Scotrario fccle-

arbitriouolutatis.Tlam? demones Ihif aducrfariuB cius nofolii ipuntt'


nc torqueatur prccatunnec iiuftc utt ueni ct uidicatus ifultcr.^mpius op^
cp uclparcitur eie:uclpro fua quicp timc ualeat: pius languore tabcfcat.
iprobitate torquctur €t boice plcru Xatrocinetur
faniflfimi iuucnce:! qui

que aDcrtc:plcriiq3 occulrc luiit ^ fu^ nccvboledcqueq^ porucrut diucrfa


(8 hctia diuinit" pcae^fiue i bac uits morbo^ modti^tc affligarur:ifanrc8
fiue p'* morte:qmis nullus boij agat utilce rcb" bumanis imatura mortc
rectc nifi diuio adiuuefauplio: nuir rapiatur:'! q uidctur ncc n\(ci debuif
dcmonii aut boim agat iniquc nifi dt fe diutiflfimc tnfupcr uiuattplcnuf cr<
uino codea? iuftifl*imo dii iudicio per minib'' fublimcfbonoribue: i boiej
mircatur.Sicuteim aitapfue: no cft finequcrela tcnebrc ignobilttiJtts ab-
iniquiras apuddcu. £tftcutipfe dic fcondant:T cctera buiufm6i.Oue ^8
altbi ifcrutabtlia fiit iudicia dei.7 iuc cnumerat.'OLue {{ ba"
colligit.-^O.uis

ftigabilcs uiceius.Tlon igit boc li^


i be:ent uelui in ipfa abfurditafc cofta
bro dc iUie primt8:nec de iftis mcdqf tiamiut tn bac uita \x\ qua ficut faccr
LIBEK

pfalmuseloqu^fbouanitaci UmHiQ n £mpe falomon fapierifrtmua


factue c:7 dice ei" ftcut abn ptcrcnt rcj: ifracl 4 rejnauit i bicrufa''
nonifi mali adipifceretur trafitoria lcm:librD (| uocat ccclcfiaftcs n a iu^
bona ifla atcp frenamec nifi boni ta^ deis quoc^ babei' irt facmrii canonc
lia pateref malarpofTet boc rtfeni ad Iraro (ic cjrorfus e.Uaniras uanitart»
iudiciu dci iufl»:fiuc etia benignu ut di]citccclefiaftf8:uanitas uanttarti ct
quinoeratalTecuturibonsctema q oia uanitae.OiUC bomini abudantia
beat09 f8ciut;bi6 teporalib" fdccipe cj: 6i loborc fuo q iaborat fob folc^

rentur^ maliria fu«:ur^ dei mifcri'' £t cii cj: bac friia conccterct cctera:cd
cordia cofolaretur bonis n qui no e^ mcmoras cronas crrorcfquc buius
rant pafTuri ctcrna tormctarteporali^ uite:i cuanefcctes iterea teporti lap'
bu6 uclpro fnis qutbufciiqs uf qua^ fu8:ubi nibil folidu nibil ftabtfx reti^
tuUfcdq3 pcccatie affttgererur: ur^pt' ncrur i ea rerii uanitate fub folerilbd
impledafl uuTutes ererceretur malis. eril dcplorar quodam6:q' cum fit a^
Tlik uero qnado no folti i malo func bundaria fapicfic fupcr ifipicntia fic
boni T i bono m9li:quod uidctur tiu'' i lucie abiTdanrifl fup tcnebrae fi»pie''

ftum:ueru et plcnTcp t malis mala c^ lifque Ofuli ftnt i capite ipfi'':7 fhiltuf
ueniilr:^ bonia bcna ^ueniut magis (tcnebns ambH'ct:t!nus rri omnibuf
ifcruiabilia fiiJt iud:cia dci:T iuf fttcca inc urrat urique i bac uita quc agifHJ
biles uieeius.Ouauie ergo nefciam' folcfignificaeuidclicaea mata que
quoiudiciodeueiftaurfaciat f ficri bonis T malie uidcmus ec ccmunia.
finaKapud que fumma uirtu» e t fd-' Dicit cria illud q' t boni patiatur nm
ma fapieria:fummflq3iuftitia:nulla i^ latanq» finrmslrimali tanQ? boni
firmit9s:nulla temeritae:nulla iiqut^ f:ntadipiffafurbona:ira loquee. £ft
tas^falubriter tri difcunus no magtii^ iquit uanitfls quc facta e fupcr tcrrl:
pcndcrc fcu bona feu mala q uidem* quia fiit tfti fup quos ucnit ficut fcm
bonie malifq? comunia:^ bona q
illa ipio^:7 fnt imptj fup quos ucnit ftc

rere quc bonott:3tcp ilU mala majcfc iuftorti factum.i^iri quonia boc c\ao

fuge quc ^pria funt malo:;t. £ia ucro quccuanitasiibacuanitatccui q^m


nd illud iadicia dei uenerimue:cuiu9 farisutfumeinomandum iftti librtt
tepiis iam i^pnc dicif diee iudicii: et totum uir fapierilTimus dfpurauit:
ahquado diee domini niJcupat': non no' utiqucob aliud nifi utcl uita de^

folum qucciit^ nic iudicabntur uera fidcrcmus quc uanitatc no" babct fub
etiam quecnquc ab inirio iudicata: ct folc (ed ucritatem fub illo q fccic buc
qucctique ufc^ad illud tcpus adbuc foIem:i bacergo uanitatcjniiquid ni^
iudicida ffit:appcbut ec iufti(Tima:u^ (i iufto rectoquc dci iudirio ftmilis^ci
bibocquo(pmai/eftabif'q' iufto dei dcm uanitarifact" uanefcerct bomo:!
iudiciofiat:utniictamulta ac pcnc 3n dicbue tamcn uanitatie fuc intcre
ota iufta dciiudicia latcat fefus mor' pIurimB:utrDrcfiftatan obtemperet
talcfqj merf8:at tti i bac rc pio^ fidc uanitari:tutriifirfrpers uere picta-'
no Uccat elTe iuftiii quod Utet. tis an parriccps.Tlon ^pi cr uire bu^
ius ufbona acqut'reda:urmala uirl''

<luid i Ubro ecclcfiaftcn falomon da uancffcndo trafcunria: fc d pptcr


debie quc in bac uitft bonis i malid futurBiudiciu:pcrquod cnit bonis
fot comunia difput»uit.c.i$. bona 1 malie mala fine fine mafKra.
£>eniq; ifte fapicT boc Itbni ftc pclufit
XIX

ttt dicerct.t>cum ttme i madata cfuf dei:fimili9 c patrifamtlias profereti


cuftodt:boc ednis bomo: quia dnc de fuo ibefauro noua i uetcra. Tlon
bocopuBdeusadducetiiudiaiii 6i dijcit ucrera i noua:quod uricp dijctf-
derpecto^fiucbonufiue maliJ. Ctaid fcr ntfi maluilTct mcriton» ordinem
breuiu8:ueriu8:ra[ubri' dici potuit:? feruare q> temporum.
t>ett incjt rime: t eiua madata cufto''
di:quia boc c 6ta bomo.Ouictlq^ eij O.uibus fcntcnrtjs domini falaa'
e:eftcu(lo3 utiqj mandato;^ dei: qtn torid diuinum iudicium futu^ i finc
qui boc no c nibil c.Tlon eim ad ue^ feculidcclaraur.c.v.
ritaris im.igine refoimat' rcmanens
in fimilttudine uanitarif.<luia omne < "Rgo ipfc fsluator ca obiurgS'
boc opue id e q5 ab bomine fit i bac rcr ciuirarce i qmb" magnaf uij
uita fiue bonii fiuc m3lu:dcu3 addu- tutcs feccrat nccpcrediderat:! as ali
omni dcfpccfo:id e in
ccc in iadida in enigenaa anteponct.uerntti iqutt di^
omniet qui cotcmptibilia bic uidef: co uobi6:t]To i fydoni rcmiffius erit

lidsonccuidctquia dcus t ipfum i dtc iudicc) 9< uobi9.i£r paulopoft al


ttidccneceamdetpicif.ncc eum cum cericiuitaii.lBmein4cdico uobis q:
iudicat prctcrit. tcrre fodomoruj remifl^ius crit in dic

ittdici) 97 tibi.t^ic cuideritTimc pdtcac


Qb ad difrcredo dc nouin^mo ia dietudic^ ee uenrurum.£t alto loco.
dicto da noui pmii tcftameti^ac dein-' Uiri inquit niniuite furgcc in iudicio
cU ueteris teftimonia^lat" fit.ciiq- cil ifta gencrati6e:T codcmnabut ea:
quia pjnitentia cgcrunt in prcdicario
b Uiusttaq^ ulttmi iudicij dci nc ione.£t ecce plus q> iona bic rcgia
tcftimonia de factis fcripturis: gcncranoe
auftri furger in iudtcio cii

q poncre iftimi pue digcda (at dc U- ifir.i condcmnabir cam : quia ucmt
bris tcftamcti noui:poftea dc uctcri. a finibuB tcrre audirc fapicntiam fa'
Xliuauis cim ucrcra pora ftnt rpa:no^ lomonis:T cccc plus q> falomon bic
U3 rri anrcponcda fiit digniratc:quo'' £)uasbocloco rcs difcimus;iclTe
niam illa ucta pconia fiii nouo:5t.Tlo iudicium: 1 cuni moriuorum rcfur^
ua igifponcda funt priu8:q ut firmi reaionc ucnmrum.fiDc niniuitis eim
ue^bemus afTumetur i uetera.^n 1 regina auftri quado bcc diccbat:dc
ucccrtb' babemr lcj: i pphetc: in no-' mortuis finc dubio loqucbat": quos
uis cuangcliu i apoftolicc l:e.3it aa in in die iudicq refurrccturoB ce pre^
tcm apoftolu9."f>cr lcgem cim cogni' dirit.Tlcc idco dipt codcmnabut:4a
tio pcccati.Tliic aurefinc lcgc iuftitia ipft iudicabiir:fcd quia ej: ipforuj co^
dci mantfefta e:tefttficata p lege i p^ pararione ifii mcrito danabilt. "Rur^
pbeta9.3uftitiaatirdcip fidem lefu ftts alio loco cum dc malop boium
cbriftiinoesquicrcdiir.lDec iuftiria « bonoip. nunc pmij:tione poftca fc-

dei «d nouum pertinet tcftametum: paratide:q uricp dic tudicq furura eft

1 teftimonium a uctcnbue libris ba-' loquact:3dbibuir fimilirudine 6 tri'

bct:bocea lcgcT^pbcria.Tbrius igi tico fcminaro 1 fup femiaris ^i^anqs


tur ipfa. caufa ponenda i:i poftea te-' eicp (ais ej:ponc3 difcipulis.-CLuife'
Ilc9 inrroducedi "buc 'ripfe iefus cba minatindtbonufcmec filius bois:
ftu9 ordincm fcruandum ee demon' flgcr autc e btc mundu6:bonii fcmcn
(lrane;faibamc{teruditu6 in rcgno aucebtf(int^[^regni:5i5am'a autcm
LIBER

fi!tj runtncqua.3nimicu9 aute 4 (c Tlon efm quia dictvm e iudicitcQ da


minauitcfl:ediabolu9.ZDefTis uero odcdm tribue ifrael:tnbue lcui que
^''umario feculi c:melTorc8 aut angc rcrtiadccima ab ci9 c iudicada H crit.

lifut.Sfaitcrgo coUigutur ^i^artia 2lut folum illumpopulum nd ctiam


n igr.i coburuntur: fic crit C cdfumfl'' gcntce cctcras iudicabut.Ouod ant
tiorti: fccuIi.IOittct filins hoie angc-' ait in rcgcncratione:^culdubio mor^
be fuoe:7 colligct de rcgno a" onia tuojt refurrectione nomircgi: cnerati-'
fcandaU:^ eoe c} faciiit iiquitatcm:ei: onis uoluititelligi.Siccim caro nia
mittetcoBicammdiffuis.^bicritrtc'' <
: regcncrabit p incorruptionc: quead''
tU8 T flridor dcntiu. Xuc iufti fulgc^ ^T modumaniman:aregencraraep fi''

bunt ficut fol i rcgno pfis co;^^ -Qui dem.ZDulra ptcrco q de ultimo iudi
babctaurce audiedi audiat.t)ic cjde cio ita did uidetunut dtttgetcr cdftde
tudiciu ufdic indic^ no' nomiauit: f^ rata rcpcriiturambigua;r magtg ad
multo cu cbriu8 ipfie reb" e]cprelTit: fliiud pcrtinetia:fiuefcilicctadcn fal

1 i finc fcculi futurn ec prcdiirit.3tem uatons aduetii:quo p toio boc tep"


dtfcipulis fuie Jlmeiquitdico uobia tcccrafuaucnit:bocet mebri9 fuis
q> U09 qui (ecnti eftis me: i regcncrfl^ particuUrif autpauUtt:qtfi tota cor
tionc cii (cdcrit filiue boie m fedc ma pu9 du8 e:fiuc ad e^ddiii terrcnc bie
icftatis fuc fcdcbine t uo9 fup fcdcs rufalcm:quU i dc tllo cti loquit' plc^
duodecim iudicltce duodccim tribuf riiq? (ic loquitur tang» dc finc fccuU
ifracLlDincdifcimuBcufuiB difcipuf atc^ dc iUo die iudtcq nouifTimo et
iefum iudicarui n.Undc t alibi iudcif magno loquat^iita utdignofdnd pof
dipt.Sicgom beeljcbub etjcio dc'' fitdino:nificflquc3pud trcs euagc
monia^filq ucftri i quo ci)ciunt.'3dco lifta9:mattbeti:marciitloca:dc bac
ipfi iudiccs ucftri crut.^bcc quouiain rc fimili^ diaa funr.m^fe dU cdfc:af.
fuper duodeam fedes fciTuros ce ait -Quedam quippc altcr obfcuriu9:alf
duodecim folos boice cii illo iudica^' c^plicat planiu9:ut ca que ad una re
turoe dcbcmue putare. £>uodenario pemnctia diciitur apparcat vndc di^
(|ppc numero uniucrfa qda fignifica^ c9ntur.4luod faccrc urcucp curaui i

ta e multitudo iudicatid ^ptcr duas quadamcpiftoU quam rcfcripfi ad


ptc6 numcri fcptenan^: quo plcriicp bcatc mcmoric uini cffcbiii faloni»
fignificat'uniucrfufl9:q duc ptcs id e tane urbis cpifcopum: cuiua cpfe ti-

tria 1 quatuor altera p altcrl multi tulu6edcfinefccuU."p>roindcia ill6

plicate duodccim fut uf fnciat. Tlam bicdicam quod in cuagcUo (ecundd


quatuor tcr i tria quatcr duodccim mattbeii dc fcparaticnc bono;t t ma
fut:i (i qua alia bui" duodcnartj niie loni lcgiturpcr iudtdnpiefcntifnma
ri q ad boc ualeat ratio rcpenf.3llio ar(^noui(Timiicbnfti.£umaute ue^
quin quonia iu loco traditori9 mdc nenriquirfiUue bominie imaieftate
aprum mattbiam lcgimue ordinani. fua:7 dcs angcU cii co.tunc fcdebit fu
Jlpoftolus paulus qm plus illie dib' pcr fedc maieftatis fue. £t ccgrcga''
Uboramt:ubi ad iudicandu fedeat fi buf aii gentes:t fepabit coe ab in
cii

babcbit qui^fccto cii al(J9 fanrtis ad uiccm:fic paftor fegregat oues ab be"
numcrp iudicii fc pertin« dcmdftrat dis . £t ftatuct quideoucs a dcptrif
ca dit:it.Tlcfciti9 quia angclos iudi^ fui9:bcdo8aBtafiniftri8.Xtic dicet
cabimuefibc ipfie quoq^ iudicadis i rg: bis4 a dtj:tri3 dus crut. Ucnitc
boc numero duodenario fimiUs cae. bencdictipatris mei: poflidcte patii
XIX

ttobfe rcgnu acoftituttde mddi.£(tty Oac (it prima rcfurrcctio:quc fecun


riai etj % dcdiftif mibi maduca j:fjriui da.c.vi.
1 dediftiB mibi bibcrCbofpcs era ct
coUcgiftie mcTludus a coopuiftis : d £inde adiungit t dicit, 3mcn
mc.^nfirm^.t mfitaftis mc.^n carce amen dico uobif:quia ucnit bo
'£ra:7ucnifti0 ad mc.Xoc rcfpondc ratnunccftrquando mortui aadiit
buteiiun:idicetce.£>ommcqii uidi^ uoccm filq dcui qui audicrint uiucn
mus te cfuricnte i pauim^.^Sitientc? Sicut cnim pater babct uitam in fc
1 dedim" tibi potu.-^Ori aiit te vidim' metipfo:fic dedit i filio babcre uitaj
nuduj •.t
bofpite:'? collegim" te.^3lut infemetipfo.Tlondum dc rcfurrccti
coopuim" te^Ouado aut te ifirmum one fcciida id e corporam loquitunq
uidim'* aut i carcerc 1 uenim^ad tc; in fmc futura cft:fcd dc prim.i q nunt
£crcfpondcfi rcjcdicct illig.^itni di' cft.t)dncquippc ut diftingucret ait.

couobieig^diufcciftieunidc bie fzi- Uemt bora i nunc c.Tlon auttj ifta

bu6 tncia minimis:mibifcciftL9.Xuc corporum fcd aiiimarum eft. t)&bit


dicct 1 bis q a finiftrie ciue cnit.Jbif' cnim 1 anime morrcm fuam in impi-
ccdite a mc maledci i i^ne etnu: q pa^ ctatc atquc pcccatie:fccundum qua^

ratus e diabolo r angelis cC. £>einde mortcm funt mortui:de quibue idtj
fifitcr et bis cnumerat:g? illa no fccc dominue ait.Sine mortuoe fcpelirc
rincq dejctcros feciffe mcmorauit Si mortuos fuo8:ut (ciiicct in aia mor'
militercp itcrrogatib" qri cii uiderint tui i corpore mortuof fcpeliret.lbrop
i eo^ idigetia cdftitutu: q6 minimis ter iftos ergo impictate i miquttate i

fui6 no e factu:fibi factii no fuiflTe ref- anima mortuo6:ucnit inquit bora i


pondet.Sermonccp cocludes:^ biin nuc cft:quando mortui audient uoce
quit ibiit i fupplicui ctcmii:iufti aute filqdci^iquiaudicrint uiucnt. dai
tn uita eterna. Joancd uero euageli'' audicrint dt^it:qui obedierint qui c:e
fta aptifltme narzat di i rcfurrcaione diderint^-r uice m fmcj pfcueraucrir.
mortuo^t futurii pdi^ifle iudiciii.£o Tlecfecitbicullamdiffercntia boiio"
cim dijcttVct ncq^ cim pat iudicat que^ rum 1 malo^.Omnibue cim bonuc
g^^fed 6c iudicii dcdit filio:ut oce bo^ audireuocetftiueiuiuercad uitam
nonficctfiliu ficut bonorificat patrc: pietati6 ejcipicratie mortct^anfeiido.

q no bononficat fjliu:no bonorificat £>cqua morte aitapoftolua paulue.


patrcquimifit illu:^tinu8 addidit. £rgo dc8 mortui funt:i pro omnib"
3lmcamedicouobi6:qi ^ uerbum mortuu6eunu6:utqutuiuiit rt iam
meii audit i cicdit ei ^ mifit mc:bab5 fibi uiuant: fed ci qui proipfie mor'

uita etcma:'!: in iudiciii no ucnict:fed tuue et rcfurrept.Omnce itaqj mo


a morte tranfit in uitam.£cce bic di'' tuiftit ipeccatiencmincprorfue cjc
^t fuoe etiam fidclcs in iudicum no ccpto fiuc origmalibua fiue ctiam uo
ucnircOuomodo crgo pcr iadicium luntatcaddirie:ur(gnorandourfcie-
feparabunrur a malie:-! ad eiue dc)c^ do ncc facicndo quod iuftum i pro
teram ftabunt:nifi quia boc loco iu- omnibue uiuis mortuie uiuue mor'
diciumpro damnationc pofuiujn tuue cft uni}3:id cft nullum babcne
talccnimmdicium non uenient qui omnmo peccatum:ut qui per remifli;'
audiunt ucrbum ciaQii credunt ei 4 onepcccato^uiutit:ia5ndfibi uiuat
ilUum niifit. fcd ci qui pro omntb' mortuus c ^p'
tcr peccata noHrr.i rcfurrcjcic ^pter
LIBER

^iflificattonenofiramrutcredetes in dicio:quado omnc6 c|in monumctis


cum qui uiftificat impiuj: c% ipictatc fimt aucUct itoccmciu9 n proccdcnt.
iuftificati tang' cx moite viuif(cati:3d Tlon dipt queadmodu m ^ma:? <\ni
prima rcfurrcctionc quc nuc c pcrti^ audicrint uiuct.Tlon cim omncs ut''
iKrc poflumua.Sd banc eim primaj aent:ca uita quc kiMcex quonia beata
no pertinct nifi qui bcati erunt i cicr e fola uita diceda e. Tla utiqj no fine
numad fccuuda ucro de qua mo)c lo qualicunc^ uita pofVcnt audire: i dc
cuturus e:i bcatos doccbit j^tincrc i monumetis refurgcte carnc proccde.
mifcros.3fta e mifcricordic:illa iudi- OLuare aiitno oee uiuet:in co quod
c^:^ptcrquodinpfalmofcripttt5 e. fcquiturdoccf.Cluibona iquit fccc^
zbifcriccrdiaTiudiciii cantabo tibt runt:in rcfucrcctione uitc: d vo maU
domine:£>e quo iudicio cofequcntcr cgcriit i rcfurrccRone iudicq. t)i funt
adiu)cit atcp 8tt.£r poteftate deditci 4 no uiuenquia fecuda mortc morie-'
mdicio facerequiafilius bomims c. tur.Zl5aladppecgeriit:quonia male
"bic oftedic g» in ca c«mc \xcnicx. iudi^ uijxrat:malc aut uircrut: cja iprima
caturu9:i qua ucnerat iudicaduf.^d que nuc c ata:}t refurrcctione no' rcui''
boc cim ait quonil filius bominie c. |:criit:aut i co cp rcui;ccrat: no ufo»- in

3lc ddndc fttbiugens vn agimuf.Tlo finc manfcrSt.Sicut crgo duc fni rc


litciquitmirariboc quoddipi: quia gcncrationce dcquib' iam fupra lo-

ucniet bora t qua oes 4 i monumctis cut" fum:unaquc fccundii fidc c que
fut audict uocc ftlq dcit-r proctdct 4 nuc fit p baptifmu:altera fcciidu car^

bona fcccriJt i rcfurrectionc uitcqui ncm q fict i ciu9 icoiTuptioc at cp im'


ucro mala egczut i refurrcctionc iudi'' mortalitcpiudiciumagnii arcp no"
cq. iDoc c illud iudiciu quod pauloan uilTimu:ita futi rcfurrectioncs duc:
ficut niicpro damnatioe pofucrat di^ una pma q nuc e:i e animarii:q ucnj
cena Oui uerbu meum audit i cre- rc i morte fccunda no pcrmittit: alia
dit ci qui miiii mc:babct uita cterna: fcciida quc nSc no e:fcd in fine fccult
tiniudiciiin6ucnict:fed tranfibit a futurac:necantmariifcdcorpor6 e:

morte in uitam:id c pertincdo ad pti'' quc pcr ultimu iudiciu alios mttriti

ma rcfurrecrione qua nic trafitur a fcciidam mortc:alioe i' cam uita; que
mortc anima;;^ ad uita uirtutu:in da-' no babct mortcm.
nationc no ueict qua fignificauit sp'
pcllarionc iudicq.Sicut ctia i boc lo^ £)c duab" rcfurrectionib'' 1 6 mil'
co ubi ait.Oui ucro mala cgcrfit i re lc annis cjd i apocalypfi ioanif fciiptii
furrcctione iudicq id c danatidif.^Rc ftt:i: qd dc cie rdnabilif feriat'.c.vq.
furgat crgo in ^ma 4 no uult i fccDda
refurrcrtionedanari.Uenitcrgo bo' d £ bie duab" rcfurrccticnibus
ra 1 niic c:qii mortui audict uocc filq idc ioancB cuagclifta i eo libro
dci:T c| audicrint uiuet id c i danati' 4 dicifapocalypfie co modo locutus
oncm no ucnict:que fccuda mors di^ e:ut^maca:^aquibufdanoftiis no
axnv.in qua fccunda mortc poft fam intcliccta;etii in quafda ridiculaB fa^"

quc corportt futuracrcfurrectionem bulas uertcrctlJlitquippc i libro ttie


prccipitabntur:qut t pma quc anima morato ioannce apoftolue. £t uidi
rum c no rcfurgftnt.Ucniet ciy bora: angcliidcfccndercdeccio: babeiitcm
ubi no ait n nnc ctquia i fine fcculi f clauc abylTi:T catena i manu fua:t te

rit:boc c in ultimo a mvpxnd dei i^y nuitdraconeillumfcrpmte antiqua


XIX

qui cognommat" e diabolus t fatba^ mo piit nifi a camalib" ifta credi. "bi

na6:t alligauit illii tttillc annis:i mr aiit 4 fpuales fiit irtos ifta crcdcntcs
fif illumabfJTo.-Tdiufit -r ftgnauif cbiliaftas uocat grcco uocabuio. 06
fupcr cu:ut iain nd fcduccret gcntcs uerb6euerbocj:pnm.etc6:no9 poffu
doncc finiatur miKe anni.^Poft bec o mu8 miliarios nucuparc. £oe autc?
portet cu folui brcui teporc. £t uidi longtie rcfcileicad(^ingub:fcd poti"
fcdcs:'! fedctcs fupcr asn iudicium queadmodti bcc fc:iptura acripicnda
dafij e illisrif m& occifoii^pptet tcfti^ fit iam dcbemu3 oftcndcrc. 2lit ipfc

monium iefu^-z^pter ucrbii dei.£t (i dns noftcr icfue cbriftus.llcmo pdt


quinoadoraucniibeftia ntc imagi' itroire in domii fonis i uafa ci* eri-
ncm ciu6:nctp acccpcriit infcriptione pcrc:nifipriu9 alligaucntforte : dia-

i fronte aut in manu fua: t rcgnauc' bolum uolc8 intcUigtfortc:c{a ipfcgs


rot ca tefu millc annis.f^eliqui corii nu6 bumanii poruit tcncrc captiuu^;
no ui^erut:doncc millc anni finiant uafa ucro ciue q fucratercpturus: fi-

"bcc refurrcctio prima e.Bcatus i (i dcles fuoa futuros quoe illc i diuer
ctu8 e qui babet i bacprima nfarrcc (is pcccatif arqj ipicranb" poffidebat.
tione partc.3n iftis fcciida more no Ut ergo alligarct bic fortis: |ipfcrc9
babetpotc(latc:fcd crunt faccrdotca uidit ifte apfue i apocalypfi angclu 5
dci 7 cbrifti:7 rcgnabut cii cis annis cclo dcfccndecc babente claue abylTi:
mille.OLui propter bcc ucrba buius 7catenaimanufua.£ttcnuit inquit
libripriml rcfurreaionefutura (u(^ draconeilldfapciiteantiquii q co^^
picatifuntcorporale:iter cetera ma^' nominat diabolL'9 1 fatbanae:^ alli''
)cime numero annojr milie permoti gauit illu millc anis^boc e potcftatc;
fiit:tany oporterct ifanctis eo modo eiue ab ei9 (edncediQ ac poffidedis q
uelut tati teporia ficri fabbattfmum fuerat libcradi cobibuit atcp frena'
uacationc (cilicct (ancta pofl {aborcs duob" mdis piit
ttit.ZDiUc aot annis
annoiji fej: miliii ex quo crcatus e bd: quantn mibi occurrit iteUigi*3ut qa
1 magni illius pcccati mcrito e buiuf iultimis mille annis rc9 tfta agicu: id
mortflliratie criinas dc paradifi fcli' I fcjrto annoium miliario:ranQ' fc;:ro
citatc dimilTuB e:ut quonia fcriptum dic cuiu9 nuc fpacia poftcriora uol^
e unu8 dic9 apud dnm ficut Ini mtl^ uuntunfecuturo dcide fabbato quod
le:7 mille ani ficut dics unus: (ej: an-' nd babet ucrpcra:rcquie fcilicet fanc
norum milib'* tag' dicb' fc^ipletis fe torum quc no babcr ftne:ut buiuf mi
quatur uclat fabbari (eptim" i annie lianj tanq>dicinoai((ima parte:quc
millc poftrcmia ad boc (ciUcet fabba- rcmanebit ufq3 ad terminu fcculi:mil
tum celcbrandu refurgetib' fancti'8. leanno8 appeUaucrir.co (oquedi md
Ouc opinio cct utcucp tolcrabilie fi quo pars fignificaf a toto. Jlut certc
dclitie aliquc fpiritualcs i illo fabba' miUe annos pro annie omntb" buiuf
to affuture fancns pcr diii' prcfcntia^ fcculipofuit:urpcrfccto numcro no'
credcrctur.Tlanoe boc ctia fiiimus taretur ipa temporif plcnitudo.ZDil'
opinatialiquado.Gedcucos tjtunc lcnan^cjppe numcrus dcnarqnueri
rcrurrorerint dicat imoderatilTimis quadratii foUdum reddit.Jbccem dp^
carnalibus epulie uacaturos: i 4bu8 pe dccies ducta:fiunt ccnrum:que ia^
abu6fittatU8acporus:utnd foluin ftgura quadrata (cd plana cft.Ut au^
nulla modcl^l tcnear.fed modu quo tcm in altitudinc furgar i folida ftat:

Cj^ ipfius icrcdulitatis c^cedat: nullo rurfue centum dccice mftiplicatun t


LIBER

millc runt.f^orro fil cmtS ip(* aUquo mndicruercdc poteftatc tcncbrard:


modo^unfucrfirate ponatur: qualc 7 traffcrrc i rcgno filq daritatis fut:
illud c q6 dns oia fua dtmttteti t cu; ficut didt apruB.Tli fcducc illn g«ef
fcqucri promifit dicesraccipict i fccu^ ctia noc t fecn trabcrc t eterna pena:
lo ccnruplotquod cjrpones quodam'' fj no pdtftinatas i ttcma uita cjs ftdc
modoapoftolusaitrquafi nibil ba' lis ignorar.-^Tlec moueat: q^ fcpc dia''
bcntcs 7 omnia pofTidetcs^quia t ari bolus illoe et (edacit: 4 ia rcgencrati
fam dicto e.fiddis bominis tot'' mfi^ t cbrif^o uias ingrcdiiitur dci. Tlouit
du9 diuiriarum erquanto magif mil^ cim dris 4 fnt aus^cj: bis in danario^
U pro uniucrfitate ponutur: ubi e fo^ nem ctcrna ncminem illc fedunt. £ic
liditas ipfius denar^ quadratureV ctm nouit diis cos ut dcus:que nibil
Undc nec illud mclius inrclligit': q6 i Iatctcriafuturo^:n6utbo 4 boiem
pfalmo lcgitur. ZJOcmor fuit i fecula fld prcfcne mdcf.d tri uidet cutus cor
tcftamenttfui:ucrbiquod mandauit no nidct:quali8 aut polTca fit futur '

in millc gencratieee:id e i omnce. Bt ncc fcipfum uidct.Sd boc ergo Itga^


illu inquit i abyflum mifif:un(^ diV tus e dtabolue i iclufue i abfffo: ut
bolwm iabyflfum mifit: quo nomine (a no feducat getcs cj; quib' conftat
fignificata c multitudo inumerabilis cccria:qua9 atea feducraf tcncbatan-
impioriJ:quoniin malignitare aduer tequam eet catia.Tlccp cim dicrum c
fus eccram dei multa^funda fut cor^ ut no fcduccrct alique:fed ut no fedu
da.Tlon quia diabolue ibi ante noit cerct inquit iam gcnfce:in ^bus eccle
crat:fcd ideo dicit milTus iUuc:c|a tp fiam proculdubio itelUgi uotuit: do-
dufus a crcdetibus pluf ccpit impiof ncc inquit ftniatur mtllc anntiid c aut
polTidercpius nac^ a diabolo poffi^ quod remanet dc (cjao die qui co^i
detunq na/blo aUenatue ft dco:ucr6 ej: mille anni6:aut ani omnee qutbuf

eti8 gratis odit fcruietcs dco. ddceps boc fcculo pagcndii c.Tlec (ic
acdpicndfi c quod ait ut no feduccrct
t^calligatiotTcrfolutione dtabo- gentcs donec ftniitur millc ani:quafi
li.c,viq. poflca fit fcducru2U6 esxQ durapt gc-'

tee cjcquibue prediflinata collat cc


c XcUufitinquifrfignauitfup clefia:a quibul^feduccdif illo e uiculo

cii:ut iam no fcduccrct gcntcs clauflrocp^bibitos.Sedauttlla lo^


donccfiniiturmillcani.£laufit fup curioncdictiicque in fcrtpmris ali''

cum dictu e:itadij:it ci nc polTit epi: quotiens incnifqualis cipfalmo.Si


id e ueritu tr3fgrcdi.Signauitant q6 cut oculi nof^riad domino deti nzum
addidit figniftcaflc mtbi uidef 4^ oc donec miferiat'noflri.Tlc<^ cim lum
cultiJ cc uoluit 4 pcrtineat ad partcm mifcrtus fuerit no erut oculi ^uoiiim
diaboli:? 4 "O pcrtineat.t)oc cjppc i cf us
ad dtim deo fu^:aut certc iiie e
fcculo ifto prorfas latct:qt 1 4 uidct' orda ucrbo^.£t claufit i fignamt ftt
ftarc:utrii fit cafurus:? 4 tiidet' iacc-' percBdonecfiniarurmille anni. Cth
rc:utrtj fit furrccturue ignoio c(l'3lb ucroitcrpofoitutnofcduccrctii gc'
cis aiJtgfoibus fcducedie^buius itcr^ tcsitafebabet:utab butue ordinis
dicti uinculo r clauftro diabolus fi^ conncpdc fit libcrB t fcorfum intdlt''

bibcturai(pcobibcf:quiB ptincntes gcndduelutfipofladdCTcf:ut fic fe

ad cbriflu feduccbat antca X tcncbat. fc babcret tora fcntcria. £t claufit ct


"bae dm de" etegit afi coflitutioncm fignauit fupcr cum doncc fimant' ini
XIX

millr.t lam nS feducct getesud e 160 no permitti ererccrc tota tetationem


cUufit doncc fimantur nnni millc ut qua poteft:ul' ui uf dolo ad feduccn-'
iam nS boc in'
fcducerct gerc8.*f>oft doe boics in partc fuam cogcdo uio'
quii oportet cu folui brcui tcpozcSi lcnter frauduletcrucfalledo. O.uod
boc e diabolo ligari 1 includi eccfiam fi pmittcrctunin tam longo tcporc %
nopofTefcduccrc:becergo erit folu-' tanta ifirmitate muUo:5f.plu:imo8 ta
tio eiu8 ut polTif/2lbfit. Tlunq^ enim les qualcs dcue id perpcti no uulr. cf

ab illo cccfia fcducet" predeftinata 1c fidclee deijccret 1 ne credcret ipcdiet.

kcta ante miidi coftitutione: de qua Ouod ne faccrct allig3tu9 c.XtJc aSt
dictu e nouit dns qui funt eiu9.£t tfi foluetur qii 1 brcuc tepus erit. Tlam
bic erit eccfia illo tempore etiam quo tnbueannie-rfcjc mcnfibue legitur
foluedu8ediabolus:ficute^ quo eft toti9 fuia fuornqj uiribus fcuiturua
inftituta bic fait 1 cnt omni tepore:i 1 tales erut <a quibus ei belligeradB
4 fuccedut nafcedo morie^
fuis uticp e:ttt uinci tato cius ipetu ifid^fcp nd
tibus.Tlam paulopoft dicit:cp folut'' pofl'int.Sia5tnung' folucrctur mi'
diabolus feducct bae gcntcs toto or^ nu8 apparcrct maligna eius potcn-
be tcrra;t:ac trabet in bellu aduafuf tia: minus facte ciuitatis fidelifTima
cam:quo:p boftium erit numerua ut piRetia probaref:minu8 dcnicp pcri
barena mari9.£t afcenderunt inquit piceretur ^ magno ciue malo ta^ bri

fupcrterrelatitudine:i cinj:crut ca^ ufus fuerit dipotce deu9:c{ cu ncc oi''


ftra fancto^ 1 dilecta ciuitatc. £t dc- no abftulit a tctatione fancto^:^uis
fcendit ignis de cclo a deo t cdmedit abeo^tintcKorib^t^oibueubi i dei>

eo9:'r diabolue q feducebat cos mif'' creditforaemiflum: ut forifec" eius

fue e in ftagnii igniQ 1 fulfuris: ubi e oppugnatione proficcreni: in eis qui


1 bcftia 1 pfeudo ^pbete:t cruciabiit' funte):parteipfiueanigauit:ne g^ta
die ac nocte in fccula fcculo^ amcn. poflcteffiJdendoet e)ccrccdo malitil
Sed boc iam ad nouilTimit iudiciuj inumcrabilcs ifirmos q: quibus mul
princt:quodnuc|iptaea cdmcmora' tipticari cccfiam 1 iplcri oportcbat.

dum putaui:ne quie e^iftimet co ipfo alios crcdituros alios iam crcdetea
tepore paruo quo foluctur diabotus a fidc pictatia boa dcterrcrcr.bof frl
in bac tcrra cariam no futuram: illo geret^Tfolucrefin fine;ut q^fortc ad^
bic eam ufno' inuenicte cum fueritfo uerfario dd ciuitas fuperauerit:cu in
lutu8:ur abfumctc cum fiierit modia gentigloriafui redcptorisiadiutorif:
omnifaus pcrfecutue. Tlon itatp per libcratori9:afpiciat.3n cora fane qui
totuboctepuaquodUberifte coplc^ tnc fiituri fut atq^ fidelia cdparatidc
ctitur a primo falicct aduccu cbrifti (|dfumud no6:quado quidc ad iUo9
ufquc in fine feculi:quo crit cius feco probadoa tatus foluct-inimicu^: cuj
due aduecus:ita diabolue aUigatf ut quo noe Lgato tane ptculis dimica''
bcc eius ipfa fit alligatio:p boc inter' mue.''0.uaui6 1 boc tcporie iterual-'
uallum quod milk annoruj numero {0 quofda cbrifti militcs ta prudetcs
appelkit no feducere cccriam: quado 1 fortc9 fuilTc atq^ cfTc no dubiu c:ut

quide illa nec folut" uttcp feducturua ctia fi tac i ifta mortalitatc uiucrent
c.Tla jjfccto fi eiu9 alligatio e nd pof quado iUe foluef:omnee eiue tnfidi^
k feducerc fiue nd pmittt:4d ent fol-' ae AtC0 tpctue t caucrct prudctifftme
ui nifi polTc feducere fiue pmitti.' 06 1 patictilTimc fuftincret.^bcc aot alli'

flbAt ut fiat.6cd alligatio diaboli cft gatto diaboli no (old facta cft ej: quo
LIBER

ccpit ccckfii p retcr ludcatn tcrram i ncmo intrat ut cius uafa cnpiat : nifi
nanoncs alias aliAfq? dihtm: f; rtnc pus alligaucriteti/3mmo ucio id po
ctia fit 1 fict ufoj^ ad tmirtu fccuU quo rius cflfc crcdcndii ncc q cadat 6 cccfa
c foluedue:qui3 1 boics nuc ab infi^ ncc 4 acccdlt ad eccXa^ i illo tcmpore
dclititciquaipfccos poffidebat cS^ dcfururos:fcd^fccto tam fortcs craf
ucrtiituradfidctufcp iu illu fincm 1 paretes^ baptijadts fuis paruulif:
conucrtcturfinedubio.£t atic^ uni^ 7 bi q tiic primitua crediruri funt: ut
cuic^ fidelium iflc fortis tiic alligaf: illii fortcm aindit ctil no ligatit:id e
quado ab illo tAnq> uas duf cripitur: oibus qualibct antca niiq' ufartibuf
7 abf flTus ubi iclufus e no i cis c6(ap infidiantc:ur urgcnte uiribua: 7uigi'
ta c qri fiit mortui:qui nic crant qul'' lantcr intcUiglt 7 tolcrlrcr fcrat;flc fi
do ccpit efle ictufus: fed fucccflTcrunt ctiam illi nd ligato cripiiimr. Tlcc iS
m alt; nafcedo atquc fucccdut doncc falfa eritculgelica illa ftiia.<lui9 in''
ftniat boc fcculfi qui odcrint cbriftia trat in domii fortis ut uafa ci" cripi'

ii09:inquoru quotidieuclutiabyflb at nifi prius alligauerit forre.Sccun


cccis7 profudis cordibua includat'. dum cim riue fcnteric ticnrate ordo
Otrum aurcm etiam illis ultimis tri' ifte fuatus e utprius alligarctTorrif:
bu9 annis i fcic mcnfibu9:qfi folutuf crcptifqs uafts ct" longc latcqj c)c fir^

totis uiribus feuiturus cft:aliqui9 in mis 7 ifirmis oibus gctibus ita mul"
qua no fucrat fit accefTums ad fide^ tiplicaretur cccKa^ut c]c ipfa rc:;? diui''

ndnulla qucftio i. O.uomodo cnim nitus prcdicta:p 7 iplctarn robuftiflfi


flabitqueddiaumc: quis intrat in ma fidc ctil foluto uafa poflfet aufcr
domu foitie ut uafa cius iripiat: nift rc.Sicut dm farcndii c mulro^t refri
priusalligaucritfortcfi ctia foluto gcfccrccaritatecum abudat inidras
cripiutur.^ilc p boc cogcrc uidcf ifta ctia inufttatis majrimirQj pfccutio^ib''

fcntctia:utcredamu9 illo IjCjciguo tc atcp fallacqs diaboli iam foluti:cof cj


porc ncminc acceJTurum populo clTc in libro uitc fcripti no fiit effe muUos
cbriftiano: fed cum ci9 qui iam cbri-' ccfluros:binccogitandiic:nd folum
ftianircpertifucrintdiabolu pugna^ quos bonos fidclcs illud tepus iuc^
taro.q: quiba^ ctia fi uictialid fecuti nonuUof cril qui foiif «dbuc
niet:fed
cii fucrint: no eos ad prcdeftinatum: criit adiuulrc dd gratia p fcriptuza^s
fjliorum dei numcrum pertincrc.Tlc^ cdfidcratione:in quibus 7 alia 7fini8
o^ eim fruftra idcm ioanncs apfug 4 ipfc prcntitiafquc ucnircil fenriunt:

abacapocalypfim fcripfit:i epXa. fua adcrcdcnduquodno crcdcblt fiitu^

dc quibufdi dixit.^j: nobis cjcicrunt ros ce firmiorc6:7 ad uinctndti ctiaj


fcd no erat q: nobis.Tlam fi fuiffcnt no ligato diabolti forriorcs. <luod
cj: nobis:mafiflrcntutic0 nobifcii.Sj fi ita cnit:proptcrca prcccfl^iflc crcdc-
qd fiet de paruulis.^ Tlimiii qppe in^' ds e eius aIligftrio:ut 7 ligati 7 foluti
crcdibilc e nullos iam natos i nodS c)q3oIiariofequcrerur:quoniadc bac
bapti^aroB prcoccupari cbriftiano?^ rc cft dicto.^Quis intrabit in domum
filios illo tcporc infatcs: nullos ctiaj forri9 utuafa cius cripiat: nifi priu»
ipfis nafci iam diebuB:aut fi crat n© alligaueritfortcm.
eos s pareribns fui» ufc^ ad gcncra-
tionislauacrfiquoaique md pduct. Ouidfitrcgnijfancto;tcflm cbrifto
Cuod fi ftcnquo pacto foluro ia diA P millc annos:7 in quo difccntatur »
bolo uafa ifta criptctur:tn cui" dema tcgnoctcmo.cjci.
XX

( TlteradomiUcannisUgatuee (nt!ab(ti8 in(Jtin rcgnijccloru. 3lho


diabolue^facti oci ca chiifio re m6 igitur inteUtgcndii cft rcgnti cclo
gnlnetia ipfiue milU anis etfde fine ru ubi abo funt:? lUc fcilicet q foluit
dubio 1 code md iteUigcndte: id e iai quod docct 1 iUe qui faa't:fed iUe mi
ido teporc prioris cius aduecus. £^ nimu6:iUe magnus.Slio m6 aiit re^
cepto quippc illo rcgno dc quo i fine gnti celorii dicitunquo no intrat nifi
dicturus e(l:ueitc bridicti patris mci lUe qui facit.2lc p boc ubi utnicp gc
poHidcre paratii uobis rcgnumcTlifi nus cfl.ecclcfia e(t quaUs nunc c.Ubi
eni alio aliquo mo longe quide ipari aute lUud folti crit:ecclcfta cft quaUa
ia nunc rcgnarcnt c» illo fancti cius tunc erit:quando malus in ea no crit
quibus aitrcccc cgo uobifcu fum ufc^ £rgo ccclcfia i nunc cfl rcgnti cbnfti
fum in cofumatione fcculi:|)fccto no rcgutic^ ccbni. "flcgnant cii tllo crta
etia nunc diccrctur ccclefia rcgmi a'* nunc fancci ciu6:aUccr quide q> tdc re
regnumuc ccloru.tla aticp ifto tcpo gnabunt:ncc tii cu tUo rcgnat jijania
remrcgnodci cruditur fcriba illccj q^uis in ccclcfia cti tricico crcfcat.^Re'
profcrt dc tbcfauro fuo noua i ucte gnanc cni cum iUo qui faciunt quod
ra de quo fupra locuti fumue. £t oe ait apoftolus. Si pfurrc^iftie cii chii
ccclcfia collccturi funt ji^ania mclTo fto quc furfum funt fapitc ubi cbrift'*
rc8 illi quc pmiftt ciJ tzitico fimul cre cft in dcjctaa oei fcdcns : quc furfum
fcerc ufc^ ad mcfTc.OLuod c;:poncnd frit qucritc no quc fup tcrra.£5c qua
ait mclTis cft finis fecul(:mcflbre8 au Ubus ite dtcit q> corti c6ucrf.itio fit in
te func angcli.Sicut crgo coUiguntut ccU8."p)oftrcmo cti lUo rcgnant q co
^i^ania i igni cdbumntur^fic crit i c6 m6 funt i rcgno cius: ut tpfi ctia ftnt

lumationc fccuU. XDittcc fiUus bots rcgnii cius.O.uom^ aute funt rcc;ntj

angclos fuos:-? coUtgcnt de rcgno a" cbnfti^cjui ut aUa tacca^g^uie tbt itnt

oia fcadala.Tluncfd dcrcgno lUo ubi doncc coUigantur in finc fccuU dc rc


nuUa ftit fcadala.^ C>e ifto ago rcgno gno cius oia fcadala:tamc ilUc fua q
eiu8 quod cfi ccclcfia bic colltgentur. runt n6 que icfu cbitfti.De boc crgo
3ce didt.Oui folucrit unii dc mada^' rcgno miUtie in quo adbuc ctibofte
tia ifli8 minimis i docuerit ftc boics cofltgitur:-! aUquando rcpugnatibuf

mimus uocabicur in rcgno celorum. uinie aUquando ceocntibue ipcratur


-Qui aiit fcccrit i fic docucit magn' doncc ucniatur ad ilUid pacaciflima

uocabicur in rcgno ccloru.Utriicp di regnii ubi finc boftc rcgnabitur:£t 6


rcgno cclorij:t q non facic man
cit tn bac rcfuncct6c prima quc nunc eft:U

data quc doccr.boc cft cni folue:non ber iftc fic locjtur.iCii cni dtpffcc aUi^

fcruarc:n6 faccrc:i lUii qui facic i fic gari dtabolti mtUc anie i poftca bre
docec:fcdtftii minimiI:iUum magnii: uiteporcfoUii:mo^rccapttulac!o qd
1 cdtinuo fccutus adiungit: Dico cnt in tUis miUe anis agac ccclcfia utaga
uobis:quta nift abundaucnt tufttna tur in ca:7 uidi iquit fcdcs i fcdcntcf
ucftra fuper fcibarij i pbarifco:u:id fup eaB:tiudiciti datii cft.Tlo eft bcc

e(l fup iuftitia conl qui foluunt quod putandu dc uUio iudicio dici:fcdcs p
doccc.t^cfcribieeni^pbanfeie aUo pofttoni 1 ipfi prcpofiti inccUtgcdi lc
loco dicit:quonta dicantinS faciiit. P quoe nunc calcfia gubcrnatur.3u
Tltfi crgo fup eo3 abundauezit iulK- dtcitlautcdictunuUu accipicndti me
tU ucflrA: id cft ut uoe no foUiatis hus uidetur:q> id quod dictu cft: que
fed poti" quod doccbitis fadatie: no Ugaueris in terra Ugata crati i cclo:
LIBER

t quc foIueKtfs m terra foluta crunt populus infidcUocotrartus fidcUp»


t in cclo.Uitde apollolus: quid ctm pulo 1 ciuitatt oei.3mago uero eius
mibicftinquitdebi6(iforis funtiu Dmulano eius mtbt utdcturtn ets \'ci
dicarc^Tlonc oc bis 4 fuut intus uoa t icct boibus qui uelut fide^fttentur

iudicatis.' £t anic inqutt oaiforu^p 1 infidelitcr uiuunt.^mgunt cnim (c


tcr tcftimoniu icfu 'r^jprcr ucrbu oci cflc quod non funt: uocanmrqj non
fubaudifquod poflca diaurus cft :t ucraci eftigie fcd fallaci tmagtnc cbri
rcgnauerunt cii icfu millc anisraic fct fttani.3deanden3mpbcl^jm pcrti
licct martyra nondu fibi corporibus ncnt non folum aperti inimia nomif
fuis rcdditis.Tlcq^ cnt piorti atcmot cbriftt 7 dus glorioftflime auitatts:
tuorum fepantur ab cccUfiatquc nuc fcd ctvam ^i^ania quc de rcgno ci' q»
cft ctia rcgnum cbnfti. Jllioquin ncc cft ecclcfia in finc fccuU coliigcnda (i.

adaltarcDcicoriimcmoriaficrct in £t qui funt q' bcftiam non adoranc


comunione co:poi is cbriftirncc ali(}d ncc imogin: ctusmtfi qui fadunt q6
^deffcnt ad dus bapttfmit in piculis flit apoftolusmc fitis lugti ducentcs
currcre:nc (inc illo finiatur bcc uita: cti inftdclibus/Tlon adorant cmm id
ncc ad rccdciliationc (i forte
p pcnitc cft non confentitit:non fubuaumur
tia maliuc cofcicntia q'f(p ab codcm ncc^ accipiunc infcrtptionc^nota fcilt

corporc fepatus cft.£ur cni fiunt ifta licetcrimiB in fronre:propt profcffio


nifi 4a fidclea etia dcfuncti membra nc:in manu proptcr opatdcs.Jlb bif
ciu9 funt.^Cuanuis crgo cij fuis cor crgo maralient ftue adbuc tn ifta mo
poribus nondii:i3 tamen coni aic rc talitatcmucntcs:fuiedefijcti regnjc
gnant ca illo:du idi mtllc anni dccur cti cbnfto:ta nunc quodimodo butc
runt.Undc tn boc code libro i alibi tepori congruo pci totti boc interual
lcgitur.Bcari mortui 4 i domino mo quod numcro millc figntficarur a
Iti

riuntur.21modo ctia ia didt fpiritus noi um.l^liqui corum tnquitnout


ut rcquiefcant a labotibus fuis^nam ^runr.lDora cni nunc cft;cii mortui
opera coni fcquuntur illos. "Rcgnat audiunt uoce filq od t qm audicric
:

itacp cti cbrifto nunc primti ccckdsi i uiucnt.l^cUqui coni nd utuctu. Oj5
uiuis 1 mortuis.l^ropterca cnim fic ucro fubdidit donec f.niantur mille 3
iicit apoftolus mortuus cft cbriftus ni:icclligcnducftq' eo tepore 116 uire
ut uiuorum t mortuorum dominetl nirquo uiucre dcbucrunr: ad uitam
Scd idco tantummo martyrum aiaf fcilica dc mo2te tranfcundo. £t tdco
c6memorauit:cJa mortui pdpuc
tpfi cii dics ucnerirquo ftcr 1 corporii rc
regnant:qui ufcp ad morte pro ueri^ furrccrio:no ad uira dc monumcnrts
tate certauerunt.&ed a pte totti etia procedei:fedad iudtciti:ad danatocj;
mortuos cctcros intclligimus ptine-' fcilicetque fccunda more diat. Do-'
tca ad ccclefia quod cft :gnu cb:ifti nec eni ftniantur milk ani: quicuncp
<luod ucro fc($tur:t fi qui non ado nd mj:erit id cft ifto toto tepcre quo
raucrint bcftia ncc imaginc cius : nec flgimr prima rcfurrcctio:n6 audicnt
•cceperint infcriptione tn frotc aut t iK-ce ftlq dei:i ad uita dc morre rrifi
manu fua:fim(liter i de uiuis i mot erit.jjfecro i fecunda refurrcctdc que
tuis debem'* accipcrc . Cue porro fit carnis cft:i morre fecundi cii ipa rar
i(U beftia ^uis fit diligcntius rcqui^ nc trafibtt.Seqi'eni 1 dtc. t>cc rcfur
rendit:non tamen abborret a fidc re rcctio prima cft.Bcarus t fancrus ct
cta: utipfa ipta ciuitae itcUigatur: t bet in bac prima rcfurrectdc pte:idg.
XX

cdjpk e aute ^ticeps d*


pticeps a** cto et aifls refurgcre cofttcndu c.O.6
^noroluamorteqin peaatis eft re autecudi):ilTctmiltis fccuda mors
uiuirdnueru ettsm in eo q6 reui|;erit nd bet poteftate.adiunp^ atcp ait: f;

pmflnet.3ii bie in^t fecunda mors erut facerdotes dei et cbrifti:-? rcgna
no be tpotcfUte.t)» ergo in relicfs 6 bunt cu eo mtUe anis.Tld uti^ 6 fo
(}bus fupius ait:Kli4 eoru h aijienit lis epifcopis ctprcfbfwris dictum e:

donec finiantur miUeani:qm ifto to 4,pprie ia uocant in ecclcfia facerdo


to teporis iteruallo q5 mille annos tC8:fed ftcutocs cbrifltanoe dicimuf
uocat:quanttkuc^ in eo <\(cp eof ui^' ^ptermffticiicbrifma:ficoe6 facer
):itincorpore.non reuipt a morte in dotes quonil mcbra funt unius ilU''

qua eii lenebat ipietas :ut fic reuiui^ facerdotie.£>e 4bu8 apoftoUie pcir"
fcedo prie refurrectoie pticeps fter^ piebs in4t fanrta rcgale faccrdotiii:
wcp i eo potertate fecikla mos n b:er. Sane iicct brcuitcr ntcp tranfeunter
inftnuauit detl eHe cbnltum : dicedo
'dutdrefpodedufitcis cfputant facerdotce dei i cbhfti:boc cft patrif
refurrectoe^ ad fola corpora: nd etia 1 fi\q:q^ais ^ptcr forma fcrui ficut fi

ad aias ptinere. X.^q. Ui bois:tta cria faccrdos cbnfti clfec


tue fitincterntifecundil ordine mel
f Unt ^ putlt refurrectione dict cbtfedec.£>equarein bocope non
M polVe nifi corponi: id lilam remeldijcimus.
quocp in corporib" prima futura elTe
cdtendut.0.uoru eni eii cade mcSunt Ibe gog et magog quos ad perfe
coru eH refurgeXadunt aute corpo^ quendaeccleftadetfolutus^pe fine
ra morienda:na a cadendo cadauera fecuU diabolue icitabit. .£.^i^.
nikupant.Tld ergo animani inc{unt
refurrecrio pdt eiTe:fed corporu. Sj e Xcum ftniri fuerintin^tmil
4d cdtra apollolu dicunt 4 ea refune le ani:foUiet' fatbanae dc cuilo
ctioneappellat.Tlifecundu interio^ dia fua:etqnbit ad feduccndae nario
re no fecundii e;:tcriore boiem uric^ nee que funt in quatuor aguf terre
refurre):erat:4bue ait.Si furre^iftis <6og et magog i trabct eas in belli}:
cil cbriHo q furfu funt fapite.0.uem quorii numerue eft ut barcna marif.
fenfu aliie uerbia alibi pofuit dicenf; 3ldbocergotuncfcducct:ut inboc
ut queadmodu cbuftus a mortuis k beUii trabat.Tla et antea modis qui
furrept p gloria p:ie:fic i noe i noui poterat p muUa mala et uaria fe
b**

tate uite abulemue.t)inc (H i illud duccbat.^pbit aute dictti cft tn apcr


Surge c| dormis:^ ej;urge a mortuif ta pfecutiDne de latcbris crijpet odio
7 illuminabit te cbrinus. 0.6 aute di ni.t^cceni erit nouilTima pcrfecutio
cunt nd ponfunt refurge 4 cadut:
nifi nouilTtmo imminentc iudtcio quam
et ideo putant refurrectione ad copo fancta ecclefia toto tcrrarum orbe
ra nd ad aias prinerc:4a corpo:u cft patief^uniuerfa fciltcctciuitae cbnfli
cadere:cur nd audiunt non recedatis ab uniuerfa diaboU ciuit3te:quat3cu
ab ilio ne cadatis^t fuo drio flat aui op erit uttacp fup terza.Scntce 4ppe
cadit:et 4 putat fe (lare uideat ne ca^ quas appcUat gog et magog nd fic :

dat.t^uto cni qi> in aia nd


in corpore funtaccipicndetanyfmtalt4 maUi
cafus iltc cauendus c(i.Si igit cadcn aUqua ptc terra:{t barbari cdfticuti
liu ell refutrectio:cadunt et3ie:p:ofe fiue quod quidam fufpicant' getas i
LIDER

maflagcraf pp bo^ noiu^ Ifas pnaf: mii putandiJ cft id effe fuppliciil : qd
fiue alio8 aliquos alicntgcnas "^a ro erit Cii dicct difccdite a me maledicti t
mano lurc fciactos.Xoto nacp orbe igne ctermi.Xunc q"ppc m igne mitte
terraru fignificati funt iftiefle:cu eft tur ipfi:n6 ignis dc cclo ucmct fupcr
dictu natoce que funt in quatuor an ipfos.lDic aute bcne tntclligitur oc ce
gulia tcrre:eafcp elTe fubiccu gog ct lo:dc ipfa fiimitatc fanctoru qua no
magog.OLuoru intcrpretatione no'" cclTuri funtfcuicttbus uteorii faciat
minii cffc co^pcrim" gog icctum: ma uoluntatc. j^irmamentii cni cft cclum
gog dctcctii:tan§' domue ci ipfequi cuius firmitatc illi crucijbunt ardcn
^jccdic dedomo.6cnte9 crgo funt in tifTimo 5clo:quoia no potuaiitattra
qbusdiaboluuelutm abyllb fupi' bcrciptc9anticl:nfhfacto9 cbruW:
itclligcbjmus tnclufii:? ipfc d: illtd 1 ipfe ait ignis cj cdcdet eoe. £t boc
quodamo fcfc olTcrcs 7 proccdcs ut a dco:q"a dct muncre ftiit fancti mfu-'
illc fuit tcctum:illc dctcctii.Si aurem pabilce undc cjrcruciat' iumct. Stcut
utruncp rcfcramua ad gctca no unti eni jclus in bono pofitii e ubi lcgitu:
borii ad ilU8:altcrti ad diabolti:'! te jclus domu9 tue comcdit me:ita cco
ctu ipfc funt gcntc6:cia in cts nunc i-' trario imalo ubidicit jclue occupa
cludttTquodamo tcgttur mimicua uit plcbe icrudita.iEt niic ignis corra
quan
anriquu9:'7 dc tecto ipfc erunt riue comcdct:ct niic utiq? cjrccpro (d
do m apcrtii odium dc opto eruptu licet ultimi illius ignc tudictj. ilut fi

re fuur.Ouod ucro att 7 dcfccndcriit ipfam plaga qua pcut cndi fimt ccclc

fupcr tcrrc latttudincm i cmjccrunt : ficpfccutorca ueicntcia cbrtfto:quof


caltra fjnctoium ct dilccram ciui^ uiucntce iucnict fup tcrra quado itcr

tatcm : non uticp ad unum locum ficict aricbnftii fpiritu ons fui: igncj
ucntlTc ucl ueiituri clTe ftgnificati flppcllauitdcfccndcnte dccclo colqj
funt : quafi aliquo uno loco fuiura comendcnte.Tlccp boc ultimii fuppU
fint callra factorum ct dilccta ctuitaf ciii critipiorum:!cd illud qb fmA c5
cum bcc no ftt ntfi cbrifti ecclcfia to^ poprcfurrcct6epaffu:t funt.
to obc rrarii diffufa : ac p boc ubicii
cp tunc crit quc in oib" gcntibus crit: 3n ate tcpue pfecuroie anticbrilH
qo fignificatii noic latitudi8 terrc:ibi mille ini inumcradi fint .Cj:v.
cruntcaftrafanctoru:ibi dilccta dco
ciuitae cm9:ibi ab oibue inimicie ftt h £c pfccurio nouiffima quc fu
16 q'a 1 ipft cti illa m oibu6 gcnnbus tura cft flb aricbnflo:ficut iam
e:uut:pfecut6i9 il.ius imamtate cige dipmus:qa i m boc Ubro fupcnuf t
tunboc cft m angullia tribulatoie ar apud danicle propbcra pofitii clh trt
tabitur.urgcbit:co'cluoct:nccmilttt3 bu8 anie t fc);mciifibu9 e:if. <luod
fuadcferct:quocabuloell »ppcUata tepus quauie cjciguu utrii ad annoe
caflrorum. mtllcptmcat:cjbu6 7dtabolu ligatii

dicit 7 fanctoe ciicbnflo rcgnaic:an


2tn ad ulrimu fuppliciu princat im eifde anis bocpuii fpactii lubaddat':

piorti:^' dcfccdiflc ignis dc celo i cof fltcp fit ejctra mcriro abtgif . 0.uu fi
de comcdtlTe memorat''. .£.j:ug. dijfcrimus ad cofde anoe boc pcrrinc
re:n6 tato teporc:fed proUjc.ore cum
q Uod uero air et dcfcedct ignia cbnfto rcgnum factorum rcpcnctur
de celo et comcdct cos nd ejctre cj:tendi;9' diabolus aUigan:profccto
XX

cni fancti cfifuo r<ge etia in ipfi pre rum martyrtt oibus doloribus ac la
cipuc^rccutoeregnabunc:mab tata boribu8 fupatie atquefinitis pofTca
uincentc8:qntinocrttdiabolu8 aUi g? moitalia pofueriif :cii cb:ifto uriqj
gatU9:ut eo8 pfc^ oibus uiribue pof rcgnaucrunt ct rcgnant doncc fintan
lit.0.ud CTgo ifta fcriptuia eifdc mil tur millcani:ut poftea ctia corponb'*
le anis utruq; tcrminat diaboli fcilic; recepri9 ia imo2taUbu9 rcgnct.li>roi''
alUgatione regnuqj fanctoru:cu triu de tUi8 tribus annis atq3 dtinidto aie
annof et fejc mcnftu itcruallo: priu9 occifonipeius martjrio et que runc
definat alligatio diaboli q> regnn fan antea de corponbus ej:icrunr:ct quc
ctoru (n bis millc anis cii cbrifto.^Si ipfa nouilTima pfecutde funt cpture
autedt;ccrimu6 puu ^fccutoid buiuf reguabuntciieo donecfiniat mdrale
boc fpaciii non cdputandti in mille a feculo:et ad ilUtd feculti ubi morf nS
ni6:fcdci8 ipletis porius adtidendu: crit tranfeatlO.uocirca cii cbnfto rc
Bt^prie polTit itelligi:^' cu di^lTct fa gnantiii fanctorii plurcs anterunt y
ccrdorea dei et cbn^i regnabiit cd eo uincuU diaboU atcp cuftodie . O.uia
mille anis adiecerit ct cu finiti fiKrit ilU cti rcge fuo filio dci:i3 diabolo nd
mille anni folucffatbanas de cufto-' Ugato etta p trc8 iUos anoe ac femtf
dia fua:(fto cnimo et fanaoru regniJ fem rcgnabunt.T^emanet igitur cum
et uinculti diaboli fimul cefTatura ee audimus faccrdotes dci et cbnfti rc
r[gnificat:utdcmii illiue pfecutdte te gnabunt cii co miUc annie: ct cii ftni
pu8 ncc ad fanctorii rcgnii ncc ad cu ti fucrint miUc anni foluct' fatbanas

(todia fatbane quo:^ utrunq; i mille de cuftodia fua:aut non rcgni buiu9
anie cft pticrc:fed fupadditti et e^ra fanctOi^ireUigamue anos millc finizi
cdputandii cfTc credaiuncogemur fa fed uincult duboU accp cuftodtc: aui
tai fanctos tn iUa pfecutde regnatu^ anoe miUcid eftoes anos fuis quof
ro9 nd dTe cu cbrifto.Sed cja audcat cphorie diucrfis acpropriis ^lij:ita

duere cii illo tunc non regnatura fua tibue finicndos apUorca fancrorum
mebra:quado ei ma^e atcp foitifTie regno:breuiore8 ciiaboU utnculo:aui
coberebiit:etquo teporequanto erit cerrc quorti trium anoium ct fc^ me
acrior ipctus beUiztato maioigloria rium brcutftimu fpaciuna cft cdpura-'
ndcedenti:utodenfiorcorona mar'' ri minus farba
uoUiiflc cicdat:ftuc q>
tyrq.Jlut n,ppter tribnlatides quas ne uincuUi:fiuc q> apUus uidctur b:c
paffuri funt nd dicedi ftit regnaturi rcgnu fanctorii ficur de quadringccif
cdfequcns erit ut etia fupioribus die annis infe;:ro dccimo buius opil uo

bu8 tn eifde mille ant9 quicucp rrtbu (umincdifpuraui:quonia aUqut pluf


labunt'fanctoru:co ipfo tepore tnbu eranr:ettamcn quadringcnrt ftitnii

landis fue cii cbrifto no regnalTe di capmict raUa fcpc rcpcriunrur m fa


cantur.2lc pcr boc et iUi quorti ataf cne littcris (i quts aducrtat.
auctor buius libri uidiflefe fcribit oc
ciforum propter tcftimoniti tcfu et^ t>c danatione dtaboli cti fuis:? p
ptcr uerbum dci:Hon rcgnabunt cuj recapitulatione de relur rectionc cor
cbnfto:quadopatt'cbatpfecurtonein porum oium moztuoru:et de uUtma
ct ipfi rcgnu cbrifti nd cratquofcbri retributionc. .£.jcvi.
ftu8 c;:ccUcntiu8 pofTidcbat. Jlbfur-' p Oftbacautepfccutdts nouif
dilTimii id cjde et oi md aucrfanduin ftme cdmemoranone brcuircr
^cdcertcaie uictrices gbrioftfTuno cdpleciiftoium^qd ultio iam ludicio
LiDtK

acafixoii pridpe ciaitae


diflbolus lo autcqiu e(t utte uniufcuiufq; 4<1
(n(muapafluracft.bWtcm.£tdia'' borum quifcp no fcci(Tct fiue fcci^Tj.
boIti« 4 rcdocebat eoe minae c i fta^ -Clui Itber fi camalit cogitctur: quts
gnu iffiis a fulfurierquo et bdtia c eius magnitudinc auc longitudincm
pfcudo^pbcta c):cruciabiftur dicac ualcat cft»marc:3ut quanto tepore
noctc in fccula fcculorii. BcfWai bcnc UgipotcritUbcrtnquo fcriptc funt
intcHigi tpfa ipia ciuifsterupra di^-' uniixak uitc uniucrforti: 2ln taiitue
mue.^pfeudo ncro^pbcta eiue: aut angclorii numcruB adcrit:quaturbo
anticbriff c(l:aut imago illa fd c fig minDadcrif:utctuitafua4f<p abl''
mentii illud de quo ibi locufi fumuf. gclo ftbi adbtbito audiat fcitari. Tld

Jboft boc ipfum nouilTimtt iudicium crgo unus Ubcr crit oi«m: fed fuigK
q6 czit in fccunda rcfurrectoe mortu fingulop.Scriptura ucro ifta unum
oru:quc corpo^t eft rccapitulado nar uolco intclligi:ct aUue iRcSt liber ap
rat quo ibi fueric rcucllatii.^t u(dt in tas cft.Oiucda tgit^uis cft intellgcoa
quit tbronu magnu^ ct cadidum i (c diutna:quaftct utcuiq? opafua ud
dcnte fup cum:ct ab cina fadc fugit mala cuncta in mcmoni rcuoccittur
celu ct tcrra:ct locue eoru no' e fuucn "^mcntis intuim mira ccUriratcccna
tU9. Tld ait uidi tbronii magnum ct turut flccufct ucl ejccufct (dx cofiam
cadidum ct fcdcnte fup co:et ab eiuf atq? itamfimulocs ctfinguU iudice
facie fugit cclum et tcrra: quonia no lur. Q.ue nimiru uio diuina Ubri no
tdc faccBm e id efl ati^ cfTct de uiuis men aaepit.^n ea <}ppc quodammd
ct mortuis iudicatuj^fcd cum fe uidif lcgif cjc^^uid a facicntc recoUt'.Ut au
fe dijrit intbrono fcdcnte:a cuma fa^ tc oftcndat (j morrui fint iudiC3di:id
rie fugit ccl, ct tcrra:fed po(ka. 'J^er cft pufilU et magni:rccaptfulado dic:
Bcto 4ppc iudicio tuc dcfinct cflTc bcc tang^ ad (d rcdicne q6 prctcricrat: uf
celumct bcc terra: quido indpiet cc pottus dtftulcrat.£t gcbtbuit moztu
lum nouum cfTe ct tcna noua XOii . 09 mare c{ in eo crannet moro et ifer
tatoe itacp rcrum no oino in intaita nu6 rcddidcrunt mortuos quos i k
tiafibit bic mundue.Undc ct apofto bebant.'boc^cuUbbio priue faau e
lu8 dicit."f)2eterit cni figura bm" mu g> mortui cfTcnt iudicati:ct tame iU6
di:uolo U08 finc folicitudine e(Tc. 5i'' prius dictii dt.lDoc cft ergo q6 cUjci

gura crgo p:ctcrit:non natura.£um raapitulando ca ad t'd redifTe q6 itcr

CTgo iobanee fc utdiflTc diplTct fcdca miferat.lDunc aute ordine tcnuit : ai


tc fup tbrotTum:a cuiue fadc q6 po cputejT)Ucarct'ipfeordo cdmodtus
ftea futup a tcrra: ct ui
cft fugit a-lii ctia dc mortuis iudicatig q6 ia dijcc

di incjt mortuoe magnos a pufillof. rat fuo repctiuit bco,£ticni dt)d(Tct

£tapti funtlibri;? aliue libcr aptus et qcbibuit mortuog mare c^ i eo crar


e 4e uifc uniufcuiufcp t iudicati fot ctmore a infcmug reddiderilt mor
m»rtui ej: ipfie fcMpturis libro:}t : fc tuos quos in fe bebant:m9^ addidit
cundum fua facta. libroe dijrit clTc q6 pauloate pefucrat:et iudicati fiit
{iptos:-! librum de quo cuiufmoi Ut finguli fccundum faaa fua.
no tacuit qui cft inquit uitc uniufcu
(ufc^£rgo iUi Ubriquoe locopriore CLm ftnt mortui quos ad iai.id\x^
pofuit:inteUigendi funt hncti n ucte eybibuit marc:ucl quoe mors et infe

rce ct noui:utin illie oftcndcrct que ri rcddtda-unt. .£.)n?q.


dcuB madata fua fieri iuJTiflct.^n il
XX

b Oc efl eni qo fupra diperat:et loca defcenfue eruaet: profecto dcin


iudtcati funcmomu fecutiduj cep6 boni fidelcs etfufo tUo prccio 10
facta rua.&3 (\ fut mortui quos ma redepti ^rtus mfcro8 ncfaiit :donec
rc e^bibuic
4 i eo erat. Tlec^ eni 4 in etia rcccptie corpib'' bona recipiat q
mari monunf nd fant in ifemo : au( mcref. Cd mtc dijaflTet ct iadicati fi
corpora eoru feruant' in mazi^auc q6 fmguUfecundiifactafua:breutt fub
cft abfurdius mare bebat bonoe mo icat queadmodti iudican fucnnt. £t
tuo8:et ifemus ma(o6.<luis boc pu more et infemu^ inquit mtfl t fiit i fta

tauerit.^^ed^fccco couenicntcr cida gnii tgnie.t)i8 oib" iigmficas diabo


boc loco mare^ ifto feculo pofitu ac liiquoniamo:tt6eftauccor ecpciia''

cipiunt. £u ergo etquoabic iu^cmct rtitnfcma^ uniucrfaq? fimul dano''


cbrift" in corporc c6rticut06:fimul fi nti fociecate.lDoc eft cni q6 fupra cm
gmfjcarct cti bis q' rcfurrccturi fut lu cicnus poccupando ii di;ccrat:ctdia
dicado6 cria ipfoemorcuod appclla bolue q fcduccbac eo5 milTue cft m
uitxc bonoe qbu8 d: morcui cni cftif Jtagnii igni6 ec fulfuri8.0.uod tbi ue
et uita ucftra abfcondita eft m dco cii ro obfcurius adiaxcrat dtcee (f et be
malos de qb" o: fine mor
cbrifto:ct ftiaetpfcudo^pbctabicapciud i(i
tuo8 fepclircmortuoe fuos. p>olTi»t nd func icjt
inucii tn Ubro uitc fcrtpti
mortui ecia^per boc dia q> monalia milTi funttn ftagnti tgnie:nddii liber
gerunc co^Jora.Unde apoftolueicor iftc cdmcmorar nc obUuidc faUaif: f;
p" qdi aic moitmi e^pc pccam; fpi pdcftinawe^fignificat co^ 4''^ enu
nc" auteuita cft^ptcr iuftuia:utrti(^ dabtt uita.Tlcc^ cni ncfcic cos deue:
in boic uiuece accp tn boc corpc ciifti et in boc Ubro lcgit ut fciai^r^ pouuf
tuco cedcmdrtran6:ec corpue mo:cu ipfa CIU6 pncia dc tlf q faUi no pdt U-
U3:et fpiritii utta.Tla tri dtj:it corpuf ber cft utte:in quo func fcripti id cft
p
mortdlefedmortuii^g^uieeadc pau^ cogniti.^ito autc iudicio quo pniiaa
lo poft ecia mortalia corpora ftc ufi tur iudicido6 malofl;:ftac uc dc bdif
tatius uocat appcllct.lDoe crgo moi ctia dtcat.3a eni c^plu:autt q^breuif

tuo8 c^bibutt mare q' i eo ezant : id e a dno dictii e;fic tbutiftt in fuppiuiii

e^bibuitboicsbocfcculu ^cocpico etnii:feqf ut cjcpUcct qo tbt cna cdnc


crant:qui nodii obtcrat. £t mor6 ^ i ctit':iuftt autc m uitam ctemam
fernus tq't rcddtdcnit mortuoe quof
in fe bebant.IDare cpbtbuit: (ja ft 4 £)ccelo nouo 1 tra noua.£.j:viq.
inucntt funt affucrunc.IDora uero t
ifcriV reddidcriic.quonia uicc dc qua e X uidi inqt ccUi nouii ct terra

iacFicrac reuocanit.Tlecfruftra for noud.Tla primii celii et tra p:i


tai^e nd fatis fuit ut dicet mois aut i^ ma recclTtnit et mare ta iid eft.3fto fi

fem":f3 utnicp dictti eft.IDore ^pte: et ordic q6 fupius poccupado la di^


bono6 q' tantiimd morcc ppcct potu j:tt:uidilTcfe fup tbromi lcdcnte a ctt

crdf.no ctintcrndUnfcni' aute^ptcr . iu3 ficic fugtt cclii ct tcrra.Judicatia


malo8:q' ctia apud ifcro6 penae pen^ cjppc bt6 (j fcripti nd funt in Ubro ui

dtit.Si cni nd abfurdc crcdt uidet s ctemu igne milTi6:q ignis cu


te ct in

ttquoe ctti fanccos q' ucturi cbrifti ce iufmdi ct i qua mudi urrcrti pte futu
nuenitftde loct6 qdc a tormetie ipio ru6ftt:bomtnefcircarbitro: ncmtne
ni remonlTimi6:fed apud iferoe fuif nifi forte cuidiuin' fpirit' otidit.Xiic
rc:ddec in eod faguis cbrifti ct ad ea figura buiue mikU mudano;: regnii
LIBER

coflagratoc pretmbitrfic ut factuj tiH ftis cft gratia qua dcus fcrit ca."lbro
mudanaru aquaro undatde dtluuii pter q6 dicit 6. p efaia.£go fum diis
3lla itac^ ut dip cdflagratfSe munda facicns te.£tdccclo quidc abinitio
na clemtoru corruptibiiiu qualitatef fui dcfccndu:cjr quo pcr buius fzcvM
q corpib" nlie corruptibiUbue cdgra repu« gratia dci defup uenietc:pcr la
ebat aidldo pcnitus itenbot:atc^ ipa uacni rcgcncratdis mifTo fpiritu fan
n^aeae qualitatea bebit q corpibus ct©dcce!o:fubindeciuc6cui8 aca-ef
imortalibus mirabili mutatde cdue cunt.Scd p iudicui dci qo ent nouif
niut ut muduB fcilket in mcliue ino fimu p eiu8 filiii lerum cbnftu:ranta
uat" «pte accdmodct'bdibue etia car ciue et ti noua dc dci miicrc clanraa
ne in melius inouatis.O.5 aute ait 7 appcbit:ut nulb zmancat uefligia ue
mare no e:it:utru majcio illo ardore tuftati8:qii 4de corpora ad incorrup
ficcct':an et ipfii ucrtafin melius nd tde5 atcp imortaUtarc noua cjc UCTcrc
facile dij:eri.>Celu Sippc nouii et tcrrl comiprdc acmortaUtatco-alibunt.
noua furura legim": de mari aute no
uo ali^d mc ufpia lcgilTe nd recolo
Tla boc de ifto rcporc accipc quo rc-'
gnat cii rcgno fuo mille anisripudcn ^M
nifi q6 in boc code libzo rcpit tanq' ticnimicmibiuidct:cu opniTinic di
iJS»
mare mtzea cnftallo fimile . S; tunc cat.2lbftcrgct dcus ocm lacbrfmam
nd dc ifto fine feculi loqoebaf: ncc ;p^ ab ocuUs coru:ct mora la nd cnt nc
prie diplTe uidet' mare: fcd tanq' ma cp luctus neq^ clamor ^lcd ncc dolor
re.0.uaui8 et nuc ficut cbmat^pbc erit uUu8.0.uis eni ra fit abfurduf 'Z

rica locutio^priie uerbis traHata mt obftinatiffuna cd teroe uefanus:^ au


fcerc:ac (i quodimd uclate qo oz po deat affirmarc in buiue mortaiitanf
tuit de illo mare dicere:ct marc ia nd crum8:nd dico popuiu fanctti f^ unii
cft:dequo fupra dijtcrat : et cj:bibuit quecp fanctorii:q" bancuclducat ucl
mare mortuos d crat i eo.^a cni riic ducturus fir uct dujccrit uita : nultas
nd crit boc fcculu uita mortaliu tur babcntc lacbrfmas ct dolorc6:cu po
bulentum et proccllofum quod ma' tius quato q'fcp cft fanctior ct fancti
rid nomine figurauit. dcfiderq picnionrato fit cius in oran
dof\ctu8ubcri02.2lnndcftuo): cini
£)c ecclcfie glorificatione finc finc tatis fupnc bicrufale^q dicit facte fiit

poftmortem.. .C.jiij:: mibi lacbnrmc mce panes die ac no


cte.£t lauabo p figuUe nocrcs lcctii
c % ciuitatc inquit magna bicru meii:lacbrfmi0 mcis ftratii mcu nga

falc noua uidi defccndcnte 6 ce bo:ct gcmitus meus no cft abfcddic'


lo adeo aptata:quafi noua nupra o; a te:et dolor mcus renouatus c.3tut
nata marito fuo.£t audiui uoce ma ucro nd cius funt ftlq^cj ingcmifcunc
gnadetbronodiccntc.£cce tabcrna grauati:in quo n^lut gcpoluri f^ fu
culii dei cii bdibu8:ct bitabit cii cs pcrucftiri: utabforbcat moztalc boc
ipfi erunt populus eiu8:et ipfe dcus a uita.Tldne ipft funt q' primitiaf fpi
critciieis^ctabftcrgetoej lacbrfma ritus biitcs in fcmct ipfis igcmifciit
flb oculis totf.a mors ia nd ent ne adoptdem cjrpcctatcs rcdctdcmcor
cp luctus nccp clamor.feo nec uir do porifl fui. an ipfc apoftolue piiulus
lor:q*a priora abieriit.£t dijrit fedes nd fupnue bicrofolynutjiruicl
crat

(n tbrono:ecce noua facio oia . £>e tt ndmultomagi8boccrat:qii^ ifrac


lo dcfccdc ot cimtas ifta:quonis cclc liticiscamaLb' fra.rib" fuis itiftitia
XX

flh' magna eraf.ct dolor connu" cor t>oc unii ucro n larcatuos carifTimi
di ctu&.O.uando mti more no cm t (jaunue dice apud dominii ficui mil
ifto qn dicctiubi cft mors
tcporcmifi 4
ri
le ant:et milte anni ficut un^^dice.Tlo
cotcnno rua:ubi cft mors aculcus ru tardatdii9^mifTiifuu;ficutcjd3 tar
us.-^flculcua aute mortie pcccani cft. V dante e):iftimat:fcd patient fcrt^j: ter
<16 tunc uticp no crit qn diccf ubi e; noe nolene alique penrc:fcd oce ipe
Tlunc ucro no cjlibct illiue ciuirans nitcnria c6ucrii.Ucnict autc dic) do
infimusifcd ide tpfc iobancs t cpillo mini ficut fur:tn quo ccli magno ipe
la fua clamat.Si diVcnmue cf no be tu tranfcuzrcnt:clcmeta aute ardctia
mue pcccatii nofiproB fcducimus a rcfoluent:ettcrra ci quc in ipfa funt
ucnras in nobie no' cft. £t in boc ^de opacjcurcntur.lDie crgo oibue pcun
libro cuius nome cft apocalf pfi6:ob tibu6:qualce noe c(Tc opoitct m fan
fcurcmulra dicunt' utmcnte lcgerts ctie cducrfarionib'' cj:pcctantce:et jp
e^ci ccat.£t pauca m co funi cj: quo^ peratcs ad piitii dici dni:per qua cci»
tv manifeflatdc indagcnt cctcra cum ardcnrcs fo lucntxtdcmcra ignie ar
bbore:majae qa (ic cade multie mo dore decoquctur.Tlouoe ucro cclos
die rcpetit:ut alia atc^ alia dtcc utdc ctnoiuicrrafccundu^miira ipftue
aCxd aliter arqj alircr bcc ipfa dicerc ci:pcctamus:in qbue luftitia inbttat.

inucftiget.Utru in bie ucrbie ubi att Tlibil bic difit dc rcfurrcctoc mortu
abftcrgct dcue ocm lacbryma ab ocu oru:fcd fanc fatis dc buiue mtidt pdi
lis cc^;ct more ia no crif;nccp luct" tcJc.Ubt ctia cdmcmordns faaii dcc
nccpcbmor:fed nccdolorullue:tan diluutti:uidct amonuilTc quodamd
talacefuntdtctadcfuturo fcculo ct quatenue in ftnc fccuU iftti inunvjum
dc imormliiafcarc^ cfcrnitate facro pentunicfrecrcdamus. Tlicriilote
ni.Xunc cni folii atcp ibi folum ifta pote pcziffc dt)cii q' tunc crat miidum
noii crunt:ut nuUa dcbcamue i facrif ncc folii 01 be ici rc ucrti cti.im ccloe:
litterie qucrcre ud legere manifcila quoe ut cp iftoe acrcoa iiclligimus
ribccputauenmue oblcu^a. quorti locti ac (paciti tunc aqua cre-'

fcedo fupcraucrai. Jtrgo totue acpc


Ouid apruB pctr^d nouilTio dci iu netotusifteaeruetolueqo cclii ucl
dtcio pdicare docucru motuof .c^. poti" celoe uocat:fcd uticp imos iftof

non iKoe luprcmoe ubi Ibl ei tuna i


n Unc il utdcamue qi etia apo ffdcra coflituta funt: conucrfue fuc
rtoi" pctrue de boctudtcto iiri ratibumtdaquaLtate:atq3 bocmd
pfeit.Ueiiicntinq'ttn nouiflimo dtcijs cii fcrra pcncrat:cutue uticp trc por
iliufione tlludetcs fcciidii jjprtas con facice fucratdclcia diluuio.Cui aiit

cupticcnttae fuae eiirce ct dtccntcB nijc funt ccli ei tcrra:codc ucrbo :po
Ubicftpintfii pticieei^.-^^jcquo cni? ftti (ant igni rcfcTUJndi in dic ludictj
patrcB aorinienit:(ic oia pfcuerat ab etpdtiionis bominum iinpio:u."p>io
initio crcaturc.latct cni illos boc uo indc quicclt ct quc icrra id crt q niun

lcnrc6:q'acch cratoli ctfcrra 6 aqua dae pro co qut diluuto pcntt cfCide
etpcraquacoftttuta dci uc2bo:p que aqua :cpofuu6 cft:ipfe tgni noutlTio
q tunceratmundus aqua mundat'' rclcruatin dieiudicq et pc:ditioni8
dcpiit.Olui aute ntic funt ccli ct t<ni boium ipioru.Tla boium propt ma
coac ucrbo funt rcpofui igni icfcrua gna quandam comutattonc nd dubi
di i die iudu9 et ^clttoie ipiop boiu5 t4t dicere pcrduionc futura:cu tainc
LIBER

wrii:f uis (n etcmis pmis fitmidx^ 6 mcdio ftat.£t tuc rcuelabif iniqu*
ra narura.0.ucat forfitan aliqs fi p' iUc:quedominu8icfu9ircrficict fptri
fictu iudiciu mundus ific ardebit an tu orts fui:et euacuabic tUumiatione
g» p ro illo cclii nouu ct terra noua re fue prefcntic:cuius eft prefcntta fcciJ
poriar':co ipfo teporc cdftagratdia a" dum operationcm farbanc in omi ut
ubi-crut fancti:cu eos corpora britef rrure et fignie ct prodigiie mcdacibu
i aliquo corpo:ali loco nccefTc fit clTe 6:ct in omi fcducrione iniqmtatis :b
f>o(Tumue cob rcfpodercefle futoe is qui pcrcunr pro co q> dtlecnoncm:
ut fupioribue ptibue quo ita nd afce uehtatis nou rcccperunt ut falui fic^
det flama tllius icendii: queadmodu rev.ct ideo mittct tUis dcus opratton
ncc unda diluuii:Xalia c{ppc illis ine cm e:orri8:ut crcdant mcndarto cr tu
nit corpa:ut lUic fmt ubice uolucrit. diccnrur omncs qui non crcdiderunt
Sed ncc igne cdflagratdis ilhus pri'' ucrirariifed cdfcnfcrunt tniq'tari nuUi
mcfcuntimortalcB atqp incorruptibi dubium cft eum dc aticbriiio itla di^
lc9 facti:fi trium uirord corruptibilia p(Tc:diequeiudicii bunc cnim appcl
corpora arcp morralia i camino arde latdicmdni ndcfleuenturuin:nift:
ti illefa uiuere potuerunt: prior iUe ucnirctqucm rcfugiim uo
cat utic^adomino dcoquod ft dc ot
<luid apfus paulus rbcfolonicl bus tmpiis mcrtto dicipotcft:quaro
fibue fcripfcrit: etde manifcftationc magis de ifto Sed iu quo dci tcmplo
aticbrifli cutus tempue dies ddmim deus fit fdTurus inccrtii cft. Ucru tn
fubfquctur.cap.)c>:i. ruina tepli q6 a ftlomde rcgc cdftru
ctii cft:an uero in ccclcfta. Tlon enini
m Ultas tri cuangclicas apolteli tempUi alicuius idoli aur dcmdis re

cafcp fnas de dmio tlto iudicio pUi dei apoftolus diccrcr.Un ndnulli
utdeo elTe mibi ptc:cudae:ne boc uo nd ipfti prirtcipc:fcd uniueziti quoda
lume in nimia logitudinc^uoluarur md corpus cius td cft ad dcii princn
S3 nuUo md cft prcrcundus «prus teboiummulrirudine fimuUu tpfo
paulusrdfcribensad tbcfaloniccfea fuoprtcipe:bocloco ireUtgi ancubrt
•Rogamue incjr uo» frarrcs p aduen Au uolut:rccriufc^ purar ata laticdi
tudiiinoftriiefucbzifticrnoftre con ci ficut in grcco cft:nd in tcpto dci: fj
gregardts in ipfu:ur non ciro mouea in rcplii dct fedcar:rang7 iple ftr tcplti

mini mete ncq3 tcrreaminirnecp p fpi dciqocftccclcfia.Stcuc (jicim" fedcc


ritu:ncCp per ucrbii:nc£p per cpiftoli inamicuidcftuclutamicus^ufaliqd
tan^ P noe milTa:quafi inftet duf do aliud ifto locutdts generc dui folcr.
mini.Tle quts fcducar uUof uUo md: 0.6 autc ait ct ntic qd oettncat fcttis

O.uoni« nifi ucncrir rcfuga primii 1 id cft cjd fir in mora:quc ca ftr dibtd
rcuelatus fucritbdpeccatifiUus irc nis ciue ut rciulct' in fuo repore fcicif
rirus:cj aducrfaf cr c^roUir fup oc q6 0.6 illoe fcire dipr aprc boc dice uo
dicirur deue aur quod coUrur ira ut lutr.£r id nos q' ncfcimue q6 tUi icic
in tcplo dei fcdcat oftcdene fc taq> fit banr;puenirc cii labozcad id qn fcn
dc*. Tld retinetis in mcoria q> adbuc fit apfus cupimus ncc ualcmus: pfcr
cu efTe apud uos bec diceba uobte ticja-nUaqucaddidif^etbunc fcnfii

£t nuc 4d detinear fdris^ut i fuo rcnt obfcuriore facitit.Tla c?d c ia cni my


porc reuclet.3a cni inicjtatis myftcri fteriu ini<itari9 opat':tatii c{ mo tcnec
U5 o^at':tatti c{ md tcnet teneat: ddcc teneat doncc de mcdio fiat. £t tiic rc
XX

ueUbit'ilk(n^ua6.£goprorrtt9 id €% nobfs. CLaod (i fuiflcnt c)c nobis:


di):cru fatcor mc igtiozarerfufpiriocB permanfilTcnt uiicp nobifcum.Sicut
tamcn boium quas uel audire uei le^ ergo antc fincm in bac hora inquiiit
gcrc dc bac rc potui no taccbo. Oui^ quam iobanncs nouifTimam dicit:e)C

da putant boc de iperio dictu fuiHe icrut multi bcretici de medio ecclcfic

romano:et^ptcrea paulti apfum no quos multos dicit anticbriftoe:ita 6


id aptc fcribcre uoluilTc:ne caluniam ncs tunc indc cpbunt^qui no ad cbri
uidclicct incurrci-ct g> romano ipcrio ftumfcd ad illum nomlTimum anti^
malc optauerit cii fperarefctCTnum: cbnftijpcrrincbuni:cttucrcuclabit'.
ttt boc q6 dijnt ia cni mffteriii opai? 3bu3 crgo fic:aliu8 auic fic apoftoU
iniqtatie ncrone uoluent itclligi: cui" obfcura ucrba coniectar: qucd tame
ja facta uelut anricbrilli uidcbanrur €«m dit^iffe non dubium non uc^ cft:

Unde nonulli ipfum refurrcrturu et nictadumosetmottuos iudicados


futuni anricbnftu fufpicat'21liiucro cbnnus;ntfi priue utncntad kduce
neccu occifu put9nt:fcdfubtractum do8 in antma mortuos aduci-fanus
porius utputarct^occifus : ct uiuum cius anticbnftus quauis ad occultti
occultari in uigorce ipfuie ctatisiqua iam ludicium dci penincat q> ab illo

fuitcum crcdcrcmrc^nctu9:doncc fcduccrentur. prcfcnria quippccius


fuo tcpoi reuelef:etrcftituat'i rcgnu. aitficutdictumeftfecundum opera
Scd multii mibi mira cft bcc opma tioncm fatbane in omni uizturc et fi^

tiii tanta pfuptio.^llud tri q6 ait apo gnis ct prodigqs mcndacq:ct i oinni
(lolu8:tantuqm6tcnct tcncat doec lcductione iniquttatie bio qut pcrc'
de mcdio fiat;no abfmdc de ipfo :oa unt.Iunc cnim foluctur fatbanas:'!
no iperio creditdictu^tanquadictum pcr ilium anricbnftum in cmnt fua
fiKtantii cj mo ip crat ipcret: doncc 6 utrturc mirabilttcr qmocm fcd mcda
medio fiiat id cft dc mcdio rollat' . £t citeroperabuuj.0.uod folct ambigi
tuncrcucbbifiniquuB qucfignifica on um proptcrca dtcta fmt figna ip
ri anticb:iftw nuUus abigir:2tlq ueio digia mendacq:quonta mortalce fcn
et qd ait (Jd derincat fcma^cr mfftcri fus pe: pbanrafmara dcccpturus cft:

tt3opat'ini(}tati8:n6putantdictti ni ut quod n6 facit facc:c utcicatur. 2in


ftdemalts ct Hccis ({ funt in ccclcfta: quia illa ipfa ctiam fi cnit ucra prodt
donec pueniat ad tantu numeni qui g;ta admcndactumpcnrabcnt crcdi
anricbnfto magnu populii faciat: ct turo8:n6 ca poruilTc ntlt diuinie ftc
boc cflTemfftenii inic|tati9 (ja uidcf ri;uirtutediabolt crefccnic majac qii
occultu.lDonariautcapoftolu fide^ tanta quanta nunq' biiit acccpu pO'
lcBUtinfidcquatenct tcnacitcr pfc'' teftatc.Tl6 cni quado dc cclo tgis ce
uerent.dicedo 4 moicnet tcncat dbcc cidit:et tanta famtlia cii tantis grcgi
dc mcdio fiait:id eft donec ej:cat 6 mc bus porco^facriiob uno impctu ab
dio ccclcfic myftcriii inicitatie qo niic fumpl'tt:ct tui bo iri ucne ct dcmii de

occultu cft.2ld ipfii cni myftcriu ptie itctcns ftltoe ci" occidit pbitafmata q
rcarbitrantquodaitin fua cpiftola tri opa faibanc cui dcua dcde-'
fucrtjt

iobance cuagclifta."P>ucn nouilTima rat bac potcftatc.lbicptqd crgo bo


bora cft:ct ficut audifhs qf aricbnft'' rtiftnidicta^digta ctltgna mcdaci}
fir ucnturus niic aute amicbnfti mul fticpotiuB flppcbir. Bcd^pnr qbli
ti facti ft.Uii cognofdm" q> nou iTia bet borti dtcm fii;fcduccnt cis f gnts
(u bora.Jif nobie cpaiitrf^ no crant atcp prodigiis qm fcduci mcrcbutur
LIBER

pio «0 g» ueriraris diTccrione incft no in fc atq3 illos qui tuc fccil uiucbant
rcccpcrut u( faloi fKcrcnt . Tle dubica traffigurabat apfs ntig^oio fim mo^
uit aprus adde ac dice:t io mtttct iX rituri:an ipfo tcpons pucto quo cuj
dcu9 opatoem errori9:ut crcdat me rcfurgcntibus rapicnf in ntibibuf ob
dacio.£>cua cni mitter. tja de" diabo uia cbrifto in acra ad imortaluate p
lu ifla face pmittet iufto ipfo iudicio: morte mira cclcritatc trafibiit. Tlcq?

quluig ipfe faciat intquo malignoc^ eni diccndu cfl ficri nd pofTe:uc dum
cofilio.Ut iudicet'tncjt oeg 4 non crc P acra in fublimc porrant m tUo Ipa
dideriJt ueritatiifed cdfcnfcrtJt ini^ta cio et moriant etrcumtfcant. ducd
ti.*p>roiri iudicati feduccnfietfeducti cniait ct itafcmp cti donitno cnmuf
iudicabunf. Sediudtcati fcduciitur no fic accipicndii cft tanq' in acrc nof
illi9 iudicqig dei occulte iufti8:iufte c c dijtcrit fcmp cii domino cfTc mafurof

cultigrtjbus ab initio peccati ratoalif c}a ncc ipfc utic^ ibi mancbit:cja ucni
crcaturc nilg> iudicare ccfTauit^feduc cne trif^iiurus cfl .Ucnicctqppc ibtt

ti aute iudtcabunfnouifTimo manifc obui3:nd nianai:fcd itn cii domtno


ftocp iudicio:p icfu cbrtftii man ifdlif erimU6:idcfll"tccrtmus britts fcmp
fimc iudicaturtI:iiuf^i(Time iudicatiJ. corpa fcpircrna:ubtctiq3 ciJillo fucri

mue.Scl biic autc fcnfu quo ciia cxi


0.uid prima ad cofde
ide apfug in ftimam" tlloe quos bic utuoe iueru -

rpiftola de rcfurrcaionc mortuoruj rus c dii6:i ipfo puo fpacio ct patTu


docuerit.cap.^jcq. ros mortecc acccpturos ituo^t^Utate
ipfcapfus nc9 uidct'urgcrcubidicit
f £dbicapo(lolu9tacuitde2rur tn cbztflo oee mutficabunf^ctialiquo
rectdc mortuo^.Jld cofde aiit loco dc ipfa loqucnscorpoijj rcfurrcc
i cpfa pma fcnbeg: nolumus icjt uo9 tdc dtcat:iu qo fcmtnae nd uiuiftca'

fratrcs ignorare de dormientibu9 bt/nifipn" moriar10.ud crgo quos


ut nd cdtriftcmi (icut T ccteri d fpcm uiuercs bic cbriftus inucnicrp imor
nd babet.Tla ficrcdim" g» icfus mo: talirate in tlio U!uiftcabunt:ct fi non
tuu9 e 1 rcfur:cj:it: ita t o e" cos qui moriapt'cii uidcanute^ptcr boccfTe
oozmienit pcr icfti «dducct cum co. dict6:tu q6 fcminae no uiuificabiiu:
iDoc cni uobie dtcimus i ucrbo drii: mfipriue monat.2lutfi rccrc nd dici

^a no8 uiuete9 cj reliqui fumus i ad mus fcminsnniiicaccrpora bciu^


uetu drii nd prcucnicmns cos qui ate quc moricndo quoquomd cducrtut'
dormiertit:quonta ipc domitius i iuf in tcrra:ficut fcfc bct ciia in illa tzaiif

fu t i uoce arcbageli t in tuba det de^ grclTorc patrc gcncrts bumam diuini
fctndct dc cclo: i moitui qui in cbri'' tus ^lata fcncctia:tcn a cs cc tn ccrra

fto futrcfurgctprimi.i^eindc nos ut ibis:fatcndticftifro6 quosnddii dc


uetc9quircliquifumu9:ftmul ctj il^ corpibus cgrcfToe cti cbnfiue ucnicc
lifl rapiemur i nubtbus obuia cbnfto inuentct:ci iftis ucrbif apli 7 iHdc gc

i ae:a:t ita fepcr cti dommo crimus. ncft nd tcncri:quonia fui fti i nubib"
"bcc ucrba apoflolica rcfurrcctione rapti nd utiq^ fcian t':qa ncc crtit i tcr
fuxma mo:tuoriJ quando ucnict do' ra nccrcdctirfiuc nulla^rfue c):piat'

minus cbriftuf uticp ad utuos tmoi monanf.


mortc:fiuepaululii in acrc
tuo9 iudtcados pclarifTtme oftcdiit. Scdaliudturfus occuritquod tde^
Scd qucri folct utrtJ illt quos bic ui dicit apoftolu8:cii dc rcfuricctdc cor
uctes iuetur'* e cbriflus quc rtJ pfona pouim adco:intbio8 Icqucrct':omc8
^/v

rcfurgcm^^uel fioit al^ codtces bnt funt rcceptura.Sic crgo ibilt in tcria

069 dormicnVXu crgo ncc rcfurrec qii ex uiuie b6ibu9 tcrra crunt: que-'
rio ficri poffit ntft mors pccfTcrtr.-ncc admodii ir in cincre q6 fit cinie : it in
dormitdnc ilb loco itdligerc poffim'* ucmftare qo fit uctii9:it in tcilaq6 c):

nifi morterquo oes nel dormiet ut rc luto fit tcfla:ct alia arcfcetia fic loqui
(uigaitifi ta mu\ti quoe in corpc iue mur.Ouo aute (it furuni: qo mk p
turu6 cft cbriftus ncc dormict ncc re noftrc ratiunculc uinbus utcilcp cdii
furget.'Si ago fanctos
4 repicf cbri cim^^tuc potius crit ut nofTc poffim"
fto ucnienre ujucntee; dcp in obuiaj Rcfurrcctoc^cfppe morruom fiururl
:apicnt':credidcrimue in eodc raptu cfTc in came:quado cbnf^ua uerurus
de mortalib" corpibus gcituros i ad cft uiuos iudicarunig i morruo9:op
cadl mo;: imoztalia rcdiruros nuUaf tct H uolum" ut crcda
cbriftiani cfTe

in ucrbie apU paricmur anguftiaf:fi m'':^^ no io dc bac re inanis c fidcs


uc ubi dicittu q6 femtnae nd uiuifics nza:ft queadmodii fufa fir pfccre cdp
tui nifi pzms moriat':fiuc ubi dic oef bede nd u3lcm'.Ucrti iam ficut^mi
rcfurgcmus aut oes dormicmue: 4a fim" dc boc iudiao dci nouiffimo eti
nccillip imortalitate uiuificabunt a5^pbcriciuetc6libriq6 pnuuciauc
g^libet paululu tii ante mojianf: ac p ritg^tii fatts cfle uidcbit dcbcm" oftc

boc ct a tefurrcctoc no crut alieni g^ dc.<luc ficut arbitror nd tata mora


dormitio pcedet ^uis brcui(Tima:no ncceflt erit tractari t ejrpdi : fi iftis
q
tamenullaXurautc nobis icredibi pmifim'' lcctor curaucnt adiuuari.
lcuideafillamultitudinc co:po:5s in
acrcquodimo fcidri:atep ibi^tinus 0.m'd efaias ^pbcta dc mortuop
tmortali^atqj incorrupnbili^ reuwi rcfurrecrione:dc rctributione iudicg
fcere:cii credam' q> idc ipfe apoftoluf fit locutus. X.)C)rig*
alibi aptifTimc diat:in ictu ocult futu

ra refurrecto^em:^ in mcbra finc fine p "Ropbera cfaias rcfurget in^t


uicmra tanta fclicirate tlracp incj:tia mormi:er rcfurget q i fcpulcnf
bili uclocitatercditu^ antidflimonj crat:ct lerabunt oce q funt i tra."Rof
cadauerd puluereinec ab illa fctctia cni q abe te cft:fanita9 tllis e:tcra uc
qua boi dictii eftiterra es et in tcrra ro ipioru cadet.Xotii iftud fupcn" g
ibia fururos illos ec fanctoe arbitrc tinct ad refurrcctioncm bearorum.

murimuncsifteo^moricntiiiin tcr 0.6 aure air rcrra ucro ipio^t cadct:


racorporanorecident^fjficut iipfo bn itclligit dictu:corp3ucro ipioruj
raptu morient'ita ct rcfurgcnt dii fe ruinadanatdiscjccipict.^aucro ft6
runt'in acra.3n tcrra (^ppc ibis id cft bono^ rcfurrcctdc q6 dictii cft dilige

in boc tbia amifTa uita q6 cras aiiq' tiu9 et difticti'u9 imcri uc(imU8:ad p
fumcres uit3:id I boc cris ej:animi9: ma rcfcrcndii cft q6 dicrii e rcfurgcnt
q6 crae antcq^ aiams elTes.Xcrre cjp morrui:ad fccundaucro q6 fcqt':7 rc

pe ifufrtauit deue ifacie flatti uite:cu furgcnt q in fcpulcris crant.^a ct ft il

factus cfTet bo in aiam uiua.Xaqua los fancrog idramus quos bic umcf
diccrct:Xcrra aiata cs q6 no eras: i inuetur'' cft dontinus:ci9 congruc dc
ra cris cjcanimis ficut cra9.<16 func purabit quod adtunjrit et lctabunrur

«t aiig' putrefcant oia corpa mormo oc6 qui funr in rcira. "Ro^ cni q abs
ru:q6 eriit et illa fi morient' ubicucp tecft:fanita9 illis cft. Banitatcmlo^
moriat'cii uita carcbiit: qua cdtitmo co ifto imorralirare rccrinic accipiuf.
J^IDXIK

£a naq3 e plcniffta faniras: que non deiiutdebunt:etota illaqucnik x\o


rcficif alimctia tang' quoridianie mc uidemu8:credcntc8 auteca^ modu
dicamecis.Jt^ ^'^ <^>c iudicq fpe danf lo capacitatis bumane Idgemin" q^
pn" bonis.dciii tcrree malos ide p:o funt atcp icor^aUtcr cogitam''.^! ui
pbeta fic loq'tur.t>ec xiiox. dris. £cce dcbitis incjt 1 gaudcbitcor ueftru;.
ego decliabo eos ut flume pacis :
vn. "biccrcditis^ibiuidcbitie. Sjqih cii

et ut torrcns inundae gloril gctiuj. yii a gaudcbit cor ucftru: ne putarc


filq coru fup bumeros portabiitur: vtC illa bona bicrufale ad noftru fpi
et fup genua c6folabunf.0.ueadmo ritu taiiJmo ptinc:et ofTa inqt ueftra
du fi quc macer coTolct: ita ego uoe ut bcrba c)coricnt:ubi rcfurrcctione
cofolaboi:ctinbicrufalc pfolabini. corpord ftrijnf.uclut qo npn dij:erat
£t uidebicis i gaudcbir co: mu^:^ of reddcs.Tlccp eni cu uidcrim" f(GDt:f5

fa uefb-a ut beiba cj:oricnt': ct cogno cii fucrint facta uidebim^.Tla et de ce


fcenfm.in" drii colcntib" eu:ctccmia lo nouoactcrranoua iafupra dij:c

bit^cdrumacib^.^fce cni ut ignis dfif rat:dii ca q fanctis^mittunt i fine:fe


ucniet:ct ut tcpcftas curr" cf: zdderc pe ac mulciformircr diccnt.£rit inqt
inidign3tocuindict3:et uaftacoc^ iw. celu nouii ct terra noua: et i\ erut me
flama ignis.^n igne cni diiiiudicabi morcs priorB:ncc afccndet i cor ipfo
tur ois tcrra:et iw gladio vC oie caio :ii:fcd lcticta et e^ultatione iwmitt v\
mrciqj uulnerati eriit a dtio.^n bono ca.£cce egofacta bicrufalc ejculratio
ru ^mifTide {i. decliarc 6\dt ut flumc ne etpopuld meil lctitia:et epiltabo
paci3:q',pfccto abudacia pacis illius iw bierufale ct lctabor i populo mco

debem" accipe qua maior ee no" pof et uUra nd audict'i illa uo^ ftctus :ec

fit.^bac uctq3 i fmc ngabimur;6 qua (.ttcxji q di^iA ad illos carnales mille

in prcccdcti Ubro abundantcr locuti anos rcfcrre conanf.Xocutdcs autej


fujnu8.t)oc fiume fe in cos dcciinate rropicc^prqs^pbctico more mifcet
dicincjb*' tantabtitudme poUicet: ut ut ad fpiriruali irellectu itetio fob:ia
infclligam" in illius feliciratie regidc cil quodl uctU ac falubri labore puei
q in celis cft:boc flnie oia ^^mxi, S5 at.^i^ig^itia uero camalie uel icrudi
qa cternis corpib' paj: icoiTuptionis teucl iejcercitate tarditae mcntie con
fltcp imorcalicaris \x\. influet:id dcclia tcta liC fupfiac nibil putat interiuf re
rc fc dicic boc flumcut defupius quo drendn.tJccde |>pbetici8 ucrbia quc
daind etia infcriora pfundat:ec boief aii iftti locii fcripta funi fatia dij:cri

cquales agelis reddar.^bicrufale quo 3nboc aute loco uri ad iUa digrcfTi

quc no illa q femit cii filqs fuie: fj li fum"*: cu diplTct et ofTa ueftra ut bcr
bcra matrc noftia fccunclu apoftolu bacpricnt:utrcfurrectoc54dc car^
P\
etcma intelligam" in ccf^ubi poft la' nis icd tanto bonot^ it. nijc cdmcmo
borcs crunaruicurarijqj mortaliu^ rare mdftraret adiunjcinet cognofcet'
.? bumc^ manus diii coletib" eu.0.uid e boc
cofolabimurtang» puuU ei"

hs genib"q3 portati-lNudcs twi nos mfi manue diii diftinguetis cultorcs


'Tiiouoc^bladilTis adiutorijs \\q\\x^ fuos a coteptorib" fui6:dc db" fequc
nobis bcatitudo tl!.r fufapict^ubiui-' na cdtc]re6:ct cominabitur iqt contu
dcbim" a gaudtbit cor noftru. Tlcc macib": Siuc ut ait aliue iterprcs \a.

ejrprcfrtt q"d uidebiin''.©? qd nifi duf.Tlcc nic cdminabit f^ q ntic drir

um:utinobis iplcaf.pmiflu euage minacitcrtncclficacitcr iplebut'. £c


licu:bcati mudocordcquoniamipfi cc cnim inquit domin" lu ignis ucict:
AA

et ut tcmpdUe cumu eiu9ircddat l cni ficut didt «poftolue pcccauerut


idignacoe uindicta ct uaflatoe^ in fU et egcnt gloria dd.£t rclicturil k dtc
ma ignis.^n 'gnc c»^ dni iudicabitur fup eo8 ftgna:que utiq? miranrcs cre
oietcrra:ctingladiociu6o(8 caro: dat in cti:ct cminuriJ cx iUis falusrof
multicp uulnerati criSt a domio: fiue tn getce diucrfas:et ildginquae infu
ignc:f lue tcpcftatc:fiuc gladio^pcnaj laa q nd audicrut nome ciu8:ncq5 ui
iudicq ftgnificat:qii cidc ipfd dominu dcrut a" gloria:et anuciacuros gtta;
dicit dTc ucntuni: profccto ds 4^U9 du8 in gctibu6:ctadducturo8 fratref
pcnalis ezitciue aducntus. £ur:* ue idoru ^bue loqbat':id eft in fide fub
ro eius ^ pluralitcr diai funt: angcli deo pze fratiee ifraelitarii clcctcf^:ad
ca miniftcria no incoucnictcr accipi-' ducros aute cj: oibus genbue mun"*
mud.O.6 aute ait oem terra ct ocm dco in tumcntie ct ucbiculie.Ouc iu
camc in a" ignc et in gladio ludicari meta ct ucbicula bcne intcUigunf ad
nd ena bic fpirituaUa itcUigam" ? fa iutoria diuina:p cuiufcp gcnaie mi''
ct09:fcdtciTcno3atCpcarnalc9 dec| ftcria uel angcltca ucl bumana: in fi
bu8 dictii cft:(^ tcrrena fapiunt: ct (x cta ctuirate bicrufjlc q nunc tn factit
pc fc6m tcrra mo:9 £ll:ct qualcs oio ftdcUb" cft p tcrras.Ubi cnim
diffufa
caw appdlant'a dno ubi didt:non p diuirus acltuuant:ibi crcdunt i ubi :

mancbit fpiritus meue in boib" iftis crcdunt tbi ucnt'ut.£dpauit aut iUof
quonia caro funt.O;6 ucro bic pofi'' dii9 tanq» p fimiUtudine fUiue ifraeb
tu cft multi uulncrah erilt a drio:ifto offaentibue ei fuae bol^tas 015 pfal
uulncrc fict mo29 fecunda. pbt ^de^ mi9 in domo a": q6 ubicp ia facit cc
et ignid ct gladme ct uulnuB in bono clcfia:cr promifit ab ciq (c acccpturt»
!iccipi.Tla ct igncm dti8 ueUe fc dij:it fibi faccrdotcs 1 1cuita8:q6 ntbilomi
mittcreinmundu:ctoifefunti(liu8 U nu8 ficri nnc mdemus.Tld cni qc grie
guc diuerfe uclut ignie quado ucnic carnie et fanguis ficut eratprimti fc
fpue fanctu8:et no ucni intft dne idc cundu ordtne aaron^fcd ftcut oporte
pace tnitte in tena fed gladiii i ^mo batitcftametonououbi fccundiior
nidci d.cit fcriptura gbdiu bid acutn dine mdcbifcdccfumus faccrdcs cft
^pter adc gcmina tcfbmeto^ duum cbrifhis:^ cuiufqj mcnro q6 ico gza
et in cantico cantico;^ catitate fe didc (iiuina cdruicnt faccrdotcs et (cuitas
fancta ccclcfia uulnerata :uelut amo clcgi:ficut nunc uidcmue: q non tfto

ri9 ipcfu fagittata.Scd bic cd legiuf noic quod fcpc affcqaunt idigni: fcd
uel audimus ultore dominu efTc uen ea que non eft bonie maUfcp commu
tuf qucadmodu bcc intelligcnda fit nis fancatatc pcnfatuii funt.Vcc cuj
cl3me.C>diibrcuitcrci9 comcmora dc ifta quc nunc impartitur cccUftc p
R8 4 p boc iudiciacofammt: fub fi^ (picua nobifcp t^otiffma dci mifcra-'
gura ciboni in lcge uetcri uctitoni a tione di):ifret:pmxftt et fincs ad quof
qHib'jfl fcndabftinucriit:peccatorc8 per uUimum dci iudidU) facta bono
ipiofqs ftgnificans rccapitulat gratia nim maionicp difcrctionc ucnict : di
ab imtto noui tedamcti q: p:io falua cee p propbcta ucl dc dno dices ipfc
toris aductu \x(cp ad ulnmii iudiciil: ^pbera.Oud cni cclii nouu^ et tcrra
dcquo nuncagimus pduces finiKq^ noua cora memancbitdicitdnuf:ftc
fcrmone.Tlarrat naq? diccrc domiuj ftabit nomen ucftriT ct femcn ucftni

(c m'ucre:ut cdgregct oce Qmsieaiq^ cterit mcnfis cj: mcnfe ct fabbarii ejc
uentuiae et uifuras ei" gloria . Oes fabbato:-! ucict ois caro i pfpcu mco
LIBER

adorai mc i bfcrufalc dicdn8.£t cg: bofignificatucftcos d«™ciabuntur


diaitt uidcbunt mcbra boiu^ 4 prc cjrtra fumro6."f>roptaquod i drius
uaricaruri funt in mc.Ucrmie coruj ca loca tcne brae cjrtertorcs uocat: cf''

no igma coru no qrtigucf


morict':ct bus cdtrarius cft lUc ingtcftus 6 quo
et crunt uifui oi cami.2)d boc iltc^ d: fcruo bono:inrra tn gaudiii domi
pbcta tci-mmauit Ubrumadq6 tmi ni tui.Tlcc mali illic putant tgredi ut
nabiffcailu.OLuida fanc no itcrpta fciant':fcdad illos potius uclut cgrc
ti fum mcbra boiu5:fcd cfldaucrfl ui-' di p fciam qua illos cognitun ftit bo
roru:p cadaucra fignificatce fcuicntc ni:c|a id q6 cjrtra cftcognituri funt
corporu pcna:^ui8 cadauer nifi ca^ 0.ui cni crunt in penis cjd agaif itus
ro cpinimie folcat nuncupanuilla uc in gaudio diij ncfcicnt:^ ucro crut tn
ro aiata cruntcorpora.2(lioc{n nuUa illo gaudio c{d agat'forie in ilUe tcnc

potcrunt ferirc tormcta:nifi fortc ^i bris orteriortbua (cicnt. 3ddictiJcft


mortuorii corpora crunt:id e cora q cgredicnmr:c|a cos etia cj foris ab cif
in fcifunda moztc cadct:io ctia nS ab crunt nduric^ Utcbunt.Stenibcc^)
furdc cadaucra dici fofTunt.Unde e pbcrcnondti facta nofcc potueiut: p
1 illud q6 ab codc ^pbcia ia dictum boc^cratdcusquaruliicuncp tnco
fupra pofui tcrra ucro ipioru cadcc. rumoitaliu meribud:qud imortalcs
'Q.uid autc no utdcat a cadcdo cf\'c fancti ia tunc facra nefciet cti de" crit
appcllata cadaucra.Uirord atitpro oia in oibue.^Stabit ergo in tib bca
eo pofuilTc illoe itcrprcrce q6 boiu^ titudic fancto^ fcmcn etnomen . Se
ertmanifcftucft.Tlc(pcni cjfquadic men fcilicct de quo Jobancs ait . £t
turus c puaricatriccs feias i illo fup fcmc cius manct.Tlome ucro
in ipfo
plicio nd futura8:fcd ex poriore pre^ de qtio niic p bunc cfaia dtctt» e. Tlo
fcrti de quo fcia facta eft urcrcp fcj:* mecternudabitci6:ctmt eis mcria
accipif.Ueru q6 ad rc mapc ptincc c):mcfe;et fabbatd cx fabbaro: ran^
cu et i bonie o: ucnict ois c3ro:da qc luna c)c Uina:ct rccfee e% recjc: quori)
oi gencrcboiu^populuQ illc pftabu. utrunqj ipfi erunnciJ cjc b;8 ubzie uc
Tld cni oee boice cruut ibi quido in tcnbus et teporaUbus in tlla luia no
pcnis plurce crunnfed ut diccrc ccpe ua fepircrna rraftbunt.^n pems autc
ra cii ct in bonis caro ct in marmem maionS ct icjrfinguibir ignis ct uiua^
bra ucl cadaucra noianif^jfccro poft ciffimus ucrmie ab alqe aicp altjs a^
rcfurrcctionccarniscuiuefidcs bis Utcr arqj aUrer eft cjrpofttus. 2ilq qp
reru uocabulis oio finiatur tllud q6 pc utriicp ad corp^^alq urrncp ad ani
boni a mali fius finibus dtrimunf: ma rctulaiittalq^prie ad corp^^igne:
futurum cfic ludicuim dcclaratur. ucrmc ucro tropicc ad aiam:q6 credi
btUus effc uidct*.Scd niic dc bac dtf-'

OLuaffuta fitcgrcfTio facto;j ad fcrcnria nd cft buins repons difpura ''

uidcdas pcnos malof . .C.^jiiq. rc.i^e ludicio nac^ ultio quo ficr dtip
tiobononvctmalo^:boc uolumci''
( Bd quomo cgrcdicnif bom' ad plci'C fufccpim^rdc ipfie ucro prcmqf
uidcndas pcnas malorii.^ Tld^ ct pcnis alias dtUgcntius dtlTcrcdu e.

corpio motu btas tllas rclicfi fcdcs:


1 ad ioca pealia prccturi:ut tormcra 0.uidj7pbct3ucritdant'el depfc-'
malo?t cofpiaat piitia corpaliiabfit: cutonc anticbriftf.ct dc iudicio dci re
Scd ejrcdicnt p rcicmta:boc cni ucr gnocjjfancrorum. .L.fp9»
XX

d Snicldcboculno miido fic flltilTimi cotcrct:'r fuTpicabit' murarc


^pbctat:ui aticbnflij pn" quo tepora i lcge:et dabit m manu ciue
(0 aetuia cffe pnuncicr;a/q3 ad eint» u(cp ad rcpus i rcpora 7dim<dm te

rcgtiii fanctoru fui uarranone pcidu pori8 et ludicui fcdcbit ct pricipatu,


catXii cni uifione^pbctica quatuo: rcmoucbit ad cjrtcrmmandu i pdin
bcftiae fignificatcs quatuor rcgna ui du ul£^ m ftnc:ct rcgnii ct potcflae i
di(Tef:tpfuq3 quartii a quoda tcgc lu magnuudo rcgii q lub oi cclo fiit cfl

pcrani cj attcbnftue agnouit: i poft data fanctie alnffimi. £t rcgnum o*


bcc efernii rcgnii filq boie cj itelligit rcgnii fcpitcmiun^-r ocs pnncipaiue
cbriftuerboiTuif tnquit fpintus me'' ipti fcruicnt ccobcdicnt.t)ucufq3 icjt

cgo danicl in bcbitudic mea t uil" ca fmis fcrmon:8.£go daniel mulcii co


pitie mei coturbabant mc.£t accclTi gitatoce mcc prurb.ibat mc ct fo:ma
inqtaduniidea(\itibu6:'Z ucntatc^ mea imutata tfl fupcr mc:ct ucrbum
qucrcb4abcodebi8 0ibu8:a dipt in corde mco c6fcruaui:Quatuor il^
mibiucritate.Dcinde cjd ab illo audi la regna c):po!ucrunt quidi afVf lo^ i

trit atcp dc oibu6 bie que qucfmit pcrlamm maccdonum:7 rom.ino».


tanq> co fibi cj:poncntc (ic loquit. t)e 'Q.ui uei coucnicnra id fcccr t:qui

bcrtie quatuor magna quatuor lunt 1 1 • nofVc dcfidc;ant prclbytcri lcgit bic^
rcgna q furgent in tcrra:qucauieret l^
' ron}Tni librum in daniclc fatie cmdi
ct accipiet rcgnii facti aliUVuni: ct ob .' rc diUgcntcrqj c6rcriptu. Jlnticbnfli
tinebiit illud ufq3 i (e.uld i ufq} m fe * t;.meaducriu6 ccdcfii fiuiflimii rc
culii fcculoni.£c qrcba inqc diLigcnt 5num:i'cd cpguo tcporis fpaco fufli

de bcflia quarra q dilfc rcne erat p oi ntndum^dcncc uliimo dci iudicto jc^
bc(Via:tanbif apliu6:defC6 ci fcrrei giiii q uf
accipiat fancti ('cmpitc:num

et uguce CIU6 crci:maduc3S i comiu dormitane bcc lcgit dubitjrc no (mi


cn8:ct rcliqua pedib" luis cdculcane: tur.Xepue qppc ct tcpora ct dimidi
et de comibus ci" dccc q crac m capi um rcpon6;unum iuum cfVc cr duof
te ciu9:ef dcaltcro q6 afcedit ctc^cuf ct dimidiumiacpboctrce annos ct

fit de pnonbue tria cornua : in quo fcmi(Ve.ct.i numcro dicrii poftcnus


crat ocuU:et 06 loquee inagna: ct ui^ pofito dilu:cfcit;aUquido i fciptune
fu6 ci" maior ccfcri8.Uidcb3:ct conu ac mcnfium numcro dcc[arat.Uidct
illud facicbac bcllii cii fan.fie:ef pua cni tepora idiffiuitc bic dicta liiigua
lebat ad ipfos doncc uctuif diep ue latina;fed pcr duaic numci um dicta
nir:7 rcgnii dcdii fancris aln(ljmi.i:t funt quelatini no biit.Sicuf auictn
t pu6 puemt:'7 rcgnii obcmucriic fan grcn ita bunc dicunt bcrc a bcbrci
cti.lDoc daicl qiilVc fc dij:u : dem qd Sic crgo dicfa funt tcpora tang' dicc
fludicntcdcinuo lubiungcns: i dij.ic rent duo tcpora.Ucrcn mc fane fate
ic(f id c illc a quo qucficrat: rcfpodic cr nc m dcce rcgibus quoa fanq" dc''
ct dipt.Bcftu qujrca quartii rcgim ce boice uidaur inucntume incbri

crit i terra:q6 pualcbic oibue rcgnis ftu6 forrc faUamur:jtq3 ua illc tnopi

1 miducabtc ocm tcrri t toculcabiC na us aducniJf:iioncj:if}cnnbus toc


ca et c6ciJcf.£tdccc comua ciue dc rcgbus morbcromano. <luio ciin
cc rcgcs furget.£t poft cos furgct ali finumcro i(Vo dtnario uniucrfitas rc
U3:4 lupabit luis malte ocs q atc ed gu figniftcata clV:poft quos illc uciu
fucriic:i trce rcgee bunnl abit:T iKr r' c(t:iicut mtUcnano cctcnano:fc^ tc

bi ucrfus aUilTinui loquct; i fictos nano:figmficatplcmq3untuciritai;'X


LIDER-

fllqs atcp alqe numcne quoe nuc co eft ncqua^ Rlentie prcteribo. Jn pri
memorarc no i necclVe.ilUo locoidi cipio tezra tu fundaftt otir.t opa ma
dank!.£t cm m^c cepue cribuUtois nud tua^tfunt ccU.^pfi pibutu:tu au
quafno futc c% quo gcne nau e (ag tepmanebie:7 oce ficut ueftimentu}
rcrra ufq^ ad tepus iliud.£c in tepo: tieterafcet:t ficut opertonii mutabie
illofaUiabitpo^ulustu": oiacjiuet'* coe 1 mutabunt':tu auteide ipfc ce^i
fuerit rcnpt" hbroi utte. £t mulci doz anni tui nd dcficienc.<luid eft boc 91
mienciu m terrc agere e^urgcnt:bi in porpbfriue cu pietate bebrconi lou
uita etcrna:t bi in opprobriu i m cd daret g» magnue ct uerue 1 ipfie nu'
ftifione ctema.£t intclligcntee fulgC'' minibue tembirab eia coUtur deue:
bant I firmamen :et mCtt
icui claritae cbnftianoe ob boc arguit majrie ftul

e^ luftie ficut fleWci fecula.^t adbuc titicetui ep oracutdeof fuo^tiq^ i^


iUi fencentie euangiUcc cfi locus lUe fi miido dicunt d pitu^.^cce i Uttens
miUimue de rcfurrcctoc diitajrat cor^ pietatie bcbreo;^ di deo que cofitete
poru mortuoru.Tla qui ilUc dicti fiic tato pbibfopbo edi ipfa numia per
cfTein monumai8:ipfi bic dormietcf borrcfcunt:opa manuti tua;t funtcc
in tcrre agcrc:ucl ficut aUi .nurpreca L:ipfi pibiit.Tlu^d c\h ccU pibiirmiJ
ti funt m puluere tcrre. £t ficuc ibi jp due cui* iid^ celi fupior pe eft 1 tuti^
cedcnc diau e(l:ita bic e^urgent. £>ic f
or no pibit.Si bec fiiia toui difplicct
ibi q bona fecerunc in rcfuircctOL) ui cuiue ut pbibfopb" bic fcribit uclut
te:c{ aute mala egerunt m rerurrcccto < grauione auccoricatie oraculo i cbri
ne iudicu:ita i illo loco bt in utia ei ftiano^ credulitate culpat':cur non fi

m-7 b» in opprobrui i in cofufionc^ milit fapietitia tanq> ftuUitii culpat


Cterna.Tlo auteaduerfu putct: qf cuj bcbreof :in quoril librie piilTume irt
ibipofitii fuoee q funtin monumen ucnirVporro fi in illa fapictia iudeo"
n8:bic no ait propbcta oee: fcd nitti r li q porpbyrio ta mu Itii placet: ut ea
domiientui m ten e agere. "Poii cim dco^quoc^ fuorti uoctbue prcdicet:
dliquado fcnptura pro oibue mrtos legifcekie clTepituroe^curufc^adco
"p>roptercat abracdicui eftpatrcm uana eft ifta fallacia:ut incbriftiano'
multaru Q^nm pofui tc:cui camcn t ni fidc ucl itcr cetcta ucl pre ccterie 6
0I1O loco:in femine cuo inquit benedi teftcnfboc q^iea miidue crediifperj
ccmur oea gentC9.£>e taU autc refur turu8:quo utiq? nifipcunte cdipire
rectdne buic quo^ip danuU propbcte nd poffunt. £t i HiQ q'de facrie q pzo
paulo poi\ diciiii lu ueni 1 requiefce prie noftre funt non bcb reie nobifc^
jRabuc eni dus i cdpUtione cdfuma cdcB id eft in euigcUcie 7 apoftolicie
tionie.^t reqcfcee 1 rcfurgce in fotte librie Ugit^iptcnt ftgura bui" mudi
tua m fine dierum. legifmiidue traftt:U:git ccUi 1 terra
ttaftbunt.Sedpatoq' prcrit tranfit

Jn pfalmie dauiticie quc de fine trafibunt:aUquato mtti" dicta ftit q»

fecuU buiue: 1 que de nouinimo oci pibiit.^n cpiftola quoc^ pctri apofto
iudicio^pbctanf. X.nv^. li ubi aqua mundat''^' tunc crat piffc
dictue e mtldus:fatie cla^ e: 1 q mii
m Ulta de nouiffimo iudicio dtcu di pe^ toto figmficata eft: n quatcn"
tur i pfalmie:! jeo:($ plura tra" pcrilTe ftt dicta : t cj cdi rcpoftci igni
feuntcr 1 ftricti."t3oc tame cft q6 6 fi referuandi in diciudicq 1 pditdie bo
nebuiuefecuUeagtiiVimcdiciu ubi mmu ipio}z.£t i co qucd paulo poil
XX

ait uenut diesdniutfuninquocdi eo^ bcbreafapientialaudaucrut.cfa


magno ipetu tranfcurrent: elements luftii pfalmfi no lcgcrat. 3n pfalmo

aute ardetta.refotuet': t inrqi ipfa etiaquadragcfimonono de iudicio 6i


funt op3 ejairef.Sc deide fubicdt bif uouilTimo intelligif dictum.Jbe'' ma
oibus pcuntibue qudee uos effe o^ nifcfte ucniet:deu6 noftcr i non file

tet.t^olTut illi ccli itelli^ pituri quof lcbit:igni8 in cdfpcctu cius ardcbit:
di)cit rcpofitoe i£ni referuados : i ca i circuitu dus tcpcftas ualida.Sduo
arfura accipi elemeta:que in bac uns cab ii celij defurfum:t terra difcemc
pte mundi fubfiftunt ^cellofa et tur^ popolti fuum.£dgrcgaie illi facros
bulenr3:in qua eofde celos dijrit cflTe eiu8u|difponuntteftamcntum cius
repofitosrfaluis illis fupioribue et in fup facrificia^lDoc nos 6 drio noftro
fua itcgrttatc manendbm: in quora iefa cbrifto itclligiu8:quedc cdo fpe
firmamcto funt fydera c6ftituta.Tla ramus clTc ucturum ad uiuos i m5
illud q6 fcriptii eft ftellas dc celo ce
<j tuos iudicados. Xi^anifcff cni acni
cafura8:ppter q6 potetl mulco^ba^ et inter iuftos i iniuftos iudicaturuf
bilius 1 alitcr inteUigi:magi9 offcdit iufte:(fpriusucnit occultus abintu
illos celos dte manfuro6:fi tame flel ftis iudicadus iniufte. ipfe iny mai
k indc funt cafure : ucl cu tropica fit fcftus ucnict 1 no fiUbit: id eft i uoce
q6 eft credibilius : ucl in ifto
locutio iudicis euidcns apparebitqui pri-'
uno ccb futuru fit utic^ mirabiltus us cum uenifTet occultus antc iudi^
q^ nunc fit.Unde i illa uirgiliana flel ce filuit quando ficut ouis ad immo
la face duces multa cn luce cucurrit landum ductus cft:*! ficut agnus co
1 in idea fe codidit filua.^boc aut q6 ra todente fc fuit fine uocc.OLuead^
de pfalmo comemoraui nuUii celojt modum deillopcrcfaia legimus^^
uide^rclinque:q6 perimm cffe no di pbctatum:'; i cuagclio uidemus iplc
^cerit.Ubi cni o: opcra manuu tua:^ tum.Jbe ignc ucro i tepcftate cu in c^
(unt ceUiipfi peribunt : q> nullo eora faia^pbcta rale ali^d tracrarcmud
flb ope dei:f a nullu eo;^ a pcrditoe fe quomo cflcnt bec intclUgcnda ia di^
ccmitlTlon cnt di^nabanmr de apo mu8.0.uod ucro dtaum cftaduoca
ftoli petri locutoe quc ucbemter odc bit cclum furfum: qudiam iufti i fa
runt:bcbreoru dcfcnde pictate dco^' cti recte celum appel(ant:nimiru boc
rum fuorumoracuUe approbata: ut eft quod ait apoftolu8:fimul cum ilt^
falte ne totus mundus pcriturus cHc rapicmur i nubibus obuiam cbrifto
credat':fic a toto pars accipiafin co in acra.Tlam fecundum littcrc fuper

q6 dictum cft ipfi pcribunt cu foli ce ficicm quomodo furfu aduocat' celii
li infimi periturifunt:qucadmoduin quafi pofTit elTe nifi furftl.-^Omod au
apoftolia cpiftola illa a toto parf ac te adiunctti eft:t terra difccrnc popu
cipitur y diluuio periffc dictus c mii lii fuil:fi tantilmo fubaudiat'aduoca
dus:quauis folacius cufuts cet! ps bit id e aduocabit tcrra nec fubaudia
una picrit.Scd qa boc q6 dijd no di tur furfii:bunc uidet'b:c fcnfti factii
gnabunt'nc uel apoftoli petri appzo rcccu fidclc:ut cclti itclligat' in eis cj

bet fenfum:ucl tatam cocedit cdfla'' ca illo funt iudicaturi:tcrra: in cis 4


gratoinouilTimcquatudicimus ua^ iudicadi fut:ut aduocabii celu furfii
(uifTc diluuitl 4 itullis ac{s nullis di no bic ifdligamus rapict i acra:fcd i

mia totum genus bumanii pire con iudidarias fcdes erigj.-jbot i iU6 itl^

tcdunt.^fleftat ut dicat q^ ^pterea d^ ligiaduocabit ccbi furfii:aduocabit


LIBER

angcloe in fupnis 7 qicdfis locb ca dicium ultimum dcclarflf:^ quorum


qbue dcfccitdat ad iud^ciu facicndii o:pc:puriftcato:ias pcnae facicnds
aduocabit i tcrra : id eft boics i icrra mundatio. X. .)fvq.

nticp iudicandoB: £i autc utrdt^ OS


dudicndu cft cd dicitur i tcrra: id c(l p "kopbcta malacbicl fiuc mala
ftduocabit 1 fwrfum ut iftc fit fcnfus. cbias q i angclus diaus cft: c|

2{duocabit cclum furfd t tcrra aduo etia cfdrae faccrdos cuius alia in ca^'
cabit furfu:nibtl mclius cpfhmo itd nonc funt fcripta rcccpta ab aliq'bus
ligi cp boicd qui rapietur obuia cbzi credif:Tla dc illo banc bcbiconi opi
floinaera:fcdccludiau^ptcr aias: nionceedicit bicronpn" : iudiciti no
rcrr^pptcr corpoza.Jbifccmac pozro uifl"tmum^pbctauitdiccn9. £cccue
populo fuii qo eft nifi per iudiciii fc nit dicit diius oipoten6:t (^s fuftinc^
parc bonoe a malis tang» oucs ab be birdieirroirusaue.^ilut cje fcrrcpo
die.i^cinde coucriio fcrmonie ad an tcrir ut afpiaat cum.-' O.uia ipfc igre
gelo9 facta c : pgrcgatc illi iuftoa d". dif quaft ignie coflatoiii: i quaft bcr
•profccto cni p angelicii minifterium ba lauanttum.£t fedebit coflans t C
ranta rca pagcnda cft. £i aurc qucri mundane ficut aurum:7 ftcut argcii
mu9 quod iuftos ci cdgrcgaturi filt tum:t cmundabit ftltoe lcut:7 fiidec
flngcli : qui difponiit iquu cius tcfta^ eos ficut auram i argerum : i ertinc
mentu fup facrificia beceft omnie ui domtno boftias offercnccs in iufticia
ta iuftorumrdifponcre dci tcftamctu £t placebtt oco facnftciuj iuda i bte
fup facrificia.3ut cni opa mifericor'' rufalc furut dicbus prifttnie:^ ftcuc i
dic funt fupcr facrificia:id cft faciifici nisprioribu9.£tacccda aduoeiiu
ie prcponenda iuirta fcntcntia oci di^ dicio:'? cro tcfhs ueloj: fup malcftcof
cc[t9:mifericordia uolo plue q> facri 1 fup adulteroe:*! fup eos cj turant i

ficium:3ut fi fup facnficiain facriftci noic meo medaater.qui fraudat mer


ts intcUigitur dictum:quomd fup cer ccde merccnario:'r opp:imunc per po
ra ftcri dtcif q6 uticp ftt in tcrra.Ti):© tcnctiutdua9:7percucmnt pupiilos:
fecto ipfa opa mifencordic funtfatri 1 pucrtunt aducnc ludicmm : 7 (j mc
ficia c{bu9 oco p[acct':ftcut in libto oe non cimcnt dictc domtnus oipotcns.
cimo buius opis me diflfcruine ia rc O.uonta cgo dominus fum dcus ue
mimfcor:in qbus openbus difponiit ftcr:T no mutor. £j: bis que dicta \i

iufti tcftamentu oci.<luia promiffto uidcmreuidciitius apperc in itlo lu"


nc6 que nouo cius teftamento cotine dicioquafda quomndi purgato:iJ8
tw bec faciunt.Undc cogregatis fibi pcnas futuras.Ubi cni o:: quis fufti
iuftis fuis:? ad fua dc^rtcra cdftitucia ncbit dii tncrottus ciue: aut quis fer
noutlTtmo utic^ iudicio dictur'' c cbzi rc potcrit ut afptciat cum:quia tpfc t

ftus.Uenifc bridicti patris mei^poffi grcdict quaft tgnis coflatorii:-? quafi


detc parum uobis rcgnn a cdftitutde bcrba lauantium:? fedebitcoflans t
mndi.£furiui cni i dediftis mibi ma cmundans ftcur aumm i ftcut argcn
ducarc:t cctcra que ibi^feruntur oe tum:? cmundabit ftlios lcui: i fiidet
bonorum opcribue bonie t coium : eos ftcutaurum i argetii:qutd aliiid

prcmiis fepitemis per fentcnriam ul^ itcUigcdii cft/i^tnc tale aUqutd i cin
ritnam iudicantis. as.lauflbitdiiue fordes fUiorti i fi

liamm fton:T fangmne emundabiro


£>c propbctia malacbie qua oci iu mcdio coru fpimu iudicu i fpu-iti»
fS''

cobuflionte. TUfd foru (k efo dludd potinio qitod fecuri:d adiejdtaup


efl emundari a fordtbus : i eliquart flit.£tpUcebit dfio facrtficiii iuda ct
quodamd cu ab ds mali g pcnale tu bicrufakm:ftcutdiebus pftinisct fi

didum rcparatnr:ut illof fcgregatio cut anis priozibus : fruftra iudeos (i

etq^damnatio puzgatiofitiftorunu bi fectidu lcge ucrcris teftameti: facri


q^ finc talit» de cetao cdmijctioe uic^ ficio;; fuozum pterira tpa poUuccri.
(i fiit.Sed ctl didt et emiidabit filiof Tlo.n.tiic iiuftitta fcd ipcccatie boftt
leui:t fundet eos ficut au^ i argctu: 86 offcreban qfi j) pcccarie prccipue
1 erunt dtio offcrctee boftiae in iufti flcprimitue offercbarufc^adco ut fa
tia : 1 placeb:t drio facrificitj luda ct cerdos ipfe quc debcmue uticp czede
bierufale : micp oftcndir coe ipfoe q ccterie fuiffc iuftioze;fccundii dci ma
cmundabuntur deinde in facnficqs datti folcr ^ fuie offerre pcccatis pri
iuftitic cffc dno placituroe : ac p boc mu:dcidcp pcpult. O.uapzopter q;
ipfi a fua iturhtu mtidabuntur iqua poncre nos opoztct quomodo fit ac
cliio boftic difpliccbat : po;ro i plcna apicndti q6 dtctti e: ftcutdtcbus pftv'
pfectacp iuftitia cii miidati fuerit ipfi me 1 ficut anie priozibus . fozrdffie
crunt . 0.uid.n. acccphus dco talcs .n.tpe lUud cdmcmozat quo primi :

Uc?t ifta queftio


olfe^unt g? feipfos . bominee i paiadifo fucrut. Xunc.n.
de purgatotqe pcnie ut diUgennue ^ puriatc^ intcgriabo'i fozdc aclabe
tractctur tn tepus aliud diffcrenda c. pcccati:feipo8 dco mtidifTimae bofK
filioe aiit lcui:7 iuda i biaufalcm as offercbat.£ae^ cj: quo comiflc p
ipfa dci ecclefia dcbcmus aaipcre: et uaricatidis ca idjc dimilTt fiit : atc^ tn
nd cjc bcbrcis tm:ftd q: alqs et genii eie biiana natura danata e : ejcccpto
bus c6gregata:ncc talequalis niicc: uno mcdiatozc i poft lauacru regene
ubi fidt;:chmus quia peccatii no ba ratidie cjbufcp adbuc paruulie nco
bcmu6:noftpfoe fcducimus i ucritaf miidus a fordc ficut fcriptii e; na iti
in nobie non eft : fed qualie tunc erit fae cuius c uira uniue dtci (ag tezra.
uelut area p uentilationc: ita p iudid Oiuod fi refpondctur coe et mczito
um purgata nouifrimum cis quocp : dia pofle offerrc boftias in iuftitia q
ignemundjtie:qbu8talt9 mtidatto offcrtit i fidc:tuftu6.n.e)c fide uiuit:^'
nccenTariac: ita ut nullus omnino fit uie feipfti fcducat ft dtjrcrit fc non bzc
(j facriftcium offerat^ pcccatte fuis. pcccatii : 1 id nd dicat quia c;c fidc ui
Oce.n. ({ ficoffcnit^fccto i pcccatis uit:npquid dicturue c qfpiam bums
quibus dimittcdte offcnit : ut
fiit.,p fidd tps illiftni ec coequadu: quaoo
di obtulcrit acceptucp dco fuertt: tuc igne iudicq nouiffimt mundabunrur
dimittantur. qui offerunt boftias i luftuta. 2lc pcr
boc:quoniam poft talcm mtidationc
£>e facrificqs q fadt offerent deo nuUii pcccarii iuftos babiruros cc czc
fic placitura: quomo idtebus pftmis dcndum cft:^fecro iUud tcmpue g^ttj
iamepo:ibu9 placuerat.£a.x)cviq. arrtner ad non b:c pcccarum: nulU re

pori cdparandu cft: nifi qri primi bo


tt Oleneaiitdcus oftedcreciui'' mince inparadtfoatepuancationci
tatc fua tiic i ifta cofuetudie no inocetiflima fcUcitatc uijrcnit . "Rcctc
futura: dijcit ftltoe lcuioblatu:oe bo itatp itcUigitur boc fignatii ce:cii dic
ftias i iuftttia.Tld c:go in pcccato: ac ta e ficut dtcbus pziftinis:ct ficut anif

pcr boc no^ peccato. Unde intelltgi prio;ibu8. Tlam i p cfaiam poftcag»
LIBER

quippc ante aduentu ludicis faluato Cib in libria uetcrtatcftamcntici»


ria non imerito fperaf ee ucnturus: r de" legitur iudtcaturu8:n6 cuidcntcr
qui et nunc uiuerc non immerito cre '.

cbrifti pcrfona moftrct; f^ ej: qbufda


dif.£urru nancp ignco raptue c 6 rc tcftimonqe : ubi dria dcue loquicur:
bu8 bumantsrqo euidcntilTimc facta apparcat no oubie <f ipfe fit cbriftus
fcriptura teftat'.£um ergo ueneritej; cap.JT^g.
poncndo lege fpintualiter qua nunc
iudei carnaliterrapiut:conucrtetcor itt Ulta alia funt fcriptura;^ diui
pat^ ad filiof.
patrid ad filiu^id c cor naru teftimonia dc nouift^imo
Singularc 4ppc,p nucro plurali ini iudido dei: q ft oia colltga nimis lon
prete8.ljc)c.pofuerut.£t c fenfu6:ut fi gij crit: fatie crgo fit g? i nouis i uc
Iq ct ^ic quc
intelligat lcge id e iudci : tcnbus liis facne boc prcnunnarum
admadii ea piea intcllcjccrut id e pro ce^bauimue: p cbriftu futurii cc tu
pbete:i cjbus erat n ipfc moffce .Sic dtciu;:id c iudice cbnftit 6.c cclo ee ue
.n.cor patriJ conucrtct' ad filio8:cum tuni:non tam uctcnb^q' noute cutde
itclligentiii patru pducet'ad intcllige tercxprelTum:4jprcrcaquia cum ibi
tia ftliof ^T cor filtortJad patres eo:^ dicirur drie dcue cfte ucnrurue^fdii;
dum in id q6 fenfcriJt illi confeniilt deii iiciici ucnturti: no cdfcqucntcr
n ifti.Ubi i\qi. dijccrtJt ct cor bois : itcUigitur cbriftu9:dfie.n. dc'': 7 p: c
ad^jcimii fuum. Sunt.n.inter fe ual 1 ii\C 1 fpe fanctus.Tlccp boc tame i

Acjpjiimi patres a filtj. Ouaq' in ucr tcftatii no6 rclinqucrc 05.1brimo ita
bis.ljgc.itcrpretii qui^pbetice fiit ini cp d:m6ftrandtiequeadmodiiiefu9
prctati:poteft «lius fefus idcmc^ lec cbnftue taq^dominuf daie loquatur
tiom' cdgrucs iueniri:ut itelligat beli in propbcricie Itbrie ct tamcn icfus
«9 cor dei patris coucrfurus ad filiti cbriftue cuidcntcr apparcat: ut i qri
cdoccndo q^pater diligat ftlium:ut i non ftc apparer.'7 tamcn ad tllud ulri
iudet que prtue odcrant etidcm dilt mum iudidum dominus dcus dtdt'
gant:(| noftcr e cbriftueaudeie enim efTc ucnturu9:pcfru tcfue cbnftue in.

nunc aucrfum cor bj dcueacbrifto tclligi . £ftlocus apud cfaiam^pbc


noftro:qr non putant cuiti dcum dl^c ta: qui boc quod dico cutdcnrcr ofte
ncc^ dci filium. £i8 ergo tunc cor et* dtt.6cu8 cnim pcr ^pbeta: audimc
conuertctur ad fJium: cti ipfi conuer inquit iacob i ifracl quem cgo uoco.
fo corde didicerit dilcctionc patris irt £go fum primus i cgo in fcmpiier^
ftliu5.0.5 uero fequit i cor bois ad num:manu6 mca fundauittcrram:^
^ipmum fuum:id e conucrtct belias dej:te2a mca cclum fi:maut't.Uocabo

cor bois ad^jcimum fuum: q'd meli'' eo8 Tftabdt fimul: i congrcgabiitur
intcUigitur q^ cor boie ad bominem omncs ct audient. <luie c\q nuntia
cbriftum.'£um .ii.fit ir\ forma dci de uit bcc i £>iligcne tc kci uoluntatetn

U8 nofterformam ferui accipiens: ce tuam fupcr babfloncm : ut aufercm


ct dignatus cft nofta-pjrimue.^bcc a femen cbaldcorum £t locutue fum .

go fftciet bcliaernc forcc inquit ucnii n cgo uocflui: adduj:i cti i ^fpcra fcd
1 pcrcufiam tcrram penitue Xcrra . uitamdue. "^cccAiu ad mc i «udite
fttt.n.qui terrcna fapiunn ficut iudei bec. Tlon a principio tn abfcondito
camalcs ufcp nunc: e;c quo uitio con locutus fu:qti ficbat ibi cra.£t nunc
tra deii murmura tlb ucnerunKquia dominus dcus mifu me:T fpua due.
mali d placent:7 uanus i q dco fnit. Tlempc ipfccftquiloqucbaturficut
XX

dominus deus : nec tamen intelliget' loqu^: 7 erit inc^t i die illa queri au
iefus cbhftus: nifi addtdilTet i nunc ferre des getce q ueniiit cdtra bicru

dii8 de" mifu me ii fps eius. "boc .n. fale:t cffunda fup domtidaivid i fup
di^trecundum formafezui derefu babitatores bierufalc fpm gratic ct
rura ptertti rpis utens uerbo : quem mifencoidie: i afpiciet ad me^ co q^
admodii apud cudcm^pbcta; lcgif: ifultauejiit: i plangct fup co planctu
ficut ouis ad imolandum ductus e(\. quafi fup carinTimiJ:'! dolcbiit doloe
Tlon enim ait ducctur: fcd pro eo q6 qnafi fup unigenitti.Tlunqd nifi dci

futurum erat preteriti tpie ucrbii po cft aufcrre dcs getcs iimicas fanctc d
fuit; TalTidue^pberia ftcloquitur. uiutiB bicrufale:quc acnivt cdrra el
£(i 1 alius locus apud ^cbaria qui id cfl contraric funt ei . Ucl ficut alti
boccuidcnf oftcndit:^' dipotete mifit funt intcrprctati ucniunt fup ca.i. ut
oipotcns.OLUie: que nifidcus pater ca fibi fubqciant:aut fup domum da
deii filia.^Tli i ita fcriptii e.lDec dicit uid effundcT fup babitatorcs ciufde
dipotcns.T^ofl gloria miftt me fupa ctuitatis fpm g:c i mifericordic.t)oc
getes q fpoliaucrut uos qz (\ teiigcrit uticp dd efti cj: pfda dei dicitur per
uoe:quafi q* tagit pupilla oculi cius. ^pbctam i : th buc dcii ta magna et

£ccc cgo ifcra manti mca fup coe ct ta diuina facicntc feipfii cbrii^hts ad
enit fpolia bif difuicrat ci6:i cognof iiigcndo oflcndit atcp diccndo. £t af
cctt8:q:dri6 otporcns mifit mc.£ccc picientad mepro co cp infukauerunt
dicitdtis dc" oipotes a diio oipotete 1 plangcnt fup co plactii quafi fupcr
fc milTii.0.ui8 bic audcat tntclligere cariilimii fiuc dilectii:idolcbtit dolo
nifi cbriftu loquetc fcilicet ouib^que rc quaft fup unigcniui. "ibcnitcbit cjp
pcrierunt domus ifrael. 2lit nancp in pc iudcos i die illa et coe 4 acccpturi
euagclio no fu mtffus niftad ottes q funt fpm g:c i mifericoidie : cp i cius
pcrierat domus ifracl : quas bic com pafTtone ifultaucrtit cbriflo:cu ad eil

parauit pupille oculi dci: ^pter qcccl afpej:crit i fua maieflarc uenicte:eucp
lcntilTimum dilectidie affectii:e^ quo ce cognouerit que priue bumilcm m
genere ouin et ipfi apofloli fuenit:f5 fuie paretibue tllufcrunt^q^uis 1 ipfi
poft gloria uticp refurrectionte fue:q paretcs eoni tate ilU" impictatis auc^
8teq> fieri aiteuangelifta ioannes: no torcs rcfurgctes uidebunt cii^fj puni
dii erat fptritus datus:quia iefue nd endi ia5 non adbuc cozzigendi. Tlon
dum fuerat glorificatus : et ia fup ge itacp boc loco ipfi ttcUigcndi fiit: ubi
tes mifTueeflin apoftolis fuie:acfic dictu e 1 effunda fup domii dauid i
ipletii e qo i pfalmo lcgit'. £rue8 me fup babitatorcs bicrufalefpirittig:e
de contradictionibue popuU cdflitu : 'zmifcricozdic: i afpiciccad mc^ co
ee me i caput gctiii.Utq fpoliauezat qp infultaueriit.fcd ttfi de illo^ flirpc
ifraelitae: qbufq? ifraclitc fcruierant ucnicntee : qui pcr bcltam illo reporc
qii funr gcntibus fubdttt:nd uicifTim crcdituri funt. Scd firut dicim" iudc
code md fpoliarcnt':fed ipfi fpolia fic is U08 ocadiftis cbriflum^q-uie pare
ret ifraelita^t.lDoc.n. apfts^mifcrat tcs corum boc fcccriit^fic ct ifii fc do
dice8:facia uos pifcatorcs bominu^. lebunt fccifTc queadmodti qo fcccrtit
£t uni cop . 3a cj: boc inquit boies illi cj: quoru flirpe dcfccndunt. 'Q.ua

criscapies.spoliacrgo ficret fcd in uis ergo acccpto fpu gze i mifcricor


bonu:ranq' crcpta uafa illi forti •.
fcd dic il fidelcs nd danabunt'cu impt^s
fom^dlligjto.3ce p eude^pbeta diis parentibus fuis^dolebiit lii tanq' ipfi
LILER

feccrit q6 lUifecerunr.Tlon igitur do uoletes quatcnu6accipicdufit:qt.r


lebunt rcalu cnminis.kd picrarie aP pi oprer forma fcrut cft dicrum i qua
fectu.Saneubi dixcrunt.l;;7:.ini:ci-p:e le dUin^imus bumiUimu prcbutt: ipfi
tee 1 afpuricnt ad mc pro co q> ifulta ue bominie nomcn ad cum fignifica
ucrunt hc iterprctatum eft q: bcbrco dum pofucrunrde cuiue gcnere eade
1afpicicnt j d me qucm confijceruni: fcrui forma fufccpta cft. Datus cd m
O.U0 quideucrbo cuidcntiuscbnft'' eum fpiritue fanctu6:quod cotumbe
crucifi)nis app^.B^ illa ifuUatio qui fpccie euangcUo tcfic monlirani e.3u
lj:j:.poncmalucrut:eiu9 uniucrfe no dicium gcntibue protuUnquia pnun
dcfuit pairioi.Tla T deteto i alltgato ciauit futurum quod gctibus cratoc
1 adiudicato:-: opprobrio ignomini^ cuUtim. X)i)anfuetuciine non cbma^'
ofe ucfhd iduto:'! fpinis coronato: t mauit:ncc tamc in prcdicada ueritaie
calamo in capite pcuflo:-: imde^ fijc cdfauit^fj nd eft audita fone uoj: ci''

18 geibus adoratort cruce fua porta ncc audierurquadoquide ab cis qui


n1i Itgno la pedeti utit^ ifuliauerilt fons ab cius corporc funt prccifi: iid

p>roideitcrptarioncn6 fcquetce una iUi obcdituripcilc); fuoe pfccutores


fed utricp iungcntc6:cum ct ifuUaue iudco8q'calamo quaffato pdita ite^
rut et cofijfcnirlcgim'': pUniua ucri' grttate:etUnofumariami(To lumine
tare driicc paflKoie agnofcius. £u cr comparaii lunt.Tld cdtriuit:rtd eftij:
/go i^pbcticie lii6 ad nouiiTimii iudi it:q: pcpat cie qui nondii ucncrat e-

cio faciedu dc" lcgit ce ucnturue: t ti 08 luduare fed ab eis iudican. 3n ue


eiae alia diflicrio non ponaf tartJmo niatc lanc ludiciii proiuUt:prcdiccnd
do^ptcr ipfu iudicuj cbriftue dcb^ i-' eie quando pumcndi clTcnt:fitn lua

tclUgi:q: cr fi ipfc pater iudicabit:pcr maligmtaicpcrUflcrcnt. "Rcfulfit itx

aducnrum tame bominie mdica


filq montc facice ciue td cft in orbc fama
bu.Tla ctipfc pcr fue prefcntie mani ex^^^ncc confractue fiue conirttue cft:

feftatide5 nd ludicabit queq> f^ 6e lu q: ticc in fe ncc i cccUrfia fua ut ce dcftf

diciii dcdit fiUo:q: manifclbbitur bd tcrcipcifecmonbue ccflu. £t i6 noti


iudicaturus ficut bomo cft ludicat''. £ factii ncc ftci quod inimici e;u6 dtjre

dais e eim aU" dc quo irc dcuB lo(^^ runtucldicunt:quando moneiur ct

tur per efaiam fub nominc lacob cf pibit nomcn ciu6:donec ponai in fcr

ifracl:dc cuius fcmie corpue acccpit.' ra ludutti.^cce mamfcflani quod cfl

<luod ita fcriptiJcft.3acob pucr me abfconditnqucrebamu8.t)occ(i no


ue:fufcipiailUi:ifraclclccru6 mc" af^ utffimii lucUciii quod ponct in tcrra

fumpfir illii anima mea:dcdi fpiriiuj cu ipfe ucncrtt de celo:cie quo iam ui^
mcum in illum:iudicium gcnnb" pro dcmue impletum quod bic ulnmum
fcret.Tlon cbmabit nccp ccffabit : ne pofitumelt:ctinncminecu!8 gcnics
quc audictur forie uoj: ci". £alamu fperabuni."p>er boc ccrtc quod ncga''
quafTatum non contcgcret: et Imum n non potcft:cti3 lUud crcdatur qo i^
fumigane non cjrtinguct : fed in ucn-' Ouie cnim fpcra
pudcnicrncganjr.
tatc profcrct iudicium."Rtfulgcbit ct rcig^ciiambiquinoUmi adbuc cre
noncoiifringctur;disnec ponct in ter dcre m cbriftu;um nobifcu uidcnr.ct
ra ludiciii nomuic eiue gente»
: et in cii ncgarc non poflunt dcnnbua fuis
fperabiir.^u bebrco nd Icgit'iacob ct frcndcntct tabcfcuni.'0.ui8 tnquam
ifracUfed quod ibi Ugif fcruue me": fperarer gcniee i cbnfti nomic fpatu
nimirum.l;:^. intcrprctcs admoiure rue cfl^c^quando tenebatunligabatui
XXI

i:cdebatur:illudebat':tcrucifigebftn» I t>e ordinc difputationis qua puB


qn et tpfi dirctpuli fpc pdiderunt qul difTcredum cfl de perpctuo fupplicio
in illo bic iam ccpcrat.-^-OLuod tuc ui)c danato^ cii diabolo q> dc ctiia fclici

unus latro fpcrauit in crucr.nuc fpe tate fanctorum.cap.primum.


rant getes logc Utccp diffufe : t nc iu
j ctemii moriat':ipra in qua illc morm c UZD -^£1^
^ us cft cruce fignantur. Tlullue igitur lefumcbnflnm
utncgat ueldubitat:p iefum cbrifla dnm nofbii; iu
tale qualc iHis facrie litteris prcnuct diccm uiuoru;
fltur nouirrimii futuru eflc iudiciu:nt flcmortuorum
^ fi qus icredu^
4 eifdcm littcris ncfcio flddcbitoe fies
"
la animofitate fcu cecitatc non credit abe pucncrit d
que ia ucritate fuam orbi demonftra uitare6:qua^e
ucrc terraru.3n illo itac^ iudicio ucl una dcialteradiaboli: cuiufmodi fit

tirca illud iudiciii^bas rc9 futuras ce futura fuppliciii diaboli ct omnium


didicimus.lDclia tcfbitcn fidc^ iudco adcnptinetium in boclibro a nobis
riJ anticbriflu pfccuturij:cbnflu iudi quatu ope diuina ualcbimu9 diligeti
caturu:mortuorum rcfurrcctioncbo uedifputadiicfl.^dcoautc bunc te

noru maloruq^ dircptione:miidi con ncreordinemalui:utpoflca difTcraj


fliigratione ciufdecp renouationcm. defelicitatcfanctoijtquonia utrique
0.ue oia quidc uentura ee credendu cii corporibu9 erut et icredtbiliu9 ui
efl:fcd qbu6 modis t quo ordic ucnt dct^ceicterniecruciatib^durare cor
flnt:magi9 tunc docebit ic^ ejrpietia: pora:Q7 fine uUo dolore in etcma bca
cp nuc ad pfectu bominum itelligetia titudinepermancre.2lcperbcc cum
ualetc6fcqui.£^f\io tameeoquo a illam pcnam non dcbere cfTc incrcdi

me comcmorata fiit ordie ee uerura. bilcm dcmonftraucro:adiuuabit me


C>uonobi6adbocopu8 ptinetcs re plurimum:ut multo faciUue omni ca
Ud funt Itbri ut adiuuatc diio^miffa reng molcllia immortflliras corporif
c6pIeamue;quoru pnm'' crit dc m« in fanctie futura crcdat. Tlcc a dtuts
loru fupplicq6:aliU9 dc felicitate iuf^ ordo ifle abborrct eloq'i9:ubi aliqui
toru. 3n qbu6 ficut dcu9 dtaaucrit doc^dcm bonorn beatitudo priuf po
argumeta rcfcllcnt' bumana:q cotra nit:ut cf^ illud q bona feccrunt i rcfut
prcdicta ac ^mifTa diuina fapienter rectione uitc:qui aute mala cgcrut in
fibi mifcri rcdde:e uident': et falubns refurrcaionem iudicii. Scd aliquan
fidci nutrimcta uclut falfat ridcnda do ct poflcrius:ur cft mittet filius bo
cotenilt.0.ui ucro fccundu dcu fapi minis angcloe fuo6:ct coUigcnt dc ic

unt:oia quc icrcdibilia uidet bomint gno ciu9 omnia fcandala:ct mittet in
b^^et tame fcripturis fanctig quaruj caminum ignis ardcnri^: lUic crit fk
. ia ueritfl9 multis modi9 afTcrta e c6 tue et ftridor dcntium.Xunc iuftiful
linef mapmu argumetu tcnct ucrace gcbunt ficur fol in rcgno patris fui.

m6 ba
dci oipotctia:quc certii nullo £t iUud:fic ibunt imp^ in ctcrnn fup
bcnt i cie potuifTe mcntiri:et pofTc fa pUcium:iulli autcmin uitam ctcrna.
ccre q6 ipofTibiU efl infideli. £t in propbcris quod commcmora
rc longum cfl:nitc iUe nunc ifle ordo
^IHurel^ auguflinide fiquis infpiciatinucnitur. Sed cgo ii

ciuitare dci libcr.^p. tum qua ciufa elcgcrim dixi.


LIBJER

3ln polTintcorpora m uftionc «gif corporie boics et orpietta colIcgenTt.


cffe pcrpccua.cap.Q. Tlulla nancp carnc nifi moitale (ddt^
£t bec eft tota eorii raiio : ut q6 cpp

q Utd igitur oflcndi undc puin ti nS funt ncquag' cfTc pofTc arbirrcn
catur incrcduli:po(Tc bumana tur.Tla cuius raidis efi dolore facc:e
corpora aiata atc^ uiucntia no folu^ mortis argumentii:cuuitepotiue fit

nunqua^ morte dilTolui: fj in ctcrno iudtcid.'£tfi eniquerimus utrii femp


ru5 q'iocp ignium durarc tormcntis. uiuerc pofl^it^ccrtu tamc cft uiucrc oc
Tlolunt eni bocad oipotcntie noe rc q6 dolccdolorcc^ ocm nift in rc uiue
fcrrepotentia.f^aliquo qxp\o pfua te clTc non polTc.TlccelTe e ergo ut ui
deri fibi fbgitat . O.uib'* (i rcfpddebi uat dolcn6:nd e nccetTc ut occidatdo
mu8c(Tcaialia 4)fccto corrupnbilia lorcf a ncc corpa ifta mortalia t utiqj
^a mortaliatq cn in medi;s ignib'* ui moritura oie dolor occidii.Utautc^
uitrnonullil ctia gcn** uermiu in cali dolor ali(je poft^it occidcrc: tUa ca c:

daruaquari) fcaturiginc rcpiri:qua^ quonia ftc cft aia cdnc)ca buic corpi
fcruore ncmo ipunc cdtrcctat:iUof au uifiimiedoloribusccdatatcp difcc^
teno fola fme ulla fui kfione ibi elTe: dat.XHuomam et ipfa cdpago mebro
fed c;«ra cJTcnd pofTc^aut nolut cre^ rii atcp uitaltti ftc infirma eft: ut ca ui
dere (i cllenderc nd ualcm": aut fi ua deUcct que magnti ucl fummti dolo:e
lucrimus fuis ocufo demdftrare rcs facit nd uaUrat fuftinerc.Xiic aute ta
ipfae:fmc pcr tcftce tdoncoe edoccjc: U corpori aia et eo modo cdncctcrur
nd fatis boc cfTc ad crcplii rci dc qua ut tllud uinculti ficut nulla longitudi
qucftio cft:cade infidcUtate cdtcdent: ne foUiiiuniia nuUo dolore riipatur.
cja bcc aialia ncc femp uiuunt:7 in iX •jbroindc ctiafi caro nunc lat nulla e

fcruoribue fine dolortb" uiuunt : fuc que fcnfum dolorie ppett po(Tit:mor
(jppe nature cducnientib'' ucgctatun tecpnd pofTincrit tame nuc taltf caro
tllis nd crucianf elcmctt6:quafi nd in qualie nunc non eft.Tlon enim nuUa
crcdibilius fit ucgetari q^ cruciari ta fed fcmpitcma mors erii: quadonec
libus rcbus.UJirabile eft cni in igni'' flnimauiucrcpoicritdeiinon babcn
bus dolerc et lamen uiucre: fed mir* do^necdolonb^^corporis carcre mo
biltus in ignibus uiuere nec dole.Bi ncndo.*p)rima mors antma nolcnicj
aute boc crediturcur nd et illud^ decorpore pclUt:fecunda mors aiam
nolmtcm tenct in corporc.Sb utracp

2ln cofequce fit ut corporeii dolo mortc cdmunitcr id babet ut quod :

re fequafcamie itcrit^.cap.ig. non uuU anima de fuo corpore patia


tur.3tiemUint autc ifh cdtradiciorcf
f £d nullo cft corpus iquiut qd nulUm nunc eftc carncquc dolorcm
dolcrc poffit nccmon polTit: paii pofTit:moriecp non pofTit:'? non
£turi boc fdm''.''Tla dc corptbus ^s attedunt tame aliquid taU; efte quod
ccrius eft dcmonu utru in cie dolcat corporc maius fit. 3pfequippe aius
qti fc affligi magnis cruciatib' cdfite cuius prcrcntia corpus uiuu ct rcgu'':

tur.'0.6 (i cdfitcntijr tcrrcnp corpus ct dolore paii poteft:ct mori non pdc
folidti fcilicetatc^ cdfpicuu nuUii efTe £ccc inucnra rce cft quc cum fcnfum
atc^ ut uno potius id noie orplice nul doloris babcat immortalis cft. "boc
la cfTc came que dolcrc pofTit:mo:t'cp igimr crii tunc ctiam in corporibua
no polTe 4d dicir' aliud: nifi q5 fenfu damnatorum quod nunc dTc fcimus
XXI

in animis omnmtn.Si aute diligenti proptcr (i anima quc ucl fola ucl do
U9 confideremusidolor qui diat^cor lct majcime: babct tamcn quandam
poria magia ad aiuma pcrtmct. 5lie pro fuo modo immortalitatc fuam
cni eft dolcrc non corpori8:etia quan non ideo niori potcrdt illa corpora
do ci dolcndi caufa exiftit a corpore: quia dolebunt.polTrcmo fi corpora
cum ico loco dolct ubi lcditur corp". facmnt ut animc dolcat:cur cis do!o
Sicut cnim dicimue corpora fentien rcm poflunt mortcm ucro mfcrrc no
tia ct corpora uiucntia: cu ab amma polTunt:mfi quia non ciTconfcqucns
fit corporis fcfue ct uita:ita et corpo ut mortcm faciat qucd dolorcm fa^'
ra dicimud ct doletia cH dolor corpo cit.£um crgo incrcdibilecft ita igncj
m ab anima eHc non pofTit. t>o
niii illiscorponbus dolorcm pofTc mfcr
let itacp anima cum corporc in co a" :c no mortcm ficut ipfa corpora dolc
locoubialiquidc6tigitutdolcat.C>o rc animas faciunt : quae tamcn non
lct ct foU quanuis \n corpore fit: cu; idco mori cogunt. Tlon cft igitur ne^
aliqua caufa ctiam inuifibilitcrtriftif ccffariu futVmotJS argumctu dolor.
ell ipfa in corpore incolumi.£>olct cij
"^
non in corporc conftituta. Tll utitp t>e naturalibus cjreplie quorum
dolebat diucs ille apud mfcros quan cofidcratio doceat poffc intcr crucia
do dicebaf.crucior in bacflama. £or t" uiuctia corpora pcrmanere.ca.ug,
pusautc^neccpnimedolct: nccani
matujfine anima dolct.Si crgo a do q Uapropter ficut fcripremt qui
lorc argumcntum recte fumcrctur ad naturas animalium curiofius
mortcm:ut idco mors polVit accidcrc indagarunt: falamandra inignibus
quia potuit cccidcrc et dolor: magis uiutt:et quidam notifTtmi ficilie mo
adanimammori princreiad quam fcs qui fanta tcmporie dmfurnitfltc
magie pcrtinct ct dolcrc.£um illa ue atC0 uccuftatc ufc^ nunc ct dcinceps
ro que magie dolcrc poteft no pofTit flammis cftuant:arcp inccgri pcrfcuc
mori:quid momcti aufcrt cur illa c5 rantfatisidoncitclTcsiunt nonom
pora quoniam in doloribue funt fu^' nt quod a:dct abiumi^et anima iudi
fura:idco moritura ctia elTc credanC cat non omnc quod dolerc porcfl pof
i&i;:crunt quidam platonici c)c tcrrcif , fecciammori. Oiuidadbucanobts
cotporibua moribundifc^ mcmbris ' rerum pofcuntur cjrcmpla: quib" do
efTc anime et mctucrc ct do
cupere:ct I ccamus no cfTe incredibile ut bomi
le atq3 gaudcre.Undc uirgiliue. 'bic nii corpora fcmpitcrno fupplicio pu
inquit.i.cirmoiibundie tctrcniB cor niford:ain tgnc animi^m non amit^
pons mcmbn8:metuunt:cupiunt:do tant:ct finc dcci imcnto ardc3nt:ct \i^

lcntquc gaudcntquc.Scd conuicim' nc interitu dolcant.lDabebit cni tunc


(06 in.jcq.buiue opcrie libro babcre ifTa carnie fubflantia qualicate fu.15
animas fccundu ipfos ab oi etia cot ab illo indicam:qui tam miras ct ua
poris labc purgatas dtra capiditm^ rias tot rebue indidst qvne uidcm"
qua rurfus incipiunc in corpo:a uclle ut eas quia mulcc func ncn mi:cmur
rcucni.Ubi aute poteft clTe cupiditaf QLuis cnim nifi dcus crcitor omniii
profccto ctiam dolor potefl ~ frulTra dedit cami pauonis morttji nc putrc
quippe cupiditas non pcmcnicn
fiuc fcerct.^OLuodcum auditu incrcdibtle
do quo fendcbat:fiue amittcndo quo uiderctuncucnit ut apud cartbagine
perucnerat:ucit4tur i dolorcm.O.ua nobie cocta apponcretur bcc aute^dc
LIBER

CUIU8 pcctore pulparo quanf u uifu^ ciB.^jccepto co dc quo lam fatie diji'
eil deccrptum iulTimue feruari: qd muf g'ignccadefcat:quo alia tctrarc
poftdicrutantum fpacium quanto ddutunocculcifrime ctii ab ignc ic.nc
fllia caro cocti quecuncp putrefceret co'cipit.£unq5 lam glcba tagetib" fri
prolatiJ atq3 obbtum ttibil noftrum gida fit:tgnc ta Ijtcntcr fauat:ut nul
offcndu olfactum.^tecp rcpofitum e li noftro fefui^rfue apparcat:fcd co
poft diee ampiius g> triginta ide^ q6 ptue cjT3Crimeto etiam dum no appa
'^crat inuentum cft.^deq? poll: annum rct fciatur icfte fopit^.lbroptei quod
t poft annu nifi cp aliquantu corpulcn cam utuam calcem loqmur:ueiut ipfc
tie fictioris etcotractiorie fuit.Oiuif anima fit inuiftbilif coip
ignie latcne
palee dedtt uel tam frigidam uim:nc orte.Jam uero quammirum eft q' cu
obrutae niuce fe:uct:ueltam fmiida m ejitinguitur tunc accenditur.Ut.n.
f ^

I
t;
utpoma/mmatura maturet.i>e ipfo
ijne mira quie
adufta nigrcfcunt^cu ipfe
ejrplicct.-' 'Q.uo queq;
fit lucidue:
occulto igne careat aqna
aqua ue pcrfunditur:£t
igida:inde fcrucfcit:undc feruetia
ci

cii
ifuditun
antc fit

ciic
fr

'

ct pcnc o;a que abit i labit colo: pul cta frigcfLiit.£rgo uelut cjrpirantc ill

cbcrnmuo dccolorat: atcp ej: pruna 2 glcba difcedee ignifquilatcbat app


fulgida carbone tctcrrimum rcddit. arec:ac dcidc tanqua mo:tua fic frigi
c Tlec^ id quafircgubriter diffmitum da cft ut adiecta unda non fit arfu:a:
I eft.Tla cf ccntrano lapidee ignc can 7 qua calccm uocabamue uiua :uocc
I dente f:ercocti:et ipfi fiuni candidi:ct muf cjrticta.OLuid eft q^ buic miracu
f
quauie illc magie rubcat:iUi albido lo addi poflc uidcatu:.-'^! tamen ad'
J colore nitcfcant:congruii tamcn illi ditunTla \i non adbibeae aqua fcd
q6
luci albiJ cft ficut nigru^ icnebrif. oku:q? magie fomcf cft ignif:nulla ci

iZum itaq3 ignie i lignie ardcat ut la uepcrculTiceucl mfijfione fcmckit.


pidce coquat: cotrarioe babet no in "boc miraculum fi de indico iapide le
contrarije rebue c(fectue.£tfi eni la-' gcrcmue fiuc audircmue; i in noftrii

pidce et ligna diuc:fa funt:contraria crpcrimetii ucnirc no polTet:profecto


ramcn non funt:ficut album et nigni auc mcndacui putjrem" aut certc g:a
quoni in lapldibue unum facit: altc ditcrmirarcmur.Ouaruuero rcruj
ni in lignie clarue illoe clarificae^bec antc oculoe noftroe quoiidiana do^
obfufcanti^cuinilliedcficerct nifi in cumenta ucrfant non gencrc minus
iftie uiucret.Ouid in carbonib". Tlo mirabili fcd ipfa afTiduitatc ualcfciic
nc mirada eft ct tata ifirmitae ut ictu ita ut cj: ipfa mdia quc rcmota eftpe
leuiftlmo franganf: prcflfu facillimo orbie a nobie defiaimue ndnullami
contcrantur:ct tanta firmatae ut nul quc ad noe potucriit miranda p
rari

lo bumorc corrijpatunnulla ctatc ui duci.SdjmantcmuUiapud noe ba


catur-ufqueadco ut coe fubftcmc fo^ bcnt:ct majrimcaurificee ifignitorce

leaiit qui limiiee figunt ad conninccn que gemarum:qui lapie ncc ferro ncc

dii litigafore:quifqui6 poft quantali igninecalia uiulla pcrbibct prctcr


bct rcmporacxtiteritfixumq? limue bircinum fangiiinem uinci. Scd qui
no clTe cotenderit. Oiuie coe in ter:a cum babcnt atqj noucrunt: niiquid

bumida infoffoe ubi Kgna putrefce^ itamiranturutbicfbuepnmu pote


rcnt.-' tadiu durare incorruptibilirer tii ciue oftcndif .-Cluibue aute ri c!lc

polTc nifi rcrii i!Ic corruptor ignis cf dit fortalTe no crcdiiraut fi credut m
ficiat.Jntucantur ctiam mi:3culu cal cjrpia miiantur.£t fi cctigcrit cjrpiri
XXI

«dbuc quidemii ant^infolita: fcd alTi no miramur.


duicae c^^iendipaulaci fubtrabtt ad ^luanta fint quc non rcctc agno
miracionis incitamentu.IOagnctem fci qucanrct tamcn cade cfle non lit

lapide nouimuB mirabilc fcm eflc za abigutj:cap.r.


ptore:quod cii prtmu uidi ucbcmen
ter inborrui.OLuippe ccrneba a lapi u £rtJtamcn boics t'nfidclcs:qui
dcferreumanuluraptumatcp fufpe bus cti dina uel pretcnca utfu
fum.Dcindc tang' fciro qo rapucrat tura mtracula pdicamus:quc itrcxpi
ui dcdinet fuaccdcmcp fcciffct : ideqj cnda nd ualcue oflcnde:ractonc a no
anulue admotus c(laltcri:cuq3 fufpc quaquonia n
bia ca;2 rcriv liagitanc:
dit:at(^ ut illc prior lapidi:fic aUci' a pofiumus redderc:cj:cecltic cni utrce

nulus priori anulo cobcrcbat. 2\ccc( mcris bilanc^cplliani falfa cflc q dici

fit illi codc mo terii': accefl it ct quar m^^ipfi de totmirabtlibue reb" quaf
tU8.3a<^ fibi p mutua conc^s circuf uel uidcre poflumus ucluidcus:dcbe
notmplicatorujintrinfccua fed ejctti ret rcddcre ratdc^. <luod ft ftcn ab
fccu9 adbercrttiij quafi catbcna pcpe boic non pofle utderint:fatcndu c ete
dcratanulortI.O.ui8illa uijlaptdis nd td aUquid nd fuiflc ucl futunl nd
non ftuperct que lUi non fold inerat cflc:qa ratio rcddi ri poccft. qiiq'dem

ucrii ctia pcr tot fufpcnfa trafibat: cf de qb" fitr nd poteft.lXo tcacp
ftJt ifta

inuifibilibus ca uincuUs fubligabat. pcrgo pez pUiria quc mandata fuiit


Sj multo cft mirabilius q6 a fratre Uttcris nd gcfta atqj tranfacta:fcd tn
et coepifcopo mco fcucro millcuitao lods (^bufcp mancnria:quo fi irc qi-'

dc ifto lapidc cdpcri.Scipfu niq^ ui^ q' uolueric ct potucrit:utrtJ ucra ftnc
diflc narrauit qucadmodu batban'' qrplorabit. Scd pauca cdmemoro
comea quonda africc cti apud cti c6 3lgrigcntintJ ftcilte falc pcrbibcnt cii

uiuarcturcpifcopus:ct)de protulerit fucrit admotus ignt uclut i aqua fluc


lapide et tenucnt fub argeto: fcrrtJcp fcere:cu uao ipfi aquc aditJgtf uclut
fup argcnttJ pofucrit.£>cindc ficut fb' in ignc crepitarc.2-ipud garamancas
tcrmoucbatmantjqua tcncbatlapi qucndafonce ci fngidii dicbus uc nd
de:ita fcrnl defup moucbatur:atquc bibatur:tafcruidti noctibus ut nd tl
argcnco mcdio nibilcp paricnti conci gatur.Jn cpiro altii fonce i quo facef
tatifl^tmo curfu ac rccurfu infra lapts ut inceteris C):ciguutur acce!c:fcd no
ab bominc:fupra fcrru rapiebatur a m tn cctcris accedunfc^rinctc. 3llbc
quod ipfe confpcj:i di;ri
laptde.jOijci : fton arcadie lapide propccrca fic uo
q6abillo audiui^cuitang^ipfe uidc^ cari^q^acccnfus fcmcl iamndpolTti
de ifto magncte lc
ri credidi.quid ctia cjccmgni.lignii cuiufdi ficus cgyptie
gcri dic3.0.uado iujcta cij ponit ada non uc Ugna cccera in aquis natare:
mas non rapit ferro:ct ii ta rapue:at fcdmcrgt:ccq6cftmir.!bil:u3 cti in

ut ci appropiquarit mojc remicrit.J» tma ahquandm fiicnt m ad aquc fu


dia mittit bo8 lapidcs.Sj U cos nof pficse rurfus cmcrgcrc:qua Jo madc
cognicos ia dcftftius admirari quaro facciidcbuttbiJons pddctc pgraua-
magis lUi a cjbus ucniunt (i coo facil ii;poma in ccrra fodoiiioru, gigni
lios babcnt:ut calcc nos q> miro md qmdej: et ad maturitaris facicj i er
aqua fcrucfcentc qua fclcc ignts cjcti uenire:lcd orc morfuuc icmptata in
gui:ctoleo non fcrucfccntcj quo folj fumum ac fauilam corio fatiiccnie
ignis accendi:quia inprdptu nobis c uancfccre . p>fntcin bpidc pci ficuj
LIDER

rencnris rtianil (i ucbcmcnriue pm«f fingufrcddite rocm.Tlos nd polTc co


fldurcrc:proprer quod ab ignc uome fitercmui;co y iftia ct ftfibus dd mi'
Sfccpit.Jn cadc pftde gigni aia hpi m opibus inftrma mortaUii rdcina^
de fclcnctc.cuius intcriorc cldore ca tamc rdcm apud nos
tio uincit'.f i>:a

luna crcfccrc atcp dcficcrc.3n capado nd fiuc rdc oipotcntc faccre undc
cfTc

cia crii ucto cqu:iB concipecofdcc^ fe animuB bumanuB mftrmue rdc; nd


tU8 no aplius tricnio uwcrcSbilon poteft reddere 1 in mulns quide reb**
tndie mfula co pferri cctcrfe tcrns q> inccrrum nobis clTc quid ucUr:tU6 ta
oie arbot que in ca ^i^ifniq> nuda men cneccrtilTimu ntbil corii lUi cfTe
tur tcgmincfoliord.£>c bis atcp alija iponfibtle qucciic^ uoluerit: ciq^ nos
inumcrabiltbus mirabilibue :quc bt credcrc prcdiccnti:quem ncc^ impote
ftoria no fACtoru et tranfacco:?! fj ma tcm nccp mcntientcm polTumus crc^
ncnriulocor«ttcnct:mibi autc aLud dcrc.t)! tamcnfidei rcprcbcforc» q:
sgcri ca^fec^ nimie longii cft:rcddat acrorcfq^rarionie^quiciadtfta rcfpd
rarione (i poflfunt ifidcUs irticj noliit dcnt:dc ({bus ratio rcddi ab botc nd
diuis llis crcde:4d aliud q' no putan pdt et taincn funt:t ipfi ratdi nature
rc8 ca9 cc din9s:co 5» rcs bcanc incrc uidcnfcflc cdtr3ri8.0.uc (i futurace
dibilcs ficur boc e ufi niic agim".Tlo diccrcmuB fimilitcr a nobis (icuc eo;j

cni admitrit incjunt uUa rario ut ca:o que futura cflc dicimua:ab infidcUb'
ardcatnccp abfumat^^doleatnecp mo ratio pofccret'.2lc pcr boc cti i raltb'
riacrocinatcs fci^magni:^ dcoibuf opibus dci dcftciat ratio cordis 7 fer
rcbus quas cfle mizabilcs conftat pof moni8bumani:ficutifland idcond
fintrcddeicratione.l^eddaitcrgo ro funt:fic no idco ctta tlla ndenitiquo

ne dc bis que pauca pofuim^^que jp nia ratio dc utrifcp ab bomine nd po


culdubio fi clTc ncfcircnt et ca futura teft rcddi.
clTc dicercmu9:multo tninu6 crcdc <06 nd oia miracula naturaUa fit:
rct q> q6 nunc dicctibue nobie nolilt fcd plcrac^ bumano igcnio modiftca
credcrc aliquado cffc uenrurit.<lui8 ta:aut dcmonii artc cdpofica.c.vL
mi co^ nobie crcder:fi qucadmodu^
dicimus bominii corpora uiua fiitu^ b 3c fortc rcfpddcant. "Prorfus
ra que fcmp arfurii atcp doltura nec itaq^ nec ifta funt:ncc ifta crcdi

rn aliqfi ftnt moritura:ita dicercmuf mu8:falfa de bie dicta:falfa pfcripta


i futo fcculo futu». faU que facetigif funt.£t adiiciant ratiocinarcs atqj di
ucluc in aqua flucfccre^cundeq^ facct cetce.Sitalta crcdeda funncrcditc cc
«qua uelut in igne aepitarc:aut furu r.OB q> in eifdc Urterie cft rclatii:fuiflc

ni fontc cuius aqua in rcfrigcrio no frcflTe quoddam ucneris pbanu arc^


cris fic ardcat ut no pofTit tangi:i cfti ibi candclabrn:et in co luccma fub di
bus ucro dtci Uc algcat ur bibi no pof uo (ic ardentc:uc ca nuUa ccpcflae nf
rir:aut furuni lapide ucl cum qui fuo luB imbc: cjrringutrct.Clndc (icut tlle

calorc manii coftrigctis adurcrct:ucl lapie:ita ifta lycbnoB afbcftos id efl:

eti q* undcctTcg accefuB cjcriguioio nd luccma incjrtinguibilis nominata eft.

quc ptermiflTis altjs in


polTct^T cctcra 'Q.uod proptaea potcruntdice ut re
numcris comcinoranda interi dup fpondcndi nobie anguftias ingeranc
t)oc crgo tn iUo fcculo q6 futUijt e (i <Ja (i d!):erimue nd cflc crcdcndii fcri
diccrcmut? futura:nobifcp icreiluli rc pta illa mir2culo:p ifirmab:m":fi aiit

fpodcrcnt;fi uulris ut ca crcdamus 6 circ credcndii cdfenfcrim^^firmabim"


XXI

numinapa^ano;;. Sei nos (iaxt ia^ flppetat 4d e)cborreat:quo iuitet' nu


in Ubro duodmicefimo buius opis minc ucl cogatur:uii magicc artes ea
dij:i:n6 babcm" ncceflc omnia credc rdcp artificc9 c):titadt.2X)aj:ic autcj
que biftoria cocinct gcntu:co ct ipfi pofTidet corda mortalid:qua potifTi
intcr fe biftorici ficut ait uarro : qua md pofTcfTionc gloriant'cd fc tranffi

fi data oQr.r quafi cj: induflria p mf gurant in angclo9 lucis Suntcrgo .

tadiffcntiant^f^ca fiuolumus credi faaa eo:52,prima:q q^to magis mira-'


mu9:que nd aducrfani libris quibuf bitiacdfucmur:tato cautius uica: de
non dubitamud optere nos crcdc.t>c bemus.S} bcc un ndc agim^nobif tt
bis aute miraculoru bcis nobis ad ipfa^fiicidt.Sienibecimddi dcmo''
ea que fittura pcrfuadcre incredulis nespofTuncquatopotctiorcs angelt
uolumus fatis iUa fufficiat: quc nos fancti.'Ou4to potctior bis oib" deuf
poflfum^quocp cj:piri:7eof teftef ido 4 tantord miraculord cffcctorcs etia
ncoe no difficile eft inucnirc . ibcifto ipfos angclos fccit.0.uaobre fi rot i
aute pbao ucneris t lucerna icjrtigui tanra tacp mirifica quc mccbancma
bili nd folu in nullaB coartamur an^ ta appcllant dcicrcatura utetibuf bu
gufh'a9:ueru etia latitudis nobis cl^ manis artibus fmnt:ut ca qui ncfcidt
pu3 3pitur.:Hddimu9 cni ad iftam lu opinent'cfTc diuin3:uii faad cfl ut in
ccma incjrtinguibilc et bumanaro et quoda ccplo lapidibus magncttbus
magicaru id cft p boics dcmoniaca:}t i folo et i camcra^portdc magnitu^

ftrtiii et ipforii p fcipfoe dcmono mf dis pofiris fimulacrd fcrred acris ilU

ta miracula:quc (i ncgarc uolucrim** us medio ircr \xtracp lapide ignoran


eide ipfi cui crcdimus facraru liitcra tibus ^d furfum efTcr ac dcorfd:qua
ru aduerfabimur ueritati. 3lut crgo fi numis potcftatc pedcrct.0.uale aU

in lucerua iUa mecbanicu abcjd de la quid etia in Ula luccma ucncris de la


pide afbcilo are bumana molitacft: pide afbcfto ab arcificc ficri ia dipm"*
aut arte magica factu et^ <f boies ilb pomifTc:fi magord opa quoe noflra
mirareniTin tcplo:aut dcmd jjfpia fl5 icriptura uencficos ct incantantorcs
nomine ucncris tanta k etficada pre uocat in tantd dcmones c^oUcre po
boc ibi prodigid -r appc
fentauit:ut tuerdt:ut cdgrucre bomind fcnftbus
bominibu9:7 diutiue pmaneret
ret fibi nobUis pocta uidcr£C'dc quada^
3lliciunt'autcm dcmones ad inbabi feiaque taU artc pollcrcr dices. "bcc
tandd pcr crcaturas:quas nS ipfi fcd fccarminibuspmirtitfoUicre mctcs
dcus cddidit:dclcctabilib'' pro fua di 'Q.uas ucUt:afi ali}s duras imurere
ocrfiratc diucrfis: non ut aialia cibis cura9:Siftcrc aqua fluuqs er ucrcc:c
fcd ut fpiritus fignigzquecuiufc^ de^ cict manef
ffdcra rccro^Tloccumofc^
lcctationi cdgruunt pcr uaria gencra mugirc uidcbis Sub pcdibus cerra:
lapidd:bcrbaru lignoru:animalium mdcibue ornos. Oua
ec dcfccndcrc

carminu:ritud. Ut aute illicianf ab to magis dcus poces cft facc quc infi
bominibue prius eoe ipi aflutifTinu dclibus func incredtbiUa:fcd iUtuf fa
calliditatcfcducuncucl mfpirado co ciUa poccftari:qn q*de ipfc lapidd aUa
rd cordibus uirus occultd:ucl etiam rdcp ui rciij ec boiuj iiigcnia: qui ea
fallacibus amicicijs apparedo:co^ miris ucdtur modis angcUcafcp na^
paucos difcipulos fuoe facidt: pluri^ curas oibus ccrrcnis pocctiorcs aian
mordcp doctorc6:Tlcc^ cni potuit ni tib' pdidit univfa mirabiUa mirabUi
riprimdiUis doccntib^^difcicidcirc^ uiccte vtutc:ct opandi iubcdi finedicp
LIBJER

fapkntiatutms omnfbos tam mfra' ieceteris quepigetrctc]ccre:cfb'' licet

bilitcr gj creauit^ ui3 infoUta cotra natura incfTe uidea


turalia tame de tUis no reddii'ratio:
Ouod in rebuB mirie fuma crede mfiutdicamrbanccotu efTcnarma.
di ro fu oipoieiia creaiorie. cap.vg. Brcuie fane ifla efT ratio fateor fuffi-
cienfcp refponfto.Scd cum dcus auc
c Ur itac^ facere no poiTit deu9 torfitnaturaomniti:cur uoliitforti
ut refurgat corpora motuoril: ore noB reddcre :atione:quado alicjd
1 1 igne ctno cmcilt'corpor« danato^ uclut.ipoflibile noltit creclcre.cifcp id
rfircl fecit mudii:i celo:interra:i aere ditione rationie pofcetibua refpondc
in aquis innumcrabilibus miraculia musbaceeuoluntate oipotene dd:
plcnu:cu fit omnibus quibue plenua q certe nd ob altud uocat'oipotce: ni
cft proculdubio maiue et ejccelletius fi qiTi quicquid uult potcfl. 0.ui pcK
ctiam mundue ipfe miraculum.-^Scd tuit crcare tam mulra:que fi non ofte
ifti cd quibue uel contra quoe agim" deret aut a crcdciittbus bodicq; tcfli

q\xii dcum efTc c^edunt a quo factua bus dicerenfi^fccto ipofTtbtlia puta
mundus:? deos ab illo factoe per
cifl que ignottfTima aiud
ret':non folu5
quos ab ilb admiflrat'bic mildus et nos:uerum etia quc notifl^ima pofui.
miraculo;;^ effcctrices fiue fpdtanco^s 3 lla ci5 que apud nos prc^ cos quo|s
fiue ritu 1 culfu quolibet ipetratoru: dc bis Itbros lcgimus nd bent teficy.
%e ct magicorum mtidanas rnone «T ab eia cdfcripta fut (j nd fiit diuuu

gat ufifup 1 pdiclt poteilates: quatt tue docti:at(^ bumanitus falU forte
do cis rerti uim mirabtle ^^ponimus potuenit;l5cuicpfinereaa reprebefi
aliaru:q nccaialiafutr6nalia:nec ul one nd crcdere.Tlaro nec ego uolo tc
la ronepditi fpue:ficutfut ea quorn mere crcdi cucta que pofui : q: nec a
pauca c6memorauimus:refp6de:e af meipfo ita credu't':tan^ nulla de tllis

folet.Uis eft ifta naturetnatura coru ftt i mea cogitarde dubitano:«>:ccpti8


fic fe b5:propriaru ifte funt cfficacic bio que uel ipfe fum c^rptue T cutuis
naturani.Xota itacp ro eft cur agri^ facile cfl ex^iri:ficut dc calce ap feruct
genrinti falem flamma fluere faciat:» in aqua tt tn oleo frigida eft. £)c mag
qua crepitftre:q: bcc cft natura cius. nete lapide qp ncfcto qua forbttione i
iltbocccpotiuecotianatura uidcf fenfibiU ftipula non moueat et ferru^
q no igni fj aquc dcdit falem foluere: rapiat:de carne nd putrefcere paudie
torrcre aure igni non oqae.Sed ifta i ca putrucrit et caro platdis: depalea
(junt falis buius namralis efluis: ut fic frigete ut flucfcere niue non fmat:
bis cotraria patiamr.tJec igifro red (ic calente utmaturefcere poma com
ditur ct de illo fonte garamatico:ubi pcUat.ibc igne ftilgido qd fecundum
una ucna friget dicbu8:noctibu8 fer^ fuiifulgorelapidee coquedo candifi
uet:ui utracp molclta tagetibus. "bcc cct:£t cdtra eunde fuum fulgorcm u
ct dc illo alio 4 cn fit contrcctatib" fri rcndo plurimaobfufcct. Xaleel\ q6
gidu8:7 faccm (icm alq fontes ejrtin et nigrc maculc offunduntur ej: oUo

guat accefam: difTimiiitcr tame atcp fplendido:fimtliter nigrelince dc can

mirabilitcr ide ipfe accedit cjrrinctaj. dido imprimtitur argcnto. bc carbo


"becctdelapideafbel^o^quicii ignej nibus ct q^acccdcntc igne ftc ucrt3t'i

nulln bc3t^priii:acccpto tamc (ic ar cdtrariu:utdcl!gnt6 pulcberrie tet:

dc(alieno:utnon poiTtte]rtigui.'bec fragilcfquededurie: imputribtlcs dc


XXI

ptttribilibue fiartt. "bec ipa qda cum bnge aliter inftituta:uudc nec illa h
mttietqda c6 oib'* noui:7 alia pluria tio binc reddi potci) quc de ttlis natu
q buic libro iferere logii fuir. ibe bis ns mirabilibus rcddcbatur:uidici
aute q pofut non q:gta:kd lectaipre^ polTituie illanaturatiscll:rei buius
de fdtc itlo ubi facics extiguut^ardcn iftanatura cft:qmfcimus bumane
tee:ct acceduntur e;:tiucte : ct de pois carnis ifla no ec natura.l^abcmus <\
terre fodomo^t forinfccue quafi ma^ deqdrcfpondeam" dctittcns facris:
turie:itrinfccus fumeis:na tcllcs aU banc ipfam fctticet bumanam carne
quos idoncos a (^b" ut:^ ucra cHcnt altter inftitutam fuifTe atc pcccatii: id
audire potui rrcpire.£t illu cjde fon eft ut pofTct nung' pcrpeti mortc:atii
tc no iueni <^ i cpiro (lidifTc fe diccr^: autem poftpeccatum:quatts i crtina
fj <\ in gallia fifcj nofcet no logc a gia buiue mortalitatis innotuit:ut ppC
tianopoti ciuitatc. t>c fructibus aute tc uita tenere non polTtt.Sic crgo ali

arbo:;t fodomitard no tantu littcre fi tcr q> nobis nota c iftituefi rcfurrccti

de digne indtcant: ucriT ctia ta multi one motuoru. £3 qtn iftis no crcdut
fe loquiitur e^rptos. ut binc dubitarc Uis ubi lcgif qualis in paradifo ut^e
non polTim.iietera uero fic babco:ut rit bomo^g^tiiciicp fucrit a neccffua'
nec^ negandancq^ affirmanda decre te mortis alicnus.quibus utic^ (i crc
ucrim:B3 16 etia ipfa pofui : quonil dcrent:non cum ilUs de pcna damna
apud corii contra quos agimus bif-' torii:q futa e opofius agcrcmus : dc
toricos legi:ut oflendere qualia mul l:iseoruq'doctifrtmiapudillo8 fue^
ta multicp ilto^ nulla rcddita r6nc:i rtit aticjd profcredti e:quo apparcat
fuoijt litteratoni fcripta tiis credant: polTc ficri ut atttcr fc babeant quccp
4 nobie crede quido id quod eo^ qc rcs:^' pruie in rcbus innotucrat fue
picntia fenfumqj trafgredit oipotcie detcrminationc naturc . £ft in marci
dea dicimus clTc focturum nec i bac uarronis libris^quorii infcriptio cft

reddita ratione dignantur. Tla que de gete populi romai:quod eifdc uer^

meltor et ualidior ratio de rcbus tatt bis qutbus ibi lcgit : 1 bic pona. 3n
bus rcdditur:q' cil oipotcns ca pofTe celo inquitmirabilecjcniit porrcniii.
faccre pbibctur et facturus dicitur: q Tla ftella uenerie nobitiffunam ptau
prcnuciafTc ibi legit':ubi alia multa p tus uefperugine bomcrus bcfperon
uiJciauit quc fccilTe monftratur.Opfc flppcllat pulcberrima diccne:iiaftor
quippe facict:quia k factuni ce predt fcrtbit tatum portetii e;tiitiffe ut mu''
jdt que impoffibtlia clTe putatur: qut taretcolo2e:magnitudine:figura:cur
promifit et fccit ut ab incrcdulis gcn fum:quod facium ita ncqs antca ncc
nbus incredibilia credcrentur. portca fit.Sic boc factum ogygio rc^
gc diccbant adrallus cy^cccnos 7 dio
V.6 ce cotra natura cii i aliqua rc neapolircs matbeatici nobitcs. "boc
axC nata inotuit:atic{d ab co q6 erat ccrtcuarro tantus auctor portctum
notii:icipitce diucrfum.cap.viq. no 3ppellaret:nifi cffccontra natura
uidcretur.Omnia cjppcporfera ptra
f 3 autem propterea rcfpodent naturam dicimus eflefcdnon funt.
fe non credcreque dc bumanis •Ouomodo e eim cotra naturaquod
fempcr arfuris nec unquam montu^ dci fit uotutatc:cti uoliitas tantt uti^
rie corporibus dicimm: quia buma cp conditoris codire rci cmufcp nata
norum corporum natura nouimus ftt.^pottetii ago fit ii ptra naturi: f?
LIBER

cotra qua enota natura. 0.ut8 aute gnoucrnt. 0.uaut8 i ipfa q t rc:^ na
portcnco^ nuerat muUitudtne : q bi ra oib^nota ftit: no minus mira fint
ftozia getium corinetV Sed nik i boc cflentcp ftupeda cdfideratib^^cunctis:
uno atcedamue: q6 ad re dc qua agi fifolerentbomince mirari nifi rara.

nCgtict, 0.uid iti dirpofitii e ab auc 0.ui9.n. cdfuUa ratione no utdcat i

torc nature celi i ire : queadmodum bominii tnuerabiU nucrofiiatc i tita


curfue o:diatitTimue fyde^t.Ouid ta naturc fimilitudie: ualdc i mtrabiUf
ratia lcgib' fijcifo^ firmatii. £t tn qri ftc babcrc ftngulos fingulas facies:

illc uoluit 4 fnmo regit ipcrio ac po ut nift intcr fe fimilcs cflcnt no difca
teftate q6 codidit : Itella pceterte ma nercnffpccics coni ab aialtb" cctcrif;

gnitudine ac fpledore noriflfima^colo 1 rurfus nifi it fc difl^itcs ccnt n difcc:


rcm magnitudine figurart q6 c miza ncrcntTinguU ab boib^ccter.s.Ouof
bilius fui curfus ordmcm lcgcmc^ crgo fimilcs cdfttcmuneofdc diffimi
mutauit.Xurbauit^^fecto tunc: fi ul les iucnimiis. Sed mirabtUor cftco
litam fucrint canones aftrologorum fiderario dinimtlttudis: quonia fimi
quos uelut inerrabiti coputanone de Utudtne iuftius uidctur e;:|.'ofccrc na
pteritis ac futuris aftro?t monb"con tura coie. £t tamen quonia q futr»
ra ipfa funt mira muUo ampU** admi
fcriptos babent:quos canoncs feque
do aufi funtdicere:bocq6 dclucifc:©
cotigit nec antca ncc poftea cofigilTe.
f ramur qii duos ita fimilce rcpimus:
ut in ciB dtfccmedis aut femp aut f:e
Tlosatltin diuinie Ubris Ugtmu8:ec quenter crrcm". Scd q6 dtp fcriptu
foleipfum ftetiffecu boc adriodco a uarrone : Ucct eorum fit btftoricus
petiuilTet uir fanct" iefus nauc:doncc ideci^ docriflimus.fcrtafle ucre factu
ccptti prcUii uicto:ia tcrminarct:? re effe non crediit: aut q: nd diu mafit
trorfum redifle ut tcgi e^ecbie.^cv.ani alius ciufdc ffderie curfu8:fcd :cditi»
ad uinculo addiri boc et ^digio pro c ad folitii;minu8 ifto mouetur ejrcm
minKoni det fignaretur aditicto.Sed plo.^babcantcrgo aUud q6 etnunc
ifta quoqj miracuU: q meritis fcim" poflii oftcndi : ctfq^ puto dcbcre fuffi

concefTa facto^z.qri credunt ifti farta ccre quo cdmoueat' cii aliud aducrtc
magicis arribus tnbuunt:unde iUud rint i aUqua iftiturioe nature : eaq3 fi

i q6 fupiue cdmemoiaui dijrilTe uir bi notiflTtms, feccrit:n6 fe ide dco dc

gilium: fiftcre aqua fluuqs^et uertac bcrc prcfcrtbcrc:quafi ea no poffit in


ffdcra retro.Tla i fluuiii ftctilTe fupi longe aliud q> eis cognita e uerte at
us populus dei
ifcriufcp flupfTc : cii q3 mutarc.Xcrra fodomof non fuit
ductorefup:a meorato iefu nauc uia ita uricp ut nunc eft:fcd iaccbat fimiU
caperct:i beUa|)^beiatranfeiite: ac cctcrts facie: eadec^ uretubenbre fc

poftca difcipulo cius bclifeo id clTc cunditatc pollebat. Tla dci paradifo
factii i focris Utteris lcgimus: -r rctro i dtuinis cbquiis coparata eft. Vcc
ucrfii fuilTe majrimti ffdus regnantc pofteaq' tacta dc celo eft:ficut illoruj

c^ccbia mo comcorauimus 06 uo : quotp attcftat'b:ftoria:ct nunc ab eif


de lucifero uarro fcripfitrnd e iUic di 4 ucniuntad lcca tlla cofpictt": prodi
ctii aUcui pctcnri bomini idfutlTc co giofd fuUgine borrori cft:et poma ci'
ccfla.tlo ergo de notiria naturaf c» iteriorc fauiUa medacis fupficie ma
lijine fibi factat ifidelesrquafi no' pof turitatis includunt. £ccc non erat ta
(it i aliqua :e diuinit" f icri aUud q^ in lis 1 talis cft.cfcc a conditorc natura

cfnaturapbiianaful ejcpcrietw co rujnatura ciusinbanc fcdtiTimam


XXI

dtucrfitateminbHi mutatoe coucrfa boc.n.ucbementius cdmcndaductii


i.£t q6 poft ra longni accidit tempus dris icfus cii mebra q boiej fcandali
la longo temporc pcrfcuerat. Sicut jant pro bis boibus poncrct : quos
ergo nott fuit iporfibile deo quae uo ui fua mebra dcjrrcra quis diligit:ca
luit iftitucre: fic ei noti c ipoifibileun qj prccipcrct aputari. Bonii e nbi in
^cquid uoluerit quas inflituit muta cjt dcbiU introire i uita^g» duaf man"*
rc naturas. Unde illoril quocp mira b/itcj ire igcbcnna in igncj c;;ttngut
culortt mftitudo filuefcit : q monftra bile:ubi uermis coni no monf: ct ig
oftenta portenta^digia nuncupatuz. nis eoriinon cjrtinguif.Similitcrde
<lue rccolc i cdmeorare fi uelim bu pcde bonii e mquit claudii introi
tibi

iue opis qe erit finie.^ZDonftra fane rc in uita ctcmaiq' duos pcdce babe
dicta pbibet a moflrado qd aliquid : tej mitri in gcbcnna ignis incjcringui

fignificando dcmdHrct £t ofteta ab


. bilis:ubi ucrtnis coni nd moritur:et
oiidcdo:'jr po:tcta a portcdedo.i.futa ignie non cpringuirur.Tlon alita ait
poilcdcdo: t jpdi^a cp potto dicat .t. 1 de of ulo.Sofui e tibi lufcvi itroirc i
futura predicat.Sed uidcrint eo;;^ ce rcgnii dcig' duos oculos babeiitcm
iectorce quomodo t% cie fiue fallant mitti in gcbcnna ignie ubi ucrmis eo
fiue inftinctu fpirituii cjb^cura cft tali ru non mdirur 7 ignis nd c^tinguit.
pea dignoe aios boium no^ie curiofi Tlon eni} piguir uno loco eadc^ ucr
tatie rctibus iplicare:ct ucra pdicat ba tcr diccrc.0.ue non tcrrcat ifta re
fiue mtta dicedo aliqri i alidd ucrita pctitio: ct lUius pcnecdmmatio tam

tis icurrant. Tlobis tfi ifta q uclut co ucbcmcns orc diuino. Utru^ autcm
^
rra natura Hot i contra Muxrh fieri eomj i^ne^ fcdicet ac ucrme qui uo
dicilt^^quo mo:ebomiuu locutudcft lunt ad anime penas non ad corpo
flprs dicedo cdtra natura i olea ifitd riepcrtincrc:dicuntctia3uri dolore
olcaHni facu ee pticipc pigucdie olee CU5 fcro atc^ infmctuofc pcnitcntcs
t mdHra ofleta po:tenta^dtgia nuti cos qui fucnnta rcgno dci fepaati:-!
cupanf: bocmdftrarc o: boc oftcnde ideo ignc^ p:o iflo dolore urcnte non
urpoftede:bocpdiceq5facturu8 fi( cougmcponi potuiffc contediit. Un
de': q dc co^joab" boiuj feprenunti de 0.ui8 fcandalt
illud apoltoli cft.

auit ee facturu^; nuUa ipcdicntc diffi jatur 1 cgo non uror £undc3 criaj.

cultate : nulla prefcribcntc lcge natu dobre : ucrmcj purat inrcUigcndum


rc. <luomodo autejprenunnaucrit cfTc.Tla^ fcripruj cft inquiunr.Sicut
fatie in libro fupcriore docuifle mc tincauellimcntuj : tucrmis lignum

cjnftimo: dcccrpedo de fcripfis factis fic meror qccmriat cor uiri. Oiui uo
1 nouie i uctcrib^nd ^dc oia ad boc pcnas 1 anim.c i corpo:is in iUo fup
pcrtincnti3:fed q fufficcre buic operi plicio futuras ee nd (iubitat:ignc uri
iudicaut. quodam
corpus: anima} aute^ rodi
modo ucrme mcroris affirmat. 0,6
t>c gcbcnna ctcmartjcp qualitatc 1 fi crcdibilius dicitur: quia uriq3 ab

penaru^.cap.i):. furdu e ibi doloreaut corporie aut


animedefutu^. £go rii facilfcpflio

q Uodigituro fempitno fuppU ui ad corpus dica urrucj} princre q^


cio danato2£ p fuii^pbeta de'' ncumi: i id tm in iUts diuinc fcripfe
di^r.fict dino fict uermis eof nd mo ucrbis animi dolorcm:quomd confc
rictii igtiie corum nd q:tinguct'.5ld quee ee itclU'git:etiam (i non dicatur
LIBER

ut corporc fic dolcntc animus quoc^ mi dolon fj coipotaliB tactu nojriue


fterili pnia crucief. lcgif c[ppe t i ac utcopolTintcorpora cruciari : quo
terib^fcnpfiaiuidicia caznie ipq ignif modo in co crit ctil pcna fpintuum
7 ucrmie "Potuit breuiua dici uidic
. malignoru5 i 3dc5 quippe ignis crit

ta ipq.£ur ago dictd c camts ipq:ni fupplirio frilicct bominii attributus


fi qi utroep.i.ignis m ucrmis pea erit 1 demonu5 diccnte cb:ifto. £>ifccditc
carnie.' 3ut fi uidicta camie ppica. a me maledicti in igne ctcmu q prc
dice uoluit:q: boctboteuidicabifqo paratUB efl diabolo i angclie cius:
Pm came uij:crit:^pter bocn. ucniet nifi q: funt qucda fua et dcmonibu9
imote fccundi:qua fignificauitapra corpora ficut doctis boibue uifii c;

diccn9:fi.n.fm carne uijoritis morie q: ifto aere cralTo arqj biiido : cuius
mini.£lig3t 4^0^ (\6 placetraut ignc^ ipulfus ucnroflatc fcntit <luod ge
tzibucrc co:po:i aio ucrme boc^pc
: nu9 clcmcnri (i nibil ignc pcrpcri pof
tllud Ropice:aut utnic^|)pccorpori. fet nS urcrct femi fact" i balnris. Ut

3a.n.fati8 fupi^difputaui pofle aiali .n.urat prior urif:farircp q6 patitur.


fl et i ignibus uiucin uf!ione fine con Si autqfq' nulla b:c dcmdes corpo
fiiptione in dolorc finemo:te p mira ra alTcucrannon c 6c bac re aut labo
culu dipotentilTuni crcato:ie cui boc radu opofa i<jfitde:aut cdtcntibfa dif

polTibile ce (\ ncgana quo fit qc^d in putatideccrtadu.£ur.n.nd dicam^q»


naturie oibus mirat ignorat.3pfe.n. ui9 mirie tri ucrig modie ct fps icor
c deu9 4 oi* '" ''oc mundo magna ct porcos ce i pea corpat ignie affligi (i
parua miracula:que comemorauim'' fpeboiu^ etipfi^fccto icorporri ct
et icoparabiliter plura que non com niic potucrit icludi corpo:alibu6 me
meorauimus fcciKcadcq? ipfo mun
: brie: i tiic potcmnt corpo:;^ fuo?t ui
do atq3 diii mapo miraculo inclufit. culig ifolubilircr alligari.-^^dbcrcb Jt
£ligat crgo uniie duobus quifcp q6 crgo (i cie nulla funtcorpora:fpe de
placct: utrij i uerme i igne ad corp* monu tmo fpus dcmonce licet incor
^pc:an ad animd traflato a corpoza porri corponbus ignibus cuciandi:
libug ad incorpomlia uocabulo erifti non ut ignce ipfi qutbus adbe:cbunt
mcc ptincre. 0.utd aiit iftoru ucram eo;^ iunctura ifpircnf:? aialia fiant q
fit : rc6 ipfa cjcpcditius indicabit:qii cdflcnt fpiritu ct corporc: fcdutdijri

erit fcietia tata factoru:ut eis cognof mirie i incfTabilibue modie adbere
ccndaru illaru pcna:ii naeffaria non do accipicnrce ej: ignibue pcni non
q tunc crit plea
fitetpericntia: fcd ea datee ignibue uiti: quia i i(lc abus
atc^ pfccta:ad boccni fcicndn fapicn moduB quo corponb^adbcret fpus
ria fola fufficiat.TlBC.n.ejcptc fcimuf 7 aialia fiunt omnino mims cft ncc
:

doncc ucniat q6 pfectue:dii tri nullo cdprcbcndi ab boicpotcft : i boc ipc


md illa corpora talia fiifa crcdamus bomo cft. iJiccrcm q'de (ic arfuroe (i

utnuUis ab ignc afficiant'doIo:ibu9. ncullo coporefpe:ficutardebat ap6


inferoe illcdiuce quando dicebatc:u
2ln ignis gcbcnnalis fi corpalis cft rior in bac flamma:nifi conucntcnrcr

polTit malignoa fps.i. dcmoncs icor refpondcri cemcre tale fuiffc illa fla
porcos tactu fuo adurcre.ca.jc. qualcsomltquoelcuautt ^la^am;
uidit:qualte lingua cui buo:e cpguii

b 3c occurrit qucrcre fi non erit dcfidcrauit infudi : qualis digirus la


ignis incorporalis ficut efl ani 5ari de quo id fibi ficri poftubuit
'l^

tibi tn erant finc corporibus anime. icoperabili borani ijpatio uaberaf:i


Sic ergo incorporalis et illa flama fuauitas uoluptatis epguediutuzno
qua e):arftt:et illa giutula qua popof dobrepunif^:' Oiuid i uiculier^Tltlqd
ctt:qualta funt it uiTa dormicnttu: (i ibi tadtu cjfcp tudtcadue e ce dcbc:q'
uein c^tafi ccmentiii rcs incorpora diu fecit tide mcruit alligari:cu iuHif
ke bfites tti firitudine corpo^j.Tlam fime anofae pmas feroue i cdpcdib*
t ipfe bomo cii fpiritu no corporc fit pedat: cj ucrbo aut ictu cclerric trafc
in ta Ubue uifie ita fe tii tiic ftmilem
: unte ucl laceHiuit dii; f plagauit i Ji
fuo corpori uidct : utdifccmcre oino uero danti:ignominta:cj:iltti : 1 fcmi
no pofrii . 3ut ucro gcbcnna tlla qo tu6:cii plcrutp fic infligunf: utnulla
it ffagnu ignis i fulfurie: dictti e cor uenia :elaj:ent':n6ne^ buiue uitemo
porcus ignis crit et craciabit corpo fimilia pcnie uidcnt'ctemie.3deo 4p
ra danatoru:aut i boium n dcmonii pe etcma ce no ptit: q: nec ipfa uiia q
folida bomiim:area dcmonu.3lut ta bis plcctif pozzigifi ctemii.£t tri pec
ta bominti corpora cti fpiritibus: dc cata q uidtcat^logifrimi teporie peie:
moncs aiit fps fine corporibus bcrc breuilTimo ipc ppcirat': ncc (\(q> q:ti

tc6 fumcnoo pcna non imparcicndo ht:c{ cefcret la ciio nocetiti fmieda cc
uita corporalibus ignibus.Unue c^p tormeia:g7ctto factii c ucl boraicidii»

pe ucnfq^ tgnid erit ficut ucritaf dipic ucladuUcriu:urfacrilcgui : ucl quod


libet aUud fcclue:n6 ipie logitudtnc:
2ln boc ratio iulWtie beat: ut no fint t impictatie magnitudi
lied iniq'taite

e):tcnfiora pmarii tpa q^fueruntpec nemetiendti.Oui acrop aUquo gza


catc>rum.cap.;:i. di crimine mote mulciat;ntiquid mo
raquaoccidit'q pbzcuis e ei" fuppli
b 3c atJt qutda eortJ contraquos cium lcgce efhmai: et no y en i (cpii
defendim^ciuitate dei iniuHum nu auferni de focictate uiuentiii.-^Od

putat.ut^ pcccatis qualtbet magnts cftauidcitla ciuiiaic mortaU boies


pamo fcilicct tpc pcrpctratis : pma fuppUao prime mortis: boc eft 6 iila
4(0^ damnet acma: quafi 1111" id un auiiaie imortali bomince fuppUao
q> iuftttia lcgts attcdat:ut taca mora fecttndc mortie auferrc.Sicut.n.non
tpi6 cjfcp puniat : q^ta mora teporis elficitit Ugee buius ciuitatie ut in ea
unde punirct admtfit Octo gcncra . qfcp rcuocct oatfue:ftc ncc iUi" Uges
pcnazti in lcgib"ce fcnbit tullius dam ciuitatie admittiii: ut ad euis qe ult"

nu uicula uerbera talione ignominia beatiiudine reuocec' ctna feciida mor


ejnliu morte (cmitati . Oimd bozti c tedanat^.Ouo crgo ueni cft incfunt
qo i brcuc tps jp cuiufc^ pcccati ccle q6 au cbztft" ucfter : in qua mcnfura
ritate coartet:ut tata uidtcct' mozula mcnfifueritie:iea remaief uobie : fi
g^tadcprcbendifppetratii: ntfi fortc temporaUpcccaiti fuppUcio punitur
talio.^ Jd cni ait ut boc patiat' quilcp etcrno.-Tlec attcndui non^pt equalc
q6 fecit.Unde itlo eft lcgie.Oculti^ tpiefpatiti: fcd^ptcruiolTicudmcm
oculo:detc^ dctc.fiezi.n.poi.ut lam maU ; id cft utqui mala feccrit mata
breui tpe qfcp amittat oculti fcucnta patiatur cande dutam mefura fuifTe.

tc uiudictc:Q' tulit ipfc altcri ipzobita 0.uauie boc inearc^priepofTuac


te peccati. 'p>oz20 aiit fi alicne fcmine cipi de qua drie cum boc dtccrct bq

ofculii infijciT:rati6ie fitucrbere uidi batunici cft de iudicqe 1 c6dcnacioni


carc:nonne q illud piicto tpie fecczic bus. proindc q iudicatt codcmnat
LIBER

: (t ludicatur i codenatur lufte:


ffufte Xatonta ^ie q>me ipunita nul
p
in eadem menfura rccipit:qiuie non la ucLnt clle peccara: tii 6c6 pe
boc quoddedit. 3u(lic>o.n.fccit:iudi nas tmcdatiot adbibcri putat ucl bu
(io patitu:. 'O.uaute danatione fece marue iflaae lcgibue urdiutnie:fiue
ritqo iniquu e : patif danattone q6 in bac uita fuic p" mortc:fi aut parca
iuflue. f bic cuic^:aut tra plectatlut btc ii co
rigat.lDmc e D^ai rcis lUa fiiia ubi :

£>emagmrudinepuaricationi6 pmc: cd diplTctde tcrrcnie co:pOiib" mo:i


ob qua etcrna pcna oibus debcaf^ bundtft^ mcbtie: q6 aic bicmctuune
e^tra giamfuerit faluatoud. i^a.^. cupiut gaudctcp dolcntq^ : ncc auras
fuicipitit claufe tcncbrie i carccccco:
r £d pcna eterna ideo dura i in fccufadttipt aiQ^ att.<luin 7 fup:co
iufta renftbue uidctbumanis: cti Utic uira retinq't:td c cii dic nouilTi
qz i bac iftrmirate mo^ibiJdo;: fefui» mo rcUncjt cae ifla uita:n6 tri iiicjr de
dccll illi lenfus altttTime putiiTtmcq» malii milcrie: ncc fiidttue oce corpo
fapietie:quo feriri polTu g^tti nefjs in rcec)rccdutpcftc6 pcnuufc^nccifice
illa prtma puaricanone co'minum e. muUa diuconcrcta modis inolcfccze
O.uato .n.magss bomo frucbaf dco mine. £rgo cpercent fcnts^ucrcif cp
taro maiorc ipterate deliqt dcu i fac malo^ fuppUcia c^pcndiit: aUe padii
tu8 e malo dignue ctemo : cj boc in tur iancs fuipefe ad uctoe : alqe fub
fc pcremit bonti q6 ec polTtt i eternn. gurgttc ualto tfcctii cluit'fcclue : auc
"bic e uniuerfa gcnerte biiant inafTa e^urit igni. Oui boc opinant nuUaa
danata: qm 4 boc primitua admiftt: pcnae nifi purgatotiae uoliir ce pofl
cilca q in tUo fucrat radtcata fua flit mortc:ur qm ictris fupiota ftir clcme
pc punitus c: ut nuUus ab boc lufto ta:aqua:acr:ignt6:cjc aliqua tftoium
dcbttoq; fuppUcio : ntfi mifertcozdi» mudcf p cjrpiarotiae pcnae: qo tcrre
1 indcbita gia Ubcrcif:at(p ita difper nacotagide cdiractii c. 2lcr cjppc ac
tiaturgcnus buan0:uttn (^bufda de ciptt'i co Q^ait fufpcfe ad uetc e:aqua
moflrct qutd ualcat mifcnco:8 g:a: ico cp ait fub gurgttc uaflo^ignie atic

i ccteriecjd iurta uindicta. Tlccp cnij fub noie cjrprelTus e cii dipt: aur c;:u
utruc^ dcmonlTrarcf tn oibus : <\a (i rifigni. Tloe uo et i bac qde uita mo
ocB remaneret i penid luftc danatidts taUcequafda peae purgatoztae cdfi
in nuUo apparerct mifcricors gia rc tcmur:n6 cjb^affligut^quo?: uita ucl
dimcnti9:rurfu ft des a tencbrts traf indc fif meUo: ucl poti" idc fitpaor:
fcrct' in luce in nullo apparcrct leucri fcd lUie funt purgarortc: q' eie cocrci

tae ulttonis . 3n qua ^ptcrea muUo ti coUigiic'. CctcTC oee pcne fiuc tepo
plurcs qf in illa fiit ut lic ortendaf cjt} raric ftuc fepttcrne: ficut unuidfq? di

oibus dcbcrct.Oiuod fi oibus rcddc uina^uidetia tractadus ctYcnir :


(jp
rcfluftitia uidicatis : iufte nco reprc peccatis fiue prctcrttie ftue in ^b" ad
bcndcrct: q: uero ia muln cjride Itbe buc uiu it tUc cj plectifur^ t jccrccdis
undc agat'ma;cie g:e gratuuo
rant':c dcdaradtfc^ uirturibus p bomince r
numeri labo:atis. angcloe fcubonos feu maloe. Tlacc
fi qic^maUalicjdalreriue iprobitarc
jCotra opioncm co|t 4 putatcriofis ut crrore pattat':pcccat c|dc bo qut uf
fuppUcia pofl mo:[e ca purgationis ignoraria uriuiftuia cntq' maU aUc(d
9dbibcri.£a.p9. facit : fcd non peccat dcue qut tufio
:
XXI

qoautd occulro iudido fieri S5 Mu patus cfl."Prorfu8 q6 fcripme:gra


teporarias penas al4 (it bac uita tan u( iugu fupfilios adara dicc^tus dc
tii:al9 poft mortezal^ et mlc et tunc: ucntre matns co» ufqs in dic fepul'
uerutameantetudicioillud feuerifYi ture in matre otU3:ufcpadco iplcri nc
mu nouiffimucp patiunf.Tle aut uc ccfTee:utipfipuuliperlauacru5 :cge
niiit oes in fepitcmas penae:q poft il ncraiiis ab origiarpcccati quo folo
Ittdiudicidbis funt future quipofl tenebanf uinculo ia folutimala mria
mortc fuftinet tcporales.Tla c|bufd» paticntcs:n6nulU ct incurfus fpiriiu
quod no remittif remitti in fu
in iflo um malignori) aUquado patiantur
turo feculo:id cfl ne futuK feculi cter <lue (^de paffio abfit ut cts obfit fi :

no fupplicio punianf ii fupra di^iuf> bac uiia in iUa etaie ctia ipfa pafTioc
RarifTimi funt aute qui nulUe i bac ingraucfccntc ct animam dc corpore
uita fed tantu pofl ca pcnas lotlt. f u e^cludcntc finicrunt.
ifTe tame aliquos qui ufq^ ad decrcpi

ta fcnectutc ne UuilTimaquidejfebii^ <luod oe opus gratie dci erueiis


culam fcnferint qaieiacp du^erint ui nos de^foditatc uctens maU ad fufi
t9:et ipfi nouimus et audiuimus. fccuU pertincat nouitaic.cap.)nt>.

&e pcnis tcperarbuf uite^cjb^fub u crutame in graui iugo qo pofi


iecta efl bumana coditio.cap.^q. nl tH fup fiUoe ada a die c^ntuf
dc ueire mus eof^:ufc^ in die fcpulfe
q Uan^ ipfa uita mortaliu lota in mat:e oiu^ ciia boc mcdtti mirabi
pena fit:c{a tota tetatio cfl : fic le repif:ut fobrq fimus atc^ inteUiga
facre liitere pfonat:ubi fcripio e.Tlil mus bac uiia 6 pcccaio iUo nimis nc
quid no letaiio ell uita bumana fu^ fario q6 in paradifo ppctram cfl: fac
tcrra^^Tlo cni parua pcna efl ipfa infi ta nobis cfTc pcnale lotilc^ q6 nobif
pieniiaucliperiiia:que ufcpadeo fu cu agiiur p tcflamcniil noud:no per^
gicnda mcriio iudicai':ut p pcnas do tincte ntfi ad noui fccuU bcrcdiiaicm

lonbus plenae pucri cogantur qucqp nouiui bic pignorc acccpto iU6 cui''
artificifl uel lias difcere:ipfu(^ difcoe bocpign" cfl fuo tepore cofequamur

ad q6 pcnis adigunf ia penale cfl cis ndc aute abulcmos in fpc:ct|)fictcicf


ut nonun^ ipfas pcnas p quas copel de die in die fpiritu facta carnis mor
Inf difcere:maUt ferre q^ difce.0.ui8 tificcmus.Tlouit eni dns 4 funi eiuf
autc no e^borreat et mori eligat:fi ci £1 quoiquot agunf bi fi^
fpiriiu dci

j?ponaf aut mors ppetienda:aut rur Iq funt dei:f5 giano natura. Unicus
fus ifantis q <jde no a rifu fed a fktu cnt naiura da fiUus:^ptcr nos mifc:t
ordif banc luce:quo quid malorum cordia facius e bois fiUus:ut nos na
ingrcfTa fii nefcics ppbctat quodam tura bois filq dei p ilU: g:a ftere
fili;

mo.Solu quado naius cfl fcrunt ri' mus 2)Dancn6 c{ppe illc imuiabilis:
fifTe 5oroaflren;nec d boni ali(^d mo naiura noffra tn qua nos fufcipei fu
ftruofus rifus ille portedii.Tla magi fcepit a nobi8:t m% diniiaiis fuc n:c
caru aniu pbibctur fuifTe inucntor ifirmiiaiis pticcps factus e:ui nos in
<luc qdc lUi ncc «d pfetis uite uanl mcUuscomutfltuq^^pcccaiorcs mor^
fcliciiaie coKa fuos inimicos 4)dcfTe talcfcpfumus^ci^imojtflUtatis ctiu
potiierui.2l ninocjppcrcgeafTfrioijt ftitic pticipatde amittamus: ct quod
cu cfTet ipfe bacirianom rq: bello fu'' in nacura ma bonum fccit impletum
LIBJEK.

rumo bono eim mture boirate fcnie poteftate tcnebra;^ fn regnu cbrifti:il
m^.Sicutenip uniiboie^ peccantei folii penis no pparct' ctemis: kd ne

boc ta grauc malo deucnim": ita per uUa ((de poft mortc purgatoria tof'
unu boiem eundect; detl tuittficatem meta patiat. E^ufficit eni fola fpiritu
ad illiid bonii ta fublic ucniem'. Tlec aUs rcgcneratio:ne poft mortc obfit
quif^ fe dj ab ifto ad illd trafilTe cofi quod carnaUs generatio cti morte c6
demifi cu ibi fuerit ubi tetatio nulla tra^tt.£ii aute uentti fuerit ad etat^
erit.-nifi pace tenuerit.qua bclli buiuf quc preceptii ia capit:et fubdi poteft
in quo caro cocupifcit aduerfus fpirt lcgis iperio:fufcipicndti eft beUii con
taetfptutusaduerfus carne multts tra uitia et gercndu acriter: ne ad dl
etuarq s ccrtamibus qucrit.lDoc au nabilia pcccata pducat. £t fi quidcm
te belli5 nmq> ullii cef.fi natura btja-' nondii uictoiia:^ cofuctudine robo:a
na p libc^ arbitriii i rcctitudic iqua ta funt:faciUu0 uincunfetcedtit : fin

facta eft pftitilTct.Tluc ucro que pacc aute uinceze atcp iperare cofueuerut:
fdij: cu deo babe noluit:fecu pugnat laboriofa dtfficuUatc fupcrant.Tlccp
Cfcli)::et boc quoqj ciifitmaliJ mife-' cni id fit ucracitcr atcp fincentcr: ntli
rab!lc:mcliu9 cft tn q> priora uite bu ucra delcctatde iuftidc.t^oc eft aute;
iu6.ZDdiu8co"fligit"cippe ctiuiiqs: fide £brifti.Tla fi kj: lubcs adfit 7 fpi
q> cti f ne ulla cofUctionc dominatur. ritus iuuans dcfit p ipfa ^bibitiocm
mclius cft inqua bcllti cn fpepacis et defiderio crcfccntc attp uincctc pccca

ne:q' fine uUa liberatois cogitatoe ca ti etta reatuB puaztcatois accedit: ut


pttuita0.£upim'' Sidc^ ciia bocbello nonunqua fint aptilTtma uitia que a^
carere:et ad capeflcncla ordinatiffiaj tqs uitqs uincut'occulti8:quequepu''
pace:ubi firminfima ftabiUtate potio ranfcfte uirtutc8:tn cjbus rcgnat fup
hbue iferiora fubdantngne dini amo bta:t qucda fibi placedi alniudo rui
ris accedimur. Sed fi q5 abfit alibi nofa.Xuc itacp uicta uitia deputada
tanti boni fpcs nuUa ciTenmale obui runt:cti dei amore uincunf:que nifi 5

mus in buiue cofliaatdie molcftia tc us tpfe no donat:ncc aUter nifi p mc


mancrerg' uitqs in nos dominationc dtatore dci ct boiu; boie; cbriftu ic/

non cis refiftcndo permittcre. fu cj factus eft pticcpe motaUtatif no


ftrerut nos pticipce faceret diuiiatis

Sub 4bu8 gle kgib** oes rcgenera fucpaucift^imi aute funt tatc feUdts
to^ beantur ctates.cap j:vi. . tie ut ab ipfa inctitc adolcfcetia nuUa
danabtlia peccata cdmittanuel in fta

u £ru tanta eft dci mifericordta git^s uel in facinonb": ucl in nefaric
uafa mifericordie q ppauit in
i cuiufqua ipictatis errore: fj magna
glona:ut etia prims bois etas td eft fpirttus largitate opprimat:4cquid t

ifantiaq fine uUo renifufubiacet car cis poftct camaU dckctarione diiari.
ni:et fectida q pueritia nuncupat':ubi
phmi uero pcepto kgie acccpto cix^

nondu ratio fufcepit bac pugna:et fc prius uiai fucnntpualcntibus uitQs


re fub oibus uitiofts delectatidtb* ia et ^uaricatorcs cffccti tuc ad gratia;
ccv4a licet fiei i ii ualeat: et io infan cofugitit adiuu3ntc:qua fiat ct aman
iii tranfilTe uideat:nondu tn ca c pre U8 pcnitcdo ct ucbemctius pugnado
ccpti capajc infirmiras metis: fi facra pn" deo fubdita atcp ita carni ppofi-
meta mediatoi is accepit:etta (i banc ta mere u ict o rcs Quifquis crgo p c
.

in OQ anis uita finiat tranflata fol^ a nae cupic cuade fepitnas non folum
XXI

baprijef ticrtf eril {uftificrfi cbrifto ra et bona quia mtfcHcors eft: tanto
ac (k vc trafcat a diabolo ad cbrifta. ciit melior et uertbr quanto mifcrico
I^urgatorias aute peae nullas fittas dior.£;:tendaturcrgo acprofondaf
opinet'niri aii ill6 ultimii trcmcduqj fos butus mifcricordic ufcp ad dana
iudicu}.Tlcqua9> tti ncgandii cfl:cna toe angelos falte poft multa atc^^U
ipfd cfnu i^nijp diucrfitate merito^t %i quantitlibet fccula libcrados./Cui
g^uis maloru al^s lcuiore alqe futu; uft^ ad oniuczfam natura manat bu
cffe grauiorcfiuc ipfius ms atc^ ar^ manam:icuad angclicam ucntum
dorp pcna digna cuiufc^ uaridf^fiue fuetit mo^atcfcit.Tlon audet tamen
tpfe cquatr ardcat: f^ no equalt molc fe ifltetius miferando porrigctcrt ad
ftiafetiaf. libcratdcm ipfius quocp diaboli pue
£>c bid 4 putat nullo:;; boia; peas nire.Uc^ fi alic|e audcat uincit ncpe
i dna ee manfurad.cap.jcv^. iftos:t tamen tanto inucnifcrrarc 6
formius:*? contra rccta da uerba per
n Unc ia cii mifericordib^noftrif ucrfiue quanto ftbi u: fcntire cleinn?
agcndu cfCc uidco:t pacifice di
fputandu cj ucl oibus iUis bominib" £)e bis q nouifTio iudicio propter
quos tuftilTtmus iudc^dignos gcbe (tcrccfTtoncm fanctorumncmine pu
ne fupplicio tudicabit:uel4bufda eo tantdamnandt) elTe.cap.]cvi9*

la nollunt credcre pena fepiterna fu^


cura:fcd poft ccrti teporie metae:pto r Unt etia qualcs in coUucutot
cuiufc^pcccatiquantitate longiorie bus noftris ipfc fum c>:ptU8:q
riu£ brcuioris cos inde cpftimant li^ CD uenerari uidcantur fcnpturas fan
bcradoe . Oua in remifcricotdior^ cta8:moribu8 iprobandi funt:i agc
fccto fuit origcnee qui t ipfu diabola do caufam fuam:multo maiorcm ^
et angcloe cius poft grauiora p meri iiti mifericordiam dco tribuunt crg«
tie a diuturniora fupplicia q: ilt cru bumano genue.t>icunt cnt dc malie
ciatib" erucndos at^ fociadoe factis 1 infideUbus bominib'' dtutntt" qui
angelis credidit. Sedil{oet^pt'boc de uerum pdictum clTc cp digni funt:
ct^ptcr alia nonulla:ct majamc^pf fed cum ad iudtciuj uento fucrit:mi''
altematcs fine ccftatoe beatitiulinie fcricordta ejTc fupaturam. £>onabit
1 mifcrias^et ftatutis fecubrS iterual cni eos inquiunt mifcricors dcue pze
lis ab ifiiQ ad illae atcp ab illis ad ctbuei intcrcdTtonibus fanctorum
iftas itus ac tcditus intcrminabilcs fuoro.Si cnim orabani^ ilf qii eoe
no imcrito «;probauitecclcfta.0.uia patiebanf intmico8:quato magie c{h
1 bocq;mifcricore uidcbat' amifit. uidcbuntbumiles fuppUcefqj^ftra-
facicndo fsnctis ucras mtferiaa c(b' toGfTlccp cni crcdcndd cft aiunt tunc
pcnas lucret i falfae bcatitudince in amifluros fanctoe uifccra mifericor
quibue Bcrumac fccurum boc eft die cum fitcrintplcnifrune ac pfcctifTi
finc timore ceitij fempif ni boni gau^ mc faiictitati6:ut q tiTc orabat f ini-'
diii no bcrcnt.logc autc alit iftoruj micis fuis qii t ipfi finc pcccato non
mifericordia bumano erat a(fcctu:4 n oret^ fuppiicibue fois qii
crar.tijc
bominuilb iudido danatoro mifca nuUfi ccpcmnt b:c pcccatti.3lut uc:o
as tcporalc6:omnit) uero 4 uel citiuf dcus tunc C08 no cjcaudict tot t tatof
uel tardius Uberantxterna fclicitate filios fuoe:qfi tn tata co^ fanctitate
putant.0.ue fentctia fi proptcrca uc nulU) iuenict orois impcdimcntum.
LIDER

Xdiimoia ucro pfalmi et lUt 4 ptnit "bcc tn opinaformd id cb^a dina ra


tur ifidekd atop iplos boics fdlte lo cutfTe.Tla quo ptinct inquntqd faip
go tepore cruciari:'! poHea de nuXoi tu eft:^' multa multitudodulcedima
bu6 erui.r^ magis ifti^ fe dicunt eflc tue dfic qua abfcddtflt rimettb" rc: ni
ubi Ugi^.Tluncid obliuifcet' mifercri (i ut itclltgam" ^ptcr timore fitifTc ab
deusraut ptinebit in ira fua fuae mi^ fcddita miicricordie dinc ta multa fc
feratoes.^ra ei** e in(|unt:ut oee indi crerac^ dulcedine. 3ddiir ctta^ptca
gni beatitudie fepiterna ipfo iudicate dipffe apofloln:cdciuftt eni dcus oef
punianf fupplicio fcpi^no.S^ fi ut 15 m ttidclttate ut oibus mitcrcat' : quo
gu urullu cfTe pmifcrit:^fecto ut pof ftgnificarci qp ab illo nemo danabit'
fit boc fieri coticbit iu ira fua mifera Ilcc tflt tii cj boc fcntiunt:bacopinio
tdea ruas:q6 eil pfalmus dicit no efTe ne fui uft^ ad libcrardcm ucl nuila^
facturn.Tld cni ait affirmado coiine danatdcm diaboli atq^ angeio^ ctus
bit:f5 negatocjfub iterrogatdc poncf cj:tcndiit.TDumana qppc circa folos
CD ancdtmebit ifrogatinimirit oiidit boics moucnt mtfcttcordta: tcaula^
qa no diu mifcratoes fuas t ira conti majcimc aguni fua:p gcnerale in gtts
ncat.Sic crgo iiii uolut iudic^ dci c6 bumanil quafi det mticratdcm ipunt
minatdem nd ctTc medaccgruif fit nc tate falfa fuis pditte monbus pollicc
mine danaturus^queadmodil eiuf c6 tce.ilc p boc fupabunt cos in ( redt^'
minatdcj qua dijcit eucrfu^ fc eflc ni cada det mifericordia: cj banc iputra

niue ciuitate:medace nd poiTumuf di teetii pricipi dcmonu ct cius faullui


ct.m tii nd efl factu inquti}i q5 fine ul b"* polltcef.

la cdditdc pdi;cit.Tlon eniait niniuc 6e bi0 ci ipunirare cium pcccaro^j


cuertcf fi nd egerint pcnitetia fec^ cd promitfunr ctia bcrcticis proprer pri
re^erint:f5 boc no addito pnuntiauit ciparionecorpons cbnfU.cap.p;c.
euerftoncm fiituram iUius ciuitatie.

Xluacdminatdem^ptcrca ucracem t Xe ftir alq ab crcmo fupplicio


putat:<ia boc pdipt dc" q> ucre digni libcrattone ncc iplts falte oib''
eratpati:^uisbocndcet ipfe f&cta bdibus^mirrenrcs:fcdrariimd cbrt
rus.Tla ct fi pcnitetib'' pcpcit incjunt fltbaprilmateabluri6(ipncipcs fuic
uticp tllos pcnitcntia non ignorabat corporis eiue:qudlibct uijrcrtt: iqua
acturo6:t tfi abfoluie acdiffitceo;^ cticp bercft uel ipuiate fuerit^ptcr ii

euerfione futura ce pdipt.lDoc crgo lud quod ait icfue.lDtc cfl panis qui
erat m^ut i ueritate feuentatts qus : de ceb dcfcedu:ui fi quie ci: ipio mi
digni:f5 i rde miferatdis no erat:qua ducaucritnd moriarur.£go lum pa
nd continuit in ira fua ut ab ea pena iiisuiuus qui de cclo dcfccndt.St qs
fupplicib'' pcct qua fuerat cdtuacib" manducaucrit e)c boc pane uiuet iii

cdntinatus.Si aute titcpcgcit aiunt: ctemum.ilb crcma crgo morte iqui


qii fancctt fudjppheta fuaat pccndo unt neccfte efl iflo s cmi : ct ad uitam
cdtnftatur^^q-to magis tuc mirabili' etcma quandoq; pcrduci.
rupplicacib" pcct:qtt utpcat oes facti
o' o:3bdt.S5 boc q6 tpfi fuis cordi-' ibe bis qui nd oibus f; cis tantii q
b^ rufpic3t':id putat fcriptas tacuiffe apud catbolicoe fut regcncrati:etta ft
dma8:ut multi fe coirtgat ucl^ltjca^ poflcainmultacrina crroref^^ni''
ueletnaf tiorepenaf:et fint qpof^ pcrii indulgcntia polUcent,cap.;7:.

fmt orare^) eis 4 uon fe corrcfrcrint


XXI

I TJt func qm boc nec oibus bnrf maleuttefiicrifcatbolicus cbnWaf'"


bu9 bapufmns cbrifU et etus nu9:uclutqui fupcrcdificaucnr Itgna
corports racr«mem:r; rorcttbolicis fmil:ftipula:putantci) fatuii fieri per
gnue malc mocnhbud poUtcent^rquts tgne:id e poftpcnas tgnis illi" libcra
no fola fflcrameto f; re tpfa maduca ri:quo igne i ultio iudtcio punienmr
uarnt corp" cbiifti \s\ ipfo corpe eiuf mali.
coHituti.Dc quodicit «prueiun^pa £>c bts qut putint ca crimtna quc
nis unii corp" muUi fumus: ut etia intcrelcmoffnanjcrimina comittiit
fi podea in aliqua berefi ueletia i gc ad danatots utdiciu ii uocari .c^.
tiliiJ tdolarrta lapfi ^ucnntantt) quia
i corpe cbril^ id ell in catboUca eccle c Ompat aute etia quofda puta
fia fupfcnit baptifmu cbrifti t madu rc eo8 ranrnmo atfuros illius

csueruntcorpus cbrtfti m morianf cfnttarc fupplicq:({^ pcccaris fuis fa


in etemu:f5 uiia qncp confequant'e^^ ccidignas elemofynae ncgligur.^u^
n3:atC0 illa ois ipietas quato maior ta tUud apoftoU iacobi.3 udiciii aurc
Ateur:non cis \xA\iiax ad etemttate: f; fine mifericordii fict ilU q no fedt mi
sd dtutumitate magnitudinc(p pena fcricordi9.0.ui ergo feccrir inquiunt
runu g^uis mores in meUus nd murauerit
^e bts 4 cos 4 ^"nmxx i catbolica fcd itcr ipfae fuas elcmoffnas nefi"
fide:ct fi peflfime ui):ait:t ob boc uri rie ac ne^rcr uipr:cu mifericordia ilU
merucritttn^pf ftdcifundametu fal iudiciu furur»e(l:ur aut nulla danari
«andoa efledi/fini«t.cap.Ra. dcpkctaf:aurpoftaliquod tep'* fiuc

puu fiue^li):u ab iUa clanatdc Ubcrc


f Untaiit<}^ptcridq6fcriptii tu:.3d iadice uiuop arcp monu
ipfii

cft qui pfeucraucrir uftp m fine oro noluiflc ejiiHimii aUud comemo
hic faluus erit:no nifi i ecclefia catbo rarcfeclVedicmru:fiuc dcpw quib"
pfeucranbus q^uis in ea mak ui
lica datums cft uita etema: fiuc finiftris
uentibusboc^mtttiJnpigne uidcl; quos ctcmo fupplicio danarur'': nifi
faluandi6:merito fundamenti 6quo clcmoff na» fiuc facraf fiuc no factaf.

sit aprus.fndamettt mi aliud ncmo 3ld boc ptincrc aiur:7 in oratde dfii

pot ponc prc^ td q6 pofim eft:quod c ci quoridiana poftulardcm. £>imtrrc


cbriftus icfu8.6i ^9 aiit edificaucrit nobis debira noftza ficur 7 nos dimit
fupra fundamcntil boc auru:argetdi: tim' debirortb" mis . Cuifq"9 eni ilU

lapides prcctofo9:ligna:feni}:lhpuli. qinedpcccauitdimirrit ignofcendo


uniufcuiufq? opus manifenabi^. £)i peccani: pculdubio clemoffna facit.
€3 mi dni declarabit:quia in igne :uc daa re dri& ipfe fic cdmcdauit uc di
labif:7umufcuiuf(^opu8 qualc fit ccr.Si eni dimifcritis pcccara bdib":
ignis^babii.Sicuius opus pman dimirrer uobis er pat ueftcr peccara
ferit q6 fupedificauit:mcrccde Accipi ueftra.Si aute nd dimifcriris bdibuf
a.Si cniuB opua aute arfcrit:detri
^'
necp p: ucftcr c} in aX eft dimirret uo
mentit patict':ipfe aute faluus ennfic bi9.£rgo tad boc gen" cUmoffna
titquafi p igne. Dicut crgo cuiuflibj ni ptinct quod air apoftolus iacob";
ttiu CAtbolica cbriftianii cbnftii b:e iudiciii fumrii fmc mifcncordia ci 4
in fundflmeco:q6 fundimenc» nuila nd fccit mifcricotdia.Tlec dipr domi
bercfis bet 3 corpis eius unttatc prc nus inc{unt magna uel pua : f^ duntt
dfa:i io^ptcr boc fundametu etia fi tct uobis parer ucftcr pcccara uia: fi
LIBER

t ttod duniferitidWorbue. 3U^ boc mine faUit dicit eis dcii no pepcilTe: i
'
pucantetiactB quipditcui)cennt do^ fic ab itlo fc cffc ii ipioe pdanatoe ut

nec cUudat die utte buius cjctremf cazccrib^caligiB ifcrni retrufi tradcrec'

p blc oroe3 qmlmacp ct quatacuc^ fcruandi atqj ultio iudicio puniendi:


^erit oia quotidic pcccata dimuti: (i qri eoe etcrn" ignie 9ccipict:ubi cruci
cutipfa quotidie frcquetaf oratio: ii abut m fccula kcalo^.Ob U itfl cft:

hoc tantumo cuftodirc mcmincrint. qu6 ab buiue e^nitate pcnc ufuniuct


ut qii ab eie ucnii petut <\ coe pecca fi ikI quida boice poft quiculibct te

to qualicuc^ lefcrut: e^ corde dimit^ po2i8 fubtrabcnf: ac no ftati encrua


tatXu ad bccoia dco donate refpo bit7idc8 qua creditTcmpitcrnu 6mo
dcro:Uber ille claudcndus ell. nu futu:u ce fuppliciu.£i enicjb^dicc
turdifcediteamemalcdicti in ignc;
Cotra opimone coru c| dicunt nec ctnu q patUB e diabolo i agct eius [
diaboli nec bominu malof ppetua uniucrfi uel aliq' eoru n6 fempcr ibi

futura fupplicia.cap.^^i^. eriIt:quidcacccurdiaboUi8t ageU


ci" fcpcr tbi futuri ec crcdat.2ln fone
a C primfi qucn o^t^ att^ agno dei Iriia quc tn malos agctos i boies
fci cureulefiafcricncquiucrit ^fcrct':! agclos ucra crit:in boies fal
hoiu5 difputatoc) diabolo etia pofl la.3ta plane boc erit fi no qd deuf di
maiciaB ctdiutumilTiaB pcnae purga pt:f5 qo fufpica^fcoics pl" ualcbit
tdc5 uel indulgcntia poUicete.Tlequc d6 ficri cja no p6t:n6 ajgiuncntari
cni tot focti 7 facris ucttbuB ac nouis aduerfus dcu^fjdino poci'' du tepu8
Uis cruditi modatocj i rcgni celoruj cft dibct pcrc pcfpto:cj fcpl^no cupi^
beacitudinepoflqualiacucp tquata iit carc fuppUcio.£>ctndc qualc cft cc

cn(0 fuppUcta qualibetciit^ i quanf nti fuppUciii^ igne diutni tcporif cp


cuc^3gcii8iuidcrdt:r3 potruiderot ftiarc:? uita efna csedcrc (inc fine: cii

diuina uacuari utinfumari nd pofTe cbtift^eodcipfoloco in unacadec^


fentetia:qu9 fc pnudauit driuB iniu^ fcntctia di^rcric utnic^ coplejrua : ftc

dicio^laturo arcp dicturo.£>ifccditc ibiit tfti in fuppUciii ctcmiiaufti aute


a mc malcdicti in igne ctcrnn: <^ pat' tn uita ctema.Si utriic^ etanii profc
cHdiabolo 1 agelis eiu6:fic c|ppc ori cro auc utnsc^ cii fic diur'nd:aututri>
dit e^no igne diabolu i agcloa ei" ar c^ finc fine ppetud d^ itclltgi : par pa
furo9.£t qp fcriptd e i apocalfpfi dia ri cni rclata f unr:binc fuppUctu ctnti
boiuB c{ fcduccbat eos milTuB e in Ita indc uita ccna.£>icet autc in boc uno
gnu5 ignis i fulfuri6:quo t bcftiacc eodec^ fenfu:uita etcma fine ftne eric

pfeudo ^pbeta crnciabuniTdie ac no fuppltciti acmu fine bcbit:muUn ab


cte in fecuUi feculoro. 0:6 ibi dictu c furdii cft.Unde c(a uita etcma facto
ctcrn6:bic dictn eft i fecula fecuU) jz ru quot^ ctcr
finc ftne crit:fuppUciu

-Quibue uerbis nibil fcnpta dina fi nii quibus crit:p:ocuUlubio ftne no


gnificare c6fucuit:nifi y fme no b^ te bcbit.

poria.Quaobre^rfuB nec aUa caufa £6tra cof fcnfii ^ in iudiao dei ot


ncc iuftior atcp manifcftior iucniri po buB zde^pt fanctoru pccs putat efte
tcft;cu: ucrifl"mia potcftatc tcneatur pazccndum.cap.^piq.
fipa 1 imobile:nuUd regreflo ad iufti
tia uitacp fancroru diabolo i agebs b Oc aute i aduafus cos ualj:
ei" bituros: nift a fcriptuza quc nc" cffuaeagcteecaept^dci ueirc
XXI

!fba otlut mifericordia maiore conat' forQaudi^:qui ctfi aducrfant* ccclc


m io uidcliccc ucra Uni: 4a cs que di ficitta iut tti pdctltnati ut^ cts c;cau
TPit boics clTc paffuros pati digni fuc diafcccUfia:-! filq efTiciat ccclefie.Si
no c(a paflTuri funt.£>onabit cni cos t q aute ufqj ad mcric bcbiit cor ipcni
quiut pcibus facto^t fuofiet tiic tan tcnsincc g: inimicis cducrteifin ftUog
to magis oratiup inimicie fuis q^to nu4d iifi eis id cHpro taliu dcfiicto
funt uiicp facciores^eorijqj eft cffica^ 2ti fpirutb" orat ccclcfia ; iZur ira ntfi
ciorofo ctcpuditocdct dig^nior: ia^ c{a in ptc ia diaboli cdpurat : c{ dum
nulld btitits oio peccatoXur crgo ea cflcnt in corpe nd fiit traflati ad cbri
de pfectiffima facritatc;i ciJcta impc no orcr' tunc
flij.£adc itaqj ca cft cur
trareualctibue miidilTis i mifericor probdibu8ctnoigncpuniedis:q ci
difTis pabus ctia^ agcrn» ozabilt q cftut ne^ nuc ncqj tiic orct pro agc
bus paratus cft ignis ctcrnusiut de' lismaf^quc itide ca cft:ut q^uis p bo
fententia fua mitiget i reflcctat i mc minibus nunc uiuis orct-ctta malts
liu3:eofq; ab illo ignc faciat alicnos. tiiianecniicorcC^tTidclib^^ipqfqj 6
3ln erit q i boc futuruj
forfita qfq^ functis.Tlap:odcftictie dbufda ucl
effc j5fumat:affirmaa ctia fanctos an ipfiue ccclcfie ucl quoriida pioni ex^
gclosfimulctlfactis bdibus d tunc audif oratio:f5 pro bis quoy^ i cbti
cqualcs criit agcrdci:^ danadis i a^ ftorcgcncratoriinccufcpadco uitat
ger^ boibusozaturos ut mifericor corporcmalcgefta cftuttali mifcn^
dianopaiianfq^ueritate mereniur cordia iudiccntur digni non clTc: ncc
pati:q6 nemo fane fidei diicit : ncmo ufcpadco bcne ut tale mifcricordiam
dicturus cfl. 3lliocjn nulla ca eft cur repianf nccclTaril nd berc:ficut cria^
no ctia^diabolo nunct angetcius facta rcfurrcctdc mo:tuoru:fi dccnit
orctccclcfia:qua magifler de' pre ini ijbus poft pcnas quas patiunt" fpiri
micis fuis iulTit orare. "bec igitur ca tus mortuoni ipcniafmtfcricordu:
qua fit ut iic ccdefia no oret^ malis ut in igne nd mittant ctcmum.Tlecp
angcli8:quo8 fuos nouit ec inimicof cni dc^bufdi ucracitcz diccrct g' r\6
cade ipfa ca eft qua fiet ut in illo tunc cis rcmittafnctp in boc fcculo neqj i

mdicio etia pro bominib^^ctcmo igni fufuro mfi efCent quibus ctfi no i ifto
cruciadis^^^uis pfcct a ftt fsaitateno tii rcmittcrcf in futuro. ©5 co dictuj
01 ^.Tlcic eni ^pterea ^ cis orat quef fucrit a iudicc uiuorii atqj mortuo^
in gcnerc bumano b; inimico6:quia ucnitc biidicti pns mci: pofTidcrc pa
tepus cft pcnitctie fzuctuofcTlam ut m uobia rcgnii a cd fhtutdc miidt : ct
4d majcicp cis orat:nifi ut dct iirdc* alqs ecdtrario:difccditc a me malcdi
ficut dicit apoflolus pcnitcntia i rcfi cti in ignc ctnii q' patus cft duboio 1
pifcant dc diaboli laqucis a quo cap angcr ci'':7 ibut ifti in fuppliciii ctcr
liui tcnetTccundu ipfins uoluntate i nii:iufti autc in uica ctcma:nimie \v
deniq^ (i dc altcfbus ira ccrtacfTcn ut ftJptdcs cft dtccrc cuiy coni ercmum
^ ft illi et nolTct:^ I3 adbuc in bac ui fupplicio nd fututii:quos dcus itos
tA ftnt coftiruti:fri pdcflinati fiJr in ei in fuppliciii di)citctcrnii:'? p bumf p
nfiignc irc ctt diabolo:t3^ cis rt ora faptdnis pfuafionc faccrc:ut dc ipfa
rct g» nec^ ipfo.Scd cja dc nullo ccr quocp uitfl ueldcfpct ucl dubttct ct^
ta cft:orat^ oibus duntajcatbdibus na.Tlcmo itacp fic irclligat pfalmum
inimicis fuis inboccorpccdftitutis: cancnte . Tlunq'd obliutfccf mifcuri
ncc tfi pro oibud e^aRdif.t^ro bif.n. dcu8:aut cdrincbit i ira fua mhtoce
LIBER

fuasmtopmcf^dcboibus bonie ucra 7 ibunt idi in fupplidu etemuj i cra


de malis falfa:aut de bonis boibue i fiabunfiniecula feculorii: luermio
marangclis ucra.dc malis aut bomi eo^ nd morict':*! igms no cjrtiguctur
busfalladcicefentcntia.lDoc cniqo 1 cetera buiufmodi:nd ti ego qf ipfa
ait pfalmus ad uafa mifcrtcordtc p(i fcnptura dina planiffime atc^ plcntf
ncKtad ipfosfiUos^miiTionis^quo limc zdarguit ac rcfcllit.llinuiitc qp
m erat unus ctiam ipfc^pbeta.0.w pc in bac uita cgcriit penuetia: t loo
cu dijcifret nuncjd oblmifcct mifcreri fructuofa uclut in boc agro fciantcs
deus:aut cotinebit in ira fua mifcrati in quo uoluitdcus cu lacbrymis fcia
ones fuas: cotinuo fubiccit . £t di^i ri qo poftca cii lctiria mctcrct £t tfi .

imc ccpi.tJcc e imutatio dc):tcrc c^cel quisncgabitq^dfispdijritineis fuif


fi.£j:pofuit^fecto qd dijcerit.Tluqd k cdpletii nifi parii aducrtai qucad"
cotincbit i ira fua mifatocs fuas.^ta modii peccatorcs dcus nd foUi irat'*:
cni dci.e et ifta uita mortalis: ubi bd ucru ctia mifcratus cuc rtat. £ueituc
uanitati fimilis factus e : 7 dics cius cni peccatorcs duobus modi8:autfi
uelut ubza ptcreut:i qua tn ira ii cbli cut fodomite ut pro pcccaris fuis ipi
uifcif mifercri dcu6:faciedo fole fuuj boics puniantui:aut ficut niniuue ut
oriri fup bonos t malos^t plucndo ipfa boium pcccatapcnitcndo deftm
(ixi^ iuftos rt iniuftoe: ac (k no ptm^ anf.j^actu e ergo q6 pdijcit de".£ucr
i i:a fua miferatoes fuas . ZDajciccp fa cni cft luniue que mala aat:7 boa
ieoqocj^prclTitbic pfalmus dicedo cdificata cftqucnd crat.Stannb^.n.
nuc ccpi.lDcc e imutatio dc)cte c)ccelfi mcnibus atcp domibus :cuerfa eft ci

qm i bac ipfa eof uailTima uita quc uitas in pdms monbus.Sc fic guis
ira dci e uafa mificordic mutat i mc ^pbcta fuerit cdtnftatus:qa non cft

Iius:g7ui0 adbuc i buius coiTuptois factu q6 ilU boics rimucrJt lUo^pbe


mifcria maneat ira er:4a nec in ipfa rate ucniuru:factu e tri q6 fucrat 6o
ira fua cotinec mifaatdcs fuas.£um pfcienticpdictiirquonianoucrat q'p
crgo in ii^o mo copleat dini illius cl dipt quomd in mcUus eftfct iplcndJu.
tici ueritas:nd eft ca ncccffc aii itlic i Utautc nouczint ifti m puerfii mifezi
ielligi:ubt no ptincntcs ad ciuitatem co:d£6 quo ptineat qo fcnptum eft
dei fcpitemo lupplicio punicnt.S^
q' ^^luamuita mulritudo dulccdis tuc
bus placct ifta fcntcntia ufcp ad illa i diie qua abfcddifti ttmtibus tc^lcgar
pioru tormeta^tcnde falce Uc itcUi^ 1 q6 fcq'tur pfecifti aiit fpatibus ni :

glt ut manente in eis ira dci que etcr fi qa iird rimore pcnani fuani fuam

no eft pnuciata fuppUcio:nd contine uolunt iuftiria c6ftituere:quc iii lcgc

at dcus m
bac ira fua mifcrato"cs fu e nd cft iuftiria dci dulcis:q'a ncfciuit

38:7 faciat cos no tanta quata digni ca.Tld eni guftaucrunt ca: m fc naq;
funtpcnaf atrocitatccruci3ri:ut eaf fpcrantno inipfo:^ io abfcddif cis

penas ucl nunq' fubeatucl aliqii fini mulutudo dulccdis dei:quoni3 ttmec
ac:f5 ut cas mitiorcs g» mcrita fpt co qde dcu:l'ed illo rimore fcmtU q nd e
ni lcuiorefc^ patiant'.Sic cni i ira 6i in cantatc:q'a pcrfecra cantas foras

mancbir.i in ipfa ira fua miferatdcs mimt rimorc.jd fpcratibue in eu pfi


fuas no cotincbit:q6 (jde nd io cdfir cit dulccdine iu3:in fpcrido cis cari

mo:qa no rcfifto.£etcru cos q putat tate fu.i:ut timoie cafto non que cari
minacitcr potins q> ueracite: dictum tas fozas mitttt;fcd pcrm.mcnte m fc
difceditc a mc malcdicri m
igne cmu: culu fauU:cD glorianf i drio gloiicf.
XXI

3uftiti36d quippecbzifhis effcqui fs ilbrum incredulitatcffc i bt non cre


au9 e(l nobis ficutdicit apoltolus fa didezunt in ucfha mifertcordia: ut et
pientia « dco:-z iaftUmt fanccificAiS ^ft mtfcricordiam confcquantur.Oe
1 redeptio:ut queadmodu fcnptu efl inde fubiedt unde tfli fibi errado bli
qui gloriatur tn drio gbrietnr. 1:>anc diuntur atq? att.Concluf it cnim dcuf
dd tuflitiam quam donatgratia fuie «mnes in inftdelttate ut omnib" mife
meritis^nefciunt illi qui fuam iuflitil reatur.^duos omnes nifi de quibus
uoluntcoflitueret ideo iuditic dci 4 loquebatuz tanquam dicene % uoe i
<(l cbriftus non funt fubiecti.3n qua iUos.ibeiisergoiijdcos tgcnriles
iuHitiae mtta mttitudodukediedct quos prcfciuit t predeflinautr confor
proptcr qul dicit in pfalmo. 6ulla mes fieri imaginis fil^ fui: omncs in
te1 uidete q* dulcie cf% dominus. £c infideliutecoclufitutde amaritudie
banc quidcm in bac pcrcgrinatdege infidelitatis fuc penitcndo confufi :et

non ad fatictatcm fumentes:


ftanres ad dulcedine mifericordie dd credcn
cfurimus cam pottue ac fitimue: ut do conuerfi:clamaret illud i pfalmo.
ea poflca faturcmur cum uidebimus Ootamulta mulritudo duUedinif lue
cum ficixticfl:i implebitur q6 fchp domtne:quam abfcondtfli rtmenbus
tum efl.Satiabor cum manifeflabiC te:perfecifliautefpcrantibus nonin
gloria tua.Jta perficit cbriflue mul fe fed in tcOtnnium itac^ mifcrcrur
ram multitudine dulcedis fucfperan uaforummifcricordiequtdcm omni
tibuaineum.t^orroautefiea qua; um:t eorum fciltcct quos q: gcnnb''
illiputantdulcedinefua dcue abfco teorum quoe e]c iudcts prcddltauit:
dif timentibus cilrqua non efl ipioe uocautt:iuflificauit:g(ortficauu:non
danaturue:ut bocnefcietce i danari omniumbominum^lcdiftorum om-
timetee recte uiuat:ac fipoffinc efVe nium neminem danaturue.
ci orent pro no rccte uiuetibue: quo''
modo ea perricit fpcrantibus in eum 3n bt qm' inter bcrcticos bapti;a
quandoquide ficut fomniit perbac tifunt:idetetiorc6pofleamale utue
no danaturue efl eoe q no
ilulcedine do funt facti:uel bi qui apud catboii
fperant t eu.^Ua igitur ciue dulcedo cos renati ad befce aur fiifmata tra^
queraturrqua pcrficit fperantibue in rierunr.udbiqui a catbolide apud
eu:nd qua pcrficcre putatu: contem^ quos renati funt non recedentcs cri"
nentibue % blafpbemantibus eum. muiofe uiucrc pcrltttcrunt: potrmt p
5^rufba itat^bo pofitue t boc corpo oilcgio facramentorum rcmintonc^
re occultom dd iudiciorum fibi nott eteim fperare fuppUc^.cap.^^p.
tia arrogare prefumit.^Uud quoque
spolloltci}:concUifit eni dcue omnes ( £dtam refpondeamus etiam
in infidelitate utomnibue mifereat iUisquinonfolumdiabolo et

non idco dictum clt <g fit ncmine da^ engelie cius ficut ncc ifh: fcd nc ipfis
naturu6:fcd fupcrius apparec unde quidem omnibua bominibua Ubera
fitdictum.Tlacumde iudcie poflca tioncmabctemo igne promtttunt:
cidiiuris apoflolie loqucretur ad ge oerumdstantum quicbnl^ baptif
tc6:nd quae uttc^ iam credentcs fcri mateabluti:? corporie ctue t fagui
bcbatepiftolas.Sicutenim uos inAt nis pazticipce facti funt: quomodoU
sliquando non crcdidiflis dco: nunc bct ui^crint:i quaciique bcrcfi uel \x\\

itttemmtfcricordiamconfecuti cllis pictate fucrint . Scd contradtcu cia


LIBER

ftpoftolua duens.ZDanifefta autcm cojporfofcparatipolTuntidcm pcrd


run(opcraam(6.0.uerunt fomica pcrc facramcntum:fcdnon fibi utilc:
riorimmunditia.lujruziaudolom^fer imo ucro ciiam nopum: quo iudtcc'
uttud::ueneficia:intmicicie:conrentio tur grauiu8 q> ucl tardtue libcictur
iiesemuUtonc6:animofit3te8:dilTcn Tlon funt quippe in eo uinculo pacif
rionee:bererc8:inuidic:ebrietate8:co quod in tllo cjrprimitur facramento.
me(Tationc6:i bie fimilia:que predi' Scd mrfu9 ctiam ifti qui rcctc intclli
co uobie (icat prcdijci :quoniam qut gunt non dtcendum cum manducaze
talia agunt regnum dei non polTidc corpue cbnfti qui in corporenoncft
bunt.^Bec profecto apoftoltca fcntcn cbnftunon rectepromtttunt eisq' ucl
tia falfa eft: fi talc3 poft quantalibet in bcrcfim:uel ctiam in gentilium fu
tempora Ibcrati regnum dei ponfide pcrftioncm cjc illius corpo:i8 unitatc
bunt.Scd.quoniam falfa non cft:pzo labunturlibcrationcm quandoqj ab
fecto regnumdei non polTidebunt. etcrni ignc fupplui). 'primo quia dc
£t ii in rcgni dci polTcfrione nunqua bcnt attcndere q> fit wtoicrabilc atc^
crunt etcrno fuppUrio tcnebuntur a fana doctrina nimie dcuium ut nit'

quoniam non eft mcdius locue ubi ti ac pcnc omncs qut bcrclcs impiae
non ftt in fupplicio: qui illo non fue condidertntejccuntcB dccatboUca ec
rit conftitucus in rcgno.-Q.uamobrc clefia:7 fam funt bcrcfiarcbc :mcliO'
quod ait dominuo tcfus bic cft panig :C8 babcant caufae q> bi qui nunqua
quidecelo dcfccndit: fi qui8 c%ip(o fucruntcatbolict:cum tncorum laq^
manducauertt non morietuncgo fuj 08 ictdiflentifi illoe hcichmbnB boc
panis uiuuB qui de celo dcfccndi: fi facit liberari afupplicio icmpucrno.
quis manducauerit q: boc paue uiuj cp iti catbolica ecclcfta baptt^ati func
in etcrnum.quomodo fit accipicndu 7 facramctum coi poris cbnfti i uezo
merito qucntur . £t ab iftie quidcm cbrifti corporc prtmitus acccpcrant:
quibu8 nunc rcfpondemu8 : bunc in cum pcior fii uticp dcfa tor fidci:i c]c
tellectum auferunt illt quibus deide
: dcfertore oppugnator eius clTcctus

refportdedum cft.lDt funt autcm qui qf lUc qui non dcferuic quam nilqua
banc liberatione5 ncc ommbus biiti tcnuit.Oeinde quia et bvs octurnt a^
bu8 facramenium baptifmatie i cor poftoiue eadcmcp ucrba profcrcne:?
poris cbrifti:fcd folte catboliris qui enumcratte ilUs camie opcribus ca-'

uie malc uiuenttb" pollicetur.0.uia dcm ucrttatc pzediccn8:quoniam qui


non folum inquiunt facramento fcd taliaagunt rcgnum dci non polTidc
re ipfa manducaucrunt corpue cbri biit.Undc nec i(ti tn pcrditte ct dana
fti:in tpfo fcilicct eiue corpore con^ biUbua monbuedibcntcflciccuru^
de quo aitapoftolus.Unus
ftituti ufcp in fincm quidcm ucUit in comu^
panis unum corpus multi funiua ntone ecclcfie catbolice perfeucrant i

<lui crgo eft in CIU8 corpons untta tuentee quod cft dictum. <lut pcrfe

tc id cft in cbnfttanomm compagc uerauciit ufcp in finem bic falu' cnt;

mcmb2omm:cuiu8 corpori» facraifi 7 per uite iniquttatcm ipfam uiam lu


tum fidelce cdmutiicantes dc altari quod et0 cbnftue cft dcfcmnt
flitic

fumcrc confucucmnt:tpfe ucro dtccn fiucforntcando:fiucaha6 immundi^


du8 eft manducare corpue cbrifti :et tiae fkgitio^quas ncc apoftolusc^
bibcrc fanguinem cbrifti.2lc pcr boc primcrc uolutt i fuo corporc ppetzan
berctici i fcifmatiri ab buiue unitate do:fiue turpitudine Uijcuric dcllucdo
XXI

fiitc ali^d aliud eoru agedotdci^bus quonia illa quc fupcdificata funt e^u
aitiquonia qui talia agunt rcgnii dei rent:tame poterit coe quadocp ab il

non polTtdcbunt.iZlc per boc qcuncp lius ppetuitate faluare. t^efpondeat


agunt taliamifi in fupplicio femptter dd breuiteriacobus apoftor.^i ci9
no no erunt:c|a in rcgno dei elTe non dicat fefide'baberc:opera aute no ba
potucmnt.3n bie enim perfeuerado bcat:nunc{d potmt fidcd faluate cil:'

ufcp in buiuB uite fine:non utic^ dice ;6tqui0eftin4t)tdequodtcit apfto^


di funt in cbrifto pfcuerafTc ufq^ in fi luB paulu8.3pfc aute faluue erit: fic

nc:qa in cbtifto perfcuerare eft i eius tamcn quafi p ignc.Smiul qui9 tfte

ftde pfeucare:que fidcs ut ea diffinit fit inqutramu9.t)unc tii nonefle cer


apoflolue p ditcctioncopcratur.£>ilc tiflutiu eft:ne duorii apoftoloru fcn^
ctio aute ficut ipfc alibi dicit malu no tcntias mittamue in ri):a.Biunuf di
opcraf.Tlcc ifti duo ergo diccndi fitt atctiafimalaopera quis babuertt
manducarc corpus cbrifti: quoniam faluabit eii fidc8 per igne:aliu8 aute
nec in mcmbris coputandi funt cbrt (i opa no babeat nuncjd potcnt fidea
fti.Ut cni alia taccam:non polTunt fi faluaze eu.^nucicmus crgo c[ potUt
mul efTe t membra cbrifti i mebra pignifaluan:fiprius inuenezimus
mcretricie.Oenii^ ipfe dicene c| man q'd fit in fundameto baberc cbriftu^.
ducat carne mea ibibit fanguinem 'O.uod ut de ipfa fimilitudine quaio
meu:in mc manet:'7 ego in co:ofledit cius adue:tamus:nibil ui cdificio p:c
quid fii non facramento tenu6:fed le. ponitut fundameto. -duifquie itaq;
uera,corpu8 cbnfti manducare: i ei' fic bet in cordc cbriftii: uc ci tarena
fanguinebibere.^boccft eni in cbjifto 7 teporalia ncc ea quc licita fant atc^
m3ncre:ut in illo maneat i cbriftue. cdcefla prcponat Kindamenm bdb^
Sic cni boc dipt taqua diccret.0.ui cbtiftu.Si aute preponit: eifi uidcac
no in mc manct i in quo ego no ma baberc fide cbrifti:nd eft tamcn m co
nco:nonfedicatautcjciftimet madu fundamcntii cb:iftu8:cut taiia prepo
carccorpus meurautbiberc fanguiej nuntur. <luato magis fi falutaru p
meii.Tld itacp manet in cbufto:cj no cepta contemnens committattllicita
funt mebra eiuf.Tlo funt aute mebra- cttam non prepofuifle cbriftum: lcd
fbnfti: q fe faciunt mebra merctricia poftpofuilTe conuincitur : qucm poft
nifi malu iilud pcnitendo elTc deftite babuit imperantem fiuc concedcnte:
linv.i ad boc bonum reconciliationc dum contra eius imperata fmc con'
redicrint. cclTa fuam per flaguia dcicgtt c^plctc
libiiine.Si quis itac^ cbrifttanuf di
'Quidfittn fundamento babere ligit mcretrice:eiq5 adberens unum
cbriftum:-! quibua fpondcatur falus corpus cfFicitu::ia fundamentu non
quafi p ignis uftura.cap.jqcvi. babct cbnftum. Si quis aute diligit
u^orcm fua U fccundum cbriftti: 49
f £d babent iquiunt cbriftiani ei dubitet in fundameto ciVc cbi iftii

catbolici in fuiidameto cbriftu Si uero fccundu boc fcculum fi car''

a cuius ucritate no' reccfl"crunt:tn 7fi naliter:fi morbo concupifcentiarum


buicfundameto fupcdificauernt g^ii ficut1 gcntca que ignorant dcum:ct
bctpelTima uita: ueUit ligna:fcnu: fti boc fecundum ucniam concedic apo
pula.T^ccta itacp fidee pei- qua cbti-' ftolu3:imo per apoftolum cbriftus
Ilu8 eftfundamcntu:quaui8 cudino poteft ergo et iflc i fudamto babcre
LIBER

cbriftum.Si enim nihil ci ulis affcc (ine illicicntcamorc non babutn fine
tioiB uoluptatif^ prcponat: quauid urcnte dobrc non pcrdtt. £ci:c quati
fupercdtficet ltgna:fcnu:fttpula: cbri m mibi uidctur inuentus dl tgnts:4
(hieeflfutulamctum:proptboc fal^ nullB cortJ damnct:fcd uttu dicet:alie
UU8 erit per iguem . t>clici38 quippe rum ddmmftccc:aboe ptobct.St atic
buiufmodt amorcfqj terrcnos:43ptcr ignem tllum loco tflo uolueztnme ac''
coiugaUm quidcmcopulam no cUm ctperc:de quo dominue dicitftnit^s
nabtlcs tribulattoie ignie epirct: ad £>tfcedtte a me makdiai in tgnc cccr
que perticnt igncm:? o:bitate8 1 que nd:uttnei8ctiam idieffe credantur
caqp caUmitatcs quc aufcruc ber.^lc qui cdtficant fupcr fitndamecu Ugna:
per boc ei qui ediftcauic crit cdificato fcmi: ItipuUm^cofc^ c;: tUo tgnc poil
ifia damnofa:quia no babebitquod tempu8 pro malts mertcis tmperttti»
rupeiedificauit:i: eorum amilTidc cm tibcrec boni mcritti fundamenn:quid
ciabitur.quibtts fruedo uticp letaba arbitramur dcjcteros quibus dicctur
tur:fcd pcr bunc ignem faluue erit uenicc bcncdictt patrts mei pofltdctc
merito fundameci:quia etfi utrum id paratum uobie rcgtium: nift eos qui
an cbriftum babcrc malct a perfecu" fuperedtficauci unt fupcr (iiiidametLi:
te:cprcponcrctur:fc malcicbriftum auriT:argenctJ:Upidc6 prcctofoe.Sj
baberc g» i(la libcrrime profitcretur. in illti igncm dc qu» dtctum cil:Uc ta
Uidc bominc^ cdi
in apofloli uc:b[6 mcn quafi pcr ignc:ft boc modo i m
ficantcm fupcr fundametii boc:au^: tclligcndu6:utrtc^ miiiedi iuiit:t dc;c
argcntum:lapided preciofoe. Qm (i c:i lalicet i J llo quippc tgne
fintflri.

nc ujcorc cft inqutt:cogitat que func ucric^ probandi func dc quo diccum
dci quomedo placcat dco. Uide aliil eft:dtc9 cni domini dcclarabtt: quia t
edificante Ugna:fenum:fUpuli. <lui igne rcueUbttur:? umurcutufc^ opuf
autcm matrimonto iunccus cft iquit: quaU fttigie^babit. Si crgo ut^tic^
cogitat quc funt modiquomodo pU probabit tgnts at ftt (i cuuis opus g
ceatu);ori.Uniufcuiufc^opu8 quale manferit id efl non fuerit igne cofum
fit manifeflabtf.i&ic8 cnim domini 6 ptum quod fupe2cdtftcauic:mcrcedc3;
clarabit:dic8 utiquc irc dic8 tribulati accipict:ficuius autcm opue arierit:

oni8:quonia in ignc tquit reuclabif damnum patietur:profccto non e ilU


^andcmc^ tribulationcm ignem uo etcmue ignis.jn illum enim foli
tpfe

cat:ftcut alibi lcgitur.Uafa ftguli p:o nouifnma i pcrpcwa damna^


finiflri

bflt fornajc et bomince iuftoe tenca^ :i(ie auccm dejaro»


tione mitcentur
tio tnbulatoni8.£tuniufcuiuf(^ op"* prebat.&cd altos co^ fic probat uc
qualc fit ignis^babicSicuiue opuf cdificiti fupcr cbrtftum (undAmcnm
pcrm3nfcut:permanctcnim quodcjf ab ei8 inucncnt cfTe cdftructum :non
cp cogitat quc funt dei quomodo pUi e):urat atq; cdfumat:alio8 aute alica

ceat dco quod fuperedificauit: mcrce id cd m quod fupcrcdtftaue:iit arde


dcm acctptct:td!e(t udecogitauitboc at danuiDC^ inde pacidntur:fatut fiat
fumet.Si cuius autcm epue arferit: aute quoniam cbrilhtm in fundame^
damnum patictunquoniam quod di tum llabilitc: pofttum prccdlentt ca:i
Ujrerat non babcbii. 3pfe autcm fal' tate tenuerunt.0i autcm falut fient
UU8 erit quia nulla ea^ tribulatio ab profecto 1 ad de^taam ftabunt ica
iUtusfumlametiflabilitate femouit. cetcrifl audicni: utnltc bencdicti piis
S>ic tmen quafi pcr igne.<luod aii inei:ponidcte parattiuobisrcgnum
XXI

noadftnifh-l ubiflli cmntqui (alui dmenmm.CLuUur.cp autcron dico


no crvir.i idco audicnt difcedue a mc u):ore cuiue ctia cdmijLndc camte ad
maledicrt in ijncm etemii.Tlcfno cfp camalcm utitur uoluptatc : (cd ipia
pe ab illo igne faluabiturtquia in fup quc ab buiufmodi dclcctaroibus alic
pliciu etcmum ibunt ilU oes.ubi ucr^ na funt nomia pictatis:bumano mo
mi9 eoru non morictur i igme non re carnalitcr diligcdo:cbrifto anrepo
c)Ctinguetur:quo cruciabuntur dic ac nit:no ciT babct in fundamcto. £t lo

nocte irt pofi


fccula fcculorum. iHi* nd per igncnt faluus ait : (cd falmts
fanecorporismortcmrdonccad illu non ait:quia effe cii faluatorc no po
ucni.-itur qui poft rcfurrcctone co2po terit:q dc bac rcaptilTtmc loqucf ait.
rufuturueeftdamnatoiaet rcmunc 'Qtui amat patre aut matrcm pluf q;
ratdia ultimus dice : fiboc tcporis mc no cft mc dignu9:i qui amat ftltti
intcraallo fpiritue dcfunctorum eiuf aut ftUa fupcr mc:no eft me dignus
modi i^nc dicuntur pcrpcii:que non Ue^ qui bas nccclTjtudincs fic amat
fcntiant qui no babucruni talee
illi camalitcnut tarit cas cbnfto domto

morce et amorce in buiue corporie non prcponat:malircp ipfis carerc ^


uita ut coni Itgna i fmum i ftipula ad bunc fucrit arriculu rcn
cbrifto^fi
cdfumaturralq ucro fcntiat^ ^iufmo tfltionis adductusrp ignccritfaluus
di fecu cdificia portaucrut:fiuc ibi ta quiactcamm amift"tonctantum nc^,
tu:fiue bic et ibi:fiucio bic ut noibi; dolor:quantum bcfcrat
cefleeft urat
fecularia g^uis a danatoc ucnalia c6 amor.T^orro qui parrcm:marrcm:fi
crcmante igne trafitorie tnbulatois t k'o8:ftlia8 fcciidum cbnfttidilcjccnr.
ucniaf.no :edarguo:qa forfitan ucru ut ad cius rcgnii obtincndum ctqj co
efl.^Potefl quippc ad ifta tnbulatoc; bcrendum cis cofular.ucl boc i ete di
ptincrc ctia more ipfa camis qucde ligat ^ mebra fiir cb:ifti:abfu ur tfta
peccati primi ppctratoc cocepca ell:'Z dtlcctio rcpcriat' in lignis:fcno: et fti^

fecundu cuiufqj tcmporcfuo


cdificiii pula cdfumeda:f5^zfu9 cdifio aureo
ab uno quocp fufccpta:polTunt t per argentco gemcocp deputabit'. O.uo^
fccurocs eccUfie quibus marryrcs co mo aurc pdr coe plus amareq' cbri''
ronati funtn quas patiunt qcunquc ftii:quos amat uticp^ptez cbrtftti.
jCbzifliani probantutrac^ cdificia ue
lutigm3:t alia cofumunt cu ipfis cdt £drra corii pfuafione q purar fibi
ficaroribu6:ftcbriftu m cie no iucni-' nd obfurura pcccara in qmb' cti clc^
unt fundamcntu: alia finc ipfie fi iuc moffnae faceret pftitcnit.cap. pcvq.
niunt:c{a licet ctidano falui criit: ipfi

non cofummfproptcr cbzifti uidelic^ r £ft3t cts rcfpddcrc:qui dicunt


mcritiimfundamcnto rcpcrti q* ma^ ctcrno igne tllos tanriimd arfu
nct in etcrniJ.£rit cnim tnbulatio in 20s 4 pJo peccatis fuie dignas facerc
finc fcculi tcmporc anticbrifti qualis clemofymas ncgligutnptcr tllud q6
nuuquam ancca fuit:quta mulca ezut aitapoftolus iacob';tudiciii aucc imc
tunc edtficia fiuc aurca fiuc fcnca fup mifcricordia illi q' nd fccit miicriior^
optimum fundammtum quode cbu dta.0.ui ergo fecit inq'unt quauis ri

ftu3 icfu6;ut ignis ille probct utracp corre^critpdttoe morce: fcdncfjric


7 de alijs g.^udium dc alqs inferat da flc ncqtcr intcriphe fuas cicmofpiaf
num.Tlcucroe tamcn perdat: in qui ui]ccrit:cu mifcrtcozdia illt futuru cft

busbcci/mcnictproprer ftabdc fun iudi(iti:ut aut no d&mnctur omino .


LIBER

aut poft aliquod tcpue a damnatwc dubio no {nucnuntur eas facerc qui
neutftiina liberetur.TUc ob aliud e;c utta fuam ufc^ ad mortc quoridiano
iftimant chriM de folo dclictu atquc rum ctiminu perpctratione cofodiiic.
neglectuelemorfnai i difcretionc int 'Primum quia in aufcrcdis :cbus ali
dexiroB t riniftros efTe facturfiquo^j cnis longc plura diripiiit '.ej: qutbus

aUos in regnum alioe in fuppUcium perc)cigua paupibus largiedo cbnfitt


mittct etcrnum. Ut aute quotidiana fe ad bocpafcerc qcil^imat:utlicetia

fibi opinetur quc facere omnino non malcfaaora fc ab ille emilTc uel quo
«flTant: qualiacog' i quantacunque tidie emae credentcs fecuu dl
porius
fint:per elem»f]rna9 dimitti poffe pec uno
nabilia tata ctmittant.O.ui fi^
cata:orationem quam docuit ipfe do omnia fwa diftribucret idigeti
fcelcrc

minus:'» fuffragatriccm fibi adbibc bus membris cbrifti:nifidefifte:cnt s


re conantur ct tcftem . S^cut cni nul- talibus factis bitdo caritate quc non
lue cl^ inquiut diee quo a cbnjlianid agit pcrpera: aliqd cis prodcffc non
bccoraiio non dicatunita nullu^ cH polTct.^Oui ergo dignas pro fuis pec
quotidianum qualccunquc peccatu;: caris elcmoffnas facir:priu8 eas inci

quod pcr tllam non dimittatur cn di pit faccrc a feipfo. 3ndignu eft cni uc
cimus dimitte nobis debita noftza:fi non faciat qui facit in projcimu:
in fe
quod feqaitur fflccrecurcmus: ficut cu; audiat dicente deum diliges pro
1 no9 dimitrimue debitorib^noftrie. jrimii tuum tanquam teipfum.Jtcm

Tlon cnt ait dominus inquiunt: fi dt audiat.XDiferereanimctue placens


miferitie peccata bominibu8:dimitt5 deo.lDacelemofyna id eft ut deo pla^
uobid pater quotidiana paruapecca ceat non facies animcfue: quomodo
ra:fed«limittet inquituobis peccata dignas pro pcccatis fuis facci clcmo
ucftra.0.ualiac6(^ ergo uel quatacii (ynas cftdiccndus.Bd boccni? iU6
cp fint etis fi quotidie ppetrenturrnec fcriptum cft. 0.ui
malignus eft
fibi

m uita difccdat inmdius comutata cui bonus crit^^Oratdcs quippcadiu


per clemoff na ucnia n* negata temic uantclcmof7ne.£iuti(^ intucndum
ti fibi prcfumunt.Sed bene q6
pofle eft quod lcgimus. fili pecc«fti:nd ad
ifti dignaspro pcccaiie clemoffnft» iicii& itero:tdepretenns tuis deprc
comonct eiTe facicdae. 'OLuonia (i di care ut tibi dimittantur . 'p>:opt boc
cerent qualefc^qj elcmeffnas ^ pec crgo clemofync faciende funt:ut cu 6
catid quottdtanis t magnis:t quata pteritio peccaris dcprecamur e;:ai;di

cunqj fcele^ cdfuetudie mifcricordia 8mur:n6 ut in eis pfcucrantcs Ucaii


poiTe ipctrarc diuina:utc» qaotidia malcfaciendi nos p elcmoffnas cdpa
na rcmilTio fequcrcif:uiderct k re dicc re crcdam". J6 atJt dns 7 dejctris clc
reabfurda atq? tidicula.^ic cnim co mofynas ab cis factas: i finiftris no
gerentur fateri fiezi poflTc ut opulcntif factas fc iputaturum cflfe prcdijrit: ut
firr.iiDbodeccm denarqs diumisin binc oftcndcret quitumualeant cle-'

clcmoff nas ipcnfis bomicidia i adul mofyne ad ptiOradelcnda: non ad g


tcria1 ncfaria quecp facta redittcr^. pctua impunc comittcnda pcaata
<Xi> fi abfurdifTimo i infanilTimS c Xalcs auie dcmoffnas non dicendi
diccre profcco fi qtteratur quc digne funtfaccre:quiuitamnolunt acofuc
fintelemoffncpropeccatis deqbus tudine rcclcrum in mclius commuta
ctiai cbrifti pcurf»r'iUc ditcbat facite re.Ouia i in boc quod ait: quando
trgo fmctus dignos penitctic:procul uni (f minimis mcis no feciftia mibi
xxu

non (eccHiBioiiendit coe no facere et diana qui docuit ip(c dominus: i»de
quido fe facere epflitnit.!8t eni cbri domintca nominatur : dclct quidem
fiiano efurienh pane iinq> cbziflo da quondianapeccatacil quottdiedici''
rent:profec(o fibipaneiuflitie quod tur dtmtcce nobts dcbica nollra: qua
ipfe cbriHue tfi nd negarent.O.uoni do id quod fcquit nd folti dicit (} ai
am deus non cui detur quo anio
fed 0mfit:ficutccnos dimutimus dcbi
dctur attendit.0.ui ergo cbnnu dili^ toribus noflns.Scd q'a ftunt pccca^
git in cbridiano boc anio ei porrigit ta idco dicitur:nd ut td fiac qa dtdt
elemoffna^ quo accedit ad cbriflum 'P>er banceni uoluit faluator oridere
no quo uuit recedere ipunitus a cbri quantultbet iuf^e in buius uice caligi
(lo.Xanto enim magia quifcp ^lcrit ne atq^tnftrmitace uiuani^^nd nobts
cbriflum:quanto magia diligic.quod dece peccaca pro quibus dimittcndis
improbat cbriflue. Tlam quid cuiq^ dcbcamus orare:7 cis qui in nos pec
prodefl (f bapti^atur fi nd iuflificaf cant ut 1 nobis ignofcatur ignofcere
Tlonnequidi):it nifiquis renatuf fu Tla itacp propceuia dominus aic. Si
erit e^ aqua et fpincu tancto nd intra dimiferitis bominib" pcccaca dimit
bit in regnum dei:ipfe etiam dtjtu ntfi tet uobis patcr ucflcr pcccata ueflra
abundauerit iuflitia ueflrafup fcri^ uc dc bac ordc cofifi fccuri quocidia
barum ctpbarifeortt:non intrabitis t na fcclcrafaccrcmusiucl pocetia qtia
regnticclord.£uz tllud timendo mrti nd cimcremus bominu legcs^uraHu
curant bapti5ari:t boc nontimcndo tia qua ipfos boics fallercmus: f; ut

non multi curant iuflificari'Sicut er P illadifceremus nd putare nos elTc


go a dicit fratii fuo fatue: qui boc w rinepcLcacie:cciam ft criminibus cffe

dicit non ipfi fratemitati fcd peccato mus imunce:ficut ccia lcgis uctis fa^
eiud infenfus efl:alioquin :eu8 erit ge cerdotcs bocipfii de faaiftcqs admo

bene ignis^ita ecotrario qui porrtgit nuit:ci iuffic cos primu pro f^uis detit

flemolfnam cbriHiano: non cbnflia pro populi olfcrrc pcccacis.Tla^ ctta

no pomgii qut non in eo dtligtt cbri ipfa ucrba tici magiflrt 7 dommt no
ftt):non au(e diligit cbriflii qut iuflifi firi uigilanccr incucnda funt. Tld cni
cart .\:ufat a cbriflo. £t queadmodu aitfi duttifericis pcccata bomintbue

fiquis preoccupatus fuait in aliquo 1 patcr ucflcr dtmittet uobts qualia


dtlecto ut fratri dicat fuo fatue: id eft cnncp pcccaca:fcd
ait peccaca ucfVa

non eius pcccatii uolcns auferre con O.uottdiana oracionc doccbai: t tu^
uinciturtniullitia:parn efttUiad boc ftificatis ucicp difcipulis loquebatur
rcdimcndum elemoff nas facere nifi OLuid cft crgo pcccata ucftra ntfi pcc
ettam quod ibi fcquitur rcmedtuj re cata ftnc q'bu8 ncc uos cftis qui tufti
conciliationis adiungat.^bi cnim fc^ ftcati ^fanctificattcftie.Ubicrgotl
tur.Si ergo offers munus tuii ad al itcf p banc oraitone occaftone pcrpe
t«re:t ibi recordatus fucrie quia fra tridoru fcclertl quocidic querut:figni
ter tuus bab3 aliquid aducrfu te:reli gnificalTc dicut dnu^ ctia magna pcc
que ibi munus tuum ad alcare i ua ta qudia nd dipt dimttccec uobts pcc
de prius reconciliari fracri tuo: t tik cata parua:f3 pcccaca ucf^ra: tbinos
ucnicns olTercs munus cuum: iia pa cdfideranccs qualibus loquebiiturec
ni el\ elemoffnas quataflibctfaccre audieces diccum pcccata ucftra:nibil
pro quocuncp fcelcrc:i in cdfuaudie aliud dcbem" cpltimarc q>
pua : quo
fcclcni pmanere. Oratto uero quoti ntam talium iam ncn crant magna.
Oerunramcn necipfa magna a qutb'* uel lolerabilio» mutfttue: recipi i ta.

eino mutatis mmelius moribus re bcmacuia etenta:quonia obfecutne e


cedendd c(l dimitcuntur orantibue: fanctis de momona miqmtatie^id elt
nift fiat quod ibi dictf ficut et nof di de pecunia uel diuittjs que male fac
mittimus dcbitorib' noftria. Sicni rant acquifitcaut ctia fi bene non th
mintma pcccata fincquibua nonai ucrie: fcdquae iniquitae putat elTe

am cft uitft iullorum aliter n» remit diuitiad:quomanefcitque fmt uere


tunturquanto magis multie et ma diuitie:quibu8 ilU abuclant qui i alt
gni8 criminibus inuoluti etiam (i ea oe recipiunt in tabcrnactUa eternu
pcrpctrare iam definantmullam iti" £H it&cp quida modus uitcnec tam
dulgentiaconfcquunturfi adremit male ut bie qui eam uiuot nibil pro
tendum alqs quod in eos quifq^ pec ftt ad capeffcndum rcgnum ccbmm

caueritine^corflbiles fuerint:c6 dicat lazgttae cUmoffnarum quibue eti'


dominus.-fi aute no dimiferitie pec am iuftommfuflcntflturinopia: «zfi

cata bominibus ncc patcr ucfter di untamiciquiin tabanacula etcma


mittet uobi8.2td boc enun ualct q6 tam bone uc ad tanta;
fufcipianc:ncc
etiam iacobue apodolue ait. 3udici beatitudine adipifcenda m ipfa fuf-'

um fucurum (inc mifettcordia ilU 4 fictar.nift co ni mcntie quoe amicos


non fccic mifcricordia. Ucnire quip^ fccerint mtfericozdia cofequanr'. XOi
pe dcbet in mcntem etiam feraue ille rari autcm folco etii apud uirgiUuj
cui debitori dominus fuu$ relapuit illam domtni reperui fentcntii : ubi

deccm milia talentorum: que poftca aitfacitc uobie amicoe de mammda


iufTit ut redderet quu ipfe non mifet intquitati9:ut et tpfi recipiant uoe t
tue cft conferui fui qui ei centu debe tabemacula eterna;cmue e H\a fimil
batdenario8.3nbi8 quifil^ funt^ lima.<lui rccipit propbetam in no^
milTionts et uafa mifencoulie : ualec minc propbete mercedcm propbete
quod ait ideapoftoius confequenter accipict:ecquirecipitiulh)m tnnoie
adiungens fupcre^altat aucc miferi-' iufti mercedcm iufti accipiet. Tla^ cn

cordia iudicium. <luonta et ilU iufU clffioe capoe poeca ilU dcf cnbcret
quitantafanctitateuixerdt utaUos ttbi putant babitare animad beato^:
quccp rcctpiant in cabcmacula eina. nonfoUtmibipofuiteoe qui ptoprt
quibue amici facti funt dc mammoa ad illae fcdea peruenii po
is mertcie

iniquitati8:ut talee cfTcnt : mtfericor tuerunt:fcdadiecitatqueflir. Ciixicp


dia Ubcraci func ab co qui iulWicat i fui memoree aUoe fcccrc mcrcndo
pium iputane mcrcede fecundii gra id cl^ qui promcruerunt alioe eofc^
ttam non fecundiS debicu. 3n eorum fuimcmoree promerendofecemnt.
cippe numero efl apolTolus qut dicit. cif diccrct quod fre
"Prorfus caquam
ibifcricordii c»fecut«e fum utftdc qucncacur ore cbrifhano cu fccuic^
lis enem.3lli aute qui recipiunt a ta facco:^ buil' ({fcp comedat:i dic me
libue tabcrnacula ctcma:fatendum e mor eflo mei:at(p ut id ec pofTit pro
q» no fint bie mcribue prcditi;ut cis mcredo cfficit.S^ 4e iflc ftt mod''t q
hbcrandie finc fuffragio fanccop fua fint tpfa peccata quc ita ipediuntpu^
polVic uica fufficcre:ac per boc muUo toej ad zgnu dci:ut tn factof amico
apUus in eie fupcjcaltet mifcncordia rumcricte ipctrcncindulgentia: dilfi

iudicid.Tlcccri id pucanduecft qfq» allimum cft iucn!re;periculoftfTtmit


i'cderattlTimu& ncquaq' uita utbona, diffinire. £go ccrtc ufcp ad boc tep'
xxu

cam inde fatagermt ad eom ulagine fpem fzuctus alienitemcritatc uaniin


pcruenire non potut.£t fortafTis pro ma pollicetur.t)cc mc illis refpondif
pterea btencne ftudiuproficiendi ad facrani littcra;^ quas
fe fuffecent:4

oiapeccata cauenda p(grefcat.<luo c6c8 babcmua auctontate non fper


niam fi que ucl qualia fint
fcircntur nunnfcd cae male intclligcndo :ii qo
delicta pro quibus ctii pmanetibus illeloquuntunfcdbocpotius putat
nec proueau uite melions affaptis futumm cfTe quod ipfi uolunt . t)ac
iterccffio fit inquireda ct fperada fan iticp rdpdfione icddita Itbmm ficut

ctof:ei8 fecura fe obuoluerct buuna promifimus taminamus.


regnicic9:nec euolui talibus iplicame
tis ulUus uirtutis e^cditoe curarcn ^urelq 3uguflini dc ctuitate dci

(5 tantiimd qucreret alioru mcritie li libcr.;c^.


berari:quo8 amicos fibi de mamona
iniquitatis elcmoffnaru brgitione fc t>econditioncagebramt bomi
cilTct.Tlunc uero du ucnialis iniq^tas num.cap.primum.
ctia fi pcrfeuaet ignorat':modu8^fc
cto et ftudtu in mcliora fifidcndi ori f JCUZinpro
do 1 inftaiido uigilantiue adbibctur pmo libro f^upi
1 faciendi de mamona iniquitatis fi orepromifun";
ctos amicos cura nd fpemif.Ucrum iflc buius toa"
ifta Itberatio quc fit fiue fuis (^bufc^ opis ultim^dif
orationibu8:fiue intaccdetibus fan putationem de
ctisiid ogit ut in igne quifip non mit ciuitatcdeieter
fa^ctemii: nd ut ca fuerit milTus poft nacp beaticudie
quantiicunc^ indc tepus cruat'.Tlam cdtinebit.<luc non^ ptcr ctatis pmf
et illi qui putant fic intclligendD dTe ta fcmla longitudine tamcn quacan
quod fcriptu eft afferre terram bonl cunc^ finienda eccmitatie nomen ac
ubere fructo:alia tricenu: aliam fe^a cepit:fcdqueadmodu fcriptum cfl tn
gcnu:aliam centcnii^ut fancti^ fuo^ euangelio jcgni ciue non crit ftnis
diuerfitatemeritorii^alq tricenoe bo Tlec ita ut alqs mortcndo dcccdetib''
mincs liberent:alq fe^genoe:alq cm alqs fucccdenctbus oriendo^fpccics i

tenos boc in die iudicq futurn folent ea ppecuitatis apparcat:ficut in aibo


fufpicari non poft iudiciu . O.uaopi requeperennifrondcucrtitur: cade;
nione quidam cum uidcret bomines uidetur uizidicas pcrmancri: dum la

ipunitate fibi pcruerfilTime poUicetef bcncibus ctcadentibus folqs fubide


eo (f omnce il^o modo ad liberatde; aliaquenafcunturfacicm confcruat
pcrtinere poffc uideanf: clcgatiffime opacitatis^fedemncsinca ciucsim-'
rcfpondifteperbibetur: bene potius mortalceeruntadipifccr.cibue ccbo
efTeuiuendum:utintereo8 quift^re minibue quod n\xnq> fancti angcli g
periatur qui pro al^s inccrccfTun fdt didcmnt.facit boc deus oipoicnfTi
iiberandte:nc ti pauci fint uc cito ad mu8 eC pditor.^promifu cni ncc me
numeru fuum uel triccnum: ucl (cpa tihpdnctquibus fide bic quoc^ face
genti:ucl ccntcntt : uno quocp comm ret qp mulia fua cc non |)mif1'a ct pzo
peruenicntc:multiremaneant cj cmi mifTa ia fecit. Jpfc tfl cni qui inpiici
ia de pcnis illora intacefTione ri pof piocddidit mundiiplcnum omibus
fint:i in cid inueniatur quifquia fibi bonid uifibtlibud atq; iulIigtbtUbus
UDm.

rchnf in qiio nibfl tndtus infttruit g» ueirer.Q.ue finultf co puartcatiocU


fpinms quibus intelligetxtilddinec gie det:per dci defertdem peccarurd
fuc contciTiplationie babiks capacef cflcpfcirct:ncctlli adcmit arbi-rijU
cp fut pfiititiatcp ut una focictate de beripoteftate:fin!ulprcuidcn6 quid
uinjat:quafanct3etfupna dicitnue boni de mab dus ipfe eflet facturus
riutfate.3n qua refidcat:i qua fuften qui dcmortali|)5cnicmcrt'to iuftccp
tcnt: btiqj fint.£>cufl aiit ipfe illis cft (lanatfl:tantn populu^ptergiam fu
tanq' uita uictufcp cots:^ libcru; ar am colligit ut mde fuppteat ct iftau^
bitriucidcintcUcctMalinature tilbii ret ptc q bpfa eft angelorB:ac fic illa
(t talc:ut fi uclkt dcfercre dcti bcati^ dilccta et fupcma ciuitas nl fraudet'
tudine fcilicet fui:c6tinua miferia ef fuoni numcro ciuium:quin etiam f»
fet fecutura. -Clui ca pkirct angclos tafl*is et ubcnorc lactetur.
quofda p elatoem qua ipfi fibi ad bc
atauitafufficcueltet tati boni defcr ^e ctcma dei ct icommurftbili ei*
torcs futurof:ne cif ademitbac potc uoluntatccap.^.
ftarerpotetiusctmcliue cfTciudicas
ctia de malis bene face:^ mab cffl n m Ulta cnC fiiit ddc a malis ?tra
rwiere.0.ue oto nulla cflent:nifi natu uolntatc det f; rlte c ille fapie
ra mutdbtlia quauis bona ct a fiimo tie tlttcp uirtutiQ ut i cos eptus fme
dco atcp incdmurabili bono q bona fincs quo9 bonos et iuftos ipfe pfd-'

oia codidit ini^tuta peccando mala uit tcdlt oia quc uoliitati eiue uvden
cafibiipfafccifret:quo ctia pcccato tur aduerfa.3c p boc cu deus muta
fuo tefte c5uincit'bona codita^ fe elTc re dicitur uoldtatem :ut cjb" lcnis c
naturaj.Tltfi enimagnti i ipfa licet ratuerbig:areddat'iratu9:illi poti"
no equalc cdditori benu cflet profec g> tpfc mutlt'':t cii quodlmd mutatu
to dcfmio dd tanquaj lumis fui ma in bis que panunfinueniilttficut mu
ItJ aue cflfe no poffct. Tla ficutccci-' tatTol ocutfautifltiett afp quodam
tae oculi uitiil ci!:et ide ipfti indicat mo e;c mifti:et c]c delcctabili molcft"*
ad uidendii lumen cflTe occultil crea-' etficif^cu ipfc ap6 feipfil mancat ide
^ taiac pcr boc et ipfo uitio fuo ejccelle 4fiiit.£>icifetil uolutasdci qulfa
tiue olleditur cctcrie mebrie mcbzu; cit in cordibus obebientiit mandahs
capa^clumie.Tldentaliacaufa cffet ciu6:de qua dicit apfus.C^eus eft cnt
uitiu eiue carcre luic:ita natura quc d opafin nobie 7 uelle. Sicut ent itt
frucbat-deo^optimam fc infticuta do ftitia dei nd folil qua ipfc iuftus c df:

cct ctiaj ipfo uitio:quo t'6 mifcra cft fcd tlla crd qul in boie c| ab ilio lU''
tja non fmitur deoiqoi cafti sngclo^z ftificar' faciv.fic et Ig: ciue uocat':quc

uoluntariiJ iuftilTima pena fepitemc potius cft bominu:fed ab illo dara

mfclicitatia obftrujrin atcp in co fum Tll utiq? bomincs crant quibus ait
mo bono pnianettbus cetcrie : utde iefu6:in lcgc ueftra faiptd eft cii aUo
fua finc finc pmanfionccerticflet: ta loce lcgflmue:le^ dci eius i cordc ei".
quam ipfius premiD pmanfionie dc Secimdtibanc uoluntatc quain dc*
dit.OLui fecit boiem ctiaj ipfn rcctii opcratur in bominibue : ctiam uellc
ctj code hbero arbifrio:tcrrcnii (^dc^ dice:e quod non ipfe uult : fed fuos

8ial::fcd cclo dign» fifue coljcreret id uolenree f^civ. iicutdicirur cogno


auctori:miferii fimilit (i ed defercrct uifl^c: quod ut cognofccrctur facit a

rccutu{a:qualt8 natnrc buiufindico quibus ignorabaf . Tic($ cni dicent*


XXII

apofl:olo nuc aut cognofcetcs dcutn cptltatione inueniet in ea.£t cccc cgo
imo cogmti a dco:ffl3 c ut crcdam" q? facia bicrufalc cjrultatione ec populii
eos tuc cognouerit dcue : pcognicos meu in lctitia.£t cjcultabo m biaufa
le 1 lctabor in popub meo:et ultra ii
^"
flfi cdftitutione mudi:f5 tunc cogno
ui(Tedictueeft:q6t»cut cognofcercf audief in ca aoic fkt^.^t p aliii^pbe
cffecit.£>e bie locutionii modie ia^ i ta q6 pnunciauit dicce cidc^pbcte
memini difputatu;.
ifu^iorib" librie 3nteporcillofaluabit popolus tu'
Sccildu banc crgo uoluncate 4a dcu ois ({ inucntue fucrit fcriprus i libro
uelle dicimue q6 alios cfficit uelle: a 1 malti dormictiii in tc:rc puluc:fme
qbus futura nefciunt':multa uult nec ut alq intpretati funt aggcre c^urget
facit.XOrta cni uolut ficri fancti eius bi in uita ctc:na:ct bi m opprobnu^
ab ilb infpirata fancta uolutatc: ncc ct in cdfufione ctcrna . £t alio loco p
fiunt:ficutorat^ cjbufda pic factccp: eude^pbcca.£taccipictrcgnii facti

et q6 orat no facit:cu ipfe in eis banc altilTimi:'? obtincbiit illud ufcp in k"
orldiuolutate fancto ipiritu fuo kce culiiictufcp in fccula fcculo^.£tpau
rii.Sc p bocqri fecundu deii uolunt lo poft.^Rcgnu iquiC ci'' rcgnu lepicer

et 029t fancti ut(jf(^ fit faluus: polTu nn.£taUa qadboc ptir.ena ilibro
mus illo md locutoie dice uult dcus uicefimo pofui:fiucqucri pofui: i tri

et no" facit:ut ipfii dicam" uelle : 4 ut in cifde littcris fcripta fpt ucnicnt: ct
uelint ifii facit.Sccundu uero illa uo bcc ficut ct illa ucncrtit quc icrcduli
luntate fua quc cu eis pfcientia fcpit fi putabat ee ueta,3 dc cjppe de" utra
na cftr^fecto in celo ct in terra oia q^ cp^mifit:utrai^ uenfa ecpdi^i:que
tdcp uoluit:n6 folu ptcrita uelpntia pborrcfciit nuia paganof :tcfte et po
fed etia fiitura ii fecit.Uero aiiquam pb)Tio nobililTuno pbd ipforum.
pcniat tepus quo uoluic ut fierct q6
aii tepora uniucrfa pfciuit atc:^ difpo £dtra fapicntcs mildicj putat tcr''
fuir.dicim" qn dcus uoiuerit ftet. Si rcna bomino corpora ad cclcftebita
aute no foliitepus quo fucuru etl: ue culii nd poffe tranffcrri.cap.iig.
ru ecia utru futuril fu ignoramue:dt
cimue fict fi de" uolueric:ri (ja de" no f £duidclicetboic6doctiatquc
U3 uoliitate qui nd biiit tiic bebit:f; fapicntco cdtra ui tantc aucto
4a id q6 cj: etnitate in ci' imutabili p ritatis quc oia gcncra bominii ficut

paratu eft uoluntate tunc erit. tanto antc predi;:it:in boc credcdum
fpcrandiiqj cducrtit:acutc fibi argu
fije^mifTide efne bcatitudis facto-' metari uicicnt aduerfus corpojt refui
ta:i ppetuis fupplicqs ipio^.ca.ig. rectioneet diccre quod m tctiio dc re
publica Ubro aciccronccdmcmoratu
q Uapzopter ut ceccra ta multa p eft.Tlam cum bcrculcm et romulum
terea^ficut in cbril^o nunc uide cj: bominibue deos cfic factos alTc^
m" iplcri q6 ^mifit abrac diccs i feic ucrarcc:quo?t nd corpora inquit/iJt
tuo bridiccn^oes gentcs ita q6 cide; in cclu clata.TlcCp cni naiura patcrc
fcmini cius^mifit iplcbit:ubi aic per tu::ut id quod elTet e terra nifi in tcr

^pbctarcfurgencquicrat inmonu- ra mancret.1:)cc cft magna rd fapicn


metis.£t q6 ait crit celii nouii cc tra iid:quo^ dominue nouitcogitatdce
noua:ct nd erui memozcs prioni:ncc qiTj uane fc.Si cni animc tantummd

efccndet in cor ipfo^ : fcd letitiam ct GfTemus:id eft Oxk uUo corpe fpirituf
LIBER

t in celo hiantcs tcrrena aialia ncfd tS tarrenu cb:tfti corpus in eeln rcfut
remu0:nobiT(p futuru effe dic€re(:ut rcctione camis et afccfionc in fupnaf
terrcniBCorperib^aiaftdisquoda ul fedcs paucifTimis remanetibus atc^
culo mirabdi necteremunnone mfto ftupentibus:ucl docns uel indoctis
forrius argmneraremur ii credere re ia crcdideritt docci ct indocn.Si rem
cufante8:etdiceremu8 naturl nepa credibilc credideruruideant y fit fto
ti ut res incorporea ligameto cozpo lidi qui non crcdiit.Si aute rcs inc!c
reo uincirctur.£ttamcnplenaeter dibilts credita eft:aia boc uciq$ incre
raucg;etatibu6am'mis:qutbu9 bec dibilc eft (ic crcditn eftc quod incredi
mebra tcrrcna miro mo fant cdncjca bilccft.lDec igttur duo icredibilia rc ^
et ipUcataXur ergo eode uolcte deo fiUTCCtione.f noftricorperis in cter
qui fccit boc aial no' potcrit terrenu; nit:et rc ta incredibile mundd cnTe cre
corpus in cdcfle corpue attoUi^fi ani dtturu ide dcus antcq' ucl unu eoru;
mns oia bcc terrcna trafccdcs p boc abo futura cffcpredipt.Unum
ficrct

etia celcfti corpore preftabilior terre duoru incredibilii) iii facmm dTeui^
no corpori potuit alligari 2ln tare
. demus utquoderat incredibilc crc
na particula ta epgua potuit aliquicl dcret mundu8.£ur id quod rcliquu^
celefti corpore meltue apud fe tcne:: cft dcfpatur ut ctia boc ueniat q6 in
ut fcnfum baberet et uitarct ci fentie credibile crcdidit mudus^ficut ia ueit
te atq^ uiucnte dedtgnabifcelu fufci q6 fiTr incredibde fuit:ut re ta inczdi
pere:aut fufccpta non poterit fuftine bile credcret mudu8:qticide boc utrn
cu de re fentiat et uiuat ifta meliore: <p incredibile quorii uidemus unum
y cft corpus oe ceUftc.Sed io nunc n alterd crcdimu8:in eifde littezis pre^
fit:quia nodum cft tempus quo id fie dictn fit:pcr quas mundus.
credidit

riuoluit.Ouid boc qu9d prouuUtia £t ipfe modus quo credidit mundue


dcimulto mirabilius g^illud quod fi confideretrincrcdibilior inuenitur
ab iftis non crcditur fecit.£ur cni no 3neruditos liberalibus difciplis n ot
uebementius edmiramur incorpore no quanm ad iftoni attin^ doctrinas
06 aios cclefti corpore potiorcs terrc ipoUtos no peritos gzamatica: no ar
m'9 alligari corpibus:^ corpora licet matos dtatcttca:n6 rbetorica iftatos
terrcna fcdibus q^uis cekftibus rani pifcaiores cbriftus cum retibus ftdei
corporeis fublimari^nifi quia boc ui ad marc buius fcculi pauciffimos mi
dcrec6fueuimue:ct boc fumue illud fit:at(p ita ut q: oi gcnere ta multos
fumu8:ncc aliquado ad
uero nottddi quato ra^'
pifces et tato mirabiliorcs
fcucuidunus^Tlaprofeaofobria ra riores etii ipfos pbilofopbos cepic
tione cofulta mirabiliorie efte diuini t>uobus iIliiB incrcdibilibus fi placet
operis reperitut: incorpalibue corpa imo ({a placere debcr.addamus boc
lia quodamodo atteirere:^' licet dinez tertiii.3a ergo tria funtincrcdibilia
fa quia illa celeftia ifta tcrreftria:tain quc tame facta fot.3ncredibde e cbri

corpora etcorpora copularc. fttt refurrepflc in came:?t in ccla afcc


difte cn came.^ncredibilc c mundti ze
£>e refurrectione camis: qul ^di^ ta incredibile crcdid(lTe.3ncredibile e
mudo credetes n credBt.cap.v. boies ignobil£s:infirmo8:pauci(Tio9
ipiros re ta incrcdtbdc tam elftcaciter

f £d boc icredib ilc fucrit aliqri. mUdo:ct in illo cria doais pfuaderc
£cce ifl credidit mundus fnbla potmlTe.'boni triu incredibiliu pmil
XXII

neliJt ifh' cS qMtb' agim'* arede: fm co afccfione pdicatib" cbrifti:et ilta mi:a
gafi ccrnere.qS no iaaiiat vn (it hc cla facta elTc non crediit:boc nobie v
tu;fi non crcddt tcJB.^Refurrectio chii num grandc miracfm fufficit:g> ea tcr
(li 1 in celtt cu5 came qua refurre^it
i rani ozbie finc vlT miracur credidit.
afcefiouoto ii prcdicat t crcdit:fi crc
dibilis ito t.vh toto ttrrn^ oibe iatn Q.h rda coditote fuu romulii dili-'
cniiti. c^B} mXd itobiles: fublimes: gedo deu fcceriteccria aiit cbriftii dii^
doctieividilTedij:erdt: tqd videriit credendo dilejrit.cvi.
di(f4marecurarijt:ei9 mnducredidif
fe mi^ e:fed iftoa adbuc crcde nolle
n r £colam' ct boc loco ill5 qh dc

pdu^ e.Si mt vt vcra$ e:pauci0:ob romuli crcdita diuinitate tuUi"


fcuri6minimi8:idocti3:c«5fc vidiflfe admiraf.Uerba eiue vt fcripta ftit i(e
dicenb" t fcribctib" credidir mud'':^» ri.XDagie c inquit i roulo admiradii
pauci obftiatilTimi cj miferut ipi mu g^ ceti d dtj ep boib' facri ce dicut:mi'
do ta crcdeti adbuc vfc^ n crcdiittqui nue cruditia boinu^ fccuf fucrunt:vt
^ptcrea niicro ejiguo ignobiliu^infir-' fmgendi^cliuioz eec r6:cu ipiti faciic

mo^ ipitott:boinu5crcdidit:qj ram i ad crcdedii ipclleret'. "Romuli aiit cra

ptepcibilib" reftib' mulco mirabilius te min" fej:ceti9 anie ia i vctcratis liie

diuinitae fcipfa pfuafic./£lo4a nanc^ at5 doctrini9:oiacp tllo antiquo cj: in


pfuadetm 4 diccbat: mira fueritt fca cuUa bominiS vita erroze fublato fuif
nonverba.<lui.n.cbnftu5 in carnc fc ccrnim".£t paulop" dc codc romu
rcfurretiffe*. t cu illa in celu afcedilTc lo ita loc[f:q6 ad bunc pcrtiet fefum.
no viderat:bec fe vidilTe narretib" no £j: quo intclfi pot i(^t: pmWs annis
loquctib' tm.^fed et mirifica facietib* att bomcp fuilTc y romulB:vt ia doc^
(i^n3 crcdcbantilDoiee cippe quos V tis bdib" ac tpibus ipfis cruditis ad
m" vfvt mrtii duap ligua^jt fuiflc no ftngedti vif: ^cq^ eet loci.Jlnti^tas.n.
ucrat: rcpete linguia eiuj getiii loquc reccpit hhXm fictas ct ndnun|' icodi
tcs mirabiW audiebat. £l3ud» ab V tcT^cc ctae aut ia cjrculta pf ti eludes
berib" m!ie:ad eojjt vbu^ in cbrifti no 6t q6 ficri n5 pdt zefpuit.Un'' c nuezo
mie p^.jrl.anoB icolume coftitifTe.Su doctilTtmo»t bdinuj idecp eloquctilTi
daria 6 coporib'' eo;t ablata:fanadi8 m" did ZDarcue tulliue ciccro,ppt'ca

^fuifTe llguetib*:! via qua fucrat tza^ dicit diuinitatc romuli mirabifz credi
fituri pofitoe in otdic inuerabike mo ta:cf erudtta tpa iaj fueiunt q falfita

bis varije bbotatcs: vt abulatiii fup tc ii reciperct fabulap.Otuis autc ro^

eoB vmbrs trafiret ptiuo falute folerc mulujdeu nifi roma crcdidit:at5 id p^
rccipcr-r alia multa (lupeda in cbrifti m 1 icipiesi XU5 dcmdc poftcris f ua
noic p cos facta:poftreo et moituos re fuerat ncccffc qo acccperat a maio
refurrplTc cernebat. 0.ue (i vt legut' rib";vt cum ifta fiftitide i lactequodl
geftaee?cedunt:eccctot icrcdibilia £-'
md mzie cbibita crcfcerct ciuitae^atcp
b" illie icredibiltb" addim" i vt crcda ad ta magnii puciret iptu5:vt q: eius
fvnii icredibile:q6 6 camie ie(ariecii fafttgio velut cj: atcioze quoda loco a^

onc atj in ccluj afclfioe ofrmftozum C lias cp gentca qb" driarct bac fua opi
crcdibiliii tcftionia tata cogerim":-?: fi nionc pfundzt:vt nd qde credent.f^ tr»

d» ad credendum abbo:rida duritia diccrent dcu; romnlu3:ne ciuitate cui


incrcdulos inflcctim".©! vo p aptoa Puiebant de pditozc eiue olfedent:alit
cbrifti vt cie credefrcfurrcctiec^ attp eu3) noianoo q> roma q id non amore
LIBER

quidem buiue erroustf^cu; amoria retum et confitendo:tant3 Q oibc^ Uc


crrote credidcrat. ibrift' aut cpq' fit mariy^multitudine met^^ullue aut
cekftis 1 fempitne coditoi ciuitatietii terro: reuocare non potuit: blanditie
tri cum qm ab illo codita cft deo crc nulle:^miiTionulla dcmouit: f^ nec
diditif^ io pottue eft condenda q: cre facultatit violetia fubtractio:nec accr^
didit roma pditozc fuuj ia pftructa t bitae vniuerfaru^ variariJcp pcna;^:
dedicata tan^ dcu coluit i teplo : bec 7 ipfiue mo:tie que pl" cctie formida
9ut bierufale dcii cbriftii cdditoie fu' tur.Tlecptucciuitaecbrifti g^uie ad
um vt pftrui poflj t dcdicari:pofnit t buc pegrinaref in terrie:t hlet ta ma
fidcifundamtuj.^llailluflmado efte gnorum agmina ppfo^ aducrfoe im
dcucrcdidit:iftaiftu; deuce crcdedo pioe pcrfccutores fuoe pro tpali falu
amauit.SicergopcelTit vnd amaret tepugnauit:fedpotr vtobtinKctctc:
i\h:i de amaco iam libcnt ctiam fal nam non rcpugnauit. ligabantunin
fubonu5credct:itapce(Tit vriifta crc cludcbantur:cedebant';vi'ebantur:coz
deret:Vt recta fide ri tcmc qd falfum: qucbantur:laniabantur: cruciabant':
f5qo veru crat amaret.£;cccptie enij -rmukiplicabanf. tlon cratcie ^fa
tot t tarie miracuf que perfuaferunc lute pugnare:nifi falutc^ pro faluato^
deu3 u cbrifto:|>pbctie qj diuine fide recontene:e.Scio in libro aceronis i
digniffime preccfterunt.q in illo ri fic tionififallotdc republica difputari;
a pubue adbuc credunt iplede:fed ia^ nullu bcllu (ukipi a ciuitate optia:ni
a toto demonftrat iplctc. Jbe romulo fiaut pro ftdc aut pro falutc. 'OLuid
BUt q: codidit roma in cacp rcgnauit autdtcatp falutevel intclligt quam
fluditur:lcgitur:no qtfactu^eft qo ari falute^ vclit alio loco dcmonftrae fei

fuifTct^pbct3tum:f5 q? fit reccpt" i de bie pcnie in^t quae et ftuliifl'tmt kn


ce crcditum tenent l:e:n6 fcm oocet. titit^cgcftate^ejctUo.viculis^verbcnb":

Tluirquippe 2cp mutabiliu fignie id elabuntur fcpe priu3ri:oblata mortia


ei vcre^uanTe monftrat. lupa q'ppe celeritate.iiuKatibue aitt more ipfa
illa f:u5 duo^t nutri;c: qo vidct quafi pena e:q videtur a pcna finguloe vin^
m.ignu5 ejimfCc poztcntu^.qnalc aut dicarc. Deb^.n. coftituca fic ee ciuitae
qitii e ad dcmoflradu^ dcuj.-^^erte.n. vt ctcrna ftr. 3tacp imllue iiitit'' e rei
-z fi fi metrij: fuit lupa illa f, beftia:ca pubiicc naturaUe^vt bominis in quo
ffibue potetu coe fuerit ambob'':^: tfi mo:6 fi mo ncceflaria e vcjj et optan
a" non babet^de^.Omie aute^bibit" da pfcpc.£iuit36 autc cti tolUt':delct':
e aut romulii aut berculc aut alioe ta, cjctiguicur.ftre e quodamo vt magnis

lee bo(C6dco6'dice.''tmorim3luic 5» parua confcramyscac fi orfiis bic ma


non dice.^ut vere aliqua getiu colet du6 it'eat T concidat.lDoc io" dicit cice

intcr dcoe fuoe romulum:nifi romii ro: quia mUndum no iniituiji cu5 pU
noie met" cogct.^OLuis po:ro cnomet tonicie fentit.£dft3t ergo co^ ca falii
^multig-taUbet feuitia crudelitana te voluilTe bellu (ukipi a cuitace:qua
occidi:q' cbriftum dcu negare maluc fit ut maneat bic duitae ficut dic ettr
runt.-"Proinde metue qualibet lcuie i na: g^uie mo^ientib" 1 nafcetibue dn''
dignationi9:q ab animie romanoruj guli9:ficutpcnnis eft opacitasoleer
fi non ficrct polTc putabat^epfterc^co Iauri:atcp buiufmodi cetcra^t a:bo?s
pellcbataliquae ciuitatee pofitae OS fingulo:u5lapfuo:tucp foUofZDos
iurc romano tang? deu^ colc romulu. quippevtdicitnonbominum finga''
21 cbrifto aute^ deo non folu^ coledo lorum^f^vniucrfepena cft ciuitatie:
XXII

queapmapleruic^ ringolos vldiat, od nou» fecfm fecutura refurrcctio at


Unde merito qrifivird iccK feccrit fa <p imottalitas camie t fidelilTime cre
gurttirTi:qn vnivd ciuitate^ fua infire det'rprcdicarct'itrepidc:t porbeter
maltt;rot q> fidem frage q CU5 ipa roa re puUulatura fcciidius cd in martff
na rcpublicatenebantar. 3" quofuo fangaie feref.legebanf.n.preconia p
fco laadant ab oibus t':ene reipublice ccdntium|»pbetaru:pcttrrebai ofteta
riuibu3.3ed bi quo buic difpucatidi virtutii t pfuadebat vitae noua pfue
polTentobcdirc no video:vbi d: nulla tudine ii cdtraria rSiidocc oibia tezre
fufcipienducebellu:niftaut^ fi6aut qui perfequcbatYurotc ^fequcffide:
pro faltttc.Tlcc oi fi in vnii fifpericu^
lum ica duo ifta cocurrerit: vt tencri be miracufq vt mund" i cbriftum
altcrufinealtcri^amiftione ii polTjt: credet facta funt:t fieri mundo credc'^
4dritpotiu9 eligendu."p>rofectoeim tenondcnnunt.c.vig.
fagutini (i faluce eligent:fidee m fac^
rat defereda.Si fidea teneda: amitce c Urinquiutnucillamizacraqp
da vticp faluB (ic t factu e. Saf autc dicatia facta ce non fiut.-' ^olTc
ciuitatis dei tafe: vt cii fidc ac per fide «jde dice nccclTaria fuilTe pufq» credet
tenerivfpotiuaactilripolTit fidcaute mundr:ad boc ut crederet mundus»
pdita ad ea difop ucnire n polTit.OLuc Oluifquis adbuc prodigia Vt crcdat t
coc?itatio firmilTtmi ac patictilTimi co qrit:magnum e ipfc^digiii:qui mon-'
dio tot ac tantos martyrce fcdc:qua'' do crcdcce n ciedicUc^ boc io diciit:
lene vnu qde buit vcl bze potuit:qn e vt ^ec tdc illa miracfa fca fuiffe crcda
deus crcditus romulus. CVn crgo cbrift" tata fide vrqqu.icp
ceUim cum carnc fubiatus^
cai.cat in
OLSvtmund^icbriftu credet:vir Ui^ tpib" eruditie t de quod fieri no
tutis fuerit diuine a pfuafioia buma^ pdt rcfpuctibus:fine vllis miracorni'
ne.cvq. m.115 mirabiltcr mcrcdibilia crcdidit
mundue.-^JlnfortccredibiUa fuilTe ct

(i £d valde ridiculil i de rouli fal idco credica clTc dicturi fiitj' £ur ergo
fa diuinitatc cii de cbrifto lo^-' iprinoncredunc^Sreuia eigitur nza
mur face mentione.Ucrutfi cn k^ccn cdplepo.Sut incrcdibU rei quc nd ui
tia fcrme anis aii cicerone roulua fue dcbat aUa incrcdibiUa q tam ficbant
rit atj ilb etas ia fuilTc doctriis dicaf n vidcbaniffccaiitfidem:autccrte ita
cjrculta: Vt q6 fieri no pot 6e refpuet: credibir vt null'quib'' pfuadct miracu
g-to magia p" fejrcctoe anos ipfi* tpe lie indigcc:iftof nimiam rcdarguit i-'

cicezois^mariecp poftea fl5 augullo atj fidcUtate.lDoc ad rcfeUendos vanilTi


tiberio cruditionb" vticp tpib": rcfur" moe diperi^.Tla fca clTe moUa mira^'
rectione carnie cbrifti ar^in cclosaf c^a q attcftaret ilU vnigrandi falubri
ccnfionc^tag^idqofierinon potmea tp miradb:quo cbriftus in cclum cu^
bumana ferre ii polTet^eludefcp ab au camc in qoa zcfurrerit afcendit:ncgaz
rib' coidibufcp refpucc:nifi ca fieri po non polTumus. 3n eifdem quippc ve-'
tuilTe:atq3 facta ce diuinttas ipi' vita raciffimis Ubris cuncta fcripa fu :t:

tis vcl diuinitatiB vitaa:7 pftatia mi 7 quc facta funt t proptcr quod cre^
raculo;^ figna monftrarent:vt ^retib'* dcndumfactafunnbecvt fidem facc
t prraciicetib' ta mrtie taqj magnie p rentinnomerunt:bccper fide quam
rccucidib" pceded icbrifto:dein ice^is fecerunt muUo clarius innotefcunt:

^
LIBER

Icguntdr qufppc (n popolie w acdim banfPafTuo aut fucrat In fcctioe ilb


turnccin populismmcn nificredita dtuturno8 1 accrboe dolotcs. Scd
lcgerentur.Tlam ctiam nunc fiunt mi vn" iter taXtoi fin" fcfellerat medicos
racula incius nominc: fiuepcr facra-' atc^ ita latuerat ut cum non tangcrcc
mcnta ciue:fiuc pet orationce rmeoa' qucm ferro aperire dcbcut.£>cnicp f«
99 fanctorum cC.f^ n cadc claritatcil natie omnibus que apcrta curabanc
luftrant':vr tata qra illa gfia diffamct' ific rcmafat folu8:cui fiitftra ipedcbft
Canon quippc facra:^ lfa;t:quc difTa tur labor.OLuae mo:ae fufpectaa ille
mstu cflTc opo2tcbat:illa facit vbicp :e bii9 multucp fotmidae nc itcruj fcca-'
citarirmemcric cuncto^ inbercrepo retur q6 ei prcdixcrat 311** domeftic**
pulo:um:bcc aurcm rbicuncp fiiit ibi cio8 qucm non admiferat illi vt falte
fciuntur ri^ a tota ipfa ciuitate: Tquo vidcret cum primu^ fcctus cft:quo id
cunqj commancntium loco.Tlam ple facercnt:iratuf<p illum domo abiccc^
lamcp etia ipfi paucifluni fciunt igno^ rat vipap rccepcrat:crupit atj ait.^tC
rantibuB cercrie^mapmc fi magna fit rum mc fecturi cftie/Jld illiua quc vo
ciuitae:^ quando alibialqfqj nattan luiftie cfTe prefcntcm vcrba vcnturus
tunnon commendat auctorl
ta>)ta ca fum.3rridcrc illi medicum ipcritum
laavtfincdifficultate rcl dubitatioc cepcrnt metilcp bominie boie verbis
crcdanturg^uis cbriftianis fidelibua promifTidibufqj !cni::ptericrtJt t alf
si fidcUbus vndiccntur. dies plurimi:nibilq5 proficiebat onc
quod ficbat:medici tamen in fua pol^
m 3rflculii q6 mcdiolam' factum licitatione perfiftcbant:non fe illum fi

cum
e illic eem" qn illuminatua num ferro fcd mcdicamtig cfTc clauf»
c cecu9:ad muUoruj notitia potuit p-' ro9.2ldbibucrunt t aliumgrandcutf
uentre;quia 7 grSdie ell ciuita9 7 ibf lam mcdicum:fatifc^ in illa artc lau^
crattunc impcrato::7 immcnfo popu datum.Jldbnccnim riuebat.2lmmo
lo teftc re3 gcfta cft concurrente ad co niumdico.Cuiloco infpecto^ide q6
po:a martf^t^tbaftj t geruafi^^-Quc illicorum diligcntia pcritiacp^mifif.
cum latercnt t penitus nefcircntur c £uiu9 ille factue auccoritatc fccurus
pifcopoambrofiopcr fomniumrcuc domeftico fuo mcdico qui futuram p
lata rcpcrfa funt:rbi cecus ille dcpul^ dijrcrataliam fcctioncm:faccta bilan'
fis rctcrib* tcnebris dic vidit. 3lp6 tate vclut ia5 faluue illufit.Omid plu
cartbagine^ ailt qui^! noui t pi admo ra .'"Iboftea totdice inanitcr pfumpti
dii paucilTimoB:falute5 q facta cmno tranficrunt:vt fcffi at^ confufi fatenlc
ccntio cj: aduocato vicaric prcfectu:c: cii nifi ferro nlfo md pofTe fanari.£)C
vbino9inrerfuimu9t oculi9 afpcjci pauit:eji:paIIuit:nimio timo: turbat".

mu9 noftrie.-^Ucnicntcg cnim 6 tranf 2lt5 vbi fe collcgit faricp potuit:abi:c


marinis me t fratrem mcum allipiuj il!o9 iuflit t ad fc ampliu9 no accede:
nondum quidcm clcricostfed iaj deo ncc aliud occorrit fatigato lacbr^^mi»
feru:cntc9:vt erat cu? tota domo fua t illa iam ncceflVtatc conftricto:nifi vt
relif^filTimug ipfc fufccperat lapS adbibcrct alejcandrinu^ quenda 4 tiic
CU5 tunc babirabam^^curabatur a mc cbirurgug mirabilie babcbatur ; vt
dicie proprcr fiftulae quaa inumcro'' ipfc faccret quod ab illi9 ficri nolebat
faa atqj perplcjcas bilit in poftcriorc iratu9:fcd pofteaq' vcnitillc laborecp

atjima coiporis pam. 3a fecucrant illorum in cicatricibueficut ariifcj: vi


cuiartiafuccetcra mcdicamtie 3gc^ dit:bonj viri functus officio perfuafit

§
XXII

hominiivt Q\i potius qai in eo tanm; fttccucientibus omnia mcmbra cius


labo2s)Ucrunt quantum ipfe tnfpicies 1 pene intercludentibus fpiritu^^quis
mirabatunfuc curationis finc f:uent': vUise)cplicctverb!9.'Utrum o:arent
adijciena q> reuera nifi fcctua enet fal alg nec in bcc co:um auertcrctur intc
uu9 elTe non poffet.Sed val6 abboze tio nefciebam.£go tamen pzofus o:a
a fuis moribusivt bominibus quo;^ re nil poteram:boc tantummodo brc
artificiofilTimamoperam: iduftriam: uiter in codc mco dij;i.)&omine quas
diligentiam admirans in cicatricibua morum preccs cj^audis: fi bas no ejc

eiu3Videret:propter e^iguum quod audisc^Tlibil enim mibi videbatui ad


lemanftt palmam tanti labozie aufer^ di iam pofTc^nifi vt e^piraret ozando.
ret."Redditi funt aio eiu9:T placuit vt Surrejrimus i acccpia abepifcopo
eodc5 ale):andrino alTiflcnte: ipfi fino benedictione difceffimus rogante lUo
lUum ferro qui iam confenfu omniU) Vt manc adelTent iUis vt equo animo
alitcr infanabilis putabatur apirent. dTet boit3ntibU9.3Uu]cit dies qui mc
Oueres dilataeinconfequentc diej. tuebatur.2ldcrant ferui dei ficut k af
Sed CU5 abifTent illixj: meroze nimio fotaroe elTeprofnircrant.^ngzflTi fHt
domini tantus eft in domo illa e%oiC medici: parantu: omnia quc boza lUa
dobt:v>t tany funeris plancttw vij: pofcebat.Xremenda ferramenta pro
comprimcretur a nobis. Uifitabant feruntur attonitis fufpefifq} onibus
cum quotidie virl fancti:cpifcopu9 tc cis autem quorum erat maior aucto
vralenfis beate memozic faturninus ritas dcfcctum animi cius confolido
1 prefbf ter gelofus:ac diacoi cartba^ crigentibu9.2ld manus feccuri mcm^
ginenfis ecclefie. in quibus erat i cj: bra in lectulo componuntur. SoUiii
quibus folus nunc in rebus buma
efl tiir nodi Ugamentoru5:nudatur loc":

nis iam epifcopus cu bonore a nobis infpicit mcdicus:^ fecandum lUum fi

debito nominandus aurelius:cu quo num armatug at^ intentus inquirit.


recordates mirabilia opcra dei 6 bac Scrutatur oculi9 :digitifcp cotrectat.
rcfepecollocutifumu9:eu(^ val6mc Xctat denicp modis omnibu9: inueit
quod commcmoramus inuc
minilTc firmilTimam cicatricem. 3ani lUa leti
nimus.Oui cum cum vefpere fic folc lie lau9 at5 gratiarum actio mifczico:
bant vifitarcnt:rogauit eos miferabi'' di 1 omnipotenti dco:que fufacfl om
libus lacbrymis Vt manc dignarcnf nium lacbrymanfibue gaud^3:non e
clTc prefentes fuo funcri potiury do^ committenda mci9 vcrb:9.£ogitctur
lori.Xantus cnim eum metus e^: pri^ potius q^dicatur. 3ncadecartba^
oribus inuaferat peni9:vt fe inter mc ne innocentia rcligiofilTima fcmina 6
dicorum manus non dubitazet ee mo primar^s ipfius ciuitati9 in mammil
ritmum.-Confolati funt cum illi:t bo la cancrum babcbat rcm ficut mcdid
tativtindcofidereteiufcp voluntatc dicunt nuUis mediamcntis fanabile.
viriliterferrct.3ndcad orationemiti 2lttt crgo prccidi fola membzum vbi
grclTi fumus.Ubi nobis e^ mo: gcua nafcitur i a cozpoze feparari:aut vt a
figentibus atcp incumbentibue ter:c: liquanto diuttus bomo viuat fomcn
illefeitaproiccittanq' fuilTet aliquo ti9 epcftis mitiganda frequetib". Tll
grauiter impcllcnre proflratus: icc'' vt inde mortcm quantuUbet tardiua
pit o:arc. Quib" modis quo cffectu: affutura cofiidam^^fccundu bippocra
quo motu animi:q fluuio lacbrfma tis vt fertur ffiiam^omnis c omittcn''

rum:quibu0 gemitibus at^ finguUib' da curatio.l^oc iUa a pczito mcdico i

)
LIBER

domui familiariflTimo iccqpcr&M ad concuIcltdT pedee cius tn dolou acct


folo dcij fc oiido conuttttrat.Jldmo rimo quale nanq> ejcpi" c eftuaflf^^ma
ncf in fonqs propinquatc pafcba: ut gifcp eo9 vinccns lauacro rcgcncrati^
(n pu fcmma;^ obfcruiti ad baptiflctf onisvtvoueratabluinon diflulifTct:

u;qciic^ illibapttjata primit" occur i baptifmatc ipfo n folil dolore q ul''

iiflret:ftgna:et ei locu ftgno crucis cbii trafolitDcruciabat:vc^et podagra^


fti:fecit i pfefti faitas fccuta e.ZDcdi caroiflre:ncc apliue q> diu poHca vipi
c" fanc qui ei dircrat vt nihil curatois (et pcdes doluiflfe quis nouit^Tlos tri

0dbibct:fipaulo diunus viucvcUet: nouimus i pauafTimi fk6:ad quos


cti infpeiciiVet ca poftea i faniflfimam idpotuitperuenireevicio. 0.uida;
copcriitet qua pnus b:c illud malum curbitanus n folu a paralyfi:vcrtt5 rt
cali ifpcctioc cognouerat:qfiuit ab ea ab iformi pondc gcitalii): cii bapti^a^
vcbcifj^qdadbibuilTcrcuratioia: co^ rct'falu'*efTect''e:'r libcraras vtracp
pics q^tu intclfi dat noflfc mcdicamt» moleflia tang* mali nibil boiflTet icor
quo bippoc:3tie diffinttto uicc:ct'.£6 porc de fontc rcgeneratidis afccndif.
cp ab ca 4d fac5 cfTct audiflet^vocc ve ^uis boc pt cuzubini nouit:7 pi ra^
lut contcnene i vultu i ita vt illa mc-^ riflfimos aliquos qui boc vbicut^ au
tucret ne aU(^d cotumeliofii verbum direpotuerdt^Tlosautecum bocco
pfcrrct i cbriflum:rcligiofa vtbaimc piflrem^^iubcntc fancto cpo aurelio et
rndiffc fcrtur."p>utabain(}t magnum Vt veniret cartbagincm fccim": qa>is
8li(|d te mibi fuiffc dictura.2ltcp illa a talib" priue audicrimue:de quo^ fi
ia c]cbo:rcfccn:e moj: addidit. 0.uid dz dubitarc non potTcmus.
grande fecit cbriftue fanare cacro:q
quatriduann mo:run fufcitauit.' "boc V 3r tribunitius befpiue d apud
crgo cti audilTrt vebcmct ftomacba nos e:b5 intrito:io fuflfalefi fim
rcr in illa ciuicate at; in illa pfda n vti da;ubediappellatu:vbi cii afAictioe
cp obfcura fcm ta^ inges mi:acalo fic aialio i (cruoijt fuof domu; fua fpu^
Ute;bic ea i admonenda i penc ebiS um maligno:ii vim nopa ppeti cdpif-'
gandam potaui.Oue cii mtbi rfidiflr^ f}:rogauit noftros me abiite pfbroe:
non fc in tacuilTc:qucfiui ab cis quas Vt ali^s eo^illo pgcretcuiuso:atio
fo:te tunc mionae amidfTimas fecuj nibus cedcrcnnprepc vn^^obtulit ibi
bcbat:vtro boc antea kiffcnt. 'Riidc^ facrificium corporis cbrif^i:o:as qui
rBtfcoionefciflre.£cce inqua: qoori lum potuit vt ccfTarct illa vc)catio dc^
tacce:vt ncc iltc audiat q rtbi tanta fa ocp|»tinu6 mtfantc ccfTaoit.Jlcctpat
miKaritatc iungiitV^t q: breuiter ab aute ab amico fuo tcrra facta 6 bicro
ca qucfiuera:feci vt illis audtctib* mf folymis alata:vbi fcpultue cbrifT dic
rocp mirantib" i glorificatib' deum tertio refurrcxit:cecp fufpendcrat i cu
totum cf ordinc quemadmodom gc^ biculo fuo:nc quid mali ci ipfc patet'.
iTumfucritindicarct. Ht vbidomus cim ab ilia ifdTattone
purgata e:4d 5 illa fra fict cogitabat
m £ndiciTquendapodagricuic9 qua diuttuB in cubiculo fuo rcucretie

dem vrbe:qui ctl dciiffct nom ca blc noIcbat:fo:rc acadit:vt cgo et


ad baptifmtl i pd.c q> bapti3a:ct'in fo collcga tonc mcue cpifcopus fyniflcn

nis a pucris nig:ie curatis quos itclli fisecdcficmapmin" i^jrrmo cemue:


gebat demones^baptijari eodem ano vcniremue rogauit:7 venimu8.£6qj
^bibit' fuiflra:eifcp nd obtcgans etil omnifl nobis renilifTct:ct boc petioit:
XXII

vt infodcfalicubtatc^ ibi ozonuj 100* foluendd.OiS ca fccifTct failTimum tn


ficrct:vbi eriaj cbriftiani polTet ad cc-' ucit. Sanati funt illic 1 alq dc cjb'' di
Ubrada qae dd font congregari. Tlo celongu^c. t>ipponcnfequ3d3Vir'
rcftitimus factum eft.£rat ibi paralf ginem (cio:cd fc oleo punj:ifrct:q pro
licua iuuenie rufticanuetqui boc au'" illa ozans pftJr tftiUaoerat lacbzymae
dito petiuit a parcnribue fmBtvt illa^ fua8:moj:ademonio fuifTcfanatam.
ad eu locuj fanctu^ n cutan^ afferrct. Scio et cpum fcmcl pro adolefcetc
OLuocujfuilTctallat^orauit^at? inh quQ a demonio cozrcptii viditowflit
continuo pcdibus fuia fan" abfcclTit. iilo^ illico dcmone caruifTe.

3ctO!iana villa ot q'ab bippdc e "Ratquidafcncrflorctius bip'


regio minua.irp:. milib" abcft. ponenfis n! bd:-! rdigiofus 1
ZDemoria marty ni mcdiolanenfium paup q fartoiis fc attc pafccbat.£afu
ibi e ptbafti t gcruafij. Jboitat" e illo la pdiderat:-! vn fibi emcrct:ri bcbat.
c[da adolcfcee:d ca dic medio tpc cfta 3ld'pr.niauyrc9 quoijtmcmozia ap6
tie equujablucc^ flumfnis gurgire rtos c cclcbcrrima:clara voce vr veffi

deone icurrir.^bi cu? iacet f pjojrim" rct o:auit.3ludicrunt cu; adoUfcercs


morri^rrriirim^mortuo^ad refpcrri'' 4 forre adcianr irrifozesreucp difccde'
noe illoc brmnoe t o!ationc9:cu acil tem eragitantes^fcquebaf :quafi d a
lie fuis 7 dbufda fcimoialib" cic more martyrib" quinqua^eos folles vri vd
diiia poflTelTidis inttauir:ar5 bymnoe timentuemetpefiuifTet.?lt illc tacit''

cantarccepcrunt.<luauoce iHequa^ ambulans dcctus grandc^ pifce palpi


(i percufTue cjrcufTue I.t cuj tembili tante vidit i littorc:ctjcp illis fauetib"

frcmita alrare cdprcbcnfum mouere arc^ adiuuantib" apprcbeditT cuida


ri audiee fiuc nd valcs:ran^ co fuerit coco captus noic cbriftiano ad codna
fllligar" flutaffirns tcncbat:tciigr«n conditoziamindicans quid gclhim fit

pard fibi rogas cdfttcbaf v


di ciuhtu trccentisfollib" vcndidit:lan3 cdpara
biadolcfccntetqriTqud inUaFit^po rcin6difpones:vtv)Cotdu9 qudpcf
ftreo fecriturum ce dcnunrias: mbrfl fct d quo inducret cfTicerct.Sj coco9

du9 (lingula noiabar: quc (c apuraru conddens pifccm anulii aureo in vcn
rfi vba
cricns miabarur.:?lrcp ini bcc triculo dos inucnir: morcp mif aridc

difcdTirabboie.Sed oculus dusin flcrus T rcligione pertcrritus: bdi eii

mmllam fofus rcuinenula ab intio! rcddidit diccs Bac qud tc.xx.mzrty^


quafi radice pendcbar:rordq3 dus mc rcs veflierur. 3d aquas ribiliranaa
dium o6 niflcellii fucrat albi caucrat. cpifcopo affercnrc p>roiccro icliquias

Omo vi^o 4 adcrant::)currcrat aiii et gloriofifTimi ftcpbani marryrie^ad c


fllq rof ib" eius acati:T fc dcs p illo i ius mcmojiam vcnicbant magnc mul
o:one fb-aucrant^S^uis cii fana mente titudints cdcurfns 7 occorfos. 3bi cc
flaie ga(tdcret:rurfu9 tri^ptcr dus o ca mulicr vr ad epum portanic pigno
culnm cdtrifl9ri:mcdidj qjcndu ee di ra facra duccrct'o:auit:flo:cs quos fe

cebant.lbi marit" forotcs cius d "15 rebat dcdir rcccpit^ocuUs admouir:^


illoderiilcrat:poteseinqtdeii9 (coi;z tinus vidit.Stupcnnbus cunctis qui
oJonib" q fugauit demonc lum ci rcd adcrant preibat erultans: viam caf
dc.TtTcficpotuitoculu bpfuat^ pe pcn9:'r vicdoce; vltcrius ii reouires.
dete loco fuo rciiocaru ligauit oionc ZDcrr.orari nn'o:ia marryris q po"*
facic9:ncc nifi p^.vg.diee putauit cfTe fita e in caHcllo fintccfi:q6 biproncfi

]
LIBER

colorric vicinum c:dufdcm loci ludll' {udeisvIrimafuifTenefdretrque buic


epu8 ppro prcccdcntc atcp rcqucntc i ^vlrimafuerunt.Tllnon mrtop^ct
manu po^rabar.fiflub cuiu9 molcfti^ ipfedcfuncfe.Sanarifnnt illicpco^
8 iandiu labo:aucrat: i familiarilTi^ de5 martyrem et tres podagrid: duo
mv fui mcdici c| ca fccarct vclUntiope ciues: pcregrinus vnus^fj riues oni
riebaf man^.illiuB pic farcinc vcctari^ mo: percgrinus aute per iuetarionem
oc.Ubi vo fcas attigit reli^as repen ({dadbiberct qii doleaudiuit:7cuin
te fanata e.Tlam dcinceps ea^ in fuo bocfedfTctdolorcontinuo pquieuic
corporc non inucnit.
8 tldur'' nome e fundi:vbi eccria
c Ucb.ir(u0 pfl^r ej: bffpania c« cft T in cfl mcmoria ftepbai pu

lamc bitanetvctc mozbo calcri crum qucndam paruulum cu in area


bbotabat. pcr memo:ia fupradicri ludcrcr:g:orbitanfc9 boucs qui vebi
fancri marryrie quam poffidius illo cubmtrabcbanirota obtriuerunt:t
aducjcir cpuerraluus fact" c,3dcm ip-' confcftim palpitauitej;piran8. iDunc
fcpoftca mo:bo alio prcualcfcctc mo matcr arrcptum ad candcm mcmori'
tuu6 fic i3ccbat:vt ci 135 poUiccs liga^ em pofuit:7 non folum reuipit:veru5
rcnt'. Opirulartonc meo:ati martyria et illcfus apparuit.Sancrimoniat
cu^dcmcmoitaci" rcpozrata fuiflet: qucdam in vicina pofteft^tone quc caf
z fuper iaccnria co:pu8 mifTaipfius paliana dicitur:cum cgritudine labO''
pfb*rirunica:fufctr3tu8 cft. fait ibi rarct:ac dcfparctur:ad candcj mcmo
vir in o:dine fuo priman" noic marti riam tunica dus allata cft.Oiue ante
alts cuo iam graut8:i multii abbor^ q> reuocarctur illa cJcfucta cft.lDac tn
rcna a rcligionc cbriftiana.T^ebat fac tunica opcrucrunt cadaucr cius pare
ftdclefiliam:7gencrii codeanobapti tCQ:7 rccepro fpiriru falua facta eft
5anj.<lui ctj eu egrotate mfrta 7 ma 3lpud bipponcm bafTue quidam ffi*
gnie prccibus 7 lacbiicmis rogarct vt fld mcmoriam dufdcm martyris ors

ffcrct cbriftian^^.prfuB abnuit:cofcp a bat pro cgrotantc 7 pcriclitate filia:c^


fe lurbida indignarionc fUmouit.Ui' oc^ fccum vcftcm dua dctulerat:cum
fum c gcncro ciua vt iiet ad mcmori cccc pueri dc domo cucu::eruni qui d
asfdftcpbai: 7tllicquatit pofT^pco mortuam nunciarcnt.Scd cum oran
orarct:vi dc" bona mte qua
illi darct ab amicie cius c;cdpcrentur:p^
te illo

crcdc non diffcrrct in cbriftu:fec boc i bibucruntcos illi diccrc ne per publi
gcnri gcmitu t ftcru:7 ffnccritcr arde camplangcretur.Oui cum domum
tepietati8afTectu.£>ciii abfccdes ali'' rediffet iam fuo:um eiularibns perfo

qddcalrariflorti q6 occurrit tulit ci nantcm:7 veftem filicquamfercbatfi


(p ciJ iam noj: cit ad caput pofuit.Xc eaproiccifTcnrcddira viree. 'Rilfue
dormittle.£t cccc m dituculi} clamai ibide apud noe hfrcnei cuiufda colh:
vt ad cpum currcrct' 4 forte mecfi tuc ctarg fili" cgritudine ejctia" e.£ucp ia
crat apd bipponc.£am ergo cu audif ccrct cop" c)caic:ar(p at^s gcmeribus
fct abritcm renire pfbVoe poftalauit: 7 lamcnranrib' cjrcje pararcnt: amico
vcncrunt:7 ftarim crede fe di)cit:admi rum dus cfda intcr aliotum confolati
rannb'' atcp gaudcntib' oib" bapri^a um vcrba fuggcfl*it:vt eiufdem mar^
f cft.^boc q> diu vi]cit i ore bebat cbii tyris olco corpus perungczemr.factB
fte accipe fpum meti:cum bcc vba bc eft:7reui0t. Jtecpapudnos virtri
attlTimi ftcpbani qii lapidatus efta bunirius eteufinusfupermemeriam

(
XXII

martjrq q m Aiburbao aua e cgnm" rcdtarctur in populo:T obcdieti(Timc


dtitc cxaiatu pofuit ifantulii filiJ:7 p' paruit.3n quo pofuit et q6 bic rctice
ojoncm qua multie cii Ucbrymis ibi non pofl^um^q^uis ad ca que boc op"*
fudit uiuentcm (cu3uit. quoda
vrgent fcftinarc compcllar. 21
iadeo dij:it fibi faiffc gfaifa: vt anulii
q Vlid facia.-^Urgct buiua opis i^ capillatio viculo ifcrcrct^quo fub oni
pleda prominTiorvt nou bic oia vefte ad nuda co:po:i9 cinget:^ anul'*
pofTimcomcmo:arcq fcict ^coldu^ b:ct fub gcmma lapidcm i rcnib''iuc''
bio plericp nio^ cum bcc lcgcttt doU tumbouis.t^ocalhgata quafiremc^
me ptermififle ta mria que vticp
buiit dio:ad facti martyne Uina vcnicbat.
mccum fciut.Ouoe ia nuttc vt ignof-' Scd profecta a carcbaginc cum in cS
cant :ogo:7 cogitct q>pli}i bboiis fir finio flumtnie bjgrade i fu.i poncflio
faccrc:qd me bic no face fufccpti opis ne mafiflret:furge9 Vt iter peraget^ari
itccefTitas cogit.Si.n.miracra fanita pcdcs fuo9 illum iaccntem anulu^ vi^
ta^ Vt alia taceaj ea trnmo vcli kribe: dit:T captllatiam ^ona qua faeriital^
que pcr bunc martyrl.i. gfiofilTimu^ Ugat' mirata tetauit.0.ua5 cii oio fu
ficpbanum facta funt in coloia calam id nodis firmifl^imie ficut crat cdpifl;
fi:T in noftra:plttrim{ conficicndi fiic ftftrict3:crcpuifle atcp cjtilqflle anuluj
libri:ncc tamcn onia colligi potucriit: fufpicata e.Oui et ipfc cti integcrrim"
fed tm de quibus libclU dati funt qui fuiflet inuec^^futurc falutie quodamo
rcdtarcntur in populis. Jd nancp fie pign" de tanto miraculo fc acccpiflcp
ri Poluimu9:cu5 vidcrcmu» antiquis fiipfitatqp illud vinculii folucns^umC
nria diuinarum figna virtutii et n:is cu codc5 anulo^icdt in flumen. Tlon
tcmporibue frcquentariit ca non de^ crcdunt boc qui et dnm iefuj p iccgra
bcre muko:um notitie degire, Tlon virQimUii mzie cnijcum: 7 ad difcipu^
dii e aiit bicnntum ejc quo ap6 bippo los fuo9 oft^a claufia igrcnTum fuifTc
ncm rcgiu cepit efle ifta meo:ia:T mf it crcdiit.Sed boc certe qrant: i fi V5
tis q6 nobia ccrttffimum en dacis U inttencrint:tlla crcdant.£larilTtma fii

bellie dc bis que mirabilitcr facta ft: na cft nobiUtcr nata:nobiUccr nnpta:
illi ipfi qui dati funt ad.lpjrfermc nu ca:cbaginc bitabat^ampla ciuicae am
mcra puenerant:qii ifta pfcripd : ca^ pla pfoiia rcm qttcrcntes latcre no fi-^

lamc ro vbi -z ipfa mcmo:ia prius ee nunt.XDarrfrcertcipfequo ipctrarc


ccpit 1 crcbritts dantur: incoparabili illa fanata c^.i fiUum pmanctis vi:gi

muUitudic fupant. Uraliet qucco nis crcdidit:i cci c( oftqs claufi9 ad dif
loniavticcvicina c:multa prcclarap cipuloB inQrcffae e crcdidit. poflreo
cundcm martyre fca cognouimu9:cu propt q6 oia ifta dicnntur a nobis in
mcmo:ia longc priufg' apud
iue ibi cii qtti afccndit in cum atmc in q
cclii

itos ab epo cuodio conftituta e. Scd rcfurrc^crat crcdidit:T 16 p cttnt tata


Iibcllo:}tdando|2 ibi confuetuoo non fiant:q:^ ifla fidc atam pofuit.
i:X potius tt fuit: na fo:tafle niic ee ia

ccpit.Cum.n.nup illic cimue pctroni f Jttnt crgo et nunc multa mira


ia clarifl^ima fcmina q ibi mirabilitcr p quos
cula code dco ficientc
f j: magno atcp diuturno in quo mcdi Vult:T queadmo5 vuU: qui 1 i^la quc
corii adittio:ia cuncta 6fccerat liguo legimu9 fccit:fed ifta ncc ftmilit inno^
rc fanata e:bo:tati fumus volcntc fu^ tefcttnt^necp vtnon c)ccidant animo
pradictilocicpovtUbellii darct qui quaficlara memorie crcbra lcctionc

)
LIBER

tundunrur.Tlam T vbi di%cnn'aeq bar:ftupcnribu9 qui adcrant:arqj ali

nunc apud noe cfle ccpif.vt libeili co^ 19 paucncibus alqs dolcnribus cd cu
rum qui bcneficia pcrcipiunt rccitcn^ quidam vcllenr crigerc:nonnulli^bi'
in poputorfcmcl boc audiunr qui affif bucrunr:fcd porius c^itum c^pccran
plurcfqucnonaflunt: vtncc illi qui dum clTe diycrunt.£r cccc furrcjcit 1
alfucrunt pol^ aliquot dic9 quod au^ non rrcmcbat quoniam fanatus crat
dicrunt mcntc rctincant i vi^ quifq» 7 ftabat incolumis intucns intucntcs.
rcpcriaturilbrum:quid qucm non Xiuis ergo intucntium fe tcnuit a lao
cognoucrtr indicct quod audi
affuifTe dibue dd.'£lamantiu5 gratulantiucp
uit.Unumcftapudnos factum n©»» vo ribus ccclcfia vfqucquacp coplcta
maiua q> illa que dipifcd tam claruj cft.3nde ad mc curritur vbi fcdcbam
&tcp illuftrc miraculum:pt nuUum ar 135 procefTurue.^rruit altcr quifcp p^
bitrcr cffc bipponcnfium qui boc vcl alterum:omni9 poftcrior quafi nouu
nonvidcrit:veldidiccrit nullnm qui quod alqg prius dijccrat nunciatc9.
obliuifci ulLi ratione potuerit. hc ZDccp gaudcntc 7apud mcdco gra
ccm quidcm fratrcB quomm fcptcm tia9 agentc:ingzcditu: etiam ipfe cum
funt marc8:trc8 femine:6 cefarea cap pluriWu9.3nclinatur ad genua mca:<
padodc fuomm ciuium no ignobilcs rigimr ad ofculum mcuj.Tbrocedim'
malcdicto matris rccenti patrid com; fldpopulum:plena erat ccclefiarpfoa''
obitu dcf)tfute:quc iiu:iam fibi ab da bat vocibu9 gaudioru:dco gza9: dco
factam acc rbilTimc tulitrtali pcna fut laudcs ncmine tacente:binc atcp indc
diuinitue cocrciti :vt boJribilitcr qua damantium.Salutauipopulu 7rur
fcrcntur omnes trcmo^c membroru. fu9 cadcm ferucntio: vocc damabar.
3n qua fedilTima fpecic:oculo9 fuojS 5acto tandem fikntio fcripturarum
ciuium non ferentce: quaquaucrfum diuinarum funt Iccta follcnnia. Ubj
cuicp irc vifum cft:roto penc vagabit' adt vcntum eft ad md fcrmonis Iocd
ozbc romano.£)c bia enim ad nos ve diri pauca pro temporc 7 pro ilIT io''
ncriTt duo fratcr t fo20!:paulue i pal cunciitatc lctitic. iDagis.n. coe iopc
ladia;multi9 alqe locis mifcria diffa^ diuino quandam dd doqucntii non
mantc iam cogniti.CIenerunt aute ati &adirc:fcd pfidcra: pcrmifi. Tlobifcu
pafcafcrmc dice.xv. t ecclcfiaj quo bo prandit:7 diligentcr nobis omncj
tidic ingredientce:in ca mcmo:ia glo^ fuc f:nc ac matemc calamitatis indi^
riofifTimi ftcpbanimartyris frcquera cauit bifto:i35. Scquenti itacp die p"
bant o:antce vt fibi iam placaref dc': fcrmonem rcdditum: narrationis ci"
1 falutcm priftinam rcddcret. £t illic libellum in craftinum populo raitm
7 quocunc^ ibant:conucrrebant in fc d05 promifi.O-Uod cum cj: diiico pa
ciuitatis afpcctum.Tlonnulli qui eo9 g:adibu6 C7:cd:e
fcc dic tcrtio fic!Ct:in

alibi viderant caufaqj trcmons eotftj in quadcfupcriozcloquebar loco^fc


noucrant:al^s 7 cuicunc^ poterant i d ftarc ambos f:e9:cum corum legcf
dicabat. Ucnit 7 pafca: atj ipfo die libcllus. 3ntucbawr populus vniucr
dominicomanccum ia^ populusfre fu9 fcjrus Vtriufcp vnum ftantem finc
qucns prcfens cfTct:7 loci facti canccl difTo:mimota:aIrcram mcmbrigoni
los vbi martyrium crat idcm iuucnis bus contrcmcnrcm. £r qui ipfum no
oranstencrct:7rcpentc proftratuse vidcranr cjd in co diuie mificordic fa^
7dojmicntifimillimu9 iacuit:non tii crum cer in cC foro:e ccmcbanr.Uidc
tremcns ficut ctiam pcr fomnum folc banr.n.quid in illo grarulandn:qd^

I
xxn

iHicctotiniS.Jnterhcc recimo co fus nomcn occifi funt.'J^ro bac fib p"


rum Ubello:de pfpcctu pptt eos abire cclTit co:um mira paticntia:vt in bia
prcccpi:t dc tota ipfa ca aliquanto di miraculia tantaiftapotctiafequctur.
ligcntiiw ccpcra difputarcccii cccc mc Tlam fi camis in ctcrnum :efurrcctio
difputltc V0CC9 alie dc mcmo:ia mar riiprcueitincbrifto:vrnneutrac fic
tfrts noucgratularionie audiunf.£o prenunciafa cbrifto:rficut prcnunci^
ucrfi func co qui mc audtcbant: cegdt ata e^pbcria a cfbus pnuciat" ecbri''
C0 pcarre. 3lla.n.ubi dc gradibU8 def naa quare mirtyree tanti piit.^jp c«
ccndit in quibua ftetcratrad fanctum fidc qua bec refurrectio prciiciiocci
martyrem o:a: perc)ccrat,Oiic mop (ifut^ Siueenim deus ipfc pcr fc ipm
vtcancellosattigit coUapfa fimiUtcr miro modo quo rce tpalca operatur
Pclut fratcr cius poft fonuj fana fm:c etcrnua:fiuc p fuoa minifttoa ifta faci
>:it.£>um crgo rcquirercm'' cjd factuj at t cadcm ipfa quc pcr miniftros fa^
fueritrndci[lc(lrepitu9 lct** epritcrit cit:fiuequedam fadatctiam pcr mar^
ingrcJTi fantcom ilh in bafilicam vbi tyriifpua^ficutpcrbominea adbuci
cram^^adduccntca ca^ fana de marty corporeconftitutoe:fiue omnia ifta

ria loco.Dum vo tantus ab vtrocp fe per angeloa quibue inuifibilitcr imu^

Xa aimirationis clamo: proitua cft: tabiliteri incorpo:abilitcr imperat o


vt voj; continuata cii lacbrymis. non peretur:vt quc p martf rca ficri dicun
vidcrctur poflc fmiri.l^erducta e ad taneis o:anribu3 tm t ipctrantibus
cum loco vbi pauloaii ftetcrat trcma non etiam operantibuB fiant fmc alia
cFoltabant el fircm fii ficii cai dolue ifti6:fiucalta illis modte:qui ntro mo
rant remanfine diflrimile:-? ndii fufaa comprebcndi a mortalibua poflut;ci
prccca fuaa pro ea:iam tfi preuil vo^ profccto attcftantur bcc fidci:in qua
luntatcm tam cito exiaiitim ce cctne camia in cternum refurrecrio predi^
bant.£):ultabant in dei laudem voce cantr.
finc vcrbie tanto fonitu quantum n:e
aurca vij: fcrrc polTcnt.<iuid crat iit OLuanto digniua martyrca bono'
cordccraltanriom ni(i ftdea cbrifti
jp rantur:qui tdco multa mira obrincc:
qua rtcpbani fanguis fufus edi vtdeua vcru8col3tur:5jdcmones q
ob boc quedam faciunt vt ipfi d^cflc
CL\x9i vniucrfa miracula quc pcr credcrcntur.c.j:.
martyree in cbrifti nomine fiunt ei fi-'

dei tcftimonium fcrant:qua i cbiiftuj b Jc fo:tc dictnri funt etiaj dco 9


marcyrca crcdidcrurtt.c.i):; fuoB aliqua mira fcciffe. Benez

fiiam dcoa fuos mottuis


tnciptunt
c Ui nifi haic fiici attcftarui «ft« bominibus comparare: adqciunt eri''
miracula.-'! qua cbrift" prcdica am fe babcrc dcoa c;e bominib' mo:
tur rcfurrcpflc in camc:T in celu afce tuiB ficut bcrculem: ficut romulum;
diffe cd carnc.^Tla r ipfi martyrca bu ficut alios multoe quos indeorum
iuB fidci ma:ty:c9.i.buiu8 fidci tcftcs numcmm rcccptoe opinantur. Scd
fucrunt:buic fiici tcftimoiu pbibetcs nobia martfrca non funt dq: quia v
mundii irtimiciftimu t crudclifTimdj num cundcnquc dcum noftmm
ct

prulcrunt:cnc^ non zqpugnaio f^ mo fdmue et martfrum: ncc tamen mi


riendo n'ccrot,"f>ro ifta fidc motui fi raculia quc pcr mcmoriam mirty"
qui bcc a dno ipetrarc piit:propte2 ctt rom noftroram fiunt;ullo modo fiic

)
LIBER

comparida miVflcaUi que fictA pct te rcforreaioie in fua catnc primud ofi''

pla petbibentur illo^s.Ueru; fiqua (i dit:qua nobie affumra vtiprinapto


miliA ndenf.ficut a moyfe magi pba noui feculi:f in buius fine^ mifit.
raoni8:fic co^ dij vicri funt a mait]r^
ribus noftriarf ecerunt aurem illa de^ £ontr3 plar6icoe:4 o naturahb"
monee eo faflu tperate fuperbie quo clcmentorum ponderibus argumcta
corum dq cfle volucrnnt.faciunt aSt tur tcrrcnum corpue in celo clTe non
ifla martyrcB vel potiue dcus vfora-' polTc.c.^.
dbu0 aut coopcrantibuB eis: vt fides
tllaproficiatquacOBnon dcos nios c Onrraqftmagnudridonij ro
cfie: fed vnum deum nobifcu^ blt crc cinato:c6 quomm cogitatio
ifti

damus.ibenicp illis talibus dqe fuia nee diia nouit qm vancfunt.6 ponde
1 templa cdificaucruntt i ftatuerunt rib" clcmcntorum argumctat': qm.f.
9ra8;t faccrdotcs inftituerunt i facri magiftro platone didicaunt mundt
ficisx feccrunt:no8 autcm martfribus duocorpojamarima arcp pofh-cma
non tcmpla ficut dije: fcd me^
nortric duobue mcdqe acre.f.t aqua cfTcco
motiae Ucut bominibuB motuis quo pulata at5 coniuncta.2lc pcr boc !n4
rum apud deuj riuunt fpirituB fabri unt:qm tcrra ab binc furfumucrfue e
camus.Tlcc ibi crigimUB altaria in
4^ prima:fccunda aquafupcr tcrra: fii*

bu6 facrificcmuB martyribue^fed vni flcr fupcr aqU9:quartu f: acra cclom:


deo 1 martfrum i noftro facrificium n pot ce trcnij corp" m cdo.IDomti»
immolamu9:ad quod facrificium fic .n.pprijs vt o:dine fmi tcneat: fingr»
bomincs dei qui mundum in ciue c5 clemcnta librant'.£ccc qualibct argu
felTionc vicerunr.fuo loco i oidinc no mtie oipotetic dci biiana pt:adicit ifi:
minatunnontamena facerdotc qui mir.18 qua pofTidct vanita8.Q.uid cr

facrificat inuocatur.Jbeo quippe non go faritit i acre frca tot corpo:fl:cii a t


ipfie facrificat^q^uis in mcmoua facri ra fit acr tcrtiue.-^Tlifi fo:tc dP piaz^ji

corum:quia dci facerdoe cft non


ficet n pena:?t Icuitatcj dcauit aiiiu trcni»

illo:um.3pfum vero facrificium cop** corporib" vt po:tet in acrcfmotalib'


eft cbrifti:quod non offertur ipfie^qa fcis corporib'' boium ri porcrit doarc
beciunt i ipfi.Ouibus igitur potius' virmtc:qua et ifumo cclo valcant bi-'
creacndum cftmiracula facicntibue? tarc.-^Sialia q? frena q volarc ri piit:i

£i8 nc qui fcipfos volsitbaberi dcos qutb" 1 boics fiit:ficut ft» aqua pifccs

abbisquibnecafaciunttaneie ^Vt q funt aqua:;: atalia: ita fb tra viucrc


indeumcredaturquod i cbriftuee: dcbucrunt. £ur crgo non faltej de fo
faciunt quicquid mirabilc faciiit.^ £i9 .i.ic aqui6:fcd dc cfcmcnto tcrtio tcr^

ne qui facra fua et crimina fua ee vo^ rcnum aial carpit banc vitam.-' Oiua
lucrut:an cie qui ncc laudce fuae vo^ rc cum pcrticat ad tra:in ^o q6 fi tra

lunt ce facra fua:fed totu cf veraciter € elcmefo viue fi cogat-ptiniio fuffoca

laudantur ad cius griaj^jficcrc i quo i:i vt viuat viuit in f rio.-' 3n crat bic
laudantur.''^" dfio quippe laudantur ordo clcmto;? Tpoti" ri i natura rczz:

animc cojum. £rcdamu8 crgo cis ct fj i if^ozt argumtatioib" 6fiat.'Omit


mira dicentibus i vcra facientibus. to diccre q6 ia in ttiodccimo libro di''

t>icendo.n.vcra paflifunt vt polTcnt jri^q-multfl g:auia terrcna fint copoia

face mira.3u eis vis e pcipuu q» cbtif ficut plubn:7 fo:ma tii ab a:tifice acci

t" rcfurrcpi a moztoie:'! imoitalitate piant:qna natare valeant fuper aqa»

I
xxn

7vracciputqua[ttatecorpu8 baatm graue pondus aoferre non pofic: vt i


qoa fcrri in celum i eHe polTic in cdo eodcm elemento babitet viuificatum
dipotenti artiftd contradf. Jam w p" co:pua in quo voluait viuificae fpe;
iiladquod iam di)a fupenueiet iftutn i^cindc cum acrem medium ponant i
confiderantca atq^ cractanteQ ckmen rer ignem defupcr i aquam fubtcr
torum o:diaem:quo pfidai ii inueiiit qutd e cp cum inter aquam i terra fc^
dimd quiddicant. Sic efl enimbinc peiucntm''.Ouid.n.voliJtefle nubes
furfu verfus tetza prima;aqua hiiiC aquofae quae i maria aa medi
inicr
acrrquartii celutvt f: oia fit aie natu'' ue mucntt.-Ouonam qucfo elcinto^
ra.Tlam r arillotelea quitu corp" ea pondcre atcp ordtne efftcitur:vt torrc

dijritiT plato nullu.Si quintum eff^: tesviolenttlTuniatcp vndofilTtmi ari^


ccrtc fopcriua cHct cctcris.Cum vero q> fb acre in f rie cur:ant:f: acia i nubi
nullum eft:multo magis fuperiit oia b'' pedcant.£ur dentcp acr cft medi' i

3n terreo crgo quid facit corpo:c.-' Ju ter fumma ccli i ima terrarum. qua^'
bac mole quid agit fubtilto: omnibV quavfii o:bi9 eyxeiiiSi loc" eiue it cc

3« boc pondcrc quid agit leuio oib*;' cclii 1 aqua8:ficut aquarum inter ip^
3n bac tarditate qutd agit cclenor oi 1 terrae e cdlUtatUo.^poftremo fi ita

bu9'3ta ne per buiua tam gccellcntis crt clemcntorum o«io dtlpoftt": vt fj

naturemcritumnonpotcrit etTici:vt pUtoncm duobue mcdqe.i.ac:c i aq


corpus eias lcuciur in cday.i cu5 va duo cx:trem.i id eft ignia i ta:a uinga
leatnunc natura co:pozum terreno;? tur:ccliq} obcincat iilc fumtnu^ bcu:
dcprimcrc animas dco:fu:aliquo mo bcc autkin imt velut fundamtnte mti^
1 aie leuarc furfum tcrrena corpora dt:? idco tn cclo elTc non potcft tcrra:
non valcbunt.^am fi ad eorum mira cur eft ipfe ignie in terra.-^Secundunt
cuta vcniamusrque facta a dqe futa banc quippc rdnein:ita ifta duo clcrn
opponuntmarrfribue noftnacnonc ta in locie proprqe imo ac fummo i''
et ipfa pro nobis fuere: i nobte repi-' n 1 ignie clTe debuauit; vt queadm»
entur oio proficcrcTlam inrcr magna dum noliii in fummo clTc polTe quod
miracula dcorum luortJ profccto ma imi cft ita nec in imo polTet cffe quod
gnuna illud e qo var:o commcmo:at: fummi cft.Sicut crgo nuUam putant
Ucftalcm virgincm cuj piclitarct fal clTe vcl fuiuram c(Te particuUm ^re tn
fa fufpicionc dc ftupro:ciibnJ iplcflc celo:ita nuUam paritculam vidcre de^'
aqua dc ad fuoe ludtcce nul
tyberi^-z buimue ignie in terra.Tlunc vo n fo-'
lacius ptc ftillarc po^ialTc. Q,wq aq lum in terrie verum ctiam fub fc:ris
pond" e" cribrum tenutt.Ouia lot ca ita e: vt cii cructet viicce montiti:ptcr
wcrniQ patcnttb" nibil iri in rcrra cade qb m vfibue bdium i cffe igncj i in:
permifit.l^fifurifunt^aliqe de" vfali 1 cum nafa vtdcmua ej: terra qii qui^
quis dcmon.Si deu6:nunquid mai5 dcm 1 de lignis i de Upidtbus naltit:
cft dco qui fccit bunc mundum/Si 6 q funt corpo:a Itnc dubttationc terrc-'
mon:nunquid potcntior c angelo qui na.Sed lUc inqumnc ignis eft cranql-'
dco fcruit a quo faaue eft mund^.^Si lu9:purue:tnnopu8:fcmptiemus:tftc
crgo dcue minor vcl angclue X dcmo aucem curbtdue:fuincu6: co:rupcibir
potuit pondue bumidi claTieti ftc fuf aup co:rupto:.Tlec tamen cozrumpit
pcndac:vt aquaru^ vidcatur inutata montce m quibus tugiter eftuat cav''
fuifte natura:ica nc dcus omniporea nafcp tenarti.Ucn» c!to;ftt lUi tfte dif
qut ipfa c:eauit clemto tcrreo copori ftrieivt terrenie babitatidib' pgruat.

)
LIBER

Car ergo nolunt vt crcdanC Mtan$ fitftitorusrmultie cn't in^untdcma


corpoium terreno;t aliqn incotrupti^ gnftudine t longitudiecorpons dena
b&i f&cti celo conuiicnte futura^ftcut bendii.£t vbi ia crit: capillus capiris
nunc ignis corruptibaid bis pueit ter vii non ptbit:fi de ipfa corpo:iB quan
ris.Tlibil ig: afferOnt ej: poderib' at^ titate ta5 moltum ptbitf Cluauie t de
ozdine clemetozdtvn oipotenti deo q ipfis capillie pofftt inquirf: vtni rcdc^

mtnus fadat co!po:a nli talia vt etia flt quicquid tondcntibus dccidit. 05
in celo poffint babitare pfcribat. fi rcditurn5 c:(is non cicborrcat illam
dcformitate.Tlaboc t dc unguib' ui
dctur nccdTario fecutur6:vt redcat ta
£ontra caliTntae {ftdelior^b* cbrif mulfum q6 corpo:i3 curatura dcfccu
tianee dc credita rcfuuccttone carnia it.£tvbicrit dccu9:quoo ccrtc mai"
irrident.c.j:^. q» in ifta ce cozruptione potuit:in illa
iam immortalitatc ec dcbcbit.-Bi aiit
f £d fcrupuloftfTinie qre t fidcj non redtbit:crgo pcrtbir:quo ig: inq''
qua crcdim'' rcfurrectura camc unt:capillu6 capitis non pcribit. £>c
itfl qucrendo afTolct irride.Ptro fctuo macic q? vcl pingucdine fimilitcr dif'
abotioi refurgant.£t qm dfis ait:ain putant.Tlam fi cqualcs dcs crunt nd
dico vobie capiU" capttis vli n piTjit: Vticp alq macri^fllij pingucs cnit.Sc-

Vtrum ftatura i robur equalia fiituia cedct crgo alqs aliqoid: altjs minucf.
fint dibu8:andiucrfccotpomm quan 2\c p boc ii q6 crat rccipicndui: f^ ali
litatee.Si.n.cqualitas erit cojporu^ cubi addcndum cft q.6 nd futt:7 alicO
vr»b5bontq6bicnonbiierunt imo'' bi pcrdcndum qo fuit.£>c ipfis ctiam
lc co!poji9 ibi 9boitiui:fi refurgent et corruptionibus t dilapfidibus cdpo''
ipfi:9ut fi non refurgcnt:qz ncc nati ft rum mo2tuo;t:ajm aliud vcrtafi pf
fcd cffufi.-^^andcm qocftionem de pat uercm:in auras aliud epbalctun fiuc
uolis »>crfant:rn menfura corpo
illis quoe bcflie fiucquos ignis abfdat:

rie quam nuncdcfuifTcvidcmuB .iccc naufragio vcl quibufcuncp aquis ita

d3t:atm in bac ctate morititur.Tlccp quidepcant:vtco;pcamc9 ibumore


cnim dtcturi fumos cos non rcfurrec putrcdo dt'(ToIuat:non mcdiocri^ pcr
turos:qui ii folum gcnerationis capa moucntur:atcpofa iftarccoUigi icar
ces funt:pcrom ct rcgcncrationt'9.6c ne t rcdttcgrari^poffc ri crcdtJf.£dfcc
{ti interrogatquemodumipfa equa tantur criam
quafdam fcditatcs t vi^
litas bitura fir.Si.n.tam magni t ta accidam fiuc nafcanfun vbict
tia fittc

longieruntocs q* fucrunt quicuncp monftruofos part' cti bozroje arcp ir


bic fuerunt marimi at^ longilTimi no riftonc conimcmo!ant:7 rctjrunt quc

foISdc paruulis f; t dc plorimis ma^ na cuiufcg dcfotmitarie zfurrcfrio fit


jmis qucrunt:vri illis acccffuru fit q6 furiira.Si cnim nibil rale rcdtJc i cor-'

boc qOifcp :ccipictq6 bic


bic dcfuittfi pu9 bdis di)rcrimu9:rrifioncm nhm
biiit.Siautcm qaod ait apruc occur de locie vulncril cii quibits di:m cbri
furos nos ocs t'n mcnfotam ctatie ple ftum rcfurrcxilTc prcdicflmiie^rc cdfti

nitudtnis cbrilli:'? illud altcru? quos raturos cfTcprcfurr.unt. Scdintbcc


predtftinauit conformcs ficji imagiis oifl qucfffo illa difTiciihma prcponir':

filq fuf:fic intcUigcndum c:vt flatura in cuiuecamcm rcditura fit caro qua
t modus corporis chrifii dium qui t forpus altcrius Vcfccntie bumana ri
rcgnociuseruntbumano^t corporo fccra famc copcllcntc nun-it',3n carne

f
xxn

4uippe pficifs eduaqtil tiW vijdt a q Uidergodeinrandbusdictmt


UmentiBii eaq mades ofiderat det fum^^nifi qt non in ea reforrec-'
mentft ruppUoit.Utru boc iUt redeat mrifdtcorpotieejcigmtate qua mor
boi cuius caro prtus fuitian illi potT tui:f5q6 eis tardius accelTuf ctat tpe
cuius poflea fftcta efbad boc pcuncta boc funt iUo dei opere miro atc^ celct
tur vt fiie refarreaioia tUudlt ac (ic rimo recepturi.3n (etetta quippe dni
animcbumaneautaltcmantes ficuc vbi ait £apiUu0 capitis vii n pibit:di
ftitpbtorerasifeltdtatcs falfafqj^ ctum c(t non dcfumrum cflc quod fu
mittantbeatitudinesuut p* multa» it:n aut ncgarti e affuturd elTe q6 de^
itidem p diuerfa coipota reuolutoee: fuit.&efuit adt infanti mottuo pfccta
«liqntneificutpotpbfriue finiimi^ quantitae fai corpo:ie:pfccto quippc
nun^ redire fateanf nS
fi^Qii ad eas infanti deeft vticp pcrfectio magnitu''
tn corpm bndo tmmo:tale fed corp* dinie co:po:alis:que ctim accclTerit:
omne fugicndo. iam (tatura longio: elTe ri polTit.lDuc
perfectionis modum fic brit ones: vt
3(n abottiui n ^tteat ad tfurrcctio cu iUo concipiant atcp nafcant^f; bfit
nefiptinentadnde^ motuo^t.c.p^* C rone fi mole: ficut ipfa membra oia
(am funt latcnter in femtne:cum ctia^
d jb bec ergo q ab eotu pte cotrs nans nonnuUa adbuc dcfmt^ricut de^
ria me digcrente mibi mdentur tes ac fi qaid eiafmodi.Ja qua ratioe

oppofita:mificojdia dei nifibus meis vniufcuiufcp matcria indita co2po:ali

opcm feretc rnckam.Jlbotiuo» feiua iam quodammodo vt ita dicam:inna


quicumiamvijcilTentinrb ibifunt tum clTe videmr quod nondu efl:imo
mortui:refarrecturoe vt affirmazc ita quod Utet:fed accclTu tcmpotis crit f
negare non audco.OLuiuie no vidci potiue apparebit.Jn boc crgo infans
quomodo ad eos non pertineat refur iam brcuis aut longus en:qut breuie
non eximunt' 6 na
rectio mortuo?2:ft bngufve futurus eft.Sccundum bac
mcro mortuo:um.2lut cnim no 6nc6 rationempfccioirefurrectionc corc»
mortui rcfurgcnr.tcruntaliquebua ris dctrimeta cojporis ii timcm':q: t
ne anime rine cotporibue in ctcrnu:q (i equalitas futma cfTct 6iu:ita ot ocs

co^jotabumana quamuie inter uifce vfcp ad giganteas magnitudincs pue


ra matema geftartint:aut f» ones bu' nirent:neiUiquima)nmifiicrut min''
mane anime recipiew rcfurgcntia cor bfent aliquid in flatura q6 cis p~ fen

po:a fua que babuenlt vbicancp aiue tenriam cbrifh' periret:^ diyit nec ca-*
tia:ac morientia reliqueronr.n6 iuao piUdcapitisclTc pcriturum: crcatori

queadmodum dicam ad refuttecriocj vtic^ qui creauit cdcta de nibilo: quo


nonpcrtinemortuo?jquofcun<^ mo dcefife poflet vH addcret:q6 addcndd
tuoB et in vterie matrum. Sed vtra efTe miros artifej: noffet.

Iibetdebi0quif(pfenti3t:q6 de iam
nati9infantibuedij:erimue:bocet 6 3ln ad cozpoiis dfiici moum oiuj
iUt8 intelltgendum cil ft refurgent. motuo^j refttiKcta (uit co:poz3.cp?.

3ln infates i ea fint rcfurrecturi bi f 5vti(pcbriff ineamefuracor


tudineco:poti8:quabituri eranteta^ pozis in qua mottu' efl rcfurre
tisaccdtu.cpig. )rit nefas e dice:cuj refurrcccionis oui
tempus venerit acctffuram corpori
LIBER"

dus eftm m^mtudmem qua n b0in {mmoztaUtate confotmeetqS quidcm


quando in ea difcipaUe i qua ilUs no 1 ad ipfam rcfunectioncm cozporum
tus erat9pparuu:v( longifTimte fiert ptiet.Siauteti bisvbis quafozma
polTit eqoalis.Si aurem
ad dijcerim' refurrectura fint cozpoia fumue ad^
dnici corpozie modum eriam quo:un moniti:ficut illa memfura iu t ifta p
q^ corpoza maioza redigcnda: peribic fomiationonquanritatis itclUgenda
demfto^coiporibus plurimum:cu5 eft f; etatie.^Rcfurgcnt itac^ oes tam
ipfc nec capillu^ piturii efle promiftr. magni corpoicg' vel erit vel futuri c
Reftat ergo vt fua rcnpiar ^ftp mefu ranr uiucnilt erare: q^uie mbil obenc
ra:quam vel babuit tn iuuentute etii etfierir infantuUsvclfenit' cotporis
(i fcnejc c moiniuerffUerat biturue fi fotma^vbinccmcnriencc ipfius cor''

ari c dcfuncru8.2{r3 illud quod come-' potie vlla rcmancbir iftrmiras.Uji ct


motauit apoftolus de mcnfura ctatie fi quis in co cotpotie modo quo dc^
i

plcnitudinie cbriftirant proptcr aliud functue c rcfurrccruru^ vnunqucntp


intclligamu3 dictii eflc.i.vtilli capiti conrcndir:non cft cii lUo labottoia co
(n populis cbtidianie accedcnteoium tradictiOne pugnandu^.
perfectione mcmbrof :ctatie ciue me
fura complcarur: aur fi boc dercfur 3In in fuo fe^ni rcfufcitada at^ ma
rcctione cotpotum dictu e:(ic accipia'' furaftntcotpotafeminarum moriua
mus dictum:ut nec ultra nec infra iu' rum.c.jcvg.
ucnile fozma refurgant cotpoza mor
tuo;^:f3 i ea etare i tobote uf^ ad qul n On nifi^pt' boc q> dictii t.iuy
bic cbriftu5 pcrucnifle cognouimus, ncc occurriim'' ocs i vijt pfecti»

jCirca triginra quippc annos definie^ inmcfuracrarisplcnirudiius cbrifti:

runt cfCc criaj fcculi boius doctifl"imi 7 confotmcs imaginis filq Aci:ncc in
bomincc iuuenturcm:que cum fuerit k%n fcmineo rcfurrccturae feinas cre
proprio fpatio rcrminflta:indc ia^ bo dunt:f5 in viriU o'ee aiunt:qm de'' fo''

minc in dctrimcnta rctgerc grauiozis lum virum fecir cjc Umo: fcminam cp
ac fenilis cratis:? idco non cfle dictu Viro.S^ mibi meliue fape vidcnt qui
in mcnfuram corpotis vcl in mcnfuta VtnJcp fexiJ rcfurrccturu cc no dubi-'
ftaturc:fcdinmenfurametati9 pleni' tant.Tlo.n.Ubido ibi airq confufioie

tudinis cbrifli. cftca.Tlam priufq' pcccaflcnr nudi c'


ranr:7nonconfunclcbanrur virTfei
<lu3h'8 intclligentia (it (co^ cdfo na.jCotpoab" crgo ilUe viria drrabet'

mario ad imagincm fil^ dei.c.jrn. natura fcruabirur.Tlon e aut viiiii (c

jcue fcmtneue:f5 natura:quc tunc ddc


i llud et qd ait pzcdcflinatos fie 7 a pcubitu 7 a parru imuie crit:crnc:
ri confotmcs imaginis filg dei: tamcn mcmbra fcminea:non acccm-'
potcft 1 fecundum interiotem boiem modata vfui vercrifj decoti nouo:^
itciri:vn nobis alio loco dijrit. Tlolite non alliciatur afpicicntte prupifeti»
confotmari buic fcculojf^rcfozmami" quc nulla ni;fcd c dci laudctTapicniia

ni in nouitate mcris vcftre. Ubi ergo 8t5 clcmcntia:qui 7 quod non erarfe
refozmamur nc conformcmur buic (c cir:7Ubcrauirflco:ruprionc quod fc
culo:ibi cofozmamur dci fillo.^poteft cir.Ur cnim cjrotdio gcncrie bumani
7 fic accipi:ut qucmadmodum illc no de latcrc viri dotmicnris cofta detrac
bis motalitatc:ita nos illi cffidamur ra femina ftercKcbriftum 7 eccfa^ rali

I
xxn

Im tanc propbctm opotcbat.


facto p *Roiffq6a(t9pru8 0ccurfuroo
Sopoi quippe ille viri mo:9 erat cbii no9 6c3 in viru pcrfcctum: toti
(ii axitts ejranimis irt crucc pctidcntia ufqueipfius drcunftantiam lcctionie
latus lancea pcrfo:atum cat; inde fs c6fidcrarcdcbemu8:qucitafe bab^.
guie T aqua proflurit:quc facramen^ O.ui defcendit inquit ipfe ift 1 4 ^^^^
tadTcnouimusquibaB cdificawrec dit fopcr omncs alo8:Pt atiimplerci
ckfia.Tlam boc etiam verbo fcriptu oia.£t ipfe dedit quofda; ^dcm apo^
ra vfa dl.vbi non lcgttYormauit aut (lolo6:quofda5 aiJt propbctas: quof
finj:it:fed cdificauit eam in mulierej. dam vero cuangeliftas^quordam aiit

Onde 1 apoftolua edificationcm dic paftoree 7 doctorcsrad cofumatione^


co:pori9 cbrifti:quod eft ccclcfiaXrc ifcojt in opue miniftcrq: i edificatione
atura eft crgo dci femina ficut vir:fed /co:po«9 cbrifti:doncc occurram" 6c8
W dc viro fieret vnitia cSmid^ti eft: in vnitmm fidci t agnitionc fil^ dei:
vt autem illo modo fieret cbnftus vt in virum pcrfectum in mcnfuram cta
dictum cdit ecclcfia figuiata cft. dui tis plenitudinis cbrifti:vt ultra no U
crgo vtruncp fejcum inftituit:vtruncp mus paruuli lactati 1 circiilacti oi ue
reftituct.benicp ipfe iefus inte^^ogat" to doct:ine in illufione b6ium:i aftuti
a faduccis qui ncgabant rcfurzcctocj: am ad macbinationem erro:ie.Ueri^
cuiua fcptem fratruj crit vxoi quam tatl aut facientce i caritacc augcamu:

finguli babucrunt:dum quift^ coruj p oia qui cft caput cbriftus.ejrq


i illo

vcllct dcfuncti femen ficut ler preccpc totu co^3ue connejrii t compacfii:p 6
ratej:a'tarc:crratis inquit ndcicnm ncm tactum fubminiftrationis fum
fcriptura9necpvirtutemdei.£t cum opcrationem in menfuraj uniufcuiuf
aptus locuB eflct vt diccrei de qua.n. que partie incrcmentum coiporis fac

mc intcrrogatie vir erit ipfa non mu in edificationcm fui in ca:itarc.£ccc q


liennon boc di]cit:fed dij:it:in rcfurrc cft virpcrfectu9:caput 1 cozpus qo ?
ctionc cnim nccp nubcnt:ncqj vjrorcs ftat omnibus mcmbris que fuo rem''

ducenr.fed funt ficut angeli dei i ceio. porecomplebuntur. O.uotidie tnci-'

£qualc9 vticp angelia immo:talita^ dem corpori acccdunt du? cdtficatur


te ac fclicitatc:non carne ficut ncc zcfii ccclefid:cui dicitur V03 autcm eftie co
rectione qua non indiguerunt angcli: pu8 cbrifti t mcmbra.^t alibi pzo co
quia ncc mori potucrunt.Tluptije cr po:einquiteiu9quodc cccfia. 3tem
go diie futurae ncgauit cJTe in rcfur^ alibi:vnue panie vnum co^p" mfti fu
rcctioncnkminisnibi negauit: vbi mu9.£>ccuiu9 corporis cdificationc

talis qo vcrtebai' vt eam ncgato feja» ibicdictiie.3ldpfiImatione5 fcomj


mfiebri cclerioe facilitatc diftbldcc (i inopu9 miniftcrq icdificationecopo''

ea ibi prcnofcct no futuzi:imo er futu ri9 cbrifti. 2lc dcindc fubicctuj e: vndc

m clTe firmauit dicendo: no nubct q6 nunc agtmu9:doncc occurramus 6e9


ad femiae prctiet:nec uj:o:e9 ducent in vnitatem fidei n agnitione filij dei:

q5 ad viro9.£runt ergo quc f nuberc in virum pcrfectum in menfuram cra

bic folcnt urduce vj:o:cs. f; ibi boc n tig plenitudinia cbrifti n ceterardoncc
factcnt. eadem mcnfura in quo co:po:e intel
ligcnda c((ct oftcnderet dtccns. ilugc

fec^iro pfccto.t. cbrifto: icorpoi amtir in illo pcr omnia qut eft caput
.(.cccfia q c ipiuB pleitudo cjyiq. cbriftu9:cj: quo totum co:pu9c6nc'
jcom 1 compactum per onem tactum
LIBEI?!

fttbminiflrattoid recundum operatio'' mutabilitdtevertef. Otiattis q5 att


nem tn mefura vmofcuittrq? ^tis.Sic dne capillue capitie vii non peribit:fi
crgo eft mefura vniufcutufcp prisnta de longitudine fcd de nuraero capillo
totius co2pori9 quod oib'' fuia ^tib'* rum dictum multo aptiue pofVit intcl
condat : vtiqp menfura plenitodinis ligi.Unde 7 alibi dicit.CapilU capitis
de qua dicto e:i tnfura etatis plenitU'' veftrinumeratifunt. Tlec^ boc ideo
dini9cbrifti.Otua plenitudine et iUo di|:erim:q' aliquid epftiment co:pori
comcorauit loco vbi ait de cbrifto.£t cuiq^ penturum q& naturalitcr ie:at:
ipftideditcaputfupoejeccram q eft fcdquoddefotmenatum fuerat:non
corpue ei^:pleitudo ei" 4 oia in oibus Vticp ob aliud:nifi vt binc quocp ori''
1
verum fi boc ad refnrrcctiois
adiplet derctur q> fit pcnalie coditio ifta mot
foimam in qua erit vnufquifcp refcrc taliu3:fic cflc rcditurum:vt fcruata in
dum tffcti^d nos ipedirct noinato vi tegritatcfubftanticfola fubftanticde
rointeUigeifcmina:vt vi;t^ bomic fo:mit3S pcreat.Si.n.ftatuam pot ar
pofitum accipcm^^^ficut i co q6 dictu; tifc): bomo quam proptcr aliquacaj;
e.Bcatue vir qui timet dfim:vtic^ ibi deforme^ fcccrat:conftarc i pulcbc::i
fitnt 1 fcmine que timent dtim. mamr€ddcrc:itavt nibilindc fubfta
tie fed fola defotmicae pcreatiac fi qd
O; oia cotporis vitia q in bac vit4 tn illa ftgura puo:e indeceter ejctabat:
biimanocontrariafunt dccozi inrc^ ncc parilitati partium congruebat:
furrectionenon funi futu:a:vbimane de toto vnde fcccrat amputa:e atcp fe

vna pulcbri''
tc naturali fubftantia in parare:fcd ita confpargere vniuerfo:
tudinem i qualitas cocurret t g^titas acc^ mifcere: vt nec fcdirate faciat nec
minuat quantitatcm: quid de omnt^
potcnte artifice fcnticndum cft.-' £rgo
q Uid li rridcam dc capillts atcp ne non pocerii quafcp dcfo:mit3te8
vnguib".-' Scmcl quippc itcllcc bumano:um corpo:um non modo v"
to ita nibil pituijt cfle dc co:po:c: vt 6 fitata6:rcrum eciam rarae atc^ moit
formcnibil fit in coipoze: firiutlt:ca ftruofas que buic miferc vitc congru
quc fotme factura fueriit eno:mit3te unt:abbo::cntaut ab illa futura felic»

efle non locia in 4


maflc ipfi acccfilti tate fanctorum:fic aufcrie aui: pde:vc
bue mcmbro:um fo:ma turpet". Ue^ quccunc^ caru; faciunt i (i naruralts
lut fi de Itmo vas fierct:quo(l rurfus tamcn indcco:ae)ccrcmcnra fbftantic
in cundem limum rcdactum totum 6 co:po:ali8:nulla cius diminutioe rol''

toto itcrum fierctrri eet ncccfle vtilla lantur.-^Sc per boc no e macris pfgui
pars limi que in anfa fuerat ad anfa; bufve mecucndn: ne ibi et talcs finc

redirct:aut que fundu^ fccerat tpfa :u qualea (i pofllet nec bic cfle voluiflet.
fu6 faceret fundu5:dum tri totum rev Omni6enimco:po:t9 pulcbritudoe
tcrctur in tocum: id eft totue ille lim" partium congrucntia cum quada CO'^
in totum vae nulla (ai pcrdita pte rc' lo:i6 fuauitate.Ubi autcm non epar

mearct.Ouapropter fi capilU toties tium congruenria:aut ideo ^d offedic


tonfi unguefve dcfecti:ad fua loca 6 q: puii e:aut io q: p3r:aut io q: nimi
formitcr:cdeunt:non rcdibtlt ncctti um.proiii nulla crit defozmirae qua
cniq^ rcfurgcti pibunt:q: in eade car^ facit incdgruetia ptiu^^vbi 7 q parua
ncm vt quccficp ibi locu^ co:po:i8 te^ ft co:rigcntur:t quod minus cft q> de

ncant feruata j^tia pgrucntia materic cetivnde nouit in die fupplcbitunT

t
xxn

quodpluseft^' dcccf.miiie femati diciagloriofoift vulnerum in illa im'


iccjritat:edcrrabet:£olori9 powfua mortali carne cernatur: vbi mcmbra
uicas quanta critivbi iufti ful^cbunt ut prccidcrentur percufl^a vel fccta ft:

ficut foi in regno patris fui'iQ.ue cla ibi cicatrices fedtamc eifdcm mebris
ritaa i chiifli coiporcicam rcfurrejcic rcdditis a apparcbunt.Oul
pcrditis
abocufdifcipuloru potiua abfcodita uis itacp omnia que acciderut corpo"
fuilTe cp dcfuiflfe credcnda eft,Tl5 cim ri vitia tunc non erunt:n funt tamen

cam ferrct buman' atc^ ifirm'' afpec deputanda vcl appeUanda vitia f; vir
tU9 qii ille a fuis ica debet attendi:vt tutis indicia.Jlbfit autcm ut ad rcfuf
polTctagaofci.Oao ptinuitctvt ic5 citandacorpota vitccp reddcnda:non
trcctantibue oiidcret fuo^j uulneruj poflTic oipotentia crcatoris oia rcuc
ciicacricce:vceccibupotikp fumetno» care:quc vrbeftia vclignis abfumpfit
aUmjncommmdtgenciaifj ea quact vel quicquid m puluercm cincrcmve
boc poterat poteftateXum aiJt aliqd collapfum:uel m bumorcm folutu^:
ncn vidctunq^uie afl'it:a quibus alii velmauraseft ej:balatum. Jlbfit vi

quc parifcr afTunt uidenr:ficut illam (inae vllus fccrccJcp naturc ira recipi
cbritatcmdicim^affuiffe nonvifam ataltquid fubtractum fcnfibus niis
a quibits alia non vidcbant aorafia vt omnium crcatorie aut lateat cogni
grecc o::quod noftri interprctea latic rionem:aut effugiat poteftatem.Dcuj
dicere non valentes in libro gencfeoa certe volene ficut poterat diffinirc ci^

cccitatem interputati funt^banc mi-^ ccro tantus auctor ipforum mcns q-'

palTi funt fodomite quando queiebat dam eft inquit foluta 7 libcra: fecrcca

oftium iufti viri.ncc potcrant inaiirc» ab omni concretione moitali; oia fen^'
-Qae (i cccitas fuifl"et qua fit ut nibil tiene t mouene ipacp pdicta motu fe
pofTit videri:ii6 ofttu quo ingrcdent': piremo. "boc aiit rcpcnt in doctrinrs
t ducca itineris a quibus inde abdu'' magnorum pbilofopbo:p. Ut igz f m
cerenturinquircrenr. tpfos loquanquomodo aliquidvria
tet omnia feniicntem:vel irreuocabili
Ch in refurrcctionc mo2tuo;j nafa ter fugu omnia mouentem.-^Undc ia^
coiporii quibuflibet modis difTipato etiam queftio illa folucnda cft que dif
rij i itcgru vricucp zoocada erit.cjrj:. ficilior uidecur ceccris: vbi qucricur:
cum caro moituibominis ctiam alte^
n £fcio quo aiit mo fic affidmur rius fit viuetis caro:cui poti'* eo?j i rc

amoremarty^ beatof:vtveli^ furrcctione reddatur. Si enim quifpt


m" in illo regno in eo^ co^ponb" vide am confcctue fame atcp compulfue
Vttlnerum dcatriccs^quc^ cbnfti no^ vefcatur cadaucribue bominum q6
mine pertulerunt.£t foztaflc videbi^ malum aliquoticns accidilTc i vctua
mue.Tlon.n.deformitas in eis fed di tcftatur biftoria 7 niorum tpum infc

gnitae erit:-! queda q^uis in corporc licia cjcperimcnta docucrunt.Tlo cSq>

n co:p6ri fed virtutie pulcbutudo ful vcridica rarione contcndct. totum di

gebit.tlcc ideo tamen fi aliqua mar-' gcftum fuifTc per imos me.uu8:nibil

tfribus amputata 1 ablata funtme^ cp indc in cius carnc mucatuin atcp ?


bra:finc ipfiQ mcmbris crut in refuf'' uerfum:cum ipfa macics que fuit 1 n
rectionem mouuorum quibus dcuin non cft : faris indicct que illis efcia
ccapill" capitie veftri no' peribit.Sj detrtmcnta fuppUta fint. 5am icac^ a
fibocdeccbit iillo nouofeculo:vtin liqua pauloante premifi quc ad iftu;

]
LIBEft-

quocpnondum folumduj valcdcbc dei:ft non co2p»:e.'non ctate: ctrte feli


buttt.^Iiuiccid.n.camiuj cjcbaufit fa^ citate.

m£6 vticp i aurae c cjrbalatuj. Uii di


j:imB9dtpotcntcmdcum pofTcrcuo-' )bcnouitatcco:po:i3 fpiritalie in
cflrc q6 fugir.lAeddeturcrgo caro illa quam fanao^ caro mutabitur.c.^^'.
boirin quo cfTe caro bomana primit"
^
cf pit:ab illo quippc altcro tang» mu^' r £ftituctur crgoi qcqoid i cor
tuo fumpta dcputada cft:que (icut C9 potibue viuie: vel p" mo:te dc
alieimmredbibcndae rii fumpta cft. cadaueribue pcrqt^-tfir cum co qd in
Sua vero lUi quc famca c)cinanierat: fepulcrie rcmanfit;in fpiritualie copo
flb co qui potcft ctia^ cjrbaiata icuoca rienouitatcjc^animaUe corpotisue
re rcddctur. OLuamuie lU omnibua tuftate mutatum rcfurgct inco:rupti''
pcrffTct modi8:ncc ul!a eiua mflteriee one atcp immo:taUtatc veftitum. Sj
invUisnaturelafcbrie rcmafiftct vii n(i velcafuaUquograui: vfinimico^
vcUct cam rcpaiarct omntpotcne.Sj ru imanitate totu^ penit" contcrat'in
proptcr fcnrcntiam vcritatie qua dic-' pulucrcm:at(^ in aurae vUn aquas
tum cftrcapillue capitis vcftri non pt difpcrfij:quantu5 ficripotcft nufy cc
bitrabfurdum cft vt putcmti9:cum c« finatunomnio nuUo modo fubtrabi
piUus bominia pcrire non po(Tit:tan potcrif omnipotcntic crcatO!ie:fcd ca
taacarncsfamedcpafta^ atcp cofup piUu9 in co capirie non pcribit:critcr
taspcrircporuiflc. 0.uibue omnib' go fpui fubdita caro fpualie:fed tam
pro n:o modulo cofidcratie atcptrac caro non fpiritU6:ficut carni fubdit'
nds bcc fuma pficitf: ut i refurrcctioe fnitf|^0ipfccarnalie:fedtamcn fpua
camis in etcrnum eae menfurae beat non caro.£uiu9 rci ejcpcrimcntu^ ba
corporum magnitudorquae babcbac bcmue in noftrcpcnedcfomitate.Tlo
pcrficiendc fiue pafcctc cuiufq? indita cnim fccundum camcj^fcd vticp fectt-'
mcmbro^
corpo:t ratio iuucntutie in dum fpiriium crant carnalce quibus
rum quocp omnium modulie pgruo apoftolue ait. Tlopotui vobie loqui
decorcferuato./^uoddccue vtferue quafi fpirirualib'':^^ quafi carnalib''.
tur:fiaUquiddemptum fiicrit indece £t bomo fpuaUe fic in bac vite or.vi
ti aliquid granditati in parte aliqua p tamcn co:po:c adbuc carnaU fit:7 vi^
'ftitute:quod pertotum fpcrgaturvt dcat aUam kgcm in mcmbrie fuie rc^
ncop id pereat i congmcntia partium pugnantcm lcgimcntie fue.£ritautc
vbic^ tcneatu: non eft abfusdu^ ut ali ctiam cojpue fpuale:cum cadcm ca:o
quidindeetiaj ftaturc corporie addi quod fcriptum c.
fic rcfurrejcir. vt fiiat

pode crcdam" cum omnibue ptibus Scmtnatur corpue animate:rcfurgci:


vtdeco:emcuftodi3ntid diftribuitur fpirituale:quc fitautej t q> magna co
quod fi enormitcr in vna tfCy.vtiap ri porie fpualie gratia que nondu^ veit
decerct.3ut (i centcnditur in ea qucn iexperimentum:vereo: nctemcrari»
(p ftatura cozpojfe refurrecturtJm ec fit omncquod dc iUa profen^eloq^uj.
inquadcfunctue cft:non pugnadter Ucruntamcn q: fpei noftre gaudium
rcfiftcndum cft tautum abfit omnie 6 proptcr dd Uudem non cft taccnduj:
fo!mitae:o!6 infirmiras^oie tarditae: T dc inrimi ardcntie fanai me mom
omnifc^ coraprio:7 (i qiud aliud H16 duUie dictum c:domincdile;:i deco»
n dc:et rcgwi in q rcfurrectioia i pro d«mue tucidc eonie due quc in bac
miiTionis fil^ cqualee aunt angclis aita criTnofilTima boie mftlif<p largif

I
Iph adiaaantc coiicumaQ: at pofTu- m't:t tamen dc utta ilta bominum it

mueiquirufitilludqo nonducj:pcr rcccdit.Ucni bec bominii funt mab


tiuticp digrie clocj ni ualcmua. Omit rii:ab illa tfi crrorie r pucrfi amoiia
to cnim q audo fccit bomicm rcctu
i
radiceucnima:cuquaotsfihu9 adl
omitto uitd illa duoru coniugu in pa nafdtur.Tla quie ignozat cii quauta
radift fcc^ndifatefclicc.quand* tam ignorantia ucritatietquc li in infanri
brcuis fuit ui ad nafccntiu fcnfu ncc bu9 manifcfta cft:i cti quanta abun
bac qua nouimue i
ipfa pcrucnc:it in dantia uanc cupiditarie quc i pucris
quaadbuc fumu9:cuius tentationcd incipit flpparcrc:bomo ucniar t banc
imo qua tota tcntationc q^diu in ca uira:ita ut fi dimirrat' uiucic ut uelic
fumue:quatulibct proftciamue ppcti 1 facere quiccjd uetitin bcc facinora
n definim": q fit idicia circa gfis biia T flagiria quc comcmoraui i quc co
nu boitatia dci qe poterit c)cplicarc mcmorarc non porui ucl cuncra ucl
mulfd pcmcniatur. Sj diuina guber
£)emifcrqaacmar4bu8 bumano natione non oino dercrcnte danatoB:
genue mcrito primc prcuaricationis 7 dco non contincntc in ira fua mifc
obnojriu cft: 7 a cjbue ncmo nifi pcr rarioncs fuas^inipffs fcnfibusgcnc
cbril^i gratiam liberatur.cap.JT:^. ris bumani probibirio i crudirio co
tra ittie cd cjbus nafcimur tcncbzas
D 2lm quod ad primam oiigine bos ipctus opponii
uigilant:': cotra
omniu^ moitaliu^gc
pcrtinct tamcn etia bbop i clolop.
tu::plcnc
niem futflc damnatarbcc ipfa uira fi Oiuid cnim fibi uolunr mulrtmods
uita diccnda cll:tot i tantie mar ple fozmidinc9:quecobibcndi8 puuloijs
na te(latur.<luidcnim aliud idicat uanitatibus adbtbet'. Ctaid pcdago
borrcnda qucda profundirae ignoza gi:quid magiftri:quid ferulc:: dd lo''
tie cp qua omnis error cpftit:qui oee ra:qd uirgc:quid difdplma illa qua
filioe adam rcncb:ofo quoda (ina fu (cripturakncta dicit dilcctifdtj latc

fcipit:ut bomo ab illo libcrari fme la ra cfTc rundeda:ne crcfcat idomitue:


bozc :dolore:timore no pofTit.OLuid domaricp ia duru9 aut uij: pofTiKaut
amor ipfe tot rcrii uanaru atcp nojci fortaffe nec pofTu/ 0.uid igifagitur
9ru:T c% boc mordacee curc:pturb9 bi9 pcnig oibu9:nifi ut dcbellct' ipcri
tocs :mcrores:formidine8:ifana gau ri3:tpraua cupiditas refrcncrurrcuj
dia:difcordic:litc8:bellainfidie:izacu quibus malie i boc fcculo uiuimu9.
die:inimicitie:fallacia:adulatio:frauf <luid cft cni quod cum laborc mcmi
furru:rapia:pcrfidia:fupcrbia:abirio nimu9:fine laborc obliuifdmur:cum
inuidcnria:bomicidia:patricidia:cru laborc difdmue:finc labore ncfcim":
dclitas: fcuitic: ncquitia: lupiria : petu cumlaborcft:cnui:fine laborc icrtcs
lari3:ipudcntia:ipudicitia:fornicario fumu9.Tl6ne binc appct iquo uelut
nc6:adultcria:inccfta:t cotra n^rura ponderc fuo procliuie i prona fit ui
Utriufqj fcjrue tot ftupra attp imiidi riofa natura:? quara opc ut binc hbe
ric:qua9 turpc cctia diccrc:facrilcgia rct'indigcar:dcfidiafcgniri3:pigriria:

bercfc9:blafpbcmic:periui ia: opprcf ncgligcnria.Uiria funruttqj quibua


fione6innoccntiu:calunic:circuuct(o labor fugirur:cii labor ctia ipfe <{ c(t

nc6;prcuaricat6c9:falfa tcftimonia: urilig pena fit S3 prctcr pucrilcs pc


iniqua iudiaa:uioleria:lar:octnia : ct nae (inc qaibus difci non p6c quod
quiccjdtaUumaloruinmcnte noue maiores uolunt:4 ui;: aliquid urilttcz
a^i.utzi*m

uolunttquoctquantie penfs gcnue tuunt flgrorii fmctibus. Solcnt tii 6


agitetur bumanu:que non ad maltci frumcntiG randc coUectie: 7 recondi^
85 ncquittac^ iniquom: fed ad condt tis cflfe fccu:i.£cd qutbufda q6 noui
lionc pcrtinent mifcriat^ comunem mu8:proucnrumoptimii frumeto;^
quie ullo fermonc digerit : quis uUa fluuiu» impreuifus fugienttbus bdi
cogitatione cdp:ebendit:quantu6 eft b" dc borreie ciecitatqj abftulit. CS
mctue:quata calamitae ab orbitati^ cra mtUcformes dcmonu incurfus qf
buB atq^ luctu:a danis n danatoibue innocentia fua fidit:quandoquide ne
a dcccptionibue 7 mcndacije boium quisfidcrctetil puulos bapti^atos
8 fufpicionibus falfieiab omnibuf ui qutlius ccrtc nibil cft tnocenriue ali''

olentis facinoribue 7 fceleribue alie quandoficue^cltuteisma^me deo


ni6:quado quidc ab eie t deprcdatio ifta finente mdftrctur buiue uitc flcn
1 captiuitae:7 uincula 7 carccrce: et da cabmitas:7alteriu8 defidcranda
7 eruciatue:^ aputatio mebro-'
ejcilia felicitas.^aucro dc ipfo corporc.tot
m 7 priuatio fenfuij:7 opprclTio cor eriftut morbo2um mala:ut ncc libris
poris ad obfccna libidincm oppiime mcdicorum cacta compjcbefa (inf.in
tisexplcnda:^ alia multa borrcnda quoni pluribus ac pcnc omnibus cti.
fepccontigunt.OLuiabinumcrie ca am ipfa adtumeta 7 medicameta tor
fibue qui forifccue corpori formida mctafunt:utboie9apcnaru5 ejririo
tur:eftibu6 7 frigoribus: tepeftatib": pcnali cruatur auyilio.Tldnc ad boc
ibribue:alluuionibu8: corufcatione perdu;rir fitietesbomince ardor im
Conitru:gr3dtne:fulminc:m otib** bia manie^uturinamquoc^ bumanam
tibufcp tcrra?j:opprcfrionibu6 mina uel ctia fuam bibcret:' Tldne ad boc
ru:ab offcnfionibue 7 pauoic uferia fames uta camibue bominum abfti
malitia inucntorii: a totucncnie f:U'' neic k nd poflenr.ncc inuetos bomi
ticu:aquani:aura!iJ: beftiaril ac fera nes mortuos.fed pioptcr boc a fe oc
nl:ucl tantiJmo moleflis:uel etfa mo cifo6:ncc quo(Iibctaltcno8:uc:B eriaj
morfibu9:a zabie que conttgic
lifcris fiUos mfes icredibiU cJudeUtate qua
ej:rflbidoc9ne:utetia blanda 7flmi rabida cfurie6 facicbat aflTumercnt.
ca fuo domino beftia: nonun§' uebe 3pfepoftrcmo fomnus quiproprtc
metius 7 amariue q^ leonee dracdef quietie nome accepit: quis uerbie c%
cp metuat^ifaciatcp bomine qne fo:tc pUcet fepe fomniomm uifie g> (it inc[
cdtaminauerit cdtagionc peffifcra ita etus 7 q' magnue liccc falfa:um rcm
23biofum:ut a paretibue:coniugc: fi tcrroribusiqufle ita ejtbibct 7 quoda
omni beflia fo:midet'.Oiuc
lije^pcius modo e]cprimit:ut a ucrie eas difccr
mala patiuntur nauigantc8.-''Que tcr nere ncqueamu6:animam mife:a fcn
rcna itincra gr3diente9:^Q.ui8 amba fufcp pe:turbet. <lua falfitate uifo;t
bt ubicunq3 non inopinatie fubiacef ctiauigilantc8 inquibufda morbiG
caftbue.-^Dc foro quida redice domii 7 uenciiie mifcrabtUue agitantur: g»
fanis pedibus fuis cccidit:pcde frcgit uis muUimodauarietaiefaUacic bo
7 1^ illo uulncrefiniuit banc uitam mincsctiam fanos maUgnidcmor.ef
0.uid uidctur fedetc fecuriue.-^i^c fel nonnu^' decipiat taUbus uifis^cria (i
h iqua fedcbat cecidit bclifacerdos co8 p bec ad fua traducere nd potuc
7 mortuu6 eft.3g:icole imo uao oef riit fcnfue eoni : tame foto apperitu
boie6:quot et quantoe a cclo 7 terra qaaXicacp pfuadcte falfitatif iUudar.'

uel 3 gnitiofie dnimalibue cafus mc 2lb buius ta mifcrc quafi quibufda

/
XXII

ifme uitc;no Ifberat nid gratia falua la cdcupifccntia cdfumendo: fcd eam
toris cbnfti dci ac dni nollri:boc enij nobie quantii diuiRitue adiuti poHu
nomen cft ipfc icfus: itQprctatur 4p mu8 nd ei confentiendo fubdam": ui
pc faluatonntapc ne pofl bac mifcri gilqs cdtinui» e]ccubantes ne opinio
or ac fepitema fufcipiat: no uita fcd ucnftmilie fallat:ne decipiat fmo uer
moru.Tla in ifta quauia fint perfect» futus :ne fe tencbte altcuiuB crrorio
1 pa (ictoa cuzanonii magna folatia effundant:ne quod bomicftmalum:
tfi lo' no femp ctia ipfa bcneficia tubu aut q6 malum bonii elTe credaf . Tlc
unt'peteniib":nc^ptei boc rcligio q-' ab bie que agcnda funtmetue reuo
racur que^pter alii magts ubi mala cet:ne in ea que agcnda no funt cupi
nd crunt oio uUa qucrcnda cft.£i ad do prcripitct:nc fup iracundia fol oc
boc meUorca quofc^ in bis malis ad cidat:nc inimidcic prouocet ad rctri''
iuuat gratia:ui quato fideliorc tato butionemalipro maloineabfozbcat
qua re etia
fortiorc corie tolerenf:ad inboncfta uel imodcrata triftitia^ne i

pbilofopbu^de(Te dicunt docti bui' pcrticndord bencficiorti ingerat mee


fccuU:qui dg quibufda pauds utatc ingrata torporr.ne matcdicis rumori
tuUius ucra dedcrunt.Tlcc bdibus in bus bona cdfcientia fatiget: ne temc-'
qutt ab bi6 antc datum eft maius do raria fufpicio noftra decipiat:nc altc
itu:auc poruic uliii dart: ufc^ adeo et na de nobia falfa noe frangat : ne rc
ipfi quce agimue quoquomd
cdira gnct pcccatu tn noftro mortali corpo
cdpulft funt:in babcnda no quacdc^ read obediedii dcfidcn;s eiud:ne me
fcd ucra pbtlofopbia dtuina granam bra noftra ejcbibcant^inicftatie arma
cdfiteri.porzo fipaucia diuimtua da pcccato:ne oculue fcquat^concupifce
to eft uerc pbilofopbie cdtra miferi'' tia:ne uindicadicupiditas uincat: nc
89 buiue mcc anica aupliii : fatie ct i eo qb male dekctat uel utfio ucl co
hinc appatet bumanii genue ad luen gitatio demoret:nemiprob[i aut idc
daemiferiartipenascfle damnatu^. ccns uerbuUbcnter audiatur: ne fiat
Sicat aute boc ur fiunf nuUu dinii quod no licct etia fj libei:ne i boc bel
maius cffe donii:fic a nulb deo dari lo laboiu pcriculonicp plenilTimo^uC
czcdendii cft : nifi ab illo quo t ipfi c{ de uiribus noftris fpercffacienda ui
multod dcoe coluntnullii diciit clTe ctoria^uTuiribue noftns noftra facia
matore. tribuantunfed eiue grattc de quo ait

£>e bis que pre^ illa mala que bdis apoftolue.6rati3s aute dco cf dat no

malifcp cdia funi ad tuftord laborej bis uicto:ia g icfii cbnftti dommii no
fpeaalitcr pcrtinei.cap.j:pq. ftni.O.uit alio loco. Jfi bis iquit oi
bue fuperuincimus p eu^ qut dilc^it
p Reter bcc aute mala buioe ut nos.Sciam" quanialibet u.rcutc pre
tc bonis malifcp cdia.babcnt i liandi uitqs :epugnemus:ucl ctia; ui

ca iufti etia ptoprios quofda laborcs tia fupercmus uc( fubiugemu8:quan


fuo8:quibu3 aducrfus uitia mititant diu fumus in boc corpore nobis de^
«rin talium preltorii tcntationib^^pcri effe no pofTe^iide dtcamus dco dimit
culifqj uerfanf.Jlliquando cnim con ce nobts dcbita noftra.3n illo autcm
citattus:aliquando rcmtlTtus:non tfi regno ubi fcmp cti corporibua imor
defmit caro cdcupifcerc aducrfue fpi Calibuo crimu3:ncc prelta nobis cnit
ritii:T fpiritue aduerfus came: ut nd ulls.7 dcbita quc nufqui r nunquaj
ea que uolumus faciamu8:omne ma ccnt fi natura noftra ficut tccta czcat»
LI13JE

ipeminact.7(c pcr boc etii iftc tuc fumc ei^.i facit ef!e 4c(Jd
iUc facit qui
confUctus in quo giclmnwir.t 6 qao aUquo modo cfl.£>uiltgitur illoru q
noe uiccom nouifTima cupimus Itbe dijrimus bona:ctta in natura pcccato
rirt:ad uitc buiua mala ^tinet qua; uitiata fuppUcioc^ damnata:dc boni
tot untoiacp tcftimonio malorum^ quoda ueUiti fonte manaze
tatis cius
bauimus efTe damnatam. prepagatione:in prtmis mundi ope
nbus bencdiaoe largitus cft:a qbus
£>cboni0quibudctia banc uitam operibus die fcpno requiemt . Codi-'
damnattoni obno^iam crcator imple matio uero in ilb eiue operc cfl:quo
m.c&p.T^TOxii. ofcp nunc opc2aif.£fftcacc quippc po
tentia fui fi rcbus fubt:abat:ncc p20
n Unc ia cofidcrandii cft bac ip grcdi potcrunt 7 fuis dimcnfis moti
fam mifcria gcncrie bumani i bu6 pcragiTC tepora:ncc prorfus i co
qua budafiuf^riapumcntte qualib^ cf> creacc funt aliquatcus pmanebut.

n cp multts ipUuerit bonie eiufde bo Sic ergo crcauit bomine dcu8:ut tlU
nitas ciicta quc crcauic adminiflratts addcrct ferttlitare quandi qua aUos
primii bencdictione illa qua protule boies psopagajct: cogcncrans eis cti

rai anic pcccatij diccnsXrefciic n mf am ipfa propagadi pofTibiUtatc non


lipUcamini 7 repUtc tra: nec poi\ pec nccefTitate.^luibustame uoluit bdi
catd uoluit inbibc2c:manfitcp i ftirpe bus abftuUt ea dcuHt f^ailee fucriit.
dinatadonata fccundtta8:nec tlla ui Tlo tame generi bumano abftuUt fc
mirabile feminum:imo etiam mizabi mcl cbta prius duobus comugibus
liore q efftctuntur:7 femina indita co bcnedictionc gcncradi. "bcccrgo pro
poribue bumame i quodamodo in pagatio quauie peccato abbta no fu
tc^a:uititi peccatipotuitauferi: quo erit:nd tamen etia ipfa talis cfl:quar
nobie ipacta cfl etia necefTuae motis fuifTctYi nemo pcccafTct £;c quo enij
fcd utruqj ftmul currit iflo quafi fUi bomo in bonorcpofitue poiica^ dc
uto atcp lotrente gencris bumai ma Uquic cdparatus cfl pccoribue:fimili
lij quod a parente trabit":-! bonu^ qd ter gcnerat.Tlon in co tamcn pcnitu»
a crcante rribuif . 3n originaU malo c^nctaeflqucdauclucfintiUa tacio
duo funt:peccatD at^ fuppUciu;. 3n nis inqua factua cH ad imagtncj dd.
originaUbonoaUaduo p:opagatio t buicautepropagaroi ficdformatio
cofirinatio.Sed quantii ad prcfcnte non adbibcrcf:nc(: ipfa in fui generi3
pcrtincf intctibnc nofTra: dc mafquo formas modofcp procedcut.Sienij
rituniidenoftraucnitaudacia idefl non cocubuifTet boiee: i nibilomin''
peccftttj:aUcrD de iudicio dci ^id c fup dcue ucUet iplcrc tcirae bominibue:
pIiciD:ii fatis dijcimuB . Tluncdc bo quomd crcauit urtii finc cdmi^rtione
nis dci qucipfi quoc^uitiate damna marie i femincfic pofTet omnc8:con
te<^ naturc c6tulit:fiue ufq^ niic con-' cumbcntes ucro nifi iUo crcante gene
fcrt dicerc inflitui.Tlctp cni danando rantee cfTc nd pofTiit.Sicut ergo ait
aut totum abfhiUt quod dcderat:aUo apoftolus dc infUtutoc fpiritaU qua
quin neccfTct omnino:aut rcmouit a bomo ad pietate iuflitiacp fo:matur:
fua poccflare etil cil diabolo pcnaUf necp qni pUnrat efl aUquid ncc^ qui
fttbdidit:cdnecipfumdiaboln afuo rigac:fcd qui incrcmcntu dat de^.^ta
gUenauerit ipe2io:quandoquidcm ut ctia bic dici po't:ncc d conciibit:ncc q
^iut quoq^ diaboli natura fubfiflat: fciat aU<id:f5 q' format deue.Tlec mt

/
xxu

qnc coceptum portat t parto nutrit toru t ediftdo;^ ad ^ mirabilta q> fhi
cft altquid:red 4 (rurementD dat de"*. penda induf^ria bumana perucncrit:
3pre niq^ operacoe qua ntk ufc^ opa quo in agucultura:quo in nauigatde
tur.focit ut numcros fuos tTcpiicait ^feccrir. quc in fabncaroc quorunqj
remtna:7 a quibufda Utetibus atcp t uaforu uel etia flatuaru i picturaru;
uiribilibue iuolucris i formas uifibt uarietatc excogitaueric i ipleuczit:q i
les buius q6 afpicimus decoris euol tbeatris mirabiUa fpcctacibu8:audic
ttat.3pfc incorporea corporea(p na-' tibus incrcdibiUa facicnda tcjcbibcn
tuzaitlla prepofita:iflam fubiec[a:mt da mclica fit:in captcndis occidendis
tiemodis copulans i conectcs aian domandis irratdabiUbus aiannbus:
te fadt.^Cluod opus eius ta magnu^ quc 1 quanta repcritiaduerfus ipfos
1 mirabile eft:ut no folii in boie q6 c boies tot gcncra ucncno;t:tot armo
aial rationale:t cjcboc ctictis tcrrenif ni:tot macbinjmccorti: i pio faluce
fluntibus e)a:ellentius atc^ pref^atiuf mozcaU cucnda quoc
accp reparanda
fedinquaUbetminutifTima mufcula medicamcnca atcp adiumeta pprcbc
bcne confidczanti ftupore mcntis ige deric:pro uolupcace fauctu^ quocc9
rat:Uudccp pariatcreatoris.^pfe tta dimenca i gule incirameca rcperinad
tp aiebumane mente dedit:ubi raiio indicadas i fuadedae ccgtcatdncs q»
1 inrclUgentia in infante fopita e quo muUicudine uariCTatecp ftgnorti:ubi
damo quafi nulb fit e^itanda fciUc; preciputitocii ucrba i litcerc tcncnn
atc^ e^ercenda etatis acccfTu: qua fti deleciandos aios quoe elocucdis or-
fcientie capaj: artp doctune : i babif nacus^q» diucrforu carminiJ copiam:
perccptioni uentatis i amoris bont. ad mulcedas auree quoc organa mu
<lua capacitate bauriat fapictia:uir fica:quoe canctlene modos ejccogica''
tutibufc^ fitpredita:qutbus prudcnf ueric:quanca pericia dimenfionu atop
fortiter:teperantcn i iufle aducii"' er numerorii:mcatufcp i oidincs fyde^
tores 1 cetcra igcnerata uiiia dimicec rn quanra fagadtace cdprcbendait
gicp nuUius rei defiderio nifi boni ilU ^muUa rerii mundana:^ cogicara co
us fdmi atcp incommutabtUs umcat. gnirionc k ipleuenc quie poiTtt elo^:
.06 ctfi no faciat ipfa taUti bono!um mape (i iieUmue nd accruaci cunccs
capacitas in nacura racionaU diuini cdgcrerc:fcd in finguUs imormijn
tUB inftituta:quancu fit boni q> mira ipfis poftremo erro:ibue i falficacib'

bile opus oipotencis quis copeccnter cicfendedis g^magna cUruerit igenia


cffatur aut cogitat i prctci cni artes pbilofopborti atcp bercricorii qe cp
bcne uiuendi:t ad imozrale peruenie ftimarc fufTiciac.-^ioquimur eni nunc
dt fcUcitatcquc uirtutcs uocantun i dc nacura mects bumanc :qua ifta ui
fob dei gratia que in cbrtf^o eft filqs ta mortahs ornaf:n6 de fide atqj ici
pzomifTionis regnicp donant': nonne ncreueritatis qua illa imoztalie acq:i
buinano ingenio tot tantecp artcs ii tur.1:)uiue tanrc natuie cdditor cum
inuente i c;:ei citate:parti necefTa:ie:p fituctc^ deueucrue i ftimus: ipo ca
tim uoluntaric.'£t ta cjcccUes uis mc ctaqucfcatadmiftrateitfumma po
tis atcp rac6io:in bis ecia rebua quaf teftaie fumacp babcncc iuftitia '.nti^

fuplUtas imo i periculofas pemicio p:ofecto in bas mifci cas deddifTct^at


fafqj apperinquanciibcnii beat i na que cjr bis p:crcr cos folcs qui libcra
mra unde ifta pocuit uel inuenire ucl bunt in ctcmas efTcc icura:nifi nimis
difcerc:ucl q:crcere tcl^cur. Ucftime gradc pcccatii i boie prio dc quo ccH

\
LIBER

txorti (ant prcKflTilTct.Ja uero i ipfo tan^ cuiufda organi e%trikc\x8 atcp
corpore quauis nobte ht cum bclute intrinfecue totiue corporis coniUt.
morcalitate c6c multifc^ C3ru3 repe <luid dicam.^ ncmo ualuit inuenire
riaiTinfizmiuarquantA dcibonitas quo9 ncmo aufu9 e qucrerc: cp (i no
quata^utdetta tati crcatone appct. ti cnepotutlTcni:tnicrioribu9 quocp
Tldne ita f uni in eo loca fcnfuu t ce uifcenbu9 que nuilii oftentat dec^ it«i

tcra mebra dtfpofitatfpefc^ ipfa ac fi ddcctaret pulcbritudo rdi9 ut oi fot


gura 7 ftatura totiu» corpis ita m»^ me appenti quc ocutplacei: tpfi" me
dificata:utad minincria aic rationa ti9 que ocul utitur pcrfcrretur arbi^
li9 fe indicct factii .Tlon cni ut aialia trio.Suntueroqucda; itapofita in
rationis ej^pcniz prona cfTc uidcm" i corpore:ut tsciimd dccore babcanc
tcrratita creatus e bomo: fcd crccta nd etta ufum ficut bct peccu9 uirtle
in celil corporieforma admonct cu^ mamiltae:ftcut factce barba: qua no
que furfii funt fapc.pono mira mo cf[e munimcnco fed uirili ornamcto
btlttas que Ugue ac manibus attribu indtcit purc facic9 fcmiarii:qua9 uti
ta cft ad loquedu i fcnbcndum apta cp infirmtorc9 muniri tuciU9 cdueni
arcpcouenicns^Tadopcraartiil plu rct.Si crgo nutlti mcbrii cft in bie c{

rimaru offic.ortic^ c6plenda:ndne fa de confpicu)9:unde ambigtt nemo g>


tis oftcdit quali anune ut ferutret ta ita (it altcui opcri accomodatti:ut no

lc ftt corpus adiuncni.OLuang' i de ctii fit dccoru:funt aiit ndnulla quo


tractts nccclTitatibud operadi: tta oi ru fotn decu9 1 nullu9 cd ufu9:puio
um parni) cdgruentia numerofa fit facile in cdditione
corporie digmtace
1 putcbra fibt pititate reipddeat: ui nccefntati fuifle prclata. Xranfttur»
ncfcias utrii in ea cddcnda maior fic cft quippc nccefl itae.tcpulcp ueturu^
utilitatis bita ratio cp dccom.Catc quandololainuiceputcbmudtnc (i
eni ntbil creatti uidcmue in corpore neullattbidmcpfzuamurquod ma-'
uiilitan9 ca q6 nd babcat eiii dcco pe ad taude rcfcrendu cft codiiorie
1^6 locu:plu8 aute id nobis appar^: cui dicit'in pfatmo.£onfclTione et de
finumczos menfurarti cibus intcr (c core induifti.33 cctcra putcbntudo 1
(uncf a cdncjca funt i coapcata nofTe untita9 crcacurc:que bomini licet m
tnu8:quo0 fozfitan data opa in bi& iflo9laboree mtlcriafcp^iccio atq;
quefortscminctbumana polTciiue danato:fpcctada acc^ fumeda diuma
ftigare folcrtia.Oiuc uere tccta func tazgitatecdccfTacll.O,uofcrmde tcr
atcp 3 noftris rcmota cdfpcctibu8:fi minari pdi in ccli 1 terre 1 mart9 mt
cut cft taiita pple;ciia6 uenarti atque timoda 1 uarta pulcbrttudic:ecta ipi
neruor^ i uifcerti fecreta uiraliu iue ue lucts tanta copta: lamcp mirabtli
ni:c nullus poccn.0.uta ctfi medico fpccie in fole ac tuna 1 if dcnbue : in

ru dtttgentia ndnuUa crudelie:quo9 opacitanbue ncmord:in cotortbus 1


anacomicos uocat laniautt corpo^a odoiibud llorti:tn dtucrfitate ac mul
ni02Cuoru:fiueetiaitcrmanu9 fccan tttudie uolucrii gar:utarti acq? picca

tie 1 pcrfcrutanri9 moticnttd: atque rti:in mulnformt fpecie lot tantatu^


in carnibuB bumant9 facie ibumane animantiu: quorum lUa plue babct
abdtta cuncta rimata cil:ut <\d i quo admtrationte quemotie minunuin:
md 1 cibn9 locis curadu eet addtfce plu9 eni formicutarii 1 flptcutarum
tet:numero8 tri dc qbue loquoncjb'' ope:a fhipemue:^' immcnla corpora
coaptatio que barmoniagrcce diciiT: batcnaru:in tpftud quoq^mane tam

/
XXll

grandt (pecticalo:ca(efc dmerfis co a\tir.fine aUquo arorc ucl laborc t


bribua uclur ucdibus indait.n aliqn ubi dei fapicnria de ipfo fuo fonrc po
uirtdcarc^ boc muUts modie: aliqii tabitVum fumma fclicitarc: ftneulla

purpurcu:aliquado ccruUn c. 'dua; corpus quod


difficuUate.-'0.ualccrir
porrodclccrabilitcr fpcctafctia qui omnimodo fpinrui fubdicu t co fuf :

docijcp turbi>t':7 fit iiide maio: fuaui ficienter uiutfifatum:nuUi3 alimoni


tae cja Uc dcmulcct imucittc:ur nd i» ie indigebtt:non cni animale fcd fpiri
ctct 7 quariat nauiganrc.OLuid cibo tale ertt:babcn6 quide carnis fj finc

rH ufqucquac^ copia corra fame : qd uUa carnaU cori uptionc fubdantia.


faportl diucrfitas cdtta faHidiu natu
rcdiffufa diuitus n cocoru artcac h ibc pcruicacia quorundi qui tcfu:
borc qucfita.-Ouanta in multie rcb' rcaionc camie qua ficur prcdiL-rii ert

raendc ac rccupcradc falutis au^ilta: totue mudue cr^dic ipugnat.ca.jcp'.


^grata uicifTitudo dici alrcrnatis ct
nocti8:auraru q> blonda tcpcrics in : U £rum dc animi bonie quibue
fruticibus T pccoribus indumcnto^ poft banc uira bearifTimue p^
coficicndoru quata mareiice omni» : fructu::nd a nobis diflentiunt pbilo
comcmorarc quie polTu.^lDcc aurcm fopbinobtlc6:qui dccariiis refurrcc
fola quc a mc uclur m qucnda aggeze tione cdtcndunt.lDanc quam pofl^iit

funrcoa:tata:fiuclle uclut colUgatft ncgant:fed c redaircs mulri ncganrce


inuolucra folue arc^ difcutcre:quata pauctflTimos rcliqucrtir: t ad cbriftiJ

mibimora eflct in fmgutquibu» plu quibocquodiflie uidcrurabfurdu;


rima c6rincnt'.£t bcc omnia mifcro in fua :cfurrccnonc monft^zauinfidcW
zn funt danatoruc^ folatia : nd pmia corde cdue:fi funr docti i indocti : fa
beato:^. Oluc igit' tUa funr fi tot ac ta picntes mundi n infipicntcs.^boc cni
Ita 7 tanta funt iHa i Oaid dabit eis crcdidttmundu6:quodpredij:it de*
quos prcdcflinauitad uita: d bcc de qui crii boc prcdtpt: q> banc re mu
dit eis quoe prcdeninauit ad morte^ due fucrat c:cdituru6.Tlccp cni pctri
<luc bona i iUa beata uita fflciet eos malcficqe cl cum laudc crcdcntiti ta
famcre:pro c|bue in bac mifcriauni to antc prcnunciarc cdpulfus cft.3lU
genirii ftUtl fuum uotuit ufc^ ad mo: cftcnidcusqueficutiadiFi aUqucn
u maU tanta pfcrrcUndc apoftoluf cns nec ccmeniorarc mc piget: ccfne
dc ipfie in iUud rcgnil prcdcflinatie fc porpbyrio attp id o:3culis dcoruj
loqucne.Cui^prioinquitftUo non fuo:u probarc lupicntc: ipfa numia
pcpcrcir:fcd pro nobie oibua eti tra'' pcrbo2:cfcunr.0.uc5 fic laudamr: ut
didit:quomd nd cna ai lUo oia nobif eum 1 deii parrcm t rcgcm uocarer
donauir.^£ii bccpromilTio cdplcbif: flbfit cnim u: fic intclligciida fmt quc
quid crimu6:qualc6 cnmue: que bo uoUu biqut boc
p:cdi;:ti:quomodo
na in lUo :cgno acccpruri fumu6:qii- cum mundo pon crcdidc? untrq? mt»
quidc t bnlto moricnrc pro nobie ta dum crcdituMTcflrepicdijcir. £urtiii
lciapigniieaccipimu6.^0.ualtscrit non porius ira f cur credirurus faco
fpirirue bommie nuUilomnino brie anrc prcdicrus cft mundu6:non ficut

uitiu:ncc fb' quo iaccar:ncccui ccdai: pauciflrmiigamunrrqiu cti bocmun


neccdtiaquodfalrc laudabili^ dimi do q> crcdirwus prcdicrus cft ircdc«
cet:pacatifl"ima utrtutc pfcctus.-l^c^t nolucrunt. £>i tnim proptaea dicut
tbi oluinquara gp fi^cciofa cp ccrra id aUo modo cfTc crcdcnda:nc fi dtrcrit
LilitK

uana cffe cofmptatinfurw faciant Uli incorruptibiUdipmuefuturo corf?


dco cui tam magnum perbibcnt tcfti fi anima bcata no c:it:nifi corpus oe

monitittantam prorfus ei ufctilgra cffugcrit.Scd il t binc i lib:o mcmo


uiozcm faciunt iniuriam: fi alitcr di^ rato quantu oportuit difputaui:uc;;s
cunt elTc inccUigendamon ficut mun bic unu indc tantii cdmcmozabo. £^
du6 ea crcdidit quc crcditurum ipfc mcndctlibzoefuosiilorti oium ma
laudauit:ipfc promifit:ipfe copleuit. gifler plato:7 dicat coru dcos utbca
£ur cni non potcft faccre ut rcfurgat ti fint fua cotpora fugiturod:id e e(Te
caro 1 uiuat in cternu.-^^ln p:optcrea morituro9:quosincclcftibus corpo
crcdcndum no eft id ca cffc factumm rtbus dijcit tnclufo8.0.uibus tamcn
quia malum clt atcp idignu dco. £5 •deus a quo facri funt:quo pclTcnt cc
dc oipotcntia eiue quc tot 1 tanta fa fecuri jmo:taIitatcm id cft in eifde co

cit icrcdibilia:ia multa di^nmus fi uo poiibue ctc:na pcnnanfione:no eorii


lunt inucnire quod oipotcne no pot nacura id babcntc:fcd fuo cofilto pre
babcnt proifus ego dica metirt non uaIcntcp:omifit. Ubtetiaillud cucr
potcftXrcdamue crgo quod potcll titquod dicunt:quonia eft ipolTibilc:

no crcdcdo quod no potcft.Tlo itaqj ideo rcfuncctioncj camis nd cfTc crc

crcdcntcs q> metiri poffit.crcdantclTc dcnda.SpcrrilTtmcquippciujrta eii''

facturn quod facturuj clTc promifit. de pbilofopbu:ubi dqe 3 fc facrie ^^'

£t fic crcdant ficut id crcdidit miid'': mifit dcu3 no factus imottalitatcm:


quccrcdituruefTepredipt^qucm cre quod tpofTibile e fc dipt cfle factu^t
dituriicflrelaudauitrqucm crcdituru Siccnicum locutum narrat plaro.
elTepromifit:quecrcdidiflciam ofte •O.uonia c<\io orri inquit: imortalcs
dit:boc autc malum clTe undc dcmo'' cfle 1 dilTolubilce nd potcftis. Tld tn
ftrauit. Tloncrit illicuUa cojTuprio diflbluemini:nccp uoe ulla mo:tJ6 fa
quod cft corporie malti.Jbc ord ic cle ta pcrimcnt:ncc crunt ualcriora q> co
mcntorii ia difputauimu0:de alqf bo ftlium mc(i:quod matus cft uinculu^
minii cdiccturis fatia dijrimue.OLua ad ppcruitatcm ucftra:^ illa quibue
ta fit futura in corporc icorruptibili cftis coUigati.St nd folti abfurdi fcd

facilitas motuB^dcprcfcntie ualitudi furdi non funt qui bec audiunt: non
nie bonc tcpcrametorque uticp nuUo utic^ dubitant dqe facris ab ilb dco

mo cdparanda cft imorialitati:in


illi qui eos fcdt:fecundti platonc quod c
iibro.jtiq.fatis ut opinor oftendim" ipolTibile fuiflc promiflu.0.ui cnim

legant fupcrio:a opcris buius:qui at dicit uos quide imortales cfle no po

non lcgerunKucl.nolunt rccolere q6 tcftts:fcd mca uoluntate immortalcs


lcgeruut. mtie:quid aliud dicit cp id quod fiai

O.uomodo porpbyrq diflfinirto nd potcft mc factcnte tamcn crttis.^I


qua bcaris animis putamr corp"c(Te le igitur ca;iicm incorruptibile tmor
fugicndii ipfius platonis fcntctia de^ taIe:fpirituaU rcfufcitabic : qui iurta
ftmamrquidicitfummii dcum dije pUtoncm id quod ipontbilc cft fe clTc

promififfc utnunquam corporibu» facturumpromifit.CLuidadbuc q6


e):uercntu:.cap.^>:vi. promifit dcus quod deo promittcnri
credidit mudua:qui eniipfe promif
f £d porpb](7iu0 oit inquiijt ut fuecftcrcdituruecrtl: ipofl*ibtlc cla^
anima corpus omnc
bcata fit m3t:quandoquidc nos deum qnicti
cflfe fugicndum:nibil crgo prodcft
qa am fccundu platone facii ipofftbilia.
xxu

(d facmru dfe clflmMtme.Tlon ergo na coipora redtTjunr : fecundum por


at beate r<rtc fliUme corpua eff omne pbyrid ad mala mundi buiue ficre
fugiendum: (ed corpns korrupribile anitrie nd rcdibunt i^icat itacp cum
.

renpiendti.£r in quo cduenientiud i pbtonc porpbyrius redibunt ad ror >

corrupnbUi corpo^e laabuntur:^ in pora:dicatplarocuporpbyTio nore


quo.comiptibilt gcmueiut. Sic cnij dibunt ad mab:7 ad ca corpora rcdi
non in eis erit illa dita cupidita» qua re confcntient:tn quibue nuUa patti
pofuitocpUtone.Uirgiliusubi aif. tU2 mala.^bcc itacp non eriit mii itU
"Rujfue et incipicnt in corpoza uelle que promtfit dcue bcatas animae tn
reuero.Stc inqua cupiditace reuate crcrnum ciun fua crana camc factiy
di ad corpora no babebiit:cu5 corpo ru9.t)oc enim quanni c):illimo ii fa

ra in quc reucrti cupifit recii bebunt: cilenobie^ccccdcrcntaborut qui fatc


n ficbebuntut nunq' no beanR nu^ :enturad imortalia corpora redtfas
ea prorTue ucl ad qriguum qualibcr animae cfTc fanaorum : ad fua iliaa
tempud ulU morte deponant. rcdi2C pcrmirtcrcnrin quibue mala
:

buiue kcuU pcrrulczunt: iqutbua de


6c contrarqs diffinitionibtts pla um ut hiQ malia carercnt : pie fideU
ronia 7 porpbjTpcin quibus fi utac^ tcrcp coluerunr.
altericedeiet:aueritateneuter dcuia
<luid ad ucra refuncctionis fide
uel plato uel labco ucl etiam uarro
r 3ngu!a qucdaj dijcerunt pkto pferu potuerint:ri opinionce cotii in
atc^ porpbpiue:que fiiterfe una fcietii cduenifTcnt.cap.n:v^.
tomunicare potuiflennfat ticffcnr f5
taflfe cbriftiani. "Plato di>:it fine coi' n Onnulli noftru ^pter quoddl
ponbua animae in etemum efTenon pcUnfTimii loquecii genus ct :

pofre.3deoenimdiptetiam fapienti ^ptc! ndnulU que ucracircr fefir ama


um aninue poft qualibct bnjum te tce pUtone dtcunt eualiqu\d fimiU
pue tamen ad corpora redifae.t^or nobie erii dc mortuoni refurrccnde
pbyrius autedijcit animam purgatif fenfifTc. ducid qutdc fic tigir i libria

fima cum rcdierit ad pattcm : ad bec dereptib.rulliue:utciilufifTe fortua


malamundinttn^effe rcdituri. "Rc 9>g> id ucni cfTct afTirmcr diccrc uoltt
pcr boc q6 uetum vuiit plato fi dr dif ifTe.3nducir cni boiej rcuipfTe:7 nar
fct porpbyrio ctia iuftoru atc^ fapie rafTc qucdi quc pUronicie dtfpurati
tium purgatifTimae animae ad bda onibue cdgrucbir.labeo ctia duoa
na corpora rcdtturae: rurfue q6 ue-' dicir uno dic fuifTc dcfiicroe: i o» cui

rum uidit porpbyriue fi dcdiffj pla rifTcinuicc inquodi cdpito. bcinde


toni:nunq' rcditurae ad miffriaa co: ad corpora fua iufToe fuiflc roneai e:
ruptibtlia corporia animae fanctao: 1 cdfTituifTc intcr fc amiice fc cfTc uic
ut no finguli bcc ligula: fed ambo ut turoe^atcpita cfTc fjcrii doncc poftta
finguli ununcp diccrcnr:puto g» uidc morcrct.S^ iili auctorce ralc rffurre

rcnt clTe il confeqticne : ut t rcdirertt ctdcj corporie facri fuific narranit:


animc od corpora: -r talia tccipcrcnt qualee fucnir corii quoo refurrcrtlle
corpora:in quibne beare arcp immor noui:Tiu9: i buic q'de rcdduoe uite
talircr uiuercnt: quonia fecundti pb' (} nd co md ut nd morcrcnt ur ul'cri

tonem etiam anime fancte ad buma us.XDirabiliua aut quoddi marcus


LIBER

uarro ponit in hbrit quos ^fcripfit aia quide actio ocl potiue quiee arq?
degcrepopultromanucutus putaui otiii quale futurn ftt fi ueru ueli dice
uerba ipd poneda.ficnetbiUacicJcla ncfcio.Tld cni bocung' per fcfue coi
< fcripferunt incjt c(Tc in rcnafcedis bo porie uidi.Si aute mcnre id e intdli
mibus qua appellant palingenefiam gemia uidilTemedica:quantue(t:aut
grccibac fcripferut coficf in anie no
: quid e(l n:a itclligentia ad illa itellige
tnero quadringcntia quadraginta ut tia.'3biencnipa):dei queficut didt
idecorpus ct eade aia que fuerantco apodolue fuperat ocm fcnfum uel in
. tuncta in botc aliqn cade ruzfue rede tellectii:que nifi noilru : aut fo^tafTc
ant m cdiunctionc.^fte uazro quidej . eria fanctoruangclorij:non cnictiaj
fiucgenecbiliactiUi ncfcio quirn cni; dd.Si crgo fancti in dci pace uicturi
noia eoru prodidit;quoriJ comcmo^ funt: profecto in ea pace uicturi funt
rauit fcntcntia:alic[d dijccrut q6 Ucct que fupcrat ocm intcllcctii. O.uonia
falfum fit:cilcni fcmcl ad eadecorpo g' noftru quidcm fupcratndcft dubi
ra qucgenc2untaieredicmnt niiqua um:fi autefupcratet angclorii:utnec
ca poflca funt rclicture:tamcn multa ipfoe cjrcepiflc uidcatur qui ait omne
quc cdtra noe idi
illius ipofribilitae inicllccttJ:fecundum bocdicaicflede
garriunt argumcta cducllit i deftru^ bcmu9 acciperequia pacc dci qua ipe
ic.Xlui eni bcc fcntiunt fiac fcnfcnit: deue pacaru9 cfl ftcut dcu9 nouit nd
nd ci9 uifii cft fieri i\ polTe:ut dilapfa ea nos fic poflumus nolTc:ncc uUi a^
cadaucra in aura8:in puluere:in dnc gdi.Supcrat itacp ocm intellcctii nd
rciin bumorc9:in corpora uefcetium dubium cp prctcr fuum.Sed quia et
bertianj:uripforu quocp bomirtti:ad nos pro nid noih-o pacis etue parrici

id rurfuo redeatquod fuerut. 0.ua pe9 hcti: fumma in nobie arc^ intcr
propter plaro t porpbf nU9:uel poti no0 1 ca ipfo pacr quantii nofl^rum
U9 quicunc^ illos dtligilt a adbuc ui fummum eobtincbimu9.3fto modo
uunt:fi nobis c6fentiunt:etia (mctif pro fuo modo fciunt ea^ fancti ange
antae ad corpora rediturae ficut ait ii:boie9 auie niic longe infra quantii
plaro:ncc tamcn ad mala ulla reditu libct prouectu mmtie e^cellantXon
rae ficut ait porpbfriue: ut ej: bie fi fiderandd eft enim quantue uir dicc
at cdfequcn9 q6 fide9 predicat cbri^ bat.£x^ parte fdmue : ^e^ parte p20
I
ftian3:talia corpora zccepturas i qui pbctamu9:doncc umiat quod pcrfec
bu9 fineullo malo in etcmu felidter tum cii. £i uidemue nunc per fpccu'
uiuat.Jlffumat ctia boc de uatrone: ,. Iii in migmate:tunc aute facie ad faci

ut ad cadc corpa rcdcat i qb" atea fu <m.Sic ia uidet fancti angeli:qui etii
crunt:7 apud co9 toca qdio de carnif noftri angcli dicti funt: quia cmti dc
inetcmii rcfurrcctionc foluctur, potcftate tcnebrarii:et acccpto fpirif
pignorc tranllati ad regnii cbrifli:ad
i>cquaKtnrc uifidie qua i fm'o fc C09 angcloe la cepimu9 pcrtinere:cu
culo fanctideum uidebunt.ca.jiTajf. « quibu9 nobi9 crit fancta atcp dulcifli
l ma de qua iam tot Itbroe fcripfutiu9
n Unciaqutdacturifinttcorpo ) dei ciuiras ipfa cdi9. Sic funt ergo 3
nbug imortalibu9 atcp fpuaU geli noftri qui funt angclt dd:quead''
bugfactindadbuceorticarne cama modii cbriftus dei cbriftug c nofta
litcr fcd fpiritualit ia uiuetcquantu^ ^ci fuiitquia deii non rcliqucrunt
dnu3 dignat^adiuuare uideamue: cf noitri funt:quia fuos ciucs nos bcrc
XXII

rcpmmt.fcijrit autc domfttiw lefus aliqua fimilitudinc oftcndcrct:quata


oidctc nc cofueniitis uniT dcpufillis flbillaqucfuturacftdiftctbcc uita:
iflierdico cni uobis quid angcU coni no qujliuciinq? bominij:uciu ctiam
in cehe fcmp uidcnt facic patrie mci: qu! ptccipua bic fancf.tatc funtpditi
qui in cclis eft.Sicut crgo lUi uidcnt: cum cfTem inquit paruulusiquafi p'
no0 uifu:i fumue: fcd nodu ita
ita et iiulus fapicba:qtiafi paruulus bque
uidemu6:propter quod att apoHoluf banquafi paruulus cogitabam.-Cuj
quod pauloantcdip.Uidcmus nunc aute factus fum utr:cuacuaui ca quc
per fpcculuincnigmatc: tuncaute fa paruulicrant. Uidcmus niincp fpe'
cicad facic.l^i^miu itaq} fidei nobis culum in enigmate :tunc aurcm facic
nifio ifta feruat'.£>e qua i ioannce a^ ad facicm.Tlunc fcio cj: pa:tc:nic au
rurU'-'''
poftolus loquens:cu appucrit inquit teCDgnofcamficut TCgo cogn.tus fii.
fimiles ei crimu6:quonia uidcbimus Sicrgotnbac uita ubi bomirtu mi
m ficuti eft.f acics aute dei manifcfta rabiliupropbctiaita coparanda eft

tio eiue intclligcnda cfl:n6 aliq6 talc uitc qua fi puuli ad luuene: uidit
illi

mebromqualcnosbabemuB incor tamcn bclifcus fauii fuu accipicnte^


iilo nomine nijcupanuie
pore: atq3 muncra ubi ipfc no erat: ita nccum
O.uaproptcr cu a me qucritur: quid uencrit quod perfcctum cft nec iam :

acturi funt fancti in illo corporcfpizt corpus conuptibilcaggrauabit ani'


tuali no dico quod ia uidco: kd dico ma:fcdincorruptibilc nibil ipcdict
quod credo^fccudii Ulud quod i pfal'' illi fancti ad ca que utdeda funtocut
mo lego.£2cdidi proptcr qo locutus corpozcis quibus belifcue abfes ad
fum.t>ico iracp uifuri funtdeii t ipfo fad faG uidcdum non indi^uic indl
corpore:fed utru pcr ipfum ficut pcr gcbunt.Tla fccundii intcrprcres.In;.
corpus nunc utdcmue fole: luna: llcl ifta fiit ad gieji ucrba propbctcTlo
lae:mare:ac terra:i que funt m ea ii nc cor mcum crat tccu:quando couc:
parua queflio eft.£>urii eft ent dicere fus cft uir de curru in obitiam tibi:i
g» fancti taiia corpora tunc babebut: acccpifli pecunia 7 ccteta.^.Stcut aiit
ut n poffint oculos claudcre atc^ api cj: bebreo inrcrprctatus eil p:cfbjtcr
re cH uclint.£>urius aute <f ibi deum biczonymus^nonnc cor mcu inqutt i

quifquis oculos claufcritno uidebit. pfcnti ezat:quado rcucrfus eft homo


Si eni propbcta bclifeus pue:u fuii de cuiTU fuo occurfum tui.-^^orde
in

gie^i abfcne corporcuidit accipietite crgo fuo fe di)cit boc uidifTe propbc
muncra qucdcditei naaman fyrus: ta:adiuto quide mtrabilirc: nullo du
quepropbcta mcmoratus a iepred bitante diuinitue.Scd quato aplius
formitate mundaucrat: quod fezuus tunc oee muncrc tfto abuudabiit : cu
ncqul domino fuo non uidcntc late^ dcus erit oia in oibus : bcbunt tame
fe fcciltc putaucrat quato magis m
: etia illi oculi corpo:ci ofFiciti fuum.*?
illo corposc fpirituali uidcbunt fanctt inlocofuoc:unt:uteturq3 lUe fpirit"
l
oia no folii (i oculos claudant:ucru3 per fpiritualc co:pu9. Tlcq3 cni ct itle

ctia unde funt corpotc abfetcs.Xunc propbctJ quia nocis indiguit utui
cni erit pczfcctu illud de quo loquens dcret abfcnre: no eis ufus eft ad uidc
apoftolus:ej: paztc inquit fcim": et ej: da prcfcntij:que tamc fpizitu uiderc
1 • f^te propbctamua :cu autcm ucnerit polTct ctia U illos cLiudct: ficut utdit
quod perfcctii cll: cuacuabitur quod abfentia : ub: cum cis ipfe non crat
ejcpartceft.t>cin,deut CiUomopoflTer 3lfitcrgo ut dtcamus iIIps ("actos itij

r^irf ;-
l.lUttH.

flb utra dcu claufie ocufno uifaros: corporeuifuscftiincorporc uidcbi


que femp uidcbutfcd urrii ui
fpiritu turquldo uiuos ^mortuos iudia^
dcbtJt7 p ocubs corporis cu cof ap bit.0.itod autcj ipfe fitfaluiatc dci
ro9 bebunt indcqudiio eft.Qi ertim mulia funt t alia tcfttmonia faipni'
tatttfipotuciijtia corporc fpirituali raril:fed cuidctius uencradi illius fe
co Jtio' utiqj ctil ipfi oculi fpiritualca nis fimconie ucrba dcclarit. 'O.ui cu
quantuj poffunt ifU qualce nuttc be infantc cbziftu acccpiife inmanuf fu
mue:^culdubio p eoe deue nideri h flsrnuncincft dimittis domine fcrun
potcrit.longe itaep alteriue aut pc tiwJ fecun<ju'ucrbu ttwm in pace:quo
rctitie:fipcrco9 uickbit' incorporca nil nderunt oculi mdfalutarc tuuj.
i\\a natura:que fi c6tinet'loco: fj ubi 3llud ctil quod ait mpramcmorat''
qj tota cft.Tlon eni quia dictmue dc iob:ficutin cjrcmplatibus queqcbe
um t in celo eflc i in terra: ipfc 4ppc brco funtinucnitur.tincamcmcaui
flitper propbeta:celum 7 ta:am ego dcbo dct]:refuzrectionem quidc; car
iplco:aLa parte dicturi fumue cum C nisfinedubio^pbctauit. Tlontame
cclo babere:ct alii in tara:fed totue di^tpcamemcl. Oaiodquide fidi
in celo c(fc totu6 in tcrta: nS altentis >:{(Tet:po(Tct date cbnftus intelligi^
teporibU9:fcd utrB(p fimul quod nf percame in came uidebi f.Tliic uero
la corporalis natuta pet.Uis itaq? p pStidc accipi.3n came mea uidebo
pollenrio: oculorii erit illorn'non ut dcii faluarore mcu:ac fi dijrifTct.i car
flcutine uideant q> quidl pbibenf ut nc mea ero cam uidebo deii.£t illud
dcrc fcrpcntcs uel a^lc^quataliba.n. qood ait apoftolu9:facic ad farie: no
flcrimonia cemedi eadequocp atalia cogit ui dcum pe: banc ficii corpo:a
nibilaliud pofTunt uide ^ corpa:fcd lem ubi funtomli corporalcs: nof ui
ut utdcat 1 incorporalia . £t forrafle furo9cflccrcdamu6:quefpirim finc
ifla uirrus magna ceznedi data fucrit intermiflTione uidebimus . Tlifi enim
fld bora etifl i iflo mettali corpe ocuf cfTet etil inrcrioris bominis facics it
fancti uiri iob:quando ait fld dtd.Jn diccta idi apof^olus. Tlos aurc rcuc
obauditu aurifl obaudicbl te prius: lata facic glozii domini fpcculantcs t

ittic auteoculue mcus uidct tc : p:op candem imagtncm rrirfomiamundc


rerca dcfpep' ttiemetipfu t diflabui:-! gloria in gtoriam taq^ ad domutt fpi
cpftiaui mc tcrra et cinere.0.uanuis rito.Tlcc alitcr intcUigimus quod in
m'btl bic probibcbat oculi! coidia in pfalmo canitur.Scccdite ad cum i il
quibu9 ocu^ait apoflolus.
rcl!igi:de luminamini:<z facics ucftre non etubc
31lumiat09 oculosb!cco:di9 ueflri. fcent.^idcquippcafccditurad dcu^:
^pfis aute uideti dcu cti uidcbifcbri quam cordis dTe conftat no corpis
fti3nu9 abigit nemo:qui ftdeliter acct Sed quia fpiritale rorpus ncfcimus
pit quod ait illc magiftcr dcue.Bcat» quantoe babcbit acf cfTus:de rc qnip
mundo cordc quonia ipfi deum uide peic^pcna loquimunubi alqua que
Sed utrumetia corporalibus
bimt. alitct intcUigi ncqueat diuinani fcrip
ibi oculie uidcatur: boc in ifta qucfti ruramm non ocotrrit : fed fuccurrit
oneunfamue.3llud eniquod kripm flucto:itas:neccflc cfl ut cotingat i no
eft 1 uidcbir omnie caro falutarc dci: bis quod lcgiru: in lib:o fapieric. £o
fine ullius itodo difficultatis fic intcl gitarioncB mortalium timide et incer
ligi porcft ac (i dicm fucit. £t uidcbit tc prouidcnrie noft«: . *ftatiocin3rio
omnis bomo cbriflu dti : qai uric^ i 4pc iHfl pbiIofopboru5 qua difputar

i
xxn
b
iXA mmtis arpectu (ntelligibiUa u(de cut boice ite: quoe uiuctee motufqpi
ri:i fenfucorporie fmfibilia fd e co: uitalee cjrcrcnrce utuirru8:mo,r ut af
poralia ut ncc itelligibil 3 p corpue picimue nd crcdimue uiue fj uidem*
nec corporalia pcr fcipfa mene uale cn corn uita finc corporibue uide ne
at ii;rueri:fi pofTct nobie cfTe ccrtiflTi queamus:quam tamen in ci6 pcr coi
ma^fecto ccrtii cflct p oculos corpo porarcmotaoiambiguitatc cofpici^
rie etii fpirituales nullo md poile ut mue.3ta quacuncp fpintuaLa tlla lu
d.ri deii.S^ ifti rocinatoe; a uera ro mina corporii noftroni circunferem'*
i^jpbetica inidet auctoritae. Hnia incorporeii dcum oia rcgente aia pcr
cni itj fit auerfud auero:utdicere au corpo:a contuebimur.2tut crgo fic
p
dcax deu corporalia ifla nefcire^ Tlii illoe oculoe uidebic dcue ut aliqutd
quid crgo corpue bct:pcuiu6 oculof beant in tata cjrccllcntia mcti fimile:
ca polTu3ddifce:e.''£>ctndeq6 depro quo 1 incorporea natu:a ccmat': qo
pbcta bclifco pauloantc di)rimu8:n6 ullie eiccplie fiuc fcripturaniteftuno
nc fatie indicat etia fpiritu no p cor nqe diuina:ii ucl difficilc uclipoffibi
pu9 poflfe ccmi corpoifllia.^Oiuando lc cft oftcndcrc.2lut q6 cft intcUtgcn
cnt fauus ille munera accepit: utic^ dii faciliue u:x deu9 nobte erit notus
corpor.ilitct gcftu cft:quod tame p:o atc^ cdfpicims:ut utdcat fpiritu a ftn
pbeta ndpcr corpuo fcd p fpiatii ui^ gulie nobi9 in fingurnobie^uidcatur
dit.Sicute:goc6ftatuideri corpora sb altero in aUcro:uideat ifctpfo: ui
fpiritu;quid fi tanta crit potcntia fpi deatur in celo nouo i in tcrra noua
ritualif corporie:ut corpc uidcatur i atcp m oi quc tunc fucnt crcatura: ui
fpiritue.^fpiritue cnicftdeu9.t>einde deat 7 pcr corpora in oi corporequo
uita quide fua qua nunc uiuit in cor cuncp ftic:int fpintuafcorporig oculi
porc:7 bec terrena mebrauegetat fa Bcie perueniente dircctt:patcbiit etiaj
citCj^ uiuetia iteriore fenfu quifc^ no cogitatdee inuice nobie. Xunc enim
pcr corporeoe oculoe nouit: alioruj tplebif quod apoftolue cd dipffetno
ucro uitae cii fint iuifibilee p corpus Itte ante tepus quicg' iudicare: mo^
uidet.Tla undc uiucntia difce:nunus addidit donec ucniat domtnue i lUu
a nd uiucnbue corpora:nifi corpora minctabfcddita tcncbrani: i manife
fimul uitafc^ uideamue: quae nift g ftet cogitatdce cordie:? tiic laue crit
corpue uiderend poHumue. Uitae unicuicp a dco.
finecorponbue corporeie ocut^
flute

nd uidemue.0.uaobrc ficri pdi: ual t>c eterna felicitatc duitatif dci fab
dcqj crcdibile eft;fic noe elTe uifuroe batocp perpctuo.cap.;:^.
mudana tuc co:pa celi noui i tVe no
ue:ut deu ubicp pfcnti i uniuerfa et q Uanta crit iUa fclicitae :ubi nt
corpalia gubcmate p corpora que ge lii c:it maLi:nuUii latcbic bonii
llabimue i quc cdfpicim^quaquaue: uacabit' dei laudtbue:4 cnt oia in oi
fu oculoe du):cnmu9 clanlTima pfpi buer^Tliquid aliud agat:ubt nccp ul
cuitate uidcamue:nd ficut nilc inuift U dcfidia crfl'i:bit: nccp uUa tndigcn
bilia dci p ca quc facta fjt itellecta co tia Liborabit'ncfcio.3dmoneorctii
rpicmntu::p fpcculu in cnigmatc 1 ej: fancto cltico ubi lcgo uelaudio.Bca
pteubiplueinobieualet fidee qua ti qui bitant in domo tua domine:in
credimue q^ rcm corpaliii fpee qua fccula feculorum laudabunt te. Om
p ocubs cemimue corporaUs :fed ft nia membra et uifcc:.i (ncorruptibir
A^IUCLK

torpcria quc nuc uidcmus p ufue nc quanto magfs diccre:q' tamen fiituii
ccfTitatie uarios i motas diftributa; fint nd eft ambtgcndti.^ltq; id etiam
quonii tik no crir ipfa nccefTitaBifed bcata illa ciuirae magnii in fe bonu^
plcna:cc:t3:fccura:fcpit£mafelicifaf: uidcbitrquodnulli fupioriullue infc
fficiit laudibu8dci.Ocs£|pP^«U»o rioz inuidcbinficut nunc nd inuident
quibue ii fum locutus : qui nunc U arcbagclis angclicetcri: tanolet elTe
tct barmonic coiporalis numcri non unufquifcp quod nd accepit: g^uisfit
lat£bunt:infrinfccu8tcj:trifecue pcr pacatilTimo cdcoidie uiticulo ci q ac-'
cilcta corpone difpodti: t cit ccteris cepit obflrictus:^' nec in corpore uft
rcbuequcibimagne atcp mirabilca oculue cfTe q* crt digirus :cii mcbrum
uidcbunt':rdalc9 metce in tati artifi^ ut:it(^cdnneatroriuBcamid pacata
cie laudc roabtlie pulcbritudis dclcc ciipago.Qic itatp bebit donii alius
'
t3t6c,fucceder.OLui motue vllictaliuj aho minue:ut boc quoq^ donii beat
: rozporit fint futuri:tcmcre diffinire t» nccuelit ampliuB.Tlec io liberti arbi
- aijdco:quod cjrcogitare nd ualco : tri triii no bebunt:q*a pcccata eoe dclcc
1 motue 7 ftatue (icutipk fpccief de tare ndporcnir. IDtsgte quippc crit
ccne ericquicunc^ erit ubi quod non liberii a delectarde pcccadi ufque ad
^ decebit nd critXcrtc ubi uolet fpiri-' delectarione nd pcccandi indccltna'
tu9 ibi crit protinuB corpu9:nec uolj bile libertatc.Tla primu libcrti arbi
ali(jd fpirirue q6 ncc fpiritii pofTit dc tritiqd bdidatiicrt qfi primit; crea
cere necco:pue.Ucra ibi gloria erit tue cft rccru6:potuit iid pcccare : fcd
ubi laudantis ncc crzorc quifqua ncc potuit 1 pcccare:boc aute noutffimB
adulatdc budabifucrue bonor:qui co potmtiue erit;quo pcccare nd po
r nullincgabit'digno:nolU defcrefidi tcrit.Ue:u boc quocp da munere: n
^
gno.Std ncc ad dcti abict ullue indi fuc pofTibilitate nature. Bliud c cni^
gnus:ubi nuUus pc:mirtet'c(Te nifi dt effc deu:aliud pticipe dci : dcas natu
/ gnus.Ucra pajr ibi efl: ubi nibil ad^ ra peccarend pdt:priccp9 ucro 6i ab
"
«crfi nec a fe ipfo ncc ab alio quifcp ilh udpit ttr pccarc no pofTit . Scr
patict':prcmiii uirtutis erit ipfc 4 uir uadi aijt gtadua erant dittini munc''
tute dedit:ci£^ fcipfum quo meliue r ri8:ut pttmii darct' libcrti arbitrium
maiits nibil pofftt cne^mtfit.0.uid quo nd peccarc bd pofTcr: nouifTimo
cni aliud quod p propbeta dipri
e(l quo peccarc ii pofTet:atcp illud ad c6
£ro illorii de^it ipfi mifji cnit plcbf paradii mcnni:boc ad reripiedii pmi
nifi ego c:o undc faticnt':cgo ero quc U5ptinet.S5dapcccauirifia natura
ctiqj ab oibne bonefte dcfiderat:? ui ciipccca:epotuit:largioreg:a libera
ta 7 ffllue T uictue i copia i gloria tur:ut ad ca pducat' Ubcrtate in qua
1 bonor i pap i oia bona.Sic cni et peccare nd polTir.Sicut mi pria imo
iltud iectc intcUigif q6 ait apodolud ralitasfuitqua peccado ada pdidit
ttt fit dcus oia i oibus. 3pfc f'"'s crit pofTc nS mori:noui(Tinia crit li pofTc
dcfidcrioni noftroni: qui finc fmc ui mori:ita primii Itbcrn arbitriii pofTc
dcbit-^fine faftidio amabif^finc fatiga nd pecca:c:noui(Timti ttd pofTc pecca
tde Iaudabit';boc munue:bic affcct"; re.Sic cni erit iamifTibifuoliitae pie

bic actue ^fccto eric oibus: ficut ipa tatis 1 eqfati8:qud i fclidtatis.lla^
uita cterna cdis. £ctcru q futuri finl uticp pcccldo itcc picratcncc fclicitatc

fi meritis pmio:u ctia gradue bono ccnu!mu&:uoliitatcm ucro fclicitaris

:u atq^ gloriaru ^s e idone^cogitau' ncc pdira feUcitatc pdidimus . Ccnt


xxn

deu8 ipfc nunquid qu(a pcccare non ihtnciipt dcu8 dte fcpttmu i fancti
poccfl idco Ubcru arbitriu^ babcu nc ficauifeum quia in eo rcquicuit ab o(
gandus cll.-'£ric crgo illius ciuicatis bu8 opcztbus fui8 quc incboauit de"
1 una in oibus i ifepabit in fingulis facac: Oiee enim fcpiimue ctii nos
uoluntas libcra:ab oi mab libcrata ipfi enmu8:quido ciue fucrimuf bti

1 iplcra oi bono:frum8 indcficicntct dictionc 7 fanctificatoc plcni accp refe


etanomiocundiratc gaudioru: obU'^ cci.3bi uacantcd uulebimue qucnia^
ta culpa:d:oblit3 pcnaru:ncc tn idco ipfc eft dcue q6 nobie ipfi cflc uolut'
fuc Ubcratois obUta:ut Ubcatori fuo mu&:qfi ab lUo ccctdimue audicntca
fit ingrata.Ouantu crgo attinct ad fl fcducio/e eritis ficut di;:t rcccdctcf
fcicntia rationalc^mcmor prctcrtto^ fl ucro dco quo facuntc dq cffcmua
etil malorii fuoru:quantu autcm ad etus parcicipatide nd dcfacoe.OLuid
ejrpicntia fcnfum prorfua immemor. ttlo fcctmu8:nifi q^ inira cwf
cni Ime
TlaT pitifTimus mcdicus ficutarcc dcfccimuera^ rcfccci igia maiore
fciuiuroea fcremorboa corporia no uacabimu8 in cccrnti uideccfl
pcrrccti
uitrficut aurc corporc fcnriunfpluri^ qa ipfc cft dcue quo plcni crimus qn
mo8 ncfcit:quo8 ipfc nd cfl panfus ipfc cru oia m oibua. Tli i ipfa opa
Utcrgo fciccic maloru duc funt:una bona noftr.i:quado ipfius poci' iccUi
qua potcntii mcnris no larcnt:altcra gunt 9* noftra:cuc nobie ad boc fab
qua cjcpcricntis fcnfibus mbcrct:aUc bacit adipifccdu iputanr'.O.uia fi no
qutppc fciuntur oia uina pcz fapierie bi8 ca tzibucrimue fczutUa cnit:cii 6
doctun3:alircr pcr iftpicntid pclTima fabbaco dicacur. Oc opue fcrutleiit

uu3:ita t obUutonce maloru due fut eo nd-facucie.prop^ qbig c^ccbicle


fllircr ci nicp obliuifcirur cruditua i ^pbcca dicic.£c fabbaca mca dcdi cif

docruaiaUtcr c^pcrtue i pafTud. 3Uc in fignu incer mc i incer co8:uc fcirec


fipcritia ncgUgat^il^fimifena care^ (}a ego driue qui fancctftco cos .'boc
flt.Sccundii banc obUuione qud po ^fccre runc fcicmus qfi pfccrcuacabi
ftcriorc loco pofui:n6 criJt mcmorcs n\ua:i pfccre utdcbtmus q'a ipfe e de
fancti prctcritoru maloru. £arebunc U6.3pic erti numcrue etacii ueluci dt
ini oibu8 maUe:ita ut pcnirus dclca-^ eru:li fccunducoe arciculoe ccpons
tur dc fcnfibue coru:ca rri porcria (ci coputcnf q m fcripcis uidcnt'c^fli
ecic quc magna in eie crit: no folunt ilk fabbatifmud cuidcncius appcbit
fua p:ctccita:fcdctiadamnato:u cos quonii fcptius iucnif .Ut pnma etaf
fempiccma mifcna n laccbic. 2lUoc{n tmq> prim" dies fit ab idi ufc^ ad di
fi fc miferos fuilTe nefcicun func:quo luuiu.decunda mdc ufcp ad abraa^:
md ftcut att pfalmus mifcricordias nd cquaUcacc ccporo:fcd numczo gc
dommt inctanu cancabunc.''0.uo ci ncrationii dcnaa qutppc babcrc rcpi
tico in glona gracie cbrint cutus (an" unf.TDic lam Itcutmaitbcue cuangc
guine libc:aciiumu8:nibileztt profe lifta dctcrminat:irc8 etacce ufquc ad
cco lUi tOLundiud autcaci.3bi pcrftcie cbnlli fubfequuncur acUicncum:que
tur :uacace i utdctc quonia ego fum fmgulc dcnts ct quaccrnie gcnerauo
dcu0.O.uod cnt uc2e mapmu iabbi nibue c;cpUcancur ab abraam uique
tii no babcns ucfpera:q6 comcdauK fld d juid una. illccra tnde ufquc ad
doiuinus m prunis opcribus mundi tranfmigractoncm in babflonum.
ub. lcgif .i^c rcquicuit dcus in die fe^ Xcnia uide uiquc ad tbruti camale
pnma ab oibud opcnbus fuis q tccic naumtace. j^uuit tiaque omnes quic^.

I
LIBH^

Sejrta nunc agitu! rtullo gcncratio^


nu numcro mefuda:propter id quod
dicnicft.Tloneftuefiro fcire lepora
quc pat pofuit m fua potcflate. •p>oft
banc ran^ in die fepiimo requufcct
dcu8:cu cundedic feptimil q6 noe eii
mu6 i feipfo dcus facict rcquiefccrc.
£>c rftie porio etatibue fmgulie nunc
diligcntcr longii eft difputare.lDcc m
fcptima crit fabbatii cuius finie non
cm ucfpcrarf^dommicusdtce uclut
octauuB ctcrnue 4 cbrifti rcfurrcctdc
facrarus e ctcma no folii fpiritus uc^
rum Cfiam corpons requtcm prcftgu
rans.^bi uacabimue i uidebim": ui
debimus 7amabunu6:amabimu8 et
laudabimus. £ccc quod crii iti fmc fi
ncfine.Tlaquis alius eftnofterfinie
nifi pcmcnire ad rcgnti cuiue nuUue
cftfmis.'

a 3dcor mibi debitil ingcntif bit


iue opcris adiuuantc domino
reddidilTc.0.uibue paru ucl quibue
nimium cft mibi ignofcant.Q.uibus
aufcm fat!8 cft:non mibi fed deo mc
cum grariae pgratulaniee agat.6lo
zia T bon02 parri t filio i fpiritui fa''
cto ommpotcnri deo in e)ccelfid m fe
cula feculorum.3men.

3turclq Jluguftim opue de ciuita

te dci fclicitcr cjcpliciticonfcctuj ucne


ttje ab cgregio i diUgcii magitho Tli
colao iciifonrl^ctromojcnicbo prin
cspc:Bnno a natiuuate domvui mile
fimo qu jdriiigercfsmo fcpiuagefimo
quiiuo;icxto nonas o_jiobrcs.

rt
\

i
l'

También podría gustarte