Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Augustinidecivitatedei00jensuoft PDF
Augustinidecivitatedei00jensuoft PDF
••?.'
-'
\
i
{
€.,
€
(
^anl^ auguflini dc cittitate dci pmi t>e rcguloi^i captfuitatis ob rcliglo
librimcipiuntrubricc ne ct fpote lolcrade cjctat cjrcmplu: ap
th ilU dcos colcnti p:odc(Tc non potu'
d £ aduerfar^e rtoid cbrifti ^b'* it.cjrv. I^abet tii.
in vaftatione vrbie propf cbri^ an ftups q et fca?i fozte m:gintt c paf
ftumbarbari pcperccrunt victie.c.j. fa captiuita9:co"tami3ri potucrit vi:t^
5riori(Tima. animi (inc voluntatis alTenfu.c.j:vi.
Oua iprudcnf romai penatcs 4 troia f>c alicna violenttar» libidie quaj in
cuftodire ti potcrant^fibi crcdiderunt opprcfTocojpo^msiuita pcrpciitur
^fiiturOB.c.ig. £ccequibu9. .c.]cviq. £tenim.
]&cafylovunoni3itro{a:g» neminem t>e lucrctia:q fc ob illattt fibi ftnpruj
libcrauit a grecie:'! bafilicia apfo:;? q peremit.c.jci^. 3ln fo.
2[t romai.
d £ modo 4 nccc(Titati difputa £>ebuilTe intclligcrc romanos: q> dg
tionie adbibcndue cfi capitula eoru5 qut fc turpibus ludie coli cjcpc
primum. Sirationi. tebanttndignictVciic bonorc diuino
i>e bis quc primo volumine c;:pcdita .c.):tg. S5 riidet.
tur:que msla accidcrint romanis cu5 dcdcrit q> bo9 dco9 qui fe ludis fccni
dcos colcrcnt:ante quam rcligio cbri ci9 uolucrunt bonorari.capitulum.^c
lliana obcrcfccret capitulum.iq: iiii. bctit qri.
IDcmeto. Otuod romani quofdam fibi dcos
Ouod cultorca dcorum nulla unqua non ratione fcd aduUtione inftituc^
a dqe fuie preicpta probitatie accepe runt.capitulum.^v, 0.ttc atit.
rint:7infacriB eorum turpia quccp 'Ouod ft dqs vU.i cfT^ cura iixfiitic ab
cclcbrauciint capitulum.iii^. eis romani accipcre debuerini precep
£>eu9.n. ab aig9 bo
ta uiucndi:potiu9 q^ lcgc9
M, 'binceft. 2lnforte.
3nutilia cfTc inucnta pbilofopbica fi^ OLue de mon^bus romanorum aut
neauctozitatediuma:ubiqucnquc3d mctu coprefri9:aut fccuntate rcfolu^
uitia pronum m&^ie mouet quod di^ tie faiuftg probflt biftoria.capitulom
fecerint:g' quod bomince difputauc-' pci^: 3tatp ba.
- \
t
i^ccoiruprfone bftmatwreipublice^ mttndtts ctttn dcos coUret.c.primu^.
ufq> caitam dcorutn cbHHus aufmet 3am fatie.
.cjix» £cccro. an dq qoi t a romanie t a grecis fi"
Ooiaobrc.
d £biequtdicurttdeo9arenon tem non cfTe conlKterii : tn felcctia
agcrct fi dc illia omnino rcticcrct.c.g. Ouam nuUa fit ratio que dc fclcctio''
ne quorundam deorum polTit often''
mas trium (nencrum e(Tc dijrcrunt : id 3ncipidnt noni libri rubricc 6 dui
cft in dcjs ceUftibu9:in dcmonibu9 a^ tate dd auguflini epifcopt.
creie:': inbominibus terrcnis.c.rtiq.
Bxpoim*. s 6 qbcm arriculu difputario p^
0.6 ncq? proptcr acrca corpora neqj mi(Taperuencrit:7quia difcuti
ppi ruperio:abitacl:a:demonc9 boib' endum fit de r?ff iua queftione capitu
anccllunt.c.]CV. .<luaobre lum primum. £t bonos.
Ouid de moribus demonum apula* 3ln ff deones S,b\x9 dq fupiorcs ft fit
'Ouod platontci figmcntte poctarum CL^ fallacia dcmonil dom fua infcef
infamatoe dcoe alTcrant:dccontrari'' fione uia fpondct ad dcu^ boc conat"
orum Ihidiorum ccrtamine: cum be vt boice a uia veritatie aucrtat.c)n;>i
partcedcmonam non dcomm (imx. ^. falfi aute.
.v^. Ouod fi Ob appellario demonum ia nec apd
c|f^. cultorce co^ afTumati fignificatidc^
'Q.uod fecandom platouie fentcntia^ Tlomen dco:u5 falfo afcribi dqe gcn
minua bomince in cojpo:
mifcri fint tiu5:quod tame i angclie factie 7 boi
mortali: g' dcmonce in eicmDm.c.j:. nibue iuftie q: diuinarum fcriptura^
"plotinue. :u auctozitatc c6c c.cxp^.l^oe fi.
mum dcue condidit pcccaturum: (i^ mo:tc quc mala cfl capitulum. v.
mulcp prcuidcrit quantum piozum TipottohiB
popivlorumc):ciuegcncrein angclo'' cum.
rum confoitium fua cflct gratia tranf £>c generalie motis malo quo animc
laturue.cwij. 11-c 'sf"^- 1 cotporiB focietae fcparaiur capi.ri.
£>enaturabumancanime create ad Ouaprop
imaginem dci.c.jrjtiq. fccit ergo. tcr.
.
<2uod unl aaro deo facrificium debe !bc arca tcftamentf miraculircp figno
amr.c.itij. 'buc noe. rum:q ad commcndanda^ legts ac ;p
£>c facaficqs q deu9 fi requint fed ad miflTionis auctoritatem diumiius fac
rfgiitficationem eoroobferua:i uolutt ta funt.cj:rg. "p>roinde.
qucrequirit.c.v. Ouieaw. £ontra cos qui de miraculis quibuB
6e ucro profcctocp facrificio.cvi. dci populuserudims cfl:negani ecclc
p)roirtde. fiarticis libris cffecredendum.cj:piq.
'Ouod fanctorum angelom; ea Ut in 3n dicet.
no9 dilectiorut no3 non fuos fcd uni-' Ouc ratio (it pifibilis facrificq:^ vni
ue ueiidci ucUnt ciTe cultou^s.c.vq. taro 1 inuifibili deo offerri docet uc'
ZDerito. ra religio.c.j:t>:. -Qui aiif.
iic miraculis que dcus ad corrobo-' £)c fummo uetocp facrificiorquod ip
randam fidcm piorum etiam pcr age fe dei 1 bominum mcdiaio: cffectus c
lorum minifterium promilTia fuis ad .c]i:j:. Undc.
bibcrcdignamacft.c.vi^.Tla nimie. £)e modo potcftatis demonibus datc
t>e ilUdtie artibue crga demonu^ cul ad glorificandos fanctos qui pertulc^
tum:in quibua porpbyrius platonic" runt ia5 paffionem:qui ereos fpi:itua
qucdam p!obando:qucdam quafi im non placando ipfos fcd in dco perma
probando ucrfatur.c.ij:. "bcc i alia ncndo ricerunt.c.j:)n. ZDodcra^
£>e tbeurgiaiquc falfam purgationej tis autcm.
animis dcmonum tuocationc promic Unde fit fanctis aduerfum demoncs
lit.cj:. izccc. potefla3:T vnde co:dis uera purgatio
i>c cpirtola potpbyrq ad ancbuntem .c):)i:q. Ucra pie.
nore diuinoran uero illis qui non fe t>c incamatione domini noftri iefu
fed uni dco fancta precipiunt religioe cbrifliiquam confitcri platonicorutn
feruiricapiiulum.jcvi. Ouibus. c:ubefcit impietaa tapitulum.jorijc.
:
pbfrius malc qucredo n rcpit «rquaj etiam iUoe fpiritue qui in ucritatc nd
foU gratia cbril^iana rc^auif.c.;cx)c^. ftctcrunt participce fuifle crcdcndum
'bcceiligio fit.c.p. -auccurn.
£>c comparaticnc bcatitudinia lufto^
rum nccdum rcnen^ium p2omilT(oni8
3ncipiunt libri.ri.rubricc 6 duitft'' diuinc prcmium:'r primozum^n par«
te dci bcati auguflini cpi difo bominum dnre pcccarum.c)c^.
Tlccipo».
d £"ca ptc opcrie:q dea;p riuita 2{n ira vniue fclicirarie omnce angcU
tu.i.cclcftie ac 6cnc iiria t finca finrcrcarcpr nccp lapfuroe fe pcflc
icipiilt dcmonftrari.ci. ^iuitatej. nofle qui elapfi funr:7 polT zu(nam la
i)c cognofcendo dco:ad cuius notiti^ benriom pcrfcueraric fuc prcfcicnria^
am ncmo bominum pcruenit:mfi pcr flcccpennt qui (lctcrunt capitulum.)ci
mcdiaro2cm dei i bominum bomine t?' 2lutfidu)s
iefumcbriftu.c.q. ^agnuj. <luo gcncrc locutionie diaum fit de
£>c auctoritatc canonicc fcripturc di'" diabolo 5- in ucritatc nd ftercrit: quia
uino fpiriiu conditc capitulum .ii|. ucritae non ci^ in co capi(ulum.)niq.
Uifibiliu;. Subicat.
£>c conditionc mundi:quc ncc intcm'' Ctaid fcnnendum fit dc co quod faip
poralis fit nccnouo dei ozdinata con tum cft ab initio diabolue pcccat.c ]c
filio:q8afi poftca volucrit quod antc^ V. 3iluder.
anolucrit.c.iiq. Sedc|d. i^e gradibue i diffcrerqe crcaruraf
Xam non clTc cogitandum dc infini^ cp alitcr pcndet vtilitatie ufue: aliter
tistemporumfpac^s antc mondum o«lo ranonie.cppi. 3n bie q.
op ncc dc infinitis locoru^ capituld.v. Uitium malicic non naturam cfle fed
Ociri vidi, contra naturam:cui ad pcccadum no
£rcationi8 mundi rcmporum unum condito caufa cft fed voluntae.cjn^q. -
^
£>e mortc qul no rcgcncrati p chri^ti riu8 fpirimale aliquid intclligi: ffllufl
frcnie fapicntie cobibcri:quc i illa an- i>e fttrilitatc farc quam dd gratia fe
bu3 dco medente fanantur capuu.vt; £>c fignificatione que i enocb trafla-
Tliiciam. £riflm.
Quc ratio fedflc uidcatunut i tranf-' £)c fignificatioe facrificq quod abnia
.
nis ucntae ad alteriue rcgie i rcgni utr:in que ramcn non defntit dcue 1
gloriam pcrtincrc.c.j:- poH. propbcras infpirarc: i multos fub
#fi
iuda m regnum fu»
reiiocflto poftea Oluiduarro tradatdc nocupationc
quodnouilTimcm romanorum tri^ artopagi:7 dediiauio dcucalidis.c^.
fgi potcdatcm capuulum>)cpt^> 2lt tamen.
jtecp irt. <luo temporc mof fes populum dei
£>e propben'0 qui uel apud ludcos de egypto cdu)cerit:t iefu naue qui ci
poftrcmi fucruntmcl quos arca tem^ dem fuccelTit quorum regum ctatc
pu6 natiuttatfe cbnfti euangelica ^' fitmortuus capitutum.p.
dit bifioria capitulum.^q. bocaut.
Xoto aut. ibe facris falforum dcorum: que rc-
gcs grecie illia temporibus inftitue'
OLuorum rcgum etatc moyfes natuf i^c rcgibus lacq:quo^ primus cnead
£>e propbcria quc in oratione abacuc quadragtntfl dicni fpatio tcndif i fep
1 cmtico continctur.c^jfj:q tuagjnra aurem triduibreaitatc pclu^
3n oratioc. dirur.C)cliig. Scd ait.
fce cbrifto t uocatlonc ^cntium: tjue -Quod poft inftaurarionc rcpli pio^
biercmias t fopbonias propbctico pbctae iudci babere deftitcriit t ejrin
OLualt bet.
finem cupiant pntiemrcfmc cttturap
pctitu nulla naturd fit cap.;:^. fi>cpaccpopuU»U'eniadco:qua uti^
<luod 05. cur ad pietacem popuUie dei du 1 n tn
t^epflceunittcrfaluque intcr quafU^ boc pcregrinua cft mundo.c.xic^i.
Ouocirca.
bct pcrturbationce priuari no potdl
lcgenatureidutnfubiuflo iudicc ad £>epaceferuicntiumdeo:cuiu0 per-
Wquifquc perucnit ordinatione: q6 fcaatranquillitaein bac tcmporaU.
meruit uoluntatc capitulum pq. ttita no poieft apprebendi.cjn^ij.
jbaic itac^.
i^c ordinc ac lcge fiuc tcrrena fuic cc^ 3n que fme ucturus fit cptue ipioru
kllupcrquafoctctatibumanc ciiam .c.^i^. ^y^ 9**f'
Undc cckftis fccicras cum tcrrcna ci t>t uarictatc rcrum bumanarum cui
ttiratc pace babcai 1 vh difcordiam nd potcft dici dcclTc iudicium dci qui
.c.xv^. Scd. uis nequeat inucftigertcap.^.
0.ai diucrfafit acadcmic nouaant Tluc aute.
biguita» 3 coftantia fidci cbriftiane <3uu'din libro ccdcfiaftcn falomon 6
.c.fviq. 0,6 aur. bis que in bac uita 1 bonia 1 maUs
t>c babitu 1 moribus populi cbnftia func commnnia difputauiccii).
ni.ocijc. Tlibilfanc. Tlcmpe.
JOxiod dues fancto^i i buius uitc tpe Ouod ad difTcrendum de nouifTimo
fpc beati fini.cxif* <luaobre iudicio dciinoui primn tcftamcnti ac
2ln fccundum diffinitiones fripionis dcindc ueieris tefUmonia^laturuf fit
qae in dialogo aceroms funn unqul •cii^. "bui'' itacp
Ouod in rebus mirie fumma crcdc- qui apud catbolicos funt rcgcncratii
dirano fitomiiipotctia crcarons .c. etiam (i poftea in mulra crimma erro
.vq. £ur irat^. refcp prorupennt indulgctiam polli'
2ln igni8 gcbcnnalis fi corporaiie c i>e bis qui putat ca crimia que inter
pofTit malignos fpiritue id e demo^ clemoff nani opera cdmtitdtad da-
nc8 tncorporeoa tactu fuo adurere nationid ludicui nd uocari.cjci;^.
.cj:. "bic occurrit. £ompert.
3n boc ratio luftiric babcat: ut non jContraopinioneeo;tquidicunt ncc
fmt epefiora pcnarn tepora q> fuerut diaboli nec bommu malo^ pcrpctua
pcccaroru.cjci. Sicautc^. fufura fupplicta.ct;):iq. ilc prmui.
£>c»magnirudinepreuaricationts pri^ jContraeoromfenfumquiin iudicio
mezobquam ctcma pena omnibus deiomnibus rcie proptcr fancroruin
dcbcatur qui g:tra giam fuerit falua' prcccs putant e(Te parccndu,c):):iig.
£>e penis tcmporalis buius uitc:qui'' runr: uel bi qui a catbolicie apud
bus fubiectacflbumana cdditio.cp quosrcnatifunt nd rccedcntcs cii-
t>c bonie quibuo cfiam bac uita da^ unam fiiiam conucnifTcnt .c. jTvtq.
nationi obnojciam crcator impkuit TlonuUi.
.c.jcrii^- Tluc tam. £>c qualitate uifioni9:qua in futuro
£>eperuicaciaquonIdam: quirefur fcculo fancri deum uidebunt .c.nrijc.
rectioncm camis qua ficut predictu e Tlunc iam.
moduf crcdit impugnat.c.jrp?.
totu» jbc crcma fclintarc ciuitarfe dd. db^
Ucru dc. batoque pcrpauo capitulutn .jrric
anttos me tenuit:eo ^ alia multa ini pater Samuet: fed faccroos no ftiit:
currcbattquediffcrrinon opoztact: nec ita i filqe ut cii ipe gcnuc:it 2la:6:
1 me priue ad foluendu occupabant. f5 ficut omB aii* popfi dnr fil^ ifracL
"bocautem de ciuitate dei grlde op"
tandem.^c^^.Ubzis eft tezminata:quo i>caducrfarq8 nois ib^ifti^^b" i
ru quintp primi coe rfcUunt: qui rea uaftatioe urbis ppi £b:iftn barbari
biianas itajjfpeiariuolunutad boc pcpcrccrunt uictis capitulum primu.
muto^dco^cuIttJrquospagai coll
pfucuCTDKneceflariu cearbitrct'.i qt lo:lofi(Tima riuiratcj
^bibetltmab ifta cjcoiiri atq^ abuda: dei:fiue i boc tpo:um
contcndunt.Sequentes autem qniq^ g curfuciJit^tpiospcgU
aducrfu& co3 loquot':^ fatct bec ma^ nafcjcfidcuiucs^fiue
liq' nec defuta moDlib"
la ncc 6fuiltc iilla>M>Iitatcfedi8 e
r ea niic magna nilc pua lods tpibus 6te:qua niic cjcpcctat p patietia: quo^
pfonifcp uariari.Scd deo;p; mutozu; adufcp iuftiria puertafi iudidiJ:dcin^
culttt quo de facrificaf : ^pter uitaj ccps adcptura p c^ccllctii uicro:ia ul
poft mo:tcm futuram eflc utilcm dif'' tia 7 pacc pfcaa:boc opc ad te iftitu''
putant. t>is ergo.^.Iibzis due ifte u» to:^ i ca ^miltidc dcbito:dcfede adv^
ne opinioncs cbziftiane religioni adv fu8 cos 4 ;?ditoii et" dcos fuos prcfc
farie refellunt' Sed nc quifq» nos alie runtfilli cariftimc ZDa:cclUnc:fufccpi
na tantum redarguinfe: non aute nra magnu op" c arduii:f5 ds adiuto: n:.
alTcruiftcrcprebenderct:id agitpars Haj fcio quibus uiribus opus finut
altcra operis buius^quc.^.libris co periuadcarur fuperbis quanta fit uir
tincf.Olulg' ubi opus e:i in potibuf tU8 bumiUtatis^qua fit ut omnia tcr
.)c.qtte noftra funt aflfcramus:'! i.j:q. rcnacacuminatemporaU mobiUtate
poftcrionbus fdarguamus aduerfa. nutanria:non bumano ufurpata fa^'
biuntinncnircnt . iln non criam iUi in de pUirimi qui iUum intcritum cla
romani cbiifti nomini ifcfti funt: ^b'' dkp non cuafiircnt:nifi feruos cbzifti
proptcr cbziftuj barbari pcpcrcerut. (c cfle finriflcntr-r nunc ingrata fupcr
Xcftafurbccmarrfijj loca 7 bafilicc bia atcp impqfrima ifania a* nomini
apoftob?i:que i illa uaftarionc urbia rcfiftunt cozdc perucrfo: ut fempitcr^
fld fc confiJgicntce fuoe alicnofq^ zce^ nie tcncbzis puniat.ad q6 nom o:c f
perunc . "buc ufcp crucntue feuicbat n^Dolo pfugcf cut tpaU lucc fhjcrct'.
cft ej: illo flucrc ac retro fublapfa ifer U8 toticns appcllatus nonnc ita nar^
n fpc8 danau:poflca quippe uiccrnt: ratpantbus otriadcs ards pbcbicp
poftca tzoiam ferro ignibufcp 6lcrut. faccroos facra manu uictofcp deos
t^oftc» confugicntc ad araa pamum paruucp nepotcm ipfc trabit: curfu
obtruncaucrut. Tlccideo troia perijt cpamcns ad limina tendit:' Tldnc dc
qi mvncruam pdidit.Cuid enim puB 08 ipfo0 quos uictos non dubitat di
ipfaminerua pcrdidcrat ut pcriret: cac fibi potiue q» fe illie pbibctcorii
an fo:tc cuftoocs fuoe^ocfanc ucjs datos ca ei dz:Sacra fuofcp tibi com
cfl::illi9 quippe intczcmptie potuitau mdat troia pcnatcs.^Si igit uirgiliuf
fcrri . Tlccp cntm bomi nes a fimula^ talce dcos i uictoe dicit:? ut ucl uic
cro:fed fimulacrum ab bcminibue P ti quoquo mo cuadcrcnt bomini co
uabatur. O.uomoco ergo colcbatur fndatos:que dcmentia cft epftimarc
ut patriam cuftodirct i cmc6:quc fu^ bis tuto:ibus romam fuifTc fapictcr
08 non ualuit cuflodire cuilodcs^ commiflam^^^nificos amififlct nor»
potuilTc uaJtari i 3mmo ucro uictos
<luamimprudcnter romani pe-' deos ta^ pfidee ac defcnfo:es colcre
non pote^
natcB. qui troia; cuftodirc c|d cft aliud q> tenerc non numina bo
rant:fibi crcdidcrunt profuturoe.ca na:fed dcmonia mala.Ouanto cnim
pitulum tcrtium. fapientius creditur roma ad ifta cla-'
dcm no fuiflc ucnturam:nifi prius il
e £cc quibus dqs urbcm romaj U paiflent:fed illos potius olij fuifl*e
feruanda (c commendaflc gau pcnturo8:nifieo8 quanti» potuiflct
dcbant. Omnium miferabiUm cito^ romafcruaflet.'Tlamquisnon cum
rem : t nobis fucccnfenncum dc dqs eduerterit uideat quanta fit uanitate
cozum talia dicimus : nec fuccenfcnt prefumptii no poffc uinci fub defefo^
auctoiibus fuis : quo9 ut edifccrent ribus uicti9:i idco pcriflc : quia cu
mcrccdcm dedcrunt . i>octo:cfcp ip^ ftodc8 pcrdidit dcos:cum uel fola po
foe ifup 1 fala:io publico 7 bono^ib" tueriteflccaufa percundi: cuftodcs
digniffioo babuc^tt. Tlcpc ap6 uirgi babcrc uoluifle pcriruros i Tlo itncp
lium quem p:optcrca paruuU lcgunt: cu de dqe uictis illa confcnberentur:
ut uidclicct poeta magnus omniuq? n canerentur poetas libebat mentiri:
prcclariffimue atqj optimue tencrie fcdco:dat08 bomince cogcbat vitas
ebibitue annie non facile obliuione confiteri. Uc^ ifta oppo:tuniu9 alio
poffit flbolcri fccundum illud Oratg bco dilige«cz copiofecp tractlda fijt.
quo fcmel eft imbuta rcccne fcruabit Tlun c quod inftitueram dc ingratis
ooo:cm tefta diu . 3pud bunc cr'' diccre bominibu8:parump ejrplicem
go uirgilium nempeiuno indudtur ut poflu5:qui ca mala que p:o fuoz»
infcda troianis eolo ucntomm rcgi mo|t perucrfitate mcrito blafpbcma
flducrfus C09 iritanoo dicerc : 5en8 tc8 patiuntur cb:ifto imputant. Qjb
inimica mibi tyrrbenum nauigat c^ autcm illis etiam talibus p:optacb:i
quo: ilium in italia po:tans: uictofcp ftum parcitur ncc dignantw attcdcz:
penatee.Jta ne iftis pcnatibus uictia 1 eae linguas aduerfus cinQ nomen
LIBER
dcm dcoe colentium:q'n etia mnonis pbana atc^ oomos fpoliari:ccde icen
/A< '.' tiiviJ c^i, uidclicet locus tantc dce facratus: no romanis ciuibus romana tcmpU me
r utidccaptiuoe no licereteduccre: fed tuebant.Sed bi uideUcet pczdiri t pa
ubi capttuoe Itbcrctincludcre. £dpa trie parricide.
libcrum uiolarct.£ucrfa cft tamcn d boc cbtiftiano tcmpo:i tribucndu S^i'' '>'»/i««i
^
,
ttitae motc bcUo:^:ncc ufpiam lcgifu: ^9 no uida cccus: quifquig uida ncc ^
ab impcratozc ta cafto atcp clcmenti Iaudat:ingratu9:quifqui9 laudati rc^
fuiflfc prcccptum:ut 4f(|8 ad lUud uel luctatur infanu9 cft.3bfit ut p:ude8
illud tcmplu fug(flet babcret' illefus. quifq' boc fe:itatiiputct barbaro^u^.^'
O.uod utiq? nuUo md pictcrirct' : qfi Xruculcntifllimag i fcuifl^imas mtcs
ncc du9 fletus nec quod cdijccrat pro ille tcrruit:iUc frcn.nuit:iUe mirabritc:
"cr
pudidtia minimc uiolanda pocuit ta tcmpauit:qui pcr propbctam tanto '-fcfr "T
ceri.f obius tarcntinc cuerfo: urbie a ante predidt:uifit3bo in uirga iniqui
fimulacro:um dcprcdationc abftiriu^ tatcs co^ii in ftagcirpcccata co^:mi
iflTc laudat.Tla^ cu ci fcnba fuggcfl^if pico:diam aiit meam no difperga ab
fct:quid de fignia deo:p quc mfta cap cis.i^icct aliqui9:cur crgo ifta diuina
ta fucrant fteri iuberet :continentiam mifcrico:dia ctiam ad impio9 ingra^'
fuam ctiam iocanoo condiuit.0.ucfi tofcp pcrucnit: £ur putamu9 nifi c[a
uit cnim cuiufmodi cflent: i cum ci ri ca5 prcbuit:qui quotidic fadt o:iri fo
folum multa grandia ucrum ctiam : lcm fuum fupcr bonog i malos : i
rcnunciarcntur a:mata.:clinquamu8 pluit fuper iufto9 1 iiufto9.-' 0.uaui9
mquit tarcnnnis dcos iratoe. cnim quidam ifta co!um cogitantcs
penitenoo ab impictate fc co:rigant.
O.uodicuerfioncurbi8 qucafpc quidam ucro (icut aprs didt diuiria9
f)*^ gcfta funt:dc confuetudinc acdderint bonitafi9 1 longaminitaris dci ptcnc
beUi:quc ucro clcmentcr: dc potcntia te9fecundum duridam co:dis fui:
prouenerint nominis cb:ifti.cap.v^. 'zco: impenitene tbefauri^et fibi iraj
indicirc i rcuelationi^ iufti iadic^
c Um igit'nec illiu9 fleto nec bu dd:quircddct unicuiq^ fccunduj opa
iu8 rifum:ncc iUi" cafta miam; cius:tn paticntia dci ad pctiitcntiam
ncc buiu9 facetam continentia roano inuitat malos : ficut flagellu^ dd ad
rum re^ gcftaf fcriptou» tacerc po^ paticnriam erudit bonos.Jtcmqj mi^
tucrunt:qu3noo ptcrmittcrctur fi ali ferico:dia deifoucnoos amplecritur
quibue boibug in bono:c cuiufpiam bonosrficut fcucritas dd punienoos
dco:um fuo:um fic pcpcrdfl^enr.ut in co:ripit mal09.*p)lacuit quippc diuic
quocuq; tcmplo ccdem uel captiuita^' prouidaitie prepararc impoftcmm
tcm ficri^bibcrct i O.uic^d crgo ua^ bona iuftie quibus no fruentur iniu^
ftationid : trucidationis : dcprcdatio ftiit mala impqg quibus no epcruda
uirtus 1 uicium. 1T.im ficut fub uno damur offcndc:ueI cum co^ inimiciti
igne au;t rutilat t palca fumat:7 fub asdeuitamue:ncipcdiat7 noccetin
cadein tribub fttpulc comrtiinuuntut iftio tpalib' rebus:fiuc quas adipifd
frumcnta purgantunncc idco cum o^ adbucappetitnoftracupiditas : fiue
licire boni arc^ inoccnrcr urut^if; cupi ncre debcrcnnur lUi cotrcpri arcp co:
diue q> opo:tebat cos q in boc muoo rccri confcquerent crcrnam.ad quam
peregrinanfifpefupncpatrie prcfe confcqucda (i noIcnrefTe foci) : ferrec
gerunt.Tlo folu cjppc infirmio:ee ui^' 1 diligerenrur inimici: quia ooncc ui^
ta3 ducetcs piugalefilioe biirce t ba uunr fcmp inceitu cH utrum uolunra
bcre querenree oomoe ac failiae pof'' tcm fint in mcliue mutari.0.ua in re
ridcnrcs:quo9 ap^s in ecdcfia allo(|^ nd nticp paremf^ longe grauio:cin
dcre boies: quo^ fibi uira cdramina^ pa penirue aUcnus e:qui liccr ppoftt'^
liflTima t confcelcrarilTima difplicet: nd fir:in eie rame quibus uire buuis
uc^ ctia bi qui fupio:cm uite gradu) ncccfTirareconiungit^multa moneds
tenet:nec cdiugalib" uicurirrcriti fut: uel argueda nouirt ncgligir: dcuiras
1 utcru paruo ac tegummto utuntut: eof offenfioncs:p:oprer lUa quibus i
plcfc^ fuc fame ac faluti du3 infidiaf bac uira nd indcbiris urirurfcd plus
atcp impctus maIo:um timent:ab co q> debuir delccrarur. £>cinde brir alia
rum rcpbcnfionc fefc abftincnt t y" : caufam boni quarc tcmporalibus af^
uis non in tatum cos mctuant ut ad : fligat mat:quale buir iob:ur ftbi ipe
fimilia pcrpctranda qbuflibct co:um buan" anius ftr^ibar'''! cognit' : ^ta.
tcrro:ibu8 atcp iprobitatibus ccdat: mte pieraris graiis dai diUgat.
ca ipa tri que cum cis non pc:petrant
nolunt plcf (^ cotipcre : cum fo:rafTc Oz facris i amifTione rcf tpaliu nibil
po(rintaliquo8co:hptcnoo cotrige:: pcreat.capitulum dccimum.
'
LIBER
tiebanfpro auro: quanta efTcntfufti^ tcm uitc tam longa q? breuem uitam
ncnda pro cbzifto:ut eii potius diligc boc idcm hdt. Tlccp.n.aliud melius
difcercnt:^ pro fe paffoa cfcma felici aliud dcterius;aur aliud maius i ali^
tatc ditarcr.nd aurum i argcnru pro ud breuius cft:quod iam partrcr non
quo pari mifcmmum fttir:fcu menti^ eft. <luid autem intcreft quo moztis
enoo occultaret:fcu uc;^ dicenoo p:o gcncre uita ifta finiat':qii ille cui finit
dercrur . Tlaq^ inrcr rozmenra ncmo iK^ mozi non cogitV£ii aiit unicuicp
cbziftum confirendo amifiKncmo au^ moztalium fub quotttdianis uite bu^
rum wii ncganoo fcruauit.Oiuocizca ius caftb" inniicrabilcs mdtcs quoda
utiliora erant foztalTe tozmta:que bo mdcdrincntg^diuinccrtiieft qucnaj
num incorupribile amadu ooccbanr: earum ucntuza fit; quero utru farius
g^illabonaquefinculb utili fructu fit unam pcrpeti mozienoo an otfis tt
di^os fui amotc toiquebant.S5 (^daj merc uiucnoo. Tlec ignozo q^ icrtius
et nd bntcs quod proderent dum nd cligatur diu uiucre fnb timde tot mo
crcdun^ rozri funt ; i bi fozte baberc tiu5 ^ femcl mozicnoo nulla ddceps
cupiebant:ncc fancta uolunratc pau^ fo:midare . S5 aliud eft quod camis
perea erant. -Cluibus demonftrandd fcnfus ifirmircr pauidue zfugtt:aliud
futt:nd faculrares f^ ipfae cupiditarcs qo mentis rd diligcnrcr cnucleara cd
talib'' cc dignas cruciatib" . Si ucro uincir.ZDala mozs puranda non eft:
meliozis uite,ppofito rccondicii auru quam bona uita preccflcrit. Tleq3 eij
argentiicp nd babebant:nefcio quide facir malfl5 mozrcm:nifi quod fcquit'
bcfttj9 tcrre*£f
nis 1 uafig ad oia
ufu9 eft
bona opera factua
fpiriru9.Si enim parerna ue
^ yMft*^,
fudcrunt fanguine eo;: ficKt aquam i fti9 1 annulu9 ac ftquid buiufmodi c<<n\
circuitu bicrufale:'Z ri erat q fepcliret. tanto carius cft poftcris : quanto cr^
Scd magi9 ad eyaggerandam crude ga parcntee maio: ejrririt affectus :
litatem co:um qui ifta fecerunt: r\ ad nullo mooo ipfa fpemcnda funt co:-'
eo?t infcUeitate qui ifta perpcfTi funt. pora :quc utiq? muUo famiUariua
O-uauis eim bec in confpectu boiuj Btqj coniuncnus q- qucbbct indume-'
dura t dirft uidcanf:f5 preciofa eft in ta geftamus.lDcc eim no ad o:namrd
confpectu oomini mo:9 fancto?j cC. uel adiuto:iu quod adbibctur cxtrifc
"proinde oia ifta ideft curatio fueris: cu@:fcd ad ipfam naturam bominis
PRIMVS
ifte aucfce non boc admoncnt g? infit defauit: ncc i uifccnbu9 bctuc . l3oc
ullu9 cadaucribus fcnfu8:fcd ad dci quocp itticii cjb'' agim" matunt irride
prouidccia:cui placent ct talia pieta^' cp cre6re:qui tri in fuig titrcris crcdiit
tis officia:co:pora quoqj mo:tuo:u5 arioncm mctfmneum nobililTimum
ptincrc fignificant^ptcr fide refurrcc cum elTct eicctus denaui
/''cifbariftam
rioni9 ai^rucnda . Ubi i iU6 falubnt cjrceptum dctpbini oo:fo: i ad terraj
/ difcitq^tapoiTitclTe remuncrario jp e^c proucctttm.Uerum illud uoitruj
clcmofmie:qua9 uiucntibus % fcntic^ de iona propbeta incredibilms-cft.
ribu9 e^bibemue:ri ncq3 boc ap6 dcii "Pbnc mc:cdibitius:quia mirabiliuf:
pcrit quod cj: animis bomtnu mbria 'imirabitius quiapotcntiue.
officio diligeniiccp pfoluif.Siit ^dcj
1 alia que fancti patriarcbe 6 co^pib' C>e rcgulo in quo captiaititiQ ob
fttis uei?dendi9 ud tranffcrendi9^^ rctigioncm ctiam fpontc tolcrande e)c
pbetico fpiritu itdUgi dicta uoluc^jt. tate^cmplum:quod tamcnilti deos
Tlon aiit bic locue e ut ea pertractC'' cotenti prodclTc non potuit.capimlu5
m^^cu fufficiant ca que dijrius.Scd f»
ca que fuftcntandis uiucntibus funt
ncccffaria:ficutuictu9 tamictus: q>^ h 3lbct tri i(ti'6 captiuitatc Uigio
uis cum graui afflictione dcfint: non nis ca5 ct fpote tolerada i i fuif
frangiit in bonia pcrferedi tolcradicp prcdaris uirio nobitilTimii c]ccptum.
uirtutc:ncccr.idicacc):aio pietatc: fj XDarcus rcgulus ipatot popuU roa-'
cjcercitatam fadunt fccundio:e : q^to nicaptiuus apudcartbagmefcs fuit:
magio cu dcfut ca quc curandis fune qui cd fibi matlcnt a rdanis fuos rcd
nb" codcndifcp corporibus ofucto:^ di ^ co:um tcncrc captiuos:ad boc
adbibcri folcnt:n6 cfficiunt mifcros t impetranduj ctiam iftum prcdpuc re
occultis piop fcdibus ia quictos.^iHc roma mifaut:
gulu5 CU5 tcgatis fuis
pcr boc qii ifta cadaucrib" cb:iftiano puus iurationeconftrictum: fi quod
rii in illa magnc urbis ud ctiam alio uolcbant minimc pcgilTet:rcdituf ce
rum oppioof uaftatione dcfucrunn cartbagine."Pcrrc);it itle atcpi fenam
nec uiuof cutpa zR qui lion potuc|:c cotraria pcrfuafit^quoniam non arbi
/
LIBER
ilU cum c]ccogitati8 atc^ botrendis c^ pis animi vtutc bcatii cc potuifle^vt'*
cruciatibus nccaucrunt. Jnclufo^P'' pon'* "^A qraf:qua bcata pofllt ec ? ci
licitate fuie prodefTc culto:ibu6: qri4 non fuit cf> aiientifl^imus culto: illo^
dem ille eo^ deditus culiui: t uictus dil ei8 iurifiurandi fidcm feruarec pa
1 captiuus adductus e.7 q: noluit ali tria caruit du alia non babcrct:capti'
f er q> per cos iuraucrat faccre nouo : uufcp apud boftce pcr longa mo:tem
ac prius inaudito nimiumx^ bo:ribri fupplicio nouc crudclitatts occifusre:
fupplicq genere cruciatue e^nctua multo minus nomcn criminandum e
e.Si autej cultus dco^ pofl banc ui'' cb:iftianum in captiuitate facrato;;
(a; uelut merccde rcddit felicitate:cm fuo:um:qui fupcrnam patriam ucra^'
ma ueritate tanta quifq' dcmetia mi^ cdtaminari potucrit uirtus animi fi-'
aio pudicitiam n cT^cmv.tn puooicnt aliena crit:fi aute polluct aUa tt eiiti
dedii putauit. Tla ii iudc facni meito la nc amittatur ctiam cu pcriculo co:
6tcflaur:cuqp vitas iudicat cii fe laqo po:i8 laboraf.Si autcm bonum aimi
fufpcndit fcckrateillius traditionis ell:etia5 oppflb co:po:e n aminit': qn
aujciJlepoti" y e^piafTe comilTii: qm etiam fanctcconrincnricbonumcuin
/
LIBER
^.3bfit bic crro:: 1 binc potius ad^ mebro:5t:f5 q*d aio;t diuerfitaie agcre
)
{ moneamur ita ri amitti coipis fcitare tur attedcns.duo inquit fiu:runt:i: a^
manete animi fanctitatc etia co:po:e dulterium unus admifit ^S^ qd dl
oppfro:ficuf amirtitco:pois facritas boc q6 i ca grauius utdicafque adul
uiobta animi fancritatc cria co:po:c terium n admifit.' Tlam iUc patna et
intacto.<luaobrcm non babct quod co pic puUus c:bcc fnmo maaata efl
in fe mo:tc fpontanca puniat feia fine fuppUdo.Si nd eiUa ipudidria qua
ullacofenfidcfuauiolcntopprcfTa 1 inaitA cdpnmit':ii cft bec iuftiria qua
fllieno cdplta peccato^g^to mius aiig» cafta punif:uoe appeUo Urgcs iudicef
bocfianncadmittat" boxciiw cc:tu: <p rdani. Tlempc poft pcrpctrata fad
cumipfumflagitium g^uis alienum nora nec quenq> fcclcftu 1 mdenatu^
irruenti etiam fua Ubidine illccca con ipfis bomicidia crubefcenoo commit
fcnfir. 3dq^ in fc puniea ita ooluit:ut tcrcnt.lDntqnippcintusgloziam ca^
fltozte putarct c)cpiandtt : q>q> nec fic flitatis teflimoniiicofcictte:biitautc5
quide occtdcre fe debuit:fi fructuofa} cora oculis dci fui:ncc requirunt am^
pofl"5 ap6 dcos falfo6 age piiiaj. Uc^ pliu8:nifi qutd rccte faciant:n aplius
rutii fo:tc ita erfalfucp e ilL6 q> fuerot bnt:ne deuicntab auctoutate lcgis di
duo 1 adultcrtum unus admifit : fed uinc:cu5 male deuitant offcnfioncin
potius abo adultaitl comifcrut : un'' fufpicionis bumanc.
manifefta inuafionc:altcra latcntc c6
fcnfionc.non fe occidit infontciT idco Tlulla eflc aucto:itateque cbjiflia
potell: a littcratia eius dcfenfozibus nt8 in qual3 caufa ius uoUifa:ie nccis
dici nd cfle apud infcroe intcr illos q 3tcribuac.c.ip.jc;c.
/
'
LIBER
Xantus itscp uitc buius contcmpro: ni8 fuc alicna libidinc concitatc:^ 60
ca fcuictibu9 boflibu9 per quaflibet poriu9 dufcp fapicntie:q' co:po:i9 cS
pcnaB eam finirc: qua k ipfe pimere cupifcentic fubicctug cft. Ueruntame
maluit:m9gnij fcclu9 ce fi fe bomo 15 fi deteftabile fadnus 1 damnabile fce
terimat proculdubio iudicauit: intcr lu6 cft ctiam fcipfum bominem ocd^
fuos oms laudabrca 1 ^mtd ia^mb" dercificatuaitae manifcfta^damat:
illuftreeuiro9 nd^feriit romani mcli quie ita dcfipiat ut dicat iam ntic pec
tO!C8 fuc pudicitic dcuitarcnt in rap^ opue cft ut polTinc pcnitcnoo fanari.
turu atcp nccatu^ fe fluuio ^iccerot: Tlcminc uelut dcfidcrio uitc mcliozis
coq? mo defunctc funt:car5cp marty quc poft mo:tc fpcrat^-q: reo8 fue mo
ria in catbolica cccria txcncratioc cck^ tis mclio:poftmo:tcm uita nonfu^
bcrrima frcquentant". t>e bia nibil te fcipit.
\
LIBER
Car liberam caput toc tuzfus uite bu na ifta c:crgo nulla dl.Tlo itatp uo-'
mepcriculis itiferittcumfitfacillimc bis fidelcs cbudi fit tedio uita uia:
poccfljtis illatfl fibi neceoia dcuitaz^ fi ludib:io fuit boflib" caflitas U2a:ba
cum fcriptum fit:qui amat pcriculuj betis magna ueracp confolatione^^fi
icidit in ilUid. £ur ergo amantur toc fidapfcienafciccisiiuos pfefifl^epcc
T tanta pei-icula:ucl ccrte etiaj fi non cacis eof ^ i uos pecca: pmiflifiit.
amanCfufcipiunturcur manet in bac
uitacuiabfccderclicitueft^^Jln uero CLb iudicio dei t co:poe pcicciu U^
ta infulfa peruerfitas co{ euertit ia bioo boftirpccca: pmifla fitca.j:p7iq.
confidcratioc ucritatis auerti: ut fi fe
quif(p intcrimerc debet:ne uni' capti-' q Uod fi fo:ce cur pmiflli fnc quc
uantis driatu cozruat in pcccatum:ui ritis : alca c|dc c^iuidccia cica''
uendum fibi cxiftict: ut ipfum pferat toiismundiatcprccto^is:? ifcrutabi
mundum pcr omnea boras tcntario^ lia fut iudicia ei":'! inucftigabilcs uie
nibus plenum t talibus qualis fub dus.Ucruntn itcrrogatc fidclit aias
uno Domino fozmidatur^^innumera ucfti-38:ne fo:te 6 ifto itcgritatis i co
bilibusceteri9:fincquibu8 bec uita bono uos iflin'*
tinentie uel pudicitic
nonducif;''Q.uidigit'caufe cftcurin bumanis laudibus delcc
eFtulifti8:t
da e;:bo2tationibuB tcmpora pfuma'' boc cnam abquibus iuidiftis.
tate in
mue:quibus bapti^atos alloqucnoo Tlon accufo quod ncfcio : ncc audio
ftudcmus aacndcre:fiuc ad uirgialc^ quoo uobis infrogata co:da ufa rcf-'
quift ^mittit quod neo ipunc cont'' b 3tbet itxc0 oic familia fdmi i
roimc Oaiedam emm ueluri podcra ucri dciconfolatione fui no fal
P' mala^ cupiditaroit per occulm diui^ Uce:nec in fpe remm nutantium ucl
num prefens iudicium rda^ntur t : bbentiom conftitutam: uira<^ criam
.manifefto ultiorefenuinf . ioitaffia ipfam tcporalcm mimc pcnitcndam:
(, a6t quc bn fibi funt conlcic no fe
iltc i qua eniditur ad ctcmamrbonifcp t^
e^ iflo caf!i»tts bono co: inflatum cj: rcnis tanij' pcrcgrina utif ncc capit':
tulinfeit tamen uim boftikm in ca:ne maUs aute probatur aut cmcndatur.
perpefle funtrbabebant aliquid latcn 3lli \?o qui probitari cius infultant:
tieinfirmitati9:quepo(Tentin fupcr^' ei^dntc5fo:tc in aliqua tcporaUa
bie fadu banc bumilitate i uaftatio
(i mala dcucncrit:ubi cft dcus tmeOp
nc illa cttafiflfet cytolli. Sicui ergo q" ii diant:ubi funt dq eo^:cii taUa pa^'
i dam moiie rapti funt:nc malicia mu^ tiant'pro qbus cuirandis eosuclco^
i^taret intelUctum eomm:ita quiddam lunt ucl colenoos cfle contcndut,-' 111
eb iftia uiraptBc:neprorpitas muta ifta refpodcudcus meus ubicp prls c
V ret modeftiam earum. Utrifc^ igitur ubicp totusrnufj' inclufusrqui poffit
que de came fua y turpe nulU* enent ftdclic fccrctus abcfle n mot^.^Uc cuj
ppclTc coractum:uel ii fupcrbicbann me adueifis reb" c)C3gitat:aut mcrita
uel fupcrbire:fi nec boftiu uioUtia co epminat:aut pcccata caftiganmcrcc
trectatc clTcnt fo:fita potcranr.non a-' demqsmibictcrnapro tolcraiis pie
blata c caftitas: f^ bumilitas pfuafa. maUs tcmpalibus fcruat. Uos autcj
3lla?2 tumou occurfum eft manenti: qui cftis cum quibus loq dignum fit
(ftarumoccurfiicft immincti.0.ua^ faltcm dc dqsucfti-is : qto magis dc
7 illud n fit tacendum: q> quibufdam dco mco:4 tcrribiUs cft fupc: omncs
quc ifta pcrpefle funt:potuit uidcri co oms dq gcnrium dcmonia:
dcos:qi?i
tincmic bonum in bonis co:poraUV Dominus autcm cclos fccit.Bi naftca
dcputandum: t tunc mancre (i nulU" ille fcipio quondam ponrifejcuiucrct:
libidincco^p" attrcctaret': non autcm qui fub terro:e bclU punici in (akip^
clTe pofitum in folo adiuto diuinitus dis pb:fgq8 facris cum uiroprimus
robo« uoluntati9:ut fit fzctu x coip* qucrcrcturuniucrfus fcnatus clcgit:
1 fpiritu8:ncc tale bonii eSTe q> inixito cuius 08 fo:tafle non audcrcris afpi''
aio poffit aufcrri:qui crro cis fo:tafle ccre:ipfc uos ab bac impudcnria co^
fublatus c.£um.n.cogitant qua con^ biberet.
rcictia dco feruierit: i fidc inconcufla
non dc illo fcntiunt <f ita fibi fcruien-' OLuaj pudcndis profpcritaribus
tca^cumqjirainuocftntcsdcfcrcre ul 8fftucrcuchnr:q'dc cb:iftiani8 tcpib''
lo mooo pofucrit:qu3tuciJcp tlU cafti conqucruntur.cap.jc;:;:.
tas placeat dubitare non poflunt.ui^
dcnt cfle confcqucns ncquaq» illn fu^ c UrcimafifUctircbus aduerfis
iflcpmilTtt^:utbcc accidcrcnt factia 6 tpoiib* q:imini cb:iftiai8:mfi
fui8:fi co mo pcrire polTct fanctitas: q: u:am lujruria cupiris b:e fccuram:
qua cotuUt cis 7 diligit in eis. 7 pcrdirifllimis mo:ibus rcmota om^
ni molcftiarum afpcritate dtfftucre;
CLiiid failia cblifti :i^de Sbcat ifiili Tlccp.n.proptcrca cupiris b:c paccm
b" cu cpprobrat qp caj a furo:c boftia 7 oni gcncrc copia^t abudare: ut bis
non Ul7crauerit cb:iftu0.cap.p:i]^ bois boncftc utamini:boc e modcfte:
LIBER
ora paraet a cuiibus^eacp ipfa Ubioo dio ific ab urbe roma luoos ipos fce^
mani imodcratio: ierat univfo poptb quos 6o9 putabat icfilTc audecquos
romano:poftca cp in paucis potcntio cc nojriog dcmocs n inteUigebat: aut
ro9 ctiam iugo fcruiniiis opprcflTit. rius q> conteneoo9 dcos erifWmabat.
TUndum enim fiierat dcclarata gcu''
O-uib" uicior. gradib* aucta fit in tibus fupema t>octrina : quc fide co:
romanis cupioo regnandi. capituluj mundans ad celeftia ucl fupcrcekftia
capefccnda bumiU pietatc bumanuj
murarct affcctum:T a driani fugbojj
mcnnbusiooncc cotinuatts bo
no:ibu9 ad poteflatc? regia puenirct fi>e fccnicomm inftiturione Uioo'
ambitio.' "bonozum pozro continuaii rm.cap.Tqq:^.
p-'
DO^i facultas no efTennifi ambirio
ualcret.minime aut pualcrct ibitio: it JErutnfdtote^iftanefdtig-r^
ftroijs inlTis rome iftituta funt. lole'' uos facile co:rumpi atcp euciii pofTc
rabtliuB diuios bonocs dcfcrrctie illi cemebat:quaoo uos ab boftili tro:c
fcipioi:^ dco$ eiufmodi colctis.nccp fecuros efle nokbat.Tlccp ci^ cefcbat
ei^eratilUdqfuo potiftce mcUo:rcs. ilU feUccm elTe rcmp. ftantibus mcni^
£cce attedite (i mes ta diu potatis w" bus:ruentibu9 mo^ib'': fed in uobis
rozibus cbria uos aliquid fanu pfidc plus ualuit:g7dcmonc6 unpg fedujre
rare pmittit. £>9^pt fedida cozpozu rdt:q' q> boies prouidi preaucrunt.
peftilcntiam Uioos fibi fcenicos e;:bi^ mala q faatis uobis iputare
"bic e cp
beriittbebant.potifgcaut uefter ppi no uultis.mala vo quc patimini cb:!-'
aioj^ caucndam pcftUcntiam ipfam ftianis tcpo:ibu8 imputatis.ncqp dm
fcena conftrui probibebat.Si aliqua e in u:a fecuritatc paata remp. fj Uf
luce meniis .inimum co:po:i preponi jcuriam queritia impunitam:c} depra
tisieUgite quem colatis . Tleqj cnim uati rcb"^fperi8:ncc co:rigipocmfti9
1 iUa cozpo^ peftilentia ideo conquic aduerfis.Uokbat uos iUe fcipio tcr^
uit:quia popuio bdUcofo i fotantca rcri ab bofte:ne in Uijruriaj flueretis:
ludis circefibua affucto Uioo^ fceni^ uos ncc contriti ab boftelu^uriam re
co?:; dcUcata fubmtrauit infania : fed prefl^iftis: pcrdidiftis utiUtatcm cala-'
flftutia fpirituu ncfanoof; prcuidcns mitati8:Tmiferrimifactiefti8:t pefli
fme 6buo ceflatura:
ilia pcftilcntia la mipermanfiftis.
flUam longc grauio:cm qua plurima
gaudet:cj: bac occafione n co:pibu8: £>e ckmcntia dci que urbis ej:cidi^
I5 moHb'' curauit imittcre : que aiaa um temperauit.cap.jc^iig.
mifcTO^:. tatis obcccauit tencbrie:tan
ta defo:muate fcdauit:ut etiaj mooo e X tamen quod uiuitts dei eft:^
rcdcmpta familia dnt chiilHit pcgria iam uel illie clarcrct noftra religio:ur
duitas rejts cb:iftu tta cos a facris fac:ilegts probiberer.
jbeinde demonflrandu e quos eo:u5
£)c btctib" ft ipioe eccVic filqstt 6 mo:es i quam ob caufam uerus 6s
falfis itza cccriacbjiftianis.cap.jc^rjcv. ad augendu impiu adiuuarc dignat*
eUn cuius potcftate fut regna omnia:
m £mincnt fanc in ipis inimicis qua^' nibil cos adiuuerint bi : quoe
latc ciucs futuros: nc ifructuo^' dco9 putant : quin potius quantum
fj ucl 3p6 ipfos putct: cp oocc pueiat dcapicnoo i fallenoo nocuczint.lbo''
ad confctXos poztat infc(to9:fi;cut e^ H ftremo aducrfus eos dicctur:qut ma''
lo^ numcro ctia dci ciuiras bct fccuj nifefhfl"imi9 oocumcntis confurati at
Q'diu pcrcgrinatur in munoo connc-' q3 dcuicti:conanrur afl*crcrc non pro''
ps communionc facrametomm:ncc picr uite piitis utilitatcm : f, proptcr
(ccam futuros ctema fo:tc facto;;^:
in ea5 que poft mo:tc futura cft colcoo9
4 partim in occulto ptim m apto fiJt. cflc deos.Ouc nifi fallo:queftio mrto
<lui ctia CU5 ipfis inimids aducrfus critopofto::T fubtilio:e difputatiorie
deum:cuiu9 facramcntum gerunt dignio::ut i cotra pbilofopbos in ea
murmurarc non dubitant:mooo ca^ difler3t';ii quontbet:f5 qui apud illos
illis tbcatra:mooo ccclefias nobifcuj ciccellenrifl^ima glo:ia cbri funt: i no
rcplentcs.ibe cozrcctione autem quo^ bifcum multa fentiunt:fcilicct de anic
rundam eti.^m talium multo minus immo:talitate:T q> deus uerus modii
eftdcfpcrandum; fi apud a^tiffimos 6 proutdcnrta ciue: qua
condidcrit:t
aduerfarios prcdeftiati amici latirat: uniuerfum quod condidit regit. Sed
adbuc ignoti etiam fibi.*P)crple^c c(p quoniam i ipfi in illis que cotra nos
pc funt ilte duc ciuitatcs in boc fecro: fentiunt:rcfellcndi funt . dcefle buic
imiicctn quia permijcteroonec ultimo offido non dcbemuetut refutatie im"
iudicio dirimantur : de qua?2. cp:tu pq9 conrradictionibus : pro uinbus
^r procurfu i dcbiris finibu9:quod di quas dcus impcrcicrit: afleramus ci"
ccndum arbitro: quantum diuinitus uitate dei:ueram^ pietatcm i dci cul
ediauabo: c;rpcdiam:proptcr glo^iaj ta : in quo una ucrmter fcmpitcrna
ciuitaris dci: quc alienis a contrario bcatituoo^mirtitur. iDic itaq? moo"
comparatis clarius cmincbit, fit buius uoluminis: ut deinccps dif^
pofita:ab alio fiimamus q:o:dto.
£>cquibo8 caufte (equetidifputii''
labo: noftcr in cb:ifti caritate utiUtcr mitatcm: ncpcniteat eae uite : quae
ac liberaUter femit:talc8 meo?J fcrip-' non cft undc polTit pcniterc ncquitic.
tozum ueUm iudicce: qui rcfponfioej £)cinde pauca dijci in coe qui cb:t'ftia''
fempcr dcfiderent:cum bie que lcgiJt' nos aducrfie iUie rcbua affcctoe : i
audierint aliquid contradici: ne fiant precipue puoozem bnmiUatamm fc
fimilcs eamm mulicrculamm: quas minamm quauis caftamm atcp fanc
comcmorat apoftolu8:fcmpcr difcen tamm protcmitate impudcntilTima
tee:7 ad ucritatie fcientiam nunquaj c^itant: cum fint ncquiftimi i irrc^
pcrucmentce. uerentifTimi longc ab ciB ipfie zoanis
degenerca : quo:um prcdara multa
LIBER
tamc^ labozibus fcdio:cm ftantc fccc tcndunt . £ur cnim ca que dicturua
tar q> nientem: quanooquidcm in mi fumpermiferuntaccidere cultozibus
na ciuB lapidee Tligna:in ifto^sautcj fuie: antcquam cos dccUratum cb:i^
uita oi3:non muro;t:fed mo:um mu fti nomcn offenderet cozunqj facrifi-'
:
£>e aflumcnda biftoiia: qua eftcn rcs fuo8 ad bcne uiuendu^ quare nul
diturquemala acciderint romanis: lia legibue adiuucrut.-^Utic^ dignum
cum dco8 colcrcnt anteq' religio cbii'' cranut quomo iiti illo^t facra: ita ilU
imo ucro qualiarncc mcm ipfof fct^ fl flb illo dcindc qucrcrcmua : utrum
nico^ decerec audire.tJabct enim qd intcr aus duiinos bonozes ucllct ilU
mcnri fabdimr.f^ i ipfa mente: i ipfo quid in moztb'* appetedu eet atc^ fu^
rcaoic camis animo : co3 implcri ac edu : (|d in ipfis rariocinandi rcgulis
pefTimoe ficri fme ulla fui terribili^^ ccrta connqrione trabcfiaut cjd fi cff^
b'' coijj ppfis frcquet audiri:ficut nos Ut air pe:fius ticta ucneno:magi8 itu^'
finc auctc diuina:ubi qucnqj ad uicia. ubi inerat picwra bcc.Joue quo pac^
«nii magis mou^ q6 dq fcccrit: op q^ todancmififl^caiutingrcmiu quedl
bomincs difputauerint.cap.vg. imbrc auren^atcp ab bac tanta wcic
adbibctpatrociniu5 turpitudini fue:
Q. Tl nobis fo:tc pbilofopbo:«in ca in ca fe iactat imitari ded.2lt que^
fcbolae difputatiocfcp mcora-' dcn inquit:qui tcmpla ccli fummo fo
but^^lbrio bcc ti roana f^ grcca fut:at nitu concurit:ego bumuncio fi faccre
fi^pi;ea ia r6ana:q: t grccia facta cft id.£go ucro illud feci ac Ubcns.
r6ana^uicia:itdco?tpcepta funnfed
boium inueta:qui urcucp conari func £>e ludis fccnicie:in quib" dg non
ingcnqs acutilTimis prcdiri rariocina ofTcnduntur cdictionc fua^t turpittt''
tbcatrica dTc wrpiora.boc dico q> ivc nu8:que illa non quc
attigic:uel poti"
gantca conmncit biftoua cofde Ulos non uej:auit:cui pcgat:' £fto pptarcs
luoo3 in quibu9 zcgnant figmeta poe bomines improbos in zep.fcdiaolof»
tfl^:nd pcr impium obfequm^ facris £leonc cleofonte bipbolu kfiKpatia-'
deo^ fuo?t intuUffe romanos.f^ ipof mur inquit:7fi buiufmodi ciues a ce^
<ko6 ut fibi folknnitcr cdcrcntur i fozc mcUue e g» a pocta notari.S5 pe
bono:i fuo confccraret accrbe ipaoo riclcn cum la fue ctuitati majcima auc
1 quodammooo cjrtoiquenoo fecifte: toiitatc pUirimos annos oomiT bcUi
quod in pmo libro brcui comcoratio prefuilTet:uiolari ucrfibus: t eos agi
nc pcrftrui^i. Tlam ingraucfcentcpc-' in fccna non pluo dccuit:g' ft plautuf
fhlentia:ludi fccnici auao:itatc pontt inquit nofter uoluilTct:aut ncuius pu
ficum romcprimitU3 inftituti funt. bUo Tgnco fcipiont:aut cccilius mar-'
Oiuid igtcur in agcnda uita non ea ii co catoni makdtccre. Jt>cidcpaulop'*:
bi potius (cctAnii arbitrctur:quc ac noftrcinquitcdtra.jrq.tabule: cum p
ntancur ludis auctoutatc diuina infti paucas res capite fanjrilTcnt:ibia bac
Iuti6:g7 ca que fcriptitantur lcgibue quocp fanjricndam putaucrunt : ficjs
bumao conliUo ^mulgatie,-' 2ldulte^ actitautlTctfiucarmcn cddidilTct:qd
rum loue fi poctc faUacitcr^dideruc infamiamfaccret: flagitiumuc alteri
dq uiiq^ cafli:q: tm ncfaa pcr buma'' prcclarc: iudicqseim magiftratuum
no3 luooe confictum e: no(» quia nc^ dtfceptationibus Ugictimts propofi^
glectum trafci ac uindicarc dcbuenit. tam uitam:non poaa^u^ ingcn^s bze
£t bec funt fccnicojt tolcrabiUora lu dcbemus:nec prob^t audire:mfi ea le
q Uid aot bic fenf int roani ucte ttoluerunt:cum uiderentdqs fuis ac^
fe9:ciccro teftat in Ubns: quos cepta T grata clTe opprob:ia: nd tato
de zep.fcripfit:ubi fcipio difputas ait. boium: ac^ 1 ipfojt dcojt in fccnicis
Tlunquam comcdic nifi confuctuoo fabuU9:fiue a poetis eflent illa confic
uitc pacercf^barc fua tbcatris flagi^ ta : fiuc flagicia eo^jj uera commcmo'
£t grcci <\iA antiqoes
tiA potuilTent. rarcntur 7 agercntur in tbeatri8:atcp
umofe fuc opionis quandam puenic'' ab eo:um cuUoiibas ut folo rifu ac :
Tlimls cnim fupbum fait famc pcere C>e rccnids apud grecos in rcipa^
in principcm pamc bonu^ atcp utile: libro cdmeorat': Hcbics ciuis atbe
nonnc tanto efl mdignius : quanto a niefis uir eloquctilTim^^cij aoolefcenf
uelui ab ipfo celo tradua in tcrras fa nifi ficrct irafcctibus: co^ adm6itio"e
tis ioonca uidcat'auct02itas.£u5lgit' didiccrat:cii pfti^ labco: qucbuiufcc^
grcci talium numinum fuoe k d icn mcdi rc?2 pitiflimD prcdiearnumina
tircnt:int tot i tanta co:um tbcatrica bona a nummibus malis ifta et cult"
opprobna parccndii fibi a poetis nul malos dcos
diuerfiratc diftinguatiut
tribtiitVriecp d
d^ decet 5o9 malos: ni malcdicertt: i digno fttit ut tcretT
ai poau9 ifti q: imodi fut fpus omd ucfter flagttio iouis optimi majcuni a
fmt maU^fiue certa difcretioczficut U^ ootefccnuum ncquiaam concitaret;
bcom uifu ciilUs ilbnflts ilU dilbiba
anf obfe^aXopetetiflrimc greci utrof i>cbuilTe intelUgc romanos: q> d?
(p boao:e ducut:? f^crootce p quof eo|t:qui fe turpibus ludis coU c^pctc
uictie mil^rat': t fcenicos p quos Uidi bat idigni eent bonoe diuio.cap.^iq.
pcrbibet.Tleueloibus dqs fuis : fii
ludi oibu9 grati furtt^utquod c indi-' f £drii6:etmibifo!talTefiuiuc
gni" : bis quos bonos putantrfi Uidt ret.OLiio nos ifta ipiiita ee nol
ab eis folum am3t:facere comiinant' ktrC.q ipt dq facra ee noluerut:co \a/
intu:iam. 009 fceico9;ubt ti'tacdcbrat:dictitai':
aait»t:'Z roanis ittoiib" iucjrcf t^t (a
Ct romit auferenDO libcrtate poe is bonoub' dicaric^bibe:icp luffcft;
bominibusiquam dcderunt in
tis in jCur crgo n bic magis ipt itclkcti fut
dco8:meUu9 de fe q' de dgs futs fenfc n dq vi nec oio digni : cjb'' diuios
elTc
ilituerunc : fcd crga deos fuos fupbe lcnt:quos uidcbat ftbi uoUtilTe (ccni^
7 irrcligiofc.Oaios cii fcircnt: non (o cas [urpitudics pfccrari:fue tri dtgni'
lum paaenter:f3 ctia Ubcntpoetarum tatis meo»;s ac puoo:i9 auctou»: u
probns maledictifcp laccrari fe poti' lid fabfaf ncquaq? bonoraucrntmo-'
ua:^' illos buiufcemodi iniur^s tndi rc grccop:f; ficut ap6 cicerone idc (ci
gnos ctTc du]ccrunt:fecp ab cis et kge pio loqt:cii arte ludtcra fccnacp tota
municrut:illo^ aiicifla etil facris fot in probro duccret gcnus id boiu^^no
lenitatibus milcucrunt.^tanc tandcj mo bonoicauiii rcliquof carc ; (} ct
dco^ iniurias indigne tuUr: -r fiifcari plato 1 iriu 00^2 libidini rcftitit: t ab
corumpicp figrfitis aios ciuiii noUiir. ioole roano^i 4^ pfiriedii ect oridit:(}
jConfcrnunc platonis bumanitatcm poctae ipfos:urpro arbinio mtietcs:
a ciuib us deripiendis poctas uibc pel uel boibue miferie quafi dco:um fac
lentcm:cumdeo>t diuinitate bonoa ca pcfi^ima imitada proponentee: oio
fuo Ujoos fccnicos ejcpetcnte. 3l'-c ne i auiiaie bri iftiiuta uiuc noUiit. Tlos
taUa uel fcnbcrentur: ifi no obtinuii quidon platone:ncc deii:nec femidca /a»t»
difputanoo ram: nc fcripta rcapcnt': pcrbibemus : ncc ulU fancto angclo P
SECVNDVS
iftii ncc occidifle ficm: ncc aliquod p'' gnofacerootiuquod ioui tnbucrunt
petraflc flajitiuquify biflo:icomm f buic ctia boc tribucrcnt; t marci taq»
poctA^ di;cif aut fiupt:certc ucl psia^ patri ciu9 foifitam proptcr ipfum.
po ucl alicuicfnoccpbalo:poflrcmo f
fcbrio:que romaui numia partim pc^' Ch (i dqg ulla cflet cura iuflitie:ab
rcgrina rcceperunt:pti5 fua^pa faaa ei9romani accipezc dcbucrint pccpta
ucrut.-Q.uom6 igit tlta animi t mo-' uiuedipotm9: g^lcgcs abalqg boib**
rii mala bonia prccepria i lcgib' uel i mutuarccap.jrvi.
minetia^bibcrct;uel infita cjctirpada
curarcnt dq talc9;4 ct feianda t augc f 3 aiit a dqe fuig rdani uiucndi
Ittm fttii dq9 mftig pwlcrut : quauie tatibua: quc w cmitatc romana ctiaj
n ipftt fcmidcii potius g^ dcu uocauc^ laudatis uigucrc rpibu9.cap.)CT'^.
rttnt:tteltttfccrctiotco;2 ooctrina co-'
medat.''Tla ctia flam illi inftitucrunt: a Tlfo:tcpprordano|>pfealcgcf
quod faccrootq gcnu9 adco i romai9 11 ftit a nttminibtts conftitutc:
facri9 tcftantc apurc ejrccUuit : ut trc9 q: ficut falufti'' ait . 3u9 boniicp ap6
folos damiiKS babcrent tb" numib'^ C09 nd lcgib" magis q» nata ualcbat.
LIBER
ubi marefiliu faii pugnante iuuaret: fubdi rccufarct:? utriufcp partis 6fe^
utcoiugio^ ncgato^ armio ulcifccjct'' fo:c8 magie (ludqs agercnt amo:c ui
iiuria^T co mo ad fcias quae uolueat ccdi: q» eqmj i bon« d^cq^ cogitarent.
pucirct.aliquo.n.fo:tafre iu: bclli iiu^
ftenegataeiuJlcuictoauferrcr. TUlb 0.ucdc mo:ibu6 romanom^: aut
eut iu: paucie ri datas rapuit^^iiiuftil motu compreflTis: aut fccu:itate refo''
bcllu cu ca^ paretibue iufte fucccnfe^ lutis: faluftq probat bi(lo:ia.capitu-^
tibue gcffit. "boc fanc utiU" faciliufqj lum.;criq.
fucccfl"ir:quod nii ad mcmo:iam frau
die illius ctrcefm fpectacr^ mafit: faci i Xaqj bebo modii: i ipm falu^
noJis tri in illa ciixmtc 1 impeiio no ftiii tcfte poti" adbibcbo. Olul
placuit eyepluj: faciliufq} roani i boc cil in laudc roano:^ di)cilTer:uii nobid
crraucriir: ut pofl: illainiquitate} dcii iite fermo c):o:tus c.3us bontic^ ap6
fibi romulti cdfccrarcf:^' ut i hminis cos no lcgtbus mAgis g> natura uale
rapiedis factu eius ixnitiin i lcge ul^ bat:pdica8 illud tps quo ejcpulfis fgi
la ucl mo:e pmiftcrcr.£]c boc lure ac bu3 incrcdibrirer ciuitas breui ctatia
bono p" ejcpulfii cu5 liberie fuie rcgc fpacio plurimii crcuit. 3de tii in pmo
tarquimu:cuiue filius lucrctia l^up:o biflo:ic fue libro atcp dm ej:o:dio fa
uiolcter op:efTerat:iuniu8 brutus co^ tcf^et tiic cum ad cofules a rcgib" cct
ful lutiii colbtinu maritueiufde luc:c traflata rcfp.pofl pun} inreruallii iiu
tiecoUcgafuubonu atcp inoccntem rias ualioof i ob cas difccfTione plc
uirum:proptcr nome i jjpinquitatcj bis a patribud:aliafcp i urbcdifcelTio
tarquino|2 cocgit magiftratu fe abdi^ nes fuifle.Tlam cii optimis mo:ibu8
carc:nec uiuc: in ciuitate pmifit. OA 1 majcia conco:dia populii romanu;
fcclus faucntc uel patientc populo fc in^ feciidu i poflremii bcllii cartbagi
cir:a quo populo confulatuide colla ncfc cdmcoraflTct egtfl*c: camcp buius
tinus:ficutctiaipebrutu6 acccpcrat. boni ri amo:c iuftitie^f} flatecartbagi
£)c boc iurc ac bono marcus camill" ne metu pacis i fidc futfle dijcifl}. Uii
illius tpis uir cgrcgius: qui uebentcs iKafica iUc ad rcp:imcdam nc^tiam
grauiffimos boftcs populi:6anipoft fcruanoofcp iflos mo:es optimo8:ut
dccenalc bcUumtquo roman" cjrcrcit" mctu uitia cobtbercnt": cartbagincm
toftcns malepugnaoo graui^ afflict* nolcbat cucrti. £ontinuo fubiccit ide
c : iam ipfa roma dc falute dubitantc falufti" 1 ait: 2lt dtfcoulia i auancia
atcp trcpicfatc fadllie fupauit: eo^ atcp ambitio:-! cetcra fecudie rcb" oti
urbem opulentilTimatn ccpit:inuidta nructdmala^podcartbagts c;ccidiu5
SECVNDVS
ncctcns cur bcc dijKrit; Tlam miurie prccipitatiadco iuuec" luju atq^ aua^
inquit ualioo;^ i ob cas difcciTio plc" ricia corrupta cfl : ut mcrito dicatur
bis apatribusulicc^ difcclTionce oo'' gcnitos dTe:c| necp ipfi babcre polTet
mi fuac. ^aidc a principio nccp apli* res f3miUares:nap alios pati . £^icit
a tarquinio
g? rcgib" qcactisidu niet'' dcindc plura faluftius dc fyUe uitqs:
1 bcUiI graue ci» bctruria pofitum e: cctcraq3 fcditate rcipu. £t alg fcripto
cquo r modefto iure agitatuj.Uidca rcs in boc confcntiunt: quSuis cloqo
qucnadmodum ctiam illo brcui tpc: multum impari. £crni8 tit ut opino:
irt rcgibus c)cactis idcfl cicctis ali^tu ^quifqs aducrtit faciUimc pcrfpidt
lum cquo n modefto iurc agact mc'' : coUuuic mo:5i pclTimo^jt quo iUa ciui
tum dijrit fuiffc cam:qm mctucbatur tas probpfa fucrit an noftri rcgis ad
bcllum q5 rcj: tarquinius rcgno atq3 ucntiJ. t)cc dm gcfta funt non lolum
urbc pulfu8:bctrufi8 fociatus contra aftq' cbziftus in carnc pns ooccre CC''
b'' (i fimul audircnt atcp curaret igcs tang' recto:ibu6 mo^^fj tanq' rerum
tcrrc1 ome populi:principc8 i oms dfiato:ib'' i ddicia^ fua^ ^uifo^ib'*
iudicee tcrre:iuucnc9 1 uizgincs fenio fcruiant:eofcp ri finccriter bono:cnt:
rc9 cu iunio:ib'': ctas omnie capaj: i fj nec^ter ac ^uilitcr timcat : qd a\icnc
ufcrqj fcyus: i quoe baptifta loanee uince poriue q> quie fuc witc cjfqj no^
aUoquit:qcacto:ce ipfi atcg militc9:t ceat^kgib" aduertat'. TluU'* ducat'ad
tcrrae uitepiiris omaret fua felicita-' iudicc9:nifi 4 alicerei:oomui:faluri:f
tc refp.7 uire etemc culme bcarilTime cuig' iuito fiicrit impo:tunue aut no
ignatura confcendcrct.Scd quia ifte p'ue.£cte|f dc fui9:uel cu fuis:ucl ciJ
audit:iUecotcnit:plurcfcp uitqs male (jbufcucp uolcntib" faciat quifcp q& U
blandicnribue:g' utiU uirtutum afpi bct:abudcnt pubUca fco:ta:ucl^pter
tarifuntamicitioice : tolcrare cb:ifti omnce quibue frui placucrit: uf^pf
famuU iubet:fiue fint rcgca : fiuc fint C09 majcimc 4 b:e puata ri prit.£]ct:u
principc9:fiuc iudicc8:fiuc miUtc9:fi'' ant^apUflVmc at(p o^nariflfime oom*
ue^uici3k9:fiucdiuite9:fiuepaupef: ubi opipcra couiuia ft-cquetcnt': ubi
fiuc Ubcri:fiuc fcrui utriuflibet fc)cu8: cuiq^ libuerit i potucrit dic noctuc^
pefVima ctia (i ita ncccfte e flagitiofifl*i ludatlf^bibaf^uomatur: dcftuat . Sal
macp rcp.i in iUa angfof quada fac^ t3tionc9 undiqj concrcpent:tbeaira i
rifl^ima atcp auguftiflw curia celefticp boefte letidc uocibue : atcp oi gcnere
icp.ubi dci uolutae lej: e: clarifl"imu5 fiue crudeUWmc fiue turpiffimc uo''
fibi locu ct ifta tolcraria compare. luptari9 qccftuet.3llc fit pubUc"' iimi^
cu9:cui bec fcUdtag difplicct.0.uifcif
<luaU ucUt fcUcitatc gaude;? ^t»" ca mutarc aufcrrc tcnt3ucrit:cii libc
l'
SECVNDVS
h k bic moztuii: que libioo ciue ctia abfuifler.Sufcepit deidepir un" co^
cii uiuera:bauricoo pfupfar.<iue :c qui difputationi aderant : i popofcit
ge ifii (i bfcnt fibi i talib" idulgcntc^: ut bcc ipa qucftio diligcntt" tractazt":
nec in cis cjcq' illa feucritate advfatc: ac dc iuftiria plura diccrent*' : proprcr
buic Ubetius qp roani ucfce romulo illud q5 ia uulgo ferebafrep.zegt (inc
templum t flamen confccrarcnt. iniuria no pofle. 1:)anc^indcqoncm
difcuticndam i enodandam clTe afle^
O.UC fcntctia fucrit ciccronis 6 ro fus e fcipio."Rcfponditcp nibtlcfle qo
mana republica.cap.):]ci. adbuc dc rep.puraret dictum : i quo
poflet longius progrcdi^niliefler con
f £d (i ptenifq romana rcmpu. firmatuj non mooo falfum cflc lUud
pclTimaacflagitiofilTim.^ di)cit: fine iiuzia no poflc:fed boc ucrifl^imu
ncc curant ifti quanta mo;;^ pelTimo' cfl^c fine fumma iuftitia rcp.rcginon
ru ac flagitiofo;t labc ac dedecoze im poflTc.iZuius qonie e;:pUcario cum in
pleafifcd tmmo ut confillat i maieat: die confcquere dilata ect:i tertio Ubto
ftudiant eam non ut f.iluftiu8 narrat magna conflicrarione rcs acra c.Su^
pclTimam ac flagiaofiflimam factav fccpit cim pilus ipfe difputatioc^co^
fcd ficut ciccro difputat iam tunc pro qui fentiret (inc iniuftiria rcgi no pof^
fu9 pcriflrc:T nulla oio zmanfifle rep. fc remp.purgane prcdpuc:m: boc ipe
3nducitcnim fcipionemcum ipfum fcnrirc credcrrt'.£gircp fcdulo pro in^
qui cartbagine e):tin)ccrat dc rcp.dif-' iuftitiacorra iuftitiam^utbancccuti
puianre:quaD0 p:cfenricbat ca cozup lem rcip.iUam vo inutile ^tfimiUbus
cionc:quadefcrtbit faluflius ca; iam ro'ibu9 1 ej:epU9 uclut coarct oiide:.
iamcp pitura.£o quippc tcmpozc dif Xum UUus rogannbus omnibus iu
putatur quo ia; unue greco^t occifus ftitia dcfcndcrc aggrcflus e:aflfezuitc^
fuit : a quo kribit fcdittones graucs q>m potuit nibil ta inimicii:q' iniufti^
ccpifl*e falufliu3.Tlam moztis ci* fit i riam ciuitati:nccoio niftmagna iufti
eifdcm libris commcmoratio.£u au( dz gcri aut ftare poflfc rcmp. <lua q^
fcipio in kcandi librt finc di)ciflcr:ut i ftione q^tum fatis uifti e perrractatii
fidibus ac tibqs arcp cantu ipfo ac \xo Scipio ad intcrmifla rcucrtitur : rc^
cibus conccntus e:quida tencndus cj: coUtcp fua atqj cdmedat brcue rcip.
diflincris fonis^quem immutaru^ aut difftnirione qua dijcerat eam cflTc rcm
difcrepanrcm:aurc9 cruditc fcrre no populi."f>opuluaiitno 0C3 cetii mul''
polTunt:ifcp cocenrus ej: dilTimilima^ ti'tudi9:fed cctuj iuris con(cn(\x
1 uti^
rn uocum inodcrationc:concoz3 tam litaas comunione fodattieedctmtat.
cfficit 'Jcongruens : ficcj: fummis i Oocct deindc quanta (it i dtfputanoo
LIBER
ftu8 e rc;c;quan tfranum mo:c grcco rierunt uiro:^ penuria: cuius tati ma
appelbuit: autiiuflioptutiated:quo li non uidet'reddenda ro nobis: f; et
damr:legatur quas dco^ leges iUi d mak ttiucte n oocuerunt bii uiucre.
tctur.Tlecp cim minus cos inucnitur Ipfi mali boic8 in terra:fic et illi n oi»
rcgulus coluiflc q> marius : idco nec q uolot facc piit:nifi cptd ilL" odiatoc
uita peffima cligeda uideat:q: magia finnf^cui" plcnc iudicia nco copbedit:
mariog^rcgulodg fauiflc cjriftianf. nemo rcprcbcndit iuflc
2Dctellu8 ci5 romao;t laudatiflun":
4 babuit quiqj fiUoa c6fub:c9:ctiatn jbc fyllanis actib^^quof fe dcmo^
te?t tpaliij fclijc fuit:-?: catilina pefl^im" nc8 oflctaucrift adiuto:c9.cap.)C]ctig.
opprcflusinopiatibcllo fuifcclcris
proflratus infclij::7 uaifluna atcp ca f y\h ccrtc {pfc:cui'' tpa tKa fac^
tifl^tmafclicitateprepoUcnt bonidci» rat:ut fupiora quof utdcjc cflc
colcnrc6:a quo folo confcrri potefl. uidcbaf iUi" cdparioc qrcref: cii pmi»
3lla igitur refpu.malis mo2ibu8 cuj ad urbe cdtra maria caflra mouifl^et:
pcrirer:nibil dq co|t pro dirigcndis l fldco lcta ejrta imolanri fuifTc fcribit
toUum.Oid quidcm dcmoni T prcui^ nicie : ubi no multo poft ciuilcs adcs
dcrc factlc fuit i cclcmmc nunriarc. nefario preUo c6fU)ceriit: ipfi itcr fe p^
3Uudfancarrendc quod ad caufam us pugnare ai(i fiit.Tlancp ibi auditi
UBE^
liii dco?t ucl malida ucl mifcria . £i cbnfto n:o imput3nt:cum cbsirtus n:
flOt k pugnaflc fmxcmv.qd aliud cgc tanta frcqucntcr pro mozibus optis
runt:nifi ut fibiYoani. bcllaoo ciuilif prcccpta contra pcrdttos motcs : dq
ti^ dco;j cp:mplo nullu ncfas admit ucro ipfomm nullis talibus pccptts
tere uidcrcnt^^Jam cim ccpcrat bcUa cgcrint aliqd cum fuo cuUoie populo
ciuilia^-r aliqua nefanoo?t prcliozum pro illa rcpubltca nc pcrirct:immo C
ftragcs c;Kcranda preccflcrat.^a mP ofdcm moKS uelut fuis cjxmplis auc
to8 mouaanq? milcs (^daj d6 oc cifo to:itatc no)cia corrumpcoo cgcrut po
fpolia dctrabcrct fzc^ nudato cadauc tius ut pcrirct. <lua ri io' ut arbirrot
rc agnouin ac dctcflar" bclla ciuilia t tuncpcrifle^rj-iam diccre audcbtt:
fcipfii tbi pcrimcs f:afno co:po« ad^ q: difccflcrc omncs adftis^ariftp ilic^
iunjcifUrergo tari b" malimimc tc-' tisdquclutamiri uirrunb" ciiuifqa
dct : fj armor kck(to^ magieq? ar boium offcndercnt':quia tot fignis cj:
do icrcfccrct:moj: bi dconce quos illi tOf:augurior;:uatiriniozttm:qutbu8
dcoe purant:T colenoos ac ucneran-' fe tang» prefaos futuro^ adiuto:cfcp
oos arbit:ant':inter fe pugnanrcs boi preliof iactare i comdarc gcfticbant
buB apparcrc uolucriin nc itnitaii ta conumcuntur fuiflcprefentcs:q (i uc
les pugaas riuica trepidarct affccrio: rc 3bfccfl"iflent:mitiu8 romani i bclla
fy potius bumanii fcclus diuino crcu auilia fuis cupidtraribus:^' illomm i
g^ uiuc mcrcanf: Ubi fancta fcripta Tlunc iam celcflcm arripc : pro qua
TERTIVS
fine dabit.TloU dcos faUbs fallaccfc^ bis babeant qua putant bze ifti deo^
rcqre:ab^cc potius ata^ ptene in v^ nes poccftatem : OLuaq» ii babcrmt:
emicano Ubcrtate.Tlo fiit dq:maUgni debcremue pottus ifta contcmnere:^
fut fpsrqbus etematua felicitas pea ^pter ifta tllos colere : 1 cos colenoo
e.Tldtaiunotroianieaquib' cama-' ad ea que nobis inuidcnt puenirc no
le ougine ducis i arccs uidcf iuidi(Te pofleicitncciiftiscos bocuaUTeq6
romanas:^ ifti deonea: quos adbuc biputant: quiproptcr co9 boc coli
dco9 putaa omni generi boiu5 fedcs opoiterc contendunn: deinceps uide^
luidct fempi^nas £x tu tpa ti pua q:
. bimu9 ut : bic fit butus uoUtminis
parte dc taUbuB fpiritibus iudicafti: modua.
coB placaHi: i p quos boics
qii ludis
eofde luoos fcafti:infame9 efle uolui 3lurcl^' auguftini de ciui
fti."f)afae aflcri Ubcrtate tua advfus tatc dei Ubcr tcrtius.
imtiooa fpu9:cj tuis ceraidb" ipofue^
rlc facradl ftbii cekbranda ignomi^ £>eaduerfitatibus quas foU malt
nia; fua. "^waoicQ criminti dtuinom metuunt:t quas fcmpcr paffu^ e mii
remouifti ab bonoubue tui9: fuppU^ du8:cum dco9 cokzct.capitulu^.i.
cia deo uero ut a te rcmoueat iUos de
09:q* delcctif crib" fui9:fiuc ucris q6 3110 S31X3S t:>3C^
ignominioUfl^tmum eft: fiuc faliis q6 tum efle arbitro; dc momm
maUciofifl^imunt e. Bii cp tua fponte *
malis 1 anunomm quc prc^
biftriontbus i icmcis forietarcm ci^ cipue aumda funt: nibil
uiraciB pacere nolmfti.cuigila pleni": i deo9 falfoB populo cuUo:i
nuUo mooo bie artibus placatur di-^ fuo : quo mtnuB com^ malo
uina maicftag: qbus biiana dignitas ru3 aggcreprcmcrccur. fub''
inqumatur.Ouio igitur pacto dcoa 4 umirc curaflcfcd potius ut
taUbuB delcctantur obfcquijs babcri majcime prcmcretur egiflc»
pucaa in numcro fanctarum cdcftiu^; Tlunc de iUis malts uidco dicendu^:
potcftatum:cu botea per quos eadcj que fola tfti ppcci nolunc: qualia fiit:
fiad beata pumi:e deftdezas ciuitace: quafi boc ftt bomint9 majcimum bo'
dcuita dcmonii focietace.^iidigne ab num baberc bona omnia prct' fapfn:
boncftig colunt': q per curpc9 placat. mala quc iftt fola fo:mi
fcd nccp taUa
Sic ifti a tua fodetate rcmoucit^pur-' dant:dq eof quanoo ab eis Ubere co
gacidccboftiand: quomoco UU a tua Ubjnmr:neiUis3a:idcret obftitcnit»
LIBER-
adulteriu paridid mttdiaudu^ numi mcis uerbis ccrnis q^laiu^ locum apc
nacenfucruntrautmagis introinnis riat falfitati:ubi itcUigamus plura la
ant ctiam in romanis punicndil fuit: facra 1 quafircligiofa potutlTi: cofm^
quia encc matcr boc fccit.S5 quo in gi:ubi putaia funi ciuibus etii dc ipif
ulb bominu5 illud lUgttiumodcrat: d^s prodcfTe mcndada.
qui in fua fccia uencre non odcrant:
ut alta omitta^rquod cum ancbifc co Tlon probari cp dq adulterium pa
mifcrat:cj:quo cncam pcpcrcrat.^ iln ridis punicriniiquod in maire romu
quia illud factutn cft mdignanic me^ linonuliifunt.cap.v. < -
I
q^ enim minus credidit recctio: cefar runt.Si auiem falfa funt: na fic ^de
autamucnercm^g^patrcm antiquio: pofTunt irafri ueris aoulicnjs buma'
romulus martem. nisrqui ctiam falfis 6kctat fuis.lDuc
accedu^qin fi illud de marte nd acdi-'
£>c fcnteniia uarronis : qua unle wr: ut boc quocp de uencre nd crcda
cfTc di}:it: ut fc bomincs dqs genitos tur.Tlulb diuini concubitus obicntu
mentianiur.cap.iig. 1 mairis romulicaufa dcfcnditur.fu
itautem faccroos ilia ucftalis: 1 idco
d 3j:erit aliquis ita nc tu ifta cre^ dqmagis inromanosfacnlcgujiltcl
dis £go uero ifta non creoo.
;•
flagitittjiq' in troianos paridis adul'
Tlam 1 uir ooctin*imus cozum uarro terium uindicarc debucruni. Tlam 1
falfa bcc cfle:^uis non audcnf ncq3 fi ipfi romani atiqui in ftupro dciecfas
dcntcr:penc tamen fatetur. 5cd utile ueftalcs faccrooics uiuas ctiam dcfo'
clTe cittitatibus dicit : ut fc uiri fottes dicbant:adultcras autc fcias quauia
etiam fi falfum fit ej: dtjs genitos cffe •
aliqua danatiocnullatri motc pb:te
v^
LIBER
q6 mhi impudenria negant:mrri pu' mcruit ilium non a grcde quoe fua
:
impcraflit boc romul" magis ipfc fu-' tie dq:quibus illud oppidum ftcterat
cafdcm tcrrae babitarcnt:'r bic eafde flamie ^reco:ji rcliqucrtJt;ut cjceis ci^'
artcB falladc fue magis etia exerceoo ncribuB roma caftio: n9fccrctur.£ur
maio:ibu8 bono:ibus glo:iati funt. tpoftca defcrucriit candcm duitatcj
romania cognatam^non rcbdiantcm
TERTTVS
aducrfus roma nobile fiUajtfcd iuft^ 2ln illam paccm quc fub numa fu
oubu8 ciuB pambus fidlcotlanlTima it dcos prcflitilTc crcdcndum fit.capi^
V
LIBER
di:i quietii eflc potuit i tutu.cap.^ uit:f5 regnantc numa: ut ta Idga pa^
ccrut^t irrucbant iprobi bclbq? teta^
a Tl refpondent op nifi alTiduiB fi bat.'2ln nibil eo^ fieret ut poflct paj:
biqj continuo fucccdennKbeli illa perfiftc.-Si cnim bcUis etiam cu}
zomanii ipcriu ta bngc Utccpiri polTj : ncc armie arma
tx>ma bceflebatur
flugcri:T ta grandi glo:ia diffamari: obuia fcrcbanturquibue modis agc
ioonca uero ca ut magnii cfCct ipium batmtnulla pugna fupati^nuUo mar
cur eflc dcberet inquierum . Tlone in tio impetu terriri fedarct inimtci; bis
co:poribu8 bomind fatius e modicaj modis fcmp agcrctur: ut fcper roma
ftarura cu fanitate b:c:^ ad molc ali^ claufis ia po:ti9 pacata zgnarct^ 0.6
qua gigantca ppctuis afflictionib" p fi non fuir: non crgo roa
in poteftare
fufccptis 1 gcftis iufla defcnfio roma pleriicp corra eo;t fxcri uoluntate non
fiue qui cum romulo iam romam tra ficia:faccrD0tc9 inftitucnoo atcp pbe^'
ficraftt:fmc qusoocp alba cvfa fucrat Do:fumu ^o dcti: cui uni bcc rite gc^
tranfituri:f taq» fugiriuia cuftodes ad fta dcbcnt'olTcndcrct.£t fehcio: c^dc^
bibcrct:ur tang> inualidig adiutoics. cii paucio:ibu9 uirit.Scd quato ma^
io: facta cSiciXt naui nauta9:tato pli»
cefaris fiUa u]co:e pompcg: quanto r iam uirtutc dcfpcrans iouc Togauit
qf iufto oolo:i9 iltinctu lucanus cj:cla. ut ftarent:atcp ille bac occafujc nome
mat.Bclla per ematbios plus qp dui'' ftatotis inucnit . Tle^nis jrflfct tanti
liacampo3:3ufcp datum fccleri cani^ maU: nifi rapte iUe laccratis crintbus
mus.Uiccrdf ergoromani: utftrage emicaret:t prouolutc parcntibusirs.
rocero:um manibud crucntis ab co{£ eo:um iuftijlTtmam non armis uictri'^
filiabus amplcjrus milerabiles eytoi'' cibus:fcd fuppUd pietate fedaret. tx.
querennncc illc audercnt flcre patrcs indetitumtatium regcm fabino:um
occifos^neoircndcrcntuictoics mari focuim rcgni romuUxs fcrrc copuUuf
tos:que adbuc illis pugnantibus p:o cft:germ3ni confo:ti8 impaticns : fed
quibus facercnt uota ncfcicbant.Xa-' quanoo 1 iftum diu tolcrarct: cj Vxm
libus nuptQs populumtomanum no gcmmuncp non pertuUt.-'Unde 1 ipfo
ucn' fcd bcUona ootauit:aut fottalTif intcrfecto ut maio: dcus cflen rcgnuj
alecto illa infcma furia iam cis faucn folus obtiuit.XJue funt ifta iura nup
tc iunoe plus in tUos babuit licmtic: tiarum:que irritamcnta bcUo:u5:quc
g^ cum eius prcctbus contra cnea fuc federa germanitatis :a ffinitatis focie^ :
y
TERTIVS
q Uid deide p" ntttni ftJ alqe rc (mpetremus afFcctu: ut feca fponfum
gib^^/OLuanto ntalo nonfolu^ fuu a fratre fuo percmptu (inc crie fle
fuo: fj cctam romano^ in belld albai iierit:fi uiri boftcs a fc uictos etia cu>
intcr k gbdiatozcsrquo;* altcr cct fi^ itep- atcp Itc^ confcctatite;? itc^q? p"
liu8 altcr pater eiVctitalc fpcctaculutn fcdu9 1 pacciter generoe i foccros 7
tbcatzo cingebantur illa ccrtaminaif^ n Uir ergo illof fb tot dqe prC
uniucrfo ozbi,^£t tiic uiuis i pofterie fidib'' in pace rcgnauit : ipfoiji
quoufcp ifta fama pozrigif ipiu fpec^ flut regum qui ejcitue fiiicrunt/i^e ro^
fiUa nurcr cucrfa efl. £t ut beUi zUqe g^oo tlaudans cum in Iibiis dc rcp.
c duobue popuUs unum faccrcnt mi-' fcipionifqj fermene : tantum eft in^t
ferabilc coagulum multue antc fufuf confccutus : ut cum fubito folc ob^'
utriufqj fanguis fuit.41uid iam figil fcuzato non compamiflet: deozum in
laiimdicam: fcd cctcris rcgibue toti-' numero coUocatus pittaretur: qttam
cns cadc belU renouata:quc uictozqf opinioncm nemo ug> moztaUs afle^
finita uidebantur: i tanfie ftragibus potuit fmc e;ami3 vtutis gri4.0.uocl
TERTIVS
eucem didr eum (vbito noti comparu mterfectide regnatl^infup multia belf
iffcfifecto (bi intelUgirunautuiolcaa ttictozqfcp triumpbatc^idebellomm
tanpeftansrautccdis facinozifc^ (ectc manubgs capitoUa fabricante: ri ab^
idefl pcrfuafum: romani uulgare no^ ti9:non ipfius dc lucrctie fhipro : fei
lucruntiideutli facere : fi boc i alteri filq pcccatu fuit:iUo n folu nefcietcf$
facile tribueret'. t>icit etia^ aperte i in etiam abfcntc commifTum . ilrdeam
3Ud qui banc urbe codidit
uectiuis . ciuitate tunc oppugnabat:-! pro ppfo
romulum ad dcos immoualee beiuo romao belUi gcrcbat.Tlefcimus quid
lcntiafamacp fuftulimu3:ut non ucte faceret fi adeius notitia^ flagitiu fil^
factum:f5proptcr merita uirtutia ef defcrrctur.£t tamcn incicpU>rato cittf
tu9 ej:bonorafum ciccic urbc coUega puauit 1 bonozc.lDcc mala facta fiit:
(i funt omni pcfttletia grauiorce: rqti pfrrb" a rdanis fiuc rdani a pyrrbo
in caudinas furculae a fanmribus ob uincercntur: fecums fatidicus utrulj
fefTi:abo cii cjcodtu cdfulce fcdus cuj CTpcrtarei cuetum.Cuc tuncT g^bo:
cis fcdu ficcre coacti funt:ita ut cqui-' rcnda utnufq; qrcrdrus cladcsti qua
tib" rdanis fcycetis obfidibus datis: tamcfupio: pfrrbue cptitic : utiam
ccteri ammifTis armis alqfc^ fpoliati poflTct apoUincm^) fuo intcllcctu prc^
multi ctia in cjxrcitu ictu fulmis pcri grauis e]co:ta cfl muUcmm.Tlam p:i
cmnt.' Ucl qn cria intcr alia intolcra^ ufq> maturos pt" cdcret grauidc mo
bRs pcfhlcntia cfcubpium ab cpidau riebatur. Ubi fc creoo efculapius c%^
ro quafi mcdicij dcii roma aduocare cufabar.y arcbiat^t fendobftca-iccj
atq5 adbibcrc compulfa cfl:qm rcgcj ^fitcbatur. Tbccudcs quoc^j fimiUtcr
omniu ioue:q' iam diu in capitolio k'' intcribanKita ut iam dcfectuf gcnue
dcbat multa ftupra quibus aoolcfcef aiaUum crcdcrctur.0.uid bycms illa
U3caucrat:non pmifcrant foitaffc di" commcmorabiUs tam incrcdibtli itri'^
fccre mdicini: ud 015 cdfpirantibua tnanitatc fcuiens: utntuibus bd^cds
TERTIVS
altimiie ctia in fo:o pcr dfes.jrl. mafi quotiens uicti binc atcp tndc uictocs:
tibua: vybma quocpgUciedurarrf: 4d boiuj cofupttt c ucl pugnatiii mili
fimie temporib" accidiflTeriq iiUf^" tum:ucl ab armis uacanpw pptbzu^:
U dipflent.-^-Cluid illa itide ittgens pe quanta uis nauium marinis et plqs
ftiletia ^diu feuiuit:^multo9 pemit:' opprcfTa:'r diucrfarum tempcft.Ttum
CLnc cum in annu^ alium multo gia uarictatc fummcrfa c: ficnarrarcucl
uiue tendcre^:fruftra pncc efculapio cdmcmorarcconcmur: nibil aliud^
aditu ad libros fibf llmoe.Jn quo
c(t fcripto:ce ctia nos criua biftoicXuc
generc oraculo^ ficut cicero in libzis magno mctu pcrturbata romana ci"
dediuinationccommemorat: magis uitaa ad remedia uana7 ridcnda cur
mterprctibus ut polTunt fiuc uolunt rcbat . 3nftaurati funt q: aucto:itatc
dubia co'iectanb" crcdi folct. Xunccr libro;t fiby lUno:^ ludi fecuUrc9:quo
go dicru c cam cfCc cam ptftilcntic: (y rii cclcbriras intcr centu anos fucrat
pluritnas edc3 facras multi occupa^ inftituta:fclicio:ibufc^ tcmpib'' meo^
t33 priuatim tcncrcnt:fic iterim a ma ria ncgligcntcpcricrat . "Rcnouarunt
gno impericic ucl defidic crimine efcu cria ponrificc9 luoo9 facro9 ifcris : 1
lapius Ubcratuo cft.Undc aute a mf-' ipo9 abolitos ani^ rctrofumelio:ib''.
tis cdc3 illcfucrant occupatc ncmine Tlimi:p eim qri renouati funt:tata co
probibete:nifi q: tantc numinum tut pia mozicntium ditat09 infcros criaj
be diu fruftra fucrat fupplicatu^^atcp ludcredclcctabat:cuprofecto miferi
(ta paulatim loca defercbai a cultoii'' boie9 ipfa rabida bclla 1 crucntas ai^
bu9:ut tanq» uacua fine ulli'' offefioc uic
mofitate9 funcrafcp binc atcp ide
polTcnt bumam'9 faltcm ufib" uedica magnos agcrcnt luoo9 dcmo^'
to:ia9
ri.Tlacptucuelutadfcdandi pcftilc'' num:T optimag epula9 infcro;:. Tli^
tiamdiligcatcr:cpciita fucrunt atcp bil fane miferabiliU9 p:io punico bcl^
rcparata: nifi poftca eodcm mooo nc lo accidit:§» q> romani ita uicti funt:
LIBER
fld banc fnopiaj cogacnf: ca cos mo fidcrr qftod ipis prefidibus placito ia
TERTIVS
tcrron eflc iaj ceperat.illti contra c& terio:a:tato miftora cjctttcrdt: difcos
malo augurio procelTerunt:fcd bcc i^ dic ciutlcs ucl potius inciuiles:nec ia^
cp omitto. fcditionce:f^cttpfa bcUa urbana:ubt
tantus fanguis cffufus cft:ubi pnum
t>c mttridatts edicto: quo omnes ftudia:noncontioniidifTcnfiomb'' ua
ciues romanoe:qui intra afiam inue-^ rgfc^ uocibus in altcrutrum:f5 plane
nirentur iuftit occidi.cap.)c^. ism fcrro aimifcp fcuiebantbdb foc»
alia:bclla fcruilia:bclLi ciuilia: g^tum
fotafTc etii fericriij fucnit.^Oaia dura rct.0.uod g^ti maU fignii ftiit i QJb
ncceffitiQ bofpitu:no foln aidcndi nc (ihoc fignum fttit qd tantum malum
fariaa illas ccdca oomi fue:ue^ ct p^ fuit:g*tum malu fuit tlUtd: cuius boc
petrandi.ab ilU bUda coitate buani^ fignum fuit.^lDoc fi nofWe tcpozibus
publicos cum dc fcdibus fuis ad illa; i Tlidu adt ciuiliu malo;t fiiit fc
irrcmeabilcm pcgtinatione^fccti fiit: dicio graccboium agrar^s lcgi
quos confulcret non babcbant. "boc bus cjicitata. Uolebat eim agros po''
ifiitacftinonbiitcnriftiinbac ca dc pulo diuidcquos nobilitas pcrpcra^
nofWs tepozibus conqucrantur.Oli pofTidcbat.Sj ta ucrufta inicjtate au^
romani bec uana contcmnunt.Si au dcrc conuellere pcricubfifTtmum im'
tcm confulerunt refpondcatur quid
: mo vo ut ipa rc9 oocuit pnicioftfTiuj
IfU profucriin qti p biianas diitaj:at fuit.Ooic ftincra facta funt : cii priot
leges neminc probibcntc tCia Ucuqtt. graccbus occifus cfl:quc ctiacii aUuf
fra^ du9 non longo intcrpofito ttm^
&c iteriotib' mar:qb* ro'ana rcfp. po:c.nc^ cnim lcgibus i oidinc po^'
^agitata e pcedctc ^cligio:q6 i rabic teflatu5:fcd turbis armojtcp j>flictib''
l^lDtt*
ciuiu ftragcm fcccrat:cttm qonc^ bkt rapta bclcna:-! troia dclcta cfl.Oaia^
iam iudiciaria iuquifiaonc cctcros g^ proptCT fi foite indignata:g? it dcos i
fequc9 m'a milia bominum occidiflc urbe nullii tcmplu bze memit:idco ia
pcrbibetur. £)c qao intcUigi potig^ta turbabat tantio tumultibue ciuitate:
multitudincm moztium bzc potucrit Q^to atroduo potuit iritari : ci» i loco
turbidua conflictuB armo:um:qii tati illiuo ccdi9:boc e ui loco fui opia adv
ram babuit iudiciozttm udut c):mtii. faric fue conftttutam ede efle uidciet:
cognitio.-pcrcflfTorgraccbi ipfiua ca iDcc uana ridciuibuo nobio illi oocti
putquantumgrauccrat : tantoauri fapietcfcp ftdacbat:^ tii numinuj bo^
ponclercconfoliuendidit. t>ec enim no:u5 malo^ttp culto:co:dc bac qonc
pactio ccde pcc(Tcrat:in qua ct occifuf concozdie difcozdiccp non ejccut: fiuc
pcrdujfcrit,
igirur md nd tm concozdic: uc^z etiaj bu8 quc prdia commilTa funt : quid
difcozdic confatui debuit.-f^criculofe fanguinis fufum:ut omnco fcre italc
itaq3 romani tam mala dca irata ui'" gente9:quibu9 rdano marimc ppoUc
Uere uoluerunt:nec troiano cjccidium bat iperium:taiTquam fcua baibaries
TERTIVS
ricrc nocentes.Scd cuj ia foli poffet aplqcu9 ocdfu9 e:igncq3 tlUtm qui g^
fupcrcfle nocentcB^tunc data libcrtas pctiu cura uirginum fcmpcr ardcbat
odq9:refolutacp lcgu frcnis ira ruit. ftto pcnc fangumcc;:rin]nt.Urbe ddrt
3II0 bcUo manao atcp ff Uano cjxcp^ de fylla uicto: intrauit:qui m uiUa pu
ti9 bi9:qui fo:i9 in acic ccdderunt: in bUca non iam bcUo fcd ipfa pace feui
ipfa quocp urbc cadaucibus uicupla cnte:fcptemmiUa pcditii undccuncp i
iec:fora:tbcatra:tcmpla coplcta funt: crmia non pugnanDo:fcd iubenoo^'
ittdiflFidleittdicarctqtiuicto:c9 pUj9 ftraucrat . 3n urbcautcm tota quon
ftine;2 cdiderinnutrum prius ut uin^ uellct ff Uanus quifcp fcricbat. Undc
ccrcnran poftca q: uidflrcnt.£u pmu tot fi;nera numcran omnino no potc
aictoui manana qti dc e^ilio fe ipfe wnt;oonecffUcfuggcreret' fincnoos
LlDtiRI
(ic tota iufTa c ciuitas tnicidari . Vec nucrabtcs mo:tee: ptcs iugulauit fcA
facia funt in pacc poft bcUum:non ut to:ee:^ gotrbi t cjcpoliarc potuenit.
accckrarct obtinenda uicto:ia:fed ne CLm igif frontc:quo co:dc qua ipu^
contemncrcturobtcta. "pay cu bella dena:qufl infipictia ur potius amtia
de crudclitate ccrtauit 7 uicit.^lfd.fti ilUdi^s fuis non imputant:'7 bec n:o
proftrauitarmatostifta nudatos.bcL imputantcbufto^
lum crat:ut cj fericbat fi P0IT5 fcriicu
pa)cadtnonutquieuafcrac uiucrec: 6c conne^nc beUo:5J:quc aduen-'
fed uc moiiene non rcpugnarec. Ouc; tum cb:ifti plurima 1 gramflfima prc
rabicQ ejKrarum gcntiii: quc fcuicia ceflerunt.cap.WT»
barbarof :buic 6 ciuibua uiccotic df'
ucl a gallis ucl a bcllo^ ciuilium auc gc ari aducai cb:ifti e^otta fnt:Tfcclc
to:ibus c]cceperuni.cap.jc;n)C. rata^i pcatenaticje ci^ a bcllo maria^
no atcp fyllao ad bcU« ferto:q 7 catdi
quo:{j popcT (cauo fflU faht:d\xfq^ taniis bonis. fo:tc quanoo illa ma^
potenha uelcquaucrac: ucl iam etta; h fiebant: calcbat are numinii fabco
fupcraucrar.Ofar autpdpeq pote'tii tbure:fcrtifcp rcccnnbus babbant:
no fcrcbat:fcd quia no babebat: qua clarcbat facerootia:pbana reitcbant:
tn illo uicto intcrfcctoq? tranfccndit. facrificabat':ludebat:furebat' i tepUe:
binc ad aliij ccfarc5:qui poft auguft* qii palTtm tanrue ciuiii (aguie a nui^
»ppdlatus pcrocnerunt quo ipante
: bu8:no mo in cctia locie uc;^ it ipfa
;
alios bumanid : alios diuinis^ fua Untiij:f5 q: ipfius mundi clementiB i'
cuiufcp re» dignuate diftribucnsinon rcnis acciduni rebuB:que uno loco 2/
falccm m rcbus bumanie: fed in reb' pulciue bzeuitcr ftringit : m co libro:
diuinis poneret luoos fcenuoe : cum quem dc munoo fcripfit: teirena om^
ut(q3 fi tmmooo boi t bonelti boics nia diccne mutationce eucrfiones % V
in cmiiatc clTcntmcc in rebus buanis tefiones i reifllionce atcp iterito bze.
/
LIBEft'
poflfts oride fcmp in bclUcie cladibus uita bii agatur : t poftea pcrcipiarur
1 in fanguinc ciuiU ucl bcftiU:cu3 bu^ ctcma.3n bac crgo tcrra rcgnum bo
mano i cum tcnebrofo timozc -r cruc no:um nd ta tllie pflat':q> rcbus bua'*
ta cupiditatc ucrfanrium:ur uitro leti nfs.ZDalo^t vo rcgnum magis zgna^
tia co?2. cdparct' fragiUtL-r fplcndida: tibus nocct:quifuo6aio6 uaftant:fce
>nf>*v cui timcatur bo:ribiliu3:ne £pctc fra^ lerum maiotc liccntia.bis aut qui cis
fi-rV'
gar':deinip^magmtudincac britudi fcruicnoo fl5dunt:non nocct nifi ini^-'
ciar.^ntra fua cuicp piia^ rcgna fiiuV atd^ fcruandimunquid nam mo:rui
bat'. "prius oiu^ ninus rc): aflfrio^: funt quanco i ipft impciium pcrdide
ucrae t quafi babitu gctib" mo:c no runt.-^Sut merccde non fibi rcddtta: T
ua ipq cuptdttatc mutauit. bic pmuo alia promtfla maiozc ad mcoos tran^'
intulit bclla ftnitimis: i rudcs adbuc fire maluerunnarcp inde rui fns ad ^
ed populoe ad rmios ufcp
rclil^endil fas qrro inuitante i aliquid commo^
libfcpoomuit. £t paulopoft:m'nu9 dius polltcetc.'0-uc gcns non aguflis
inquitmagmtirdinc qucfitc dnatiois oacntisfinibuspoftalcjrandri macc^
ptinua poflcfTione ftrmauit.Domitis Donis rcgnum magnum locis: fj brc-'
crgopjcimis: cum accclfionc uirium uifl*imum tcpo:e in fuo rcgno adbuc
foztioj ad alios tranfirct : mjpjdi qcp ufcp pcrdurat.lDoc fi ita craut infide-'
uictozk inHrumcntum fcqucnris cfl5 les dq funnqui fuos dcfcnit i ad bc
totius ozicntis populoo fbcgit.Otua^ ftcs tranfeunt : quod nec bomo fcrit
libct adt fide rcrum ucl iftc uel troguf camiIlu6:quanoo uicto: 7C^pugnato
fcripferit^na qdam illos fuifle mtitof aducrfiffime ciuitahs romam cui ui^
n aUc fidcliozcs Ife oflcndunt: conflat ccrat fcnfit ingratam:quam tii poflcs
tam 7 intcr alios fcriptO!es rcgnuin oblitus iniuriemcmo: p5icagalf itc^js
eflYrio^ a nino rcgc fuifl^e longc latc-' libcrauicaur non ita fo:rc8 lunr utdc
ij^ pojrectum. Xadiu ailtpfcucrauit: 08 eife foitce deccv. qui pofl"unt bua^
ut romanii nodu (it cius etatis.Tlam nis uel confiltjs ucl uinbuo utci. ?ut
ficut fLrtbtJt4 cbronicl biftozia ^fc^ fi cum intcr fc bclltgcrat:nd di) ab bo
cuti fuRt:mille ducetos i quadragira mtbue:f5 d^ ab al^s dqe fo:tc uicut:
8no8 ab ano pmo quo ninus n:gna:e quifuntquankuc^^prq ciuitatum.
ccpit pmanfit boc rcgnu:oocc traffc:'' ibnt crgo i ipfi iter fc iimicitias:quaf
:t'ad meoos . 3nfeiTeatit bcUa fmin pro fua quif(p ptc prozfus fufcipitit.
mis 1 idc i cetcra proccdt rc: ac ppfce Tld itac^dcos fuoeulladcbuitcole
fibi nd mokfloB fola rcgni atpiditatc ciuita8:magie^aIio6 a qttibueadiu
contcrc:c i fb'dcre:quid aliud ^' gran uaretTuupoftrcmoquoquofe beat
dc latrocinium nomiimnduin cfl» deo^ iftc tranfit^^uclfuga^ucl migra^
tio:ueI in pugna defccno.nddum illif
3tn icgna tcrrcna inf^^fccnie fuof tcmpo:ib'' atqj in tirtci ra?^ partibus
atc^ dcfcaus dco22 ucl tuucntur ud cbnlli nome fuerat predicatu: quaoo
dcfecantur aujcilio.cap.vg. tlla u:gna ^ ingentcs bcllicas cladcs
p"*
ImifTa atqj tranllata funt.Tlam (i
tUa:cadcm eftctiam ifla. Si autcm i illi'' uani boics diccrcnt: nifi regnum
illuddcotum adiuto:io tnbucndum quod tandiu p^uatiie: nullaaliaca
contendunt:qucro quo:um.Tlon
cflc ntft fuis rcligionibue defcrtis i illa :c
cmm alic gcntcs quas ninus oomuit cepta pcrirc potuiflIc:3n qua uocc ua-'
1 fbcgit alios tunc colcbat deos. 3lut nitatisqocpoteratclTcT ifti attedat
ftproprios babuerunt afl"frq quafi fpeculnm fuii i ftmilia cdqucri:fi ull"
cp cim i boc ta pcUro opc T tantc flc-' idco dij:i:ut inrclligcrct nullo mo eos
nilTimcdignitatietaudcnt aliquas p^ dicereaudereiftanumina imperium
rcs 05 noie dcomj ucl dearum dcc clo confrituifle:aujnfrc:c6fcruaflrc roano:
acinc rribucrc: aut uolupic que a uo'' que ita fuie quccp adbibcbantur offi^
luptatc appellata e:aut libcntinc : cui cqsrut nibil uniucrfum uni alicui cre
nomcn e a libidine: aut uagitano qui dcref.0.uanoo ergo fcgetia curaret i
infantuj uagitibus prcfidct.aut cuni- perium:cui curam gercze ftmul 1 fege
nc que cunas co^ adminiftrar.Ouan tibus 1 arboiibus non Uccba£.O.ii 6
Doaiitponfunt unoloco libribuius armin cunina cogita:ct:cuiu6 prepoft
comcmorari omnia noia dcojum aut tura paruulo:^ cunas non pmittcbaf
dea;2:que illigrandibus uoluminib'' qcccdac.^OLuioo nodatuB adiuuarec
uiir comprcbende poruerunr:fingulif ad folltculum fpice f^
in bcllo:qui nec
rcbus propria difperriercs offici.i nu^ tantum ad nodum geniculi ptincbat^
minum.-^TLcc agromm munus uni ali Unufquif(^ oomui fuc ponit boftia''
cui dco commirrcndd arbitrati funt: rium^-rqzbomoefloio non fufficit:
fed rura dee rufinc:t'uga montium 60 trcs dcos ifli pofucrunt:fozculum fo^
iug3rino:collibus dcam collarinil:ual ribue:cardcam cardini:limcntinu5 li^
{ibue ualloniam prcfecerunt. Tlec fal mini.3ta nc non poterat fozculus fiC
fcd fata frumta q'diu fH tcrra cflcnt: rum ucl aliquanrum inrermiflTa^offi''
prepofitam uolucrunt baberedeam cia maiozum dcozum dcbemus inqut
fciam.£ii vo ia cflcnt fupcr tcrram:T rcre:quo roma ram magna e faaatut
fegctem faccntdcam fcgcriam. frume tandiu rot genribus impaarct.
tis uero collccris arcp zcondiri8:ur ru
to fcruarcnrur deam turilinam prcpo 3nimperq romani amplituoot
fucrunt : cui non fufficac uidcrct ilb diuturnirae ioiii fuaitafrnbeda:que
fcgcria^q^diu fegefl ab initijis berbidts fummu5 deum cultOKS ipfius opinl'
ufcp ad ariflas aridas pucnircr:n6 rti rur.cap.ip.
it Jmi^ ergo iouie boc opus cft. ftliud acrem:aliud tcrram. 3lqua vo
3p(iidm dco:^ omittu dca;^(^ ftuc fupcrio: fiuc infcrio: utic^ equa
rcge uoluitnboc ciu6 irtdtcat kcpt^: cft:putac|adinfim'lie:nndd intantu
bocia(tocoUecApiroUti.C>cifto dco ut aqua non fir.^^ft inferio: tcrra : qd
gmiQ a pocta dictii pucnicntiflfimc p' flliudpotcftefleg' tcrra quantaUbci
dicatur.3ou(6 ota plcna. 'bilc uarro divfitatcdiftinaac^Jbcindcccce iaj to-'
crcdit ct ab bte colt:qut unum dcum tU8 in bi6 quatuo: ucl tribue elcmen
folii fincfimulacro colut: (y alio noic tie co^jotcua completue cftmuduc.
niicupati.OL6 (i ita c:cu: ta malc trac ZDincrua vbi crit:quid tcncbit: quid
tatos cft romc:ficut qdam 7 in ccfia implcbit.^Simul cnim cum bis in ca-"
plcna : fi aliquam prem iplct 7 iuno. natU6 ef tempo:e. 0.uid ei^ indignti
3ln utcrcp utruc^ implcn^r ambo ifti d::cumiuppirer7iunonati dicunrur
coniugC8;t in duob" tfti elcmetieiT in e^ tcmpo:e:fi cclum e lUe 1 illa tcrra:
finquli6 ftmul funt f £ur crgo ctbcr cii facta fint uriqj cclum 7 rciTa.^Tlaj
dafioui^acr iunoni.'p>oftrcmo (i ip(i boc quotp in Ubrie fuie babcnt cojtt
duo farifl c(Tent:quid eft (f marc ncp- oocri atcp fapicntco.Tlcq3 dc figmcn^
tuno tnboifttcrra plutoni.^ £t nc ipft tie poetici6:fcd de pbilofopbo:um U"
quocp fincconiugib'* remancrcnnad^ brie a uirgiUo dictvm c . Xum patcr
dit'neptuno falatia: plutoni ^^pma. omuipotcns fcciidts imbrib" ctbcr:
Tlam ficut infcriozcm ccli partcm: id coniugie in grcmiii lctc dcfccndit:id c
eft aKcm inqut iuno tcncKita infcrio^ in gremiii rcUurie aut tcrrc.O.: 7 bic
rcm maris falatia: 1 tcrre infcrio:cm aUquoe dtffercnriae uolut eflc: atc^ f
fartiant fabta» ncc inucniilt . Si cim ud tcUuuione putar.^t oms boe dc''
bcc ita cflrcnt:tria potT' eUmcnta mo'' 08 babetfuis noib" appcllatoe fuis :
fcd racro:;^ [ibros n folu iuno fozo: i mundi aiu6:qui uniucrfam ifta moU
coniun);:icci et matcr e iouis^candcm q: quatuot ucl g> cis placct clcmcntis
tcrram ccrcre:cande cria ucfta uolot: cdftructam atcp copaaa implct i mo
cu tamcn fcpiuB ucftam non nifi igne uet:mooo mdcfuas ptC9 fo:oii -7 fra^
TQyARTVS
cat oms deos fuas bze uitas:fibi que^ ut funt i urbc oomus pluric ciuium.
Ofi uiue::nttllo co^ cflrc pte cuiufq': fj •proinde bclUgcrare i poomitis gcti^
enes celcnoos^cf cognofci i coU prit: bus cUlatarc zgnii:maruidcf feUcitaf:
q: ta multt funtiut orhs non polTint. bois necclTitas . Sj quia pcius cfTct:
<Q.uo|2 iuppiter q: rej: prefidct: ipfu^; ut imuriofi iuftiozibus dfiaret: io no
creoo ab eis putari rcgnum
^^fhtuifTe Ccogrue di et ifla fclicitas. S5 procul
uel auplTe zomano.Tla (i boc ipfe no dubio feUcitas maioz c uicinu bonuj
fecit queaUu deum opus tammagna bzc concozdc:q' uicinu^ maUi fbiuga:
potuifTe flggredt credatur cu oms oc bellantem . ZDala uota funt optarc
cupati fintofftci|8 t opib^^prqs: nec babcrequcmodais uclqucm time^
slterirruatinaUenus. fla:ut poflu cfTc qucm uincas. Si cr^
go iufta gercnoo bcUa non impia no
Sugmenta regno;t ioui incogme'' iniquaromani impcrium taj magni»
ter flfcnbitcd fi ut uobit dea e uicroi^ acquirerc porucrunt : nunquid tang'
ipfa buic negocio fola fafficcrct.cap. aUqua dea colcnda cft cis cnam inqui
tae alicna.^ZDultum cnim ad iHa^h''
titudincm impcrq cam coopcratam
ft •Rege igifdeo^ rgnfi boiuj po uidcmus quc faacbat iniuriofos : ut
tuit 1 propagari i augeri. "bic cfTcnt cu5 quibus iulTa bclla gcrcret":
pmii qro cur n ct ipfti regnii aU|s 69 1 augercrur impcrium. ^Cur autcm 1
i.^£ur.n.n6 ita fit fi uictozia dea clf iniquitas dca non fit ucl cjctemarum
3ut quid ipfo iouc in bac ca opus cfl gentium:fi pauoz 1 paUoz 1 fcbris d^
fi uictozia faucat fitqi propitia : i fi}^ romanicfTe mcruerunt .^ "bis igitur
eat ad iUos quos uuU cfTe uictozce/ duabus : id cft alicna iniquitate 1
"bac dca faucnte T^pitiaict iouc ua-' dca uictozia : dum bcllozum caufas
cantc raUud agentc: q getes n fbditc iniquitfls q-citat: uiaozia eadcmbcl-
rcmacrcf 'O.UC regna it cedcret.^ 2ln la fdicitcr tcrminat^ctiaj fcriato iouc
fotte non difpUcct bonis ini^fTima im creuit impcrium . Omaq cij bic ptcs
tuppkcr bnbcrcr: oirtt ca que poflme nioe coftngdi:f5 dc iUo io rcgc fcculo
bnficia. ciue pucari dq biitur.d^ uoca rd ^ mittanno uicto:il:quc nuUa OS
turdg colunt':iipfi^ fuis parrlbua in (lantia e:fcd angcld fud 1 faaat uince
uocantV^babcrcc bic aiit et illc aliqua que uotuerincuius confiiiooccultum
ptcm:fi rcgnum criiim ipfc appclUrcf ec p©t:iniquum ef(e non por. Tlam (i
ficutappclUf illa uicto:i3:aut fi :gna uictoua dea e:cur n de'' e t tuumpb'*:
mun" e iouiercur n t uicto:ia munus •xuicto:ieiungifuclm3rittt6 uelfra^
ciue beatV<16^fcao bicf: fl non Uf uel fdiuefXalia cfppc i(ti dc di^e opia
pie in capitolio:f5 vu9 rq: rcgii i do^ ti funnqualia fi poctc fuigcrct:atc^ a
m/rtuednaJUiDco^ofcctatcp colef. nobia e)cagitarcnt':refpondcret i(ti ri
lucmnt.CIc;^ indiciii ftiit animi iq*cri: na potefl cflc t mala: fclicitas autcm
t iucnicd» requic aiab'' udlris:: rcctotce. Ooo crgo dea fotruna ali^
00 bona e^ali^^oo mala;' 7in foite qii
am colc:fi fo:tuna e.Si c«ure fuoa cul faifo^ dco;^ turba uanefcat.S^ cu: i
to:e8 difccmit ut profit:fo:cuna no e. ficUs dea credita r.7 accepit et ipa te^'
2ln 1 ipfa3 quo uolucrit mppiter mic pld 1 iltdii Ooia cfr^s prudct agno^
nt.'£ola('ergo ipfe folue. Tlo ei^pot fcit:bitacr5 ilU feipfu facit. Uii aut fci
etiubentitcamquouolucnt mium 6t lUi q'd fit fide8:cui' ^mu t ma^u)
fo:tuua refiflcre.ilut ccrte ipfam ma offciiii e:ut i uq^ crcdat dcu;! &5 cur
licolant:quinoluntbabere meri^:(| ri fuffcccrat uirt";' Tlone ibi e % ftdes^
bue polTitdea fcUdtae inuitari. '0.ii(|dei^.utci quattuo: fpcsdiflri^
buedi cffe uiaerdt:prudctia;iufliiia5:
Dc fottuna muUebrCcap.pj^ fo:tituaIn£:tcpatia;' £c qth ifle fingtc
fpc8 fuas bnt:i ptib" iuflitie fides cfl: ^dt
t 2{ntumfanebuicueIutum'Rtt mapn, ' ^ lv?cu apud nos bet ^caip
mini tribuunt: quod fo:tuna.. y fcimus c^a fit ^ mfV e^ fiide utmt.S;
uoc9nt:ut fimulac:^ eius quod a ma^ iUos miro: appctio^ze mrtitudis dco^
troniededicatumcfli appcUatume rd:fi fidcs dca e : quarc alqs ta mrus
fo:tuna muliebrie^etia^ locutum eiTc deab" iiuria fea.rut: ptmittcoo cas <\
dco tacio patre:qut catos id e acucos nefis ut fpiJpF agris eradicarct: nec
faccret:cijboc poff^ pfcrrc fcUcttas^ dea rubigo W non acccdcrct roga:f:
3ngcniofu quippe nafci fclicitatis e. una felicitatc piiie 1 tumtc:ut uel nul
Unde ct fi no pomit 9 nodii nato co' la mala e):02irenc':uelfactlUc pcUenf.
fed dd oond cft.Si adt dea e : cur no aliud qf ut fclij: fiat .'
£ur dcnic^ tarn
dicaf 1 mrtuic ipfa confcrrcqiicidem fcro buic tate dec p''
tot rdanos prid
ei vtute cofc4 felicitaQ ma^ eft^ pc8:lucuUu9 ede cdftituu.-'£ur ip(e :o
mulu9 fclicc cupie9 condcauitate:n5
bcfcia colcn6o;tdeo?t: qua a (e buic tcpld potifl"imu5 ftrudt.-Tlcc^p
uarro glouatur coUatam eHe romais ter aliquid dqs cctcris fuppltcauit:q"
dia.3pfc fu foztuna barbararq adrtof non mctuiit paucis placatis toto cdo
barbaindu."tquosbor.or3re uolue^ irato uiuere. Si aut ftcllas oms ideo
rinut boc quakiuq^ nume faltc maf'' colunt qz i ioue funt que colut:ifto cd
culii deu:ucl a bazba barbatu: ficut a pendio pofl^ent in illo uno oib'^ fuppli
nobisnodatu.uelccitc nonfojtuna: ncmo i:afccrct': co i iUo
care.Sic cim
fjqtbarbas barbatnbet foztunium uno omnibus fuppUcaref:nco cStem
nominarcnt.3pfe in iugatijio deo con nerctpociusq^culris quibufda iufta
iugesmngat^^cum uirgini u):o:i 50^ irafccndi ca ilUa qui pretcrmiflli cflet
na foluitur ipk inuocctur:t dca uirgi multo numcrofius preberct': prcf rim
ncnfis uocctur.3pfc fit mutumuB uel cum cis de fupcma fedc fulgentibus:
tutumU9:quieft3pudgrccos priap" turpi nuditate diftcntus prcponcret'
finonpudct. "becomnia quediri;'? 7 priapue.
quccun<p non dipii non enim omnia
diccnda arbitratus fum:bi omnee d^ t>c opione eo|t:<i[ dcuata; mudi:7
dcctp fit unU3 iuppitcnfiuc fmt ut 4^ modum cop" di efl^e putavunt.capitu
da uolutoia ifta ptcs cius:fiuc uutu^ Uim.^.
qmbus cu5
tes cms:ficut cis uiderur
animu.Ome fnia uc
placct efle miidi q Uid^iUudnodebetmoucacu
lut magno^ muUoiiq^ ooctomm L t09 boies f qualcfcucp boicsf
Tdcc fi ita funt:q6 quale fir nocu ircri Tlo' eim ad boc ingenq op" c gcceUcn''
quero quid pcrdercnt fi unum dcum tia:ut dcpofito ftudio contcnrionis ae
Si aot diiitur oms Hmul id c totum confequat':ut q6 calcavit ^fqj pte dei
bt bie qut folfl rarionabilia aian^ regnd bcUo fpontanco ^uocarc "PU
tift partes eife umus dei afferui;. cap. ne (i ita fentiunt apptobo i lauoo.
ipfa buic ncgocio foU fofficcrct.cap. aUqua dea colcnda cft ds ctiam inqui
tas aliena.-^ZDultum cnim ad iftajU^
ritudincm impcrq eam coopcratam
ft •Rege igi^deo?» :gn6 boiuj po uidcmus qucfadcbatiniuriofoe : ut
tuit 7 propagari i augcri. i:>ic cfTcntcuj quibus iufta bdla gcrcret':
pmu qro cur n et ipfi» regnti alq'6 6s 1 augercrur impcrium. jCur autcm 1
c.'£ur.n.nd ita fit (i uicto:ia dca cft' iniquitas dca non fir ucl cjctcmarum
3ut quid ipfo ioue in bac ca opus cll gcnrium:fi pauo: 1 paUo: ifebris d^
fi uicto:ia faucat fttqi propida : i (il^ romanicfl^e mcruerunt . "bis igifur
cat ad illos quos uult cffc uictozce^ duabus : id e(i aUcna iniquitatc 1
"bac dca faucntc ^^pitia^ct iouc ua^ dca uicto:ia : dum bdU:um caufas
cantc r aliud agente: q gctes rt fb^difc iniquttas cjccitat: uiao:U cadcmbel-
rcmacref.'4luc rcgna it cedcret.' 2tn U fcUcifcr fcrminat:cria5 fcriato iouc
fotte non difplicct bonis ini(jlTima im crcuir impcrium . Q.uae et'3 bic prcs
'
tupplterbabcrcK airfi ca quc poffme nioc cofingut:f3 dc illo ifo rcgc fccuto
bnficia. ciue pucari dq bncundi^ uoca rd q mittat:n6 uiao:il:quc nuUa ?i
tur:d9 colantiipfi^ fuis parribus in flantia e:fcd angcld fuu t faaat uince
uocantVtJabcrct bic aat ct illc aliqui quc uoluchncttius confiUdoccultum
ptcm:fi rcgnum ctiam ipfc appcUarcf ee por.iniquumcflTc non pdr. Tlam fi
ficutdppclUf iUa uicto:ta:aut ft fgna uictotia dca c:cur ii de'' c t tmimpb'*:
mun'* e iouieroir it t uicto:ia munua 1 niaoiit iungif ucl maritus uel ira^
eias hcitfO.6 ffcao hicf: (i non h^ ucl filiu6.<ralia cfppe tfli dc d^s opia
pis in capitolio;f5 nis rcj: rcgu % do^ ti funnquaUa fi poctc fuigcrcnattp a
minusdinantidcognofccfstcp coU^. nobis cjcagitarenfiircfpondcrn i(^ n
dcnda cfTc figmta pocta?t:non ucria
0.uid fucrit: g» romani omnibus attribucnda numibus:t non tfi fcipfi
nomen accepii.^Tlibil cnim pi-odcft e illo ipetret':a quo folo daripdt: t ois
em colr.fi foztuna e.Bi uaic fuoa cul falfo^ dco:p turba uancfcat.S5 Oiix
to:c9 difccmit ut profit:fo:tuna no e. fides dca credtta t.i acccpit et ipa te^
jRn 1 ipfaj quo uoluerit uipp; tcr mic pld 1 aUa:." Ooia cff^s prudct agno"
tit.'£olat'crgo ipfc folus. Tld ei^pot fdt:bitact5 lUi fcipfu facit. Ufi aut fci
fcd dd oono cft.Si aot dcA i : cur no aliud q> ut fcli): fiat .'
£ur demqp tain
dicaf 7 uirtutc ipfa cotifcrrcqficjdem fero buic tate dee p" tot rdanos prid
et vtute c6fc4 feltaaQ ma^ cAi pc9:lucullu9 cdc cdftitutt.^£ur ipfe :o
mulus fclice cupies conde auitate:n5
bc fcia qua a fe
colenbo:;^ dco;^: buic tcpln potifl*imu3 ftrudt.^Tlcc^p
uarro glouatur colUtam efTe romais ter aliquid dij9 cetcrig fupplicauir.g"
dtcce:n mo bii uiue:f; uiue oio neicj U09 pauo:e atq? pallozcm ppiaaooa
pclTc:ft ignourt cjfnafit faben cjs pic-' non introducera^ft dcam tl^am noft^
tor:quie rectoi:a quo quid utelile pc^ aut colcra: prirc quippc fdiarate oia
tcrc poffit:quc adiutozc aiTumc^quc; pauo: 1 pallo: non propiciatU9 ab fce
doccm:qucm oortozcm.£o md nulU dcra:fcd pulfus aufi'gcra. C>dde c}d
dubiii ettie affcrens ica ctfL unle cogni c boc quod iam romanum impc:iunt
tionem deo:?s:ft fciat quam quifcp 69 longc latccp crdccbat: t adbucncmo
uim 1 facultate ac ptatem cuiufc^ rd fclicitatcm colcbat.'2ln iS grandiu9 i
babeat.£j; co eim potcrimus inquit gid q^ feliciu9 fuit.^Tla qtio ibi cflT^ va
runr.Tla^ ficut babent eo?t Urtcre cu5 mia pcrtincbant. Scdpoftg» iouitc''
rcjrtarquinios c^piroUum fabricare pln inftgne ac fubliecdftructiJ e:^ptet
ueUct:eijq3 loco qui ei dignio sptioqj edts dtgnitatl fic ad etJ multimoo cd"
uidebaf a dqs alqs ccmcrct poccupa'' flujnr.ut ui]c inucniatur (j ftimani no^
rum:ii audes aUqd cotra deo^ facere mcq6audirciait pdt:fc falte lcgifle
arbitum:t crcdcns cos tanfo numini mcmicrit.Si aut fclicitAQ dca H e:qin
fuocp prinripi uoluntateccfluro9: q: q6 ue^ e munue e dd:tUe 69 qrat': <|
muln crant iUic ubi capitoUd cdftitu-' ea darc pofdtii deo^ falfo;: mulritu
tum cft:per augurium qucfiuit urruj 00 noria reUnquat': qua ftuko;j boi^
cdcedae locum ueUcnr ioui^atc^ ipfi i nii muUiruoo uana fectat':ooa dd dc^
dc ccdere:oin9 uoluerunt prctcr illos 09 fibi fadens:'? ip; cuiu9 ea oda ftit
quos comcmoaiii:martcm: terminii: obftinaridc fupcrbe uoUitarig offen-'
iuucntanreiatcp io capitoUd ita con^ dena.Sic cim carcrc non pdt ifcUcita
ftructu eft:ut etiam ifti tres int** efTcnt tc:^ tan^ dca felicitate colin 1 deum
QVARTVS
n iucietJit.caf rcf noib'* appeUabat 716 e ipfe qul noUnt iouem.Tla fi ei»
deo9 quas ab da fenciebant dari: ali-' datoze feUcitatis agnofcerct:rt uticp a
qua uocabuU inde flecientee : ficut a Ua ud aUa a quo daret feUcitas noie
iUo qucm noie ipfuis colcndu eHe coi Uidiromani inftauraretur:qu3d p:to
fcbant.£onfirmo prozfus a quodam eo:um die in quodam fcclcrato : qui
deo quem ncfcieblc : t eos crcdidiiTe populo fpectatue ad fuppUciunt duci
LTBEfr
biberctaUb" pqe:q rccto confiUo po^ p>octicii fane deof geus cur fccuoUi
terant turpia iudicari.^ 3n iirccrtc lu'' refpuat eifde non tacct'':^: fic uide
\li9
dis poctica numinii crta f^cqucntanr': Ucet deo8 defo:mant:ur ncc boie boi''
qui ludi cogcntibus numt^buf iuffu fe bu8 compent':ctiaUu faciut fura:i:aU
ciuitatis. prima gcnue nugato:ium bi iu^ eant c^bibcri. Ouc fi mala fut:
QVARTVS
matus (it crme qf cis falfis obUctat': toicm regni fui:ut d aufpida ifU pro
q> fi dc lUie ucra dicCTcrur:r6anu ipio advfario ponercnt:cui no ccdcre pul''
flugerc i coferuarc potuifTct . "boc c cb;s cft.Ouia^ bcc fi vera fut:n6 ba''
ni (i pofTcr:grc£i6 potiue donu ta gra bent omnino quid timcant.Tlon dm
decdfcrretrqui co9 ibuiufccmoircb'* confcfTurifutg^d^ccflerant cbrifto:
dminiQ boc cft ludis (ccnide borabi'' qui iouicedcrc noUiemnt.Baluif 4p
liuf dignmfqj coUjcrut:^o ct morfi'' pc imperg finib" cbrifto cedcre potuc
b" pocca:p cjbuB 6o6 dilacerari uidc^ idv.i dc fedibue locomm i majdme
:
f non cclTilTc:ali'ud ufi ccncraa fdidc. (ftc flcadcmict!6:q ota ce ptedit fccrta
de tato dctrimto cpta} pccfTcrat ad:ia bomc?i duo9 cjxrcitus c6trario9 al^
Itu9:f5 mcdia tin ppofitioe defi)3,Ua dtj ej: aUa pte dcfcnderct:fedetia cum
noigifaug&riodc^tcrminue noccf-' citanis aut ctl gigantib'* fua^ppa bella
fit iom'4 ceffit adriai uoluntati:ccfTii gcfTcriit. "bcc 1 dnr 1 crcduntur fluk
et iuliani temci^ratfct iouiniani nece( tifTimc:-? plcna funt uanitaos ftimccp
fitati.Uidcrunt bcc itelUgctioies gra^ lcuitatig £cce interim q confitcnmr
.
giofum culmj 4 dco dcbct' cj;bibedu5 a rcUgionc fcpauerunt. Tla qui totos
ptttablr.fcruicfcs ut aitapra creatu:e dics pcabat'i(|t 1 imolabat;ut fibi fuf
um:a quo mirtcrcnt fancri uiri t 'l'3d ri:dd c6fuctudineduitari9 timet relt^
tcr p«: cj,p va rcIigio'c mo«:ref:ut fal-' gionc laudjrc maioaicacp a fupflitio
fa a uiuctibus tollcrctur. ncucUcfeiiigcrc:f5qnoid pofTitnon
inucnirc iBi cim a maio^ib" illi funt
O-ualia 6 di^s gctiuj ctcuUocs eo appcllati fupcrflitiofi: qui totog dics
ttocibud uitc cdfiUa modaantcd. Sj 1:>cc uticp cii taiig> fupcrfliriofa cXpii:
QVARTVS
00 fcirc non fit iltilc:f5 ciil tltfi falfa nefimulacrocolcndum dTe cenferet;
LIBER"
arcp in tam projrfmo muentus facik d £us igitur i(lc fclicitatis aucto
foztflfle dc animc mutabilitatc cdmo-' 1 dato::q: folus cft ucr" 66:ipc
ncmmnit naturam potius incommu dat regna terrcna i bonis i mar.Tle^
tabilcni:q tpram quoep animam con'' cp boc tcmere i quafi foztuitu: q: 6&
didifletrdcuj ucp cfle fentirct.lDec cd enonfoitunafcd^jrc^ozdic ac tpc
ita finr.qucciicp talcs uiri in fuie Uia occulto nobis^notiflfimo fibi. £uitri
multo^t dco^ Uidibria porueruntrcd'' o:dini tepo» non fbdirus fcruit : fcd
fitcri ca potius occulta dci voluntate eu ipk tanq' dns rcgit modcrato2c^
copulfi funtrg- pfuadcre coati.Siqua difponit:fclicitatevo non dat nifi bo'
igitur indc a nobia teftimonia ^fcrut': nis.lDac cnim poflunt b:c i nen b:c
ad C09 rcdarjucnoos ^ferut:4 nolut fcruicntes^prit i non babere i babezc
aducrtcre dc g^ta i qjmaligna deont» regnatcs. -Oluc tame plcna in ea uita
no8 libcrct fingubrc facrifi-
potcftate crit:ubi ia nemo feruirct uUi. £t idco
cium tam fancti fanguinie fufi: i xjo^ rcgna mundi butus deu9 bonis i ma
num fpirit09 impcrtiti Ii9 comunitcr prcftat: ne boni ea tag»
munera dei magna concupircat.£t io
3td qua fpcm utilitatia principcs rcgna tcrrena i bonis ab illo dantur
gcntiu ap6 fbicctos fibi pptbs falfas 1 mali6:nc cius cultotcs adbuc i pro
rcligidcs uoluerut pmaerccap jcjrx^. ucctu animi paruuli bcc ab co nuTcra
quafi magnu aliquid pcupifcit:'? boc
d ctii'y dc gcncrationib" dco
3cit crt facramtiT ucfis tcftamti:ubi occul
ru5 magis ad poetas q' ad pby tum crat nouum^g? illtc|imiflra i tcr-'
ficos fuiflTcpopuloe inclinatos:? i6o rena oona funt intelligcntibus i tmc
t fej:um t gcncrattones deof maio^' fpualibusiQ^uis nodti imanifcftatioe
ree fuos.i.uctcrcs credidiflc romaof: prcdicahbue: tqueillis tcmporalib"*
ico?tc6ftituiflccomug{a. 0.6 uticp rcbus fignificarct'ctcrnita6:t in (Jbuf
non aliam ob cam factum uidct': nifi dci oonis eflet uera felicitas.
fimile9:ca q uana eflc noucrunt: reli-' inbiant qui mcliora cogitarc nd ptTt:
giois noiepopulis taq* va fuadcbat: 1 unius dci eflc pofita ptatc:
in ipfius
boc mooo cos ciuili focicuti uclut ai non in multotum falforum: quos co^
tius alligantcs : quo fiKtcr fubditos Icnoos romani antc crcdidaunt: po^
pofl'iderent.Q.ui6 ant infirmus i in^ pulum fuum in cgfpto dcpauciflT^
ooctus cuaderct fimul fallaccs i prin mis multiplicauit:7indcftgnio mira'
ripca duitatis i dcmoncs; bilibus libcrauit. Tlec lucinam mulie
re9 illc inuocauerunt:quanoo carum
OiiudicioTpfatcdci eeriomniu partUB ut miris modis multiplicaref
rcgum atc^ rcgno^otdinata fint tem 1 gcns illa incrcdibilitcr crc(ccrct : ab
pora.cap.)C):):i9. cgf ptiojt pcrfequctium i ifatcs oms
QVINTVS
nis facus martie i bellone bella geflc lum dcum cotcndu e(Te ab boibus:ni
runn'7 (inc uictozia quidcm non uice (i qui potcft cos facere felices.Uivdc (i
runt:non eaj tamen deam: fcd dcifui ilU dca eflfct^fola colenda mcrito dice
munue babucrunt : fme lcgaia fcgc^ retur.Oajconfequentcruideam" qua
bubda boucsimclla Unc mel'
tcstfmc caufa deus qui potcft i illa bona da:
lonj:poma fme pomona. £tproifus quebaberepolTuntetiam non boni:
omma pro quibus tanre falio;^ dco^ ac pcr boc ctiam non feiices:romanii
turbc romani fuppltcandum putaue^ imperium tam magnum taqj diutur"
runt:ab uno ucro dco multo fclicius num eflc uolucrit.Ouia cnim boc de"
ftcccpcrunt:tfi non (n cum peaalTeni oium falfotum illa qua colcbant mul
impia curiofitatcitan^' majicis arti^ rituoo non fccir.t multa iam dipus:
bus fcducn ad alicnoa dco6:T ad loo 1 ubi uifum luerit oppoztunum ee di"
b defluenoo t poftrcmo cbriftum oc^ cemus.£aufa ergo magnitudis iper^
cidcnoo:m codcm rcgno i(i non fpa' romani nec fo:tuita e ncc fatalis: feco
ciofioic tamen fcUcio:e mafiitcnt. £t dum eo:um fcntentiam fiuc opionem
nunc q> per omncs fere terras getcfcp qui ca dicunt elTe fo:tuita:que ucl nul
difpcrfi funt unuis ucri dci prouidcn las caufas babennucl non ce aliquo
tia eft:ut <f deo^ falfo^t ufc^quac^ (i rationabilt ozdinc uententes:? ca fat4
mulacra:arc:luci:tcmpla cucrtuntur: que preter dd i bominum uoUitA
lia
LIBER
cutio qda fit illa pofitio pdicesfuta uale ad cozpus ucl b/i ucl male accfpi
nd agens. nd ei^ mediocritcr oocto^j cndiJmedicina tcftarur: dfdcm ctiam
bominii fiiit ifta fcntenria:nd quidcm C]ccrcitatidibu8 aflucfactitamfimilia
ut cSccdArrC nd cos pt debet loqui: r fuit quanoo conccpti fiue natf fnt:uel
a pbilofopbis &ai^c opoitcrc f mc^ le trabcre ad ifta cgrotadi parilitatc:
nis regftla adf a pnuntfanda : quc fn cum tam multa diucrfifl*imi gcneris
rc facillimam ytum mibi uidcf rocm bie ipfe percufl"i:i c6i fpacio plurimu
rcddcrct bippocratc9:diucrfie alime^ cft.t>inc funt inquit quccucp difl^imil
mittant':
co^ uaniloquia conuincantur;
ne matbemaii uii boc acridcre potuit rcii co^ pccpt'
divfii tpe babcre non pofTit ilut fi :*
altcr pofte:io: cgrotabdt ficut nati fi»'' uitae uniue momri nd et quofl; duof
crat.^q: uticp fimul nafci abo ti poiaL i tcrra diucrfoe caus b:e pmitfat.'3c
3lot fi mbil momenti attulit ut iiM ut oia buius arris ucl potius uanita'^
tpiKcgrotarcntg^diucrfietpib'' na- tis cdmta tollanf:qutd cll boc cp uno
ti funt:qu3rcrpe in nafccnoo diuerfii rcmpo:c uno mometo fl5 una eadcc^
ad alia:;^ rqt diucrfitatce ualere con^ ccli pofirione conccpti diucrfa babcnc
tcndunt.-^^urpotucriitdiucrfis tpib'' fafa:queiUos perducant ad dtucrfa:^
pcgriari:diuerfi8 ipib" duccrc UFoce: borarum natiuitatcm:7 ono momro
diucrfie rcmpo:ibu6 filioe procrcaze: temporis fub una cadecp celi pofiride
fcopu 7 difpilifatcm inf ulit ccUb fb": dum babcnt fata : qucnifi nafcantut
cur illud in cgrimdibus manfit quod babcre non pofucrunc^ Oiuid e ergo
' ^^
QVINTVS
it Ouim' ad
geio9 divfi (cf abo nd bkt:7 pofitioncm (fde:^: que fuit
bucuiuut:aboctatcuigcnt ad^ ad boram nafccntiu^ facere potuilTc:
buc:quo;j cii (int ini (c fimilcs cozpo ut ab co t35 multum uirginali fancti^
rum fpee quantti in diunfo fc;cu pdt: tatediftaret.'
tnftituto tii 7,ppofito uite ita funt dif
parcs: utprcteractusquot» nccef(c e jbc clcaione dici quo upo: ducit':
a uirilibue diftare fcieos:^' illc i oifi^ quoue in agro altquid plantatur aut
ciocomitismilitat^Tafua oomo pc feritur.cap.vg.
itcfemp pcg:inat':ilU dc folo patrio t
b rurc pro^o ri rcccdit.Jnfupcr quod i aj i\M qe ferat q» i cligedie die'
e incrcdibilius fi aftralia fata crcdat": b" noua qda fuie actibue fata
non aute mi;; fi uoluntates bominu; moliunt?nd erat uidelj dle ita nat':
1 dci muncra cogitent':illc coniugat": ot babcrct admirabilcm filium : fci
LIBER
ita poriug ne contepribilc gfgnct: n 15 ceteros rc:;^ o^t" tta ibiben: ut m illo
iiir ooctus elcgit borl qua mtTccrcttu n5 ca6 ceii plaga nec mufca nafcatur*
U)co!i.fccitcrgofatttmq6nd bebat: Tlafibacadmifcrit;^cedit rdcinario
1 c)c ipfius fato ccpit dTe fatalc:quod q gradari accefTib" modicis eos a mu
in cius nariuitatcnon fiierat.O flulti fcisadcaelos etepbatofcp perducat.
ciam fingularcreligitur dics utduca^ Tleciltd uoluntadvre:)' etcao ad fe^
U]co!.£reoo^ptcrea qz pdt in diem ii minaduag^tdic^tamftagrana i rra
bonum nifi cligarur incurri 7 infclicii fimulueniut:fimul gcrminat: i cjrota
duci.Ubi cft crgo q6 nafccnri iam ff fcgetefimrbcrbffcut:pubcfcut: flaucf
dcra decreucrut.-'2ln potcft bomo q6 mt:i tri idc fpicaf cerif cocuas atcp:ut
ciiam conftitutu eft dici clccricne mu ita dijccri:cdgc:mialcs alias rubigo i-
tarc^t quod ipfc in eligcnoo die cdfti^ tcrimit:alias aues dcpopullf ;a!ia9
tuerit:nd potcrit ab alia poteftare mu boics auelUit. <luo iftie alias cdftcl^
tari.^t>cide (i foli boice:rt aut oia que laridcs fuifte dicd fut:qua9 tii divfos
(\S cclo funt pftclUridib" fHiaccnt: cijr cjrit" bfc :> fpiciiJt/2ln co8 pcitehit bif
alio9 cligut diee accdmodatos pone'' rebus dics cligc:cafc^ ad cclcfte ncga^
dis uirib" ucl arboaV* ucl fcgcribus: but ptiere dccrctii:i folos ffderib" ftJ
ftlios dies pcco:ibu8:ucl oomandis T dct boicsrcjb' foiis i rra dcdit Ubcrm
admittcndis maribus^cjbus cqu^ru; voluntatcs.-' "bis oib" pfidcratis nd i-'
ucibofifctenfarmta-rccfa buiufmo merito credit'cu aftrologi mirabritcr
difSi aut proptcrca ualct ad bas res multa va rcfpddcat; i occrto iftincni
elccri:q: tcrrcnis omnibus coipoiib" ficri fpuuj nd bonof quo;: cura cft
:
fiue aiantib'' fiuc nd aianrib'' fecikiii bas falfas i nopas opioncs dc aftra-'
diucrfitatcs tpalium momcnto:;t i (y libus fatis infcrere bumanis mcntib*
dm pofirio driat'': cdfidact q^imicrabi afcpfirmarc^nonborofcoirinorari «
lia 05 uno tpis punrto uel nafcaf nel tnfpecri aliqua arteque nulla eft.
cus.iludec ct dicere qualc pecus^uqs fiat:'r nibil iodiatu reliquc:a quo fut
flptu l3nicio:an ucctarioni:an aratro: Diits p^ates: ^ute ab illo ri fmt oiom
an cuftodie oomus.Tlam i ad caniR uoldtates.3pfa itaqj pripuc dci fum^
fatatctat':-! cn magnis admiranrium miuoluntate:cuiU8 phe infupabritez
clamoabus ifta:efpondet.Sicdefipi^ pcrcunctapo:rig;f:cos appclla: fatti
uerfu8.£>uc fumepa^alttc^
fallot bt ^iftequitolUtprefdam futororum.
oominato: polu O.uocucp placuchc: Tlam 1 confiteri ejrc deum t negare
nuUs psrendi mora c.Jldfum ipigcr: prcfciumfuturo:{tapri(Tiitw ifaniae.
fac uellc:c6icabo: gctnsiIOalufii:^ ps. 06 'Z ipc CU5 uiderettet illud tentauit
tiar facere:q6 licuit boito.t>ucunt uo qd fcriptt^ e:£>ijdt infipiena i
aflrcrcre
lctc fata:nolcte trabut.Tlcpe euidetif^ coule fuonon eft 6e:fcd non qc pfos
fime boc ultio vfu ea fata appcUauit: ftta.Uidit elm q^ dTet iuidiofu; x mo''
q fupra diferit fiimi patris uoltitate. Ufiu3:ideocp cotta fedt difputante de
jCui fe paratu obcdire dicit:ut uolens bacrcaduerfumlbicos in libriede
ducatmolcns trabatlqm.f.ducitt uo^ 6of natura:'?^ luriUo balbo:cui fto
lctc fatamolcnte trabiit.3lli quocp v^ ico;:^ ptcs dcfcridcndas dcdit : maluit
fu8 bomcrici buic fcntcntic fuffragan fentcntiam:^^ cotta: 4 nullam
ferre
tunquoo ciccro in latinii vrit. Xalcs naturl diuina dTc cotendit. jn libris
funt bominii mcntcs qualis patc ipe ucrodediuinarioncqrfdpfo apriftKe
3uppitcr auctifiras luflrauit luminc oppugnat pfdm futurof . "boc aute
terraa.Tlccinbacqone auc^cm bict totu5faceuidet:ncfatU5 ccpfetiat: r
poetica fcntcntia.Scd qm ftoicos di'' ^datlibcra uoluntate.putat.n.pcclTa
cituimfatianrc^:ntC8ifto9 ep hScro fda futuio^ ita ce confcques fatu^^ut
ucrfue folerc ufurparcrno 6 iUi' poc' ncgari oio no pofti t . S5 quoquomo
tc:f5 dc i(lo?t pbo^ opionc tractarm: febcantto:tuofifTime pccrtationce t
cum pcr iftos ucrfua quoa difputario difputarionce pbof :noe ut pfttcmur
iti adbibct qua de fato bttt:4d fcnriat fummu5 1 uc^ dcu^: ita voluntatcnt
ce fatti aprilTime declaraf: qtn iouem fummaqj ptatc ac pfcia^ cT pfiteur.
appdlatiquc fiimii dcil putat : a quo Tlcc ricm" nc td n voluntatc faciam"
concjcionc dtit pcndcrc fato:um. q6 uoluntate fadm": q: id noe factu''
ro9 tllc prcfciuit:cuiue prefcia falli no
£>cpfcientia dci i libcra bois uo'' pot:q6 dcero timuinut oppugnarcr
L^ t>
latatccontza cicaoms dilfinirionem. prcfdentil:^ ftoici ut non omnia ne^
cap.t):. celTitate fieri dicerct:^ui9 oia fato liic
nuUaq; rcp prcdictionc.3ta 7 dci prc tue eo:oo caf Tl6.n.aU<^d ficri pot:
.
UBER
ulla mftifia bonia premk:i marfup'' tfb* poi.i.i coftone ff dc|^:qDa ^(c$ cS
nc ?kq>i
plicia pftituta fiJt.t)cc ergo cept" at nat'' eft : qm res ipfa inanitcr
indigtuiabfurda ipemiaofa rcb'* aneritur : nibil valeremonftramus.
buanieinonrulccfreprefdcntiam fu Ozdinem ant cirum vbi volutas dei
turo?r;at£^ in bas aguftias cicero co'' primam poteft:ne(p negam^^netp fati
artat animum rcUgiofumtut unum c^ uocabfo nucupam'*: nifi fozte ut fatn
ligat e duobu8:aut cfTe alicfd t nfa vo a faoo dictu inteUigam'*:^^ e a loquc'^
lutate:at eflTe prcfcientia futwo?i:qriT 00. Tlon eim abnuere poftfumus cffe
caufie:fi rc|t 0200 prefcientt deo cert" no nift ca prccedire firri cdfitcc:' Tlos
noncft:non omnia fic vcmiit ut ea ve cim eas cas q diir fo:tuite undc ctia;
tura prefciuit."p>o:2o (i non omnia fic fo:tuna nomc accepinit ce didm" nul
cucniut vt ab dlo ucnta prcfdta fut: l3s:(^ latctc8:eafqi trtbuim" neiucri
non eft inqt in deo prcfdentia omnia dd rquorul5 fpiricuu volorati: ipfaf^
19 dic(ur:qm fati nom ubi fol^ a loqn aUqua facmt fecudii natura fua: cum
'
Q3^TVS
Spirirus crgo uitcquc uiuificat oia: cas ualere uoUiit atqj pfduit: 1 ideo
creatocp e ois cozpie t ota creati fps: quicqd ualent certifTimc ualet : t q6
ipfe eft dcijs uticp fpirit" no' creat^.Jn facture funt ipfc oio facturc fcit: quia
eius uobntate fumma ptas dl:q cre^ uaUturas atcp facturae iUe prdduit:
ato^ fpirituu uoluntates boas adiu^ cuUis prefcia falU no pot.OLuaprop^
tut:mala9 iudicanotns ouliitat: 1 4^ fi mibi fari nome alicui rd adbibedu
bufda tzibuit ptatcm:4bufdi fi tbuit. placcret:magis diccrc fatii eflc ifirmi^
Sicut ei5 oiu^ natura jt crcato: e : ita o:is:potetio:is uoluntatem qui cum
oiuj pcatii dato: non uolutatii.IDa-' babet in ptate:q' iUo ca^ otdmc: que
lc quippc uoluntatea zb illo non fut: nonofitato:f5fttomo« ftoid fatum
qm cotra natura funt q ab illo cft.£5 appcUat arbi^ n:c uolutatis aufcm'.
pora i^tur magis fubiacent uolunta
tibue:qd3m noilzis.i.omniu aiantiii 7{n uoUmtatt^bus bomino aUquA
mo:taUum:t nugis boium y beftia'' oominetur neccflitas.cap.^.
ru:qdam uero angebmm:fed omnia
ma^tme dd uoluntati fubdita funt. u Tlde ncc ilb necdTitas fotmidi
£ui ctiam uoluntates otns fubuciiit': da e:qua fotmidaoo ftoid labo
quia non babcnt poteftatcm:nifi qua raucruKcas re;j ita dtfHguc: ut quaf-'
ille concedit.£a itacp rerUm que facic di fb'crabentnecdTit3ti:quafdafb'dc^
ncc fit dcua eft.BUe uero caufe 1 faci'' ilvAtc^ i bis quas ec fb nccelTitau uo
unt 1 fuint:ficuc idt omnes crcati fpi- luc^tt^pofucjttct n:as uoldtates : ne
ritus t maptne ranonale8.£o:palcs uidel5 ri eent Ubc (i lljdent necdTirari.
0Ut caufc quc mjtgis fiant cp faaunt: Si.n.neccfl"ica8 n:a illa diceda e;q ii c
non funtmcer caa clfuicntee annume in nh pt'atc:f> et fi nolumuf cffiat qd
rande:qm boc poiTunt quod c% ipfvs pot:ficut cft necelTitas mo:ti3:mamfc
faciunt fpiriruutn uoluntarce . Oiuo ftu^eftuoluntatesnias quibusrccte
igitu: 0:00 ca:um:ci prdacnti ccrtus uclpcrpe:auiuit fub taU nccdTitate ii
eft deo id cffccit:ut nibil fit in n:a uo' dTe.ZPulta eim facius q fi noUcmus
luntatcicum in ipfo caufaf o:dic ma^' ii uricp facercm^.O-uo primit" prinet
gnii bcant locu n:e uolunuics.^jCote^ ipfum ucUe:na fi uolum" e:fi nolum"
datcrgoacerociicis:^^ bunc carum non c. Tlon.n.udlcmua (i nollemue.
otdinem dicuni cfle fatalcm:uelpotr Si aiif iUa diffinit ee necdTitas:fecun
iprumfatinoieappcllant:quod nos dii qua dicutd nccc ee ut ita fit alicf d:
tare.Tlon cni; qui boc prcfauir nibil tuale ai foUs angct dedii : a quo cft
gienoo kcniciQ tutpibua. Uii q talc3 eos ciuitae ob etue uirtutem f\ pcten'
iamop labee fupabatarqj abundanc dare/Sed cum illa meo:ia duo rdanl
qii fcribebat ifta fatufnus : canebarep clTcnt vtute magni ccfar i caro: longc
uitiii propius liirmri crar.Ttam gtaj marc maioy^e moe armie rcp.a pua
honoeimpuibcnastigr.auur, cqua magnsfca(Te.Siita ect mrto puLbct
boB 1 mabs difcrim nulluioia vcutif gnitudinc fui ipato^t atcp magiatuuj
pmia abttio poifidct Tlccp mi;^ ubi
. uitia fuftenwbat."f>auco?t igifuinuf
U08 fepati fibi ^icj^ pfilia capitie: ubi ad gli3m:bono2e:ipcriii:ucra uia.i.v^
Domi voluptatib^-.bic pecunie aut gie tutc ipfa niccntui:ec a catone landata
fcruiti8.£o ftt ut impctue fiat i uacu^ e.lDincerat oomiinduftria:quacom^
am rep.0.ui audit bcc catonis uc:ba meorauit cato:ut crarin cflct opulcn-'
fiuc faluftq putat qualcs laudatroa^ tn:tcnue8 res priuatcUndc cozuptis
ni uefceromnes cos talce tiic fuifTc vX mo:ibu9:uititt eflc contrariijpofuit:
plurce.Tlo ita eraliocin va non cflTcnt pubUce egcftate: priuatim opulcntia.
qucipfcidcfcribit:ea qcomcmoraui
in fccunoo Itbro buius opi8:ubi dicit £)c amozc laudis: 4 cii (it uiriti ob
iniuriae ualioo^:i ob cas difceffione boc ^cu9 put3t':q: p ipfum uitia ma^
plcbie a pzib^^^aliafc^ difcclTiones oo^ iora cobibcnt.c3p*;cig.
mi fuilTe iam inde a principio.nccp a^
pliu8 cquo 1 moddlo iuz actu^* e^rpt^ q . Uaob« cu dtu fuiflet rcgna ozi
hsrcgibudgpdiumetud a tarqmnio entis illuftria:voluit 6e i ocd^
fuit:oonecbellti grauc quod^ptcr ip^ dentale ficri:q6 tpc ccc poften'': fj ipq
(d cobctruriafufceptiifueratfimzct''. laritudie i magnitudtne illuftrius.Jd
po^A vo fcruili ipcrio patrcs c^cr^' ip talib* porifl^imum ?ccfl"it boib" ad
cuifTe plcbr.rcgio mo:e vbcia(Vc:agro Domada grauia mala multa;i geriti:
pcpuUflre:^ ccteris ejipertibus folos C q ca bo^is laudis i gfie cofulucrunt
ginfe in ipio.Oua^ difcozdia^ du illi patricin qua ipam gfiam rcquircbat
diiari udlet;ilti fcruirc nolcnt : finem falutcq} aue faluti fue pponcrc no du
fuiflc bcllu punicu fcciidu.O.: rurfua bicaucrunnp iftouno uirio.i.amoit
grauiB metua cepit urgerc:atc^ ab ilf laudi8:pecunie cupiditate i mfra alia
perturbatioibud alia maiozc cura co'' uiriacd^mcnccs.Tlafaniufuidtt^qui
bibere aio8 inquietos:! ad concozdia 1 amoze laudis uiriii cfle cognofcit.
rcuocare ciuile.Sed p quofdam pau^ 0.6 nec pocta fugit borariii qui ait.
C08:qut pro fuo mooo boi crant ma^ Xaudis iozc tumcs: funt ccrta piactit
gna admiflrabaf: atc^ illis tolcratid q te Xcr purc Icrto poterunt recreate
ac tepatis maHpaUco^ bono^^^uide libelIo.3de in carmie If rico ad repme
tia ree illa crcfceb9t.ficut ide biftoiic* dam diiandi libidinc ita cccinit.lari?
dUcit multa fibi legcnti i audienti :
q rcgncs auidtioomanDo fpm:qua fi U
pprsromanus oomt militiecp mart bfa remorie gadibus iungae: t tiicp
atcjp (erra preclara fadnora feccrit k penue ^uiat uni. Ucrucii qui libidies
libuifle attendc:q res mapie tanta ne turpiotce fide piccaris ipetraco fpiri'
Cprobaf.fi boa ii recta fut:et ipe amoz qui in cclis eft.Tlonergo ut uideami^
bumanc laudie erubefcat i ccdat ao^' ni ab cis.i.bac intentionc : ut eos ad
riueritatie.Xamcnimeftboc uitiuj uos conucrti uclitis: quia non p uos
(nimicum pie fidei:fi maio: in codc fit aliquid eftis^fed ut glozificent patre;
cupiditadgrieg>deitimo!ucl amot: ueftrum qui in cclie cft:ad quem con^
utdtiddiceret. Coomopoteftio crC uerfi fiant quod eftis . 'boc fccuci fut
derc gRam ab im^ cx;pectate6:T glo martyres^qui fccuolas 1 curtios t de
riamquearolo deoeno qucrentcs/ cio8:no fibi infcrcnoo pcnas f; illataf
cum in bia locia pdicaret cbrifti noin pro illa officiozum finis incolumitas
ubi no folu improbaf ficut illc ait: ia^' cius:t rcgnum non in cdo fcd in ir»:
cetq? ea femp q ap6 quofq? improba-'
non in uita etcma:fcd in decclTtoe mo
babc rientium 1 fucccfllionc mo:tuo:umr
tur:uejj et fumme^dcteftationiB
batui : tcncntca cp audicrant a bono quid aliud amarent ep glotiam : qua
magiftro eodecp medico ifttiti. Si^s uolebant ctiam poft mo:tcm tsnqul
greci uocanKnifi uni uero dco^fi necp tm a fuis cimbu9 rcrrena dilccta e^p
banc eis tcrrena gbua^ c)ccclleti(Timi ter boium griam.Ouantum enim p'
impq conccdcret:n6 redderefmercea tinct ad banc uita mo:taUi): q paucis
bonia artib" co^^.i.vtutib'' cjbus ad
: dicbu9 ducirur i ftnirur : cid mteft 05
tata gfam pucnire nitebat. £>e taUb** cuiU9 ipeno uiuat bd mo:ituru9: fi il
enim.i^ poropter boc boi ali^d facae U qui impant ad impia i iniqua non
uident':ut gloaficcnt ab boib'* etiam cogant.-'^ut vo aUquid nocuenit rds
oominUs ait. Jlmcn dico uobis recc •
ni gentib" (fb" fbiugatig ipofncrut lc^
perunt merccde fua.Sic i tHi puatas ges fua9:nifi q: id facttl e ingcntt ftra
lu8 o^icf^q: nuUuf mowt.^bi eft uera 1 quantu bis quoe uiccrc conculcrit.
1 plena fclicita9:non dea fcd oonum cap.j:vg.
dei.3nde fiidei pignu8 acccpimue: q^''
noe.^bi nd erit magna induftria dita runt alt) uicri funr omnino nd uidco:
re crarii» pubUcu puatia rcb" aguftie: pretcr illum gloue bumane ianilTunu
LIBER
fuam:qw ciue mgcnri cupiditate atfe cclefticp patria cucta fecoli bui"
runnt ingctttia bella gclTcrunt.Tlun^ qoal5 ioconda bladimta cdtcmnc: ft
qutd cni; ilb^ agh tributa ii foluiit/ pro bac tcmpotali at(^ tarcna filioe
Tlunquid eie licet difcerc: quod al^s brotoe potoit i occiderc:q6 illa facct
non licct;tlunquid non mulri fcnato nemincm cogit^Scd ccrtc difficiliue c
rc0 funt in alqs tcrris : qui roma ncc filioe intcrimere:^' q6 pro ifta fadcn^
facic quidcm nozunt.' Xolle iactantia dum e:ea que ftlqe congrcganda ui6-
1 omnes bominca quid funt nifi bo^ bant^atcp feru9nda:uel odarc paupe^
minc9.-'0.uod (i pcrucrfitaa fcculi ad ribue:ud fiepftat tentatio que id pzo
mittcrct ut bcnorariotes cfl*ent quicp fide atcp ioftiria ficri compdlat amit^
mclio«8:necfi pro magno babcri dc tcre.felicce cni^ oel noe ncl filioe no-
buitbonoibumanus: quianulUus e ftros n diuiric tcrrcne f3dut:at nobis
ponderie fumus.Sed utamuz 7 i bis uiocntiboe amittcndc:aotnobi6 mo^
rcbue bcneftcio oomini dci noftri:co' toieaqutbuencfdus^udfottca ^b'
fideremus quanta contempferintque nolumue pofTtdcndc.S; 6e fclicce fa
pcrtulerint: quae cupiditatce fubegc^ dt:4 e mtium uera opulcntia. Bruto
rint pro bumana glozia: qui cam tan ailt q: filioe ocddit:tfdicitati9 pbibct
g^mcrccdctalium uirtutum acdpcre tcftioniiietpocta laudato. Jlit.n.Tla
meroerunt: i ualcat nobie etiam bec tofcp p: nouabcllamoucntee !?ld pc^
Bd opprimcndam fupcrbiam:ut cum na5 pulcbra pro libcrtatc uocabit 3n
auitae in qoa nobie rcgnarc pro
illa fclj;c:ufcd£0 fcret ca facta miozce.S^
minum cf^:tantum ab bac diftct^gta uafu fcqucnri cdfotatua e infdice.Ut
diftat cclum a tcrra: a tcmporali leti'' cct amo patrtc:Iaodti(^ tmfa cupioo.
m uita cterna:ab ianib' laudibue (o t)ec ftJt doo illa libertae i cup^itaa
tida glotia:a focietatc moztalium foct laodie biianctq ad facta cdpolit mira
etaeangelomm:a lumine folie i lune da romaoe.Si crgo^ libcrtate moti^
lumcn eiue qui fecit folcm i lunam: toro;t 1 cupiditatc Iaudii:q a motali^
nibil fibi magnu fccifTe uidcantur tan b^orpctiit^occidifilqapfc potucritn
te patric cioee: fi pro illa adipifccnda quid magnii e (ijp va libertate: q noe
QVINTVS
omnfa que
{mmotralifl patiie lcgibDs codecp rcgc patric fueccrtius oracrm
multominus qi> filq diUgunmr boa i^^ accepit:noUte timcrc eos qui coipus
rena contcmnunt.Si furiue camiUuf occidunt:aiam autem non pofTunt oc
etiam ingratam patnam:a cuius cer^ cidere.^Si fe occidmoos certis uerbis
uicibus acerrimomm boftium ueicn^ quodlmooo confec^antes decii deuo
ttum iugum depulcrat: dlnatufcp ab uemnnut iUis cadmtibus 7 ira^ deo^
emulis fuerat: a galUs iterum libera'' rum fanguine fuo placantibus ronrn
uit:quta non babebat potiotcm ubi nus Ubcrarctur ocercii^^^nulb mooo
polTet uiuere glo:iofus:cur eTctollatut fupcrbiant fancti mart^rcs tang^di^
uelut grande aliquid feccrit: qui fozte gntt aUquid pro lUius p:ie^pticipatide
in ccclefia ab inimkis camalibue ue^ fecerinnubi etema eft 7 uera fclidtas:
lutgraui(Ttmame^bonorationis paf pro qua ufc^ ad fui fanguinis cffufio
fus iniuriam:non fe ad boftes a" bc nem:non folum fuos fi-atres pro qui
reticos trannultt:autaliquam contza bus fiindcbatunuemm 7 ipfos inimi
aliamipfe bcrcfim condidir:fcd ca po cos a quibus fundcbatur: ficuteis p^
tius quantum ualuit ab berctico:um ecprum cft diUgmtcs caritans fide: i
f niciofiiTima prauitate dcfcndit:cum fidci caritatc ccrtarunt PA marcus .
alia non fit non ubi uiuarur in boiu; puIuilUis dcdicans edcm iouis iuno^
glo:ia:fcd ubi acquiratur uita ercma/ nis mincrue falfo fibi ab inuidis mo:
©i mutius ut cum porfcna rcge paj: te filq nuntiata:ut iUo nuntio pertur''
fierct:quia gtauiffimo bcUo romanos barus abfcederer:arcp ita dcdicatiois
prcmebar.q: po:fcnam ipfum occidc: glo:iam collcgaeius confequcrctur:
nopotuit:tproeoalterom deccptus ita contempfir:uteum proiici etiam
occidit:in ardcnrcm aram ari ci" ocrof infcpultum iuberet:7 fic in cius cordc
dc^rteramcjrtcnditdices: multos tTcs o:bitari6 oob:em gloue cupiditas ui
qualem illum uideret in eius eptium ceran quid magnum fc pro euangcl^
coniurane.£uius tUc fo:tttudincm i fanctiprcdicatione:qua ducs fupane
coninrationcm talium pcrbo::cfcen8 patrie de diucrfis Ubcrant'7 colligun
fine ulla dubitatione fe ab illo bcUo tur erroiibus fcdfTc dicturus e:cui oo
factapacecompcfcuit:(| rcgno celo:n minus de fcpulrura patrisHui foUnto
imputatnms cft mcrita fu3:fi^ lUo ri flit:fequcrcmc7finc mortuos fcpcU:
ttnlmanilnccp bocfibi ultro facies: motuos fuos.''Si marcuB rcgulus ne
fed perfequcnte aUquo patiens totu; cmdeUfTimos boftes iuraoo fallerct:
flammis impcndcrit;Si cum'* arma^ ed cos ab ipfa roma reucrfus cft qm
tus equo concito in abmptumbiat» ficut romanis eum tencre uolmtibus
tcrre fe prccipitem dcdit^cieo;^? fuo:u5 rcfpondifTe fertu:: poftea q> afris fer^
oracuUs fcruims:cj iuffcrant ut iUuc uicrat:dignirare iUic boncfti ciuis ba
(d quod romani b:cnt optimiJ mittc^ bcre non pofTct: eiJcp cartbaginmfcs
rent:nec aUud itdUgcre potuerant: q^ qrrt contra eos in romani fcnatu cgc
uiris armifq? fc e^ccUcre:uti uidelicct ratgrautfTimisfuppIicqs nccaucnlt:
opo:tebat:ut deo^ iufTis i ilUi itcriti» qui cruciatus
ii ftit pro fidc iUius p:ic
per apcrtiflfima fcelcra qat pU^ ob nent terram.Scd ne tTrranm non pcf-'
qui contcmnit ludicia laudanttum:co nota q> nobie:dd ilfd cofter mter om'
tcmnitctiam fufpicaniiu tcmcritate^: nee veracitcr pioe : ncmmem fme va
quo?t tamcn fi uere bon" cft:non coi» pictate:id eft ucri da cultu vam poiTc
tcmmt falutcm: quoniamcanteiufti^ babcre vtutcm:ncc eaj veram clTe q>^
tic cft qui dc fpiritu dei vtutes babet: 00 bumanc.£o8 tamc 4
glo:ic feruit
utcham ipfoe diltgatinimicoe: -7 iia ciuce non funt auitacie ctcrnc:que in
diligat:utfuo6ofo2ce vX dctractoree facrie liitaie noft:ie dicifciuicae dei:
velutco:!ectosbabcreconfo2tc8:ncn utilio:c9 clfe icrrcncciuitati^g^oo biil
itcrrcna patzia (^ fupna. ^nlaudatO'' vtutcm vcl ipf3m:q> fi ncc iplam. 31U
rib" aiit fuis q^uis puipfdat q' cu lau'' adc d va pietatc preditt bene vuiuat:
ti3nt;non tfi puipendirqo amannncc fi banc icicniiam rcgcndi pproe c6(cc
coe vu!t fallcre l.^udaiucsrnc dcaput tati fdt:nibil cft klcC rcb" buanie: g»
diligcntcfl.jdeocp inftai ardcnter: \t fi deo mifcranic babcant poteftatcm.
potf lUe buQcf: a quo babci bomo Xalce adt boice vtutee fuae g^tafcd''
q"ccfd m co iure laudar'. Q.ui aiit con- cp iii bac uita polTui babere no tribu
tempto: glo:tc oommationie e auio": unt nifi gfc dei:q' cae voletib" credcti
bcftias fupat ficc:mdciitatc vitc fmc bue petcntibufqj dcdcrii. Simulqj i''
Xam tarpitcr feruu-e Birtutcs bu nifi unde placea f^boibuarT uctbfe glo
mane ^loiicq> co:pou8 uoluptatuca rie fcruiatur.Tlec iUi'fe ab ifta ddcdt
pitulum.jTC runt fcditatc q cu aliea fpnat iudida
f Olcntpbilofopb((|finembo?tl udut gloue contcmpto:e8:fibi (apicn
btlam i ipfa vtutc pftituilt ad i^ tes uidet 7 fibi placct.Tlam coru uir^
gcrcndu puooic ^bufda pbistcj vtu-' tU8 fitamuUa cftialio mooo quoda;
qucdam fiirmifafc^ vtfl pcrfis dedit fcgcrcs fine cultu dce fcge
f uii foliditas
tum ; ut nibil prouideatprudcntia: tie:qui aUa ooa fra;t fme culro tot dc
nibil diftribuat iuftitia : nibil tolcrct Of :quo8 i{H reb'' fingris fingtbs^ret
dcdit fine culra co^: p qaoi^ cultu k roanis fcpiflVmcuictis: ubfi duo co"
ifti rcgnaflc credidcrunt . Sic ctiatn fules pericrunt:? altj nobiUlTimi fcna
boibus qui marionprecaio cefari : 4 to:cs:n6 diuturno tfi tpe tractu c boc
8ttguflo:ipre t ncroni: qui ucfpafiaid maUim.Tlam quintus ci annus fincj
uel patri uel filio fuauifTimis impato dcdit:fedbclUjmpunicufccudu cutn
hbu9:ipfe t crudelilTimo oomiciano. maps dctrimentis i calamitatc rcip.
£t ne p fingros ire neccfle fit:qui coi» pcr annos decem 7 octo roanas oircf
llantino cbrifliano:ipfeapoftate iulia €]ctcnuauit t penc confumpfinin duo
no:cuius cgregiam iooU decepit aote bus prcUjs fcrme.li:^. roano^j miUa
oominandi facrilcga i dctcftanda cu^ occidcrunt.BdUimpunicum primu^
riofitas: cuiue uanie deditus oracuF p.]C)r.t trcs annoe pactum cft.BcUuj
tcrmini de quo fuperiozc libro dipi'' tur. Scd quia non diligcbant griam
mus roani impij tcrmini moucrcnf. proptcr iuftiria:fcd iuftitiam proptcr
^cflltcim fcrminue os ncccfl^irati : c| gfiam diUgcrc uidebanrur:pace facta
non ccfl"crat ioui.^bcc planc unue dc" fcdufcp rupcrunt. "bcc i6 c6memo2o:
1 ucrus rcgit i gubernat ut placct.£t quoniam multi prcteritaru^ rc^ igna
fi occultis caufis i nunquid iniuflis.' ri: quidam etiam difl^imulatozes fne
Xcmpoza ep'tufcp bellof ejc dci pe bcUd paulo diutius trabi uidcnt^iltco
dereiudiab.cap.)t|:q. in noftram rcUgioncm protcruiflimc
infiUunt:cp:lamantcs q> fi iUa n6 cfl|
riflTimam fub roano iugo fuitute i li" gonbo^t dcmonii cuUot uno dic cu^;
bcrtate caput crige tcntaucrut: il mX^ igetib" copqs fuis uia" cft.capituUt5
tie natioib" rdano ipio fbiugatis dc
lctacp cartbagie. 3n quo •'cllo italico
LIBER
lirc conant.Oojod a nobis fitacebift bngc atrorius bcllum cum cis g' 015
runilirer crimus ingrati. Cam. rbada boib'' gaae uidacnt:it3 ucrus oomi
gayfus reic gottbo^j agmic ingenti ec nus gubemato:cp rcrot romaos cuj
(mani iam in urbis mcmia coflitutuf: mifcrico:dia f^dlauit.-^ tii icrcdibiU
romanis fcruiribus imincrccuno die ra aicti(t fupplicato^ib' dcmono ncc
tanta ccleritate fic uictus e:ut nc uno falurircruj prefentium neccfTaria ee
^dtm n dicam ejctinao f^ aulncrato menftrauin ut ab bis q
facrificia illa
re tcmpauir:ut illo pmo facact mira illud regnd ubi no rimet b:c cdfoztcs:
bKtcr uinri : ne ad infirmo|t animos fi tardius uindicii facilc "'qnofcunt: fi
qucmnqj m eo3 iacicbat' pcitAtifCimi ret ir8tam.*bcc ille fccum tfiqua filla
rapct:ucrum criam ipfom; tcla i co?j quccommcmorarclongum cftbon»
co:po:a rctoujucrct.Uri t pocta clau opera toMv.q: ifto tpali uapoc cuiufl^
dianusrq^uis a cbrifti noic alicnus iit culmie i fblitatis bumane quom^ :
eiue tamcn laudibus di^t.O nimiu; ope:^ merces eft eterna fdicitastcuius
dilcctedeo cui fudit ab aftris Sc lo^ dato: cft deus folis ucracitcr pijs.-Cc''
uis armatu6:ucbcm9 1 militat etber. tcra vo bonauitc buiue ucl faftigia X
£t coniurati ucniunt ad claflTica ueti. n5fidia:ficut ipfum mundum:luce:aa
Dictoi aut ficut crcdidcrat 7 prcdipc-' bo^
ra9:ferras:aqua9: fruct^^ipfiufcp
rat: iouis fimulacra quc aducrfue cii mis aiam:co!pu9 fcnfu3:mentc:uiti:
fuerat ncfcio qutbue ritibus uclut co bonis malifc^ largif.3n (fbtis cft eria
fccrata:7 in alpibus coflituta dcpofu^ qucl^impcrq magnimoo:quam pro
iv.cop-o^ fulmina q> au!ca fuilTcnt io^ tcmpo^ gubcrnatioe difpcnfat .fjro"
cant(bu9 q6 illa leticia pcrmittcbac indc ct iam illis refpondcndum uidco
curfoiib":'? fc ab cis fiilmiari ucllc di'' ceicj manifcftilTimis oocumerie (^bus
ccnfibu9:bilaritcr bcnignccp ooauif. oftendit'':^' ad ifta tpalia quc fola ftul
ncc finita fme uolucnIt:fed magis oo^ ponfnm. Oiuomm trcs priozcs cum
luit cjrozta q> cuiq? noccrc uoluit t'mia edidiftcm:? in multo?j manib'' cfTc ce
ta.Jntcr bcc oia c)cipfo initio impcrq pi(Tent;audiui quofdam ncfcio quatn
fui non quicuit iuflilTimis i mifcnco flducrfus £09 rcfponfione fcribcoo p'
dilTimifi lcgibus advfus ipios labora parcbcindc ad me pcrlatum c g> iaj
ti ccck fHucnirctqua ualcs bcticug fa fcripfcrint:f} tp9qrant quo fme picTo
ucnsarrianisucbcmcntcr afflijrcrat: pofiint cdcrc.Ouos admoneo no op'
cuius ccc^iic fc mcb^ eflc magris q> i i' tcnt q6 cis non cjrpcdif.f acilc cft cim
pro lUo populus orans magia ftcrct Uudariab imprudetib" cligant. Tlaj
uidenoo prolTratam:^ peccanoo tic' (i non ad libertatem uera dicedi:f3 od
SEXTVS
qo ifta tractatur.Uttt non tnu dmin dco ucl deeproptft quid fupplicaref:
qui fcrit omnem fpmtualcm cozpora g^tum ad iIIob dcoe attiiienquos ifti^
lccp crcaturamiproprcr uitam que p" tuaunt ciuitarc9:a oocns folcrrcr in^
mo:rcm futura cft coli opo2teat:f5 mf uentum memo2ieq3 mandatu^ ctl:({d
toe dcos quoB ab lUo uno factOB n ft5 a Ubcro vbigratia : quid a nympbm:
limtrcr collocatos : cjdam eorundcm ({d a vulcano:ac Hc a ccicriB: quos p^
pbilofopbomm ccteriB ejcceUcntiozes tim comemoraui in quarto Ubro:par
nobiliozefcp fenfcrunt.£cterum quis tim prctcreuooB putaui-l^ozw h a ce
fcrat did hk:^ c6rendi:illo0 deos:quo rcre vinum:a Ubcro panem: a vulcao
ruminquartolibroquofdam comc^ aquam:a nympbie ignem peterc e:ro
moraui : quibuB rcrum eiriguarum ris efl:q>to maiozis dcUramri eflc itcl
fingulis fingula diftnbuuntur officia ligi debct: fi cui^ iftozuj pro uita fup
firam eternam cui^' prcftarc. 2ln vo pUcetur aema.Oajaobrcm ficum de
illi peritifTimi t acutiflimi viri:c( fe p regno tcrrmo qucrcrcmus quofnam
magnobcneficio confcripta oocuiflc iird dcoB vtdeaB boibue crcdcndum
glo:iantur : ut fciret quarc cuic^ dco cftet pofte conferrc:dircufl"i8 oibue lo
fuppUcandum efler:quid a quog> cflj ge aUcnti a vitatc moikatu cft:a quo''
petcndum:ne abfurditate turpifl^ima cp ifto^ mrro;^ numu; atcp falfo^ fal
qtialiB iocularitcr in mimo ficri folet tc regna frcna crif^are coftitu» : ndne
pctcrefa libcro aqua:a nfmpbis vi^ infanifl^ime ipictatiB c^fi etna rita que
num: auctozee erutcuipiam bomintt tcrrcniB oibue rcgnie fme vlb dubita
dt^e immojtalibue fupplicanti:ut cuj •tioncucl compartonc prefermda efh
e nfmpbis vinum:dcp refpo^
pctierit ab iflo^ quog' dari cui^' pofTc crcd»
derint noB aquam babemus boc a U tur.^Tlccp cnij^pterea dq talce uftcr
bero petc:pofTit rectc diccre: fi vinutn rcmm rcgnum dare no' pofle uifi fiit:
non babetis: faltem datc mibi vitam (|a lUt magm i efccKi fur: boc c{dda5
lcnt cnim efle ad rifum facilcs: fi noti confidcrationc fragiUtatis biianc ca''
entibus mimis diguc ridcntur in tbc^ que dcomm taUum potcfkti tanqua
atro:cum vo a ncfcicntibus ftttltia:di (lifparrita t propriarnd rationc vita''
SEXTVS
010 colcndi funt: ficut crcdunt hi qui cra detcpt:ut reuczcnri'* m eis agezet:
p
flc boc nec a iuucntate opoitere pcti faturdifputationcm fe babuiflecum
dc bec ab eis inftituta filt. Uera autc libris fc dijit fcnbcndi oulie mcrito p
religio:nd a tcrrcna aliqua ciuitatc e: tuliflc uel prefcripfiflc:ficut picto« ta
fed plane cclcfte^ ipfa iftituit ciuitate. bulepictc;ficutfabrum cdiftaoaper^
i£a vo infpirat 7 Docet uezue dcus da tilTime confttens^q? ct ifte tee diuinc ft
toiuitceteme uerte cuUoztbue fuie. cut pictura:ficut ft:uctura ab bomini
bus inftttute funt. 'Rcftat ut de nuUa
Ouod ep dtfputatione varronia deomm natura fcripftflfc intcUigatur:
0pud cultozcs dco^ antiquio:cs : rcs necp boc apcrte diccre uoUiifle^fj itel''
monftrarctrton folum faibens dc his mo2c fittalius cj: gutris fanguis naii*.
poHertue ^ dc illierfed ctiam ratione 3n boc ut di) furati fint: ut aduUcra^
rcddcne cur id facrit.O.uod (i tacuif tterinr.ut fcruierent bomini. £>cni^ i
rcr.aUter bocf^ctum cius ab al^s fo: boc omnia di^s attribuuntun quc no
taflcdcfendcretur.Jn ea uero ipfa ra^ mooo in bomincm : fcd ctiam que in
none quam rcddiditmec alqs quic^ contcmptinfimu bominem cadcrcpof
rcliquit pro arbitrio fufpicari:? fatis funt.^bic ccztc ubi potuit:ubi aufus e:
probamt bomines fc prcpofuifTe infti obiimpunitum putauit quauta mcn'
tutie bominum:non naturam bomt dacifTimis fabulis naturc dco:p ficrct
num naturc dcomm.^t^ Te libros rc^ inturia : fine caUgine ullius abiguita^
rum diuinarum:non de ucritate quc tis cjcprcfTit.loqbatureim no dc na^
pertinct ad naturam : fcd de falfitatc turaU tbcologia:non de ciuiU:fcd 6 fa
quepertinct aderroicm fcrtpfifVeeft buU»fa:quam Ubere afc putauit tlTe
confcnu8.<liiod apcrtius alibi pofa culpandam. Uidcamus quid dc al^a
it: ficut in quarto Ubro commcmora^ dicat. Scciidil gcnus ei\ inquit q6 dc
ui cj: nature fo:muUi fc fcripturum fu monflraui:de quo muUos Ubroe pbi
<ne:fi nouam ipfc conderct ciuitatem. reUqucrut.3n quibus edi^q (av.ubi:
O.uia ucro iam uctercm inuenerat:fi quod genu8:qualc:ej: quo na tpe: an
fcpotuilTc nifi cms confuctudtnem fe a fepitno fucrit:an qc ignc fint ut crc^
qui. dit beracUtus : an c)c numcris : ut
pytbagoras: ej:atbomie ut cpicur".
fce tribus gcncribns tbeologic fc SicaUa q fadU" itra pictce in fcboU:
cundum varroncm:fciUcct uno fabu'' ^ ef i fo:o fcrre prit aurcs Tlibil in .
pcUatur. £>eindc ait mytbicon appel" bomincm cadere pofTunt: non folum
bnt:quo majcimc utuntur poetc:pbf fcrunt:fed et Ubcntcr audiiir.Tlccp id
SEXTVS
de quo noc sgCtunun illa i ipe difcre^ e 2!Darce varro c» fis bd oium
uic : ianc^ ipfum cinilc uideamue acutilTimus:-! fine ulla dubita-'
quatr e^licct.'Uideo quide cur dcbe^ tionc ooctiffimus: f; tii bd no 69 ncc
decemi fabulofum^quia falfumi^s
flc fpiritudeiad uidenda t annutianda
curpe:quia indignum eft . TUcurale diuina in ritate libatatecp fbucctus:
ei; 3 ciuili uelle difcemere: 4d e ftliud cemis qoide cp fint rcs diuine ab boa
q> 1 ipfum ciuile fatcri cflfc moofum/ nis nugis at(p mcndacqs dirimende:
&i d^ illad naturale eft : quid babcc fed uitiofilTimas pprozum opioncs t
rcprcbcnfionis uc excludatur' Siau confuetudics in fupcrftirionibus pu-'
tem boc quod duile di natuiale non ocrens offendcrcquas ab 6op
blicis
cft: quid babet meriti utadmittatur^ natura abbozrcrciuel talio qualcs in
bccnempeiUacaufa e quare priua buius mundi clcmcntis bJani antmi
fcripfcrit de rcbus bumanis: poften'* fufpicatur infirmitas: t fcntis ipfe cil
duc9 ma^ facerootcs nofle atcp ad- ooctrina in bis anguftqs fuffragatui^
miftrare debcnt:3n quo e:quoB dcoe Tlaturales deos colere cupis : ciuilcs
hec ant aut attetlaif ueristaut oblena JbbTficos dipt urilitatie ca faipfiflfc;
tur 1 falfi9:ambe turpce: ambc^ da^ poctas dclcctationis.^c per boc ea q
nabilcs.Scdillaqtbcatricae publi^ a poetis confcripta populi fequi non
cam turpitudinc profitctunifta q ur^' debent:(rimina funtdco:um : quetrf
bana e illius turpitudie oznatur. t^ic-' dclcctancrpopulos ideos. £>electa^
cine uita etcma fperabitur;vri ifta bze tionisentmcaufaficutdicit fchbunt
uiQ temporalifqj poUuitur.^Sn vo ui'' pocte:nd utilitatio. J6a tamen fcribot
dinTc.Tlon cni^ 1 malgni fpizirus fuo lccra infub famo cclebrantur: ubi ad
negocio dcfucrunt:ur bae nofiae opt niiprum dara cft ioui. Sacra funr cc^
nioncsbumanarumfnrium ludififa'' reri6:ubi a pluronc rapta profcrpina-
*
tioncfirmarLnt.Undectiam illud cft qucrit.Sacra funt vcnc:i9:ubi ama
cp bcrculcs cdituus ociofus atqj fcria ciu9 a j»on aprino dcmc cjrtincrue iu''
nie lufit tclTcrie fccum utrscp manu ucnie fo:ti*Vimus piangit'. Sacra ftit
eltcmlte:in una conftitucne bcrculc: matris dcor^:ubt atys pulcber ooolc
in altera feiifum: fub ca codicrioe: ut fccne ab ca dilcctus : 1 m.ulicbri jclo
fi ipfc uicilTct dc ftipc templi fi^i ccna abfafus:ctiam bominum abfcifo:um
pararct amicaqjconduccret. Si aute quos gallog uocantiiifclicitatc deplo
uicfo:ia bcrcii'i6 ricrct:boc idc^ dc pe ratur. "bcc cu; dcformiora fmr omni
cunia fua voluprati berculis e^bibct: (cenicA feditatc:qijid eft q^ fabulofa dc
^iuctm
dqs figmmta poeta:^ ad tbcat;: uide cis matris dcomm caput eft ccrfe:g>
Ucet perrinerttia : uclut fcccrne nitunt matcr dco;i rcrra cft.<iuid ultra que
ft ciuili tbcolog;ia:quam pttncrc ad u: rimus:qu!d cctcra pcrfcrutamur: qd
be rolunt:quafi ab boncftis i dignis cuidcnrius fuffragatur eis qui dicunt
indignatturpia.^^tacp potiue eude omnes iftos dcos bomics fiiiftc.-' Sic
gratie debeantur biftrionibus
4 ocut cnim funt terrigcnc: ficut tcrra ris cft
bominum pepcrccrut:ncc omnia fpcc mater.^n ucra autcm tbcologia^op"
taciUis nudjue!unt:que facrozum edi dd cft terra non matcr.Ucruntamcn
um parictibus occulunt'. 0.uid de fa quoquomooo facra cius intcrprctcf:
criB co^i boni fentiendum cftquc tcne 1 rcferantad raum naruram : viroe
bris cpiunt':cumtam fint dctcftabfia mulicbria pari non cft fccundum na^'
quc profcruntur in lucC5.'£t certe dd turam:fed contra natitiam.lDic mo:-'
in occulto aglr pcr abfcifoe 7 moUce bus:boccrimcn : bocdcdccus babct
ipfi uidcrint.£ofdcm t^mcn bomincf intcr illa f.icra proftlTioncm:quod in
infcliciter ac turpitcr cncruatoe ac co uiriofis bominum moitbus \xiTC bab^
ruptoe minimc occulrare potucrunt. iter tozmcnra confeflTionc; Ocinde . fi
•Jberfuadcit cui polTunt k aliquid fac ifta facra que fccnicis turpitudinibus
tum per taUs agcrc bomincs:quos i^ conuincuntur efle fcdiora:bicc]ccufa''
tcr fancta fua numcrari attp ucrfari tur atcp purgantur:g' babcnt intcrp''
ncgarc non polTunt. Tlcfcimus quid tarioncB fuas^quibus oftcndantur rc
eganttfcd fcimus p quales agant.Tlo rum fignificarc naruram:cur non cri'
uimue autcm quc agantur i fcea que am poerica fimilitcr cjrcufcntur ar^
nunquamuclincbozo mercrrico:ubi purgcntur.-^XDulri cnim 7 ipfa ad eu-'
nemo abfcifus aut mollis intrauit n : de modu infptari fiit ufq3.idco:ut q6
tn ctiam ipfa turpes t infamcs agdr. ab cis immaniftimum 7 ifandilTimu^
neq3 enim ab boncflis agi debucrur. dicitur faturnum filios fuos dcuoraf
-Quc funt ergo ilb facra quibus age^ fe:ita ndnulli inte:p:ctent':q' longiqui
dis talee clcgit fanctitas : quales nec tas tcpo:i8 que fatumi nominefigni''
tbfmelica in fe admittit obfccnicae; ficatur:quicquid gignit ipfa confuat.
Uel (icnt idcm opinjtur va::o qf pef
Ibeinterpretationibud naturaliu; tineat fatumus ad femina quc in hi
rationum:quas ooctotcs paganipro de qua o:iunf itc;t :eddunt.3tecp alq
dqe fuia conant'oftendere.cap.viq. bUo mooo 7 fimilitn cctcra. £r tame
tbeologia fabubfa dicirur:Tcum om
A X enfm babent ifta pbi?fiologi nibus buiufcemodi infpzerarionibua
quafdam ficutaiunt.i.nam
cas fuis :cp:cbcnditu::abu'rit': impiobat':
uis enim qui ucrus dcus eft no opide confinjrcrit merito rcpudianda ci ifccr
fed natura fit dms^non tamcn omnif nitur.£o nimiijt confilio: utquonia^
natura dcus dtrqi bominis 7 pccozis acurifTimi bomines atcp oocrift^imi a
«rarbo:i6 7lapidi6uricp natura eft: quibus ifta confcripta funt : ambas
quo^t nibil eft deus.Si autcm buiua improbadas intcUigcbat : 7 illa.f.fa^
intcrprctarionie quanoo agitur dc fa buiofam: i iftam ciuilcm . JIH uero
SEXTVS
ctuufc^ vita uel mo:te:facra eie i fol^ fupflitiofo dtat timcri dcoe:a reUgio
bunc erroum infinu^
lenia contlituta fo aurem tatum ucrcri ut parentcp: ii
'
antibue firmantibufcp dcmonibue: ttt bolles timcri: arc^ otne ita bonoe
eut certe ej: qualibet occafione immu^ dicanut faciUue fit coe nocctibue pce
diffimi fpiritue fallcndie bumais me q^ ledcrc qucg» inoccntcm:tame muU'
tibue irrepfi(fe;f ai fcte pofl ptum trce dcos cuflodco
adbibcri c6memorat:ne filuanus de"*
dicitie:fed ut femine fe)cu infirme: no^ Ocpofita qua danare non audcnt: illa
uitate pauidc: illis coopcratibus fine eiue imagincm libcrius arguunt 7 :e
ulla difficultate vginitas auferat?2ld ptebendunr.ut qui agnofcut <|d vcUt:
cft enim dea uirginenfis:-!: deus patcr 7 banc ipfam facic^: cuius illa imago
fubigu8:7 dca matcr prcma:'! dca p'' cft detcftcntur.OLuam tamen ipfi d^
q «d boc etiam M nuncupata q> fine : bubfe fibi dicarent:in fuis folcnnita^
eius in femina uirgo clTc no definatf tib' ponerent:in reb* diuis baberent:
{ugari tot deos utriufq» fcpis efTc pic banc tbcologie vclut clccte 7^bate:il
fentes t buic operi inftantes ita puoo lam tbcatricam abicctam atcp rcpro^'
re affldantmt 7 illc minus moucamj batam mbrump3rte<pfcccriit;ut cii
"7 illa plu8 rcluctctur.£t ccrtc (i adcft fit vnivfa turpis 7 fallajt: ntcp in fe co
ille.Sed fozte io toleraf: quia dea dl Urt quia fiit abe fimilis turpitudinif:
dVenondeus.Tlamfimafculus crc^ dbfurdicatt8:indignitatt8 : falfitatis;
SEXTVS
lojiam tam diligenter c)T>oncnco i aIio8.£go fera aut platonc: aut peri''
0pericnt)o:clc^ tlU fabulofe indigne pateticum ftrafonem:quo^ altcr ded
atcp probrofe fimilem demonftraoo: fecit fmc co2po2e:aIter fine antmo. £c
fltcp ipfam fabulofam partem cfle bu ad boc rcfpondene quid crgo tandcj
iu8 fati8 cuidentcroocaioo: non nifi incfr.-^Ucnora c uidcncur titi tatQ:aut
ipfi naturali : quam dicit ad pbiiofo^ romuli:aut tulli bofttlq fomnia^£IO''
pboB pcrhncre in animie bommum annam titue dcam:
tariue dedicauit
moUri locu5:ca fbnliratc ut fabulofa picum tfbenniJc^ romuluerboftiltue
xeprcbendat.ciuilcmucro reprcbede pauozcm atc^ paliozem : tetcmmoe
quidem non audcat:fcd prodcnoo re-' bomtnum affcctu8:quo:um alter me
prcbcnfibilc^ oftcndat.atqj ita utratp tietemtcmorue eft:alt coipozis nc :
quafuo loco in adiutozio dei ueridili ipfis vo rinb" crudclr turpib'^ q> libcz
gcntius dilTcrcndum cft. fcripfit.3Ue icjt uinlca fibi ptce ampu
tat:illc laccrros fecat.Ubi iratos 6of
fubqdcaliua boras iouinuntiatrali' gcs crgo lUe ncc mos in cioiU tbcolo-'
Ouid de tudds fcncca fertfcrir.ca' de duili cuius illa pare c(Tc cotitncit'':
cur faciat ignorat. Sed de facramtis cae cmdabuntur immundi: mozs il-'
(udcozum:uel cur ucl quatenua infti^ la potius eterna diceda e q;> uita.Tlul
ruta fint auctozitatc diuia:ac pol^m»^ la 4ppc maioz t pcio:
cft mozs g^ ubi
tuit eadem auctozitate fublata fint: i ne qualicijcp vita cfTe non potef^:fum
fllias di)cimu9:madme cum aducrfuf ma cius mozs c(i alicnatio a uita dd
nianicbcos agcmus:? in boc operc lo in etemitatc fupplicq.Uitam igit eter
co oppoitunioze dicendn efl. nam idef\ fine vilo ftnc felicem: folus
ille dat qui dat ucra fclicitatcm. 0.ua
'Q.uod gentiliu5 dcomm natiuita^ q> illi quos colit tbcologia ifla ciuilis
tc dctccta : ncqucat dubitari ctcrnam dare fi polTe conuicti funt:ii folii pp^
C09 vitam ncmini preflare:qui nccip^ tcr ifla tcmporalia atcp terrcna quod
fa; adiuuat teporalc^.cap.^. fupcriozibus quincp Ubris oflcndiur:
fed multo magis proptcr uitam ctcr'
n Unc aot|»ptcr trcs tbcologias nam quc poft moztcm futura cfl q6 :
tatc dci libc: fcptimits. enim non potcltut falrem dcos felec
ni gcncris crro: infin)cit : eucllcrc arcp cum cligutur in ealefia qui ftant prc^
ortirparc conarcm: t illiue gratic qui pofiri;nonuriqj cetcri rcprobantur:
boc ut vcrue dcue potcft 4) mco mo^ cum omncs boni fidelcs elccri meriro
dulo iti cius adiutorio coopcranrcm nucupmtur.£liguntur in edificio la'
necclTarium. IDulrum magna rce a- cil rcs in apato fit . O,uaobrem non
gitur.cum ucra 1 ucrc fancta diuini^ ej: boc q> dij cj; mrris (}dcm clccti fut:
ommbus fcrme uigitia' duodcd^ ma^ q Ue igit caufa tot felcaos deos
res ocro funt fcmme.lDcc numia utru ad bec opa mima copuUn ubi
propter mato:c8 in munoo admmi^ i fentino quos fama obfcu''
vitiino
ftrationes fclecta dicuntur : an qp po' ra lecodir.in buius muniftccntie par-'
puliamagis inotucrunt matou^ cft titione fupercntur;£onfert eni^ fclcc
eis cuUus qcbibitua.Bi prOptcrea q: tuB ianus aditu i quafi ianuaj fcmi''
opera maiora ab bis adminiftrantur niconfcrt:fclcctu8 fatumuf fem ipfii.
in munoo non eos tnuenire debuim" £onfert felcctus libcr cia(de^ feinie
intcr illam quafi plcbciam numinum cmifl"ione5 uiris. £onfcrt boc idc^ li-'
tinus:quomm altcr uitam:altcr fefuf gnu5 cft cogirarc : nifiad uitam (cn"
puerpcrio largiunmr.£t nimini mul fikp pcruencrint:que munera fcUcra
toplusprcftantcum fint ignobiUnri" nondanturacU)sfclccti6:fed a qui'
mug» illt tot proccres i felccti . Tlam bufda5 incognitis i pre ifto:u5 digni^
profeao fine uita i fenfu quid eft iltd tatencgkctis.Oluod fi rcfpondaur
totu5 quod muliebri utero gcritunni omniu5 initiozum ianu^ babere pote^
fincfcioquid abiectiltimu^ limo ac ftatem:T ideo iWi aia^ quod apcriat
pttluchcoparanda^ conccptum non immento attnbui: r
omniu5 fcminu^ faturnu^ : i idco fe^
0.ua5 nulla (it ratio q de felectio' minationc^ quocp bominis nd pofte
nequoztidaj dco;: polTit oftcndi: cur ftbcius opcrationc fciungi: i omniuj
muliis inferio:tbuf e)CceUcntio: ddmt • feminu5 cmitrcnoozu^ Uberum i U'
nifti atio depi^tetttr.cap.ig. beram:i ideo etia^ bis preeffe que ad
fubftitucnoos boics pcrtincnt omnit»
purganoozum i pa:ienoo:u3 iunone;
LIBER
duca cft puerie:T opue faat cum dca ii dcbuif:^ ad iflaj nobiliratc? n mcti
bus ignobilifTtmie abcona T adcona» to fedfojfuitupcruincrit:raUe5 intcr
3bi pofucrunt t mcntcm dcam : quc illoe uelpofiue pre illie fottuna po^
faciat pucrie bonam mcntcm: 7 intcr tetur:qua5 dicunr dca^no rationibili
felcctoe ifta no ponitur : quafi quic^ difpofitione:f5 M remcre aaidcnt fua
maiue prcftari bomini potcft. 'jboni' cuicp oona conferre.t)ec in dijc fclcc
idi intcr fclccta numina minime po^ cut eomm culrozee de illa fcntiunt fot
fuerunf.0.uc profccto t mincrue fuc tunc poteflatc fclcctoe.Tlam t uir di^
rat prefcrcda:cui per ifta minuta opc fcrtifrimue falufKOs ctiam ipfoe 609
rapuero:ummcmO!iam tribucrunt. foztafTie atrcnditcum diccrcr.S^cd^''
0.uie cnim dubitct multo eltc mcU fccto foztuna in omni re oominatur:
U8 babcre bonam iritcm: q' mconaj ca rc6 cuncrae ctl libidine magie q> cj:
daj ucro pefVimi mcmoria funt mira ta fit vcnu8:7 obfcurata fit mrtW8:cii
SEPTIMVS
2lut (i bcc nobilitari meruit : q? plu^ "flidcmus quidc5 cu^ coe uidcus fig^
rc8 appetunt vcncrcm q> uircutcm: mtis bumanaru5 opinionu} partitis
cur cdebrata cft dca mincrua:t obrcu intcr fcopcnbus di(tribut08:taq' mi''
rata c(l dca pccunia : cum in gcncre nufcularios vectigaliuj conduccozcs:
bumao pluree alliciat auaricia ^ pe^ uel tanq' opificcs m uico argentaru):
ritiart in cie ipfia qui funt artificiofi: ubi unum vafculum ut peifectu c^cat
bominem qui non ba''
raro inucniee pcr multos artificef trafit:cuj ab uno
beatartcm fuam pecuniati mcrccde profecto pcrfici poffet. Scd aluer no
ucnalcm : plurifcp pcndatur femper putatu;eftopcritiu5 moltitudmicd^
proptcr quod aliquid fit:^ id proptci ruledum:nifi ut fingulae artis partef
quod illud fit.' Sicrgo infipicntie iu'' cito 1 facilcdifcercnt finguU: nc oms
dicio multitudinis facta cfl deomm i artc una tardc i difftcilc cogerentur
ida felcctio:cur dea pecunia mincruc UeriJtam ui;c qlq' rcpif
cfTcperfecti .
ac partcs aus id cft dcos ueros ato ta5 ciae tfoeologia^ ca^ ipfa^ fcilicct
uiderc:quo?j qui fimulacra fpecie bo naturalc5 cai primu^ tnbuir.ufc^ ad
minie feccrui boc uidcri fccutoe : ap anime rarionalis naturam (c ependc
moualiu5 animus qui eft in cotpo:^ re ponuflt. Dc naturali cni^ pauciiTi'
boano ffmiUius cft imo^talis anuni: ma prdoquitur m boc Ubro : in quo
tanquaj (i oafa pone:entur caufa no' uidebimus utruj pcr inrcrpraano'c8
tanoo?i deo;t:i in Ubcri cde enopbo^ pbffiologtcae ad banc naruraUr^ pof
rum fiftererur quod fignificarct umu; fu rcfcrrc auiU^tqua^ de dqs fcicctis
tur.ua pcr fimuLicru quod fojma ba mturalis cat . £f quid opua crat ab
beret buana:fignilTicari aia^ rationa' ca cuulc tata cura difticndie abidgc^
lc3:q?eouelutuafenatura ifta folcat Siautercaodifcnmie fcparataeft:
contincri:cuui8 nature deum uolunt quioo ncc ifta ucra cft quc lUi natura
clTcucldcos.lDecfunt mfftcna ooc li8 placa:pcrucntt ci^ ufcp ad aiam:
rrincrqu^ i(ic uir oocnfTtmus pcnerra n ufc^ ad ucrum cieum qui fcdt t ani
ucrat undc in lucc^ ifta profcrret . S5 mam quanto eft abtccrio: 1 falfio:
:
bomo acunfTimcnu^ in iftis ooctri ifta cmtlts quc mapme arca cotpo''
:
ne mfftcrijs illi prudcnna pcrdidifti: rum cft occupata naturam; fuut ipfc
qua nbi fobrie uifu^ eft: q;' bi qui pri' intcrpraationcsciusctquibus quc'
mum poputis fimutacra confhtucrut di neccflaria cdmcorare mc opoucn
1 mctum dempfcrunt ciuibus fuis 1 tata ab bis crquifite -i cnuclcate dili^
crro:cmaddiderunt:caitiuf£pdeoB (i geria dcmdftrabut;'
ne fimulacns uercres obfcruaffe roa^
roe i "bi enim nbi fucrunt auctoics: £)eopinionc iiarronie: qua arbi^
utbcc contra poftcrioics romanos tratus c\\ dcum cffe anrniam mudi:
diccrc audcrcs.Tla^ tfi illi anriquiflli' quitamcn m parttbue fuis babcat
tni fimulaaa coluilTcnr : fojtafTis to^ anmias muUae^quaruj dwii narura
fum iftu5 fenfn de funulacns non co^ fu.cap.vl
fhtucndis mtc:im ucri nmo:is fikn''
SEPTIMVS
rum pcrtincnt:^ fincs no pcztinennnt quo biatu o:is 1 fons effe adirum ad
flltcr illis dcus prcficnct^VTlonne om-" dcnrcs ucrfus:i introzfus ad faoccs.
nia quc in boc miioo ftcri dicont : in ecce quo pcrditus cft mundus ^pter
boc ctiam mdoo tcrminari fatcntur/ vocabulum ucl grccu tjf
palflri noftri
<Quc cft ifta vamtae:in operc illi dare poeacum.Oatid aac boc ad animam
.
LIBER
c[d ad vira; ctcml proptcr folas faU'' "boc q^magnum fit nobilifTimus uiV"
uaacohturhicdcueiquibuB partim gilq v(u6 iUc tcftafurfclt^quipcrutc
glutiendid parti^ ocpucndie fub cclo rcrum cognofccrc caufas.Scd cur ci
pabti utrat^j pandit ianua/ -Quid clt prcponif i3nu8:boc nobis uir illc acu
poz20 abfurdiueig^ in ipfo mundo no tifTimus ooctiffimufcp rcfpondeat
inucmrcduas ianudd cjcadvfo (it»B: 'Q.uoniam pcncs ianum inquit fiJt p^
pcr quae ucl admittat ad k aliquid i-' ma:pcnc8 iouc fumma.iCDcrito crgo
no:vcl cmittat a fc foras:? dc nzo o:c rqcomnium iuppircr babctur. •f>ria
1 gutturc: qno;t fimilitudtnc mddus enim vinciit a fummis:q: licct prima
n babct: wllc mundi (imuhcram cS^ prcccdat tcn:po:c:fumma fupcrat di''
cft madue:'? miidus quatuoi partib* num fcrmindcp difcuflom cft. £3ufc
conftat:falfum cft fimulacruj iani: qj adt quc dat'ioui:cflficicnria fdt n dTcc
ianus Tfi quadrifrone lcgitur: nunq» ta:necp ullo mo ftcri potcft:ut ucl tpe
tamen quadriianus inucnitur.^lut (i prcucniatur a factis tnitt)fuc factozd.
propterca ucrum cft : quia etiam no^' Scmpcr cni5 prio: c(i ree que (Mt q^
mine ozicntis n occidcntis^totue folct illaquc fit. 'O.uapropter fi ad ianum
mundus inrclligirnunquid cum duas pertinct initii facro2um:n ideo pnoa
partcs alias nominamus fcptetrionif funt efTicicntibue caufis quas ioui trt
7auftri:ftcufiUumquadrifronic drtt buunt.Stcutcnim nibil fir.ita nihil i"
gcminum ianum^ita qwifg' gcminum cboarur ut fiat:quod tt facicns caufa
ducturus cft mtidu^.^Tlon babet om^ prccdTerit "bunc fane dcum pcncs
.
nino ode qtiatuoz iauas: quc ttrattb" qucm funt omnc9 caufc factozu; om^'
^cjccBfib" pafcanttnrcrprcfcnfur: ad nium naturarum nafuralidcp rcrum
modi fimilitudincm: ficot dc bifirotc fi ioucm populi appcllant:i tantis co
quod diccrcnt faltcm in ozc bominis tumclqe tacp fcclcflis crimiarionibos
tnuenerunt:nifi neptunus fouc fubuc coldt:tctrioe facrilcgio fcfe obftrigdt:
ntat 7 po2:igat pifccm: cui prci biata cp (i pro:fu6 nullum purarcf dcd.CJn
6:i8 1 gutt uris ctia^ dq:tra a finiflra no^
fatius cfTct cis alium aliquc iouis
faoccs patcrcnt.£t tn banc vanitatc^ mie ndcuparc:dignum turptbus 7 fh
pcr totianuas nulla ctfugit aia:nifi q gitiofia bono:ibu8 : fuppofiro vano
inter deos buic dco trtbuat iomSi isi^ 3n iani 1 louifrecta difcrcrio (it.
dum ipfos: fcd anima mundi ac ptc9 1 ilU iouis nomcn acccpit:nunquid (i
ciug.Undc idcm varro apcrtilTimc dt unue bomo in diucriis rcb'* duas ba
cit dcum k arbitrari cfle animam mo bcatpt'atc9autdua9arree:quia fm"
di:T bunc ipfum mundum clTc dcuj: gularum duicrfa uis t^XS duo mdi'
fed ficutbom incm fapicntcm cum ^it ccs:aut duo drir artifice^.^Sic ago 1
cjcanimo Tcozporcrantumcpaiodi unue de^^cu ipfc beat ptatem ^modi^
ci fapicntcm : ita mudil dcum dici ab ozum:ipfcca?t:numproptcr bocillii
flio:cum iitc% aio 1 co:pozc . Solum duoe dco9 cflc ncceflecfl putari:quia
itaq3mundicotpus non cftdcus: fcd pmozdia caufccp rce duc funt.-'OLuod
aut fola ata ciue: aut fimul co:pu8 t fi boc iuftum putant ctia ipfumioue
unUB 1 omnis. £)rponuntur autcm i tot zce et tot ooe cu ce cocgc^t:^' oia
codcm libro ita: £um marcm crilhV uinccret:q? a ncminc uicerctur: cf ope
rcnt:qui femcn emittcrct: fcininam q idigcntibus fcrret:g7 bzct ipcllcdi:fta''
cfTcmundum 1 cum
flccipcret:ioucq5 tuendi;ftabilicndi: rcfupinadi ptatc^:
omnia fcmina e% fe cmittcre 1 in k rc^ cf ts^ tigiUue mudii contincrct ac fu
ripcrc:cum caufa inquit fcripfit fora^ ruma id cft ml
ftiact: cp alcret oia:g7
nu9.3uppitcrprogenitoz gcnitrijccp: ma alcrct aialia. 3n bis ut aducrtius
ncc minue cum caufa unum:7 omnia qucda5 magna funt:qucdam epgua:
eundcm cfle.ZDundus cij unus: 1 in 1 tn unu8 utrac^ facepbibet' Ibuto i^
counoomniafunt. tcr fe^pujora ce caa zf attp pmodia:
LIBER
du:7 mami da: aialib": nec tn ^pter iinet':ircr q i ipa pecania ioib" oio re
bcc duo opa ta loge irer fe ui t digni' bue q ab boibuf noie pccunic pofTidc
tate divfaduo dq ee copulfi funt: fed tur.Scd nimi^ boc auarina ioui no'
unuf iuppif :propter illud tigillu8:^p meipofuirut^f^e amat pccunia: no
ter boc ruminus appcUatue e . Tlolo quelibct dcn f; ipfu regcm omniti fibt
iicc (j> atalibus mama prcbcre fugcn^' amareuidcat.longeaut aliud cfTcn
tibud magis iunone^ potuit dicerc g^ fi diuitie uocarcf.^liud nacp funt di'
iooem:prdenim cumeffa eria^diua uirie aliud pectinta.Tlam dtctmue di^
rumma: quc in boc opue adiutoiium uitce:fapicntce:iufto8:bono6:quibuf
illi famulatuucpbet.jCogito cni^pof pecunia ucl nulla e ucl pua D^agie .
fe rcfpondcri:? ipfa iiione nibil aliud cnim funt vtutibue diuitc6:p quaf cif
clTc q> ioue:fecudu illos ralenj forani ct iipfiecotporaliu rc^ nccdTitatib"
uci-fueiubidictume. 3uppit'oipote8 farie c q6 adcd 'p>aupc6 vo auaros
.
minue:cu diligcti"' fouaflTc qretibua ca:p^ gtaciicp abudatia ri cge ri pfit .£t
ipfc inucniat cfTc ct ilb diua rumina:" dcii ipfu uc;: rcae diciue diuttc: ii tfi
cat:ut ta^ uniuerfalie gciue ipfc mu^ ncc dcmonce funt^imiidid fupplicaoo
di aiu0 ec crcdAtlDic e igifque appcl fpiritib" polTidcnfab ciejq non dq fj
lant ioue.Tlam (i omnis gcniu9 de": dcmoneg funt.3te q: ncc marti aliqo
1 omnia uiri animus gcni^^fcc^t' ut fit elcmtuj ucl partcm miidi inucnircpo
omni9 ri:i animug 69.0l6 fi % ipfo9 tuenit:ubi agct opcra qualiacucp na-'
abboz:c abfurdita9 ipa c6pclUt::cftat turcdcti bclli elTc di^rerunt : qo opus
utcum fingfaritcr i cjrccUetcr dicant e boium 7 optabile cis ri e . Si crgo
dcum gcnitt:qucm diit mtidi animu;: pacc3 ppetua fclicitag darenmar9 qd
(icperbocioucm. sigerCT no babcret. Si aut ipfu; bcUit
mars e ficut fcrmo mercunu9:utina5
t^e mcrcorij t marttd officgg.capt q-manifeftum eficpn fit deu9:tam no
fed rt folct vcnus (unone uidt. tlam babcrr. g» (pfa duo fydcra de cclo ra^
multo plurcs cam Relli vcnert cliaut: dios afcp tcrras pertedant. Uulcano
ita ut ui^ co;p qutfl' rcpiaf 4 ^^^<^ o^ voliit igne mddi:neptunD aquas mu^
picfur.Ouis atit non ridcat cum zgej di:ditc picm boc e oicu:tcrrenam t in
omntii dtcat ioae:q> (lella etus a ftdU fima partem mudi:Itbe|r t cerercm p
vcncria tata uicifclaritatcOCato cim pondt femibue:ucl illum mafcuUnie:
eiTedcbuitcetc:is illa fnlgctioz: g>to e illa fcminini6:vcl illd liquozi:iUa5 V9
fpfe potetio:."Rcfpondcnt idco fic ui^ flriditati fcminum. £t boc uticp tot»
cleri:q: illa que putafobfcurio: fu^iS refcrf ad mddum.i.ad iouem:quipp
cft:atcp a terrie loge remottot. Sl er" terea dictus eft progenito genitri;:c^:
go fupiozem maio: dignim mc
loiro cf oia fcmm e% fc emiaera tinfere
ruit;quarc fatum" ibi e ioue fupior/ cipet.0.iiquidem etiam matrem ma^
2(n vanitae fabule q regcm iouefacit gnam eande cerere voldt:quam nibil
fi potuit ofc^ ad fy dcra puenire t y : aUud dicunt efte cp te^-am : eac^ pbi^
a ualuit faturnue i regno fuo nec^ in bibet t iunone. ;£t io ei fecundas cae
capitolio:falte e pmilTus obtiere i cc ftuunt rerum:cum tamen ioui fit dic
lo.''0.uare aut ianue n accepit aliqua td^gcnito: geitri;»^ deum:q: fccddd
ftella:fi^ptcrea q: mndue tflit ome cos totus ifte mundus eft iouis.ZPi^
iiUo funt 7 iouis miidus e: ? bet tri^ neruam ctiam q: ea bumanis ambuf
3tn ilte cam fuam compofuit ut potu prepofuerunt:nec inuenerunt uel ftel"
inifi una flella qua fi bct ii fydea tot Um ubi el ponerent:eade ucl fummiS
Dcidc fi propter
facies acccpit in ^a:' etbera uel etil luna cfle di)cerunt.UU^
folae ftellaemercurium t martcm p'' fta quoc^ ipfa^ptma dca;;t mapam
tes mudi putannut cos deos bie pef" putaue^ng> tpfa fitterra:quattif igne
fint:quia uticp fermo t belld no funt mddi lcuiozcm qui pertineat ad ufue
partca mundi : fed actue bominum: bomind facilcm ri uioUntio:e qualis
£ur aricti i tauro t cancro i fcoipio vulcani cftei deputadd ce czcdiderdt.
ni^cctcrifqj buiufmodi quc celcftia fi'' 2{c per boc omncs iftos fclcctos 5o9
gna numcrant:'! ftelt' nd fingri9:fcd i bdc efte mddd voldt : in quibufdam
fingula pluubue coftai: fupiufc^ iftis umuerium:in quibufdam partes ei*:
ifummo cclo pbibct colIocata:ubi co uniuerium ficut ioucm : ptcs eius ut
ftatio: motus i crrabile mcatu fjderi' genium:ut matrcm magnam:ut foU:
bud pbet:nuUa9 aras:nulla facra:nul ut Uina:veIpottus apolUnl t dtana^.
la tcmpla fcceriit:nec dcoe ri dtco iter £taUquanoo unum deum res ptcs:
bos fclcctoe:f$ nec iter tllos quidem aUqn una re deos plures factunt. TU
quafi plcbctos babuerunt.'' unus dcus res pUtres funt : ficuttpfe
(uppiter. £t mddus 0*5 tot* ioppiter:
C)c apolline 7 diana ccii(c^ fclectif t foUim cdd inppitcr t fob ftdla iup
dq9:quofptefmudiccvoIucft.c.p(i. pitcr babemr t diritur. 3tccp iuno fc
cundarum caufarum oomina:t iuno
ft "l^oUine qmis diuiatote t mcdi acr:-? iuno tcrra:7 fi venercm utceret:
cii uclit:tn ut i aliqua ptc miidi tuno ftcUa fimilitcr.XDinerua fdmos
ftitucret:ip5 er folcm cflTc di):cnit: dia etber:t minerua itide U}na:quam efTc
naqj germana eius ftmilitcr Iunam:'r in etberis Cfimo Umite epftimat.Una
Vqs prcfidcrcuri t vginc voldcy uia uero redeos pUtres ita facidt.£t ian"*
nibil pariat: t tdco ambos fagittad <ft mddus 1 tuppiter . dic t iuno cft
SEPTIMVS
terrr.7 matcr magtta i cerca.Bt ficut Siti$ miftrari ccrta aimt ftabritarc crc
bcc quc qxmpli graria commemora^ dcbat:ita potcrat affirmarcdc iano <f
ttiiki 1 cctcra rto c|:pticant:red potiuf mundue ipkcX^cv.int^c faturno iue^
tmplicant.Bicut impetus crrabunde nirc quomooo i iouie p: cfTct:'! ioui
bui" ciuilie rbcologic vanitarce i in'' ptinct ad fatumii.Si cni^ boc ita cet:
grcco vo'
in ca rurfus rccipicda redierini.£t qr cabulo fignificat tpie fpaciii:finc quo
^ iouc acccpilTc d: glebamr^d boc ad fcmen inquit non potcft cfle fecundd.
manibus boiu^ fcmen glc^
id uaUttq? "bcc 7 aUa de faturno mfta dtir: i ad
quia omnium fcmtnum oprimum cft fu9 cadem fectidttae rcdiji: profcrpia
gcnu9 buanum.bc bac crud- lifl^ima reddita ejrozta efle lctioa : n ex boc ce
uanitafc qd op" e plura dicc.-^lDoc po' folcnia inftifuta. t>!cit dcindc mtiUa \
cozpozalibu6:fpalibu9:mutabilibtte:
atqj m02ta!ibu9.O.6 ccltj iq*t patrcm t %m vo libcri facra: que licjdis
faturnue caftrafle in fabulie dicitur: fciV^ac p boc no folii liquotb'
boc fignificat pcnce fatumiJ no pcnef fructuii quo^ quodam6 pmatti uino
celii fcmcn efle diuinti. t>oc proptcza tcnct. vum ctiam fei"bu9 aiaUum prc^
^fum inteliigi daf;qz ntbil in celo dc feccrunt:ad quanta^ tuzpitudinc pue^
ttiittcre qm multa funt cogo: : i italie faUi redit.£urcrgo dcc fiunt duc^cuj
compins quedam dicit facra liberi ce fu una uda quc ucnit t Tlempe rcdit.-'
lebrata cum tata Ucetia turpitudmis: tpfa c c^fluas i muUa numia Ubtoo
ut ieiue bono:em pudenda uinlia co vefana.<luaui9.n.aqua ti geminecu:
lerentur: no faltem aliq^tn uecudio:e qUcifzredit^buius tri occafionc uat
fecretoifed in propatulo ejrultante ne tatis duobus demonqs inuicati8:am
quitia.Tlam boc tcmpoM: mbrum li' pU*^ aia cdmaculaf q 7 n redit.<luc
it
uectumcfretiatcp tloco fuo cj^fccret. •partcm aie mudi que marc permeat
£ui meb:o inbonedo matrefamtlias dcum vobis fedne ncptunumiutciic^
bdcflilTima; palam co:onam necclTc tolcrabtUozis eft cuo:is. 3ta nc unda
fic ab agne fafciatio rcpclleda: ut ma aic miidt. <lui8 ud!^ ita dcftptat:ut
ironafacere cogeretur i publico : q6 boc fapi3t.'£ur ergo vobis duae de^
ncc mcretrijc (i matrone fpectarent p^ as fecertit.nifi qr^uifum cft a fapieti^
mitti debutt m tbeatro.lSropter boc bus maioztb" ueftris ri ut dq plures
:
dellituta.ac p mulcos falfos auidita^ tC5 qua vtro erat fb'dica pdidit.-^Tlacp
te maiozis imiiditie p:onttuta:ina fa^ ilU md cu refluetcm fluctu cfTe pcrbi^
crilegia facra nomiaret: fefccp fpurco beti9:i fupftcte pofuiftts.Sn q: vcniU
rudeonuturbiscduiolidam polluc'' 05 pcUce acceptt : irata fuii mahtti ic
dac^ p:ebcrct« rupernis marie e^dufic'
am uero quam fenfum uocat due oc dicatfimul iftoe dcos ozcum atcp pio
ctbera.Xertiam pono quam t aiam ferpinam unam dcam dtc tdUircm:
a" ndcupacq.f.perucnitin aftra:cam 7 non efle iam trea^fed ui unam auc
quotp afferit ficcre deoe:! per d.qn duo8.£t rd tres dnrrrcs bnt':frc3 co
in terram pcrmanat dcam rdbrcm. lunturarie fuis:ddubri8 fuis: facria
Tlam 1 ipfe va»o quafi dc ipfa tuzba cjd to T deas plurcs.^ Ucjt ficut voltit
uecundatu8:mm deam uuU cfTc tel diuid3t:coflent:multipUcent:repUcet:
luicm.^andem inquit dicunt matre^ iplicet.lDec funt tcUuris 1 mais ma'
magns:cp tympanuj beat fignificari gne preclara myfteria;uin omnia zfezti
riTc otbem terre:q? turris in capite op turadmoztaUa fcmina^tc^erccdam
pida^g? fedes ftngat^circa cam:cu oia agriculturam.Jta nc ad bcc relata 1
moucantur ipfam n moueri Oiuod . btk fine babentia : fympantj:turres:
gaUos bnic dee ut femiret fcccmnt:fi galU iartatio infana mcmbro:um:crc
gnificat eoe qui fcmine indigcant to" pitus c7mbalo:5z.:confictio lconu:vit3
ram fequi opottere : in ea quippc oia cuiq^ poUiccntur etcrnam.' 3ta ne^p'
reperiri.<luodfe apudcamiactann terea gaUi abkid buic magne dee fui
pcipitur inquit qui ^am colunt ne fe unr.uf fignificct qui femine indigeant
dcant:fcmp.n.ene quod agant.^ym^ ^ram fcqui opozte:quafi non eos ipa
balozum fonitus fcrramtozum ritua potf fttitus femine faciat indigcre/
iaaanoojjt ic mmmit a" rei crepit'* Utf, eni5 fqueoo blc dcl cu idtgelt
LIBER
fcm acqui2at:an pon" fcqucoo bac de Tlo crgo ipfum boicj ucl quafi boicj
am cum babcant fcmm amminant: qui cft uocatue atys : fcd ririlia cius
boc inrcrptari aii dercftari eft.TUc at ftou c6pauerur.3pfa quippe iHo uiue
tcdirur quantum maligni dcmones tc decidcniKimo vo non deciderunt:
prcnaluerint : qui rtec aliqua magna ncqj decerpta fcd plane difcerpta fiit.
bis facris polliceri aufi funr:7 taj cm Tlcc illo fto:c amtflb q(q> poftea fruc"
delia crigcrcpotueront. Sidea tra ft tus:fed potius fterilitaD confccura c.
die fupftitionibue ftiditue: i imudia lere aut cozpus aut animam: quanto
demonibue obligatue/Scd bccoia i" magis nefarium cft ifta fic colcre : ut
quit rcfcrunrur ad mundu^: videat ne ncc falurcm nec decue bumanum co:
potius ad unmundum. £ui cnim bic pue aut aia coletis obticat.^Otuaobre
mudus e 63:nec aio rcligiofue criftit: fitemplo:fifaccroote:ft facrificio qd
ncc bdcftus viuct ille ncc mudue.nos 60 ucro dcbeatur colat'aliq6 clcmttt
sut animn querimud qui va religioe mundi:velcreatu8 aliquis fpe etiam
^ftfue^no ta^ dci» fuii aoozet mudu: fi n immndus 1 malue:n6 ideo e ma
f5 taq' opue dei|)pter dcii laudct md^ lum qi illa mab fiit cjbus colit': f^ 4a
dam.i mundanid fo^dibus ejcpiatuft illa funt talia quibus folue ille coleo''
mudus pueiat ad deu 4 codidtt mun fit:cui talis cultos feroitufqj dcbetu:.
dum.3fto9 vo felcctos deos videmuf Si aot ftoliditate uel moftmofitatc (i
quidcm clariue innotuiffe q> cefoe : n mulacro;t:facriftcq8 bomicidiozum:
tii uteof iUuftraret'meita:f5 ne occul coronatione uirilium pudenoozum:
LIBER
ftree:ut in fupcriorib" inirium fecim" tid ifana pftrcpir fpituoo. OLuid cer
fl cclo cum diicimus de iano:quc5 alq go q6 dicitur caput dcotum ianus:cfl
ccUtm alij dijcerunt cflc mundum: fic put dcarum tcUu8:nec ibi facit unum
dcfcmieinitiumfcnbcndi fccimue a caput crro ncc bic fantj furo^^^ur bec
(cllurc.6mrio quatam molcftia tsk fruftra ikrrc nitunmr ad mundum:
SEPTIMVS
icipta (Ila uniue t ueri dei opera pair Oui bominii cctib" quc fccis 1 lumi
rc;^prcrquciftifibiduquafi bdcfte nib" adbibcnfad faallimos ufuf mu
conat^facramtaturpifTimaT kckctif nus trcni ignis indulftt. 3fla fitt ccrtc
fima itptari:6o8 mttos falfofcp fccc' que dtjs fcclectie ncfrio p quas pbyfi-'
runt. cae intptationcs vir acutiflftmue arrp
Oocnfl*imue varro:fiuc q altiidc acce^
0.ua pietate dtfcemat'a creaturis pit:fiue q ipfc coniccit dtflnbue laboa
crcatornc pro uno tot dq colat:quot uit.tJcc aiJt facitarcp agit unue 7 uc
funt opa vniue auctoie.cap.^^. rue dcos.Sed ficut idcm 69 ubicp to
tue nuUiB mclufuB locie: nuUie uicut
{ Xlii deu colius: c[ natKs a fe cre Blltgatue:in nuUae ptce fecti\iQ:c]i nf
stis 7 fbfiftedi t moucdi initia la ptc mutabili8:implcn9 cclti 7 tram
fincftp coftituinqui :eru5 caufas ba-' pitte poretia non abfenrc narura fic ;
b Oc myfteriu vire cfnc:fa idc ab muf:7 alij atque alq fimilee ceteraru;
eptdio gencrie bumani p qda genrium arque tcrrarum:fcd ctia? bf
figna 7 facramenra rpotib" congrua: dc quibuf nunc agimuf tanq» i fcnatu
quib" opouuit pcr angro9 pdicattt e. deotum fclecti:fcd plancfclecti nobili
ibcindc ppfs bebrcus in vnam ^-daj tatc criminum non dignirarc vruruj.
quclibct alic buiua gcneris cflent: op^ dat qutfc^ quod putan tmo vo dtcat
uis nibil addcum uerum uiradp cter^ quod diccndum fuggcflent vefana c6
nam:que in rcUgionc qucrcnda eft pct tetio qiiiUbettanKimpietatis cUfefoi
tincrcnt: tamcn qualicuncp de rcrum ZDcadmonc fuffia3t:facro''
cgrcgi".
natura rcddita rationc: aliquatulum rum caofae a rcge pompiUo romano
tnitigarent offcnfioncm: quam non i^ rumfacro^t infUtutote confcriptae:
tcUccta in facris aUqua vclut turpitu' nec populo:ncc fcnatui:ncc faltcj ipis
00 aut abfurditae fcccrat:ficnt in qut faccrootibus inotcfcc dcbuiiTc:ipmcp
bufda tbcatro:^fabult8 ucldelubzo;^ numa^pompiUumcuriofitatc ilUcita
mffterqsfaceidcj v>3:20 conatue eft. ad ca dcmonum pcrucnifl*e fccreta: q
Ubi non tbcarra dclab:of fimilitudi ipe quidc5 fcrtbct:ut babct
unde lcge
ne abfoluit:fcdtbcatro;tpotiua fimi 00 cdmonetur.Scd ea tamen ca rqc
damnauit:tamcn ut
(itudine dclubra cflcKquiminimeqitcnq' mctuet : ncc
cutpconatu9cft:utfcnfum boizibili^ ooce aUqucm:ncc dclcoo uel quoquo
bu9 rebue ofFcnfum vclut naruraliuj mooo confumenoo pcrdeaudet:ir«
caufarum rationcreddttadcUnirct. quod fcircncmincm voUiit: ne boies
nefaria oocct.violarc aute^ rimuit: ne
t>e Ubns nume pompilq:quo8 fe^ dcmonce iratos babct:obruit ubi tu''
natus ne facrozum caufc:quaUs i m tum putauit : fcpulcro fuo propiqua
babcbantur innotcfcercnt iuftit inccn rc aratrum poflc no crcdcne. Scnat"
di.cap.;:^q. autcm cimt rcligionca fozmidaret da-'
narc maio:um:Tidco nume aflcntirc
f £d contra inuenimue:ficut ipe cogctur:ilio8 tamcn Ubzos tam pemi
vir oocTiffimus prodidit dc nu dofo8 efle iudicauinutncc obtui rur'
me pompilq libris tedditad facro;u; fue iube:nec bumanacuriofitas mul'
caufas nuUomooo potuitTe tolerari: to ucbemcnrius rcm iam pcrdiram q"
nccdignas babitaa que non folu; lcc re:fcdflammie abolcri ncfanda moni
te innotcfccrcnt rcUgiofie: fcd faltcm mcnta:ut quia iam ncccfle cfle cpftia
(cripte rccondercntur in tcncbrie.^aj bant facra illa facc toIcwbiUus crratc
enim dicaj^quod in tcrtio buiue ope- turcaufis cof ignoratis ; q^cognitis
rie Ubro me fuo loco dicturum cfTe^ duitas turbarctur.
mifcram.Tla; ficut apud cunde; var^
roncm Ugitur in Ubro dc cultu dco:d £>c bfdromantja:pcr quaj numa
tercntiue quidam cum babcrct ad ia-' uifis qutbufdam imagibus lodifica'
niculum fundu;:'! bubuUus ciue iu]C baiHr.cap.;:p^«
ta fcpulcru numc pompil^ tniicm
aratrum cruilTct ej: tcrra Ubroe ciue: n 3lm7ipenumaadquenuUcs
ubi facrozum inftitutozu; fcnptc erat 6i^pbet«:nulUj8 fanctus agrs
caufcin urbcm pcrtulit ad prctotem. mittcbatunbfdromantia facc cdpul'
2ltillecuminfpcjalTet principia zcm fu6 eft:ut in aqua uideret imagincs
LIBER
O-uodergo aquam cgcflTcritrid eft ej: intclligi potcft:^ eae maluit fenatus
poztauerit:numa pompiliue unde bf inccnderc:qUas poptlius occultauit:
dromantia^ facerct:ideo nympba^ t' g> timcrequod timuit:qui boc aude:
geria5 coniuge^ dicitur babuifleique'' non potuit.<lui ergo nec fcliccm i f\x
admodu5 in fupradicto libro vazzoie turo uitam:ncc mooo babczc uultpt "
cj:ponitur.3ta eni^ folent rce gefte aP am:taltbu8 facris mozte^ querat etcr
pfionc mdacio;u5 in fabulae ucztt.Jii nam.-Clui autcm cum malignis deC
illa igitur bydromantia curiofiflimuf nibus non uult babcre focictatem:no
rcj: illc zoanue t facra dicir. quc in li^
fupcrftirionemqua coluntur no)riam
bzis fuie pontificce baberent: t eozuj pcrrimefcat:fcd ueram religionc^ qus
OCTAVVS
cfTc rcrpondir.i.Hudiofum ucl ainato riam dt qaa omnia ^errt: fcd eay tf(t
remfapicnncquoriiam fapicnrcm^' comporcm diuine ranonis : Imc qua
fircri azzoganrifTimum uidcbarur.3o nibil er eo ftm pofTct.ilna):ago:e fuc
mci ucro gcncrie pnnccpe ftj(r rbalca ccfTu audiror ciue arcbcbus cns ipfe
mikfiustunus lUozii^ fcprcm q appck dc parrtculie inrcr (c diffimdibue qb"*
lan funr fapicntes.Scd lUi fc^ lure ge fmguia quct^ ficrcnn ira omnia coifta
ncicdiftiugucbanr':7 quibufda pccp' rcputauit:urinc(Tccna mrcjdiccrcn
tisad bcnc uiucndum aaomodans. que cojp^a difiimiUa idc illas pniu-'
3ftc aurcm tbalce ur fuccclToted erta^ las couingeoo i difTipaoo agcr ota.
^pagarcr rcrum naruram fcmrarus Socrarcs buius difciprs fiiifie pcrbi'
fuafq? difpurarioncs lirtcne mandas bcrur mag: platois:propt quc bnuii
cminuirrmajrimecp admirabiUf cjrritit cdaa i(ii recoUii.
cp aftrologx numcns comprcbenfis
dcfccrus foUf 7 Uinc crii pdicc poruir. t>cfocrarica difdplina.cap.iq.
3lqua ramcn purauir rcrom ec prind
pium:7bincomnia clcmcnra mundi f Ocratcs ergo pmus univfa pbt
ipfuqs mundum 7 q in co gignunrar lofopbia ad (ozzigcoce ccmpo
cpflc.Tlibil autcm buic opcri q? mu ncnoofcpmozce mflcrilTc mcmorat:
00 confiderato ta mirabilc afpicimus cumante tiUimomncs magis pbyfi''
q: diuina mcnrc prcpofuir. "buic fuc^ d8:id cfl naturalibus rcbue pcrfcru^
cclTu anapmadcr dus auditot: mura tandis opcram marimam impendc^
uircp dcrcrum narora op;nionC3.Tlo nnr^Tbn mibiautcm uidcxtjr pofTe
cnim cx una rc ficur rbalce cj: buore: ad Iquidum colligi umim fccratcs
fcd cr fuis proprqe pricipqs quafcp ut boc fjccrrcciio rcrum obfcuraruj:
ree nafa purauir. <luc rcrum princi' 1 inccrrarum ad aliquid approbaruj
pia finguLap d^c ncdidir infuurati in 1 ccnum rcpcricndum antmum inic''
numcrabilcB munoos gigncrc:? quc du;quod cfTcr bcarc virc rccifTaruj:
cunq^ in cis oiiunrur : eofcp munoos proptcr quam u-ram omnium pl; ilo''
mooo difloluirmo ircrum gigni c^fti fopbo:um muigilafTc ac laborafTcut'
mauir: quanra qmfcp ctatc fua mane dcrur ir dufbaa: 3ln vero fn m dc dlo
porucrit:ncc ipfc a'iquid diuine mcnri quida^ bcniuolctius fufpicjntu::ncU
in bis rcrum opcnbus rbuens.^ftca' barimunoos raicnis cijpidirari>ii«
narimcncm difcipu'um i fucccffojej ammos k crtendc in diuma ccnjn q^
rcliquir:qui omncs rcrum cauias mft Doquickm ab ds caufas rcr ndcbat
niro acri dcdit:ncc oos ncgauir autra tquiruquae piias arc^ fdmas ri mft t
cuir:n6 ramc ab ipfie acrcm facrum: vnius ucn ac fummi da uoUmrate ce
f5 ipfoe et acrc o:ros crcdvdit.3lnajRi crcdebar.Uri no cas putabat nifi mu
gorasi5o dns auditoj barum rcrum dara mcnrc polTc comprcbcndi:7 loo
omnium quas uidcmuf t(fecro:c duu purgandcbonifmo:ibus uicecefcbac
num animum fcnfin i dirir qc ifmita inf^andum:ur dcprimcmibus Ubidini
matcria qoc coftarcr dilTimiUb'* inrcr bua croncrarus animus naturaU ui'
fe parncuUs rcrum omnium gcncra go:c m ctcma fe aitolcren naruranqj
pro moduUf t fpcdcbue propn^s fiti inco:po:a i icommutabiUs luminio
gulj ftcrcfj aio facicnrc diuino. £>tO' ubtcaufcomniumfaaa^z naruram^
gcr.csquocp anapmcnif alrcr auduo flabrifcr uiuurr inrclhgcrtc pumaie
acrcni quidcm dijcir raum cflfc matc' cofpuct . £^ri3t cum lam ipcritoai}
OCTAVVS
mo bono quo ficri bomo bcatus pot. ftudium fapicnrie in acrionc t contem
<luod i focraris difputationibus dii pbrionc ucrfcf^unde vna parf eiue ac
omnia mouetiaflcrifdclVuit^quonia riua:aUera conteplatiua dicipotcfl:
non euidcntcr apparuit quod cuiqp : quarum acriua ad agcndam vitaj id
placuitindefumpfcrunt:? ubi cuic^ ad mozes inftirucnooe pertinet:cd
efl
nobis omnia funt fccura:ipfc cernair ctiam iUa:ut aliquid de numa mitios
iib: nobis ccrta funt omnia:ipfc diU" fufpiccmur : que alejcander maccoo
gar.ubi nobis rccta fut oia. fcribit ad matrcm:fibi a magno anti"
fhtc facrozum cgfpriomm quodi Iro
0.5 dc tbcologia cil platonicis potif' ne patefaaa:ubi non picus i faunue:
fimu dtfceptadd fit: quo?^ opioni oiu 1 cncas 1 romulue : vel ctiam bcr'
cognitozibus uiris^ut tb:slcs i bdoze: (i quos quidcm puduit dicc dcu cop**
uiu-iB ficri poflc crcdiderunt:ficut cpi teft:nulla re potcft.Jlc pcr boc q> cor^
curci. Ouidam vo a uiuctc qdam ui' porc mutari poteft:aliqua re potcft:-!
uetia qdam non uiuctia fcd tamcn 3
: idco incommutabile rcctc dici non po
cozpozc cozpozca. Tlam floiri ignem tcft.
cupet':fme quodlibet aliud fcctefue ibi etiam dictum cfl non illos ipfti de
nomcn impomint: fiuc tantummooo umreac colutlTc:quia ^alqe idb" qui
(onici generi8:qui in eis prccipui fue^' bu8 non opottcbandiuinoe bonozcs
runt ifta fcnferint:ficut idcm plato: T illi vni tanrum debiros dctulerut:qin
qut cum bcnc intcllcxerunt:fiucctiam cognorcctcs dcum non (icut dcu5 glo
italici p:optcr pytbagoram 1 pytba^ rificaucrunt aucgratiae cgerunt: fed
gozcos:! fiqui fozte alq ciufde fiiie irt euamicrunt in cogitationtbue futs: t
ididcm fucrunt : fiuc aliarum quocp obfcuratum eftinfipiee co: co:u5.bi^
getium qui fapicntcd ucl pbilofopbi ceree enim fe fapicntee cfre:ilulti facti
babiti funt: atblantici:libfci.egfptq: funt:7immutaucrunt gloziam inco:''
dcm apoHolo dici de quibufdam: (|a f bfficam grece appeUet eam partcm
OCTAVVS
qnonam mooo uoitae percipt polTlit: po2€ quo propbetauit bieremias ccn''
t moralcm ucl etbicam in qua dc mo tom fermc annos poftca natu; fuilTe.
rib" ajit;bonorij(^ finib'* appetcndif: <lui cum octoginta t unum uiplTcc:
malo^ uitandi0:ideo nefcit ab uno db anno moitis eius ufcp ad tcmpua
ttcro deo at^ optimo:t naturam no^ quo ptolemeua rej: egfpri fcripturaa
bia eflTeiqua facti ad eiu9 imagine fu" propbericae gentie bebrcozum de iu
maeii ooctrinam qua eum nofi^ no^ dea popofcit:T pcr fcptuagmta uiros
uerimue:? gratiam qua illi cobereoo bebreoe : qui eriam grecam linguam
beati fumue.^bec itac^ ca e(l cur i(\od noueranninterpretandae babedafcp
ceteris preferamuetquiacum al^ pbi curauic:3nniferme repiiif fqtagmta.
bfopbiingeniafuafiudiacp cotriue^ <luapropter i illa pegKarioe fua pU
rint in rcquircndis rcrum caufie: 74 to necbicrcmiam uidere pocutc: caco
nam elTet modus difccndi atcp uiuai encc defunctum: ncc eafdcm fcriptas
di:ifti deo cognito repcrierunt ubi eS'- legerc que nondum fuerant in grcca^
(aiti caufe conftitute uniuerfitati&: linguam tranlkte qua Hlc pollcbat:
1 lu^ perdpiendc ueritatia:'! fone ui^ nifi fotc quia fuit acerrimi ftudq:ficuc
uentis felicitatis.Sine ergo ifti plato cgfpriae ita t iftae p interprcte didi^
nici fiue quicunq? ali^ quarul^ getiu cit:non ut fcribenoo tranfferreKquod
pbi de deo ifta fcntiunt nobifcum fcn^ ptolemeue pro ingenri beneficio : qui
tiunt.Scd ideo cum pUtonicia magif rcgia potcftaccetiam rimcri poterat
plac uit banc caofam agcrc:quia com mcruilTc perbibctur:fcd ut colloqucn
funt lirterc notiozce.Tlaj t grcci quo 00 quid conrincrent qoantum capcrc
rum lingua in genribu» premincneaf potuilTct addifccrct.boc ut cpftunet
magna predicatione celebrarunt:t la illa fuadere uidentur indicia: q' Ubcr
rini pcrmoti earum ucl ej:ccllcntia uel gencfcoe fic incipit. 3n principio fedt
glo:ia uel gracia:ipfae libcntiua dtdi deue celo t tcrrl:terra autcm crat in^
ccrunKatcp in nim eloquiii tranffere'' uifibilie i incompofita:? tenebre erat
00 nobiliores clariotefcp fcceriit. foper abflTum : i fpiritue dei fcrebat'
fupcr aquae. 3^ timeo aiit plato que
Undc plato eam intcUigentiaj pc lib^ de mundi conftiturione confcrip
tuerit acquirerc:qua cbnftiane fcie
^ fit:deum dicit in illo opere tcrram p^
pinquauit.cap.)n. mo i^nccp iunpilTc . ZDanifeftum cft
deo bii fcnferinnmultia tit dqs facra £onfcqucn8 eft igitunur bois bcc ^
fadenda cenfucront.cap.^'. bibcnda tnrcUigantur.Xuc cnim dqs
c^ibcntur : qm nec dq crunt fi boni
d £09 (Jppc bos porifTimu ekgi: nonenint. "boc ftita eft:nam de dqs
qm de v^o dco qui fedt cclu5 1 quid aUud dccct crede,' 3Ua profecto
tarrm quato mcUuQ fenfcrot : mtfl jMcuaturopinio:quanonnoUi put^t
.
OCTAVVS
>nt:om9 uel pcnc omnee dcmonu^ no X)b boc enim t prouidentia diuia df
mcn ccboz:cnt: ut quifcfe aii difputa-' quibuf noe conftat c(Te potiozcs dara
tioncm apulci): qua dcmonum digni' funt qucda potiora co:po2U5 mucra:
tae c6mdarur:titulum hbri de dcmoc ut ilUid quo eis prcmincmus : etiam
focratie lcgct: nequaquam bo^ ilUim ifto mooo nobie c6mcndarct': muUo
mmcm fanum O-uid
fuiJTe fcntira . maiou cura cjrcolcndum clTc q> cop*:
aufcm etiam ipfc apuletue quod de
tn ipfacp e^eUcntiam corporalcm quaj
monibue laudarct inucnit: prcrcr ftJ^ demoncs baberenoflcmue:prcboni''
ttUcatem t firmiiatem cozpom^: 7 bs tate i^itc qua ilUs antcponimur ptcn2
'
OCTAVVS
bus aquatilibus:cum ipfas aqnaf tcr tempoK etema : quid boni eft fi non
ris preponat plato:nt inteUigamus n bcaia.^IDelio eft em'5 tcmpoalis feiici
€undc5odinc5 tencndu^cum agitur tas:^ mifera etemitas. 97 ato paffma
LIBER
dum ef%:cumor^u cozpoti preferatur lia funt q nec bcata poflfiit eflfe nec mt
aic qualfcuncp n3turfl;£t ioUigiots fa:rcftat ut dcmoncf ficut botef io pt'^
culms qui debccrir e;: animo nequa^ bet':^' aialta fiitit bcata f^ mifera.
debecur ei ret quc animo ell inferiot.
•poHO fi inier ilU quc demonum efle fit cof fpizit" ab bomic
2ln dignu5
dicit annumcret uirturem: fapientia: coli:a quozum uttQf ctidopoteatUbc
fcUcitatcmtT bec cos dtccrct babc cuj rari.cap.p?^.
dqs etema arc^ communta profecto
:
pbtonie qua noluit dcoe pcr impiaj miitarc rt ualetcs. 3am quod reliqutt
licentiam poetarum falfis criminibuf eft fi qua:tum elcgcrinttpcios cft cetc
ftjam ucro nequitiam qua luooe fce-' d^B immoitaUbus criminofa figmen
nicoe amant quibue illa deouim de^ ta:t tbcatro:um indigna ludibria:fu''
decora celebratur:prode non crubuc aq? in bia omnibus ardetilTimam cu''
LIBER
tio in irritum cafura frufh-abitur.^e prefidt ipfe quod fecit. "bec uana dc^
f ndemu'ti8 uerbis bermep bunclod» cepto:ia:perniciofa:facrtlcga:berme8
e):cquitur:in quo uidctur boc tempuf egfptius quia tcmpus quo aufererur
predicere:quo cbrtfliana religio g^to uentumm fdebat £>olcbat:fed tam im
eft aeracio: atcp fanctio:: tanto uebe^ piidenter oolcbat:q' imprudenterfcie
mcntiua i Uberius cuncta fallacia fig' bat.Tlon cnim boc d reuebuerat fpi
menta fubuertit : ut gratia ueriiTimi ritus fanctus ficutpropbctis fanctif:
bominem ab bie di
faluatozie libcrct quibccprcuidcntcscum e]niltationc
t8 quo9 facit bomo:^ ei deo fubdat a diccbant.Si facict bomo dcos:-: ccce
quo factua eft bomo Sed com ber''. ipfinon funt dtj.£t in aUo loco. £rit
mes iHa predidt velut amicus eif^
: in iUo dic dicit oominus: e^rmiabo
dem ludificationibue demonum lo^ nomina fimulacrojum a tcrra: m non
quitur:nec cbriftianum nonien cuide'' crit eotum mcmoua."p>ropric ucro 6
ter e^primit:fed tanquam ea tolleren egypto quod ad banc rem attinet: itz
tur atcp dclercnmr:quotom obferua' fanctus efaiaf propbctat.£t moucbtt
tione celcftis fimilituoo cuflodiretur tur manufacta egf pti a facie dus:^ co
megypto:ita ba futura deplo:a8:ln;: eotum nuntiemr in cie-.t cctcra buiuf
tuofa quodammooo prcdicationc te roodi.£]cquogcncrctilU erant quli
qua dficerent deo8.£ui inucntc ad(n non aberrarcnt : fi ca que deo digna
^crunt uirtutcm de mundi nattira co^ funt crcdercnt:fi animu^ aducrtercni
ocnientem : cic^ mifccntes quoniam ad culmm religioncq; diuinam.£tta
animas facere non potacrunt:euocan men fi caufas arris buius no9 dicere^'
tes animas dcmonum uel angtbmm mu9:mulmm erro:cm bominum i i'
eas indidcrunt imaginibus fanctis di crcdulitatem:t animi ciranris at^ ifi
uinifq^ mf fterq9:per qua9 ioola 7 bri dcli9 a oiuia rcUgioe svfione : utcSc^
fadendi t male uires brc potuiflent. fcrenda effct impudcntia rcfiftcnrium
Tlefcio utrfi fic cofitcrcnfipfi dcmoef ueritati.£u3 ucro idc ipfequi potcfta
Bdiurati:quomooo iftc confeflfuscft. tem buius arrf9 fupa omnia cctcra
0.m inquit proaui noftri multam er miramr in bominc qua illos deos fa
rabantcirca dcojum rarioncm: incrc-' ceconccftumcft:'? oolctuenturn cflc
duli:7 non animaducrtcntcs ad cultu tempu9 quo becomnia dco^ figmeta
rcligioneqp dioinam: inucncrdnt artc ab boibus inftimta etiam legibu9 iu^
quacfficcrcntdcos.Tlunquid faltcm bcanmr aufcrrucofitcf tamcn atcp ej:
mediocriter cos dipt erraflc ut bac primitcaufa9:quarc ad ifta perucntu
artem iiiucni:ent facicndi deo9:aut co fitdicen9:proauo9 foo9 multo e2:o:e
tcntus fiiit diccre errabant: nifi addct 7 incredulitate r animu i\ aduertcoo
1 dicerct mulrij errabat.^3ftc ergo mf-' ad culto :cligionecp diuina^tinuenifte
ttts crrot 1 incrcdolitae non aiadncr^ banc artcm qua faccrcnt dco9 . Hos
tentium ad cultd rdi^ionecp diuina;: quid opo:tet dicere ud pcri^ 4^ age:
inKmt artem qua efficcrct deo9 . £t irifi quantas poITumue grariae diio
OCTAVVS
deo noftro : qBt bcc contrarqe caufia diio1 bcnedicite nomen cfn9:bcne ni
g> ilhtutd funt abl^Ut.Tlam quod in tiatcdiem cj: die falutare eius.Jlnnu^
ftituitmultituoo cteiie flblhiUt uia tiateingentibus glo:iamciu3:inom
umtatie:quod mltituit incredulitas: nibus populis mirabiUa cius. O.uo^
abHulit fidc8:q6 inlhtuit a cultu diui niam magnus oominus t budabilis
nereligionva auerfio: abftuUt ad unn nimisterribilif cft fupcr omncs deof.
tur ipfe qui fcccrat:qfi in eo:um focic actus e cofiteri. 0.ui gniis eos appel^
tatem coUnoo traduccbatur.Societa b:et toQim cu dicita taUb" boib" fac
tem dico non ioolof ftolioomm: fcd tos qualcs efte utic^ non dcbcmuf:ue
uerfuto:um dcmonio:um. Tla^ quid lit nolit oftendit colenooe non cfte ab
funt ioola quod eadcm fcriptura
nifi de qui taUre non funt : quaks fucrut
tiuauerat.Uii dicit aprs. Scimus (^a lcs^talium dcoe arte faaos a talib":
nibil cft iOoIum:f5 q facrificant getcs cu5 appeUaflet bcrmes^id e iooUs de^
dcmonqs immolant t non deo. nolo monce p arte^ nefcio qua cupidtramj
uos focios ficri dcmonio:um p>oft . foarum uincuUe appcUa
iUigat08:cii
banc crgo captiuitatcm qua bominef ret factos ab boibue deoe: non tame
maUgnie demcnib"' tencbantnndei
la eis dedit quod platonicue apuleius
Domue cdificatur inomni terra:unde 6de ia fatis dijcimus:? ^ fit incoueief
titulu ille pfalmuf acccpit ubi didtor: abfurduq; mdftrauimue: ut ipfieent
£antate oomino t bcncdicite nomcn interpretest intercelTozes inter dcos
riu9.£ant.ue dno canticn noud: can^ qoos fadt deua:7 bomincs quoe ide
tate domino emnis terra . £antatc ipefectt deus : bic alTerentes uota:
UBER
cnim d^e bonis quos fanctos ange^ la non auferrcntur non cflent bomi'"
:
hoc cicepUs probaturus «rdicit.Suuf bi qtti tales dcos fadebant: aias non
cnim tuus afclcpi mcdirine primus tttic^ fnccre potcrant.£um dc ifidc di
inucnto::cui tcmplum confecratum e piffct quod commcmoraui quantis :
in quo cius iacct mundanus bomo.i. Xerrcnie 7enim d^s atq? mundanis
cozpus.t^cliquus enim ucl potius to farileeft irafri:utpore qui funt ab bo'
tus fi cft bomo totus:in knh uitc me minib'' ej: utraqj natttra ficti attp cS^
lio: rcmcauit in celum : omnia ctiam pofiri. £): tttratp natnra dicit cj: ani'
nunc bominibus adiumcnta prtftanf ma 7 co:po:e:ttt pro anima fit demo:
infirmis numinc nunc fuo : que antc pro co:po:cfimulacrum.Unde conti
folcbat medicincarte prcbere. £ccc git inquit ab egfptqs bcc fancta ani'
di)cit mo:mum coli pro dco in eo loco maUa nttncupa:i:coUqtte per fingulaf
ubibabcb3tfcpukrum:falfus acfal'' ciuitates eoium animas : qui cas
lcns dicenoo cp rcmcauit in ceUun: confccraucrc ttiuentcs: ita at cowm
LIBER
dcuB co:um nobis cft deua. bonora-' crificarct vaem o:dd fegcte : atc^ idc
mue fanc mcmo:ia9 co:um tanqnam fpicas marito regi 1 cius cociliario
pro ucritatc ccrtaruntut innotcfcczet poetis fed mffticis co:u5 Utteris mco
uera rcUgio falfi9 rcU'gionibu9 wictxd rie madata fint : ftcui leonc faccroote
atcp conuictis. quod etiam fiqui arta prodcntc ad olfmpiadcj matrcj fcri''
co:um mcmo:ia9 olTcratur deo : qui cj: partc audcat copararc.Sic.n.n co'
ageUg
ti9 fuis cAM
bono:c fociauit: martfribus noftri8:quia icon
crificia
um. : c): comm mcmoric rcnouatione tia \!^ ceUbrat deo^ fuo:um : fi cum
'
NONVS
quc poft mottcm futura cft:nullu8 uf intcr bomincs 1 6os ita medios cofti
mcdiocritcr prudcns ambigit.Sj fo- tutos putant:tan^ nullue 68 bomini
taflc dictuK funt 6of quidc cc bonof: mifccatunut binc pcrfcrant dcfidera''
dcmoncs autcm alios bonos : alios ta:idc rcfcrat impctrata:atcp boc pla
malo9:t C09 pcr qUoe aduitam ietcr tonicipreripui pbo^ ac nobilifl^imifi
num bcatam pcrucntamus colcnoos tiat^cii^b" vclutcuejrcclletiozib' pU^
cflcccnfebunt:quoB bonos opinant': cuit iftamepaiarcqueftione^utpcult"
quod qualc fit iaj in voluminc fequc-' plurin^oium dcozum profit ad confc^
tiuidcndumcfl. qocndam vitam bcata; que poft mo:
tcm fiitura cft:Iibio fuperio:c qucfiui
Jlurelq auguftini dc ciui^ mus quo pacto ipfi dcmoncs qui ta^
tatcdcilibcrnonus. libue gaudent qualia boi 1 prudctcs
bominee aucrfanf t dlnant.i.facnlc
3td qucm articiilum difputatio p^ ga:flagitiofa:faanozofa:non dc quo''
mifla pcruencrit: 7 quia difcuticndu^ libct bomine fed dc ipfie d^s figmta
mine dcmonum : ita ut ipfum ioucm 3(n intcr dcmoncs quibus dij fu'
qucm Volunt cfle rcgem ac ptincipem pcriozcs funt fic aliqua pars bonozu:
cctcro!um:ab bomcro fatcantur dco' quozum prefidio ad ueram bcatitudi
ncm nuncupatum."bi autcm qui ofnf ncm poflitbumana anima pcrucniz.
6o8 non nifi bonos effc aflcrunt:-! 16 cap.q.
gc prcflantiotcs cis bomiuibus 4 bdi
LIBER
ftcati eft vtta {lta h\a(<p copoie:n ttft nec utr5 (it trtftie fed unde (it tnftte:
iUad pcriculu pbosidccttiu palIoi3 a necutrum timcat fed qutd timcat:ira
tcfhmonio prodcmz.Uerdtame ^illa (a cnim pcccanti ut co:igatur: contri'
potcratpcrmotioriem pati : i ftjram ftari pro affticto ut Ubcretuntime pc^
tene mcntc rcntcntiam:vitam lUaj fa-' ricUranti nc pcreanncfdo utrum dif^
lurecp co:po:i9: quomm amifTioncm fana conftdcratione :cprcbcndat.Tla
minabatur tempcflanun immanitaa: 1 ftoicomm cft mifericouliam folere
n cc bona q tUos qutbus incffcnt facc culparc.Sed quato bonefttue lUc fto
rcnt bonofiftcut fadt iufticia.<16 aot icue miferico:dia perturbaretur bois
aiuntcanecbona appeUada dTefcd Ubcrandt:^' timo:e naufragij : bnge
comoda vbo;t certamint: n rcro cica'' mclius 1 bumanius i piouim fenftb''
ic quibne tuftitia violaf.Jta mcs ubt appeltarc rtute:qua ftotcos inr uuu
ftja cft ifta fentetia:nuUas perturbati numcrare ii pudct. CLai tii oi oocuii:
ec8 ctfiacddunt infcnoibus animtp libcr q^icteti nobtUffimt ftoid e]c 6cre
tibuB in fe cotra rationc preuale pmit tie jcnonis i cbryftf pi: q butue (eac
tir:quiimo eie ipfa oomtnat': dfa^ no pmatum babucrDt:buiufccmodt paf'
;)fcntienpo i pottus refiftenOo ^uj fiocs in animo faptetis admittiinqne
vturis ercrcct.Xale defcribit ctii uir^ vitqs omnib'* Ube:p. ce uolunt. Un ftt
ainlDcs imota maet:
giU* cn^ajobi cdfcq U£8:ut bccipfa no putct uttta:^
Ucb:fme voUiuntur inancf. 00 fapteii fic acodunr.ut cdtra vtute
mentis rationccp nibd pofTmt: i una
416 pafTioes q cbriftiioB aios af-' fiteadcqs fcntentia pipatetico^:oclet
fidunt:ii in vttiti trabani fcd vtutcm pUtoico;: 1 ipfof ftoico;^. S3 ui att
qrcrccani.cap.v. tuUiue: vbicdtrouerfifl iandiu to:q^
at boics garruba:contcnnoni0 cupi-'
n On e nunc ncc cfTc copiofe ac di dio:ef q' ucritatie.Scd adbuc matto
Ugcter oftcnderquid de i^Q paf queri poteft : utrom ad vite prefentis
riib" ooceat fcripta diuina: qua cbri pcrtincat infiirmitatc : er in quibufcp
ftiana erudirto connner.Oto ^ppe il^ bdis officqf buiufcemdi ppcri affca'*.
bm iplam ifitcm fbijdmus :gcndam Sacti ^o agcU 1 fme ira puniat quoe
n iuuanda:mcnti(p pafftones ita mo' accipiunt etema dd lege punicnooe:
dcrandae atcp frcnandae:ut in ufum 1 miferie fuie mtferie compafTtone (\f
iufhtic tonucrtanrur. Dcmtp fi in di' uenist : 1 pericUtanbus eie qoof diU-'
fdpUru noftra non ram quentur ut^fc giit fine tio:e opitulef:t tfi ifta|2 nota
piud ms ira!'cdtm:fed qua:e irafca^: pflfTiono cdfuetudine locutid.fbdane
« «!«^4i^
NONVS
cftibue fluctuare. Si.n.mte ab bi8 li' pfrbibcant.lDcc eft crgo fictio pocta^
bcraeifcp driante mot" buiufccmoi fi rum deoe diccrc qui dq nd funticofc^
patercntm co8 dicct apulei" fimili mo fub dcojj nominibus inter fe deceria'
tu cotdis 1 falo mcntia pcr omne8 co rc:propterbomines quos pro ftudio
gitationum cftua fluctuare. 3pfa igit" partium diUgunt ucl oderunt . Tlort
mc0 co^j.i.ps animi fupcrior.qua ra^' procul autem a ucritatc dicit banc ec
tionee funt:in qua vtus 7 fapicntia fi fictioncm:quoniam dcozuj appcUati'
ulla eis elTct: pafTionibu8 turbuletis uocabulis qui dq no funtitales tame
inferiozum animi partiu rcgcdis mo^ defcribuntur demoncs : quales funt.
derldirip driarct.jpfa inq> mes eom JbenicpbinccfTcdicit bomcrus iniq'
ficut ifte platonicuf confitef:falo ptur tllam mmcruam quc mcdqs coctib'*
:
OCTAVVS
bumana iunguntur: cu dgs biit cop'' mi^o:s: moztalia illis utncula facie^
cternum:uitiofum autem cum bomi^ bat.3ta boc ipfu op motales fut boicf
nibus animum:quafi religio qua uo'' co:po:e ad mtam dci patrie pttnere at
luntd^s boiee p demonee iungi:i cot bitratus eft:nc fempcr buius oitc mi''
pore ftt non in ato conftituta.O.ucna feria tcncantur.l^acmiftcodia idigne
tandem iftos mediatours falfos atcp iudicata eft iniquitas demonum:que
fillaccs quafi capite dco:fum noftia f in animi pafTtui miferia:n moztale fi^
pena fufpendit: utinferiotem animaf cut bominef:fed eternum co:pus acce
partem.i.cozpus com fupc:iotibus pit.;6flcntquippe felicio:c8 bomib":
fupcrio:em uero.i.animum cum infe' ii mo:tale cum cis bzcnt cozpus:-: cuj
rioribus babeant:-! cum dgs ccleftib* dt}s beatum animum.£ftcnt aute pst
in parte fcruiente coniuncri:cum boi^ res bominibus;fi cum animo mifcro
bus atttC5 terrcftribue in parte oomi' faltem mo:talc cum ciQ babcrc mcru'
nante (int miferu* £o:pus quippe fer^ iftcnt 1 covpm : {i tamcn acquirerent
uum cft:ficut cria^faluftius ait animt aliquid ptctatt8:ut ab erunie ucl i mo
iperio co:po:i9 feruirio magis uriur. te rcquiefcent.Tlunc vo non folum fe
ildiunj:it autejiUe^altcrum nobis cni lidouis bomibus nort funt animo mi
dt)s:altcrum cum beluis commune e: fero:f3 etiam miferio:es fdt perpetuo
qm de bominibus loquebatur: quib" co:po:i9 uinmlo.Tlon enij aliqua pie
ficut bcluif moztaie co:pu8 cft.Jfri au taris 1 fapienric difcipUa^ftacntes v
cem quos inter nos i deos mediato^ teliigiuoUmt c% dcmonibus ficri de-
res nobis pbilofopbt ptouidenJcptic 08 : com apezriflime dijcerit demones
quidcm diccre de animo i co:po:c:al^ eternos.
terum nobis ciun dqs : sUcrum cum
LIBER
OCTAVVS
bumana iunguntun va dgs btit cop' mi^o»: mo:talta illis uincula facie^
ctcrnum:uitiofum autcm cum bomi'' bat.3ta boc ipfii <f motalce fiit boicf
nibus animum:quafi rcligio qua UO'* co:po:c ad miam ddpatrisptmercat
luntd^s boiee p demones iungi:i co: bitratus eft:ne femper buiue oitc mi''
pozc non ato conftituta.<luena
ftt v(\^ feria teneantur.lDacmificodia idignc
cem quos inter nos % deos mcdiato^ telligi uolunt e^ demonibus ficri dc-
nc8 cffe:'? ej: boibus fieri larcs: propofuit dc dt)9 laudabilia cade zpe
laruasrtmance.lares (i meriti honi riuic alqs quidcm ucrbis:uteif aliata
funt:lemmc9 fimalifcu laruas.ZDa-' flduerfa cj: boibue rcddct.Xria dcojt
ncB antdeos dtcunt: fed incertUm eft bcc fut:Ioci fblimifa9:vitc ppctuitag:
bonotum coe feu malo:um efle meri^ pc:fcctio naturc . 10cc al^9 ucrbis ita
rotum.in qua opinione qnantam uo' repctiuit : ot ei9 trfa contraria buanc
ragincm apcriant fectandie pditifq? condirioni9 opponeret^nt t babitacu
mo:ibu9 qdis non uidcat U uelpaulu la iqt fuma ab infimi9 tata intcapcoo
lum attmdat.^OLiiquide^qualibctnc' fafligq dcfpia'at:q: di)fe:at loci WHmi
quam fuerint bominee: ucl laruas fe tatc. £t uiuacitas illic i^t ctcrna n in^
fieri dum opinanturuel dum mancs dcfccta fit bic caduca t fuccifiua:quia
ftosrtanto peioies fiunt ^to funt no^ dij:e:at uirc ppcruttate.£t ingcnia illa
6o8 1 boics gene:c aialia:mente ratio dicimu9 locum mcdiuj ncc dTc fum'
naIia:aio palTiua:co:p«:c aerca:tpe v mum ncc infimo: ita dcmoncg fint m
terna.Tlcmpe ci! prius 6o8 ifublimi aialia rationalia ncc bcato9 ec nec mt
conclufit . "bctis inqt inter boa aialia poffumu9 diccre . O.uo:um crgo ro
deo9 ab boibu9 pluriinu diffcrcntcs mcnrib' incft:aut miferos clTc aut bc
loci fublimitate:uitc pei-pctuitate: na' atos cfTc ncccfCc eft.3tcm no pofTum"
rurc perfcctioe: nullo intcr fe jjpfquo recte dicerc:nec mo:tale9 dTe deones
LIBER
tatc fttfccpta.Tlo aut permanfit in ip' micos:aliu6 bonus qui teconciliat ini
(aamemoitat: quam rcfufdtauif a mifos.£tidco multi funt medii fepa
moimis: qifi ipt c fmcC mcdiationia rato:e8:quia multituoo quc bcata eft
©*:« nec ipfi propter quos liberaoof urnus dci participatione fit beata.jCa
mcdiaroz effccrus clti ppetua rmotif ia9 partfapationis priuatione mif
pmc quippc immouale 7 mapc bea-' poffit pcnuria fcrmonis buani q^uis
tum uerbum longe eft a mostalibus raiione ucl modicc comprcbcndi: aij:
limitarie ait enTc fpecie: <¥ nulla attrcc «rie non contaminantur oculo^jttt io
ratione bominum contaminantur. deoncs mcdios babcnt pcrquoseis
uoccs bominu5 nunriet:a quib^^loge
3ln rationabilitcr platoici dilfinic' abfunt:ut incontaminatifTimi pctfcue
rmtdoscclcftesdcdiantes freacotft' rcnt.^-Quid ia dc cetcris fcnfib" dica^^
gia boibue no mifccri:quib* ad ami-» Tlon enim olfacicnoo contaminaa' u!
driadeo;(deonc8 fuffraget.cap.jn^i. cum adfunt
dij pofTcnt fiadelTcntrucl
non ad dcos boico p deones trafeat: tanto cfl aia bominis difTimiIio::g>to
m flb bominibus dg: quoe uifibilcs mur:fcd tali c| nobia i(imi& cjc cdpois
"
NONVS
copctent pzo n:a facultate dicamus» dc pbibet ab alqs angebs did: quoer
ipfi deoncs nuncupant^ia mibi 6 boif
db fallacia demonii dum fua ini angclif altquid uideo dtlTercndti quof
uiam fpondet ad detmi boc
ceffione ifti eeno ncgant^fj eos bonos dcones
conatunut bomines a uia ucritatid uocarcq^angeloe maliit.11o8 autem
aiiertat.cap.;cri9. ficutfcriprura loquifftn quacbtiftia
nifumu8:agtb8 cjde parrim bos prij
f BfifliitilUfallacefcpmediato' m3lo9:nng> uero bos deoncs lcgiue.
res dconee:^^ cn p fps imiiditia Scd ubicutp illaru; Ifamj boc notit
itiiftac malignimultis cffccrib" clare^ pofitd reperit^^fiuc deonef fiue deonia
9t:p corporaliiitii locoi^t tfualla: t p dicatmo nifi maligni fignificanf fps.
ftereo?tcozpo;tlcuit3te9|>ucctu aio' j£t bac loquedi cofuctodine i tifi ppK
rn no8 auocarc arcp evte rnoliot': nec ufqquacp femri funK ut co:u5 eriaj q
uilprebet ad deti:fed ne uia teneatur pagani appeUatur: 1 deoe multos ac
impcdiilnqii^de i in ipfa uia copoali deoncs coleoos eflecontendttnt:nuir
qfalfilTimaefti plenifTima errotis: fere fit tam Uatus t ooctus:^ audcat
qua no iter agit iuftitia:qm no p cot'' in laude uel fcruo fuo dicere demonc;
poialcm alritudine f; p fpuale : boc e babe9:fcd quilib; boc dicere volueit:
incoiporakm fimilitudinem ad dea non fe aliter acdpi g' malcdiccrc uolu
dcbemus afcendcre:in ipfa tamen co: dubitarc non poflit.Oaie igit nof
ifle
poali uia qua deono amici p clemtO'' caufa compeUit:ut poft oftenfione au'
r» grao' odinat:ii etbereoB 609 7 he rium tam multarom:ut iam pene fint
no8 boics aereis deonib* medqs ptti^ ommum que boc ucrbum nifi in ma'
tutisboc deos opinaf bEc pcipuu: uc lam partem audire confuctiemnt: ^d
^ptcr boc intcmallum loco^t ^trecta" dijrfmus cogamurq:ponere:cum pof
tionc n cotaminef bfiana.3ta dconcs fimits angcbmmnomine adbibito:
cotamiori potius ab boibusig' boks candem o^cnfioncm que noic deonii
LIBER
intantum autem uoluit quantuj opo bono c% quo boni funt pcrfruantur.
tuit.Sed (ic innotoit non (iait angeF £tideocertiu9 criam tcmporaiia i
fanctidrqui du9 fccundum td quod 6i mutabiliaiflanoucrunnquia cotum
NONVS
filq qrcclfiomnco . "bmceft qftod &it a quo creati t cuius rarticipatice hcn
0po(lolus.£t fi funt qui dicant' d^ (i ti funn adtuaanteipfo in fequcnti U'
uc m cclo fiuc i tcrra^ficuti (Ht dq mX^ b:o diligentius difTeremue.
h 1 oomini multimobis taifi unus 6r
patcr cj: qtio omnia i nos in ipfo:? u 3lurelq augufhni dc dui''
nu9 oominue icfus cbriftu9:per qucj tate dei libcr dcamus.
emnia t nos pcr ipfum.Tlou multuj
ergo dc noic difputandum cftrcu; res Ueram bcatitudinem fiueangelis
ipfa ita clara fit:uta fcrupulo dubita' fiuebominibus pcrunumdcum tri'
tionis aliena fit.3Uud ucro quod nof bi)i etiam platonicos difTinifTe:f5 ut^-
e]C corum immo:talium bcatozum nu biquos ob boc ipfu^colanoos putat
mcro milTos angclos cfTc dicimus:^ uni tantum dco an etiaj fibi facrifica-'
dci uoluntatcm boibus anunciarcnt: ri ueUnt cfTc qucrendum.capitulu.t.
illis aiit no placct:qi boc miniftcrium
(deH nltm bmiffx quenquam i(h'flr bidmur cnim colcrc bomCnes: quos
fecommm iu:gant:qui non tUi uni op^ bonozificfttioncud recoaiatione ud
timoquodeft incommurabilts dms prcfentia frequentamue . Tlec folum
puiitate cafli am»U8 adbeferit < Sed ca quibus nos tdigiofa bumilitatcfU
quia 7 ipfi quocp fiue cedentefuanita iiciu8:fed quedam etia 4 (\Siccti funt
ti errouq? populozum:ftue ut ait apo nobis coli perbibet'.Tla ej: boc ucrbo
ftolud cuanefcentee in cogitationibus agricolc i coldi t icolc uocat'.£t ipos
fuis^multos dco9 colenood ita puta-* 6o8 rt ob aliud appellat cdicola8:nifi
Beruntmelputariuoluerunt: utctiaj cp celil cobnnri ixticp ucncranoo : fed
quidam eo:um demonibus diuinos tbabitanoo tanquam quofda; cc\i co
bonotcsfacrommtfacrificiomm dc bnoe.ii ficut appeUanmr coloni qui
fercnoo8dTecenferent:quibus ia^e^ pditione debct geitali folo^ptcr agri^
parte non parua refpondimue: nunc culmra 05 oominio pofTdTof :f5 ficut
uidendum ac differendum eft quantn ait qnidam lanni eloquq magnuf auc
deu8 oonat:immo:tale8 ac beati in cc to.Urbs annqua fuintfri^ tenuerc co
Uftibus fedibu8:oominationibu6:pn loi.2lb imolenoo enim colonos uoc«
dpatib^^^potcflatibus conftimti^quof uit:rt ab agricultura . "bk % duitatea
e^rcfTius dicendum ef) dcitati debi- grae trdcia didmr: tamcn quia latia
tu8 culms : p:opter quem
uno uerbo bquendi cofuetudineii folum imperi
fignificandum : quoniam fatis mibi tomm:uerum etiam ooctifTimomm:
iooneum non occurritlatinum:greco t cogitatioibuf bumanie atc^ affinitft
ubi necefVc et^ infinuo quid uelim di^ tib' t quibufcp necdTiridintbus didt
cerclatriam quippe noftri ubicuncp c):bibeda religio:no co uocabfo vitat
fanctarum fcripwrarum pofimm ef^: abigui} cum dc culm ueritaris vtitur
interpretati funt feruimtem . Sed ea qo:ut fidcnf dicere ualcamue reitgio''
feruims quc dcbemr bominibua : fc nem n dTe nifi dd culm;: qin uidctur
cundum quam precepit apoflolus fer boc vbii a fignificada obfcruantia ^^
uoe Dominis fuis fubditod dTc debci pinquitatis bumanc infolenf aufcrri.
ftlionomine greceniicuparifolet.lft'' pietas quocp ^^e ddcultus iteUigi
tria uero fecundum confuemdinem folct:qul gtcd eufebil uocant.lDec tft
qualocutifuntquinobisdiuina do^ men tergaparentcs officiofc baberi
quia condideruncaut femper aut ta; dicif . tnote. autem Uulgi boc nomcn
frquenter.utpcncfempcr ca dirimr h. in opibue mifcricotdic frquenraf.
fenufU8:quc pntinet ad colendum de <luod ideo arbitroi cucnifTe : q: bec
um.l^roindefitanmmmooo cultua fieri precipuc deus mandat : eacp fibi
ipfedicatur: non folidebcriuidetur. ud pro facrificgs iid prc facrificgB
LIBER
bo^nos unc oerbo cnutiare ri poflu mundum.a qoo i ipfa facta eft:nec 9
mu9.0.ue itaqi larria grece nncupa^ Uunde iUis fupcmis prcbcri uitaj bc^
7 Lanne inrerp.-ctatur fcruirus: fcd ca atam 1 lumcninreUigcnricucriraris:
qua colimus dco:ucl que trefcta gzece q^undeprebcturTnobie: confonan»
latinc aute reUgio d::f3 ea q nobis eft cuangelio ubi lcgit'. fuir bo miffiis 3
crga defituel qua; illi tbeofebian^nos dco cui nomcn crar ioanncs: bic ucit
ocro nd uno uerbo qrpmcre : fcd dd in reftimonid: ur tcft.monid pbibcrct
culni ponumus appell3re:banceitm dc lumine:ut omncf crcdercnt per ca:
deo deberi dirius qui uerus eft deus: non crat illc bj: : fcd uc tcftimonium
facitcp fuo9 culroics deos.0.uicuncp perbibcrct de lumine.£r3t lumen uc
i^innt in cclcfhb" babitarionibua i^ nim quod iHominatomncm bominl
mozrales i beari^ii nos non amat ncc uenicntcm in bonc mundum.3n qua
beatos c(Te nos uolunr.coUdi uricp n differenria fatie oftcnditur animam :
coUruImn qu{ r nofkr e n illo^. dace:fi cdplcnf illa diio precepra in 4'
bue tota lc^ pcndet 7^pbcic.£)iligef
Oiunivodofaaificiii hhata,' diim dcum tuo in toto cozdc tuo:^ ii»
ad illom furfum eft: eiue e altare cot dum deum.^lDic eft dei cultue: bec ^a
nJj:a'* unigcito cii faccroote placiur: religio:bcf rccra pictae^bcc nri 6o dc
€\ cructaa uictimas ccdimua^qri ufcp biia fcroifU9.<luccuqj igit imo:tali9
ad fanguincm pzo eiue ueritatc certa^ pfae quantalibct uirturc pdita:fi nos
mu9:ei fuauilTimum aoolcmue incm. diligit ficut fcipfam:ci uult cfTc fubdi''
fum:cu5 in eiua confpcctu pto factocp toe ut bcati f imuf:cui i fubdita beata
amozcftagramu6:ciooa eiusinobis cft. Si ergo non colit dcum mifcra c:
nof^ tpfoa uoucmuB i rcidimue: d q: do p:iuatur.fi aitt coUt dcd: ii uuU
bnficio^tciusfollcnnitatibuB fcftis 1 fc coli pu> 6o. 3Ui cnim potiue diuie
dicbua ftatuiie dicamus facramufq^ fententie fuffragaf: i dilectioie oizib**
mcmo:ia5:ne uolumine tcmpo;? igra fauct:qua fcripto cfacrificad d(J9 era
tafubrepat obliuio : d facrificamus dicabit' nifi drio foli.Tl3m ut alia noc
boftiam bumilitans i budie: in ara taceam quc ptinet ad rcUgionig obfe^
co:di9 ignefcmidearitatis. 3ld btic (^om quo coUtur deu6:facrifiaum m
uidcndum ^icnt uidcri potcr(t:eicp co tcnuUue boiumccf audcatdiccdcbe
bercndii ab oi peccato;t t cupidicatd ri nifi diio foU.IDuUa dcniqj 6 cultu
'
go rccligcntca undc i religio diaa ^' multo addif 1 aoorandi. 0.ui9 uero
bibeturad ci» dilectionc tcndimue:ut facrificandum ccnfuit:nifi ci que dcuj
puenicnoo quicfcamus: io bcati quia aut fciuit aut putauit aut finyxuQjxi
illo finc perfccti.3onD.n.n:5 dc cuiua po:o atiquu9 fit i facrificanoo dci cul
fincintcr pbc>8 magna cotcntio e:nul t^^duo i}\.i fratrce cain i abcl fatie ix\'
lo e aliud q^ illi coberere:cuiu9 unius dicant: quo^s maiosis de repwbauit
aia intcllcctualis icotporco fi dict pot facrifici»:minou93fpe)rft. -^
ftmplcpj:ucri9 implrf fccundaturcp
^tutibue.^boc d; bonu diligete i toto £>c facrificigg que dcus non rcqui''
co«!c:in tota aia:^ in tota uirtotc pci rit:fcd ad fignificationeco;j obferua
pimur.?ld boc bonn dcbcmus 7 a q^ ri uoUut que requirit.cap.v.
bu8 diligimur dud:? qoos diligimuf
LIBER
-Ouiod cum mulrig locia diuina fcrip quc bie fignificata funt credcrcntur.
tura tcftctunne loitguj faciamue:b:e ibinc 1 alio loco pfalmi alfcriu6:fi c
ne illud de pfalmo comcmorare fuffi' furicro inquit:ii dicam c. mcue eft ci^
ciat . Jbi)ri oomino deus mcu9 ee tu: o:bie tcrre i plcnituoo ciue. Tlun^d
quoniam bonomm mco:umno egcf. manducftbo camce tauro:um:aut fl
Tlon folum igirur pccoze ucl qualibj guincm birco^ potabo.-^aq» dice:et:
elia re co::upnbili arqj rcrrcnarfcd ne ntio^ fi mibi nccdfam ecnnii a tepc
ipfaquidcm iuftitia bominis dcji egc tcrcm q bco in ptate.Jbcindc fbinges
crcdcndum cftrtotDcp q6 rccre colinu quid illa figniftccnt . 3mmola inquic
dcus bomini p:odcffc non dco. Tlccp dco facrificium Iafidi6:i rcdde altifti
enijfonrifcquifg» dijccrir p:ofuiffc fi mo uota tua'£t inuoca me in dic tbit
bibcrit:aur luci fi uidrit.Tlcc q» ab an lationie i cripiam te i magnificabia
tiquis parribuB ralia facrificia facta mc.3tcm apud alium p:opbctam.3n
funt in uicrimis peco:um:quc nunc bi quo inquit apprcbcndam oominum
populus legirimc no fadt.aliud inrel' 1 aff^umam dcum mcum cjrcclfu^.-^Si
ligcnduj cft:nifi rcbus illis eas rca fu apprcbcnda illu i bobcauftis: i uitut!
um contriri co:di9.3Ho igirur q6 cu5 3lc per boc iibi fcriptum e:miam m«
nollc di)cir:boc fignificatur quod euj gie uolog' facrificium: ni^bil aliud ^
uellc fubiccit. Bic itacp dcn noUc
iila facrifiao faaificium prclatumopotet
di)rit:quomooo a ftulris ca ucUe aedi intelligi: quoniam iliud quod ab bo''
cart:que udut fibi delectabilia dcfide^ talibus cnim facnficqs placatur de'.
rarc putatus eft:non uticp dc bie offc Ouccunq; igitur in minifterio uber^
rcndis in lcge octcri preceptffet: t i6o naculi fiue templi: multis modie dc
DEaMVS
racnficgd k^ntur diuinims dTe pre ad^bandum que fit uoluntae det:q6
cepta : ad dilcccionem dei t pwpmi bono n bnplacitum 1 perfectum.£u5
fignificanoo refcruntur. 3n bis enim igitur uaa facrificia opcrafintmie:
duobus preceptis utfcriptu^eH: tota fiue innofipfoe fiue in p:oj:imo9 que
lejcpendet^pzopbcte. refcruntur ad dcum . opera uero mie
non ob aliud fiant:nifi ut a mifcria li'
tue placens 60. Corpus etiam noftrd voluntas dci:quod bonum n briplaci
cum per temperanriam caftijamuf ^i tum 7 pcrfcctum:q6 totum facrificiii
firatree uos per miem dei:ut ejcbibc» mcnfura . Sicutcnim in uno co:po:e
tie cozpora ufa boftiam uiuetc factaj multa mcmbra bcmue:oia ailt fftbra
deo placcntc:rdnabile obfequiu u:m. fi eofde act" bfit:ita mulri unii coipuf
Si ergo cozpus quo inferiote tanq» f« fumue in cb:ifto : finguli autcm altcr
mulo ucl tany inftrurfito urit aia;cu5 altcn" mbra bntce oona diucrfa fm
eiu6 bonud t rcctus ufus ad dcu licxi giam que data eftnobie.looccft facii
facriftctu eft^q^to magie aia ipa ci fe fiaum cb:iftiano:um:muIri unum co
refcrt ad de6:ut i^nz amozia ei" Acccn pu9 fumu9 in cbrifto:quod criam fa^
f« fozma cocupifcentie fccularie amit cramento altarie fidclibue noto fre-'
LIBER
Ibe miracur q is ad couoboroda uda binc arcp bic i (dc redciJte coopti
fide pio^:et p i^Xo^ mifteriu ^milTif '7 0.uidde ilfmiracaUs
oppfl^ funt.
fuis adbiberedignatudeft.cap.riq. diclrq cn m dc(crto idcm populus du
cerctflupendadittinitate crcbzucrut:
n 3tm nimis uctera fi comcCiCj: aquas que bibi non potcrar. miflb in
longius y (itis i rcuolue uidc^ cas ficut be preccpcrat ligno ama:itu
bo2:q miracula fint facta atteftatia^' dine caruifle:fitiercfcp fatiaffc: mana
miffis dei: ^b" ari ano;t milia pdirit cfurierib" ucnifle de celo : t cum eflet
^cbant aiJt fimplici ftdc atcp fidutia tc purgatU5.p6:o ant a tbeurgo fpua
piet3tt9:no'icatati6ib'' t carmibue ne lcm purgari bactcnue: ut non cj: boc
fariccuriofttatis arte c6pofitis:qua; ad immoztalitatem etemitatcc^ pcme
Del magian ucl detelbbiliote nomine nfat.<luan^ itacp difcernat a dcmo^
f;octian:ucl bonorabiliorc tbeijrgian nibus igclo0:acrea loca cfTc dcmonti
uocant:(f quaficonanf iftadecemere ctberca ucl cmpyrea dilTcrcne anglb''
n flliciiis artibiia deditos aUoa dana-' rum : t admoncat utcndum alicuiue
brcf:quof 1 malcficos uulg" appcllat. dcmonts amicitia:quo fubuccrantc vt
boe «5 ad goctii ptinere dfii : alioa pauIuUim polTit clcuari a terrl c|fcp
aist lau>:1abile9 aidertuclint quibus poft moztcm.aliam uero uiam cfTe p'
tbcurgia dcputant:cum fini utcp riti'' bibcatadigeIo:5tfupcma ?fo2tia:ca/
b' falladbuedeonu otftricti fub no' ucndam tamcn demonum focictatcm
mibuB Tlam^po^jbinius
angclo?^. quodimooo cofcfTione tcftaf:
e)cpfTa
qaandam quaft purgationem anime ubi dicit animi pofl mo:te luenoo pe
cui^ ncgacut uidcas eum intcr uitia mendat : apud talcs agerc potcflarca
facrilcge curiofitatis 1 pbilofopbie^ negarc non potut't:q ud ipk inuidcit
fefTione:fctent98 altnant^ib'' fluctuaE. purgationi animcuid artibus feruilt
LIBER
rerrezicp potuepttne prcftaret aie pur entm funt illa pbantafmata: c^ mi^as
gatione:'r ita terreri ab eo q' iperabat aiasmultouimfalfo^pqjdcozum fal^
maluiut ab alio qui pofccbat bonum lacibue facris cupicne irretirc:i a vo
per eandc artem tbeurgicam folui ti^ ueri dcicultu:quo folo mundantur i
moze illo rt pofCaitii ad dadu brificio fananturaucrtere:fictitdeprotco dic
liberari.0.ui8 no uideatbcc oia falla lum cft:fozmas fc uertit iti omncs bo
cium demonu elTe commta:nift eozuj ftiIiterinfequcns:faUacitcr fbuenies:
tis 1 alligac quofda^: t apiant claufa demoni ucl alicui animc dcfuncci: fcd
fooflia:uel alicjd ciufmoi mirabfic ope tpfi folt 1 lune aut cuicilcp cclcfho:bo
ratlUri dicit alios opinari dTc q5da; cuilibct uino obno|:ius intedit miae:
gcn^^cui gcauditc fit^po:nafa fallaj:: cofcp terricac falfo : uc eis grtorqucat
omnifomic:mtiltimodu:fimuU8 dos ucritatcvTlam i ccld fe collidcre com
1 dcmonef 7 «ias dcfuncto^:-?: boc ce mtatur:^ cctcra fimilia bomini ipoffi
quod efficiat bcc omnia que uidetur bilia:ut illi puc
dij tlq> infipicntiffimi
ferat opiari. Difficilc 4ppc fiiit tanto "bcc act^ buiufmoi uana i ifana dqs
pbilofopbo cunctam diabolicam fo^ bomincm minari:ncc qoibuflibct fed
detatem uel nofTe tielfidet arguere: ipfis cclcftibos 1 ffdcrca Uice fulgeti''
qtia qlib5 anicuU cbrit^na ncc nofte b": ncc fine effectu fcd molencia pfate
MjXUfiH.
c^ prope ad cpiftoU finc pctit fe ab eo id eft cclum t tcrra t omnia quc in cif
ooceri:quc fit ad beatitudinem uia ej: fdnt:qucccrtcdcus fecit.Sicut autc^
cgTpria fapicntia.^cte;^ illos quibus ipfe qui fedt: ita modus quo fccit oc^
conucrfatiocum d^s ad boc cf(ct: ut cultus cfl t incomprcbenfibilis boi.
ob inOcnicndum ^giriuum ud pdiu^ 0.uanuis itaquc miracnla uiftbiliuj
fuce mfibilia miracuU in celo vUim cntm lejc dabatur ppfo qua coU unua
quibus dd fe inuiribilem colendum qc iubebatur deus:in cdfpcctu ipfi'' ppr»
citet anima adbuc uirtbrtb" deditam. quantum fufficere diuina ptouideria
Ubi voiqn faciat incommntabiie co fudicabat : mirabilibus rerum fi^i&
filium pencB ipm cft:i cm' difpofitioc 1 motibus apparebat: ad eande Uge^
iam tempora facta funtrquccuncp fu'' dada creatozi fuire creaturam.
tura funt. Tlam temporalia mouens
temporaliter ti mouetur.nec aliter no i^e uno 60 co[eoo:non folis^pter
uit facicnda q> facta:ncc alif iuocatca efna:f5 etia^pier tpalia brlfidft; quc
c)coptat boa infima atcp tcrrcna: uitc bn fe babeant:ciu9 tndigcnt a quo fac
buic rranfitouc nccclTaria:'? pre illius ta funt.
vite fcmpitemis bcncficqs cotcneda:
non tamcn nifi ab uno 60 cjrpcctarc 31ndep:omcrcda bcata uita bis
confueuit : ut ab illius culru criam in angclis fitcrcdcndo:qui fe cpgut ccli
Uto^ dcfidcrio non rcccdar:ad quem bono:e diuino : an vo illis qui non (c
pcrueniat. fcruiri.cap.^ri.
mcuncranrc: arcp indiificulrr. cfficiur. qua partc uiuit in cis. "Rcfpddcat iq»
bccaotlcj: diftnbutione tcmpoium ci3:nefacrificandum fitdqs T angcf:
data cll:q prius babcrct ut dictu^ c(l qui ftbi facnficari iubcnt : an Hli uni
^miiTa tcrrcna^qbus tfi fijnificarcnt' cui iubcnt bi qui 7 fibi 7 iJlis ;pbibeti
n fibi f^ illi iubct ut fac rificio ftjiam*: poft fridflo fimulacro cui fupplicablc
cuiue nofipfi facnfiad cfle debcmus. inucncrunt coUapfum : dcfo:mircrq3
confractum. Oande ipfi ^digigs acri
ibe arcacdlamenn miraculifi!^ ft' defomtiufc^ pum'ti:arca diuini tcftio'
gno:5t:que ad commcndandam legis nijpopulo undc ccpcrit :eddidcTunf*
acpwmilTionia auaoutatcm diuinit* 3pfa autcm rcdditio quarfuit.-^^mpo
factafunt.cap.^. fucrdt C3 p[auftro:d(^ iuoecas a ^b"
oituloa fugetefabftrapcrat (Viui^e^t:
p •Roindc le^ dd q i cdictis data 1 eas quo uellmt irc fducrunt: et bic
e angelo:p:in qua unus 69 boj^ uim diuina qrplorare cDpicntc9.2lt il
religione facro;» iuflus c coli . alq w Ic ftnc bominc docc atcp isxxQve ad bc
qtiil5 ptobibin:in arca crat pofita brcos uiam pcrtinadtcr gradietd:ncc
q :
teftis eft:qua:^ dq fe ofteniare mirabt uni uero i inuifibili deo offerrt oocet
lesrpotius of utilef ondcre potue;^t. uera rdigio.cap.^i);.
Urt boc opcrc n:o:cuiu8 bunc ia dcci
mum librum babemue m manibus: q Ui autcm putant bec uifibilia
ipfe fit caput : i ipfiue rapitis ipfa fit tae^fcdg? cofdcm dcmonc8.i.acrcas
co:pus:tam ipa p ipm q> tpc per ipa; Itinceret poreftates:'? in ciB ipaj (Jc<Jd
rcB una diccrctur:ut fine faftidio mi»l fue ds fuccumbit infeliritcr ccditq? ^"
tum commcndaretur . iDuic fummo giliu8:ut cu apud eum tlb dicat:Uin
uerotp facrificio:cuncta facrificia fal' co: ab enea:ipfum cncam admoneat
fa celTerunt. bclcnus:quafi conalio rcligiofo 7 di'
cat.3unoni cane uota libaie:oomina
i^emotto potcdatis deraoibus da ep potcntem fupplictbue fupera oo''
DECIMVS
oranoo non ipfam fed fui) dcti aduer filium:que ^ece appellat patcmii irt'
fue ipfam. Tlon enim aliquem uincit tellectum ucl patcmam mentcm . £>e
autfbiugatrnififocietatepeccati . Ju fpfutu aot fancto auc nibtl aut n apte
ciu9 ergo nomine uindtur qui boiem aliquiddidt.Xluautsquem alu^di'
aflumpfiKcgitc^ finepcccato:ut i ipo cat bo:um mcdtum no intcUtgo Si .
faceroote ac facrificio ficret remiflio cnim tcrtiam ficut plotinus ubi dc tr»
peccato^.i.p mediatozem dci i boiu^ bu3 prindpalib'* fbftannjg difputat:
bominem cb:iftum iefum : per qucni alc natura et ifte ueUet itelligi:ii uncp
facta peccatorumpurgationerccond' diccret bo:um mcdium id eft patrisi
liamur deo.Tlo enim nifi peccatis bo filij medium.'p)oftponit ^ppcplotin'
mincs feparantur a deo^quo;;^ in bac animc natura patcrno intcllcctui: i(tc
uita non fit noftra uinute: fed diuina autem cum didt mcdium:non poftpo
miferationcpurgario:p indulgentiaj nitfcd interponit . £t nimirum boc
illiuBnon per noftram potennam:4a dipt ut potuic ftue ut uolnit;quonia;
n ipfa quanculacunc^ utrrus que did nos fpiritum fanctum ncc pacris tau'
tur noftra illius eft nobis bonit ate co tum t3ntum:fed utriufcp fpi'
ncc fUi)
cefla.XDulttt atit nobis in bac came ritum dicimus. libcris enim ucrbis
tribuercmuB:ntft ufcp ad dus dcpofi loquuntur pbilofopbi:ncc in reb"* ad
tione ftJ uenia uiueremuB.^pjoprerea intclligendum difficiUimis^offenfion^
(rgo nobis per mediatotem preftita e rcUgiofarum aurium perrimcfcunt
LIBER
1Tobi9 a^t ad ccrtam rcgulam loquf qua rii p:o nobie fincpcccato ipc par'
fas cft:nc ucrbo:um Uccniia criam de foluu:pcccanoo clTc uitandam: f^ pc
cu; anima bominis t fufripi fme pec folu ang' lcj: ppfo beb:co darct':nccp
caro potuit i babcri^t moztc dcponi: ri5 cis prcdicato: dcus ucl angcU dc
n in mcUus rcfurrccrionc mutari: nec fucninfedipiusquoq^legfs tpib^gv
crrarc tunc cos intclUjrit i co q>k cj:- {pfum.Jbcus in4rco:di3 md: i pars
mlcrut:ficut dicit fuiflc dciectos i de mca 68 in eterno:q' inter multa q ab
fcci((c ac pilTc^pf inicjtatcs fuae : to^ boibus cligunftipfc tlli pUcuerit cli'
rucp iird culm rpaf fclicitarie ita cis gcno^.O.uia acc inquit: qui fe longc
factu tan^» fomnio cuigilantie:c| fc tc faciunt:a te pibunt:pcrdidifti omne c|
pcnte tnufnit fuie q foniabatfatUcib' fo:nicaf flbs tc:boc c d multo:?t deoijs
gaudtje dcftitutu.^t qm i bac terra X uultert"e^ftibulii.Uii fecjfiltd ^pter
ciuitatc fcrrena magni ftbi ui6batur: q67cctcra dccode pfalmo diccnda
dlnc inquit in ciuitatc tua imagine il aifafunr.ZDibiaiitadbere 6obonii
lo:^ ad nibtlti rcdigcs.-Ouid buic tfi c:non bnge ire:non pcr plurima foni
utilc fucrit ct ipfa tcrrca ri nifi ab uno cari.2ldbcrcaot 6o tuc pfcctum crit:
uero dco qucrcrc:in cuius p^ate funt cum totum quod liberandum cft fuc'
omnia:faris oiidit ubi ait.Uclut pcc" ritlibcratum.Tliicvo fit illudquod
factue fum apo tc:t cgo fcmp rccum. fe4f:pon£rcindco fpem meam.Spd
Uclutpecue dija't:uticpn6intclligce, eij q uidcfno eft fpes.^luod.n.uidct
£a quippc a te defidcrare : que mibi quis.quid fpe:at ait apoftoluB.^Si au
cii impije no piit eflc cdmunia:4bu9 tcm quod no ijidcmus fpam'':^ patie
eoe cum abundarc ccmere putaui mc tiam cjrpcctamue .3n bac aot fpe noc
incafl^um ribi fcruiflc:qri i illi bec ba^ conftimri agamus q6 fcqtMt':-! fimus
bcrcnt qui ribi fcruirc noluiflTcnt. Xii noe quocp pro modulo n:o angclt 6i
cgo fcmp tccd:(\ ctiain taliii rcro defi id cft nuntq cius : annunriantce cius
derio dcoe alios nonqucfiw'. 3c per roluntatcm i glo:(am grariancp lau''
boc fcquit. Xcuifti manti dcjrfc mec: dantee. Unde cum dipfl^ct poncrc in
1 i voltintate tua dcdujcifti mc:'? cum dco fpemmcam : ut annunricmin^c
glo:ia affumpfifti mc: tig' ad finiftra omnee Uudce tuas in poztis ftlie fio.
cuncta iUa ^rinelt: q abandare apiid cft glouofiflTima duitw dd : ba
"bec
LIBER
unu dcu nouit i colittbanc agcti facti fo^ a quib* logc divfa c pictas fl5di''
nuntiiiucrunt;cj nos ad eiue iodctate to^ 6o:nec aliude cp illi adbacoo bca
inuitaucrunt: dixdcp fuos in ilU cfCc tof.3ld q6 bonu pdpicndi}:ct nobis
uolucrUnt . 0.uibu8 non placct ut fyitccra beignitate opotet utfaucat:
C09 colamuB tan^ noflroe clcctos dc nccp fibi arrogent quo ds fub^ciaur:
ostfed cu5 ciB i illo^ i noftrum dm: f^euanntictfubquo d9 ipacefocic''
neccis facrificemu9:fcd ciiipfis facrf' mur. 0.uid adbuc trepida^ o pbilo^
ficium dco fimus.TluUo itacp dubita f©pbe:ad^fu9 ptates i ucria vtutib"
tc:qui bec dcpofita maligna obfliatde 1 ueri dei munenb" iuidea b:e libejaj
confiderat:omne9 immo2tale9 bcati uoce.-^^adipfli angcloe qui patrid an
qut nobis non inuidcnt : nccp enim fi nuntiantvoluntaic:3b eie angeltG ee
inuiderentcfTent bcati:fcd potius nof dii^fo8:4 ad tbcurgicos boies ncfcto
diligunt:ut i nof cu5 ipfi9 bcati fim": quadcductiarte defccndunt.Oiuid
plu9 nobi9 faucnt: plus adimmv.q/' adbuc eo6 bonoras^ut dicts pniniaE
00 unum deum cum illis colimu8:pa no
diuina.-^OLuc tadcdtuia pnutiat:c|
trcm 1 filium i fpiritd fanctum : q> (i uoltitafc patris nuntiat.^tUpe ilU fut
eo8 ipfoe per (Acrificisi colcremus. quos facrie prectbus inuidus alliga''
n £fcio qiJo ^'tiJ mibi nidetipio ncfcirc duno uis rbcurgos offcndci:
amicis fuis tbcurgis erubefce-' a djbus curiofttate deccptus ifla pniti
bat pozpbf rius.Tla ifta utciicp fapiej ofa 1 infana p«3 magno brificio didi''
bat:fcd contra multojum deojj:. cixUa cifli. ^ndcs ifla iuidia n potedam f^
^6.n.no nifi uni ucro dco deberi fci' mentifc^ turbelis bonoras cos ^dey,
DECIMVS
omm bbe {fb:^ peiturbfltiontt alieor fefla fiit. 6e quo et poeta nobilifTim''
9t3 potuit difputatioe difcreuit. Xu poetice^deq: i aUerius adumbrata
aiit didicifti boc no a platoe f; a cbal pfona:ueracitcr tfi fi ad ipj rcferaf di
deis ma^m tuie:ut in etbereas ud e^ jdt.Xe duce fiqua mancnt fcelerts ue
pfreas mudi iblimitates v firmamta Higiami : 3rrita ppcrua foluentfot^
cdcflia e):toUcrc8 uitta biianatut poP midine terras.jCa cjppc dijrfnq ct mr''
Tent d^ ueflri tbeurgis prenuntiaredi tupficicntiiiiutrtutciuf^tic pnt ^p^
uina.OLuibuB diuinifte tamcn pcr tn buius uite infirmitatc: ifi no fcelera:
faric uidcant':fed algs eas tamen ipo: di)cif1e virgiUue in cgloge ipi" quaito
tft6:utb3ncvcltttimercedcm reddas ferme vfu indicat:ubi ait. Ultima cu'
magiflrie tui8:gpco9 quipbilofopba mci uot ii carmis ctas. Un boc a cu
ri non poflTunKad ifla feducfa qiti^ mcafibfUadictiiee incilaan^appct.
fupio:^ capaci cfte inutilia cofitcrifiut Xbcurgiuero ilUiucl potius dcones
uidclicetquicfic^apbie uirmtcreott 5o:^ fpee figurafq; fingcntce: icfnant
funt:quc ardua nimie at^ pauco^ e: ponus q^purgant biimanum fpum:
tc auctorc tbcurgoa bomincs a 4bu9 falfitate pbatafmatu i dcccptozia ua
. Uterie et boc
fttfFickntiaconfitcria incffabiU i fingulariip multo;» faltt'
dci T gfa poft banc uitam poffe co'ple dem recipicndii c : ifi btjanii diuino:
dcii figif ipcdieria preJdiccnf: uofcp et fane i^ fua que dimifcranrfcd alia no
dicaris efTe in celefiibue imortalia cot ua co2pora :dirc biianas aias arbitra
pora imotarr beato^.c^d e g^ ut beatt tuse.T^uduir.f.iUudcrcdcrc: ncmai
f.muf omnc coip" fugiendo ee opiami foztafTc filiD i mula zoolota ucaara:
ni:uc fide cbriftiana quafi ronabritcr 1 fi pudnit boc crcdcne rcuolura ma-'
fiigcuidcamini:ntfiquia illudequod tcripuclta fiLo fozfira nobcrct.O-ua
itm dico:cbriflu8 efl bumir:ooB fup'' to crcdit boneftius quod fancri 7 va'
bu^Jln fo2te coiigi pudct:'^^ boc uiri^ CC9 angcliOocoerunr:quod p:opbefe
, um n mfi fupbof e. •j!i>udet uidelicet dci fpu acti locuri fut:quod ipfe qucj
ooctos boiee cj: difcipur platoia fieri uencurum falu3to:cm prcmifTi nunrq
difcipros cbriflcq pifcarorem fuo fpu ^dij:crunc:q6miffi apcftoli q o:bcm
Docuit fapcre ac dice.3n pricipio erat trarum cuangclio rcplcucror.Oaiato
l7bu:T ucrbo crat apud ded:7 6a erat ing' bocftius crcdif rcucrri fcmcl aiaf
flt39 mfdae. Oluo notntne titiSp p fa-' Bltcmante femp boitate i miferia fuf
brain uidcntTigmficare g;9udia bcaro picati funt.O.6 fi ita ciccce platoicua
potcrit:nifi de fua eternitatc fuerit ccr mu8:que aiam quoip ipfam non deo
animaa co:po!um
tiffima: dcfiderarc coetcmam fcd creata dicit cfTc que n
cozmptibilium labeii indc ad ifla re^ crar/Ut.n.bocplatoid nollent credc:
mca:e: tang' boc agat fumma pmga bac uciq3|cam iooncam fibiuidcbanc'
rio:ut inquinatio rcquirat'. Si.n.q' p 8fFerre:quta nifi q6 fcmp atea fuifTj:
fecte mundaf boc cfficir:ut oiu? obli-' fcmpitcrnum dcinccpe cfTc no polTct:
uifcantur mab^:mab;j aut obliuio 'O.ua^ 1 de[munOo i dc bie quos in
fadt cozpo;t dcftdcriii:ubi zurfus im-" munoo dcos a deo factos fcribit pla^
plicef mar:^fccto crit ifclicitatie cl (a to apcrtifTime dicat cos cfTc cepifTe i
ma fclicitaft l^ltitie capfcctio fapic: b:einitium:fincm tamcn non babitu
T immundiric ca fiima munditia.TUc ro0:fcdpcrcondito:ie potcntifTunaj
ueritatcibibeata erit aia ^'diucuntp ttoluntatcm in erernum pcrmafuroe
crit ubi opottct fallaf iit bcaca fit.Tlo cfTepbibeat.Uerujidqiio intelUgit:
eij bcata erit nifi fccura. Ut aiit fccu-* uidcrint non cfTe boc uidclicct cpis^fj
ra fit:falfo putabit fep k bcatsfoze: fbftitutionie inirium.Stcutenim in^
qm aliquanco erit 7 mifcra.£uiago untfipcsejretcrnitatc femper fuilTcc
gaudcndica falfitas crit qit de vitate in puluere:femp ei fubefTct ueftigiuj.
gattdebit.'Uidit boc po:pbyriu9:pur q6 tji ueftigium a calcante factum ne»
gatlcp aia5 ob boc rcucrti dtjtit ad pA modubit3rer:nec altea; aItcrop:iud
Crem:ne aliquanoo iam malomm pol cfTcng^uis altcrum ab altcro factum
luta contagione teneatur. cfTet.Stc tnquiunt t mundus atcp iit
illo dij crcari: i fcmper fuerunt femp
£orttra argumetum platonico^j: cpftcnte qui fecir.t tn facri funt.Tlun
quo animam bumanam atfcrant dco quidergofi anima fcmpcr fuiKetiani
cia e crcdit*' quafi ncccft^dn" o:" potucrit ut ipfa efTct cj: rcmpo^: que
bis ille:ab eifde abciidt:t ad ca6 :vte^ antca non fuilTct . £5dnde bcarituoo
di:q6 ^t fi ue:;» cer.dd boc fcii^dcflfj: quocp du6 poft ej:perimentum malo-
nifi fo:te inde fe nobie audercnt pfer: rum firmio:^ fine finc
manfura: ficut
platon;ci:q: id nos in bac uita iam ne : pcoculdubio cepitej:
ifk confttetur
rciremu9:q6 ipfi in alia mclio:e uita tempoic:Tt3menfcmpererit cnatca
purgatifTimi t fapicntilTimi fucrant nd fucrit.Jlla igit' omnts flrgumtatio
ncfcitnritt falfd credcoo bcati futuri: difToIuta efl:qua putaf nibil ee polTe
0.6 fi abfurdifTtmum i ftultifTimum finefinetpis: ni(i quod inirium nora
i dicc:po^)bfrq pwfecto eft pfcrenda baber tempo:ie.3nucnta efl enim Mi
oitoitia: hia qui animarom drculo: me beatitueo:que cum imtid tepotia
UBER
mundum rcceptum in unam quanda quc non fue cuu^ gcnti propria : fcd
fcaam que uniucrfalcm uiam amme uniucrfis gcntibue quccommunisef"
contineat libcrandc:uel a pbia ucrinK fet diuinitus impcrtita cft:quam ceite
ma aliqaa:ucl ab inoozum moiibus bomo non mediocri ingcnio prc-'
ifte
mm:aut alia qualibct uta^nondnq? i ^ppc diuina finc ifta univfaU uia Ube
fuam noticiam eade uia biftoriali co^ randc animc:genu9 boano relinqucz
gnifione perlatam:p:oculdubio confi no crcdtt.Tle<p enim ait non tffc(ed
tctur efTc aliquam: fcd nddu in fuam boctantumbonu; tmc^ adiutozium
ucniflTe noticia.Jta ri no fufficicbatq'c nondum rccepmm:nondum in fuam
quid de aia liberanda ftudioftffime di notiriam cfle perlatum : necmirum.
diccranfibii^ uel potius alqe noftc ac Xonc cmm po^pbyriue crat in rebua
tenae uidcb3tur.Scnricbar.n.adbuc bumantf:qn ifta Ubcrandc anime uni
fibi deef(c aliquam prcftantiffimam ucrfaUs uia q non eft aUa g> rcUgio
:
boc eft tc(ttu5 uentati8:per quoa ol!e poft q: abrae femfne caine fufccpta d«
decur omnin coiporalia mab pio fide feipfo ait ipfe faluatoz. ego fum uia t
pietatie t comedattone ^tatid ee tole ueritae t uita.lDec eft uniuerfalie uia
randa.CIidebatergo ifla pojpbyTiuf: dc qna tanto Ite pzopbctato cft. £rit
1 p butufcemodi pfecutiones cito ini innouilTimie dicbus manifcftue mof
uiam perituram:t^pterea no ee ipa; oomueoomimparatue incacumine
libcrandc aie uniuerfalcm putabat n montium:^ ejrtolletur fupcr collee: i
intelligeue boc q6 euj moucbatriqft uenietadeuome gcntee: t ingrcdief
in eiud electione perpeti metuebat:ad nationee multe t diccnt.Uenite afccn
eiue confirmationem robuftiotecp cS damuB in monteoomini t in oomu^
mdationem potiue pcrtinere. "bec eft dciiacob:Tannuntiabitnobi9 uil fu
igiiak libcrande uniuerfalia uia:id e amtt ingredicmur in ca.£j: fion cni^
&niuerfi9 gentibus diuina miferatioe ^diet le)c:t ucrbn drii ab bierufalcm.
pcefla:cuiu9 pzofecto noticia ad quof Uia crgo ifta ii cft uniue gentis fj uni
cuncp tam uenit:7 ad quofcuncp ucn^ vfarum gcntium. £t Iqc ucrbiicp drti
tura eft:nec debuit ncc dcbebit ci dici non in fion t bierufalem remanitt: fj
quarc-mooo:tquare fcro:qmmitten inde piocefrit:ut fe per uniuerfa difftt
tie confilium non eft bumano ingeio dcrcf. Undc ipfc mediatoz poft rcfur
penctrabile. 'Q.uod fefit etia cn di^rit. rectionem fuam d fcipurtrepidantib'*
Tlondum reccptum boc oonum dei: ait.Opoztebat impleri que fcripta fuc
1 nondum in fuam noticiam fuiflc p'' inlcgcmoyfiipzopbetie t pfalmie
latum.Tlcq5 enim pioptcrca uerum n de me.Xunc aperuit illie fenfum : ui
efteiudicauit : quianondum in fuam dipt eie.qt
intelligerent fcripturae:'!
fidcm rcccptum fuerat:uel in noticiaj opoztcbat cbriftum pati t refurgeze a
nondum pcruencrai.^bcceft inquam moztuie tcrtia dic:t prcdicari in noie
tiberanoomm czedentium uniucrfalif due penitentiam t reminTioncj pecca
uia:de qua fidclis abral diuinu^ acce toijspcromnesgcntce: incipicntibue
pitoraculum. ^nfeminetuo bndicet' ab bicrofalcm. "bec eft igitur unirfar
oms gentcB. Oiui fuit quidem gcnte animclibcrandeuia:quam fanctian^
cb3ldeuf:fed ut talia ptomilTa pciprt: ptopbete priue in paudf
geli fancricp
ralitari moztalem ej: omnibue quibuf dcm faciendam quc mo2taUd fcnfib"
conftat pfiTjus prcparat.Ut enim no non potcreut intimari: ncc ad ejrpcri^
fllia purgatio d parti quercrcfquatn mm5 cckri fac lUtate pcrduci. S5 aUa
uecat intellcirtuale pozpbfziue^alia d erant ucrc magna atq3 diutna:q q^tu;
quam uocat fpiritualem aliacp ipi c5 dabatu: ccgnita dei roluntate furura
poi:^ptcrca totn fufcepit ueraciffim'' nunriabant.£b:iftv!s quippetn came
potentilTimufqi mundato: atrp falua ucnrurueit que in lUo tam clara j^fu.
ro:.1i>re^ banc uiam q partim cn bec ra funt atc^ in etus noie implcta:pcni
fperamus implenda. Tlon enij poteft rurif prcdicta atc^ piomifTa funtquo
poipbfrius uelquicuncp platonici:et rum tam multa implctaconfpicimuf:
in bac uia quafi tcrrcnarum rerum t ut recta pictare futura con^
tfVe cctcra
VNDEaMVS
cflTc locatl : qua prcdicaf attp aflerff *r laudabilis nimis: i mitm dci t\:i
enim bois ira bquirunquod tbomte p:e ocutie que prefto funr oculie: pro
cctmQ quibus bomo conftat emcU*: fcCTo ca que remota funr i fcnfib' no'
t quo iprc deue foUis cftmelio:.£um ftrie:quoniam noftro rcftimonio fci:c
cnim bomo rccrifrime inrclligatunur non ponumu6:de bie alioe rcftcs rc($
fi boc non poreftifalrcj credat' facrua rimus:dfq$ credimus : a quo:p fcftb*
fapientia per quam facta funt oia.: q anima quam (i dco coctema cf!e cote
Inanimas et fanctas fc tranffcrt: t a^ dcrit:unde illi accideric noua miferta
mico3 deii ptopbctas coftituit: cifcp que nunl» antea per etemn:nollo mo
operafua finc flrepttu intus enarrat; potcmnte)cplicare. Simim al^nalTc
Xoquunt'cis quoc^ angeli de{:c[ fep fempcr dus miferiam 1 bcatitudincj
uidentfaciem patris: uoUmtatccp ei" di]cerint:neccfrc efl dicant etiam fcper
f £d quid placuit efno deo tunc indperc cfTc r.sua quadan; nccfallaci
faccte ccltt 1 terram:q antca no beatimdinc.Jic per boc fatcbuntur il
feciflret/Q.ui boc dicut (imiidu fuifTe li accidc aliqu:d noui 1 boc magnum
ctemB fine ullo initio: 1 io ncc a deo atq? preclaru;: quod ndqua retro p
factu5uiderivolunt;nimi3 auerff fut ctemitatem accidifTct. jCuius nouita'
a ueritatc:7 letali mozbo impietatie V tisfaufamfidmm negabuut i et'no
cof cjrtra mundd circdquacp patenti nec fmfTct aUqua diffcrcntia undc tpo
um uacarc nolucrinr. nec cofde mun'" tcmpeu eUgenOo prcponcrcfur CLb .
009 quod etiim de ifto fentiunt uUa (i dicunt inanes cffc bominum ccgita
caufa polTe difrolui.£um bia eim agi tioncs quiboe infiniu imaginantur
mus:qui ctiam deum inco:po:eumi locatcum locus nuUue fit prctcr mun
omniu5 naturarum qOc non funt q6 dum:rcfpondctur eis ifto mooo inA^
ipfe creato:c5 nobifcum fcntiunt.3lU^ nitcr bomincs cogitare
prctcrita tcm"
e(Tcprindpio:neciiliudal(o preueiru
cap.vi.
ibequalitateptimozum dieru^qr
f ^enimrectcdifcernttfeftiitasT anteqitam fol fierct ucfperam 7 mane
tempue: quod tempue fine ali^ traduntur habuilTe.cap.vq.
qua mobili mutabilitate non cll:i eta
nitatc aut nulla mutatio eft^qnis noit i Xlo^ aiit potea tref dies fine fo
uidcat q> tepora non fuilTcnt nifi crea le pacti fut: qui quatto die faa"*
tura ficretique aliquid aliqua motioe !eferf.£t primitus quidem lo^ uerbo
mutarct:cuiu8 motionis 7 mutatiois ddfaaa:atc^ ini ipfam 7 tencbrae 6f
cd altud atc^ aliud que fimul cf(c non feparafTe narratur:T eandcm luce uo^
poffunt ccdit atcp fucccdit i bjcuioib'* cafTcdiem : tencbras autem noctem.
uel pzoductionbua morarum in^ualf Scd qualis illa fit lu)c: t quo altnatc
tcmpue fequerctur.'£um igiturdeus motu:qualccp uefpcram r manc fcce^
(n cuius etcrniiate nuUa cft omnino rit:remotu5 cft a fenlibus noftrie: nec
mutatio crcatoifittcmpopT od ato: ita ut cft itcUigi a nobis potcft. q5 tri
um cclum i tcrram:ut nibil aiia fccif angclis i fpintibus bcatieuic qtta di^
fc intclligatur:quia boc potiue in pn' dt apoftolue.Otue furfum e bierufa''
cipio fcdfTenon dicezefifi^d fedff^ ari lem mater nza etcma in cclis. ^it^p^
cetcra cuncta que fcdt:pwculdubio n pe 1 alio loco.Oms enim uos fili) lu"
cft mundua factue in fcmpozc: fcd cd cis cftis t ftlq dd non fumus noctis
:
tu8:ficut uidctur fc babcrc et ooo ille fcriptura cum illos dice dinumcraret
primo^ fc^ ucl fcptcm dicjz: in qwb'* e^ozdine:nufquamintcrpofuit uoca
maetucfpcra nominant': oonccoia bulum noctis . Tlon enim ait alicubi
quc bis dicbus deu3 fecit fe)Cto pcrfi-' facta cft no]c:fcd facta cft ucfpera i fac
datur dicifcptimofp ia magno my fte^ tum eft mane dics unue:fta dies fccii
LIBER
rilitentanquam dcue bborauerit op^ Del quo oidine creari fint angdi.fcd fi
anoo quidijrit 7 facta funt ipbo itdU'^ ptetermiiTi iion funt: uel celi nominc
gibili 1 fempitemo:non fonabili t tc' ubi dictum eft in prtncipio fedt dcus
porali.Sed requiee dei requiem fignf celum t terram: ud potius lucis bu '
ftcat eo:um qui rcquiefcunt in deprfic dc qua loquitur fignificflri funt. Tlon
tetida oomus lecida figntficatco:;t({ autemprctermiflbs eflebinc eftimo:
lctantur in oomotetiflm fi non eof cjo <f fcriptum cft rcqufcu.flc dcum i dfe
mus ipfa fed alia res aliqus letoe fa^ feprimo flb omnibus operibus fuie q
dt.Ouato magie fi eade^ oomue put fecit:cum liber ipfcita fit cpzfue. 3n
cb:itudie fua faciat lctos babitatoe»: principio fcdt deue cdum 7 terram
ut non folum eo loqucndi mooo (et» Dt ante cclum 7 tcrram nibil nliud fc
dicatur quo figniftcatur pcr id qp con ciffc uideatur. £um crgo a celo 7 fra
tinet id quod contineturrficuttbeatta cepericatcp ipfa tcrra quam pmitus
pUttdunr.prata mugiunt:cum in illif fecitrficut fcripmra confcqucnter elo'
bomines plaudatrin bis boues mugf quit':inuifibrif 7 icompofita: nod^cp
annfed ctiam illo quo fignificaf p eff» lucc facta uricp tenebre fuaint fuper
qtti in illo :equicfcut:7 quos fadt ipe mooo angcli prctermittcrcntur tany
1
VNDEaMVS
ifta quc fe;c dieb* enumerata limt an' imundu8:ficutfiit omsqm' uocarur
gcloa factos:' Sed i (i quifq» ita dcfi' imundi fpus:ncc iam lu^r i dno:fcd in
ptt:rcdarguit ifta uanitatcm illa fcnp fcipfis tenebrepriuati ptidpationc lu
tura paris auctoiitatis: ubi de" didt. ds e^ne.IDali dj nuUa natura e : fed
Ouaoo facta funt ffdera:laudauerut dmifTto boni:malinom accepit.
me uocc magna omncf angdi met. 3a
ucro erant angcU quanoo facta func ^e fimplid t incommutabili trini
ff dera . facri funt autem quarto die. tate patris i filq t fpe facti unius di:
Tlunquidnam ergo die tertio facroe cui no eft aliud qualitas aliud fubftl'
cfTediccmuaf 2lbfit.3n pjomptu e.n. tia.c3p.]c.
tari:ut t uas cuacuef bumoe quo ple fic illuminari animam incoipotcam
nu5 cft-r co:pue dccoloictunt aer te- lucc incoipoiea fimpUde fapientic 6/:
nebrefcat fiuc frigefcat: t anima dcfl'' (icat illuminatur aerie coipus Uice
piat. Sed 7fi fit cojpus incotruptibi- coipotea:tficBtaertcncbrdcitifb lu
lequalcfanctiein refurrectione prO'' ce dcfcrtus.Tlam nibil fnnt aUod qne
mirtitur:babcrquidem ipfiOeincor dicuntur locoium quoioncunquc cot
ruptionie inamifnbilem quaUtatem: poraUum rcncbrc:y acr carcna locc.
VNDEa.MVS
(t« tcnebrcfcac amVrtam fapicntie lu- quis potcft.^Jn cius tamen pticipario
cc priuatain.Sccunduj boc cigo dfir ne equales fuiflc iftos ilUs: qui^pfca
illa fimplicia q principalitcr ucrcqj di uere plenecp bcati funt:qm nequay 6
uia funt:^ no aUud e m cis qualitas: fue bcaritudis ctemitatc fallunt' qJo
aliud ft^amcc alio^ partidpationc ut dicturi fumu8:quanooquidc3; (i equa
diuina ucl fapimtia ucl bcata fut.£c^ Us in ea fuiflcnt:etiam ihi in cius ctcr
tcrum dictU9 cft in fcripturis fanctie nitate manfiflcnt : pariter bcadquis
fjpus fanctue fapicntia multiplg:: co pariter ccrtu' Tleqj enim ficut uita ^ '
biUum q pcr ipfam factc funt:qm de' ctcnme: tamen fi uerc perfeact^ bea'
non aliquid nefciens fcat:quod nec 6 non nifi ctcma cft:non erat taf
ta uita
quoUbet bomine artifice rccte dici po iftomm quanoocp dcfitura:^ pzoprc
tcft."lbojro (i fdcne fccitomnia:ea uti rea non eterna fiuc id fcitcnt fiue ncfd
Cp que noncr^vxx quo occurrit a
fccit cntcs aliud putarennquia fdcntcs ri^
^' -'
LTBFR
illa fclidtatc paradifi. O.uocirca cui- ro rcrti non funt:iflm porio:c8 ncne'
uie iam non dilTicultcr occurrit utro'' qualfs ete crimue.Scdquiancquflf'
/ cp coniuncto cfTtabcatitudincm^qui
rccro ptopofito intcllcctualie natura
ueritas fallit:-?: equalee ciB crimue:^-
fecto cria ipfi ccrri funt fue
feUcimiB
dcfiderat:boc cft ut t bono incommu etcmc £uiue illi alq quia ccrri no fuc
tabiliquod deue e(! ftncuUa molcftia rur1t:non cnim erat co;^ ctcrna fdici^
pcrfruanir:"! in eo fe in etcmum cfTc tae cuiue ccrti efTennq finc fiicrat ba
manfHrum:ncc uUa dtibitationc cunc bt'tura:reftat ut aut iparce fucrit: aut
tcrur.ncc ullo crroie fallatur.l^ac bfc fi parce fucrut p" ifto^ ruina iircerta
angcloB lucis pia fidc crcdiuObac ncc fcia fue fepiine fdicitarif acccfTait.Hi
tumf)2ofecto credcndi funt. neris cj: quo uriq? bomo faaue cfl:
VNDECIMVS
qui tata uanitate dcfiptunt:ut cii uer chielin dclicqs paradifi dd fuifti:om
ba ifta cuangelica in auctozirate nobif ni lapide prcciofo o:natu6: ubi intelli
c\m babeant: non attcndant non di^ gimr fuiffe aliquanoo fine peccato^
plTe oominum a ueritate alien'* fuit: Tlam cjrprdTius ei paulopoft d:.3lm
ied in ueritate non ftetit : ubi a vitate bulafti in diebus tuis fine uirio.O.ue
lapfum intelligi uoluit:in qua uticp (i (i aWconucntcnrine intcUigi ncqunt:
nibil rc?2 inueniri ucl cogitari potelt tionalibue quoddam ueluti pondue
Xluanto magis angelica creatora : q uoluntatie 1 amo:ie:ut cum o:dic na
oiaceteraqdeQscondidit natured^ ture angeli boibue: tame legc (ufticie
gnitareprecedit. boni bominee msX anger prcfcranf.
ribue animalia. £t in bie qoc fentiot re a deo nifi nature cuiue (d uiriu eft:
ne. £ft aatc5 «line atcp aliue pjo fuo mue o:dinatot:tttcum male ille atai
cuiufcp ufu citimationie modu6:quo naturie bonie:ipfe bit utatur eriam
fit ut qucdam fenfu carentiac|bufda5 uoluntarib" malie. 3tac}^ fedtntdift'
fentientibue prcponamue: intantum fcolne inftiturioneilliue bonus:uolii''
^ pulicee malit/Scd quid mirurh ca bona de malie due cfiTct ipfc factur":
deu8 luce quia boa e. Tla poltea^ (c feiam factum:quod placucrat in atte
pauitinterluce t tcnebrasri uocauic fadcndum: no <f ullo mo dd fcia ua^
lucem diem t tenebrae noctem: nefif ricf:ut aliud in eo faciant q nondum
cum luceetiatalibos tencbrie tef^mo iam fannaliud q fucrilt.
funt:aliod q
nium placiti fui pcrbtbuifTe uidercf. Tlon cnim mo:e noltro illcucl quod
nam ubi tenebze inculpabilee fmtUai futurum cfl p:ofpidt:ucl quod prie e
quas 7 luce ifta bie ocuf cdfpicua lu^ afpicit:ueIquod prcterituje rcfpirit:
minazia ccli diuidunt:no ari fcd pofl i fedaliomooo quodflmanoltrartm
fertur.£t uidit deue quia bonum efl: confuctudine cogirationu logealtccp
1 pofuit inquit illa in firmameto celi: non e^ boc i iird
diuerfo. 31 Ic quippc
lucere fup terram t prcdTe dici t noc cogitationc mutata:fcdomnino inco'
ri:t fcparc inter luccm t rcnebr99.£t illa qutdcm q
mutabrircr uidet:ira ut
uidit deu9 quia bonii eft.Utruc^ pla-^ tcmporaliter fiunnt futuranondum
cuit:q: m^ fine peccato eft.Ubi au fint:-! prefcnria iam fint : t prctcrita
te dijnt dcu9 fiat lujc 7 facta c lu]c:t ui iam non fint.3pfe ucro bcc oia l^abK
dit 68 luce qz bona c.t poftmodum V ac fcmpitcrna prefenria coprebedat:
fcrt' 1 fepauit 69 inter luce t rcnebraf nec abi ocuIi9:aIif mente: non eim e^
oocauirc^ dcus luce dicm:^ tencbras aio conflat t cotpoic. Tlcc alitcr noc:
uocauit noctem:non boc loco addittf aliterantea:f alitcrpoflea: qm nofic
e:t uidit 59 quia bonum e:nc utruc^ noflra:ira quocp due fdcnria tnuj ti
9ppeIIaret'bonum:cum effct bo2U5 al pomm:pririe utdelicet t pretenri uel
tcrum malum uitio^po:non natura. fnturi uarietate mutatur:apud qucm
£t io fola ibi lu^ placuit conditoti:te non efl immutatio ncc momcnri obii'
nebre aut angclice tfi fuerat oulinan^ brario.Tlccp enim du9 intcnrio de co
(le;non tii fUerant appzobande. gitarionc in cogitarioncm tranfit : in
cuiue inco2po:co contuiru fimul ad^
funtcunctaquenouit.<lm tempors
6e eftia t incomutabili fcia def ac ita nooit nuir fuie rpalib" norionib*:
nolatitcqi fcmp illi univfa q fccit fic qucnadmodum temporalia mouet
placuept factenda queadmodu facta. nullis fuie tcmporalibua motibue.
cap.jrp. 3bi ergo uidit bonum effe quod fccit:
dei e.^iScuf aiit n ufc^adco cii dicit fac qd uideret:c| tam pfcrtc no oparetnr:
tum e:tunc didiat bonii:u t nibil eotS nifi ta pfccta fda cui nibtl e;c dus opc
fieret (i ei fuiflet incognirum.&u ezgo rtbue addcref.O.uflp!0pf firmmoDo
uidit quia bonum c:q6 nifi uidifTct i^ nobie infinuandumdTet quie feccrit
VNDEOMVS
Ittccrfufficet dicc fedt de" luce. Bt aiit nidofa funt : cenuenienf adbibita in
non foln qoie fecmr.oqt ct pcr quid falubria mcdicainta ucrtantun q^q' a
feceriKfatis enTet ita eniJcrart . 7 dijrit contrario ct bec quibn9 dclectant':fic
deu9 fiat bp7 ficta e lu;:: ut ii tanta dbne 1 potus t ifla \aj: imodcrato t
dcorfj« p ucrbu lucc fcriflTc noflcua. {mpottuno ufu nojia fentianf. Unde
OsiJotria qucdam majrfmcfcicnd* noe admonct diu^a ptoiiidcntia no
dc oraturanobie intimariopoztuit: rce infipicnf uitoperarc: f; utiUtatcm
«Ja eamfcccrittp quid fcccrit:quarc fc rcrum diUgcnf inquire: t ubi nollru;
ccrit:dcu9 dipt inquit fiat Iujkt facta tgcnium ucl infirmifae dcficinica crc^
efllu^t uidit dcn9 lucc qz boa e. 3i dere occultam ficut erant qdi q uij:
crgo qriue quig feccrit:6e cfi ^d fc potuimus inuenire:quia 1 ipfa utilita
p
cerit:dij:it fiat t facta e:fi qua«: fccSlt: tif occoltario:aut boilitanf cjcercitato
q? boa e.TUc aucto: e qxcliitioi dco: e:aut clationie attritio: cii oio natura
ncc ar9 cfftcaciot dci vbo:ncc ca melio nuUafitmaIum:nomec^ boc non fic
nocerc nuUa m
pofTitiaiam vo q ito^ feruare noluit:io iuf^f dci legee oia bn
luntace mutari in deterius7 pcccato oultnanttf effugitrqm ficut piaura c&
couumpi potuit:atcp ita incomutabif colote ntgro loco fuo pofuauta unif^
^itatie lucc pnuari:ii dei pte nec ciao fitae re^ fiquie poffttintueri^et cum
nafe q dci eii:(^ ab illo condttam loge pcccatoiib" pulcbra c:^uie per fd^of
{pa:e pditoti cb:illiana faitate fetiret. cofideratee fua dcfo:mita9 turpet.
i^einde uidere dcbuit o:igcnee 7 ^co^
i^e erroze in quo ozigenis ooctria i0 tfla fapint:fi bec opto Uera eec:mi}
fnculp9tur.cap.]c^g. dn iS hctd ut aic p:o mcr itie pcceato
rd fuo:^ tan^ crgaflula qb" pcnalitcr
r £(lmulto eftmirandnampU": includcref cozpora acdpent:fupcrioa
cp ct cfda^ 4 untinobircu crcdut •rieuiora que minu6:infcrt'ora ucro t
oium :e;t ce principinrnullac^ naturs grauiora q apltue pcccaucrut:deoncf
q non eft quod dcua ernifi ab illo con quibue detchue ntbil e: terrca copoa
ditO!e dk n po(Tc:nolucrBt tn i(la caj qnib'* ifcrC 7 graui' nibil c:ponu9 ^
q non cflent quod eft dcu9 : bona tii cfTe pefanda: acrcu poffidct pcfftmue
que non faceret nifi bonus dcu9 . Sj dcmon bomo aut i niic licet malue
.
aiae dritnon quide ptee dei f; factas bnge minoue mitio:tf(p malicict ca
dco:pccca(Te a dco condito:c zccdcn te antc pcccatum tii lurcum co:puf ac
oo.t divfig pjogrelTibug p divdute ccpit.0.uid ant ftulri" pdt did:gi itta
peccato^:a celte ufc^ ad terrae di^Ha folem uf in uno munoo nnue cfTct: n
coipoti quafi utncu^ mcmiirc:? bnc decou pulcbritudinum ucl ctia faluti
ee mundJ cacp clm mddi fmffe facie" re?3 co:poralium confulutfTc aitific^
di:n at condcrcnf boa: f^ ut mala co' {|eum:fed bocpotiue cucnifTerq: una
bibercntf.l^inco^igcnee iure culpat'. aia fic peccaucrat:ut t<]b'co:po:e mete
Jn libzts.n.quof appellat pcriarcbon retur inclndi 3c p boc fi contigiflci
.'
U cft dc principt?f boc fcnl^it:boc (aip ut non tma fed ducimmo non duc f^
rit.Ubi plul^ did pot miro: boiem t decem uelcenmm fimiliter equali&p
ecclefiafiicie I:is tam ooctum 7q:erci peccafTent:centu folcs bEct bic miio''.
tatu:ii attcndtne ptimH q^boc eit con <ld ut no fiaret non optftde fiaifioe
trarru fcripturc buiue tante auc^ein mirabilf ad rcf cozporalium falntcm
tcntioni:q p omnia opa dcifl^iungce: decoiec^ confultum cflrf^ ccti^t porf
«r uidit 68 quia bomT eft: coplcrifcp oi ue tata uniuj aie^grcfTioc peccans:
b"*infacne t uiditdf omnia que fcdt: ut fola cotpue tale mereref. Tlo pUe
1 crant bona ualdcnuUam aliam caj aiaf dc quib" nefciunt qd loquaf.fcd
faciendi mundi intelltgiBoluit:nifiut eo^ ipfo:^ qui talia fapiunt multil lo
borta fiezcnt a bono dco.Ubi finemo gc a ucriratc n mcrito e coerccda pzo''
&e tnnitate duiia q pcr oia opera digentia:f5 fola bonitatc feci(Te quod
ruarigmficationid fuc fparfit tndicia. factum e(t.i.quia equaliter bonum: t
Cflp.x?cii9. Cf fps fanctuf fimul t piis t filq bond
LCti ideo poflea ^ factu e df : ut rea
c 'Redius T teneue i ftdct: pdica^ q facta efl congruere bonitati p:opter
mud: q' pater genuerit uerbu;: qua facta e indicetur.Oote bonitas fi
boc e rapia; p qul facta funt omnia: fps fanctus rcac intcUigif: Dnivfa no
uni^enittt fi(iu:unu9 untl:e^nu9 coef- bis trinitas ir^ fuis operibue intimaf.
ml^fiime bonue equatr bonu:? q^ fps 3ndc eft ciaitMiQ imae q indnctiB i
fanctue fimul t plie i filq fit fps:-? ip gelis furfuj c(l:t o2igo:t infotmatio:
recon(15(lantiart coc^ud abobus: 1 bcatituoo.Tla fi qucraf undc firfis
flttpboctotumTtnmtas fit pwpter eam condidit.Si undc fit fapicns : a
^petatem pfona;^:'; unus deus^ptet deo iUuminatur.Si ode fitfeli]c : deo
infeparabilem cfruinifatcmrricur unuf frut/;iUfiflen9 modifiicafrcdtcmplflnf
omnipotenf ^pf infcpabilc ofpotetia: iUudratnnbcres iocundatUne:ut'dct:
{ta tfi ut ctiam cum dc finc^ulia qrit: amat: in ctemitate dei uiget: in ^itate
umif^ftp eoijj 7697 oipotes ce refpo dei lucet:{n bonitate dei gaudec-
deaf cum vo de oibus ftmul:non'trer
dq uel tres omnipotenr^rfed un" do ibe tripartita totiud pbilofopbic
omnipotcnsrtanta ibi c ir\ trib'' ifepa difciplina.cap.)C^.
bilis un^ta8:que fic fe uoluit predica^
ri. Ut?jatit boni patzis t botii fllq;(p9 q Uuanmm inteUigidaturbinc
fanctus qi communis abobus «rcctc pbilofopbi fapicntie dtfcipltni
bonitas dici pofTit ambo;^:no audco trtpartitam dreuoluerunr: immo vo
temcrariam pdpitare fcntentiam: uc tripartiram cffe aiaducrtere poruc:^t.
rutfiambo^eum dicere fanctitatcm Tleq$ enim ipfi infh'merunt ut ita eec:
faciti* aufus fuero:ii ibozi quafi qua fed ita e(fe potius inuenerunt : cuius
litatcm^fed ipfatrju^uocp fUam n ftiaj unaparfappeU«rcfpbffica:altera b
t rrfnitatc pfona;.3ld boc.n.mc^ba' gica:tcrtia cthic^, Ooa^ nota (atina
biV ductnq» co t p? (ps 1 fili'' fpe:
fit ia multo:^ Izis frequentata funt:utna
(pfu; dcbemus babere ooctdze;: (pfii amarc me:cii vn^ bis q amo nd faUar.
aia5 utbcari fimue fuauitatts irime Ooany i^i ^ falfa efTcnt : faUa me
. '
VNDECIMVS • •
aihare tieram eftet.TU qoo pacto rec tlonnetitfnaurad tittD cactimts ger
te reprcbcnderer:t rcctc ^jbibercr ab mecmittannaliiastcrreradtccs iffi"
flmote falfo?t:(i me illa amaz felfum gunt quo aliihtt} trabat:at(p tta fuu5
effaiCa vo t illa uera at<p certa fint: quodimo ce pfuetijp» po ftrco copo
^8 dubitet ap cop quc amaf t ipe ao: ra no folu fcnfue^f^ ncc ulla falte
cib**
uerue i ccrtUB cft/Xaf oi:o ncmo eft : ita tamcn uel cpliunt
feialis eft uita
ei irrationabilia: quib" data ri cft ifta oiTicium non acics pupiUc:n6 forame
cogitare:ab imfis dracoibus ufcp ad auricule:non fpiramenta narid:ri gu^
epguosuermiculoa.^tlonnefeee ud fttts faucium:non uUus coipoie" tac
ob boc infitn fiigcrc : otb" 4^**
le atq^ tue acccdit.Jbi me i effci boc no(Tc
pHt motibue indicant/Oiuid arbufta ceitue fttm:i boc amo:at(p amat mc
omfcp ^ticce: qaib^^nullas e (efus rimiUterccrtitefum.
ad uitanda maifcfla motioe pcmicie^
LIBER
icognitionc diunta:in (eipfia aut tay in fummam ducta fc]c fiunt .'Partcs
ut itefprta:ficut fupra ia dijiiud. XDul autem in bac confidcranone numcro
ntm autem differt utrum in ea roe co rum ille intcUigende funt que quotc
gnofcatur aliquid fecunduquam fac-* fint dici pdnficut dimidia:ftia : quaf
tum e:an in feipoificut aliter kiirecsi tA.i deiceps ab aUquo numc:o dcno-'
tuoo linea^ feu ueritas figura^ cum minatcTlec^ enim e^empligratia:(|a
(ntelleaa confptcif^alrf cit i pulue fcri' in nouenario numero quatuot pars
bitunt atiter iullitia deknbitH vttate aUqua cius ef?:ideo dici potdl quota
ico'mutabiU:alitet in aia iulti fic dcide cius finunum autem poteft: na nona
cc^a:ficut firmaiittum intct aquas fu' cius e^:i tria poicft:na5 tertia c ciuf.
perioicB r infcrio:e9:quod cclum uo" £oniuncte uero ifte duc partcs eiue:
catum eft:ficut deorfum aqua?; cogc nona.f.atcp texxiA-M efl unu i tria:lo
LIBER-
t dimfdtam qttc (ant feiriunum aut i fllibi alio mo dtcto e:fem^ iaDs eute i
dao t cna t quatuo i fcp non duode o:emeo.£cmulta buiufmodiidiuis
dm fcd ampliu8:id efl fqcdcd^ fuinr. aucnbue repcriunturin qotbus fcpte
"bocbrcuitercdmcmorandtt putftuU nariud numa' ut dici pro cuiufc^ rei
adcommendandiim fenartj numen' p uniucrfitateponifoUt, Tbropter boc
fcctionem:quiprimu6ut dijiiptibus code fcpcnttmero (ignacur fpirit* fac
fuie in fumma^ rcdactie ipfcpcrficif: tu6 dc quo dii0 ait.i^ocebit uos om^
(n quo pcrfccit dcus opcra fua.Undc ncm ucritatcm.3bi rcquics dci qua le.
ratio numcricdtcmnenda non c: que quiefdtut in ded. 3n roto quippc id i
in multia fanctantm fcripturarum lo plcna pcrfcctione rcquics:in pte aute
de g^magni cftimada fit clucct dilige^ laboz.3dco laboramus q^diu c% paztc
fntucntibu9.Tlcc fruftra in laudibus fdmustfed cum ucncrit quod pfcctuj
dd dictu5 efl;omnia in mcnfura i nu eft:quod e]c parte c cuacuabitur. "hvc
mcro 7 pondcre difpofuifti' ef! ep etiam fcripruras iftas ca labo:e
rimamur. fancti ucro angcli quomm
t>c dic fcptimo in quo pleitUDo t focitmi 1 congrcjationi in bac perc:'
re^es commdatur.cap.w^i. grinationc laboziofifTima fufpiram":
Ucm Ijabcnt pcrmancndi ctcmitatc^:
( TlfcptroaBtdic.i.codedicfcp' ita cognofccndi fadliratc;:? rc^cfccdi
tic8 rcpctito: qui fiumcrus ctfs fclicitfltc.Sie difficultatc quippe no9
ipc alifl rationc j^fcctus c6ci rc^fcf co adtuuat:qifi fpualibus motib" puris
mdatUnin qua primii fanctificatio f» i: liberis non laborant. .^
nat.Jta dcue uoluit iftum dicm in ilt
fuis opcribijs fanctificarc: fcd in rc^c ibe optone co:^:4 agtb;^ crcationc
ftta que non babct ucfpam.Tlccp cim anrio:euoUitee g* mundi.cap.^T;:^.
ulla crcatura c(t;ticetiam ipa aliterin
^ci ^bo:alitcr in fccognita faciat alis n £ quts aS^t corcdat i dicat: no
uclutdiuma:aliam vdut ucfpertinaj fanctos angdos cfTe fignatos i
noticiam. £)c fcptcnar^ poio numcrt eo q6 fcriptij eft:fiat Ipjc i facta e luj::
pfcctionc dici quide plura ponVmt: fj fcd qnlt; Uiccm tunc primu facta cfTc
liber ific iam^lijcus cft:7 ucrco: ne oc co2po2eam auroptncrur aitr ooceat.
cafione compcrta fcicntiolam noftraj angdoe ant ^ue cffc factos: ri tantu;
Icuitcrmagis^utilitcr iactarc ucUe ante ftrmamentum quod inrcr aquas
uideaur:brida cfl itaep ro moderatio 1 aquae factum appcUatum cft cduj:
m's atq^ grauitatie^ne foztc cum 6 na fed antc illud qnod dicrum cft:in pri''
mcro multum Io(}mur:iftfura t pScT cipio fcat dcus ceUim i tcrram : atcp
ncgLgeiudiccmur. 'bocitaq? fatte fit illud quod dicrum cft in pridpio:non
admone : op totuji ipar pmus nucrus ira dictum tanquam primum boc fac
tcrnariue cfl:totu8 par quflfnan'* : c)c tum fir:atm anre fcccrir angdoe^f; q:
qutbus duobus fcptcnflrius conflat^ omnia in fapienna fedr: quod cfl uer'
3dco^ uniucrfo fcpeponif: ficotiefl bumeiue:tipfu5fcriprura prindpiu
fcpticscadctiuf^e i rcfurget.i.quo' nominauir: ficur ipfe in eoangelio iu'
tiefcunc^ cccvAcrix non pcribit. Ckt fi dcie querenrib^ quis eflVt : refpondie
dctniquitatibus fcd dc tbulatienibof fe dfe principium : non c contrario
ad bumilitatcm pduccntib* inrcUigi referam conrenricnem: mapmc quia
uoluit.£.t fepties i dic laudiibo te. <{6 boc mc dclectarpUirimum: if eti&m i
'
VNDEaMVS
retur:'!: fpus inc^mt dei fupcrfcrcbat' at lu)c:7 alic tcnebre fignate fiit eo
in
fupcjaquas. "Proindcutuolct unuf q6 fcriptii e:diuifitdc' int luce t tcne
quifcp acapiatabbo:rentc8:quod ita bra8:no9 tri irtas duas agclicas focic
bu9 non 4de dco cc5etcm09: f^ tfi de me: unam dci fancto 3mo:e ftagratc:
fua fempitcma t ucra fclicitate fccu altera proprie celfifudinis immundo
elTe nemo ambigat. 2ld
ro9 1 cert09 amo:e fumatc:7 qiit ficut fcriptum e:
quo:um focictatcm pcrtincre pamu dcu9 fupcrbia rcfiftit^bumilibus atit
Io8 fuo9 dfis doccns.non folum ill6 datgratiam.^Uam incelis cclo:um
ait. crunt cquales angclia dci;ucmm babitante:ifta inde dcicctam in boc i
ipfiquoqueangeliqua coteplatione fimo aereo cclo tumultuantcm.^Uaj
fruentur orldit ubi ait.uidctc nc ptcm illuminofa pictm tranquil[am:iftam
natis unum qc bi9 pufiUie. bico cim tcncbrofia cupidifatibus turbulcnta:
uobig: q: angeli eo^s i cclia femper ui 3Ua dei nutu clcm^ fubucnicte: iuftc
-
dcntfaciemp:i8mei:quiinceli8 eft. ulcifcente:ift3 fuo faftu diiandi i no
cedi libidinc ejrcftulte: 3Ua5 ut qua:
t>c duabus agelo^^ focietatib" diuer tii uult cofulat dci b6itati9 miniftrl:
Hui eis uelut carcer e ufc^ ad futura^ ci natura bonam et uoluntate rcctaj:
in die iudicij ultima danationcm:apo aliam ucro natura bonam fed uo
(lolus pctms apertilTime ofidit dices luntatepcrucrfam alij9 manifcftio:i
libro ctu itomen eft gcncfte lucte tene t non illicapparct ubifacti funt m
brarucp uocabulis fignatas ejriftima gclitfj ubi difcreti. O^uauis 1 aquas
uimu8:ct (i aliud reiifit boc loco fo:tc quoo pcruerfilTimc arqj impie uani
^ fcripfit:non eft inutilitcr obfcuzitae tatis e ncgent 4dem faaas a deo:qin
bui'' ptractata fnie:quia 7 (i uolunta nufq» fcriptum c:di)L'it deus fiant aq.
tem Euctozis libri buiue idagare ne^ O.U00 pfit fimili uanitatc ct dc tcrra
uimuBia rcgula tn fidei que per alias diccrc. tlufqui eni^ lcgit.i>ijcit dcus
ciufdcm aucfie facras littezae fatis fi fiattcrra.Scdinqutunnfcriptuj cft:
uel oium bomina gcte0.<luod fi iti ozdia duarum ettam t rcbus bama
DVODEaMVS
nie altcra in malie non folu^ angclie quibus c(i dcus mnius bonit: miJgna
Bcrumetiam i bominibuo confliture. funttamcca mutabilia bona: quc ad
3lngclorum bonomm i malomm in bcrcrc pofTunt:ut bcara fint immuta
ter fe contrarioe appctirus:non naru bili bono quod ufqjadco bonum
:
rie principqfcp diucrfis:cum dcue oi eft comm:ur finc illo miTcra ncccffc
tantocp bono finc mo:tc: finc crro:e: tia nulla contraria cft.
pcr hoc nec uitiam efl'. TUm clTc uiti Iioi3.£um crgo inbislocis vbi cffe
um:7non noccrenonporcfl:vndccol talia compctcbat:al[J6 alia dcfTicicnti
ligitur quamuisnonpoltituitiu^no bus o:iuntun 'z fuccumbuntminoz»
cae incommutabili bono:non tamcn maiojibus^iinqualitates fupcranti
polTe noccrc nifi bono:quia non inc um fupczata vcrmnmr: rcrum cft o:
mfiubinocet.lDoc etiam iflo modo do tranfcuntium.£uiu6 o:dinis dct?*
dici potdl:uirium cfTc nec in fummo nos proptcrea non dclcctat: quoniaj
pofTcbono:necniriin aliquo bono, parti ciu9 pro condidonc nofirc mot
Sola crgo bona alicubi cfTc polTunt: talitatis intc^ti vniucrfum cui parti
fola mala nuf(r:quoniam nature ctia cule que nos offcndunt fatis apte dc
fllc c\ncq: malc voluntaris uirio uiti ccntcrcp conucniunt^fenrirc non pof
atc funninquanmm viriate funt: ma fumus.Undc nobis in quibus cam p
lcfunr.inquanmm autemnamrc filt templari:minus idonei fumus:rectif
bone funt.£t cum in pcnia cft nam?a fimc crcdcnda prcdpimr p:ouidcnria
viriofa.cjarcpto co q^ namra c(i: criaj condito:i3:netanriarrifxci8 opus in
bocibibonumcfl:q>impunita nonc aliquo rcprebenderc uanitate buma
"bocenimdtiuftum^Tomnc iuftum netemeritatis audeamus.OLuanqui
proculdubio bonum.Tlon cnim quif 1 viria rcrum tcrrcnarum non uolun
q^ de vitijs namralibus:fcd dc uolun taria ncq? pcnalia:natura9 ipfas qua
tarqg pcnas luit.Tlam criaj <p vitiuj rum nulla omnino ef^ cuius non fit
confuctudinenimioue progrcfTu ro aucto: 7 condito: deu8:fi prudcntc!
boramm vctut namralttcr inolcuit a. attcndamus: cadem rarionc comen
tioluntatcfumpfiteicoulium: t>cvitt dant:quta n in cis boc nobis pcr uin'
iequippcnuncloquimuneius \iml um toUi difplicet:quod in namra pla
LIBER
a uapulauit. Sed irto modo poflfunt indc fiar confcquenrct quoo eflc dcbc
ipfi 7 folcm uitupcrarc:quoniam qui bat.Oue cum ita fint rdeue qui fum
dam pcccantee vcl dcbita non rcdde meeft:atcpob boc ab illo facta cft
ad fole:
tc8 poni a iudictbus iubetur omnie eflcntia: quenonfummc eft:
Tlon itaq»^ cx commodo fincomodo quia necp illi equalie efle deberct quc
noftro:fcdperfeipfac6fiderata natu ic nibilo facta efl"et:necp ullo modo
ra:datarrificifuoglo!iam.Sic cfl i eflc poflet:fi ab illo facta no eflct:nec
natura tgnis ercrni fuie ulla dubt vllorum vitiotum offmfione virupe
tarione budabir^q^uie danatis tptje randu8:fed omnium naturarum cdft
fiitura pcnalis. Q.uid .n. c(l igne fls derarione laudandue cfl.
do:e qui eis difplicet:nonnulla aCalia titudinem fuam:7 qui magie eflent:
pcr inconucnientiam falubriter uiue. fiei qui fumme cfl adbcrerent: fe ilU
fua:^fccto bone funt: £tcii ibi funt nue eflet:atcp ob boc mifcra ficret.
vbielTepernature ordincm dcbent: iDuiue po:ro male uoluntatie caufa
quatum fuum efTc cudodi
accepenit dTidcne (i qucratur nibil iucit"'. Quid
unt:7 q femper non acccperunn
efle eft enim quod fadt voluntatem mala
^vfucafu morac^ re^ quibue crea ciiipfa faciatop''malii:' ilcpcr boc
tozie legi fb'dilrunin meliue de^ufue mala uolunrae cfTicics efl opcrie ma
mutantur:in cum diuina ^uidentia It: malc autem voluntatia effidco»
DVODECIMVS
nibil eft.OLtton{am (i rc9 aliqua cft: luntas cfl.fccerit angcUcc naturc pria
aut b5 aut non babct altquam volii pcccauit voluntatcm malam:Scd cti
tatc.Si byaut bona profccto b? aut am rc9 ipfa quccunqj cft inferio ufcp
malam.Si boniim.-quie ita dcfipiat: ad infimam tcrram:quoniam narura
vt dic!it:g> bona volumae faciat roliJ 7cflcniiacfl:proculdubio bona cfl:
ratcm malam.-^^rit cnim (i ita cft boa babcne modum cr (pccicm fuamin
Voliltas ca pcccati:quo abfuzdius pu gcncrc arcp o:dine fuo.OLuomodo cr
tari nibil potcft.Si autc^ rc9 ifta quc go ree bona cfficicns cfl volunrarie.
putatur face voluntatcm malajripfa malc.Ouomodo inqua bonu^ cft ca
quoq^ babctvoluntarem mabm.etia malj.^^um cnim (e voluntas rdicto
cam quc fcccrit:rc9 confcqucntcr ini fupcziozc ad infcrioiaconucrrit:cffid
rogo:3lr<:p vt aliquw iqredi mod"
fit tur mala.Tlon quia maluj cft quo (c
caufam primc voluntaris malc inquC couertir: fcd quia puc:fa cf^ ipfa puc:
ro.Tlon eft enim prima volunrae ma fio:3dcirco no rce infcrio: uoluratcj
la: quam nulla facit rolunras er ma malam fedt:(cd quia re infcri02cpra
larfcd iHa prima cft quam nulla facit ue arcp inozdinare ipfa que facra cft 'x
Tlam (i prccciTir a qua ficrcrnlla pno appctiuit.Sicnimaliqmduo cquali^
cft quc alreram fedr.Si refpondcatii affecri in animo t coTpozc uidcanru :
narura voluntas mala cffc non pote facra cft.-^Tlcq? cnim pulcbritudo illa
tur atcp deprauat' naturcbonu: ncc o:e pu9 facics c):cuando auido:e.-"ni
Vtiq3 dcficit:fi dij:erimu8 nullam clTe utrum aliqua cam an nulla uolunta
ctTicicntem caufaj etia voluntaris bo te fcccrunt:fi nulla:utiq5 ncc fecerunt
ram ipds facta eft:an finc illa fucrunt .i.cum amo:e cafto quo illi adbereret
prius.^Sed fi cum ipfi9:non dubium creauit:firnul in cis i condene natu:!
q? ab illo facta fit a quo i: ipfi: fimlcp n largiens grariam.-' Unde fine bona
ut facri fmt ei a quo facri funt amo:c uoluntatc bocefldci amojc: nrn^
cum quo facri fiit adbcfcrunt. Jtoq^ fanctoe angcloe fuifle credendum
funt ifti ab illorum focictate difcrcri: cft.3fli aut qui cum boni creari effe^t:
q> lUi in eadem bona volutate manfc tamen mali funt:mala propria uoliS
runt:i(Tiab cadeficiendo mutarilut tate quam bona natura n fecit:nifi cvt^
fcriptu cft:mibi aiir adbcre dco boniJ t cjrtincta. £ctcrum bominc; nifi ej;
cft.lDoc bonum quibue coc cft: brit 1 bomine cciftcrcomnino no polTc.t>i
cii illo cui adbeient 7 ini fe focietatcj cunt autcm:quooputanc: fi q6 fciur.
fancta:! fiic una ciuirae dcucadcqj vi
uuni facnficium cius viuunc^ rcpluj t>e falfitatcdue bi(to:ie quc mul
eiu9. £ui"pare quc coniiigcnda im ta mtlia annorum pretcritis tcmpo:i
mozralibue angelie cr mocalibue bo buo afcnbit.c.j:.
lisdcm cft iam vidco eflc dicendum. nc bdie nondii complcta annoruj fcj:
£x vno quippc boic qucm dcue pmu miltacompurcmue. Undc ncmulra
condidit: genuB bumanu fumpfu cj: difputcm:qucnadmodum lUarum lit
o:din:fmfanctefcripture (tdcm:que terrarum in quibus longc plura ano
mirabilcm auct'cm non imerito babj :um miUa rcfcruncur vaicae rcfctlat:
in ozbc tcrraru atq^ in omnib' gcnti t nih in illis rd buiue idonca rcpia
bus^quasfibicfTecrcdiruras inrercc tur aucrorita9:tlla cpiftola alcrandri
tera vera que dijrit vcra diuinitarc p magni ad olympiade marrefua? qua
dirit.Omirtamus ig! conicctuzae bo fcnpftc:narranoncm cuiufda^ cgiprt|
ciauit cum tanta vcritaie implcntur Si enim breuitas cos offcndit tcmpo
oftcndit.' m:q' tam paucicis videntur anni q:
quo inftitutus bomo inoftrisaucto
fi>e bie qui bunc quidcm mundujj ritatibus lcgif^cofidaer nibil cflc diu
cum folum fcd tnnumcrabilcs opine itidcm per toridc^ tocicns mulriplica
tur ftuc folum quidcm eirc: fcd certis retur bec fumma : vbi iam nuUum
LIBER
ad initium quoo omnino nullum pcr 2lt fi ad mifcriae nung' ultcrius redi
ucnitur.'0.uaproptcrquoo no8 mo tura c^ bie ad beatitudincm pergit:
qucrimits poft quincp milia i q6 am fit ergo aliquid noui tn tcmpo:c qo fJ
pl iU8 cjrcurrit anno:um:pofrent Tpo ncm non babct tcmpo:i8: cur non er
ftc:i ctiam poft anno:um fcxxetics mi go7ijmndu8:cur non i bomo fac
Ueo cadein curiofitate rcquircre fi tn tus in mundoivt iUi nefcioquifalfi
DVODECIMVS
quc fuerunt ante noB:p:opter boe ciz quitur.3n circuitu ipi^ ambulat. Ilo
cixitaa in cadem redeuntce:'? in cadc quia per circuloe quoeoptnanturc
cuncta rcuocantee:dictum itelligi uo oy:. vita eft recurfura^fcd quia mo taf
lunng^illc aut de bis rebua dijcitdc cft crrozie corum uia id eft falfa doc
quibus fuperius loquebatur: boccft trina.
dc generationibus alqs cuntibue: alt
ie vcnicntibue de folie anfractibue 6 i>c tcmpo:ali condinonc gencris
toircntumlapfibue:aut ccrtc dcom bumani q^ dcue ncc nouo confiUo cS
nium rcrum gcncribue quc oaunt'at ftituerit ncc mutabiU voUitatcc.pt^.
C0 occidunt.f uerunt eni^ bomince i
tcnoB^funfrnobifcum^crunt tpoft
nos ita quocp animantia vcl arbu q Uid autcm minJ eft:fi i bis ctr
fta.XDonftra quocp ipfa que inufita cuitibue errantce ncc adirti ncc
ta nafcuntur^g^uie itcr fe diuerfa fint cicirii inucniunt:q" gcn" bumanii atcp
7 qucdam eomm femel facta narret: iftan:a mo^taUtas ncc quo initio ca?
tamcn fecundum id q> gencralitcr mi (3ivi fciunt:ncc quo fme cUudat':qu3
vba (^darn fic intellcjrcrint: tanqua? t cft tenipo:a:7 bommcm qucm nun^
predeftinationc dci iam facta fuilTc o antcfeccrat:fecitintempo:e nontaifi
niafapiene illc voluilTet intclligi:7 io nouo 1 :pcnrino: fcd immutabiU ete:
nibil recene fub fole. 3lbfit autcm a noc^ confiUo.Ouis bancvaleat aUi
rccta fidc:ut bie falomonie verbie il tudincm inucftigabilcm inueftigare:
loecircuitue fignificatoe elTc crcda 7 infcrutabilem perfcrutariifccunduj
mue quibue tUi ipatmi (ic cadcm te quam dcus bominem tempomkm
rum tcmporaliuntp :erum volumina ante quam nemo ung' bominum fu
rcpcti:vt vcrbigratia ficut iniftofc it:nonmutabiU voluntate in tempo:c
culo plato pbilofopbue in vrbe atbe condidit:? genus bumanum c^ vno
nicnfi n in ea fcbola quc acadcmia di mulripUcauit: quandoquidem pfal
cta eft difcipuloe docuit:ita pcr innu mus iftc cti prcmifilTet atcp diplTet:
merabilia retro fecub mulrum proU tu domine fcruabis nos atcp cuftodi
^e quide interuallie fcd tamen ctrtva cs nos a gcneratione bac ictcrnu:ac
7 idem plato i cadcm ciuitas: caden deifirepculTtfTcteos in quorum ftul
pcr fucrit:fi fcmpcr creatura no fiiit. le cclu5.3t tcmpus non a cclo uc^s
(i
tio fenfum multa cogitantc^. £vhis quo mutabili motutcuios aliud ante
igiiur cj in bac tcrrcna ibitationc mr' rius prctcncrit:aUu4 poftcriud (uc
DVODECIMVS
tempus quando non crat abrabam: non fit vcl fururum cfle quoo nondii
crat tempue quando no aat bomo:^ fit cocremi cfle no ptit. Oiuaproptcr
fiquidbuiufmodi.lboflrcmofi non fi dcu8 fcmpcr dominus fuit;fempcr
cum initio tepo;i9 fj poft aliquoo te babuit crcaturam fuo driatui fauietc
pu8 fact" eft mud^ipoflumus diccrc c uemntamcn nondcipfo gcnitam^fj
rat tcmpusrquando non crat mund* flb ipfo de nibilo factam:nec ci coctcr
3ltucrocrattcmpu8quando nulluj na. £rat quippc anre iUam qnamuia
erattpus:taminc6ucnicntcr dicim'; nuUo rpc fineiU.i.non cam fpacio tra
ac fi quifg» dicat:crat bomo quando fcurrente:fed mancnte perpctuitate p
nulltt8eratbomo:autcratifte mud* ccdcns.Scd boc fi rcfpondco de qui
quando ifte non erat mundus. Si.n. rcquimntquomodo fcmpcr creator
de alio atq^ alio intclligatunpotcft dt fcmperfuitdominu9:fi crcatura fni
d aliquo modo:boc cft:ci-at alius bo ens no femp fuit:aut quomodo crca
mo:quando non crat ific bomo. ^ic tura crcata : i non porius acatori
crgocrat3liudtcmpu8:quldo none cocfna e fi fcper fuit/Uerco: nc faciU"*
ratboc tepus rccte poflum" dicc. 2lt iudicer afftrmarc quoo nefcio cp doce
vcro crat tcmpus qri nullum crat te q6 fdo.*Redco igitur ad id q6 creato
pu9:qui9 vel infipicntifl^im' dijrcrit.' noftcrfcircno8Voluit:illa vao que
Sicut crgo didmus creatum temp": vclfapicnriozibusinbac vita fcircp
cum idco fcmpa- fiuflc dicatur qt oni mifit:vrdomino perfcctis inaUa vita
LIBER
dco vita cim aut tpa cinAx.jyL tcmpotalie cius opcratio:cuiue rctio
foerit:ctcma celTatio:quafi peitucrit
q Uc fccula prctcrierint atcq> gc cum prioris finc initio vacationis:
nusinftirucrcl^bumanti mefa 9c propterea fit opcris aggrefTus ini
tcot ignozarc.Tld tii dubito nibil om tium.£tidconcccfTceinquiunt eade
nino creaturc creatori c(Te cocternuj» fempcrrepcti:cadcncpfempcr repete
t>icit criam apoftolus^tpa ctezna.ncc datranrcurrac:vclmancntc mundo
ca furura:fcd quod magie cll miradil mutabir2:qui licct nuny non fiicrit:
prctcrita:fic enim ait:3n fpcm uitc e^ 1 fiueinitio tcmpozis tamcn facrus e:
nequam ^mtfit:non mendajc dcus vclciusquocpozrut occafu fcmper
flntctcmpozactema.XDaifcftauit au iUis circuitibus rcperito fcmperqj rc
tem tempoiibue fuie vcrbti futi £ccc petcndo:ne uidclicet fi aliquando pri
dijnt rctrorq' fucrint tcmpora ctcma mum dei opcra ccpta dicunfipoie^ fu
q tamen non fucrot dco coetcrna.Si am fine inirio uacarioncm tan^ ierte
quidcm illc antc tcmpoza etema non acdcfidiofa:7 ideo fibi difpLccntem
folum crat:uemmetiam promifit ui danalTe quodammodo at(p ob boc
ta cterna:qua5 manifcftauit tempou mutalTc crcdatur.Siautem fempa 4
bus fuis.i.congmie. Quid aliud q» dem tempoialia fcd alia atcp alia pbi
i^crbumfuum.^^boce cnim vita ctcr bcturopcratu8:acfialiquando cti^
na.Ouomodo autcm promifit cum adbominem faciendum quem nun
bominibus vticp^mifcrin qui nddii cp atca fcccrat pcruenilTe:non fdcnti
crant antc tcmpo:a ctema:nifi quia i a qua putant non polTc quecuncp in
ipftus cternitatc:atcp in ipfo eiue ver finitacomprebendi:fcdquafi ad bo
bo ctdcj cocremo iam predeftinatio ram ficut ucntcbat in mentcm fortui
ne fijcu erat:quod fuo tpe futuf erat. ta quadam inconltanria uideatur fe
rilTc
q fedt.-p>o:20 fi illiciaruit' admit
Ctdc immutabiU cofilto autuo tafin4unt:quibu8 ucl manetc miJdo
luntate fidcs fana defcedatptra rdna ucl ipfd quocp :uolubilc8 o:tu6 fuos
DVODECIMVS
^
.
LIBER .
q Uod utrum ita fadat:T conti partidpes iterum Atcp itcrum pcr dr
tinuata fibi cdncpione copulcn cuifustepo^adcafde miferias labo
tur q appelUt'fccula fecaloium: aUa refcp reditura8.c.^)c.
DWODECIMVS
q Uomm
enim aares ptozum fc cognofcftur.Stautem dtcunt ncmf
rtntportemenfam tottantifcp nem poflc ad illam bcatitudincm per
caUmitatibua uitam: (i tamen uita ucnirc:nifibo0circuitu8 ubi beatitu
iftadiccnda eftqucpotiusmowcft: do 1 mtfcria uicilTim aUcmant tn bu
ita grauis ut mo:8 que ab bac libc iu8 uitc crudttione cognoucrit: quo
rat moztis buius amozc timeamr: modo ergo fatcntur quanto prtjfcp
poft tam magna mala tancp multa amaucrit deum;tanto cu^ faaUus ad
borcndartandcm t aliquandopcr uc beatitudinem pcracntum5:qui ca do
•ram religioncm atcp fapicntiam cj: ccnt qmbue amo: ipfc toipefcat.^Tlaj
piata atcp finita:ita pcrucnire ad coti quie non rcmtfTiue i tcpidiue amct
fpcctum dci:atcp ita fieri bcatum con eum:quem fe cogitat ncceflario defcr
tcmplatione incoipojcc lucis: per par turum:tcontraciu8 ucritatcm fapt
ticipationc} incommurabiUs immor tntiicp fcn(urum:7 boccum ad dus
talitattd eiuscutudadipifcendeamo plcnam pro fua capacitatc notitiam
tc flagramusrut cam quandocp ncccf bcaritudinie perfcctione pemcncrit:
fcfit dcrcri^^zcosquidcfcrunt ab il quando ncc bomincm amicum poflit
ta ctanitatc: ucritatc: fclicitatc dcicc quifcp amarc fideUter:cui fe futumm
toB tartarce moztalitati: turpi ftuUt nouitinimicum.^Sed abfit ut uera
tic: miferqe c^ecrabilibue implcan: ftntquenobie minantur vcram mifc
ubidcud amittafur:ubiodiouciira0 riam nunquam fmicndim: (ed intcr
babeatur: ubi per immundas nequi pofttionis faUe bearitudinie fcpc ac fi
tias bcanrudo qucraiur:T boc idcm ncftnemmpcitdam.Ouid cnim ilU
fttcp idem fine uUo ftne prioftim t bcatirudincfalfiuB atcp fallacius; vbi
poftcriomm : certie intcruallis i di no9 futuroe mifcroe aut in tanta vc
menfioib" feculojt factii ee i futurti: ritarie lucc nefciamue:aut m fumma
'/boc jppki ut poftint dco circuitib'' fcUcitaris arcerimcamue.Si cnim fu
deftmns cunnb" fq?cr arcp rcdcunri mnm ibi cabmitarcm igno:aruri
b^^pcrnuefalfaebcaritudmes t ue fumue:pcnrio: cft bic noftra mifcria
rae miferias alrernari qutdc fcd tn re ubi futuram bcartrudincj nouimus:
uolutionc incdTabili fcmpitcrna6:no fiaurcm nos illic cladcs imminene
ta ce opera fua:quoniam necp a facie non latcbit: bcariue tempo:a tranfi
doquicfce:nccquicfccndo ponTitquc git anima mifaa quibue : tranfactts-
infmitafunt indagarcf Q.u\q bccau ftd beattrudinem fubleuctur.q' beata
diat--'49 crcdat.^quie ferar/OLue fi ue quibue tranfacrie in mifcriam rcuol
a aano n incpro impio:;s circuitu (rcr fibi noul mifcril quc no cfTct impro
ftcUimcntcncp aucrram^.Si cni^dc uifa diuinc p:ouidcnric:ut banc quo
ifhe drcJitibue i fmc cdTationc altcr cp inrerum o:dincm includcrct:-: ab
nanb' itionibus n anima
rcditionib" bac eam non improuide Ubcrarct:q
ru:"PorpbyriuB plaro^ic" fuo:um opi tadc temcritatc bumanc uanitatis au
nioncm fcc^ noluirfiucipfius rd ua dcm" ncga: diuinirare face: poftc rca
nitate pcrmotu8:fiueia tpa cbriftia non ftbi f^ mundo nouae^quae nccp
na rcuerit^tt dccimo comc
q6 i libro antca fcccrit ncc unqua biicrir impro
moraui dicere maluit:animam^ptcr uifae.^Siatitdtit Ubcrarae q'dcm ani
cognofccnda mala traditam mudo; mas ad mifcril n rcucrfura6:f; cum
ut ab ds liberata atc^ purgara: cum boc ftr i rcbus nibil noui ficri:qin fc
ad pnrrem rcdicrit nibil uUcrius talc p aUc arcp aUc Ubcrarc funr i Ubcran
patiaf^quanto magis no8 ifta inimi ftlibcrabufibocccrtc conccdunt ii
«sr'
DVODEaMVS
LIBER
buiofmoi non babcrcnt.£t cuin vira naturc quaUbet minic motaUfcp crc
terreno^ fozmalTct e)c puluerc:eicp ani aioremfuumnifideum credercacdi
mam qualcm dijn:ftuc quam ia^ fece ccrc antcq; pofl^it intciri.2lngcU autQ
rat fufflando ididiffcnfiue potius fu/ quos iUi deos Ubentiue appcUant:et
flando fccifl*et:enn£p flatUm quej fuf riadbtbetvcliunrivclpermtni opari
•
flanoo fecit.nam quid eft aUud fuffl* oncm fuam rcbua que gignunt' i mu
re q> flatutn facere;animam bois effc do:non cos dtcimus creatoree aiaUii
voluifret:cti3m coniugcj ilU i adiuto ^ nec agricolae frugium atc^ azbdf
rttJgcnerandiejceiuslareoffc dcn-ac
to fccit vt deus.Tlec^ enim bec carna Omnium naturam i omnlii fpcj
li confuctudine cogitada ftit: vt videi vniuerfecreamrcnon ntfi opcrc dei
folcmus opifices c^ materia quacilq^ formari.c.^.
tcrrena cozpozaUbus mcbrie: q5 ,ar
tis tduftria potueriit fabricatcs.ZJDa c UmcnimaUafit fpcs q adbi
nus dci potetia dei e:qui etviftbiUai betur epinfccuecuicoc^ matc
uifibihter operatur. Sed bcc fabulo rie corporali:ficopanturboic8figuli
illo fummo deo qui fabricaius itm li1 rotunditas pomi: i cctere figurc
di5:f5 ab alqs mioribus quoe quide^ naturales quas videm' in reb" 4^u(
ipfc creauerit pamiflfu fiue iuflu ctus cp nafcenribu6:nd cp^infcc' adbibai
atdli^facticlTc cunctd mortalia:inci fcdmtimacreatohs potetu iiipf.
DVODECIMVS , 1
celuttcrraego ipleo:? caC fapiltta k t»el talc eflecfj jwoifus e(Te ri P0IT5.
efl quc atcingit fine vfc^ ad fincm for <lttapropter fiin^iUa fpecie quafo
titer!'Z difponit oia fuauiter .'Proind rinfectts corporaUbus opifices reb' C
qua fit vt omnino natui fmt ds quo turarom qui necp ej: ea materia fac a
cp faucntibua non facietibus : ilU 60 Uquidquaipfeii fecait:ncc oparioe
tribuo cui fe ctiam ipfi debere:^ funt b5 nifi quos ipfe creaucrit:^ h potcn
cum gratiarum actione nouenit.Tlo tia fua vt ita clicam fabricatoriam re
folum non dicimua
igitur agricolas buB fubtrabat:ica non erunt ficuc an
fructuum quoruncucp creatores: cuj tea q> fieret n fucinti^B^ ate dico:etni
legam" nccp 4 platat eft aUcjd: nec^ 4 taccnontpe.^luie.n.aliuB crcatorc
rigat:fed 4 icremru dac dc^-Sj ne ipfa tpum:nifi qui fccic ca quo:p motibua
quidecerra ^uis mafomniu fcciida currcrcnt tempora.
uideatur:que gcrminibus eijpetia,p
mouct 1 fijcaradicibue contincc:cunt beplatonicuopinionc qoa puta
itidcm legam" dcue lUidat corpus uerunc angclos quide a dco coditos:
quomodo volucrit:i: vnicuiqs femi fed ipfoB cf^c bomanorum co:po}j p
num^priumcorpu9.3ta nccfemma iitoreQx.]q:vu
fui puc:p^creamce appcllai debem":
fcdpociusiUu ^cuidam fuofamulo i Xa fane plato minorce t a fu
dij:lc:priu8fg' te formarcm i vccro no mo deo factOB deos cffecoca
ui te .£t quauis an:ma fic uf fic cffec cevoluitaiaUuccccro;2:vt imoztalcj
ta prcgnantis valeac aliquib" vclut in parte ab ipfo fumeret^ipi vcro moica
duere quaUiaiib'' fetu:ficut 6 uirgia le atte]cerot."Pioiii aiaru niaruj eo3
variatis fecit iacob vt peccora colof c crcatorce e(Te no!oic fcd corpop.Uii
vario gigneretmacuza tamcn illa que qm porpbfrius propcer anime puga
gignitur tamipfano fccinynccipfft tionemdicitomnecorpue fugiendu:
fefecit.Q,ueUbetigiiur corporalesC fimulc^ cu fuo platoe alqfc^ platoicis
fcminalcB.caufegignandis rcb" adbi 4 imoderacc ac iboneftc ui
fentit:eo8
runcuncp e:qt nifi fdcimtc iUo non ta Bobis deo8 coUdos no pdicct:quo;)t i
UBER
cft vmcndi m boc cozpote nifi propte: ergo ey: latcrc viri fcmina facta fit:'^
tur.OLuod vero fcmia iUi e)c eius late e rio gcncris btia
factacll:ctiambincfati9 fignificatu^ ni difficilUis q
eft q» cara mariri i vjcoris debcat eflfc fhonibus: nunc
coiuncrio.tJcc opera dci proptcrca ft' iamdclapfupti
vtup inufitac«i:quia pria:4 auciftaii tni bominis im
ERaVSDETIMVS
J
LI&ER
boie q accidd nd po(Tet niTi maCfS^ tu9 cft iUis.Tlifi q> infantcs infirmio
rurfus fi nd nifi malis poiTct accide rea ct ccmimus m vfu moruc^ mcm
n dcbcra boiB bona cfTe f^ nolU.£iJ brorum:7 feniu appctendi arcp viran
•n.cer ulla pcnaan qmbus non cfTcnt di qp funt aUorum icncnimi fctus ani
vlla punicnda.-' Ouaproptcr farendii maUu3:tang' fe tantoattoUat crcclle
eft:pnmo8CJdembotc9ita foilTc i(ti nu8 fupra cctcra anunatu vie buma
tDto8:vt U non peccamflct. nullu mo ii3:quanto magic mipctum fuum vc
necj^pirefgcn^^fjcofde prios pccca cum arcus cjrtcditur retro
lut fagitta
torC9 ita fuilTc mote mrctat08:vt ctia fum rcduaa diftulcrit.Tlon ago ad
(^cquid corn ejc ftirpc eet c):oniJ:cadc3 ifla infantilia rudimcnta pfdpiioc ilU
£ur ab. bts qnf pcr gratiam rege eo natura bumana viriata arcp muta
ncrationis funt abfolutua peccaco n ca cft:vt rcpugnantcm patcraur i mc
auicratur mors.upcna pc«dn.c.iiq. b:i9 inobcdicntia ccncupifccndi:? ob
id obftringacrur ncccfT:tarc moncn
n Oo cnim aliud c^ cis g' quod di:arcp ita qucd vino pcna quc fact"
c^
TERTIVSDECIMVS
mmc amifcp copLcru qui toti mokf lauacro ena^ilT fadnus tam immle
rii no'niJg' vnus ictus co:pons ranie dimiJTum dtqui occidcrat cbnftum:
cam fcnnn pocni
raptus iccrcipinncc fcd quando in abundantia g:c fpint"
pcmicncOaic^d in illo
cte cdcictace illfus qui vbi vult fpirar.rantum cbri
cftimoucnnbus:quodcum graujfc ftumamarcpolTcnt:vteum in tanto
fuadunitfcnfum'pie (idducrc^ tolc ntc difcnmme fub tanta fpc vcnie nc
rando augctmcntum pacientic non garenonpoflcnt.ZDora igitur pao
ftDfatvocabulumpcnc3ta cdcxho fafictop^^b^cutitagia pmiHa tp
mmis prtmi pcrpccuara propagmcp roganua mo:8 cbriftuvt ad dcum ac
culdubio fic mois pena nafcentis: ta (^redo fui no coctaretur ipcde aiam:
mcn fi pro uifhru pictatcqs pcndatm i cos vfus rcdacni cffe moftrauit qo
fiC5lorurerura-ntis:7Cum fitmors ad pcni pcccitis antea fucut coftitu
pctcan rarU3uno:3Lquido impa:ai ium;vtifiiuftincfructu6 vbcno:naf
Bc nil ranbuatur pcccaco. ca-c(.TOois crgo ii io bono vidcri dj
£c alio bco qui pcrdidcnt anunam inf: q nd^ finiator accedat. Sufdpi^
vticp uiuunt:': fi adbuc viuunt: ante minus minufqj quod rcftat: vt oino
mortcm g» in moitc potius ce dicedi nibil fu aUud tcmpus vite buius : q»
funt:q: illa cum vcncric aufcrtomnc^ curiuB ad mo:tcm.3n quo ncmo ucl
corporis fcnfum:qui ca propinquatc paululum ftarc vel aUquanto tardi*
moUrtus cft.Jlcp bocquomodo mo ire pcrmittitur:fcd vrgcntur ocs pari
ricntcs dicamus cos qui nonduj mo motu:ncc diucrfo ipcUiifaccdTu. Ilc
tui funt fed immincntc mo:te iam cjc cp.n.cui vira brcuio: fuir:ccUriu8 die
trema i mortifcra afftictionc iactatii: dujntq? iUccuilongio::fcdcumequa
ejrplicare difftcilc cft:ctiam fi rcctc ifti Ut'7equaUa momcnta rapcrcniura
appcllantur moricntes:quia cii mos bobu6:aUcrbabuitpropiu8 aUerrc
que iam imminct aduenerit:non mo monue quo ri impari velocitate abo
ricntcs fed mortui nuncupantm.Tlul currcbant.JlUud e aiit ampUus uie
p
lus cft crgo mo:icne nifi uiues:qtn (& cgifteaUud tardius ambulafTe. Oui
in tanta cft c):tremitate vixcin quata crgo ufcp ad mo:te^ductiora fpacia
funt quos agcrc animam dicimns ^ tpis agit:non lcntius pergit:fed plus
fccto qui nondu; aia caruit adbuc ui imzri9 conficit.-f>o::o ^i q: lUo qYcp i
uit.3dcmipfe igitfir^moriens eftet cipU mow boc eft eft^e in mote:e;; q in
UBER
Si enim non cft in uita:quid cft q6 6 cft:fi viuc poft poft morte
dcftitit ia^
trabitur donec eius f>at pcrfecta coii cft.Tluy ergo moricne.i. in mortc ee
fumptio. comprebenditur.3ta ctiam m trafcu:
fu temponi quentur priB nec mucnit:
2ln quifq» fimul -x vinene polTit cf quia f(ne vllo fpacio c:per quod trafi
fc 7 mortuue.c.jci. tur e;: futuro in pzctcritum.Tlonnc e:
go uidendum elV.ne ifta rationcmos
f 3autcmnoncftinmo:tc:(Jde corporalis nulla cfle dicatur.' Bi cnij
Viteipfa detracfio.^Tlon cnim cft.quando eft:q in nullo i in qua ul
fruflra cu vita fucrir cdpoi tota detza lus cfl^e non poteft:quandoquide it vi
cta:poftmotciaoz:nifiq!moz8 erat oitur adbuc nd cft:quia boc antc mo
cu dcrrabcrct.Tlam fi ca dctracta no tem non i mo:tc'£ed rurfu8 fi nuUa
c bomo in mo:tc fed poft mote qii ni more cft;antc quid vel poft quid e qo
ficum detzabitur ezit in moztc.-^Si au o: ante tnor tem fiue poft mortcj.-Tla
tcm abfurdum etV.ut bommem atiq' tbocinaniterdicuunfi more nulla
ad mo:tcm pezucniat iam cffc dicam* eft.Jltqj vtinam m paradifo bencui
in mo:fc:cui cnim propinquat pagcit uendocgiflemu6:utrcucra nulla cei
do vite fue tempo:a:fi ia i illa eft:ma more.^Tlunc autcm non folum e ve^
boc mfi ^ams olo facerc iton poff^; uenicntcr itac^ factum e:vt queadmo
1 potiuQ boc arttc mortem feccrit no dumidquodfigniftcatnd poteftagS
in mortc.loquamur etiam ficut \o^i do^itaipfuucrbujiipofl^et loquedo
fcriptura diuina-.que moztuos quocp dcclin3ri.2lgi' tri pdt m adiutorio g:c
ii poft mo:tc fed in moite cfle non du rcdemptorif noftri:vt faltcm fccuiidai
p tpts prctiti participia declinanrur. dco 1 fine copoz pcnae luu:^a vo vbi
3lb eo vo quod c mozituz (i quc:am* aia firi deo cii coporc penae cfnae lu
preteriti teporie vbum:rcfpondcri fo it.O,aido crgo dijcit de" prio illi bdi
letmortuue e vt littera gemiata. Sic que in paradifo conftituerat: de abo
cni3 didiur mortuug quomodo fatn vcttto:quactlc^ dte ederitis cj: eo moi
U6:arduue:cardu':cdfpicu':t (i qua temoriemini:non trfi prime moztie g
fimilia qup non fiit preteriti tpi6:fcd tem priorc5 ^t»' anima pnuatur dco:
qrn noia funt fme tempore declmat''. nec tantum pofteriorcm vbi corpus
3llud autcm quafi vt dccUnctur q6 prtuatur anima:nec folam ipfam to
declmari non potcft:^ pamcipio pie tam pnma vbi aia 7 a deo i coipoi (e
tcriti tcmporie ponicur nomcn. Coa parata punitur:f5 cjcquid mdtie c vf5
^
UBER
ccpit concupifccrc aducrfue (py.i fps fiue ut rcricuiquc lapia pcncrat: ctil
aduerfue carnc.£ii qua ptrovfia nari ft banc mtcUtgamue dcum denunciaf
fum":trabere6 oziginemotie t iribriB fc mortcm iii eo q> att:qua die eckri
njie viriatacp natura:cdtcntionc ei" (i tie cx tllo moztc mo2icmini:iang' dicc
ue victdia 6 pzia puaricatde gcflatce. ret:qua d:e mc dcfcmenne pcr
uiobc
dtcnttam dcferam uoe pcr luftuism:
<luarbdfitfi!Ct'adeo:'rin quaj profccto m ca mozte etiam cetcre dc
forte dcctdcrit fuc voliitarie arbtto.c. nunciate fiit:que proculdubto fucrat
.pi^. fecuturc.Tlam m eo cp inobedice mo
tue in carnc c;c motu aniine inobcdi
nceille vnue coirupit qui pcr fcmina jcit.-^ildam vbi ce.-^Tlon vtic^ igno^an
lapfue cft tn peccatum:que dc illo fac do qucrcn6:fed tncrcpado admonce:
ta eft ante peccatum. Tlondum erat vt attendcrct vbi efTet^inquo non cff^
n (n terra {bi8:vt c)c bfs duabus tnos babcre (mmortaUa cotpota predicet;
flU pria quc rotiue e bominis c6p(e eifcp ipfudetiaquo fcifunt inducal
returquam fecunda in vUimo fequif p magno beneficio poUtcente:^' i etet
plato inducat fiimum deii miojib'^) rone iunctii vcUc di(Toluerc. Scd qm
mitfentem:g> nuny fmt cojpoab" ej: mocaks^vos quide dTe n in
eftis o!ci
pbro donum a fummo dco dqs fac crgo probibet vt boc ei de tcrreftrib'*
lis ab illo dicar clVe pcdTu;nc aliqfi co:ponbu6 dcus polTit cffuere: quan
morunrur id cft a corporibus quib' do quide vt ncc ca que o:ta funt ocd
C08 conncjcuit fcpercniur. dant:neceaqucfunt iuncta foluant:
nec ea quc funr q: cUmcnns fumpta
£on-a coe 4 afTcrilt frea coipoix i reddanrur:atq3 ur anime m co:po:ib''
co:rupnbilia fieri etna n poflc.c.jcvq. conftirurc na vncf ea dcrcrant:': cum
as immortaUtarc ac fcmpircma bea
c OnKnduntctiam idi frcftrta ntudmc pcrfraantunpofTe deum face
co:pora fepitcma ce nd pofll:: rc confircrur plaro/^ur crgo non pof
cu ipfa vmuerfa terra dei fuunon cjde fu:vt ncc tcrreftria monantur.-^Jln de
loas fuifl pofita arcp digcfta quatuoi ignorantia vcrum ctiam pcroicacia:
"banc cnim animm pUto ab inrimo z idco in cclo effe non pofTunt."f>zimi
terremedio quod gcomctre centrum quidem illi botee in tcrra erat ncmo
Vocat:per omr.ce partce eiue v(o^ ad rofa accp fructuofa:q paradifi nomc
celi fumma i q:trcma diffundi i q^K obtinuit:Sed quia i ad boc refpon
di pcr numeroe muficoe opinatur:vt dcndd e:vcl proptcr cbrifh corp" cuj
mundue animal ma^imum:be
fit ifte quo afcendit in cclum:vcl propter fac
atilTimum^fcmpitcmu^ cuiue anima tomm qualia in refurrcctionc futura
1 perfcctam fapicntic fclicitatcm tenc funt intueantur paulo attentiue a*
ret 7 forpue proprium non relinque pondera ipfa tcrrena.Si enij are ba
ret:cuiufcp corpue n in eternum ej: il mana efficit:vt ej: mctallie quc i ad»
b viueret:i eam q^uie non fimplej: fj pofita continuo fubmerguntur:<^buf
tot corporibue tantifcp compactum da mois uafa fabricata ecia nata: pof
bebetarc atqj tardare non poflrct.Cu5 fint : quato c:cdibiliue i cfTicatiue oc
igitur fufpitionibue fute iftapermit cultue aliquis mdus opatioie dei cii
tant:curnolunccrcdc:cdiuina volun C dipotcntifTima voliitate plato dici»:
tatcatcppotentia immortalia cozpo ncc o:ta iterirc nec colligata pofTe diT
ra fieri polTc tc«cna:in quibue animc folui:cu multo mirabiliue icorpore^
nuUa ab ci9 mortcfcparate: nullie eo corporeis qui qciicp corpora copori
rum onenbue aggrauatc fcmpitcrne bu8 cjbufcucp copulcntuzrpdtmolib"
ac felicirer viu3t:quod dcoe fuoe pof preftare terrcnie: vt nullo in ima pon
fe aflferunt in temponbue igneie. Jo dcre dcprimantanipfifcp animis pfcc
uccp ipfu eoru regem in omnibue co tiffimc beatie vt q^uis terrcna tamcn
porcie elcmcnti6:Tla5 fi amme vtbc icorruptibuilia la corpora vbivolut:
ax^ fit corp" e 6e fug!cndu5:fugiat dq ponant i quo voluntagatfitu motu
eoji dc globie fyderum:fugi3t luppi^ tp facillimo.^Jln vero (i boc angeli fa
dc cclo 1 tetra:auf h non poffunt mi annv.i qucltba aialia tcrrcftria rapi
feii iudiccntur. Sed ncutrum ifti ro ant vnic libetconftituantcp ubi Ubj:
lunt:qui nccp a corporibue feparacio aut eoe (inc laborc non pofTe aut onc
ncm audet darc dqe fuie^nc illos mo ra ftntire credcndum cft.-^^ur ego fac
talee colere vidcantur: nec beatitudi torum pcrfeccos i beatoe duiio mne
nie priuationem:nc infclicee eoe efTe rc fpirifU8:finc vlla difficultate poffe
fatcantur.Tloncrgo ad bcatitudiiiej ferre quo uolucrint:-! fiflerc ubi Vo
confequendam omnia fugicndafont luerintfua corpora non credamue'
corpora fed corruptibilia:gr3uia mo Tlam cum terrenorum corporum fic
^
UBER
bra fue camis lcuiora portat aia cu^; ke fiituros fiufre n credut.c.p;:.
in fanuatc robufU funtig' in languo:
macra funt.^t cu alije gcHantibue o
nerofio: fit faluue 7 ualidue cp qcilis n Unc dc cdpo:ibu8 pruno;;t bo
1 moibtdue: ipfe tamcn ad fuum cor mmum quod inftimim" c^pUce
pue mouendum atq? pottandum agi mus:qm nec mors ifta quc bona pcr
liorcft:cu5inbona valitudie plue bj bibet'boni6:ncctantum paucie itclli
amus fanitatcm t immoztalitate fii vfcp adco tamcn cie mclius cflctcum
turam.Tlonitacpnoftram fidcm re fuiecoponbue bcnc valecibus viuc::
darguat pbilofopbi de corpof. podc Vtctiamilliquiomnimodo cflx finc
ribue.Tlolo.n.qucrecurnoncrcdant corpore bcatilTimum cjriftiant banc
tcrrcnum pofTc cfle coipus in cclo ciJ opinionem fuam fentenna repugnan
terra vniucrfa libcrcturm mbilo.^or tepnincat.Tlccp ci^quifg' audtbuil
tafl'ie cnim de ipfo mcdio mundi lo lo;t fapicntcs boice fiuc mo:ifuro8 fi
co: £0 <f in eum cocant qucqj grauio ue lam mortuos.i. aut carctcs corpo
ra:cfiam argumcntatio verifimilior ribus aut corpcra rclicturoe dqs vm
babeatur.3Uuddico:fidij mior^eq mo:talib" aiipone:qu.b' fumu& dcus
bus intcr antmalia terrcftria ccrcra et apudplatoncm:munu8 irgcne:indir
bominem facicndum commifit plato folubilcm fcil5 vitam.i. ctcrnum cum
potucrunt ficuidicit ab i^nc remouc: fuie corponbue confortium poUtcct'.
ille voluntati potcftaticp ne moriant': poribus fcp3:ati in ipfof dco?t q' fua
conceflKtqueoztafint:! iam diucrfa corpora nuq^ dcfunt recipianf fmu:
tam difl"imilta: id cft corporea i inco fcilicct imemores fupcra utpnqw :ui
porcafibimciconncp nuUa pofl^nt fatrurfus:7icipiati co:po:avelle re
dilTolutionc feiungi:vt de carne bdi uerti.Oiuod uirgiliue e;c platdico do
nie cui donat immortalitatcm:corup gmatedijnfl*elaudatur.3ta cjppcani
tionem aufcrat:natU2am rclinquat:p mae mortalium ncc in fuie coporib'
grucntiam figure mcmbroruncp deti fcmpclTepoflecj:iftiat:fcd mo:ti8ne
ncat:detrabat ponderie tarditatcm; ccflltatc diflblui:nec finc corporibus
congruo qSiTcp tcquiefcacat (nde rui rfltterunt corpora:w ncc eottim arni
fu9 mifcru priftic oblif r cupiditate sAqd corruptioni9 rdifficuUatis: nec
bndicorporisvictusrrcdcat adlabo eotubeatitudiniaUquiddolone im
rc9 crurTafcp mo:taliu.3lli vczo cj ftnl feUatatis poffu accidcre.
la dujrcrut vita ad cotpora fuia meri
tis dcbita fiuc boinum fiuc bcfltaru; Cuod caro fancto:^ quc niic te^cf
dc propmo moluat.^n bac itaq? du cit in fpe:in mcUore recupcranda fil
rilTima pditionc conftituit ct bdaa qualitatc q> fuu primoru bdtum antc
dtq? fapictcs atas^^b'' ii talia cozpoza pcccatum.c^j:.
difti ibuta funt ci qb" femp atcjj imo
talitcruiucrcnt:vtnccp in corporib'* p Roindc factozum aic dcftJCto;$
pcrmanezcmec^ finc bis pofTint in d ideo non babent grauem mor
napuritatedurarc.Oc quo placdico tcm qua feparate funta corporibu9
dogmatciamin Ubris fupcrionbua fui9:q:carocof ifpequaf
rcquicfcit
di)cimu9 cbriftiano tpe crubuilTe por libet fine vUo iam contumcUae
fenfu
pbTrrium 7 non folum ab bumania a. Tlon cnim ficut
acccpifTc vidcantu:.
nimis rcmouiflccorpora bcftiarum: platoni vifum efl:co:pora obUuione
vcru ei fapiecium aias ita voluilTe de defvderac:f5 qi potius memmcnit:qd
corporcig ne]Cibu9 liberari:vccorpU9 fibi ab co pjomiflfum qui ncmtncj fal
6e fugicntea bcate apud pzcm fme fic lit:qui ag ct de capiUorum fuorti m
teneantur.3tacp ne a cbi ifto vici vide tegntate fccuritatcm dedit: rcfurrccti
tctur vita fanctiu polUcetc pci-petua: onem corporum in quibus muU^ du
et ipfe purgata9 animag fme vllo ad ra pcrpcffi funt:nibil in cis tale vUeri
mifcriag priftinag rcditu m eterna fe U9 fenfun dcfidcrabilitcr t paticnrer
ltcitatcconflituit.£c vtcbnfto aducr ejcpectaru.Si .n.carncm fuatid ode
faretur refurrectioncm incorruptibzli rat:qri eam fue meiui infirmitatc rcfi
um coipoj^ ncga6:non folum fmc tcr ftcntem fpirituaU iure cocrccbani. y
reni9:fcd fmc ulli9 omnino corpozib" to magis ca dtligitt ettam iplant fpizi
eas alTeruit i fempitnu elTc victurag. tualcm futuram.^Sicut cnim Ipintus
tlcc iitc qualicuncp opinidc preccpit carni fcruieng non incongrue cainar:
faUem ne di)9 corporatts rcUgidia ob ita caro fpiritui feruicns zecte appella
fcquio fubdcrcntur.<luid itamifiqr cur fpuaUs:non q? in fpiritum coiiue:
eas quaui9 nuUi corpori fociata9:ii tet:ficut nonulU putani:gc eo q> fcrip
rpualia fed adbuc anfmaUa copoia i dttc mricres sgar t farra:t q: ilTduo
lena geftantes.Ouc licct fcmo non ve filq abrabc: vn" dc ancilla aliue dc U
rcrafccrerrvt neccfTiraK pcrducentur bera:quia duo tcftamcnta in cie figu
ed mortc: qui flat'* ei de Ugno vite q6 ratadicit apoftolue:aut ideo de nUa
cfl in medio paradifi cum arbore vctt petza mof fc pcutietc aqua dcflu^eut:
tartmulcratmirabiUdeigratia pfla q: pot ilUc f^urata fignificatione et
batur.tamen i aUos rumebant dbo» cbriftue intcUigi:code5 apoftolo dicl
prcter vnam arborcm quc fiterat ini tcpetraauterat cbnff. Tlcmoitacp
dicta non quia ipfa crat malumzf^^p probibet itdUgi paradifum vita bea
tcr comcdandum pure 7 ftmplicis o rorum:quaruoz enim fUimina quatu
bcdicntie bonum:quc magna virtu» or virrutes:prudcntiam tcmperatia:
e rationalis creaturc fab crcatorc do fortitudincm at(p iuftitiam:i: Ugnae
minocdHitutc.Tlamvbinullum ma iu6:omnc6 vttlce difciplinae^iUgno
ntmsm viuctc iidum fpu^viui tcr quod apoftolus non ait cozpus
LIBER
mo:te pcr mcdiatozem dci gratia libe gnat" c primit' non cjdcm ncccfTitatc
rauir.iu cozpojc crgo antmali prim» fcd pfare^poftca vcro fpuale qualc ia
bominemfactum:ficutapoftolu9 lo prcccfl^trtncbnftotang^icaptte n:o:
quitur.Uolcns cnim ab fpirituali q6 iccuturum cft autem in mcmbne a*
boc:quod
in rcfurrectione futuruj cft vlrima rcfurrcctionr mo:tuo:um.3ld
nunc cft animalc difcemerc: feminati* iungit dciii apoftolus duo^; iftojj bo
inquit incozruptione: furgct incozrup minum cuidcnnfl"imam dziajdiccns.
tibilcScminatur in ptumelia:furgct "p>nmus bomo dc icrra tnrcnus: fe
in glo:ia.Seminatur in infii mirate: cundus bomo dc cclo ccUftie. 0.uar
rERTIVSDECIMVS
lingua illud magis obtinuit confuetu tnfufftauit dicene acdpite fpiritu; fac
do:vt bi dicantur finge q alic^d meda tum nimiriMn bodintelligi voluit: q^
cio fimulantecomponunt.^bunc igit fpintue fanctus non tantum fit pats
formatum bomincm de tcrre pulueze verum etiam vnigeniti ipftue fpiru".
fiue limo.£rat enim puluie bumea": 3dem ipfe quippe fpuitue cft patris
bunc inq> vt ejrpreftiue dicam licuc 1 fiiq:cum quo cft trinitas patcr i ftU
fcriptura locuta cft;puluere3 de te::a: us 1 fpintus fanctus:non creatura f^
aiale corpue factii ce docct apoftotus creator.Tlecp enim flatus ille co:po2e
cum anima^ accepit.£t fattue cft iftc us de carnie orc proccdcne fubftetia
bomo in anunam viuentem id cft for crat fpe fatti atcp natura: fcd poti" \i
matue i(k puluie factue eft m anima gnificatio qua intelligercmue vt di^
viucntem.3am inquiunt babtbat ani fpinium fanctuj patri eflTe filiocp co
ma:a{ioquin nd appeKaretur bomo: muncm: quia non funt cis fmgulis
quoniam bomo non eft corpue folu^ fingulufecl vnue amborum eft. £em
VclaiafoU:fedqutc): anima conftac perauiemifte fpintus in fcnpturia
«r corporc.t)oc (jde ve^ €:q> n tot" bo factis grcco vocabulo pncumadtctt:
f5 pe mclio bdie aia e:fcd cu5 eft vua ficut eum i alto loco dominus appel
cp coniunctum fimul babct bominia iauit:quando eum cozpotalis fui o:ia
nomcn:quod tamcn t fingula ti amit flatus ftgnificas difcipuUe futs dcdic
tunt ctiam cum de finguUe loquimu. 1 locis ommbue dtuinorum ebquio
-Ouis cniin dicere probibetur quott rum non mibi aUtcr vng? nuncupat"*
diani quadam lcge fcrmonie bomo il occurnt.lDicverovbilegttur ihnjM
le defunrtue eft:7 nunc in requie eft T deus bominem pulucrem dc terra:»
in pcnie:cum de aia fola poffit boc di infufftauit fiue mfpirauit m faaem a*
ciit illo aut illo loco bomo ille fepul fpintum vitemon aitgrecus neupma
tU8 eft:cum boc nifi de folo corpoi ri quod folet dtoi fpiruus fanctus: fcd
poffit intelligi.''3ln dicturi funt fic locj pnoen:quod nomen in creatura q^ in
fcripturam nonfolcre diuina^.-' 3n» creatore frcqucntius lcgitur. Unde n
mo vcro illa ita nobie in boc atteftaif nulU etiam lanni proptcr dilTcrcntiaj
vt etiam cum duo ifta coniuncta funt boc voabuUim non fpiritum fed fla
n uiuit bomo:tamcn et fingula bomi tum appeUarc maluerunt.tioc enun
nie vocabulo appeUet:aiam.f.interio 1 m greco etiam iUo loco apud cfata
rem bominem: corpue vero c%(crio vbi dcus dicit: omnem fla.um ego fc
rcm vocane^tang' duo fint bomine» ci:omnem animam fine dubitanone
cum firvtrnncp fit bomo unue. Sed fignific3ns.<luoditacp grece pnce di
tntelligcndum cft fccndum quui dica^ amr:noftri aUquando fkmm: 9\u\h
TERTIVSDEaMVS
£t vbi ait.3ce bapti^atc omnes gcn loqui fcriptura diuina cdfueuit:i; cuj
tes in nominc patris t filtj t fpintus bocquocplocoubilcgitur dnia que
fanctt:vbiipfa trinitas cj:cc!Uttfl"ime brtt fpiritum vite:non grcc" pncuma
« euidaitilTime cdmedata cft.£tvbi fcdpnoendij:crit:curnon dicim^^^d
legit dcus fpus cft. £t altje pfimis fa opus crat ut addcret viuentem: cum
crarom Uarum locis. 3« bis quippe anima nifi uiuat cf^c non poflet.-' iloc
omnibus tcftimotje fcripruraru^ qui qmd opus crat vt addcrct vite cu5 di
tum ad grecoe artinet non pnocn vid jciflct fpiritum.-^Sed inrelligimus aiaj
mus fatprum clTe fed pncumarquart» uiuentem 7 fpiritum uitc fcnpturam
flutem ad latinoe non fl.itum f^ fp5. fuo moredijriflrecum aialia.i.copora
Q,u3proptcrineoquod fcriptujcll aiata uellet inteUigi:quibu8 ineflet p
inrpiramtrvcl (i magis propric dicai animam pcrfpicuus idc ctiam corpo
dii eft ifufftauit infacicmcius fpum ns fcnfu8.3n bominie autem cdditi
vitc:figrecus non pnocn ficut ibi legi oe obliuifcitur qucadmodti loc{ fc:tp
ut fciant iftiquide fcripturie loqui fltcp tta in fcctidam mortcm poft ulti
uolunt 1 fcrtpturarum locutioncs mumprccipitabunturiudiciu.ut ncc
uon aduatunt non boc folum
: di itlic utracarcanc:quandoqutdcm cria
d cxirc ex o:e dci quodcft equali» fcfu cum in dotonbue futuri funtit
ciufdcnc^ naturc:aucitant vcl lcgant carcbunt.Bcd bomince ad dci grati
q6 dco diccntc fcriptu^ cft:qm tcpid' am pcrtincntce ciuce fanctorum agc
ce t nccp calidue 7 ncc^ frtgidu9:ir» lof in beara vira mancnttii: va fpua
cipiaj te ctjccrc cj: oze mco. Tlulla ita libue coporibue inducnt:ut nccp pec
c^ caufa cft cur apertifrime loqucnti cet apliue nccp moriantur^ca tn imo
ftftam" apoftolo:vbi ab fpirttuali cor talitatcucftin^quc (icut angctorti ncc
porc corpu9 animalc difcerncne: id e pcccato potcft aufcrn:naru:a quidej
ab illo in quo facri fumue boc in quo mancntc carnie^f, nulla omnmo car
nunc fumu9 ait : fcminatur corpus nali corruptibilitatc vcl tarditare rea
animalc furgct cozpue fpirituale: (i ncnte.Scquitur autcm qftio neccfla
cft copue aialc cft t fpualc:ficut fcrip no pcrtractanda:-? doino dco vcnia
tum cft factue cft primue bomo adaj tie adiuuantc folucnda.Bi libido mc
inanimam viucntcj: nouiflTimue adl brorum inobcdicntium cj: pcccato in
in fpizitum viutficantem. Sed non p obcdtcntie in tllie primie bominibus
mumquodfpiritualc:fcd quooania cu illoe diuia g:a dcfcruifrct ej:ota c:
vinculo coUigaduzc): boic vno dcum fibue captiit gaudcre ncfcttit . floicos
uoluiffc boice inftituercmecp boc ge aucem qui fummuj bonum bomints
nuefuifTcinfingulie quibufc^ mori inanimo ponunc fccundum fpirtmm
turuinifiduo prtmi quoru crcac** cfl animus quid
vtucrc:quia 7 bominis
vnue ep nuUo altcr ej: iUo:id inobedi c(\. mfi fpiricus.'Scd ficuc loquit' fcup
entia mcruilTcca qutbue adminfu efl tura dwma:fm carne uiue vcrtcp mo
ta grade pcccatiirvt t'n dcrcriue eo na ftrantur.£amcm qutppc appcllat no
tura mutaretor biiana:ct i pol^cros folum corpus terrcnt atcp mortalis a
obligatioepcccari 7 motie ncccfTitate ntmanci6:velucicum dtctt ii dnisca
trafmifTa.ZDorti0autrcgnij iboice ro cade caro:l"cd alia quide bois aUa
vfcp adcodrtatiielt:vto'nce in fam autcmcaropccori6:aUa uolucram:»
qjmortccuiuenuUuecfl finia pena Ita ptfcuum:fcd alqs multts modis (i
vbi porucront eum 015 dc fob cbrifti inimicitiaenon iaio beat. 3lut quis
carneloqocrerurrqua^fcctorfpultjj italoquaf vt inimico fuo vcl que pu
de monumcnto putabat abbta:ita ct tarinimi£umdicat;mabc3me acno
a parte totuni came noiata intelligit' poriuB maliJ animum bcs aducrfum
quc fup:a commcoza
bo.-ficut ea fant mc.-"lboftreo ficut camalitatc8:vtita
uimuaXum igit multis modis quos dicam:fiqui3 audilTet: non dubitarct
pcrfcrutarit colligcre longii : e dinia cami tribucre:ita ncmo dubitat aiofi
fcriprura nuncupct camem: quid fic tatCB ad animum pcrtinere.£ur ago
f m camem viuerc:quod profecto m» bec ob 1 his fifia docror gmtium in
lum cftcum ipfa carnia natura non. ftde t vitatc opera carnis appcl(at:ni
fit malttutidagarcpolTimuB: ifpiaa fi q: eo locutoie modo quo totti figni
mu9 dilicjctcr illu^ locum epk panli ficatur a partcipfum boic^ vulr noic
apriqua fcripfit ad galatbae vbi ait. carnis irclUgi.'<luod fi quifq^diccar
ZDaiJfcftaautf^opera camieq func ne clm eflc in malis moribus quorti
fornic3tionc8:imundicie:larurie:ido tp uirioro;co g> ania c arnc affecta fic
pccati cam q: m tion cjc amep inuiduB inuenitur.' £t^bcc oia cuj ba
deflc: 1 cozruprione cx pcccato coKac beatfinccame:quomofunt ifta opa
ta n pcccam cc (} pcnam.c.tq. carni9:nifiq:operafunt bois quent
ficut diri nommc camis appcUat.Tlo
nia perrinet voluptatce non poteft di fed fccundum dcum. jOcus eft.n.qui
£i:comfitetiataliumpcccato;r fuafo dijcit cgo fum vcrita9.£u5 vero viuit
1 inftigato! occultu9:cft tamcn mmc fccundum fcipfum:bocc(tfecundunt
fupcrbua atcp inuidtis. 0.ue illum bominem non fccunduj dcum:p:ofcc
Viciofttae fic obrinuit:vt proptcr bac to fccundum mcndacium uiuit: non
cct in carccrib" caliginoft buiue aeria quia bomo ip\'c mendacium cft cum
eterno fuppUcio dcftinatu8.1^ccaurc fiteiusauctor^crcatordcue: quino
Viria quc tcncnt in diabolo pricipatuj cft vriqj aucto: crcatorcp mendacq^fj
carni tribuit apoftolus quam ccrtum quia bomo ita factus cft rcctus: ut n
cdiabolumno babcrc. Oicit.n.inimi fccundum fcipfum fcd fccundum euj
ciria6:contcnrione9:cmulatione9: ani a quo facfus cft viucrct:id cft ilU" po
mof«atc8:inmdia9 clTe opcra carnis: titts q> fuam faccrct voluntatr.no aut
quo^ omnium malo;j caput atqj ori ita uiucre qucnadmodu^ cft fartus vt
cft quod CU5 fiat ut bcnc fit nobistbtc (^ aic dcfcendcrdt icg]rptuco iacob.
potius malc cft nobi8:vel cum ftat vt £fibi.n.pcrdemcamcmdi8 bomo:
mcliue ht nobie binc potiue pcius i t ibi pcr.lTcp(i.mQ.[}:):v.hoicQ intclli
nobis.Undebocnifiquia de deobe gunmr.£t qo dictum e non in fapien
nc potcft dTc bomini qucm dcUnque tie bumane doctis vcrbi6:pofuit dici
do dcfent-.non de fcipfo fccundii quc non fapienticcamalisificutqd dictuj
viuendo delinquit.0.uod itacp dipjT cft fecundum bomiem ambulati6:po
bmc qaitiffe ciuitatcd duas diucrfas tuit did fccudum carne^.IDagis ailt
inter fc atcp contrarias:^' al^ feciidu boc appamit i bie que fubtunjci^ £ti
carncm alt) fecundum fpiritii viuent: .n.cjs dicat cgo (d pauli: alius autcm
potell aiam illo modo did:q7 ali) ftn ego apollo:nonne bomincs cftie.^Od
bomine5:alq fecundum deu5 viuant. dicebat aiales eftid t camalcs cfhe:
I^pertiltime quippe paulue ad corin qiprcffmQ dtpit bomines eftis: qo cft
tbtoe dicitXum cnim fint inier voa fecundum boicm vimris nd fm dcii:
cmuLario i conicntio:nonne camales fmquefiviucritiedg dTcttSi
cftistifecundum bommem ambula
tis.^Ouod crgo eft ambulare fecundiJ Ouoddccorporia «nCccpnarura
bomincm:boccftrecundum bomine mani
tolerabtUor quiclc platdico^i q^
v;ua'c:quod a carne id eft a parte boi cbcomm fit opmio^fcd n ipft reprobj
nie minorcintcUigitur bomo. £ofde t':qmvitio:uj cie naturc carma afcri
ipfos qiiippe dijnt fuperiue animales bunr.c.v.
quoe pof^ca camalce ica loqne.Ouis
cnim fcit inquic bomina quc funt bdi n On igitur epue e i pccde vit^f
ni8 nift fpiritus bois qui cfl in ipfo/ cp mis ad creatorie iniuria car
Sic 1 que dci funt ncmo fcit:nifi fpiri nis accufarc naturamtquc i gcncrc at
tu8 dci.Tloe aut incjt non fpum htiC q? ordtnc fuo bona e:f5 dcfto creatoS
mundi accepimue^f^ fpum qui ej: dco bono viuei fccundum creatum bonti
c:vt fciamus que a dio donata func non e bonum:fiuc quifcp fecundum
nobts:quc i lodmur no i faptcnc bu camcm:fiucfmaiam:fiue fecundum
manc docns vcrbis^f^ tn doctnna fpt bomtncm totum quiconflat e^ aia cc
ruuB (pualtbu&fpualia coparantcs. carne:vndc i nomic folius atc t noic
3lniali8 autcm bd nd pcrcipit que (i folius carnis ftgnificaripoccft: cligat
fpus dei.ftulfina eft cnim tlli. Xalib'* uiucrcHamquivclat fummum bo
igttur.i.aialibus paulopoft dicit.£t e num laudatanimenaturam: 7 tanij»
go fzce non potui loqui vobis quafi malum naniram camis accufat pro
Ipiricualibusf^quafi carnalibu8.£t fectotanimamcamalitcr appctinct
illud 1 boc eodcm loqucndi md itcirr camcmcamaUtcrfugit: quoniam id
.i.apartetonJ5.£tabaianacp icar vanitatc fcntit bumanaznon ventate
ticquc funt partce bomini8:pdt toni diuina.Tlon quide platonid ficut ma
ftgniftcan quod cft bomo:atcp ita no nicbd defipiunt:ut tanq> mali nacuri
e aliud anmialie bd aliud camar: fed tcrrcna corpoia deteftcnnir: cum oia
idem ipfii c utrnq^.i. fccundum boicj elcmcnta quibus iflcmundus mribtf
QVARTVSDECIMVS
2lmore tn C08 in bonte reboe ^crga cuam fcdurit aftutia (ar. (ic vzc mcrt
ipfum dcu magnipcdc libri co;;^ fatis tcs cojrumpanrur a caftitatc que cft i
bquuntur.Scd fcripturas religioms cbnfto.iSctnftitiaVeroq- ciccroma
n:e qaa^ auctoritate cctcrie oib'' Uis gie cgritudincm appcllat^dolorc^ vir
0nteponimu8:non aliud diccre amo giliue vbiait:gaudefcp: dolcntcp:fcd
:e a'iud dilcctioncm vrcatitate infinu tdco malui triftttiam diccre quia cgri
adu fuit.Tla t amore in bono dici ia tudo vel dolor vfitatius in corporib"
oiidimue.Scd nc quie cpftimctamo d::fcrupulorio: qucftio e utrum inuc
re quide 1 in bono i in malo: dilectio niripoffitinbono.
nem atit non nifi in bono cf[c diceda:
illud attcndat quod in pfalmo fcrip
tum cft.OLui autcj diligit iniquitate:
oditanimamfuam.£ttllud apoftoli 5e tribus pcrtorbattonibue qdas
io^nniQ fiquie dilcjrcrit mundum: n in animo fapicnris ftoici ce uolucriic
eft dilcctio patrie in il!o. £ccc vno lo cTclufis dolore fiuctriftiria:qua vu*
co dtlcctio 1 in bono i in malo.Smo Cax (mtirc non dcbcat.c vig.
rcm autem in malo: quia in bono ia^
oiidimue:nequifq> flagicct legat qd
fcripm c.£runt eij bomines fripfoe Uas.n.grenappcllat cupatbi
amates: amatoree mio^ pccunie.^Rcc ae^laticautaccro conftanrias
QyARTVSDECIMVS
acctdere fapicti^ntbil t cius aio f tlla gnarccp boc verbii ponitur.3te ^9 ne.
ee poflTc diterut.Sic crgo illi loquun gaucrit non rcctc prccipi bdtbus: uc
tur: vtvcllc:gaudc:cauercnegct nifi qcunc^ fibi ab alQ9 fieri cupiunt:bcc
faptcntcm:ftulttJ aut non nift cupa e: eistipftfaciant^nefe inuiccm turpi
[erari:mcfucrc:cdfriftart.£t illas trc8 tudine itUcttc voluptaris oblcctetur;
cflc conftantiaQ.bas atit quatuor pcr £t tamcn faUibcrrimu ucrifl^imucp p
turbationea fccundum accrone; fm ccptum e:qcuncp vulng ut faciant uo
plurimofl autcpafl"ionc9. 6rcccaufc bt9 boic9:cade i vo9 fadtctir.£tboc
iUc trc9 ficut dip appcllanf cupatbie vnde:nifi quia boc bco mooo quoda
iftc aiit quatuo cupatbic.lXc bcutio proprio voluntas pofita eft:quc i ma
«'tti fcripturts foe co«gruar:cu qrcre io acdpi non pocciif locurionc vcro
quantum potui di(igenfcr:tUud iucni vfirattori qua frcqucntat marimc co
quodait propbcta.Tloegaudcrc im fuetudo fc:m6i9;n uticp dicet'noU ucl
pqs dtrit dommue. Xaq' impci lam le mcntiri omnc mcndadum;ntft cfl^
neo pofllit ali4d malc vcl turpii vclle autcmmagnuifnin cstritatiB laudib"*
fcu cupe. Dcnicp ppi cofuctudiem lo di):tflctapoftolu9:ynon gaudcatfu
cutiois rinuUi in^fce addiderut boa: P it4tate:nifi quia ita maUgnita9 gau
Titaintptatifjit.OLucciicp vultis vt det/Tlam i apud auctorcs fccolariu^
faciant vobis boice boa. £aucdii.n. Ua^ tali9 ifto;;^ vcrbo^t indtlTcrcntia
putat ne quifiy inboncfta vclit fibi fie rcperitur.Jltt.n.ciccro orato: ampUf
ri ab boibu9:ut dc turpiortbua tacca fimus £up!o parrcs confcripri uos
ccrtc lujruriofa conutuia i quib" k ipe eedctrires.Ouia bocue:bum ibono
7 (i iliis fadat ftfia^boc preccptii cjdf pofuir:qui8 tam peruerfe docrus epT
timct ipleturti.Scd i grcco cuangcUo tar:qui cum non cupio fcd volo poti
vndc in larinum tranllatum cft non us dtccrc dcbutlTc contcndat.' Tborro
lcgitur bona:fed qucciitp vulris vt fa apud tcrcnrium flagiofus adolefcena
cimuobi& bominc9:bcc i faciic iU*. infanaflagranscupidinecnibil nolo
UBER
ci nibil in aio fapicntie inucniri polTe one fvn dca viucntee metttunt:cupioe
putaocrunr.repcrvtur in bono t xmxi qj doknt gaudctqj. £t qi rcct" e amS
mc apud noftros.Tlam laudat aprue coru5:iftae omnce aflfcrtionee recta»
ptriftati cftis J pfnam. £6triftati.n.cf pcribue bonie.Ut cni; mctuat pcc cai
tis fccundum dejj:ut in nullo dcrrime audiant:qm abundabit iniquitae: rc
tti patiamini ej; nobie : <lue.n. fm fr igcfcct carirae mulro;t.Utcupiaf
p
dcu5 triftina e.pcnircntiam in falutcj feucrarc:audianr quod fcriptum e: 4
opcratur:mundi aiit mftitia oparur perfcucraucrit vfcp in fine bic faluus
tari:audiat quolaj vi^ fortem cvuita dc amoze boi 1 dc fancta caritate ueic
tia dd dicentcm. 'f>roba mcdominc te6:fi uitia vocada fuKfinam" vi ca q
7 tcnta me:vrc rencs meoe 7 cor me rcre vitia funt virtutca voccntur. S5
um.Utdolcatintentationibus: videt cum rcctam roncm fcquantur iftc af
pctium flcntc.Uc gauJedt intcntaiioi fecttonc9:qnvbioporttt adbibcntur
bu9:3udiui iacobum dicetcm.Omne quis ba9 tunc morbida^ fcu vitiofaa
gaudium c]cftiate f:c9 meiicum inccn paftionca audeat diccre.-' Ouamobr^
tationca varias icideritie. Tlo folum ctuimipfedn9:informa femi agerc
propf femetipfos bia mouetur af
aiit vitam dignatua bumauam:fed nullii
fectibu9:vcrdctiam^pfcoa quos U babcn9 omnino pcccatum: adbibuit
beraricupiut:Tncpcrcant metount: eas vbi adbibcndag ce iudicauit.Tlc
t dolent (i pc:cunt:i gaudcnt fi libezi cp.n.inquovcnicratbois corpU9i
tur.Jllum quippcoptimumt foKinfi ver" boia aim^^falfue aat bumanua
mii viru 4 in (ava infirmttatibug gria affcccu9.£um crgo ei" in cuangclio if
tur: vt eu5 potetilTimu cdmcmorcm": ta rcferuntur:g' iupcr duritia cordia
4 in cccRam cbnfti ejrgentibus veim* iudeo:}^ cum ira cdiriftatU9 ftt:q>di
doctorcm jetiuj in fide t veritatc: 4 irezit gaudco ppt vos ut ccdatig:^' la
iplusommbus fuis coapoilolis Ui 5aru ifufcitatur" et Ucbrymas fudc
borauit:7 pluribus cpiftor populos tivq> pcupiucrit cu difcipur fuis ml
dci non co9 tantum qui prcfentce ab ducaz pafcba: y propinquacc pafTide
il!o vidcbanfunvcrum etiam illoe q trifttg fucrit aia etU9 vfg» ad mortem
futuriprcuidcbanturinftru]tit.3lluni ti falfo viic^ rcfcrutur. Ue^ tlle bos
ing» VU5 atblaa cbnfti:doctu5 ab illo motuo cu
certc difpcnfationis g:a ita
vnctu de illo:cmftt:um cuni illo: ^lio voluit Mccpii aio bumano: v^t cu5 vo
fum i ilto: in tbeatro bmus mtldi cui luit factu9 cft bd."p>roinde q6 fatcn
fpcctaculum factue cft i angclie 1 bo dum e:et cti rcctas a fm dcum babc
minibus: lcgitime m.ignum agoncnv mus bas afTccrionc9 buiu9 vitc funt:
ccrtatcm 1 palma fupeme vocatiois non lUms qua fiitura fpcram" t fepc
inantcriora fectaniem: oculia fidei li illis cna5 inuiti cedimus. ^wcp aliqii
bcntilTime fpectant gaudcrccum gau quaui9ndculpabilicupidttate f^lau
dcntibu3:flc:ccum flcntibu9:fozi6 ba dabiUcaricarcmoucamurctiam da^
bcnte pugnae intua timorcs: cupicte nolumusflcm^.l^abem^crgo ca^ej:
tce CU5 cbnfto: dcfidcraccm
dilTolui bumane conditioni9 infirmitatc:non
vidcreromano8:vtaliqucm fructu^ aute ita dn9 iefus.cuius t tntirmitas
bcat in illist in cetcria gentib':
ficut fuit cj: poteftatc.Scd du5 vitc buius
cmubntem conntbio9:t ipfa emula infirmitatcm gcrimu9:fi ca9 omnino
tioncmctuentem ne feducatur coruj nullababe3mu9:tuncpotiu8ii reccc
mcntcs a caftitate quc in cbrifto e:ma viutmu9.Uituperabat enim 7 detcfta
gna tnftitia i continuum dolorcm co bacur apoftolu9 quofdam:quo0 ctia
dis dc ifraclitis britc:^? ignoiates dei eflc dicit ftne alTcctione.^llos ctia cul
tas dkcret.fi infelltgcnda e:ift aio cfp mor ocfcrrene a malo qd acriderc po
pe non t co2po:e accipirurvt fine bis teft:fed tenene in bono quod amittiii
affccrionibue uiu3tur:que contra ro poteft.Ubienimboni adcpti amori
nem acriduntmentecp pcrturbant bo mutabilie eft;profecto fidici potcft:
na plane t marime opttnda eft^fj ncc maU caucndi timo: fccutue eft.Ximo
ipfa buius e uirc.Tlon.n. qualiHcilcp ris quippe cafti nomiue ea voluntas
bbminii vo):cft:fcd mapmc piof mf fignificata e: qua nos ncccfTc crit nol
•jbot crgo non abfurdc dici: perfcctaj 3ta fortane rimo: caftue in feculum
bearirudincm finc ftimulo timoria et fccuU dicms e permanens:q: id pma
fine vlla triftitia futuram. Tlo ibi aiit nebit quo rimo ipfc perdudt.0.uc csj
futurum amorcm gaudiucp: qe dijrc itafint:quoniam rccta vita diccnda c
ritnifi oimodo a vcritatc fcclufue.-^Si qua pucniedu fit ad bcata^^omncs af
flut apatbia illa c: vbi ncc mctue vll' fectus iftos vita rcrta rcctos babct:p
quo diric apoftolue ioannce: timor it bac pcrcgrinatide riuce ciuitatis dci:
cftincarirate:fcdpeifccta caritae fo viucntce fm fpirimm non fecundum
rasmtttittimorcm:quimor pcnam camem:bocefm dcu^ non fccunduj
babct:qui autcm timct non cft pcrfcc boicm:-! qualce in illa quo tcndunti
tu9 in carirare:noncft ciue gcncris ti mortalirarcfuturi funt.iiuitae poro
mo: cu!U6 illcquo timcbat apoftolus boc eft focicrae impiorum:non kcm
paulu6:nccoritbt) fcrpentina fcduce dum dcii fcd fm boiem viucntium: i
ren'ura(tutia.bunc timorcm babet in ipfo cultu falfe contcmptucp vcre
caritae:imo non bebit nifi caritae :f5 diuinitatie doctrinae bominum dc
flUus cft gcncrie limor q non cft in c» monumvefectantiambia affcaibus
QVARTVSDECIMVS
to9 tiulf pcrturbationibus priufq' dc ncc quifq> cj: comm ftirpc iniquitatcj
liqrintaffcctos fuiflTc crcdedti fit.c^. c6mittet:q danatione zcipct.2ltcp ifta
permancntc felia'tate:doncc per ilUm
f £d vtriJ prim" bo vX primi bo bencdictione qua dcm e crdcite i mC
mie3:duo:52crat<^ppc coiugiiJ: tiplicamini:prcdeftinatof.fanctorttm
bcbant iftos atfccc' in corpore ainU numcr' coplercruralia maior daret'
q: vifiu e: rii cius naturc eft:cuiu9 eft fccti font:in hbris undccimo i duode
uifium:quod nifi in natura non poj ciobuiusoperisfatis quanto potui
c(Te:fed in ea quam creauit q: nibilo difputaui: malc fuafa ucrfucia in bdt
tori9:bona tamen finc marce poflint to-.t tiq> inftio abutens fallacia fmo
ficnt deus ipfe verus t fiJmu9:ficut o cinatus cft femine:a partcf. inferio:
nis fupcr iftum calliginofum acrcm illiusbnmanecopulc incipies:ut gra
cclcflis inuifibilis vifibiUfi^ creatu:a: datim puciret ad totu:non ejnftimas
mala vo fine bois in bonis efl*e n pof vird fadle crcdulu:nec crrando pofle
fint:quianaturcinquibds funtiny decipi:feddiiaUcno ccditerro:i. Sic
tii nature U vric^ bonc ft.£)ctrabitur cnim aaron erranti populo ad idoUi
porro malti no alqua natura q accef fabricandum ri confcnfit inductus fj
fcrat vel ulb eius parte fblata^f^ ca q ccflTit obftrictus:nec fabmoncm crcdi
uitiau ac dcpraum fucrat fanata (tt dibilc cft tcrrorc putalTeidoUa cffe
QVARTVSDECIMVS
qd ei ferpes locutua e ta^ uerum eet tus in crcatura rdnali macer quodl
accepit:ille aiitabvnico noluit con md efl dium cuftofcp virt utu:qiiq'de
fortio dirimi:nec in comunione pecca fic facta eft vt ei fubdita effe fit vtile:
ti ncc ideo minus reu8:fed fciens pru perniciofum autem fuamnon eius a
defcp peccauic.Unde t apoHolus nd quo creata cfl facere voluntatc^.lDoc
ait no peccauit:fed no e feductus.Tla itaa^ dc vno abi gcnere non edendo;
Vticp ipfii peccafTe oftendit vbi dicit vbi alioru5 tanta copu fb'iaccbat:t3
pcr vnum bommem intrauic peccatii leue pceptii adobfuadti ta^ breuc ad
in mundum:T paulop" apertius in (i mcoria retinedii:vbi prcfcrti ridt) vo
militudinc inquic preuaricacionis a liitatt cupidicas :fillebat:quod dc pe
de.bos aucem fcduccos incelH volu na tranfgrelTidis poftea fubfccutii e:
icqui id quod faciilc n pucac elTc pcc tato maiojc iiuftia viobtii t.qfto faci
cacu:ille autfciuic. Jllioqui quo uc^jt liore ponfet obferuantia cuflodiri:
cric^Jldanoneftfeduct^.-^Scd ic)cpt''
ambo fiic capti:? dtaboU laqucts im bia eft.Ouid cfl aiit fupabia: ni(i pv
plicati. fecelfitudinis appctitU8rp>ezuafa ci^
efl celfitudo:dcl^crto co cui debet ani
£>equalitateprimi bomnispccca mus:inbcrcre principium fibiquodl
tiadmiflri.c.^. mdfieriatcpefTe.lbrinapiu boc fit:
catis fic natura no mutetur bu q6 ei magis pUce dcbuit q> ipfe fibi.
tot 1 tantis tag» inter fc cdtrarqs ptu ftabilis permancrct: non inde ad (i
\
LIBES.
tenehrefccra i fxi^eketM vrilla rc?8 proptcr qrmc ifr 6ak9.xe dci 1 1 hoc
credcrctdipflcferpecctvelilUdd mi iecuU) pcrcgrinanti majcimc comedaf
daro vjroris proponcrct volutate:pu bumiUtae: 7 in ciue rcgc qui cft cbri
tarcr(j! fe vcnialitcr tranfgtdTorem cf ftue mapmc prcdicatur. contrariiicp
fe prcccpti:fi "oixt fuc fociam non dcfe buic virtuti elationie vitium in cius
rcrctcriam in focictarcpcccati.Tlo cr dducrfario qui c diaboUje mapc dna
go malum opus facto e.i.illa trafgrcf ri facrie littcrie cdoccfur."P>rofccto if
Ao:utcibo probibifo ucfccrcrcntur: tacftmagnadiffcrcntia qua cioitae
nifi ab ci9 factum cfrct qui mali iam vii loquimur vtracp difccmitur: vna
crat.Tlecp.n.ficrct ille fructue malus .f.focictaepio^boinuj^aUcra ipio^z
nifi ab arborc mala.Ut autc5 cflct ar fmgulc q\xcc0 cum angctad fc pancti
bor mala contra naturam factum e: bue:in(|b"' prcccfl"if bac amor dci bac
t\i nifi virio voUintaris q6 f naruraj amor fui.2Danifcfto crgo apcrtocp
non vticp ficrct:fcd i vitio dcprauaii pccco:vbi facto c q6 dcue ficn^bibu
nifi et nibilo facta natura non poflct cratrdiaboius boicmnon dcccpiflet:
3lc pcr boc ut natura fit cj: co babct nifiiamiUe fibiipfi placcrc ccpiflct.
fu min" cet cf crat:cu d qui fummc e priiicipium pcr fuperbiam. £)q cnim
inbcrcbat, •Rciicto ifacp dco cflcm fc crcati non fua vcritarc fcd dci vcri pn'
illo quo non cft quicq? fupcrius \i cj: C0 mdubitata trafgrcfl^io.-Tbropt boc
boc crit inferiu8:7 fit quod fcriptunt dcue iUud probibuir:quod cum cffct
fum quippc ^lU:ia5 degci eft,0,uft ccant q* iam fibi placendo cccidcrant.
QyARTVSDECIMVS
perbia querit i alium rcfcrre quod p ciUima eft iperata: ita t in paradifo
pcra fecitifupbia mtieris i ferpete fu tato maior inobedietia ftiit:quato id
pbia uiri in mulierem. Scd accufati q6 preceptU5 e nulU" dilTicultatig fu
potius g^ ejxufatio vera eft: vbi mi it.£tficutobedientiafecudi bois eo
dati dtuini eft aperta tranfgrefTio.Tle prcdicabilior quo factus cft obcdien»
cp enim boc propterca non fcccront vfcp ad morte:ita inobedicntia pmi
qz id mulie: feipente fuadete:uir muU bdi9 co dcftabiUor quo factu9 eft mo
crc impertiete comifit quafi quicquaj bedicns vfcp ad mote.Ubi.n. magna
deo cui uel crcderctur ucl cedcrctOT cft inobcdientie pcna propofita:i res
antcponcndumfuit. a creatore facili9 ipcrata:q9 na fatis
cjrpUcct quanrum maUi (it n obedire
bce 4 boiem creaucrat: qui ad Tla q boi9 eft aUa miferia:nifi aduer
fuam imagine cu fccerar.d ceteris aia fu9 cii ipfu inobcdictia du9 ipfius:o(
libus prepofucrat:qui in paradifo co qifi noluit q6 potuit:q6 no potcft vc
ftituerat:quire?j6iumcopia5 falutif litOn pazadifo enim ctiam (i non oia
qpprcftttcrat:quiprcccpti9 nec pluri potcrat ante pcccatum:quicquid tam
bus nec grandibus ncc diffialibue de non potcrat uolcbat:'! idco poterat
rauerat:fed vno breuiflTimo atcp lcuif omnia que voUbat.Tlunc vero ficut
fmto ad obedicntie falubritate admi in due ftirpc cognofcimus: t diuina
P fe ipfam fine anima vel dolet vcl co c Um ig: fint multaru libidincs
ruimu8:aut aliquid animc quodcar aio occurcre:nifi tlla qua obfcme par
nieafficirpaiTto^vclafpcra vt faciat tc9 corporie cjcritflntur.^bec aiit fibi
acta non efta libidmia incitm; 5cd ditcp cofufos.lDinc e ap poftca ^'ttia
necp ipfi atnitozcs buiua voluptatis: datii dci aperta trafgrelTioe uiola:iin
riucconcubifuscomugalca fiue adt illia .£t aperti fiit ocuU
fcriptum c de
muuditiae flagitioni cum rolucrint abo^:tcognoucnitq! nudi cranrt
commouentur:fed aliquando impor folia fici n fccciunt fibi ca
confucrunt
tttn' cftille motu9 nullo pofccntc^ali pclhia.2lpti funtinquit oculi aboru:
quando autem deftifuit inbilte: 7 cii non ad uidcnduj na t antca vidcbat:
in animo concupifcetia ferueat frigct fcd ad difcemendu5 inter bonum q6
in co!po;e:at5 ita mirilimmodu fi h amiferat:-! malum quo ceciderat.Un
Iti generandi voluntati:re^ ettam laf dc t ipfum lignum eo q» ifti facctdif
ciuiendi libidini libido non ^uicit cii noccntia:fi ad vcfcendum contra vcti
tota plcrucp menti cobibenti aducrfc tii tangeret:c): ea re nomen accepit vf
tur nonnun^» aducrfua fcipa diuidit': appellaretur lignu (cic boi 1 maU.£]C
commotoc^ animo in commoucndo aperta.n.morbi mokftia:cuidetio: fit
Jbc pudo:c concubit' n folt» ^ulga fapicntte cobiberi:que in tlb ait pcQ
ri fcd et conuigali.c.p?tq. naturefanitatcnon fucriit.c.ri]t.
6iu8 ciuitatis nuUa U]c vtndicat: dcui atq^ rdncOua parte ai tcztiam vclut
tat tame publicum etiant pcrmifTa ac in arcc quada ad iftas rcgcndas pbi
cp ipuniia libido confpectum: i vcci bent colIocata:vt illaimpcratc ifhs ^
dia naturali babent prouifu; lupana uientibus pofTit i boie iufliiia e^ 6i ai
ria ipfa fccretum:faciliufcp potuit im pa:te confuari^tie igi partes quas %
pudicitiano babcre vincula probibi inboicfapienteflctcpcrate fatcnt' cl
tionis:^ impudctia rcmoue latibula vitiofa8:ut cas ab bis rcbus ad quas
illius fcditatis.Si bacet ipft turpcs € iiuflc mouentunmcns cdpcfccndo %
pitudtnc^ vocant:cuius licet fint ama cobibendo refrenct ac reuocet:at5 ad
tores oflcntatores ce n audcnt.Ouid ca pcrmittat que fapientic lcge pccfTa
concubitus cdiugalie:qui fccudii m:i runt:ficut iram ad qracendam luflaj
monialium prefcripta tabubru^ pu> coertionem:ficut Ubidincm ad^pagl
crcando:um fit ca Ubcroru.Tlonne et deproU9 0fficium:bc iqua partcein
ipfe qiqf fit licitus 1 boncff: remotuj paradifo ante pcccatum uitiofc non c
ab arbitris cubtle conquirit:' Tlonne rat.Tld.n.?" rccta^ voUitate ad aliq'd
omncs famulos atcp ipfos etiam pa mouebant':vfi neccfTeect eas rdncs tl
ranicmpboa i quofcuncp tgredi quc q frenis rcgentibus abftincre.Tla, g»
libet ncccfritudopermifcrat^antemit nunc ita moucnt:? ab eia qui icpcrat
titforas q' rblandtriconiunjc coiugi TiufktptcuiuuncaUad facidus ars
tncipiatz^^tquoniam ait ficut quidaj; difftctUus: tii cobtbcndo rcfrcnando
et rdant marim" auctor cloquq ota ic modtficantuz:nd e vnq; fanitas cj: m
tc fca in luce fe collocari voltit-i.appc tura fed languor cf culpa.Quod aut
tunt fari:boc rectc facrum ftc appctit irc opcra aliarticp affcctionum in qui
fcii i:ut tn erubcfcat uidcri. 0.ui9 cij bufc^ dictis aut factis non fic abfcon
nefctr rt fil^ ^rccntur <}d tt (c coniu dit vcrcctidia ut opcia ttbtdinie quc ft
gcs agant:quando quidcm ntid agaf untgcnitaUbus mcbrie quid caufee
tantacclebrttatcducuifitur pjrorce:» nifi quia in ccterxB mebra corporie ii
tti cum agit vndc ftlq nafcanfncc ipfi ipfeaffcctioncs^fcd cticis cdfcnftt vo
filti U qui indc ii nati ftli tc(icB fieri g lontae cmouct:quc i ufu cora^ omni
miituntVSic cnim boc rccte factum no dominaiur.Tlamquifquis vcrbtj
ad iui noiitiam luce appctif aio^.nt emirrit iratue:vcl « qacg» percutit:ii
tamcn rcfugiatoculo:um.Uiibocni pofTct boc facere nift
Imgua i manua
fiqzficgeriiurq6 Accc^tcj: natura; iDbcnrcquodamdvoUJtatc mouent':
ut et q6 pudcat cdmittetur e;; pena. que membra ctiam cum ira nulla cft
moucntur eadcm voluntate. 3t xcro
Ouoo ptes irc atcp libidinis ti vi gcnitalcs corporis partce ita Ubido
riofemouent':utc38neccfTcfii frcnis fuoiuri quodammd mancipauit:ut
QVARTVSDECIM\B
moiteH n ^alelt fi ipd dcfudin t niU ditur qoid fit bominis illi prime ino
ipfu vf oltro vX cj:dtata furrcjxrit. bedicntie retriburiJ:q6 ica parte m«
"boc e quod pudet:boc cft qd intucti pme opoztuit apparerc qua gcncraf
um oculoa crubcfccndo deuitat.ZDa ipfa n3tura:que illo primo % magno
gif(^ fcrt bomo fpcctantium mulritu idctcriue dl motata pcccato a cuiua
dinem quando iniufte irafdtur bomi ncptnullo9eruitur:nifiidquod cuj
nirquam ucl vnius afpertum quando omncs in vno cfTcnt in councm pemi
iuftc mifcctur up^ri. aeperpetratum t.i dd iuftitia vidica
tum:dd gtaria in fingulie e^rpietur.
i^e vaiflfia fpitudie qmicof.c.)q:.
Jbc bridicrione mrriplicande fccun
h Ocillicanini pbilofopbi boc ditatie boanc an pcccatu^rciua puati
c cYnid no vidcriit^fercntce ?" cario no adimeret:'r cui libidinis mor
bumana vcrecudtl c|d aliud q^ciini bu9 ^^crit cj^p^
hoc i imudaj ipudetccp fcntcntiaj' vt
fctlicct quonta^ iuftu^ efl quod fit CU5 a Bfit itacp vt crcdamue illoe p
ujrore palam non pudcat id agcrc ncc iugce in paradifo pflitutoe per
in uico ncc platca qualibet coniugalc banc libidine dc qua crubcfcedo cadc
concubitu? deuirarc.Uicit tamenpu membra tcj:crut:ipleturo6 fuifTe q6 i
dot naturalie opinioncj eius errozia. fua bcncdictioc de" di)cit crcfcite 1 mX
Tla 7 fi pcrbibct boc aliqn gloziabun tiplicaminit ipktc tcrra. jboftpccdn
dum kci^c diogenem:ita putante fec dppe oua e bcc libidoip" pccdi^ eam
rafuam nobilioic^ futurarfi i boinuj natura ri ipudce amifTa potcflnc cui
memoria infignio ciu6 ipudcnria figc corpus q: oi partc feruicbar:fcnfir: at
rctur:poftca tn a cfnins ficri cdTatuj tcndit:cjubuit:opC2uit.3Ila vcro bcnc
cft: plufcp valuit pudo ur rnibcfccret dicrio nuptiarum:vtc()iugaricrcfccne
boice boib'':^' crroz ut botcs canib* •rmulriplicarcnfzimplcrcnt tcrraj:
ee firca affcctarcnt.Un TilUI vel illos ^is t in dcUnqueribue manfcrit:tii
qui boc fecifTc rcfcnitur poti" arbitro anteg^dclinqucrct data cft:ut cognof
cocubenriu; mot" dcdiflrc ocuf boinii cetur^crearioncm ftU'o;j ad gtiaj cS
nc^cHtm cjci fttb pallio gcrcrefrg» bua nubtj non ad pcnaj pcrrincrc pcccari.
no premctc cofpccta potuilTc illa^ pa Scd nunc boice profccto illiue quc {
culii 1 fcrninam:^ (cf euides vtic^ iit monct nt viri v;co:c8 fuas diUgant.
came cft.l^uicclppe opcn' dei 1 bndic
tio ipfa fubiiicta cft.Tla^ cum fcriptu 2ln ctiam in paradifo gencranduj
ra dijciflet mafculuni i fcmina fecit c fuiflct (i ncmo pcccaflct ufvtrij p" ac
09 connnuo fubdidit i bcnedi^cit eos tii Ubidinie pugnatura lUic futfl^ tra
dcus diccne:crcfcite i multiplicammi ditiocaftitatie.c.pq.
1 implctc terram:? dominamini cius
'Zcacra.OLueomniaqua^ri incouei q CUfquie ailt dicit no fuifl"e coi
mcrporrintetadmtcUccfum fpualc turoe na gcneraturoe nifi pcc
refcrri:mafculu8 tii 7 fcmina nonfic caflentrquid dicit nifi proptcr numc
fimile aliquid etiam in bominc vno i rofirare fanctof ncccfl^ariii bois fuif
rclUgi pct:q2 ridel^ in eo aliud eft q6 fc peccatii.Si.n.non pcccanoo fo!i rc
rcgit aliud quoo rcgitunfcd ficut cui manerct:q: ficut putant nifi peccaflet
dentiflTme apparet in diuerfi fcjrus co gcncrarc n poflent:profccto vt ri foli
ponbus mafculum i feminam ita c:e duo iufti bomince poflcnt ce fcd mul
aro8:vtflemgenerando crckcrcnti ri:ncccflariupcc(^foit. Ouoo ftcrc
mulriplicarcntur i implerent tcrra^. derc abfurdum eft:illud potiue cft crc
cui fenccnrie tam cuidenti magne ab dcndum^q^farcto^ niier' quat" com
furdiratis cft reluctari.Tlec^ cnim dc plede lUi fufticit beatiflfime ciuitati:tl
fpu cj imparat i came q obtcmperat: tue cjriftcrct i(i nemo pcccaflct: quan
aut dc aio ronaU qui regit:7 irronaU tu9 nonc pcr dci g:am de muUirudic
cupiditatc que rcgitunaut de virtute colligitur pcccato^rquoufcp ftlq bui'
contcmplatiua quc c):cclUt:et de acti fauli gcnerant i gcnerant'. £t idco il
uaqucfubditur:autdcintcllcctu me lenopric digne fcliciratc paradifi (i
fimiUicr vt cetera potuifle tlia mebr» tale aruum vae in boc opus creatu fc
ficutpcdce 1 manus i digitos: vcruj fonitue cdunnut cj: illa eria^ parre ra
ct illa quc moUibua zeilTa funt nezuis tare vidcanrur.3pfc fum cjrpcrrue fu
petit:ncc plcne atcp pcrfcac bcata ait cupiditate vel timo:e accedebat bonc
ntfi quoo qrpctit. Tlunc vcro
adcpta volutaiia offenfio.Tlibil oio tntlc ni
quis boinum pot vt vult uiucre: qui bil crat inanitcr Ictum.^audiii vcrt)
do ipfj uiucre no c i ptatc/ Umcrc.n. ppctucbafqc deo:i que flagrabat cari
oult:moricogitur. 0.uomODO crj^o cas e]c corde puro a confaentia bona
uiuit vt ttult:^ non viuit q>diu uult;? 1 ftdc f\ ficfa:atcp intcr fe piugd ftda
'O.uoo fi mort uotueht:quo poted uC q: boncfto amo:c focicta9 ^cor9 mcn
vulr viucrc qui ri uult viuc:7 (i io mo tts cojpojifd^ utgiUa:t mandatifinc
riuclitnonquonolituiuc:f5 vt poil laborc coftodia.Tlon lalTitudo fariga
mo:tc mcliua polTit uiuere.Tlondum batociofum:ii f6nu9 pmcbat iuiiiJ.
crgo ut vult viuit:f5 cii ad id qo vult 3n tanta facilitate rc^ i fclicitatc boi
morieooperucnent.Uerum et viuit ni»:abfii ui fufpicemur no pocuifTc^
ut vult qm fc qrtotfit fibi:qui impcra lcm fcri fme libidini9 mo:bo:f5covo i
uit fibi non vcile quoo non pot: atc0 luntatis nutu moucnt' illa mebra
q
boc vcUc q6 p6t:ficut ait tcreti". Om cctcra:-! fine aroots iUcccbrofo ftimu
non porcft id fim quoo vis:id vclfqd lo:cu tranquilUiatcai t co2pori9:nul
polTit.Tlon tamcn idco beatuB cft:qj la corrupitoc integritaii9 ifundct grc
nefbirtc e g> ipcdit loqucte puoo: ift dcum fupbc fibi placedo ofcrcrct uin
non dcficiar rario cogitare. Ucruntii ccrctunmcrirum bonum babcne i ad
ommporcnri dco fummo ac fume bo iuta diuinit" voluntatc :ccta:malii vo
no: crearo:i omnium nafur3?j:folun in dcfcrete dcii voluntarc pcrucrfa:q:
taru aiit bonazr adiaro:i 1 rcmuczato 1 ipfum fidcrc dc adiuto:io dei non q
ri:raala2taut rclicto:i 1 danatoi^ur:» de polTct finc adiurorio da:ncc fii io
rnqj o:dtr.3ro:i:non dcfuir vricp coft ab bis diuinc gzaric bcnefic^e f bi pla
liBm:quo cerrii nitcrti ctuiii in fua fa ccnoo rccedcrc non babcbat in ptate.
pietja predcfKaruicriam cj: danaro gt Tlam ficur in bac caznc viucrc fine ad
n£rc biiano fue ciuirarie iplcrcr:non c ium.cnri6 alimcnrorum in porcftate n
oa ia mcriris quanoo quide rniucrfa cft:non autem in ca uiucrc in porcfla
maflTa tanq' viriata radicc danaracfj tc cfl:q6 faciunt qui fcipfoe nccat: ita
5:3 difccinc8:t libcraris non folum 6 bcnc in ea viucre finc adiurorio dci et
fctpft8:vcrum et dc non libcraris i^d e in paradifo non crar in porcflarc:cr3t
ts largiaruz oftcndcns.Tlon.n.dcbira aur in prare male vtucrc:fcd bcarimdt
fcd graruira bditare rc fcquifq^ agno nc non pcrmanfura 1 pcna iufTiffima
fcir crutii mali6:cii ab co^ boinii con fccurura.£umigirurbuiu9 futurica
fozfio fir i.munis^cu cjb" iWi iufta c^^ fue biiani dcue non ch ignarue: cur
pcnacdui8.£urergononcrcarct de" eii ii iincrct iuidi angeli malignitate
one 1 fuam tuitionm angelice r bu^ fapientiamifi pietas qua lectc colit^vc
msne ronaU creamrc confcqiteri ep^ rus de^^id cj^pectans prcmiii i focicta
pcricntia dcmonftrarcr. Oima.n.au^ tc fco:um:ri folii bSina vep et i angc
deat credere aut dicere;vt necp angcf lorum:vt fit de" oia i oibus amen.
necp bomo caderet in dei poteftate no
fuinre/Sedboceorumpoteftate ma^'
luitnonauferre:atcp itat quantum 3lurclqauguftinidcciui
malieo;^fuperbi9:tquat(} bonifus tate dei libez (Jntufdcim".
gratia valeret oftenderc
fapicntia fcfe cjctoll.ctes ftulti facti (i: cillimis qucftionib^^dc initio vcl mii
1 imutaucrutgKiim ico:ruptibilis dei di vcl anime:vcl ipfius gcneris biiani
in fifitudincm imaginis cojrUptibilis quoo in duo gcncra diftribuimus v
bdis. 1 volucrii t quadrupcdu i fpc num co:p qui fecundii bomincialtcra
tium.^d buiufccmooi cni^ fimufca corum qiii fccundum deum viuunt:
aoo:anoo:vcl dutes popfoi^t ffectato quas etiam myfticc appcUamus ciui
rcs fiicrunt:7 coluerunt atj feruicrut tatcs duas boccft duas focietates bo
crcaturc poti" g» crcatozi qui e bcnedi minum:quarumcftvnaquc predcfti
ctue i fccula.3n bac at)tc nuUa c bdis natacft in etcmum regnare cum dco:
LI[3ER
altcraetcrnum fupplicium fubirc cuj noicm.qt 7 in ipfo vno ftcut iam diyi
dtabolo.Scd ifte fims c earumtde q boie priue e reprobii: vti ncccfTe cft in
poft loquendu cft.Tlunc aute quonia ripiamue t vbi non cfi ncccflc vt rca^
deej:ortucarum*fiucin angclia quo ncam^^poftcriue vero probii quo pfi
rum numerue igno:atur a nobi9:fiue cientee ucniamue:7 quo peruenietcs
in duobue primia boibus (atie dictii maneamue."p>roiii noquideonie bo
c:iam mibi vidctur caru aggrcdicnd' malue erit bonue:ncmo tame ait bo
c.wurfuazqc quo illi duo gencrarc cc nue qui ri erat maf.Sj ^to quifqj ci
pcrut doncc boies gcncrare ccfTiabut. riue mutatur in mcliue boc i fe facit
boc cnim vniucrfum tcmpua fiuc fe noiari quoo apprcbedit fcclcriue: cc
culum:in quo ccddt mozientcs fucce poftcriote cooperit vocabulo prins.
duntqj nafcentce:iilarum duarum ci^' Sc:iptum cft itacp 6 cain op codidit ci
uitatum dc quibus difpiitamue cjxii uitarcm.Jlbcl autcm taq' pcrcgrinue
non condidit:fuperna enim fanctozii
ciuita&^uiebicpariatctuee:i (jbue
percgriat'donec regni ciue tep" aduei
'
t>c filgo camia i filgs protniflio^ at:cu5 congregatura eft oee in fuie co
nis.c^. po:ibu9 refurgentc6:qii cie promifTii
dabitur regnum:vbi cum fuo princi^
n 5ltu9 cft /gifur prio: cain cjc ilf pc rege feculo:um fine vllo rpie finc
quia ncn primum quoo fpualc efi fj firm opo:tcbat t diaa cfi ettam ipfa
quodaialc:poflea fpirituale: fndcv ima
ciaitaQ fancta merito {i^nificitiB
nufquifqs quoniam ej: damnara pro^ gint'e:no cj:plTe ficut futura e vitaris.
pjginee)co:itur:primo fit ncccfle e ejc £)e bac imagine fcruiete:7 de illa qua
adam matue atqj carnalie:q> fi i cbri ftginificatlibera ciuitatc: fic apofVor
flum rcn.ifccnco profccerinpoJl bon" fldgalatbae loquirur.Jbicitc mibi in-"
1 fpuali9:fic in vniucrfo gencrc biia^ quit fub lcge vokntce cfTc legcm ii au
no cum primum due ifteccpcrunt naf dilh'6.'Scriptii e.n. g^ abraa duoe fili
ccndo atcp mo:ienoo procurtcre ciui^ 06 biiit:vnii de ancilla:7 vnu^ de libc
mafTa fccit aliud vae i bono:e:alt'ud i tij cft.n. letare flerilie que non parie
fu9 alio mo (iQniUc»nde ctil illa rm^ Tlcgat.n.natura il filios tali comt>;tC
agar f m camcm natus cft ifmacl: al6 comuni codcncp immutabili bono
nutcm eft dc fara libcra fccundum rc gaudcne atcp cj: multis unum cor fa^
promifTioncm natus ifaac.Uterc^ (J^ den6:id eft perfecte facta conco:8 obe
dcm dc fcmine abracfcd illum geuit dicntia caritatis.
dcm6ft:as cofuetuoo naturam:iftum
vcro dcdit promilTio figntficans giaj
ibi buman" ufus oniiitunbicdiuinuj i^e. tcrrcnc duttatis concertatioc f
LIBER
gantunneccflecftmiferia confcquat':
t £rrena pozro ciuitas quc (epii fqueincrataugeatur.
na n crit:nccp cnij cu i c)Ctrcmo
fupplicio danata fuait ia ciuitae ctit: ibcprimoterrcnccimtatis aucto:
bic b5 bonii fuu^ cuius focictate lcta fratricida cuius impietati romane vr^
tur^quafefrc dc talibus rcbus lcticia bis coditor germani cede riiderit.c.v.
pdt.£t quoniam non cft talc bonum
vt nullas anguftiae faciat amatozib' p "Rimus it&q^ fuitfrcnc ciuita''
fuis: idco ciuitas ifta aduerfus fcipfa tis coditoz fzicida:ni fuii fratzc
plcriic^ diuidit':litiganoo: beil£oo:at ciuem ciuitatis c^ t bac fra peregri
q? pugnando:-? autmotifcras aut ccr nantcm iuidcntia via" ocddit.Unde
tc moztaks victozias rcquireoo.Tl^ mirandum non e:<p tanto poftea lea
ej: quaciJcp fui ptc advfus altcra fui duitate condcnda que fiierat buiue i
parte bellando furrcpt:qucritc(Te vic renc duitatis de qua loquimur caput
trij:gcntium:cum (it captiua vitioru. futiira:^ ta multis gcntibus regnat'a
£t (i quidcm cum vicerit fupcrbi' cjc buicpriocxcplotvtgred appcllant
tollitur:etia fic moztifera.Si vo pditi arcbcotypo^qucdam fui gcneris ima
oncm cogita'^ cafufcp cocs: magte q go refpondit.Tlam i illic ficat ipfum
acddcrc pofTut aducrfug angit':^' eie fadnue quidam pocta comcmc-zauit
q proucneriit Hq reb" iflat':tmmo mo pmi maduenit faguic
illo:;2;:5ratemi
talie cft ifta uictozia.Tlcq^ enim fcmp muri.Sic cnim condita cft roma: qn
dominari potcrit pmaneoo:cie quos occifumrcmum a fratre romulo roa
potuerit fubiugare uincendo . Tlon nateftaturbiftozianifi^» ifti tcrrcnc
autcmrectcdicunfureabona non cc duitatiQ ambo duce erant. «r ambo
que concupifcit bcc ciuitae:quanoo c gIo:iam de romane rdpub. inftituiio
quc putatur gloriofa victozia. Ouan tatem:nec in boc alter altcri iniHt : q»
do autcm vincunt qui ca iuftiorc pu-' cius dominat" ficrctanguftioz qui al''
ti3 tanto fit Utto::quanto cocoidiot c loco fi prcoccupat' fiiciit bomo in ali
a? mdiuidua fodo^ polTidct caritas. quo delicto: vos qui fpualcs cftis iti
ter cain i abcl intcr duaa ipfas ciuita |i>cccantcBco:3m oibus a:guc vt 7 ce
tcs dci 1 boinum inimicittas dcmon tcrimctumbabcant.*|broptcr bocct
ftrauit.*Pugnatcrgoitfc mali 'rma dc vcnia inmccm dada multa precipi
li.Jte pugnat ini fe boni i maU: boni untuni magna cura p:opt tcncda pa
vero 1 bonufi perfccti funt iicr fc pu cefinequancmopotcrituidcre deii:
gnarc non poflunt.^jbroficietcs aut ti vbi ille tcrroz qii iubetur feruu8.):,mi
diicp gfccti ita poflunt:pt bonu9 quif lium talcntomm reddcrc dcbira que
cp cjc ca partc pugnct contra altc?t:q illifuerantrcla)cata:quoniam debitii
etc6trafcmetipfum.£tin vno 4ppc dena:iorii ccntum conferuo fuo no re
boic caro concupifcit aducrfus fpu^: la):auit.OLua fifitudic propofita dris
1 fpiritua aduerfue camcm. £ocupif icfus aoiecit atcp ait.Sic t vobis faci
tioc patiut:7 a quibiis deo mcdiante gza mete regat at^ agat:nibil prodcft
fanantur.c.vi. b6iomni8 prcdicatio vcritatis. facit
autcmbocdeu8:auafis mifcrico:dic
l 3lnguoie(Jppeifte.i.illa iobe ire vafa difccmcns difpcnfationc qua
dietia 5 qua in libro dccioquar ipfa nouif multum occulta fcd tn ia^'
todiflcruim^^prieinobcdictic fuppli'' fta.3pfo cjppc adiuuante mirabilib"
cium:-?: idco ri natura fcd vitiu. T^rop «r latcntibus modis^cii peccatui quoo
tcr q6 o£ proficicntib" bois:^ cjc fide i babitat in mcmbris noftris: quoo (ic
bac pcgrinatioc uiucntib" iuicc oncu pcccAta c vt fit ct pcna pcccati (ic apo
uza po:tate:7 fic adiplcbitis lege cbri ftolus prcdpit non rcgnat ia n:o mo:
fti.3tc alibi o:.£o:ripite inquictos: p tali co:porc pcccatii ad obcdiedu dcfi
foUimii pufillanic8:fufcipite ifirmoe: dcrqs ciu6:ncc d mebra ma velut iicf
paticntc9cftotead6c9:videtc ne «Ja tatis arma cjcbibcm": pvtitur ad mte
malii^ malo alicui rcddat.^tem alio non fibi ad mala dco regctecofeticnte
LIBER
vt dmifioncm inteUigam" bic dtfcrcti lua.-^Quia cnim f:i iuidcbat deue uid
cnr.liuc cu offcrtur vbi no oj^aut q6 bat 7 boc a:gucb3t.Tla5 boibus qui
non ibi fcdaUbi opottet.Siuccum bu8 abfcdditd eco: aUeriu8:ec pofie;
XV
ambiguum r proifua Jcma v^tro illa mota fucrit ad aliquid ppcrl comitte
mfttfia maUgfiirate Tua^ in qua fedo dum:fi acqutefcatur i obtcpcretur di
difpUcuilTc didiccratran fratrie doluc apfo ne erbibucutia mcmbra oia
ccti
grua. vt vhi ait ad tc cnim conuerfio lin (c ipde illa i maritue.£um cnim
ciue non fubaodiatur aivSr, fit prccl dijriftcteiemultiplicans mftiplicabo
pietis ridel? non predicetis mo. Xoc triftitiae tuae i gcmitum toum:^ ii»
non q mcntem dcbcat trabcrc:fcd cui rit criam cain iudcoe a qui^bue cb:ift*
t^'cp ficri vt T conftitucrct: 1 nomcn inq't lccti bie fq: cezuicc fl5ircnt.0.u»
primogeniti fui conftttttrc imponcc lianunc bominum producit coipoza
cimrati.Xa5 longa quippe vita illo^ tcllus:fignific3n9 maio:a tunc co:po
botnu fttit:utillic meoiato^j quop t ra producere folcrc tclluicm. 0.uare
ani taciti no funtiqui mitrimtt vij:i£ a to magis igitur tcmpozibus rcccntio
tediluuiu3:ad feptingcntos cjnquagi ribusmundi:anteiUud nobile dilTa
tatrca pucnirct.Tlam ptca nongctos 'inatucpdiluuiu/Scddecorpozii ma
annos et traficrunt: quiuis ncmo ad i gnitucime plerut^ incrcdulos nuda
millcpucncrit.Ouis itacp dubitaue p ta p vctuftate fiuc per vi^ flumintt va
rit p vnius bominis etatcm tifi multi riofcp cafus fcpulcra conuictit:vbi ap
plicari potuilTc gcn" bumanu: ut cct parucriit vel rndc cccidcrut incrcdibi
Vficonlhtucrcturnonvna ki plurk ^ iis magnitudinie offa mortuozu. Ui
ciiiitates.Q.uod cp boc conqci faalli di ipfe ti fol" fcd aliqui mecum i vricc
I
me pot:qz ep vno abraam n multo a Vm t:^ fi littore molarc^ bdis dcnte^ tam irt
*''
pliusquadringeris anis numaofitas lgcntem:vtfiinoflrorumdenriti mo
bebraiccgcntis tanta procreata c:uti dulos minutariconcidcrcturccntum
cptu ciufdcm populi cjc cgypto:fe>:cc nobis vidcrctur faccre potuiflc. Scd
ta milia boinufuilTe rererant bclUcc i illum gigantis alicuius fuifle crcdidc
iuuetutis^vtomittam^gcnte idumco 1 rimus. Tlaj prctcr quod crant omni
rum ii pcrtincnte ad populum ifracU -
um mrto maiom q» n:a tunc corpo:a
que gcnuit fratcr ci' cfau ncpos abra f
gigantcs ante longccctcris antabat.
c:t ars gcntcs natas cj: fcminc ipfius . Si.ut alqs dciri niifcp tcmpozibus ta,
rfi namraU» fcKpto: aflumle.Uera^ ma v>ero vbi illc qui natue cfl cnocb:
rt di^t anciquoro magnitudics co:po n moriu** fed cp deo placucrit traflat''
rum: inucnta plcruncp olTa quoniam el narraturcade diflbnatia eque in
diuturna funt ctia multo poftcriojib' fuperioubus quincp dcccntum annis
fccuUe produnt:anno;^ aiit numctofi ait^ gigncrct eum qui ibi cdmcmoui
tae cuiufc^ boinie quitpibuB iirfutt: tu8 cft ftUum atcp ita in fuma fimilis
nulTnunc talibue documtie veire iq: confonantia.Uijritcnimanos antey
pimctii pot.Tlcc tii io fidce facrc buic tranffcrreturPjvtrofcpcodiccs trece
l?iftoiic derogada cft cui" tanto impu toe fepgintaquincp.Octaua gcnera
deti" narrata ri crcdim^^quato iple:» tio babet quidem ndnuUa diucrfitate
certiuG pzcnuciata confpicimus.6icit fcd miorcm ac difllimilcj ccterie.ZlOa
tn ctia5 idej plinf ce adbuc gentc vbi tufalem quippc quc gcnuit cnocb: aii
rogare fidem codicibus quos in auc eft n:t dece ani nzi centu^ iUi fucriit.
tozitatcm eelcbriorcm fufcepit eccria: 2lc pcr boc ut putant viginritrium
7 crcdcntcs iudco^j potius §> iftos n annorum fuit adaj qii gcnuit fetb.£t
bzc q6 vcru e.Tlon.n.admittut qf ma ipfc fab viginri babcbat % fejc mefcs
gisbiccfleporucrit crroz interptu^: qriejciUonatuaeftcnos^quoa appcl
qui in ea lingua cfTc (ulfuj vii in ma^ lat fcriptura ducentos i quicp anos.
per grccam fcriprura ipfa tranflata e. Ouonia fic if\x fufpicantur quoru^ ej:
Scd inqijiunt no cflTc credibile fcptu ponimus opinioncm:vni»5 annu qua
aginta itezpzctcs qui vno fit^ tempoze icm nunc babcmos in deccm partcs
vnocp fcnfu intpretati funt crrare po iUi diuidcbant:'! cafdcm partes anod
fiiius cius caina: quoe a'noe dic fcrip guii fpadum tpig tuc and vocatu:? il
tiiracentamnonagjnt3.£t deinccpa li dece (int vnm nz:n dccc nii ccntum
per omnee gcncrationce in quib" bo illo^j.lDoc aiit falfifl^imil ce documto
minuj anni comcmo:antur antc dilu midentifl'imoondit.0.uodariq' faci
uium:nullu9 fcre in noftrie codicib" i am h mibi tacendu videtur:que credi
ucnitunqui cm cflct ccntum anno^ bilio: poffit cfTe fufpicio-l^otcramus
vel infra:vcl ctiam ccntu^ viginti aut banc afleuerattoncm ejcbebrris
ce:te
iff^c rcfcrantur:quia nemo inquiunt 6 pc:imr qri tertiii genuit fiU'um:qui ait
ccm anno:um bomo poteft gigncre fi nt fi trcdecim noflri funr pzoculdobio
lios:qui nomcrtie ccntu, appcllaban primumgcnuiiqriduodccim vel no
bominibuerfed in ait
tut anni ab lUie multo ampUu9 annorum fuit. Ctais
niefcjrdecimeftmarura pubcrtae et poteft bac etate gcncrare ufitata ifta
tuor mefiii:«!camanae fcj: mcnfiu: la pcr boc fm iftoe nondu bebat vndcci
uinio9tredccimcnfiu5. •p»liniU9 PuQ annoe etati9.<luid dicam dc cainati
cucomemorafTetrelatiifuiflc inUas riu9 fiUo:qui cum apud noe cenmnt
qucnda vi]rifl*e ccntum q'nquagit3 dtt feptuaginta rcperiatur annomm ap6
03 anno6:alium decc ampliUe: alios beb:eo9 fcpmaginta legiffuiflcqii gc
ducentommannoipbiliflc uitam:aU nuitmalalebel/OLuie gcneratbomo
03 trecentomm:quofdam ad quingc mncanni fepmaginta nu
fcptcnniB:fi
tunalibi fupfint ccntu ani alibi 6fint: vniucrfas ctatc8 uiucntiu fingro^uj,
poft genitum autc vbi dcerat fupfint: 'Q.uoo aute in (cj:ta. gcncrationc id n
vbi fupcrerant dcfint:vt fumma con^' fccit: boc ipfum e quoo magis mottcc
ueiat:i: boc in prima:fccunda: tcrtia: illum dco fccifle ctt^ rcs qttam dicim**
e:ut iila qua ccniu eni prius folct adi viccfimo i fcptimo oie fccundi mefis
ici1 poftca detrabi occultarctur iduf diceretur cepti!imefTediluutum:X>ciri
tria:cum i illic vbi nccclTc non fucrat poftca in fine diluuq ita lcgitur.£t fc
non quide^ de ccnium annis: vcrunia dit arca in mcnfe feprimo; fepnma i
mcn de quantocuncp numc:o prius 6 f icefima die menfis fuper mdtes ara
tracto poft:ddito tatc quid fterct.Sj racb.^lqua autcm minucbatur vfq^
quolibet iflud accipiatur:fiue credat' ad vndccimum mcnfem. 3n vndccio
ita clTe factum:fiue non crcdatur fiue aut menfe pnma die mcnfie apparue
poftremo ita:fiue non ita fit:recte fic-' runtcapita montinm.Bi igi talcs nt
rinullo mooo dubitauerim:vt cu3 di fcs erant:t3lcs profcao i anni crant
ucrfum aliquid in vtrifcp codicib" iuc qwales nunc bemus.ZDcnfcs qmppe
nitur:qri quidcm ad fidcm rcrum gef iili triduani viginri i feptcm dics b:e
tani vtrutp cc non pOfcft;verum ei (i n potcrat.^lut fi pars tricefima tdui
gue potius crcdatur:vit e (n aliam p i tunc appellabantur dics vt omnium
terpretes facta tranflario.Tlam in cj'' propo:tioncs minantur:ergo necto^
bufda etiam codicibus grecis tribus to quatriduo n:o factum cft illud ta^
1 vno latino i vno et fp"o inter fe co^ grandc diluuium:q6 mcmo:atur fcm
fentietib^^inucnt' e matufaUl kj: anis quadraginra dicbus i quadraginta
ante dduutum fuilTe defunctus. nocribue.Ouis bac abfurdirarcm i
uam'tate5 fcrat.'~p>roide rcmoucat bic
t)cparilitateannof:qui bifde <$ erro:;quiconiectur3falfaita vultaf^
bus nunc fpacqs i in priotibue fccur truerefcKptdrarufide:vtalibi dcHru
concurrerunt.cpi^. dt.'Pro:fus tat'' ct tunc diee fuit qua
f 1 nunc Kque viginri i quatuo: bor
n Unc iam rideam" quonl mo c diu:no comculo nocturnotp detejmi
uidcntcrpolTitoftendi:non ta^ nant^tat' menfis quat" i nunce^quej
breues vtilli vnus cet n::fcd tw
dccc luna cepta i fmita coclufit.Zant' an^
cc proli^tatis annos qaante nunc be ms quat' 1 nunc e: quem duodecim
XV
c)C bebrcis codicibu9 emenda^c aufua fl"imc ciuitatis in boc munoo percgri
cft nemo.Tlon cni^ eft illa diuerfitas nantis 1 fupcrnam p:iam rc^rentis.
putata mendofitas: nec cgo vilo mo O.d.n.negari non potcft:prio: oium
putanda ejciftio. S5 vbi non eft krip cain cjc coniunctionc mari^ 1 fcminc
toiie erro::aliquideo0 diuio fpu vbi nat'' e.Tlct^.n. iilo nato dijciflet ada^
fcnfuB efTct confcntaneus vcritati 1 p quod diplTe legimr acqfiui boiem p
dicans vcritatcm:non intcrpretatium deum:nifiillis duobu9 ipfc fuiflct bo
ud pro abcl: qucm occidit cain. £u5 deinccpe quozum anni comemozant':
iuo^ idc due feriee gcncrationa una nec filios filiafcp genuifTe rcticenrur.
pam tcmeritaris euirat.^"f)oruit qppc £luia fctUcct pcr illoe ad dautd puei
adam diuinitus admonitus dice poH rcnon pofrci.£>cindc fcquituz.3acob
ea^ fetb natus e.Sufcttauit cni^ mi^ autcm gcnuit iudam 7 fratrcs eius.
bi dcus kmcn aliud pro abcl: qti tdX Tlunqutd tudas pnmogenitus fuit;;
crat futurus qui impleret illiue fanc 3ud33inquttgenuitpbareei jaraj.
titatcm:non q> tpfe priozpoft cii tem^ Tleciltorumgeminorum altqute fuic
porfs ozdic nafccretur.Dcm qd faip^ primogenirus iude:fed antc lUos lam
tum eft vi)cit autcm fctb quincp 1 du^ tres genuerat.£os itacp tenuii in or^
centoe annoeivcl fm bebrcos quinc^ dinc gcneratidum:pcr quos ad dauid
1 ccntum annos 1 genuit cnoe: quis atcpindequointendcrat pcrueniret.
polTit nifi inconfideratue afTcuerarc £]c quo intcUigi poteft:veterce quocp
bunc cius primogenitum fuilTe:ut ad bominee ante diluuium nd primogei
XV
mo nomcn eflct amborum.£no0 au cub cerni non poieft: ita fetb qui in^^
tcm fic intcrprctatur bomo:ut boc n pretatur rcfurrcctio:cum fit gcncrati'
polTc feminam nuncupari periii liguc onum fcorfum commcmoiatarum
ilUus alTcuercnt: tAnq> filius rcfurrcc paier quid de filio eius facra biflo:ia
tioni6:vbinon nubet neq^ vpzca du^ dicat intucndum efl.
cent.Tlon enim crit ibi gencratio:cu5
illuc pcrdu):erit rcgcncratio.Ouare t 0.uid fignatum fit i abel i fetb t
boc non in caflum notandu^ arbit:o: eno8:quodapparctad cbriflumtco
cj^ que propa^
in bis gcnerationibue pu8 cius.i.ccclcfiam pertinere.c.jcvi^.
gantur q: ilb qui eft appcUatus fetb:
cam gcnuiflc lilios filiafcp dicatur:nf c X fctb inquit natus efl filius:^
fccrctioicm caufam que me later v((^ tempu9 intcr ipfum t diluuium tcma
ad lamccb 7 cius filioe gcncrationuj fifl^er.Scd quoquomodo fe babeat (i
tcr terni ipfum faciunt.lDie ira fe bit-' fefc pcrpetraffe bomicidium confirci':
tibue: video confidcrjndum 7 comc^ altcram pcr cum qui fpcrauit inuoca
morandum:ifta vtrac^ progeniee q rc nomcn domini dci.l^oc cft quippe
diftictie gcncratioibue duae ifinuat i boc miioo pcrcgrinatie ciuitatie clei
quo locut" fum.doncc illud gen" atj gurat q dicit:cgo autcm fic oliua fruc
illa vniucrfa propago diluuio dclet': tifcra in domo dci fpcraui in mifcrico
cum vcro filiue fctb vnue comcmoza dia dci.Uanae autcm gfiag famofi in
tu9fuiffct cno8:nondum vfq3 ad dilu terra nominis non rcquirat. Bcatua
uium additie cetcrie^articulus ^dam eni5 vir cuiu9 cft nomen domini fpc9
intcrponitur -rdicitunbic libcr natiui ciu9 1 non refpc^it in uanitatee i ifa
tatis boinu qua dic fccit dcue adam nta9 falfa^.^Propofihe itaq^ duabus
ad imagincm dci fccit illfim:mafcultJ ciuitatibuetvnain re bu»" feculi^altc
1 fcmina fccit coe:! bcncdi^rit illos: r ra in fpc dei: tang» cjc communi quc a
cognominauitnomen comj ada:qu3 pcrta cft in adam ianua moztalitatie
dicfccitiUoe.O,uodmibividcturad cgrclTi9:vt percurrant -r difcut :at ad
boc intcrpofitum vt b;n: rurfus inci difcretoe propos ct debitce fmcs: ici
LIBER
clm rurfus inucnit no quide illo mo T amo:i6 o:dine pturbato dcum filq
quo ab inirio.tlon cnim cuiufq» etiaj dci ncglexcrut:^ filias boinum dilcjce
tunc fallada feducte illc fcminc pcrfu rnt^qb" duob" noibus fatis ciuitas v
aferunr pcccarii vim^fed ab inino q rracp difccrnirur.Tlccp cim i illi non
prauis moribus fucrant in trcna ciui crat filq boinum pcr natura^fj aliud
faiifc fcd artsjcloa. Q^um qonenoe bominej per mtiidii ferpentina frau''
tranfeunKr cotnmemojatam: i tcrtio de dcccpit.^lngelos autem fuilTc etii
bui^opw Ubro niqmm" ifoluta: vtia dci boic9nuncupat08:cadem fcriptu^
poffint angcli cum fps fint cozpotdii ra fznctA locuplcrifnma tcftis c(l.Tl3
aflcucranttrt boc ncgarc impudcntic bus bominum boc eft fccundum bo^
wdcatur.Tlon binc aliquid audco te mine uiucntiti mifccrcnt^filg.f.fctb fi
mcrcdiffmire:vtrU5ali(iB fpeclemcn liabus cain.Tlam t canonica fcriptu^
to acrco cojporati.nam boc ekmcntiJ ra fk. lo4f:in quo libro bcc lcgim":ctt
ttiim cum agitatur flabcllo:fcnfu co iu9 vba ifta funt.£r factum eft poft^
poiis ractucp fentitur: polTint etiam ccperut bomines mulri fieri fupcr tcr
banc pati libidinc5:vt quomooo pof ram:i filie nate funt illie:vidcntc6 an
funt fcntientibus feminis mifceatur. gcli dei filia9 bominum quia boni ft:
)bci tamen angclos fanctos nullo mo fumpfcrunt fibi vjcozc^ cj: omnibua
nis infcri rctrudcns tradidit in iudici 9nni.5igantc8 autcm erant fupcr tcr
punicndos refuari^fcd potius dc ilt ra in diebus illi9.£t p''
illud ca intra
ci pmii apodatatce a deo cu diabolo ret filq dei ad filias boinii i gceraret
principc fuo cccidcrunt:qui primum fibi:illi erantgiglics a fcculo boinee
LIDER
ciues ciuirarie dc irquibue anniJciaue culta origo non daruir pambus:a ^"
ratran^agelidei:^ poneretin de& b' vf5 ad noB aucfae Vcracium (crip
fpc fua:fircB illius qut nat* c de fetb fi turaru5 ccrtifl^ima 7 notifl"ima fucccf''
pc fucrtir facti angeli dci i filq dci:fcd uaflc.-^Undc illa que fub eias nominc
dcclinando ad inferioia bomince di^' profcrunt':er conttnentiftas dc gigan
diluuio pcrdcndi erant dri9 di^tte-' 1:^3 iudidu; quo irrogat' pcn^
runt die9 cof ceto vigiti ani.c.;;|:ii^. peccato.£ogitatio vao du9 7 rccogi
tatio:mut3darum re:um e immotabi
do e boc deum dijc (Tc cum circa fincj num quibu9 vult cffc confultum:ut 1
quingento:um annorum elTct noe. id terreat fuperbicntes 1 ejrerceat quae
cftqu3dringent09 0ctoginta vitcan^ tesii cjcdtct ncgligcntce:? alat intclU
noeagcretquogmote fuo fcriptura gcntc9 Ouoo non facercr.fi non fcp^
quingentoe uocat:nomine totiue ma 09 inclinaret 1 quodammooo dcfccn''
pmam partcm plcruncp fignifican^: deretad iaccntee.Ooooautc^ctiam
fcjcccntefimo quippc anito vitc noc fe interitum omnium animalium tcreo^
cundo mcnfc fictutn cft dtluuiu^. 3c rum volatiliunt^ dcnuntiat magnito
riccentumvigintianni prcdicti font dinemfuturecladi9cffatu::non aian
foturi vite bominum pcritttroro^^b' tibue ratidis e)cpenibu9 tang' 1 ipfa
UBER
i bac pcrcgu
dciifcd ftcut elTc pofTunt dci duitatem in boc feculo maligno
natione perfecti:imperat deue vt atca tany in diluuio peregrinante oina re^
faciat:in qua cit fuis.i. V):orc fdtjs nu fcranmr fi ab cius fcnfu qui ifta con'
ribue:'! cum animalibua que ad illu^ fcripftt:non uult longc abcrrarc 4 ^"
cjcdeipreccptoinarcam ingrcfTa fiit poit. £xcmpli g:a: vdut fi quifpia qi
liberaretur a valTitatc diluuqr^culdu bic fcriptu e arce infcriota bicamcra^
Jbio figura cl^ percgrinantis in boc fe^ ta t tricamezata fadcs ca:non q6 cgo
'
ailociuitati6dei:boceft ecckfie quc in illo opere dip relit intclligi:qt c^ 6
fitfaluapcrlignuminquo pcpendit nibus gmtibu9 ecclefia congrcgatur:
mcdiatoj dci n boinum bomo cbrifi'' bicameratam dictam propter duo ge
(cfus.Tlam i menfure ipfe longitudi nera bominum drcunfionem fcilicet
,'
nis 7 latitudinis % altitudinie eiu6 fi 7 prcputiu3:quo9 apoftor t alio m5
'
l ventrcm velut ^i iacentcm boicm me^ camcrata:vt ab imo fu:fti vcrfus ttia
folas ree gclTas iliic intuedae^vbi ccr tia egTfpciozum:qui gcomccnca dilc;;c
tc ut alia omittam:fi ni^erofitae aiali^ runt:geomecrica cubica figiiificarc po
um cogcbat arce taca ficri magnuudi tuilTc: ubi unum quincum fc;; n:a va
ncm:immunda bina 1 miida leptea 'i< krc afl^euerant^quis non vidcat quait
tromicti atalia:4d cogcbat cil equali tum rerum capcre potuit lUa magni''
numcro poflent pcraqj fcruari; ilut tudo.-^TlamtUudquod dilputaiit cart
vo de' q'^ptcr reparando gcnus fua'' tc magnicudtnis arcam non potuilTe
da prccepit:co mo illa quo inftitucrac comptngi: inepttlTtme calumniancur:
reftttuetc non valcbat.-' Oui vcro non cii fcianc immenfas urbcs faiifc conf
c(Tegcfta:fcd folae ref fignificartda^s trucca3:ncc acccnduntccncurn annos
figuras ce contcndunt:primum opi^ qutbus arca lUa efl fabncaca.lTtfi i'o:
nattimagniifierinonpotuifle dtlu^ te Upis lapidi adbcrc: poccft fola cal
rtrum non ampUoria rtiJmcri In arca mlk quc non nift camc ucTci putan
illa fuerinr q^ qui c difftnitusrcDj boc rur:vtrum preta numcrum ibi fijcrit
impcraretdcuetpriue admoncndiff finc rranfgrcfTionc mandatirquc alio
quos becmoucnt:fic acctpicndum ec rum alcndorum nccciTitae illiccocgif
quoo dictu3 e que rcptant fup tcrra: fetincludi.^nveroquoo ponue eft
vt necclTe non fucrit confcruari i arca credendum prctcr carnce aliqua ali^
quc poiTunt in aquie uiucrernon folii meta ee pofucrunt:que omnibue cen
merfa ficuc pifcce.•rcrum fupnatatia ueiret.-'Tlouim''.n:q' multa aialia (Jb'*
illic fuilTc crededa ftnt quc fcjru ca:et. nmo:etiam de cctcrie que obfcurius
1b:cfcriptii cfl: cniin atq? dilTmiftJ:ma aliquanto dicta ftit 1 difficiliue agno
fculus 1 fcmina crunt.JUia fiit quip-' fci qucunt dubitari fae non fit. <lue
pc que dc quibufcp rcbue fine concu'' cum ita (int.(ic ncc inaniter ifta cf(e p
bitu ita nafcuntur: vt poftca concum fcripta putarc quif^ vcl dume audc''
bant 1 gcncrent:ficut mufcc. illia vo bit:ncc nibil ftgniflcarc cuj gcfta fint:
cafionc inquit fiuc ucritatc cbrifhie a ruj matcdicto: deinccpe vfcp ad abra
nuncicmnin boc gandco fed i gaudc am de iuftorum aUquo:u5 qui pic dc-'
bo.Jpfc quippe plantauit vincam dc uj colercnt commcmo:ationc filitum
qua dicit propbcta.Dinea domini fa cp y
annos apUue miUc.Tlcc eoe dc
baotb domue ifrael cft.£t bibit dc vi fuiflccrcdiderun:fjfide8 cdmcmora
no ciu6:fiuc illc cali]c bic intclligamr ret nimie longuj ficreKt cffet hcc ma
dc quo dianpotcrtfe bibc calicc que^ gie bifto:ica diUgcntia
y prepbctica
rgo bibirur" fii:7 patcr (i ficri pot tta prouidcntia.^Ua itacp c):equitur Uttc
fcat a mc calijc iftc:quo fua fine dubio rarum facrarum fcripto: iftarum vd
fignificat paffionem:fiue quia vinum poti' p cu dei fp6:qujbu9 non foUim
frucme cft vincc:boc poriue illo figm' narretor prctcrita:verum et prcnunci
ficamm c(i:qp e% ipfa vinea boc eft cj: cnt'fumra:que tame pertinct ad ciui
gcncrc ifraclitarum carnc^ pro ncbia tatcm dci quia i dc bominibue qui ii
7 fanguincm vt pati polTa aflTiipfiCt funtciucedus quicquidbic dicitur
XVI
gcncrattcnum iflarum petueit a mfnt ac pcz boc fiunt once progcniti de fcj
mo exoiu nanatlo. Sed vndc indpi viginti7fcptcm.3n fumma igitur om
iit comiozm filq (ey. h^ quiddi obf ncs progcniri de tribue filqe noc:id 1
curitatistquod e^rpofitioe illuftrandii quindecim dc iapbetrt trigintaunus
efl:quia i multu ad re^ pertinet quaj decbam:vigintifeptemde fcm:fiunt
rcquirimue.Sicenim lcgitur.£tfcm feptuaginta i tree. £>eindc fequitur
natus c(t:£t ipfi patri oium filiozu bc^ fcriprura diccne.lDi filg fem in tiibit
ber fratri iapbet maiou.O:do vbo;s bus fttis fecundum (inguas fuas:{re
cft.^ifcmnat^ebcbcnqui ft^p: cft gioib' fuis 1 in getib* fuie.^tecp 6 5i
oium filio^ fuom^.Scj ergo patriar b" be in^t trib" filio:;:. noe f m gcnera^
cba3 irclligi roluii oniu^ qui 6 Hirpe tioncs comj. 3lb bis difpcrfc funt in
eiu9 cjrom funt:quo9 cdmcmomtur'* fulc getiu f: tcrra p' diIuuiu.Un6 col
e:fiue fmt filtj fiue fint ncpotes i pio (igitur feptuagitatrcs vel porius q6
ncpotes:? deinccpB inde cf ozti. lion poftca dcmonftrabiiur fcptuagitadu''
fane iftuj bcbcr gcnuit fe^: fcd ab illo as gcntcs tiic fuiflTc^ri boice. nam i p
quinrus in progc(H'to:um fcric repcri U8 cum faiffcnt commcmorari filq i»
tur.Bc5 quippc intcr alioe filioB gm pbct:ita conclufum eft:e^ bis fcgrcga
it arf3j:at.31rf3j:at gcnuit cayna.iay te funt infule gcntium in terra fua:v^
nan gcnuit fala.Sala gcnuit bcber. nufquifq3 fecudum lingum fuam in i
Tlon itaqj fruftra ipfc primus c noia bubue fuis i in gcnribus fuie.^aj vc
tu3 in progcnic vcnictitc de ky.t pre^ ro in filqe cbam quoda loco ape:rius
latus cft ctiam filije ciJ fit quintus ne gcntcs c6mcmo:atc funt:ficut fupius
poG:nifi quia vcrum cfl q> traditur oftcndi.ZDcfracmgcnuitcos qoidi^
cx illo bebrcos cfl*e cognominaroe tl cuntur Iudi'n:7 codcj mooo cctere vf
q> bcbcraeo9:cum 1 alia polTit eflc o^ cp ad feprcm gcntce.^t cnumcraris 5
pinio:vt cx abraam tan§' abraci dicti nibuB poftca concludcns bi filq cbaj
eflc vidcantur.Scd nimiru^ boc vm inquit in tbub' fuie f^ linguas fuae:
cft q> cx bcber beberei appcllati funt: in rcgionibue fuis i in gcribus fuis.
acdeifide vna dcrracta lirrcra bcbrei; propterea ergo multojij filq non fiic
quaj lingua^ folue ifracl populue po comcmo:ari:quia in getibue altjs naf
tuit obtincrc:in quo dci ciuitae i i (i ccndo 9cccflc:ijt:ipfi ailt gentcs face:e
ctie pcrcgrinata c\i:iin omnibue fa^ ncquiuerunt.Tl3m que alia caufa cj;^
m" nobis nomcn ari^ difpcrgamur i bui" cuadcrct/OLuid deicp nocet izo
faciem oie tcrre.£t defccndit domin'' quantacuncp vcl fpirituaU9 vcl copo^
ridcrc dmux&m % turrim qua edifica rarelario.<Cuta uczacp icelii via moU
ucrunt boinum.£t dijcit domin**
filg ter bumiUta9:furfu lcuis cojaddttj
dcu9:ecce gcnus vnum % labiam vnu noftrum:non ?tra ditm;ficut dictus e
omnium:t boc incboaucrunt facc;'r gigas i^c ucnator contra dominum.
unc non deficiant cj: illie omnia:quc^ <luod noti intcUigcntcs noiinuU'' am
conari fiierint faccre:venite i dcfcede biguo greco dcccpri funt vt non intp
tC9 confundamug ibi liuguam comm rcnturcontra dominum:fcd antc do
Vt non audiat vnufquifcp v>occ proji'' mtnum.£nanrium quippc i contra i
mi fui.£t difpcrfit eo9 domin" in fup ante ^iq^ni^ic&t.^X^ioc cnim Vcrbum cft
facicm omni9 rerre i cefTaucnit cdifi etiam in pfalmo^-z plo:cmu9 ante do
cantce ciuitatc i turrij. 'Propter boc minum qui kdi nos.£t boc vcrbum
gppcUatumcftnomeilliug confufio: efteriaminUbroiob:vbi fcriptiiein
qiibi confttdit dominu9 labium om foro:cm crupifti contradominti. Sic
nig tcrrc:7 in difperfit eoe domin" de ergo inteUigcndus cft gigas ifte vcna''
U9 fupcr faciem omni9 tcrre.3fta ciui to: cont:a dominum.Oi.uid aiit bic ^i
taa quc appcUata cft confufio:ipfa eft gnificatur boc nomine quod eft vena
babflon:caiu9 mirabilem conftrucri^ io::nifi animaUum tcrrigcna^ dcccp^
oncm gentium criam commcndat bif to::opprelToz: cytincto:.' £rigcbatcr
toiia.Babylon quippc intcrprctatur go cum fuis popufturrc^ f dfi; qua
confufio.CJndc colhgitur gigante iUii c impia fignificata fupcrbia. ZDcrito
ncbrotb fuilTc illiug condito:c3 qaoo autem malu9 punitur affecru9:criam
fuperiuB breuiter fucrat ttimacu:vbi cui non fucccdit cffcctu8.5cnus vcro
cum de illo fcriptura loqucrctur air. ipfum pcnequale fuit.^-QLuoniameim
3nitiu5 rcgnicius fuit bab>-lon:vt cu dominatio imperanris i Ungua cft:ibi
ciuitatum cctcrarum gcreret prindpa damnata cft fupcrbia: vt non intelUge
tum:ibi t^a tan^ iw mctropoU babi tur iubens bomini:qui noluit intcUi-'
taculum rcgni:cpui9 perfccta non fuc ge vtobcdiretdeoiuberi.Sic iUaco
rit v^o^ in tantd modum quantu^ fu-' fpirario dilToluta cft:cii quifqj ab co
perba cogitabatimpictas.Tlanimia qucm non intcUigcbat abiccdcrct:ncc
LIBER
p Otcrattilldquando facutec
i^e dercenfione domtni ad confiin bomo:d angclis intelligiquod
dendl lingua edificatiii turn.cv. dictum efl:faciamu9 bominem: quia
nondi;;itfaciam.Sed quia fcquitur
q UoD.n.fcrtptff c:i hkedit dns ad imaginem noflram^nefas cfl crco''
videreciuiutem? turrimqus readimaginem angelotum bomincj
cdificfiucrttnt filq boinum boc e fi
: fii factum: vt eandcm cfTe imaginem an^
Ig dei-.fed illa focietaa (ccanda boiej gelorum i dei.<6t idco rccte i((ic intei
viuens quam tcrrenam dicim' ciuita^ ligitur p(ura[ita6 trinitatia quid trin{
te n loco mouctur deus qui femper e tas:quid angdi trinitatis.Otue tame
rbi<p totU9:rcd defccndere ol cmn ali trinitas quia rnus dt dcus ctiam cuj
<|uid facit in tcrra : quoo preter v(i cum dipfTet fadamu8:'7 fccit iquic de
tatum naturc curfum mirabilitcr fac UB bomincm ad imginem dd:non di-'
tum prcfcntiam quodammo eiu3 ofi'' jrit feccrunt dq:aut ad imagincm dco
dat.Tlcc uidcndo difdt ad tpue q nn rum.^poterat i bic eadcm inteiligi r:(
bu0 babitat:vt quoD adiunctum efl q' Iqc ctcrn3:in ilia cozum curia fuper
1 dijcir dominas dcDS ccce gcnue vno na.*n^ cnim (ibi ipfi (ant vcritae^fj
1 labiu vno 6ia i cetera:ac ddndc ad creatricis partidpcs veritati6:ad iUaj
ditum vcnite n defccndcntcs confcda mouentur tang» ad fontcm vitc: vt y
mu6 ibi linguam co:u5 rccapitulatio non babent ej: fdpfis capiant q: ipfa:
fit demonftrans qucmadmodum fac 'Xidcoc9:u5flabi(iseflifle mot^quo
tum fitquoo diccum fucrat: defcedit vcniunt qui non zecedunt.Tlcc fic io4
dominus. Si cnim iam defccndcrat; tur angclis dcus quomodo nos inui-'
qutdfibi vult venitc i dcfcendcntcs ccm loquimur nobie: vcl idco vel agc
confundamus ibilinguam co:um:qd lis: vc( ipfi angcli nobis^fiue pcr iUos
tntclligfturangelisdictum: nifi quia dcns nobi8:fcd incffabiii fuo modo:
pcr angclos defcendcbat qui in angcf nobis autcm boc idicatur noflro mo
dcfcendcntibu3erat.'£tbcnenon ait do.i>d quippc fubiimio: ante fuum
mite 1 defccndcntcs confunditc: fcd factum(ocutio:ipfius fui factieftim
confiindamus ibi linguam comm of^' mutabius ratio:qtte non babet foni»
tendens ita fe operari per miniflros ftrcpcnrcm atq^ tranfcunfem:fed vitn
fuo6:vt fint ctiam ipfi cooperatotcs fempitcrne manentcm i tcmpotaiiter
deificutapof^olus dicir:dcicnim fu^ opcrantcm, Siiter loquitur angeiis
XVI
fflnct{e:nob{9 autcm alitcr bnge pofi ra:fed fola commijrtionc maris 7 fcic
alTiduc rcddcnda c ro in
boc opcrc de etiam in infulis cfTc potucrinnfi repa
locutiomb" dci.3lut.n.^crtta8 incom rata non funt nifi ej: bis quo2U5 gcnc
mutabili per fcipfl irtcffabilitcr locft': ra in vtrocp fcjcu arca fcruauit. "Pof''
ronalie crcatarc mcntibueiaut p mu funt quidem crcdi ad infulas natado
tabilcm crcaturam loquituirfiue fpua tranfifTc:fcd projrimas. Suntautcm
libus imaginibus noflro fpirimi:fiue queda ta longc pofire a cotincntib' i''
co^>otalibu9 vocibus corpozis fefui. ri9:vt ad ea9 nira vidcatur natare po
3llad fanc quoo dictum efl t nunc n tuifTebcfliarii.<luoo fi bomics eas
dcficicnt q: illie omnia que conati fue captas fccd aduejrcmt:! eo mo vbi bi
rint faccre:non dictum cft confirman^ tabant carum gcnera inftituerunt:ve''
do:fed tan^ interroganoo ficut folet nandi fludio fieri potuifTe incredibilc
a comminantibus did: qacmadmo non efl.-Quamuis iufTu dci fiuc pmif
dumaitquidam.Tlo arma qrpedict fu:ctiam opcrc angclorum ncgandoj
kqnHiBic czgo accipt
totac^ OC rrbe non fit potoifTc tranffcrri.Si vero qc
endum eH tmap di)Ccrit.Tlonnc oia de tcrra cjrojte funt:fecundum oagincm
ficient cj: illiarquc conati fucrint hcci primam quando dijrit dcu9 p:oducat
Scd fi ita dicatm:non qrpmit commi tcrra animam uiuam multo clarius
nantem.Uerum proptcr tardiufcros apparet:non tam rcparandotum aia^
eddidimue particulam id cft nc: x>t di lium caufa:^' fignifiicandarum varia^
ceremua nonnequoniam roccm pro rum gcntium propter ccckfie facram
nundatis fcrtbcre non poflum^pne tum in a:ca fuilTcomnia gcnera:fi i in
non:t^ ni nifi fcribcre foIcmu8.£t il fulis quo tranfite non pofTcnt multa
lis igimr tnbus bominib" noc filqs: aialia terra produ^it.
fcptuagitatrea vcl potius vt ro decla^
ramra cfl feptuagitadue gcntea^toti'' 3lnc)C|»pagineadavcl filio^tnoe
dccp lingue per tcrras clTc ccpcrunt: qucdam gcncra boinum monflruofa
quecrefceoo i infulae iplcucrut.3luc prodierit.c.vig.
tus c(t aut numerus gcntium multo
ampliits 5" linguarum.Tlam i in afu q Ucritur et vt:o q: filqs noc^vf
ca barbaras gcntes in rna lingua plu potius et illo vno bominc vn6
rima8nouimu9.£tbominc9 quidc^ ct ipfi cjititcrat propagata cfTc creden
mulriplicato gcncrc bumano ad infu dumfitqucdamonffruofa boinogc
las inbabiradas nautgio tranfirc po ncra qoc gentiu^ nanat bifloria:ficut
tui(Tcqui8ambigat:r perbibcntur quidam Vnum babe ocu
lum in fronte media:quibufdaplatas
3ln oc beflia;^ gcn" et !cmotifTime verfas cfTc pofl crura: quibufdaj vtri
a terris ifule q: co ndcro accepcrut:^ ufc^ fcjcus cfTc namra^:-! dgctcra ma^
iarcadiluuq ivndatioe^uat^e.c.vg. mam virilem finiflram muliebrem vi
cibufcp alrcmig cocundo t gignerc et
f £dqoeflio6oigencrebc(Ka;j parcrc:algs oza no elTe:cofcp p nares
e:quc (ub cura bominum non tantummodo fufccpto 7 emiffo bali^
funt:urficuti rane non (\akm'cf ter^ tii oiacre.3!Iio6 flatura cfTc cubitalcs
UBER
quoniam cui congruat i quo rcfcrac' tionum varictate n tanta inter fc itcp
igno:at.TMuribu8 q quinis digitis t nobifcum diuerfitatc traduntur.Tlaj
manibus 7 pedibus nafci bdines no'' 7 ftmjag 7cercepeticos t fpbtgas: (i
uimus:? bcc lcuio: c(l ^ illa diflitia: ncfcircm' ii boies cfTc fcd bcf^ :pof
f5 tii abfit vt quis ita dcfipiat:vt e^iftt (ent illi 6 fua cmiofitate gKa
bilto:ia'
3ln ffcKoie pte irc q mc bitatioi p t £ncnda eft ig? fcriee generatio^
Raria e Itipodas bk crcdeda (iuAj:, nij ab ipfo ky.vt ipfa ofidat p"
diluuium duitate dd:ficut cam fcrics
inde ctiam fi nuda (iv.ncap boc ftatim fcm ad banc rcm non pcrtincntibus:
neaf(c cfCc vt bomtce babcat qm nul illi conncctuntur in o:dine gcncratio^
lo modo fcriptura ifta mcntitu: q na: num:pcr quos pofl*it ad abraam pcf
ratie prctcriiis facit fidcm:eo qd ciu9 illi coilncctcbantur an di
ucniri:ficut
prcdictacomplcntur.Tlimifq? abfur luuium per quos pcruenitur adnoe:
dum cfl vt dicatur aliquoe bomines gcncrationibos que propagatc funt
c]c bac in illam partem occani imenfi^ ex illo adaj filio qui appdlat" e fetb.
tatc traiccta:nauigare ac pczucniie po Bic crgo incipit generationum ifla ?
miflrenctiamiUtcq:vno illo primo tqrtio.^tbcgcncrattoncsfem. Scm
LIBER
filius noe cmtflm annoratn crat cum ginta 1 gcnuit abram:que poflca no^
genuit arfaj:at feaido anno poft dilo'' minauit de" mutato vocabulo abr»''
uium.£c uijcii fcm poftq' gcnuit arfa am.fiunt icacp anni a dilunio vf^ ad
)rat quingcnroB anno3,'r gcnuit filios abraam miile fcptuaginta t duo fecdi
1 filia9:T mo2tuu9 cii.Qic Cjccquitur dum vulgatam cdicioncm:boc cfi vni
cctcroe-.diccno quoto quifcp anno vi-' pretum feptuaginta duojum. 3u bc^
tc fue filium ijcnucrit ad iftum gcncja breis autem codicibue longc paudo
tionum o:dinc ptinete:qui pertcndit ree annoe pcrbibcnt inucmri:dcqui^
ad abraam:i quot annoa poftmodo busrationcmautnulla^ autdtfficilli
vijccritantimans ciifilio8 filiafc^ gea mam reddunt cum crgo qucrimue in
tfic:vt intelligamus vnde potuerit po illis fcptuagintaduabus gcntibus ci^
lucnbcfitcmue vndetania fpacia ler num:id eft loqucla vn3:tunc iaj gcrt*
raium atcp regnoiu^ rcplcri potucrit bumanumalicnatujfiuinc acultuvl
dcgcncrcfcm:marimcproptcr alTyri dci:ita vt in folis idis gcncrarionib"
o:um rcgnum: vnde ninue illc o:icnta picrae vera rcmanercr:que dcfccndiit
lium dominato: vfcpquaq^ populo:j2. dc fcminc fem pcr arfajrat: t tendunt
ingcnti p:ofpcritarc zcgnauit a latilTi ad abraaj. Scd ab illa fupcrbia edili
mumac fundarifTimum rcgnumqo cande turria vfcp ad ccluj^qua impia
diuturno rcmpo:c duccrctur fuia po'' fignificatur clatio:tcrrcna apparuit ci
tem cum cflct ccntum tngintaciuincp fitijs cbam cultotce dci:vtrunc^ tamc
anno^umgcnuitcbaynl. ^Huicii cet bominom gcnue tcme nung' dcfuif''
centum rrigira ano?t gcnuit fala."p>oi fe crcdcndum c(\.Qi quidcm T quan
ro et ipe fala totidem annoK erat qfi do dictum eft omnce dccUnaucrui fif
gcuitbebcr.£cntum vero t triginta inntilce facii funr:n6 cft qui faciat bo
1 quatuo: a^cbit annos beber cii gc num non cft ufcp ad vnum:in vtrocp
nuir pbalccb:in cuius dicbua diuifa c pfalmo vbi bcc verba funt:T bcc icg»
tcrra.3pfe autcm pbalccb uit:it ccnt» tunnonnc cognofcent omnes qui opc
iriginta anos t genuit zagau:? :agatt rantur iniquir3tcm:dcuo:anr plebcm
centu 1 frigintaduo9:T gcnuit ferucb meam ficut cfcam panie.^crat crgo cti
7 ferucb ccntum 7 trigmta:-! gcnuit amtuncpopulus dci:vndc illudq6
nacborT nacbo: feptuagintanoucm dictum cft: non cft qui faciar bonum
t gcnmt tbazam.Xbara autc^ fcptU'' non cft vfqj ad vnum:de filije boinuj
XVI
do autem erat vna:nibil aliud 7 bna rerum etiam in littcris facris cufto
na ligdia vd bumana locutio vocabi diuitauctozitas. "profectoitac^ cum
lurquafolavniucrfumgcnus bomi queritur in diuifionc linguarum vbi
num loquebatur. Oiperitaliquis.Si lingua illa rcmancre potucrit que fu
in dicbus pbalecb ftlij beber diuifa e it ante communis^que fine (illa dubi^
tetrapcrlingua8:ideft bomiuesqu^ tationcubircmanfitnon ibifuit illa
quid aliud occixnit nifi 'j' in buiufmo lcpntur.^lltoqain duodcdm ftl^ iec
dtgenrercmanritacuiua noie nome tanquieratfiUuealiuo bcbcr frater
acccpit 1 boc iuftitie gcntia buiua no pbalecb quomodo potucrunt ia gen^
paruum apparuilTc veiligium: q> cuj tcs facere fi poft pbalecb fratrcm fuu
alic gcntce plectercntuz mutaticne lin iecta nat" e:fic poft cii comcmozat' c:
fingulae gerce: fi bcbcr i pbalccb Un procreati filq iapbct qui crat minim"
guba non fcccrunt.^Tlimiru illud ell eozum:deindc filij cbam qui crat me^
probabili'' quod gigas illc ncmrotb diusrpoftrcmo filq cbam cj erat mcdi
fcccrit ctiam gentcm fuam:fcd propf U9:poftremo fcm qni crar prim"
filq
tium at5 linguarum.lSbalccb autcm ej; affur afTyr^:^ cj: bebcr bcbrei:par
proptcrca comcmorat" e;non cp getcj lim tpig vctuftate mutata funt ita vt
feccrir.na cadcm ipfa eft cius gene be vCjc bominc9 doctiffimi atiquift^imaa
brca cadcqj lingua:fcd propter ipua biftoziae pcrfcrutantee:nec oium fed
infigne q? in diebue ciue tcrra diuifa aliquantarii cjc iftis ozigincs gcntium
moue noe o^^quomooo potu-'
e.Tlcc potucrint rcperire.Tla
g^cj: friio cbaj
lingua rcmanrcrarrg^uis i ipfe fic iaj lium fuu5 1 loth filiu ara filq fui:i fa'
mamfcftioi dei populue in cgTfpto:ita rai nurum fuam vjrozcm abram fil^
noc fimul cum annomm numcrie: nqe oflcndirur cria; nacboi ft-atcr a^
ncrarionce rbarc rbarc gcnuir sbram vcru5 criaj fara nurue cins i lorb nc
1 nachoi i aram^t a:am genuit lorb. poeciuecomcmozanrunq' cosdujcc
£t itiojtuus cft aram co:am cbarcpa rir fccu^iCur puramue: nifi fottc g? a
trc fuo in tcrra in qua natus in rcgioe patcrna i fratcrna pietatc defiucrat i
cbaIdco!um.£t fumpfcrunt abram r fupcrflirioni adbcfcrat cbaldcoru5:ct
nacboz fibi vpzc9:nomcn mulicria a poftea ir.de fiuc pcnitedo fiuc pcrfecu
abra farai:-? nomcn mulicrie nacbor rioncj paflue g? fufpcct" babcrcrur:^
melcba filia aram.^fte ara p: mclcbc ipfc cmigrauit/3n libro cnim. qui ifczi
1 abfurdd c eiriftimare in ifta ^ic gcnc fus eft:fed ann" dc illo loco^guifiois
rationuvbi diligen^ commcmojamr cius:quoniam ipfius feptuagefimuf-'
quotannoaquifcp vijrcrit: burfolT qointus erat. proculdubio parris eC
numcru ano:^ virc no comedatu efle qui cum fcpmagefimo fuo anno geuc
mcmo:ic.0.uod cni; quouida quos rat ccnrefimuB quadragefimufqoint'*
eade fcriptura comcmoiat taccnf ani: fuifle colligimr.ac pcr boc intclLgcn
n6futiboco2dinequo;ttpu; dindc^ dd e mo:e fuo fcriptura redifle ad tc^'
mtio dcccffione gigncntid 1 geitoru^ pu8 quoo iam narratio illa tranfic
fuccdTioe cotcjritu!. 3fte adl ozdo qui rat:ficut fupcriue cu filios filio^z noe
dirigirur ab adam vf; ad noe i indc commcmo:aftct:di]cit illos in linguis
vf; jd abraa finc numcro ano:;^ vitc 1 in gcntibus fui9:T tam poftea
fuifte
dum c tgz duas ree promilTaB abrae; ffrio^:fed afTfriorum mfto erat po''
vnam.f.g' tcrram cbanaan poffelTu^t tentT at<^ fblimius.nam rcj: ille mn'
fucrat femcn cius: quod fignificatur beli filiue ejccepta india vniuerfe afie
ifraclirice fcd omnium gcntium que fi torius ozbis parrcm pofucriit vt fint
quorum.i.afTf riomm iam abral fub n" qui defimcto patri fuccclTit i icQnS
XVI
qainqaagutta duos re^aait annoe. tm.Tlon pbarao rcjc egypti qui cam
£t bebai in regno qaadragincatres s fibi v>:o:em accepcrat:grauitcr afflic^
e SreflTua eft crgo abraa dc cbar r £uerfo ig: abra ep cgypto i lo^
ra feptuagefimoquito anno eta co vn vener4t:tu nc loib ffis fiU
fed de illo folo de quo patcr cft vnius Tlon fit ri^a inter mc i tc:i intcr paf''
ifracliticcgetis.^lbboccnim fcmine tores meos i tuo8:q: omnes nos fra
tcrraillapolTelTaeft. trcs fumus.Tlam ecce tota terra antc
tccfi:difccdc amc. Si tu i finiftra ego
£>c fare p&didtia in cgypto p drij t de3:tra3:vel fi tu in de]ct:am:cgo m ii
rit.£t idco pofuit 7 ipfa fecundu hy^ ccrdoe in ctcmum fm oidinc^ mdcb<
bolen arenc multitudini comparari: fedec:n©nfcilicet fecundum ozdincm
quia 1 bec fola inumcra e bomini itif aaron qui ordo fucrat aufcrcndus:
XVI
cfCc \\\i ad iultitiam:rton cum in fidc 6 etema feltcJtatc manfuros. ^\xes aot
(cdffci^t dicet dnatot dnc ^ quid (d defccndentesfapercotpotaque diui^
am g> berca eius ero.Xcrrc qutppe il fa crat:ri boni aUquid fcd fps indicat
liu9 prominfa crat bercditas.*non.n. flcris buius paftu qucnda fuum 6 cai
aitimdefciamquafiadbucnon cre6 naUum diuifione quercntce. OJb ao(
ret:fcd ait fccundum qutd fciam:ut et ilUs cocedit abraa:fignificat et inta il
rci quam crcdiderat aliqua fimilitu'' lae carnaliu diuifioncs fpualcs ec no^
00 adbiberetur:qua eius mod'' agno nullos veros vfqj in fincm fccuUpfe^
fcerur.Sicut no cft virginis maric dif ucraturosfidclc9.£tcircafoli8 occa
fidcntia op ait:quomodo fict iftud qiit fum g? pauo: irruit i abraam i timor
virum non cognofco.Ouoo cnim fu' tenebrofus magnus fignificat circa
turum cflc cma crat:modum quo fic buius fccuU fincm magna pcrturbati
rct iquircbat. £t boc cuj qticfilTct au oneactribulationefutura fideUuj:^
diuit fpirit" fanctus fupcrucniet in tc: qdtis diptincuangcUo.£rit.n.tunc
viritts sltilTimi obumbrabit tibi.Dci magna quafii fuit ab iino.
rribulatio
et pcccatV futa per ariete eade pUbs quadringcntos annos illc popul" fue
ctiarcgnatur3:queanimalia propfca rat pcrartur'':^^ in ipfis quadrigetis 1
trima dicnncunquia cu; fint infignes nis pnuciatii cft boc futuruj. Oaiead
orticuli tcmpo:u ab ada vfcp ad noe: modii.n. fcripriJ e de tbarc pic abrac
1 indc v^o^ ad abraa:? indc uf^ ad da 1 fucrunt dies tbare in cbaaa cfncp i
uid:qoi rcprobato faule primus in rc duceti ani:ii qt ibi omncs acri fnt fed
gno gcntis ifracliticceft domini volii q: ibi complcti funt:ita i bic propfca
ratc fundatue in boc oidine tcrtio q itpofitu eft 1 in feruitutem redigent c
tcnditur cj: abraam vfq3 ad dauid^ta OQ'.i affligcnt cos quadrigcntis ani9:
cp tcrtiam ctatcm gcrcns lUc populue qifi i^c numerus in cadcm afflicrione
fidolcuit^fiuc altquid aliudconucnien coplctus e:ri q: ibi vniucrfos pcrfect"
rius ifta fignificcnt nuUo modo tame cfl.OLuadringcnrifane dicuntur ani
dubirauerim fpualcs in ea typos pre-' ^ptcr numcri plenitudincm: yuis ali
figuratos additamcnto turiuris i co quanto amplius firit:fiue cj: boc tcm
Iumbc.£t idco dictfim cft aues aute^ po:ecdputcnfquo ifta ^mittcbata^
non iiviiCii quoniam carnales intcr fe brae fiue cy, quo natue eft ifaac^ptcr
diuiduntur:fpiritualc8 autej nlfo mo kmcn abrac dc quo ifta prcdiciit'.£o
fiue a ncgociofis conucrfationib' bo putatur cnim ficut fupcrius ia dijrim'
vifu dcmonftrata ^'dicta funt abrac: tura non poterat voluntate faccrct fu
vrquanoo ifaac natus cft centcnario um^teoiurequo dicit apoftolu9 fi^
pzi fuo a pria ^milTioe p" vigitiquicp militer 1 Vir non babet potcftare; cot
9nno9:cum iaj ej: i\ii9 quadringcntie potis fui fed mulier.vtcns mulier ad
T tgita:quadrigeti i quicp rcmanent: pariendtf q: altcra quoo non potcrat
quos deae quadngentos voluit noia qc fcipfo.Tlulla cft bic cupido lafciuic
re.t cctera que fequuntur in verbie p nira nec{tic turpimdo.^b ujco! caufa
nundantcd dci:nunu9 dubitaucnt ad prolis andlia marito tradituna ma:»
ifraeliticum populum pcrtinere. 0.6 to caufaprolis accipitunab vtrocp ii
vcro cum adiungitur CU5 aiTt fol erat culpe Iu)ni9:f5 nature fructu9 citqrit''.
ad occafum flamma facta e:i ccce for ibcnic^ cum andlla grauida diie fteri
uitatis dei qualis antea nung' fuit q flgar fare coiugi pudicitia cuftodifte:
fl5 anticbrifto futura fpcratur. fignifi necvoluptatcmfuafcdvoluntate illi
I k
dc:i pona te i genteszT rcges e)c te efi eum 1 ampliabo i multiplicabo illu^
but.£t ftatua teftamtii mcu inter me ualdc.buodccimgentcs gcnerabit:-!
1 tc:i intcr fcmcn tuum p" te in gene-' dabo iUum in magna gcnte^.Xcftain
ratiocs eorii in teftamentum etcrnu: tum autcm meii ftatua ad ifaac:que3
vt fij t de" 1 femini tuo pofl tc.£t da parict tibi fara in tcmpozc boc ad an^'
bo tibi 1 fcmini tuo poft tc tcrram iti nuj fequente.lDic jtpertioiapromilTa
qua incola e9:ocm tcna cbanaan in funt dc vocatione gcntiuj i ifaaci. in
polTeiTione efna:7 ero illt dcu9.£t di^ filo promifl*tot9:quo fignificaturgJa
)citdcu9 fld abraam.Xo autcj teftain non natura:quia de fcne i de anu fte
tiimetipferuabi9:tu7femcn tuu p' rilipromittiturfilius. Ouaui9 enim
teinprogcme9fua9:£tboccft tefta-' 1 naturalem procreationi9:e)ccurfum
mcntti mcu q6 coferuabitis intcr me dcuo opcretunubitamcn euidens <y
1 VO0 7 inter femcn tuu; poft te in ge pu9dcicftvitiata7ceflante natura:i
nerationcs fuag.^irciicidct^^oe veftni bi euidentiue intelligitur g2a.£t quia
mafculinum:7 circuncidetis camcm bocnonpergenerationem fedperre
prcputi;vcftri:7critin fignum tefta-' gcnerationem futurum erat:ideo ntic
menti intcr me i uo0.£t puer octo di impcrata eft circuncifio quando 6 fa^'
c^ circuncidctun? vcftru onc mafcu-' ra promtffus eftfilius.^tq^omncs ri
Sara vjro: tua non appellabitur no^ dicitur tcftamentum vetus: nifi noui
mcn ciu9 far3i:fed fara crit nomcn c occultatio.^£tquid cft aliud quoo di-'
ius.Bencdica aute illa? i dabo tibi cj: ritur nouu5 nifi \ictcm rcuclatio.' "Ri
cidit abraaj fuper farie^ fuam i ridt: animo fuo:fi mibi ccntum an"
illa in
1 di)rif in animo fuo diccng.Si miT?! nos babenti nafcetur fih'u9: i ^i fara
ccntum annos babcnti nafcetur ftli": annotujnonaginta pariet: nonfunt
XVII
dubitancis fed admiritia, Si que vo pellatur. Omnia caro (icut \>cfti3 vc"
mouct quoo dictum cft:7 dabo tibi et terafcct.Xcftatu cft ergo a feculo mo:
knxini tuo poft tc tcrram iu qua tu in tcmo:ieo9 qui tranfgrcdiuntur prc
cola ee:omncm terzam cbanaan i pof ccpta dd.£u cnim \cx cuidcntio: port
fefTioncm cternam.quomodo iccipii ca data fiti-r dicat apoftolua vbi autc
tur iplctu fiue adbuc ejcpectctur iplen non cft lcj: ncc prcuaricatio: quo pac
dum:cu5 ponfclTio quccuncp tcrrcna to in pfalmo quod lcgitur vcrum cft:
etcrna cuilibct gcnti dTe non polTit: prcuaricato:e9 cj:iftimaui omncs pcc
fciat cternu, a noftria interpretari q5 cato:c8 tc;re:nifi quia omnce lcgis ali
grcci appcllant aeomon:quoo a fccu^ cuiua prcuaricatc funt rci:qui aliquo
culo dcriuatu cft.Jlcon quippc grccc pcccato tencntur obftricti.Ouaobrc5
feculum nuncupatur. Scd nou funt fi ciia5 paruuli quod vcra fidcs babct
aufilatini bocdicere fcculare: nelon nafcuntur non propric fcd o:iginalid
gc in aliud mittcrcnt fcnfum.Sccula^ peccato:c9:rndc illia gratiam remilTi
ria quippc dicuntu: multa que in boc oniQ pcccato^jncccnarilconfitemun
feculo aguntunvt breui ctiam tpe
fic profecto eo modo quo fi peccato:c9:
tranfeant.2lcmon autcm quod dicif it prcuaricaco:c9 Icgt9 tlliu9 que t pa
aut non babet finem:aut vfcp i bttiu3 radifodatacftagnoicunturvt rcmj
fecolitcnditurfinem. fit rtrunq3 quod fcriptum c:t prcua^
ricato:e9 c)ctimauiomnc9 pcccato:e9
bemafculoquifioctauo dicnon terrc:!! vbi lcj: ri cft:ncc preuaricatio.
fuerit circuncifue pcrit aia eius: quia 2lc pcr boc quia cimnrifio fignum rc
tcflamcntum dei di(Tipauit.c.;t)cvi^. generationie fuit non imcrito pamu-'
lumproptcro:iginalc pcccatu; quo
{ Xcm potmouequointelligio^ primum dd dilfipatum eftteftamcn
po:tcat quod bic dictuj cft maf tii gencratio difpcrdcttnifi rcgcncra
culu0 qui non circuncidet camcm prc tio libcrct.Scd intclligcnda funt bcc
puttj fui octauo die interibit anima il oerba diutna tan^ dicca^ non
fit:qui
lfldcgencrcfuo:quia tcftamentii mc fucrit rcgcncratue intcribit anima il
um di(Tipauit:cum bcc nuUa culpa fit la de gcnerc a'u8:quia tcftamcntii dci
paruuli cuius dijdt anima; perituri difripauitquandoinada^ cuj omni-'
necipfc dilTipaucrittcftamentum dd bu9 etia5 ipfc peccauit.Si cni^ dijnlT^
fedmaioJce qui euj circunciderc non quiabocteftamcntu^mcij dilTipauit
curaucrunttnifi quia ctia^paruuli no non nifi dc ifta circundfionc intdligi
fccuijdum faevite proprietmm: fcd fOgcrcf.Tluncvcroquon/am nonej:
fccundum communcj gcncrie bumai prc(TitcuiufmoditcftamcntU5 paruu
o:iginc5 omnce in illo vno tcftameu'' iu9 difTipauerit:libe:um cft intelligc:c
tujdcidifTipaucmnKin quo omncs de illo tcftamcnto dictil cuiue diflTpa-'
peccaucmnt.UDulta quippc appellan tio pcrtinc poffit ad pamulii.Si aute
turtcftamenta deicjrccptis illiaduo quifq> boc non nifi de ifta drcunfionc
bu9 magnis t nouo:quod licj
vetere dictu^dTccontcndir-cfinca tcftamc
Xcftamcn^
cuicp lcgcndo cognofccrc. tU5 dd qui non eft circundfue diffipa
tum aute^ primuj quoo factu; eft ad oerit paroulug:qaa crat bcutionie a
bomicj primuj profccto ilbd e.Ctaa liquc5 moda quo non abfurdc poflit
die ederitie mozte mozieini.Uii fcrip'' intclligi: idco dift"ipafTc tcftamcnra^t
tum eft in libro qui ccclefiafticus ap' q: I5 ii ab ilb tamcn i ilb c di(Tioaf«.
^ LIBER
Uq non fuilTet.*Ji>o:ro fi fcmina ita fit ^ptcrca conftrmant botum t:ium ali
proucctiotis ctatis vt eifolita mulic^ quem fuilTe cbriftum:quicum tres ui
rum adbuc fluant: dc iuncne pmic diflct ad dominum fjngulariter eft lo
potcft: de feniorc non poteft^q^uis ad cutus.fic cnim fcriptuj eft: i ccce trcs
boc polTit ille fcnio; f) 6 adoUfcctuU riri ftabantfupcreo:^ vides^currit
XVII
ctillaiJadi*cmmt:dao8C]c eie uenif gitur trcs viroB cuj rurfua filius ifa
fcvtfoooitedclentunciiadbuc abra ac dc fara promittcrcfabrac diuinit"
am ad vnumloqueturdnj appcllaa' datii e ct talc rririi vt dicerctur abraa:
^intcrcedcnanefiriuftum cd ipioin critinmagnamgcncem imultam:et
fodomia perdcrct illoe «utc^ duos fic benediccntur in co omitcs gentea tcr
fnfccpit lotb vt etiam ipk i coUoquio rc/£i bic duo ilU brcuifl^imc plcmfrK
fuo CU5 illia finjuUriccr dominu^ ap^ mtc^ promiiTa fdc:gcn9 ifracl fcciidu
pellarct.Tlam cuj eis pluraliter dijrif carncm:'Z des gcntea fccundum ftde.
fet ccci domini decliuate in domum
pucri \>eftri:i cetcra quc ibi dicuntur: !^i lotb a fo Jomis libewto:3t5 cif
poftcacumitalcgitur. £t tcnuerunt dc cclefti igite pfdptia:'! dc abimelccb
angeli mauum ciua i maitum vjrorie cuius coitcupifccntia caflitati farc no
eiuB.t manus duaru; filiaru? cius eo ccre non potuit.c.):;:;:.
2\ii quippf;nfu mibi fccit dcus.-QLui ilaac vocaniur boc iii in cbnftum uo
cuncp enim audierit congaudebu mi^ cantegratia congreganiur. iDancer''
bi.Sedpolxaliquantuicpus anctlla go promilTioncm pacer pius fideUtcr
de oomo cifcimr ca fiUo luo: i duo il tcncnsi^uia pcr bunc oporicbat tm^
la f m aptum ttjtamenta fignificatur pleri:qucm deus tubebat occidt: non
vctus 1 nouum:vbi fara iUtue fupcr^ beficautt97 libi reddt pofat imolat":
ncbierufalembocdt ciuitatis deifi quidahpoiuitnon fpcratus. Sictn
guram gent. i i epta ^d bcbrcos 7 lic cj;
tcUectii crt
batur.Q.'Ji6 ergo illo figurabatur ni ej: illa promiiVus eft filius aii. Bi mi^
fi antey immolaretur
icfus cbriftua annoium centum nafcetur fiUus:T
bi
fpints iuiiicis cozonatu8.^S;d diui». fi fara aimo^ nonaginta paricf." Xttc
fecifti verbii boc:T non pcp:::ifti filio terre iii carnc que cj: illo fcmo:e trabe
I
to (i agar t ifmacl doctoie apoftolo &c geminis adbuc in ricro rcbec
ftgnifuaucrutcarnalcs vetia tdlame'' cematns inclufts qd indicauehtdiui
ti:cur non ctiam cetburat fili) eius (i na refponfio.c.j:j:j:v.
aiB autem abrajm allu.npfit V^o^cm fum due gentce in vtcro tuo (mt: t
cui nomen cctbura.£cce ambe dicun duo populi de vcntre tuo fcparabun^
tur vjcozcerambc po:ro concubine fu^ T popuiue populum fupcrabit:^ ma
if(c rcperiuntu::poftea dicente fcriptu iorfcruietmino:i.<luodpaulus apo
ri.bcditmtem abraam omncm fcu'' ftolus magnu3 vult inielligi g:arie do
fum fuum ifaac filio fuo:7 filtje cocu^ cumctii quia iidum illis natis ncc ali
binarum fuarum deditabram dona; quid agcnnbus boni feu mali fine ul^
7 diaifit eoe ab ifaac filio fuo adbuc lie bonis mcriris eligitur minor.ma
fe viuo ad OMcnte in ^ra ozicntis.lDnt iorcrcprobaro:qm proculdubio qua
ergononnullamuncrafilq concubia tum attinet ad originalc pcccaium a^
rum in plaga ozicniierfed non peruei bo parcs erannquantum auicm ad^)
ent ad rcgnum prominfum: nec betici eo^ vlltl crat.Scd nunc
prit) nullios
tuus vocem mcaj 7 cuftodiuir prccep non crcdat:vcrum etiaj molro magis
ta mca: i mandata mea i iuftificatio vitupcrandus quia non crcdit cum fe
ne9 mcas:^ lcgirima mca. 3ftc pSiar^ contmcaf.£6ftituamu8 crgo ambos
cba ncc vxoii bibait alia? nec aliqua bono9.£tiamfic profccto mclioreft
cencabinamifed poftcritatc duo:om coniugatus fidcltlTimus i obcdiendi-'
gcmino:um cj: vno concubito procrc riffim'' dco.q» pnnes mmo:i9 fidn m
ato:u5 contcntue fuit.Ximuit fanc ct ; no:ifcp obedietic:fi vo pana fint ceta
ipfe pcriculum dc pulcbritudinccoil ptincte piugato prcfcrre qa abigat.
iucrie: cum babitarct inter alienos:fe
citC0 quod patervt eani foroie dicet t>e bis que i efau i iacob mfftice
taccrq3V)C02em.£ratenim ci propin prcfigurantur.c.):;r^vq.
qua^patcrnoT matcrno fanguine.
Scdctiaipfaab alienigenis cognitol d Uoigufaacfilq cfau 1 iacob
cp vj:o! cnTct manfit intacta. Tlec idco paritcrcfcut.'p>rimat'' maioris
tamen iftum pat:i eiue prcferre dcbc tranffunditur in mino:em:c;:pacto et
mustquia ifte nullam feminam prd placito intcr illos:eo q? lcnricula qoe
vnam coniugcm noucrar. £rant cni^ cibum mino: paraucrai maio: immo
proculdubio patcrnc fidci t obedicrie dcrariuB concupioit: eocp prccio p:io
merita potio2a. in tm vi proptcr illu^ gcnita fua fratri iorationc i.iterpofua
dicnt dcus buic fc faccre bona que fc vcndtdit.Ubi difcimus in vefceoo noi
dr.Bcncdiccntu: inquit in fcminc tuo cibi gencrc fed auiditatc immodcftift
1 pro tllo rtefcime bencdidt mfnoiq: brac fcamdum Hdc^qi t lp(e i filiue
pro fratre maiozc qui crat pilofus fe abrae fecundum carncm. 3pl^u"t qui
parcmta manibus fupponentcj^bedi'' malcdij:eric malcdicttjs:'! qui bndijce
nts fibi pellicurcoaptatis velut bedr^ rii biidictus e.-Cbrift' in^ nofter etil
peccatapoztantcm. 3ftedolu8 iacob cx ozc iudcorum ^uts crrantium fed
ncputaretur frauduUt" dof:? ineo tamen lcgcm pzopbetafquc cantanti
magia mffteriacffe quaeretunfupi um benediciiurid cft vcraciter dicif:
£i feruiont gentes ipfitm adozant ifi vj:oze de filiabus laban fzis matzis
principe9.3pfe c dris frarria fui:quia tue t>cu8 autcm mcus bcncdicat re er
populus eiu8 dnatur iudeis. 3pfuni augcat rc i mrtiplicct te. £t eris i ctJti
ado:ant fllg patris ctU8:boc eft filq a gregationes gcntiem: i dcttibibene
XVII
dictionm abraam pattne tutn tibt et £t furrcjnt iacob i fopftt lapide quc
(emini tuo poft te:vt beree fiae tetrc fuppofuit capiti fuo:? (latait iUum in
mcolatus tui qua; dcdit deus abrae. ritulumitfupcrfiiditolcum in cacu^
*b'ciam(ntelligiinu« fcgregatu^ fein mineciu8:tvocattitiacob nomeloci
iacob ab alio (cmine ifaac:qd factum illius domus dci-lDec ad propbetiaj
eit pcr efau. Qu jndo cmm dictum e t pertinct.Tlcc mozc idolatric lapide p^
ifaac vocabiturtibi femcn: perriuene fudit oleo iacobrvclut facicns^illuj de
vri^ kmen ad ciuitattm dd feparato um.necp enim adorauit cundem lapi
cfl ifide aliud femcn abrae quod erat dem ^ci ei facrificauit^fj quonia cbrif
in andlle filio^quod fururum crat iti ti nomen a cbrifmate eft id eft ab vnc
filqs cetbure.Sj adbuc erat ambigo rione:profccto figuratum cft binc ali^
unt dcduobuQ gemtnis filtjs idacm quid quod ad magnum pertincat fa-'
li idcm angelus vcluti preualcnti lati baretb filiue ipfiue vtalae id e ncpoa
tudinc5 fcmo:i9:etIqj ifto modo clau cpbrcm proncpos iofcpb:qui nullo
dum :cddidir.£r3t itaqj vnus at^ idc modo cffe potucrut qii vcnit iacob in
iacob:7 bcncdictus t claudus: bridic egyptuTfilios iofcpb nepotts fuoa
tu9 in eig qui i cbrirtum e;; codcm po aoo9 iflorum minorc9 ^ noac$ anno
pulo crcdidcrunt:atcp in infidelibus rum pucroe inucnit.Sed nimii um i^
claudue.Tlam femoiis laritudo gcne troitue lacob in cgfptum qfi cum in
ris multitudo cft."f>lurc9 quippefuc fcpruagintaquincp bominibus fcrip
(j i ca ftirpe de quibus propbcticc pre tura commemorat:non vnus dice vf
dc5 ef\:7 cUudicaucrur a femitie fuis. vnue annu9:fcd totum illud efi rcm^
pu9 g^diu vif:it iofcpb: pcr quc^ facrii
<ludcufcptuagCtaq'ncp anfabas eltvrinrrarcnr.Tlam deipfb iofcpb
cgf ptii narretur ingrcfVu9: cu plcricp cadcm fcriprura fic loquirur i babita
ej: ciQ qui comemoantur tpc poftcri^ uir iofcpb in cgypro:ipfe er frarrcs c
•:ifuntgemti.c.;:l. iu9 7 omnie cobabirario parris ciue:
1 vijcir annoG cenrum 7 deccm i vidit
i TlgrcfTi itacp rcferuntur i cgfp iofcpb manafTee t ephrcm filioB vfcjj
tii fimul ctl ipfo iacob fcptuagt in terriam gencrationem. 3pfc efi illc
fies tui.2Danii9 tue fuper oo:fu5 ini'' eft nifi ecclcfia.^£t fului ocuU eios a vi
micorum tuo:um:te adotabtit filq pa no fpiritualcs cius incbriari poculo
trie tui.£atul»s leonis ittda8.£;c gc: eiU9:6 quo canit pfaUnue: i calijc tu7
LIBER
to:7 III defcrto populua effe cepit 4«'' araculus quidam factus c 7 e;co«Jiu5
quagcfimo dic poft cclcbratu, pafcba quodimo mueturis populi fidei^cuf
perouiaimmolatioucm. OLue vfq^a gcncrig qucdam vclut adoUfcctia du
dco tf pu9 cbrifti cft.-prcmuiciae cum cebatur ab ipfo abtaam vicp ad bunc
pcr victima palTioni» de boc mundo dauid. Tlctp cnim fruftra mattbcus
tranfiturum ad patrcmipafcba quip^' cuangeUfta fic gcBcraitoncg commc
pc bcbrca lingua tranfuua intcrpreia morauit:vt boc primum interu^l um
lur.vtiacurcuclarctur tcftamcutum quatuo:dccim gcncrationibus come
iioUii:pofteaypafcb3n:'5 imolat^cft darctababraa-f.vfqjad damd.Jib
£briftu9 quinquagcfimo dic Venirct adolcfccniu mcipit quippe bomo pof
dc celo fpiritus fanctusiqui dictus e fcgencrare:proptcr gencraiiouum fc
i euangelio digitue dci:ut rcco:da:io^ ries ab abraam fumpfit c)co:diu:ci et
Xlm ergo fupcriojts libri vfqj ad rc^ tiam non ambigitur pcrrincrc ira fiJt
gnd diuid ha" e fmis:nuttc ab eodej mtta de chndo rrgrocp celoriJ cue ci
rejno quantnm rufcepro opcn fuffice uira6dcicft:vtadboc apcricndilma
vidct':ccrcra quefcquunt atrigamue. ior fitdifputat'0 ncccffiiria: g^ buius
t>oc ita(0 tpm e)cquo fanctas famu-' cpcris fnod" flagirar. "proindc ira (i
cl propberare ccpit:'? dctiiceps doncc potucro ftilo modcrabor mco^T buic
populus ifracl capriuus in babyloia opi in dei voluntarcpcragcndo nec ea
ducercrur:ar5 indc kcundu^ ficri bic q f:fut dicancc ca quc fatie fdt prctcr
rcmie propbcria p" fcpruaginta anos mittrim.
revfis ifraclitis dei dcm' tftnurarct":
torum rp9 eft propbetani. 0.uaui5 Oluo tempo2c (it impleta promif^
cnim 1 ipfum iioe pstriarcbam in cu^ fio dci de rcrra cbrnaan:quam in pof
iu3 dicbua vniucrfa tez:o d:(uu!o defe felTionem eriam ifracl carnalis acce
ta e;7 aiios fupra i infra vfq^ ad boc pit.c^.
tcmpiis quo rcgcs indeipopulo effe
tinuUos coru id cicprefTiue Ugim" nfi'' foct fcmcn eius quod figmficat vbidi
cup3roe:ficutabraam:ficutmo)*fcm: ctum cfl:vade in tcrram quam tibide
tamcn dics propbetard prccipae ma monflraucro i faciam te in gcntcm
Vicq? b! diai funt cj: quo ccpit^pbc^ magnam:aliam vero longcprcftanri-'
tarc fjmucl:qui i faulem pn':t eo rc e:cm non decarnalt':fed de fpiriruaU'
probato ipfum dauid dco precipicntc femine:per quod parer eft non vnius
vnptinrcgcm^dc cuius cetcri ftirpe gentis ifraclirice:fed omnium gcnrio
facccdcrentquotifcpiUos ^ucccic (ic qacddcieiue rcftigia ronfcquunrur.
oporrcrct. xiue igit' a propbetie fint Ctucd promitti cepit bie vbis.£t bti
predicta dc cbrifto:c5mo:iedo dcccde diccnrur in tc omncs tnbus tcrrc. £t
tib' t nafcendo (ixcccdctibuQ {ui» mc deinccpe altjs multie admodd tedio''
bris ciuif as dei per ifta currcrcr tpa:ft nqebccduoprcmifTa monflramm\
cia velim comcmosare in imcnfu per^ £rat ig: iam in tcrra prom.iffiois fcnt
girur.$>rimam quta ipfa fcriptara q flbrjcid cf!pop«lueifraclfccondum
per ozdincm regcs eoriJqj facta i eue carnrm-.uo3 ibinon folum teneoo ac
XVI
lomon rcj: cdificat illud nobiUfTimuj vt rcb" bumanitue fcu diuinitue gef^
tempium.ticc cnim t m tcrrea bicru^ tie fiue gcrcndts pucntrc non poflmt;
falcm fm biflo2i.im contingcriit 7 cc quie ridelie dubitct non tffc mamtcr
lcftis bicrufalcm figurc fue:ut.Quod dicra^^Ouia ea non ad mtcUigcnttam
gcnue propbctic cj; vnocp vcluti com fpuitualcm :cuocct fi polVu:aut ab co
pa<^tum atcf^ comijrrum in libris vcre qui poieft rcuocaiida cflc fateatur;
ribus canonici6:quibu9 rc:;:. gcftaroj
narrationcs coutincntur valct prim» £>c pftgurata comutatione ifracli
tum vt quibufdam vifum fit nibil ce faule rcprobaio ita rcgnutt; primu9
in ci(dem libns vd prcnunciatu^ t ef obiinuii: vt cue dcindcpoftcn itcrrc
fectum:velnon cffcctum g^uteprcniJ na bieruralcm diuturna fuccefl^ionc
fupcrnam ctuirarcjdci ciufcp f'lt09 in ficana at^ prcnuncians quod non cft
bac vira pcrcgrinoe figutata fignifica pretereundum filcntio;de rc^ mutati
tioiic rcfercndum.Sed fi boc ita cft ia one futurani:quod atlinct ad duo tcf
bipartita non tripartita crunt cloqui'' tamcta: vctue t nouti: vbi faccrdotitt
apropbctijruvvclponus iUanifcrip rcgnuncp muratu^ cft pcr faccrdotcm
turaruj omniu^ quc vcterie inftrume cundeq3 rcge nouii ac fcmpiternum:
ti appclbtione cenfcntunnibil ia^ ciit quiecbrift^iefue.Tlam tbdi facer
.iUtcquooadbicrufalc^ terrena^ tait dote reprobato fubfttturue in dic mi^
tum pcrtincat:fed quicquid ibi dc illa ntftcnum famucl fimul officio funct"
vcl propter iUam dicitur atcp complc faccrootie 1 iudicie:-! faulc abicrto
tcr: no cft fanctu9 precer tc:nolite glo deum tmmd proptcr filium que pca
riari i nolite loqui c^celfa nccp proce taipetrauite;:uUanti pdicacionc lau
dat magntloquium de oze veftro:quo dalTc.^OLuid ergo i'ibi vulc q6 ait: ar
niam deu9 fcienciaru^ dominus i de cti potcnciii fcctc infirmu:'Z ifirmi pre
V
LIBER
non eH fanctufl fioir domtnu9:T nf ett quta t i ipfis pmTjOd td c diuinls elo
iuftue ficut de' noftcr: rang> fancf et quqe que tfraelitc foli
tuc c^ omnib''
fanctificane:t iuftue i iuftificae. Tlo gcntibue accepcrunt. tc:rena f«pi6t.
cft fanctuB prctcr tctquia nemo fit ni^ Bentcd aut quibus kj: illa no erat da
fi abe te.t^enicp fequitur.Tlolitc gfia tt:pofteaq' per nouum tcftamentutn
ri fupcrbc:? nolifc loqui ejccclfa; nccp ad cloquifl tlla vcncrtit:t multum efu
magniloquium de o:e veftro:
ejccat riedo tra traficrut:q: in eie nontcrre
qm dcu9 fcicnriarum dominue ipfe i na fed celcftia fapucnit. £t boc velut
ncmo fcit quod ipe fcit:qifi qui putat qucreref^cs cur faaum fit: q: ftcrilie i
fc jiUqwd ertc cum nibil ftt:feipfu3 fc quit pcperit fcptcm: t multa in filijs t
dtta't.t>cc citcontur adueifartje ciuira firmatacft.lDictotum quod propbe
tie dd ad babyloniam pcrtincntibue: tabatur clujrit agnofccnttbue numcijj
dc fua virturc prcfumentibu9:in kh fcptcnarium:quo cft vniuerfa ccclcfie
in domino glozianribua: e% quibue (( fignificata pcrfecrio."proptcr quoo r
criam carnalce ifraclitc rcrrene bicru ioannce apoftolue ad fcptem fcribit
iurtiric dei non funt fubiecri. jracp qj inomnibug gcnf ib" dd ciuirae ariq^ i(
fupcrbi fc dc fuo purantce non de dci pcr qucm ca fci^ fccunda ccr-'
tc fctus
polTc pUccrc dco:qui cft dcoe fcientia nimus o^irctur.iTcmim' eria que mf
rum atq? idco i arbitrcr cofcicntiani ta in ftltje crat nunc inftrmata bicru^'
vbi uidene cogitiirionee bominu qtn falc tciTcnsm:qtfi quicucp filij libcrc
vanc funt (i bomino funt t ab illo no in ca crant:virtu9 crat eiu9. Tlunc vo
fant.£rprcp:iran9 inquit adinuenti ibi qtft b'a cft 7
non c: amHTa
fpirirue
ad infirrOB t redaxitrboc vtmnc^ fin boc ds :ni(t ab illo dc quo bic ptinuo
concrouerfB fidelmma illo poti" ut6 dictum eft dans votum voucnti/2llio
tur iplcto apitcf.noftro:cum quo vi quincj:illi9e(Tcntpotcnribud quozo
tjmnoftramin dco apoftolua dijit infirmat' eft arc" dans inquit votum
abfconditam.Tlam qui proprio filio voucnri.Tlon.n drio qai(q> quicq' ra^'
non pcpercit:fcd pro nobia oibus tra tum voncrct:nifi qui ab illo accipcret
diditcnriftomooovtic^ momficauit quod voucreret.Scquitur.£t bcncdi
cu.fitquiarcfufcitauit cua mouuis ptannos iuftirvtcum illo.f.fincfine
cttndcm rurfus uiuificauit.£t qz inp viuat:cui dictu e.£t anni tui non dcfi
pbctia uo]c eiu8 agnofcitur:no dcreli cicnt.3bi cnim ftant anni:bic aiit tra^
qac9 aiam meam in infemo: eundcm feunt;imopcrcunt.2lntcq>enim vcni
dcdupt ad infcroB i rcdupt. t)ac ci' ant non funt:cum antcm vcnerint no
paupcrtateditati fumus. C^omin^.n; crunt:quiacum fuo finc vcniunt. "bo
paupcrea facit i ditat.Tla^ quid boc rum ant duum.i.dans voium voucn
fit vt fciamus q6 fcqiiit audiam^.l^u ti:i bcncdiccns anno9 iuftirvnujc q6
miliat i cpltat vttcp fupcrbos bumi facimu9:alterum quod fumimus.Sj
liat:7 bumilca g:altat.<luod eni^ ali boc altcrum deo largitozc non fumi
bi lcgit':deua fuperbis rcfiHit bumili^ tarnifi cum ipfo adtutore primum il
bu3 autcm dat grariam:boc totus bj lud cfficitur.Oiuia non in virtute po^
fcrmo buiu9 cuius nomen intcrprcta tena cft vir.Dominue infirmum faci
tam cito:vt caro cius non vidcrct cor crat ipftU9 fit: 1 vincctur a nobisrfcd
ruptione^.Tlcc illud ab illo alicnabo non virfbu9 noftris: quia non in vtr''
q6 additij c: i de ftc2C0j crigit inope. tutefua potcns eft uir. t)omtnu9 cr^
3nop8 quippcidemequod paupcr. go infirmum hcict aducrfarium fuo:
Stcrcus vero vndc crcct' etccriftimc dominu9 fanctu9 vt utncatur a fanc
itcUigunfpcrfccutorce iudei. Jn quo ti9:quo9 dii9 fanctug fanctojj cffecit
uites ille p8uper:T dc illo ftcrcotc cicc parua qc parte itcUtgit 1 (cit dominii
t" e fupra omncs opulctos ille inops qui intelUgit 1 (cit boc a domino fibi
vt fcdeat cum potcntibus populi:^'' daritvt intcUigat 1 fciat d6inii.0.uid
b' ait.Scdcbitia fupcr duodcci fcdea enimbabcsaitapoftolus quoo non
£r fcdem gfie bcrcditatcm dane cis. acccpifti.^Si aute^ 1 acccpiftt: <^d gtia
£>ij;crant.n.potentc9 illi.£ccc no9 rc ris quafi no accep£ri8:i.quafi a tcipo
liquimu9 onia 1 fccuti fumu9 tc.^boc tibi fit vndc griarig:* facit autem ludi
votu5 potcntilTuni voucrant.Sed vii ciii 1 iufticia qui rcctc viutt.^Rccrc aiit
LlbER
1 iuflitii e^ deo e.S; quid cfl t mcdio tus e. "Jbrozfus ozdinem renuitcon^
tcrrcTleq^.n.non debcnt faccre iudi fcfTionis fidelium.2lfccndit.n. in ccl»
g> putarct pof^ fincj vitc quc tn boc a^ cum afccndifTcr !mpleuit:de quibus a
gitur cozpote fupcrdTe tcmp" iudidtt cillcbierufaleboc eingrate vinceco''
iuftitiaq3 facicndi qiic cum cfTct i car minatus cf\ apud cfaiam propbcraj:
ne non fecit:-? ^ic diuinuj cuadi pofTe ne pluat liip ca ibrc.Sic aut dictu cf^
ludiriu^rin medio terrc mibi vidctur ipfc iudicabit citrea terre ac fi diccret
dictijrcum quifcp uiuit in cotpozc. 3« et cjctrea tre. Tlon.n. alias tre parfco
bac quippc vira fua quifcp tcrrl circo ri dee boics proculdubio
iudiiabit:cj
pus quippe ibi dijrit apoftoIu6:pcr re titii 1 i mcdio irc.n danabiVcu? iudi^
bris corpozis opdf:i6 non erit re" qt te qua c arnc ficut rcgce rcgat: i i illo
idnonmotucoipozie gcfTit:cii boc p mundum cj propf cos fudit fanguine
illud tcmpus gcfTcrit quo gcfTit i cor vincanr,£t oralrabir coznu cbzifti fui.
falutcm in medio tcrre:vt domin" te^ cbriff^ipfc ficut bic diritur cpltabit
fu3 accipiatur dcus noiler qui efl an-' coznu cbrifti fw':qui dt cbrifhi8.£bzi
tc fecula:q: peripfum facta funt fcra: fluscrgocbriflifui coznu ej:altabit:
opcratus noftram i medio ta
e falute ideft vniufcuinfi^fidcl-e fai:fictitif''
re:cum vcrbu caro factum c: i tcrrco ta ipa i pncipio buius hymni ait cjcal
tuo8 fupcr mc: bcncdiccre primitias bat.Ouis aiit niic ftdeli oculo bcc in
omnid facrificij in ifrael in confpcciu tues no uidcat cfTc cdplctaiquddo 4
mco/proptcr boc bec dicit dominus dcm nullii tabcrnaculii: nullii tcplii:
no eii dc^p.mo parrc dicercrfed dc il corde meo i quc i anima inca fiit fa
e ad faccrdotiii nifi Jlaron: £>c bui"* illo faccrdote qui e cbnftus ipfc mc
crgo ftirpc ifto loco dijcit futunJ fiiif diarorat^faluator.^omus crgo c
(c nd ut cent ultcri'' facerdorce. 0.6 iu3 cora illo trafibit. "Pdt t trafibit
iamuidcnrusipIcru.Uigilct fiidc6:p itclligi dc morte ad uita: omnib" dte
fto fiJt rc9:ccrnucur;rcncntur; i uidc buscjbuspcragit^ufcpin fini feculi
aron.Q.uod aut fcquit ad illum ia lud e ttcru q> ultore gladio nco inde
pcrtinct faccrdotc: cui" figura geflfit fuperit:nifi q: illos intcUigi uoluit
4
buic fucccdedo Saimic!. •fjroinde q pcrtinctad ftirpc; fed iUius totius fa
fcquucur:de chriilo icfu noui tcftain cerdoiq fecundii ordine ^laron. £r
tiucro facerdctc diciii'. £t fofcitabo go fi e de illis predcftinatis reliqugs
xvn
onem gratie falue facte fnt: quia de ordine mclcbifedec:q* lcgit intclligaf.
talibus reliquqs bcne intelligiif efTe Breuia itacp c ifta cdfcffio i falubric
dc quo dtciu e:qui fupacrit in domo bumili3:qua duitur.3acta me i par
tua profecto crcdit in cbriftii:ficut tc tem facerciorii tui maducare panem.
poribua apoftolorum ep ipfa gcnte 3p(c cft obulus argenti:quia i breue
plurimi credideriit: nccp noc defunt eft 1 eloquiii domini e babitantis in
bolo argcnti:cui adorarc nifi fiimo dcdi domui pzie rui oia q fut filioruj
illi faccrdoti qui t dcua e: Tlecp eim ifrael i efca:bec q*ppc fucrlt facrificia
in illo faccrdotio fccundu ordinem iuD02t:td bic dirit madtica: panc:q5
aaron ad boc ueniebat boica ad te e i nouo tcftamto facficiu cbnfuaojj.
plduraltaredei:ut facadote adora
rcnt.Oiuid e aiit q> ait obolo argeti: £)c iudatco faccrdotio i rcgno: q
nifi brcuitate vbi fidei: 6 quo come di in eternu dicatunftatura nd pma
morat aptua dictu ucrbii cofumans nent:ut alia intclligatur que fpondc
7 brcuiaf facict dominue fup terra^: tur etcrna cap.vi.
^rgcntu aut pro eloquio poni pfal
miflatcfti8cftubicanit'.£loquia do c Um igifbec fata tiic alritudi
mini cloquia caftarargcntu igne ex« ne preniiciata fint:quata nunc
ittinatd.OLuid ergo dicit ifte: qui ue manifcftatione cIarefc!it:non fruftra
nitadorarefaccrdotidcit facerdori tamcn moueri quifpia pdt ac dtccre:
deo.'3aaame in parte facerdotq tui quomodo cdfidimue cducnire dia q
maducarc pane.Tlob in patni meo in libris illis uenmra prciicta funt:
oru collocari bonore cj nullue e. 3ac (i boc ipfum quod ibi diuinit'' dictu
ta mc in parte faccrdotq tui:e[cgi c^ eft domus tua i domus piis tui tra
ducare pane:cri3 ipfii facrificq genua cft.Scd ne putarct ipfa umbra mafu
(kgater e;:prelT(t6 quo dtc facerdos ra: io et iwitario ei" dcbuit^jpbetari.
LIBER
"Regnu qiwcp frto modo cril faulie fed prcparauerat rcgnu cius i quo fi
ipfiuG qui ccrte rcprobatus atcp re gura rcgni dTct ctcrni.3dco add: dit:
icctuec:futurircgmeratumbram c 1 ndc rcgnii tuii nS ftabit tibi.Stetit
Krniratc mafuri. Olcwn 4ppc iUud crgo 1 ftabit quod i tllo fignificaru^
t{tio unctua eit ab co cbrifmate cbri c.Scd nd buic ftabit:quia nd inctcr
fhjeedicoisrmfftice accipicndum 7 nu ipfc fuerat regnaturue nec^gcice
magnn facrameniu intcUigcndd eft. cius:ut faltem p poftcros altero altc
Ouod in co tantu ucncratue cft ipfc rifuccedcnte uidcrefimpleri q6 dcm
dauidiutpcrcuHo cordc pauitaucrit e inetcmii.£t qucrct iquit dcus fibi
quado i tcnebrofo occuliatue antro bomine:fiucdauidfiue ipfum mcdi
quo ctia faulurgctcintraucrat ncccf fltorem (i^nificAne teftanreti: noui^
fitate naturc:c]cigua particula ucftie figurabatur i cbrifmatc ctia quo uti
cius rctrorfii latctcr abfcidit:ut babe ctus c ipfe dauid i^gcnies eius.Tld
rct vnde monftrarct quo d pepcrcczic autquafincfciatubifit ita dcus bo
cil polVct occidere:atq3 ita fufpicione mmanfibiqucrit^fcdpcr bomincm
deanimo qua fanctii dauid pu
ciue morc bommii loquiturquia i (ic lo
fane inimicd fuum rcbcmetcr pcrfc qucndo noe qucrit.Tlon folii ci$ dco
qucbarur aufcrrct.Tlc iracp rcue cct patriueriietiaipfi quocp unigmito
tanti facrametii faulc uiolati: (^a uel ciue (J uenit querere quod pcricrat:
mdumentii ciue fic artrecraucrit cjrti uft^adeo la eram" noti ut iipo cffc
muit.Jta eim fcriptii e: i pcuffit cor m" elccri aii cdftitutione miidi: <luc
dauid fupcr eii:quia abftulit pcnnu rer fibi crgo dicir^ eo ac fi diccrct:
lam cblamfdie eiue. Uiri aiit d cum quc fuii ee la nc)uit:fibi ce familiarej
diploidis dus % dirupit cit dij:it ad ecclcfic quas oprus paulus comcmo
cunt famuel.Oirupit dominus tcgmi rati co'ucrftonc cius magmficanrcs
ifrael dc manu tua bodie : x dabic p dcu:dc qua rc no' dubito itcUigcndu^
pmo tuo borto fup fc. £t diuidaur cfTe quod fcquirur;t dimdd ilracl in
ifracl in duo:t no coucrtef ncc pcui duo:in ifracl fcilicct inimiciicbnfti:'!
tebit cij:quonia non c ficut bomo ut ifracl adbcrcnrcnt cbrifto:m ifracl ad
pcnitcat eu.3pfc miatur i pcrmanct. analla:7 ifracl ad hbcra pertincnte^.
3ftc aii dicitur fprcuit tc dominus Tlam ifta duo gcnera pnmunt fimul
ut no fis rcj: fup ifracl:7 dirupit diis cram:uelutabraa3adbuc adbcrcrct
rcgniiabifracl dc manu tua bodic ancilU:doncc ilcnlte pcr dci granam
quadraginta rcgnauit annoe fuper fccudata cUimarct ct)ce ancilta i filiii
regni fui:ut intelligamus idco dictu: ifrael in duo fuiffc diuifum: atc^ ita
quia nullus de ftirpc cius fucrat rcg perfcucrafTc babctibus fingulis par
naturus^-zrefpiciamusad ftirpc da tibus rcgcs fuos^doncc illa ges tota
uid:vii cprtus e fccundii came mc acbaldciseet ingcntiuaft^noncfub
diator dci i boium bo c brift" iefus. ucrfa:atcp tranfbta.Scd boc q'd ad
Tlonautbabetfcripturaqo i pUnf fsulc cii fi tak alic^d cominandii cet:
ro additu e bono fupcr te:potcft qui Ubi eim Ugitur op cii pcnitcat muta
dcm intcKigi mcliori tc.Tla; i quida tio rerii figniftcatur imurabiU prcfct
ficfunt intcrprctatiifcd mclius iic ac cntia manetc dmma.Ubi crgo no pc
cipiturbono fupcr te:ut quia illc bo nitcrc dicitur:nd mutare inteUigitur.
nus e ideo fitfupcr tciujrta illud ali I^rorfue infolubiUuidcmus per bcc
ud propbcticii.boncc pona omncs i ucrbaprolaradimnituBfuilTc fnioj:
imicoB tuos fub pcdibus tuis. 3«^ 4 de ifta diuifionc popuU ifracl i omni
1 ifracl in quo dolus ri erat: quodda indc:crant inde fccundum dci prcfci
lapis ille adiutorq mcdictae cft fal^ bi dommue quonia domd cdificabis
uatori6:perquem tranfcundumcfl a fpfi.£t crit cd impleti fuerit dice tui
mafcpbatuetercadnoua:ideab in^ 1 dormies cd patribue tuie: t (ii(d^
tcntioncqu3cj:pcctabat'icarnali rc^ tabo fcme rud poft tc 4 crit de uctrc
gnobcatitudo falfa carnali8;ad inte^ tno.i rcparabo rcgnd ciue. "bic edi''
tionc qua pcr nouu tcftamcntd cj:pe^ mibi domd nomini mco:7 di''
ficabit
ctatur i rcgno celo:;t bcatitudo ucrif^ rigam tbrondciue ufq? inctcmd. £''
fima fpirituali9.0.ua quonta nibil go cro illi i patre: i ipfc crit mibi i
c mcliu8:bucuf(p adiuuat deue. filid.£t fi ucncrit iniquitas illiue: re^
darguailldinvirgauiro:^Tin tacti^
q6 ipfi dauid 4 f^oli fucccfl^it i nu9 ctu6 crit crcctug ufcp inetcma,
rcgniircuiue mutatdc finalie illa mu^ banccrgotlgrande promiflifonc q
tatio figurata e:^ptcr qua duiinitus putatinfalomoncfuifl^c completam
xvif
ncm iam uidcremue ifta compleri:nc dies tui i dormics cii parrib" tuis:
itan« at^ inaniter bic aliu alique rc-' fufcirabo feme ruu p" rc 4 crir de up
quimmu9:f!cut camales iudd.Tlam tre ruo:ipparabo recjnum ei'.Ouo'
t ipfi ufcpadco filium qucm loco ifto m6cr^o|)prcrid q6 fcquir^bic edifi^
re^i dauidpmiflum lcgur mrcUigunt cabir mibi domii:iftc falomon pura^
no fuiflc falomone:ureo qui^mifluf bimrppbcrarue:i nd porius propd
ctanta il manifcftattone declarato: id qo preccdir:cu implcri fiierinr dies
ftdbuc mirabili cccitate aliS fperare tui 1 dormics cu parrib" ruis^fufcita^
plum cdificauit i paccm babuit fm ifte fcd poft morte dauid prcnuciat"
nomefuum.Salomonquippe paci'' e fufcitadue.^Oiualibcr eii longo itcr^
ficu8cl3tie:7ictordioregm fuimi'' pofiro rcporc iefus cbriftiJS ucncrtr:
rabilitcr laudabilis fuir.fed eade fua ^culdubio pcft morrem rcgis dauid
pfona pcr umbri futuri preniiciabat cuificute,pmifl*u9cumvcnirc opor''
ctia ipfc cbriftc cbriftii dominum no-' tcbar:qui edificarct domu domino H
ftriJ:fi ejrbibcbat.Unde dc illo qucda delignis ^lapidib^^fcdd bommib":
Cta fcripta fut:quafi de ipfa ita pdca qualcm illu edificare gaudcm''. 'buic
finr:dum fcriprura fancra eria rcbus cnim domui dicir apoftolue boc e fi''
^cftie proobcpns quodamodo in eo dclibuB cbrifti.Xanplii enim dei fii'
ut cuidetcr apparcat q> in iUo figura cui" crirur intcUcct" iofi erban
qualifunqj adumbrata fir:in ifto aut ifraclite:c6mcntorat' ^mifl"ioncs dei
ipfa ucntaa prefcutata.Tlotum c cim factc rcgi dauid: % tftis que in libro
jt IBER
rcgnott fur pofira quedam ibi fimilia comm:^ fn flagcllis dclicta comm:
dicutur ficur e iuraui dauid fuo tneo mifcricordia aurem mca no difpcrga
ufcpinctcmu prcparabo fcme tuu^. ab eo.Tlon dijcit ab ci5 c\i loqucret'
ei:7 concidam inimicoe eius a facie dici{:in pfalmo adt filiof ciue: ut in''
ipfiuB^-zcoequiodenmteii fugabo. tclligamu9 dcipfo didquodimoq»
£t ucntas mea 7 mifcricordia mea deciu9 corporedicit'.Tbroprcr quod
cii ipfo:-! in nominc meo ejraltabitur ctia ipfc dc cc!o cd corpue ciue q6 (i
comu ciu9.£t pona in mari manum fidc'c3 C1U9 pfcqucret faulug : faulc
ciu6:7ifluminib* dcp-a cius. 3pfc inquit fauk dd me pcrfcquaie.-^C^cid
(nuocabitmcpatcrmcusce ru dcus in cofequcntibuB pfalmi ncc0 nocebo
meue i fufcepror falutie mec.£t ego inquit i ucritatc mea: ncq3 ^pbana''
primogcnitu pona illii cjrcclfii apud bo teftamenrd mcd-.n que ^ceddt dc
rcgc9 tcrre,3n eternu fcruabo illi mi'' Uibq9 meie nd reprobabo.Scmcliu^
fericordiammea:7tcftamcntii meuj raui in fancto mco fi dauid mcnrian
pona in fcruld fcculi (c
fidele ipfi.£t id encquaq' dauid metiar.Solcteim
mcnciiia:'? tbrond eiue ficut dice cc fic loq fcriprura.Oiiid adt nd mcn-'
li.Otuc omnia dc domino iefu intcl^ tiatur:adidgit t dirit:feme cC ictemi»
ligdrar fub nominc dauidi^ptcr for^' manebit^Tfedcedugficutfcl i con-'
mam femi qua dc feminc dautd idcj fpecm mcoit ficur luna pcrfccta ined^
mediaror dei aflumpfit cx ri2gic.£6^ num:T teftie in celo fidclis.
talcaliquid qualc in regnomm libro Omi diucrfa acta fint i rcgno tcrrc-'
filq in ucra ftdc babcntes: t in uero nalis crcature pulcbcrria atcp iuftif-'
tcftatc babeo item fumendi cam. probrafq' cos ad getes tranfics rcli^
querit cbrtflu8:tnc6gruc uor ifla co^
3ld quo;j pfona ptmerc intclligc^ aptaiur mcmeto diTc opprobrtj fe:^
da ftr rt3g!tatio|imifroru:de quib" in uoru tuof .Tlon eim fcrui dci nticu^
pfalmo diciuubi futmtetue antiquc pandi fiit talee iudci.G; cis vba ifla
n ide rcpu9 regni dauid fuit:ac p boc tudinem quam iurafh' dauid in ucri'
n6 diccrct-ubi funt mifcrarioncs tac tate tua.-^Si autcm iudcie affigncm"
antiquc dfic quas iurafh dauid in ue^ bcc ucrba:illi femi dci talia potueriic
Jln promirtc p.ine rctirae ilUe tc^ p Rocurrerc igit"' p rpa duirare
portbus polTtt afcribi q fub falomoc 6i:pmo i libra futuri i terrena
LIBER
cbHftil T ecctiam ipfa pmn faac moj: bis q fequuf.2lftitit regina a dc]ctris
ut dicut ollendut:t (i qc ocio rcftant tuis i vcftiru dcaurato: circilamicta
qrponeda quc i cis minus intclligiit. vcritatc.Jludi filia i vide i iclina au-'
Oualc illud e in eode pfalmop libro re tu-i^T obliuifcczc pcpulii tuii i do-'
£ructauit cormeu ucrbii bonu:dico miipatrie tui.Ouonii cocuptuitrcj;
ego opera mca rcgi.lingua mca ca^ fpccte tua:4a e diiG dcus tuus:': ado^
bmu3 fcnbe ucloci^ fcnbctie.Spcci^ rabiTtcii filq tyri i muncrib". Uultti
ofus forma p filqe bominu:diffiifa c tuum dcprccabiitur omncs diuitcs
gratia i labqe tuie: proptaca bcnc'' plebi8:6ni8 gloria cius filic rcgis iu''
1 calTia a veftimetis tui6:a doibus c^ Scdcs tua de" i fecula fcculo^jt: vga
burnas:c]c quib' dclcctaueriit tc fil? dircctionis virga rcgnt tui. £>ilc)nfti
rcgii i bonorc tuo.O-uis n bic cbri-' iuftitia Todiftiiicitate:^ptcrca vnpt
ftii quc pdicamus t in que credimue te dcus de" tu" olco qcultationie pre
qualtbct fit tazd" agnofcatrcn audcat ptidpib" tui8:cbriftii utt'q3 p cbnftia''
dcucuius fcdcs c i fecula fcculo:;^ ct niQ.hi fiit ci5 participcs ci":c]c quoiji
vnctii a dco vticp ficut rngit dc": no in onibus getib" unitate atqj cocor^
vifibili fj fpuali atcp itelligibili cbrif^ dia fit ifta regia:ficut i i pfalmo
alio
atc^ mirada quato minus corporea cj: qua tame babylone rcgina ifta in
puicbritudic:(|6 gladi' ct" q fagirte et oniiigcntiiigcncratione Ubcraf: i a
cctcra ifto mo no^pric f^ tropicc po-' pdTimo rcge ad optimii rege id eft a
fiia:ia fubditus ei c| rcgnat proptcr diabolo tranfit ad cbriftu.*p>ropt q6
vcritate i manfuetiidine i iuftitia in^ ei didf:obliuifcere pptm tuu i cJomii
quirJtcj:ocio. £>eidc afpiciat ci"cc'' pzie tui. £uius duitatie ipie pordo
clcfia tato r
viro fuo fpuali conubio ft ifraclite fola came no ftdc:iimici ct
dittino amore comucta de qua dicit"! ipft magni buiue rcgis dufc^ rcginc
LIBER
5!d /pfoB «5 ucniis labeis cbriftuf iimicoQ tuos firabellji pedu tnop,'. (c^
gcntin que nd cognouit cbriftus pre^' ff a clar» eft ut nS folu ifiidelit n infC''
3lc p boc cbriftus dcus antcq» in illa co Q' iam nufq' e faccrdotiii i facrifi^
implcturpro pnbue tuis nari fut ribi canff2{d bcc itacp manifefta rcfcrut"'
q ad faccrdoriii cbnfti in
t>e bie tum manibus pcdibufq3 confids:'?
pfalmo .c.ij:. t 6 bis q i pfalmo .)cja. clauo;;^ trjnfucrbcrarionc confoffis:
adpaffione ipfCfpectat cap.pc^, eoc0 mo fe fpccraculii cdfidcranribuf
cdfpidcribu9prebuifl*e.3ldden9 etii
f 3cut cril C illo pfalmo ubi fa^ diuifcrut fibi ueftimcra mea^t fuper
ccrdoe cbrift" queadmodii bic ucftcm mcam mifcnit fortcm. 0.uc
rcx aptiffimc pdicaf-.divit d/ius drio propbcfia queadmoda iplcra fifcua''
meo fcdc a dejrtris meis:donec pona gclica nsrrat biftdia.Xiic^fecto alia
XVII
rectc 7 (ntclKgu wr queibi minuB a-' "bcc cme ira pofira funt ucrba:ut ni-'
pcrte dicta futrcum cdgnmt bie qut bilaliuddirifrcintclligatur q>(idice
tata mamfeftationc clarucrut:prcfer'' ret:nijquidquimoritur non adqciet
tim co 1 quc no trafacta crcdim"
illa ut rcuiuifcat.-^Superiora quippe dc^
fed prefentia comcmunficut t codcm monftrant monc ipfiua cogitaflc ct
pfalmo legutur tanto ante predicta difpofuifte inimicos eiu3:i boc actij
ita nuc cjcbibita iam toto orbe tcrra^ eft^e p eum qui igredicbat' ut uideret.
rumccmutur.3bicimpaulopoft di^ £ui adt bic no occumtej: difcipulo
citur.comemorabijtur t coucrrentur ciusfacrustradiroriudas.-^Ouia er^
ad dominu uniuerfi fines terre; t a-' go facmri erant quod moUebantur:
dorabuntin confpecru ciua omncs id eft occifuri erant eum: oftendee ik
patrie gcntium:quonia dni c regnuj: los uana malitia fruftra occifuros iC
1 ipfe gloriabitur gentium. farrectura.fic adiecit hac ucrfum xe"
lut dicerct.Ouid agitis uamV O.uod
£>epf3lmo tertio tdc.jrl.t de.jr^. ucftrum e fctlu9:meus fomnus crit.
c]C pfona eius canitur: ego dormiui t caneum fuu:id e conculcautt mc.Xu
fomnii ccpi:-! cirarrcjri qm drius fuf-' fliit inquitdominc mifcrere mci % re''
cepit: mc^^n fortc quifg' ita defipit fufcita me i rcdda illis. Ouie boc il
ut credat uclur aliquid magnu nobis neger:qui iudcos poft pafTione rcfur'
indagarc uoluifTe propbetaj: cp dor^ rectioncmcp cbrifti 6 fcdib" fuis bel^
mierit t ejnirre]ccrit:nifi fomnus ittc lica ftrage 7 cjrcidio fundit'' cradica^
mors ect:i: euigilatio zfurrectio: qua tos uidct.-^Occifus cim .ib m rcfur^
dccbiifto fic oportuit^pbetari.-' Tla rerir:7 rcddidit eis ircnm tcporanca
1 i quadragefimo multo manifeftius difciplina:c):ccpto g' n6 correctis fer^'
nitateatcp cccicate. uaba que pofut omnino no crcdat profccto m eis il-'
£>cu6 nofler dcus faluos facicndi: i culi fut obfcurari ne uideant.-" Ouid
drii diii critus mortie.Oiuid apcrti' miru ft celcftia no fufpiciut:qui ut in
dtccrcrur.^Cjcus rim faluos facicndi: terrena fint proni dorfum corii ftmp
domtnue e icfus quod intcrprctatur incuruatu cit^iQ cim ucrbis tranfla''
faluator fiuc falutaris. Tla ratio no-' ris a corporc:uiria figntficantur ani^
minis bui'' bcc rcddita e:quado pn" morum.^ftadcpfalmisbocc dc^-'
g» cx uirginc nafccrcf dictii cfhparics pbcria rcgis dauid fatie dicta ftnt ut
filiil 1 uocabis nomecius icfum.ipfc aUquismodoe fit. 3gnofcataut qui
rimfaluijfarictpopulti fuum a pec bec lcgtif.i cucta illa noucnit 1 6 bif
catis coru.Jn quorum. pcccatorii rc q fortaflfe firmiora me ptermififfc ul*
miiTioncm qua fanguis cius cffufus inteUligiit uf cjriftimat nd qucrant.
c no uttq3 oportuit cii dc bac uita ejc
irus alios babcre qua morris. 3deo t>e rcgno »c mcrito dauid:^ dc ft
cum dicni cfict dcus noflcr dcus fak Uo ipfius falomone ea^ ^pbctia q
uos facicdi:conttnuo fubiiictum e: t ad cbriftii prines inucnitunucl incid
domini domini crit" mortis^ut ofle^ libris qui fcriptis ipfius copulantu::
dcrcnirmoriedofaluoscc facmrus. ucl in cis quos ipfius efl*e no dubiuj
Scd mirado dictum c i domini:tay eftcap.;c^.
xvn
In craterc uino fuum^T parauit mcn dit ubi aii.ZDelius e irc in domum
fam fu9.2Difit fcruos fuos couocas luctus ^ ad domd pot^.^t paulop';
cum ejrccllcri predtcationc ai cratere cor i<\\iit fapienrio tn domo luctus:
diccn8.0.ui6 cflin^ipiis diucrtatad 7 cor infapicnriu in domo cpularo:
me. £t inopibue fcnfu dixit. Ucnice Scd illud magis commcmorldii qi
^manducatcdcmeis panibus^T bi flio de boc libro:q6 princt ad duita
bitc uinSquod mjfcui uobie.tDic ccr tcs duas:vna diaboli i aUa^ cbrifti:
uocatur ecclefiaftce ubi ait:no cft bo dtate feftinater bcari buius fcculi ce
num bomini nifi q> manducabit t bi lebritatecupietcs.*P»ridpc9 aiit dui
bct:dd crcdibilius diccre intelligit':^^ tatis cbrifti:tepus no fallacis beati
quod ad parriciparione menfc buius tudinis parieter cjcpcctat.^boc ait in
pcmnctitqua faccrdoe ipfc mcdia forritudinc i no' i cdfufionc:q: n eos
tor rcOameri noui cjrbibet fccundum fallit fpcs 6 qua dicit apoftolus.fpcs
ordin? melcbifcdcc: de corporc i fa aute nd cSfmdit. £>idt i pfalmus;
guinc fuo.-^^d cim facriftciii fucceffit £tcnimquitc cjcpectatnon conftm
omnibus illis facrificijs uctcris tcfta dcntur.3an» ucro canricum cantico
nienri:quc immolabatur in umbra mm fpiritualis qucdam fanctoriJcft
futuri.^lbropter quod ctia uoce illaj uoluptas mcnrium in cdiugio illius
inpfalmotricefimo i nono ciufdcj rcgis 1 rcginc duitaris: quod c cbri
mcdiatoriepcr propbcria loquetis ftus 1 cccfia.Sj bcc uoluptas allcgo
agnofcimue.Sacrifiddt obiatione rids tcgminib" iuoluta Kutdefidef
XVil
altcra ad idc^ rcgnu ficut dijci ptines rcge:uci li etia fuccclTorcs i ipietatis
crar:unde fuit £>aul rcjcante £>auid. imitatorcs pprmqj argucrc p ipfii
irapatcfccrct:doncc ciue idignaridc ipfa utrgo mat dtii anre 3oannc pro
pri" illa pare quc uocabatur ifracl irt i duo diuifionc illa:q p Sa
diuifus e
tribubus dccerpoftca ucro ^udas
et muclcmjjpbcraSauli rcgi cfmuta
cucrfa bicrufalcm 7 tcmplo noillo bilis pnjiaata.ZDalacbia ucro :?lg
bililTimo inquibue tcrrie pcr annos gcum Jjcbaria i £fdram:cria iudci
fcptuaginra capriuum cgitocm. poft rcprobi i aucrorirate canonica rcccp
quoe indc dimiffa tcmplii quod cucr toa nouiffimos babcnt. Sunt enim
fumfucrarinftaurauit.£t q-uie plu 1 fcripta co^ ficut alio;;^:^ i magna
ambe ficur in teporibus ita i in nna ctoribus mallct quib' corigit uici: ^
Uis cucurrcrtit.Scd a patrc abraam bellicaonifaria uaftationc dcleri.lDic
ttfcp ad rcgij tcmpua ifraelitarii: ubf factum e ut nd fme dei prouideria in
ferttidecimi» uolume abfoluimue: i cuiua potcftatccutquifcr. bello fub-'
Indc ufqj ad ipduQ i came filu^torie ia^ctar aat fubiugcr:qu[da cfTcnr rc^
flduentiJ: quoufcp decimuJVcprimus gnts prcdiri quidi rcgn.irib" fubdiri:
libertcditur:folauidef in mediofti^ 15 iter plurima regna tcnarii i q tct''
res dci ^mifTtones clTc ccpcrunufq? manorti:ut rcponb" ira locis inrcr fc
ad au6 e): uirgine nmaitatc inquo ordtata arc^ diftmcra.tlam qud ill6
<r pbis gloria:q' ibi potifTimii talia mo Ubro dirim".5iUii porro nini ct
(hidia uigucritt.Tlam quatii attinct fcmiramidis 4 mJi fucccfTtt in rcgnu
fld iperiii:nuUu maius pmis tcporib'* quidi et ipfum niuu:quida uero de'
5» aflTfrio^t fuit:ncc ta logc latccp dif-' riuatoapzcuccabulo niuii uocant.
fufum. auippeubi nin' re>: beli fili^ Sicfonio;?! atit rcgnum tiic tcnebat
usuniucrfa afia que totiusozbifad telcrion. Ouo regnate ufcpadco ibi
numerii partiii ftia didt': ad magni^ initia n leta tepora fucrnt: ut eii dc
tttdinc uero dimidia rcpcrit': ufcp ad functii uelut dcii colerer facrificado r
libf e fines fubcgilTc tradit.SoUa qp^ ludoa cclebrado quos ei primitus i^
pcindisipartib^orictis no driabaf: flittttos ferunt.
ncus inacbi filius fecudus rcgnarct lioB:quo:;t illii qui uocabat iofcpb:
argiui9:lcucippo apud ficfonios ad^ mercatonb" in egyptii trjnfcutibus
bucpmancte.^bistcporib^grccia fU ficsadbucifaacauoeorti uiucte uc^
pboroneo argolico igc legu 7 iudici-' diderant.Stctitatitante pbaraoncj
orum quibufda clarior e facta infti-' iofcpb quado qc biiilitate qua ptulit
tuti9.1>bcgou3 tii frat buiuo pbo^ fubitmatus e cu triginta annoni ect:
ronciiuniorcucetmortuus ad cius quonia fomnia rcgis diuinc ircrpta''
fepukru templii e conftitutii in quo tus:prenuci3uit fcpte ubcrtatis anof
colcrcf ut deu9:t ci boucs imolaret'. fiituro9:quorti abtidanna ppcllcnre
£redo bonore tato idco dignii puta-' cofequetee alq fcpte ftcnlcB fucrant
riit:quia i rcgni fui parte: parcr cjppe C(5fumpturi:7 ob boc eii rcj: pfccerat
loca ambob" diftnbucratin quib" co cgypto de carccre ltbcratii:quo cuitt
io filia inacbi fuiiVc pbibct'q poftca liti:age9 anos ccntu 7 trigita (ic itcV
ifis appclbta ut magna dca culta eft roglci regi ipfe rcfp(?dit:cii iofcpb ^"
in egy pto:qu3ui9 alq fcribat cam e]C 7 noue ad mginra fcilj
gcret trigita
ctbiopia i cgyptti ucniflc rcgina: 7 q> quos agcbat quando a rcgc bono''
bteiuftecpimpaaucrit: eifcp multa zatuselladditis fcptem ubertatis ct
UBER
crckebav.i laboribus prcmebatur i^ quo mmio cii poft morte deum cflc
tokrabilfe (emitixtie.Jn alTirria uao uolucnit fiue ctia crcdidcrut. "poftc''
1 grecia pcr idcin tepus rcgna eacictn rior fuifle bcrculcs dic:t:ad ca tamc
pcrmanebaitt. tepora ptincs argiucrii;gmi9 ndnul''
li eti mcrcuno prcfcrit tpc:quc9 fak
O.uo|t rcgu ctatcmo^fcs nat" fit: li criftiino.fcd quolibet tpc nati fint:
7quorum dcmii qfdcm teporib" fit c6(bt itcr biftorico9 graucs qui bec
orca rcligio.c.n^. antiqua littcns madaucriit : ambos
botcs fuilTc:7 qp morralib" ad iflam
c U? crgo fgnarct afTfrqs quat^ uita cdmodius duccda bcncftcta mt'''
tufdecimue fafrus : i ficyonqf ta cdtulcrir bonorcs ab cis mcruif-'
duodecim^ortbopor^Tcriafus qui-' fe diuinof ZDincrua uero longc bis
tU8 argiuisinatus eicgypto moyfcf: antiquioz.Tla tcmpozibus ogygt) ad
p quc ppfus dci dc fcruitute cgyptta locii quitritonif dicit uirgtnali fer^
libcrarus e.3n quaeii ad defidcrada apparuiflc ctate:vndcTtrtronia nu''
fui crcatoris aupliii (k cjrerccri opoi^ cupataemultonifane opcrti inucn-'
tcbat.^Rcgnatibus mcmoratia rcgi^ triv.t tato^diuius dea crcdtta: q^to
busrfuifTc a quibufda crcdif prome^ minus origo ciue inoruit.Oucdcim
tbcuetque^ptcrca fcrut dc luto fof dccapiteiouis nata cantt': pocris et
malTc bomtcs:q: optim" fapietie do'' fabulie no biftorie rcbufqj gcftis cfl
eius tcportb" fucrit fapietcs.f ra^ ei" fuenr:cuiu9 reponb" ct diluuiu ma^
arlas magnus fuiffe aftrologuf dicitl gnum factti e:n6 illud maximti quo i
Unde occafione fabula iuenir:ut euj nulli botcs cuafa lit ntfi q in azca cflc
rcjc argiuo:^ fcjrt" fuit:-: feptii regif t'' teogygq diluuiu3 fuiflc comcmorat:
opefili^iar^Trc): non" flbcelas fiuc fed quolibet tcpore fucrit ia tamcmi^
ftbcncle^^uarie dppe i divfis auctori'' ncrua tanq' dea colcbaf: rcgnanre a^'
conditr.i c\\i2m caufam nominis ci' atbcnias faltc uocari Uccrct:T a" dec
tiatio pabibeat .c.ij:. mercri uocabulii qui uiri dd uiari^
cem dc quo
forcrat fercdo faffragiti
tulae ffiias. £t q: una plus inueta e ris numcri ffiie fui(Tcnt:prcpdi abfo^
no fit prius quod fpiritualc c:fcd q6 cius qua putabat afflictas cfle ftcrili'"
Rcnt aut ppHn moffcs p anos qua'' "bos aiit ludos ut inftitucrttt oracu''
pmiu ufctorib" olcu poneh&iqp «ms lofam binc cjcorta fcrut:quia f tcplo
fructusinuetricemincrua ficut uini uulcanitmincrucg^ambo unu ba-'
aliudnome inucnim"*: rapta pbibe^ cauit magnii furum:'! propt boc co-'
curopa:7 indc gcniti rbadamatbus: mune templucii ccnt paretcs ciuf ig-'
ftdcm mulierc filios iouis cflc uulga-' um:noi8 tii cius originc^ fabula ilU
tum e.Scd taliu dco^ cultorcs iUud potiue g» ifta dcfignat biftoria. Scd
q6dcrc5ecreterium dijcimus bifto'' q'd ad no8 boc cii ilti in ucracibus li-'
ricc ueritati:boc autq6 dc ioue poe^ brts boics inflruat religiofoe: illud t
teporibus bcrculcs in fyria babcbac' do8 cis pofcetibus cjrbibct ubi tur^
clarus.Scdnimirualius non illc dc pitcr agiifiqi ii<^'"f fapietcr ncgant': ct
quo fupra locuti fumus. Sccrctiorc bis falfis ac turpib' dq placatur: ubi
qppc biftoria plures fuiffc dicutur:ct ctia fi fabula catat tam bominii cri^
libcri patrce t bcrculca. "bunc fanc mcn cpnuminii falfum: delcctari tii
bcrculc cuius ingetia duodccij facta falfo cnminc crimen cft ucrum.
numcrat:itcrqueantcafri ncccm no
cdmemoratgjcarcs ad altcrti bcr-' Oualiu fabula?t figmeta cjrort»
cule ptinct:in cta montc a feipfo incc^ fint co tepore quo bcbrcia iudiccs p^
fum prodiit fuie llis^cum ca uirtute c^c ccpcrunt.c.jciq.
qua monftra fubcgcrat:morbii tamc
quo lagucbat fuftincrc no po(Tcf:ilb p Oftmorteicfu nauc ppfe def
tepore urrep uf potius tfranus bufi'" babuin^bus teporib''
iudiccs
ris fuis dijs fuos bofpitef imolabat: altcrnaucnit apud cos i bumilitatcf
que filiii pbibcnt fuilTe ncptiii cj: m:c labo;t^ co?J pcccatis: i profpcrita-'
libya filia epapbi.Ucru no crcdatur tcscdfolationii^jptcrmifcrationedi:
boc ftupru ppctraffc ncptunus:nc d^ "bis teporib" fabulc factcfiit de trip^
flccufcnt':fcd poctis i tbcatzis tribua toleo q* iubetcccrcrc aguibus porfat"
tur ifta:ut (it rnde placet'. £ricbtbo^ alitib" indigetibus tcrrisfrumcnta
nq regie atbcniefium:cui' nomffimif uolado ptulerit.£)c minotauro q> bc
annis icfus nauc mortuus rcpitluul^ ftia fitcrit inclufa labfrintbo: quo cu
canue n minc:ua parctcs fuiflc dicii^ intraflet boics icjrtricabili errorc io
tur. Scd qifi mincrua uirgine uolut i cjrircnd poterat.i>c cetaurif g? cquo^
ambo^ contetioncuulcanu co^motuj rii boimcp natura fucrit cdiiicti. £>c
cffudiflc aiunt fcme in terra:3tcp idc ccrbero cp (it triccps ifcrorii cais. t>c
bommi nato ob cam camtalc inditii pbrijco 1 bcllc ciu8 fororc q> uccti a"
iTomc.6!Cca cim lingua contctio i i^ rieteuolauciiit.£>cgorgoneq' fuerit
ra ^bus duob" compofitii uoca^'
c:cjc crinita ferpetibus:'! afpicietcs cducr^
paticter fcrrc mcndatiaque tamen et qd dc uno uao deo itcr multa uana
libenrcr amplcri funt.<lui uticp qjto t falfa cecincnit:colcdo cu iUo alioa
dcuoriusioue5colunt:tanto cos qui q dt) n ft;eifcp erbibedo famulfltii q
bcc de illo diccrc aufi funi feucrius uni ticu debet deo:non ei utic^j rite
fcd nifi talia figmcnia ctiam in tbca-' cv c[ao:^ miero fuiffc pbibeforpbe":
tris agcrctur:ipfo8 dcos potius ira'' mufcus linus.Uc^j ifh tbeologi deof
tos babere timucrunt. "613 tempo^ colucnit:n6^ dqs culti fiit: q-uie or'
ribus latona apoUincm pcperit: non pbeii ncfao quo ifanis facris uf po^
illum cuius oracula foUre confuli fu-' tius facnlcgqs pficcre folcat duitaa
pcrius loquebamur:fcd illum qucm Mnpio?f.Uj:or aut rcgis adamaris q
cum bercule fcrunt amcncii regis ar uoabat io 1 eius fiU' mcUccrres pcif
mcnta pauifTc. Oui tamcn fic e dcus p.tio fpontanco i ma:i pcneriit: 1 o^
crcditus ut plunmi ac pcnc omnce pinione bominii i dcos rclati fiit: fic
cuidetior ducit' origo romana p' ga:^ it ex cis dcojj. fuozj numc;;?; auccnit.
co3:7 tii adbuc rcgnii afTyrio^ pma-' Tla t diomede fecerut dcti:que pena
ncbaf:ubi erat rcjc uiccfim" i tcrtius diuinit" irrogata pbibet ad fuoB non
lampares:cu pmus laurctii picus ec rcuertifTerctufcp focios i uolucrcs fu''
ludiftcatioc demonu nos qd dicam": qo f5 fpe tcnus q a >5o deo funt crcata
ci bcc lcget fotaft^if t ejrpcctet q'd cbzi^ cdmutanut uideat ec q6 nd fiit: Tld
ftiani agc debcat:qn iter idola gcntitt itacp foUi animii:fcd ncc corp" (Jdcttt
miracula ficri aflcnitV £t cjd dicem' ullarationccredidcrimdcmonii arte
nifi de medio babflonis ce fugicndii: uf potcftatc in mebra bcftiani f linia-'
<luod pccptu^pbeticii ita fpualitcr mcnta beftialia ucractipofl^ccducrti:
itclltgit':utdcbuiu3 fccuU ciuitatc q fcd pbantafticu bois quod ctia cogi-'
ne opcrafi deii uiuii ^ficiedo fugia^ corpo^t tfi fires miza cclcritate fomaf
mu9.0LU3roq'ppc in bcc ima poiC'' capit fopitis autopprefllis corporcis
ftatedemonii maiorc uidcm^^tato tc^ boie fenfib" ad alio^fenfuum nefcio
nacius mcdiatorieinbcrcndurp quc quo icffabili md figura corpotea pof-'
dcimisad fumma cofcedinC.Qi.n. fc pduri:itautcorporca ipfa boium
dijrerim" eand ec crcdcda:no dcfut et alicubi iaccat uiuetia quidcf^ multo
niic 4 eiufmdi qucda f ccrtilTima au^ graui" atqj vcbcmciius q? fdno fuis
difle uf et cjrptos fc ce afleucrct.Tliij ieftbus obfcratis.T^bantafticu autcj
7 nos cii cflcm'' i italia: audicbamus illud ucluti corporatu i alicuius aiat
taliadcquadaregideillarii ptiti ubi cffi^ic apparct fcnftb" alicnie: talifc^
ftabularias mulicrcs ibutas bis ma-' cria fibi bdccuidet': ficut talis ftbi
aliaiumcta baiulafle miUiib' q diat' foe deoe oi ucri dci iiuria muUof co^
:ctica:qm ad rctias dcportabat'.4Ii6 bnr:i boib" morruie d nec cu uiuc^
ita ut narrauit factu fuifl^c copertu e: rent vc uijrenit^teplis^aUarib^^^faf zifi^
que tfi fua fomnia uidebatur. 3n-'
ei ci)s:f3Ccrdotib":q oia ca rccta ft ti ni^
dicauit 1 aUud fc domui fue p nocte^ (i uni dco uiuo i ucro dcbet' inf uiat.
antcq' req*efccret uidifle ueniente ad
fe qucda pbilofopbii fibi notifl^imu Ol6 eo tpe cncas litaUa ucncrit:
fibiq3 cjpofuifle qucdaj platonica q quo lapidon iude;: pfulcbat bcbrds
antca rogatue cjrponc noluiflct,.£t cap.w-
cii ab eod^ pbo qucfitu fuiflTet cur in
domo ciu3 fcccrii q6 i domo fua pe^ e O tpe p" capta troia atcp dclc
tcnti ncgauerat:n6 feci inqt:fcd me fe ta enefl9 cui uigiti nauib" qbua
ciflefomniaui.2lc p boc altcri p ima'' portabafrcU^e tioiano^t i itaUa ucit:
ginc pbantafKca cjcbibitu e uigilanti: rcgnatcibiUtio:7apud atbcnicnfc9
qo altcr uidit i fomnie. iDec ad no9 mcncftbco:apud ficfonios polrpbi6
ITO quibufciitp qufllib' crcde putarc^ apudafl^friog antane.21pud bcbrcof
mu9 idigno:f;ei9 refcretibue puene-' aiitiudq:labdonfuit.ZDortuo aute
runt quo9 nobig no cjciftiarcm" fuif-' latio rcgnauit cnea9 trib' anis cifdc^
fe metit09.*ji>roide q> boic9 dicuntu: C fupradictie locie manetib" rcgibue:
madatiiq^ e Ifie dtje f poti" dcmoib'* nifi q> ficyonio^z il pcbfg" crat:-! bc-'
arcades i lupoe fole c6uerti:T q> caf breo:;^ iudcj: fapfon.Oui cti mirabi^
minib^circcfocioe muiauit ulfpe: liter fortis eet putat* e berculcs.Scd
fm iftii modii mibi uidet' fieri potu' 1 cnea qm qri mortu" e ti copuit: deo
iflcq6dip;:fitii factii e.£)iomedeas fibi feccriit btini. Sabini ctia rcgcm
aiit uolucrc9 quadoquide gcn'' earu; fuu pmii jcantbii fiue ut aU(^ appcllit
p fucccffione^paginie duza:e pbibet' >:antbiii retulerut ideos-l^cr ide tps
no mutatie boibug factas: fj fubtra'' codrus re)c atbeniefiii pcloponcfibue
cti9 credo fuifl^e fuppofitag: ficut ccr'' eiufde boftib"' ciuitatie fc itctficicndu
ua^ cpbigenia rcgig agamcnoie fi-' ignotus obiccit:i facoi c:boc mo eii
de qoafuitafcantue qui tcttius ibi nullus fact^e dcuo. iHuetin" aiJt qui
rcgriauicrfcd dc buina latim filia qai duodccimo loco cnca fcquit": cii clTct
poftbumumencagdicirur babuilTc: i bcUo fcpultus i i eo mo''
proftratus
a(Tyriorum aurcm uiccruno i nono te q* ctia nijc eius iioic niicupat'dco»
enco 1 mcLatbo acbenieufium fqrto'" raUii qu.ilesfibi facicbit numcro cft
dcamo.Judice aurcm bcbreom bclf fldditus.2llqfaneuolucnJteii i pUo
quo?tpinuseutuirgiladcum ucrfn
m Ox cifdep longa tpa meorata eloquar prorimus ilk procas troia^
rcgnatib^afzaclitaru regmi fi^ nc gloria getis:£uiu8 tpe qr ia quo-'
nitorpciadicda (auk regc fmnpfic damodo roma pruriebar^-illud oium
ccordiii.-quo tpe fuit^pbeta famucL rcgnorii ma]cimii afl^frio^t fine tantc
5lb illo igic' tpe bi reges latinord efle dtuturnitatis acccpit.Jld mcdos cjp^
ceperut quos cognominabat filuiog: pc traflatu e:p" anos fcrmc nuUe tre^
ab co (j fili" cncc priua dicc' e filuiuf: cetos qnqj:ut et beU q ninii gcnuit t
cetcris fubfccutis i ppria. noia ipo'" iUtc paruo cotcnt" iperio pni" re>: fuic
nebatur i boc no dcfuit cognometu: tpa c6putetur."P>roca8 atit regnauit
ficutlogcpoftca ccfarca cognomiati anreamuUti.porro amuUus ffts fui
fraclitani fuit:q illud nobiliflfimu dei Uos dni fui martis agnouu.Ouauis
bicrofolfmitanuteplu codidit. £ui' nd dcfint 4 dicancii ejrpoiti uagtctcs
tpc jpud lannos pdita e alba:cp qua iacereta ncfcio qua mcretricc pmti fu
dciccps ri htino^ fj albano^t rcges iflecoUcctos^Tpmas ei" fuxilTc ma''
appcilari i eodc tn latto ccperuf . Sa^ miUas.ZDcretricce aut lupas uoca-'
lomoni aut fucccfl*ir fiU" ci" roboa^flS banriietnticturpia loca ca^ bpa^
quo i duo rcgna ppfs illc diuifus c:i naria niicupat.£t cos poflca ad fau''
figuteptcffuoffigulof:gcfbkcepc:t. ftuliipueifrepaftore:at(^ ab ei^acca
uj:oe naitOQiq^q' fi ad arguedii boiej
£)eregib'' bttj:quo?t pmus cncaa rcgc q cof i aqua pnci crudelit iuiTcat
t duodccim' auetin" dq facti ft.c. j:^'. ciB ifatib" p quos tata ciuitaf pdeda
fuerat 6 aqua diuit" Ubeatif:p lactate
l Stiiipoftcncaquededfcccrat fera dcus uoluit fubuiircq6 mini ei
undccimregesbabuit quoru^ 3muUo fucccflit i rcgnii latialc f: a^
LIBER
tluitiitor aiiue romuli: cuius numi'- buD bcbraici ppK parte q appcUaba^
toriepmo anno codita e roma: ac p ifracl rcgnarc cepcrat ofcc.
boc cn fuo dcinceps id c romulo nc
potc:egnau;'r. £5c fibylla criftbrc3:q iter alias fi^
byllas cognofci^dccbrifto cuidcntia
Ouod eo rpe roma fir cddita eiv.o muUa ccciniflTe.cpaq.
rcgnu afTrrioru itcrcidir quo e^ccbi^
as rcgnauit in iudc3.c.j:j:g. e Ode rpc nonulli fibrllam cry
rbrea uatianatl feriit. Sibyl^
n 3maltifl*ima tuc codita c ci^ Usaiituarro^ditplurcs fiijfTc non
uitas rom3:uclut altcra baby^ una.lDcc fane erytbrea fibf lla queda
lon 1 uclut prioria filia babylonis:
p dc cbriflo manifefta cofcripfit: q ctii
qua dco placuit orbe dcbellarc rVa^: nos pus i latina lingua ucrfib" m.ilc
7 i una focietate rcipublice Icguq3 p^ 7 no" ftinbus tcgim" p ncfcio
latinis
ductu longc lateq^ pacarc.£rat.n. ii cui" irerprctie ipcritia:ficut p"* cogno^'
ppfi ualidi t fortcs t armie getce ej;^ uimus.Tla uir clarifTim" flactian" 4
crcitatc q no facilc cedcret:^ quae o^ et^conful fuir;bd facillic faciidic mf'
pu8 7 i gcntib' picuf 7 uaftatioc u^
e tecp doctrinc:cii dc cbrifto loqremur
tricpnoparuaatQ? borredo laborc grccu nobis codice^tuIit:carmia cflc
fupare.Tla qri regnu aHVrioa; tctam dice3fibylleenrtbrec:ubi ofidit quo
penc afia fobiugauir:!^ bellado fir fa^ da loco i capitib" vfuii ordic Ihxz ita
crum:no rii multii afpis 7 difficilibuf fc babcntc:ur bec 1 co iKrba Icgczcrut
bcllis ficri potuit:qt rudcs adbuc ad icfus:cbriftos:rbcu:70s:forer: CLi e
rcfiftcndu getce crarncc ra mulre ucl larinc iefus cbrifJus dci filius falua^
magnc.Si quide p" iliud mapmij at ror.t)i aiir ucrfus quorum primc l:c
C0 uniucrfalcdtluuiij:cii in arca noc iftii fenfum quem dijcimus reddur fic
ocro foli boice cuafcrur:ant no' mul-' coe qutda latinus crritibus ucrfib'
to ampli'* q» millc r:aficranqri ninus e ircrprcrarue beccdtincr. 3udicq fi^'
afia rotam ejccepta india fubiugauit: gnii rcir fudore madcflcr.£ cclo rct
*Rom3 ucro tot gcntce orietie 7 occi-' aduenier p fccla furur".Sciliccr i car^
dcntis quas iperio romano fubditas ne prefes at iudiccr orbe.Unde dcu^
ccrnim'* no ea celeritate ac fclicitatcp ccrncr incrcdul' arcp fidclic.£clfu cu
domuit:qm paularim in crefccdo ro-' fancri8:eui ia rcrmio
i ipo.Sic aic cu
co pofita e:q! no potucrut latia vba picns gcs ruii dcii no itcUcjcifti: ludc''
dcide Uas q fut i capirib" omniii ucr^ ncbrofa nimts i trtb" boris: i mortc
fuu c5nectetes:bo^tiiu q fcripre fiit moriefrrib" diebus fomno fufccpro.
no lcgam' fcd p cie. y.Uam taq» i cif'' ifcris rcgrclTus ad luce lc
£t ttic ab
de locis ipfa fit poftra rccordemur et taucnict:pmue ifurrcctiois pricipio
exprimidn quicp ucrbis icfus cbift' reuocatus oftefo.3fta lactari" carpti
ibario ergo rcgc pcrfarui iplcris fcp^ gem romulii ia romanii: uX etia ufqj
tuagina dni& qaoa bicrcmias jjpbe-' ad regni pnmordia fuccclToris cius
ta pdijccrat:rcddita eft iudcis foluta numcpompilsj.^jccbias quippercj:
captiuitatc libertaatrcgndtc roinao^s iuda ad eius rpa ufcp rcgnauit ac pcr
fcptio :cge taz^nfoiquo ejrpulfo et ipi boc p ca rpa if\i uclut fontcs ^pbetic
a rcgu (ao^ driationc liberi ce ccpc^ parit cruperut:qii rcgnu defccit afl^f-'
fcripta rctinet^.^e q^b" mc aliqua po-' mc ficret i cius fcmic bcncdicndis o'i^
rat tepora:pofl dies ofcc:na trce qui \t\ dciuiui.lDoc rcftimoniii ^pbetiai
(eqatiturrc§c9 noiatrquof 7 ofce no^ deuocat/onepprigcntiuqui pus nS
mtnauit.ioatban t acbaj t c^ccbia. ptinebat ad dciiretia apofloli itcllerc^
"bi (lit quOQ code tiporc fimul^pbc^ riit.£tquia ipfequoqj pprus gcnniJ
taflc cp co;^ Uis inmnif. t:>i& adiugit' fpiritualitcr e in filqs abr3e:ac p boc
ionas code ojia rcgc rcgnate:? iofcl; rcctcAiciiifr^cV. proptcrc:i fcquitur
cii ia regnaret ioatban q fucccffit o^i'' 7dirir.£tcdgrcgabiitur ftlq iuda T
c.Scd illo>j,ppbctaru duo^ tepora 1 filq ifrael in id jpfum:? poncnt fjbi
duo aU parierf9:unu8 q: iudcie alrtr ciitur miorcs q: Pmonee co:;t ft' bre^
qc gcrib^hllc noie filio^j iuda iiic 'no'' ucs;i cof copatione q io maiorce di''
miuc filio^r crrachcidcm uni pricipa-' ciitur q:^li)a uolumia c6didcriit:c]C
rui fuo i idipftj iunirctcstT: afccndercf quib" biccefaias^que^pteadc^pbc
agnofcarur i rcrra.^rtos aur carnalid tie tpa fubiijgo fupr.ndicti9 duobue.
ifracUtas 4 nuc nolut crcderc i cbri^ £faia8 crgo itcr iUa iiqua q arguit 1
ftu:poftca crcdituros id e filios co:u: iiufta pccpta 7 pcccatori ppfo futura
na utiq; iHi in fuii locu moriedo rra^' mala pdi)£;ir:etia de cbriflo 7 ccclefia
fibunr:idc^pbcrarcft3t'dices.Ouo^ boc e dc rcge 7 c^ qua codidit ciuita-'
nia dicb" multis fcdcbutfilij ifracl fi^ te:multo plura:g' cctcri^pbctamt: i-'
rollcfdc arra utra eC. 2lb iniimib" fup colIe9ct feftiabut ad eu plcbce: t
ppti md ductus eft ad morte:'!: dabo gcntcQ mftc ibiit t dicct.Uenitc afcc^
m3Ugno9^fepulturadu8:i duiitcs damu9 i montc diii:t i domii dd ia^'
pcccata coi^ tradit' e.£)e cbrifto bec. ifrael.£t ftabit t uidcbit t pafcct gJC
^amucrodeeccfia qo feqmt'audia' ge fuo in uirtutc diiut bonorc noia i
erumpe i clama q no piuris quonii cabiiur ufcp ad fumii trc. 3on39 aut
multi ftlq defertc magia y ciua que ^pbcta no ta fmonc cp fua quadam
b; uiru.bilata bcu tabcmaculi tui: pafTionc^pbctauii cbriftu: profecto
1 palos caubriJ tuarii figc.Tloli par-' apcrtr q> (i ciue morte t refurrcctio-'
ccrerprolonga funiculoa tuoa: t pa^' ni?uoccclam3ret.Ut4dei5 cjrccpt^e
lo8 tuoB c6forta.3ldbuc i dqrtram t uctre beluio:t die ^o rcdditue: nifi
finiftra ptc cj:tcde:t fcme tuii bcrcdi^ ut fignificarct cbriftii dc^fudo ifemi
tabitgcntc9:tciuitatc0 dcfcrtae iu'' dicttioidituru.-^Jobcloiaq propbc^
babitabis.Tle tiea9 qm cofufa e9: nc tat multi9 uerbi9 copellit cj:poni: ut
tcftamto pgruetia^pbctaucit.c.jgnc.
Gac i abdia i nau t abacuc dc fa<
m Jcht^Q pphcta cbriftu i figura lurc mundi in cbrifto prcnunciata rc
ponc9 cuiufda magni montis pcriantur.c.jcjcp'.
micbca propbctaflc q: cius Uis con^ 2lfccndit di infufftat in fac^ tua: cri^
ftat.qo errorc ncgliaeter dcfcnbcntiu pics te qc tributanonc <luis afccn^
laborcs alicnoe cpftimo conrigiflc. derit ab ifcris i infuflfliiucrir i facicm
^uos alicnos uero cdmcmoratoa in iude:boc e iudeo;c difa'puloK..£'piu^
codicib' cbrcnico^i quos babuimuf tti 4 mcmit caiQcUa^
rccolit fanctS
nc> poruimus iuenirctn quia i canoc 3Id nouii d} tcflamcni princnquoni
cdtinctunncc ipfi oportct j^rcrcatur dics fcf\i ira fpualitcr inouatur: tit in
3 nobis.Jlbdias qrii ad ci' fcriptu:a uctuftate trafirc nd pofTiut.T^orro p
attincromniiii brcuilTun" ^pbcraruj euageliu ertcrmiata fculptilia i pfla^
aducrfus idumea genre Ioq't .f. cfau tilia id c idola dco^ falfo;2;:T obliui^
uniue cr duob'' jcmis filqs ifaac nc^ onc rlg' fcpulrure rradira ia uidcm'':
porib" abrac maiorts illius rcproba^ 1 bac et in bac rc^pbetia cdpleta ee
ti."f>o;2o fi idumca mo locutiois quo cognofcim^.Jlbacuc dc quo alio q» 6
(ntclligtfa ptc roriT.accipiamus pofi'' cbrifti aductu c} futurus fucrat irclli^
^diet i capu aii pcdcs cCaA l nifi q6 qua no ienuit:no' opcruit: fcd cofire^
«rantca^ bucueirctpnuciat^c:-! po'' do eructauir.£lcuai'' e fol:7 luna fte^
Jleaq' bic rcucrfus e aniiciat'' c. Stc tit t ordinc fuo. "boc e afcedit cbriftuf
tit 1 terra comota c:4d nifi qp ad fub'' in celii:! ordinata cft cccfia fub :cgc
ucnicndd fletini fra comota c ad at^ fuo.3n lucc iacula tua ibiit boc e no
dcndu.-T^cfpcrit i tabucnit getef boc in occultii f; in manifcftii tua
uczba
c mi^tus i 1 fccit pprue pcnitetcfXo^ mittetur.3n fplcdore corufcatiois af
triri fiit montcs uioletia boccft uim moru fuo^ fubaudiedii e iacula rua
facieiib" miraculis claror6 cotraria ibut.tJijrerat eim fuis: q dico uobis \
ab efca oucs:!: no fuperftit i prcfcpi'' mias:fpu9 inq't oris n:t diis cbrifhif
buB bouce.Uidit ea gcnte q cbrifluj captus e i pcccaris n:is:ftc breuit ofte
fucrat occifura ubertate copiani fpi^ def 1 drim n:m cbnltii i paffti ccp
ritualiiipdifura^quas p teiicni fccu^ nobis.3te alio loco bic dc" mc" iqt i
ditatem more^pbeiico figurauit.£t nd qctimabifaltcr ad eii q iucntt dnc
qnradcitalcm^ptcrcapafTaeft illa uia prudetic t dedit ea iacob puero
gene:q: dci ignoras iufhcia fua uolu fuo^iifracldilccto fuo."f>ofl bcc in
it cdftimere:il^e coniinuo:ego aiii in^' tcrrie uifue e:i cH boibus cducrfai"
quit in drio e]cuItabo:gaudcbo i deo cft.lDoc teflimoniii quida non biere^
falutarimeo.C>omine de" uirt" mea mie fcnbe ciue attribuiit: q uoca^
f}
cu7iinfuU8 7inorbe toto cbriftu? in omni loco a folie ortu ufq3 ad oc^
enniiciatur. Jtamouea dnce gentes cafum dco ii uideam" offcrri.Sacri''
uidcmus ad ftde.3amucro q6 fcqui' ficiii aurc iudco:;:. quibue dicrum eft:
mcnto buiue gencris utcrctuni eua-' ftodient fcientia:7 lege inqrent 6 orc
gclio lcgit^ubi 7 bec propbctia cdme^ cius quonil angelus diii dipotetie e.
moratur.ejcpartcquantum illi loco Tlcc mirandu e:quia dipotentis diii
fufficcre uifum c.2llio loco ad iftum angclus dictus e cbriftus iefue. Sic
cbriftum in fpiritu propbetic loqucs cnim fcruue proprer formam fcrui t
de rcmiJTxonc pecratorum per cius qua uenit ad boics:fic angclus^prcr
ranguinem.tu quoq; inquit in fangut cuangcliii quod miciauit bomtnib^
ne tertamenti tui emififti uinctos tu' Tlam fi grcce i^^ ira iterprcrcmur: ct
oe:de (acu in quo nS e aqua.Ouid p euangcliii bona niiciatio c i angclus
bunc bcum uclit iutelligi polTunt di^ niiciu8.i>c ipfo quippe itcrum du:it. •
xvm
£cce sngelii men mitti: t profpictet t>cc oblocuri fdt qui timebant dnm;
uiamantcfacumea:7fubico uenteti unufquifc^ ad pro^iruifuum. £t a^
templnfod dns que uoe querttisxt nimaduerritdomintte:? audiuit:et
angelus tcftameriqucuos uultte: ec^ fcripfii librum memorie i confpectu
cc ucnict dicit dominus deu8 oipotea fuo:ct8 qui timeitt domind t rcuere^
1 quis fuflinebit die^ introitus eius:* nomeeiu8:pcriftum librum fignifi^
aut quis fiffct i afpectu eius^lDoc lo'' camm e teflametd noud. j^cmc^ q6
co 7 ^mii 1 fecundi) cbrifli pnilciauit fequit^fludiaitms.^terdt mibididc
aduetum.lbrimii fctlicct dequo ait. dominus dipotcns in die quam ego
£tfubito in templii fud ueniet diis facio in acquifitone:! cligam eosfic
id e in catne fua:cle qua dtcit in euan-' bomoeligitfiliumfuum feruientcm
gelio:foluitetempli»boci tn triduo fibi.£t cduertemini t uidebitis inter
refufcitabo illud.Secundu uero ubi iuflum t imuflum: n inter reruiente^
ait.£cce uenitdominus dnipotcs:et dco 1 nd feruiente.OLttoniam ecce di
quis fuflinebit die introime eiu8:3Ut es ucnict ard^ ficutclibantt8:t con^
quis perfiflei in afpectu eius.' Cuod cremabit eo8:t erut des aliemgenc i
aut dipt dominus que uos queritis: omnes facietcs iniquitate fic fripula.
et angclus tcf!ameti que uos uultis: 1 incedet illos diee qui aduenict dicit
fignificauit uticp ctia iudeos fccundd dominus omnipotens:'? nd derelin^
fcripturas quas legunt cbrifln que-' quetur eorum radijc ncc^ fermenmm
rcre ct uelle.Sed multi eo^ quequc^ torictur uobis timcnribus nomcn
fteruntiuoluerut^uenifTenon agno' med fol iuf^e.t fanitas i pcnnis c
ucrunt:e]ccecari i cordib' fuis precC iuf.i cjribitis 1 ejmltabitia ficut uitu''
detibus mcritis fuis. <!iuod fane bic licjcuinculis rcfoluri.£tcdculcabiti8
nominat tcflametu:ur fupra ubi ait iniquos i erdt cinis fub pedib'' ufis i
teflamentd med erit cum eo:ur bic u-' quo cgo facio. dicit dominus
die in
bi di^it ed angeld teflameti:noud ;(>' omnipotens. "bic efl qui dicitur dies
culdubio debemus accipere tcftamc'' iudic4:dc quo fuo loco fi deus uolu''
tumubifepitema:nouetU8 ubi tpa^ erit loquemur uberiue.
liafdt^mifTa:que^magno bic ba^
bcntcs plurimi iftrmi:-! dco uew ta^" ^eefdra i macbabeomm libris
lidrerdmercedeferuiete9:qii uident •cw^i.
eis ipiosabddare mrbatur."p)iopfea
<f ide^pbcta:ut noui tcflameti
etnaj p Ofl bos trcs ^pbctas aggcu:
bearimdine que no nifi bonis dabif: jacbarii^malacbil p ide tpos
diftinguerct a uetcris terrena fclicita^ libcrarionis popuU e^ babflonica fer
te quc plcrdcp datur r malis 3ngra-' uimte fcripfit ctia cfdras:^ magis ze"
uaflis iquit fup me uerba ufa dic dris rd geflajt fcriptor e babit" q^^pbetft
et di^ifli8.3n quo detrapmus de te^ ficuri e liber q appellat' bcftcr.£uiu8
t>i)ciftis uanus e onis qui feruit deo. res gefta in laude dci no longc ab bif
£t quid plus nobis quia cuflodiui^ teporibus inuenimr.lTifi fortecfdzaf
mu6 obfcruatioes eius: et qi abuU'' in eo cbrifld piopbetafTe intelligeduf
utmus fupplicltes ante faciediii dni-' e:q> itcr iuuces quofdam o:ta quefli''
poteri8.£t ndc uoe bearificatis alic'' onequidamplius ualeret in rebus:
no6ctreedificafde8(tfaddt iniqua: cum reges linus di)rifTet:alter mnay.
aduerfarifdtdeoet falui facri funt. terriue muliere6:que plerdcp regibuf
LIBER
ctia plato enatustqui longc cetcros porro inacbi ftUa fuiffc prodit': 4 pri-'
focrans dtfcipulos antcirct.0.uibu8 mue rcgnare ccpit argiuie: quando
fiaddjmusctiafupcriorcsq nondii ia abrac ncpotcs zcpcridrur cxorti.
tcrnpoi-u fuit. <luid cnocb fcptimus t)c bcbraicis liis q nilqua i fuc li-
plicantur:-! dicntur i libris alqs iuc gcns de antiquitatc fapictic fue fuper
niri quoe ^pbcte fcripferoKT alicubi patriarcbas t|»pbctas nios quibus
eorumquoc^^pbetarnnoia no ta^ inerat diuina fapictia uUa fc inicjtatc
cfl*e dicutur incertn eii ab boc cis no ti:circa tcmpora mercurq que trifme^
adbibcturftdcs:ma)amcbis i quib'* giftum uocaucrnnt:in iliis tezrif auf''
ctiacotrafidc libror» canonicorum modi fliidia clarucrut.-^longc quidc;
LIBER
fc dilTonatia copiia nobis pbet ut cis no immcriro cuj iUa fc:ibaet eis dcii
porius crcdercdcbcamuD:qui diuine uf p cos locurp no pauci i fcbolie af
quam tcncmus no rcpugnat biftozie. (p gymnafqsUrigiofis difputaridib"
*p)orro aiir ciucs ipicciuiraris diffufi garruli fcd i agris attp i urtibus cuj
ufqucquac^ P cercra6:cii legur boies doctis arq5 indoctis tot antique ppfi
docnffimos quojt nuUiuf coreneda credidcriit.3pfi fane pauci cffc debu''
uidcarur auctoritaszitcr fc dc rebus erunt ne mulritudinc uilefcerct:quod
gcftis ab craris n:e memoria rcmo^ carum reUgionc ee oporterct: ncc tii
rilTimis difcrcpates^cui occAl porius ita pauci ut corum nd fit mi:anda cq^'
quie (nuenerit iter quos cucta q (cn^ 3lii e):trinfecus pofita ctia bona ad
fcrecoucnfat.-quodoftedcrc boc opc anima i corpus flddetcs.5l(q fenfib"
longu e.O.ui0 auc fectc cuiuflibct au corporis femp:alq no fcmp. 2lltj pu-'
itcrituni:alij fcmp fiituni: alq ntcnte fapuit ct uirit.3bi fi ^bibitum eft fa-'
more patric:dc fidc amicirie:dc bomf bubus duodedm fcni boics Imguc u-'
opibus atque omnib" ad morcs pro-' triufcp dccrift*imi:bcbrce kilica «rqj
bo6 ptincribus rebus:qu3ui8 ncfcie^ grcce.<luorum itcrprcptio ut.l)C]c.
linguam pentus:^ no cjcgreco fcd cj: 3Ua ucro que nd babet bebrci:babet
bcbreo m latmum eloquiu cafcle co^ 3ut.l)c^.fimiUter ad capita uerfuum
aenit fcripmrixstkd cius tantuin lit^ iacefibus uirguU'8 (icut fcribrjtur un-
tcraium Uborcm ^uie iudct fdmnt cic fignaucrunt.£t muUi codices grc
i mul^
eflc ucracc.ljcp.uero itcrpretcs ci bas notae babetes ufqucquaqg dif
^ptcr q fignificada biftoria ipfa coU'' ucrfitatib" fint afflicti m ^baret' alti'
fcripta e.Qcfii (5t q'ppe illa in niniuc tcpU edificarione propbcticis uocib"
ciuitate:f5 aliq'd ctia fignificaucrunt fuiftc promiflam.c.j:lv.
fciUcet q: tot diea pcrcgit ca difdpur moucbo 6nc3 getee:-! ucnict dcfidc
fuie poft rcfurrcctione fua i afccdit i ratue ciicrie gctibue. Ouo loco fcp''
cclu:p triduii ucro quia dic tcrtio rC tuagira infprcrcs aliu fcnfum magis
furre^it:t3nq' lcctore nibil aUud q> corpori q> capiti:boc c magie cccfc g^
biftorie rerd gcftaru inbcrcrc cupictc cbrifto cduenicnte^pbctica auctori''
rcgc.Xepus ergo erat ut ueniret ille 5iat mcnfa cof cora ipfi» in laqucuj
caircpo(itucr3t:q6 noao^milTu dl 1 in tribulatione 7 in fcandalu obfcu^
tcftam£to:ut ipe cct cypectatio getiu. rcnturoculieottneuidcat:7 dorfuj
ficri aut n pofiet ut q^pcctaret getca eorujfcmpcrincurua.T^roindc cum
cttucturn:ficdi ccmim^cjrpectariut fcripturis mis ri crcdut:c6plet in cis
veiat ad faciedu iudiciu i claritare po fue quas ccci lcgdt:nifi ^9 fcrtc dijrc^
tetie: nifi ^U9 crcdcret i eii cu ucit ad rit illas^pbctias cbriftianos finpfre
pattcndn iudiciuibtliliratc patietic. dccbrifto^qucfibfllcnoieut' alioru;
profcnitunfiqucfuntquend j^tinit
Jbeortufaluatorifl mifccundii <p ad populum iudcorum.Tlobif quide
ucrbd caro factii tt de difperridc iu^' illc fufficiut qnc dc morum inimico^
r £gnantc ergo bcrodc in iudca bendo 3t(p fcruado per oncs gcntcs:
apud romanoa aiJt la mutato ctia ipfos ce difpfos quaquaucrfum
fec undu precedcntc|>pbetia in bctb'' milTa e ubi fcriptd c.£>eu9 mc" mifc-'
lebcm iudc:bomo manifcir cjc boic ricordia eius pueniet mc.Jbcus meuf
uirgie:dcus occultus e^ deo pze. Sic demonftrauit mibi clc iimicis mcis.
cim^pbeta pdi^crar. £ccc uirgo i a^ Tle occi6ri9 cos nc quado obliuifcat"
tero cocipict i parict filin: t uocabit' lege tua. t>ifpcrgc cos 7 i uiztutc tua.
nom a' emanuel:qd eiterprctatnno^ t>em6ftrauit ergo deus eccfic i rius
bifciidcus.Ouiutfccomedarct deii ttmicis iudcis gratiam mifericordic
multa miracula fccitx]: quib" queda fuc:quonia ficut dicitaptus delictum
quantn ad en predicandn faris uifuj co:^ falus e in geribus.£t idco no oc
cclTc:fcriptura cuangclica conrinct. ddit:id e no e in eis perdidit q» fut iu'
Ouortt primu cft g» tam mirabilitcr dei:^uisdcuicri7opprt(Ti fucrint a
natus e:ultimum aili q> cum fuo rc romanis:ncoblttiIcgem dei ab boc
fufdtato corporc a mortuis afcendit de quo agimus tcftimonid nibil ua^
fldcelum.3udeiadtqui cum occidc-' !crct.3dco pard fuit ut diccrer nc oc^
runt t in cu crcdere itoluerut:quia o^ ddcris cos nc qn obliuifcaf lcge tua:
portcbat cn mori 7 refurgcrc: uaftati nifi cril adderet difpge cos qrn (i cuj
a romanis fimditufc^ a fuo
infclicius ifto tcftimonio fcripturard i fua tan^'
rcgno ubi iam ds alicniginc domina'' rumodo tcrra n6 ubicp dTcnt:^fcrto
batu: cradicati {at:di(p{icp p tcrras. cccRa q ubicp e cos ^pbctiard q de
Ouadoquide ubic^ no defiit p fcrip'' cbriftopremiflefdttcftcs in omnib'*
tnrasfuasteftimonionobis fut pcr gcnribus babcre no polTct.
^pbctias nos no fin)afl*c de cbrifto
quas plurimi eo^ confidcrates: t an 3ln antc tpa cbrifti alicj ftterint cjrtra
Xiic cim uenict defidcrat" coctt'9 gc'' nddauic:T locutus e dices. 2lgire pe^
tibus ficut lcgit'i bcfarco.Tlam ^muf nitentia:appropinqiuuiic{; rcgnum
aduetus ei" nodum crat defideratu» cclo:p.£lcgitdifcipulo8 quos i apo^
oibus gcnttbue.Tb' cim qucm debe ftolos nomiaut't:bdilitcr natos: ibo^
bantdcfiderarefcicbat:i qucno crc^ norat08:illittcraro8:utc{cquid mag^
didcrat.Xunc crii fm.lricitcrpretes: num cent 7 facerer:ipfe icis cfTct t f»
qt 1 ipfc e propbeticus fcnfua: ucni^ ccrct.lDabuit itcr lUos und:quo ma''
ent q clecta filt diii dc ciictis gctibus. b utcns bli:T fuc pafTionis difpofitd
Xuc cim ucre no ueniet nifi elccta de iplcrct:T cccriefuc tolcrando^ malo^
quibus dicit apruB:ficut clcgit nos in rum preberet eprmplum. Scminato
fpfo antc miidi conftitutionem. 3pf« ytum per eiue oportebat pfcnria cot"
quippe arcbitectus qui dixit mrti uo poralcmfancio cuageUo: pafTus cffc
p poftcros eorii inter borredas pcrfc ribiU difcipUna.^c pcr boc diaboUts
cutioncs 1 uazios cruciatu8:ac fune-' pricepsipieciuitatis aducrfus pcrc^
ra marvfra pdicatiJ c roto orbc cua^ grinantei bocmiido ciuitatedei ua^
gcliii:cdtcftitedriofigni8t oftctis i fa^pria cdmouedo:nibil d noccre p-'
uarqs uirturib'*:i fpiritus fancrimu^ mittit':cu«|»culdubio i reb^ fJrofperif
neribu9:ur ppR gcntiu crcdetes in ci» coTolario ut nd frlgat'aduerfis:c]Kr^
qui^co^rcdcptiouccrucifijcus cft: dtatio ut nd corrupafprofpis: p cU-'
cbriftiano amorc uencratet' fanguic^ uina^uidentiaprocurat':atcpita ti^
maujTii^que diabolico furore fude-' peratur utrucp ab altcrutro:ut i pfal^
riit: ipfiqj regcs quo;t lcgib' uaftaba mo illa uoce nd aUiidc cognofcamus
tur cccria:e(u9 nomini falubnY fubde q:oiti:fm muUitudinr.dobf mco^
rcntur:quod dc tcrra crudclii aufcrri i corde mco:cdfolarionc8 tuc iocuda^
conarifunt^tfalfos dcos incipcrent ueriit aiam mca.t>inc e i iUud apU
pcrfcqui:quorum caufa cultoree dci fpcgaudetc8:itribulatide paticntcs.
ucri fucrant antca pcrfecuri. Tlam 1 id quod ait ide doctor qcucp
uolut pie uiucrc i cbrifto pfccutioncj
£luod eria ^ bcretico js didefiocr patiiitur:nuUi8 putandurn cft dcerfc
LIBER
quilliras:7 rcucra c;plurimuq3 cofo'' mii iuftii ipius ftat occidix: i dciccps
latiois aufert ifirmis majrimc.no ti^ ufq? ad buius fcculi fine intcr pfccu-'
dcfut imo mulri fut intue: qui corda riones miidi 7 cdfolationcs dei perc^
pic uiuentiu fuis pditis monb" cru^' grinando procurrit ccclcfia.
ci3nt:qmpco9 blafpbematu: cbri^
ftianii5 1 carboUcu nomcn.O.6 ^to 3ln cardedii fit q6 (Jda putaniplc^
c caiius eis q* uoliJt pic viucrc i cbri^ tis dcce pfccutionib" q fuerut: nullaj
fto:t9'o mggis dolct q? p maloe int'* fupercfTc prcrcr undccima q in ipfo
pofitos fir:ut ininus q' pio^ mcntcf anticbrifti tcpore fit futura.clg.
dcfidcrlt diligaf.^pfi quoqj bcretici
ciicbriftianu cogitartir babe nomcn p Roindenccillud^dctcmepu^
7 facrameta cbnftijna: 7 fcripruras to ee dicedu:fiue crcdedu q6 ii
T^fefrioncm^magnu dolore faciur i nullis uifii e fuidctlind aplius cccfaj
cordib'' pio'^:qa t multi uoletcs cfTc fua palTura pfccutidcs uicp ad tcpus
cbrifhani|>ptcrco^ dincnfidce bc anticbrifti:g' cp ia paffa e:id c dcce: i
fitarc cogut':-? mulri malcdici ct i bif undccima eadcmcp fit ab anricbrifto
iucniut matcria bbfpbcmadi cbzifti-' nomffima. "Prima q'ppc cdpurant a
anu nomcn:q'a 7 ipfi quoquomodo neronc:Sccunda a domitiano: Xci''
cbrifiiani appcllar'. "bie arq5 buiuf-' tiamatraiano:0.uortfl5 ab antoio:
mdi prauis monb" 7 enpnb'* boim Ouinta a fcuero: Sejcta^ a mmmi"
pfccurionepariiirur 4 uotuti cbrifto no:Scptimam adctio: Octauama
pie Viucrc:eria nuUo ifeflare ncq5 vc-' ualeriano : Tlonam ab aurcliano
pnrccoip" illof .pariiit' cjppc banc t>ccima a diocletiano i mapmiano.
pfecurione no i corporibus feid i cor^ piagas ci5 cgypro^ qm dece fucnit
dibus.Undc illa uo):c:fccundu mul-' afig» ide cjrirc idperct pp^s dei. putat
titudincm doloijt mconi i cozde mco. ad bijc intcllectii ee refcrcdas : ut no-'
Tlon dm ait i corpe mco.Sed rurfuf uilTima anticbzifti pfccutio fitis uidc
quonia cogirarur immurabilia diuia atur mdede plagcqua egypttj dum
^mifTa 7 quod air apfus nouir diis q boftilid pfcqueretur bcbreo6:i mari
funr ciu8:quo6 cim prcfciuit 7 prcdc^ rubro ppfo dci per ficcum rranfcutc
ftinauitcoformcsfien imaginis filq pcricriir.Sed cgo illa rc gcfta i cgirp-'
dc carirare cicfcedir qua cos pirc no^ fallit.Ouid dm (} boc fcnriut dicruri
lunt;nec ipcdire falute alio:}r. ibcniqj fiit de pfecutione qua ipfe diio cruci-'
magne cofolationes fuit etia dc cor^ fijrus e.-^^n quo cam funtnumczo po-'
rcctionibus eo^:q pio^i aias tata io-' fituri.-^Si autc baccrccpta epftimant
atditatcpfundut:quatisdc fua pdi-' cdputQndn:tanq' ille numerandc fint
4 poftcj^ cbriftus afcedit i cclu bic fratrib" qui tuc illic pueri (Tucrar: i fe
rofolfmis ficta e:ubi btiie ftcpbiua ifta uidifieincucfater rccordabantur
lapidat^eiubiucob^fratioanis gU'' audtuimus.-^-Cluid md i pcrfidc:' 710"
dio trucidAt' e:ubi apfus petr' ut oc ne ita t cbnftiaiTOS fcrbuit pfccutio
ciderct iclurus ti p angelu libcrat''; iam quicuit:ut fugietcs idc non^
(i tfi
ubi fugati 3tqj difpfi de biaofolfmif nulli ufqj ad romana oppida pucnc'
f:c9:ubi faulus cj poftca paulus apfa rint.lDec atcp buiufmdi mibi cogira^
factue e uaibbat cccrsm ubi ipe quo ri no uidct" ee difflniedus numcruf p^
C0 ii fide qua pfequebat' cuagcli^as: fecutionii:4bu9 cpirceri oportctecclc
qualia facicbnt e partu9:fiuc p iudea fiam.Sed rurfus aflFirmare aliquas
fiuc p aliag jetee^quacJcp cbriftunt futurae a rcgib" ptcr illa nouiffimaj
feruetilTtmc pdicabat.^Cur ergo cig a dc qua nuUus ambigir cbrilltanus:ii
neroncuidet'ordicndu:cuad nerois minorisetcmcritatis. 3tatp boc in
tpa iter atrocilTimas pfecutiocg de 4^ medio rcliquamu9:ncutra preqonis
bu9 nimis e longu cucta diccre:eccrta buiug aftnietes fiuc dcftruetc9: fj ti^
crcfcedo pucnent.-' O-tiod (i a zegib'* tiimodo ab aflfirmadi quodlibct bc
factas pfecuridcs inucro q:i(limatcc ru audace pfumptione rcuocatcs.31^
dcbere:rc^ fuit bc:odce cj ct p' afccn^ lam fane nouiffima pfecurione q ab
fumdtiigrauilTimafecit. £>einde cjd anticbrifto futura e:prcfcria fua c^i''
refpodent et de iulLano:que no numc guct ipfc iefus.Sic cim fcripcum e q?
rant i dcce.-^iln ipfe no e cccra^ pfccu^ eii itcrficict fpu oris fui: i cuacuabit
tus:qui cbnftianos liberalee Utteras illumiatioe prcfcric fue. "bic qucri fo^
docere ac difccre uciuit:fub quo ua^ Ict qri iftud crit.importune onino.Si
lentinianus maior qui p" en ttius im'' ci^ boc nobis noffc^dclTet^aquo me
pator fmr.fidci cbnftianccdfcfTor ej:^ lius q^ ab ipfo dco magiftro itcrrogl
ritit militiacp puarus e.-^Ut omitca q ribus difcipulis diccrctVTlo cim filu''
apud antiocbia f:icc ccpcrat;nifi uni' cnit ide apud cu:f5 a pfcnte qucficrut
fidcLfTimi i cdftatiffimi iuuenis: c| cu dicctcs . t)omine fiboc i cepore rcpic
multis apprebefis ut torqucrct p to^ fcntabis regnii ifracL-^Jlt ille no e in''
rii die pmu9 e tort" i uirguf itcr un^ quit ucftni nofle tepora.q patcr i fu»
gubs cruciatufq3 pf.illeti6:libcrtate5 illi de bo^
pofuit potcftate.Tlo uricp
atq3 bilaritate mirac" qcborruilTct: T ra:urdie:ur3nno:fedde ccmporc in^'
icercria dcfonnt" embcfce timuifTcf. fcrrogaucriir:quando iUud acccpcrc
p)oftrcmo n;a mcmoria ualef fupra^ rcfponfum.fruftra igifannof q buic
dicri ualctiniam frat arrianua ndnc fcculo rcmanet coputare ac diffmirc
magna pfecutionc p orictcs ptcs ca^' conamurcii boc fcirc nd c((c nzum
tl?olica uartauit cccram.-^Oiualc e aiit qc orc ucritati9 audiamus.Ouos tii
c Oniecturfe 4ppt utfftur bfft^ ncfario fcpulnw eft:ut feaa^ fibi ad^
ni8:no ab da ali^d cmn de au uerfariam tam prolijro tem pore cd^
ctorkarc fcripture cauonfcc ^fotur. pfecurionum
ualefcere tot tantariic^
Omn(u vo ck bac rc calcuUrid digi^ borredas crudelitatcs nd rcfjftcndo
t03 rcfclait:^ quicfcc iubct ille 4 dic. fcd pflriedo fuparc^-r ad fuoru, fimu'
Tlo e u:m fdre tpa q pater in fua po^ lflcro^:tempIo;2:facro;t: oraculoru:
fuit potcftatc.Sed bec qi euangclica cuerfione pucnirc pmittercnt.-' Oui»
fiiiae:minicftnoca reprcflbs fuilTc poftzcmo e dcus: nd noftc: uric^ fed
dco:p. multo^t falfo^tcp culrore8:quo ipfof :qui uf illcctus tato fcclerc uel
min" fingcrct dcmonu refpofis quoe ipulfue e i(l» prcftarc.-^on ei^ alicut
tiqf dco8 colat:definitu cfie ^to tpc demoni boc afcribit': fed dco dicunt
mafura cffa rcligio cbriftiana. £um illi uerfu8:bcc perru arre magica dif-'
liu8 cp fuii coli maluerit magicis fuif tate buiue rci nd ponamus iniriii q'a
ertib'* magnis Ubonb" t picuf fuie: ifane i pucr difcipulos nd babcbac.
poftrcmoetcffufione fanguinis fui.' triqribabcrcccpit:4)culdubiotuc in^
St pctrus malcfic'* fccit ur cbriftu (ic notuirpdusprefcnriaj corporalcm
diligcret muduer^d fecit Cnocce cbri^ docrrina i religio cbriftiana:id e po^
ftus utcu ficdiligeretpcfr'.-1^cfpddc^ fteay i fluuto iordane miftcrio ioanif
ant igiffibiipfi i fi prit inteUigat: ilU c bapri^atus.T^ropf boc eim de quo
fupna gratia factu ee:ut^pter efttam ^pbctia illa pccflerat: dominabit a
uita cbriftiJ diligerct miidue^qua gsa mari ofcp ad maze:^ a flumie ufc» ad
facroeftut^ptcretcmam uitam ab imioB orbis tcrrc.Sj qm priufq' cet
illo accipicndam:-! ufcp ad rempora'' pafl^ue 1 rfurrejriflct a motuis^nddu
riam mortem pro illo paricnda cbri^ fidcs dibu8 fucrat dcfi'nita:i rdurrec^
fluerrczc ita fuccdbcntes uni malefico quirur diccne.^am niic anniiriat bo-'
1 uni fceleri magico quo puer ut dnt minib"* 6c9 ubicp agc piiiam:eo
qf>
fta
anniculus occifus: i dilaniat* « ritu tuit dic iudicarc orbe i ecitate in uiro
XVIII
ta bominu mulritudo:que illn i ctucc cbriftiani fiit facri:4 tan^ iUa ucra di
uX fijccrat coprcbcfu:ur rifcrat fi)ntm uinarione rcitocabarur a fidc : caquc
iam malcficiti illud fcccrat pctrus: e)c coplcto codc anno:5t numcro inanem
ipfo anno qucredu c: qri trcceti ferv irridcndia^ uidcnir.''Tlof igit'cj fum"
ginta quicp copleri fut.IDortuus cft uocamurqj cbriftiani.n6 1 pctni crc^
crgo cbriftus duob* gcmts cofulibuf dimue fj ique crcdidit pctr^^pctri de
.i?iij.kaleda8aprili9."Rcfurrcrit ftio cbrifto cdificflri fcrmonib^^no carmi-'
die:ficutapri fui cria fenfib" pbaue^ nibus ucn«fici9:ncc deccpri malcficijf
runt.beidc p^.yi.dies ikcdit in cclo: f5 bcncfictis eius adiuti.3Ue petri ma
poft dcce dics id e quiquagefimo dic giftcrcbrift' in doctrina q ad uitam
poft fua rcfurrcctiour.mifit fpum fa^ ducir crcrna ipfc c mag: noftcr. Scd
ctii.Xiic tria mtlia bominii apKs eu5 aliqii ia claudam" biic libro^bucufq?
arq? rcncnc ab initio afcp ad finc p^ ^ptcr quod appctcda funt cercra: ip^
mirta?: mortate]Ccar(a9:qaap ilh q fum autcm proptcr fcipfum.£t iliad
terrcna e fait fibi quos uoluitiut' vn-' finismalipropterquod uirada funt
dcciicpurctise); bominib" dcoe fal-' cetcra:ipfum aute^ propter fapfiim.
fos quib" facrificado f uiret.3Ua autc 5inem ergo boni nunc didmus: non
cclcftt9 que peregrinafi terra: falfoa quo confumatur ut no ftt: fed quo p^
deo9 nd facitif, a uero deo ipfa fit cu ut plcnum fit : 1 fincm mali
ficitur
iue ueru facrifiauipfa fit. Jlmbc tri no quo cfle definar.fcd quoufqj no^
teporalib'' ufbonis utiitur parit: uel ccndo perducat.fincs itacp iHi funt
magi9parit'affligutur:diucrf3 fidc: fummum bonum:T fummum malu:
diucrfa fpc:diucrfo amorcrdonec ul^ dequibusinucniendisatc^ita t bac
timo iudido fcparet':'? papiat unaq^ uita fummo bono adipifcendo: uita''
qj fuu ftnc cui' null' e finis.&c (Jbug do autem fummo malo: multum fic
amb3|j finib" deinccps diflereda ell. dijci laboraucrunt qui ftudium fapie-'
ticin buius fcculi uanitate profcfl'i
3turelq auguftini de ciui funt:nec tame cos quauis diucrfis er
tatedcilibcr.jri^ rantes modisrnature Umcs in tantuj
ab ihnere ucritatis deuiarc permifin
0.6 i qonc qua de finib' bono^j r ut no alq in animo:alq in corpore: a-'
maloift pbilofopbica difputatio ucii^ I^ in utroc^ fincs bonorum poneret
lauit ducetas octoginta t octo fcctas 1 malorom.£^ qua tripartita uclut
bcatum.3llud cnim eflfinis boni nli tas eiusiuclinato vtfuntea que vel
XIX
domine uoluprari:q'^
bi virrua fcruir bitu ceterord pbilofopboa: Jrcmcp
uisnuUo modo bccdiceda fir viuua. ali' poteft babitu cynicorDiei: bac et
Scd rame er ifta boiribilif rurpirudo diffcrentia duplicanf T nonagintafcj:
babuir quofda pbilofopboe patro' fidr.£>eindc <^a card fingulas quafcp
pofui fnias emf mds uerbis cjrplicaf. utru fit ncc nc dubitandi}:boc e ut id
Ouomodo aiit rcfutatis ccraie una planius cloquar:utrij ita fcctadu ftt:
eligar:qu3 uult cffc academicoru ue^ at qui fcctatur dicat cfle ucru5:an ita
fcbolam tatuit quc acadcmia e dicta unum atcp idcm bonu. 3» illa cnim
babuiffe cerra dogmata uult uidcri: diiTereria qucadbibcturcjibabitu ct
gum c pcr oia dcmonftrarc:ncc tamc nalia fcqucrcntur: altj uirturcm: al^
c}: oni partc res omittenda c. 'RemO'' uoIupf3rc:cundem tamen babitum i
uet igitur prius ocs illas difFcrcntias cofuctudinc tcncbant: cj: quo cynici
quc numeni multiplicaucrc fcctaro: flppdbbitur.3ta illud quic«^d eft vri
quas idco rcmoucdas putat:quia no pbilofopbiqrniddifcerniitur a ccfis
in cis e fmis boni.Tlec^ cim c):iftimat ad cligcndu ac tcncndum bonii quo
uUam pbilofopbie fcctam cffe diceda bcatificrcnnutiqjnil ualcbat. Tlam
qucnoincodiftctaceterie (y diuer^ fiad boc aliquid interelTct: prefccro
fos babcat fincs bonorum i malo^: idcm babitus cundcmfinc fequi co-
quldoquidcm nullaebomint caufa gcrct:t diucrfue babituf cunde fcqui
turc:que pmigcnia uarro uocar. "bcc tit q'ppe in etus natura duo ee qceda
qppc quatuor du; fingulatim uirtuti corpue 1 3nimam.£t borum quidc}
LIBER
"bozn aute triil boc cligit tertium: bo bis a^t nS poteft ulla ce doctrina: ac
mineqj ncc anima fola ncc corpuf fo^ p boc ncc rirru6:quc vtiquc dicitur,
lum fcd animam fimul 7 corpiis cflc Benc ant currcrc:pulcbntm dTc cor^
flrbitratur proindc fummo bonum porc:uiribu8 prcualercin gentibuf 1
bomini9 quo fitbcatue : q: utriuf(p cctcra buiufmodi talia funt ut 1 viif
rci bonis conftarc didtii anime fcil^ (inc his cfTc pofTit:'! ipfa fme uiztutc.
bitatiofcnfum mulra cogitante.' Jm-" ror nullus obrcpat.-'2lc pcr boc 7 ipa
pctus porro uelactionis appctitu9:fi no9 in mali9:ucl i nobis ce mala tc--
boc modo rccte latini appellat el qua ftamr.3pfacimdocctno9malii cflc
gren uocant ormen:quia ipfa primis ad pcccandu c6fentire:bonuq; ec ad
bonis nature dcputat nonc ipc e quo peccandu no cofcntirc libidini. 3Uud
gernmr ctiam infanoro illi mot* mi-' tamc malii cui noa nd cSfentirc pru
fe:abiks.t facta que borrcm^tquad© dentia docetfadt tepcratia. Tlec pru^'
perucrtitur fcnfu9 : ratiocp fopitur. dentia ncc tepcrantia omnino T ipra
porro ipfa uirtus quc no e iter pri^ dentiam ufintcpcratia tollit buic ui"
man3ture:quoniaciu9doctrina po^ te.Ouidiuflina:cuiu9mumt8 c fua
cum fibi
flca introducete fuperucnit: cuic^ tribucrc:vndc fit in ipfo bomie
bonora culmcn bumanora
uitidicet quida iuflu9 ordo naturc:ut aia fub-
quid bicagitnifiperpctua bclla cum datur dco 1 animc caro:9c p boc dco
tic^e ncc C)ctcrioribu9 ki interio:ib' 1 anima i caro.-^Tlonnc dcmonfh-at t
ncc alicni9 fcd plancnoftris i propis eo fe adbuc opere laborarcponus q»
majnc illa q grcce fopbjof fiuc latic tc in buiu9 operi9 iam fine requicfccrc:'
pcratia noiat': qua carnales frcnatur Xanto q'ppe minu9 anima fubditur
libidinc8:ne in queq? flagitia mcnte; dco: qto minus dcti in ipfis fuis co''
confcntientcm trabant. Tlccp enim gitarionibus cdcipit:T taro minus !</
nullum cft uitium cum ficut dicit a^ nimcfubditur caro:quato magis nd'
poflolus caro concupifcit aduerfus ucrfus fpiritiicocHpifcir.O.uadiu CK
fpiritum:cui uitio contraria virtus c: go nobis ineft infirmiras: bccpcftis:
ficutdicit idcm: fpirims concupifcit bic Ltnguorquomodo nos iam fal^
aducrfus camcm.tJcccnim inquit fi^ uos^^finddum faluos:quomd t.^m
no ea quc
bi inuiccm aduerfantur ut bcaroa illa finali beatimciinc dicc au'
autcm facac vo
uultis fadatis.Ouid debimus/33m ucio illa rirrus cuius
Iumu9cumpcrficiuolumus fine fu^ nome e forrirudo in quataciJc^ fapK
mi boni:nifi ut caro aducrfus fpirita cntia cuidenfl^ima rcftis c malo» bu^
no concupifcat:ncc fitin bonis boc m3nomm:quc cdpcllirur paricria ro^
uitium contra quod fpiritua concu^ lcrarc.O.ue mala ftoici pbilofopbi
XIX
miror qua frortte mala no ee conte^ fcd coriJ quocp mirus e crrorrq? i bis
cl3tTt:quibu8 htctnr fi ranta fucrint: malis afi tam grauia funt ut mortc
ut ea fapicns nf no pofTit ufno debe fugicnda finnab ipfo fibimct illata ^
atfuftinerc:eumcogi morre fibimet bcc patitunuitam beatl tame cfle co''
a kipda fieri beatos putatibu9:ut fa^' quibus utcareas ejcbac uita fugiert'
picnscorumboce qualem mirabili dumc.0.ua uita obfecro^^lDcc iquit:
uanirate defcribont: etiam (i cecctur: que tantis aggrcuatur m.ilis. £crte
abfurdefc3t:obmutcfcat: mebris de^ ergo bcata cft in cifdcm ipfie malis:
bilitetur:doloribu9 crucictunt fi cjd propter que dids efle fugienda an io
aliud t3lium ma!orum dici aut cogi- bcatam dicis quia licct tibi ab bif ma
tari poteft inrid.it in cum quo : fibi lis morte reccdcrc' Xiuid (i ergo i eis
mortem cogatur inferrc: banc iti bis aliquo diuino tcncrczis iudicio:nec p
malis uitam collituram co3 non pu' mittereris mori:ncc un^» fine illis ee
deatuocare beatam.O uita bcata: q fincrcrie.-^Tlcmpe tiic faltem mifcram
utfmiaturmortia qucrit au):ilium. diccrcs talem uitam. Tlon igit ^pta
Si bcata c mancatur in ea. Si uero mifera no eft: quia cito relinquitur:
propter mala fngitur ab ca:quo'
ifta quandoquidem (i fempitcrna (it ctia
modo e beata^2lut quomodo ifta no abs teipfo mifera iudicabitur:n6 ita-
funt mala^que uincut fortitudtnif bo quc propterca quia brcuis c nuUa mi
num:eandcmcp fortitudinem no fo -
feria uidcri debcKaut quod e abfur
lum fibi cederc:ucrum ctiam delira:c diu9:quia breuis miferia e idco etiaj
cdpcllunnutteandemuitam dicant beatitudo appellari.ZDagna uis c in
beatam^Tpcrfuadeatcfle fugienda^; eismalis^quecoguntbomine fccun-'
0:ui9 ufqucadco cccm no uidc
i ut dum ipfos ctiam (&picnte:(ibimct au
at:ut (i bcata cf(ct non eflet;
fugieda ferre q? bomo e:cum dicat t acra di"
quo animo pcrferat: uel tam uigilas q diurius illa fuftinere tormenta: q6
ut prouido cofilio caueaf:quc aduer^ 1x6comidtcomid^c (c didt.0.uo di
fus eum molitur amidtia fimulata: nato 1 ocafo:utrum nocentcm an in
corum tamen bominum pcrfidorum noccntcm iudej: ocddcrit adbuc nef''
malacumcoscfle pefllimos cjrpcrit': cit:quem nc innocentem nefcics ocd-'
(i ipfe bonus c grauiter ejccrudcf nc^ derct torrit:ac per boc inocente i ut
cclic e:fiue femp mali ftterint t (c bo' fciret torfit i dum nefdret ocddit.Jn
no9 fin]cerint:riuc i ifta malitia cx bo' bis tcncbris uitc focialis fedcbit iu-'
dom' cd''
nitatcmutari fint.Si crgo dcTf. iilc fi4pies:an nd audcbit,-* ^cdc
munepcrfugiuinbismaiis bumani bit ille plane.£onftringit cim c^ i ad
gcncris tata no e.quid duitas: q q>to bocofficiapcrtrabic bumana (ocic
maior c tanto foru cius litibus dui^ ta8:qu3 defei-crc ncfas ducit.lDoc eij
libus 7 criminalib'* plenius criam (i ncfas ce no ducit;q' tcftcs inocetcQ in
quicfcant no folum turbulctc:ucrum caufis torquetur alicnis:^' bi qui ar-
criam fcpius 7 crucnte fediriones ct guunturuidoloris pleriit^ fuperati
bella duilia:a quorum cuentibuf fut 1 de (c falfa cdfcfl"i etiam puniiimr in
dliqri libere duitates : a piculis nug'/ noccntes: cum iam torri fucrint inno
ccntcs. Ouod i(\ non mortc puni''
i>e crrorc bumanof iudiciojj co antur:i ipfis ufcj: ipfio tormetis ple^
uerttas latct,c.vt. rncp moriumr.-duod aliqii i ipfi cf
arguiit bumanc focictari fortafle ne
in haias vite mifen coditione fq>e p' ria nac mttius noc afperius af/ligaf
rirTgit:ut credat' uf amicue ce q iimi'' uita mortalii):rii cos mortuos quoa
cus e:ur timicue q amicus e: (jd nos diligimus:q> ucla fide ud a bonia
cefolat ibacbumauafocietatc crro'' morib" lapfos:boc e in ipfa anima
ribaa erdnifc^ plcnifTima.-nifi fides n mortuoa audire fea uidcrc maUem".
ficta:i mutoa dilcctio vcrojt bouoro <lua ingeri matcria mab^ plcna cft
cp amicorti quos q^to plures t i plu^ tcrra:proptcr quod fcriptu e Tluncid
ribtts locis babcmus: tato longi" la-' no tcntario e uita bumana fupcr ter
riufip mcruimu9:ne quid cis cotigat tam.-^^tpropterquod ipfe dominu9
malidctatismalo^ aggcrib" buius ait:uemiklo a fcandalis. £t itcrum.
fcculi.^Tlon cim tantummodo foliciti <luoniam abodauit inquit ini(^tis
fumus nc famc:ncbelli8: ne morbia: refrigefcet cantas multof £;: quo .
lo modo pot:etil boc quo pacto fu-' vitc:^ aUquado fatbanas ficut legi^
mru5 e ut eias nobts amara mors ri mus tranffiguratfein angdum luaf
fit:cuiu3 dulcis e uita. "binc c cim ct ad tentandos cos quos ita ucl crudi^
luctus quida in bumano corde qua^ riopus e:urdccipi iuflum cft:magna
fiuulnus aut ulcus:cut fanado adbi^ dcimircricordianeccfTariae: nequif-
bcntur officiore cofolationcs. Tld «5 quam cum bonoe angdos amicos (c
baberi potcil in vita bona . Scd bcc nam.Scd rurfus quia vita ctcrna ab
bcatitudo illi quam finalcm didmus eis qaifamiliaritatcmno babcnt ci
beatitudini comparata: prorfus mi-' fcripturis fancti8:potcftctiam accipi
bilca iinpio^:qui utitp inctema cm^ fpiraris ufconiuratis fuis nifi quate-
ciari no porcrot: nifi etiam uijrerint cHi^ pacis fpcric tcncar:nd cflfirifit qd
inetcmn:profccto finis ciuitatis bui' intcndunt.^proindc tatroncs ipfi ut
in quofummii bonum babebitruel ucbcmecms 7 tutius infefti fint pad
crema in
paj: in iiitj eremd:uel uitd cetcroru:pacem uolunt babcrc focio-
pace dicedus e;ut ab omnibus faciU' rum.Scd ^d unus fit tam prcpoUcl
polTit itcUigi.Xantum e cnim pacis mribus i confcios ita caucns ut nul
boniituf ctiam in rebuo terrenie atq? li focio fe cdmittanfolufc^ infidians
mortalib'' nibil grati" foleat audiri: t prcualcns quibus potucrit oppnfis
nibil dcriderabtlius concupifci: nibit t ejctinctis prcdas agat cum cis ccrte
poftrcmopolTitmclius inucniri. bc quos occidcre nS potcft:? quos uulc
quo (i aliquito diutiue loqui uolue^ latercquodfadt:quatcncunquc um-
rimu8:n6 erimus qunatum arbitror bram pacis tenet.3n domo aute fua
oncrofi legetibuB:-! propter fine ciui^ cu uxorc cum ftti)8 1 (i quos atios il'
tatia buius dc qua nobis fcrmo e: ct lic babct ftudct profecto ccpacarus:
^ptcr ipfam dulccdini pacis quc om' cis qwppe ad nutii obtcmpcraiibus
mbuscllcara. fine dubio delcctatur.Tlam ifi non
fiai idignat':corripit:uidicat: 7 donC
Ouod et bellantid fcuitia oncfc^ fue pace (i ita necciTe fit ctiam kaien''
hoium inquictudincs ad pacia fincm do cdponit:quam fcntit ce nd polTc:
cupiat perucnirc fmc cuius appetitu cuidam principio quod ipfe i do'
nifi
q Uod rim quifcp mecii res bu^ fcrretur ei fcruitus plurid:uct ciuira''
manas naturac^ cdmune utcil tis uel gcnti8:ita ut (k ei feruirct que^
que intucf^agnofcii.Sicut cim nemo admodumfibidomi fuc fcruirc uo^
equigauda-cnolit:itanemo c ^pa^ lcbai:nd (e iam tatroncm tatcbrif co-'
pturbatidcs puariri pdt lege nafe^dij lo:beUum uero finc aUqua pace cflc
05 iufto iudicc ad id 4fq3 pueit ordi^' non potcft:non fccundu^ id quod bcl
natione:q6 meruit uolatatc.c^ii^. lum c(l:(ed fccundum id quod ab cis
ucl in m geritur: quc alique nature
p 3j:itaqjcorpori8 eordinata funt:quod nuUo modo cflcnt (i non
tepcratura partio. pip aie ir'' qualicocp pacc fubfiftcret.Ouapzopf
LIBER
quibusfrtut natura fibi amica fcr. pad anime.S>i cim defit pax coipoif:
"boc autcm^in cjrtrcmo fupplicio rc^ impeditur etia rarionaUs pajc animc
cte fit ut iiqui t impo naturalifi bo^ quia rcquicm apperitionu cdfequi ii
norum damna i crudatib" dcfluat fc^ potefl:.Utriiquc autcm fimul eC pad
ticntcscort»abbtoreiuflifl*imiJ deo: prodcft:quam babmt anima
inter fe
nec defiderio perturbari: nec morte fedi domo iufti uiucntis cj: Mci ad
uit diuerfas pcnas mcriris diftribue famiUa fua tan^ filije ad colendum
dclinqucntiu.Sicutautem drfa fup^ t promercndil dcum confubnt: defi'
libus 7 utricp domui comunif e ufuf: deli pietate cenfcret:factum eft ut reli
fcd fini9 atedi cuicp fuus^pn"; mul^ gionis legcs cum eternaciuitatc non
tilc^ diuerfu6.3ta etia terrena duitaf poflet baberc communcs : prcq? bis
q no uiuit cr fidc:rcrrcn3 pace appc ab ca diflentire babcrct nccefrc arquc
tif.in coc^ defigit impcradi cbediedi- oneri efle diucrfa fcnrictibus: conic^
que cocordia ciuiu:ut eis fit de rebus iras 1 odia tperfecutionum impetuf
fld mortale uita ptinetib^^bumanarui fuftinere:nifi cum animoe aducrfauti
uit ej: fide:ctiam ifta pace ncccfleeft u grinatur in terra:ej: omnibus getib'
taf:donec ipfa cui talie pajcncceflTaria ciucs cuocat:at(^ In omnibus linguif
mortalitao trafcat. 2lc p boc dum a^' percgrina colligit focietatcm: non cu
pud tcrrcna ciuitatc ucluti captiua ui rans quicquid in moribus lcgibus : t
ta fue pegrinationis agit:ia promifl"i ftitutifcp diuerfum eft:quibu0 paj: i^
one redeptionie ifpirituali dono tan rcna uel conquizitur ucl tenetur nibil
qua pignorc acccpto:lcgibu0 terrenc eorum rcfcindcns ncc dcftmens: imo
ciuitaris quibus bcc amminiftrantur ctiamferu3nsacfequcns:quodl3 di
q fuftetadc mortali uite accomodata ucrfum fit in diucrfis nationibus^ad
fut obtempcrarc no dubitat.Ut quo-' unum tamcn cundemtp fincm tcrrc^
nisim cdmunis cft ipfa mortalitaeifer ne pacis intcnditur:fi rcligtoncm qua
LIBER"
unu9 fummus i umis dcus colcdue grinamur a dtio:qua falua arc^ cem
docctur n ipcdit.Urimr crgo cria cc^ de quibufda rcbus quas ncquc fcnfu
leftia ciuitas in bac fua pcrcgrinarioc neque racionc pcipimu6:ncquc nobif
pace tcrrcna:-! dc rcbus ad inortalcj p fcriptura canonica clarucriJt:nec p
bominls naturampcrrineribuebna^ ttflcs quibus no crcdm abfurdum c
crituita mortalie^fcd planc ccrtcquc fidcm qua pucnif ad ded quifc^ fecte
Ctai diuerfa fit acadeie noua sbt^ pofTit i quolibct vitam co^ duccrc: i
guitae a pftaria fidci cbrifttae.cjcvig* ad fcmpitema prcmia puentre:intcre
tamc 4d amore teneat ucritaris^quid
q Uod adt atrinet ad illam dla; offtcio caritaris impcdat. Tlcc fic 4f'
quam de academtcis nouif uar quedcbetecociofus:utin codc ocio
ro adbibuit:quib' funt incerta onia nd cogitet prorinti:nec iic ac
urilitate
fcant nafccdo atque moricdo: fcd in tuta:cn illud etil ipfi ius efte dicant:
qua immorralcs manear nibil aduer* quod de iuftxric fonte manaucrit: fal^
fi oimodo paricdo 4f e qui illam uiri fumcp ecquoda quibufdam nd recte
ucl bcarifTima ncgcr:ucl ieius cdpara fenrietibufdici folet:id ie ius quod ci
tione iftam que bic agit^quarifUbcr a^' qui pUis pc utilc e.Oiuocirca ubi n
nimi 1 corporis octernariJqj rcrum cueraiuftitia:iuri9cdfenfu fodarus
bonis plcna fit:nd mifcnima iudicer^ cerus bominn nd pdr cfTc: i ideo nec
O.uariiqwcuquefic babcr:ut ctus pptiis iu]cra illa fdpionis difTinirione
ufum rcfcrar ad illius finc qucm dili-' urciceroni9.£t find ppf^ nec res po-'
gfr ardcrilTimc ac fidcliiTimc fpcrar: puli^fcd qualifcoq^ multitudinis que
nd abfurde dici eria nunc bcaruf pdr: pptinomine digna nd e:ac pcr boc fi
fpc illa poriuB q> re ifta.^Ree ucro ifta refpublica rcs e ppK:-! ppfus no e 4
Ane fpe tUa^bearimdo falfa i magna cdfmfu nd fociatus c iuris:nd c aute
mifcria e.Tlon eim ueris animi bonif ius ubi nulla e iuftitta:|iculdubio col
urirunquonia nd e fapieria uera:que ligirur:ubi iuftitfa nd e nd ee republi''
intentionefuain bie que prudentcr am-3uftiria porro ea uirtua <: q fudi
LIBER
dum aufert cius 3 quo cptue c:7 tra'' ficut fcfe babct ifla diffinitio populuf
dit ci qui nibil babeti eo iurie: liuft" nficuparur.^Quauis dm fi diligcntcr
cft:7quifcipfuaufcrt dominari deo atteda8:ncc utiliras fit ulla uiucntiii
9quofactu6e:7maltgni8 feruit fpi'' qui impic uiuut:ficut uiuit ois 4 dco
ritibue iuflue e.-^C^ifputafcate accr- no fcruit feruitcp dcmonibua: tanto
rimc ac fortifTimc i cifdcm ipfis dc re inagie impi^s q^to magis ftbicii fint
rum licetia:^ domiti fc melius babe- £ed ut tacci qualcs fiit quos facrifi^
bunt gp indomiti fc babuerut. Subdt cqs co!cbat:i lege dri ucri fcriptii cfl.
tttmq3 e ut ifla ratio firmaref: ueluti Sacnficas dqs eradicabitur nifi dfio
a natura fumptunobilc e;ccmplo at^ tantii.Tlccbonis igitur nccmalif dqf
que diad c.£ur igftur deus bomini; facrificari uoluit:qui bcc ci» tata co''
nc bocejrcmplo fatis edoctu e: ^buf'' 3ln ucr" (it de" cui cbrifliii f uiiJt;
dam cfTc utilcm fermtutet deo 4de5 cui foli dcbcat facrific8ri.c.)cj:q.
ut feruiatur utilc cfTc boibus.Scrui''
ena mt dco animus rectc corpori im f £d rcfpoderi pon Ouis illc dc-'
pcrat:inc^ipfoanimo ratio domino ue <:aur vnde dignus ^bat cui
dco fubdita rectc imperat libidini ce^ dcbcret obtcpare romii:ut nullo dco
tcrifcp uitijs.Quapropter ubi bomo ru cokret facrific^s pi ip(di ^QDagne
deo no fcrutt:quid in co putadum efl cecitatis c adbuc qucrcrctcfs ifte dcuf
cfTc iulh'ne:quado quide dco no fcr- fit.3pfcedcu8 cui^^pbctc pdireriit
uicnsnuUomodopot iuffc animus ifta q ccrnim'.3pfc e de":9 quo refpo'
corpori:aut bumana ratio uitije im^ fum accepit abraa:i femic tuo oce bi^^
pcrarcft (i i bominc tali no efl uUa diccnf getce.Quod i cbnfto
ficri qui
ic[i que d^u placado retiocare poHec bebrd.XflU oracub dd fui apoUinif
ujcorc fua a cbriftianifmoibcc ait uer porpbTHue la magnii dcti ce bcbreo
aqua tprctTis Uis fcribcre:aut inflane d^s cradicabitur:miror c|d ipfe por''
quit.£ur ergo danatus e.^oraculo rcf ucro pbiJS urpoti" q talib" aducrfuf
pondit dca corp" qdc dcbiUtatib' tor cbriftianoe quafioraculis aedut: p*
mcntie fcmp oppofitu e:aia aut pio' faciatfipfinutitcrfcde ipfo cbrifto
ru cclcfti fedi ifidcf.3lla uero aia alqf bccatcattp apoUo c6cordct:ciicp abo
animab" fatali£dcdit:quib'' fata noit uitupcrct auc ambo coUaudec.O.6 fi
annucrur dco^ obtme donr.necp ba-' faccpocuifTcnc^mbilomin^nosT ui^
berc iouid imortalis agnittonc erro:e tuperacores i laudacorcs cbrifti fal''
iplicari. Tbroptcrca crgo dqs e^ofi: laces demones uitftrcm".£ii ucro eo
qz quib'' fato n fuit nolTc deii^nec do-' rii deue t dca icer fe dc cbrifto ille ui'
tu 4 utrijcp crcdidcrit calc cbrifti fa- apolUnis oracula q fupius dtcra ftit:
ciat laudatore:nc cbriftian" ec ucUt. ab bis ergo bcbrci dcmonibue pcffi'
3lc fic q^uis ab illo laudatuf ab iftojt mis 1 mioribus fpiritib" ucrabat rc-'
omnin pai nulU" idiget^fed nobis cft dum i fcripturis grecis fadllic rcpit'.
dcu8 iparct unus t fumm": nc cui^ di|:crim nd efTe repu. quadiu manct
facrificct'nifi fibi tatu:7 p boc dibuf i qualifcDcp multitudinis rarionarcct'*
boibus ad C3ndc ptinctibus ciuitatc; reruquas diligit cdcordicdmunione
atc^ dco obcdictib^ianimus cr corpi: fociat"<luodalltdeifto ppb t de
arcp uitqs ratio crdic lcgitimo ipcrct ifta rcpu.di):i:boc dc atbcnicnfiu ucl
fidclitcr:ut qucadmodu iuftue unue: quorucuncp grcco;t ufcgirprio^ boc
ita cctus pptufcp iufto^ utuat c;: fide dc iUa priorc bab^^-lone afTfrioru: qri
qopcrat'pd(lcctione:qua bomo di-' in rcb" fuis publicis ipcria vX parua
ligit dcii ficut diligcdus e dc":*; pro^ vX magn^ tenuerut:? de alia quacU'
muficutfcipfum.Ubicrgo nd e ifta c^ alia^ gcntiii itclligar dijrKTc atquc
iuftitia:^fccto nd c cct' bominil iurif fcnfifTc.i5cncralircr cippe ciuiras ipio
c6(en(ix n urilitatis cdmunionc focia' rum cui no ipcrai dcus obcdieti fibi:
ucniens ipfam cdcordia que falue dl bomincm facit beate uiucre: nec foia
XIX
biercmias ctim ppfo uctcri dci uctitu umpbantur ocio: fcdadbuc foltciro
ram prcnnctarct captiuirate: t diui- premiuuripcrio.Jnbie crgo tcnta^
nitus impcraret ut obcdictcr i baby-' tionibuB dc quib' omnibus idiuinis
lontam ircnt:dco fuoetiam ifta patic tloquqs brcuiter e diatj:nunqutd no
tiafcruictes:monuittipfe ut oraref' tcntatio e uita bumana fupcr terra?:*
pro illa dice8:quia i pace cius cft paj: quig ita uiucrc (e prcfumar ut diccrc
ura.Utic^ intcrim tcporalia pa)c quc cico dimitte nobie debita nf* no' ne^
bonis malifquc comunis c. ccffe babeaKnifi bomo clatu6:ncc vo
magnu8 fcd inftarue ac tumidus: cui
£>cpflccfcruictiudco:cur pfecta pcr iuftitia rcfiltit qui gratia largtmr
traquillitas i bac teporali uita it pot bominibu8:proptcr quod fcriptii cft
bil aliud q^ cfTc inter fe rerum aduer- mo ce morraliii qui cum ea ficut dca
fitatcm atcp confltctii. Ouod igitur funrinrcllcjrcrir^ia fummoac uc:o
bcllum grauius i amarius cogttiiri dco per animas fancras dicra efle ci"c
potcft.q' ubi uoliitas fic aducrfa cft diderinno cis ccdat arcg confcnriar:
pafrtoni:7pafrio uoliTtati:ut nullius ftuc id ore ctiam fatcafur:fiue aliquo
carum uictoria talce inimiatic finian uirio fareri crubcfcar aut mcruat: ucl
tor 1 ubi fic confligit cum ipfa natuza ctia puicaria fimillima infanic id q6
corporis uie doloris:ut neutru altai falfum ce nouit aut credit:eti3 cc>tcn
cedar.^lDiccnim quando co'n'ngir if[e tiofifl^imcdcfendcrcmoIiatur.OLUod
conf!ictu8:aut dolor uincit i fenfum crgoincdfeflwne ac ^fcfi*ione tcnct
XX
porc:ncmo qui illas Uas quaiibet nc^ ifeU):. Omniii naque tunc no nifi bo-
gligcnter legerit ncfcit.3deo aatcum noni plena n ucra feliritas:'? omniu^
dicm iudicq dcidicimu3:addimuf ul- no nifi malorum digna % fumina in'
timum uriiouirnmu^quia-rnunc ia^ fcliciffls apparebit,
dicat^Tabbnmanigmerie initio iu^
dicauit^dimitteedeparadifot a lig' t)euarictate rcru bumanarii c\x\
no uite feparana primos botcs mag- no pot dici dedTe iudiciii dci g^uis nc
ni pcccati pcrpctratorcs. 3mmo etti qucant inucftigari.c.q.
qri angelie pcccatibus no pcpcit:quo
rii princepe boics a feipfo fubuerfcs n UncailtTmala cquo anitr.o
inuidedo fubucrtit: ^culdubio iudi' fcrredifcimu8:qucpatiiirur et
cauit:nec fineillius alro iuftoq^ iudi'' boni:7malan6magnipcdcrc q adi'
ao 1 i boc aerco cclo n in tcrris n dv pifciitur 1 mali.3lc pcr bcc ctia i bis
monum i boim mifcrrima uita e: er^ rebus i quibus no apparct diuina iu'
roribus crumnircp plcniiTima. Ucru ftitia:falutaris e diuina docrrina.Tlc
7 fi ncmo pcccaffet:n6 fine bono rc^ fdmus ci5 quo iudicio dci bonus illc
ctoo^ dcue iudicio uniuerfam crcatu^ Ui paup^mal' illc fit diucs. 3^^ gau^
ramratsonalem pfcueraniiflunc fibi dcatque^ fuis pditis morib" crucia
domino fuo cobcrentcm in cterna be ri dcbuifl^e mcrorib" arbitramur: co^
atitudine rctinerct.^udicat ctia no fo triftctur quc uita laudabilis gaudcrc
lum uniucrfalircr de gencrc dcmonu dcbuiflcpfuadct:c):eardciudicio no
9rq3 boim:ut mikri ftnt ^ptcr pmo- folu tultue ucrti ctti danatas inoccs:
rum mcritiJ peccato;r:fed etia de iin- autiniqtateiudicis prcfl^us^aut fa[fif
rentur^ maliria fu«:ur^ dei mifcri'' £t cii cj: bac friia conccterct cctera:cd
cordia cofolaretur bonis n qui no e^ mcmoras cronas crrorcfquc buius
rant pafTuri ctcrna tormctarteporali^ uite:i cuanefcctes iterea teporti lap'
bu6 uclpro fnis qutbufciiqs uf qua^ fu8:ubi nibil folidu nibil ftabtfx reti^
tuUfcdq3 pcccatie affttgererur: ur^pt' ncrur i ea rerii uanitate fub folerilbd
impledafl uuTutes ererceretur malis. eril dcplorar quodam6:q' cum fit a^
Tlik uero qnado no folti i malo func bundaria fapicfic fupcr ifipicntia fic
boni T i bono m9li:quod uidctur tiu'' i lucie abiTdanrifl fup tcnebrae fi»pie''
ftum:ueru et plcnTcp t malis mala c^ lifque Ofuli ftnt i capite ipfi'':7 fhiltuf
ueniilr:^ bonia bcna ^ueniut magis (tcnebns ambH'ct:t!nus rri omnibuf
ifcruiabilia fiiJt iud:cia dci:T iuf fttcca inc urrat urique i bac uita quc agifHJ
biles uieeius.Ouauie ergo nefciam' folcfignificaeuidclicaea mata que
quoiudiciodeueiftaurfaciat f ficri bonis T malie uidcmus ec ccmunia.
finaKapud que fumma uirtu» e t fd-' Dicit cria illud q' t boni patiatur nm
ma fapieria:fummflq3iuftitia:nulla i^ latanq» finrmslrimali tanQ? boni
firmit9s:nulla temeritae:nulla iiqut^ f:ntadipiffafurbona:ira loquee. £ft
tas^falubriter tri difcunus no magtii^ iquit uanitfls quc facta e fupcr tcrrl:
pcndcrc fcu bona feu mala q uidem* quia fiit tfti fup quos ucnit ficut fcm
bonie malifq? comunia:^ bona q
illa ipio^:7 fnt imptj fup quos ucnit ftc
rere quc bonott:3tcp ilU mala majcfc iuftorti factum.i^iri quonia boc c\ao
folum qucciit^ nic iudicabntur uera fidcrcmus quc uanitatc no" babct fub
etiam quecnquc ab inirio iudicata: ct folc (ed ucritatem fub illo q fccic buc
qucctique ufc^ad illud tcpus adbuc foIem:i bacergo uanitatcjniiquid ni^
iudicida ffit:appcbut ec iufti(Tima:u^ (i iufto rectoquc dci iudirio ftmilis^ci
bibocquo(pmai/eftabif'q' iufto dei dcm uanitarifact" uanefcerct bomo:!
iudiciofiat:utniictamulta ac pcnc 3n dicbue tamcn uanitatie fuc intcre
ota iufta dciiudicia latcat fefus mor' pIurimB:utrDrcfiftatan obtemperet
talcfqj merf8:at tti i bac rc pio^ fidc uanitari:tutriifirfrpers uere picta-'
no Uccat elTe iuftiii quod Utet. tis an parriccps.Tlon ^pi cr uire bu^
ius ufbona acqut'reda:urmala uirl''
q poncre iftimi pue digcda (at dc U- ifir.i condcmnabir cam : quia ucmt
bris tcftamcti noui:poftea dc uctcri. a finibuB tcrre audirc fapicntiam fa'
Xliuauis cim ucrcra pora ftnt rpa:no^ lomonis:T cccc plus q> falomon bic
U3 rri anrcponcda fiit digniratc:quo'' £)uasbocloco rcs difcimus;iclTe
niam illa ucta pconia fiii nouo:5t.Tlo iudicium: 1 cuni moriuorum rcfur^
ua igifponcda funt priu8:q ut firmi reaionc ucnmrum.fiDc niniuitis eim
ue^bemus afTumetur i uetera.^n 1 regina auftri quado bcc diccbat:dc
ucccrtb' babemr lcj: i pphetc: in no-' mortuis finc dubio loqucbat": quos
uis cuangcliu i apoftolicc l:e.3it aa in in die iudicq refurrccturoB ce pre^
tcm apoftolu9."f>cr lcgem cim cogni' dirit.Tlcc idco dipt codcmnabut:4a
tio pcccati.Tliic aurefinc lcgc iuftitia ipft iudicabiir:fcd quia ej: ipforuj co^
dci mantfefta e:tefttficata p lege i p^ pararione ifii mcrito danabilt. "Rur^
pbeta9.3uftitiaatirdcip fidem lefu ftts alio loco cum dc malop boium
cbriftiinoesquicrcdiir.lDec iuftiria « bonoip. nunc pmij:tione poftca fc-
dei «d nouum pertinet tcftametum: paratide:q uricp dic tudicq furura eft
bunt ficut fol i rcgno pfis co;^^ -Qui dem.ZDulra ptcrco q de ultimo iudi
babctaurce audiedi audiat.t)ic cjde cio ita did uidetunut dtttgetcr cdftde
tudiciu ufdic indic^ no' nomiauit: f^ rata rcpcriiturambigua;r magtg ad
multo cu cbriu8 ipfie reb" e]cprelTit: fliiud pcrtinetia:fiuefcilicctadcn fal
babcbit qui^fccto cii al(J9 fanrtis ad uiccm:fic paftor fegregat oues ab be"
numcrp iudicii fc pertin« dcmdftrat dis . £t ftatuct quideoucs a dcptrif
ca dit:it.Tlcfciti9 quia angclos iudi^ fui9:bcdo8aBtafiniftri8.Xtic dicet
cabimuefibc ipfie quoq^ iudicadis i rg: bis4 a dtj:tri3 dus crut. Ucnitc
boc numero duodenario fimiUs cae. bencdictipatris mei: poflidcte patii
XIX
ratus e diabolo r angelis cC. £>einde mortcm funt mortui:de quibue idtj
fifitcr et bis cnumerat:g? illa no fccc dominue ait.Sine mortuoe fcpelirc
rincq dejctcros feciffe mcmorauit Si mortuos fuo8:ut (ciiicct in aia mor'
militercp itcrrogatib" qri cii uiderint tui i corpore mortuof fcpeliret.lbrop
i eo^ idigetia cdftitutu: q6 minimis ter iftos ergo impictate i miquttate i
ucniet bora t qua oes 4 i monumctis cut" fum:unaquc fccundii fidc c que
fut audict uocc ftlq dcit-r proctdct 4 nuc fit p baptifmu:altera fcciidu car^
morte in uitam:id c pertincdo ad pti'' quc pcr ultimu iudiciu alios mttriti
ma rcfurrecrione qua nic trafitur a fcciidam mortc:alioe i' cam uita; que
mortc anima;;^ ad uita uirtutu:in da-' no babct mortcm.
nationc no ueict qua fignificauit sp'
pcllarionc iudicq.Sicut ctia i boc lo^ £)c duab" rcfurrectionib'' 1 6 mil'
co ubi ait.Oui ucro mala cgcrfit i re lc annis cjd i apocalypfi ioanif fciiptii
furrcctione iudicq id c danatidif.^Rc ftt:i: qd dc cie rdnabilif feriat'.c.vq.
furgat crgo in ^ma 4 no uult i fccDda
refurrcrtionedanari.Uenitcrgo bo' d £ bie duab" rcfurrccticnibus
ra 1 niic c:qii mortui audict uocc filq idc ioancB cuagclifta i eo libro
dci:T c| audicrint uiuet id c i danati' 4 dicifapocalypfie co modo locutus
oncm no ucnict:que fccuda mors di^ e:ut^maca:^aquibufdanoftiis no
axnv.in qua fccunda mortc poft fam intcliccta;etii in quafda ridiculaB fa^"
qui cognommat" e diabolus t fatba^ mo piit nifi a camalib" ifta credi. "bi
na6:t alligauit illii tttillc annis:i mr aiit 4 fpuales fiit irtos ifta crcdcntcs
fif illumabfJTo.-Tdiufit -r ftgnauif cbiliaftas uocat grcco uocabuio. 06
fupcr cu:ut iain nd fcduccret gcntcs uerb6euerbocj:pnm.etc6:no9 poffu
doncc finiatur miKe anni.^Poft bec o mu8 miliarios nucuparc. £oe autc?
portet cu folui brcui teporc. £t uidi longtie rcfcileicad(^ingub:fcd poti"
fcdcs:'! fedctcs fupcr asn iudicium queadmodti bcc fc:iptura acripicnda
dafij e illisrif m& occifoii^pptet tcfti^ fit iam dcbemu3 oftcndcrc. 2lit ipfc
"bcc refurrcctio prima e.Bcatus i (i dcles fuoa futuros quoe illc i diuer
ctu8 e qui babet i bacprima nfarrcc (is pcccatif arqj ipicranb" poffidebat.
tione partc.3n iftis fcciida more no Ut ergo alligarct bic fortis: |ipfcrc9
babetpotc(latc:fcd crunt faccrdotca uidit ifte apfue i apocalypfi angclu 5
dci 7 cbrifti:7 rcgnabut cii cis annis cclo dcfccndecc babente claue abylTi:
mille.OLui propter bcc ucrba buius 7catenaimanufua.£ttcnuit inquit
libripriml rcfurreaionefutura (u(^ draconeilldfapciiteantiquii q co^^
picatifuntcorporale:iter cetera ma^' nominat diabolL'9 1 fatbanae:^ alli''
)cime numero annojr milie permoti gauit illu millc anis^boc e potcftatc;
fiit:tany oporterct ifanctis eo modo eiue ab ei9 (edncediQ ac poffidedis q
uelut tati teporia ficri fabbattfmum fuerat libcradi cobibuit atcp frena'
uacationc (cilicct (ancta pofl {aborcs duob" mdis piit
ttit.ZDiUc aot annis
annoiji fej: miliii ex quo crcatus e bd: quantn mibi occurrit iteUigi*3ut qa
1 magni illius pcccati mcrito e buiuf iultimis mille annis rc9 tfta agicu: id
mortflliratie criinas dc paradifi fcli' I fcjrto annoium miliario:ranQ' fc;:ro
citatc dimilTuB e:ut quonia fcriptum dic cuiu9 nuc fpacia poftcriora uol^
e unu8 dic9 apud dnm ficut Ini mtl^ uuntunfecuturo dcide fabbato quod
le:7 mille ani ficut dics unus: (ej: an-' nd babet ucrpcra:rcquie fcilicet fanc
norum milib'* tag' dicb' fc^ipletis fe torum quc no babcr ftne:ut buiuf mi
quatur uclat fabbari (eptim" i annie lianj tanq>dicinoai((ima parte:quc
millc poftrcmia ad boc (ciUcet fabba- rcmanebit ufq3 ad terminu fcculi:mil
tum celcbrandu refurgetib' fancti'8. leanno8 appeUaucrir.co (oquedi md
Ouc opinio cct utcucp tolcrabilie fi quo pars fignificaf a toto. Jlut certc
dclitie aliquc fpiritualcs i illo fabba' miUe annos pro annie omntb" buiuf
to affuture fancns pcr diii' prcfcntia^ fcculipofuit:urpcrfccto numcro no'
credcrctur.Tlanoe boc ctia fiiimus taretur ipa temporif plcnitudo.ZDil'
opinatialiquado.Gedcucos tjtunc lcnan^cjppe numcrus dcnarqnueri
rcrurrorerint dicat imoderatilTimis quadratii foUdum reddit.Jbccem dp^
carnalibus epulie uacaturos: i 4bu8 pe dccies ducta:fiunt ccnrum:que ia^
abu6fittatU8acporus:utnd foluin ftgura quadrata (cd plana cft.Ut au^
nulla modcl^l tcnear.fed modu quo tcm in altitudinc furgar i folida ftat:
eti8 gratis odit fcruietcs dco. ddceps boc fcculo pagcndii c.Tlec (ic
acdpicndfi c quod ait ut no feduccrct
t^calligatiotTcrfolutione dtabo- gentcs donec ftniitur millc ani:quafi
li.c,viq. poflca fit fcducru2U6 esxQ durapt gc-'
kcta ante miidi coftitutione: de qua Ouod ne faccrct allig3tu9 c.XtJc aSt
dictu e nouit dns qui funt eiu9.£t tfi foluetur qii 1 brcuc tepus erit. Tlam
bic erit eccfia illo tempore etiam quo tnbueannie-rfcjc mcnfibue legitur
foluedu8ediabolus:ficute^ quo eft toti9 fuia fuornqj uiribus fcuiturua
inftituta bic fait 1 cnt omni tepore:i 1 tales erut <a quibus ei belligeradB
4 fuccedut nafcedo morie^
fuis uticp e:ttt uinci tato cius ipetu ifid^fcp nd
tibus.Tlam paulopoft dicit:cp folut'' pofl'int.Sia5tnung' folucrctur mi'
diabolus feducct bae gcntcs toto or^ nu8 apparcrct maligna eius potcn-
be tcrra;t:ac trabet in bellu aduafuf tia: minus facte ciuitatis fidelifTima
cam:quo:p boftium erit numerua ut piRetia probaref:minu8 dcnicp pcri
barena mari9.£t afcenderunt inquit piceretur ^ magno ciue malo ta^ bri
dum putaui:ne quie e^iftimet co ipfo alios crcdituros alios iam crcdetea
tepore paruo quo foluctur diabotus a fidc pictatia boa dcterrcrcr.bof frl
in bac tcrra cariam no futuram: illo geret^Tfolucrefin fine;ut q^fortc ad^
bic eam ufno' inuenicte cum fueritfo uerfario dd ciuitas fuperauerit:cu in
lutu8:ur abfumctc cum fiierit modia gentigloriafui redcptorisiadiutorif:
omnifaus pcrfecutue. Tlon itatp per libcratori9:afpiciat.3n cora fane qui
totuboctepuaquodUberifte coplc^ tnc fiituri fut atq^ fidelia cdparatidc
ctitur a primo falicct aduccu cbrifti (|dfumud no6:quado quidc ad iUo9
ufquc in fine feculi:quo crit cius feco probadoa tatus foluct-inimicu^: cuj
due aduecus:ita diabolue aUigatf ut quo noe Lgato tane ptculis dimica''
bcc eius ipfa fit alligatio:p boc inter' mue.''0.uaui6 1 boc tcporie iterual-'
uallum quod milk annoruj numero {0 quofda cbrifti militcs ta prudetcs
appelkit no feducere cccriam: quado 1 fortc9 fuilTc atq^ cfTc no dubiu c:ut
quide illa nec folut" uttcp feducturua ctia fi tac i ifta mortalitatc uiucrent
c.Tla jjfccto fi eiu9 alligatio e nd pof quado iUe foluef:omnee eiue tnfidi^
k feducerc fiue nd pmittt:4d ent fol-' ae AtC0 tpctue t caucrct prudctifftme
ui nifi polTc feducere fiue pmitti.' 06 1 patictilTimc fuftincret.^bcc aot alli'
flbAt ut fiat.6cd alligatio diaboli cft gatto diaboli no (old facta cft ej: quo
LIBER
ccpit ccckfii p retcr ludcatn tcrram i ncmo intrat ut cius uafa cnpiat : nifi
nanoncs alias aliAfq? dihtm: f; rtnc pus alligaucriteti/3mmo ucio id po
ctia fit 1 fict ufoj^ ad tmirtu fccuU quo rius cflfc crcdcndii ncc q cadat 6 cccfa
c foluedue:qui3 1 boics nuc ab infi^ ncc 4 acccdlt ad eccXa^ i illo tcmpore
dclititciquaipfccos poffidebat cS^ dcfururos:fcd^fccto tam fortcs craf
ucrtiituradfidctufcp iu illu fincm 1 paretes^ baptijadts fuis paruulif:
conucrtcturfinedubio.£t atic^ uni^ 7 bi q tiic primitua crediruri funt: ut
cuic^ fidelium iflc fortis tiic alligaf: illii fortcm aindit ctil no ligatit:id e
quado ab illo tAnq> uas duf cripitur: oibus qualibct antca niiq' ufartibuf
7 abf flTus ubi iclufus e no i cis c6(ap infidiantc:ur urgcnte uiribua: 7uigi'
ta c qri fiit mortui:qui nic crant qul'' lantcr intcUiglt 7 tolcrlrcr fcrat;flc fi
do ccpit efle ictufus: fed fucccflTcrunt ctiam illi nd ligato cripiiimr. Tlcc iS
m alt; nafcedo atquc fucccdut doncc falfa eritculgelica illa ftiia.<lui9 in''
ftniat boc fcculfi qui odcrint cbriftia trat in domii fortis ut uafa ci" cripi'
totis uiribus feuiturus cft:aliqui9 in mis 7 ifirmis oibus gctibus ita mul"
qua no fucrat fit accefTums ad fide^ tiplicaretur cccKa^ut c]c ipfa rc:;? diui''
lumationc fccuU. XDittcc fiUus bots rcgnii cius.O.uom^ aute funt rcc;ntj
angclos fuos:-? coUtgcnt de rcgno a" cbnfti^cjui ut aUa tacca^g^uie tbt itnt
data quc doccr.boc cft cni folue:non ber iftc fic locjtur.iCii cni dtpffcc aUi^
fcruarc:n6 faccrc:i lUii qui facic i fic gari dtabolti mtUc anie i poftca bre
docec:fcdtftii minimiI:iUum magnii: uiteporcfoUii:mo^rccapttulac!o qd
1 cdtinuo fccutus adiungit: Dico cnt in tUis miUe anis agac ccclcfia utaga
uobis:quta nift abundaucnt tufttna tur in ca:7 uidi iquit fcdcs i fcdcntcf
ucftra fuper fcibarij i pbarifco:u:id fup eaB:tiudiciti datii cft.Tlo eft bcc
e(l fup iuftitia conl qui foluunt quod putandu dc uUio iudicio dici:fcdcs p
doccc.t^cfcribieeni^pbanfeie aUo pofttoni 1 ipfi prcpofiti inccUtgcdi lc
loco dicit:quonta dicantinS faciiit. P quoe nunc calcfia gubcrnatur.3u
Tltfi crgo fup eo3 abundauezit iulK- dtcitlautcdictunuUu accipicndti me
tU ucflrA: id cft ut uoe no foUiatis hus uidetur:q> id quod dictu cft: que
fed poti" quod doccbitis fadatie: no Ugaueris in terra Ugata crati i cclo:
LIBER
itacp cti cbrifto nunc primti ccckdsi i uiucnt.l^cUqui coni nd utuctu. Oj5
uiuis 1 mortuis.l^ropterca cnim fic ucro fubdidit donec f.niantur mille 3
iicit apoftolus mortuus cft cbriftus ni:icclligcnducftq' eo tepore 116 uire
ut uiuorum t mortuorum dominetl nirquo uiucre dcbucrunr: ad uitam
Scd idco tantummo martyrum aiaf fcilica dc mo2te tranfcundo. £t tdco
c6memorauit:cJa mortui pdpuc
tpfi cii dics ucnerirquo ftcr 1 corporii rc
regnant:qui ufcp ad morte pro ueri^ furrccrio:no ad uira dc monumcnrts
tate certauerunt.&ed a pte totti etia procedei:fedad iudtciti:ad danatocj;
mortuos cctcros intclligimus ptine-' fcilicetque fccunda more diat. Do-'
tca ad ccclefia quod cft :gnu cb:ifti nec eni ftniantur milk ani: quicuncp
<luod ucro fc($tur:t fi qui non ado nd mj:erit id cft ifto toto tepcre quo
raucrint bcftia ncc imaginc cius : nec flgimr prima rcfurrcctio:n6 audicnt
•cceperint infcriptione tn frotc aut t iK-ce ftlq dei:i ad uita dc morre rrifi
manu fua:fim(liter i de uiuis i mot erit.jjfecro i fecunda refurrcctdc que
tuis debem'* accipcrc . Cue porro fit carnis cft:i morre fecundi cii ipa rar
i(U beftia ^uis fit diligcntius rcqui^ nc trafibtt.Seqi'eni 1 dtc. t>cc rcfur
rendit:non tamen abborret a fidc re rcctio prima cft.Bcarus t fancrus ct
cta: utipfa ipta ciuitae itcUigatur: t bet in bac prima rcfurrectdc pte:idg.
XX
pmflnet.3ii bie in^t fecunda mors erut facerdotes dei et cbrifti:-? rcgna
no be tpotcfUte.t)» ergo in relicfs 6 bunt cu eo mtUe anis.Tld uti^ 6 fo
(}bus fupius ait:Kli4 eoru h aijienit lis epifcopis ctprcfbfwris dictum e:
qua eii lenebat ipietas :ut fic reuiui^ facerdotie.£>e 4bu8 apoftoUie pcir"
fcedo prie refurrectoie pticeps fter^ piebs in4t fanrta rcgale faccrdotiii:
wcp i eo potertate fecikla mos n b:er. Sane iicct brcuitcr ntcp tranfeunter
inftnuauit detl eHe cbnltum : dicedo
'dutdrefpodedufitcis cfputant facerdotce dei i cbhfti:boc cft patrif
refurrectoe^ ad fola corpora: nd etia 1 fi\q:q^ais ^ptcr forma fcrui ficut fi
maflagcraf pp bo^ noiu^ Ifas pnaf: mii putandiJ cft id effe fuppliciil : qd
fiue alio8 aliquos alicntgcnas "^a ro erit Cii dicct difccdite a me maledicti t
mano lurc fciactos.Xoto nacp orbe igne ctermi.Xunc q"ppc m igne mitte
terraru fignificati funt iftiefle:cu eft tur ipfi:n6 ignis dc cclo ucmct fupcr
dictu natoce que funt in quatuor an ipfos.lDic aute bcne tntclligitur oc ce
gulia tcrre:eafcp elTe fubiccu gog ct lo:dc ipfa fiimitatc fanctoru qua no
magog.OLuoru intcrpretatione no'" cclTuri funtfcuicttbus uteorii faciat
minii cffc co^pcrim" gog icctum: ma uoluntatc. j^irmamentii cni cft cclum
gog dctcctii:tan§' domue ci ipfequi cuius firmitatc illi crucijbunt ardcn
^jccdic dedomo.6cnte9 crgo funt in tifTimo 5clo:quoia no potuaiitattra
qbusdiaboluuelutm abyllb fupi' bcrciptc9anticl:nfhfacto9 cbruW:
itclligcbjmus tnclufii:? ipfc d: illtd 1 ipfe ait ignis cj cdcdet eoe. £t boc
quodamo fcfc olTcrcs 7 proccdcs ut a dco:q"a dct muncre ftiit fancti mfu-'
illc fuit tcctum:illc dctcctii.Si aurem pabilce undc cjrcruciat' iumct. Stcut
utruncp rcfcramua ad gctca no unti eni jclus in bono pofitii e ubi lcgitu:
borii ad ilU8:altcrti ad diabolti:'! te jclus domu9 tue comcdit me:ita cco
ctu ipfc funt gcntc6:cia in cts nunc i-' trario imalo ubidicit jclue occupa
cludttTquodamo tcgttur mimicua uit plcbe icrudita.iEt niic ignis corra
quan
anriquu9:'7 dc tecto ipfc erunt riue comcdct:ct niic utiq? cjrccpro (d
do m apcrtii odium dc opto eruptu licet ultimi illius ignc tudictj. ilut fi
re fuur.Ouod ucro att 7 dcfccndcriit ipfam plaga qua pcut cndi fimt ccclc
tatcm : non uticp ad unum locum ficict aricbnftii fpiritu ons fui: igncj
ucntlTc ucl ueiituri clTe ftgnificati flppcllauitdcfccndcnte dccclo colqj
funt : quafi aliquo uno loco fuiura comendcnte.Tlccp boc ultimii fuppU
fint callra factorum ct dilccta ctuitaf ciii critipiorum:!cd illud qb fmA c5
cum bcc no ftt ntfi cbrifti ecclcfia to^ poprcfurrcct6epaffu:t funt.
to obc rrarii diffufa : ac p boc ubicii
cp tunc crit quc in oib" gcntibus crit: 3n ate tcpue pfecuroie anticbrilH
qo fignificatii noic latitudi8 terrc:ibi mille ini inumcradi fint .Cj:v.
cruntcaftrafanctoru:ibi dilccta dco
ciuitae cm9:ibi ab oibue inimicie ftt h £c pfccurio nouiffima quc fu
16 q'a 1 ipft cti illa m oibu6 gcnnbus tura cft flb aricbnflo:ficut iam
e:uut:pfecut6i9 il.ius imamtate cige dipmus:qa i m boc Ubro fupcnuf t
tunboc cft m angullia tribulatoie ar apud danicle propbcra pofitii clh trt
tabitur.urgcbit:co'cluoct:nccmilttt3 bu8 anie t fc);mciifibu9 e:if. <luod
fuadcferct:quocabuloell »ppcUata tepus quauie cjciguu utrii ad annoe
caflrorum. mtllcptmcat:cjbu6 7dtabolu ligatii
piorti:^' dcfccdiflc ignis dc celo i cof fltcp fit ejctra mcriro abtgif . 0.uu fi
de comcdtlTe memorat''. .£.j:ug. dijfcrimus ad cofde anoe boc pcrrinc
re:n6 tato teporc:fed proUjc.ore cum
q Uod uero air et dcfcedct ignia cbnfto rcgnum factorum rcpcnctur
de celo et comcdct cos nd ejctre cj:tendi;9' diabolus aUigan:profccto
XX
cni fancti cfifuo r<ge etia in ipfi pre rum martyrtt oibus doloribus ac la
cipuc^rccutoeregnabunc:mab tata boribu8 fupatie atquefinitis pofTca
uincentc8:qntinocrttdiabolu8 aUi g? moitalia pofueriif :cii cb:ifto uriqj
gatU9:ut eo8 pfc^ oibus uiribue pof rcgnaucrunt ct rcgnant doncc fintan
lit.0.ud CTgo ifta fcriptuia eifdc mil tur millcani:ut poftea ctia corponb'*
le anis utruq; tcrminat diaboli fcilic; recepri9 ia imo2taUbu9 rcgnct.li>roi''
alUgatione regnuqj fanctoru:cu triu de tUi8 tribus annis atq3 dtinidto aie
annof et fejc mcnftu itcruallo: priu9 occifonipeius martjrio et que runc
definat alligatio diaboli q> regnn fan antea de corponbus ej:icrunr:ct quc
ctoru (n bis millc anis cii cbrifto.^Si ipfa nouilTima pfecutde funt cpture
autedt;ccrimu6 puu ^fccutoid buiuf reguabuntciieo donecfiniat mdrale
boc fpaciii non cdputandti in mille a feculo:et ad ilUtd feculti ubi morf nS
ni6:fcdci8 ipletis porius adtidendu: crit tranfeatlO.uocirca cii cbnfto rc
Bt^prie polTit itelligi:^' cu di^lTct fa gnantiii fanctorii plurcs anterunt y
ccrdorea dei et cbn^i regnabiit cd eo uincuU diaboU atcp cuftodie . O.uia
mille anis adiecerit ct cu finiti fiKrit ilU cti rcge fuo filio dci:i3 diabolo nd
mille anni folucffatbanas de cufto-' Ugato etta p trc8 iUos anoe ac femtf
dia fua:(fto cnimo et fanaoru regniJ fem rcgnabunt.T^emanet igitur cum
et uinculti diaboli fimul cefTatura ee audimus faccrdotes dci et cbnfti rc
r[gnificat:utdcmii illiue pfecutdte te gnabunt cii co miUc annie: ct cii ftni
pu8 ncc ad fanctorii rcgnii ncc ad cu ti fucrint miUc anni foluct' fatbanas
(todia fatbane quo:^ utrunq; i mille de cuftodia fua:aut non rcgni buiu9
anie cft pticrc:fed fupadditti et e^ra fanctOi^ireUigamue anos millc finizi
cdputandii cfTc credaiuncogemur fa fed uincult duboU accp cuftodtc: aui
tai fanctos tn iUa pfecutde regnatu^ anoe miUcid eftoes anos fuis quof
ro9 nd dTe cu cbrifto.Sed cja audcat cphorie diucrfis acpropriis ^lij:ita
duere cii illo tunc non regnatura fua tibue finicndos apUorca fancrorum
mebra:quado ei ma^e atcp foitifTie regno:breuiore8 ciiaboU utnculo:aui
coberebiit:etquo teporequanto erit cerrc quorti trium anoium ct fc^ me
acrior ipctus beUiztato maioigloria rium brcutftimu fpaciuna cft cdpura-'
ndcedenti:utodenfiorcorona mar'' ri minus farba
uoUiiflc cicdat:ftuc q>
tyrq.Jlut n,ppter tribnlatides quas ne uincuUi:fiuc q> apUus uidctur b:c
paffuri funt nd dicedi ftit regnaturi rcgnu fanctorii ficur de quadringccif
cdfequcns erit ut etia fupioribus die annis infe;:ro dccimo buius opil uo
Jboft boc ipfum nouilTimtt iudicium crgo unus Ubcr crit oi«m: fed fuigK
q6 czit in fccunda rcfurrectoe mortu fingulop.Scriptura ucro ifta unum
oru:quc corpo^t eft rccapitulado nar uolco intclligi:ct aUue iRcSt liber ap
rat quo ibi fueric rcucllatii.^t u(dt in tas cft.Oiucda tgit^uis cft intellgcoa
quit tbronu magnu^ ct cadidum i (c diutna:quaftct utcuiq? opafua ud
dcnte fup cum:ct ab cina fadc fugit mala cuncta in mcmoni rcuoccittur
celu ct tcrra:ct locue eoru no' e fuucn "^mcntis intuim mira ccUriratcccna
tU9. Tld ait uidi tbronii magnum ct turut flccufct ucl ejccufct (dx cofiam
cadidum ct fcdcnte fup co:et ab eiuf atq? itamfimulocs ctfinguU iudice
facie fugit cclum et tcrra: quonia no lur. Q.ue nimiru uio diuina Ubri no
tdc faccBm e id efl ati^ cfTct de uiuis men aaepit.^n ea <}ppc quodammd
ct mortuis iudicatuj^fcd cum fe uidif lcgif cjc^^uid a facicntc recoUt'.Ut au
fe dijrit intbrono fcdcnte:a cuma fa^ tc oftcndat (j morrui fint iudiC3di:id
rie fugit ccl, ct tcrra:fed po(ka. 'J^er cft pufilU et magni:rccaptfulado dic:
Bcto 4ppc iudicio tuc dcfinct cflTc bcc tang^ ad (d rcdicne q6 prctcricrat: uf
celumct bcc terra: quido indpiet cc pottus dtftulcrat.£t gcbtbuit moztu
lum nouum cfTe ct tcna noua XOii . 09 mare c{ in eo crannet moro et ifer
tatoe itacp rcrum no oino in intaita nu6 rcddidcrunt mortuos quos i k
tiafibit bic mundue.Undc ct apofto bebant.'boc^cuUbbio priue faau e
lu8 dicit."f)2eterit cni figura bm" mu g> mortui cfTcnt iudicati:ct tame iU6
di:uolo U08 finc folicitudine e(Tc. 5i'' prius dictii dt.lDoc cft ergo q6 cUjci
tuo8 c^bibutt mare q' i eo ezant : id e a dno dictii e;fic tbutiftt in fuppiuiii
ttquoe ctti fanccos q' ucturi cbrifti ce iufmdi ct i qua mudi urrcrti pte futu
nuenitftde loct6 qdc a tormetie ipio ru6ftt:bomtnefcircarbitro: ncmtne
ni remonlTimi6:fed apud iferoe fuif nifi forte cuidiuin' fpirit' otidit.Xiic
rc:ddec in eod faguis cbrifti ct ad ea figura buiue mikU mudano;: regnii
LIBER
coflagratoc pretmbitrfic ut factuj tiH ftis cft gratia qua dcus fcrit ca."lbro
mudanaru aquaro undatde dtluuii pter q6 dicit 6. p efaia.£go fum diis
3lla itac^ ut dip cdflagratfSe munda facicns te.£tdccclo quidc abinitio
na clemtoru corruptibiiiu qualitatef fui dcfccndu:cjr quo pcr buius fzcvM
q corpib" nlie corruptibiUbue cdgra repu« gratia dci defup uenietc:pcr la
ebat aidldo pcnitus itenbot:atc^ ipa uacni rcgcncratdis mifTo fpiritu fan
n^aeae qualitatea bebit q corpibus ct©dcce!o:fubindeciuc6cui8 aca-ef
imortalibus mirabili mutatde cdue cunt.Scd p iudicui dci qo ent nouif
niut ut muduB fcilket in mcliue ino fimu p eiu8 filiii lerum cbnftu:ranta
uat" «pte accdmodct'bdibue etia car ciue et ti noua dc dci miicrc clanraa
ne in melius inouatis.O.5 aute ait 7 appcbit:ut nulb zmancat uefligia ue
mare no e:it:utru majcio illo ardore tuftati8:qii 4de corpora ad incorrup
ficcct':an et ipfii ucrtafin melius nd tde5 atcp imortaUtarc noua cjc UCTcrc
facile dij:eri.>Celu Sippc nouii et tcrrl comiprdc acmortaUtatco-alibunt.
noua furura legim": de mari aute no
uo ali^d mc ufpia lcgilTe nd recolo
Tla boc de ifto rcporc accipc quo rc-'
gnat cii rcgno fuo mille anisripudcn ^M
nifi q6 in boc code libzo rcpit tanq' ticnimicmibiuidct:cu opniTinic di
iJS»
mare mtzea cnftallo fimile . S; tunc cat.2lbftcrgct dcus ocm lacbrfmam
nd dc ifto fine feculi loqoebaf: ncc ;p^ ab ocuUs coru:ct mora la nd cnt nc
prie diplTe uidet' mare: fcd tanq' ma cp luctus neq^ clamor ^lcd ncc dolor
re.0.uaui8 et nuc ficut cbmat^pbc erit uUu8.0.uis eni ra fit abfurduf 'Z
flh' magna eraf.ct dolor connu" cor t>oc unii ucro n larcatuos carifTimi
di ctu&.O.uando mti more no cm t (jaunue dice apud dominii ficui mil
ifto qn dicctiubi cft mors
tcporcmifi 4
ri
le ant:et milte anni ficut un^^dice.Tlo
cotcnno rua:ubi cft mors aculcus ru tardatdii9^mifTiifuu;ficutcjd3 tar
us.-^flculcua aute mortie pcccani cft. V dante e):iftimat:fcd patient fcrt^j: ter
<16 tunc uticp no crit qn diccf ubi e; noe nolene alique penrc:fcd oce ipe
Tlunc ucro no cjlibct illiue ciuirans nitcnria c6ucrii.Ucnict autc dic) do
infimusifcd ide tpfc iobancs t cpillo mini ficut fur:tn quo ccli magno ipe
la fua clamat.Si diVcnmue cf no be tu tranfcuzrcnt:clcmeta aute ardctia
mue pcccatii nofiproB fcducimus a rcfoluent:ettcrra ci quc in ipfa funt
ucnras in nobie no' cft. £t in boc ^de opacjcurcntur.lDie crgo oibue pcun
libro cuius nome cft apocalf pfi6:ob tibu6:qualce noe c(Tc opoitct m fan
fcurcmulra dicunt' utmcnte lcgerts ctie cducrfarionib'' cj:pcctantce:et jp
e^ci ccat.£t pauca m co funi cj: quo^ peratcs ad piitii dici dni:per qua cci»
tv manifeflatdc indagcnt cctcra cum ardcnrcs fo lucntxtdcmcra ignie ar
bbore:majae qa (ic cade multie mo dore decoquctur.Tlouoe ucro cclos
die rcpetit:ut alia atc^ alia dtcc utdc ctnoiuicrrafccundu^miira ipftue
aCxd aliter arqj alircr bcc ipfa dicerc ci:pcctamus:in qbue luftitia inbttat.
inucftiget.Utru in bie ucrbie ubi att Tlibil bic difit dc rcfurrcctoc mortu
abftcrgct dcue ocm lacbryma ab ocu oru:fcd fanc fatis dc buiue mtidt pdi
lis cc^;ct more ia no crif;nccp luct" tcJc.Ubt ctia cdmcmordns faaii dcc
nccpcbmor:fed nccdolorullue:tan diluutti:uidct amonuilTc quodamd
talacefuntdtctadcfuturo fcculo ct quatenue in ftnc fccuU iftti inunvjum
dc imormliiafcarc^ cfcrnitate facro pentunicfrecrcdamus. Tlicriilote
ni.Xunc cni folii atcp ibi folum ifta pote pcziffc dt)cii q' tunc crat miidum
noii crunt:ut nuUa dcbcamue i facrif ncc folii 01 be ici rc ucrti cti.im ccloe:
litterie qucrcre ud legere manifcila quoe ut cp iftoe acrcoa iiclligimus
ribccputauenmue oblcu^a. quorti locti ac (paciti tunc aqua cre-'
cupticcnttae fuae eiirce ct dtccntcB nijc funt ccli ei tcrra:codc ucrbo :po
Ubicftpintfii pticieei^.-^^jcquo cni? ftti (ant igni rcfcTUJndi in dic ludictj
patrcB aorinienit:(ic oia pfcuerat ab etpdtiionis bominum iinpio:u."p>io
initio crcaturc.latct cni illos boc uo indc quicclt ct quc icrra id crt q niun
lcnrc6:q'acch cratoli ctfcrra 6 aqua dae pro co qut diluuto pcntt cfCide
etpcraquacoftttuta dci uc2bo:p que aqua :cpofuu6 cft:ipfe tgni noutlTio
q tunceratmundus aqua mundat'' rclcruatin dieiudicq et pc:ditioni8
dcpiit.Olui aute ntic funt ccli ct t<ni boium ipioru.Tla boium propt ma
coac ucrbo funt rcpofui igni icfcrua gna quandam comutattonc nd dubi
di i die iudu9 et ^clttoie ipiop boiu5 t4t dicere pcrduionc futura:cu tainc
LIBER
wrii:f uis (n etcmis pmis fitmidx^ 6 mcdio ftat.£t tuc rcuelabif iniqu*
ra narura.0.ucat forfitan aliqs fi p' iUc:quedominu8icfu9ircrficict fptri
fictu iudiciu mundus ific ardebit an tu orts fui:et euacuabic tUumiatione
g» p ro illo cclii nouu ct terra noua re fue prefcntic:cuius eft prefcntta fcciJ
poriar':co ipfo teporc cdftagratdia a" dum operationcm farbanc in omi ut
ubi-crut fancti:cu eos corpora britef rrure et fignie ct prodigiie mcdacibu
i aliquo corpo:ali loco nccefTc fit clTe 6:ct in omi fcducrione iniqmtatis :b
f>o(Tumue cob rcfpodercefle futoe is qui pcrcunr pro co q> dtlecnoncm:
ut fupioribue ptibue quo ita nd afce uehtatis nou rcccperunt ut falui fic^
det flama tllius icendii: queadmodu rev.ct ideo mittct tUis dcus opratton
ncc unda diluuii:Xalia c{ppc illis ine cm e:orri8:ut crcdant mcndarto cr tu
nit corpa:ut lUic fmt ubice uolucrit. diccnrur omncs qui non crcdiderunt
Sed ncc igne cdflagratdis ilhus pri'' ucrirariifed cdfcnfcrunt tniq'tari nuUi
mcfcuntimortalcB atqp incorruptibi dubium cft eum dc aticbriiio itla di^
lc9 facti:fi trium uirord corruptibilia p(Tc:diequeiudicii bunc cnim appcl
corpora arcp morralia i camino arde latdicmdni ndcfleuenturuin:nift:
ti illefa uiuere potuerunt: prior iUe ucnirctqucm rcfugiim uo
cat utic^adomino dcoquod ft dc ot
<luid apfus paulus rbcfolonicl bus tmpiis mcrtto dicipotcft:quaro
fibue fcripfcrit: etde manifcftationc magis de ifto Sed iu quo dci tcmplo
aticbrifli cutus tempue dies ddmim deus fit fdTurus inccrtii cft. Ucru tn
fubfquctur.cap.)c>:i. ruina tepli q6 a ftlomde rcgc cdftru
ctii cft:an uero in ccclcfta. Tlon enini
m Ultas tri cuangclicas apolteli tempUi alicuius idoli aur dcmdis re
cafcp fnas de dmio tlto iudicio pUi dei apoftolus diccrcr.Un ndnulli
utdeo elTe mibi ptc:cudae:ne boc uo nd ipfti prirtcipc:fcd uniueziti quoda
lume in nimia logitudinc^uoluarur md corpus cius td cft ad dcii princn
S3 nuUo md cft prcrcundus «prus teboiummulrirudine fimuUu tpfo
paulusrdfcribensad tbcfaloniccfea fuoprtcipe:bocloco ireUtgi ancubrt
•Rogamue incjr uo» frarrcs p aduen Au uolut:rccriufc^ purar ata laticdi
tudiiinoftriiefucbzifticrnoftre con ci ficut in grcco cft:nd in tcpto dci: fj
gregardts in ipfu:ur non ciro mouea in rcplii dct fedcar:rang7 iple ftr tcplti
O.uoni« nifi ucncrir rcfuga primii 1 id cft cjd fir in mora:quc ca ftr dibtd
rcuelatus fucritbdpeccatifiUus irc nis ciue ut rciulct' in fuo repore fcicif
rirus:cj aducrfaf cr c^roUir fup oc q6 0.6 illoe fcire dipr aprc boc dice uo
dicirur deue aur quod coUrur ira ut lutr.£r id nos q' ncfcimue q6 tUi icic
in tcplo dei fcdcat oftcdene fc taq> fit banr;puenirc cii labozcad id qn fcn
dc*. Tld retinetis in mcoria q> adbuc fit apfus cupimus ncc ualcmus: pfcr
cu efTe apud uos bec diceba uobte ticja-nUaqucaddidif^etbunc fcnfii
da putant boc de iperio dictu fuiHe icrut multi bcretici de medio ecclcfic
tiii tanta pfuptio.^llud tri q6 ait apo gnis ct prodigqs mcndacq:ct i oinni
(lolu8:tantuqm6tcnct tcncat doec lcductione iniquttatie bio qut pcrc'
de mcdio fiat;no abfmdc de ipfo :oa unt.Iunc cnim foluctur fatbanas:'!
no iperio creditdictu^tanquadictum pcr ilium anricbnftum in cmnt fua
fiKtantii cj mo ip crat ipcret: doncc 6 utrturc mirabilttcr qmocm fcd mcda
medio fiiat id cft dc mcdio rollat' . £t citeroperabuuj.0.uod folct ambigi
tuncrcucbbifiniquuB qucfignifica on um proptcrca dtcta fmt figna ip
ri anticb:iftw nuUus abigir:2tlq ueio digia mendacq:quonta mortalce fcn
et qd ait (Jd derincat fcma^cr mfftcri fus pe: pbanrafmara dcccpturus cft:
occultu cft.2ld ipfii cni myftcriu ptie itctcns ftltoe ci" occidit pbitafmata q
rcarbitrantquodaitin fua cpiftola tri opa faibanc cui dcua dcde-'
fucrtjt
pio «0 g» ueriraris diTccrione incft no in fc atq3 illos qui tuc fccil uiucbant
rcccpcrut u( faloi fKcrcnt . Tle dubica traffigurabat apfs ntig^oio fim mo^
uit aprus adde ac dice:t io mtttct iX rituri:an ipfo tcpons pucto quo cuj
dcu9 opatoem errori9:ut crcdat me rcfurgcntibus rapicnf in ntibibuf ob
dacio.£>cua cni mitter. tja de" diabo uia cbrifto in acra ad imortaluate p
lu ifla face pmittet iufto ipfo iudicio: morte mira cclcritatc trafibiit. Tlcq?
quluig ipfe faciat intquo malignoc^ eni diccndu cfl ficri nd pofTe:uc dum
cofilio.Ut iudicet'tncjt oeg 4 non crc P acra in fublimc porrant m tUo Ipa
dideriJt ueritatiifed cdfcnfcrtJt ini^ta cio et moriant etrcumtfcant. ducd
ti.*p>roiri iudicati feduccnfietfeducti cniait ct itafcmp cti donitno cnmuf
iudicabunf. Sediudtcati fcduciitur no fic accipicndii cft tanq' in acrc nof
illi9 iudicqig dei occulte iufti8:iufte c c dijtcrit fcmp cii domino cfTc mafurof
cultigrtjbus ab initio peccati ratoalif c}a ncc ipfc utic^ ibi mancbit:cja ucni
crcaturc nilg> iudicare ccfTauit^feduc cne trif^iiurus cfl .Ucnicctqppc ibtt
fu t i uoce arcbageli t in tuba det de^ grclTorc patrc gcncrts bumam diuini
fctndct dc cclo: i moitui qui in cbri'' tus ^lata fcncctia:tcn a cs cc tn ccrra
i ae:a:t ita fepcr cti dommo crimus. ncft nd tcncri:quonia fui fti i nubib"
"bcc ucrba apoflolica rcfurrcctione rapti nd utiq^ fcian t':qa ncc crtit i tcr
fuxma mo:tuoriJ quando ucnict do' ra nccrcdctirfiuc nulla^rfue c):piat'
rcfurgcm^^uel fioit al^ codtces bnt funt rcceptura.Sic crgo ibilt in tcria
069 dormicnVXu crgo ncc rcfurrec qii ex uiuie b6ibu9 tcrra crunt: que-'
rio ficri poffit ntft mors pccfTcrtr.-ncc admodii ir in cincre q6 fit cinie : it in
dormitdnc ilb loco itdligerc poffim'* ucmftare qo fit uctii9:it in tcilaq6 c):
nifi morterquo oes nel dormiet ut rc luto fit tcfla:ct alia arcfcetia fic loqui
(uigaitifi ta mu\ti quoe in corpc iue mur.Ouo aute (it furuni: qo mk p
turu6 cft cbriftus ncc dormict ncc re noftrc ratiunculc uinbus utcilcp cdii
furget.'Si ago fanctos
4 repicf cbri cim^^tuc potius crit ut nofTc poffim"
fto ucnienre ujucntee; dcp in obuiaj Rcfurrcctoc^cfppe morruom fiururl
:apicnt':credidcrimue in eodc raptu cfTc in came:quado cbnf^ua uerurus
de mortalib" corpibus gcituros i ad cft uiuos iudicarunig i morruo9:op
cadl mo;: imoztalia rcdiruros nuUaf tct H uolum" ut crcda
cbriftiani cfTe
in boc tbia amifTa uita q6 cras aiiq' tiu9 et difticti'u9 imcri uc(imU8:ad p
fumcres uit3:id I boc cris ej:animi9: ma rcfcrcndii cft q6 dicrii e rcfurgcnt
q6 crae antcq^ aiams elTes.Xcrre cjp morrui:ad fccundaucro q6 fcqt':7 rc
factus cfTet bo in aiam uiua.Xaqua los fancrog idramus quos bic umcf
diccrct:Xcrra aiata cs q6 no eras: i inuetur'' cft dontinus:ci9 congruc dc
ra cris cjcanimis ficut cra9.<16 func purabit quod adtunjrit et lctabunrur
«t aiig' putrefcant oia corpa mormo oc6 qui funr in rcira. "Ro^ cni q abs
ru:q6 eriit et illa fi morient' ubicucp tecft:fanita9 illis cft. Banitatcmlo^
moriat'cii uita carcbiit: qua cdtitmo co ifto imorralirare rccrinic accipiuf.
J^IDXIK
debem" accipe qua maior ee no" pof et uUra nd audict'i illa uo^ ftctus :ec
fit.^bac uctq3 i fmc ngabimur;6 qua (.ttcxji q di^iA ad illos carnales mille
cquales agelis reddar.^bicrufale quo 3nboc aute loco uri ad iUa digrcfTi
quc no illa q femit cii filqs fuie: fj li fum"*: cu diplTct et ofTa ueftra ut bcr
bcra matrc noftia fccunclu apoftolu bacpricnt:utrcfurrectoc54dc car^
P\
etcma intelligam" in ccf^ubi poft la' nis icd tanto bonot^ it. nijc cdmcmo
borcs crunaruicurarijqj mortaliu^ rare mdftraret adiunjcinet cognofcet'
.? bumc^ manus diii coletib" eu.0.uid e boc
cofolabimurtang» puuU ei"
mancbit fpiritus meue in boib" iftis crcdunt tbi ucnt'ut.£dpauit aut iUof
quonia caro funt.O;6 ucro bic pofi'' dii9 tanq» p fimiUtudine fUiue ifraeb
tu cft multi uulncrah erilt a drio:ifto offaentibue ei fuae bol^tas 015 pfal
uulncrc fict mo29 fecunda. pbt ^de^ mi9 in domo a": q6 ubicp ia facit cc
et ignid ct gladme ct uulnuB in bono clcfia:cr promifit ab ciq (c acccpturt»
!iccipi.Tla ct igncm dti8 ueUe fc dij:it fibi faccrdotcs 1 1cuita8:q6 ntbilomi
mittcreinmundu:ctoifefunti(liu8 U nu8 ficri nnc mdemus.Tld cni qc grie
guc diuerfe uclut ignie quado ucnic carnie et fanguis ficut eratprimti fc
fpue fanctu8:et no ucni intft dne idc cundu ordtne aaron^fcd ftcut oporte
pace tnitte in tena fed gladiii i ^mo batitcftametonououbi fccundiior
nidci d.cit fcriptura gbdiu bid acutn dine mdcbifcdccfumus faccrdcs cft
^pter adc gcmina tcfbmeto^ duum cbrifhis:^ cuiufqj mcnro q6 ico gza
et in cantico cantico;^ catitate fe didc (iiuina cdruicnt faccrdotcs et (cuitas
fancta ccclcfia uulnerata :uelut amo clcgi:ficut nunc uidcmue: q non tfto
ri9 ipcfu fagittata.Scd bic cd legiuf noic quod fcpc affcqaunt idigni: fcd
uel audimus ultore dominu efTc uen ea que non eft bonie maUfcp commu
tuf qucadmodu bcc intelligcnda fit nis fancatatc pcnfatuii funt.Vcc cuj
cl3me.C>diibrcuitcrci9 comcmora dc ifta quc nunc impartitur cccUftc p
R8 4 p boc iudiciacofammt: fub fi^ (picua nobifcp t^otiffma dci mifcra-'
gura ciboni in lcge uetcri uctitoni a tione di):ifret:pmxftt et fincs ad quof
qHib'jfl fcndabftinucriit:peccatorc8 per uUimum dci iudidU) facta bono
ipiofqs ftgnificans rccapitulat gratia nim maionicp difcrctionc ucnict : di
ab imtto noui tedamcti q: p:io falua cee p propbcta ucl dc dno dices ipfc
toris aductu \x(cp ad ulnmii iudiciil: ^pbera.Oud cni cclii nouu^ et tcrra
dcquo nuncagimus pduces finiKq^ noua cora memancbitdicitdnuf:ftc
fcrmone.Tlarrat naq? diccrc domiuj ftabit nomen ucftriT ct femcn ucftni
(c m'ucre:ut cdgregct oce Qmsieaiq^ cterit mcnfis cj: mcnfe ct fabbarii ejc
uentuiae et uifuras ei" gloria . Oes fabbato:-! ucict ois caro i pfpcu mco
LIBER
uidcdas pcnos malof . .C.^jiiq. rc.i^e ludicio nac^ ultio quo ficr dtip
tiobononvctmalo^:boc uolumci''
( Bd quomo cgrcdicnif bom' ad plci'C fufccpim^rdc ipfie ucro prcmqf
uidcndas pcnas malorii.^ Tld^ ct pcnis alias dtUgcntius dtlTcrcdu e.
bcrtie quatuor magna quatuor lunt 1 1 • nofVc dcfidc;ant prclbytcri lcgit bic^
rcgna q furgent in tcrra:qucauieret l^
' ron}Tni librum in daniclc fatie cmdi
ct accipiet rcgnii facti aliUVuni: ct ob .' rc diUgcntcrqj c6rcriptu. Jlnticbnfli
tinebiit illud ufq3 i (e.uld i ufq} m fe * t;.meaducriu6 ccdcfii fiuiflimii rc
culii fcculoni.£c qrcba inqc diLigcnt 5num:i'cd cpguo tcporis fpaco fufli
de bcflia quarra q dilfc rcne erat p oi ntndum^dcncc uliimo dci iudicto jc^
bc(Via:tanbif apliu6:defC6 ci fcrrei giiii q uf
accipiat fancti ('cmpitc:num
crit i terra:q6 pualcbic oibue rcgnis ftu6 forrc faUamur:jtq3 ua illc tnopi
fllqs atcp alqe numcne quoe nuc co eft ncqua^ Rlentie prcteribo. Jn pri
memorarc no i necclVe.ilUo locoidi cipio tezra tu fundaftt otir.t opa ma
dank!.£t cm m^c cepue cribuUtois nud tua^tfunt ccU.^pfi pibutu:tu au
quafno futc c% quo gcne nau e (ag tepmanebie:7 oce ficut ueftimentu}
rcrra ufq^ ad tepus iliud.£c in tepo: tieterafcet:t ficut opertonii mutabie
illofaUiabitpo^ulustu": oiacjiuet'* coe 1 mutabunt':tu auteide ipfc ce^i
fuerit rcnpt" hbroi utte. £t mulci doz anni tui nd dcficienc.<luid eft boc 91
mienciu m terrc agere e^urgcnt:bi in porpbfriue cu pietate bebrconi lou
uita etcrna:t bi in opprobriu i m cd daret g» magnue ct uerue 1 ipfie nu'
ftifione ctema.£t intclligcntee fulgC'' minibue tembirab eia coUtur deue:
bant I firmamen :et mCtt
icui claritae cbnftianoe ob boc arguit majrie ftul
fecuU buiue: 1 que de nouinimo oci pibiit.^n cpiftola quoc^ pctri apofto
iudicio^pbctanf. X.nv^. li ubi aqua mundat''^' tunc crat piffc
dictue e mtldus:fatie cla^ e: 1 q mii
m Ulta de nouiffimo iudicio dtcu di pe^ toto figmficata eft: n quatcn"
tur i pfalmie:! jeo:($ plura tra" pcrilTe ftt dicta : t cj cdi rcpoftci igni
feuntcr 1 ftricti."t3oc tame cft q6 6 fi referuandi in diciudicq 1 pditdie bo
nebuiuefecuUeagtiiVimcdiciu ubi mmu ipio}z.£t i co qucd paulo poil
XX
tet.t^olTut illi ccli itelli^ pituri quof lcbit:igni8 in cdfpcctu cius ardcbit:
di)cit rcpofitoe i£ni referuados : i ca i circuitu dus tcpcftas ualida.Sduo
arfura accipi elemeta:que in bac uns cab ii celij defurfum:t terra difcemc
pte mundi fubfiftunt ^cellofa et tur^ popolti fuum.£dgrcgaie illi facros
bulenr3:in qua eofde celos dijrit cflTe eiu8u|difponuntteftamcntum cius
repofitosrfaluis illis fupioribue et in fup facrificia^lDoc nos 6 drio noftro
fua itcgrttatc manendbm: in quora iefa cbrifto itclligiu8:quedc cdo fpe
firmamcto funt fydera c6ftituta.Tla ramus clTc ucturum ad uiuos i m5
illud q6 fcriptii eft ftellas dc celo ce
<j tuos iudicados. Xi^anifcff cni acni
cafura8:ppter q6 potetl mulco^ba^ et inter iuftos i iniuftos iudicaturuf
bilius 1 alitcr inteUigi:magi9 offcdit iufte:(fpriusucnit occultus abintu
illos celos dte manfuro6:fi tame flel ftis iudicadus iniufte. ipfe iny mai
k indc funt cafure : ucl cu tropica fit fcftus ucnict 1 no fiUbit: id eft i uoce
q6 eft credibilius : ucl in ifto
locutio iudicis euidcns apparebitqui pri-'
uno ccb futuru fit utic^ mirabiltus us cum uenifTet occultus antc iudi^
q^ nunc fit.Unde i illa uirgiliana flel ce filuit quando ficut ouis ad immo
la face duces multa cn luce cucurrit landum ductus cft:*! ficut agnus co
1 in idea fe codidit filua.^boc aut q6 ra todente fc fuit fine uocc.OLuead^
de pfalmo comemoraui nuUii celojt modum deillopcrcfaia legimus^^
uide^rclinque:q6 perimm cffe no di pbctatum:'; i cuagclio uidemus iplc
^cerit.Ubi cni o: opcra manuu tua:^ tum.Jbe ignc ucro i tepcftate cu in c^
(unt ceUiipfi peribunt : q> nullo eora faia^pbcta rale ali^d tracrarcmud
flb ope dei:f a nullu eo;^ a pcrditoe fe quomo cflcnt bec intclUgcnda ia di^
ccmitlTlon cnt di^nabanmr de apo mu8.0.uod ucro dtaum cftaduoca
ftoli petri locutoe quc ucbemter odc bit cclum furfum: qudiam iufti i fa
runt:bcbreoru dcfcnde pictate dco^' cti recte celum appel(ant:nimiru boc
rum fuorumoracuUe approbata: ut eft quod ait apoftolu8:fimul cum ilt^
falte ne totus mundus pcriturus cHc rapicmur i nubibus obuiam cbrifto
credat':fic a toto pars accipiafin co in acra.Tlam fecundum littcrc fuper
q6 dictum cft ipfi pcribunt cu foli ce ficicm quomodo furfu aduocat' celii
li infimi periturifunt:qucadmoduin quafi pofTit elTe nifi furftl.-^Omod au
apoftolia cpiftola illa a toto parf ac te adiunctti eft:t terra difccrnc popu
cipitur y diluuio periffc dictus c mii lii fuil:fi tantilmo fubaudiat'aduoca
dus:quauis folacius cufuts cet! ps bit id e aduocabit tcrra nec fubaudia
una picrit.Scd qa boc q6 dijd no di tur furfii:bunc uidet'b:c fcnfti factii
gnabunt'nc uel apoftoli petri appzo rcccu fidclc:ut cclti itclligat' in eis cj
mia totum genus bumanii pire con iudidarias fcdes erigj.-jbot i iU6 itl^
2{duocabit cclum furfd t tcrra aduo etia cfdrae faccrdos cuius alia in ca^'
cabit furfu:nibtl mclius cpfhmo itd nonc funt fcripta rcccpta ab aliq'bus
ligi cp boicd qui rapietur obuia cbzi credif:Tla dc illo banc bcbiconi opi
floinaera:fcdccludiau^ptcr aias: nionceedicit bicronpn" : iudiciti no
rcrr^pptcr corpoza.Jbifccmac pozro uifl"tmum^pbctauitdiccn9. £cccue
populo fuii qo eft nifi per iudiciii fc nit dicit diius oipoten6:t (^s fuftinc^
parc bonoe a malis tang» oucs ab be birdieirroirusaue.^ilut cje fcrrcpo
die.i^cinde coucriio fcrmonie ad an tcrir ut afpiaat cum.-' O.uia ipfc igre
gelo9 facta c : pgrcgatc illi iuftoa d". dif quaft ignie coflatoiii: i quaft bcr
•profccto cni p angelicii minifterium ba lauanttum.£t fedebit coflans t C
ranta rca pagcnda cft. £i aurc qucri mundane ficut aurum:7 ftcut argcii
mu9 quod iuftos ci cdgrcgaturi filt tum:t cmundabit ftltoe lcut:7 fiidec
flngcli : qui difponiit iquu cius tcfta^ eos ficut auram i argerum : i ertinc
mentu fup facrificia beceft omnie ui domtno boftias offercnccs in iufticia
ta iuftorumrdifponcre dci tcftamctu £t placebtt oco facnftciuj iuda i bte
fup facrificia.3ut cni opa mifericor'' rufalc furut dicbus prifttnie:^ ftcuc i
dic funt fupcr facrificia:id cft faciifici nisprioribu9.£tacccda aduoeiiu
ie prcponenda iuirta fcntcntia oci di^ dicio:'? cro tcfhs ueloj: fup malcftcof
cc[t9:mifericordia uolo plue q> facri 1 fup adulteroe:*! fup eos cj turant i
prcmiis fepitemis per fentcnriam ul^ itcUigcdii cft/i^tnc tale aUqutd i cin
ritnam iudicantis. as.lauflbitdiiue fordes fUiorti i fi
pcr boc no^ peccato. Unde intelltgi prio;ibu8. Tlam i p cfaiam poftcag»
LIBER
Acjpjiimi patres a filtj. Ouaq' in ucr tcftatii no6 rclinqucrc 05.1brimo ita
bis.ljgc.itcrpretii qui^pbetice fiit ini cp d:m6ftrandtiequeadmodiiiefu9
prctati:poteft «lius fefus idcmc^ lec cbnftue taq^dominuf daie loquatur
tiom' cdgrucs iueniri:ut itelligat beli in propbcricie Itbrie ct tamcn icfus
«9 cor dei patris coucrfurus ad filiti cbriftue cuidcntcr apparcat: ut i qri
cdoccndo q^pater diligat ftlium:ut i non ftc apparer.'7 tamcn ad tllud ulri
iudet que prtue odcrant etidcm dilt mum iudidum dominus dcus dtdt'
gant:(| noftcr e cbriftueaudeie enim efTc ucnturu9:pcfru tcfue cbnftue in.
cor bois ad^jcimum fuum: q'd meli'' eo8 Tftabdt fimul: i congrcgabiitur
intcUigitur q^ cor boie ad bominem omncs ct audient. <luie c\q nuntia
cbriftum.'£um .ii.fit ir\ forma dci de uit bcc i £>iligcne tc kci uoluntatetn
go fftciet bcliaernc forcc inquit ucnii n cgo uocflui: adduj:i cti i ^fpcra fcd
1 pcrcufiam tcrram penitue Xcrra . uitamdue. "^cccAiu ad mc i «udite
fttt.n.qui terrcna fapiunn ficut iudei bec. Tlon a principio tn abfcondito
camalcs ufcp nunc: e;c quo uitio con locutus fu:qti ficbat ibi cra.£t nunc
tra deii murmura tlb ucnerunKquia dominus dcus mifu me:T fpua due.
mali d placent:7 uanus i q dco fnit. Tlempc ipfccftquiloqucbaturficut
XX
dominus deus : nec tamen intelliget' loqu^: 7 erit inc^t i die illa queri au
iefus cbhftus: nifi addtdilTet i nunc ferre des getce q ueniiit cdtra bicru
dii8 de" mifu me ii fps eius. "boc .n. fale:t cffunda fup domtidaivid i fup
di^trecundum formafezui derefu babitatores bierufalc fpm gratic ct
rura ptertti rpis utens uerbo : quem mifencoidie: i afpiciet ad me^ co q^
admodii apud cudcm^pbcta; lcgif: ifultauejiit: i plangct fup co planctu
ficut ouis ad imolandum ductus e(\. quafi fup carinTimiJ:'! dolcbiit doloe
Tlon enim ait ducctur: fcd pro eo q6 qnafi fup unigenitti.Tlunqd nifi dci
futurum erat preteriti tpie ucrbii po cft aufcrre dcs getcs iimicas fanctc d
fuit; TalTidue^pberia ftcloquitur. uiutiB bicrufale:quc acnivt cdrra el
£(i 1 alius locus apud ^cbaria qui id cfl contraric funt ei . Ucl ficut alti
boccuidcnf oftcndit:^' dipotete mifit funt intcrprctati ucniunt fup ca.i. ut
oipotcns.OLUie: que nifidcus pater ca fibi fubqciant:aut fup domum da
deii filia.^Tli i ita fcriptii e.lDec dicit uid effundcT fup babitatorcs ciufde
dipotcns.T^ofl gloria miftt me fupa ctuitatis fpm g:c i mifericordic.t)oc
getes q fpoliaucrut uos qz (\ teiigcrit uticp dd efti cj: pfda dei dicitur per
uoe:quafi q* tagit pupilla oculi cius. ^pbctam i : th buc dcii ta magna et
£ccc cgo ifcra manti mca fup coe ct ta diuina facicntc feipfii cbrii^hts ad
enit fpolia bif difuicrat ci6:i cognof iiigcndo oflcndit atcp diccndo. £t af
cctt8:q:dri6 otporcns mifit mc.£ccc picientad mepro co cp infukauerunt
dicitdtis dc" oipotes a diio oipotete 1 plangcnt fup co plactii quafi fupcr
fc milTii.0.ui8 bic audcat tntclligere cariilimii fiuc dilectii:idolcbtit dolo
nifi cbriftu loquetc fcilicet ouib^que rc quaft fup unigcniui. "ibcnitcbit cjp
pcrierunt domus ifrael. 2lit nancp in pc iudcos i die illa et coe 4 acccpturi
euagclio no fu mtffus niftad ottes q funt fpm g:c i mifericoidie : cp i cius
pcrierat domus ifracl : quas bic com pafTtone ifultaucrtit cbriflo:cu ad eil
parauit pupille oculi dci: ^pter qcccl afpej:crit i fua maieflarc uenicte:eucp
lcntilTimum dilectidie affectii:e^ quo ce cognouerit que priue bumilcm m
genere ouin et ipfi apofloli fuenit:f5 fuie paretibue tllufcrunt^q^uis 1 ipfi
poft gloria uticp refurrectionte fue:q paretcs eoni tate ilU" impictatis auc^
8teq> fieri aiteuangelifta ioannes: no torcs rcfurgctes uidebunt cii^fj puni
dii erat fptritus datus:quia iefue nd endi ia5 non adbuc cozzigendi. Tlon
dum fuerat glorificatus : et ia fup ge itacp boc loco ipfi ttcUigcndi fiit: ubi
tes mifTueeflin apoftolis fuie:acfic dictu e 1 effunda fup domii dauid i
ipletii e qo i pfalmo lcgit'. £rue8 me fup babitatorcs bicrufalefpirittig:e
de contradictionibue popuU cdflitu : 'zmifcricozdic: i afpiciccad mc^ co
ee me i caput gctiii.Utq fpoliauezat qp infultaueriit.fcd ttfi de illo^ flirpc
ifraelitae: qbufq? ifraclitc fcruierant ucnicntee : qui pcr bcltam illo reporc
qii funr gcntibus fubdttt:nd uicifTim crcdituri funt. Scd firut dicim" iudc
code md fpoliarcnt':fed ipfi fpolia fic is U08 ocadiftis cbriflum^q-uie pare
ret ifraelita^t.lDoc.n. apfts^mifcrat tcs corum boc fcccriit^fic ct ifii fc do
dice8:facia uos pifcatorcs bominu^. lebunt fccifTc queadmodti qo fcccrtit
£t uni cop . 3a cj: boc inquit boies illi cj: quoru flirpe dcfccndunt. 'Q.ua
tur per efaiam fub nominc lacob cf pibit nomcn ciu6:donec ponai in fcr
fumpfir illii anima mea:dcdi fpiriiuj cu ipfe ucncrtt de celo:cie quo iam ui^
mcum in illum:iudicium gcnnb" pro dcmue impletum quod bic ulnmum
fcret.Tlon cbmabit nccp ccffabit : ne pofitumelt:ctinncminecu!8 gcnics
quc audictur forie uoj: ci". £alamu fperabuni."p>er boc ccrtc quod ncga''
quafTatum non contcgcret: et Imum n non potcft:cti3 lUud crcdatur qo i^
fumigane non cjrtinguct : fed in ucn-' Ouie cnim fpcra
pudcnicrncganjr.
tatc profcrct iudicium."Rtfulgcbit ct rcig^ciiambiquinoUmi adbuc cre
noncoiifringctur;disnec ponct in ter dcre m cbriftu;um nobifcu uidcnr.ct
ra ludiciii nomuic eiue gente»
: et in cii ncgarc non poflunt dcnnbua fuis
fperabiir.^u bebrco nd Icgit'iacob ct frcndcntct tabcfcuni.'0.ui8 tnquam
ifracUfed quod ibi Ugif fcruue me": fperarer gcniee i cbnfti nomic fpatu
nimirum.l;:^. intcrprctcs admoiure rue cfl^c^quando tenebatunligabatui
XXI
unt:oia quc icrcdibilia uidet bomint gno ciu9 omnia fcandala:ct mittet in
b^^et tame fcripturis fanctig quaruj caminum ignis ardcnri^: lUic crit fk
. ia ueritfl9 multis modi9 afTcrta e c6 tue et ftridor dcntium.Xunc iuftiful
linef mapmu argumetu tcnct ucrace gcbunt ficur fol in rcgno patris fui.
m6 ba
dci oipotctia:quc certii nullo £t iUud:fic ibunt imp^ in ctcrnn fup
bcnt i cie potuifTe mcntiri:et pofTc fa pUcium:iulli autcmin uitam ctcrna.
ccre q6 ipofTibiU efl infideli. £t in propbcris quod commcmora
rc longum cfl:nitc iUe nunc ifle ordo
^IHurel^ auguflinide fiquis infpiciatinucnitur. Sed cgo ii
q Utd igitur oflcndi undc puin ti nS funt ncquag' cfTc pofTc arbirrcn
catur incrcduli:po(Tc bumana tur.Tla cuius raidis efi dolore facc:e
corpora aiata atc^ uiucntia no folu^ mortis argumentii:cuuitepotiue fit
daruaquari) fcaturiginc rcpiri:qua^ quonia ftc cft aia cdnc)ca buic corpi
fcruore ncmo ipunc cdtrcctat:iUof au uifiimiedoloribusccdatatcp difcc^
teno fola fme ulla fui kfione ibi elTe: dat.XHuomam et ipfa cdpago mebro
fed c;«ra cJTcnd pofTc^aut nolut cre^ rii atcp uitaltti ftc infirma eft: ut ca ui
dere (i cllenderc nd ualcm": aut fi ua deUcct que magnti ucl fummti dolo:e
lucrimus fuis ocufo demdftrare rcs facit nd uaUrat fuftinerc.Xiic aute ta
ipfae:fmc pcr tcftce tdoncoe edoccjc: U corpori aia et eo modo cdncctcrur
nd fatis boc cfTc ad crcplii rci dc qua ut tllud uinculti ficut nulla longitudi
qucftio cft:cade infidcUtate cdtcdent: ne foUiiiuniia nuUo dolore riipatur.
cja bcc aialia ncc femp uiuunt:7 in iX •jbroindc ctiafi caro nunc lat nulla e
fcruoribue fine dolortb" uiuunt : fuc que fcnfum dolorie ppett po(Tit:mor
(jppe nature cducnientib'' ucgctatun tecpnd pofTincrit tame nuc taltf caro
tllis nd crucianf elcmctt6:quafi nd in qualie nunc non eft.Tlon enim nuUa
crcdibilius fit ucgetari q^ cruciari ta fed fcmpitcma mors erii: quadonec
libus rcbus.UJirabile eft cni in igni'' flnimauiucrcpoicritdeiinon babcn
bus dolerc et lamen uiucre: fed mir* do^necdolonb^^corporis carcre mo
biltus in ignibus uiuere nec dole.Bi ncndo.*p)rima mors antma nolcnicj
aute boc crediturcur nd et illud^ decorpore pclUt:fecunda mors aiam
nolmtcm tenct in corporc.Sb utracp
tur.'0.6 (i cdfitcntijr tcrrcnp corpus ct dolore paii poteft:ct mori non pdc
folidti fcilicetatc^ cdfpicuu nuUii efTe £ccc inucnra rce cft quc cum fcnfum
atc^ ut uno potius id noie orplice nul doloris babcat immortalis cft. "boc
la cfTc came que dolcrc pofTit:mo:t'cp igimr crii tunc ctiam in corporibua
no polTe 4d dicir' aliud: nifi q5 fenfu damnatorum quod nunc dTc fcimus
XXI
in animis omnmtn.Si aute diligenti proptcr (i anima quc ucl fola ucl do
U9 confideremusidolor qui diat^cor lct majcime: babct tamcn quandam
poria magia ad aiuma pcrtmct. 5lie pro fuo modo immortalitatc fuam
cni eft dolcrc non corpori8:etia quan non ideo niori potcrdt illa corpora
do ci dolcndi caufa exiftit a corpore: quia dolebunt.polTrcmo fi corpora
cum ico loco dolct ubi lcditur corp". facmnt ut animc dolcat:cur cis do!o
Sicut cnim dicimue corpora fentien rcm poflunt mortcm ucro mfcrrc no
tia ct corpora uiucntia: cu ab amma polTunt:mfi quia non ciTconfcqucns
fit corporis fcfue ct uita:ita et corpo ut mortcm faciat qucd dolorcm fa^'
ra dicimud ct doletia cH dolor corpo cit.£um crgo incrcdibilecft ita igncj
m ab anima eHc non pofTit. t>o
niii illiscorponbus dolorcm pofTc mfcr
let itacp anima cum corporc in co a" :c no mortcm ficut ipfa corpora dolc
locoubialiquidc6tigitutdolcat.C>o rc animas faciunt : quae tamcn non
lct ct foU quanuis \n corpore fit: cu; idco mori cogunt. Tlon cft igitur ne^
aliqua caufa ctiam inuifibilitcrtriftif ccffariu futVmotJS argumctu dolor.
ell ipfa in corpore incolumi.£>olct cij
"^
non in corporc conftituta. Tll utitp t>e naturalibus cjreplie quorum
dolebat diucs ille apud mfcros quan cofidcratio doceat poffc intcr crucia
do dicebaf.crucior in bacflama. £or t" uiuctia corpora pcrmanere.ca.ug,
pusautc^neccpnimedolct: nccani
matujfine anima dolct.Si crgo a do q Uapropter ficut fcripremt qui
lorc argumcntum recte fumcrctur ad naturas animalium curiofius
mortcm:ut idco mors polVit accidcrc indagarunt: falamandra inignibus
quia potuit cccidcrc et dolor: magis uiutt:et quidam notifTtmi ficilie mo
adanimammori princreiad quam fcs qui fanta tcmporie dmfurnitfltc
magie pcrtinct ct dolcrc.£um illa ue atC0 uccuftatc ufc^ nunc ct dcinceps
ro que magie dolcrc poteft no pofTit flammis cftuant:arcp inccgri pcrfcuc
mori:quid momcti aufcrt cur illa c5 rantfatisidoncitclTcsiunt nonom
pora quoniam in doloribue funt fu^' nt quod a:dct abiumi^et anima iudi
fura:idco moritura ctia elTc credanC cat non omnc quod dolerc porcfl pof
i&i;:crunt quidam platonici c)c tcrrcif , fecciammori. Oiuidadbucanobts
cotporibua moribundifc^ mcmbris ' rerum pofcuntur cjrcmpla: quib" do
efTc anime et mctucrc ct do
cupere:ct I ccamus no cfTe incredibile ut bomi
le atq3 gaudcre.Undc uirgiliue. 'bic nii corpora fcmpitcrno fupplicio pu
inquit.i.cirmoiibundie tctrcniB cor niford:ain tgnc animi^m non amit^
pons mcmbn8:metuunt:cupiunt:do tant:ct finc dcci imcnto ardc3nt:ct \i^
CUIU8 pcctore pulparo quanf u uifu^ ciB.^jccepto co dc quo lam fatie diji'
eil deccrptum iulTimue feruari: qd muf g'ignccadefcat:quo alia tctrarc
poftdicrutantum fpacium quanto ddutunocculcifrime ctii ab ignc ic.nc
fllia caro cocti quecuncp putrefceret co'cipit.£unq5 lam glcba tagetib" fri
prolatiJ atq3 obbtum ttibil noftrum gida fit:tgnc ta Ijtcntcr fauat:ut nul
offcndu olfactum.^tecp rcpofitum e li noftro fefui^rfue apparcat:fcd co
poft diee ampiius g> triginta ide^ q6 ptue cjT3Crimeto etiam dum no appa
'^crat inuentum cft.^deq? poll: annum rct fciatur icfte fopit^.lbroptei quod
t poft annu nifi cp aliquantu corpulcn cam utuam calcem loqmur:ueiut ipfc
tie fictioris etcotractiorie fuit.Oiuif anima fit inuiftbilif coip
ignie latcne
palee dedtt uel tam frigidam uim:nc orte.Jam uero quammirum eft q' cu
obrutae niuce fe:uct:ueltam fmiida m ejitinguitur tunc accenditur.Ut.n.
f ^
I
t;
utpoma/mmatura maturet.i>e ipfo
ijne mira quie
adufta nigrcfcunt^cu ipfe
ejrplicct.-' 'Q.uo queq;
fit lucidue:
occulto igne careat aqna
aqua ue pcrfunditur:£t
igida:inde fcrucfcit:undc feruetia
ci
cii
ifuditun
antc fit
ciic
fr
'
ct pcnc o;a que abit i labit colo: pul cta frigcfLiit.£rgo uelut cjrpirantc ill
leaiit qui limiiee figunt ad conninccn que gemarum:qui lapie ncc ferro ncc
polTc nifi rcrii i!Ic corruptor ignis cf dit fortalTe no crcdiiraut fi credut m
ficiat.Jntucantur ctiam mi:3culu cal cjrpia miiantur.£t fi cctigcrit cjrpiri
XXI
nulus priori anulo cobcrcbat. 2\ccc( mcris bilanc^cplliani falfa cflc q dici
fit illi codc mo terii': accefl it ct quar m^^ipfi de totmirabtlibue reb" quaf
tU8.3a<^ fibi p mutua conc^s circuf uel uidcre poflumus ucluidcus:dcbe
notmplicatorujintrinfccua fed ejctti ret rcddcre ratdc^. <luod ft ftcn ab
fccu9 adbercrttiij quafi catbcna pcpe boic non pofle utderint:fatcndu c ete
dcratanulortI.O.ui8illa uijlaptdis nd td aUquid nd fuiflc ucl futunl nd
non ftuperct que lUi non fold inerat cflc:qa ratio rcddi ri poccft. qiiq'dem
ucrii ctia pcr tot fufpcnfa trafibat: cf de qb" fitr nd poteft.lXo tcacp
ftJt ifta
dc ifto lapidc cdpcri.Scipfu niq^ ui^ q' uolueric ct potucrit:utrtJ ucra ftnc
diflc narrauit qucadmodu batban'' qrplorabit. Scd pauca cdmemoro
comea quonda africc cti apud cti c6 3lgrigcntintJ ftcilte falc pcrbibcnt cii
luna crcfccrc atcp dcficcrc.3n capado nd fiuc rdc oipotcntc faccre undc
cfTc
cni admitrit incjunt uUa rario ut ca:o que futura cflc dicimua:ab infidcUb'
ardcatnccp abfumat^^doleatnecp mo ratio pofccret'.2lc pcr boc cti i raltb'
riacrocinatcs fci^magni:^ dcoibuf opibus dci dcftciat ratio cordis 7 fer
rcbus quas cfle mizabilcs conftat pof moni8bumani:ficutifland idcond
fintrcddeicratione.l^eddaitcrgo ro funt:fic no idco ctta tlla ndenitiquo
ftrtiii et ipforii p fcipfoe dcmono mf dis pofiris fimulacrd fcrred acris ilU
carminu:ritud. Ut aute illicianf ab to magis dcus poces cft facc quc infi
bominibue prius eoe ipi aflutifTinu dclibus func incredtbiUa:fcd iUtuf fa
calliditatcfcducuncucl mfpirado co ciUa poccftari:qn q*de ipfc lapidd aUa
rd cordibus uirus occultd:ucl etiam rdcp ui rciij ec boiuj iiigcnia: qui ea
fallacibus amicicijs apparedo:co^ miris ucdtur modis angcUcafcp na^
paucos difcipulos fuoe facidt: pluri^ curas oibus ccrrcnis pocctiorcs aian
mordcp doctorc6:Tlcc^ cni potuit ni tib' pdidit univfa mirabiUa mirabUi
riprimdiUis doccntib^^difcicidcirc^ uiccte vtutc:ct opandi iubcdi finedicp
LIBJER
q\xii dcum efTc c^edunt a quo factua bus dicerenfi^fccto ipofTtbtlia puta
mundus:? deos ab illo factoe per
cifl que ignottfTima aiud
ret':non folu5
quos ab ilb admiflrat'bic mildus et nos:uerum etia quc notifl^ima pofui.
miraculo;;^ effcctrices fiue fpdtanco^s 3 lla ci5 que apud nos prc^ cos quo|s
fiue ritu 1 culfu quolibet ipetratoru: dc bis Itbros lcgimus nd bent teficy.
%e ct magicorum mtidanas rnone «T ab eia cdfcripta fut (j nd fiit diuuu
gat ufifup 1 pdiclt poteilates: quatt tue docti:at(^ bumanitus falU forte
do cis rerti uim mirabtle ^^ponimus potuenit;l5cuicpfinereaa reprebefi
aliaru:q nccaialiafutr6nalia:nec ul one nd crcdere.Tlaro nec ego uolo tc
la ronepditi fpue:ficutfut ea quorn mere crcdi cucta que pofui : q: nec a
pauca c6memorauimus:refp6de:e af meipfo ita credu't':tan^ nulla de tllis
ptttribilibue fiartt. "bec ipa qda cum bnge aliter inftituta:uudc nec illa h
mttietqda c6 oib'* noui:7 alia pluria tio binc reddi potci) quc de ttlis natu
q buic libro iferere logii fuir. ibe bis ns mirabilibus rcddcbatur:uidici
aute q pofut non q:gta:kd lectaipre^ polTituie illanaturatiscll:rei buius
de fdtc itlo ubi facics extiguut^ardcn iftanatura cft:qmfcimus bumane
tee:ct acceduntur e;:tiucte : ct de pois carnis ifla no ec natura.l^abcmus <\
terre fodomo^t forinfccue quafi ma^ deqdrcfpondeam" dctittcns facris:
turie:itrinfccus fumeis:na tcllcs aU banc ipfam fctticet bumanam carne
quos idoncos a (^b" ut:^ ucra cHcnt altter inftitutam fuifTe atc pcccatii: id
audire potui rrcpire.£t illu cjde fon eft ut pofTct nung' pcrpeti mortc:atii
tc no iueni <^ i cpiro (lidifTc fe diccr^: autem poftpeccatum:quatts i crtina
fj <\ in gallia fifcj nofcet no logc a gia buiue mortalitatis innotuit:ut ppC
tianopoti ciuitatc. t>c fructibus aute tc uita tenere non polTtt.Sic crgo ali
arbo:;t fodomitard no tantu littcre fi tcr q> nobis nota c iftituefi rcfurrccti
de digne indtcant: ucriT ctia ta multi one motuoru. £3 qtn iftis no crcdut
fe loquiitur e^rptos. ut binc dubitarc Uis ubi lcgif qualis in paradifo ut^e
non polTim.iietera uero fic babco:ut rit bomo^g^tiiciicp fucrit a neccffua'
nec^ negandancq^ affirmanda decre te mortis alicnus.quibus utic^ (i crc
ucrim:B3 16 etia ipfa pofui : quonil dcrent:non cum ilUs de pcna damna
apud corii contra quos agimus bif-' torii:q futa e opofius agcrcmus : dc
toricos legi:ut oflendere qualia mul l:iseoruq'doctifrtmiapudillo8 fue^
ta multicp ilto^ nulla rcddita r6nc:i rtit aticjd profcredti e:quo apparcat
fuoijt litteratoni fcripta tiis credant: polTc ficri ut atttcr fc babeant quccp
4 nobie crede quido id quod eo^ qc rcs:^' pruie in rcbus innotucrat fue
picntia fenfumqj trafgredit oipotcie detcrminationc naturc . £ft in marci
dea dicimus clTc focturum nec i bac uarronis libris^quorii infcriptio cft
reddita ratione dignantur. Tla que de gete populi romai:quod eifdc uer^
meltor et ualidior ratio de rcbus tatt bis qutbus ibi lcgit : 1 bic pona. 3n
bus rcdditur:q' cil oipotcns ca pofTe celo inquitmirabilecjcniit porrcniii.
faccre pbibctur et facturus dicitur: q Tla ftella uenerie nobitiffunam ptau
prcnuciafTc ibi legit':ubi alia multa p tus uefperugine bomcrus bcfperon
uiJciauit quc fccilTe monftratur.Opfc flppcllat pulcberrima diccne:iiaftor
quippe facict:quia k factuni ce predt fcrtbit tatum portetii e;tiitiffe ut mu''
jdt que impoffibtlia clTe putatur: qut taretcolo2e:magnitudine:figura:cur
promifit et fccit ut ab incrcdulis gcn fum:quod facium ita ncqs antca ncc
nbus incredibilia credcrentur. portca fit.Sic boc factum ogygio rc^
gc diccbant adrallus cy^cccnos 7 dio
V.6 ce cotra natura cii i aliqua rc neapolircs matbeatici nobitcs. "boc
axC nata inotuit:atic{d ab co q6 erat ccrtcuarro tantus auctor portctum
notii:icipitce diucrfum.cap.viq. no 3ppellaret:nifi cffccontra natura
uidcretur.Omnia cjppcporfera ptra
f 3 autem propterea rcfpodent naturam dicimus eflefcdnon funt.
fe non credcreque dc bumanis •Ouomodo e eim cotra naturaquod
fempcr arfuris nec unquam montu^ dci fit uotutatc:cti uoliitas tantt uti^
rie corporibus dicimm: quia buma cp conditoris codire rci cmufcp nata
norum corporum natura nouimus ftt.^pottetii ago fit ii ptra naturi: f?
LIBER
cotra qua enota natura. 0.ut8 aute gnoucrnt. 0.uaut8 i ipfa q t rc:^ na
portcnco^ nuerat muUitudtne : q bi ra oib^nota ftit: no minus mira fint
ftozia getium corinetV Sed nik i boc cflentcp ftupeda cdfideratib^^cunctis:
uno atcedamue: q6 ad re dc qua agi fifolerentbomince mirari nifi rara.
illc uoluit 4 fnmo regit ipcrio ac po ut nift intcr fe fimilcs cflcnt no difca
teftate q6 codidit : Itella pceterte ma nercnffpccics coni ab aialtb" cctcrif;
concefTa facto^z.qri credunt ifti farta ccre quo cdmoueat' cii aliud aducrtc
magicis arribus tnbuunt:unde iUud rint i aUqua iftiturioe nature : eaq3 fi
poftca difcipulo cius bclifeo id clTc cunditatc pollebat. Tla dci paradifo
factii i focris Utteris lcgimus: -r rctro i dtuinis cbquiis coparata eft. Vcc
ucrfii fuilTe majrimti ffdus regnantc pofteaq' tacta dc celo eft:ficut illoruj
iue opis qe erit finie.^ZDonftra fane rc in uita ctcmaiq' duos pcdce babe
dicta pbibet a moflrado qd aliquid : tej mitri in gcbcnna ignis incjcringui
tis icurrant. Tlobis tfi ifta q uclut co ucbcmcns orc diuino. Utru^ autcm
^
rra natura Hot i contra Muxrh fieri eomj i^ne^ fcdicet ac ucrme qui uo
dicilt^^quo mo:ebomiuu locutudcft lunt ad anime penas non ad corpo
flprs dicedo cdtra natura i olea ifitd riepcrtincrc:dicuntctia3uri dolore
olcaHni facu ee pticipc pigucdie olee CU5 fcro atc^ infmctuofc pcnitcntcs
t mdHra ofleta po:tenta^dtgia nuti cos qui fucnnta rcgno dci fepaati:-!
cupanf: bocmdftrarc o: boc oftcnde ideo ignc^ p:o iflo dolore urcnte non
urpoftede:bocpdiceq5facturu8 fi( cougmcponi potuiffc contediit. Un
de': q dc co^joab" boiuj feprenunti de 0.ui8 fcandalt
illud apoltoli cft.
auit ee facturu^; nuUa ipcdicntc diffi jatur 1 cgo non uror £undc3 criaj.
cjnftimo: dcccrpedo de fcripfis factis fic meror qccmriat cor uiri. Oiui uo
1 nouie i uctcrib^nd ^dc oia ad boc pcnas 1 anim.c i corpo:is in iUo fup
pcrtincnti3:fed q fufficcre buic operi plicio futuras ee nd (iubitat:ignc uri
iudicaut. quodam
corpus: anima} aute^ rodi
modo ucrme mcroris affirmat. 0,6
t>c gcbcnna ctcmartjcp qualitatc 1 fi crcdibilius dicitur: quia uriq3 ab
diccn9:fi.n.fm carne uijoritis morie q: ifto aere cralTo arqj biiido : cuius
mini.£lig3t 4^0^ (\6 placetraut ignc^ ipulfus ucnroflatc fcntit <luod ge
tzibucrc co:po:i aio ucrme boc^pc
: nu9 clcmcnri (i nibil ignc pcrpcri pof
tllud Ropice:aut utnic^|)pccorpori. fet nS urcrct femi fact" i balnris. Ut
erit fcietia tata factoru:ut eis cognof mirie i incfTabilibue modie adbere
ccndaru illaru pcna:ii naeffaria non do accipicnrce ej: ignibue pcni non
q tunc crit plea
fitetpericntia: fcd ea datee ignibue uiti: quia i i(lc abus
atc^ pfccta:ad boccni fcicndn fapicn moduB quo corponb^adbcret fpus
ria fola fufficiat.TlBC.n.ejcptc fcimuf 7 aialia fiunt omnino mims cft ncc
:
polTit malignoa fps.i. dcmoncs icor refpondcri cemcre tale fuiffc illa fla
porcos tactu fuo adurcre.ca.jc. qualcsomltquoelcuautt ^la^am;
uidit:qualte lingua cui buo:e cpguii
tc6 fumcnoo pcna non imparcicndo ht:c{ cefcret la ciio nocetiti fmieda cc
uita corporalibus ignibus.Unue c^p tormeia:g7ctto factii c ucl boraicidii»
i ccteriecjd iurta uindicta. Tlccp cnij fub noie cjrprelTus e cii dipt: aur c;:u
utruc^ dcmonlTrarcf tn oibus : <\a (i rifigni. Tloe uo et i bac qde uita mo
ocB remaneret i penid luftc danatidts taUcequafda peae purgatoztae cdfi
in nuUo apparerct mifcricors gia rc tcmur:n6 cjb^affligut^quo?: uita ucl
dimcnti9:rurfu ft des a tencbrts traf indc fif meUo: ucl poti" idc fitpaor:
fcrct' in luce in nullo apparcrct leucri fcd lUie funt purgarortc: q' eie cocrci
tae ulttonis . 3n qua ^ptcrea muUo ti coUigiic'. CctcTC oee pcne fiuc tepo
plurcs qf in illa fiit ut lic ortendaf cjt} raric ftuc fepttcrne: ficut unuidfq? di
no fupplicio punianf ii fupra di^iuf> bac uiia in iUa etaie ctia ipfa pafTioc
RarifTimi funt aute qui nulUe i bac ingraucfccntc ct animam dc corpore
uita fed tantu pofl ca pcnas lotlt. f u e^cludcntc finicrunt.
ifTe tame aliquos qui ufq^ ad decrcpi
lonbus plenae pucri cogantur qucqp nouiui bic pignorc acccpto iU6 cui''
artificifl uel lias difcere:ipfu(^ difcoe bocpign" cfl fuo tepore cofequamur
j?ponaf aut mors ppetienda:aut rur Iq funt dei:f5 giano natura. Unicus
fus ifantis q <jde no a rifu fed a fktu cnt naiura da fiUus:^ptcr nos mifc:t
ordif banc luce:quo quid malorum cordia facius e bois fiUus:ut nos na
ingrcfTa fii nefcics ppbctat quodam tura bois filq dei p ilU: g:a ftere
fili;
mo.Solu quado naius cfl fcrunt ri' mus 2)Dancn6 c{ppe illc imuiabilis:
fifTe 5oroaflren;nec d boni ali(^d mo naiura noffra tn qua nos fufcipei fu
ftruofus rifus ille portedii.Tla magi fcepit a nobi8:t m% diniiaiis fuc n:c
caru aniu pbibctur fuifTe inucntor ifirmiiaiis pticcps factus e:ui nos in
<luc qdc lUi ncc «d pfetis uite uanl mcUuscomutfltuq^^pcccaiorcs mor^
fcliciiaie coKa fuos inimicos 4)dcfTe talcfcpfumus^ci^imojtflUtatis ctiu
potiierui.2l ninocjppcrcgeafTfrioijt ftitic pticipatde amittamus: ct quod
cu cfTet ipfe bacirianom rq: bello fu'' in nacura ma bonum fccit impletum
LIBJEK.
rumo bono eim mture boirate fcnie poteftate tcnebra;^ fn regnu cbrifti:il
m^.Sicutenip uniiboie^ peccantei folii penis no pparct' ctemis: kd ne
boc ta grauc malo deucnim": ita per uUa ((de poft mortc purgatoria tof'
unu boiem eundect; detl tuittficatem meta patiat. E^ufficit eni fola fpiritu
ad illiid bonii ta fublic ucniem'. Tlec aUs rcgcneratio:ne poft mortc obfit
quif^ fe dj ab ifto ad illd trafilTe cofi quod carnaUs generatio cti morte c6
demifi cu ibi fuerit ubi tetatio nulla tra^tt.£ii aute uentti fuerit ad etat^
erit.-nifi pace tenuerit.qua bclli buiuf quc preceptii ia capit:et fubdi poteft
in quo caro cocupifcit aduerfus fpirt lcgis iperio:fufcipicndti eft beUii con
taetfptutusaduerfus carne multts tra uitia et gercndu acriter: ne ad dl
etuarq s ccrtamibus qucrit.lDoc au nabilia pcccata pducat. £t fi quidcm
te belli5 nmq> ullii cef.fi natura btja-' nondii uictoiia:^ cofuctudine robo:a
na p libc^ arbitriii i rcctitudic iqua ta funt:faciUu0 uincunfetcedtit : fin
facta eft pftitilTct.Tluc ucro que pacc aute uinceze atcp iperare cofueuerut:
fdij: cu deo babe noluit:fecu pugnat laboriofa dtfficuUatc fupcrant.Tlccp
Cfcli)::et boc quoqj ciifitmaliJ mife-' cni id fit ucracitcr atcp fincentcr: ntli
rab!lc:mcliu9 cft tn q> priora uite bu ucra delcctatde iuftidc.t^oc eft aute;
iu6.ZDdiu8co"fligit"cippe ctiuiiqs: fide £brifti.Tla fi kj: lubcs adfit 7 fpi
q> cti f ne ulla cofUctionc dominatur. ritus iuuans dcfit p ipfa ^bibitiocm
mclius cft inqua bcllti cn fpepacis et defiderio crcfccntc attp uincctc pccca
Sub 4bu8 gle kgib** oes rcgenera fucpaucift^imi aute funt tatc feUdts
to^ beantur ctates.cap j:vi. . tie ut ab ipfa inctitc adolcfcetia nuUa
danabtlia peccata cdmittanuel in fta
u £ru tanta eft dci mifericordta git^s uel in facinonb": ucl in nefaric
uafa mifericordie q ppauit in
i cuiufqua ipictatis errore: fj magna
glona:ut etia prims bois etas td eft fpirttus largitate opprimat:4cquid t
ifantiaq fine uUo renifufubiacet car cis poftct camaU dckctarione diiari.
ni:et fectida q pueritia nuncupat':ubi
phmi uero pcepto kgie acccpto cix^
in OQ anis uita finiat tranflata fol^ a nae cupic cuade fepitnas non folum
XXI
baprijef ticrtf eril {uftificrfi cbrifto ra et bona quia mtfcHcors eft: tanto
ac (k vc trafcat a diabolo ad cbrifta. ciit melior et uertbr quanto mifcrico
I^urgatorias aute peae nullas fittas dior.£;:tendaturcrgo acprofondaf
opinet'niri aii ill6 ultimii trcmcduqj fos butus mifcricordic ufcp ad dana
iudicu}.Tlcqua9> tti ncgandii cfl:cna toe angelos falte poft multa atc^^U
ipfd cfnu i^nijp diucrfitate merito^t %i quantitlibet fccula libcrados./Cui
g^uis maloru al^s lcuiore alqe futu; uft^ ad oniuczfam natura manat bu
cffe grauiorcfiuc ipfius ms atc^ ar^ manam:icuad angclicam ucntum
dorp pcna digna cuiufc^ uaridf^fiue fuetit mo^atcfcit.Tlon audet tamen
tpfe cquatr ardcat: f^ no equalt molc fe ifltetius miferando porrigctcrt ad
ftiafetiaf. libcratdcm ipfius quocp diaboli pue
£>c bid 4 putat nullo:;; boia; peas nire.Uc^ fi alic|e audcat uincit ncpe
i dna ee manfurad.cap.jcv^. iftos:t tamen tanto inucnifcrrarc 6
formius:*? contra rccta da uerba per
n Unc ia cii mifericordib^noftrif ucrfiue quanto ftbi u: fcntire cleinn?
agcndu cfCc uidco:t pacifice di
fputandu cj ucl oibus iUis bominib" £)e bis q nouifTio iudicio propter
quos tuftilTtmus iudc^dignos gcbe (tcrccfTtoncm fanctorumncmine pu
ne fupplicio tudicabit:uel4bufda eo tantdamnandt) elTe.cap.]cvi9*
euerfione futura ce pdipt.lDoc crgo lud quod ait icfue.lDtc cfl panis qui
erat m^ut i ueritate feuentatts qus : de ceb dcfcedu:ui fi quie ci: ipio mi
digni:f5 i rde miferatdis no erat:qua ducaucritnd moriarur.£go lum pa
nd continuit in ira fua ut ab ea pena iiisuiuus qui de cclo dcfccndt.St qs
fupplicib'' pcct qua fuerat cdtuacib" manducaucrit e)c boc pane uiuet iii
cft qui pfeucraucrir uftp m fine oro noluiflc ejiiHimii aUud comemo
hic faluus erit:no nifi i ecclefia catbo rarcfeclVedicmru:fiuc dcpw quib"
pfeucranbus q^uis in ea mak ui
lica datums cft uita etema: fiuc finiftris
uentibusboc^mtttiJnpigne uidcl; quos ctcmo fupplicio danarur'': nifi
faluandi6:merito fundamenti 6quo clcmoff na» fiuc facraf fiuc no factaf.
sit aprus.fndamettt mi aliud ncmo 3ld boc ptincrc aiur:7 in oratde dfii
t ttod duniferitidWorbue. 3U^ boc mine faUit dicit eis dcii no pepcilTe: i
'
pucantetiactB quipditcui)cennt do^ fic ab itlo fc cffc ii ipioe pdanatoe ut
nec cUudat die utte buius cjctremf cazccrib^caligiB ifcrni retrufi tradcrec'
mdicio etia pro bominib^^ctcmo igni fufuro mfi efCent quibus ctfi no i ifto
cruciadis^^^uis pfcct a ftt fsaitateno tii rcmittcrcf in futuro. ©5 co dictuj
01 ^.Tlcic eni ^pterea ^ cis orat quef fucrit a iudicc uiuorii atqj mortuo^
in gcnerc bumano b; inimico6:quia ucnitc biidicti pns mci: pofTidcrc pa
tepus cft pcnitctie fzuctuofcTlam ut m uobia rcgnii a cd fhtutdc miidt : ct
4d majcicp cis orat:nifi ut dct iirdc* alqs ecdtrario:difccditc a me malcdi
ficut dicit apoflolus pcnitcntia i rcfi cti in ignc ctnii q' patus cft duboio 1
pifcant dc diaboli laqucis a quo cap angcr ci'':7 ibut ifti in fuppliciii ctcr
liui tcnetTccundu ipfins uoluntate i nii:iufti autc in uica ctcma:nimie \v
deniq^ (i dc altcfbus ira ccrtacfTcn ut ftJptdcs cft dtccrc cuiy coni ercmum
^ ft illi et nolTct:^ I3 adbuc in bac ui fupplicio nd fututii:quos dcus itos
tA ftnt coftiruti:fri pdcflinati fiJr in ei in fuppliciii di)citctcrnii:'? p bumf p
nfiignc irc ctt diabolo:t3^ cis rt ora faptdnis pfuafionc faccrc:ut dc ipfa
rct g» nec^ ipfo.Scd cja dc nullo ccr quocp uitfl ueldcfpct ucl dubttct ct^
ta cft:orat^ oibus duntajcatbdibus na.Tlcmo itacp fic irclligat pfalmum
inimicis fuis inboccorpccdftitutis: cancnte . Tlunq'd obliutfccf mifcuri
ncc tfi pro oibud e^aRdif.t^ro bif.n. dcu8:aut cdrincbit i ira fua mhtoce
LIBER
qm i bac ipfa eof uailTima uita quc uitas in pdms monbus.Sc fic guis
ira dci e uafa mificordic mutat i mc ^pbcta fuerit cdtnftatus:qa non cft
glt ut manente in eis ira dci que etcr fi qa iird rimore pcnani fuani fuam
at dcus m
bac ira fua mifcrato"cs fu e nd cft iuftiria dci dulcis:q'a ncfciuit
38:7 faciat cos no tanta quata digni ca.Tld eni guftaucrunt ca: m fc naq;
funtpcnaf atrocitatccruci3ri:ut eaf fpcrantno inipfo:^ io abfcddif cis
penas ucl nunq' fubeatucl aliqii fini mulutudo dulccdis dei:quoni3 ttmec
ac:f5 ut cas mitiorcs g» mcrita fpt co qde dcu:l'ed illo rimore fcmtU q nd e
ni lcuiorefc^ patiant'.Sic cni i ira 6i in cantatc:q'a pcrfecra cantas foras
mo:qa no rcfifto.£etcru cos q putat tate fu.i:ut timoie cafto non que cari
minacitcr potins q> ueracite: dictum tas fozas mitttt;fcd pcrm.mcnte m fc
difceditc a mc malcdicri m
igne cmu: culu fauU:cD glorianf i drio gloiicf.
XXI
non idco dictum clt <g fit ncmine da^ engelie cius ficut ncc ifh: fcd nc ipfis
naturu6:fcd fupcrius apparec unde quidem omnibua bominibua Ubera
fitdictum.Tlacumde iudcie poflca tioncmabctemo igne promtttunt:
cidiiuris apoflolie loqucretur ad ge oerumdstantum quicbnl^ baptif
tc6:nd quae uttc^ iam credentcs fcri mateabluti:? corporie ctue t fagui
bcbatepiftolas.Sicutenim uos inAt nis pazticipce facti funt: quomodoU
sliquando non crcdidiflis dco: nunc bct ui^crint:i quaciique bcrcfi uel \x\\
quoniam non eft mcdius locue ubi ti ac pcnc omncs qut bcrclcs impiae
non ftt in fupplicio: qui illo non fue condidertntejccuntcB dccatboUca ec
rit conftitucus in rcgno.-Q.uamobrc clefia:7 fam funt bcrcfiarcbc :mcliO'
quod ait dominuo tcfus bic cft panig :C8 babcant caufae q> bi qui nunqua
quidecelo dcfccndit: fi qui8 c%ip(o fucruntcatbolict:cum tncorum laq^
manducauertt non morietuncgo fuj 08 ictdiflentifi illoe hcichmbnB boc
panis uiuuB qui de celo dcfccndi: fi facit liberari afupplicio icmpucrno.
quis manducauerit q: boc paue uiuj cp iti catbolica ecclcfta baptt^ati func
in etcrnum.quomodo fit accipicndu 7 facramctum coi poris cbnfti i uezo
merito qucntur . £t ab iftie quidcm cbrifti corporc prtmitus acccpcrant:
quibu8 nunc rcfpondemu8 : bunc in cum pcior fii uticp dcfa tor fidci:i c]c
tellectum auferunt illt quibus deide
: dcfertore oppugnator eius clTcctus
refportdedum cft.lDt funt autcm qui qf lUc qui non dcferuic quam nilqua
banc liberatione5 ncc ommbus biiti tcnuit.Oeinde quia et bvs octurnt a^
bu8 facramenium baptifmatie i cor poftoiue eadcmcp ucrba profcrcne:?
poris cbrifti:fcd folte catboliris qui enumcratte ilUs camie opcribus ca-'
<lui crgo eft in CIU8 corpons untta tuentee quod cft dictum. <lut pcrfe
fiitc ali^d aliud eoru agedotdci^bus quonia illa quc fupcdificata funt e^u
aitiquonia qui talia agunt rcgnii dei rent:tame poterit coe quadocp ab il
nc:qa in cbtifto perfcuerare eft i eius tamcn quafi p ignc.Smiul qui9 tfte
cbriftum.Si enim nihil ci ulis affcc (ine illicicntcamorc non babutn fine
tioiB uoluptatif^ prcponat: quauid urcnte dobrc non pcrdtt. £ci:c quati
fupercdtficet ltgna:fcnu:fttpula: cbri m mibi uidctur inuentus dl tgnts:4
(hieeflfutulamctum:proptboc fal^ nullB cortJ damnct:fcd uttu dicet:alie
UU8 erit per iguem . t>clici38 quippe rum ddmmftccc:aboe ptobct.St atic
buiufmodt amorcfqj terrcnos:43ptcr ignem tllum loco tflo uolueztnme ac''
coiugaUm quidcmcopulam no cUm ctperc:de quo dominue dicitftnit^s
nabtlcs tribulattoie ignie epirct: ad £>tfcedtte a me makdiai in tgnc cccr
que perticnt igncm:? o:bitate8 1 que nd:uttnei8ctiam idieffe credantur
caqp caUmitatcs quc aufcruc ber.^lc qui cdtficant fupcr fitndamecu Ugna:
per boc ei qui ediftcauic crit cdificato fcmi: ItipuUm^cofc^ c;: tUo tgnc poil
ifia damnofa:quia no babebitquod tempu8 pro malts mertcis tmperttti»
rupeiedificauit:i: eorum amilTidc cm tibcrec boni mcritti fundamenn:quid
ciabitur.quibtts fruedo uticp letaba arbitramur dcjcteros quibus dicctur
tur:fcd pcr bunc ignem faluue erit uenicc bcncdictt patrts mei pofltdctc
merito fundameci:quia etfi utrum id paratum uobie rcgtium: nift eos qui
an cbriftum babcrc malct a perfecu" fuperedtficauci unt fupcr (iiiidametLi:
te:cprcponcrctur:fc malcicbriftum auriT:argenctJ:Upidc6 prcctofoe.Sj
baberc g» i(la libcrrime profitcretur. in illti igncm dc qu» dtctum cil:Uc ta
Uidc bominc^ cdi
in apofloli uc:b[6 mcn quafi pcr ignc:ft boc modo i m
ficantcm fupcr fundametii boc:au^: tclligcndu6:utrtc^ miiiedi iuiit:t dc;c
argcntum:lapided preciofoe. Qm (i c:i lalicet i J llo quippc tgne
fintflri.
nc ujcorc cft inqutt:cogitat que func ucric^ probandi func dc quo diccum
dci quomedo placcat dco. Uide aliil eft:dtc9 cni domini dcclarabtt: quia t
edificante Ugna:fenum:fUpuli. <lui igne rcueUbttur:? umurcutufc^ opuf
autcm matrimonto iunccus cft iquit: quaU fttigie^babit. Si crgo ut^tic^
cogitat quc funt modiquomodo pU probabit tgnts at ftt (i cuuis opus g
ceatu);ori.Uniufcuiufc^opu8 quale manferit id efl non fuerit igne cofum
fit manifeflabtf.i&ic8 cnim domini 6 ptum quod fupe2cdtftcauic:mcrcedc3;
clarabit:dic8 utiquc irc dic8 tribulati accipict:ficuius autcm opue arierit:
aut poft aliquod tcpue a damnatwc dubio no {nucnuntur eas facerc qui
neutftiina liberetur.TUc ob aliud e;c utta fuam ufc^ ad mortc quoridiano
iftimant chriM de folo dclictu atquc rum ctiminu perpctratione cofodiiic.
neglectuelemorfnai i difcretionc int 'Primum quia in aufcrcdis :cbus ali
dexiroB t riniftros efTe facturfiquo^j cnis longc plura diripiiit '.ej: qutbus
fibi opinetur quc facere omnino non malcfaaora fc ab ille emilTc uel quo
«flTant: qualiacog' i quantacunque tidie emae credentcs fecuu dl
porius
fint:per elem»f]rna9 dimitti poffe pec uno
nabilia tata ctmittant.O.ui fi^
cata:orationem quam docuit ipfe do omnia fwa diftribucret idigeti
fcelcrc
quod pcr tllam non dimittatur cn di pit faccrc a feipfo. 3ndignu eft cni uc
cimus dimitte nobis debita noftza:fi non faciat qui facit in projcimu:
in fe
quod feqaitur fflccrecurcmus: ficut cu; audiat dicente deum diliges pro
1 no9 dimitrimue debitorib^noftrie. jrimii tuum tanquam teipfum.Jtcm
non (eccHiBioiiendit coe no facere et diana qui docuit ip(c dominus: i»de
quido fe facere epflitnit.!8t eni cbri domintca nominatur : dclct quidem
fiiano efurienh pane iinq> cbziflo da quondianapeccatacil quottdiedici''
rent:profec(o fibipaneiuflitie quod tur dtmtcce nobts dcbica nollra: qua
ipfe cbriHue tfi nd negarent.O.uoni do id quod fcquit nd folti dicit (} ai
am deus non cui detur quo anio
fed 0mfit:ficutccnos dimutimus dcbi
dctur attendit.0.ui ergo cbnnu dili^ toribus noflns.Scd q'a ftunt pccca^
git in cbridiano boc anio ei porrigit ta idco dicitur:nd ut td fiac qa dtdt
elemoffna^ quo accedit ad cbriflum 'P>er banceni uoluit faluator oridere
no quo uuit recedere ipunitus a cbri quantultbet iuf^e in buius uice caligi
(lo.Xanto enim magia quifcp ^lcrit ne atq^tnftrmitace uiuani^^nd nobts
cbriflum:quanto magia diligic.quod dece peccaca pro quibus dimittcndis
improbat cbriflue. Tlam quid cuiq^ dcbcamus orare:7 cis qui in nos pec
prodefl (f bapti^atur fi nd iuflificaf cant ut 1 nobis ignofcatur ignofcere
Tlonnequidi):it nifiquis renatuf fu Tla itacp propceuia dominus aic. Si
erit e^ aqua et fpincu tancto nd intra dimiferitis bominib" pcccaca dimit
bit in regnum dei:ipfe etiam dtjtu ntfi tet uobis patcr ucflcr pcccata ueflra
abundauerit iuflitia ueflrafup fcri^ uc dc bac ordc cofifi fccuri quocidia
barum ctpbarifeortt:non intrabitis t na fcclcrafaccrcmusiucl pocetia qtia
regnticclord.£uz tllud timendo mrti nd cimcremus bominu legcs^uraHu
curant bapti5ari:t boc nontimcndo tia qua ipfos boics fallercmus: f; ut
dicit non ipfi fratemitati fcd peccato mus imunce:ficut ccia lcgis uctis fa^
eiud infenfus efl:alioquin :eu8 erit ge cerdotcs bocipfii de faaiftcqs admo
bene ignis^ita ecotrario qui porrtgit nuit:ci iuffic cos primu pro f^uis detit
no pomgii qut non in eo dtligtt cbri ipfa ucrba tici magiflrt 7 dommt no
ftt):non au(e diligit cbriflii qut iuflifi firi uigilanccr incucnda funt. Tld cni
cart .\:ufat a cbriflo. £t queadmodu aitfi duttifericis pcccata bomintbue
non eius pcccatii uolcns auferre con O.uottdiana oracionc doccbai: t tu^
uinciturtniullitia:parn efttUiad boc ftificatis ucicp difcipulis loquebatur
rcdimcndum elemoff nas facere nifi OLuid cft crgo pcccata ucftra ntfi pcc
ettam quod ibi fcquitur rcmedtuj re cata ftnc q'bu8 ncc uos cftis qui tufti
conciliationis adiungat.^bi cnim fc^ ftcati ^fanctificattcftie.Ubicrgotl
tur.Si ergo offers munus tuii ad al itcf p banc oraitone occaftone pcrpe
t«re:t ibi recordatus fucrie quia fra tridoru fcclertl quocidic querut:figni
ter tuus bab3 aliquid aducrfu te:reli gnificalTc dicut dnu^ ctia magna pcc
que ibi munus tuum ad alcare i ua ta qudia nd dipt dimttccec uobts pcc
de prius reconciliari fracri tuo: t tik cata parua:f3 pcccaca ucf^ra: tbinos
ucnicns olTercs munus cuum: iia pa cdfideranccs qualibus loquebiiturec
ni el\ elemoffnas quataflibctfaccre audieces diccum pcccata ucftra:nibil
pro quocuncp fcelcrc:i in cdfuaudie aliud dcbem" cpltimarc q>
pua : quo
fcclcni pmanere. Oratto uero quoti ntam talium iam ncn crant magna.
Oerunramcn necipfa magna a qutb'* uel lolerabilio» mutfttue: recipi i ta.
cordia iudicium. <luonta et ilU iufU clffioe capoe poeca ilU dcf cnbcret
quitantafanctitateuixerdt utaUos ttbi putant babitare animad beato^:
quccp rcctpiant in cabcmacula eina. nonfoUtmibipofuiteoe qui ptoprt
quibue amici facti funt dc mammoa ad illae fcdea peruenii po
is mertcie
oia codidit ini^tuta peccando mala uit tcdlt oia quc uoliitati eiue uvden
cafibiipfafccifret:quo ctia pcccato tur aduerfa.3c p boc cu deus muta
fuo tefte c5uincit'bona codita^ fe elTc re dicitur uoldtatem :ut cjb" lcnis c
naturaj.Tltfi enimagnti i ipfa licet ratuerbig:areddat'iratu9:illi poti"
no equalc cdditori benu cflet profec g> tpfc mutlt'':t cii quodlmd mutatu
to dcfmio dd tanquaj lumis fui ma in bis que panunfinueniilttficut mu
ItJ aue cflfe no poffct. Tla ficutccci-' tatTol ocutfautifltiett afp quodam
tae oculi uitiil ci!:et ide ipfti indicat mo e;c mifti:et c]c delcctabili molcft"*
ad uidendii lumen cflTe occultil crea-' etficif^cu ipfc ap6 feipfil mancat ide
^ taiac pcr boc et ipfo uitio fuo ejccelle 4fiiit.£>icifetil uolutasdci qulfa
tiue olleditur cctcrie mebrie mcbzu; cit in cordibus obebientiit mandahs
capa^clumie.Tldentaliacaufa cffet ciu6:de qua dicit apfus.C^eus eft cnt
uitiu eiue carcre luic:ita natura quc d opafin nobie 7 uelle. Sicut ent itt
frucbat-deo^optimam fc infticuta do ftitia dei nd folil qua ipfc iuftus c df:
cct ctiaj ipfo uitio:quo t'6 mifcra cft fcd tlla crd qul in boie c| ab ilio lU''
tja non fmitur deoiqoi cafti sngclo^z ftificar' faciv.fic et Ig: ciue uocat':quc
mfclicitatia obftrujrin atcp in co fum Tll utiq? bomincs crant quibus ait
mo bono pnianettbus cetcrie : utde iefu6:in lcgc ueftra faiptd eft cii aUo
fua finc finc pmanfionccerticflet: ta loce lcgflmue:le^ dci eius i cordc ei".
quam ipfius premiD pmanfionie dc Secimdtibanc uoluntatc quain dc*
dit.OLui fecit boiem ctiaj ipfn rcctii opcratur in bominibue : ctiam uellc
ctj code hbero arbifrio:tcrrcnii (^dc^ dice:e quod non ipfe uult : fed fuos
apofl:olo nuc aut cognofcetcs dcutn cptltatione inueniet in ea.£t cccc cgo
imo cogmti a dco:ffl3 c ut crcdam" q? facia bicrufalc cjrultatione ec populii
eos tuc cognouerit dcue : pcognicos meu in lctitia.£t cjcultabo m biaufa
le 1 lctabor in popub meo:et ultra ii
^"
flfi cdftitutione mudi:f5 tunc cogno
ui(Tedictueeft:q6t»cut cognofcercf audief in ca aoic fkt^.^t p aliii^pbe
cffecit.£>e bie locutionii modie ia^ i ta q6 pnunciauit dicce cidc^pbcte
memini difputatu;.
ifu^iorib" librie 3nteporcillofaluabit popolus tu'
Sccildu banc crgo uoluncate 4a dcu ois ({ inucntue fucrit fcriprus i libro
uelle dicimue q6 alios cfficit uelle: a 1 malti dormictiii in tc:rc puluc:fme
qbus futura nefciunt':multa uult nec ut alq intpretati funt aggcre c^urget
facit.XOrta cni uolut ficri fancti eius bi in uita ctc:na:ct bi m opprobnu^
ab ilb infpirata fancta uolutatc: ncc ct in cdfufione ctcrna . £t alio loco p
fiunt:ficutorat^ cjbufda pic factccp: eude^pbcca.£taccipictrcgnii facti
et q6 orat no facit:cu ipfe in eis banc altilTimi:'? obtincbiit illud ufcp in k"
orldiuolutate fancto ipiritu fuo kce culiiictufcp in fccula fcculo^.£tpau
rii.Sc p bocqri fecundu deii uolunt lo poft.^Rcgnu iquiC ci'' rcgnu lepicer
et 029t fancti ut(jf(^ fit faluus: polTu nn.£taUa qadboc ptir.ena ilibro
mus illo md locutoie dice uult dcus uicefimo pofui:fiucqucri pofui: i tri
et no" facit:ut ipfii dicam" uelle : 4 ut in cifde littcris fcripta fpt ucnicnt: ct
uelint ifii facit.Sccundu uero illa uo bcc ficut ct illa ucncrtit quc icrcduli
luntate fua quc cu eis pfcientia fcpit fi putabat ee ueta,3 dc cjppe de" utra
na cftr^fecto in celo ct in terra oia q^ cp^mifit:utrai^ uenfa ecpdi^i:que
tdcp uoluit:n6 folu ptcrita uelpntia pborrcfciit nuia paganof :tcfte et po
fed etia fiitura ii fecit.Uero aiiquam pb)Tio nobililTuno pbd ipforum.
pcniat tepus quo uoluic ut fierct q6
aii tepora uniucrfa pfciuit atc:^ difpo £dtra fapicntcs mildicj putat tcr''
fuir.dicim" qn dcus uoiuerit ftet. Si rcna bomino corpora ad cclcftebita
aute no foliitepus quo fucuru etl: ue culii nd poffe tranffcrri.cap.iig.
ru ecia utru futuril fu ignoramue:dt
cimue fict fi de" uolueric:ri (ja de" no f £duidclicetboic6doctiatquc
U3 uoliitate qui nd biiit tiic bebit:f; fapicntco cdtra ui tantc aucto
4a id q6 cj: etnitate in ci' imutabili p ritatis quc oia gcncra bominii ficut
paratu eft uoluntate tunc erit. tanto antc predi;:it:in boc credcdum
fpcrandiiqj cducrtit:acutc fibi argu
fije^mifTide efne bcatitudis facto-' metari uicicnt aduerfus corpojt refui
ta:i ppetuis fupplicqs ipio^.ca.ig. rectioneet diccre quod m tctiio dc re
publica Ubro aciccronccdmcmoratu
q Uapzopter ut ceccra ta multa p eft.Tlam cum bcrculcm et romulum
terea^ficut in cbril^o nunc uide cj: bominibue deos cfic factos alTc^
m" iplcri q6 ^mifit abrac diccs i feic ucrarcc:quo?t nd corpora inquit/iJt
tuo bridiccn^oes gentcs ita q6 cide; in cclu clata.TlcCp cni naiura patcrc
fcmini cius^mifit iplcbit:ubi aic per tu::ut id quod elTet e terra nifi in tcr
efccndet in cor ipfo^ : fcd letitiam ct GfTemus:id eft Oxk uUo corpe fpirituf
LIBER
t in celo hiantcs tcrrena aialia ncfd tS tarrenu cb:tfti corpus in eeln rcfut
remu0:nobiT(p futuru effe dic€re(:ut rcctione camis et afccfionc in fupnaf
terrcniBCorperib^aiaftdisquoda ul fedcs paucifTimis remanetibus atc^
culo mirabdi necteremunnone mfto ftupentibus:ucl docns uel indoctis
forrius argmneraremur ii credere re ia crcdideritt docci ct indocn.Si rem
cufante8:etdiceremu8 naturl nepa credibilc credideruruideant y fit fto
ti ut res incorporea ligameto cozpo lidi qui non crcdiit.Si aute rcs inc!c
reo uincirctur.£ttamcnplenaeter dibilts credita eft:aia boc uciq$ incre
raucg;etatibu6am'mis:qutbu9 bec dibilc eft (ic crcditn eftc quod incredi
mebra tcrrcna miro mo fant cdncjca bilccft.lDec igttur duo icredibilia rc ^
et ipUcataXur ergo eode uolcte deo fiUTCCtione.f noftricorperis in cter
qui fccit boc aial no' potcrit terrenu; nit:et rc ta incredibile mundd cnTe cre
corpus in cdcfle corpue attoUi^fi ani dtturu ide dcus antcq' ucl unu eoru;
mns oia bcc terrcna trafccdcs p boc abo futura cffcpredipt.Unum
ficrct
etia celcfti corpore preftabilior terre duoru incredibilii) iii facmm dTeui^
no corpori potuit alligari 2ln tare
. demus utquoderat incredibilc crc
na particula ta epgua potuit aliquicl dcret mundu8.£ur id quod rcliquu^
celefti corpore meltue apud fe tcne:: cft dcfpatur ut ctia boc ueniat q6 in
ut fcnfum baberet et uitarct ci fentie credibile crcdidit mudus^ficut ia ueit
te atq^ uiucnte dedtgnabifcelu fufci q6 fiTr incredibde fuit:ut re ta inczdi
pere:aut fufccpta non poterit fuftine bile credcret mudu8:qticide boc utrn
cu de re fentiat et uiuat ifta meliore: <p incredibile quorii uidemus unum
y cft corpus oe ceUftc.Sed io nunc n alterd crcdimu8:in eifde littezis pre^
fit:quia nodum cft tempus quo id fie dictn fit:pcr quas mundus.
credidit
f £d boc icredib ilc fucrit aliqri. mUdo:ct in illo cria doais pfuaderc
£cce ifl credidit mundus fnbla potmlTe.'boni triu incredibiliu pmil
XXII
neliJt ifh' cS qMtb' agim'* arede: fm co afccfione pdicatib" cbrifti:et ilta mi:a
gafi ccrnere.qS no iaaiiat vn (it hc cla facta elTc non crediit:boc nobie v
tu;fi non crcddt tcJB.^Refurrectio chii num grandc miracfm fufficit:g> ea tcr
(li 1 in celtt cu5 came qua refurre^it
i rani ozbie finc vlT miracur credidit.
afcefiouoto ii prcdicat t crcdit:fi crc
dibilis ito t.vh toto ttrrn^ oibe iatn Q.h rda coditote fuu romulii dili-'
cniiti. c^B} mXd itobiles: fublimes: gedo deu fcceriteccria aiit cbriftii dii^
doctieividilTedij:erdt: tqd videriit credendo dilejrit.cvi.
di(f4marecurarijt:ei9 mnducredidif
fe mi^ e:fed iftoa adbuc crcde nolle
n r £colam' ct boc loco ill5 qh dc
^fuifTe llguetib*:! via qua fucrat tza^ dicit diuinitatc romuli mirabifz credi
fituri pofitoe in otdic inuerabike mo ta:cf erudtta tpa iaj fueiunt q falfita
eoB vmbrs trafiret ptiuo falute folerc mulujdeu nifi roma crcdidit:at5 id p^
rccipcr-r alia multa (lupeda in cbrifti m 1 icipiesi XU5 dcmdc poftcris f ua
noic p cos facta:poftreo et moituos re fuerat ncccffc qo acccperat a maio
refurrplTc cernebat. 0.ue (i vt legut' rib";vt cum ifta fiftitide i lactequodl
geftaee?cedunt:eccctot icrcdibilia £-'
md mzie cbibita crcfcerct ciuitae^atcp
b" illie icredibiltb" addim" i vt crcda ad ta magnii puciret iptu5:vt q: eius
fvnii icredibile:q6 6 camie ie(ariecii fafttgio velut cj: atcioze quoda loco a^
onc atj in ccluj afclfioe ofrmftozum C lias cp gentca qb" driarct bac fua opi
crcdibiliii tcftionia tata cogerim":-?: fi nionc pfundzt:vt nd qde credent.f^ tr»
intcr dcoe fuoe romulum:nifi romii ro: quia mUndum no iniituiji cu5 pU
noie met" cogct.^OLuis po:ro cnomet tonicie fentit.£dft3t ergo co^ ca falii
^multig-taUbet feuitia crudelitana te voluilTe bellu (ukipi a cuitace:qua
occidi:q' cbriftum dcu negare maluc fit ut maneat bic duitae ficut dic ettr
runt.-"Proinde metue qualibet lcuie i na: g^uie mo^ientib" 1 nafcetibue dn''
dignationi9:q ab animie romanoruj guli9:ficutpcnnis eft opacitasoleer
fi non ficrct polTc putabat^epfterc^co Iauri:atcp buiufmodi cetcra^t a:bo?s
pellcbataliquae ciuitatee pofitae OS fingulo:u5lapfuo:tucp foUofZDos
iurc romano tang? deu^ colc romulu. quippevtdicitnonbominum finga''
21 cbrifto aute^ deo non folu^ coledo lorum^f^vniucrfepena cft ciuitatie:
XXII
(i £d valde ridiculil i de rouli fal idco credica clTc dicturi fiitj' £ur ergo
fa diuinitatc cii de cbrifto lo^-' iprinoncredunc^Sreuia eigitur nza
mur face mentione.Ucrutfi cn k^ccn cdplepo.Sut incrcdibU rei quc nd ui
tia fcrme anis aii cicerone roulua fue dcbat aUa incrcdibiUa q tam ficbant
rit atj ilb etas ia fuilTc doctriis dicaf n vidcbaniffccaiitfidem:autccrte ita
cjrculta: Vt q6 fieri no pot 6e refpuet: credibir vt null'quib'' pfuadct miracu
g-to magia p" fejrcctoe anos ipfi* tpe lie indigcc:iftof nimiam rcdarguit i-'
tis vcl diuinitatiB vitaa:7 pftatia mi 7 quc facta funt t proptcr quod cre^
raculo;^ figna monftrarent:vt ^retib'* dcndumfactafunnbecvt fidem facc
t prraciicetib' ta mrtie taqj magnie p rentinnomerunt:bccper fide quam
rccucidib" pceded icbrifto:dein ice^is fecerunt muUo clarius innotefcunt:
^
LIBER
cum
e illic eem" qn illuminatua num ferro fcd mcdicamtig cfTc clauf»
c cecu9:ad muUoruj notitia potuit p-' ro9.2ldbibucrunt t aliumgrandcutf
uentre;quia 7 grSdie ell ciuita9 7 ibf lam mcdicum:fatifc^ in illa artc lau^
crattunc impcrato::7 immcnfo popu datum.Jldbnccnim riuebat.2lmmo
lo teftc re3 gcfta cft concurrente ad co niumdico.Cuiloco infpecto^ide q6
po:a martf^t^tbaftj t geruafi^^-Quc illicorum diligcntia pcritiacp^mifif.
cum latercnt t penitus nefcircntur c £uiu9 ille factue auccoritatc fccurus
pifcopoambrofiopcr fomniumrcuc domeftico fuo mcdico qui futuram p
lata rcpcrfa funt:rbi cecus ille dcpul^ dijrcrataliam fcctioncm:faccta bilan'
fis rctcrib* tcnebris dic vidit. 3lp6 tate vclut ia5 faluue illufit.Omid plu
cartbagine^ ailt qui^! noui t pi admo ra .'"Iboftea totdice inanitcr pfumpti
dii paucilTimoB:falute5 q facta cmno tranficrunt:vt fcffi at^ confufi fatenlc
ccntio cj: aduocato vicaric prcfectu:c: cii nifi ferro nlfo md pofTe fanari.£)C
vbino9inrerfuimu9t oculi9 afpcjci pauit:eji:paIIuit:nimio timo: turbat".
§
XXII
)
LIBER
du9 (lingula noiabar: quc (c apuraru conddens pifccm anulii aureo in vcn
rfi vba
cricns miabarur.:?lrcp ini bcc triculo dos inucnir: morcp mif aridc
]
LIBER
crcdc non diffcrrct in cbriftu:fec boc i bibucruntcos illi diccrc ne per publi
gcnri gcmitu t ftcru:7 ffnccritcr arde camplangcretur.Oui cum domum
tepietati8afTectu.£>ciii abfccdes ali'' rediffet iam fuo:um eiularibns perfo
(
XXII
bellie dc bis que mirabilitcr facta ft: na cft nobiUtcr nata:nobiUccr nnpta:
illi ipfi qui dati funt ad.lpjrfermc nu ca:cbaginc bitabat^ampla ciuicae am
mcra puenerant:qii ifta pfcripd : ca^ pla pfoiia rcm qttcrcntes latcre no fi-^
muUitudic fupant. Uraliet qucco nis crcdidit:i cci c( oftqs claufi9 ad dif
loniavticcvicina c:multa prcclarap cipuloB inQrcffae e crcdidit. poflreo
cundcm martyre fca cognouimu9:cu propt q6 oia ifta dicnntur a nobis in
mcmo:ia longc priufg' apud
iue ibi cii qtti afccndit in cum atmc in q
cclii
)
LIBER
nunc apud noe cfle ccpif.vt libeili co^ 19 paucncibus alqs dolcnribus cd cu
rum qui bcneficia pcrcipiunt rccitcn^ quidam vcllenr crigerc:nonnulli^bi'
in poputorfcmcl boc audiunr qui affif bucrunr:fcd porius c^itum c^pccran
plurcfqucnonaflunt: vtncc illi qui dum clTe diycrunt.£r cccc furrcjcit 1
alfucrunt pol^ aliquot dic9 quod au^ non rrcmcbat quoniam fanatus crat
dicrunt mcntc rctincant i vi^ quifq» 7 ftabat incolumis intucns intucntcs.
rcpcriaturilbrum:quid qucm non Xiuis ergo intucntium fe tcnuit a lao
cognoucrtr indicct quod audi
affuifTe dibue dd.'£lamantiu5 gratulantiucp
uit.Unumcftapudnos factum n©»» vo ribus ccclcfia vfqucquacp coplcta
maiua q> illa que dipifcd tam claruj cft.3nde ad mc curritur vbi fcdcbam
&tcp illuftrc miraculum:pt nuUum ar 135 procefTurue.^rruit altcr quifcp p^
bitrcr cffc bipponcnfium qui boc vcl alterum:omni9 poftcrior quafi nouu
nonvidcrit:veldidiccrit nullnm qui quod alqg prius dijccrat nunciatc9.
obliuifci ulLi ratione potuerit. hc ZDccp gaudcntc 7apud mcdco gra
ccm quidcm fratrcB quomm fcptcm tia9 agentc:ingzcditu: etiam ipfe cum
funt marc8:trc8 femine:6 cefarea cap pluriWu9.3nclinatur ad genua mca:<
padodc fuomm ciuium no ignobilcs rigimr ad ofculum mcuj.Tbrocedim'
malcdicto matris rccenti patrid com; fldpopulum:plena erat ccclefiarpfoa''
obitu dcf)tfute:quc iiu:iam fibi ab da bat vocibu9 gaudioru:dco gza9: dco
factam acc rbilTimc tulitrtali pcna fut laudcs ncmine tacente:binc atcp indc
diuinitue cocrciti :vt boJribilitcr qua damantium.Salutauipopulu 7rur
fcrcntur omnes trcmo^c membroru. fu9 cadcm ferucntio: vocc damabar.
3n qua fedilTima fpecic:oculo9 fuojS 5acto tandem fikntio fcripturarum
ciuium non ferentce: quaquaucrfum diuinarum funt Iccta follcnnia. Ubj
cuicp irc vifum cft:roto penc vagabit' adt vcntum eft ad md fcrmonis Iocd
ozbc romano.£)c bia enim ad nos ve diri pauca pro temporc 7 pro ilIT io''
ncriTt duo fratcr t fo20!:paulue i pal cunciitatc lctitic. iDagis.n. coe iopc
ladia;multi9 alqe locis mifcria diffa^ diuino quandam dd doqucntii non
mantc iam cogniti.CIenerunt aute ati &adirc:fcd pfidcra: pcrmifi. Tlobifcu
pafcafcrmc dice.xv. t ecclcfiaj quo bo prandit:7 diligentcr nobis omncj
tidic ingredientce:in ca mcmo:ia glo^ fuc f:nc ac matemc calamitatis indi^
riofifTimi ftcpbanimartyris frcquera cauit bifto:i35. Scquenti itacp die p"
bant o:antce vt fibi iam placaref dc': fcrmonem rcdditum: narrationis ci"
1 falutcm priftinam rcddcret. £t illic libellum in craftinum populo raitm
7 quocunc^ ibant:conucrrebant in fc d05 promifi.O-Uod cum cj: diiico pa
ciuitatis afpcctum.Tlonnulli qui eo9 g:adibu6 C7:cd:e
fcc dic tcrtio fic!Ct:in
I
xxn
)
LIBER
comparida miVflcaUi que fictA pct te rcforreaioie in fua catnc primud ofi''
damus.ibenicp illis talibus dqe fuia nee diia nouit qm vancfunt.6 ponde
1 templa cdificaucruntt i ftatuerunt rib" clcmcntorum argumctat': qm.f.
9ra8;t faccrdotcs inftituerunt i facri magiftro platone didicaunt mundt
ficisx feccrunt:no8 autcm martfribus duocorpojamarima arcp pofh-cma
non tcmpla ficut dije: fcd me^
nortric duobue mcdqe acre.f.t aqua cfTcco
motiae Ucut bominibuB motuis quo pulata at5 coniuncta.2lc pcr boc !n4
rum apud deuj riuunt fpirituB fabri unt:qm tcrra ab binc furfumucrfue e
camus.Tlcc ibi crigimUB altaria in
4^ prima:fccunda aquafupcr tcrra: fii*
£i8 nc qui fcipfos volsitbaberi dcos qutb" 1 boics fiit:ficut ft» aqua pifccs
ne qui facra fua et crimina fua ee vo^ rcnum aial carpit banc vitam.-' Oiua
lucrut:an cie qui ncc laudce fuae vo^ rc cum pcrticat ad tra:in ^o q6 fi tra
laudantur ad cius griaj^jficcrc i quo i:i vt viuat viuit in f rio.-' 3n crat bic
laudantur.''^" dfio quippe laudantur ordo clcmto;? Tpoti" ri i natura rczz:
face mira.3u eis vis e pcipuu q» cbtif ficut plubn:7 fo:ma tii ab a:tifice acci
I
xxn
3n terreo crgo quid facit corpo:c.-' Ju ter fumma ccli i ima terrarum. qua^'
bac mole quid agit fubtilto: omnibV quavfii o:bi9 eyxeiiiSi loc" eiue it cc
3« boc pondcrc quid agit leuio oib*;' cclii 1 aqua8:ficut aquarum inter ip^
3n bac tarditate qutd agit cclenor oi 1 terrae e cdlUtatUo.^poftremo fi ita
)
LIBER
mtnus fadat co!po:a nli talia vt etia flt quicquid tondcntibus dccidit. 05
in celo poffint babitare pfcribat. fi rcditurn5 c:(is non cicborrcat illam
dcformitate.Tlaboc t dc unguib' ui
dctur nccdTario fecutur6:vt redcat ta
£ontra caliTntae {ftdelior^b* cbrif mulfum q6 corpo:i3 curatura dcfccu
tianee dc credita rcfuuccttone carnia it.£tvbicrit dccu9:quoo ccrtc mai"
irrident.c.j:^. q» in ifta ce cozruptione potuit:in illa
iam immortalitatc ec dcbcbit.-Bi aiit
f £d fcrupuloftfTinie qre t fidcj non redtbit:crgo pcrtbir:quo ig: inq''
qua crcdim'' rcfurrectura camc unt:capillu6 capitis non pcribit. £>c
itfl qucrendo afTolct irride.Ptro fctuo macic q? vcl pingucdine fimilitcr dif'
abotioi refurgant.£t qm dfis ait:ain putant.Tlam fi cqualcs dcs crunt nd
dico vobie capiU" capttis vli n piTjit: Vticp alq macri^fllij pingucs cnit.Sc-
Vtrum ftatura i robur equalia fiituia cedct crgo alqs aliqoid: altjs minucf.
fint dibu8:andiucrfccotpomm quan 2\c p boc ii q6 crat rccipicndui: f^ ali
litatee.Si.n.cqualitas erit cojporu^ cubi addcndum cft q.6 nd futt:7 alicO
vr»b5bontq6bicnonbiierunt imo'' bi pcrdcndum qo fuit.£>c ipfis ctiam
lc co!poji9 ibi 9boitiui:fi refurgent et corruptionibus t dilapfidibus cdpo''
ipfi:9ut fi non refurgcnt:qz ncc nati ft rum mo2tuo;t:ajm aliud vcrtafi pf
fcd cffufi.-^^andcm qocftionem de pat uercm:in auras aliud epbalctun fiuc
uolis »>crfant:rn menfura corpo
illis quoe bcflie fiucquos ignis abfdat:
filq fuf:fic intcUigcndum c:vt flatura in cuiuecamcm rcditura fit caro qua
t modus corporis chrifii dium qui t forpus altcrius Vcfccntie bumana ri
rcgnociuseruntbumano^t corporo fccra famc copcllcntc nun-it',3n carne
f
xxn
po:a fua que babuenlt vbicancp aiue tenriam cbrifh' periret:^ diyit nec ca-*
tia:ac morientia reliqueronr.n6 iuao piUdcapitisclTc pcriturum: crcatori
Iibetdebi0quif(pfenti3t:q6 de iam
nati9infantibuedij:erimue:bocet 6 3ln ad cozpoiis dfiici moum oiuj
iUt8 intelltgendum cil ft refurgent. motuo^j refttiKcta (uit co:poz3.cp?.
runt cfCc criaj fcculi boius doctifl"imi 7 confotmcs imaginis filq Aci:ncc in
bomincc iuuenturcm:que cum fuerit k%n fcmineo rcfurrccturae feinas cre
proprio fpatio rcrminflta:indc ia^ bo dunt:f5 in viriU o'ee aiunt:qm de'' fo''
minc in dctrimcnta rctgerc grauiozis lum virum fecir cjc Umo: fcminam cp
ac fenilis cratis:? idco non cfle dictu Viro.S^ mibi meliue fape vidcnt qui
in mcnfuram corpotis vcl in mcnfuta VtnJcp fexiJ rcfurrccturu cc no dubi-'
ftaturc:fcdinmenfurametati9 pleni' tant.Tlo.n.Ubido ibi airq confufioie
ni in nouitate mcris vcftre. Ubi ergo 8t5 clcmcntia:qui 7 quod non erarfe
refozmamur nc conformcmur buic (c cir:7Ubcrauirflco:ruprionc quod fc
culo:ibi cofozmamur dci fillo.^poteft cir.Ur cnim cjrotdio gcncrie bumani
7 fic accipi:ut qucmadmodum illc no de latcrc viri dotmicnris cofta detrac
bis motalitatc:ita nos illi cffidamur ra femina ftercKcbriftum 7 eccfa^ rali
I
xxn
vcllct dcfuncti femen ficut ler preccpc totu co^3ue connejrii t compacfii:p 6
ratej:a'tarc:crratis inquit ndcicnm ncm tactum fubminiftrationis fum
fcriptura9necpvirtutemdei.£t cum opcrationem in menfuraj uniufcuiuf
aptus locuB eflct vt diccrei de qua.n. que partie incrcmentum coiporis fac
ea ibi prcnofcct no futuzi:imo er futu ri9 cbrifti. 2lc dcindc fubicctuj e: vndc
bic folcnt urduce vj:o:cs. f; ibi boc n tig plenitudinia cbrifti n ceterardoncc
factcnt. eadem mcnfura in quo co:po:e intel
ligcnda c((ct oftcnderet dtccns. ilugc
fec^iro pfccto.t. cbrifto: icorpoi amtir in illo pcr omnia qut eft caput
.(.cccfia q c ipiuB pleitudo cjyiq. cbriftu9:cj: quo totum co:pu9c6nc'
jcom 1 compactum per onem tactum
LIBEI?!
vna pulcbri''
tc naturali fubftantia in parare:fcd ita confpargere vniuerfo:
tudinem i qualitas cocurret t g^titas acc^ mifcere: vt nec fcdirate faciat nec
minuat quantitatcm: quid de omnt^
potcnte artifice fcnticndum cft.-' £rgo
q Uid li rridcam dc capillts atcp ne non pocerii quafcp dcfo:mit3te8
vnguib".-' Scmcl quippc itcllcc bumano:um corpo:um non modo v"
to ita nibil pituijt cfle dc co:po:c: vt 6 fitata6:rcrum eciam rarae atc^ moit
formcnibil fit in coipoze: firiutlt:ca ftruofas que buic miferc vitc congru
quc fotme factura fueriit eno:mit3te unt:abbo::cntaut ab illa futura felic»
toto itcrum fierctrri eet ncccfle vtilla lantur.-^Sc per boc no e macris pfgui
pars limi que in anfa fuerat ad anfa; bufve mecucndn: ne ibi et talcs finc
redirct:aut que fundu^ fccerat tpfa :u qualea (i pofllet nec bic cfle voluiflet.
fu6 faceret fundu5:dum tri totum rev Omni6enimco:po:t9 pulcbritudoe
tcrctur in tocum: id eft totue ille lim" partium congrucntia cum quada CO'^
in totum vae nulla (ai pcrdita pte rc' lo:i6 fuauitate.Ubi autcm non epar
t
xxn
ficut foi in regno patris fui'iQ.ue cla ibi cicatrices fedtamc eifdcm mebris
ritaa i chiifli coiporcicam rcfurrejcic rcdditis a apparcbunt.Oul
pcrditis
abocufdifcipuloru potiua abfcodita uis itacp omnia que acciderut corpo"
fuilTe cp dcfuiflfe credcnda eft,Tl5 cim ri vitia tunc non erunt:n funt tamen
cam ferrct buman' atc^ ifirm'' afpec deputanda vcl appeUanda vitia f; vir
tU9 qii ille a fuis ica debet attendi:vt tutis indicia.Jlbfit autcm ut ad rcfuf
polTctagaofci.Oao ptinuitctvt ic5 citandacorpota vitccp reddcnda:non
trcctantibue oiidcret fuo^j uulneruj poflTic oipotentia crcatoris oia rcuc
ciicacricce:vceccibupotikp fumetno» care:quc vrbeftia vclignis abfumpfit
aUmjncommmdtgenciaifj ea quact vel quicquid m puluercm cincrcmve
boc poterat poteftateXum aiJt aliqd collapfum:uel m bumorcm folutu^:
ncn vidctunq^uie afl'it:a quibus alii velmauraseft ej:balatum. Jlbfit vi
quc parifcr afTunt uidenr:ficut illam (inae vllus fccrccJcp naturc ira recipi
cbritatcmdicim^affuiffe nonvifam ataltquid fubtractum fcnfibus niis
a quibits alia non vidcbant aorafia vt omnium crcatorie aut lateat cogni
grecc o::quod noftri interprctea latic rionem:aut effugiat poteftatem.Dcuj
dicere non valentes in libro gencfeoa certe volene ficut poterat diffinirc ci^
cccitatem interputati funt^banc mi-^ ccro tantus auctor ipforum mcns q-'
palTi funt fodomite quando queiebat dam eft inquit foluta 7 libcra: fecrcca
oftium iufti viri.ncc potcrant inaiirc» ab omni concretione moitali; oia fen^'
-Qae (i cccitas fuifl"et qua fit ut nibil tiene t mouene ipacp pdicta motu fe
pofTit videri:ii6 ofttu quo ingrcdent': piremo. "boc aiit rcpcnt in doctrinrs
t ducca itineris a quibus inde abdu'' magnorum pbilofopbo:p. Ut igz f m
cerenturinquircrenr. tpfos loquanquomodo aliquidvria
tet omnia feniicntem:vel irreuocabili
Ch in refurrcctionc mo2tuo;j nafa ter fugu omnia mouentem.-^Undc ia^
coiporii quibuflibet modis difTipato etiam queftio illa folucnda cft que dif
rij i itcgru vricucp zoocada erit.cjrj:. ficilior uidecur ceccris: vbi qucricur:
cum caro moituibominis ctiam alte^
n £fcio quo aiit mo fic affidmur rius fit viuetis caro:cui poti'* eo?j i rc
gebit.tlcc ideo tamen fi aliqua mar-' gcftum fuifTc per imos me.uu8:nibil
]
LIBEft-
I
Iph adiaaantc coiicumaQ: at pofTu- m't:t tamen dc utta ilta bominum it
/
XXII
ifme uitc;no Ifberat nid gratia falua la cdcupifccntia cdfumendo: fcd eam
toris cbnfti dci ac dni nollri:boc enij nobie quantii diuiRitue adiuti poHu
nomen cft ipfc icfus: itQprctatur 4p mu8 nd ei confentiendo fubdam": ui
pc faluatonntapc ne pofl bac mifcri gilqs cdtinui» e]ccubantes ne opinio
or ac fepitema fufcipiat: no uita fcd ucnftmilie fallat:ne decipiat fmo uer
moru.Tla in ifta quauia fint perfect» futus :ne fe tencbte altcuiuB crrorio
1 pa (ictoa cuzanonii magna folatia effundant:ne quod bomicftmalum:
tfi lo' no femp ctia ipfa bcneficia tubu aut q6 malum bonii elTe credaf . Tlc
unt'peteniib":nc^ptei boc rcligio q-' ab bie que agcnda funtmetue reuo
racur que^pter alii magts ubi mala cet:ne in ea que agcnda no funt cupi
nd crunt oio uUa qucrcnda cft.£i ad do prcripitct:nc fup iracundia fol oc
boc meUorca quofc^ in bis malis ad cidat:nc inimidcic prouocet ad rctri''
iuuat gratia:ui quato fideliorc tato butionemalipro maloineabfozbcat
qua re etia
fortiorc corie tolerenf:ad inboncfta uel imodcrata triftitia^ne i
£>e bis que pre^ illa mala que bdis apoftolue.6rati3s aute dco cf dat no
malifcp cdia funi ad tuftord laborej bis uicto:ia g icfii cbnftti dommii no
fpeaalitcr pcrtinei.cap.j:pq. ftni.O.uit alio loco. Jfi bis iquit oi
bue fuperuincimus p eu^ qut dilc^it
p Reter bcc aute mala buioe ut nos.Sciam" quanialibet u.rcutc pre
tc bonis malifcp cdia.babcnt i liandi uitqs :epugnemus:ucl ctia; ui
ipeminact.7(c pcr boc etii iftc tuc fumc ei^.i facit ef!e 4c(Jd
iUc facit qui
confUctus in quo giclmnwir.t 6 qao aUquo modo cfl.£>uiltgitur illoru q
noe uiccom nouifTima cupimus Itbe dijrimus bona:ctta in natura pcccato
rirt:ad uitc buiua mala ^tinet qua; uitiata fuppUcioc^ damnata:dc boni
tot untoiacp tcftimonio malorum^ quoda ueUiti fonte manaze
tatis cius
bauimus efTe damnatam. prepagatione:in prtmis mundi ope
nbus bencdiaoe largitus cft:a qbus
£>cboni0quibudctia banc uitam operibus die fcpno requiemt . Codi-'
damnattoni obno^iam crcator imple matio uero in ilb eiue operc cfl:quo
m.c&p.T^TOxii. ofcp nunc opc2aif.£fftcacc quippc po
tentia fui fi rcbus fubt:abat:ncc p20
n Unc ia cofidcrandii cft bac ip grcdi potcrunt 7 fuis dimcnfis moti
fam mifcria gcncrie bumani i bu6 pcragiTC tepora:ncc prorfus i co
qua budafiuf^riapumcntte qualib^ cf> creacc funt aliquatcus pmanebut.
n cp multts ipUuerit bonie eiufde bo Sic ergo crcauit bomine dcu8:ut tlU
nitas ciicta quc crcauic adminiflratts addcrct ferttlitare quandi qua aUos
primii bencdictione illa qua protule boies psopagajct: cogcncrans eis cti
/
xxu
qnc coceptum portat t parto nutrit toru t ediftdo;^ ad ^ mirabilta q> fhi
cft altquid:red 4 (rurementD dat de"*. penda induf^ria bumana perucncrit:
3pre niq^ operacoe qua ntk ufc^ opa quo in agucultura:quo in nauigatde
tur.focit ut numcros fuos tTcpiicait ^feccrir. quc in fabncaroc quorunqj
remtna:7 a quibufda Utetibus atcp t uaforu uel etia flatuaru i picturaru;
uiribilibue iuolucris i formas uifibt uarietatc excogitaueric i ipleuczit:q i
les buius q6 afpicimus decoris euol tbeatris mirabiUa fpcctacibu8:audic
ttat.3pfc incorporea corporea(p na-' tibus incrcdibiUa facicnda tcjcbibcn
tuzaitlla prepofita:iflam fubiec[a:mt da mclica fit:in captcndis occidendis
tiemodis copulans i conectcs aian domandis irratdabiUbus aiannbus:
te fadt.^Cluod opus eius ta magnu^ quc 1 quanta repcritiaduerfus ipfos
1 mirabile eft:ut no folii in boie q6 c boies tot gcncra ucncno;t:tot armo
aial rationale:t cjcboc ctictis tcrrenif ni:tot macbinjmccorti: i pio faluce
fluntibus e)a:ellentius atc^ pref^atiuf mozcaU cucnda quoc
accp reparanda
fedinquaUbetminutifTima mufcula medicamcnca atcp adiumeta pprcbc
bcne confidczanti ftupore mcntis ige deric:pro uolupcace fauctu^ quocc9
rat:Uudccp pariatcreatoris.^pfe tta dimenca i gule incirameca rcperinad
tp aiebumane mente dedit:ubi raiio indicadas i fuadedae ccgtcatdncs q»
1 inrclUgentia in infante fopita e quo muUicudine uariCTatecp ftgnorti:ubi
damo quafi nulb fit e^itanda fciUc; preciputitocii ucrba i litcerc tcncnn
atc^ e^ercenda etatis acccfTu: qua fti deleciandos aios quoe elocucdis or-
fcientie capaj: artp doctune : i babif nacus^q» diucrforu carminiJ copiam:
perccptioni uentatis i amoris bont. ad mulcedas auree quoc organa mu
<lua capacitate bauriat fapictia:uir fica:quoe canctlene modos ejccogica''
tutibufc^ fitpredita:qutbus prudcnf ueric:quanca pericia dimenfionu atop
fortiter:teperantcn i iufle aducii"' er numerorii:mcatufcp i oidincs fyde^
tores 1 cetcra igcnerata uiiia dimicec rn quanra fagadtace cdprcbendait
gicp nuUius rei defiderio nifi boni ilU ^muUa rerii mundana:^ cogicara co
us fdmi atcp incommutabtUs umcat. gnirionc k ipleuenc quie poiTtt elo^:
.06 ctfi no faciat ipfa taUti bono!um mape (i iieUmue nd accruaci cunccs
capacitas in nacura racionaU diuini cdgcrerc:fcd in finguUs imormijn
tUB inftituta:quancu fit boni q> mira ipfis poftremo erro:ibue i falficacib'
\
LIBER
txorti (ant prcKflTilTct.Ja uero i ipfo tan^ cuiufda organi e%trikc\x8 atcp
corpore quauis nobte ht cum bclute intrinfecue totiue corporis coniUt.
morcalitate c6c multifc^ C3ru3 repe <luid dicam.^ ncmo ualuit inuenire
riaiTinfizmiuarquantA dcibonitas quo9 ncmo aufu9 e qucrerc: cp (i no
quata^utdetta tati crcatone appct. ti cnepotutlTcni:tnicrioribu9 quocp
Tldne ita f uni in eo loca fcnfuu t ce uifcenbu9 que nuilii oftentat dec^ it«i
/
XXll
facilitas motuB^dcprcfcntie ualitudi furdi non funt qui bec audiunt: non
nie bonc tcpcrametorque uticp nuUo utic^ dubitant dqe facris ab ilb dco
uarro ponit in hbrit quos ^fcripfit aia quide actio ocl potiue quiee arq?
degcrepopultromanucutus putaui otiii quale futurn ftt fi ueru ueli dice
uerba ipd poneda.ficnetbiUacicJcla ncfcio.Tld cni bocung' per fcfue coi
< fcripferunt incjt c(Tc in rcnafcedis bo porie uidi.Si aute mcnre id e intdli
mibus qua appellant palingenefiam gemia uidilTemedica:quantue(t:aut
grccibac fcripferut coficf in anie no
: quid e(l n:a itclligentia ad illa itellige
tnero quadringcntia quadraginta ut tia.'3biencnipa):dei queficut didt
idecorpus ct eade aia que fuerantco apodolue fuperat ocm fcnfum uel in
. tuncta in botc aliqn cade ruzfue rede tellectii:que nifi noilru : aut fo^tafTc
ant m cdiunctionc.^fte uazro quidej . eria fanctoruangclorij:non cnictiaj
fiucgenecbiliactiUi ncfcio quirn cni; dd.Si crgo fancti in dci pace uicturi
noia eoru prodidit;quoriJ comcmo^ funt: profecto in ea pace uicturi funt
rauit fcntcntia:alic[d dijccrut q6 Ucct que fupcrat ocm intcllcctii. O.uonia
falfum fit:cilcni fcmcl ad eadecorpo g' noftru quidcm fupcratndcft dubi
ra qucgenc2untaieredicmnt niiqua um:fi autefupcratet angclorii:utnec
ca poflca funt rclicture:tamcn multa ipfoe cjrcepiflc uidcatur qui ait omne
quc cdtra noe idi
illius ipofribilitae inicllccttJ:fecundum bocdicaicflede
garriunt argumcta cducllit i deftru^ bcmu9 acciperequia pacc dci qua ipe
ic.Xlui eni bcc fcntiunt fiac fcnfcnit: deue pacaru9 cfl ftcut dcu9 nouit nd
nd ci9 uifii cft fieri i\ polTe:ut dilapfa ea nos fic poflumus nolTc:ncc uUi a^
cadaucra in aura8:in puluere:in dnc gdi.Supcrat itacp ocm intellcctii nd
rciin bumorc9:in corpora uefcetium dubium cp prctcr fuum.Sed quia et
bertianj:uripforu quocp bomirtti:ad nos pro nid noih-o pacis etue parrici
id rurfuo redeatquod fuerut. 0.ua pe9 hcti: fumma in nobie arc^ intcr
propter plaro t porpbf nU9:uel poti no0 1 ca ipfo pacr quantii nofl^rum
U9 quicunc^ illos dtligilt a adbuc ui fummum eobtincbimu9.3fto modo
uunt:fi nobis c6fentiunt:etia (mctif pro fuo modo fciunt ea^ fancti ange
antae ad corpora rediturae ficut ait ii:boie9 auie niic longe infra quantii
plaro:ncc tamcn ad mala ulla reditu libct prouectu mmtie e^cellantXon
rae ficut ait porpbfriue: ut ej: bie fi fiderandd eft enim quantue uir dicc
at cdfequcn9 q6 fide9 predicat cbri^ bat.£x^ parte fdmue : ^e^ parte p20
I
ftian3:talia corpora zccepturas i qui pbctamu9:doncc umiat quod pcrfec
bu9 fineullo malo in etcmu felidter tum cii. £i uidemue nunc per fpccu'
uiuat.Jlffumat ctia boc de uatrone: ,. Iii in migmate:tunc aute facie ad faci
ut ad cadc corpa rcdcat i qb" atea fu <m.Sic ia uidet fancti angeli:qui etii
crunt:7 apud co9 toca qdio de carnif noftri angcli dicti funt: quia cmti dc
inetcmii rcfurrcctionc foluctur, potcftate tcnebrarii:et acccpto fpirif
pignorc tranllati ad regnii cbrifli:ad
i>cquaKtnrc uifidie qua i fm'o fc C09 angcloe la cepimu9 pcrtinere:cu
culo fanctideum uidebunt.ca.jiTajf. « quibu9 nobi9 crit fancta atcp dulcifli
l ma de qua iam tot Itbroe fcripfutiu9
n Unciaqutdacturifinttcorpo ) dei ciuiras ipfa cdi9. Sic funt ergo 3
nbug imortalibu9 atcp fpuaU geli noftri qui funt angclt dd:quead''
bugfactindadbuceorticarne cama modii cbriftus dei cbriftug c nofta
litcr fcd fpiritualit ia uiuetcquantu^ ^ci fuiitquia deii non rcliqucrunt
dnu3 dignat^adiuuare uideamue: cf noitri funt:quia fuos ciucs nos bcrc
XXII
tio eiue intclligcnda cfl:n6 aliq6 talc uitc qua fi puuli ad luuene: uidit
illi
gie^i abfcne corporcuidit accipietite crgo fuo fe di)cit boc uidifTe propbc
muncra qucdcditei naaman fyrus: ta:adiuto quide mtrabilirc: nullo du
quepropbcta mcmoratus a iepred bitante diuinitue.Scd quato aplius
formitate mundaucrat: quod fezuus tunc oee muncrc tfto abuudabiit : cu
ncqul domino fuo non uidcntc late^ dcus erit oia in oibus : bcbunt tame
fe fcciltc putaucrat quato magis m
: etia illi oculi corpo:ci ofFiciti fuum.*?
illo corposc fpirituali uidcbunt fanctt inlocofuoc:unt:uteturq3 lUe fpirit"
l
oia no folii (i oculos claudant:ucru3 per fpiritualc co:pu9. Tlcq3 cni ct itle
ctia unde funt corpotc abfetcs.Xunc propbctJ quia nocis indiguit utui
cni erit pczfcctu illud de quo loquens dcret abfcnre: no eis ufus eft ad uidc
apoftolus:ej: paztc inquit fcim": et ej: da prcfcntij:que tamc fpizitu uiderc
1 • f^te propbctamua :cu autcm ucnerit polTct ctia U illos cLiudct: ficut utdit
quod perfcctii cll: cuacuabitur quod abfentia : ub: cum cis ipfe non crat
ejcpartceft.t>cin,deut CiUomopoflTer 3lfitcrgo ut dtcamus iIIps ("actos itij
r^irf ;-
l.lUttH.
i
xxn
b
iXA mmtis arpectu (ntelligibiUa u(de cut boice ite: quoe uiuctee motufqpi
ri:i fenfucorporie fmfibilia fd e co: uitalee cjrcrcnrce utuirru8:mo,r ut af
poralia ut ncc itelligibil 3 p corpue picimue nd crcdimue uiue fj uidem*
nec corporalia pcr fcipfa mene uale cn corn uita finc corporibue uide ne
at ii;rueri:fi pofTct nobie cfTe ccrtiflTi queamus:quam tamen in ci6 pcr coi
ma^fecto ccrtii cflct p oculos corpo porarcmotaoiambiguitatc cofpici^
rie etii fpirituales nullo md poile ut mue.3ta quacuncp fpintuaLa tlla lu
d.ri deii.S^ ifti rocinatoe; a uera ro mina corporii noftroni circunferem'*
i^jpbetica inidet auctoritae. Hnia incorporeii dcum oia rcgente aia pcr
cni itj fit auerfud auero:utdicere au corpo:a contuebimur.2tut crgo fic
p
dcax deu corporalia ifla nefcire^ Tlii illoe oculoe uidebic dcue ut aliqutd
quid crgo corpue bct:pcuiu6 oculof beant in tata cjrccllcntia mcti fimile:
ca polTu3ddifce:e.''£>ctndeq6 depro quo 1 incorporea natu:a ccmat': qo
pbcta bclifco pauloantc di)rimu8:n6 ullie eiccplie fiuc fcripturaniteftuno
nc fatie indicat etia fpiritu no p cor nqe diuina:ii ucl difficilc uclipoffibi
pu9 poflfe ccmi corpoifllia.^Oiuando lc cft oftcndcrc.2lut q6 cft intcUtgcn
cnt fauus ille munera accepit: utic^ dii faciliue u:x deu9 nobte erit notus
corpor.ilitct gcftu cft:quod tame p:o atc^ cdfpicims:ut utdcat fpiritu a ftn
pbeta ndpcr corpuo fcd p fpiatii ui^ gulie nobi9 in fingurnobie^uidcatur
dit.Sicute:goc6ftatuideri corpora sb altero in aUcro:uideat ifctpfo: ui
fpiritu;quid fi tanta crit potcntia fpi deatur in celo nouo i in tcrra noua
ritualif corporie:ut corpc uidcatur i atcp m oi quc tunc fucnt crcatura: ui
fpiritue.^fpiritue cnicftdeu9.t>einde deat 7 pcr corpora in oi corporequo
uita quide fua qua nunc uiuit in cor cuncp ftic:int fpintuafcorporig oculi
porc:7 bec terrena mebrauegetat fa Bcie perueniente dircctt:patcbiit etiaj
citCj^ uiuetia iteriore fenfu quifc^ no cogitatdee inuice nobie. Xunc enim
pcr corporeoe oculoe nouit: alioruj tplebif quod apoftolue cd dipffetno
ucro uitae cii fint iuifibilee p corpus Itte ante tepus quicg' iudicare: mo^
uidet.Tla undc uiucntia difce:nunus addidit donec ucniat domtnue i lUu
a nd uiucnbue corpora:nifi corpora minctabfcddita tcncbrani: i manife
fimul uitafc^ uideamue: quae nift g ftet cogitatdce cordie:? tiic laue crit
corpue uiderend poHumue. Uitae unicuicp a dco.
finecorponbue corporeie ocut^
flute
nd uidemue.0.uaobrc ficri pdi: ual t>c eterna felicitatc duitatif dci fab
dcqj crcdibile eft;fic noe elTe uifuroe batocp perpctuo.cap.;:^.
mudana tuc co:pa celi noui i tVe no
ue:ut deu ubicp pfcnti i uniuerfa et q Uanta crit iUa fclicitae :ubi nt
corpalia gubcmate p corpora que ge lii c:it maLi:nuUii latcbic bonii
llabimue i quc cdfpicim^quaquaue: uacabit' dei laudtbue:4 cnt oia in oi
fu oculoe du):cnmu9 clanlTima pfpi buer^Tliquid aliud agat:ubt nccp ul
cuitate uidcamue:nd ficut nilc inuift U dcfidia crfl'i:bit: nccp uUa tndigcn
bilia dci p ca quc facta fjt itellecta co tia Liborabit'ncfcio.3dmoneorctii
rpicmntu::p fpcculu in cnigmatc 1 ej: fancto cltico ubi lcgo uelaudio.Bca
pteubiplueinobieualet fidee qua ti qui bitant in domo tua domine:in
credimue q^ rcm corpaliii fpee qua fccula feculorum laudabunt te. Om
p ocubs cemimue corporaUs :fed ft nia membra et uifcc:.i (ncorruptibir
A^IUCLK
torpcria quc nuc uidcmus p ufue nc quanto magfs diccre:q' tamen fiituii
ccfTitatie uarios i motas diftributa; fint nd eft ambtgcndti.^ltq; id etiam
quonii tik no crir ipfa nccefTitaBifed bcata illa ciuirae magnii in fe bonu^
plcna:cc:t3:fccura:fcpit£mafelicifaf: uidcbitrquodnulli fupioriullue infc
fficiit laudibu8dci.Ocs£|pP^«U»o rioz inuidcbinficut nunc nd inuident
quibue ii fum locutus : qui nunc U arcbagclis angclicetcri: tanolet elTe
tct barmonic coiporalis numcri non unufquifcp quod nd accepit: g^uisfit
lat£bunt:infrinfccu8tcj:trifecue pcr pacatilTimo cdcoidie uiticulo ci q ac-'
cilcta corpone difpodti: t cit ccteris cepit obflrictus:^' nec in corpore uft
rcbuequcibimagne atcp mirabilca oculue cfTe q* crt digirus :cii mcbrum
uidcbunt':rdalc9 metce in tati artifi^ ut:it(^cdnneatroriuBcamid pacata
cie laudc roabtlie pulcbritudis dclcc ciipago.Qic itatp bebit donii alius
'
t3t6c,fucceder.OLui motue vllictaliuj aho minue:ut boc quoq^ donii beat
: rozporit fint futuri:tcmcre diffinire t» nccuelit ampliuB.Tlec io liberti arbi
- aijdco:quod cjrcogitare nd ualco : tri triii no bebunt:q*a pcccata eoe dclcc
1 motue 7 ftatue (icutipk fpccief de tare ndporcnir. IDtsgte quippc crit
ccne ericquicunc^ erit ubi quod non liberii a delectarde pcccadi ufque ad
^ decebit nd critXcrtc ubi uolet fpiri-' delectarione nd pcccandi indccltna'
tu9 ibi crit protinuB corpu9:nec uolj bile libertatc.Tla primu libcrti arbi
ali(jd fpirirue q6 ncc fpiritii pofTit dc tritiqd bdidatiicrt qfi primit; crea
cere necco:pue.Ucra ibi gloria erit tue cft rccru6:potuit iid pcccare : fcd
ubi laudantis ncc crzorc quifqua ncc potuit 1 pcccare:boc aute noutffimB
adulatdc budabifucrue bonor:qui co potmtiue erit;quo pcccare nd po
r nullincgabit'digno:nolU defcrefidi tcrit.Ue:u boc quocp da munere: n
^
gno.Std ncc ad dcti abict ullue indi fuc pofTibilitate nature. Bliud c cni^
gnus:ubi nuUus pc:mirtet'c(Te nifi dt effc deu:aliud pticipe dci : dcas natu
/ gnus.Ucra pajr ibi efl: ubi nibil ad^ ra peccarend pdt:priccp9 ucro 6i ab
"
«crfi nec a fe ipfo ncc ab alio quifcp ilh udpit ttr pccarc no pofTit . Scr
patict':prcmiii uirtutis erit ipfc 4 uir uadi aijt gtadua erant dittini munc''
tute dedit:ci£^ fcipfum quo meliue r ri8:ut pttmii darct' libcrti arbitrium
maiits nibil pofftt cne^mtfit.0.uid quo nd peccarc bd pofTcr: nouifTimo
cni aliud quod p propbeta dipri
e(l quo peccarc ii pofTet:atcp illud ad c6
£ro illorii de^it ipfi mifji cnit plcbf paradii mcnni:boc ad reripiedii pmi
nifi ego c:o undc faticnt':cgo ero quc U5ptinet.S5dapcccauirifia natura
ctiqj ab oibne bonefte dcfiderat:? ui ciipccca:epotuit:largioreg:a libera
ta 7 ffllue T uictue i copia i gloria tur:ut ad ca pducat' Ubcrtate in qua
1 bonor i pap i oia bona.Sic cni et peccare nd polTir.Sicut mi pria imo
iltud iectc intcUigif q6 ait apodolud ralitasfuitqua peccado ada pdidit
ttt fit dcus oia i oibus. 3pfc f'"'s crit pofTc nS mori:noui(Tinia crit li pofTc
dcfidcrioni noftroni: qui finc fmc ui mori:ita primii Itbcrn arbitriii pofTc
dcbit-^fine faftidio amabif^finc fatiga nd pecca:c:noui(Timti ttd pofTc pecca
tde Iaudabit';boc munue:bic affcct"; re.Sic cni erit iamifTibifuoliitae pie
bic actue ^fccto eric oibus: ficut ipa tatis 1 eqfati8:qud i fclidtatis.lla^
uita cterna cdis. £ctcru q futuri finl uticp pcccldo itcc picratcncc fclicitatc
deu8 ipfc nunquid qu(a pcccare non ihtnciipt dcu8 dte fcpttmu i fancti
poccfl idco Ubcru arbitriu^ babcu nc ficauifeum quia in eo rcquicuit ab o(
gandus cll.-'£ric crgo illius ciuicatis bu8 opcztbus fui8 quc incboauit de"
1 una in oibus i ifepabit in fingulis facac: Oiee enim fcpiimue ctii nos
uoluntas libcra:ab oi mab libcrata ipfi enmu8:quido ciue fucrimuf bti
I
LIBH^
rt
\
i
l'