Mieszanina jednorodna (homogeniczna) - ma jednakowe właściwości w całej rozciągłości, tzn.

gołym
okiem lub za pomocą lupy czy mikroskopu nie można rozróżnić jej składników. Mieszaniny jednorodne
(homogeniczne) noszą nazwę roztworów.

Przykładami mieszanin jednorodnych (homogenicznych) są:

 stopy metali (brąz)

 benzyna (mieszanina węglowodorów)
 solanka (roztwór wodny soli kamiennej)
 cukier w wodzie
 powietrze (mieszanina gazów)
 roztwory wodne soków
 ocet

Szczególnym przykładem mieszaniny jednorodnej, jest

Rys.6 Roztwór jednorodny
roztwór sporządzony przez rozpuszczenie cukru w wodzie.
Kryształy cukru rozpuszczone w wodzie rozpadają sie na
takie drobiny, które praktycznie stają się niewidoczne dla
naszego oka. Efekt taki możemy zaobserwować podczas
słodzenia herbaty.

W mieszaninie jednorodnej składnik występujący w nadmiarze nosi nazwę rozpuszczalnika a pozostałe

składniki substancje rozpuszczone.

Mieszaniny niejednorodne (heterogeniczne)

Mieszaniny niejednorodne (heterogeniczne) - składają się z

części o różnych właściwościach, w których można gołym
okiem lub za pomocą lupy czy mikroskopu rozróżnić
przynajmniej jeden składnik. Przykładem takiej mieszaniny
są:

 opiłki żelaza zmieszane z cukrem,

 piasek z wodą,
 zaprawa murarska (piasek zmieszany z wodą,
wapnem i cementem).

Szczególnymi rodzajami mieszanin niejednorodnych są;

Rys.7 Emulsja
  Emulsje (rys.7). Powstają w wyniku zmieszania dwóch
nierozpuszczalnych wzajemnie cieczy, z których jedna
jest rozproszona w drugiej. Mleko jest przykładem
emulsji. Zewnętrznie wygląda jak czysta substancja, ale
pod mikroskopem można dostrzec pojedyńcze kulki
tłuszczu,
 Piana (piana z mydła) (rys.8). Składa się z pęcherzyków
gazu rozproszonych w cieczy lub ciele stałym,
 Dym. Zawiera drobiny ciał stałych rozproszone w fazie
gazowej jaką jest powietrze,
 Mgła. Zawiesina bardzo małych kropel wody lub lodu
w powietrzu,
 Szlamy. Osady pochodzenia organicznego lub
nieorganicznego powstały na dnie zbiorników wodnych,
Rys.8 Piana
Często w celu ustalenia składu próbki, która, jak sądzimy, jest
mieszaniną, musimy rozdzielić jej składniki i zidentyfikować
poszczególne, zawarte w próbce substancje.

Czy możemy rozdzielić mieszaninę różnych substancji?

Otóż czytelniku jeżeli będziesz znał właściwości fizyczne poszczególnych składników mieszaniny
możesz to zrobić.

Rozdzielanie mieszanin - przykłady

Rozdzielanie mieszaniny ciał stałych

Przykład - opiłki żelaza zmieszane z cukrem

Sposób pierwszy

W tym przypadku wiedząc, że cukier rozpuszcza się w wodzie, wystarczy do mieszaniny wlać wodę,
która rozpuści cukier i następnie taką mieszaninę (cukier w wodzie, opiłki żelaza) przepuścić przez filtr.
Na filtrze pozostaną opiłki żelaza a za filtrem otrzymamy mieszaninę (jednorodną) wody z cukrem.
Następnie odparowując wodę otrzymamy naczyniu cukier

Sposób drugi

W drugim sposobie wykorzystamy właściwości magnetyczne opiłków żelaza. Mieszaninę wysypujemy

na płaską powierzchnię i zbliżamy do niej magnes owinięty w polietylenową folię. Magnes przyciąga
opiłki żelaza, wyciąga je z mieszaniny. Nad drugą powierzchnią usuwamy magnes z folii - opiłki zelaza
spadają na kartkę
Rozdzielanie mieszaniny ciał stałych z cieczą

Do rozdzielenia ciał stałych od cieczy wykorzystujemy następujące metody:

 filtracja
 odparowanie
 krystalizacja
 wirowanie
 chromatografia

Przykłady

Filtracja

Przykładem filtracji jest rozdzielenie mieszaniny

Rys.7 Filtracja - oddzielenie drobin
kredy od wody
zawierającej drobiny kredy zawieszone wodzie (rys. 7). W
celu rozdzielenia takiej mieszany wystarczy przepuścić taką
mieszaninę przez warstwę filtrującą, którą może być zwykła
bibuła. Na filtrze pozostaje osad a rozpuszczalnik przenika
przez filtr i oczyszczona od osadu spływa do naczynia.
W celu przeprowadzenia filtracji sączek z pofałdowanej
bibuły filtracyjnej układamy w lejku odpowiedniej
wielkości, dociskamy do ścianek i zwilżamy wodą
destylowaną. Ciecz do filtracji powoli (najlepiej po
bagietce) wlewamy do lejka. Filtr napełniamy do poziomu
ok. 1 cm poniżej jego krawędzi. Następną porcję wlewamy
do filtru dopiero wtedy, kiedy poprzednia została już
przefiltrowana.

Odparowanie

Odparowanie ma zastosowanie do mieszanin jednorodnych

Rys.8 Odparowanie
(rys.8). Przykładem takiej mieszaniny jest solanka (woda +
sól). Przepuszczając taką mieszaninę przez filtr nie jesteśmy
w stanie jej rozdzielić. Dopiero zastosowanie odparowania
pozwala nam rozdzielic ten rodzaj mieszanin. Sam proces
polega na ogrzewaniu mieszaniny z której odparowuje woda
a w naczyniu pozostaje sól.
Proces odparowania (zatężania) może być przeprowadzony
w parownicy lub szkiełku. Przed rozpoczęciem
odparowania naczynie napełniamy roztworem co najwyżej
do połowy, Następnie ustawicznie mieszając bagietką
podgrzewamy naczynie na małym ogniu. Usuwamy palnik
po odparowaniu około połowy objętości rozpuszczalnika.
Pozostała ilość rozpuszczalnika odparowuje wykorzystując
ciepło rozgrzanego naczynia.

Destylacja

Jeżeli będzie nam zależało na odzyskaniu cieczy, wtedy

 zastosujemy proces, który nazywamy destylacją (rys.9).
Kolba destylacyjna powinna być wypełniona co najwyżej
do połowy. Przed rozpoczęciem podgrzewania cieczy w
kolbie należy odkręcić dopływ wody do chłodnicy.
Oczekiwana temperatura par w kolbie destylacyjnej
mierzona jest termometrem laboratoryjnym. Kolbę
ogrzewamy początkowo stosunkowo dużym płomieniem,
który zmniejszamy w momencie rozpoczecia wrzenia. Aby
zapobiec przegrzaniu cieczy, do kolby wrzucamy
kawałeczki porcelany.

Rys.9 Destylacja

Krystalizacja

Proces krystalizacji ma zastosowanie do rozdzielenia

mieszanin jednorodnych, z których jedna jest cieczą a druga
ciałem stałym rozpuszczalnym w wodzie lub innych
rozpuszczalnikach. Przykładem takiej substancji może być
sól kuchenna, która jak wiemy jest bardzo dobrze
rozpuszczalna w wodzie.
Żeby krystalizacja była możliwa, mieszanina (roztwór) musi
znajdować sie w stanie przesycenia, co osiągamy poprzez
odparowanie i ogrzewanie roztworu. W takim roztworze po
Rys.10 Kryształy schłodzeniu, na dnie naczynia tworzą się kryształy (rys.10).

Wirowanie

Wirowanie pozwala nam rozdzielić ciała stałe od cieczy.

Przykładem może być wcześniej prezentowana zawiesina kredy
w wodzie. Wirowanie odbywa sie w wirówkach. W wyniku
oddziaływania siły odśrodkowej zawiesina kredy zostaje
przemieszczona w kierunku dna naczynia, gdzie gromadzi się. Po
odwirowaniu, ciecz zlewamy a osad usuwamy z naczynia.
Ilustruje to rysunek 10.
Rys.10 Wirowanie

Rozdzielanie mieszaniny, dwóch nierozpuszczalnych wzajemnie

cieczy

Przykładem takiej mieszaniny woda zmieszana z olejem. Te dwie

substancje zmieszane ze sobą po pewnym czasie rodzielą się,
tworząc dwie warstwy. Olej jako lżejszy od wody, utworzy
warstwę górną a woda znajdzie się w warstwie dolnej. Wystarczy
wtedy zlać olej z nad wody aby uzyskać rozdzielenie tych dwóch
substancji. Dokładniejszy rozdział tych substancji uzyskamy
spuszczając dolną warstwę przez zawór, jednocześnie obserwując
 Rys.11 Separacja - rozdział dwóch
granicę kontaktu tych dwóch warstw. Przebieg tej metody ilustruje
nie mieszających się cieczy
rysunek 11.

Chromatografia

Chromatografia służy do oczyszczania i identyfikacji mieszanin

Rys.12 Chromatografia
substancji chemicznych. W chromatografii wykorzystuje się
zjawisko podziału składników mieszaniny między fazę
nieruchomą (stacjonarną) i ruchomą. Rysunek 12 przedstawia
zasadę działania najprostszego chromatografu w którym fazą
stałą jest bibuła a fazą ruchomą destylowana woda. Mieszanią,
która podlega rozdziałowi jest zwykły atrament, który za pomocą
pipety jest nanoszony centralnie na bibułę. W to samo miejsce
nanosi się porcjami destylowaną wodę. Po pewnym czasie
zaobserwujemy występowanie barwnych pierścieni ułożonych
centralnie.
Chromatografia rozwija się bardzo dynamicznie. Ta metoda
analizy mieszanin wykorzystywana jest w badaniach
biologicznych, przy produkcji leków i w wielu innych
dziedzinach. Najprostszym przykładem zastosowania
chromatografii może być zwykły domowy filtr do oczyszczania
wody.

Ważne pojęcia

Mieszanina jednorodna - ma jednakowe właściwości w całej rozciągłości, tzn. gołym okiem lub za pomocą lupy czy
mikroskopu nie można rozróżnić składników
Mieszanina niejednorodna - składaja się z części o różnych właściwościach, w których można gołym okiem lub za
pomocą lupy czy mikroskopu rozróżnić przynajmniej jeden składnik
Emulsja - powstaje w wyniku zmieszania dwóch nierozpuszczalnych wzajemnie cieczy, z których jedna jest
rozproszona w drugiej
Piana - składa się z pęcherzyków gazu rozproszonych w cieczy lub ciele stałym
Dym - zawiera drobiny ciał stałych rozproszone w fazie gazowej (powietrze)
Mgła - zawiesina bardzo małych kropel wody lub lodu w powietrzu
Filtracja - sposób oddzielenia cieczy od substancji stałej
Odparowanie - sposób oddzielenia cieczy od substancji stałej
Krystalizacja - proces wydzielenia się substancji stałej z roztworu nasyconego w postaci kryształów
Wirowanie - sposób oddzielenia cieczy od substancji stałej