7o! ETHICES PARs I.

mihil iis reftat, mifi ut ad femet fe convertant, et ad

fines, a quibus ipfi ad fimilia deteruminari folent, re
flectant, et fic ex fuo ingenio ingenium alterius necef
fario judi, ant. Porro cum in [e et extra fe non pau
ca reperiant media, quae ad [uum ulile affequen
dum men parum conducant, ut ex. gr. oculos ad
videndum, dentes ad mafticandum, herbas et ani
mantia ad aJimentum, folem ad illuminandum, mare
ad alendum pifces etc. hinc factum, ut omnia natu
ralia, tanquam ad fuum utile media, confiderent;
et quia illa media ab iplis inventa, non autem para
ta efTe fciunt, hinc caufam credendi habuerunt, ali
quem alium efTe, qui illa media in eorum ufum para
verit. Nam poftquam res, ut media, confiderave
£? runt, credere non potuerunt, eafdem feipfas fe
cilTe; fed ex mediis, quae fibi ipfi parare folent, con
cludere debuerunt, dari aliqueum, vel aliquos natu
rae rectores, humana praeditos libertate, qui ipfis
omnia curaverint et in eorum ufum omnia' fecerint.
Atque horum etiam ingeniunu, quandoquidem de
eo nunquam quid audiverant, ex fuo judicare de
buerunt; atque hinc ftatuerunt, Deos omnia in ho
minum ufum dirigere, ut homines fibi devinciant et
in fummo ab iifdem honore habeantur ; unde factum,
ut unufquifque diverfos Deum colendi modos ex fuo
ingenio excogitaverit, ut Deus eos fupra reliquos
diligeret et totam naturam in ufum coecae illorum
cupiditatis et infatiabilis avaritiae dirigeret. Atque
ita hoc praejudicium in fuperfiitionem verfum e[t et
altas in mentibus egit radices; quod in caufa fuit,
ut unufquifque maximo conatu omnium rerum eau
fas finales intelligere, eafque explicare ftuderet. Sed
dum quaefiverunt oftendere, maturam nihil frufira
(hoc eft, quod in ufum hominum non fit) agere,
nihil aliud videntur oftendifTe, quam naturam, Deof
que aeque, ad homines, delirare. Vide quaeIo,
quo res tandem evafit! Inter tot naturae commoda
non pauca reperire debuerunt incommoda, tf;tates
 :
!
1)e DEo. - - 71

ftates fcilicet, terrae motus, morbos etc. atque haec

ftatuerunt propterea evenire, quod Dii irati efTent
ob injurias, fibi ab hominibus factas, five ob pecca --

ta in fuo cultu commifTa ; et quamvis experientia im

dies reclamaret, ac infinitis exemplis oftenderet, com
moda atque incommoda piis aeque ac impiis pro
mifcue evenire, non ideo ab inveterato praejudicio
deftiterunt. Facilius enim iis fuit, hoc inter alia in
cognita; quorum ufum ignorabant, ponere et fic'
praefentem fuum et inmatum ftatum ignorantiae re
tinere, quam totam illam fabricam deftruere et no
vam excogitare. Unde pro certo ftatuerunt, Deo
rum judicia humanum captum longiffime fuperare: *
quae fane unica fuiffet caufa, ut veritas humanum
genus in aeternum lateret; nifi Mathefis, quae non
circa fines, fed tantum circa figurarum efTentias et
Proprietates verfatur, aliam veritatis normam homi
nibus oftendiffet; et praeter Mathefin aliae etiam ad
fignari pofTunt caufae, (quas hic enumerare fuperva
caneum eft) a quibus fieri potuit, ut homines com
munia haec praejudicia animadverterent et in ve- [*°]
ram rerum cognitionem ducerentur.

His fatis explicui id, quod primo loco promifi.

Ut jam autem oftendam, naturam finem nullum fibi
Praefixum habere et omnes caufas finales nihil, nifi
bumana efTe figmenta, non opus eft multis. Credo
enim id jam fatis conftare, tam ex fundamentis et
caufis, unde hoc praejudicium originem fuam traxifTe
oftendi, quam ex Propofitione 16 et Corollario Pro
pofitionis32 et praeterea exiis omnibus, quibus often
di, omnia natürae aeterna quadam neceflitare fum
Imaque perfectione procedere. Hoc tamen adhuc ad- .
dam, nempe, hanc de fine doctrinam maturam om
nino evertere. Nam id, quod revera caufa eft, ut
effectum confiderat et contrà. Deinde id, quod na
$ura prius eft, facit pofterius. Et denique id, quod
fupremum et perfectiflìmum eft, reddit imperfectißi
£srAUMIRIA:
72 ETHICES PARs I.

mum. Nam, (duobus prioribus omiffis, quia per

fe manifefta funt) ut ex Propofitionibus 21. 22. et 23.
confiat, ille effectus perfectifIìmus eft, qui a Deo
immediate producitur et quo pluribus aliquid caulis
intermediis indiget, ut producatur, eo imperfectius
eft, At fi res, quae immediate a Deo productae
funt, ea de caufa factae efTent, ut Deus finem afTe
queretur fuum, tum necefTario ultimae, quarum de
caufa priores factae funt, omnium praeftantifiimae
efTent. £)einde haec doctrina Dei perfectionem tollit.
' Nam, fi Deus propter finem agit, aliquid neceffario
appetit, quo caret. Et, quamvis Theologi et Meta
phyfici diftinguant inter finem indigentiae et finem
aflìmilationis, fatentur tamen Deum omnia propter
fe, non vero propter res creandas egifTe ; quia nihil
ante creationem praeter Deum affignare pofTunt, pro
pter quod Deus ageret ; adeoque neceffario fateri co
guntur, Deum iis, propter quae media parare voluit,
caruifTe, eaque cupivifTe ; ut per fe clarum. Nec hic
praetereundum eft, quod hujus doctrinae Sectatores,
qui in affignandis rerum finibus fuum ingenium often- '
tare voluerunt, ad hanc fuam doctrinam probandam,
novum attulerunt, modum argumentandi, reducen
do fcilicet, non ad impoflibile, fed ad ignorantiam ;
quod oftendit nullum aliud fuufle huic doctrinae ar
gumentandi medium. Nam fi ex gr. ex culmine
aliquo lapis in alicujus caput ceciderit eumque inter
fecerit, hoc modo demonftrabunt, lapidem ad homi
nem interficiendum cecidifTe. Ni enim eum in finem,
[*] Deo id volente, ceciderit, quomodo tot circum
ftantiae (faepe enim multae fimul concurrunt) cafu
concurrere potuerunt? Refpondebis fortafTe , id ex
eo, quod ventus flavit et quod homo illac iter habe
bat, evenifTe. Atinftabunt, cur ventus illo tempore
flavit? cur homo illo eodemque tempore illac iter
habebat? Si iterum refpondeas, ventum tum ortum,
quia mare pra-cedenti die, tempore adhuc tranquillo,
fgitari inceperat, et quod homo ab amico i*;;;;;;
uerat;
 I)E Deo. 73

fuerat; inftabunt iterum, quia nullus roganâi finis,

cur autem mare agitabatur? cur homo in illud tem
pus invitatus fuit? et fic porro caufarum caufas ro
gare non cefTabunt, donec ad Dei voluntatem, hoc
eft, ignorantiae afylum confugeris. Sic etiam, ubi
corporis humani fabricam vident, ftupefcunt et ex
eo, quod tantae artis caufas ignorant, concludent,
eandem non mechanica, fed divina, vel fupernatu
rali arte fabricari, talique modo conftitui, ut una
pars alteram non laedat. Atque hinc fit, ut qui mi
raculorum caufas veras quaerit, quique res naturales,
ut doctus, intelligere, non autem, ut ftultus, ad
mirariftudet, paffim pro haeretico et impio habeatur
et proclametur ab iis, quos vulgus tanquam natu
rae Deorumque' interpretes adorat. Nam fciunt,
quod, fublata ignorantia, ftupor, hoc eft, unicum
argumentandi tuendaeque fuae auctoritatis medium,
quod habent, tollitur. Sed haec relinquo et ad id,
quod tertio loco hic agere conftitui, pergo.

Poftquam homines fibi perfuaferunt, omnia,

quae fiunt, propter ipfos fieri; id in unaquaque re
praecipuum judicare debuerunt, quod ipfis utiliffi- '
mum et illa omnia praeftantiffima aeftimare, a qui
bus optime afficiebantur. Unde has formare debue
runt notiones, quibus rerum naturas explicarent,
fcilicet, Bonum, Malum, Ordinem, Confufionem,
Calidum, Frigidum, Pulchritudinem et Deformita
tem etc. et quia fe liberos exiftimant, inde hae notio
nes ortae funt, fcilicet, Laus et Vituperium, Pecca
tum et Meritum; fed has infra, poftquam de natura
humana egero, illas autem hic breviter explicabo.
Nempe id omne, quod ad valetudinem et ad Dei cul
tum conducit, Bonum; quod autem iis contrarium
, Malum vocaverunt. Et quia ii, qui rerum
£aturam non intelligunt, nihil de rebus affirmant,
ed res tantummodo imaginantur et imaginationem
Pro intellectu capiunt, ideo ordinem in rebus effe
- fìrmi
74 ETH:CES PARs I.

[38] firmiter credunt, rerum, fuaeque naturae ignari.

Nam cum ita fint difpofitae, ut, cum nobis per fen
fus repraefentantur, eas facile imaginari et confe
quenter earum facile recordari poflimus, eafdem bene
δrdinatas ; fi vero contra, ipfas male ordinatas five
confufas efTe dicimus. Et quoniam ea nobis prae
caeteris grata funt, quae facile imaginari pofIumus,
ideo homines ordinem confufioni praeferunt; quafi
ordo aliquid in natura praeter refpectum ad noftram
imaginationem effet. Dicuntque Deum omnia ordine
crealTe et hoc modo ipfi nefcientes Deo imaginatio
nem tribuunt; nifi velint forte, Deum, humanae
imaginationi providentem, res omnes eo difpofuifTe
modo, quo ipfas facillime imaginari pofTent; nec
moram forfan iis injiciet, quod infinita reperiantur,
quae noftram imaginationem longe fuperant et pluri
ma, quae ipfam , propter ejus imbecilitatem, con
fundunt. Sed de hac re fatis. Caeterae deinde
notiones etiam praeter imaginandi modos, qui
bus imaginatio diverfimode afficitur, nihil funt,
et tamen ab ignaris, tanquam praecipua rerum at
tributa, confiderantur; quia, ut jam diximus, res
omnes propter ipfos factas efTe, credunt; et rei
alicujus naturam bonam, vel malam, fanam, vel
putridam et corruptam dicunt, prout ab eadem
afficiuntur. Ex. gr. fi motus, quem nervi ab obje
ctis, per oculos repraefentatis, accipiunt, valetudini
conducat, objecta, a quibus caufatur, pulchra di
cuntur, quae autem contrarium cient, deformia.
Quae deinde per nares fenfum movent, odorifera,
vel foetida vocant, quae per linguan, dulcia, aut
amara, fapida aut infipida etc. Quae autem per
tactum, . dura, aut mollia ; afpera, aut laevia etc.
Et quae denique aures movent, ftrepitum , fonum,
vel harmoniam edere dicuntur, quorum poftremum
homines, adeo dementavit, ut Deum etiam harmonia
delectari crederent. Nec defunt Philofophi, qui fibi
perfuaferint, motus coeleftes harmoniam componere,
Quae
 ^,

• De Deo. *75

Quae omnia fatis oftendunt, unumquemque pro dif.

pofitione cefebri de rebus judicafTe, vel potius ima
ginationis affectiones pro rebus accepifTe. Quare non
mirum eft, (ut hoc etiam obiter notemus) quod inter
homines tot, quot experimur, controverfiae ortae
fint, ex quibus tandem Scepticifmus. Nam, quam
vis humana corpora in multis conveniant ; in pluri
mis tamen difcrepant, et ideo id, quod uni bonum,
alteri malum videtur ; quod uni ordinatum, [9]
alteri confufum; quod uni gratum, alteri ingratum
eft; et fic de caetéris, quibus hic fuperfedeò, cum
quia hujus loci non eft de his ex profefTo agere, tum
quia hoc omnes fatis experti funt. Omnibus enim
in ore eft, quot capita, tot fenfus, fuo quenque
fenfu abundare, non minora cerebrorum, quam
' palatorum effe difcrimina: quae fententiae fatis olten
dunt, homines pro difpofitione cerebri de rebus ju
dicare, resque potius imaginari, quam intelligere.
Res enim fi intellexiffent, illae omnes, tefte Mathefi,
fi non allicerent, ad minimum convincerent,

i Videmus itaque omnes rationes, quibus vulgus

folet naturam explicare, modos e(Te tantummòdo
imaginandi, nec ullius rei naturam; fed tantum
imaginationis conftitutionem indicare; et quia no
mina habent, quali efTent entium, extra imaginatio
nem exiftentium, eadem entia, non rationis, fed
imaginationis voco; atque adeo omnia argumenta,
quae contra nos ex fimilibus motionibus petuntur,
facile propulfari pofTunt. Solent enim multi fic ar
gumentari. Si omnia ex neceffitate perfectiffimae
Dei naturae funt confecuta, unde ergo tot imperfe
£tiones in natura ortae? videlicet, rerum corruptio ad ,;
foetorem ufque, rerum deformitas, quae náufeam
moveat, confufio, malum, peccatum etc. Sed, ut
modo dixi, facile confutantur. Nam rerum perfe
ctio ex fola earum matura et potentia eft aeftimianda,
nec ideo res magis aut minus perfectae funt, pro
pterea
-
76 ETHICES PARs I. De Deo.
pterea quod hominum fenfum delectant, vel offen
dunt; quod humanae naturae conducunt, vel quod
eidem repugnant, Iis autem, qui, quaerunt, cur
Deus omnes homines non ita creavit, ut folo ratio
nis ductu gubernarentur? nihil aliud refpondeo,
quam quia ei non defuit materia ad omnia, ex fum
mo nimirum ad infimum perfectionis gradum, crean
da ; vel magis proprie loquendo, quia ipfius naturae
leges adeo amplae fuerunt,-ut fufficerent ad omnia,
quae ab aliquo infinito intellectu concipi pofTunt,
producenda, ut Propofitione 16. demonftravi. Haec
funt, quae hic notare fufcepi, praejudicia, Si quae
dam hujus farinae adhuc reftant, poterunt eadem
ab unoquoque mediocri meditatione emendari.

Finis Partis - Primae.

-.

ETHI
 |

E T H I C E S
PARS SECVNDA, DE NATVRA ET ORIGINE
MENTIS. .

Tranfeo jam ad ea explicanda, quae eae Dei, five

Entis aeterni et infiniti effentia neceffario debue- [*]
runt fequi. . Non quidem omnia ; infinita enim infi
mitis modis ex ipfa debere fequi Prop. 16. Part. 1. de
monftravimus : fed ea folummodo, quae nos ad
Mentis humanae ejufqüe fummae beatitudinis co
gnitionemn, quafi manu, ducere poffunt.
Definit I. Per corpus intelligo modum, qui
Dei efTentiam, quatenus, ut res extenfa, confidera
tur, certo et determinato modo expriiuit ; vid. Coroll.
Prop. 25. p. 1.
II. Ad effentiam alicujus rei id pertinere dico,
quo dato res necefTario ponitur et quo fublato res
necefTario tollitur ; vel id, fine quo res, et vice verfa
quod fine re nec efTe nec concipi poteft.
III. Per ideam intelligo Mentis conceptum, quem
Mens format, propterea quod res eft cogitans.
Explic. Dico potius conceptum, quam perce
ptionemn, quia perceptionis momen indicare videtur,
ÌMentem ab objecto pati. At conceptus actionein [**]
Mentis exprimere videtur.
IV. Per ideam adaequatam intelligo ideam,
quae, quatenus in fe fine relatione ad objectum cgnfi
dera
 78 ETHICES PARs II,

deratur, omnes verae ideae proprietates, five deno

minationes intrinfecas habet. 1 `

ExPLic. Dico intrinfecas, ut illam fecludam,

quae extrinfeca eft, nempe convenientiamn ideae cum
fuo ideato.
V. Duratio eft indefinita exiftendi continuatio.

ExPLic. Dico indefinitam, quia per ipfam rei

eacifientis naturam determinari nequaquam poteft, •
neque etiam a caufa efficiente, quae fcilicet rei exi
fientiam neceffario ponit, non autem tollit.
VI Per realitatem et perfectionem idem intelligo.
. VII. Per res fingulares intelligo res, quae fini
tae funt et determinatam habent exiftentiam. Quod
fi plura Individua in una actione ita concurrant, ut
omnia fimul unius effectus fint caufa, eadem omnia
eatenus, ut unam rem fingularem, confidero.
*. AxioMATA. I. Hominis effentia non involvit
necefTariam exifientiam, hoc eft, ex naturae ordine
tam fieri poteft, ut hic et ille homo exiftat, quam ut
non exiftat.
II. Homo cogitat.
III. Modi cogitandi, ut amor, cupiditas, vel
quicunque momine affectus animi infigniuntur, non
dantur, nifi in eodem Individuo detur idea rei ama
[**] tae, defideratae etc. At idea dari poteft, quan
vis nullus alius detur cogitandi modus.
IV. Nos corpus quoddam multis modis affici
fentimus,

V. Nullas res fingulares praeter corpora et co

gitandi modos, fentimus, nec percipimus.
Poftulata vide pofi 13 Propofitionem.
Propos. I. Cogitatio attributum Dei efi, five
Deus eji res cogutamus.
DE
 DE MENTE. 79
- .•

DEMONSTR. Singulares cogitationes, five haec

et illa cogitatio modi funt, qui Dei naturam certo et
deterininato modo exprimunt. (per Coroll. Prop.
25. p. 1.) Competit ergo Deo (per Defin. 5. p. 1.) attri
butum , cujus conceptum fingulares omnes cogita
tiones involvunt, per quod etiam concipiuntur. Eft
igitur Cogitatio unum ex infinitis Dei attributis,
quod Dei aeternam et infinitam efTentiam exprimit,
(vid. Defin.6. p. 1.) five Deus eft res cogitans. Q. E. D.
Schol. Patet etiam haec Propofitio ex hoc,
quod nos pofTumus ens cogitans infinitum concipere.
Nam quo plura ens cogitans poteft çogitare, eo plus
realitatis five perfectionis idem continere concipi
mus ; ergo ens, quod infinita infinitis modis cogi
tare potelt, eft neceffario virtute cogitandi infinitum.
Cum itaque, ad folam cogitationem attendendo,
JEns infinitum concipiamus, eft neceflario (per De
fin. 4. et i6. p. 1.) cogitatio unum ex infinitis Dei at
tributis, ut volebamus. •

PRopos. II. Extenfio attributum Dei eft, five

IDeus eft res extenfa.
DE MoNsTR. Hujus eodem modo procedit, [43]
ac demonftratio praecedentis Propofitionis.
Propos. III. In Deo datur neceffario idea,
tam ejus effentiae, quam omnium, quae ex ipfius ef
fentia neceffario fequuntur.
DzMoNsta. Deus enim (per Prop. 1. hujus)
infinita infinitis modis cogitare, five (quod idem eft,
per Prop. 16 p. 1.) ideam fuae eflentiae et omnium,
quae necefTario ex ea fequuntur, formare poteft.
Atqui omne id, quod in Dei poteftate eft, necefTa
ri9 eft ; (per Prop. 55. p. 1.) ergo datur neceffario talis
idea, et (per Prop. 15. p. 1.) non nifi in Deo. 9. E. D. , '•
ScHoL. Vulgus per Dei potentiam intelligit
Dei liberam voluntatem et jus in omnia, quae funt,
quaeque propterea communiter, ut contungerì tua,
conliderantur. Deum enim poteftatem omnia de
£ ftruendi
8• - ETHices PARs II.
{truendi habere dicunt et in nihilum redigendi. Dei
porro potentiam cum potentia Regum faepi/Iime com
parant. Sed hoc in Corollario 1. et 2. Propofitionis
32. partis 1. refutavimus et Propofitione 16. partis 1.
oftendimus, Deum eadem neceffitate agere, qua fe
ipfum intelligit, hoc eft, ficuti ex neceffitate divi
mae naturae fequitur, (ficut omnes uno ore ftatuunt)
ut Deus feipfum intelligat, eadem etiam neceflìtate
fequitur, ut Deus infinita infinitis modis agat. Deinde
Propofitione 34. partis 1. oftendimus, Dei poten
tiam nihil efTe, praeterquam Dei actuofam effentiam;
adeoque tam nobis impoflibile eft concipere, Deum
non agere, quam Deum non efTe. Porro fi haec ul
terius perfequi liberet, pofTem hic ulterius ofiendere
potentiam illam, quam vulgus Deo affingit, non
tantum humanam efTe, (quod oftendit Deum homi
nem, vel inftar homnis a vulgo concipi) fed etiam
impotentiam involvere. Sed nolo de eadem re toties
fermonem inftituere. Lectorem folummodo iterum
[*] atque iterum rogo, ut, quae in prima parte,
ex Propofitione 16. ufque ad finem de hac re dicta
funt, femel atque iterum perpendat. Nam nemo
ea, quae volo, percipere recte poterit, nifi magno
pere caveat, ne Dei potentiam cum humana lúegum
potentia vel jure confundat.
PRopos. lV. Idea Dei, eae qua infinita infini
tis modis fequuntur, ùnica tantum effe poteft.
, DEMoNsTR. Intellectus infinitus nihil, prae
ter Dei attributa ejufque affectiones, comprehendit.
(per Prop. 8o. p. 1 ) Atqni Deus elt unicus. Qper
Coroll. 1. Prop. 14. p. 1.) Ergo idea Dei, ex qua infi
nita infinitis modis fequuntur, unica tantum efTe
poteft. 9. E. D.
PRopos. V. Effe formale idearum Deum, qua
tenus tantum ut res cogitans confideratur, pro
caufa agnofcit et non, quatenus alio attributo expli
catur. Iioc. eft, tam Dei attributorum, quam re rur/u.
 '} - •.
-

DE MENTF. 81
/

ruin fingularium ideae non ipfa ideata, five res per

ceptas pro caufa efficiente agnofcunt ; fed ipfum
JDeum, quatenus eft res cogitans.
De MoNsTR. Patet quidem ex Propofitione 5.
hujus. Ibi enim concludebamus, Deum ideam fuae
efTentiae et omnium, quae ex ea necefTario fequuntur,
formare pofTe ex hoc folo, nempe, quod Deus eft
res cogitans et non ex eo, quod fit fuae ideae obje
ctum. Quare EfTe formale idearum Deum, quate
nus eft res cogitans, pro caufa agnofcit. Sed aliter
hoc modo demonftratur. EfTe forma!e idearum mo
dus eft cogitandi, (ut per fe notum) hoc eft per
Coroll. Prop. 25. P. 1.) modus, qui Dei naturam,
quatemus eft res cogitans certo modo exprimit, adeo.
que (per Prop Io. P. 1.) nullius, alterius attributi Dei
conceptum involvit et confequenter (per Ax. 4. P. 1.)
nullius alterius attributi, nifi cogitationis, eft effe
ctus: adeoque efTe formale idearum Deum, [43]
quatenus tantum, ut res cogitans, confideratur etc.
9. E. D. ç

Paopos. VI. Cujuscunque attributi modi Deum,

quatenus tantum fub illo attributo, cujus modi funt,
et non, quatenus fub ullo alio confideratur, pro
caufa liabent. -

DeMroNsTf. Unumquodque enim attributum

per fe abfque alio concipitur. (per Prop. 1 o. P. 1.)
Quare uniuscujufque attributi modi conceptum fui
attributi, non autem alterius involvunt; adeoque
(per Axiom. 4. P. 1.) Deum, quatenus tantum fub
illo attributo, cujus modi funt, et non, quatenus
fub ullo alio confùleratur, pro caufa habent. 9. E D.
ConoLr. Hinc fequitur, quod EfTe formale re
Yum, quae modi non funt cogitandi, non fequitur
ideo ex divina natura, quia res prius cognovit ; fed
eodem modo, eademque neceffitate res ideatae ex
Vis attributis confequúntur et concluduntur, acideas
** attributo Cogitationis confequi oftendimus.
*.
Prao
-
82 ETHIces PARs II.

PRopos. VII. Ordo , et conneacio idearum iderrz

eft, ac ordo et connexio rerum.
De MoNsTR. Patet ex Ax. 4. P. 1. Nam cujus
cunque caufari idea a cognitione caufae, cujus eft
effectus, dependet.
ConoLL. Hinc fequitur, quod Dei cogitandi
potentia aequalis eft ipfius actuali agendi potentiae.
Hoc eft : Quicquid ex infinita Dei natura fequitur
formaliter, id omne ex Dei idea eodem ordine
eademque connexione fequitur in Deo objective.
[*°] ScHoL. Hic, antequam ulterius, perga
mus, revocandum nobis in memoriam eft id, quod
fupra oftendimus ; nempe, quod quicquid ab infinito
intellectu percipi poteft, tanquam fubftantiae effen
tiam conftituens, id omne ad unicam tantum fub
ftantiam pertinet ; et confequenter quod fubftantia co
gitans et fubftantia extenía una eademque eft fub
ftantia, quae jam fub hoc, jam fub illo attributo
comprehenditur. Sic etiam modus extenfionis et
idea illius modi una eademque eft res ; fed duobus
modis exprefTa ; quod quidam Hebraeorum quafi per
nebulam vidiffe videntur, qui fcilicet ftatuunt, Deum,
I)ei intellectum, resque ab iplo intellectas unum
et idem efTe. Ex. gr. circulus im natura exiftens et
idea circuli exiftentis, quae etiam in Deo eft, una,
eademque eft res, quae per diverfa attributa explica
tur ; et ideo five naturam fub attributo Extenfionis,
five fub attributo Cogitationis, five fub alio quocun
que concipiamus, unum eundemque ordinem, five
unam eandemque caufarum connexionem, hoc eft,
eafdem res invicem fequi reperiemus. Nec ulla alia
de caufa dixi, quod Deus fit caufa ideae ex. gr. cir
culi, quatenus tantum efi res cogitans, et circuli, qua-,
tenus tantum eft res extenfa ; nifi quia EfTe formale
ideae circuli non, nifi per alium cogitandi modum,
tanquam caufam proximam et ille iterum per alium
et fic in infinitum, poteft percipi, ita ut, quamdiu
res,
 T)E MENTe. - 85

res, ut cogitandi modi confiderantur, ordinem totius

naturae, five caufarum connexionem, per folum
Cogitationis attributum explicare debemns et quate
nus, ut modi Extenfionis, confiderantur, ordo etiam
totius naturae per folum Extenfionis attributum ex
plicari debet et idem de aliis attributis iutelligo.'
Quare rerum, ut in fe funt, Deus revera, eft eaufa,
quatenus infinitis conftat attributis; nec in praefen
tiarum haec clarius pofTum explicare. ' -

Propos. VIII. Ideae rerum fingularium, five

modorum non exifientium ita debent comprehendi in
Dei infinita idea, ac rerum fingularium five ino
dorum effentiae forinales in Dei attributis continentur.
De MoNstn.
praecedenti Scholio.Haec Propofitio patet ex [*].
• '

CoroLL. Hinc fequitur, quod, quamdiu res -

fìngulares non exiftunt, nifi quatenus in Dei attri- - -

butis comprehenduntur, earum EfTe objectivum, five -

ideae non exiftunt, nifi quatenus infinita Dei idea

exifiit; et ubi res fingulares dicuntur exiftere , non
tantum, quatenus in Dei attributis comprehenduntur,
fed quatenus etiam, durare dicuntur, earum ideae
etiam exiftentiam, per quam du1are dicuntur, in
volvent.
Schol. Si quis ad uberiorem hujus rei expli
cationem exemplum defideret, nullum fane dare
potero, quod rem , de qua hic loquor, utpote uni- -

cam , adaequate explicet ; conabor tamen rem, ut

fieri poteft, illufirare. Nenipe circulus talis eft na
turae, ut ornnium linearum rectarum, in eodem 1
fefe invicem fecantium , rectangula fub fegnentis -

fint inter fe aequalia ; quare in circulo infinita inter !

fe aequalia rectangula, continentur: attamen nullum •

eorum poteft dici exiftere, nifi quatenus circulus exi- »

fit, nec etiam alicujus horum rectangulorum idea .

poteft dici exiltere, nifi quatenus in circuli idea com- .

F2 prehen- .
 84 Era:ces Pars II.
prehenditur. Concipiantur jam ex infinitis illis duo
tantum, nempe E et D exiftere. Sane eorum etiam
- ideae jam non tantum exiftunt,
quatenus folummodo in circu
li idea comprehenduntur; fed
etiam, quatenus illorum rectan
gulorum exiftentiam involvunt,
quo fit, ut a reliquis reliquo
NUEL/ rum rectangulorum ideis diftin
guantur.
PRopos. IX. Idea rei fingularis, actu exiftentis,
1Deum pro caufa habet, non quatenus infinitus eft ;
aed quatenus aliâ rei fingularis actu exifientis ideâ
'[**] affectus confideratur, cujus etiam Deus efi cau
Ja, quatenus alia tertia affectus efi, etfic in infinitum.
, ' DE MoNsTR. Idea rei fingularis, actu exiftentis,
modus fingularis cogitandi eft et a reliquis diftin
ctus ; (per Coroll. et Schol. Prop. 8. hujus) adeoque
(per Prop. 6 hujus Deum, quatenus eft tantum res
cogitans, pro caufa habet, At non, (per Prop. 28.
p. 1.) quatenus eft res abfolute cogitans, fed qua
tenus alio cogitandi modo affectus confideratur et
*- hujus etiam, quat, nus alio affectus eft, et fic in infi
A. -
nitum. Atqui ordo et connexio idearum (per Prop. 7.
hujus) idem eft, ac ordo et connexio caufarum; ergo
unius fingularis ideae alia idea, five Deus, quate
nus alia idea affectus confideratur, e[t caufa et hujus
etiam, quatenus alia affectus eft et fic in infinitum.
Q. E. D.
CoroLI... Quicquid in fingulari cujuscunque
ideae objecto contingit, ejus datur in Deo cognitio,
quatenus tantum ejufderi objecti ideam habet.
*.

DE MoNsTR. Qnicquid in objecto cujuscunque

ideae contingit, ejus datur in Deo idea, (per Prop. 5.
hujus) non , quatenus infinitus eft, fed quatenus
alia rei fingularis idea affectus confideraumr ; (per
•. praeced
 De MENTE. 85

praeced. Prop.) fed (per Prop. 7. hujus) ordo et con

}uo
nexio idearum idem eft, ac órdo et connexio reruum ;
iam
erit ergo cognitio ejus, quod in fingulari aliquo ob
lunt, jecto contingit, in Deo , quatenus tantum ejufdem
rCU•

led
objecti habet ideam. Q. E D. -

tam
PRopos. X. Ad effentiam hominis non pertinet
runt, Effe fubftantiae, five fübfiantia formam hominis non
conftituit. -

quo
ilüt. DeMoNsTR. EfTe enim fubftantiae involvit ne
cefTariam exiftentiam. (per Prop. 7 P. 1.) Si igitur
íentí, ad hominis efTentiam pertinet Effe fubftantiae, data,
lS eft; ergo fubftantia, daretur necefTario homo, (per Defin. 2.
s id hujus) et confequenter homo neceffario exifteret,
t cdi quod Qper Ax. 1. hujus) eft abfurdum. Ergo etc. [*°]
9. E. D. v.

iii:um.
SchoL. Demonftratur etiam haec Propofitio ex
ienti, Propofitione 5. P. 1. . nempe, quod duae ejufdem
difti naturae fubftantiae non dentur. Cum autem plures
leoq* .homines exiftere poflint ; ergo id, quod hominis
im ft: formam confiituit, non efi EfTe fubftantiae. Patet.
p. 23. praeterea haec Propofitio ex reliquis fubftantiae pro
f qu* prietatibus, videlicet, quod fubftantia fit, fua natura
tur & infinita, immutabilis, iudivilibilis etc. ut facile unus
iff. quifque videre poteft.
CoRoLL. Hinc fequitur efTentiam hominis con
ftitui a certis Dei attributorum modificationibuis.
Nam-Effe fubftantiae (per Prop. praeced.) ad efTentiam
hominis non pertinet. Eft ergo (per Prop. 15. P. 1.)
aliquid, quod in Deo eft et quod fine Deo nec efTe,
nec concipi poteft, five (per Coroll. Prop. 25. P. 1.)
aliectio, five modus, qui Dei naturam certo et deter
minato modo exprimit. .*

SchoI., Omnes fame concedere debent, nihil fine

Deo effe, neque concipi pofTe. Nam apud omnes in
confefTo efi, quod Deus omnium rerum, tam earum
ellentiae, quam earum exiftentiae, unica eft caufa,
- - hoc
w - .*

•,
.*

86 ETH1ces Pans II.

hoc eft, Deus non tantum eft caufa rerum fecundum
Fieri, ut ajunt ; fed etiam fecundum EIIe. At inte
rini plerique id ad eflentiam alicujus rei pertinere di
cunt, fine quo res nec effe, nec concipi poteft ; adeo
qne vel Naturam Dei ad efTentiam rerum creatarum
pertinere, vel res creatas fine Deo vel elTe , vel com
* cipi pofTe credunt, vel, quod certius eft, fibi non
fatis conftant. Cujus rei caufam fuifTe credo, quod
' ordinem philofophamdi non temuerint. Nam natu
ram divinam, quam ante omnia comtemplari debe
.bant, quia tam cognitione, quam natura prior eft
ordine cognitionis, ultimam, et res, quae fenfuum
objecta vocantur, omnibus priores, efTe crediderunt;
unde factum eft, ut, dum res naturales contemplati
funt, de nulla re minus cogitaverint, quam de di
vina natura et, cum poftea animum ad divinam na
turam contemplandum appulerint, de mulla re mi
[*] nus cogitare potuerint, quam de primis fuis fig
mentis, quibus rerum naturalium cognitionem fuper
ftruxerant; utpote quae ad cognitionem divinae na
turae nihil juvare poterant; adeoque nihil mirum,
fi fibi paffim contradixerint. Sed hoc mitto. Nam
meum intentum hic tantum fuit, caufam reddere,
cur non dixerim , id ad effentiam alicujus rei perti
nere, fine quo res nec effe, nec concipi poteft ; ni
mirum, quia res fingularcs non poflunt fine Deo
efTe, nec concipi ; et tamen Deus ad earum efTentiam
non pertinet; fed id neceffario effentiam alicujus rei
confiituere dixi, quo dato res ponitur et quo fub
lato res tollitur : vel id, fine quo res, et vice verfa
id, quod fine re nec efTe, nec concipi poteft.
PRopos. XI. Primum, quod actuale Mentis
humanae Effe confiituit, nihil aliud eft, quam idea
rei alicujus fingularis actu exifientis,
DEMoNsTR. Effentia hominis (per Coroll. prae
ced. Prop.) a certis Dei attributorum modis confti
tuitur; nempe (per Azioma 2. hujus) a modis cogi
- tandi,
 IDE MENTE. - .87

tandi, quorum omnium (per Axiom. 3. hujus) idea

natura prior eft et, ea data, reliqui modi (quibus
fcilicet idea natura prior efi) in eodem debent effe
individuo ; (per Axiom. 4. hujus) Atqne adeo idea
primum eft, quod humanae Mentis Effe conftituit.
At non idea rei non exiftentis. Nam tum (per Co
roll. Prop. 8 hujus ' ipfa idea non poffet dici exiftere;
erit ergo idea rei actu exiftentis. At non rei infi
nitae Res namque infinita (per Prop. 21. et 23. P. 1.)
debet femper necefTario exiftere ; atqui hoc (per.
Axiom. 1. hujus) eft abfurdum ; ergo primum, quod
EITe humanae Mentis actuale conftituit, eft idea rei
fingularis actu exiftentis, Q. E. D.
CoroLr. Hinc fequitur Mentem humanam
partem efTe infiniti intellectus Dei; ac p oinde cum
-
! dicimus, Mentem humanam hoc, vel illud percipere,
nihil aliud dicimus, quam quod Deus, non quate
mus infinitus eft, fed quatenus per naturam huma
nae Mentis explicatur, five quatenus humanae Men
tis effentiam conftituit, hanc vel illam habet ['']
-ideam; et cum dicimus Deum hanc, vel illam ideam
habere, non tantum, quatenus naturam humanae
Mentis confiituit; fed quatenus fimul cum Mente
humana alterius rei etiam habet ideam, tum dicimus
Mentem humanam rem ex parte, five inadaequate
percipere.
p.
SchoL. Hic fine dubio Lectores haerebunt,
multaque comuminifcentur, quae moram injiciant et
hac de caufa ipfos rogo, ut lento gradu mecum per
gant, nec de his judicium ferant, donec omnia per
legerint.
Propos. XII. Quicquid in objecto ideae, huma
nam Mentem conftituentis, contingit, id ab huma
na Mente debet percipi, five ejus rei dabitur in Men
te neceffario idea. Hoc eft, fi objectum ideae, hu
manam Mentem conftituentis, fit corpus, nihil in
CO
 •

88 /
ETHIces PARs II.
-

eo corpore poterit contingere, quod a Mente non

percipuatur.

DE MoNsTR. Quicquid enim in objecto cujus

cunque ideae contingit, ejus rei datur necefTario in
Deo cognitio, (per Coroll. prop. 9. hujus) quatenus
ejufdem objecti idea affectus confideratur, hoc eft,
(per Prop. 1 1. hujus) quatenus mentem alicujus rei
conftituit. Quicquid igitur in objecto ideae, humá
mam Mentem conftituentis, contingit, ejus datur
neceffario in Deo cognitio, quatenus naturam hu
manae Mentis conftituit, hoc eft , (per Coroll. Prop.
1 1. hujus) ejus rei cognitio erit neceflario in Mente,
five Mens id percipit. 9. E. D.
Scao. Haec Propofitio patet etiam et clarius
intelligitur ex Schol. Prop. 7. hujus, quod vide.
- [*] Propos. XIII. Objectum ideae, humanam
Menteiii confiituentis, eft Corpus, five certus Eacten
fionis modus actu exifieiis et nihil aliud. /

DeMoNsTa. Si enim Corpus non efTet huma

mae Mentis objectum, ideae affectionum Corporis,
mon efTent in Deo, (per Coroll. Prop. 9. hujus) qua
tenus Mentcm nofiram, fed quatenus alterius rei
mentem conftitueret, hoc eft, per Coroll, Prop. 1 1.
hujus.) ideae affectionum Corporis non effent in no
ftra Mente; atqui (per Aaciom. 4. hujus) ideas affe
ctionum corporis habemus, Ergo objectum ideae,
humanam Mentem conftituentis, eft Corpus, idque
(per Prop. 1 1. hujus) actu exiftens. Deinde, fi prae
ter Corpus etiam aliud efTet Mentis objectum, cum
nihil (per Prop. 56. P. 1.) exifiat, ex quo aliquis effe
ctus non fequatur, deberet (per Prop. 1 1. huius) ne
cefIario alicujus ejus cffectus idea in Mente noftra
dari; atqui (per Aeacion. 5. huius, nulla ejus idea da
tur, Ergo objectum noftrae Mentis e[i Corpus exi
fiens, et nihil aliud. 9, E. D.
CoaoLL.