32 PRAEFATro.

IPhilofophi magna ex parte imperfecta fint. Profecto

dolendum eft , qnod ille, qui jam modo tantos in
Veritatis cognitione progreffus fecerat et tantum in
ea progredienda fibi habitum comparaverat, tam
immature, tam intempefiive miortem oppetierit, eo
magis quod non folum horum Scriptorum perfe
ctio fed etiam , integra* Philofophia fperanda fumfTet,
quemadmodum variis locis in Tractatu de Emenda
tione Intellectus meminit ; ubi abfque dubio /^eram
Motus Naturam, atque qua ratione n priori tot va
rietates in Materia etc. deducendae effent, demon
ftrafTet, de quibus Epiftolis LXIII. et LXIV. men
tio fit.
Propofuerat quoque fibi, Algebram breviori et
magis intelligibili Methodo, aliaque plura Opera
confcribere, quemadmodum varii amicorum pluries
ab ipfo audiverunt. Verum Mors in nofiro fubti
1iffimo Philofopho quoque oftendit, quod hominum
propofitum raro perficiatur. Spes tamen non exigua
affulget, Erudito Orbi non “exiguum praefiitum fuifTe
officium in hifce, licet imperfectis, Scriptis edendis,
eumque haec animo grato accepturum. Non alius
in iis publicandis fuit Scopus, quam ut homines iis
illuminarentur et Veritatis Cognitio magis ac magis
innotefceret.

ETHI.
 - i.

E T H I C A
ORDINE GEOMETRico DEMONSTRATA
IE T.

IN QVINQVE PARTES DISTINCTA

I N . Q V I B V S A G I T V R

f. De Deo.

II. De Natura et Origine MENTIs. *~

[II. De Origine et Natura AFFEcTvvM.

IV. De SERviTvtE Humana, feu de AFFECTvvM
ViRuhvs.

V. De Pot£NT1A INTELLEctys, feu de LIBERTATE

Humana,
.
 E T H I O E S ;

P A R S P R I M A. D E D E o.

Drisir. I. Per caufam fui intelligo id, cujus

elTentia involvit exiftentiam ; five id, cujus natura
non poteft concipi, nifi exiftens. ' y

II. Ea res dicitur in fuo genere finita, quae alia

ejusdem naturae terminari poteft. . Ex. gr. córpus di
citur finitum, quia aliud femper majus concipimus.
Si cogitatio alia cogitatione terminatur. At corpús
non terminatur cogitatione, nec cogitatio corpore.
III. Per fubfiantiam intelligo id, quod in fe eft
et per fe concipitur: hoc eft id, cujus conceptus nón
indiget conceptu alterius rei, a quo formari debeat.
IV. Per attributum intelligo id, quod inteffè
ctus de fubftantia percipit, tanquam ejufdem efTen
tiam conftituens. - ', »

v. Per modum intelligo fubftantiae affectiones,

five id, quod in alio eft, per quod etiam concipitur.
w
VI. Per Deum intelligo ens abfolute infiniturfi,
hoc eft, fubflantiam confiaotem infinitis attributis,
quorum unumquodque aeter nam et infinitam e{fen
uam exprimut.
- Y.

C 2 - Ex
 36 £TIIICES PARs I.
-- - - -*•-*•-*- -**-*-• -• • • • •• -

FxPr.Tc. T)ico abfolute infinitum, non autem.

[8] in fuo genere ; quidquid enim in fuo genere tan- ,
tiim infinitum eft, infinita de eo attributa negare
pofTumus; quod autem abfolute infinitum efi, ad
ejus efTentiam pertinet, quicquid elTentiam exprimit
et negationem nullam involvit.
- VII. Ea res libera dicetur, quae ex fola fuae na
turae neceffitate exiftit et a fe fola ad agendum deter
minatur. NecefTaria autem, ve8 potius coacta, quae
ab alio determinatur ad exiftendum et operandùm
certa ac determinata ratione. - -

VIII Per aeternitatem intelligo ipfam exiften

tiam, quatenus ex fola rei aeternae definitione ne
cefTario fequi concipitur.
Explic. Talis enim exiftentia, ut aeterna ve
ritas, ficut rei efTentia, concipitur, proptereaque per
durationem, aut tempus explicari non poteft, tam
etfi duratio principio et fine carere concipiatur. .
AxioM. I. Omnia, quae funt, vel in fe, vel
in alio funt.
II. Id, quod per aliud non poteft concipi, per
fe concipi debet.
III Ex data caufa detérminata necefTario fequi
tur effectus et contra; fi nulla detur determinata caufa,
impoffibile eft, ut effectus fequatur.
IV. Effectus cognitio a cognitione caufae depen
det et eandem involvit.

V. Quae nihil commune cum fe invicem habent,

etiam per fe invicem intelligi non pofTunt, five von
ceptus unius alterius conceptum non involvit.
[3] VI. Idea vera debet cum fuo ideato conve
Inlre.

VII. Quicquid, ut non exiftens, poteft conci

pi, ejus efTentia non involvit exifientiam.
Phopos. I. Subfiantia prior eft natura fuis af
fectionibus.
' DE
 : De Deo. , • 57
IdeMonstr. Patet ex Definitione 5 et 5. *

PRopos. II. Duae fubftantiae, diverfa attri

buta habentes, nihil inter fe commune habent.
De MoNsTR. Patet etiam ex. Defin. 5. Una
quaeque enim in fe debet efTe et per fe debet concipi,
five conceptus unius conceptum alterius non involvit.
!
Paopos III. Quae res nihil commune inter fe
habent, earum una alterius caufa effe non poteft.
De MoNsta. Si nihil commune cum fe invicem
habent, ergo (per Aaciom. 5.) nec per fe invicem pof
funt intelligi, adeoque (per Axiom. 4.) una alterius.
caufa efTe non poteft. Q. E. D.
PRopos. IV. ' Duae, aut plures res difíinctae
vel inter fe diftinguuntur ex diverfitate attributorum
fubfiantiarum, vel. ex diverfitate earundem affe
ctionum. -

!
De MoNstr. Omnia, quae funt, vel in fe, vel in
alio funt, (per Axiom. 1.) hoc eft (per Defin. 5. et 5.)
extra intellectum nihil datur praeter fubftantias ejuf
que affectiones. Nihit ergo extra inrellectum datúr,
per quod plures res diftingui inter fe poffünt praeter
fubftantias, five quod idem eft quer 4aeioui 4) earum
attributa, earumque affectiQnes. 0. E. D.
' ' Pkopos. V. In rerum natura non poffunt dari [3]
duae, aut plures fubfiantiae · ejufdem
attribu i. - ·· · · ·
iiaturae, five
• • •

De MoNsTR. Si darentur pfures diftinctae, de

berent inter fe diftingui, vel ex diverfitate attributo
rum, vel ex diverfitate affectionum (per Prop. prae
ced.) Si tantum ex diverfitate attributorum, conce
detur ergo, non dari, nifi unam ejufdem attributi.
At fi ex diverfitate affectionum, cum fubftantia fit
Prior natura fuis affectionibus, (per Prop. 1.) depofi
tis ergo affectionibus et in fe confiderata, hoc eft
Qner Defin. 5. et 6.) vere confiderata, non, poterit
*. - concipi
33- ' ' Etiiices Pars I.
concipi ab alia aftingui, hoc eft (per Prop. praeced.)
nôn poterunt dari plures, fed tantum una. 9. E. I).
Pkopos. VI. * Una Subfiantia non poteft pro
daè ab alia fubfiantia. _ - - -

*' • . DE MoNsTw, In rerum natura non poffunt dari'

duaé fubftantiae ejufdem attributi, (per Prop. prae
ced.) hoc eft, (per Prop. 2.) quae aliquid inter fe
commune habent, Adeoque (per Prop, 3.) una alte
rius caufa effe, nequit, five una ab alia non poteft
produci. 9. E. D, , , - ' , , , • ' ."
... - CoroLI.AR. Hin8 fequitur fubftantiam ab alio
produci non poffe. Nam in rerum natura nihil da-,
tur, praeter fubftantias, earumque affectiones». ut
É; ex Axiom. 1. et Defim. 5. et 5. ; Atqui a fub
tantia produci non poteft. per praeced. Prop.) Ergo
fubftantia abfólute a6 alio pròduöi non potefi. Q. E. D.
, .4liter. Demonftratur hoc etiam facilius ex ab
fürdö contradictorio. ' Nam fi fubftantia ab alio pof
fet produci, ejus cognitio a cognitione fuae caufae,
geberet pendere ; qyer Axiom. 4) adeoque (per De
fin. 5.) non effet fubftantia.
- _ - , - - -.
;
t
* •

' . Paopos. VII. * Ad naturam fubfiantiae pertineb

[*] exiftere. . . • • • ■ •. • -
•

' * De MoNsta. Snbftantia non, poteft produci ab

alio; (per Coroll. Prop praeced.) erit itaque caufa
fui, id eft per Defin. i.) ipfius effentia involvit me
cefTario exiftentiami, five ad ejus naturam pertinet
ex:ftere. 9 E. 1). - - .
I . Propos. VIII. Omnis fubfiantia efi neceffario
.* -

infinita. ' . .
... T)E MoNsTr. Subftantia unius attributi non,
hifi unica, exiftit, (per Prop. 5.) et ad ipfius natu
ran prrtinet ex*ft, re. 'jrer 1'rop. 7.) Erit ergo de ipfius
natura, vel finita, vel infinita exiftere. At non finita.
INam φer Defin. 2.) deberet terminari ab alia ejufdem
- - - Inalu
 - De Deo. 39

matnrae, quae etiam necefTario deberet exiftere;

(per Prop. 7. adeoque darentur duae fubftantiae ejuf
dem attributi quod eft abfurdum. (per Prop. 5.) Exi
fiit ergo infinita. 9. E. D.
Schol. I. Cum finitum efTe revera fit ex parte
negatio et infinitum abfoluta affirmatio exiftentiae
alicujus naturae, fequitur ergo ex fola 7. Prop
omnem fubftantiam debere efTe infinitam. -

Schol. II. . Non dubito, quin omnibus, qui.

de rebus confufe judicant, nec res per primas , fmas;
caufas nofcere confueverunt, difficile fit, demon [ira
tionem 7. Prop. concipere; nimirum quia non diftin
guunt inter modificationes fubftantiarum et ipfas
fubfiantias, neque fciunt, quomodo res producun
tur. Unde fit, ut principiun, quod res naturales
habere vident, fubftantiis affingant ; qui enim veras
reruin caufas ignorant, omnia confundunt et fine,
ulla mentis repugnantia tam arbores, quam homi
nes, loquentes fingunt et homines tam ex lapidibus,
quam ex femine, formari et, qnafcunque formas in
alias quascunque mutari, imaginantur. Sic etiaim,
qui naturam divinam' cum humana confundunt, -fa
cile Deo afîectus humanos tribuunt, praefertim quam*
diu etiam ignorant, quomodo affectus in mente pro
dncuntur. Si autem homines ad naturam fubftan- [°]
tiae attenderent, minime de veritate 7. Prop. dubita
rent; imo haec Prop. omnibus axioma effet et inter
notiones communes nurneraretur. Nam per fubftan
tiam intelligerent id, quod in fe eft et per fe couci
pitur, hoc eft, id, cujus cognitio non indiget co
gnitione alterius rei. Per modificationes autem id,
quod in alio eft et quarum conceptus a conceptu rei,
in qua funt, formatur: quocirca modificationum
non exiftenuium veras ideas poffumus habere ; quan
doquidem, quamvis non exifiant artu extra intelle
ctum, earum tamen effentia ita in aJio comprehen
dilur, ut per idem concipi poilint. Verum fubfian
t1arull1
4o - FTHICES PARs I.
\

tiarum veritas extra intellectum non eft, nifi in fe

ipfis, quia per fe concipiuntur. Si quis ergo diceret,
fe claram et diftinctam, hoc eft, veram ideam fub-.
ftantiae habere et nihilominus dubitare, num talis
fubfiantia exiftat, idem hercle efTet, ac fi diceret,
feveram habere ideam et nihilominus dubitare, num
falfa fit, (ut fatis attendenti fit manifeftum); vel, fi
quis ftatuat, fubftantiam creari, fimul ftatuit, ideam.
falfam factam efTe veram, quo fane nihil abfurdius'
concipi poteft; adeoque fatendum necefTario eft, fub
ftantiae exiftentiam, ficut ejus efTentiam , aeternam.
effe veritatem. Atque hinc alio modo concludere.
pofTumus, non dari, nifi unicam, ejufdem naturae,
quod hic oftendere, operae pretium efTe duxi. Ut
autem hoc ordine faciam, notandum eft, I. veram
uniuscujufque rei definitionem nihil involvere neque
exprimere praeter rei definitae naturam. Ex quo fequi
tur hoc II. nempe nullam definitionem certum ali
quem numerum individuorum involvere, neque ex
primere, quandoquidem nihil aliud exprimit, quam.
naturam rei definitae. Ex. gr. definitio trianguli nihil
aliud exprimit, quam fimplicem naturam trianguli ;
at non certum aliquem triangulorum numerum III.
Notandum, dari necefTario uniuscujufque rei exiften
tis certam aliquam caufam, propter quam exiftit. IV.
Denique notandum, hanc caufam, propter quam
aliqua res exiftit, vel debere contineri in ipfa natura
et definitione rei exiftentis, (nimirum quod ad ipfius
naturam pertinet exifiere) vel debere extra ipfam dari.
His pofitis fequitur, quod, fi in natura certus ali
quis numerus individuorum exifiat, debeat neceffa
rio dari caufa, cur illa individua et cur non plura,
[7] nec pauciora exiftunt. Siex. gr. in rerum natura
26. homines exiftant (quos, majoris perfpicuitatis
caufa, fuppono fimul exifiere, nec alios antea in ma
tura eafiitiffe, non fatis erit, (ut fcilicet rationem
reddamus,Tcur 2o. homines exifiant) caufam naturae
humanae in genere oftendere, fed infuper necefTe
. erut,
 De pro: - 41
erit, caufam oftendere, cur non plures, nec paucio
res, quam 2o. exiftant; quandoquidem (per III. No
&am) uniuscujufque debet necefTario dari caufa, cur,
exiftat. At haec caufa (per Notann II. et III.) non
poteftin ipfa natura humana contineri, quandoqui
dem vera hominis definitio numerum vicenarium.
non involvit; adeoque (per Notam IV.) caufa, cur
hi viginti homines exiftunt, et confequenter cur unus-.
quifque exiftit, debet necefTario extra unumquemque
'dari et propterea abfolute concludendum, omne id,
cujus naturae plura individua exiftere pofIunt, debe
re necefTario, ut exiftant, caufam externam habere.
: Jam quoniam ad naturam fubftantiae (per jam ofien
fa in hoc Schol.) pertinet exiftere, debet ejus defini
tio neceffariam exiftentiam involvere et confequenter
exfola ejus definitione debet ipfius exiftentia conclu
i di. At ex ipfius definitione (ut jam ex Nota Il. et
III. ofiendimus) non poteft fequi plurium fubftan
tiarum exiftentia, fequitur ergo ex ea necefTario, uni
cam tantum ejufdem naturae exiftere, ut propone .
batur.
:
Paopos. IX. Quo plus realitatis, aut effe, una
quaeque res habet, eo plura attributa ipfi cowpetunt.
DeMoNsTR. Patet ex Defin. 4.
Propos. X. Unumquodque unius fubftantiae
attributum per fe concipi debet. :
De MoNstm. Attributum enim eft id, quod intel
lectus de fubftantia percipit, tanquam ejus effentiam
conftituens, (per Defin. 4.) adeoque (per Defin. 3.
Per fe concipi debet. " Q. E. D.
ScHoL. Ex his apparet, quod, quamvis duo [;]
attributa realiter diftincta cóncipiantur, hoc eft,
unum fine ope alterius, non poffumus tamen inde
%°ncludere, ipfa duo entia, five duas diverfas fub
fantias coiifiituere ; id enim eft de natura fubftan
***, ut unumquodque ejus attributorum per fe con
“Platur; quandoquidem omnia, quae habet, $i;
uta
 4£ Ethices Pars I.
buta fimul in ipfa femper fuerunt, nec unum ab alio
produci potuit ; fed unumquodque realitatem, five
efTe, fubftantiae exprimit. Longe ergo abeft, ut ab
furdum fit, uni fubftantiae plura attributa tribuere ;
:
quin nihil im natura clarius, quam quod unumquod-,
que ens fub aliquo attributo debeat concipi et, quo,
plus realitatis, aut effe habeat, eo plura attributa,
quae et neceflìtatem, five aeternitatem et infinitatem.
exprimunt, habeat; et confequenter nihil etiam cla-,
rius, quam quod ens abfolute infinitum necefTario,
fit definiendum (ut Defin. 6. tradidimus) ens, quod
confiat infinitis attributis, quorum unumquodque
aeternam et infinitam certam efTentiam exprimit. ' Si
quis antem jam quaerit, ex quo ergo figno diverfita
tem fubftantiarum poteriamus dignofcere, legat fe
quentes Propofitiones, quae oftendunt in rerum
natura non, nifi unicam fubftantiam, exiftere, eana
que abfolute infinitam. effe, quapropter id fignum
fruftra quaereretur. - - - - - , •

PRopos. XI. Deiis, five fubftantia eonftans

infinitis attributis, quorum unumquodque aeternam.
ei infinitam cffentiam exprimit, neceffa, io exiftit,
DE MoNstr. Si negas, concipe, fi fieri poteft,
IDeum non exiftere. Ergo (per Axiom. 7.) ejus elTen
tia non involvit exiftentiam. Atqui hoc (per Propo
fit. 7.) eft, abfurdum : Ergo Deus neceffario exiftit.
9. E. D. , , - -

Aliter. ' Cujufcunque rei affignari debet caufa,

feu ratio, tam cur exiftit, quam cur non exiftit. Ex.
gr. fi t£iangulus exifiit, ratio feu caufa dari debet,
cur exifiit; fi antem non exifiit, ' ratio etiam, feu
caufa dari debet, quae impedit, quo minus exiftat,
[°] five quae ejus exifientiam tollat. Haec vero ratio,
feu caufa, vel in natura, rei contineri debet, vel ex
tra ipfam. - Ex. gr. rationem , cur circulus, quadra
tus non exiftat, ipfa ejus natura indicat; nimirum,
quia contradictionem involvit. Cur autem contra
[ub
 *

IDE Deo. ' 45

fobftantia exiftat, ex fola etiam ejus natura feqnitur,

quae fcilicet exiftentiam involvit. (vide Prop. 7.) At:
ratio, cnr circulus, vel triangulum exiftit, vel cur
non exiftit, ex eorum natura non fequitur, fed ex
ordine univerfae naturae corporeae; ex eo enim feqmi
debet, vel jam triangulum necefTario exiftere, vel
impoffibile effe, ut jam exiftat. Atque haec per
fe manifefìa funt. Ex quibus fequitur, id neceffario
exiftere, cujus nulla ratio, nec caufa datnr, quae ,
impedit, quo minus exiftat. . Si itaque nulla rario,
nec caufa dari poffit, quae impedit, quo minus Deus
exiftat, vel quae ejus exiftentiam tollat, omnino
concludendum eft, eundem necefTario exiftere. At,
fi talis ratio, feu caufa daretur, ea, vel in ipfa Dei
matura, vel extra ipfam däri deberet, hoc eft, in alia:
fubftantia alterius naturae. Nam fi ejusdem natu
ra effet, eo ipfo concederetur dari Denm. At fnb
ftantia, quiae alterius effet naturae, nihil cum ])eo.
commune habere, (per 2. prop.) adeoque neque ejus
exiftentiam ponere, neque tollere poffet. Cum igi
tur ratio, feu caufa, quae divinam exiftentiam tol
lat, extra divinam naturam dari non poffit, debebis
necelTario dari, fiquidem non exiftit, in ipfa ejus
natura, quae propterea contradictionem involveret.
Atque hoc de Ente abfolute infinito et fumme perfe
cto affirmare, abfurdum eft ; ergo mec in I)eo, nec.
extra Deum ulla caufa, feu ratio datur, quae ejus
exiftentiam tollat, ac proinde Deus necefTario exiliit.
9. E. D. -

Aliter. PofTe non exiftere impotentia eft et con

tra pofTe exiftere potentia eft, (ut per fe notum). Si
itaque id, quod jam neceffario exiftit, non nifi en
tia finita funt; funt ergo entia finita potentiora Ente
abfolute infinito: atque hoc ut per fe nouum abfur
dum eft ; ergo vel nihil exiftit, vel Ens abfolute in
finitum neceffario etiam exiftit. Atqui nos, vel im
nobis, vel in alio, quod necellario exultit, exiftimus.
(vid.
44 - Ethices PARs I.
-
/

(vid. Ariom. r. et Prop. 7.) Ergo Ens abfolute infi

nitum, hoc eft(per Defin. 6.) Deus necefIario exiftit.
9. E. D. -

SchoL. In hac ultima demonftratione Dei exiften

[*°] tiam a pofteriori oftendere volui, ut demonftratio,
facilius p rciperetur ; Non autem propterea, quod ex
hoc eodem fundamento Dei exiftentia a priori non fe
quatur. Nam, cum pofTe exiftere potentia fit, fequitur,,
quo plus realitatis alicujus rei naturae competit, eo
plus virium a fe habere, ut exiftat; adeoque Ens, ab
folute infini- um, five Deum infinitam abfolute po-,
tentiam exiftendi a fe habere, qui propterea abfolu-,
te ex ftit. Multi tamen forfan non facile hujus de
monftrationis evidentiam videre poterunt, quia a[..
fmeti fuit, eas folummodo res contemplari, quae a
caufis, externis fluunt ; et ex his, quae cito fiunt, hoc,
eft, quae, facile exiltunt, eas etiam facile perire vi
dent et contra eas res factu difficiliores judicant, hoc
eft, ad exiftendum non adeo faciles, ad quas plura,
pertinere concipiunt. Verum, ut ab his praejudi- iis
kberentur, non opus habeo hic oftendere, qua ratio
re hoc enunciatum, quod cito fit, cit9 perit, verum.
fit, nec etiam, an refpecuu totius naturae, omnia
aeque facilia fint, an fecus. Sed hoc tantum notare
fuflicit, me hic non loqui de rebus, quae a caufis ex
ternis fiunt, fed de folis fubftantiis, quae (per Prop.
6.) a nulia caufa externa produci pofTunt. Ites enim,
quae a caufis externis fiunt, five eae multis partibus,
confient, five paucis, quicquid perfectionis, five
realitatis habent, id omne virtutiº canfae, externae
debetur, adeoque earum exiftentia ex fola perfectio
ne caufae externae, non autem fuae oritur. Contra,
quicquid fubftantia perfectionis habet, nulli caufae
externae debetur ; quare ejus etiam exiftentia ex fola
ejus natura fequi debet, quae proinde nihil aliud,
eft, quam ejus efTentia. Perfectio igitur rei exiften
tiam uoa tollut, fed contra ponit; imperfectio autem
+
COntra
-
 De Deo;" 45
contra eandem tollit, adeoque de nullius rei exiften
tia certiores efTe pofTumus, quam de exiftentia Fntis
abfolute infiniti, feu perfecti, hoc eft, Dei. Nam
uandoquidem ejus efTentia omnem imperfectionem
fecludit, abfolutamque perfectionem involvit, eo
ipfo omnem caufam dubitandi de ipfius exiftentia
tollit, fummamque de eadem certitudinem dât, quod
mediocriter attendenti perfpicuum fore ci edo.
PRopos.<;II. Nullum fubftantiae attribu- [w]
tum poteß vere concipi, ex quo fequatur, fubftan
tiam poffe dividi.
DeMoNstn. . Partes enim, in quas fubftantia,
fic concepta, divideretur, vel naturam fubftantiae
' retinebunt, vel non. Si primum, tum (per8. Prop.)
unaquaeque pars debebit * [Te infin *ta et per f'rop. 6.)
!
caufa fui et (per Propofit. 5.) coi ftare debebit ex di
verfo attributo, adeoque ex una fubftantia plures
conftitui poterunt, quod (per Prop. 6.) efi abfurdum.
Adde, quod partes (per Prop. 2.) nihil commune
cum fuo toto haberent et totum (per Defin. 4. et
Prop. ic.) abfque fuis partibus et efTe et concipi pof
fet, quod abfurdum efTe, nemo dubitare poterit. Si
autem fecundum ponatur, quod fcilicet partes natu
ram fubftantiae non retinebunt; ergo, cum tota fub
ftantia in aequales partes elTet divifa, naturam fub
fiantiae amitteret et efTe defineret, quod (per Prop. 7.)
eft abfurdum.
PRopos. XIII, ' Subfiantia abfolute infinita eß
indivifibilis.
DE MoNsta. Si enim divifibilis efTet, partes,
in quas divideretur, vel naturam fubfiantiae abfolu
te infinitae r tinebunt, vel non. Si primum, da
buntur ergo plures fubftantiae ejufdem natu ae, quod
(per Prop. 5.) eft abfurdum. Si fecundum ponatur,
£rgo(ut fupra) poterit fubftantia abfolute infinita de
ere elle, quod (per Prop. 1 1.) eft etiam abfurdum,
Coixolr.
 46 ETÉHces PARs I.
w

CoRor.1.. Ex his fequitur, nullam fubftantiam

et confequenter nullam fubftantiam corpoream, qua
tenus fubfiantia eft, effe divifibilem. T
Schol. Quod fubftantia fit indivifibilis, fim
plicius ex hoc folo intelligitur, quod natura fubfian
tiae non poteft concipi, nifi infinita, et quod per par
tem fubfiantiae nihil aliud intelligi poteft, quam fub
[**] ftantia finita, quod (per Prop. 8.) manifeftam
contradictionem implicat. -

PRopos. XlV. Praeter Deum nulla dari, neque

concipi poteft fubfiantia.
DE MoNsTR. Cum Deus fit ens abfolute infini
tum, de quo nullum attributum, quod efTentiam
fubftantiae exprimit, negari poteft, (per Defin. 6.)
isque necefTario' exiftat ; (per Prop. 12.) fi aliqua
. fubfiantia praeter Deum daretur, ea explicari debe
, ret per aliquod attributum Dei, ficque duae fubftan
tiae ejufdem attributi exifterent, quod (per Prop. 5)
efi abfurdum ; adeoque nulla fubftantia extra Deum
dari poteft et confequenter non etiam concipi. Nam
fi pofiet concipi, deberet neceffario concipi, ut exi
fiens; atqui hoc (per primam partem hujus Demon/ir.)
eft abfurdum. Ergo extra Deum nulla dayi, neque
concipi poteft fubftantia. 9. E D.
Cor. or. r. I. Hinc clariffime fequitur I°. Deum.
efTe unicum, hoc eft (per Defin. 6.) in rerum natura
non, nifi unam fubftantiam, dari, eamque abfo
lute infinitam elTe, ut in Scholio Prop. 1 o. jam in
nuimus. .

CoRoI. L. II. Sequitur II°: rem extenfam et rem

cogitantem, vel Dei attributa efTe, vel (per Aaciom. 1.)
aflectiones attributorum Dei.
Propos. XV. Quicquid efi, in Deo eft et nihil
fine Deo effe, neque concipi potefi. '
JD E MoN str. Praeter Deum nulla datur, neque
concipi pote[i [ubftantia, (per 14. Prop.) hoc eft (per
Defin.
 IDe DEo. - + 47

Defin. 3.) res, quae in fe eft et per fe concipitur.

Módi autem (per Defin. 5.) fine fubftantia nec effe,
nec concipi pofTunt; quare hi in fola divina natura
effe et per ipfam folam concipi pofTunt. Atqui prae
ter fubftantias et modos nil datur. (per. Aeaciom. 1.)
Ergo nihil fine Deo efTe, neque concipi poteft. [**]
9. E. D.
ScHoL. Sunt, qui Deum inftar hominis cor
pore et mente conftantem, atque paffionibus obno
xium fingunt; fed, quam longe hi a vera Dei cogni
tione aberrent, fatis ex jam demonftratis confiat.
Sed hos mitto: nam omnes, qui naturam divinam
aliquo modo contemplati funt, Deum efTe corporeum,
negant. Quod etiam optime probant ex eo, quod
per corpus intelligimus quamcunque quantitatem,
longam, latam et profundam, certa aliqua figura
terminatam, quo nihil abfurdius de Deo, ente fcili
cet abfolute infinito, dici poteft. Attamen interim
aliis rationibus, quibus hoc idem demonftrare co
nantur, clare oftendunt, fe fubftantiam ipfam cor
poream, five extenfam a natura divina omnino re
movere, atque ipfam a Deo creatam ftatuunt. Ex
qua autem divina potentia creari potuerit,^ prorfus
ignorant; quod clare oftendit, illos id, quod ipfimet
dicunt, non intelligere. Ego faltem fatis ciare,
meo quidem judicio, demonftravi, (vide Coroll.
Prop. 6. et Schol. 2. Prop. 8.) nullam fubftantiam ab
alio pofTe produci, vel creari. Porro Prop. 14. often
dimus, praeter Deum nullam dari, neque concipi
polTe fubftantiam ; atque hinc conclufimus, fubfian
tiam extenfam unum ex infinitis Dei attributis efTe.
Verum, ad pleniorem explicationem, adverfariorum '
argumenta refutabo, quae omnia huc redeunt. Pri
mo, quod fubftantia corporea, quatenus fubftantia,
conltat, ut putant, partibus; et ideo eandem infi
niiam pofTe elTe et confequenter, ad Deum peitinere
polle, negant. Atque hoc multis exemplis expli
Cant,
 48 - ETHICES `Pans I.
cant, ex quibus unum, aut alterum afferam. Si
fubftantia corporea, ajunt, eft infinita, concipiatur
in duas partes dividi; erit unaquaeque pars,' vel fini
ta, vel infinita. Si illud, componitur ergo infini
tum ex duabus partibus finitis, quod eft abfurdum.
, Si hoc, datur ergo infinitum duplo majus alio infi
nito, quod etiam eft abfurduim. Porro, fi quanti
tas infinita menfuratur partibus pedes aequantibus,
infinitis talibus partibus conftare debebit, ut et, fi
partibus menfuretur digitos aequantibus; ac pro.
pterea unus numerus infinitus erit duodecies major
alio infinito. Denique, fi ex uno puncto infinitae
- cujufdam quantitatis conci
- 3 [**] piatur, duas lineas, ut
A B, A C, certa ac determi
- nata in initio diftantia in in
A. finitum protendi; certum eft,
diftantiam inter B et C con
- tinuo augeri et tandem ex
C determinata indeterminabi
- ' lem fore. Cum igitur haec
abfurda fequantur, ut putant, ex eo, quod quanti
tas infinita fupponitur: inde concludunt, fubftan
tiam corpoream debere effe finitam et confequenter
ad Dei efTentiam non pertinere. Secundum argu
mentum petitur etiam a fumma Dei perfectione.
Deus enim, inquiunt, cum fit ens fumme perfectum.
pati non poteft: atqui fubftantia corporea, quando
quidem divifibilis eft, pati poteft ; fequitur ergo,
ipfam ad Dei efTentiam non pertinere. Haec funt,
quae apud fcriptores invenio argumenta, quibus
oftendere conantur, fubftantiam corpoream divina
natura indignam efTe, nec ad eandem pofTe pertinere.
Verum enim vero fi quis recte attendat, me ad haec
jam refpondifTe comperiet; quandoquidem haec argu
menta in eo tantum fundantur, quod fubftantiam
corpoream ex partibus componi fupponunt, quod
jam (Prop. 12. cuin Coroll. Prop. 15.) ablurdum efTe
- oftendi.
 IDE DEo. 49
ofiendi. Deinde fi quis rem recte perpendere velit, ,
videbit, omnia illa abfurda, (fiquidem omnia abfur
da funt ; de quo jam non difputo) ex quibus conclu
dere volunt, fubftantiam extenfam finitam efTe, mi
nime ex eo fequi, quod quantitas infinita fuppona-.
uur, fed quod quantitatem infinitam menfurabilem
et ex partibus finitis conflari fupponunt ; quare ex
abfurdis, quae inde fequuntur, nihil aliud conclu
dere pofTunt, quam quod quantitas infinita non fit
menfurabilis et quod ex partibus finitis conflari non
poffit. Atque hoc idem eft, quod nos fupra (Propo
fit. 12. etc.) jam demonftravimus. Quare telum,
quod in nos intendunt, in fe ipfos revera conjiciunt.
Si igitur ipfi ex fuo hoc abfurdo concludere tamen
volunt, [ubftantiam extenfam debere efTe finitam,
nihil aliud hercle faciunt, quam fi quis ex eo, quod
fiuxit, circulum quadrati proprietates habere, conclu
dit, circulum non habere centrum, ex quo omnes
ad circumferentiam ductae lineae funt aequales. Nam
fubftantiam corpoream, quae non nifi infinita, non
nifi unica et non nifi indivifibilis poteft concipi, (vid.
Prop. 8. 5. et 1 2. ; eam ipfi ad concludendum, [**]
eandem efTe finitam, ex partibus finitis conflari' et
multiplicem efTe et divifibi!em, concipiunt Sic
etiam alii, poftquam fingunt, lineam ex punctis
componi, multa fciunt invenire argumenta, quibus
oftendant, lineam non pofTe in infinitum dividi.
Et profecto, non minus abfurdum eft ponere, quod
fubftantia corporea ex corporibus, five partibus com
Ponatur, quam quod corpus ex fuperficiebus, fuper
ficies ex lineis, lineae denique ex punctis componan
tur, Atque hoc omnes, qui claram rationem infal
libilem effe fciunt, fateri debent et imprimis ii, qui
negant, dari vacuum. Nam fi fubftantia corporea
ita pofTet dividi, ut ejus partes realiter diftinctae ef
fent; cur ergo una pars hon pofTet annihilari, ma
nentibus reliquis, ut ante, inter fe connexis ? et cur
omnes ita aptari debent, ne detur vacuuni? Sane
Hò - - Ierunt,
 . -

60 - ETHICES PARs I.

rerum, quae realiter ab invicem diftinctae funt, una

fine alia efTe et in fuo ftatu manere poteft. Cum igi
tur vacuum in natura : non detur, (de quo alias) fed
omnes partes ita concurrere debent, ne detur va
cuum ; fequitur hinc etiam, eafdem non pofTe reali
ter diftingui, hoc eft, fubftantiam corpoream, qua
tenus fubltantia eft, non poffe dividi. Si quis tamen ,
jam quaerat, cur nos ex natura ita propenfi fim ms
ad dividendam quantitatem ? ei refpondeo, quod
quantitas duobus modis a nobis concipitur, abft, acte
fcilicet five fuperficialiter, prout nempe ipfam inua•
ginamur, vel ut fubftantia; quod a folo intellectu
fit. Si itaque ad quantitatem attendimus, prout in
imaginatione eft, quod faepe et facilius a nobis fit,
reperietur finita, divifibilis et ex partibus conflata ;
fi autem ad ipfam, prout in intellectu eft, attendi
mus et eam, quatenus fubftantia eft, concipimus,
quod difficillime fit, tum, ut jam fatis demonftravi
mus, infinita, unica et indivifibilis reperietur. Quod
omnibus, qui inter imaginationem et intellectum di
ftinguere fciverint, fatis manifeftum erit. Praeci
pue fi ad hoc etiam attendatur, quod materia ubique
eadem eft, nec partes in eadem diftinguuntur, nifi
quatenus materiam diverfimode affectam efTe conci
pimus, unde ejus partes modaliter tantum diftin- .
guuntur, non autem realiter. Ex. gr. aquam, qua
tenus aqua eft, dividi concipimus, ejufque partes ab
i vicem feparari; at non, quatenus fubftantia eft
£? corporea ; eatenus enim neque feparatur, neque
ividitur. Porro aqua, quatenus aqua, generatur
et corrumpitur; at, quatenus fubftantia, nec gene
ratur, nec corrumpitur. Atque his me ad fecun
dum argumentum etiam refpondifTe puto: quando
quidem id in eo etiam fundatur, quod materia, qua
tenus fubftantia, divifibilis fit et ex partibus confle
tur. Et quamvis hoc non efTet, nelcio, cur divina
natura indigna efTet, quandoquidem (per Prop. 14.)
extra Deum nulla fubftantia dari poteft, a qua ipfa
Pa Le