Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
TU ERES MI MADRE
CIELITO LINDO
Blanco es tu color
Como un pedazo de pan
JA KAAJ Cuando te miro
Saq jar aa rub'oniil Mi corazón se alegra.
Kani' jun ruuk'aaj kaxlanuway En tu cielo vuelan pájaros
Ja toq nat nuutz'et Grandes y pequeño
Ja wanmo nuumaj kikoteem. Con tus nubes blancas
Ja chipaan ja kaaj neexik'ani chikopaa' Que van volando.
Nimaq k'in taq no'y A ti cielo te digo porque
Ruuk'in ja suutz' saq Eres el espacio más bonito
Ke jan xik'ani. Que cada persona posee
Chawatet suutz' nb'ijchawe piki
Jar aatet at rukajool naquun qas at ti utz
Ke jar at k'o chikikajol ja winaqii' ja kuk'aan
CUAN GRANDE ES EL
Señor, mi Dios, al contemplar los cielos,
El firmamento y las estrellas mil;
QAS NIM RUQ'IIJ Al oír tu voz en los potentes truenos
To ninca'y nojoj nmal tioxij tre ja nDios Y ver brillar el sol en su cenit;
Kk'in nya' ruq'iij rumal nojeel rb'anon CORO
K'in tz'et ja qiij, k'in iik' k'in taq chumiil Mi corazón entona la canción,
Nojelari' qas utz rb'anon rb'aniik. ¡cuan grande es el ¡ ¡cuan grande es el¡
CORO mi corazón entona la canción,
Nojeel nuk'uux nb'ixaj rub'ii ja nDios ¡cuan grande es el ¡cuan grande es el¡
Qas nim ruqiij, qas nim ruqiij Cuando recuerdo del amor divino
Nojeel nuk'uux nb'ixaj rub'i ja nDios que desde el cielo al salvador envio;
Qas nim ruqiij, qas nim ruqiij aquel Jesus que por salvarme vino
K'in nurkaaj chwe chi ninrajo' ja nDios y en una cruz sufrio por mi murio.
K'in xutaqto jun to'oneel qaxiin, Cuando el señor me llame en su presencia
Jari' Jesus xurk'e wawe qumaal Al dulce hogar, al cielo de resplendor
K'in chwach jun cruz xutoj wi' qil qamaak Le adorare cantando las grandeza
To xquinrumeel Jesus chila' chikaaj De su poder y su infinito amor.
Xtuk'ut chinwach ja jun wochooch rchowiin,
Xquinxukee' chwach, ni xtinya' wi' ruq'iij,
Qas kiil chik, kanwana xkinkikoti.
POESIAS
1- In K’aba
In K’abae
tikín o’tel
chi’il chi’ chi’chi’al
u chá’acha’al tumén u dzay máako’ob
Dzok in pitik u nóokil in k’aba’
je bix u podzikúbal kan tu xla sóol
(…)
In k’abae
cha takan ti’ páalal.
In k’abae
tatak’cha’tan tumén p’ek.
Bejlae mina’an in k’aaba.
Tené aluxén tan in sosok’ik u tzotzel u pool yáamaj.
2- A Yáamaj
Mix máak ku yuk’ul tin luuch,
mix máak ku jupik y k’ab ichil in leek
mix máak ku janal tin laak.
A yámae júntuul tzayam kóil peek’ ch’apachtán tumen
máako’ob.
Nájil naj ku páatal yéetel u xtakche’il jool naj.
Tu láakal máak yojel dzok u chíiken a yáamaj.
3- At xsum li waam
At xsum li waam,
k’ajo’ laatuulanil…
Jo’ jun li mukuy naq narupik
chi ru li loq’laj choxa laach’ool
chan chan tawi’ li tuuxil noq’
ut li xnaq’ laawu nalemtz unk jo’
junaq li ch’ina’ usil uutz’ u’uj.
(…)
Ut li waam napsik’ok sa’ xna’aj
naq nakatwil, xb’aan naq maa’ani chik
junaq jo’ laa’at, jo’kan naq nakatinra
ut nank’e e laaloq’al.
1. Yeetel leti´e kayantaj. Yeetel leti´e ka t´aan. Yeetel leti´e ka kanik payal chi´. Tak ka jaaya´.
¿Ba´axi?
Chi´ (La boca)
2. Na’at le ba’ala’ paalen: Wi’ij tu jalk’esa’al, na’aj tu jáala’al.. Ch’óoy (La cubeta)
3. Na’at le ba’ala’ paalen: Chak u paach, sak u ts’u’. Raabano wa lis (El rábano o batata)
4. Wa na’at na’ateche’ na’at le na’ata’: Na’aj ku na’akal, wi’ij ku lúubul. Bóolador wa ka’anal
waak’ (El cohete)
5. Wa na’atun na’ateche’ na’at le ba’ala’: Chowak, nojoch, polok búuk tso’ots yéetel utia’al
iit. Respuesta: Tsíimin (El caballo)