Está en la página 1de 11

LATIM 1

Principais elementos da Gramática Latina

1) O alfabeto latino contém as mesmas letras usadas no português. No séc. 1º a.C. fo-
ram acrescentadas as letras "y" e "z" para a transcrição de certas palavras de origem grega. A
letra "u" pode ser vogal ou consoante, confundindo-se com o "v". Neste método, sempre que
ela for consoante, escreveremos com "v", que deve ser pronunciado como o "v" português.
Também a letra "i" pode ser vogal ou consoante. Algumas transcrições trazem um "j" quando
para distinguir a consoante da vogal (Jesus). Mas como ambas têm a mesma pronúncia, vamos
usar apenas o "i" (Iesus). O emprego do "k" é raríssimo, podendo sempre ser substituído por
"c".
2) Não se usam acentos gráficos no latim, para indicar sílaba tônica. Mas às vezes são
utilizados para evitar equívocos. Aqui serão utilizados apenas nos casos que normalmente ge-
ram dúvida, entre paroxítonas e proparoxítonas. Não há palavras oxítonas em latim (amor =
"ámor"). Os dicionários latinos usam o sinal ˘ (macron) sobre uma sílaba para indicar se ela é
longa ou ˉ (braquia) para indicar se é breve. A palavra com mais de duas sílabas será paroxí-
tona se a penúltima for longa (amabāmus = amabámus), e proparoxítona se ela for breve
(Oceănus = océanus).
3) Quanto à pronúncia, descartaremos a "Tradicional" e a "Reconstituída", adotando a
ROMANA (oficial na liturgia católica), que se difere do português nestes casos:
a) O "ci" e o "ce" devem ser pronunciados como "tchi" e "tche" (Cicero = "tchítchero");
b) O "gi" e o "ge" devem ser pronunciados "dji" e "dje" (gestus = "djéstus" e gigantes =
"djigántes");
c) O "gn" tem o mesmo som do nosso "nh" (agnus = "ánhus");
d) As consoantes duplas prolongam a vogal anterior, e devem ser bem pronunciadas (stella
= "stel-la");
e) Todas as letras devem ser bem pronunciadas, especialmente o "m" final: præmium =
prémiumª (como se houvesse um "a" no final, não pronunciado);
f ) O "t" e o "d" diante do "i" não devem ser pronunciados "tchi" e "dji", mas sim "ti" e
"di", como no italiano ou no espanhol; o mesmo vale para o "t" no final de palavras.
g) O "ch" soa sempre como "k" (brachium = "brákiumª");
h) O "ph" soa como "f" (philosophus = "filósofus");
i) O "sc" diante de "e" e de "i" soa como "ch" (descendit = "dechéndit");
j) A sílaba "ti" soa como "tsi" quando seguida de vogal (patientia = patsiéntsia), exceto se
estiver no início de palavra ou se for precedida por "s", "x" ou "t" (tiaras, ostium, mixtio, Bru-
ttium);
k) O "x" soa como "gz" entre "e" e outra vogal (examen = "egzámen"), e soa como "kç" nos
outros casos (uxor = úkçor, excelsus = ekç / tchélsus);
l) Depois de "q" o "u" é sempre pronunciado (aquila = áqüila);
m) O "z" soa como "dz" (zelus = dzélus).
4) Não existem artigos em latim.
5) Além do masculino e do feminino, existe o gênero NEUTRO.
6) Em latim, cada palavra tem uma terminação (DESINÊNCIA) específica, segundo a
função [sintática] desempenhada na frase.
LATIM 2
Os CASOS (funções sintáticas) são seis:
NOMINATIVO SUJEITO (termo da oração sobre o qual se diz algo): Deus é fiel.
PREDICATIVO DO SUJEITO (o nome que acompanha o verbo de ligação): Deus é fiel.
GENITIVO ADJUNTO RESTRITIVO (indica posse ou qualidade): Os livros de João são novos; ele
é um homem de cultura.
DATIVO OBJETO INDIRETO (completa o verbo, usando preposição no português): Deus dá a
graça ao homem; deu um presente para o pai.
COMPLEMENTO NOMINAL (completa o sentido de um nome): Tenho necessidade de
Deus; a fundação da cidade foi solene; a resposta ao professor foi brilhante.
ACUSATIVO OBJETO DIRETO (completa o verbo, sem preposição): Deus dá a graça ao homem.
VOCATIVO VOCATIVO (chama ou exclama o sujeito): Ó Deus, ajudai-me! ; Tu és belo, ó sol.
ABLATIVO AGENTE DA PASSIVA (realiza a ação expressa por um verbo passivo): Os homens
são ajudados por Deus. (Preposições "a" ou "ab" para pessoas.)
ADJUNTO ADVERBIAL (modifica o sentido do verbo). Utilizam as seguintes preposi-
ções [seguidas ou não de artigos]: por = per; com = cum; de = de, ab, ex; em = in
(esta última somente quando indicar estabilidade num local; se indicar mudança de
local será do caso ACUSATIVO).
Os Adjuntos Adverbiais mais comuns são os de:
* COMPANHIA (com quê/quem?): Eu passeio com Antônio (Ego cum Antonio ambu-
lo); os piratas vivem com as feras (Piratæ cum feris vivunt); o exército partiu com
todas as bagagens (Exercitus abiit cum omnibus impedimentis).
* MEIO (por meio de quê/quem?): Escrevo com a caneta (scribo calamo); pela con-
córdia salvaremos a pátira (concordia patriam servabimus). O ablativo sem prepo-
sição, como neste caso, chama-se "ablativo simples".
* MODO (como? de que modo?): Os veteranos defendem a república com cuidado
(Veterani patriam cum cura defendunt); os meninos brincavam com grande alegria
(pueri ludunt cum magno gaudio).
* CAUSA (por quê? por causa de quê?): Os meninos descuidam os deveres por pre-
guiça (pueri officia déserunt pigritia); rimos por causa de vossa avareza (ridémus
avaritia vestra). Aqui mais um caso de "ablativo simples" (sem preposição). Entre-
tanto, pode-se usar as preposições ob ou propter e, neste caso, teremos um ACUSA-
TIVO: Pueri officia déserunt ob prigitiam ou propter pigritiam; ridémus ob avariti-
am vestram ou propter avaritiam vestram.
* TEMPO (quando?): No ano que vem estarei aqui (Venturo anno hic ero); Júlio che-
gará no sétimo dia (Iulius die septimo preveniet). Também aqui temos o ablativo
simples. NOTA: Os Adjuntos Adverbiais de Tempo que respondem à pergunta "por
quanto tempo?" pertencem ao acusativo [simples ou com a preposição per]: Lutei
por quatro horas ([per] quattuor horas pugnavi); Rômulo reinou por muitos anos
(Romulus [per] multos annos regnavit).
* LUGAR (onde? donde?): Estamos na aula (Sumus in schola); Cícero combateu na
Ásia (Cicero in Asia pugnavit). NOTA: Os Adjuntos Adverbiais de Lugar que res-
pondem às perguntas "por onde?" e "para onde?" pertencem ao acusativo, usados
respectivamente com as preposições per e in: O aluno entra na aula (Discipulus in
scholam intrat); César foi para a Espanha (Cæsar in Hispaniam contendit); a frota
chegou ao porto (classis in portum venit); o cordeiro foi ao rio (ad rivum agnus
venit).

OBS.: Em latim, o APOSTO concorda em caso com a palavra a que se refere.


LATIM 3
PREPOSIÇÕES
Todas as preposições latinas regem ACUSATIVO ou ABLATIVO. Isto significa que as
palavras que vierem depois de uma preposição deverão declinar-se ou no caso acusati-
vo ou no ablativo, conforme a regência abaixo:

ACUSATIVO ABLATIVO
ANTE perante A[B] de, por
APUD perto de ABSQUE sem
AD a, para CORAM na presença de
ADVERSUS contra DE de
CIRCA cerca de PALAM diante de
CÍRCITER cerca de CLAM às escondidas
CIRCUM ao redor de CUM com
CITRA aquém de E[X] de
CIS aquém de SINE sem
CONTRA contra TENUS até
ERGA para com PRO em favor de, diante de, conforme
EXTRA fora de PRAE por causa de
INFRA abaixo de
INTER entre
MISTAS
INTRA entre
IUXTA junto de IN em (ACUS. se indica desloca-
OB por causa de mento: para onde? por onde?
PENES em poder de ; ABLAT. se indica estabilida-
PONE atrás de SUB de: onde?)
POST depois de sob, debaixo de (ACUS. se in-
PRAETER além de dica deslocamento: para onde?
PROPE perto de por onde? ; ABLAT. se indi-
PER através de SUBTER ca estabilidade: onde?)
SECUNDUM conforme sob, debaixo de (ACUS. na
SUPRA em cima de SUPER prosa; ACUS. ou ABLAT. na
VERSUS em direção a poesia); sobre (ACUS. quando
ULTRA além de sinônimo de a respeito de;
TRANS além de ABLAT. nos outros casos)

ADJETIVOS/PRONOMES POSSESSIVOS
meus, mea, meum meu, minha
tuus, tua, tuum teu, tua (de você)
suus, sua, suum seu, sua (dele, dela)
noster, nostra, nostrum nosso, nossa
vester, vostra, vostrum vosso, vossa (de vocês)
LATIM 4
TABELA DAS DECLINAÇÕES

Existem, em latim, CINCO DECLINAÇÕES (grupos de substantivos).

O caso GENITIVO SINGULAR da palavra indica a que declinação ela per-


tence.
Por isso, os dicionários latinos trazem a desinência (terminação) do genitivo
singular após cada substantivo. Exemplos: rosa = rosa, æ [1ª declinação]; me-
nino = puer, i [2ª declinação]; cônsul = consul, is [3ª declinação]; exército =
exercitus, us [4ª declinação]; dia = dies, ei [5ª declinação]

PRIMEIRA (ae) SEGUNDA (i)


NOM a æ er i us i um a
GEN æ arum oru
i orum i orum i
m
DAT æ is o is o is o is
ACUS am as um os um os um a
VOC a æ er i e i um a
ABL a is o is o is o is

TERCEIRA (is)
NOM ex/ux/bs/o/er/is/as es ar/e/al ia ? a
GEN is um/ium is ium is um
DAT i ibus i ibus i ibus
ACUS em es ar/e/al ia ? a
VOC ex/ux/bs/o/er/is/as es ar/e/al ia ? a
ABL e ibus i ibus e ibus

QUARTA (us) QUINTA (ei)


NOM us us u ua es es
GEN us uum us uum ei erum
DAT ui ibus u ibus ei ebus
ACUS um us u ua em es
VOC us us u ua es es
ABL u ibus u ibus e ebus
LATIM 5
PRONOME PESSOAL
1ª Pess. Sing. 2ª Pess. Sing. 1ª Pess. Plural 2ª Pess. Plural 3ª Pessoa

NOM ego (eu) tu (você, tu) nos (nós) vos (vocês, vós) —
GEN mei tui nostri / nos- vestri / vestrum sui
trum
DAT mihi tibi nobis vobis sibi
AC me te nos vos se
VOC — tu — vos —
ABL me te nobis vobis se

Em substituição dos pronomes "Ele, Ela, Eles, Elas"


(inexistentes em latim) usam-se os demonstrativos:

SINGULAR PLURAL
masc. fem. neutro masc. fem. neutro
NOM is ea id ei eae ea
GEN eius eius eius eorum earum eorum
DAT ei ei ei eis / iis eis / iis eis / iis
AC eum eam id eos eas ea
VOC — — — — — —
ABL eo ea eo eis / iis eis / iis eis / iis

PRONOME INTERROGATIVO

QUEM?
SINGULAR PLURAL
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. quis quis quid qui quæ quæ
GEN. cuius cuius cuius quorum quarum quorum
DAT. cui cui cui quibus quibus quibus
AC. quem quam quid quos quas quæ
VOC. — — — — — —
ABL. quo qua quo quibus quibus quibus

OBS.: Quando usado com a preposição CUM, o pronome vem antes:

— Quocum laborare debeo? (Com quem devo trabalhar?)


— Quibuscum pugnare debemus? (Com quem devemos lutar?)
LATIM 6
DEMONSTRATIVOS

este esta isto estes estas estes/estas


masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. hic haec hoc hi hae haec
GEN. — huius — horum harum horum
DAT. — huic — — his —
AC. hunc hanc hoc hos has haec
ABL. hoc hac hoc — his —

esse essa isso esses essas esses/essas


masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. iste ista istud isti istae ista
GEN. — istius — istorum istarum istorum
DAT. — isti — — istis —
AC. istum istam istud istos istas ista
ABL. isto ista isto — istis —

aquele aquela aquilo aqueles aquelas aquele(a)


masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. ille illa illud illi illae illa
GEN. — illius — illorum illarum illorum
DAT. — illi — — illis —
AC. illum illam illud illos illas illa
ABL. illo illa illo — illis —

o próprio a própria o/a própr. os próprios as próprias os/as próp.


masculino feminino neutro masculino feminino neutro
ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsa
NOM.
idem eadem idem idem eadem eadem
ipsius ipsorum ipsarum ipsorum
GEN. — —
eiusdem eorundem earundem eorundem
ipsi ipsis
DAT. — — — —
eidem eisdem/iisdem
ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsa
AC.
eundem eandem idem eosdem easdem eadem
ipso ipsa ipso ipsis
ABL. — —
eodem eadem eodem eisdem

o/a mes- os/as


o mesmo a mesma os mesmos as mesmas
mo/a mesm.
SINGULAR PLURAL
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. is ea id ei / ii eae ea
GEN. — eius — eorum earum eorum
DAT. — ei — — eis —
AC. eum eam id eos eas ea
ABL. eo ea eo — eis / iis —
LATIM 7
O verbo latino se classifica em 4 CONJUGAÇÕES, conforme sua terminação:
1º ARE: am-ARE; 2º ÉRE (paroxítonos): del-ÉRE; 3º ERE (proparoxítonos): lég-
ERE; 4º IRE: aud-IRE. O verbo mais usado, ESSE, é irregular.
LATIM 8
LATIM 9
LATIM 10
LATIM 11

También podría gustarte