@

Foto: Manuel Lugrís Freire, escritor galego

Anxo González Guerra // Vitoria Ogando Valcárcel -ogalego.eu //

ogalego.gal

TEORÍA GRAMATICAL REDUCIDA

Ortografía Artigo PosesivoDemostrativo

Substantivo e Pronome
Verbo Sintaxe
adxectivo persoal

I.- ORTOGRFÍA

I.1.- ALFABETO

GRAFEMA: representación escrita dun fonema

1.- Os nomes das letras teñen xénero masculino: o gue, o que, o xe, o zeta...
Os dígrafos representan un único son:o che, o gue u, o elle, o ene hache, o que
u,o erre dobre.
2.- k, w, j, y, ç (ka, uve dobre, iota, y grego, cedilla ) só se usan en palabras
tomadas doutros idiomas: kantiano, byroniano, wagneriano, Jefferson, Eça de
Queiroz
Obsérvese: quilo, quilómetro, quilovatio. (Abreviaturas con k)
3.- Exemplos de uso do h: Helena, Henrique, Heladio, hendecasílabo, hedra,
hipocrisía, harmonía (compostos e derivados dos anteriores)
Mais: arpa, orfo, oso, oco, irmán, inchar, ermida, ombreiro, baía, aí.
4.- Exemplos de uso do v/b:
- baleiro, orballo, bolboreta, móbil, marabilla. pobo, goberno...(compostos e
derivados dos anteriores)
- avó, avogado, voda, varrer, vasoira, ouvear, esvarar, pavillón, gravar,
gravata, vulto, verniz, verza, covarde, esvelto, voitre
5.- nh representa unha consoante nasal velar. Debe manterse unida no final de
liña.
6.- g+a,o,u gu+i,e (gü) Para a representar a gheada: gh
7.- Uso do x: exame, extensión, léxico, téxtil, tórax...
Obsérvese: escavadora, estender (extensión), estrañar, estraño, estranxeiro
esaxeración, esaxerar, esixir, esixente. (oxíxeno)

I.2.ACENTO ORTOGRÁFICO
1.- AGUDAS (oxítonas). Ex. : chofer, chinés
- Acentúanse as polisílabas rematadas en -vogal (+n, s, ns): mamá, cafés, algún,
peóns.
- Mais non levan acento ortográfico:
a) Monosílabos: leis, el, ti.
b) As rematadas en ditongo decrecente (+ n, s): papeis, colleu, amei, tomou, pediu,
azuis.
c) As rematadas noutra consoante que non sexa -n ou -s: cantar, nariz, arroz.
2.- GRAVES (Paroxítonas). Ex. : atmosfera, biosfera, heroe
Levan acento ortográfico cando rematan en consoante diferente de n, s , ou en grupos
consonánticos distintos de -ns: álbum, móbil, mísil, réptil, Félix, tríceps, carácter.
(Tamén se acentúan as que teñen ditongo decrecente na última sílaba: amábeis).
Polo tanto: cantan, cantas, lapis, canons, colons, dolmens.
3.- ESDRÚXULAS (Proparoxítonas).
Todas levan acento ortográfico: mágoa, bárbaro, tépedo, xílgaro, térmite.
4.- i, u en hiato.
Independentemente das regras anteriores, levan acento ortográfico as vogais i, u tónicas
cando van inmediatamente antes ou despois dunha vogal átona, para indicar que ambas
as vogais non forman ditongo: aínda, baúl, caída, Coímbra, egoísmo, miúdo, raíña, raíz,
ruído, saía, súa, traía, túa, xuízo... (i, u non se acentúan cando entre elas e a átona
aparece un h: prohibes)
5.- Estranxeirismos e latinismos: seguen as normas anteriores.
6.- OBSERVACIÓNS.
6.1.- As maiúsculas levan acento ortográfico.
6.2.- Non levan acento ortográfico os adverbios acabados en -mente, os
demostrativos, o numeral un.
6.3.- Tampouco o levan os interrogativos e exclamativos: Como lle vai? Onde estás?
Preguntoulle cal quería. Só se acentúan para evitar posibles anfiboloxías: dille que queres
// dille qué queres.
6.4.- O pronome posposto ao verbo conta como unha sílaba máis, pero mantense o
acento diacrítico: cóntallo, éme igual, dálle.
6.- Acentos DIACRÍTICOS.

á a +a, substantivo a artigo, pronome, preposición

ás a +as, substantivo as artigo , pronome
bóla esfera bola peza de pan
cá ca + a ca conxunción
cás ca + as cas presposición
chá plana cha che + a
chás planas chas che + as
có ca + o co con + o
cós ca + os, substantivo cos con + os
cómpre é mester compre merque
cómpren son mester compren merquen
dá verbo dar da de + a
dás verbo dar das de + as
dó compaixón do de + o
é verbo ser e conxunción
fóra adverbio fora verbos ser e ir
má ruín ma me + a
más ruíns mas me + as
máis adverbio mais conxunción
nó substantivo no en + o
nós pronome tónico, substantivo nos pronome átono, en +os
ó ao o artigo, pronome
ós aos os artigo, pronome
óso do corpo oso animal
pé parte do corpo pe letra
póla rama pola galiña, por + a
pór poñer por preposición
présa apuro presa prendida, presada
sé verbo ser, sede eclesiástica se conxunción, pronome
só adxectivo e adverbio so preposición
té infusión te letra, pronome
vén presente de vir ven presente de ver, imperativo de vir
vés presente de vir ves presente de ver
vós pronome tónico vos pronome átono

II. ARTIGO

II.1. DETERMINADO: o, a, os, as(El Rei, El Señor)

As segundas formas lo, la, los, las son de uso obrigatorio tras da preposición
por e do adverbio u (vén pola rúa, u-lo can?)

o a os as

a ao (ó) á aos (ós) ás

con co coa cos coas

de do da dos das

en no na nos nas

II.2. INDETERMINADO: un, unha, uns, unhas

un unha uns unhas

con cun cunha cuns cunhas

de dun dunha duns dunhas

en nun nunha nuns nunhas

III. POSESIVO
 meu miña meus miñas
teu túa teus túas
seu súa seus súas
noso nosa nosos nosas
voso vosa vosos vosas
seu súa seus súas

- mi (respecto) con madre ou padre

- cadanseu, cadansúa, cadanseus, cadansúas (dsitributivo)
- de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu: propiedade, en por si

IV. DEMOSTRATIVO

este esta isto

estes estas
ese esa iso
eses esas
aquel aquela aquilo
aqueles aquelas

Os demostravivos contraen coas preposicións de, en

estoutro estoutra
estoutros estoutras
esoutro esoutra
esoutros esoutras
aqueloutro aqueloutra
aqueloutros aqueloutras

V. SUBSTANTIVO E ADXECTIVO

V.1.- XÉNERO

1.1.- Substantivos nos que o cambio de xénero non se refire ao sexo:

1.1.1.- Tamaño: pipo, rato, barco, vasoiro.
1.1.2.- Feminino colectivo: madeiro, gran, ovo.
1.1.3.- Semanticamente diferentes: porto, corte, cura
1.2.- Xénero mal usado por influencia do castelán:
1.2.1.-MASCULINOS: Berce, cal, cárcere, costume, couce, cume, cuspe, dote,
fel, labor, leite, lume, mel, nariz, riso, sal, sangue, sinal, sorriso, ubre, legume,
nomes de letra.
1.2.2.-FEMININOS:
- cor, dor, orde, orixe, ponte, testemuña, suor, marxe.
- Palabras acabadas en -axe, menos paxe, traxe, garaxe, personaxe.
- Palabras acabadas en -se (=sis), -ite (=itis): análise, farinxite, peritonite.
- As que comezan por á tónico non mudan de artigo: a arte
OBSERVACIÓN: as árbores froiteiras teñen o mesmo xénero que a froita,
agás castiñeiro e figueira.
1.3.- Formación do feminino.
O feminino fórmase comunmente co morfema -a, que se une directamente ao
masculino (deus, rapaz, avó, só, cru, chinés, burgués- deusa, rapaza, avoa,
soa, crúa, chinesa, burguesa) ou substitúe a vogal final da forma masculina
(sobriño, presidente -sobriña, presidenta). Mais:
1.3.1. Nomes rematados en -n:
1.3.1.1.- -án/-á: aldeán, artesán, chan, cidadán, cristián, curmán, irmán,
pagán, san, alemán, catalán, afgán -aldeá, artesá, chá, cidadá, crumá, irmá,
pagá, sa, alemá, catalá, afgá-
1.3.1.2.- -án/-ana: despectivos: folgazán, charlatán...-folgazana, charlatana-
1.3.1.3.- -ón/-oa: ladrón (ladra), león, patrón, campión -ladroa ou ladra, leoa,
patroa, campioa-. Nos aumentativos e despectivos-ona: cabezón, abusón,
faltón -cabezona, abusona, faltóna-.
1.3.1.4.- -in/-ina: bailarín -bailarina-
1.3.2. Sufixos especiais: barón, duque, abade, poeta, rapaz, galo, actor,
emperador, rei, heroe, xudeu, sacerdote, tsar -baronesa, duquesa, abadesa,
poetisa, rapaza, galiña, actriz, emperatriz, raíña, heroína, xudía, sacerdotisa,
tsarina-.
1.3.3. Palabras diferentes (heterónimos): mao, bo, cabalo, xenro, castrón,
can, home, macho, frade, padriño, pai, marido, padrasto, compadre, príncipe -
má, boa, egua, nora, cabra, cadela, muller, femia, freira, madriña, nai, esposa,
madrasta, comadre, princesa-.
1.3.4. Non hai formas para o feminino:
Úsase o artigo: intérprete, estudante. Úsase macho/femia para animais: sapo,
pardal, paspallás.

V.2. FORMACIÓN DO PLURAL

1.- Palabras rematadas en vogal ou ditongo: engaden -s

2.- Palabras rematadas en -r e -z: engaden -es
3.- Palabras rematadas en -s e -x (ks): as agudas rematadas en -s engaden -
es; mais se rematan en grupo consonántico ou -x (ks), permanecen
invariábeis. As graves e esdrúxulas permaneces invariábeis
4. Palabras rematadas en -n: engaden -s
5.- Palabras rematadas en -l: os monosílabos engaden -es e os de máis de
unha sílaba cambian o -l do singular por -is en plural (no caso de -íl, -ís).
Mais:
- palabras graves rematadas en -l: engaden -es
- palabras graves rematas en -bel, plural -beis
- palabras compostas sobre monosílabos rematados en -l: engaden -es
6.- Palabras rematadas noutras consoantes (cultismos e estranxeirismos):
engaden -s

VI. O PRONOME PERSOAL

VI.1.- Formas tónicas:

 Singular Plural

1ª persoa eu nós / nosoutros, -as

2ª persoa ti vós / vosoutros, -as

3ª persoa el, ela eles, elas

-Reflexivo: si
-Cortesía: vostede, vostedes (esixen o verbo en 3ª persoa)
-En réxime de preposición:
* 1ª persoa: min
* Preposición con: comigo, contigo, connosco, convosco, consigo

el ela eles elas

de del dela deles delas

en nel nela neles nelas

VI. 2.- Formas átonas:

Singular Plural

1ª me nos
persoa

2ª te (complemento directo, reflexivo) vos

persoa
che (complemento indirecto,
solidariedade)

3ª o, a // lo, la (1)// no, na (2) os, as // los, las (1)// nos, nas (2)
persoa (complemento directo) (complemento directo)

lle (complemento Indirecto) lles (complemento indirecto)

(1) Enclítico dunha forma verbal rematada en -r ou -s, tras o adverbio u: collela, cóllelo,
ula?
(2) Enclítico dunha forma verbal rematada en ditongo: comeuno, deixeina
-Reflexivo 1ª persoa: me, nos; 2ª persoa: te, vos; 3ª persoa : se
-Cortesía: 3ª persoa (o..., os..., lle, lles)
-Solidariedade:

che(atuando a 1)
vos (atuando a varios, -as)
lle (de vostede a 1)
 lles (de vostede a varios, -as)

VI.3.- Contraccións:

o a os as

me mo ma mos mas

che cho cha chos chas

lle llo lla llos llas

nos nolo nola nolos nolas

vos volo vola volos volas

lles llelo llela llelos llelas

VI.4- Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se). Resume.

- Reflexivo: é complemento directo. A acción que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can
lámbese.Pode ser nalgún caso complemento indirecto: preguntouse a razón diso.
- Recíproco: con suxeito múltiple. A acción que realiza cada un recae sobre os demais. Antón e Helena
quérense. Irea e Sara mándanse SMS.
- Compoñente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da
cabeza.
- Na pasiva reflexa, impersoal. Aínda non se recolleu o millo.

VI.5.- Colocación do pronome átono no enunciado:

1.- En oracións subordinadas: antes do verbo

2.- Non subordinadas: despois do verbo. EXCEPTO (vai antes do verbo):

Oracións desiderativas e enfáticas. Para salientar a palabra que precede ao

verbo
Oracións introducidas por partícula interrogativa ou exclamativa
Se ao verbo precede un negativo
Se ao verbo precede: alguén, todos, calquera....
Se ao verbo precede: case, ata, disque, eis, mesmo, seica, velaí, aínda,
axiña, sempre, só, tamén, ben, cedo, tarde, mal, moito, tal vez, quizais, .....

3.- Cos infinitivos: se o infinitivo é suxeito, predicado nominal ou aposto, o

pronome vai despois. No resto dos casos pode ir antes ou despois, mesmo se
pode intercalar entre o infinitivo e unha preposición/conxunción que o rexe

4.- Cos xerundios: se é núcleo verbal, o pronome vai despois; no resto dos casos
antes ou despois

Orde de colocación dos pronomes: Primeiro vai se, logo o pronome de

solidariedade, logo complemento indirecto e o complemento directo

VII. VERBO
 VII.1. REGULAR

raíz/lexema vogal temática sufixo de modo e tempo sufixo de número

e persoa

1ª CONXUGACIÓN 2ª CONXUGACIÓN: 3ª CONXUGACIÓN:

:andar bater vivir
Presente de Presente de Presente de
indicativo indicativo indicativo

ando bato vivo

andas bates vives
anda bate vive
andamos batemos vivimos
andades batedes vivides
andan baten viven

Copretérito de Copretérito de Copretérito de

indicativo indicativo indicativo
andaba batía vivía
andabas batías vivías
andaba batía vivía
andabamos batiamos viviamos
andabades batiades viviades
andaban batían vivían
Pretérito de Pretérito de Pretérito de
indicativo indicativo indicativo
andei batín vivín
andaches batiches viviches
andou bateu viviu
andamos batemos vivimos
andastes batestes vivistes
andaron bateron viviron
Futuro de indicativo Futuro de indicativo Futuro de indicativo
andarei baterei vivirei
andarás baterás vivirás
andará baterá vivirá
andaremos bateremos viviremos
andaredes bateredes viviredes
andarán baterán vivirán
Antepretérito de Antepretérito de Antepretérito de
indicativo indicativo indicativo
andara batera vivira
andaras bateras viviras
andara batera vivira
andaramos bateramos viviramos
andarades baterades vivirades
andaran bateran viviran
Pospretérito Pospretérito Pospretérito
andaría batería viviría
andarías baterías vivirías
andaría batería viviría
andariamos bateriamos viviriamos
andariades bateriades viviriades
andarían baterían vivirían
Presente de Presente de Presente de
subxuntivo subxuntivo subxuntivo

ande bata viva

andes batas vivas
ande bata viva
andemos batamos vivamos
andedes batades vivades
anden batan vivan

Pretérito de Pretérito de Pretérito de

subxuntivo subxuntivo subxuntivo
andase batese vivise
andases bateses vivises
andase batese vivise
andásemos batésemos vivísemos
andásedes batésedes vivísedes
andasen batesen vivisen
Futuro de Futuro de Futuro de
subxuntivo subxuntivo subxuntivo
andar bater vivir
andares bateres vivires
andar bater vivir
andarmos batermos vivirmos
andardes baterdes vivirdes
andaren bateren viviren
Imperativo Imperativo Imperativo
anda bate vive
andade batede vivide
Infinitivo Infinitivo Infinitivo
andar bater vivir
andares bateres vivires
andar bater vivir
andarmos batermos vivirmos
andardes baterdes vivirdes
andaren bateren viviren
Xerundio Xerundio Xerundio
andando batendo vivindo
Participio Participio Participio
andado batido vivido

Son regulares: os verbos acabados en -cer (menos facer), -cir

(menos dicir):

nazo, parezo, aparezo, renazo, conduzo, reduzo, produzo ...

(1 ª presente de indicativo)
naces, pareces, apareces, renaces, conduces, produces ... (2ª
presente de indicativo)
naza, pareza, apareza, renaza, conduza, produza ... (1ª
presente de subxuntivo)
nacín, parecín, reducín, producín, conducín ... (1º pretérito)
reduciras, conduciras, produciras ... (2ª antepretérito)

Algúns verbos con futuro de indicativo e pospretérito

regulares son:

caber, haber, poder, poñer/pór, querer, saber, saír, ter, valer,

vir

caberei, haberás, poderá , poñeremos/poremos, quereredes,

saberán, terei, valerás, (futuro)
viría, caberiamos, haberiades, poderían, poñería/poría,
querería, saberiamos, sairiades, terían, valerei, virías ...
(pospretérito)

Son da segunda conxugación, entre outros moitos, os seguintes

verbos:

bater (combater, debater, rebater ...), correr (concorrer, escorrer,

ocorrer, percorrer, transcorrer ...) derreter, fender, ferver,
render, rexer, romper (corromper, interromper, prorromper ...),
verter (converter, perverter ...), xemer
Mais: advertir, divertir, tusir... son da 3ª

Verbos con alternancia vocálica no lexema.

a) Verbos que trocan o e en i en formas dos presentes e no

imperativo : advertir, divertir, referir, repetir, espir, dixerir,
suxerir, medir, pedir ...

mido, mides, mide, medimos, medides, miden(presente de

indicativo)
mida, midas, mida, midamos, midades, midan (presente de
subxuntivo)
mide, medide (imperativo)

b) Verbos que presentan e (semiaberto en posición tónica) ou i

nos presentes e no imperativo : ferir, seguir, sentir, servir,
mentir e derivados: perseguir, consentir, desmentir, etc.

firo, feres, fere, ferimos, ferides, feren (presente de

indicativo)
fira, firas, fira, firamos, firades, firan (presente de
subxuntivo)
fire, feride (imperativo)

c) Verbos con alternancia u / o no presente de indicativo:

acudir, bulir (derivs.), cubrir (derivs.), cumprir (= precisar),
cuspir, durmir, engulir, fundir (= render) fuxir, lucir (derivs.),
muxir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir (derivs.), xunguir,
tusir, ulir, xurdir

acudo, acodes, acode, acudimos, acudides, acoden (presente

de indicativo)
acuda, acudas, acuda, acudamos, acudades, acudan
(presente de subxuntivo)
acude, acudide (imperativo)

d) Verbos en -er que teñen -e- ou -o- como últimas vogais do

lexema. Na 2ª, 3ª e 6ª do presente de indicativo presentan a
vogal semiaberta:

bebo, bebes, bebe, bebemos, bebedes, beben

como, comes, come, comemos, comedes, comen

ler, crer, rir (reler, sorrir ...):

leo, les, le, lemos, ledes, len, (presente de indicativo)

lea, lía, lerei, lería, lin, lera ... (outros)

caer, doer, moer, roer, oír, saír, derivados de traer... intercalan

i nalgunhas formas:

caio, caes, cae, caemos, caedes, caen (presente de indicativo)

caia, caias, caia, caiamos, caiades, caian (presente de
subxuntivo)
cae, caede (imperativo)
caía, caías, caía, caïamos, caïades, caían (copretérito)
 saio, saes, sae, saímos, saídes, saen (presente de indicativo)
saia, saias, saia, saiamos, saiades, saian (presente de
subxuntivo)
sae, saíde (imperativo)
saía, saías, saía, saïamos, saïades, saían (copretérito)

VII.2. IRREGULAR

Conxugación de:

caber caer crer dar dicir doer estar facer haber ir

ler moer oír ouvir parir poder poñer pór pracer querer
rir roer saber saír ser ter traer valer ver vir

1.- Verbos irregulares co mesmo lexema no pretérito, antepretério, imperfecto

de subxuntivo e futuro de subxuntivo.

1.1. dicir, facer, poñer/pór, querer, traer

Pretérito de Antepretérito Pretérito de Futuro de

indicativo de indicativo subxuntivo subxuntivo

dixen dixera dixese dixer

dixeches dixeras dixeses dixeres
dixo dixera dixese dixer
dicir
dixemos dixeramos dixésemos dixermos
dixestes dixerades dixésedes dixerdes
dixeron dixeran dixesen dixeren

fixen fixera fixese fixer

fixeches fixeras fixeses fixeres
fixo fixera fixese fixer
facer
fixemos fixeramos fixésemos fixermos
fixestes fixerades fixésedes fixerdes
fixeron fixeran fixesen fixeren
puxen puxera puxese puxer
puxeches puxeras puxeses puxeres
poñer puxo puxera puxese puxer
pór puxemos puxeramos puxésemos puxermos
puxestes puxerades puxésedes puxerdes
puxeron puxeran puxesen puxeren
querer quixen quixera quixese quixer
quixeches quixeras quixeses quixeres
quixo quixera quixese quixer
 quixemos quixeramos quixésemos quixermos
quixestes quixerades quixésedes quixerdes
quixeron quixeran quixesen quixeren
trouxen trouxera trouxese trouxer
trouxeches trouxeras trouxeses trouxeres
trouxo trouxera trouxese trouxer
traer
trouxemos trouxeramos trouxésemos trouxermos
trouxestes trouxerades trouxésedes trouxerdes
trouxeron trouxeran trouxesen trouxeren

1.2. caber, haber, saber

Pretérito de Antepretérito Pretérito de Futuro de

indicativo de indicativo subxuntivo subxuntivo

couben coubera coubese couber

coubeches couberas coubeses couberes
coubo coubera coubese couber
caber
coubemos couberamos coubésemos coubermos
coubestes couberades coubésedes couberdes
couberon couberan coubesen couberen

houben houbera houbese houber

houbeches houberas houbeses houberes
houbo houbera houbese houber
haber
houbemos houberamos houbésemos houbermos
houbestes houberades houbésedes houberdes
houberon houberan houbesen houberen
souben soubera soubese souber
soubeches souberas soubeses souberes
soubo soubera soubese souber
saber
soubemos souberamos soubésemos soubermos
soubestes souberades soubésedes souberdes
souberon souberan soubesen souberen

1.3. estar, ter

Pretérito de Antepretérito Pretérito de Futuro de

indicativo de indicativo subxuntivo subxuntivo
estar estiven estivese estiver
estiveches estivera estiveses estiveres
estivo estiveras estivese estiver
estivemos estivera estivésemos estivermos
estivestes estiveramos estivésedes estiverdes
estiveron estiverades estivesen estiveren
estiveran
 tiven tivera tivese tiver
tiveches tiveras tiveses tiveres
tivo tivera tivese tiver
ter
tivemos tiveramos tivésemos tivermos
tivestes tiverades tivésedes tiverdes
tiveron tiveran tivesen tiveren

1.4. ser, ir, dar, poder, ver, vir

Pretérito
Antepretérito Pretérito de Futuro de
de
de indicativo subxuntivo subxuntivo
indicativo

fun fora fose for

fuches foras foses fores
foi fora fose for
ser
fomos foramos fósemos formos
fostes forades fósedes fordes
foron foran fosen foren

fun fora fose for

fuches foras foses fores
foi fora fose for
ir
fomos foramos fósemos formos
fostes forades fósedes fordes
foron foran fosen foren
dei dera dese der
deches deras deses deres
deu dera dese der
dar
demos deramos désemos dermos
destes derades désedes derdes
deron deran desen deren
puiden puidera puider
puidese
puideches puideras puideres
puideses
puido puidera puider
poder puidese
puidemos puideramos puidermos
puidésesesedes
puidestes puiderades puiderdes
puidesen
puideron puideran puideren
vin vira vise vir
viches viras vises vires
viu vira vise vir
ver
vimos viramos vísemos virmos
vistes virades vísedes virdes
viron viran visen viren
 vir vin viñera viñese viñer
viñeches viñeras viñeses viñeres
veu viñera viñese viñer
viñemos viñeramos viñésemos viñermos
viñestes viñerades viñésedes viñerdes
viñeron viñeran viñesen viñeren

2.- Son irregulares na 1ª do presente de indicativo e en todo o

presente de subxuntivo:

2.1. caber, ouvir, saber, valer

caibo ouzo sei vallo

cabes ouves sabes vales
cabe ouve sabe vale
cabemos ouvimos sabemos valemos
cabedes ouvides sabedes valedes
caben ouven saben valen
caiba ouza saiba valla
caibas ouzas saibas vallas
caiba ouza saiba valla
caibamos ouzamos saibamos vallamos
caibades ouzades saibades vallades
caiban ouzan saiban vallan
caber ouvir saber valer

2.2. dar, dicir, estar, facer, poder, parir, querer

dou digo estou fago podo pairo quero

dás dis estás fas podes pares queres
dá di está fai pode pare quere
dámos dicimos estamos facemos podemos parimos queremos
dades dicides estades facedes podedes parides queredes
dan din están fan poden paren queren
dea diga estea faga poida paira queira
deas digas esteas fagas poidas pairas queiras
dea diga estea faga poida paira queira
deamos digamos esteamos fagamos poidamos pairamos queiramos
deades digades esteades fagades poidades pairades queirades
dean digan estean fagan poidan pairan queiran
dar dicir estar facer poder parir querer

3.- Nos dous presentes: haber, poñer, ver

hei poño
 has pos vexo
ha - hai pon ves
habemos - poñemos ve
hemos poñedes vemos
habedes - poñen vedes
hedes ven
han
haxa poña vexa
haxas poñas vexas
haxa poña vexa
haxamos poñamos vexamos
haxades poñades vexades
haxan poñan vexan
haber poñer ver

4.- Nos presentes e no copretérito: ir, pór, ser, ter, vir

vou poño son teño veño

vas pos es tes vés
vai pon é ten vén
imos pomos somos temos vimos
ides pondes sodes tendes -tedes vindes - vides
van pon son teñen veñen

vaia poña sexa teña veña

vaias poñas sexas teñas veñas
vaia poña sexa teña veña
vaiamos poñamos sexamos teñamos veñamos
vaiades poñades sexades teñades veñades
vaian poñan sexan teñan veñan
ía puña era tiña viña
ías puñas eras tiñas viñas
ía puña era tiña viña
iamos puñamos eramos tiñamos viñamos
iades puñades erades tiñades viñades
ían puñan eran tiñan viñan
ir pór ser ter vir

5. dicir e facer teñen o futuro de indicativo e o pospretérito irregulares

dicir facer
farei
direi farás
dirás fará
 dirá faremos
diremos faredes
diredes farán
dirán

diría faría
dirías farías
diría faría
diriamos fariamos
diriades fariades
dirían farían

3. Uso do infinitivo persoal (conxugado ou flexionado)

Unha das características do galego-portugués é a de posuír un infinitivo flexionado que é portador dun morfema de
persoa

DEBE USARSE:

Sempre que o infinitivo vaia introducido por unha preposición (e non forma
parte de perífrase verbal)
Cando o infinitivo ten un suxeito propio, diferente do do verbo principal

NON PODE USARSE:

Cando ten o mesmo suxeito que o verbo antecedente do que depende ou

nas perífrases verbais
Cando non ten un suxeito determinado nin posibilidades de repoñelo
Cando un complemento átono do outro verbo fai de suxeito do infinitivo:
gústanos gañar

4. Valor dos tempos e modos

1.- O MODO: Expresa a actitude do falante con relación á acción verbal

Indicativo: feito real, obxectivo

Subxuntivo: feito como posible, como desexo ou mandato atenuado;
tamén dúbida, emoción, temor, etc.
Imperativo: feito como mandato atenuado ou orde

2.- O TEMPO: o tempo é expresado tamén polos adverbios...

2.1.- Presente de Indicativo. Coincidencia co momento actual

Presente habitual: acción frecuente

Presente histórico ou narrativo: sucesos do pasado
Presente intemporal: verdades permanentes
Presente prospectivo: certeza no futuro
- Presente imperativo: mandado atenuado
2.2.- Copretérito (pretérito imperfecto) de indicativo. Coincidencia cun
momento do pasado (un adverbio ou outro verbo)

Copretérito narrativo: nos contos, historias...

Copretérito de cortesía
Copretérito con valor de futuro(desde o pasado)

2.3.- Pretérito (pretérito perfecto). Un feito pasado máis ou menos afastado

(non precisa referente)

Valor imperativo.
Pretérito de futuro: acción futura que se realizará axiña

2.4.- Antepretérito (pretérito pluscuamperfecto). Un feito pasado con relación

a outro tamén pasado -non con respecto ao momento actual-

2.5.- Futuro de Indicativo. Feito que aínda non sucedeu no momento actual

Incerteza, posibilidade
Obrigatoriedade
Cortesía

2.6.- Pospretérito (Condicional / futuro hipotético). Feito futuro con relación a

un tempo pasado

Incerteza no pasado.
Cortesía

2.7.- Presente de Subxuntivo. Coincidencia co momento actual ou co futuro

2.8.- Pretérito (imperfecto) de subxuntivo. Tempo pasado, presente (feito

irreal) ou futuro (referente ao pasado)

5. Perífrases verbais

INFINITIVO VALOR EXEMPLO

IR+INF. temporal de futuridade Vou ir de vacacións a Cuba
HABER (DE) + INF. temporal de futuridade Heivos traer algo de Sarria
Has (de) facer o que ela che
modal obrigativa
pida
modal hipotética Ha de haber seis meses que a
(probabilidade) vin
HABER (pretérito) temporal de futuridade
Houben caer ao chan
(DE)+INF. inmediata
HABER (QUE) + INF. modal obrigativa Hai que portarse mellor
temporal de futuridade
QUERER + INF. Mira, quere chover
inmediata
TER QUE/DE + INF. modal obrigativa Tes que/de saír cedo
DEBER (DE) + INF. modal obrigativa Debe (de) mellorar para
aprobar
modal hipotética
Aquí debe virir un gaiteiro
(probabilidade)
modal hipotética
PODER + INF. Pode mellorar o tempo
(probabilidade)
aspectual imperfectiva
ESTAR A + INF. Están a facer o AVE
(durativa)
aspectual de futuridade Aínda non ver, mais está a
inmediata chegar
aspectual de futuridade Xa están para rematar os
ESTAR PARA + INF.
inmediata obras
aspectual de futuridade
ANDAR PARA + INF. María anda para ter un pícaro
inmediata
aspectual imperfectiva
ANDAR A +INF. Andan a facer unha ponte
(durativa)
aspectual imperfectiva Todos eran a querer saír por
SER A + INF.
(durativa) alí
aspectual imperfectiva
ESTAR A + INF. Estamos a ter mala sorte
(durativa)
aspectual imperfectiva
LEVAR A + INF. Leva a traballar desde as seis
(durativa)
aspectual imperfectiva
SEGUIR A + INF. Seguía a orballar
(durativa)
aspectual imperfectiva Sempre vai a correr polo
IR A + INF.
(durativa) xornal
aspectual imperfectiva
VIR A + INF. Veño a ler un libro diario
(durativa)
Por fin veu a saberse a
aspectual terminativa
verdade
Chegarás a facer unha boa
CHEGAR A + INF. aspectual terminativa
obra
ACABAR POR + INF. aspectual terminativa Acabei por entrar dentro
ACABAR DE + INF. aspectual perfectiva Acabo de apagar o móbil
DEIXAR DE + INF. aspectual perfectiva Deixa de te queixares
VIR DE + INF. aspectual perfectiva Veño de acabar Matemáticas
aspectual incoativa Botouse a chover ás doce en
BOTAR(SE) A + INF.
(ingresiva) punto
COMEZAR/EMPEZAR aspectual incoativa Comezou a dicir parvadas e
A + INF. (ingresiva) marchamos
aspectual incoativa Deu en ler novelas de Xosé
DAR EN + INF.
(ingresiva) Ramón Pena
aspectual incoativa O caldeiro do polbo rompeu a
ROMPER A + INF.
(ingresiva) ferver
aspectual incoativa
SOLTARSE A + INF. Soltouse a falar moi noviña
(ingresiva)
POR/POÑER(SE) A + aspectual incoativa
Púxenme a contar ovellas
INF. (ingresiva)
VOLVER (A) + INF. aspetual reiterativa Se mo volves contar igual,
créote
XERUNDIO VALOR EXEMPLO
aspectual imperfectiva
ESTAR + XER. Estamos sendo os mellores
(durativa)
aspectual imperfectiva
ANDAR + XER Andan pintando a garaxe
(durativa)
aspectual imperfectiva
SEGUIR + XER. Segue saraibando
(durativa)
aspectual imperfectiva Levo conducindo desde a
LEVAR + XER.
(durativa) mañá
aspectual imperfectiva
IR + XER. Sempre vou conducindo eu
(durativa)
aspectual imperfectiva
VIR + XER. Veño lendo un libro á semana
(durativa)
PARTICIPIO VALOR EXEMPLO
Non deu lido o libro para o
DAR + PART. aspectual perfectiva
exame
LEVAR + PART. aspectual perfectiva Xa levo lidos tres libros
Cando chegue xa teño
TER + PART. aspectual perfectiva
acabado ben
aspectual reiterativa Eu xa teño estado alí

VIII. SINTAXE

Dependendo do libro de texto ou do profesor/a utilízanse

terminoloxías diferentes (nos exames de acceso á Universidade, probas de acceso a
ciclos, etc. admítense todas sempre que estea ben analizado).

Escoller a opción A ou B e non mesturar as dúas

OPCIÓN A: baseada na frase e na cláusula (espazo Abalar, Xunta de Galicia)

Frase: substantiva, adxectiva, adverbial, nominal, preposicional

Cláusula: núcleo verbal. Funcións sintácticas: suxeito, atributo, complemento

directo, complemento indirecto, complemento circunstancial, suplemento,
complemento predicativo

Tipos de cláusulas: simple e complexa. Complexa subordinada: substantiva,

adxectiva, adverbial

Oración: bipolar (adversativa, condicional, causal, concesiva, consecutiva,

comparativa) e coordinada (copulativa e disxuntiva)

Cláusulas segundo o predicado: atributiva e predicativa (activa -transitiva,

intransitiva, impersoal- e pasiva)
 Entrar na OPCIÓN A

OPCIÓN B: baseada no sintagma e a oración

Sintagma: nominal, adxectival, verbal, adverbial, preposicional

Enunciado: frase e oración

Oración: suxeito e predicado. Funcións sintácticas: suxeito, atributo, CD, CI,

CC, CPVO, suplemento.

Oracións polo significado (aseverativa, exclamativa, desiderativa, imperativa,

interrogativa), polo verbo (atributiva e predicativa -activa e pasiva: transitiva,
intransitiva, reflexiva, recíproca-), segundo o suxeito (persoal e impersoal),
pola estrutura (simple e composta).

Oración composta: xustaposta, coordinada (copulativa, disxuntiva,

adversativa, distributiva, explicativa) e subordinada (substantiva, adextiva,
adverbial -tempo, lugar, modo, cantidade, condicional, causal, comparativa,
concesiva, consecutiva, final-).

-Entrar na OPCIÓN B

-Para practicar na OPCIÓN B

OPCIÓN A
1. A FRASE

A frase: é unha unidade sintáctica formada por palabras que se comportan de

maneira conxunta dentro doutra unidade superior (a cláusula). Pode estar
formada por unha ou varias palabras (Ex: rapaces // estes rapaces). Está
constituída por un núcleo non verbal que pode aparecer acompañado por
outros elementos, o modificador. O núcleo pode ser un substantivo, un
adxectivo ou un adverbio:

1. Frase substantiva. O núcleo é un substantivo e todo o que non é núcleo

chámase modificador. Ex: pombas brancas // neno feliz.

2. Frase adxectiva. O núcleo é un adxectivo e todo o demais é o

modificador. Para que exista frase adxectiva unicamente é necesaria a
presenza dun adxectivo. Ex: branco azulado // grande abondo.

3. Frase adverbial. O núcleo é un adverbio e as palabras ou frases que

empreguemos para ampliar a información sobre el desempeñarán a función de
modificador. Ex. moi lonxe // ben cerca.
4. Frase nominal. Está formada por un substantivo (ou un pronome que o
substitúe) pero, a diferenza da frase nominal, necesita ademais que a inicie un
artigo ou un adxectivo determinativo (demostrativos, posesivos, indefinidos,
numerais, relativos, interrogativos ou exclamativos).
O substantivo cumpre a función de nominal e o outro elemento é o
determinante. Ex: este neno // a nena.

5. Frase preposicional. Está formada por unha preposición; non obstante,

este elemento indispensable non é suficiente senón que tamén é precisa a
existencia dun segundo elemento, que pode ser de calquera tipo.
A preposición sempre desempeña a función de enlace ou relator (porque
serve para unir ou enlazar o que está despois dela coa parte que a precedía) e
o elemento que vén a seguir é o termo.
En un libro de aventuras, a preposición de serve para unir (enlazar) os
elementos libro e aventuras.

Hai frases simples (as vistas ata agora) e frases compostas que conteñen
no seu interior outra frase. Ex: os libros (simple) // os libros de galego
(composta)

2. A CLÁUSULA

A unidade sintáctica superior á frase é a cláusula.

A cláusula esixe a presenza dun núcleo verbal que actua como predicado.
Ex: chove // eu cheguei con tempo

Funcións sintácticas dentro da cláusula que completan o significado do

predicado (complementos verbais):

1. Suxeito (SUX). Indica o elemento que realiza a acción sinalada polo

predicado. O suxeito concorda en xénero e número co verbo. Ex: o Aldán chora
moi pouco // os nenos xogan moito na gardería.

O suxeito pode estar explícito (o Roi ri moito), estar implícito ou elidido (ri
moito). Tamén hai cláusulas impersoais, non hai suxeito (Ex: chove moito //
nunca nevou tanto). E mesmo hai construcións impersoais reflexivas: en
terceira persoa e co pronome persoal se (Ex: aínda non se vendimou todo o
viño).

2. Atributo (ATRIB). Complemento que aparece cos verbos copulativos ser,

estar, parecer, semellar. Ex: o Aldán está cansiño // o inverno é moi longo.

3. Complemento directo (CD). Sobre el recae a acción verbal mais non a

proagoniza. Ex: o Aldán comeu unhas uvas // intenteino moitas veces // non as
vin. Ao volver a cláusula á pasiva o CD resulta ser o suxeito (Ex: hoxe non
estudei galego // o galego non foi estudado por min hoxe).
Os verbos transitivos esixen complemento directo, os intransitivos non o
admiten. Ex: aínda non collín o ordenador // mañá saio cedo do instituto.
4. Complemento indirecto (CI). Indica o beneficiario ou destinatario da
acción verbal. Cando non é un pronome persoal vai introducido por a ou para.
Ex: o Aldán mercou uns caramelos para a súa avoa // os rapaces ofreceron o
seu trofeo aos adestradores.

5. Complemento circunstancial (CC). Complementa ou modifica a acción

verbal expresando o lugar, tempo, cantidade, compañía, etc. Responde ás
preguntas cando? onde? canto? como? etc. Ex: onte saín moi cedo -CC
tempo-// inauguraron un novo parque en Marín -CC lugar- // conduce con
coidado -CC modo-.

6. Complemento predicativo (CPVO). É unha frase adxectiva (substantiva)

que concorda co SUX ou co CD. Ex. hoxe chegamos cansos // a festa deixou
os nenos desfeitos. Pode confundirse co ATRIB ou co CC modo. Ex: os rapaces
están cansos (ATRIB, verbo estar) // as rapazas quedaron cansas (CPVO) // as
nenas aprenderon rápido (CC modo: non concorda co SUX).

7. Suplemento (SUPL). É unha frase preposicional esixida polo verbo para

completar o seu signficado. Pode confundirse co CD pero o verbo neste caso
esixe unha preposición concreta (falar de, precisar de...). Ex: onte falaron de
balonmán // lémbrate do móbil.

Cláusulas segundo a estrutura:

-Simples: un só predicado cos seus complementos

-Complexas: máis de un predicado.

a) Cando un predicado se inclúe dentro de outro a cláusula é subordinada.

Hai tres clases de complexa subordinada:

1. Subordinada substantiva: a subordinada cumpre a mesma función que un

substantivo na cláusula (SUX, ATRIB, CD, CI, PVO, SUPL). Normalmente van
introducidas por que. Ex: dixo que chegaría tarde (CD) // que gañase hoxe
non quere dicir nada (SUX).

2. Subordinada adxectiva ou de relativo: vai introducida por un relativo e

desempeña a mesma función que un adxectivo. Ex: o coche que viches é o
meu // a alumna que marchou aprobou todo.

3. Subordinada adverbial: desempeña a mesma función que o CC nunha

cláusula (modo, tempo, lugar, etc.) Ex: marcha cando queiras (tempo) // faino
como queiras (modo).

b) Cando os predicados teñen unha relación ao mesmo nivel falamos de

oracións, unidades superiores á cláusula: bipolares e coordinadas

1. Oracións bipolares: hai unha relación de interdependencia entre as

cláusulas, unha non pode existir sen a outra.
 1.1. Oracións bipolares adversativas. Hai entre elas unha relación de
oposición, atenuación, etc. Conxuncións adversativas: mais, pero,
porén... Ex: xa chegou pero aínda non a vin.

1.2. Oracións bipolares condicionais. Expresan unha relación de

implicación entre dous feitos, de xeito que se supón que o cumprimento de
un deles (condicionado) depende do cumprimento do outro
(condicionante). Conxuncións condicionais: se, como, con tal que, de (+
inf.), etc. Ex: se bebe non conduza.

1.3. Oracións bipolares causais. Transmiten unha relación de causa e

efecto nas cales o nexo introduce o efecto. Conxuncións causais: como,
xa que, posto que, porque, etc. Ex: como moitos legumes porque me
gustan.

1.4. Oracións bipolares concesivas. Conxuncións concesivas aínda que,

a pesar de que ... Unha indica un feito que non impide que se cumpra a
outra. Ex: vouno facer aínda que te enfades.

1.5. Oracións bipolares consecutivas. Conxuncións consecutivas:

conque, de maneira que, de xeito que... Expresan a consecuencia
como resultado dunha situación detallada como antecedente. Ex: púxose
tan alterada que marchamos axiña.

1.6. Oracións bipolares comparativas. Entre as dúas cláusulas

establécese unha relación de contraste ou comparación. A comparación
pode ser de igualdade, de superioridade e de inferioridade. Ex: leu tantos
libros como puido conseguir.

2. Oracións coordinadas: as cláusulas manteñen unha relación de

coordinación; pode existir unha sen a presenza da outra, a diferenza das
bipolares.

2.1. Oracións coordinadas copulativas. A relación establecida transmite

a idea de acumulación, sucesión ou concatenación. Conxuncións
copulativas: e, nin, e mais, mais. Ex: comeron algo e xa marcharon.

2.2. Oracións coordinadas disxuntivas. A relación establecida transmite

a idea xeral de elección entre dúas ou máis ideas propostas. Conxunción
disxuntiva: ou. Ex: podes entrar por Marín ou acceder por Vialaboa.

Cláusulas segundo a natureza do predicado.

1. Atributivas. Teñen un predicado nominal (ser, estar, parecer e

semellar), e un complemento que cualifica o suxeito. Ex. o Aldán é moi agudo.

2. Predicativas. Teñen un predicado verbal. Tipos: activas e pasivas.

2.1. Activas: as que non son pasivas, verbo en voz activa.

***2.1.1. Transitivas:
 2.1.1.1. Propias: o verbo esixe un CD para completar o significado. Ex.
onte vendín un móbil vello.

2.1.1.2. Reflexivas: o suxeito realiza e tamén recibe a acción expresada

polo verbo (coinciden o SUX e o CD). Ex: o Aldán peitéase sempre moi
cedo.

2.1.1.3. Recíprocas: hai varios suxeitos e cada un realiza a acción sobre os

outros. Ex: Manolo e María quérense moito.

***2.1.2. Intransitivas: o verbo non admite un CD. Ex: onte saín cedo.

***2.1.3. Impersoais: sen suxeito. Tipos:

2.1.3.1. Os verbos impersoais (fenómenos atmosféricos...). Ex: moito

nevou onte

2.1.3.2. Haber, ir, facer en 3ª persoa de singular. Ex: hai que sufrir moito
nesta vida

2.1.3.3. Construcións impersoais reflexivas que se constrúen sempre en

terceira persoa e levan o pronome persoal se. Ex: alúgase coche de
segunda man.

2.2. Pasivas: verbo en voz pasiva.

2.2.1. Construídas con ser + participio. Ex: o xogador foi expulsado polo
cuarto árbitro.

2.2.2. Pasiva reflexa ou impersoal: se + verbo en 3ª persoa

concordando co suxeito. Ex: alí traficouse con droga.

3. ENUNCIADO

O enunciado considera as intencionalidades do discurso e analiza os

valores comunicativos. Posúe autonomía funcional, expresa sempre unha
idea completa e posúe un sentido pleno. O enunciado pode ser unha
palabra, unha frase, unha cláusula ou unha oración. Tipos:

Afirmativo e negativo. Os máis comuns. Ex: xa chegou // aínda non

chegou.

Aseverativo ou enunciativo. Ex: as vacas comen herba.

Interrogativo. Unha pregunta. Ex: cando vai volver?

Desiderativo ou optativo. Un desexo. Ex: ogallá chova pronto!

Imperativo. Unha orde ou mandado. Ex: pechade os libros!

Exclamativo. Sentimentos, emocións. Ex: síntoo moito!

 Dubitativo. Algo dubidoso ou probable. Ex: tal vez chova pronto.

**********

OPCIÓN B
1. SINTAGMA

Os sintagmas son unidades sintácticas formadas por palabras que se

comportan de maneira conxunta dentro doutra unidade superior, que
desempeñan unha función sintáctica na oración.

Sintagma: núcleo e adxacentes (determinante, modificador). Ex: un neno

grande // o pequeno Aldán.

1- (S.N.) Sintagma nominal: o núcleo é un substantivo, unha palabra

substantivada ou un pronome. Ex: o coche vermello // ese azul precioso // nós
mesmos.
Poden desempeñar a función de suxeito -as ovellas (comen herba)-,
complemento directo -(os leóns comen) carne-, complemento indirecto -(dei)lle
(unha galleta)-, adxacente -(Pondal), o poeta, (naceu alí)-, atributo -(o Aldán
é) un rapaz divertido-, vocativo -Aldán, (ven axiña!)-, complemento
circunstancial -(anda con) xeito!-

2- (S.V.) Sintagma verbal: o núcleo é un verbo e funciona como predicado.

Ex: (Aldán) xoga coa pelota // está ben // comeu unha mazá.

3- (S.Adx.) Sintagma adxectival: o núcleo é un adxectivo. Ex: (Aldán está)

moi feliz // (Aldán corre) demasiado rápido
Pode desempeñar a función de adxacente dun substantivo -(xoguete) moi
divertido-, atributo -(Aldán está) contento-, complemento predicativo -
(traballo) contento (alí)-

4- (S.Adv.) Sintagma adverbial: o núcleo é un adverbio. Funciona como

complemento circunstancial: Ex: (O Aldán vive) lonxe de Galicia // (marcharei)
despois das catro.

5- (S.Prep.) Sintagma preposicional: o 1º elemento é o relator –enlace-

(preposición) seguido do termo (un S.N. ou un S.Adv.). Ex: (o Aldán xa saíu)
de Medina // (o avó) do Aldán.

2. ENUNCIADO

O Enunciado é a unidade mínima de comunicación que permite transmitir

unha mensaxe. Hai dous tipos:

1. A Frase: é un enunciado que non ten verbo. Pode ser:

 -Frase nominal: o núcleo é un substantivo. Ex: vaia partido!
-Frase adxectival: o núcleo é un adxectivo. Ex: que bonito!
-Frase adverbial: o núcleo é un adverbio. Ex: que mal!

2. A oración: é un enunciado con verbo en forma persoal. Pode ser:

-Oración simple: só un verbo. Ex: hoxe non chove nada.

-Oración composta: máis dun verbo. Ex: onte choveu, pero escampou e hoxe
xa está de sol.

3. ORACIÓN

Funcións sintácticas. Os sintagmas desempeñan diferentes funcións dentro

da oración. O suxeito e o predicado son os elementos principais da oración

-Suxeito (SUX): informa quen realiza, causa ou padece a acción do verbo. Ex:
o Roi come moi ben.
O suxeito pode estar explícito (aparece na oración), implícito ou elidido
(sobreenténdese) e indeterminado (non está determinado, non se coñece). Ex:
a Maia é moi lista -explícito- // non xoguei co Roi (eu) -implícito- // roubaron
no supermercado -indeterminado-.
Na oración pasiva hai un suxeito axente (aquel que realiza a acción do verbo)
e un suxeito paciente (o que recibe ou padece a acción realizada polo axente).
Ex. o libro (paciente) foi lido polos alumnos (axente).

-Predicado: o núcleo é o verbo. Predicado nominal (núcleo un verbo

copulativo: ser, estar, parecer, semellar) e predicado verbal (verbo non
copulativo). Ex: o lobo é moi feroz (nominal) // o lobo comeu unha ovella
(predicativo).

Atributo: aparece no predicado de oracións con verbos copulativos (ser,

estar, parecer, semellar) e atribúe unha propiedade ou característica ao
suxeito. Ex: o ferido está mal // o tempo é variable.

Complemento directo (CD): recibe directamente a acción dun verbo

transitivo. Ao pasar a oración á pasiva o CD pasa a ser suxeito paciente.
Ex: as ovellas comen herba (en pasiva: a herba é comida polas ovellas).

Complemento indirecto (CI): sobre el recae a acción do verbo de forma

indirecta (a quen/que, para quen). Ex: María botou esterco ás plantas. O
CI pode aparecer como duplicado (pronome + sintagma): María botoulle
esterco ás plantas.

Complemento circunstancial (CC): informa das circunstancias nas que

se realiza a acción verbal. Tipos: lugar, tempo, modo, causa, finalidade,
compañía, materia, cantidade... Ex: Irei ao cine co Aldán -compañía- // irei
ao cine na Coruña -lugar-
 Complemento predicativo (CPVO): sintagma adxectival (ou nominal)
similar a un atributo ou complemento circunstancial de modo, concorda en
xénero e número co SUX ou o CD. Ex: quedaron parvos con iso //
respondeu nervioso ás cuestións.

Suplemento (complemento de réxime): vén esixido polo verbo que pide

unha preposición concreta cando queremos engadir un CD ou CI. Ex: falou
mal de ti // confía sempre en min

***Consellos para analizar os elementos dunha oración: suxeito, núcleo do predicado, complemento
directo, suplemento, complemento indirecto, complemento circunstancial, complemento predicativo,
axente da pasiva, pronome de solidariedade, pronome de interese.

1.- Procuramos o suxeito, (quen? realiza a acción verbal) que ha de concordar co verbo. En moitos
casos estárá oculto (elidido) e hai verbos impersoais . O sol sae por alí. Chove moito

2.- Predicado

--2.2.- Se é un verbo copulativo (atributivo) -ser, estar, parecer, semellar- procuramos o atributo:
Aldán está canso

--2.3.- O verbo é predicativo (resto dos verbos)

***2.3.1.-Se o verbo é transitivo ha de levar complemento directo (que?). Se temos dúbidas de cal
é o complemento directo podemos volver a frase a pasiva e o complemento directo resultará suxeito.
Exemplo: onte vinte na rúa = onte ti fuches visto por min na rúa. En moitos casos o complemento
directo é un pronome persoal.

***2.3.2.- Se observamos que o verbo esixe (nese significado) un sintagma preposicional teremos un
suplemento: o can bebía no leite

***2.3.3.- Procuramos o complemento indirecto (a quen? para quen?) nos verbos intransitivos
(non é obrigatorio) e tamén o podemos atopar nos transitivos acompañando o complemento directo.
En moitas oracións atoparemos un complemento indirecto duplicado, un pronome átono e outro
sintagma: deilles o mando aos meus pais.

***2.3.4.- O verbo é predicativo mais encontramos un adxectivo ou similar nunha función semellante
ao atributo dos verbos copulativos..., estamos diante dun complemento predicativo (que podemos
confundir cun complemento circunstancial de modo): María quedou parada alí.

--2.4.- Procuramos o complemento circunstacial (cando? onde? como? canto?; adverbios,

sintagmas preposicionais...): tempo, lugar, modo, cantidade...

--2.5.- Se nos quedan pronomes persoais átonos que non son complemento directo nin indirecto,
poderán ser de solidariedade ou interese (propios da lingua falada). O pícaro non che me come
nada estes días.

--2.6.- Se a oración está en pasiva (ser+participio), podemos encontrar o axente de pasiva

(encabezado pola preposición por): Aldán non foi educado polos avós.

2.7.- Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se). Resume.

- Reflexivo: é complemento directo. A acción que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can
lámbese. Pode ser nalgún caso complemento indirecto: preguntouse a razón diso.
- Recíproco: con suxeito múltiple. A acción que realiza cada un recae sobre os demais. Antón e Helena
quérense. Maia e Aldán mándanse correos.
- Compoñente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da
cabeza.
- Na pasiva reflexa, impersoal. Aínda non se recolleu o millo.

Modalidades de oracións
0.- Modalidades de oracións polo significado.

0.1. Aseverativas (enunciativas ou declarativas): expresan ou informan

dun feito ou pensamento obxectivo. Poden ser afirmativas ou negativas. Ex:
onte vin o partido // non atopei o móbil na cociña // é un vídeo interesante // a
min non me gusta a pizza.

0.2. Exclamativas: expresan emocións ou sentimentos como dor, ledicia,

sorpresa... Ex: canto o sinto! // eu non quero vivir así! // este ano vou aprobar
si ou si!

0.3. Moi similares ás anteriores son as desiderativas ou optativas: expresan

un desexo en ton exclamativo. Ex: ogallá mellore a túa nai! // quen me dera
convosco voar! // que che vaia ben na vida, meu!

0.4. Interrogativas: úsanse para facer preguntas e acostuman empezar por

un pronome interrogativo. Ex: onde deixaches o móbil? // cantas horas lle
dedicas a diario ás redes sociais?// ti como preparas os exames de Educación
Física?

0.5. Imperativas ou exhortativas: expresan unha orde, un mandado, unha

prohibición. Tamén similares ás exclamativas. Ex: non me volvas coller o móbil
sen permiso! // deixa xa de fuchicar na tableta! // facedes os deberes agora
mesmo!

1. Modalidades de oracións polo verbo.

1.1- Atributiva (copulativa): o sintagma verbal é un verbo copulativo -ser,

estar, parecer, semellar- e os seus atributos. Ex: o Aldán é traballador // o
Aldán está canso // o Aldán semella divertido hoxe.

1.2- Predicativa: o núcleo do predicado é un verbo predicativo -non

atributivo, todos menos ser, estar, parecer, semellar-. Ex: onte o Aldán comeu
caldo // mañá o Aldán irá a Burgos.

Nas oracións predicativas podemos diferenciar:

1.2.1- Activa: un suxeito axente que realiza, preside, controla a acción. Ex: o
neno comeu legumes // o can caeu no río.

1.2.1.1- Transitiva: leva un CD porque o verbo (transitivo) o precisa para

completar o seu significado. Ex: o Aldán deume unha galleta // escribinlle
un correo ao Aldán.

1.2.1.2- Intransitiva: non leva CD porque o verbo (intransitivo) non o

admite. Ex: o Aldán dorme moito // o cativo saíu cedo do colexio.

1.2.1.3- Reflexiva: leva un verbo reflexivo -a acción do verbo recae

sobre o mesmo suxeito-. Ex: o Aldán bañouse no Ebro // o Aldán non se
mira ao espello moito.
 1.2.1.4- Recíproca: leva un verbo recíproco no que as accións do verbo
son mutuas entre dous suxeitos. Ex: o Roi e o Aldán abrazáronse coma
primos // a Maia e o Aldán non se enfadaron nunca.

1.2.2- Pasiva: ten o verbo en voz pasiva (ser+participio ou pasiva reflexa) e

un suxeito paciente -recibe, padece, recae nel, a acción do verbo en lugar de
realizala-. Ex: ese exercicio xa lle foi recomendado ao Aldán polo adestrador //
nunca algo similar fora visto na nosa casa.

2. Modalidades de oracións polo suxeito:

2.1- Persoal: teñen un suxeito. Pode ser un suxeito explícito -presente-

Ex: o Aldán xoga co camión; ou un suxeito implícito (non explícito). Ex:
non xogou co tren.

2.2- Impersoal: levan un verbo impersoal -sen suxeito ou que non pode
determinarse o suxeito- en terceira persoa. Ex: en Medina de Pomar neva
ás veces // hoxe hai algo de néboa.

3. Modalidades de oracións pola estrutura:

3.1- Unimembre: non pode dividirse en suxeito e predicado. Poden ser

frases sen verbo. Ex: bo día! // ata mañá! // moi ben! Ou poden ser
oración impersoais. Ex: choveu pouco // vai frío.

3.2- Bimembre: ten dous membros, suxeito e predicado. Ex: as vacas

teñen cornos // as cabras tiran ao monte.

As oracións compostas

1.- Xustapostas: non hai nexo, están separadas por unha pausa ou coma. Ex:
chegaron as nubes, mañá chove // hoxe vou sobrada, non preciso axudas //
chegaron as vacacións, esquezamos os libros .

2.- Coordinadas. Están unidas por conxuncións coordinantes, cada unha das
oracións ten sentido completo e é sintacticamente independente.

2.1. Coordinadas copulativas: oracións independentes unidas polos nexos

e, mais, nin, que que suman, enlazan. Ex: nin o dixen nin o direi //
hegou e xa marchou // fíxoo e non se arrepentiu.

2.2. Coordinadas adversativas: unha das oracións corrixe a outra; unidas

polos nexos: mais, pero, porén... Ex: tirou el a falta pero fallou // ten
que facer moita máis recuperación, porén non perde a ilusión // saíu cedo
mais non chegou a tempo.

2.3. Coordinadas disxuntivas: presentan dúas opcións mediante os

nexos: ou, ben... Ex: Aldán, recolles ou levas o lixo // ti estudas ou
 traballas?

2.4. Coordinadas distributivas: distribúen as accións mediante os nexos

ben... ben, xa... xa, ... Ex: esa xa ri xa chora.

2.5. Coordinadas explicativas: unha explica a outra mediante os nexos é

dicir, ou sexa... Ex: perdeu o tempo, é dicir, non aproveitou nada.

3.- Subordinadas. Nestas oracións compostas unha é a oración principal e

outra a oración subordinada que depende estruturalmente da primeira.

A oración subordinada desempeña unha función sintactica dentro da principal.

Dependendo desa función poden ser:

3.1. Subordinadas substantivas. Desempeñan as funcións sintácticas propias

do substantivo:

*1.1. Subordinadas substantivas de suxeito. Ex: gústame que o Aldán lea

moitos libros.
*1.2. Subordinadas substantivas de complemento directo. Ex: contoume
que esquecera todo na casa.
*1.3. Subordinadas substantivas de complemento indirecto. Ex:
regaláronlles un queixo aos que atinaron a pregunta.
*1.4. Subordinadas substantivas de atributo. Ex: o certo é que non o fixo
o Aldán.
*1.5. Subordinadas substantivas de suplemento. Ex: falou de que non
estaba contendo con iso.
*1.6. Subordinadas substantivas de suxeito axente. Ex: foi premiado por
quen antes o castigara.
*1.7. Subordinadas substantivas de complemento do nome. Ex: tiña a
seguridade de que non volvería en moito tempo.

3.2. Subordinadas adxectivas ou relativas (nexo relativo: que, cal, quen,

cuxo...). Desempeñan a función dun adxectivo:

*2.1. Subordinadas adxectivas especificativas: especifican, restrinxen o

significado. Ex: os nenos que non trouxeron a merenda que se poñan a
este lado (restrinxe: só os que non trouxeron a merenda se teñen que
poñer).

*2.2. Subordinadas adxectivas explicativas: non restrinxen o

significado, explican e normalmente van entre comas. Ex: os nenos, que
estaban cansos, pediron a merenda (explica que estaban cansos e pediron
a merenda todos, non restrinxe)

3.3. Subordinadas adverbiais. Desempeñan as funcións sintácticas propias

dun adverbio.

3.3.1.Subordinadas adverbiais en función de complemento circunstancial:

 *3.3.1.1. Subordinada adverbial de tempo. Indican unha circunstancia
temporal. Nexos: cando, antes de que, asemade, despois de que,
mentres... Ex: pecha a porta cando saias // mentres quentas o caldo frega
a louza.

*3.3.1.2. Subordinada adverbial de lugar. Indican unha circunstancia

espacial. Nexos: onde... Ex: o Aldán puxo as chaves onde lle dixen.

*3.3.1.3. Subordinada adverbial de modo. Indican como se executa a

acción. Nexos: como, segundo, consonte... Ex: fai os problemas como
mellor che pareza.

*3.3.1.4. Subordinada adverbial de cantidade. Indican unha

circunstancia de cantidade. Nexos: canto? Ex: pregunta canto custou iso.

3.3.2. Subordinadas adverbiais que non son complemento circunstancial:

*3.3.2.1. Subordinada adverbial comparativa. Nexos: ca, que, coma,

como... Indica comparación de inferioridade, superioridade ou igualdade
coa principal. Ex: o Aldán come mellor do eu pensaba.

*3.3.2.2. Subordinada adverbial causal. Nexos: porque, dado que, posto

que, xa que ... Indica a causa, a orixe lóxica da principal. Ex: marchei
porque estaba cansa.

*3.3.2.3. Subordinada adverbial condicional. Nexos: se, con tal que ...
Indica unha condición con respecto á principal. Ex: se bebes non conduzas
// irei eu se che parece ben.

*3.3.2.4. Subordinada adverbial consecutiva. Nexos: conque, de

maneira que, de xeito que... Indica a consecuencia da principal. Ex: teño
fame, así que comerei unha mazá.

*3.3.2.5. Subordinada adverbial concesiva. Nexos: aínda que, a pesar

de que ... Indica un feito que non impide que se cumpra a principal. Ex:
vouno facer aínda que te enfades.

*3.3.2.6. Subordinada adverbial final. Nexos: para que, a fin de que ...
Indica a consecuencia última. Ex: sae xa para chegar con tempo.

-Para practicar na OPCIÓN B

ogalego.eu Índice de Exercicios de lingua galega Pseudónimos galegos

2005-2018 Anxo González Guerra, Vitoria Ogando Valcárcel Suxestións: ogalego@galicia.com

ogalego.eu/ogalego.gal ten unha licenza Creative Commons Atribución-Non

comercial-Compartir igual 4.0 Internacional.