artigos_de: Patricia Arias / Helena González / María do Cebreiro / Bàrbera M.

Oliver
coordinación: Eduard del Castillo Velasco / maquetación_e_deseño: Manrique Fernández
2 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
Cronobiografía de María Mariño
(Noia, 1907 - Parada do Courel, 1967)
1907. 8 de xuño. Nace en Noia co nome de
María Mariño Carou, no seo dunha fa-
milia humilde. É a cuarta de cinco ir-
máns. Vive nesta vila até 1926, sufrin-
do durante este tempo situacións difí-
ciles como os motíns de 1910 e de
1916, así como a epidemia de “gripe
española” de 1918.
1926. Trasládase coa súa familia a Escara-
bote (Boiro, A Coruña), por mor das
penurias económicas da familia.
1936-37. Estadía en Berango (Euscadi),
na casa da súa irmá. Aínda en Euscadi
sofre o ataque a Berango, e vive de
perto episodios tan tristes como o cer-
co a Bilbao de 1937, ou a destrución de
Gernica. Durante este tempo aparecen
os seus primeiros actos de rebeldía e
as primeiras mostras do seu carácter
forte ao agochar na casa a un rapaz
para evitar que fose reclutado polo
exército porque, dicía, aínda era un ne-
no.
1937. Rematadas as campañas bélicas na
Fronte do Norte, regresa a Escarabote.
As duras experiencias vividas na súa
estadía en Euscadi serviranlle anos
Ría de Muros-Noia
máis tarde de fonte de inspiración de
Los años pobres. Memoria de guerra y
posguerra.
1938. Durante esta nova estadía en Esca-
rabote monta un parvulario para ensi-
nar a ler aos nenos. Alí coñece ao que
se convertirá no seu marido, o mestre
compostelán e músico da banda muni-
cipal da cidade (tocaba o clarinete bai-
xo), Roberto Posse Carballido.
1939. Casa con Roberto Posse na vila o 31
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
de maio. 1960. Ramón Otero Pedrayo escribe o Li-
1943. O mestre é destinado á escola de miar para Palabra no tempo, que será
Currás, en Dodro. O matrimonio trasla- publicado tres anos despois. Durante
da a súa residencia a Arzúa, onde fica- ese tempo, María Mariño fai numero-
rán durante dous cursos escolares. sas xestións para intentar publicalo en
1945. O seu marido é trasladado de novo, diversas editoriais sen resultado.
esta vez á vila de Elantxove (Biscaia),
a onde marcha o matrimonio.
1946. Rematado o curso escolar regresa a
Noia. Alí nace o seu primeiro fillo (6 de
setembro), que morre ao mes de nacer
(10 de outubro) a causa dun “colapso
cardíaco” presuntamente provocado
pola inxesta dunha bebida contamina-
da. O matrimonio é trasladado, no co-
mezo do novo curso, á pequena aldea
de Romeor do Courel, onde vive coa
nai.
1947. Morre a nai o 29 de marzo de 1947.
Morte dos seus irmáns varóns. María
Mariño sofre unha crise nerviosa e
apenas sae da casa máis que para visi-
tar o cemiterio de Esperante e mais ao
médico Xosé Baltar, que é o que lle re-
comenda o traslado a Parada do Cou-
rel, onde o matrimonio se instala en ou-
tubro.
1953. Coñece e inicia unha gran amizade
co poeta do Courel Uxío Novoneyra e a
súa familia. Estadías vacacionais na María Mariño.
cidade da Coruña. Viaxes a Lugo,
Monforte, Compostela e Noia.
1957. Segundo confesión de Novoneyra, 1961. O 16 de maio, Raimundo García
María Mariño comeza a escribir os (Borobó) publica un artigo sobre a es-
seus primeiros textos. critora titulado María Mariño. Inven-
1958. Comeza a escribir a narración Los ción de Novoneyra, no xornal “La No-
años pobres. Memoria de guerra y pos- che”.
tguerra, o poemario Más allá del tiem- 1963. A editorial Celta publica o primeiro li-
po e o poema galego “A Galicia”. bro de María Mariño, Palabra no tem-
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
Nesta casa vivíu María Mariño co seu home no Courel.
po. A edición da obra servíu para inau-
gurar a colección Tesos Cumes, dirixi-
da por Uxío Novoneyra, que nunca
chegou a continuar. O 30 de decem-
bro, Ánxel Fole publica un artigo sobre
María Mariño na “Hoja del Lunes” de
Lugo titulado Grave silencio enchido.
1964. Arcadio López Casanova publica o
artigo “A palabra alcendida de María
Mariño” no número 3 da revista “Grial”.
1965. Xosé Luis Méndez Ferrín publica no
xornal La Noche dous artigos sobre a
María Mariño.
OBRA DE MARÍA MARIÑO
Palabra no Tempo. Editorial Celta, (1963)
Verba que comeza. Concello de Noia (1990)
Obra Completa. Edicions Xerais (1994)
Más allá del tiempo. Alvarellos editora (2007)
Los años pobres. Memoria de guerra y postguerra, (inédito)
maría_mariño: unha_caracola_no_courel
escritora: o 2 de febreiro aparece “A
poesía de María Mariño. Un idioma no-
vo”; e o 3 de marzo “A poesía de María
Mariño. Un camiño novo”. O 4 de outu-
bro, Ánxel Fole refírese á poetisa no ar-
tigo “Grata visita”, publicado na Hoja
del Lunes de Lugo.
1966 . María Mariño sofre unha grave en-
fermidade que pouco a pouco lle vai
murchando a vida: a leucemia. No mes
de marzo inicia a escritura de Verba
que comenza, no que se proxectan as
Uxío Novoneyra.
diferentes facianas da autora cara á
morte nunha colección de 33 poemas.
1967. 18 de maio. Morre en Parada. É en-
terrada en Seoane do Courel. O 11 de
xuño, Uxío Novoneyra publica en La
Voz de Galicia o artigo “María Mariño
ha muerto”.
1970. Victoria Armesto publica en La Voz
de Galicia o artigo “Maruja”, referido á
autora. O 16 de agosto, no mesmo xor-
nal, Miguel González Garcés publica o
artigo “La poesía de María Mariño”.
1976. O recompilatorio Poesía gallega de
posguerra. 1939-1935, de Miguel Gon-
zález Garcés, recolle poemas de María
Mariño.
1982. A Asociación de escritores en lingua
galega dedica a semana das letras ga-
legas a María Mariño. Aparecen novos
artigos sobre a autora no Especial Le-
tras Galegas do xornal A Nosa Terra. A
revista Dorna adícalle tamén unha se-
parata a María Mariño.
1983. Homenaxe a María Mariño en Cara-
bela de Xiada (Noia) por parte da Aso-
3
Imaxe do sepelio da autora.
ciación cultural Catavento. Colocan
unha placa na casa de María Mariño en
Noia.
Placa colocada pola Asociación Cultural
Catavento na casa de María Mariño.
1984. Acto de desagravio a María Mariño
organizado pola Asociación Cultural
Catavento. César Antonio Molina pu-
blica a Antología de la poesía gallega
contemporánea que recolle varios po-
emas da autora.
1990. O Concello de Noia edita Verba que
comenza. Na revista A trabe de ouro
aparecen cinco poemas inéditos de
María Mariño.
1994. Xerais publica a súa Obra completa
en galego.
2006. A Real Academia Galega decide de-
dicarlle o Día das Letras Galegas do
ano 2007 a María Mariño Carou.
2007. A editorial Alvarellos recupera e pu-
blica o libro Más allá del tiempo, escrito
por María Mariño en 1965 e que se
consideraba perdido.
4 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
Unha caracola perdida no Courel*
A paisaxe marítima na obra poética de María Mariño Carou
aría Mariño Carou viviu parte im-
M portante da súa vida cerca do mar.
Na súa Noia natal, no pequeno
porto de Escarabote, na vila vasca de
Elantxobe ou nas vacacións pasadas na
Coruña coa familia do seu home, tivo a
oportunidade de coñecer e observar de
cerca a actividade que se organizaba en
torno á costa.
Os seus últimos vinte anos pasounos
en arredadas aldeas da serra do Courel.
Neste período escribiu dous poemarios en
galego: Palabra no tempo (1963) e Verba
que comenza (1990), nos dous atopare-
mos referencias a ese mar perto do cal se
criou. Na súa obra literaria Mariño non sou-
bo esquencer as mareas, as ondas e em-
barcacións que coñeceu desde a súa ne-
nez. A forte impronta deixada pola paisaxe
da montaña courelá non ocultou esa paisa-
xe marítima da infancia e mocidade.
Palabra no tempo, ábrese precisamen-
te cuns versos nos que unha “meniña” pa-
sea soa por unha ribeira que o lector mini-
mamente avezado tende a identificar coa
noiesa que viu nacer á escritora. Tres son
os poemas incluídos neste primeiro libro
que aluden claramente á vila mariñeira de
Noia: “Miña nai”, “Furna son de San Paio” e
o explicitamente titulado “Noia”.
Se as referencias ao mar e as mareas
son frecuentes en Palabra no tempo, fa-
ranse moito máis continuadas en Verba
que comenza, onde as imaxes se compli-
can e multiplican considerabelmente.
as referencias ao
Se mar e as mareas
son frecuentes en Palabra
no tempo, faranse moito
máis continuadas en Verba
que comenza...
Non sempre é doado dilucidar cal é o
significado que a autora quixo imprimir a
estes elementos. Cremos que por perti-
nencia e cuestións puramente prácticas
poden ser analizados neste breve traballo,
os seguintes aspectos: o mar, as ondas, as
mareas e os navíos.
María Mariño insinúanos con frecuen-
cia un espazo polo que navega en pasado
(“crucei o mar que soñei cando non o cono-
cía”(1) e mesmo “crucei o mar desde o fon-
do”) ou en presente (“navego nun mar de
fondo”), unha voz lírica claramente marca-
da en primeira persoa. Estamos ante un
mar que se conforma como unha especie
Patricia Arias Chachero *
Uxio Novoneyra, Mariña Mariño, Saleta Gai, Manuel Maria e Roberto Posse Carballido.
de traxecto vital, un estado.
A isto hai que sumar que en xeral é un
mar sen nome, non ten identidade. Apare-
ce como un espazo “longo” e “fondo”, unha
inmensidade. Moi poucas veces concreta
ou individualiza. Nunha única ocasión ver-
sifica sobre o mar da Marola, en aberta alu-
sión á costa coruñesa, “crucei o mar da
Marola e faloume no seu son” e noutra insi-
núanos “os seráns nas Rías Baixas”.
O mar non conforma un espazo conno-
tativamente amábel. Na escrita da poeta
chega a converterse en desoladores “ma-
res de sangre / que deixache enfriar” ou
nun mar hostil no que o imposíbel sucede,
“Xa secou aquel mar longo”.
Un elemento que se repite neste espa-
zo acuático é a presenza de embarca-
cións, “non dan calo ós meus navíos”. Es-
tas ferramentas, indispensábeis para atra-
vesar e avanzar nas augas, concrétanse
con algunha frecuencia en populares bar-
cos de pesca (“é o mar donde afondan re-
des todas do meu bou”, “Estaba soia. Soia
comigo e ca proa/ dun barco pesqueiro que
nela zoaba”).
O remo das embarcacións empuñado
pola voz lírica, penetra na superficie do
mar e tenta dirixir con resolución o caos im-
posto pola forza das augas. Realízase así
un esforzo, “lindeiros por mares e mareas
en remo de bogar soio”. Nalgunha ocasión
recoñece que “Tiven medo de bogar,/ tiven
medo da auga crara./ Anque fora cuns bos
remos/ anque fora na mar calma/ ¡non bo-
gaba!, ¡non bogaba! “. O avance como a vi-
da, non resulta doado e produce inquietu-
de e inseguridade.
O mar e consecuentemente a embar-
cación e o eu que navega nela, parecen im-
buídos nun constante movemento. A calma
non ten cabida nun mar que moitas veces
atopamos humanizado. Nel as ondas “van,
van e van” ou “veñen e vein vindo”. Este
vaivén aparece a miúdo asociado ás mare-
as, “mareas que en min aboian nunca son
de pleamar” ou “-¡mareia soia da Verdá!-”.
Todo este movemento sérvese dunha
persoalísima poética na que a linguaxe se
deforma (“a onda que de ti sin remos vai e
volve”) para transmitirlle ao lector o que a
disposición normal das palabras non logra:
unha angustia persoal e existencial plas-
mada nunha chea de imaxes fortemente
NOTAS:
(*) O poeta Uxío Novoneyra alcuñou a expresión “Unha caracola perdida no Courel” para referirse á
súa compañeira María Mariño Carou.
1. Cítanse os versos seguindo a Obra completa de María Mariño, en edición preparada pola profeso-
ra Victoria Sanjurjo Fernández, para Edicións Xerais de Galicia: Vigo, 1994.
2. Prólogo de Palabra no tempo, Lugo: Ediciones Celta, 1963.
3. “O espello na man. Maruja”, La Voz de Galicia, 24-X-1970.
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
antitéticas e contraditorias (“Fondos mares
sin ir veñen en ondas vivas de afogados”,
“Remos navegan terra ó lonxe,/ volvendo
as augas cara min”), nas que se adiviña un
escuro significado simbólico.
Nun proceso de autodefinición, a voz
lírica chega a afirmar que: “Fun, son e serei
castigo dunha onda”. No primeiro poema
de Verba que comenza recoñece ademais
que pertence ás ondas con cuxo move-
mento rítmico se identifica, “das ondas que
soio van, van e van/ delas son,/ de cando
veñen e vein vindo”.
Todo este mundo marítimo acentúa a
soidade en que se sinte inmerso ese eu
protagonista e feminino. Na auga, pese ao
que sería esperábel, non hai vida. Aboian
“arbres” e mesmo “os peixiños todos flota-
ban a flor da auga”. Imaxes que presaxian
e insinúan morte e illamento.
É así mesmo estraña a presenza de
mariñeiros ou pescadores (“Amarra mari-
ñeiro ancla cando o vento/ muxe a súa ho-
ra/ muxe escoitos”) e só nun par de oca-
sións albiscamos vida animal (“As gueivo-
tas non paraban,/ revoloteaban mariñei-
ras/ Picaban as augas do sal”).
A esporádica aparición do faro como
guía cumpre igualmente, unha función en-
rarecida e deformada: “¡Ouh voz de faro,
entre néboas, canto teño de ti sin che oír”,
dirá María Mariño no primeiro dos seus po-
emarios. No segundo lemos: “non me dei-
xas luz -faro aquil que fireu o vento-”.
A natureza mariña e o sentimento de
pertenza a esa costa que tanto tivo que ver
coa súa biografía foron habilmente recolli-
dos por Ramón Otero Pedrayo cando no
prólogo que escribe en 1960 para Palabra
no tempo indica que: “Foi María Mariño Ca-
rou boa e entranbre alumna dos ares da
sua ribeira noiesa. Flor de fariña dos rodi-
cios do mar suas areas”(2).
Algo semellante anota Victoría Armes-
to(3) cando lembra que: “El mayor deseo de
aquella mujer sensible era volver a La Co-
ruña, porque, aunque le gustaba la monta-
ña, tenía siempre nostalgía del mar. Física-
mente había en ella algo marino, hacía
pensar en las sirenas…”
*Patricia Arias autora da Antoloxía de
María Mariño en Galaxia
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 5
6 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
María Mariño, ventureira dinamiteira
ecuncan as Letras Galegas coas
R súas liturxias: recuperación, revi-
sión, divulgación e homenaxe á fi-
gura elixida. Recunca o interese polo novo
santo que se suma á procesión, convertido
en obxecto de homenaxe e do tira e afrou-
xa sobre a elección e a celebración de seu.
Porque nas Letras son tan clásicas as figu-
ras homenaxeadas coma as conversas de
café que cuestionan o sentido deste día. A
elección de María Mariño cadrou fóra de
guión e demostrou a decidida vontade da
Academia por participar nos debates nos
que anda mergullada a cultura galega ac-
tual: a aportación das escritoras á única li-
teratura -que coñezamos- que ten por pri-
meira figura inaugural e canónica precisa-
mente unha literata. A partir destas Letras
a “noiesa do Courel” deixa de ser unha au-
sencia, un tabú ou un nome con moitos as-
teriscos e pouca reflexión crítica.
Desde este ano sabemos moitas máis
cousas da súa vida, malia a tentación folle-
tinesca na que tropezan algunhas biografí-
as de María Mariño. Porque no seu caso,
como nas da pintora Tamara de Lempicka
ou a escritora catalá Caterina Albert, aca-
ban por ocupar máis atención os morbos
biográficos cás súas aportacións á literatu-
ra e a arte. Por fin podemos ler a súa obra
en voz alta. De tan deixadiña que estaba,
ler agora os seus poemas pode converter-
se nunha experiencia semellante á de mer-
gullarse en selva incógnita. Versos fóra de
rego e á marxe de tendencias, con pega-
das da lírica popular, da mística e da escri-
ta confesional feminina, pero tamén da vi-
vencia da guerra e da desolación. Imaxes
poderosas que emerxen entre as palabras
e os ritmos e que nos abre unha nova di-
Helena González Fernández *
María Mariño entre Uxío Novoneyra e Manuel María, no Courel.
mensión da paisaxe, a existencia, a forza
da palabra tensionada que crea imaxes
vangardistas que, como dixeron Novoney-
ra e Ferrín, dinamita a fala cun estourido.
Desde esa intuición verbal rupturista,
especialmente no póstumo Verba que co-
meza (1990), María Mariño inaugura unha
nova maneira de escribir poesía fronte ao
discurso feminino autorizado. Ser escritora
galega pasaba por unha lei non escrita que
dictaba cómo debía ser as fillas de Rosa-
lía, e que non cadra en absoluto coa Rosa-
lía “escritora rexa” que hoxe coñecemos.
Esa autorización feminina baseábase nun
xogo de apariencias autoriais que consis-
tía en interpoñer entre a poeta e as nosas
lecturas unha máscara, a máscara de es-
critora popular, case de fistora. Conside-
rando a Rosalía de Castro e a María Mari-
ño como poet(is)as populares queríase di-
cir que eran a voz do pobo, a voz emerxida
da terra, a afirmación do carácter lírico de
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
Galicia, pero tamén ventureiras, é dicir,
alleas á técnica literaria. Unha sorte de lite-
ratas subalternas, de clase (literaria) bai-
xa. Como se a súa escrita xurdise da natu-
reza e fose allea á súa vontade. Tamén a
escritora María Mariño foi autorizada como
poeta, e non poetisa, coa publicación de
Palabra no tempo en 1963, un ano tan sig-
nificativo para o rexurdimento cultural, an-
tepoñendo a máscara de escritora-ventu-
reira e popular. Prolongouse así o binomio
que antepón masculinidade a feminidade,
razón a emoción, coñecemento a ignoran-
cia. A escritora como intermediaria do sen-
tir saído da terra e do pobo, non como ver-
dadeiro suxeito creador.
Agora a súa poética fóra de norma fái-
senos cada vez máis lexible grazas á re-
cente publicación do inédito Más allá del
tiempo, datado en 1965, un libro que seme-
lla o seu obradoiro literario porque nos per-
mite coñecer a narradora, a poeta infantil e
as súas memorias dos anos pobres da
guerra e a posguerra. Porque Más allá del
tiempo é unha sorte de autobiografía escri-
ta pola propia María Mariño.
Só resta que collan a súa obra, en ga-
lego e español, e que lean nela ao seu gus-
to, á procura da súa Noia, do seu Courel,
da infancia, do outono, do paso do tempo
ou dese sorprendente relato de ciencia fic-
ción fondamente existencial.
As Letras fixeron os deberes rescatan-
do a María Mariño de detrás da máscara.
Agora só é preciso ler nela, como máis lle
preste.
* Helena González é licenciada en Filolo-
xía Galega e profesora do Centre Dona i
Literatura da Universitat de Barcelona.
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 7

Mariño: poeta que se escribe

Por Bàrbera M. Oliver i Vicenç *

unha mensaxe que convida á reflexión e cunha El nom Inda vou na misma meniña

C poesía feita desde a subxectividade de muller,

cunha linguaxe cotiá mais moi enriquecedora e
suxestiva, María Mariño preséntase como poeta moder-
Clementina em dic,
Clementina em deia.
aquela que fogueaba sin leito!

Son aquela!
na e actual que fala do eu intimista e, ás veces, metafísi- Altre temps jo fui Son aquela que no bosco
co. un xic temorega; escuitaba o himno dela!
Estar diante de Mariño é estar diante dunha muller el nom m'era llarg
consciente de estar no seu tempo, consciente en tanto igual que una queixa Son aquela mañanciña,
que suxeito-suxeita á súa condición de muller e suxeita i em punyia el cor entre orballo das rosas,
tamén ao seu corpo -doente nos derradeiros anos da súa quan les amiguetes, enre area de sendeiros,
vida. Neste sentido, consciente da situación que vivía, as per fer-me enutjar, onde atopaba a campana.
referencias aos "hoxes" e "ontes", presente e pasado molts cops me'l retreien:
existentes ao longo da súa obra, fannos ver as reflexións "Quin nom més bonic! Caladiña eu chamaba
sobre a importancia do paso do tempo e a impotencia de -deia alguna d'elles-, en berros que hoxe esquezo,
non poder permanecer nel, de non poder quedar nel se però no t'escau: cando o navío de lonxe
non é en esencia de palabra. és nom de princesa." o meu mar cheo atracaba.
En referencia á condición de muller, hai un verso que "Ai, quin nom estrany!"
convida a falar da constución de identidade do eu poéti- moltes altres feien; Son aquela!
co. É o que di "Son o que se lle antoxa" do primeiro libro i jo al fons de tot Son aquela tarde queda
de poemas Palabra no tempo. O eu que se define non é sentia l'enveja que no serán se chamaba
suxeito pensante, senón que son os outros os que lle dan dels seus noms tan clars miña aurora sin coores
identidade. Dalgunha maneira Mariño pon de manifesto o Clementina Arderiu -poeta catalá máis propia á súa épo- de Maria o Pepa. chea dun farto rebusco
que Simone de Beauvoir dixo sobre as mulleres: que una ca-, senón que para as cuestións de alteridade que for- Clementina em dic, que en un xordo a min chegaba.
muller non nace sendo tal, senón que se fai, o mesmo que mula nalgúns poemas e polo tratamento da poesía e da Clementina em deia.
escribiu Blai Bonet, mais en clave masculina, "Ai de tu, palabra -a importancia da palabra supervivente no tem- Però quin any s'enfuig Son aquela!
però, si comportes / que els altres et facin home!". Mariño po- lembra tamén poetas actuais como a uruguaiana i un altre any governa. Son aquela pena nubra
ten que ser consciente, xa que logo, que na sociedade na Cristina Peri Rossi ou a catalá Maria Mercè Marçal, quen Aquell nom que abans que de mofo entrenzaba
que vivía eran sobre todo as persoas as que a conducían ten un libro de poesía sobre a simboloxía de A irmá. A es- féu ma timidesa a lonxe voz do poeta,
a ser un tipo de muller determinado, seguramente anxeli- tranxeira. Tema, o da alteridade, presente na poesía ac- i es tornà després cando aínda non sabía
cal e protector do lar -propio dunha sociedade patriarcal tual mais tratado por Mariño e pola mesma Rosalía de una dolça fressa que era pra ela
como a nosa. Mais a poeta dedicarase, nunha parte da Castro no poema "Estranxeira na súa patria", onde a alte- sobre el llavi un o que aquela voz narraba.
súa obra, a repensar e reconstruír outra subxectividade ridade aquí non está nunha mesma senón na propia te- -jo mateixa el deia-
feminina. rra. ara m'és honor Son aquela!
Quizais por iso fala de ser aquela no primeiro poema De todo isto que dicimos, a similitude entre María Ma- i m'és meravella. Son aquela sempre soia
de Palabra no tempo. Falo agora de alteridade. Pomos riño e Clementina Arderiu é evidente entre os poemas on- Cap nom no és tan bell que paseaba a ribeira
énfase no recoñecemento da poeta na outra, coma se fo- de a galega reivindica "Son aquela" e "El nom" (“O no- damunt de la terra a ver si nela atopaba,
se outra muller nela mesma que se rebela contra aquela me”) da catalá. En ambos os dous poemas as dúas poe- com el que l'amat a ver si nela afogaba.
que a sociedade construíu -a construción de xénero que tas fan o mesmo e teñen a vontade de recoñecerse nelas em canta a l'orella,
comporta a asimilación de roles masculinos e femininos mesmas, tendo en conta os outros -o mundo exterior que i entra en els recers Eu non sei,
que perduran aínda hoxe en día. tamén as define- e a outra nelas mesmas -o mundo inte- de l'ànima meva eu non sei son sinceira.
Deste xeito Mariño afirma que "Son aquela" en dife- rior en contradicións-. Os dous casos, identidades simbó- i em puja al cervell Eu sentía un lonxe triste,
rentes situacións onde o eu poético se encontra perdido licas reencontradas. i em clou les parpelles. eu sentía nel ledicia,
e inmerso en pensamentos e crises de identidade. So- A poesía de Mariño pódese concibir como un divagar Del cel de l'amor eu quería quedar soia,
mos suxeitos pensantes e Mariño pénsase moitísimo. A na dúbida do ser e mantén a reflexión e mais o uso das tombava una estrella… eu quería compañía,
poeta identifícase na soidade cando a palabra se fai pre- palabras. É un exercicio de autocoñecemento. Poeta ob- Ara el nom em lluu aquela que eu non sabía!
sente. Identifícase na súa poesía e case se metamorfo- servadora que non só escribe senón que se escoita e se damunt de la testa.
sea en palabras e trata a poesía como un vehículo a tra- escribe a través da súa poesía. Clementina em dic, Hoxe o sol enxuga a néboa.
vés do que se reencontra nela mesma. A outra, aquela Clementina em deia. Os dous tecen amores.
que tamén a habita, é a irmá do eu poético, é a estranxei- * Bàrbera M. Oliver i Vicenç, é licenciada en Filoloxía Han de saber algo dela!
ra que a habita -o seu pensamento en clave poética. Catalá pola Universitat de les Illes Balears e é profesora Clementina Arderiu
Con este fondo intimista e máis metafísico, Mariño de lingua catalá no Centro de Linguas Modernas da Uni- María Mariño
aparece como unha poeta moderna. Non só lembra a versidade de Vigo.
8 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
A institución publica 50 libros ao ano e ten arquivadas 8.000 fotos antiguas
A Deputación de Pontevedra xa ten tres mil
pezas catalogadas no seu arquivo musical
A
Deputación de Pontevedra
publicou o ano pasado 50 li-
bros en galego a través do seu
Servizo de Patrimonio Documental e
Bibliográfico. No que vai de ano pre-
sentou outros sete e tén pendentes de
dar a conocer 15, entre eles Cobián,
González Besada e Bugallal: tres mi-
nistros galegos na crise da Restaura-
ción, de Rafael Vallejo, Rajoy Leloup,
un protagonista do autonomismo gale-
go, de Baldomero Cores ou outros de
Román Raña Lama, Carlos Oroza ou
Xosé Manuel Malheiro.
O presidente da institución, Rafael
Louzán, destacou o compromiso da
Deputación en relación coa cultura ga-
lega así como varios aspectos da acti-
vidade que, neste eido, está a desenvol-
ver. Suliñou como a grande novidade
deste ano a creación do Arquivo Musi-
cal para recuperar o patrimonio musi-
a Deputación adquireu o orixinal do mapa de Domingo Fontán
Carta geométrica de Galicia, o traballo cartográfico máis
importante do século XIX, e a xoia cartográfica gravada ó cobre en
1640 e que recolle o Reino de Galicia.
cal de Galicia. O arquivo xa tén catalo-
gadas 3.000 pezas.
No eido audiovisual, resaltou a re-
cuperación de tarxetas postais (2.100
unidades) e de máis de 8.000 fotos an-
tiguas da provincia. A Deputación pre-
para un convenio coa Escola de Imaxe
PUBLIRREPORTAXE
A Deputación recolle todos aqueles documentos susceptibles de ser escoitados.
e Son de A Coruña para catalogar as
obras dos xoves creadores galegos. Na
actualidade, este arquivo recolleu a
obra de 200 artistas.
No capítulo de Patrimonio Biblio-
gráfico, a Deputación incrementou a
súa Hemeroteca co valeirado dos arti-
gos das 250 revistas máis importantes
de Galicia, catalogou e informatizou
máis de 10.000 imaxes da provincia e
adquireu o orixinal do mapa de Do-
mingo Fontán Carta geométrica de
Galicia, o traballo cartográfico máis
importante do século XIX, e a xoia car-
tográfica gravada ó cobre en 1640 e
que recolle o Reino de Galicia.
En canto á producción en video, a
institución provincial elaborou un
DVD sobre a Camelia, un documental
sobre a naturaleza galega e prepara un
video sobre os petroglifos de Galicia.
No resume da actividade cultural
da Deputación, Louzán destacou a par-
ticipación de 782 asociacións, forma-
das por 19.857 personas, no Plan Cul-
tural e o convenio coa Asociación de
Editores Galegos polo que o organis-
mo provincial adquire 318 libros a edi-
toriais como A Nosa Terra, do Cumio,
Xerais, Nigra Tea, Ir Indo, Galaxia ou
Nova Galicia. O Servicio de Cultura da
institución provincial conta cun presu-
posto de cinco millóns de euros.
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
Fomento da lectura
Un dos moitos cometidos da De-
putación de Pontevedra, desde os
seus inicios, foi o decidido apoio á
edición e fomento da lectura. Así,
subvencionou libros xa históricos,
como o traballo de Hipólito Padull
Opúsculo sobre el azufrado de las
viñas aparecido en 1862; posibilitou
a saída ó mercado de obras de Mur-
guía ou Valle-Inclán; comprou obras
no seu tempo consideradas “de inte-
rese patrio” como El apóstol Santia-
go, Río Lérez ou Flor de Santidad;
subscribiuse a varias coleccións;
axudou economicamente a varios
escritores, e ata mercou pequenas
coleccións.
A partir de 1940, a Deputación
asumiu a producción propia de títu-
los e en 1986 creou o actual Servicio
de Publicacións cunha estructura
ben definida, á fronte da que figura o
arquiveiro-bibliotecario, cun Comi-
té de Lectura constituído por dez li-
cenciados e cunha asesoría nas uni-
versidades de Santiago de Compos-
tela e Vigo, ademais doutras institu-
cións do mundo da cultura.
Ademais, o Servizo de Publica-
cións vén desenvolver unha política
de diversificación nas súas publica-
cións, que se fai patente nas numero-
sas coleccións que integran o seu
fondo editorial. O decidido apoio ó
mundo da investigación e o notable
incremento de estudos neste campo
motivou a creación da colección Pu-
blicacións periódicas, unha nova
fonte de información periódica e ac-
tualizada. Na citada serie insírense
tres revistas, e varias publicacións
seriadas.
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 9
10
Quen entenderá
este mar vello?
Unha porta de entrada a María Mariño
María do Cebreiro *
aría Mariño Carou (1907-1967)
M demostra para nós, lectoras de
hoxe, que a vida das poetas é
pouco inocente. Afectada por algúns ma-
lentendidos, Mariño foise debuxando co-
mo unha autora incómoda para os críticos.
Estudosas como Victoria Sanjurjo (1994:
17) ou Carmen Blanco (2007: 17) teñen fa-
lado da conversión da escritora en mito,
para se referir á escuridade da súa figura e tencia dunha biblioteca no Pazo(2), María
da súa obra. Ao mesmo tempo, non son
poucas as poetas galegas contemporáne-
as (Ana Romaní, Chus Pato, Helena de
Carlos, Olga Novo, Yolanda Castaño ou
Emma Couceiro, entre outras) que teñen
manifestada a súa grande estima por Mari-
ño. Achegas recentes confirman, en cal-
quera caso, a necesidade de desterrar al-
gúns dos prexuízos que afectaron á recep-
ción literaria dunha das voces máis singu-
lares da poesía europea do século XX. Nin
tan sequera a innegábel dimensión institu-
cional do Día das Letras Galegas, que nes-
te 2007 pretende homenaxear a María Ma-
riño, consegue minimizar o impacto dunha
poética insubmisa e pouco suxeita aos in-
tereses dominantes no campo literario.
recentes confirman,
Achegas
en calquera caso, a sou en Boiro co mestre Ro-
necesidade de desterrar algúns dos
prexuízos que afectaron á recepción
literaria dunha das voces máis singulares
da poesía europea do século XX.
Filla de Xosé Mariño Pais, zapateiro, e ra de Euskadi. Durante o curso 1945/1946
de Filomena Carou Lado, costureira, María
Mariño naceu o 8 de xuño de 1907 na Rúa
Cega de Noia. Era a cuarta de cinco irmáns
e dende moi nova exerceu polas casas a
profesión da súa nai. A autora podería fa-
cer seu aquel “Tecín soia a miña tea”, de
Rosalía de Castro. Chegado o tempo, ela
tamén dirá, honrando á devanceira: “Días
e días tecín na tea do meu tear”. A poeta
sempre foi sensíbel, igual que o fora Rosa-
lía, ás condicións da clase traballadora. A
crítica ten explorado o intimismo radical de decisivos no entendemento da súa escrita.
Mariño, mais debe dar conta aínda do sig-
nificado de versos coma este:
¡Como zoa o vento, como zoa o vento
[chamándome probe!(1)
maría_mariño: unha_caracola_no_courel
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
Contra 1927, despois de retornar o pai
da Arxentina, a familia trasladouse a Esca-
rabote, no concello de Boiro. Segundo as
investigacións históricas do denominado
grupo de Noia, durante a súa estancia nes-
te peirao da Arousa, a poeta tería ocasión
de visitar o Pazo de Goiáns, onde vivían
uns parentes de seu. De ser certa a exis-
Mariño daríalle certa continuidade aquí á
formación iniciada nos seus anos de esco-
larización primaria.
Despois do alzamento fascista de
1936, a autora tomou a decisión de viaxar
até Berango, en Euskadi. Aló vivían a súa
irmá Concha Mariño e mais o seu cuñado
Juan Barrenechea. A súa estancia coinci-
diu co cerco de Bilbao, e as experiencias
vividas durante a ofensiva dos nacionais
callarían máis adiante nun libro parcial-
mente inédito que se titula Los años po-
bres. Memorias de guerra y posguerra(3).
Este texto aínda non viu a luz como volume
unitario, feito que informa das numerosas
zonas de sombra que aínda pairan na bi-
bliografía da autora.
María Mariño voltou a
Galicia antes do remate da
guerra civil, e en 1939 ca-
berto Pose Carballido.
Despois de catro anos en
Escarabote, a parella viviu
dous anos en Arzúa. O se-
guinte destino do mestre
foi Elantxobe, vila mariñei-
terá lugar, logo, o segundo período vasco
de María Mariño.
Xa de regreso, a poeta foi nai dun ne-
no, bautizado como Roberto Pose Mariño,
que morreu ao pouco tempo de nacer. O
suceso tivo lugar nas Casas Baratas da ex-
plotación mineira de San Finx, onde vivía
un dos irmáns da escritora. A perda do seu
fillo, quizais debido á auga contaminada de
volframio, constitúe para algúns críticos María Mariño.
(Vázquez, 2005) un dos feitos biográficos
¡Atopeiche, miña nai! Naquela altura María Mariño vivía xa
A esta perda hanse sumar, poucos meses ¡Atopeiche! no Caurel, terra montesía onde pasará os
despois, a morte do seu irmán, traballador últimos vinte anos da súa vida. Destinado
das minas, e a da súa nai, insistentemente ¡Volvo de novo en min, primeiro o mestre ao lugar de Romeor, axi-
cantada logo na súa obra: volvo de novo a olvidar!(4) ña irá traballar á escola de Parada. Parece
que este cambio de destino obedeceu ao
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 11
consello dun médico amigo da parella, que tes, os borradores, todo o que foi quedan-
pretendía paliar os efectos dunha depre- do fóra e dado ás mans alleas. Hai pouco vén de saír do prelo o volu-
sión nerviosa no ánimo da escritora(5). Pois o certo é que, como imos vendo, me Más allá del tiempo, libro inédito en
A longa estancia de Mariño na monta- malia o relativo illamento de María Mariño castelán que a autora lle fixera chegar a
ña luguesa fixo callar a súa vontade de es- ao longo da etapa caureliá, Otero Pedrayo, Ánxel Fole en 1965, á espera dun limiar
crita. Neste proceso foi importante a súa Méndez Ferrín e Novoneyra tres escrito- que nunca chegou a escribirse. Na súa edi-
amizade co poeta caurelao Uxío Novoney- res claves na rearticulación da literatura ción de Más allá del tiempo, Helena Gon-
ra, na medida en que exerceu de mediador galega ao longo da posguerra foron apun- zález (2007) tenta deconstruír a lectura pa-
entre Mariño, afastada dos círculos litera- tando guieiros interpretativos que aínda triarcal tecida arredor de María Mariño, de-
rios, e o mundo editorial galego. Novoney- hoxe seguen, en boa medida, sen debullar. fendendo a súa conciencia autorial e a súa
ra datou en 1957 o momento no que a au- Diriamos que as reticencias críticas ante o independencia con respecto ao criterio
tora comeza a escribir, aínda que algúns libro Palabra no tempo, e mesmo as atribu- editorial de Novoneyra.
estudosos (Alonso, 2007; González, 2007) cións implícitas de autoría a Uxío Novo- O que resulta innegábel é que ao longo
apuntan a posibilidade de que haxa que re- neyra, non impediron que as mellores daqueles anos no Caurel, dos que sabe-
trotraerse algúns anos máis. En calquera mentes da xeración de Mariño, e das ante- mos tantas e tan poucas cousas, Mariño foi
caso, o certo é que o poeta xestionou per- riores, reparasen na singularidade do seu tecendo unha poética da soidade compar-
soalmente a edición da primeira obra de proxecto poético. tida, unha “escrita xenesíaca” (Chus Pato,
Mariñó en lingua galega, titulada Palabra Sabemos que a autora escribiu Verba 2007) que callou en poemas dela e en de-
no tempo (1963), publicada na colección que comeza, o seu segundo libro en lingua dicatorias de outros, en versos a catro
Tesos Cumes da editorial Celta e precedi- galega, pouco antes de morrer de leuce- mans e en silencios que seguen facendo
da dun limiar de Ramón Otero Pedrayo. Portada da edición das Obras Completas. mia no ano 1967. Outra volta, Uxío Novo- da obra e da vida da autora unha páxina en
As palabras de Otero nesta obra debu- neyra deixa testemuño da morte presenti- branco:
xan por primeira vez unha imaxe interpre- ma é sentida pola autora coma unha da de María Mariño, con palabras que Ted
tativa que logo se repetirá adoito a propósi- necesidade que se produz cando a Hughes podería terlle aplicado á Sylvia ¡Anos poucos. Ouh!
to de Mariño, a da “noiesa do Caurel”, que chama a voz de quen é ela (xa veremos Plath que escribiu febrilmente Ariel: “Nun-
vén da mariña e sube cara á montaña nun- o siñificado de isa misteriosa voz pose- ca vin tal arranque de canto”. Pero ese * María do Cebreiro é escritora
ha viaxe iniciática(6). Ao tempo, cando fala edora, unha das claves da sua poesía). arranque de canto final non verá a luz até
dunha “intimidade impresionante do ego 1990, cando o Concello de Noia patrocine
da escritora cas cousas”, o pórtico oteriano O significado último desa “misteriosa unha edición póstuma de Verba que come- REFERENCIAS:
aprofunda nesa mística materialista que, voz poseedora” segue a ser unha das con- za. Nese mesmo ano, Novoneyra dá a co- Agrafoxo, Xerardo (2007): Biografía de Ma-
dende Uxío Novoneyra, tamén foi sinalada tas pendentes da crítica coa autora incóg- ñecer na Trabe de ouro catro poemas que ría Mariño, Vigo: Editorial Galaxia.
como un dos carimbos da súa poética. nita que, quizais para fortuna dos lectores, non foran incluídos naquel libro de home- Alonso, Fran (2007): A vida secreta de María
A esta luz superadora do solipsismo non pode saldarse nunca por completo, do naxe. Verba que comeza supón o grao de Mariño, Vigo: Xerais.
leu, por exemplo, Xosé Luís Méndez Ferrín mesmo xeito que resultaría absurdo tentar tensión máxima desa voz que, ao modo Blanco, Carmen (2007): María Mariño. Vida
(1965) á poeta nas dúas reseñas que lle darlles respostas ás preguntas que abrira dun Paul Celan, quere chegar ao límite e obra, Vigo: Xerais.
dedicou no xornal compostelán La Noche. Rainer Maria Rilke nas Elexías de Duino. mesmo do dicíbel: González, Helena ed. (2007): “A peza que
recompón o puzzle”. Limiar a María Mari-
Está caendo a folla i en min nace ño, Más allá del tiempo. O libro inédito de
Novoneyra datou en 1957 o momento no que a
Uxío autora comeza a escribir, aínda que algúns
estudosos (Alonso, 2007; González, 2007) apuntan a
[primaveira.
¿Quen entenderá este mar vello?
¿Como digo onte sendo hoxe?
1965, A Coruña: Editorial Alvarellos, 2007,
pp. 9-67
Méndez Ferrín, Xosé Luís (1965a): “A poesía
posibilidade de que haxa que retrotraerse algúns anos máis. ¡Como farto a miña verba do nacer que de María Mariño: un camiño novo (1)”, La
[xa pasou! Noche, 25 de febreiro de 1965. Accesíbel
¡Como reino nas migallas onde medrei no enderezo electrónico http://www.cultu-
[un bon día! ragalega.org/album/docs/7_marino_lano-
Na primeira delas, Ferrín falaba da “ruptu- Con todo, a filoloxía apréndenos que o tra- ¿Como piso forte sendo branda? che.pdf
ra interior do idioma” en consoancia con ballo de fixación textual é un dos requisitos ¿Como digo si si o non está Méndez Ferrín, Xosé Luís (1965b): “A poesía
ese epíteto, agora célebre, de “dinamiteira para a lectura cabal dos textos. Trece anos [escoitando? de María Mariño: un camiño novo (2)”, La
da fala” que lle dedicara Novoneyra , e ex- despois daquela primeira obra (in)comple- ¿Quen entenderá este mar vello? Noche, 2 de marzo de 1965. Accesíbel en
plica nos seguintes termos a diverxencia ta de María Mariño, acometida daquela Medro, medro e non sei onde parar. http://www.culturagalega.org/album/docs/
da poeta con respecto á norma gramatical: con notábel eficacia por Victoria Sanjurjo Presa xa e ceguiña no cume 7_marino_lanoche2.pdf
(1994), hoxe faise preciso traballar nunha lévame, Otero Pedrayo, Ramón (1963): “Prólogo” a
Esta confusión das categorías do idio- edición crítica que deixe á vista as varian- lévame ó chan a verba. María Mariño, Palabra no tempo, Lugo:
Celta, pp. 7-10.
Pato, Chus (1997): “Verba que comenza: un-
ha escrita xenesíaca”. Festa da palabra
NOTAS: 6.- “Foi María Mariño Carou boa e entranabre alumna dos ares da sua ri- silenciada, 13. Reproducido no número 21
1.- Do libro Verba que comenza (1963). En Victoria Sanjurjo ed. (1994: beira noiesa. Flor de fariña dos rodicios do mar suas areas, xustillo se- da Festa da palabra silenciada, dedicado
200). dán de mociña de moito porqué suas terras, un doce rendimento da re- a María Mariño (2006, pp. 50-53).
2.- Esta é a hipótese defendida por Xerardo Agrafoxo (2007: 39). xa montana ás gracias e mimos da mariña suas formas dondas e grave- Romaní, Ana: “Biobibliografía de María Mari-
3.- Con todo, no seu limiar ao mecanoscrito Más allá del tiempo, a crítica mente armoñosas, como feitas de encadeados ecos... Despoixa xa vai ño”, Álbum de Mulleres. Comisión de
Helena González (2007) considera que María Mariño reuniu nel mate- pra moitas agromadas rubiu ó Caurel... Semella seu rubir unha anaba- Igualdade do Consello da Cultura Galega.
riais extraídos daquel primeiro libro inédito. sis da primaveira ou no propio esprito a pelerinaxe ás fontes. Todos os Accesíbel no enderezo electrónico
4.- Versos do poema Miña nai, incluídos no libro Palabra no tempo. En Vic- homes téimano algunha vez comprir. I é comprida en moitos. Na eis- http://www.culturagalega.org/album/deta-
toria Sanjurjo ed. (1994: 66). prencia de María Mariño Carou siñifica millor a volta á pátrea e ó fogar. lle.php?id=7
5.- A este respecto pode verse, por exemplo, o coidadoso relato biográfico ¿Non será cada verdadeira poesía un nostos, unha volta...? E niste viei- Sanjurjo Fernández, Victoria ed. (1994): “In-
de Ana Romaní, accesíbel en rede (http://www.culturagalega.org/al- ro de pensamento chegaremos cecais si somos bos e calados leentes á troducción”. Limiar a María Mariño, Obra
bum/detalle.php?id=7). Romaní, autora clave na recuperación contem- revelación de unha intimidade impresionante do ego da escritora cas completa. (Palabra no tempo. Verba que
poránea da figura de Mariño, acomete a biografía da autora cunha capa- cousas, de un desvelamento e senso tráxico do ser e do tempo na serra” comeza), Vigo: Xerais, pp. 11-145.
cidade para integrar vida, obra e recepción crítica que non sempre foi (Otero Pedrayo, 1963: 7-8). Vázquez, Paulino (2005): “María Mariño. A
norma nos estudos mariñanos. rede no vacío”, Barbantia. Anuario de Es-
tudos do Barbanza 1, pp. 182-191.
12
Real Academia
Ofrenda floral: o día 17 ás 11:30 horas no
Cemiterio de San Xoán de Seoane.
Sesión plenaria: na antiga escola de Seo-
ane ás 12:30 horas. Interveñen: Darío Xo-
hán Cabana, Rosario Álvarez Blanco, Xo-
sé Luís Méndez Ferrín e o presidente da
Academia, Xosé Ramón Barreiro.
Consellería de Cultura
Portugalizando. Semana da cultura ga-
lega en Lisboa. O 17 de maio o evento
fundamental é o recital Reflexos, con Chus
Pato, Helena de Carlos e María do Cebrei-
ro. Actuará tamén Uxía Senlle acompaña-
da ao piano por Paulo Borges. O día 18
Xan Leira presenta o seu proxecto multi-
media Historias dunha emigración difusa,
os galegos en Lisboa, no Centro Galego
Juventude de Lisboa e, pola noite, a actua-
ción de Candido Pazó, que presenta O es-
pectáculo da palabra. O día 19 Gabriela
Carvalho diserta arredor da Lisboa dos
aguadeiros, para o que vai estar acompa-
ñada dos gaiteiros Anaquiños da Terra do
Centro Galego Juventude de Lisboa, cos
que tocarán tamén a Escola de Gaitas do
centro e o Grupo de Gaita de Fole de Casa
Pía, de Lisboa. Tanxarina leva até aló os
maría_mariño: unha_caracola_no_courel
Actividades
seus títeres coa peza Os narigudos e pe-
cha a Semana da Cultura Galega en Lis-
boa a formación Os Carunchos.
A cantiga da costureira poeta: Até o 30 de
maio o Coliseo Noela de Noia acolle unha
mostra sobre a vida e a obra de María Ma-
riño. Exposición composta por textos de
Xosé Agrelo e ilustrada polo pintor Alfonso
Costa.
Outras entidades
Facultade de Ciencias do Deporte e
Educación Física, Oleiros: Mostra de
banda deseñada do Libro de Bastiagueiro
nº 8, Humor e deporte, de Xaquín Marín,
até o 18 de maio.
Asociación O Facho: Ofrenda floral, o día
17, diante do monumento a Curros Enrí-
quez na Coruña, e recoñecemento a María
Mariño. Ás 20:00 horas, no local de Pai-
deia (praza de María Pita), Dores Valcárcel
fará un percorrido pola vida e obra da noie-
sa.
Biblioteca Álvaro Cunqueiro, en Da-
masco (Siria): dedícalle a semana do 12
ao 19 de maio á cultura galega, con activi-
dades como a presentación do Premio de
Narrativa Torrente Ballester, unha mesa
redonda centrada na edición e a tradución,
a actuación de Xosé Manuel Budiño no Pa-
zo da Ópera, ou a charla de Álvaro Pino so-
bre literatura e deporte.
Lingu@cción 2007: Organizado por Dina-
mo Xestión de Actividades Socioculturais,
de Sada. O 17 de maio celébrase de 12:00
a 14:00 horas o Pasarrúas das Letras. Ás
19:00 horas, a Asociación de Veciños Os
Rueiriños de Nós convida a Pedro Branda-
riz a realizar un monólogo. O 19 de maio,
Pasarrúas das Letras ás 15:00 horas, ani-
mación teatral no Feirón e o roteiro teatral
pola vila de Sada, até as 19:30 horas.
V Mes de Lingua. AAsociación Cultural Al-
to Minho celebra uns festexos que van até
o 9 de xuño, sempre ás 20:00 horas e no
Local Social Alto Miño. O 19 de maio Car-
los Solha, profesor de Lingua, escritor e
membro da Asociación Verbo Xido, diserta
arredor da Mitoloxía popular galega: amu-
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
letos, talismáns e obxectos de poder. O 22,
Carlos Garrido, profesor e membro da co-
misión científica de AGAL, fala sobre O em-
perador nu ou a premente necesidade de
rexerarmos o léxico galego. O 29 de maio
Carlos Barros, director de Novas da Gali-
za, trata sobre Facer xornalismo en gale-
go-portugués. O 1 de xuño, Vítor Louren-
ço, ex-director do Portal Galego da Língua,
e Fernando Vásquez da Asociación Cultu-
ral Alto Minho, debaten arredor do Move-
mento reintegracionista hoxe. O 2 de xuño
Xico Paradelo, de BD Banda, introduce o
auditorio na Historia da banda deseñada: a
banda deseñada en Galicia. O 6 de xuño
Xulio López presenta o I Congreso de Edu-
cadores Ambientais de Países Lusófonos
e Galicia, que se celebrará entre o 24 e o
27 de setembro. O 9 de xuño péchase o
evento coa Festa V Aniversario Alto Minho.
Asociación Veciñal San Xoán-Bertón:
Manifestación para o día 17 ás 12:00 horas
na praza de Rosalía de Castro baixo o le-
ma Na Galiza Sempre em Galego !! Nós
sempre em Galego é Ti?
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 13
14 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007

Escolma de poemas
¡Inda vou na misma meniña Está caendo a folla i en min nace a primaveira. Linme hoxe toda por dentro.
aquela que fogueaba sin leito! ¿Quen entenderá este mar vello? ¡Linme!
¿Como digo onte sendo hoxe? ¡Como me está chegando!
¡Son aquela! ¡Como farto a miña verba do nacer que xa pasou! ¡Como me apaña!
¡Son aquela que no bosco ¡Como reino nas migallas onde medrei un bon día! Eu non sei,
escuitaba o himno dela! ¿Como piso forte sendo branda? non sei si me chega ou vou por ela.
¿Como digo si si non está escoitando? Non o sei.
Son aquela mañanciña, ¿Quen entenderá este mar vello? ¿Ouh, pra que me trouxeches si hoxe me levas?
entre orballo das rosas, Medro, medro e non sei onde parar. Hoxe,
entre area de sendeiros, Presa xa e ceguiña no cume hoxe, día de todos en un.
onde atopaba a campana. lévame, Infindá do tempo. ¡Hoxe!
lévame ó chan a verba. Hoxe de quen todos somos na marea sin ondas,
Caladiña eu chamaba sin velas,
en berros que hoxe esquezo, Queda hoxe o chan soio sin barcos en coor vello.
cando o navío de lonxe muxindo a pegada do tempo. Hoxe, ¿de quen?
o meu mar cheo atracaba. Mesturadas terras penetran, peneiran fariña, Hoxe: dirán uns.
fariña que non fai masa. Hoxe: dirán outros mentras...
¡Son aquela! Rebélanse as ondas ós mares, mentras reparan no que non hai.
Son aquela tarde queda os ríos afogan a pradeira seca, En hoxe todos,
que no serán se chamaba os camiños non se atopan. todos damos do fin o paso del.
miña aurora sin coores ¿Quen entenderá este mar vello?
chea dun farto rebusco É outono i en min nace primaveira. ¡Meu amigo, onte!
que en un xordo a min chegaba. ¿Quen o entenderá? Ti vas quedando,
(De Verba que Comeza. 1990) quedas pregón que enmarca nas áas do tempo a voz
¡Son aquela! que ti mismo diches sinxela e pulida, aquela.
Son aquela pena nubra Ti quedas como queda o aire
que de mofo entrenzaba entre as cousas que son
a lonxe voz do poeta, como queda a loita,
cando aínda non sabía Aquí che deixo, meu peito canso, aquí como queda a terra,
que era para ela che deixo, como queda a Forza
o que aquela voz narraba. aquí che deixo nestes branco papel trillado, neste aquela en que ti vas hasta a derradeira,
percuro as horas. derradeira,
¡Son aquela! ¿Quen eres -perguntaranche-, quen eres? vas calado.
Son aquela sempre soia Son a néboa que anda soia, son o sol Calas mentras contas as presadas que de nós van
que paseaba a ribeira que quenta as queixas, dos camiños caendo,
a ver si nela atopaba, son o farto, vas na verba,
a ver si nela afogaba. son o sono que rixe verba que rixe,
mundo que verte tempo, verba enteira que é.
Eu non sei, son o berro caladiño entre arranque-brío de sono morto. Vas e dis anque calas e non cingues
eu non sei son sinceira Das cousas que non se atopan xeito novo.
Eu sentía un lonxe triste, tamén son, Pro si:
eu sentía nel ledicia, das ondas que soio van, van e van, de nós levas.
eu quería quedar soia, delas son, (De Verba que Comeza. 1990)
eu quería compañía, de cando veñen e vein vindo
¡aquela que eu non sabía! delas son. Son o ledo daquel sono -terra de sin pisadas,
soio remaxe das cousas-.
Hoxe o sol enxuga a néboa. Papel branco,
Os dous tecen amores. trillado,
¡Han de saber algo dela! papel,
(De Palabra no Tempo. 1963) berra,
berra entre os fortes
desde onde as miñas verbas che magoan.
(De Verba que Comeza. 1990)
2ª QUINCENA DE MAIO DE
Tiven medo de bogar,
tiven medo de auga crara.
Anque fora cuns bos remos
anque fora na mar calma,
¡non bogaba!, ¡non bogaba!
O medo xa non sei del.
Xa secou aquel mar longo.
E sin saber donde veu,
si é doutro ou é meu,
navego nun mar de fondo.
De forte ollar, amiga,
e frío que non se quenta.
Amiga, que eres de todos
e por ninguén esquecida.
Soia con teu silencio
na forza do teu poder,
un por un de cada ser
levas do fin ó comenzo,
descansar á túa fonte.
...................................................
E logo de alí cansiños,
amiga, dinos pra onde?
Deixa, amiga, ós nosos pés,
fríos polo teu ver,
algo do noso sentir,
do són que ti fas fuxir,
amiga, por aquil nacer...
2007
maría_mariño: unha_caracola_no_courel 15
Son a suma total Había que chegar, había que chegar pra ser.
daquel que foi medindo Había que deixar o que nacera,
a pegada aquela que non digo, o que iba medrando.
pegada que soia se puxo o seu nome. Había que deixalo.
Son resta da esperanza -diferencia quedou- Había que chegar.
Multiplicada xa nacín, Había que deixar a cume,
pra qué dividirme agora? cume de quenturas,
cume que vive baixo a ponte das loitas,
San, enteira voume indo, baixo remos que viven no olvido do ben,
san, enteira vou quedando, baixo a cruz que nos desina o tempo,
o paso xa me cederon, baixo a terra que apresada nos vai decindo,
(De Palabra no Tempo. 1963) inda que o camiño se vira, nos di:
vaise virando en duro, “Había que chegar”
as pegadas ben se ven De cando en cando a miña cume fala soia,
vense volcar nas penas, volve ó seu e logra del,
liman os picos dos montes, logra a resposta do vecín-peito enfermo,
A morte raxan a cume i o mar, peito que se espaia recio pra aquel outro que non ten cura,
raxan as alturas todas, peito feito dela que chega a nós,
raxan a neboa, peito que volve a cume ó seu,
raxan o sol, súa infancia tecedeira,
ráxanse todas nunha, súa primeira mirada que veu luz,
ésta cingese seu mañán en onte xa feito,
vaise cinguindo. seu día craro:
toda a verdade das cousas.
¡Terra, alma dona¡ ¡Anos poucos. Ouh!
Pegada que soia (De Verba que Comeza. 1990)
se puxo o seu nome.
(De Verba que Comeza. 1990)
(De Palabra no Tempo. 1963)
16 maría_mariño: unha_caracola_no_courel
2ª QUINCENA DE MAIO DE 2007